RT AN
H
E
IC
ER D
Archiducis Auftri
D PVECR
quz extant omnia: ,
HEOG-EST;
Commentarij in. V I. libros Pedacfj Diofcóridis
"AnaXarbei de Medica materia:
Adie&isin margine variis Grzci textus le&ionibus, ex anti-
quiffimis Codicibus defumptis , qui Diofcoridis de-
prauatam lectionemreftituunt:
Nue à
CASPARO BAVHINO D. BOTANICO
ET ÁNATOMICO BASILIENSI ORDINARIO, '
Poft diuerarum editi llati infinitis locis audli:
SYNONYMIIS QVOQVE PLANTARVM ET NOTIS ILLVSTRATI:
e4DIECTIS PLANT ARV IM ICONIBFS, SFPRA
prioreseditionesplus quàm trecentis(quarum quamplurima nunc
^0 primum de[cribuntur)ad viuum delineatis.
DE RATIONE DISTILLANDI AQVAS EX OMNIBFS
plantis; Et quomodo genuini odores im ipfis «quis conferuars poffint.
I
APOLOGIA IN A-ETFM UNEITAAOAC CVM
Cenfüra in eiufdem Enarrationes.
EPISTOLARVM .ME'DICINALIVM LI'BRI QSVIN2VE.
DIALOGYS DE MORBO GALLICO.
€VM LOCVPLETISSIMIS. IN'DICIBVS, TVM AD -EM
Herbariam,tum
Cum Gratia C3 Privilegio Cef. Maief f [pecialiadd.
VER DÉ.XCVIIL Txuy
ILLVSTRIS. ET CLEMENTIS.
PRINCIPI HEROI
FRIDERICO D. G
DV Gl
-WIRTEMBERG. & TECCEN.
COWMITTI
MONTISBELIGARD. &e.
ORDD REGG.
FRANCOR ET ANGLOR.
EQVITI TORQVATO
o1VsTO FORTISS. PRYDENTISS. ;
(DOMINO. $YO CLEMENTISS .
i om ons. ET SVMMIS. €RAT. ERCe
j VOS UN deu: ONG: ".
: CASPARYS RAVHINYS 2.
ER e * x d es hs Atno-
(G- DELOPT.MAX.fapientiam admirandam predicaret,à Ce.
el dro inqkam Libani vfque ad Hyffofium murorum, Hifori-
Mg a7 texere voluerit:qua(beu optata)non fine magno morta-
Bi d, lium damnointerür. Cuius tam illuflre exemplum Ftbnico-
) rum Reges plures c conatico: idem imitati funt. Et, ot ex
SES o Ilis altquos referam : en eximios Reges, Gentium quidem
lyrorum, à quo Gentiana: Lyfimachum. ;Macedonke, à quio Dialis Telephum :
M)fee,à quo Telephium:deniq; Mithridatem Ponti, à quo Mithridatica nomen fei
"referuat perpetuum. Quid? quod monumenta tradunt, Euacem Arabum Regempri-
mum herbas pinxi[fe, ac eufmodi depiclum librum Neromi Cafari honoris gratia mifif- X.
fei Recte,equidem. Exiflimarunt etenim,licet clari y armis confilio forent,illuflriores
fsnsras fe. cz hominis claritatem auctam iri,fi dé plantis vel feriberent, veláliquasea k
inuentas denominarent.Q zin eadem ratione quóq; nomen [uum non modo perpetuo bo-
minum memori inba[uvum veris etiam dum plantis vepullulantibus Cy veuuifcenti-
bus quotannit quafi vetticlurig haud temere iudicarunt.Sané,hoc noflro feculo neutiqua
defunt A && Ó x s vere ragnanirii,qui nullis jumptibus parcentes,Hortosplantarum
exoticarit fevaciftimos colunt:inter quos 1L. Lv $ T R15 s. D v x inter primos merito
€ollocandus: Ecquis enim quefo Pymcipum boc feculo, duos hortos Simplicibus exoticis -
refertiftimos , fi qui alij bodie funt , vel fuerint olim, pratér 1C. T. excolicurat:alter
Sturgardie multis miraculo : Montisbeligardi alter exoticarum fertilitate notiffimus,
quem lIobannes Bauhinus,C. pee cues Archiateryoptimus frater meus magna cu-
va, indefeffis laboribus; ex 1. T mándatoghdies auget Gr illofivat.| Flis equidem, C
maioribus etiammotus ego, ( pofteaquam de [implicibus aliquid ume ab annis aliquot
meditari cayi[fem;ez quadam pubheriuris feciffem labores hofce & qualefcunque no-
t45,adiecla[G; icones planrarumCCC inter quas pluvesnuper inuentari lirpium,pla-
rima[o; dejcriptiones;quod in Mattbiolo me prefhriffe Fateor , dicare volui : [ed & iure
etid debui. Tantum enim eft 1.C.T.erga plantas harumq; cultores eg fludiofos,[[udium
erg perciriimurmdomelm hdi dam ci onaamee ripara
at DR ede quod aste fesquiannum ab i C. T.in Medicorum numerum fuerim coo-
pratas. Dro qu rantoq; tanti Herois fauore, quid deberem,agnoui dudum [ed hatfenus
- occafio defuit:nunc con atus fum quod vun lo T videt. E fficiat mo devut qua E
cunayte hoc chartaceum moms [culum voeriusemamiob[equentisér fdeidebita fmm,
- liquam apud C'T mereatur gratiam Q uod ILL vsTRISS D v x,te prout esingenio,
: vi — ciplinarum, CientiarumQue omnium capaciftimo fa mp Doivon á $i
d i[fé obteflor.Q sod unum fuerefl, D & vM VN VM ET TRINVM pre-
ty AM,ad Chriftiene Reipublice bonum incolumem din confer»
n
qanaque regt, Dile XVI. Kat. VI 1 BR. ANNO
T. CELSITVDINIS — 2
| icto Cid etc Eni BRMD EU
c
Me s RO Rud eue ec
(0 Capena Banbi D.
INVICTISSIMO PO
TENTISSIMOQVE RO
MANORVM IMPERATORI
femper Augufto,M 4 X1 M ILIAN o fecundo,&c.
SERENISSIMIS, ET ILLVSTRISSIMIS
SACRI ROMANI IMPERII ELECTORIBYS, &c.
FERDINANDO, ET CAROLO
e4FESTRICV£ ARCHIDFCIBVS, €.
AC CAETERIS VNIVERSJE GERMANLE PRINCIPIBY $,
DOMINI S MEIS CLEM RN pss IM1$.
EnsARiAM MzpiciwaM (vtabeaprimumfermonemexordisr JInuidtiffime
) Imperator ,acSereniffimi Principes, antiquist 1 poribus à Chireneillo magnine-
g minis Centauro, Saturni cx Phyllira filioprimum repertam effe teftantur; cum Pli«
-nins,tum pletique hiftoriarum antiquarum autores. Aliivero ab Apolline inuentams -
js voluntaliisb Acfculapio eius filie;tanta facultatis excellentiam à nemineexcogita- :
Zu * ) rauenitique pofle potantes,praterqu&m à Diisimmortalibus. Non enim fieri pof- perbaria
i^e fecenfent,vt hemo ipfe abditasftirpium naturas , facultatefq; inueftigateac perfpe- Medica o-
TE T. Gas habere quinerit, nifi prins à maximo omnium opifice halce dotesfuerit edo- "£2 4»
&us Namque (vr Pliniusinquit) fi qaisidabbomine excogiteri pofle credat;ingrate Deorum numenin- 3
telligic: Acquinon defunt probatiffimiautores,quireicótis Poetarum figmentis;& aliorum, fzbalofe fuis
inhittoriss de Heibarie Medicina in ibus fcrib
cin; ium;certo creduut,allatiscum antorum reftimo-
niis. nx i220 dE far :
YE E
5
Le
P
mí.
hominis.
ntInquibusin- ^
Epiftola.
Plantarum facultatibus compofuit! Apollini , Aefculapioque omnia accepta referens. - Compefuit , & -
Det£octitus volumita dc plantis, Per(ide, Arabia, Aethiopia & Aegypto prius peragratis. Hoc quoqué
fcquüti funt alii nobilitate , acitréünditare hniufce diuinz facnltatis alle&i : quinetiam ftudio iuuandz po-
fteritatisnon dubitant fe variis vitz periculis committere, dum multas ignotas , afperafque peragrarent
regiones, vt vetam , legitimamque médicamentorum cognitionem confequerentur. Inter hos repc-
riofaifle Hippocratem, Cráteuam, Ariftotelem , Theopbaftrum, Dioclem Cariftium , Patnphilum,;
Mantiam, Herophilum, Dio&oridem, Galenum, Plinium, & alios quamplurimos, quorum nomina, ne
longior videar, quam pat fit, lubensprztereo. Caterum quodplahtatum péritia , aut inuenio, prater
Prifcernto cam,quam maximam affert voluptatem , vtilitatem quoque, gloriam, & laudem pariat fempiternam,no-
T4975 uverantnontantum vniuerfi otbisfapientes, d rerum indagatores, fed (ammi etiam, ac po-
us ifiiesa rentiffimi R eges: quippeillorum claritatem,que hinc potiffimuu ortum habueratadmirati,rati in hacan-
moon ji». tiquillima facultate famasum f, lendorem,fingularemg; przftantiam effe,tantum ocil;ac ftadii adea per«
dim. cipiendam,& illaftrandá contulerun*, vt eor pletiq; déPlantarü hiftoria, & virib.libros cóndiderint; io-
nulli generofa antidota cópofuerint,vt ita fuz , &aliorum mortalium vitz,víuig; confülerent.Alii, ecfi ex
rebus confilio ,& armis praclare geftis , fe illuftres teddidiffent,cá camen illuftriores cffici fe pofle cerne-
rent, a clariffimam ftirpium facultatemipfi quoque fuo effent ftudio profequuti, à remiotiffimisterrarum
1cgionibus raras, nobilesque plantas ingentifumptu, & l3bore conquifitas, ade transferri curarunt »Vt
cerram, ac veram catum hiftoriam deícriberent. Neque illos cette hoc latuit, quod fi hac iri re fludioía
diutius verfati, egregium quicquam inueniffent , aut fcripti: tradidiffent, fuum nomen effet nullis non fe-
culiscelebre duraturam: quandóquidem hetbz , quz fingulis annisreuiuifcunt, repullulant, & reuire-
Ícunt, eos perpetuo in hominum memoriam reuocant, qui illas inuenerunt , vel de ipfarum hiftoria , &
Viribus aliquid poftezitatis memoriz prodiderunt. Gentianam herbam vbiquefcriptoribuscommenda-
tam Gentio Íllyriorum R ege i »&abeo appellationem mutuatam effe;lli vero clariratem,& im-
mozzalitatem tribaiffs pluccs (anc, qui tcribant autores. Similiter LyGmachus Macedoniz Rex Ly(ima-
chiam ( vt Plinius eft autor) inueni:,& ex fe nominauit ob hancperpetuis laudibus celebris, Scord:á item
Mühridatem Ponti Regem nominiszterni commendar. Clymenos preterea herba, ClymenoR cgi in-
uentórifao Euphotbium, Iubz Mauritanorum:Telephium, TelephoMifiz Regibus.Echium;& Anchii-
fa Alcibiadi Athenienfium Daci, famam largiuntur zterná.Hinc etiam clarent Attalus Pergàmi , & Eua
Arabü Reges.Siquidem hic de implicium medicamentor(ü viribus ad Neronem lezperatorem multa có-
fcripfi: :ille vero dum plara aduer(us venena , & animalium vitusciaculantium ictus conficeret antidora
o splerimá laboris in(ampfir, vi lcgicimasnancifceret p! His accedunt Archelaus Cappadociz, Maffi-
7 — CmiflaNamidiz, & Agamemnon Aigiaotü Rex, quorü nomina nulla penitas vetuftate exci guipoterunt
-"€beam;quam in cognofcendis procédifq; ftirpibus;cur&,diligentiamq; adhib Omittam Philoinc-
2o o, rera)Hieronem, & alios nonnullos,magninominis Reges, ne verbofius, quam fequi vi-
ciet deat; qui velipfi exhociamortalem gloziam retulerünt, q; de
Hr apud
$»odra mo. pofterispiaclare fint meriti, Porrotracta tem.
assis QuosM.Catoomnium bonarum artium
Mitlicidatis pmptuati .Náqs
culiariter curi jÀ (abie&ishomini-
haruin,& exemplatia,
€o deuícto, & (aperato,
itz jita profuir,non minus,
,., effe&tusgy in.
Pünii asi. vransferre ca.
p
Caflori in. Xe
«olendu — listanturm
atist
T Xe*Ag urs
: e dor DURER
lctiam hiftorici tradunt. Etenim obid.
Nuncupatoria.
fuis d:uinis praditz virib.ftatimab elementisconditis, à terra emerferint, nullum mihi dubi cft, quino- 1, ru
" mnesfaterentur hácfacultaté antiquirate;nobilitate, & diuinitate cateras antecellere.Neq; ob id folüiilli cj5pisio vri
tantura laudis,admirationis, & gloriz debetur, quod eius cognitio iucunda, ac delectabilis fit;fed etiá quia /» € vere
vülisadmodü,& neccffaria exili. Ea nang; anitatem;qua nibil exoptatius homini effe poteft, tuetur, va- /4"^-
tiaiinnumeraq; morborü genera fugat, ferarü virus éuincit;& venenorü lethalium vim demolirur : quin
eiiam homines in vita diutius feruat,&(2pe etiam deploratos,quorum fcilicet falutis nullafpes reliquafit, 5,
advita-mreuecar. Quodcum re&equidem zftimaffent Romanorum Imperatorum nonnulli ( vtlibro. $,,, 45,7
primo de Antidotis teftis eft Galenus ) etfiin Republicaadminiftranda; & prouinciis gubernandis,tuen- j» re berba-
difq; plurimum cífent occupati, cos tamen non mediecre tenuit ftudium colenda rei Herbariz, atque et- r///wdisnm.
ham illo(tcandz. Quippe, vtgenuinas confequerentur plantas, vtque veris aromatis potirentur , in multis
aclongisquisregionibus, Herbarios magnis fumptibus alebant, muneribusq; donabant: hac praterea a-
pimiinductione, vt inde non minusgloriz, quam vtilitatis referrenr, quodita quoque ftaderentimmor-
talitaté beneficio demereri.Sane memorabili maiorum fuorum exemplo ducebanturqui non folum exu-
uias R egam quos in bello deuicerant, trophzis dicatas, in triumphis potare, ipfosque Reges vinétos
ante fe ducere folcbanr, fed etiam raras, & peregrinas plantas, & generofaaromata , quibus rarz przcla-
rzque dotes inerant, in i(dem magno cum honore ferebant, nec putabantii fe minorem laudem, & glo-
tiam adcptosexplantisillis, quas poftea per quam diligenter fuis in hortis ferebant: idem exaromatis,quae
intcr fuaalía preciofa ccponebant in fuum, & ceterorum commodum, quam ex trophais, fimulachris, &&
arcub. quz omnia erigi curabat Senatus, Populusq; R.omanus,inperpetuam ret gcftarum memoriam,
& corü gratiam , quiíe rali laude dignus exhibuérant. Magno ét honoreapud Romanos habiti funt ii, qui
de plantarum hiftoria, & virib. fcripíerunt,& in hacfacultate claruetunt,argumento fatis manifefto,quod
expugnata Carthagine omnes Dibliothecas , quas inuenerunr, variis Regib.& Principib.donauetint;ptz- jz,v; pa
ter duo& triginta voluminade re herbaria,& agricultura tátum à Magone Poeno fcripta,quaz Romatat- suc xxsj
tulecunt,& vr io Latiná linguá verterentur, mandatrunt:tantam nimirum folusiniit gratiam Mago ille rei $9/«m
herbarizs& agriculture peritus, Adeo deniq; fuit attonita ad herbarii facultates antiquitas, vtillorü tem- ^*^ as.
orum fcriptores affirmarent etiam mirabilia di&u,ita vt Xanus hiftoricus in primo hiftoriarum libro tonferijfit.
[d dsgekin Draconis Catulu mherba quadam parente reuocatum ad vitain , quam Magi Balim
nomipants eadcm Thilonem , quem Draco occiderat, faluti reftitutum. Et Iuba R ex Mauritaniz herba Quaron44
quadam in Arabiahominem ad viram ceuocatum effc tradidit.Picum etiam auem adactum fuis cauernis P/«»'«rem,
cuneum, quas in arboribus habet, admota quadam herba extrahere rradiderunt, cum Demoaritus , tum. eise
ctiam Thcophraftus. Quin etiam Aethiopide herba , ra&uclaufa omnia apctiri, quibuídam admurmu- vadat e f-
quendam fafpendio damnatum vidiffe , cui fores omnes oladecditenie feris, vnatantum herbaad- C/«v//ror
tibus Noneisnaque ab equiscalcata continuo ferrei foluuntur calcei. Herophilum clariffimum an:iqui-
Luna Aquaritim occu *
c piece
isIndiz tneminit Democritus, cuius radice in paftillos digefta indie-(555, '
ure iran ^ aant Ada- p^
H T upi nati cos illico laxo hiatu : no-
minis cau(am h -ó-erinequeat. Atiamidisherbzconta&tulignaolee — ^
danálcedte,omnes adniota;tiec nifi Hienz vrinzafperfurecreari,tradi- —-
dere veteres. Ophiufai opiz naici eriam tradunt, linidam; & horribili afpectu, qua pc
tatetrotéminasq; ferpen 1 ied ; fibi pri mf s d á bibe E.
il ibereaduerian vinum Poramantim ad]
Epiftola
Ícerentur,
fic debacc
- poftetitates memoria tradidit; à Scorpione nonici eos,qui polemoniz herba radicem fecuti tulerit, vel fi
z pi forefortuna quifpiam ictus fuerit; eum quidem nihil molefti paffarum. Nafcitur in Iudza radix Baaras;à
plam, — JOCoappellata (vt FlauiusTofephus fcribit libro de bello Itdaico )qua flammas colote imitatut, circa ve-
Fucrs para-
fetis conue-
-iens.
S »iti Venerem aguht,vt prope miraculo fit eorum efficacia: Agnotoàt illi nomeneft. Acbemenide h-tbain
PíAt agnos 1
p aferes s.
incolzad capitis tegmina: internam pulpam Cammari catnesreferre aiuot, & à vulnere iuccum manare
icis rens delcote cli aibitabiirt dicemque humo exertam , fübrigere ad vmbili-
eum víque. Illud miraculifouet magriitudinem, quamdiu obfidecur herbis, viuere illum, quafi s numin
2000 Méropalcuo: euulfis veroillis, paulatim contabefcere. Atqui&illudadmirationem Puget sppei Lapis
Venena Se- qa a lod in mie
doque anti- : * oed
dota effc pof- Yiüsjade PN ED H
fw. .. epotumtamen
[eem
Nuncupatoria.
isbidodemorfi, Viperareptilium fereperniciofiflima, non folum ai ipfius venenum exringuir deuorae
ta,& illita,fed alia'etiam venena de(truit,& fapérar. Quid demum plurainihil non berbarum vi effici pof-
fer, fi plurimarum vires nonignorarentur. Hactametíi quibufdam fide carere videantur,adieiratione
tàmen itoplebr;cogüntque copfiteri , multum effe quod veto foperfir. Quapropter maleaudiunt apud
do&os;qui t2lia planrarum miracula rident , cum & rerumr'éuenta prorfus fama fufftegentur. No proti-
nus b ftoriis fidem derogare confentaneum eft , fi vel aucupium caufz,quo potiri neque; mus, nos fun
Siquidem inpumera ferc funt homin)bus confpicua;quorum ratio non pollit iniri. Multa inintimisna-
turz penetralibus delitefcunt, qua nec ratio vlla,nechumanusintelle&tus comprehendere poteft. Voluit
eniro natura bac potiusadmirari homines , quam à quoquam vnquam íntelligi.Q uare qui fcrupulofiusin
perueft gandis 6ngulorum rationibus veríantur, ex omnibus natura miracula fübmouent. Etenim vbi
nos caulztátio deficit, hine dubitádi manat exordium,hoc eft philofophandi.Iccirco philofophiam modo
nodathconanturobolere,qui prodigiofis natutz miraculis fidem non habent.Sed quare non plures no-
fcantor plapta (inquit Plinius)caula cft , quod eas agreftes literarum que ignari experiantur , vt quifoliin-
ter ills viuant." Multis enim ipuentis nomina dcíunt. N:mícimus fine nomine plantaminargulis (cge-
tis Jefoffam, praftare ne qua ales intret, Turpiílima caufa raritatis quod & quifciunt, demenftrareno-
luct,tanquam ipfis periturum, quad tradideruntalii. Jta cercerecondunt;qui pauca 2lia nouere, inuiden-
tes aliis, & neminem docentes;in fcientiz autoritatem : tantum excogitandis nouisac bumána iuuanda
vita,qporundam mores ab(unt. Summi mque opus ingeniorum diuiam hoc fuit, vtintra vnumquenque
ret 6 dta vererum perirent. At nos elaborata,ac iis,nobifque,laboribusingentifiunis parta abícondere
atque fvpprimere cupimus , & fraudare vitam alienis bonis? mihime omnium, imo noncanrum aliorum
intentis , ed prpríis noftcis comparatisavxiliis prefentiutn,& pofterorum vitam iuuandam ftatuimus,
complurium atatis noftre clariflimornm,doctorumque virorum inftitutum feqnutiin quorumcatalogo |, .
ra cipe: fonr. Hermolaus Barbarus, Nicolaus Leonicenus,Ioapnes Manardus, Ioannes Ruellius, Matcel- pero bas
je: Vergilius, Leonardus F uchfiusapgud Germanos clarz eruditionis medicus, Antonius Mufa Brafauolus;,,; 7, "
ti'edicómentorumh ftoria, & vitibus reddendis facile Principéin lralicam linguam vertendui, & Italicis sre
| fia Italice
Methodus
lférnata.
enera, qua fre-
es clarmcrünt
A: orlorts, es oria noftris M iin cruitips
A tha EAS ibilicom per
| NT ' di | Comment.
ft f.
Cuiu: ftoindicio
sinuenetim quibus placuir noftras qua-
stanrum nobisingenue acceptosreferit,
üceloqni. Quorumerganos vclunta- -
révte;illisgradam aliquam rependes —
variosin Larinato linguam trans :
mataui(quod maxima rei d. flic aux mníaquodammodoilluftta: i, Adiecir usi iade! Latí^
Mtv, EA ub Eiestctust minddben éspelsson se. 7
1 SER 'tadrare nón poffünt, nec pueceptores habeat, quafi Bor- Ces Lacum.
tu um exhiberem Dei. MM Nes Gepium ciliis fpribuepi erint
Wars Hes Ls cd. i: Tuguraréms
Epiftola
curarem, multas adhucadiecimusimagines, quz partim plantas , partim vero animalia tonnullarcfe-
runt , dc quibus praterea, quzà Dio onis tradita (unt, in hifce commentariis peculiariter difleruimus,
quinetiam velipía commentatia;permultís inlocis auximus. — Atqui nunc cum anniscontinuis decem
1 ., inAulaSereniffimi Principis Ferdiriándi Archiducis Auftriz &c.viuam, &ceius Celfitudinis Medicunz
pos agam,id ocii, quod fuffurari licuit, Medicz materiz adhuc diligentius excolendz, contulimus, Vbi non fo-
€d Bohemis lum Germanis, & Bohetuis in corum fermone Herbaria peculiaria fcripfimus, 8 Typis excudenda cura-
Herbari, uimus, (edhzceadem commentaria noftra Latina locis plus mille auximus , & imagines oriines in for-
eenfirísfit. malonge maiori, diligentiorique artificum ftudio elaboratas, vna cum illis excudi curauiimius , additis
So sen ^7 aliquot nouarum, peregrinarumque plantarum centuriis, ad viuum expreffis, qus antea nunquam à me,
"infia 44119: nequeà quopiam editz funt. 'Ez enim ( vttes ipfa fatetur ) adeo artificiofe (' fit hoccitra crimen ia&tan-
tiz diddum J diligenterque expre(fz füar, tamque ad amuflim delineatz, vt fine coloribus vllis additis,fa-
Gileab omnibus rei hetbaríz ftudiofis dignofcipoffint. Acque ita fit, vc vbi hactenus Matthioli hortulo
utor 14. Vf fantrei Plantariz ftndiofi , nunc ampliffimo einfdem vitidario, cuiusintrantibus omnibus patent fo^
Lores ac «i. XeS,Íefe oblectarivaleant. Tantaenim nobisfemperfuit iugandz in vniuerfam Reipublicz promptitu-
powinkse do, vtnec farptib singentilfimis, quos inpingendis, fculpendifque totimaginum tabellis contulimus,
Ad." nequevipiliis, neclaboribus pepercerimus vnquam. Quz 'qui*em qualia & quanta attulerint vitz no-
7^ 'ftrz incommoda, filere potius confilium eft, quam multis explicare, ne his enumeratis, captandis potius
legentium animis, quam iuuánda poftetiati , oceuparus efle videar, przfertim curnfciam hacante hac
quam plurimos hsud latere, qui ea omnia ,& viderunt , & intellexerunt: quin etiam multos futuros fpe-
ro, qui operis magnitudinem fcrutati, re&tep pendentquanttiti onetis, quantum laboris, curzq;quan-
tum denique temporis, fedulitatis , & diligentiz , inhoc cudendo plantarum volumine exantlaueriin,
aceboquoq;peregrinationum, & itinerum labores, ad niontes,valles,fyluas;colles, prata, maria, lacus,
Butoina, paludes, & fontes diuerfarum prouinciarum, & repionüm, quin etiam ad clatiflimatum vibiutn
viridaria, ad rudera, collapfas mzgnorum zdificiorum rvinas, ad fpelüncas;& longostetrz meatusin füb-
tezraneis diuerforum metallorum fodinis, & ad eorum fornaces, vbi cadmia, ponipliolyx, fpodium , los
ztis,argéti fpuma;& alia plura metallica nsedicamenta fiust.Silebo quoq; quat diuinfuedauerim, quam
que fedulus fuerim in numerofis peregrinis plantis mihi comparandis , ex Afia ; Gracia, Syria, Aegypto
Arabia, Num diaqaeallatis. Id quod clle intelligere poterunt, qui volumen hocnoftrnm in Diotcori-
dern, diligenterintüébuntur. Nec mecertelabores, aut pericula deterruiflencà magais , lengisque iti-
neribus,quod Galeri exemplo mare traieciffem ,& Cyprum; Cretam, Lemnur, Syriam, Acgypuim,aliaf-
queregionesperagraffem, vt multapraclata fimplicia , qua bodie defiderantur , e(lem contequutus , ad
mortalium cognitionem, & víum trapnsferenda , nifi mez animipropenfioni cbftiüffent negotia dome-
- ftica;agros curandi pietas /'& corporis imbecilla fatis cor. ftitutio, quz ice quidem maris;& longa perc-
grinationis iricomimcda, ferrencn din permififienr. Iraquehecin conficiendo volumine fi idmmihinon
hicait quod libuit, id faltem, quod powi omni Dire vitiis dua ptaflare conatus fum. | Adeo e-
nim buiufce opetis conficiendi cupidus femper fui, vtpotiusab ipfoetiam principiobencficium hocin v-
niucríaim Rempublicam , & in fururam pofteritarem conferre flaterim, quam vr Cogitarem , quo pacto
uua IP agnis fompribussonfaccomberem, "Atqui (iiccubuiffem profedo, v iM onsircur omnit
Prieper tocumulatiusauro;iuuifferir;cum Czf:r Ferdinandus, felicis recordationis,& Cafarca Maicftastua,tem
Sirctime Celüudinesvefttz : (Czrinuidillime, & Sereuiffimi & Illuftriffmi Princeps) Siquidem Imperator
[um Lbcra- Ife Ferdinandusauto, & argento fane on modico, hofce meos iuuit conatus. Quemimitatus Cafarca
bra. — e Maieftastua, & fereniflimi Principes Ferdinandus, & Carolus, Auftriz Archiduces » Ínas quoque opes
non exiguas liberaliter contulerunt;adeo vt his potius quam mibi beneficium hoc acceptum referre pof.
fi vaiuerfa R.efpublica. Hisacceflit non mediocris liberalitas quorundam Getmaniz Principum , auiad
bocvolumen » fua contribuere auxilia : Nam intec Illuftriffimos Sac. Rom. Imperii E-
lectores primus , qui (oppetias ampliffimastulir, mihirecenfendus eft Il mus Princeps Augaftus,
Saxoniz Dux, qui peculiarem faz Aula Vet ;darium, ereplutimo inftru&um, sd memifit: cuius libera.
litatem , & etgame munificentiam , nunquam fitis collau repolum, Quem poftea fecutus Illnftri(fi-
mus Fridericus, Comes Palatinus Rheni, &llluflri mus lochimus Marchio Brandeburgenfis,fua etiam
contulere auxilia, Id quodinter czteros Germaniz Pri cipes fecere Illufttiffimus, & R euerendiffimns,.
Rs . Catdinalis, & Princeps Tridentinus, Chrifto phorus Madrutius , & Iiluftriflimus , & R euerendiffimus
Ioánnes lacobus Archiepifcopus, & Princeps S. tzpurgenfis: quinetia mIlluftriffimi, Albertus Dux Ba-
uariz Gulielmus Dux Cleaenss,& Ioannes Albertus Dux Megapolen 5, & Vandalorum Princeps:a:-
Matthioli R epu lica. liberalitatera non folum mihi fed -
"a quod Mecernates habuerim Lespe-
S, Epifcopos , Duces ,ac Princi-
Ícieritiam , in quibus adeo peecele mé longinquarpioibes fpc 3
plurimiad eum confluaot homines, adeo vtà Cate Ferdinandoad curandum, quoque vocatus fue-
rit. Non defuerunt etizm alii, qui hifce noftris conatibus magnam opem tulerünt, & non folum his
o»rimoram peftremis,edaliisantea editis , quorum alii origen xiflione , alii confilio , alüireruminuentarum
Girorum co- € icatione, mihi multum profi nter quospotiffimum non grauarer hoc loco co o
d rare; fipoffemillisex beneficii accepti commemoratione aliquam referre gratiam , Lucam Ghinuzn Fo--
rocorne-
Nuncupatoria.
rum Parauio,tü Venetiis, complures ftirpes non vulgares ad nos petferricurauit.Eft praterea fumma pro- diii
bitate,& vit integritate vir; Francifcus Parthinus R oboretanus,cuius egregie doctrinz & in re Medica Parka.
meitantum cau;
LI y wt
H
dncobsa dots
toniss Cor-
Pulls.
"P Bernardi-
à oe H » mm * n " . eYA4; i
Medicus Bernardinus T. eruifanus,quiin Academia Patauina, Materiam Medicam m. Fon eni
€ ir. Namqueistum plantatum miffione,tum etiam confilio non
^
*
d
Ris cfr
awe fed fere füperar, C«/ceola-
quinetiam pec €
Cecchinga
feemanin
8/mes
: AH e acvitidatiis, modoi
i. 4ntidota à
Regibus ina
nhom nem fer interpretem com- Him.
/ Epiftola
/2,;;, 5, Sem quoniam idem ftudium renuitantidota conficiendi , idco isabipfo Galeno maximis laudibus celiz
Nf dies bratur. Veruntamen noftra hzc atas ex hor antidororum vfu non eum frü&tum, neque vtilitatern capit
P rotaam en titque, quam fen(itantiquitas. Nam etfi corum nomina monumentis tradita habeamus, arque etiam
quori anti» antidotaipíain officinis parata reperiantur, nó cos tamen effe&tus,viresq; hzc praftant,quas fuis nomini-
4zzdee-. buspollicentur, ue illa przftate veteres ie prodiderunt. Cuius difzriminis illud nimirum
rnra[unt.- in confaeft, quodpluraànobis de(iderentur generofa & preciofa aromata, quz legitima, & omnium prz-
ftantiflima, (uis antidotisimmifcebant Mithridates, Attalus, Andromachus, Galenus ,& alii complures
veterum, quzque ingenti pecunia, fummo ftudio aclabore,ab Arabum, Aethiopum, Troglodytarum;a-
liarum; diueri i ionibus, illius lorentiflimz ztatis Imperatores R omá afferri curabant.
Vbitamen neminiprzterquám Czíateis Mdicis( quod fatetur Galenus ) licebat veráaclegitimam con-
ficere Theriacenyifi quis for í fauoreab Imperatoribus effec iis przclaris donatus aromati-
bus, Id quod maxi; fac itjne ji »fi Theriacz noftri vfus, itemque Antidotus Micthridatica, non pe-.
rinde pollent viribus,atq; eorum nominapollicentur,& veterum fcripta teftantur.At certe in hoc fatis in-
felicitera&um efle conftar cum vita vtpote qua iaturam fecerit maximorum remediorum ad-
uetíus venenajaliaq; graniffirna inc quibus ebnoxia eftac fpe a ffligitur. Quam ob rem bacno-
ftra tatejin qua qiiidem reliqua fere omnia in priftinum candorem reduci, & fuz integritati reftitui vi-
dentur, gloriofus,& vere fortunati(fimus dici poffecfummusille Pontifex, Inuidtiffiraus ille Cafar, Se-
reniffimusille Rex, Magnanimus ille Princeps, Sapientiffimus ille cuiufque Reipublicz Senatus; quipto-
prüsanimidotibus R omanosillos Imp es,&aliospotentiflimos Regesimiratus,nullus lineret (c vel
fampribas,vel laboribus grauaci,fed« ftudi j denig; fuam facultatem ad-
29 ]
" op E Lore wa i
hiberet,vtíam diu deperdita aromata, que omnino nobi. de(ant ad Antidota conficiénda,in lucem reno-
carentur,Enimuero fi orum aliquis id facerer,vel fi sid facerecontendeten y non faz tantum, & a-
liorum mortalium vitz conful - fteris praclar: ut , (ed praterea hincfamam affe-
querentur zteznam, Siquidem beneficium id polius. fumma cum laude propriis autoribusperpetuo .
accepram referrent. Equidem fiid mihi non licuit ; id faltem qued potuiomni ftudio, induflciaqué
meaprz(tareconatusfam. Namcum viderem noftra huiuce etatis homincsin ii(dem in quibus prifce,
atque etiam in maioribus vita: periculis verfari, nobistamen decef(fe vera illa. , acgenerofa veterum anti-
dota, obea, quz hodieinhifce defiderantur,l gitima, ac praclara fimplicia medi a, tentare volui;
poflznt ne exlegitimis,que babemus;antidota parari, quz illorum vicem penfarent. Fediid quidem ma-
guo meolabote,longoq um víüj& ezperientiafedaflecutus fim, necnequod contendcetam ;igno-
.., FG. Illud certo fatetipotlera, ca femper mihi vifa eflc longe felicius Theriaca , & Mithridaticz ànidoti
^o wiresprzftate , quam qua paflim (paucis exceptis) hactempeffate earundem nomineconficiuptur. Ve- |
rumnon orif,, quin in hoc, ficutin reli potius eRfcz iudicinm,quam meuo : uahdequideni
a
€o ; animo dNeorfécos iebitbin tofinis ua iisin fextum Diofcoridis librum; no
... folum Diofcoridem iptum , quanrum porui illuftraui , fed quedam etiam fecuta antidota hobis in-
-Antidota | wenta defcripfi, Verum noncb hoc velim nonnullos effe, quiputent hoctemporeab vfu cuiufq; Theria-
guaS/nieff cim Mühridaticzque Aatidoti effe abftinend fiquid ab histaotum abflinendumintellgo,quz paf-
veia Éin vbiq; ven &dequ. xmpofitionenullum extat prob; tiflimorum medicorum teftimonium,
eres iod) sequapicas apud Impoftores.. Erenim fcio non deeífe in Italiain famofis ciui-
tM Marbacopesns ,& nz lalutis cupidos, qui nullis f pribus , aut laboribus patcei-
, mé»omnemfuam naüantoperam ,omnegi :fludinza impendat , vr legitima omnia fia plica medica:
Therzaca 4, nta, doux Ap: PEDE: comparent. Inter: (etuata (emper caterorum phar-
Francifco macopeotü fama;ac fid *)mit inks L:apbastid venit Francifcus : US eee SUI
Calceolario fisad, e : :Dherianis ; Calceolatius pharmacopgus V eroncri
2srararra. cibus Clari ee ne oquippe quí Theriacam optimam &c Mithridatium parazefoleat, aftipulan-
aeri laus mis medicisomnibus,& pre(ertim qui primasin ciuitate enent. Id quod prz catetisis prac
: qai fbi peregrina Bcaliisignote fimplici mien y E etim ed Ea) AIQUNGHAABKot babrar
üus,àme
ed s »
, muíquamanteavifam. Sed de his hadenus Gtis (am rne 1
Dedecatió morem fequutus,d iotoribuedefen(hs. ro 1 or ABUS. Sz terum cum veterum ftudioforum
N uncupatoria.
randum eft, lucubrationes haíce meas apud Cafa.Maicft.tüam non minimum authoritatis habituras,turà
quodante bac eius erga me fingularem clementiá, liberalitatemque longelateque fluentem, iterum, atq;
irezum fim confequutus: tum quod omnia quantüuis exigua munufcula, hilariadmodum vultu; fummaq;
bumanitateab omnibus fuis fidelibus füfciperefoleat. Cafarez ergo Maieftatis tuz beneficiain mefunc
ampliffima, Sereniffima Auftriaca Domus denique tota me femper omnibus modis aluit , promouit , &
decorauit. Quofit, vccerta omnino fpe ductus , mibiperfuadeam de Caf; Maieft, tui clementia pluri-
roum perpetuo confidere po(Ts.Facit enim tua fummi generis dignitas, Czfareorumque ornamentorum
amplitudo, vt quotquot ab ea iuuari petanr, omnespromouendos fufcipiat. Czteravero virtutum decora
in Czfarea Maieftate tua fic vigent & elucefcunt, vt vniuerfz gentes ex magnopere admirentur & colant.
Quisenim non admiretur Czíaream Maicftatem tuam? Quisnon prüdentiam,magnanimitarem, & in-
genrem animi fplendorem? Quis non fufpiciat Iuflitiam, pietatem clementiam, religionem ;beneficen-
tiam, & generofiratem tuam? quz tanquam ex vberrimo fonte à tota Maieftatetua fcatgrinnt;emanant,
& diffanduntur.Qaz quidem animi Maieft.tuz Cafarez dores, proculdubio efficient/Dei Opr.Max.au-
xilio ) «t faperatis , ac debellatis Sac. Rom. Imperii & Regnorum faorum iniricis, omnia nobis paca-
ta reltitaat.Poftremo vt Illuftriff. Sac. Romani Impetii Electoribus , Sereniffimis Aufttiz Archiducibus
dominis meis clementiffimis;ac catéris vniaer(e Germania Principibus;labores hofcejmeos dicarem; in
caufa fuit, vc omnes fimul coniun&i ex hoc intelligant ingentem animi mei érga eosomnes propenfio-
ner, vt; hac dedicatione, eorum erga meliberalitatem apud omnesgentesteftatam relinquerem.Quin
etiam quod mihi perfuafum habeam, non minus hac noftra latina commentaria, vniuetfis ( vt f; pero) pro-
futura, defendenda, promouendaq; fufcipiant vna cum Cafarea Maieftate tua; quam ab iis antea fa&tum
fit de Herbario Germanico noftroillisdicato. Idq; praíertim faciendum ad me f pe&affe cognoui, quod
non miaoraauxiliain hoccudendo volumine, quaminillo nobis przftiterint.- Interim metotum Cala-
rez Maieft.tuz dedico,dono,ac voueo. Cui Deus Opt. Max. felicia omnia concedat. Prage, Vltimalae
nuari, MDLXYV.
P t3 * -
E. — CaíMaicfttuz, Vcftarumque Celütudinur -
Hamilis Seruitot
Petrus Andreas Matthiolus;
cuidis Le Pettus
PETRI ANDREAE MATTHIOLI
AD MEDIC/£X MATERIE STVDIOSO S,
PRAEFATIO
IFELLE Meorum morem fequi , qui amequams opus (uum agrediantur , illud in
primisprofi entur nibil fibi maioricnra ac [adio e[fe,quam vi vite, v[uique mortalium
confulant , beczp fé quoque ingenue facere poffem.. INameaanimi propenlione ab ipfa in-
uentute,quantuzmibiocitamedendis «gris,Cócurafamiliari impetrare licuit id totum ad
bonortr dAutaru tm libros eualuendas,ad [s plicium medicamentorum cognitionem afe-
quendam, acdem/um ad feribendum contuli. Qaa inre,vt certe apudomneteflatum ve-
linquerem, me hac mente animog, elabrral[e,vt quantum ^ fen dio labore,ataue induftria,
h confequipo[[em,bumane vite prode[fznn; deg, ea optime meritus exifHimarev. Dio[corids
omnem mean operam, ac dilgentiam adbibuiyvt Quantuman poe efe , sl/nfirior redderetur, atque omntum má«
vibus teneretur. e" Adanod ea moth: vifa esfratio cemmodiffumaut ipfum Dio[coridem in noflram Italicam lin-
guam transferrem tn enmq, comintarios, nobis ftalicertem es Wferiptos, adsicerem : quod tunc nos prinatirà
, findinm,matorqus cura fubiret, nalossumandi, quam ceteros, Eienim pauviadmodum [unt in [talia Pharma
Autor Irali (ooo [ ad quostamen por ffmum baó de e Medica materiatraBatio Sfetiat , qmi Latinam hnguam exatle no-
ieu ma rint. Hocepusy2soÀ [amma animi alaeritate fu ceperam, ubi Abfolusffem eme wel boy tantibus amicis, vtquem
edidi. — frMibamanteaex meislaboribpirhi propofueramseum poflea mortali'u percipiendum ,ac omnibus aflimandum
exlnberem.Vecum an istalisfaertt; qualisut effet , contenderam, malim aliorum effe indicium , quam meum.
flnd certo (G:o(f£ tamen id ab[g, vitio nobis teflars licet Jamnltis in Italia, quorum indicium cateyis ant pono , cà
animi candore [er ptanoffraelimata,ac comendata fife quo ipfi ula Jériofemus, ata, et Italisnon inutilia neg s
iucunda acidic. Quorum [aneexemplod 1g, nof!ris commentariis iudicio non patuit no mihi ipff gratulars, ad
orpttbus,quibus illos legendos tradidimus /dacefiit interea mibi non minar inde cupiditasexiernos quoq, deme-
Curltalica 7ende,eamz, cupiditatem illud auxit quad intellexerimiis pergratis fore ffnoflré comvaentarii Latin: fizj et. Hae
Commen- zzimrrationeaddutius,utettamab externis gratiam alia nrepyvtqueomnibus in vtitier[ue [Ldio,cura
in : rari amdujiriague mea prodeffem(qued ego quidem antiqunm femper bakui, CZ praciputm) noffros commentarios ex
coserfa Ba PATR^s quod nobis Jupereff,ocro, Latinosreddendos, at. "rllufhrandos dJufeepi, erum eumtratlu teraporis ats-
tinrabAu- ?1AdMerterem, menon urnt in vniuer [ura exteros Latina editione sestffe, eum longe plsres babeanturin vnas
tote. quad, natisne Latins fermonis ignari , quam periti, Germanis ,€$ Bohemis »herbarta pecutiaria confcripft , €$
Autor cOD- spi eoram [menia editatinlucem protuli: ,addiis maioribus plantarumimagimibus, Qua comnia(ut audio)is baud
Kupte 17g?atafuere. 74. quod apud omnes perpetuateftattumrelingnet, Maibisl ad wnandas nationes effe fa-.
ws "€ um His expeditu, dum interpretem quarebara , quiidem berbarium nofirum Galhcim faceret allatus eft mi-
Bohemis, bi Francefurto Diofcorida meusin Gallicum Idioma tradutiui, quà faclam ef? i a fefésptendo bac labore ani-
Pe, baia
eft. fei inlucem mififfe mibi vero batlenusnon fatirconcotla.
inGallicam 5... i cur [um fortunet prapotens Deus, ut inis quoque limauis ex Mattioli officima hec euuleentur ber-
eft » VEBEMIC leis plns rotlle aula , cfi plari-
1
ici Auha atis explodipo|fant, id ramen ea colto
: d E v Auc, ^
comprobata quam vt bog voce pascitortingi debn [s Quare iam ad dno accede dbquod in primis Me
E cx ddica materia /Fndrofc s admonendos effe putamus vi, vod nam ERAN eperi facere vi»
dant, I 3n cum Commentarii , C$
gelerim , quad cenfiten-
: 5 S AMEER "erjtone? nt 5 d - Sae
inffsdioforum mamibus err edel aed kkva comer omnib falla fa
pig si E - js fere,me-
C doudiida mentlied me certe latuit,
equam Phnium,modo
Prxfatio.
Latini fermohisnitere captusymodó etiam rei cognitione incertus, T heodorsi fequutus;quiin comuertendo T beo-
phraftosdem fapiftime feci[é widetrir. Quare anobis per[petla,Ruelii quidem interpretationem recepimus, ita
t1amen,ot nonnu(aquam aum fim ab eo defafcere uel vetufhiffimorum.probatifimorumao, exemplarium,€$ vnius
Qribaffi fidem fenus vel certaresexperientiafretus. Eorumautem, 1 lla obelifio adnotata
reliqui, nonnulla etiam fignum [appreffamusseo im exemplari, quod poffremo loco excufum ded: e/dtqui Emendati
mancad boc munis latius obeundum me fammopere init (Tariffimus Vir Augerius de Busbehe Belga,qni auuis cótexcus ex
vontinuis feptem apud Solimaumta T urcarum Imperatorem , pro Cafare Ferdinando Oratorem egit : Siquidem pcr aad
srdio Diofcoridis exemplaria antiquifima Conflantinopoly fecun tulit quorum alterum Antonio Catecuzeno N - nes
patritio Conftantinopolitano, alterum cuidam [mperatoris Interpreti ( Dragomanum Turca vocant) meitan- omis.
tum itezandi cana , mutuo acteptosveferelat. Quorum exemplari auxilio non folum permultis sn locis Diow
féoridis exemplar, quod publice circunfertur , [ed etiam Ruelliipfins verfionem caffig autusua, vtex quam pla-
vimisadnotationibus ad merginem dijpoftts unz[anifo, facile intelliget. V1 autem omnibus perfpicuum effet,on-
de sls acceperimius, Catecuzeni, Dragomani meia, exeplartsnowsen omnib; £e fmywk ttonib.addidi
fd quad dotlis viris , € rex plantariz flndwfis mon dubitamns gvatifmum futurum. Itaque bincfalium eft,
«t "Ruellii nouen contextu dzfcribendum nan duxerim , ne oiderer cum 6o , homine conuenire ,ve autem Jfe- -
pt b eod, cffentire. Satienimforeputauss fi bic fHadiofos certiorerfacerem, me Reuellio Dio[cortdis conuerfionem s
accepta referresfi pratereavati. dui] [emn,czar Vli nan femper addiélus effe voluerim. Quod qtia abunde
(urarbitror praflitimsus,am ad alterum nobis prapofitum quad de noflris commentavits erat progrediamur.De
quibus profeilo soil [atv f'aerit tacere,quam panca dicere , fs velle na[itulis, €$ vitilgatoribus occurrere. Fre" Contra ob-
guai nang, bodie eff in diea, magis pullnlat hurefmodigenus hbominié qui nullum iti toto vita fue cur[fufrutmm wattatorcs.
famenveproferumt,alienostamzt auide carpumt mox lacerat 69 pedibus obterunt: Sed ij omnes Sycopbanta funt,
temérarti amptedenteisquippe qui tantum bouis C3 dotlis viris (ub (anandis/Indent. Scimusiam dudum non deef-
féhuig ce atra fsrinenonueldlos,qui libellis contra nos [Eriptis;conatus noffrosob[eurare mtuntur ,mxitantum fo-
phifenaubus, fucatis mendaciis, iurgiis, C$ conuicits. Ego autem cum bos verius Affnos uam homines exifLi-
omzmyyinplatets lafisuientes , pedere finam ad fanguinem v[g,. futerim garriant;égant firibant, 3 contraimela- .
o apent biperduiffenincbulones, lacerent, flagellent, vulnerent, [:j Calumniis, contameliis,ominig, malorum gene- — T
] ve quibus tanum nit ntar, labores noffresappugnent C4 ff quidetiam iis grasuiusin mentem Uenerit, contra nos
ipe obid a fPudiis , e$ laboribus manda Reipublize,propagande3, veritatis, me attevtent nec E
enenatis vorfibus [ertpta mea adeo dslicerabuntslabefatabamta (ut ipfifibn perfaadent)guinea
- ehmtra tumatam earum malignitatems contintto m medio bonortm,dotlorumó, virorum emergant , 6$ auri pa-
riffiimodo elecefcant. INam apud bonos. Cd (antlos viros,vituperari mbi anderer y ff feeleraiiffinri atq, perdi-
rfiansb ines ime laudarént.Inzmo vero fab far. giraperéntiur Hadiofr,&8de republica bene meriti;maximo id
tls effe boanorà féinper exiftimauteum buinfc fidietorum confilia nil aliud nrolantur,quam virtutem op- s
primere,ueruatemq,canfundere: vitium vero ( fitam poffent) extollere , Cg mendacium wlig alere, vtpra
2: catcrisbo[G di VAI llofio s 5 : haliquidan: 4. afferre: idea " -Grecicalumniatorens appel- "rogzieci
(svp , qa Voce ettam tam Graci,qua Latins cacedamonem execrabiléillem teterrimumq, bunani g tone
i bsffem e pAT "rum cal; m arum [5 ia bi Gium,mendaciorum patrem,€3 dicare Memo ccc
(i aslinorem ,virnlentiam fucos € mendaciayvtpote T artaréedif- —— l
vendacius malunt couniuere,quam pro veritate libere dicere , nom ex
m: aliquam eferunt ex parentibutnotam. NNoflra Comentaria(Dei
3 P e TR wg J
i natibus onim Eurrpa [om —
da trad antsrifiquide Salfamentarii
SPENT
seed
for-
tr. Porrefacitinpra-
nem lacobit cognomine Vues
anonpautiselaberatas, quas ——
wins feautoréfecit.congefit,e$ —
volume; 3 Med
-
Praefatio
Uwiforte ardentius fcfe exerunt id virtus fatitnon vitiié, boneflftmus eft Telus imuehi in aliensz feele, Gdrefuia-
re calumnias. Vbi ergo &4nosa[perius forta[Je quam etas,€2 animi noflri in cateris moderatio ferat calami in bot
maleferiatas Aetbiopas fIrinxif[e videbimur sd noftra defendendai tit a cribant lelores qua[o. Nam ma-
nifeflum efLeos, quos dixiobtrellatores,nulla alia de can[a, quam ex mera inuidia contra me feribere, Atqui vbi
Jnnidia €$ Odium inconfilto eft ibi cecum eff iudicium.Sed bes nunc miffosfaciam, nunquam poft bac cim illis
verbafailurusne miiscaffugandis temporis iatluram faci in Reipublica detrimenti. Elxabunt tandZjf ipfos,
(vt de fungis quibm|dam prouerbium eff apud Hetru[éos)[uospforum iure.Veri ad candidos, 64 equos ,quib.bea
firibimw nojira fe cóuertatoratie Ne mine velim moueat leBoresoptimisnec id a nobisfatla quifgua admiretur,
Jimofiria bifce commentaries, plura qua milleplantarum,C4 animalium imaginas non appinximnus:cum vi fiiius
fere fit fHirpium numerus. Hoc( fj uersatemfateri debeam)fatlum eff non quod dee[Jent adbuc planta, fed ob ma-
gnosingenieio, mptis,quos dimtius tolerare wan poterant.His acceftit magna negosiorum moles qua fHudia no-
Jiraadeo umpedterumt,ut nullius ferefueritrelquus lucubrand: loeus.Siquidepofleaqua ab Imperatore Ferdina-
doin eius Serenifitmni filis Ferdmandi Arcbiducis Aufiria Medici afcuus|um,cum non foli quotidiepreter opi-
nione mnlta emergant negoctayvt Medicis Aulicrs fere quabu[cung, plurimi enenire [alet, d longaqnandog,sti-
nera [eje offerant, Có bella quo Medicos [uos oporteat fequi Principes faE i |Janeefl ci bacomtia exequi meopor-
tuerityut bifce negotiis impeduus,nonpotuerim per omnia,€d vobia, £4 mihi 'fatisfacere. Atqui nobis non par fe-
ffe videmur ffsuter tot Aulica bell ca, incómoda, €8 in tanta negociorum mole, ingraue[cente admodum etiá
«tate, Cimeuiariosnoffros vobis punc demus,non folum (vt diximus) plus mille locis agülos, fed trecentis, ac et-
Tam plurib.[Hrpium. € animalium dconib.additis,qua in priorib.editiomb.non babentur, Selegimustamen me-
liora ac preciofiora ; 2ptimosgemmarios imitati , quippe quirelitlis infima plebeculs vilioribus Gemmis , Impe
Fatorumsác vequm Coronts ac maonilib.ornand's,Carbunculos,$maragdes, Sapphyras, Adamantes ac [plendids[-
imas Margaritas febhgunt.ANa 6g nos precto(iarib. plantis afferendrs thlenti quam plurimas nouo boe tn viridaria
noflro con[éuimus plantas irgentt fammptu € labore ex longinquis regioni. allatas , €d à nemine ba&lenus editas,
€ à paueiffonis forta[f. vi[ma:que proculdubio ad fefe conicmplandas, multorum dolorum , bonarumque viro-
€órra. coc- "A2968los allictent Sed profetto maleff ffemum mibi accidit, quod v defint quinoffras plantarum imag nes core
raptores, & ?Hpantmuttletit,ac defé rant, Siqnide Andreas à Lacuna f'aperiorib annis non foli in [uosin Diofcoride Comin
raptoresi-. farios, EH/panico vdiemate conferiptos,masorénoffrori labaritpartétranflaht [ed imaginesomncsauteaanobis e«
magin SN dias, art fach negligentia, €3 ullius paríimonia,adeo deformes redditas vt nihil natia [bis ndoris quiin noftviszni-
"uet i : norib.elucet,t us cojpsci poffit. Sed magis esa acerbe accm/andusell Coterins Typograph? Lugdunifis,quippe qui
der eafdeimagines vecudi curauit , 4 in Diofzoride noftros Gallici feymone conuerjo,ar pinxit "Nang, islonge sa-
contra Co- frts Incro addiéfus quar fne gentis iuuanda auidus,imagines ipfas in tam exiguam formam redegttyut niblinde "
, Enumry--— frnpte capipoffu ,cumnec folorum, nec florum ynecfru luum ,necradicum aperta[ifacis ,fod amnia conféfít,
POgaphü. jerpicata pautila » 9 conjPurcata appareant : Adeo vt me quandoquep tantum [njcepiffe laborts , € pra
fértim cum wideam bofce mpofHores impune alienos corrttmpere , Cj acer pare conata (eternum vtde tpiagiyi-
D-Imagi- bus quoque feovfim aliquid alind dicam , equidem alias abberrui ,ab aexcudends , ratiememinem Vnguais
nibus plan- poffe ex /contbus, tam uera , € exatlam fempis dicametitarum peritiam a[fqui , vt erii varietas paf].
Mum. — ama pitlura camprebends. Siquidem nonea efl pullulonts berba facies aua adultejieg, adulta , qua iam [ene-
fcena. Quit sa ids berbarum mutationes omnes Jingulia piélurta deberent reprajentari, quis dubitet id opua
UE forurum, finiti laboris , ac immenfi famptu? Verum o cnm wid»[fem tale alorii conatus ab om. nib.pro-
; mcommenda *» ac im dies crefcere fFadium virorum ,verum effigies inpublieum edentium , pe folus vi-
derer in d: fam ire fenteuti. sre ip[a tandem meliusperpen[a , Cj aliter al spado docente ipfa expe-
KNEE nola buic optimo € omnime wfrugifero dee[fé [Vudio. Hue aceed-bat , quod nümediocriter ad hoc ne
fneitarei Typographacuim[dam Mantuani vanit 5s qui noforctaperibus ltalsce prims editis furtim 2ma[dam infe. —
poe "e AX UO IEU P ei UU RESI Pet A e: m rfe » referret Gand ba d adbuc me [n-
perftte, contigr[fe vt turp cif e/Fam ipfé delerem ddeoyut 7$ alorsé conatu adinsare Eg mae
üitiofi basu[ce Calcogray it : t
: : verem, ipf quoe, Espere velnt fequid batise pre em
tantum ot mea in medi proferremyfed $t pene 9, espe Aie fi quid bac in re prefHare po[féem , non
m
eommifi,vt meum Indum opera ant d.L gentia.
Cornarii o-
.pinio de 1.
edevdis
ad Lectorem.
dnimadserfum.s Ai non damna/fe Galenumplantarum imagines, nec libros de plantarmm bifforia conf/riptos, pd
boinins,3ni barumbarum vetantm in[petlione po[fe quenquam rei plantarie fieri peritum, ertdideruni d "ae
taf ffo fuerit argumento, quod ip[emet Galenus libra prima de alimenterum facultatibus » poffentatis memoria
prodiéitemin inguit: Comparatos nobis : ffe bofee libros;vt nobis fent CYHIB,QHA AHte didscimma monumenta nn vi
rudes e$ 1gnarsper illsperfetlam dotlrimam a[fequantur. Q sod fíaui fint,quipreceptoribas careant ve'inique iis,
gus lacul nreyac copiofefs m fcripta dsl:genter mcumb reymagnumindefratium eos aceepturorte[Tatur idm Ga-
len v,tréfértim fira rel-gerenon grauentur. Quibuspalam ejt longe magis deteffandos effe e^s , qui clariffonr mm
bominum laboribus suuidentes | ni! alind. quam laterare, ac carpere [ciunt quameos, qui Rospublicu comemod:s
fene prode[fe cupientes,nilaliud agunt, quam utboni femper aliquid, C3 noui in publicum vfum promani. e
qu arenmagin:s, C non hbros damnauerit Cornarius ,cum Bon mimi ex Galeni [éntestia, corum lethion quami-
maginumih[petlione,quis ne. riguampr:fi-ere valeat,non [atis animadgerto. (urtantum laboris fini "al profnc-
vitm vertenda Diofto: ide , agiettis queque emblematibusm caffayn fes epit? Hoc te ei erat fhadium, buncueca-
pi-bat animum,vt m vanum lInbora: et? Porro vilaltd vebir dandum , diccnd 2^e faperefl . pero tamen a^ iin,
vu grati funt ingratos,madenalos,ae inuidosmilil jane moror )mse gratiam initurum:guand.quidemibi ccmmau-
nts vrilztatis eupidifimo , hocoptzsnon ag erediendi voluntas defuerit , [ed perficiendi facultas , quam tamen mni
Indio confegus a[fidue conamur-Bene valete, Có nofIra boni con[:lite,
3
ipsees
TECar
PRJEFAT
E o
IO À
i MN EPO
demquecommodum, denegare nec volui,nec debui: mihi; cordifuere: Primo vcomnia
operaa Matthiolo edita, in vnüm corpus congelta, prodirent: cuiufmodi (unt, Commen- :
taciain Diofcoridem,que Iralice quinquies, & Latine toties quaterin lralia,femelin Gall;
"quz Germanice bis primo Opera Geor; era Clariffimi loachimi C-
editiones contuli, &£
sannorum 1554.1; $9.
C: B71.1572. 1583,
Tum,quiain Com--
endio àítanno 1 $75.
den ; editionibus tam ab ipfo authore datis quem ab
Es Ves iflimis figuris Matthiolum illuftriorem reddidit, -
AU QU gratia) & quidem numero trecentas, v übfequens
roB - "E. thecceCommenraria;placuit ex meo T hefatts
omncs) ànemíne atmeme propofitas .—
p cq UM 4 - Wefcrie
-
Przfatioad Le&orem.
defcriptas,& iconibus viuis expreffas adiicere. De quibusomnibustamen & plurimis aliis,
fuo tempore& plenius & clarius, cum hunc meumlaborem non pauci Viri Clariffimi &
Doüifsimi ha&enus iuüerint;& quidem inter cxteros , Iohannes Bauhinus frater meus,
éiufque gener Io. Henricus Cherberus : Iacobus Antonius Cortufüus Patricius Pataninus:
Ferdinandus Imperatus,& Fabius Columna, Neapolitani : Hieronymus Belli ex Creta:
loachimus Camerarius, Leonhardus Doldius,& Ioan: Neudorffer, N orinbergenífes : Pa-
fchalis Gallus & Theodorus Collado, Galli: Nicolaus Agerius & Ioan. Rudolplius Salcz-
mannus, Argentinenfes: Philippus Sprengerus Ele&oralis Pharmacopceus,& eius filius
Sigifmundus Stephanus aliique plures: quod vt porro faciant, boni publici caufa;rogo:&
vtipforum exemplo moti idem faciant, Profperü Alpinum,Botanicum Patauinum:Io.R i-
cherum Profefforem Mifpelienfem: Iacobum Cargillum: Io. Purmannum: Iohan. Bier-
dumphelium Philofophia &: Medicina Do&ores(vt iam polliciti (ant) Iacobum l(rac-
lem Brunnerum Ratifponenfem, aliofq; obfecro & obteftor, omnium debito modo fuo
& loco & tempore ( quemadmodum in noftri Phytopinacis parte prima fa&titatum)
mentionem fa&urus. Suam etiam operam contulere Ioan. Rud olphusSaltzmannus,Ioan.
Purmannus Medicinz Do&ores,vt qui animi caufa plurimas plantas deliniauere tam pro
hoc, quam pro fütüro noftro opere: quos imitantur Io. Fridericus Exius,& Io. Henricus
Freclech,Medicinz ftudiofi: nec tu mihi prztereundus mi Io.Henrice Ryhinere,qui vtto- '
tius artis,ita huius ftudij ftudiofifsimusesqui mihi hactenus plurimum (vt fcis) auxilio fui-
fti,& porrocris. Tandem cum nominum varietasapud au ores qui dere herbaria fcripfe-
runtftudiumhoc obícurum,difficileque reddat,ad finem cuiuslibet capitis poft Matthioli
Commentaria Synonymias plantarum ex clafsicis defümptas, fübieci:& quidem alio cha-
radere, quoà Matthioli fcriptis diftinguantur ? afperfi nonnunquam notas & correctio-
nescumhumanum (iterrare , vbi opus videbatur: noppunquamiquorundam immaturis
calumniis;vbi veritas requirebat, Matthiolum tueri (üt conatuesitatamen vin n eminem,
quod honeftum decet,effem iniurius. Quod denique Matthioluni attinet, cuius patroci-
nium femel füfcepi,hoc vnum addam, fualaude dignüm effe cum inter eosqui glaciemin
hocftudiofregero,fit referendus & recenfendus:is feipfum laudauit fuis fcriptis maxime
Commentariis todies cufis, & porro, apud zquiores laudabit. Haceft C ANDIDE Lr-
croninftitutiratioquz fi abste probata cosnouerimus,ad Botanica noftra abfoluenda
nosaccingemus,alteramque Phytopinacis partem abfoluemus. Vale , & viue, &fauecz-
pus,cademquemoue & promouc. edt ;
TS
CATALOGVS FIGVRARVM, HVIC
EDITIONI À CASPARO BAVHINO
ADDITARVM.
LuRo PRIMO. d
bunt ina Cb. v3 »
P 4j L7 montana.
0 s Perfén Plinii, ; ovario ipid gen
x: 1 bem SECVNDO. zone. : E
Triticum Herman npiaicgneer, : wryopp Indici ws minor fL, fFmplich.
t | bnnrénr cfpea 2Myofetss fcorpiosdes.
s :Zea dicocces. Velephimm, eum.
z ba e LIBRO TERTIO.
7$ )7 E ;
; : Rbaponticum e fülro Helensi.
agi ^: Zitat lmeffretenmifolium. Serum Offeinarnne.
kien" dd oyluefirss luteus. Rbabarbariradix. t
Lupinue rele olim, ^ Gentiana mator | &
Berelfeu Tebal. i à raras x ifBalochi, pedro
Folium Offionis,
Xuocaffe fubnigra.
Cefía Monfpelaca —
Rofa Hiericentea
gium angu
Saluta Cretica.
Mentha crifpa Serticillata.
; rn MP tat
UelfTminum d edkea 4t. í
: Free lum D
C rfida regale peregrina.
mmininus,
"CHER.
Fssbofz
ME.
[cens anguflifoluum,
non ad
Fw
aruen[e radice rubra.
Rubiamaritima,
"dndrofsmum fatidum.
Chamapytis Mon[peliaca folis erratis.
LIBRO QVARTO.
Betonica flore albo.
Biffortammor.
maritimum latifalium,
Polonicum cocciferum.
Clematis Daplnoides 'florepleno.
Corzs carulea maritima.
Sym phytum mats tuberofa radice,
Confolidamediacarulea Alptna.
Holoffium birfatum, albicans matu. -
Pilofella maior repens emtnus birfuta.
Officinarum.
Scabiof - 1 argentea angu[fifolia.
vniied- in tana lacimiata..
)/
Satureta montana.
Caryopbyllata aquatica.
Epimeátum.
"drundo Indica latifalia.
Echiumflore albo.
Lychnss fjlueffrs alba vuultiflova.
Caryophillo aruen[i glabra
Cramen :
Pol. Jyeontm.
mile.
deris
Sideriti&ulgars birfuta.
Virgaaurea latifolia ferrata.
erectum mmn. CAWUII,
Aree i » alufire rubrum
i aa E
Fragaria fyufiu albo.
Santcula montana rotundi folia wines, — *
Wuamarina mimor.
Jlex «occifera.
Pimpinela minor.
Heltchryfom Orientale.
"dmarantbus panicula i sncuTMuÁ.
ÍIutea masor.
Bells i Iutea minor.
Ferbena nodiflera.
Hyacynthss Tripelitanme.
polyanthos.
Jpmofum.
Hyefc Cyamus Crece jo lutesns.
Papauer
[^ bevojum ej efculentum.
Solanum demum: rudis rotundo,
molís.
Solani tuberoft radix £d frudin.
"AconttumSnifolium.
Thora minor.
"AaEntoraradices Caria.
Taxus glandifera.
Dens canti primus.
Hermodactyli Officirarum vadices,
"A lfinealtiffrma.
Lenspalulirz tertia. P
KElleborine.
Millefolimm 7 fup; wm ficaturi.
piri sp cornutum. x
fatum.
Mis en: VEM E
Onagr.
p m tricis alpimue.. M
"Affer luteoflore.
d pter iplone itm fict
Viola Martia muliilici floré.
Cacalia.
Turpetum Officimaruns.
"diantum Syriacum.
"firagalusalpinme.—
ore sirapis
Spartium Hi, arie d
Geniffa angulofa.. E
Glan: —
Chebuli,
Citrini.
init.
Bellerici,
C Eb uci.
là.
4
Myrobalani H recentes,
cef.
Chamafice.
$.
Maonoeli,
Pd
Sambucus aquatica polyantbos.
JAXIPUTH,
Helemum Indicum i Zamofam.
Diofcoridsa
Jena.
Heliotrepion tricbcon, :
Serophularia | sitae
fore luteo.
€ynocrambe
"lea Veneta.
Equifetumolidum.
Velbafaem hortenfemultiples.
LIBRO QYINTO,
Vua paf.
."dleyenium.
Spongia marina.
Cerallium nigrum.
prae nlbup: c rubrum.
PraANTAÉ, c CaspARI BAVH n NI r primum defcripta, quarum
Icones in bon opere propcrinfituf.
Cetofa Cretica.
Annus birfuta.
dndrofamumfatidum.
-dpium maximum.
"triplex Dluefiri m babem.
Bellus alpima. 3
Berz Cretica fpuofa.
Braffica fpino[a.
Canucala echtnata ad. aoi
€ entaureum dicatum.
Chamadrys [binbfa,
Chelidontam | [prengerianum,.
Cichoriam fpanofumn. 4 S
Confilida regalssperegrima^ EE UL
Con folida mediaalyma.
Cynocrambe Diofcoridit.
Equifetum fatidum.
NoTA aviEvE. baee
^
— Chrifephori p de plantis 1n-
ipe el "Alpinsus ri
S t dr wilara —
Naffurtium
Eruca Ete. pipe ec. Opuntia marina.
Ery/rino ee cerca CE Papauer [pinefum.
pere. V eiae joie Reb sapin: ga run
Horminum S. »
Hyefeyemme Cs
Hi tertio. : SUM.
Libo fem primam.
Millefolumpennatum. 00007 E
Maéllefüliam cornutum..——
Myagron ynono[Bermon.
Nafturtium
wnlatiflium.
Er wed
ANigella Cretica, uis "
OctmumL
*
LN pem 45 xa
wc ÀS
in Synonymis, it inel
d iml bf. —
UA
—Rapuuculue alptnus fDicatsu.
v Scablefaargentea. ^ 07
Sti Tin iae Créticum.
-S$candix Italica.
(7 Sandix Cretica.
Scrophnlaria lutea,
- Solanum tultrofum eftulentum.
; x depen, rilatenamep
wei die dibne.
ie m
oliumppeltatum Creticum.
NY 5
Ll. Ea nint deos
x aru efr
SOUCIS : ( CREE E ? : 4 ES
IN EFFIGIEM CL D. CA.
SPARI BAVHINI BASILIENSIS
PRACTICI FOELICIS. ANA T O-
Jnici folertisBotanici e ;Pracepto-
ris obferuandi
CPinge mibiyvitam cui delet V. jrbiur, vmbrà ;
Facfus, (rateuam,Perzameumád decr...
Geryont butc fnjbira antmam.qua trip.
IN PET ANDREAE MATTHÍIOLT
BOTANICA A CASPARO BAVHINO EMA-
ID CYLATA ET AYCTIA
dampridemfafeesmmelior , féeptrumis faperbum
| Hetrufca Flora JBelgica Flora tulit. E
"Damnattmque caput tenebris »ififeh ad orcum,
JNcautum librinefcio Quogenio. —
. Ofattumbene , quod Bigas agitante triumpho —
,. pesfuperest nita quantulavunque breuis!
Bupremam moribunda animam legit acrior vltrià
- HelseticuesPTufeawrrefintflo.
"triufque ereétior olips
berpete fronde comam,
| Philfopb.eg Medicine Dothor,
Es ia
wv
SIMPLICIVM MEDICAMENTO.
.RVM-FACVLTATES SECVNDVM LOCOS
ex Diofcoride, & Matthioli
commentarijs.
Qu BRL. S. GAPITIS
Ls zMofchbus.
DIOSC OI ELDUS Zibetum. »ipimentimdo adhibita.
bw is ar ER Ambarum. —.)
Ad capitis dolores gei rami oL:
M en dita.
Oleuza fyluestris elita dpi
E. am. :
) Oleum amygdalizum illitum.
A Viticis femen emplafzi vaodo
2 JE adhibitum.
yon ATIAT A CHTBACCIO, vel rofaceo, terio uel
temporibusilite. 0 .
Torpedo marina viua adynota.. EE
Lana füccidacum aceto , eh rofaceo isupofita.
sifymbrium front, d temporibus adalligatum..
Hederacei corymbi,uel foliorum bederaceortm fi
H5 CHTI A CCED CT rofaceoperfnfs.
Aloe temporibus frontis, ex. aceto o uci, illia.
Mentha fronti adalligata. in
Serpyllum Bex fiet atoque madfium. é
adhibitum. :
"Melilotus cum Miet acetó (flat. 2 ui
Baccharis foliaperféillita, 000 x TA
yea NET 3m Es
CATIBEUÍA CX ACCI0 Cj 'facenger fuf. sm
Pra dde potum.
Sph. dyliugs cups ata litur. Loorrijee e ui
"que marina vapor aperto eapite gerapius. -
Peutedanum ex e rofaceo eir aceto. - ex CORR
Aelarshiamfrosti dall gatum. Su gos
z4 minor Adalligata. i3) : s
t ladrachrnepóndirees vim pota
Rbodia 7adix; Teens cum vofacei soomzenta Hos óta.
'DUAIEnE t mado adhibitum. - zt
Ec
Nardum Italicus, -
Lauenduia.
Phu virens.cum radicibuseont. /
Cinnamon flillatitia aqua pi
Cubebe deuerata.
JMumiaex amaraci aqua sraribusinfufa , aut ex ca»
lareo , caphura, ciolea balanimo.
Masditbe mana cuz odorata cera.
Diclamni albi florentis aqua maribus fua.
Perficorum nucleorum crejor. ex 4qua verbenace
paratus fronti, teysporibued, illitus, -
"Amyadalarum amararum lallens temp eodé mo
doparatus.
Muflellarum torbuitarum CUnis aqua Jibatfus ^ e:
[7/7777 8
ta a fquama feruenti cinere toficoealiduin: dolez-
- Ji lateris aurem introducta, additi. vofactt lauri.
M6, e füccida ha
Tl» Caryophylliqqati faecb. dfPriidrdora
Cyclamini fuccus in errbinis additus. .
Hedere filia Jeptem , totidemá, offium perfiorum
nuclei a cortice delibratiex tIeo, Cr aceto c0cfa , ci
temporibus e fantiillita, 7
— "Agaricum im potu fumptum.
Gramm gerne feptemimtermdjsditinthum tepiri
accommodatum. ——
Rbodia Radix recenscontu, ifi, ex amaraci equa (fon
1i, Cr teriporibusillita.-—-————-
Verbenace: n oleum capiti Padlibitum.
Ferbafci Gi flilatitia aqua fronti illita. ;
Fungi quiadimam fambuci fédem oriuntur iz. aqua
zofacea macerati , cr illiti. -
- Agaricum ivpora famptum antimcataporjs adii
Colocynt bisin catapoigs addita,
Quinta effentiana[fra lib-v.capitedevira defcripta
p^ dum pota, tim exterius fronti illita.
M A TTHIOL L
'^Ad diutarnum capitis dolorem.
Lgs Cuaiati
e radicis T aod diebus PS 40. poti,
Sarzeparile
Punica arboris folia, aut eorum faccus illitus.
ipe t folia feptem, tatidem o[fmma perfizorum nu-
elei à cortice delibratiex oleo , Qi aceto tocla, c
fromic- temporibus aita.
"garicum inpottonibus,aut catapotys additum.
e 4 RN mq n anie pti
DIO-
GaXrrTITIS
DIOSCORIDIS.
Ad capitis dolores à calida caufa genitos,
Oleum fylueflris oliua inuntinps.
Vuguentum rofaceum illitum.
Liguitriflores fronti ex rofaceo illiti.
Rofarum aridarum éx vino dilutum adbibitum.
Viticis femen appofitum. ;
Portulaca per fe izmpofita. "
"Melilotus cum aceto,aut rofaceo afperfa c» adbibita.
Nymphae radix pota c naribus indita.
Rhodia radix cum rofaceo , ey fronti d». temporibus
adallicata.
Papaueris liquor fronti cumvofaceo litus.
Dfyllium ex rofaceo,, acetofs, aut aqua impo[itum.
Hippoelo[fi fertum capite gestatum.
Sedum anaius cum rofaceo illitum.
Solani bortulumi folia adalligata.
Vinifera vitisfolia d capreoli adhibita.
epistioiapi aichcitus
MATTHIOLI.
"Arboreus , lapideusue mujcus vevens , vofazeo imbn-
tus d impofitus.
^ Papulneum "UHMgHEHTHIH toticapiti nuncium.
- Betule aaua queper fe pforato caudicefluxit illita,
Liguftrinum oleum illitum. ..
ofa er prefertimpurpuree auflero vio inaife e
Allita. -
Poyorum aidoram uctus cum Santalis adbilitum.
Cochlearü viuentiam mucus fronti ex rofaceo: Mitus.
Puuicorum acidorum vinum potum e. jmpofit uen.
"Anauium fenetía ex aceto decocía.
Qui recentis pec ex nint, ó "üfacea
Cacur. aes Cr uotmeris recentis rapenta fomnia.
alligata. .—
Lacfuca fuccus cum "acd at mpofis
Fabaria contufa ex aceto. —. :
Nymphae recentia folia capiti ifpepefn. :
Polygoni maioris fuccus illitus.
Planta. LET. TN
WS ua.
Hyofcyami vecentia folia fronti iiic kuwa o
y feminis mucago fronti ex rofaceo adhibita. . "i
Sus qued Jfromtiimpofitus. 5 0-
orcinec UE RN
filiam dud ibita. —— Vinum
: Gigue [ccu aut berba ipfa cius dis. Sina,
Cotyledonz; ipofit. :
otyledonis e fuccus impofitus.
OPbr Le à c illita.
7Momordice fri
tufus, c ili
Santalum album c
Capbura ex rofacea a pes
v um eec
i oleum aisi. —
MA
Punice folia ontrita,aut earum rd cum wn
ilitus. . ANSIE SES: t
Amygdale scm "ofacea contrita, -
Oleum tir quo ckcsrbite rer aj
CXEPTTLTS
Muflelarum exuflarü cinis aqua fabaéius,et illius.
Sema decoctum, vel dilutum potum.
Eiufdem folia inlotionibus addita.
MATTHIOLL
Adhemicraneam. -
Thuris ck Myrrbhepuluis omi alboexcepius, cy fron-
tic ternparibus ilitus.
7Mumia ex amaraci aqua naribus immi][a.
Sagapenumex Betouica decoifo potum.
Cucumeri fylueffris radix im aqua elixa, tufa cj olea
Jibatta, c cum abfiotbio applicata.
DIOSCORIDIS
Ad purgandum caput.
Bralfice. fuccus
J"Anenónis faccus
Beta faccus |
Chelidonij mai. fuccus maribus infufus.
Cyclamini mai. fuccus
Ce dbi
Pyretbrum
Staphyfas d dia marfi.
Colocynt its deuorata.
Vuapa[facum pipere manducata.
"Atramentum futorinm lanis paribus inditum. «
M ACPOTSERDIOO LES
Iridis vadicisfaecus naribus ifi Mas. -
Cubeba cum mefHehe manfa.
Mafliche unà cum —XS Mk
Gattarie fuccus maribus infufus.
"Amaraci faccus maribus inditus,
Donperatoria radix commanfa. -
Sene decoctum veldilatum potum.
deuoratum.
A
ini à faccus naribus infufus. keel
VADO. S CO R-LDIS-
"Ad capitis dolores faciunt, :
Syyracimum ülenm olfactum.,
Oliue flaue | i Sir doen
Glandes ex orden
Palmule Phanicia Pede de sin
Tuglandes nuces E. €
Sagapenum
Mei posed tegd
E oansdpscerv
CAPITIS
Cinuamomi vulgaris flillatitia aquapota.
Balfami faclity aqua, fecundarius liquor C oleum
inunéium.
Süfymbrij faccus ex aceto illitus.
Caryophylli flares faccharo conditi & deuorati.
"Agaricum potum cum purgante m edicamento.
Oleum e e floribus & folys /y[fà ipi paratum c allirü.
Stevhbas addita feilla,aut eius aceto pota.
Didlamnus albus quomodolibet adbibitus,
Saluia tam inpotionibus,quàm in fortis vfürpata.
Seccarum à falnie floribus paratum.
Gattaria C bibita d fotu bibe.
"Amaracus introrfum, dr extrorfum accepta,
Imperatarie radix quoquomodo vfurpata.
Jutenin iiia ex eius floribus paratis.
orbium occipiti effricium.
s amedrysin potiombus. addita, C occipitio adalli-
Afta.
Mad e[fetia mojfra li. $. commét.de vino defcri-
pta tum pota , tum naribus inietía.
DIO.S.CQQ:RIDIS
Ad fomnum conciliand um.
Vitiets femen, um.
Laéfuta in cibum fumpta. .-
"Aloe illita per fefe, velex rnit
Baccharis odorata.
Iunci Aethiapici, fe cmt à
Papaueris erratici tapita im vini 4.
repe d addi; dec eed Ue
Hy; Cyami grease un
Solani] iradic: eiriocdtadiqugendenie
E
Wl ridpaai tu decipi vius
goi nc ALAS
CMandragore poma olfacha naribus, AE T
ye rr ian ABUS, eO
ATTHIOLL
deer fl htionidus dia.
E ed ois
CAPILTIS
truth radix trita e admota.
Janunculiradix [icta djs inpuluerem trita , maribus
indita.
Daphnoides naribus indita.
Veratri albiradix trita dj impofita.
MATTHIOLL
Pipertritumnaribus inditum.
Cyclamini radix indita.
DIOQSCORIDI&
Ad vertiginofos.
Balfami femenper fé potum.
Peucedanupa ex aceto c rofateoillitum.
Galbanum olfacfum:
Bryonte radix pota per continuum annum quotidie
drachma pondere.
Vitis nigra viticule prime recentes delta, ein cd-
bis accepta,
Vinum | ; Seillinum potum.
"hcetum
MATTHIOTLI
Ciunamomi vulgaris fHllatitia aqua pota.
Bal/ami factitg eum Jeeumdus d tertius liquor
inunddus.
Mumiaex amaraci ai
Cochlee cum fuis teflis tri trite ex aceto pora.
Scorzonere radix , aut fuccuspotus, —
Caryaphyllorum flores faccharo afferuati, c freu
ter deuorati;
Combebarum grana quinque quotidie fupepta.
"garicum potioni infricti cr pro fapone vfurpatit.
Saluia tam inpotuquam in fomentu, fumpta.
Saccharum 'faluia floribus paratum,
Gattaria potui data , e forinfecus illita.
"Amaracus tiim pota tím illita.
Imperatoria radix in potiones ci localia medicam.
— 14addita. :
Sena decoctum ,veldilutum potum.
Roftnarinum quocunque sodo v/furpatum,
Saccharum. Hirihs mariniparatum.
piutoteiulium.
u FSBITS ifa
"DIOSCORIDIS —
Ad comitiales,
Card. aqHApoum. —
Cantamumper fepotum. :
os eui A
, Cranium bumanum potum.
Cafloreum ex oxycrato potum.
CAPITIS.
Tell udiuis fel naribus inditum.
Teflndinis terreffris [amis potus.
Ciconia fimumex aqua ponum.
Plantago cum lenticula decodta incibis fumpta.
Sinapi tritum naribusinditum.
Piper diusmanfum.
Scilla baufa.
P.
"Agaricus drachzma pondere cum oxymelite bauffus.
Eryngj radix ex dulci aqua ebibita.
Rute fylueflris femen potum.
Sefelis Maffilienfis radixeb femen potum.
Peucedaguum ex aceto c rem capiti nuntium.
Sagapenimpotum. ,
Laferpitij liquor cum aceto imulfa bibitus.
Ladanum olfactun.
Ammoniacum in ecleamate cum incl datum.
Trifoly femen c foliapota. S
Comnyza i grid bibita.
Antbyllis altera ex oxymelitepota.
Betonice folia baufla.
-SQuinquefolium triginta diebus hauftum.
Papaueris [pumei [emen cum mu /fa. aqua potum.
Veratrum nigrum potum. s
Higpepheff Jerecus trium obolorum pondere bau-
Vitis "ula drach. poudere a appo toto quotidie baufra.
Vitis higra viticula prima virentes tele i D aibi
fumpta.
"etum vaulfum potum.
Vinum d acetum Jcillinum potum.
Selenites lapis tritus ebibitus.
Aetites lapiscum Cyprino irr xd gin
vut
velalio excutit -
Cotes maxia pota. 5»
D MAT H 1 o Ei.
Nada Italica.
Lauendula...- && vepis scr ear
Afirima dine dectumputum. SN WOUNAES SE
Cinnamon vuigaris [Hillatitia aqua pota. GSEXN
Balfami faétits liquor omnis illitus,
CMumia ex amaraci Aqua maribus immifhu.
Oris C0A, agulum c Cum aceto bibitum. | SESS
Lapis i in rfelle bubulo inuentus tritus DI: Re
ate, e im errbinis additur.
RÀ
"a
peor curie " €
dif
ees
fuccus in errbinisa dius 00
Agaricum potioui ingeflum. m
pisse
v[opum quo d Gin.
E 45 cim Scilla, aut citis aceto end
Diciamnus albus.
Saluia tam pota, quà tria adhibita
Amaracus quouis modo vfu veniat.
Peponis ramenta)
CAPITIS
Galega fuccus fefeucis pondere potus,
Imperatorie radix inpotionibus addita.
Sena dilutum vel decoctum potum.
Rofmarinit,velfaccharum ex eius floribus paratum.
Sagapenum deuoratum.
-Quercini vifci lignum in zeguifft mum puluerem ve-
X adem e diebus quadraginta potum.
Vincetoxici radices trité vnacum patonie feine.
Cardui benedicti detotium , aut flillatitia aqua pata.
Chamadrys in potionibus addita.
Filipenduleradicis puluis cibis infherfus.
. Palme Chrifli fémimis puluis drachma pondere c ex
vino potus.
Eju|dems radicum decotum diutius vino miftum
potum.
Paonia Galeni collofefhenfa.
Peonie femina filo traietta,eiy collocircumligata.
Hyperici florentis aqua fHllatitia pota.
Chamapitys decoctum ex rbodomelle, c oxymuelite
diebus pluribus potum.
Ellebori nieridilutum potum.
Colocynt his im catapotiis addita,aut in potionibus.
peer effentianoflra lib. jtomment. de«vino defcri-
ptasbauffa.:
Acetum fallinum rsen fasfhàb:
Stibium noffrum proprio comment deferiptum.
Coral'ium tam fn, vie ifpenfum,quam potum.
MATTHIOLL
- Ad obliniofos & deperditam memoriam.
"pacardia.
-Quinta efféntia noflra comment.de vina Hi. - defiri-
apttyFequenter vfrpatis
I OSCO RI DI S.
Adapoplexiam, .
Y albe Yadix continto auno quitidie drachma
, Bender hau a.
SUSCMAA-TOTOH FOOL s
Xe cioe Hf i fllatitia 4QUapola. ——
Cinnamomi vulgaris aqua flillatitia pota.
Balfami, factinj Hiquór prim fecundus, terti? illius.
"Agaricitin] vetu fümpti aut im cat apotys deutratumr.
-Siuinta effentia mofira libr. 5. conpment. E d
| feripta a. 5
GUN DIOSCORIDIS-
AdPhrenefim.
Vuguentum Crocinum . Beim urmriuciii
Vitex aceto ey oleoinfhilutus. X
pod nie e es
ME
eim EE x Sis
imumdium.
Borraginisaut bu oo
DIÓSCORI ES rus
' Ad cerebri inlammationes, q :
Cucurbita ramenta fjncipiti.
T ys vfronti adhibita;
D
CAPITIS
vAetum fronti illitum.
MATTHIOLIL
Agaricum potui datum.
Santala omnia ex vofaceo aceto C capbure smomen-
to illita. :
DIOSCORIDIS
Ad melancholiam.
ocimi femen potum.
Veratrum mgrum potum.
Betonica folia pota.
Epitbysaum potum. —
: MATTHIOLr-|
Poma dulcia. ^
Citria mala.
Santalumomne. — ;
AMalue fuccus vnciarum fex pondere das
Scorzonere radix , aut eius fuccus bibitus. ——
Agaricum fumptum. pes x
T, domus dracbmarii duarum pondere ex oxymclite
- Sene decoctum veldilutumpbtum. ——
Vincetoxici radices trite tum ocizi femine, aut eum
eitrei mali cortice,aut cum marcaritis baufla.
Melyffopbyllon quecunque modo frequenter potum.
b. 2. comm.
: Mentba Greca.
( CAPITIS.
Helichryfi coma trium obolorum pondere in-vino di-
luto pota. :
Hyofcyami femen oboli pondere,addito papaeris fe
mine bauflurn.
MATTHIOLIL
luniperinum fummifufitum € capiti infperfum.
Santalum rubrum capiti ifpevfum.
Caryopbylli romatici fuffiti fum maribus except.
"Agaricum in potionibus additum.
Rofenarinum.
DIOSCORIDIS
Ad cerebrum roborandum.
"Agallocbum potum.
MATTHIOIL
Cubebe deuorate.
Cinnamomi vulgaris sillatitia Aquapota.
Ballamifacfitg vnu[quifque liquor illitus.
Mofehus. i
Zibetum. :
Ambarum. uS LA
Caryophyllorumpuluis capiti infherfas. :
censphlfircfucheocidt fete
Stechas.
D
Saluia. eo x
Sena im capitis perfuftonibus addita.
Rofmarinum atq Gaecbarum ex euusfloribus parati.
s
teradixolfaéfa.
Thus cum nitro cónfricatum.
Fici c caprifici lacdeus fuccus ci
Fenum
NÉRVORYVM
Vaguenta fampfichinii movécataplafmatis appofta.
Fnguenium metopium illitum.
Bdelliuzs illitum.
Iugiperi bacta bibita,
Cedrides deuorata.
Halimi radix dratbma podere in aqua mulfa bauffa.
Ficutlneus cizis ex oleo illitus.
Erinacei terreflris caro in cibum feemnpta.
Cafforeum inunclum Ql potum.
Serpyllum potum.
Fismum caprinum ecumaceto libitum.
Dracunculi radix tofla ci» elixa deuorata cum melle.
"Afphodeli radix drachzaa pouderepota.
Capparis femen potum.
Capparis cortex pariter hauffus.
"Argenagne eyaplaflrata.
"Agaricus famptus tritum obolorii pondere cii mulo.
Ahbaponticum potum.
Galbanum dealutitus.
Gentiana radix drachasa pondere pota.
"Arifllacbia rotunda bibita.
Centauri maioris radix ex vino pota.
Spine albe femen potum.
"auti radicespeta.
' Abrotanifemen cum aqua potum.
Leucacantha radicisex vino decotiugn exbauftum. '
"Origanum eft um cum fico.
Erynaj radix pota cum aqua zuulfa.
Pulegium cum pofca phtum.
Calamintba decottupd hauflum.
Baccharisvadix zm aqtía decocta, ch pota.
Panaces bereuleum limitum. El
Libanotis radices cum loliacea farina emplaffrate.
Peucedanum ex aceto,ey vofaceoinunédum.
Clinopodium libitum. . ect
Chamedryidecottumpotum. ———. Eca:
Lefer üboli pondere datum cj denoratum.
Sacepenumpolum. WeEE ra E,
Galbanumdeuoratum, —
Betonicafolia denarij
Xyridis radix expaffobibita, ——
Sympbytum ex acetosmulfo libitum.
Pfyllism illituz. I
Serpyllurm potum autillitum. ——
Verbafci decoctum bibitum.
: Bryonie ecleezma ex melle,
Lauendula. M IRR ENRE
Cinnemomivulearis [llletitia aqua pata.
Balfami fattitij liquorés omnes.
Helenjradicisfarima.
Oleum nucum inuncium. 1s porc
eMumia tum foris um intus &)furpata..
"edi bydramelitedta.
Sagapenum potum.
Colocyntbis Z bf ereperfufa
Auc
t€ Afr
NERVORVHM.
Oleum ex femine loi illitum.
Cyclaminus im potione famptus ,"velchfere infufut,
aut inerrbinis additus.
"Igaritum potum vfurpatum.
Oleum e folds ec floribus yffopi paratu.
Stechas in Lalueisfomentis e lacomicis addita.
Puleoij decoiium tum potum,tum fotu adhibitum.
Saluia tam pota quam [otn vfurpata.
Gattaria.
ZIATAUHS,
Imperatorie radix. ;
Euphborbiumex leucoij oleo ilitum.
Vugueutum e vifci in pyro fslueffri naftentisfolijs,e)
recenti capi pinguedine paratum-vide vifi com.
Chamadryrin fomentis e "vnauentis addita.
Liliorum alborum oleum illitum.
Canalis radix decotta,ch» deinde tufa er illita.
Colocynt bis in catapotijs addita.
Stibium noffrü quatuor granorum pondere fümptii.
Oleum? lapide gagate illitum.
MAT THIOLI,
"Ad ftuporem.
Cinnamon vulgaris aqua flllatitia pota.
Balfapsi faditij liquores omnes.
Oleum [inapinum.
QNucleipiuei frequenter deuorati.
Oleum floribus e folijs hyffüpi illitum.
Stechas in balneis laconicis d fomentis addita,
Pulecij decotium.
Saluta tam intus fumpta quàm exterius adnata.
AAYACHSS
Ipperstoria radix,
Rofmarinum. COUNEER
priectas ex leutoi olea exterius litum.
Chamedry:. :
Clamapitys decothum ex rbodemelle patum.
"Quinta effentia nosfra comment.de vino defcripta,
Tam pota.quam illita. UU wegen
DIOSCORIDIS
Adparalyn. —
Peucedanumex aceto C rofactoimuntiug.
Capparis femen &j cortes potus, - sut
Rubieradix baufta.
Pur migre vitiouleprima ve
pirei frequens
*
NERVOR VM.
Flores taryophylli ex betauita aut. assaraci decocto
t. ; 3
Prom oy ON VESDAICE SA
Cyclaminius im potione , vel cly[lere fümptus,aut eins
ficus in err binis additus.
dgaricum in catapotijs,aut potione fumptum.
Oleum folijs, e floribus bylfopiparatum inunia.
Stachas in balneis laconicis C fomentis addita.
Pulegij decocunncüm bauflum,tum fotum.
Saluia Tap potione quam fomentis ufürpata.
GER I iimeduas c s
Imperatore radi, —
Sene decoétum,veldilutum.
Ho ium ex leucoij oleo exterius illitum.
Chin ccr REA es
Oleum lilrumallorim.
NERVORV M,
Viperina carnes detottae efai data.
Poterij radicis decocfum potum.
Peucedanum ex aceto ei vofacco iunctum.
Lafér obolipondere deuoratum.
Ceptaurium minusebibitum.
Lilij radix inaffata ,melles, excepta ignpofitá.
Satyrij radix ex vino vigra auffero pota.
"Altbae radix per fe, veldecocta in vintiut aqua
mulfa emplaftrimodoimpofita. — 5.005
Coccit infeiloriii cit aceto illit, pracifos iuuat neruos.
Senecij folia adeadem pr effant illita. WE
ANaraffi radix illita ad eadem vliter imponitur.
Hippopheffi faccus trium obolurum ponderepetus.
"Aqua marinaperfufa. —
"Acetum [aillinum potum.
Vinum de flecbade bauflum.
Vinum de thymo potum.
Sefamum illitum craffitiem iuuat.
Ae. MATTHIOLL . :
Oleum larigna vefima,vel terebinthine illitum.. :
ANuclei pinei ffequenter in cibis ufarpati.
(0 oc c s Zarignarefina A deuorata c ;
| 0 "biegna refta jJ. Tu
visodeferi- — IN Indica T PM pac
e poe TeiscAfriflica Vtleum tum potum umi WEG
SriBiums nofirum quatuor evanoriipander fümpHi. — Fabalumcaulium CP fliquarum cinis tum vetere
Oleum gagate lapidesmundum. 070000 —-. fesfuosen cL scc cip
ba I S ONE : E Stechas in balneis fomentis, ch laconicis lt.
qu à 2C Cup EE. Stipdiie soni
Cortufe berbeflores in amyadalino oleo veczter phi
| à rofaceo completo;pari pondere commilli din
iilii, e
wlaae Dad
NERVORVM
Muris montani pinguedo illita.
Taxi pinguedo inuméla,
Oleum ex oubrum 'vitellis perunétum.
Ceruina c? vituliza medulla.
Oleum ex lini femine.
MATTHIOLI
Ad contufiones.
Cochlearum terrefirium caro. cum farine polline
impofita. :
Farina fabarum cum oxymelite fabadla.
Dracunculiradix cum melleeb- caprina fimo illita.
DIOSCORIDIS,
AÀdneruorum craftüiziem,
Sefamum emplaftri mado impofitum.
Sarmentitius cinis cum axungia ,veloleo illitus.
OCVLORVM.
DIOSCORIDIS.
Adpalpebrarum defluuium.
Nardi indice decotum (fotu adbibitum.
Cochlea terreffres scu frayciunitr vt effluat bumor,
quopo[tea palpebra illinautur.
Oefrpu illitus.
Chondrille gummi , ac pariter lac dmpofitum.
Lapis armenius ilhitus.
DIOSCORIDI S.
Ad palpebrarum , oculorumqüe fcabritiem.
T huris cortex toflus, ci appofitus.
Picsfüligillas |
Licium appofitum.
Sepia os leuigatuns, Ch illitum.
[ 7darini frorpianis|
Marina tefludinis |
4 Perdis. 00)
: b syieefri cape 3 —
Sinapitritum ex mele inuniium.
omphacium impofitum.
Squaza ari illita.
Rubicoferri illita.
Chakitis iuncta.
Hematites lapis amelle exceptus adbibitus.
SDi1oSsCORIDIEs.
Adpalpebarum fluxioncs, SS RE SCR
"Amaracifolia cum polenta iita. :
: Alfine cum polenta impofita. PES
Ricini folia sum polenta trita, c emplaftri mado
C-* C DIOSCORIDIS rs
ebrarum crafsitiem,
Cape fucctts cum pas za
IuilrimühH.m. 000 000009
CUCSP WT ERHETOI
Ti ragacanthe lacbryma lacfe materata e illita.
Sagapenum cum aceto "pofitum. SEES
d M A 2e Ad :
Quum gallinaceu crudum
ES
SCO- LI
Ad palpebrarum ii mationes, :
o rofaceo impofrti.
OCVLORVM.
Solani Halicacabi batca multo dilute, c impofita.
Lentis palufiris flillatitia Aqua illita.
Borraginis, vulgaris, buglo[fr. rfLillatitia Aqua.
DIOSCORI DI S.
Ad oculorum albugines.
Opobalfamuna ilitum , infillatumá,.
CAZLAIIm Vino maceratum, et srapofitum.
2Myrrhaillita.
Bituzien naphthaimpofitum.
2Miütilorum cinis plumbi moda lotus ci illitus.
Conchtle Indica cinis oculis inditus.
. Cecblearum putaminü cinis melle exceptus linitus.
Martini fcorptonis felanflüllatum.
Idem, prafhat fel tefludinis.perdicis, aquile, gallina
albe , eo fylueftris Capra, :
Vrina bumana erea vafe dezaéfa illita.
Lacfuca fglueflris latfeus faccus inffillatus.
Dracunculi faccus immiffus,
Caparum fuccus perfufus.
Gingiber tllitus.
Chamafjces fuccus cum melle inuntlus.
"Argemones folia impofita.
"mimoniacum impofitum.
Herminium ex melle impofitum.
Loti domeflici faccus ex suelle illitus.
Salimpofitum.
Salisflos eodem mado adhibitus.
Sapployrus lapis appofitus.
"Aeris fquama impoftta.
MATTHIOLI
"Mofehus impofitus..—
Radix eleni trita , c cum aqua inffillata. i
"Muflelarum erematarum cinis oculis Pnielius.,
Chameleontis dexter oculus, vigo animalierutusd"
etm caprino lacte miffus. ESES
Centaury minoris fuccus cum melle W:tus.
Hieracs fuccus inieédus, - :
| Sagapenum vuta facco,el» auium ier felle dia-
Tus materatum ey in collyrjs additum.
Sarcocolla in eratere "iitreo afinino lacte quiné, die-
Ine pacerata, Cy deindeinfillats, 5 0
Scabiofe fuccus cum cbryfocolle ej» caphure momen-
x toillitus, - $ IAS ag xd ^: E c uM z
Antirrbinum fronti adalligatugm.
Corallj cinis in, collyrgsadditus. ——
^^ DES CON EB
Chapafstes fuccus cum d iris
pese. uei
Virifex adufla impofita. -
EXESU.
OCVLORVM.
MATTHIOLL
Hieract j fatccste infillatus.
SPINE afinino late macerata e inffillata.
DIOSCORI DIS.
:Adoculorum nubeculas,
"cori fuccus inflillatus.
Cajfa als medicamentis ehlatika rupit et inieéja.
Cinnamomum impof[itum. A
Ceraf noiinditum. -
Autism apii c diqgue cnl cla-
ritatemfaciunt. *
yEeücia faccus elotus er infafus.
Panicorum malorum cytini tres quatummuis eiiis.
deuorati anuo,ab omni Peciced mucus
Thosimmiffum. ' S
Crocomagra illitum. :
Ebeni tenuiffimna vamenta vinim mara
in collyria adita. ARSÉ Sp t s
Lycum inditum. | pigs
Cedria muuéfa.
po
"u modpibihicdonerate.
adbibitus. —
n
Sanguis « Turturis- Dus Ablitus.
Y
des
: Thuriscartex impofí Lus. ;
Cornu ceruinum EL ipai
E is 4 ionis
: Samius
OCVLORVM
Stercoris httmani flillatitia aqua impofrta.
Storzonera radicis lac infeillatum. .
Caryophylli in zenui[[i TIU? s puluerem triti ciinditi. -
Chelidonj maioris [uccus ci lacte zmuliebri inflillat?.
Hieractj fiuccus imfisllatus,
Sagapenum rute fucco, c auttm rapacium felle diu-
Tus maceratum, dr io collyrgs additum.
Sarcocolla in cratere vitreo a[frino lacte diebus quin-
que smacerata, dunflillate. ;
Vinum? ffagis inffillatum. (
Euphragia Sincndb iin -
5575 DILO:S: COO R-I-D-IE58,
Ad oculorum vngulas.
Sepia pifcis os tritum ei impofitum.
Giyigrebisqtgadiek puleieiniperfus.
MATTHIOLI
Tragacanthe lachryma ladfe macerata ci» illita.
DIOS$CORIDIS.
Adoculorum ictus , & vulnera.
Le asd cum thure inicium.
GÜNRS cnulenbi P
I Columba |
LPerdiis ).—
Stebisfolia emplaffri moda
Hamatites lapis cum late inietius,
DIOSCORIDIS
. — - Adoculorum vlcera.
: (Ihe Ec qd uc E
Fuligo4 T: erebintbine —
[0777
Myrrha inietta..
Amylum linitum,C frr catis vitii "
Stimmi inieéium.
Galachites
OCVLORVM,
Fabarum farina cumro[is , ouorum albo c thure:
emiplaftri modo impofita.
Rubifolia trita » impofita.
Sapphyrus lapis adhibitus.
DIOSCORIDTITIS.
Adoculorum inflammationes,
AAnomum exa ph ilium.
Fulico n Thu rris t illita.
CuprelTi pilule cuzm polenta illite.
Myrti frin cum. peline polenta impofita.
Cotoneorum malorum flores emplastri »odo.
Cafeus illitus.
Saccharum infufüm.
Sefameberbaex vino decocta , e impofita.
Portulacacumpolenta illita.
Adestybus perfe , civ cumpolenta adbibita.
Cucurbite ramenta impofita.
"Anemosnes radix illita.
"uricula muris c polenta emplafiri modo adlbibira.
Geztiana fuccus imtnéfus.
Abrotanum cum cydonio malo decoctum, aut pane
ce emplaffri znodo adhibitum.
"Melilotus cataplafrnatis addita.
Baccharis fulta illita.
Sedi maiorisfolia impofita.
pium. CHma pane, L7. k 7 "pofi
Rubi Idei flos ex melle andin.
Elatina folia cum polenta appofíta.
Papaueris liquor cum tofto oui vitello, cj croco in.
pofitus.
Hyofcyemi femen cy folia eum vfariin, —
offa,
mu agora fo a adhibita, -
"fler atticusállitus.
Viole folia illita. EO. urcee
Ricim folia cum ada — ies
SIMA ATIHIOLRLLDS
Lac mulie webeiiees accensi
thus tr. i fuer ez
Caphurain collyrijs addita. Xr :
guis in nitido mortario mfeammack no galina-
-— etointoélo Peer udi
S repe DE z 3
*
OCVLORVM
Abfinthiumex pa[fa decoctum adhibitum.
Ruta cum polenta emplafiri modo impofita.
«conii pardaliamhes radix permifcetur oclargs
medicasentis,qua doloribus oculori auxiliatur.
MATTHIOLIL
| Lecmuliebre (aqua rofaceayim qua actenfum thus
trigefr fesextincium fuerit , oculis zuflillata.
Caphura incollyrys addita.
Coctblee in nitidomartario tu[e vna cum ouo gall
macto incoéfo, ex fuccida lana fronti. adalligata.
Cyani fuccus inflillatus.
Cofolide Regalisf lores triti Qv ex rofacea aqua illit.
Solani bortenfis cum foliorum, tum baccarum L faccus
Jlituslintealis fronti adbibitus.
e balicacabi rubentes Dacia musto dilute, ei
mpofita.
Leni vi palufiri ffillatitia aqua impofita.
Lapis achates infpetius.
DIOSCORIDIS
Ad luíciofos.
3 C 727771 - : - nm
Jezoris & C49! op ors ficus di alfant inieflus.
; Hireani e i^ 4j:
Caprinumiecur toffum in ils fümptam.
Syluefirium. caprarum felinuniium.
(Palumbi ' "m
Sanguis ^S Columbe » illitue.
l Turturis
sedo -
DIOSCORIDIS
' Adíuffufiones, .
Fel marini fco ind;
Vipera adeps ad; drino liquore, Attico melle,
OCYLORYM.
Bubuli fellisdapis naribus inditus.
Fánugraci decocfum fronti illius. .
Rumicis fyluefiris radix luna decrefcente effoffa qe-
fata.
opbieelo[f ex vino austero decotlum ablutibue ad-
Jibitum.
Hieractj faccus inflillatus.
Enphragia toque prodo v/furpata.
Vinum Eup YAGÍALUII "Vide lib. 4. cap. 38.
DiIOSCORIDIS
Ad oculorum caligines.
: deis strita infperfa, ant ex oleo inuméla,
oti domeftici ifuceus cum melle impofftus.
"Feratrum eierumim — —— additum.
Flos eris nditus.
MATTHIOLI:
Phuex vigo albo decoétum,e* oculis iulliem
- inum ex Helenio paratum. nina
Leniifanum oleum in cibis additum.
Eruce füccuoculisinfa afens.
Ebenum ad cotem tritum, e? cum pafo inditum. ^
Salizis florentis faccus qui d eartiee Leap
Jrillatus. ;
Nux
ol Di: as
DU Ubin RN Nbodind. T
BE ooo eeilorum angeli
tlitus. BS
Affaragi in cibis fümpfi.
Stm din cibis deworatum.
E
ne ed deworati, tot toto e quo faretpla "ta.
lea rapatis nit
Rofmarini flores retentesd.
ris fi
fele, P feniculi fucco
Solani fomnifici fuccus innnél
A pt Ln
- Mofebussm puluerem tritus cr inpofitut,
AVRIV M.
Prcisfulioo illita.
Platanitenerrima folia i im uiro decotiach illita.
Ebeniramenta tenmi[fimà trila indita.
Oleefy blueffris foliorum faccus inietius.
Cornu ceruinum-v[nm lotum ej inieclum.
Butyrifuligo illita.
aonmoylusm inpofía 7A».
Posnpobolix elota iniecta.
Fabe fine cortice ommandmata, e fronti impofrte.
Ocizi aquatici fepsen duarum drachpmarum ponde.
veexquatuor mellis cyathis tezperatum , IBlfie
um.
Elatine folia cümpblenta impofí A
Squama eris elota inietía,
Plumbum elotum inictum.
Galacfites
"Moerocbthus
Samius J
Hyofcyamifeminis cremor conis jufufgs.
Sarcocolla infufa.
Alumen impofü irum.
Gerallium imetlum..
Pumex impofitus.
Wlematites lapis imietlus. A
MATTHIQINEO
i laicum lace inicctut,
cua florum liguflri inflilata.
Tragatantbe lacryma in collyris addita.
DiOSCORIDIS :
2 : Adaurium dolores. NIST :
po ducaPho uiu. vino dla e exe.
pros saflillatos.
Populueorum foliorum pre. en
"Ladanum ex vim illitum.
pede [7 XR Gi concifi, m z
d "esu
Tul :
— Cuturbite rum emn ii "iáÀ
: Kececunieir dufaue
AJN REVOM
Origani virentis fuccus cum lacte infufus.
Mente fuccus inditus.
"Meliloti faccus cum paffo iniectus .
Ruta faccus in alicorioferuefaétus infufus.
Peucedaui fuccus cum rofaceo inditus.
"Aparina faccus iniectus,
Marrubij faccus in rofaceo inflillatus.
Cannabis domestica faccus smpofitus.
Polygoni maris fuccus Vnfufus.
oHelxine fucus inditus.
Ocimi aquatici faccus eu falpbure, el uitro inie(fus.
Hyofcyami feminis cremor inflatus.
--Selaui bertenfis faccus impofitus.
Alfina fuccus infufus.
Cucumeris afinini foliorum fuccus iaditus.
Salcum aceto iniecium.
MAT I.HILDXIL
Oleum Irinum insiillatum.
Oleum Hyofcyaminit, ciá cafforco,aut. croco importat.
Munia ex Leutoij oleo,aut Hyofcyasmino ufu, 4.
Oleum Puucleis perficorum inflillatum.
oleum fcorpionum immiffum. ;
Cafloreum cum maconio infu]um.
Baccarum fambuci faecuseums. vaelle coctus
anfillatus,
Oleum ex onore uitellüs.
Oleum é colocyat hide infufum. i
Gliriscaro mellefubatta, ci deuorata........—5
Malua fuccus ifrilatus.
Sencbi lacfeus fuccus ? caule mapans, c prefertim in
.Malicorio cuz olea caéfus infhillatus. :
"Atri femertritum , vel baccaru UP exrofacto ta-
gefta. Miereiemii d
Amaraci fuccus. ilias... aoi ote EACN
E DIOSCORIDIS: AS
C75 A dinternasaurium — SQ
Crocuminiectum. | queo.
56 cfi eum E mre Gun eet
N CHMIRSESECEEO OCL. NES
po gallivazeum erudum ex rofaceo inpif fum.
Qleum exouorum vitellis indutum. :
Cucurbitarameniorum fuccus ex ffir
. DIOSCORID
Mise Ad patoddas. :
ee pum impofitum.
Caprarum montanarum fimus, viz ved aceto bu
os illitus. -
Eu men Pied: ais Ȉ esee
Kabarum farina cum melle, c fano Chee 4
Runzex decocius adhibitus, ES
| oemplaftri modo adhibita.
Irionis Emen sfurn, de Co ee
Vifeum cum parivefine;ac
Althes decotía ibis i
Pf lliuzm ex rofaceo,acetoqeaut aqn
Solani bortulami folia curn fale illita. -
Galiopfís ex acete adhibita.
Cimolia terraimpofita.-
MATTHIOELL
Iridis radices recentes ats. "fe a ex essai
f" re CM SEN 3
MEN
M
Tbusex vino dukiig,
/AVRLV M
Fanograci | farina i in. bydromelite decocta, e» cup,
axungia impofita.
Mlodelradis derat, e illita.
Eryngj nidi decocia e emplaftri Aie adbibita,
DEO S.Q.Q RID.
Adtinnitum &incertos ee
Cedria infufa.
Lauri baccarum fuccus ctm vino vetere e v0facto
zoffillatus.
Ficus [cca trite cum finapi , c liquore Aliquo exce-
pte iniecfa.
Taurinumfelinfufum.
AMelcum tritofo[fili faleinditum.
Porri fuccus cum thure.aceto lated, inffillatus.
Cape fuccus impofitus.
Sinapi tritum Qi cum ficoinietdum.
"Acetii calidum fu, uffitum per reete imfrumenti,
eOOME ACTA UOS EO SE
Lauri et nardiin-vino decocti Hp steel Pers
immifus.
Cyclamini cücife radices imrofaceo, asm »yedalino.cha-
nmuamelino, c vinimodico "ee Auribus in-
illata , oleo priusimmi[o.
Cyclamini item contufarum radicum cum » perficork,
amarariqfie amygdalarum mucleis.ehy deinde tri.
duo aqua vite maceratarum. expre[fos faceus ej
- auribus anfufus.
Oleum £ colocynthide inflati.
DIOSCORIDIS.
Ad purulentas aures.
AMyrrba cum Meconio,cafforeo c». gliueio dniedfa.
p. :
Therebimtina 0. pens
[ Larigua :
LU na 3 Aliena TR
: Pike $a
Lyduminfufum.
Atbois decoctum. inietum.
Myrti baecarum fuccus infHllatus.- "
Ole« fj lueftris aliorum fuccus ex uina infu wc
LAO,
- Tanrinüfelcum WO, Dumavvrve acie vec
Vrinaimfufa. |... : *
Je 3nbilicus "VEHerds Cum medulla. certiza iniedi 71
Afphbodeli radici [Jüccus per [e eb additis thure, T
le,nino, c mirrbainfhillatus, —
Ai t fuccus impofitus. nd
Abfmthium cum riim.
A.T
pif "f
Oleum à vitellis ouarum.
Beer firn.
IOSCORIDIS/
Adcon
Bulbicum Mami: impajii A
AVRIVM.
Sulphur cum vino c melle illitum.
DIOSCORIDIS.
. Ad exulceratas aures.
om Pmpofitum.
Suillum felinfilatum.
M AA T,IRERIOGILL
Porrum non tranfblantatum cune terrenis vermi-
bus in oleo decoctum.
: DIOSCORIDIS,
Ad fürditatem.
Haflule regia vadicum ex oleo decotlum iniettum.
Cepe fuccus inffillatus.
Veratrum nigrum immi, um Chrelitium v/quein
diemtertum. 00 :
Bryonie [uctus cuz mellenflillatus.
Flos eris conditus perfiflulam flatu impnlfue.
a i» nlaoo fuffitum.
MR Ir UTC areas
Olei vefna laricen , ant ffillatitia eiufde aqua infufa.
Fraxini puma-viridi ligno in ignepofite emanas,
fa. o0 is
- Raphani radicis fuccus vnacum oleo dulcium , ch a-
c ararum amyedalarum,vino albocieolocyntbi-
dismomento calefactus c infufgs. ——
"puluere veplete,ch» fubfer-
breffas evesnar ifhllatus.
Pl focus
Frina bumana iumalicorio decet inflata. ——
9 p
| Clymenifüzcus ipdizus,
"Galyo 7i
NARIYM.
C cum licinio naribus introdu£tum.
Paunus in amnofís laricum caudicibus repertus in.
trozziffus.
"Mafliche cii thure , [anguine draconis leporinis pilis
combuffisoui albo excepta frontiá, applicata.
Caphura cum vrtica femine immifa , aut fronti ex
Jediaut plantagiuis fucco illita, —
Sandaratbe puluis ex oui albo fronti, temporibusque
WItus. t
Suberis cortex ex aqua calida potus.
Galle combufle indita. "s
Piliéventresviui leporis euulft eb ffi intromiffr.
Plantaginis flillatitia AQHa cum eouali acerrimi ace-
tiporttonemamnuum volis pedum plantis, d ioci-
nori applicata.
Capa fuccus ex aceto perquam acerrimo infufus.
Cyclamiri fHilatitia aqua naribus fürfum tradta.
Mentha flovétis illata aqua balneo calentis aqua
e: deflllstayvmciarum quatuor ponderepata,
Betonice folia cum falis momento contufa naribus.
immiffa. om
Clematis recens collo aule, circumdutta.
Cenfolida mimer,e media. Mu
Sanicula. vds s à
vá nricula vrfr. s
Püofela, —
Pyrla. —
ORIS,ET LIN GV AE.
Strutbi radiximofita.
MATTHIOLTI
Bete fuccus infufus.
ORNISET ER IN G Y AE,
MAT THIO LE
Adfcetorem oris.
Tridis vadis imanfa.
corum desoratum.
Galanga in ore detenta.
CIWAATIAPI vulearis fillatitia Aqua pota.
cMofchbus in ore contentus. 5
CMefebardima ita vulgà vocata inoreferuata.
Caryophyllimanfi,
«IIngelice radix manja.
CAUTHBA ILOYe contentum. :
MATTHIOLUL
Ad puftulas,
Bellidis folia ompumfa.
DIOSCORIDIS.
.. Adcrodeniia vlcera.
Cyperi radicisfarina in os indita etiamfi vlcera de-
c qaftantur,vorentá,.
"Mbalathi ex vino decotfum ore collutum ad tetrà
oris vlcera.
vAcacia indita, :
Plautaginis "Jaccusim ore detenius,
Capparzs iz aceto decotía im collmsione,
Glycyrrbiza faccum in ore detentus,
Origaui fuccus im ore contentus.
Leucolj floves ex melleizpofiti.
Tefliculu: fGrapiasimpofrtus.
codt bemis panfa.
Britamice faccus tpfafan.
dribuli fuccus ex melle delintlus,
Rubi decoctum inare contentum.
-"Quinquefoly radicis decoctum orecollutum. —
Verbenaca aítera ex vino affufa. x
Staphyfagriacum melle indita.
Labruféa flos ore infperfua.
"Aumencum mellesmipofitum.,
Salcum polenta totum ch iniectnm.
VM nMOAVWESERGH LE OQ.E EL.
Aqua »que à perforato Betula caudize diftillat iners
CUPLCHIA,. YES XE SEIS
Licufirifilia omman[a. TECUM
aurum inorecontentum.
Melorumpunicorum vinum cum aquaplantagimis
collutusm.
Oleun echalantbo i
Jum.
^" OMONESe S
" Mororum fuccusimi
busadaitum. :
Portulacacommanfa. ee
Cyani maioris fuccus in ore detentus.
Flos falis in viso decoctus. e
Bellidisfoliacommanfa.
Confolid e medie,minorisd, folia,ve
Sautcula, Eu
ORISETLINGYAE
"uricula rfr.
, Virgeaurea decoctum.
- ilofella.
Potentilla.
DIOSCORIDIS,
Ad halitum commendandum,
Refina lentifeima manducata.
AMyrrba manfa.
"Mala qmedica smanducata,
Anifum manfum.
Bromus cum fiecis vofs decoclam ovevetenta,
MA-LIH1IOELlL.
Cifridecoclum collutum.
Nux myriflica commanducata.
Sonchi falia comman[a.
pusmdo mant.
Apethum commanfum.
Imperatorieradix commanducata.
Rofmarinum manfu
DIOSCORIDIS
Adlingua fcabritiem.
Menthaconfricata. is
Rbois femen cum melle feicatum.
MATTHIOLL
IMutago feminis cydomiorum illita.
Sebeflena delibrata e faperpofita. -
Tamarindorumpulpa coufrisata.
Saccharum candi im ore detentum.
Cucumeris recentis feamina impofita.
"uguriepulpa admota. SES
Phylitidis flillatitia aqua.
Solidaginis minoris decotium.
MATTHIOLI
Adlingurinflammationem. — . ;:
Cucumeris receutisyvel Anzuria [Gemina impofita.
"Anguriepnlpa adhibita. iE
Lentifcinum oleum.
Trinitas berba in vino auffero aih.
CCMASXTRIOITO
A Adpanlbyünlingue, ——
2Mumia tum bibita tum confricata,
Cinnamomi flillatitia aqua imore detenta.
Pyrethri d» longi piperis decoctum , addito 4maradi
Jiicco ch inoreretenium. -
SUMNMCE o
Peopia foninis triginta erana àputamine reputza-
tascontritad, ci ex vino pota. . E
: MATIHIOELL.
.. Adimpeditam loquela
Nardi Italice,aut lauendul
Cipnamomi flillatitia aqua
boast apum
fc
eus illitus,
TGIN(|
Cinis
DENTIVM ET GINGIVARVM,
Plantaginis radicis decoctum im collutionibus.
cIriflolocbia rotunda confficata.
cAlcyonium quintum.
Pumex : :
Samius lapis 1 deptibus affricata.
rabicus la, J
^ Pr eor PEDE
Gammarorum lapiliii i dires triti c affricti.
Malus radix fub cinerib:decotia madida papyro cir-
éeséseliocr d tficcata C pro dentifficio vfur-
pana. 7-
Cyclamini faccus cum nelle illius.
DIOSCORIDIS.
Ad dentium dolores.
Picee c pini folia trita ex aceto decocía frequenti
. &ollutiouc.
Cedria dentium cauisindita. —
Platani corticis ex aceto decoélum ore collutum.
qdamaricis sfüliorum ex vino decacfi in ore detenti:
Olei amurca in cupreo vafe ad mellis era[frtienz deco-
&aex aceto,aut vino,aut mU Jo colluta.
"Mori corticis dezcotíum , aut pariter, "foliorum i. ie col-
dutionibus adhibitum.
Ficulueii lac lana exceptum qe catis dentibus inditu.
Anguium [enetia een decocla in collutiozibus.
eius cauda prominens den-
Ranárum exam c Vier SEE dn collutionibus.
Lacerta iecur cauis dentiumimpofitus.
Vermes terremioleoelixi cy ineomtrariam AUTE ID
Jfüillati. E. x
Rumicis decothum in llutionib
ps aragi radicum decotum in ore contentum.
tfpbodeli radicum fuccus ism contraria aurz ginfi 7/72
E^ vtede,tburisd, femuldecotlum in ore cütentum.
Ononis radicis ex pofca decoctum in collutiouibus.
Capparis fenis decaétum incollutiomibus.
Wenpralisicquaiobsis qeinet pu commi
dicata. - :
Lepidi radixcoll
Ranuncili radix impofita. c
—€——— ferui cnra
- Laferpiti liquor cauis dentium
Galbzmam iltum C eorum caisi
DENTIVHA.
Polemonij radix commanducata.
-Quinquefoliy radicis decotlum in ore vetentmm.
Hyofcyapai radicis ex aceto decocti in collutiamibus.
Solani fomnifici ex vina decoctum im ore retentum.
Ephemeriradicis decoctum in collutionibus,
Verbafci decoctum collutum.
Artlion ex vino decolla e im ore detenta.
Cucumeris fylueftris decoctum im os fümptum.
Colocyntbidis decoctum in collutianibus.
Staphbisagrie decotium ex aceto imore contentum.
Titbymalicaracie lac dentium cauernis inditit, de;
' teprius ceramunitonelac infauces incidat.
c Acetum calefaitum in collutionibus.—
-Sery deutium cauis inditum.
MAXTSIOLIL
cMastiche cum cera odorata smanfa .
Cupre[fi conorum decottumex aceto collatum.
Sandarace fufftus per infundibulum exceptus.
luniperinum oleum caliduim ore contentum,
«Quinta eféntia mosira lib. s.commen.de vino defcri
piam orecontenta.
Betonica decoifum ex "vetere vino paratum , in ore
detentum.
luniperinarum baccarum ex «ino albo decottus,
additis cupre[Ji ied Ra. Vi-
1e voomento fepe collutum.
cMyrice decotfumore verfatum.
Castoreum ex oleo auri dolentis lateris infufum.
Es ive, cruribus innati tritici M: AUTO ex
óleo i
Pliniagini TAdix eonindne kgeiemion denti
- collutionibus incotfa.
Sinapis Jemen manfum.
Naffurty fuccus calidus in aurem ENEES.- prs ipis
Fallatus. i
Cyclanzini facem cum melleinm oredetenius,
TYridis radix man[a,ch eius decoctum vollutum
Nardi Italice.aut losemdsiedoeismnts ontenti.
- Hyofiyaminumoleum ore
| Bnperatoria. radicum dectium ex seit aiepa
— ratum.
des ud Ced pae ia
B iei Mom gésbslemini xm prethri
momento c 777
bare pale
^ DIOSCORIDI Ss
Ad dentes cariofos frangendos,
- Cedriaeorum cauitatibus indita.
x
E Poesia
Ys Saltosium cum melle. ;
pe c p dim zs * CIcetum gargarizatum. -
yc SE "lecum vino aut melleigmpofj
ux aed HIOLL. coc WBritannice fuccus ilitus. ue
quier one inis infeict j 4n M vscecmel is i M.
DENTIVM;ET GYINGIVARVM. GIVTTVRISET GV LAE.
Colysmibadum muria ini collutionilus adhibita. Cicer columbinum aqua smaceratum , e deiude £i.
Syluefirisales oleum im arecoztentum. | — : tufim,er ilitum.
Soy dn collitionibus. Potentilla quouis smodo ufürpata.
:Muggen cui aceto e nete -folutum e 4dbibitum. Fragaria berbe,c radicum decottum.
MOATOEXIDO RA. Punicorum malorum vinum ex Rbodomelle c ph
Crifhini baccarum fuccus in ore detentus. taginis aqua.
Viburaifolioruza ex po[ca decoctum tollutum. Coralli puluis illitus,
CMefpi ilorura decotium ore contentum. ed CYTTYRIS ET G VL AE.
Virga cg bacca adznote. : ed i SN ia Ds.
Corzorum,ce forborum decoctum. Pis liquidaperundia. :
Gammarortum lapilli contriti ci leuiter affricii. * Mori fruétus fi fuccus ip eyto vafe us. ML " letus,
Portulaca comma. eura mellis exiguo illitus.
Helenitm à ieiumis commanducatum,fedillud effe o- AMultipede fiue Onofesj ex melleipuntii
portet,quoderuium terram non contingat. Ciniscrematarum birundinum ex melle more em-
Virge aurea decoctum. plafri adhibitus.
Potentilla. Hirundines [aleinueterate drachma vnius pondere
Fragaria Qr eins vadicum decollum ex vino auflere cum aqua pate.
Coral puluis affricius. Feltaurinum cumzanelleinuntiume.
M.AI IHE LOLSE : Vhatosyt iro
"^ Bd dentionem facilitandam. Feltesfudimis illitum.
iis etapite limaciarum [rue 7 exiflentium ad- — «Acetum gargarizatum.
Bis C adalligatus. cAMelgargarizatum.
DIOSCORIDI S. Cepa fuccus inumétus.
oM AS Abfinthium cum melle e mitroilitum. ^
Portulaga, FgrPindeceta, RIDiS Piper cum melle inunétum.
- . Ad fluidas gingiuas, : Raphani femen ex acto mulfo 0 gargarizatum. á
Cyperifarinaimpofta. Hyffopi cum fico decaitum RATGATISAIMHA 07
Rofarum aidarum ex vino decoflarim expreffas li-— Laferpitij liquor cum mulfa agua gargarizatus.
— collutionibus Tonpofitus. Viole purpurea ex aqua cocleae pota.
Colyr; badum muria inorecontenta. "s Elaterium efficacifrme aMinitur cum melle, Vetere te
Oleum f lueftris oles in ore detentum. ze eo,aut felletaurino. *
Galle q modoadbibite. Salex amelle,oleo Cj aceto illitum.
Mali ; puici florentis cytini dn decidi i macerati id Sparttj fuccus ramis in aqua. materatisc "ox fü-
3n collutionibus additi. S is extradius e illitus.
Troc flum decl in oreretenum. den MATTHIOLIL ^
Lac afinipum in collutionibus. — HMimia cumoxymelitegargarizata.
Pulegium ff ttaHumycrematuma, rin lurem: ms .. 4Mororum fuccus ilitus.
tumsappofitum. Si Succinum füffeum cetus fma per —— :
bi decotius pnateilbissiim. A PIE HIEDYTELTPENDIS
Mapbisagria decoctum incollutionibus, zs Cucblee cum acuubnerate füccus eum) penna iiw.
Ovphacinm cum melleimpofitum. ^... Vipera caput in linteolo colligatus collo fu, fenfus,
vIetum in collutionibus adhibitum. dos Caninum flercusfiflula a irf fflatum. Tuae
Ruligoférri adhibita. 6st Firga aures decoéfu, argarizatum.
Alumen quacunque mado adbibitum.... Ebulir. radicum fuccus t cin va gnlam calidus dilintenla.
Saltoflum cum polenta impofü tm. ace d litus. I ;
Alabaftrites Ix o — DIOSCORIDIS
€ 2 Ly -— Ad Gutturis inflammationes,
Suri Lapis Poe impofit tus.
DIOSCORID L$.
! irr epp
inis crematarum bin
T T oM ene e.
ut: —— Helxine fuccus. are. qgarizatusforisá, nuni,
lieilirus. Dite e remqego iati
. Chalcitisimpofíta.
GYTTVRISET GY LAE
-uubimororusa fuccus aargarizatus.
Ficuum fiecarum decacium gargarizatum.
MATTHIOILI
Calfia folutina pulpa infumpta.
Crefnini baccarum fecus gargariz.atus.
Vue (Bine fuccus.
Ribis uulcaris fucus.
Laéluce [eceus cumpunici mali 2,22) gargarizatue.
Trinitas berba in vino auffero decotía.
Virga aurea decoctum, gargarizatum.
Ebuli radicum fuccus 7 rum calidus cum lin-
zeolis illitus.
Melorum pmicorum a vinum ex vrofarum aut plan-
Hirkeque cage,
Ad prolapfam columellomz t
Laferpitj y liquor cupo ymelleinuntius. i a
Prunifoliorum ex vino. decaciam. Le esee
Omphaciamimpofitum. 0
CA um gas Serum i TET
177
aj come EE ceo iem
gir iet milurede mafichede
: Firm caprinum tritum in sine tqua patum.
Ferule vicinia E
PECTORIS,ETDPVLM. ONII $.
4gacantha in eclegmate cum melle fumpta.
Ldfpini liquor aqua dilutus im delinctu.
Sympbytum petraum commanducatum.
"Quinquefoltj radicis decocfum ! Bargarizatu,
Alethiopis cum melle ig ecleemate.
' Lac gargarizatum.
Licium attritum c delintium.
vu ce
Ca[fte tiue pulpa in[umpta.
vie Mri dulcium.
Oleum fefaminum.
Cocbleesllstee MA pore.
Ouiall 7 Eum crudi
Malus cum foliorum, tnm eii. decoidjum gav-
garizatum.
Atriplex coclum deuoratum.
Phylytidis ffillatitia aqua.
- Selidago minor ex aceto, c aqua $2 ofacea. deae, à
imorecolluta.
PECTIONIS, ET. PVL MRNELS.
I LBIOSCORID y.
cruenta fputa & fanguinis reic&iónes.
Oum tepidum | bibitum.
Cort ceruini, icimis lotus Celilitus ci Pigeon
Clymenum potum, TN
Son faccus drachmara
- Attt0 potus.
7; viticea farina uo trade Ti in detinétu data.
Amylumpotum. ——
Fornisce ad uum cia denarata, —
p gi ed t,
pe a ——
* iie
ez potum. —
I. emen DAT duarum order p.
ribus anyrti baccis.
ATICHS ADR:
PÉCTORISETPYLMÓNIS.
Hanzatites lapis. ) gré
Moracbibus li (pis veum mali punici facto bota, -
Samia terra
M.A I -THMTLO LL
Thuspotum.
UMaitichesin potu.
cAumia bausta.
Juntperi eoummi bauffum.
Succtiei paftilli exbibiti-
Lieuffrifiorum Aqua pota.
Crefpim baccarum faccus hauffus.
Hypocifispotui data;
Rbodofaccbarum. ees
Quercu foliorum flillatitia agua pote,
Glandes &$ galla im potionibus data.
Suberis corticis cinis bauflus:
Caflanearum tenuior tunica n puluerem haufta.
MPerfieá lacbryma exaquaplantagimis, amt portulata
pota zs
cMelilifiliain puluerem trifa,C potui data.
Virga [anguinea bacca. Bdas^:
Corza.
adenbe cios
Cochleeelixe pro cibo fumpta.
Plztaginis faccus addito armenia bolo,aut bematite.
Burfe pafforis ci plantaginie decoctum ex. pluuiali
x to armento bolo.
- sCyelamini radicis [hllatitia aqua femarum vnciarü
pondereyvnà cum faeehari albilimi vncia pota...
Ophioclo[fón éx aquaequifeti potum...
RLabarbarum drachma pondere cum mumie mo-
MHHCRTO DOE ume. jb
Tragacanthe lachryma infumptaz ^.
Salutefuccuspotus. oo
Flos folis vnà cum radicibus comtufus Cy potus. -
periti ominis farina palygomi füeco hanfa.
Bhd 05)
Confolidasiedia —
Sanicula —
: Pyrola "E DNeALR J (uic Ae Bes HM
Pulmonarie fuccus potus ej berba ipfa
modevfurpata. s
"Amaranthi, wrpurei flos potus.
AMilefol JMQuMtloifari
DIOSCORIDT
ss Ad
vaa o
x ari w. $us
Ne
Semen cyclaminis Jécunde peii qiadrighstà dio-
EI
E
Bbepenticum ilit
Camel pta
"riflolochia Eee
PECTORIS,ETPYLMONIS.
Pix liquidaim eckgmateex melle cyatbi menfura de.
goratz.
Tuniperi bacca bauffa.
Lauri bacca trita cuz uelle , eh eum pajfà deuorate,
Ficus ficco cum byffopo feruefacte, e pota.
Cancrifluuiatiles elixi cum fno iure Jumpti.
Lac humanum ex ubere fuctum.
Tus ejeulentum omnium adipum datum.
Plantago in potuexbibita.
Porrum cum melle decoctuza.
"Agaricus drathuna pondere fümptus cum paffá.
cAcantbi radices pota. -
Marrubj foliagiue expreffae fuceus potus.
Betonica folia cum melle data.
2Myrrbisin forbitione pota.
Afr] lapidis flos ex melle delinétus.
MATTHIOLIL
Larigna refitia in eclegmate delinéta.
Pinei nuclei cum melle,aut faccbara exbibiti.
Cocble&nemarales à ssucagine repuraata, c ex ladde
bubulo decocie,una cum sul » & dbi loce
propimata.
Raneex capi,aut galline iure decotte,deuorate.
Gallorum iuuenum tefles in cibo vfürpati.
Braffica percacfa frequenter deuorata.
"Melopepenum femimum eremor hauffus. -
Glyeyrrbiz.a radix, er eis fuccus. -
Veronicamas. : :
Saluia catapotia:vide (aluie commentarium.
Geranj primiradixex vinopota. 2
Pulpsonarie fuccus frequenter patus , aut herba ipa
uocunquezmoao vfurpata. s s oo
Vudpafemb dare ECL
"Armenia terra quoquo mado fumpta.
Coraliumpotum,
Hamatites lapisfumptus,
Scan ED. IZDS C QR IDIESS. Lucus
- Adpulmonisabfeffus ——
»
zs
Vois. en ned nc ed
i pn eum melle 5 ezleamate exbilitum,
agirris ficca, incev[ad, fumus are. bauffus apo-
Jfemata interna pedi Su. cMSEDR
' SPUMA TT H TO QN uat
PÉÓCTORISETPYLMONIS
Puleeium cum melle c aloe potum.
Scylla ex melle tfingpa obolorum pondere delinzta,
vquoysn cem melle decoctum potum.
Satureia eodem modopota.
Baccbaris radicis decoctum potum.
Rgta pota,
Peucedani füecus in ouo fumptus.
INigelit in vino apta,
ios; $9 dog
Marrabi decotiam vfiueexpreffeus faccus potus,
Parthepiumex oxymelite famptums.
- vInagyris folia cum pa[fo bibita.
Periclymeni femen potum d vinos
oddiantbi potum decoéfisp.
Fidieula ftue tricbomanes baufe.
Elaterium optima fafpiriofis eft as irn
Thap/re faccus exhibitus.
Bryonia cur melle in écleomate fina.
Sandaracha non refina t5 catapotys data. . e
Sulphur in que omphim coc jfrin. E ck
Agaricum drachma vniuspoudere datum. d
Cancamum haufium exaaua velzmulfo.
MATTHIOLL.
IridisvadicisdecalIum por. * A RETO (Y
Iridis radices f&echaro eopdita affermato. T
Pby fi uev vtim cum dulci s
N seb anifif mipe cocha, MUS
deuorate. e dR.
rete virlearis ffllatitia aqua ps CHEN
Cafie folutine pulpa cur decocto fae.
Baifami fatfity liquores,ch oleum." A
Helenium conditum fe, epe Er cad
Oleum amyedalinum. IA
Oleum enicinuim. E
Binei nuclei melle,ant dus: exeptid da
Larienaaut terebibinay (ref ma tpota
^ Pixexmellelintla. T
Terfjei lacbryma eie anus EM rani.
dito croci momento.
Sinapi: f emen in
Ari radix decocia, mal
Eadé cineribus toffa eh»
"Agaricum in potionibus add Ium.
Gentiha ch cius aqua rli is
"Atriffalochia rotunda. i
G Iain ea tr rfc,
- Ficus fitt deubrata. ^
Afphodeli radix triumdrachmarum
e ON OH AME
FECTORISETPYLMONIS
Byffopum.
Mentbafirum.
Calamintba.
"Amaraci decoctum.
Imperatori radix.
Sene decocium-veldilutum potum.
Sagapenum ex Helenij,aut j^ ?»y[fepi decoctopotusn.
Botrys decoctum ,aut ipfa herba, ex dulcis radicis de-
cocfo pota.
"Armenia terra delizéla.
Viriufque fecuridace Jemen ex melle ,aut dr. efruto de-
linétum.
Stibium no]frum potum.
Scabiofa quoquo mado v[urpata.
Cvicifeminis scia io eclegmatis ndo ex-
cepa.
Quinta e]feutia noffra cum dulapio «violaceo regu
ter pota.
DIOSCORIDISs.
Adtufüm. ^:
Irbilyrica affazpta.
Cardamomum ex aquapotum,
Cinnamomum deuoratuen velpotum.
veo odoratus Jüfftusper "fe, velex don tere.
Helenij eclegmaex znelle Mese:
ChMyrrba ad quantitate, fae deuorata, |
Styrax
Bdellium
Terebintbine ve nj "s "t ex vJe»tele ex melle edle
E7777
CMaffix pota.
Iuniperibacca bibita.
Cedri fructus deuorati.
Paliurifepzen potum.
Ladarii in medicamenti e spes inferi rtis.
Ceraft ehmmi cum vino dilutoex. —
Apiygdale amara cii melle, ci lacte i. 7 m date.
Guzumi amyadalarum amarari e Vino diu) DE,
ANuces auellana eum ram malfa ium :
(datas in eclegmate.
pa de.
Chosedrjodesitum ptum n
t nsus FOCE
Tu[filazo ficca fumpta,fa infia fep,
Propolisfu 1a.
M je m
Farine auena cremor MEE :
Semen lini cum melle, e pipere famptus.
Tabeincibi ete. mi
Rap Li n? elix? mádurstus, prefe VE-IB bleye Hu, B .
acupculi maioris radix toffa, Cr elixa denorata.
"d |
Saw ordi do hin.
xz Me
PECTORISET PYLMONTES.
Stecbas eodem modo parata.
Origanum ineclegmate cum melle lincium.
dragoriganum endi modo paratum.
Baccbaris radicum decocium potumyin diutina.
Panuaces cum vino dulcipotum.
Sefelis Mafülienfis radix,eS femen baustum.
Sgayrntj radix comesía.
Dauci femen potum in diutina.
Peucedani faccus in ouo fumptus.
Laferpity liquor im frbili ono datms.
Marrubg decoctum [fue expre[[us faccus bibitus.
Galbanum deglutitumjn vetere.
Helxine faccus Qu bibitus in diutina.
Equifeti radix, berbapota
Junci decottum bibitum.
Papaveris: vafeula ia aqua ad di;idium decotía, de-
coctad, addito melle;vt eclegma fiat ad lingendu.
Hyoftyami femen potum.
Verba[idecoctum potum,in antiqua.
Catalia radix vino madefacta comesta.
Bryonia cum mellein eclegmate delinéia.
Vuepaffe alba caro exiccata deuorata.
vAqua mulfa pota.
7 hapfía illita.
Vinum byffapites bibitum.
Sandaracha fuffita cura vefima , accepto vaporeper. "
flulam veliraiettorium.
Sulphurin ouo UR c iacd
kr HJOLL
Acor decotti "cd biantiore exceptus,
Phuradix cum dulci radice "unis pa[fis e femine 4-
nificatia.
Caffe fülutiue pulpa cum decocto aunpta.
Nos mment t ebeuioss. Sape: E
à edu Aer etes i i
wleium amygdalarumpotum.
too504 nee neca agarici ferup Rm
quaternis cum byfopi faeco formata,Cr ex Ns.
mum ad introitum leétifumptum. .
Larigna: refin Üina ia eclegnua
ANuclei pine i zzelle e. "faccbaro ex nrapd- xil E
» , 2
Mumiaex aizyphar.bardei ,«
Cupre[Jini coni impari numéro. petam ind:
ex vino-vetere bauits.
Siliquarum decotfum potum.
Perfíci lachryma perc ipd devodio eges
Sebeflena. — 4 —- : *
xc es e
4ri radix pe ex emplls D Pss
ddisfuerit Incocía.
puse Tepntonue, additum.
corre E QR ues
"ORO DC
E
; De COSE al.
PECTORISETPVLMONIS
Veronica mas in [ua dpfius iria aqua baniia,
Saluia.
Botrys berba ex dulcis z4dicis dezoce pota , aut cius
decocium.
, Confolide Regalis flores poti.
Vuapa[fa quan moda vurpata.
OSCORI DIS.
^ dy afperitates.
Glycyrrbize fiec? in ore retent? quoufg, coKiqueftag,
Tadix cacalie in-vino madefacía e delindia.
MATTHIOLI.
Cafio fa fà lutiuepulpa bau[la,eiy deuorata.
cAmyedalinum oleum.
Sefaminum oleum.
Perfici arboris lachryma ex mulfa , aut bechij aqua
hausta.
Porrum cotium ex selle delincium.
Tragacantba lachryma.
DIOSCORIDI S.
Ad vocem expediendam.
Myrrha lingue fübdita,guoufque tota liquefeat.
Tragacantbaex melleindelinttu adhibita.
Lafer aqua dilutum, info PHI fle nire
Styrax delinéctus.
Braffica connmanducata,
Vinum byffopites..
MATTH I OLI
Tridis radicis decottum porum.
Jridisradices condita deubrata. : Qd
"Amyedalinum oleum -
Sefaminumoleum — ppotum.
Cnicnumekum — 3
; E e
Perfici arboris lachryma ex bf4.
aria min. muli
Malua cotía ci in cibis appofita.
Porrum cotum cum melle fa Gmptum. | ;
Glycyrrbiza radix, Cr eius fuczus,
fee ioeH deuorata. as
BIS DILOSco RIDIS ^ 3e
latitia 4qua.
y As «Me
a
,PECTORIS,ETPVLMONI S. IlPECTORIS,ETPVLMONIS
Hordeatea farina vnd eum melilote cj papauerum. — Fits fece cum byffapoferuefaéte ej pota.
afculisex mulfà elixaallita....— ' Vrina impubis pota.
Brafta caules virides cremati C füillo adipe exet- — Ruta epota. E
pic impofíti. ' e Cyclamini alterius femen potum.
Leucacanthba radicisex simo decoctum bauffum. Dracunculi maioris radix tefla , cr elixa cum melle
"Afphodeli radix drachma pondereex vino pota. : smecleemate fumpta.
Gentiana radici fuccus drachmae pondere ?fumptus. "Aqua rmulfa pota.
cAriffeluchia ratuudaex aqua bibita. à Sphbondiliy femes,e berba ipfa in forbitione.
Centauri] maioris radix pota. "n Equifeti radix ee folia baufla. -
Lafer in forbitionibusdatum. | |. Cia feminis medulla ex faccharo eclegmatis modo
Galbanum Wlitum. s t : Jimpta. ;
cMarrubij folia ex melle adhibita. : Scabiofachs eius füccus , atqtie decottum quomodo [e-
qrifolij bitumimoffülia femenrvo potum. « bet vfurpata. Aye .
4etbiopispota. ——— NR es HK * Abrotozi vtriufque femen tritum,cy ci AqUA potis, -
cAcori dezcocfumpotum. f Hyfopit cit fico,melle,rutaá, ex aqua decotti potum,
Coflus cum ab[inthio cr vis potus. iwi o, Calaminthe decoctum potum. 2
dlgallocbum ex aqua patum. — Seem Vinum byffüpites bauftum.
, Myrrba faba pondere deuorata. (o0 Thymicum melle decoctum potum. —
: Bdelliumbaufhum. ^| (wt e — Satureiacum melle bauffa, . ;
Refina terebinthina illita.appofitaub. os S08 Add utem. id M E
Bryeniaex melio etlegnate delinéta, ES Fidicula fiue trig omanis decoctum libitum. o5
: ' idit nHammaione 1s — Cminum eum pofca famptum.
Smyrnij radix comeffa, —— :
T hapfia illita. s
* nd cum bibitum
cMeliffophyllifalia im eclegmate delintia,
Tuffilago ficca cy füffita , adeh vt fumus in osimgre-
NESSE CS T - diatur. . CERES CST : is
T. Besse Hi, Delhi faccus trim obolorumpondere bauftur
- Lentis paluftris flillatitia ag 4. 'FMPPPRA : : i E
deri ORIDI& 2 Papyspolu uelimeolpenatedira, 1o ce
cpu ME Gwdae xoc Pericbymeni femen patum. -
Irionis femen & HAMM i. 5 7 Adiantbi decodfumbibitum. :
MATTHIOLL
Betonice folia dracbmarum ; 5
L * -—— s. 2j . . * id
Iridis radices condite. UE
y
- drioni emen cum
PEG TORIS ETPVLMONIS
Saluia.
Mentbaffrum.
Gattaria.
vmaracus.
Sen detoctum veldilutum.
Sapagenum ex belenijyvel bylfapi decocto potum.
Botrys berbe decotium ,addito violaceo melle,sut
herba ipfa e elycyrrhiz.e detacto.
Securidace viriufa, femen ex melle, aut defruto de-
lincium.
"Quinta elfentia noflra com.de vino defcripta pota.
Subium uaffrum quatuor granorum pondere potit.
: DIOSCORIDIS.
Ad renitentcs excreationes.
Iris illyricapota.
Coaeulum fereomne potum.
Raphazus elixus deuoratus.
Porrum cum ptifana cocum efai datum:
ANaffurtium coctumin forbitione datum.
Bulbibreui cocluraelixiet in cibum :fümpti.
Ammnniacum in eclegmate datum.
Scordiumipotum.
Thapfía linita.
Linifémenin eclegmate delintium.
Scilla ficca oboli tres ex mellein eclegmate exbibiti.
AMarrubium ficum potum cum iridis farina.
Vinum byfopites bauftum. :
suam MA TT-HIOLI
lridis radicis decoéfumpotum.
Qleum amyedalinum.
Pizei nuclei melle,aut faccharo excepti ci" deuorati.
Terebinthina vefma in eclegmate delindia.
Eruifarina melle excepta c delindía.
"Agaricum.- xx
Verouzca mas.
ifm. ——
Pulgnoiariaquaquo modo fumpta.
Saluia. UNT
Scabiofepuluis quinetia füccus ató, decocti bauffa.
COMATTHIOLIL
250A purgandum pe&us, e
Terebinthina refima deuorata,
Agaricum in potioribus additum.
Hyffüpum.
Saluia.
Sena decotlum vel dilutum.
Scabiofain puluerem trita tum eius fuccus cii melle
delinéius , aut berba decocium pluribus diebus
— hauflum. :
We SD Ó S C.O RIDIS.
: c&oris deftillationes.
»d deliactum.
ze
CAGADIIME n
Veronicamas.
Saliia. SEMEN .
armenia terra ex vbodofaccharo dglinü 2
"DIOSCORI S
Ad omnia pectoris incommoda.
Porrum cum melle decocium coseflum.
Glycyrrbiza fuccus bibitus.
Tbymus melli miflus in delinciufümptus..
Tbymbra edem modo parata. -
X
. Mentbaolfadta.
vmeelicevadixpota, —
* X $
PECTORIS,ETPVLM ONIS.
Tordilij radix ineclegmate cum melle fumpta.
Libanotis radices pota.
Symphytum petreum in muljà decoctum bibitum,
-Quinquefolij radicis fuccus potus.
MATTHIOLIL
Tridis radicis decoctum potum.
Jridis radices condita.
Terebinthina denorata.
Veronica mas.
Glycyrrbiza.
Vuepa[fa quomodo libet furpata.
MATTHIOLL
Ad empyematicos.
Pulmonaria cy eius fuccus ex melle deuorata.
Scabiofe puluis fuccus atque etiam decocium potum.
DIOSCORIDIS.
Ad pe&oris vulnera.
Caryophyllata ]
Potentilla
Alchbimilla
Bifforte ;
Tormétille radices Sin vino decocta, ehdeinde de.
Solidagines omnes |. eof ipfim potui dati.
Sanicula à
Auriculavrfs
Pilofellas......—— |
Amaranthi purpurei flos potus.
Pyrolain potionibus addita , potionem eius vuluera.
riam admirabilis aperatinis reperies libr, 4. eap.
16.c072?,€0.de Lizonio.
Vuepaffe deuorata. .
CD X-DIS
DIOSCORIDIS,
05. y Addeliquium animi.
Cucumisolfatus,
Pulegium ex aceto naribus admotum.
Bueloffum potum. —.— :
MATTHIOLL
Nardiltalize,uut laudule aquapetacyarterijsillita.
Cinnamomi flillatitia aquapota. *
Santalumomnepotum cr olfaétum.
"Mofebus potus c illitus. ;
omi mofcho deuorata, —.—
Zibetum illitum. ' Sec
Ambarumpotum e impofitum,antolfactum.
Ocimum ex ateto naribus admotum. :
Storzonereradix,aut eius fuccus potus, CC
Caryophylli commanfiyvelnaribus admoti.—
Caryophylli flores quocunquemodofumpti. — —-
Zedoariacommanfa.
i
2MeliffaphbyHon d eius ffillatitia aqua.
Phyllitidis flillatitiaaqua. — E
Caryopbyllate radicesolfacta. -
Borraginis atque etiam «vulgaris buelofft decoctum
opumaut vino admiflum c bauflum,
Vinim odoratum generofumó, infaciemproiectum, |
acetiam potum. cpm
. «Quinta effeutianoffra lib, tampien de vine deferi-
plastampota , quàm arterjs C maribus illita,
12 faciem proiecta. - ue
: : b c DI-O0-
€CORDIS. MAMMAR V M.
WS i AE. TOR — incttoxici radix cum citrei MEAS Cpnine ex buoloff
aqua bauffa.
Intybus per fe, cum polenta illita. — i
Alfpibiuminp Mjrurodtvm Grappa gium, PM Mairie aqua.
pue d rie RR ESENE Quinta effentia noffra,lib.s commen. de'vino deferi-
Nardi Italice aut lauendute flillatitia aqua pota. ptayuncia pondere pata.
" Cinnamomi flillatitia aqua pota. vfurum bauftam.
Santalum omue potum, e guxeipie. additum, Corallzum in potu fumptum.
cMofchuspotus illius. — ex "Margarite in Jain cauce : ?
Ambarum potum. Me us Noe canis dei. à
Zgallchum. Viridis pinus acicula cotrita,C ex VAR AMSRIU
Mumia ex dqua menthe ud tgronmon quatuor Scorzonera radix,aut eins fuccus potu, A
pondere. 000. SE ETE Meliffophyllunz. :
sisi t faccus. deditum; potum. s Phyliuidis flillatitia aqua. à
Caryepbyllata olfüdla. ^ "Quinta e/fentia moffra,deferipta lib. quint. commtt,
Vinumin quo er T um eniti o c pota.
| AAurumirüum cj ebibitum eum corallio, c Mars
porum. SEN AS
Cardiaca berba pota. Ec: adt eda neto wi
Angelica radix bauffa, ^ MUR. Sure bioscoxiDrs. :
bz. Jo, E précordiorum luritiem; vi dis yd:
pnis mr cel du sae DITS c miei
r Pos E stes porupr, is LS as
MATTIHIOLL
: Ad vetufias pracordiorum ini 1
Seordium cuim cera coatium imp
(0 MAMMARVM
E nDIOSCORIDIS Cu 5
^ : Mhodbdcpiafraiond. [Ix pci
e. cro A
epe SEG
Sericum in antidot. additum.
AMargarit pota. :
| Ceruini cordis o5.
Vti. ue e.
Hemerocallisvadix od modo impoff Ha xo^ a
Altbaa decocta c faperpofita. : i Ls
Vuarum vinacei cum [ale illitz.. :
Offracites peccat da
Geodes. ipie 4 1
RENE
MA MMAR V M.
DIOSCORIDIS.
: Adinduratas mammas.
Erui farina emplaffri modo impofita.
Charespitysprima ex melle illita.
Vuarum vinacei cum [ae triti d impafíti.
DIOSCORIDIS.
Ád mammas exulceratas.
Conchule Indice cinis illius.
"Afclepiadis berba radices impofita.
MATTHIOLL
vparina farina infferfa.
Vuguentum exoleo cum suortaria ei piffillo plum-
&eo paratum.
MATTHIOLIL
AdPapillarum rimas.
Oleum? luteis ouorum illitum.
Pomata illita.
vparina fuccus ilitus.
D.IOScORTIDIS
Adlacin Mammis concretum.
Cera grumi dect eranorü mil) magnitude fumpti.
Fabari lementum per fé, ci cum polenta impofitum.
Lentiuimfarina illita.
cIpium (e eius faccus illitus.
MATTHIOLI
cAMentha retenus ngammis illita.
DI:O:S.CO:cR JOD I
Ad extinguendum lac.
Cicuta impofita mammuz.
JM'ATTHIOLL
-Cueurbita recentia folia impofita.
- D.I9-S$.60RIDIS
: - AdLa&tis vbertatem praftandam,
Halimifolia in cibis fumpta.
Fiticis femenpotum. — — 3 z
Piifana bordeacea cusn feniculi femine codfa e£ in
cibum fumpta. qs ONE
Malue decotium potum.
Sonchi fuccus bauffus. —
Laétuca in cibis recepta.
Ocimum deuoratum.
Eruca comefla.
Anemone cy eius caules cum ptiffana bordeacea de-
uorati. :
Anifüm potum.
"Anethi aridi feminis, coma decocium hauflum.,
Feniculum in cibo fumptum. seda
Nigella pluribus diebus pota.
Circee femen in forbitionepetum.
Clematis prima in cibis accepta.
Echj radix in forbitioneyvel emm vino baufla, — —
Glaux cuo bordeacea farina fale e oleo catta ej» de-
uorata in forbitione.
X
Bryonie fuccus cum tritico coélus, im cibum fumptus.
fed hic prudentia opus eft. : :
(o0 MASENERO LI !
Viyaularit a(ini aut 2 is potusex pti/fana.
Cicerum decotium potum. M D
Bra (fica cocta £r longo pipere appena , vna cumiure
-deuorata.
o
Cardui benedicti radicis puluis a&Bbiz; feniculife-
mine , y loci piperismomento ex ptilfana bau-
Cryflallum in tenuifimsum pulueremtritum potum:
DIOSCORIDIS iue et
Nelacin
WENTRICYLL
vMentba cum polenta impofita.
Vinifex cum acetoperuntia.
MA&TTTIHIOLEE
Fabarum farina illita.
DEOSGORIDIS.
Ad mammas tohibendas ne nimis crefcant.
Cicuta contrita d impofita.
Cotes naxia illita. :
MATTHIOZLI
qua? nucibus pineis immaturis deffillatà c impo-
* fita cum linteolis.
Alchimille fen flellarie flillatitia aqua , aut fuccus,
aut decoctum,cum linteolis adbibitaadmiiflis hy-
pociflide,equifeto, rofís c alumine.
VEA TRICVLL
DIOSCORIDIS.
Ad vomitiones,& naufcam.,
Cotoneorum malorum smaceratorum liquor bauffug.
Nardus Indica
Nardus Celtica [ pora pora,
Palmula in cibo fumpta.
Palpsularum inuolucrum cataplafmatis conferenti
bus adiectum. ^
Gallinaceorum ventriculi interior folliculus ficcus,
tritusd, cum vino potus.
Succinum bauflum.
Fabain pofca decocta e incibum fumpta.
Lentis X X. erana frnecortice deuorata.
Phaféolusin cibo acceptus.
Sifymbrium bauflum.
Auli folia exterius illita.
Laciuca illota deuorata,
Lens fylue[lris efuidata.
Sellafecapota. — ; e
"dgaricus trium drachmarumpondereper fe alg, l-
quore fumptus.
Gentiana radicis fuccus cum aqua potus.
Albe pine radix baufa.
AMentha duo , treyve vami cum acida
pt. oc
Paonia femen ex vinonigro potum. e i
Betonica commandueata ,moxá, vino aqua miffo fa-
perbibito. : iue
itis vinifera foliorum ,capreolorumq, füecus potus.
Mynierspumpuum, 0
Vinifexillta. — : pee
Sallinum-vinumpotum. 0
Dus MsA EVEN LL
Cinsapapi Mildiiatqups 0
2Mufei arboreidilutum ex vinoparatumpotum.
punica fuco
$
3 uero deworata. ——
Cydoniorum pomorum vinum, oleum , caro , confe-
INA . E LIES . XEM
v bypociffis.acacia.
rum rubearum fac-
Persa auflera cineribus incatTa
HCCHS y 1 4
fumes
AMefpilorum fitcorump
c0 exceptus,additis coralli, apbyllis e? nuce
YVENIRICVLE
Malua femenex rubro vino potum.
Caryopbylli ex viuo auflero , aut malorum cydonio-
rum fuccopoti.
lidem cum mafliche,r boe,corallijs, c balauffijs ven-
zriculoilliti. ,
Puuicorum malorum vinum potum.
Iafpis viridis lapis faper os ventriculi geflatus.
cMertha ficca e mali punici vigo fumpta.
Mente grece faccus tam potus quàm illius.
Rofmarinum in puluerem contritum cum paue de-
uoratum,ant meraco potum.
Lagopi folia ,panicule , ac femen ex vino auflera,aut
punici mali pota.
Sanguiforba fiue forba]IrelIa bauffa.
Pulpwuaria altera.
DIOSCGORIDIS.
Adcaliacos.
Lyciumpotum e inditum.
Cotanea mala cruda comepfa.
Mora immatura fiteata ufui, obfonijs immiffa.
Ficuluei cineris lixiuium pondere cyathiexbibitum.
CMyrica inpotudata. ES
Gallecum aqua aut vino trita, Cy ilita.
cMyrti folia : a Cr ex aqua illita. -
oleejlefri fola cum polenta ilia.
Cosgulura, "inum , Gy equinum trium obolorum
peei Si iu dà
Faba in po[ca decotfa c deuorata. —
"Aegypti « faba farina ci corticis ipfius decotium ex
ulfodatum. is ;
Oxylapathi,aut oxalidis emt im aqua,att vino potu.
Plantagoelixa in aceto. cum fale fumpta.
Hyacinthi femen potum. z
Corontpus bo farrptus. M e
decocius inci
Senecioniscaulisinpa[fo decot??, deusrar? velpogus,
VENIREICVLI
Cydoniorum vinum,mina ci oleum.
Cydoniorum confectio.
"Mefjila. Sorba.
Pyra fylueffria.
Pruza fylueffria.
Aux myrifHica.
Moraimmatura.
Cocblee due vnacum teffis contrita, e ouis galliza-
ceis duobus exceptisex vinapaffó , cj AQUA prius
calefacía pota.
"Anguium feneétarofaceo incocda ci Tonpofrta.
Oryzaprius torrefacfa (1 lacte in quo calculifue-
rint extincti decofa incibum (fumpta.
Sonchi decoitum ex vinopatum.
Caryophylli ex viuo, aut smalorum cydoniorum 2,27)
.- haniti.
"Mentba ficca cum amylo,eh» aqua pota.
cnetbum toffum cum mentha exhibitum.
Coriandri femen ex aqua.
Rofgnarim puluiscum pane deuoratus , aut ex gero
bausfus. WAT
"marantbi purpurei flos potus.
"Malorum punicorum vinumpotum.
DIOSCORKIDIS,
Advomitionesciendas, ^
Laurifolia pota. Tue USE
Cocblee vepribus inherentes deuorate, —
Peponis radix ficca dra. pondere ex bydromelite pota,
Bulbus vomitarius deuoratus. dde
Origanum cum r bois femine (C capis in CUpr'eo "vafe
— diebus quadraginta, dum cani, ule fsdus v faerat,
-— dufolatumpotum.
Lema Terra pota.
DIOSCORIDIS, —
Ad ventriculi dolores,
Juncus odoratuspotus.
. Bulbicome[hi. -
Rhaponticum bibitum.
Abfrmthium in pa[fó decotium potum,
"Melilotum ex vino decacfum. /flupz.
"Alalaffrites lapiscum cerato izmpofitus,.
abeuntibus cubitum;
x
AMyriflise mui decotiumex rbodomelecaqua i. —0—
VENTRIGVLL VENTRICVLII
Yuncus odoratus qotus.— Couinum oleum potum.
Sycomori fuccus potus. Laurinum oleum illitum.
Pinea nuces deuorata. JMumiaex cumini,ummi d cari detocdo fumpta.
Lac bumanun potum, Oleum noflrum defcorpionibus illitum.
Sonchi fuccus bibitus. Cafloreum ex oxycrato potum.
Pulecium cum po[ca fumpta. Milium torrefaétum cum fale miftum,cy autbemi-
Hieracij otriufque faccus bauflus. dein facculo impofitum.
Scórdium duarumdrachmarumponderecnmmnlfa — Mentha tamillita,quam pota.
porum. cMentbastrum.
Paonia femen ex vino nigropotum. cMentha Graca.
MATTHIOLL Saluia.
Mnygdalarum dulcium oleum potum. Gui»:
Sefaminum oleumpotum. dmpera*oria.
Pipei nuclei melle,ant faccbaraexcepti c cum[ieeo — o an acetum.
Lb ull j. . . 5 » aii E t
pun 4 - PREDA Quinta fuia Cr: x dgeripta piti
Ad ventriculi ardores. 1 Ad fingultum. .
Portulaca cum poleata illita. Sifymbrij femen in-vino potum.
Sonchus emplaflri modo impofitus. R Daponticum hauflum.
Vonlilici Veneris faccus illitus. "riflolochia votanda bibita.
Intybus vtraque ex aceto deuorata. Mentha duo,trésvé rami cii acide punice fuccopoti. ..
Glycyrrbiza fuccus potus. "Auetlhi coma, feminis decoctum potum.
cdpium ebibitum. Cuminum erraticum cum aceto potuga.
Fauitulum cum fiicida aguapotum., — Albion poti fiue manib.geflatü , vel uarib.infufüm.
Polygontm tlütum. "AfMeni decotium potum. '
Solani bortulami folia appofrta, Periclymeni femen potum.
Chamadaphnues folia bauffa. YER Saxifraga bibita.
Viti viniferafolia, c capreoli emplaflri mado ad- MATTHIOLL
"hb Cinnamomi flillatitia 4QqHapofa. —
Labrufce flos illitus. 2Mumia baufla ex cumini aut apij decocto.
MATTHIOLIL Cafforeum cum mulfa potum.
Cafe folutiua pulpa fumpta. Rhabarbarumex vino hauflum.
Santala pota vel aqua ro[aeea foris illita. Anethum cum bauftum,tum olfacdum.
Crefpint,oue [pira ,ribisd, vulgaris bacca denorate. — phylligidis ffillatitia aqua pota. à
Rhodofaccharum. — —. Quinta ejfentia mfra, libr. s.cap. de vio deferipta,
"Quercus recentia folia in ore contenta. : "uncia pondere potayvbiex repletiome fuerit fin-
»4 : .. Citria ) : : gultus. : amy
x Juramtin mala. : DI o 5 c [9 RI DIS DET
Limonia : z AES , : (q^. Ad acidosructus, :
2Melopeponumi famimum ladleuscremorpotus. ——— 2e» jens dracbpne pondere fmptus.
Glycyrrbiza radix e eius fuccus. ; Lux Puente edater
EO
Pbylltidis puluis fia ipfius aqua exciptu doilitus Betouicafalia (fal x4 fme veiba :
Trifolium acetofumdeuoratum. ——— .. Coriandrum cochlearij menfura exhibitum.
Cenfülide regalis florespoti. —.— ICE [o c [o i DIE
Fraga deuorata. ; TN MR Adfa guinem & lacin ventriculo concreta.
Lenticule palufiris ffillatitia aqua pota. Ficulnei eineris lixiuium potum.
C DIOSCORIDIS : (Equinum — .)
Ad ventriculi flatus. XAR Leporinum | dcc* p 2
"Mei radices ex aqua feruefacta ,veleitra cocttonem —.— bagues | 7 00i
MEM pete ,. Chaguli y Hedinum — Striumololorum ponde.
Hinnalinum| Teex vinopotum.
B og Fitulium
" m Eco NS aubalnum )-
Abintbium cum feflians Gallisanardopotum, —.—— Helighryficomacummulopota..
Liguficijememgesalix pene em o pafpppfyge, — en :
Spyro femen bulum: eee. ere
2 : MA : : D. od4 ASPODMENERTISSUQ DONI;
Cubelbe deuorata. e e eed MON mncijs pate,
Cinnamomi flillatitia aqua pota. - Mes NE »fili deris ctio ROME M
Calamus odoratus vulgaris hauffus. ; Mm RS
Oleum riciniuum illitumpotumer infufum.
Balfami faéfitij aqua cum carnium inve fumpta.
r em -* E: E CE A
rx 2 pace citt. enel
gs z j ix
DIOSCORIDISs
PD OE ORE
*-
- Fua fpina.
VENTRICULL
Eeractü malus ci pautas duri modo impofiti.
Vitis vinifere folia ci capreolicusm polenta impofiti.
Viola purpurea ex polenta iita.
MACICIOHIOO LAE
Ca]fie folutiue pulpa fumpta.
Sanialaomsia tain [ampta quam illita.
Roja illita.
" Confolida regalis flores illiti.
Lentis phys flillatitia aqua pota.
MAT THIOLI,
Ad famem caninam.
Glirium pu caro ajfa deuorata.
DIO S:GO-RlD/I.:S.
Ad appetentiam ciendam,
Piper comefhum.
vAcetum in obfüngs additum.
cIAbfmitbium PN
AT LTILEOSLIL
G ve[pini bacca.
Vua fpina.
Ribes vulgaris.
inapifmum..
DI. OQ $.C O0 KiDIS
Ad coacoctionem iuuandarm.
Eruca in cibo cemeffla.
Piper omne comeftus. A
Gingiberis fus.
Scilla cum melle cotta c deuorata.
Abfinthium bauftumyvel ventriculo zlibian:
Ty: AgOTITAT AI potum.
Dulegtmpotugs.
Liguftici i [esnein,eo radix. pota.
Sefelis Mafilienfs femen cum. vino potum.
Garum potum.
Betonica fülia p CHAT fümpta,, addito id di
umato (abe maenitudine.
Vinum abfintbite.
MCA TOL BHEOSJX ER
cori radicis C cinnamomi dracb.ex vino 4j "tb.
Galanga. i : :
ANardus Italia. si d
Lauendula. E e
Cubebe. —.—
—Ha aqua bacftn.
goodies. o n S ov
Aux "ri S"
Adamum mpm
Perfici mali ficci decoctum db
Cetonei mali smacerati liquor, bot; 4
DUMATTHIOERN-
Miyrteum condimentum. s
CMATTHIOLI
TE ori oerel
Crefpinibacte, — cde
[oem
* : Gentiane effilla llat.
^ Centaurá minos
IECINORIS
Ribes vuloaris,
[07777 MED
Limomia Wmala.
Aurantia )
Pyra.
Portulace folia linee fubdita.
cMelopeponum feminum lacfeus cremor.
"Angurie pulpa.
Glycyrrbtzza radix,e eius fuccus.
Trifolium acetofurn..
Fraga matura deuorata.
Punicor malorum vinum ex intybi flillatitia 4Qua,
aut bordei decocfo potum.
IECIN ORIS.
DIOSCORIDIS.
Ad iecinoris obftru&tiones.
Wardus Indica te aque frigida bauffa.
Nardus Celtica
Lauri cortex tribusobolis in vino odorato pottus,
Picee folia drachzma pondere in aqua,aut gula pota.
Amyadale amara cum melle , c laéfein illincfu da-..
te nucis auellana smagnitudine.
Gentiama radicis fuccus Cum agia potus.
"aaricuem potum.
Rhbaponticum exhauftum.
Eryngium ex vino affumptum.
"Antbemidis decoctum potum.
Cham«pityos olia feptem diebus in vino pota.
Betouica im aceto smul[à drachme pondere bibita..
Eupatorij berba,aut femen in vino potum.
Papaueris corniculati radix pota. -
Rubrica Sinopica haufla. —
Glycyrrhize fuccus delinttus.
MATTHIOLI.
Nardus Italica c lauemdula im decoétis addita.
«fari decotfurm.
Carpeftumz.
Cipnamonmi aqua fHillatitia pota.
Ca[fta folutiua.
"corum quocumque modo fumptum.
"Amyadalarum amararum oleum potum,
Cnicintum oleumpotum.
-— Rofarum fuccus e dilutum.
RUE amarindorumpulpa.
"Umyedale. ;
Piflacia. Y
- Cicer ni rum d rubrum decothum potum.
Cicerisfarina ex motuliflillat ana decotla ch illita.
pss. e iptre deuorati.
INapi femen drachma pondere ex sarrubjj decotto,
equenter potum.
Braffica decocia vis.
Beta cum finapi,aut aceto deuorata. sis
Cichorium ex vino albo tenui potum.
^. Oytlamini füccus duarum drachbmari ipráereptu.
cum oxymelite.
JRbabarbarum 4 veumquemodo purus.
Cardui. radicum decotfum ri sind
dinde s ael ;
7] i ZO THACEYALA, "
IECINORIS;
Aloe quocunque modo fumpta.
Veronica 2aqs.
Menta [4172
VRATACHS.
Imperatoria radix.
Sen decottum ,aut dilatum bauflum,
— Rofmarinuss frequenter. ufurpatum.
AMarrubium.
Eupatorg vulgarisdecotium, AMt fuccus epotus.
Lupulifiores im potionibus fumpti.
Fraugule corticum decotium potum : parandivatios
xem. iunenies lib. 4. cap. defambuco.
Cu/cute decotium potum.
-Quinta e[fentiaferri,deferipta lib.s.im comm de jfer-
ri fcoria, fine [lercore, drachma pondere quotidie
puta. .- ; s
DIOSCORIDIS
Ad morbum regium,
Nardus Indica ] PE
Nanus Celtica *
Cevninum coruu oil um ,ac lotuye, potumaue.
Millepede, fiue onifciex vina potz. "
Cicer cupa roremarino detütiaz cozzefausm.
Ruznicis radices im vino decadta ct bibite.
"Arriplicis femen bilutum cum mulfa aqua.
"Afparagi radici decociumpotum ci fcis ei" cicenib,
Critbmiet eius radicum feminis, decotfum potum.
» Friocum melle lintla.
Scilla cim telle ip eclegmate paudére trium obola-
Yumpola.
Hirundinaria radix cum ani]o,eh vino pota.
Sphbondily femen potum.
cAgaricus dracbome pondere fumpta.
Rhapanticum Lauitum.
. Abfinthij decitium ,dilutumrve trium cyatborum
- pondere quotidie bauffum.
"Aloe drachina pondere pota. pu,
Origati decoctum corpori perfufamn.
Calamintbacum vino pota. s
Feniculum erraticum potum. 5
Libanotis radicespbte cum vino c pipere. CE ex
Rorifmarini decotiumpotum. —.—
QNgella trita cum Irina pee maribus appofita. :
(1
Chelidong radix cum anifo cb vina albo pota. -
Lafer cum caricis datum. ts
Afplemidecoétum potum... 0
Lichen ex 7 :
Tr
Polj utriufque decotlum libitum...
IECINORIS,
Ofjris decotium potum.
Chryfantbemi decoétum baluei more adhibitum,
Finum fcillinun potum.
Verbenaca Jipima folia drachma pondere ci tburis
obolis tribus, d» visi veteris beminaunaieiuna
quadraginta diebus pota.
Lyctj berba im aceto decocta ci bibita.
Myrica decotfum potum.
Halicacabi fructus poti.
Chamacijft folia trium obolorum poudere feas die.
busin aquapota. ;
Rufeci folia cj baccein vin pota.
Ceruini cornu cinis potus binis lieulis.
Sulphur forbili ouo famptum.
M-ATTHIOLST
Iridis vadicis decoctum potum.
zNardi Italice lauendulavve decoctum additis cinna-.—
mompo,a(paragi c feniculi radicibus.
"Afari dilutumex uimo paratum,
d arina,aut eius decocium.
Caffe folutiuepulpa. ,—
Rofarum fuccus d dilutum.
Tamarindorum pulpa.
Cafloris anteriores dentes ip poculo contenti,? qua
"vinum biberit affectus.
Terrenorum vermiti cinisex abfinthi decocto potus.
Bubuli felis lapis ex "ino potus.
"Napi femen ex marrubij decocto potum.
Oxylapatbi ex vino decoctum potum.
Cicborg radices facchara condita.
Cichory creius adicum decotium potups.
"Melapeponum lacteus cremor bauffus.
Brace fylueflris triafolia leuamanu decerpta, illico |
que deuorata.
-
AMNEM S vn
14.
Sene decotlum "vel dilutum.
— ^ — - Ad fluxum hepaticum. uiii
"Quervorum faliorum tenelarum flillatitia qua
[E O07 Lepinum
x
PUMA CIISIGII 9 c
*
IECINORI S.
Lupinum iecur fecum i puluere. :fümptuam.
Ababarbarum tritum c propinatum.
DIOSCORIDIS.
Ad Iecinoris dolores.
v Attori decoéfuz potum.
vAbfmtbig decotium ex 'palfo appefr Tum.
Periclymeni femen potum cum vino.
MATTHIOLL
Trinum oleum e floribus paratum illitum.
"Amyadalinuns oleum.
Lauriaum oleum. - A
Eupatorzj vulgaris decotdum aut eius faccus potus.
DIOSCORIDIS.
Adiecinoris duriciem,
Ammoniacum illitum ,ch ebibitum.
DIOSCORIDIS.
Ad refrigeratum iecur,
Nardus Indica iuit Peas
Nardus Celtica 5
Amomi decoctum potum.
Pinorum e por folia — velmu 7 me
ATTHIOLILXL
"cori USE etum. het
Cinnamomi n ffillatitia dise $
eun potum , tum illitum.
fepe. aut i cibo fumpti, :
Imperatorie. radix.
Eupatorj xs ficcusauie eius ls npo.
TTHIOGLIL-
te icringiie is feyrbum, tts
P
Afarum.
Amygdalinum oleum. 8
Scfaminum oleum.
ar Coss cie ing dpt
- Cueumeris afinini:
IECIN ORIS.
enem babes lib. 4. comrment.de fambueo.
DIOS GO'RIDLS.
Ad hydropem. ^^
"farum potum.
Cinnamomum ebibitum.
Calami odorati decoctum cum Jen Cpine apijpotugs.
Erinacei terreffris caro.
Cotblearum terreffrium o, qpome caro femul
contrita tumoribus bydropicorum im pofita.
Amurcain villofapelleperunéta e impojia.
Vrina bumana fui tpfius bilata.
Vrina capre quotidie cum [pica pota.
Cicer cum roremarino decotium.
Raphanus emplaftri modo impofitus.
Plantago cum lenticula decodta.
Ebuli radis in vino decocta , ci" pota.
«nllium decoctum manducatum.
Bulbi cii melleet tritopipere emplaflri mudo VWhpofiti.
Scilla preparata mpra. .
"Anagallidis faccus vino potus.
Chamweleonis albe radix cum vino puta.
| Abfinthium libitum cum ficubus nitro [^ dolia
farina.
Adiapti decochum potum.
' drichbomanes decoctum d
Hy[fopum cum fico,nitrad, enplufimedy pfi
- Fidicule decocfum potum.
Origanum cum fico decoctum. TU
Sampfücbi decotfum potum.
Rutacum fico emplafirata,e? eius MDugés: ex vino
Tum potum,tum corporiperfufam. ;
Paffinace erratica femen potum. —
Anifüum potum. D p
Smyrnij femen potum. —
! Laférpiti) liquor cum caricis datus.
Charedrij decoctum potum.
Poljj viriufque decoctum bibitum. —.-
"Androfaces in vino pota duarum dracboua. ge,
Betonicafoliacum aquadulipota. —— 0
i radicis, ion oni jeidix,
p
IÉCINORIS.
Cpicinun oleum potum.
Lixiuium ex vinoalbo, C iuniperino cinerepotum.
Fraxinifemen cum vino affumptum:
Oficula acinorum fylueftris mali punici trita et bota.
Humani [lercoris fHillatitia aqua pota.
Bubulà caprillumeve flere? emplaffri mado impofita.
Wapi femen drachma pondere ex mayrubij decatto
17 diebuspluribus potum.
Bra[Jice marina decoctumpotum et prefertim addi-
10 rhabarbaro.
Brafice marina puluis,additis vhabarbaro c cube-
bis, pluries ex "vino potus.
Sinapis ex impubis pueri urina illitus.
Caryophylli in cibo, vel potione ufurpati.
Cyclamini fuccus cit facchara potus addita. maffiche,
aut myriflicanute,aut rbabarbariferupulo.
"AMfphodelt vadix ex xvinopota.
Rhalarbarum frequenter ufurpatum.
"garicum in potionibus additum.
Geztiana.
Gentauri Bagni radix tum vino materata ti pota.
Cardui radicum decoctum
Cardui benedicti decotum | - bauffum.
Erynglj radicum decoctum. ..)
Zuecharumex pontici ab(intbij coma paratum: mo-
dum parandi babes commento de abfruthio.
Pulegij decoctum libitum.
"Mentba greca.
Imperatoris radix.
Sagapemum cum duplicato pondere simyrobalamorum
flauorum potum. :
Euphorbium bauflum.
Vincetoxici radicum ex vino albo decoctum libitum.
"Marrubig decoctum potum. ESTE
Eupatorij vulgaris decoctum hauflum.
Ricini femen ex caprino lale mazerati c bauflum..
Sambusiaut ebuliradicum [lillatitia aquapota : bac
binis illa quaternis uncijs fumul mifla, cy diebus.
Xxx. pota. Gems
Trangule cortieum decotlumpotmm:parandi vatio-
nem inuenies lib.4.cómmen. de fambuco.
Golocynthis cum pota , tum clyfmnate infufa.
Stibium noftrum granorum quatuor pondere bauffi.
LIE NES
1 MATTHIOLL
XEM Ru Adinflammationem,
Caffie folutiue pulpa deuorata.
Caphura illita.
Crefpini baecarum fuccus potus. — r6
Rofe C» earum fuccus feudilutum. —. :
4j rati e» [ape deuorati.
d
qrifolium acetofum. 4.
: Confülide regalisflores * SER
Fragaria cy radicum decotium ebibitum. ——
SUODIEOS6O0AXxPDTS
Ad induraros lienes,
Cotonen sala cruda cataplafmatis addita ch impo-
Sycomori liquor hauflus,ci- Mitus, Uu
Raphanusemplafri modo immpofite. ——
8
- "Amygdalarum amararum oleum,
Imperatori radix, — s
Sene decotium veldilutum bay,
Rofmarinum cum pane deu,
Phyllitis quoquo modo fempta.
Eupa pato; yj vulgaris decoctum potugg. "
200 vULipuli oresim potionibus adds. |
(a.
LIENIS
Bra[fice "folia cum aceta deuorata.
Chamedrys detotium potum.
Lupinorumfariga ilta.
MATTHIOTLI
Helentj radicis farina denarij pandere diebus aliquat
ex vinopota.
v mysdalinum oleum.
qerebintbina deuorata,
Sefaminum oleum.
AMyrica ex vino decotfa.
Cocblearum maiorum eitis cue lini el- nrtite v femi
neex melle potus.
Stercus caprillusm zllitum.
Dracunculi radix contufa eh illita.
Cyclamini füccus unguentis additus.
Centauri minoris decoétum ei fuccus tam interius,
quam exterius ufürpatus.
CMentha greca ex oleo irino illita,
Oleum lilorum alborum inunétum,
Pbyllitis dee d modo fumpta.
Oxymelex foribus enifla paratupr.
Sacebarum? genifle floribusparatum t fepe fuznptii.
Frangule corticum detotlum potum :paraudi ratia--
nem babes lib.4. comm. de e fambuco. ;
Sallinum acetum potum.
DIOSCORIDIS,
Adlienis obftru&tiones.
"Nardus celica ex vino pota.
vAdiantum bibitum.
Trichomanes bauffa.
MA TTHIOLL
WNardus Italica, lauendulas.
"Afari decoctum bauflum.
Cubebe.
Carpefrum.
Helentj radicis farina frequenter ex vino vetere.
(faenpta. .
Cpnicinum oleum.
Laurinum oleum.
zs
üratups. * I
z : : Fragaria
LIENIS,
Fragarietumfolia,tum radices.
Frangulecorticum decotium baustum. Parandira-
tionem babes lib.z. co, defambuto.
Cufcuta, e? eius decoctum.
eQuinta e[fentia ferri defcripta im quinto libro capite
defcoria [eu flercoreferri , diebus pluribus conti-
suis drachma ponderepota , ex saam ant afple-
viaut »nyrice decocfo.
DLOSCORI D I S:
Ad lienis fase
Iris illyrica ex acetopota. —
"Acorum potum.
Nardus celtica ex vino o pota.
Nardus montana ex vino pauffa.
Sarmentitius cinis ex aceto, rofaceo et uta illtus,
Myrice ex. vino deccfupr potum.
Viticis femen potum. Ue
* DIOSCORIDI S
Ad lienis dolores.
Diclamnum potum eillitum, ——
MATTHI 9 L I
Irinum oleum ? e foribus praemium.
— Laurinum oleum dpunétum. à
Oleum liliarum elbürum nuncium. dogm
Loss eer
Cimsamomi fllatitia aqua
Balfami fatfitij liquores meii
"Amyadalarum amararii oleum
Piperis -
Pali viriusque
E Glas mestara dl erd erba
| Bryonia trium ololorur pora
LIENIS.
Agaricum drachma pondere cum aceto mulfó datis,
Rhbaponticumpotum.
Smirnij radix comesía.
Gentians radix duarum drachmarum pondere pota.
"riflolochia rotundapota.
Crocodilrj radicis decocium potum prefentaneo re-
medio prodeff.
Hylfopum cum ficis.mitroque IMhitus.
Tragoriganum cum aceto potum.
Puleeium cum fale ilium.
Sifón potum.
Peucedani fücctas banus.
Vifaum cum calce, gagatéue lapide do
Teucrium cum pofca potum, veleum ficis appofrtum,
Leutoj radices cum aceto illita.
Nympbea radix ex vino bibita;
Af Meni folia pota, veleius decoctum cum aceto qua-
draginta diebus baufium, velfolia tpfa ex atero
JBueijfemen potum. (lita,
Homionitis eum aceto p
Rubie femen ex ateto spulfópotum. 07
Lonchitis alterius folia cupo ateto bauffa,
Betonice füliaex SONT.
Polemonis radix ex aquafüun,
Periclymeni femen kir iar P vinopotir, *
Me o
t DO
Xyridisfegenex. aceto férsptum.
"Anchufe radix cum mula aqua pota. "ES
Vrtica utraque cum cerato irmpofita.
T7 Ficbomanesptta, 5
Vini feillimi uf. —
"Aceto baufia,aut federe : E ss
Vitis nigra viticule prima recentes cotta , Ab COmfA. —
JFülicis maris radix haufla.
Hn)
pue vintem , niri pog firn nee ;
"S
INTESTINORVM INTESTINORYM
DIOSCORIDIS. Crocum in potionibus bibitum.
Ad colicos affectus. D
Amyadala amare illinttu adhibita. auci femen potum.
Libanotidis radices bauffa.
Cochlese terre[lves cum fuo putamine tu[a anh
9f in ? fe Ferulefemen in potu famptum.
pauca myrrba , ex vino bibita. Á
Alaudaauistofla ip cibo fumpta. Peucedanifuceus in on bauftus.
Suillus talus crematus ad albedinem v[aue, patus, "Melifopbylii decottum«ebyflere infufum.
vbiflatus excruciet. Cafforeum potum.
Butyrum imfufum ,ubicalonexculteratumfuerit, .— Putyrum ehfenatibus infufüm.
Gallina finum cum aceto. sveloino bauflum. .. Serpillum ebibitugm.
Rute decoctum ex oleo infufum. Calamintha deccfum bauflum.
Petrofélinum potum. Eryngium ad potandum datum.
Colocynthis infufa clyfenatibus. . Ceratnfor bitianibus data.
Cuici decoctum infufum. - mmi ex vino fumptum.
VIL GGMGACI ED HLI«O DI e. drititeifurfuresex decocforute elixi,e illi,
Galauga pota. po ied ru. Milium calefatfum in facculis adhibitum.
Culbeba. : Mri est es Orobifariza aceto macerata impofita.
Cipnamomi fHllatitia aqua. Sifymbry fémenin vinapotum.
Balfami fattitg liquores omnes poti 2775 Piper cum lauri tenellisfolijs bauftum.
Oleuga cum pari portione. cretici vini fumptum,a4ut —. Scilla ineclegmate cut melle.
vlyllereanfufum. ... Rhaponticum potu.
Ricininum oleum potum, alitum eb fu fum. Sagipfuchi decoctum ebibitum.
S Amygdalinum oleum wirumque. j Centauri matoris radix epata.
Cniinum oleum. Ruta unà cum ficcato ametba elixa im pata fumpta.
Lauripum olcum. —— Panates cum vino bauflur.
Suecipum ex tepenti 44 MA poLum. "Anetbi coma c fEmisis decoctum potum.
Perficorum nucleorü oleü tam potum quàminfufüm.—. y; icuflici émen C» radixpota. i
Amygdalinum oleum potum. Cumini decocfus cum oleo clyflere infufüma,
NC pape oleum m - Phalanasj filia, flores; ac femen bauftum.
Oleum. [cor pionibus moffrumiluum. Centunculum auflera vino potum.
qua in qua ceruinum genitale elatum fuerit pota. Conyze folia dflorespoti
Ceruorum tenerrima corsa in taleolis concifa fieca-— po omig radix i n UR pora
UA j. C in puluerem Irita, e eum pipere, e myrrha Pfeudabunium ebibitum.
banfla.
s ALupiuwm fmit quod terra ud attigerit ex vino albo i-um z
velaguapotum,cr. farinfecus ventri adalligatum. Grapnipis deccdum thibztum
Braffice t femen cra[fifeule comufum, d incarnium Chamedaphnes. folia in potu diti" 3
ture ferucfacium poutumá, vna eur ipfo iure. Salealefattum in facculis adhibitum. oH E
Ec Ins decadk braffice curn vetere galpatum. Nitrum cum curnino ex bydvamelite bauftum. |
IN : Cyclamini fuccus trium drach. ponderesa clyfleribus — s ejelis aMaffilenfis femen ex vinopotumi RR
4mperatoria ex calido meracopota. —— (4 additus. | SE "
"Afelepiadis radices ex "vina pata.
Sagapenum bibitum, aut clyfleribus inditum. "Alifma per fe, aut eum pari, iponde eféminisdauci, v
Verbafeiflores im puluerem triti, poti. RONEMUT 5 ulum. .
Trinitatis berba impuluerem trita c poa. 0 Suil
Ricinifemen ex iure ueteris gali« decoctum epus pe IUe das - eibi.
Colocynt is cbleribusinfufa. — erae. "garicum. duorum P pr: - . i:
bauflus.
e[fentia noftra pota, c in dieribus addis
Stibium moffrum , copsmentarie propria deferiptum,
: ehe. quinque granorumpondere. 0 agg
p ritus drachma pondere. Todibuma
M SA CUES TH
Iris ilice pota.
Acori decoctum bili
: Meiradices trita cum pullimeckgnate fumpta z
] - Cárdamomtm ex aqua potum. ivt El 5 27
3s "Agallochum ex aqua bauftum. — : Uh hoiadke- iiie vi
Eve gone d 7/2) priamiseperafa rimi : vm, Cre mbiliesadbibini
ico admota. s
am tni er ati
"m Ha opofum. —
(00 o Finettoxidi
Ficuum cum ita decotium difistitini ant
- Hali iam drachma pondere NE.
IN TESTINORVYM, INTESTINORVM,
Vincetoxiciradix ex meeraco. AMeliffephyllum libitum.
Verbafci flores impuluerem triti c epoti. Tragiu fcolopendre frmile elixit, ci fumptiiin cibo.
Herba trinitatisaut flillatitiaeius aqua pota. Faba inpofca decocta c comefa. — 000.
"Momordica farina potui data. "d lifmatis radix, cum paripondere feminis fylueffris
: M b: CER UE LI daten Libita. ub)
: Ey Oxylapathbi aut oxalidis femenim aqua, aut vino
o Mpalathi decotfum el d irn Laftachia potui data. 4 (bibitupz.
ande den deis aee s Ti ragicacumina decem in vimopota. EF
Lentifeus elibita. 3 Clematis folia cum vino bauffa.
Picea cortex potus. AE j
à : ; Stebis decoctum clyftere infufum.
AMaceris cortex in potu fumptus. c :i oM
Pelarifola eo radi Daofha. Limonij femen im vino potum.
APRES Elatine elixa pota.
cute pine fruclus deuorati , uelpoti.
cami fructus deuoratus. T 2 1 RAN
E jos Re e em $3 ys -Eupatorij fémien eb filia in vina bauffa.
HopucifHa ba fs His " Nympbee ficcata radix ex vino bibita.
Ladauum cum vino vetere potum. z Wem T T ew
: Aus cum potu fumptus. i NUT S SX
petis Re e aie icd — 7 Sanguis Capre d in [artaginefrixus in cibo
Acacie fitecin bauflus. : Roos 5e S ui J Jümptus. ;
Glanditum interiortenulord, tuasica decocla pota. n conde : : S ;
Caffanearum interior pariter tttmica ebibita. Museu. ME PACA Mori faccus potus,
Galla ompbacitis ex viso, aut. trita ilita,aut — MN T ATEASIAUE. L7
4 027, Pacttis erbe 4HÍ dqua 71 4 t Aut Vinaceorum nuclei in farinam polenta modo illit, -
Polemonij radix ex vino fumpta.
E att MET. ad. Vua f a. ; à -
Ace pe RT NE palfa alba comefa per fe cum fuis nuclei, — 0 00-
dBluifalarem deocun à Omplacise cb fire ifo m «cna : "E
b/enisdafters, ——— Vinuinenantbinum |
"alme ipmolucri decaétumtum infafum,tumbibig, F'inmcydonites — 5. potum
Punicorum acidorum nuclei fiecati ev ebibiti ,velin- Eus dt 29.
defelfiozzibues aliti. M ne OE * erra (emt; 744.
Myrtifemen e foliapota. ——
ud
e
MATTHIOLL ÉL
oleum infufum.
Lentifanum
F^ — Refaceumoleum potum... 000
o gotasum cbfmate infufa.
INTESTINORVM,.
Pupice maliflorum faccharum ro[acei modo para-
tumfümptum.
Myrteuin condimentum.
Cerafra auflera faccharo condita.
Poma acerba fub calidis cimeribus affa.
Cydouia mala toiía à ieiunis deuorata.
Cydoniorum vinum ,miua ,oleum yboc illitumilla
baufla.
Diacydonites confectio.
Cydoniorum pomarum [uccus , im quo conferbuerint
vubrum coralliuzm,rubeapum rofarum femen,rba-.
babarum,hypociflis,acacia.
Corzacim cruda,tum [accharo condita.
Mora immatura arida.
Cochlee cumteflis ufle, admiflis ealla omphacitide
e pipere albo,c cibis infher[2, aut exin auffe-
ro pota.
Leporina caro a[fa deuorata.
Leporimus fanguis adhuc calens cum bordeaceafari-
na decoctus,er deuoratus.
Leporinusfimus potus.
Cerui genitale ex vino affero fumptum.
Ouum gallinaceum in aceto cocum deuaratiiduri.
Ceruinus fanguis clyfferibussufufus.
Capinum flercus album ex lacfe potum, in quo ieniti
calculi extindli feat.
Oryz decotium potum,aut infufum.
Oryza in lacte cocía , inquo jguiti calculi extintli
fuerint deuorata,
7Milij Indici panicularum flores intra. [umpti.
AMily granorum putamen oui vitello exceptum , c
probé decoctum [umptum.
Amylum in cibo vfurpatum. :
uisum Vradicesin pitiimibus addita.
Caryophyllate . J Bua
Laágopi panicula pro fedis ab[lerfario ufurpate.
Virga aurea pota, C clyfleribusinfufa. —————
- Plantaginis utriufque femen ouo exceptum, tequlisg,
inafatum deuoratum..— :
Traforum lacleus cremor ex aqua ,in quo candés fer-
vum extinciumfuüeritparatuspotus, ———
Burfapafloris cum plantagine, luto armeno
uialiaquacofa ct pota. — ^
ple
- Rhabarbarum igne vorrefatium ex des nd
plantaginis fucco potum. men.
Tragacantha lachryma to[la.cirex vina eydoniorum
e pnesn: m puluis
in qua ferrum ignitum extinth
Sotgiietivor uoquo medo fumpta.
"Anethum,quinetia. &5us coma cy femen bauftum.
| Apiumincibofumptum, 0 si es
- Phylitispotuidata. —— ^s
IN TTESTINORYM.
vImarantbi purpurei fios epotus.
Punorum 7zaloriz vin ex aqua plantagigis potum.
"armenta terrapota aut in clysteribus addita.
Coralliuga rubrum iz pollinem tritum bibitum.
Cryfiallum tenui|fime leuigatum potui datum.
MATTHIOLIL
Ad tormina.
Oleum Neat site bp ue Misi
Laurinum illitum.
Erica florum decotium potum.
Perfici nuclei deuarati.
Cochlearum its potum.
Milium cum [ale mistum, c in Lfacculis calidum 4p-:
pofitum ventri.
Bra[fice ius cum vetere. gallo decoctum bibitum.
Cyclamini fuccus clIyfleribus additus.
Chelidoniu maius vnacum radice tuum, eoleo cha.
maemelinoferuefaétum,e vembilico ilitum.
Dittamuus albus ex meraco potus.
cMentbafirum.
Imperatoria.
Vintetoxici radix ex smeraco. '
Verbaféi flores im puluert triti, ed potionibus ?nfferfi
Herba trinitatis.aut fHllatitia eins Aqua pota.
CMomordice farina baufla. )
BEiossQG O-RIDIS
Ad cohibendam aluum, & diarrheeam.
Coagulum leporinum potum.
Lac omne, in quo jauiti calculi marini extincti fue-
rint.
Cafus elixus e abelixatione e flatim M fepofitus, moxá,
ina[fatus in cibo fumptus. 2
Fimus caminus ardente fyria Accept us , eo in aqua bi-
bitus.
Panis triticeus ficcus iaueteratus comeftus.
Hordeacea farina cum myrti baccis, aut folueftribus
pyrisaut malicorio ex iso illita.
D
Zea
Pulsex 4 Auena Sincibum t fumpta.
lae ) e
Ory&ain cibum AGODA.
Lentes cum fuo cortice decocta deuarate praefertim JÀ
decoquantur ex aceto cum adflringentibus alijs.
Murs Aut oxalidis fém in vino,aut aqua poti.
- Flos filis vnacum r. dicibus ex vino aufferopotus.—
Iparina flillatitia aqua pota. ge :
Corse mediep Tec ace
tus ex aut
[*
.' Cannabisfoliorüpuluis oui vitello except? deuorat?. — « canti radices libi zi
HygericePintquititune, Peter i. a ad
Pyro mm Rutaincibovelp " "- ^ - e
Pilofélla pex uino auflero pota. id — Orchis Ser. ES aee
-Fragaria AS Paonieradix ex vino decocta bay,
- Altbe
decoctum libitum.
"Le
INTESTINORVM.:
Alifenatis radix pota.
Polygoni fuccus potus.
Clematis prima in vino bibita. du.
Lagopus ex vinoyvelex aqua fumpta, vli febris fit.
AXyridis radix in mulfo pota.
Anchufa folia ex vino fumpta.
Rubiramorum decoctum potui datum.
-Quainquefülij radicis decoétum bibitum.
phezix invino auffera baufla.
Idea radix bibita.
Iunciprafertim marini femen frixum , C in diluto
vimopotum. —— ^
"Aflragali radix ex vino baufla.
Hyacynthi radix elibita.
Papaueris nigri femen ex oia hauftum.
Verbafciradix,cr flores potui dati.
Labrufce fone.
Punicorum acidorum vinum potui datum.
Rubrica finopica im oub baufla,ant cDyflere infufa.
Vinifex illita,
Sedum maius ex vina bauflum.
Adianti decoéium potum.
Trichomanis. decodlum bibitum.
"Acetum cibis incotfum .
- —MATTHIOLI
Arbore mufci dilutum ex vinoparatum potum,
Thuspotum c chyfereinfufum. Pn
Mela — ^* . *
Sorba ] : :
Cornua Sdeuorata,
Pyra fylue rl
Ei ak eprefertim tofla. em
Auellanarumptttamina trita,et ex vino auflera pota.
Oryaa torrefatja , C im lacle decocta im quo 1gniti
calculi extincti fint. Ee
Milli putamen oui tiitello exceptum, deinde ina(fatii
C deuoratum. x2 N
Cagyophylliprius igni tali, et in potu , aut cibo fupti.
Coriandri [emen exaqua potum. 75
Lagopi folia, panicule cr femen, ex vino austera.aut
. punicimali baufla. — | PO US c
Virga aurca pota cr in clyfferibus addit, is
Dilsstilijibe »aut viridis im calteis nudis pedibus.
*
dre RR
T ST fiue. uiforba quotis lo ", "pata.
abra cibis: Wes cám E
m malorum vinumpotum. ———
pota, quam clyfmate infufa, —
Saccharum e punicarum,
vimofumbtum. | (X
AMyrteum. condimentum.
Siliqua ficce deuorata. 5
Nux myriflica,prefertim calido cinere inaffat.
Milij Indicipanicularum flores baufti,
JMilij putamen oui uitelloexceptum,. de
(e deuoratum.
de Blitum
T ragorigauum potum.
INTESTINORV M.
Caryophylii tofli in potione vel in cibo »fumpli.
Rbabarbarum tof ume vina auflero,autplantagi-
nis fucco haustum.
Coriandri emen ex aqua.
D'LO-ScCORWDIS.
Ad diutarnas alui fluxiones.
(Hircinus )
| Caprillus |... Hs
$ unguis Leporinus Pinfartaginefrix? et comefus.
Ceruinus
yd: MATTHIOLIÍ.
"Maffiches pota,
Nux myri[Hca.
AMyricaramorum cortex,
Oxylapbati femen patum.
Milij Indiciflores intro fampti.
AMilij putamemvitellooui exceptumyet deinde ina[fa-
zum deuoratum.
Caryophyli toffi im potu, aut cibo fümpti,
Lagopi folia, fémen c panicula , ex uino auflert,aul
punici malipota. '
Virga aureà tum pota , tum infufa.
Pyrola
Pülofella
Potentilla pota uel viridis incaleeis nudis pedibun
Jippofíta. "o PR
Fragari folia c radices.
s. DTOSUOMTTDIS
. Ademolliendamaluum,
Cerafia come]a. Fes
AMelimela efui data... : EN
Perfica in cibum fumpta. ku
JIMoramatura eié
Ficus matura deuorate.
Marinus echinus in cibis.
Tellinarum, chamarumd, ius cum fale bauRlum.
Sepia in cibo fumpta.
Stlurus pifcis in cibis.
Gobij ius bibitum. '
Pifcium in uniuerfum ius per éaut ex vino libitum,
Gallinacearum ueferum 15s eoptum. :
dgnomod: libet ufurpate.
- Lachauflum.
Serumlaiiispotum. 00 000.
Caféus recens 1n. cibo fumptus. — "*
Butyrum comme[tum , uel bibitum. ORC
2Medulla offtum deuorata.
Cicer in cibo fumplum. —
& xs , * PES
Malia Dm Rd Ts
Atripex.— 2 decla tn cibis fumpta.
Betacandda | cii
d fparagus ) EV
Brajfica leuiter feruefacta ejui data. ——
INTESTINORY M. TNUP"ESCLDITNCORWwNE
Anethicome & feminis decotfum potum. Tuniperi qummi bauftum.
Cuminidecocium cum oleo clyfleretufufum ,veleius — Lamricimea cum calamintha , c fale trite C ex te.
femen cum polenta , cj bydreleo maceratum c pida aqua pota.
í/0dMlitum. Crejfpini acimorum 2,777 ci AQUA GTATIEHIS AH. por-
Peucedani liquor im ouo ebibitus. tulace potus.
Auibemidis decobum potum. Perfici folia contu[a, ch ventri ex aceto illita.
M.A-FI-HIO.LE Aqua flillatitia e limoniorum fucca pota.
c ubeba fs i ai edo fii "E. Limonij immaturifuccus bauffus.
Cinamomi aqua Lflillatitia pota. Prunifjlueffris aqua 2 floribus f diffillata.
"coru Z, quod falso calamum odoratum vocant. Seboffena denafata.
Balfami faciity liquores omnes. Braffice femen bauftum.
qucm olei de : Beta candida cum allia fumpta.
Munia ex aguni e cari decocto fumpta. — Sifymbriumpotum.
2Milium torrefatium cum :fale miftum cr ealidum — ee femen famptum.
, emfacc selis impofitums. Nucum Indicarum oleum.
Sifyasbrium quocumque snodo bauftum. ; JiberievboPé Pob pota.
"inta fees iP dip *: ipes- "S UP. pup, fcorpionum noftrum cum potum tum illitumg,
Ad latas inteftinorum tineas. Coruuceruimum ex melle bauff 7).
Cardamomum potum. "dpri-vrina oleo in fta ipfius-vefica commifla,diud in
Malipunice radicum decotium libitum. fumo fufpenfa naribus c arterys manuum ,e»
INuces inglandes largius efitata. temporum illita.
Mari v'adicis corticum decocfum bauflum. Secale vulgaris decoéfum cum coriandro potum.
«Alium potui datumyvel comeflum. Lupinus tum illitustum potus.
Chan eleanisalbi radix acetabuli poudere ex caffa- — 2Napi femen ex limoniorum , aut aurantiorum fucco
vei ci arigaui decocfo pota. potum. .
Filicis femina radix trium dracbmarumpondereex — Caggaplyllif lores ita vocati, faccharo afferuati de.
selle bauffa. : ; : Morali. :
AMelanthij femenpatum,vel ex aqua vmbilico illii. Succife radicis puluis potioni inietlus.
JAtramenium [atorium drachma ponderefümptum, — Gentiana flillatitia aquapota.
elcum melledelintium. Cruciata radix tufa,e ventri jonpofita.
E d! Heliotropy smatoris tum folia , tum femina cum hy — «/Agaricum..—
Jfüposnitro, ci naflurtio pata. Ahabarbarum.
E- e Lo sc x RIDIS. Centaurium minus drachpnepondere ex znellepotit.
Pi D te. eres inte orum tinecas,
Lupinorum farina cum melle lindta , vel cum aceto, "Aloe ex lacte vel melle fumpt. datur bubulo felie Td
: ; Á Kcsix3 aceto exéepta C» vmbilicatenus illita.
pipere rutapota. pies Bron AR t
Bra[fice femenpotum. — ctfi E
Partulaca faccus potui datus.Pré[lat idem c femen. ei Et ES
Po fn Mu PaENUS ufa iden eem 1 Hyljepum ex melle ci nitri momenta. "
Naflurtium libitum.
S xe PONE. i. i deco Dictamnus albus drachma pondere bibitus.
dte oce fe WWE. M reci Memthaffrum ex aceto potum.
Menthe erece fuccus potui datus. ;
Galega fuccus fue berba ipfavecens ex oleo amygda
Abfithium fantonicum, aut marinum bauflum,—
: : .. Jarumamararum calefaita e ventri adalligata.
Hyffopum cum melle linctum.
cMentha bibita. : € : : : EN I. :
- €alamintbe decoctum cum fae , y melle famptum. Pfendamelenthi femen tam potum ,quàsm ex bulbi
Thymum bauflum. - ui AR oflle.c aceto illitum. Ar NP
Thymbra potui data. : MEX Vincetoxiair. adices cum alba dictamna baufle.
Ruta decoctum ex oleo libitum. S on dui benedici ecoti fillatitia aquapota.
"missdramenmpafifompam. ———— —— Chumedbpfitouruel uiri iino frefers pin
aMoncba tertia cum byffopo.ch nafturtio pota. —— ta fuerit materata. ET ew :
Vinum idatum. UU Mami puluicinfümptus, "e
Oo u— x2 . Securidaca: t femen ex dulei lixinia potum. ——
drum pondere — T: pe
pregufare ali — Cammabisdecothumbilitum, 00000000
oce Hyperidiflorum oleum cocblearis menfar. ris menfura potum.
: eco 0 MICERSERO I l : Tormentille; Biflorteve radicum detotium potum.
: Tridis radicis decocfum potum. e uias 0 Fupatortj vulgaris faecusin catapotijs deuoratus..
eAfarinaquoquo modo bauffa. JMufcus marin? drachme poudere bauf? :elreleciua-
Helens radicum füccus,aut deottumpotum, ——— riumexipfomet mi Co , vide lib. s eis comment.
"Imygdalerum amararumoleumpotum. —... Lupulifemen tritum c potuidatum. —
Jdyrrhabauffa. ——— - 5 Oleum colocintbidecum felle bubulo vnbilico in-
| 2000 anim. TSUECCH. cdrpers
1 , : : Ll
INTESTINORVM
irgentum viuum feoniferupuli pondere bauftum.
Oleum ? chalcathofex eranaru pódere ex vino dati
DIOSCORIDIS
Ad fluxum alui ex époto medicamerito.
Gallorum galimaceorum fenum ventriculus fale in-
ueteratus , Qo in vmbra ffecaties potus.
M.ATITHIOLI
'"Ádiliacam pafsionem.
yridà Illyricepuluis drachme pódere ex palo Lauft?.
Oleum fenarum BLIAYUMA pondere éX «iuo Crelicó
Prud infufümn.
DiIOSCORIDIS.
«Ad inteftinorum vulnera.
Equifti redis. fola £um aqua. pota.
A-f THÍIOLL
Leporinus frm", Y AP fab vétre babetur ex mel-
le decocti c fale quantitate frequenter deuorati.
Jerrenórum verintim oleum addito faclitio balfa-
ano litum.
Cyclamisi radicum flillatitia aqua fex vuciarit pon-
dere baufis,addito feleitifimri [acbaripuluere.
ophiaglo[Jum ex. equifc ti aqua potum.
Terre]iris hedera decoctumyvide eius commt&tarium.
Solidago cmd )
Sanicula - Minpotionibus cg
dmisbe |
a» asd. na claram md lade tS
Virgsaurea |
Potentilla inpatiens banfta.
Alcbimilla fue flellaria .)
Momordice ficca puluis cochlear menfásá ex, plar
dagmissaut. 1 decocfopotus. —
b IOSCORIDI s.
' Adinteftinorum vlcera. -
rore cali.
M 914 ATTHIOLL rd
Solidago minor drmedy - :
Sanicula. :
"uricula ui.
Pilofella
*
Diphryges.
Verbal genera omnia.
$ E.D-LS.
Vngnentum ex psortario c piflillo plumbeo atque
"oleo paratum.
Diphrycesin vnguentis additum aut infperfum.
DI
OS;CORIDJ3S
d fadis vlcera,
T bus triti cur lace,et linamento excepti impofrti.
Pupyicorum acidorum fuccus cii melle decoctus ilitus:
Oefjpus impofrtus explet c emollit.
Plumbum elotum iituz.
M-WTZIHIOEI
"Aloe infperfa.
Solidago minor , c media.
Sanicula.
Auricula vrfr.
Pilofella.
Pyrola.
Verbafci genera omnia.
Vuguentum ex oleo mortario Qj pi, "NS Da
Tatum.
DIOSCORIDIS.
Ad condylomata, |.
Cotonea malacruda cataplafmatis adiecta.
Oui vitellus affatus, c ex icesed (C eroco illitus.
Aloe cum pa[fo adhibita.
cAnethi cremati [6 miniscinisillitus,
Libanotis emplafiri mado impofita...
Ballotes foliain feruenti cinere cocta ino fa. 95
. Rulifolia adhibita.
Helxiue impofita.
S)uinquefoly radix illita.........7
Sarmentitius cinis, quim Qd»: visatzorum &x aceto iL
Rubieo ferri illita. Senis Cine
Pluyibum elotum impofttum.: av
Sandaracba cumofaceo inuntla.
Suillus adeps illitus.
Crocum cataplafmatis inditum.
MATTHIOJMIL-
Lini feminis oleum illitum.
Plantaginis r ecentia folia: trita, drills
DIOSCO. ARIDIS.
Ad (cdis inflammariones.-
Lenscum fertulaca
pon lir p
SEDIS.
xAMalorum cydoniorum decoctum im defelfionibus.
Torpedosaarina appofrta.
Ciclamiti faccus ad mellis «fpi iind decoctus
itus. 05
Carulei anagallidis fores appofiti (CENE RNEEENT
Afer atticusillitus. M dim
Acetum ilitum et fotn adhibitum... EROS
Aida muriain defe C[fionibus.. I SAL
MATTHIOLIL
Mafliche afferfum.
Cochlee putamen vfum. caferfim.. - ^
Plantaginis recentia folia trita c illita...
Verlajü Gi florum c féminum. puluis Hehe i
exceptus ei faffitus, addita. Anthemidis florum
farima.
Ebui: tibuw faccus allitus oe
s UMSACTOTOHOEO LIS
uod. "bd hcsstotheidon dolorem.
" QNucum Indicarum oleum illitum.
Perfizorum mucleorum « oleum... eia
Lini feminis oleum. j
Píantagtais récentia foliia cilia.
Porri folia decocta C illita.
Dracunculiradix Sor butt.
4r Ari radixoleofubatia e impofita. :
Seropbularia srnquemtum y cutus epe -
fa s
DASS
TOSCOoRI
Ad. Mex e
Capre fglueftrisfelillium. —000-
Fimupg2 ouillum ex aceto ipunéfum. e
Lafer inmalicorio. cum aceto fe
SEDES:
e6ssDIOSCORITDIS$
Ad tenafinon.
" osillum |. "OSEE
Lats Caprillum Pigniiralsefacumeh " ;
Aubulum. ) ^ resafufüm. - tut
Fesicdi tal deceétuminfufum. 00 0-
Lini emen quaqua modo appofitum. is
ticum yin: A otn a
TTHIOLIL e
Thw fafftum sddisaprefertim vcaltphoia D PS fpa.
Verbafciflorii ai femnii puluis una cum Antbemidis
forum nam oie vectptus C fi Ji D
—DIOSCORIDIS E
: - Adpenfiles VURDeE iv Jt
Deriirte itum.
REN V M.
DÉiLQ:$S GORLDELS
Ad renum calculos & arenulas.
. (Imdica |.)
ANardus « Celtica Ppotui data.Verum Celtica
* Montana) | ceteris praflat.
Lauri Tfolia pota quim Gr radicis cortex, qui long? po-
tentior eff potus.
Cerafi gummi ex vino bauftum.
Amygdale amare gummi ex palo fumptum.
Anonisradicis certex cum «vino potui datus.
cnifum potum. E
Cumini alterius fjlueffris femen potum.
cArtemifra decoctum in defefffonibus adhibitum.
Chamameli decotium potum, velfotu adhibitum.
Parthenij folia bauffa.
Althea decoctum libitum.
Alifmatis decoctum potui datum.
Tribulivtriufque fructuum fuccus bauffus.
Rubi radix pota.
Papaueris corniculati rádicis decocfum bauflum.
Vemlilici Veneris folia eum radice pota.
Vinum abfrathites bibitum.
Adiautum potui datum.
Tricbomanes potui data.
Vuapaffa alba comefa.
cMelitites vinum afüduepotum.
Alcyonium ; tertium: potum.
D UMLDPBIOOLL-
Iridis radicis decoHlum potum.
Iridis radices condita "frequenter deworuta.
Phuradicesex Meer
Carpefium.
Cinramumi i ffillstitia aqua pota.
Cafe folutiue pulpa ex. ebore. decoclo,ant pul.
Pii pceÉe i
Balfamifattity liquores omnes poti.
Terreflris mufciex «vino decoctum potum.
Oleum cum pariportioue vini Cretici calidum po-
tum aut iofufum.
Amygdalinit oleunc prafertimex amaris iw.
Bdelliuga iz potu datum.
— f Lariena
RM S a raiias] S doa? vréiapndr
E bie 2
D bumari capitis banum.
: Fraxinifemen ex vino vetere potum.
^ ex perfüratoi betule caudice baufia.
liora fHillatitia aqua inpotu fipta.
emis ex pofca illitus.
zi fucco pd aut limonum
€ n
*
Perficorum titt
elei ipft irpo,
Perficorum nuclcoru
tia qua : vide ia comment,
Limoniorum faccus ex vino ;
Me end dffcuia cocblearis menfur.
onulorii vifi
"fic ps primo.
: Cocbleeputamen cafu i ipuentum tritu; pe
- . Cammarorum lapilli ex vi
Cancri rif Imniatilis puta
^ danois C eius aqua filletitiaz
Ciceris decocfum,
— Nucleipi.
: Figpolpattà radix contrit;
- Dracunculi radicis farina ex ouarum paffrum cr ee
RENVM
Scorpionum oleum pubi :tum.
Leporis integri combr[h cinis is potu fumptue.
Leporini renes tum crudi,tum cocti deuorati.
Calli,qui equorum internacrurum parte innafcum-
tur triti, ex vina prapinati.
Humani flercoris [Hllatitia aqua pota.
Ciceris cum nigri tum quoque e rubri itus bauftum.
Braffice ius potue.
Hippolapatbi radix trita ex vino "fumpta.
Anonidis radix trita ex viuo fumpta: item eiufdem
Jflillatitia aqua , cuius 'parandi ratiouem babes in
commextario.
Veronica mas.
Diclamnus albus ex vino meraco ebibitus duarum
drachbmaram.
F ilipendule radices baufla.
qanacetum quouis modo vfurpatum.
Hoperici femen ex vino.
Polygori minoris puluis ex vino bauffus.
Oleum e flammnula illitum. Parandi rationem babes
lib.2. commen.de clematide altera.
Confolida regalis flores poti.
Saxifragia albe decoctum potum rvelalba VE
circum[lantia grana contufa e deuorata.
Saxiffagia magna drachsapondereex vino Dauffa.
Pimpinelle (faxiffagia radices pote.
Vinum à calcatis balieacabi folami. baccis potum uu-
CÍAYHIRA quatuor pondere.
Primula veris radicum decoctum potum.
Genifle [Emen aut iunceieius rami cum folis in poti-
vogibus.
Gerifle florum ls aqua pota libre pondere, ct
eorundz con[erua ex faccharo parata c? deuorata,
Oleum e chalcantho ferupuli pondereex vino potis,
DÍOSCORIDIS,
Ad renum vlcera,
Lac omne potum.
Plantagitis radices e foliaexpaffo ifümpta: :
. Vuapaf[a alba comefa.
Melitites vinum affi idu? potum.
MATAT-HErOo-Lr
Pigei nuclei ex zmelle,aut t faccbaro deuorati.
Tragacantha lachryma itus fumpta.
Tu (77] Tni decottum,aut Me fHillatitia pota. -
OSCO,RI DIS.
iin renum obfirudiones.
Rhaponticim bauftum. -
inu abf Mee s us
potum. Via
Vinum Melitites-
M zn T THIOSXIL
Iridis radicis decoctum patum. - á
Cignamomi flillatitia aqua baufla.
C4 fe folutiue pulpa deuorata. .. :
Terebinthina lariceave refina fumpta vncia eis
Ziypha. — e
cIfgaricum. e o rossi
Spr ndm pere. SE
Cardui.
j
y ESICAE.
à radicum decotdum pom,
m, füliorum detacfum potum.
ani balicacabibaecis quatuor
clarum pouderepatum.
Oleum echalcautho ex vino potum.
ESIC AE.
DIOSGORIDIS
* Ad ciendam remorantem vritiam.
Jria leco 7177
ces ex atia decocla , veltrita citracoéliong
7 pott AÁA
"dica
(Naydus & Celtica potui daía.
L AMontana )
Carda 209HHUTI EX VIn0O bauflum.
"Dium.
Pb ujicce) pota.
AMalabathrum potum.
[la im potu baufla.
) Un potum.
cuj! Ut ebibiius.
ze4$0doraíus 1n potu fümmpius.
sadoratus cum graminis, aut abijfem. fuga
5; decócium baufl ui. (ptus.
Cracum ebibitum.
Helentj radicum decoctum potui | datum.
Crocomagmapotum.
Pines nuces repurgata comefa,aut cum pa[fo,velcu-
cumeris femine pota.
Lentiféi decoctum bauflum.
Terebinthi (fructus comefrus.
Refrna ovonisprafertimá, Terebim ina banfía.
Cupre[fi folia ex pa[foscr exiguo myrrha] pet
Cedrides denorata, vel pota.
Laurifoliorum dewétum in defe[fomibus.
Albo populi cartex umcie pondere bau[Ius.
Paliurifoliorum de nidum decaitumi jmpotà i fm-
Phillyreafolia pota. . | (ptum
Ladaium ex'vetere vino zo banftum. :
Oles et byopice,ae nofratis lachryma dcm i data,
Glandesinpotufümpta. ———— -
Palpoe inuolucri decotium libitum.
x Pupice acida fuccus pote c 0s
Cerafigummi baufluim.
v amare lachryma Libita.
- Erinaceus sarinusin cibum fumptus.
^ dErinacci terrefiris caro inueterataex autto mulfo, o pà-
i reni: iridis Cem pa[fo pu Sen
Lijirim puc :
Raporum catuliculus elixus drin bom ; uh
Raphanus comefHusquin e eifdem femen potum.
Siferis radix ip cibum: accepta. — .—
Afparagi breui cocfura elixt , ci im abun, papi, ;
Sioz quoquomodo fumptum.
-Cususueris femenpotum.- o0 uc
Eruca vtrinfque emen bibitum.
VESIC AE
Dracunculus aniizóy bauffus.
Hortenfis fguilacis feliqua cum femine elixze , cd in ci-
bum date.
A fpbodeli radix. pota. : .
Bulbus-vomitorius in cibum ft fonte » Veleius deco.
ugs potum.
Porrum domeflicum,c fylueffre comeflum.
Capa decocta cj im cibum fumpta.
c Allium incibum fumptum.
Capparis frutius quadraginta diebus potus.
"Anagallidis fuccus bibitus,
Calamintha decoctum potum.
Saluie decoctum bauftum.
Crocodil emen potum.
Thymi decoctum potui datum.
'Thymbre detoitum bibitum.
Serpillum im potu yfumptum.
Ruta quaquo modo fumpta.
Spina alba radix pota.
vant hi radices pote. ;
Ononis radicis cortex ex vino bauftus.
Eryngij radix pota.
Abfinthiit potui datil,veleiufdem decottu bibitum.
Hyffopi decoétum im potu fumptum.
Origamum hauftum.
Tragorigani decoctum ebibitum,
Ruta fyluefiris pubi illita.
LigufHci femen, c» radixpota,
Paflinaca erratice femen bauftum.
Cari femen potum.
"Anethi coma feminis, decoctum Bis.
Apium erudum ,cotiumeve incibum fumptum.
Petrofelinum in potu bauffum.
Jeniculi decotlum potum.
!
- Nigella pluribus. diebus Libita, -
Polij montani decotium potui datum.
Artemifía decotlum in defefflanibus adhibitum.
"Antbemidis deutium bauflum, velin defe effi ium
additum.
Litbofpermi femen ex vino albo vfumptum.
Rubie radix pota. :
Lonchitis radix ex vino fumpta.
Hypericum libitum.
Betonice fülia pota.
Periclymeni femen bauftum. "f enim ME
mum medicamentum.
Saxiffagiapotuidata. ———
Xyridis radix trinm es per bibit fed E
mini vis longe JOY. 0
- Junci marini femen frixum.
eratum ju, UR
r van esc Verdad
Solani, Gyorifici femen p um.
Rufci ifia utt af ardt ; radicesed i p simo prta,
Spartá femen deuoratum. et
Vitis alba cauliculiténeri decotli , é dourati,
Cytifi dezdumpotum.
Daucifémen hauffum. poc t.
Coris femen inpotufumptum. »
Equifc eroe | 3
c puli
VESIC AE
Vmblilici veneris folia cum radicibus manducata.
Bung,G Pfeudobunij femenpotum.
Afiragaliradix ex vino fumpta.
Hyacinthi radix libita.
Vitis nigra viticuleprimecotleyomeflaque.
Chaimedaphnes foliorum fuccus ex vino fumptur.
( Cydonites à
Vinum H»ffopites potum.
| Sellimum
S CAbfintbites)
Aqua mula iz potum accepta.
MATTHIOLL
(Nardi Italice,aut lauendule flores ex vino feruefa-
&i d pubi impofíti.
c farine decoctum potum.
Carpefium bauflum.
Ciusamomiflillatitia aqua.
Calamusodoratus vulgaris im potu fumptus.
Bdellium bauflum.
luniperinus cinis ex lixiuio C vino albo potus.
Sabinaquecunque modo deuorata.
Fraxini (emen potum.
Arundiatsradix.
Cochles putacnen cafu inuentum tritum , Cj ex albo
viuo potum.
Scorpionum exufforum cinispotus.
Eorundem oleum pubiillitum.
Sepie oua in cibis fumpta.
Cimices vii in penisforamenimmifí.
"quain qua ceruinum genitale elotü fuerit, baufa.
Sifymbrium aquaticum ,cum rapbanoomni , ey pe«
trofelinivadicibus ex albo meraco ,butyroqué ca-
lefaétum,pubi ilitum.
cMelopeponum [éminum latfeus cremer potus.
Peclinis venerisplanta tota, albo meraco cy butyro
calefacta, c pubi impofita. :
Porrifemenexpa[fo potum.
Sinapi potum.
Gentiana. E
Anonidis radicum fHillatitia aqua. Parandi modum
habes commento de Anonideliba.
Cardui benedicti radicum decoiiumpotum.
Veronita masebibita. 0000
p p press
4.
illit
Confalida regalis
Saxiffagia alba ex vino.
qua imradice funt cont;
Saxiffagiamagna. |. t
Fragarie folia et radices, fIfue carundem decoctum
Pimpinella faxiffacia. - (vi
Tricbomanes in puluerem trita dy dr.
reex albo merazopota. ——
Lupuli femen tritum cpotui
. Genifla quoquomodo fümpt.
: quapifémen cec.
VOESS I'C'AE.
Genifleflorü ex vino decoitum , aut flil'atitia equa :
quin etiam con[erua ex tjsdem c fatebaro parata.
Oleum e chalcantbo ex vino potum fcrupulipondere.
DIOSCORIDI &
Ad vrinz anguftias.
Cimices lettularij triti, et vrinariefiftule impofiti.
"Millepede ex vino pota.
Cicada inaffata manfa.
Lecufle fuffita, prafertim in faminis.
Ceruini cornu cinis elotus binis ligulis epotus.
Malus decoctum infe[fione adhibitum.
Portnlaca in cibum fumpta.
cZfparagi radicum decoctum bauflum.
Crithami radix, femen C folia ex vito decotda pota,
Sandicis decocium potui datum.
Caucalis olerumm saodo 1m cibo jJumpta.
Amaraci decoctum potum.
Baccharis radicum decoctum bauffum.
Ocimifemen bibitum.
Smyrnij radix pota.
Agaricum drachbmapondere datum.
Peucedasi fucctos potus.
Rhapouticumpotum. :
Phalaridis faccusex aqua , aut vino bauflus.
Lotus fylueflris trita perf, aut cummalua femine ex
vigo,aut pa[fo pota. -
Chamapitys potui data.
Chameleonis albi radicis decotium bibitum.
Abrotani femen tritum yet ex aqua calefaétum potit,
Paflimaca fslueftris femen potum ,"velpubiilitum,
Tordilij femen im potu fumptum.
Polemozij radix ex aquapota.
Sifonis [emen bauflum.
Ami cum "vino fumptum.
Petrofclini femen potum.
Galbanum bibitum.
Chamadrios decotiumpotui datum.
Trifulj bituminofi femen, c folia in aqua baufla.
Scordij decotum ex vino,velex aquaparatum poti.
Antbyllis altera dracbmarum duari pondere bibita.
Paonia potui data. - :
Althaa decocta fuccus ex vino patus,
- Graminis radicum decoctum potui datum.
Atrtlij radix cum femine decocta in potu fumpta,
Adiantum potum. MT
qTrichomanes baufla.
— Alcyonium tertiumpotum. -—
255 $ Hamatitesex vina... Qbj
"P x: Moarocbthus ex aqua :
.5 (Iudaicusciceris magnitudine ex aqua cali
Les s dapes 000
- spongia ex vino bauflus.—
CCSMEATIHIOLL
: Ca 7 Gluiine pulpa deuorata ,aut cum diureticis 2
Aja.
(— Mmygdalimum oleum potum , aut per penismeatum
n : err eir iac meti a
bounds Jamri bacce cum triticeo furfun
m
fure , inmiperi baccis, c
allio contrita , Ci vino fuper calenti tegula afper-
- fes ee pubi fuperpite. euer
7 learis mnenfüra , addita liti fegninis
I. 233 drachmá
YES ICAE VESICAE.
drachma ex via potuia. &remáre, int smelopeponum, aut cttcurbitasaut cu
Raphaniruflicani radix minutim éónci[a , "vna cum curneris bauflus.
pe rofelimi vulgaris radicibus, ex oleo velbutyro — Lupuloru flores in defefionibus additi,
(o viro calefacta, ei pubi 'adalligata.—— DIOSGORIDIS
Rapbani boxteufi sradix eodem modo vfirpata. , Ad vefieg vlcera,
Raphani vtriu[que dilutum ex vino paratum ha "yt ifolia ef men pota.
Jfluzyveleorum fuccus unciarum duarum ponde- Lac omne bibitum.
re ex cretico vino famptum. Cucumeris femen ex lacte, pa[fo bauftum.
Anonidis radicum [lillatitia aqua pota: paraudi mo- Glycyrr by s ceu ex paf fumptus.
dum babes lib. cep. v Vuapajfa alba tomefa.
DO $ CO R-LDi S MATTHIOLL
Ad yrinz ftiilicidium. (ucleipinei ex melle,aut faceharo deuerati,
"cori decochum potum. Mumia ex caprillo laife pota.
Sifimbrij femen i im vino bibitum. Amyli fé Gmuncia cum 040, viispaffis fabferuefa
Panaces heraclium ex imo bauflum. &a ci à lalpeofümpta.
Sefeli Mafilienfepatui datum. Equiféti cuiufque decoctum , aut aqua ffillatitia cum
Cumiaij fyluefiris alterius fe femen im potu fumptum. herbe puluerepota.
olafatri radix eum fe nmineex qmulfo pota. DiOSCORIDIS.
Polycnemum ex vino bibutum. $ ' — Ad vefica vulnera.
Clinopodium bauflum. s, Butyrum infufum.
Oenantbes radix cumin epota. (00 illkiguifeti folia ex aqua pota.
Conyza folia ci flores impota. DIOSCORIDIS.
Afpleni decoctum potui datum. pol Lacccdei sem inm ;
Capa cum ajparaoi radicibus Frost ip potu fim- fff agi auis ventriculus paulatim ip potu bauftus.
Onabrycbis bibi ; M: (ptum. AMuris quymuferta dicitur fanus cum mulfo c tbu-
re potus.
Polygosi accus baufíus. vocis vore d
Saxifragia in vino detoila poti idata. sima aprt potui da
Xi idis radix ex mulfópta. Rumicis radicum ex vino decotlum libitum.
Tragij liquor, femen , ey folia in potu fumpta. Sion crudum ,cotfum've hanflum, velcomeftum.
jobs Sif mbrij fe men potum.
Rufet foliayradices , C bacca bibita. Bateharis detotiums banum.
Lauri Alexandrina radix fex drachmarum pondere HIPH Ee :
potui data. Apij femen vel. radix vir bibita.
Feniculum erraticum potum.
Sagapenum potui datum.
cIIdianthi decaclum libitum.
Elichryficoma ex vina haufla.
MATTHIOLL tiet
Phu decotlumpotum. - h dem
caffi iefoleiuepulpa curs duli radice arta. —Hriebomanes ss ne ens
; igna acean melereqi CE. - Fitivinifere acbrymaim cas Wee coecreta ex vina
piece cium ET DIOSCORID
Zizypha. ym .— Ad veficz calculos & gend »: i S9
Cocblea Gom füoptamineeozt inespáf 2 jddu. Cardamoahil cit corticis radicis lauri dracbina pni :
: feptem continui pota. —- Bdeliumpotum.
Tue oC Leprini tefliculi. dncibofumpti. —— - Cerafi ar iprgemintllimui- :
Cicerum rubcorum decim puratam/utin eiceris "leni decoctum baufum. 5
Gu 9 coprmento. te A. Yos ofermim ex vio ali potui dumm.
: Sonzhilacteusficcus? caule sieur eM e A pec
mar. pee. — deine rem i ramis roter
Melopeponit additis halicacabi pa- - Trag feminaptta. ,.——
tes e sib omne amener Refci radices,ae. 2
) E 3 wn, tü apem e topara
api Lo NS gpiommcinispationi. dn
Fi pendula radices, a ? orum. Storpionum oleum i pebilitm tum.
Veronica mas. A | Leporisintegri aintis
E opi idecoédum cum mee fli dul vino es AMMurium flercus potum. -
- Bubulif
V E SIC AE.
Sa xiffagia Albe ex viuo decocti potum, fiue albican-
tía grana a radicib? inbaerentia contia, et deuorata.
Saxifragia magna drachma pondere ex vino.
Primule-veris radicum decoctum banffum.
Genifla florum decoctum potum.
Coralium vflum bibitum.
DX OSCORTl1lDJ3.
Ad vrinz incoutinentiam.
Rute fylueflris femen fixum, ci in cibis femptum.
Phoenix in vin autero bibita.
AMumia ex caprilla lacte pora.
Echini terrefiris combu/Hi cinis cum agrimonia, c
interna vievebrana ventriculi galline furoptus.
Tormentille Du ex plautagimis aqua pote.
Bijforta.
M ACERSSHCILGGLAL
Ad vefica fcabiem.
Caffie falutite pipa cii puluere dulcis radicis pota.
Nuclei pigei deuorati ex melle, aut facbaro.
Amygdalinam oleum potui.
Sefaminum oleum PR «flum.
Glycyrrbiza radix Ge eius faccus.
DIOSCORIDIS.
» Ad cruentos mictus.
Cumini fslueffris alterius fernez potum,
Elichryft coma. inziulfo epu
keines iffi.
ge MATIHIOLIL
phatyloritoff c crudo ferita cóbufla intus jin
Planteciniet millefoly fuccus pones additaphilmi
Periti drachma.
Millfoliy farina vucle pondere vua. cup dk: AYIIC-
nj puni ex lactebubulopropinata, ———
Meal (füscus unzie pendere eum ne. myrtino
aufus.
VIRILIV M, RT Jb Nep ode: Moss
DIOSCOXNIDIS
eS mali id dàm ftimuland
- Cosiusex mu dS
Ei. E
ex
RE AMfparaeiin cibo »fümpti.
Paffinacé erratica.
Anifumpotum.
Tefliculi canis radix , qu
meia.
VIRILIVMET. PVDENDORVM
MAT IAMI Od
Galanga pota, c in cibis addita.
* Moféhbus ex cicino oleopeni il'itus.
Zübetum codem modo tuuncium.
Piflaccorum oleum nà cum olco fimapino,benxoine,
e mofcho genitalibus litum.
Fraxini femen cum piflacis, e nucibus pimeis deuds
ratum additofacharo.
Nux Indica.
AMyriflice vucis oleum genitalibus illitum.
Sepie pifces cii nucibus c? allioparata C deuorata.
Gezitale cerutin puluer € tritum,et ex 0u0 füumpti
Caryophyli quatuor dracbzma.pondere ex (acie poti.
Pbafioliin lacfe bubulo decoti e longo pipere, ct
qalanga afperfr.
Dauci femen.
Mala infana elixa,cr deinde in butyrofrixa, d cum
longo pipere deuorata.
Vitisniare radix Jab feruentibus cineribus decoéza,
EJ e Cum Pax € fale deuorata.
BIOSCORTDISY
Adaugendam genituram.
Coriandrum bibitum.
Omnia medicamenta,qua venerem excitant preter
ea,qua in calore, frecitate excellunt. :
MATT HIOL T
Sefamimum oleum potum,aut im cibis additum.
Ctphilianes cum pipere cv fale.
ANuclei pinei,
Piflacia.
ANuxIndica.
Gallinaceorum tefles frequenter deuorati.
Oryza iz bubulo lacie decocta addita croco [227772
14720920.
Gícera cibo data,
Phaffoli im latte bubulo decodii,
; Eod facebaro ajperft....
Rapupa in laiie decotium..————
QNapi ex pitigitm carnia inre decoéti addito PARES
Safer cobtum e eum pipere deuoratum. i
3
longos, pipere.zalan-
- Wraforum eremor ex carnium injepitqiia..
7 Car aryaphylli quatuor drachrua. pondere ex latte pati,
- Cinara echinus ex. dpere denoratioi, x
Ferule. tareulum ub ios PA Cut fale e
c no turnas pollutiones,
tici C p» teflibus illita.
- Portulaca manducata, pudendisd, inundfa
L ca eee etum, nothurnas vene,
VIRILIVM, ET PVDENDORVM.
Cicutà cum fua comatrita , C genitalibus illita , d
eff potenti[fixnum medicamentum.
MA-TIHIOLZXLE
Caphura renibus c teflibus illita.
Viuum.in quo mulluspifcis fuerit immerfus, potum.
Laéiuce faccus c capbure momenta teftibus illitus.
Laétuca fesnen ex papauerimi | feminis cremore poti.
Sifyzm irj ifanceus tefibus illitus.
Cannabis fatiue femen largius ono uai!
DIOSCORIDIS.
Ad feminis profiuuium,
ANympbearadix bibita.
Iridusillyrica radix ex acetopota.
MOATTHAOIILT
Hyofcyamimum oleum renibus c teflibus illitum.
Thus drachma pondere cum aqua sympbee bibiti.
Larigna aut terebinthiua refrma ex aqua plantagi-
sis lota, additis fuccino ,vel ajeno, cr capbure
znomento.
Caphura cum fuccino ex «qua iunplés bauffa,exte-
x ruusque illita.
"Rofarü baccarü feme ,et lanugo im vira auflera pata.
"Rofarum crocei flofculi, capillrv? eputi.
"Sgecbarum e punice flortbus parati ex vino auffera
f famptum.
Cithorz faces potus.
AMenthaffri faccus potus.eo teffibus illitus.
Afpleni aurigo drachma püdere , cii albi füccini femi-
drachma ex portulaca , aut plantacinis fucco pota.
Litbofpermi vitriufa, femen, fefquidrachme podere,
addita pari a[plent quantitate , et faccimi ferupulis
duobus,ex fücco portulaca pluribus diebus potum.
Müllefolit cui candida inefl vmbellayvna cumfiori.
bus fam, erum [ua ipfius aqua fHillatitia , aut
aes lacte e potum , vel cum corallio , fuccino Qo '
eboris [obe propinatum.
, Fuguentum ex rofaceo inm0rtario plumbeo; parati.
Diphryees illitum ex rofaceo jeep.
Corallium potum.
DIOSCORIDIS
Adpudendorum vlcera. .
Oefypus illitus.
"Aloe illita, c 12 puluerem impofit ita.
Polygoni fuccus in vina decattus cii melle adhibitus.
Alumen quocunque modo adhibitum.
E S - os falis infperfus. 2
MATT HIOLL.
caprillo lacte. pota. *
Mumia
Pulnniariadlira.-
DIOSCORIDISs.
Lis
— «Malicorium eum marina ponia exiocatum additi
F- Xa
mpehetei p i
do emdetionibus dreciain fis
VIRILIVM,ET PVDENDORVM,
Cicer cum eruo decoctum appofitum.
Fabain vino decotfa cataplafmatis adhibita.
- Senecionis folia cii floribus emplaflri zmodo impoftta.
CZAfpbodeli radix ci flia illita.
Cimolia illita.
CMelilotum emplaftri modo adhibitum.
Geodes lapis illitus.
Rutaillttacum laurifalgs.
Salcum origano, C? fermento illitum.
Cuminum cum pa[fa vua, fabeque lomento, aut cera
zmpofitum.
Coriandrum cum vua pa[fa , ci melle illitum.
Lily concifa radix cum apollinari herba , cy triticea.
farina cataplafmatis moda.
Samia terra ex rofaceo, c aqua alita.
Hyofcyami femen tritum ex vine impofitum.
AT TO3LIOTL S
Iridis Illyrice fac eum alijs quibufdam medica-
entisyut 12 commento dearide diximus.
Hyofcyamsinum oleum illitum.
Fenueracifarinaex bydromelite decocta , cj» addita
, axungia , impofita.
Cicerum farina,aut fabarum,aut eruiex aqua de-
cota e illita.
Bellidis folia tufa c illita.
Lentispaluflris flitlatitia aqua illita.
Vuguenium ex mortario et piflillo plumbeo cumra.
Jaceo paratum.
BIOSCORILIS.
Ad geniralium pruritum.
Saluie decofum ex vino illitum.
Refina omnes prafertimquo terebimthina illita.
DIOSXCORIDI S,
Ad induratos teftes.
Irionis femen impofitum.
MATTHIOLI
Jrinum oleum illitum.
DIOSCORIDI S,
Ad cos, qui natura przputio carent, :
Ti bap [£4 t ficcts eircumlinitus , JItnórem enim exci-- :
dat, qui deinde pinguium fotu emollitue, preputij
furam vefarcit.-——
ae via diebus à balneo illitum.
»— DIOSCORÍDIS.
"gesitalium phagedenas exulcerationes.,
fel ex melle illitunm.
Labruf Ce flos tritus cum melts £70t0, rinde
ANIME tus.
ZACTOE
E7772
Potentilla : m
inr mad sombras
OREUMB- :
DIOs '€ ORIDIS
: Adgenitalium. thymos.- :
ROSE C creznatum
—
dum ex aceto impofitum.
"
VTERI
Rutacum pipere, nitroque confricata,
Titbymalicaracie lac uim».
Chamefices rami triti impofí sti.
Mercurialis faccus ilitus.
Heliotvopr femen illitum.
Oleum e chalcantlbo ilitum.
Oleum noftrum de antismomio cum cautela adhibiti.
VTERIL
DIOSCOREDIS
Ad vteri ftrarigularus.
Mei radices trit C cam melle in ecleamate deuora-
Iuniperi bacce pote.
Vnques odorati fti Jfaffits.
Cimices leculari maribus illit.
Bitumenolfattum fuffitum c admotum.
Phoca coagtlum potum.
Vrina cum ligufirino oleo feyuefatta tofufa.
Planta agii à fuccus poLtts.
Sinapi tritum naribusillitum.
"Agaricim drachma pondere famptum.
Ruta trita excepta snelle, pudendis c fedi illita.
Pattacis hereulei femen cum «vino bibitum.
Sefelis Maffilienfis radix c femen potum. -
Peucedanam olfacium. :
Sagapemum maribus adolfaciendum alitum.
Trifolji j hituminofi femen , C» folia pota.
P cci iue Mud x xv. bibita.
Betonice filis LIOS piderei aqua i | dulci hanfia
Gagates lapis fuffttus. . t
MAI T GRIDEY. -
Ziletum cauernule mlalici litum.
. Augland'umiuliin i puluerena COUtrili, 2- ex vigo ner
bopsti. — 3
Cafloreum incenfum naribus MS.
. Caforeum femioboli pesti pn L^ P n.
tatepotis deuaratum,
xueme ees —
Bi». coited ant Tes
üraex vino , vel A
" pec nem datum.
Ca[fiaadorata in potu [eampta.
Cismamomum bauflum, velex my
(t«.
, V dq Xx
Canpcapum ex aqua n ijs spotum.
Helenijradicum decoctum potum.
« UMyrrba cum ab[it bio, lepigorum eremor MUN
rut& fucco admota.
Styrax pota c appofi 14.
Bitumen ex visosci caftorea bibitum.
Cedrides ex pollipe piperis bauffa. »
Éaurifoligrum 2 decoctumfotu adppoti.
Phylircefolia poti | data.
Viticis fé enaracbane pon "ere ex vino "rs HP
Olea Aet byopice, ac noflratis lachryma pota.
Amyedale amare deuorate. ^
Ficulzeum lac eum detrita nuce greca ebibiws:
Cocblea terrefles cur fuo operimento tuf , ci» famis
eis locis adzmota.
Cafforeuns drachsarum duarum pondere baufltu.
Capa fitecies pudenda iflitus. E :
Oc, fpum in lana fappofitum. jM. 1
"Anferiuus d gallimaceus adepsillitus. — 77 -
ViCaprarum moutazarum finum ex edoramento alis.
quo porum. ; . P.
SketdsaccE bibitum. 3 d i
I PE T
Siumpro pce : rr
Crithmum ,veleita decatium i de potu Lfaziptum.
Centauri) maioris redisdilits vermute T
J'ppofitus. b. n
Chozdrylle gummi ex myrrba eliam.
Laciuca fylucffris lacteus fuccus bibitus.
Porrum domefticum A? ylue[lre comeflum.
Alli comarnuza exactum in defe[Fomibus additum,
Cyclaminus tung pora, temfappofita,
Abrotani fémenex PIN WU. E 2
Capparis cortex e femen potui datum. uc a
"neprones radix ex vellere --
"31 BRA
Sifon bibitum.
Libanotis radices pote.
Pucedani fuccus. potus.
FPetrofelinum poiui datum.
Daucutzn bauflur.
Hammoeniacum im potu fumptum.
INigella pluribus diebus bauffa.
Sagapenum porum.
Laferpitij liquor cum pipere ec myrrba bibitus.
Galbanus fappofetum cb fufftum.
Clinopodium bauflum.
Chan«adrios decoéfum potui datum.
Lilj cremati radix ex vofaceo fubdita,
AMeliffópbylli decottum in defejfiomibus.
Trifolyy femen c folia pota.
Poljj vtriufque decatium bauffum.
Scord?j fecus bibitusvel berba ipfa fabdita.
Artemifte decotium fe[fionibus additum.
AMyrrhis bibita.
Conyxa folia ei flores poti.
Hemerocallis radix cum vellerefubdita.
Rufcifulia ey bacca ex vino fumpta.
Leuconj decottum fotum, cy fefftonibus admotum.
Eufdem fesnen drachsmarum duarum 'poudere ex
vino famptum.
Anthemidis decodütumpotum,tum fotu adhibiti.
Peonia radix amygdale quantitate bauffa.
Rubie radix fuppofita.
"Adianti decoctum bibitum.
Trichmanes potui data.
"Anagyris tria folra ex paffo fumpta.
Hypericum tam bibitum,quam füppofftum.
Coris femen potui datum.
Vrtica vtriu[quefalia trita, ej cum myrrha fübdita.
Betonice folia dracbme pondere cum vino fumpta.
Medi femen bauftum. :
Cham«edaphnes foliorum fuccus ex vino bibitus.
Gladioli fuperior radix fuppofrta. ^.— :
Tragij liquor bibitus ,quinetiam femen c foliapota
drachine pondere. CES y
Chryfocome ex melicrato fumpta.
Elateriuzm inpeffo fubditum.
Helichryfi comaex mulfà potui data.
"Mandragora liquor femioboli ponderefubditus.
Eiufdem femen bibitum.
Daphuoides bauffa.
N
"farina decottum potum.
Pbuquoquomaodo emptum.
Cinnarzpsomi flillatitia aquapota.
Calazrtes odoratus ouleavis.
Crocum cx ture [ayptum. 3
(en
(c Bolbafirella, ci eius femen.
VTERL
Juniperinarum baccarum decoctum potum.
Sabina decoctum bauftum.
cudrundinis radix.
Cicerum rubeorum, uierorumrve ius.
Lupinidecaétum cum myrrba dj melleipspoftum.
Sinapiin potione fgmptum.
Dracunculi radix fuppofita. ;
Arifemen drachmarum duarum pondere bauflum.
Gentiaua quauis sm0do fumpta.
"Ariflolochia lonca fotu adhibita,
Centaurmj magi radix ebibita.
Centaurij minoris fuccus fuppofitus.
Cardui benedicti decoitum tam bauftum,quam futu
adhibitum.
Hyffopum 2quoquomodo vfurpatum.
Pulegium $
Dicfamnus albus turn füppofitus, tum cum pulegi
Juffitus tum ex mero potus duarum. drachena-
rum pondere.
Gattaria tam pota,quam defelfronibus addita.
Calamintha tum pota tum fubpofita.
Imperatoria quouis modo v[urpata.
Vincetoxici radices iz defeffionibus addita.
"Artemifie recentia folia, cum myrrha ej oleoirino
trita Pr appofrta.
Botrys faffitu vfürpata.
"Matricaria quoquo modo adbibita..-
Lupuli femen tritum,c» potui datum.
-Quinta effentia noflra tL frequenter poiafefeuncia
pondere,
MATTHIOLI
Ad alba vteri profluuia,
Hyofcyamimum oleum pubi ed lumbis ilitum, ch
Jippifirum eum lana.
wra eur faccio , ey agua mymphea bauffa, aut.
pulisaut imo ventri illita. |
Flofculi medi rofarum cum fuis capillis mee
ZQuernorü foliorii tenellori flillatitia aqua baufla.
Caflanearum interior rubens membrana cum eboris.
Jeobe d nymphae albe flillatitia aqua.
Saccharum e floribus punica arboris paratum.
Dactylorum offa in puluerem trita ci cum (fanguinis
^ dracomis lachryma cf aqua portulace pota.
O[fiila mali punica acidi cum thuris polline ex [HL-
latitiarofarum aqua.
cnellanarum putaminaex ino auffero bauffa.
Ebur in tepuilTrmum puluere triti ,et ex cremore fe.
mimis laétuce potit,quad prius im aqua,im qua fer-
vum candens extinctum fuerit, fit maceratum. —
Alij Indici panicularü (flores ex vino auffero bauffi,
Ophtegloffum ex quermorum foliorum aqua potum. :
- Saluie arido folia faffita.
Rofmarinum quotidie ,idquà diutius fumptum. —
Lunariazminor ebilita. TER —
Alchimille lunarie appellateflillatitia aqua pota ,
"aut Pn uterum infeja aut. eius decotium in de-
Jeffonibussfarpatum. — — 00
Caryepbyllata radices baufte.
Poteutille ficca farina ex fua ipfttte aqua [Hllatitia,
- additis corallio el eborg, sfcobe , pota.
K
Pulpmnaria altera. : SENE
Ya ; : Amaranthá
( *
VIIEAJVL VTEKI
"tmarentbi purpurei flos. Clymeni faccit libitus.
Millefolium recens contufumyet fa ppofs tum,pubique — Limony fé, fe men acetabnli pondere ex vga bibitum.
elitum: velcum coralio fucci ej eboris ramen- Med radix elixa , ci exenelle m etlegniate *fümpta.
tisex fua ipfius aqua potum. Tragiricininumero x. ex vipo baufft.
Malorum punicorum acidorum vinum potum. Hyofcyami femen oboli pondere in mula aqua pati.
Qymbalaria berba in acetariis deuorata. Solai bortenfés faccus im lama inditus.
DIOSCÓRIDIS Mandragora femen eum fulpbure, et vino ?fappofitu.
^Ad menfis cohibendos. Semperuttum maius i "vellere Jfabdetum.
qardus Indica. J'uarum vinaceorum decoctum bauflum, ch fotu ap-
*- Mufcus arboribusimafeens infefa "» additus. pofitum.
Thuriscortex: in pef 0 fubditus. - Labruft e flos peffilo inditus.
Oxyacanthe baece iu potu, vel in cibo fumpta. Oxphatium inditum.
Hypaciflis ttim pota 1n indita. Rubigo ferrifubdita,
Olee fylucftris faccus pudendis admotus. « — Chalcitiscum fucco porri indita.
Rhoisfeymen patum, alba profluuia frfcst. Vinifex imo ventris, acpudendis illita.
Pabpulsimmatura voanducate. —- Hematites lapis ex vino bauflus.
Palyyularam inuolecruen potuidatum. "Morochthus lapis im vellere inditus.
Punicorum acinürum nuclei fiecati Va fole,et sint Offracites lapis drachma pondere ex vino füumptus,
infperfocorncoétiuee Jfümpri. Saga terra cum fylueflris punica ae baufla.
Galle iz decactis addita ad infeffiomes paratas. SUMA TTHIOL
Glandium tenuior cortex tuyo libitus, tum in pa[fo Hyofcyaminum ex d puti e pem vn ud
. fitppofieuc. . — füppofium.-
Myrti femen ftu ubditii, vel defe(fionibus additi, — Rofaceum —
Cotoneorum malorum decoctumfotu xd : "affiches.
Acacia tum potastum iudita.. . lupiperimum gummi. 3 y xo eras
pec fabdinum. : x Crefpini baccarum vinum. PPAR is
i decottuim bauflumaut tin adzrotum. Hypocy[lis fepeex vino autero faris j
p MNNINNABEIA « Rofaccarü baccaru femen, cy lanuco ex vino anfleyo,
( Leporitimza c c QOuernafolia, Glandes es galla.
| Hedisum, | Sulle cortex tritus, cb ex ada calida potus.
cumin: 4 gninum pena acttiam dne Saccbarum ex mali pumice d m [^ ex
Ceruipum. |... quin auflero porum. : z
Hignslian |. . AMyrteum condimentum pro intinélu versn ^
Vitulinum ). Cydoniorum viaum, Miua,oleumtonfecito.
Ceruinum coraa vfurotemes adfringent [i CMefpilorum decattum,ey Mefpila ipfa fape efftata.,
quore aliquo bauflum. -^ Coernafaccbaro condita deuorata.
" Caprarumnontazarum feum fi catum tritumve- "Virga fanguinea" baceé. —
cumthure in laua fu pofitum. - Pruni fylaeflris decoctum inde[, ios. »
Rumicis radiesfübdias. 00000. — Leporinum [lercus fappófttum. 7 "OPEM
Plantagótum ljLita,tum s fotu iauss Mil Tuditi panicularum flores ex vino rubro. za
Barba bircine foccus ex vizofupt?, vel VET (tus. — Portulaca quoquo mado [umpta. — pes
Porricomadeco(dum ex aita Recpe- Burja pafloris tü deuoratastit in do ffonibus addita,
Jeffonibas. zs —vo03 Perficaria An in s defe iA c etiam intus
Rubi ramoruni detotium atum. us wont Jampta. —
po rir ur i Chelidomium maius mammisadilium.
Pha: spmtileibre: 8 Saluiaarida faffta: 0
bane; | cd à ; Hof lon reli GIRL dex qe pli
- ginis fumptus. E
Lunaria ainor ex vino Mann. hafa.
... Clematisprima femoribus
5 Bifferte agence radicum Eu in defeffro-
m. ibus uferpatum.
Pilofella tà in corpus fampta,quz b cegien
". . €a eds radices ota. B
Cuminum ex aceto impofi um. rdi $ d :
Nympbee flore Ser Ard c
da. -
Peonie feminis erana xy.ex vina an[lero fui
o0 Lyfimachie ur febdit. zs T e
De Molyberba cumfoliacea favi
to Polygani fucous füppofitus.
uMpcs hum
arie folia : mo
E vba.
Millefoliums
E a
VTERI
"Millefolium recens tufunnet fuppofitit pubis, illita.
Punicorum malorum acidorum inus potum.
Coral'ium tam potum, quam fafpenfum.
D
lOS.COREIDIS,
Ad fecundas pellendas.
Caflorettzm drachsmarum duarum poudere, cumpu-
lecio bibitum.
Cyclamini altérius [emen baufluon.
All core decoctum fotu ipapofrtugm.
"Ariflolocbia longa cum myrrba et pipere fumpta, vel
pelfialo indita.
Pulegium bibitum.
Thbymi decatfum potui datums.
Thymibre decoctum bauflum.
"pj [emen im potu fumptum.
cMarrubij decótfum bibitum.
Stachbyos decoctum potui datum.
vntemifie decoctum in defeffiamilus adbibitum.
Circea radix quatuor librarum pondere contufa , ci»
dn feptem dülcis vini bemimis macerata per notte
dienod., tribus diebus pota.
Oeragtbes femen , caulis e folia ex mulfà bibita.
Leuoyj femen dracbmarum duarum poudereex vi-
20 batffum.
Rubie radix fappofita.
"dnaegyris tritafolia ex pa[fa bibita.
Charnepitys ex melle fabdita.
Chryfocome ex aqua eulfa pota.
Trichomanes hauffa.
Bryonia fuppofita.
Myrrha pota.
Peucedani faccuspotus.
Bunny femenpotum.
Sporyrui femen patuidatum.
Adianthi decoctum libitum.
SCMATTEHIOLL
zNardus Italica,aut lauendula pota.
Cinnámomi vulgaris Jlillatitia aqua pota.
Balfamum factitium potum.
«tri femenduabus drachmispotum. ———
Diéclamni albi radices ciipugelio fotu adbibite, aut
ex ;eraco pote duarum drachmarum pondere.
Liliorum alborum flillatitia aqua bibita.
"Artemifia recens cum myrrba Qi irimo oleo trita , cd
- Jüppefita.
PR DLOSCOIXIDLE
Ad expellendum foetum,
Cafloreum duarum dracbgarum pondere eum pule-
reci
*" &io Jumptum.
Canicule lac prize fatur bauffii,mortuum pellit, —
E
JLupinorum decoctum cum
^o bitum. TQ: NS
Sium pro olere in cibo famptum.
Apracunculi snaiorzs decoéium imfufum.
Piper bauftum. z ^
Cyclamini radix femori adalligata, — "
Hedere filiorum pediculimelleilliti fubditi, »
RE OPEN EDEN
fimum cwm aliquo odora- -
pex P SENSA É à Ec
Cochlee ante partum.
JMalsa cum radicead lento;
VI RERL
Gentiana radix fubdita.
- Centauri, maioris radix indita.
Centauri) minoris fuccus infufus.
Puleaium potum.
Diclamnum libitumyinditum, áncenfumqua.
Thymi decoctum bauflum.
Thymbra decoctum potui datum.
Baccharis recenti[Tna radix füppofíta.
Panacis Herculei acuminata radix indita.
Paflinaca ergatica radix fabdita.
Sefelis MajJaltenfts radi pota,quinetiam et femen.
Galbanum cum myrrha et vino potumyfufhtumaus.
Clinapodinm potum. &
€bamadryos decoctum, potum.
Scordi [nceus dracbme pondere t fumptus.
"Artemifie decattum in[effranibus adhibitum.
Conyza folia, C flores bibita. ;
Leucoij fégnen duarum drachmarum pondere ex vi-
VO DOT.
Onofmatisfolta ex "im bauffa.
Rubie radix fappofrta.
"nag yris tritafolia cum paffo potayquin c adalliga-
a Iflatimpofl partum auferantur. ,
Auchufe radix appofrta.
Mandragore liquor infufus.
M:yrr his pota.
Heliotropiy folia indita.
Sulphuris fumus in vterum 'permeans.
Daumifemen bibitum.
Ammoniacum bauflum.
Perichmeni femen drachme pondere in vinopotum.
Lauri Alexandrina radix fex dracbmarum pondere
ex dulti viuo fumpta.
Alumen fubditum,
-Jajpis lapisfemori adalligatus.
"Aetites lapis pro amuleto femarifafleufus.
Samius lapis adallieatus.
MATHIOLL
Balfami fatlitij liquores omnes bauffi.
Sabina bauffa.
Diciamnui albi radices tup pulegiofotu adbibiteaut ——
ex meraco drachmarum duarum ponderebaufte. —
Calamintha feu pota, [eu adrnota.. -
Artemifia vadix pota.
Botryos fuffitus per muliebria exceptus.
"Chamapitys altera recens jn aceto decocia , ej pota.
Chry[ocalla mineralis ex fabime facca drachma por.
dou o
i DRSSLED
» leuiai onem partus,
Tuniperine,et lanrina baccecumcinpamopo in tur-
ea
"smt
fridata. —— Hes
Byofdem Jüccuspotus. —— WERE D
Cardiace herb. ficca farina cocblearis menfura ex i
E e X AEST EN Usu EDT á |
vinoalbo pota. — SUM :
——cces UEFOSCORITIS
2 d Ad przfentem difficultatem partus. hs
Saffitui ex cancris aridisin "ulum exceptus.
x : Lingus
- Oleum momordita teri feo zi
VTERL
Lingua chameleonis adalhaata.
Raphani cortex ctm aljs Miasali f'ippofitus : lege
raphani commentarium.
Diciamnum Cretepfe in potu propisatum cum 22
ipfftes decocto.
Dicam albi radices cum pulegio fuffte , autex
meraco pote duarum drachmarum poudere.
Liliorum alborum [Hillatitia aqua pota, additis croco
e cafra odorata.
Litbofpertti susporis feminis drachma dua ex latte
. muliebri pota.
Cardiaca berba in puluerem trita; pota ex vino alba
calido cocblearis snenfura.
Chryfocolls folfitia drachwaeponderepota.« Atqui
darinon debet nifliu magno diferimiste vita.
rgentum s au feysiferupiuli pordere deuoratum.
D bó: cook 1D s.
Ad conce, prionem inhibendam.
Salicis foliaper feci cum aqua fumpta.
Leporinum, coagulum poft iride à percent
l uie rue fun Lum.
Sanguis ieu f iru ditus.
Bra[fice flores à puerperia in peffulo f »fabditi.
Afparagi radix fu vfpenfa.
Poper àcoitt illtco [abditum
Hedera corymbidrach.poudere à puraatione baufti.
Hedyfirumantecoitum feminisfu ditum.
Cedria virili ipembro illita...
Ojfracites lapis feciliet pondere 4. diebus à pene
[27A
aevum vt quidam credunt Jilezte lua nocíurno
tesspore deerptum, oun zuls iege ventri adalli-
gatum.
Periclymeni [emima e folia diclus triginta fex pata.
Epimedij folia trita illico à pureatione quin, diebus
continuis bibita. i
» Gladioliinferior radix baufla.
Filitis femina radix potutdata. —
Heliotropium adallgatum. — 5,55
Rubigoferripata. 005,00
Meniba ante coitum vulue NS
S NAM TOCPORERIOM D.
Leporinum M fereus füfpenfum.
Vinum in quo viuus mullus pifcis immerfus fuerit ,
ere eA cin Mo. aec
"DIOS :
nudis |
neris ich -
VTERIL
Oleum? o in on iMliituz».
O:8S'G"O' RT, D'iSs
Ad ipt mortuum educendum.
Diclamnum tum potum, tum fubditum.
Saluie decoctum bibitum.
Galbanum cum myrrha ex vinopotum.
AMarrubij decotium bauffum.
Tu[filagimis decoctum potui datum.
MATTHIOLIL
Balfami factitr liquores omues bau.
Centaurij magni radix.
Centaurgj »tnoris fuccus fappofitus.
Pulegij decoctum bau um.
Calazmintba tam pota quàm füppofita.
Bo'rys cocfa ac fuffrta.
Chamapityos. ex aceto decoéium bauflum.
Chryfocolla fojfitia drachma pondere ex fiteco fabi-
mapotasfed vbi tantum vite periculum adit.
DT1OS$CORIDIS
Ad prohibendum abortum.
cAetites lapis fVaifhro brachio adalligatus.
Samius lapis pro amuleto fufpenfuas.
MATTHIOLI
Dachyli recentes cii infédfors cocci puluere deuorati.
Cydonia mala frequenter efitata.
Saluia fape deuorata , velfaccbarum ex eius floribus
paratum.
Biforte veltormentilla vadices bibite c ventri,
lumbifquo ex: aceto illite.
Coccum infettorium quotidie im ouo forbili propina-
1umstburemodico addito aut maflicbe.Puluerem
graffantifimum ad bir bie 40).
lafpis lapis geftatus.
DIOSCORIDIS.
Ad puerperia iuudnda,
Diclamni radix Libita.
* Baecharis radicis decoclum fotu adbibitum.
Fueniculumeerraticumpotum.
Peucedani faccus bauflus.
Paonia ficcata radixpotuidata. — x
Altbes decottuminfufam. 00
MATHIOLL
- Jalfami ifacliti liquores omnes poti.
Dicamni albi radices fr, ippofita, aut tum pule
c fite:quin etiam ex merato pota impo
marum pondere.
E ecce Ag bibitum.
^9 DIOSCORIDIS
1 | Ad pragnáhtium malaciai; |. 7
Fine o: Podium ad Dora.
Pad OSCORIDI. S.
ammationes.
Nardi bes peto rfotu adhibitum. e
Iunci odoratidezotium in defe [onibus adhibitum.
| TORNA dine decoctum e
'OBuyrum recens ilium.
Soncbi me emn de Edi
" t eum oxymelitepotum.
^g tu fubditum.
E pla vi mado impoftt jw.
Panacis dee lachryma ex melle indita. :
-. ran ;
D
VJGENXKL
Artemifte decotlum in defelfnibus adhibitum.
Leutoj decocium fotu appofrtum.
Ant byllidis radix ex rofaceoslacteque indita.
Parthenij decoctumin defe[fropibus addituzm.
"Althaa decocta, aut fübinde anferino, fuillrve adipe,
aut refina terebintbina fubacta fubdita.
MATTHIOLIL
Hyofcyaminum oleum illitum,
Confolide regalis flores poti.
Oleum de snomordica ilitum.
DIOS COXRIDJI.£&
Ad exulceratos locos,
'oMfpalathiex vimo decoctum infufum.
Lacin quojeniti caleuli extincti fuerint infufum.
Oefspum inditumyexplet enim c emollit.
Fuanograti folia ex aceto illita.
"Afelepiadis folia adhibita.
: MATTHIOLIL
Malicorium cum marina t [pozgta exiccatufr, additis
aloe c alumine.
Salidaginis medie,et minoris farina infferfa,aut fuc-
eus tllitus,ant infufus.
Sanicula
"Aurictla «rfi
Pilofella
Pyrola
Porentilla J
Oleum momordica fsphone iniectum.
DIOS CORIDIES€
Ad induratos locos.
$ adhibita.
- Cltyrrba cum abfinthio lupinorum cremoreyvelru-
s
7a admota.
Styrax illita.
"Anferimus ed gallinaceus adeps illitus.
Bdellium inunctum.
JMalue decoctum inditum.
Ladanum peffisimmiffum. —
Panaces herculeum ex melleinditum.
Ebulifambucis, decoctum fotu admotum.
Partbenj decoiium im defeffumtbus.
Faniereciex aqua expre[Jus fuccus, eum anferino a-
dipe in pe[fulo abditus. ;
Lilj radix admota.
Ageratumfuffitum. vdd
* dut di YN EE
Amyedalinumoleum. |
| Sefaminum oleum.
*
Oleum ex ouorum vitellzs.
Ceruina C vitulinaznedulla.
Lini féeminisoleum.
Oleum liliora lborum. 2
im defffaniburs fürpatum.
Cinramorri flillatitia aqua. T : un A
Balfamsi faciitijliquares , dole m inpotionibur,
- Vrticaurrisfa fola impeft
YTERL
Laurinum oleum.
Storpiokum oleum in potu datum , aub exterius ill-
fum. :
Cafloreum cum pipere albo , e smelicrato potum.
JMilium cum fale impofitum.
Sifymbrium in calenti tegula calefatiurs, ch odorato
meraco a fperfum, ventriá, applicatum.
Diclamnialbiradices duarum drachmarum !'Ponde-
Teex meracopote.
Ment ba erecain placentis addita &aut ius folia te-
nuipulticula illita, c deinde inoleo ,aut butyro
fixa c deuorata.
Carum quouis modo vfurpatum.
Imperatoria radix Lbaufla ex meraco.
4Matricaria quoquomodo adhibita.)
* MATTHIOL L
Ad molam expellendam.
Balfamum fatfitium potum.
Dictamni albi. vadices fappofita, aut cum pulegio
Jüffite.aut ex meraco duarum drachmarum pom-
dere bibita.
MATTHIOLIL
4 Adrterifrigiditares.
INardus Italica.
Lauendula.
Cubcbe,
Cinnamomi ffillatitia aqua.
Balfamum factitium, cj eius ligwores omnes.
QNex myriffica.
Scorpiouum oleum in vini potione fumptum, c fo.
vinfecus applicatum.
Diclampi albi radices, aut cum pulegio [uffte,aut ex
vino meraco pota duarum drachbmarum pe
e. : : ;
Mentba qracatam ifütu quàm potu afürpata.
Carum quouis modo fumptum.
Imperatoria radix ex vino pota.
"Matricaria quomodolibet /farpata.
^MATTHIOLIL
Advuluam cohibendam.,
ANucum fine viridium conorum pini fHllatitia 4QuA
eum linteolis inea madefatdis admota.
MATT HIOLIL
(uut LL OE T ENG
Coitu.
o1tu.
Em 1
Fd 4Lwj ^ Voll ips
Vei, Dueb.
Gallinacti.) —. Td
Zibettumpeniillitum. E
IUCUBEPCECUORIDIC
Ad procidentem vterum,. - Xp
Cifafiuselifnszn, 00
i baccarum.
"i fecu ipddffenibu - 0000
Gallarum decobtumin defel onibus. Mem o
: der i: d
Acacia fabdita.
Hyeifisfhdss. 00
Ld
VIREIXL
DIOSCORIDIS$
Ad vteri dolores & erofiones,
vAdes— $ Anferinus pillzus
Gallinaceus
Vrinacum lieufirino oleo ferucfacfa impofita.
Lini feminis decotium infufum.
AMalua decaéfumfotu adhibitum.
Portulace decocium clyfmate inditumproprie facit
ad eroftones.
Rbaponticum potum.
Centaury maioris radix bibita.
"Anethi decoctum in defeffronibus.
Verbenace rect e folia cx recenti faillo adipe,velex
rofaceofabdita.
Hyofcyami feminis cremor inditus.
AMandragore liquar pe[fulis impofitus.
MATTHJIOLLE
Irinum oleumillitum.
Cinnamomi fHllatitia aqua pota.
Amyedalimum oleum bauflum.
Laurinum oleum inuncium.
Balfami facity liquores omes.
ANucis myriflice decoédum ex. bodamelite, c aqua
vitepotum.
ANuces myriffice cum matricarie radicibus ex viuo
MiedecuaWME
lec iss inpotionefumptum, Aut foris ad-
Cafforeum cum pipere albo ex melicrato.
Sifymbrium cum Partbenio in calenti tegula calefa-
umet adoratonerazo aperfüm,et impofitü vtri.
Succife radicum detoHtum ex vina paratum.
Chelidonium mais cà radice tufurn, ei oleo chanza-
melino feruefatium,eh imo ventri admotum.
Diclarini albi vadices ex meraca vinopote.
Mentha greca inplacentit addita.
Imperatoria quouis sodo libita,— -
Vincetoxici radices ine efelfromibus addite. —-
. Oleum iliorum albarum Qr ? lini femine calidum:
cum accde epa ventri adbibium.
Botrysrecens in tegula calefaéla , c? eretico vina a- -
Jperfadvimpofita. 0 o
Aliud l[inile medicamentum ,Jedpreflantius vide
SU Une ooo t sc copmedo
UPIOSCORTIDIS —
É : Ad podagram.
EXTREMORVMMEM,BROR Y M.
Caprarum montanarum fenus ex earum adipe il-
tus.
Hordeifarima cum cotaneis malis impofita.
Lens cum poléta decoclaset emplaffri modo adhibita.
Raporum decoctum fomentis additum.
Braffica cum fano greco Cy aceto in cataplafgnate.
Intybus per [e, C cum polenta illitus.
Cucurbite ramenta impofita.
Ari radix fimo bubulo emplaffri modo excepta.
Afphodeli radix drachma pondere ex vino pota.
Cyclamini decoitum fotu adhibitum.
Bulbiper fé, c cum melle impofíti.
Panaces berculeum cum palfa "vua illitum.
Libanotis cum loliacea farina, c aceto catapla, 2a
tis addita.
Scordium ex aceto,aut 4quajmpofitum.
Lenucoium ex aceto tllitum.
"Androfaces impofita.
Helxines faccus cerae bircino adipe exceptus.
Hyofcyami femen , ci folia cum polenta cataplafgna-
tis adhibita,
Semperuiuum inunciumy,vbi calor exuperat.
Vriicaemplaffri modo illita.
AMujcus marinus impofitus. what
Cucumeris afinini radix ex acetoinundda. —
tlie fuccus illitus.
ans Unguentaria illita.
Sambuci Cy ebuli folia cumfeno taurino , aut hircino
impofita. PON ARAS e
Bryonia cum caprino flercore cataplafenatis addita.
Heliotropy folia illita, ED DL
Vuapa[Ja à nucleis repuraata , cj cum panacis fucco
ipuntia.
"Acetum calido fotu cum fülphbure adhibitum.
Rubigoferri illita.
Sulphur cum aqua CQ nitro
Salcum aceto impofitum.
"fius lapis cum fabarum lomento illitus,
Gagates lapis inunclus,
Fornacea tefle exufle impofita. e
? MATTHIOLL
Oleumirinumoflribusparatum.
dnuncium.
" AMfarina, aut eius decoctum potum.
Santalum rubrum e fedi fucco, aut fülani , aut portu-
PERENNI onu
"Mufcus terreflris ex aqua decottus cy admotus.
Terebinthinarefima,aut laryena cum charnapity de.
"IDP ILIA: A CREPESSS MUST c EPISC
repe erpdumcul
de Iuniperi commentarium.
Oleum luteisouorum illitum. Vd
Oleum. apermibus: ^
Faba
Dracunculivadix cum melle, caprimo femo illita.
Arif taciti Babelia di
E manci incl bauffa.
22 (dix in agua decocta ci illita.
Dares p wir bodomelle, Coxymeli--
te pluribus diebus potum:
Du. gni t - Exc pipe fs
Cortu[e
EXTREMORVM MEMBRORVM;
Certufe florum oleumillitum:Parandivationem ba-
bes lib.a.commen.de lagopo.
Primula veris illita ac deuorata.
Verba[ci minoris foliain aqua decocta , cj» Mita,
Eiufdem florum oleum inunctum.
Genifla florum conférua ex faccharo paratafrequen-
ter deuorata.
Rianifémen ex iure veteris «alli decocium et potum.
Sambuci tenerrima folia primo germinatu prodeun-
Hascum paripondere radicumplantagints fuilla-
4 axungia veteris contrita ,e illita.
Colocynthis in catapotys deuorata , c clyfteribus
addita.
DIOSCORIDIS.
Ad coxendicos affe&us.
AMeiradices impofita.
Heleuij folia ex «vino cocta impofita.
Iridis Illyrice decoctum clyfmate infufum.
Cardamomum ex aqua potum.
cfarum potum, vel clyflere infufum.
"Populialba cortex "vncie pondere bauffus.
Iberis contufa c emplaflri modo impofita.
Siluri pifcis falfamenium clyfferibus infufum.
Pifcium garum clyfferibus iniectum.
Sppyrug femenpotum.
Bubulum fanum ex bobusin pa[cuis degentibus il.
litum.
Lolyj farina ex aqua smulfà decocta impofita,
"Lupinorum farina ex ateto illita,
Ammaniacum libitum. N
"Afcyri femen ex aqua potum.
Afparagiradicum decoctum libitum.
CAlibaa decoéium potui datum. ;
Sinapi cum fico tritum impofitum,donez rulorem. :
excitat.
Naflurtium clyfmateinfufum. :
Irionis femen clyflere iniectum. E.
Buibi per fé d cum melleimpofiti.
Capparis [esmen potum.
Lepidij folia d P ia cum helenzj radice trita a :
impofita.
Agaricum trium elolorum Land in dni $
porum. VERNIS C
Bigot, potum. ;
Andrófami femen libitum fed à pergtioncaquam.
exforbereoportet.
Centauri. saieris decott clyflerei
' Leucacantha radicis ex vino decotium
rm eli dr Irino Seien Et
Eupborbium in odo ta potione fumptum.
Leantopetalum cbyfleribus eribus infufua Em
mede men quadraginta inta die us potum s i E
- ham «pityos folia qo. ine t ibit,
pofi ael
em
: Ads doe Bi trito veli fo "E
Jielifipbylemes] le im,
dgsiemj rdc deitas hl
EXTREMÓRVM ME MBRORY M.
Betonica folia ex aqua libita.
Polemonia radix ex aqua fumpta,
Xyridis radix ex mulfo pota.
ocdimaftri femen cum vina myrrhaset pipere e feumpris.
-Quinquefolij radicis decoctumpotum.
Heliochryfi cama ex vino baufía.
Papaueris corniculati radicis decottum porum.
"Aethiopidis decoctum bibitum.
Aréfion ex vino bauflum e illitum.
Charmecilfifolia trium obolorá pondere in 4qHA CA.
this tribus, tricenis,quadragenise diebus pota.
Colocynt his clyflere infufaset recens loco confricata.
Cucumeris fylueffris radix cl hyfmateinfufa.
Stammonia ex aceto decotía , c cum bordeacea i fari-
za impofita.
Acetum mulfum bauflum.
Soryex vino clyflereinfufum.
Muria clyflere indita.
Adarces illitus.
MATTHIOTLIL
"fari decoctum fue dilutum ex caprino fero gen:
fum potum.
Balfami factity liquor fecundusstii bauftus ti illitus.
"Abiegna lacbryma denorata.
Nuclei pineifrequenter fümpti.
Terebinthina, aut larigna refima fümpta vncie pan-
dere,addito chamapttys,sut flaechadis puluere.
Cafforeum drachma pondere potum,cum tribus ope-
pauacis obolis.
Aljeis ffercoris admirabile medicamentum: vide li.
2.commentarium deflercore.
Falalium caulium ci fü Aiquarum cinis cum vetere
axuugiailitus.
Lupinoru farina catía, e cataplafnatis 7zodo ilta,
Siliquaffri recentia cormicula tufa cj tllita.
Agaricum in potionibus addium.
7 bymi aridifémureia cum oxymelite bauffa..
Seen quoquo medo adhibitum.
Eupborbium ex leucosj oleoillitum.
"Artemifia arida puluis trium drahmmarum pondere
ex vino bauftus.
: ud genera omnia quouis mudo vfürpata.
tysin puluerem cum radicibus mite, dcl
E iachryma drachmis quatuor excepta,
orata.
[raid
inunétum, aut infufum
de (flores poti.
Kg recentia afolia. contufa, drilrsdner zn-
Gat docu. AM. NS obs i
bilium
: Id
í
C
*
EXTREMORVM MEMBRORVY M.
Pfllium ex. vofaceo c? aceto.eut aqua illitum.
AMandragora radix cum polenta impofita.
Vrtica cataplafmatis smodo adhibita.
Veratrum nigrum porum.
Ficus smarinus recens impofitus.
Thapfie Gee faccus imunétus.
ANarciffi radix trita,e ex melle impofita.
Acetum mulfum potum.
Vinum melititesfrequentius potum.
MATTHIOLI
rinumoleum PInandum.
Balfanumfaclitiups ilitunz.
Oleum flammuleinuncium,e chyfleribus additum.
Cortufe berba oleumzvide lib.;. coment. dehgppo,
primula veris berba.
Abiegnaent ifeinaster ebintbi "a, iginaque elachry-
PIA/VHAQ Ie per. " fe deuorata.
2Maffiche eum cuminogpulecie, Valuta, lauri baccis, cr
Kalinaymuia: selle excepta ei impofrta.
Cochez cum efle tribe ci pofita.
Oleume terreni vermibus.
Sagapenum quoad, bet adbibitum,
Oleum AUR alboruea Hüitupr.
Canna isradix in. aqua de decocía c? adLilita. 2
Chamapytis decolumt cu Abodornclt doxymeli-
lepluribus dickes potum. n NS: rimo UN Nf M
MATT. HI OL. T.
Ad diutuznos; aniculonium dolores.
Ligui Guataci.
Radicis China
PA HM
,
NES
du dele xlp pete. :
e TDI EM
VEA M 10
l | OAdüiriéitmia collines. - ioiucd«alT
Sarmeytitiaseivis cum nam ia cvelojeo litus...
gi Dui0 $/00:R DD s.
icio. Ada phos.
Cannabis Jjlueftris T4dix decotlas cà: ill o
aquai TIOTHTTAM P
Sd tn SP icut EAS E
Oleum Indite nucis illirap,, T
Taxipingudos :
proe eg do. j: 54 :
Cacroris à fluniatiliun; 17777: cum «decaédo melle ditus.
Pul »uparipus YEGEHS coJcif tas, eov Phpofitus
Afinine vngule. eiunis oleo gnaceratus titus, :
Vrfenus adeps inunita
Vinbilici veneris faccus
Lentes cH
e.
EXTREMORVMMEM BRO R Y M.
Oroli decoctum fotu impofttum.
Raporum decoctum fomenti modo.
Beta decoctum impor 7um.
Dracuculi raatoris foliaex vino decotía c? Tgnpofrta.
Oleum ex incauata afpbodeli radice decoctu illitu.
Cyclapini decoctum. ?fotu adbibitum,quimetiam oleis
CHI pAuca, CEYA 12 Citus eXcaMATA Adice ?feruefa-
&um illitum.
Scilla cremata impofita.
Ranunculi decoctuza inuntium.
Aréilion ex vino illitug.
Alumen aqua afferfum.
MA T.T HIOLL
JMalicorium ex vino decotiusn, e impofrtum.
Cancroriü exufforà cinis oleo y fbacius, co impofitus.
MSATTIEELOLXIXE
Ad pedum tumores.
Tila folia ex aqtia afperfa.
DIOSCORIDIS.
Ad pedum inflammationes excalceorum attritu,
"Anim *3
Pulzios Vrfü ur inp tus.
Usuillus: ] eT
Calceamentorum pÀ iecore "e.
Capa fuccus cum adipe callinaceo sopofitus.
MATTHIOLI
Lporintus pulmo ampofitus. -
Veguentii ex vofaceosm mortario plumbo paratum. i
DIOSCOSTDIs.
Ad pedumzimas,
Canzrorum vflniatibum cinis eum v pecado meli i-
dius j
sits fragt bre asa
MATTHIOLL QU
EMEx ouorud; vites, ^ ^
Oleum ex tritico...
Vngueutum e AP cipi
duciumyvt dibéslibs S« Cun. di
eplmla dio. circi-
lum 70.
peer Pas *
Ole« filueffris folia. trita ch impo) offa.
FEborisramenta d adhibita,
"Alae cuz 227 pofíta.
Paronychia COHCIÍA ad e.
lecaéa Sio Gat inundTa.
^ 772 f erex Cc
Titbymalic ecieiper kim
ghatimtbrm. E
gess- T SCORIDIS.
xs Adparonychia - NE
Thaenmeleilium. T
v3
T. D. d Me impofiti.
EXTREMORVM MEMBRORVM,
Eloris fcobes infperfus.. i
Paronychie ge illita.
IOSCORIDfIÍS.
A Ícabros vngues | aufferendos,
Pix liquida iua.
Lini femen cumpari naflurtio c melle. -
Cuprejft pilule impofita.
Lapathbicuinfque radix in aceto decocía ilte;
| Ranunculifolia c radices admota.
Chelidonium minus iium.
Vifcum eum trito au. pue apu
Alumen cum aqua perfe
Sulphur cum rej n wbRE inunélum. VM
Sandaracha cum pice fier CUESE.
Fax vini cremata ex refina. - ii
S^SOMQSATTHI.OL b.
JRenanculun tritus anpofitus.
Chelidonium minus tritum cillitem.
DIOSCORIDIS.
Ad mobiles. Vepapt euer
pipe cnppi ed à
D10S ooa adi de
owe a Ad conrufosvngues. e
.DIOSCORIDIS.
- Addaüno &callos VRNY
EXTREMORYM MEMBRORV M.
ZdMfler atticus recens ilitus. —— -
MATTHI Oo L $3
Cochblea minores trita, ese
IOSCORIDIS.
Adenterocclas.. P
- Cupre[f pilule illita...
Punicorum cytini cataplafmatis MUR. E
Symphbytum tying intimo um.
-QSuinquefolium baufltum. ^
Equifetiradix e$ folia impofita. eee
Aoeemplafiri modo illita.
MATTHI OLL
Bdellium [aliua vonalalscnpfriós Z3
dmpofium. —
Cupre "ni coni virides ex vino ^ue
^ disnterim d
[727 ifollieulorum liquor
Cupreffiitem foliacoptufa 6b aj " loco lits.
Leporinus fenus ed pili, qui ipd ventre habentur i. -
E edes fa. enter deuo,
"-
SIMPLICIVM MEDICAMENTORVM
FACVLTATES SECVNDVM GENERA,
CEBRIVM
DIOSCORIDIS. *
» Ad abs i ».
Q9 R ANEVS,plagelle confricatus, lin.
— teoliveilltusgmox fronti , c tem-
poribusimpefitus. "-
V Vermes terreni , cuim atrferino adipe
: decocti ci illiti. Scb e
Plantaginis radices integra tres, cum vini cyathis
tribus pariaquapote. 0 eA
Toifoliihitumim tria fülia trita, totidemqu fémi-
maepota.. V E e " x d M CLE
Hyperieumexevinobibitum. 0000
Verbenace fapine tertius à terra geniculus , eii adia-
natuor, pota apte fibris
.Ex Diofcoride.
y dgeuiom basftem.
FEBRIVYM.
Afürinum oleum pedum plantis, cj fina dorf illizi.
UMyrrbe drachma ex vina Cretico calido pota bora
vna ante acceffionem , fed gros fabinde in letto
Jidarc oportet,et potionem tribus ip acce[fionibus
replicare.
Eadepn in catapotijs tum theriacaconformatis.
Gentiana flillatitia aqua pota.
Eryngij tenellorum foliorum [Hillatitia aqua.
Imperatoria radicis drachma ,ex mero calido bora
vua ante acte] 105€? bot &. * pios
Cardui benedicti decoclum , aut berba ipfa in pulues
Yenpn. 00000 IUUD
Palma Chrifti radices pér potiones fümpta.
Flammula € eius Aqua : :
Verbafeifiemineradicis uet? duaridrachmarit pon-
dere,ex Cretico viro bauflusspfa hor acceffiomis, —
Elleborinigri dilutum potum. Aen e
Stibium noffrum quatuer granorit pondere -fmptit,
—— DIOSCORIDIS
; Ad di 6S. coa
Gallieni iue Diofaridie mado paratumpotum.
A c I IMNITIIO
Afaridecotfum potum.
Agaricum in potionibus additum,
RLabrbarmfiequntr pm c
H
FEBRIV|M.
Eupatorium ier modoofurpatum.
MATTHIOLL
Ad quotidianas. ...
"Agaricumin potionibus additum. -
Rhabarbarum,c eius dilutum frequenter potum.
Genifle flillstitia aqua potui. data. .*
Eryugij dw nr. ned e ced € Tol
d Ree ftro
Gentiane flilatitia aqua pota.
"garicum gam dilutumpotum.
Rhabarbarum
D IO:S"CO'RTiD-TS
Adcaufüm.
- €refinii Laccarum fuccus cum. violari pro-
pinatus. T
Vue [Dima iufculis incolla.
Ribes vulgaris.
Salicum ci arundinum filia circa oda. TU
Gerafía aceto[a faccbaro condita.
cMelopeponum, eucerapsauearbitarumá fam.
122 lacfeus cresmor pattes,
Anguria pulpa deuorata.
gilet arcis liie
OS CORID
Td
OSCORI
E limoniorum ? fucco yftillatitia Mk :
: Punico
eIrmenia terra ex oxalidis aqua ifümpia.
i FEBRIVM.
Myrrha 0 QUA
Caphura.
Diclamnus albus,
Crefpini baccarum fuccus.
Vue (pine fuecus.
Ribis oulgaris fuccus.
-Quernorum foliorum flillatitia aqua.
Cir mali fuccus.
Limonij c aurantij florum fillatitia e
Auarantia acida. :
Cyanus berba cj eiusftores.
Galega quieti , 4ddito ar
Tormentille : à
Caydui benedicti decoBtum , c
Scordium quouis modo pido
T«f flaginis maiorisvadix. pio ime
Tormentille radicum ? dec vitem, aelapuoftiltin,
vwelpulus. — 700
Seabiafe quovis modo baufia.—
San squiforbe dezatlum ife dec NE
ipalufiri laaqua. 0
m malarum iumecrsaldiautinpli $
rragitiis aqua : j
Leer HER d ivpref-
T VMORVM PRAE TER NATVRAM.
Sacebarum? rorifmarini floribusparatum.
Vincetoxici radices ex vinopota.
Cardauus benedictus.
Cham«edrys à ieiumis jtenak in Acetarns fumpta,
Scordium quomodo libet fumptum.
Tu[filaginis maioris radix duarum drachmarum
pondere ex vinocalido pota, ad fadandum.
Scabiofe fuccus quatuor viciarum pondere cum the-
riace drachma pota,ad citandum fadorem.
Pimpinelle radices quoquomodo fumpta.
" Sanguifórba, C eius aqua fHillatitia. :
"Angelica radicis emmidracbma cum tberiace drach-
ma c fia ipfius aqua pota,ad tiendum fudorem.
Stibium noflrum quinque granorum pondere fum.
priscum eleiiuario liberantis in principio marbi.
c Armenia terraim antidotis addita.
"Argentum viuum pracipitatum ex rbodofaccharo
Jfümptum.
Oleum échalcantbo fere puli ondere t fumptum, cita-
to fabinde fudore.
Antidotum noffrum mag inprafatione&. libri
defcriptum , tam ad tufectos eurandos, quam ad
preferuandosfamos. ——
TVMORVM PRAETER NATVRÀM.
|] SMSACT TORT O- LL.
Ad exanthemata & morbillos;
(Napirapive Jemen ex adianti decocfopotum.
Cancamum ex caricarum decocto bauftum,
DIOS CORIDIS,
Adinflammationes,
vrundinum virentiafolia tufa illita.
Glandes intrite, c illiteappofite. —
Rhois femen ex aquaillitum. ——
Lupinorum farina.eum polentase aqua impofita,
Vmliliciveneris fuccus circumlitus.
Plantagoemplafirimodo impofita. —
cAfpbodeliradix cum polenta adhibita. xs
"Acetum cum fuccidis lanis, aut [Danes impofftum.
Rbaponticum cum ateto illitum vbi diutius perfe-
Puleeium cum polenta ilitum. —
Tu|Jilsginis folia contrita, ch ex melle impofita,
Parthenium emplaflri madaimpofimm..
Lonchitis altera impofita. apex Eres
à
Hyofcyami femen, c foliaimpofta. 00
poo did folia kso deem m
Bryonie radix ex vino Wer
Sambuciebulis, prete)
Indicumillitum rumpi Es
Tritici pollen ex bydreleo, vel.
SR
Na —
Triticeus panis ex aqua mulfa decóclus , € berbi ad
idem conferentibus additus,c ippofite.
Sefamum illitum.
J^MATTHIOLIL
Caphura.
"Ani recentiafolía.
Lieuffrifoliorum decotum.
Glandes omnes recentes illita.
Myrtifoliorum , e baccarum decotiugi,
Cydoniorum feminis "iucago.
Cochlee tam cruda quam cocte, cum te[fis, aut t finie
contrite cy locis affectis agalutinate,
Oui album.
Triticifarina,oleorofacto.auTcbamamelino » fabatia,
Indicifrumentifarina.
Secalefarina;
Fenogreci farina,
Lini feminis farina.
Lini feminis oleum.
CMalue folia cum falicisfrondibus,
Bra[fica. 1
Portulaca.
Cucumis fectus, e impofitus recens.
"Angurie pulpa illita.
Burfa páfloris adhibita.
Calf :folutiue pulpa illita.
4antalum rubrum ex frigidis plantariü fuccis illità
AMnfcus terrefiris ex aqua decoélus, y admotus.
Hyofcyaminum oleuzn. :
Rofateum vvnauentum.
Lilia din in oleo macerata , ef illita: -
Trifoliy acetofifüccus, :
"UDIOSCOTTDITS$S
: Ad carbunculos,
Liguflri folia impofita.
Pix liquida ex melle c "ua paffa illita,emarginat
difrumpitque. ;
cape] (folia trita, e impofita.
Sabina folia ex vino illita carbiiculos circumferibuk.
Oliue mature arcfatle illiteemarginant.
ANucum iuglandium veterum nucletperunéi, ——
Columbinum fimum cá melle,et linifémmime fabaétà.
Vl equipe x oin ia o D "
Lupinorum farina ex aceto iita... :
Bra([ica eum fale illita vumpit. - ag
x
vofitum. ES d. Nx
Porrumcum faleappofitum. 00
Panaces berculeumiltum. 0007
Coriandrum cum pa[ja 7 ex melle inpofitum.
Laferpity liquorinunéius. ———
We odac He opima
Vuapa[[a à "s vepurgata , $ n 7UHta impofita.
ds Lr
MATT HI
Liguffrifoliorum decoctum.
- Iuglndiumoleum. mem
Burfapafloris trita impofita...
Galega illita. ME uer,
J.DIOSCORIDIS
a a ^7 ^ Ad furunculos.
Fermentum triticeum impofitum,
Helxinc illita. 00 0—
*
^
Er d
TYVMORVM
Salcum vua palfa.aut faillo adipe,aut melle ippofrti.
HajHle regie radix infece vinidecotta illita.
Epbemerifolia ex vino cotta civ impofita.
Viriufque vrtice illitafolia.
Leontopodg radix c fafpenfa.
, Cueumeris fyluefiris radix cum terebinthinarefina
tompofíta.
Scammonea faccus cum melle,uut oleo Mlitus.
Mori radicis liquor illitus.
3 hbapffa faccus ex melleillitus.
Pycenocomifolia inuutla.
Sandaracha cum adipe impofita.
fius lapis líquida pice aut vefima terebimthina ex-
ceptus illitus.
Cimolia terra ex aceto illita.
MATTHIOLI
Triticum commanfum mpo[iturm.
Lily radix elixa,c cum adipe ei oleo adbibita.
Selarea folia ex aceto mpofita , aut ex zmelle. .— (ta.
Triticeafarina ex hydreleo fubacta, et calideimpofr-
D-LOSCORIDIS.
Adgangranas,& fphacelum.
Ribois folia ex aceto,ci melleillita.
Punicorum fuccus inuntius.
Nucum iuclandium veterumnmuclei peruntii.
Friculnei ctueris lixiuium. [ponens exceptum gli: im.
fitum. «es
Loliaeea farina cum fale, raphano cataplafinatis
Addita.
Cicerum farinacum bordeo, ef» melle adhibita.
Lentes eum fertula campana vofaceo,ficcis ro[is, ma-
Jcorio, e» falfa agua illita.
Ernifavina illita. -
Bra|feca elixca cum melle, cataplafmmatis addita.
Bulbi perfec cum melle [2271 RR
Laferpiti liquor illitus , lozoprius s/Calpello exesfo. —
Galiopfisfolia emen, fuccus, Cr caulisyex aceto impo.
«^ uu vivet
"4.
Verlafiifforem aureum ferenti folia adhibita. 3 : 3
Titbymalcharaeelicippoftum.
Bryenie radix fruitus, c folia cum [ale illita.
COGCATARI OLLI.
TIuglandium mucum oleum.
Vuapajfa à nucleis repurgata, ej» cum fale vnpofita. —
Lupinorum farina, ex ina, th oleo incütfa , addito
croco cj emplaffri modo adallizata,
. "erugoeummelle,alumine ey aceto incolla e illita.
R5 TURA
LM
Rofe illita. E
«Icacie faccus Tnnédus.
Olea fyluc[iris folia contrita, decies.
Mirüfülia eum omphacino oleo , aut exiguo rofaceo, -
e vino illita. ; )
CMenffruus mulierum fanguis circumlitus.
Caprarum "montanarum (flereus ex vino, vel. E777 S
decoblum impofitum..— m E
Say
Vrina bumana fedimen inunébum..—— u
P
PRAETER NATVRA M.
Lentes cum meliloto.ficeis vofis,rofaceo, eh malicoria
adbibita.
AMalua ex oleo decocta e illita.
Braffica iraque Inca C cuam polenta emplaftri
smodo impofita.
Portulaca cum polenta cataplafgnatis addita.
Plantago illita cum cimolia, c ceruffa.
Intybi radix, e folia eum polenta jonpoftta.
"fari fülia illita.
"Acinos cataplafmnatis addita.
Ruta fuccus eum acetosceru([a,eh» vofacen Inuniius,.
Coriandrum cum panepolentave illitug.
Lilj folia ex aceto illita.
Tulfilacinisfolia trita,ex snelle mpofíta.
Parthenium cum floribus emplaffrimado impofr-
Polyeonum illitum. (tum.
| A5nchufa radix cum polenta adhibita.
Lycopfis radix cum polenta impofita.
Rubi Idai flos illitus.
Helxine impofita.
-"Quinquefoly adix decocta cataplafmmatis indita.
Verbenaca reca ex aceto inuntla.
Papaueris "afcula concifa cum polenta impofita.
Solani bortenfís folia cum polline polenta illita.
Quin c eiufdem fuccus inunétus.
CMandragora radix ex acetoillita.
Cicute faccus nuncius.
Vmbilici veneris fuccus circumlitus.
Pfyllium,er eius [Biffamentum inumtium.
Lens paluffris illita.
Ticini folia ex acetoillita.
Semperuiuum maius imuntium.
Stratiotes impofita.
"Acetum circumlitum.
Rubigoferri illita,
Chalcitis imuncta.
Salcum aceto, C byffopo ilitum.
(7. MATTHIOLL
Capbura. —.
Portulace faccus illitus, :
Plantaginis faccus. ep
Solanum bortenfe, cy eius faccus.
Caffie falutiue pulpa illita exterius.
Anqurie pulpa.
des T
Hebanes fuccus cu
fnm uo vo rzsx C REP DEM
Chelidonium maimsex vimoilltum. ———
Rubi
TVYVMORVM PRAETER NATVRA M.
Rubifalia illita.
Solani bortulani fuccus cum ceru[fa,rofaceo cy ar-
gm ; puma illitus.
MAÁTZUTJIHIOE L
Ponpholyx 1
Diphrygt$ Sip, vnguentis addita.
ceru[ja
y ] 7 ?
Lieuffri folia comtufa eimpo t4.
pios recentia folia vua contufa c impofita.
Biosconinis
Ad epinictidas.
Ouillum capr e flercus ex aceto illius. -
Bra[fica acf cum polenta impofita.
Planiago quoquo modo adbibita.
Cucurmeris folia cum melle inuncfa.
Porfifüliacum rboe obfonierü cataplafmatis indita.
Ab[inthium cum aqua illitum.
Coriandrum cum pa [Ja vita, c melle impofitum.
Vifcum in (Menio adtibitum. —
Heliotropy femen inunctum.
Vua SEE TP TT Bii
a M ATTHIOLIL
»bubulumro? cum prr ra
Viperina carnes b
Muffelle tfamguis inunélus
Afinini viguis cinis ex oleo
Bubulus fimus à Mirta p imu
ditus.
Capparis radix x folia trita, emp 14.
STU E
Cotblee,que fini Lab cuam puni tufa (o
illite.
Cancri fluuiatiles combufli, tritiquéex melte illii.
Muflelarum fimus melle exceptus addita Iupino-
vum, aut fenoerecifarina,e illitus.
"Mil Indici arundinum medulla , cum 4ljs nonnul.
lis videpanicicommentarium.
Cyclamini radices contufa , cy illita.
Dracunctli radix contufa,c impofíta.
Cruciate minoris vadix recenscontu[a, cj emplaffri
zuode adhibita.
Eryngij radix decocta , c illita.
Mentbaffrum illitum.
Lily radix cocfa ex adipe c olea, adhibita.
"artbemifíe radix ex axungia.
Bellidis genera amnia.
Serophularia ex butyro illita.
Verbafci folia ex aceto i. rm zi
Perfonata emplaffri mado adhibita, —.
Genifle flores contriti c uode, aut forbil
0k deuorati. T d :
Vitis nigra radicis fuccus, tmm melli ual
ee bauflus.
Einfdem radix tufa, phan exeptad illita,
DEI
MA fu HIO
A ganglium.
Plumbea laminat. ? adalligata.
D IO NS ORIDIS.
Ole flue, dhrifiluenm melle inuméda.
Ficus ftzcd decotte, cr illita, — uv
Bubulus flercus ex pa [cuis fümptum, ipie.
Lupinorum farina ex azeto adhibita.
triplex tam crudum,quam coctum illitum.
Plantago cum fale impofta.
Bulbielixi eumpolenta, C) fü
fi
3 me
TYMORVM PRAETER NATVRA M.
DIOSCORIDI s Faniereci farina,ex vino fubatta el impofita,
DR ve rumores difcutiendos. Sang ifórla, eds sfüccu i bra
Pac SEES "a impofiti. Vnguentum ex mortario, ej piffillo pluzmbeo e) vo.
: : Jaceo confectum.
Tenigracifarina cataplafrmatis addita.
Capparis radix , c comtu[a folia impofita.
-Ssueyrni radix illita.
Plumbum vfum, c) lotum.
oleum de antimonio moffrum adbilitum.
DIOSCORIDIS.
Amimoniacum inunétum. Ad tumores in vniuerfum.
Buphibabmifolia , c flores cera excepta,et impofita. — Suillus adeps.
AMandragore recentia folia cum polenta illita. Bra t[ica vtraque £oncifa cum polenta Toopofíta.
Galiopfis folia caulis fuccus, eb femen ad bibita. Cuturbita impofita.
"egilaps tempofita. Xantbij femen illitum.
Diphryces cum veftna terebinthina, aut cerato. Bulbi elixicum polenta, e adipe faillo iiti.
Pyrites làpts illitus. Lini femen cataplafgnatis inditum.
"Alabaftrites lapis crematus,refima, aut pice exceptus. Feniereci femen illitum.
Cizolia terra Mita, Capa decoéía , cj cum pa[fa vta ci ficu adhibita.
MATTHIOLI Narcilft radix illita.
Tuglandium oleum. es R^ Bryonie radix ex vino decotda Cimpoftta.
Carica pingues cum lili Iridise altbae radicibus Matidis folia a (plicata.
edecocéa. Smirni radix illita.
MATTHIOTLILI
Ad chzradas. i. fcrophulas.
AMuffelarum fimus melle exceptus,addita lupinorum
aut fanogracifarima c ilitus. Disco PS
Cruciate radix receus contu[a, et emplafri mado P ISOLA. evmplafri madoimpefite.
vepofita. ANteellaex aceto ipuntta.
Cyclamini radices contufa, e illit. Horminum ex aqua illitumz.
Cruciata minoris vadix impofita in puluerem trita. Buphthalmiflores cera fubacti.
Tragoriganum cum polenta impofitum.
Mentha cum polenta cataplafmatis addita.
ctnaracifolia cum cera cocía, ci illita.
Sero bularia contufa óé Mita. RUE MOC Se pofita.
Verbafaifolia ex aceto ioapoftta.
Cannabis fylueffris adix emplaftrisn bita.
Perfonata contufa, ci adhibita. (ti.. pums cce Minim
Genifle floresex Rbodomelle, aut forbilioua deuora- Polyonon cataplafenatis inditum.
- Fitisnigre radicis [uccusex vino ej melle bauffus, Jyridis radix ex acetoinuntta.
Eiufdemn radix Iuja cy ex amelle lita. - Heleineimpofita.
add 5e. EAS -"Quinquefoly radix decoifa emplaffri mado.
Verbenace fupinefoliaimpofita. — -
Pfyllium ex rofaceo , atetoo, Aut aqua illitum.
Epbemerifülia ex vino decocta jllita.
Taurinus [amouis cumpolenta illitus. m
Bubulusfimus ex pafeuis affamptus ex aceto illitus.
DIOSCORIDIS,
j ^ Admeliceridas.
p : * Qo Temeccumnoficto C Wotoillim,.
E EcS Q7 : eie : "Melilotus ex aqua inundta. xiu :
7 Unp A 0 Fuapajfaá utleis veptroata trita,ch rutasmpofíta. t
a. dO$60RIDIS . FE
. Lola farimacum fign columbimoin vino decotia, Cyrififolia cum pane inter initia impoffta.
Lini fémencum mitra dy BORA EMT INE. poc mi radix cum iod in
coctum. EM oco pa Chamaefsces rami triti impofíti.
Hydropiper alitur. oce e Pyenocomi femen cum polenta illitums.
: Cannabis fylueftris radix impofita. Tile uie
: ap M A DLEMIO E, Vinifex cruda per [e,veltum myrto illita.
-omygdelinum oleum, 0 AN. XXE DIOSCORIDIS ide
' Sefaminu oleum. : Adfteatomata, 2
Pixliquida. : Chryfant hemiflores cum cerato triti e impofiti. ——
T Bubulum Mierenex acetoimpofium. LARA
juge Re ee
Brajfica concifa cumpolenta impofita, — aS
rcr | Cucurbita emplaffri modo illita, — Es qupd
Mw ; Hydropiperimpofitum, d
Pieskimesriem dim E ERERR |
Vtraque'ortica adbibita. A COAALEXTTIHIOLILI e
Galiopfis fülia,caulis, faccus eh" [Emen impofita. Abfintbiumin tegula valcfaétum, e vino afperfam
MATTHIOLL adaligstum. |... cC (pafita.-
Humani flercorie ftllatitia aqua illita, nen Carifémmis farina ex melleut fpa dezotta, ch im--
i
TYMORVM PRAETER NATVRA M.
Faharum farina unacum antbemide,Cy betonicaex
defruto decacía (illita.
DIOSCORLIDIS.
Ad fugillata.
Cafeus recens illitus.
- Succida lana oleo,acetocue perf ufa.
Fabarum farina ex melle, c famogrece.
Lupinoram farina impofita.
Rapbanus ex anelte.
2 cinis ex mille,
Lillitum. -
ps opiper dempofitum.. 3j
Piarmica cum floribus aita. s
Bulli per fé aut ex oui vitelio.
Rhaponticum ex aceto.
coe ex melle.
Laferpitg liquor.
cábfmtbium ex selbe,
Aqua maris calida fotu. adbibita.
Hoyffopuim ex feruenti aqua.
Calamintha ex viuo. A tS
cmaraci á trata folia ex melle,
yum ex melle, [2 país
deum exmel, 0
T hapfie fnecus , ci Pm eum bd ere e equali
portione duabus tantum borisimpof, üta cr fubin-
de marina aqua fotu adhibita. —
Bryonia ex oleo detoéía genie i icd SE WT
Salex melle inuuci
AT TT HIO
ND UM
Seri id illita. E Y
XX quet
* wies lecdeeeaer
— Me
rgemonei,
Glycyrrbiza fic
Centauri minoris í
Achillea impofita.
Tees. Mim ja.
Polums mpl /
zi Siri
VYLNERVM.
Lonchitis folia impofita.
lthea in vino,aut sula aqua decotlayisnpofíta,
Sideritis folia impofita.
Chamepitys ex melle adhibita.
Polyeonum emplaffri modo adhibitum.
Polygonatum emplafiri smodo admotum.
Sympbytumpetreum inditum.
Symphytum alterum empla[firi modo impofitum.
Clymeni faccus impofitus.
Sideritis quelibet illita.
Lycopfés radix cataplafmatis indita.
Ocirni femen illitum.
* Graminis radix concifa c adhibita.
Conyza illita.
Quinquefolium adhibitum.
Coccum infeitorium tritum, d infferfam.
Verbenaca illita.
Erigeri folia, c flores cum thuris manna adhibita.
Verbafei folia ex aceto,
Spancie recentes fi ame pinguedine,ex a uayvel, oj 4.
Succida lana vino,ateto,oleove infufa.
Dracunculifoliaex vino decaifa, à;
lfatidis folia illita. s
Stratiotes millefolium impofitum. — —
Morochbtbus lapis infperfus.
IEGUAmIERTOLL-
Oleum flllatitium Parigna refi (ma aut eligne
Abiegna lacbryma.
d Slim. fne,
Pix arida. Hi
Cupre|f fola eermina , cni mires Tod. z
Voi folliculorum conclufis liquor ilitus.. c.
Papyrus oxycrato,vinove macerata.
Tile cortex commanfus c deinde illitus,
Cifli folia impofita.
Hypociflis. /
cta &
poe oleo teri
Cyani c.
ragopogoni i fuccus, dus
fü
p
CWVLNERY M. NVLNERVM.
'
Sanicula. Ep SERIA Cue Bifforte, vveltarmentille puluis vulzerib? inferis TE
Auricula vrfi. à aid ios Confolida minor, media impofita. 4
Pilofelia. ; Senicila quoquomodo adhibita.
Pyrola,de m prefntiff ampitinen valer "Auritula rft.
am babes lib 4. » déc coo. Pilofella.
Firgaaurea. 00. Iydequsrefanif mem potionem ulperari- — "
Potentilla. am babes ltb.g. capi. — NE
Eupatorij PX Wb. abe Potentilla quoquomodo mdalgat. —— 05 0000
Fragarie folia c radix se Gypfum infperfüm. AREE.
Sauguifàrla. dede A lafpis lapis nuda manu comprehenfue, 0
Pulnaonaria. SANE NES X
DIOSCORIDIS E.
Alchisnilla. ES DU SES : Adfanguinem ex cerebro erumpentemi.
, Ophris, : ues j Gallinateorum cerebrümex vint pots
Kobe cea jab cum vns Stibiumt tritum infferfum. ;
Le Luo etiam ira potionibus baufle, "MATTHÍÓOILL
Oleum jwidrr ,feu momordica. Vrticecommunis omen tritum cir fein
LOSCORILPIS — Nu uADofoE E T5
Ad fluxum fanguinis.
* Sylaeflris oleefali oram fuccus admotur. es kie ie ua -
«— Gallecremata Viera n purae igne imp T
Punicrumg ed ria Bee eR Tbymbrailita
porjee erii Be s ERAT
bcd ?pilula cum arbor
siet E
YVYLNERYM.
Bubulus recens fimus ex pafcuis fumptue, acfubinde
imfolys inolutus ci imferuenti cinere calefaétus
impofitus.
Pinorum C picearum folia trita, illita.
Falarum farina cataplafmnatisindita.
Lupinoram farina admota.
Stratiotes impofita.
AMillefolium ex aceto illitum.
La brufé e flares catapla/matis inditi.
"Aerugo illita,
IM OA TT .HIQ LL
Rofaceum wnguentum.
Capbura illita. "
Lieuffrisum oleum.
UMalue t folia cum falianis frondibus trita e illita.
Opbioglo/fum. recens fiscum ex galiinaceo adipe
M:itum.
Cyocloff vin recentiafolia circumligata &
tidie bis repetita.
E DYo: co EnplA
Adinfixa vulncribus extrahenda,
Cochlee terrefires cum fuo aperimenta infa , c ap-
pofte.-—.
Silurifalfi caro admota. "
um caput inpofitum.
piso oci ea
Horminum ex aqua illitum..
"Anagallis adbibita.
Narcilft radix cum loli farinaimpoftta. —
yer de rotunda Fi 74. cp
Didlamnum admotum. zum
"Gladioli radix faperior ex vino , dtbreilia '
Xyridis radix admota. d
Tragi folia, femen, c liquor ilta.
Pycnocormi fe men cum polenta ruptum. iod
cente (Dina radix admota, THEN
Harundinis radixadmota. MAMES
Sheet: Qu S m xvi
ATTHIOL qu
Celomiphragnitiradis cum bulicappafta,
Peclinis veneris radix,cii ;malua c hdi
vrifolochiatrotunda Mua P5
Eyrajr
reis
exanelle. iy
en, C 'fülia ivvino dent e opi
"es ee Sex Ium , q.
Plembemehran,
E Diclamni albi 2* z iin ds i
VVLNERVM.
cIuripienentum
Pumex
Corallium sirita coc.
«hy lapidis flos ficcatus)
Pyrites lapis cum refrna. impofitus.
MATTHIOLL
Alumen combuflum.
Chalantbum.
"Mercurius pracipitatus.
Mercurius fablimatus.
Ellebori niarifarina.
DIOSCORIDIS.
. Ad vulneracicatriceobducenda, :
Cadmia elota infperfa vel illita.
PÍ b lotum i pofitum.
"Argenti Loyrua
ATTHIOLL
Alumen iso.
Coralum. s ars
Pompbolyx. e.
Sandix SLE onm
"Aerugo exuffa. TAN
Charta combuffa. eem oti ::
Linteorum combu[lorum diis... ue Ex
Cucurbita ficca c combufla. m 73
Vini fex combufla-via cum ficcis plantaginis vadiet.
MATTHIOTLI.
Ad vulnerainterna.
Phu in potionibus svulnerarijs additum,
Diclamni albi radices 1n potionibus addita.
Flos folis potus.
Trinitas c eitsdecotium pe
Lunaria minor. potionibus addita.
Bellidis A omnia.
Equifetum -
Selidago amnis PE S
Sanicula. AES:
Pyrola pin'vino deca dy pota.
- Akhimilla IEEE
Pioféla .). ed i INE
Virgaaurea — Ac
Biflorte —.
Tormentille
A
oen
Ad Ad depafiacivlerraq Gre oc GROS
,, torfex cam cbalcantho mritus illitus. E
VLICERVM.
2Myrti folia tritaum omphacinaoleoyant eXigH0 0
facea ex vino impofita.
v4myedale amara ex vino inuncia.
Smaridis pifcis crematum caputstritum e ilitum.
Garum pifcium admotum.
Tefludinis felinuncium.
Loliacea farina cum fate vaphano illita.
Linifemen ex vino decoctum.
Eruifarina admota.
Raphanus tritus inunéius,
Betefolia impofita.
Plantago quoquomado indita.
Dracunctli maioris radix concifa ,ex melle, bryonia
addita.
"Afpbodeli radix ef» -foliaex vina.
"nagallis trita adhibita.
idee decocta tfolía ex vino.
Chelidonij maioris radix ex vine.
Jfatidis folia fuperpofrta.
"iriflolocbia rotunda ad ibita.
Chanz«leonis mgrivadix cataplafenatis addita.
Pulegium vireus appofitum.
cMarum admotum.
Panacis afclepis flores € femen illitum.
« -Pajlinace erratita folia contu[a, ex pelle;
"Coria pane polentave illitum.
Marrubj) folia ex melle.
' Tithymali characia lac illitum.
Omphacium ex aceto inunctum.
Cicuta faccus Mtas.
Sedum maius impofitum.
Sphondylium cum ruta admotum.
Polyeonum fuperpofitum.
Pia ex aceto.
n bortulami folia "d eene
"Acetum fotu adbibitum.
"Acida muria Lfütnipppofíta..
Petafitesadmota. —
"Aeris [quama infperfa. E
"derugo illita. D et
Saltoflum cum polenta adbiium.
Salisflos infberfus. — Eoo o e
Chalcitistllita. : EA Xi
Diphryees inun£tum. —— ILE CERE RSNES
"Aftus lapis tritusex aceto. - 0
lumen cum Kr cremata giten
(o0 MATTHIOLL :
VLCERVM.
e melle.
Btordium tritum ex melle.
"Anchufa radix oleo incocfa ex cerd.
Verbenacatrita ex smelle,
t dec radix illita.
balictri radix inunita,
Perfonata foliaimpofíta.
Ompbacium ex aceto.
Sponcia recentes fire" vacua impofita;
4st] lapidis flos ew JMlitus.
MATT HIOLL
Terebinilina.
Carioforum lignorum vermes, -
Crefpini baccarum fuccus.
Burfapafforis trita.
Hoypociffis.
Ladanum emplaffri modoimpofitum,
Synefrisoliue oleum.
"qua in marcefcentibus quercum cauitatibun ve-
perta.
Oleum à tritico.
Bra[fica impf ita.
Chelidonij maioris puluis.
"Ariftolocbia rotunda.
"AMoezum fanautue dracamis , c myrrbá.
Veronica mas.
Flos folis.
vAbrotonum vfum.
"Aparina ficca farina. E m
Viri ecuridace farina.
Confolis medicina fateri
amc.
"uricula vfi.
Pilyfla.
Pyrola.
iind fct admifla eruaine.
Potentilla.
Eupatorij vulearisflores illiti..
Fragariefolia.
Saneufórba, ——. un
Filicis farina infperfa. xa B
Ls ehalani br i. .-
noffrum de antimonia,
Mercurius | praeipitatus. :
Mercurius fablimatus, 0 ;
DIOSC ORIDIS. »
alcfica dolo
fita.
adixcum bryopiaes melt,
COS TCPTTSIS TVCCNNONS. LSUUSPNRID SC
VvLCERVM.' VLCERVYM.
Lupini cum fuo decocto admoti.— 7 20 DIOSCORIDIS
Burfa paffaris. des ae i Ad fordida vlcera.
chriraditisfuttus, 00 s v. Olafilnefirisfolia tufa ex melle.
Carduus benedictus tam potus, quàm. admotus, Iris Ilbyricaex selle.
"nauent ortario,c piftillo umbeo, d rofa. | Colymlades trita c impofita.
fecu den i eS e fe Reftna terebintbina illita.
€C0 DAYATHIA. 7 Y & cdm jx
hus: toc e etum. i dis - Pix liquidacum melle indita.
Chryfücolla attitia infferfa. uta ... Erinacei marini operimentum exullum impofitum,
Oleum dé chaltanthbo. ou (0 Purpura cremata cinis illitus.
Oleum de antimzonio. « Coucbule Indice cinis infferfaz,
ueniam vu 0 v Orbbifarina admota.
DIOSCORIDIS |: Brajfica cum fenogreco Cr aceto illita, ——
Adínus &íftulas, consc. Mphadelifolia ci radices impofita. ,
Iridis Ilyrice radicum decotdum infafum. (05 Cappariscoriex ficcatus, eu E. ;
-. Suillus adeps infu[sas. Roses oes T uMnemanes radix illita,
cMelinfufum.
E: Hedere decocta folia ex vj vin.
Plaiegri fA QR d ;
EE : Chelidoniumm maius cum axungia admotum.
Dracunculi malorisr. dri fuccus e e mele. "Ariffolocbia rotunda impofita.
c Irifllochia rotunda eum iride ex tr 220 Libamotidis radices jecate AI el MP QE :
Sphondyli ramenta circumligata is aum bsp "^ Ballete ex melle. Ont
"Suiaquefolium cum faleex suelle. - (dunt: | Marrubij filiaexa
Stratictes millefolium iufufum. x Verbenace fupine 227
ET TR inditus Narci[firadix cum erui fa "
Cofeg SE 1 .. Bnyonie radix fruélusg, t ,
/ né 5 pre E c/erugo ex melle cocta, ]
ge és :
iT Aes umin MM, 3.
DEBRIS acidic valli m- - E yia dem gm.
Geistiana quoquoymdo adhibita, . :
MATTHIOLL-
Aqua fHllatitia Laricea Jii.
Teutedaniradix trita jefe
. Cadmiaindita. ..
ee
AMelillitum. : e
[7 "ue iriti po d
e ^ Vojpbolys sdimta,
Muria indita. i
Alumen quoquomodo pL
g ctm exiccatus , C illitus. 3 PRO)
V/LCERV M. VLCERVM; ^
vAcantbi radix illia. - E5107 DIOSCORIDI $.
Rute fylucftris femenseh folia adimata. s Ad vlcera cicatrice p.
Glutinum calida aqua maceraium Mone ni: SOMBMH ciietinieein ai ipe o EO
o MMitulorum * litus. asd
prohibet. ta gpretine ees STE xe
Typha flos «vetere fuilla adipe doiscu , ) Mes d eid sed
Hemeraocallis radix illita. "a € , den
t ASERY Eupatorij yr pe. Cip
Altbes folia ex exiguo oleb admota. —— zili di ficus CES
Hypericifenien, ci foliaimpofita. —-— 00 - eiefemineradix fia I^ cent send ds
Meo P: .« Cadmia admota.
"Aofcyri femen cifolia adhibita. P |
2 Androfemi foliaimpoftta. SYSSEED NM NUE
Anchafa radix im oleo decoflaexteri, Wes ptis eux án fperfa.
Helxine admota. 0o uen s edle mm
Papaueris corniculatifolia exoleo. 3 PM Mn mé *
Verbafci fylueflrisfolta. kwbiieee addi. m" ei » e Mag
Stimmiex recenti adipe een RIS: : oo s
VibRORK «DM: E EM CHER à
Salex oled ^ - opafelepeliba. PU gh
Pumex a
Cimolia terra ilis] - - vj vin Res
Phrygius lapis cerato: E: and eremata :
"Atramentum fcriptorium exaqua. c0
Cinnabaris C? fanenis draconis illitus.
Galj flos inuncius.
Lily radix cremata és
- -— folia ex^ 7
: - MATT, B bi i
d & Ligaffrifoliorum decaiium. UII tao
Qui album per fé, vtemcitimprom alt
of
LVXATIONVM, ET
Perfouata radix trita illita, dolores articulorum à
contorfionibus fedat.
Acacia decoctum fotu adbibitum.
yiticis emen cum folijs cataplafsatis a additum.
Stercus caprillum cum cera, c rofaceo inuntium.
Afjaragi radix ex aceto, uel vino adhibita.
Cyclamini decaéium fomenti modo.
Bulbicataplafnatis more adhibiti.
cani bi radices impofita, — pn
Sampfücbi falia.cum cerawocta impofita. ——
Anchufa folia cum melle , c? ferina adhibita.
24 ME cy diit Mt igo.
Narciffi radix. cum mele trita.
Vitunigra fülia cum vino ámpofrta.. i
Filicula impofita, Ape S eise vigi
Heliotropsj folia Linita..
Sarmeutorum vitis C vigaceórum einisex, Acto 73 :
Saltum farina c mele, —— (nitus.
MirTHIOTÉbeeo
Fenogreci ifürina cup Ipdromelitedecotin, addis
axungia. —— sd:
Dee Hed exfalemodiey itt dcn
m potus, tum illitus. -
[2 fanguine Wrasonis oui
pcs. lana d *
Verbafci decoctum potum.
Fuligopictoria cara rfe
Vim: folioru
- Halimi 7 opm Ir Batu bd. :
em DIERUM quart redis ulla C elixa cu. i
FRACTVRARVYM.
AMumija cum caffe folutiuepulpa,lemnia Jprreg vide
C rubia radice fumpta.
Gammarortum lapilli cum tilie carbonibus yfampti.
Plantaginis (folia non folum illita, fed c deuorata.
des maioris puluis, eo im blantacinis aut Jpo»r -
2yrt.
On tasa Aqua , cum faccbaro pota.
Rba barbarum cue mumia,q eritbrodagi radice
bauftum.
"Ariffolocbia Fotunda.
Vincetoxici radices,ex vina af opi: AIOYÉs de-
cocfo pota.
Lunaria sinor ebibita.
Bj Voie vel tormentilla tfüceus, Aut puluis ex fgm-
ph 71 maioris LZ potus.
Confolida minor,ci media in Vig vulperarijs :
addita.
Sanicula.
» c0 Ad ruptos, -
Acorum decalium potum.
Cardamomurm ex aqua potum.
Calo odoratidecoitum cum graminis, Aut apij jf
HHHOpOHMM 0 0
$t Hc len radices i eelcgpuate um mele deu, e
net
Iuniperi bacca bibite. E
Cedrides deuorata.
s» OXENENORYM...
Betonice folia dracbime pondere indulci aqua bita
Symphytum petraum cum aceto milf) Phe, P
Symphytiradixpota. .....
Xyridis radix ex mulfo pota... is M
Helichryfi comain-oimopota. — — 3E
Verbafei decoctum. potum. m
Bryeniactm melle tn eclegmate div
Schiffus lapis potus.
MATGTHLOLL 4
Ophioglo[fum ex equifG tiaqua potum. ims
Rhabarbarum,cum mumia c rubia radice a.
Vincetoxici radices ex vino aut matris s d de-
cocíó baufle.
Lunaria minor ebibita. —.— S
Bifforta e tormentille pray e "in
maioris aquapotus.
| Sanicula ) i
"Auricula rft
Pilyfella
Virgaaurea
Potentilla
Alchimilla
ophris
Squomodolibet fumpta. a
e piis
yuo módo illita.
"YENENORYM.
h IE IOSCORIDIS.:
omníum vy aenorum moríam,
5. femp.
y, :
v É N ENORV x
cumin potus. EC
AMelex calido rofateo bibitum. I
Triticeafarima,ex ateto cj vino impofita. oov ;
Porrifüceus exsnelefümptus: quncra coma va illita, e
Porrum fylueftre efitatum. CAP DANN MS
Piper quoquomodo fümptum. NEUSS
Eryngium ex vino bauftum.
Teucrium ex acetoinuntlum.
"Argemoueex vino epota. SAM
y nae trium obolorum pondere ex ine buff 2^
aponticum potui datum. AUN
Chamedrysex vino bibita. — — H3
Gowianaradosdrachmepander mper dn. 4
laexvino pota. — Lo
"Ariftolochia longa drathme pondere pidan |
etiam plage admota. c
Origani decoctum bauflum. :
Leutas ex imo fümptayvel enteplfinati dlta md
Pulegium ex "vinopotui datum. ' "
Dichamni fecus ex ipo potus. DNO
Baccharisradix ex vino bibita; is
Panacis icut. eum ani nicbin fron
radix,tum femen bauflum.
c errat. inhienideus fenes
| YENENORY M. : YENENORVM.
dIyopevatórie radix. Fraxini folia , veleorum fuccus bauffgs.
Viucetoxicuz. Xaürifolia admota. :
Cardüus benedictus tam intro fumplus ,quàmiéto — « Abrotonum illitum.
loco adhibitus. Galbanum [pleni lotoBaper itjumloium adbibitimi;
Securidaca vtriufque [emen potum. : Orig vireniinditum. ;
Hypericum cumintus jumplue,ium exterius des. Pulli callinarüm difterpti;c» confeflim admoti.
smor[à loco illitum. i .. 4Inthemis detrita cum bordeacea farina , eb mullo
Biftrta. T Minis aceto cataplafpnatis mudo adynota: féedidocus apto á
Tormentilla. S Ad ex m : aceto mul/o calido foueatur.
Angelis 000 . Rubi folia ex vinoilita. v
Misnul GoóurEpPDM; Porri fuccus ex meri hemina hauflus,
Velestic b T vnd. "Apiaffri fuccus ex vino potus. :
eQuinta effentia noffra,in prefatione lib &. defcripta Leporis cozqulum potui datum. —
femiuncia p. Cc OMM MUR Ompotarichi pifcis falite carnes in eibu fümpte bans
Galli vel galline padex deplumatus , c uluerifa- — flo deinde copiofüve vimo:quin etiam adymote;
penpofitus repetitis tot gallis quoufa. fat fimt adre- — Cerui genitale tritum , cj ex vino fa. "
uocAHdum "Venenum. 00 0 0 o o - Vrina ipfiufmnet demorfi bibita.
P Nirsttedo d D ER. Furfures triticei im decocfo ruteelixi, adpzoti;
Mithridatis antidotum... Erüifarina ex vino macerata illita.
Calx viva oleo e melle fabattaych illita. Raphanusinunttus. — à;
Ellebori nigri radix vulperiinfixa. Bra|fca fecus cum nitro cy iridepotus,
E cen Sod aces ue Chondrilla manducata,
dium ex vino fümptum, d illitum, —
Scilla decocta eiiis 4. ü
"Anagallidis fatus ex vino fumptus, e
Ferula medullain vini potione bau[las
parine füccus ex vino potui datus.
ul sadi fm nin dir i"
vibuli terreftris fuccus drachmna.pa
- phgejadn. ——
VENENORV M.
Melanthj drachma quatuor pota.
Cancriflnuiatiles cum lacte triti poti,acconlneri
quoque illii.
Rana cocie c in cibum Adis epoto deinde earum
iure.
Tefludiisis anguis cilpncosoy fyluefiri cumin
potus...
Anchufayadix inpetionibus addita.
Hematites lapis bauffus.
Heliotropium cum vino ebibitum.
Raphani in cibo accepti, D deinde in vomitione reie-
exhibita flatim Andromachi theriaca.
Trifolij bituminofi decoctum fotu adhibitum.
Porrumcumpane , fale illitum.
Allium eum aceto , aut fuo (A Us,atut iss cinere
cumpane itum.
Haflule regia radices tufe, e ES
Sycomorifolia cumpaneimpofita.
Lauri tenella folia cocta ed oleo fabacta, eb illita:
Vipera tota contufa , C vulseri adalligata.
Echgj dentis e berba ipfaimpofita.
IOSCORLDIS.
Ad 3ERE. & afpidum morfüm.
Cancri fluniatiles crudi triiqué c enm afiniuo lacte
otti dati,
Equfiesetieta ficuluspotus.
Cafloriuml bibi tum.
AMuflele alite dr incumbra exficcat puluis , dyach-
marum duarum poudere ex viro ?jumptur.
Ranecum faleim oleo decoéle, come[a.
Gobius pifcis deuoratus.
Cimices lectularz feptem quoquomodo buf
"prinum iecur ,ey recens, et [cci ex "vino ?fumptum.
Gallinaceorum carnes difetto i ita vt Hepebunt appo-
ite, crebros, mutata,
Butyrumilitum. |^ —— :
Caprarum montanarum sci in vino, velateto todo.
coctus illitus.
Melexcalido ofacea bbitum.
"Afphadeli radix trium drachmarii pon
)
e fümpta.
x uinc. fake src pap een
ita.
VENENORVM.
Faniculumex vinofümptum.
Sagapenum ex vino potui datum.
"übagotis radices cum «vino bibite.
Scordium [iecatum ex vino fumptum.
Conyza illita.
Clematis in aceto bibita.
Echbij radix ex vino pota.Prapota-veró demorderi
probibetid quod preflant femen, c folia.
Ocima[lri femen potum.
Eupatorj femen, eb fülia in vino fampta.
Helichryfr comaex vino bibita.
Verbenace v fupina radix, foliaex viuo Lauftatum
- etiamadmota.
"Mandragora radix ex melle,aut oleo illita.
Nerj radix ex vino fümpta.
' Acetum calidum fütu adhibitum, vbi illatum vene.
numfrigidum fit:fiigidum verb vbicalidum.
vIdianti decottum bibitum. ;
"qua maris fotu adhibita.
Sal cum erigano melle, e byffs po inunciuus.
Sarmentitius cinis ex aceto illitus.
Samia terra ex aqua pota.
ophies lapis M amuleto ceffatus.
A-T T ÉIOLL
cMyrice fini) potus.
Oleum noflrum defeorpionibus.cordi & arterijs il-
litug.
Gallinaceorum deplumatus padex plage appofrtus.—
Sordesex angulis oculorum«ceruorum exempta, bau,
fla illita.
Cicerum farina cum byperico decocta Qj impofita
"Malus folia cum poris dj cepisillita.
Bete nigra faccus cum potus tum illitus.
"Serpentina radixsex vipo fampta.
"Scorzonere foliorum, Lini faccus bafi:
Porrifoliamelle fubacta ch illita.
Sinapis farina ex aceto impofi ta.
Caryophyllori fyluefi ri radices ex meraco fam "e
Centaurij magni radicis füceus uncia. pondere tat
Jffusac etiam vulneri illitus. —
Hyffopum cum fale , e ie melle
—
D UT potus. 0
Ein, Sn till ét ex aceto baufi.
jene m porum,quám admit. !
, ME exterius illi-
Bi Miren
"Stabi
e d
Centaurium:
cs itum.
YENENORYM.
Rumex contrita Cj cataplaffiiatis modo adbibita.
Jheriaza tum pota, turn illita.
Quinta ejfentta moffra,im prefattone fexti libri de-
Jferipta, pota.
BN OACTROESGRDEDO LE
Ad Dipfadis moríüm.
"Antidota omnia que vipereis morfibusfuecurrunt.
Oleum potum,c gem redditum.
Emiplsfira E p ES tmp.
Ad Hzrhotrhoi morfum.
Allium bibitups, c illitum.
"Meus copiofius bauflums
* Vitium viniferarum folia decocta , ei ex -— ?faba-
da impofita.
MATTHIOLIL
y copiose deuoratum ) anteaquàm cruzta frt
Vind diluti liberaliuspoti (» vrinac- deinde vo.
Theriaca deuorata mitione reddita.
Pifies aee Ee oleoperfufi in Yu fmpá
SCORIDI
Y Ceraftz aAA
Sefamum cum rificeo inucium.
Raphani femen ex vino libitum.
Salcum cedria,aut pice,aut melle illitum.
MATTHIOLL
Aiit ene (ins vipereis morfibus conueniunt.
MATTHIOILIL
,Ad "Tarantule morfam.
^
Kuia y gef don
Murta acida fotu det
Ariflolnchia ex vino pota.
Serpyllum potui datum ex «ino, |
Calaminth ED. Phía v
y BSRWEPAL.
HIO DEXSo
Cines adn faitn Grvuberislitue :
-
, SR tai
Sdlaimpfi ches
iners
c
Mme ree se » :
I
"Ad Natricis morfant.
YENENORYM.
ridice C bordei farina ex melleillitu:.
CAriflolocbie bine dracbme in potione 'pofCe pote.
Marrsbij faccus ex vino bauffus.
Fauus recens ex aceto fumptus.
MA TTHIOLL
Cupre[fi pilule drachma pondere, vnà cum baccaris
myrti tantundem, ex rbodomelle, aut vino mnl/o
pota.
Calx vina ex oleo illita.
Oleum noffrum de feorpianibus,cordiarterjset vul.
neri Hlitupm.
DIOSGORIDIS.
Ad Cenchri moríum.
Lactuce femen cum linifemine illitum.
Satureia cum [lueffri ruta c ferpyllo.ci- Afp bodeli
radiceex vino fumpta.
Gentiana potui data.
Cardamormum deuoratum.
DIOSCORIDI S.
Ad muris aranei moríum.
Mus araneus ipfe difzerptus cb irupofitus.
Allium cumficulneis folijs cumino litum,
Abfinthium ex vina bibitum.
Chryfógoni radix emeifecrextttoimpif ta.
Galbanum in fplenio admotum.
Hordeacea farna ex aceto mul/à illia.
Punice dulcis acini decocli, e inundli.
Porrum contritum impofitum.
Abrotani decoctum ex vinobauffum.
Serpyllum ex vino potum.
Eruca ex vino fumpta. — : e
"Cuprejft recentes pilule ex acet, 27
Cyclaminus ex aceto sul Gfumptus.
Pyretbrum ex vinopotum.
Chamaleonis radix bibita.
MATTHIOL E:
Eruca femen tritum, Cimpofitum.
Cuminum cum allio n m "puni emi
bitum. zx
Mus ipfe avaneus heran c
Rai) Gettitna. EOM
Panacis -
Tis cor teX, Lam. potus,
ca recta facets potu
Forncdunth. ua
-—
PR:
Op tuf ue iéfui admota.
A SNUA
us dimpofitus. 2 s E
nta, C aceto impofitum. jose
» G ateto impofí i nis
VENENORY.M. UYENENORYM,
Marrubium cum lauri i folijs , e$ ecbio patum. Cape cumruta, yfale e melle mixta.
-Panacisradix cum faluia deuorata..—.. i Allium cum vimopotum , ecateplforctieindity,
Fici lactis eutte quina, ci trib. ferpylli granisput. Panaces heveuleumpicimiflum ei tataplafmmatis.
Saluie decocfura potum pluribus diebus. additum.
Scordium ex fuo ipfis decocto potum. Faniculivadicesconcifa, e ex meli impofite,
hioc osea taion ERCIGE ie ct fue Lafer impofitum. 00s
Mithridatis antidotum. E posnerii- /fenatis WiGOR b ig 2
Quinta effentia noffra cum anti rmfrapirat "Meliffüphy WFtuDE HU iss eetaplafrcti n:
Minn folia. 353 : 2 dndüzm.
vs Ah bfleminidadis ihi Y nd
pr flores Allium fylueftre ireleferpiumdrilium.
Salamentum inditum... 1 Sent
S SN eae
Succus cyrenaicus, *
à M HM E MUN
Canerorum fIuiatilium ainicquadracinta dicha
- Chamepitys HE et ^ ; eum gentiana, dy tburepotus. sd itae pau)
pedes » spit : ; iss eus atras, :
Paflinaca agreftis men. ;
Terelinthi fruttus Merci lesione d
Aa
Nt
t x wie
bauffa.
dns fec
VENENORVM.
Bitumen iudaicum frequenter ex aqua potum.
fLeporis .
Coagulum« V ipis Ppotum.
L Capreoli
Catuli coagulum fe. femel potum.
Ciceris nigri decoclum copiofe bauffum.
Mithridatis Autidotum.
Theriata Andromachi.
DIOSCORID I S.
Ad canis non rabidi morfüm.
vApiyadale amare ex melle excepta.
Mitulorum caro tempoftta.
Gobius pifes immpofttus.
Orobifariza vino macerata indita.
Plantago catapla[mmatis ysodo adhibita.
Cucumeris folia impofita.
Bulbi cum saclle, e trito pipere cataplofrnatis Are
impofíti.
Mentbaimpofita. L9
Vriica vtraque cum fale adhibita. :
Cymglo(fi radix, Ci" fodía cit fuiito adipe veteri impo-
Sambuci,ci ebuli folia illita. (fita.
Semen Kiss CI eX Aceto p
MA TOTOHALO LL
ati radix tritaet ex meraco vulperi illita,
vubij ; lí veteri axicia. inita c impofita.
Canis qui mororderitpili emet vulgeri dd
gati.
1
DIOSCORIDIS
"Ad phalangiorum morum. " M »
Myrice fructus poti, Adel
Myrtus e nerd bauffa; ois
4Mori foliorum füecus cyathi dejani) ois.
Lixiuiu ficulgei cineri potis; adiecfo jab eFUImo.
Frider iani onam ce a
Mullu:pifcisdlilfééhus eo impo vfus. Vitstebinn
Malue decoctum impoff? m»
cMyrrbis ex vino pota. MESES
"daMparagi radicum decoctum
Latiuca fy Pii bibita. -
Coris fe fup in vino. j
tia impoffta. :
Hyacimli vadixpota.
Semperuiuum maius ii
"qua maris fotu adbib.
Punicefiluefiris radix , q 4m
* arifllochia cum bordi farina &
: Ea admotum, at
: Pu tine laéleus faccus plage infillatus.. :
Mew popstnis
VENENORVM
Cupre[fi viridium pilularum admi, iff vino decocta.
Charepytios decoitum bibitum.
Trifoly femen prepossnpon
MAT T-HIO.I
"triplicis fuccus potus,
Cyani vtriu[a, folia fTue femen ex viuo hf.
Porrifolia melle fabacta. ci illita.
Hyeracium ex commiflo vino,ci aceta tinum
Trifoly bituminoff decottumfatum.
"Acetum calidum cum fponegs ulueri adhibitum.
Sanguinaria trita eb illita.
Porrum cum furfuribus, cy atétoincotium yet illiti]....
Hordeatea farina ex Viso e? melle cocfa e eopof fta.
Lauri folia cum ruta adbibita.
Caprillum flercus cum vino oopofftum.
"maracus cup fyueflrirutaci cypero ex aceto.
Theriaca Andromachi.. ..
Mithridatis antidotum. t $ :
MATTAHIOLIL
Ad acontiz morum.
c ntidota HAE viipereis mor Lr refiffunt.
Oleum uoffrum de, bc odi Artes
79s illitum. !
Potioex aqua vite,ci amtidoto valo patata
Bi. 6. prefationem. ud
DIOSCORI LIIS
Ad ficllionis morfum.
Sefamum: eum vofa MCEDS 0 Rm i
MAT T.HI LO E A
Mithridatis. antidotum. : Tdi
AScorptones coutriti. LITE AR
Oleum moffrum de fü Gorpienidus E.
DIQSUQORIDIS:-v
Ad crocod uorum morfüm,
Sal impoftum.
MA.T T H Ü OL L.
Crotodili corij cinis ex aceto litus. —
Ns
v Hafluleregia radices elixe illita. — ,
Meer mra :
DFrOSCOTIDIE E oam
Ad quadrupedüm morfüm, :
dprinum qpar tum etens turn ficcim. libi.
^ MAT.THIOLL
ue Goli commanducati e vulneri ddaligati: :
Fabarum cyeruifarina meli fubatta, cilia,
y
fic. ons e
'erndistritij, eHma
N£NENORYM,
Vrina bumana pota.
Farina triticea ex aceto,C vino impofita.
Lychuidis fémen cum vino potum.
Oxylapat bi. oxalidis femen vino,aut aqua potum.
Sonchi faccus comeflus, € cataplafinatis more im-
pofitus. :
Intybus morecataplafematis adbibitus.
Phalangium berba pota.
Lacfuca fylueffris bibita,
Ocimum cum polenta impofitum.
A fphadeli fémen & flaresim vino pati.
CAbrotonum in vino potum.
Sampfacbum ex aceto ej fale impofitum.
Hieracium maius, Qd soinus tataplafmnatis more 4p-
pofitum.
Laferolea dilutum impafitum.
Colus rufHica cum viuo piperea, bibita,et manibus
&eftata dolorem puncture ommino fugat.
cMeliffopbyliifolia adhibita.
Polemang radix alligata.
Rubi flos, mora. :
Verbafei aureum flori» ferentis folia impofita.
Chamefyces faccus tlitus.
Scorpieides iita. SECOS
Heltotropiumpotum cum vino,ch ilitum.
"Aqua maris fotu impofita.
Sulphur ignem nan expertum,cum refina terebinthi.
naexceptum admotum.
Calamintha trita Mlitayveltum 'pofca fota.
Galbanum (Menij more ductum dopofitum.
4Hordei farima cum vinoparata.
Ruta decoctum fotu adlnbitum..
Trifolium tritum inieitum.
Cupre/Tus cum 'vino ei ruta.
Pencedanifüccus hauffus,
P ulecij Tdeeottümpotum.
Gestiane ? ——. : :
cdriffolicbieprafertim cortex dracbmarum duarsi
pondere. 7 s :
Salcum lini femine,
Sapphirus lapis illitus, :
"MATTHIOLL
€Mumia ex mero hauffa , quin et illita , cum vecenti
Citi) femen potum c appofitum. (butyro.
Pontica nuces in cibus fumpta , tum quoque in cingu-
Bh
[^
Succirum fuffiturr.
VENENORV M.
Terreni vermes triti, eb impofíti.
Cancer finuiatilis tritus, cj potus ex vino.
Verbeuaca recla tum potastum illita.
Cuminum cum melanthy , e viticis femine drach-
ma poudere potum ex vina.
DIOSCORIDIS.
Ád vefparum, & apum ictus.
Laurifolia trita , e illita.
Malua coucifa ex oleo impofita.
Sifymbry foliaimpofíta.
Altbaa decoctum expofea libitum.
Salcum feuo vitulino adhibitum.
; MATTHIOLL
"Afparagustritus, c cum melle illitus,
Bubulum flercus cum pofca illitum.
Sefamum cur pofta.
Mufa contrita , c illita.
Thymbra ]
AMeliffophyllum 7 illita.
Sifymbrium
Momordice oleuminuntium. '
Ferrum in quo flrombi conchbylij imago exculptafue-
| mriticlo loco faperpofíto.
DIOSCORIDIS,
Adfuganda animalia tenenofa, xi
Innipéri accenfe fimus.
Cedrides peruncto corpore adipeyvel medulla ceruima
except e. á
Viticisfolia fuffita,velfubffrata.
Canérifluuiatiles crudi cum ocisno triti werpionib.
ademoti.
Ceruinum cornu crudum incenfum fufftumá,.
Cerui dy Elephantis adeps inunctus,
Ceruina medulla.
Naflurtium fuffumigatnm.
Abrotanum firatum Juffitud incenfum. -
Origami folia ffratis fübata.
Diétamnumolfaétum,mnia qua icTa aut morfücue,
. menum relinquunt, enecat. :
Calaminthe fufhtus.
Peueedani fuffitus.
Lyfimacbia inzenfafugat ferpentes e mu. - ue
Nigelle fuffitus.
Polium utrumá, incenfum/dIratumá...
Conyte fuffitus. *
Gagates lapis fufittus. :
Veteramentorum fuffitus.—
Bitvmen füffitu
Eom Co Mfr
Elpholofum Owcewec FEMNMANNM LC o.
- Blitumex vinofümptum.. uiu Ceruipa vneuls faffia. m d
"triplicis faccus potus. ipfa berbaillta. 7 pias qUiqu e$ mue
- Cyari vtrin[rp folia [iue femen ex vina decocta, ej» "is cw AREA T coeeEerr
Porrifülia mele fübacta,ei illita. (pota. — Phuantidotiinferium. :
idi fermeecce aucuns ER. Cinnamomum potum. E Pena d
"Af phadeliradix decocta C plage admota. Pix liquida cyatbin fura in ecleemare ex melle —
Gentianabaufta. waccelci c MEE ]
"ehates lapis eeflatus, vs carnem tangat, UAI: Cedrides antidstis impofita. i :
Cocblea bortulana contufa, ci illita. GE ar : ANbesiuglandes cumuta eh fcis pyofumpte
1 wings 7 T
[i
Cp] dicoitum, etum.
. Terra ert prehe s * |
ANapi femen baufhumn.
: Pies s
: Vintetoxizupp
VENENORYM.
Quinquefolij radicis fuccus bibitus.
Czagulum Ieporinum potum.
Epipactis bauffa.
Cafloreum bibitum.
Calamintba prepota.
Muffele alita, C in vmbraexictata puluis ci cit ino.
CMuffele ventriculus coriadrofarétus, ci inuetera-
Canicule lac primipartus potum. (eus.
£ ryngium cum vino potum.
Butyrum deficiente oleo bauflum..
Anfé Gris
Sanguis gra ( nidi.
Hedi
Vrinaipfiufmet infirmi pota.
Semenraparum bauflum.
Rute femen acetabuliponderecum vino potum.
AN api fémen potum.
cMalua decoéfum cum fiiis radiibui frequenter po-
tum, crebroque veieiTum.
Braffice femen antidotis impoftum.
RE
Laferpitium !
"dAgartcum dracb. ponderecum diluto vino fümptii.
C Dod EM "vino,
R—- Ae: zo f'fpenfa.
Carita PRORA RUE
Fer eum [zyirmdue jue és caricis s fompra.
Marrabij falia bibita, — : :
Betonica folia drachma pondere in vino Bla.
Tribuli terreffris faccus s bauf!us cum Vino.
Polemonis radix in vinobibita, —
Smilais afpera acini prius. ofPue, am "o
ctum tepidum bibitum, e es A
|» (MATT HI id k Lo
Tridis radix pota. Ed ee Le (uy
Imperatoria p: ss
jx cce
Ca/foris vrina. —
Ceruini cordis os.
Cyani vtriufa, folia, [7
"ion radix , aut eus e f
Scordium
Ls
YENENORVM;
Bifforte c» Tormentille decottum en.
Confolide regalis flores. |
vZ4netlica.
Quinta effentia noflra baufla.
Lapis bezabar o(fo granorum pondere famptue.
"Melitea terrapota.
cántidotum noflrum magnum , in praefatione lib;
Jexti deferiptum.
Potio ex antidoto offro, cv aqua eina, eodem in locó
defcripta.
MATTHIOLL
Ad vencficia,
Herba paridis fémem draibmapondere quotidie pao-
£um ad victfr mum diem vfque.
Argentum viuum pro amuleto füfbenfum.
Lapis actites geffatus.
Vpupa auis cor fafpenfuss.
Leporis cor in aluta geffazess,
Lupinus oculus dexter aeflatus.
Scilla fa, peri, janua fufbenfa.
DIOSCORIDI$/
Adleporem marinum.
Cedria contrita cum-vinohaufla, —.—
Canerifusiatiescum [uo ure elici dr 2
Lat afeninum
Paffum
Malneradicum decochum bauffur.
Cyclamini radix cum vino bi HA...
Veratrum uniegrum Vdracbma pondere datacii mul-
Scammonz [uccus ieiunia
pese e os
'Comtinue datum.
*- Abfomatis drachma MEE e ga
MATTHIOL L
Humans fanguis calenspotus.
Humanum lac ab ipfis mammis exucium,
Vulpis caroipaffata, ch deuorata.
dheriata djatefiron, nibo di be
Hd
Xe DIOSCORIDIS.
- Adrubetamranam. ——
Tollidinicptrisa —— S w
cymino bibitus. 7. :
CAfnatis radix vnius votdurmdrachpurum
Rm -: z xd
A ege cm mdi tum.
feeidfrpum. |
obsrrd fiiic é A à
*
VENENORVM
recenter exenteratum , ibio, conclufus moretur.
donec deferuefcat cadauer,
Rbabarbaru,
Diacurcuma.
Dialacca
Lapis inrubeteip[ius capite inuentus potus,
DiIOSCORIDIS.
Adbupreftes , & pinorum erucas.
Irinum potum.
Melinum
Carica come[e, c carum decoctum ex vine.
Palsule in cibo fümptayvel tritaex. si 0, aut lacte
pota.
Pyraomne genus in cibum fumpta.
Humanum lac bibitum copiofe.
MATTHIOLL
"ntidota omnia, qua cant aridum noxa fubueniut,
DIOSCORIDIS
Ad epotas hitudines.
Muria in forbitiomibus data.
Cyrenaicus fuccus potus.
Lefo Grpitij folia ex aceto bauffa: quin d fuent ex act-
£0 gargarizatus. - :
Bttefoliacum aceto bibita.
Niuis glebulacam aceto rm ó
Cizmices ex v uino aceto ve poti.
pota,
Oleup;
gare
nramentum ferum aceto dilutà d» ect
MATTHIOLL
Salicir der Tema ixiuium ex Mus MMC para
s Cramer fice potus,
VENENORVM
Latluca
Portulaca
Cucurbita
Papauetis : - FE
Latíuca do
Peponum v Jeminum ertmr atto e balsasli —
Cucumer is |/ olami aqua paratus,potus, — ;
Cucurbita | En
"Angurie 1 2 dem
Halicacabi bacca decem aut duodecim confralle, d —
ex aqua portulate , aut bordeaceaptiff/ana potes cn
cámyedalinum dulce elibre ponderepotum.
Oleum pipeis nuclei ^ * :
Oleum pipi INN rod i pe
cMalue
CZltbeas-
- Cucurbita
Theriaca deuorata. E
- Mithridatis antidotum...
"Antidotum à pinea nucleisycomm. de beard
defiriptum. —
4944425.
Jflillatitia cim Hen,
2 dempia terra.
Oleum? mamerdica,fjphonei ip penis meat infi
Balneum ex ibifci, malue , violarum ,pftllij feni
pes hordei, p VENDRE éà imo |
E uis f
uo, DEOS CORE
: A fanguinem & &hlacin ve f
upAS Wo eode $e
pasas itiké- diu nU PLN
ee AM 4 —— i;
VENENORVM.
DIOSCORIDI$.
Adcolchicum ephemerum.
Oricanum cum paffo aut o. melite potum;
Pans lac "i am r a d afininü largiri poti.
Quercus foliorum aut glandium decocum potüm.
Malicarium bauftum.,
Serpyllum ex lacfe decotfum Libitum.
Sanguinalis berbafuccus potui datus.
Vitis recentium viticularum fuccus bibitus;
Rubi fuccus impotu umptus.
Ferulerecentis medullaex vino fumpta...
2Myrti bacca tufe, y aqua macerata, Cy in liquorem
foluta ,pote.
Caffanearum media tunicatrita, Gy cum fanguina-
ria fucco epota.
Origanuin cum lixinio libitum.
Simplicia omnia, que fungis aduerfantur,
MATTHIOLL
Human.
Lace Bubulum
«c Afiiuum :
duarum drachmarum pondere bauffni.
DIO$S$CORIDIS.
Adfolanumfomnificum & manicum , &
Dorichnium.
Apamulf pii fompi,
d
of tum.
potum.
Laccaprill
Lac aftninum
gdala amara deuorata.
nili omnia,tam cruda quàm tofía denorata.
Locufle marina,quin jy Gammariin cibum v fumpti,
ereorumiufculapoza. —
MATTHIOLL
Mntidstaomnia que opio aduerfantur.
-Quintac[fentia noflra, comm. de vino defcripta.
Putio ex antidoto noflro, Cy aqua vita, in prefatione
libri fexti defcripta.
DIOSCORIDIS,
Adhyofcyamum. E
Moricortex potus.
"Aqua mul/a largius ebibita.
Lac omneprefertim afininum potum.
Ficuum p ME:
Nucleipinei deuorati. —
acri edi Uere e
Sinapis quoquomodo, :
e
Raphanus
YENEN OR YM.
Ruta ]
Lauribatta, C» folia
Defrutum Veemerato baufta.
Vrtitefémen l
Cardamormum
DIOSCORIDIZ
" Adaconitum.
Leporinum
Hedinum Jeunes vino potum.
Vitulinum 2
Cbamapityos decottum bauffum.
Scoria ferriex actto mnl[o fumpta.
Ortgani
koe decoctum cum vino abfrntbite. —À
cMarrubj i) MP
Abfintbig J
Sedum maius.
reis 14 vipo ab[i; nthitepola.
"iuga j
Opobal/amum dracbme pondere ex mele, vellacht
cum cafforeo, pipere s drruta equis is ponderibus es
vinoporum. P
Vinum , inquo aurum , argentum , » féerrmvecan-
densi reflinitum fueril, potum.
Galline ius ex lixiuio C vino paratum potum.
Bubulari carniu prapinguia iura cum vino fumpta,
MATTHIOLIL
Eryngljradix ex ranarum comefnbilium, vel Anfts
rinoiurepota.
Lemnia fphragis duarum drechinatim ponderees
calida aqua pota ci vomitionereddita.
Theriata Andromachi à vornitu bauffa ex vinoim
quo gentiana decocta fuerit.
Antidotum noflrum magnum, in prefatione fexti li
bri defériptum,deuoratum, aut ex vino bauffums,
MATTHIOLI
Ad napcllum.
Lepidis Bétahardici optem erama cx albomeraen
Napi, aut rapifemenpotum. ERE
Butyrum bubulum cotium , d fape ac largecum vi.
.Mofempium.
&
dicli ex vino paratum. si
P Lari di fehid, puluis potus.
Veniet peg puce
/— ex vinop ii
Pere M eepits dodtoie »
de lib. 6. Napellicommentarium.
ES ; ferai án puluerem tritus duarum drachmas
pe
p
VENENORYM: mE
MATTHIOLL
UMidiumera omnia ad cicutam facientia.
3 berisca Andrornachi,
antidotum noffrum magnum , in pyafatione exti
Lb. deferiptum.
DIOSCORIDIS&
Ad toxicum.
( Hircinus ^
Caprillus
Sanguise, Leporinus »frixus, ey incibie [umptus.
| Ceruinus
X Caninus
Galbanum cum myr*ba ex vino bauffum.
Quinquéfoli radix pota,
Roborts
Fagi pones tritus ex late bauflus,
Ilicis
Corona mala deuorat a aut cum pulegio, d agua b.
bita.
A momum
dino baufl um.
Crprlalmm] * : f
MATTHIOLL
epis bexahar otfo gramorit pondere ex ino bauffus.
AN api, aut rapi f£men potum.
Torzaeniilla rid x baufla.
Glaudifá ompbatides fue putamina ex lace baufla.
cMalorum cydoniorum vinum potum.
Cubeba denorata.
DIOSCORIDIS$.
Adopium & corniculatum papauct.
Melex rofaceo calido bibitum.
Origanum cum pafa aut oxymelite bauffum.
Alifmatis vadix duarum drachmarum pondere ex
vino pota. :
Acetum bibitum, d vomitu: redditum.
Salcum d ee famptum. 0
CMeracum vini cum abftnthio, d snam bafi
ZNutrum ex aqua potui datum.
Origanum«um lixiuto, aut paff potum.
Rute fylueffris femen cum pipere , e pasaee ex vino
femptum.
Piper cum cafloreo ex aceto mulfo, vel vice
adt origani decocfo ex vino bibitum. -
Pinguia iura in potu fumpta cum vinosant pfo.
cafum; medulla ex oleo pota.
M-ATTHIOLIL
Artemifía vec£s deuoratayaut foliorü fuccus anfhut,
Quinta effentia noffra,tap. de vim defG mM. At
Lajerpitij fcm pott,
"e ? mes
E USSDIOSCOYX
Ad cicutam.,
Alf rst ex vina bibitum.
Origstumeumpa[lo ant axymeliepatum.
CC ERU de "vorituretilum.
.Meracum vinum reetet. tria
o rgetimm. - 3 Ce $ v deg
"Tragoriaani detoéfum bauflum,
Diamofibum Jones bu,
VENEN OR VM.
Rattum bubulu matum afffiinum potum.
Cafforium cum ruta , Q mentbacx vino fümptim,
Amori
Carmen ni pota.
Styracis
Piper cum urtica femine ex timo bauffum,
Laurifalia potui data.
Lafer ex oleo,velpa[fo potum.
Pajfum per fc largius ebibitum.
MATTHIOQLL
Api fémstn ex vino potum,
Iridis radix potui data.
Sefeli Mafftliemfe ebibitum.
Niütrum ex copioftore aqua patum.
DIOSCORIDI1Í$.
Adixiam.
CAbfmntbium ex vino bibitum.
Origanum ex vino fumprum.
"Acetum potum, vomitu, reiectum.
Rute fylueffris femen
Laférpitz radix h —«
Refina terebinthina deuorata.
Nardus Indica potui data.
Caflorium
Laferpitium
Jololi pondere fampta. dien
x
1 Nuces inglandes cum refina , cafforio , drutatrita;
; ita vt fingula drach. phdusaquet €x vino ea t
TE. » Vies :feillici pádere £X aqua Ms zz
Abfinthij -- :
" MATTHIOETIL (
Theriata Aadromachiy ex abfinebij pontici den
Mithridatis xz /loypota.
Saccbarum floribus borraginis buoloferveparatum,
additis cor allo, margaritis mofcbo amaro, é
pretioforsm lapidum fragment. 00
Rofacenm cum aceto [jucipitiillitum.
Tblafp femen potum.
Beta fuccus ebibitus,.
Triricea ptiffane cvremr ex paffüporus.. t
CAP finthig dilutum ea d :
AXitrum ex mulfo bauflum.
Laerecenter mulfum à vomitu copiasd, potum.
ACE Bic CORID I $.
- Adcoriandrum,
Misi per. fefe, vele tabfyno, potum, -
Oleum patum. " "
Ouain olgo: miiiiu; d deter fiin
dudo co oaa
dMuriaepota. — —
Pa(fem ex lixitio affamp, tun.
Galliparum, X Ael deis A nhan
MATTHIO
Theriaca ex mers pota.
Vincetoxici radicesporuidata, m. Mi PY
Dun Ment
A Va s
Bephiemsisqu tria x
: lat
NS CKEET T
YENENORYM
SMATTHIOLL
heriata baufla.
b. 777 Ium.
— CORIDI f$.
Ad herbani fardoniari, -
edqua mulfa liberalius poía.
Lac effatim bibitum.
E), gua calida ota adhibita: quin etiam e oltm
MATTHIOLI.
Vinum duke petum ad ebrietatem vfque vt e
dormiant afféti, :
-Cafferium? dulci vinopotu.
vul //f, pl, fn ex aceto eati
n & Y
L fri 3
4 Vermibis 1 wpitiscerii d fid
4 Ola ec Cofto í mede iom.
Hypericoge
2 Vulpinum J
Aragon
Fupitim s, ore ptem mi pam,
Di1OSCORIDIS$
js CRT qe i d». 3
"UAqua mai, topiost pota, "vomitu relelfa.
Meri inii dA vini, nep füm-
Jepretiet pem
Piper...
ES dubii dus
Sipapi
Caftorinm
Ruta ] f
Luternarum pesci olaitu. e
MATTHIOLL-
Crinitus calida p. 1
Pulcgium, TOW. 1 fe
Orizanuin ex frigida ebibitum,
Veratri albi puluis i naribus inditus.- :
Cantbarides ex fermento. ooccipitia adalligate,
DIOSCORIDI& —
SL ; Adfungos malos, - xa
Fimus galline cum acetobibitu, ——
CMel ex vofaceo calido potum.
Raphanus deuoratus, velpotui datur.
yr ipee o
Saltum oxymtl /
Ai) folia pota, a 7
Quà gallnscea em rij
deuoYata.
Panacis radix, c fonicl ex vis
Tax vinicremataex m
Sinapis bibita. :
dede
Jure dinem 3
Poliarum vm mliesiin maps
v Gl tania.
Oleum [s
VENENORVÀM
Pyrifiluc Jfrist tini potus quim ey ligniramentá;
Pyra fylucffria deuorata, aut eum Vpfis fungh clixdi
Quinta e/fentia noffrapota.
Rapbarit domeffici fuccus potus.
Rute folia denorata.
Origanum. vel. :
Theriacà ex aceto acérrimo potá.
Vinum generofumin quo piper conferDuirib.
:dMiuin erdum deuoratum.
UCMurinum Jlereus eX vino potum.
Oleum cum anatis adipe clyffere infu, uum,
Ricinumoleum ventri illitum.
Scammonium vltimo loco potum.
Diapipertos , aut diacyminum , aut disgalanga ,4ub
diamofchum pota.
—DuoscoókEFDBI 'n
Adgyp(üm.
Origsnum cum paffo,aut oxymelite polum.
Malus UPORIPEN: qur gn corpori infer
gf e
Oleum biitup. M.
Aqua mul[a bn o
Caricarum decotfum potuph, » m
Lixiuium à 2 fículneo , j2u c farmttitia
cum "vino copio[iore bauffum.
-.
TRANS
| Origamum cum lixiuio;aut aceto,aut pa [fo D fümprum:
quit etiam el thbymiim à
Simplicia o omnia vae t Jungis 7i Junt.
MATTHIOLIfÍ
entidota omnia qua ceruffa ey- f'ühgorum mosia api
iulantür...
UMaluealihee fenogaraci, dà lini feminis decethum
potüm. |.
44qua teclida cum butyro pota, c vomitione reietta,
Mithridatis antidotum ex meraco duarii drachma
rum enema vomitu bibitum. —
^DBlIOSCOR LU D 1 : SE
Adcerulfam.
MKimifiquer
Caricarum.
Brite aequ Áa aqua potitm.
Medisamentá que [uapte natura a Ried :
; E hc » €—
P ]
em
E " THIOLL
A
s Mrtiboeemsisqueadcmburii. m 4m,
i Lace aqua mulfapotum,c- vomitarctm.
YENENORYM
Afininum lacpotum.
Rapi femen bibitam.
AMucago ex pfillij, malua , d» eydaniorum [eminepa-
rata, (y pota.
CA mygdalinum oleumpotum.
Pinguium gallinarum ius capiosé éhaufinm.
Cry/tallum tn tenuifimum puluerem tritum , dra-
chm pondere ex dulci amygdalimo oleo potum,
DIOSCORIDIS
Adargenti fpumam.
Hormipi fylueffris fnien potum.
Myrrbabibita
Abfrmtbium
Hylfopum $
oer b vino pota,
Piper
Lteuffri flores 2
APalumborum aridus fimus cum mardo ex vinopotus.
MATTHIOLI
Butyrum cum mula potum, Q* vomitionereietium.
Gallinarum Cy anatum adeps ex byanmelte peine,
d vomituredditus.
Amygdalinum oleum copiosdpotum. —
Bydromel clyftere infufum. ^
EU ICM ventriculo: inuncie :
DI OSCORIDIS aea
Adargenrum vinum.
Laccopiosó potum, C» vomitu reiettum.
girone facitnt ad argenti pe vit
ATTHIOLIL E
Lecfablomenm sob prm. mE
wad-n HTOR
uo E arcis m E cud E
tümque&cinnabarim.- - s
da bubulum. cum fu butyro Moria :
redditum.
EE
Rc eran n xU 2j
S YVENENORYM
v MATTHIOLL
Adanacardia;
Anyycdalinum oleum dulce. — s
Oum à ?pintis nucibus
Oleum ànucibus Indicis
Oleum 0papaneris fimine glacie refPigerata $ d
Butyrum crudum vecens pota.
Bubulum ouillumq,lac |
Violaceumoleum
Hordeatea ptiffama.. ]
Pinguium carniumiut
Suillus c " anferinu adeps
Cerebri ta Madrupedi , quá volatili
QUINME tlla
MATTHIOLI
Ad ftaphidem agtiam.
Amygdalarum dulcium oleum , admiffo copiofo b.
dromelite. ;
cMedicamenta omnia qna cambaridü noxa adutr.
»Jfantur.
Theriaca Andromachipota.
cMithbridatis antidotum. E
cántidotum noffrüi,in lib. 6. prefitincds gr
MATTHIOL
Ad fcyllam malam.
Lacá in quo calybs candens extinifus fuerit; poten:
Quorum vitelli in aceto decocfi , deuorati.
Carnium pinguia iura pota. pe UR
Butyrum crudum acrecens, copiose umptum.
copiosl si.
pa
8^ Logd
"Extremaiuuenum: quadrupedum membra dina
deuorata,
R M ATTHIOLIL
- :Adflammulam, :
Babulum fac À vomitu, e clyftere, potum.
f. FAmgdalinum dulce
] Epineis nucles —
m | tapar femine :
: prev
"Sgotum. dá
: MET hesft.
bi bacce deuorate.
: tied
VENENORVM.-
Pinguia omuia deuorata.
Diacofloreum potum duarum drachmarum podere.
Iuniperi bacca paripondere pota,
di jt iei Th T Pod
Adazadaracht.
Jheriaca Andromachi ;
cMitbridatis entdsum ps vino pota.
Antidotum noftrum
Medicamenta omnia qua nerio comutriumt.
MATTHIOL 43
&EC Ad vornicas nüces. -
But copiose deuoratum à vomitu.
PieRs RirLost copiofum. additis pipere, pyrethro,
1auri bateis » CÍBBATHOTHO C caftoreo a * vomit
epotum.
Eaomnia d pj moxair » füptrant.
JdbHIDEYO:;
: Adfanguiner menftruüm. Mure
cAMargapita drathme, pnsüne ex aqui x cud
pota. Es
Balneum tepentis aque, CLR ESNN
Theriata Andromachi —Á— pend ex Par
Fase nt
2 NS
* *
peo npe T PL Soees inflo Al
xiliantur.
Antidatus Auicenne à piston: Fidel libro. 6.
INA
comm. de 1a urina ofamguime. —
COME UNLOCK.
Viperei paff
CAÁntidotium no
relin (e eptiman
Diamofchura "— fe
cibum.
: €: puluis, potus nouem dicbus.
d atipen EA vomitione vieta.
VENENORY KM.
Piffacia c pomtica nuces in cibis largius deuóraia.
Oleum citri femine prej[fum toti corporiillitum.
Theriata. Andromacht duarum dracbmarum pon-
dere ex vino pota.
Oleum noffrum de fcorpianibus , cordi Cy artergjs in-
uncium. :
vdntidotum noflrum magnum in prefatione.6 lib.
defc ;
i ers ATTHIOLL
Ad qieliipeiin quorundam fidorem.
Butyrum fiue oleum porum, c vomitione veieciuim.
Vinum cum rofaceo à citata vomitione potum.
Rbabarbarum femidratbma pondere [umptum ,4d-
dito foffitij falis momento.
: Theriata ex terra lemnia Auicenna.
MATTHIOLLÍ
Ad caftoreum nialum;
E pota, Q vomitione reicda.
Diamoron
Limonum fuecus. o vomitu Lim » faccbaro pus.
Cirümaltfucus ^
Coriandri fé men fia dur "m drac. ovde belii
NE S
DIOS c o RIDI$ —
. vAdplumbiícobem. —— d
ditionis omnia qua ad argenti [jumam faciunt.
ai ail MATTHIOLIL :
D . Mdferrifcobem, & (corium.
Lairecenter ind PERI
Medicamenta valenter aluum, vf d Lud ab epoto la-
efumpta. em
Butyrum tam diupotum. qua; L
lores cedant...
MATTHÍOLL.
Adlapidem maguerem.
Arift bles in tenuifftimum puluerem trita dpi.
Lac, amygdalinum P oleum dites
Su. y Ee
DUCIT RU E LE
"petra
sapirum, r Padi
- Rofaceurn calidum ventriculoinu ", WHO 000
.— "oriradices tritim dra mponde
VENENORYM
MoÀ T,T.HLLIQ LL
Ad elleborum album:
Mulfa cum butyro pota , c vormitiont reietfa.,
JMymphaa flores duarum drachmarum podere poti,
JTbertaca Id ndromachi.
MATTHIOTIL
Adelleborum nigrum.
4L frotbiumin vinopotum.
vatifi femen bibitum.,
X ardus Indica và cum cafforeo pota,
Cafeus recens
Mel
Butyrum
Pineuia
Paffam
Lemnuia terraebibiu.
Thbzriaca Andromachi.
MATTHIOLE
Adeuphorbium.
Butyrumporum.
Olcum amyedalinum.
Pinguia omnia.
Solani bortenfís
dua. ^ Violarum pota.
Nymphae -
cMalue l
o cL Mltbes
Seminis 4 ptr; v d
c cq Oydontorum malorum 1
Q7 J.
Lac acidum.
Capburaex aqua rofacea libita, .
Punicorum malorum vinum
in cibis fumpta.
?HUCACO pota.
Magura: — Cucumis - RS i
Cucurbita. — zi efrigers :
IT o Eu » 1424 "aA.
2Malorum acidorum fuccus EA - dnfumpta.. i
Priffana bordeacea. Jis AS
Cii fémen ex vino beleng potum
MA TTHIOLLIL
3 Ad turpetum & tithymalos.
"antidota omnia qua ad eupborbium faciunt.
Theriaca Andromathiex vinopota,im quo Cretenfe
dicla muum incoctum fuerit,
2Mumia. fepulcbrorum drach. pondereex 7HEYACO
bauffa. i
MATTHIOLI
Ad fcamonium.
Lacá quo demptum fuerit butyrum potum,
Cotoncorum malorum fuccus bibitus, ——
VENENORVM
Rlois fuccus potus.
Ribis vulgari, vinum bauffum.
MATTHIOTLIL
Adcolocynthidem.
cdntidota omnia ad euphorbium facientia,
Bubulum lac, e butyrum recens potum.
Lemnuia terra fréquenter pota.
Smaragdipuluis pluries bauffus,
Theriaca Andromachi deuorata.
MATTHIOLI
Adcyclaminum.
Lauribatta duarum dracbmarum ponderepota,
Geztiana bauffa.
Nigrum piper im potu famptume.
Theriaca.
Lemiaterra.
MATTHIOLL
Ad thymelzam & chameleam.
antidota omnia qua ad eupborbium faciunt,
qheriaca Andromachi.
Lemnia terra.
Rofaceum férapium ex bordeiptiffanapotum. .
Origanum toffum potum. ;
MATTHIOLIL
: Adbiyoniam, ;
4ntidota omnia qua adeuphorbium conueniunt,
Theriata ex vino banfia inquo helemium tmcoilum
fuerit. ies E
MATTHIOLI
Adclterium. — *
Therisct. Andromachi ex baccarum lauri decoto,
aut melle drachmarum duarum ponderepota..
2Mentbe fsccusebibitus, ——
MATTHIOLI d
: Adaquamfigidam, ;
Piper potum.
Creticum vinum potum.
"Antidotum noffrus,. ;
Quinta effentia noffra, :
2 MATTHIOLLEL
: : . Advinilafiones,
Vomttusexcitatio, —
Brafice fuccus potus.
"tum tefliculis adbibitum, -
Es quead malofeos fungos valent, e
Vintoptimicodorati ptus admiffo cydoniori futct.
Lemnia terracum, agallecho, Qnafliche baufla.
e de P.
xe ecc em
"diri. SEES op e.
SIMPLICIVM MEDICAMENTITORVM
"FACVLTATES, QVAE CORPORI DECOREM
praftant, ex Diofcoride.
DECORIS
DIOSCO RIDIS.
Ádalopeciara.
I$ TRRHA cum ladano , "vino myrteo
XA — za.
VAS D) Harundinum corticum cinis ex aceto
B ^ ipuniius.
m Ladanuméum vino myrrha d myr:
eb oleo adpsotum.
Myrti baccarum fuccus illitus.
Nucum iuglandium putamen combuftum,tritumá,
e impofitum.
ANRcum aucllanarum crematàrum cinis ex pom 4-
dipe |
Caprarum fimus ex aceto.
Rapbanus tritus ex loliaca farina admotus.
BraJica cum fale confficald-
Bete recentiafolia cruda illita, d
Ecce d cinis ipfa.
pus s :
dicis ilitus, -
| illitum.
afturtium confricatum.
yide i fuccus iunctus.
Ranunculi ices i
Sandaracha exrefina,
Alcyonium ti ex
Cotes naxiailita. 1
MATTHIOL eus
Conorum cupre[ft, erdt e nimis oled
iMlitus. :
DECORIS
Lilj radix ex ádipe, € oleb.
Oleum e colocyntbide illitum.
MATTHIOILIL
Ad capillorum defluuium:
Conorum cupreffi, e mulorum vnguium cinis, ex
sayrtíno oleo ilitus.
Vimorum radicum mucago ilta.
Humor defluens é medulla diffetta tilie.
Ladanum inuncium.
Sylueffris oliue oleum.
Rboisfoliorum decoctum ex lixiuio paratum,
Viperine fenette cinis infperfus.
Murinum flercus ex acetoillitum, 5
Cépa affricta.
"Abfótoni cimis cum oleo veteri, p lenritina iltud
Oleum à eolocynt bide ilitum.
— cMyrti baccarum vinum illitum.
44yrobalana omnia, Cy prafertim flaua,quauis madà
Ufürpata, ;
DIOSCÓRIDIS i
Adpilos auellendos. ^ T *
Oleum in quo decotía ficii gidra MIAYÍBA ins
uncium.
Lepus marinus perfe, d cum marina vrtica tritus,
C eppofitus.
Salamandre cinis exole, — 0
Hedere lachryma illita. 9000000
Dryopterieradix trit c pof füdarem iunt.
ena TERM S
emanansadpóta. 0000
- duripigmentum illitum.
Qyperus babilonicus illitus. [
MATTHIOLL
hd rct S
DI oScORID I$
— Ad capitis furfures.
dci Kosten torticis im iet:
- airébarum cim
H Rage yimeriüum: p:
Fx r " S) 720
Eo cor imieme
Fehumgr
A EET
v
: 5a Vaca
: Cyclamini fuccus inunilus,
5 P ECO IS,
Alumen. £179 ETIf0 X pice.
"MATTH ad ni,
Eitonymi batca in lixiltio decocta.
Sylueftris olia oleum.
Pomata illita.
Oleum amygdalarum amararum.
Lupinifarina confricata.
D-1OSCOTRTRIDIIS.
Adtufandós capillos:
Liguflri folia trita, c imradicule fucco macerata c
alita.
Lycium illitum.
Loti lignidecotlum in lotianibus Adiotwac
Vinifex cremata,ex lentifcino oleo tota nadfe illita.
DIOSCORIDIS.
Ad crifpandos capillos.
Afhodel radiees derafo capiti affricta,
Caflauearum miri Gps Wa capiti ex oed C.
aMitus. BIS
DIOS OO RIDPS
Ad denigrandos capillos.
Cupre(fafolia tritá ex aceto.
; Rhois decoctum admotum.
— Mori folia trita ex aceto... Su
Galle ACETUAUE AQUA macerata illita.
Palpia carticis décaéum. aenoturss iioi de-
terfum. É
Myrti florum decaóum "ads ali
"acie fuccus Mitis... ou sow
Ilignea vadicis cortex ex aqua codd, donecmollitus
contabefcat, tota soéde illitus.
Hedere corymli ilfiti.
Es dececfum, fapiseinperfum. ;
Rulifolia. admota. :
Se EHI t —
ATTH 1 o Liu
Eruina ff, E po iadie irn ci Vig.
ust SA e
unius
^d Sede VENE t
. SPAM
'Ad pedicion e lendes n
tedriaillita
AMyrice decottumperfufum.
Melinuncium capiti. IN
— Betedecoctum GRE SE ERL
Allium cum. origani a i decocto j5dii
' Hedere lachryma illita.
H opum
. "lbi veratri radix inli
Argentum vinum extintlis, e
Piper inpulserem tritum,cex falina,
CIUS
Adprol ndam - dufionem,
Albumen oui inunétum.
Caphura circumlitionibus. addita.
Uo Primule veris is florum fuccus ilitus.
; ien Ü Uc gehgener re radicum Tue.
DECORIS.
MATTHIOLIL
"Melapeponis ulpai ilta.
Anguria
Sémitris rnalue, altbee, pfjlIj , C cydoniorum malo.
TH hucago Mita ex recenti butyro.
Vlmifolliculorum liquor inunécius.
Vuaprematura fuccus ilitus.
MOAQTOTOH'LOLIL
'Ad rémorandam caniciem.
Sylueffris oliua oleum inunciumz.
DIOS CORIDIS-
Ad faciei nitorem.
Vini liquor in folliculis contentus altus. -
AMafliche illita.
Lupinorum farina illita.
Raparum fy lueffrium femen admotum.
Beponis fuccus cum eius fémine,c'» farina in fale fica, ii
1us ceo» iuuncius.
Polygonatum ilitum.
Glans vuguentaria ex vrina illita.
Ricini fe. menimpofitum. à
Vitis [lueftris aci tlliti.
"Argenti puma elotaauncia.
Alcyoniumprinum, c fecundum Du
Chia terra unpofita.
Crocodili terre]fris fimus illitus.—
MATTHIOLL.
Eadem cum cbryfocolla trita ex melle. ,
Elimonierum fucco flllatitia a 4düd. d
Cochlearum terreffrium. Jillatitia. aqua nin
Fabacea: farina. .. 5
"Aqua flillatitia explafa i, e quibusdam di vi.
» deinphafiolorum commentario lib.2.capror. —
Lupini decoctum perfufum.
Aqua flillatitia exmelopepanibus c alijs muli "wc Er
de lib.2.cap. 128.in comment.
p radicum ffillatitia Laqua;vel, earum JONSS infa oa.
— tus eum einfdemari iflllatitia aqua iiw
"
D r o T o RI D " s
: Ad colorem. conciliandumi.
DECORIS
DI OSCORIDIS.
Ad faciem derugandam.
Cacalie grana pofl excu[Jum y B prodeuntia, trita;
(eum ceratoillita.
Bryonia radix cum eruo , creta Chia , C feno greco
illita. ;
Chia terraadmota.
MATTHIOTLI.
CMyrrheoleumffrequenter illitum.
UMyrrha fuffita ex candenti patella.
Conorum ptneerum recentium fhillatitia aqua faciei
admota.
Cri radicum flillstitia aqua illita , velinfolatus ex
radicibus fucent,
Primule veris florum fuccus illitue.
Verbafci flori C polygonatiradicum. Jillatitia aQt4,
addito limonio ficco.
DIOSCORIDIS, id
Ad cütisviriáin facie,
Sabine decotium perfufun.
Conchule Indica cinis admutus.
Gans vnguentariatrita ex vrtna.
Cancrorum Fluuiatilium cistts illitus.
Nardftradix cum femine « vrtica ex aceto.
Ricini fémen. —
Viti fylucfiris ctn
Cinsamomum ex mele. irs
Coffi radix cum aqua, vel. welleilli.
Bryonie radix per feyet cum erub, creta Chia, feni:
greco admota.
^
CZlcyonium primum, e» [et bilder. puso:
apart MATTHIOLIL
lefnalaricteant tereinthi " im hd
. Fo oleo £ "vini fce e
Poysata illita, Aa
Agua ? fucco li Y $5 L Es
" Ofeumex oniórum "vitellus. 3
Tum.
Scabiofa PN [77
- momentoillitus. —
Yi inum quod. effaeis elicita
Prinuls veris & florum "fuccus ih
Coffi radix cum aqua, vel melle illita.
Caffaex melleilltá. 000000 E
Sanguis leporimus calensimunitus. |
rita farina ex aceto mulfo.
Buiasicin sa is. ü
DECORIS
Porri folia cum Rhocobfoniorum admota.
Capa fuccus cum fale pofitus.
Bulbi per fe , Cy ex oui vitello.
Pulegium ex cera.
Sory ex 4qua.
Cálcyonium primum, e» feeundum admotum:
MATTHIOLI.
U4qua à fücco limoniorum vitreo alembico parata.
Cua lapatbi acuti iradicibus,C alijs nonnullis pa-
rata; vide lib. 2. cap. 108. 1m comment.
Centauri) minoris decoctum adhibitum.
Stabiofa fuccus cum chryfocolla farina, Cy caphura
momentoillitus. ,
5D1o$GORIDI S.
Ad cutis facici vitia à fole contracta.
Irtdis Ilyrica radix cum elleboro admota.
Cinnamvomum cx anclle ,
vd mygdale amara radicum eritarum decoctum ad-
0t tt?n.
Ficilacinunédum. |
Cocblearum tumcaro,tu teffa faulcremata ex melle;
Leporinus fanguis inunifus;
Sepie cremaketinis admotus. —
Linifemen alitum.
Qrobifarinaimpofíta.
Sifymbrium: ipuniium.
Bulbicrematicum alcyonio impofíti, 7A
Heder& decotfa folia ex vine.
Chamaleonis nigri iradix.
CIlyfum concium ex melle.
Ne terrainunila.
Cyclamini fuccus illitus. $-
MATTHIOLL
Thus cum lacte illitum.
Heb uud pu lpaillita,
"Angurie
Vue immature faccus ex lacfehumano M:itus.
D-A-O:.S$S.CO RIDJIJ S. z
2 Adlentigines delendas. :
lida Illyricerádix cum albo veratro admi:
Coffus ex aqua, e melle.
DECORIS.
Nux poyriffict illita,
2Muflele felex melle, cy avi farinmaillium.
Oleunz ex ouorum vitcllis.
Rapi fylucfiris femen.
Hordeifarina,ex aceto, c melle fubacta,
Auene farina im aceto decotfa, ey illita.
Fanogreci farina, cum fülpbure, d» mitro appofita.
Fabacea farina.
Lupinorum decoctum affufum.
S27 faccus lat us.
"dua fPallatitia € lapatbi acuti radicibus cl alioyum
zontllu: videlib. 2. cap. rog. in commentario.
CAtelopeponum pulpa afff icta.
Dracunculi radix iita,
Ariradix elixa cumfabateafarina defruto y fbatta;
Gentiane fllatitia agua tllita.
Centatri) minoris fuccus, aut decoéfum.
cAtentba grace fi cct s atus.
Vfeudomelauthg femina farina ex melletliita.
Securidace vtriufo, fenztuis farina ex melle,
Stabiofo facens sum vhryfotullafariua, ci caphura
momento.
tius cecus tllrtus.
Verbafc florum flillatitia QN,
Lupul/ florum decattum potum.
od lat perfi fum Gy plena maim illitum.
DIOSCORIDIS. x
- Ad nzuos.
T spa Mum. 0 :
MATT THEIOTYI-
Auenafazinain aceto detotfa, cy illita.
Lupinorum decotTum eff vfum. -
Centauri] minoris enntivuns: x
e Maiden per copre T
"Halter cef
Butyruminunidum.
Crocodiliterreflris finum dran
Peponis facetus cum eius fe enin farina in f us ta.
I5 Ex cona.
Bryonieradix inunéfa,
52: vini füccus nuntius.
MATTHI o L Es
—€apharailta.
Fabaces farinae 5.
dMqua e vulzcrato Betile Dia difilailin,—
Ad« cicauices dele
inim ads ipun itus. 1:
Fabarum: Farina cataplajozatis in dita. -
Ranuntalifolia, v Prradicei Ule.
Calani 2 decoéla admota,
Cucumeris fr«dira radix trita, cy diferfa: Scu
. Rutacum ? Uinoypipere, nitroque confricata.
da à Himosiaruim fucco Hrs vitre picem Nu cpt-:
i Lupinorum decoctum,
3 Tuptflenfrin
Pts ttm fabas fim dun
D.EGORIS.
Glaus vnguentária cota in aceto ttim Hiiso «diibirig
Bryoniaradix cum eruo , creta Chia , c fengran,
admota.
Chryfócolla illita. t.
E oer € fecundum inuntium, Vs
MATTHIOLI
Eruca femen tritum euem féllebubuloillitum,
Ceruiza medulla.
Opobal/amum.
Oleum My: La.
Oui recentis dum affatur fador. ;
Caphura cum cbr y[ocolla trita c medulla "m 3
dita.
I
DIOSCORIDIS.
Cothbleavum tevreflrium " cremata, e illite.
Leporinus fanguis inuncius.
Septa cremata ciuis admotus,
Fabarum farina infperfa.
Luptporum farina impofita.
Beteeruda fofiaillita. (agi,
Chondrillevadix , e folia ex melle , eh nitro tritat. 71
Dracuncult mui radix ex melle. j
Vbhodeli radica faiccts inunéius , confi icata pria
fabfalecate.
Cape fiecus i In foleinunidus.
Allg cinis ex melle.
Piper eum nitroipofit tum.
Capparis radix tritaex aceto.
D
read mota.
Sip Jj folia cum E farina ex pin
- boris admota, - :
| Gentiane radicis fuccus inuntkue. i
Chameleon: nigriradix cum fulphure Mita.
Libanotidi femen ex acerrimo atto.
Lilj cremata radixex melle. RDUM
Nymphseradix ex aqua. TOI
Rubie radix ex aceto. : - :
Althee fhmen tum PRG nfiemirim [2
nfoleinuntium, ;
A. TUE aceto. t
3; "(fit E
Tamarindsrum pulpa: ridus: «ddi
Aquae limosiorum fuccopar.
Oleum ex ouorum vitellis,
"Pre,
ji acuti dii e is serm «d
fap. 4o In comment. e:
- delib. 2.
DECORIS
eMentha Greca adhibita. x
Cham aleonis nigri radix cum aceto trita c illita.
Securidace vtrtu/que férninis farina melle excepta.
Scabiofa fuccus addito chryfocolla , d caphura mo-
mtnio.
Xyridis futcus illitus.
Ferbafiflorum flillatitia aqua.
Lupuliflorum dy potum.
IOSCORIDISsS.
Adlychenas, & impetigines.
Pini, C pices cortex illitus, 2
Lentifcifaliorum decoctum fotu adhibitum.
Cupref( fulta cum polentaillita.
Rhamnifoliaadzmota, —
Lignorum marcor ipfperfus.
ANaffurty fBmen admotum.
Rhaponticum ex acetoillitum.
Feratrum nigrum ex aceto illitum.
Glans 'Unguentaria cum lotio impofita.
Vitis vinifere qumii cum nitro illitum, lotó tamen
prius perfricato.
Sulphur ex térebintbina refrna.
Salex oleo, d aceto perfrictum.
Alcyonium primum, c féeundum impofitum.
Maresilita. 000
Pix liguidainundia.
Thusinfberfum.
"Atetbyepice olea lacbrymainuncda, —
Pruniarboris qummiillitum.
Ficulatum lac cum polentatllitum.
2Mclceum alumine decoctum üllitum.
Propolisinundla, .— iis
Triticeus reteni panis ex muria.
Loliacea farinacum t fulpbure ex vino.
Cicer cum bordeo ex melle.
Lapathi cuinfa, radices in Mctfa decocée lcopriur
Jrarifizato, Cy nitro canfricato, appo[ita. E
A affurtium ex melleimpofitum,
Alij cinisex mellitus, 0
Sinspiexacetolinium, 00 S
onis nigriradixex acetà tecta, c inum, E 3
Ruta cumalumtneex mele, ——00— j
Laferpit
Glutinum
Lupinorum duactum ftu adhibitum. —
DECORIS
cAMarrulij folia ex aceto.
Securidaca viriufo, feminis farina ex mtlleillita.
Scabiofa maioris radices decocte, cl pota quadragiti
14 diebus , C earundemradicum puluis, quorigit
drachma pondere ex fero bauffus.
Xyridis faccus illitus.
Lupulorum decoc?um potum.
Ellebori nigri dilutum potum. j
DIOSCORIDIS
Ad papulas. à
Lac omnt potum cut crudo melle , admixta aqua, d»
exiguo fale.
Serum lactis potum.
"Acetum applicatum.
Butyrum tlitum.
Vrina huimanaioueterata adhibita.
Lupinorum farina admota,
Cyclaminifuccus adhibitus.
Pulegs decocfum corporüperfüfum.
Ruta tum cera cy myrteo olco cataplafrnatiinditá:
Staphis agria illita.
Glans unguentaria cum lotio lipitá:
Rubigoferri illita. "
Alumen cum zelleadbibitum. S descad
Cinnabaris jid eff fanguis draconis adbibitui. —
Foruacta teflatofle admota.
DIOSCORIDIS$.
" Ad alphos & cutis maculas.
Thapfie fuccus cum melleillitus,
Glans vnguentaria cum lotio linita..
Narcifi radix cum femine vrtice ex aceto. :
Lotus fylueffris cum inelleperunchus. ————
Cucumeris fylueflris puluerizata radix impofitá:
Rüinifemca illitum.
Vitis fylueflris acini liniti.
Bryonía cum eruo, creta Chia,e 'faenograco illitá.
ATTHIOLL
$COR
. Adpforam. -
Veo illita.
DECORIS.
Olea virent, e accenfe fudor 8ABADS VH tet.
Eienlaeum lacum...
Erinattimarin tss erudá vnbivs cum als mifi
eridlta. i
Hippocampi marini. ereeati cinis dd pice , aut
AXI GIA, AME ATIATAGIA0 pnis eoatíus, c ea
-ocput taundius. )
Vrina bumana iuueterata,
Serum lacta potum
Cicer cum hordeo c melle.
Lupihporüm faimalsc
vdrgemonc ficat astu[aque eum nitro in balnto cams
feteata,
Hirandinaria migor confeicata.
Cbameltonis nigriradix addito exiguo atramento
ittario, eeditaog, liquore, d. axungie pauco lini-.
22: quin etiam fnlpbare, e aluwnint mf.
Glans wuncttentaria cum lotio! liuita..
Oricani dccotf ?m to? por perfufum,
5 - dingue 0/3 radix decodda, limita, a
a Excud ugariui impf
"Lotus fyluefiris cuns melle perunta,
Veratrum nizrum Duitum Lum ra pre, e
íi. aeos
Stimmi cum
-Cantbufe vadix ex ateto,
DECORIS:
Hor deifarina ex aceto acerrimo, € drei.
Lolj farina tum fulphureex vino (y aceto.
Lapethi titio radices loco prjtus fearificatoy et
- tonfritato admota.
Brefica comiifa cum polenta adhibita.
Veratrum uigvum ex aceto,
CA cinis ex melle. s
Sinapi ex aceto. Es j
Bryorie (c emenilitum, — 0 E :
Qaffartium ex melle. dene :
Ranuncul folia cy radices appofrta.
eMelantbj femen admotum.
Cucumtris aereffis radixin puluerem efferfa,
Glans vaguentaria cota i. in acto, eum nitro.
Thapffa fuccus imunctus. vs
Scapimoniain acta decoéta illita. :
Vitis vinifera gemini; adputum » oto tanatn
-Hitrap erf. uda. WS WM
dre Cum nitro ex toile seni wa.
'
.DECORIS
DECORIS.
Cichorium verrucarium in acetario deuoratum.
aqua afperfum.
kaceidrer M MA js IOLL-: Ein[dem femen tribus diebus drachma pondere in-
Beta nigra in aqua decotia Gy illita. fumptum, ante nocturnum decubitum.
Boni Henrici P fuccus ex aceto ilitus. Ranunculus tritus, c? im, pofi fitus.
Sena decotlum, vel dilutum potum. Chelidong maioris faccus illitus.
Eupatorij vulgaris, Cr fumaria deocfumpotum, — yoppun; [accus tam forums, quam foliorumillitus.
Lupuliflorum i e folliculor um decocdum potum. Cantbarides trita, co ex P esed iie
. Exe Hepat CORIDI $ : kditothordondad Hros & myrmecias,
. Adclephantiafim.. CMali punici vinub adhibitum,
*Erigacti terreflris extecatum corpusin cibis fampti "^ — Lac ficulpeum tum adipt tirca adiacentem c tárnemi
Cedrisinuncia. dMitum.
Cochlrarum terrefirium cinis illitus. : Thus ex aceto, c piceillitumi.
Salamandra aljs frequent ibus enedicamenti is ad Ruta cum pipere, vino, c nitro affricta.
suixta. Cicer cum bordeo, e melle.
Ri A4 Capra flufra V; inunidlum. — Rauunculi i folia, [4 radicts.
Hircinum Dipfaci radix trita in vino decotfa,
Calamintba in Qu lactis fuperpofito. : Titbymali characia fuccus, e lac Whitum.
MATTHIOLE Chamafgcesrami triti, d ampofrti.
. n P] *
Myrice radicum detotdumy Cy cum paffis vis epotli, — vr v. up pij femen linirum : quin de beliotropiusi
Viperina caro deuoratà. Wallis
: rei pafiliinfampti. : sce Vitium viniferarum farmentórum viridiumi dncth-
| Veronitamas, j forum emanaus aqua illita;
Eufatorij vulgaris, dj marie fa - anf ete Salcum f£uo vitulino litum. Enoee cms
Elleerinigridilutumebibitum. MATTHIOLE fiw
Ere Ip & Salienicorticis cinis ex acttoimpo[itus,
My b4ceii quido alumine illita. : E aides Verrucarium in acetario deuoratum.
AMyrtifüliorum arentiumfarimainferfü — "Einfdem femen dratbme pondere poti apte notius
num decubitum.
Cardui radix cataplafmatis mertedpebong.
d Pena rrim emp tus,
etii) finien. CIELO LI z DI Sie ortnuE d
: Ec: Adlabiorumrimas ^" - Ree
Caplodiliruibati byofc HU ecuMd ie , p T stfird rins illi »
- c quidaexepte, drilité. ^. ps HS
Gallinacens
cdlumen ex vino affrictum.
» Lycumadmotum.,
vd fyatbiumrecens Appofitum. E MATTHIOLÍ, "
: DIOSCORIDIS - Terebinthina larignag, refina.
Ad clauos,callos, &verrücas. ;
Sbkcuiek éinis adonifho sire WIAGTALUS e d — Fagifoliá,
—— Oleum ex ouorum vitellis,
EUR
Smiridi 73 salvi d c Pomataillitá. 2
Pedir CapHi. — (— Olum ?tritiso, : cae
Ouillurs firriem tx acttó. Eu : D 1 o c o R RIDE | 2 oe ED
Mecum aluminedeotfum, ——— ned 2 gH sceau CHECA
Ec fof cepoqfinperi e (ngu Onobrycbia ex oleoinunita, Te. RE
"anis fin; «y deind. e E Mine im mim calueprldomuta,
Sinspiimcum, ugmpt
UMS IÓII -
Succinum album ex vino potum. sep.
Cdurantiorum. C manum forum flllatitia 4Quá
T : z
Dipfatiradix in. ofa, C impofita. pes
ZNicella ex vetere. ta , loco prius 'Jfari- QintaefEntia soffre, i jp commen? de Vinode, dio :
ficato. $ : Lone ndere baufda. - 3
Liferpitijliyuor cerapr. mi —— PIOSCORIDI$:
Hontpriusfalfa, T osse: eonpccen dida ,
» Clnopadium diebus aliquot pot
Chamefjcesrami pnt, e d
Fitis favinen
c Pita, - 3
Vderngoimpofiu,
Minim.
M
PECOR!S
MATTHIOLTI : i
Bylueffrium olinarum oleumillium toti corpori,
Myrteum olcum.
Cyperi radicum.
Nardi Indice
Rofarum fofi
ji 2 IO.SCORIDISE
e puluis ejfritfus toti corpori.
DECORIS.
Ad extergendam cutim,
Cyclaminiradix inundda,
M.ATIHIOQLI.
Rapi fylueflris femen.
Aniradixelixa eum fabacea farina defruto fubagha,
Gentianajlllatitia aqua.
SIMPLICIVM MEDICAMENTORVM
VIRES.
IN CORPORE HVMORES,
QVIBVS EXVBERANTES
VOMLIT Y,
& alui deiectione excernuntur;
ex Diofcoridc.
EXPELLENTIYM
PDIOSCORID If.
Adbilem educendam.
Eee RIS Illyrita drachmarum feptem
| ; TS pondere ex bydromel:te pata.
^ j A Thlafpt femen potum.
à. dle bauffa.
PES Abfjntbium potus ' datum.
Tyagorizani decoctum bibitum.
Lyhbaida fylucfiris femen drachmarum duarum
ponderepotum.
Androfemt femen. duarum. drachmarum [eei
bauffum.,
Veratrum norum per K € datum » AL eX r2 Ammonia
cumfaladrachma, — 08 0— S
Pycnotomiradix duarum drachparum pondere ex
aqua mul/a..
Cent aurium minus decotlum deubratum.
Parthenium ficcatum cum aceto muljo, aut fale.
Thapfie uccus in aqua mul/a potus,
Clematidis alterius femen truum fetum.
Sefamotdes tritum datuxs..—
Cucumere fyluelIris vadicia ficus d — ge
bolt pondere bibitus.
Hippophais fuccus obo'rponderepotus,
: Rucinttrigita granapurgata trita hauffa.
ubymalorum omuium riti bina Abigo 4
potas.
cde eMarcurislis i iespolun.
—OLatby qr4ua fex xant fr iptem, cum mfeit, aut pala
PY
«|
DLÍU$ , Laut quaternum
pend | velpura,
x choneleefle cr 3 vata ,cum duabus
V abfynthj vart bas adtéta chamclia » UPACum
by iomel:e.
T^yselec oigrmti eranorum pars iaterna bia;
Folia 1 rtt Veram morecotda,
pics y feilzcet infe. por radicis pari deuoraba, —
MEDICÀMENTORYM
Empetrum in iurealiquo , aut lydromelite ptum,
Filtcula arida farina aqua mulja in]perfa b. buta,
Cynocrambe decoctum bauflum.
Heltotropri decolbum ex aqua potum,
"AIgarici drachma wma, vel altera, eum mula bilita,
Puyu[e radix drachbmarum Maior pondere cum
mula bauffa, feminis vero drachma , cy fata di
farina fubatti cócblearinm im catapotto.
: MAT-LHiJOLII
Afarum el afaria.
Caff^a falutiue pulpa.
4Mannatx fene dilutapota.
- Spineinfeiloris bacca , é Jjrupus eX eATIDI fun
2! VAM.
Tamarindorum pulpa, - 5
Piuza.
- feheflema, kiss L3
Zyypha. — s 3
2Gffa- "tu fe y [emen denariorum decem pondeteeaqui
potum.
Thlfhi femen acttabuli menfara Petit
Ababarbarum ] ;
Sena. .
Gratiola aufi.
AMyroba lani Jani l
Frangula —
DIO s co x IDIS
Ad pituitam ejjciendam.
Iri IMyriza dracbnarum fc " quem pendere ex Dydrt-
melite.
E
Veratrum nigrum pe fehrum, inl "tum 72 animos 2
tim fidis drachma.
Lydi Indiifémen gathi dinid; j puenfura potum.
Fbni craftor cart
elato potus,
Callinactorum fé (7577727 Divfridi modop "
ream
ex in vino, aut acta frigida ve
Z5
: aere ficos durum elilorum eei n E
Cy liim
EXPELLENTIVÀM
Cy: claminiradix ex bydromelitepota,
Scylla eum melle cocía pota,
Hi ffopi deci um ex aqua melle, dà rUÍApotum.
quymum cum fale, d aceto bauffum.
Sphondylg femen potum, :
cAmmoniatum dracbma pondere bibitum.
Daphnoides folium recens, velaridum potum.
Hippopbafit faccus trium obolorumpondere ebibitus:
Epithymum potum cum melle.
Bryonia faccus eum aqua mulfa,
Cnici feminis fuccus eum mulfo , veliure gallinaceo.
Magnes potus trium obolori pondere cum mulfa.
c entzurij minori decoéfum deuoratum..—
Parthentum fiecatum cum aceto mulfo, ant falepotii.
Clematidis alterius femen tritum potum.
Sefamoides tritum datum.
Cucurcris fylueffris radicis ira creo 6fquie-
bolipondere bibit us. —-
Hiopophais faccus oboli pondere potus.
Ricini grana triginta trita €pota.
Tin ymtrum miam f'ceus binis "— inp
potus
Lathyris rama fec, qut. fepttm inc eusporis enm fíció,
aut palniults detorata—-——-
Pepluin hydromelitis cyatbo potus.
Scammon'j füccus drachme vnius , aut quis'wsni
oboorit pondere bauflus,ex agita pura, velimulfa.
Chamelea folia in atápotijs dénorata , cum duabus
abfynthig partibus , adiecta ebameles va um
bydromelite.
Shymeles vigintigranaram perzintriorbibta. :
Fla. inum erum wirt. 0
Z1 infiriorpars deuirata, S
Empetrim ininre aliquo, aut Lydesmelins Ae
Filcule arida farita qua mulja infperfu bauff dá
Cypocrambes decocfam bibitum. d
Pityufe radix duarum. drachmarum.
mulfi, ey feminis drachma , fucci ero cai
nz fabatti cochlesrium in cst potio
Heliotroprj decatfum x aqua potum.
varia dracbmna na, aut altera amma ipt
Canta ex fen. 1;
Spine infe oria bac
Cycluminue., :
- Draumceulus ,-
"CAfaricum.
E Rhabarbarum, d :
o Vt flolocbie "6 ie seradis.
; Cnteurium pi 3
: Pini radicum peliccsetun
z ipee Ini grana triginta pota. -
MEDICAMENTORYM
DIOSCORIDI S.
Àd atram bilein pellendam.
JMandragore fuccus potus duorum obolorum ponds-
re ex mulfo.
Gallipaceorum fenefcentium ius Diofcoridis mode
paratum bauffum.
Epithymum ex melle bauffuma.
Serum lactis potttim.
Origanum ficciá acetabuli menfüra potum ex mulfa.
Pulegium bibitum.
Elleborum nizrum bauffum.
Spartium potum.
Alypum menfura epitbymo " cum fale, & aceto
fümptum.
- MATTHIOLLIL
Sena er eius decoclum, vel. dilutum, e vinum excá
paratum. Vide comment. eius lib. 3. cap. 7o;
Myrolalaninigri. : ;
AMA nieridilutumpotum.
DIOSCORIDIS. n
Ad vomiam ciendum,
Ti HL» potum Lilemrubeans educit.—
CMandragora pota atram bilem.
Thap[ra laéfeus (fuccus in malfa bibliui, —
Tubymalorum fuccus cum aqua "lt mus
potus.
"pij fuperior pars deuorat4.
Spart 3 flores, ey femmina ia mulfa pota.
nag yris (emen commanducatum.
Betontce radices ex bydromelitepote , pituitam x
- eint.
Papauerie [urzei femen im mula a acttabulienfirà
potum.
Staphidie agrie avána quindetim in pss rs
Suybiradics drachma pota.
Glans Vuquentaria cum bydromelite..—
-Nareifét radix cocta, offa, feubibita; ———
Ricini vana triginta bauffa. .— Rs
- Raphani cortex éx actto mulfo potus.
C Tübysislrum omnium faccus potus, .
pen Cum bydiamclite bibitum. : ?
e. OU PU te T pu a
CUN Jémenpotum. 2
Lethyris femtn bauflum. —5—- í
x o ef.
prrcresti
citet e
DIOSCORIDIS
-. Adaquahi
-Orlmini radix ex bydrorelite baufa.
e decatfum libitum.
iteus trium abolorum pondere potus, P
pophais fuccus oboli pondere porus. :
Lathbyri cuiufque rana fex v trfpemincaipt
umen, eene palrra datrata: E
aut Pa lite ba mi "d
UT om uem
RU - Kaifsca
ix
EXPELLENTIVM
Latfuce fylueffris fuccus in actto mulfo potus.
Trifolg radix dracbmarum duarum i pondere $n vi-
no bibita.
- Titbymalorum faccus bibite.
- Jhymelsa vigiuti pétrsm gonderepars. interna
bibita.
Vitis [ylucffris radix fruftra i in aqua. in gatbis
duobus vini aqua marina diluti , pota.
$quama eris ex aqua mula bauffa.
Mercurialis decocta ius potum.
MATTHIOLEL
Jridisradicum[actus potus,
Perfici flores i inacttarjsdeuorati, —
Braffica marine fuccus tmrhabararofomptus.
Frangula.
— Elaterium bilirim, x
AhabarbarumN ..
| "Agaricum ;
Stibium. noffrum — quinque moruya
: sweet
MEDICAMEN TORVM
triplex mandutatum.
Brafitca leniter feruefatcta comefta. j
- Lentis decortizata dezottum primum Pauftum
Maragoram. cauliculiia cibum accepti.
Cucurbita integra firuefacte. expreffus füccus
- Gingiber quoquo modo fumptum.
D
Peucedanumpotum. ——
Scille ficca coblear vnum y aut alterum eins
Erridu dont otupa.
t HM nesfo ccus haustus.
- füsquapot
Cyneglofí i posi APSES : d
Chamefjces vami decoti, vec rm
- Bryonia catiliculirecentes cocti Cy im cibi deuo
MAT T-HTIOLL--.
. Cufüa; altisa pulpa denorata. ;
Ampygdalinum oleumpotu
Meníuratum & ponderum T ypiad Diofcoridis mentem. Ex Galeno:
( Siliqtia 3j ( Chaleum vnum.
Aegyptia faba Chalcum vnum C femis
Orobus Chalcos duos
Obolus Chalcos tres
Scrupulus Obolos duos.
|l Dracbmza l | Serupulos tres,
In Pouderumratione.A Vacía 8 Pendet 1 Drachmas ocfo
Acetabulum rDrachmas quindeciri
Nux ÀJ Rtgia Facias feptem
Pontita Vocdam vnam
Libra Vucias duodecim
Mádicori Vacias fexdegim
Lama ta ade 77 decezn ei odfo
Alexadrina Vacias viginti.
DE ARIDORVM die PME.
( drtaba v E cyptia (C MPAios quisge
CModiis vEgypttus C» Italicus ; d Chanices octo
CMetdimnus Hipite: da dusdecim
Hertcéium.i.femifextum — V : .Congtos do
l. Congius t continet Chenices 4. i.dracbmas 720.
In Aridorum menfüris.A Cheaix Hemiuas 3. CES. L. Aids 146
Vextaréus | Heminas duas 1. drach. 120
Hemina Cyathos fex id esl drach. áo
Chene | Cyatbi quarta part. d.drach.2. ets
Cochlear USerupulos trcs
Ponderum & Menfürzrum Lujo tatio.
( Ceramium lib. $a
Ampbora lib. $a
Frna lib. 40
Congius lib. 1a
E (Fini Sextarius lib... C» vucias $
Acett Hemina vncias ro
4qua .| Cotylawnc.10. .
Oxybapbus drach. 1$
d Acetabulum drach. 1$
| Cyatbus drach. 11. Cy (erupulos 4.
(0 A Cheme drach. 5. cr ferup.1
( Ceramium lib. 72 :
Amphora lib. 72,
Vrua lib. 36
Congius lib. g
Sextarius lib.z.
8 |] Hemina vncias 9
In Linum moi [77/72 4 Cotyla Uncias —-
Pendet —— E Y Acetabulum drachmas 1$
Oxybaphus drach. 18
H. Cyathus drach. Ag
- ACheme drach.
— (Ceramium lib.120 :
d etmphora lib. 120
| Frza lib. 6o
Congtus lib. 1g
Sextarius lib. x —
Iv 77 Veminsbik. I
Cotyla lib.r
Acttabulum drach. 27
Oxybaphus drach. 27
/ ion drach. 20
Chenedracbg. —
€ OuR
iden Xdesrn M DN:
sdb ytegue Ag redo iq :
vto dy e xeluu Eos
?
beridum, ce
: 40 cos egregius habetur Niger, E ip
ANDRE AE
MAITHIOLI MEDICI
* A Senenfis Commentarij,
IN LIB. PRIMVM PEDACII DIOSCORIDIS
; ANAZARBEI, DE MEDICA MATERIA.
Prafatio Diofcoridis,
1 . J0A4NNE RVELLIO SVESSIONENSI INTERPRETE.
à)
: 5 VANQYAM , amiciffime Áree,complures non vcterum mod, fed recentiorum quoque, de
. medicamentorum compofttione , viribus , atque probatione fcripferunt : nobistamen nec
NS | vanum,nec à ratione abhorrentem impetum animi ad hoc opus inceffiffe . tibi oftendere
[/ tentabimus: propterea quód corum nonáulli abfolutum nihil ediderunt, alij plurima; ytex
narratione acceperant,fcriptis tradiderunt.Siquidem Bithynus Iolas,& Heraclides Tarenti.
mncs illi de niecallicis uicquam rebus, aut odoramentis memorix prodiderunt. Crateuas
autem herbazius,& Andreas medicus,qui carceris diligentius liac in parte ver(ati videntur , ra-
eam 1
— - runtamen prifcorum fubfcribere oportet fenrentijs:quos ;er pauca ipfis referantur accepta,
magnam tamen impendiffe diligentiam conftat.Iunioribus minusaffentiendum : quibus eftTulius Baffus;& Nicera.
tus,& Petronius Niger, & Diodotus, Afclepiadz omues,qui medicinalem materiam vernaculam, cognitarque vulgo,
dignam cenfuerunt, quae ab ipfis literis exa mandaretur : & vt medicamentorum viresprobationesQue cur(im £om-
plexi, fic nullo experimento eorum effectüs colligentes, inani verb reddendarum caufarum ftudio verba fandentes,
aliainterdum pro alijs feriptitando,] rem inaceruum,cón riemQue controuerfiarum extulerunt. Siquidein quiinter
horbium nafcentisin Lo ds ia it eíIe contendit-Androf; á
m herbam cum hyperico cffe:quinetiam Aloenin Iudza foffilem nafci : & pleraque his fimilia falso exponit, quae
prorfus veritati refr. -Quibus coniectura colíigi poteft,ea non oculata fide,fed narratione potius ab alijs acce:
. piffeIn ordine praterea iidem ipfi aberrarunt,partira corum difcrepantes, nullaque c gnati itin&as vires colli.
.. gentes;pattim perel a literarum fe prain ordinern digerentes, qub facilius memoriz mandarentur, genera &
. orum affe&usà fua cognatione difiungentes.Nos veró ab jaeunte, vt ita dicam, iuuenta , iugi defiderio cognofcendz
E Téleierallcd: 1 mom oS E 6 IG: E a : ] E
agrati enim nefcis nos milirarem viram exegiffe) tuo hortatu commentatio-
.. Bem infex libros contulimus. Quod opus camus,Arce,animi 1 s obeum quo nos profe.
. querisaffe eri pae EE uditione excu. tum verbin eos » quibuscum tibi eiufdem artis ne-
eeffitado intercedit;pronus ad ami Zo»
argumentum,oprimi ut
lesjn nós etiam aliquanto peculia -Enimuero non paruum praber
cnit , bif 2.
cepimus.
1e defcribaritur. Quod autem ne 1 ne
coniuncta fit , vniuerfisQue cius parzibus efficax admini.
mifturas,& fadtain morbis pericula extendi, &incre;
icaminum co&uitionc. Quinetiam vernaculam, &mi.
nus,omiffa prorfus herbarum tractatione , rem ipfam paucis perftrinxerunt:nequeverb o-
dices multasapprime vtiles , herbasQuealiquas h Ve.
tuz probitatisargumen ? quam vaà nobifcum degentes noui.
,, inbofce coi i m cüm petitia .
^
rina. Verüm in primis curam impen:
r certé pro hi ratione, medicamenta aut va.
cli confüirutionc um dà funt: magni fiqui
1 emadmodu oca, in quibus prodeunt , cli,
uoía,X ventis expofita fint, hisenim locis vités coruin longi velidiorenia. S
telliguntur.Contrà,que in cisà vento fileritib fci plerunQuede- ———
generant, & minus viribus. OIM RN uir dud p MR
60 1 rem intabucrint- Neque, : Pl Hes dM Pierio
ic eliam
lefcere;nonnulla propria ui hye:
2 And. Matthioli Comm.
Quz caufa etiam nonnullis feriptoribus irhpofuit,qui herbas quafdam,verbi gratia,gramen,quinquefoliumi, & tafüla;
ginem;emirtere fiorem, fructum; & caulem negant. Ergo qui (xpiusad vifendas hesbas $ vnd ue fe contulerit,
earum cognitionem maximé conféquetut.Scire etiamnum conuenit,fola ex herbaceis me psi us V fam genera,
nigrum;inquam,& candidum, multis edurare annisireliquaa trimatu inutilia. Qus gera. ruticofa m » ficut ftezchas,
zrillago;polium,abrotonum,feriphum ; abfinthium,hyflopum,& alia id genus Hier ip m ie Umen Flores
quoque antea;quàm fponte fua decidant; Fructus autem, vt maturi decerpantur,necefle eft& femina , v : Eu cepe -
rincpriufquam defluant. Herbarum fuccus & foliorum. elici debet , germinantibus tum primum cauliculis.- Lac, &
lachrym excipianturjincifo perfümmum adolefcentiz vigorem caule.Radices,& liquamenta,corticesye vt recondan,
zur,eximiere conuenit,cim herba fuis folijs exuuntur: ficcantur etiam expurgátzrinibi,locis afperginem non redolen; 2
tibus:fed quz luto;aut puluere funt obfitze,aqua elui debent.Flores & omnia, quz iucundum odorem ciant arculis 9
tiliaceis,nullo fitu obdu&tis,reponantur. Nonnunquam charta;aut folijs femina,vt perennent, apté in ntur, Li,
quidis medicaminibus denfior materia , argentea , vitrea , aut cornea conuenit. Filis edam , fi mod "Bera non fit,
€ccommodatur:& lignea;przfertim buxo:fed zenea vafa ocularijs medicamentis , liquidifque , & omnibusijs, qua
accto,pice liquidajaut cedria componuntur. Adipem autem,& med ullas;ftagiteis vafis recondi conuenit, :
COMMENTARIVS. MATTHIOLL
»
SA| V ANT V M-oporteat Medicos omnes;qui legitiihumin artenomen fib compavare faudet,fimpliium
2N quorumcunque iédicameniorum,quánedicita vfui corapetunt,cógnitionem,ac facultatem fenfibus
exat conféqui, non modo bac prefatione declarat Diofcorides Anazarbensin bac materia cateris fa-
cile princeps : fedid quoque poft Diofcoridem admirabili dottrina pluribusin locis gnemorie prodidit
sees cratiifrimus atitor Galenus:qui bac in re pre ceteris Dioftoridem fecutus ( vt eius Iuculentifima mo-
mumenta pafsim atteftantar )im fimplicium medicamentorum viribusyac facultatibus indagaudis , relicta (. bocetiam
ipfe fatetur )Diofcoridi hifforiarum palma, ompnes;qui in bac materia feripferunt long? admodum fuperatit. Quippe.
. Tantaanimi propenfionc obleitationea,cogno[cendorum fimpliium captus fuit (fciebat enim non poffe vit? fe dia Ma-
Galeni naui. dicum fineeorum fcentia)vt nilo magni labori metunullis periculis deterritus,in Lemnum, Cyprum, Syriam naui-
utes gauerit; atque aliasglrimas peragrauerit vegiohes,ea demum cau[a;vt que legitima & [yncera;quaQ, [Duria C adul-
gnofceret m- ferat e[Jent medicamenta,certà dignofcerepoffet. Quapropter lib. v V1. demed.comp.per genera,ita [criptum reliquit.
plici Hincenii puto bone indolis uuenesincitatum iri,vt uedicamentorum materiam cognofcant ipfiimet infpicientes, non. -
feme! aut lis fed fiequenter:quoniam fenfibiliumverum cognitio fedula in[pecione perficitur:cuiws vei euidentiJsimum
est indicium, quid gemini per omuia fimiles effe nobis videantur differentes autet às;qui ipfos infpicere con[ueuerunt,
3tad, berbarum.fruticum, C arborum materiam priufquam é terra eximantur, contemplari pulcherrimum eil ,dum $0.
fiucius videlicet futuri fuut, dum eduntur.dum Augefeunt, C dum vigent. Hac fiquidem continua. eorum [peculatio
docebit te, quando potiffimim ipfas commodó decerpas, acim ficcis doniumculis repofitos cuffedias. Vos ergo admoneo, —
emici,vt in boc quoque me equamini,fi artis opera pulchréobire volueritis. Nouiffis enim , quomodo ex omni natione
preflantifimaquotannis mihi ajferantur medicamenta, eo quid perditi ili otunigenarum verum cocmptores (, Graci
Medicementa fa20252: VOGADE.) varijs modisea contaminant. Praffiterat forfan non bos folum, fed multo magis etiam merato-
aduicriban- res, qtii illa aduebunt;incu[are, atque bis mult magis ipfos herbariossitem nibil minus eos,qui rad«uum liquores , fic.
Icni tempore, CObfuiélis flores, germina ex montibus in vrbes conferunt bi fiquid ium primi in eis dolum exercent. Qui[--
. quisigi iliorum vn i "€ volet, omis mat eria fHirpium; animalium, c metallorum , tum aho-.—
tyfum ducimus; expertus efto, vt ex eis c» exatta, cv notha cognofcat. Nf —
emoáoinj ze prejentis operis prefidia veniat , verbotenus quidem medendi methodum fciet , opis verà. e
| mullum ipfa dignum perficiet.Et primo de antidotis: Medieus autem inq, it omnium flirpiua. fi fieri poteft , peritiam LA t
babeat,con[ulo: fin minus plurium faltem, quibus frequenter vtimur.Earum genera quifquis toto etatis illarum decura,
fnouerit,multisin partibus orbis tervarum reperiet; vt ego in Italia multis in locisinueni : quemec quandopullulant, —
nec quando crefcuntsmouerunt iffisqui ficcas flirpes tant. do cognofiunt. Hec Galenus. Ex quibus fatis Mediciso--
: P dica itioneyn burationemes —
manca e — deri, neque artem vela methodo exercere nec nifi foriuna quadam; vel'nature ipfius robore «gros fanare, Nequeenim. -—
m ct coms adiipwetdum tee ( vi Melicrrum pleri faciunt, c ij fepisqui primas fi deferiesifimant )qub.—
Mn Pscscsg seem ^ü xamentit ipfis admodum ; Igaribus contenti funt. Nin cim fatis fibifore pera
enim hoc tnodo inffructus ad prae
Sinefimpliciü,,,,; 1 PW
Siri an wmibus perfpicuum eit,non poffe quenquam fine ert :fimpl,
opimio ex. J' eeenIojef à BO EUIAO)HU UE Were y Deieilorium e fneco rofarumflauam bilem,Dia-
ploa, uode upiemeDiefenamsCr Catapatia ex corulepatram ülem Cotia caput drcerelrum expurgare: ficuti qua. s
Lucida nuncupant. vcn Cr qua ex Yermodai!yl diunzur, as qu Fertida vocantur, arthritis efe peridonea.mibil jo.
sarefuirmmsquin potias fare netlguntà quibu ca fimplici componeMturmeliamenta, c amirecinfirYi- me
5 siae entur:an fimplicia,quibus conflantur,, tn int ati [buria,[yncera an adulterata ,te- um
He p une decerpta. [ole ficcata an vmbra s an.
Offcinamm 9,5. unt;quid deiecoris medi entity
lapíus, dit;ac
ephemerum Colchicum legitimi
runque mortiferum efl n ? E i ; 27 a di j K-
s plicibus componunt, qua atate exoleta;nibil viribus s epp ing
is etfi quandoque mania; ac propria artificum umi uffurafiat:id. eren
etium imperitia:nam pauci, vel potius nulli abentas acopoleteo:
li
psenm jp iris piam ouf via pre dte Vh
ke : uo
In lib. primum Diofcoridis. 3
Loto,pro firiniae Camipana:Colutea;pro fena:acoro, odorati calami vice : cypero , pro galanga : bieracio , profoncho: gcc arema
fphondylio,pro acantbo:chondrilla;pro cichorio:agre[Hi lackuca;pro intubo:ophiofcorodo;pro fcordio:quibudam arbori ignorantia &
lacrymis, pro fuccino:tap[ia; pro turpeto:pice; pro pi/fa, sphalto:refina larigna,pro abiegna, €? legitima therebiutbina? abufus,
phylitide , pro afpleno: ob[curis quibusdam radicibus , pro meo, peucedano , C coflo. Ad bec laccam ex brafilio c
€0cca infeclorio confectam;pro cancamo vfarpant.Rbodium oleaffrum,pro agallocho , offa C carnem bumanam , pro E
amumia;macim»pro. macere:chartam,pro papyro:crefpinum (fic enim vulgà vocant aculeatam quandam plantam) pro
oxyacantb lum.fiue leuem fmilacem.pro liguffro : agreftium p prunorum fuccum , pro acacia : fuccum vero
baccarum. liguftri e cr periclymeni.pro [ycio: cAncros, pro gammaris: vanunculum;pro coronopo:faponariam vulgo dicta,
pro ferutbi duuin , quem benedictum nominant , pariterg, chamaleonem album ; pro leutacantba: partbenium,
10 pio at fa:cotulam fatidam appellatam,pro parthenio:canis tefliculos (fic enim radices quedam nominantur ) pro /
pro chamepity.Cadmia preterea officinis fere omnibus pompholygem genuinam mentitur , arugo eris
forem, we veda flomoiatis (quod. cbalybem di&um putamus) (quamam ; [andix minium:terra quedam mango-
sizata fphragidem lemniam,, Jaluutrum nitrum. apbronitrum.Alia denique plura , ac diuerfa .Jfimplicia medicame-
ta fant, que vbiquelocorum apud varias nationes, buius , vel illius vice mulla penitus ratione indifferenter [ubiiciun-
tur, via run pressi tut fpurium fibi iamdiu vendicant v(um.que,ue verbofius rem banc profequi videamur. filentio
»femus.Hec autem pluribus in locis non euenirent;fi Medici omnes veram , & exquifitam finiplicill Medicorum
Terum docrinà conequerentursquam maxim, C iure con(equi deberent. Quippe materie hüiw peritiam affecuti, & munus nep
erroruin cognitionem naci,ne feplafiarij in eiufmodi ver/arentur erroribusyob[larent : neque eis vlla vnquam medica- &um
mentaconfia permitterent, nifi fibi priu perjpectis cognitissac probatis Jimplicibus "quei in nins componendis expetun-
20 tur.Dent itao, lam operam imperiti, idem attifici ni-
bil quidem execralilis,ac turpiusefe pote quam fua artis fubiechum , crinffrumentai irtefate. Quod fan? vnicuió,
Medico vfu euenire vtitur mifturis,fed uec fimplicia quidem, nec eorü facultates nouit.
Proinde uiti à Galeno o didum ft lib. vi 1nd» viideampo. medic fecundum locos,quod non poterit is,ex quo ordine
[it,cogno[cere,num ex molliffimo,an vehementiftimo » aut medio , aut alia ? Simplicium
Pei eii ipinemeib nd ji ngulorum [implicium poteflatein exacte perit. Veruntame periiamm iv
um euadere confidat affidua tanti librorum ledlione;etfi vos quidem. grauifimi conf (ri. mo
Avifendas ffirpes e contulerit c quod a praceptorein berbarum agnità jo, dipilci ua
it doctus,ac oculorum fenfu. guflatud , variis auni temporibus omia bec diligenter a. Vn Lise
enim, ciam maximi perpendiffet Galenus (vt fexti libri de fimplicium med facul. prefetie- Hed
idem non pofjei non accufare C illos quoque , qui primi berbarum formas fcriptis docere funt. foxmz decri-
rus exiffmemabipfopreceptore oculicdifere acnon adfimilari tis, quiex librisprodeunt guberna- ptz parum
pes as verior, C manife]Hore[fet doctrinasnon berbarum mod, C» fruticum, arborumó, , fed c» aliorum o- conferunt.
mium adest au ied »quis adeb mifer ef vt preteritis feriptis Diofiatidis, cipi. que-
Nigri, Heraclidi Crateuas Gr aliorum inn ipfa confénuerunt.libros gramm. 3 spi Erin
ationes, C? di j, herbas (acras perferat ? Et libro primo. dealimentorum Simplicium
fentit dac amr nequeenim quifquam ex libro nauclerus , aut peritia a prac-
namq ati funt libri, vt nobis fint eorum;qua ante didicimus,monumenta: ccproribus ,
iecit erfeitam affe Quid fi qui fint , qui preceptoflllts careant , velint- poids Bg.
que ii qua Inculentà,ac Terni qui nobis. Jiribend mos eit.) diligenter incumbere magnum jjffuüum ^
4o capient,p legere identidem non g '.Et primo de antidoris: Quod fi nullo (ait ) monflrante ex
bri alicuims ledlione;q ual i t comm, "ij Heraclidis Crateue, Diofcoridis, aliorumá, quorundam in fimplicium
: : laden imei long? maiore ipfi opus eft infpectione » vt exacti fingularum medi- jode
i medicinas diuendunt , tam callide illarum quafdam quandoque
eterni meu V pen Galenus lib. kir metic. f decime s
4 And: Machioli Gom.»
Naffurtio foliapriuo exorimeivánata,accirinquaque apil fere modo laxiniata emerguut sat cum pulefeunt ; pre-
longa vleaceis finrilia euadtmt. Quo etiam modo bortenfe uo[frum vulg) Petrofelinum vocatum cus. fuis ludere cer-
srinius.Latbyrá amyodalinis foliis caulem ve[lit qu in cacuraitie ita prioris forme obliifeuntur » vt in Atriffolocbie;
attt hedera jolia degenerent.Nouellus Acantbus [olio latuce longiore vivifoit eruce incifuris ditifo-: at fenior effectus
quadam arca totum caulem folia promit tam crebta , acuta , naplita , den[a y ac minuta , vt nucamenti Jpeaem
onum is) ditandam referant. Sunt C alis nonnulla, qua bas foliorum mutationes pertempora. offendunt , quarum nouina
uem breuisati confidentes nune pretereunda cen[eirus. At fieri quidem nequit , vt buitifceuodi-flGrpitius variationes-ex
xslnihil pro libris inquibus figure expreffesatque etiam coloribus exornata habentur, omnes obferuavi pofint : quandoquidem
funt ad m- plante ipfa appitta ex tot vartio, nasa atobis dumtaxat unaginemvepro[entant, Htc etiani illud: accedit , quid ea;
plicia diguo- que piéfure artificio fiunt. etfi ex optimi artifuis penicillo emergautyuunquam tamen matuvalium verum lineamenta 18
keda —e vnguein vejerre, ac exprimere queunt,quamis etiam natnramexatlifimbinitentur. -Eadém vationeputauerim
ex cuiuslibit grauifimi autboris commentariis y qui fforpium. bifloriam. continent ,-menimem abfolutam earum.
morionem vuquam adepturum effe , qua maxime Medici requiritur : - quippe quàd.jj fuis famplicióm monumens
tii 'acfoliorum , cauli, Cr veliquarim partium bifforis , mon nifi yna lineamentorum y ac fiamilitudinum
enartationemtradiderint.. Que tametfi vera font, nullum tamen prelent mutationis exemplusm , vt epe. acfepis
us plantiscompluribus variistotiusanni curriculis tumin foliis, tum in caulibus ; veliquifque particulis euenire coma
e. gerimus, Quofitvt bacvariandi feries nullo alio patto addifoi poft, quam longa oculorum exerátationes duita-
tate tota plante ipfe [olo edusata virefiunt. Ceterum vbi fcriptores in fuis bifforiis flirpium notas explicant ; illi
quidem fert femper fimilitudinibus vtuntur , acorum exempli gratia , ayrideu , gladiolumá, iridi fimilem redden--
t65: Meon praterea anetho, cyperum porro , afarum bedere , phu finyruto , € bocilli , c illud buic fapifm? com. 10
parantes.. Vndefjerimon potest, quin aliquis , mon prius perfpedtas vna nm dodiiffimiis ac exercitatifimi pracepto-
vibus plantis quibuslibet ctun quibus alie iniffe tum fanilitudinemstum. etiam cognationem narrant: audlores 5 c
tton babita bocmodo earum vatione , poffit yuguam. ex folis libris cum. flirpium imaginibus y vel. fine eis editis ,in^—
«€ , fumum e perfettum berbarium euadere. Quamolvem etfiflirpinm imagines , qua magio tum pitlorum, tum ty
"pagraphovum ftudio libris excuduntur infpicientium oculos bland aduodim detineant;at. qyillasprius a nobis cognic.
tasin némoriam veugcentymagui tamen eas effeemol Hjsnoniredidevim ; qui vifu is auxilionus
: : EE : Le Ria siia 5
Notandum. | syerofag earundem partem non acceperint priusquanqiuai fortaffe fecus vulgus exifluet. Adbibeant igitur curam
j.quibu in aniio efe rei berbaria peritiam adipijei,va im primi itos bans rei non imperitos "fbi preccptovés afcifcst:
vt affüefcant per diuerfa temporis inter[litia, montes aditeyvalles,fyluas, accetetaterze loca , vhioculis , veli-'
^t
jaureeae illita C foffilia medie mentatain diligent optemplentur,vtleutima queg, demde ab adulterinis di cernere fá-
ess «nt. Neg, foliam in fodimisipfis verfari debent. fed etiam iu forna ibn. em Lfunduitur:mamibic *- "gens
en € pompholigsm; c» fDodium, c cadmiam, ci argenti fpumam. cr alia nonnulla dignofcere poterunt: qua bacnoftra. —
"Manum & fo- *fatefaditia; furias Gr adulteratain ipyropoliis fere onmibus habentur. Quin c» adnagnaemporia,luculentifii-
perftiriofum 1459, ttitates fe conferant;vbi peregrina vndique importata venetnt. Afro vidiculi funt qui inter legendum tum
"incamtado- herbas,tum etiam radices vana duéüa religione; quibufdam verborum te faffimentoruin fupevflitionilus
mibusyd, dà yr precipinut. quafi vires, c» faa es medicamentorie verba. d int iti dint vinfund m
Plasrefo- eura re pal dl ful t ver afimarenim erubctmt. Quis tamen lb. v x de fmp.
: diuntür "Orte eirt oA adl dique qa tam diet
xiffe berbas;quas exponit; -
ira vllum explorationem. Hic fenelibros —
eam exponens. fi qua ex bominefereba- jo
tuim;fediissq
uina, libris materiam onínem.—
mendatur.
dei Lacd
du élliendisilis udbibebantur, adi i
x
t ECN deiude vi
LODRSGA «quif fenfibus fimplizia medicamenta infficeres C» copmofiere valtant. Quos nec pigeat fe conferre ud fdinas,vli me- 30. ;
Ld
bu NEST S, Dec VMPY UAR PEPME
i de
dn lib. primum Diofcoridis. y
adferant claritatem. Huicigitur foli fe dedant , une folum fequamtur ob tm dictas vationes omues, qui ion
puedo flirpium, fed C reliquorum fumplicium medicamentorum doctrinam d» facultatem conféqui volunt. | Accoutra
gum vulgo femperignaro, tum iiseziam , qui coaxantium ranarum inflar , € fardido paluffrium actarum Itm
eaput exerere nequeunt , Bugaces ac penitus deteflabiles quorundam libros vbi Jümplium e tompofit rÉHHBSté- Libri explo-
tia ab iis tractatur, quivix lactucam nouiffent ,. mifi corum cenis frequentifima extitiffet :. paritero, vriicam ,uifi dendi,
acerrime tangentes pupugiffet.. Quorum in[atiam animaduer[us Galenus , contra voslocutus effe videtur lib. 6. de .
Jmplic.. medic. facultar. prefatione breuiter C [cit - fic inquiens. Verüm abffinendum ef à snültis nci dacbus,
anultóqueetiam magis fugiendus eft Pamphilus, qui neper omnium quidem herbas vidit, quarum acereditur jj- Galeni verba
gurasperferibere, Nam id genus bominum (quomodo afüimilattit vos Heraclides Tarentines) füiaillisuum c preconi- notanda,
10 jus, qui formam. ac notas fugitiui mancipii, licet ipf non viderint vnquam , praconio tamen publiczut , notas e-
nimabaliis, qui norunt, acüpiunt, C» cet cantilenam eas proferint , vt fi fortis, quem preconia indicaut,ad-
» agno[cere tamen non pofJent.Hueu[que Galeni verba. Qua long? [atis fufficere polfunt ad eoru
quiad fimpliaum inateriam nofcendam per reum offium introtre cupiunt , c fecuro totins itineri eve proc
Verium in primis, vt opportuaé fingula demetantur , offe oportet tempora , quibus maximplanta viribus valeant. Ffpus, quo
Quapropter àradicibus initium fumentes , dicimus barum vires, ficut etiam aliarum. ipium partium, aoz eodeis d:
auni tempore equé in omuibusveperiri, quandoquidem alie locteupore , alia verà illo humore prequante:
1o effodien-
«x.
]
a0 tiam , crediderim ego omina maiorem fucci vbertatem inuenirin bis , qua vere ejfodiaatar : quippe quod planta
ET . eei e LATA a 3 AS E z H E -
tegr?, [i fieri poteft, cum omuibus ftis adnatis euellatur e in iis locis, atque fab ea celi conffitutioue, quat taxi?
30 vrprenimio alimento ex pingui folo , vbi nafcuntur , accepto , debitam v bumoris copiam , c corpulentia nietag; Parü nota,
fertomnes comantur : poftrem) ficcari eas conuenit omni adhibita cura. Quàd fi fuerint quale; vuntculi , apii, afpa- i HN
Tagi y rufa , polipodii , rubia , intubi , & confimilium ,in vmbra , vbi NEU Ra BUNC pe T5 ex
Atomnino cauendum eft , ne foleferiantur : quippe quoniam potior earum pars ab eis proculdubio euanefcetet, vtpa-
4o terari Ce tenuibus... Verimenimuero fi ex eis fuerint , que natura craffe funt , veluti gentiana , beleni, mandyago-
LH bryonie , C idgenus alie , cr aér fit nubilus , c» hyems , nein vmbra fitutabefcant , ac proinde marcefeast , in
woe j ibus bri radii iodi
M quippe omnino inutilis ef n Z que omnibus fe iios d
C Niatrium maius ,mymphea , alieque complures
penetret, neque fumo pateat aditus» &» que neque vligimofa fr.
Jj vergens , vel etiam ad meridwnalem plaga:
wmeiemdm
frio ardesco 4d Qibus im
,., locis planta
or ,
Irfiam Tempoteza- oi Pace
Dros- quibus facultas ant
exaifa.
6 And.Matthioli Comm. - -
'excalfaciens infit, perpetuo in locis calidis , ac ficcis demetere comuenit. ' Quocirca Hippocrates ad Crateinaim feribeyss
Adnitere (inquit) quantuntpotes , vt nobis montanas maxime, c» in altis collibus nafcentes herbas a vadicibus vefe..
ves: quandoquidem be firmiores, atque acriores funtii , qua aqttoftoribus nafcuntur locis : idque , quàd in monti
Vus terra fit denftot , & aer tenuior: nam quod attvabunt plus virium fortitur. Quinetiam dabis operam; vt floyes
ex his herbis etiamnum decerpas , qua arca fLagnantes aquas, paludes , fluuio, c fontes prodeunt , quas fan
debiles , & exolutas, ac dulcis fucci effe fcio. Omnia autem medicamenta , qua fuc , & liquoris fluidi fünt', in vi-
treis vafis ferantur qua verb folia , attt flores , aut radices funt , infichlibis nouis probé obturatis , t n£'ventis per.
Heibr quo flata, medicamenti vigorem , veluti in animi deliquium collapfa, amittant. Hac Hippocrates. Herba fimiliter ,at-—
pado legen- aue;dices , lesenda fant » ficande , ac afferitanda , his tamen demptis, qua tumin medicine vfu , tum in dbis, tum
conde etiam in ob[outorum condimentis quotidie virentes v[urpantur , veluti lafuca , intubus tam domeflica , quàm agre- 3
t : 7o lis (cichorium appellant ) portulaca , bugloffum , beta , atriplex , litum , bvaffica , viola nigra y smalua , belxine , li
S : Flores gio id maximi in ficcis fieri operapretium erit. Floves infu-
- Sapete : lligendi fumt quo magis fuo in vigore confiftunt , non ati-
s eu ] afferuandi , antea quam fe explicent ,. de-
eri deinde ciem onmino expanfis foliis patent. Veritm.
Agi i Ed
M.
Inlib.primum Diofcoridis. E.
modum medica , C aurantia mala. Cortices preterea , qui fructibus auferuntir » vt gtriis s punicis , C atttbitii:— Conices
quique arboribus decerpuntur, veluti tburi, ligno, quaiaco;famnbuco, acfraxino:: qui itcm herbarum radicibus detra- quomodó ^
buntur, Yt capparumy mandragora,tbapfíe, alypi«, pityufesac aliarum,non fecus funt. liccandi, atque radices: quinet- 4 A: : &
iam fimiliter reponendi. Succi quoque vtporein medidna admodum nece[jarii » omni prorfus dita, 4 ratione T T :
Junt. conficiendi, atque itA ajeruandi, vttoto auni eurriculo put redineim non fentiant. I igitur non Djobow ad herbis cl E 14 o expri
auantur oportet, fed etiam àradicibus, ac fructibus. Qui é radicibus exprimuntur. vt clycyrrhizae, y ere quidem parandi mendi, con-
funt; ciam primum folia einergunt. Ex foliis vero, ante quam fürpes flores edant» C earum caules lignofi fiant.Ex fiti fernandique
ibus denique, quidam cum ipfi vltimam maturitatem fenferint,cuiufi iodi e|[e debet malorum pusricorum tricrum ft,
limonum-r ex niyrti baccis : quidam yer) antequam ad plenum maturucrint,ut ex itglandibus, moris, pyxacautba,
10 liguilri baccis cr acacia: quidam ex unmaturis adbuc yuis,vt omphbaciuim. Horum omnitin nonnulli diu infolati, apt
^ | i reponuntur,vt. «aloes, fplueftris cucttinerisabfmtbii, eupatorii,bypociffidis, glyoyrrbizue, c buiufinodi
jud vero bumidi. fluxilile(g veconduntur. Atqui non omnibus eadem eff conferuandivatio : quippe aliipau-
Tulum primum adignem feruefacli, mox, diligenter defcati, vt fieri folet de fucco rolarum, intubi, buclofii, oxalidis,
lupulorum,apii, cr feniculi. Alis vero ignem non experti tantim fubfidere permittuntur, ac deinde vafistandiu tranf-
feruntur, donec defecati pelluceant.. Quod fit de fucco malorum punicorum, ditriorum,limonum, cydonioritm, C» mo-
rorum, Veruntamen diligenti admodum animaduerfione opus eff (vt Galenus inquis lib.6. de medicamentorum com
qufitione fecundum locos) in fuccis liquidis con[eruandis: quand:
mox à fecibus omuibus lei parum faperp
Gummi las
chryme, &
refinz,
lium,
fana,
qid mstr,
Arabica
Diofcorides
defenditur à
calumnia;
quid cdsnDiofro- — -
arautfíimo quoque Gale-
on calluerit is omnes flir-
bus amis pofferitatis memo-
um fit, quantum in bisve-
ueniffe facilépotuit. Qua
Is, qui Veratrum ait.
8 And.Matthioli Comm.
camipis,ac aliés compluribus locis proueniunt:tametfi ex eis ieunulle habeantur, que neque canilem; neque flores ,ne-
que femina gignamt ,vt pbyllitis;afplenum, cynogloffum.h tis,onofima. His ita determinatis , fiendum preterea
ef.berbas affiduo quodam cultu,ac diligentia nonnunquam arborefuere » quod maxinzé malue acádit. Hanc enim.
pluries vidi fenis.feptenifve menfibus cultam, tanta caudicis longittdine,crafüitudine; C» duritie proficere, vt bafla in-
flar grandefceret .Frutices quoque aut temporis diuturnitate, aut cultorum mangonio in arbores non pumilas exettit,
vt vitex, bederamyrica,paliurus. Contra [amiliter fit,vt arbufcule quedam.fi defit alimentum, aut fi mullo cultu ad.
bibito dimittantur fjluefcere,à fua natura ita vecedant,vt in frutices degenerent. Quandoquidem bi tum per adul.
eam atatem,tum per cultus rationem, vendicato fibi robore, eraffos predurofa, fundunt caudices acramos.1lla veri ti-
quam inidomite farculis,folonibus,ac germinil qui circa caudicem C radices adnafcuntur, luxuriantes, folidosita
vamos debilitant, cr infirmant,fubrepto ilis bumore,vt in fratices fenfim elanguefcant, vt myrto , lentifco , c coryla 19
Sürpiá mu- quumdoque eueniffe comperimus. Tantum euim in plantismatura germanitas poteft, vt non folum [ape predictos
crum praftet effetus, fed etiam vt alteram in alteram [lirpem facile vertat, vt caffi in cinnamomum , fifymbrium in men-
than, triticum in lolium, bordeumin auenam, d ocymum im ferpyllum.. Porri ex lis omnibus herbarum generibus
quádam fatiua fant quedam agrefles.Has volunt nonnulli priores fuiffe fatiuis cim earum permultas domita cultu
feritate manfuefcere im bortis luquido con[let:etfi in permultis quoque Cv fjlueffres crm fatiuum genus inueniatur,qua-
vum alia fecunda funt, alie fleriles:alia florent,alie floribus orbantur:alia perpetua fronde virent , alie folia amittit,
Quod non aliundeprouenire fcribit Tbeopbraftus,quam A loco ipfo,vbimafcuntur, ficuti ab aere eas ambiente: tametfi
: Wei ce. id acidat interdum particulari vadicum vitio. Magni quippe refert, vt facunde, floride, & perpetub virentes plante
tae ja ue conferuentur.fi clemens celi conflitutio fitu[, cermanitas adfit. Quare nl irum. fi circa Memphim , ein Elepban-
& loci amici- t0 ag70 fictus, ac etiam vitibus folia nunquam decidant, quódque in infulis, aliifque regionibus nuper in Indiis occi- 20
tia. dentalibus à Lufitamis, C" Hifpanis repertis nulla fpedtetur arbor, qua fempiterna coma uon vireat. Neg, item admira-
dum;quod reperiantur arbores procriores,virentiores, afpettu ptlchriores, C magis frondibus c fructibus exornata,
Plantarum fa jj fioc Jo coyquam in illozmamag alie boc fitu latatur,alie illo. pro fue qued, nature vatione.Proinde videmus, quodque
kwyueao audtes amant, vt cedrus,larix abies, pinus. picea; terebinthus;buxus,juniperus,fagus, carpimus,ibi procera admodií. for-
Gum Pu pnfigni profilitnt. Quemadniodum in planitierum C collium nesoribus quercus,cerrus,fubersilex lotus, vlinus,
In Montibus. zce7;fraxims,corylus maxime proficiumt.Inxta flumina, in aquofís letioresproueniunt pla alnus, populus v-
Inplanitie, fra nyrica falte, barundo:etfi barum permulte non equ leta im montibus , vallibus , planis, e fyluis exultent. 1d
Iuxta fumi- 9,596056 difcriminis in herbis, er fruticibus vifiturquedam enim paludibus ena[tuntir:alie in lacubus, c fLagnantib.
"A ^ aquis exilimt: alie litora, Cr flumiorum ripas defiderant:quadam buidos,aquofos,vliginofofój, amant tratlus : que-
dam aquasodere, C obid arida. Cr faxcofa fequumur.Nec etiam defunt qua in umidis c ficcis locis vitam ancipitem y0
agant.Sunt deinde quein campeftribus degere cupiant, qua vinetis letentur,qua pratis gatdeant:praterea quavalles,
.. qua colles,quadenig, editos quarant fitus. Alia quoque vrbanioribus locis allece xta vrbium, & oppidorum menia
Inpaluftribus jj y prerjjg, c» ruderibus prodeunt-In paluftribus, ci bumentibus locis,ac fecus magnarum fcrobium aggeres feliciter e-
» wA UMS d UMS Y
Plantarum
degeneratio.
lec. nafcuntur platago. pus;poterium. fcordium vai j Jfphüdylium,lyfimachia, alifma, chelido-
niu miniusse| 7 diit;pet. iphylii erinus. equifetii. lii beliot Ü j parum vi DEA ifiilag by pip 2j
onebrychis,conyz.a tertii generiseupatorium com «Et magis paluffribus gaudent oyperustypha. fparganium;ium-
DIES NT ANC i Vt gero. dee N atre t CP Sr d - T um * p
Ja lacunofis, C15- At L4. "na 4a po vmogerii lotus Aegyptiascolocafia-foliis &in aquis.
: Indie paludibus nafcitur, atQ, nobis in Italia oryza , bippo-
n
Pierwsi
lacubus;paludibus idibus. fluminibus na[citur,atá jn mari: quovumlit-—5——
Á un ;; itemó, trichomanes vliginofis fpecubus audent , prefertimfi 4o —
tzant a[perginofas feqit ipas:qtia preruptis locis inberent. Vitex deinde, elicbryfon,bu-
: In litoribus Boniam, botrys,rba.fluminii ripas accolunt.Crithami verü,brafiica marina, andro[aces, corniculati papauer, doryc-
tum in litoribus, tii fcopulis,tii eriz collibus emergiit. Tripoli etixin 7 e it,vli fü-
Ue
E 3 rgus - xr Lice fraternz videantur iniiffe amicitiz. Caterü
aails 85- piii c» foxofisexurgitcappariolibanonis fjmpbyti s
| k C gmscyledé.cymbalió polytrichisparonychia,e]plerielinope
xs Tn opacis. ciorum rüinis,ac fa jfi SUELOS CO jirefe ; *
: Jnbhumidis ffragalts, c» cyclaminus.In bumidis clematu pri
Incollibus. "jelenitim,paludapium.Collium «
Iniil primum Diofcoridis. 9
bafiularegia; faxyrim » refliculus , centiaua . ligufficiam , alyfon, fmyrnium ; irap she Hn fuluefris i
lemouia polygonatumstitlyntalus cbaracias, polium , prarnia, tbynielea,chame. s: [4 iT» bi n x 72 ge é
afjus, tbapfta s peonia ;etbiopis , eymenum , OnAgTA , cacalia » acouitum daphnoi« e byffopum s Ws h ii T
must, caniadaphnes tormentilla biflorta ; chatieleo albus, angelica, libauatis, n fias cui s emicai 3 : jo mentes
cuntipa » atque inibi in preruptis loas petvofeliisim , Ge Rhodia vadix. Sunt praterea, qua arbori y ieu ya xd yes ok
ám quibus veident, atqueabifdem fufcipiunt alimentum , vt aparicum vifaum Jphagnoss poppsdium, i zr
pier; lieben. Alia quideman arboribus confpiciuntur , alia vero prius éterya exorta , per arbores M un NUM
anodium labrü[cus vitis nigra ; bryonta , hedera, clematis altera fmilax tam latis, pae 3-4 » lupus fatica (t
blsidjus y periclymenatn. Non defunt. etiam berba , que finevadicibus im aliis berbis profliant »meguealibi, —— i:
Pura in'illa repertantis vi eufcutas epitbymtam y epithymbrum y € epiflebe.. Veruntamen illud [cireconkenit, Yn aliis platis
ip vumium quaqde fua natura felicius proueniant in predictis lodi fuosc, vnaquaque fequatur fitus :
-pibil tamentbflat ; quin eedem modà'in montibus , modo in planis , uunc in collibus , fapein vallibus , nountm-
^ quum
102 à
x
30 ogonuim yephemerum, cr fepiui verb aca. Contra nin
genis verumque , capparis ycritbamum y baftula regia.
5 «tlo£ s Cehtaittri.
aridum:
Jfolanumsariion, oza- :
bida radices tributa funt aro , polémo- Qu (übal
gra chametil ; z
sie; belenioy, Heo d. abarbaro; exterius nonibil nigri: b
»radixRbodia, folan:
0 Colcbico. Rubro color
Z'Raucfcunr,
Quz virefcüz
fo And.Matthioli Comm.
Amare. — Amarittdinem yero gentiane,ranunculi,belenij,dictami candidi leucacanthe;panacis Heraclei bippophais » pata.
tj fclla;cicborij,afparagi,rufciscentauri minoris , chelidout maiora , a[phodeli,cydlamini. Aci autem tadice depre..
Adigs. beuduntur. gingiber,acorus,galanga, Zedoaria »imperatoriascrocodyliui, angelica á panacts Chironium , fenyrnium,
pyretbrumyalifmastripolium,raphanus tum [atiuusstum [ylueftris , vtraque beris , nafturtium y tbla[pi avrgemone, -
bydropiper,arum dracunculus,eryfimum opbiofcovodon ; ampeloprafum , (corodopra[um, capa, allium,porrum,fcan.-
dix, Qsto fit , vt fi exacta notitia differentiarum babeatur,qua in radicibus forma,numiero,colore,odore, AC fapore no-
tantur maximum inde percipiant emolumentum ij , qui amagna animi delelationein bac Jfimpliaum medicamento-
vum facultate operam impenderint. Ac preterea plurimum gjdem contuleritsfi omnes flirpium delincationes , fitmili-
tudinesd (de js intellige,que (eripris tradipo[Junt )tum earupariter c odores, e fapores affequantur,co inqua modo,
ac ratione , quo bic à nobis adnotata reperiuntur. In primisigitur à fanilitudine,quam inter feineunt plantas exor- vs.
fuss pro viribus emitar,vt qua plurimis ignota funtyijs que ouibus [ane vulgares apparent vette comparentur, qua-
Folioram in épterab bedera primm, Vt qua neminem lateat,rem ip[am au[picabor.Hederam igitur. folijs amulantur » tfi que-
plantis com- d4A italora, quadam vero minora cernantur fcammonium;a[arum;vterque gelaminus fmilax a]pera, lotis Cr hot-
paratio, & fi- zenfts vitis nigraymarina brafficay Aetbiopicum fefeli,periclymenon ,eriflolochia vtraque afclepias , epimedium y gra-
miliudo in- jen parnafi apocyntm, viola purpureaycbamaci[Jos, belxine cognomento ciffampelos , cinocrambe, hovten[e folanun,
ver fi, balicacabum.circea,cucumis tam [ylueflris,quam [atiuus , vtraque clematis. Vitigineum folium repra[entant plata-
mussacer,lupinusyricinus,bryonia,veratrum nigrum;bal[amina,colocyntbiscuctiinis quen Veneti anguriam vocant.
Alba fpina, acantbuum mil virent folio-ficuti abrotanum feminas c abfintbium feripbium vocatum folijs fein
siücem imitantur.Vitex C anagyris, C folijs & ramis conueniunt. Api) foliaveferiünt caucalis , fecundum dauci genus,
lijerpitium, finyrnium,bunium. Amygdale fronde vefliuntur perius rhododendrum,ebulus fambucus, ffaphyloden- 1o
üron,latbyra quam officine cataputiam nominant. Anifum deinde ifópyro folijs adflipulatur , anagallis antyrrhino,
atriplex xanthio. Vtriu[que rubia folia imitatur aparine , ac galium : quanquam illismaiora,buic vero minora fbe-
&lentur.Porri lulbique foliapra feferunt byacintbus,narci[fus,allitinscolchicum , yperus baffula vogiayampelopra-
Jan-fcorodoprafan canini tefficuli lonchitis.Buxus,C lycium confimili comantur fronde. Vitis alba amoino folijs cor-
Te[pondet,pyretbrum fylueftri dauco, bemionitis dracunculoscoris erice.Formiculi. folia emittunt altilis a[paragus , pa-
naces, A[clepium,fefelidaucum Crericum, antbemislibauotis y bupbtalmos , anetbum , thapfia. Anethn folis affurgit
ancon.Plantagini non diffimilia funt folia candidi veratri gentiana, alifinatis , c clymeni. Phorm folium geranium
exprimit;Filicemfolio emalantur fideritidis fecundum genuispolypodium,dryopteris, Ferula. cicutam foliorum ima-
ginevefert,hac vero anyrrbidem. Buglo[fum , c. cirfium confinili modo folantur. Graminis folium proferunt mely,
gloffum, c titbymali genus latifolium.
tur telephium , cepaa , critbamum , ten
€
LATI
In lib. primum Duiofcoridis. Hu
ine,cytifus ab eruca; apia[frum à citreo malocbamapitys à pino, xantbium à naffurtio : ita denig, bydropiper a pi- .
peeiem ce ceteri brotonum.feripl »ballote;poliumsebulus,botvys,ariftolochia,ca-
i aragyris,saliopfitscicuta;mandragoras;apoc num-glaucium. Non parum quoa, diferiminis in plant, WAY AW C s,
pese n vemm : e rÁ ot m profevimtalia n Caulium ig
im ume- plantis diffe«
nplantii forimandis varietas,
T Ne * H
Agi muris auritule,t.
ib) And. Matthioli Comm.
dipfacum,cardaus. fefeli Aethiopicum, lycopfis , fideritis feundasmanicum folanum. fylueferis lotus,cirfium. Quater-
qiia cubitorum caulis exit moly:tricubitalis vero medio.Diris lignofisquemituntur cauliculis bypericum s ohamadrys,
tetcrium, [yimpbytum petreumsandrofeimumafcyrum. (atuveia, tbynsum,origanum,millefolium » eipatorium , affer
Atticus byffopum. flechas. Lentare mollitia caules languefeunt iriomi; poterio, malue ; finilacibus omnibus, cucur-
Litispeponibus, c nelopeponibus; cucumeribus, [upino;periclymeno. bryonie, Viti trgres vicies helxine;quam dffam-
dbi iihan f io iunco,typhasaltha«,alcee,folano fowmifero;ofyri,rufio; daphnoidi. Spinis borridum
gerunt caulem dipfacum.poterium,agriacantba. fiolymos,paliurus;rubus , camtrübus , bieracium tais , bebe , vofa,
Spintofa prov[us Lenugine obducuntur urtice caules, echi], anchufe,lycopfis;bueloffi.-H irfutus caulis uifitur menthaffro,
orobaucha,helenio;ocimoidi,eupatorio, berba quam pilofellam vocant; fecundo fymphrytigeneri. Pet, Y caulem
nutriunt acantbium enaphalium,verbafaum,ychnis vtraque;tuffilago , altbaa , anemone , panaces HeracBum.Sca- y
britia c afperitatecaulium funt pafHinaca, rubia vtraque, lupus falickarius, aparime, baccaris s fylueffris nicus , ethi-
opis,equifetum , Veratrum nierum » papauer fylueffre , C cornicslatum. Humicauliculis vepunt polygonum, litbo-
fBermum anagallisclematis prima, boloffium , tribulus terreffris, peplos. Caules edunt quadrangulos fideritis prima, "
apiaftrum,marrubium,ballotecyperus,centaurium minus,mentba,calamintha, baccharis borminum , aparine, ru-
"bias chamadrys;Stachys, cordium teucrium. betonica, fymphyrum fecundum, clymenum uerbenaca , urtica , galiopfis,
athiopis,lotus Aegypti, bunium xantbium;ebulus,pycnocomum .Triangulares inunt cirfio, c quandoque etiam cj-
pero.Caterum caules albicant moly;utrique iberidi na[Wirtio,cnicoscatalia , cynocramba. Rube[cunt minori bieracio,
foncbo,artemifie byperico,a[cyro,phttsvirge aureeslebeima , fenecioni , myrtophyllo , ovabancbe. Caule deftituuntur
chamaleo albus;pbyllitis.filixcynogloffum,dryopteris;polypodium;onofmastrichomanes,afpl bemionitis lichen,
Florumin — paropychia,adiantum bippopheftum,chamefyee. Ad hac non parum quoque in fHirpibus dignofcendis utilitatis preflat 1o
planisva^ — fy tup colorir tum forme cognitio: quippe cum nulla fit earum pars qua prius noftris fefeofferat oculis vere
secre eflate,quam floresyvaria colorum pictura,qua in eis refulget. Quapropter non ab re fuerit , borum differentias edocere,
qua in coloribus ita fe babent Plante igitur,que flore candido decorantur, [unt ut oxyacantha , liguffrum , orneoglo[-
füm.fraximus,rofesquibus tum ruber tum etiam purpureus erumpit.Item olea, myrtus , cerafus , malus, pyrue,me[pi-
Tlus,primus,arbutus iberis,rapbanus,fifer,cucurbitascaucalie,eruca,ocimumsornitbogalum, cyclamini fecunda fpecies,
baflula regia capparispoterium,tbymus,moly,aparine;phalangiumstripolium,ed cui flos quandoque rubefcat , poli
um,enanthe,alba viola,nympheaprimasalthea,polygonatum,clematis alterayocimaftrum erinus, achillea , belxcipe
ciffampelos dicka,contoluutus dorycnium,epbemerum fecundum , fivatiotes millefolium , lotus. Aegyptias chatnafyee,
fefamoides magnum ;narciffus, fcammonia,tbymelea,fambucus,ebulus, angelica, filipendula , uiburmum ,flammula,
fragaria imperatoria lilium conualli dicum, Cincetoxicum.Rubri flores emicant vofis,iu quibus tamen variant fn 4s
- alij cadidi,alij purpurel; alij luteiveperiitur-ite malispunicis faba Aegyptiasrumicisoxylapathoyoxalidi,blito,apbate,
ophiofcorodo,anemone primo generi,atgemona,anagallidi mafcule , papaueri fyluefri,folano foninifevo , onagra,c»
caryopbyllis vocatisquem flovem recentiores quidam , nefcio qua auctoritate ducti; vetonicum appellant , quanquam
€ bi purpurei emergant, C» quandoque uaria colorum miflura infiantur.Flofes menthe , fifymbrj ce hydropiperis
colere fabrubro apparent.In purpura albicantes infunt phru;rofis;pevfico, amyadalo,eruo;baccbari,trifolio, alcee , peri-
Fieri Peine paonie. Purpurel exeunt a[aro , croco , vitici, vicia , cyclamino'primo,lariel, centanrio mitiori,
tb n »faluie;calamintba,tbymo fatureia fimilitbymbre,ferpyllo, (éd qui in album quandoque
. varien tordio, viole purpuree; canis tefliculo , onobrychi , betonice ; fympbyto
sirique:etfi ) candido;imodà luteo flore letetur. ttem medio,gladiolo , ancha lycopfi, echio /fideritidi
tertie uerbenace;affragalo,byacinth virfio;capno, btbonio, fed cuius interna flaue[cant,antirrbinoyacanthio,glaudi, 40
seratro nigro:tatnetfr quandoque buic putricei, berbacei,candidi , C» in purpuram albicantes floves reperiantur.Atem.—
fefamoidi maiori ,ricino , amarantbo, calege, perfonate »Xdntbio,bormino, martago(fic uocant vecentiores lilium. —
quoddam )ferofularie. máaieri.geranio. At in purpuramigricantesin[unt uioli, leomtopodio,delphinio japelloypulía- —
tille.Aureis floribus coronantur belenium;cormusrapun,napus;lamp[ana brafficaserith s fonchus , aphaca i
thorij genus,trAgopog btam 7 quam fatitus,pepo; lactucajirio, ; L
, fum lycottononschelidonium utrumque. fertula Campana,ruta,bieracium,atrattylis,tuffilago , tonyza »bemerocallis,
viola aureaynyipbea ferundasamagyrissalifma,ypericum,afoyrum,androfemum.ebaam apitysfpartium,Iyfimachia,
enpatoriuin.pentapbyllon,chbryfoconte,chryogonon chryfa im; dgératum papauer corniculatum. Iofciamnr.
: *
10 tale, etiphragie, $
: antur bemerocallis martagoto
atratbylis,cnicus , c» reliqua carduorum genera. Mui Malfoy eara ts leucacabas
vo rial cGaffanea s ternis» gal. Flor i dmizi ' bier watt a
v, crithamo ,. cautalidi , origano spatacis liguffico, pafümaza rn. Pejearijs emicante *
aumino, ammi iidikis apis. f nio, depu "HAGA s fefeli omi s fi fini , anifü , caros anetbos. .
- rülarum omni neri , aeqetuetae gr xl Ate "e ? » atico s pyre s 2 Z 5 : zn
ES e b $ ? come la [erpitio , Ex rait eges ammonia, atiled dyiome.
amem 8
rt Het ete
Inlib.primum Diofcoridis. 13
agerato, cicuta, ffratiota millefalio, myrrbidi, thapfie, fambuco, eulos av gelice, filipendule, viburuo , imperatoris,
eig, pimpinelle generi, qua nonnullis borcinum faxijragum vocatur,quod bircum maxime oleat. Cytim ihnaginemre-
prafentant flores afari,byofcyami,cifl,arbuti. Corymbis fimiles racenzatim cobarent botry ambre(ie, anagyri, vrtice,
dlunarie minori, bippephai.Lanugine quadam obducuntur,ata,in pappos euane[cunt flores omuitam cayduorum , (on
H » x
cbistragopog tauris maioris; vtrin[que chamaleouis,vrtufque bieracii, fenecionis,cirfit. Stellarum, [olifgue flore
imaginem referunt eryngium;aster Atticus, antbesnis partbenium ,bupbtbalinus, bellis bypericum, pentaphyllum, in-
tubis vtraque, cyanus. Preterea exqu.
r9 Rire bonn
ifitam prorfus plantarum cognitionem quis affequi poterit,fi feminis, fruciifque, Seminum , &&
t:quavenon inttilefuerit earum tum figuras,tum difcrimina,tum etiam (iyi. actuum. da
14 c
era.
lantis di:
quos plante ferun T : : :
litudines profequi.Frudlus itaque racemofos proferunt tberebinthus,lentifcus, populus vtraque, oxyacantba. vitis ni- P
Be MH fecunda. Corymbaceos vero bedera;periclymenus,folanum borten[e, c manicum, finilax 4. ^ na,
105 S adpi TE MS s 3 vr ;
Jperaspolycnemon;hippophaes. Semina autem vacematins coberent artemifie,embrofie, botry,vrtica noffrati, mercu-
iperis vicino. Acin
ofa funt a[avo,taxo, ve[icarie,afparago,rufco,lauro Alexaudrima.Semen follicus-
lari fpecie ineft fraxino,rbamno, fed quod vertialli referat imaginem, nafturtio, tblafhi, andro[ace.. At in fquamofrs
iculisoccluditur gentiano, citmimo fjlueffri, atriplicis [phradylio,eenantha.ferule; cthapfie.Pineam nucem imitan.-
sur, D veluti nacamenta funt frutus picee, laicis, Cr ctiprefst.Baccas gerunt olea, laurus, Rixypbus, cornus, vofa, cap- 2
parisOblonga, C que magnitudine cedant olitis, vifuntur myrtho.thymelae; polygonato. Rotunda funt liguftro , iu-
mipero, edere, periclymeno;lycioscedro,oxyacantba,fabine.Caterum fructum femenque filiquis includunt acacia , aa
nagyris genita, fitque arbor, cafia nigrasdoryeniumsapocynum fLaphis agria;delphinium,cicer, faba, lens, phafiolus, :
lupinus,pifum,eruum, fena» [ailax bortenfismedicasaphaca, vicia, paonia,leontopetalg, xyris, folanum fomniferum;
C tertium aconiri genus.1u folliculis ver abditur balicacaboscoluteescolchicoy Gr flapbylodendro , fuum, in cornitu-
72 fi mod) aduncis, medo veétis [e
nm grecum, lotus [ylueffris, rapa, mapus, vaphanus, lampfana,
T d
JJ
dragica,eruca fimapiseryfimum.eitina leuc hedyfarum;papauer coruiculatum. Capitibus feuina condunt colo
ides,papauer tam fatiutn, quati erraticum, byofcyamus , lotus 4Aegy-
quiesxyrisnysiphaa. At capitulis paruis cdipi turno, ptarmice,cumino fyluefri fharganio, pjjlio, verbafco, [cro
E as
x
Lerner
fumscepasallium:etfi prius folliculo quodam claudantur. Vmbellis nuda refideut femina omnibus
itemque (efi, lgu[lico, apii omni generi, anifo, anetbo, cumino (atiuo, ammi elapholofco,dauco,
Vfosercuta, myrrbidi, angelice, imperatoria, tbapfie, coriandro, [umyrnio. feniculo, pyre-
lee, agerat atiota miliejolio, Jambuco, ebulo. Semen veluti [picis cotinetur origano tam
fularizyifopyrosriino,titbymalo paraliosc beli ofeapio.Seminain flocci modum conclufa afferunt. porrum , ampelo-
tant phyllum,nymphaa alba, byofya- — 3j
1^9
ieri - " VIN SERI i Jj à
lisspeplos,chamafjee.Piperis bibent femina tum lycii,étan etiam viticis Com
preffosata, rotundo femine bab
it althaa. alica.finila lauis.Neque feminis effigie ab epitbymo difüidet aly-.
aluia bi Hirfuto femine, ac affero; adeo yt id taum vellilus
pon:à lolo pbomix:à viola alba cha;
N r I nord "
dis, Pss r^ 3
f.
aparine, belimesxanthium, C» vulgare cynoglolfum. Capiti viperarum fimile
y^!
duran apee. viisendifinileanriinumsMacronarum oftendunt rag finachium fic vulgo vocatum priu
" : Afienigreci femine non defcjcit femen myagri, item € oii fylueftris. Semen feni.
Ps peo
f.
Lo u J
t
I4. | And. Matthioli Comm. . e
.contenitquood perinulta creattit natitra verum omnim parens, qua inter fe vel maximi confentiunt , vel adinodum
diffentiunt.Quo fit,vt nibil bacre admirabilis fit intota natttra, nibilg, fatu exoprarius. Quapropter nec ab re qui-
dem fuerit; hac etizin ceteris adnedere.patci[a, perftringere, e de bis pra[ertim agere , qua ad. fimplicium medicamz-
torum materiam fpeclant.Tam igitur pertinaciodio fete pro[equuntir quercus, olea;vt non folum non viuant; ned,
germinent;fi altera effoffa;in eius firobe altera imiplantetur:fed etiam altera alteram interfi ciat fi forte prope oriatur.
Nec minor inter braficam, cw vitem antipatbia cernttur:q doquidein obferuatum fit;vitem,ad cuius radices affita.
Braffice mi- fuerit brafüca,non paruo interuallo fponte fua vefugere.1deo nil mirum; fi tantum braffücam contra temulentiam pol-
za vis ad te- fere credant, quodà, Gerigani quotidianis mefis id olus femper apponant,vt vini noxam effugiant. Nec fecus brafücam
cultas.
5 zutela contra Matres fas
— ret fi ichus fit;mulla
que noxa:fedetiam letiores.feracorefa, euade-
ve.Ferala in pabulo afinis gratiftima efe; eofo, mirifice aliqua tamen»fi ab equis, vel bobus edatur, veneni profentanet.
modo eos interficit tametfi nulla prorfus noxa ea quoque ab hoiinibits edatur prima foliorum germinatione. Rbodo-
'——Cdendri fores, c folia mulis,canibus,afinis, C" quadrupedum plurimis venena funt : bosninibus vero contra ferpentum
morfus prefidia.Cicuta efitata homines enecat:itein C quadrupedes: tibilominus flurni innocue eius femine ve[citur.
ità poéta ille damnatur , qui Phaétontem cecinit decelotadum 30.——
s illite apum; ve[parumqte aculeo non infeféantur.
ipole dicem gef& »4 ftorpienibustit ici-. ;
t AA VR KMEY E CAPE - s :
eft arundinis, c filicis difcordia ; vt arundine ———.
veneri annexa filverim agro e at:
gulat.Cimices le
In lib. primum Diofcoridis. d$
xc fideritetantiam berba fuis incommodis medeutar:ficuti galline belvinem deuovant.graes itticos pantbera brins-
num fTercus,apribederam, c cinaram certa. Pretereavbabarbaro flaua lilis corpore deiicituriten. ; manna, fia
monio:pituita colocynthide, C turpeto: bilis verà atra helleboro, C Arinento lapide: ficuti venena beriaca fupcran-
tur.Oculorum egritudiues curant folo contactu fapphiri c antbraces Ebrietas anethyfto. lapide atcetim. Sanguinis de-
fluxus iafpide fiflitur. Topafío appen[o venus infirmavedditur:item c vitice lecto cubantibus Jfiratà. Forntice alis ve-
ffertilionis C" vpupa corde fugantur. Quin C ferpentes veterum calciamentorum faffitu abiguntur, Vt Matte, c pa-
piliones bircino iocinore incen[o. Torpedo pifcis non modo manu,fed c longiori bafla contacta tangentis brachium ft-.
pidum reddit, quamais validifimais mufculis conffet.Catablepha quemcunque oculo conjpexerit , enecat , etfi per mille
palfus diflet.Necinter bomines defunt, qui laudibus, oculorum intuitu con[bedos effafcin ent. Ceterum fi cater aram
1? yoLatilium penne aquilinis permifceantur,breui carie contabe[cunt:quemadmodum teffudinum chorda contadle dif-:
rumpuntur fi na tantum ex lupiinteffino parata inter as refonet, Eodem pariter modo tympaha ouina pelle conféru-
&afranguntur.fi tympanum. lupina membrana contedlum inter alia pulfatur. Tanta mufici , tibiis, caterifa, id genus
i tis facultas aduerfus tavantule veneuum ine[e vt languentes etiam inuitos non modà ad choreas »faltatio-
nefa, alliciat fedetiam perjanet. Quinetiam tanta vi pollent Marfiac D[ylli contra ferpentes , vt eos folo contactu enz—
«ent. Taurus peruuctisvo[aceo naribus fLatim vert:gine corripitur.Lapis Thracius aqua madensigni admotus preter re-
ruin naturam flammam [latim concipit,nec reffinguitur nifi affufo aleo.Sed de bis bactenus : quandoquidem breuitatà
fludentesplura adhuc filentio pretereunda duximus. SE :
T Hiclocu(vt mibi retulit excellentift. Medicus Augu[Hinus Gadaldinus )in antiquo codiceita legebatur: eicitynay
diagopaz xac-or au]d dvaQiporrec.ldefl:is tumorum differentias ynuimquodque ipforum referentes, Que ledlio non
26 folum obid magis probari poffet,quam vulceta,qud dogmatica fit y illudg, dogma inmuat , quod f facultatuta medica-
jy ;
caufam 55 G meatus referebat: fed quod etiam eius dogmatis meminerit Galenus lib. primo de.
fimpl.medica facultate ap.primmos is verlis.eruie nbn ip eere (8. pav Aw iy rh, y as Bésde oid
exor vt qu] riptor dvhpipeer Hoc eft: Quidam eyim in magnitudines figuras , cr fitus tumorum €» meatum refe-
fpa ici D
LJ ZA
METHODVS,QVA DIOSCO-
RIDES IN SVO OPERE VSVS EST, ET
SECVNDVM QYAM OMNES AB AYVCTORIBVS.
propofitz planta ad Diofcoridis capita referri pot
t; a CASPARO BAVHINO propofita.
v
» & perfeueran- Aromatiéa
eda i qu.
6o tem plurimàmim
. propofuit
vet
tó — And.Matthioli Comm.
' aromaticis,etiam alimentorum genus inciperentzaccedente etiam facierum fimilitudine : & quia ma.
gis Rota füng& familiares,quàm herba ccreales:de his libro primo. Vnde liquet, caput vltimum libri
primi,quod eft de Iberide,licet Marcellus Virgilius, Hermolaus Barbarus, Ioan. Ruellius , Francifcus
Afülanus,& Marthiolus(qui idem cum Lepidio dicit)in fuis Codicibus referuarint, expungendum ef
noi folüm ratione ea, quód locum
| fe, & in librum fecundum poft caput de Lepidio rciiciendum elfe,
iuftum interarbores non habeat; vt loquitur Ianus C ornarius:fed quia nec facultate;nec facie,nec no-
minis fimilitudine cum iis quz à Diofcoride libro primo proponuntur, conueniat. Eandem ob cau-
fàm Pas deHalicacabo,quodin quibufdam exemplaribus Iberidi fübiungitur,expungendum venit,
i nimalibus incipiens, aqui
EI
prins & prius ad periculofos, quàm ad falutares, Nec omifitqua vulnera & continui jg
Hb quaes folutionem curant imb & devenenis quoquein fequentibus egit. Quinto libro de Vino agit: licet
Lib.$extus. .
5 iliud Carthamit efe T e POVNET RE ;
ü referri debet.In adprobatione remediorü & vía hec tria potiffimum obferuat:vt vel
abhis incipit, que
; mox particulares
dourias, que
U*
"f
d
| ; Inlib.primum Diofcoridis. 17
1. IRIS DOMESTICA. uz. IRIS SYLVESTRIS.
i 9 LA opp n m : Ü 2j SUL Ann m AAA DAS
206677 2 CRAEREU $m.
1o
1o
30 - y» SES í cdd. i
PAURA
GUI IRIS SYLV ALTERA-— o £y CHAMAEIRIE 7
Ea E be 2 m ets j , d T jue
SSR t T NS &* : $64 2
NVZSNY N02. :
18 And. Matthioli Comm. | x
p. ARIS. ^CAP. Y
Risà coleftis arcus fimilitudine nomen accepit.Folia fert gladioli,fcd maiora, latiora, & pinguiora,
Flores in fümmitatecuiufque caulis;xqualibus inter fe fpatiis diftatit;incurui,varij : fiquidem candi.
Omnia exem di;pallentes,lutei;purpurci T & czrulei confpiciuntur:qua diuerfi coloris fpecies quzdam celeftis ai-
pla $5; cusimago reprafentati videtur.Radices fübiacent geniculatz, folidz, odoratz: que fruftatim diffe.
zduAo. 1. in Gz,in vmbra ficcantur: & traiectz lino reconduntur. Melior eft Illyrica; & Macedonica: & inter has
caule, laudatiffima,quz T mutila fere, & dena conftat radice;frangenti contumax , fübrufo colore T guflua.
VammwóAcfss mmaro,odore perquam grato, & fyncero,ita vt nullum proríus fitum redoleat:quz dum tunditur , fter-
£fübmutla ruramenta mouet.Secundum locum habet t. Africana, candicans;guftuque amara. T'eredines in ve-
cuftate fentiunt:tunc tamen odoratiores reddi folent. Visomnibus excalfactoria , extenuans , contra
: tuffim efficax:humorum, qui egré reiiciuntur, craffitiem digerunc bilem, craffamque pituitam ex hy-
AN ; dromclyte drachmis feptem epota purgan tíomnum conciliant, lacrymas ciunt ; torminibus meden-
e tur.Exdem potz ex aceto auxiliantur ferpentium ictibus, lienofis, conuulfis, perfrictionibus, horro-
à ribus,& quibus genitura cflluit:menfes ex vino potz pellunt. Deco&um earum , foeminarum fotibus .
; vtiliterimponiturad emolliendos locos, laxandaque in eis venarum fpiracula : ifchiadicis infunditur; !
u^ fiftalas;ac e carne cxplet.Radices ex melle das modo fubditz,partus etrahunt, quinetíiamco- —
z & illitz , ftrumas veterefque duritias emolliunt. Siccz quoque de replent, & cum melle pur-
gant:nudata offa corpore operiunt:doloribus capitis cum aceto, & rofaceo magna vülitate illinuntur, |. —
Admotz cum albo veratro,& duabus mellis partibus, lentigines & vitia cutis in facieà Sole contrada ^
emaculant. Peffis,malagmatis,& acopis inferuntur.In vniuerfum magni ad omnia vfus. ^ *
a imagifque ad fcpt
"t Coach 1 T : E:
Sesgodme me Europanibilpr.
Es
io
L em E ibi i tt venenis. Succus radicis naribus infu-
grantia commendant.Radix ipfa contrita, einpdk odis REN ottiene ia yf
- PDAS irifice puroat: veut tlo
so jio cereum apiuita mif prrgat aiti
Cornarius
notatur. : :
Atenere
sliqut fiquidem tle
fti fpe
20 And. Michiel Comm.
** Malui boc in loco Marcelli interpretationem féqui quemadmodum alibi quandoque facturus fum,quam Kuellii,
etti non femper addickus ero: quód in aliquot Greci: codicibus legatur 2rinorvex , que Vox i fammitate cuiufque caulig
fnificare videtur:quódque natura im plantaipja illud manifefte demonftret.
ADDITIONES CASPARI BAV HINI.
P Heophrafto 6.de caufis plant. 15. Iris odorata eft, &à gratia palati nomen accepit, quz -
EXV)9 in Illyride,vt habetur 6.de cauf.28.melior eft quá in Macedonia:in Thracia veró cate-
í [4 ril; frigidioribus locis odore penitüs caret;fed plura Xe vbi Iridis vocé Gaza ,
3D] [EXAV) colecratricé vertit;forté quoniam in quibufdá cu Theophratti,tà Athenci codicibus iei;
£e SEA legitur:quod in facrificiis purificationibufque fuis antiquitas Iride fit vf. Aliis 3:2rix cae-
lcítis,quod cocleftis arcus fpecie & modo florcat:aliis 7v; admirabilis,eadem ratione quaà poétis
ille ceeleftis arcus T haumantias dicitur , genus originemque illi exadmiratione riouz rei , rudi adhuc
faculo,vt primus Plato indicauit;affignantibus antiquis.Diuidimus Iridem in fatiuá& fylueftrem:que
rurfüs variat , vel forme , velloci ratione.Ratione formze, vel foliorum, vel radicum , velob colorem
floris.Ratione foliorum,alia latifolia;alia anguftifolia:illa vel maior, qua Caulifera : vel minor qua: 4-
sos. Ratione radici qu3daliis fit bulbofa(& harc forte Hyacynthus Virgilij, Columella: & Palladii,
nonautem vulgataJaliis geniculata:vtraque vellatifolia,velanguftifolia.Color aliis candidus,aliis pal
lidusluteus,niger, purpureus, caruleus;aliis denique mixtus, Quam coloris diuerfitatem Lacuna in v- ET
no flore reperiri exiftimauit, qua tamen Diofcoridis mens non eft: probatur ex eo quod de Illyrica
maxime loquatur: iam veró Braffauolus in fuo examine teftatur fe in Illyrico flores iod candidos,
alios pallidos,nonnullos lutcos, quofdam purpureos confpexitfe. Ratione denique loci natalis; Illyri-.
ca, Maccdonica, Africana, Carthaginenfis, Lufitanica;Florentina, Septentrionalis, maritima, faxatilis; — |
Sicque Iridis non bulbofe, de qua hoc loco.fpecies viginti tres reperiuntur, quemadmodum in noftro
Phytopinace ordine recenfuimus: de fingulis pleniüsin vuxvzRsALI nisTrORIA noftra Dzo
iuuante;acturi. 5 5 : ,
1. Irisvulgaris czrulea C. B. Itis Brunf Trago(cui nouem foliis & totidem colotibus flos conftat)
Fuch.Cord.in Diof.Dodon. Loni.Caf Tab.Iris noftra fatiua Cord. hift.Iris vulgaris Lob. Iris domefti-
ca Lac.Lug.lris fatiua czruleis floribus Ge(hort.Iris maior cetulea Cam. hort. Variat colore floris cz-
ruleo,purpureo,ceruleo obfoleto,cinereóue & variegato. — — —
11, Irisfylueftris maiorque fatiuz vulgari fimilis C. B. Gladiolus caeruleus maior Trag. Iris fjlue-
ftris Lac.Lug.Cord.hift. Tab.Iris fylue.maior Gef. hort.Caft.Irisfylu.primaPenz. ———. :
111. Chamziris prunum redolens C.B.Iris fjl.minor Marth.ed.ital.& icon.Caft.Iris fyl altera Gef.
: : hort. Lug.Chameiris Dodo.Cam.Iris anguftifolia minor,vel rz. Cluf.Pan.Iris perpufilla fyl.anguftifo--
- ' lia Lob.ob.Chamaitis anguftifolia Lob.icon.Iris peregrina Carf.Iris anguftilia Cam.hort.Chama- -
iris anguftifolia mino Hanc Illyricam cenfet Hermolaus , fedab ea differre Ant, Mufa oftendit. ——
n cenferi, qua ab Italica differat, licet nec genere necfpecieItalicaabll —
or Gefnerus.An potius Rhizotomos Plinij lib.z.cap.7? Duum eftgenerum,altc-
s lilongiorialterius caulibreuiori&penénulloinfidencuiusiconem ^ 1v. notm,g -
. v. Iris Florentina alba C.B.Iris Illyrica Cord.in Diof Iris Horentina efn.hort. (qui feminam di-
cit)Dodo gal. Tab. Iris forc cx toto candido Caflrisalbálllyricavulgo,velpotusklorentinaCam.
jo
*c /— — hor.An hac Macedonica Plinij:Etfi vulgata albo quoque Bore reperiatur, hzctamen radices mino- —
" -.. ,reshabet, & qua ficcate non corrugantur, vt nec Illyri :: & licet Illyricam praferant omnes, & ipfe. 2m
Galenus,tamen chm idem r.de Antidotis flatuerit;quodlibet fimplex medicamentum in fuo gcnere -
"y pAee uehx Ku REUS ooo deo. seed E ed E
Ss rem Illyrica,candidiorem item & elegantiorem afpe&tu,quis praferat:dein Illyricam,à cuius bonitate
en ?Às , quas Conjcantmop (
"r Augerius de Dusbecht vna cum ipfo
v dete uror
F
A rd
; : :
Tm . Es
In lib. primum Diofcoridis.
ACORVM CVM
inis lacu petitas , vbi copiofifrimum prouenit Acorum : eff enim
4, vbi na[ci Acorum omnium optinsum fcribit. Diofcorides, Sed
*
1 ACORVM.
10 |
1
Ww ; i W/ AUN
Ü CT - DER, ie E
Quacelbeno,à Nicomedia à quodam va[la magnitud
—— Nicomedia Bitbynie ciuitas; Galatir,ac Colchis vicin,
fecit diuturnarei berbaria jgnorantia,vt batenus na
00 5x n ME '"DOACORVS.
z A /
min Italia folimm,[ed in quocunque terrarum loco, vli feplafiariü. —
e media habeantur y in legitimi Acori locm rufa qa- P(cudoacec
. damradix fucee[ferit , qua pafim in paluffribus, c vlici- rum,
— mofis locis inutilis, c indora plurima nafcitur: eo fene ar-
dum Gr caulibus c floribus , qui tamen baud verfcolores,
- fed lutei [otkantur : differunt tamen facie, quippe quid
i inores fint C» angu[Horibus foliis, C» radices iridis profe.
vatquamtis ba colore vufe, inodora,maiores duriorefque, —
i - Hecitaó radix apud o-
Tex; n boc v/qs etum.
-gumento,quàd foliis fit Iridis,fed longioribus, quemadmo-- E
É
"3
g-
3 9 RS CIS ippev àlocoserafiorem.
: Bei is ci OI feribat Serapio in Syrianafci Galangam;nec eft qui dixerit vnquam
mum
Xu. epa iid ci Radices filfint geni T
m MERO
2 . .-And.Matthioli Comm.
amara. TAm:que tamen teodica amaritudo nequeiu bacynequein illa reperitur galangaz etfi intalidi quibuj
fito vltimo inecontendat Brafauolus,quod ealanga prater acerrinam facultatem etiam fit amara: féd vereor,ne
à MUERE quino- 2.
fti exemplaris intellicet;qui legerit eaque im margine adnotauimus: qua quidem lectio imibimaximé probatur , quod —
Acori & Ga-
Ange diffe.
rentia.
1
Acotum legi-
tnum. eife
a- Galangam effe Galascaim:quam quidem in Ponto naf apud
orm, —— foribunt autores, nemo efl qui afferat. Neciminis infirmaac l
Mi vit.
Galauge folio, Iridi (vt aiunt yemulo 2 Syria
(fedem veferunt. Quo fit,vt ex folo folio;nibil certi
fe oppenunt,cum dicunt Calami aromatici radices
etur. Nam non fecus e babent Wridis radices.
filaliud sff»nul,
5€ Vttigs
pct Aces.
opinio,
[:
Inlib. primum Diofcoridis. 2E
acimo iuuaiento ad tnffimseiu[dem quoó, radicis, ci cinnamomi drachma in vini abfintbitis bauflu fbmnpta s frigidi
enfirmuma, ventriculum roborat.Fit quoque ex Acoro oxymel;quod mirum m aodum preftat 4d refrigeratos lienes, Oxytel et
C réfrigerata locinora boc inodo : teritur Acori radicum libra erafiin cule, cr dein tribusdiebus maceratur in aceto, Acoro. :
guoftea coquitur ad medias, c linteolo percolatur,demum aceto adiungtur mel , quod fufficit , Cr coquitur, quoufque — da
aceti euane[cat:de quo datur quotidie mane vncia,cum eiufdem. Acori decocto. Affertur Acori vadix faccharo vel melle pod br
afferuatarects » à locis in quibus prouenit:quin etiam in Italia & Germania paratur P ficca radice.fed non vt genuina
illa vtilis. Acori meminit Galenus lib..de fmpl.med.facul.fic inquiens.Acori vtimur radice, que gu[Tu aeris efl, cr jpo- Acoti — vires
dice amar.,odore non iniucunda. Vnde confeat, quod facultatis calide eff, ci confiffentie tenuis. Huic cafentaneuim e[L, ** Galeno,
yt vrinam moueat, C lienes induratos iuuet;tuim ceratoidis crafüitiem detergeat, fimul, extenuet : fed ad boc melior
15 4 ipfius fitccus:omnimo verà ficcificum effe clarum eff. Et fan ordinigeffo tertii in vtroque;im calfaciendo flicet c de-
Jüccando : bec Galenus. Sed quando bic aliquid dicere de Galanga occurrerit, cm à Diofcoride , aliifG, antiquioribus
Peer) ie proditum fit , differam ego de bac, que à Mauritanis , c alii fum Confecutus, Eft itaque
-HIL. GALANGA MAIOR. IV. GALANGA MINOR.
H
Jj : :
* 34 : : - fidi
: P tmp SEIEN WI ».-Migoy ideratio 86^
a3 : S E N 5 biftoria .
b:
intellexcrit,an vi
6o corü Diofcoridis ft
Acorum adulterinum offic Trag.Gladiolus luteus vilanieg
5a i And.Matthioli Comm.
vulgaris F uch.icon.Iris lutea Dod.gal.Pfcudoiris eidem fol. Pfeudoacorüs Cord. hift. Lon. Acoram :
Lac. Acorus falíà Ge hor.Acorum falfum Coft.Matth.Ital.& 4.A cozus noftras paluftris Lob.Acorus
Tris paluftris Czf.Iris paluftris lutea Tabernz montano. AR
111. Galangam veteribus Gracis ignotam, & Arabibusnon fatis perfpe&am,fünt qui, Acori, ali;
qui iridis [peciem vclint,re&tius tamen ad Cyperi genera, potiffimàüm minorem retulerimus: cue
recentiores Graci Cyperum Babylonicam vocauere.An hanc Diofcoridis lib.z.cap.r 53-per mr ra-
dicem.ob faporis fimi itudinemjintelligit?A maiore & minore, cuius iconesadiecimus ; diuerfüm ex
Chriftà Coftz hiftoria Lug.lib.18.cap.12 7.expreffit.Galanga maior qua Iauanenfis àrepi ici
teft:maior nominaturà Cordo.DioL& hiLLbb. Clufin Garc. Loiftogd: Tab. Caf. cedens n
Chinenfis,cum ex Chinarum regione in Indiam deferatur , dici poteft, appellatur minorà Cord. [o s
Lob.Lon.Tab.Lugd.Galanga in offic.Ca'(de his vide caput 4o. lib.1apud Garziam, qui Ruíco ode E
generes facit. : VE Ww
L MEON. IL MEYM ADVLTERINVM,
(Use P9 ae.
CONURP7R.
/ sU.
b
Ko MI
*xgow Y/2 |
e Jj », / |
Warm ut : E
FE DER gn s
xo $333 x
I
53 NW
$a
2 * Ue
i
el iw s E FUETS : c ? : ;
Fai concu. VE o [quod] Achamanticumfvocans Jin Macedonia &[
bafis i.
plurimum.
*
- - Meiconfide-
it conclu. | * la; 1
rans foliis & caulelimile[fed eo cralfus:]binámd t fezme cubi
T Nó ferme, liquum, redtumque radicibus, longis, tenuibus, odoratis,lingt
fed dc & a^ ex aqua, vel tritze citra coctionem;pracluforun
2d, legit OH- ficultati medentur : ftomachi inf
cbüsaiqae Buriebuer scr
2 llunt.deíeffionibus fe; dac
Seca exhis bibarur, caput dolo
"m
à; Inlib.primum Diofcoridis. 2j
iffimiin ^sthamante Pbthiotidis proueniat. Quod ad nos affertur nafcitur in Itala montibus apri-
, ipm Maki ^ o medici venere:etft, yn viribus nan careat fuis. Sunt qui plan tam, quam fecundo lo-
«o appinximus,pro Meo v[urpent,quod magis Anetbum quam Altera referat y quortim fententia mon viibtommmo im- "
probanda videtur, fiquide vt diximus,priori potius Afparagi, quam Anetbifolia injunt ,* )nó foli in Gargano A4 piilia.
monte, [ed etiam in aliis C apricis collibus. Meminit Mei Galenus Tib. VII. Jimpliaum medicainentortum , bis verbis, Mei
radices perutiles funt,calida tertio ordine, ficca fecundo: proinde vrinam , menfes, tiere volentes boc vtantur pharmaco.
Sed fi plüfaulum (umatar,capiti dolorem mouet,vtpote ctum plufculusa fit calidum,quam ficum : quippe quid eius cali-
ditas humiditatem crudiorei etiamniü,c flatuofiorem ad caput defe Tat , atqueita ipfum aljiciat ladatá,, Miicy ita Gra-
cis vocatit, Latinis Meum dicitur. Arabibus, Mu.Italis, Meo: Germanis SOvtotteü feu Jyergiurg : Hifpanis Pipillo.
Sh
1C linius lib.20.cap.25.duo fecit gc uobilius Athamanticum pronunciauit.Plures licez fint fpécies tres hoc
ND qui a Matthiolo,quibustezciam adiecimus,cum & in D. Camerarij Matchioio habeatur I.
» Meu is ncc (ec Meum DiofcosMis A pIii B C.Davcus Crericus » Trag. Fuch.fol, Eric. Cordo , Lob.icon. Scfeli
Meum c : Creticum , Fuch. icon. Lon. Libanotidis putium genus,& Fo--
" ME YM ALPINVM V MBEL- niculus porcinus ofüicinarum, Dod.gal. Tordylian, Cord. hift.
la purpurea. TT ordylum & Tordylion:Nicandro Hordylon:Aeginetz, Toz-
Led » gylon:quibufdam Meu, Cord.in Diofcor.Meum » Gef .hor.An-
AMAN Fail.Lob.ob£Dodo.Caf Logd. Taber.Cata hex Lac. cui& A-
E nethum fjlucftre:vr & Ruellio, qui eziám Anethum tortuofum
in Gallia vocari auctor eft.Meu, Imperatozia quibufdam , C-
- falpino,IL Meu adulterinum,C.B. Matthiolusin fecunda Có-
mentariorum editione , vt & pofttema anno15 85
tam aliam z quibuf:
NS
1o
N es dunenfi hiftoriaadpofüirt
licünominant.IIL Meum:
eletiam ex albo purpurafcen-
q n longa fatifque magna, Nafci-
tur in Hel rum & Valefianorüm alpibus. Dicitur vulgo in
alpibus Muttry , vel Mutteren , hinc Muttellinz nomen 2pud
Nus Gefnerum in deícriptione hortorum Germaniz,& montis£a. -
&i( cni Caros vel Daucus aliquis alpinus cerfetur)&Cainerario
Aatthiolum. Radix cum fit ica & Meifere
3o
N ? Us du r a&] 1
N Nw ; calfacit, qua Dauci Creticiloco vsü effe: offe, Gefnezus
EA Q Y e &eaeflcaciotem eenfa Eius pabalo(sde Laos ctn
bus cognouimus) in montib. vaccz
dunt ficut & Meípabuloin Apulia.
. €oloftra & recoctam füam Glaronei
Kózep; CYPERVS.
Y
terie,
us , & cultisenafcitur.) anouftiora:
andi : qualis eft Cil jj Gora
fiat
ona imeliws .
1 ibg;» dUeoeviddw -
. habenti. an.
us gulofüm, vr
7- verit Ruel.
; js. lius. i ET
: Cyperos ait, ranas efr di. d Meum ex-
in cactmine niiita jn - Plat haber
in medicina v[ui, Repeicur 8
; vocatierit Corneltus Cc]- Ha
nonlegit O-
Eun. ribafus, .
ponaut ——0 0.
hae ^ TN
26 | And. Matthioli C omm.
ue E C YPERYS ROTVNDYS. -»CYPERVS ROTVNDVS
& SHE.
Ai P Om dft tiri,
pitecitaris , Cypirum gladiolom efeaffrmat, Cyperum ve
amgulofum . odoratum iuncum. Sunt tamen Dioforidis in-.——.—
dem indi
dai qui vtroque vocabulo.
h ( ipiis late
netas fone omnes,
wandoquidem gi
*
Inlib.primum Diofcoridis. 27
Ex quo aperte conffat.curctumiaii Serapioni depraüate in -
: RCVYMA.
D S i "d feriptam , feplafiarum curcumami. «qua procul dubio Indi -
d
E: cus est Cyperus , effe nequaquam. Cypers radium farina,
addita baccarum lauri eadem inenf[ura, vrina unpubis puert
excepta, C illita bydropicos tinirificà iuuat. Cyperum ve-
cen[uit Gal. lib. Vi. fimplicium med. vbi fic. inquit. Cyperi Cypeti vites
vadices maxime v[ui funt , excalfaciéntes pariter C exic- cx Galeno.
cantes abfque mordacitate. Itaque vlceribus, qua pré vimia
humiditate cicatricem difficulter admittunt , mirificà pro-
fant s babent euim quiddam etiam adtringens : quapropter
viceribus item oris conteniunt..— Quin C» inadendi vim
quampiam illisineffe teffifigandum . qua c calculo Yexatis
congruunt, & riam men[esá, prouocant. Planta, que
Greca vYoce hbmgersLatina Cyperus nuncupatur : Arabi- Nomina!
ca Saberade: Italis Cipero : Germanica , Qbiloet galgaty.
Hifpanica , uncia deolor , & Iuncia auellanada : Gallica,
Sonchet : Boheinica , Galgan planey. *
k
. ic
K'*ue aut néa:£/5à radicis effigie; qua pixidulam
A aut poculum,vafculumáe putillüm imitatur, di-
. Ousvidctur fiquidem apud Thcophraftum follicu-
— lusvlmi éaceus vis zjentas legatur. Theophr. 4.hift.
11. Cypirü(Gladiolü Gaza vertit)dixit, radice inzqua.
li, partim craffa carnofad; : partim gracili & fürcu-
lofa.Matthiolus vna figara vtraniq;, nos duabus ex-
preffimus. Decé Cyperi fpecies: aX pi
nit, hic de quatuor fermo.I. Cyperus oi
rotüda.feu Diof.& veteri C.B.cypcer? radice carno-
28 And. Matthioli Comm. |.
. I] CARDAMOMVM ME- loscomminuit: partus füffituenecat: fcabiem éx
dinis aceto illirum adimit. Et ad vnguentorum fpiffa.
xw : — menta additur. ;
[* LA funt cardamotmi genera, que paffim ad nos affes
vüntur, nempe maius,medium , C minus , e otia
fttis in folliculis conclufa.. Maieris inuolucrum Fia, [feu
pyri ] faciem Vhfert , materia compactum tenad , lentag,
4c leui Indice nucis inuolucro aut paline elates , non abfi-
mili, fLaminibus nonnullis feudum longitudinem difcur-
ventibus. Hocintus femine vbiq uefarélum est, fubrubro co-.—
lore granis inaequalibus, multis intercur[antibus iembra-
nis albicantibus, quibus ip(a femina conteguntur que Me-
legetas appellattere quidam , quod Milium Indicum refe
vant ; Italis Melegam appellatum, [aporis acuti , c odoris
Cardamomà&
maius.
dyfi iucundi , ac fiauu : quo fadum ei,vt grana paradyfi qui-
» bufdam vocitentur. Medium follicnlo contegitur oblongo,
Cardamomü — s triquetro»ffriatoó, retufoin fummitate cacumine , in quo
medium. fonenveconditur tnembraris pariter obuolutum ,oWongum.pre[fum,canaliculo quodam altera paite diuifum ,pluri-
Cardamomi Us franfuerfim inter fecantibus lineis colore ex albo rifefcente. Minus capitulo conflat bveui , facie triangular, Fa- 16 —
minus, —— £e fere nuclei efficieeraftioribus tamen angulis, colore fabcandicante, media intus intercur[ante membrana , in quo —
vtrinq, femen,altera parte cana linea diuifui. fubrotundum, c tactu fubaperum. Omnibus femen inest fradufacile, ——
" acre quadam accedente odoris [aporisá, [uattitate, Gv omnis amaritudinis expers. Maius tamen acrius efl , Cr aromatis ——
quid magis refipiens. Minus,vt medium acredinis vehementia fupevat,ita c» odoris fragrantia, Affertur in Europam
€x Alexandria Acgyptisac etiam à Lufitanis ex India orientali. Sed an horum aliquod Grecorum fit Cardaimomusn y
"Cardamomá bactenus affirmare non libuit. Concederem tamen ego facili maius Cardamon i legi iludeffe quo vfi (unt ve--
veterum, — feres qHod fuo? cardamomo, fecundo deantidotis epud Galenum folliculos abiiciat Zeno. Quin etian , quod in Tbe-
tonem. folliculorum:Cardamomi mentiofi-
lum facia. Ad bec nec A
iro Cardamosmo intelligant, vr apertifümàt. tm plurima fimplicia medicaméta ex Diofg- —
der Galera Vt fuedaiaran movens Diode Cardona, Cerdameriapelt de.
"t lingua nominat: quin c duumeffe —
Cardaniomo ve[pon
Arabi
Jaripfere q,
x
— eat. é
In Lib.primum Diofcoridis. 29
operum. Qui praterea Cardamomi meminit libr. VII. fimplicium medic. bis verbis. Cardamomum est fantfa- Cardamomi
cultatis admodum calida , non tamen v[que adeb , vt nafturtium : fed quanto [uauius , magii, fragrans eit naftur- vies ex Ga-
tio tanto C imbedllior ei calida facultas inest : nec enim vlcerareidoneum eil vel ipfum per fe illitum. Porro adiun- Yeno-
dum babet quiddam etiam amaritudinis , qua lumbricos interficit , Cr cum aceto valenter pforas dejgrgit. Carda-
mómum nagd dasgecy, quod non [écus Latine atque Grac vocatur : Arabibus , Cardameni, feu CoTdumeni : Ita-
lic Cardamomo : Germanis, Garbomómlín: Hifpanis, Granade parayfo, | officinis Melegete C» grana paradyfi. ]
Kettn dicitur quafi Nafturium fuaue.. Veriman officinarum Cardamomum fitidem cum
J'*-Diofcoridis Cardumomo ambigitur: cum nullas Diofcorides notas proponat, ex Galeno &
paulo id elici debet : quod fiergo ea perpendamus , quz Galenus lib. 2. de Antid. in compofitione
"Zenonis haber, xagélaueius riw Aou opis, Tis Iy[epévus ; &cin verfibus Damocratis; Cardamomum
10 femen elfe quod fit inclufum folliculo: Dein fi color albicans ex Zgineta addatur : tum ex Diofcori-
de, quodeligendum fit plenum,frangenti contumax ( intellige dum adhuc in folliculo eft ) occlufum,
quod odore caput tentet, guítuacre fit & amarum. Hacíi cum noftro conferantur minore Carda-
momo,omnesin eo.notz, vt arbitror, apparebunt, licet Manardus & Braffauolus aftruant , vero no$
* Cardamomo carere. Verüm Diofcorides & Serapio integros vtriculos granis refertos,vt olim affe-
rebantur, defcripfere : hodie verà vt plurimum fola grana adferuntur , cum Graci vt videre eft apud
Galenum 7. de Compof. medicamenr. fecundum loc. 5. in confectione Pamphilij. Kagajaeuon
derltg nbrow exénteratum, & aliquando y 5leesovw ex vtriculis exempta grana FEgnior Sunt alij
quinoftrum Cardamomum veteribus tum Graccis tum Latinis indidum, & Diofcoridis Cardamo-
mum idéeffe cum Arabum Cordumeni velintat officinarum Cardamomum eife Arabum Saccolaa
20 aut Saccule Auicenna: alj maius Heyl & minus Helbane vocitant. Cafalpinusexgenere Afari Cars — —
damomum effe dicit : fed de his agemus Deo auxiliante in tra&tatu noftro, quem dc materia Medica ?
in officinis vfitata infcribemus. Genera plura videtur Diofcorides agnouiffe , cum ex Comagine, Ar-
menia, Bofphoroq; deuchi fcribar, & fübiungat in India qpom Des ad nos etiam adfertur)& Arabia
perd. Hoc ex Galeno probari polfe videtur, quiin Theriaca Andromachi 1. deanrid. & x. de
heriacaad Pifonem,Indzum requirit Cardamomum. Tria proponit genera Matthiolus: at recen- 2
tiores quinq; agnofcunt;his nominibus, I. Cardamomum maius Matthiolus vocat ea grana;qua offi- :
cinis & vulgo Grana paradyfi dicuntur,qua voce Lon.& Lac.vtuntur, hicveró Cardamomum quoq;
hortenfe nominat. Grana paradyfi,aliasMelligeta , quz. Cardamomum maius vocant malé.Cord. in
Diof. Melligetta feu Cardamomum piperatum, Cord.hift. Milleguetta, Grana paradyfi , Lob. Carda-
3o momum alterum, Caalp.Cardamomum primum.Cam.1.Cardamomum Arabi maius. Tab. II. Car-
damomum mediü Matthioli:Cardamomü maius, Heyl Arabibus, Cord.in Dioíc.& hift. Cardamomiá
mediü,Lon.Caft.Cardamomi maius vulgare, Lob.Clu£in Gar. Tab.Cardamomü 2. Camerario. I1,
Cardamomii minus g vocat Matthiolus,à recentioribusin tres fpecies diftrabitur : a notatum dicin
Cardamomü mediocre, Cord.hift.Cardamomü medii, Lob. Tab.Cardamomum 5. Cam. 4. b Carda-
momum minus propri Matth.& Lac.cui & Cardamomi fjlu. Cardamomii minus,quod fimpliciter E
Cardamomum dicitur, Helbane Arabibus,Cord.in Diof.Cardamomum minus,Eid.hift. Tab. Carda- i
momum minus vulgare, Lob.& Clufin Gar.Cardamomum primum , Ce(alp. Verüm quemadmodü
Matthiolus cum przcedenti iunxit : fic & Camerarius cum priori, Cardamomi tertij nomine pingit.
c Carda minimum , Lob. Taber. Cardamomum quartum , Camer. 1, Lugdunenfe hezbari-
um ad imitationem Matthioli, Cardamomi omnes fpecies vna icone propofüit.
.L NARDVSINDICA. Né, NARDVM. CAP. VI
Nomina
40
is fpicas;ab vnica
» acgrauiter olcn- *
; pica breui ac muti-
beneSvrtiih da:
30 And. Matthioli Comm.
potü fiftunt: vuluz profluuia, faniemque appofita füpprimunt. Naufez ex aquafrigida auxiliantut,
& ftomachi rofionibusinflationi;jecinori,regio morbo,renum vitiis. Aquz auté incoctz fotu ad in-
felfüm;vuluz inflámationibus medentur : ad glabras oculorum genas valent; fiquidem cas ad denfio-
rem pilá redgcunt:perfufis humore corporibus infpergütur. Milcentur antidotis,& in fidrili ouo nà.
picato ad ocularia medicamenta reconduntur,trita in farinam, & cüm vino in paftillos coacta.
NardiIndicz
& Syriaca * : i , [ a
conlideratio, €€4 C" €omofe,colore ferrugineo, pluribus vna parte capillamentis,odove baud iniucundo.. Sed non defunt, qui credat
im re Manard: SOEPEEEUS
-
uapropter ide lib. VI quidem [bicanardinomina- ——
taf (siii ica; vtpoteque parsfitinto- ——
mile. Jpicam à radice differre,eam
ST £s 24iris 2
e CM on : : 6 gitis vocatur j9.—
* : Brafauoli ex- fatur. 7 ile. u len ol 2 a5 di rti ARI "um f quod onte na- ;
- . tor, nardi ra- 5j;4jgz; y,
x Euullus se
D Ly ; L * *
In lib. primum Diofcoridis. 3i
touwteda long? pluravadicibus ex more redderet Diofcorides , quam [pice Quod praterea Galenus plus Laudauerit
Nardi caules, quam [picam(vt afferit Brafauolus nufquam compertum babeo.Caterim quanta fententie inconfian-
tia Nardi bifforiam idem defiripferit ex fuo pofferiori fimplicium examine,in quo yirimam manum impo(uiffe fate-
tur,facild conjcitur;dum fenem fecum colloquentem inffruit his verbis. Ne igitur in bis montibus Nardum quarass
fed Venetis [picam, caulem, C radicem emes. At fui ipfius fHatim oblitus videtur non multis poft lineis.ciim inquit. 4- E
[iud verà funt [ica, C flos, qua Ad nos non afferuntur Ex quo facile crediderim, ipfum mon mod; N ardi bifforiam cü-
fadiffé, atque etiam,quod peius est, corrupiffe. fed etiam fibi ipft, vel potius feni verba dediffe : primum namque ait Ve-
fretis ficami,caulem, & radicem reperiri:mox [Dicam ad nos aduebi negat.Sed ante bos bac inre Plinium quojgre- :
uiter ballucimatum imenio:quippe qui libro C cap.x x 1-in Nardi ipfius bifforia longe diffideat à Dioftoride C Galc- Pliniushallá-
uin & à ceteris materie tedice auctoribus, dum ita fcribit. Nardum frutex eit eraui, ci cra[fa radice, (ed breui, ac C1oasar.
nigra; lig quamuis pingti fitum redoleute,cyperi odore, a[pero fapore:folio paruo;den[od,. Cacumina im ariftas fe iss elit-as
Jparguntzideo gemina dote Nardi [picas,ac folia celebrant:bc Plinius.Cuius doctrinam fezusi,non modà Ferrarienfes Raellij ezrof:
illi fed Hermolaus, cr Ruelliu,ipfi quog, pariter aberrarunt: fiquidem Ruellius(vt puto nulla alia de caufa afferit ; fe
in officinis Nardum vidiffe,cui inerant dotes omnes illi à Plinio reddite,quàm vt Plinianam tueretur lectiongm: quod
samea falfum effe arbitramur.Ego enim tametfi Nardi quam plurimum in. Venetis officinis diligenter. examinaue-
vim, at felegerim, aliud tamen, quam [picam videre mili non licuit. Quapropter nullum iueniri Nardum exiflimo,
quod in caulium cacumine fpicas proferat, quemadmodum tradidit Plimius,afferit Rmelliu, c contendit Bra[auolus;
tontra Galeni, C Dioftoridis femtentiam. Qui Narduam defcribit plures ferre [picas,ndn quidem à caulibus. fed ab vna.
tantum radice proteni quid alia radix viribus praflans [picisipfis fubfit. fed quoniam , cim pluresim
20 radice fint fpica; neceffe esl vt baft, vel firmamento aliquo confiflant,à quo originem trabant, vt in allio c liljj vadici-
bus con[picitur. Quod pro explorato confiteri poffum,cum [epenumero Venetijs Nardi fbice ce[pites viderim,tum figu- -
tatum eriam [picarum connexu allium veferentes,vt vnu[quifjy pro arbitrio experiri poterit.Verkm enimuero vt pro- Dilatio ci-
Vérefponfum fit omnibus fere obiectionibus,dicimus,quàd fi forté reperirentur, qui affererent illas effe proprias Nardi iufdarn obie:
radices, que capillaceis fibris à fpicarum baft oriuntur, vtin allio,cepis, ac bulbaceis omnibus vifitur, C eapropter (i. 97s
c4 js amnexas non effe Nardivadices, fed per fepartes ab bis admodum differentes , potest. eorum obieHio facil dilui )
Theophrafli teffimonio.Siquidem is lib. primo cap.x.de plantarum bifforia apertà declarat, in allio,cepis,bulbis , liliis,
«c aliis eis generis, cv perconféquens in [bica,non folum dici radices ea capillamenta , qua bulbaceis illarum planta
rum capitibus fubiiciuntursfed etiam id bulbaceum totum,quod terra reconditur.Et vt res ipfaclarior omiiibusfit, ge
nerali regula exprefum voluit,quüd totum id in quauis planta,quod fub terra. obruitur,radix commodiftimà dicatur.
4o Proinde videtur Nardum ipfam inter radices idem memovaffe Theophraftus lib. X.cap.v 11.deplantarum hifforia,his
verbis. Quibus ad vuguenta vtuntur.becferi [unt,cafis,cinnamonmum, cardamomum, nardus , nerum , balfamum,
afpalatbus.[Byrax jiris, martasCofHus;panacesscrocumsyrrba,cyperus iuncus, calamus, fampfüchum lotus , «netbum. LI
Horum alia radices,alia cortices, aliavami,alia ligua, alia femina, alia laivymesaliaflores. Quibus palamefl, mon — — ,
poffe Nardum nifi inter vadices recenferi,cim mec corticis, nec ligni, necramismec floris,nec feminis, nec tandem lechry EC t
me [eciem prafe ferat. Quod citm re£& finiffet Galenus tum libro. 1. de antidotis tum. Y x. de compofitione medicam. |
fecundum locos, Nardi fpicam radicem effe declavauit.Verian long? ab omni Nardo difat NAR pvs IrALICA, gens Irali*
Qld E DEL dudes cs we noftris vulgo vocatnr Spigo.Cuius etiam generisea e
IL. NARDVS ITALICA. riis i vule euncllan: Hp alij x ny. d
wm Eoi Lauendula,ade) vt bec famina,illaverà mas in co genere.
2 quàmplurimis vocitentur.Mas folio conflat latiore; l3---
s, gore craffiore,robuflioreyallidiored, quàm faina.
sarag, plata ruticofa ac ligno fue
modo, "is referta ell foni],
3 And.Matthioli Comm.
à : organis, quod. propri? vnguentarij i vulgb vocant olio des
OlcumSpice rn LAV E H DVLA. o,odoris adeb acerrimi, vt catera odoramenta fupereti is
duo — fuvtextra offinas illud afferuent,ne mofcbi ambari,2j.
M X j (5 betti,aliorumó, ynguentorum, € aromatum (iatitateng
TVAVA: p mrerdpiat, quod illinitur vbi excalfacere fit opus.Fomina
j W etfiidem poffit qua mas,at peculiariter veflibus interpofi.
^ | ta;eas atinearum rofione vendicat , C odoratas reddit,
Nardi Indice vires fcripfit Galenus lib.v v y.de fimplidum
| medicamentorum facultate,fic inquiens. Nardi (fitaex.,
calfacit exce[[u primo , e de[ic 0 iam com, ^
Compofita est ex ad[hringente Jufiaenter falfantia, ce -
| acricalida non multa , & quadam leuiter amara. Ex big
AJ conflansfacultatibus radio & ad iecur , & ad flomachum
JJ. vationabiliter conuenit tum pota,tum extrinfe cus impofi-
M ta-Vrinam diet,imorfus [lomacbi (anat:in ventre , acinte-
lí finis confiflentes fluxciones deficcat , adhac C eas , quein i
V/ 4 capite; C thorace. Valentior e$t vocata Indica smigriord,
l quam Syriaca vocata. Ndpd'oc G* velpd'e ed»,vc fic Graci
dicitur,vt Latinis Nardum , € Navdus , feu Nardi fpica:
NardiIndice
vires cx Gal,
X ——
E——E—
— P
—
c
I
i
p
c
S
M - n -
P m
A Rud
e
pru
Un REM
UA
/ Wu Z/
AE du NA 7 T4
UE QUT / 2 2) [/ Mauritanis, Stumbel, aut Senbel: Italis Spico C fpigo nar- 20
QA do, Germanis Gbdfrembo, Quolriederot. piden -
o. E | M | P» ; ANS. SrlatbeHifpanis, Axumbar , aut Efpiga fil : Gallis , affe
f 27 d'oultremer.Bobemis Nardus indyanski. At vulgari nar-
-dusqui pfeudonardus, feu Navdus Italica, Italis fDigo.Ger-
anis qemeine Cypicfer Sarbe:Boemis [ica nardomads
Gallis lauande masle. Lauendula. verà feu Pfeudonardus
famina.Italis lauanda: Germanis fauenbel: Bohemis La-
uendala: cpm ges
Memina.
p
TES
Nu jx
DEDMrar pere riot Ntrsemiuc Nardus Indic quz ripis A
aft. Nardus & Spica Cord.in DCN Indica, Cord. jm Tab. Nardus Gonpiis; "Angull *
DS dcus icon.Garziz, A coftz.Lugd.Cefal.cuiexalgarum genere cfle videtur. Nar- — —
apro ueia lapin rrTqtems Nardushabetur,Indica — —
do fimpliciter Spica fcribitur hzc Spica Inda , vel Nardus intelli-
quia lauacris e ji isiodih. &c.cap. 12. Pfeudonardus:à Mcfuzo ftz-
à quam aliqui ad Stachadem veterum,alij ad Libanotidem coronariam, ve Leoni4o |
poke & Eticius Cordus:alij ad Cafiam Verlierandi ad Cafiam albam Theoph.alij
Cercorumalbam eiufdem cenfent:quibuídam Spica fcu Nardus Celtica male flatuitur, cum & Nar- —
dus Ccltica & Lauendula fui generis fit planta. Hactriplex,latifolia;anguftifolia & diffecto folio. La-
viendula latifolia C.B. libanotidis Coronariz eur ded ird & Manardo:Spica, Nardus Germa- —
|. - nica, T rago, Pfeudonardus, Matth.4.& Caftori.Pfeud. 'udc fcemina, Fuch.icon. Lauandula fami-
E t na,Dodo. gal.Lauandula maior, Cord.in Diof.&! ift.Lauan: lgà di
: ta Gef hor.Nardus Germanica:Spica recenti )
Ericio Cord.Dodo.Lauandula mas, Lugd. Lauandu
dula folijs latioribus, Cam.hor.Lauendula primaT.
czruleus;eft& purpureo &albo.
o Pfeudonardus faeminz :
Inlib. primum Diofcoridis. 43 :
vehementius vrinam cit, & ftomacho vtilius eli. Inflamnisilouibus iecinoris,& felle faffufis auxiliatur. ut d
EIS cu E: IRE , E: vekcid
ftomachi inflationes,cum abfinthij decocto bibitur:item aduerfus lienem , renum
ci uud i&us,exvino. Additur in malagmata, potiones, & calfacientia vnguenta,
dicam ignorantia, vt non tiodà in veram fimplici me- ce comiers-
dicamentorum cognitiong, que peregrina ex longinquis terra- tio.
rum partibus aduebuntur , probatiffimorum auctorum ope,
venire non elaborauerint; (ed ne minima quidem curam ad--
aur hibuerint communi reipullica beneficio,vt de bis [alt£ qua in
quam plurimis Italie locis, ac aliis non longà diflantibusinue-
; . miuntur,quiequam lucis affequerztur, ac pofferis relinqueret: -
(999^ ..— duinpotiusin fuis mmultà videntur negligentiores, quam in a-
pre dE lienis.Nafcitur Celtica nardus in Liguria alpibut,nafcitur c Vbi nafcatüf
T in Vffria- pariter, in montibus non long? à Villaco Carintbiz su lorCalci
eppidos&» Iudemburgio Stiria:attamen non ob id legitima in Ca,
multis vifitur officinis:nec fortaffe in iis videretur , nifi bisno-
feris Incubrationibus annis faperioribus Italico fermone editis,
: - pharmacopole plures diligentiores redditi, medicz materiam
^o acauratius expendere capiffent. Sed id magis deteffandà vide--
. - tur quódiis in regionibus, và Celtica nardus na[atur , magis
- ballucinentur bomi; 'tsquam alibidiquidem Genue, que Li-
gurie eft itas (nifi tam admonitirefipifoat alijs nitimis
locis,vli Celtica nardus facil baberi potefota Medià , quàm
Jfeplafiarij aliorum ig iam fecuti illins [oco Lauanda fic
vocata; vel noffrate Nardo paffim vtuntur. Qua quantum in :
Pifforisommibus otis.non dizviribus » à Celticanardo di- operatio.
ferepent, oie remoptimé perpeuderits acdeinde y compa.
iitterila D.
NARDVS CELTICA. Antafuit veterum,qui nos precefferunt, negligentia , ue Nardi Celti;
20
notas, C qualitates ifcoridevedditas, cii Lauande, no- uanda.
et ftratisó, Nardi t
- facile tnaufare poterit;
: kn, denfiffimisg, comantibue
incamis floribue [bicatis, cr colorepurpu- :
barum verà tantum flores commen-- »"
Ifis feruntur opinionibus. Verum
Seplafiariorft
adeo quorundam
error,
nardo abimpoffe-
: "dabimus inferius, vli de.
T !d u^ Leoniceni, 8&
4 : SUETfO de dodi 4155 Fuchfij Opt.
: : are Hamen ea parit, vel rihil nioimprobas
j- ta, qui volue
ur; ront, Celdiéá
idi
illi.
34- And.Matthioli Comm.
Anguilla | Probareuitatur Anguillarius,nilaliud Vergilio eff esaliuncam,quam Anemonem, Grammatià tantum illius Authori-
Opinio repro
bata in Sali
unca, & Hir-
culo.
Hirculus,
Nardi Celri,
€a vires ex
Galeno.
Nomina,
/
^o: Ontanum Nardum (quod abali |uibus thylacitis Eis ellatur in Cilici: & Syri. EET vat
Oribafi RH "Folien a cec iris appe!latur)in Cilicia, & Syria nafcitur:
monlcgic Embirar lcgit ial caule &cfoliseryngio fimilibus tibus , minime tamen fpinofis, afpc-
conduh. — rifquc.Radicibus binis nititur, aut pluribus,nigris,odoratis.ceuh ule regias fed long? eracilioribus, «
3 T& long? minoribus. 1 Ncque caulem, neque fruét iprofort Adeadem, adque. —
E cus Fancseoe ocPeos LE : Eph F
adi mos. VE Pettrin boc capite Diofcorides nen parum à fe ipfo
Nardi mon- ; : uet Mercor CS d
Codec jJ fimilibus:imox prope ca
RA roni : Es Efe
tatefretus,qui nec lacfucas vete fortaffe nouit.Scri bit quidem Serutus Saliuncam vulgo vocari Oratunicam » OU ta
men necillam (nifallor nouerit nquam.Sed qua ratione att authoritate, Orcitunicem,de quamemo eit, quimemi-
nerit, Anemonem fecerit Anguillarius, mec ipfe dicit ,nec ego coniicere po[jum miror tamen bominem bunc rei berbaria
peritumsinretam graui;tam leuibus, tain, vulgaribus niti argitmen tis fed is fortafje conducibilius 117 fore ptitat, no.
ui aliquid in medium afferre, quam debis grauiori iu dicio differere. Ego Janeetfi parum in bac facultate fum verfatus
baudquaquam tamen dixerim Anemonem;proceram [atis plantam , vocari Vergilio bumilem : guam c ipfa Vergilii
comparatio, noftre aflipulatur fententia, quippe qui;vt Mopfum plurimum laudaret, & tantum cedere dicit: Amyg-
taim;quantum Saliunca bumillima berba, puniceis cedit vofetis.facta comparatione à pumila planta ad roféta. "Ne;
HIRCVLVS. preterea placet Anguillarii ipfius opinio de HIRCVL O berla, 1o
quam a Sampboritico Nardo,quod in India na[átur , nibil dif. "
ferieputat. siquidem Hireulus berba eff , Celtica nardo fimilis
non quidem nardi genu , vt Samphoriticum ; ita à loco in quo
prouenit, denominatum , & in magnas fe fhicas diffundens : fed
fortaffe, quüd bircum redoleat,biculum id effe cenfet Anguillari.
us,cum quo Celticam Nardum adulterari feribit Diofcorides. ced
non omues berba, qua hircino fuut odore, birculi funt. appellaside.
Atqui fi quis plura de Saliunca videre cupit; noffras legat epiflolag
loanni Cratoni infcriptas.. Meminit Celtice nardi Galenus lib,
virtdefimp.med.fac.bis verbis.Nardus Celtica iam didlis nardi 20
fimilis quadantenus in genere facultatis ef : caterium ad omnia. —
imbecillior, preterquam ad prouocandam vrinam,fiquidem cali
dior illis est; fed min is ad[Iringit. Qua planta Gracis Ndipdtos ng).
ini , Latinis ten Nardus Celtica, feu Nardum Celticum, fen
Spica Celtica appellatur : Italis ver) Nardo Celtico. Siue Spica
Celtica:Germanis, Gettifdyer 9taroug: Gallis, Nardus Gaulois:
Babemis, Celtitea Nardus.
NAUSS Celtica à loco fort& natali nomen habet:
Celtarum autem appellatione tam Germani, ( apud 39
i z— Sw quos vtin Auftria; Styria, Parrnonia, Norica & alpi us b
Heluetiorum prouenit)quam Galli(cuius nomine Nardus Gallica Plinio lib.& cap.2.dicitur)vocan- '
tur. Addit Diofcorides, & patrio nomineappellari u£yyrv,fic enim Marcellus; Ruellius, Matthiolus |
& Cafalpinus legunt, at ea ie de notis zz2usyse legendum exiftimat: e yes yi legendum,
putant. Recté videtur Saliunca legi, qua voce & Plinitis(non tameri cum Vergilij Saliunca idem dide ——
mus)loco citato, & Scribonius, cui & Nardus fyluefizis vfus eft,fic & Germani plerique eandem her-
bamadhuc proprio veterique nomine Exunto p animam iuuenilem reddens, a OE »apud
Galenum,Nardum Celticam interpres pofuit Gallicam.Nardus Celtica Diofcoridis , C. B. fic & Lac.
Gef. hort.(qui? 2 cognatam dicit | Cord: hift. & in Diofc. ( cui & Spica Romana offici.) Lob. 4a
Caft.Lugd.Tab 12, Geihort.Nardus Gallica & Salíunca Plinij, Cac, Nardus Alpinafeu Celtica "..—
Valerianz fyluefffis fpecies, Cluf.Pan. Verum notare conuenit differre cará quz in monteBaldo cre- —
fci;ab ea quz inaltiffimis Valefianorum mótibus prouenit; quod cauliculi non fint glabri.necflofuli
inymbellam congefti:huius ieonem Camerarius in fuo Mods: Spice Celtice fafigiató flo- —
fculorum ordine propofüit. HIR C V L V S fimilis eft Nardo, fed candidior, ex viridi cinereus,folio —
minore;odore graui, vnde nomen, radice villofa ac nigricante,nec odorata necamara , fic & foliapre- ———
manfa nullum aromaticum faporem reddunt:fed lenta & vifcida funt, cuius figuram adpofuimus:& ——
Hirculus, Caf. Cam. Tab.Hirculus veterum, Clufin Garz. Lugd.& Hirculus, Nardo Celticefimilis —
herbula, Aduerf.& Lob.dicitur. de e oom Ls s ar
: -
u— uu : 2 Qc : 2
T NéMbpped NARDVS MONTANA. CAD, VIIL kc
Bem HAS ard Aa
nbesplonta in uis prenpia, vilae frt 2
* pem m NE de 5 War
1 E T
Inlib. primum Dioftoridis. OH. *
L NARDVS MONTANA, Ill. NARDYS MONTANA
* altera. D
*
v
* "n
at
Nardi montameimaginem,quam hic excadi tux. ger ES v T
siut Viyfer Aldrocandus Bovonienfís, qae [fetis bab bu, fed minora , caulem [Ditbame longitudine,
1 wmbellam puviceo colore raditesduas Autore, autteffrcal ; ute 2 : ;
fifalia Eryngii non babeat, cuim j
a lncar umrclam: .
*
& uw6. And:Matthioli Comm.
Acai ": ASARVM. CAP. IX.
t Addit Ca. À Sarum f ( quod & ipfumaliqni fylucftre nardum appellant)hedere foliis? minoribus multó,te.
tac. feréyn tundioribufque a floribus cytino hyofcyami fimilibus , purpureisinter foliaproximéradiceme. — —
ivddwc e «£a. micantibus , b odoratis:in quibus cfemen acinofum.TCauliculos habet angulofos, afperos&cmolles ——
vaueTsd. radices numcrofasgeniculatas, tenues,obliquas; gramini non diffimiles,dlong? tamen graciliores, | — |
i. herba odo* odoratas,excalfacientes, & qua linguam vehementer mordent.eExcalfa&toriam vim habet:vrinum ——
Tata coron?- cie hydropicis & vetufto coxendicum dolori f prodeft.g Radices fenis drachmis ex aqua mulfa pou, «€
Mp *€ nentes trahunt: & veratri albi modo purgant.In vnguenta additur. V mbrofis montibuspróuenit(d " |
&id o vdpd'os à plurimum in P onto;Phrygia;Illyrico,& Italie Iuftinienfiagro. : : |
playa uot i j : : baec s T - É : i
vréa ivud ye etpavoyua imi Conclufa non legit Oribafius.] Antiquum exemp leg.mruxórepai. denfiora. Ruelliusautem videtur. —
legiffe puzpórepa. a Meum. exemp.leg-226oc uerafU vay QUAMaY vpóc g. Blén vavev , Goruua us UT iP ipapspéri. Bos inter folia d.
radicem cyancus ,cytinum hyocyami referens b. Catac. addit Aezlaii.leuiter.c Meum exemp. dontoc ry spraci fimile vinaceis,
Meum exép. & Catac.verà 7.2. c Exemplaria omnia ad radices hzc tantum referunt.f£, Mcü exemp-habet «(gj £f. iuffi,
g.Ifta dicuncarcontinua oratione cum aliis. , A n
UE ASARVM. dicc Wo P
T Vllam noftris temporibut officine ponunt difereni-——
Hii ki V ESESS " ^ Naminter Afarum Baccbarem : quinimo vno ore —
differunt.
si ant, isredhbiudicet, quibas
: biflorias accuratius perpeuderit : differunt ^—
admodum Afavum. d Baccharisyvt diffufus — :
RN libro tertio difjeremus, Afaruns itaqueprocul dubioile —
: : /^ QS fuerit planta » qua vulg Bacchara falso appellatur , um *
Plinü tutela — LR A AA $ mullis ab bifloria difideat notis. Caterian Brfzuolutim- vo —
adii P NY uS ENS merità Plinium [piculum contorfit , dun dicatipfumen —
pU | inerrre ver, vt ferm Dacharem feos
ed profecio mefuerim ego, quarationeillud —
Plinium feripferit : quippe qui libra 1.cap.—
? arguat , qui Baccharem, c. (ylueftrem
eS e[fe contendunt, hris verbis : Sed eorum quag,
Ee
ET
e
3 Mors J j
d à is (fA ripfellr «drip: quid
S
*
"
Inlib. primum Diofcoridis. 37
euius bicimaginem damus,quam A S ARIN A M vocare. Ac - ,
IL ASAR i NA. ' libuit,quàd yis congener videatur.Repit bac bttmi folio veter
Afaro rotttndiore,ac fcabriore,leuiter circumferrato ; cati-
liculis pilofis. floribus melinis anthemidis iodo, [ed longe
minoribus,baud inodoris.Radices babet tenues , longaiá,;
fumma tellure vepentes,acuto gufluquadam cum leuiuf-
cula amaritudine , id quod calidum. , ficcuma,tempera-
mentum indicat.Vim babet ab[lergendi modicam.fed ai -
tenuandi,incidendi,aperiendig, magis praflantém.Herba
ipfa cum radicibus pota drachma pondere ex mül[a fiue
oxymelite,aluum exoluitducitá, cra(fai pituitam C a-
tros bumores.Ideoó, banc noui quidam berbarij preferunt
ad Morbi Gallici dolores, * articularios morbos. Datur
quo, vtiliter hydropicis, C morbo vegio laborantibus.
Sunt qui ad comitiales , & refolutos eam propinandam
1 confulant,nempe aut herbam per fefe , aut eius decoctum.
Cit vrinam, C men [as:e» vermes inteffinorum nezat.Le-
gitur Autumno, C ficcatur in vmbra vnà cum radicibus.
Afari meminit Galenus lib.v 1. [mp.med. fic inquiens. A-
fari radices vtiles funt.» facultate fimiles radicibus acari,
intenfioresi itaó, ex ijs qua deillis prodita funt,hic
facienda conieciura: hactenus Galenus. A cuius fententia
y (fit tamen cum venia ditum )maximé diffentio, fiquidem
y cium nulla in acoro deietoria fit facultas , € Aferum , vt
—J Diofiorides inquit, Mefues faterur , C» nobis experipento
compertum eft, veratri modo expurget , c bilem , pitui-
tamó, cr [uperne, C inferné propellat,non video (and,cur
& o Acoroin omnibus fuis facultatibus tam facili comparari
WW. Poffit.Planta Greéis aaapov at eiat vapd'os a'ypía voca- Nomina.
J) taLatinis Afarum,C Nardum [ylueffre appellatur: Ara
: j bibus, A[aron:1talis A(avo, C Bacchara : Germanis $a»
3o feltvurg: Hifpanis, Afara bacchara:Gallis, C abaret:Bobemis,ac pariter Polonis, Kopytnich A[arina, Graci, Aadipiyi:
Italis, A(arina. : HE " z eti
T Hecverba vt in Ruellioinuenimus,itaveliquimus.Sed admonendum effe letorem duximus , ea non legi in Grecis
noftris codicibus,neque à Serapione referri:quod argumento eit illa Diofcoridi accreuiffe.Su[picionem augere, vel poti-
uita effe confirmare poteft Oribafius,qui Dioftoridem tran[cripfit , € bec verba non babet. Sunt tamen Graci fie
firipta: ror xai fan toricetd s rp eatsepeet-1d eff: Habens cauliculos angulofos,fuba[peros,raros.
Áfari vires ex
Galeno.
| Sarum quoniam in coronas non addatur Plinio lib. 21, cap. 6. & Nardus fylucftris , quód Nardi
im, eodem auctore, habcat: vel quód odore;nardum emuletur:nullam enim cum Nardo for-
mam communem habcr.Dicitur herbarijs Afarum ,. Brunf. Trag. Lac. (cui & Afara Baccara ) Fuch.
46 SUME iube esciingi Sb Dodo fiti gal.cui & Perpenfa & Vulgago. Áfarum -
dusSylueft.Cord.in Dio. A(arum Nardus ruftica, Caftori.Afarum Baccaris fiue baccarus, Lob, —
icon.Alarum, Bacchara vulgo, CCafalpino. 1I. Afarina folijs A(ari C. B. ad differentiam Afarinz Lo. * Meuni
D- ovs hedera terreftris,quam Hederam faxatilem vocamus: A (arina, Matthioli, Caftori, qungmtem
EMMETMMS. wx fuv Pe. eur c UN éoncatusg
XENA wr Lucil reri t ái. x ( Eu dae ker DE 5 OribaGus
nr : TE nonlegit, .
o nec vllum
i " exeni,
elaphobo- ; yia.
9: HOII-.noiü legit vil-
lum: capillameiitis M7 2
: nardum emulantibus. Ex- £yer.1- fuba-
eftare poteft; atl lateris eriam dolo. gistas. radi-
5j icliufestur eene dadmifta «£d malefci | depre "Y nius
* Fett onc patr T a ^d ah em - d Omnia ex«-
E x * » 1 * c h
H
pus c Magis | vs
Succife Yocaté amulas ; odore
D éum
|o Phu vires
.38 And.Matthioli Comm.
L PHV MAGNVM. ILPHV PARVVM. .
1x : 5
Jadre e. J
y 9
B SSVAWVASSN:
CON
NN
zu
NISL
N
, tum quadam
Phu exigui.
, gtastolore,vt in aliis generibus dictum eft, [abpurpureo:vadix illi parua; prelonga tazen, albicans; vofaori-
ntur capillamenta: 4m ej. jnbpurpureo-radix st parua; pretone, icans,o qua mumerofa
putent Narduni effe
teriseos omnes bene fent
Maniiclo: bacinvecerti affivinarepoffim, Phumimus,excalfacit C ficat valeutité quam maius. Radix viribus omnibus prodita. "!
estsquibus maior,gu[Iu tamen acrior eft. : quo fit,vt maiori aperiendi,attenuandio, fit facultate. Nam é venerit —— j
4 1
oam càtis adeb, vt à longi : *
Phuviresex:
«. Galeno... 5
pes
[0
7j eit vocato Phu, ni qutt tanti fed & am. —
STUEHUTIES EXTET Git» rima notet renesó, celetli dto —
4M.» YE liceat loco immatsomi. vfurpare , ficuti (acit —
—— ies Quit
. In lib. primum Diofcoridis. 19
HLPHV MINIMVM. OQuintus.Preflantius esl Carpefium Ponticum Laertio:n?
Ps tamen velipfurz cinnamomi viribus vicinum eft , imm?
non paruo deterius optima cafa. Nuncupatur vtrunqu*
a montibus quibu[dam Pamphilie,in quibus na[citurzin-
gensá, eius prouentus estin Syria. Et primo libro de anti-
dotisinquit. Quintus ( vt aiynt ) quoties cinnamomtmi
deerat, Carpefium,vt quod viribus nibil ab optima cafüa
differret ,in theriace compofitione imponebat. Fugo idcirco
eius plurimum mecum attuli ex ea peregrinarione,qua o-
vientis prouincias adi) , diligenterd, repofitum nunc víque
suultum feruo,quod odorem etiamnum € faporem,fi non
qualem prius babebat,certé nondum exoletum vetinet.Eft
autem Carpefium berba pbu appellato genere fimilis , a-
lentior tamenyatque odoratum quiddam [pirans. Pluri-
mii bocin Sida Pampbilie nafcitur, emiturá, propterea
illicviliffimo pretio:quocirca fi quis veftrüm illuc acceffe-
vit, Carpefij plurimum emat , cim id fibi longo tempore
duraturum noterit.Tenuia autem funt [armenta,cinna-
momi virgultis fnilia.Eiw duo reperiuntur genera, vni
aPrtium:alterum,quod Ponticum cognominatur,
àmoute,in quo nafiuntur;viraque nomen adepta , [ed
Ponticum melius eft. Quod cin ein non parum babere,
PS Fo epus
1e
20
tultis me
ta,qui Carpe:
fium, Cube-
bas effe fta-
€ Fuchfius vulgares c abel has
doquidem qui dixerit bum "
xid vfquam dixiffe Ga- offic.diife-
LEM y eonicenus à
matifeflà Fachfij calu-
mnia defen.
Lap deme in
3 - Hhopss [t- vulearium
P do bai Aiea- conlidecatio
frigidis
Um à; fitu trabint ; C cerebrum feda,
à à ; D.^z Quid
1Máthioli C
wa Natta: A a
AO And. Matthioli Comm.
LI
Quod o Gratis omnibus, aliaibus etiam ania v
Is,Valeriana: Germanis, .Balbria: Hifparis,
minas, Graéà Qa. pavpo v: Italis Valeriana tninore:Gérmani qemein SSo[brian: Gali,
kopitnik Phu minimuin.fiue Valeriana montana:ltalis, Valeriata ininima: Germams, fiein S8alvran.
ArERIANA Nadus quoque fylueftris dicitur, partim ob radices; qiie cum qnadam odoris '*
grauitate nardum zemulantur ; partim ob vires Nardo (auctoribus Galeno & Acgineta)fimiles,
Diofcorides videtur vna defcriptione duo genera propofuiffe: folia namque olufatri & radicis forma,
*hortenfizacfolia Elaphobofci & floris color fylucítri maiori conueniunt.Duodecim autem Ípecies in
noftro Phytopinace recenfüimus, Motthiolus veró trium tantám meminit, de quibus hocloco:cui&
rübram,cum in D.Camerarij editione habeatur, adijciemus : & purpuream peregrinam.
L Valeriaria hortenfisC.B. Valeriana vera (eu INardus agreftis, Trag.Phu miagnum.Füch.fol.Lon. 19
-— "Lued:Phu.verum;Fuch.icon.Cord.in Diof Taber.fol.Phu maius. Cord.hift, Caft.Phu hortenfc, Gef;
hor: Valeriana hortenfis, domeftica;genicularis herba Benedicta , Dodo. gal. & fol. Valerianamaior, '
* Lob.Cam:hor. Valeriana optima & Carpefium Galeni. Caf. Phu ponticum & Valeriana pontica,
" Tabiniconibus. II. ;Valeriana fylueftris maior,C.B.Phu Diofcoridis,Brun.4. & Fabio Columnas
- Valeriana vulgoris;vel fecunda, & Serpyllum maius, Trago.Phu Germanicum,Fuch.fol.Phu vulgare,
-Fuch.icon.Valeriana fyl.maior;Dod.gal.Lug. Thal. Tab.fol.Phu paruum, Lac. Phu minus, Matth. 4.
Caft.Phu maius commune, Gefn.hor. Valeriana vulgaris, Cor.in Diof. Lon. Valeriana fy. L'ob.Dod,
Cam.hor.cui & Valeriana paluftris maior. Valetianaaltera; Caf. Valeriana maior & herba benedicta; —
""Tab.icon.Variat hzc foliis,quz aliquando vulgari decuplo maiora funt:aliquando minora & cinerea
"infyluisceduis, quam Tragus tertiam fecit.I11.Valeriana fylueftris minor. C. B. & Lugd. Valeriana
exigua vel quarta, T rag.Phu paruum, Dod.gal.Phu minus.Gefn.hort.Lon.Tab.Phuminimum,Caft. — '
Lugd.Matth.4.cui & Valeriana montana. Valeriana minor fylueftris Lob. Valeriana fylueftzis , fiue
paluftris minor, Cam.hort.Valeriana minor feu paluftris, Thalyo. Valeriana minima,Dodo. Du eft , '
generum,altera minore , altera maiore eft lore. IV. Valeriana rubra dicta, Ex radice candida ^?
odorata, mediocriter craffa longaque caules aliquot duorum dodrantum aut longiores rotundi leues
E puse exurgunt , quos folia viridia, lata; oblonga in acutum definentia cingunt, in caulium
.. faftigüs florés copiofi,oblongi , clcganti purpurarubentes, caudati, quafi racemati difponun- -
* für: quibus femina oblonga, plumofa , fuccedunt. AE(tiuis menfibus flore. In ruderibus Pia
:s, nis fponté ; apud Germanos in hortis prouenit. Radix , cum odorata & dulcis fit cum leui- ^.
"cula amaritudiné & aliqua. acrimonia;calida in fecundo, ficca in primo compluribus cenfetut,
P |
: Iy. ValerianaRubra dida. voa e Valeriana Peregrina Purpurea. :
e Iud Jour 1618 0.
- -Huirs
Inlib. primum Diofcoridis. | A1
Huius habetur & altera fpecies oblongo & anguífto folio.Sunt qui Narciffum Virgilij & Columella:
in hortis cenícant:alij Condurdum Plinij lib.2 6.cap..alij Struthij , alij Bchen rubri: alij Polemonij
fpeciem:alij denique Limonium. Polemonij altera fpecies,Dod. gal. Limonium Mo nfpellienfium,
Polemoniumalrerum & Polemonij genus Fontanoni, Gef. hor. & app.Ocymaftrum Valerianthon,
Bchen rubrü Belgarum,Saponaria altera & Struthion Aldroandi,Lob.Valeriana rubra, Dod; Taber.
Cam.hor.Phu peregrinum Parifienfibus,Phu latifolium, Cam.4. Polemonij fpecies,Dod. Lugd. Va-
leriana inodora tertia, Centaurea media quibufdam, Cefalpino. V. ValerianaP E RE G R IN A pur-
urca.Ex radice parua, fibrofaalbicante;caulis prodit pedalis,viridis,rotundus,canus ,ftriatus , quem
D lis pallide virentia; pauca;,oblonga, Nardi montanz SUN BRUNCHBShng pediculis cingunt:quorum
1o tamé ioraad exortum in crenas diuiduntur.Caulis in ramos rachiatur,qui quafi vmbellam(cui
duo folia fübijciuntur)floribus elegantiffimis purpurcis oblongis refertam , füftinet : quibus fucce-
dunt vafcula oblonga calyces referentia;in quibus femen,altero tamen vafculo inclufum, continetur.
Spon in Latio prouenit;in loco quodam Siculo dicto(vnde Valeriana Sicula)vt & in Sabinis: vbi &
ore albo reperiri aiunt:nunc in hortis Italiz habetur, & in horto Illüftriffimi Principis D. Friderici
Ducis W'irtenbergici,& Teccij, Comitis Montifbelgard.Domini mci clementiffimi,quem Ioh.Bau-
hinus;eius Celfitudinis Archiater,frater chariff. Montembelgardi colit, nomine Nardi Creticz cul-
tam legimus.A forma Valerianam peregrinam purpuream nominamus,licet Nobiliff. Cortufus Pa-
tricius Patauinus,hortique Medici Pi ducnald amantiífimus, Tripolium effe cenfeat;cuius opi-
nioni fuet icon Tripoli] in manufcripto Codice Diofcorideo , qué Nobiliffimus Pinellus, Patauij in
20 fua Bibliotheca habet.Hanc cum pictam Valerianze Indicz Imperati nomineà Do&ore Pafíchali Gal-
lojPictauienfium Medico, rei herbariz ftudiofiffimo, ex Italia accepiffemus, nec defcriptam inucni-
remus;& deícripfimus in noftro Phytopinace, & iconem adiecimus:quo loci circiter centum & fexa-
inta ha&enus non defcriptarum plantarum breues defcriptiones legere licet, plenius Dco duce, in
vniuerfli noftra hiftoria haec tractàturi,omniumque iconcs additur. VL -Carpefium , Czfalpinus:
Valerianam maiorem effe cenfec:quare Caftor in fuo herbario füb Carpefij dedo Valerianz maioris
figuram,quá Matth.in fecund.edit.& Lac.habét, pofüir.Cenfüerunt Arabum aliqui Ruíci fructá Cu- EE.
bebas eS AME Galenum 7.fimpl.& r.de Antid.Carpefium ello: quia de Carpefio nil inuenia- 3
nirapud Diofcoridem, vt dc Rufco nil pud Galenum.Sed falluntur; cum Rufci fructus & Cube- -
bis im,& à Cubebis offic.differant. Cordus in fua hiftoria Carpefium nominat.id quod Mat-
3o thiolus & Lobelius pro pipere Zthyopico pinxere. VII. C VBEBE officinarum quid fint ambi-
itur:alij ex genere piperjs,& nigro piperi congeneres, Theophraftoque piper rotundum dici vo-
untzalij viticis fructum(at facultates diuerfa )exiftimát:Syluaticus, Ru(ci fructum:alij Carpefium Ga-
leni ftatuuntzat Cafalpinus, Amomi legitimi fru&m pronunciat. Verüm hunc fructum A&uarius
xoufléfiac vocat: Medicis Arabibus hoc feculo, Cubebe vel Quabebe.A:bor malo vulgari fimilis, folijs
- piperis fedanguftioribus ramis per arbores Piperis modo repentibus,cuius fructus racematim co-
rent.Duum generum adferuntur, partim maturz,partim immaturz ab incolis collectz : immanu- :
rz leues, rugofe, nucleo exiguo, flaccido:marürz,zquali faperficie;nuclco intus diftento, quare illis ; !
ponderofiores. Cubebas vocant, Cord.hift.Caft.à Cofta, Taber.Cubebas offic.Lac, Cubebas Actua- :
rij & Grecorum z2p7/5:27,Lonicerus. & : gs
hd
40
te ed
dtt :celerrim e fitus qi vet 3 - T
"
42 ^ And.Matthioli Comm.
Piinius. Qui tam prater Diofcoridie fententiam preflantius Malabathrum duxit,quod falfum e&, ion quodin filu;
Sed uon defunt vecentiores vei plantaria profefoves ; qui fibi per[uadent: alia quoa, baberi folij genera pyater Indicum
Malabathrum, Galeni primum te[lmonio freti, quod is in vno, C eodem medicamento Malabatbrini , c» Foliati vn.
Folij mentio genti meminerit in libris de comp.med.[ecundi locos,tum de fanitate tuenda.Deinde; quod apud Inrecenfultos trium
apudlure- — Foliorum fiat mentio,lib.Digefferum trigefimonono; Titulo quarto de publicanit, Cr veiigalibus.Ego vero long? aliter
confültos — rey hersc (e babere crediderim, quod(quantum viderim legerimá, non fcripferint tradtauerintá, Diofcorides ; &* Ga-
Malabathri- feres nif dr vio zagtii Folio, nempede Malabathrino,nec vllusinueniatur autor , qui depluribus feripferit inter Gra»
nij&foliati : k ode i nis s Ae:
vnguenti ex. C5:id quod affirmat vnum tantit Folium fuiffe Apud antiquos.Necobffat quod Galenus Malabatbrini c Foliati yn-
'plicauo..— guentimeminerit in.yno &» eodem medicamento quemadmodum Nardini c [picati : fiquidem mibi quidem perpe. -
: tub per[uafi, Malabathrinum apud Galenum mon differre à Foliato,quüd Folium; Malabatbrum diuerfa fint medi-.....
vamenta , (ed quod diuer[a fuerit parandi eiufmodi vnguentorum ratio , alterum Foliatum, alterum Malabathri-
"gm vocarit antiquitassdifferentietantum caufa. Quemadmodum eadem de caufa alterum Sampfuchinum,alterum
Amaracinum. appellat Diofcorides , quum tamen nil aliud fit Sampfuchum quàm Amaracus. — Atqui. illis venia
danda eft; quod primis in viridarijs detenti, ad intima. c (ecreta Galeni loca non penetrauerint. Mem quod, fentio de
Jpicato, c Natdino,apud Galenim,cumnibil à Spica differat Navdus:uecaliter,mea quidem fententia , ves fe babere
- .o potet. Namquefi Malabatbrum d Folium , Spica & Nardus diuerfe effent plante , baud dubium efl, quin Galenus
ambarum meminiffet in libris de fimp.sned.facultatibus:Id quod etiam non pretermififfet Diofcorides. Quantum ve —
ad Iurecon[ultorum authoritatem attinet; im ego nunquam trium Foliorum ibi fieri mentionem,nempe Ma-
Non penta. baria Malal
fphzerum,fed C0pit4mrTe
EE ., Hadrofpha- fere, quod non
SUEN rum aut Me. ayjj, i
: fofpherum MON "x
gendüinff
- — Plnusin
^ *nardihifto- q:
: m | Fadecepius. buflany
ias ficinquiens: Poft bancaurt. P
edammaximacwirarefh que ——
; "T tt gero
Le tinet] z A2 i Ly Gangem fluuium / "ortam Tbinam. T7 autem ncmo & " penes 2d
^ x mipurtaryenimilinc hominessió, pauci exeuns-Locus autem fabipfa Vea minore firus ej. iem Madres *
qua deduite aucrfad, funt à Ponto c» Cafhiamari,
In lib. primum Diofcoridis. 43
Ne ATRSPCXPISPNIIPREEN eodem Arriano Malabathri bifloriam nouus quidam vei plantarie S coshante
gsim iore om n ie menti cütendit.Quippe - feribat gloriari Arriani fe veperiffe m em ca-
aii emer ( mod fal/finrum effnec v[qua apud Arriani extat dum littora, C» oras rubri maris legeret : at- EA di-
m serium fuara ormaret in moscelumniam;corollarium addidit,nempe , quod fcribat idem, Thinam yr. Pulías
quine folo boc: mne Erythrel mariad quam quotannis gens ex Arabia proficifcatur:taceo aiias fabulas, quas es. eo-
vem fitam effe "v ; Piin tum vidffe videatur. Porrà forta[e cenfebat fycophanta ille , qui mijellum 5unc cocuit,
eher alit Arriani Periplumsquam in (ua bibliotheca :fed quid plura de bis,qui meretricum modo fion- Quorundam
mon alii fortaffe rm dolis tantum; impoffuris aliorum labores infeckantur? Errant pratereavecentiorum nonnul em ei "-
Y rid ior uidam boc quoque Folij genus faciunt) quod putant boc differe ab Indorum Betel nibil tel difti.
* hosce uU ^ nds Ee Ride z guns Tembul, C Tember appellant. 1d illi cont; UN
go enm inter fe in otio quam in negotio, quod petunt fecunda valetudini mulitum conferre , corporibus vires adde- "t cbul.
oesdapuuid pid "a e pratis roberare: vbi autem copioftus edatur mentem mouet. lcrco lieres Tarna[ari
ve, venerem s rogum fe ipfas iniecture tantum illius vorant,vt mentes efficiantur 1d Aqua afpergunt, qua foluta
T pedipe ata, actunc demum vefcuntur eo-fed hec perperam tranfcripfit nouus quidam herbaria re; E. :
p poten becfolia calce vel cinere ireumuoluta , ab Indis deuorari feribit. perio: erae mihi exi Nus
y : : iacisue modo arbores [Candit , ned € confiftere poteft aba, peda-
pend E taclfolum pne qua eda il e ipe canh Kd PERRA We loin ^
nés is eff becplenta Citrio emulis , neruis quil, dam fecun-
L BETELSEV TE MB VL : gre wi Meca Hec ^ ;
7 Alexandria Aegypti ad mos pluribus ante animis comportan «
T Z turznec defunt; quidoco Malabatbri js vtantur : Sed vide.
CLE antillian rede, mibi ver? Malabatbri vicem. nunquam.
PASS preftabunt.Vbi enim Malabatbro opus fr, Caffiam odora-
SENI tam, vel indicam nardum füpponendam putamus , Gale ied
num [ecuti,quiita decreuit tum ip fuccedaneis y tum etiam. TM
lib.v 11. & v 1t. fimplicium medicamentorum. Quan- Fachíij "x
quam Fuchfius in libro quem de compofitione medicamen. xiio explofa.
torum nouifimé edidit , dum ea. perpendit que Auream A-
dexadrinam conficiutit » Malabatbri loco. Atrr, lim fla-.
tuit fubiciendam, Galenum (vt inquit )in libello de fubfi-
Tutis inedicametis fecutus. Sed certe non fatis 'poffum mira.
ri Fuchfium virum alioqui do&rina c iudicio darum , im -—
; bacre (vt mibi quidem videtur ) manifeffa, minus vedà.
M^ co Knife Nam vromittam, in libro illo de mediamzen , que — "
Sw n anter fecomiutari pofsut, qui tamen liber Galeno adjeri-
ptus cenfetur ,menufquam legiffe, quod Attractylis Malas 3
batbri vicem fuppleat , Jed Caffia odorata c» Nardi fpica:
- efl Diofcorides loc loco,eff Galenus locis ante citatis in fim-
plium cenfu:qui vno quafi orefatenttir , eandem vim ba -
bere Malabatirumyquam Nardum. Quorum equidem au-
- oritati graniffime long? fatius adberendum exifimo,
-o quam vt temere fort.
* : f; 4.
n
quod pud Pliniumfta
9 sliecimus) ant. Fo
44 And. Matthioli Comm.
IL FOLIVM OFFICIN. «cennam eadem funt ; differt.Foliü Indum fe lfia-
; riorum, Trago Malabadsum;Lac Lob. Cot. Tab,
Cafia aromatica, Cord.hift. Tamalapatra Garziz,
Cluf. Lugd. Folium Indianum , à Coftz. Fru&us
veró qui adpinguntur, Lob. frudus Tembulvo. '
. cat: fructus Canella: quorundam fententia.Lugd,
& fané fructus Canelle nomine , ad nos etiam ex
Italia miffi, meminit & Cordus in Diofc. Cinamo.
mum fru&um ferre paruum glandibus fimilem,
" AN & P
WNNSNNN c
INN
- 5
wem det E Kuss CASSIA. CAR XIL — 9
amc Affia;cuius coplura funt genera, iuxta a oda-
dee res | riferam Arabiam gignitur, craffi corticis far- —
idis mento,foliisb piperis.Eligendaeftfuluefcenspul —
cMeü cou chri coloris , corallij emula, c perquàm angufta,
Aétay.i.angu- , longad craffa, & fiftulofa,guftumordens,& cum —
ftamilauem, X Á
uem, * ealiquanto feruore adftringens , aromatica vi-
d Omnia exé,
nofo odore: cuiufmodi eft; qua ab incolis achy ap-
THEE TUE pellatur.ab Alexandrie negotiatoribus daphnitis —
Li pei E Huicprafertur craffa; purpurea, & nigricans, zigir ig^
Peeym dis cognomine, que rofam odore imitatur,precipui —
plenam. in medicina vfus. Secundumlocátenetantedida, — |
:eMe.&Drag. Tertia; cuiMofjlitico blafto;id eft; germini cogno- n
pila. aroNAdie men eft. Reliqua viles, vt qua afyphemum did- —
apuptia eoe. tur, nigra, infuauis,corticetenui, ac rimofo : & — |
cum multo - quz darca,& citto vocitatur barbaro nomine. Si- —
f Mein: milior huiceft pfeudocaffia,quàm vtexplicaripot —
luin i 12- fequeguts coarguiturcünecacris,necodomata ^ |
mofa. fit, herentemq; medullz corticem habeat. Inu- - 3
g Meum zd nitur etiam lata quedam fiftala mollis, leuis, rfür- jo 3
elo 1 yes culofa: antedi&e prefertur, Damnatur cand- — —
cayd olo. C20
€ UpIz yet Tai
asian lupa
e
&tenuem.Sic
3temCatecuz. G
p K olet.
f
Med Aes : Baie : : - d. : " : X i
CO ARP SU MM AME t e IPSI dacsooV ec upniccasa cc RM S
orta) Eu id usd Ve) alo plar tá iyirgis rugofum;at uc & lienefuia adagio C
D S EE ) * - * *
pesa
k
InLib.ptimum Diofcoridis. 45
ad omnia vfus. Tritum vino excipitur, vmbraQ; ficcatum, quo diutius edutet reconditur.
t Addunt Meum exemp. & Drag. ici dé Aeyéjaevov , à ioi eud'orivetautouoy XaMuGiy, 6 vépysc agéd'pa
x 2 , 3 $e i
xai ray upa Rd értpors ig) T0 jab ror VA lov ez ivy guao juov , 17 06 palo ig) x2) y tÜGiv.
Atura omnium rerum parens,in boc terarum orbe qusdam flirpium genera adeo inexorabilia procreauit , vt
ne quam plurimi quidem deliciis , blandicis, officiis , obfequiisi, z apud nos quifhiam retinere potuerit. Si-
quidem ffirpes ipfe viuere coattain bortis, viridariis, mitioribusd, talia locis , ceu Tempe , omni amaritaterefer-
tots quemadmodum alpini homines delicias vrbium 6G maieflatem afernantes , politicis moribus omnino negledu,
non alibi, quamin. fuis mapaliis hilariter, ac iucunde vivre poffunt : ta Gv ipfa relicta cali clementia , | hortorumá,
to amanitare, freto item fontium obledamento , omnisumá, vrbanarum ac familiarium SHirpium confortio , in defer-
1a folitudmesd, fuas Ȉ quibus primam duxerunt originem, fe tandem. f'ecepere ; tantum patrie natalisg foli amor
gnrerum natura poteft. In quarum genere Cafsia connumeranda venit : que tametfi in matore illa Romane gentá
joins multis ac variis hortorum locis confita habebatur : nullibi tamen bacatate ( quod nouerim ) in talia nein
gota dicar Europa insenitur. Sedhec de Cafíta dixiffe volumus Jfimplicium medicamentorum peritiffimos fecuti,
qui (vt eorum teflantur volumina ynibilinuicem differre cenfent, Cafriam qua in arborum genere Diofcoridi € Ga-
lexo recenfetur, Cy eam,qua antiquis inter coronarias mumerabatur berba, que, olim paffim circa apum alucaria
rebatur in Italia , quüd ea maxim apes deleifentur , c in bortis C viridaris coronis maxim? expetita. Verüm e- Caffe od
mimuero longe «liter becves intelligi postulat, quod aliam repererim . fuiffe Caffiam( »t Diofcorides inquit) felici Ara- fatz,& co -
bia allatam,ex arbore. (auctore Theophrafto ) viticis magnitudine, ab haclonge diuerfam , quam apibus , C» coro- ronatie. dif
20 nis ferebat antiquitas quandoquidem fuerit bec berba , illa vero avbor : prefertim cun nullus (quod fiam ) extet. crumen,
^— autor, qui pofferitari ja mandauerit , Cafiam adeo copio[atm inRomanorim triumphis ex Arabia conuebi
fülitam , vt inde vulgar facta, vbique paffim Q reperiretur, C Jerereturabomnibus. Quod fi fortà euetiffetnunqua.
tamen mibi per[na[erim, quàd Galenus bacin fcientia C facultate omnium diligentiffimus, C qui Roma diu vitam
duxit , Italice Caffe hifforiam filentio inuoluiffet. Plinius lib.xxi.cap.ix. llas me herbas , quorum fus
lia odoris gratiam v[um coronarum veneram,imquit.Ergo in coronamenta folia venere malothron , ffi ;
fion eneoron,quod caJiam Higinus vocat. 1d quod ante ipfum palàm fecerat Virgilius, Cafians inter
es
EtinGeongicslib. i, —
liein Georgiorum lib. 1 111, :
jo
Necdárcum vz[re virides, c olentta latà
Serpylla, & grauiter [irantiscopiatbymbra
Floreatirrigsumd, bibat violaviafontem. —— : X TTE
HetMaro. — Qujbu palam eit, Caftum coronariam, C» qua tantopere deleantur aper herbam , mon arborem fuif
fe- Quod etiam teffatur Plinius libro fiperits ditto cap. xij. Verum bortis coronamentisd, maximb alueari, ;Ó a
conueniunt , ves pracipui quejPus,compendiia, , citm fawit. Harum. ergo cau[a oportet ferere tbymum, apiaffrum,
vofam ,violas,lilium;cytifum y fabam , erullium ; cunilam, papater, conysam s cafiam ,melilotum , meliffophyllum
(lego myriophyllazn) cerinthen: batlenus Plinius. His itaque tationibus , auctorumá, veterum teflimoniis inni-
, ui Theodorus; Cneoron Theophratfo,Cafiam appellat. Quamibrem potius fuerit credendum Cneorà Grecis vocatum
«o axtiqui coronariam fuiffe Caflam apibus evatifftmam quam eam , quein Iudia & felici Avabia prouenit, cinna- EE
co momoperfimilisodoramenti Cy antidoti expetit, ci» qua per longas etates cinnamon vicevfr funt medii. Neque Columella
pamen proptereazPinioni gotvarefraoari putatis Columellam lib. vt. cap. vi r1. de re uflica , vl ita. fcriptum. caia.
téliquir.Iudesm Ce Arabis preiofisudoribus illufÜem haberi, [ed zc ofiram. cinizatem praeditis egere Jlirpibus:
quippeviom pluribus locis vibis iom cafram frondentem confimusiem Thream plantam. flerentesá, bottos myrrha
t.
Cneori de.
genera, aliud ei feriptio,
go £n 4 ci i
Me cce VIRI D Neue
ng - * deniquetempon
plante oriantur m an €néorum veferas
rum effe alba Ree)
Viti babel DR PUO cider :
Ps igne Ré MN acenfat funt € alie nota qua d NN
Autumni. Arqui Rofin; 2 FQ MUS oret Lantum poft equintdium dulam Cneo
Lors fma. aeià vtrique Cneora
t legit: Auguilla-
eu Affe odoratum. babet id
dw EAR as ios. NU $8 dug
* €vlio pato vocem iuoc uos admirtere pote.
i ix € Pucrilg
46 - And. Matthioli Comm.
Puerilis emim effet oratio , mon grau fripii autoris TbeophyAffi» fi locus bic Anguillarij modo legeretur; (ed admodum
POSESD quidem miror quod bac non nouerit Anguillarus, cum ta-
camzza L CNEORVM MATTHIOLL menisplu Grece (vtaudio)quam Latine lingue profeff-
non eft. x dcm rem fe dicat. Poffremi de Coronario Rofmarino fcribens Di-
EE ofcorides, nihil ibi Cneori meminit, quem tamen totum le-
giffe Tbeophraftum non ambigo. Abevrant etiam quicon-
teuduntTbecphra[li Cneorum chameleam ejfe, vel Tbyma-
lam , vt in Epiflolis noffris (atis fuperd, à nobis comproba- qo
tim est. Inuenimus nos boc ammo in Bobemia fyluis planta,
ettius bic imaginem darius , qua. omnibus. fuis partibus.
y, Curonv candidum refert , fíquidem cutaneum illi
terreperti có» ?
fideratio, S
zz YA
E
Cneori noui- ie NA
Wi / S M SAN folium esl c oblongum rami flexiles , ac lentiymulti,fur-
NN). NN d NA NS. eui, ab ipfaprotinus tellure , aut paulo fuperius emer-
Sr Sd y 27. gentes.& bumi fefe diffundentes. Flores ili funt in furculo-.—
Pes ZEM A zai 7A S yum cacuminibus purpurei , odorati tefficuli odorem vefez
co UE 25 EA rentes : radicenititur alté defiendente non tenui, qua nota
^ As EM SS albo Cneoro belle corre[pondent. Atqui floret bec ( quanti. -
" AT X A NAM NUN viderim )verno tempore, verim non ob banctantum repu-
y 277 i US—
ga gnantem notam adducar , vt credam banc plantam Cne- 3q
W UV
|J A Wes
meos orum aut eius [peciem effe, C prefertim. cum à rufi.
JU" intelligam , florere etiam Autumn. Appinximus biceius
imaginem , C eius bifforiam de[cripfimus , non tam tu-
enda opinionis noflra caufa, quam vt ceterivei planta-
rie periti de bac planta. fuum quoque. iudicium ferant.
Nain vbi ijj Theophrafli Cneorum ip[am effe negauerint ,
erit mihi fatis fupera, fatisfactum , fi Mattbioli Cneo-
e, num ipfam appellauerint. Sed iam ad Caffiamodoratam
Medicorum E redeamus , ob cuius cognitionem. poftmodum factum eit,
NY
&ícplafiario! 774 | vtrécentioribus medicis in ea vecuperanday inueftig. :
pu ET LU ge imultum negocij accefferit.. Namg, badtenus tum media,
FW ume Zl feplafiari (etfi pluresid vefipifant odorata caffe loco qua- Rd
e 9 dam incognite arboris (egmenta,necodore,nec viribuspra-
o Avo sug uo V, Tita femper capefferunt. Verumtamen pofiquam mm-
nulli etatis noftra dotliffimi viri , flirpium biflorias lilicenter examinarunt , detecta fraude , mercatores ex. Alex-
andria mercimotlia Venetias comportantes , cum fuam
: n. c e cei M OF- impoft deprehen[am cernerent;à negocio defafzen-
pta admodum habetur confimilis, Quapropter nec eos er-. TE
Caffia leeiti- uitate lignofa etia vifitur materies , paululiió, efl odora-
mà eft cinna. ta,minimed, acris. Nonnulli bac na contenti , quada va-
momum vul. i
go dictum.
D flulam,qua imamomum perperá ap-
- pellamus,c Caffie generibus vett com-
*- Ww 3 t - d
" , m E " €
A. s NR.
| Inlib primum Diofcoridis.. * ^ 47
imdoquidem Galenus eodem loco palam prodit , Caffiam fat o in cnn ; tranfmatari, fateturó, fe Cafià ttanf.
Cafsia fiftula
Andromachi.
" e 1 JE S4 r X : E Ae
- Mibelloprefert Cordus, quód velit caffiam , preter Diofcoridis & Galeni fententiam , lubrici effe guftus. Porrà Caffia
: edorate fruffulum cum cortice C ligno fuo interiore, nuper dono mihi dedit Serenifimus Princeps Ferdinandus Archi-
dux Auffris,D bi d ij ab integro ramulo abfáiffum,que illeinter plures alias ves non minus pre-
CEN " 4225.
5
» T
Cafiis hifto- -
E , ria ex Theo. E.
alpe | Muta, phrafto, — 7
» €
5B
A S
Sx'E
x
hac tempere apud.
um svel apud quesnpiam
; 48. *.. AndMatthioliComm. 3
buius magna in Italia fuerit penuria, adeh vt Cinnamomum mullibi veperiretur;nifi apud Imperatores, qui adiralip,
Cinaam.hif Clodia inter alia pretiofa illud afferuari curabant. Cuims rei bifforiam in medium affert Galenus lib. 1. de antidotis,
ex Galeno, /icinquiens. De Cinmamoio contraria js, qua de opobal[amonarrauimus,compertum babeo : perfuafum 24714, ni
bicst, ipfum omnium cognitu facillimum eJe illis, qui (epe optimum cinnamomum viderint. Optimum vero confequi
amomt meno botesl nifi repofitum abimperatoribus ntueatur, fex generibus quodammodo diffributum fiquidem c in bog
éophitu facil ipfo, velut & in cafftayoptimi ad deterrimum tam magna dijJerentia esl, vt optima caffia a pef(amo cinnamou pou
uen cac. diflet. Neque ver) Cimnamomi virtus ad v[um apta lóngo tempore durat ad migintafiquidem annos , quam à prin.
fia parum di- €ipio vim babuit , integram non con[eruat : nugantur autepisqui Cinnamomum ex hifce medicinis effe dicunt , qua
fatabopti- femelfutem non fentiant. Atqui ego non centum neque ducenttm annorum interuentu, (ed pauciorum fi quis ad tanti
modnm pppericnfergti2m aliquam inutationem vetufnori Cinnamomo factam ob[eruaui. Quo tempore fiquidem Anto-
Uis nino Imperatori tberiacam paraui;va[a ligueasin quibus eiudem generis Cinnamomum inerat multa conffexi , alia n
Traiam.quedam Adriani,nonnulla Antonini,qui pofl Adrianum imperator fuit etate vepofitasomniaó, bac fefe cv
Cinnamomü 47755 C odoris imbecillitate; vebementiad tantum plané fuperabant , quantum Cr tempore differebant. Olim ebar-
Pbarbarorü Dérórtun terris arca ctibitos quatuor C" medium longa, Romam perlata cum fuiffet, in qua Cinnamonmi prin genera
terraRomá integra alor erat;ex eod, Marco Antonino Imperatori antidotum quandam compofuiffesu,ip[am ceteris multi pra-
allum. — flare deprebendi,adeo vt Imperator quod, ea degu[Lata medicine concottionem;velut in aliis fieri foles expeBarenolu-——
erit; fid fHatim ea vfus fit ndum integre duobus menfibus elapfis. Antonino [ub[ectttus eft Commodus, qui nec iberia-
casiec immamomi curam vllam babuit;fub quo non olum arboris illius, quod fuperfuerat, omne diffipatum est, veri ——
etiam quodauna, post Adrianitempora vomportatum fuerat. Quo factum est, vt nunc Wnperator nofter Seuerus, cm. ——
me fibi antidotum eo modo conficereiuffiffet, quo Antonino confeceram,ex Cinnamomo Yraiati, ci Adriani tempore -
Cinnamomi "*Pofito fiere coactus fim, imbecilliorad, plane mibi vifa funt, c» tamen nondum annittriginta interce[ferant. Hic yo
«" optimin. bes mosoptiii Ciunamominoras qua[dam nece[arias fubicere volumus , ipfum failicet fummopere benéolere,inexplica-
idi (T bilevig, pra ceteris bonum quendam odovem (pirate, accalidum cuftantibus Je multim exhibere , non ita. tamen »t
; smordicanda triflitiam palato inferat : colorem deniquetalem babere qualem. | fi quis lactinigrum colorem admifie-.—
4t, atque carulei , quem vocant , aliquantulum addat. Ex bocigitur quantum volebam, vt mos mibi fuit, cum ace-
piljem.vamujculos pancos apud merepo[ui in ea apotbeca, in qua res meas omnes pretio[as feruabam: veriamipfacom- —
-— bufesquatempeftare & delubrum pacis incenfumn cst, C bac,c" alie quinque Cinnamomi fecies, quas mibi conquis —
fieram;periere. Nunc itag, citm Imperatori noffro Seuero theriacam. componerem , ex Cinnamomo Adriani tempore —
: repofito , quod optimum vifum eiteleri , de quo etiam vtile quiddam leuis fubdere citm poffim , id facere nom. ——
" pM . grauabor.Superjunt adbucibi multa va[a lignea, que omnihabent plurium vadicum, velplurium amorum , vel vt &
IOE quijbiam duere velit , Cinnamomorum differentias : nullum tamen veluti truncue m amos plures ditiifus attollitur, so.
Jedveratri veriu[j, figuram pre fe fert; atque etiam magis damafomij vocati, quod Cretaaduos adfertur. Queuis au-—
ramorücn. (7 Cirmamomi fpecies ab vna vadice,ceu frutex quidam paruus confurgit, emittitG, bec fex illa feptem virgulta, vel 1
»
Cinnamomü
mamomi 44D plurae;pauciorave;mon equali tamen omnia longitudine funt , verum quod maximum es, pedis Romani dimi- d
s dium non excedit. Vutuer(a autem Cinnamomi natura | Jeurilis et quodammodo optimecaffi. Hadtenusde Cinna- ——
Gus fs d
a momo Galenus. Cuius verba bicrecenferelibuit,vt omuibus palam fit, quid cum [ubiis tam magnis Imperatoribus —
mia eet Cinmamami peni dirai nan de
CEITIATIOTI Dentert as adinirati ws. fe nobis penitus incognitum,
uerit, quod cuin bac etate caffe plurimum aferatur, qua vt Tbes-.—
unt; na[atu a cinnamomi campos , fed in montibus , Cinnamomi tamen nihil impyr- —
ee füfpicio, quinomnefen Cinnamomi geris deperierit in Avabia, quemadmodum er balfa- ——
quandoquidem [cripferit Plinius lib XIL cap. XIX. ibuftas vam efe plurimas Cinnamomi [yluas,
AL »
à Cipmmori pretia uere quondam n lioras de »mille: fedpoflea auclum id parte dimidia eft , in- y
: T cenfis C vt ferunt ) fyluissira ne barbarorum id acciderit an obiniquitatem prepotentium forte , uon ftis conflaiz Au
E ia / Jerosibitam ardenter flare,vi eftatibus fjlu 46 danti. 7 apud auctores. Quo fit vi fecil eredi poffit 2Plimj E
SET «uo id, quod Cinnamomi veliquum erat » pariter vel barbarorum bello , vel igneis flatibus deperiffe.. Nam fi ali-
- ter ves fe baberet , qui cafiam ados deferunt , cun mulo plus lucri vadbs s
mono, quaa ex caffia fe confecutus
t. Hec autem dixiffe volui , nou vt hac in re certi Miqud, !
d vt aliis vlterius explorandi latius pateat iter. Ceterum $ma-
Galeno,Pliniod, cinnamamum in Atilia naf feribit, fed eciam im India,
: quippe cim hec Arabie, Cv Aethiopia fole parfimilis fit, ea omnia(vt ipfe ait
»t4ptams C? alia, perinde acille. Atqui na[ in Arabia Cinnamowum teftatur -
t bifforia animalium bis verbis, In Arlia Cin amomus auis appellatur, qu
oom
Tu 3 Tos fciant , Cimamomusn etiam vna cum cafa vehe
ÉD exploratió, babeam , cum tantiim coniecturis agam,
Inlib.primum Diofcoridis. 49
- ederi fapori[a, fragrantia, vt ommi ex parte Cinnamomum veferrent;etfi leeitima fuerit cafa. Praterea non defaut; qui Quorundam
purauerint hac Galeni auctoritate *freti;caffiam Cr cinnam omum ex vna, c» cadem arbore prouenire , qiie dum pumila cyior caffiam
s d edat dum ver adoleuerit,caftiam: fed cimdicat Galenus,cafftam mutari in ajmamoimum , nó autein. & Cin namo-
"dnnamomum in caf sam,cadit eorum fententia. Quibus etiam refragatur. Theophraftus lib.. de plantartm bifforiatap. mum. ciufdé
g.»bi cafiam, cr cinmamomum offendit diuerfas effe platas:licet de earum forma, c» proceritate nibil certi exploratígue « Sr: ps.
Quandoquidem initio capitis,non ex fua fed aliorum fententis firitit,cinmamom & cafftiam frutices effe ma- 3
itudine amerina:deinde verà alios etiam Jectttus auctores, cámnamomum frutico[um facit. Cateriam cim fcribat Strabo
"arabes innamomoyQrcafria vri ad ignem parandum ceterorum lignorum loco»videntum ba plante non ejje adeà pumile,
vt quidam fcribunt. Quod de cafíta. facile dici poteff. fiquidexa Venetiis caftie canela vocata Jiffule vifintur tanta crafi-
io i longitudinifque,vt facile qui(que iudicare pof'tt eas 0 vamis, feu virgultis non fane breuibus fuiffe dererptar, Cin- — :
namonii denique fex genera effe produntur à Diofcoride, C Galeno: fed is nullibi (quod fuerim) preterzuam in libro de Cinnamomi
"theriaca ad Pifonem,quem tamen librum furium putamus, taper genera deforipjiz fortaffe yt folet) Diofcoridi [e remit- a. p
"tens, qui etiam tantum à locis, vbi na[cuntur, plus mim [ve prafhantia buic, quam illi reddidit. At Tbeop. leit4I0 fti- Cinnamoimi
per loco longà aliter cinmamomi differentias baberi ait, bis verbi:Cinnamomum decerptum in quinas partes di] cerni ar- differetiae ex
vant, efe pracipus bonitatis, quod germinibus proximum fuerit id palmi longitudine cadi,aut paulo sains.Sectndü Yheopht,
quod fequitur, quod etiam minus ce[ura eff Tertium deinde, Cy quarium notatur.Vltimum verà, quod deterrimtn,pro-
aimumó, radici:botenim minimum corticis babetyin quo fumma gratia efl non in ligno , qua de cau[a preferri cactimi-
ma folent, quüd cortieis plurimum babeant:quidam fic aiunt. Alii ver) Cima fruticofum enarrant eitfd, venera
duo,alterum nigrum, alteram candidum:bec Theophraffus. Veruntaume có necis bac in bifforia aliquid conflanter.affir-
10 muanter, fcribat, Imperatorenz, Regemue quempiain defiderarem ,qiii humanam Rempubliam miferatus , exployandi
Cinnamomi gratia in Arabiam,C» yndiam wiitteret, magnanimofa, illos imitaretur Wnperatores , qui ipfius Galeisi euo
ex iifdem regionibus fibi Cinnamomum comparabart.1d enim Cejar nofler Carolus quintus. ff illi Dess cpt.max. 'Chri-
flianam remp. pacatam redderet commod? con fequi po[et:vel forta[fe commodius Rex Lufitanus , qui in orientales In-
iain fepe ad aromata conquirenda fuas liburnicas mittit , quo in itinere vniuer[as felicis Avabia oras explo :
d vniuer[am Indie partem,que ad auftrum [Declat,vbi inquit Strabo Cinyamomum pariter
«Sed Exhortatio
à cariffani Lufitanie medici. fi res medica vobis cordi efe. fi noffram cupitis ditare facultatem , medicumá, nomen extolle- ad Lufizanos
- mejficharitas vos tenet, fi naturalis bumami generis utnandi amor volisinfitus efl iamia prouincia bate fufcipite. Quip- Medicos.
bincfibi immortale nomen ,vniuer[a vero reipublice commodum per quam maxirai comparave poffe ^
jo auxilium impendat,vt non modà Cinnamomum ipfum veuocetur in lucem, fed Craliafortaffe pleraque medicauenta,
verbplurimim in fe acris depichcditur, ** *^dem-
it,qtte in corpore [unt recrenenta 2 2
e » »
inamomi
euo
vz-Ítillaritia vt
: jy, conficienda,
Á
; s Mo. Bot. Garden; E
ia : : :
tur:
p E V t "
da
e Cx Marchioli Citas Caos Cneotum album Matthioli, & Oleander Sjlueftis
: Stc
$o And. Matthioli Comm.
tur:nau[eam (edat c faffidium abigit: vteri torbis per.
VI. c D 3 : I A SOLVTIVA. wil; IY fe fpiriofts, roolari aal ís liic.
. morbo laborantibus : guflui gratiffima efl , atque oris bali-
f num connendat.In [umma vbi excalfacere, aperire, inade-
re digerere, C" roborare, fit opus , liuius aqua vfus maximain
E praffat vtilitatem.
., Veruntamenquoniam nec Diofcorides,nec veterum Gra.
2) rorum quifquam meminit CASSIAE SOLV TIVAE
fo (dicla. dua boc tempore ad citandam aluum frequentifimà
)) vtuntur inedici,quámque Aegyptia filiquata recentiorum 1o
quidam appellant , me ba moffre lucubrationes tam nobili,
tam preftanti, támque humana [aluti nece[fario mediza-
mento deffituantur, differam bic de eo , quicquid ex Mauri-
tani compertum babeo. Aegyptia itaque filique vbr inter
valde free annumerari potefl. Huius materies folida,
affir folu
tiu confidc-
ratio,
flat. Due ed magis in acutum tendente , cortitt daneiitie,
3 radicibus magnis iuglandis modo: àvatiis filique pendent, 19
fà Gfquiculitales,prelonge,teretes,den[e,ligneo putamine, fed —
tenti ac fragili, C cii maturitatem. fen[erint, coloreinu-
brum nigricante:be nigra, dulciquereplentur lla leni
acleuto cremori fimilionon tamen vt in offibus continua, fed
crebris ligmfifG, inembranis diflindla. Inberet vnicuique
membrane [emen durum, filiquarum femini adeb fimile , vt
alterum ab altero difcerni non poffit, ex quo eum non erra[-
. feputauerim, qui crediderit, has plantas e[fe congeneres. Eli-
Pu : genda eflsqua ex Memphis Alexandria Aegypti comuehi-
tior, turgpon admodum crafJa,pellucens,recens.grauis, AM
«à que concufja , inclufes feminibus minime con[hrepit. Pulpa
- cexcalfacit, cy bumedlat ordine primo. Eadem lenit,refoluit,
fanguinem mundat,bilifá feruorem extinguit : aluum item
^ eommudiffime citat , eiufa, vis ventricllum non pertranfit:
WEXECR o Quapropter [ecuriffunà datur à medicis ineboantibus febribus, aliifque calidis morbis ante vene. factionem , quód tantum
ventriculum repurget, aluum emolliat.Nocet tamen inteflinorum imbecillitate affectis , c his , qui admodum lubriá
»aliàs omnino babetur innoxia:tollitur id noxe admiflis myrobalanis,rbabarbaro, nardo, c maffiche. Conffipatà.
ngenda ejf eius facultas qua magis eadem vi pollent: proinde funt,qui addant amygdalinum oleum, Cr pjlli.
tum:vrine. bus mirificha fi cum vrinam à medicamentis bauriatur, vel deuoretur.
— quei des araipes | oborant eins viresaddito byffpo,vel caprimo fero. Bilem, e ub D
eernit;nullo fan? incomiodo:pedt s C eorum inflammationes refoluit : renes à calculis , C fabulo ex-
pedit:prefertim fi cum glyc e Caecus dicil cioe : quinetiam frequenter deum — —
ata calculosrenafii prohibet:quinimo funt,qui affirment. fi quis quotidie ante prandium ternas pulpe cafa drachmas
deuorauerit is nunquam calculos in venibus gignet, € à ventriculi doloribus, Ci apoflematibus fe perpetuo tuebitur ; «d-
modum preter beccalidis confert febribus. Ceterlm exterius illita eryfipelas extinguit , cetera[que inflammationes , quà
cutétenus emergunt. Sunt érecentioribus medicis , qui eem nunquam [uir agrotantibus exbibeant , nifi picre puluerem
admifeant, quod conjulto fatum exiftimos prafertim vbi ventriculi € inteffinorum imbecillitas adfit. Qua Grad
naevia, Latinis item Caffia nominati elicha, Selche, aut Selibacha: Italis, Cafiia , atque etiam Italorum Y
" vip Coimnen inna jam Donc IDOL de Canelle. Otod verà Greci savapaum—
dicunt: Atabes , Dar[emi: Itali , Cinnamomo. Germani Qunttiettinb : Bibesighr |
ái T Cim alejar eC eite eertecina: m
Recta D Masa : fpecies, Asc Rons Thycise nii :
h-- b. hiftoria blonscpine oli. IL eee is deat quafi vor icoar did uerplas
d fenfübus frag iam largi itur. Quam veteres Mio ce M.
[
ba
Inlib.primum Diofcoridis. $n
-Diofcoridis & forte Caffia fiftula Andromachi iunioris apud Galenum 1. dc Antidoris, licctalii coru-
cem Cafífic Monfpeliace,cuius iconem addidimus,etflc velint. Verüm cur Gal.r.dc Antid, tefterurCaf-
fiamin Cinamomum,& Cinamomum in Caffiam tranfire)habcatque noftrum cinamomum oflicina-
rum vires Caffiz veterum, eius loco víutpari poteft & dcbet. Loco vezó cinamomi veterum, imitati .
Diofcoridem & Galenum,duplum noftri cinamomi oprimi fubítituamus ; fic compofitionibus xylo-
caffiam,fiue caffiam ligneam, fiue odoraram poftulantibus cinamomum no(ttum in pari dofi immi(- i
Tur kgnenti
* itz arbo Lobe-
incognitz arb m,
lus & Logdm
10 JP.
paragi
eus s. dull
- bensHanc
(c ferüauimus
: /nfp is
uorundam & Polygonum
lignea officina. Cacf'
ied.
pttas appella-:
ni Carni j Crac
recentiori s, Faba Indica Ariftobulo "Cor
Dicis Calli
ES
m ^ And. MátthioliComm.
qui praterid,qnod vniuer am medicam facultatem ül erroribus fan? innumeris expurgauerinteandemó, ilufyaueritit,
vera quidem fimplicia medicamenta inue[ligarunt: minime profedlo verendum fuerat , quin. paruo temporis tra ar
" anedicapenitus fabuerfa,extinlad remanfiffet.Et cerro fi longiori temporees ita fe babwffet , nulli dubium eft, quin ba..
ince facultatis cognitio in auram esola[fet, quandoquidem bac peflis vadices tam in altum fixerat,ac tam Laté fe diffude-
rat,vt tametfi nomulli ingenio c» dodrina preflantes plurimum inadauerint, omneó, ftudium , & operam quam dili.
v gertiffime impenderint qtto errores,qui ignauáa €? tregligentia emerferan tja remedica excluderentur, eos tamen batle-
musradicitus euelli qui Siqnidem non defunt,qui(quamuis bafce percipiant vationes) malint fuos profequia-.
bufus,omni ex parte detefTLandos,quam candidiffima inbarere veritati. Quofit , vt vna cum aliisinmnumeris fimplicibus
medicamentis etiam legitinio Alinomo careamts:cuius Yice quidam ffirpium ampoffores ex Gargano Apulie monte profe-
*
A&momü fpu-
aium.
ET effe Amoimm:quod tamen(fi Diofcoridi fides eft adhibenda) femen edit vitarum racemis fimile , non. autem. minutum,
-qualeillid vifitur Ynfuper mibi fane non conflat ,Dioftoridem femen in Amomo apprabaffes fed potius ligneam azbufiula
shterieni,vt in innamemo €? cafta videre efl, quo fit,vt legitimum Amomum lignum potius, quàm [emen exiflimaue-
Mens rim. Sed C turpiter aberrant; qui Serapionis interprete decepti, berbam Pedem columbinum quibu(dam vocatam, qua. -
geranii pre fe fert fpecienz; Amomum effe contendunt, & in Amomi locum fubffituunt , nullam de bis bifloriam inquiré.
rpretis
lapfus in P CES x A 3 Su, ape pe YREe ue : : :
al A ianbic tes. Caterium Amomum , quod iare probari poffit nullibi (quàd fGiuerim)in Italia prouenit, neceo alitnde translatum
"m battenus videre potui , prater quam illud vue modo vacemofum , baccis piperi qualibus ; quoda Frandfco Calceolaria -
fuperiori ammo fun confecutussdumille fuam thberiacam;iure optimo pra ceteris extollendam;parabat. Atqui cimomni-.
bus haud conce[Jum fit vt legitimum Amomunr conféqui queant;acorum(vt Galenus docuit )in eiut loco fabflituendum em
ROSA HIERICYNTEA VIRIDIS. ROSA HIERIC. ARIDA./.
dipumilum quoddam femen fütpponunt, colore nigro, odore melantbit. Quod cim tantillum aromatis refipiat, C» ouffu 9.
acridepreéndatur,excogitartirt;vt facilius ipfum corradevent,in bominum animis inducere, id proculdubio legitimum —
*
w
Inlib:primum Dibfcoridis. $3
vrintelligamns Andrómachum de duabus inter fe differentibus berbis effe locutum,;nempe Amomo, C» botry : bec ile. Ex
quibus vtique abunde liquet Fuchfium fenfiffe, botrym quoque berbam; de qua Diofcorides agit libro tertio , in tberiacam
.Addendam e[Je.Veruntamg inboc uos à Fuchfio,viro alioqui docliffimoyplanà difentimw:quandequidem Androsmachuin
mon botryn,[ed ddnomum raceimo/um intellexi[fe putamus, idque non [ine vationibus, C coniecturis. Et nelongé progre-
diamur,im primis Andromachus ipfe fenior Fuchfio aperté refragatur:illum enim non inuenio in fuis cavminibus , que li-
bro primo de antidotis in Galenodeguntur , aliter de amomo ceciniffe , quam q2) Bovpuderroz tio: que quidem due
ditiones non ita feparari poffunt, vt Fuchfius opinatur:nequeprior Mud vnquam fienificabit , quod idem perperam acái-
pit-Adbecnon minus, quam femor,noffre fententie adflipulari deprebendwur iunior Androumchus:vrpote qui in traden--
da tberiaca co jonesquam foluta oratione defcripfit,nufquam(quod equidem legerim) botryu comiemaret , (6d a-
19 momumt, . etfi Damocrates in eadem antidoto defchibenda carminibus,que loco éitato à Galeno rejeruntur,
crüinerit Bérgu& v àpudus , betamen due dicliones non funttemere, meoiudicio, feparanda: nam eas auctor con^
fulth coniunxiffe videzur. Quid praterea de Galeno dicemusterepim is quanquam lsbro anté ditko freillatim exuinerat, ac
diligenter expendit [implica medicamenta,que in theriacam adduntur,tamen nufquam (quastuminueuerinm ) botryos
ionem facit-neque etiam eius meminit detheriaca ad Pamphilianum [cribens: quid, fi eandem plantam apid Gale-
numi fimplicum medicamentorum cenfü defiderari omnibus-notum eff. Addam illud poftremo quMdinter vecentiores
Gracos Paulus, inter Arabes Auicenna botryn berbam tberiavismon inferunt fuis. Qua [ane omoia noftram augent, &
confirmant opinionem : cui fi illud obiciat Fuchfius, quod Nicólaws Myrepficus in fua theriata botryn Gallicam babeat,
refondebo egoy]u)d Nicolai codex Grecs deprauatuse[L, e inimeris fcatet mendis : id quod ipfe Vuchfius non nezabit,
quàdidem de Nicolai codice fapenumeropolliceztur.Ex bis itaque fatis mamifeflum fieri arbirror , quod vt Fuchfít fenzen--
30 ria, que tberiace botryn adiicere contenditrefellenda efl ita Galeni interpretes, qui Asigunum vacemofüm vertent, pro-
Lond ovrt m ndm Diforden uem Amen Pot eat prion, fnac
fum fecit,vt fupra in eius mentione legitur: Amomi meminit Galenus lib.6.fimpl.med fic inquiens, Amomum acoro fimi. Amomi vites
lem facultatem obtinet,nifi quód acorum ficcins fitmaiore autem concoquendi facultate Amoinum.: Hoc Greco nomine 93 Galeno.
ejus dicitur:Latino item A 1: Arabico Hamemis,aut HamamazTtalico, Amomo. — 000000 Nomina.
al.Cordus & Lonic.Rofam Hiericóteam:aliicubebas amomum dicant, vtCeef-
Lo alp.alii vt Anguillara; piperethiopicum;quod piper
PS prova eftialiivt Bic inefémenSionis abu lere
aliadenique in notis in Gárziam proponitur, qua
.pedemcolumbinum refer, — L. Officfharum A.
momum femen eftplantz , quam z/zay Diofcorides
5n Ma co euni quz Ammomum Germani-
cum,& Sifon hortenfe Trago , Petrofelipim Mace-
on Taber.
D pae
À Most nomíne diuerfa proponuntur plant:alii pedem vulsibiias: Gerani fpecieftisials sali
pi cius ; a
TDME
3o S s duc TRU NET TS CENE
. - donicum Fuch.Dod. gal. &fol. Lonic.
.... Cam.hor.Lugd figuram lib.;. cap.5;. inuenies.
. . I. Rofam Hiericunteam, Ericius Gordus in fuo
LU Val. Cordüs Amomum Diofcorid.
— sueco. 0019677 c. Hiericonthidam Rofam &S.Matiz rofim vocant. :
: à 4 Dt (09.705. RofaHiericontea, Lob. Caft. Garz. Amomis Diofc.
^ Á IORNM ^os &Plini& RofaHierici Caf. Huius duz fpecies,al.
E onum . teralignof tota, fradtu contumax;infipida & inodo-
d : pn EM. gu. x ra, altera lignofa quidem fed frailior, arómatica,
5 2q i
rdi di es vtrofulam efforment.
.€ompaéti non inepté pedem co-
(quale earug eft, qua pedes hirfutos , (eu
"ferre videntur, nullo tamen fin-
eprediafünt |...
*
M
tineas ex aqua pellitzhorroribus ex oleo ante febrium acceffiones ; & neruorum refolutionibus oblini-
tur:vitia cutisin facie, cüm aqua; vel melle illitus, eméndar. : Additurin antidota, & malagmata;Sunt
qui,admiftis helenii Comageni preduris radicibusadulterent, quod deprehenfu facile eft:fiquidem ne.
Cof coníi-
. deratio.
que guftu feruet helenium;neque validum odorem vibrat, vt caput tentare poffit.
LCOSIVS OFFICIN. AMARVS. | IL PSEVDOCOSTYS. ..
i
Cofto inefe amaritudinem : fed qui inter Grecos firipferit Co[Hi inueniri dulcem hactenus compertumnon babeo: quid
And. Matthioli Comm.
l5 sx
amy
Ki SES
c.
4$ atates, in amm, Cr dulcem diuidi folet : tametfi tum Diofcorides,
inerint; fed. nigri duntaxat cr albi.Galenus quidem fbribit leuiculam
uis Mauritani cr eos fecuti, dulcis, & amari quandoque mentionem fecerint. Qui in myropoliisbaftm habetur ,a-.
Pícudocoftus dAlterinus eff: quippenec vlla odori füanitate commedatur , nec gu[In adeb acri deprebenditur y vt admotus exulceret, vt
Galenus inquit.Proinde medicamentis, que Coffum excipiumt,nüerit , meo iudicio, imponendus, cis praterea mos pla.
ne lateat, cuiusmam plante fit radix. Porr)non defunt hodieimpo[lores , qui ex Gargano Apulie monte , quotannisad
nos conuebunt P(eudocoffi cuiufülem vadices, amari faporis, que facie qnadantenus Rbodiam radicem reprefentant, Eat.
autem pro legitimo coffo vendunt noffratibus ph »pteis , iis praefertim , qui in vei herbaria cognitionem negli-
quale melins p/etg. 4perit abflergit imcidit, attenuat. Amara eft C dcris.Preferunt bane berbarii, quiezm ex Apulia ad uos compor-
gw dh | tant, ad onmes capitis, neruoramque affectus frigidos , quinetia t ad peitoris Yitia, ad veutriculi cruciatus: & vi fitr
onmium ob(truchones,&r ad renum; veJice, C" vteri morbos, Ideoque diutino capitis dolore affettis vertiginofis, comitia-
libus, flupidis, veternofi conumlfisa olus, aflenatieis , anhelatoribus,tuffientibussitericis, bydropics,plurimum cot-
ferre Pfeudocofli radicem affirmant : qum etiam flatus expellere , vermesnecare , vrinas, C calculos eiscere, menfes.fe-
Zedoatia co-
ftus quibat
dam.
cundas , &y partus dueere
Jiue libaturipfavadix » fiedetatsum eim , aut fiin fomentis.Lalneis, ce defefionibus adda-
E NR
]
In lib. primum Diofcoridis. - $5
ie, atque Myrrba.. Quibus tamen tum notis, tum facultatibus prorfus Zedoaria deftuitur, quum potis: graui-
on quam faites eleat. quàd Costo Galenus DE Misi AlMrtdinan, C validam tribuit acredinem, fed
bacin Zedoaria contrario modo fe babent cum im ea validior amaritudo, C» acredo remifior deprebendatur.Nec prater-
vadifunt calumniatores , qui dicunt , vt nobis infidientur , Zedoariam non Indicum effe coftum , fed Syriacum. Sed quis
hos non ridebit, quum nufquam anditum fit in Syria nafci Zedoariam?Indica enim radix zedoaria eff que per mare Tu-
brum affertur Alexandriam Aegypti:verum non obid negauerim pro Coffo [ubffitui poffe z.edoariam, vt alias diximusin
Epiflolis. Arabici Cofli radices, omnibus aftipulantibu notis, mifit ad mc iam diu Francifcus Calceolarius, pharmacopeus m ii Ama»
Costo gau droc us Kot x
, 1V. COSTYS ARABICV S. V. COSTYS IRIDEM.
dolens.
: DN re
à "Esc ids -
bá Veronenfis materie medica fludiofiffimus, quas pluribus de
cauli tanquam pretiofasimter mea felectiora fimplicia fer-
uandas duxi.Indii autem Coffi frulum deindeà Ceccbino
Martinello Rauennate mihi milJum eft , quod fecum ex 1n-
dia attulit , vbi vulgo Coffi ab Indis vocaridicit. Ceterum
etfiduo hec Coffi cenera cum forma, tum fubflantia nüpa-
rum inter fe differre videantur ,id ramen mihi nullam dubi-
[: ionem ert , cim videam ex Diofceridis ledlio-
ne, Arabi Eye coi ra & bicquoque
go 4Syriaco. Atque cum Arabicus Coffus ceteros pracellat yil-
lum à Caleeolario mibi mi[Jum.pre ceteris magnifacio.Co-
Jl vires feribit Gal.lib.7 de fimpl.medic. facultatibus, ficin-
qniens. Coffus leuiculam plane amaram, plurimam autem
«aem, calidam in fe qualitatem fimul € facultatem co-
Tinetyadeo Vt etiam exulceret. Vnde ipfo cum oleo perfricant
Tpus ante acceffionem imrigoribus per circuitus vedeunti--
Sit vero eriam inrefolutis, & ifcbiadicis, atque in fum
main quibus excalfatere partem quamuis, aut exalto in fa- »
» perfitiem extrahere aliquem humorem eft opus, ad coflum
4o Cfugitur Eadem de caufa vrinas,menfefo, prouocat: c ad
rupt 4, conuuljasac laterum dol. "tt. Porró ob ama-
Coftus Indi.
cus,
Cofü vires
j exGaleno.
am duelli nelmircsLa emet Ob cendo d. CI MA LA AUI F
Ad eontraédas velur ex fole matulas; iei eu Graci vocant, cum Aqua, aut melle mt. Ineflitem flatuofaquedamilli
Uic peri po quand vum ejtarca rm mal Byte Tarot nd e Noni
gia, erue Chal Cit Caf Benisofu, Cot valgera: td, Colo hano, c^ Cof
"
CS LIIS
"er II. Ac
macopolarum maior fpecies, Ca-
"Fab. Coftus Sy-
C.B.Coftus Indicus,
2; pu IVN-
$6 And. Matthioli Comm:
IVNCVS ODORATVS. Xooivoc apo 1b CAPR.XVL M
9 Doratus Iuncus in a Africa, & Arabia nafcitur,
Laudatiffimus ex Nabathza: proximus Arabicus,
quemaliqui Babylonium cognominant , alii teuchitin: '
pellimus ex Africa. Eligendus eft rufus,recens,floribus
refertus , tenuis rubentibus fragmentis, qui manibus
confricando rofz odorem emittit, ignez mordacitatis
adlinguam. Floris,culmorum, radicifque eftvfus. Vim
vrinz ciunda habet : menfes pellit, diícutit infiationes,
caput agerauat,modice adftringit, comminuit, excoquit
a Meum. 2,-
fixa.
d'ucudvei ac venarüfn fpiracula laxat. Flos eius in potu vtilisfan-
e oua ok. guinein reiicientibus, doloribus ftomachi; pulmonis,
id eft grauc- iocinoris,& renum:mifcetur antidotis. Radix adftringé-
Ene tior eft:ideo [faftidiis ftomachi,] hydropicis , inui
e ^ drachma vna cum pari pondere piperis, per dics aliquot
quus MON d 2 e :
codex. datur.Decoctum vuluz inflammationibus; ad deíden-
tium Spevile dt .— » ,
*
Vncus odoratus , offianis Squimantbum vocatur: qua vos, y
Iüci odorati quamuis deprauate ; ex plante C floris nomine componitur,
confiderátio. ^5
: artem Venetiis ade mifit
verà Verona Francis Cale materi
etiam cateris qualitatibu 2 Sd
lucinari manifeffà deprehendat.qi
ria primus in Italiam mifit Cecchinus
tinellus, Alberri praferipti frater , qui non paruo labore ex. Arabia fii a2 ig
samenfirjum fpettanzia,Cr fefe flipantia,? quibus cubni exeunt x £e mudo geniculati , in quorum fummitate resa
vatem legitinrh effe fibenum , ipfamqu
Anguilla. re- Caterim C in bocg , " Füchfium errafje T
,. prehenditur, lam acrimoniam menfu: el Efl eriam dn v method
"EY : 4 3 : V idoli. d uio.
equipe uai mathe ibant ent [ipm
rique QT um weise af
Inlib. primum Diofcoridis. $7
sedit feeeniantbum communis yue;effe adulterinum.Primim quid caulenrmon habeat Cyperi,vt Diofcorides in Oype-
ro teflatur:deinde quàd eius radices fimiles offro vocato Pbu baudquaquam con(piciantur : preterea, quod antiquis vfus
fuerit florum,caulie,radicum,non foliorumsquibus tantum nobis efi vjus. Ad bec quid in nofiratis tum caule, tum radice
nullus pror fus odor percipiatur, nec apor,fed tantum in foliis, quibus non vtitur. Diofcorides. Heciraque funt Anguillaris
tque non parum fortaffe valere putaret, qui aliorum fententiam non auilierit, Fgo vero bifce argumentis ne
minimo quidem vngue a priori mea opiniene amoueri po[Jum: fiquidem ante Onibafium nulla Diofio ridi erat Cyperi de-
firiptio,id efl nec foliorum ,nec caulis, nec feminis nec radicisquo fit vt illa omniain Diefcoride addita crediderim : adde
quod in ominibus exemplaribus Dioféoridissque ad manus fant no lecitur Cyperum odorati undi modo calamunt profer-
ve fed iudi fimpliciter, etfi edorati perperam addiderit Ruellius,id quod tpfe videtur apevté fatis demonffrare Diofcorides
vo cum dicittoga di T ayDucyxa) T9 paa jamv. Siquidem Cyperi cantis nullam prorfus calami faciem refert, cum vottindus
non fit fed angulefus,alba tfarthus medullaynion inanis,nec vlla in parte geniculatus, vt calamus :1deoó, Scheuiantbum,
votundum odoratum lieti vocat Galenus lib.6-de compof-medicament. fecundum locos. Ad bacnón reperio feripfiffe v[-
quam Diefceridem,Pbu radicem babere Schieniantbo fimilem: fed quod Pbu fuperior radix , qna digiti minimi crafütus
dinem equat, ex obliquo adpatas habeat fibras, füue exisuas vadices iis fere fimilesqte in Inna c Ellebori migri radicibus
vifuntur.Nam ita babent Diofcoridis verba: bia d à ai» avmrrépo ael due ^s BAIRpS TÀ TY oc, Aia JEn u m
Vues nario ty roc i ÁN IA opos : qttibs lingua Grace peritis facile palam fiet fibras tantum , quein Pbu radice
babentur | und fimpliciter , non odorati Inna fibris (vt bic quoque fomniauit Ruellius )'comparaffe Diofcoridem.
Quod verà noftratis odoratiiunci non veniant in v[um caules Ge radices, fed tantum folias. prater Diofcoridis fen-
tentiam, quàd mulla odoris fapori/, vis in bifce partibus reperiatur, id euenire crediderim , non quàd fit verum Anguil-
zo Lari argumentum, (funt enim omnes eius partes odorata fed quàd ita poft Diofcoridis tempora inualuerit vfus , quando-
quidem Galen.yniuerfa vtitur planta lib.8 de fimpl.medic facultat. Ego quidem mibi teflis effe po[fum » babere me nunc
«d manus aliquot odorati lumci plantas, quatum calami ac radices non minus funt acres quam folia: quo fit vt putem ro-
tundausodoratum luncum qui mon fuerit exoletus,munquam deguflaffe Anguillariumsvt nec Fuchfium.Poffrem) fi na-
talefalum acvires noftri Scheniantbi recle quidem examinentur,id proculdubio ex Avabia Alexandriam Aegyptiimpor- —
ari nos facili negociatores certiores veddent y Cr legitimi odovati Yunci viribus preditum effe omnesteftebuntur Medici, Yici Mon
qui curandis egris fefe ratos dedére.Scheni virés pkdidir Galenus lib. 8. fümpl.medic. vbi fie babet ; Scheniamtbos modice V 55.* 3s
calfaát inodiceo, etia affringit nec plan? à teriitatis natura aliemus eft. Aperit; digerit. pellit incidit, excoquit,modic?
«dftringit. Quocirca bis de caufis vrinam mouet mes cjque ciet adhibitum fiue in fomentationent.fite in potionem: pro-
deft ciecerissc flomacht;ac ventris inflathationibussmagis eo ad[Iringit vadix:quod verà flor£ vocant calidis eff. Porro
3o inomnibus fui partibus,in alit m.
magis, aliis minus, quflantibus apparet adffrittio: proinde medicinis, qua bemoptoicis fiue CORAEAE
fanguinem reicientibus exbibentur,commifcetur: Decoquitur ex gallinaceo iure tota planta , fità, binc potus admodum.
vtilis faminisqua vteri doloribus in puerperiis laborat.Mifietur Autidotis.ry divos apta xoc, Gratis: luncus odoratus,
Latinis: Adcber, Arabibus : Giumco odorato, & Squinatho, talis : Samelf beuto, Germanis: Paya de la Mequa. fiue Paid -
dechamellios, Hifpanis: Paifture de chamaulx, Gallis nominatur:Bobemis,Sini Vuamng, 50050000
Iv X odoratum hocloco próponit Diofcorides, quia atomatieus eít , idcircó de eo intr ároimam
egit;at paluftrem, cüm non fit aromaticus,in Eos le: reiecit. Licet Graci plerunque, vt Hip-
Peiper o eagisssblolatifciboas ames idem demorbis mulieb.zy coy $d Voruacy i2) fuos ors]
* ivada Yocat:quib dá exdivoc aupe-lincc quod in vnguéta recipiatur.Celfus,vtà Ico paluftrij& à Cypero
59 (cuiunco angulofo odorato diftinguatur,iuncum rotundum nominauit ; quare Iuncus rotundus odoi4-
us nominari poterit, uncus quintus & odoratus,Dodo.gal.Iuncus odoratus, Lob.Clu(inGarz.Lac.Ca-
p; rie CaL -Lugd.Schenusjid eftteres odoratus Iuncus, Cord.hift.& in Diofc.Scheenanthü, Lon.
TabCam.ui&iuncusHoridusffuaromatius .———— Ec uden
E I uU
Na. UNT
t
e
ágiturples
riaarmi
IBI WIOH- Calaccihiftos
dixereinter riaex Theos
Qui verà ca-. phratto,.
E veesi- m ri plus e centi eÀ
ginta.Sed n Arabia affirationzsgriodn Calemo Theephraffu.
X Peribit Plinius liba 2 cap.2 2. vbi fic babe in Arabia nafcens cómunis Indisatá, Syria e
atur alibi. Melior qdo breiior, crerafitor
vi dimentaris diximus) quam magn.
odóratii Calamá illa effe radice, qua temere omnibus in pharma- cycácntis,
topolis
&
$8 And.MatthioiComm. | ^ .
CALAMYS ODORATVS. 'CALAMVS ODORATVS LIBANI,
Inlib. primum Diofcoridis. $9
CaArAxr duo prine genera funt;alter vulgaris feu paluftris, & alter odoratus aromaticus, hic Hip-
pocr.de natu.muliebri z222425 Calamus odoràtus Plinio,Dod. gal. Caft. Calamus Asabicus, Plutarche»
Alexandrínus,Celío:Calamus aromaticus, Theoph.& Galeno dicitur: vt & Lac.Lon. Tab. At Lobelus
calamum odoratum Libani proponit;cui fimilem Camer.in Matth.haber. (cuius fruftaà Cl. viro Bern-
hardo Paludano Frifio vna cum aliis accepimus)qui an cum Matthioli conueniat confideratione dign.
Verüm cim officinz vero deftiuantur Calamo aromatico (iplarum enim Acorus cft) fübftitui poterit
cum Galeno,Cardamomum,vel huius loco Squinanthum ipiorum, cum fapore & odore pené conüc-
niant Calamus & Iuncus:fi & hoc exoletum fit, Calamus aromaticus officinàrum fit fuccedaneum.fed in
minori dofi,cüm in caliditate &ficcitate gradu ynoCalamus aromaticus officinarum,Calamum Dioíco-
10 ridis fuperet. ros P 1
(0 Bárauos BALSAMVM. . CAP. XVIIÍ |
Almum4arboralbz violz,s lycii fiue pyracattha: magnitudine cenfpicitur. Foliim ttt proximi, Tw
longe candidius;perpetuó virens.In Iudza folàm quadam valle;& ZE&ypto nafcitür : his differés mo- :
dis (cabritia, proceritate;gracilitate.Quod igitur erri eccipieg me eibthettum vocantquafi de- ab -
: quoniam ob gracilitatém.facile demetatur. JE ftiuis füb ortu canis ardoribus , arbor vn- i
guibus ferreis inciditurmanatque ? plaga b fuccus, quem Opobalamum vocant: (ed tam exiguo ftillau, | bed koh
vcannis (ingulis,ne plures quidem, quàm feni fepteniue congii 'ogantüriinibique podus duplo repen- ; i "di e
x dicur argento.c Succi probatio eft,vt fit recens, validi odoris, fyncerus,nonad acorem vergens, diluifaci- c Mésin *
is,leui i ac modice mordens guftu.Sed varie vitiatur mifto ab aliquibus terebinthi, cypri,lé- 5,, c. ili
tiíci, balani vnguento:item füfino,meropio,melleant a Cypriaera liquida.Quod maleficium faciléde- 377
prehenditur:nam; merus in laneam veftem fufus,e neq; maculam faci;neq; fi eluatur,notam relinquit: dOmnia exe,
viciatusautem inhzrer,& lac inftillarus coagulat; quod adulteratus non efficit. Quinetiam fyncerus in a- perl juo
t celerrime liquatur,coloreq; lactefcit:vitiatus veró olei modo innatat , fecóuoluens, autin &r&» 3 xv-
modum diffundens.Syncerus fenefcens craffeícit,deteriorque redditur. Hallucinantur; quiaqua welre Aca
concretum peffum ire,& ad ima fidere arbitrantur:poftea diflipatum füpernatare. E lignigenere, quod ^ecrotümyr,
Mssrnae co c recens;f farmento tenui, fuluum;odoratum, us opob Crest
; pirans. Neceffarius etiam (eminis feminis erumpit vfus : quarc eligatur flauum; plenum, grande, ponderofum, Meet
jo mordens guítu,feruens in ore,modice opobalíáamum olent Adebeienh le Mee bri ;quodà hire ca
. *. Petraoppido defertur. guirur magnitudinc,inanitate, virium ignauia, fapore piperis. Efficaciffi- e; ; 7; mus
mavis ineft & quàm maxime calfaciens: abftergit qua tenebras oculorum Pupils offundunt:me- 25; i.macula
detur perfrictionibus vuluz cum rofaceo cerato appofitus:menfes quoque; fecundas, & partus extrahit: non facit;
horrores illitu difcutit:vlcera fordida expurg: Sra soneoguit: visam pom ciet: eer fpicaiübur qusc.
tif UD
prodeft:datur in late contraaconitum ,autíerpentium ictus. eturacopis, ma Aelius
antidotis In famma przcipua authoritas fucco, fecunda femini,minima ligno. Diii. im qoc i habens
datur doloribus lateris, püli num vitiis cuff ichiadicis,comitialibus;vertiginofis orthopnoicis. rime TamOS gc
Balfmi có,
fideratio,
3 c p ÉD E E * : jn
a aérien
; bac ille. Oriri etiam Balfamum in Arabi, Fx Paulaia,
PAUREOMPHA ipera, -
To And. Má&hibli Comm.
" fanilescandidum tamen, perpetu) virens:frutlus fimilis tevebintho tam wa ituj;.
mica magna:vamimulti-f.
ne, figura quam colores quoque admodum odoratus eft, c magis quàm lachryma. Colligi lacbrymam in caudice
parte fuperna tradunt; facta indifura vnguibus ferreis fub fydeve,citm effus maxim angitscolletum ven) eflatefieri tota,
Sedquod manat multum non effeyvix enim toto die concha poffe impleri:odorem tamen inferri EXTIBIITI, Cr Copigfiy
ade) vt ex paruo [atium perlongum odor valeat permeave.Verum fyncerum ad nos nullum aduebi, fed quod miffum qp.
ligitur:plurimis enim miflionibus vitiati quoda, Gracia venditur. Ideod, Galenus lib. primo de antidotis TWATTALAE , iy
BALSAMI ARBOR. Xylobalfamum officinarum, TM
opobal imum notis omnibus comprobatum , vidi tamen —
Inlib. primum Diofcoridis. :61
byperico fimile, quod etiam Diofcoridis euo à Petra Palefline oppido deferebatur. Hoc idem [i igne euenit.q d 25, lo belfa- Xylobalfam,
van vocant officine Gracos (ecute, quippe quod pafim in às babetur.potius myrtum , quam Bel aman refert. Corridas
non meminit Diofcorides, quamtuis dixerit Plinins libo & cap.[uperius citatis, ipfum quoqueiz vfu medestium efe -Bal-
faanum memorie prodidit Galenus lib.v1.de fenpliium medicamentorum facultatib. Jic inquiens. Dal[apiim defcccat, aT
calfacit fecundo exceffu.Eff autem tenuium partium, adeo vt. odoratum fit. Sed liquor eius fubtilierum etiam partium Balíami vires
9 uam ipfaplanta,non tamen adeo calidus, vt quidam exiflimant tenmitatepartium falfi. Perro fru&us eius perfimilis x. Galcuo.
^ facilia eff caterim longe in fubtilitate partium inferior.Placet tidem Galeno (vtin liLello de fuppofiti d medi-
camentisilli adfcripto legitur )vt Balfami vice Jfiade nyrrbe, aut oletm mc ompofitis medicamentis cemuodé inferi pof-
fitzxylobalfami verà loco leucosj radix.Porro quid carpobalfami vice fapponedum fit,nullibi apud euridem repperi, tametfi Sscccdandd
in quodam incerti aucloris libelloquem feplaftarii Quid pro quo muncupant , pro opobalfaumo olei: terebinibinum » vel y Mliriin.
Io laurinum, vel gummi heder&,fubiiciatur , pro carpobal[amo bedere corymbus : c pro xylobaljamo hedera ipfius lignum
tantam: ille bedere tribuit auctoritatem. Sed alia eff opinio noftra : Nam ipfe libentius ro opobaljamo oleum
iffice nucis, vel fDyracinum fuppofuerim,quam terebintbinum » vel laurinum : pro xylobalamo agal'ochun : C pro
carpobal/amo vulgares cubebas. Quod autem Carpobalami locum cibeba recte (upplere pofrint , plerique vei medice ffu- Cubebz pro
diofi id mecum feutiunt.Sed adda praterea quod fi ee mandantur,dentibusve conficuan tir mordent guflfum yferuentesin Carpobalía.
ere percipiuntur, Cy aomatis non modicum refipiun » quas nimirum qualitates Balfami Jiuctui ineffe Diofcorides teffa- Fach fj opi
tur. Hinc igitur fit vt in boc a Fuchfio viro alioqui docliffimo plané difJentiamus , namque in libro, quem de compofitione 5i proba
medicamentorum nuper auctum edidit, Carpobaljami loco leucoii radicem fupponendam cenfet ; eo quidem ATGIUHEHEO. 1s de (ücce-
(vt inquit )quàdita fcriptum repercrit in eo Galeni libroycui titulus eft de (ubflitutis medicamentis.Veriam cian ipfe mu[- daneo. Car-
2o quam(quod quidem legerim Jin legitimis Galevi libris inuenerim, bunc auctorem , jfi defit Carpobal[amum ; fabfüituere, v aue
vel viribus proximam facere leucoii radicem, cui mulla prorfus inef? qualitas,neque facultat qua Carpolal[amo refpondc- In pos 3
at,non eff,cur im boc Fuchfiiprobem fententia.Caterimm affertur iam(vt audio ) ex occidentalibus Indis liquor odovatif- sy
fimus liquido flyraci admodum [imilisquem qui deferunt, appellant Balfamum »quüd notasonnullas Balfami prefe fe-
vat.Veruntamen cim tefle Strabone Bal[ami lachryma latleo colore fit, crediderim potius notan liquorem bunc veram
effe fLactem., vel Lflyracis liquorem;quam Bal[ainizob idj, non effe penitus ab reyff quifpiam eo Bal/aimi loco vteretur. Qui- : :
dam vecentiores cim fe Opobalfamo deftirutos con [ficerent ,illud artificio quedam non [ane damnando componunt. Faci- Balfami facti
undimodum fic babeto:ego enim hac ratione pluries ipfum mibi confeci. Sumito refina terebintbina;abieene;cuimqueli- tij conficien-
bram:thuris albi, ladaniscuiusg, vnc fex nardi Indice drac. duas : radicum phu, iridis, acori; afari , cyperi.[imgul. drach. ratio
mam:mafliches,galange,cavyophyllorum;caffia odor ates z edoariescinifoy drach. fev mucum myrifficarum vuc.quatuor,
o mcis vic ynam :agallochi vnc.duas:gummi elemi vnc fex. aloes bepatice niyrrbe,cuiu[que vnc. vuam G [ans : caftorei
d drach.decem:offium cariotarum.fDyracis calamite pinguis, laferis odovati , fing. vnciam : lacbryne fanguinis draconis fef-
cunciamsflorum lauendule vnc.quatuor, olei vnguetarie glandis vnc fex. Que ex bis atiereuda Lfuatin puluerem conteri-
to, liquoribusg, admifceto, C vitreo organo(fine[cis, Chymiflas confulito dilgentifüimé vi comiienfurati ignis oleum cli-
áito.Primüm enim clarifimatentifimaó, emanat aqua;tenuifimarum vtiquepartium,queigni admota modo quodam
adimialili flagrat:hec aqua Bal[ami dicitur.Deinde defluit oletim colore aureo; c fubftantia inter tenuem , e cafa, Balami ái
quodoleum Bal[ami vocant.Poferemb verbid manat;quod Bal[amum vocant;rufo colore. A qua queprius fluxit, ventri- tij vires.
culiimbecillitate affectos baufla mirum in modum iunat:fiquidem tum pituitam, tum flati valenter confumnit : fed quàd
«acerrima fitdari [an per fe nequit;nifi vinosant iure aliquo admifla. Liquor deinde , qui feccindo flillicidio ftuxit , quem
quidam ceteris referunt imirifict neruorum vulneribus.compaginti«Tuciatibus.conuifis,vefolttis, comitialibusa, fuc- :
40 urrit.VItimi vero oleum bec omnia fimiliter prestat, verum debilius.Pollent bi liquores c ad olia inmttineva corporis in- Nomina;
commoda, que breuitati confulentes filentio inioluenda duximus. Bascuev ftc Grect dictut,vt Latiteetiesa Balfa-
muni: Arabice, Balefem, Bole[mas ant Bel[an : 1talice , Balfamn. ,
: Balfzmum duplex cft;naturale & artificiale:naturale aliud veterum,aliud recentiorum veterum ef
Iudaicum,de quo Diofcorides, Theophraft.Galenus,Plinius, Paufanias,Strabo, Iuftinus multa : arbufzu.. Bilim
lafoliis ruta peeing alba viólz fimilibus (vt figura hic ex Profpero Alpino adpofita, qui cle- «edm
jo 75
Mebeukdpingatoós quat veros Balfami fruétus effe, ftatuit pe quia exoleti & ca.-
xünt qui femen Terebiathi , v ici i, cá
& ericum,nouum«
6o Balfamum
Indicum,
»cuius libra in.
ot s
Peg
rpus,
. Eon SS Luiau nd
ccum cft gradu fecun
uk
A is : 2^
: -
62. And. Matthioli Comm. |
Monardis,praftat.Huius fru&us ciceris aut pifi grano non maior , aliquantuluns amarus jfiliqua angulla
Bilamum ex digitum longa;alba;tenuiincluditur.III.Balíamum nouum ; quod ex infula. Hifpaniola adfertur, fuccus
Hifpaniela. eltplantz fponte nafcentisarboris magnitudine, ad duorum hominum proceritatem interdum affur-
gente;caulibus cinercis,foliis faperne viridioribus;acutis, cofta per medium diuifis, foliis fex digitorum.
longis, quatuor cum dimidio latis pediculis rubefcentibus, fructu racemoío longo;acinis rubentibus: c
afparagis & fümmiratibus , vt etiá racemis, exprelfus fuccus in aqua ad medias coquitur ad mellis craffitu-
dinem:quo ad vlcera & vulnera vtuntur, Balfamo cfficacius:Pluraapud auctoré generalis Indiarum hifto.
riz.IV.Tolutanum,quod cx continentis quadam prouinciainter Chartaginem & Nomen Dei fita, Tolu
ab Indis appellata.liquor eftarboris pumilz pino fimilis, ramoíz, foliisinftar Ceratie PUPCNE virenti-
bus:cuius cortice incifo, arbori veluti quibufdam cochlearibus, € cera nigra confectis, adnexis, liquor. ;
colligitur ex rabro ad aureum tendens, dulcis,odore Limoná fragrantiam referens, quod praftantius eo
quod ex noua Hifpania adfertur, & ad omnia ad qua & Balfamum Aegyprium efficax : plura in appendi-
c hiftoriz Lugdunenfis. Bas
Balíamum
STolutanum,
eus ASPALATHVS. ^ ' CAP. XIX.
a Mcü & Car. A Spslachos.aliis eryfifceptrom, frutex efta furculofus, multis fpinis horrens.N: afciturin Iftro, Niífjro,
Evi ud wi. li Syria & Rhodioruminíula: quoad vngaentorum fpiffamenta c pigmentarii vtuntur. Optimuseft
E. grauis,detra&to cortice. rubefcens,autin purpuram vergens, denfus, odoratus; guftatu amarus. Eft &al-
; Mei MU terum eius genus candidum,lignofum , fine odore : quod deterius habetur. Vim calfaciendi cum ad(lri. 39
and E ione obtinet. Vnde decoctum cam vino ad tetra oris vlcera colluenda conucnit:ad nomas genitalium,
hrs bal & cfordida vlcera infunditur:fübiectum in peffo, partum extrahit, Aluum fiftitgius decoctum: & fangui-
seid D reiedtionem potu cohibet:vrinz difficultatem,inflationesque diícucit. . à
da narium l ASPALATHVS RHODIYVYS.
xlcera,
IL ASPALATHVSROSEVS.
EM reU CER A i3
Li
Inlib. primum Diofcoridis. ^63
quit)mu/uam me vidiffe ingenué fateri po[fum. Adde etiammum,quid fie( quemadmodum Rbodij narrant )hacplanta ex
elearum genere Rbodio traéhu abunde proueniens,que oliuas etiam proferat , fed nec multis binis horrens , nec. dettatio
cortice rabefcens. Quamobrem(vt mea fert opinio) Afbalutbus non erit Rboeium oleaffrum , quanquim fententia no]fra An guillata
mon fubferibat "Anguillarius.lle Conflantinum Myropolam quendati: Rbodiuin teffem adducit,ego Rbodios alios à qui-- notatut.
bus de bis omnibus diligenter [um percontatus , qui plantam bancoleaftrum , non A t[palatbum vocari dicunt. Itaque cum
nobis Afpalatbus defit qui tamen facile ex Rbodiorum infula afferri pojfet , fuppleat eius locum viticis femen: fic enim in
Galem füccedaneis fariptum reperio. Atqui manife[Io ballucinatos effe cim Ruellium ipfum , tum Anguillarium , palam
facit Ajpalathus,quem mibi primus fuperiori ammo doio dedit Francifetz Calceolarius Veronenfis,rei plantatie peritifi- Aoalah
ques C deinde eiu/dem Afpalathi tráncus humani brachyj craffitudine 2 Bartholomeo Rolleo Medico, rei medice peri- E. cim yy á
79 mo, rà Conflantino Sylueffrio pharmacopeo Arimtinenfi ex Cypro Infala ad me mifjus:cium buic, qui eiufdem generis eff, yo ibo.
«im altero à Calceolario mi/Jo,nibil penitus defit, quod in legitimo Ajbalatho comprobando defiderari poft , C prafet-
tim cum non folum detracto cortice; purpureo colore rufefcat;cu[tu ftt- amaro , & materie denfitate grauis , fed quód Ca.-
floret son obfcure refipiat,vt Plin. inquit lib. duodecimo,ca. vigefimoquarto. Ceterum € illud quide mirü videri debet,
(quod Cypri referunt rei plantarie periti )ex centum Ajpalatbiplentis,vix reperiri duas, aut tres, qua odorata habeatur.
Porr) quonis non ignoro tio defuturos calüniatores,qui( vt eori est natura )teffimoniii boc noftra impugnabunt, Afpala-
tbi buiufce trunci mibi feruo,vt fi fortaffe eorà aliqui illii videndi, examinandió, cau[a ad ime concederent , poffint [uam
ipfi accufare proteruia, C mentis emarovem abffergere.[i ort afe citigerit , vt ipfis olfacientibus, ego nafum ligno furfum.
jmpul/o ita protrudz vt inde [anguis proftuat c emergat,ita enim puto futuri mibi negotii ad eorum caffisanda teme-
ritatem. Meminit Afpalatb; Galenus lib.i fmmpl.medicfic inquiens: Affalatbus euffu quidem acris Jfemül c adftringens
est-facultate verüex diffimilibus conflat, nempe partibus fuis acribus. excalfaciens, partibus vero aliis, aufferis fcilicet,ve- |... À
PigransItaqueveriufquevatione ficat, e» proide ud putredines , d faiones eft vilis: hactens Gent. Care d OE
quà etiam bi noftri commentariy Santala vedoleant , po[fleaquam antiquiores Graci eorum non meminerunt , debsbic *
differerenon alenum duximts.S AN TAL Y M itaquein vtraque India fyluis denfiffimis,ingentifimisg, na[citur.Cuius Sautalorum
E
o
: : confideratio-
.HI. SANTALVM ALBVM SANTALYVMRYBRVM. ue
xe ira Ccitrinum. Ad Age HER [rosae : |
Vots trapo - 5 1 e: à a aces
30 " TIU om " : S à *
l| —1 í
(46
$6 x
»
6o 3s
62 ^ — jiAnd.Matthioli Coinim!
Afpalathus dictus etg à pi padioc Cure d. Anérroy arena yu rro dQauper e quod non. facilee:
:uelli fiac cimi queat & Corpore coram , quiin eam impegerüt:quare Plato 1o.de Repub.referr "Tyran-
nos Afpalathi Ípinis apud inferos laniari. 'Hippocrates 2. de nat.mulieb. Maurer bita radicem ni m
«um aliisin vino ad fluxum vteri bibendam exhibet quam Galenus in lexico Hippocrateo dicit efle ra.
dicem Afpalathi aromatici appellati.Plinius meminit li.12.fruxicis Af palathi; qui fit fpinofüs, nec vbique
odoratus, vbi videtur alterum Diofcoridis Afpalathum intelligere: at lib, 24. meminit fpina fylueftrisin
Oriente , quo loci videtur Diofcoridis Afpalathum voloide exprimere.. Sed hac de. re plenius in
vniuerfili noftra hiftoria. V fus erar corticis cx radice, vt exlib. de Theriacaad Pifonem capas, & de The.
xiacaad Pamphyliumin m agmatc Hedychroo, qui Theriacam Andromachi fenioris ingrediuntur; col.
ligere eft: requirit enim Zaza-bs Bins eAoióv :cuius etiam vfus in Trochiícis Cyphi Damocratis, Qui
Mythridatium ingrediuntur, de quibus Galenus 2.de Antidotis. Quarecum ce deftituantur offiGnz
noftras deantiballotneno cogirandum.Galenusin füccedaneis ( modó ipfiusfit ) Ericcs fructuim, aut e.
men Agni cafti (abftituit:fami poteftaur lignum aloes, aut fantalum citrinum odoratiísimum »Qutagni -
cafti fcu viticis femen.TI. Rhodius Oleafter,dicitur Rhodium lignum Cord.in Diofc. cui & olea athyo-.
picavidetur. A[palathi tertia fpecies Pene & Lugd. quod pro Agallocho fzpé venditur, quare Agallo-
chum & Xyloaloe folida & poderofa, Cord.hift.cuius duze peciesalteraalbicar & torulo eft cinereo zal.
terarübet, & hoc Afpalathi 2-genus eft Pene & Lugd.Rhodium lignum rubefcens.Cord.in Diofc. Afpa-
Sandali hi. Jathusrofeus,Lobeloin iconibus.III. Sandal Arabes vocantveteribus Grazcis indictum, ex dE
floris, AdGaarius meminit Arabes imitatus, qui flauum zíreey vocat. Album & pallidá Garzia autore ,innu-
cisiu landis magnitudinemattollitur, foliis virentibus lentiíci emulis,flos cx czrüleo nigricans, fructus .-
bc. magnitudine, viridis, mox nigerjinfipidus & facilé decidens.Arbor inodora, nifiiam detracto cor-
: tice exficcata, odor enimin medulla eft, quare id quod multum medullz& parum ligni habet; prafertur; 2
: 3 vtraque arbor ligni tantum colore differt. Santalum pallidum , officina citrinum vocant, aliisque pras
fertur quia odoratius,(ed minore Sw advehitut: hoc videtur effe &ntalum Machoziri apud Mefuem, |
quam vocem Monachi odoriferi re.
falpinus lanum quod habemus, candidi me
in Diofc. ) quod decorticatum affertur ligno
inodorum, at e —
dulce eerie
- tali materiz;ideo aque i
ortitur avboreus
M n
Inlib. primum D:ofcoridis. 65
IL. MVSCVS ARBOREVS. IL MVSCVS TERRESTRIS. ,, e
o
Ad b«c Mufcus ( ut Auicenna inquit) utiliter inter cordis medi tainferitu ;qd odoris ffaorantia animi defectum
Vtet. Efl C planta, cuius fuperiusin celtica nardo meminimus , quamrecentiorum quidain YERRESTREM. Mvscvu Mufti terre-
appellant. Hec longae iticulas vliqueoblongismumerofifimifi foliolis circumueftitas,funiculiinflar habet, qte fape ad iis confide-
edod, vinarum longi eadnatisramalis, pariter folio liolis circumfeptie, ne :
vtpices arboris fummitatas. Tota planta tactu ficca " c fabafpera, colore ex viridi pallefiente. Serpit humi C inter.
Jaxamufco fcatentia, ginfiad n sadiebur plurimi, sepillgribw ex ipfis viticulis prodeuntibus vt in bedera. Einittit Iunio
mere;in vamufculoru fi rylaceis feri fimiles, fubflauo colore.Nafatur in (suis fabulofis, ch inuii locis,
[47 fcofos lapides. Hanc plantam pro celtica nardo, adbuc aliqui vfurpant Myropole;qui vulgares [e- Mei verze-
quuntur emores. es tota ord ad caleilofos afjettus maim fi vino albo incoquatur, co epoto, renum caluglifran- frs vires, — 0
ao din ll Ideiii contufus, c deinde ex aqua decottusyimft € calidos delo- à
: 6 àmulti Mite clrvicni iei ntm !
Mofibon
n refti ze greus mucus odor,
* ire Gr occiden tos dfe fco
wp mulandaputauimus, que ad banc rem
( de ineconq EC d sr füauitate de
»fitamen Puis legiti mis
da ine ue
66 ^ "And.Matthicli Comm. -
fauiein nunquam erunt quo adulteria permifeant;G non vifi [ereno celo [yerum lesttnt.| Sinici vero vosiica pis.
culumexprimunt, excdufa fanie impofturas quafdam admifient , nubilo parumque arridente clo, C alabaffrs vo.
cordunt.ls ceteris proflt, qutianaiore odoris fragrantia redolet? qui € vomica maxime matura eruitr.Sunt c» ip —
bac animalia qua ab aliis Mofcbum ferentibus nullo difcrimine diffevimz , preterquam caninis vocatis dentibus: quise
beverriuta inodo exertos palmi longitudine dentes babent; C» pariter Moftbum preftantifimum gignunt. Mofcbus pa.
«ox tetro, C infuaui odore di[plicet verum venatores immaturi folliculos exeutientes , tantiper eum libero ae fn.
sjpendunt, dum abacto prov[us fatore maturuerit: is enim aeris cotlione perfecta, miram fibi conciliat odoris füeiitaten,—
s Véruntamen preciptas babetur | quifuapteatura in animali vtriculo fibi maturitaterh comparauerit. Hinc mna- E ^
le per [axa metunt, Cv arborum truncos, namque auinal eum vomcam maturam effe pre[entit, c feoxis d trumds : 4
magro oblectamento affricat; douec faifo vomica emiffario tota [aniei vis efundatuv.. Hiccateros [au£ antecellit , fan-io —
quam folis cocione; c cali lenignitate maturitatem vltimam con[ecutus.Hunc ttaó, Mofcbum inde venatores collige. —
tes eorum anithaliuim vtriculis a eruat, que alias venatione captauerant:ifque ille Mofchui eff, quo veges d donantur, ———
C vtuntur. Mofcbis excalfacit ordine fecundo, ficcat vero tertio.Cor frigidum , ac tremulum roborat , & omtibusipfag — 4
ajfétlibus opem pre[Fat potus,atque illitus.Detergit tenies oculorum albugines dy bumidas defluxiones exiecat:cerebrum «——
: .. , roborat, C diuturuum capitis dolorem mulcet, fi tamen pituita redundantia proteniat. Coles ex eo cicitto oleo tnacerato
Do weg * perunctus , promptius in yeaerem excitatur. Fità Mefcho confettio [uauisin exiguas particulas digeffa s quam Tali ap-
Seem pellaat Mofcbardimi , boc inodo. TYragacantba gummi vna, vnà cum [angunis draconis lachryme binis drachnis,.
Jfüllatitia aqua ro[arum , duobus diebusmaceratur , deindein mortarium comiciuntur : bis adduntur facchari allifí-
mi drachme fex, amyli dracbina quiaque, mofchi ex aquavo[farum diffoluri ferupulus :. atterumtur deinde piflillo que-
! à ufque fimul mifceantur , poffremo digeruntur in particulas hordei granis haud maiores, C ficcantur in vmbra. Pra-i9 —
he Pro- fat aiLoris graueolentiain s. fü vna , aut altera portio in orecontineatur. Probamt monnulli am Mofcbus legitimus f
boc modo. Pondus libra examinatum in labellum bumoveperfufum immirtunt tm paulo pofl iterum equa lante pons
derant , quodi füperferatur, [yncerum d legitimum exiflimant : fen cedat , furium , v adulteratum putant. Büig—
Zibeei pi Fe Pile aliud quodpiambabemus, fed preterquam qud mirum in modum oleat , primo latim occurfu odoris vebemen- —
"flora. tia nares admodum ferit boc vulgari fermone vocamus Z 1B E T T O » vnguentariis maxim expetitum ad eaodera- x
anenta componenda, qu proprie mfPuras appellant. Gignitur id in exteriori tefliculorum vtriculo cuiufdam animali, —
: feli qui veteribus edificiorum vuinisoberrat,non abfimilis. Catos bac animalia vocant, quos fapius Venetiis vidiexSy- ——
is — miadelatos. Ed autein Zibettum tanquam fudorinter buiu[tesanimalis tefficulos concrefens, calida, bumideque facul-.
Tiberi vires, P485 Id térmule vmnbilici impofitum value ferangulationibus mitificà prodefl;. proizide nec mirum oft s (t eo viri pe
E im vaulieribus in coitu afferant folatium. Adulteratur Zibertum ab Viipofforibus felle bubsloantiquo, jo
?Mofthi odo-
rati vires,
t GONE
ekz n
v pO UO EC ANEMALS ZIEL. o ve
zx
i RNC be PM (Kv?
Inlib.primum Diolcoridis. 65
Mufti vox qiiamcunque villofam canitiem annofis caudicibus, aut faxis madidis , aüt aquis p alu (ti-
bus aut maritimis adnafcencem fignificat:idem quod Gracis gpior: Arabibus, Vínea: Sphagnum & Hi-
' pni Actio, Sphagnó Plinio. Triplex eft, arborcus,terreftris,& maritimus:hic de arborto, quia aliquado
pem cft;euius nomine primas tenet, &à Galeno Cp; Zpopx rica» dicitur, co quód antiquitas crebró
in odoratis vnguentis & itibus vía fit, vt is qui € cedro; robore, pinu, picea, abiete, & laricé dependet,
quem priuatim Splachnon vocanraliquando inodorus;vt eftpo puli, «Imi, betulz, pomi,pyri & aliarum
arborum. Omnium fere color viridis,vel albicans,quibufdam fulcidior, nonnullis flaucicens , aliis íüb-
rubens ráriffime niger:fic altertenuior;craffioralter: quidam breuior;alter prolixior : viliffimus qui ex
quercu dependt.Imitarur aucem. muícus naturam parentis & loci nazalitii, Muícum & Mufcum arbo-
16 reum communiter herbarii nominant. I4. Mutcushicin quartum librum füit reiiciendus, qui dici-
tur Mulcus terreftris, Trago.Lon.Caft.Dod.Lugd. Permonaria, Anguil;Lycopodium feu peslupi, ofü-
cinis quib: fpica celtica magno errore,Dod.Gal.Mufcus clauatus, Lob. Mufcus vrfinus , Gef.in fra-
&o.Mufti genus, CL Lycopodium, Tab.Selaginis fpecies altera & Mufcus reptilis, Thal.Chamzpeuee,
fcholiafti Cordi.
RodXey AGALLOCHVM. —CÀDP. XXL
Garrocnuva lignum clt.quod ex India atque Arabia deportatür, chuiz ligno fimile, màculatii, a Italeg.Ca)
20 4 * odoratum; guítu ingens cum quadam amaritudine: cuteverius quam cortice veftitur, aliqui- n & Drag.
r - meum
zulum verficolore.Manditur;aut decocto os colluitur,commendandi halitus gratía:b fudores arcet toto dipéis
corpori infparfum:pro thure ad füffimenta fubftituitur. Radix epota drachma vnius pondere, humida C1
ftomachi vitia, & imbecillitatem, feruoremque mulcct:fi lateris.iocínorifüt dolor excruciat, fi dyfente- 51,5.
rim,aut torminainfeflant; cx aqua bibere prodeft. i . i
LIGNVM ALOES.
RS anus Aphris, Lignum aloes appellatur. Optimum a Lufitanis
jo "eripe ? Calectt Indie emporio ad nos contebitur.Etfi etiam Vene- LSU
- n ane ^ Pes ort.
tias hac etate ex Alexandria Aegypti proflantifimum afe- A calochi
dum [pirat odorem. Necobid putandum bocillecitimum e[-.
fé qud xy ubrov id eff punctis maculatum mü fit : quoniam
Oribafius non legit 27y ufver 23 uti Sy Cui ec y ideft : Ef
igitur odoratum Cc. Quemadmodum nec id etiam legit -
Serapio, qui nec punitoruim , nec smactlavum nieminit :fic-
uti necPaulus,| Ceterim non diu off , quód legitimum im-
em portari capit : nam licet antea. quibtifdaim non dee[fet A
—-. gallchum verum, nibilomints, quodvarifimut effet offi-
— . &in&fertomnes cius loco , vt faperius diximus , oleaffrum
Rhodium füppeditabant:quem falsb exiffimauit Ruellius a
dBalatbum e[fe.'N afcitur Agallochum (vt Lufitani per maeri-
diemin orientem mauigantestefLentur) in infula Taproba-
perto habetur (vt pat ;
na vebere , que ta-
hel ddess
Lg EN A Ld
: - deed Ape i-e (euis Sor.
Gallochum à Gracis, C Latinis veceniioribus , ficuti 4p 1. ficum cri-
à tumque in-
fpergitur toti
satur : fiquidem igni accen[um [uauifümum , acperiucttii- confideratiós
68 And. Matthioli Comm.
fica plensim.penderofum duritie compattum.craffum,non albicans, c quod accenfum agerrin? flagret Secunda boni.
tatis eft Mondunum à Mondel Indie vrbe denomiz.atum.Tertium est Seificum,quod non obfcura. bonitatis prefumityy,
quid fua praftanti vi, «c grauedine in aqua conieclum non innatet , fed latim fubfi dat:porr ex boc genereid magis pu-
flat; quod craffum est, c plurimo bumore pregnans.Poffremam fedem babet Alcumericum Seifico bonitate cedens : ga.
metfi Alcumeri non longius à Seifi diffet;quam itinere triduano. Pre[Iat in Alcumerici genere nigrum nulla albedme ya.
viuis graue ignium flammis diu refiflens, verumtamen viribus Seificoinfirmius est... Mtem ex auctoritate Chealfeteleni
idem tta firibit.Ferunt pratereasquod incola A gallochum fLatim ab arbore diffetum integro anno fepeliunt , vt itaterg
obzutum marcefcat cortex,ligmumd, tanti purum remaneat, adeb; vt e ligno nibil erodatur.Ferunt infuper illis inye.—
penche gionibus collbentes ex Agallocbi arboribus ramos raptos a. fluminum intmdationibus per circunflantes regiones deferri,
Sethi. bac * elapio.Cui fubferibit à recentioribus Grecis Simeon : etbi,cau[am etiam reddens , cur annua fepultura diffeium to.
Agallocbum recondatur citm inquit.Non alias odovatius futurum exiflimant , nifi prius marcorem aliquem € teredi.
nem fen ferit proinde harum regionum incole diffectum fub terra condunt , fuod, tempore eximunt , & negotiatoribus
vendunt.Nicolaus Myrepficus (epius in fuis componendis medicamentis Agallocbs crudi meminit , vbi Fuchfius prima de
Fuchíij fence antidotis fecione,fic adnotauit.Sep? Agallochi crudi mentionem facit Nicolaus;ideod, boc loco,qua noftra de illo fit fen.
tia improba- feytia,exponemus.Per crudum itaque lignum intelligo,quod mon putruit:nam(vt teftis est Simeon Sethi ) eius regioni,
Serge: in quaprouenit jncole idipfum concidunt, c fub terra multo puluereobruunt, C post aliquod temporis [Datium;quan-
* ann feilicet fufficere videtur, ligni partes educunt, C mercatoribus vendunt:erudum itaqueerit, quod terra non obrui-
tur fed [Hatim ab arboreexcium ad vfum rapitur: bec Fuchfüi fententia. A quo tamen nos pace fua. diffentimus, nam fri. —
componendis medicamentis prefTantiora fimplicia femper expofcimus,fitá, Agallochum illud preftantiws,odoratiusg, (yt
etiam Simeon illerefert )quod terra, vel puluerefuerit [epultum,mon video,cur potius infepulrum , & ftatim abip[aar-
Lore excifum(id enim ob locorum diftantiam vecens habere nequimus crudum vocauerit Nicolaus, preflantiusG, exiffi-
materit.Puluereenim vel terra conditum coqui non poteft, quüd nullus ibi fit ignis,meque calor ; fed potius vecrementitia.
Agallochum bumiditateexui,qua fortaffe odorem eius obtundit.Verum crediderim potius, per crudum Agallochum Nicolao illtddes
erudüquid. fienari, quod non fuerit antea clixum:quid inde fortaffis odovatifftma lauacra ex. Agallocht decocto fibi conficiant Indi,
aliad, odoramentain regales preparent v[us,vt etiam cum thabarbaro fieri narrant. Vel forte per crudum illudintelligit
Nicolaus, quod impetufluminum,longoG, eorum ductu per regiones non defertur: in bis namque calorificis egionibusa-
qua à folibus non ob[curà calefatta non modoillud omni ex parte diluunt, fed etiam elixant. Illud preterea addiderim,
quod cium mon modo crudum. fed etiam bonum addiderit Nicolaus,nullum aliud expetere videttr, quàm quod fepultum
Ap: uo preftantifamum euaferit.Caterim Agallocbi omne genus excalfacit, c exiccat ordine fecundo. Facit, vt Auicenna fri-
gallochifa- j^ cordis affetdus:ob id, i di di prefidi it.Hui ietut-
culis t, i:ob idd, inter ea medicamenta, qua cordi prefidio (unt, Agallocbum vecenfuit. Huius non reperio te yo
miniffe Galenum alibi, quam .in fuccedaneis, vbi centaurium fupplet pro Agallocbo.Lignum , quàd Grecis 22,220.
Latini fimiliter Agallocbum dicunt.V erum recentioribus Gracis uxcbo.onnominattr,vt officinis Lignum aloes : Mauri-
tanis, Hoad, Agabian, Agalugin,aut Agalugen:Italis, Agallocho,€* Legno aloe: Germanis, 24 loeg olt / feu Gxeutfyolt
Hifpanis, Lin aloe. :
Nomina.
- JA Gallochum exrecentioribus Gracis primus Aetius, itm cgunamr ABS & Simeon eM |
UISONESOHO RGL S DU Ee DINE lloes appellauit:vnde officinislignum aloes, vt& —
Ca( Tab.& LignumI quibufdam lignumaquilz,vel S.Crucis:at Cord.in Dioft.Lac.Lob. —
Caft.Lugd.Agallochu arque mpandüe Rc Qucm AplIchuminteegi, Namdi- |
pionilsiquqdtep hun qioe n cope uliercula,de qua apudSalomonem legitur, 49
x » cc
: oen & Cinamomum recipit,quo loco minimé fuccus ille herba Áloes intelligendus, cim
s inter odoratanon referatur.Eft enim Agallochum arboris olez inftar,fructu piperis modo rotundo &
: rubente,ligno thuiz fimili, maculato, odorato, quod cortice craffo , aliquantulum verficolore,
T fitur:cuius licet Serapio plura genera;Sethidifferentias decem, Ruellius quatuor , Ludouicus Rom
niitop icem aboren fiiduo cqeiBtqu c Api qinece US ag. aliudfylueftre:legiti- —
mum aliud folidum & ponderofum,nimirum Agallochum:aliud fiffile; leue &aromaticum, quod Ta- —
rum dicendum.Sed de duplici Taro videatur Cordus in fua hiftoria, E As
coxcsc Ndaapbe - XNAJQUOCAPOHIGMVM CAP XXRE (0 9
aMeü Car. N Arcaphthum ex India dcfertur,corticofüm, fimile a fycomori libro : quod iucundi odoris gratia jo-
pex BS € fuffitur. Mifcetur thymia ti P: fitis. Conftricti üb ucl uh: ffi prodeft. des E E
c, fii afi-
Inlib.primum Diofcondis. 69
ora exemplaria, qi& hoc caput habentin.eius tamen lectione va-
à Plinio Nafcaphthum pratermiffum,quia cius natura incerta fit;
iem ex Hermolao, Ruellius refert. ^
dice tion legi teftetur :imó & antiqui
rient. Aft Hermolaus cenfet confültó :
«& nomine tantüm orbi noftro cognitum:
Xy agat. CANCAMVWHM ioc ISSN
ma éft,ràyrthee quodammodo fimilis,virofi guftus,quàm ad fuffr-
C Ax i Ax iat Mein d ag die ftyrace & aiyelicfulcbtas Y Vim ciiscuwr 'extenuandi -
obcíos,fi ternüm darum pondere exaqua, aüt mulfo aceto plufculos dies ebibatur: lienofis datur,
7? comitialibus.& fafpiriolis: :menfes cum aqua mulfa pellit:oculorum cicatrices confeftim emendat: vio
madcfactum. medetur corundem hebetudinibus: aduerfus gingiuas humore pregnantes, dolorefque
cca efficacius.
LACCA: : Ancamtum , quod siotis omnibns Bioforidebhiferiam Cáncatmi cà:
^ referat (. vt recentiorum fere omnium medica materia fideratio.
Jfudioforum fert opinio ) necex Arabia » nec aliunde ad nos ^
- aduehitur. Quidam: tamen pro Cancamo, gummi i quoddam.
vufum;ac pellu dunt, quad fureulos incognita arbo
ris vidi, ircumueflt, myrrha. quadantenus fimile. Verun-
tamen quod nulla(vt Diofcorides inquit in eo manjo o faporis
.. virofitas deprehendatur,alii id potius mentiri , quam effe le-
itin. Cancamum volunt. Expetitur hoc gunmi genus
.... boctempore maximeinfectoribus ad inficienda ferica flami-
"4 , ida, vulgari Jermone quidam in Italia appellant Lacca,
quidam dimintté Lacchetta. Cuius duo babetur genera, qua
"tantimi(vt opinor )bonitate differunt. .Praflantius vulgà ap-
pellantLacca fumetri:quod vero deterius eff; Lacca comberti,
cognomentis forta[fe à locis Araburi à quib. deferuntur, acce- Yaccie Mab d
pri. Primum furculis perpetuo obuolutum vifitur: | alterum opinio vatià:
I abf, furculisi, in glebas concretum myrrba modo, quod etiam
- viliori pretio vendunt.Hinc itaquefattum zJLvt:
illi Serapionis auctoritate freti, hoc legitimi effe Cacamuim;
nempe quód i Cancamum ied gap € quod arboris
Jit gummi, vel lachryma myrri
eer pálus ess eese uel ari de Diofarri: 4
died Pali Cancamo qiti vote. LAC € A(?t inquit Ifac amran)res quedam WA SI as lignorum fur à
«ulis inberet,apore non ingrato.Coquitt b«c, c? infi indep beo colore , quam infecturam chermes appel-
Aant:quod vero poff infechuram fubfidet, C» infetlovibus remanet » pariter Laccam vocant. Caterum Lacca ex Armenià acc: vire
poe dino ai ad Ventriculum & wcur voborat, eorunó, infarihu expedit iülericosiu- * lotio.
i Jen spi DRAN E pea begfeimt gumm: dili »acfub-
xdeinde piffillo (agitantur:cim autem ab agi- *
kd r, quod fi Vers HL. Mgr De. eri i c
E s rion ped [o
menta vfi
eniro ieraimbecilla brand j bu rm ; rt B
peritiores medici, Cancamum . :
is sneiminerit , illicó
Z erapio : quippe qui ca D : :
s particula i menti TE
7o And.Matthioli Comm.
atina Serapionis Laccazalia denique ex ligno,quod brafilium vocant omnium deterrima:quarum nulla ad medigamoy..
taadmittirur. Nontamen defunt, qui credant, chermefinum infeitoribus vocatum effe arboris gummizimbillud idey,
quod serapio, autore Ifac,rem rubeam (vt paulàrante diximus efe ait, qua tenuibus lignorum furculisinbareat, c» quid -
Chermefinü. eainficiantur panmyrubeo volore, quem chermes appellant,quandoquid nt buius fentetie reperio fuiffe Fuchfium.sed me
quidüct. — iudicio nonexacterem explorafe videtur, quippecbermefinum , quo puniceo, C7 purpureo colore ferica Samina infi.
tur,efl(vt Itali optime norunt ) pilula, vel baccaexigua pimpinelle radicibus in orientalibus regionibus adnaftens, noy
autem gummi,vel ro[cidum,vel aliud per fe manans,ab eo perquam long? diuerfum. Siquidem boc nibil aliud eft, quam
..— Anatina Serapionis lacca , quam proprie Itali vocant vulgo lacca c lacchetta , infectoribus tanti expetita is infiaendu
Fuchfi vs 1 fericis,qua viliori veneunt pretio.Necob[lat, quid dixerit Serapio, quem bic fecutus eff Fncbfiusbuinfce lace infethuram
sies Probes vocari cherines: quippeproprio capite de chermes, nil [ane alind per chermes intelligit , quam cocetm infettorium Diofro-. -
i edu ridisquo fit, vt exiflmauerm in eo capite de lacca omnino [ubeffe mendum, vel auctoris, vel interpretis : C forté melior
mantis. bac effet lectio.Coquitar bec, crinfiduntur indepannirubeo colore, adeo vt coccinei videantur:vel ade vt iis fimiles fint,
Pharmaco. quorum infeduris iniiitur chermes. Aberrant preterea pharmacopolarum quàm plurimi,Dialaccam antidotum compo-
sorxre m nentes, quod legitime Armeniaca lacceloco,quam Arabes prodidere;faclitias, pitdoribus tantum dicatas immi[ieang,
uc Sedcaueant, quefo;ne hunc errorem corrigentes in alterum non minus detestandum incidant : id namque iis facili con.
Monachorü tinget,fi Monacbis,quiim Me|[uena fcripferunt,morem gerent.Hi enim iamrei medice profe[fores a[ferere non dubitarunt,
lapfus,fangui igmoifcendam effe loco cancami, fen lacceim magnam dialacce antidotum eam Aphrice arboris lachrymam,quam fepla-
nem draco-f,, sewinen draconis appellant;queque Diofcoridis cinnabaris ab omnibus e[e cenfetur.. Sed certe ij magis hallucinan-
nis, cancamo d ; 4 t ibo : : ; "
fübfituenci. "quàm vt refelli debeant, quod ea lachryma in compluribus facultatibus cancamo aduer[etur. Quippe Arabicum Can-
um. camum, quod potiffim? antidotus illa expo[Git, tanquam à Mauritanis inuentum,preterquam quód ventriculum, d i- 2s -
«ur roborat adeo eoruin infarzLus, c obflruttiones expedit,vt iclericos quidem, c aquaintercute laborantes iuuet s con-
trà vero draconis lacbryma propria vi efficaciter adfringit,ita vt feriptum reliquerit Dio[corides,eam lachrymam ü[dem
pollere viribus, quibu hematites lapis: cuius tamen vis efB, vt menfium profluuia fiflat, non autem vt eliciat ,, Cancami
modo;prefertim vbi vaforum infaruremorentur,ob idá, maxime expetitur ad fanguinis emanationes,ad vulnera cohi-
bendas c offum fraturas fer ndas.S hos miffos faciamus: c feplaftarios admoneamus,vt fi noftro confi-
lio vti velint,non aliud pro lacca in eam antidotum imponant , quàm laccam ip(am Serapionis , qua natitta ex Armenia
: ad fericorum velleram infettum copiofiffima ad nos defertur, fiquidem de hac intellexerunt Mauritani : quos fecutus Ni-.
- Noming — Qj; Myrepficus in fua Dialacce confettione,laccam infetorum immifcuit. Quod s27xajuov Graci, Latini itemCanai-
: mun vocant: Arabes, Sach, fiue lach: Itali, Gancamo:vulgus offiimarum,Lacca. ;
»
f
x * :pr
» Amatc 'nburgit m Lacca & offic-Lob.Lacca Clufin Garz.Czf/Tab.& Lugd.quiCan- —
camum Diofcorid.& Pauli effe Mop ue oe minime fit odorata: eandem ob caufam Lobelus —
cum Hermolao;an Lacca Arabum & o;
(P OU ac cce pHLT QU CASO E REEHE SS 1
ans
hec
Inlib. primum Diofcoridi:. 7i
lib.zap.7.& 2.dcantid.2.oftendit Galenus;qua de re plenius Plutarchus commentario dc Ifide
prar Hermolaum.Non tamen compofitio ipfius Cyphi cum Cyphoide commifccri debet,
cüm diucrfa inr. medicamenta:de hac namque antidoto ad hepaticos & thoracis vitíaagitGalenus libro
citato cap.7.& Acginetra lib.7 .cap.ri.Diofcorides permultas dicit fuifle compofitiones, & recte: apud
JAKgvptios certus rerum cxigebatur numerus, qui Íexdecim erat, quadratus & pariter par: adeóautem re-
ligiosé conficicbant,vt Sacerdotes ex fcripto vnguentariis przrirent.At Acgineta lib.7.cap.22. duplicem
babetcom (itionem;alteram Cyphi magnam 4A;4x €x triginta fex ingredientibus : cüius & Pofido-
nius & Trallianus lib.t.cap.15.meminere: alteram eeuiaxe»lunarem , ex viginu octo fimplicibus Com-
politam:qua de ze& Myreplius Antidoto 2 98.& Actiuslib..cap.é. Nec admodum diílimile medi-
camentum Acgineta Kquenti cap. proponit quod Mafucha , Aegyptia voce;quibuídam Mafnaphiuma
VO vo GEM SI^ | : i
SEMIS Eden ei bbesi cade R.O C.N. M. CAPUA.
C* o€vx optimum in rhedendi v(à Coryceum, recens, & boni coloris , paulum candidi eetens in
a capreólo;oblongum,b omnibus füis partibus conftans, non fragile, plenum, à quo detradtum cft
mihil, quod madefactum manus inficit; nec fitum redolet;aut cariem fentit, fübacre: fin huius generis nó
eft.autverus,aür humore perfafüm creditur Secundus locus datur Coryceo, à tra&u Lyciz contermi- |
no.Tertius Lycio;é monte Olympo.Dein ex Acgibus Aetoliz. Cyrenaicum & Centuripinum inter Si-
cilica omnia viribus infirmius cft.Omnium natura oleracea:Italia tamen ob fucci copiam , & coloris vc-
49 nuftarem,tingendis morrariis dicauerunt:quibus de caufis magno venditur. Vtiliffimum in medicina
oet cenae 4 a rm x: RECTE H z E
quod ante dcícripfimus.Aduleratur immifto crocomagn »catque etiam fape füblitu : contrita,
'quó pondus adiiciarur fimul argenti fpu t plumbagine. Sed maleficium 4 t infidens puluis,
celLrinf defrütum in odorando fübolet. Theffalus ipfum tantàm odoratum effe voluit. :Alii exitio:
Tii bits exaqua potis.Proculdubio vim coquendi , emolliendi, atque fübftringendi habet:
vrinam cit: elegantem colorem praftat: quiex paffo biberint, crapulam non fentient: oculorum
fluxionesillitum cim humano lacte cohibet: additurin potiones, qua interancorum caufa tci
tucad vuluz etiam, fedifque cataplafmara vtiliter inditur:venerem ftimulat;yergentesad ignem facrum
; mationes mulcet:auriculariis colle&ionibus vtile.Quo facilius conteratur, in calido fictili t fole
ficcari oporzet, celeriterque ver(ari. Vrinam mouet radix cx paffo pota. d rg
$9 0 Kpoiópaary pact. dnt /CROCOMAGMA. ; CAP. XXVL :
RocoxacAaA fit reffis vnguenti crocini odoramentis,& in formas digeftis. Optimum eftc-
doratum,modice? m olens.graue;nigrum,ligni expers, leue, fübamarum, quod mad:
croci colorem reddit; guftarumque vehemenrer dentesacli inficit, multisd nis:
quod Syria defertur. Habcr fuas vires ad dclenda,qua caliginem oculis obuerfant: vrinam cit, calfacits
«oncoquir, & emollit. Vires croci proportione quadantenus reprafentar : quandoquideny | plurimans
*rocipartemfibi Crocomagma vendicat. —— ^ f*
^ "CGROCYM FLORENS. ^ CROCYM NON FLORENS.
"i
aMeum 9
Tüt (EAgXDR
iW cifcuitu.
b Küel- $Xe-
xAdipots lar.
ivpdxus ad-
di.ícd meum:
A cjue es
c Nonkabet
Orib.
ao z
f'Nouo ad-
dit Otib.
LI
X.
7i And.Matthioli Comm.
Croci confi: Rocum quidem vliqueterrarum cagnofatur.Planta eff comofís foliis longis, anguflis , capillaceiss planis t amen "-
deratio, rotundis,tragopogoni modo, fed anguflioribus c numerofioribus,bumi accubantibus, denis ac molliUus. Floret poft
aequinoctium A ianteaquam folia p iant, floribus Colchico Ephemero fimilibus ; purpureis, ac afbetlu iuc
disE medio vabra prodeunt [Lamina in craffiufculum cacumen definentia, quibuscum ex eadem fere origine, quidamex.-
eunt proce[Jus exigua lingta figura, auret coloris;iis fimilibus,qui in colcbici flore babentur. Floret Crocum continuo fee
snenfc. A floribus prodeunt fubinde folia,qua tota hyeme virefcunt. fpretis algoribus: arefeunt bec,ac prorfus deperduntyr
vere, C nunquam per aflatem apparent.Radicem babet Crocum bulbofam.pluribus contecam tunicis , ipfisa, fubflaue
«entibus, Gladioli modo.Eruuntur Bulbi quarto auto verno tantum tempore , feruanturá, eflatetota in horreis: Qy fe.
vuntur deinde appetente autumno, in tenui folo , nam Cz Slercora odere; c» folidam bumum ,. in campis c bortissbullis
tantum tran[bofitis.Crocum in Italia, C prefertim in Hetruria, Mauritanorum modo vulgo vocatur Zaffarano : quan- Io j
quam non defunt rura in agro noffro Senenfi, que corrupto à Croco vocabulo ipfum appellant Gruogo.. Ceterian crocum
Coryceum,& Lycium inOlympo monte decerptum (quod fciam )ad nos non aduebitur:quapropter quod ab Aquila Vei
norum vrbe affertur, primum fibi locum vendicat in Italia. Conftat optimum effe, & Aquilano longe preflantius , quod
in Germania oritur,e Vienna Auffrie metropoli deue&um : fed buiufiemodi [aneperexiguum eft , id, difficulter manfit
ad Italos,eb eius frequentifimum in cibis v[um apud Pannonios, & Germanos. Floret Crocum (vt TbeophrafHus auclor
Croá. vires T. )Yergiliarum occafu paucifo diebwsconfeflim vero cum folio florem quoque expellit. Gaudet calcari, & melimsit,
exGaleno. — /4dit.Croci meminit Galenus lib.7.fimplmed.inquiens: Crocus paululum etiam adhringens quid obtinet,quod terreuim, -
* frigidumq;offendimus: fed fuperat in eo calfaciens & qualitas, & facultas, vt tota eius effentia fecundifit ordinisexod- ——
facientium e primi exiccantium; proinde concoquendi quoque vim quandam. habet , adiuuante fülicet in boc pata
adftrictione, Quippe quibus tnedicamentis, chm mon admodum excalfaciant; paucula adeft adffrictio , ea parem faculta- "
tem babent effentisemplaflicis vocatis, quas cium iunclas effe caliditati non vebementi contigerit ,concoquentes e[feoften-
dimus.Et lib.2 de comp.med. fecundum locos: Crocum, ait. fito odore caput ferit, C mentem tentat; peucedani, cr frudi.—
: jm lentifüi modo.Latitiam affert, ob id additur vtiliter medicamentis ad cov facientibus.Kpdnoc, Gracà: Crocus fite Cro-
Nomini — quy Lotigénonjnatur: z abafaran.att Zafaran, Arabici: Zaffarano,Italice; Cyaffran» Germanici: AzaffranjHiffa-
oo wücsaran Gallici. Bobemice/fffran.Polonici, Sz aftan-Kpondpany aidé tomen retinet apud Gracos, Latinos C» Ital.
Ter
Crocü quod
optimum.
*.. InCrocifloris medio plerunque tria, nonnunquam etiam plura ftamina(«jo:/4c vocantur) obferui.
tur,quz cim fola in vfum veniant, propter excellentiam croci nomine donantur. Dium generum. :
Crocus Theophrafto:Satiuus,de quo r.hift.6.& 6.eiufdem G.item 7.hift. 9.8 10.& montanus, de quo 6. jo
hift.7.Sic Sylueftrem alium dicimus maiorem;alium minorem: alium vernum, alium autumnalem,
rurfum colorefloris & foliorum variat:quare in noftro Phytopinace quindecim differentias pofuimus.
Dicitur herbariis Crocus, Crocus vulgaris, Crocus cimus. Callimachi Scholiaftes deducit ez 7i» m
8x42 «Sy quód bruma vireat:at Galenus 9.de comp.med.fabulam de Croco pucro , cuius fanguis i
florem yeríus fit,refertzaliter tamen quàm Ouidius 4. Metam.qui ob amorem Srilacis virginis in
zb : florem mutatum fcribit.Subiiüeit Diofcorides Ci
HELENIVM. e comagma, quod fex cft olei Crocini, fcu Crocini
MAMAS ex colos. Vhnguenti, excroco & Myrrha parati, fedimem
: E paftillos efformatum.Hi »pocrates libro de St
- libuszzuz; uzappellat.Celíus libr.s.recrementum:
4H i sah RUM Vcerüm Gale-
- ipie
trip!
Tripfitsquam & Acrius lib.z. cap.19 6. & libr.
| $o-& lib.r4.cap.jo-habet: Aegineta lib.7. c
jam compofitionem,fed Galeni & Actii ple
proponit:habet & Mefues fuos Trochifcos
magmatis,qua de re aliàs.
Béws ELENIVM, CAP. XXVIL
quotes 1. ficcis. -
fed Cat. ip/s--
qpioie, i hume-
£s: idque -
Inlib. primum Diofcoridis. 73
&ax eft. Alcerum Helenij genusin Aegypto gigni Crateuas tradit. Herba eft cubitalibus rue rd
modo perhumum repentibus, foliislenticulz circa ramos, fed longiótibus crebrifque; radice pa da,
pipa minoris craffitudine, per ima tenui faperné craffiore, cortice nigro. Nafcitur in maritimis, colli-
q
" $. fe o - qu xai nap T.
uc, Radix vna in vino epota, contra ferpentium ictus auxiliatur. Ü oige.
à H Elenium, quod Latinis etiam Inula dicitur, planta est vulgaru notitia.Folia babet verba[u latifolij latioralongi- Helenii con-
eraó,, lir[uta Cr in acutum definentia, dorfo prominente, Caulem profert bicubitalem, c» aliquando maiorem, fidexacio, &
eraffum, birfutum,in quo flores exeunt aurci, Chry[antbenri modo, fed maieves, Semen edit verbafco fimile, tatu puri. biftoria.
gum faciens. Radicenititur, grandi, vegeta,tortuo[ad, :exterins nigricans, interius vero albicans, apore amaro C fubacri,
exqua atapropagiaes feruntur : loca amat vliginofa, quanquam Q in montibus quandoquenafatur. Quod auteni
yo inItaliaproscnit.folio eit longe maiore, quam tradiderit Diofcorides. Quippe non folim verbafco anguffifolio Inule Ita-
lice maiorain[unt foli, verum etiam ea magnitudine long? [uperant , qua latifolio exoriuntur : quod tametfi pro loco-
runi varia ate eucnirefadli poft; crediderim tamen boc in loco Diofcoridis codicem pluribus fcatere mendis. Siquidem
Marcellus Florentinus vir quidem apprime doctus , fe habuife Diofcoridis vetuflifimum a probatifsmum co-
icem, on quo longe plura legebantur, quam im ceteris fere unitis Gracis exemplaribus.Sed preJertim in oc capite bc de
caule, foribus,» femine babebantur. Caulem ex fe mittit Helenium cra[fum; birfutum,culitalem, C aliquando inaio-
sem.angulofumd; florcs luteos:cr in bis femen verba[co fimile, tactu pruritum faciens. Quare mirum von efl fietiama- —
dia bic defiderari pofünt citm non facile adducav, vt credam, Diofcoridem Helentj radicis cuius tantim e$t in medicamen- plinius de
gi vfus tum itudinem,tum formam fubticui[Je; Meminit Inule Plinius lib. xxx. cap. v. vbi fic habet. Sifev bis feri- Yaula,
tio menfibus, Febrnario, Martio, Aprili, Augu[Io, Septembri , Olobri: breuior his eff. fed torofior amariorá, Inula.per fe
ao. ffmacho inimiciffima : eadem dulcibus miftia [aluberruna, Wuffrata maxime Itlie Augu[le quotidiano cibo. Super-
actin eius femensquaniam octllis ex ràdice excifts,vt arundo feritur. Item lib.xx.cap. v. Inula quoqueinquit, à ieit- *
mis commanducata dentes confivmat, ft vt eruta est , terram non attingat. Condita tuffim emendat. Radicis vero decotfe
g Cat. addit.
74 . — And.Matthioli Comm.
torum compofitiónibusidoneum intelligitur. b Stomacho vile eft quód aftringat : gingiuas éoBttdil:
entes firmat, fi contineatur in ore: € fudores cohibet: quó autem vetuflius ac pinguius, eà ad meg
bcgig puse Camenta aptius eft. Et (vt reliquain commune dicantur ) omne oleum calefacit, d emollit ventremjy.
j.12 calidita- perfridtionibus corpus tuetur, ipfumQ; promptius ad obeunda munera reddit, aluum emollit, vlcerag. ;
te&fisidi- tium medicamentorum vires permiftum hebetat: contra venena datur, afTidué potum, redditümq; vo.
?
b Meum hic
addit. uécoy
tempera mitiqnibus : foluitaluum heminz menfura cum pari prifane fucco , autaqua potum: ad tormina cali. Rt
dum fimuldecocta ruta tribus fextariis in potu datur, ventris animalia pellit : idem maxime ilei int. —
Rue $e ;. ni morbo laborantibus infunditur. Vetus magis calfacit, & vehementius difcutít: oculorum claritati
js 27. füblitum confert. Si vetufti non fit occafio, invafe decoquitur e ad mellis craffitudinem, vt verfi.
tem reprefentet. : E
[6]
S
"len£gezlixóv.
i.fudores fi- t e
ftit. Sed Cat, : d
contrario. ru E'Aauor 7i dy eA alat. OLEVM SYLVESTRIS OLIV X. CAD. XXIX; 3 à
; "irr
i: *( YMLeum, qd fylueftres oliuz fundunt, vehementer aftringit, & ad fanorum vfus fecundum fibilo.
d lta Cat. fed cum vendicat. In doloribus capitis vtiliter pro rofaceofübftituitur: (dores arcet: defluentesca pl. ^
Mc &Drag. los inhiber : furfures, vlcera capitis manantia, fcabiem;leprasq; abftergit : tardius canitiem fendiunt, up
ouanazic» eo quotidie perungunrar. Candidum oleum fit hoc modo. Album colore, nec anniculo vetuftiu in -
soap, | noumm fi&tile oris patuli funditur, centum heminarum menfura, & fub folem media quaque die conzl
idquerectius. refnditur,cx altog; demittitur, vc affidua deuolutione ; i&uque agitatum refpumet: octaua die fccum.
eMcü kCor E nidum quinquaginza denariorum pondere, calidaaqua madefactum , donec emollcfcar jin 19
u n. fupradictum oleum deijcitur, ita ne extillet aqua: poftea tedz przpinguis picez , alfulatim cafe zquak
552, Ü H B Y z a
x jig dd pondus adijcitar, & tranfactis oto diebus, oleum concha mouetur. Vbi candorem contraxerit »ini
ZP 777^ nouum vetere vino affafüm recondi debet , fübftratis fertula: campanz corollis drachmas vndecim
SRexon pendentibus, cuni pariiridis pondere : fin minus, rurfus foli mandandum, & idem munus obeundum,
EISEGPIPI V eine dum inalbefat. : c E m ce Eu ik
ie d'uie tur. j : Yes s. : pt! :
erm] xedurüem —— SICYONIVM OLEYM. | CARXXX
&vtitor,ean- . ure ot e :
ids
demenim cii ag ponendi ratio hzceft. Inlebetem orislati, flanno indudum ; fundinir noui oleialb
P o ie
bet. :
-CAP.XXXL
rimas, & condylomata: illinuntur. Tli.
redactaarticulorüm nodos
fafficiuntur. Derafgy
xo
Ur IN/[Vito quidem artificio Yeteres vtebantur ad componendur
UU ffat : quod tamen hac tempeftate à nobis,
füetudo minimé exoleuerit. Quippeid tantum in com
itur : tamttfi quidam , quod & guffatu iucundius,
In lib. primum Diofcoridis. 7
vocant nos drupas.Ceterüm quod omotribes, G omphacinum nunctpant,id quantum infe babet adfirictionis Bantum
eciam illiinest frigiditatis.Porro oleum vetus, quod quidem ex dulci inueterato efficitur, e calidius est, ée magis tu[-
forium.. Quod yero ex immaturo , id dumreliquum quippiam feruauerit adftrictionis , mifla permanet facult ; A
vero illam prorfum abiecerit;reliquo fit fimile. Quinetiam quicung, in preparando germina injciunt , jc ipfiompba-
cino fimile oleum efficiunt. Ceterim rogandum mon esh,quo pacto [it preparatum. fid qujfandum est potius:ac fi pre fe fe-
vat Adftriclionis quippiam, eatenus etiam frigidum effe exiftmandum ecu illud,quod ab Iberia portatur , quod s, panum,
id est Hifpanicum nominant. Quod Ji nequaquam gquflantibus ad[fringere appareat fed. adamufim videatur dulee, id
anodice effe calidus putandum.Porrà fi tenue quod, cernatur (taleeit, quod purum est, quod; intuenti trenslucidum vi-
detur) ac modicum eius latiffimé per cutem extenjum fibi maneat continuum, celeriter, a cute combibatur , id vtig, pro
10 optimo ducendum;acolei virtute quam maximé pollere, quale esi Sabinum. Per quodoleum Totum IAXHIE expers Jit
dacitatis, fuprx pofitum est. Ceterim quo potiffimum modo id probifsim? laues,in equenti tradam opere , qued in-
ibetur demedicaminum compo[itione, vbi c de Sicyonio, c fi quod eius qeneris praterea oleum est,agetur: nunc fim-
pliciaproféquor,ad jciamó, & de aliis olei fpeciebus fermonem. lam quod ex agrefli oliua oleum exprimitur ,non fimpli- oen fyi-
cem temperaturam obtinet»fed extergit , frmuló adffringir. Squalidiffimum id esl ex omni oleigenere, c poft lffricum "ee
quoq, deinceps ilis est Hifpanzan. Pinguiffimum est Libycum , c Cilicium: fremul autem pingues C tenue Sabinumzin
medio compreben[orum omnium funt tm id,quod per Cyclades infalas na[citur,tum quod per Graeciam, Aflamá , Por-
ràoleum pingue effimatur.iudicaturó, vifcofitate: tenue vero fü perluceat, fi purum fit; fi plurimum à minima eus por- 2"
tione mungatur,fi facil à cute combibatur. Ex diclis cognofcere iam liceat. € de aliisolei generibus , qua equittoc ipfis
dicuntur vuguentasputa rofaceo,melino,liliaceo,C quecunque id. genus floribus, fructibus, germinibus, foliis in oleo ma-
20 qeuatisconficiuntur. Horum quoda, bina cim aromatibus praparatur , ynguentum efficitur : pro cuiusa, iniedtorum
matura oleum variari coutingit. Ex js ergo, quain toto boc opere deq g,nictendorum generatim difces.figillatim quo- T s
que confectum ex iidem oleum cognofcere dabitur. Quod Greci eusy , Latini Oleum dicunt;id Arabibus Cait, fet Zait Nomina,
mominatur: Italis Olio: Germani, Sel: Hifpanis, Azeyte: GallissHuyle. — *.— :
/ s
Oleumaliud natiuum eft;feu proprievocatum oleum, quoin genere continentur ex cuiufcinque Oleum da:
Olezaut oleaftti baccis facta olca: aliud fa&itium. Natiuum, aut ex fatiuis premitur oliuis , aut ex fylue- plex.
ftribus : (i ex atiuis, vel ex baccis miatüris, vel immaturis.Si cx maturis, tunc nationum & regionum qui- Natiuum ol,
bus nafcitur diucrfitate,in plurcs fpecies diftinguitur, vt Italicum, Gallicum, Hif; anicum:hocq; Oleum -
communeeft. Hocruríus fecundum prazparandi modum variat , aut cft fimplex & impetmixtum, fa-
. 39 lisqueexpets: aut cum fale przparatum: vel illotum, vellotum » idque vel vt fiat candidum, vel vt fiat
morfüs expers : rurfus vel recens & velut muftum ; vel antiquatum : & denique fecundum inductam
artc alterationem variat, auténim feruatur quomodoab initio przparatum fuit , aut candidum eflici-
mur. Candidum fi cficiatur , vel fit fimpliciaffufa & refuf aqua: caque rurfis vel fimplici, velartificia-
li, vel etiam additis odoramentis. Si ex immaturis baccis prematur, quod acerbum oleum, vel Om-
hacinum dicitur: cuius differentiz fünt vt & olei communis: cx hocctiam firoleum Sicyonium. Si ex
ylueftris baccis prematur, vel fit ex baccis vulgatis oleafti, vel ethio pici oleaftri, veloleaftelli. Fa&ti- Faditiim -
tium ín duo ctiam genera diuiditur,alterum enim Ímplex eft;alterum compofitum. Simplicia olea di- leun duplex.
cuntut Galeno 6.fimplic. omnia ea qua e folis fructuum & feminum nuclcis » quz pinguem in nucleo,
.. véeíemine;eeu xen rn habent;exprimuntur: dicta fimplicia, quodi illis educendisac exprimendis,a-
B
* *
- ec
: ionem
nel
intur: vt anethinum , nardinum , my: |, &idge-
: Pibuiurgritedete ;yrteum ge
» cgimusin Com- -
, hicenim gu-
ilodam
vnaaquzeh
Phaeque
omelitnen (adi
"it, Yel nouerit. Ceterum
"na " aeromelitis quod mel aeris fi
» dodlifimum virum bac in redubitaffe , cim tum
lapfas elzo- ^
pon elaéreum y meque vorem , qui ab atbereca- cenicnc.
* - s : S d a 3 |
*
s c
$-
P
9
EA
; ole ; n
^, communi fententia, feribant , eleomeli meli,Manná -
76 And.Matthioli Comm.
dat. Eod, magis,cum addiderit Diofiorides,non modb eleomeli per fe ex arbore manare fed c fattitium hber, tg TUS
Pad, arboris fürculis. ;
e
Késivoy £Aettov. CICINVM OLEVM. CAD; XXXI
Icinum oleum hoc modo temperatur, Maturi ricini,qua voles quantitate, torrido fole flàccefcunt,
C aliorum more cratibus inftrati tantifper infolantur, dum veftiens cortex fractus decidat, Carg.
colligitur,& coniecta in pilam diligenter cünditur:poftea in lebetem ftanno illicum, qui aquam ha.
beat, demittitur, fübicétoQ; igni feruefcunt:& vbi infitum prorfus humo rem reddiderunt » füblatoabj. ^
nivafe,innatans oleum concha tollitur;& reconditur. Sed in 4Egy pto»vbi largior increbuit vfus, longe "
fecus fiéri folet: nam repurgatos ricinos molz mandant, & accurate mollitos per fportulam torculo eg 8
primunt.Tum quidem ematuruerunt ricini,cüm continentibus orbiculis exuuntur.Cicinum oleumad
pforas,& vlcera capitis manantia valet:prodeft fedis inflammationibus,vuluis conuerfis , atq; praclufis;
item indecoris cicatricibus,& aurium doloribus: emplaftra efficaciora reddit additum : potu aquamal
uo extrahit: ventrisanimalia pellit. .
Ricini olei Tinum fiue Ciinum oleum, Cherue oleum officinis diitur,quamuis rarioris fit vfus. Namque femen plante, quam
" €onfideratio. INE ricinum appellat, Arabum effe cheruam,nemo e$t qui ignoret:quod etiam Serapio pentadaclylum vocat,
vtdiffufius fuo loco libro quarto explicabitur. Cateritm ricinus animalculum eft fadum,liuidum , c fanguine ple-.
aum,quod Italis Zecca vocatur. fuibus,canibus,capellis, Crid genus animalibus infefliftimum.Cui cian boc femen foizna, 26.
e 3*3 . €vcolorefit quam fimiliimum,ideirco Ricini nomen fibi comparauit. Meminit buius olei etiam Mefues quiprateryirs 2
Sani ei 2 Diofcoride redditas,addidit;id valid? exaffas coercere infaationes. Proinde ventriculilaterum, colió, doloribus pud
OL e femine f£ ilitum, potum , c infufum.Simili fer modo conficitur oleum 8 femine ebuli repurgato, ad quofuis dolores mitigandos ——
Ebuli, ejicaciffimum,quod ad rem medicam ornandam e» locupletandam nunc edam in publicum,licet diu inter arcana mead
: primum babuerim. Semen fruticis [eecatum in pila ligneo pilo tunditur in offae , aqua calida adietla per noctem matera- —
tur, C tandem in lebetem oris lati fLanno inductum, pofitum leui igne coquitur leniter mouendo: at vbi affiduo ferumei-.—
em &uá, agitatum refpumat.Cr (nbffrato ignevefrixitimatans oleum concha excipitur, & prorfus oleum veddiderit: » quod
E | nnlla alia ratione, nullove artificio acquiri potest. Ida, oleum ob viroreum,à me Smaragdinim appellatum, quod hactenus |
: thefauri loco continui, neque cuiquam aperire volui, pio in omnes medicine fludiofas animo iam effluere [ino , boante
edrone Rhodocheo,quem ob morum,vit «4, probitatem , infigni doctrina , ac multarum verum experientia conditam, y
diligo maximi, dum apud Sereniffimas D.D.Magdalenam é Helenam;natas Vngarie; cj Boemia Reginas,magnalau-
^ demediinamfatlitat, —— x ;
qi.
CAN i : : ix 2
NE 2» A uy d aA tor EA ettoy. AMYGDALINVM OLEVM. CAD. XXXIHIL
' Kei NM nde Semodius examarisnucibusre. —
| E purgatis/ficcarisque, in pila ligneo piftllo leniter cunditur in offas quz , quz ferbuerit, fextarius
|. —- adicitur, & vbi dimidia hora humorem hauferit, vehementius quám antca tunditur: mox tabellis —
Ne premitur, tis hafit;concha excipitur. Preffis nucibus rur(üm hemina aqua infperpitur, &
|. poftquam ebiberinz;idem opus profequendum : fingulas heminas reddunt finguli modii, Contravul-
uarum dolores, ftrangulatus,conuerfiones, & eorundem locort ninflammationes efficax eft: vitiis
—— . num,calculofis difficili vrina: fufpiriofis, lienofi Aiit ereipine: grauitatem auditus, fonos
.— Sncertos.tinnitusQ; difcutit : maculas & vitia cutis tolli: &facie : & eam erugat cum melle, radice lilii, &
E R
varuti fpatio:dein parum iterum contunduntur: mox pr«lo tamdiu premi
ES oleum.Elicitur etiam boc modo.Collocantur delibrate,contu[ed, am
. 0 dn balueocalentis aque: eximitur deinde trib perattis or
Luz MPtimsitag oleum copiofius excipitur. Triterurfum amyg tp,
indulgentes, mon modo amygdalae mon vepurgant,n
xoc
prodidit vt videlicet ,cum pur; ita diligenter animaduertens e
- Inlib. primum Diofcoridis. 77
dulà in omnibus efficacius babetur:idcirco in prouocandis lapillis ^ conciliandisg, vifceruti cruciatibus aflatu erafiore ge-
nitis dul long? preftantius reperitur.Nimirum C» obffructiones aperit, Cr interaneorum tineas enecat.
Ba ctvivoy tiov. BALANINVM OLEVM. CAR. XXXV.
Imili modo fit Balaninum oleum. Quod reputgat maculas, lentigines, varos, & cicatrices nigras: al- Antiq. cod.
uum foluit, ftomacho aduerfatur: contraautium dolorem, fonos, & tinnitus auxilio cít, cum anferi- feparar abinz
noadipe inftillatum.Similis fefaminum ex fefamo conficiendi ratio.Fit etiam é nuce iuglande oleum, — d
quod caryinum vocant:eandem vim habet,quam balaninum. p
1e ynguentarie, glandisquod. Balaninum Vocent y à phannacopolis e vnguentariis oletm de Ben appellatur: Flenintesn
d obalanum, quod Latini vnguentariam nucem dicunt y ex qua boc 7 ificitur $ leum » Matirit4tii BW deratio.
appellant,vt latius libro quarto differemus. Con[inili modoid Mefues fieri tradit. Et (vt idem etiametautlor) abo.
flergitmundat, obffructiones aperit: illitum ffrumas diffoluit,durosc, tumores.Frigidis rum iocinoris, tum lienis affe- : Penis fa:
ibus opem inirifico preftat:fatit Cr ad, Lfrigidas rieruorum conuulfiones, € compaginum cric iatus, Sed illud fibi pectilia- «
liter ad/iuit, quod etiamfi diu veterefcat, haudquaquam rancidum euadit: ideog, ynguentarijs expetitur ad Lfaauiftima
d. ta excipiendasprefertim cim mofcho, C ambra chirothecas illinunt: quo fit,vt nullo temporis trattu vancorem
ynquam refipiant,vt facile eueniret;fi «lio quouis oleo 7 1 opere MEE. Vimeeen mirari non licet, Jf veteres fru- udin T
dum; quo elicitur bocoleum, glandem vng 7] Sefaminum vero (vt Mefues inquit) an ygdalini suite:
20 mydoexprisiitur. Quippe fefami repurgatum (emen primb contunditur , deinde codem artificio calefattum prelo fippo-
nitur.tandiud, premitur,quou[que oleum reddat. 1d (vt idem teftatur) pingue miniffrat alimentum: [emen adawgt.a- * n
fperitates qua[cung, lenit.féd pracipué gula:vocem expedit, C dura apftemata mollit, Adjjcitur Se[aminum pleres, va- Eee
guentorum conpofitionibus, quorum in officinis esl w[us. Veri quod i Iuglandibus nucibus elicitur, nullius in medicina Olcam 8 nu-
vfus efe veperio , etfi lucernis, & lampadibus, qui parfimonie fludent,id maximopere expetant quippe ignis funiculo non cibus iuglan«
tam &itó confumitur,quam id,quod ex oliuis paratur. Prefertur etiam pictoribus €o,quod à Lini femine exprimitur : fi- To
quidem bocceruffe admiftum tractu temporis colorem immutat illud verü incorruptum perpetuo afferat. À OE
MCN * ee
ücudumrbae. OHYOSCYAMINVM OLEYM. — CAP.XXXVL &
e Yofcyaminum fic fit. Semen candidum recens ac ficcum tunditur, & calida afpergituraqua, vtin 4-
F FIeioe diximus: dumq; infolatur,ficcatz;quz füb manu fünt, partes cari ied ji permi-
fceantur: hocautem fieri oportet, dum PXeRES grauiter olcat: mox preffüm , atque excolatum
reconditur. Ad aurium dolores efficax eft:pcflts mifcetur;ad emolliendü vile.Fit & € erano gnidio pur-
^ gato,& cuo. Vis ei aluum foluere potu. Non fecus cnicinum oleumtemperatur,cuifaculaseademeft, —^—— ^.
quz facto ? gnidio grano, verüm inualidior. Raphaninum éraphani femine fierifolet; cetérorum mo- .
, te. Phthiriaíes mala valetudine contractas collic : fcabtitias cutis in facie emendat. Ad obfonia vtuntur (dl 4L-
4£gyptii, Melanthinum idem, quod raphaninum poteft, eodemq; modo paratur. Tritum finapis femen, ^e. i. aqua
& calidaaqua] madefa&tum.adie&to poftca olco exprimitur. diuturnos dolores efficax eft: tranf: frigida leg
enuHiultp pate epicreutrüne TE SON SIBqreo
40 WECUn "Tn i)
É deoa i reperiantur medici, qui Hyofcyaminum oleum nouerint , ne dum in vfum receperint vnquam » ego y o6 pii
7i tamen idipfum pluries confeci. Siquidem ad tollend! somneg dolores;ybi eatera prafidia uon ittuerint, effcacif- ces T T
20 fimumeftmed i, prefertimá inflammati i pudendorum vtriufque fexus. Item acutifimis aurium- e
—— dbleribus medeturcum cafforeo, vel croco inflillatum. Probilet preterea gonorrbaam,reribus c teffibus ilitum. Meti-
o£ fum: luinbis perunctum , tum pefis infufum.. Mam-.
Hyofcyá. pa-
randi ratio.
Priuatim alii deiecta in oleum folia in .
ico odorato. Efficacius cfta-
1git,& ifdurat : idco medicamen-
Ibuftisigni,&papula-
E And.MatthioiComm. — ^——
fum etuptionibus. Facitadattrita, & furfures, fedis rimas,condylomata;articulos laxatos:cótpoils [s
res compelcit:& ad omnia valet, quz aftrictionem,infpiffationemq; defiderant.
Inmyrteo Trteum myropola fere omnes mon quidem ex tenellis myrti Jrondibus., Dioftovidis tiove,conficiumt , fed ? fiutlibyg
officinarum tantum; nulla feruata parandiratione. Quandoquidem myrti baccas contundentes,oleo nigroá, vinim ifceur,
lapfus, din eneum cacabim transferunt, [ubdunt, (vt citius opus expediant )ignitos carbones,ibid, tamdit trfertefeere
Jinunt, dénec vinum totum ab|umatur , mox ab igne tollunt, percolant, C» afferuant. Neg, animaduertunt configend;.
regulam a Mefae explicatam. fiquidem in calentis aqua balneo, non quidem violento carbon um igne Myrteum parari.
bet:ex oleoó, ompbacino fieri;non (vt ipfi parant ex maturis oliuis exprejo. Namque, vt balnei buminti »acleni care
d olei compofitio mirificidigeritur,aceius omnes conjeruantur partes: Jic contra violeto igne fubdito peruertitur, c defiruj- 10
tur totae compofitio. Sed quoniam reipublice beneficio (vt etiam ab ipfo exordio pollicitus [um ) decreuimonpretermig,—
terequicquam»quo errores, qui indies contingunt, emedio tollantur, dico, oleum omne qu od o officine ad medicameuta y--
Oleiomnis - fürpant(illud excipio,quod 4b arborum refinis flirpiumá, aliarum gummi, vitreis organis per fublimationem, vr ym if
generis pa-. yocant;eliaitur) vafe vitreo, vel (altem [Lanneo in balneo calentis aqua fieri debere: inibi primum impo[itis imponenda /
randirato. ribys diebus macerari : poft tertium vero diem exprefis cunctis prius impofítis , C recentibus infufis pari teinporis[batio,
eodemin balneo,eadeim macerari. Itaque tatndiu opus pro[equendum, donec fibi oleum atupliftimas exceptorum medics.
dem minum comparaterit vires. Verim ingeus bominum lucri attiditas ; 4urió, ingluuies, yt admodum fuperluerentur,ar.
* : camá, atro ad ummum v[que impleant , nou patitur myropolas necefjarium teinpus impendere ad medicamenta exa
paranda: eos,inquam,quà continue magis critinenis intendunt. C inbiant , quam vt vite. «grotantium [atagant. Prol 2i
: tamen,Cr diligentes bec mea verba boni confulant, bis verà mali errores emendent. fuos. 1deirco Myrteum oleum, quod 2
Myrtei pa. ryrti preflantiam ad plenum referat, lroc modo temperatur.Sumito fructuum myrti libram foliorum eis Tecentium yu. —
randiauo, cjasdecem,vini nigri adfringentis libras duas , olei omphacinni libras quinque: deinde contufis baccis ac foliis omnia olea
excipito,&rvafe vitreo, Vel [hanneo reponito,tetloó, vafis oreiti balneo calentis aqua immersito, C»poft tres dies extrabità, *
«c percolato: vurfus a]Jumptis recenter baccis folijs, c vino , vt antea oleo exceptis , in eodem balneo omniarecondito ad 1
tertiuin v(g, diem. At poffremo vafis ore detecto, tandiuid apertum finito , donec balnei feruore vinum totum exiliat , e
i oleum tantiim vemancat-Nec audiendi funt ij; qui Diofcoridis teffimnohio ,eneo cacabo(vt fupra dictum e&t fubffratis car.
[^ bonibus Myrtinum confiiunt:quippe Diofcoridis empore ars medica non adeb exculta erat, quin nec [eplajtariasyt. mof —
* : bac etate effe vifitur. Quamobrem putandum, quàd fi buius balnei artificium Diofcoridi innotuiffct , ipfumibaudgur. —
quam filentio prateriffet veluti necillud Mefues, nec alij complures praterierunt ; qui fummo ffudio C diligentia nicdi-
«am facultatem exeoluerunt Q? in ordinem redegerunt, zd
pe.
hÁewbus — LAVRINVM OLEYM. — CAP. XXXVIIL
Aurinum fit hoc modo. Lauri baccz cm marurz fünt in aqua coquuntur: fiquidem ex obdu&to
cortice quandam pinguitudinem reddunt, quz manibus fübacta, concha excipitur. Alii omphac-
. num prius oleum cypero,iunco odo: calamo infpiffant, dcinde teneralaurifolia concoquunt:
ii eciam baccas, donec ol erit: alii flyracem,& myrtum addunt. Optima laurusad
) ó recentius, quoq; viridiuscolore, amariffimum, &
molliens: venarum piracula aperit,laffitudines difcutit: omnibus neruorum
ium doloribus , malis frigore contra&tis, illitum, nor
E:
v : Laurini con-
: og 3 ^ fideratio.
v0 7 Laurini vires quantitate ipfum eliciendi artem exercent. Mefues prater facultates à Diofcoride i
(oo oo UEMelüe, — nendolores Cr ad bemicraniam;que frigidis contrabitur fuegi: quin Qr» ad ventriculi dolores, cali, vulue, c leni
"-— A tems tax effe tradidit, : COO STR a - ,
: d. - Bn E -LENTISCINYVM OLEYM. ;
mus. Hoc fcabiem iumentorum, can
tis:füdores cohibet. Nec fecus Terebinthinu
/4 Ades - e
(o o Ayfentericis.non quidem potu exhibito fed clyfleribus
"T'erebincbi- Li medic fecundum locos, ad gi ngiuarum, Cr lingua i
ni confidera. "£l thi, quos Mauritani grana viridia nuncupant,nonj
Ho &vies. biftr: promde non venit in vfum, Hoc tamen(vt y
amc neruorum, duritgs. dtütreberrimé catapla]
X Tinh menn füeiputama
- ma. Alias fiquidem fibi ipfi 14
) aliunde amu-
;, opiffbete-
js H
Inlib. primum Dtofcoridis. 79
refrigerandi facultatem. Huic deprauata lectioni illud quoque vefragatur,quad fint
icaturoleo ex eifdeom parato ine[fe d "m
Vm int bus verba illa de Terebintbini olei facultatibus non leguntur , fed de eius tanti
nobis Greci Diofcoridis codices , in qui
conficiendiratione mentio babetur.
Machu — MASTICHINVM OLEVM. CAP. XL.
Aftichinum & trita fit maífiche. Quod contraomnía vulus niala efficáx eft: mediocriter calfacit, a-
ftringit,& emollit. Aduerfus prominentes ftomachi duritias, cecliacorum , dyfentericorumq; cru-
ciatus vtile: faciem emaculat , & colorem nitidum facit:optimum in Chio infula componitur.
E: ini parandi rationem, fané quam paucis Diofcorides perftrinsit , quippe étritatantàm Maffiche fieri tradi- et
N 4 dit; mulla aliaexplicata conficitdi ratione. Seplafarij autem nonnulli prorfus obliti, fcripfiffe Me[uem in balneo ca- vesicae
lentis aqua Maffichinum confici debere, communi oleo «lUo vino perinifto,mastichen admifcent , & ereo vafe car - lápíos:
bonum igniadmouent,ibió, tanto tempore efferue[cere Jinunt,quoad vinum provus exiliat, ac inde vfui affernant At ipfe
vareis organis épuriffimo tantim majHiche illud [apius confeci. —
Máersukem. | VNGVENTORVM COMPOSITIO. CAP. XLL- »
corgprum vitiisaut medicamentis mifta, aut corporiperfufa , aut naribus obiccta, plurimüm pro-
funt: in quorum probationibus confülere nares oportet;ar ca oleant , exquibus temperantut. O-
primum Bujulcodi iudicium,quod tamen in quib plané obferüari non cmi x aid ea, quat
admifcentur, odore czteris praualentia:vtin amaracino & crocino, telino , & plerifg; aliis, que crebra.
circa hec meditatione experiri conucniet, ;
Vnguentajab vtendi modo, Grzcis j/ps forté à Myrrha: quo nomine veteres pretiofa vnguenta
€x odoramenris confecta Mggetsbanr : Lorie veró quz ex oleis, fpeciebus quibuftunque & cde com- e
ponuntur, ira vocantur: at hzcnon fimpliciter udpa fed Vies dicenda, quoníaim fimilia fintàco- s
pis. Primus cenfetur Archilochus í/52 nomen vhguentis impofuille , fiquidem vetuftiffimus Home-
3o fs licet vnctionum frequenter memincritj attamen oleum;tion Myron áppellauit: fic quo vngebantur
à Moyfe facerdotcs,non vnguentum fed oleum fan&tum vocant. Et licet opinio fit; primum vnguentum
ex Bryo feu mufco & balanino oleo confe&um fuiffe,attamen oleum fanctum,de quo Exodi 5c. & apud
Iofephum lib. antiquit.3.cap.13.primum ftatuendum , quod ex przftantiílimis odoramentis conficieba- . bcc
tur,vtpore ex myrrha fponte fluentis,quingentis ficlis:cinnamomi aromatici, 256. & calami aromatici à
tantundem, cafie vcro quingentis, fecundum ficlum fan&uarij : & olei de olea Hin, ideftduobuscois '
Atticis, vnguentum opere vngüenzarii conficiebatur: quo & facerdotes, & tentorium conuentonis,
arcateítimonii, menfa & omnia inftrumenta eiusac reliquayafililtita pureabantur. Vnguentorum licet Vnguentorü
da fticuecit genera Iceftus libello de odoribus, alterum deliciarum quod ;e242 feu x&isuua dicitur; Benera tria.
.. alerumpromiícuum & fere palzftris dicatum, quod 2&ejjua cognominatur : tria tamen conftituemus
.—— 4o fummagenera: vnum ad luxuriam : alterum ad neceffitatem : tertium ad alübritatem. Ad luxuriam, a-
3, quiso Perfas &alios cultiores Orientis populos , quiotidiánus erat in conuluiis vfus , quare cum
pue d dum exiftimauimus; quandoquidem ea in nonnullis
PI
Vnguenet
primi confe:
&io.
& corollis,fccundis menfis inferebantur : quibus conuiuatum capilli & barba vngebantur, de
the confule.Et licetSolon,cum ha:cadlaíciuiam veneris faccre animadue user.
ad
jo pe 'agthes: nor | & lachrime tata ex quis
it 1 busconfiic — ' A
: j Hur
i$:
immifcet, ficenim non folüm pulcherrimum fed ctiam
habent Oribafiusi, &nto ex Euphorbio, & £gineca E
; iis habentur, affumpta antiqua vn-
lleapudvereresolea compofitZ, cum Oleaeom- ^" ———
T ró ea proponit quibus Cófporairri-pofiravetes —-—— - —
€o Ene quorum oj hi ipfius Methodus notanda ) recreantur, &c Fn. d
ad voluptatem & luxum faciunt,
c beffem tundito,& (übactas aqua in viginti olei li- Bai -
mque pc tris, in olei libras viginti, & quin- U^ oy Aug
manib. melle perundtis identidé moucto,in- codex habcr.
Get. terdiu :
Phadnum. joy, qoi entibus
d .
8o PEUT CURT ONEESS
terdiu premens.finito no&te tota macerari, poftea exprimito: & vbirecrementum peffum ierit; Ihutate
vafe,in craterem melle illitum recondito. Caterum rofas;quz'antea preife fuerunt, in labellum demie.
tito, &affufis octo libris & quadrante fj ilari olei;iterum premito, eritq; fecundarium oleum, Quàdf
tertias vfque, quartafve perfufiones inf undens apes voles, fecundarium fict, tertiarium,& quam. .
aMeum rium vnguentum.Sed quoties id feceris, vafa melle oblini debent. Si veró fecundam ainfüfionem infi. -
iuCAlu.i. tuerelibecin exprelfum oleum,numero pati recentes rofas,nullo bhumoreimbutasiniicito ; manibus
-Jnic&tionem. melle praemadefaétis agitans premito:& iterum tertió.aut quartó fimili modo exprimens facito, totief.
,b Mem Qnerecentes rofas detractis vnguibus immittito:fict enim ita oleum multó validius : nam fepties oleufg
2ÉpxUr i vo ruminfufionem admittit,nec amplius. Przclum melle perungatur, oleumà fucco diligenter feceri
Acme; oportet,nam fi minimum quid relinquatur, vnguentum cotrumpet. Aliiautem detractisvn guibus, ro- 19
fastantàm oleo macerant in fole hoc modo. Rofz , qux felibram pondere zqriant, in fexrario olei die- —
busocto made(zunt, & víquead tettiam perfufionem quadraginta diebus infolantur, &fic oleum recon.
ditur. Alii calamo;aurafpalatho prius olei fpiffamenta faciunt. Alii coloris caufa anchufam admifcenr,
&(alem,quà minnsoleat, Vimaftringendi, & refrigerandi obtinet:fomentis , & cataplafimatibus vtile,
* Potum foluitaluum: ftomachi ardorem reftinguit:vlcera caua replet, &mulcet;quz cacoéthe vocantur:
vlceribusin capite manantibusatque feruidis eruptionibus illinitur:caput dolens eo ee
tes interinitia doloris collui prodeftad genarum duritias illitum efficax eft: ad laceffita interanea, &
concitatas vuluas vüliffimé fübiicitur. ie Sm
: x arborum frudlibusaut berbarum diuerorum generum feminibus, aut flirpium refinis elicitur. Sed Pyuenti ap
: pellatione intelligit oleum omne genus, cui € «loramenta , €» alia fimplicia medicamenta admi(centur, vtinpra-
fentia de Rofaceo agens, c deinde in fequentibus manifeffe offendit. Quo fit; vt apud Diofcoridem oleum vocetur , quod
Jimpliciter expreffum fit: ynguentum verà oleum quodlibet, cuius componendi ratio pluribus conftet medicamentis, Qua-
propter Galenus lib. v.fonp. medicamentorum de oleo agens, fic inquit. Ex dictis cognofcere iam liceat, c» de alijsoleiqe-.—
i meribus,que equitioct ipfis dicunturyrnguentis,puta vofacco,melino, liliaceo , & quecunque id genus floribus , fiudtibu, ——
Ro(scei con. Zrminibusfoliis in oleo maceratis conficiuntur. Horum quodque vbi vna cum aromatibus preparantur, vnguentume[-
füderaio. — fiitur.Ceterum oleum ro[aceum;quod boc tempore offine completi appellant; à Diofcoridis vofaceo long? diffidet, quod
etiam eo preflantius exiflimandum est; fummum ob artificum , quod im ipfa parandi ratione diligentiores adbibentmy-.—
tamen perpauci (it vt ingenium est multorum à labore proclite ad ignauiam ) illud: fecundum Me-
tfi plures ab eo optimi vo[acei conficiendi modum fint con fecuti. Fit eramniirofaceum rofis mma[-—
phacinum demiffis , modo calentis baluei viribus (vt in quibufdam aliis fuperius adnotauimu).—
modo infolatu perquam longo. Sunt C» qui, vt magis viribus preffet,oleum prius ex aquavo[acea lauent , deindeplufalo ——
* temporis [Batioter.aut quater vo[as infundant qua baud penitus fati[cant:demum exprefione peratta, iminaturaritü-
fRofacei om. //ftt/t fuccum adiciunt,acinde diuinfolant.Poffremo oleum a fucco
i hi 4s
ur
fapratord I Í Oc füb olei nomine comprehendit Diofcorides,sleum omne, quod per [e tantum , nulla alterius olei adimiflione , ait a0.
conít / 23 n5,
Rofaccü om- fuer temperant.
Inlib. primum Diofcoridis. $1
Enautbinim nullam à nobis requirit explanationem : quoniam à Diofcoride tam aperte proditur eiusparandira-
tiov bt mon fit opus, illud pluribus explicare.
TELINVM. CAP. XLVI
TáDuyor.
Leni graeci libézquinque; calami libra vna, cyperi libra duas olei libris nouem feptenis diebus ma-
cerantur, quotidie ter mouentur, poftea premuntur, & reponuntur. Aliqui pró calamo cardamo-
mum fübftituunt,& cyperi loco xylobalfamum macerant. Ahi oleo antea his odoribus fpiffato faenum
grzcürà imáccrantes exprimunt. Hoc telinum abíceffus emollit, & concoquit : omnibus vuluarum
10 duriiis magnopere conuenit , foeminis difficile parientibus fübiicitur, vbi pra excretis humoribus loci
ficcitatem contraxerunt: fedis inflammationes lenit, tencfmo fübditum prodeft: vlcera capitis manan-
tia farforesque expurgat: ambuftis ;& pernionibus addita cera proficit: vitia cutis in facie emendat: pi
Ends ad decla faciei nitorem inferitur. Eligi oportetrecens, quod non vehementer fani
: fe ferat, & manus abftergat, fapore ex dulci in amarum inclinato : tale enim o-
i odorem prz
primum iudicatur.
Fficinarum Luminaria ex Rbafis auctoritate aliam, quamuis exoletam, Telini componendi vationem tradunt , in
Cice odorato, C cypero elaterij beffem adiciunt. vs
ns Zap SAMPSVCHINVM, CAP. XLVII.
Erpylli, caífiz, abrotoni florum fifymbrii, frondium myrti; fampfüchi fingule portiones, quadara :
pro viribusipforum coniectatione,vnà runduntur;atque is omphacini olei modus adiicitur , qui ma-
dentium vires non euincat: hzc poftquatriduum exprimuntur: denuo nouaalia fimili menfürá, & z--
quali tempore macerata premuntur: ita enim validius reddi folet. Eligi oportet fampfüchum colore ex
atro viridi plurimüm redolens,mediocriteracre. Vim habetacrem,calfa&oriam, extenuantem:aduer-
fus vuluz prclufiones;conuerfionesq; efficax eft: menfes, & fecundas, & partusextrahit, vulueftran. — ^
ia recreat: lumborum, inguinumque dolores lenit: fed cum melle vti eo praftat, quandoquidem
3o vehementiaftrictione locos indurat. LalTitudincs illicum difcutit: in opifthotonicorum , vulforum Que
cataplaímata vtiliffimé additur. - :
reno ex Theophrafhi , Diofcoridis, c Plinij fententia idem effe conflat. fampfuchuri, & amardcum : ciun tà- Samplachiat
Galenus, Paulus de bis diuerfis capitibus feorfum [cripferint;eorumg semperamentaper gradus diftdere tra- confideratio.
liderint,non abre credidere nonnulli aliud effe [ampfuchutm aliud verà amaracum. Quorum opinionem auxit etiam
Diofcorides , quàd in bis vnguentorum compofitionibus Sampfucbinum , c Amaracinum diuerfis capitibus digefferit.
Quod acilà plerofa, ad credendum induxit, bas fHirpes tum facie tum viribus differrebac ratione freti, qud Ifi alterum ab
E diflaret,omnino prater vati de his variis in locis fcripfiffet Diofcorides, alterum ynguentum Arjaracinum.
alterum veró Samp/achi tppellans. Porro vt buiufmodi controuerfia tollatur, cendum est , Jlirpem eam , que Gale- Bolo co e
40 mo,C Paulo amaracum appellatur ,id [ane amarasum non effe, quod Theophraflus, Diofc. c» Plinius fampfuchum voca- es ri d
uere,féd potiu(vt ego exifHimo ) Marum,id quod etiam fentiunt clarioves noftri feculi fimplicium indagatores. N. & An iac
Mari, nec Galenus,nec item Paulus quicquam pror[us in fimplicium medicamentorum libris meminerunt. Quare non de-
- ét fifidoquin lrariorum culpa, in Galeno Mari bem edes abierit : quandoquidem in eius tum gradibus,
tum] affignandis Galenus à Dioftoridis Maro non long? vecefferit.Sunt c qui velint apud Pauluin, c» Gale-
« *
ur c ya eb
arcum dicis quod Diofcoridés p vocat: quippe & boc quibufdam amaracum vocatur. Cuius rei ig. Opinio quo-
zs dicium efeexiflimant, quid tam Galenus, quam Paulus nullibiin fimp.medic.libris aliquid de parthenio »poflertatà me- rundam A-
per fe capitibus meminerit;non obftat propterea,quà minus idem effe poffint (ampfuchum;c uitam. si.
qua alterum.
EN Hc
t n animo fu » aut quater madefacere,
confici: fed illo modo melius. Idem auctis
nt:quorum opinio non omnino reprobanda videtur. Caterian licet Diofcorides S, ini, Amara- (c Parheniá
"a And.Matthioli Comm.
A Cpólóvavov ABROTONINVM. G AID ULIX
Qs cyprini odoribus imbuti libris nouem & quincunce, foliorum abrotoni libras o&o die no.
&ug; madcfactas,premito. Quod fiinlongum tempus oleum velisafferuari , eiectis prioribus fo.
liis,nouaappones,& macerata exprimcs. Calfacit: ad vuluz duritias , przclufionest; efficax eft: me.
ftrua; & fecundas pellit.
A vilivov. ANETHINVM. 3 QADA LE
Tenis d Lei T libris o€to & dodrante florum anethi [ libras vndecim & beffem, ] maceratas inoleo dieyna,
sad ui.leg. manibus pretnito;& xecondito. Quód fi iterum perfundere velis, recentesanethi flores confimili. ! l9
: Polus ter madéfacito.. Vuluarum duritias emollit , venarum [piracula laxat; contra horroresfebrium circuitu — —
leg.Onb. Xedeuntes auxiliatur: calfacitenim & laffitudines difcutit: prodeftarticulorum doloribus. T.
TÓ Xu TE. l. : 5o om
tantundem. | 5 7 Xsosavor. SVSINVM. : C XEXP. Li.
S Vünum.quod alii lilinum appellant, fic temperatur. Olei libra nouem cum quincunce calami libre P
ot quinque & quadrans, myrrha vnciz quinque, permifto odorifero vino decoquuntur,& colato oleo, -
TOME E a vuluz praclufrones, & colicctionesaperit: ili limum ad muliebria mala: vlcera
: egixulbeor cruida mendat:vibices, cicatricesq; celerriméad co
rperaluum extrahit; vrinam ciet: fe
LIP
E -
^ Tu
$
Inlib.primum Diofcoridis. E
myrrham refert. Calfacit. fomnum allicit:quare perfzpe phteneticis fübuenit perfufüm,aut naribus ad-
morum;ant illitum:pus mouet, vlcera purgat:contra vuluz duritias, atq; praclufiones,& vlcera, qua ca-
cocche vocantur, pede cum croco,cera;medalla, duplicato olei pondere: cócoquit enim, emollit; hu-
meétat,& permulcesad oculorum glaucitates ex aqua illinitur: huic autem proportione refpódent bu-
jonychinum,& flyracinum:quae etíi nominibus diftant, viribus, & compofitione co gnata funt,
ci
Rs c Kémeanr. CYPRINVM. CAP. LIIIL
pct ii cloti pars vna, aqua: cacleftis tantundem cüm femiffe, cuius vna patte oleum dilui-
2: ndi Meme admifcetur. Deinaffümptis afpalathi libris tes & femiffe,
— .— calami libris fex & femiffe , mirrhz libra vna, cardamomi libris tibus & dodrante; olci libris no-
uem, & vaciis quing»afpalarhus tufus , & aqua affufus decoquitur in oleo,donec conferuefcat: myrrha
aurem vino vetere odorifero fübacta, contulusq; fimul calamus, digeruntur in offulas , qua: exempto a-
—— "fpalathoimmictuntur, & vbi efferbucrint,füblato aheno oleum percolatur. Cardamomum tufüm rcli-
q uaaqra afperium infunditur, fpatha agitatur, nulla, dum refrixeriointerpellatione. Poft hac colato o-
Ycoinciginti octo libras olci.floris liguftri, quod cyprum vocant; fex & quadraginta librz cum beffe in- ;
ftilascur, qua füfficienter madefictz per fporculam exprimuntur. Quod fi copiofius defideretur , idem
zeccadium florum pondus iniedum fimili modo prematur:& iterumaur tertió.fi quis velitmadcfacere
poca & ita reddetur efficacius. Eligioportecbonum , quod cum odoris füauitate nares feriat : aliqui.
«inn2momum addunt, Calfacit;emoll ipea bea crit vulue,neruórumq; vitiis conuenit, pleu-
4o cir Hm ae Reel na :vuiua,ner
zicicis fradtisiy , per fe,vel cerato immiftum:m. simponifolet,qua opifthotonicisangina labo- gu
rantibus,i flamii ionijj inguinum im opitulan ntucinesin acopa adiicicar. A MEE dm T 2t
ES UUNVM O7 CIXRIX
?contufs fex libras cum beffe, in tribus &feptuaginta libris &cquineug cuficéo-
aqua heminis incoquito »quoad odorem accepe in capulam.-
Sarom. tibus imbuto olco;irinum primó temperatur, itide ex olco infpif-
mponriendiratio, In olei feptuagintalibris & quincunce; xylo-
o;tufi ,
D
-
S cansamlisrucal
Aoeadiunas
$84 - And. Matthioli Comm.
X uagdaiin AMARACINVM. CAP. LVIL-
À Maracinum longe optimum in Cyzico fieri folet ex omphacino oleo, & balanino: fpifamentise Yr.
balfamo,iunco odorato; & calamo factis: conditifq; amaraci, cofti;amomi,nazdi;caffiz, carpop,
fami, & mirrhze odóribus: aliqui, quà pretiofius fiat; cinnamomum addunt. .:Melautem, & vinum affy.
muntut: hoc in vaforum illitionem, illud ad cogendas tuforum aromatum offas.. Amaracinum calfacit,
Íoporem mouect,ycnarum fpiraculaaperit, emollit, feruorem excitat, vrinamcit: puttiliginibus, acfiftu-
lis perquàm vtile: necnon humentibus hernijs, poftquam medicamanus operam fuam impenderit:cm.
ftas,& tetra vlcera , quz theriomata vocant, rumpit: difficili vrinz illata fede, & eiusinflammationibus -
auxiliatur: hemorthoidas illitu foluic: vuluz fübditum menftruos curfus euocat:duritias, ac vulug qu... |
niores difcutit:vulneratisneruis,& mufculis cófert,laneo centunculo modice madefactü &impofitum, "
Aarau Vperius in fampfuchini commentatio abundede Amaracino à nobis ditum est, quo fit , vt bic de eo plura feibee ge —
confideratio. — fitopus. Htius meninit Galenus libro primo de antidotis,dum hedychroum explicat , quod theriace admifétuy, gl
: diffufius de eo agens fcribit, quod füi temporis vnguentarij amara loco, ex quo in Cyzico antiquitus parabatur. Mang —
daupouelant,vt maierem expiraret odorem. Ceterim fe wfüfe ait. vt legitimum experiretur amaracnum, id fil ex fi 4
naraco praeparari quod etft odoris fragrantia videretur nferins,non tamen viribus imbecillius fuiffe tefhlatur. 00
"
de
i qe
E Adtitabatur olim Megalinum, fed nunc compofítio exoleuit, & prorfus obliterara eft, cuius ad hifig. E.
E M ricis meminiffe non fuitalienum.Miftura cum amaracino cadem erat, fed refina exu
rabat; hactantüm rátione differens. Quare leuiter emollit. Refina vnguentis, neq; tutelz, neq; volupt. T
tisgratia adijcitur,fed coloris,craffamentiq; caufa. Ea tantifper coquitur; dum dcfinat olere : cuius co-
quendz ratio declárabitur,cum de rcfina differemus. E E : x
3"
-* Mey dherson MEGALINVM: ^ — CAP.LVIIL
e ur
Te: &
Uwe HEDYCHROYM. | CAP. LIX.-
i
ychroon vocant, in Co fieri ole: eifdem predicam viribus,& mifturis, quibus
Edycbroi compo, meniinit Galenus libro priino de antidotis , c 3 7 j
compofitio e (übatta Andromachi theriaca recipiat. * Ceterim etfi ; ipars :
elegit,quam boc modo defcripfit. Hedychroum habet mari draclri
Vivi pontici totidem:xyi
lobalfami vero, opolalfa
* oS dB , gti ji mdaueritztu . y ER . ;
: RE itstum etiam 1 yi ve medica imperitosdi-
j
Poe gor IO EX, uL
Theisee — furis Galeni doétrina plurimim differente
-deprauatio. "fuccofferit, cum C» ab Arabibus, C" à imyropoi
s Mem. ZUN
US AES
Tic Jgypto vnguentum.quod
Qnümin quoglbas
Inlib. primum Diofcoridis. 8s
nullim olei miftionem admifit, cuius minima portio compos eft virium plurimarum.Vim calfa&oriara,
myrrhz,& calidis vnguentis refpondentem habet.
Talleserapioni Imodum Crreliquis Mauritanis, pariter, officinis, Styrax liquidus appellatur, cuius copia ncn : P &es con-
olim Veietié vlique venalis habetur fed crin omnib fere offianis reperitur, qua medicamentorum componendorug he eracio.
artem exercent. Quid autern Stacle myrrha fit liquidus vocatus Styrax. facile probat Serapio, quippe qui capite de Styra-
ce cxlamita, liquidum ffyracem ex myrrba primum aqua con(perfa,ac deinde expreffafieri tradidit:qua inve Diofcoride
ad vnguem imitatur.Cui quidetm fententia illud adffipulatur,quüd liquidus flyrax (de legitimo (an? loquor fit perquam
odoratus, Cr gu[tii non obfcure amarus.Porrà animaduertendum eff, quod boc euo fyncerum baud facile intenias,vt fer- Styrax liqui-
10 micuenit cm cateris medi i, que ex Alexandria Aegypti , vel Syria ad nos conuebuntur.. Siquidem citm omnia nat
bac per Mauri uh; T: Iudeorum, manus tran[eant,qui nobis Chrifficolis femper dolos, fraude(g, molitn- o. Pu
tur , Diiefacrificum facere. fibi perfuadent, cim nos aliqua in re fallere poffunt. Ceterim, vt redeam, vnde diuerteyatns E Mulino at
mea quidem fert opinio.fi fynceram ftaite nancifi pofjemus » mon alienum fore, ip[am in myrrha locum fobfüituere. Sed
ertéperquam difficile erit legitimam inueniri nifi fort? vera flacle fit liquor ille , de quo fuperius in balfami commen-
Tation diximus.
Stactc à ftillando dicta:licet fint qui non tantum Myrrhz propriam vocem effe velint, fed aliorum et-
iamliquorum exarborum truncis diftillantium;idQue ex Plinio lib.17.cap.11. colligentes: attamen cum
Galenus fta&en myrrha, Acginera ftillatitiam myrrham, & Plinius lib.rz.cap.16. Myrrhz arbores Ípon-
39 te priufquam incidancur ftacten fundere fcribat,fta&en Myrrhz liquorem dicimus, qui in Mecha Ara-
biz ex myrrha exprimitur:quod ramen à Styrace diuerfum, cum ftyracis & Myrthz arbores fint diuer(z:
huius lachryma in aqua refoluitur:illius vero in oleo:ftacte magno, ftyrax paruoemitür: item ftactea-
mara,ftyrax non item.Caalpinus Afam dulcem,Sta&ten credidit: Athenzus vult appellatione vnguenti
JEgypriaci,ftacten venire. gs
Nau. . .CINNAMOMINVM. . CAD. LXIL
INNAMOMINYM confitébalanino oleo, & xylobalami,calami,iunci odorati fpiffamentis: at UC a Dr2g.4 dvi
m ii, & feminis balfamini fuauitate conditur, quadruplaque Wes c ii ero ps retur
» nemelad cogenda omnia adiicitur.a Laudatur non acre, molli odore; plane myrrham redolés,craffum, d'eau i.pro-
odorarum,guítu perquam amaro.Idnon à rcfiia, fed myrrha craffitudinem obtinuit:rcfina enim neque batur quod
amaritudinem prebet, neque vllam odoris gratiam adiicit. Vim habet admodum acrem, amaram , & acte cft
calicientem:ltaque ora venarum aperit,calfacit, difcutit, diffundit : humores & fpiritusattrahit, caput
:contravuluz vitia cum duplo oleo, cera, & medulla efficax cft. Ita enim feré multum acrimo-
niz exole(cit, & quzdam emolliendi vis contrahitur: alioqui adurit, & pre omnibus craffis vnguentis
indurat.Facit mirum in modum ad fiftulas,& vlcera, qua putredinis vitium feníerunt: item ad beans
hüridio res,carbunculos,gangranafq; cum cardamomo:quin &ad febrium horrores, & tremores sad-
' uerfus ferpentium morfus illinitur:fcorpionum,& phalangiorum ictibus, cum ritis gtofsis imponitur. -
T Náfw» — ^ NARDINYM. CAP. LXIII,
R AT: di euariat:nam aut malabathrino folio,aut
t I in haci iffamen:
". MALABATHRINVM. -
^ IASMINYM
je And: M&siithieli Comi:
lexiffe quod floribus ceruleis prouenire nonnulli pro certo a[ferumt,. Cuius femtentiam non mod) on probanday, cene,
Jed omnim refellendam exiffimo:fiquidem nullo pacto cogitandutt eff nedum credendum,quod Diofcorides, qui in fim.
plicium bifferia cr $2 ecrum declarandi feparandi[ó, generibus , omnium diligentifimus fuit , adeb impiudenter nyllg
difcrimine exiflimauerit ceruleum leucoim gelfiminum e[fe:citm id foliis viticulofo caule radicibus, Tamis, floribus, Cds
zerifó, notis ab omni lencoio difideat. * ed boc verum efe Matvello concedamis,eifi minus concedédum fit, quanam vario,
ne dicet vnquam, lafininum vnguentum fieri ex floribus gelfimimi , quod ceruleum Diofcoridis leucoium effe afferit,
Diofcorides ipfé pala prodit, afminil ex albis violis emperari? Ad hac differre Gelfiminum a leucoio abunde offendit se:
vapioyqui tion modo fuit Dio[coridis imitator , fed etiam intérpres , cum alterum 4b altero diuerfis capitibus iflinxerir,
C devtrifa, tanquam de rebus diuerfis differuerit: Quinimo de gelfimimo agens capite cente[imna feptuagefimo fektonul- :
lam Diofcoridis,nec Galeni auctoritatem affert, fed antimm [ua gentis monumentis inbaret, a[feritd, gelfimimum floribus 16
E tum albis,tum lutei tum cerulei reperiri, qualeetiam etate noffra vifituy. Quod nobis maximo argumento effe poteft,
Iefemin vnde y; rid ipa, gelfiminum Diofteridi ceteri[g. veteribus incognitum fuilfe. Caterium cur Arabes fHtpem bac YE SE MIN
gitim. appellauerint , caufa facile affionari poteft : quod cum gelfi-
lefmiui wi GELSIMINVM. tihini flores oderatos , albicante[d, alba viole modo confie: -
: : t fent; Gracos barbarie imitari volentes, ipfi yiole nomeninz-
didere,quod eft Iefemin: tametfi vernacula eorü lingua Za.
bach;fiue Sambach vocitetur. 1d atttem ficut odore fragrat,
ita Cr viribus pollet:fiquidem Serapionis teffimonio , excal-
facit ordine fecundo, bumores difcutit, pituita lentitiz feni.
bus frigidis digerit evuciatibu[à, ex pituita lentore prouenie- 1o,
tibus mirifice prodeft. Floresta recétes , quam fica lentigines
e unpetigines in facie abfergunt. Paratur ex iis etiam olei -
ICs ex Serap.
! ur NITE RA 77 ifi femen oritur.In aliquibus tamen locis Gelfimi-.—
(000 0 inh fenten edit lapino fimile quod 2 Dotliftmo viv lacobo Antonio Carta[à Pazativo mibi mif eft Amat ammi, ——
| Oleum? Lit. Cr calidos tratfus, paffim, babetur in bortis C viridaris. Oleum quod ex eiw paratur floribus in eo infolati, ilo facul. "
mino. ' fafilw eduiparari poteft ad omnes frigidos dolores, excalfacit enim C laxat.Vllinitur ad frig
vicibus quou[quenuces humorem odoratum; combiberint.T& duntur deind
Nomina — cufepremuntur.Reddunt enim oleum perquàm odoratum quod etiam in
€ : oinibus;quibu fuum pollere fcribit Diofcorides. Gelfitminum, Italic app
E bach, fiue Sambash. : CL A pl e
lafninum quafi violaceum,à víolis quas f» vocantvel Ioffne qt
catus odor.Zambach & Sambach Arabibus:quibuídam A; jaria;.
-le&enu leui: ibícoridis Sniilzri : Ometo
*
s fi h GO ISTA
cultam 4 in $4
c RUE
" Inlib:primum Diofcoridis. 87
Pod TUAF LJ ISPANICVM minum humilius j rimum, Caf Tafminum puniceiá,
r4 IA edt st Org Tiu toris Tab. E SERE flo-
relutco, & caeruleo; quam Clematidem alteram fa-
ciunt: quzdam folio capillacco, fiore rubro, quod
Gelíeminumalterüm rubrum , Cafa p. & Quamo-
clit. Cam.dicitur.Habetur ctiam TafininumIndiciim
Clüf.Cam. quod rubrum Czlp. & Lugd. vocatur;
« quod potiusad Solanum, vel Mandragoram rcfe-
"** rendum videtur,
Xem. MYRRHÁ. CÀDP.LXVIL
YnaHA lachtyma eftarboris, quz in Arabia a 45 59d
gignitur ZEgyptie fpinz non diflimilis:é cuius S Abrer mc
yulnerc defluit lachrymain fübicctas tcgetes: aalia einvvpt-
circum caudicem cocrcfcir. Dicitur cx his aliqua pe- »cj 722,2,
dialimos prz pinguis. qua cxprcffa. f'a&e emittitur. i. alia. vero
Alia gba giaguinelero & pinguifolo nafcés: quz in caule
v eacopiolimludat flachen, Omnium prima efl, qua: znseeiis
Treglodyticaappellatur, accepto cognomincàlo- p. 6i.
SP
zi U. à coin quo prouenit, fr enden. fubuitdisb ac mor- b Non leg.
Ü dens.Quinetiam ]cgitur tenuis quedam,quaà Tro- Otib.
. glodytica fccunda eflbdellii modo mollis,verüm o- c Meum 4a
dore grauiufcula, apricis nafcens. Ali caucalis co- eapzi.fqual.
gnominatur preter modum i cai & retor- lere fragilis;
recipienda(q "
uius ex Indiadefern ait,cui
£ Ade *
eantidotir, Opocalpa[uim (nqtit )eii-
yrrbam, eut opecalpaftm admiféuim
nt,vt Laudatiffipa imponebant, eo quod
aticxem difcutiat: C interdumin-
H 2 üpientcin
ipic
utum. Quippe que.
$88 And.Matthioli Comm.
Brafanoli o- dulteratam emaams. Ad bec Bra[auolo Ferrarienft animus inclinare videtur , vt exiflimet Myrrbam officinis vulsarem,
inio impro- : :
nml bdellinza effe.Cuà haudquaquam affe dum putauerim:fiquidem myrrha bec pellucens adeà non efl, nectauring glu-
Myrrham o£ tino fimilis,vt bdellium efe tradidit. Diofcorides.Et licet quadam noffratis myrrha frusta quandoque translucida fept-
Mw hift. exprefiit, his verbis. Myrrbam in iifdem fyluie, vbà cr thus, permiftam arborem nafa tradidere aliqui: pluresfepavatin, —
i quippe maltis in locis Arabie gignitur. Conuehbitur c ex [yluis laudata, petuuta, eam etiam a Troglodytis Sabai tranfi-
i ie vitam gunt inculte. Monte
Myrrha hift alis coluntur;alie vitam agunt i SUMEASN
ex Theophr, M VOTI x ; bab cep Mere icc c $ Es
E3 graftiorid, fura bominis,cortice Leni adrachtne fimili, Alit vero, qui ife vidiffe affirmantde magnitudine fere confentiunt:
i:
gilia, C fabulo[a: & aquas fonte fluentesvaras admodum comperiri. Hac. ergo illi repugnant, videlicet ningi ; crimin- je
bus perlui, c amnibus locum illum exhilarari.Sed ln quideia al gà iore ignorantia laborarunt: tburt-
its ipfi narrasunt , quos ex heroum oppida
Myrrhz vires " eliorguft Ht ufi, terma tontl-
infr. bora vna anteparoxyfinumdatt —
.. Piter acceffionibus. Hocmeditd- —
: vid ie ico pua
: e Mdb ricis ip MF A A
OL Myrtha. vopena yenenoforus oque Myrrha viia qid A
Decoquuntur llina u? ong e SAVE P w
Fucus PELO TSNNIU ATIS SCRI eine. LA OR ad SEG I Se " AT iE TBI T
Myzs. ad ro. [At 4d tollendas vulnerum Giatrices Co fatiem erugmdam, vli frequenter iliatur. Ceterum alio quoquemyrtheli-
Po dcdit eque ri EE RP cen mm aute e quoc rr E
devimo albo di impetu ore proittho. patella ipfamrreflinguunt, mox capite linteo amplo conte(Ho , vaporz facie excipit:
fübinde in estdfparellem arf igne tendenté Myrrha conriasipraiunt, adem lmedoconzel omm recipitnt,
Motus, PE Ifomer Hinteafaciem contequnt, cedermirtm fe conferunt. Fit eiufmodi fueo finguli otto dicbus patato, vt eap
, peruserug iem] mentiantur. Myrrhe meminit Gal.libt.3. fimplicium medicam. vitità
€x Galeno. !fériptum reliqu iquit. Myrrha, fecundiordimi ef m excalfacientium,tum defi itum vulneribus illità
gunccniippunduDu ea; perquan fetum, d luniriostum nca rome ad ad
iof binc
22
Inlib. primum Diofcoridis. | 89
e alffergendi potentia.Sic igitur ocularibus mifcetur facultatibus, vtique qua ad vlcera, & eraffas ditatrices preparati
tur.Eadem de caua inditur medicamentisque ad tuffim veterem, affima.fiue anbelationem exbibentur:non t4-
men arteriam exafperat, ficut abffergentium nonnulla , verum ade) moderatam obtinet Abflevfionem »»tnounulli eam
arteriacs que vocant, medicamentis commifceant, tanquam fuffiem er excalfaciens ,G deficcans nedicamen:. [alicet
abflerfionem proficifentem ab amaritudine nibil verentes:bac Gal.Porrà vbi myrrha defit, Gal.in faccedaneis ( fi tamen My rhe füc-
liber is Galeni efl nobis enim [purius cen etur )odorstum calamum fupplet. Conftantinus verà amaras amygdalas eodeni «65962
pondere.Sed equidem hic myropolas admonitos velim,vt millo pacto eorum fequantur doctrinam, qui iubeut » Atticenna
itate male intellea,myrrbe loco piper nigrum fapponere. Namque Auicenna banc fententiam omnino refellit,
ye bis verbis-pro muyrrba fabfliruendum piperis nigri dimidium aliqui perbibent:fed hoc falfum eft. Poffremb il-
10 [ud etiam notandum eff; quod(vt Gal.inquit lib.2.de compie. genera )myrrba femper medicayientis eff commif- a
yer iren quippe qua coqui minime patidBir, veluti etiam thus, C aloe. De Beotica autem myrrba, Bccotica myr
quid dicam mon babeo, quüd etate noftra fit vt arbitror omnibus incognita. Xyseva fic Grecis dicla, Myrrba Latinis ap- Nonind,
pellazur:Ler Mur, feu Mor, Arabibus: Mirrba, Italis: ttetbens Germanis: Mira, Hifpanis : Myrrhe, Gallis Myrrba , Bo-
bemis. a
Exemplaria Greca typis expre[/a babent, day, escjaten "leg 2d auto iipeov, id eff, illita ale narium. Que verba
ee cwn ad partem vfirefeme videnrur,non autem ad infhrumentum, quo debeat fieri inunclio, Siquidem, tefle et-
jam Galeno lib.11 de vfu partium, cilepav feu a epu tovpars quedam mafí vocatur.
Mytrha,u4a Hippocrati:commwnis opinio,nobis non effe veram Myrrham: aliqui tamen exiftimát
1o Benloinum oHicinarum,veram cfíe Myrrham. Sic Beniouinum Amygdaloides, eflc apud Diofcoridem
Myrtrham Troglodyticam, Gummi ver) quod Lufitani Anime vocant, multi Myrrham Amineam Dio-
fcoridis ftatuunt.Sic & Indicam Myrrhamà Plinio vocatam eam effe;qua veraMyrrha adulterabatur.De
Bosotica Myrrha quz proponit Diofcorides,videntur non genuina, quod ex Serapione capite de Myr-
rha colligi poffe videtur; qui non radicem arboris dicit, fed inquit, Myrrha que eft cx terra, quz dicitur
Laproteno;id eft Baeotia;abí(cinditur »x radice arboris, que cft in terris illis: vultergo ex radice exfcindi,
quemadmodum incifionc clici folen: rcliqui liquorcs:at hec hodie omnino non.cognofeitur. — E.
En - sten Ae N^
; | a $ mee
xb STYRAX CAD. LXVIII
d rp, LDREES "n
22 ^d E ioa ici A à " a . . MT
T NTvRAX lachryma eftarboris malo cotone fimilis, Przfercar pinguis, flauus , refinofus , albicanti-
bus grumis, quàm plurimum in fua odoris m permanens, qui dum mollitur, melleum liquorem
AlaBupoc .
ziabilis,
& concoquit : me-
raucdini , &
forma alo Cotottee effi- Stytacis con-
lo7a profert , aucr[a parte aj. het. & bift
ego primi Veneriis,
je AMaljeis , vbi aliapiura -
Gummi,quid é Styracis planta
officinis Storax Calamita,
H4 — 0
au.
9o And. Matthioli Comm.
tium eflvt dum pharmacopolis imperant fieri medicamenta;que fDyracem excipiunt calamita cognomen adiicianr, qa
andicent;fe primum doribus intelligere.Nec illud quidem ab ve: quandoquidem Galenus eodem loco memoria prodiderir,
calamitem
liquidü fuiffe 2 dro v EDS je id doasidi s idi 1 borirual : K-
zeprobara, J/ms(pace eins dixerim) à veritate defcifat , quandoquidem Diofcoridis flyrax ucbryma ef arboris ma o cotoné« fimilis
V Srpyracisadul. zque puluerulentusexiflat,. dicens , quid in eum circa canis ortum aduolant pennati vermiculi erodentes , obidque
teratio. ipfim in fcobe fordefcere. Adulteratur etiam fDyrax (vt idem feribit )cedri lacbryma, vel gummi, melle, att amaris amyg-
cessus co Vegeta
- Bet s edoratum bocmodo:: tyrax biduo 2vo[ari
i2 2 : fe;
epreftantif cognofci poteft. Paraturà Styraceoleii
; m aquamaceraturdeinde ynà cum aqua im vitreo vafe,luto circumlinito col- -
$5 3e. ocaturshnicvoffratol fuperimpofito C» in fornace collocato, ignis fit moderatus , quou[que aqua totaim vecpienz go.
: vasdeffillauerit.Cum vero oleum fluere inceperit, fortiore igne opus est donectorum effluxerit. Prafiabit hocoleummm —
Scyracis vites foliim ad odo fed etiam ad ea omniaad qua fIyrax:eff tamen long? ad omnia valentius. Huius meminit Galemt,—
exGaleno. — [i55 fompl medic ficinquiens: Styrax excalfacit,emollit,concoquit:quamobrem tuffibus,catarrhis pituita deflillatimi-
Nomina, Dus raucedinibu[d quas zopáten ig) pay, vs vocant; prodeft. Tum mes feu porum, feu admotum proiicit.Combuffi
ius fuligo,tburis fuligini quodatmmodo eft fimilis-zivdpa£ yt Grac , ita etiam Latine Styrax nuncupatur: Arabia
— Mehu, Mehaha, (eu Affavach:Italici, Storace: Storax calamita: Hifpanici Efforaque. ze
Bug Poocccesane sns MEN. mon leguntur im Grecis codicibus: fed ea (vt arbitrar) à
: prie banc ob caufam, letore tamez admonito , nol
dnoSuns ^ Stytadisinofficinistres differ tiasftyr. foyrax
m inu
potcft id
Inlib. primum Diofcoridis. - 91
fum,cliucícens,fed facultate fecund um. Adulteratur gummi, fedita vitiatum non perinde guítui amari- uar.
tudinem reprzíentat, nec víque adco faffitionibus odoratum.Calfacit, & emollit : duritias., & turgentia ; "Pia dum
«ura humidasq; hernias difcutit cum iciuna fliua dilutum : vuluz fpiracula laxat appofitu, & fufütu: j4..
E Ens humidi qjomnces extrahit:calculos potu comminuit, vrinam mouet; tuísientibus , & à fcr-
cie cufsis vrilisime datur:valetad rüpta;vulfa,laterum dolores, & difcurfantes fpiritus. Malagma-
disinferirur, qua contra duritias, & neruorum nodos profunt, Contufüm rcíoluitur affufo vino;aut a-
qua calida. ^
R 4f antiffanum Bdellium Diofcoridi iransludidum eft, tautini glutinis in morem, amarum,tadtu liquefensfacilh,——
p» iod incenfum odorem emittat vn gui odorato fimilem. Quod fi nzedo noffro tempore in aliam importatur , ade) nne eg
IO e quoá menu erauo,
sana efl de myrrba diximus )ad offentationem tantüm afferuetur , vel ad adulterini , c veprobati
sormam.Credidere quidam»hoc vulgare Bdellium,cuius pafim in officini eft vfus , conflare partim exHigro, -
India mittit,partim verü ex eo Arabici genere, quod, Lficcum,refinofum,liuensg, ex Petra defertur, vtrifque à merca-
ibu fimul miffis. Quod fiita res fe baberet non effet plané moleffé ferendum » quod [altem mediocre impertiretur,poft-
iroptimo interdictum efl. Verum etfi boc fiert poffit,citm tamen in eo parum; vel nibil atinavoris 'fentiatur , citim-
que cater fere omnibus tum motis, tum qualitatibus ft expers s quas ei Diofcorides tribuit, eff potius opinandi factitium
jd fr adulterinum elo, quam legitimum. Hine fattum eff, vt quidam vecentioves femplicium Tndagatores , cum nobis per-
^ faadere vellent; Bdellium in officinis veperiri, licet mom adueclum ex Saraca felicis Arabie viuitate,yude aduebi canfieue-
rat, fomniauerint communem niyrrbam legitimum effe bdellium,vt eorum fententiam vefellentes, in preccdenti commen.
a6. tao frpfomas asus quo afin vrimur laa quidem babenturgenera fiquidem aliquod quudoque vidi nigrum, re- Bel valga
inofum, odore ftido lajeri quadantenus proximozaliud traslucidum; vtpote taurinum glutwi, fed ficum, amaroris ex... ris gue
j, odore preditum:quoddam verà adeb vulgari myrrbe perfimilé, vt ab ea vix dignofci poffet. Que omnia gene-
ametfi legitima cen eantur officinis tainen tanquam legitima , C praflantiffüma in medicamentis pafim temer?
yfurpantur.Bdellium fcriptis tradidit Plinius lib.xxx.cap.1x.bis verbis. Vicina eff Batiriana; in qua Bdellingm nominatif-
JimunArlornigrae] magnitudine ole, folio roboris fructu crprifii matura. Gumnti lj brochon appellant, alij melo
ehran,alij maldacon.Nigrum verb C» in o[fas contolutum,badrobolon.Effe autem debet translucidum, fimi CET, 0dora
tum, C cim fricatur pingue, guftu amarum citva acovem.Im (acris vino perfufuin odoratius.N; ifcitur Cr in Arabia, India-
que, Gr Media, ac Babylone. Aliqui Peraticum vocant ex Media aduedtum,
riaex Plinio.
r
enc /icinqui quod inant, quod fané c atrius eft , Cr vefinofum magis, ex Gal.
emollientis admodum, c efficacis virtutis eft. At alterum »nempe Arabicum , quod dilucidius ied reium
molliat.gitur recens, C» humidum eff cr contufum facilé molleféit,ad onnia,ad que. Soythicum, idoneum. At quod anti
quius efl, c» admodum gu[In amarum, c acre, Pr ficcum;ab eorum, que indurta mol; diocritate excidit. Vtune.
«utem quidam ilis, potifimum Aralico , cr ad gutturis ramites , C berniar aquofaz , Jaliua matutina, icinag,
Jelena emplai confiflentiam accipiat. Porro Arabicum e calculosvenum in potu fum, tre apparet,
gum vrinas áere, d» erudorum fuetuum, ] i Galenus. Ca-
».
: fatuum difcurfus, preterea laterum dolores, c» rupturas per asuare:battenws Bdcllium al.
Serapionem duobus capitibus Bdellij meminife : quorum alterum appellauit Yudaicum, quad nimirum qt TRE eb
Diofirida elim: alteram ver caiaflern plante palma fmili rum ef tvdidis. Hoc Neepulifcucnzi fo. 221 m B
: 1 4541/56, im officinis accepimus, vbi faccbari avundines e Sidliapetite venundantur. N, PRI .
H Bernardo Clefio Cardinali, c Principe Tridentino , quii apud Cajarem Carolum v. intüclifimum. atoren agebat,
- rm Terumsqua ad medicam materiam [pettant,fuit mihi facultas. Hoc igitur pal, : us ( vrabin- ;
Ja cum folis patmeisaeradicedefertur cubitalis vel paul ampliori longitudine. Vocanzur be planta.
Bdellii hito.
$^ | iecdum, filins boc; d» ruflofie amari, et mdi- 0000
am bumidius e gummofim. Adulteratur am)gdala nuce:hec Plinius. Bdelli facultates prodidit Galenus lib. vx fupli Bdelli vires -
P
4 EU
ps And. Matthioli Comm.
Mibi quidem batlenus placuit Serapionis interpretationi fubfcribere, vt patet im principio buius commentationis : guy
vero quid iibi fentiendum fit. fere incertus fum.Videntur enim verba illa. Diofcoridis sta diffinia effe , vt duas Bdelij
optimi notas faciantzquarum altera efl; vt odoratum fit cim fiffitur:altera;vt fit vngui fimile.Sed relinquitur dubitatio
an vngtis odoratus aut btmante [it intelligendus:eü tamen inclinat animus, vt putem bumanum vnguem intelligi quid
Plin. lib.xtt.cap.rx.de bdellio differens, Baclrianio vngues reddat candidos, citm inquit.Battriano nidor ficcusmultid, cay.
didi vngues.Ex bis nimirum verbis liquet Bdellium illud albis maculis vngui humano fimilibus vefertum effe. 1d quod at..
iam videtur Bdellio affigna[fe Damocrates in fuis carminibus, quibus cypheos compofitionem cecimit , & que à Gale, T(fe-
runtur lib.x.de antidotis dé ita feribit. Xyolve Bug) pins mbar, Gd AA da. O vy a « oy aa maAabou D S. Hac duocay-
mina foluta oratione ad verbum fic vertemus :unciodorati duodecim, croci vnam Bdellj vngues drachmas tres , afja-
latbi duas [eimis Sane quód Damocrates Bdellij vugues in cypheos compofitionem addat me magis tnouet, vt credam Bde]. Á
liumnotam peculiarem babere,qua vnguium effiwm vepre [entat: aut quod illud Bdellium fit preflantius , cui fit acu.
le humanis vnguibus [imiles.Sed bac fortaffefufius quam deceat;vt quid alii , & quid ego fentiam in illis Diofcoridis ver.
bis,exponerem»ita ramen vt malim eruditiorum quoque iudicii effe. j
Bdellium denfatalachryma eft ex arbore quadam ,Cerafo fimilicortice veftita, emanans,
circa ramulos in magnos grumos concteícens,qui tam integri,quàm confra&i ex Arabia , India , & vici.
nis aliquot locis adferuntur, vna cum adharente fep? cortice & ramulis. Hoc myrrha concretione&
alpectu fimile,quare cenfüit quidam Bdellium Myrrha fpeciem effe ( quidam Anime effe voluit)á qua
ditfertnon folm quod arbores fint differentes, fed in eo quód Myrrha fit fragilior , & in igne vt refina
fert. ardeat:at Bdellium magis naturam gummatis refipit, difficile enim ardet; & humore mollefcit, odornon
fine grauitate füauis.Sunt autem eius fex differentiz:1.Maioribus glebis ruffum , & cum frangitur inplu-i$
Bdellii diffe rimos grumulos difliliens , mediocriter se :2. minoribus glebis fübfüfcum, intus ruffum, cum
rentiz fex. frangitur in duas partes quafi diffeétum fe diuidens,translucens,dénfum,lentum,glutinofüm ; pingue,
& lachrymasalbas calido in loco emittaps.s.nigrum, intusin nigro ruffum,glutinolum, medi inter thus.
& gummi ceraforum qualitatem refípiens.4.Nigrum quoque, fed intus fuluum ; purpureo colore, ma-
xime translucens,molle;glutinofum;cera(i gummi fimile;eiufdemque faporis.5.Colore & àpore priori
— fimile.fed intus pallidis aut candicantibus maculis diftinguitur. 6. pallidum aut candidum , grümisob-
1dnsisiididecibus multis,longis,guttis denfatis concrerum,amarum, ingratum, omnibus ipeciebusa-
cerrimum. Eligendum eft in quouis genere afpe&tu,cum frangitur, nitidum, cornu,aut taurino gluti-
. nifimile,magis translucens, pinguius & mollius, cum hoc recentis indicium fit.Suntqui Cuciopheram — |
de qua inferius Matthiolus aget, Bdellii fruétus nomineallatam cenícant, & vtrumque idem ftatuunt, a
Bdellium à
M d
AE
jaspie occ ence ive cH WE ^ CAR OEXX
Husin eagignitur Arabia, quz thurifera cognominatur. Primatum tenet in eo genere n:afculus
a Meum &ro alus. x
xbóe. i: flagoniasappellatum, fuapte natura rotundum: tale au diuiduum eft,candidum, cum fran-
bMcum t, i i in fuffitu ftatim ardens.Indic EI & colore liuet, fed rotundum indu--
ilibus verfànt, donec rotunditatem co
| genusaliud,cuiamomite cogn
cedit. Adulteratur omne thus -
ftatim ardetiidem maleficium odor
lorum caliginem difcutit, caua vlcera
nat, infrenatque cunctas fanguinis.
eoeihcsoczndi ciere tea tit
cantes verrucasinter initia,impetiginesque ex
cum fuille adipe;autanferino,& vlcera in capite!
"melle;auribus fractis cum pice,medetur:ad reliquos
matzá partu mammas,cum cimolia & rofaceo magna vilitate
rumque medicamenta:prodeft fanguinis excreationi potum.Sed i
: am mouer.& largius cum vino poti in fictili mundot
(0. c famálacerna,donec exuratur:poft p
ze nim incinercsnon redigitur. Aliqui
pet S cuscondesqpe efficos ecol ea
à J MANNA 3
InLib.primum Diofcoridis. 93
teran im a qué ri zdfuliginofd
Scdhzc igne deprehenduntur : neque enim zqué fuffitu acrium vaporem, (cd fuii ginofüm
t . n ] 2
&impurum expuit,& permiftum fuaucolentiz halitus virus habet.
A lla Carb rot. FVLIGO THVRIS. CAD. LXXIIH.
iginem i ito. ipicula lucernisaccenfas fingulatim thuris glebas in nouam fidilem
I as * med dos vafe in medio deno uuid diligenter forde;obtegito:alte-
— exaltera cius parte, aut vtraque, fubicctis quaternum digitorum altitudine lapillis; eru,
et —á—— js erfvici ucat fi vrantur:& quá locus capax fuerit, glebulas alias afüpponito,& antequam : a od
re PE peri ch dant aliam imponito,donec fuüfficientem fuliginem videaris cocgiffe. Con- | Pi.
ees ve rm T Minen partes fpongia, aqua frigida madefacta abítergantur :ita enim tempera-
eram füligo omnis inhzrebit, quz alioqui per leuitatem decidua thuris cineribus admifcetur.
Lot ine, cihis cremati thuris feorfum (ubtrahendus eft idem opus, quoad fatisfidum tibi
: gin. dh Oculorum inflammationes mitigat, fluxiones fufpendit : vlcera purgat,caua ex-
bere oroni ree modo e myrrha,refina, ftyrace,reliquifq;, lachrymis fuligo excipiturjad ca-
conueniens.
; j 4 tantian avboreproueniant,non alienum duxi de his omnibus vni. T htis hifto.
aei pte od E atta Pis Dlaferide in it Jaribenda bifforia, nan late [e dif. ** Theophr.
co commentarie differere.Sed primiim à 1 ^H : i Plin,
10 fundat; vt eos voti ompotes faciam, qui eam audire defiderant bic veferam,qua ex Theophra[fo lib. yx.cap.x111.qua-
queex Plinio libroxxx.éap.xui diligenter excerpfi.Gignituritaque thus (vt ili prodiderunt preter Arabiam nullis,ac ne
Arabie quidem vuiuer[, fed priuatim cuidam loco in medio fer regionis pof? Atramitas pago Sabeortim , qui caput vegni
eft:trachus is [petat ad orientem vndiquerupibusimuius, C a dextra maris fiopulis inaccejus. Syluarum , qua thusprofe-
runt,longitudo eff centum milliapafJuum, latitudo autem dimidium eius:quas cv Minei attingut alium i pagum colentes,
per quostbus euebitur vno tramite angufTo,a quibus etiam thus Minaum olim dictum eff. Siquidem hi primi fuere thuris
, eiu, commercum primi fecere , maxime, m ierud- id efohis Poe ag pts.
; ineorum quidem vt perbibent ) ip[as arbores viderepo[funt.. Ius enim in »tpfuma, lecendi pote»
| dem NEA side 4 iem pe: füccefiones df vendicant; sortir Mig
" .. quispopulis [aere vocantur, quód cim vulnerant arborem, quà
jo THVSETEIVSFOLIVM /liquordefluat,aut cum metunt necfaminarum , nec futerum
congreffu polluitur:atque ita religione merces augentur: quidam
promifeuumius Mineis omnibus effe tradunt , c vVnoquog, anno
? Romani in Arabia
faustri eff familia
cd -.
P) 90A. Ue, Cae ndun
E
Atteperant,id etiaminafi in quibufdam infulis. Datur v- "T huris vites,
ere quoque infund,
à i libitur drachma pondere ad, gemerrheam.Auget memoria bibitusm oboli ponde-
Te fagat trifliriam , e letific conuenit omnibus eius affetibus , prefertim vbi mifieatur cum medicamentis,
qua cordi ope pre[lam., Fit ethuremedicemen. quo hibilpre]Hantius,certius, vidi adoculorum lippitudinem,£ ru--
borem:c-enim [ej m noe affeidosiuuis cendieur T buris grumus,acuto filo afixcus,cerea caidela prox in a.
- quero(acea ynciis [ Hincenfitmes extinitionesitrigefes , C» deinde percalata aqua dinte- —
iile rn aiviilile viable 1 cubitu i fefe vecipium.. Atqui fi rubor , lacrymae,
q, Ptmboalosman, Mein titm afe fee repia Vedi ate o i
oett ; VESSSCUREAS ess Tburis fafftu f. dierccegrá
- emeES ) quoque ttafmus, i
Thuris drachma , | 6" agarici fcrupulis quat cpi fucco catapotia ipae
ü at. Parattr ex Thurepuluis
z affiches,cuiufque drachmas dua: luti Armeni dra-
i vfH, fingulorum drach jemis.Lapidis bematitisv[f (rup. duos zterito fimul
SpÁ-Theri or Myrrbe pulus eni albo exiept. fiti tiporibug, ili-
seretamen poftea; quid ex relatu
diarrhaza laborantibus, cy fd.
tut,
Ra
94 And. Matthioli Comm.
"Thurs facul, fttsbeiticratios dolorermulvet.Tbus (vt fcribit Galenus lib.i. fanpmedicamentorufn Jexcalfacit ordine fecundo; defi.
ex Gal, cat vero primo,paululumq, ad[Iringit.Sed candido minititum adfhriclio manifefla. Cortex eius euidenter adfhringit: prs.
inde fané ffrenue quoque defictat 5 ade vt ex fecundo fit ordine completo deficcantitim. Eft autem craffiorumpartigy,
quanip[um Thus; c minime particeps acrimonia. Ob barigitiur tum facultates;tum qualitates spüultus eFeius ufus
snedicos in besoptoicis, ftomachicissceeliacis C» dyfentericis, non tantum js, quaextrinfecus applicantur yipfum «dni.
ceiites; fed C ijs qua mtro incorpus fümuntur.Ramus eis (lego fitligo cius, infravationem reddam ) tum ficciotis sum,
calidioris eff facultatis quam ipfuri thus, adeb vt ad tertium v[que exce[füm periteniat. Habet veroetiam abfferforium
quiddam:itaque eo nomiire expurgare, implere , quein oculis confiftunt vlceras videtur , velut & nryrrha, c [Drac
Galeni locus ec Galen. Veritinsne quifpiam fortafe rae perperam Galeni ledtionem immutaffeexiflimetjillud faendum eft tidin
ritur. — Gulepiloco citato ton folum Gerardi Gaudani verfio veprebendenda( quod tamen initespreti vitio minitne dandumef) wo
fed etii in Gracistum ipfis Galeni; tum Pauli Acgineta codicibus comunis lectio deprauata videtur:quippevbiin thy
ris capite legitur apud Gal.a d BaAAocavToU Enporépac icis gg) Ospuio parc n xad dvrüw r5y AuCatwarir d'uyd cos, line
efhyi Vertit Gerardus, Rams eius ttem [aeris tum calidioriseft facultatis, quam ipfum thus y vectitis legendum putaue-
rimyád* dibdomatrev Mroceffs Fuligo cius cre. Qua quidem lectio primb Diofcovidis teflionio comprobatur : qui pre-
tergiton quod yamorum uon meminitspfitivuris fuligini;non ami tum expurgandi;tum implendi; qua in oculis confi-
-jüunt vlcera» facultatem ineffe teflatur.Deinde id manifaffe innui[fe videtur Galenus in predicti capitis calce illa compa-
ratione, cum inquityveluti cx nryrrbas e fl yrace- Nam lib. Nur. fümp. medic.de fDyrace agens : fIyracis combufti fuligosime
quit;tburis fuligimi quodammodo eft fimilis:ci libro vxi.defuligine firibens: Primm emim,ait y tburis fuligine viumyr,
snocularias medicinas wifla.eas videlicet; qua ad oculos etiamnum phlegmone tentátos accomodantur , atque etiam fig.
^ ajonetentantur; C" vlcera babent:nam e illaexpurgat, & carne replet. Ad hec vfürpaut quoque eam ad facultatesqua 10
' wot calliblepbaras.Praterea terebitithineymyrrhed, fuligo anoleffia caret;non aliter,quam thuris : fed fPyracis bis quo- :
dásnumodo valetior el His igitar vationibus afferere ni dubitauerim,bocin loco vulgatos Graecos codices fortaffe librariorü
-incutia vouà frimilitudine deceptorum deprauatos effésquodá, loco buius vocis aiüzom qua Latino fuliginem reddit; fucef:
ferit boode qua vamum germene fignificat. Quod etiam apertiffimé confirmat Serapio:qui cin bunc Galeni loctm fu
tempore legitisuums C incormptum baberet,que boc Galeim loconoffra etate de tburi vato leguntur,ea ipfe Pie y
cepta veferens de thuris fumo»feu fuliginelegit. Quoditem apud Aetium videre licet : quin etiam apud Auicenmam cap, de
olibanolegitsr:futnts eis ef veberentioris exiccationis & [liptidtatis ztametfi Paulus hac snenda non vacetvel. !fuiipfi-
w fortafjeyvelpotius librariorum culpa.Nuim alias nion po[fem non admirari, quod in Galeno lectionem bauc deprauatam
aninaduertiffet.q dntoduin bacin ve noftra etatis interpretes mibi quidem admiratione digni videutur.Ca-.
seritin thus vt Galenus firibit lib.i x detompofitione medicamentorii per genera )concoquit, c» pus nouet in teypetatit yo
A
325) S n Mid
! Di»fioride:
defertur.Eius,quod ex oriente petitur, duplex babetur fpecies
mea gravorum maffiches fmilitudivefamptazinfrma ver
aliud efl quam attt euanida, C? fenio ex baufta Maflichina.
rimi penditur,qua ftirpium frondibus infidens colligitur,r
iratislicidasgranismaftiibes evanulis [rmilis,candi
: infidet, tertiae veros que lapidibusse? folo inberet:nimi
ro Ea qua nocle peracta à calo ediderat Coffentia;
dibus. qua iulapi perfectà coeli guttas prov[us referebat. Accepiimibi
tus admodum exzalfaciat:namq, poftea fole liquefacta ,
audini yebiin magna deciderit copia fummo m, b
Fd jori com inc verb fit;vt nefai
FqeSL. OPi- ponendissuedizanzentiss quem nuper eu
E lombycroneeim endi
»n iod ipfam effe , fen itr: " ju licis 2
€ iuflasumationes inulcen, fitim extingui » aluum iedioeriter
Pie RNC MM oct iufdamManne nelli [milis.q [he eeutesi T NS
"
L*
m fariptisprei
fpoiem. Qnesamen fententia Arabum [ritis pr
Tercnialin quidam ros eff celo caen melli run
uc
Inlib. prinium Diofcoridis. 9$
s inquit , tani gummi modo concrefere : à quo Mefuem nibil diffentire comperio.Credidit Auerroes, C» pof
pee á mam veteribus, praefertim Galeno, incognitam fuiffe. Quibusilind reclanat, quod ipfe ies Mapnzhifto
seus eriptis tradidit Hóro vit. de alimentorum facultatibus.capite de inelle,fic dicens. Memini aliquando cum eflate fuper vi. ex Galen.
fruticum,berbarumó, folia mel quam plurimum fuiffet repertum , agricolas velut ludentes ceciniffe y Iupiter Pli. & T hco-
melle pluit.Prece[Jerat autem nox, vt per aftatem, fatu frigida ( mam tum tempus anni effiuum erat )pridicd, calida, ci
ficca faerat Aeris temperies. Atqui peritis nature interpretibussbalitus terra y & aquis prodeuntes , folic calore exacti at
"tennati ac codtisa frigore fecuta noctis in vnum coacti ac den/ati fuiffe videbantur : fed zpud mos varo id accidit:in monte
pen t Libano quotannts perjepe.taque coria fuper terram extendentes, C arbores excutientes,quod ab eis deftuit;exci-
iunt, Crollas ac fictilia melle mplent; vocantá, id rofcidum mel , aerium. Hec Galenus de Manna memorta prodidit.
10 Ex quibus earum error deprebenditur , qui putant banc ei fuiffe incognitam. Exiffimandum igitur efe, qud binc Arabes
xerunt Yereniabim , pre[ertui, cum feribat Serapio, boc ab eis mel aerium appellari. Huius etiam meminit plipius.
Plin. lis yudecimo capA2 bis verbis. Venit mel bocex aere, C maxime Jiderü exortus precipued, ipfo fyrio explendentefít;
wecommino prius vergiliarum exortu fublucanis temporibus: itaque cum prima aurova. folia arborum mellerofiida inue-
iamtur. 4t f qui matutino fub dio fuere, vnélas liquore veffes,capillumá, concretum fentiunt, Siueille eff celi fudor, fitté
fiderum falina, fue purgantis fe aeris fuccus, vtinam effet € purus,ac liquidus, c fue nature qualis deftuit. pü-
Plinius.Sed tam antiqua Manna res e[f,vt ante Galenum, & Plinium; eiu etiam meminerit Theophraffus
itateylibro 111.capite nono de plantarum bifforia,bis verbis.Sim autem audlore Heflodo,mellasapesq, qser-.
cu ferat, magis quod illud coufirmatur.Ergo nafcitur vel bic melleus biamor àcelo cadens,in bac maxim infidens. Man-
nan vtriuG venientia ecelo denif[am vidimus in Comitatu Goritienfi, yniuerfoque Foroiulienfi agro, ac circutmuidi-
20 anilocis, Ano 4 CHRIST O BAtO M. D. XLV1. Maio C» Iunio menfibus :fuitd, mili ambarum colligendarum amplifima
facultas. Siquidem ea, qua fici fraxini C orneogloffi froudib-inha ferat; gummi medo comcreuerat;colore candida. At qua hültaiCos:
dalosperfit ac quercus falta deciderat, maella modo licwe[cens ab arlore deftuebat s flaua colore... Quofatiunh v, e$ Ae
ort faalecrediderim, quod non [ii ipfius facultate gummi nodo Manna concrefcat, féd foliorum y in quibus delapfa re- Yalii."
cumbit:quare ab Arabibus diligentifftné perfpecla,vtriufg, Manna bifloriem diuerfis per fe capiti. fui is pro-
didere.Ceiidit quog. Manna admoditn copiofa,aflitbess, grumis fimilis, agro Tridentine , in Ananienfibmonti- Manna in a-
bow, C praefertim fuper larices arbores , vt tefFari po[funt Clarifi. Medicus Iulius Alexandrinus C? Petrus Spez.zalancius £o Tridenti
pharmaco ienssquippequi buiufce Mamne,quam ipfemet legerat. elibram fere mibi Goritiam mifit, quo fit,vr "95 celo
binc, Cr ex ceteris quepramifimnuSnanifef?à deprebenderim non parum aberrare Donatum Altomarum medicum infi« tra | Altoma-
tienfi er alij perplures legerunt tu circumftantiblocis.Sed profécfo non admittenda , quin potius explodenda videtur [on- in
tentia Monaclorum,qui in Mefuem commentarios firipfere, citm pro certo afferant. firio ardente Manna non folia ro-. Monachozi
rismodo fuper arborum ce herbarum foliaveperiri, aeris & celi dementia: fed etiam arboribus fraxino.[. c orneogloffy 9Pi**o «£lo
Alf aliquo celirore.gummium modo incifo earum cortice,in lachrymas concrefcere. Quod tamen vt àveinatura ita et- "3
Gonare[iat:qui tamen cim leues funmofid, funt ob arboris fucci miflionem infeliciter optram |
E p ntas, in caufa efl harum arborum nobis écculta Van magia ferum acad pen quippe. orem eo
Jd "4 7 0» ns.
Wkclanem ef apud Calabrs, c apulos folam fraxinií cr congeneremrernehof MA
OPUS Man don 3 t - * -: Mannain, fe contr, 1 2
Mareaccobiberesex alie vero arlorib.eandem [tarim deflueres C in fibieclas herbas , petras, folum, diffundi, Quare —
PET. [ FPE L tia zd d 7 éprimi. Á 6 fe 7? ] 27 Jed : iden i de X " M us
RESP Poeni fetis diligentiucimneffigarunt. Monachorum fententia affipula-
fe-quad fefibs perfuadeat communis v(us Mannam , nibil vojédi calefliue liquoris continere, fed tantum ——
" d D'WT "i ien ponnra int que nio tint. id ego : * JL pilo :
JT
vum C * i " eq M J T C 0 € nfiflit, lieet ad. :
or. mara at aha p famen. nen
ad- & vires.
E
-
96 And. Matthioli Comm.
noftris in regionib.prouemiumt: vtinam eque commod? turà fieri poffet ifla commutatio,vt faltem, quodipfe vehemen.
zer cupitimmodici fumptib.parceremus.Sed quoniam rationes, quas ajfert,non funt easquibus perftaderi poffimusiddr..
co cogor in hoc eius fententia refragari: namq, quod Manna alui [ubducat, C eam quide immocte , non folum couerit inter
Peregmis — anctores, qui bactenus de illa feripferunt. fed uta etiam q tidiana experientia docet:fiqtiden duarum f (emis vni
mcedicamen- pondere data aluum perbelle dejait, Cr priuatim bilem educit. Quod autem Libani montisindigene Manna non vt mei.
di eti&vien- comperto quod purget,fed vt ob[onioquod nutriat, vtantur, quis tam facile vt Fucbfius » referentibus credet? cim nos quo.
RM zidie contrarium experiamur,aut fi credat , non aliquam facti illius rationem adinueniet » qua vt decet, experi :
tueatur?certi nullus. fi re iudico. Vt autem medicamenta peregrina abole[cant , qua mitiffimam foluendi vim baben;
inter que iamdudi Mama principem feré locum obtinet, vtemui noffratibus, C fortaffe lathyripityufastit bymalis,brys.
nia, c7 aliis buiufinodi,que paffim nafcuntur im bortis C campeftribus , atá, vim lethiferam acpernicioam fortita funt. vs
ab[itmzo quidem iudicio. Malim ergo in boc fequi exemplum Diofcoridis, Galeni, e aliorum tum Gracorum , tuia. AT&.
bum probatifimorum auctoram,quam alterius quicund, fit illi enim non contenti fanplicib.medicamentis qse fuis im
cis naféebantur, peregrinis etiazn vti voluerunt:quos tamen ttum abe[e,vt féultos dicamus, vt etiam [apientes iudicet,
Quare nou potui fatis mirari Fucbfimita male de Manna fenfilfe , quam omnib.eo excepto , per [picuum eft fine moleffia
ventrem purgare. Equidem optavem,vt ij, qui alicui medicamento v[um abrogare fludent, velid equius & modeftus
Nomina. —rent,aure noffratib.ea proferrent,qua eandem vion preflare poffent:ned, enim ego is fum;qui peregrina noftratib pr.
vevelim,modo bac cum illis virib.certare valeant. A/Cayeon sg) aGavorrócid Greci dicitur, quod Latinis Y bus : y i
Ronder, Conder,aut Katetb: Italis Incen[o: Germanis, Q3cwaudp: Hifpanis, Encienfo: Gallicis, Encens:Bobemis , Kadidlo,
T dopo Hec diélio bic, ci paulo poft legitur in vulgarib. Grecis codicibus : qua in primo loco tbusnaturarotwi-
dum infignitur, in feiüdo vero artetale fadum cognominatur.Sed quia abfurdum videbatur Marcello, Diofcoridem vitm ys
fuiffe homozymiasidec mutauit lectionem, alterum.[-droportrropov,ad vem nomen accommodans. Quam tamenledi- —
nis mutationem minim probat Manardus, qui praterea dubitat quomodo atomos Latinis fit reddendus. Ha difficultate
sibi quidem videntur ab Oribafío fublate lib. xyx vbi primi) non drops , fed dr awroc legitur , que vox fine controuerfa.
illefum atá, mon fciffum thus facit :fecimndà vero nibil legitur, quod arg eft. fecundum accreuiffe Diofcori-
di. Legitur autem róary poo qua Yox vt efHillius faitirij thuris cognomentum, Oribafio tefle legitimum , ita non mutanda
yidetur. i : Mine xt - Fat-
t. Hic vulgaris leHio habet, i apaflaey ug) 65v apa a yir irn morbrnon Noui Md efl : Arabis, Cv in Smilo nafm ;
quod aliqui copicum vocant. Marcellus mon safe fed ipíBaslegit.. Cui lectioni adfüpulatur Oribafius libro xat.vli
& dpduoc tantum, reliqua vero vt addititianon leguntur. : cA
E Exemplatia Greca vulgata. bocin loco legunt jastod euópuevos que Yos in itinere à Rttellio, & artificios? confor. ;
matum,vertitira Marcelo. sed equidem eam aduentitiam putauerim , quid non legatur ab Oribafio. "i
4
Thuisno. — — Thusdictumautá Graco &/a;acrificium notante, autà tufis glebis,A/caro: 3 dco flillo:licet Gra-.
men, ci fabuléur áiuuene Afsyrio huius nominis , quód Deos ftudiofiflimé coleret ,abinuidis occiíc (binc —
nihil cffe Diis thuregratius)in hancfruticem conuerfo dici. Arbor Galeno a/arocgg) dd pdfaro lat. —
hrymaveró auCayoróo; uz Hipp iG -" i " ; dici ir. Praeter Theophraftum & Plinium, de chu- i
remuloeipisrradidere Diod Siculos lib cami Solinus cap 36 Strbo cali aniquílimefiB
M Scd recentiores aliter arborem thuris defcripíere: Thenetus quiiconemponittomin —
n thuriferam pir s refiniferas ref m (ipfum thus )funderequitempore —
: m rhus:alteram in plani.
pies Bancos
T is,colore
: tefinofius,hocenim mollius & albidius:
Manna Thy. Velut mattiche artes habet coharentes.
3 partes
íis,- - xerunt, & veteres Latini
Inlib. primum Diofcoridis. 07
ilia fant drachma podere in aqua;aut mulfà pota.Picez nucis cortex, & folia potu idem praftanc. Teda a appellantur
BUR: ulati fcóz.fi inaceto coquatur,& decocto dens colluatur, dolores leuat. Ex his etiam fit pinorum jpi-
aU edunt pcibriiqs compofitionibus idonea. Quinetiam earum cremararum fuligo ad libra- — EM
uAMME conf Aioneim excipitur: ea circumlinionibus efficacifsime imponitur,quibus pups Qr. d
nant, coloremq; éntinánis.calliblephare Graci vocantarrofis oculorü angulis - «tm » glabrisi; ge- exemplaria
& collachrymationibus opitulatur. Pityides a appellantur pinorum, piceaq; fruá us qui in conis M- qua vidi; fed
Ms inch Vim aftrictoriam habenr, & aliquantulum excalfacientem: tuísi,& pectoris vitiis auxiliantur locus eftmihi
Ro sk E melle fümpti.Nuces pinez cum repurgatae manduntur,aut cum patlo, aut Ul ctn UN Mp dec 5
- nebibuntur,vrinam cientacrimonias in renibus, & vefica hebetant: € c rane ate linde fep
1o cum portulacz fucco ; virium infrmitatem roborant , corruptorum quoq; : png a xd Ó e file in conce.
dunt.Pinez nuces integra recenter arboribus decerpta in paffo franguntur, & decocta , vetufti tufsiac xg) Tis mre
tabicudini conferünt,íi quotidie ex eo liquore terni cyathi bibantur. zii.
No nimirum negligentie adfribendum foret , cim mos afidu? babeznt pinorum,abietum, piceavum, e laricum
fplta , nifi barum omnium «mplifimam,veramq, bifloriam traderemus:eoG, magis ad boc teneri videor citm ani
maduerterim Plinium, d, nonnullos eun fecutos , in buinfcemodi plantarum bifloria , qua vefinas fundunt,
PINVSSYLYESTRISMONTANA. 1 PINVS DOMESTICA
fo ent ca sp xa
ere pojj R97 Vinibiftos.e-
ini fpecies adnotaffe , dome-. vasa; gencxa.
montan 1 vciffesbifce verbis.Pinorunz
wueftris binum [Latuunt genus, quorum al. rain Idea , alteram mariti-
or Idea-folio inibecilliori , teni maritima, C" cortice. leuioti,
AM PH PÉSPEEAB SES DECIES sls. "i sq, bifcens tanqux
non aute de pinu:ea nimi-
Peui Bello.
nii opin. ex.
Ita.
G d feriptores. Deinde Theophraftus ipfe sz ereiese mtcems peor état : ex quo
"5 sréóew, depinu , non autem depicea feripfilfe. Quandoquidem. cd&ino non. aliud deferat;
»vt aperte declaratGalenus libro [eundo deal ovum facultatibus bisverlis, Nx pinca lari.
mutrit non tamen facile coquitur. Appellant autem Gradi ipfamron x m
"— 'fed epieier.
1 1im
908 And. Matthioli Comm.
IL PINVSSYLVESTRIS ' SResion AU A
Nont2na. Mem libro de cibis boni & mali fucá yita, feribit. Hisipfi plu
cuafainon atitem mali (uc babet nucleus pineusqui vuyu; vo.
catir,ipfun vero etiam epópiNoy. Veteres appellant, Tem lib,
vide fimplicium medicament. facultatibus fic inquit : coy;
frudus,quem quidem & coccalon nominant c» "ferobicon, &»c.
Ad bec commentario quarto de viclus. vatione im morb
«cutis apud eundem bec firipta leguntur. Nempe sis) os ab
Iippocratedictus , non ita » fed «avo; magis ab antiquis Grecis
appellatur , velusi à recentioribus medicis propemodum omni. 1o
bus cpógymoc.. Galeno denique adffipulatur Simeon Setbi,yr.
pote qui nucleos pincos xavtpia ToU. epoBiAcu. etiam ttotmi-
net. Ex quibus vtig,conflare puto contra Bellonij opinionem,
* Theophrafhum fub reden; vocabulo pinum defcripfiffe ,non p
ceam.Nam fi Tbeopbralo peuce ffrobilum profert;quem Gale-
mus inter cibos connumerat non video quomodo i picee fru
e[fe poffit cuius nuclei non funt edendo , Bellonij etiam teffimo-
nio. Quid infuper bocloca per sreónl,n pinum intelligat Thep-
phrafho , illud maximo effe poteff aumento , quód nu(quam
picea vifa fit vrbana , nifi forte &fylucfl. ium femine ad ffeita- 18
culum in hortis fata. Cuius tamen contrarium deprehenditur
jn pini, que domefHica ató, vrbana frequentiffima con[hiditur,
Hinc porri fadum eff, vt Bellonius [ua ductus opinione ex hoc
in alium quod, errorem inciderit quippe illud falfum eff , quid
ex teda picea fiat pix , vt Bellonius affert perperam,meo indi-
cio, Theophr. boc loco interpretatus. Siquidem rava admodum
eft picea, que tedam babeat:atque pix omnis , cuius eft vfus.ex
piuea tantiim teda conficitur in Italia, quemadmodum Qrin
Bobemiia, vli ingentiffüme ac fequentifime funt pinorum ft.
Pinorum fpe- ta. Sed iam ad legitimam , veramó, Pini biflcriin venio, qua V
Ros. S ton- fic habet. Pimorim duo genera. Alterum domeflicum , alterum
Ideratio.
Pinorum hift.
wy fluere, Domeffica Pinus numero[osfindis ramos iu proctri :
catidicis fammitate circumtagantes emofis ac fivmtis fatis jim cacumine aculeatis,ci" in longitudinem protenfis,angufis.
Niuces edi iagnas, pondero[ascompatias, folidas; im quibus puctei cencluduntur oblongis , a duris putaminibus condufi,
nigra quadam fuligineobductis. luterior nucleus renti tinica circumtegitur s flauo colore, que digitorum attritufaale
expiiizur sapor idi dulas aciucundus fubftantia pinguis, oleofocr. HaYetur copio[a doneffica Pinuin agro Rauennate,
non longtab Adriati matis lttoresbabetur Cr in alis Italie locis, Cv prefertim in cemotiorum bortis d viridaris, Syl.
HL PINVS SYLVESTRIS MVGO. 1V. PINVS SYLVESTRIS —
: ; IC Cembro. Z2
Mira :
- Pinus Mugus.
Inlib.primum Diofcoridis. 99
ueffrii varia funt genera, que in alpina c maritima partiüitur.Alpinorii tria genera. Excelfius ceteris primi quod copio- Sylueftrid pi-
Cim babeturyim omuib.Bobemie Silefie C Polonie fyluis, ac etiain Tridetino agro, cum in Ananienfi bus, Tum etiamin norum varia
Flemenjibus montib.,? quibus Jyluani bomines piv£. perpetuó parat. Pimus bac onintb [uis notis doimefitca fere fimiliscoma. genera.
sam breuiori folis rudiorib, C acutiorib. eff. ed minores edit nuces: funt enim cupreffinis paulo uawres, longiores tamen
ieres Cri acutii definentes, fquamarü cügerie domefficis ucib. per omnia fimtles,refinofe,ac odorata, autuvimo
ifcztes.Secundi genus Mugii Ananienfib, appellatuim,quo Rouena monsin fummitate abundat .caudicem nullum edit, Pint Mgá
fed bumotenus ramos a radice fundit, qui bumi perpetuo repunt, decem , quindecimve cubitorum fpatio. Frucum profert
predio fimilem,vel paulo vegetiorem ac reina magis obductum odoris non ingrati nullo itus nucleo , qui mandi pofiit.
iu[ce ramis vtuntur incole ad Va[a vinaria cingenda.Nam prater id quód longifiimi babentur , flexiles , ac tenaces ad-
10 modu funt.Tertium quod Tridentini C Ananienfes Cembro,C Cirmulo vulgà vocant , prouenit frequens in Trideliti- pisus Cem.
E agro timin Gauia Phibea vals, tum in Flemenfibus , Vulturena ; & Rhetinorum montibus , e in Comitatit TyTO- bro.
lenji, non longé ab Qeniponte. 1d [Deciofa fatis prouenit proceritate,ita;vt ad tabulas parandas materiam non modo pu-
eberrimam prebeat, [ed etiam odoratam, attamen non tam procerum efhvt alterum genus,nec [7174707 cortex, vt itt Cate-
ri pinerum generibus flauejcit, [Pifiori tamen ac tenuiori coma. Huius fructus Piceo crafitudine equi fimilis eflbreui-
er tamenyreimofwsco lore fubpurpura[cente,omuiumá, fragilior.Concluduntur inter eius nucamenta, nuces , domefias
longéminores,triq breues fractu faciles , vt que dentibus facile cedant sineft his nucleus pufillus , dulcis, allicans fub
pi brana,non ingratus efeii:(zpore quadantenus domeflicas referentes,nifi quod guflui quandz leuiculaus :
rrnguumt eperi quod omnium [yluelrium eff proprium. Quo facile adducor,vt credam ham plantam Pinum cfe Pinus Tarets
Tarentinam,e qua libro xv.cap-x-meminit Plinius, digitis (vt illeinquit ) fragili putamine, auiumq,cxpo[fitum furic in. 92e
10 arlorc;Erenin ita ee nuces fragiles funt; vt non difficulter ab auibus roffro frangantur. Manat etiam ex boc genere vefina,
tum alba.tum odorata, veluti ab alys [ui generis plantis. Tabule ex bis parata ad extruenda edificia Germani plurimi
fiunt non modà quüd pulcbra materie, C yenarum ferie placeant fed quod etiam vt diximus , odoris fragrantia pre flent.
Jdenim ad eorum hypocauffa paranda , quibus maximi ob frigidifmam regiouis temperiem , C indigent , €» vtuntur,
plerimum affert ornamenti,ac etiam ad alia edium ornamenta. Marinorum duplex obferuaui gcuus , nucum tantiim
magnitudine ac paruitate differens ,vt ex appittis hic imaginibus quifque facil? conijcerepoterit. Primtm genus folia ba-
ber angu[ta prelongasrarao, in capillamenti modum protenfa. fquamofís vbig, ramis,iulis furfum JPeckantibus.Cohos edit
«ateris fylueflribus longiores, craferesc, preduros,nucamentis in acutum exttberantibus, in quibusimanes concluduntur
nuccsProuenit in maritimis Italie; agro cum Di(zno,tum Senenfi,c (vt audio )apud Calabros. Secutidum gezu, como-
ier huic opaciorg, quam alterius, fed breuioribus capillamentis.Strobilas profert maiores, lengiores, duriores , ac pulchrio-
3? ves, prominentibus vndiquaque mucamentis, vacuis intus nucibus,ac fuperuacuis. Nafitur baud longe à mari yi /dem fer
vt altera loas, Omniain yuiuerfum genera refinam albam , Cr odoratam mittunt,im tedam vertuntur , C» picem nigra
fundunt. Ceterkm his qua de [ylueffrium pinorum generibus cribit Theophraftu,in noftro climate rcfsagatur , que fenfi- Bellonii afia
bus clarifimé patet experientia: fiquidem agrefles , que plurime in maritimis noftris Senenfibus proucniunt , frugum fe". opinio ex-
ruus fpitbama oblongum, pyramidalem.farmum ac folidum , necper fe facile debifcentem. Qua. verà numero[z virejcunt, Plof-
in Ananijs,reliquisi, Tridentinis montibus , acetiam in Bobemia , Morauia, Poloniaó, fructu confltant parto, breui, qui
quam primum aruerit affatim debifcit C ex arbore decidit.Sed id euenireexifti »tlimatii C vegionum varietas.
te, vel eriam quód maritime plura fint genera. Bellonius , cuius paulo anté meminimus , libro de arboribus vefiniferit boc
pini genus (quantum ex eius verbis colligere potui )pimaffrum effe cenfet.Sed non re&té,mea quidem fententia mairá,pitra-
fler,Plinio lib xvi.capx-auctore,nibil aliud eff,quam pinus [ylueflris mira altitudine, gigniturá, non modo in inontibus,
40 (cd etiam in planis, Bellonio vero contra;pinafter pino bumilior efl : C plana , Cr montium fupercilia prorfus ve[puit , nec
i prouenit; preterquam in excelfiffimis montium ingis.Huie profe&tà vt quis adflipularetur.fortafje ex co adduci políets
quod peregrinationi qua ille im Afiam, Greciam , Syriam, Aegyptii, aliasá, regiones fe feciffe fatetur, plura tribuere vellet;
quam probatifii borum fcriptis quibus [epe Bellonius perperam refragatur,ita vt fuam putet auctoritatem illis
preferendam effe. Sed ego miror, quod mihi velatum fit virum bunc effe vulgaris peritia, neque tot loca peragtaffe , quot e-
su firipta perbibent. Quod autem ad rem noftram attinet, Bellonius vbi pimaftri bifloriam exorditur , banc pinaftri vo-
eem ex verfiene Latina frequenter legiffe ait apud Theopbra[tum, fd non propterea Theophraftum eam agnotiffe plan-:
ten quid ponnafiatur in Gracie tut Afia mantibuszatque deomulum e[ex Gretisautbaribuquidepinafro,aut pi
; inerit.Sed quanta fit buius boni viri arrogantia , Gin Gr. autborum lectione negligentia , antea
cuins, vbi ex Tbeopbraffo fcripfimus duo effepini genera , vnum vrbanum , alterum fglueffve. Veruntamenfi ia
nordicw fuam tenuerit opinionem; quid flicet Tbeopbrafto crévx» picea fignificet;non pinum s c qtiod ex confequen.-
v incde picea fjlue[lri fit locutus demus il ita effe, quid refpüdebit ad illa Tbeophraffiloca,im quibus rívuc aypla les
ercule nibil quantum reor-Subijciemus ergo qua Tbeophraffue lib.i. cap. vixt.deplantarum biflovia in cenfu
in montibus nafcuntur contra Belloni fententiam pofleritati memorie prodidit.ójs verbis. Vd va d$ vd. voi-
dir Tol c aredlon e QUeraszarpirs Mastd'eviav Urs, rbves rrírucasypladbuceff Montib autem propria
Li
dignitatis cupidum potius , quam veritatis fludiofum fuiffe [acile iudicem. Nec Anguillatij
boribus wipe qui tantum fuaipfius dackus opinio laptus.
ve Pinum;aceam quam Mugum vocari 4-
lia, gdem flores , eadem getniina,
L pinoruim genera in
TS A / pias Cieero ur re eof PE eft , non pitea-
án cenfenda Tarentinapimu , quam quibu[dam vocari Cembro diximus. Quippess bate, fita.
sszum fententia duitm, z pi effe "fe fed d loh pi g tam fylucftrium, quai vt-
Danrum,nulla habeatur pi usque fragiliorifit frutu, quàm bec,cadit;peritá, Anguillari fentétia:namqueTbeophra.-
fireflmoniofjluefiris Mont ana pinus, nucemedit Maritime conipacliorem , durieremque , ac minus debifcentem,tan-
1.2 quam
100 And. Matthioli Comm.
V. PINVS MARITIMA. VLPINVSMARITIMAITI,
quam fjluefirior,actobafliot.Catera que plurimi Iniufce hotninis fetitentie tefragatur.[i quis aidité defiderat legat epi-
es Jflolam priorem noftra ad Clariff. Medicum Vlyffem Aldrouandum-itienim plura (an veperiet, que ante à nemine de pine .
Plinij lapfus. ej» picos yog; funt explicata. Ceterum non potui non admirari dixiffe Plinium, fcandul.is ? fino ad contegendas domas
ex onmibus, quavefinam fanduntsarboribus aptiffimas effe, chem laritem non ignot.tret thater iei preflantia, duritit
firmitate,nulli equiparandam effe. Praterea fcribit Theophraftus (nos id quotidie yidemus ) quid pini interitu eft ,vtic-
Tedz confi- dafiat.Cuius verba funt bacloco fupra citato.Morbum piis accideretalem Ideiincole narrant cittn non folinn cor. fed et- 49
deraio, —— Mars externa caudicisinted, yfiuerit , tutie firangnlari quodammodo;quod [ponte accidit vbersate arboris lar-
giffimasquo ad quis coniettare pofiit:teda enim totum efficitur.Ergo bec pini propria affettio efl. Quare auteya pius teda.
fiat. feribit idem Theophraflus libro vx.cap.xv de caufis plantarum , fic inquiens. Pinus enim Yadicem agit tedatotamte-
fertam,vt anti dicium efl.Ratio eadem,que in animalibus eft, quid pars alimenti, qua ferbuerit; excoclas. fit , quoniam
purgatiffima eft afidet:e? colle&a,denf[atad, pinguedinem reddit.Reliquum ver) farfum tranfmiffum , partes , qua fupra.
terram eminent, nutrit : non per illam pinguedinem (ubiens , fed per alios quo(dam meatus. Nam quain tedamomnitx.
partemutata funtobefr iuntur,vt dictum ef:cion enim nullum tranfitum babeant , fpiritus ffrangulantur, fitt
animalibus accditque vltramodum pinguerint :bacille. Ceterum quod teda opus it ad picem conficiendam, non defuit.
fanératio , qua etiam artefieri poffit;ita vt pinus non fua vtique fponte, fed artificio teda fiar. Id cnim idem docuit Thet-
phraffus libro xx.cap.x.de bifforia plantarum, his verbis.1dei vbi arboris caudicetm cortice diffoliarint , quad parte[olaris
binis aut ternis a terra cubitis fa fü ifiuxum iftuc fierinon fine teda vno cian plurimum anno affrmant.
1da, ciem fecuri detraxerint, fecundo iterum anto teda locum expleri: tertio pari modo.Poff hac ob cam patilatinatiüt-
eifüram arborem extenuatam;putrefattama, humi facile à flatu profterni,tum eius cor extrabi( boc enira tedam maxim
prefert)nec non & radicem effodi:hec etiamille. Quibus palam eft contabefcente pino,tm fBonte,quàm arteferi oritij,
tedatn. Quamobrem putauerim bacin re non parum cacutifz Plinium:quippe qii lib.xvs. cap.x. vi reftnifevas enutatrat.
avbores.tedem propriari; e per fe effe arborem cenfet;cum inquit.Sextum genus e Teda proprie dicha , abundantior fw.
Plinijeror, ^sUfimreliqua-parciorsliquidiord, quam picea. lammis,ae lumini facrorum etia gata. Et libzodem cap. xvin Nun
ait;celeb is arborum dictis quedam in vniuer[um d, uncis indicanda funt.Montes amant creda, larix, teda , c (&*
qni T odein WR Rescue uiae e eus - ; e
propriam ar. tere, quibus tina gignitur:bac Pli erum fi quis Pliná defenfar diceret pertedamnipfum bocim loco nan aliud mzelget
borem effe quémpuan. anus uM tov y Het pti tibns (vt puto )vanam effe offendit, quid cun eo capite Plin.refni
«enfer. E PEINT CEGE ecu
; QL Arboresomues per genera deferibat; &r primum. m genus aciat nullo pacto 1éda act tit y
lli er- ci a CAR: uS. P d 0 ptum pro reda accepilje Tüeiur
Marcelli er E 1 edfriprt. Hi forc Maneliavordfttcs quim hac Diofiridsesp pi
L7- f m AST. SASC i-
rorPinum aü qe 2 - eS o a 271
tedam inter- ZI fedath ] . In bocetiam Ue rem ' Adamus Lonic.Ruelli jj infuo epl 3 iffor cvolumi-
prerantis. — geyybificham. potius quam veram arborem protedapin-ciffe videtur.Sed azimaduert, duertendum eff, non à pinu tantim fieritee
pu dam.fed ex alis erii platisrefiam fundentibussmempe Larice, £y picea: a quibus nos in Ananienfibus fyluis pinguifimam
ie nij: — excifamus.Sed m bis "ara admodum tedaefl... Quapropter dicebat Theopbrafius libro quarto cap. quinto dehifloriaplat-
morbo vo. PfRaoquiüdin Ponto ex fyluefiribus defint pinafler, abies, atquepicea., c omnino que tedam in fefe gerunt. Quibus lare
lentis. pater, alias preter pinum arbores effe quain edam contabefcunt. Sed quid id morbi magispino eueniat, quam ceterity
propria piti afedioe[e creditur. Quo ft,vt rin loe Plinium erraff crediderim , qui nen pini , ed larieis martam ef
| 1 5 : - - j j git, vt
?
" $ , . "m
In Lib. primum Diofcoridis. -I0I
ait,vt teda fiat:ac eidem omnes attribuit tum vires,tüm notas tum qualitates,quas Theophraffus pino reddidit. Quare
im Ruellius eum fibi familiariffimum ab buiufcemodi lapfu vindicare velletnon mirum, inquit y quid in boc Pirmiusa-
quiuocatione fit vus, quando & perpetua fronde perinde ac pin wofit larix.C fitus idem in montibwuseademá, facies xmi-
mime animad. quam magno ipfe quoquefuerit errore mpliatus , quemadmodii é recentiori alij. Quandoquidem Racllii ertor
procerto atte[lari po[fum , laricem me vidiffe nunquam ( etfi centenas laricum [yluas viderim ) cui per byemem folia non Fees ppt
deciderent, C que tantam contraberet cum pino cognationem; quantam Riteliius tradidit. ;dtaque yt Yera. eitis dilüue »1 onde
promulgerur hifloria,bic ea de larice differemus,qua c» vidimus, Cy experientia comprobatimus.L A Rx igitur arboref? Láricis fto.
imia proceritatis.materie eterna corti perquam craffo (non autem leuiori, quam picea; vt Adamus Lonicerusforibit)
pe dehifiente,intuse, rubente:ramos gradatii circa ffipitem totum emittens , aduatis comipluribts falicis
loreltteo;odore non gmiucumdo-foliis gregatur circum vamtlos prodesmtibus y detifs, oblouais, mollibus, co-
mgjHoribus minim? aculeatis, qua aduent te byemepallida effecta ad caudicis vadices deciduntjllió mar-
avtfola larix inter ceteras refinam fandentes ay bores. [reta omnt algoris immanitate, nda per byemem yita
granfigat.Nouella cupre[Jum prov/um em:ulatur,non autem piceam,vt Retellio placet. Fius coni (quanquam credidit Pli-
win Laricem fferilem effe )cupreffimis admodum fimiles [unt molliores tamen ,neque ingrati efflant cdorem. Veruntamen
m CMYI XI5A RIX. P Cos. feres longé oderatiores funt, quà vercemergentes éramttfcti-
CL E Age ———— erum cacuminibus,arborem vniterfar mirum in modum
S cotidecorant , quippe cium in purpura avdenter rübefcent.co-
m, martibusg, foliolismiro quodam nata, artificio aunettan -
S tür, non parum viatcrum oculos remorantur.
ries duriffima
[j^
PIinit error
volentis lari,
cem effe fte.
rilem.
(2 - AN
Vana Vitrg-
uii, & Plini
de larice
Ur» quio. quod nó fa-
m bad. effe 8tet, opinio.
nt, Siquidein
3c e A: po) E -" , mande
" LAS SS nguifimum li- Lapidesqui
: 3 j accenduntur.
Ships Medula VEU Goss E
tim glandifers Dieferides feti Mmütmpenm lev p.
i 4f at in cedro i qui. Prefauolui zearict , : licil; initeniffe fatetur , nec non Erafanolus *
vidife. it qus faiam caudicibats "0 ip ein tota Hetruria , inaliisi, giam pluri- » quercu-
Germania. ole, D. vbi fyli'e quercu
rela A nci di ipie Dn |
qna terebinthine
I3 er:ub
E
102 - And. Matthioli Comm.
er:fulflatia vero fimilis liquide picea; qua loco terebintb. inffitores védunt ignorantib.eas difcermete:eff aurttaliy ofi
odore guftu e facultate, quam terebintbina acrior.Cum bac igitur & terebintbina,larigna vocata, perfimi lépoterttiap,
ebtinet;fed tenuiori [ubflantia,tmaioreque difcutiedi YU pradita eff.Hanc Tridentini , ac etizi quisjs jtermimi ifum,
VIIL PICEA. - ULM ee
Larga. vernacalo Jermorie. Lagi ius s defexa à à lare a qua emahat , apbellati iotie, Hac tatten fponte fita non fuis f
qui iplum uin. colligunt j'magno c longo tercbro Laricis caudicem ad inedullam v[que pet e[tasem po forant, Ce inde manan-
am vafiu lis quibufdam à piceo cortice paratis exd m mittunt iusencule arTores , frcuti desbu-
Ey vero anno[e.Cortex ficcat pmi modo. Refi naexcalfadit,atqui minus quam pinea G» atiegma.Hat
ad quàm plurima expetitar: medicamenta,C prefertim ad vulnerum , vleerumá, auxilia paranda. Deuorata vncie pou-
dere; purgat per inferna. Abflergit,prouocat aperit.glutinat;attrahit.Renes Cr veficam expurgat,caleulos expellit , ears 9?
vrinam ciet, C prefertim,fi cum Benedicta fimp.[efquidrachma deuoretur:deuorata articulorum dolores lenit : praftat &
ad Gonorrbeam, ybi abforbeatur. pluries cim aqua plantaginis lotasaut npymphee ; addita felectiffimi Juccimi drachma,
€ corallj vel afleni, & caphure momtto.Delincda in eclegmatecommodiffimà auxiliatur tabidis, empijcis, ac diuturna.
Oleum &a- T4ffi laboramibus purulenta extrahit. Fit ex eaoleum d aqua , deflillatorio vafe,cum ad plura vtile tum maxim? ad
qua de Refi- recentia vulnera glutinanda plurimum praflans,quin etiam ad neruorum articulorumq, dolores à frigiditate prognatos.
nalaigna. Ceteri aqua qua in primis di iffillat., ft frupuli tantum pondere ex vino albo bibatur, vbi ventriculus pituita repletus
languet; paulo poft eam per voriitum expellit magno iuuamento. Eadem lentigines,varos,alphosc, abftergit:cum in facie
Pannum in 14 "1/7 i2 quacunque alia corporis parte, addito oleo,quod ex vini fee paratur. Preflat quoque ad finuo[a vlcera infufascr -
rice nafcens, Ad vermiculo[as auressaddsto fellis bubuli in etiam ad (urditatem,vna cum oleo fuo infu/a.Reperiturpratt-.
&ciusvíus. reAim annofis laricum caudicibus prope medullam ipíen »pannum quoddam albicans quandoque,cubiti amplitudine, co-
Tio,Ex quo chirot beca conficiuntur,adeo perfimile,vt vix alterum ab altero difcerni poft. Vtuntur hoc incola ad vulnera '
glutinanda, C ad fanguinis fluores compe iio Ceteri admodum inter fe fimiles ex bis , quarefinam fundunt , aro-
Picez , & A- ves funt PXC E A C" ABIE Sta vt fepe etiam lignarios fabros ifallant. Siquidem eadem viria, proceritas , amba jfdem
bietis hiftoc funt foliis oblongis duris, At denfis: veriufg,ramafculi produntur cruisi in morem, duorum duntaxt ramorum lateribus
veuntes:quod C foliis euenit. Verantamen boctantum diferiminirinter fe habent, quid picce -folia colore fint abiegnit
ün c ve ser latiorasmolliorasleuiora,minus, Haque veflientia.Pratt-
enax eft, lentus lori modo flexilis, abieti tiverà allicat, C» fi flellatur,. facli perfringitur. Pieza.
"untur:quad in abiegnis non vifitur. Ligni denig, materies pi & inultà Jpeciofior acetitm—
»rilio ior: babet Bosptc s TS MB AKÉBUEE SER conos ferunt [pitbama longitudine, nucamentis quam
inuicem [abintrantibus compattos,in quibus femen eft fabalbum mulla intus medulla. Picea nafütur in montibus C T
: ttis. Abies in altis montibus inter Larices & Piceas, Picea fert vefinam intercorticem C lignum gummi modo coucretaib.
- licet nonnunquam ex ea defluat liquida ; larigne fumilis. Abits ver inter. corticem. c corticem praftantifimum.
E [59 liquorem illum concludit , quem vulg t. A 6 R1 0 quafi abietis. acbrymam ,appellaut,de quo veteres nbil. (quad e-
ma, anPicea quidem fciam )pofferitatu memorie. prodidere. Nifi quifpiam dixerit per abietes lachrymam defe aam [n
liquida Ga- decomp. aed. per genera paulo anti citato , piceam illam liquidam refinam quam pro terebint bina inffitores vendebatt.
leni. Cuius Tài illud indicium effe videtur,quod fcribat ipfeyhane cr. quic odore terclintbine e[Je perimilem, quod iu abie-
Refine fj.
gn« vires.
-
gna Lhryma maximi notatur, quod in[uper fit quad. bina acrior: namque huiufmodi qualitates f
liquid picea refina n ninime FS» Quo fit, vt. ji s icandum pusauerim,im hiGaleni vetislibrarirum frtajé tm cu
1 * pente
Inlib:primum Dioftoridis. 1603
ivi 7 icea C Pinus modo. Affirmat Ruellius abieti croceum florem innafa : verüm in Tridentinis Ruellius ero-
er ctio eie arie oinuis eft C floribus c fructibus infecunda. Sed yt ad piceam noffrare- Nis e a
deateratio,non fatu compertum babeo,quamt arborem pro Picea i rtelliga t PetYis B l : quanquam ex imaging,quá ^9 vui
exbilüit, atqae etiam ex notis, quas fita picea affignauit aliquod pinaffri genus intelligere videtur. Ceterim arbor, qHATI p tioni $a.
5 idem fita tantum auctoritate, ne dicam temeritate, dus; perperam S. InWIH VOCut, ac alicti fimilem faat non ef pinuf eft Pi
p quantum ego conicere potui nifi legitisna picea. Quippe bac alicti «deb fimilis eff. vt fepe fyluanos bomines, Clignarios cea.
| fala vt füpra dictum eff. 1dcireo Plinius lib.i 6.cap.z4.eadem folia reddidit picta abieti , fic inquiens : infetta
pectinum modo (intellige,folia funt pice, abieti.lis etiam idem Taxum fimilem fecit edem libr. cap 10. quemadinodum d
£& Diofcorides libro 4.Taxum autein(vt obferuauimus maxim: foliis amlaturpicea, quam magno C pudendo errore Bellonii. er-
Bellonius Sapinum appellat:nam Sapinus,tefIc Pliniospars tautim eft im abictesvt eins Yerba declaran lib.6. 64. 39.vli reed a
tuentis,
i
ra[fe um plantarum bifforiamsneque in Tbeopbraffo cognouiffe quid zdea C mi cvz fignificarent, nequeet-
dam anmaduertiff, quàd be due voces (epe à Grecis vna pro altera. vfurpantur.Sed hic fufius quam deceat, aliquot Bel-
cleiautem e domefHicis nucibus exempti bumano corpori magno funt v[ui. Su2t enim in [uis qualitatibus temperagieyro Pct. vires.
proximi , paululum tamen ad calidum inclinantes.Maturant,leniunt, agglutinant , vefoluunt , e üinpinguaut , c Ie-
40 Niufcula quad. imoni di zbellenutriunt,ac quamuis crafsufculum potius quam tenue prabeant alimen-
THhI nof tamen improbantur: emendant enim bumiditatesin inteffinis putvefcentes, 4grétamen concoqutntur : ideoc,
natura frigidis dari debent cum melle, calidis autem cum faccbaro , id enim corrigiteorum contumaciam. Ceteri vbi
tepenti aqua m. ur, acrimoniam exuunt. »Coleofam quam poftident qualitatem. Sanant, frequenter deuerati,
naworum ac dorfi dolores.Dantur vtiliter Ifcbiadicis, dici paralytias;ftnpidis, C» tremore afedts Pulinones mundant, c^ e-. —
i "g 1 "P tur t ifii ib Rem qe excitant Vena em, a4. d
dpidaprius macerati, c» deinde fattharo aut melleexcepti, c» deuerati. Prefüant quoque adrenum C vefica vlcerazid.
eijopitulantur vrina cum ffillicidiis , tum etiam ardoribus. Impinguant macilentos , e [anant ventriculs erofíones,
tunc portulace bauffi. Ceterum viridis pimus acicule contrita, ex vinooptimo potui data, cordis dolorem [Gdant : [ed
Apinpuilus ecros ab[linere oportet. Puoi Conerum catiesin aceto verrimedocodd, perquam vriliter fuffuntur dyfene
*
cortex. [rcciore preflat facultate,vt vefina;calidiore quam
quam domejLite. Folia, cortex, reffna, nuces ea-
dempr At Mugo eedem fant qualitates , que ceteris pini ge-
neribus. Dijden entra. Sic & Cemlro qualitate & viribus a ce
ui
Grecis míruc Latinis Pinus appellatur: Arabibus Sona- Nomina,
í renbaum c Stpnbolis:Hi hamis, Pino: Gall, Pin: Bobemie, Porouuibr.po-
QBilb Síctenbaum:G.lic) rin
acis quod flipite careat iru dcin
ws Tarttina Plinio, Pinus maritima, Grede |
inatur: Arabich, Atz-: Italico, Pez zo: Ger-
nucé pineá fignificat,qua edulis eftatreftste Gal.1.de fac.al.7.fimpl.&li,dc bat
: :
10 " And. Matthioli Comm.
mali facci alimentis:altera probatio;ex libro de caufis plárarum Theophrafti defumitur,vbi 42, duo
conftituuntur genera;fatiua & fylueftris:iam veró Pinum coli,noriffimum eft , non autem piceam: tum
diuifit à auxi) in Ideam & Maritimam: at Picea folum in frigidis & excelfis montibus prouenit: ran.
dem és meizovcopiofam picem fieri Ícribit,earumque proprium vt in tedam abeant: lam vero ex pi.
norum affülis tedaque picis copiam colligi,noruntalpium incole.Subiiciamus nomina. |I. Pinus
tiua C.B. & Dod.gal.Lugd.Pinus vrbana folio perpetuo, Theoph.Pinus;Plinio: fic & Brüf. Trag. Cord,
in Diofc.Lon.Gef.Dod.Bellon.Lac.Caft.CafPinus domeftica Tab.Pinus vulgariffima Lobelo. In hoc
genere datur mas & faemina:illa enim nucem fert rotundiorem, heclongiorem, Adferunturnuncex
noua Hifpania pinci nuclei catharctici,pineis nucleis fimiles,in ftrobilis magriis , at molliore & nigrio-
re putamine:Indi quinque aut fex tritos,in vinoloco catharctici affumunt: de quibus Monardis & €x co D.
Pinus. fjlü. Lugdunenfishiftoria. 1|. Pinus fylueftris duplex eft, alia fructifera , alia fterilis : fructifera aliacft
duplex. montana, alia maritima: montana triplex, fatiuz fimilis, altera quz Tubulus Plinii, & tettia que Teda
atbor.Maritima duplex,maior & minor.Sterilis etiam duplex, maior & minor. Pinus fylueftris atiuz fi-
milis C.B.quando enimfponte prouenit pinus;tü Pinafter dicitur,Plinio auctore: hinc Pinafter, Brunf,
Trago,Lob (cui &Pinus fylu.montana Thcop.)Caf Thal.Pinus fylueftris fiue Pinafter, Dod.gal.& fol
Cord.in Diofc.Geflior.Pinus fylu.fru&tifera, Lug.Pinus fylu. montana, Taber. Hzcin multis Hifpaniz
& Lufitaniz montibus crefcit adeo fructuofa, vtinde copia nucum pinearumin Galliam adferatur,
IIL.. Pinus fylueftris humilis feu repens. C.B. quiafine caudicerami in terram fparfi funt tubu-
Tubulus l'li- lorum modo,quare Tubulus Plinio,licet quibufdam in exemplaribus legatur Tibulus,in aliis Scubulus,
mi Pinus fylucft.altera,Dodo.gal.& fol.quoad iconem,quoad deícriptionem tertia.Pinus fylueftris Mugo, 9
Lobel. Tab.Pinus cubulus,Lugd.Pinus fylueftx.repens, Matth.in iconibus; : IV. Pinus fylu. monta-
natertia.C.B.an Tedaarbor fructifera Plinio:Pinus fylu.tertia, Dod.gall. Pinus fylu.altera fpecies,Italis
Cembro;Dod.Pinafter,Bellonio:Teda arboz;Lugd.Pinus fylueft.Cembro; Tab.Pinus Tarentina Plinii,
Matth.icon.Nuclei parui trianguli forma;quos putantà Plinio Tarentinas nuces appellatas lib. rs. eap.
í 10.quo loci nucum pinearum gencra recen fecnonautem quod cenfuerit Pini genus aliquod Tarenti-
num,vt quidam exiftimant, fed quód hz nuces Tarento Romam veherentur. — V. Pinusmaritima
longioribus fetis C.B.Pinus fyl.quintaDod.gal. Pinnsmaritima maior Dod. Pinus maritima Theoph,
Lob.Pinus marítima Lugd.& Taber.cui prima. 'V E. : Pinus maritimaaltera C.B. fic & Matth. Lugd,
Taber.Pinus fylu.4.& Pino Idea Theophrafti fimilis,Dod.gal.Pinus Idza Theophrafti, Lob: Hac:
genera potiffimum nucum magnitudine differunt. Pinus fylueftris fterilis dicitur, non quód nullum e-7?
dat fructum, cim conos ferac fed quod nuclei edules non fint:qua de re Cluf.hiftor.Hifpan.& ex ebLo--
belus;Dodonzus,& Lugdunenfis hiftoria.Pracer hec Pinigefiera; Clufius hifto. Pannonica; meminit
Pinaftzi lacifolii iulis virefcentibusaut pallefcentibus: dein tenuifolii iulo purpurafcente: tum pumilio-
Larix. nis qui conos furfum fpe&antes habet... VIT. Laricem nufquam in Gracia nafci , idcirco Theophra-
3 ftoignotam, flatuunt; attamen quidam Pinum vrbanam folio deciduo apud Theophraftum cenfentt
- - dicitur Larix Brüf.Lon.Lac.Bellon.Fuch.Dod.gall.& folio, Cord.in Diofc. & hift. Gefn. hor. Lob. Caft.
Lugd.Cam.hor. Táber.Abies tertia & Larix, Trag.Pini fylueftre genus,cui hyeme folia decidunt; Caf.
huius lachrymafcu refinaliquida pro Terebinthina venditur:in hac ctiam fola Agaricum vtilenaféitur —
Picea. dequolibrotertioagitur. ^ VIIL —Picezvoxabaliquibus Abieti & contrà tribuitur, «ízw Theo- |.
: hrafto, (quamuis Gaza aliquando Laricem vertat)& veteribus:funt qui /71« deriuatam putent; quod
READ pe ceteris picem ftillantibusymagnam copiam fundat: fiquidem intercorticem & lignum
gummircínz mod concrefcat,ac nonnunquam etiam liquida effluar.Dicitür Picea; Brun. Lac. Cord.
in Diofc.Lob.Caft. Cf (qui Tedam Plinii ftatuir) Fhal.Tab.Eugd. Abicsprima & rubra Trag. Abies.
fxinina & fapinum,(eó quod Gallis Sapin dicatur)Bellon.fequutus Lacuna; Sapini nomine proponiti-
conem Bellonii.Picca & Abies rubra; Ge. Lon.Picea Plinii, Ábies mafcula Theophyafti, Cluf: Pannon
Habet ex Bellonio Dodoneus edit gall.aliam Abietis figuram,cuius rami furfum xen quamreditio-
nelatinapro Abiete altera propoíuit:à Bellonio de Coniferis & in iconibus, Abics legitima & mas.Ea--
.cunz Abies,& Abieres Pilari,du choul in defcriptione Pilari nóminat, '& ex eo Lugd. Verüm dehis&
fimilibus plenius fuo loco.Sic & Clufius hiftoria PannonicaPiceam pumilam nucamentis nucis ponti-
.€z magnitudine e fquámulis imbricatim compofiisfed in pungens foliolum definentibus, quz mar "
Abis, ^ radehilcentiaconcauas cellulasoftendant;proponit. : IX. - Vr Abierem Plinius, Theophraftus
ari nominat vulg Abies dicitur, vt Brunf-Bellon.Lac.Cord.Caft vol :
Á aft.Lob. Czfalg.Lugd. Taber. A
Candida Tz2go: Abics femina Anguill.Picea,Dodon. Abics Plinii & Abics formina T heophrafti,
Pinei nuclei
purgantes.
LENTISCYS. — c,
Duce cei ADF
gnominatu quibus maftiche.Pora vtilis eft fanguin£ reiicientibus , & tuífi veteti : fto.
macho auxiliatur, fed ractum mouet;addicur in dentifricia, & llitiones faciei, ad nitorem cuti concilit
dum; palpebras oculisincommodas replicat: manducata halitum oris commendat, gingiuas contrahit.
: rh . : Optima
ficiis iathebenquod posdcisean Mkeefiriugiente ei tifcus refinam gignít, qualen--
In Lib.primum Diofcoridis. Ife];
swa; & copiofiffimain infula Chio prouenit.Prafertur, 2nitedulz modo refplendefcens,& candore à. Grace vne
3 S RRICE abo fimilis, adulta; b[retorrida, ]friabilis, odorata, ftridorem edens. Viridis autem iuferior verbo 2a4-
Vrti
e. Adulteratur thuris,refi A ces Macs miftura. "eid -
L LENTISCVS. " Entifius in Italia frequentifimanacitur , prefertima, cg kg.
dm Hetruria maritimis noftris Senenfibu. Gignitur 1n Y enci(ci con.
m collapfis Romanorum edificiis , acruderibus: quinetiam im fideratio, &
S rracia Tyrrheni vbique copiofa oritur , in Campania maxi- hiftoria
mb. Ceterim Lentifa nonnulle funt plantz,que in avborent
i medie proceritatis affurgüt:nonulle vero bumiles , que nullo
R, qrandiore caudice à radicibus fublato , fed virgultis , fToloni-
/ : bufó, innumeris corylorum [ylueffriit medo difiliunt:verun--
NN NI temenLentifcus tum ramis,tum folits den[ior &yfat,magifa,
(PAN. WP virgultorum cacuminibus ad terram deflecitur.Foliis vtrag,
Jeff Myrto mulis, ocfo ex vno pediculo prodeuntibus , pari v
J/ trung, exortu grateolentibus,pinguibus, friabilibus, c in
ebfcurim virentibus,in ambitu temen rubent ficuti cy qui-
bufdam venulis:perpetua fronde viret. Cortice eft fubrufo,I£:
to tenaci. flexibilig, Profert terebinthi modo,preter tacemo-
fos fructus rubente[a, in vni modum; quibus oleum elicitur;
à folliculos cornicult modo intortos,im quibus includitur liquor
Iympidui:qui tandem veterafcens vertitur Wn befliolas iis per-
S fimiles , qua ex vmi , C terebintbi folliculis euolant. Tot
p planta grauiterolet: quapropter nonnulli, quodolfattu ca-
put agerauet;ip[am deuitat.Sed Lentiftum,que roboris ma- T enoíté4a-
gnrirudine proueniat.folio forbi, acinis fylueffris pumice rulz- boris magni-
tibus,vt Ruellius fcribit hactenus no vidi,necid vnquam me tudine.
legiffe memini apud probatos auctores. Yero Ruellium bat ucl. & Her-
inreballucinatum crediderim, quemadmodà c» Verinolaii, molai lapfus,
ui ea effe letifci folia exiflimat, quibu coriari Venetiis p
es conficiunt; vulgà proprie appellata 'foglia.Siquidem plan «
T4, qua bacfolia decerpuntur, maximé a létifco differt;eift
A32
N
3;
confideratio;
diderit. Quippe quod ij, qui maiori in errore verfasitur exifti-
c debetur,quo jt vt qui vindemie tempore propriis in agris Maflichen colligunt;id totum abque dolo in commune ferat. '
Muldantur fella manu,qui Lentifeum Maffichen fundent£in proprio, vel alieno agro exciderit, tanta eff Mafficbes cázt; Ntafickes
6 reuerentia apud Cbios-Nec ab re quidem,cum illis tantim Mundus fere vniuerfus tain neceffariut ac falubre medica: cura. —
WnTUT dcceptum referat. Audio étiamin Creta lenti[cum Maffichen fundere fed flauam, amaram, cr- Chia lo nge déie--
Ta adden
A 71 I
ws ad ffrittoria facultaris eff particeps:quamobrem Matches si-
6 ceteri ilis
difore putiimu quy magi legentibus (aria; neri Dus HM riii "d "
Vite teda iia »quantii tii 2 Serapione, tii etiz ab bis, qui meridionalzplayam, c» India
riva bM Vatigatioibusperlfireik memorie praditi eft CA vuv igitur ff mi arbori cfi n Inh naf. gab oute bi
em quntistscretritete y [übrig vira hs itarieresondi pont Nafta hetarber m mito eri Sr»
én Rn : propinquis:
- *
106 And.Matthioli Comm.
propinquiimaterie leui ferulacea, qua prodit Caphura. Huius largioris prouentus augurium e[L ciam frequentibus qus
lum fulgetris corrufcat,aut crebro tonitru conflrepit,vel cim terra motu concutitur.Hurus multa traduntur genera, Vna
in interueniis ligni lamellarum modo impacta figitur. Alia foras emergit cortice abrupto , veluti refine , ilf vum,
amodo inberet,maculis inter initia rubentibus poftmodum vel calore folis extofla,vel ignium vi candefcit:banc fumpto a.
veze quodam Riachilliu loci nomine,indigene Riachinam appellant:quandoquidem às prinrus dealbande, Capbure va.
Tionem adinuenit.Hec ceteri G bonitate, C tenuitate pra[lat,longioria, perdurat tempore. Alia vraffior, nec pelinin
atto colore, proinde bonitate cedens.Tertia vilior reperitur. fufco colote.Succedit buic impurior aliaque arboris '(Cobe,va.
mentis a[fulisimplicita,gummimore agglutinata lente[at,tuberculo amara uucis aut faba,aut ciceris, Hanc pos;
improbat, jyorsri, Putat Capburam effe bituminis Indic genus, quid fcripferit Serapio auctoritate Almaz odi, largioris Capburzpr-
Plateariü. et- jjjo tora purior facta coberet. Nimium o[citanter de bac fcripfiffe videtur Plarcarius Salernitans : quippe qui Caphtri
a hue ce gummi arboris effe inficiatur, Diofcoridu & complurium teftimonio, ex fucco cuiu[dam herba fieri tradens, Quod profe- 18
fücho herbe A falfum eft, ción nullibi Caphura meminerit Diofcorides. Eanz autem effe gunmmiiwon folum Auicenna , €» Sehapionk
fieri. teflimonio probatur, fed & Lufitanorum, qui mofro euo per meridiem ad Calicut orientalis Indie emporium nanigant,
mnenta (vt in aliis quam plurimis effe vitiata. apitis dolores (fi tamenin bas parte credendum eft Mauritanis) ex calpre
prouenientes, Capburaillita mulcet:incandefcentes inflammationes veffinguit, pre[értimd, ocinoris. Renes, c femina
cum fucinóydr aqua nympbae bauffa. idem prefTat puli, feuima ventri, teflibus, venibu[G, illita: que tamenantau
poti feminis fiffamento , aut ompbazio, aut folani [ncco probé fit macerata. Sanguinem é naribus profluenteri ifia,
tt cuam vrtice femine immi]fa, aut ex maiori fedi, C phantaginis fucco fronti civcumlita, Collyrit ad calidas oculotum
73 y POM
& £4 qd 1 vL Vi
mod antidotis admifcetur,que contra venena, venenoforum animalium ickum,c* peflilentes affe&ins conficiuntur. Ca-
phuraynà cum illita/faciei cutim 'emá vtl»
Aqua ad. f- dit. Eadeutzi ti yrthas thurifa,--
Cii ruboré jj diccóctomes pricomtibussdiebu/À. deccm folet «s
Th
vt etiam Latini
TI DV is T^MBE
Inlib. primum Diofcoridis. 107
. X LENTISCVS PERVVIANA. IIL. MOLLIS ARBOR.
. i 4] een uiopiet tens E : Jp» -
ribusinftar racemi fparfi infidenc;albicant & ex quinque foliolisacuminatis ibétmunchis ficcedune b.
fra&us rotundi, vt Lentifci, paruis pediculis & pericarpiis füftentati, qui racematim conglobantur, pri-
mumvirides, mox rubei, dein GNBR Opi petiinfer acres &pingues,tenui tecti Hienibmaffu PA i
laacutiffimi faporís & odoris fübeft. Semen ex America primumallatum , & Piperis nomine Roma in :
uftris. Cardinalis Columna, à quodam Pharmacopeo Septembri menfe ati, & fequenti an- E
ique cubitos excreuit, at femen ad maturitatem non peruenit, monente Doctore Edoardo : &
o,qui nobis ramulum cum baccis(vnde delineari curauimus)obtulit. At nunc Lentifcum altitudi- e
cdd quat, v: mos cubicales floribus & tenellis baccis refertos, à Do&orc Io. Neuderfero ( vnà cá
. — dliselegantiffimis)accepimus, vt & Gummi quod ex incifo cortice emanat. Etenim apud Americanos, ecu
|. tXcortice vulnerato g. ialbum maftici fimile colligitur,quod in aqua vel decocto aliquo diffolutum ses
. abincolis drach its pondere pro cathartico fumitur, cum eo blande humores omnes vacuentur,.
Ia
ti fimilis. Hec arbor abundznter nafcitur in
nis,vt refer nesqui Occidétalium Indiarum defcriptio. E
qui eius deícripticnem caparz.prima paris Chronici dedi. ——
: lap er c ecsvr s cc
3B. EP LXX E E
Cypro Aphrica,& Cycladibus Mel addi
Tuffizc abi conueniunt per íe, E O'ib
; e. zr : eux - autin
108 "And. Matthioli Comm. i
^ autin eclégmate cx melle:vitia pectoris expurgant, vrinam cient, cruda concoquunt, ventrem emollige. |
alpebras commodiffimé replicant:lepras tollunt,cum zrugine ac futorio atramento, nittoqne:autibus "T
aniem emanantibus cum melle & oleo,item in pruritu genitalium vtiles, malagmatis, acopifqueadmi. Ar
E. auxilio funt. 6
fcentut.Laterum doloribus per feillitu & appo ip €
* "RC
P'uvívaj 44Aaj- "RESINA ALLE. CAP. LXXVIL scale
Iovina refinaé pinu & picea;à Gallia & Hetruriaconuehi folet; atque olim à Colophone pete-
"batur:hinc Colophoniz fibi cognomentum vendicauit.A Gallia quoque fübalpina: quam vernacu.
: He delet 1o nomine larica; hoc eft,larignam appellantincolz. Ea a [in linctu, & per fe] magnopere prodetmff —
ae veteri.Colore inter fe diftant:fiquidem alia candida eft;alia oleofa;alia mellei liquoris Droilin inevtla.
: rigna.Cupreffus etiam liquidam funditrc(inam, qua adeadem pollet. Quz veró aridarum generiaígi. —
í buntur, quadam ex pineis nucibus;aliae abicte;aliz picea,& pinu exierunt.Eligidebetlongéomniumo. — —
b zaB/fpu. i. doratiflima,translucens;non retorrida, neque b diluta,quandam cerz faciem przbens,& friabilis, E pi.
liquida Mcd. ce. &abiete refinz caeteras antecedunt:odoratz enim funt;arq; thus odore imitantur.Preftátioresà Pi.
c Meum tyufa infula deferuntur , quz fecundum Hifpaniam fita eft. Sed qua picea,nucibus pineis , &ccupr
Drag. 77V. e narunt;nihil ad illas,nec tantis viribus potiuntur:veruntamen eorundem gratia, quorum & ill m
ves t2/5^*- ( lent.Lentifcina terebinthinze refponder. Vritur refina omnisliquida in vafe quadrupla capacitatis ad. M.
Sabina humorem,qui infanditur:iraque refine cógius in duobus aqua pluuiz coquiturfubiectisleuibuspms —
nis,refina affidué mouctur, donec omnis odor aboleatur,& friabilis & retorrida reddatur, ac digitis, ies
dat.Cxterüm vbi refrixitin fi&ile non picatum,quod aconitum vocant, id eft; non illitum, end
Fiet etiam eximii candoris;fi rcfina omnis eliquata precoletur,quó £eculentafordesexcernatur. Vrütue —
quoque fine apoph lento igne, & vbi coire coeperunt, maior catbonum ftrues fupponivur, &tri-—
duo citra intermiffionem difcoquuntur,víque dum antedictas natur fuz notasexuerint:mox,vtdidü —
eft;reponuntur.Aridas vnius dici fpatio decoxiffe fatis eft. Vfta odoratis malagmatibus,& acopis& vn.
güentorum colorationibus magnopere vales funt.E refina perinde atque thure,fuligoexcipitur,adeir- —
- cumlitiones idonea, quibus palpebras fucant;& colorem mentiuntur : prodeft glabris genis, collachry-
à : H
L9
mationibus, crofiique oculorum angulis.Ex ea firatramentumícriptorium. | - ;
RE BINT H VS. ^ Erebintbus folio efl fraxini , adffiore s pinguiored &
[i
7f
A mn
| m Lgpre. NEN
mS
N
NSN
te
Inlib.primum Diofcoridis. 109
riqueipfam deinde in aliis gompluribus Hetruria locis, videlicet in collapfis Romanorum edificiis ac vaderibus : fed freque-
tem admodum im lapidia collibus prope Pucinum caftrum , Adriatico finu non long? à Tergeffo : faxofa enin e cilida
amat loca. Ab bac fepe, dui illaciter baberem, c fructus c folliculos csprartm cornibus non abjuzites , quibu[dam in-
*^ pu beffioli culicisfiguram pre fe ferentibus, C» refinam decerpfi : qua etfi omnium preJHantijuma fit , ion tamen diu eff, 4
Venetias defertur ex Cypro. Antea cttam afferebant , vel quod e[jet aduectu aptior , vel quàd impofforibus ad adul- Refina tere-
terationem aditus boc modo facilior fieret : verkm liquida vt per fe ex avbore manat , iam frequens fattaef. Ceterim
quia terebinthina iamdiu in Italiam non aduehebatur (vt fupra in laricis mentione diximus ) larigna non modb teres.
binthine locum fibi vendicauerat. fed etiam cognomentum. At chum eodem loco à nobis de pinea. picea, larigna , abiegnag,
refinar earum à quibus colliguntur arboribus, abunde [fcriptum fit,operepretium quidem non e[Lvt bic iterum ea repe-
mus.Scire tamen conuenit, varifimas effe abietes in montibus Tridentinis , que preter fluentem lacbrymam , aridam
inthina.
am-fed fi quedam inueniuntur, bec eft (vt Plinius inquit arboris smorbus. Cuius rei manifeftum argumen
pmnis abies, que vefimam fundit;tabida fit putris C cartofa.Bra[auolus devefinis differens , Pliniumin ea- Bra(a, opinio
ofceride diffentire autumat,qud fcilicet Plinius lib.2 4.cap.6.tradiderit [ummas vefrna fpecies duas;ftc- xeprobata.
iquidam:fiecam in pinu, c? picea fieri:liqnidam à terebintho,larice,lentifco;cupreffo. Diofcorides verà ex pinus
picea e liquidam preter ficcam baberi feriptum reliquerit. Quos ramen melius erat fic conciliaffe quad quamtiis af
ferat Plinius, ficcas refimas 6 pinu. Cr picea colligimon propterea obftat, quominus ferant pariter buitifcemodi arbores e
liquidas, Cr ficas refimas. Quandoquidem in Tridentino tratta pluribus varii, locis,? pinu, picead, antea longo tempore
cafis felifg, ardore afluantibus liquidas vefimas exudare comperimus larigne non abfcsniles:quod etiain [epe euenit in af-
ibus ex hifce arboribus paratis, C in tigniss vel trabibus, qua edificiis coaptantur.Verüm enimuero malim dicere Plinii
» erraffés quód liquidarum generi levtifcimam adferibat,que eft noftra mafliche,ceteris profecto durior... Ad bec fare etiam Colophoniss
conuenit, qud que in officinis Colopbonia Hifpanica, Gracag, dicitur, illius ffecies eft quam coquere Diofcorides edocuit. confideratio.
Conflat bec coloribus diuerfis vtpete cryftalima, byacintbina;aturatoó, colore, pro refinaruim ex quibus conficitur , va-
rietate:quippe (vt Diofcorides ait )atia candida eft,alia olei, alia tmel'is colore, qualis eft Lerigna. Qua verb à Colophone
lonie vrbe fibi cognomentum compar auit;eff(vt refert Plinius lib.1.cap.2o. preter ceteras fulua: ne6, alia decatfa vo-.
catur C Hi, 4,6" Greca;nifi quid ex tifdem etiam regionibus aduebatur. Attamen animaduertendum eft aliam ab
itka meque excocta eff; laberi Colopboniam:fiquidem [cribit Diofcorides quid pinea, pictad, liquida, ac
inguis refina ex Col afferebatur:ob idó, Colophonia per excellétiam vocabatur. Quod it£ teflatur G. li.7.de
compof. generacim inquit. Quoniam vero psceam refinam cr frictam, ci colopboniam appellare confueuerunt,
féiendum venit, aliam quandam effe colophonizin Chia maflicha perfimilem, molliens aliquid babens , quemadmodum
- Ala, C tbus.Et libro 2. eiufdem. Efl inquit, iuter liquidas etiam colophonia thuris redolens , qiue nonnullis fola vocatur
3? polopbonia, odoratu fuaui quandam referens,vt abietinasc& calore ficut illa mediocri pradita: nafcitur aduodum
modica , atque obid pretiofa eft. Porro fi quifpiam diceret , non cognouiffe Plinium, neque Diofcoridem;liquidam abie- ^Piegna li.
7. a ONERE V RS REC ietisoleum nuncupant, eum ne tantillum quidem à veritate defcifcere 2 Dio :
putauerim: fiquidem bi de liquida abieqna (quod legerim ) nibil memorie prodiderunt. Tevebintbinavefina auxiliattr va. n.ignc.
laterum doloribus, [anat cum labiorum y tum faciei rimas, Scabiem dr impetiginem delet illita, vlcera expurgat , y. Terebinthi-
1; spl nut fepe deuorata s valet ad articulorum dolores , nempe ad podagram , chira- » rebvíu.
vulnera recentia glutinat. Splenem attentat (spe deu ;
guam, dr ifihiadicos affetdus , vli frequenter fumatur vncia pondere , addito chamapitys , aut [alitia , aut ffachadis ^
puluere. Terebinthi & refinarum meminit Galenus lib. 3. de fimplicium medicamentorum facultate, vl ita fari-
Terebintbi tum KoTLX »tum folia , tum fruclus ad[hrictorium quiddam obtinent : fed c fecundo ordine Y erebinthi
HU AJ peni i
bietie
: «o Crelfatunr. Iraque quad A deficeent manifeftum eft:recentes quidem etiamnum, bumidid, modici:ficci vero, ordine Vitc* ex Gal
0 feamdoadfiringunt, roborant,repellunt,contralunt. Caterum fruitus aridus propinquus ejt etium tertio ordini defic-.
— o 4mtiumzefi enum ade calidus,vt mandentibus protinus eins caliditas percipiatur Itaque etiam vrinam prouccat ,e? lie-
a prod Paulà fuperius de refini di ensyficinquit.Refina omnes deficcant, c excalfaciunt. Caterüm inter fé dif-. Refinarum
1241 ) jp 7 1 E "hcm nas n eruit.
1 liquidit 39b raa
m falffantiam ad emplafFri erafitudinem.
Lin refinis, ficut eriam in picis gene-
efl.quam nounulii fiiam, alii co- *
cità inavefcunt;ficut f!robili c iv di
»
ES
wt m"
IO | And.Matthioli Comm.
; 7$
ffrobilinmnen alizer prafert Galenns;nifi quód omnes caliditate tantiim antecellat: fiquidem in yniuevfum ip m lcs
ventis compouedis à Dio[corid quam diffentit,videlicet quod inter omnes terebinthinaprimas occtpet fedes suu.
El d
là poft declaravit; diceus. Interrefinas optimam, tanquam medicamentum in snultiplices v(us accormodatum , mer;
terebintbinam affirmaueris,non tamen caliditate primae obtinere. Excalfacit,extrabit, emollit abfleveit; dejcig, Ayby
Womina, qieGrec?répyuvSvs Latin? Terebimtbus appellatur: Arabice, Baton, Boton,Botin,fiue Albotin: Italice, Terebintho:a].
lis, Terbentin.Refina verü ita Latinis Yocata, Grecis myiytiuncupatur: Arabibus, Ratim, [iue Natio: alis, Ragia : Ger.
Ses
manis, Jyatí.
Terebinthus,z&u 52 Diofcoridi, Galeno & Paulo:re£6, iso; Theophtaftozapud Nicandrum leg:
aelpaSooquo loci fcholiaftesidem vult effe quod?4546//64.. Terebinthum herbarii vocant: cuius fru
3 Auicenna grana viridia nominatzipfam veró refinam, Gluten albotin, Nicandro alexiph.re,tic. R
: ue du fiaomnis duplex«eft;alía liquida;alia ficcaad quas differentias omnia refinarum genera r m poti
Colophon ia Colophoniam videtur Diolcoridesà pinu vel picea fumere, quz non ca eft, qua hodie vtimur: cum,
nor
Diofc. àno- ftra relina fit ficciffima,vererum fuerit liquida, quam aliqui cedri picem credunt, vulgà pix ficca Gras
fiadiffcrt. — dicitur:frictam etiam vocant Colophoniam:& Graci frictam rcfinam, fimpliciter Mab den s
4.de tuenda fanitare ,& 6. methodi;apud Galenum legitur. : duri à
"m
Bbribak x PBIX.OLÍQVIDA) |CÀPOLXXYIL
ir Optima:
culos, & putrida vlcera c
immifetur —-
YuesfAap 0
E
b. Jj T
In Lib. primum Diofcoridis. Il
i olet. Deinde verà area ex creta pauitur in medio paululum elata, extremitatibus equaliter dependentibus, vt liquor
e tedarcfudans in c4nalem tot am aream ambientem facilius defluere pofiit Itaque concfain tedam in area JfHruis congerie,
locant, velut in carbonis artificio: mox bac primim abietum; picearumá, fiondofis ramis vudiá, tela arcundataó, tum
demum terra fepta, lutoó, obffrudta, ne quouis modo fumo ac flammis pateat exitus , per foramen in cacumite paratum
ignem fuccendunt eadem quoque ratione,qua & carbones coquuntur. Quareciim defit locus, per quem flamma erutipe-
re pofiit, fentiata, ob id congejfa moles maximum ignis ardorem, pix liquatur, C per diee cüfluens hcana-
lem circumpo[itum defluit, qui per alios canales inibi artificiose paratos picem fluentem vorriuat in ferobesligneis afferibus
ciriumdatos,ne terra defluxam picem combibat: vnde poflea dolia, C cadi, c vires implentur. Operis perfecti finum, fi
decumbat. (ubfidatd, C" liquor defluere definat.Sic enim picem fieri vidimus à fyliucolis eam parantibus , quiquo-
1o dammodo fecuti videntur Tbeophraftum lib.g.cap.3-de hiftoriaplantarum,vbi eadem ferevatione Macedones picem vre-
relatius. t.Pix liquidacalefacta vna cum Thure c Maffiche,derafo occipitio adhibita, prolapfam columellam re-
o» exaalfacit fecundo à mediocribus fie [ymmetris exce[fu:ac plus deficcare potefl, quam excalfacere. Humida ve- 5
rà contrà,plus videlicet calfacit, quam deficcat:babeto, nonnullam partium tenuitatem,qua cr aflbmaticos, c purulg-
tei aliat. a: fatis efl autem cy atbi linxiffe menfuram melli mifla.Sed & Abflergendi quandam vim babent, atque conco-
erendid,: veluti c in guftu [ubamarum quid obrinent, c acre. Sic leprofos vngues eximunt mifle cum cera:
detergunt:concoquunt item duros C crudos tumores omnes cataplafmatis indite, Ad ea omnia bumida valz-
tior offarida vero pix tametfi ad hec quidem deterior eff glutinandistamen vulneribus magis congruit.Ex bis ita, clari
ef bumide pici calidam bumiditatem affatim effe admiflam.Meminit item Galenus picis fuliginis lib.7. eorundem femp.
ates tnemorie prodidit Galenus lib.8.fimplicium medicamentorum. fic inquiens.Pix ficca quidem de- Picis rg
ex "
5 vli itade emni fuligine fcriptum reliquit. Fuligo omnis exitcatoria efl , ac proinde terveftris eff effentie, babens qua[dam Fuliginum .
*
Sed qua [peciatim in ea differentia fant,ee pro v[Ta materia eneniunt:ex acriore, C calidiore, tali etiam proueniente 'fu-
ligine:ex dulciore fimili quoque, C binc fuligine proueniente. Primum enim tburis fuligine vtuntur, in ocularias medi--
einas miffayeae videlicet, qua ad oculos etiamnum phlegmone tentatos accommodantur,atque etiamnum fluxione vexa.-
tur, Ge vlcera babent:nam Cr illa expurgat, C carne implet. Adbec vfurpant quoqueeam ad facultates, quas vocant cal-
liblepharas.Pratereaterebintbina, myrrbad, fuligo moleffia caret, non aliter quam thuris : fed !fHyracis bis quodammodo
valentior eff : magis etiam picis liquida , qua etiam magis cedri. Povrà acriotibus vtuntur ad vitia palpebrarum vocata
prils, ren vjos ca : n angulos, bumidofó, citra pblegmonem. At mollioribus, mitioribu[ó, tum ad bec, tum ad ea, ad
p arit ;
: celiquida: Germanis pix omnis, Sed ficut etiam Hilpanis, Pex negra: Gallis, Poix fondue li
tantum.YUeya Érpa, 3) evaAMurioyat Grac? vocatur: Latine, Pix ficca:italich, Pecé fécca : Gallis, Poix fece. Quod
Graci six oa gov, Latini Picinttm oleum dicunt: Arabes Kepfen, feu Kap[e:Hifpani, Az.ei de pez.. We.
E Aw 7^ ^ BITVMEN.
CCAP.LXXXIHL ^ 00
ius probatio evt purpura modo fplendeat; fitque po-
nigrumautem & fordidum, vitiofüm eft. Adulteratur pice. Gi-
D
etiam ignis, qui materiam combufiit reliquias : fed idpufillum ef. Porrà tota eius natura terrena eft tenuium partium. nece men
*
diximus thuris fuliginem.Yliesa i5o2, Grecis dicitur : Latinis, Pis liquida : Arabibus, Erf, Nomina:
& Sydone. s[Liquidum inuenitur in Agragahtino Siciliz,fon- a Non habet
inis genuselfe conftat] — :
.. PISSASPHALTYM. ^ CAP. LXXXIL.
m o.
erem, &anhelrum -
Matur:datureorliacisincatapo- -
ericis cum ptifana liquatum
T oblitum. Caterum pilos incó-
lor i a. nitro, & cera
2;olei vice.Hallucinantur,qui id Siciliéum oleum no- 9r
Te And. Matthioli Comm.
eum confluatt,iat quibus piftesumumeri;pre[ertim in £o,quod prop? Hiericbontem fluit;quod lordaneim appellant, uut
Ius omnino pifáum fluminum offia excedit. Quinimo eodem autore, de bisque in eum proiciunt nibil mergitur, fedin-
flax nauis, fuper aquam. fertur. Quippe boc effe verum probarifacilé potefl experimento, quod Jenfibus patet : nam ya.
- quaque nauis leuius admodum marinis, quam dulcibus fertur aquis. Proinde loco citato ba t fate prodidit Galenus, A a.
- quaqua ex lacu Syria Paleflinequem alij quidem mare Vocant mortuum; alij flagnum bituminofum, uflantibus noy
falfa modo.féd c» amara eft. Salem verbetiam habet ex fefe natum, perinde fubamarum, primod, fLatim afpeu vna iy
yuiuer[o mari tum candidiorstum eraffor apparet, (alfugimi mere finilis-in quam fi falem iniicias,neliquari quidem. ——
dam poffit:plurimum enim eius in fe habetz ac. Ji quisin eam fe emexgat, continuo fale tenuiffimo velut con[perfus, yn
emergere confpicitur. Quapropter etiam aqua illa, quàm cetera marina grauir efc, idó, tanto pondere, quanto fn
marina Itaque fi volueris te ipfum dejcerein profundum, nefc quidem poteris deovfum ferrisita attollit,elenatá, aqua; yo
non fané quia natura leuis fit quod quidam veterum faphiftarum prodidit. (ed vt cenfuit Arifloteles, propter evauitatem
anffar luti, que leuiora fant,geftans.Proinde fi bominem ligatis manibus, pedibufo;in [agni Mlius aquam conicceris deor.
fum baudferetur:quin vero fücüt naues in mari onera plura, quàm im finaiis tra fubmerfionem portare valent, eundo —
in modum in fHagno mortuo mult) plura, quàm in mari. Tantà enim eft , qiie ihilloefl aqua , marina grauior , quan
marina lacuffri,aut fluuiuli : ineft enim ei falis fubftantia , qua terrea , grauifque eft. pfique tibi marinam, fi lubet —
ficere licet, falein aqua fluniali colliquato , cognofieréque quanto grauior reddatur qua eiufmodi, quami fit duls.Quim —
cb modum iam inuenerunt, moderata ad (aliendum conficiendi falfuginem , fi oum in ea videatur natare: mamyl—
etiamaum fidit, ac nondum füper falfuginis (aperficiem innatat, aquo[a magis eft; c dulcis : grauiter ver falfae[f, vli
tanta eff falis copiaindita vt amplius liquari;qui poftea adiicitur, nequeat : quam aquam. fipenderemon grauaberis, q-—
mium aquarum comperiesgrauiffimam. Itaque ego quandoque inanem effe diuitis cuiufdam ambitionem offendi qui 2T
tanta in Italia maris mortui aquam deuexit, qua ciffernam implere poffet. Nam id ipfum ego expedit preffiti faleplu- ——
Sodomeus rimoinaquam potabilem coniecto: bec Galenus. Lacus ifle, quem aliqui mare mortuum vocant , ille quidem efe, qum w^
lacus. facrateflantur monumenta exortum effe, vbi Sodoma , Gomorrba, alieque finitima ciuitates caleffi igne aborpta, |
fübuer[aque fuere. Quodetiam Galeni auctoritate comprobatur , qui eodem loco citato lacum bunc Sodemeum appel-— |
laii faribit. Eruclat continue is (vt quidam Patriarcha Hierofolymitanus fitis fcriptis perhibet ) nebulofos quo[dam vap- 3
res factorem intolerabilem vibrantes,qui poftea ventorum flamihe per conualles olim fertiliffimas exagitati,perpetuanh —
flerilitatem relinquunt jtavt longo terrarum (patio mec herbas tec arbos, nec vllum denique germen pt iat,nequey
vefcat,nift iuxta Vierieum,vbi ab Elifii fonteirrigantur hovti.Tradit Plinius bünc lacum longitudine cétum millia pa
Pifiphald | fuum excedere.latitudine maximaviginti quinque millia paffuum implere.1dem Piffafpbalti inter picis genera memi
confideratio. [jl 2 .cap.7 ficimquieas.Eft c Pifjafphaltos mifta bitumini pice naturaliter ex Apolloniatarum agro : quidam ati
ipfi mifcent. Affertur ex eodem agrovetiamnum boc eso: fiquidem ex Apollonia Epiri , quam vulcà Valonam atncpant
Circa pilial.
phaltum,
ed
EG s
a
-
$ |
Inlib.primurm Diofcoridis. I3
M V M I.A.
nh " in Litumini picem admifieant, fiatd, piffafpbaltum factitium. Verim Sera.
Lit cop er iei egat; quin * mcr sen ge e n C fite gentis Mauritani verentur,
P srürdantt fivrenti non probandam exif'inzemn , quod falicet Vulgaris Mumia bituminis loco in componen
prdkien enti fubliruarur. Namque Muntia preterquam quod eff (vr puto ) fymcerum piffsfpbaltum , vel afpbaltum
pe miftum, concepit defluentem bumoremi,qui contintio écadaueribus in fcpulchris liquatur: ex uo credendum efheam
mon parum fuam imm affe naturam.Porrà Jatius dicerem Galenum C Paulum confilere,qzii in fuccedancis fi defit 4
" quidam t fubdunt. Ceterüm notare conuenit Serapionem Mumiam Diofcoridis piffabhalto adieciffe , yt
cognationem haberent; ab inuicem non difiungeret : non enim erat nefiius , buiufcemodi cadattera
FUTT Ie inyrrba,croco,aloe, acetiam balfamo fimul admiflis implebantur : qua veram tra-
o du Chius menrinit eiu[dem capitis initio, bis verbis. Mumia fepulcbrorum.fit 2 yrrha,a.
3o le,alijs rehus bis additi Co humiditate, quam exudant bumana corpora. Veruntamen baenoffra tempeftate in 1talix
haudquaquam aduchitur: quippe quod bac miffionz nulla eara dauera, prater nobilium, ac diuitum con -
pe
WIS TV E S DUE
à um carneim a|[umunt,non autem eorum infarttum veluti feplafiariorum quam plurimi;qui carmes c» offa.
contundunt,ead, medicamentis admifcent , que murmiam expoftunt.. Neceffum igitur effet leeitimam mtumiam expe-
tentibu vt in bofpitalibuswo[tris cadauera ob
$
$*
uu dE t
H4. And. Matthioli Comm.
E[Laxtem id [agnum falfum in cele,boc eff cava, Syria.Cateritm medicaminis ipfius vis eff tum veficcatoria, tum ey, Ld :
fadonam fecundo ordine. Merito itaque eo vtuimtar € ad glutinationes vulnerum cruentorum , C ad alia omia ,
None 4 exiccari debent cum todica excalfaéitone. Nomen eius Gracum eff 2egaxvor: Latinum , Bitumen: Avabigum »Hafal
die ieudi, fiue Cbefer alibetd:T talicum,bitume, c Afpbalto: Germanicum, Syuten leitn. T1712 oaxroc Ver) fic Grecis dic.-
tur, vt Latins Piffefphaltum: Arabibus, Musie, Msapiay,feu Mumia: Italis; Piffafpbalto: Hifpanis; Cera deminega,
Afphali no- — Bitumen,dseaA ro; dici Suida innuit, «4 72 ega32 «e quamuisab Afphaltitide lacu(mortuum me á
mina. vocant)vbi plurimüm colligitur, deriuari poffit. Germani Crbbedy quafi picem terreftrem, eó quod fub.
ftantia & viribus cognatum fit; vocant. Eft autem veluti pínguis cerrz adeps,acrez & ignea fü ftantiz, -
Birumen du- jdeoque flammam promptiffimé concipiens,Plinio lib.35.cap.rg.Duplex vero eft Bitumenliquidumac
plex, denfüm :illud vario eft colore, candidum,quod Babyloniis Naphtha: aliud in cinereo candidum, quod to |
concretum Arabes Ambra nominant: eft & fuluum; nonnihil ceruleum, purpureo colorc fplenden;:
cftnigrum, eftalioatquealio colore; pro locorum in quibus fcaturit diuerfitare. Sic hoc noftro feculo
Bitumen c£ ex Anuernia Galliz Bitumen adfercur & liquidum & nigricans, grauifque odoris, ad hyftericas paffio-
Auc. — pes olfactu vtile.Et licet Afphaltum quamdiu innata molle fit;exemptum veró pice ficca fit durius, Ga.
leno au&ore: attamen interdum ex fontibus ita craffura emanat , vt limus videri poffit: quod fortaffis
Plinium mouit;cur loco citato;alibi limum, alibi terram dixerit. Quod fi bitumen tam durum fuerit vt
Gagates. " poliri queat , Gagates appcllatur & Obfidianuslapis: ficin mare Germanicum bitumen effunditurcan- -
Brune tok qu quod Succinumalbum eft. Nihil dicimus de Bitumine foffili , quod terra ampelitis & Bitumen
foffile terrenum; Germanis Gem fol,id cft, Carbones lapidei dicuntur. Quod denique Diofcoridesli-
* quidum Birumen in Siciliz fontibus innatare dicit, copiose etiam in Germania, maxime circa $S5rmfé- 19.
- fofqutn reperitur, quo ad axes vngendas , iumentorum fcabiem & lucernarum lumina vtuntur, & aliqui —
Pix Burgun- à fcctore eetiffeieorect, id eft, Satanz ftercus vocitant : atin Burgundia, adaxes vfus eft picis albe quam
dica. —— — Burgundiacam vocitant.Simile etiam ex Betula. arbore igne elicitur, quod Bitumen Betulz arboris, Pli-
Betulz bitu- niscnominar.PrssAsPHALTYMidemacfi dicas picinum bititmen:MarcellusEmpiricus dicitLatinis.
pif ha; Rubricam Scythicam appellari.Galenus, Aegineta, Actius Piffafphalti ne mentionem quidem vllamfe-
em d cere , vt rei ad medicamenta inutilis: Theopompus de co tanquam foffili agens , ea pené quz Diofcori-
des refcrt: Arabibus eft Mumia, quod Piffafphaltum Diofcorides vocat: duplex autem eft Arabibus,na-
Mumia du-tür3]e & fa&ritinm,quo mortuorum corpora condiebantur, ex Myrrha & Aloc Sic & Mumia duplex,a. .
plex. lia Arabum, Piffafphaltum puta, quae natiua eft:alia officinarum, quz Bitumé iudaicum eft, humani ca-
laueris cabo mixtum. Dicitut autem Mumia, cadauer conditum. Ex Diofcoridc enim capite de Cedto, 30.
pd f
hacco nditura. QiAmy pua vespav aeos. v av dici poteft : ficex Galeno feptimo fim plicium Enptysw 2 oiAaypa
hor vnus fciffará per corporis interiora, preter renes & cor, ducit: alter vino phainiceo odoriferisim-
- Bissau den Cibaier 3 ;
2n. a; Cpsecei mo liniuni : :
Códienditr (a perciliorá & palpebrarü pilis feruatis,vt dormienti fit fimilis. Triplicé códiendi modii Herodotusdo- —
plex modus. o p imus cereb; per nares hamo extracto; & lapide ethiopico vifceribus ablatis, re urgát vino pha.
FETTE
Cadagera — gentisán
qua condita, : Ecyp! o condiebantur.Ex quo c
| S condita fuiffe,cüm :
AME cmn een
mies le
10.
3j?
corpora. T l2
Condiunturc » poftquam enim omnia fucrint interanca ablata , ea qua €
. Inlib. primum Diofcoridis. T
& condita cadeuera ( cuiuí(modi duo Venetiis integra vidimus ) quorum tamcn venter ncn videtur
concidiífe:eó quód mos fuerit, vt quz defunctus in vira dilexiffet, vnà cum co ic pelirentur ,&h fs ciet
condirent, quz in aluum indebant & rebus odoratis complebant, quare in Acgypto & Alexandria, in
ventre & thorace ctiam reperiuntur libri, idola,numifmata, vafa. Meruinit Ronacictits funeris condi,
quod i ex Memphite,nauigio Mafliliam fuitadve&tum, in cuius thorace inventa funt viginti for
lia papyriantiqua: lixeris Arabicisinfcripraquod nemo legere potuerit , licet Iuda Auinionenícs hifto-
riam vitz defuncti contincriaicbant.Sic Bellanius refert 1e vidiffe libros antiquifsimos , idola exare&
Cadeucribus
varia incluía.
orichalco;aliaq; permulta fuppelle&nlia antiqua, in conzaxthoracibus reperta. Vidimus nos ipfi idola Idola in Ca.
palm:
um fere longa ,cx terraaliqua confecta forinfecus coloris ex vi- daucribus.
2 — ridi fübczrulei qua vel viros vel mulieres refercbant: quorum que-
dam hierogliphicis litteris erant infignita; quedam non:ynum habe-
mus quoáà D. Do&ore Bernhardo Paludano , cüm cx Aegypto re-
direr , Patauii dono accepimus, quod cx thorace cadaucris in Ác-
gypro conditi fe fampfiffe affirmabat, cuius iconem adiccimus:alte-
rum hierogliphicis notis Mug apud Nobiliffimum Cortu-
fum, nunc horti Patanini przfectum, quod de collo gcftabat, vidi-
nus, Aegineta, Actius,non minus quam hiftorici , Diodorus Siculus
& Herodotus,Cadauer conditum agnouerint , & cedria conditi vo-
luerint, quo humiditates depafcerétur, dura carnes cxficcarentur,
... &à putredine affcruarentur, tamen prifcorum Grzcorum atas nuf-
quam in fuis monumentis vires medicas tribuife legimus , cm hoc
non fueritipforum inftitutum , & á paucis annisadvehi fit ceptum.
/Quare inquiunt recentiores/fi cedria condiantur; cedriz virium par-
ticipia cadauera futura. Siafphalo, afphali : idem de reliquis medi-
camentorum generibus dicendum:ex quibus perfpicuum, Mumiam
vocatam, rem clle compofitam ex humana carne;admixto vel fale,
velbitumine, vel cedria :quare hoc conditum mixtam naturam ha-
bet cum nitro & cedria, vel pro ratione eorum;quibus conditur: di-
uitum namq; cadauera in oriente, Aloe, Myrrha, & opobalfamo
etiam condiebantur, Lv np ; Bitumine códiti fepeliebátur.
Hac ratio cur noftro feculo , Mumiz dicta , inter exotica medica-
menta primum locum tribuerint:cuius apud Gallos tanta commen.
- datio, vt optimates ca nunquam carere voluerint : referunt Franci-
Ícum primum ipforum Regem,in baltheo femper geftaffe, nullum
cafum end centé,fi vel minimum falté apud fe haberet. Vruntur
mus. Nunede vfu Cadaucris conditi paucis:E!fi Diofcorides, Gale- Cadaveris
condici vfus.
.&hoctempore Mediciadcoagulatum velgrumofüm fanguinem,
excafü refoluendum.Aft in ea quz ad nosadfertur,neccolore,necodore,necfaporcpercipias myrrham ———— 0^
velaloen,vel opobalfan ]mixtuüm: quare videtur ea effe, quz bitumine & humano tabo conftat, *
4o atnei; hec genuina,fed bitumine cadauerum ofsibus infufo & circumfufo : hinc in officinis fep? fcapu-
- larum;coftarum videbis offa. Quod cám ira fit malunt aliqui Bitumen , aut picem ficcam accipere , cm
—. hzccum Afphalto & vim & ordinis facultatem fortiatur: & fane ,tutiuseft. itam &. n
ina ultis abominabilem in uf Ex diis facilé colligere cft, falam effe co- gro; ie
Tumopinionem, qui dicunt Mumiá effe corpora eor, qui in littore marisarena obruuntur : vcl, vt aliis rundam,
t- ^E es - 3
femnare poffunt;afpergunt,& indunt. Apud Gallos vfi
plureslicet fint compofitiones, vnam tamen addere lubet.
Tha& Aloe fufum, Abfinthium, Cinnamomum, Caryophi
n omnium partes cóvenienzes,qua in craís
h
iillinitur: hoc
dine con- Btinc. condi-
cutus 7
Naphtha du.
P icx.
Petroleum
triplex.
Aloüm,
Rufum:
Nigrum.
' legitantiquü
manu fériptü
exemplar.féd
meum, & Ca
tag. hiec om.
nia habent.
€
[
4 Cóclufa nó
i6 AE MUTO nirhd
Petra fiue petroleum:Mutinenfibus,oleum montis Gibij.Differtab alio quouis liquido bitumine: alia ,
absq; igne aut bitumine accenfo perfe in terragignuntur: hocveró gignitur ex Bitumine intem& |
montibus natura accenío, renuiffimis eius vaporibus furfum elcuatis.& ad frigidiora xa in tenen, li.
quorem refolutis,qui dein per fuos meatus & montibus fontium modo fcaturit verum ex craffo &crer.
reftri bitumine, crafsa:ex tenui & pura, pura etiam & tenuis gignitur. Duas quidem differentias Diofto.
rides agnouit,candidam & nigram:at cum Bellonio tres ftatuimus,nigram, candidam, & flauam;illa erst.
fior, hz veró aquz modo liquida funt. Variant etiam ratione loci: Yralica namq; infuo fonte non 1
re dicitur,quod Babylonica facit, fi Plutarcho in vita Alexandri credimus. Alba, qua Babylonica eft: licec
etiam in Italia (caturiat in tractu Parmeníi apud Mcianam pagum;quo locitres fcaturigines fünt, vbilent
ftillatu effluit, cum paulo maioriaqua quantitate ; parcius oleum fundens »quám ruf. Excipiung !$
auzem fingulo vel altero die : hoc pa&to:aquam fcopis quatiunt ; icq; oleum inangulum coa&um va. —
fe quodam excipiunt in fingulum diem libram femis,vel pauloplus:maximé zftiuo, ficco & (erenotem-
pore:hoc; caeteris odore fuauius & fübtiliorum pariium.Rufa circa montem Zibitum »tredecimà Mu:
tinamiliaribus diftantem,vbi duz vel tres fcaturieines,colligitur, & quidem hyberno tempore ad vneias |
quindecim,at zrftate ad vncias quadraginta quinq. Nigra in vico Allenfi non longeà Mcéiolino colligi.
tur,cx puteis qui non Naphthze gratia, fed alis caufa parati funt : aqua nam; qua falís conficiendi caufa
hauritur oleum innatat , quod concha aufcrtur:alij tamen vellera immergunt & oleo füpernatanteim |
buunt, cad; poftea exprimunt: Ri magisaqua exhauritur , tanto amplius olei vir Du itavrali -
quando in zrítate ad 24 o.vncias colliei referant maxime arftate ficciffima , hyeme veró nihil n |
Qaam fit Naphtha £pzazlizà 7& 2j: , exempla diuerfa leganturapud Plinium capite de Naphtha; Plu-1s
tarchumin vita Alexandri , & Herodotum de fcaturigine Naphthz apud Perfas : (olent enim, vtauctor
Ammianus,Perfz Naphtha tela illinire ; i pfisá; accenfis & latius emifsis hoftium tecta cremare: qui vo-
lec. plurainueniet & de Naphtha & Mumia apud Bellonium & alios.Inter has candida efficacifsima, de-
infuluapofttemum locum nigra obtinet, quodAfphalti odorem plus cateris p MEE
ptez magn eius prouentii, vilius eft.Harc crafsior eft rufa:rufa pauló crafsior alba, licet rufa & albafape
pro eadé fumatur, qua ambz ade liquide, vt aque non valde fint abfimiles:quare fi pauló. obfcuriorem
videris, nigram largiusaffufam fcias. Sunt quiloco olei petra fübftituunt oleum Latericeum , quod qui.
^ o SAN. - : Sis
buídam Petroleum araficiale;illud naturale;dicitur, -
Xen — — ..CYPRBSSYS ^ -CAP.LXXXVE 908
Vpreffus refrigerat,& aftringit:cuius folia ex paífo,& exiguo mytrhz pota;vefice rheumatifmi,&
rinz difficulrati auxiliantur. Pilula autem ex vino cuf in dyfenteria, alui fluxione , tufsi , & ortli
pnosaaut fi reijciatur fanguis, conuenientifsime bibuntur : earüm deco&tunr cofdem praber effedusa
[tufie cum fico duritias emolliunt, nariumq; polypo medentirinaceto coda & cum lupinis detritz (ca
bros vngucs eijciunt: hernias inteftinorum prolapfit erumpentes illiru reprimunt. Folia cadem pra-
ftant. ]Pilule cam atboris coma füffitse, culices abigere exiftimantar. Folia cita, & impofita vulnera con-
glutinanz, fanguinem füpprimüuncrita ex aceto capillim cingunc;illinuntur perfe, aut cum poléta igni-
: * VPRESS H 50075 0$ obusfacris; vlceribus qua ferpunt, ca;bunculis, &o-.-
: *— 0s — ceulorum inflammadonibus: admota cum cea
fatufatium Jic sobis deea differendumefl. € vo Es
45 eff , alti
[ed midicam,odore ud.
més
85;
"-—-
TO .
(4o
"In Lib. primum Diofcoridis.. nz
A» perquam diligenti cultura próneniens , c ail iemopere faffidiens. Odere cuprefti flumina, lacus, omnesa, "Adsini: 9 diit
proc? jm m jit, yt eiufmodi locis fat& conjeflim inarefcant, Quod fi rect? fhuiffet Adamus Lonic.non tam fadlé(vt ceri lapfus
Veripf Gt, cuprelfum bumidis gaudere locis. Afperndntur c fimum, quo etiam fi circumfo[fura impleatur non multo ciica locum
Pf empore perewnt. ira éft Cuprefit facunditas , etenim trifera eft : colliguntur eitis coni menfibus 1anuario, Maio, & natalem cu-
TE.
gs inna[atur , granis adeà pufillis ac minimi , yt atomis comparari pofiit : obid enim egré perfiatur. gn *
Non omittendum nature miraculum, ex tam parua femine gigni tam proceras arbores. Semen mir formicis expetitur;
etiam miraculotantuli animalis cibo ab[umi hatalem tantarum arborum: quo fit ,yt fructifera Cuprefii nu-
quam formicis fint deflituta. Cupreffus perpetua coma viret eiusd, materies nec cariem , nec vetuflatem fentit , vt étiam. a
cedri, ebeni loti taxi, buxi, C olee.Proinde veteres non aliam ob caufam ex cuprefima materie :fimulacra Jaulpebant nifi Caprefsina
ad eternam. diuturnitatem perman/[ura putarent,veluti Rome illud louisin avce.. Fert e Cspre|[jus liquidam refi- refna. .
nam Larigne ilem, fapore vero acerrimam. Reliqua femina tradunt, folis cupreffi fufis fr mifceantur,à vermiculis qui- Fi» aute
bu[cunque non tangi, neque erodi.Lignum autem(vt aiunt) nulla temporis diuturnitate füaucolentiam eXuit. Conorum. V
jecoium ex acéto paratum dentium dolores mulcet , fi eo fae os colluatur, eorundem rheumatifmos cobibetzidem quos,
ejt foliorum dechitum. Hoc quoque medicamento vitiligines curattur : eorundem C mulorum vnguium cinis olco
P" imo exceptus, Valet illitus ad capillorü defluuium. lidem (vt Marcellus inquit )mpari numero minutiffime triti C ex
s LAU | "tufim potentiffime leniunt. Recentes virides, coni berniofos magnopereitiusnt s fi eorum decoCtum éx
Tine naercpétatum , quotidie afedi biberint trium ynciarum pondere : interim tamenfolia cuprefft trita tefficulis illi- gos
jmenda [unt,eff enim boc auxilium multis experimentis comprobatum.ldem praftant tenera arboris germina Comman[A, C soreffas
ita yteorum fuccus deglitiatur.3unt qui pufillam. eupre[Jum ; nonnullis etiam Cipreffo vulgo dicam » Abrotonum fanii- pufilla,
mn vocent, à fumilitudine quam hec cum arbore in multis babetzideirco nec fortaffe aberraret » qui certo crederet; Plini-
aelibr xxiv.cap xv. de chamacypáriffo berba differetitem,de bacintellexiffe: pra fertim cum tradat y ipfam ex vino potam
16 enr ferpentium omuium venena fcorpionumq, ictus pollere : fiquidem G toffra bac atate plerique abrotonum femni-.
mam adidem vurpant.. Quoditem ad alui tintas necandas bellarijs vmnifcent , »t arte pueros ád comededum Alliciant.
Héfrufa hanc Santolina vulgà nominant; de qua citm libro tertio in abrotoni mentione nobis latius Jit differendü,bic plu-
sa dlicere fuperuucaneum e[et.Cupreff meminit Galenus libro vyx fimplicium medicamentorum. fic inquiens. Cuprefi f - ALES.
ia germináspilule recentes, C molles magna Vulnera comglutinant in duris corporibus ex quo clarum eft, quod veficcandi ius did
vim babeat zb[que infigni acrimonia,aut caliditate ficut certé ce. gufhus teflificatur. Apparet eniim in ea leuis quidem a- T Gaf.
cerimonia, fed plurima amaritudo , multog, etiam plus acerbitatisin tota planta. Tanta ei incff acrimonia caliditasó,
quanta fati fit deducenda in altum acerbitati , vt nullam tamen mordicationem, aut. calidit atemin corporibus efficiat.
—.. Proinde in alto latentes inflaccidisyputrefcentibusq, affeilibus burniditates innoxie , tutoó, depafcitür , atque abfumit:
3o cum qua excalfaciunt fimul de[iccanta, eas quidem qua contenta funt, abfumant, ceterum aamouia C caliditate alias
ttrabant Sic
licos inmat-fiquidem exiccat,roburó, addit corporis partibus pre humiditate laxis , vtpote citm ad-
ffrictioin altu fubeat,deducente ipfa caliditate, que admifta eff,eum feruante modum ; vt deducere quidem valeat non. :
tamen mordicare queat. Quidam ea vtuntur ad carbunculos, C berpétes polenta mifiétes,tanquam abfumat citra excal- Nominis,
: fattionem eos morbos facientem bumiditatem.Sunt qui ad eryfipelata vt. »adifla nimirum polenta cum dquas aut
- exyeato aquofo.. Kueeclpiseoc Grec! Yocatur: Latine , Chipre[fus : Arabici, Sarosatt Sero: Italic; Cipreffo : Germanic
jfen:Bifpanicà, Cipres: Gallic, Cyprez.. Bobenris , Cypri.
De Cuprelfo ex antiquis, nullus melius ipfo Theophrafto;ex quo Plinius füa defümpfit feri fi.Di-
tur autem 41s xd e zrapíc ws léc cupbjucraz Hi uie ramorum:arborem HerbarijCupreífum vo-
cant,cuius fructus , cezpí pilla dicuntur,aliis Coni , quibufdám galbulz , officinis nuces:quemadmo-
dumapüd multos id Germanos Buxus.fic UE apud Italos in caemiteriis colitur, cum fu-
.. Bébrisatbor olim faerit habita: plurimas videmus non long? Patauio in colle circa Eremitarum CpeHO- 5. ou dec
biüm: fepe licet cx femine germinarit Inniperinis folijs, non tamen ad aliquam altitudinem S.
oM pedi 0 PILXXXVYI
contra pectoris vi- .
ient; vnde ruptis, b Meum &
fà,
llicus, lepras 75, 257,5 ;
- LÁ TIC) at
[Xe elu wur c pitgrorTIxoD.
itur &fabz zqualis.Sed Cat. primo locoha
:-
- EXC AUT S zE
wrirepiit Sos 2 jg eui ny valete os
un S cera adu ry
n XX Pc
i in meo,fed Catacuz.habet. d Car. addit. 734€ jívnuas -
ddital putdelunipero maiorejhunc inmodum .
ETT
n8. And.MatthioliComm.,. .^...,
Reip | Su
. IVNIPERY S. IVNIPERYS MAIOR.
NS f SUR SM LANI
NM /i S NN " /, ,
za DEN SUITS V
RU
d
VASSS
s
z
2 XN
A Qr, » /
m d ZA.)
: ARS
d "ANS
EXSIDRSRN N
EX NNUS... xi / j
Z ES RU NS
uL VAI S3
UR
A
i ASSAY
»
cim Oribafius,qui plantarum biflorias perquam diligenter ex Diofcoride tranferilit , Iuniperi biforiam pratermittat,
id quidem manifefle indicat bac omnia t[Je Diofcoridi adulterima. Nam fcripfilfe Diofcoridem , maioris 1uniperi fiutum
luniperus — fur,Diofcoridis Iuniperum contendun
Dioí.Ce- — Sed jj potius videntur [amnia deferibere quam vera, vi faalé cuipiam palam fiet, qui diligenter Ybeopbraflum perlegerit,
Theo. 3 P Qe Or M. A : v. . B * n DD * t t1 d^
Ew ei Habet enim is duo cedri genera, alterum lyciuialterum Phbenicium,de quibus in In tripero nibilmeminit Diofcorides.Sel LU
luniperus du-
plex.
P corem Verim hec fandarache nomenclatio in gummi niperi inueita fuit à medicis qui Mauritamos fecuti nd.vax Arabiam.
Saudarax A. f0Pten(ficenim Arabes Inniperi gummi vocant im [andavacham nt. Quamobrem illud adziotandum effe
num,pedumá, fciffariillitu fuccurrit.In fumma calfarit, C» ficcat primo rece]fu. S andavacha ioni admó fum.
i h Le LH ern ien beet 't pri -Sandarachaigni admota fumus
abe Pii. delorei mult; vbi perinfundibulum ad [echum dentem peraenerit:ciuflem juli eui allo falus, c rontitemf—
pumcbus, Dusdiillitus fanguinem énaribus fluentem fiffir, EE Cr Sandaracha ceraginofi mellis genus apud Plini.qui deeslixz ib.
uc cw "7*2 Aii s. MT
- » e
Inlib.primum Diofcoridis. H9
vizita feribit.Preter hecconuebitur Erithace, quam alij fandaracham , alij cerinthum vocant.Hic erit apum y dum ope
vantur cibus , qui fepe inuenitur in fauorum inanitatibus epofitus : € ipfe amari faporis , gignitur rore verno:badieuus. —
kesis Wh ante ipfum meminit etiam Ariffateles b.yx.cap.xL.de hifloria «nmalium, Apes inquiens recondunt alte- Sandaracha
^. 2 quoó, cibarij genus cui durities,cere proxima;quod Sandaracbam nonnulli appellant. Ceterum oleum, quod ex Ini» Auftotelis.
pri aterie (vi chymifla dicunt per defcen[orium duobus aduerfis fidilibus,tum pariter vitreis influmentis eliitur ,ca- mag jou
didumere contentum dentium dolores anirifict mulcet, fi tamen frigida defluxione affidantur. Fit ex baccis boclongipra- I
flantius, odore perquam cundo : fuliguggi Lu Iupipers decóctum. Hane pellit tenes C vrina.
Decoquütur quoque iuniperin. bacce ex vino albo prius confratka, yn cum rofis,cupreffi pilulis, c myrti folijs, vtilifrimé
ad dentium dolores.Siqtidem boc decoclo calido in ove contentofacile iuuantur affe , € prafertim addito aque vita
dum exce[Jerit,additoetiam philonis antidoto.Lixiuium ex vino albo cr iuniperimo cine-
quingtue bonderepotun alentiftii? pellit vrinam ita vt nonnullos viderim hydto--
antt au xilre fan.stos Item (cabiem [anat vbi eo ajjetii fefe perfundant. Paraturex ittniperino digno balntutP. gatseam ad
vabilis Fecul tis ad padagricos,boc modo.Sumito [igni tumiperimt concift lib.xYi.coquito in Aqua in COYLiBa Ag, Podagricos.
quon[que tertia tantum pars fuperfit:deinde decoctuin vna cuin ligno in labrum progato. In boc vbi decenderit eger, fe- Pulchrü expe
deat vililicoténw, C inenibra languida foueat:atqui bunc prepurgatum effe oportet. Hoc enim balneo noniiullos padae rusentum,
H ; 2i Bohemia vidimus in lectulo iacentes;perpetuog, dolore vexatos, qui «deo reualuerumt vt expeditiores fatti,ad ne-
To Momento,
" Um
at ue vii dolor mo
iaredierit, quoquo libet ambulantes. 1zaperi Tauri cuiu[qua ce sadd emi dra-
T 3 a ftin Turturis vente integra omnia conjciantur.c Turtur deindeaffJatus,e. gullinaceo
fpe parfufus mulieri propediem paritiresve[peri alternis dicbus, deuoradus prabeatur;pregnans facilime pueryera fiet.
ac Laniperi meminit Gal.lib.vt fimpl.medic. ficinquiens. Iuniperus ;éalida C ficca vtrinque tertij ordinis. At fyuclus fimili- pend dis
ter quide calidus eff ed mon fimiliter ficcus, veriim in hoc prim fucrit ordinis. Attenuat, aperit; digerit;refoluit,adfhrin if; Nomina.
roborat. Arbor Graca voce apeeubic dicla, Latina Itniperus appellatur: Mauritana, Avconas,aut Archenas:itulica, Grne-
pe G L3 nanica C'Badbboltetic* Sitamerbaum: Hifpanica, Enebro : Gallica, Geneure : Bobemica Ialouuec. Eius autem
! Graci vocant vépua apxeubid'on : Latini, Gtmnri Yuniperi: Mauritani;Sandarax Itali, Gomma di Ginepro:Ger-
mani, Coiree; Hifpani; Veritizz:Galli, Vernix. RUE 2 E
"rüsc finàm fundat maftichi per fimilem, inter refiniferas,at bácciferas,non autc coni-
feras connumerari potéft. Gracis 2p: z2pz 7211 dpay «eden, quod cius odorem omnia reptilia ad-
vé rfentur:vel Jud b Eyem vas dod: xsepuufrze luniperusveró, quod iuniores & nouellos fructus pariat
antiquis maturefcen ui pariat vft; ad tettium annum ; arbori fua inhzrente fructu. Florere
3 Theophraftus & Plinius nere, (üccedunt fructus apzeulid'ec feu bacca, officinis Grana Iuniperi, qui-
büs/emeninclufüm eft. ose diftinguimusin minorem & maiorem. Minoremalium vulpatum;
alium alpinum:vulgatus duplex, fru&u vel maiore; vel niinore; quod videtüt ratione fruticis euenire,fi- 2s
qüidem huis baceas maiores, arborefcens minores ferát : quod & à Gefnero libro de hortisshiotá:
tum faic:fic & ali baces obferuantur rotundz, aliz aciminatz & oblongz.De alpino feu minimo qii
cubitalem non excediraltitudinem, vide Gefnerum , & Clufiüm hift.Pan.alibi de €o dicturi: Maioris Tu
niperinomine tres otenduntur plantz ; ytpore ea quam Cedrum pliciniceaim auctor vocat: dein altera
Ede Cedro Lycia atiétoris pofüimus: tum ea cuius figuram adiecimus. Et licet omnibus tribus hoc
en tribui poffit, vcin vniuerfali oftendetur hiftoria, hic amer de tertia fermo ;cüm Diofcoridis ma-
Iuniperus, auc faltem congener, quam Iuniperum maiorem bacca caerulea appellamus : Lobelus;
iMaximi TE Lugdunenfis huftoria luniperi maioris : Tabernemontanus luniperi maioris |
epropolüere. | ein ques
4? jor fit
ye» Tuni
UCÁP. LéSew HI 6e
inis horzidior, a [eraniter olens, ácris & fer-
dir ndit:huius folijs no: d ro "s
I f
ze ideft
autem ar-
bor robufta;
frigiferum, alterum flerile.. *
120 And. Matthioli Comm, |
planta nec folionec flove neque fructu non materie, non odore, neque fapore, non ceteris denig, notisimniperum vefey,
bi vero, qud thuia , vt efl auctot Tbeophraftus, nacatur apud Ammonis delubrum » atque 1n Cyrenenfi agro, forma ay.
preffo fimilis cum. ami , tum folijss caudice, fructuque. , vel. potius ceu cupre[fus fylueffris : praterea quid. , ve idem.
feribit y thui materies omnino incorrupta perduret nibileiws radice criffius fit; atque fimulacbra ex ea antiqui :
fint foliis quemadmodum ex cupre[fo,loto, C buxo.Hec autem arbor conos Jeu galbulos non fert cupreffi modo,fed bacca: -
catdicemon attollitur longo»fed eo breui contetta eff matenie non conftat incorrupta. folidaó, fed caduca Cr fungofa : uy
vttbuia peculiaribus locis gaudet, fed vbi, fere locorum na[iitur : vt hinc maius atque euidentius difcrimen in jsplantig
appareat;quam vt illerum error,qui eas vnam faciunt thuiam ; pluribus explodi mereatur. Ideoque moféris ant agonifli
mibi affipulandum non eff quod noffris non re|ondeant argumentis, [ed friuolis 4modum nitantur conie&&uris, vli acq.
feram fabinatm Tbuiam facere nituntur.Sed dicant fi fapitit,qttomodo rd quo patto Thuia ex Mauritatia euolauerig ig o
Gerinaniam,vbi in Tyrolenfi comitatu plurima baccifera [abinaprouenit.Hec profectà omnia funt , (apientium indigna.
SABINA BACCIFER A. IHLMVSCVSTERRESTRIS .
clauatusalter. in.
feles VR ah Ru c rz nli ES
Y
t
l
"Hiosrifus pofleritatis.Sed cert? relinquitur, vt miremur eos,qui flirpem banc,quam dej
- effe infiiantur cim mulliscareat netis ex ijs, quas illi Diofcorides veddidit. Atqui illud qu oriáe
defcribenda Salina nullam baccarum mentionem feceritzid mebercule,quod legatur, non fecit.Sed quid dicet ii, fi inq
plurimis plantà ex iis etiam,qua ab omuibus legitime babentur,pluresnota , € ee quidem precipua, quamgi- —
derenturtquas nimirum Diofcoridem omifife credendum efe vel quód planta ee e[Jent alioq i vulgo cognita, vel quidam.
. mies carus partes non fatis exploratas baberet,rel alias ob caufassquas profequi mon eft bic locus : quarumomnium aliqu
facie potuit effe, cur Sabina baccas non adnotat ae reliquerit. Addam £e id fortaffe ex eo eueniffe, quod Sabina
F1 : fterilis occurrat, quàm fructifera. Atquifiuctum proferre Sabinamteflatur apertifiimé Auiceuna , illum ad aurium,
€ . tatem referens, cy ad menjes ducendos Ex iis igitur merità celligendum effe arbitror :banc noftram Sabinam effe
Pn CREDE PR ts fbondeat. fed eti facu
Bellonij opi* piam, vr qua ron [olim notis Diofcoridis del
ioabíurda EE UAE rem DE, acultatibus.Porrà Petvns Bell
u cca Sabina 4! Peribus coniferis differens, iis incpt? [atis,meo quidem iudicio, Sabinam ad atquein ea de[cribenda, qual
€. bacciferam, l0c0 omit Diofcorides, mibi non p ballucinatus deprebéditur Mes pecia e f
s — acr Olympe Phry
801
zv DA
qn reliquit.
-—-
^
- ior, Tab. ILSabina folio Tamarifci, C.B.Sabina,Brun£ Fi Dodo.Sabina fterilis,Caft. Sabina. tior, yopém ue
' Inlib.primum Diofcoridis. 21
tate comprobata. Quod fà Bellonio , qui tot terras fe peragraffe profitetur ^, fatum effet , mimirtm cas laudes iure
fiti comparafet » qua vei medie inquifitoribus maxime. debentur." Atque bec obiter dila (int. Quid. autemi-
dem Bellonins primum Salma genus eam arborem fujpicerur, quam Theophraffus tbuiam nominat , non miror: nam er
' d ien, Verimn quandoqni idem banc opinionem fuperius abunde ( ni fallor ) improbauinzus , ideo bic non efl vt
dis Mehurocs vet aie effet-Sabima flerilis mon adeo multum differt à baccifera , verian tum
quoque graueolentior.Excalfacit & flecat ramen valehtius.Digerit, refoluit,aperit » ab[lergit, prouccat,
pammpera qe adfrng Profi foliorum fabine puluis citm adipe vaccini ladlis miffus magno i ittiuamento ad inanantiain- Sabinz vires.
vlcera : quin etiam incenf fumus gallinartm pituitam excutit, e grauedinem. Idem dracbtie pondere
ex butyri ynais tribus, binis mellis fumptismirificé aflbmatteos i itat. Dantur quoque magno auxilio bina fucci [abi-
'*á nadracbmne rnit end Chryfocolle fo oftia , c vini albi vada , egré parturientibus: verum dari non delet,
-Reliquum igitur eff vt Sabe [itas vires reddamus , dequibus Galenus lib. vifinplicium
itüsverbi. Sabina ex numero eff fortiter exiccantium , idq, fecundum tres qualitates , quas in
[rr quàd ea C acrior eft C vt fic dixerim, magis aromatica, feu odovatior, Igitur bu-
icepssnam acrimonia confiflentisin temperamento calido, preterea amaritudinis,
edtri 7 vincupreffo.. Siquidem quantà magis acrinionia fuperat,tantó etiam potentius digerit. .
; ipeo son itatis, C" caliditatis robur:nam vtrinque illi tantum ine[Lvt etiam tendat, Cr inflzmma- :
ferat. Ar putredimibus fimiliter cupreffo accommodari poteft , maxim? vli relelliores fuerint, c diuturniorzs,
mam hec citra noxam vim medicamenti pi erunt. Quin € que atra fint veddita , C admodum fordida , ea cum melle
scarbunculos item foluit.Porrà e[fentie tenuitate menfes quoque prouocat vt fi quid aliud , € [anguinem per v-
£o rina mouet, di eriam ctc i ird mortuum eját. Effo atttem boc medicamen tert ordinis tum excalfa-
eorum at PUrWÜE. cs funt partium. Et | boc vtique nomine vnguentis
otos imijeitur. Quidam vero tia moni vice duplum MNS-
enim e: Joyas facultati fi tfi epotum fuerit. ; P.
] E Sabina Latin? vocatur : Arabice, Abel, Abel, [eu 4lbarats r ttai Salina cr Seuina:Germanic, M onihá.
n ic); Sabina:Gallici, Sauiniere aut Sauinier. ECU . et ipee
gspílixis Italis Sauina tfferile.
Sabinz vires
ex Galeno.
níatifcizaltcra folio Cu| » hoctamen conueniunt, quódi Fitonsl i coma visite vcde ; bé
n perinis fimiles:nullaenim cft, qua fterilis qud fit, licet ca qua: farculis: Ed m a Catacuz.
| gofrudump roferat. I. Seb ) primam Diofcoridis, fabinam folio cuprefsi vocamus,Sabina maior K£4j per dér-
Gefr. Salina altezaDodo.fabiha: fructifera, Caft. Genuina fbina baccifera atroczrulea.Lob.Sabina folio. 4 por igi uc-
cuprefsi fimili, Cord.in Diofc.Sabina cupreffo fimilis, Lugd. Sabina baccifera , Cam.fauina foemina madg «i DAP ET
»
minor, Gef.hort. -fauina Lon.fauina mau dein Tamarici fimilis,Lugd.H it d p/a eurc-
. Matthiolus herbe quz pro Sa ina exhibcatür,idcirco eiusiconem adiecimus; dicituraucem Mufcus ter 2£721.
| veftris clauatus altcr;qui toto genere fábina differt. C. B.(uina fylueftris, Trag. ( cui & fclago )'Lon. Ge(^K«pz25 te
, Mufcusterreftris tertius, Lugd.auina Tragi fyluettris fcu felagoPliniana, Thalio: ec m Re Tur- dez: sus.
. smeiTabememontans Sed de hoc mufco alibi. M eutpícge D
TE RHee424 o. BEDRVS.* CAP. LXXXIX. per pir. p
« mp EOD.
;Edrus om eft,ex qua picem colligunt, qua cedria vccatur. Iuniperi modo Doséos parit;bac- AL peras ES
e itudine; rotüdas.Cedria o d eft craffa, perlucida,grauis odorisiqua dü effupdi- 42] 22x xe
it D coit.Cui cavisineft,v FENSTER cenferuet,& viua corrüpat:qua ex caufa d pos purepd.
: : eximia calfaciédi, & idote;cor- axay bed ne a
t,cauis
Coirum genitali, xapzzr ui
uxilio eft:lendes, pedi- 56 Lipru
ftaleporis matini venena "epiQepii.
I vlcera pur; it; j& ideft,
pue cum CEDRVS
is.ruptis ftranguria: producir ve-
nvinofümuntur : tferpentes fu. lut copreffus
, inalorem ta- à
we ^ an ; guou mo-
j ; E Ria 2o ^ quod do- :
| ; LIC "un ud : fe- e £i. i Cedri hifto.
u VeHeprirdi dem rerapiee ampicqenar api Mera D Dior
'cedria col. " gi reflitura,
ligitur,
rt
E
Eo ME
e ILE
digitus finium produci velat Cupreffus.imaiorem tamen vt pluriünuin. Reperitur.» alibi Cedvue parua , aculeataiafur.
122 And.MatthioliComm.: ;; *-. 3
? 3] ^"
CEDRVY S. ICIA.
eA.
ILCEDRVSPHOEI
Au
oc
Es ; ch :
Ea
mm. 7
wr
Tupiperi ferens fiuclum magnitudine myrti,rotundum. Quibus manifeffó palam ef , vtriusque cedri bifloriam vettefiti-
Cedriduo ge pfiffe Diofcoridem, quemadmodum Theopbra[Is, e» Plinius, qui maioris cedri duo genera facit lib.xvux.cap.v. vbaitaferie—
ncra Theo-
phraft.& Pli-
nio.
bit Et maiaris cedri duo genera:qua floret, fructum nàn fert fuclifera non flovet , & inea: antecedentem fiuclum ocpat.—
nouus; femen eius cupreffo famile: Quidam cedrelaten vocant.Ex bac vefina landatiffima, materia vero ipfi ternitas zitat, —
Cedri maio. C fulachta deorum ex ea faclitauerunt. Et libro xxiv eap-v.idem inquit.Cedrus magna;quam cedrelaten yocant, dit.
tis hiftoria,
pictm.que eedria vocatur:hactenus Plinins. Qui fortaffe non inepté magnam cedrum cedrelazen appellauit , quoniamüt-,
cie abietem referunt. Alis akttem Gracis erre dicitis :yude cedrélate poterit cedrabies Latin?veddi. Arbor bat( vt lem
anibimarrarunt )adeü magna C» procera efl,vt nu(quain avbotem fe vidiffe affirment s que cedrelaten magnitudineexad- —
lat.Corticeveflitur leui Cv glabrosea parte excepta, qiia à terra ad primos v[querathos attollitur : bac enim afperacerti-
1urscortici color eft ceu loti arboris. Rami abimo v(que ad cactumen fere in vota modum per intervalla caudicem cingunt,
€ fpatiautur:qui t anro minores vifuntur,quantà [uperis erumpunt:hincefl, quod eminus con[petta avbor pyramiduf-—
cem reprafantat. Folia illi capillata afiguant,veluti Lirici, vel pittosbremora tamen; c minime aculeata :id quadetiam.
teflatur Plinius lib.xvi.cap-xx1v.Conos profert piceis etmulos, Vértum breuiores,crafiores, duriores, C vegetiores vt exei. -
imaginequijpiam videre potest. pediculo pertimaciterinherentes:in quibu femen includitur cupre[o frmile; yt Pliniutté-
|
;
. dri arbores quein monte Libano proueniunt(vt mibi retulerunt amici, qui vniuerjam fer Syriam peragrarunt )totafg- —
|
|
—-r M dit.Caudex vefinam fundit albam, c liquidam: Jed tratu temporis,[oli feraare im grumos concrefcit. Sunt qusa[feran,
" "Auream Campanam,vir quidem rei plantarie [ludiofifimus à cuis icone edocti, qui medica materiam colunt, facilti-
€elri mino- idi jj
ris genera.
Cedrus Phe-- Ptiliii im
nicia,
| TERI
jars
hanccedrum duplicem vefinam ferre, atque alteram intra corticem vornica modo coaceruari , vt abiegnam lachrym
aliete oriri fuperius diximus : alteram vero extra corticem emanare: vtranque ab avbore cedi nominant. Hei fint
qua de magna cedro à peregrinis accepi.Porrà Cedrus cor babet duriffimum,ac odoratum ,colove perinde rubens,atquelari-"
gnum.Tota cedri materies durifma:quam ob cau[am credidere maioreseam neque cariem;neque vetuftatem fentirefe
eterna effe. Qua eriamnum ratione ductus Salomon Hebresrum rex Dei optimi maximi templum Hierofolywis ex aid
materieextruendum curauit.Ex ea quoqueprifai fumulachra failitarunt , exifimantes tantam illis ine[fe diuturmitaten
quantam marmereis,aut metallicis. Cedri imateries optima nattigiis non modo extruendis , fed C» palatiorum , C arum
conueniens:quippe quaniam incorrupta quafi in perpetuum perdurat. Cedrus [axofis c» frigidi locis gaudet 8
montes amat pre ceteris tradlibus.Perpetua coma viret, qua fi ciffvetur , decacuminata demoritur ,nec vuquam indere
germinat,vpote e cupre[fus, pimus, larix , & aliarum plures. 1n Aegypto ac Syria ( vt Theophraffnis c Plinins narrant)
reges inopia abietis cedro ad cla[fes ferumtur vfi. Maxima ea in. Cypro traditur ad vndeáresiem Demerrij [uccifa, cttm
triginta pedum longitudimis,erafiitudinis vero ad trium bominum complexum. Cedri buiufce maiori ramum vni
fiuctu à Libano monte allatum, cuius hic imaginem damus,mifit ad me Verona Frandfcus Calceolarius phar
zelligeut,quàm magno ducantur errore, qui nofIratem laricem Cedrum hancmagnam ejfe contendunt. Cateru miner $1
na ite fpecies funt (vt predicti authores teflatur)Lycia, C» Phanicia iumiperi fimnilitudine differum fol » ni P-
^ nicia foliübabet iuniperi, duri, [pino[um,acutil C ob id oxycedros appellatur. Lycia verà felia conflat ligi minore frett-
tiore long? minus aculeato,vt ita iuniperü paruam quadantems referat. Eade fi di citis atteratur non in[gant [pirant e
rem:talis enim habetur.qualis fer? in pincorit frobilis perápitur cortice catidex obducitur fubrubro, Cy ramos emittit
ar:ytraó omni tepore fructu gerit : verit in oxycedro maior C» pulchrior fpe&katur, quadruplo máiorib. se
s japore dulci, ejui baud ingrate.Lycia bacca: gerit alteris minores ruberesa, eparo[apere,atort i
asrcoridet
à
*
E *
Inlib. primum Diofcoridis. 124
té Pbenicia cedrus fiequetifimanafciturin firia, 4tá, etiain vntl'islepidie locis, itnipero admodu (iilis necifi frvttu
4 differés máiore,rubete, ac dulcisquo tam£ eam incole a itnipero nejciiit Jecernere. At cium ipfeoxycedri vamufculos effem
donatus AGeorg.Reffingero primario prouincie Carniole medico,qui iliti ex Pefino Iflris oppido [eit attulerat rubetib.bac-
, a vndig, refertum,ead, in memoria babere,que apud Tbeoph.Galenum,ac veteres alios legeram, mibi quidefiucitiintu-
7o s entiflatim inclinauit animus,banc plantam minorem effe cedrum, Etenim (vt memorant flüpium fcriptores tum vete -
ves tum recentiores difficile admodum effet dignofere oxycedrum à ivnipero , mifi bti cerulems pumilusq., illi ver faauus
" rubensve,ac grandior fructus ine|Jet.Eam igitur plantam;quam in Mfria nafci diximus , € cius bic effgien damus y mom. Cedmus Ly-
anaieris cedri genus vllum, fed minoris [peciem e|e cen femus,nmiri:m Paniciam,que C» oxycedros vocattr.De Lyciaau- C
i IH. CEDRVS LYCIA. IY. ARBOR VITAE. 9,
53. NN oM SAO - P W (i
E - & 4 S NN EN (U
4
" U^ 7
Á — ze zz
" at
^ dr
Iu
Em
( X n
i 2 o
oer o cc M
B C SS e
- me RACE Cs
209. —— Pa
2 "Y
LA Rt) We
CSS x (ia.
rcr
NONE
(0 gencre
s*
Bellonij opis
nio falia cire
omne;fa
A edaazcsi pis cxcedro paretur, eutbres ef po[ unt Disforide,
rerom refer plamicdfat. die quid x veru, nem
Mie. guaomnesili
^
Ea
| PeYalgata ascia. grauis odore , cim tamen antiquifimus codex manu feriptus babeat
UTovoc T$
: *L 2 cp id
])ue- *
2-4 3 " s. *
ET Ts
e ty
E]
* * ox
» *. ER
PRUTAJV E
* ; X
i: & * . -"
, j » k
124. And.Matthioli Comm. ES
» " L
inus id eft vebemens odore, quod indicat cedriam effe vehementer odoratam;non autem grauiter olere, Quod etiam M
Ü
xime tefhatur Virgilius libro 7. Aeneidos bis verfibus de Circe canens, — 7 -—
Proxima Circea radantur littaraterra; : kx |
Diues inacceffos vbi folis filia lucos E : "f EN
Affiduo refonat cantu; tetliad, fuperbis $ 1 LA
Vrit odoratam notiurna in lumina cedrum, n
é : à : Lo od
Fach. opinio Arguto tenues percurrens pedtinetelas. Anna, ut
dec Cedria, *4
«rete quidem, Cedram banc T buta fiue Tbya nibil differre, de qua meminit Theophraffus libro c eapite 5. de plant, A
Quamobrem Plinium redazguunt quod fimul ac de Cedro Atlantica differvit , illico caput proprium de Tbuiaferipferit, —
os
5
E
H
&.
&
t
$*
B
E
R.
$3
-
3
u
z
E
&
E
9
E
ES
3
xs
&
3
*
*
Anguillarius jjj iptellirentes:acpreter idlettionem eins corruperunt;vbi feemanda[fecrediderant.Caterum Apgu illariw de Sabima —
co Theiag. 4geMs,tam qua Cupreffimasn exprimit faciem. foliorum tantum fimilirudima, Tbuam mulla dubitatione effe cenfet-Atqui—
— eum deinde rbuiam nibilab Atlantica cedro differre exiflimet ; fequitur, vt velit nibil à Cedro bac differe Sabinam. Sed »
^ eredam ne ero Angnillario Salinam banc effe Cedrum Atlanticam »vel Thiiam? Minim? ewnium , quod bec nufquam $
- gentium proneniant nifi in Cyrenaica regione apud Ammonis delubrum : C" in ea Atlantis parte » vbi Ancberariu om.
babetur,Dlinij adufque tempora exbuflus, quodque caudice e odore, quin etiam fructu nullam habeat Sabina cum Cie —
Cedrez vires liramen- —
ex Galen
exiccat;fh ques
corpora baud attin;
eacarnes deurantur.
' incoitu femenpud
multa eiufmodi p
InLib. primum Diofcoridis. 125
: icrifolio & oxycedrus Theophrafti, quam videtur intellexiffe Galenus dum cedrum frutico-
ws lunipent' adfimilem fcribit. C. B. Oxycedrus , Dod. Gal. Lugd. Cluf. Hil p. cui etiam Cedrus Lycia
Theophraft.& Plinij:Oxycedrus Phaenicea;Dodo.Cedcus Phaenicea, Caft. Tab.Cedrus, Lac. Lon. Ce-
dini Cord.in Diofc.Cedrus minor, Gef.hor.Iuniperus maior Monfpclienfium, Lob. inter Iuni-
» " ontanum Ccfalpinus receníuifle videtur. H1. Cedri Lyciz nomine hanc Matthiclus propone-
fe videtur quo nomine & Bellon.& Gef hort.donarunt: Cedrus minor, Cord. in Diofc. Oxycedzus Ly-
; Cedrus Phocnicea media, Lob.Iuniperus maior, Cluf. Hifp. Sabina baccata, Aducr. & Lob.in I-
c cena genus quartum, Lugd.Cedrus Phernicea fecunda, Tab. Oxycedrus folio cuprefsi, & fabi-
- " Monfpellienfibus dicebatur,aqud quosin monte Cetio ad mare collegimus. Equidem malim
ad luni zeferre;cuius nomine Iuniperum maiorem folio Cuprefsi appellamus , & videtur Iunipe-
msmaior Dioícoridis,quem Ícribiraliquibus Cupreitum Iylueftrem appellari, quia Cupreffo fimilis , a-
rues m ss is n plssphois etin qu Poe ridis verbatanquá notha;à Diofcoridis interprete
ied nouis eftaltera fpecies, maioribus multó baccis, quam ex &egypto accepimus, quam Cedrü
icamalteram Lobel.nominat, vt qui tres referat fpecics,fola magnitudine differentes.IV. In hanc
phonice Arborvitz referenda,cum Cedrus Lycia Lo. b.dicatur, multis videatur effe Thuya Theop.a-
caen n uin. deícriptipne quzdam funt quz noftre conueniunt:alij ad Brutam Plinij lib.12.ca.17.rc-
feunslicer paucifsima: notz Pliniane noftra: conueniant.Hac vulgo Arbor vitz dicitur,forté ob odoris
vehementiam:quo nomine donarunt Bellonius, Ceftor eder WIL Taber. Arbor filici fimilis O-
uiedo;Thuiz tertium genus Lugd. Thuia, Cam. Arbuícula cft admodum odorata , perpetuo virens,
sc alitodinevirum longe füperans.que ex radicc vnicum caudicem eumQ; rectum , euis is US
igcicante tectum emittit;nodolo duroq; ligno:qui in varios ramosalarum modo expanfos brachiatur,
higyinalios planosalternatim diuiduntur, & ij denuo in alia atq; alia oblonga folia, à multis foliolis qua-
ternis limul compofitis conftantia.Hores ex extremis folijs vernali tempore exeunt;vt in Cupretfo pufilli
centes,quorumaliqui in exiguum fructum pinei nuclei magnitudine con globantur, conis ex Íqua-
mulisfexcompaétis,qui primó virent, mox pallent, & vbi maturucre nigricant:in quibus femina quatuor
in medio continentur,quorum medulla acris & amariufcula, Hac ex Canadas feptentrionalis
Americe prouincia in Galliam primurn illata, & F. rancifco regiarboris Paradyfi nomine donata: quam
Luccdiz dum effemus ex Regio horco quem Io. Robinus colit, in Illuftrifsimi Ducis Wirtenbereici
D.Frderici hortum;quem Montembelvardi,frater Ioha.Bauhinus eius Celfitudinis Archiater colit B
"T is vnde plurimis alijs per Germanià communicata ex transmifsis furculis, qui facil? radices agunr.
LAVRVS. n LAVRYSLATIFOLIA.
Y ? : Ln Laos melio
l y i Cenni
alta Cati
& Drag.At
meum exema
-- plar leeit E
5 -e CrAepa TOY
js conuenit. Vi- £0 ox. vire
itur:cadécum "alga |
: nt,& vomitiones X2! "xoc
te tritz cum melle vel paífo p rofogc 10 rilegit
pk ictus ex vino bibuprur : vitili- (EI. AMA
à latiore:vt
E gines
26 » "And. Matthioli Comm.
gines emaculant.Succus baccarüm vtilifsimé aurium dolori, [ & grauitati ] inftillatnr cem vino vetere,
rofaceo.In medicamenta antem adijciuntur; que neruorum lafsitudines reficiunt, acopa vocant: &ad
vnguenta;quz calfaciunt; & difcutiunt. Cortex radicis calculos rumpit ; partus necat, hepaticis prodeft,
tribus obolis in vino odorato potus.
Law hifor. |.— Aurust4m tenuifelia, quàm latifoliayerbor cft odoratifima, nemini, in Yalia mon cognita,quid non foli, in Pert
là tis,viridarijsa, ac vineis (ata vbiquevire[cat , fed per fein fyluis,loaspre[ertim maritimis, acetiam in thontibus cy
Prisa. collibus apricis, qui lacus C maria re[piciunt, [ponte na[catur.Folia babet oblonga, C lata origine in acutum definentia,
"A eraffasfolida,ci odorata, vuo quide genere latiora,in altero angtfhora: qua foliori differetia alterz marem altera f-
mind cenfenus.Flores mittit paruos mufcofos,olea feri fimiles,ex luteo albicantes ,2 quibus bacca prodest oleis ;frmiles eg. X
lore primüm viridi, per maturitaté nigro, cra[fo intus nucleo,vtin Ruf&i baccis.Decerputur Lauri bacca in fine Autum..
nivel flatim in ipfo byemis principio. vt etiam oliue.Er oleum ex ijs elicitur,quod Laurimum vocamus. Laurus plantaeft,
Lauras Apol. Appolzni lucidifiimo facra:quin etiam a loue colitur. Vna quoque laurus Roma antiquitus imperatorum pontificum,
lini&loui demosexoruare folebat. Quod frmliter,atque alij complures gentilium mores,in huncv[g, diem apud uos perdurat. Nam-
facra. que ybi dies feflna aduenerit laurus non modo templorum valuas decorat. fed C» vli dies geniales adfuerint, ingentiumpa-
latiorum eft ianitrix.Quo fit, vt magnis aduentantibus principibus , lauri frondibus c tole C arcus in pacisfiepum
extruantur:fiquidem pacifera laurus efl, non fecus acolea.Ideo antiquitus etiam.fi eius vam pretendebantur inter arma-
tos ofles,firmlim quietis erat indicinm. Qua obfernatione ductus Bernardus Clefius Cardinalis ampliftimus Tridenti us,
tui pacis, ti quietis fettator maximus,lauricy palme florida rami adnetlebat,vtnitida marmora, preclara metalla, fle
€iofe picture ,aurea dy atgentea va[a,acreliqua admiranda demonffrant , quibus magna eius palatia fulgent. Romani se
laurus ferebatur letitie vicloriarumz, figno.1dcirco laurum in templisim ouis gremioreponebant quoties Rome letitiam
victoria noua attulerat. Quin etiam erata Apollini dona vnoquoó, amo mittere folebat im Parna[o müte,quod ibi lauym
SEMMCSNE fbetlatifima erefieret. Ceterum quid laurus Roma a Youe e celo mia (fuerit , vt ea imperatores coronarentur , facil per.
lomifa, — wiberipotefimamque Littie Drufilie,que poftea Auguffa matrimontj nomen accepit,cum pacta effet illa Cefari,, gallinam
con(picui candoris [edenti in bortis aquila ex alto abiecit ingremium illefam, intrepided, miranti accefit miraculum,
quid teneret offro laureuni raum (uis baccis onuflum. Quod audientes conferuari alitem. C»(obolem iuffere aru[pices,
gamumque eum feri, ac rite cuffodiri:quod factum eft in villa Cefarum fluuio Tyberi impofita, inxta monum lapidem, Y
minia yia, qua ob id vocatur ad gallinas-Porrü tam creuit ramus laureus, tamque fe propagauit tametfi radicibus defita-
tus ) vt breultemporeibi mire fylua proueneritex qua triumpbans poftea Ce[ar laurumin manu tenuit, coronatiquein
capite geftit. Ac deinde Imperatores Ca[ares cuncti triumphantes lauro coronabantur : tenebantque in amant eiti/demras
amos:quos poft triumphos traditus eff mos ferendi in eminentioribus locis in celebratis. Row. collibus. Quo factum effvt
plures laurorum fylua Rome virefcerent , qua ab id laureta yocabantur : qnalis ezat quein monte Auentino multo ante
3 Alios teinpore viguit.Nimirum indicat laurum dijs gvatiffmam effe arborem;que fui babetur abimpetu fulsnázum vatin:
Laurnaturs oid mulla balita,cim éceloruunt,nec diuinitatis nec principum amplitudinisvatione ; plerunque templorumtur-
es icunt,faperba mundi palatiadilacerant;ac fepius bomines immaniter interimunt:hac tamen fola arbor fulmine wm
percutituryuiftin futura calamitati prodigium:acne quidem domus,in quibus adfint eis Tani ,.decalo tanguntur ,pre
Laurvies 6t0 Creditur. Proinde Tyberius Cefav fulminibus perterritus tonante calo lauro coronabatur.: Laurus ex fefe vim babet
icendi:quippe fi exiccata ramus ramo frequentius confricetur. fuper afperfo fulphuris puluere itnis ffatim txi-
Marthiolo. iguemproducendi: jreq i ! í 1
lier. Eadem perpetua fronde viret,tantaó, pollet vi. vt eius vamis in auo defixisyruligo, naxinza fegetum pe[fis ,abigatur, —
- trenfeatque in earum folia ex aruis, Poete perfectionis fisno lauro coronantur, idque premium efe Apollineorumi mu[a 4o
«olentium.Cortus occifà chamaleonte.fiondelaurideoratainfoftum virus extinguit:qua etiam palumbes, graculi , me- —
rule, er alia perplures aues annuum faffidum purgant. Lauri tenerrim2 fummitates vna cum nardo in vino feruefatla,
aurium grauitazem, C fonos curantsft decocti calentuyaporems per infundibulum in aures intromittant.affetii. Reflitu-
unt Lauri bacca prolap[am columellam, i cum equali pondere cumim,, byffopi,origani Cr euphorbij melle excipiantur y t
fimo capiti calida applicentur. Eadem citin tviticeo furfure,uniperi baccis, Cr allio contrita , c vino fubinde fuper a
lentitegula ajperje,pubique admota, vrinam fuppreffaum prouocant.Septem lauri bacca, à pregnantibus propediem wri-
turis.cum fe dormiti recipiunt, deuorate felicefacilema, parti prefLunt -Tenerrima lauri cima,vna cum calamintha, ,
fale contrita,ex tepida aquia fumpta, aluum concitanz,pituitama, c» lumbricos celeriter ejciunt. Ceteri lapidearlat-
ros oriri in mari rubro feribit T beopbraft lib, a-capite .de planta. [ichiflo. inquient.In finu autem Hereo cognominato,ad
quem defendunt Aegyptij-laurus eff Cr olea, c thymum:verum mor viridia , fed lapidis fpecie partea mari pero jo
"ios AP" vilia gamen viridibus tam folis quam germiribus.Colps quaqueflris in thy t4nq oruerit,li-
Lauzi vires ex quidà deprebenditur:longitudo arbufcalarum cubitorum ternorum eft : hacille, Lauvum feripris conmendauis Gales
Galeno. — [jj.6 fimplicium medicame ficinquiens, Lauri arboris Cr falia , cv frattus deficcant » c calfaciumt vehementth
: l atiamfrudu,quam is cortex minus quidem acriseft Cr calidus; plus tamen amarus,babetque etitm
ibi Quamobrem C calculos confringit , Gr iecori prodeft, bibitur ex vino fragrante trium obolorum
uat aperit; pronocat, incidit, colit digerit, flatus pellit. Arbor adiorn frc Grecis vocata, Latini Lat-
sGaur, eu Gar: Italis, Lauro: Germanis, Éotbecbautn: Hifpanis ,Lauret, fitte Laureira Gals, Lat-
C iesrocique eine
iamamplifsimam Plin. vocauir:alia tenuifolía:fic vtraq; mas, vel farmina, eo quod alia fit fine fructuo-
E coNoidEY tiat & fructu,alterius enimin rotundo modice oblongus:alterius oblongus gracilis
& vtrinque ouato mucrone turbinatus.Sylueftris trium generum eft & Tini nominc Clufius hift. Hilpa
ica propefuit De Laarifylueftcis fpecie vna cum eius &cin Marthiolo Camerarij addica fit icon pul
Inlib.primum Diofcoridis. D7
JAVRVS- SYLVESTRIS PLATANYS
íeu linus. 3
Vien h ia
pilule in vino potz , fer-
ens foliorum, pilulasum-
q
egrinaó, eft, quanquam regionem diluunt (vt Ybeophraffu: eft PWARIÜTUE Platani cog.
nonalle virefeunt Platani planta; vt quas ipfe Neapoli, c Patatij v i funt quidem ex fideratio.
salate; vt etiamantiquitus à Romanis per mare onium inuedf fuere, eorum ditaxat vmbra qv
»vhi platanistantim bonoris increbuit , vt diu nutrite fint mero radicibus infufo. Namque bac arbor
tione gaudet tametfi maiorem in modi fon. M LM deas Him
7 3 Unio tefte, boc prodendum etiam pofferis putarit:qui MiraPlatani
Fui ffe platanum [ociam gelidi fontis amenitate i CTUM odi n
ede vf praregemtem rami arborum inftar agros longi obtinenté vinbris: deme pliado. ——
mi s crepidinis corona,imufcofos cóplexa pumicessintra q m fe epulatum cum duode.
Lame, large ipfa lente fronde optantem imbrunm per folia crepitus ; Le.
run iffe in ead - In Creta infula ad Cortynta
jt Jub qua Youi c
od vitigine attérfa parte ca. (cxipios
ndis fabris 6» Lanuginofis,Ió;0 2.
/[üy eà deleatii Xerxein terra Lydia firi
ent orari.Pla-
taui
*.
128 - And. Matthioli Comm.
"Platani vites
Lrqer node indi otis ir, Quà sse vimm dpa dades nc agb rose ped. Ono MER oen e cours
Nomina —votenrj, ledit;ficut [aue etiam vifum c auditum. fiin oculos,aut ares inciderit.YAa avos Yt Gracis;ita pariter Latina
r
Plitanus nomen habet ab amplitudine; oblaté diffufos entem, Cu n qua Plato in Phaedro. *
ne, Theophraftus, Aelianus;aliiq;;Platanum vocantes,vt & ex recentioribus Cord. Gef.Dodo.Lob.Lac,
"Catt.Cefal.Lugd. Taber.Platanum Grzcam vocabimusad differentiam Gallice (relicta fententia Cor-
nari,qüi Tiliam eulgacem Platanumautumar)quz ob foliorum formam & nominis fimilirudinem,huc
quidem referri polfet;qua Acer maior dicitur:at quia Acerisin fimpl.med. clatfe Diofcorides, Galenus,
, Aegineta, Actius.aliiq; non meminerunt, & viribus cum Platano non conuenit, de co; ciufque fpecie-
busin vniueríali hiftoria.
Moa. FRAXINV.S. GAP. XCIHL
Xraxini hift ^i R A x1N v s atbor nota eft. Cuius foliorum fuc. '*
ex Theophr. $$
Eus arbor eft notifáma. Eius(vt. Theaphrafftu me-
morie prodidit lib.3.ca.11.)duo reperiuntur genera: quo-
vum alterum exceljum procerumá, eff , lignum babens can-
didum;craffiuenium;neruatummollius,enoduus ac criffius:
Alterum bumilius,minus auclile,fcabrius, durius, c flauins. yo
d
N Lo
NN
E
»
^
Plinii lapfus, £81 ;
fraxini folia PMZ e ifera, ceteris ru- 40
mortifera cí, duni octa:que detaxo,non defraxino Tbeophra-
f. Qi flus prodidit;inquiens.Si iumenta(vt ferut) taxi folia come-
"77 M Y derint,emoriuntur.fi run inantia, nibil i di ptium
py 7 tur.Sed nominum vicinitate Plinium deceptum effe eredide-
d NEST vimna Grecsfraxinus uexios taxts Yet cjuo nF, C abes
/ Kw. appellatur: ynde vnum pro altero fumzs Plinins facili(vt di-
X ximus) in errorem incidit. Rei fidesfuerit $n boc Plinitml
: NX pfum fuiffe , clara in Italia experientia; fiquidem taxi foliis
Nue SS NE non fraxini, iumenta nó ruminantia necatur. Quinini hat
falutare preftant remedium lethalibus ferpentium venenis:quibus adeo inimica eft fraxinus,vt ne matutinas quidem oc- $e
gojum vea
diineDrgm
aa fime
partibus. .
fundatur jaua-
Inlib: primum Diofcoridis. 129
llis pumildffaxinus cognominatur.Hac nullis t Grecorum, quam Arabum an-
idem legetüm)v[quam deferipta eff. Quare non pofjum yon admirari , quosam patto fibi ditLami nont
ir Ex eff vifu pulcherrima, Jfpeciofad : floribus fe rmofís, impense redoletibus,in purpura albicantibus, citreiar-
dy Radix ei candidas odore birci amaro fapore: proinde mirum non efG fi ventris tineas perimat. Tradunt etiam
spollereaduer its letbalia venema,ac omnium venenoforum animalium morum ictum necminus aduerfus pe-
Ácido fafpiriofis.Elicitur floribus aqua;que navibus infufa capitis morbos frigiditate obortós
: Carerim non defunt antagonifle s qui velint Dichamum hunc effe Diofcoridis Tragium. Sed cum tan-
sé ein Cra Diofcoridis, Galeni; Oribaffi Pauli, Plin, teffimonio proueniat Tragium , cadit perita, borum fcielorum
fente quos illi perpetui tidebantsqui baud ignorant quanto grandior fit, albo dichamno Lentifcus. Naiique qu L
it diclammum bunc bevbam fefquicubitalem ramos habere lentifco arbore tion infima , snaiaves , aud
« ape ducuntur inuidi ad fHultitiam vfque : atqui plura de bis im Epiffolis [cribémius. Que arbor Graci
? Frexo: Gallici; Fraifne.Bobemico, Gelin:Polonis, Zefion. AN e
""Füinus dalim generum, altera latioribus;altera anguftiotibus foliis: quaTatioribus, alia fterilis; alia
aciees eft quam Theophraftus excelfam dicit, quamq; Macedones spenday (Bubulum fraxinum
ddidic) idcft. grandem fraxinum vocitant: idem enim eft, ac fi diceret TEAUpEA iav, C£ particula
dine: fignificante pro za, Plutarcho in Sym pofüs auctore :etfi ad bgrim pábula quidam fro-
35 seram reponantita Vt & ob cam caufam Bubula fraxinus forte fit dicta: Hzec Plinio longa& cain pe:
net Receririoribus fraxinus.Sterilis fcu mas folos flofculorum racemos feuglobulos nigros fert, qui
abi; fructu dccidüt, quos Theophraftus o: Coi, velut mufcos;vocat: pilulasvocarauctor Herbarii Li- :
lanenlis, Mufcos in globum coactos quoq; Czrfalp.& Camer.in Marth.hid; partim fructui propinqui,
partim longe remoti verno tempore obferuátur.Frugifera fcu feetnina;fructus fert filiquarum inflar de-
tes,quosaliquis ipre?y A uosor, alii rectilts 2piló A oso vocant.Offitinis,ex Serapione &Auicenna,
[secum & Lingua pafferina. : o S MMapee
JL wasnAmege — POPVLVSALBA,ET NIGRA. | CAP, XCiHL
por albz populi cortex vnciz vnius pondere,ifchiadicis,ac vrinze ftillicidio prodeft, fterilitatéin-
* ducere tradunt,li cái mulino rene bibatur. Folia queq; cum vino poft purgationes pota idépraftare
duntui Tepens foliorü fuccus vtiliter aurium delori inftillarur.Pilula qua primo foliorü partu exi-
& cii melle illite, oculoró hebetüdini medentur. Memorie prodiderunt, Corticem alba po-
ze patticulatim czfum,& fülcis ftercoratis mandatum, omni tépore anni edules fün os pro-
lli nigra folia cumaceto illita, magna vtilitate podagricis doloribus illinuntur. Refina po-
uz in malagimata additur. Semen potum exaceto comitialibus vtile cft. Lachrymápopu-
1emorant, quz in Padum amnem defluat, durari, ac coireih füecinutm , quod ele&rum vo-
ophorum.Idattritu iucundum odorem fpirat,& aurum colore imitatür: tritum, potumq; :
ventrifque fluxiones fitit, E
IL POPVLVS NIGRÁ.
z; p e.
y m 3
F3
M3
PG ORC
AO C
Dictami albi
confideratio*
Tragium
iofc.non
vaxinus appellatur: Italice, Fraffino : Germanici, fdyetn/ fierbaum, Ctepnefdvern : Éiffanici, Nomina:
I50 And. MatthioliComm.
Poploum; —cÍ1L . POPVLVS LYBICA, P Opulus tres babet fpecies:albasnigra, C-Ly ica fpe
coplidzrátio,. I : tanga qua Gracis Kpeledicitur. Alba arbor eft procera,
& liftoria, era[fo cdlidice,albicante cortice,ac Letti. Folia ill; funt vitii.
nea , auer(a parte maxime albicantia lantginofad, Becbij
berbe modo;quod à fimilitudine chameleuten YOCAMHere Gra..
dvaideilli MeMAPvec i i i et j, babetur
folia bederaceo , non tamen vt in ulba diffeto , td integro,
paululum per ambitum ferrato , longo tenbió, appena pedi.
culo, apice in acutum definente: cortice eft áneritio , nog to..
nui: materia alba ac contumad ad edium c vtenfiliumfa. 1o.
bricas idonea, prafertimá, ad afferes parandos. Lylicain Bo-
benia, € in vniuer[a Germaniafrequentiffima vifitur,fo-
lio efl ceteris di hioreyangulofo, leuiterin ami.
tt ferrato , punctis quibu[dam albis confperfo , longo teniá,
Ji mullus im
Nigra.
Lybica.
$ pediculo appenfo,continub fer? fe mouente;etiam
v aere fpiritus fentiatur.Caudice eff ceteris breuiore, nigriore-
d, cortice veffito, C materia imbecilliore, alba tamen, ac ft-
naci, fruclum mullum fert nec flores. Alba lerilis. Nigra very
fructum fert vacematim vua [peciem repre[entantem , baccis
orobi magnitudine,in quo plurima concluditur lanugo all;- 16.
X (I5 quesvbi maturuerint bacceyin pappos euolat, Amat y-
traque naf in luminum ripis, in fcrobium aggeribus, d» y-
liginofis tractibus.Lybica natur inimontium flus, e f
ueferibus locis. Semen legitur anteaquam rumpatur C [ic-
catur in vinLra.Haruim omaium meminit Theophraffus lib,
342.14. Ce bifforia plantarum , vli fic babet. Popslus alba,
üigrad, vnifermes balentur: ama natura eredta , fed excel.
Jiorsleuicró, nigra-figurafoliorum adf mi'is, cr onimate-
ries albedine féimilis vifitur: vtranque ne florem quidem ba-
bere exiflimant. x epic (quam quidam Alpinam, quidam 30 .
Dylicam vertunt) populo albe non abfimrilis, ciam magnitu-—
dme,tumverà quód vamis albicantibus fPargitur-felio hede-
va fed parte altera fine angulo,altera sivo
"Theophra-
ftusde Popu
lo.
arie viridi Sed bic Plinius aperté errore motatur,quid hec contra Juperne vireat, in^
en [ed qua tamen in nigra non vifitur,vt Plinius exiffimat,cum indifferenter.
imugo.
vero comitialibu preferens.Sed caueant myropole, neob id comm Pe
Raellii erta- gi; citfciaut vr Ele eredidir d Pha deren, CP quid ira ires AES
tü in vngué- Nicolaus Myrepficus non vuas, fed germina; : Y P ROC d
topopuleo. yir pror jus vitis
Populivua — Plinio [ib.7.c. vlt. vbi de vnguentorum materi,
qui etiam prater cedrinum, ey quernum pretuleie trt
fadlévredi pofiit Plinium errore ductum ex. eene
nuit:eodein cr bryon pertinet Vua populi alb é : «fperifg, lei Y
* Send eju EN atum ic ny erermai-
: fefft deprebenditur. Populus vtraque
Peso, plfemifemini litoris fe
114.
fuccinum,
Inlib:primum Diofcoridis.. | 131
amen cum ipfi fuccini originem nufquam viderint, & quicquid de eo firipferunt, aliis Acceptum r(ferant,
velequantar, L4 ca adbibetur fides.Philemon fuccinm foffile effe dixit; in Sothia erui duobus in locis, vno candi-
bi sula tut [a4 d Sudmes,C Metrodorus fuccinum prodiderunt in Liguria arboribus effluere , quod Sotacus cre-
sata Yero rom thias tradidit effe locum in Britannia prope Gutones , vbi 2 fluctibus maris non procul ab
itur; qtio incole ad ignem pro ligno vtuntur , ipfumá, Teutonis vendunt. Nicias hifloricus
AMI lacu Cephifide diélosqui fole excalfactus e limo fundat eletrum.Non defunt prater hos plures,qui de fucci-
fenentesim diuerjas iuerint fententias , quas nunc, vtpote non probandas, filentio inuoluam, Vnde iure dici poteff,
id eos vel cereum; vel fieulino luto fimile haberi, cim ipfum intot verias formas at imagines manjotaueu.
; referam, quod pro comperto babetur:gtgnitur faccinum in infulis Septetrionalis oceani;id elim a Ger-
s ettmappellabatur:vude a nonnullis, qui erant cum Germanico Cefare;iti dafibu rem gerente, via. infalarum
dec Glefaria fuit appellata, qua prius Auffrauia à barbaris dicebatur. Hicuimirum (vt Plinius inquit) nd-
ys " z. loribus pinei generis defluens in Terram » yli poftea denfatur. Ciim vero intumtfcens eftus fertur "
TON aber ex iit fe rapiunt fluctus maris, c in Germanorum littora expuunt. ItaqueCornelius Tacitus vett fari- :
P Germanos buiss maris accolas folos omnium fuccinum babere, c lecere. Quod fuccimum fit arbori ex pi- Succinum la-
— lachryma., olim Romanis teflimonium perhibuit quidam corum equesilluc miffus ad id comparandum à P ien 1
L rante gladiatorium munus Neronis principis, qui ealittora peragranit, ipfum vidit, veram eius originem didi- i eet
ign ingentem copiam Romam inusxit. Praterea fuccum effe pinea. arboris gummi indicio eft pineus in attritu VERE
fi actenfum tede & refimarum modo deflagrat. Liquorem effe copiosé [Hllantem, tenacem, ac lentum MENT resin freci.
d fis quadam intus unplicita;vt formice,culices;ac etiam lacerta, fiftuce, acpalea , qua tranjparentia infpiciun- E.
hc Cun cim bac animalia, € alia fIamenta humorislentore facile unplisentur durefcente deinde materia , veluti DEIURT
arre ndluduntur.He« partim ex Plinio, partim vero ex aliorum firigris decerpfimus. Atqui ego potius credam vna cim micis ies
Geergie Agriatla, fucum won aliud effe, quam biruminis genus, quod a quibufdam féopulorum crepidinibus ETUDES vus A gricole.
innare dft, vli quarum falfedinedurefcit Ita enim affirmant Boruftt medica materia haud ignari, ad quorumtan-
tum littora maris dins ducitur fuccinum. Nam,quod nigerrimum eff , ex quo etiammum globuli ad anselicas nume
pes rm ficiuntur, aliquid cognationis cum pufafphalto babere videtur. Succinan incottum adipe laclen- E
1a ui expilitur, c redditur translucidum, quemadmodum tradit Archelaus, qui rubeum corticibus arboris, ex qua de- EG.
F fii, inberens,f vidiffe affirmat. Ceterum; quantum video, plures de fucino Veteres narr auerunt fabulas. Atqui , con- ^
perum eflsquód ficuti magnes ferrum ve[puit, fi adit adamas , vel fi Allio affricetur : ita nec Juccimum ad fe paleas alliat,
e fint oleoperfufc. Verl cort opinio vana eft, qui fuccinum madiderunt peculiari doté ocium refFueremam ipfe fa-
puacfpius huius rei periculum feci, c femper [uccimium ad fe ocimum trahere comperi. Officina conzmuni nomine "fucci-
yocant Karabe Mauritanos fecuta: licet Brafauolus Ferrarienfis in [uo de fmplicium exattine deceptus exiffimaue. Brafauoli o-
10
EE ; Tarrs H ; PEE E OPER AR pinlo repro-
Arabum Karabe fucainuam effe nequaquam, (ed verum populi albe gummi, Serapionis, €» Auicenna teflimonio : etfi bars, qu m
em meuter ficut nec Diofcorides, quem illi [equuntur;id quidem pro comperto affeuerauerit. Namque Serapio(vt in o- ,..
: imt t : negat
adfilet quicquid de Karabe notauit, verbotenus ex Diofcoride deprompfit, ficin quiens. Et Zicittr, quàd gummi cffe Succing.
misquod na[atur iuxta flauium,qui dicitur Eridanus, quando diflllat in flumine ilo, coagulatur ibi,e eff illud,
: dicitur Alipton,i efl eledtrum, e funt qui mominant ipfum Arfopodon, c eff Karabe, Eadem fententia elicitur ex -Auicenna de
4o ftitmasquippe qui capitede Haur,itemque capite de Karabe, non afferat eam efe populorum gummi, fed quod ita per-. acabe.
^ hibetur-Nec alia ratione duobus capitibus de Karabe differuit , nifi vt offenderet, Karabeper [e populerum cunumi df-
1 Tta comprobat id effe Karabe apud. Mauritanos,quod electrum apud Grecos, nominis fienificatum:quandoqui- Karabe, i. ra-
Narabelingua Perfica, Auicenna auctore,non aliud defignat,qum rapiens paleas , quod fenfit comprehenditur pro- Picns paleas.
[efucini.a it elecfri,non autem populorum gummi.Infüper ad/Tringentes paflillos , quos Galenus lib. 2: deeni-
entorum fecundum locos, Paulus ui voluuinis etiam feptimo, c AQuarius in fuo de compefitione me-
ledbri trochiféos vocant, Ar«be. Karabe appellant,eo|dem à Galeno, & Paulo affumentes : quo fit, vt
berraffe Brafatolus deprebendatur. Itaque dicendum effe putauerim,electrum idem effeapud Grecos, -
Latinos, C Karabe apud Arabes Neque etiam illud ideo populorum gummi effe crediderim, vt Bra.
quid Paulus quoque dixerit ; Eletirum populi albe lachrymam dicunt , que inxta Eridanum amnem
linem coit,aureo colore : nam bis verbis non probat eledivum effe alba populi gummi , fed id tantum
em fecutus eff Paulus. Ex his igitur fatis patere arbitror,
Plinius aging Q d drdte es it ipfe Dijo. Brafauoli la.
forióali á dant tat) buius erraris accufetur, offendit ipe Dio ietpis
Q
ios uU. hac verba protulit : Lyncis vrinam, quam 9 95
)] r
quid pennas ad fe al- Succiné pte-
rygophoron,
tri-
eflate:
alnus,
*
di»
N 3 XI : ] 7 4 E. I Y 10
eds
Vo á
: alius nux inglamipyrerumg, fyluetrium penus quoddam autummo:jQso fit, vt altertam omnino fufficandum videatur,
Alideér — jur pbi Theopbraffum repugnare, aut eius codicem bis locis mendis [atere. Alnus in Talia 'mafcens, folio eff covyli ara-
t froreneruofioreg cortice [cabrómaterie molli,rubente,in aquofis fere femper proueniens;fecus flumina. c vliginofo tra-.
a.Hetrufci vulgo appellant Onio:alij verà in Italia Auno-Italica fructum fert viridem.oblongum moris foria fimilent,.—
fanami quam plurimis in fe compactis. Maturefüt ai minuto intus femine, colore in nigrum fuluo. Exficcat ma-
nifeffe , fed in figidizate C caliditate parum à mediis abe[f. Prafertur lignum C? pali ex alno parati ad edificiorutm fun-
damenta.qua in fluminibus,lacubus,paludibu[3, fiunt, quod in aqua nunquam putre[cat.Ob id enim expetirur maxim
Venetis adiacienda palatiorum,adiumg, fundamzta,quod crebro fixa'mon modo ad eternitatem permaneat imiortalis
fed quodingentes admodum ferat moles.Folia vefoluunt veffringunt, delffato[G, vecreant. Recentia folia tumores impt- qo.
fiia diffoluunt; c inflammationes vetinguunt : eadem nudis pedum plantis fuppofita viatoribus itinere defatigatisleua-—
mentam preflant. Quin & rore matutino madentia cubiculis ad necandos pulicesper aflatem vtiliter [argiitur. Prefat
cortex, quod magis adftringat,aalla vice tingendis coriis atro colore.Sunt etiam,qui iis C fructu viridi vtantur;gallarum
vice ad jeripterium atr. fficiendgin additis gitmi, Cr chalcantho.Sed nec B E T V L A omittenda videtui:qua
Betule confi- cim cortice albo fit albe populo adfimilis , numc nobis fefe offert defivibenda. Hac Theophr. folio eft carye fic Gracis vocata.
derario,S hi- (oid aurem fit carya comperti bactenus non babeo)preterquam quod paulo anguffiori,cortice aure verficolore , c mae
» x da terie Loui non nifi ad baculos vtili. Plin.Db.16.c.18.Betula arbor efl Gallicaymirabili candore atq; tenuitate:terribili mas
Blinio. gifivatuüi virgis: eadem circulis flexilu: ite corbiit [portis. Bitumen éx ea Gallie excoquunt : baclenus Plinius. Betula in
Tridentino agro frequentifima prouenit materie adeo tenaci lenta, vt ad vafa vinaria cingenda circuli ex ea parati o»
annium preftantiffimi babeantm. Au«iij 2 fuis Betulis non modo optimos conficiunt carbones, ad coquenda liqtandaque jo
metalla; fed à delibrato vontortoó, cortice, faces ad noiturna luminaparat;qua quod li ofa pinguitudineredident,
T tede modo conflagrant, C vefimo[utm quodda picis colore reddunt. Nec fortaffe alia de caufa Betula dicitur, nift quàd litu-
Betule | dc- gine fcateat.Hac Tridentini vorrtpta voce vule? appellant Bedollo. Gaudet frigido trattu acmittofo. cy ideo in Bobemia
ícipP- — —— frequentiffima: folio eft nigra populi baud abJimili, fd parte prona afperiori, viridiorid,, per ambirhm (errato. Sterili
^ bacnecfrutlum ferens,quanquam iulos, vt Corylus edit, cortex illi albus mébranofuf, bitumino[us € pinguis. Materie
Aque Betu- Czdidhu flexilis ac tenax.Huius caudex terebro perforatus: ingenté aque clariffime copia reddit; potu non ingrato, cid vim
laxi 5 uri zineffe quid a[erumt ad comminuendosta: ventim, qua vefice calculos fi diutius bibatur.Eade maculas m vutede-..
: let nitoremá, conciliat:oris vlcera fanat collutione ex MM Foliorum fuccus coagulo admiffuscafeos à carie, Crvermi-
bus vindicat.-Folia excalfaciunt & ficcant.refoluunt; artenuant, ablergunt,aperiunt c» amara funt. Cortex verà quad
! bituminofus fit. exca facit € emollit Sedi ad Populs, c» ad Succinitmoffra vetertatur oratio, in quibus medicine mobi qo
Populorum reddendaratio efl vt im omnibus fert facere con ueuimus. Nigra populi prima eriipentia germina odorata [uit C» gluti-
vires, nofa:expetuntur ad capillorsi itorem conciliandié a mulieribus.Coótundunt enim ea ci recenti butyro, » deinde aliquet 2
diebus infolata,à butyro percolant,quo poflea capillos inungunt,abluto prius capite.Libyce auté populi felia,ad ea omniu
praffant ad que nigra populi valerediximus.féd longe inefficatiora creduntur.Primum tgitur de viribus Populi. nigredi-
Alni vires.
Populorum feruir Galenus lib. fampl.med.vbi fic inquit.Populi nigre flores calidi facultate quidem [ant in primorece[fuA iiec '
vires ex Gal. fid in differentia, que habete in ficcando & bumettando.paulii à temperatis c» mediis ad ficis deflexerunt: v
fübriliori potius quam craffvorü favit partim. Et folia quidem ipfius quodammodo floribus fimilia funt, mifi quüd ado
mnia imbclliora,minufa, efficacia. Sed C refina eius floribus fimilem facultatem obtinet;atq; etiam calidiert. Por fe-
uen rum vefina tum floribus c» fubriliorum t|! partikmi; Cr exiccantiua:ton tamen efl ac modii A
Inlib.primum Diofcoridis. 3
diim, iium, ide Galenus Populi albi vires defcribit bis verbis: Populus alba arbor mifle quodzmodo teperatttra efl, ex a-
tepida, Gr terrena extenuata effentia,quamobre C abflergetis facultatis efl particeps:battenus Galenus de vtriu[qs
quta jaulitibu. Atqui praterea qua à Galeno de Populi facu'tatibus feripta funt, [cient hpc velim rei medico ffudioji,
' zhumotenus fecta adradicc v[q, & aqua calida,in qua ferment fuerit diffoluti perfujam;inffa quatriduuim Fungi ad po-
popslialla s ) ^ "o * à ^ v d P vpzir gt ; pulü albam.
faxg api fs edere, ejui quoq; gratifimos, HORN non intenio: Galen. Sucaini meninifeiu fompl. ned.cena,qui DE occinüm-d
mili.74.4.4e comp edic fecndii locos pafl ex fuccino confectü ab4 f/clepiade tranferipfit:quem quide is b« moptoitit, ed Galeni.
-— tuftentibus, C recenterphrbi licis, purulenta pedore difficulter eijeientibus, fiippurate, celiacis,dyfenteri-
ac infatisconferre tradidit. Atqui referunt Prutbeniin quorum littora. fluctus maris fucami plurimum exputtnt, eius
gs reperiri quod plane eryflallum reprafentat, quod album fuccinum vocatur. Huic vim mirabilem ineffete- Succinum
" p qui falicer. Ace deprebendatur an [o fite Me us Nam fi ex yino ieiuna stus efficere album.
semtvt compta Cr vitiata protinus Vrimam reddere cogat: id quod virgini euenire negant. Datur fuccimum maguo
pU mduorum cocbleariorum menfura , coli dolore feci, diebus tribus Hilbonie ante cibum ex tepeuti we
mdum.Idem, C" precipue alum;ex aqua frigida potum fitim illico fedat, ci [dorem valentifim prouocat. suffitur
gimpofm vtilifim? ad anginas, fumo perinfundibulum baufto,cf enim praflatifmum aucilitm, Arbor 1«dan
m tinis Populus alba vocatur: Arabibus; Hattr: Italis, Populo bianco: Germanis, SBelleny S3 oppelbaum c
piaum:Hifpanis, Alamo blanco: Gallis, Peuplier, Qua verà A'ryesqoc Greco nomine, Latino, Poptlus nigra vocatur:
uo; Hattr roii: Italito,Popolo nero: Germauico, M fpen aut "oppei foetben: Hifpanico, Alamo uigrilbo: Gallico
Tulle Peuplier.Bohemicé, Topel.Populus Lybica fiue alpina, Gracis, wepelc Italis Papolo montano. Quod Grecb sc
veri sgurdespor, Latine Eleclruim feu » uccinum dicitur: Arabic? Karale fite Kakabre: Italico, Succino, c» Ambra gial-
EPA dns: SSeernfEein: Bifpanicà Efdlarimentesaut Amibar: Gallicé, Ambre. Aluus ver) Grecis dicitar
"n eágeerttalis, Aluo, Onio, Oniz.o C» Auno: Gallis, Aulne: Germanis, Gvlenbautn: Bobemis, vtolfe: Polonis, Olfz.Betula
autem Graiis Xvpeida dicitur: Talis, Betula: Tridentinis, Bedollo: Germanis, SBwefenzPobemis, Brika: Gallis, Boslcare,
Populusalba& nigra Diofcoridi,ob corticis & foliorum colorem ficdiftin&a: quibus Theophraftus
&Pliniustertisaddunt,& recentiores Americi. | I. A«vxs ab albedine foliorü qua cft auer(a parte:2,.-
pats Homero Iliade £.quod Hercules deuito Cerbero, populi arboré ex Acheróte fecü dctulit,fron-
dibus eiscoronatus:ad cuius exépli certatores viétores poftmodii coronabantur. Farfarus Plau-
1o, Populus alba Plinio & recentioribus fcriptoribus,excepto Trago;cui Populusalba fecunda dicitar,
fleriliseft,vt non florcat:qua-dá iulos falignis fimilesfert, quos vuas fole aliqui appellant. Eft
& auté duplex,alia. maioribus,alia minoribusfoliis, quarerecté in Lobelii Iconibus dua proponuntur fi-
"nd I, Populus nigra,aiyena: veteribus Gracis, Plinio Populus nigra, quem féquuntur Herbarii,
13g0,qui populü vulgaré & albam primá nominat.Huiusfolia antecedunt germina;qua oculi
Nomina.
ALNVS
S : A- Alnus.
ongos, Bc-
fuí
CO,
molliaob exiguam,vixque confpicuam lanuginem, qua
: M aucría
134. And. Matthioli Comm.
auerfa parte copiofior,cuius nomine fübcinereus eorum color;qua etiam pediculi veftiuntur , iulos ol.
tinet vulgari breuioresqui conglobati fru&tum non íta rotundum,fed oblongum conftituunt, Re :
Bela turapudnosinfrapagum Hüningenad Rhenum. VI. Betula esuóZ« Theophrafto, Betulla Pligis.
Betala Trago(qui papyri fpeciem veterum ce nfet)Dod.Lon.Lob.Caft.Lugd. T hal. Tab.populo alb "3"
milisin Alpibus, Czfal. Hzc fuis iulis vere floretin quibus femen continetur: duplici cortice eft, quo.
AS interior tenuis,candidus charta inftar, cui veteres, ante rcpertum vfum chartz, opera faxo.
ant.
Mdssp MACER. CAM XCIIHEL
: : on : : ls
Acer ex Barbariaaduehitur,corsex flauefcens,craflus,guítu perquàm ad(tringens.Q ui contraer.
entas excreationcs, dyfenterias, & alui fluxiones bibitur, :
Maceris &
Macis difcri.
:7men,
Vnquidoffiinarum Macs, quo myriffica nuces pretextus inflar conteguntur, Diofcoridis fit Macet,mm toda dali.
tandum e[L, ed etiam credendum(vt ego arbitror) magnam inter vtrunG, effe differentiam. Cum enim Diofcorides
dicat, Macer qui ex Barbaria aduebitur efl cortex cra(fus. flauefcens, cr gufIu perquam adffringens : manifeffe declarat,
Macerem non effe offiánarum macim, quod boc tenue fit.gufln feruens,acre, perquam odoratum, amaria[culonz, Adie
quod dixerit Plinius lib.12.cap.8.Macis ex T ndia aduebitur,cortex rubens,radici magne uomine arboris (aa : qualis fit
ea imcompertum habeo.Hancetiamnum differentiam won ig it Serapio:nam pe[fequam tvadidiffet ex autoritate 1-
fach, madám effe nucis odorata operimentum, dixit. fectis effe de quo loquebatur Diofcorides : quippe quod fcriptum zeli-
querit, Macerem e[fe ligni corticem. fiue corium, Q uod ctm coumpertum haberet Auicenua s de vtroque feov[um trattauit,
& Madm odorata nucis intolucrsm ad caput 456.relegatit: Macerem verà radicis corticem capite 694. fub titulo Tha-
lufar de[cripfit.Preterea maximo eft argumento,quod Macis & Macer vtique inter fe differant , quod Dioftorides, Gale-
mus,c Paulus de odoratis nucibus,quorum Macis e$t tegumentum, nibil fariptis memorie reliquerint. Quippe fi Macr,
qui eis conuehebatur, Macis nobis vulgare extitiffet; credendum fané eft ,. quód cum illo quoqueaduecta effent anyriflica
à mucesquarum ili bifferiam, c facultatem,cirm fint dr in viribus, & in dore admirabiles , nequaquam deferibere pra.
Maceüs fa jorpii font De macere Galenus lib.7.fimplicium medicamentorum, ac fcriptis tradidit. Macer cortex eff qui ex India
: x 59* — Conyebitur,guffu multum acerbo, cum luicula quadam acrimonia odorata sitcundum [ane redoleus,vt plerad, avomata
: fiue odotatasque ex dia conuebutur.Videtur itaque c ipfe ex miffa confLare effentia;plerad, terrena frigida, paucula
vero calidas c temuium partium. Quamobrem valenter deficcat; adfrringita, : proinde celiacis, c dyfeutericis inifcetur "
facultatibussin tertio exiccantium confiflens ordine, in calorisfrigorifg differentia neutrum infigniter efficiens : bet Ga- ^.
lenus. Ex quibus band obfcuri colligi poteff quód Macer longe differat. à Maá : namá ipfe gu[Iu non reperio bocefeadeh —
acerbus mec tam leuiufcule acrimonia, quin potius fi degu tfletur, linguam Cr fatices admodum vellicat : odorem intum-
dum perfundit, cr lewiufinlum amaroven quadam cuin Jiccitzte relinquit. Quod facil? offendit, quód Macis tantulca-
lidi, quantum fica coceperit, vel fortaffe plus calidi, quid plerad, ipfius ejfentia fit tentum partium.1düirco erraremon
erediderim,qui dixerint Macim odoratum excalfaceres pariter ficcare in fine fecundi; velim principio tertij. Quamob-
vem id Macer effe non pote[t;cim dicat Galenus constave macerem effentia pleraá, fiügida terreffri , paucula vero calida,
Quibus facil concludi poteft , quid Macer a Diofcotide C Galeno defériptus, boc euo ad nos non aduebatur : fiquidem
Monachorü fiullus in officinis Y bé cortex, qui pofiit macerisbifloriam explere.Et quamuis Mouachi illi, qui in Mefuem commen-
opinio falfa. j;795 férip, fere, nul 7 macim,» macerent ponendam effe di eris certo affirmentnulla tamen auclovita-
ie(quód equidem fa. P)aut vatione nituntur. Caterim baud ignorandum eff uec Galeno, nec Plinio , quod dixerintex
1ndia aduebi nacerem, Dioftoridem repugnare, cin ex Barbaria ipfe afferri dixerit: quoniam (vt Pralomads eft aicorj
quadam in Indo fluioinfula,vel vrbs fita eff, qua Barbaria dicitur,ex qua facile comportabatur macer: vel quod affera-
tir £x Arabia eo maris [inu,qui à Barbaria infula Barbaricus appellatur. Quandoquidem(vt inquit Strabo omnia, que
in India proueniunt,ea fcilicet parte, que ad auftrum vergit;fimiliterin Arabia na[cuntur, Mzs«p t Gracit, itaLat mi
Nomi Mater, atque etiam Machir appellatur: Avabibus, Thalisfar: Tralis, Maeero. Quod Avabibus Bisbe[e, recentioribus Gr
nen ME quemadmodum & Latinit, C? Italis Macis aóminatur :: Germanis , S)cufdyaten lumen : Hifpanis, Macias. d
Macas. piri toe mp iSo ry re sum eet eorr : -— n
16
t . L " » wes ined eM. EET
N * » di ec M IET NS " $- " ^er f qn
Mace &Ma ^ Macet Gracorum veterum,vr & Plinitnon eftid;qiród Macis officine vocant, fed cortex radicisat- s
cis diffcrunt. boris Macctis, vt monet Plinius:à Coftá;arborem Vlmo maiorem in prouinciaMalabar prouenientem, e
cuinsazboris cortex in vfu fit, defcripfit& iconem adiccit:exquo Lugdunenfss hiftoria inappédice, quz
localector confülat,cüm alibi hac de re a&uri fumus.Macis veró, quod recentioribüs Grarcis pax;o nucit
rhofcatz medium operimentum eft, Gracdis veteribus incognitum : Aiticennz vt & Serapioni notum v^
'rümque,illud nomine Talifafar:hocp ofcatz'inuolucro. - : A cy Pool
OVEMYS
Th mL
Ss iU vs
ciatim potüus,
pie. rg minis eruptione, cuti illitusnit
cuz Sedze- 27 p ns n iban Tore
Gus veri, Pirmaliaabit, quae culieam formam ger
videtur Rüel- PABEUE. oe
lius. : ; :
LA
: TUM IM. , :
2 DM dab dd
rr
InLib.primum Diofcoridis. 135
IDCARPINYS- "452422
E
: Suy ue Ke : zx 5 y aru 4 D 2
-CARPINIET VEMI « crifhos bumahi féroti ejfigie,in quibus liquet concluditur len»
: — flores. (ooo t isacdarussvna cum elicibus dipluribus , vt in Terelinthi d»
ES Tetifi cormiculis.Ligni materiesueruo[a,tenax,robuffag. defor-
Z mistamen:Motanaiulos|filiquas ]profert c» deinde feme quod
(eA Certexcilli fupert vuftful, cr ina-
[LSLA amaram vocant.Cortex ii fupertus a|per, cruflofufe,, e ina
/ qualis: fed interior, qui lignum ambit, coutrszio modo fe babet,
Jiquidem lentus, lavi mode flexilis babetur. ldeoG, V lus (di-.
vebat Tbeopbraffus li6.3.cap.14. deplantarum bifforia) ditobus T heophraft,
^ difiinguitur generibus:cuius altera monitanasquam Graci Zper- de. Vlmo.
vl énv Yocant:altera campeffris,vImus proprie vocata : fiuti-
-toffor bacsilla verà aucior-folitum indiuiduzm, leuiter üraum-
. ferratumsoblongius quam pyro, fcabrum, non leue. Preflat bac ^
arbor C amplitudine , € celfitudine , non crebra circa Mdam,
! fed varajirriguis amica:imateries fueua, robufla,neruo[a defor-. e
imnissvt qua tota cor fit. Vruntur £a ad fores lautiores: viridis fa-
cile ceditur,ficca difficile:flerilis denique putatur: fed gummi in
( tiolis gignit, c animalia quedam culicea, cachryes peculiares. -
^ : VETO i 'P U ;
fh bacenus Theophr. Plinius Plinio. Vimi. i ;
6.c.17.bis verbis.Inter bae, -—— ge 2.
accipitur vImu.Gre-
« fit amplior: campeffre,
ineas vocat excelfifmas: C» ex iis ficca-
nas illi prafert,que non funtvigue:alterum genus Gallicas:ter-
: A Ks Pr TEMPS FK.
9f o riumofirates.denfirc folio,» ab eadem io ala
S et Terquartum t fyluefir Atti - non fe unt ja i Lo : e T
vlmi fenrenyomne[Q, évadicum plantis proueniunt;relique ver. BEL o L0
fémime; bec Plinius, qui tamen vnacum Theoph. erraffe Theophr. &
-htditur, quod bic vlmum cuiufuia ecueri flerilem effe foripferit, Plinii erxox.
Alleattem quod attineam [ic Italis app. nullum. us
pear hits: po
deat
Laos ; : ies emiimig Verde iiia ; Catpinicon- 2-
*fobolib.FfI autem vimus longe letior; c7 p guam mofras, fandemá, Gera
dnrilia plata efl qua Itali pafim CHRPINV M. vócatomnibaotif'ima crefcit hiftoria
3 - » 34b 2 h«c à
* aÓ And.Matthioli Comm. !
Vlmi vires e
Galeno.
campi em fabemarus el dr adibridorincà peer kpsn ies ES
vulneribus vinculi vice circeumligetur,ea glutinare potefl. Radices eandem vim obtinent : nam C? decotlo eayum quidam 4o.
Gümi Vlmi. netantur;quibus includitur bumor;initio lentus moxfolis vi in gummi concrefcens,quodGummi v
cipit zle ac d & SuAanoi drachmas xvi: vbi interpres vertit, vImi in facculis ex corio recódiri denarium
cc ede intelligendum Humoris Vlmi quiin folliculis continetur,vt ? 25e5; aut quid fimile intel-
-. . quod sapori]
*
ORVM MARCOR CAR XCVL ———
ies congeritur. quz farinz modo illita vlcera purgat, &ad cia 2
X X caudicibus,li iq vaciun
Aertrióes perducit (erpencia cokibebfi cum jan inioie vimotibutsnteiique itipa : V
: Catieiligno- ue On ges des em efi liquores - d Posh d 2: »
(0 ingoüsium iam ife bum pofle tof pucuaaar a acr ft par: vi
E * "s : *
Inlib. primum Diofcoridis. 137
amodo vlcera, que contumacia non. funt [anat fed C qe cacoethe dicuntur, qua, Gallica pofle contradia funt:
quem exedentibus vlceribus in[per[a mirifice medetur. Cateriam non inodo lignorum marcor fiuecariesin ,——. i
y iv fum venit, fed & VERMES in cariofis lignorum caudicibus uafcentes. fi Plinio credimus , qui libro 30. cap.i3. Meteor ia
prenpa reliquit.CofJes qui in ligno na[cuntur,[anant vlcera OHITA:HOIAS YETO combu[H,cum pari pondere 4- in cibis,
wif cr exoleo iliiti. Delicatiores fuiffe hos olim c? in cibissidem pofteritatis memoria tradidit lib.17.cap.24.ctm inquit.
yemicdlantur magis minufve quadam omnes tamen feré,ids, AU€5 CAM CoTtiCIS foz10 experitur. Lain quidem C» in hoc
via elf cari: spregrandefa, voborum delicatiore funt. in &iboscofjos vocant:atque etiam farina faginati, hi quoque al-
ils funt. er mirum non fuerit, [i etiam antiquitas cicadas, qua nondum alas deprompf[erint, in cibis deuova-
iflatelis tefhimonio, qui etiam addidit guflantibus effe [uauifimas.Sed cur illud admirandum fuerit, ff noffris et-
10 iam temporibus vermes, qui cariofis cafeis unajcuntur,magna admodum aum voluptate a compluribus deuorenturi Ga- bou
- luci Gr ipfe ad arboremsex qua caries decidit particularem fcopum babuiffet lib. S fimp.med.fie. deilla faripfit. Ca- ESPa ae
ries lgnirum, C7 maximeque particeps ef adffridlionis fimul ci abfterficnis, velut vimus,expivgat;impleta, vlcera bu- ans
dif oor 8) Esiwvita Greci dicitur,quod Latin? Lignorum tarcor fite caries: Arabicó, Nucharer Yeafab : Italico,
s xGermanice, Qum mec: Hifpanice, Carcoma.
^"-T
Cicadz in ci-
sarborum truncos, & intempeftiué cxfa , atque aedificiis nimia vetuftate corrupta li-
n5ita vt é foraminibus puluis farinz fimilis,qui cariesfeu marcor lignorum dicitur, excidat.
fecundum lignorum diueríorum naturam variat. Quandoquidem veró caries dignorum: ma-
s miadftrin: li & extergendi vi preditorum, vt eft vlmus, humentia vlcera exficcat & re plet, ideó yl-
10 nililtoriz,arborum caricm fübiungit. EREUET
ELE: ARVNDO. — QAPR XCVIL
uzdam naftos, id cft fartior vocatur, ex qua fagitta factitari folent. Alia foz-
is cfficiüit. Alia, quód fiftulis addicta finfyringias:cui multum ineft carnis,cre-
d librorum conícriptionem accómodata. Alia craffa;concaua,apud amnes nafcés:
m cypria; ab aliis donax appellatur. Alia phragmites, feu vallatoria, agr. candicans, , c4. eue
cuius trita radix per fe;aut cum bulbis fuis illita, fpicula aculeofque corpore extrahit:luxa- Moa
ue dolores cum aceto mulcet. Virentia folia taf efe pofita ignibus facris medentur, & tulum Au
nationibus. Corticis cinere perun&z cumaceto alopeciz fanantür. Panicula: lanugo, fi
yexardat.Eundem effe&um impletarundo,qua Cypriadicitur. —
.VNDO DOMESTICA. Il ARVNDO PALYVSTRIS.
Bu Qmed iu ; i CE
»
( tate Ynguenti, modata. Quod a-
» Hon atitem inter radices , vt vulgus iedito-
lerataarundine a[famentes. Quein Italia fie-
M 3 quentifíima
ap
i
*
»
138 And. Matthioli Comm.
Arund.fariug: d/t&tiffimma in vinearum Avundinetis,vliginofo prefertim folo;e vadicil geniculis féritur ad vitium palos; ad. dece ciibitoyii
defcrip. altituding adole[at militaris bafle crafmtudine,robuftayac firma materie,imanis tamen intus, cópactis per interg s]La vo.
nicalis.Cortice veHitur quamo[o, c qui facile auferatur, a[pero ac fubalbicante.Folia illi funt longaymiliy India "A
fed latiora;ac longioraafpera vbid, fuperficie, C acuta circuferetia:radix illi eff alba, dura, tutbero[aycOtortag informis,
ac geniculata,vt in Irideyfed longe maior, acvobuffior.Secatum Aridines quotannis bumotenut,(éCLeó, illico Tegerminann;,
Naftos. erecuntá, anno toto ad priorem altitudinem;craffitudinemó, la, que naftos dicitur, folida, farélag, quamuis gradlidy
Teuissin communem fagittayum v[um à Syris accepta, non oritur; quod faam;in Italia;nifi nafcatur(vt tradidit Plinius).
in Rheno Bononienfi aune.1llla etiam, qua tbelys, boc eff, femina appellatur, cuius tantum ef v[us ad tibiavum ligulas,
Vallatoria, batfenus mibi incognita eff. Namq, noftra tempefiate fuent eiufmodi ligule ex communibus avundinibus , ex ea f ilicet.
Jpeciequam Diofcorides vallatoriam nuncupat, qua moffri in viridaris,ac bortisin topiariis extruendis vtuntur, «palos
vitibus aptiffimos efficiunt. Quod autem vallatoria fit bec noftra cómunis,mihi aliquando dubitadi prebuit anfam Dio-.
fiorides:quippe qui dicat,cam effe gracilem c caudidam,cium tamen communis noffra fit craffiov.Vertam cim pofiea in-
senerim Theophra[Ium cribentem li.2.32.de plautarü ifforia,eraftovem;firmoremó, illam aridi effe, quevalas.
toria nominatur. facile [um ad crededi inductus, itc Diofcoridis locum effe deprauatit-eod, magis quid feptis palis, rto
piariis operibus craffe funt tenuibus aptiores.Eff autz arundo paluffris calamo tenui,geniculato,lauibus internodis,imani
ac fragili , foliis longis, a[peris, Co per asmbitum acutispaniculisin fuimmitate comofís, tactu mollibus, Leuibu[G,. Prouenig
Seiptora. — fponte in paludibus, lacubus, C ceteris flagnatibus aquis.Vires funt illi eadéqua C» ceteris generibus.Illa ver que ad foris
bendum v[urpatur, cui autoritatem penne derogarantyplurimis veperitur in locis;e[Ig, omnibus notifimazveluti Óóuu
Arundinis, & qte Cypria vocatur,in paludibus nafces, & apud amnes.Traditur a pluribus rei agrarie atidtoribus, tuam etiam a Plinioy.
filicisodium: inrer zyundiug c» fiticem berbam inteffinum effe odium:proinde arüdinem vorneri alligatamfilicem in agro deffruere,ae
cum afpara- pero, prodiderunt. At eo snaiov avundimi cum a patagis intercedit amicitiamam fi fevantur in arundinetis,inibi mirifi- E.
cé proueniunt. Quidam praterea prodiderunt, arundines in India ad tantam a[furgere molem vt fingala internodiama-
m
go amicitia.
&g,
m.
A
*
&
c
d
à
$
&
x]
&
Ej
E
E:
E
"M
?
H
&
E
uS.
3.
3
L1
ES
EH
EX
d
E
E
$
*
*
*
Nomina, [pps yore vocatur,vt Greta waAapjaoc Arabica, Ca[al.Italica; Canna: Germanica SRobr-Hifpanica; Cannas: Gallica,
Arüdo sapoo e bd) va^; aui 5, etymologice dicitür, que odorata, (de qua fupetius)& inodors,
cuiüs genera quinque ap
etm
Nu
e noftzo duodecim Arundinis ge-
. .— merarecé(üimus, fed de com-
NN XM
SXINS
Inlibprimum Diofcoridis.. 139
: fiftulas:tadefacta lino inuoluitur,vía; düinarucrit: cóftri&a enim atq; immiffà in hiatü humo-
bxandes ac & intumelcendo fiftulas aperit. Habet neício quidalimenti radix: itaq; Aegyptij eá mandiit,
|y m yrantes,& manfam expuunt.Ipfis radicibus pro ligno vtuntur. Crematz: papri cinis dc-
en vlcera cimomhium partium, tü oris maxime, cohibet:verum melius id cóbuffa charta praftat. :
p " Jü Papyrus it, Italia nefcit fiquidem(vt Theophr aftts eff auctor lib.3 cap.g.de plantarum hifloria,c» Plinius lib. P "MÀ ges
) ws in Italia non nafatur. fed in Acgypto quibufdam in locis tantian propeNilum fluuiunis quiefcenti- Theoph. &
(Vh enagata flagnant,duo ubita ion excedente altitudinegurgitum : brachiali obliqua radicis crafii- Plinio.
lislateribus, decem non amplius cubitorum longitudine;in gv acilitatem faffigiatum,thyrfi modo cacumen
nullo,aut vfu eius alio quam floris ad deos coronandos.Radicibus incole pro ligno vtuntur, necigntstan-
ad alia quoque vtenfilia va[orum.EX ipfo quidem papyro nauigia texunt:c é libro vela; Iegeteso,, niecimon
X frag an,«c funem. Mandunt quoque arudum decoCtumque, fuccum tantian deuorantes. Nafátur c
t odoratus ille calamms lacum. iN uper & in Euphrate na[cens circa Babylonem Papyrum intellectum ef
quem ebarta: C tamen adbuc malunt Parthi litéras veflibus intexere.: Praparahttr ex eo charte
fad quàm latiffmas philuras.H,ec Plinius: qui deinde fequéti capite 'fufius docuit Papyri conficien-
dirationem, bis verbis.Pof banc papyrum eft; extremum, eius [cirpo fnnile y acte funibus Papyri confi-
X quidem nifiin humore vule. Texuuturque omnes tabule madentes Nili aqua. Turbidus [i- cicndi. tatio.
sos quor yim glutini prabet , cim primb fupina tabula fcbeda adlinitur longitudine papyri,
premag que porutt effesre(cominibus vrrinque amputatis. Tran fuer [a poflea crates peragitur : pre-
E mitur ceindepralis,e ficcantur [ole plagula , atque inter fe iunguntur. proximarum fém-
«per bonitatis dinsinutione ad deterrimas.Nunquam pluves [capo quam viceia , magnain
Papyti quods
dam genus.
medico Luta Gbino Pifis ad nos miffum,nigrii: rubrifq
um. Quod darifimum prebet indisium,earum in[ulavum tncolas ti
pro papyropajim vti. Veruntamen bocon effe papyrum,é quo
Wtsscerr fius, quod boc arte(vt Plinius eff auctor fieret, illud 4
atir C propritin fie flirpis fit folium. Antiqui itaque ex P tam fatlitabant,
quemadmodum mos ip[am ex contritis linteis conficimus : vnde baitenus antiquum reti-
Js nomensetiamntum Papyrus apud plerosque dicitur. Credidere nonnulli, veram eféPa- V dica anm.
pyram artmdimes illas, quas Indicas vocant, quibus imbedlles principes, atque bierareba, i t M
gralativulgo didli,ad egram feneciutem fulciendam pro fapione vtuntur materiem AUTO,
; ento (uccingentes. Quod tainen afJerere non aufm nec vtiqueveprobare, cim buit[- Vapyri vire
Yt cognitionem adbac affequi uon pottterim.Papyri meminit. lib.$ fimpl. ex Gal.
Jtens.Papyrus ipfa quidem per fein vfum medicimalem mon venit; at mactrata,
efficitur. P [oit OXytTatos yinove inacerata,vecentia vlcera alutinatmaxi-
rauum ciranpofita.Verum bic quidem eff, ceu materia, qua medicamina tfauan-
tat ybi vfla j uerit, medicame eff exiccatorium; velut cr charta combufta cinis,
watenus infirmier eft quam papyri: bac Galenus. Ceterum animaduertendum eft
nefiri víus charta qua ex veteribus conficitur linteis, tjjdem non pollet facultatibus,
a cpimmendattr quam veteres es: papyro arbore parabat. Ouo fit,vt dubium smibà
n inodo parari poffit illud Galeni medicamentum , quod de charta cotibufla di- .
jt didis, c vtilifimumzitemá, aufhni à Paulo li.7 .tra-
Mo And. Matthioli Comm.
& contra pofluuia feminarum regium morbum , & phalangiorum morfus : illitus tumores j
Cortex in eofdem víüsadhibetur.Decoctum foliorum cum vino potum, lienem abfümi
dentiim in collutionibus falutare; & mulieribus fuxione vuluz opportunis in defefsioni
lendibuíque circumfüfüm prodeft. Abundantiam faeminarum fiftit impofitus arboris
lices € caudice lienofis tioliuntur,quà datus in his potus proficiat.
IL MYRICA. IL. TAMARIX NARBONENSIS,
ay
t:ad dolorem,
nibus: phthiri.
cinis.Potorios c;
y suh
Myá M gbana Myias quad faemsmm nafiturin Italiasquanquam in Aegypto, syria gignitur. Que vero atcnli ra
ring türin bortis, in quibufdam viridarijs mitior reddita,non alia efl quàm Jflueffris,in locos mitiores translata qua.
folia babet Sabine baccifere fimilia , tenuiota tamen, ac magis virentia fiudtum quafi florem ferens compagesmufcofum.—
Cuius rei certo fant indicio fiuctus € flores, quos omuimo fjlueffribus fimiles profert, non autem galle modo vt dome[Hica,—
Vmbra arboris infigni proceritate fepe per eflatem Roma me oblekazum fuiffe recordor ad Tyberu ripas , in bertuloquo- —
dai bofpitalis Sandi [piritus:que etfi domeffica baberetur abomnibus , florem tamen ér fructum ferebat, fjluefiri fmi-—
lem. Hacin fluminum ripis fiequentifimana[ütur in Italia. Quarenon potuinon admirariDiofcoridem,quippequidicat —
eueniat in Italia. Quod me fepius adduxit vt A
m ; n) dr
tantim naci Myricam apud paludes,ac refides aquas, citm oppofitum fanà
erediderim,aut Diofcoridis codicem boc loco deprauatum effe, aut in Grecia fecus, quam in-l
uc paludesoriri. Tamaricis fyuticem,qui fructum quafi florem profert compage mufcofui
*bhevisrikfellea*. q diui 25n.25 omnib. di lend. L 2. -
s C Kalgupisse Noto véoy zrayatitapartes Dot uuvoy,
c Mdlyrmivi Cuciss tapas puto 8 E SUE A ov : C cem
^o Ma vere oc eB 7o» Üépam av d'prov. sequi o I pápegei cones Ii T E
( vt Columella feribit) aquag,replentur, vt fubin "
xime torquentur dum,q
A
^t,
t
r^
Ei ung d ne Li rdi
- Qe RAM rad *
Ip :
xS i DA SNR S "t
Myriég se. EfIyrice trune
Wr;
edid: 2ditr
: Inlib. primum Diofcoridis. 141
; ja facultarisefl. plurimam babens abflergendi facultatem, pauxillam adJeringendi. Moplen arbor ita wv cci a,
E Latine Myrica;C Tamarix nuncupatur s Arabicà , Tarfayfeu Carfa:Italicó, Tamarigio. Germanice, Sa»
A eftiitipanici Tamargueria, C Tamaritz Gallico, Tainarifc.
maafdensaur o!
? Di idi, Theophrafto & Galeno : Tamarix Corinthiis Hermolao tefte , & quibufdam Tamaricis
Mp B. Gita Acgyptia;quz arbor eft:& fylueftris, quz frutex eft lignofus :- Huius 892677
jusin Germania,alterum folidiore ligno, medulla exili & foliis tenuioribus, circa Rhenum:al-
ampliore medulla.foliis laciufculis.ligno non víq; adeo folido,que inDanubij ripis frequens. Rür-
fdificr bonenfisà Germanica;illa exiguos habet flofculos,non pappofos fed rotundos,cx albo pu-
b aicibtett acinulis fübfilientibusà vermiculo intus orto agitatos.Hac veró flores habet tomentofos & De Aegyptia
[] : pureos,qui vnàcum femine difluunt.Narbonenfi fimilis e2 quz in Lio Venetorum infüla i5 igo;
amarif. Germanica C.B.Lob.& Lugd.Tamarif.Brun.Lon.Tamarix.Dod.Tab.F uch.cui & Ta- noftra,
iemiria, Tamariícus femina, Cord.hift. Tamarix humilis, Cord.in Diofc. Myrica , Trac. Lac.
"hort Mrrica humilis , Dod. gal. Myricaaltera in Germania, Cam. Myrice fylucftri fecunda fimilis y
Hilp.&M yricz Pannonicz fimilis, ClufPan.II. Tamarifcus Narbonenfis C.B.&Lob. Tamarix Nar-
culis Lugd. Tab. Tamarifci fylu.genus, Alpino, Myrica circa Monfpelium, Gef hort. Myrica fylu.pri-
'Hifp.Myrica fiue Tamarifcus gallica Cam.Myrica; Cafalp.
Ephoe ^0 ERICA. Eu LCD. C.
Cause. dpt As :
" Rica fruticofa arbor, myricz fimilis ,longémi. ^
noz,cuius floreapes reprobum mel efficiunt. Tam
flos,quá coma ferpentium ictibus illitu medetur.
Rica flirps fruticofa Afta , Gretied, fruticibus afcribitur, Erica confi:
Hec ( vtplantarum feriptores: afferunt ) bis annoflorr, "catio:
quo fit vt prima; vltima babeater , que inter fylueftres [lir.-
pesfioveat. Qua de Erica Diofcorides prodidit , Nicander babet b
kf intheriacis dum Eficam perpetuo virentem apes depafci ait, c»
A ferpentium ictibus aduer[ari comuemorat bis verfibus.
dod! Byeudtesay a geo vUDUAXoV ipekynv.
: H'r Te ueAiisaloc mipiBécizera Qu^. oriác epartor.
Plinius lib.24. cap.o. Ericam defcribens inquit. Ericen Gradi
vocat fruticem non multum a iyrkce differentem, colorevoris
Wiarini, e penzfolio.Hanc aduer[ari ferentibus tradunt : bac
Plinij verba. Verim nonob id facilefuerit affirmare, giemam ^|
platanobis legitimam Ericainpra fe fcit cum tam pastcis no-
tis defcribatur abomnibus:tamet]i bac , cuius bic figuram ap-
dem fruticofa eff planta, fémiculitalis , colorevorinmarini, fos
lijs fer myrice;cui eamDiofcorides afümmilatzvere primoc u-
tumno florefcens, quod buius fruticis proprium eft , fi vei berba.-
(trie firiptoribus eft adbibenda fides. Adde , quid buiufieftores
d xime depafcantur apes;ea fertaffe de caufa , quod.
mon modo Ericaprimia fit; e vltima fyhteflrium , qu Pm
fed quüd etiam diutius floribus qua iplurimisornetur sempe
autumno toto, C ad byemem víque. Vnde mel,quod ex js apes
fadisnt , ericeum (vt Plinius ef? autor ) antiquis appellatur,
quod conuebi tradidit poft primos autumni imbres , cim evica
EN CmQ) 0 folafloret in fyluis. Preteren ciem lib.s. feribat Diofcerides , co
^ S . itis bypericum aliquibus vocatim s fruticem efje folio erica;
| À Su uu Prinoretamen, fita, haccorifolio admodum [imili, magis «d-
"us ad credendum, banc effe Dioftoridieericam.His evgo rationibus adductus non temeri fa&um puta-
uius effigiem expre[fam dave. Oritur bec fiequentifiima in Goritienfi aero eo prefertim traditi qua.
ir vicus ) ad Vipacum fiuuium itur : incole v lo fermone eam nonnnant Grione.- Scd in
untá, ex ea fcopa aptifime ad mundanis edes , c obid
Melericeüm;
ác tarifs
ni C letas occiparts areas, fatio pene vulgaris E- sd *
De quieti c :
eum altera à Fallopio mibi libeter depingi curavimus, atqueit melli proferre iuit;
quemedmidam c» in eser planiiudices con ramus: quorum fan? iudi füoiene
emsquanti labore atá, indu[iria confequipoJumussnan grauamur prode[fe Erigà pcici cz
xit Gal-
a i
pinximus,nil aliud quam Ericam defrgnare videatur. Siqui- €
142 And.Matthioli Comm.
IL ERICASECYNDA. 1IL ERICA BACCIFERA. -
"dos é — . à
Ercz facul. it Galenus lib.6 fimplicium medicamentorum, fic inquiens.Erica digerendi per balitum facultatem obtinet. Flore —
tates ex Gal. potiffimum; ac folis vtendum:bac Galen. Caterimn aqua, in qua vilgaris Erica» folia ets C» flores, decocta fit, fuinptate-
UR cal. pidarammane quam ve[peri triginta dies,quinque viciarum ponderetribus boris ante cibum » valet ad vefice la
cuum. (C omminuendos C expellendos.Veriem felicius fuccedit,fi pofl id tempus male ajfectiin balneum decoctionis eit demplanta
ingredi, atque inibi dum morantur, fuper Ericam decoclam [edere debent idque pluriesrepetendum eff. Equidem nouiali-—
MCA Ha vitlus ratione , boctantum potu. vefice calculum in minimas partes connninutum eiecerunt. Flo- —
eg J *
vum decoctum potum lusib um ev ribus fuccurrit: foliorum fuccus oculorii imbecillitatem (anat.ft euttatim
acqua Grec inis item Erica nominatur , pariter C» Italis £yejoeti, Germanis : Queiro, *
: "Erica; que Tetralix Athenienfibus,Plinio au&ore, Sifara Varroni,duo fümma funt genera
' Myricz fimilis,fed minor:altera Coridis folio, vt ex Diofcoride colligitur : Siquidem capite de Cori,«
rin Ericz dixerit folio. Huius multz fant fpecies magnitudine foliorum, & florum forma colorequ
ter fe differentes;cuius nomine Clufius hiftoria Hifpanica nouem fpecies: Pennonica veró hi
etiam propofuit,qua de re fuo loco.I:Quam Ericam folio Tamarifci vocamus,Erica eft DiofcoridisTEri-
ce Fuch.Erica; Dodo.gal. Cord.in Dioíc.Lonic. Caft. Tab. Erica vulgaris, T hzl.Erica folio myricz;Lob.-
Cluf.Hifp.Erica prior,Dodo.Erica prima, Match.Lugd.Erica vulgaris purpurea, Trago. Variat floris co-
lore purpureo & candido:hac etiam folijs tomentofis & incanis; flore diluzioremonente Clufio;in An-
- glia reperitur.ILErica fecunda;altera Clu£hifp.Erica Iniperifolia denfe fraticans Narbonenfis,Lob.E-
xicaaltera, Matth. Lugd.Caft. Taber.IlI. Erica baccifera Matthioli, Cluf.hifp.Lugd. "T hal. Erica prima vel
Erica baccifera,Cluf.Panno. EXPOSE : E
€ ACACALIS. CARGL 4
EM
a Meá exem, nafcentis in. Zgypto fruticisa feminis myticz quadantenus fimilis. C
dori iara ollyria additur , quad excitandam oculorum aciem conueniunt.
7) 7d uupi- " tos E nONET o AE Ss -— - :
mU. i - Stt
Sigo icut A ctim.
iliseftmy ^ peregrina ir;
| ws TRHAMNER S ^ CARQCHO Aes on
soieges RA rne ibus rnc AÍ gern cuna deroaiciabrtribusdate
- Orib. Hijse onfta E: qu id tenus rubentibus:cuius rami im fere cubitorum longitudinem imp
fiores quidem oribus, minusque rigentibus aculeis.Fructum edit latum, candidum;
- tur.Fama eft ramos huius valuis;feneftrisve impofit
* : : : - :
^e "exe up
- Een z
ue Je ::
Inlib. primum Diofcoridis. 143
"ERHAMNYS PRIMY S. IL RHAMNVYS SECVNDYS.
Lyon (AMAA "ere A n
5 HERHAM
psg R Hamni tria genera facit Diofcorides , ac etiam eum fecus vi eoi i
tus Oribafius. - Primum , & tertium vliquein Hetrüria cosa. ahi-
y fticant.Iud priuatim in fepibus Cr futetis mafcitur, quo o2 oria,
ftrates mulieres vtuntur adinfolandas ficus fiquidem eas adbuc
recentes longis biiufce fruticis aculeis peyforant, e ad folem ap
pendunt... Fert aculeos in acute fpina wodum : folia oblonga,
mollia , (ubpinguia.tenuia : corticem babet album; leuemque,
bactas rubentes, pifi magnitudine , cortice albo cv tenui.Secum
dus primo candidior cff: folijs falicis;auer/a parte candidi , vir:
qis aculeatis albicztibus, e» vubentio anter folia baccis Tertia
quod nigrius eff ( vt etiani Diofcorides inquit) quinum fermé
cubitorum altitudine attollitur , ceteris fiuofius imfiruoribus
"Actileis , alijs longis C? Yeftis , alis vt Rubi incurtis ; leui cortice
obductis fuluo coloresfoljs latiwribus , folidioribus s tevzoffori-
busque: ig iorib qt. dat: advubore veraentibus sftoribus
mufcofis,fubcroceis , fiuélu tenui lato, candido folliculari fpecies
rotundo , verticillo non ab[amilicin cuius medio nucleits eff du-
jf. rus acrotunduss ciceris fcr? magnitudine , in quo femen conclu:
ditur,lentis inflar compre[Jum yrubro cortice & alba intus nie-
] dulla. Na[ütur in maritimis , in campeffribus ; c locis incul-
y fir.Secumdum vero genus,quod ceteris candidius eff ad nos waifit
clariff. medicus Lucas Gbinns,culusetia bic effigiem dasmus.Ve-
D rumnen defunt vecentiores quidam rei plantarie ludiofi , qui
L—-. Cenfent tertium Rbaimni genus , Diofcoridi effe adulterinum,
- quid ( vtipfj aiunt ) in fructus deferiptione non defit contradi-
cl ioNamá ipfi ita legunt.sapec dé orAaTUe Asuies Keifzc dc-
Marr Budd wo tone ingod Dp. Ll eff frütttum edit Latii, candi eor
7" dups.remem veluti folliculum A[bbodelo fimilenr: queeempa- 0605 eines
ontendunt )vt nihil prorfus Diofcoridis letionem vefipiar , quippe quod Afphodelifu- ——
habeat foliculi feciem, nes latus aliqua ex parte videatur , nec tenuis , neccandidusfédviridus co — .
fortaffe argumenta poffent facili wownullosim eorum trahere fententiam,quam nos minizé E.
s qui plantarum biflarias perquam fideliter ex Diofcoridetranferibit, tion legit iorcocasqo-
»vt etiam legit antiquis Diofcoridis codex. cuiufinodi exemplat babuiffe Ruellivm baud am-
fu edit lati tzdidum tenvg.folliculuri fpecie; verricillo fimile. qu filicer veüur infaf's mu-
, d-Rbamni fructu manifeftà depyebendünur.Fideliores codices habuere quo, Marcel. Virg. dCor:
. . Rarius
ub
YA S
q«enprw t
"abs
*
Diofecdis — —
124. And. Matthiohi Comm.
IV.RHAMNVS TERTIVS. V. SPINAINFECTO IA.
NÉS eda uud
DIL
(20. 1b
37$
97 p,
marius: quippe qui: vnacitm Ruellio verterant verticillo fmilem:atque eorum impugnauertnt pinionem , qui deprau
lectione decepti, antea longe 2 (copo aberrauerant. Nota enim, quibus Rbamni fru&um defiribit Diofcorides, ad, :
;I, £425 : fi jAutbore Tb 72; ifto; p 7 3L ni is fe H dedii. Hosi, -
eniedece ui itaque,
liderim , quam vt bec Rbamni tertium, yg
VeTLICIL0$ 'j
Jeé
y 1
tertium Rbamuum Dio[coridi adi
Opinio quo. 7/5» 0jt0riat HS eorum fallaciam à nobis
rundam im- facil conijciet, qui z; 4 y
probara cir- filiqua pral
caPaliurum. e
fos, quorum fatis
ttatem
dullitus verà1
In lib. primum Diofcoridis. 14$
f itria genera propofuit Diofcorides: ar Theophraftus duo;album & nigrum, quem fequu-
"Mie Rabortm E aícribens.Et fane emen primum Diofcoridis ,Rhamnum nigrüm
E hrafti&apud Plinium Rhamnialterum genus fylueftre nigrius,cenfemus.At fecundumDiofco-
EA li ex Theophraíto,& candidiorem Plinio : Tum Rhamnum tertium Diofcoridis, Paliurum
hrafti;cuius femen in filiquis cótineri 5.hiftorie (cribit, credimus. Recentiores plures agnofcunt
lifferencias , fcd in rz'fens de comentatoris Rhamnis. I. Rhamnus primus, Matth. Lac. Lonic. Lugd.
Cai. II. Rhamnus fecundus Matth.Lac. Lon.Lugd. Hic multüm cum Rhamno Germanico fimilitudi-
ra (fon idem cuius nomine iconem adiecimus. III. Rhamnus Germanicus, arbufcula eft qua-
jaut (ex cubitorum,nonnunquam procerior;que ex multifida lateq; diffufa radice,caudicem
tac intorcd; rigofo fpadiceoq; cortice veftitum,qui in plurimos ramos brachiatur : hiQ; vndiq; acii-
fefeuncialibus,cinericeis armantur: ramos cingunt inordinaté folia oblonga;angufta fali gnis
ida,inferné tenuiffima lanugine pubeícétia, fuperne ex viridi cinerea, faporis modice adftrin-
herbacci ramulis compacti adnafcuntur, quibus fuccedunt baccz rotunde Diu bac-
matim quafi cohzrentes,tenui & ruffefcente, vcl ex luteo rutilante cute tectz, quib.prz-
»mmóliem,luteam fingulis femen vnicum ex rotunditate oblongatum,fplendens , tunica Es
candida inuolutum,includitur.In noftris aquofisad Rhenum infra Hunningen,ludit,quz [2
oribus eft & longioribus, baccis cft fingulis vel binis ftipiti annexis: qua vero foliis cftan-
: breuioribus, baccis eft multis veluti conglobatis, qua: &hyeme frutici adharent.Prouenit
m Vindelicie amnem & ad Danubium: fic & in Hollandiz potiffimi Flandriz maritimis
as. Ex baccis paratur Rob quod acidum eft, incidens & attenuans, & in Dyfenteria cómendatur:
isyis quzdà purgatrix à Bcleis tribuatur, idcirco Schytbefien,id eft Acini purgatrices ipfis dicü-
tur.Cordo in Diofc.& hitt.Oleafter Germanicus, Dodonzo gal.&fol.Lugd.Rhamnus fecundus:Came-
rrioin Matthiolum Rhamni fpecies nominatur. IV. Rhamnus tertius Diofcoridis.C.B. Rhamnus ter-
ius,Dod.Gal.Lac.Lon. Caft. Gef. hor. Rhamnus niger, Cord.in Diof.Paliurus, Dod. Lob. Lugd. Cafto.
uiuba fjlueftris, Cfalp. V. Rhamnus folutiuus Dod.Gal.& fol. Thal. Cam. (licet pruno fylucftri
litümilior, quàm Rhamno ; à quo facultatibus difcrepat ) Rhamnus Catharcticus ; Lugd. Rhamnialia
dies Trag.Cerui fpina; Cor.hift.Spina Ceruina Marcello, Hermolao;Gefhor, Spinainfe&toria,Lob.
Gia Chinas Lon.fpina Cerualis, Cefalpino. Huius duasadhuc pumilas Clufius hift.pan.
fpeciespropofüit. s
ud HALIMVS. CAD. CIII.
frutexeft fcpimentis idoneus, (imilis rhamno;fine fpinis, foliis olez;fed latioribus,nafcitur
pibus. t & maritimis. Folia decoquuntur ciborum gratia, Radix conuulf; rupta, torminaque To
achma pondere in aqua mulfà pora:eadem lactis vbertatem facit. . x - d dd
ÀLIMYS VVLGYRIS. Il. HALIMVS LATIFO--
Mu usate i os 3 lius,ere&us. | oe
Bj enim (vt Plinius auctor est libr.
euprejii. Qua autem à Diofcoride bocloco
DULAUAS EE oco c DE
eminentibus.
vean x
dixe Y Ó" 4p. Halimi com--
alfo fzpove, Tertium quoq, cenus ad ideratio,
146 And. Matthioli Comm.
defiribitut;etfi aliculà fortaftis proueniat in Italia, tamen qui illam mihi offenderet, adhuc reperi neinihein Verygs T3.»
ellio credimus frequens in Gallia nafcitur im fepibus.Solitmus plurimam in Creta na[& tradit, iitabili fi credamus, efti
quid ea tantum admorfa fates arceatur:vnde fi nomen adinueniffet;ea proculdubio fene àfpiratione feribenda tft. Ha. -
Molochia — limus Matritanis molochia. C atwolex marinus appellatur.Cuinsbifforiam referens Serapio narrat, quód cam; venalem
Maurianis Crümiferentes in mantales fafcictlos componunt , & per Babyloniam clamitant , inolochia;molochia. Quod manife
quid. indicat; Halimum apud Mauritanos herbam potius effe quam futicem vel arboremeaná, fortaffe, quam Plinius napi
mam ac falfain prodidit. Quo fit»vt falfam quandam herbam (incole Bidone vulgo appellant) quie fequentifimainlig-
toribus Veuetis ptouenit,banc effe putauerim: quamuis non defintvationesqua vem dubiam veddant: quifpe quid eai.
Halimivul. flzrolerii in ciborum vfum recipiatur. Hecnimirum(vt eins pittura, quam bue damits, apertà desonflvat) foliafettoling
Bo. defcri- "filis cvaffiora tamensac pertnde fert pinguia, vt porttilace,fuballida,leuia, [spore falfo. Caules cmittit plures ayadit «
"
albicantes,tentes c» leutos,im quorum fuminitate femen profért minutum,vacematitm coberens. Na(ütur frequens prope
Tergefli monia circa [alinas,vbi etiam feparatimsneciminus copiofa vifitur atviplex marina s que fylueffrem maximbz-
mulatur : quanquam apud Matritanos atriplex mavinasidem effevidetar cum balimo. Sedquüditer fedifferant , ed 5
Falimi vires zifeffum fiet libro fecundo in atviplicis commentatione. Halimi memiit aL.lib.6 fimplicium medicamentorum , fie
ex Gal
Nomina.
quiens.Balinimsbac planta feutex cfl plurimo in Cilicia praciput prouentu,vbi cr germina eius retentia efitant , C te-
posnit quoq, im pofferui futura v[ui. Semen pariter,» lac planta ipfa generat, esta, guftus falfiy €» fubadfirinsentu. Eg
quibus ottinibas palam eflipam effa diffimilarem.Maior autem pars eius fabflantie calida esl temperate eum humidita-
teinconfetta, e» leuiter flatuo[a, co vt cetera falfa corroborat ad(tringit c abffetgit. Colla ex iure , attt aqua additoolto
aut butyro alii fabducit.Jdonea planta est Halimus ad feptendos bortovittoros, quippe obfequiofa cum fit.Jacili quaa 2,
diffrabitur. Qu planta Gract a2upioc Latine militer Halimus dicitur: Arab. Molochia:Italicé,Halimo:V enetis,Bidene,
Halimus id eft, marinus,quod in maritimis proueniat:vel rectiüs,vt Plinius lib.& cap.22.quodolus
fit maritimum falfum, cum & alibi quàm in maritimis proueniatapud Theophraftum Gaza Auronéver-
tit 4.hift.20.Halimi duo genera Plinio;mitius ideit (aim, quod Tholofaniirhortis habec &c herbam
Colicam;ab vfi;vocant:& fylueftre:tres habernus Ípccies,hzecveró dicitur Halimus tertius Cluf. Hifra,
Halimus primus tenuiorc folio & Halimus fylueftris Plinii;Czf Portulaca marina, Dodo.gsl. (cuivide-
tur fecunda fpecies Halimi apud Plinium J& tol. Lemnio (qui Halimum effenegat ) Lugd. Lobelo;qui
an Crithmum fit Diofcoridis dubitat. I. Elalimus latifolius erectus, C.B .fretex eftomnino condidusin
Rhamnialtitudinem affurgens.qui cx radice dura;lignofa & tamofa multos protrudit ramos, craffos, li- -
mus Lob.Halimus primus Clu Hifp.Halimus altcr latiore folio Cafalp.Postulaca marina Dodo.fol.
PALIVRVS. CAP. CHIIL
Paliuri Theo
de
afto varia
Oria,
- tradit quippe q
quen featir folio virid
n profert oliue pb
'ezit.
eod
:
E
E
Y
gnofos;at fragiles & leues:circa quos fine ordine nafcuntur folia olez, fed latiora & breuiora, intesdum | 5
rhomboidea candida,carnofa quafi fplendentia;acida guftu:flosin fummis rámis mufcofus, purpuraft&s.
. racemarim coharet:cui fuccedit femen copiofiitu latum portulace marina fiit.ile. ZEftatc foret, femen. —
autumno maturettit, qui Vlyffipona fponte prouenit & Hifpali in fepibus:in horto Montébelgar liac
legimus.Hiclegitimus Diofc.Halimus & mitius genus Plinii, AuroneniGaza apa "T heoph.vertit]
s . , » - . *
Inlib. primum Diofcoridis. 147
$ dierfis acileatis sflirpibus impofitum : etfi lofephus Salandius medicus apprimà doctus , e» in flirpium hifforia
MEM S dum Veneta daffein Graeciam traieciffet;Diofcoridis Paliurum fe vidiffe mibi pro certo affirimauerit,fémi-
jojo, c pingti-atd, ibi proprium adbuc nomen vetinere, Sunt tamen évetentioribus , qui putent Paliurttm Dit- v ccentio-
Sur uum effe arborein, quam nos féquenti capite oxyacantbam effe pluribus comprobabimus. Sed profedo non placet: sam opinio
quam oxyacantbam cenfemus;arbor fit,non frutex: quoda, fructum proferat niyrti magnitu- reprobata;o-
xyacantham
paliurum fta-
tuentum.
inio,quod planta.
Cyn ani mh rubrum;ofriculos intus babentem,c in racemi modum cobarenten.Paliurus verà non fructum.
Ls » feat fi ligin ofa pirgue, c (vt Theopbr.inquit libxit.cap.xvit.de biff. plaut. in filiquis conclufum lentum,
fe Lo lii feminis inar. Verum ij fortaffe Theodorim Theophraffi interpretein féquentes yacin re decipiumtur Siqui-
M» libro primo cap. X1. Jf vertit: Quedam folia aum extremos tuin etiam lateribus Jfintata concidunt,vt ilicis robo-
" s (mila (glatdifera féilicet; ilic j siliyrubi, palimri, e aliorum, Vbi animaducrteudum estet perperam verti[-
[2 e eaxariofl Jiauatas citi ez dictio Graeca nil alind Latine fienificet s quam fpinis hborridula. Error preterea,ex 00 Gazarepre- —
-: ehenditur, quod ouibus fenfu pateat; ilicem, fmilacem »rübum; folia non proferre aliqua parte fimuata, hendicur.
pintar , quie planta ili exeunt , quam mos actttata [Dinan arbitvaumr:fed longa , C per ambitum vbio,te-
micactrebris aceleis cireumfeptas vt im eit[de capitis progreffu idem offendit Theophraflus, ciam inquit. Simili mo-
emsulex his caulem primo miteni,p051 borridulum [ponis gerunt»vt lactuca, c cundta folia fpino[a vedduntur, atq,
LAS BAHE T früticum genere, vt rubus; palitrus. Quibus palam fit; plantam,quam 1105 tlg vocamus Bagaia , alij ve-
à Anprlbs mon effe Paliurum, fcd potiti actam fpinam js tum vatiomibus , tum auctoritatibus , que fequenti capite à
daalducentar. Ceteri quonia Paliur Ac RF OLIVM fiue & ov zr oz 1v (vrPlinius appellat) mibi
uifolii
"AQYIFOLII VA- AQVIFOLIVM. Sepe
E s rietas. dud : Xu kae 9p, dms
jin] e
7.
MoCattit on ab re faclum effe putaui fi de eius lifforia & viribus bic verta facerem. Est itaque Aquifolium
»4d acufi [ine magnitudinem folijs perpetub virentibus , Lauri emulis;fed in toto ambitu per intcr- E
aleatis, carnofis, folidisds ac Leuibus: Virgas edit virenti libro ve[fitas lentas acflexiles: baccasvotuudas — 7
emulas C vucleo ctiam fimili albo craffod;. Arbovefüit in fjluis , cr fylueffribus locis. Radicum decolo Aquifolii vi-
i articuli qui prius luxati duritiem contraxeruat,nam emollit Qrrefoluit, tumores difcutit , €» ofa fra- rcs. »
quod alentiss preftat vadicum ipaum cortex excttius c illitus. Folia fafbendumur rca fases, |
fib tecto pendent; probibent enim [uis aculeis, ne nttres accedant. Sunt qui à ufo vadicum cortice arte:
rant ad acipia. Stt, qui eriam [Copas ad verrendas domos éfolie[fs virgis paraut. Ramis , quid per- ves
antur templorum fores, C are,quos deindein fizas ades deportant ruflid putantes bi-.— 3
'duer[ari, gentilitatis fopertitionem fetantes.à Plinio edocli:quippe qui fcribit, A- - DC
! veneficia arcere. Ein[dem arboris flore ( eodem authore ex Dytbagara ) d-
um,in quoduis animal emiffum, etiam fi citra ceciderit uWemiten- ——0—
wtipuati naruram3nzfearbori.Cenfer idem Plinitis lib. .4. Cra-
n defignare,quam Latini Aquifoliam Sedamis vett? fenfe-- :
^ ^ a epoterunt, rei l ani f diofi:fiqt idei isita babet lib. 4p. $. i eH A - ;
lile; proni filcet ed verum maiari latiori oLlongiored c férrato.quem.udbodum ila fr E
| naneo, cral[a-Materies ei verficolor,valida,fulua,cortex lau lo frilissradixc fingularis.a- —
E ; «ex parte fruttus rotundus qui maturefeens ficcatur,nigre[citá,,eufiu C fucco neffilacets, qua-. :
grat " itus apparuerit , eii fpecie fimplex , € fine vllo difarimine. Hallucinantur qui banc arborem.
x "v tin ^f Agriam. fite Arium fiaiut:ata in eodem errore verfentur, quieandé exiflimant eitifdem effe crateogonon.
: d EIS, É N a .— Galenus.
148 And. Matthioli Comm.
Galenus Palittfi à Diofcridedefcripti meminit lib. 8. fimp. med. bis verbis; Palturi folia C vadix adet mon ol feusagy
bent adfiringendi facultatem,vt & ventrem fluentem cobibeant: adeb digerunt , vt C phymata cure L0 iil ha-
admodum pblegmonode funt C» calida. Fruilus porrótantam obtinet incidendi vim vt y calculos vefita dissert :
Noire pectoris pilmon id, excretionibus anxilierur 1a. fepos Graci, Paliurus Latinis, Palitro Italis pariter. appellatur -Aqiife.
lium autem vocant Itali Agrifoglio: Germani Q&&albetfteln fiue Citecbpalmen. : MK
" Paliurus Diofcoridisidem forté cum Rhamno tertio ciufdem,ita vf qua de R hamno tcrtio diegg,
tur,ad hoccaput fint cua Thiegbenis 3. hift.duo paliuri genera propofüit;alterum cuius [ul To
infiliquis continetur; intelligens Dioícoridis Rhamnum tertium:alterum Paliurus Africanus fracur :
* tundo & tubicundo,vt Gaza vertit: Verum vox eéj:vor apud Theophraftum ex rotunditate oblgl lo.
gum fignifica:Hane dicimus effe Iuinbas minores,qua de re inferius.Nunc de Agrifolio :aliquib.Palig. ^ -
rus Africanus Theophrafti:alius Cratgus eiufdem,cum quo tamen defcriptio non conuenit, vt necPa-
liuri apud Diofc. aliishederarigensapud Plini&:quibuídam Lauri fpecies. Videtur Theophraftus s.hifto,
4. d elarvocaffe;quo loci Gaza Aquifolium vertitat j-hift.16.licer habeatur 25 e£», 267; legendum, Vo-
catur Aquifolia Trago(cui & laurus fpinca/fiue aculigera) Dod.Gal. (& Rufcus fylueftris ) Aquifolium
Raellio.Gefhor.(&llicisaquifolie genus;Paliurus acalesta)LobCall. T hal.Lug. Tab-Aprifolie
do.Cz.Cam.Ilexaquifolia, Lon.Paliurus fecunda, Lac. Variat hzc, quod aliquando in arborem excre-
ícat;aliquando fruticofa fi: ficalia eft cuius folia margine Ípinofo : alia folio non fimbriato,leui, extre-
nitate tamen aliquando acuminata;aliquando non, vt figura adiecta exprimit. x en
onis O £uaxavta. 3 ACVTA SPINA. CGQADPD-CY. ; us
nonhabet. A eue [fpina quam pyrinam;aut pityanthemaliqui vocant, Jarbor eft b pyraftro fimilis, fpinofasal ^
b dapidi. de, & minor: baccas profert myrti, plenas ;rübras, t fragiles;& intus c nucleum : radicem multifi-
COMER dam.alte defcendentem. Huius bacca potu,aut cibo alui profluuium , & abundantiam foeminarumfi.
apio (tunt. Radix illitaaculcos, & fpicula excrahit: abortum fieri tradunt ;fi ter radice venter aut fenfim feria-- [
nucleosleg. tur,aut perungatut. - D: aet pra Ee c
Orib. es Lo Lu. Kn n NE i eu d uc oo
Acute ping EItepeompeo totavecentiorim medicortm. familia, quod arbor Diofcoridi udsasba sid efl, acuta ina, vo
confid. & hi- - »quam Mauritani Berberim dixere,ea [it nimivum arbufcula [imis horrens,quam riva Tridenrind;vliinfepi
ftoria, ——— bus fyluis Cr conallibus fiequentifama nafcitur, Crepino vulgo nomuinant:medicorum verà yulgu ac officine Arabes fe-
Aunt M berim appellantsita effe certà credentes , v opinione ducuntur. Veruntatien fi vedi delineationes noted, perpen
due dantur quas oxyacantba reddidit Diofcorides,cre|pini notis prorfus acuta [pina reclamare. yflabit. Qua potifit p
D ^
des € tione adductus,quo magis veritas eluceat,errorisi, nebula tollatur , tron. litaui corum opiniones refellere , quiimterre- ——
Cuepimus, cemtiores medicos de flirpibus commentaria conferibentes , Crefpinum vocatum legitimam oxyacantham effe afuerant. —
Neg, me fugit,mon parum fufcepilje negotij,vt eos c Ictbtaiamdi ein fententiam noffram quam veram puta-—
: clam, citm magna admod. fit tum medicorum , tum feplafiariorum turba , qua bac in bifforialongo
fant ; duxi j ltorum auctoritate comprobatas , nulla
allaturass 7
*l.
€ nie Tp
CES !
- Sed ne apo!
Inlib. primum Diofcoridis. 149
»muberentibus, myrti baccis affimila[fet: nec fcriptum reliqui[et: vadices in profundum agi-nec denique 'flauum ea-
see n inif quo infigniter natura iufetle funt. Non ee iri Blrwn hift yt-
i terna fuis virgis innacantur,a pede ad verticem: non corticis candorem,non tenuitatem: non item , quod fepius
: pet rdc vari veluti felonibus fruticet: non denique ip[am pyraftro prorfus Jnilem reddidiffet , à qua profetto non
radi um quercu ab olea. Caterim fi modo dicendum e$t , Oxyacantbam na[diin Ialiayeam equidem acu-
; II, OXYACANTHA-DIO-
Ícoridis.
LACVTA-. SPINA, 2
pde
A V
elfe crediderim , flipite,cortice, ramis floribus , proceritate acligni materie planà pyraftrum referentem,
rura noftra Senenfia Bagaia vulgà nominant. Ananienfes , cr ceteri Tridentinarum vallium incole
Widam verà Pan d' ovfo vernaculis nominibus vocant ,&* Goritienfes baraz.zo bianco vulgari fermone
qua onmibus notis ac limeis acutam [inam referat. Primium enim bec manifefo indicio effe poffunt,ar--
'amiin qualibet parte acutiffimis; firmis, aculeis armati, ligni materies, fub[caber (quamo[usd, cortes
"Tum ita effe comprobant radices in profundum defcendentes, c fructus, quem fert. myrti raftudine, vifu
ens, plenus. fractu.
t apud Theophrafhim lib. primo cap. xv de hift plantarum, Tiliam &» M icum
io cap. 16. S [ bandperperto.feddeciduoita pariter de Oxyacethadi-
ETT iq o URINE Seo Nego 9r
Xem:
Legitima o-
xyacantha.
7- Mefpilidue
so And.MatthioliComtni. :
xerim: fed verendum esl potius nein boccapite,quemadmodit in alijs plerisq, locis, pluva depvatata legantur , G5; og
in bis aberrauerit Theophraflus. Quàd autem ita fit , maximo esk ibi argumento Plinius , quiplanta pepetua ul
virentes ex Theophra[lo tranfcribens lib. 16.cap.2 1. ili nec Tilie; necoxyatantba meminit. d quod ianifefte arcuig
. X heophraffi codice bec haudquagnam adinuemiffe Plmitm. Sed sion defuit. etiam Theopbraffi exemplaria da cl
xavBocs 101 a Euduaioc legunt. Pretereaft Dio[coridis,C* Galeni teftimonio Oxyacantba fucrit pyraffro per emis] ni.
lis,vt aduer[arij contendunt ,nu[quam banc perpetuo vireftere dicam. fed vna cum Pyraffro folia hyeme amittere, Ogg.
tuf Verb ad aculeos attinet ; fi quis T beophrafli verba diligentius , quàm illi fecerint , ekpenderit; ea mibil Prorfus po if.
dem affirmare coimpeviet. Inquit enim Tbeopbraflus de mali Medica aculeis agens, dudylae d'à ibus ortos ps,
est [pimas quales Pyri,aut Oxyacantbe. Atqui cum domeflica Pyrus nullisigeat aculeis , de yiseftriintellexiffe ilamae:
ceffe eft: verium quantum agre[f Pyri aculeià mali Medici aculeis differant , quifpiam per jefe videre poteriz, Quofity
Theophrafli verba nil aliud exprimere putarim;quam quód Medica malus aculeata fit, vt. Pyrafler, cr OxJacanthazin 1
aiitem quod barum arborum acttlei fint omnimo fimiles,vt perperam ille interpretatur. Poffremó qubd bacce , quas M
profert acuta fpina. rnt dulces,vt vltimo loco contendit illorum vuus,nec affringant , fed potins adffrictos mulielags loas
ducant;ij id omhino iudicabunt,qui fapidiori guffu ac [aniori à naturafuerint procreati , quid, aliquando buipfie pua-
ta fructus periculum fecerint.Reliquum igitur est,vt dicamus, Crefpinum aliud effe ab Oxyacanthas plan tamá ideofuf
fe veteribus incognitam.quod eorum nullus, qui de plantarum hifloria feripferunt; huius aculeata ffipis(quod ego fciam)
Cefpini for IHEIIDErit. Porr CRESPINVS frutex potius;quam arbor est, ézerra virgultis plurimis fiue aculeatis flolonibus affurgem,
ma&vms —.— IH. CRESPINVY S. "IL VVA SPINA. 5
SW. AREE Ed bas URU ESQ, c7 (8 ces fme
: T
-veluti corylus: é quibus non defiznt;qua quando $:
anum fpinis quibu[dam acutifimis borret,longis, t
s: seco uico iliumest) per interualla terna ex eodem prod,
CET. diateria) fragilis atq, fungofa. Numerofis tota
E : ud anaterra diuag. antur : fols feré pu. ice;te T bust
in fepibus.frutetis, ac (enticofis locis.Bacc
* vini. i ? i un m
nes reprimir.Vulneravecentia in carnis f
tua PLnt.
albicantib. vh ig,
doge Tid
saa.
add
maturi.
Inlib. primum Diofcoridis. 151
4 bac antiquis (Vt pao incognitaarbu[cula ef parua, frutico[a.folio apii, aüt oxyacan tha: Yatuulis ac Yirgis
aculeatis.Duora esf gen eru.Satitta alterasaltera [ylueffris 4c fponte prouenics.Flos vtrig, albis, C'quan- Vua fpina
araJcens.Vaas projert non rtacenatim coberentes. fed baccari more di[pofitas: eedeim facie funt rotun- duplex.
pouunE / ; c ss is ET à je. í
jentib.iufcutlis iacocle no Line vtilitate exhibentur, fitim fedant: in [umma mulierib.vtero gerentibus magnopere ex-
wanti reor incognita, Cfiletio inuolutasqua aliqui falso Mauritanorit R15 E M effe conten- Ribes officin.
10 graplanta,veterib.q. 1
e 75 VVLGARIS. dunt.Duum est generi, domefficit C» [ylueftre.Patua vtraq, eft contid,
arbor.Ea fruticofa est, topiaria, folio paruo, vitigimeo, permde
ac alba populo, fed longà viridiorizramuli funt ci lenti ac flexi-
Lilesé quib fructus paruavivuarii modo,vt in crefpino.tacema.
tim dependét,vot undis, fimuló, coberentib.acinis magnitudine
piperissqui maturitate adepti maxime rubent, [apore [ubacido
e adjtringenti,admiffo ct dulei:floret men[é Maio. florib.in lu
teo candicantib.C» in fHello modi radiautib. Vulgaris st plan-
tain bortis, frequens:quippe quonia domeflica ad fepiedos bor
torii puluimos eleganter feratsr:fylueffris nafcitur []onté iuBo-
ballucinari abunde coflatqui putant, hanc arbufculam effe 4- dam. Ribes
rabií Ribem.Siquidé vt pofferitatis ueimoria prodidit Serapio, 4^ im.
Ribes eff arbor pfevens capveolos colore viridi ubefcente, c fo-
lia lata magnac? rotunda. Quas [ane notas buic norefhondere
fatis notü efl neq, n.fert bac capreolos,nea, eiu[imodi foliis yi-
vct tametfi fructu Rabe admodu referat quodis guffei fit acidus
- finulcedulcisqual effe Ribis bacca auctor eft Serapio,exiccat,
ad[lringunt G roborant, quamobrgis ad eayque ille itirepote- Ribes offici,
vit v(urpari, vtpote quod febrib. actis opituletur,efTnaute ven, víus.
triculü vefiggeret. fitim reffinguatmatfea c»vonitioues fiflat,
cibi appetentia incitet; caliacos C lientericos ittet, C biliofs
defluxionib.vexatos:fanguinis feruore demuleeat Lilia acrimo-
nid retundat ipettma, domet. Quare no damnandisquin po
tius laudandi vidctur feplaftarij, qui ex buiufce avbufeule fru-
Gu vini exprimunt , & per annü afferuant , vt illud Rilis loco
medicamentis immifceant Non defunt, qui id effe bancplautz
- arbitrentur, ap Galenus lib. 7.de copofitione medicamentorü fe-
A ER ei NES leno vefellitur eode loco:quandoquide. a[ferit buiufce vue plan-
fulio virefcere. Memacylum.n.Galeno,etfi Arbuti fructum deftquat lib. 7. de fimplici inedicamentori fac.
wen ipfam quog, Avbuti planta defignare videtur, vt loco [perius citato vbi Gal.continens pro contento ac-
3 Memecylum appellauit. Inquit.n.que vrfi vua appellatur, tuPonto na(citur.Planta cff humilis, frutico-
li.Ceterum cum magna differentia habeatur inter Ribis folia; qua vitiginea funt; Arbuti qu laurina. à
lodeuda eft omuino Dodonei fententia , quippe qui nulla dubitatione cenfeat vulgare Ribem vrfi via effe Dodonzus-
opinione falfus.Belloio vero in bro de arborib.couiferis; RibesSérapiouts plauta quada cenfétur, quam arguicur.
itin monte Libano ad füpvemiü cacumen. foliis oxylapatbi,grandiorib.retufioribusg ;é quoi medio race- Bellonii opi-
:
veritm imyrti f
PER Nominas
us cum de-
Ácripiore
E
" 1 19] ; Z UIM i ae Sy T Ye ? . Vuz fpinz v-
an Nac menfesae Tune. Satitta in bortis pomarijs C vineis feritur.Sylueffris in fepibus, c» fenticofis locis [onte P
beuta;in fyluofis collibus, Cy itt alijs Germanie locis.Verum éos Exror quor?
Arabum cre-
eundi locos Vrfi vud appellat. Quorà error [atis ab ipfometGa- vs vc Gap,
"s
152 And. Matthioli Comi.
fcriptione conuenire videtur. Hac ex radicibus craffis,multis,caudicem emittit re&um,firmum,cortic.
fübcinereo te&um:qui in multos ramos longos laté diffufos Drachiatur » quos inordinate cingant fping
validé ere&ta;atrociter pungétes, quib.füperiores rami pé deftituiitur: foliis eftaliquádo rotundiorib,
arbuti inftar;aliquádo ad modü pyraftri oblógis;aliquádo eti acuminatis,in ambitutamé diffeGis,veno.
fis:flofculi ex quatuor & quinq; foliolis có € paruis pediculis infidentes,aceruatim congefti,ex luteg
fübrubét; exquorü medio aliquot breuia inaprodeüt: his füccedüt fru&us forma OXyacáthz
ris,rotundi, vmbilicati ,denfius coaceruati, ex aureo ad cocciniti vergentes,acidi euftus;in quib. "
liquot continentur. Prouenit fponte in fepibus circa Bononiam, inagro item Senenfi rope Alcinum
montem:& in Alpinorum gentium Ebrodunenfium faxofis conuallibus. Sunt qui pro fchamno,alii qui
pro Pyrocantha ofteudant. Vuam vrfi Galeni 7. de compof.med. fecundumloca, Lugdunenfis herbarii
auctor cenfet, Acutz fpina nomine Caftor Durantes exhibet. Oxyacantham Diofcoridis cenfemus;& ?
ad differentiam vulgata, oxyacantham pyraftri folio nominare lubet. III. Crefpinus Matthioli OXyacan-
tha Diofcoridisnon eft fed Galeni (non autem oxyacanthus) id eftfpinaacida , cm non folüm fru&us,
fed. & folia fint acida cius nomine ad ciborum conditurani vfürpata:fpina appendix Plinii lib.24.cap, 5.
Arabum cft Amirberis fructu longo acido ; non autem rotundo: vnde deprauata vocc officinis dicitur
Berberis;fic & Bruf. (cui & fpina acuta) Dod.Gal. Lac. Gef.hor.Lob. (fpina fan&ta uorundam) Lu;
(quibufdamColytea Idea fecunda Theophrafti)Lon.Caft.Cam.Oxyacantha Diofc.Hermolao, Ruellio,
Trag.Fuch.Cornaro.Oxyacantha Galeni, Cord.in Diofc. Taber. Camer. C: refpinus Cafalpino, quiRi-
bes Serapionis fufpicatur: Spinaacida fiue oxyacantha Dod. In hortis Italie nomine fpinz Chrifti coli-
tur,cuius folia ratione cultura, multó funt longiora, fpinis dein duplo maioribus flaue(centibus , dimi-
diam ftellam efformantibus. IV. Vuacrifpa (ab intortis & veluti crifpis foliis) licet quibufdam R harini ^
fpecies, aliis Oefon Candidum Theophrafti, aliis Vritis precia Plinii cenfeatur; attamen Ceanothum
rà inam Theophrafti credimus, Vua crifpa, Trag. Fuch. Dod. Gal. & fol. Lon. Gef. hor. Lob. Tab. Vua
ibis, Lac.Caft.Caf.Crifpina vua, Cord.in Diofc.Ceanothus afper, Gef hor. Groffularia Thal.Groffula-
ria alba(quod grofforum gives imaginem referat) Lugd. Variat, quód domeftica frutefcat & fru-
tu fit cerafi magnitudine: fylueftris c omnia minor: fructus item maturus flaucfcit, nonnunquam
fübruber. V. Ribes vulgaris. Ribes hortenfe, Trag.Ribes,Fuch.Lac.Lon.Gef. hor. Taber. Ribes Ara-
bum,Lob.Ribefium fru&u rubro & Ribes Serapioni, Dod. Vua vríi Galeni,Dod.Gal.Ceanothus leuis,
Gef.hor. Groffularia rubra, Lugd. Ribes vulgare baccis rubris, Cam.Hac duplex, communiterin hortis
colitur fru&u fübacido; in montofis tamen Bernenfium & Marchionatus fjlueftribus fed fructu pero- jo
mnia minore,baccisq; rarioribus reperitur: habetur & fru&u dulci,aliàsà vulgari nil differens: fic &il- *
lius fpecies quzdam rubro flore, folis & fructu maioribus: in hortullluft. Ducis VVirtenbergiciStut —
gatdiz baccis habetur vnionum inftar candidis. Eft & fru&tu nigro, Ammomum quibufdam, maioribus
quoque & minoribus baccis varians. Bellonius meminit & Ribes foliis oxylapathi : alia tamen eft Rau-
voll figura. Xu c compel Ux.
KuvorCdlos. RVBVS CANIS. - CAP. CVI.
Ld
oris inftar , rubo long? Biaist: Folia fert rial latiora myrro ; robuftis circa ramosfpie —
- nis.llore candido: fructu oblongo; nucleo oliuz fimili,qui pet maturitatem fuluefcit,& flocculosin- ]
tus continet. Fructus exemptis interioribus floccis arefactus,aluum fiftit: ferucfacti enim ij in vinomor
amauit Plin, quandoquidem ipfelib. VI. tap. XLI. pt
aam ro b. mruhum.
dam am conti ineré dixit. A dit bis
(Hai: edens com
Inlib. primum Diofcoridis. 153
a quid com rofa fylueftres fer? omnes mon leuiter ex 4llo purpurefcant,cynosbato verà flos perpetuo frt ein.
addiderim qu^ aferendum.[ylueftrem rofam ejfe cynosbaton. Ex js igitur omnibus [atis(vt avbitror ) liquet , canirubum
wn EE longi aleffe tantod, magis, quod memorie prodiderit Theoph.lib.c» cap.o.de plantarum bifforia , canine
a flu nf e flatu colligendum effe alioqui periculum oculis imminere. Quod aperté denonftrat , fuper eo vel tz-
ji atum Ptepinem. vel quid puluerulentiin[idere,quod fi à vento expellatur in colligentium oculos. facile ijs te-
suan T» uod tamen in fylueftrium vofarum fructibus nunquam vifitur. Sed nefcio quo iudicio quave autborita-
daten miacit T. nafci apud Peliemos C Ethrufcos féribat aduer[arius quidam,eamá, arbores [Candere , quim ma-
vir n PME fruticem eJfe arborisinflar , C pofteritatis memorie prodiderit Theophraflus Canirubum me-
jf fenlur arbore &» fruticemsmalo punice proximum.Meminit Rabi canis Galenus [ib.7 famplicium medicamen -
damals € Huius fruticis frudus non eomter ad[fringit;folia verà mediocriter : itaque particularis eius vfus haud
i Le cor S ÉPR abeo,quod in fructu eius lana Jpeciem babet, ceu arteria infeflum. Frutex is Grece xuudsfidlos yo-
-— ri Rubus caninus: Arabice, Sent: Italice Roto canino. *
soos MEPDUM
E arbor eftolez foliis circum ramos fimilibus , latioribus ^ mollioribus & colote viridiori-
Ine candido, [mufcofo; ] odorato : femine fambuci; nigro. Optimum nafcitur in Canope,
& Malone. Foliaaftrictoriá vim habent: quare commanducata vlceribus orismedentur: illita feruidis
inlammationibus; carbunculisque profunt: decocto corundem igni ambufta fouentur : capillum ru-
- fntritafolia, qua in radicula fucco maduerint. Flos ex aceto fronti illitus, capitis dolorem fedat.Cy..
LIGVSTRV M. CAP. CVII.
10 pinum oleum, quod ex eo fit; odoratum excalfacit, emollitque neruos, fique feruenti natura przedi-
ta finzaffumar. ; ^ m
wd LiGVSTRYVM. Iguffrum in. Hetruria Guiflricà corrupta vote vulghs
, ede 2 noferum appellare con[ueuit:quodiiibi étiam Aliqui O-
"i Ds liuetta;monnulli Oliuella , quidam Chambroffene vulgo vo-
| NS M E d. cant. Mauritanis vero Alcama nominatur. Nafütur fre-
NW gue
L ZA m E EN
E Y L^ 3
quensim fepibus ac nemoribus;fecus vias pafam inttalia.Flo-
ret abeunte vere, e ineunte effate,flore mufcofo; vel (quan
doquidem Oribafius legit Berpuaxhs ) Tacemofo, candido, o:
$3 dore fuani.fed qui decerptus fLatim flaccefcat.Oriuntur ex eo
bacce in cacumine racematim cobereutes pyramidis nodo,
bedere baccis minores;leuiores ac nigriores , Japore amaro ac
iniucundo , purpureo intus fuccó:be fua inarbore byemeferé
3 tota perdurant incorrupta, quib. aues vefcuntuv,prefertima,
S 7 3 merule ac turdi. Folia edit oleaginea, latiora , molliora ta-
men ac viridiora, adffringentis guflue. Virgas habet lentas,
Jiexilesc,, folida tamen materie , € quibus cauea fiunt ad ca-
moras feruandas auiculassac virge ad in[Iruendos equos.Stnt
qui baccas à Virgilio vacinia vocari putent , cd meo quidem
tudicionon recle plane fentiunt, Quemadimodiü nec Fuchfrus
quivubi mora , quoniam Grecis Bari Yacinia effe putat:
AS Jiquidem vacinium florem gon fiuctum effe pluribus conftat.
: Ceterum in nothis Diofcoridis ffirpium momenclaturislegi-
Iz AJ uz
SNL
/ Z4 y^ tur y Hyatintbum vacinii Romanis fuiffe vocatum. Ex quo
SN oN /". E cel "e NOE TR c e zz
i r SN IZ j SS : dd. fadle crediderim, vacimum Virgilio nil aliud defignave qua
Hyacintbum.Neque mirim esl, quod Virgilius Hyacintbum
W' vacintj nominenigrum appellauerit : nam byacintbus facil
cum violis colore purpureo certat , purpureus autem color à.
. somplurisus niger intelligitur. Hauc noftram fententiam
e uar Virgilius : quippe qti femper vaciniafloribus ad.-
"L—m :
aU MENS mifcet;ijsdemó comparat,non autem fiudlibus. Quod mani-
d (feft declarauit in Bucolicis, vbi de vaciniofíc cecinit , prime
Lu. D NETTE E " ,
acinianigra leguntur. Deinde in eadem:
vacinia caliba. Item in vltima:
DAN
»
: fed iffi
oribus ; guftu ad[lringentiquinetiam C flores edit candidosymufcofos,
: j Yacne-
2
e t
c x
t s
Rubi canis
vires cx Gal.
Nomina.
? LES
Borpuod'y. f.
racem ófo
leg.Orib.
Liguftii cor
fideratio &
hiftoria,
Vacinia,
Fuchfiertos:
Hyacinthus
vacinium e
Herbarii cu-
Bi-
uera cenfen-
ti$.
14. | "And. Mattliioli Comm.
racemofosz,, et» früttum nigrum, Sambuci baccis emulum. Preterea fi Liguffri facultares expendzms nnllum vss
poffe medicum tam inexpertum crediderim qui mon vouerit ligul ijs omnibus pra flare vivibus, quib. pollere Cy
Jariptum reliquerunt Diofcorides, Cy Galenus. Atquà Herbario illi venia danda est, quod is nofcendis tantum planta ,us
autem earum facultatibus examinandis operam uauarit. Veritin videatis quo patto Plimj verbis fuam fatatir feste.
tiaimycum ipfe lib.2 2. cap. 10.2ffirmanter [eribat,Liguffrum eandem e[fe arborem,que in Oriente Cypros appellatur, pa.
Ligufttinum zatur e Liguffri floribus oleum ijsin oleo infolatis , quod plurimum praftat ad vulnerum inflammationes : valet idem
oleum & eius qd capitis dolorem à lile prouenientem. Fit etiam e floribus aquanon inodora, ad ea [aue vtilis , quevefiigerationem , ce
Zn sn " adftriclionem poflulant. Eadem pota auxiliatum celiacis, dyfentericis, €» ceteris alui fluxionibus affectis : v. terna To
dii ; g eig JItxiones cobibet tam libita, quam fuppofita. Datur eadem vtiliter potanda f[angstünem rejcientibus. ficut oculagum flu.
vires. xiones.per [e aut cum potnpbolyge adhibita. Lignffri meminit Galenus lib. vis. fimp-med fic inquiens: Cypri feu ligvfri à
Liguíti vires folia, fummaá, gertina in vfum veuiunt,c facultatis, C temperamenti maxime mi[li: babent enini quiddam di
exGaleno. — (umi aquea fubffantia modice calida, babent, etiam adftrictorium quiddam ex terrena fabflantia frigida. Ita9, corum
deco&o quidam ambnfla fouent.Vtuntur vero etiam aduerfus igneas phlegmonas, Q carbunculos : nam ab(que moleffia
. € morfu deficcant. Quinetiam fponte pronenientibus in ove vlceribus,aphthodefi , & ipfis puerorim apbibis COHDiana
accotiimoda funt.K deo: arbor ita Gratis, Latiris vero Ligufirum appellatur. Mauritanis, Kenne, Henne feu Vanni; Offi
cinis, Alcánma: Ttalis, Guiffrico Olitiella, Oliuetta, e Chambroffene: Germanis , SR feintoefoen ($5cinbóltlan snb
SUtunofolg : Hifpanis, Alfena. fine Albena: Gallis, Du troefae fitte Trevillon :Bobemis Ptactj Zob.
Nomina.
— Cyprus Diofcoridis ; idem ne fit cum Liguftro noftro, & Henne Arabum, ampla eft controucrfia
alibitractanda:lioc in loco duas pofüimus figuras:alteram vulgaris Liguftri;alteram Zeyptiaci. I. Ligu. 26
ftrum vulgare, C. B. Liguftrum,Brun.Fi uch.Lac.Gef. hor.(cui & phillyrea) Lob. Thal. Tab. Liguftrum,
Cyprus; Trag.Cord.in Diof.Coft.Lugd.CafPhillyrea; Dodo.Gal.(& liguftrum Plinii)& fol.Liguftrum
maius & minus,Lon.Flore eftalbo,ar fubluteo repeririaiunt. II. Ligultrum Zi gyptiacum arbor eftLi-
IL LIGVSTRVM 4ZEG y. gufio fimilis, quz in multos ramos brachiatur;quos foliali-
* : guftrinis anguftiora & candidiora, vt in Lentilco difpofita
PUMEMER- cingunt: in ramulorum fummitatibus flores racematim di-
; ; pat confpiciuntur, qui nó albi fed cinericci, figura fambu-
cinis proximi;,at minores.odore Liguftrinis fuauiores &acu-
tiores : quibus füccedunt fru&us feu baccz inftar coriandri
s» rotundz,quetanquam in folliculo multa f£imia nigra parua 39.
«concludunt (qua ipfimet ex baccis fumpfimus.) Hac copio-
* fiffima & notiffima in Zgypto; quz & in Canope ( Alpino
monente) vbi Diofcorides Voir Liguftrum notauit , prouc-
nit.Foliisadftrictoria & cxficcans vis ineft, qualé faoLiguftro
| 2w Diofcorides &cfua Alcannz Auicennatribuit. Quare Zgy- —
x» ptii; apud quos Elhenneac 'Tamarhendi nominarur, folio-
».e rum puluere ad vlcera oris, gingiuarum & pudendorum ma-
& xime vtuntur:eundem cum mulíà mifcentes &emplaftti mo-
2 7 do pedibus applicantes , fiuxiones humidas pedum, corun-
: 7^ l'7& dem füdores & fetores;exficcando tollunt. Mulieres puluc- ui
^c-. a8 lemfoliorum aquz mifcentes aurcam reddunt, quamanus
T 3 & pedesaureo colore ad ornatum inficiunt. Vtuntur &.E- E
S gyptii foliisin commerciis ad tingendum aureo colore. Ho-.
resquineti: n capiti dolenti ( vt & Diofcorides monuit) ap-
- plicant.fed ineaceto. Huius Mq ADU ctiam propo
fuit: & fimilem hiftoria Lugdunenfis ex Rauwolffii itinera»
E EUR qued oie n ee or ps . t B Et
. rio, Cypri Gracorum &LiguftriLatinorumnomine, ——
exae — PHILLYREA. — CARCVIL y
P Hillyreaatbor eftliguftri magnitudine, foliis olez nigri
- oribus, &latioribus:fruétu lentiíci, nigro,fubdulei, race-
" Pk — — . matim coharente:afperis nafcitur. ] jius fo ia aftringuntrad
- cadem valia;ad qua oleafter,cüm aftridtione eft opus:maxi ori mmanducata; ant fide-
cocto colluantur: potayrinam,ac menfescient. — — 2 se CE e.
Philyree,& |« Ecemtier
Tilizconfid. ^- * Diofcoride,ea effe.
. tilia Grecis oyAAdpas fh
esl, vt muli fit perfuafum.vel quid Dio[corides tiliam numquam videri
PA
Inlib. primum Diofcoridis. 15$
EPHELYRER - ui
3 f. Le uet
LM - ak —— LH.PHILLYREA MEDIA
Lu
NUM
HILLYREA ANGY--
dela. c c.
femina. Diflant inter fe tum materie ium toti- Tilis hifto-
- Nam mas arbor eff magna; patentibus ramismateries tia.
T tex mari eraffior , detraclusó, inflexibilis propter duriti-
o ciffas facitint , item femina odoratior; ema: flerilisnsllog flo-
pu UE T fécil:
Fenaxa, , ex qu
l : Y
156 And. Matthioli Comm.
MS LS SAGE MINA. VI. MAHALE B.
re cit: femina € florem, & fructum gignit. Flos calycula intetus preter folij pediculum , amentumá, futurum , pelicis
eltero annexusyviridis dum in calycula eit, detetlus autem leuiter flauus: : floret cuim vrbanis. Fruclus oblongus, orbicula-
gus, magnitudine faba fimilis hedera acimo, quinis angulis, veluti neruis eminentibus, i inó, acutum, cim fefe contrahenti-
bus partitus, qui füilicet maiufculus estminutiufculus autem cofufior conflat:cim ille maiufculus [cabitur, paruula que.
da t atviplicis emittit. Folium & cortex dulcia, fuauiad; folium famine, dede
datur : anquam iuxta pediculum curuatius , tamen de snedioin 4
s crifpum in orbem leuiter, ata, ferratum. Medullam exigttam materies
quo. am e reliquum ligni molleci b«c de tilia Theophrafus. Mas folia fert.
oblonga tamen,in quibus feri on tberant bulle in quibus mufce gignuntur,que tandem arcfcen
veceptaculismde gregatim « euolaht.Prouenit in jfyluis C montibus; faxofís locis. Farinina non olim in monti
planitie quog, prouenit ,acin cemiterijs, C adium areis. Quid de maris facultatibus fcribam, hatlenus non babeo. Fa
na adftringit; glutinat,difrutit,in[piffat,abflergit. Quibus [an? xotis ad amuffim velpadent noftra tiliequarum bic. 1
gines damus. Sed eas, meg quidem fententia, non inuenias in phillyrea Diofcoridu: fiquidem bac folio conflat oleejllla
và bedera: huic fiuctus lentifco fimilis,racematim coharens,rubens,granis,que vocant. paradyfi, non abfimilis-ilà vero
longus, orbiculatus,ad faba magnitudinem, quinis s angulis;veluti neruis difiunctus,cui intus (emen atriplicisin[lar:.
apert oftendit carum difcrimen.1d etiam declarat tilia proceritas amplitudod, acramovum denfitas: nam phillyrea Die-
fioridi arbor est pumila;liguftri Uranus Et quanquam tradat Plinins,tiliam arborem e[fe proceritate perquam:
dica,tamen cum fenfibus, cr exp conffet,credendum cert putauerim, Plinium quog, deceptum
Diofioridi philyream fimul covfudife: aquibus facile ea, quadetila —
? me deducit ; quod Hora vnitantim fpeciei
Plinii lapfus.
'
Ire o Serapio ex Diofcorite tranferio
i Mab, vocant, arbor est non adm. dna
e prie "muda Pie ir 1
RADUbC F HiGikt cundis terim bance
Guida e mite tr icai
SOLO videam Arabes,quosin eodem capite citat Serapio,eorum Mabaleb à Plillyreapluriimum facu
Serap -apfas. Té Ai VeL qe ecd ise Mes
Jd quod vulga Mabaleb nuclei quorum tentum et vfus, utei
m : ; am , cuius b
Mapas tem damus, Male troi egsimam fefe. Arquimon perimbcim lc lere neraponam simal
aee Amie tuac d Ce differre. Resa dH
In lib. primum Diofcoridis. $7
. i contufi vtiliter illimuntur iliorum; dovfi doloribus:id quod magis prefHat oleum ex ijs expre[-
Pra oni p sei fubuenit. Datur quog, aduer[us coli cruciatus , c venum calculos. o id
fm: authoritate nititur Serapio , ventris tineas pellit , € vrinam dit : queomnia Mabaleb communis vfus
LA c non ambigimus. Huius plantam mifit ad me primum lacobus Antonius Cortufus Patritius Patattinus , vei
pine d iofus : C" deinde eandem quog, mifit Frandifius Calzolarius Myropola Veronenfis ad auream
pates vir quidem inedite materie baud ignarus. Adamus Loniceraus in fuo de flirpium bifloria libro coriflatier a/- Adami Losi-
— men buc allcza ratione , nec autboritate, liguffrum € phillyream vnam c» eandem effe plantam : conteg- ceri error.
fri nula bocemnino Diofcoridis [purium effe. Verum is ideo ballucinatus videtur , quod primm pbillyrea delineatio à
duj put Gracis «dopos dicitur, non parum diffentiat:fecundo quod non folum codices Dio[coridis Graci, € 4j quidem
" kA i mi habeant phillyream: fed etiamOribasij codex man [eriptus,in quem ipfe ex Diofcoride fimplicia tranffuliz:
jmodum eain etiim babent Paulus € Serapio, qui Arabico fermone phillyream Mabaleb appellauit. Tiliecortex. Tilie virei.
"A acinde illtus vulneribus recentibus ag alutinandis efficax est. Folia verà trita, C aqua con[per[a pedum tu-
munt, Humor é medulla caffrate arboris defluens capiti illitus capillos reddit defluentesq, continet. Aqita à flo-
be ita fua peculiari dotedatur vtiliter Epilepticis. Ligni carbones in puluerem tufl , auxiliantur bis qui ab alto
udis ac contufis. Arbor , qtue Gratis guAAupta» Latinis item Pbillyrea vocatur: Arabibus, Mabaleb : Italis,
pr J: Mauritanis fic dika vuguentariis: Italis, Machalep. Qua o Grec giXópa s Latine Tilia;pariter C
vio nominatur; Germanic, Sinben: Bobemice Lupa: Gallis Tilleu fenelle.Mas vero Tilia, Gratis qj dpa. ivdps
» gTilia ma[cbio Carpino nero: Gerinaits Grteínlinben: Gallis Tilleu uasle, bud
jj; Phillyream funt qui eandem cum Liguftro cenícant: alii qui Tiliam interpretantur,quz apud Theo-
philyra diciturzat hzc Diofcoridis,videturà Theophrafto phylica dita. Genera quinque Cla-
[n üit,de quibusalias. Quam Matthiolus proponit racemofam, ad imitationem textus Diofco-
ridci;nifi racemos haberet phillyream arborem Gallo prouinciz Aduerfáriorum, Lobcelii & Lugd. hcr-
bari diceremus. Camerarius vna figura tres differentias oftendit, alteram latis;alteram anguíftis &tertiá
medio modo fc habentibus foliis, vt nihil obftetDiofcoridis defcriptioni foliaolez latiora Phillyrez tri-
buentis. Has diuerfas fpecies & adhucalias, de quibus in hiftoria; circa Monfpelinm obferuauimus; cu-
jusnominead Matthioli figuram adiecimus adhuc mediam & anguftifoliam : quiz enim 1I. eft, dicitur
Phillyrea Narbonenfis Lob. Phillyrea tertia Clufio hif. Taber.Phillytea Penz maior & Alaternus ma-
ior Dalechampii Lugd. "ica cw aep Men Cv MUS eu d Tlatrum; Ca-
ülpino: hzc breuis eíto defcriptio: Arbuícula eft, viri altitudinem non cile füperans, rarhofa; cortice
ees coq; candicante : foliis oblongis, integris, acuminatis, fizmis;ex viridi e risGbos - Épatis ad-
issloribus olez fimilibus, pufillis,ex herbaceo candidis;inter fóliorum exortus con geftis:quib.
A À t frudus rac ematim inter folia propendentes, rocundi,nigti , magnitudine fructus Myrti, qui
nüdeumoffeum cortici fragili alboq; inclufum continent. Nonlong? Monfpetlulo obfernauimus, via
Lesen ftgna. III. quam anguftitoliam vocamus, (licet & aliam anguftiorem humilioremq; habea- - A iSsE-
: pen dicitur Lobelo:St Cam.ad Matth. Phillyrea quarta Clu hifp.& Taber. Phil-
|yreaminor Pene; &cAlaternus miner Dalechampii,Lug.Cyprus;Dod.fol.Oleaftrá Monfpelienfes dum — '
pi ipfos elfem; vocabant. Hzcpriore humilior magisd; à radice ramofa,ramis minoribus, cortice ni-
re veftis, foliis falignis, angultis, nigricantibus, amaris: foribusad foliorum exortus circá ramulos
lis;candicantibus: quibus füuccedunc fru&tus nigri paruis pedicellis infidentes, baccarum Myrti
à e, in quibus culum durum continetur.in fepibus Monfpelliacis legimus. III. Tiliamas, Tilia mas
hicpro ponitur vt & à Lob.Lug.S& Tab.Carpinus nigra dicitur Caftori: & nobis VImus, autcerte noua.
cies elfe videtur: aliam enim maremagnoícimus, cuius defcriptionem fübiicere placuit;
iz noftre addituri: Arbor eft craffo caudice,ramof, mateziavu Tiliarum robufta, cottice
o fabruffo:foliis magnis.qua vix cotundantur, vrin foemina fit monente Theophrafto 5. hift.
1m angulum definunt, Mori ftiua foliis quoad formam Mus excepto, quod pro-
t3;ex virore nigricantia ; prona veró parte fplendentia minz vulearís ;
3r
or
Nomina.
L
E.
tamen
s & exc fcentias obferuare lice:
uas quercus vuarümiforma repe Chamuacerafus petrza. C.B.
Cam.Cerafus fjlueftris, Trago, Char M qdisPanet Mahaleb
Arabice Mahalcb,Gefad hift. Cordi. Macaleb, Gefneri &Matthioli,Lob.Ma-
ior iie , ES i Mecum
es us SA D x 3e QUAXDd n. i.
CISTXS | CAR CIX. files, -
wear S eoa
vocant, ramofüs frutex eft , fed improcerus, a foliofüs: fa- ra :
; hirfati mafculo c vr mali punicz,£eminzal- ^5 Meum
feritericis , & nomas per fe illiti piae, i.
»ociftis rhobethron, aut cy- tigra, fed Ca.
ic. Quedam rufa, 7 62 Raellio
xpue maceras, zpetéebao
€ Cata.
zt 3 ESEOE ] HE
e "uus AS d poc a
: HE * : o C VIE r
15$ And.MákhioliCQomm..! ^ '
I'"CISTWS NUES onm CUHESCISTVS-FOEMINA,..
vus Liege : xix dr 13200 tien aec
Cifi&hypos «- IL HYPO CISTIS. I N^ ifcitur verd, Cifnssé cuins 14dicibus Hypod
rte er E. Euer qm : Long pluribus afperis Hetzria ledit s e prajertimin 4
1 XE uino monte. Femina tn collivus aridis ac (axo['s : copiojan
£73 cro Patàuimo Duinmeil generi s Alteri pias zalterti
— vina. arbu[éela Cijtus ost pumila y sumo[a tamuu G
Fuchfii 4 à :
PE hypoci-
z f NE EO ; BAT
ypociftitis dixerim )putat hypociffim fungum effc. Quandogtii
füccedanea. pnlitiatsefficie feri punicovum cytinos reprafentanss
Pliniilápfis padiffidis lacum fapplere acaciam zradidit D.
i22cI m & ea careret adulteria.
desc ont" fuccus » quippe qui eadem preftet que. bypociffis
» res d t
S
*
Inlib. primum Diofcoridis. i5
: x meo iudicio comamifcet cifhi e iffi bifloriam: quamobrem non immerito eum dammauit doctfimté Leoni- c.t v, hypee
ieget fatis init Gal.lib.7 imp.med. fic inquiens. Ciflus aut Ciflarus frutex est ouftu adffringens ; onhibusg.parti-. ciftidis vires
cif mem ramen folia & parua geriina trita adeb deficcant;adftringuntz,, vt vulnera glutinaye Valeznt. At ex Galeno,
i eficaces, adeb vt cum vino poti dyfenterias, ventris inbecillitates ; fluxusq, ac bumiditates Jasent : cata-
jean n^ a vlcerum putredinofaiumant. Est enim eorum fhultas non inflvenué de ficcams-feved, fecndi exceffus
ae Glutizadeo vero frutex bie frigidus esl; vt tepidi caloris Jit particeps. Porro HypocifHs , quam vocant,multo
s aftridoria quam folia admodum efficax remedium ad omues fluxioui affettus, puta fanguinis veietliones,pro-
twi suxliacosdyfentericosa, affectus. Quin fi quam partem roborare voufilium fit , qua videlicet plufeulo bu-
Jana afuerit,rabur at firmitatem illi non imbecilliter addit. Sic fane flomachicis epitbematis , bepaticia, commi-
' pecu viperisconfetla antidoto inditur nimirum, quo corpora confirmet at roboret. Frutex Kieo: » xilapor atit :
LE Grecis Hifhus, Latinis quog, Ciffus appellatur: Arabibus , Ramiet , Altheis feu Dbaie althis : Italis Cifto: Hifpanis Nomina,
ere cus Cillus femina, Grecis Kísos Sous: Italis Ciflo femina : Patauinis Saluia faluega.. Hypociffis vero fic Latina
(reste pduim irozie ics Grace dicitur: Arabice, Taratith: Italiee Hypociflo: Rifbamce Pultegras. :
3! acdidio non legitur in Gracis codicibus. Sed ean bucad clariorem (vt puto) fenfum ex Plinio tanftulit Rtel-
emdyegiunillud à Diofcoride ftudio fortaffe breuizatis omiffum. fatius addendum effe duxerit; quam Lfubintelligen-
wietiam Hermolaus fecit. TEC
i. vy effe debet;quod Plinio duo tantum bypociftidis genera prodantur, coloribus rufo & candido diflintla:
mmbsuidem is duntaxat Oribafius quog, contentus fui(fe videtur lib.12.vbi genus » Xpdy, hoc esl berbaceum;vt vul-
guiadas babent, non legitur. |
É- sie Gaza apud Theophraftum 6.hifto.interpretatus eft Hederam, quia s, pro'wie-c (vt multa
exemplaria haben: )legit:qux forte caufa fuit Plinio, vt lib.16. «6» cum view confuderit,quod re&e Le-
oniceni E rtendit ico: Collinutius & Polutianus pro Plinio pugnent.Cifti duo genera facimus, Ciftum Cif genet.
non hdaniferams& Ciftum ladaniferam:illius duo genera mas & foemina: maris genera quinq; Clufius
i Hifpanica propofüit; quz inter fc foliorum forma, aut colore lorum rubro , nunc ruratiore, nunc
üilacioredifferünt.Foeminze plures fpecies,aut elatior cft & retis virgis fruticat;aut füpina eft: rurfus v.
be dolsre Horis Bine oc oodidus eft,velluteus. Ad foeminam communem, nonem adhuc
js Clufius refert,nam cum florem rofeüm aut pürpureutm non habeant ; qualem in mare rcquiric
iofcorides;redte ad faeminam referuntur. His adicit Cifti fpeciem Lobclus &exoticam Cifti foliam:fic
? & Clufius hift.Pannonica Chamacifti quatuor propofuit differentias. LI. CiftusmasMatthiolo Lac. Ci-
LE fias mafculus;Lonic.Ciftus mas folio rotundiore Matchioli;Lug.forte ciftus ras quartus Cluf. hift.hifp.
"Ac Matthiolus in fiiis editionibus, diuerfas proponit icones: inter magnas enim figuras habet Ciftum,
xiusfoliaex totunditare oblonga funt, inter minores hanc proponit foliis rotundis ; procul dubio imi-
tvolens Dioftoridis defcriptionem, qui ralia in Cifto reqviritfolia. Cum vero talibus foliis maréha: :
Génusnonvidcrimus. fed oblongis,adpofuimus figuram talem fub Hypociftide. Dicitar Ciftus;Dodo.
- Cftasz b.Cam.Ciftus mas primus, Clufio & Lugd.Ciftus mas latifolius, Tab.Cifti alterum genus
: 1I. Ciftus foemina Matthioli , at maioribus floribus cateri pingunt. fed noluimus comrienta-
: 111. Hypociftis dicitur id quod ex ipfius & Cifti & Ledi radicis medio pullulat: Limo-
j gausvoca Dodonaus.Reperitur rubra,flaua, pallida.
w LEDVM. aw» LADANVM. 'CAD.CX.
Calterum cifti genus,Ledonà nonnullis appellatum,frutex fimili modo nafcens,lon gioribus foa Meü &Caf;
rHioribus,quz verno tempore quiddam contrahunt ingue. Foliorum vis aftringens , ac e- iuudAadloy
ciftus,cffeétus prebens.Fit ex eo quod Ladanum dicitur: fiquidem cum cifti frondes pafci- 2uzepín de
ircique, pinguitudinem confpicue barba carpunt,& fuo lentore villofis cruribus adhzrefcé- m
ant: quam depeótentcs incole colantesque ; cogunt in offas, & ita recondunt. Alii veroat- «ups y
is,infidentem fruticibus lentorem abftergunt, conglo ntquein Ladanum. Maxime «eec , -
lorarum,fübuiride;a [ facile mollefcens,quod arenas n cgit.necíqualore obfitum eft, //64.i,
quale in Cypro gignitur. Arabicum vero, Li nlius. Natura et fpiffandi; calfacien- &cile molle:
, : illum entem con : addito vino, myrrha & myrteo aeo. (censpingue,
doloribus, cum hydromelite autrofa- ncc friabiles
In medicamenta » quae au- fed refinosii
(tit cum vino vetere potum,
msadditur in emplaftis, qua ad vo
dadatit n tfecus palam est , td etiam in catapotys
modo conéoctionem adiwuat. Additur in odoratis fufiti-
bur,
X
ma impofforum malitia adeo falulo, cy Ladani coz.
pe it Laudano,alij vero Odano ; tametfi
m;vt mbil valoris prefet , ego tamen prafLantifianum fapius Veneti emi ab viigieitar ijs, fideratio,
i d, opolas,qui medi ; vant; Ladanm quodfyterumpu- -. 77 70000
xd
ad Plinii lapfus
ves nt ;; ladanum ex
ris falfo perfuafum eft diífocoli. .
3 160 And. Matthioli Comm.
— Asuzaz. i. i-
bus. Confolidat antiqua vlcera , emplaftri mado iripofs
; Purgatur Ladanttin calore remollitum, C vigo als à cod
" : LA rofacea deinde pluries elotum. Expetitur ita purgatum ad.
x d "E bos qui parantur aduerfus pefllentem auram , Anibara y Mo.
/^ fcho, Caryopbyllis, Sans alo & Agallocho additis Pagaqgs ex
Z2 ptimo pinguig, ladano abvneuentaris oleum edoratum. E
OleamexzL;
dano quomo J : ] ifimi a
Er ak iie [115 modo: Suntunt adam preflantiffimi libram: fécant iy y i
WE fimasportiones, Co in «rto cacabo collocant, fuperaddyngg de
Ladani vires M EAANSSQU p Er) T - s
exGaleno, 44 PROBES LB A 7 fimplicium medicamemtorum. fic inquiens. Ciffus aut Lads.
conueniat : quandoquidem ad dicla pulum quiddam «dftri-
lionis obtinet. Quocirca difflmentes cepillos retinet. Nam quic.
quid adv Adice: eortm praui bumoris [éderit,id eme abfumit:
thm incatus , quibus infi fünt , contrabit c cenffrimgitad. n
Jirichone. Caterim alopecias & opbibalmias fiue lippitudi-
de à " nes , falsae mon poteft , vtpotetuagis difcufforias vires , quàm
qua Ladanoin[unt.po[centes: quippe prouenitnt be ex pratiis fucci , lentis cCraffid, s quos fecantia ac digerentia tnedicas
menta potiffimum euocant atque euacitant. Carerinn tenuium partium fint facultatis opavtet , ce minim affringentis
non tamen v(que adeo tenutam partium, c deficcatoria , vt nimio plus deficcent , nag, cu collectis inibà fuccis pratar
naturam, naturalem quoa, bumiditatem incrementa pilis [uppeditantem abfismant, nam fic nou tantum alopecia libe.
rabuntyfed C7 caluiciem afj ed bac ad cirandivationem pertinent. Avbufcula , qua Greet a5dov, Latiné fimiliter
Nomina — Ledum nominatur, «Quod yerà Aad'ayoy Graci, Latini item Ladamutn vocant: Mauritani,Leden fite Las
: denzitaliLaudano cr OdamosYüfaniXara. 0000000000000 00 2577s ^ EE
a Mii B Ciftus Ladanifera | Ledum: Galeno ciftus aut ladanum: Plinio Lada. RecentioribusLedum & [3
xix baci Ciftus ledon. Huius gencra decem Clufius hift.Hifp.propofuit : quibus tria adliuc Lobclus addit, & hi- [
ftoria Lugdunenfis; his omnibus & aliam nomine Ledi Pauhiniadiecit-Ladanum ver, fiue officingrum E
Ta
:
ectines. :
P Meum "Laudanum,lenta eft refinofa & odorata pinguedo, foliis& ramis Cifti lediadhgrens, quaindccoligk —
Mec E
b Meum 1
eoe éesca tur diuerfimodé,qua de re Diofcorides,Plinius, Hermolaus & Bellonius,
A-sfübadfiin- ; PTS i ; ^ r
iun : Ese. - EBEN V S. t cad CAP. Cxr ; |.
diagóses Benus optima habetur Zithiopica & nigra, nullos habens a venarum difcurfas, factitii coznuslz-
xijae. Lfal- quentibus maculis: ceterüm prior bonitate antecedit. e Apud quo(dam fefamina, aut [pinea ligna con-
UE Meus dumiliapro ebenovaneunc Quod dicernitur exco Aries gofa funt; & in purpureas affülas refolui-
fundi. Tnnihilmordacitatis in guftu, necredolentiz infi inem oculorum abílergee.
encapaya 9.
T is - Fert elentinz folis e&? thurea virga Sabi. a
— Plinius etiamlib.12. cap.s. Ebeuum nufquam alibi quàm in Idiana[i fer 7 n
ec a " ueram mittere. fed exigua fui parte gigzti prater quoddam fruticofi genus oytifi modo, intota India difberfum. Heronat
"Theoph. & : í uw uii y dés dos : uet P ^
Pn. — Veruntamen ex boc Diofcoridi capite palam eft, naf Ebenum in ambalna bis regionibus. Indi quidem mnnifiex ciem
f D :
$0
Inlib. primum Diofcoridis. 161
udirifingut, regesó, ex eo tantum fceptrum [umuntz item pocula; craterasg, ex ebemo fitu quid i
Da wma maleficia efficacifmum e[fe C quiequid vencfici fuerit, tradu eins auerti. Ita, nibil iniram » f qu 4
nt credant in rab jdünport atur, fimmofit in pretio,cum eriam ab ipfis, quibus prouenit , maximo bonore babeatur. Ar Ens RUN
peas hr imum iagtius Pompeius Mithridatico triumpho oflendit, cuius materii denfifima omui con- am p
bem ex India Rome pr altis dne exarefcat,non fluitet in aquis; éd tota mergatur.Ebent ficcatos trincos maxime bac
fan eee aser vifuntur in eorum officinis, qui pectines conficiunt ad explicandos aptandosc, capilloss
E ot 2ui sm fünicilo trajciendos ad mulierum preces muneramndas torno iu orbiculos expolit nt. Pau
sino Crécisa défribit. Audiui autem, inquit : Cyprium hominem oppido quas peritum in berbavsm
dnt vim uctatdiss qui diceret, Ebenim nulla folia; nullum, omniu fructu D farre quin [^ fepe uul-
jit. rib tantum terra ocoultarisquas eruant Aethiopessatá, qj in primis.qui qua maxime loco repe
ae etfi fabulofa fortaffe videantur. facilius temen illi crediderim , quam Anguilutrio,qui HEU),
mienjes Egbeium vel Eghelum vocauts vocis tantum. fomilitudiue fret. feaumdum ebani. ge. ( fi 1:5
ne)Th cuphrjhb effe cenfet.Cum Eghenus fatidiffuma fit planta; c feribaut Theophrafrus, C Pliniuid :
iat antumnafc Qin Indiatotae[fedifperfum.Redeo ad Paufsio ebenii; quod quide fabulofum baud- 17s ensti f.
dcum firibat Georgius Agricola fofüliu indagator maximus , reperiri etiam in Germania Eben fof- fica gricola.
yfas calcem; birverbis. Quinetiam Hildesbemi intra terram altinino[am iuxta lignum in lapide mu-
T "inni viperisivebenum fofiile, quad € fparfumin aliorü lapidum catternis, tanqua iu aluo latere
vignorzuit. Stitps eft nigra.folijs fructu, carens, cormt politi nodo fblendidum, folida. fcd leuis , omina
Lpidi, fed natura admodum diueyjazuam ebeutum ignein von fentit, Gagates accenfus aydet cign
Cerbrum am ebohum; quod ad nos affertur legitimum fit(fi Dsoftovidi credimus) non pania videtur dubi-
T ffreum nullo connmendettur odore: verum quum cetera citt note legitimi fint Ebeni , non oumino eorum
nda, qui nibilde ebeno dubitant; cy prefertiva eum Tbeophrafenss C? Plinius nullibi (quod legerim fai-
Ebeni vires
Plinio.
3
n, vr Lpidum nonnulli. Vis ei imesl excalfaciendi,extergendi Cy teuuium partim. Quaniobre que |pii- cx Galeno.
ergere credit armiféetur alijs vemedijsocularibusqua ad vlcera vetera, fluxa
quod quibuf:
dam Ebenus.
*
Guaiecitria
- genera Mas.
imus ECpera Mas
a Iu. o.
*£
de
Fallopius
notatut, : *
EL HC
E
"to imbealli j etiam ij rtus buiufce luisfuro :
caterispr: ypreffat;viribusa infirmius ba usserafri E
madmodum etiam cunctis ani. ; *
^
€
3 pu oci M
A dis L 1 " MEL LAMPES 1 Fezreus.
o Malpfeuitquo ramis etati - Querum opinio non plane refellen
; pendi ioi Leatidice mediocris etatis parum differre cognofcet : ite
: amortim auctrix facultas quam caudicis. Idcirco non a-- f
1 lem buimi-
: dum it
E *
E ue M
162 And. Matthioli Comm.
dum innarit intva fe contint C eodem vigent temperamento;qua qui adolefeum: etenim furculi at. vagp fups. TT
perinde ata, filij propterea animalibus etate tenellis mon abfimiles.1d quod maxim, confirmat Tbeopb.li 1.c.12 decsug,
plantarum , vli fic babet.Etenim quoda, germen quafi planta quadam im arboresperinde acin terra conj] Atqui nib;
longe magis iunioris caudicis placeret vus : fiquidem in buncimmediate à terra humor. alimen tum defertur , ac p-
terea quoniam is fortaffe nullum adhuc frustum protulerit : quandoquidem fatus A plantis , vt etiam al nimal;bu
multum virium aufert. Preftantiffimumitaque lunum Guaiacum illuderit ,:quod ex iuniori caudice recepter cof,
fuerit; am exterius; quam interins albicans, rimis carens , denfums pondevofumyminimt cariofum;odorat; i e
Guaiaci cor- atre, C fubamarum. Ceterum quoniam noflra ezate equ cortices , atque lignum in v[um veniunt, eandemingsra.
ticiscle&io. rioney feruandam cenfeo , vt quinam meliores preflantioresq, fint j dignofái pofint y quam nosin eligendoeptimo liga
in medium attulimus, vt fcilicet illi eligantur c probatifimi babeantur,qui a proffantiori caudice detradi fuerint, Wm.
portatur Gusiacum tam ex ocadentalibus , quam orientalibus Indis : nam c Hifpani & fnis regionibus titerreerti, »
C Lufitani ex Calicut, Taprobana c laua infulis, Gv Mauritani, Aegypti , Arabes ac Perfa à mari vubroper m
- earouanas (vt aiunt) Guatacum ados conuebuat : quin & ex Aethipiavt quidam narrant. At cium omnilus coin
pertum [it,ea in medicamentorum genere long magis cetera precelleve;qua ex ori liplaga compéttantur.ol idonmi-
mo cenfendum fuerit;Hifpanicum viribus effe imbecillius , quam quod ex Lufitania, vel Alexandria in. Italiam import,
tur. Guaiac planta (vt jj eferuntsqui eam in fjluis fe vidiffe teflantur ) ad fraxini proceritatem , c ad bominis med;
- eris babitus crafitudinem plerumque a[furgit. Folia fert quadantemus plantagimis emula , dura ac breuia,. Flores tj
produntur lutei: fructus vero glandis magnitudine, qui efu aluum fubducir: cortex annofís niger , wumenibus vero fabru-
Guaiacifa. tilus. Porro fi Gutaiac vires ac qualitates rette perpendantur, proculdubio liquido cenflabit , ea pralae poft, que inar.
culates, —.' cenda Gallica lue requiruntur: im id ex partibus admodum calidis , ac tentibus confiflat, itemg, Jic baba "
bi refine plurimum admifhum;nimirum etiam potest fuis viribus ca efficaciter exiccareyattenuare , liquefacere atqueex-
purgare, que bumores infecerim : quinetiam fudorem ciere. Huc accediz etiam, quüdpaftere(ofa , quam poffidet , con-
tagioi atque putredimi mirific vefiffit: qiie quidem incommoda banc peflem comitarifolent. Ceterum eotempore,qu.—
primumin Italiam Guaiatuminferri capitsnecnon etiam zmultis post aunis, non fine [ammo timore dabatur potandum.
Etenim ferebararillimanifeftum necis periculum immimere,qui relfam exquifiti viütusvationem per panis, c? vus pafa
modicum non feruaffet; quiquemon per[hiriffer in curatione ad quadragefimum diem v(quein tenebris indu(u,itavtme —
4£ris quidem claritatem in biceret , nedum pedem e cubiculo efferret: ysinfuper carnium e[u, c vini potu interdum —
vat;non fecus atque veneno. Verim enimuero cim fepius euemifet , vt ante conffitutum tempus quidam ab tentlifimuam
victusrationem ita imbecilles c viriyus deflituti con puerentur,vt pene firitws c vita deficerent, j ne m am manifdla
vite difcrimine ver[arentur,à con[anguimeis c affidentibus per[uafi,caporum , gallinarum, iura , ac contu[as carntsn yy
A E übum jumentes,tantum inde percipiebantiuuaimentum,vt vitam quaft deperditam recuperarent. Quo poftea EET :
(007 5 perimento edotli;yanam illorum dottrinam videntes , qui tm grauem agris legem imponebent , paulo pleniori viuvi—
Marthiclus iUféruht , nempeitünenum gallinaceorum carnibus , ac maiore panis, portione. At nullus tamen adbuc aufus erat vinum
pumusvinü exhibere, Quarea me [apius ammaduer[a , ego primus (mi fallor ) inter Italos medicos vationibus erg )
Guaiaci
planta.
WECPSTLITS
j
| CE GUH3CO. Cus tent sre volui ,poffet ne vinum dari ex Gi js maiari cum iwamento , qui Gallica lue corrqii
Prop fent. Quod cuim mihi in frigidis morbis felicius cefifét , quam ex um lignum decoquere , idpotifimum meat-—
disi, vrbancvini psansvurionem ad commune omnium commodum lier, pofita, memorie manderemy
C
m. At Per
mee. d
E " b ifena .i /] ecgs : hij;
dead tatuor : feminis aniftmelantby ;] !
tie
T
Inlib. primum Diofcoridis. 163
«cui adijciuntur diluti rofarum efficaciter aluum [ubducentis libre fex» facchari libra otto: offeruejtunt de-
EP Ln igne. quoujg, tertia pars euane[cat:quo facto additur electiffimi Rbabarbarininutim com ifi vnda. ac
indc ; emt omnia doneciulapij modo confiflat liquor.Poffremo percolatur linteolo, c vafe vitreo reconditur. At. Jf
t -
picuita redundent decocto prafcripto optimi turpeti vncia vtiliter addi putesl.Superest victus ratiosqua Vi&us rati
afiribenda est, falicet vt tam in prandio, quam in cama edat panis ternas tamtujm vncias, fit, is fmilaceus ac 3s.
ageialap cocus: item totidem carnis pullorum gallinaceorum;perdicum; attagenarum , turdorum ac auicularà in
p vinis ac montibus viclitantil, a[[ata potius quam elixe: quin c vue paffe modicum.Bibat aut£ oportet prefcripti
miaquam aum cibo men[uram. Quod fi quis purim id libere nó poffet diluatur aqua;quain phialia vitreis addita Gua-
- bes dala breui temporis [atio efferbuerit. Tempus autem buic curationi aptifimum profetlo ver est Martio, Aprili
*
- pua offum , nonusllos à me e[fecaratos Zarz RE 4
3 * - à ZARZA PARTILLA. le gc
*
"Mur Cet t -
L PVV M Senda a oe
[E
. ^
164. And: MatthioliComm:
vunt, bifforiam bancpofleritati memoria comnendauit Yoannes Heffus Medicus Norimbergenfis. Caterüm mon defunt
alij; qui hanc opinionem impugnent;quod videant zatza Parille, C apere [milacis radices facte non parum differre cum
beuodofe, ille verorugofa habeantur. Ego autem-quid dere hac veri affirmare poftir, fané uon babeo,quod nufquam im..
tegram-viderim Zarse Parilleplantam.Veruntainen cogor intérim equi Luce Ghini opinionem, quod is ( yt ego fyc
atteflaripoffum )praterid;quodin cenfendisplantis dum vixit nemini fecundus babebatur, fed quod candidus admodum
fidelis d verax perpetuo fuerit. Nec admodum ob[lat vadicum differentia, quandoquidem (vt T beophraflus et author
"oc à locis differunt; e? fepe climatum calisfolig, varietate differunt eum forma, tum [apore & odoreplantarum vadiet,
^ .. His acedit nomenclatura franificatio: namq, zarza parilla apud Hi[panos nil altud defignat , quam Rubus vitiauofus,
mda: id Patra enim Hifpanis vitisdictur,Parilla viticula y zarzaTubus, Hetrufii quoq, A peram femilacem ; quod aculeos Rubi
ia ahi q pr, 4mtilos babeat , Ceruimmrtubum, appellant. Ea arbores etiam proceras ad fummu v[a, fcaudit : quofit, vt Hedera ati- 1o
panos. Jeata pluribus dicatur. Quamobrem att afpevam [milacem zar amparillan effe dixerim , aut plantam illi viribus, &
facie congenerem. Vis illi excalfaciens & attenuaus , Cy qua.valenter fudovem prouscat, Peculiariter atttempraflatnan
Zarze paril- folittn ad Gallicum morbum curandum, fed ad quofeunq, articulorum dolores : quinetiam ad quafcusique cutis infedio-
levires. — wes, vleera contumacia, C Licbenas. Auxiliatur pratereaijs , qui edemate lavorantsvideturá, proprias baberefaculta-
Decodl t6 ad Ifi gidos capitis ; [e cerebri affectus, Decoquuntur buiufce Tadicis ynde quattuor , th libris quindeéciin aqua ; in qua
M MM prius macerata fuerint die c nocte vna. ,ad medias,ac etiam diutius,vbi decottumvalentius defideretur:vUtattem défer-
buerint,linteolosmundo colantur;c* afferuatur decoctum adpotandum. Dantur buiufce decocli quotidie erris tam mane
. quam ve[perisborisquatuor ante bum yucia octo , prius calefactt , c deinde fudane in letlo flragulis conteth borisdua-
bus,in trigefimurmn, ci quaudag, (vbi morbus contumax fit ) in quadragefimum die» vj. Est bacradix magis temilum
partium,quam China €? Guaiacum,ob ida, copiofiorem prouocat fudarem , c longi wielius morbos , qui fantin ambitu 19
corporis curat. Est tamen opere pretium decimo quoq, die bibentes purgare,aut Git apots,aut porionilaó ad morbum fa-
clentibus. Victus vatioeadem inflituitur., que Guaiaci decoctum [umentibus inflitut foleinempe ex pane biftoho, vais
paftiss quanquam quandag, imbecillisribus gallinacei pulli, (y auicule concedanttr. Datura, potandum cim ábisidem.
decactum, pro affeterum voluntate. Quibus quoque , vli (erena quie ad, fuerit dies, conceditur , vt pauli/per egredian-
tur. Ceterinn oportet; vt qui hoc medicamento vti volunt, ij prius prepurgati ad bane curationem accedant. Sed dezar-
: za parilla bactenus.Sediam ad Ebenum redeamus, at, de nominibus agamus. Eius nünmen Grecum cfe Bevoc, veluti cy
Nomina — [panum Ebenus: Arabicum Abanus feu Abenus: Italicum, Ebeno, Quod vero LatiniLigmun Guaiacum , Lignum fay-
dum;aut Lignum Indum vocant. ltalis,Legno (anto , Guaiato s C Guaiatane appellatur : Germanis ; Statigofenbelle
- Hifpanis Lequo (anto; c Legna della antilbas: Gallis [aintboi. xis
Ebeni fpecics. 17. Ebenus uplcx Diofcoridi, £thiopici & Indica: hanc Thcophraftus 4. hift.j. agnouir & duplicem ^
fecitat Braffanolus in tractatu de morbo gallico ( vbi 234. oo cap aar Ebeni plures
facit fpecies, tubram;albam,luteam,variegatam, de Gugiaeo intelligens, cam fint, qui velint Guaiacum
Guaiacum . Ebenum effe, Guaiaci nomen pattium eft, Indi enim layacanvocant,nunc Guaiacum , Gaiacum &li-.
quid fic. gnum Indum nominant:quodaliqui Buxifpeciem faciàntzalii Ebenü fiztuunt: alii Ebeni fpeciem, quod
facile concefferimus, proptér lauorem fimilem ei uieffin cornu elaborato:propter fpifitudinem ma-
teria, propter ipfius UE m E E dads bere iom Nec. qe de Ébeno pra-dicauit
Plinius, & ob vires, cum Galenus Ebeno vim extergentem cum caliditate ac par-
GuaiaciQ;. Htimitenuitate ine &in Guaiaco reperias. Eftautem atbor (referente Monarde de fimp.
boris deícri- Indiz occidencalis)Ilicis magnitudine ramola, matrice magna nigricante;cortice craffo, pingui, àligno 40.
ptio. ficco facile decidenti: foliis exiguis,dutis: lore co: fructu rotundo folido,in quofeminavelutinMe- —
fpilo cotinentur. Ad nos veró aduchuntur iw 3 craffi ab incolis tiücosferraincifi, cuiusdiameter —
pedis longitudinem pene zquat ligno denfiffimo,in ambitualbo, vel pocius flaucícente, in medio nigro P
Ebeni forma refinofo,fapore non infuaui;fübamaro: coft uisa cinereifcabriamarioresligno. Ges —
Ee
h
Guaiaci tria pera cria;alterum de quo dictum,in infülaS. Domin
$997 diuite;poftea Rs pones ferc fimile,fed per oi
hocligno nauesonuftz in x
igiepibscek itudineFraxini, £ -
Sr aluum fübducit: cor-
Guaiacipri- t; enis doloribusobluem —
inus vius. fa- i
fedscus
vniuertume j
Buualues. ed EE life, vnde&- ;
Clhinzde- ^pemedium bensaut füb- £a
ee. fungol&le-
Nonisds
China du-
plex.
Chinz vfus.
Inlib. primum Diofcoridis. 16;
N o ciam vnani: Atque mes m " € i "— 24. dcin lento ignibabía: fu-
incfzramv coquanrur: retrigerata coletur , vitro in 9co calido (ficenim diutius incorrupta pe:-
moad inedias Huiusaqua calida vncit decém zgro purgato cxhibeantur mané, totidem o&totho:is
: acad duas horas fudare debet: Victus obferuatur vt in decocti ligniexhibitione.folim
idem effe debet cum priori cüim duplex non paretur vtex Ligno. Hic modus tri ginta
ia purgatione i itermixta, cum argus fudor fatisfaciat)continuis obferuari debct, ee co in
gente. Poft id tempus, ger 40.diebus cibis boni fucci vtetur, & viniloco fitaqua hoc pa-
ume radicis taleolos paruos decoé&tos inymbra exficcatos vnciá vnam, infunde perho-
12.aqua^,dein vt priusad medias cóqua tur,&ad vfum(; fingulis diebus decoctionem paran-
MILAX ASPERA Peruuiana C.B.Sarza patilla Caob fimilitudinem cum finilace afpc- Smitac
pani Sarza p. 4r em dicas Rabum v ticulum vocant. Zarza parilla,Lac.Dodo.Mona. 5*7
;parilla;Lob. Tab.Sarfa parilla,Lon. Smilàx afpera in Zacynthi infula, quae fal&à parilla eft, di- Sao c
t afpera Iralizz Alpino. Duum eft jenerum : altera radicibus tenuibus , colore albo ad ful- ME PET
ic,in noua Hifpania: altera craffioribus radicib. ac magis fuluisautfübnigris efficaciorqus ^ — 7
m iuxta flumen quoddam reperiatur : de hac Monardes. Huius vfum, Hifpani primüm ex Pc. Vfus.
mn uncatriginta circiter annis inuexere. Variis modis &in lue venerea; & in fri gidis capitis
(exhibetur, vt babet commentator;at vel folins radicis decoctum, vel ipfius puluerem, vel cum
mixtum. Simpliciffimus modus hic: Accipe Satzz vnciasocto;aquz lib. 12Ccoquantur
m librarum quatuor , adde facchari libras quatuor. Huius decocti exhibeatur , pramiffis
ici cres mane & vefperi : vel puluis tenuiffimus ex pulpa demipto interno neruo drachma
c,cum pra'dicta decoctione mane ieiumo ventriculo & vefperi poft coenam, cum victu bo-
di, & potnaquz eiufdem, exhibetur: quidam puluerem cum vino exhibent. Vel hoc pacto:
daas, Guaiaci vncias quatuor, iuiubarum demptis offibus, numero triginta fcx, pruna pat
ibus num. vigintiquatuor:Florum borrzginis,violarum,fingularum vnciam femis:Hordei
aquz libras duodecim: coquanturad librarum oto ab. umptionem : cuius decocti ex-
velperi vnciz decem, addita fycupi violati vncia vna- I^ eiiis
d
Pw. ROSA" c CAR CXM
de- a O11b.noa
1e. lecit.
d
quasantherasvocant. Folio vtuntur in calliblephara. Flos, qui in mediis rofisinueui-
uarum fluxionibus efficaciter infpergitur. Capira pota citam aluum & cruentas
effica Kofarum c&.
: Tum funt fideratio, z
4. qtti pimiceo co-
m aluum imnoxié dejciens confiant , plerunque ex [ub ofsram f
Damafcene Hetrnfiis Yocata longe praflent : quippe ex ga... cus & diluiü,
atur Aluus. Bofarum fuccisvejerar, difeurit, abflegrit,
€ de:
166 And. Matthioli Comm.
R O S A. ROSA SYLVESTRIS
Kn ruego Me. LIT
Eva
conficitur rhodopha:
am ) memorie prodiderit memo: ni fortaffe eas credamus effe , qua Plinio fprmeola. appellansur.. Sane vof magnificanda —
funt; fumimod, in pretio babenda,non modo quid viridariis, c hortis fint ornamento ac afpettu perquam iucundo:fdet- —
Syluefttes so- jam quod in praclarifümis medicamenti iant,quibus bumana vite fuccurritur.Syluefd iore adffringendifa- 3
£z. cultate funt pradite,quam fatitue, fed minori fagrantiavedolnt,ata, deiiciende alui ne tantillum quidem facultati te-
tinent. Mdcirco Theopbraftus lib. cap.6.de lrfforia plantarum: Sylueftres, inquit » rofa domefricis a|periores tum irgits.
tum foliis conflant: re caet E quo ab illis odore , calore atque magnitudine fuperantur : bac riepPabt
VerbnoU porort ouod Damafcene Hetrufcis vocate nuper in Italia florere ceperint quedó, eas veteribus cognitas fuiffe (quodfüm-
;
|
,Rofarum E sii. Rofarum differentias longa! loriaprofequitur Plinius lib.21.cap. 4. vbi frcinquit. Contta rofa genera noftri fecere
nera ex Ph. 5j cberrima, Praneflinam & Campanam. Addidere alii Milefiaim , cuius cfit ardentifümus colos , non excedentis duodena.
dit jd cal sab fi fou
fitudigne.G in meduimavtilesetf puc habeamur feplafurii qui oparatim
tentur in falis: quarum altera cil vli cali folia mjeruntur, vrgium
flauefcunt in ofarum vmbilico: bo 2p 1
: infipe facliemartlorar deir bae E
L1.
nint, d inflammationes auferunt, Vi
vtilirer lotionibus omnibus c eIyfleribus, ad
che
voi
ed revera ba
s
T
AC 0Gr
Yrrüis y ntlorcitiquered-
reulerehreerine fed
x t, Nos quidem aliis
ehajte flillatitias acpra-
dite Auffero, alid acidos
Quapropter
[
n ipfe no.
sho Me
Jis —
dra ir
PAFIHD CeTEC AUL fere un 4
? VN c eig.
es D r4 2
r]
168 And. Máchioli Comm.
ftris humilis vel auenacea;albo eft lore:cft & rubello: VIL Pomifera. VIII. Rotundifolia:
fimilis,fed rotundo quafi folio. hac purpuree
Ax lop. LYCIVM. CAP. CXIIIL
- e eme Ycium, s [quodaliqui pyxacantham vocant, ] arbor eft fpinofa,ramis trium cubitorum , aut lones
i Fa «5 2. ribus, foliis buxi, denfis : b fructu piperis, niero,leui,amaro;denfoq; : cortice pallido, non diffimili
pita 9tjus lycio madefa&o:: radicibus c [multis, obliquis, ] lignofis. Nafcitur plutimum in Cappadocia, Lycia, &
iderel plerifque aliis locis: afpera locáanmat. Succi extrahendi ratio hzceft. d Rami cum radiculis tufi, &antt
iediumia permultos dies macerati coquuntur, tum abicGtis lignis, itidem liquor coquitur; donec mellis craffieg UU
caliditate & do fiar. Adulreratür id lycium,adiecta deco&ioni amurca, aut abfinthii facco, aur felle bubulo. Inna.
figidirare.J tans fpurmia inter coquendum exempta;oculorum medicamentisadditur:reliquo ad alia vtuntur. Simili
€A« él modo fitlycium femine expreffo &infolato.O ptimum,quod vri poteft,reftindtumq; rubentem « [fpu-
Ens pom mam ] oftendit, glebis inttinfecus nigtis,intus; cüm fregeris, f rufis, odore minime virofo, cum ama.
suAftéta dà rirudine aftringens, crocino colore:cuiufmodi Indicum eft, cateris praftans & efficacius. Lyciumad.
T0 nibus ftringit,calieinem oculorum difcutit:genarum Ícabiem, ruritus,veteresq; fluxiones fanax : facit ad.
eub 7d Sd- rulentas aures,exulceratas gingiuas, tonfillaslabiorum ffuras, fedis rimas, attritusqy illitum : coeliacis,
puse dyfentericis Peg " inditumq; conuenit: datur fanguinem excreantibus & tuffi ex aqua :contra rabio-
pere fi canis morífusin catapotio deuoratur,autin aqua bibitur: flauos facit pilos: reduuiis,vlceribus,qua fer-
licizur faccas Punt;aut putrent, medetur: foeminarum profluuiaappofitum fiftit: rabioforum ictibus ex melle potum, 16
foliis vnacü. aut vice atapotii deuoratum, auxiliatur. Tradunt Indicum fieri Lycium, ex frutice lonchitide appella.
fruricetüfis. to. Ea fpinarum generi afcribitur,ramos re&tos habens ternum cubitorum w^ oa eem maioresve,ni-
exami bocraffioresiradice numerofos fractus cortex rubefcit : folia olea fimilia.Herba in aceto decocta pro-
Fumamlcgit ditur lienisinflammationibus, & regio morbo mederi, & faeminarum purgationes elicere. Affeuerant
ud etiam crudamin potu, eo(dem effc&tus praftare:femen cyatho dimidio potum, pituitam expurgare, ve-
sis i ful. nenis quoque auxilio eife,
MUIn,
LLYGIYM. 4 S BDILLYCHEAMOTALICYM:
begrri yi enesii ii
Dali a - t " 2d
ite
: Habetur quoa, alia quadam planta,qua non parum Lycio emilatur. Hauc primum Verona ad
gj planen dnos frat Des » Yt deeaquog, aliorum fit
jfit Fr
reprimit ybi legi--
78€ extractus, baco-
parari Lycium feribit
Aut etiam rbus decoclus
bfentericis , ac muliebri pro-
dicum ad omuia valentius eft.
Aquis on fluitet,nec cariem [entiat, Exiccat manife[lo,féd in
y - calore non long? snedijs abest, adftringit quoque & roborat.
9
centioribus,qui velint non aliud effe talis buxum , quam1u- aur
dis lignum,;quod Guaiacum appellant: eatantum ratione du. cenícat,
coc am feliáuséos Jamatos effe; qui Gallica lue aj ztli erant. Quod
-- etfi experientia con di pofcit illttd buxi ligi tum preffave : at-
nm fapor buic am rior &vacris
einfdena ii Diofcoridem en
; 'enus £4 arb ili
füfifiant quibus m no [Hs erà Euonimtum eam effe putamus, x
; ; Theophraff. libro tertiascap. v. Exonimi ca-
efolio einflem;maiori quam chamadaphne , molj;, ideratio.
t viole fimilis,odore infeftus,velut in-
rfus diuidi -Hicpecusene- —
purgantur autem Ano-
d enm vt credam , non
oribus effe aduerfifrimam,
(v ó fint m capillum [bMendi-
i [Jui lí no Adeo er aiii ac folida. Nafdtur fie-.
quibancplantam Theopbraffi Zu» iav effe contendit. dis
É $ P Lydium
af.
H i:
170 A nd.Matthiolit Comin. .
Nomina. iHL EVONYMYVS, Lydium Latini fimiliter ata, ec inttua oou Pt
nant: Arabes Hadbadb,Hadad,Kilulzan f/'ue Tels 4 Sega.
liLicio. Qua verà planta Greci ardzec , Latis Dus qc c; E
latur: Italit Boffo: Germanis CBujpbautu : Dobezi Toffas,
Euonymum deniq, appellent Graii ivavosaev : Hetrufo, Sihu-
Itali ceteri Fu[ano fite Fufaro , quod ex cofufià terxitorig,
fiant: Germani € pinbelbaum. .
Lycii feu pyxacantha»id cft, Buxi aculeati vox cl,
apud Theophraftim non reperiatur, funtqui cxifti. 19
niant oxyacanthi nomine ab ipfo proponi. LLycum, |
ZI Lac.Caft. Tab.Caf.Braffa. Lycium alpinum,Lug.By.
-, Xacantha, Dod. gal. ( cui & Onopyxos Theopi :
& fol.Lon. T. Lycium Italicum,Lug.& Tab. Memi-
3 nitóctertii E en. nomine Clufiis & Lobelis,a.
iMetecae AÀ Cocain Eeprosai fiin sation icol, nonfeinsedamasllene onde
bec candidum, & b femen lupino fimile in folliculis: exquo, e füccus expretfus iccarur dinwme
fbrafus ex vidi Elgatur modice fus deodoratus, vcinhacarboreefé v
d'erd'oud wc
fructum
- c Meun
perluceat, ligni expers : proximume
bfruit, Fere adi sgagar en
[ru
&
Inlib. primum Diofcoridis. I7
| 34CACIA AEGYPTIACA. IL. ACÁCIA. E
| | em t c J (4
M
RSS DA
memoria prodidit lib. x x 111. cap. x v1. euius fie verba fo-
mant-Eft Cr acatia [pina.Fit in Aegypto alba,nigraqui arbo-
"reitem viridi. ed longe melior prioribus. Fit & in Galatia
tenerrima,fpimofiore arbore. Semen omnium lenticule fimile
minore eff tamen C erano, c 'folliculo.Colligitur autumno,
-/ quoniam ante colletum nimio validius. Spiffatur fuccus ec
falliculis aqua caleffi perfufis , mox in pila ttis : exprimitur
organis, tum den[aturin fole mortarijs in paftillos acacia di--
eas arboris videlicerfua nomine. Fit C éx folijs per fe minus
7v efficax. Ad coria perficienda feminepro galla vtuntur. Folio-
vum (uccus, C Galatiaca acacia nigerrimus improbatur : i-
ten quivalderufus est : bec Plinius. Succus é vecenti femine
expre[fits.ac poftea longa infolationeconcretu Gracis nomine 2 :
fua arboris Acaciamuncupatur. In cilius defetfu füpponturt cd à
tum officine , tum medicorum vulgus fuccum e fylucftribus :
prunis expreffum intenues qua/dam] Vacentulas 1m foleden-
fatum : fiquidem legitima acacta ad nos non affertur. Vbi a—
cacia defecerit , licet ( fi Diofcoridi credimus ) eius Vice tu Acaciz fue:
EXE (ER rboisarbufculefolia,tum lentifafoliorü fuccum, tum etiaya cedaneum.
N 2 e bypoaiffidem medicamentis immifcere, esiti pr-
v tiu feplafiavij vti deberent,quàm fuppofititiofylucffrii pru--
(ENS ANN norum fucco. Acacia imaginem , quam bic appingi ciraui--
Pe c7 mus detulit ad. me Conflantinopoli Clariftimus "Attgerius de
i —— Busbeke Flander , Cefareus orator ad. Turcarum Imperato- :
"ren, queomibus fuis partibus , notisó, veram legitintami, t1
.. Theophraffi C» Plinij acaciam imitatur. Nam plante inte- Acacipri-
gra imago, cuius num tantum vanul appinximus , catidi- defe eia
R6 7s) babet non inedtum. fd in obliquum fe attollente nigro Le
Nm" amino libro, tamos,furculosó, vbia, [Bins vigentes. Folijs eft
N rotundis , pyri magnitudine , venofis,pavte. prona fuliginofís,
WO À e fpina veri ex viridi fübalbicantibus minime ferratis, fubui...
deum e s griemtepediculo , floribus ex albo purpuraftentibus , c» Jfili-
bus.Diofcorides tamen Acacia albos reddidit flores. Atqui cum Acatia Tbeopbra[to,c Plinio
eris ditterfitate babeatur facile credideri albam.album proferreflorem:nigram veri (vt noftra
afertim cum Theopbraffus feribat Acacia florem afpettu effe pulebrum, C» covomas ex co fatiita.-
pulchrior [Peciofiora, est quàm albus.Scire etiammum conuenit gummi , quod ab arbore a. Gummi Ára-
i Arabicum nuncupari , quod ab Arabia regione Aeg pto contermina fuo tempore importare icum.
tet; quod Arabicum vilgaris vus gummi long quidem ab illo differt , quod ab acacia colligi-
* P-—2 tur:
Bu ARBOR IV D AE.
^
1
La É& Vt
Ha E
172 - And. Matthioli Comm. i
" - |
turam, illud non contratlis vermiculis fimile, fed in grumis verficoloribus confpicitur, quorum alij fuccinum, ali E
tium,alij chryfopatiumsalij beryllum colore, c» nitoreveferunt. Quod autem nobis gummi Acacia defit , illud gr. i
effe potest, quod ip[a quod, legitima acacia bactenus,quod [ciam non defertur.Naim fi boc,quo Ytimur, fenms leg T
mumá, acacie effet gummi. proculdulioip[a quoq; acacia ad nos comueheretur , citm longe magisin parandatheriacg E d
lisó componendis medicamenth expefatur,quam gummi.Hincitag, facile quisá conijcefé potest, eummi ex Aepyptiafhi.
na defluens ab eo [ane plurimi diferre,quod Arabici gunimi nomine officimarum vulgus abet Hoc igitur vulgare gum.
GummiGra- mi illud equidem effe exiffimaterimsquod Graecis umi franpliciter vocstur. In quam [fententiam me adduxit Galenu,
eisquid. — [iauidem lib. 7. fimplicium medicamentorum, fic inquit: Gummi laehryma eit congelata , concretaó intrüncsarborum ——
E m ; ip(am fundentium;velut veftna quog, in multis vifitur plantis, qurefinam funderepo[Junt. Ceterum quad exiccatorig,
: emplafficeó, fit facultatisconflat:bac Galenus.Ex cuius verbis palam esl gummi fic in vniuer[umGracis ippelléhum e :
ffhyum gummi efje vulgo Arabicum dictum. Ouod quidem (quantum fenjuum iudicio confequi poffumus )ex Pied :
berum gummi iniftellaneum esf. Cuins rei manifefloindicio funt cum grumorü forma diuerfitas , tum colorum varies, —
Huc ettam accedit, quid Galemus vica nomendlatione omia earum arborum gummi comprehendit , quavefmammm —
Qdenmiun proferunt. Quamobrem omnino explodenda videtur corum fententia , qui vb Graci gummi abfolute 'feriptum velique- S
pfus. rant;illud gummi intelligendum ejje contendunt; quod à ffirza Aegyptia manat. Non defunt praterea , qui gummi [pine
Dragagan- Aegyptia illud effc opinentur,quod gummi Dragagantbi, hoc esi, tragacatthe officinis appellatur ; propterea , quid effigie
thum. contrattos vermiculos referat,quo nibil cert? melius illi competere poffet. Sed tamen boc etiam illud mon est,vt fuo loco di-
cemus. Galemu lib.7.de compofitione meditamentorum pev genera, Acacia gummi sdpapain Baiwiv vocat: boc fortaffe ar-
: guinento;quod fcripferit Tbeophraftue (vt fupra diclum cst ingentem buitfce fine fyluam e[fe in agro Thebano.Sed am.
Ixcobi Syluii zd nos non perferatur acacia (vt paulo ante [eripfinzus ) nec ettam eius gummi inportari credendum est. Gummi Acide P1
xoc ia vo gmemünit lacobus Syluins, viv [ane etatis noflra ingenio cr doctrina celebris , fito de natura fmpliciimedicamentorumli-
P " bello bisverbis. Gummi acacio non memiuit Galenus in Acacia libro fexto fimplicium , vti nec acacia mentionem fadt
Co paulo postin 4cantha Aegyptia feu Arabicasquo nomine folo Diofcovidi vocatur. Vnde colligas licet, acacia C» acantlam
IV. ACACIA ALTERA. Agyptidin feu Avabicam , diner[useffeim Aegypto finarar-—
: : bores : becille. Scd mea quidem fententia , Syluins manife. :
/ f ffe aberraffe deprehenditur: quandoquidem Galeno acantha —
V Jg. Ayptia arbervtig, non est. [td herba? carduorum genre, — |
COUPS. quemadmodum c» Diofioridi libro tertio dedu bc —
est, pite albe fimilis.quam Mauritani [ucbaa appellat:qu- 3
àz,) cría eo capite Acacia meminiffe Galemum ómnimo fuif.
xd — abfurdum.Ceterum alteram A c A CYA M; quam inCap-—
S, badocias Pontoq, prouenire tradit Diofcoride folijs [o
quamque bie depictam damus , accepimus bocanno Aquo-.——
dat ex ijs qui rei berbarie dant operam.Et quoniam eaDu-— —
ftoridis biftoriam perbellerepre[entare vifaest, non potut.—..—
M nimus mon inclinari ad eredendum banc fecundame[ea- ——
cactam.ESt enim aculeis borrida;folio ruta, feminelentiula.——
mistore , in filiquis ternum quaternumye capacib. quod au- ——
4
$i x tunmo profert gufeu etiam ad[lringente: color filiquis ue
v^ py quodam fulgore ve[Darfus , adeo vt in fole aurimuda )
(Ra «t. Ab bac [ene opinione nonvecedanr , antesquam eam vi
: : derim pleutam , quam Anguillarius focundam Acaciam eft.
e
cue
hi forté: verum.
- — faccus eft dilig enter fpiffatus.!
R deeisidocn roni iov feudi
— eanthini, Marcello: T
3 RT S effe, quá Ar 5
A
Inlib. primum Diofcoridis. I73
& is& fatua & arbor amoris, Caft. Sycomorus, Stephano Ceratonia fylueftris , Gef. hor.
nies dap & Cercis Theophrafti.Fabago arbor Bellonio. Floribus eft cómuniter purpurcis,
e S eshdidisdV. Acaciaaltera; Dod.Gal & fol.Lac.Lugd. Acacia altera Diofcoridis,Lob. Tab. A-
Jecundus Maranthas Gef. hor. Afpalathus Caf. Camerario. .
A'yvoc- VITEX. CAP. CXVI
^
Viecfae lygos, frutex eftin arborem affurgens. Nafcitur in fluminum ripis; a afperisq; locis, ac tor- El Cat. edi
sentium alueis : ramos gerit longos, fractu peruicaces: folia oliuz, fed molliora. Duogenera eius: orc £eud g^
waharam album florem mittit b cum purpureo zaltera tantüm quee & femen,vt piper.Excalfa- E nest
" Goxasvires habet, & adftrictorias. Semen cius potum venenatis ictibus;aqua qua cutem fübiit, licno- in Seide :
figa iliarur: laceuocat: menfes ciet, drachma pondere in vino potum: genituram exoluit : Caput Ws: ei
-o wm affert. Decoctum herbz & feminisin defeffione , mulieribus vuluz malo penes fibfoiidi :
opiclacaz item inflammationibus. Purgationes mouct femen cum pulegio potum, etiam fuffitu , vel :
appolitu:capitis dolorem diffoluitillitum: inftillatur cum aceto & olco capiti in lethargo & phrenitide.
Loc m fübftratufugant venenata : illita quoque ferpentium mor ibus auxiliantur, teftium du-
gama butyro & foliis vitium emolliunt. Rimas fedis fcmen cum aquaillitum mitigat : & cum foliis
medeucluxatis, vulneribusq;. Virgam qui manu teneat; dum iter facit,negatur intertriginem fentire.
, quafi dicas caftum, vocant Greci, quoniam matronz in Thefmophoriis Athenienfium caftita-
gp tem caftodien tes,foliis huius cubitus fibi fternunt, & lygon, quafi vimen, propter inuictam fere ramo-
mum flxilicatem. ;
ENILIX ; IL VITEX LATIFO-
VAT adve Ce zl ... diaferrata.
NU S, ud
"$2, d A h
eS Dou
Y» ww WE X 37 6 :
iA tv j/ E A Xl S WP
do ES PILAE a.
4 «4M Y. 7/74 RU. Aw
S) 4 c 7
ZZ EN e — Z
Ae x
EN
S
SIS
T NS
V m váleus berbariorum Agnum caffum appellat , arbu[cula est in Ttália vulgaris notitie. Dto eius. genera Viticis con-
TOét Plinius lj, 2 4. tap.9-Mator in arborem (alicis modo affurgit : minor vamofa , folijs candidioriLus , lanugi- fideratio,
m Iria alb florem mitzit citin purpurcosqua C» candida vocatur: nigras qua tantum purpureum. Nafuntur in
U- Non multum a [alice vitilium víu diffat vitex: foliorum »nifiodore eratior effet. Graci
d dgnonquoni, flodientes folijs cubitus fili fter.
preterea T,
raflus lb. cap Mone
one de , quod: à E Ajay got
figura quidew proxiso. fed mimore: fruttu nullo: Mun
A 2 m ferens , nifi fortaffe deceptus
deprauatus,vt im alijs quazm plurimis locis ob feruauimws , Vitexc, vt. Jferiptum reliquit Ga-
: Pug lenus
174. And. Matthioli Comin.
HL OLIVA BOHEMIQCA. . leuslib.éfimplium medicamentorum.calidiz atis C fictas
fiueEbe agnos. tis dajfem teritam [ortita est, veri ca et multum tenuis jfub-
flantia tum guflu aeris fimal C adftrim GETS : ip[zs tamen vigi
Pb» cesad medicinam babet inutilessceterimulia, Emend, calida,
ficcad facultate funt. fubfLantia vcr tenui. Nam c» Ventil
ita apparet , € guflantibus acre ftmiul c fabad[hringens perá..
B pitur tum foliumsttm flos, tum femen. Edendotamen ianfe-
B. men es, verum tam per(picue calfacit, vt Capiti boc nominede-.
lorem pariat. At fl frigatur(nam C» fic editur cum lellaris mi-
,, "tts caput tentat. Porrà flatus veutris difcutit C cam mon .ffi- to
.— uim, c multo magis citm flum faerit. Cobibet pretereafe-
men impetus in venerem tum frichonis expers,tum etiam ipfam
experttim.Foliaitem.floresá jpfius fruticis idipfum preflare pf.
I funt. Itaque nontantum e[a, potac, Ad caflitatem conferreae-
à, Auntur, verum etiam fubftrata. Hinc esl quód Atbcnis in Thef-
mophorijs , boc eil, (acris Cereris , wulieres totum fibi fretiam
fubflersuut: bincilli quoque nomen inditum agnisbocest,cafli,
Ex quibus omnibts manife[Tum est , fi quidem memoria tenta-.
mus,que fuperioribus commentarijs funt didla,agnum talfae-
re, fremuld exiecates ttim omnium maximi flatus difcutere.Por- 10
à qud exact tentüum fet partium y facultas eius indicioett..
Nain quód caput tentat, nbn magis à inultitudine vaporum d)
QA. €oprognatorum quam a caliditate eius ac fubtilitate partium
XS. X, fieri rationabileeit.Nam fi flatnofum fpiritum protreare poffet,
b N. Jane c ventrem iflaret , c venere ffamularets perinde yz eru-
Bp a: verum ctitüimon tantiim noi excitare; in etian reprimere
queat » fuerit profecto fecundum vuta maxuni facultatem tum
in excalfaciendoytum in veficcando:non tamen illi par cfl,nam
vtroque paulo est inferior : fiquidem ruta tum magis e excal-
E! À fattoria tum magis deficcatoria. Differt etiam qualitatis famil yo
De We. 4c facultatis mifhone. Nam agni (emen acgermina moditam —
ferunt adffriciónemaz ruta vli aruerit , exa(à amara efl, c acvis: vbi verà bumida. [ubamara. Non tamen aufteritas,
aut acerbitasilli ineff: aut fi cui videatur ine[fe,ca vtiq, omnino obfcura, fcio, videbitur, nec par ei, que est in agno. Quo-
circa c adiecmse lienem muere o agni femen potius, quam ruta competit.Sed bac ad curamdi tam metho-
dampertinent.quamvt oguino hon attingAME de medicamentorum pronuncians facultatibus. fieri non potes: veriam ce-
coamenfes hinc cieat;quo patto pargesinduratas digerat, quo patto lafütudinem foluens; feu acopunm, Crexcalfattorium exeo E]
E preparetur-bactenus Galenus.Huius planta nomen Gracum esi 2^»yoc way 235 o: : Latinum Agnus , Vitex Qe —
jXomina.
men puo pterinuictam fere ramorum exilitatem, vnde forté nomen Viticis, Non folum floriscoloreva- :
riat;fe taneu iore à m:
pofüimus,cum ytramq; in Patauino horto medico pP annos collegerimus.I. Vitexan guftifolia
C.B. Vitex maior candida Plinio: Vitex, Trag.Dod. Gal.fol.Lac.Lon. Cord.in Diofc. G ef hor.Lug.Caf
EE Cam. Agnus caftus, Coft.&c officinis.Elaagnon Theophzafti. Vitex,Lob, IH. Vitex latifolia ferrata. CB. g
aCat.ód3 - Vitexlatiore & ferraco folio;Lob. Lugd.Vitex minor,qua &nigta Plinio; Caf HL. Olea Bohemica &E-
&xlwawén s- pten
EOS feas E
Dp bei.
H.Succusex ^
foliistempo-
re floris in
j
notaeft. Cuius &
» pota.ilcofis fub:
em
xéerdme — Ner mulcmd pr ru lieb e eed
obe beie Vamtis de Salice;vt vna tanti agat Diofcorides , eius tamen plura traduntur generatum à Theophr.
PUpU o Aecap. 13 de pla m.biff. tum eriam à Plinio libié. cap. 27. Nam quadam in tantaim proceritatem afurgunt , vt exe
Salicis coni. 7 Ligstria fiant &periice C pali maximi v[us ad vitium pedamenta. Alia tion tat procera erejeunt,colore : ak
denuo. — quacislentitie qua ligandi cadorum vinariarum circulis commode finduntur. Hant Salue Gracam yocat 2f
e
Inlib. primum Diofcoridi:. 175
SALIX LATIFOLIA
fotunda, : S215y C
LÁ
IYMILIS REPENS.
e.
te vuftica libro, Rurfis alie frmioret ebt tubus Cr Tufficati fu-
, pelieitili admodum expetita. Alig denia, funt miujau
fpectabili tenuitate texendis caniffris,cifielli at apti-
y jima. omnibus folia oleaginea oblonga.fuperue ymrentiacrin-
- ferae candicantia. Najcuntur hbtuimetto folo influuiorum c
vfoffarum. aggeribus. Saliais lachrymam triti genertm effe Salicislachry
zs. prodidit Plus lib, 24.. cip. g. tainetfi vnius taitim generi 7 triplex
AR meminerit Diofcorides, Vnaia avbor ipfa fonte exudat,alicra 15019
JNEX manat in plaga,cum flaret,excifo carti :
NS guitudine: tertiaest detruncatione
ES pore fale diflillani.Caterum qui faa
qgem. . adnotata reliquerit , intieuio nemi,
meu foribus eramufcalis vue modo dep
buceo illuc pluma modoimpelitar. alix
- - Hüvite [patio perdurat. Salicis recentia folia vtiliter à Medi
adduntur in lotinibus,que ad founttin conciliandum paran.
turfpatguntur cadem vtiliter circafebricitantium ledulos E...
potum jalicis decoctum, atit lixiuitume felicis cinere pavetum,
- anherentesgutturi biridincs necat foluité: viridia folie fbar-
; : sn vtiliter circa febricitantitm leiulos. Lioni materies,
Be "a A £. "fitis conjici ima: q; fio lettorofiahticon- :
F4 2 P, Ee dla litis vires memorie prodidit Salicisiiek
ined. tis. Salicis folijs ad truetti Vill- ex Galeno, -
! quis vti poffet. V erim floribus eius maxi
: i 'edici ad exiccatis emplaftri prepa-
ces oso Rationem zeit qu. yt eor ita deficcatória ; vt morín abfünedt:
Cae babet vero ét quandam adffriclion?. Sunt vero ctiz, qti facii
v ea expreffiam, medicamen feruem mordacitatis expers, e
catoriit, ad multasves vtile. Haud enim inseniae quid ad.—
Atom
NS
rabibus Bulef, Bbullet Nomina,
P Safaf
fc M
4 N-
raw À
176 And. Matthioli Comm.
L 3 Saffaf aut Chalif nominatur: Itali Salice c» Saláo: Germanis Coeiben onb Gelbinget : Hifpanis Salce aut Salgutin:
Galli Saulz.: Bobesnis Vurba. c
Salix iria ebd 73 itai quod ca celeritate crefcat,vt falire videatur: oAecizapzrey i da Hometo
S:licisdiffe- quia ocyffim? xod ras vt habet Theophraftus j.hift.z. & Plinius lib. Pri. S lix alia Á
kcáda lis;alia viminalis.Perticalis, quz vulgaris & prima, vel eft fterilis,flores ferensamentaceos ante foli vel
eft fza&tifera, ferens racemulos populi inftar oblongis granulis. Viminalis variat colore corticis magni.
tudine & fractu. Colore eft cortex albo feu pallido, Gallica dicta: nigro; phzenicea Theophrafto;purpu.
ü rea Plinii: luteo, Graca dicta, vitellina Plinio: Cinereo,qua latifolia feu aquatica. Magnitudinealiavi. -
- i -miaalis magna, alia parua : magnaqua fecunda eft falix purpurea nigra viminalis, cui peculiare quodadis
cuiufq; folii petiolum gemina femper finfoliola uiarégacior Theophrafto : tertia (alix i --
os fiue phanicea: quarta falix lutea: quinta falix lacifolia , quam aliqui Elzagnon Theoph. cenfent;que
duplex,alia folio oblongo;que falix caprea latifolia Tab.alia folio rotundo, falix quarta Trago,cuiusico.
nem adpoluimus: fexta falixangu(tifolia: feptima, falix foliis longiffimis , Eleagnos Lugdunenfi. Parua.
variat foliis latis &anguftis: latis alix humilis repens , cuius iconem adpofuimus, quz duplex eft 4
Clufium hiftoria Pannonica, hzc octaua cft & nona: decima eft rotundifolia in hiftoria noftra deicri
benda.Anguftifolia duplex Clu(io, vndecima & duodecima:decima tertia, alix Helice Lugdunenfuque -
baccas fert rubentes & caput fquammis compactum: decimaquarta alix marina qua teftis oftrearum &
faxisin mariadnafeitur. Fru&u variat,quod dia fterilisalia fructifera, vt fupra didum. : M
Kyehalz. SYLVESTRISOLEA. ^ CAP. CXVIII. "as
Yiueftris olea, quam aliqui cotinon, id cft; oleaftrumappellant, alii Ethiopicam oliuam : foliaa-
: ^ ftringunt, trita autem &im pofita ignem facrum, vlcera qua ferpunt,epinyctidas,carbunculos, redu-
z wias,nomasque cohibent, cruítas emargiriant cum melleillita: quinctiam fordida vlcera repurgancin-
? flammationcs, panosque cum melle impofita difcutiunr , cutem à capite vulfam conglutinant: oris yl-
ceribus, & priuatiminfantium commanducata medentur. Succus & decoctum eofdem habent cffe-
&us : fanguinis eruptionesac muliebre profluuium, admotus füccus inhibet: vuz oculorum puftulit-
ue ptodeft: vlcera & veteres defluxiones fiftit: quapropterin collyria additur, ad palpebrarumero-
10nés perqua ) aut;
: ES Mus : c
| wepzic i.
fucum. |
- (0 Smilies. corruptioni opoi
.o oo fobtalus. Sail:
2 afi o- A
lujieg-Oub. ^
Inlib. primum Diofcoridis. 177
E o n
-—
Co"
isracematim prodeuntibus, à quib.
purpuree prius face fatutate ni-
Sternustur deinde in pauimentis,
Affufa feruenti aqua: itaenim olei reddunt. Ligni
t: quin & guftatu adffringentiore] e
merule ac ftnrni: quippe quoniam fylueftres oliuas libenti
5 oleas fummo fIudio ac induftria ab auibus tuentur: n
algianas,licinianaeyfergias,meuias, culminias, orchites,
ee auo CA
ati
Jf Itera
Manners
"um viridium éleclarü libre vigintiquing,
dinem exuent ) fed init Tim lienca rudele--
€ lauantur in aqua; m quapoffhac macerantue
Jepius aqua : Extrabuntur deinde, c condiuntur muriain qua ferbuerint prius fac.
dtd afferuantur ficlili, dy commodum fuerit. Ità enim patate natinam viriditate fer-
: unt. Céterü olea, C quercus tam pertinaci odio inter fe diffidet(fi vei agraria feri
*) Yt altera prope alterz depaéta br
CBS YE Wu remedio in poflerum
«dmodum , yel nulla: proferani
báttais
prolifice funt. At fValia de cau[a raras
vaffa.pinguiad, , fuperné virentia, deratio.
sferütur in collib.C» in campis. Nafiuntur fjlueffres Olea fylacft
1 m, aqiie diendi ratio.
Ca. Vii : J iprorib. Olec & quez-
breui tempore pereat. Oles item fi primo germinats a capra depafcan-. cus odium,
178 And. Matthioli Comm.
"ET 7» earum vadices à circumfLante tevra bybernis algoribus opponere; certifgymtm est remedium, Amant
Aethiopice 4pricos tractus C colles ,calidasG, regiones, uam in frigidis locis mon proueniunt. Sylueffris feu Aethiopiceolee lachrymas,
olez lachry- licet multis polleat viribus, eius tamen in Italicis officinis nullus e&t vfus:neque quod ea ad uos afferatur,adbuccom
, ma. babeo. Sunt,qui bancputent illud effe gummi, quod medici recentiores , c officine gummi elemi appellant, Verum ilud
Gummicle- certo argumento esl, olee Aetbiopice lacbrymam gummi elemi non effe , quàd gu[Tatu mordax non fit , neg, limeuam vgl.
mi. licet: tumetiam, quod omuibus perficuum fit, eam lachrymam (etfiimproprie gummi appelletur ) noni, gummi qai
dem, féd verius in refimarum genere effe recipiendam : cum igni expofita [latim colliquefcat e diffundatur , qua zx
dum C» refina,qua é pint picea , C alijs refinam fundentibus plantis colliguntur s licet mobis prorfus e
A» in Oriente defluit. Siquidem mullum gummi genws(quod ego faiam) igne collique[cit; mifi addito aceto vel vino: qui
potius fLatim comburitur. Est C? alia olea maris rubri lachryma.;ex qua (vt Yheophraflus inquit lib. 4. cap. ) li
flendo fanguini medicamentum componunt. Ceterum quamuis etate noftraolfatra admodum fit summi elemi
eius tamen vires clariffüime apud cbirurgicos & vulnerarios medicos reperiuntur; nam in caluaria fracturis, ac :
Amurca olei. smirific vguentis, ci emplaftris additur, adeo vt preftantifumum fit m bis [anandis medicamentum.De Amurcaol
ffremo nil aliud dicendum est nifi quod fit admodum vtilis (. vtmemorie prodidit Cato ) apotecharum c» officims
bricis, vbi lanei, vel fericei panni reconduntur. Nam fi calci admifceatur, C ex ea inde parietes incruffentur,ollun, nili
item laquearia c pattimenta,non mod) parietes contractos,vel aduentitios bumores nunquam colladmymant, t
minime contrabunt: fed nec blatteynec avanci,nec cuitifuis generis vermiculi ibidem gigni poffunt. Sylueffris oliueoleum
cateris adfPringentius est.1n doloribus capitis vtiliter pro vo »[aceo (ubflituitur,fudores illitu arcet , c defluentes capi
^ bibetscapitis furfures,vleera manantia. fzabiemá, abfleroit. Tavdius etiam caniem fentiunt, qui eo quotidie perungum-
Oliuz vires. zsy. line vires prodidit Galents lib. 6. fümplicium medicamentorum fic inquiens. Oliue vamiquantum babent ad[ri-
exGaleno. Gri tanta C frgiditatis participes [unt.Fructus verb.fi quidem ad vngttein maturuit,moderaté calidus est: in imma-
turus eft, magis tum adfringit,tum vefrigerat. Olee [yluefiris vanzisac folua magis adfiringunt , magis, refrigerant quam.
domejHica.Olea fatina. fte Latini, vt $us papas Grace vocatur: Avabice Saiton feu Caiton:Italice luto domeflico:Ga-
manici Selbaum: Hifpanice Oliuo c Azeytitmo: Gallice Oliuier. Sylueffris autem Gracis Ayer alas nir itvoc appella-
tur: Latinis, Oleafter C Olea fylueftris: Italis Oliuo faluatico: Germanis Qf&ilber Delbaum : Hifpanis Azbuche; Gall
Oliuier [auvage. : E ure s
Nomina.
Olea fatiua cft& fylueftris. I. Sylueftris oleafeu Corinus Diofcoridi:olea fylueftris,Lac.Lob.Dod.
Tab.Oleafter Lon.Lug.Carf. IL Satiua, olea & olea fatiua herbariis dicitur. Oliuarum genera plura pro-
. pofuit Pliniuslib. 1;.cap. 3. Columella vero lib.s. cap. 8. decem recenfuit. At Virgilius 2. Georgicorum "
tria enumerat qua nota atis, Orchites, Rhadios & Paufias. Tria quoqj ad nosadferuntur genera: gran."
diffimz nucisferé magnitudine ex Hifpania muria conditas qua Superbz Plinii forté:dein maiufcule&
oblongz ex Gallia & Italia: tum Genua minores rotundiores,qua Oliuellz vocantur. Verum apud Ge-.
nerofam Baronem Rudolphumà Salis Cafarez Maiefta is confiliarium,aliquotiescomedimuspeeu-
iaresà pradictisoliuasqua: oblonga funt & magnitudine ad Hifpanicas accedunt, verum minorefünt
pulpafeu carne & nigricantes,quz in Rhatia fuisin ho. )eniunL ^ — : LE
a 3.
MG
: iones illituleniunt: ad.
unt.llignez g
In lib. primum Diofcoridis. 179
" QYERCYS LATIFOLIA. II. QVERCVS FLORENS.
patas o re
uo *- utilem, Verko autem tempore fucco mmelligeno inficictem,tüpi
IPSIT. QV ERCVS$. tachu , tum guffatu. Ing ramorum alie pilulam aliam gignit
a ER : Jinepediculo, concauog, feffilem, peculiarem certe , verjicolo-
ES Yu E i m N remó, Nam eminentes quofdam vmlilicos candicantes , vel
(7 3 Gi) pafm variantes nigris maculis babet : partem median grani
i : 2d rinttura infettam, [lendidama, offendit apertaznigra c» py.-
PEN tricans cernitur. Lapillum quoa, puniceum magiaex parté
S gignit , quanquam vafo. ew aliam ebrariorempilulem à
URS EM folijs conualutam,compref[am atq, ablongam.Super folijs ve--
x r0 tergo adberentem pilulam fert candidam;aquofam , dum.
tenerae: becetiam interdum siu[cas intus continet , veni.
ensá, ad incrementum iuflum in modum lanis paruule galla
indure[Git.Fungos oimitto,qui ? vadicibus, Cr inxta radices e.-
Tumpunt : communes enim eos cum ceteris babet avboribus.
| Quinetiam vifium taceo , quippe cin in alijs quog, prouepi-
at. Sed nibilominus (vt dictum eit ) ferax hac arbor babetur
J plurimarum: batlenus Tbeophraftus.Cateriam non dubit.
^ dum eif quin omnes j partus fuos babeant vfus ,füisg,
FS virib. Stillatitia aqua, quein balnei celentis aque vitreo or - quercus & e-
c gano a tenellis quercus folijs primo ipfarit decerptis eli. ius vires.
-dtirjocineris defluxiones fiflit , reni calculos comminirt, e»
mulierum alba profluuia cobibet.Datur quoq, potanda ytili-
SS i i iid fanguine reijcitt: bus. Sunt qui in peflilen-.
jalibus febrib.eam propinent,a» aduerfus venena non parum
valeat.Recentia folta ventriculi ardorem tollunt.fi fuper lin-
- gnatenextur. Ceterum aqua quein marcefcentii quercuum
reperitur cauitatibus, cabiem amnzvlcerofam (anat. Glan-
uM. des vrinam cient C refrflunt deuorata veneWatorum morfi-
» bus-Intrite crude infammationts leyinnt. Ad beceiusechi-
ve matepilule ficca, actrite vim apprime adftrictorix pofüdent:
$ ppter efficaciffimà funt remedio citía omnes alui fluxio-
S QMoÀ. Yasi conii,
irili, detaci
polleze Aqua foliórü |
qui j :
uci ingrediütur. re.
Chio ea tanti
ghinde
z
Y
"A
180 And. Matthioli Comm.
IX. F AG V $.
glandevietitafe Cornelns Alexander e audor done eeb.
— Jedianeliberaffent.Fagi folia efitata labiorum,gingiuarumó, —
n 2 Pu SS -. itis mirifice opitulantur: tufa y illitaó, torpentia membra
ica w " err t. Glandisfaginee cinis venum calculis viiliteril- —
Tlicis conf. 5
deratio & hi-
ftoria,
$milaciscon ^4
ELI H -
fideratio ex ^ N25
&
Cornariila-
píus circa
». Émilacem.
In Lib.primum Diofcoridis. 181
XIL SVBER PRIMVS, XIIL SVBER SECVNDVS. j
LN pee
IV. PHELLO
PE 3 eoo vo
venenofa , ex eo genere fumi debeat , queletbalicareatnoxa, —|
Sed fi Cornarius Tbeophraffum fibi alioquin familiarem con--
füluiffet, qui fmilacem quandam ( vt paulo ant offendimus)
in arborem ilici fimilem refert, redlius meo quidem iudicio, ci
paucioribus rem banc explicaffet. S V B E R denique ar- Suberis con-
9 lor efi fructu. c» folio ilicis , perpetua fimiliter coma virens, ideratio, &
3 j Z/ quanquam id negat Theophraflus , fed cra[iffimo cortice ye-. Piftoria.
1 Jlitursatd, ilic magnitudine cedit , vt ij quidem atteflari pof
funt; qui Baccano Romam profecti [unt : eo enim in itinere in-
* tui feo vifun HT Suberduplex.
di
DRYS.
quit. Suberi miuiua arbor, Subez Plinij.
glans pofma, raraq,: cortex tantiam precraffus, aC Tena[ceis,
atque etiam in denospedes vndique explanatus, Vfus eius an-
horalibus maxim? natium-pifcantiumque tragulit, e cado.
obturamentis : praterea in lyberno fesmimarum calceatu:
brem non infacett Greci muli arborum ap-
3 L.Sunt qui Suberem feminam ent, atque vbi
Spr | monnajütur ilex;pro ea ubere vtuntu in tarpentarijs praci-
4uttdemonem : necin Ialiatotan tur , nec in Gallia omnino.Et eodem libro,cap.a.o in -
| ficut robur,larix ,caffanea,iugl «bec Plinius. Eff G* alia abor glan- PES Ed
: t Suberi non abfimilem folia ferat fuberis,corBeem vero, de ligni materiem c» glandes "orsa ad
X "alfimiles , Hetruria vulgo appellat Cerrofügaro, quafi Cerrifuberem dicas. quod etiam feciffe vi- s
es dem Theopbraflo loco fuperius citato ca PHELLODRI' dicitur : copio[a bec in agro Senenfi
e,
in omai-
182 And. Matthioli Comm.
Anguillarius 3m opibus Arcbidofii, C» comitatus S.Flore.fyluis Sed illuc vfque mon peruenit Anguillariur, cum de bat atbore niji
P" aes , minerit inter glandiferai , qua in Italia proueniunt. Non differt [uis in facultatibus ab aliis Zlandiferi Suberseges
veetidhenc tritus ex aqua calida. potus (anguinem fluentem ex vtralibet parte fiflit : eiufdem cinis ex vino calido fanguimem,
ereantibus magnopere laudatur.Omnium glandes infarinam trita , C potui date, drachma vuius pondere,ex fataplas.
vaginis, auxiliantur omnibus alui, Cv vteri fluxionibu. Confert earum decoctum potum contra venena. Crude ac fttt
dntrite ,illitequeinflammationes leniunt.Vlinuntur eedem cum fal(a axungia male[icis vlceribus, Calyx quo Glande;;
Glandiferarü ore fuffinentur,eafdem poffidet facultates, ed magis cum ad[tringit,tum contrabit. Galenotam quercus qua q in
arborü vires Tumdam aliarum glandiferarum arborum medici tur libro 6. fimplicium medicament, s ins.
*xGaleno. — Quercus partes omnes adftringentis qualitatisparticipes [unt.Sed plus tamen babet, qua in trund cortice mem
efbrum que fub glandisipfius calyculo,ea videlicet, qua fructus carnem conueflit. Quamobrem ad proflnuium muliebre c»
fanguinis expuitiones,tum dyfenterias c di ventris fluxus cómodam effe credunt. Maxim? vera ea vtunturdeo.
&la.Valentius tamé adflringut.fagus,ey ilex» feu quis bas fpecies effe voboris velit, feu toto genere diter[as. Quin c (oliaba
rumplantarum tenella illita non inffrenué deficcare valent, minus autem qua funt alterius voboris,nimirum quamtómi. —
aus fortita funt adferictionis.Siquidem ego quandod, glutina[fe me vuluus memini falce infium, cm nullum adeffetad
manum medicamen preter ipfius quercus folia:triui eain leui petra, c vulnus, omnemá, vicinum locum cirexi, Eandem
vim folijs babet & fruttus voboris,eoó, medici nonnulli ad incipientes & crefcentes vtuntur pbleg »nam qiie ianre-
benentes futt, adflringentia refpuunt.Sed talia ad curandi potius rationem,quam ad. pre[entem tractatum attioet. Ca-
terim in prafentia nauiffe,quàd eatenus ad tringentem quatenus ditum efe facultatgm quercus obtineat, feificit: acpro-
inde deficcandisata, adffringendi:excalfaciendi autem paulo infra media;in genere fcilicet eorum; que(vt ficdicam)tepida
funt. Arbor, que Apüc Grecis: Quercus Latinis appellatur: Chullot, Hullet,aut Belutb, Avabib. Queriia, Itali: S pdybatm, 15
Germanis: Robre; Hifpanis: Chefne, Gallis. Que verà wy; Graci:Fagus Latin dicitur: Arabice; Chinaos,aut Cbiathas- —
14liel, Faggio: Germanici, $3udy)baum: Hifpanich Haia:Gallici; Fan. Qua denique Greca voce TIpivoc : Latina llex noni- |
natur : Arabica , Barbes,fiueCarmas: alica, Elice:fine LeccioHifpanica, Anzinay C Anzinheira:Germanica, Gttda-
dien.Gallis Veufe.Suber autem. Graci ex AXcItalis Sugaro: Germanis , spantoffelbotg.Suber anguffifolium eoAkgr
vópuAAos-Phellodrys, Graecis pariter gsx» édpuc:Italis prafertimá, Hetru[cis, Cerrofugaro. aer
Quercus gx: Veteres omne genus arboris 49) appellatione intellexerunt , 247,4, erumpoaur
ptr gni eidà d'gc omnem arborem Euetinc. Sari fignificat & praefertim Qusiciils
voce Latina comprehendi poifz Plinius negat:at Gaza Roboris appellatione contincmi poffe cenfet,
QuercusapudLatinos.modo pro genere; modo pro vnicaeius fpecie ponitur.Sic fructus 82247» glande a
dicuncur:licet Latini, vtIabolenusait, glandis nomine omnem c de fint complexi : at Plinius Glan-
dem,inquit,quz proprie intelligitur, ferunt Robur, quercus, efculus,cerras,ilexfüber. Genera Queras.——
quinq; ? heophrafto ;.hift.2. Plaryphyllos,hemeris, phagus,egylops,haliphlzosíeucerrusfeminaque —
caudice, ligno.folio,fru&tus fapore, magnitudine, figura,colore varianc.I. Quercus latifolia feu placyphyl-—
los Theophraíti;,cuius iconem adiecimus:quam in marem & foeminam diftinguunt.II Quercus longifsi
mo pediculo eft Hemeris Ideorum, EtymodrysMacedonum,Placidam Gaza interpretatur:huic p
re, quod longo pediculo & tenui affixa fit, modó vnicamodó gemi pur imu
E , (culus, Roboris primum genus Clufio[qui quinq; Roboris fpecies propofüit, vr eítin
Pannonic inctas)in quo genere mas eft & foemina. V.Quercus calyce echinato , lops
: : Afpris Macedonum, Cerris maiore glande Lob. V. Q
/ VIIL YVAQVERCINA. «liccecinato
COUR C CemsPlinim
Inlib. primum Diofcoridis. 183
: e, ali atuas;; pineues: & oleófas nuces, non rotündas ; fed acuminátas & í
e el "s € em fui vts eft arbor. qua Theophrafto 4za vocatur, iit
dem. s uód eius materia facile in cenuifsimas laminas findarur, Fagus recentioribus. X. liex
Guarcddidine T er duritiem fit fecanda)duplex,altera folio non pinofo;alia Ípinofo. Ilex Italica fo
soe p pu folioolezPlinio;llex Lac.Caf.Lued. cui & Phellodrys folio ferrato an gufüfolia.
MEL Ilex prima Matthioli& Smilax Arcadum deepiuwin Cluf. hifj "Suberi ramulum
i Reano Hifpanicafpinofo folio.Ilex maior. C uf.hifp.& Pan.llex maior glaudife-
yh: cbor.Lob.llex larifolia, Cam:m Matth.Hex Taber.Lugd.cui & Phellodrys nigra: Ilicis altc-
peii ino.Hzcaltitudine & ligni matcria cum pracedenti conuenit;& foliis differt. quizin
pl bios finuofo & aculeato:licct in eadem diuerfa etiam obferuentur,vt in iuuencis folia
: ; «rima horrea; adulta very aculeis VIVH vH AD flauefcentes, oblonguin racc-
[^ n Maio menfe inueniuntür: quibus fitecédunt uctus feu glandes. ratione locorum
3 idus. namque glans maior& longior, vtin Miri interdum minor & aimes in
DEN ern Narbohehíái:: Ipinofà attamen intelligitur lyce; qui per rev d H vios.
iccuiis nucleus « albus: gratique faporis: Frequens hac in nemoribus & conuallibus Hifpania.
Caliz nenfis.XILSuber, dicitar & Hex faemina Plinio:duplex eft; alterum rotundo " alterum ob-
us ; l Mode Sübet dicitur Lac. Lon:Cord:inDiofc.Cafal.& Suberella: Suber latifolium , Cluf
1
5Cew- s.
NES [ "7 1
20/2: hdd 15 9-9 ry*c
1 rglandes Iouisappellani E adftrin punt & ipfas
em,& corti em mediaintercuríat.Caro his, -
Sot s t £d :
qui cafla- Cattancsiem
n Hetrg- confideratio,
Yocdtitr : C
5 Quas vul-
ue folijs ablonei
cé intus folida, altera parteplaua,
ainata,mox lento ac coriaceo cortice; 2
wntanis , vbi quotannis aliavumi
erakibilis futiro prius exiccatas ab vtroque
eris edificis,atque alijs domoflicis ytenfi-
Qa libió
x. e ri US.
184 ^: And. Matthioli Comm:
Caftanea. OQ. libus admodum apta eff-fiquidem mon modo ex ea fiunt trabes, tiona;afferes. C pedamenta s ed & eadorum cft én.
riealis fiuc rig cinchus:yerüm ignaris inepta.Montibus, C opacis gaudet magis,quam campefIribus, C apricis, Creanit. qtoquena-
equina, sura aliud Caflanearum genus;in orientalibus vegionibus,de quo tam apud antiquos, quam recentiores ( quantum vide-
rim legerimó,nemosefl qui meminerit Arbor eff Caftlanea bec fbeitata proceritatis, folio pentaphylli, (enis Leint diuifuru
fed lengé bumana manu, quin etiam Ricini folio.grandiore, longo ac tenui pediculo appenfo. Echinos fert in tAcOB BI,
magnitidinz moffratibus equales, fubrufo colore,verum duriore acerafitore putamine;aculeis varis , fed vobufls ac formis,
€» colore flauefcentibus:finguli fimgulam includunt caftaneam noffratibus fer fimilem, crafforem tamen votuna
vortice fabnigricante;preterq iori parte, qua interno eclini putamini coniungitur, ea enim allicei,uacula aur.
disfiguram pre [e ferente; quemadmodum videmus in vepentis veficaria femine. Totus idem. tabuflus eff , fimplex tamen,
nullam intea fe aliam tuniculam babensque carnem ambiat illi fimilemsqua noftrates caffancs éontegwntur.Sapor pu
vulgarib.feri fimilis babetur, fed dulcior paulo;nec adeo mandentibus guáto,fi tamen ex ficco fiuitu id quidem reile pergp
poreft. Adffringunt, C flatu deuovate pariunt.E QV IN AS bafie caflaneas appella Conflantinopolitani , quod anbele-.
fis.actufüientibus equi plurimum auxilij affevant deuorate. Daniur quoque [anguinem veucentibus. Planta remumy-
nacim pregnantibus echinis mifit ad me Conflantinopoli Guliel. Quaccelbenus Flander , medicus infignis , máiqua,
Caftanearam flurimis alis; de quibus in epiflolis latius diximus.Castanee vehementer fiflunt tum alui,tum ventriculi fiuxiones,ida
vires. maximé ficce:quin €» fanguinem. ibus profunt. Trite cum fale melleque,fublattequevabidorum canum morfibg
viiliter impountur:e cum bordeacea polenta, acetoillite smammarum duritias difcutiunt.Venerem extitat, toquid.
flatum gignant.Largius in cibis fumpte capiti dolorem inferuntzinflant,aluum adflringum ds agre concoquuntur:atta-.
menqua dineribus obrute torreutur, vulnerato prius in latere corticeerudis & elixis intiócentioves vedduntur , pra[ertim
ficum pipere C fale;vel [accharo edantur.Interior caffanearum membrana vubens,qua albicans pulpa crcumueffirex 1o
"viro auftero pota,duarü drachmarii pondere,fiflit valéter immodicos omnes alui fluoves, c fanguinis veietiones quintt-.—
Caftanearum "47 (pari pondere rame Eboris albafaim ump fi : cobibet ex aqua alla Nymphea bauffa.De cafiameu.
vires cx Gal, Pifferens Galenus libro fecundo de ali facultatibus, fic inquit.Caftanee omnium glandium (unt preflantifima,
Sunt qui bos frttétus »oxviou; appellent :bi namque c foli inter fructus agrefles alimentum memoralile corpori prabent:
backenus Galenus.1llud porrà in bis verbis animaduertendum, quód Caftanea, quamuis easGal.plurimim nutrire.
rit,nan tamen in ibis commendantur , fi comedantur frequenter. Namd, vt idem auctor eft libro de tenui viclm ratione,
Nomina, Ji"tilleimaquacotla,finttofle. fint etiam frixe, femper efitantibus noxam inferunt multog, magis. fi €:
à : ie :
etiam libro de abis bomi c mali fucci 7 ita Latinis YOLata » Gratis Kde-ava ; va.
Datrols v d'ibs Chxavot eria di zArabibus, Sadianalach Caflal, er Stebulot:Ialis, Caflagne: Germanis, $ü
reectiam di
E LE
P
Mem Ns.
itaneca n MA
L)N
à Inlib.primum Diofcoridis. 185
sores habentur. Caterimneque in boc Cornario ad fipulandum effe iudico , quod fitis in Galenum commentariis corsi o.
qua lenieres hd fexto libro de comp.-med. fecundum locos, acriter contendatsnil aliud ompbacitidem gallam effe Diofto- pinio xcpro-
tm prime que im calycem illum;quo glandes in arboribus continentur. Hoctantium Argumento duclus , quód Paulus baza d um |
AIT riilim dyfteri feribat: ougemid'ot usuauitvnctead'é à xol orsEÉ i éu arb Quxen dried puoc CA avos 91 P haci
: dyenteria "s «uid eff : omphacidis vfle : eff autem cauum illud, ex quo glans quercima ena[citur,quo coriarij v- v P endL
ipfe nom omphaados, fed oPphaattidos putat legendum; vulgatam letionem amimutans,Ex qua po[Wea nn 4— «vs c (je dici.
tidem gallom ( vt diximus effe exiflimat. quam cauum illud,in quo glandes inferuntur,quod recentiores ctt-
* latuitá, nunquam à ua opinione recedere : nifi quis plane corruptum aptid Paulum loctm docuerit, aut
said ual eo fubfhantiue pro co,quod calycem Plimius dixit, o" vulgà cupula glandis vocatur dictum offendat. Sed equi-
i mon admirari, quod is, quem alioquin [uorum fcriptorum teflimonio, acutifami ingeni y fanifiómique iu-
ki 05 exiflimaul;in Te tam, meo itidicto,clara,tam facile aberrauerit. Nam fi Paulus non putaffet , quod 3js-
xJ : bulum ob fai eritarem permultis fuiffet obfeurum , quemadmodum € Cornario fuiffe videtur, ci
epus per circumlocutione tllud declarare, vt fecit cum inquit. Eff autem &ugaxi: Cattttm illud, ex quo glans
quo coriarj vruntur. Quod praterea Paulus pro omphacitidegalla glandium calycem non acceperit;illud
»to effepote[l, quod ipfe libro feptimo de callis,non autem de glandibus differat , duo, gallarum genera
un alreram onphacitidem appellatzalteram veró magnam. flauo colore , viribug, inferiorem effe fcribit.
tca Diofcorides, Galenus fecere, qui ompbaditidem gallaim clandiwm calycem effe nufquam,quod faa,
dyonignorauerinf ( vt Cornarius ignora[je videtur) c genere, C» fecie à gallis differre glandes. Adde, quod
Jfieridess e Paulus nufquam, quod equidem legerim,vfi funt hoc vocabulo 2pqasívic pro gallasniji adiccliu?,
fLantitto zweic. Quare concludendo putauerim,in Paulo legendum effe; qun os non óuQaxírid oc, VEG
w : quinetiam crediderim Grecis elandium calycem ougaxidapropriéappellari, Tametfi Cornarius , c nde
quiin Paulo vocem illas acerbam vitam interpretatur, Grece lingua peritifiui » Decmon COghotlilfe , siglie occur.
qtiffe deprebendantur.Fit ex ompbaciti Gallachalcantbo.gummi, c» vino atramentum feriptorium optititea, Aurzmend
i Sumito gallarum craffin [ule cofracharum vacias quing,, chalcant hi Romami vncias tres; qummi Arabic yucias Íeriptorij «6-
ub-vnam.Ponantur hec omnia in fictile vitro circumlitum; c» deinde 'faperinfundito vini alli potentis , fer- ee spp
winque C yncias quatuor, c octlufo vafis orificio, quindecim dicbus infolato, vel. poft vaporari fornacem. v... ii * Pe
to, mifcetod, quotidierudicula. Mud peculiare fibi maiores galle vendicatere , vt. quotanisaut anponefer-.— 7
flerilitaten,aut peffileritem atram prenuncient : nam fi pumpantur integre, C qua perforata non funt,
"tTaneum aut verniculum expouent .Si viufca volat.futtri belli:fi Tepit Vermiclus , annone penuria:ft
Dilentium morborum prejagium eff. Neque cuiquam mirum videatur , quüd ex omnibus galli ifla exo-
doula:etenim ego buius rei fepius periculum fecisnullamque vnquam fum confecutus,prius non perforat aut,
ribus animalibus vnum intra fe non contineret :nam forami conjpetto facile indicium [umi poteft, Lin ani-
vilfe-Dicamus igitur licet, quercii c» fructit, cr animal gignere.Cuius rei baud ignari veteres illi patves,na ipe caufa
eruit Ioui fummo effe dicatam. Gall. iresimemovie prodidit Gal. lib. 7 fimpl. medi. fic inquiens. Galla, Galarum vi-
nincupatur, adnodum acerbum cff medicqmen,pleraque fuiparte effentia terrena, c. 'fiigide : perquam "5 ** Gak :
tit jluxioneiad bac conftringit,conttabitá, partes laxassac Janguidasomnibus, fluxionum ajfeiibus
ro tertiyin defiecando. fecundi autem in vefrigerando ovdinis. Altera autem galla, faaua illa, c» z1.-
cat quidem, fed tantü minus,quato minus acerba qualitatis efl particeps. Colla itaqtte ip/a per fe,
fma efl non mnflrenuum fedipbloegmonarum ac procidentiarii.Porrb coquenda eff, [i modica opus
qua-fin vebementiore,im vino. Ac fi aucerein[uper ad[Irictionem [t opus, vino vtare attfleriove.. Hanc
vidusquaft vini gallam dicasnominat. Denique galle combuffa fanguinis veprimendi facultatem
etiam calorem,» acrimoniam ex v[lione affuit ifuntá, ds, qua ignei experte non fuerinttam
ieredef ; dip teflate Ceterüm cmn ad Jangunelspfimes Ares. voles, car-
xem pl
coriarij fruticis, [fic Orib.nonle-
uj ct in pe
j dex nteht 1 ofa parta habet
fic&us prabent.Decoum :
itur : inftill.
p
186 And. Matthioli Comm.
z FOUERAUE I-- VIBVRNVM.:
on Todi
YN
Rhois confi- à. Hw Grecorum cul ( vtfcribit Plinius li.24. t4p-t1. ) Latinis non eff inditum nomen, Mrs officinis vulgà vocatae,
deratio, vocabulo nimirum a Mauritanis accepto»vt in alijs quam plurimis ab illis fieri folet-Hacin condimentis pro faleyte-
bantur antiquizidareo: ! Diofcotidii itt ipfius capitisfronte , Rbus dicitur , que obfonijs afpergitur. | Cuius [us vt audio , €
apud Syros, € apud Aegyptios in bunc v(que diem perdurat, vbivhus ountvir. praflantior.' Nafctur c in Italis4-
x peunino monte plurib. in locis,ijsomnibus plane notis,qua illi a Diofcorid Huius aridisfolis bircorum, éapra-
Rhoisplura rumque pelles ille fpiffantur , crifpantur , condinnanturó, quas vulgo Somacbi nuncupant. . Ceterum illud non videtut
pratereum » quid etfi Galenus tum alibi, tum pracipue lib. &. de comp.medic. fecundum locos;plura Rbois nemima , &
gmera explicaffe videatur , ytqui id modoSyriacum appellet , modà Ponticum , modà obfoniorum ,modh coriarium, wo-.—
do rubrum, nontamenpt. 6ft, Rbois arbores inter fe genere , vel [pecie differre. Quandoquidem nolit 4o
eonftat; ynum tanti gems Diofcaridi hoc loco Bexfegus cer moe [02 Galeuo lib. 8. imp. med. Atqui bar
in re fare conuenit , quod Rbus. isid quain folia Cr frutics
E vaumufculi.Noffre enim fententia fubfcribit Dioftorides,qui o veliguit:Rhbus femen eff. exigua planta , qsa coriang
«dinfpi iffandas pelles vtuntur. Quod etiam Galenus confirmat loto citato. Rbus. verà rubens nil alind effe comperitum,
quam eius (omen immaturum,cui maior adftringendi vis ineft quam maturo,cuius acini i quadantenus brm euo do
preterea,atq, Ponticavbus,etfi in aliis na[catur regionibus, à quibus no it nibiltamen g ab Italica,
Monacho- 41$ Iberica;nifi illa magis, hac ver) minus viribus ; praftet. deoó, Monachas illas , qui in. Juin tommentario edidere,
tmueuor longe hallucinari credi qui fibi perfuaferint, Rbotm Ponticam alterins effe generis ab ea , cuius extitit uae
^ a de iio PA antiquos in robfonás. Qua inv ec » Plinius deieptus effe videtur cim de coriario particulariter fripferi ipfumd, diui-
damnata di ffrit ab eo, quo in ciborum condimentis antiquitus vtebantur.Fuchfius verà , non contentus duobus Rbois rgeneribus,linj jo
Rhois tertiü imitatione, tertium adinuenit. Etenim islib.de componendis medi.quem fecundo loco edidit , Rhoem. Syriacum uon folim.
fecit genus, differre fcribit ab eo. qui tum culipistum c coriaris expetitur, fed peculiarem ets Syriaca arinfi ule ficcum effe cenfety
quod Galenus libro 6. de comp.med fecundum locos fuccum vlois Syr i addat.Sed errat
efus: in boc mea idem fententia, quandoquidem mon video, quemado ex mentione fuc rhois Syriaci à Galmme
n frd itin etr "i credà ita eum cognonrivatum fuiffe G
eueniat ceteris preftantior. Et quamuis eei aita
fit,non tamen ob boc
id alia
reru ue EE
em, qua. dd errare e legitur. ied
n ; i. "4 i
Petri Criniti Syria nobis adi ebiti
lapfus ros Sy- lttudme, quid vos ; qu , o rbos Grec? legenda in ; care a 3 ie Tos i
giacum, Man eff Verüntamen eius Wm gc ss, Coe cue Venen RUE ete braf
utátis«
Fludé Theo- vetement aee
doro, E ( n n i
Viburni hi- fica vulgarib. vocata, vt prius credidera,non effe. Que Wels pacc s aea "ut i a "
fona. auuelenta,oufe quiofa ied. al ót.-Taleenim effe viburnum Virg. Bucolici cecinit hoc carmine. oes e. Y
Quam.
InLib.primum Diofcoridis. 187
t inter viburna cupreft.
: tor densas libras ful fere virieis, craftioribussincanis, epilofioribrs;que paribus in-
d - - r[is pedieulis comiugatim adherent. per ambitum tenuiffime ferrata, Florem edit album , vmbelle modo co-
eripit prodeunt lentium modo prefii,qui primo. latim exortu virides, deinde "ubi à demum vyerà nigi fpe-
M sper fumma cefpitum vagantezvirae adeo flexilesslentag, habentur, vt ad co lligandum fafciculos às como-
var gaffe. Naftitur m fepibus. c» frutetis Cr inculto folo.Folia «fpera funt e guffu ad tringentia: fructus, vbi ad
1 | cM aluum exoluit.Sententis noffre adflipulatur Ruellius , non folum quid bec planta fte-
diac lenta omnibus fuis partibus bakcatur.[ed etiam quód hadenusin Gallia proprium vetineat nomen.Nam Viurna Gal.
antum litera ibidem vistrna vocatur.Plura de bac planta diximus aduerfus Guilandini calumnias in Epi- lorim.
g.Non defunt autem; qui eeniflam quandam Viburuum faciant, eo tantum argumento , quód Calabri Geni- Ses qua-
t tuiht ivoili j ; am Vibur.
Vauora nncupent. Atqui nibil eff, quod me adducat ad credendum, VirgiliumGeniflam vocaffe Viburnum, oid
prium babeat nomen.Viburui itaq, folis adfiringentis funt. facultatis, vt prediximus, ideoó, praeffant ad ya- Viburi. q.
zonfirmandos , C gingiuarum rbeumatifios , [i decoquattr in vino auffero:atqui lenge magis valebit, fi cc.
is lecoquantur in aqua Co aceto, e ex boc decodlo fepe foueantur dentes. Gar, ariz.atur idem ad columella
p ad faucium fluxiones:yuaram acini arefacti Anteaqiiam maturecant , Cin puluerenr poti , alui flu-
Paratur evadicum corticibus [ub terra inaceratis, C fubinde decotlis, Cy diu tufís, virum ad aucupia baud
iin lxitia decoquantur, capillum denigrant, C eofdem fluentes fiflunt. C eteritm cum Rbois mentio Co-
qubi im mentem vedegerit,quam It.ili vulgo vocant Scotano , quód bac quoque planta coriarij vtantur,
; Rbo&ad coria Jfirinandaspratermittere [ant non potui,quin in Medicum vfum biceius hiftoriam, c» yi-
y eus quoque imaginem adderem.Eff itaque C O TINV S planta vel arbufcula fruticofa , foliofaq, ra- ee hifto-
| Y ox a. 2
COTINVS CYM FLORE.
:: 2E :
ws adore fubgraui alle conti. .
grandior euadat , caudice bumana :
oribus expetatur.
ferentem;coi
cluditur.Pr ,
!Ó. Corinus ex É
4 vtuntur : ac pro-.
Jrucius eius € fuccus mul-
Í itaque C boc melicamen ex
' refrigerantium .. aus v Greg, ita etiam Latinis Khus nominatur: Nomina,
- ; t Q ; Sumach
- E : v
ex Galeno.
à Medicis in víu
ipfi guffus
188 And. Matthioli Comm.
Suiiach, Adrien Rosbar (adifficos.feu Ro[aidicos, Arabibus : Rbu,c? Ssomacho; Italis: Sumach, e» Sumagro, Vif asi.
Girinasis, Qerbe baum:Gallis e officimis,Sumac.Viburnum autem Italis Viburno:Infubris, Lantanna:Gallis, V iorne,
C Mauffane.Germanis, Cydytingbaum. Corinus, Italis, Scotano ci Rofo. x
T Ia vulgatis Grecis codicibus bic legitur eyeiwoesd cs buc efo,ilicismodo.Hac dictio qua ratione ab interpretibus pug] .
lo, C» Marcello omiffa fuerit , certé ne[cio. sed mili quidem via cff non omittenda , quód non modi eam quoque Oria.
Jis legat. fed quüd etiam Rlrus foliis pulchre Vice amuletur. ; CE C CBIN
LRhus.:2 Hippocratià colore coccinco acinorum dicitur: R hus Cord.in Diofc.Lac.Lu Tab. Rhus
coriaria, Dod.gal. & fol.Rhus obfoniorum Lob.Sumach Lon.Caftori.Eft & alter genusà Plinio, myr-
tifolio;propofitum,de quo Gef.hor.Lob.Lugd.Dod. Tab. .11.. Hacquibufdam ViburnumY 19
vidctur,aliis pinea Theophrafti.Viburnum Gcefn.hor.Caft.Lugd. üciner Sonátbautt Trago &Lonlán. "
tana(quod lenti fint rami) Gef hor.Dod.Cafal. cui R hoe, fiue Fluida, vt Gaza vertit " Theophrafti vide.
tur. Viurnavulei Gallorum & Ruellii;Lobelo. III. Cotinus Plinii, Gef.hor.Cam.Caft.Tab. Cotinus
coriaria, Dod.Scotanum vulgo Caf.Coccigria Theoph.Gef'hor.Lob.Lugd. Tab.Coggyeria inii,coc.
conelia ers Cluf.Pan. Quidam Rhoem coriariorum crediderunt, eó quód huius cortice A
broges coria fpiffant:& Gaza roris inv legitapud Theophraftum; & Prunum fatis abíurdé vetrit.
lcam Aethiopicam Hippocratis, Guilandinus nominare folebat. - i iei
*
?
ooírig. PALM A. QAP. CXOGV. *
(AY 325... 30
P Almain Zgyptogignitur.Ea medio maturitatis vigore, autumno decerpi folet, Arabici myrobalani ^
fimilis;pomatis cognomine;colore viridi, & odore mali cotonei: quód fiad maturitatem peruenire
finarur;pheenicobalanus fiet.Palina acerba eft, & adítringens:contraalui, faminarumq; profluuis;in vi-
no auftero bibitur: hzmorrhoidas fiftit: vulnera glutinat illitu. Phoenicobalani recentes plus ficcis ad...
ftringunt: capitis dólorem afferunt:copiofiores inciboin ebriant.Sicciores finguinem excreátibus,fto-
machicis,& dyfentericis vtiles in cibo:illinuntur cum cotoneo,& cerato enanthino vcficz vitiis. Cag-
ou. prarfertim efüu; faucium afperitati medentur. Thebaicarum decoctum potuzfluationem fedatvires
rccreat cum hyéromelite veteri fumptum:cibo idem faciunt.Fitexcis vinum ad eadem conucuiens.Dc-
cotum per fe potu;& gatgarizatione magnopere adftringit, & cohiber. Nuclei palmarum, ceterorum ,
more;crematiin crudo fictili, & vino reítinti, cinere loto.fpodiivicem efficiunt; mifcenturque in calli. ?
blephara,quód fi non iuftam vftionem eio denuo cremandi. Vim adftringendi habent, &fpira- E:
cülacutis obdu&tu fuo claudunt:contra oculorum vuam, & puftalas, palpebrarum defluuia , cum nardo
effc&um prebent:corporis excrefcentias cum vino reprimunt;vlceraad cicatricem perducunt.Sed inter
primas vules ex palmis humilibus Zgyptiz. MAT j
San Durn : PALMA ELATE OU : CAP. CXXVL CAPS id i
amaliquiclaen, tut pathan appellanc; frndtus palmarum adhuc florentiuminuolueum
:quo in fpifamenta vnguentarii vtuntar.Optima habetur odorata;aftringens, pondero- —
ifti: fc 'artus committit:trita ffi» 49.
fa praclua;intus pinguis. Vis ei adftrictoria:f mmitt
* —— ftetur cataplafmatis,& malagmais:] ft praeco t »& iocineri affe&to;r
- ferentibus cataplaímatis.E; ir bibendu
t Uyalénra d. renum;veficz,c vifcer um vit
co&a leg. An ginti diebus recensap
tiquus Cod. vocari folet, &ab aliqui
Alba medulla caudici
Palmz- con-
fideratio, & *
hiftoria.
debi,
' Viná ex pal-
. Inlib.primum Diofcoridis. i29
MA CVM FRVCTV DACTYLI CYM PALMA
& floribus.
| PAL
equidem feribit Theopbra]lus lib.2 ca.8.de hifloria plantaruin; qud ex frudiferis(plu-
- Alifimeoffesalij diro offe, alt] molli prouemiunt. Colore quoque inter fe d
- Janmamwon pauciores, quàm ficorum tolores.mef, abfolute pauciara genera fhatuunt. Ad bec differre magnitudine figu-
. Maj volunt:quo[dans enim vorundos effe in modum malorum : magnitudined, tantos , vt quatuor tantam in (icam te-
Wiimutos cicerum smagnitudine.Saporibus item plurimum differre inquiunt, edoptimum tam inter nigros
tandidos genus quod regitim vocant, citm magnitudine, tum virtute, fed varum id effe. Quadam non frudiu
Grarbore ipfaslonsitudine; fortmad reliqua diflant : non enim magne, excel/egue, fed Vreues fo-ctndiores,
ima protinus fructificantes. Tales etiam in Cypro,in Syria quoque, Aegyptog, pato
itm quinquennesfructificant, bominis altitt afiergentes. Gents aliude[l in Cypro ,. quod e fo- pro-
suit malt ampliorem diirimined peculiari dirctum magnitudine mal ptric ft
timen [apiduim»anquam cetere,fed vadicibus fimilem, vt mon deuorctur, fed fucco tantum expreffo expua-
alia hifforia ex Yheopbraflo. Sunt preterea , quipalmarum generi adJiribant plantamin : yria Aegypto,
dnafiemtem, quam Veneti inde redeuntes M V $ A M. appellat, Mufas fimiliter,
qium. femme cubitorum proceritatem 8 ffolonibus alterius (ata-folio e] arundi
ira fe diffundit adeb vt in longum trium cubitorum men[uram quandod, excedat : in latum verà
hsc ttiam qumdojy erandiore [patietur lata cra[[ag; per medium cxcurrente cofla. orrefctiitt folia eflate
am forcal[e folis ardore, adeà vr menfe foptemiri corum cofte pror[us nuda cern deci oli
nodum fit tenuis. Caulis fqamofo foliori cortice vefHtur, palma, vel arundiris fer? m
anti confiflt.E vertice germen emergit materie molli,logitudine fere culitali,a quo alia ab origine ad
imf ger ipa ternum. quaternímve digitorum inuicem diflant ida dircumeminent fructus parti
AdjnE , qilh pey maturitatem quadantenus flauefcunt , corticefici , qui eodem modo digitis detvabitar.
'confiflit. um modo, nullo intus offe, neque femine.Sapore cum quadam infipiditate dulci. Pri-
d quaudam pre fe ferre videntur, adeb v primo fLatim guflu mon placent : verum
delectantur ippe qui quadam occulta faperis fuauitate allecti qua niff tractu tempo-
m faruri videantur.Ita Mu[am mibi defcripfere qui ex Aegypto, cr Cypro ad uos ve-
$ Serapionem intienio menti cffe inter fimplicia, y-
M
mure fruchien on feng, Quand Dadtylorum
renim funtsque fru£fura non ferunt )tam mares, quam famine fructus edüt. Quorum plures funt differentie , quoniam diffezétia. ex
ifirepantzalij enim candidi, alij nigri, alij flaui:ad Theoph.
« proueniunt:qiá qua- Palmain Cye
Lus. Adolejat bet Mufe plariest
0,qHod tamen per- hiftoria,
idn eram non babeo.Inclinar tame animus eam efe, que Tbco- Mufa quid à
T0 nafci tradidit. folio ceteris ampliore, C frutu long? maiore —Ó
t B inier , Mufe vires
medio primi abfceffus, busnett, : Serspione,
efie ardoribus:aluum etollit. V.
na cet, venere ftinu- eid
ofi frrmh prouenit:qutnetid. con deratios
altitudin? pari excedens, folio ceteri fimili fed lage minore breuived, Flores edit
eygentes:à quibus bacce racematim prodeiit, vt ex appitta bic imagine quifpia cer-
tior
I9o And.MatthioliComm; |. /.
ill. MVSA SINE FRVCTV. MVSA CVM FRVCTyY,
Il CHAMAERIPHES SIVE tior fieri poterit.Parsvadia propinquior in globum extuler
: pal mà humilis. . . qu, iiferm,germen quoddam, quod cerebrum vocant , inmi-
1 : : i meris ferà ; l : i : ifer babet; r : fapi-
dum, cr ori gratifsimum. Adffringenti pollent facultatezta-
queroborant C colibent : Germen quod cerebrum yocant
&ffur fecundis menfi
Xajuipolé
tx Theoph
Palmz geni:
in India,
PalmulgThe A
baicz Diofc.
Tamarindo- p o
rum confid, Taiarindarumi
Inlib. primum Diofcoridis. 191
IV. TAMARINDL . V.CYCIOPHER A.
S SES VAM NSSRINWA
EN QUAL )
0e Y e
NS QWA
quam fi difieceris , flauos ntcleos
retentefG, y € qui neruofis quibufdam villis
us tum coloe,tum etiam guffu : quippe nec
ordine fecundo; tam- "T amarindo-
as, vitiligines, c lichenas:quin C coi 1 : erfere.
n frigidum ventriculum babentibus,féd noxa tollitur, admiflis mag, maffiche , caffia', aut Indica nar k
jeunt fuum; fed roborantur,, ifo caprino [£ro, aut fumarieaut lupi (ali arü fucco bibantur:in funi-
n varia, ac diuer[a funt gen loco fuperitis citato ; € Ad
2.4.4. vbi de bis latiffime fc quodeff etiamnum Theopbraffo Cuciopherz
j liisreprefentans.Verum a Palma plante, & c«
»féndatur, c bifida fiat, iterum, V5 fructus
cortice ficti palma ad vtenfelium ue-
fingularem. Quippe magnitudine fere, qua manum
2j
Theophrafio tranfiripfim
do niic ir
Cabs
noftris operam
inclinauit ani-
facile poffet: verum nullo intus nu-
29: ? bic I5 "m
J
Ceterum
* ; 192 And. Matthioli Comm.
Palma elate Cereri, quidin palma illud fit, quod aliqui elaten,aliqui [bathan vocant , manife[Te declarat Diofcorides omissis
Nee E Palmayquam aliqui elatensaliqui [Pathan appellant; fructus palmarum adbuc florentium inuolucyum et. Cim
zit latur TheopbrafHus loco iam citato, vbi ita feribit. Früdliferarum alia mafcule, alie femina: intereft AUeR, Cid s
eed. a priamion [uper |patban florei:feomna fiuttum oblongum illico preffat. Sed elate, fine fpathe Galeno duo videtur, efem-
"Mera lib.8 fimpl.med. alterum quod tenerum fit. palme germen : altertem quod eius fit tegumentum. Prim, Yerbgenag
: fortaffe illad erit, quodin interiore parte inuolucr gignitur antequam flores prodeaut. 1d, Diofteridis tefHimonio b a.
Plinii lapfus. quibus Boraffus appellaturatqueetiam Elate did folet. Verum bac in ve maxime cacutiffe Plinium illud aperg;
dit,quod ipfe lib.12.cap.vlt fcriptum reliquit, ficinquiens. Efl preterea arbor ad eadem Vnguenta pertinens, quam, 4lije.
laten vocant,quod nos abietez,alij palmam alij Jbathen. Quibus palam eft, Plinium palm& adhucflorentis frudus ing.
: lucrum cum abiete arbore confudilfe, vocabulorum propiuquitate deceptum: Gracis enim i», Latinis abi "
Lonicei 1, "4. Quinetiam eundem putaffe elaten palmam arborem e[fe,cim tamen vel. germen palme tantim, velflorum ^
e ^" lucra. Nec minus inter recentiores ballucinari deprehenditur Adamus Lonicerus Germanus , qui fbatbamin ;
Palmarum — Aliud effe cenfet, quamfoliaquod enfiforinia videantur. De Palmarum viribus pertradans Galenus libro 8. fimpl. tredic,
viresex Gal. ita fcriptum reliquit.Pbwnix arbor adflriclorie facultatis omnibus fui partibus efl particeps : igitur ramorum ftceus as
Jlerus effyex aquea fubftantia tepida, c terrea (frigida conffans.Similis nature eft encephalos,
Coo éntio fie medullasefui aptussat fruclus cius, & maxime dulcis, non paucam obtinet calidita.
v fitmultoeff vfüi non tamen foris impofitus,vbi quid roborare cy
Jed & tanquam cibus fuümprws e fimul cum aliis,
eandem cm a
Vepief ts
laxatesem-
Perfpicuum porro eft. dulces q
pariunt; veluti c
s i pucr E i combuffi, 'achma, fa nil usw ees
minore:Siculis Cefaglioni, —
Pàcouera. .
Photel.
InLib. primum Diofcoridis. 193
[üb foliis occultatur:cuius vfusad fitim & febrium ardentium zftus refriperandos, & ad arthriri-
vulis.- IV. Tamarindi,quafi dicas Palmulas Indicas,cenfentur oxyphanicajid eft; Palmulz acida
icpama fjluctris fru&us:at videntur potius ad filiquas quàm ad palmas pertinere:dicuntur Tamarindi
Lac.Lob Garz.Cafalp.Cam.à Coftz,Lug.Alpino, Cord.hift.cui & Acacia Indica:Palma Íylueftris, Lon.
ixCaft. V. Cuciopheraquo nomine Lugd.& Taber. etiam propofücre, aliqui aniNuxIn-
s vm aliiid quod pro Bdellii fru&uà Clufio in notis in Garziam proponitur, eíle ftatuunt.
Pah ^7 MALVM PYNICVM. CAPR.-CXXVIL-
; Alum punicum omne boni fucci eft,ftomacho vtile; perexiguum füfficiensalimentum.Dulcia fto-
k- Miri vüliorahabentur,fed aliquantulumin co calorem gignunt inflationes pariunt, vndein fe-
dicantur. Acida aftcingunt;zftuanti ftomacho auxiliantur, & mult) magis contrahunt ac vrinam
: 2ora,gingiuafque Izdunt.Vinofaveró mediam fortiuntur naturam. Nuclei acinorum acidi puni- a Meum £v-
iloleficcaci, & obfoniis infparfi, cenco&tiue, fluentem aluum, ftomachumque fiftunt : coclefti aqua eouieyord le
udetunt, bibunturque commode fanguinem excreantibus:ad defeffüs dyfentericorum,foeminarum- 3j eufst
- oa yuluz laborantiam vtiles funtc.Expreffus nucleorum fuccus coquitur cum melle,;ad oris vi- ii. fom:
uis & fedis vlceza,nomas, b reduuias, & ea, quz in corpore extuberant , auriimi dolores, & narium Y F. un
iaprefercim acidorum. Huits flores cytini vocantur:qui adftringunt.ficcant;cohibent: fanguinolen- d sir
nglütinan:quas punicum, prafiaat vtilirares:humida gingiuarum vitia, mobilefq; dentes decocto col- 15^ vef
jo Ipagcuc: herniam prolipfu inteftini erumpentem, cataplalmate repellunt. Memotiz tfadunt, qui tres i.
quim minimos cytinos deuorauerir,nuilam eo anno lippitudinem paffurum.Eliquatur hypociftidis ex- & adt
plo.Malicorium afperum cft mali punici puramen, quod alizui fidion appellanz. Id find: vim ha- b Mes
«t quos cytini, prebet vfus. Decoctum c [radicis,] potu latas ventris tineas pellit, & cafdem euocat, pius 74. 2
jd quocspunex floseft, cytino fimilis. Cuius complura genera reperiuntur; candidum d ZwzréAcs.
luum, ]colore rofaceo.Succus cx co cxprimitur, hypociftidis modo : cui adftrictoria vis incft; eadcm iad reduvias
ciesquz bypociftis & cytinus. TOITONOR: i
D Me Ld
in digiris.
À C fov lez.
^ o
k. &ntiq.cod.
X*
TOMALAPYVNICA. . BALAVSTIA- feat
fovere
NN
legit Orib.
quivi;ne procera, foliis Oleaginis Myrti emu
à ibd Vdiialotgponf s-Ramiilii funt fA
im crainifépfe, à quo fale prodeunt teutiiay colore éoctitio
appcnfisvt in Rofa. Erüchierknceo tegi
ertus granis aheulojis, valentibus; vin
194. And. Matthioli Comm.
men defunt,qui ita appellari velint Granata Hifpania erno,quod inibi numerofa proueniant. Sed quomcdocumquefs
ves babeat.nu(quam non cognita funt in Italia: fiquidem inibi C in hortis, in vinetis C in viridaviu, corum
tiffimevifuntur arbores. Sylueflre alterum alterum domefficum.Sylueffres fponte nafcuntur in collibus,c?. maritimis lg
eis, C aridu.Domeffica sriplic(vt etiam feribit Diofcorides) diflinguuntur [pecie : quippe quod alia dulcia fint, alia aq.
da,alia vinofa.Vinolenta ea funt, que vulgà Vaiani vocat Hetruria , qug, alit Schiaui, C alibi di mez.o fapore italigg
fermone appellantur. At Plinio lib.13.cap.17.quinque enumerantur [pecies, dulcia fülicet, acria, mifla, acida, c» vi
Verüm bacomnia Diofcorides in triaredegit fafligia:vtpote qui vni dulcia, alteri acria, cy acida, tertio vero generi mifa.
€ vinofa adferipferit.Hecomnia Italia babet,» celebrat: fed c fruclus, c acinorum magnitudine , tum. liquoris copi
Aida quo- excellunt dulcia; C» vinolenta.Acida mite[cere, C dulcia fieri tradunt. ft fuillo, aut humano ffercore fotiéantur arborisva..
modo mite- dices, C vetere vrina fapius irrigentur.Ceterum ne fructus in arbore dehifcant, remedio funt lapides tres,ciam feri . 1
fcanr. bor, ad vadicescollocati, quin c fi iam cofita fit, c» fiuctum ferat,eadem ratione emendatur: fed C boc item prefabitur, —
Punicorum fi fcilla fecundum radices con[eratur.Si florem arbor non continet, vrinam veterem cum pari aqua menfura temperar
cultura. ser per antum radicibus infundere,efficacifumum eft remedium. Eundem prefLabis effectum y fi avboris florentis trutcum.—
plumbeo concluferis cireulo, vel anguis corio inuolueris.Seruantur punica mala incorrüpta aito toto ; fi cum fer? matura
fuerint; petioli, quibus pendent intorqueantur im arbore; vel fi poffquam decerpta fuerint, avgilla ex aquave[oluta vndid,.
eblinantur,ac deinde pluribus diebus infolentur. Sunt C qui,vt diu integra) » eain fer Aquam immer-
Viai & puni. £4 latim eximant; C foli ficcanda exponant;odo dierum [Datio.Vini ex omnibus conficiendi vatio baceft t Acini ma-
cis conficien- Ai diligenter à putamitibus C membranis purgati prelo committuntur , ac exprimuntur : mox vinum faccis ad ld ac.
di ratio.
nicorum, &
vss vino rubro
eius vires.
xis facult.
Nodo
N
. Inlib. primum Diofcoridis. . 395
à d feruefadto aliquancim eius femine exprimatur : aliàs enim acorem contraherct, Praftat i-
-iseffectus:vtile procidentiae vuluarumin dglcílionibus,fedis vitiis,& foeminis fluxion evulue
deme reat furfures,vIcera capitis manantiajatque eruptiones papularum:fluentes capillos có-
: irr quog; in medicamenta,quas iparas vocant, vti oleum, quod ex foliis cius factum eit. De-
cinet Additur aad dcíeffioncs balncarüm conuenit, & contra laxatos artus,& m ale folidcfcentes:eo fra-
ioni repugnantia vtiliffimeé fouentut:vitili ginem emédat, purulentis auribus infunditur,
jeràt.Succus eorá eadem cfüicic Trita folia,& exaqua illita humidis vlceribus » & partibus
&a fuxione laborantibus, cceliacifq; profunt;& admifto omphacino olco;aut exiguo rofacco cum
sad vlcera ferpentia,igncm. facrum,teftium inflammationes,cpinyctidas,& condilomata.Arentium
omm farina vtiliter inipergicur paronychiis;pterygiis, & contrà alarum, feminumQue perfi ufion es:
) foliorum. ludores cohibet Folia cruda,feu cremata cum cerato ; ambullis , paronychiisptezygiifque
cardiacoram fuc itur foliis fuccus;adfufo vetere vino.aut aqua czlefti, cuius recentis vfus eft: nam cxic- :
(e cariem fentit, & viresamittit.Myrtidanum dicitu nadmatum inzquabile;b verrucofürmintu- b Meum ox-
'concolor:quod perinde quafi manus, myrti caudicem Fg Magis quàm myrtus ad- bud we,
vTnfom adilito auftero vino Sfondi in paftillos iccaturin vmE ramultó efficacius
cfemine;ceratopeffis;infcfhionibus,cataplafmatis admiftum:vbi adftringendum aliquid cft.
UHLMYRTYVSROM ^. IL MYRIVS TARENTINA,
^ «pue [d edicit, p) Frente E VAS
10 dUIETE Joc
M c
— SN
GA
y[Iwarlor fequens in Italia na[fcitur.Cuius duo produxtur generaz[atiuum, quod in candidum, cy nigrum diui- Myrti confi-
din té frlueffre,quo vniserfaferé Tyrrheni littora virefcunt, ac redolent.Siquidem in agro offro Senenfi in ma- dcradio.
Mir vatuerfo Liguria tractu , Romano , atque Neapolitano vbique Myrti [onte proueniunt. Satiue in arbores ci ibo:
factu mt,at fluefiris magis frticat vamis flexilibus ac lentis, vubro cortice-foliis longiu[cttlis, crafritfeulis. finitis, xis hiftoria.
eis; doinacutum definentibus,perpetuoq, virentibus, punice amuli : quayqi tam in migris nigriova , in candidis cendi-
eara felantur.Flores omnibus infident candidi, numerofi intus capillemientis, eximit odorati,idenó, aqua ex iis confe-
i fnzwitate vnguentariis plurimum experitur, At cm moffrae eque fit odorata, atque olfattu iucunda , cam ta-
atifimam exiffimauerim,que ex Aegyptia myrto elicitur: fiquidem e» odoratifima, Cr icundifüma in 4tgy-
" MÍiMyrtum memorie prodidit Theophra[Ius.Satiuarum vtrumque gentis baccas fert ollügas, aore[les oleas quada
Tierentes , multo [zm fyluefiribus maiores, paruis numerofi[G, intus nuclei s etfi contrarium afJeueret Marcellus. CIRUNCEITR
enindmits e Aus fyluefüribu: denegat. Caterün,ne quis decipiatur, ic lectorem adonendum efje duxi , ciam de [yiue- Rufcus, Myr. 3
1: 8 rte i 0n te de rufco itelligere,qui C Diofcoridi, c Plinio fylucffris, & acuta myrtus appellatur: fed de ve- vase (yl.
Admodum C inter vrbanas, quandoquidem ipfe quam plurimas fylueflres myrti plantas vidi in mille
ierant bacce,non fani nigro. fed in pupuram albicantes.Myrti montes non amant, quin C7 j/igidos
s ; : R12 odere
^
196 . And.Matthioli Comm. .
III MYR'TVS EXOTICA. IV. MYRTVS MAXIMA -
a . latifolia, zd
odere tradu: tamen chm Vis inediterianeks, tempe in bonis,
^ yiridariüs;vinetis C campis naximé prouenisit:ttiminma-
vitiis praciput, arque amenis fLognorum, & laciumn ripis —
a natura tnsllo ffudio edit; mirifice profiitunt vitamó lam —
InLib. primum Diofconidis. i97
celere ac etiam à pidoribus : quinetiam eduntur e[latefragorum vice A pafforibus , C àliis ; mam guftui placent.
«nin cim fint & vimofe fitim extinguit, Germani autem Pbariacopei $j paffim vtitur Myrtà baccarum
vicc ams deftituantur.Myrti noftratis in Hetruria corta vbique perfiiuntur:quippe quod ea pelles denjeutur , dipe- ox TET
.Myrti baccis vltimam maturitatem adeptisuoffrates multeres vtuntur «d aberum. intinédus qi
am affari carnibne efig ati n Axim 4m cum palato ineunt gratiam .Ideoc; Plinius loco füpra ditato ita fcriptum veligsat.
guücaram natura precipnem admirationem iniiyrto babet,quando ex Yna omnium old , viuig, bina genera fiunt : i-
" vt diximts. Et alius v[us bacce fuit aptid antiquos, avtcaquaun piper reperiretav,ilis obtinens vicin.
i ob[ong nominc inde traclo,quod etiamnum suyrtatuim vocatur. Eadem, origine aprorum fa-
splerumque ad intin&dus additis myrtis: bec Plinius. Myrteuta condimentum langutdos ventriculosvo- Myrteü cou-
: & ecliadis, c dyfentericis vtile:quin C feminarum fluxiones, qualefaunque fint, Yalenzer nbibet. Myrti dimentum.
b femen tritum contra fungorum [Irangulationes mirifict preflant. Arida folia longi plus [iccanz, M3. vies
Foliorum, baccarumyve decoclum, attxiliatur calidis colletsonibus, nempe evyfipelatibus C berpetiuus. Bac- ME,
Wbanfla , aut deworate , cor corrolorant , C eius tremori mirifice conferunt. Folia ficca runtur in fiéili
imcnerem albiffümum vertantur,lauanturá, deinde, C" pro [podio,vel pompholyce [upponznttr. Myrtis
idit Galenus libro feptimo fimplicium mediamentorum )ex contrariis fubfhantiu plauta conflat : vit -
frigidum terrenum. Habet vero etiam tente quiddam calidum , vnde valentev deficcat. Porro tum folia;
tum fructus, tum fuccusnon pari inter fein adfIriclione difident.Caterian quod vanis, Cy trio aciafci-
fum, quami quidam miyrtada nuncupant;quanito dictis ficcius e[T; tant ei deffecat & adffvingit vebeuzentius:
idtundentes repontnt; poftea vino fubigentes in paffillosformant.Folia item arida viridibus plus deff cant : mi-
virentibus bumiiditas quadam.Porrà fuccus non tantiim ex viretibus folisexprimitur.fed c fiucta. Reffrin-
" quá vim hacemuia babent tum foris impofita tum intrà fumpta im cerpusqued fcilicet nondum vliam deleteriamsatt
n fibflantiam babeant aduziftam.Planta;quue uupeir | Grectts; Latinis Myrtus mominatus: Arabibus, Aes, A- Nomina:
latine 4s: Italis Myrto, Martina € Mortella: Germanis, Cae; jeb bepbelbeeez Hifpanis, Mirta y aut Dalai :- Gali,
- MesrteMprtillus vero Germanis, Xycybelbcer: Bobemis, Byaodi aut vuranoka.youajaupasym Grecu: Italis Myrtillo: A-
M. ?. ji P
Myr vires
ex Galeno.
Murtus mm & Juvbfls Myrfine Athenienfi puclla,pulchtitu£ine & robore infieni:a-
y Mrs
A xóup, xc (
And.Matthioli Comm.
IAPACXXIX
;quod centi reads.
uit,2ppetentiam in.
Kepatgzet, CERASIA.
Erafiaaluo vrilia funt/fi viridia fumantur:cadem ficcata illam fiftunt. ; Gummi
runt,cumvino diluto,tuffi vetuftz medetur:colorem commendat, vifum exac
Paciay.
uitatzidem ex vino potum calculofis auxilio eft.
CR N Vlla bodie arbor eff in Italia, qua vulgo notior fit Cevafis.Cerafus ita, arbov folia fert Mefhilolatiora,e peram
: tum ferrata: flores albosracematim dependentes , àquibus rubentes oriuntur bacca longo , actenti pediculo iungi
todo flexili, appen[e,pronaparte diuifura quadam fece, durointi officulo, pifi magnitudine , aut maire An quen. ,.
s Cleus concluditur; fubamaris[culo fapore.Ligni materies fibrofa, compattad,, cortice ve[fitur lauis pluribus inuoluers
Cermforum ff? Genera Ceraforum diuer[a habentur.Nam alia dulciasalia [ubamarasalia auflera , alia acida , aliainfipi
genera. rintur:quinetiam alia domeflica;alia fylueffria.Domeflica in bortis,vineis &» viridariis feritur. Sylueffriss jn-
uenit;at ettam in vallibus. Harum plantas feribit Plinius lib.15.cap.25.nouass € peregrinas , nec antea vi[as € Ponte fe-
eum primi aduexiffe in Ttaliam Lucullum;poftquam debellato Mithridate ss vicloria potitus Romam venit. Std poilta
tanta agro Italo amwnifftmo cum bac arbore interceffit affinitae, € con[ortium , vt non folia ager is (atiuavum
ha, fine aliqua [eminein campis,in montibus c fyluis numerofiffmas plantas p t
cioffimifiudlusqui Cera[a, c Cerafia Latinis etiam appellantur,diuer[orum funt generum.: quo fit,vt diuerfa quoque
fortiantur nomina. nter bac illa principem. fibi lecum vendicant;que Hetrufcis vulgo Merchiane, € duratine vocantur:
tametfi borum alia maiora,alia minova;alia faturato colore vubeantsalia verà potius albtcent. Que autem Plinio Ilia
nanobis vero vulgà Acquaiuole, boc eff, aquea dicuntur, in nullo [an babentur pretio : qttandoquidem adeb funt tenga
€ frágilia s vt nift [ub arbore fua comedantur, facile geflatu collidantur, c marcefcant : quin ob aquee partievedun.
dariam infipida funt,oriá, ingrata. Qua autemsquod ad modum Coruorum modo nigricent, Corbine nos vulgà voramus,
Plinius verb atlia € ceclianayciim fint durinfcula,& dulcia, guflatu babentur non iniucunda: verumtamen quid ma-
mus,dentes,ac labra atro colore inficiant,difeumbente[q, derurpentmenfis raro apponiütur.Sunt € Cera[asque vno tan-
fertauerit; propagatterit, c adauxerit,fed Cr veluti ex eius bumore (que [umma fuit inter fe foxietas ) gratida tera fa.
it ; C7 ediderit. Satiuarim fhe-
1$
tim petiolo terne,quaternesquinave bacce nitantur:quinetiam, que racematim yus modo proueniant » qitorum ima-
gines mifit ad me Verona Francifcus Calz.olarius:que peculiariter in bortis vineis ac viridariis habentut.Viribus é qu.
CERASA-AYSTERA ^. CHAMAECERASVS. dm
id ce ; Nsdobh aset dt ; i$ jas, *
NA AES ESI S E
SEE o zs
me Tn QNA
EN SES "e Js nz
A SES S
S
S
/3
Ov c AQNURM Sy
TET 77. ANS. AW P ANZ C N RE
p^. ur
illa ver) mint
——
,
Inlib.primum Diofcoridis. A99
: DUE xime placeant. Quadam pretereainibi Marine, & Marinelle tognominantur,
duia fiadmifium.ob Mer lortiar ndi a ses nihil feré predittisveclamante. Efl c borum ter-
TT rage nominat;longiore pediculosbacca etiamnum ceteris eraffiare, guftu acerbo, c admo
pert | mfefeente, nec ynquam in atrum uergente,etfi cetera ubi plene maturuerint, in atrum Tube-
peni aftorum (utita dicam ) Amavinorum genera vefrigerant exficcautque : quin etiam ad naugunt
Leonie muet excitant, Non ita facile deuorata;ut dulcia corrumpunttir in ventriculo,ideog, febriatan-
4 ibus ac fitientibus facil? T m Medicis Germanis, A pediculis vepturgata, vis maturis admifcentur, € deinde vi-
cis paratur guflatu gratife quodin alui fluxionibus vtiliter vfierpatur:aptifimza funt , » infolentur C »t
f qure caidiamtur. ur. Quinetiam fapore commendantur ad intintlus conficiendos, quibus nümodo famis edulia iucundifa-
fed etiam tibus,prefertimó, biliofis febribus vexatis.siquidem illis uon modi fitim extinguunt, fed
, 7 qnitudine certat.Hec breui pediculo pendent i arbufculis admod. pumilis, tautq
allies vel potius nulla. dodrantalem equent menfuram. Quo faiium efl , vt crediderim ( etfi id pro comperto
Ba ) beceadem effe, que Plinio Macedonica dicuntur.Caterüm ego borum plantam Chamacerafitrn potius
asm. Bacce cum ceteris aufferiora babeantur,etiam cateris ficciora iure fuerint , magia, ad[frin gentia. Sylueffrias
7 kuniur aues,rar) in cibis admittuntur; praterquam a rulicistum quód plus offisquam carnis babe-
dida fapins pede irrigantur,etft poftea paruo temporis tractu inare[éant.Sine offbus cerafa prouezi :
oos on tipi eain v(que ad radicem findes,medullamque partis vtriufqueferro curabis abradi , » latim ? —
afptepartes in fe vinculo ffringi, c oblint fimo , c fummam partem , € laterum diuifuras: ita poft annum cicatrix
mcarborem vbi furculis qui adbuc fiu&Ium nom attulerunt ; inferes , laccas fine ofenbus dabit. : Galenus
auffera qualitas,in quibufdam verà dulcisiim nonnullis autem acida extperat. Ouinetiam ipforum dul-
Sdn cocta funtyac matura, quedam admodum acerba fant , quadam farliter mori acida z fed in mori
immaturir acida qualitas acerbam exuperat jin eerafijs non femper. Ergo qua dulai apuuc iu intefdiui funt,
ia funt,contra au[Tera. Quecumá, vero acida funt; ea pituitofis,excremen tefisá. floma-
sfiquidem aufferis magis deficcan Rem
p ze. LAT P. 2s dra z E io) le
itiord, carentibus med "facultatem obtinet, que C» ad arterias exa[peratas accommda
uni eff quod quidam feribunt )cáleilis vexatos cum vino potum adiutat : nam fic illi te-
p»
EL 37
P» AC
rü '
2h
Italis, Ciregie: Germanis Sirfen: nb Gbirfeen:Bifpanis, Cerevas : Gallis Cerifes : Bobemis y, uifinà.
i adr Cerafa raceno[a.Hetrufeis, Cirevie erappolofe : cateris vero 1-
talis, Ctregie del Grafbo.Cerafa auflera, Romanis V. ifitole:Se-
menfibus, Ciregie amarie:in ceteris ver) Italie locis Mara[-
che:- Cbainacera[fits ,. Grecis aanintpesos : Italis Ciregio
náito.
Cerafüs à Cerafünte Pontico municipio in Italiam
dctuliffe Lücullum Romanim imperatorem áuctor
eft Athenzus.Plurima ceraforum genera apud Plini-
—J3 uri : differentia enim fumitur olore, lapore &
«y agnitudine : fic inter fatiua funt qua plané cerea,
ES H "m Ae igo 13 * *
qos pruno funt infita, fcd non adeb lapi i: quedam
ores inflar paruatum rofarum habent, fed paucos
Jr fructus edunt: quzdam fructus & flores proferunt -
RS penéfine folijs,qua de tein hiftoria.
LACE
S liqua rec ite ftomach fantut,aluum fol-
uuntzezdem ficcatz fiftunt, ftomachoque vtilio:
res fiunt;vrinam ciunt , fed pracipué; quz vinaceis
condiunttr. — ^'^ -—
y ligit s quie Grecis Kerri dicuntur
yulgó Carobe , € Carobole uppellantur.
: bores, que Siliquas ferunt, copinfe in:
| praefertim in Apulia;a tias vt optité foiunt
| qui Fundo Iram , ce hine Malam iter faciunt: fiquidem
i illa ob leuigatos | nibi 5 laborto[a admodum
via,quam Appiam vocant.fiequentifüme con(biaiuntur. 185
«ola bas platitas Salequa Vigo nominant | vocabulo nimi
R 4 [71
m facultas ineff.Ceraforum. fouctus, qui Gracis Keno ian s Latini iteym Car'afia d" Cerafadituntu; Nomina:
'emendant; €? cili appetentiam condiliant. Sylueffre pumilumá, borum genus nulla adbibuacultura Sylucftrià ce.
E aowann ceamo Bobemia circa Pragamscr in Auffria circa Viennam fecus itinera , c» prope rafia fcuChaz
sit.nibil prorfus tum colore;tum etiam [apore ab illis diffidens qua inibi, vt diximus, Verule vülgü yo- macerafus.
le
quüdcum quadam acerbitate asava entiantur. Degenerant cerafi quocunque fimovadicibus admoto »id Cerafi arbo.
t;Gberrent : contra proficiunt ,fi fui ipfus putaminafatlce concifa civeum radices fepeliantur , ilique riscum fimo
ille fructus ferunt;quibus anteflorum calx yita radicibus circ Ipopitür : vel quibus aqua inimicitia,
ent , fi arborem tenez Cerafa. fine
m omnis generisratione lib.7 fimpl.med.ea hifce patucis perftrinxit. Cerafis arbor frucum fert non patris Ceraftorum
buspartictilatim plantis participem.Nam C in borum. ficut etiam malorum Qranatorum; e? malo- vires ex Gal:
t, G nonnibil etiam incidunt. Porrà ipfius arboris quimi comntinen o- CURIE Mos
" in Italia officiuis Sili. uarüm
Nafuuntur ay. Conhderatio;
209é 7 And. Matthioli Comm.
Siliquarü de. YI à Siliqua detorto.In Creta;Syria, Cypro;ac alijs calidioribus vegidibus,arbores in fpeclatam
fxipuo. ' lwntwrsramis in latitudinem potius quam in longitudinem protenfis:cortice cinefitio ad ceruleum inclinante,loti aybors
inffar.Folio virent. fraxineo,latiore tamen duriore,rarjore , ac magis ciránnato. Florent difcedente byeme 5 AUt yer iem
appetente:fridificant ver afLate, c» autumno, dependentibus filiquis;primum viridibus, c» deinde cum ficco ttr ex tu
fonigricautibus.imazfu ligmofis feddulei pulpa fuecoque praditis , femine Aegyptia Siliqua baud difamil*: Siliqua ven,
ter ab arbore decerpta inorato difflicent. 'Japore; fed trattu temporisim. cratibus expanfa & ficcagzs ade mite/cunt,vt d»
Silique. mel deles euadaut admodum, c» gujTui fuaues fiant. Melleo fucco referta funt;seaquepraferr2ee que in orientalibus
fundentes — regiomibussideoque Indi,» Arabes,non paruam mellei fucci copiam ab eisexprimunt,quo zingiber, Myrobalamos ,
Jlicas nuces, alia aromata condiunt.1d. quod teflatur Strabo lib.15.fua Geographie de Indicis avboribus fcribeng, lind
Ficus Aegy. filiqnayum genus,quod ficum Acgyptiam cogncmmant;fcriptis tradiderumt Ybeophraflus, Cr Plinius : de quibus mibi dif- 15
pua. ferendum non propofüi ,tum quid Italis nujquam(quantum equidem fiam )na[castur , neque cognofcanttr:tum etiam
quód nullan babeant v/am inwedicina. Siliqua ficcesetfi ommum confen[umanifeflo adfiringunt,comperttm eft tames
e Lo. pnefare earitin decocfum potum mirifice tufftenribusob dulcem melleamque fubfLan tianque jsineft. Siliquas in ibi
wsc.can ^ damnauit Galenus lib.z de alisaentorum facultatibus,his verbis.Ceratia quorum tertia fyllaba per , 1 , literam fcribitur,
e pronzmciatur,tibil cur cerafjs per. fc feriptis babet fimilitudimis.Eft auteni praui fuca ednlium;acli vnde ne-
ceffario féquituryvt concocza fit dificilemibil enim quod lignofum eft.facilé coquitur. Praterea incommodum illud ipfas
ineft non payutm quod non celeriter dejciantur:proinde fatius e[fet,ea ad nos nd importari vegionib.oritalibus,in qui-
bus na[itmtur.Sed de viribus quas e arbor, cr ipfe habent in medicina;idem Galenus differens lib.7. de famplicium medi-
camentarum facultate;ficinquit.Ceratonia exiccantis eflc adflingentis facultatis ficut C frutlus eius, qua ceratia vo-
cant aonibil etiam dulcedinis continent. Acádit autem i[His quiddam fimile cera[us nam fi humida fumas , hag veg- 10
trem f(ubducunt:ficca vero magis fiflunt:vtpote cian humiditatem expivent, C quod effentia eft erafi toris,tentümreliqg-
Nomina, —"? babeant. Kepérie Grecb, Latin? Siliqte vocantur: Arabice , Charumb:Italicb, Carobe C Carülole: Germanit,s,
SyobannssDrot: Hifpani , Alfarobar: Carrouges, Gallice, Carouge: Bobemicà, Suttatheo Lanachleb: Offidinis, Carobe,
fetis proceritatem asggl.
Kepzriz ob corniculorum fimilitudinem, Ceroniaarbor Theophtafto, officinis Xylocaradts,
Xyloceratia & Carobe.Ceratonia,Dodo.gal.& fol. Gef.hort.Lug.Ceratia Cluf hifp.Ceratia filiqua, Lob.
Tab.Siliqua,Lac.Lon.Cord.in Diof.Caft.Cam. Siliqua dulcis, Alpino. Siliquaarbor,Ge£hort.Cafal,
MALVS OBLONGOFRVCTY.
RA T jo
E
is,porui datur.Succus crudorum aflumptus orthopnoicis falütaris cft.Deo
les.f ion Mani Caius melle condiuntur, vrinam meuenrmcl amen
UOCE
In Lib.primum Diofcoridis. 201
illorum vim,& infpiflantem ad(cifcit.Que cum melle coquuntur, ftomacho , atque orí
-run,fed minus infpiflant.Cruda cataplafmatis adij ciuntur,ad cohibendam aluum, aut fi ftoma-
E etucsautin vomitiones cffundatur:ad mamimarum inflammationes, praduros Henes, & condylo-
jnum ex ipfis tufis, exprefsisque, fed quó perduret; quindecim fextarijs fucci vnus mellis adiun-
E. uin inacorem degenerat.Prodcft ad omnia, quz dicta fünt.Fit & oleum ex ijsquod melinum
gura i quo vtimur;quoics adftringenti oleo eft opus.Eligi oportet vera, quz fané rotunda, parua, &c
yolim cue vero ftrurhia dicuntur, magna quidem funt, fed minus vtilia, Flos & viridis , & ficcus cata-
men eotoneis inualidiora.Sylueftria mala fimilia funt vernis, & adftringunt. Sané in hunc v-
zaruta omnia opus fünt.Perfica poma matura tam ftomacho,quim ventri vtilia funt: acerbaal-
it fed ficca vehementius.Deco&tum 8 ficcisalui ftomachiq; fluxiones liftit.Armeniaca, quae
'zcocia dicuntur, minora fünt füpradictis, & ftomacho vtiliora. Medica mala;perficaue;aut ce-
we Latinicitria vocant; nemini non cognita. Arboripfa omnibusanni temporibus pomifera;
"ecidui yalijs fübnafcentibus, Malum oblongum eft, rugo um;coloreaurum imitans, cum grauita.
brxum:femen habet pyri. Id in vino potum venenis refiftit, aluum mouet: oris füauitatem com.
hr. decocto cius colluto; aut fiicco:eftur in malacia mulieribus. Veftiarijsimpofitum ab erofionis
; svindicare exilzimatur, : :
1c vióorelis E à
quaque genere Diofceridi recenfentur Perfica, Precocia, Cotonea Cr Citria:zjuippe quid eandem effigiem, 3E osos
nrepra[entare videantur. Sed'itos prisuitim de vulgaribus malis agemus sreliqua fubinde figillatim profeque- a hiftoria.
itaqne planta yuico tantum exit candive,ramos inde latim mittens,in latum longumque fe dif undentesi
fatis bro scinereo exterius colore, cj interims flauo,leui potius,quam a[pero. Fols efLoblengis ; carmofis, pcr
uter ferratis.Elores edit verno tempore foliatos , albo colore , velex candido fenfim purpur[centes , 6 quibus
forima;coloreimagnit udine G fJapore varia. Radicibus nititur paucis, nonin profundum actis , ed [utnmaá
ibus. Dome[Hica in bortis, vineis & pomargjs babentur. Sylueffria verb locis campejtribusytum etiam in fpluis
nafcuntur. Fractuum diuer(a [uut genera, acplura quam explicari poffnt:quinetiam c. 'fapore, c j1 CE S
gon ofit,vt varia quoque fint eorum functiones. Aliamamque(vt Galenus inquit libro fecundo de Alimentorum 3 nni di.
tatins)auflerum;alia acidum, dulcemue faporern gerunt. Sunt etiam qua ex gimiffum babeant , ita vt appareant Bener
dulcia fmmul e auftera. Quadam préterea cum dulcedine manifeffe acida fentiuntur-adhec alia cum acore acria n- :
(alitem wóntunquam c» qua arcs fimul fapores planereferantydulcem feilicet, cr acidum , acerbique nonnihil, co. Malorum vi-
ua ad/frincit, fuccum habet frigidi quidem ac terreif, qiie verà acida apparet. frigidi fucci babent ,ve-
iit. Medie aute temperature funt dulcia, que ad calidius vergit. Quemadsmodü qua omi qualitatis
daue, ac veluti aquofa , ad fiigidits inclinzt.'Malis igitur vteris pro vincenti faporài facultatibus
£, cum vetriculus vel propter calida intemperie velob multa bumiditatz Sfierit imbecillus: acerbis autg, cin
modum fuerint: acidis, cum craffum fucciiqui non magnoperefrigidus fit, fiuBicaberis in ipfo effe collecti. Si-
non acida» fed acria po[Tulat. | Vtraque certé C» acida € acria tfüccos eraffos cidunt: im. eotamen
idein cum vefrigeratione,illa aut? cuim calf«dlione ll preffent.Porrà dulcis malogi fuccus cim fine a
oc efl citri fotus exquifiré fuerit celerius quantum ini
ipfo eff, diffribuitur:quid fi acrimonianz aut.
Que verb Uc matu
aqua fubatia
i| palato im
D Áimel
videantur,
Aurantia , que praterquag AutantiaGal,
Mes c
minificéiumat.M ALA
1 E
*
202 And. Matthioli Comm.
IL. COTONEAMALY S. COTONEAPYRY$
PORIETM
m Diacydoni- fe
um Galeni,
m * * 3
Cotnarij opt-.
à rol m
^ * ' : v t. : i
Inlib. primum Diofcoridis. 204
€ Conflantisii Cefaris Mos corrtptos effe , vbi in jede
RSICAMAL A. vacinis perficis aliquid feriptim reperitur, Ouautloquii ais
IN E OSL DM véi in borum monumentis de diracinis perficisfatiam fuiffe
p^ mentione: legitur ibi dev bodaieris non autcm de duracins
: Legendum efje cenfet. Verkm cion inibi nulla vel vationc » Yel
auctoritate nitatur, quibus id comprobet , ia rantiym dius
opinione videtur:atque ob id facile pronticiaffe, oru om--
nium codicibus ( quod tamen afurdi effet credere) mendum
Jubeffe. Quamolrem in boc potius Cornarium hallecimatum,
quam libros deprauatos effe arediderim.Quinimmo virum a:
lioquin doctiffimum admiror, quód rem pet fe clavem obfeus
ram reddere conatus fit, quüdá, nen intellexerit, quid Plinio,
€ Palladio duraciiza, quid Paulo d'opdiia s qttidite Aetio, co
Conflantinosac alijs quibu[daut Grecis pod atinva, extiterint,
Nam fi animaduertiffet bac inter fe ci noiniribus.c ve ipfa
differre, facilius meo quidem iudiciorem dubiam expliceffet;
nec omnes in vniuev[um aucdlorum codices deprauatos pyo-
nuncaffetzcum,vt equidem arbitror , eorum nullus bis i; lo-
cisfit vitiatus. Paulo enim dessus t vulgata babet ledio, DotstiaPii
103 pod eve Cornavij modo , legendum femper exiffimaui, ^^ 4^2
JA4 quàdipfeeo loco depracocibus , c» arneniacis tantium malis
differat non autem fimpliciter de perftcis.Siquidem , vt Cor-
marius ipfe fatetur, Rhodacenenon ef? alia , quam malus per
fica, quemadmodum Rbodacena sil aliud (unt, quam mala
ipfa Latinis perfica vocata:id quod c mos vfinevlla controuer-
Jiaprobamus.Sed Paulo opis sn (vt diximus ) genus eff pre-
— odis, fiue armeniaci mali , vt ipfe declarat bi verbir. Tad
epp ttGie e re jeg) d'opehicts x9) etpjatyia. XpEFT lovec riy 7p-
cixv.& T6 ydp LU eras, S T & Gar toc d'iegÜaipezes id
eff: Precocia, dorada, C ayimenia perfici preflant : nequie e-
nim acefinnt;neque femiliter corrumpuntur. Quibus palam
eff in Paulo potius d'opcixia qittn becas effe llgendum;
Tus Grecis deli YOcetur , non
Ica neyentur,quodforima tantian
vfmile ur. : fod aver MAS in. yniuerfum :
— Wantur,ytipfe eriam quod rhodacena perficis preflarent, Rhodacena
timi dud fint. d^ opatie ie Paulo nec fed'aenva, necdu- faut perfica;
P " nium venioati duracina perfica per-
pr PE
dw
or REY
cias C" precox:quarum fiuctas,tam
Ia mela duracina , quid offe caterig
C longiori tempore perdurent. Quod
vua fine yllia vaftsim vite feruabilis eff : anta eff contra frigo-
it in abi. remo quod rbodacéne arbor erficam arborem
n effet bocpluri
forum fambuci manipulum, vini.
bus decem : inde deflillent
ea. profecto eft, qua in Per-
S £xi«
l
204. And. Matthioli Comm.
IV. ARMENIACA ARMENIACAWMI
1i
or.
malus.
NA
TE
SS RS
AY
2
iS
EEN E a ^ . LEID
Jide exitiofs nsfitur, efi translora im Aegyptum cali illius clementia mortiferam n falutarem verterit naturam ,
in clbosrerept siam [anis,quam morbofis prorfüs babeatur innocua.Huims hiftoriam latius profequitur Yheopbrafls
an deplant zm bifforia (vr infra fuo loco duemus ) quam fi quis perlegerit , hanc à noffris perfcis plurimum fide
.,, Cmperiet. Manijeflo eriduum argumento fant Diofcorides c» Galenus,quód ha planteinter fe differaut : quandoquidm
Atmeniató- ji Jv fis vt forma, ci cenere differentib.feov[um finis feriptis tradiderunt. Armeniaca preterea que Latini , vt in Diofiri
Tumconüd. puisp precocia nominatit d" Greci beticocia pronuntiant,nos in Hetruria Grecos imitati vulgo Bacotbe , c» Moniae
vorruptis vocabulis appellmus,ae fi diceremus Bericocia, e Armeniaca.Plura eorum vi[untur, genera ntagnitudinepotis
quan genere differentia: quod euentt non 3modà cali clementia , C» terra admodum fiugifera dotibus , fed & cultmm
anaügonio:nainque ex ultiplicata infitione maxiineproficitnt, Porro omnia , vbi maturitatem fenferint , wd s 3
dplendent:idcirco Romanis vulgo Grifomele,quaft o
sudinecertant.Maturefcunti «flare
Oleuni nü-
clcorum Ar-
meniac.
effigie minores tamen,colore a OP OFNCUPTUTNDN PROCU Ms
tibiis à maloribussveruntamen aufferiori [unt fapore. Infupet MEDICA MALA , vt ex nomine cognofas poteff , ex We
Medica mal. primm adueita fuut:hec Latini Citria;vel Citromala vocantur. Eorum arbor quia perpetuo pomifera efl awromimm
"heodórlzs AREE
plas. admirari non lceatsfs
siti ie yr Liedoruirtegretw UR gu pe qud vinos C8 t ME |
Inlib. pee Diolcoridis. "30y
E Rand Aene
i duin 1
Di I C AM A L v Si» rentia » facil telis araneis comparari 7 n quorum fen-
Y x tentia ego quoque per]liti, diede inde me vettocatit.
y Quippe cim accuratius Plinittm perleeijfem, cosaperi Tbcodo-
rum,alioquim virum c Grecum natione , C Latine lingue
I / peritifanum , inale Tbeophraftum bociu loco fuiffe interpre-
tatum , c vocabuli franificatum minus vette accepiffesfiqui-
dem,vt apertiffime declarat Plinins lib.13. taptte 22. Adrachie
arbor e[l avbuta adinodum. femilis-Inquit enim Adrachuen: o-
ee mpnesfere Graci portulace nomine i IOTER » an ila fit
herbas C andrachne vocettr , nius litere diuerfitate. Cate-
)rüm adrachnecft Jptueftris arbor , neque in Fus pafcens [r-
f milis vnedoni , folu tantiim minore , & uunquam dedente.
Hinc ergo facile colligi poteft, buic plautequa arbuti frondibus
perpetuo vire[cit laurimis fimilibus, Medica mali folia compa-
raffe Xbeophza[Ium. Citrea arbor ( vt diximus) Aurzutij folio
perpetuo virefcit:ramos babet flexiles, viridi libro veftitos , at-
| owe 'fimofas. Flores dit. fübpurpurzor, folidos,calathi effici ca-
i) I oillamentis quibu[dam à medio emerocutibus , ompibus boris
S pomifera eftaliasnamquematura cadunt , alia mature[iunt,
f alia vero fubzafcumtur. Im ponzismon parua fpettatur ditierfi-
KW
intantam excrefcunt emolem, exc Ld miagnitudiue a-
quent , cuitifmodi funt , qua ex Liguria c Hadriatid , Aecei-
quepelagi infulis afferuntur z alia bis paulo minora, alia vero
limonum magnitedine,atit paulo maiora, ctfinodi funt,qua.
E a Lacu Benaco comportantut : bec principem im abicobtinent
y locum. Nam etfi f ceteris pumilota fant , maiorem tamen reli-
quis ab ore ineuint gratiam. At qui qua grandiora funt;etfi fj c-
j &iofa magnitudine excellant , cus tamen infrpido guflt non
anultum placeant » in cibis vecertia mon eque acilla preftant:
verum quod pulpa copiofiore con[lentsofficini: expetuntur.[ac-
- 73 earovelmelleafferuanda.Color omnibus aureva facies oblon-
; vnius cortex ill "rugofus , flauusodore preftans perquam grato. Avidam. concludunt
lena ning "ua femen latitat bordei figura s 'andius tamen , c duro obduicttan cortice, am.avo fapore.
integro 4nno , Lofecscei cum aureo colore Mn cunc: utainquematira caduntsalia maturefa;nt alia
tur.H «Plnj. uo non erant in Italia,vt ipfetejtatur lib.2 cap. 00 inquit;fepiws tentaffe gentes; plautas
1/e.« qua (Lamien ribi diu yittere mequiuerunt, licet magna cultorum folertia fuerint entitrite, Nunc ve-
te funt. atque cuim Italo folo tantam intere gratiam, vrnon modo intmaritinis , fed in mediter-
2777 iridarijs, tum etiam mobilium lacuum ripis frequentifima feliciter gerininent, pofi quag Palladius ma
is enim proditur primas artem adinueniffe ) faitum eft , vt ex Media in Italiam zrauslata - Citria vr
pes 1u l*
ate Citria mala nondum in ciborum v(um venerant corum teffimonia , gue
AdrachnePli-
nij.
tas,cttm magnitudiuissttion [aporis. Qundoquidei normulla M pi di,
ucrfitas,
'odidit. fed tantüm odoris gratia ve[libus inferebantur. Quin G eorum vfus ec Ami
la femen precipue efficaciffumum babent. Refert Atbenaus , quüd ciem xa facultas ad
naffet nebulones , quà fuorum facinorum lu us ^ ssalidibus fe- Led venes
in itinere dum ad cages i
: e abimma-
capit adiiratio-
vium tantum ex inte-
etn dominam adc
! vadig, dus factus,confe-
cbií Heracleos z Pouti
itii venenis aduerfatur. c fuccurrit peffilentialibus 19
lum e cor corroborat. Si crudataimen manduniur non faci
ob hoc vefa ijs ine i cbaro cond, itis f: :
quia ni dgens,i
w cortice ver) itidem defic-
e deficcat uernsds excefft , nou tatien
i pituitofa. frigidad, : nam cv ijfa
mm.de quo primum differiiztum nucle-
$ nsqui
1 iux yon inodo pnm inio es Matchios
206 And. Matthiolt Comm.
LJ
us;qui in illo inuenitur id quod veuera femen ef. Hic amarw efc, cy digerendi videlicet; ficcandid, facultatem obigen, fe
cundo quodammodo ordine à temperatis recedens. Folia veró denique exiccatidi, dc digerendivim obtinent: laftenus Ga.
lenus.V bi animaduertendum efl, quod cum initio capitis inquit: In femine quidem vincentem babet qualitatem adam,
C ficcam vt ipfum terti fit ordinis reficcantium,acvefrgeratium,Gal; non. de nucleisintellexit nez, devera eoruin femie
ne.fedtantüm de acido Citrij fitcco,in cuius medio vbig, includitur femen.Eam autem fuiffe in boc Galeni fententiat , e.
ims verba in calce feré capitis offendunt, que ita fonant:Semenomne efui ineptum eft tum bumidum illud, acidum , de
quo primim differui:tum nucleus;qui in illo inuenitur,id quod reuera femen eft. Hic amarus eft & difcutit , boceft calf,
Auicenna no Git, C exiccat fecamdo rece[fu. Quam rem malo, meo quidem itidiciosaffecutus Auicenma , vtpote qui non rette difican
tatut, neque bacinreplan? Galeni fententiam acceperit libro fuorum canonum [ecundos[emimi Cirrij fecundam caliderum, c»
Jiccorum fedem afignauit:trattatu verb,quem cordis viribus dicauit,eidem tertia frigidorum , c fiecorumlafem adfri-
pfit;nullum quidem verbum faciens de acido Citrij fuccosquem à Galeno fub. feminis Tlomine comprehen um fuiffe demon.-
Limonia, J"AMimus.Non long? uatura, Cr viribus a citrijsdiflant mala LIM O N 1A C AVRANTI Adia, cr illaque ADA-
MI POMA vulg? vocantur,nos vero Lomie dicimus;tametfi Limonia magis cium facie tum facultate Citria referant. Li
L
x eR
(ura (CP Ri Ve teet Ü Y
VLLIMONIAMALA. | VIL AYRANTIAMALA C
Aurantia,
cut
facul- MO TAA
act; e preferi
[oo 1o fai
Inlib.primum Diofcoridis. 207
le^ : M. AUI M
LPOM A A D AML ventriulum roborat , & füatus pelis. Quit fecus fitim
E 1 extinguit C febrientes inuar , preter dulcium Aurantiorum:
namisfebrientibus non adeb falubris eff, nec fetimm fedat,. Av-
A borbec(emperpomiferaefo Cr eadein feri, que citria preffat.
À Aurantia calidiore fant. cortice, quandoquidem iaveliquis. 4-
erior,atque amarior guflu deprebenditur. Refrigerat c? exic-
cant,que fcilicet aada € vinofa fuut. Dulcia omnibus parti-
| busexcalfaciunt,ceterorum vero fuccus refrigerat, cv putredi-
ni aduerfatur. Quocitca febricitantibus belle cóuemunt , dul-
cia verà contya. Fit é Limoniorum fucco , ficut C atricrum;
ferapium ad reitinguendum. bilis feruorem non inutile : fed
quoque ad fitim extinguendam: item C ad pefritentes febres,
Qr ears qua cotitagione non vacant. Aqua; qua? Litnoutortm Aqua füllari:
fucco calentis aqua balneo, C yitreis organis extrahitur, pra- tiaélimonios
25 terquam quid mulieribus expetitur pro fuco ad faciem ex, po- ri fucco & je:
V) Jtendam, vitiligines vbhicunque [int , & totius corporis cutis, ini rise
maculas emedat,varos delet, C» acaros interimit. Serapis ad.
ifla febribus acutis, C* con ita giofis maire fuccurrit.Epota ven-
) tristineas enecat id quod etiam preftas fuccus recenter expre[-
y fm, nce pondere potus : idem ex immaturo potno expreffus
y fefquiumcia pondere , ex vino eretico potus mirifice calculos ve-
numpellit. Caeterum non parum laboris impendifje videtur Brafauolas
Brafauolus in prefatione fui de fiinplicium examine libii , vt de Axantiorá
doceret, ynde emanáuerit Avantiorum vocabulum.Sed licer i. nomine.
biplura de eius origimereferat,ea taiei,meo quidem iudicio;
non multi nomini i quadrant:quandoquidem ego potius ex. .
iffimauerim,vulgo Arantia quafi 5 Autantia, altera expihcta
litera dita fuiffe. Nam cum. bec pona attri coloreveluceant,
Ab auro merità nomen accepiffe videntur : vnde , quantum e
quidem t£ors Autantia;hoc eff auréa mala dicla fuere. Cate-
rüm non long? natura, Crviribus à Limonibus diflant,qua A-
: asini DAMIj poma vulgus yocat.Siquidem planta, qua bec proferts 44 thi pomo
T jarloris n ioreque ramis etiam (i fimilibus floribus Citrei maliemulis ,frnétu. Aurantis duplo rum hiftoria:
t x AeSpA aie admodum rafispallido, criffo.cr inequali, Mfifuris quibufdam apparentibus , pe-
entibus demorfis eft, yndeillinomen , quód putet ignarum vulgus boc Mud effe poinusm , quod ab Adaixo in
fum fuit:féd he fabule funt . Secofa ac acida madet pulpa , [apore lisnonibus baud longi slfi-
lato grata,in qua femina latitant Citrei aut Limonij mali fimilia.Hec pna quidam putant Linonia:
is.Seruntur cum Citrislimonis aurantijsque, Cr idem, vt illa proueniunt acis. Refrigerant exiccatit;
yt.Prafhat pomorum fuccus ad ea omnia, ad que limoniapra[Hare diximus, minore ramen eficacia. Peculia-
pomaa ad, feabiem, fi per medium Jella, c reuuiffimo fulpburis puluere a|pei[as cr "deinde cinere feyuen.. lomorü Ada
i fl; vt fingulis malis fua veddamus nomina. MalitaLatinis llla Gra- ien à.
iius Thfa fen Tufaba: Italis Mele feu Pomi:Germanis;. Deffet: :Hiffaniis, Manfanas : Gallis; po-
i Greci gudwyia. 1s! Latine Cotoneasc Cydonia mala dicuntur: Arabice strgell: Italicé , Mele co-
ich Suuirten peut 5 C Mariellos: Gallic? Conting, Pomes de.
j pomen habent pioiurh is ue 'L vel Dulcia mala: Ara s
tell: Italicum, Mele doli.Mala /^w ro A D vine, Latino Perfica ma- |
arabico, Seuch, fen Chauch: id hec bafi of ifpanico, Pexegos: Gallico
kuini.
ihe ue Mifini * Italis Armoniache , Bacoche Meitiaché c
archi € Alitericoques: Gál.: bricot, Carmaiena
anne&tuntur:ab dlijs poma, quami i. commune (t
tudinis. Differentiz plurima: ratione: faporis acidi, a
T ine adpofi [2 gni um roti idorum i ; b- *
ofcerecupit; Cordum in fua hiftoria; qui vltr.
iam ibuídam. I 1T. Biatickgue
yd i obis in quód alía (int prcoéia, alia
is,quàd ci : x mur páruainftar Armc-
TENET IMS E hiácorüm
Perüea:
208 ^ And.Matthioli Comm.
niacorum,ciusq; fere faporis.At ex Armeniacorum genere non effe, nucleus oftendit, quivt
ftriatus eft. Serotina maiora;alia minora:maiora vel flaua que à Cotoneis cognominata »velalba, vd.
ridia, vel buxea:minora,vel rubra, quz fanguinea dicütur, vel flaua.Ratione faporis, dulcia, acida AM
amariufcula,auftera.Ratione ofsium , quorundam offaà carne feparari non poffunt, qua De
cuntut,non qud feruari diutius poffint,fed ob carnis fubftantiam duriorem.qua mod candida,
lutea;nunc exalbo fübrubea:in quibufdam nuclei difrupti obferuátur.Sic et figura diffcrunt,quedam or.
biculata; quedam in rotunditate oblonga , quedam cotoneis fimilia & colore &odore,que primaste.
nent; quzdamà nucis fimilitudine Nuciperfica:alia quz mangonio facta períica amygdala yocanttr obs
. nucleum amygdalorum modo dulcem.Sic denique ex his 2 lanuginofalia plabra,lzuia, exeriu
Armeniaca. & inreriusvirentia.l V. AnMzNIAcA malus exgenere perficorum Galeno,quare pracocia, inter
! pino. V. Crr ni A,Limonia, Arantia;tria hac malorum genera in officinis vfitata, ad vnum genus [e
1 *
Citria.
ufdam Alfsyria:adnumerat Barbarus in fito Corollario, Nu.
Limonia . 12.cap.j.Solinum cap.49. Macrobium 5.Satur.19. Palladiumin Martio. Recentioribus dicitur Malusci-
SN 70 "dissi Cord inDiofe.Caft Lugd Ciccius aet Cot F
à "hift. Malus Afsyria; Dod. Tab. Pomum Afsyrium, —
D^ Lob.Ponziras Caefalpino. " en
Pytorü con-., wA
fideratio, & |.
x ea |
Bh ferens. Qun imer [UEM OT
^ gurzAntiquis vt Fluins refert libro € daiue qiio
eeirdo
:
LI . . . . .
InLib.primum Diofcoridis. 209
Mesure fuperba. falerma.decumiana,dolobelliana, pompeiana, liceriana. feueriana,tyranniana , fauoniana , lateria-
etipest i OI pp fgnina; purpurea, fementina, laurea, ampborina,coriolana j cucurbitana, C 4lia » quorum enu-
meratiolngá feret. Quas (fane yarias appellationes mutuati funt, vd Ab beminibus, qui primiim ea in ciborum vjum re-
evel à loci, nde venerant Aut à notis, quas aliquibiw fructibus ACCeptas referebant aut à colore proprio : aut à
; M zuo ab arboribus decerpebantur. 1n boc itad, noflri quod, Hetrufc antiquorum confuetidinein fecuti varijs
ibus a diuerfis inditis caufis Jua Pyra vulgo appellant, mofibatellegiugnole,ciampolineyrogie, qhiacciuole , Jpinofe,
axe; carouelle, papali, fan Nicolo,durelle, vuccaie, campane, vernareccie, gentili , porane , fementine , e plura 4lia
oct cosa n appellata.Caterüm Jt quis vellet am noftratibus veterum Pyra tollatione a[fequi, operepretium
yemmunquodá eorum genus peculiarem per[picuama, babuiffet dejriptionem:quandoquidem fieri non poteft,vt bec á
— "flamamenclatura innotejcant. Porrb in vniterfum de eorum viribus diferentes.diamue ficuti etiam de malis diximus : ceci e
1o guid pyrrum facultates ex Japoribus gujfu dienofcuntur : aai dulcia natura diflent ab acerbis, acidis, aufferis, ab bis, Protphi Wi.
quay, vel plures pre fe [erunt [apores x &* contra; bac deinceps ab illis fint diuerfa. Pyra(vt feriptum reliquit Galenus yes cx Gal.
ll. fmplictui mediamentorum)efu flomacho grata funt, quin € vim babent exiccandi, Atqui Jplueftribus magis ad-
ifacultas ineft: ob id etiam magis praffant contra fluxiones.. Et lib. a. de alimentorum facultatibus ita feribit:
ali diximus, [i omia ad pyra, cr punica transferantur , nibil nouo alio fuper bis fermoneopus erit. Nam in js
laauftera tantum, vel acerba apparent veluti quadam acidasquedam dulcia, quedam denique ex borum mi-
fita funt qu nullam penitus buiufeemodi qualitatem exuperantem babent : quofit , vt cim aquea fent , ac
roberandi vi polleant. Talis igitur omnino pyrorum vfus,qualismalorunz. At pyris , preferrimque grandibus,
ws menate uocatur aliqua alends facultas donata eff. Proinde ea fetta in tenues erbiculos,ficcataque reponunt E
dis per hyemem, e ver,ciin fames eff ciborum parum nutrientium vice ve[cuntur. Pyri fruclus, qui a^aia Gra. Nomina,
sb. ituntur: Arabibus Hinechte, Cirmetre,fen. Kemetry:Italis ,Pere : Germanis , fpren : Hifpani, Peras:
ro:Bobemis Hrifh :
tur,quz longo pediculo pendent, & quidem à fructus figura pyrámidem referente:diffe-
D
MESPIL VS. CAP. CXXXIII
us, quzà nonnullis aronia vocatur,fpinofa arbor eft;folio Tpyracanthz, fiue oxyacanthas.Fert
um Íuaue,exiguo malo non difsimile, tribus intus ofsiculis:qua ex caufa id nonnulli tricoccon
re. Tarde mazurefcit,efu adftringit:ftomacho gratum efb;aluumque fupprimit.Alterum mefpi- dE
tusin lralia nafcitur, quod aliqui fetanium , alij epimelida vocant : arbor folijs mali, fed minoribus: 2 7v6457.
*
^s
LS
JR
ponum fer fouqdem, cial aptum,a vmbilico Mupreuod ádftringit,feroque maturefcit; Dita
-LMESPILVS PRIMA. —
Mefpilorum
confideratioy
5l ' um [pyro ]baud abfemilis:fhinis horrida non fexiptio
bY S) diffechis : pyxacamtha vero buxi modo oblongis. Cuius reiillud , Diofcoridis
» N | manifela efl indicio, quod de bos Melhlorum genere poftrita. ets ent
NF rememorie prodidit: Tbeophraffus libro 2. capite 12.ctm in- Melodis
- quit: Magnitudine arbor ifla excellit; eyroque comatur.Folizzn "Theophra.
magna ex parte infiffum , "quod vel apium parte poffremaiimi--.
ga
tatur,
210 And.Matthioli Comm.
vatur, ampliorefigura;qaodquepromiffs ofum;«pio tenwius,oblongius totumque circumtufum e[Ley pedianl
«1i ,ac longo dependet:antequam decidat, vehementer rubet.Radice numero[a, altaque arbor cobaret x ob id, diutürga e
inextirpabilis eft: battenus Theophrastus, Que fent verba certo funt arqumento,eam Diofcoridis lefionem slang id
SE tam ejje »qua buic Me[pilorum generi pyxacantle fiondesreddit. Quinetiam folium explicant oxyacantbe a Dj -
AMrWEn, eius in bifforia filentio diffimulatum,quod fcilicet apij modo per ambitum fia defectum. Sed illud etiam mon ignoz aadgy,
fca Tantam oxyacathe eum bac Mefpilo interceffi[fe cognationem, vt fi Mefpilus bac oxyacatba inferatur omnium fheci
maproxeniat, C longe magis fruclfera euadat.Sed vt redeamm eà , vnde codicis menda; que librarioyum inamiseft,
diduxerant,dicimus quid Azzaroli vocate fructus ullis prorfus moti veclamant Me[pilu , qua primo loco à Diofeóride
Jferipta fant.Siquidem ij exigui funt,terna includant officula alijs Meffilis duriora: quanquam magnitudine , &» ferma
diffiamili, feram fentiunt maturitatem,ori grati babentur.Tomacho mon iniucundi, reliquis denique notis , ac qualita- ve
Mefpila Aro- tibus illorum fpeciem adeb veprefentant , vt non aliud bac in ve afferendum putauerim , quam quod idem fimt Az avola,
nia. c Diofcoridis Mefpila a quibufdam Aroniaditta.Hac cum maturitatem fen[erint quftui haudgarum placent: quo fit, yr
; ab incolis pro delitàs,izon folum cruda expetamur in ibis, fed is etiam [accbaro melleque a[feruata edantur. Eadem gra.
— al- riis (ant cibus vtero gerentibus: quippe uon modo fapore placent, fed earum malacia fubueninnt. Que porr uper
R- ST liquibus Setanie, C Epimelides appellantur , vulgaribus mo.
IL MESPILVSALTER A. /ratibu ollatanibil inter fe diffentire comperiumtur. Fols
ef mali, fed minoribus:flores fert albicantes , cotenetmalie-
mulos:fiuctum rotundum,latiore vmbilico quiná, acutirpris
ceffibus coronato : Habetur in vineis , bortis c fepibus. Qua-
propter nil mirum feriptis manda[Je Diofeoridem , alterim ve
| boc Mefpili genus copioftm in Italia nafci. Verimtamen Ga-
lenum Epinelidis appellatione aliam avborem a noffratibu
Mefpilis diuerfam fumpfiffe, liquido conflat. Quandoquidem
V Üibro 6 fanplicimm medicamentorum [cribit , eis frutbuma-
XS cerbum effe, d ventriculo noxium : Epimelida autem à vu-
fficis Italia vuedonem nominari. Hoc infuper illud confirmat,
quid Galenus de vtroque Me[pilovum. genere, feov[um dinet-
Jis capitibus tradiderit.In Meffilerum hifforta Serapio aptr-
1e balluctmari deprehenditur , quippe qui forbi tituloomnia
referat , qua de vtroque Mefpilorum genere feripfit Dio[ai- v.
des. Verümzet[t bacin re is quidem aberret , declarat tamem
primum Mejfili genus nobis Italis Mauritanos fecutis Azara-
lum effe:snamqueis Atabico idiomate MéfhilaZrar appellat
" VülgariaMefpila deuorata celiacos; dyfentcricos Co diamea
affettos iuwant.Siffunt faucium gutturis dentium , C ginpi-
sarum fluxiones,vbi eorum decotto os collnatur.In bocftt
deant femina, men[ium abundantiam fiflit. E-2fucicMe-
mee m
ls; T0,
ri S vulil curia E SER
"etapa ad copia
mitiones,C prefertim, vbi abus rejciatur. Sicca fa
cuf : nt, C fanguinis pro-—
— fluuium fiflunt : ideo dantur quoque vtiliter ad cruetarm-
iecliones.In fumma vbi adjtrictione , corroborationeque opu —
fit.cum folia sum fictus plurimum praftant. cil :
wodque arla-
officulis,
Nomina, * N
€
duximus,v
: ea : $e 2" B MEE : S »
Mefpilus. uf lex habetur:L Mefpilus folioa: ij C.B.Hac Aronia Dieftori. Anthedon dicitur Thes.
1 Gef.hor. Lob. Tab. Mefpilus prima Lac.C Palinros
Africana Rucllij. qua & vinoía cognominari poteft, Ge£hor.Mefpilus proprié, Cord.in DioícAzarol zt bd
LI
d
iz
| Inlib. primum Diofcoridis. E
| wa inen in Itália ranquam magis domefticam fpinis carentem obíerua-
Cailphaélpinofa osse neri Hein, n L Mefpilus vulgaris: apud Theophraftum & pli-
uimusà Theophrafto a nominatur. Mefpilus; Brun£ Trag.(cui Crata gus Theophrafti) G cín.hort.
niumSerania leu. esie altera, Dod.gal.Cord.in Diofcor.cui eft Epimelis & hamamelis : Mefpi-
Loniob.Dodo. Tab.Mc j eft, vuleatior quz aliquot fpinis armatur, fructu minore: altera frequenti
lusfenca Lugd.Hzc erect dam que edit multo maiorem, cuiusiconem propofuit Lobelus
infine ecl eroi ili, cuius fructus albus fit;ymalique magnitudine.Huc referri po«
mu umilior,quz Chamamefpilus Gefnero & Lobelo dicitur,
I oW» 1 LOTVS ARBOR. CAP. CXXXIIIE
Jo. ;
ie T t'ekvafte magnitudihis ferens bacchm pipete maiorem:dulcem,cibis gratam, ftomacho
n.Aluumfiftit baccis.Ramentorum ligni deco&tum fiue potu , fiue infufione dyfentericis , ac
süuxione vuluz laborantibus auxilio eft:rufat capillos;citam aluum cohibet, :
L3 . my
E e Theophraffus lib.&» eàp.quavto de plantarum hiftoria) proprium genu prefhat , magnitudine quauta Eos. ain
uaut paul) minore,incifuras folitiva babet,ac Micis e]fe videatur: materies trigra. Genera eius plura fiuttibus in-- Theoph
"n magnitudine faba:maturefcat vuarum modo, varié colores immutans. Nafütur yt mpyrta , aduerfa
aims Peu guftatu inter Lotopbagas diclos predalcis fueuissinmocuiu,atqueetiam bona rugis. Ventris
ier yero, qui fime igo interiori efl: na vel genus buinfmedi €f vinli co exprimitur.Multa bec ufbor,
ivja eft Exercitum itaque Ophelli cumin Carthaginem profi P» veleo fructu diebis phiribiuspaftum
Tamorum petulantia, latifima expatiantiupi e
bit: Leti fruclus fylueffris quidcin eff, féd cerafo- Lotus Plinii;
tibusfoltis. Nulli cortex iucundior,aut aculss ex--
I. PSEVDOLOTVS.
s"
2.
diced
74 ba €s aw»"t
--
212 And. Matthioli Comm.
cipiens blandiw.Nulli rami longiores,validiorefque, aut pluves,vt dixiffe totidem arbores liceat.Cortice pelles tingimt e,
dice Lanas: C? libro 17 capite 1.lotos ingentes effe arbores quoque oftendit bis verbis-Ea fex arbores fuere Lori Patulavamg.
; rum opaditate lafciua. Caterinn non folum ingentes efe
LOTI AFRICANAE SPECIES. ves Lotos teffatur Plinins fed etiam in angst perágrases.
: tates lib idem offendit bis verbis : Roma vero Lotosim «
: cine area amo qui fuit fihe magi[Iratibus 369. vri, elei.
dita : incertum ipfa quanto vetuffior : effe quidem vetnflig-
vem non eff dubium , cum ab eo luco Lucima minerw.Heg
nunc crater annum 4 yo.babet. Antiquior illa eft éd incer.
14 eius etas que capillata dicitur, quoniam vefiilium Virgi. to
num capillus ad eam defertur. V erüum altera Zotosim Vula..
nali.quod Romulus con[lituit ex victoria de Decumi
waili inteligitur,vt autor eft Maffurius. Radices eiusim fo.
vum v[que Cefaris s per flationes municipiorum penetrang,
Quamobrem putauerim ego , fi modo bodie Loti Bri d
in Italia , eum non aberrare , qui veram lotum , prefertim
Diofcoridi, C» Plinio, eam effe av bovem dixerit, quain Tri-
dentino c Goritienfi agro vulgo Bagolaro vocattrzin Vero--
nenfi vero, c in aliis quibu[dain Walie locis, Perlavo. Siqii-
dem licet barum arborum multe pyri magnitudinem eques, uo
plerequetamen con(piauntur , que longe admodum
proceritate vincunt.Heitaque praeterquam quod Li
flit erafüffimo,ramis latiffimisin altitudimem latitudinem-
que feextollentibus : cortice [petantur leui , colorzin ceru-
leur nigrefcente. Quo fit, vt is arato coloris afpettu refhiden-
tium oculos snirumin modum ad fe alliciat , vt tradidit bli-
nius. Foliss virent ilici proximis, per ambitum ferrati, afe-
vifg, que medio autumno flaccifcunt. Fructus eie (vt Plniu
libro 13.C» decimo fexto inquit) ceraforum fimilitudine, qui
vt illa,longiore pediculo pendet:is pytmo virermox in candi- 38.
dum flaue[cir deinde per mnaturitatem rube[cit: deniá,poft-
quain maturuerit, nigricat, euflu non ingrato, Que omnes
Uwe. — Piittfce arboris delineationes ac nota, Diofcoridis, Gr Plimj
"EG Joro plane refpondere videtur. Non defunt tamen;quimoftra
vefragentur fententie,cenfentes forta[fe Lotum hand proueni-
Lorü longz-
uam admo.
dum efle ac-
borem.
Lotusl:talica.
Lori Italica.
hiftoria.
ma
lapfusinThe quos carpit, quod perperam
sid lor dose nd
H
P
Daéli ex iptum 7
Tipo ME
Inlib. primum Diofcoridis. 213
cm , zyxyphum eff noftratem. fed decipiuntur, quod yz yphus foli nan ferat Rho latiora , nec baccas 3 ag mE
armes 2), rius, quam ubentes- Quinetiam, quid Zyz3pha ejui ficubus , dactylifque *
potum Ar2P Jed oblongae. C» aureas potius, q 55. € td ) eme yaplins
; d» odoris [uauitate precellant.Lotum fcriptis tradidit Galenus libro 7 fimpl.med.his Verbis. Lo- y ^re ics et
d (fint, nec eos ot oria qualitatis eff particeps. ed C tenuium partium eft, e exficcatoria.Itaque lignorum alc
arum ita multe zn ccommodantur profluuio, c dyfenterijs, C celiacis affectibus. Decoquuniur ver interim in
(nm ramanta malicin, rum prout vfus popoferit, nec nfunduntur tantim , fed c libuntur. Quinetiam quid pilos
RE | fignuin eff ipfum ad fringentis effe cuiu[das, frmiliter mediocriter deficcantis facultatis.
demit ladanoseiufmodi effe facultatis oportere, quod fluentes capillos effer cobibiturum.Pla- à
NT »Latitiis Lotus arbor, Celtis appellatur: Arabibus, Sadar, Sedar, feu Alfadar : Halis, Loto Nomina.
ue cuir ep Qurgelbaum: Gallis, ADfier: Hifpanis, Almez.. Pfeudolutus, Italis, Loto baflar-
Axe altera, Italis, Legno fanto.fed falso.
[ is Plinio:Fraxinagolum, Crefcentio: recentioribus Lotus,& Lotus arbor.
ES. Nude Eopcuiit; d quibuídam Diofpyros Theophrafti cenfetur, Lotus &
linio,Czllpinus fufpicaturapud Plinium inter Mala effe Tuberum alterum genus, quod
minatum eftà colore.Guaiacum Patauinum, Gef.hor. ( cui & viícago) Lob. cui & Lotus
Bi Dips fiue Faba Greca, Lugd.Ermellinus Caf; Guaiacana vulgó, Camer. Pfeudo-
Cerafarh Trapezuntiá Cóftantinopeli vocari teflatur Bellon.Figure duz adpofitz Pfeudo-
"Africanz nominc, videntur foliorum tantüm longitudine : breuitate i anguftia, latitudi-
e zratis & loch variazc.Qu5d Guaiacumaliqui putarint cauffa eft; quód ligni materia fit al.
efcens.
Sem. ^ CORNYS CAR CXXXY.
iraatbor eft; bàecas ferensoliux modo oblongas, uz primür virent, dein petmaturitas
ibefcunt;aut cera colorem reprafentant.In ciboad. tingunt;profluuioalüiatque dyfente- à. Meüm ü
fiucin edulio, fiue in defruto exhibeantur.Mttia,vc oliua condiuntur.Sanics,quam vizen- Drag. fat
ido tefadarunt;impetigini conuenienter illinuntut, «enpoesd 3. i.
VEU n : : í : -. ^ flauusaut ce.
j E- Ornus eft VulsabisWolitle, Célirum (vt lb. deplanta- ieietent p
COT nim bilorias cap 2. memoria prodidit Theophraffus ) Catacuz.
Co fexusin ea duplex inuenitur. Namque confurait mas duode- £avborw pos:
4 o o | medbiterum altitudine: folio amygdale, nifi quód pinguius, xoéid 5.1. fla.
eo Qfíu[ : corticenerdofo, C» tenui : caudice non minus crafpo. "e aut cro
N Firinina yirzas pois; Jicut alix amena, fuo latere Phfeths Corni hiftos
N Y & fiuticofior eff. Nodos ambe, perinde 4CVITEX TIR GeTihima- rr eos
NJ £os,ttm inuicein congruos babent. Materies THATIS eXCOTS tota- phrafto,
que folida; cornibus denfitate, Jirmitateg, frmilis, vndeii no -
inen. Formine vero anedullam continet G mollior eff , atque
cauatur; obid ad venabulortim víum inutilis, Quidam Tro-
janamincolunt,marem [lerilem dicunt: feminam autem fiu-
4. uofatm. Nucdeumfiuttus oliue. : fimilem babet; gufeu dultis, o-
c deratus, er atus. Flosolce; C floret, Jiuctificata, codem todo,
Yt fingulari pediculo plura proferat. In Macedonia verb (veluti
etiam in Italia ambe fructifera funt: fed mas per eflatem, fe «
mina verà per auttm un Daccas maturat buiustamen bacs
R2
[| cerantum mafcule bonitate cedunt, vt ma i vix pofint.Por-
rà cauendum eft , ne corni atbores prope aluearia conferantu
f velan ti p d ^: ee RON DUAE - à: 2.
nou flore eius oic
farum in b €f quàd firi- T heophrafii
(o ptis man Cormum arborem amypdale ces fufpes
. ftlio. (rutipat. Eaque propter di. 9
(, Cornorum
vfus in cibis.
borantilus Cormus à canibus rabidis de- Córbivhds
Vemofie pro t libro. feptimo de [impli- xcii
is frudus admodum « ; ls efui aptus. Itaque mi-
iut d» mefpila. Folia queque e» germina gufti acerba.
? prone : ox ; 2 Junt,
ue EE :
214. And.Matthioli Comm.
Lu
DEOS erano unt; valentétá, deficcant. Ttaqueaxima vulue glatix,
IL VIRGA SANGVINEA. rfe fme re ETE E
vibus; melioribus corporibus meagis contraria (um, Nas
nimium ea contendunt , acplus fatis deficcant. Corno haad
longé abfimiliseft planta , quam mos vocamusim Hetruria a
fanguineo virgarum colore vtlgari idiomate SANGPING,
€» Sanguinello. Cre[cit hacin dumetis , c fepibus Leboreh
feuticofas virgis Corno tenuioribus; tobuffis;nodefif. Cari.
ve anguimismodo rufejcente-foliis Corno proximis paulyta.
- jnen Ureuioribus ac latioribus firmis meruofis d rabentpe.
Xe diculomtentibus.Floret Verevmbellis albicantibus, quarum
*- flores baccae edunt,racematim cobi fanguines teni.
— blifquepetiolisappen(e,orcbi magnitudine proni viride,
QC" per maturitatem nigrizantes : £ quibus Ananienfi bs
mat
Virge San-
E
*uimez.con-
fidcratio,
'Ol. exvirgx 3
fang. baccis. & in Tridentino agro, oleura conficiunt ad lucernarum
SS exprefiis torctlari;decoclis prius in qum baccis, Ligini
ries dura offead, babetur, corno minimé cedens , obidg, funt.
qui velint banc Cornum effe feminam fed non video,quibu
argumentis boc probarenitantur. Atqui fortaffe a fcopomm |
long? aberraret qui diceret, banc virgam effe fanguineam, de »
qua Plinius meminit libro 2-4.ca.10-bts verbis. Nec virgafan-
guinea felicior babetur , cortex eius interior cicatrice , qua
prefanauere, aperit : Hec ille. Sed an planta, Sanguinonolu
vocata id preflare poffit , nondum periculum feci, quofit,
banc fententiam non aufi affirmare , ci rali alg
meminerit Plinius.Bacce qua ad maturitatem peruenen
amaro,acerbo,ad[triiigentid, fapore deguflanturitaque al
flergunt,roborant, cobibent ac repellunt : quare oleum,quod
ex iis exprimitur,tale quoque effe ncce[[e eff.Porrà pluramm
babeo, que de bacplanta in medicum vfura veniant, Ahn,"
qua Gratis zgavlas Latinis Cornus vocatur: Italis, Coral, —
veluti fructus eitis Cornole, C Cornie. Germanis arbor
nelbaii SurBeerbaum & Zoterlein : fructus verü- Ql
- üirfdien Hifpanis, Cornizalos: Gallis, Cornier, fructus verà Cris Bohemis, Driukouuy, à virga Jens Itdls,
Virga fan-
guineaPlinii.
"Nomina,
n-
P
;
|
nus fatiua & mas, Cotd.in Diofc.Cornus mas,Dod.g
Dod.C«&lp. 1l. Cornusfjlueftris feu femiria Theophrafti
Sanguinus Crefeentio,CaftSanguenwulgo Czfalj. :jartríatl Trago:Cc
Opulus Columellz)Gefhor.Lo llon-Lugd. Tab. T'hal.Cornus f
'nia, Cord.in hiftoria fua. E :. Mio A E.
Sos cole unreferer
X " nim fiftant. Eadem eft f T a
257 guminpotapreflat. eee
mitefcant,
eoque ad men[as parandas lign.
oM. veftitur fcabri
tiliter farina delingenda dy enterias,
Sylueffrium(vt diximus) finrlin
nin.STLVESTRE ferif.
ARE
In Lib.primum Diofcoridis. 21$
. | pups
bey ESTICA. IL SORBVS SYLVESTRIS. ^
| 'SORBVS vmi ;
^ SOM i
Eee oet m
Se» EC IENTSUZS SN
ENS S zt
Tu JA
fee:
$^0
í
€
C repellunt, qua per byetem à vuflicis ad aucupia affer»
HAIR. ea Cim turdis gratiffme funt. Arboris virga
qued folida , vobuflaque fint matevie,expetuntur Tufli-
cis pro Stinulis boum parandá. T OR MIN ALIS Sorbi. "Tor.
folio efl vitigineo ; Platani moda; leui, baud infirmo:bat- minalis con-
cis oblongis, afperiufculis , terctilus , Tacematim coeunti- fideratio,
bus , & longo pediculo apper[is , coronato vimbilio , t0
lore ferrugineo , [apore permaturitatem acido , € auffe-
vo. Arbor ipfa [Dectate (atis habetur proceritatis , cortice
obducta laui, c materie haud fjagili. Nafeitur in plui,
cum cateris [ylueftribus. Bacca adflringunt, non tamen a-
deo valenter, yt domeffics: PofJunt eadem omnia qua dos
mefHca s fed inefficaciora babentur. . /hringunt enim al-.
uum , dyfentericorum torminiibus vtilia funt, vnde illi
momen. Hanc Anguillarius manifeflo: fan& rt Cratag- Anguill.Cra :
gum effe cenfet. 5 iquidem Theophraffa libro 3. capit.15.de gà. mala.
hiftoria plantarum, Crateogus folio Mefpili prolixo fci
licet eft, verum maiori, latiori, oblongiorique, nec ferrato
quemadmodum illa fit. Atqui quantum diflet Tormina-
— isjorbi folium à Me[pilifolis , manifeff? teflatur Plinius.
- libro 15.cap.2r. quippe qui Torminali Serbo Platani non
Mefpili folia effe feribit. Adde quid buic Serbo ligni ma
teries, nec verficolor fit, nec valida, necflaua, qualis Cra- -
t«oco effe debet; fi T heophraffo credimus. Quinetiam nec
(finitus conuenirsqui in bac Sorbo ollongus [emper vifitur,
^ dm Crateogo vero magna ex parte turbimatus.Sorbastefli- Sotbotum
monio Galeni tum lioro 8. fimplicium medicamentorum, vixes ex Gal.
nm libro 2. de alimentorum facultatibus , eandem ad-
coo offringendi naturam preflant, quam mefpila, fed imbecil..-
—— diereeffectu. Vtraque tamen in medico vu magis , quam
cc dn dbisexpetuntur , prob, ue, Sorbi fruclus Graci
| a: Latini, Sorba: 1 4: Germani , Cpeper» Nomina,
ling/ Cyperoepffel; Cypetberen: Hifpani, Sorbas:
biny. Sorbus fylueftris, Italis, Sorbo faluatico : Ananienfibus, Temelo.
»Serbetorminele, & Sorbo [eluatico: Germ. Q8ilber Cperemerbautm: Bohemis, "m bdo
- Sorbus.
216 And.Matthioli Comm.
orbus alia fatiua;alia fyluefuis, quee duplex:fatiua variat & forma & (apore fraus, Forma, 4f. odi.
culata, vt imala;alia oblonga,vel turbinata, vc pyra:alia ouato fructu. Orbiculata; dulciora & odo.
ouataveró,acida & minusodorata. | L. Sorbus fructu ouato Theophrafti.Sorbus,Brunf T;
gal.& fol.Cord.in Diofc.Lac.Lon.Gef.hor.Caf; Tab. Lugd. Sorbus doméftica, Caft-Lobel eui & Oft;
Theophrafti.Sorbus efculenra, Cam.Sorbus onata,Fuch.Sorbus legitima ClufPann, Yr. Sorbus 8L
ucftris:Caft. Tab.Sorborum quartum genusPlinio:Fraxinus Bubula;Dod.gal.Fraxinea arbor, Trig Fi.
xini fpecies,Lon.Ornus,Gefin fracto Dod.Rnell.Sorbus fylueftris alpina.Lob.Sorbus aucuparia, Cof
Pann.Thal.Cam.Sorbi quintum genus,Cord.in Diofc... 111. Sorbus Torminalis,Cord.hift.Gefho,
(cui & Mefpili aroniz Íylueftris fpecies) Dod.Cluf, Pann.Lob.Lugd.cui & torminalis vera, Lonic Tab.
Cafalp. Thal.Cam.Sorbi quartum genus, Trag. Cord.in Diofc. Sorbi fylueftris alia fpecies, Caft.Craz.
gus Theophrafti: An guil.Lugdunenfi hiftoriz, io. »
à apical: PRVNVS. CAP. CXXXwiL x 2E
DRaunas atbor eft nota,cüius pomum eftur, fed ftomachum male habet, aluum mollit. Syriact prunz,
& przcipue qua Damafci gieriuntur,exiccata ftomacho vtilia funt: aluum adftringunt.Folia pruniin
vino decocta,collutione & gargatizatu; vuam, gingiuas, & tonfillas fluxione laborantes reprimunr.Pra.
ftantidem fylueftrium Prunorum baccz, poft maturitatem exiccat : eum fapa verà decode ftomachg '
a Addit Car, Vtiliores redduntur, aluumQque magis adílringunt.Gummi prunorum agglutinat: potumin vino ci.
avepepzAa- culos comminuir:ex aceto quoqueillitum;lichenasinfantium nat. ERO VI
E
emus eh e LPRYNVYS. IL PRYNYS CEREA.
uens, [7 ovcatat S ue ESI CRM
So
- Aus
y
Prunorum.
confideratio.
mafcena ficcata ventrem fiffere dicat,cim € i
Galeni catela 2145 Galezus. Atqui in boc Brafauolus Ferrarienfis
contra Bra- Cif siedicanientorun
fauolum. £D x
Inlib.primum Diofcoridis. 217
: em vim obrinent,vt manifeffo teffimonio funt tamarindi, d myrobalanorii ome gentusitem rhabarbarum;
alfrisgtem ua prater id quod primum aluum deiiciant;poflca illam adftritlam relinquit. Quam fane prunorum
| eap y rtr n non perpenderit , Galerius tamen optime nouit, C expertus ef, Idcirco cum loco citato pruna.
à aluum ciere tradiderit; eadem etiam adflridloria vi pollere,lib.2.de alim. faculta. bis verbis amteftatur:
pras aque t cficubus conceffum efh, vt velexiccata vilia permaneant. Damafcenis 4 Damafco Syria monte, in quo na-
epellatis, prima laus bonitatis magna bominum opinione defertur:proxima iisquain Iberia e Eiffania pro-
minat. Verum hecquidem nibil adferictionis pre fe ferunt :monnulla verà Damafcenorum vel. plurimum. Pro batiffima
- quecum mediocri adffrictione,magna laxad, funt. At parua, duras acerba, c in cibo praua funt , c veniri
hif js idonea:hec Galenus.Ex cuius verbis fatis conftare arbitror, nulla feré vatione, necnifi inualidis aduo-
faintnt Brafauolum adductum fuiffe, vt hacin ve Galenum ipfum accufaret , quafi Galenus omnino ignoraue-
1c dam argumenti ae ER
xam faporcs, quam odores, quam cetere denique non fructuum modà, fed & omnium fer? fonplicium medicamen -
pomo naturam e facultatem fortite effent.De quibus omnibus ade docte, c copias? difbutauit , vt parem
"mmumrgpererit neminem, vt omnibus pev[picuum eft ex fuis primis quinque libris,qttos de framplicitm medicamztorum
aumratiffime conferipfit.Hutc fententia eque c rationibus accedit quoque communis medicorum experien-
ertum fit.pruna Damafcena laudatifima.ijs fimilia, que Galeno preferuntur, efa ventrem foluere
adffricha aluo poflinodum relicta,tamarindoruin, c m ryrobalanorum modo. Sicigitur Galenum à Bra-
one ferualfe volumus.Sed fi Dio[toridem quaque tueri velimus,nil aliud diedum putauerim,quam quod
wmafeena ficcata aluum adfhringere tradiderit,vt veferuntur ad alia; que minus adffringunt : non tamen, quód
elfe deiectorie facultatis expertia.Porro pruna bilem deijciunt : proinde ea vtiliter v[urpant medici ad febres, Pranorum
vfosaffettus : quin c feplafiaris expetuntur, quippe qui ex iis quotannis eleitaria, intintius , liquore[G, varios vías,
rint; quibus non modo [ami euftit non ingrato delectantur, [ed etiam qui languent, efocillantur. Habetur.
uns (vt Theophr.eff auctor lib. a .tap.3. de plant.biff.) infignis magnitudinis, fructum ferens natura c» Pranus— Ae.
Bilis proximum;nifi quod rotundum nucleuta babet.Florere incipit menfe Tulio, fiucum circa brumam 9?
dimittit. Qui circa agrum Thebanum babitant;propter arboris copiam fiuilum fccants C offe exempto
iinmt:hac Theophraffus. Pruna qua dulcia funt , miuus frigide nature po[ident, contra vero acida, (» Prunorum
frigida , d bumida [unt. Palma datur (vt Galenusiuquit ) Damafienis , que ficca ex Syria Veng- facultas.
ecundas tenent. in Germania, qua ex Pannonia, c Tranfyltania conuebuntur: in quarum
ifeula funt , maiorem cum palato ineunt gratiam , in vino decofa , c Jaccharo afber[a. Hoc enim
rimis menfis deuorata;preter id quod e[ui placent. commodifime aluum atat: mibil enim dftrittio-
dulcia funt. Habetur c STLV EST RIS prunus, in dumetis y fepibus e fyluis crefens Pumila eft ay- Pruni fjlue.
e ybiqueaculeata.folio fatiue pruni;vérum long anguffiore , duriore, Melun. Vere fleret floribus fis cond;
"YNVS SYLVESTRIS. PRYNVS SYLVESTRIS
ied florens. :
Voas Ts
Ay cot SAP ue
e TR Xr.
equales,calor purpura nigricante , viridiintus
ur cera[orit mile.Tota planta exiccanti c adffrin- Pun Btoe.
er deuorantur.Eedé. ci arbufcnle tadiá- acis vi iu.
"Jluxiones, quinetia columella c fatíciutni :
T
UOTE Mtn
vlcera
218 And. Matthioli Comm.
IV. PRVNVS SEBESTENA. ylcera,tum collutione, tum gavearizato ear detollo, Quz.
obrem non parum recreantur boc medicamento, qui in
gyro peruncli,orisvlceribus, c fluxione laborat, m
addito lycto, alumine, 6? Rbodomelle. Idem
7 f£ effionibus auxiliatur feminis vteri fluxionibus A"
qua e floribus diflillata baufla, inteffinorum verme; ;
mo) citsoculorum3, fluxiones cobibet. Non M, pra-
nis,nec diffmnili admodum funt facultate fruckus y 3 quas
cine Arabes fetuta S E BES T E N A nominant, qud,
eis Myxa s Myxaria vocantur. Quod etfi i Diofcorides,
Galenis borum fuis monumentis non meminerint , desi ut
men à poflerioribus Gracis,nempe Pattlo, Aetio, Pfello, cz.
Guariofrequensfacta fuit mentio. Arbores feri in Italia 172
perunt Plinsj etate : nunz vero nullis ibi in bortis aut vii
viis (quod (ciam) virent. Plante ramum ynà cum fructu mi-
fit ad meprecleriff. Medicus Gabriel Faloppius
vir quide vt dodrina C facundia precellens, ita bumani-
taie C liberalitateilluffris. Efi itaá, arbor Sebeftenus pra-
no non admodum diffimilis, ei tamen magnitudine ceden;,.
Foliis comatur pruno rotundioribus. ac frrmiorilus, furibus 1
albicantibus.racematim prodeütibus, & quibus frudus oriun-
tur prunis paruis fimiles , calculo quodam vt glandes ima.
partecolligati, offeimtus triquetro,qui [atis acce proportio
ne corre[pondet,ia quo nucleus.It maturitatem adepti ina
R trum virefiunt,guftu fant. predula , ac lenta tenac
- Ex qua Syri, Ce Aegyptij apud quos proueniunt,, Bra:
j conferuntur ,vifaum ad aucupia conficiunt,quod Venetiis L3
-lexandrinum appellant,aucupiis commodifiumum: 4
1o funt nuclei, qui in eo reperintur,color & dulcedo,qua, que
v flatu deprebenditur.Emolliunt, fitim fedant, C alum tat, y&
z: »-Pollent autem deieGoria facultate , non fecus atque pruna, —
Fuchfi opin, : tam Grecorum , quam Arabum teffimonio : id quod etiam
zeprobara, comprobatur quotidiana Medicorum expevientia.Tametfi contrarium fenferit Fuchfius:quippe quiin fuis paradoxisea-
pite 27.vt fortaffe in Arabesinueheretur,quos vbique fere odiffe videtur y nullam Sebeflenis deiecloriam efje facultatem
contendit; quin potius ea adffriloria vi pollere.Sed longe diffeutit ab eo opinio noffra, c vulgata, comprobataó, continua
medicorum experientia. Quandoquidem quid Sebeflena a[Jumpta in medicamentis aluum cieant, teffis in primis
lus Aeginet a, qui lib.7.dei iis yerba a faciens ficimqui:Mysa arborisfinétue ef minor quidem guai. facultate verit
milis.Ex quibus Pauli verbis elicit; 4;qt ciden
rens eodem libro Galenum fecutus: Pruni ifructusinquit; ventrem. fubducit,. recens quidem magis, jus
buius rei nefcius A&tuarius bec pluribus commifcet medicamentis, quali bilem eijáunt , vt videreef! fuo.
medicamentorum compendio.Eorum infuper di aluifacultate ;
Scbeften do- ffyum omnium lumen.Siquidem(vt iam millies expertus fim)eorum pulpa dra in dece!
fis ad fummun duodecinm, eofdem fere praebet effettus, quos Aegyptia filiqua caffia vocata. His ergoratiot
Fuchfius ze- gibus addacor;vtillam quoque Fucbfii opimonem minus probem,qua efl, quod electuarium de Sebeftt offici e
mcdium trem deiiciat mon Sebefleorum facultate s fed aliorum fimplicium medicamentorum deietloria vipredit Heo
addusrur:nara fiid per fe preffant, vt offendimus, idem etiam aliis admifla praflabunt. Quare , vt ingenue dicam qui ^
féntio mon Fucbfius tantum, quem alioquin. femper admiratus fum , vt virum dodlifmum , C de medina "
merituusfed plerique alij,nunquam adcó Grecis addicti effe debereut, vt prorfus à Maurit.
siunquam (y rationes, experimenta; firma nofira artis e »mit
tatur o atio vnde diuerterat, dicinzus 5 C exp L
icepurgata vtiliter dantur ex flaua lile feicitenii abt (vr auclores funt Paulus, A ti
)lingue. ifperitatem mirifuo lenitmt : quin c pectori , atquetuft & lateris di effeidis a
jus 2 bile vel falfa pituita iran is de veflant:
Sebeften có
fiderato, &
hiitoiia.
Vifcum &'Sc-
beftenis pa-
ratur.
Scbeften. fa.
cultas.
ventrem
Zizyphorum guac
conideratio. que offa
antifeofí , Pquibus acce exoritntu
cum ad vitimam venerint maturitatem tov State in quibus nucleus offeus c
snaturitatem feet viridi , e ulo Esa nfettása at in pramaturis duléis
fit vt zizyphain bumiditat ; €
zilli cenfent ea Setica: deal
Inlib. primum Diofcoridis. 219
v. ZIZYPHA. dem fententiam ex ipfo Galeno fumptam veddidit Aticen- Avic&na. de.
" na,cui tantum illud addidit, quód ca ad pedloris atque puL- fénfio contra
! monis vitia conferant,C quod quidam(vt ferit eum ma- Fuchfiumi,
ximérenum,tum etiam vefice affedlibus prodeffe cenfeant.
Veritm quoniam (vt diximus) feribit Galenus , nullam fe
adinueniffe in Sericis facultatem ad corporum affectus cu-
vandos, binc capta occafione Fuchftus iterum digladigtur,
honeffo quidem ftudio, non modo cum Auicenna, fed etiam
eum ceteris Arabice familie aucloribus , afferens id omne,
P quod de zizyphis Arabes fuis uemumentis commendarunt;
omnino fal[umeffe,c à veritate aliemtm. In quo tamen [f
pa vitium aliquod Mauritanis adferibendum eft , illud quoq,
P. Grecis pofferieribus adfcribendam etit. Quandoquidem ci-
flat, Adtuarium C Greauim,crmedicitin peritifáimum,fua
de compofitione medicamentorum volumine , zizypha ad
pectoris vitia compofitis medicamentis compluribus admi-
Qd. (ere vbi falicetex calidorum bumorum vedudantia mos -
9] busemerferit,item eandem in bie vurpare, que bilem dejj-
ciunt. Quod & Nicolaum Alexandrinum in fais compofitia
medic. perfepe feciffe comperio. 1deoó, nil mirum fi ad. bac '
'oimuia prefHare zizypha tradiderit Auicenna: namque fua
lentore, ac fu, qua egre permeant, craffitie (vt vei veritas
adffruit fanguinem cra[Jum reddunt, qui flaue bilis vedi -
dantia tenuior, quam par fit redditur. Ciun itaque tradat
Auicennay vic ypba &r pettori C» pulmoni prodeffe,non te-
mere quidem eum locutum effe crediderim. (vt fortaffe ali-
qui putant)fedillud ea ratione feripfiffe, vt in morbis tan-
tum calidis, é acutis intelligendum effets in quibus media
vwiiliter zizyphis vti poffint & debeant. 1d quod eius verba
aperte indicat, cim dicat; quod fanguinem incraffant. Ne-
A— : queenim erat Auicenna ade ignarusyvt datis yam praimi[-
s. eAbyEtn ts Jisnefiret fubinde coclufionem inferre.Sed cert? pulchrum;
angi poe " Fs oda atquetutum effeiudico , quód quandoque cum mortuis Iu-
quomiam (vt fepe antea polliciti fumus )nulli médicorum fethe;nec huic magis,quam illi noffer animzus erit ad--
veritati propagande, addam ex pradiddis vationibus cum Auicenna,eos meo quidem iudicio,lali;acfalli, qui zi-
xpurgari,ac ab[lergi contendunt; quid, ea ijs commicent medi tir que pectoris affectibus frinidi-
vi folent vt recentiorum nonulli,qui z3z yphbis nulla eorum babita ratione ad quoduis pedloris vitium in -
Mr, Cr plerumque cum maximo egrotantium difcrimine. Ceterim an Galeno Serica zizypba fint dubi- E:
cium aliud Plinio fuiffe reperiantur lib.15.cap.14. vbi fic habet: Aequà peregrina funt iz. ypla Qr tu- Plinii. Zizgs
mon pridem venere in Italiam.Hacex Africa,illaex Syria, Sextus Papinius, quem cójulem vidimus, pri. Pba & Tube.
attulit diui Augu[Pi mouiftimis temporibus in caffrorum aggeribus fata, bacis fimiliora, quam malis: fed ag.
tiput decora, quoniam €» tecla iam [ylue fcandupt.Tulerum duo genera,candiduim à colore Sericum didum.
25. Ab amyodala;inquit; proxime florent armeniaca,dein tuberes,C* pracoteszille perearina,ba coatla Atem
ph ait. grano feruntur menfe Aprili. Tuberes melius inferunturim pruno fylueflri, € malo cotoneo,
fpima [ylueftris: bec Plinius.Columella tamen tuberum nufquam,quod legerim, meminit, fed ziz5- Zizyphoráa
4-duo tradidit genera, quüd barum floribus maximé deletlentur apes, uem, rutilum, c alium. Quo duo. genera.
fit; Plinij codicem boc in loco deprauatum effe.AMlud füfpicionem auxcit;quid inter Arabes Auicenna,c»
tiores Simeon Sethi , duas zz ypi fpecies fcriptis mandauerint , € quàd tamen in Plinió vna tantum
Verim cim Atuario, Nicolao Myrepfico, Cr Simeoni Setbi Cas Civugets X, irtvea(tot enim mo-
untur) ea effe videantur, qu Galeno ferica, eademó, Auicenna, Serapioni, aliif pluribus Mauzitamis,
temdim videtur, Galeno ferica non aliud defrnare, quam zz ypha.Ex bis praterea omnibus maximum
"t crediderim;im Plinio bic fubeffemendum, c illi de ziz ypbis id adfribendumee[fe, quod de tuberibus de-
Leguntur z 12 ypba ad calcem Septembris in Autummo , vnà cum iunceisamufculis, C in mani-
ibus fufpenduntur,prius diebus aliquot infolata: poftremo decerpimtur, C7 afferuantuv in capfulis,
a ica
ideterpta 6 fuper cratibus, aut regeribus ferata vam din infolant quoufque vugofa fiant.
axxo Fruttus prüni; qui nowxdjaia Graci Pruma Latinis appellantur: Arabibus, Anas, Auas, [ett A
or Prumo Sufino:fiuétus Prune, c» Succine, e» Sufine: Germanis, oraumen/gpftaumen/e ieden:Hi-
- : kii ater Priier, fru&us Prune Prunus fjlueftris , Gratis w6vkAOc atelat
5, C lebenborn arbor: fiuctus Cyyleen : Bobemis,Truki. Frudtw vero qui.
eft vt haber Pli
: inhistd erun U magni gnitudin olore &fapore: p tá
facileab offe fe; aliis humidior & pertinacius adhzret: pracipua me
Brabyla Theocriti céfentur.Habentur nunc & füauiffimi euftus, quz ex-
'aduehuntur Prunorum de Pruniolesnomine. | II. Additacít figura
; $ E Ti
altera
220 ! And. Matthioli Comm;
Prana cerca, altera Prunotum,qua Pruna cerea & cereola dicuntur, quia ex cádidoin luteum pallefcaht.Elesznrig
maetiam funt Amygdalina;quz Coccimelea videntur effe apud Theophraftum : recentiores Tünaha.
Prunus Syl. benc quz Myrobalana cognominantur. | 11I. Prunus fylueltris, cui hoc peculiare,quód fi d, Gie(cen.
tem imbres contigerint,fru&usin oblongá & inane corpus conuertitur;quod Itali Turcas vocant. Car.
Pran. Sebe- ne huius;vel fücco exprelfo pro Acaciayruntur. - IV. Prunus Sebeften;alia fatiua;alia fs lucftris;autore
id Alpino.Satiua, dicitur Sebeften Trag. Lac.Mixa,Dod.Lon. Mixe vel Sebaftz, Cord. hid. Pruns Sebe,
Zizypha, ftena.Lugd. V. Zizypha:du plex eft; rutila & alba:rutila,fatiua & fylueftzis,vt rcété Anguillara:Sar
ratione fructus duplex;maior & minor.Zizyphus rutila fatiua maior, (ant Iuiuba: Arabü & officinamm,
qua Iniube & Zizypha recentioribus dicuntur, & referre oportet ad Lorum Athenzi, Homeri &
bii,& Paliurum Afrícanam Theophrafti.Zizyphus veró rutila (atiua minor;ea cft quàm Cordus Iuiübas
minores & Tuberes Plinii vocat:hz à prioribus differunr, quod colore, nitore, carne molli, lentorefs.
ore & nucleo maiores quidem imitantur, fed minores funt, nec oblongz,fedrotunda (ha fort adf.
Lobos alteram Theophrafti, dum fru&u dicit rotundo,referri poffünt)atq; fimiliter flaccidz. At; H
Zizypha fjl. phus rutila fylueftris,fuiuba fyluefixis & Paliurus fecunda Theophrafti,& recte, Anguillara dicitur; hzc
as inagro Veronenfi prouenit,fpinisvaldéhorridayyndecamhabemus. — Ici MAP
Kiupe 0 ARBYTVS .. ^ (CAR. CXXXVIIE Eten
BAenflépA otv A Rourtsfiue vnedo, arbor eft cotonez malo non diffimilis, tenuia [folio:] cuius fructus pronima.
Llrenui corti gnitudinem implet; nullo incus nucleo, huic memacylo cognomen eft.Maturüsant b flauct;autru- E
celeg. Orib. befcirzin efuacerofüs,ftomacho aduerfatur, capitifque dolorem mouet. e e eit
H
b Meü «zeó- ; ug on,
3a bbov, i füb- Rbutus in Hetraria frequentifiima pronenit, vbi vel per byemem perpetuis virefcit frondilüs.Hec etfi Diofcoridivat-
fuluum. datur n.tlo cotouee adJimilis,magis tamen putauerim ab eo arboris proceritatem veprefentari cotonee, quam
Arbuti con- v» Crrudicis cortice: Fel. deprauatus fortaffe(vt inagis fufpicor) eff bocin lóco Diofioridis codex : quandoquidem
ftderatio, Diojioridis ipfiwsVeflimonio, Arbutum mon dejiribit in vniuerfum cotenea malo fimilem , fed eam tamtum profer
malo cotonea inora:nec feribit tenuia babere folia,vt vulgata babet Dioftoridis ledio frquidem , vt palam efl, &
Arbutihiftor. £,/j 275 Gemr Laurimis c ignei craffiora. Menimit Avbuti Thee, Praffus lib. 3.cap.16«de plaut. bift.fic inquiens: Arlutss,
€x Theophr. qua romum cibo idoneitm ferat,magnitudine nom nimium pre[Lt:corticem tenuem tamarici fluailg babet; foliuminter.
ilice er lauri: flore meuje Wulio.£lores fingulari appendiceparte pofIrema racematim cobarent; fpecie quifgy myrto olli- "
do ffl magnitudisetantus:uonfoliatus,concauus,tanqua ouit txcalptii;,ore aperto: ci ante deflorüerit, vetinatuld.—
perforatur, quoda defloruerit tenue. ficnz vercicillus circa fufuni.Fradiw ammo iptegro maturefüt, ve frunul bite baberiat-
Arbuide- 2 2ireril lore ponderi contitgar:bactenu Tbeopb. Que in Hetruria nafütur.folia profevt laurinis,iligneisve fimilia sre
feriptio, — Qiretimen pauloycvraffiorady, colere potius pallido, quam viridi, in ambitu vbique ferrata rubra perinediun excute.
: cofta.Catdex cortice veffitur fubrubro baud craffo, tam affero , fauamajoó, à quo vayii prodewut ru étiares, ac leuiunts,
: Coo ores Foretanenfibus Ilio C 48guffo , floribus candidis parat,
Cite o8 dil comalii vocati fisurasracemntim dependentibus E qui-—
us fructus gignuntur rotundi , forLorum farimag.
"ogiprim exortu virettsdeinde flauefcunt , matta
^ benit;afperotaétuynullo intus offtculo» fi zgorum modo
i epit cffgiem veferunt. Sapor bis wfipidus
tfferussquineriam dum eduntur, linguam, Cr palatu
, milant acerofa quadam [ubflantia, qua exterius conte
tegro anno matta
A^ ; ^ mafatur in collibus dr fjluofis vallibus.His niae
Arbati- vfüs, UNS l E sw tur turdi Cr nevule, quofit, vt byene,
& vires Mat- es 7 ; ^ E T Ht i
thiolo.
Nomina,
Inlibziprimum Diofcoridis. 221
rep AMYGDALA, . CAP. CXXXIX.
cO eminus IR Ebr !
^ J"amarz radicum tritarum decoctür vitia cutis in facie corrigit. Illita nücesidem munus
acmenfes admotz ciünt:capitis dolori auxiliantur »illitz fronti ;auttem het cum acetó;
3 fepinytidas finant ex vino: item putrefcentia vlcera; & qua ft érpunt, & mor us canum ess
E. efu dolores finiuntur,aluum emolliunt,fomnum faciunt,vrinam cient: contra fan- Xo
isreiectionés cum a amiyló; T & menthaaffum ütur:renum vitiis, & pulmonum inflammationibus b a Catac. eu)
"m. tu, aut eclegmate cum refina terebinthina dantur : calculofis, difficilique vrinz in paffo dpi Mv
ex aqua à ilin&u curà rüelle; & lacte hepaticis;cuffi,& inflationibus coli, c nucis auellanz magnitu- sera i. cü
hin eptenilve przfumptis,ebrietatem non fentiunt potorcs. Vulpes fi cum quadam eíca cas vo- px albit-
Es emorntur. Gummi cius calci, &adfiringicreticlentibus fio iuinesspatumewdlio etim pec
uz fummum corpus occuparunrillitum cum aceto tollit: tu 1vetuftz cum diluto yino po- oit, nose.
:calculofis cum paffo bibere prodeft.E nucibus Gracis, dulces cibo idonez, fed multó mi- git.
matin remediis;quàm amarz: attamen extenuant, vrinam ciunt. Recentiumfeucum füo puta- «. Meum &
humi ftomachi gis emendanus] 7» ans AUN 2 ee fenis
LAM oc 4222 24 d : k S 3 ü
Som dulces,quaim amaye fructus funt vbique vulgo notiffiumi.Differunt tamen inter fesnam amara maio- mr sni
ME Jactltatepradite funt quam dulces 5 quofit ,vt etiam dulcibus longé preferantur ad POLOS
initof OG, bumores expedtoranios. Arbor. ef Amygdalus,[pettata fatis proceritatis, canidice érafo TATOTAHIEHTE- Vias
yeapero. paucis radicibus, fiquidem plurimm fingulari nititur Tadicerobuflasqrandisaltà defcedente. Felia ba-
Toninia fimilia,qua quoque tota «mulatur planta,nam C7 flores in amygdalo fpectarentur, quales in Perfi-
b eren pom »
hiftoria,
m pur befc Floret yere incboante.Nuces edit cordis figura, qua antequam obáurefcant;
integr amine comeduntut, cy prefertim ab vtero gerentibus. fuut enim guflu non ingrate. Duplici conteguntur
n itiglandes:funt alia maiores,alia minores.Leguntur Auguffo menfe ad finem eftatis, Gn ex-
dehifcit.Tra&tu gaudent calidiore, quo fit vt in Apulia, Sicilag, optima, copiofifimeque proueniant. : ze
Galenus dal paucis perfhringts lii. dealimentorumfacultatibussfic inquit: Amygdale nibil prorfus adjtrictorie 'fatul- Amygdalará
tati farité fant: fola emm extenuandi» atque abffergendi vi pollent : qua tum vifcera purgant; tum bumoriépulinone, vies ex Gal.
ac theraceexcreatus moliuntur, ac. promouent.Dulves impinguant,lateris dolores, actuftim fedant , e prafertim earum
go tmr. Oleum abii expreffem mulcet intrinfecos dolores omnes,inte[linorum prefertim , vteri ac renum, fi calidum ex:
urampondere bibatur, eft enim certum anxilium.Et de vtroó, Amygdalarum genere differens lib. 6. femplicim nedi-
UWOTUTII pri amaras, deiride dulces profequitur, his verbis: Amygdala;que quidem palam amara funt;omnino ex-
: aot, : tenuandi vim poffident:quod C»qualitas ipfa indicat, Crex- i
SEL perietia comprobat.Acde amara quidem qualitate in quar ^mygdalarü
P to borum commentariorum proditum eft. Ceterum duo cx- Soniis vae
perientie exempla proponi fatis efb, vnde vim eorum pofiis
difcere. Siquidem ephelim expurgant , C excreationibus ex
ptitore pulmones, crafforum lentorumá, humorum inpen-
dio conferunt.Porrà bec oflen[a fuit genere quideminciden-
tis , fpecie vero extergentis effe facultatis. Quin c» quid pet
accidens facultatem item babeant ab obsiructione liberandi,
Cipfum (uprà demonffratum eft, fod C experientia. mon-
Jfras : nam in iecoreerafforum, vifcoforumque bus th ih
extremisvafis mpactórum obfirucltiones abunde expurgant
. expediunt. Quin c laterum dolores ab eiufmodi Gatifa ta
tos, C" lienis, C coli, C renum fanant. Porrà c ipfaarbor.
vniuerfa fimilem fortita vim eff-mam buius vadices cotto ,at-
que illite epbelea purgant. Quotquot verà funt amygdala
dulcia , cr ipfa leuiculam amaritudinem pofdent , qua ta--
QN. omen dulcedine füperante eccultatur : cateritm id temporis
— fpatio darunfit. Demiffratum autemiretro eft, qualitatem :
- dulcein moderate effe calidam:b, achenisGalents. Ayodala, Pei
o vtTbeopbraffus, c» Plinius prodideresex amari dulces fiunt, Qof Ex ess
Ji ircumfoffo flipite, c ab ima parte circumforato, defliens ces, s
vndique humor abffergatur. Et contra , dulces amarcfiunt,
Ji primo germinatu tenelle arbores a pecore decacuminentur.
Amygdele(vt eriam tradidit Galenusnon multum fappedi-
tant alimenti: quanquam eis plerique vtuntur, c adyolio--
randam venerem , & ad veficiendas vires. Amara gallinas,
* € gallinaceos necant ; ft ab iis deuorentur, Eadein contrita,
C fronti, temporibu[que illita, capitis dolorem mulcent, c
fomnum conciliant, C prefertim , fi aque i
, piantur.Hec vt Gratis A uiydaAusita e
ifeteflatur:eam quoque y Oribafies, e Serapio ex Diofioride tranferibunt. Qua
T j Amygda-
222 And.Matthioli Comm.
Amygdalusipfa arbor dicitur;at fructus Amygdala & Amygdalum, Catoni Nux Greca:ob off;
rum corticem,antiquiinter nuces repofuere. Sit autemidulces & amara, & hz arte dulces Pier d
iores fnppnan enim fi inferantur grandiores fiunt & lanugine carent;quz maxime laudantur) rines
nores,triplo namque minoresaliis ex Afia adferuntur, amarz & dulces : funt nuces plezun " tmi.
reperiuntur tamen & rotunda. Addere oportet Àmygdaloperficum nuncin Álfatia freq t coblóge,
ofleus cortex perfici inftar rugofus,& nucleus períicum olet,grati faporis;forté perfico D n 5 e]
Ia j CEOSTAR M.
ILic-ztxiae PISTACLA.. : CAP, CXL MALO,
p Mtacia,que conftat inSyria gigni, pineis nucibus fimilia funt,& ftomacho àmica.Trira cum vino ed
tra ferpentium i&tus profuntfiue cdanruz;fiue bibantuz,. S CE WoW »
X PISTACIA- . IL STAPHYLODENDRON.
| ! icono 15 otis Jem mE
kp [ CU émil
A «UR muet
. CEDRWUD. c
Ve
— Diufsie qurum ef ommuniin officinis Y[us,ex Pevfia, Arabia, &* Syria Venetias importari folent. BEL 1
à : "a
ibus: (vt Plinius auctor eit) Ludus Vitellius cenfor in Italiam primus intulit,cm legatus in ea prouincia fui
cedit Atho
or
^
"Jem roberant; eorumque vlcera prabibent:vrine fhllicidio opem mirificà prejLent- Quam ob cau[am [erolilini
recentiores medicos 1m frequentiffimo babentur vfu ad buiu[cemodi ajfeckus. Qua nuces Grec? YIuc" aiio Lati-
omina.
smebillacia, c» Piftacea appellantur: Arabich, Puffech, aut Feftuch : Officinis c Barbaris , Fiflici : Italis zPiflatcbi:
ifc SBimpernüplein: Hifpanis, Albocigo:Gallis,PifBaches.Bobemis, Piflacya.Stapbylodedron Italis, Piffa-
GallaPiflaches [attuages: Germamis il p Dimpernügtein. on
peregrina C.B.Terebinthus Indica Theophraftisrecentioribus Piftacia & Piftacium.H. Pi-
manica. C. B.& Lon.Nux veficaria, Trag.Dod.Staphylodendrum Plinij.Dod.gal.Gef hor.Lob.
b.Cam.Lugd. Arbor vue; Aüguillarz;Pifacia flueftris , Caftori. Coulcul & Hebulben Turca-
ac conuenirc,(cntit Matthiolus infuiscpiflolis,. 9 ll $9
dpuey Capa. NYXXIVGLANS QQUEXR CXLL.
Ps " ndes, quas nonnulli Perficas vocant, funt difficiles concodu ftoriacho inutiles, biliofz,
sdolorem inferentes, cufsientibus inimica: vomituris tamen iciunis in cibo rad Cum ruta
tic is przfumpta,& à ammo cibo, venenis refiftunt , nec minus fhiá veneni hauftu comedátur:
tineas latas pelluntillinuntur mammarum íintlammationi, abce(Sibus , luxatisque , cum
X ruta:cum czpaautem,lale,& melle, canis hominisque morfüi proficiunt:tormina;cum
1ftz , & vmbilico admotz , fedanr. Putamen combuftum .tritamque, in oleo & vino in-
pite peruncto,nntrit capillum, alopecias replet. Siftant menfes nuclei uiti, fi triti cx vino ad-
Een zvereribus illiti carbunculis,gangrenis,& zgilopijs medentur :alopecijs commandu-
tiprfenti funt remedio. Nucibus tufis oleum exprimitur. Recentes ftomacho innocenti-
ote fuauiores;itaq; allio miftz eximunt acrimoniam;liuores in corpore illitu collunt.
XX IVGLANS. . "Vees Inglandes , que im coii futt v[u , itenqueat- wiocem ta
Juaos^ Pedes AO sns Lores , a quibus eduntur , omnibus vuleó notiores funt, olandiü con-
: rn quam vt à nobis vepre[entari debeant , cian nulla arbor Nuce ideraio &
vbique frequentius occurrat. Ha Latinis luglandes, quafi oui; biftorias
glandes,interlifis literis appellantur. Quo nomine primo mun-
di euo eas appellatas effe» plures tradidere auctores. Quippe
cum. bomines primum glandibus tantüm diu. viclitafent,
** inuenta tandem. avbore , qua nuces ferebat , deeuftato nucieo-
[orum fapores borumá, dulvedine mirü in modi allecti;nuces 10-
y tis glandes ob excellentiam appellauere-luglandium avbor pra- Iaglan. def.
VS grandis fpechaturcatidice procero , ac ereffo , ramis multi ,in-
egentibus, C» longe lateque fefe diffundentibus. i
—.— mereoscraffo,ac rimofa:radicibus mititu.
Frondibus pluribus vtrinquea
tíolo contrahuntur. ngulis
z duplici obdutta:
wi
vente; guffu dulai.Iuglandes aquas
| goris cupide. Leguntur incboante
a campis c» collibus.De ijs ale; lib.7 fim- res ex Gal.
plicium medican.en [i udis arb
au
» Yt mororum, C ruborum in melle decocto , vice
que modo didi fücci enire cenfe
T 4 oleum
*
224. And. Matthioli Comm.
oleum ex eo nueterato exprimere liceat : tunc fane admodum fit per alitum enaporatorium. taque quidam os
nas, c carbunculos, C 2gylopas [anant ac nonnulli ad vepévpwra boc eff neruorum vulnera vtuntur. Ft EP e d
torum facultatibus ficinquit:Habet Iuglans c» ad[ftingentis qualitatis non exiguum,que temporis proceffu marce(is d,
generante tota eius ubfLantia in pinguem fuccumsadeo vt ibo pror[us fiat inidonea , quid veteri oleo , fia pingui
edfimilis appareat. Viridis autem , atque etiamnum bumida , neque ad[Iringentis qualitatis , neque oleofe confpicuz
particeps, [ed magis eff quodammodo dyoiaid eff; qualitatis expers:quod [aporis senus aqueum(wt dixi ) ueni d
mus.Iuglans facilius quam auellana concoquitur,flomachoque vtilior efl multà magis, fi vna cum caricis edatur, Ph.
ditum autem ef à plerique medicis, fi ambo hec cum vuta ante alios cibos fumantur, bominem non magnopere a lethafi-
bui pbarmacis ledi poffe. Conftat preterea humidas deiettioni magis, aridas vero minus conuenire, Nonpauci qiioque cn
aro iuglandes pre[umunt,ventris [ubducendi gratia.Ad boc autem virides aptiores (unt , vtpote que adfiringenti qual
tatis minus participes (unt, Quin C avidarum quoque,vt prius in aqua fuerint macerata(vti nonnulli faciunt )fimilisa: »
, Viridium facultas babetur:bac Galenus.Nuelei vli alopecis anpo[rti prefenti fum remedio, recentes fHomacbo inmocentig-
» reges CÓ yes funt, c illita liuores auferunt. Ceterim Iuglandes virides decerpte mene Maio , vel Iunio appetente , antequam es-
Inglandia vi. "P Pittamina obduruerint,faccharo vel melle afferuata. flomacho vtiles euadunt , c ori non ingrate. Iuglandium inl,
res Matchio- 4/2 fitenfe Martio prima germinatione erumpunt. fica cz in puluerem«contriti, C ex vino allo poti drachma b
lo. minis ftrangulatu vulue affettis mirificà profunt.Fit quoque e nucibus oleum, quo ad lucernas vtuntur nfubres , quina-
iam pictores & fabri lignarij, vbi [plendorem fiis operibus addere volunt.Hauftum boc quinque aut fex vnciarum. 1
flatus potenter diffipat, quo fit,vt in coli affectibus a flatu genitis plurimum afferat auxili, 1Mlitum tumores difoutit
- contracios neruos emollit addita prefertim calce lota : antiquam. Ineff quoque iuglandibus nudbu
m" À propria quadam e peculiaris facult. ratos men[es ciendos,adeo vt ego faclo periculo , non partem fuerim demira-
tus, C prefertim vli cetera medicamentasque ad boc munus obeundum preflantiora cen[entur , nihil rouerant, Mage-
vautur itaque ad idinaquaiuglandes nuces cuti fitis putaminibus quoufqueremollita , atque bumefatke corumnudaa
contegente membrana perinde ac virides expoliari poffit: fumuntur deinde expoliati nuclei & conduntur macerandim
aqua vitapreflanti Cy poft duos dies prepurgatisprius feminis, nuclei duo velgres integra nucis, quotidie dantur maneie-
iunis deuorandi,decem continuis diebus,ante tempus menffrue fluxionis.Sed quoniam fermo nobis eff de nucibus QunDi-
ofcarides, Galenus ac ceteri pofterioves Greci de Indicis, Myrifficis, Metellissac Voricis nihil, quod con[fet, memorieprad-
derint;bicea non difimalandaputaui,neque alienum duxirecen[ere,qua de js ex Mauritanorum ij, C" TtCah-
NucisIndicz 77m quorundam bifforijs [um con ecutus.Sed primo de Indicis dicamus. Nucestgitur IN D 1C AE ,myropolis omnib
confid. vulgatifne; fructus funt arboris cu[dam(vt Mauritani auctores funt )palin e effisie pregrandes , magnorum melomm
inflar de avboredependentes:namque magnainuolucrortum moleobteguntur. Cortex às extims colore conflat im atrum 9
vufe[cete , fabdurusstenaxcallofusque,intus vero villofa materie compactus ,que manibus extrita in capillamentafathi- —
fat fubtus eff putamen triquetrum,villofum; barbatumque , cornu infa pradurum, anteriori parte bumanam ferefaq-
em referente, eiu[dem fer? coloris nucleum continens,otà an(erini magnitudine, intus concauum : fubffanria illi pingui,
craffitudine femidigitali duriufeula; tenax. callofaque;albicans.[apore dulci, butyrum veferens : tenui , fed a[pero obteila
cortice;putaminis colore. Prouenit bac avbor copa in India orientali, vnde ad nos affertur. Probantur recentes , eeque
prefertun,in cuius concauitate liquor quidam dulcis includitur:fiquidem boc argumento recentiores facile cognofmtur,
ILNYXINDICA | HENYX MYRISTICA
pater a us odit "
oomen oe qur
Sie
Inlib.primum Diofcoridis. 224
"S mde abfieffu bumectant veri primo, enolliint,leuizanmt,é dolores féedant.In cibis fampta , etf novitam
mon gignants ventriculo tame laboreinferunt : Additur nucleus à tenui cuticula repurgatus,in ruedica-
enata Corpora refocillantur. lidem femen augent, yenerem excitant. Olerem , qued e nucibus Indicis
BIEN ATA COTOTATT n
h ibus inungitur,oleo prafertim admiflo, quod éperficorum nucleus elicitur : per fé Oleum ex
| ndr genum dolores mulcet, Cr ventris animalia pellit. Quod veri Tecentés nuces pre/[e ffillauerunt ole- mücibus In-
"e pingue:in fumma fubftantia, qualitate, fapore,ac deniquefactltatibus butyro ion diffimi- dicis.
bminiflrat alimentum. Preffat idem inunctum 4d neruorum dolores, quinetiati pectus lenit,non
am bauffum.Raucedini opitulatur ,macrosimpinguat, [emen auget , G induratos articulos emellit,
x fagima corpora reficit idcirco férigofas mulieres mirum in modum impinguat, c ad crafitiem reducit:
Jis fuccedunt MY RISTICAE , que vulgo officinis obodoris preflantiam!Mufiata , quaft mofihate di- Nucis Myri-
ex India(referunt ij, qui Indica littora perluftrarunt ) C proueniit copiofifsima in infula quadara fice confid.
ibique eas proferunt arbores quadam no[fratibus perficis haud abfimiles , engufHoribus tamen folijs , at
as no[fratibus nucibus adhuc in arbore exiffentibus perfimiles funt.Siquidem prim craffo, ac viridi cor-
r,cui deinde (ubeft nux ipfa,duro [atis putamine occlufa , noffra tamen tenuiore , Maci quet vocant ; in
muchos eoque fracto nucleus exit, que myriflicam,mo[catamve nuc vocamus.Id quod palam faai-
taces; qua [accbaro, aut filiquartum melle ajferuate,integre ex India ad i05 conttebuntur.Has,eurm [uo tem-
unt incola legunt certatim, c quam quifque poteft vberius , quoniam funt ibà omnia communia. Arbores
Itu. fuppedizante tamtitm matura, fitos fructus edunt. Myriflice nuces fuo maci tanquam rete comprebenfa,
Ricimis quam plarimis vifumtur duro putamine conclufe;auellanarum modo,colore fubnigro: quo fracto com-
ulus nuclei vice » ciet nux Myriflica;quam v(urpare folemus.Preferuntuy recentes , que nullam pra-
ponderofe; farce, prapinges , bumorevedundantes y ita vt ad. Gawcuconfeftim 2vulnufeuloexeat — s
Mauritani fcribunt )& excalfaciunt ordine fecundo cotnpleto. AdJfringunt , oris fuauit atem commen- Mytifticatá
ma vins corman(e abolent:lentigines in fadie emen ant , vifum acuunr , ventriculum €» iecur vo- vixes.
mt , rimam cient » fluentem alusim [iflunt. . flatus difcutiunt , C» frigidis quibu[cund, vteri affe-
funt: vt im yuiuerfum dicam, facultas eis eadem , qua C» caryopbyllis. E vecentibus prius contufis , cr
prelo exprimitur liquov,qui vefrigeratus cera noua inflav concre[üt., Jfragrantifumun: :fhirans odorZ,ner
3i diuturnis doloribus à frigore excitatis vtiliffimus:quin € venereis inundionibus nzaximé
myriflica mux ventriculi dolores, fi trita decoquatur ex rbodomellis fenis vncijs,
: huiufce liquoris colati tria cochlearia quotidie dentur ieiumis,proculdi
excremetis aut a flatu. Praffat eade ad flatuofos. vteri cruciatus boc modo : Coquitur vna crafiufetlà
Tie radicibus ex fenis vutijs vini albi generofi ad tertias : deinde percolatur decotti , c» additis Jacbari
vopinatur.Contra veneno forum animalium. ilum ex vino pota maxithé preflat. Myrifficas nttces
fuiffe illud fidem facit , quid Theopbraflms , Diofcorides , C» Galenus earum, quod in fuis
legerim, nufquam. meminerint. Quare C bic quoque afferere non dubitauerim , nacerem.
tione iam aute diximus ) Diofcoridi , C Galeno myriflice nucis florem effe nequaquatit, Nam i ad
VCESVOMIC AE, e VINGEMIETEL -—
^ oed Kors AV VAA a s.
RG
à "i EE
Ls Y
t N z :. P
226 And. Matthioli Comm.
Nuces vomi. *0$fleris cognitio perueniffet,veri quidem fimilimit eft quid etiam fructu motitiam babuiffent:quos,cerr) feo sob fs d.
l4mnuces
ce & mercl. »ilabilesfacultates &* natura dotes munquam [oriptis diffumula[fent.Preter odoratas, eas etiam
ls.
psi : ; : j i LA, a Benorant Mas,
ritatisqias VOMICAS Ó* METELLAS vocant, Sed tam officina , quam medicorii vulgus, bas magno errore —-
,Ulunt,quod plerumá legitimas vomicas metellarum loco vfurpent s C contra metellas nonnunquam yotnicargy, v;
Nam vonicas quidem eas appellant errore diitti,que lupinorum inflar compreffe [unt,C* tenui quadam lanugi m
&e,quarin efu canes necanttr.Metellas verà qua nonnihil extuberantes,quibu[dam nodis, veluti paruis oculis peranij.
tum funt veferta. At eorum lapfus facile deprebendi poteft Serapionis teflimonio , qui Abrahami aucoritate Téldidit yy...
cem Vomicam colore inter glancum & album, auellana paulo marem nodofamá,. Quibus notis eas eff preditas confi,
quas Selapfiariorum Yulgus Metellas appellat,que nullo modo repondent legitimis Metellis à Serapione deferiptic bye
bis: Nucis metelle arbor,vomice arborimon diffimilis fiuum gerit mandragore oleofur , hirfuto cortice, Japoreeninig. 15
cuida. Que note pev[picuo adflipulantur js, quas Vomicas nuuncupant:ea fiquidem corticem babent birfutumsoleofefom. -
C gui non ingrate:quin c» facultatibus,non autem notis(vt quidam falfo exiffimant Serapionem itellexiffe) man.
dregore fructus referunt, cum auttore Serapione quarto vefiigerent excefju ,ita vt. dracbmarum duarum pondere
interiimant minore verà menfira temulentiam faciat. Quos quidem effettus preflave videmus non modo in canibus fede.
tiam in bominibus, quibus be data fuerint. quas Vomicas effe contendunt.Siquidei Serapio de Vomicarum faailtatil
differenssmullam letbalem vir ei ad[cribit, [ed quod tantiim duarum drachmarum pondere cum anethi decadio , val.
banfta mirifice vomitum eliciant. Quamobrem dixerim ego illaz,quibus callofatubera [upereminent, "t ifuntur ,o-
culoriüm fere inflar,legitimas efe vomicas: Metellas vero,q ua preffe c» birfute canibus necandis aptiftzme babentur, Ca-
terim nefauerim egos qua vatione ductus Leonbardus Fuchfius vltimo libello , vlà tanum flipiim inagines in exiguam
formam contraxit dixerit nuces metellas biffidos effe fructus peregrina illius planta quam antea magno Vélscmine Stra- 19.
tioniai Vocauerat. Quod prorfus veclamare videtur Mauritanorum fententia , à quibus barum. hiflorias atop,
In quibu cenfendisume antea in errore vev[atum efo,nunc primum intelligo.Credideram enim ntuces,qtias Voricas,
Jie vocant. genuinas effe Metbellas,necid tamen fiue adflipulantibus indicis. Atqui cum diligentius legerem apud Auicen-
nam Nücem Metbel craffisyac breuibus rigere aculeis,c» femen ferre Mandragore fimile , non porui meipfum non acafa
ve.Siquidemnon ic fam, qui(vt multi facismt velim mibi potius,quam veritati affentiri , € fludio[z imponere,
ti. Hinc itaquefaitum eft;vt priore mearenocata fententia , corum prorfus inba[erim opinioni, qui nucem Metl
Srramoni fructum effe a[firmant.siquidem is prater idyquod nucis imaginem refert C» aculeis crafiis , ac breuibus v
mandragore etiam femen fimile babet. Nec dubito, quinfeuctus ipfe , ac etiam tota planta foporifere ftnt facultati,
Cr ipfa plante facies folanis adeo fimilis,vt aliud nibil quàm ipfum vepraJentetzverim eina folia opiii redolent , cr etoril-
lis; grauis,id quide manifeffo indicare videtur.Flores eerit albos, couolunlui maioris,fine leuis fanilacis awalas.Frut we ya
Jpilerum magnitudine , circumquad, aculeatus vinlilicatusd, viridi colorejin quo femenMandragore fwiile Seriturmm
pafüm in bortis,vt alia peregrima.Frigida eft Serapioni exceffu quarto,obffruitsimuleet, vomitioucs cietzpota. € d
norum poudere cum viuo fortem facit ebrietatem,duarum vero dracbmarum pondere hauffa ,flatim intcrunie , nfijuc-
curatur epoto butyro calido, vomitu; C aqua calida balneis cum brachijs tum eruribus adlibitis. Caterim linc quoque
conijcient alij, Voricam nucemyquam vocant,non effe genuinam : quandoquidem (fi Auicenne., C Serapioni crlimu
Vomicanux,Metbelle a(tmilis efe debet :fed aculeorum vice( vt Serapio inquit ) nodis quibu[dam veferta. Quibunanf-
lim vulgaris vomica caret;fed nullam prov(us nucis faciem vefert.1taque hanc Caninam , non Vomicam po de c
ve licebit, quàd Canes deuorata;parua temporis mora interimat.Sunt c alie quedam nuces , quas quidam methellapu-—
rant, Myriflicarum magnitudine cr colore , fuis nix rationibus, de quibus quidin pre[eutia dicam non babeo. Caterim—
valent Stramonie nuces ficce yin pulueremque contrita,ex vino bauffe dracbtna pondere( vt quidam viv infigni mil
finmauit magno remedio ad colicos affectu, fiquidem(vt ille ait )non folis morbum facile propellunt , fed probilentque-
que nepoflbac affligat. Veri ego huitfce medicamenti battenus sminimàpericulum feci. Atqui non omnibus eatem].
Ue dpe ern ERO Syluari ita firiptum reli it:Fanfelid ef
í »
Tarlótds, viridi ecircumtecte 1n eo itaque Aue
arctato Ce inferiore parte lata ac fefilisoffe contecta duro,leui,ca[la
i : UNIES VIR Aa ctn pace
ius facultatibus, nibil haclenus compertum babeo. Ceterum
fuperiori long? minor, ab eodem Clariffimo Cortu[o mibi Patauio
em
mine;
InLib.primum Divofcoridis. 227
VILAYELLANA INDICA... IX NVCVLA INDICA.
dario. Quaque o rh oss:
Ww
XT'ANACARDIYM. i.
ce
mentio, &
ICs.
ni vus Grec vocaht yn Nomina.
tü cenb QSelfdn:
Iqui- Nux de qui-
ۈ- bus dicatur.
Nux mofca,.
ta.
Auctor
228 And. Matthioli Comm.
Au&toreft Acoftain Moluccis humiles effe & fructu pufillo nafci. Triplici donanrur córtice;córtei
musquibüídam Narcapthum Diofcoridis cenfetur: medius verà , qui reticuli inftar fru&ui cir o
tur, Macis dicitur:tertius nucem quam inOfficinis haben&continet.IV.Nux vomica(quodyomirum &
- eat)officinarum:hanc nec veram vomicam,nec merhellam effe Anguillara putat. Nux metella vera. -
mica officinis , Lonic. Nux metella, Lac. Nux vomica, Lugd. Tab.Cord. hift. cui & Canina, Nux did
Nux mec], Vilgo:& Fungus oriétalis Cealpino verba afterifcis inclula ex fccunda commenmriorum editione
cimus,maxime propter voricas officihará V.Hacnux methel céfetur Lug.Nux vomica verá et
officinará Lon. Nux vomica, Lacuriz:Hippomanes Crateuz quibufdá.VLQuaz pro nuce Methelii
métatore propóitur, ad Solani, ( licet Cardanus dubitet)referimus,cuius duo funt generazalterü ftu
Stramonia, rotundo & femincalbo:alterum fa:tidum,fructu oblongo & femine nigro. Primum$o! I
nofo femine albo C.B.Stramonia feu pomum fpinofum, Trag.Stramonia;Dodo.gal.& fol.Gel.hor.Lac. »
Lon.Fuch.(cui & nux methel)Lugd.Stramonium peregrinum,Lycoperficum Ga. eni, BapvoxcezaAo Dio
donzi,Lob.HyofcyamusPerüuianus, Cordo hift.solanum fpinofum, Lac. Tab.Hippomanes, Anguillare
Gefhort.Nux methel Auicennz, Tatonla Turcis, Paracocalon Gracis;corona regia; Nux im roptió, ;
mum verius , Mandragoris potius quam Solanisadnufneranda , Solanum Romanum Monficl
pomiferi genus tertium, Gef hor.Nux mechel fiuc Stramonia Alpino. Caft.Cam.Malum fpinofüum,
num manicü alterá Diofcor.cui caput oliuz;fed hirfutius tribuit & Theophraftus fimile Qui;
Solaüum fo X « ; j P : 1 " ^ : à
tidum fpino- Nuxmethel Auicennz Cxflpino V IL SorANvM fatidum pomo fpinofo,femine nigro,vel Stramonia
furn. fztida nigro femine,planta eft fruricofa,humanam fuperás altitudinem; ex cuius radice fibro: 2, pr
ratione totius planta» parua, caulis exfurgit vnicus,craffus, inzqualis,ftriatus,viridisbicubitalis; a
antequam in varios brachietur ramos : hos folia cingunt apteniatao aliqua palum longitt
cedant & latitudine adequanc; que inftar foliorum Xanthij laciniata funt,inacuriores tamen &
resangulos definunt, viridia, venofa,ex pediculis leuiffime villofis dependentia;grauiffimo & |
odore przdita,quem etiam non trita,fed faltem veftibus tránfeuntium mota emittunc.Floresin ext
. ramis dodrantales, ex caliabus quinquangulis:
YILSOLANVMEFOETOROODE ME
EAE * ^. gri, quiin acuminatosangulos definüt, in
dum fpinofum. Hio "ed quina,etiam lena(. Muret
runtur)quibus fingulis fingula capitula oblong:
vt in lilijsalbisrefident, que pulucre etiamafp
füccedünt frutus copiofi; breui , angulofo, t
Nuxvomíca.
s A pediculo infidentes, ex rotundirate oblon
/ QExiuglandem magnitudine equantes: horum
BAS cortcx iridis , vndique aculeis horridi
* M exficcatus fponte in quatuor fecedit parte
27 ey mediofun E n ue fübftant
^ quefemina depreffa, lenticula: forma , multo
in altcra Stramonia,quz femine albo eft, minoi
funt, vt pomum refertu fi
WSNNCA
linuntr herpetes miliares & eryfipelata erp:
chmaex vino poza fomnüm profundum induci
tet In- tur.Huiusadhuc duo funt gerftra que flore
Inlibipniguim Diofcotidis. 229
*
Ejereub | NVCESAVELLANA. CAP. CXLIL
quas & leptocarya vocant, ftomacho infeite füntiipfe tamen ttitz; & in aqua mulía
eteri medentur:toftz, & cum exiguo piperis pote, defüllationém concoquü t.Cremata-
gia, aur adipe vrfi perunctus,, alopecijs capillum reddit. Aiunt nónnulli vita Carum
& in cineris fpeciem redacta , cum oleo , cefiorum oculorum pupillas infantibus denigrare,
E neo dures
IVX AVELLANA.
m
S Vellaue nuces ideo Gracis Pontice dicle funt, quid im Gra- Aucllanarum
7 elam(nt Plinius inquit é Pontoprimim allate fuerunt, 1 C075
Walia tamen cz in velanarum, cy in fylueffrium genere nee-
rofeveperiuntur. Caterum ex domeflicis alie oblouge , alia vo-
thnde funt : veruntamen oblongas C» prefTantiores , c guftui
gratiores effe conflat, c ilas prefertimsque putamine vebeinen
prx v ferrubeut, cy frau minime (unt contumaces , quales fant. Vi-
-dtine;que tam [uaui funt fapore,vt piflacijs fere couparari pof-
EVA frnt.Siquidem non omnibus Auellanis idem [aper repetitur ,so-
(ARS ique cadem pulpe 4ratia: fiquidem alis predulces acmanfufaci-
PARA essalie vero afperiufcula , e inerat Vorés , C manfu duriujcttle
DO
buo habentur. Oblenge ferius mata
"
A
i piperis fieura,debifit
te Vere acdefitit, cüfülia profiliutt, tunc calyculacta fb
Tatotidem qtiot iuli;fupra pediculi 'exenut » eartique firi
zJ hs nuces fimgule, Veftitur auetangatici putamen
D Jaque membiana ta
cam barbe
d adeo breui a
medulla
Vie
an; j^
230 And: Matthioli Comm.
Huereferende ex Monarde Auellanz purgatrices,quz colore & forma noftris refponden quain Mj
orbeinfüla D. Dominici reperiuntur, & Ben magnum medicorum vulgus vocare teftatur,
Moin ^ MOR Y S, CAP. CXLIIL
Reano Orusarbor nota eft : cuius fructus b aluum foluit; ftomacho inutilis eft, & facile corruptionem fes.
ri ^ ubica ti.Hoc idem przftat mori füccus:decoctus autem reo vafe,atque infolatus, adftringentior re idi
Morus fiuc. Ur. Facitad fluxiones, nomas, & tonfillarum inflammationes;addito mellis exiguo. Sed inolefcir v;
fycaminea, iusadie&o fcifsili alumine;galla;croco,& myrchazitem myricz femine,iri, & thure. Immaru
RAE ; ; famori
bCa.zoi foi; ma ficcantur, cufaque acinorum rhois vice;obfonijs mifcentur, vt calíacos iuuent. Radicis 5d
pahaxrixiy, Ctus in aqua , & potusaluum refoluit: latas ventris tineas excutit:his quoque auxiliatur, quíaconimg ^
34) ^vriiv. hauferunt.Folia trita ex aceto illita,ambuftis igni medentur : tinguntque capillum , vitium & fici gicz
ialuum mol- frondib. fimul co&is in aqua coelefti.Succus foliorü cyathi méfura potus,contra phalangiorü morfüs an.
lii&íolut. yilio eft. Ferucfacti corticis;& foliorum iuresdentesaptifsimé in dolore colluuntur. Radix circiter
fem incifa;facto ambit fciobe;füccum emittit; qui poftride concretus inueniri folet. Is in dolore denti-
um efficax cft:tubercula difcutit,& aluum purgat.
IL MORVS ALBA. E
ys
Moti confid. CE. SES ig M ets d e xs Mtm zu EMRUL Ceo ta. A
iftori M - cet, er nigrum, a fruftuum colore ita appellata.Nam C nigra » à
gutes Mforide fme rt rtamcófecunt eleme Nigaberacend ism
deus T Morro lleroqne ut modejetfi nommunquam [stiffettate prosritatisreperiatur, Ramos edis cras vim lenum nap
3 bi
A. T, vtenturá, ea in suuigiorum fabricu. Mera ( vt prodi :
MorivireseX P t Ese ds fubdu immatura vero vbi aruerint.admodum reffringu
n LNPEOUSMT OUI UR m
- E d 5 p nedi-
LA j v, ór quafiumd, alias fuentes affectiones. Porrà quid maturorum fuccus ad er
camenta fit vrilu propter eam videlicet, qua ineft ili ad irichionem,nennem latet.Preterea ad. alia ciplura partiauatió
-
Inlib. primum Diofcoridis. 231
expofcunt ad[frictionem, competit. 4t immatura mora preter acerbitatem. [ortita funt Cr aciditatem, C
p — onibus fuis partibus miflam aliquam vim obtinere videtur,ex reftringente, G* purgante compofitam.
nita ade iuradicis corticé pitt vatoria cum quadam amaritudine exuperat;adeo vt & latas interantorum. tineis perimat.
x aipautem partibus reftringens vindt,in folistamen.e. germinibus qu sirgnt media vtrifquete mperies und
"rimum mana fuerint , ingefta citifime tranfeunt , cr alijs cibis fuo veluti duitu viam. ferunt , verum fecu oco
fenpcaseclerrimé Mari «lir vnacum cibis corrumpuntur ;id quod etiam faciant , fi cim eduntur prauoin ventriculo bumori
Quid f. corruptionem mon fentiant,corpus quidem bumettant; fed mon plane reffigerant » nifi achit frigida affu-
: j miniftrant alimentum fimiliter atque pepones,baud tame vomitum qtert nec flomacbosvt ili ad-
r.De Moris autem,que rubi ferunt,libro 4.in Ruborum commentatione, Deo fauente Latius difjeremus. Sed quo-
pas ilis c" vefcuntur, C aluntur vermiculi,latinis recentioribus Bomb »yces appellati »qui admirabili nature Jffe-
ule, C mifo acfere inexplicabili opificio nobis SERICV M vellus conficiunt ; veniatque C ipfum in medicum vjam in
y medicorum antidotis , uon prater rationem fore duximus eius bic vires( quandoquidem non inuenio veteribus
i de boc quicquam prodiderit )ex Serapione, P» Auicenma defirilere. De co itaque fcribens Serapio, Bomlyx in - up
ionis verba latina reddidit Nicolaus Mutonus Mediolanenfís ) aureis iam filis ag glomeratis , obfcurog, clau- o
annua vix [patio intacla folliculum voffo cótundit,ac protinus erumpit vnde oritur Habrifen C Ken.Fol- ;
minfolato,vt Bombyx Serie extinguatur , [ericum aut feta inde efficitur:bac ille.Caterum alterius,ac [ane di-
ipxeri funt animalia, que A Seris populis aluntur ad Serica [Lamina comparanda, de quibus lib.(exto quinqueretio-
ri Gracia ita fcriptum eliquit Pau[anias: Sed enim que fila. ad textrinam vfurpant Stres,ea nulla flrpe ftnt. Seres. Paufa-
meorum terra vermis, que Serem Graci,ipfi longé alio appellant nomine:magnitudine efe id infectum dupla ma- nix.
etra arant fanillimum, | Hoc Seres accurate nutriunt » cellas illitum effiuas , turz bybernas apte fabri-
(babet vero oto, quor cr aranea )fub arboribus tefle opus facit. Annos fere quatuor panico alitur:quinto de-
wior contingit vita ) viridem apponunt arundinem , quo pabulo beffiola. ila maxime delectatur, eo
pitur.Educunt inde évifceribus ffaminum volumina:bactenus Pau[anias. Bombycinum vellus ( vt fcribit
nonnulli in caliditate , C» ficcitate fymmetrit pofuerunt. Cordi Laudatifmum. Ipum enim roborat,
linem expurgat vnde medicamentis cordi potiffimum conducentibus admifcetur , prefertim compofitioni ex
Dis Aud oc ov in eripta. Vritur, quà fictis redditum leuigari , € tenuiffume commimul poffit, qu i
betur,ne vires per ignem minuantur. Ceterum minutatim inciditur, admixtum niani:
rallio. facile contunditur.Alij vim per catfiner extorqtent,decotloque à colatura in mortario ,
ena folecalente infundunt;quoad belle macerentur , atque imbibantur facultatemque omnem attraxe-
at, d in v(um reponunt:nec plura Serapio.Scripfit quoque de Bombycini velleris facultatibus Auicen-
ibus cordis, bis verbis: Sericum ex fortibus letificantibus efl, excellentius tamen eff crudum 5 fed quandoque
6» cotum, potiffimum fi non fuerit tinclum:est autem calidum e» ficeum im primo:cvorroborat itaquecor ac
nadmoduim C memoriam : quin etiam naturales operatienes mirifice exhilavat , qua in ve crudum eo
dm tyquod ignem fuerit expertum,tametfi cotum quandoque in Vfum veniat , veriam antequam in infettorum
twiimner(um inficiatur.Excalfacit fericum;reficcarque ordine primo ,exiccat, C attenuat ea natuta dote, vt cor re-
etunque efficiat. Quapropter laxat,firmat;purificat, c» illuffvat [piritus neque enim facultas vni tantiim afgna-
mgeneriin vna tantum difpofitione, fed ei proprium efl,omnibus eque [piritibus opem ferre;ita vt [biritus tam
animales, quàm naturales reficere valeat. Cateritm quamuis negauerit Auicenna decoctum fericum , c fullo-
holoribus umbutum in medicos venire vfus, Mefaes tamen in eo ferapio, quod de pomis infcribitur , id fericum admit-
7 qnaa legitimi fit infedtum.1dque fmilitev in[erit in ea iedicamenti compofitioue , quam Alcbermes ipfe nuncu-
' uepéa y'rvua avos Grace, Latine Morus appellatur:Italice, Moro. Eius frudus Gratis vundpinos 5 Latinis
'» itii voo 9raulter:ipa-
B
Bombycini
velleris vfas.
Nomirná.
E
P
eu Tbut nominant:Germani,taulbert
i x 3 Frase
ab hac Ch orus cuius Clu-
nigra:in quibufdam officinis, a Meum ità
alba fiue candida, in qua diftingui:
ina. TUM E TIOÀUkCUAGT
8 ; 6Qód'pa, £o
(ade ros QUA
; CsAeic jnopfa. 1.
E t folijs Moro
orum etam PME ue fimilis:
;o fimi la&te abundans:
annofert,non ramis, vt fico, fed ca ilsimile,dulcius Zya - refert.
2- 1, quod fe-
o quitur.i.mul-
to lacte abü-
"4- dans;in orn-
I^ nibüs- exem.
1 plarib. deeft.
: b éaoc.li-
quor.cMeum
. Uxepirtes
3x : € * di h. ". k | rH *
vfus eft auctor lib. capite 2. de plantariibifforia ) arbor eff movo noffrati fémilu,quippe folio mem bi
Weproxima.Fructum prater cateras peculiavuer gignit:mon enim germinibus,non ramis extre« ghrsfio -
1x : V a mis,(od :
232 And.Matthioli Comm.
LSYCOMORY S. IL SYCOMOR YS se
Ficus Cypria. :
ESQ
NS PEE 1
"
0 ea
A
a
tp
E007
pomiiparit magnitudineficu , dj rox. 36
fapore caprificis [anz fimile, verim lzgid
us marurejcereneqtit ift
bus ferreis ; cy cim fcalpta
tt
amm. fuc ^al
Vulearis. er.
InLib.primum Diofcoridis. 233
-— ieprodidit Theopb. que in Creta VocaturCypria ficus:nam cr ipfa fructum edit,caudite,ramisg,
vtlue "ori d ddain emittit [ine vll folijs , vadicule fimile;cui fruclus prepilatur.
d a priore,quod germen quo Á " " J Ws, fiu us ? pilatu,
afifimi. Differt pae v uis albe proximus;eiusó, folia vlmüveprafentant. Quater anuo fruBum fundit , fed nul-
q
Caudex arbori se and ut t y hifi pomo ipfoimmaturo incifo , etiffog, latte, Dulcedo ficubus non abfimilis, C interna
]gm ad maturitatem, magnitudo autem prunitJhec Theophraf verba. Que [ane maximo funt aygumento,hanc quo- Vilas trs
in Sycomori genere annumerandam e[e.Ceterum aperte ballucinanturij , qui putant aborem Sycomorum m
qupantam e in monachorum clauftris vulgo vocatis, in templorum plateis, vbi mortuorum cadauera hu-
. alias in Italia(quod fciuerim nouerimd, bac plata [pore najcitur. Arbor eff procera.folijs vulgaris loti l-
ius cr in acutum defimentibus.Baccas edit virides,e cuius baccis monathi verticillos faclitant,quibus funiculo traie-
"t uas numerant preces. Hauc(vt BellunenfiscafHganit ) ANadaracbt appellar Auicenna, quam deleterie facul- Azadarachss
eeticib efft prodit Fen fexta quartis vt latius lib.6. dicemus. Arbor, qua Xuxópopec Grecis , Latinis Sycomorus , C Nomina;
etia nominatur: Arabibus, Mumeiz., luineiz., Aliumeiz» eu Giumeizi; Italis, Sicomoro,c* Fico d Egitto: Bobz-
«Pfeudo fjeomorts, Italis, Sicomoro falfo: Mauritanis, Azadaracht.
om orus duplexà Diofcoride & Theophrafto proponitur: altera fructum ex catidice ramisue
bus emittit , hecque AEgyptia eft ficus:alteraex trunco germina fine folijs emittit ; qui-
sadhzrent,& hec Cypria ett vmm Sycomoótus feu ficus Zgyptia , Caft, Lugd. Ratuolf. Syco-
L£gy pto,Cord.in Diofc.Sycomotus, Lac.Lon.Dod.gal.& fol.Lob. Alp.Tab.Sycomorüs vete-
cus Pharonis vulgó in Syria, Morus ZEgyptia Theophrafti, Gef.hor.Sycamine Theophrafti, Caf:
comorus feu Ficus Cypria, Sycomorus in Cypro, Cord. in Diolc.Ficus Cypria, Rauuolfio, & ex co
Unhancclaifem referas Ficum Indicam Theophrafti, de quaex Clufio Lugd. & Taber. & Mangle
edividerur.Sic & Ficus Nigritarum,folijs ficus , fru&u duorum pedum, femine faba: magnitudine,
arenis: apud Theuetum; ex quo Lugd.hiftoria fampfit. 111. Pícudofycomorus, fcu Zizyphus can-
di Sycomorus Italorum male , Cord. in Diofcorid. Azadarecht Auicéna, Sycomorus falsó Mó-
ichis Siliqua Bellonio,Sebaftum feuMixusalba quibufdam;alijs Laurus Greca Plinij; Gelhor.Zizypha
andida Monfpelienfium Lob. (cui & arbor Paradyfi Lufitanis)Lugd. Azedarach,Dod. Azadarac, Arbor
fanda Monfpelienfibus, Lotusalba Pelicerio ; Clu£.hifp. Pfcudofycomorus Tab. Caft. cui & ficus JEgy-
m ei fylueftris : Tuber Czfalpino.
3D SSLEIGI CAD.CXL V.
Y NAT : » :
atre Tecentes ftomachum ledunt;aluum (oluunt, (ed facili contrada ab cis fluxio fiftitursadó-
xant papulasque;fitim fedant, calorem rcítinguunr.Siccis natura cxcalfaciendi, aviresalunt,
imagis ffimulant;aluo vtilessrheumatifinis ventris, & ftomachi contraria:gutturi autem,arteriz,
tenibus.veficz, & ijs, quos longa valetudo decolorauit;anhelatoribus, hydropicis; comitialibus aptifsi-
z:fer cum hyffopo,& potas;thoracem purgant:tufsi veteri, diuturnisque pulmonum vitiis có-
ucnianraluum molliunt tuf éum nitro, & cnico ; dein manducatz. DécoQtum arteriz , & torifillarum b Meü & Ca;
lammationibus gargarizatu prodeft:b cum hordacea farina cataplafinatis mifcentur, &in muliebres 3j cic rds
fotuscum fenograco, & tifana. Caterüm cum ruta coctz , torminibus infunduntur:coctz , illiteque Maus ise
3 ducitias difcutiunt:paroci is, & furunculos emolliunt: panosad maturzatioiem perducunt, maximé fi- piyrorap à.
2 P to iint calceaddita. Cruda; fi cum antedictis tundantur , eadem efficiunt:cim malicorio , pterygia adzuifcezur&
pigntcumatramento futorio, deploratis fere tibiarum fluxionibus, & cacoethicis vlceribus meden- hordcacea fa
.. Urquin& cum vino decoQtx addito abfinthio,& hordcacca farina, vrilifsime hydropicis illinuntur.Cre- "Me S AC
(E: eem uo pant pernioncs,prurigines onitusque fi ide terantur,& finapi liquoreque al uo € Med gos
& Sapazauribus inftillentur. Tam fy ueftris,quám fatiuz fici c ladeus faccus coaguli Moenia Lit
Weaeumquediffoluit, vt acerum:exulcerat corpora, meatus ap tit:foluit aluum; vuluam recludit cum 5 ,
trita d nui : : E EUER 129 CRMMÉMELEP j aud aAs.
uuénuce Greca potus:menftrua cier cum luteo oui appofitus;aut Tyrrhenica cera:podagricorum ; ^,,4 num
aaplafmar; : E i i Me. 3 X dapi SU net Pi uoc y « Yg*
upatmatis cam farina foenigrzci,& aceto vtilis:le, ras,lichenas, vitiligines, vitiacutisin facie; pforas, dalo.fed Cat.
"e cipire manantia,cum polenta expurgat:inftillatus plaga perc isà Ícorpione , venenatorum i- cuj AG
»Xrabiofi canis morfibus auxiliatur:prodeft dentium dolori lana exceptus, & cauis eorum additus i cum amylo.
id informicationes tollit cá adipe; circumlitain ambitu carne: Hocidé praftat fuccus é teneris e Meü up-
Yüeftris fici; qui la&e prag: filente adhuc oculo , tufi exprimuntur, & ficcatusin vmbra£e- panas i fora
c & füccusi ponuntur exulceratorijs medicamentis.Deco&ti cua ubulis carnibus ramu- Iw
acilemafferunt decoctiónem.Lac efficiunt; quod magis (oluar , nter coquendum ficulneo eX
: , » NERUUEET wm RO PER TN F cum.ste-
)'co,moueatur.Grofsi , qua erinei nonnullis vocantur, coctz illia, ftrumas, nodosque xg
it. Crudz e formícas, vertucas, & chymos, nitro , fatinaque additis.tollunt. Folia cadem - eis.
: dices sc rotam tempio spi furfüres nant:ijs fficofze extu- & err
aMei Tpópi
ux inutiüt:
a Sd
ys
Ícabritie perfricanrur. Nigrz cus;folijs cauliculisque, candidae vitiligines fico * X:
m morfüs,g & vlcera, quz ceria, id eft auos, vocant. Grofsi cum fylueftris zz palpcbrz,
aofurunculos cum cera difcutiunt:contra muris aranei morfus, olopen- Cat.) a-
; auxiliantur.Fit ex cinere ficus tam fylueftris , quam fatiuz lixinium, £52, ini,
iculis,: fubinde macerari opus eft, & inueterafcere: iquidem inter cauftica breues.
'odel namque expurgar;& confümit,qua cxcrefcunt, eoque fie vtendum eft: Addis Car.
iüperponitur.Interdum dyfentericis,&in Suxionesvetuftas, b & finus 7» ura
nagnosq; , initillari conueniet. Erenim pürgat;conglutinat;carne replet, & 9- PM. melle.
one eusatq; emplaftra,quz cruentis vulneribus inijciuntur,enzn ocantBibitur ad di- ^" 6u *-
,15 inem concretum, & contrá przcipitationcs,rupta;conuulfa , cum cyatho aqua récen- 7mm
: o olei exiguo:corliacis, dyfentericis; per fe cyarhus datus prodeft:nerüorüm vitiis, con- i
di illinitarexoleo;vtporequod/udorcr moueat:aduerus gypfi potum, & phalágio- 156. eir
* Haceadem praftant reliqua lixiuia, prefertim queznum:omnia tame aditringunt. «aos,
« See. : . V3 Fitus
m
234. And. Matthioli Comm.
IL-.CH ÀM AE FIC Y $,
HL FICV $INDICA. . FICVS INDIC AE.FRY-
Cagboe 1
319
&us.
ficonmacon - ORT i MUCH
fideratio , & —. ^ : s * TOTQ - arbor caudicepluri um eft bretti, cont n
hiftoria. |N 62 v E. o,latteoque fucco madente,gufiu ad prit.
T 192 ; ; "t exulcer, ofitt. 9 1, d
T
Ficuum varia st rbinatoss Gr Y jpyrifaciem reprejentan
"nigro. lh.
'Opicla
- fndicz ficus
hiftex Theo- Decerpuntur mature; Cr in
phiafto. cadis ligneis afferuantur. A14Wi longe a noftratibus diflant Indica Ficus , de quibus Thehrofholb sip E
*
Inlib. primum Dibfcétidi.
235
TUM eliquit:Indica autém régio arborem ficum vocatam fortituy,qua vali Vádices diritti fingu-
nita friptum reliquit:
cnianger ; b emfacitit. ita vt veluti tabernaculum [n
" tcs, cen fepem circum ari 07 E 7
la feta
4
autem najcentes euidentiffime à ramis difcernuntur:funt euim albtores, isis. 10
: Dirhittitur autem non ex tonellis,fed ex aniculis, atate ctis: vetuflióribus. I-
que etum smorari boz
vtuofed, binagie
e magniradi-
» quippe inbram bino fladio facere fertur e crafftudine caudicis pleraj, virra quam fexaginta
ncolligere magna vero ex parte quadraginta.Folitum pelta non minus babet, Buétum adwodum paruum;
; M Á— comam fupernam la ciwam gerit totad, formicato ambitu palchri ovlicnlaz ur,
ifimilem;quamobrem Graci ficum eam arborem appellabant.Payuus viiam in
modium fiudi-
magnitudinis defiderio, verum etiam omnibus rebus. Nafitur arbos bac circa Aceftuaim amnem:
qui eadem fere à Strabone lib. 15. fite Geographia, C à Plmio lib.12. ca.5. de Indica Ficu fcriptave- Yodica. ficus
idem feribit Plinius lib.7. ca.2.turme códuntur equitum. Cateriim ea loge abbac differre videtur, quam doe cius
ocádetalibus allata fit, Indicam ficum vocans fiquidem bac nec eatlice mec ramis, nec foliis,nec y Tera.
Indicam ficum refert, de qua fcripfere Ybeophr. Straboacetiam Plinius. Hanc Indi fuo idiomate T V NE Tune.
adem plantam effe cenferem Opuntiaa Plinio appellatas, quód circa Opuntem protteniat ; vt Tbeo-. Opuntia,
verbis; Hztie Indice. Fico fimile, vel potius quodamtodo iirabilius, fe quid ex foliis vadicein dimittat;
tem berbar effe quandam ep arrant, citi datum e[Bvt mandi fitatitate pofit.Nam vt nobis manifeflo
ab bacplanta vuo tantim folio, bumia, ad medium vgue "fépulto.prognatisé fe vadicibus paulo poft folia
Todeunz, adco Yt bat ferie foliis foliis prodeuntibus , in arboris [heciem hec planta affuvoat ; fine caudice,
x ibufo, vt ex appitla bic imagine quifhiam cernerepoteft. Adebvt inter natura miracula bec plauta
ofit.Folia ci rafüffima funt tta vt quandoque policisrafütudinem excedant , e quibus
Alb , tenues,
iu prominent finest five [imis mamulle vifa ft. Parit hecplanta illain regionibus foliorum fummitari-
iojdisjuur,
noffretibias files, fed crafftores,drqui anteriore parte in corona fpeciem definantscolore
ex viridipur-
Ipa perinde eft acin noffratibus, veritm ade) [uccofa rabicidad ,vt. fanguineo fucco, morortm mo-
t.Deviribus C qualitatibus, quid veri certi, afferam, [an? non babeo : veferunt tatuem , qui Orientales. -
tiyeorum e[u Qr» vrinam [anguimeam reddi : id quod multis non exiguum terrorem incufüt, qui borii
viesigurarumt non fine Medicorüm Cy confoctorum rifu. Peregrina in Europa eft arbor, € in Italia multis in bortis
alitur nicum tantum foliura cum fiudtu mibi doro dedit Angelus Crottus Brixianus , cuius bic imaginem appingt cu-
: i » E.
fecum attulerat Viennam, Audio quoque in qaitu[damn Italie locis h
i haclens mobi in Bobemia agenti, videre nom licuit. Haber quidem ego ,
aberi banc plantainsqua ficus
duza Goritie agebamsbanc
dine; féduüquam edidit fru&um.Ceterim vt ad. mofirates ficus reuertar, C» vt prater id.quod
efseartam omnibus facultas innote[cat, ev Temperamentum : quin & vt omnes cognofcan
erre poffint;ea paucis edifferam , que ex Galeuo deprompfi; quiim Yicuum | f:
236 And.Matthioli Comm.
Ficus arbor facultatis fünt imbecillioris:fubducunt tamen aluum vtreg, tum bumide ti ficce.Ficus arbor calide tengo, p.
& cius vircs. temperature efl. ceuindicant tum liquor eius, tum foliorum fuccus, valenter enim eorum vterque edil
mordicat tantum,aut abflergit vebemeter. fed & vlcerats Cr ora va[orum referat, C formicas, quasi S" ses
eijcit:quinetiam purgare poteft. Porro ficus agre[lis, quam erinetm Gract(Latine caprificum nomin aut, tum "ru
Cuin d fuccus adomnia quam fatiua valentior eft. Sed € crade, boc efl rami carum adeb funt calida , Tentüumá, artius,
res Mah, — P7 4entosvt carnes bubulas duras. fi coquendis adiciantur.feiabiles ae teneras efficiant:hac deficubua Gales Cures
Fici przcoces "/0bis experimento compertum effycaricas duas aut tres,mocte vna in aqtta vite maceratas aflbmaticos iure, qui map,
quo mango. 44: deuorauerint.Democritus pracoces ficus fieri pollicetur, ff oleo, C*columbaceo fimo arbor illinatur.Et éehtrà joris
nio fiexi pof- ff prima grofticim faba magnitudinem excefferedetvabatur. Ficum avborem item atque laurum, Belo fuhminilgs,
u- onili ici compertum eff. Ficus arbores; vt perquam pumila. babeantur,& in va[culis fuper feneffris feilenzur à yia
inédit do ha decere mangones: abcindito Fidi furculum verno tempore, paul ante germinationem;prominentei, T
beanrur, — P"decontorto manibus cacumen quo vis va[e terraveferto farculum ipfum ferito cacumine inuer[o, circa quem|
mila, nonnibilinfpergito, C» terra deindeobruito,demiffa extra tellurem vefecta parte.Fit.n. hoc mangonio;vt i
muli ena[catur paruuli, qui circ vas fe fe fundetes, breui admodum tépore ficus optimos edant,pumila perpetuo mano,
arbore.Ficulneo lacte veriiculofe [anantur aures: & ficulneis foliis facile affritu tatur hemorrbeides, ais
be maturaturllitis caricis decotlis, additi lilij,aut Iridis,aut Althee radicibus. FiaifruBus xGva Gr. 7
Nomina. — Ficus appellantur: Arabibus, Sin.Fin,feu Tin: talis, Fichi: Germanis eigen : Hifpanis, Higos: Gallis;Figuier. babens
Füjkflepei: C Ficus Indica, Italis; Fico d'India. : VECES, 7 SA
I. Ficus multa cognomina Plinius affert,velà figura,vel gente, vel autore deriuata:verum varzs &
forma & coloretunicz;quz nigra,fübrubra,ex viridi candicans, vel flaua cft. Fructus immaturgs, jj, i
Groffus ficcus is de xe caricae:grana ficaria, ej» papud uev o cant; fruméta. Plinius.Floris veftigiumqi.
ti infumio,qua etiá in interná cauitaté foramen patet, 11. Chama'ficus, fiue humilis ficus Lob.Ch;.
mzíycearbor.Lugd.FicuspumilaDod. '1IL FicusIndicafpinofa: Carduus Indicus & Euphor
Io.Leonis,Clufin Cord.ad Dod.hift.Gallicam.Ficus Indica,quam aliqui ridicule Opuntiam vocát,
hot.Ficus Indica quibufdá Pala Plinii, Lac. Tune, Lon.Lugd.Ficus Indica;Dod.gal.& fol.Lob. Caft. qu
ab Oponteloco natali Opuntiam dici fcribit. In Infulis Peruuianis ROBA alias fpóte prouer
Indorá Tuneficifera, Aduerf.Ficus Indica Theop.Caf-FicusIndica fpinofa, Tab. Anapallus Bello
puntia vulgo, Camerario.Huc referenda eft illa, quam Indorü ferruminatricem Adueríaria & Optm
ofteocollonquodartuum fra&uris & luxationibus mire profit;Lugd.hift.vocat,qua foliis fimilibus fd
fructu fuperiore minore, ex auctore hiftoriz generalisIndizrefert. IV. Ficus maritima, plant eftin
maritimis proueniens, qua: ex radice cópacta vnum
IV. FICVS.MARITIMA,-- * álerumve emittit foliüfubrotundd, pallide virefc&s, |
—' habetinhácclaffem retulimus, Ficumq; maritimi
P^^nominauimus,quam Neapoliabingeniofiffimo &
S cdpzbno pU
3 pine Serb itic accep
) puntia marina dicitur,de
"ftra vniuerfli,cum
co meu CÓ PRRSEA
atboreftin Zgypto.fru&tum ferens ciboidoneum,ft
nomine inueniuntur, przfertim in Thebaide. Arida
cslitunz Arborem hanc prodideranraliquiin Pede
receptam
Perez métio
ex Gal ^":
nlib.primum Diofcoridis. 237
P SLAUPERSEA SIRO PERSEA PLINIL
Jm
D
tdentes interimatzin Aegyptum vero translatum in efculentii mitefcere, c pyrorum inalorumque modo, Perfez. midi:
— ümgubu C" mag it,ejitari-Eadé receniit Gal.lib.2.de omp.med. edidum locos, vbi de cephalaa cura. tio ex Gal
—— seapens ficimquit:Im fola Alexandria Per[ee arborem vidi;at non in alia Romanis fabdita gente; Quida perfion ipfam
in Perfis letbalem eius arboris fructum effecit tamen is in Aegyptiorü regione innocuus exi[Iat : ba.-
vatius etiam verbis palam effe crediderim, perfeam à perfica malo prorfus diffüderecim in. tota feri Eu-
iequentiffima proueniat. Quin Cr ex ijs facile dixerim, Columellam erra[fe a quid exiffi itsper- Columella:
3t Perfis ad Aecyptios allata Perfea duuntur,vt libro cultui hortorum dicato bis verfibus teflatur;.... lapfus:
nes ! "oc Funcpracox bifera defcendit ab arboreficus, ;
Armeniifa, C cereolis;prunfg, Damafci
Stipantttr calathi, C" pomis qua Barbara Perfis
' Miferat(vt fama eff)patris armata venen.
At nunc expofiti paruo difcrimine lethi *
|o uamibrofros prabent fuccos , oblita nocendi. versé ed
VvArborsque crepséx Greciss Latinis fimiliter Perfea mamináz
dtalis;Perfeo Greca vocisimitationedietur.
&Lu
BN)
ger; iucundo fapore : nucleum cordis.
OrcrÁ-
E | Danus dam nobis often E - Éberidis &&:
1 AUR Muro Sec CUN E jucnó haber
CIBERIS- CAB CXLVIE E Mruguetg
: : niícriptus co
olia habet nafturtii;vere virétiora:caulé cubital& aut minoré: in incultis na- ee alit,
: oré promit,quo répore eficacior eft. Radices duasnaíturtio fimiles het calf. Pacis -
1 s Gentes; & adü-
238 And. Matthioli Comm.
adurentes. Ipfi enim ifchiadiciscum falfa axungia emplaftri modo vtiles ; quaternis horis an;
deinin balneas dcícendatur,& pofteaoleo cum lapa locus perungatur. - q s horis alligarz,
Es dis con- X J 1dimus primm Tberidem,quam nobisindicauerat Yulius Alexandrinus medicus Tridentinus,qui nunc ol
ideratio, & :: ji ; : s s "eras
hilo" fi ingenij C doctrine dotes, apud Serenift.Ferdinandum Regem Roman. artem medicam €X€TCEE , eXtTa. A
Tridenti, vii vetlgo dicitur alle Lafte , effigie nimirum , qua defcrilitur à Diofcoride , ac aliis pluribus Grecis «€
Huius Galenus in famp.cenfu nufquam feparatim meminit, fed bac, Lepidium non nifi nomine differre; s.
etiam idem teffatus eft lib.1o.de comp.imed. fecundum locos circa finem;de coxendicum Puretioe agens vh D. :
ficinquit: Damocratis extat libellus, qui Clinicus inferibitur,in quo verfibus ambicis, quemadmodum folem t
ferit inedicesieatis: ac primo quidem de eo differit, quod ex berba conflat,quam ipfe Weridem appellat , quod ad coxeni,.
cum dolores comiendatit.In Iberide Medicum quedam amicum fuum curatum fuiffe ait herba, quam(vt dixi) ipfe a.
"mocrates Iberidein vocaz,yt qui tantüm vifu berbam cognoueritnomen autem eius nullum rai Lr
iberis,& Lepi jgnorateritis,d quo eius vfum didicerat.Porrà ex notis,quibus eam repre[entat; videtur iberidem appellare, qua à Grajy
dium idem, Jepiditm nominatur, appellatione ductá àvegione,in qua amicus eius curatus fuit.Defcribit autem ip ifr "iU
minibus: i ; quar.
Bétba bec vbique multa, fequens nafcitur, i (s à
Monumenta iuxta atitiqua, muros, C" Veteres, |
Tritafg, quondam publice pedibus vias,
Quas iuxta aratrum duxit baud quis agricola.
Semper virefcens, foliis naffartij
Florentibus vere , attamen maioribus, Ig)
Caulem cubitalis longitudinis gerit j
Paul) minorem, aut vurfus ampliore :' ab hoc :
Aeflate pendent folia, donecmulta byems — i MR 5
Sarmentitiam deducat bec ad imaginem ; í-— * jd
Deiella , € exiccata:depereant gelu. i J£ SUA
4^ ^ Adnata radici tamen cernes alia. : ; Ee Jj
Aeflate florem fert colore lacieo ,
Meltum tenuem, yariumá, valde; cauliculus.
e
P
Ad quem fequitur femen penitus fic exiguum, ran zd ^
Vifum fere vt fallens , oculos quoque effugiat... : Ej T
Oderem babet radix at inde acerrimum , 2 v
Verb fimilem quam maxim? naflurtio.
e additi- yy, curiofitate.In qtiam fententiam cmn antedidlis catifis,ea ratio me potifüimitm deducit, quàd canffet, buius primiw- —
pe luminis calcem,non effe legitimum locum;in quo Iberidis biftoria fuerit collocanda:quandoquiden eiufmodibabaDi-
féarides li.2. ordinaté difpofuit,ac de eis differuit, vbi priuatim Lepidio,quod Daimocratis Iberide. exiffimamus, proprium g
Iberidis ex Dude Vnde peffinmefi boc lridi caput hune primi voluminis ali acre rima vel librariorum , vel media-—
" ordine effe, ac nafturtio viribus proximum.Et lib.s n ifcbiadü curatione zIuntotum, inquit , ifibiadicos veflituit iar
iberidis lerba vfus quam lepidium quoque appellant. Quare pallucinari d. duntur monachi illi venerandi,
Monacho:rü qui in Mefuem cosimentariós
lapfus. rius adduximus,aliud
vebus diuinis impenderi
Barbari, &
Rucll. lapfus.
Nomina — omen Latinumvej, Ioeris C Le ; i
- leride, c Lepidio:Germanieu ae iR - ut; afecten
tates Na, UAE: HR. 0 EAS drj po
gium ADAM adfriptum fitillud maximi corrilor
TQuidóa ieride acteneri inDiofcoride ed, ud maximi can
oo reum Gti tdti qui ee au von
&
des éd so Wels. SL uei) eC coni Ebeeiiar a usi. PIONMNE - CX eA
^ i7. Tberidisicon diuerfa eft apud Matthiolum,alia enim ipfius eft inter figuras minores huic imiliscalà
vero es iores xn folio Nafta quamlibto fecundo capite de Lepidioinuenics
Morandi ciu co Dri i MESI Lor DE
WU RIA R EAE
SMATTHIOLI MEDICI
Senenfis Commentarij,
* ee
OINLIB, SECVNDVM PEDACII DIOSCORIDIS
"50 7- ANAZARBEI, DE MEDICA MATERIA.-
3) N »n1x0, chariffime Arce, libro, quem de medicinali materia condidi-
mus,dearomatibus,oleis,vn entisarboribus,& nafcétibus ex eis fuccis,
lachrymis, (eminibufque differui mus. In hocautem fecubido deanimanti-
Jj bus, melle;la&e; isi P atqueoleribus explicabimus , fabnexis
herbaceis, quzacri pra-dita funt facultate,vtpote que cum ipfis cognatio-
:qualiaallium,czpa, finapi;intelliguntur.Idque ideo, ne cognatorum vi-
videamur. RC por ioi Pe
-«—
. ECHINVS MARINVS — ' CAP L
crüda inaffata commod?
rique villis eftvrinam cit. Huius :
Oordida vlcera expurgat,lu-
it. Crematz veró cinis
mibrana efl. Ommili maxim? à latur, ef
spriere, 4t,nouiffinta par» Echinorum
240 And.Matthioli Comm.
angniri funt; vtpote quiteffa vndiá, fpinis circumuallata celentur , quibus vtuntur. perinde ac pedibus : js euim ys
moacntur. fedens, permut ant ;ciuns vei aygumentum eff,quid femper alam [inis implexam gerant. Euenit atitoy v
quod capit appellent, C» os,echimis verfum in terram [it:quod vero ad excrementi exitum deputatum
tur quodidei onmibus turbinatis,patellig, euenit:pastus enim de iiis petatur neceffe eft vudefit,vt 05i
5 ftum fitiescrementim verb fuperius parte pronatefte contineatur. Dentes quini Ecbinis omnibus funt, Cali iri.
inter quos caruncula quedam interiacens lingue officio fungitur,mox iungitur gula , deinde Venter in partes quoa:
feimichiss perinde ac fi plures numero vestres boc animal babeat: Junt enim omnes diffinctisplenig, vacantis
vuo [loimactho depcident im vnum, ofrium excrementifiniunt. Cara edbinis circa ventrem nul xftcutiin vg
pore.Sed que ota appellantur; fiora tefle adberent,mebranulis fingula. obuoluta, Cr paribus dislindass
signa etuan quada cirdt ab orefufta (az guntur nomine adbuc ntllo appellata.Sed cii non vium. fed plura ge
norum fimt, omuium partes quide eas emnes fortiumtur:fed oua appellara,mecomnes cibo idenea;Crpartia aj)
tincut,exeeptis 55,qui Yada incolunt.Tradunt feuitiam maris Lx pre[agire, rrr operiri lapillis,
pondere flabilientes:qiod vbi videre n autici;flatim pluribus anchoris nattigia infrenant:bec ex Ariffotele; Mem,
triufó, Ecbini Galenus,marini filicet & terreflris , vnico tantum cap. lib.i. fimpl.medic fig inquiens: Erinaceá vtri
tur inarini, tin terreféris corpus totum v[Ium,cinerem efficit facultatis tum gentistum detrabenti Itaque eo qui.
Nomina, — ead. excrefcentia,e fordida vfi (unt vlcera. A nimal,quod iyjvos xXaex ios Grecis,L atinis Echints marinus app].
latur: Hifpanis, Eriz.o de la mar: Italis, Riccio marino. v i
PARURE!
Echinorum
vires ex Gal.
Exhaxsr£w. | ECHINYS TERRESTRIS. CAD. IL
EE freftris erinacei corium combuftam alopeciis cum pice liquida aptiffime illinitur. Áfficcatalie 19
pus, & cumaceto mulfo potum, renum vitiis auxilio eftzitem aquz, qua cutem fübiit, conuul(ioni. à
bus;elephantiz & male habitis,quos cachectos vocant:vifcerum fluxiones exiccat. Eiufdem iecurfáili
Íolibusexcocto arefactum;ad eofdem víus vriliffime reconditur. : &
1070 USUS ECHINYS TERRÉSTRIS.-
— Bdinicene. [ indtri Erintcesn vulgari notitie am
ftis confid. ^ dum Cr Ta[[u.Differe
&hiftoria. -
Inlib.Secundum Diofcoridis. 241
HIPPOCAMPVS SIVEEQVVLVS MARINY S.
20 Cyan non defunt fcriptores, (vt Marcellus inquit ) qui im locuffarum ae nere Hippocampuin Fecenfeant , quia, Hippocampi
su ntltos ip. medicinis v[us eum commendent:: eorum tamen battenus veperi neminem , qui paculiaribus notis eius Wu
bifiriamtradider:t, effigiemá, exprompferit, Ceterum fünt, qui credant Hippocampum id nominis fibi afciuiffe ab eru- 99? E
s quein ortis olera im campis vero herbas vnier[ass e avborum frondes depafeuntur.qua[ó, proprie Graci ud pese vo-
eant: ljpequid ile fortaffe forma ac feecie fit perfimilis. Ad becnon defunt qui Diofceridem mirentur.quid fcripferit,
Hipptampum exigui animal effe, cian tamen nomen plerunquemagnitudincim inntatzVorzrocenim Graci grande freni-
fiat vtlippofeliaum , bippolapathum s bippomaratbvum clarif ime demonflrant. Veruttamenmon obid Dioftoridem
, exifimant, necpariter alios qui deeo idem ferip[ire : quoniam licet comparatum boc animal marinis be-
lisalisi, in aquatilitm qenere grandiovibus, parum videatur. fi tamen eo erucarum generi coparetttr, quarumitia-
e rn see vices eee EN EU. : x.
M gesjemimd pe à quibus momen accepit; grande [an fuerit. Vndeincinanit quandeq, animus eum effe Hip
. HIPPOCAMPVS LOCVSTAE GENVS.
- LS AREAS RAN
- EL gui XI SR OR
e]
quipifcatoribus Aquileienfibus vulgo vocatur Yalopa. | loc 'e uiodo in longitudinen pro-
ite C» certticeoblongis: cbelis mininé bifidis, fed acutifimts folidisd, acul igeptibus: pedibus fexdenis,quo-
raum os babeutur. fcorpionum caudas extremitatib refera 3 vero vt in locuffis [pedlantur.Cor-
: ain latum fundantur. Dor[o eil flexuofo ertcarum mido,adeb Vt i [icco carum fere
ielis pluribus fe pandentem , vigentibus vudia, actleis , vnaculis duabus purptreis
is hoHiss quaj dana villofas erttas referat in nigro vufefeentes,que pari fora fub ter-
€ jegetum radices erodentes. Has Tridentina iura vocant vulgó Caene , Ananienfes
: i &yidetur vulgus illud fecutum Columellam; qui bas eyicas 6
4 ; exctintá e terra plerumque umbrium tempore: 1
titio inercfja fuffocantur. Quapropter olitores eas
i tibus mortem ferant, Qa "unt
(denim vidaurinter antiquos fateri Plini
Equiculi ma-
5 rini confi-
quemadmodum fuperior deraxio,
x :
£oili
1
|
:
1
À
242 And.Matthioli Corin.
colli pars.1d quod in feminis non vifitur;nama, ijs fieciput tantum erinitum e[L Verum crinesin Viv tantu vids
extinttis enim illico decidunt. Pinnam babet in dorfo finculavem , qua ad natanduim Tégititr. Venire ef allicem, É
Lerantec,, fed femina ventricofior eff. Mas [ub ventre rimulam babet, qua excrementa excernuntur, femina - —
banc alteram dedit natura; excludendis ouis idoneam: cauda eff quadratasreflexad ynci modo:Totum CoTpus ex -
gineis circulis coinpactum eft , c vbi, ferà aculestum.. Namg, duplici vtrinq, acapite at caudam Mares
vectis lineis [e&Latur, nec difparibiis aculeis collum pràcagitur, acper longum recta fecatur. Horum opintonem -
liorum, cur rationibus, aut auGoritatibus compyobein , cur item contra veprobem , fané non babeo , cium baiirnm, d
quam in probatiffmorum anctorum monumentis legerim , qui per notas ipfum delincauerit : nam etfi Plnieli d.
eap. 5. duin Praxitelis,C eius filij Cephifodori admiranda percurrit anarmora, videri afferat in maxima dignatign
Domiti) delubro in circo Elantninio Neptunum Thetim » ata, AchillentzNereidast), fupra delphinos , c» bippogam le
ciun tamen bacpaetica fabuto[aa, fint, nullam certé ijs adbibendam e[fe fidera exiflumauerim. - Multaenim c» piorum, —
€ fculptoritim adbuc extant figmehta;vli locis innumeris marini vifuntur equipifcium in morem natantes, quibus :
tiim equina [it faciei ; reliquum verb corporis partium Wumerofis fquamis contedlum , alisá, per quam amplis bw
andum munitiim pi[ciliu modo , partim vero ferpentis in[Lar prelongum ac fimuofum , magna quidem , non mee
gorisinole. Quid fi fabulofa fequamur , boc facile Plinio Bippocatnpos effeprobabimus. - Ceterum tametfi inis
bil de Vippocampi fatieex autorum monumentis haberi pofiit, inclinat tamen animus s htt vert effe Hippocam;
etius hic cum maris tum femine imagiiem damus,cuitufa, bifforiam defcripfimus , & pre[ertia cum aun paua
vi viri qui aquatilium bifforias deferibunt , ineadem perfiflant fententia. Wippocampi vives recenfult. Galenus libron,
Hippocam- Jüitplicium medicamentorum, fic inquiens:Et Hippocampum animalillud marinum fi totum vfferis,alopecis prodeft po-
pivires ex ^ ditum quibat(dam efl ipfumque videlicet deficcantis effe facultatis , C tenuium partium , aut. certàeius cinerem: quem sy
Gal, quidam vngueuto amaracino comuifent , quidam pici liquida , alij veteri adipi fuillo: bec Galenus. Ceterum longtali-
Hippocampi zx Hippocainpi vires retulit Aelianus lib. 142. cap.20. de hift. animalium : cuius verba bic [ubsjciamzRei pifcatorieritejes
fien ex AC-. qii otnines » di unt Hippocampi ventrem in vino decotum fi quis dederit cuipiam bibere, eu prim ex ea potione aia.
: imo fingultu af ict deinde tufft vebeinenter torqueri » at enim nibil excreare , fed c fuperiorem ei ventrem intere,
e calidos vapores in caput furfum efferri, ac imde per nares minutatim diffluere , c pujculentum odorem reddere , fima
e octtlos eins fanguine faffufos ignei coloris flagrantia laborare, cr eorundem oculorum genas inflari, c vontendiquidm.
capiditate ardere ferun t, verion uibil emittere. Quid | finatura cuicerit , bunctamen, periclitata prius anorteimele —
liuionem, Cy dementiam incurrere: Jin in ventrem inferiorem delap(um fuerit ipfum omnibus tam membris captumts-.—
1a excedere Ex morte porró qui euadunt mente capti aquam fummo fIudio per/equuntur : banc enim ipfam idcrae-
gent afficere, tum flllantem audire, quid fané eis egritudinis leuationem afferat c fomnum conciliet. 1taqueadpa-
ennes fluuzos,aut ad torayaut iugesfontes,aut lacus commorationes eis grata funt, C» iucunda: cium tamen non magne
gere defiderent bibere , füd C ipfum natare , c pedes aqua. alluere eis plurimum iucundizatis adferr. Sunt quimnbat
mala dicant buius beflia ventrem creare, ed Hippocampum algam acerbifimam y ex qua ita affiattr , depafat.Verunta-
suen folertia veterani pifcatoris, Cv ad ves mavitimas bene prudentis , [alutaris etiasm vepertus eH Hippocampus sii d Ce-— —
tenfis erat, c filios aàmüdum adolefcentes pifeatoves etiam habebat. — Accidit autemsvt bic pifcator Hippocamposfimdl —
etin alijs pifcibus caperet, et peradolefcentes àvabida sanicula morderentur. Cum eorum in Methyna Cretenfi adlituu-—
eentium vicem dolentes fpetlatores interficiendam caniculam cenferent , c illius ieeur ziedicamentui ad vabiem edon-.——
duin itenibusdaidum effesalij cenfülerent à Diata falutem petendam effe s fenex pifcatov cos de confilus. qu« aff ;
laudatos demifit, & Hippocamporum exenteratorum alios affos eis comedendum dedit , alios itt acetum io mel ontri-—
uit,ijsd, morfus vlcéra obligauir , atq, bominum adolecentium vabiem-vitit » eosá, ad incolumitatem tandem vefitu
badlenus Aelianus de Hippocampi viribus. Hoc animal vt Grecis zo; Ita €tiam Latinis Hippocampus appdla-
tur:Italispariter Hippocatpo. c ic E t 2 e - E
Iz o xa
5j
a Tipoipo Kípnuss Kkna-— . PVRPVRA, BVCCIN
& vidpreec irá py t [ d crap
m-um fcribic A. Buccina,fed vehementius vrunt.Si quis falis
& Drag. TIER : GOCREi: ,
VRAE, ET BYCCINAE.
InlibSecundum Diofcoridis. 243
dentifricio conveniunt : ambuftis vtiliter illinuntur, quibus folui medicamettum non opor-
Moadarit uàm vulnus cicatricem duxerit , ipfum in teftz modum induratüm » fponte fua decidet.
pe boccnis ytincius mentione demonftrabimus. b Cionia vocantur purpurarum bucci-
H edi partescirca quas teftz volumen clauicularim intorquetur.Cremara fimili modo, maio-
^ osqar ait ;buccinisq; facultatem vrendi confequuntur , quoniam apprimendi naturam obtinent.
ES imn origratz fünt,& ftomacho viles, fed aluum non molliunt.
"Qiratc Purpura marini pifces, eius [ane ceneris , que tefta integuntur. Ha( vt auctor eff Plinius lil.o. capitesó.) illum D Ac
ipreti larem retinént, purpureum proprie diclum.tingendis regum veflbus expetitum. Huncin meds fatibus
10 gerat, candida quadam vena conclufum , colore nigricantis rofe pellucidum. Viuas capere contendunt , qtia cum vita
$ pini illum euonunt.Latent circa cans ortum tricenis diebus. Congregantur verno tetmpore, muttoo, attritu len-
n cere faliuant.Lingua purpure divitali longitudinesqua pafaitur perforando veliquacontbylta: tanta du-
vitia aculeo eff. Capitmtur autem purpura partulis, rarisa, textu veluti nafiiss in alto iatis. Inefl is efca,clufiles,morda-
S quales mitulos videnius,bas femineces, fed redditas mari »atido biatu reuitifcentes,appetumt purpure;por-
vus. limus: imfefhant. | At ille aculeo extimulate claudunt "fefe, tomprimttnto, mordentia: itapendentes atiditate "fua
* untur. Aqua dulci necantur, c féculá flumini nmerguntur : alioqui capte diebus quitquagenis viuunt fali-...
3 oo ptor iiplent,celerrimed, crefeunt, quemadmodum &t conchylia omnia.Eff in purpitrarum gene- Buccinum, E
» Bcinum,ad fimili eius buccini, quo fonus editur : vnde C» caufa nomi , c» rotunditate oris m margine ;
inifeSed maior cfi purpura, cuniculatim procurrente roftro, &» cuniculi latere introrfus tubulato,qtta proferatur lingua.
36 cuandmorbes aculeati, qui buccino non infunt;fed vtriso, orbes totidem , quot habent annos. Buccinum non niff petris
— albaret árceó, fcopulos legitur. Purpura , buccinas, fimul , quemadmodum c reliqua concbylium genera longa fana
iptis celebrata funt ab Athenaeo: ad eius igitur volumina accedant js qui plura fcire defiderant. Sed quoni-
4n XARGARIT AE; qus non nodo ad muli bominumé, decorem. fed etiam ad medicamenta maximo luxu ex-
mv hable aen | and E
PNE. MARGARIT AE. ieri es
b xiórissalij
dóviat,
jg.
7
77
zm
2i |
rz
[/
teras palantes retibus incl
:fttas gnara propter ilas fe peti manumá, fi pra
ipplici eis ; wuntur fale in vafis fichilibus:
mc
"On b D MATRATILAS 1 occidentali Scoto , cj Anelico fruu,
Pt orientalibus comparari pofiit, quibus contextum thoracem afferunt,
etiam in Pinus PHagnis,quas Veneti Yo- — |
I DOES ..
z ES n
244. And.Matthioli Comm.
cant A S T VR AEYt Plin.teflatur. Ad becnon in maritantim, fed etiam in fuminibus aqtue dulcis concha
: gm ; : : dep Prouen;
Margarite — que margaritas geflant.Huius autem vei ego quidem. teffimonitm perbibere poffimm , quod iam mibi in Bübemig Pe. d
proueniunt d
in Bohemi à :
ocal PINNA,SIVE ASTVRA.
NS " »
NS
SSSSSSSWNS
SN:
NNSN NSNNS
L]
Ju * EN * pir Z pu t *. " Pig
tonmpertum fit in Vsotaua flumine C» reperiri capi conchas , qite pulcbérrisios includunt. yniones , magnitudinc far-
Vnionum "AG cndorepreftantes. Atq, cerre nui jubtpt quandoq, mirari, cum earum margaritarum copiam. vidi tum apuls.
ires. veuif:Princpem dominum meum , tum etiam apud primarios Bobemia bomines. Margarite imn medicum etiam vjumye-
niunt: quandoquidem [cribunt Serapio,et Auicenna, eas ad cordis affectus precipuam opem ferre. Quinetiam coliyri&at-
Nomina miffasoculorum nubeculas detevgeve, & aquam eo defluentem ab[umeré, Animal, quod. zopgdpo. Grace, Purpura Latie
nPnominatur ; Arabico Naporam c» Porpbyra: Italice Porpora.. Que verà Latinis Bucctma, sípreee Graci didi
Arabibus, Barcóva, Cobros feu Cobron : Italis Buccine: Hifpanis Bozos : Gallis Bios Cornetos.Ceterum quod Gred ua» "
gapí vas, Latiniitem Margaritas &" Vuiones vocant: Arabes Hageralbato:1tali Perle : Germani SDertin : Hifpani Pata.
Miis MITVLL CERCA Y nes
Ituli laudatifsimi in Ponto. Cremati eundem buccinis cffe&um praebent: priuatim plumbi more
7 eloti, oculorum medicamentis cum melle vtiles habentur: palpebrarum craísitudines abfumunt,
albugines purgant , & cetera , qua oculis caliginem offündunc. Carnes eorum ad canis morfus vüliter.
imponuntur . —. i à 3:885
PLI
et -
-—
—OTELLIN AE
t SEVERE 3 DEC TENS TRI. Ee
R Ecentes Tellinz aluo vtiles, fed maxime ius earum.Salitz runtur, trítz; in cinerem:
à Minflllae auulíospálpebrarumpilos renafiinon patiuntum 07007000
edo s ; 58 duc SEEN zm Bow — 20. ,
Mirulorum (WO? defunt, qui Mitules, c» Tellittas idem effe cen[eant : in quam fententiam potifumtum. 'omper
&ielimarü 2. J0tnt virum apprime eruduitiaz: quippe qui libello, quem de Ronianispifiibu cdidit.à ali (etfi mediate :
confid. Afbeneo eirare , quam cum .Diofcoride redde fntire. Ex euis feriptu [ari apertà conftat, aliud eff : qu Mn
louijlapfus. gag preterquam q c bis duobus ders capitibns ipfe digerwent , diffetentes etiam vtrisqti reddi ye f :
nc[ciis ilis ineffe differentiam. — Mderm. fmiliser fenfit Galenus lib. 11. de fimpl. smedicapentorum.
Í $e ER
r : * * z r
: | [
Inlib.fecundum Diofcoridis.
É
ylideriperis differens, eodem capite mitulorum etiam meminit tellinarum verb peculiari capite , fingulis proprias c di-
^ gefaredden facultates.Non fecus ac illi, fenfit Paulus Aegineta,fidelis nempe vtriuque fetator. Quamobrem dicendum
10 im.differentes nimirum e[fe mitulos c tellinas. Notiffima funt in Italia Tellina , prafertim Roma , vbiplurime
sende Grae feruntur,quàd edendo fint, C» ori admodum grata. fi tamen ab arena optimé repurgentur. Ceterum quales
Mirulfintim Italia, qui bae nofera tempe[late explicauerit, baemus inueni neminem, preter vni Maffarium Venetum,
quienmitulosputat; quos Adriatici accola vulg appellant Muf(cioli, quafi muftulos dixerint. Cuius opinio nobis maxi-
miprolatur: quippe qud c forma, c nomine concbylia ita vocata legitimosreferant mitulos. Sunt enim tellinis paulo Nomi /
mairestofra exterius lineis quibu[dam [cabra:intus Verà pellucida c tota pondere léuia.Mtdauecita Gracis, Mituli Lat; ^ Qminae
mi pelantur; pariter Cr Italis: Arabibus vero, Amarchas: Hifpanis, Mixilbus. "T ex xps vt Graci, ita etiam Latine Tel-
Vine Gr Itali Telline dicuntur: Arabici Sedef C» Talfim:Hifpanici Brignigois. "
$n Xuan CHAMA — " - CAP. VIL
(ens aliarumq; conchularum
3 ffi B p i Y : o8
in exigua aqua deco&arum ius; aluum ciet ; id cum vino
n fi n ! genera ü nga defxiptione ab. Atbeneo referuntur nillominus tamen Chamarunr
odi tela Jpeciessur non facile fit, eas intevfediflinguere.. Cateria preter ceteras con- coufderatio:
: uliare afcittere Chame,qux i pleruaqueimlittore hiantes inueniuntur. Adgirco eas rette Chamas dici poffe
aei s quain marinis oris pandentes fefe Hatuntquam plurimas ipfe vidiin A-
ili : enisi Gacultate funt predita.,, prater. eas viguibus téliqua coticharum genera ;
Amus. Qua Gratis. odi puo Latinis Clama , Arabibus Hame , C» It4- Nomina.
ix VM »di , L3
ylii tegumentum eft, ei fimile, quo urpuraintegitur: quod in Indiz nardi.
Erasme Dm cec iM ir conchyliainibi nardi pabulo uefcan-
oftssquam fagnanresaque eltiuisfqualoribusinaruerunt. Laucariffümus quia rubro
candicans guis. Babylonicus nigreftit; atque minor confpicitur. Ambo odoris
t fedaliquatenus caftoreumolent. lidenr faffitu excitant fo:
X
minas vuluz ftrangulatu
3 oppreffas,
des
E
1
146. — And Mathióli Comi:
oppreffas, comitialesque: poti ventrem olliunt. Crematum conchylium eadem efficit, qua
ra & bucciflum. Pürpo.
*.
YVNGVIS ODORATYS ^
Vngüium o- Vi diligeiiter caput boc de vnguilius odoratis legunt expendant , 2,0 " » "fortaffe mirantur Diofcoridem i
doratorum
confideratio,
Rondeletiss fjriones; fecutus eat paludes Indie nardiferas nominauitin
notatur,
Margarita
naícuntur in qM ?hyri longe lateó diftat.in fiumi tata;
ad nas adferantur &
Bohemia.
— dfe perindeach
Drs eei
Rondeleui tantur. IdeoG, variat noftra a eri tentia,qui vt Di io feruare vi tar dic id
f. fententia nó rididefrgnarenon femper id quod grato [olim criucundo, CYXIoki eode c e "
feripferit,omyches; id es vugues odoratosin Indie nardiferis paludibus guenirisquando nufquam à veterili
centiovibus memoria proditum fit nardum in paludibus na[ci;fodin montibus , arido € ficco folo. Admirationi fiteilul
non obflare putant;quód memoret Dtofiorides, Yndici tiavdi genus effe quod Gangitis vócatur,a fluuio Gànge;apud qum
ena[tur,monte preterfluente. Nequeenim volunt eai nardumin fluuio illosaut in paludibus prouenire ; fedinuem
aut infima eius parte,quam flumen ipfum alluit. Praterea citm feribat Diofcorides concbulas odorata: it India pali
jmueniri, illis plane abfurdum videtur, quid pre ceteris eas laudauerit, que à rubro mari deferuntur: quid item Babylon
di generis saeininerit. Addunt infüper, quod cum vnguesij, quorum inofficimis pharmacopezorum communis Tiere
tur; non fuauem Jpirent odorem, fed porius cafloretm oleant, qti nimirum odor ab omnib, c imiucundus c " 3
-hetur,fieri non potei qud odoris gratia fuftantur:prefertim quod ijdem fufitu(vt. Diofcorides tradit) extant fem
vulua ffrangulatu oppre(fascomitialesq, Sciunt autem, quód qui buiufmodi morbis tenantur;ab odoratis ladtmtat
àfetidis iunantur. Verum quia nitimur quantum po[[umus pra noftra virili parte Dio[coridem defendere , cabe
fufpicione vindicare, quid mihi illa cogitanti occurrerit, nuncedifferam. Tn primisigitur non ita sibi miri videtur , qué —
4 Diofcoridefcriptum fit,vngues odoratos in nardiferis Indie ibus inuenit. Nam [iyeodem auctore, aliquiarbitra.—
funt,malabathrum effe wdici naydi folium:falfi quadam o ati alefiertpotuit y vt d ; 3
periti paludesque sm, m»gignuit,naydiferas vocat
[i
foci habenti eonchilus NeéplacctRondtin, |
alioqui viri dodtiflimi opinio, qui putat conchilia i i fc inquiens i Nom f cndilug.
marine funt anitnalia, quomodo in lacubus imuen tati? an ise deferunt turbindti, )
vr flurios lacusd, fübeant? Hacille : qui etfi preclarus,
Mem s. Quandoquidem cy con Viena
e Vuotattia, vt
ES
mirum uon dfe er nos adfer.
multo iam temp
ast VEDKorda.
*i ue s
"
Ais
men accepit qubd fürtafis viguis y 2
hi hádrasasuen i
compertum est cuum purpura oj
vna cato Rondeletio dicamus,haud intellexiffe
Diofioridem odoratos optrcula
InlibíecundumDiofcoridis. —.. 5; 7
e mibi mon placet eorum opitio,qui non alia de caufa boc conchiligenus onychem appellari volunt) quam quid eius
fenem mo P rum,concauitatis, [perit atisgpexpers: leuore autem ac candore praditum, bumanorum vnguiti mc«
: fruge wy» ónyche afimilet Dio[corides,im vniuerfum aculeata confpicitur: quin C» in«quali.finuo-
du: fuste po mieu quid videam vngues odoratos,qui in mpyropolijs pafm labentur, brutorum quorundam vn-
e at, JE vrantar cafloveum olere. facit vt fer? non dubitem affirmare eas legitimas effe. Fuchfius in fuis in kochfi piat.
quin «f "a ionibus,in compofitione auree Alexandrina , vbi ipfo vertente legitur, fiis anterioris n&- reprobata ,
Man) ribic id nil alid Nicolao defignare. quam quod Aduario, Cr alijs pofferioribus Blattium byz antium (ie volentisBlat-
ism p pur. fati ih giá i ionib.in Nicolaum legatur CA 4 lioy Cu aid voy de-Gy T Uc bivoc iie evoppi- tium byzan-
i uid in quibufdam MEE PM ercpie x zd f E oun & ony-
antis pipi cm inter fe ait Blattiutm bygantium e Diofcoridis opycbent,quod onyx conchili; fit tegunieitum;blat- chai difena.
pe Qn terius naritim purpurz. Quod etiam confirmauit libro primo de compofitione meditamentorum y illud
e Loir nd coffni bodie hoc os, qued in ore,ant naribus purpure reperitur, Blattam Byfantiam vocari. Sed long? qui-
erum adden. ror inio noftra. Primi quód Serapioni c Anticenne, quorum vocabula medicamenta, tat fimplicia,
imt: dfi aripfem et fatetur Fuchfius recentiores Graci fepius v[urpant,nil aliud defignat Blattuam bygantium;
n onyx;Latinis nguis odoratus dictus, ac pariter onchula Indica. Huic alia accedit vatio,quid ctim badte-
quin Di: es TATIL 05 LAM OTÍS qUATI DATUM (vt Fuchfio placet Jfiuetefla earit tegumenti odore aliquo
perm erit; quia, inter odoramenta recenfuerit atá, antidotis inferuerit, fed qui tantitm feripferint , earum crema-
idnerem exiccare, dentes abffergere;excrefcentias tn carne cobibere, vlcera putgare,Cr ad. cicatrice perducere: contra
mriasfet omnibus odoratos vugues a Mauritami praferri,quüd aroma quodda refipiant, Ctenuiü atg, adflringentium
jum,ad ventriculi, tocimeris, cordis, vtri affeibus mon modo Fuchsij fed Nicolai quoc, fententia modo buius co-
aeg vue fitdeprauatus inanis profecto, c plaué vefellenda videtar. - Quod autem ad bos ajfetius edoratos vngues pretule-
rim Ardls.quib. recentiores Graci longe plura accepta referunt; teflis est Serapio authoritate Mefibae.cum /nquit: Coy- MUT
excalfacit C ficcat ordine tertio:quin Cadffriclionis, ci tentum partium esi partieeps: veytriculosvordis, bes ti E 3
slecineri,vuluaó, odoris fiagrantia conferens. Quofit,vt etiam facile crediderim A&Suario nil aliud Blattem "eod ce;
»yfantium reprefentare,quam Indicam odoratam conchulam,non vtFuchfius avbitraturyos in ore;vél nari.-
Eu nuentum.Mifcetur itaó, Indica conchula, vel eam Voces odoratum THgUeIn non fine magnaxatione eau-
» duritated poflerioribus Gracis in aurea Alexandrina, quid ad cardiacos, C vifierum morbos fit. admodum vilis: quine --
daxtidotoé margaritis , quód omnem virium imbeallitatem firmet, animi defettum fite à corde. fiueà ventriculo origi-
Berol longo morbo deiectos , v imbecillitate languentes vecreet , C» vteri firangulatus in mulieribus
vt Auarius C Nicolaus Myrepficus teflantur. Qua omnia odorata conchula per. fe "feri preffave potest, fi primitm
ao qualitates demum verà facultates per; endcrimussquarum uslla (quod (aiam )purpuris afignantur. Quare non ipi-. Nicolaus da-
«mento Nicolaum damnauerim(fi tamen error illi afcribendus eit) qui narium purpurarum offa excogitatuerit bis antido- »natur,
| mucfeadiifeenda,cum purpura in Haga i teg fta conteguntur,ofib. careant. Nifi fortéirin purpuri ua - 3
imas appellauerit; quod in anteriori tefle parte prominet, c? roffri potius, quam narium peciem veprefentat-ud;re- —
: tiafaljum effe deprebenditur, quid officinis bac excogitata purpurarum offa Blatte byz antie vocentur, cin etiam que
Aegtinein offimis babetur; proprie fiht odorati vngues. Poflreub queque fint ille im Nicolaum expofitionts, quib. ma-
— Xomiwititkr Fuchfius.ea; nojiis rationibus c aucioritütibus addudlis baudquaquaim obfheve poffe putauerim , cin for-
| toes op iin certi, minime probandi;quod. ds ratio ac veritati vefragetur. Nifi quis dixerit Mum con-
ra quam Fuchfjus intellexerit, Nicolai verba, interpretatum fuiffe, c lelores admonuiffe,nil aliud Nicolao deéfenare &
porri lvo 3e aropoupate TIR Bock lor Bua os, id esf, vnguem odoratum. Siquidem citm Nicolai verba 'Jesimidum
2 interpretationem ade per feclara fint, Vt nullaindigeant explanatione , non erat op
deponere: fed potus vt declerarer , amisnaduer [a dop
) ium;id eit , Indicem conchulam;
1
: - a Meüm
$, pomatiae Adeft, Juba. ds
tur: fluuiarilis virus olet. Lbyz —-
filon; ventrem & (toma-. b Meum &
& vrendi naturam forziun- Dragaddunr
5; & vitia cutis in facic , albu- ^ 7£27u75o,
nd ix Et ; : 4, aucfefili.
nantur. Crude cum tegumentis iim 9k
rial
HR Piediocres, omnes ta. ESTNE
»atalis foli caufe adfcribi P
Ve pra que in opacis deguni ,ac in pah
Lpalufrem vefipiaiz limum: illa vo
Tudinereddunt, ficuti qua erpyllum, pulegium,
— 0. : ealamin-
4 ife ami
e
24.5
calamintbamy,origanum,aliasG, odoratas herbas a[Jumunt,odoris gratia commendantur. n quarum numerum equev. |
ferri poffuntsqua paulà lupinis maiores in agro Romano leguntur, ybi autumno quorundam carduorum catilibus aceria-
sim cobeventes ipuumera vi[untur. Cocbleas olim v[g, adeo cenis expetitas memorat Plinius lib. Hp. 56. vt ijs Vitatia
amonnullis fuerint inflituta,diflinttis quidem generibus earum;qu melius gule fieret fatis: feparsetim vt efent alla, pie
in Reatino agro nafcuntur: feparatim Mlyrica;quibus magnitudo pracipua: Aphricane;quibus facunditas:Solitane,qai-
Cochlez po- bts nobilitas. Saginam quinetiam commentati funt [apa & farre,alijsó, vebus, qua eas alebant.Non we "fugit; quas Dis-
gnatum, fiorides pornatias vocat, plurimas repeririin montibus Tridentimis,vicinisa, alijs lacis , c eas quidem preftantifima,, E-
rüuntur enim terra hyemein fepibus c fiutetis, vncis quibufdam ferreis prope fruticum radices terra circiffoffa. Conds-
duntur ha contra fr;gorisiniuriam,quodam albo operimento , duro;gypfi [eciem referente, ficd, contetta terra fe condunt,
Fit enim ob boc,vt in cibis ijs longe [uauiovas, gratioresG, habeantur.qua vere C aflateimbrib. excitata bincindevaga- y
tur. Quod autem fie byeme recondanturdelite[cantá, [ub terra cyweum frutieum radices, Hetruria planà ignorat, cnta-
Cochlearum ?/éfi C" ibi eodem modo ab bis eruantur,qui alibi artem didicerunt. Preflant eochlee, preter ea qua à Diofcoride arilun-
virsMath.. tur,ad variacorporis incommoda. Siquidem tela exuta, c bordeacea pti[ana incocte lateris dolorem tollunt; vli ptifena
forbenda detur, cochlee vero coniua loco dolenti illinantur. Earumdem diu elixarum ius potum iliacos tat: eedemdi-
xa actrite,quentis excreationibus medentur. Difurie efficaciffume profunt. ft cruda cum fuo ipfarum putamine contrita
bibantur ez paffosdiebus feptem continuis,aut ad [ummum nouem.V ertiginofis quog, profunt fufbiriofisa, , vbi primadie
&ocblez vuam magnam, fequenti duasstertia tres, quarto duas , quinto uam , [emicockas vorauerint a[fedli , nec minu
DES ne na Joh;
tà potasdas dederit, fed bas maiores effe oportet : fi vero minus ves (ucce][erit » triduo qtcie[cat affectus , c fabinde eandem 1
Ad aidón: itii ab ai
X LIE talidi bil :
gnopn
pecu
deum rumpatu
arum.
Cochlearum /t5 Vilcias quatitor cum facchari vnceola quotidie mane affectis ;
vircs ex Gal, memorie prodidit lib. 11. fanplicium medicamentorum ) admi
In lib. Secundum Diofcoridis. -.— 249
aum, Cr im arthriticis articulorum tumoribus, egre quidem diuelli paterunt , ceterum impense deficcant : e omnino
fuste fnere oportet, quoad fponte decidant. 1demá faciendum in tumoribus ex ilu natis diffiale folubilibus , c
— fatta in auribus: deficcant enim illos magnopere vniuer[os,etiamfi vifcofus,craffusá, in alto humor contine-
om gem libra citato, citm de diuerfis cavmibus verba faceret. fic de cocblearum quoq, carne differui. At cocbleartia caro
Li mortatio contufas poftea ad L redaita,omuium valentiffimé deficcat partes fuperftuo bumore gratatas,
y E ér lydericis catiweniat. Ipfarum autem bumor folus per fe citra canem fumptus (Vocatur nutem is 2 multis D
jeboceifymucus limacis) tburi nriffus aut aloa, aut myrrha, aut borum quibufdam, aut omnib. quoad babeat cra
e medicamentum fit clutinatorium defiecatd, pulcbré purulentos mucos aurium z fed & fonti impofitum in-
He qun ifluoxiones refuccans. Quidam etiam ad palos eximendos vtuntur totis vna éumteflis ad leuove tritis : fed
iy rgnidam ad fiffendos menfes. Et quidem ego aliquando in agro carnes ipfas folassn vulnus cum nerui vulneratione c
d e adum tritasimpofiisipfum, vulnus pulebré elutinatum est; C» neruus phlegmonz baud peupelfus : erat au-
sem bomo durus éagreflisimfaui tamen illis contritis pollinem farine acceptum à pariete mola proximo.Scripfere autem
maires menonnulli medici ad eitifinodi v [um ai[cendum ipfi thus aut myrrbam.. Verkm hori babebam tum neutrum;
ginucal vrbe abefféin in villa, Pofis autem &refina fricta contrita admifcere,fi adfit , quippiam: Porro vbi multi
wabodkeum accipere voles feorfum.flylo carnem earum pungito, fed non ante multos dies venatas e[fz expedit , alio-
pto edeficcantur:nam recentes plurimum babet vifcofe illius bumiditatis quam Jfeylo coinpuiitte effandunt.
Badia aipilhum in palpebris prater naturam gluten est: bac *Salenus.Cochlez tum crude; tum cocta cum teffis fiis, Cochleg ma-
i ita emplaftris concoquentibus, C faniem é vomicis fracta cute educentibus vtiliter immifcentur. Marina in rinz-
quie mediterraneis perquam. raro in cibis veniunt : quanquam ijs qui maris litorainbabitant , frequéntiori fint v[ui. CLE
"pe saxi cblearum genere; qua tegumento vel te[Ta carent que nobis ffeciatim Lumache vulgà appellautur,nocitt po- E
ge quiminterdiu ad pafcua exeuntes. Degunt he non modo in campis c bortis. fedin cell vinarüjs C ahjs abterraneis
Mdium locis. Geruut in capite Lipidem (non tamen omnes )quem febribus tertianis adalligatum vulgus prode[-
pu-
peduin lceratio- N
KoyMau Vt Gracisiita Latinis Cocblea mominantur: Arabibus Balzum c Halzum:talis Chiocciole: Gertiza-
Caranuyos & Caracoles: Gall Efargotz, 00000 0 s
omina,
B
mE»
*
V ede o LANCRLC | s CAP. X
t «x
"ur flauiatilium exuftorum €inis,quiduo cochlearia explcat , a adiecto dimidio radicis gen- a vus ^ m
an modo, triduo potus cum vino, magnopere prodeft canis rabiofi morfibus: rimas pedüm fe- vàc fine we-
culos & carcinomata,cum decocto mellelenit. Triti crudi, potiq; exafinino lacte , auxili- x?u«eco tvi.
iferpenrium phálangiorümq; morfus atq; Ícorpionum ictus. Decoctiautem; & cum iure e- P
ofunt;qui tabe conficiuntür;aut leporem marinum hauferunt.Necant Ícorpiones triti &cum c is d x rule
ES gene ef 3 s SEDES ^ hleari
unt eadem marini; verum inefficacius omni n
apraftant. vns
f
inquit: à dévapzivos ud — 77
am ópunxec y TO d' TOY xapuívty Spoy-
9 quidem locu[fis y fquilliss, longum fir,
^T air
E
PE iret d
crufLam exuunt. Hoc tta effe *
*
250 » And. Matthioli Comm.
CANCER MARINY S.
qu^ 2 *
Y um — 1»
SES ARR i 7D» N
à 2 à 3 : ] Á* iN t
N T N : - MN 4s (^
ES : TN NES ac om
z« ("92 m "o
Aflacus — CADO YETÜ rotundum es1. Porro & s x A c Y s Oppiano [Peciatim dicitur gammarus magnus illemarinus, quem
nd Iyrrbeni litora incolentes Leonem appellant. Veneti autem , quafi adhuc Gracum nomen retineant. P "AL
Jfafe nominare confueuerunt. Idem dittus et gammarus à Theodoro Ariffotelis interprete: quippe quod vul aris ica
ri em Lud Veruntamen ( ni fallor) Ariffoteli 4e-as2v nil aliud effe crediderim, quam quod Vei yy Uu.
ASTACVYV S.
jin ! : be.
X
E. x L
mani ver) Leo nuncupatur: quatdoqid igsiionfetie d MS budiipiri. nimalbudfr.—
edm petet SEftuuiatiles cancros;cttm inquit: £i dévay irum
iis CR yyévos puispon jakvs toamrep oj nerpul WE os agis dE boc est. "Genus item alitid eft, quod quidem panum —
pes gnofae 7 ei veluti canc fci vero aja i remotae DE
ut 5$ vere nomine,vpote &» paruorum. liqua genera,vt ipfee ) riflotele inquit:Ceteri mi-
estie uii p Pg ii Quo leui eri egos 5 Gai j
ato, ctim Romam veni[jet,à Lasinis vocals bulo;
$ pecu rem e viciis -—
BEA jud: :
medicorüm Quamobrem eos.
error. eri
Cancrorum dier tl
viresex Gal, Tft cinis quanquam fimiliter His 510
Antidotas ad efficax. est ini, tum folus,tum cum gentiana C thure multo reffaior Thuris]ané partem vn efteptrtet.quing, t
rabidorü ca- " gentiane,porrà cancrorum decem: rra equidem aliterilii ftis nos fumus vfi : ceteri ad eum modium pi ,
nummo * Ae[chrion empiricus ille vrebatur, medic. fezex comitis ac pracep tor tneus. Parella trat eri (n
| dn quamimpofitos cancros viuentes , badenus vrelat dun facilà ad leuerem redygi poffeut. Hic Aifehrionj unm
: edibus boc babebat medicamen ,vrens cancros tempore ejfiua pott ortum caris, quando, li
dedima octaua. Porro bibendum boc mediceme ijs, qui à canevalido fuiffet morfi, praebebat q
: m , menfura cocblearij [atis magni aqua dnfrerfem, At fi non protinus ab ititit, V^.
rum ied 2s dies iuam fei duni, tire (quiridie duo [ Pn s Norge, 4d ipfum 1 vebvume
In lib. Secundum Diofcoridis. ósi
GAMMARYVS.
a plam applicabat medicamentum, quod ex pite brutia c opopanace,acetod, conficitur, babens picis libram vnaWi;
gum aceti errimi fextarium Italicum,opopanacis vero vncias tres. Hac tametfi à prefenti inflituto effent aliena, fcri- E
Beudatamen eui , quia magnopere medicamento buic ipfe confiderem nimirum cim nullus vnquam eorum , qui illó;
vtdidtumdi, fuerunt vfi, fit mortuus. Ceterum [corfum alterum librum con[cribam aliquando deis , qua proprietate
fabaniatutiu quid agunt, 2 quorum numero funt id genus omnia. Ienofüendum itaq, tum boc in loco fcribeudi impor-
sunitatistum ficubi preterea id mihi boc in opere contigit: nempe quia ex dictis fumma proueniret vtilitas,quam fané po-
3 fernimpertire volebam. for am ime prius, quam qua bis deinceps funt operasperfeciffem, mors occupaffet; propofitum im-
(o elem. Ceterum Pelops doctor mexs,e ipfe omnium eiufmodi cau[as reddere volens:non abs re inquit, Cancer cim ani-
malfit aquatitumprodeil 2 cane rabido morfis, quibus videlicet metus eft né corripiantur affectu ficcifsmo, nempe rabie:
fané etiam aquam. metuunt; Ac fluuiatiles , non marinos conuenire canctos ditlitabat , fülicet quód
3 JU nnda. marina ob admiiflionem [alis natura ficfimi had equ? exattàm tuerentur eam , que est aduerfus ra-
-—— fiw, contrarietatem. Ac ciun quidam fubieciffet , cur non omnia , qua in. potalili aqua degunt animalia , pe-
ride vt cancri , iuuare affolent ? quia , inquit , fimilem canaris praeparationem. non admittunt. Nami borum v-
Jum ineremsexiccatorius citm fif canum merdentium venenum abfumere , fimul, digerere profeffus et. Hac igitur
Pos oreoed magia jadlitans,omnium fe talium nouiffe caufas. At ego nifi plane ine fcire quippiam priusper-
fam habeamsalijs pevfuadere noi tento. Tta, uec Pelopis rationem;vt veran accepi , vt que crebras habeat contradi-:
iones erum cancr?s opirior ex proprietate tots fubfFantid prodelJc. Quoniam antem nullum eor nortuum fiuerams
] Votis vti, corporibus , boc aperiendum recenfendumq, à me exifHimnaui , tatiietfi non effet buius infi
tipi mam id ion erat propofitum: haéfenus Galenus. Cantros tritos ex latte potos auxiliari ferpentium morfi--
ifeorides e Nicandri Theriaeis literis mandafft videtur, ci ipfe fic babeat Nicander;
2 * e vo Xd xai àlardduy ríe Tod UA. nDéf la
^ Kapidyor erbpdpotia veoBd aX oig oy Ntiloce
Gaimiatorg
lapilli.
Cancri fludis
atiles;
s
tms ex vino fubdulci potum.renum calculos pellit. idem combuffi,tritid í
luere fan dis ri -Exufforum cinis oleo fubatfus perniones ci- Knctatotit
ice. lidem triti crudi C» tumentibus mammis iiti , smirifici Suuiaciliami
extccant. -Scorpiones proximos omnes ad eum locuin vircs
p P EREOBS
genere
enin Squillarum
4 Yoci - coüfideratio;
mille à canctario
?15 d'apropter omne
Granceuole, Paguri vulybgraneiporri , marini ac flutisatiles canchri vulgo Granchi appellati : c? id Mais
ebeanam diximu gam
: hbiíslon-
3
Quoruüdám-
»
»
£NE
2 52 And/Matthioli Comm.
dy SQVILELAE.
M.AÀ I A.
bis longe maiores, vt menorie prodidit Arifloteles libr. 4. cap. 2. de bifforia animalium , c inquiens. Squillarum enim
Cancelorg 4474€ continentur gibbe s crangones C» parue, que maiores nunquam effici poffunt. Quibus liquido conflat vulga
confidezaxio. gatmmarulos Ariffoteli paruas facil [e Squilas fm j maiores nunquam euadant , quam qui femper parui in pifcarg
€ TÉ iw X
à i
m *
"4^ 2 EN
HH e», - à
[4 jx V 2 A ]
^ d v
€ z H d "
z ! S -
erratum , Pz- dea larifiimus , wA 6 v v M quem Graniptr-
rum, Maia E MPEASERC Ten Ec TR aD e Kr
tuentis, ; ir 3 Vcn
*
2i
wende 1
vo Ttali vocant,
lentem legerit.Sclauiyqui:
ealltit, Graecum
t
*
Inlib. Scadnduti Vibfeó: idis. 253
4 s
egi Granciporri vocantsr, Paguri vulg? appellant. E Paguris in cauernis extinctis oriri fcorpionet teflis efl Nicander.
* Leer AXCELL os dinsetene apical cancros defignatites,de quibus firipfit Galenus libro tertio dealimen-
UM CANCELLL
; rU : "2n Ec ; , 2
ibus: Cancelli, inquiens, animaleula funt perexiguis adi fimilia, colore flauo. Afferuntur enim cancel; Cancelio--
pifciculos duplsci fané genere s vt quarto tum libro , tulWiapie de animalium liflaria rerulit Arifiote|o;, "27a biftoxia,
em autem cancellum appellant , communis fere focius cruftatorum , c teflatorum generum eft : quippe qui
fimili [pectetur, na[cia, feovfum per fe folitus fit. Verim quod teftam deinde petit, quam ingreffus vitam.
idicai iilis tefla contettis animantibus eflquapropteris in ancipiti effe genu[quà fibi veidicare ytrung, videtur.
Tarnatamen (quod fimplicius dixerim ) fimilis avaneis eft, nifi quid partem capitis c peitori fubditam, ainpliore quim
viliabeat. Cornicula duovufa, tenuia gerit, quibus oculi magni totidem [ublacent, quà nunquam intro recedant , »t
m» fed femper eminentes appareant. Os fub ijs eff, quod. velut capillamentis quibusdam pluribus drciudatur.
li duo lifurces, quibus cibum ori admoueat: bini itempteig, adbarent lateri, C tertius paruus, Thorac.
mollis tota efc-difiectog, fu pallidum sartus cernitur. Meatus ab ore ad ventrem pergit : foramen excreiiten -
m poteft. Pedes , ac thorax duritiem pre fe ferunt , fed mint quam cancri. Nexu ullo teffis adberet , pur-
y bucinarum , fed ab[alutus liberd, vavatur. Oblongioreff , qui turbinem fubit , quam qui neritem;
em interpretamur ) genus enyim diuerfum died in natice degit; cetera quidem non abfimile:[ed dextrum
tum pedem paruum babens: ciem leuum grandtufculum babeat, cr tmgredi eodcm ipfi, grandiorepotiffimum fà- :
Ariffoteles, Aelianus vero lib. 7. cap. 1. de cancellis ita feribit : A conchis quidem inopes , C» nudi primiim cancellj Cancelli in-
»deindeeas tanquam domicilia ad habitandum deligunt. Cum enim vacuas, c inanes offenderunt concbu[as 9" E
Tà, «Uf turbinis, primb intra eas ingrediuntur : deindecitm in ampliorem magnitudinem excreuerunt quam ijs ve pru
s in teffam laxioremtauquam domum alteram denigrant,neg, modb in upra dictorum conchas immigrant,
permultas alias capaciores tran[eunt, cy. ampliorem naili ea tanquam maiore domicilio gaudent; ac "fepe de fpo-
"d amine inter fe contendunt , viribusd, inferiore répul[o, victor exutiae affequitur: hactenus Aelianus. Cui in
Jub[iribit Plinizs lib. o. cap.31. C" 42. His igitur diligenter per[pectis,omnibus,vt arbitror, palam fiet; c cancros
isdifferre. Animal , quod sapeívec Grecà , Cancer Latine appellatur : Arabie? Sartham » féu Sarthag;
" Hifpanici Cangreio: Gallici olco ccv Coe qaae o edd ce
n S
OXepiysed ^ SCORPIO TERRESTRIS. CAPOYXT 75
fuss : Pin eft:quin eftur affatus;ad cadert, "
D ——
Li
254... A nd. Mattioli Comm. ;
Scorpionum CT onere Scorpiones animalia funt. vulgo nota quid in quacunque damo y nomrodo in cubiculis, c» d, vs
confderatio. ^ fed vbiquepaffim veperiemtur: ade) eff bominum vita periculis obnoxia. Licet atem fint in Italia minus y,
Ji nntifquénocui, quam alijs in regionibus, que fub meridie fita funt, ipfe tamen complures vidi in Hetruria Pg
"m "ibus idos , qui feuifrimas perpe[frt funt exacerbationes c quaft ad mortem redacti. Contra in regionibus figidimi.
vbimamus — fAtirecti funt. In agro Tridentino a fiorpionibus icli mbil noxa percipiunt Quod tamen euenire affirmant gratis
X cchis liani fibi 2 Deo impertita precibus diui Vigilij epifcopi , quem c patrontm preapuum babet,
€ aduocatum aptd Dey,
Hec idem afferit Ariffoteles lib.8. cap. 2 9. de animalitm bifforiz , vbi fic inqui: Movfw beluarum ex locorum dium
te plurimi differt, vt in Pharo , locis, alijs , fcorpiones non ledmt. At in alijs locis, & precipui in Soithia, mulo
magni nocui funt , c vel bominem, vel quamuis befliam percufferint, interimunt, nec fües euadere poffunt , quatquam
Scorpionum ceteros virulentos ibus minim fentiunt. Plinius, Auicepna, Albertus, Aelianus,C aliorum pleriquenotem Scerpioni
£encra nou£. genera affienant,diuerfis duntaxat coloribus diflinha mimirian quod alij fint flaui, alij vulfi, ali cinerei, alij fiere
virides alij, alij lutei fubatrag, cauda, alij vinofi, alij albi, alij enia, fuliginis colore. Pretey nigros, C ferrugintos , viri
quam plurimos me vidiffe,leiffeá, recordor,in comitatu Avci'Won long?a Sarca flumine;quadam in fyluula nouelli quas.
Sues «ubus compofita apud facellum diui Pauli , vbi paruo adniodum tempore, firio ardente, ego C» cteinita quidam de bis,
Scorpionum : 3 VETT : NT a. 2 - Pu).
aue fub faxis latebant, plus quam mille cj quingéntos collegimus »eraffas & plurimim faréos. Plures inter eo: feminarig.
uenimus , que fuos nuper editos ftus albos ; pediculi magnitudine; [ub ventre fecum )Whique gerebant , fineuli
eruribus adherentes. Quapropter non ab ve prodidit Arifloteles lib. 5 . cap. 26. de bifforia animalium, quid terrefs Sap.. "
piones vermiculosouorum fpeciepariant complures , C incubett : ox vt prolem perfeceruntspellantur ab eaipfascrin-—
terimantur à fuis liberis magno numero (epius enim vudenos pariunt. Plinins auctor eft , Scorpionum ictum multma..—
is feminis pernicialem effe quam viris:prafertim virginibus, quibus femper letbalem e[fe ait. Quibus fepteni in Catilina jg.
Scorpiones | ternodij numerantur, longe fauiores babentur,quam ij quibus tantiim feniimfünt. Nonnulli praterea literis mandanm, —
aligeri. quibus (ubfcribit Strabo lib. 15. fua Geographia , Scorpiónes quofdam babere alas , quibus per aera volitantes devia in
aliam regionem deferuntur, Hoc enim. credere mon videtur abfuydii, cim idem formicis fimiliter eueniat,q t
! Sem e be jsdemferé coloribus pi pH. oia magis credendiüm eft , quód in Caffella Hifpania vecionefu
agricole aliquos terre. cefpites aratro fcindant, vli formicaruin ove imumeni (Gorplones erezatim byeme delitefetmn,
Citra Cynamoluos Aethiosas lat? deferta vegio eff, à [corpi e fublata, fi Plinio credimus. Quipretercatallt, —
"(vt in Cancro füperius diximus ) quid fi decem cancri cum cimi manipulo adalligenttr , otines qui ili funt fierpiam,
ad eum locum cotbunt, Quod tamen Diofcoridi manifeff vefiagari videtur, tham [fuperius in cancri ita [criptumvelgit
Diefcorides: Cancri Scorpiones necant, fitriti cum ocimo cantur. Ferunt a ve[pis , apibus , Gr crabroniburenmm
Scorpionum ici qui prius a ftorpione percuffi fucrumt. Quin etiam. nafrat Plinius lib.25.cap. 9. Scorplones mortuos reti
facultates. —. admoto albo Veratro. Quidam medici vtuntur scorpionum cinere , qui vut fent exuf ad vrinam ciendam; is
quirenum. aut vefice calculo obffruutur. Quo fit,vt in buncv[um commendauerit Mefucs oleum ex ijspatatu
Oléiex fcor-. ficime babent , renibus c puli illitum. Hoc idem commendauir Auicenna ad aurium dolores. E, jo tamen illud vju.
piomb. vires. yeu, bsbop, ouydoleum per mefattum , in quod fané magnus fcorpionum ingreditur ntimerus,cordi duntaxat,
fantibus temporum, manuum, c» pedum arteriis , illitum , ab omnibus liberat venenis dummodo erodenti facit n
cent. Quin C» eos (anat, quitam à viperis , quam ceteris venenofis animalibus veliti , vel demorfi fuerint. Qua
—— (abfit tamen verbis iactantia) teflfimonium perbib mt; qui prius oleo fané à [acerdotibus iiti, noffropofn
peruncti euafere incolumes. Praflat item maximi boc oleum , citm in bomines peftilentia feuit : quippe quid non
peffeinfeitos iuuet , fed c» fanos preferuet.Preflat denic, adomnes interancorum vermes,omnesá, dolores mulcet cx fl
velexfrigore genitos, prafertim ventriculi,coli, ac vteri.Eius parandi rationem trademus ( Dto concedente) lin f
vli devenenorum remedijs , fiue Antidotis latius diffe spratio: Grecis, Latinis Scorpio e Scorpin
"tur: Arabibus Harrab,feu Hacharab z Italis Scorpione as
verfi timi alam.
-^SCORPIO MARINVS. . CAP XIL-
MriniScorpionis fel conuenit ad fuffufiones
& : :
Nomina.
Xueprrio nce toc.
óadorufe) albugines & hebetudines.
4e IY
Y a E REL
l4
1
V. tilforgy fententi£in marini Draconis liforiz
Inlib.Secundum Diofcoridis. 255
i Proinde exiffimarunt nonnulli ictuum fimilitudinefalfr, inter Scorpenam , C marinum forpionem nulum
2d efe difcrimen. Atqni Scorpio fBimas qu09, in capite habet , que predictis non funt minus venenofa. Ceterum
mer ORPENA (vt equidem arbitor) einsdem fer? ceneris [unt , [ed in fpecie c» forma pulped, preflantia (vt
fibeneut o athor Jnte "fepluribus differunt.- Siquidem Scorpius € pelagijs pifcibus eft , fcorpeua longe mator ; ade) Tt
4:2, quandog, ponderet libras.Scorpena vero pifcis eff litovalis,fcorpionemulto stnor. S corpits item vniuer-
frprerieirma bina incapite gerit, fed snollia : C? acutos in ore dentes minutulos tamen:Pinnis conflat aculeatia,
SCORPENA.
M
»
tn lique per medium excurrunt dorfum ; quàm bis, quas anteriore,c» pofferiore parte gerit, od ijs tantim aculeis icit;
quidmoannectuntur:quorum tamen vis bis, qui [rorpena infunt,imbecillior eff. Hunc funt , qui vulg vocent Pefce cap-
une jedin Hetrurie maritinti quibusdam locis vocatur Cerna-ScORPENA autem » que fuu aptid omnes retinet nomen , Scorpense :
3o dentes deo acutos non babet : erit tamen in dor(o aculeos forpij mado ; fed eunentiores, ac duriores,uec v(que adeo pin- conideratio,
vatorin ceteris Yero pinnis ijs ostio caret , preterquam circa branchias , vbi duos prelongos babet aculeos , & nonnullos
rca capuscorpore efl in nigro virefcente. Sunt tamen, qui indifferenter [corpium fiorpemam vocent. Vinum in quo Ma-
rims Sarpio necatus fuerit, baufium,iocinoris doloribus medetur. :Necminus ad id quoq, valeredicunt lapidem in eius
apiteimentumt,oboli pondere furnptum; Cillum Scorpij marini felle ex Lena fuppofito , fecundas cr. mena elici cer-
maf: quin etia eodem incipientes fuffuftones oculorum, c albugines tolli , ex anelle oleeá, illito , intermifüs diebus.
im Scorpenarum paruarum vftarum ciuis epotus, calculos exterit. Exopzríos ÜaAatexioc GY&CU: SCO
| XR j H rpio marinus w. hiinc
i eatine alice Pofee cap pone c» Scrofano dicitur: Scorpena autem Serofanello. 2
Apdity Da doy roc. DRACO MARINVS. CAT. XIII
D» marinus diffectus,& apertus impofitusà; fbina füz i&tvs qua ferit, medela eft.
etti faciem, Ttferens , alis non amplioribusquam
" velocifinis cei; Fe
"deb Yt quofcunq,
Qui erf ex Ariflre
in 6d f'atuam joy
* Toc fid
: Draconis
praflantiam omni- marini co
LI
Serpentis
marinz, hift.
€x Ariftotele.
D:aconis
256 And.Matthioli Comm.
fed féipens.vtis pofleritatis memoria commendauit li
RINA colore, C corpore Congro proxima eft. fed ob[cu
primit adadlo terebyat, fubito, tota, Efl ove acntiore bac, quam temet. Et lib. a. i 1
roja varietatis. N afci ets non in altiffinis gurgitibus certum efl-De marino autem Dracon
cimo tertio,de biff. amim. Draco marinus,
—
bro 0. cap. 27 . de hifloria animalium bir verbis S RPEN$ M,
rior.atq, acrior: bec fi capta dimittatur foris,im arenam Tofire qum,
SERPENS MARINA. e
up. a ai
AN
S
EN
s- Stt etiain inquit mari
um plttra funt , colore mame-
Plinius Ser-. ffoteles. Ceterüm is libro nono , capite vigefimo feptimo, Serpentem marmani ,
pentemma- (often quog, vocat , C vtriu[g, biftoriam error
rinam,cum
Dracone có-
fundit,
Rondeletio
non fübfcri-
bendum.
captura intere[fe voluerit. Cap
dinh
;funt, udi amen, A ll».
numero terreffres (aperant, fed cruribus funt qvacilioribus. ile.Qu-
bus baud parum ad[tipulari videmtur,que à Rondeletio in fuo vie
Inlib.fecundum Diofcoridis. 247
SCOLOPENDR A.
19
nos
d (RE. lf Y NN
RET
JN
E rur
dE uev
A IM
i
-— qintam exiguo animali, quod pro marina Scolopendra pingit Rondeletius,vix credibile videtur,cum tam exiguo fit ore,
: rango, vt hamum quantumuis tenuem deglutire nequeat. Quo fit, vt omnino adducar ad credendum; no[fram hanc
degitimam veramg, effe Scolopendram ; id enim adeà manifeftum facit vniuer[a eins effigies , vt omni prov[us iudicio cum
. danreputem , qui aliter fenferit. E am GE ;
P. Nám ^ — TORPEDO. CAPXV. -
3 M [ Arina Torpedo diuturnis capitis doloribus admota, cruciatus vehementiam mulcet:eadem appo-
5 Mira euerfam fedem, prociduamq; coercet. — - guascte- "seing
,
"l4
7,
277
H
77],
177
)
258 And. Matthioli Comm.
Torpedinis :E: Orpedoin cartilagineorum planorumo, pifcium genere ab auctoribus recenfetur.perinde acrata, lenirasa fern
confderaio. —- folea;paflinaca, e alia id genus plua. Corporis actes, fi caudam abfcideris, orbicularis "fuerit. Caput pis "3
pilas contractum est; vt ipfius nullum vefligium appareat: Oculos tamen babet anterius, fuperiori parte , pma :
citra bospaulo foramina duo (emicirculi effigie , qua perpetuo veclu[a [pettantur. Os baet fupina parte E ed
minutis intus dentibus. Lingua illi nulla,os precedunt [oranina duo,que olfatlus aratia nata videntur. Eadem Mi.
(vt autborest Arifloteles libro fecindo cap. decimotertio de hifl.amim.) Branchias vtrinque quinas babet , fed exieuar d
arciatas, Excremeutorum meatis ima corporis parte [utm babet loci : prope cauda exortum,qua illi breuis ej fal e
nofa; C in latam definens pinnas. 1n cauda dov[o duas quoque pinnas babet, fed priov altera maior , quinetian ers
da ipfius exorttin binas gerit virinque viram. latiores femicveulavesá, , de quibue amtum libro quarto; tap. ded in
tio de partibus azimalium meminit Aviffoteles,caterisfilentiopratevitis. Atqui baud vele eodeni inloco tundem der, M
pedims cauda fcripfiffe iudico , cttm Torpedinimon fecus ac Paffinace, ceterisa, cartilagineis longam yffimnofam, ri ie "
vecaudam tribuat. Corpus totum molli ac leui cute contegit. Supina parte albucat, fed prona flaueftit , vinofo fere cler"
Derjo on ovibus eadem facies : fiquidem aliquibus quinque fum in dorfo macula nigre orbiculureiá, oculorum fo
effigie pentzgonid, figura difbofite. Vndeilli nonen , Romanis ochiatella: Alijs eadem ferévifuntur macula , fcd uon "
in primo genere nigra. Suni enim circulis verficoloribus pictae, nota quadam in medio exiflente qua oculi pupilm qua.
dantenus veferi. Nonnullis be macula defunt , fed minoresminutiores Acuimero[e in toto dorfo difperfa fPeclantur:ayi
bufdam vero nilla provfus apparent, dorfo tantum flaue[cente. Ceterim , etfi prafcriptis notis Tovpedimes diuerfo effege-
nerevideantur non tanen tn ijs variat torporis inducendi facultas: namque omnibus eadem est. Torpedo viuum "
2. animalouis priusintra fe genitis, vt cetera fere cartilaginea d» adeo prolifica est, vt firipferit Arifloteles, Terpedinemyi-
"Torpedinis Jem effe grandem, qua intva fefotus circiter odhuaginta haberet. Tanta buic vis peculiaris inest , vt vetibus Capta utt4-
: 1a facul- quam manu attingatursc? manus c lacertos pifcatoris fhupore non modico afficiat : id quod etiam fit , fi capiatur bano,
A Talis namque buius facultas per fetas & haftam infenfibili quadam modo permeans, ad manum piJcatoris tandem;
teita, celeriter torporem inducit. Idcirco Galenus lib.ó.de locis affectis: Ea (inquit) potentia torpedo praedita eit, vtffa-
fna attingatur a pifcatore , tran [miffa qualitate per baflam ad manum,eam vepenté obflupefacit. Idem poffeavauli
Plinius lib. 2.cap. 1. fuc inquiens. Torpedo etiam proculycr e longinquo vel fi baffa, virgave attingatur , quamuispraus.
. lidos lacertos torpefcere facit; ci pedes quamlibet ad curfus veloces alligat Cr vetinet. Etlib. 9. cap.u2. ita fcribit : Nuit
torpedo vim fuam : ipfa enii non torpens,merfad, in limo fe occultát ; pifces, qui fecuri adnatantes obtorpuere,corripin,
Quod anteip[um prodiderat Ariftoteles lib.o.cap.37.de bifloria animalium ficinquiens : Torpedo pifcis, quos appetit.
cit eaipfa,quamim (uo corpore continet.facultate inducenditorporis,ata ita vetardatos pra [lupore capit c vefütur. abo —
dit fefe in arena C limo,tumpi[ces,qui adnatantes obflupuerunt,corripit. Quat rem plerig, confpedtam à fe retuler,
Eit enim pigra Torpedo ob pinnarum im corporis tnole defectum, & cum pifcibus vefcatur,cuma, lento motu eos capereme- —
queat.aftu ios capit cuius vt indicio funt Mugiles,qui cum velociffimi fint ; faepius in torpedinum ventriculisveperiu-
tur.Caterim proprietas bac viuis duntaxat inest: nam fi eadem in exanimatis perfifleret,comeffe (veniunt enimfiegu-—
ter incilis ) vniuerfum corpus flupidum veddevent. Quainobrem Galenus lib.1. fimp. med.de ea ita fériptumveliquit:Sl
'Torpedinis € Torpedinem totam (dico autem animalinarinum ) capitis dolores fanare capiti admotam ; fedemá, euer[am coram,
x . ^ ^ ara d LAN irre et * k^ - TE. N z
vires cx e: " Aquibu(dam eit proditum : veri €go ore gl expertus neutrum facere comperi. Eam igitur cim cotitaffan,
ja
adbuc viuam effe applicandam, cui caput dolevet (poffe enim fieri, vt hoc mediamen anodynon fit , boc eit, dolorelibert,
fimiliter alijs qua fenfum obflupefaciumt ) ita habere comperi , putoó, eum, qui primus est v[us , rali quapiam motumwe- —
tione vii agreffum : bec Galenus. Non defunt authores , qui putent vim torpidam in Torpedine baud in toto dt
diffufam.fed in quibu[dam tantum particularibus eius corporis angmbris , fed an boc verum fabulofumve fit , baudfas
Nomina. f^efitafferere:funt tamen rationes, qua illorum fententie non parum refragantur. Venetijs pifcis bic ab effetu,vulgb Te —
solo appellatur: fiquidem membro fupefatto, [ubinde tremorem incutit. Romani vero (me quidem latet vndeidumam
traxere eundem vulgari nomine Batti potta €» Fotterigia dicere confiteuerunt. Qua Ndpxa Graci he
21
E
Exid va. VIPER Á: CAP. XVI. si
qe - mardi oo RR
SEEN ^^ X Iperina catnes fi co&tz edantur, claritatem oculis afferunt: neruorum vitiis auxiliantur: inerefen-
*. tes ftrumas reprimunt. Detracta autem cute , caput caudaq; , quoniam carne vacant; amputaride-f? " d
acuoci aae bent: quippe 2 commentitium eftquod racipitur certam vtrinq; menfuram zecidi oportere. Rie :
bet antiquus :
/ manufcri--
pius codex.
Viperarum |] 47 exe
confderado. medicorum quidam Viper.
tam,inito confilio cum bis rcumferanei, qui.
ein capfuliscenclm[e catulos peperere
enim ideo
swf
InlibSSecundum Diofcoridis. 29
iq xA VIPER'A
M
* mérluptm vt citisprodeant in lacem.Quaimve, vt ocommibus
: $3; ua) aád'eppaoró d'é veo loc ctvanliev vé Gg verti,
[ jenmtian(stdidum eit) peruertem Plinius vbi dicendum fu
Anted. 777
lola (G Steg Philoffratus reffagatur: nam in vita Apollong
gentmstewic dion viperinas dentes,longos, acuminatos,atq, torsfirel afia awe; vt Plin.ipquit owed
Jgingitis,ata, mebranula quada éircitdatos,lethali veneno veferta. Quin e viperari muper editos fetus offen- xus diferime,
Ceterum gpyipera pri-
niracosqui feeusfon- — *
tin. Vipera vt fribit Auicenua libro quarto, vbi de venenis agit) caput babent preffum, latumó, vli ceruici annetlitur
liarite illis tentas efl, nec corpore admodum funt longo , vt pote nec cauda, Ad hec Galenus » m feriptistradere
quibus notis mares vipere à farminis diflent, eo libro , quide tberiaca ad Pifonem enfeributur,ficinquit : Vipera fae-
imis funt, perquam agiles.cernice elata : oculis fubrtbentibus, inuerecundis, atque tuns feri : js caput la-
mari;quem etiam excedunt yuiuer[a corporis mole , earumó, exceruens tneatus fuum pyopius caudam obtinet
Mari duo tanti infunt canini dentes femina verü plures. Proinde igitur Nicander SEES E
L1 08 pir Gap knife d'a eoi "en Meth poi s
Toy igeuyusvor. teAMévic dé Toi aiiy exíd vic
cecinit bis verfibus,
Hoceil folutáorationé; DpXs nt
tes: at plures femper fuemina infunt, tllud in.
oria animalium ; quod. licet byeme ceteri ferpentes
eil; Plinium hoc etiam loco non ret intellexif-
i éateras arborum, aut faxorum catis YMlud P
| coitu Htdri caput abrodere voluptatis du]
te de js lib. 1. fimplicium medicameg- Viperine car:
Aperarum igitur carnes alum videre ost cvs
P CST EPE
inii [ap(üs,
€ Aqua, [eruato nimirum ma...
is etia in 2ffanoflra fani
tà ant;laborans Aliquon(cns
X at T pde R^
!fuetudine Merjationed, quidam moffrum morbi i
icto iciturilli tugurioproximé vicum, in iugo collis p
ferenti
3t
ul ab Vrbenoffra acci--
»[Peransindenanhibil fe ;
bita. Profeitis igitur illis;
£M aiia
T QE
260 i And: Matthioli Comm.
cim aquis vteretur,im edibus, quibus vicinus erat locus fqualidus , cy viperavum plenus,forté fortuna ex illi vua;
um vini incidit negligentius pofitum,extinitaG eft. Ac feorttum quidem in lucro id reputans quod fors exenifet, [ni
mipropinat: Caterüm ille,vbi ebibiffet,ad eum modum,quo ille,qui degebat in tugurio,per[anatus esl: yag Galenus, €
etfi alia ? viperis experimentailidem fcripferitsynde fimiliter alij incolumes euafere,vt eius firmior redderetur vagis Qui
falicer viperarum efu elepbantiaci [anentur attamen breuitati con[ulentes,ea boc locofilentio inuoluenda dus; dmi
vitm enimuero nil emivum alicui fuerit Viperas ambas,quatiüm menit Galenus. fe fai facile immerfilfe viso: fig; ^
Viperevino illisstatura comparatum efl;yt vino fumnopere del Gentur. Quamobrem narrdt Ari[foteles libr, 3.ap. s e bifloria yi
dele&tantar. zai quod ideo viperas aliqui vino cum fictilibus adfépes difpofito Yenantür, quia vini incontinentes funt: ebria ei,
eapiuntar. d quod etiam dixitDiofcorides in fexti libri prefatione de venenis, venenati, 4gens.- Quinetiam viper, (n
ad Pifonem fcribit Galenus) bupvefles c» cantharides demorant. ttem Arifletelisteffimoma hir 4. cap. 29 de "in
maliuifcorpium deuovari à vipera certum esl ob ida, ( vt idem eit audur ) corum venenatorum n 9t us erauiere fn!
qua alijs animalibus venenatis vef cuntur : quod profetto faciunt yipere.: Ha theriacen ingrediuntur at non emnes,
. , emnitemporecaptaprobantur.Proinde Galeius libroprimo de mtulotisvem Vane fait Craperti deilaraui:, vicinquias:
Viperarü ve- Vipera; non vt alicui faciuntsefláte media; neg, fHatim; vbi catiernas egre[e fuerimt:eflate fiquidemearum caro fitim ez.
SES C2 irat, flatimá, ab egreffu frigida eft-ficca C" extenuata. Optintum itaquetempus esl, quod js medium intercelit, quidc
: Andromachus ipfe freuificauit , quo tenipore &» qui Bacho facra faciunt y viperas dilacerare folent , vere quidem finie,
nondum tamen effate inchoata. Velfi ver ad magnam [ui partem byemale fuerit s rca principium ajLitis mon muln
rempore poft pleiadusn ortum. Viperas autem; qua pregnantes fuit, Veijcere oportets aliarum vero capti, ac caudam a)-
Jéindere nam preterquam quod baparticule virulentiores effe videantur , etiam dure & parum carnis babent. Suffcit
autem in magnis viperis id quod vtring, amputatur,quatuor digitos equare. Totum vero reliquum corpus,inteffinis
, emptispelleg derraéta ijui prinro abluenilum;atd, in vas fictile conjciendum esl:deimde aquapura fperinfuja viridi,
anetho (tunc enim viget )olle prunas vt coquatur fabrjcere conuenit: vel arida ligna; qua;quàd fumum non emittant, a-
wary Vocant : velijuod melius adbucesh; vitium farmenta. Salis autem,fiquidem fio vempore vipera: ceperisstantilum
immistereoportet: fin eflate am incipiente nibil. Porrbobferuandum eft;ne le capiantur qua in maritimis lod
in aliqua [alfa aquarum Lacuna dégumt,antidotus enimiq itfinodi viperis confeita fuerit.fitim excitalit.Cümi-
"gitur Vipere probe coche fuerint ; at fi giis comederevellets eds eximiereoportet y deinde carnes ita a (finis aucle-
Bex tfrina optimeó, confecti , qui pradpat
»modicu adimifiere. Nonnulli tamen in commifan-
"ei vara feruandam pracipiumit,vt panis pondus viperinarum carnium dimidio minus fit;aljm
tertiam partem excedat malunt-eno Vero quandog, quarti quan dod, c quintam panisimpo]ui. Ceterum nifipudi
coctus fuerit;periculumefE;ne aliquid aciditati medicamentum contrabat. At fatius eit. panem buncita cocum perdi-
quot dies loco aliquo fitciori prius exiccaffe. Verl citmm viperas & panem conitenxeris diligeuterá, adeb fubegeris vt ml-
laviperina cárnis particula non contu[aveman]erit;paffillos ex ea maffa conficito;quitenues fint:nam crafü im difiad-
ser fuccefcere foleamt, Cr carnem putrere;c panem acefcere finunt. Quamobreni pauem quoq, ante ficcatum tereremdim
eit c non, quemadmodim ante nos qui Cefari theriacam faciebant , viperarum iure maceratum:id quod ipfe quog ln.
fec fed mihi poflea melius effe vifim est, panem antea contritum viperarum cernibus exatté iam [ubacis admijamcdti-
sunamo,pa[tili ficcantur,qui ficcumpanem , mm madidum acceperint. Sit autem cellaim qua paftillos fccabiasm
viori dosmus parte ad metidiem conuer, 2 fpiciatyvt folis radiostota peni die admittat:
tali enim in loco comiodé ficceft im ybij i
poffint. Frequenter autem ipfos cont.
fuperior quidem pars celeriter avefcet;i
verà quam exiccati fuerintman
tàrepo
q,fi diutius
modum antequam boc ipfis d
wipertos vati
In lib. Secundum Diofcoridis. 261
: Aegyptios ip[os viperis , alijsd, ferpentibus fimiliter at anguillis viclit are prodidit Ga-
alb demrje org Lo rd Ar £05 M eit , qui Suidae [. nouitera, repertas Indias
Lorueiripie ui erientales inhabitant, vt libro 7. auctor est Plinius. Cinis ex viperea pelle fatius , capiti affi-
po. mein aufert. Vipera totius cinisequa viua in vas nouum fictileconiecta fuerit additi fucci feni-
Loy thuris grumo, C deinde cooperculo argilla circumlito teda , c» in fornace eombufla oculorum bypo-
pop dirmi tenter tollit,collyris adhibitus aut per fe tantum.Vipere caput linteolo colligatum c?collo fufpenfum,
NOTE. est cantra anginas , quippà nonfolim iam factae anat, fed ne fiant prohibet. Vipera ita Latinis
y m sva vocati: Arabibus Labane alfahay : Italis Vipera : ome SOranbrfdylanaen: Hifpanis Biuora
guecdaWpm 0008
Aegyptiis vi.
pere cibus,
DA.
x
k^ Dade c SENECTA ANGVIVM, . CAP. XVIL
Enedtusanguium in vino decocta dolori aurium,infufit ; & dentium,collutione auxilio cft. Addunt
ami medicamenta oculorum, fed przcipue viperinam. DIPNE
SENECTA ANGVIVM.
4 s S ] : /^g. * * " * -
* quippe qua [epe in campeftribus inter faxa c [irpes inueniatur. Debac cin Senc&zau.
M We 8i T * - ^ " :
dehifloria animal.cap. 17 fic inquit: Serpentes fenectam exuunt tum vere cim egrediun- osi
Etiam exuit tam vere quam autumno.Cim ferpens exuereincipitsab oculis primi de-. hidczatio,
Yenousutar. Porrà de ea nil aliu
kim q43d in aceto decocta dentis
tfi ilico alliserur. Eandem quog, pr
AT. i i icis
x iparuz fimiliseft: qui per fcfe o cum a vrtica marina illitus capillos * 2*eeve
x isinaflatum cerebrum man uandis tre oribus, qui valetudine con- &mptcic:, .
3; autci facilem infantibus dentitionem praftat: exuftum caput, & cum adipe vrfino non cü vrtica
um» a'opeciarum inanitatibus medetur. Leporinum coagulum poft triduumà concubint marina vc Ra
tum adimere, q; pem intercipere proditur:yuluz & alui Ruorem fiftit: comitiales ms. -
ibitur, przfertim pera concretum lac & viperarum morfus. Sanguis
DUIS paris ver-
viriliginem lentiginefq; anat. ; tuc
sin facie ss tür. Iraenini
— habent o-
mnia exemp.
conijói potest, Diofcoridem po-
7 argumento quod parua loli--
ddiderit. p xenterate fimilis babetur, cui (ane is cu-
ca ex Rondeletio appin. li baud parum fimilis videtur. Huic color in dorfo efl ex ru-
orme, cius alterum éorna Libellayquam Grati Zuyalyay Yocan , fimile eruitur : em
Ao ee n : AR
Leporis ma-
zinralterum.
gnus,
ginem exprimat. In borum medio oris vimavifitur. Os habet in dov[o perinde ac Sepia.
- And. Matthioli Comm.
LEPVS MARINVS-1I.
ver mutilum eff; foramine apparente , per qud proceffum quzdam carntum exerit ac retrabit adeo,vt li nd friima:
ed tenuit ac tortuofum. Exerig
"ament.
x» cornicula duo imollia;cocblearum modo dtr.
capitis fedem. fed breuora e vefaiffa. Í
; €rtus eit, loliginer,
quibus quo, internis'vifceribus omnibus fimilis babetur. ES c alterum. genus grandius ata, EXTEPMU A prejipunti.
rens, Siquidem e parte appendices duas babet latas carno[ató, » ore in medio vepofito. Inferitis paulo corniula.
loss
"
Inlib. Secundum Diofcoridi — 26i
: jbunt. Leporibu ytrunque fexum, [d vtramque gignendi yim ineffe, ci omnes lepores qué gignere ac fi effent
rige faber j. Verim inualiit falfa bec opinio, quod crediderint bomines tumores linos in inguinibus vtriufque fexus
L 1 * 2 , i. um n . .
E eM Ios effe. Atqui ln tefles non funt (vt in Caflore inferius diceimus fed folliculi glandule faciem referentes,
seta " * UAM obliquum y é quo liquor quidam effluit ;perinde ac à Cafloris folliculis, quos omnis fuperior etae
Td
qum
LEPVS TERREST RIS.
1 fabotefliuosput eir. Hos quoque; quinimmo c» vulgus vnierfum , bac in opinione confirmauit , quid viderint;Le -
pra quanquam plurimi quotidiecapiantur , etiam quodainmodo f. ecndius procreare.. Veruntamen id non euenit,
quoniam ares ipfi pariant; fed quia (tefle Ariffotele libro. 6. de hifforia animalium , cap. 33. ) fuperfetant , dum ad-
qoducyeogerant s fimiliterque fHatim à partu concipiunt, ita quàd fingulis menfibus generant. Sed fetus edunt non vni-
-yuerfr: interpofitis enim. diebuss quot ves tulerit, peragunt partionem z vnde tamiunumera faecunditas : nam etfifemi-
nalacnptrnatis prebeat, mil tamen prohibet s quin eadem repetat coitum , d lactans 4erensd, vtero, denuo conapiat
00 fenom. Mares (vt loco citato idem prodidit ari oteles ) auerfi coeunt cum feminis : retro enim ijs genitaleznembrum à
f atiradatum est , vi apparet , dum vrinam reddunt. Ex quo etiam mtltis per[uafuan esl , mares faetum concipere fi
-0 quidem cognitu perquam difficileest, an mares , an famine fint , vt etiam cuniculis toutingit : qui cum fecundius etiam
X, dun, cap. 17. Item libro 3. departibus animalium , cap. 7. vbi boc Leportm genus pluribus in locis reperiri teffatur [De
HE m. Veruntamen
— Wfatlum , iecinori
atithor ) cum melle decoti, c faba quan--
MHioribus fuerit inteflinis,verüm affidue boc
eliamento tendum ei dequae, fluentem fiflunt,pe-
— | lia "m iLepo t fimnares intromittan-:
'afliace radius, qui eius cauda cna im di lorem mi:
osfrangir&euocat; | — : REY Ei
einefimiliter atq, Raia » € alia id lgeitus yin pifciüin planorum sr eartilagin orum genere collocatur. y a: ac
olombo, Romani Bruco appellant. Duo eins vidiuus genera, aliarum , cuius vnus tantiim 4Cu-
fis sti duo. Poffremam bancaquilam quidam effe cenfent. Verum cum Aquila vnotantum aculeo
WU A rec pari capitisficura, C» cauda longitudine à Paffinaca differat ,pifatorii (fententijs ego potins accefferim:
Em : . quippe
iftis cónüid:
264 And. Matthioli Comm.
PASTINACA MARINA. Er
quippe qui dum Yflria litora perluftrarem,Paflinacas nonnullas mibi obtulerunt, quarum alia vnico , alia,
armata [eftabantur, bas mares,illas fawinas appellantes. Sed mirum dicku, quàm acriter feriant Paflinace. Aculens. —
nimobuflos admodum babent, vtring, minutis dentibus , ipfisc, aduncis [erre in modum excifis , quorum venenstoida
piféatores grauiter afficiuntur. Quam ob caufam memorie prodidit Aetius lib. 3. quàd qui à marina Paflinaca perf :
fant bis vulneris locus manifeffe apparet: Sequitur autem dolor pertinax, totius corporis fPupor: acutum enim y
gum babet aculeum, quo vehementiffima vi in altum impulfo nerui [auciantur : quapropter in aliquibw mors derga
setottm conuellens corpus comitatur. Idcirco non ab[a, forti ratione Plinius libr.9. cap. 23. ita pisse |
vyfquam execrabili » quàm radius [uper caudam eminens trigonis , quam noftri Paffinacam appellaut qi
. eundalimagnitudine,arbores infixus radici necat. Arma vt telum perferat c ferri c veneni malo. Latet pifcis hi
e Marcelli i — idem auctor eff libro citato, cap. 42. ) latrocinatur ex occultos tranfeuntes adio figens. Marcellus Vergilius nimirum
guorauo, cüpidusinenndiTationem, qua Paflimace radio vti poffet , dentium doloribus fedandis , quippe quod in filentioinuolumis. |
Dioftorides;fatetur.etfi diligenter, vt confentaneum est , inquifiuerit , nunquam tamen apudntiquos fcrig i
confectum file. Qua inre apertà declarat. fibi cum Plinio parum interceffAffeconfuetudinis:q qui "T.
Pafinace & 22 4P-*- nos abunde docuerit modum, quo ea vadio in dentium doloribus vti valeamus,fic inquiens: Pa[linace queg yu j
cius zadii vi. die fearificare gingiuas, dr in dentium dolore vtiliffmum. Conterituris, dcum hbelleboro albo illitus dentes fine vexati
qos agas eat cen x EMT WE: vium Neo
7 fYart, "vni
ne extrabit. ter mirari non licet ; fi quandog, in plat ü » qui
aba, ferreis inffrumentis,nullo illato dolore extrabant.1dem vadius equos per[anat,qui fub ; ibus exeduntur,
5e perj 3) "
fica vlcera fcarificentur. purganturá,. Paffinace iecur oleo incottum,non modo bominum fcabier [anat, (éd etiaml
TH. Pifas tamen efculentus eff, fi abfeiftis in vuiuerfum cauda é copitedecoquatur. :
2 : Tpuy ay SaMdosiaita Gratis, vt Paflinaca marina Latinis,pariter Cr Italis nuncupatur. UNO
P : S PM : eA , : * "e 2
S Epis coctz dum efturatramentum zgré concoquitur: aluum mollit. Collyriis e tefta fads
entergenarum fcabritie perfricantur. Vftum in fuatefta, donecid,quod cruftofüm eft;ab
ftea tritum, expurgat vitiligines,furfures, dentes : & vitia cutis in facie: elotum in medicament
rumaddi folet: contra albugines, oculis rum efficaciter infpiratur: pterygia oculorum
cum fale tritum & inietum, JENUCLOPA eR D hoec dee on Xx ed
i E HD Moeeed Vins mE dteà P e scis
un SET RUIT,
In lib.Secundum Diofcoridis. 26;
WEPIN
* |
gxaquantir. Quanquam Atheneus Sepia aqua elixas ventriculo vtile: txiflimauerit; dixerit eas fanguinem attenua- Scpiarüm £a:
reatque amarrboidesciere.. Cateritm ( vt Galeno placet libr.2. de alimentorum facultatibus ) dure funt carnis , egr? Calates,
anfimtur C fucci crudi plurimum gignunt. Attamen $js quibus probé concoquuntur, non parum corpori praebent ali-
i. Quin C eius tefta exufla ( vt libro-11. Jimpliium medicamentorum , idem fariptum reliquit. ) 4d. vitiligines,
/kOÓLIGO SIVE CALAMARO. | .
d
*
i
quantum fenfu pofisiudi- —
tante fuauitatis vifum eit,
vt euni
266 And. Matthioli Comm.
yt eum bonorem mereatur neg, tam infignem corpori vtilitatem. conferre,vti necipfum caput:
damt ganeones » ac fecundas post iecur ferrepradicant. Ceterum inti Higemequen.ar perma ifie mulssem.
pritent,ciam mec adeo fuaui fint carne, vt minores: nec concociu facili,vt qua dura admodum esl. 1taque cum iquais
. MVLLVS PISCIS.
—7 "20: 2 N
eC
et
in,
pl // i n
teris in cibisp nt, qui infe ieri labro| wiring, barbati pe.
- a ide Mullus viuus E MUR
'omina. ies ' Pifcis spé y a Grecis, ;Mullus Latinis vocatur: Italis 6s TR
Vssenira HIPPOPOTAMYS. "
tecuz.addunt
nib:
cum yino.
^ Meíi & Ca- Dac uox a contra et
e
Inlib.Secundum Diofcoridis. 167
matris Dindymene famulachrum aureum extitiffe , cuius faaes , eboris vice? dentibus Hippopotamorum erat yy; ppopota-
Sed longe admodum diftare videtur ab Hippopotami bifloria animal, ctiius bicimaginem damus quatiquam mus Bcllonii
: H aimo primus Bellonius pinxit, deinde eum fequutus Gefnerus. Siquidem buic boum modo pedes Liful- & Gcíneri.
ilad pr? galus bifulcorum fimilis, fed canum, luporumve fimiles,multifidi , vnguibus in digitorum extremitatibus
um mon inediocre illi effe viderur, cum Bellonio,crocodilum in ore babeat. Dentes nulli vifuntur exerti apro-
inia illiulla, nullag, equi aut afrni facies: cauda elephanti potius quam apri e poftericrious pendet : aures
m mna Crroffrum poránum , quod etfi refimum fit abfurdum tamen fuerit affirmare boc animal bac tantüm
setacfe Hippopotamum: nam potius toto corpore, preterqmam pedibus, porcumreferre videtur. Nec ie à mea deducit
ja latua illa lapidea Nili , que Roma babetur , prope quam tale animal , quale hic pinximus , flare videtur , ore
lia prenfo ata, füblato: fiquidem cum id nullis notis equum ftusiatilem referat, de quo Ariffoteles , Plinius c c&-
Age ifcriptores meminere, mibi perfuadere non poffum. ibi boc anijnal Hippopotamum reprefentare. Et praefertim
sep MÀ legerim, Hippopotamum crocodilos venari, G eos dettibus mordicus retinere. Sed Bellonitum potius mi- 2 à
wt qui feriLat, fevidilfe Conflantinopoli Hippopotamum buic fimilem, qui ab[g, humore tribus annis in ficco vi- sé ue "m
m ei clin: eum feribat Ariffoteleslib. octauo cap.écundo de bifloria animalium , quadam effe animalia, yt 9*7.
xmi marine teffudines appellantur , Crocodili c equi fluuiatiles , qua viuere quidem difclufa 4b aqua naturanon
valeant, quod ipfa nature ratio C experientia tomprobant:quare dixerim &gospotius erae Bellonium,quam Ariffo-
tdm. Iiad, Bellonium bac in re vel cecutiffe crediderim aut longé plura, maiorave narrafe » quam ipfe viderit vnquam.
uten ita fit, teflantur quedam antiquifima Romanorum numifinata qua fuis cum Hippopotamis ad viuum
diaetisiam ante excufa y [ bic tamen omi[fa funt , ] ope € auxilio lacoli a Strada Mantuani , Cefaris Ferdi-
dy Maximiliam antiquitatum prafecli , qtii ex fuo promptuario illa numifinata vt appingerentur concefiit. Hip .
olim non folum Nilo flumine. alebatur , (ed Bambotho quoque iuxta. Atblantem Africa C Indo India Nod
ine , vt Strabo C Iulius Solinus narrant. Nufquam veri Hippopotami reperiuntur , inquit Ammianus Mar- indo
«cimus, vt coniectatites regionum incole dicunt, infedantis multitudinis tedio 4d Bleminas migraffe compulfi. | Se-
| ippapotanus a[Wu magno depafcitur deffinatione ante determinatas in diem : nempe ex agro ferentibus Ye-
] jr, me que reuertenti. infidie comparentur. Primus eum viuum c» quinque erocodilos ,. Roma edilitatis fia
: ns temporario enripo offendit. Hippopotamus in quadam medendi parte etiam magiffer exiflit. Afi
dua namque fatietate obefus exit in litus , recentes barundinum cefuras perfpeculatus » atque vli acutifinum vi-
da fliptemsimpriznens corpus venam quandam in crure vulnerat:ata, ita profluuio fanguinis morbidum alias corpus ex- :
^ emerat, plagam limo rr[us obducit. Huius corij cinis cum aqua illitus panos fanat. Adeps frigidus febres: item fimus fuf. Fippopotae
E gofen. Dentcséparte lesa dolores dentium féarificatis gingiuis. Pellis eius à finiffra parte fiontis in inguina adalligata , ve- ài vues.
^ meeninhiber. Ein[dem cinis alopecias explet. Quod Diofcorides Hippopotami teffes contra ferpentium mor[us propinat,
&Nicaudri Theriacis , yt alia quam plurima dejumpfiffe videtur , vbi bunc fegetum Aegyptiarum depopulatorem nobis
(0 Ajaiit avertas, :
E . be Opyiw
j Come rivis Uerep ott ai0aAdeesay
Bózues dpodpnaw d'é naci bona AA £a] agn. tg
Oe qa) xri udio rmv Caos ei dein,
XuAdc GT6 Nod um viov d], drey tuctlo azolny
"Ténsor VncetBeor Aetzre« BuBov Goa. Tiv 7$p
E keyGjaCot ty tvótox1 ara) foy loy 0IGV £A ee uv v
36
Bdus; qua iszrozóvapaos Gratis Hippopotamus item Latinis , c fluuiatilis equus appellatur ; 1talis Hip- Nomina.
Eéw.e 00 OFIBERO -CAP. XXHL -
pitvineanimal, plerunque cum pifcibus & cancris exáqua vium capeffit. Huius teftes
nium venenisadue
antur , fternutamenta mouent, & in vniuerfüm varios obtnentvíus. Si-
: ; ze x quidem
268 And. Matthioli Comtn:
quidem menfes ac partus ciunt , duabus drachmis cum pulegio poti: partus fecundasque 6iicfünt: dc
tra inflationcs , tormina, fingultus, venena, ixiamque exaceto bibuntur: lethargicos & vtcubque *
terno obdormifcentes excitantinfufi : cum acero autem & rofaceo olfa&u & odoris fuffitu, ideni £d
unt: poti & illiti profunt tremulis,conuulfis & omnibus neruorum vitiis. In fumma calfa&oriam v;
habent. Eligi debent teftes, qui ex vno ortu connexi fünt (fieri enim non poteft, vr ecminifolli cilíinei -
namernbrana coniuncti reperiantur) liquorc intus velati cerofo; odore graui, & virus redolente,
acri,mordente ac friabili, naturalibus tunicis circundato. Quem fraude aliqui corrumpunt, coniicieg-
tesin follem gummi aut ammoniacum cum fanguine & caftorio fübactum, & ita exiccantes, Vanum
eít, quod traditur, teftes ab ipfis euelli, &à fefe abiici cum venatu vrgentur : fiquidem tangi riequegnr,
ita, vt in fue , fübftridti. Operz autem pretium eft,diuifa pelle melleumliquorem cam eucftiente tunicz Id
aflumere & ficcatum T potui dare, :
Fibi hiftor. Q Vemadmodum in füperiore ffettatur Gertanta, vlicumque Rbenusinftuit; quin cin Aufiria;ata, Pantiobiia , vi
Dantbiusjin alijs finitimis prouincijs,vbi Drauus e Sauus difurruut; Fiber [anc;quem Gradi xacpa j
animal est (vt Diofcorides inquit ) quod ex ampbibio babetur genere: quippe quod & terris c Aqttis Vita ducati;
videtur modo in fluminib. natare, modo in litore vagari, modo in propinquis [luis [Datiari. Fiber utra fer "facem ife,
maior tamen. Caput buic esi fubrotundum dentes C oculi nurimilingua fila; leporinaó, maxille;roftro retujo, nip:
ani prominente , longis quibuldar fetis bavbato , quemadmodum C fupevailia. Dentes anteriores qui vtrobig, bini
dantur, fant,longi latis, tncurti , acuti c intus concati, flauo colore : molares autem in vtrag, parte ocloni , fed ina-u
s wena quales & lime inflar affert auricula breues, (ubrotunda; parue, pilofe.Priores pedes digitis qina, confpicuis conflant iy-
: : vis montani aut (ciuri modo , firmis vnguibus armati , non autem Simia fimiles,vt feribit vir quidam clarus : poferions
verà anferinos emulantur,digitis pariter quina, , cartilagine nigra comprehenfts.- Caudam habet latam » fuperiori parte
fquamofam altera vero fede leuem C pifis , vt fuperior vacuam,qua vnacum poflerioribus pedibus ad natandum vtitur,
lecur babet magnm, fubnigrum, lobis quimo, diftum. vbi quoq, fel beret inter minores: Reues longo maiores funt, (pln
verà minor; quam requirat corporis moles,vefica fuillam refert. Tefles illi famt parui, fubffrittig, c adherentes [pine qui.
Vana opinio. adiri flne animalis vita non poffunt. 1d quodrett apud Plinium animaduertit Seffius medicus. Mirco mami fa-
bulantur Solinus, Andromachus, Aelianus, Apuleius, Iuenalis, Cicero c» Plinius, quippe qui fcripferint, Caflorem ifilite-
: fles dentibus amputare con [petto venatore: fed mivor Plinium in bacfalfa perflitiffe fententia , cum legerit apud eundem.
Caftoreum " Seffium(vt ipfemet feribit lib.32.ca.3. id effe fabulofum Crcomprobatii ab eo errorem cerneret. Caterum cim Fibritels y
nó prouenire (ipt pianifeff) (bise coberentes C» gallorum Gallineceorum tefficulos non admodum magnitudine fuperent,cafforea,qua.
extefibus. "pg rmentis vfurpamus, veri tefles mi funt. fedfolliculi quidz,qui tam in maribus, quam in feininss, vtriug, tihgtinis
bus, latim fub cute ouorum gallinaceorum magnitudine, c» fepe maiores conficiuntur. Meatum vteró, habet, cuiu oris
ficum extra corpus circa pubem perfpicuum est , parumá, alterum ab altero diflat , ex vtroó, exudat fuuitá bumorjub-
Jfantia oleofus,odore perquam graui, quem animal lingua lambit; c deinde feipfum ipnngit. Liquoris,quo foliiculidan
veferti funt,in viuis adbuc animalibus fluidus eit , olei todo: deindeexemptis folliculis , c aliquandiu afferuatis , mellis
Jpifitudinem coloremá, conttabit. Poffremo cera in modum concre[ait , vbi in fumo fufpenduntur folliculi. Quid auttm.
bitumores folliculive,tefficuli non fint, ex boc liquido conffat,quod tam in maribus, quam in feminis habeantur,
nullus in js fit meatus in penem,qui inter illos tamen fitus esl,quinetiam ipforum folliculorum magnitudo eos non e[jete-
fliculosfacile couimát. Poffremó cum tefficuli intu [bine cobarentes conjpiciantur ipfió, parui, vt pradiximusnulacm- g
: fentit ratio. vt Caflorea;tefficuli effe poffint.Nos ergo id primi aRodeletio edoti,ve nouitate excitati, Caffores duos mart
Rondclesi. | crei alteri femina, à Serenifimo Auffria Archiduce Ferdinada nobis dona datos fecuimus, vn cum Claudio Ridiart, :
Bus Cafaris Ferdinandi Chirugo,collegis noffria clarifmis, Andrea Blauio, loanne Villebrochio, Georgio Handjchio. Cdi
sonnulis aflantibus inedicis;qui omnes non aliter vem fe babere inuepimus , quam ipfe defcribat Rondeletius , cui feque
; 3 tura pofteritas buiufce focreti munus acceptum veferre debet. Cum antiquitas vniuerfa , Q» ad bac v/a, tempora eaitaa- —
S 145m boc ver[ata fit errore, vt crediderit caflorea veros Fibrorum effe tefliculos. Femina vno tantim meatu &- "-
Se s «gerit C mingit,vteri C vefice ceruicibus illuc. ibu. Cakda vna um pafleriribus pedibne cfr, cri
emantur : an
tant. Cu
Inlib.Secundum Diofcoridis. 269
E ud erunt. continuo etiam illam deficcant , nifi quid natura fuerit humidum, cenoleum € «quasat-
"m. pae calidam , nen facultatem afJumpferit , ficut cevté bac ip[aigni , c foli effiuo admota. Itaq,
itia jiftentia quod, fit ficca » € calefaciendi potentiam babeat adiumitam, merito defiecat. Ata, boc ili cum
cafora con js commune exiflit. Porràquoniam impense [ubtilium eff partitem, ob id plus valet , quim alia,
" 1 algsmedicamentu bodie centes c
gc. calfaciumt C deficcant.Nam qua tenuium funt partium medicamenta ijs qua [uut eraf'arvan
E f arem fortita fuerint facultatem , nimirum qiia pestrent C» im altum fubeant admotoruia
fumare
ne prodeft
Caftoreum,
vlifam
A Mr dielaiien TERI) i j « nih
umvitiant ,alia ventrem, alia
E , lendifi 5 T ,
ntes, Attetugp letbargico.
-^ bes ipa bna feminas ang: /st idegi, Caftorei fuf
, jfatide quantitate tn catapotio di s
rfusn.deorfumid, pellit. M.
(i.
'res ex Plin,
; Vrinaquog,
Watt atten optime in [ua vefica,vt aliquiexi[limant. Animal,
m aleiden ledufter, Giendedeslar.,
1. Gallic Biure.. XS
: Nomina.
feu Gendibideflar:ltalii Ca-..——
nifpjeM
amori clie mant ipto, inquon Oro —
side Qua leilio ideo veriorelfe videtur, quid :
tris obc f inveterata fle,in vmbraficca- — ^
um vino poi ríüs omnia f tium venena prafentaneo cft remc-
pra módo,refiftir.. Eius ve zriculus c ro far&tus, inyeteratusq; , percuffisà
OQ nfert, cinere exaceto illito.:
- ge end uw
Main
Muftele có»
» animo tamen ti^ &acrado.
4
|Vamague. |.
rundem opi-
nio.
tunm velt
TH genere e -
fuluo nigricantt, M arees ges
TUrA, quod [epe domos illorum yum. hift
etiam ota exbaurit C exorbetz
uie
270: And.MatthioliComm.: .::]
MYSTELA VYVLGARIS.
un [
torpore confler aliquantilie losicióre. :
jmulliore; vt vel bis Ennii ^ ^ ; ;
pes eos pne Sunt. ird piiY- j i
ia fageis, quernis ilignewd, [yluis ver(atur : alteriim verà, quodin; € abitgnis tantuni bletráts pulcrrine vimmm
Zobellz hift. afhectu.Muflelarutti Quog; deneri adjcribitur quod Germani OBELLAM 3 1105 Yerà. Zilelinum Vocanis. inen
tin formas tum iagnitudie parum differt a maites, quamuispaul nrivior fit. Totum c
priteiquam guttur, quod ex albo miorigat.Zobellis referta eff Moftot itania ;
je eorum enc mos conuebuntur.
Xiuerra —vschazddon dre
after vlibe NES rd andis
hiliteat traltu temporis bec C alia attimalia v
Taonfequisque ad vem sum ber. ;
ine pari. njciimt en
pee cum Muiflele etiam. pui
Mofa na- Güiuslibet. fogesti (Faso tmm
In lib: Secundum Dióftoridis. 27
es imc oA NAE
aaltatalioue, ctum omnibus annis id eueniat: bac Plinius. Cui tamen VAR proríus pom experientia: quippe
gdin petibus maritimis,que glaciem nunquam by anni temporeranas conicere liceat.
dicendum fuerit, Plinium eas tantum quotannis in limum rejolui exiflimaffe , que ex ipfius aque C» terre
prnlacgumw. Carnem babent Rana allam,ijs fan? vtilem , qui be&tica (febre aut. pbi laborant, e prafertim unt
ALLEN
Wurt Weed
at Pen
A E c. E Rar &
larinegdiscimeiesquama. "natetitis adduntur , sii D AO, utere fit quoufque diffi
Eder roche. Ranas deiadbus contra fee ena antidotum
&
3 Tberiacis T A
DIRE yeportv tarayol I aAA Todi
E [7] FACEM Ec ec
»
iie Hipanit? Rana! Nomina,
P peutus
272 And. Matthioli Comm.
penitus habentur, Ad bec Silurus Arifloteli cr Pliniofluuiatilis femper defcribitur pifcis, um tamen Sturio freauentis,
maviquam in fluminibus reperiatur. Quo factum eb, vt facil dedudtus fim in fententiam clariffimi Manavdi Eery sy;
Jis : quippe quod pro certo crediderim , Silurum Italis baudquaquam e[fe cognitum. Quandoquidem inibi im flumina,
Á »
SILVRVS EX SECVNDA EDITIONE.
M E US
$97. 53 R22.
CONS ET Mv ^ '*
n ? f 7 XT)
prises 2/3 Y 27
7» 2 pU
/
quanquam ingentibus nunquam (quod fcit) Silurus fuerit repertus, Pannoni Dantibij atcole Silurum vulgari ferm-
ne vocant Accbia: Rheni verolitora inbabitantes Germanica lingua oli) appellant : fiquidem is maxime era[fatur,
Nomins 7") ud, petit omne animal, quod libi obuiam fit. Is effigie Gobium Tefert,capite imagno,ore amplo , c dentibus feroafi-
qnis. Hac in fententia me quoq, Plinius confirmat : is enim Silurum C 1n Reno, cin Danubio naf auctor eif.Pifeis qui
XÍNwpos Gracis, Silurus Latinis appellatur: Arabibus Harbe: Italis Siluro: Germanis $5olid) $no *5alíd. *
eA: z trum [ane ef Theodorum Gazam, Gracum bominem atq, docfiffimum,adeb Pliniane lectioni fuiffe additum
"Theodori Plinij errores potius, in vertendo Tbeopbraff. c Ariffotelefuerit fequutus, quam ipforum Grecorum genuinam
. Gazz exor. plantarum , tum animalium nomina. 1d quod in Siluro abeo fattum effe , quis facile cogitofcet , qui Plinium cum Grea
Glamdes, — Ariffotelis codice contulerit. Siquidem id omne, quod de Glanide t is; Plinius errore magno, fuo tribuit Siluro; qiu
T
ne falfa interpretatio alijs errandi p X
dem Silurum vertit interpres. 1d quod ien
codicem legeruit , vbi Glan od wig —
| m fequuti , illius c» Plinij erratum non agnofcentes, Pauli —
Tho
ts irerms,Silerum vero Plinio valde dentatum d'*
gat Verum cim posthac P
- R dg dhcin
383 L
rapina viuentem s adeo vt :
- rorem agnoficrem , non pott vtrumq
GRON o «ins quid bic Glanidem potius, quam legitima
C etmdemibus armatum; quem a Gefnero fibi
m ec
Ea
Inlib. Secundum Diofcoridis. 27
SMARIDE S. CADP,. XXVII. aMeüm
SAxn gu
Maridis pifcis fà (lici caputexuftum, a excrefcentes vlcerum orás puluillosQ; reprímit,nomas cohibet, i«prapez»-
$ sclauosq; abfümit.Caro b non fecusatq; falámentum prodeftá fcorpione percufsis,autà cane 7a. i. viíce-
se rum. fuper-
creícentem
: : m coht,
SMARIDE S. "aggRae:
) : b Meum
xabiderep L2
Tdpryoc i
velutiomne
fal(ament,
Xyuapid'ets
m qus
ius pits
(s Un
QNS
UU
ANN us
ANN
"C
T ps hy
VAR) LOU
o AE "n 1]
NA.
^if
M
NNUS
SA
t
Tun
QR SQUE us
AA RS)
t NL
Meuvid'éc. M AE NA E. CAD. XXVIIÍ.
A Mim ex piat cinis.fi ilinatur, callofas fedis rimas abolet. Eius etiam garum oris putrilas
gne 4 cd fedat.
"x UU S MAENAE.
—
S TIS
i 3 NOSSA X NM ARN
DO uie W AS
n
NE e d
HANE
pfi e
M
Nu KM COR
NA QA
NU ON PDT YN «
XR MEN Y ANNA (n A CRT XS
e Dif D Ue
AN my DOS
$ d, v^
NN
t MODO
QA
"t Ax M
AM
eaa
ES
Ertaia. diligentie pluri;sum impenderim,vt quinam pifcis fit Smaris certior. "fierem,nunquam tamen apud Ari- Stnatidis e&-
A » nec Plinium, nez denig, veterum quenquam aliquid cefti nactus fum , ita vt plane Smaridem cognofcere, fideratio,
4cdiribere poffe. Tlud tantim inueni, 4e Smaridem effe pifciculum , menis facie [milem. Ex quo facile adductus fum;
eismnlngi alerrare putauerim., qui Smarides eos pifciculos dixerit , quos vulgo Veneti appellant Giroli : name, bi
nuni aig minores füntstenas notis omnibus repre[entant. Cetérim cum Mana;qua vulgo Mencle dicuntur,
ES e. aue Lo TEPNESUCURDNISE
tecensin filum ventrem contedut: ü aite tima inriectdias eni dohecdue
coquatur excolatus & fübdiuo refrigeratus otl crum ; E fine moleítia deijcitur.
iei cpm morfus ax eft. E
e : TOU I.I CS GOBILI
SAPE
; 274. — And.Matthioli Comm.
GOBIVS L
1
:
í *
-77 70 Goblori ck. (CS Obi m Venett
i fideratio. ^ tent, ac numerofi proueni
m labatur aqua, [umma cum vo.
Gobijfacult finr amplo.guftuj, perfuaues
vx db.
nus libro 2. de alim
nent.Preflantifi
litoribus , aut. j
In lib.Secunduni Diofcoridis. 273
n iffami quidem , propterea quód torum iecur maximam cum palato ineat. gratiam. Nam tametfi iii:
à prs Losing iatis Golij non fint , de quibus meminit Au[onius , fant tamen omnibus (eue
hi pes, qt : aque adeo Gobijs fimiles, vt mibinibil verendum fit , quin ett in Gobiorum flnuiatilium, acufrium-
prse DR pofim : quemadmodum Ge ij , qui in fluuijs vniuerfim minores exiftunt , quanquam ex ijs etiam
GOBIVS V. & Vl.
reps -bgecra. i-e o
a
| siiialimeniat, qui dues , aut tres Yncias pendant. in Agro Tridentino pauci admodum funt fluusj qui Gobios nón 4«
-— antmenque&o Athefis C» Nofius , c Lauifius y c? Sarca ijs refertifimi funt. Hosinibi quidam vulgo vocant Capitoni,
quidi vao Marfoni: at io Hetruria, vli tainen rarifimi babentur , vorrupto à Gobjs vocabulo,
vulgà dicuntur Ghioz zi;
se GOBIVS ELVVIATILIS.
03 rho concedis f. ibatqtebratifi i pra ertin cm oxisPigent - bec eni sch vis,
qtia, C" copiofa fihi eu] ? ftauif fit . vr folertifimi pifeatores borum feturas obferuantes ,
t Pifcandis otis operam nauent; quam pif ibus ipfis. Kabío Greci, Latitin fimiliter Gobius appellatur: Ara- Nomina;
Italis Gobro: Germanis Q3oeb: Hifpanis Cadoz ey: Gia. Gouiones, UMS :
Rt THYNNV& . ^. CAP. Xxx
B ei thunni car vocant, fum tajisamuliatur, quos vipera nomine pra.
3l morde: d lurimü Frsserie s vas i
ur haurire ita vt vomitione
alet:canum morfibus vtilisime illinitur.
tra rece multitudine fua omnibus litoribus funt morti,
Auistici litaraimbabitant. I Euripumaxima eorum efl captu,
refertima, Tyr- Y hunüi con-
Pa 2 Eds fideratio.
ipi o.
Ed
[ usterriculamentis.Hac enim eorum
ti, Co entia ad vada , quo in loco poffea gy,
ur in litus, ni diuerfa fortiuntur nomina: "ue
^ in Limarias cuadit : ex linrjs auez adolefcentibag
v e Pelami,
forme
E
276 - And. Matthioli Comm.
THVNNVS.
Pelamides fiunt, [ic à luto dicte : cim vero ha pedalem exceffere menfuramy, in Thunnos abeunt. Atheneus bos diu yige.
ve ait; C in pregrandes euadere pifces. Sed buicopinioni videtur aduerfari. Ari, iffoteles , cim affeteret, eos bienniovitam.
finire. Animal eft paruum (vt fcribit Plinius ) fcorpionis effigie. Hoc ardente Sirio fub pinna affigit aculeo, ta antec, infela
Tunnorum doloreyr ip naues exiliant,quo tempore, vt maxime noxij damnantur in cibis. Ceterum tbunnorum ventres, quon lue
in cibisfacul. 5, gratiores habentur, e magis ventriculo nocet: contra eorum carnes , qua omm prov[us pinguedine carent, efron.
tAntam cum palato ineant gratiam , minorem tamen ventriculo inferunt roxam. Quanquam huitifcemodi pifeessquim.
cetáceorum genere recen[entur (vt Galenus eff author libro 2. de alimentorum facultatibus ) dura carne unt praditisqui
ob caufam C» prati funt fucci, € excreientitium prabent alimentum. Quapropter. Jale macerata plerunque eduntur,
quid inde alimonia tenuior fatta ex ipfis in corpus diffribuatur: ob ids, fi fi t cocioni, Cr [anguini faciendo accommodat.
womi,, Néftrecens horum caro i admodum probé contoquatur , magnam ACBFEAE Gapiatin venis congerit. Pis
omuna, 2
qui Gracis Svo Latitis item Thunnus vocatur: tardius Kefam T Idi Tonno:Hi[panis Atuni:Gallá Than,
ES GARVM. USEAP. xxxi
Pe quod ex pifcibus, carnibusq; fale maceratisliquamen eft, fi ex co fotus fiat depafcen-
tia vlcera fiftit. Morfisà cane medetur: dy entericis; ai Bas ilchiadicis infunditur; nonnullis, vtex-
Rupe croce aei ous erunt.
dela e. — dysPecn CAP. XXXIL
Reim UNE , modà exvinop So inani, pais ad hund
conficituré phycidibus, & Ícorpionibus s; Srinide peris & recentibus aliis faxatilibus , necyirus
refipientibus, epoca zn tee ide c
Gari confid. NV didum efe veteribus mradidit Plinins d 31. 5e 2 ids alieni quem Graci Gam
cabant, usati Jale maceratis, se quie Quod item poflea? [iombri extis. confici ceptum eff. Fuit olim
Garum comp adeb vt mi nullus fer? liquor qui ad gule exin mgi proftarer abantigis
, ,. fuerit excogitatus. V ui de hoc uon intellexit Diofco de osi pifcium. C carnium muria quu"
' C bac diutius afferuari folent. Caterim depi[cium ire non eft cur pluribus agam , cim fatis ab ipfo auctore de eoprodum
EETIRAM - Quod Greci dpi » Latini fimiliter Garum dicunt: Arabes Muri fiue p Itali Gato: oH eni gni
hec Lean pridem pifcium dicitur: Italis Brodo depefi. os
CmMacEs 1 LÉCTVLARIL. S (CAP. XXXI.
nafcuntur, cauis T indufi; fiante Abdum fignificationes fepteni
auxi VOTE ureden percufsis ab afpide p vuluarum cx-
lia: nolit tamen eos gentiffe marura omnium verum parens , quin fu
tiores quidam ad ciendam vrinam , viuisin penisargamum immifüs nan autem mortuis, dr.
nibima, iiti effe videtur: fiquidem in meatum vrinarium inditi , ingreffu titillationem ex
Cimiécs 5E vim expulericem proritant. Sunt e? fjluefires Cimices, qui ex berbis vium , e locum babent, ldulatjsm
ucfres, —— yiridiagié at 3l fecidicsed bi mulli, quod fiiam, obtinent in medicina v[um.Cimicesita Latinis xépes, Graiis. :
Nomina, nce CEDE Hilari paw nian Galli Tune.
Cimicum vi-
res.
" DBesdtanitn Dioícoridis : 277
CIMICES LECTVLARIL
B
4 ; dE : m
QUSS M MILLEPEDAE. CAP. XXXIII.
* A ffillepedas, qua fub aquario vafe fabulantur, animalia fant multis pedibus nitentia,que contacta
"manu contrahuntur in orbem.Hz ex vitio potz difficili vrinz,& regio morbo auxiliantur. Mille-
3 pelzcum melle anginis vtiliter illinuntut trit ; &in cortice inali punici calfactz; doloribusaurium,
x "addito rofaceo; conuenicnter inftillantur, -
rdi
C
i
]-
/
QA A
d
bodicsnbu
LIepedes quas vulgo appellamus Porcelleti , animalia funt exigua, cr omz 5 vulg operepretitiim Millepeda-
E xi;vt plura deeu i prefentia referam;quam tradiderit Diofcorides.Ce erum animalcula bac Galeno comtiep.. ram confid, *
—CAMfotlib. 2. de comp. med. [ecundum locos ad diuturmos capitis dolores, vli fie inquit : Maxis etiam profunt fub Millepeda-
Wiafe nafcentes afelli, millepede appellati.fi oleo incoquantur. Quamobrem ne[üuerim, cir dixerit Plinius lip. 2 9, "2m vfus.
edam animial effe e Vermibus terre;pilofum; is pedibus arctatim vepei Inimália ; qtte Grac? ivo, :
Afelli c Multipede vocantur: Avabice, Harma: Italice illepedi: Germanic? fel: Hifhanic? Ga. ^ ormint-
infiill |
Verim be; quartm i Hetruria loasin: Blattarum.
: : erdiu n cellis vinarijs apparentes, circa la- confideratio.
2E animalia. Gryllos be d
ibus araneorum modo: :
Aa Janarà
778. And.MatthioliComm.
Nomina — [44r quam js qui tam fartidis , ata, execrandi fumuntur animalibus. Que Greci «iq;
3 : 1 Latinis pariter C»
Blaita nominatur : Gerinanis &villengnno JDemiden . Hifpanis , Rapa coua. nh
Tlvedpatov Üa ates ioc. PVLMO MARINVS. CAD, XXXVI.
P Odagras, perbionesque emendat pulmo marinusrecens; tritus & illitus, á
LI
* to
deponi 6. P Vimones marii animalium pulmonibus non abfimiles babentur. His (vt Plinius efl auclor libro o. tap. 47.0
qua frutici ineff natura;perinde ac fongijs,vrticis,flellis,c'oloth is. Con(piciuntur marini pulmones plerumq, va
dis fupernatantes futuram maris procellam prefagientes.| Colore criffalli in modum pellucido , cum earuleo mif fl ,
Jlantiatam fragili, vt vix àmari mteger eximi queat. Mirum , quod fiisvirge baculió, perumgentur , node factio "
Nomina — cemjarum modo lucem edunt: admotus pruritum facit, c ruborem excitat;id quod ego im meipfo expertus fuii, cry
SuAdos icc ita Gracif Latinis verà Pulmo marinus appellatur: Italis Potta marina. Hifpanis, Natura de ios Capui 4
de velba. E : j
Tlyeljacytce -— PVLMONES. . | CAP. XXXVIL
2 Meum S villas, & agni us; vrfinusq; pülmo impofitus, attritusd calecámentis contractos, ab in er
abrwi, ip. 7 tuetur.Vulpinusveró fiarefactus bibatur, futpiriofos adiuuat.Adeps2 quoque. liquefcétus, infi
fius, aurumdolorésfinit.- 0 :
7
* Mirtepeeraferhrem cimdium ner ie puni urs Dore ue
, vim pofident , de quibus poftea fpeciatim [uis locis dicetur.Verüm cim hec animalia nemini non fint c
Vana dé vr fe duis cfi ir dE HA D SOR a. illud filentio non difimulandum,quid fcilicet V farum part
partuopinio. fit plurimis membris indifiretus , cruribus prefertim , c yndiq, rudis, ac informis : nec quid parentis lin&u formam.
*— agandem recipiat vrfinam , vt nonnulli fcriptis ommendarunt, c credit vulgus. — Quandoquidem im valle Ana
Tridentum vidimus nos pregrandem Vr[am pregnantem,ab ipfis venatoribus exenteratam , cuius. ciel
exiffentes,omnibus fuis membris diflinctir,ac formatis eperti funt , non autem informes , Mp. mar
(t
€ Plinj auctoritatibus freri , qui ita effe memorie prodiderunt , quam feu
nes Latin dicuntur: Arabico, Rich , y Riche:Italici Polmoni ; Hiffavice
b R v
aL
Inlib.fecundum Dtofcoridis. 279
IECINORA. CAP. XXXVIIL
H'ada.
iazffitum efi comitialibus prodeft: veruntamen iciunis edendum praecipitur. Caprz ve-
Lev Wm fanie, inungi lufciofos prodeft: & dum coquitur , apertos oculos halitu eius va-
Aa erede ud ad eadem. Tradunt hircini iecinoris cibo comitiales deprehendi, Apri-
goi prodeltinc teratur,cx víno potum , contra ferpentium, T volucrumq; morfus auxilio eft..
recens fiar rabie cxagitatür,toftum, & in'cibo ab emoríis famptum, ne tenténtur metuaqua tueri
utem adarcendos aqu pauores dente co, qui caninus dicitur : huncà cane; qui mo-
gelu. Veunrers & folliculo inditum, pro amuleto brachio adnectunt. Inucteratum autem fale Mer-
E iefire binis ligulis potum , Íccundas pellit. ;
IU
imperd ilnd videlicct compar aus, quod ?fineipfo componitur. Secus auteiia Galenus deiecore lupino fcripfit poftea lir, cx Galeno.
xcci d : "
ép. t.d
Mec : T "m3 D» -
nam ercfrium carnem valde prábe terito,
.
«fint vifriipfm lia, Cr media iu ipii oppofitiomett: Gr ob id tal
i moeraturis conuenire videntur vt qua ex fabfeantia proprietate cómoditatem defe exbiba,
daitenperiesledunt; actenus Genus. Coterum idem in fimpliciiimedicamentorit "
vididiier mn jspref apum ya
erbi: le Tabientis canis fl Canis rabidi
afum edatur,r ".
um. A c fcio certé quofdam. iecur.
ijs vfi fiunt, quorum fecimus pe-
1hortuos, Deiecore Mergi in a-
Diofcorides vero zd
«S At ventris qui VE Meri jeeur
$ venter.
ipfum exhibent. E-
quidem ait , fe vtrung,
tiorum quidam cum fe-
lud , Recipe flomachi
Gal Vt experientia fretus, aperte Nomina;
Mauritani Bedib : Itali Fegato: Germani
"um mor[us;vt i Genitalis-
inis, ac coli eruciatibur fei, fi vli aqua probz fuerit elorums jipfa [latim ccrui vites,
heo ld 5 i : Aa 2 - 4llu-
Nomina.
Vngularum
yires.
Nomina.
Dalif: Italicum Vngie: Hifpanicum Vnbas de animal:Galicum Ongle.
38o And. Matthioli Comm.
allutionis bibatur aqua. Amt in puluerem tritum , Cr ijs medicamentis inditum , que venerem excitant , ea valentis
va efficere. Quin c dyfentericis mederi magno fucceffü à nonnullis expertum eff.Cerui genitale auxiliari ferpentiummos. *
fibus autor eft quog, Nicander in Theriacis boc carinineya quo (umpfiffe videzur Diofcorules: :
H'e xai i£ iAaQono aur avoit Ezva, Sropainr.
Quod aid aicv ings Graci, Genitale cerui Latini dicunt: Itali; Verga del ceruo.
Ore Ur sig] aio VNGVLA ASINI ET CAPR &.
CA P. Xs ^
^de
Neularum afini cinis per dies multos binis cochlearibus potus, proditur comitiales adiuuate:
dem oleo fübactz ftrumas difcutiunt ; & illitae pernionibus medentur. Caprinarum cinere vei
€z ex aceto alopeciz fanantur. i; Lid
——
/
Red
17
|
TIT
XX
*
/
Aiii
!
: a
No folum Afini e Caprarum vincula in medicilm veniunt vfus, fed C» Vaccarum,ex prioribus tantim pedibut-
* xute, vt auctor e$t Rbafis libello de 6o. animalibus. Siquidem barum combuflarum cinerem potum , nutricibusla«
is copiam prebere exifunat: Mular verà mulieres infecundas reddere. Quinetiam mures earum fufftu fugaripfit
carbonibus impofitis 7 accenfis. Eavum momen Gracum ivo; e. Latinum Vngues e Vngula: Arabicum Chafit, Stade —
;2.
hercle. "LICHENES ÉQY ORVM. CAD. XLI
2: e. i: S Jon OR E
Ichenes funtin equorum ibus; & füper vn. indurati calli, qui.triti, & ina EE.
] jdesrictisiqarii peii ipe funiiintenfi gi eMe
LICHENESEQVORVM.
Inlib.Secundum Diofcoridis. 281
alenus tui etiam fub feribit Paulus , addidit bos quibufdam vfürpari ad quemlibet anizalium morum: Nec-
"va Grecs Latinis verà Licbenes equorum nominantur: Arabibus Zeide: Italis Calli de caualli: Hifpanis Im-
* 3 4
ND Lour Lb Gallis, Cal des tambes des cheuaux.
Nomina.
gaxliudia CORIA VETERAMENTARIA. CAP. XLII.
is corii cremati illitus cinis ambufta igni , intertrigines, necnon calceamentorum attritus
aavetera , qua videlicet veteramentorum funt , vfla (vt Galenus memorie prodidit libro u.defimplicium medi- Veteramen-
Coni tfacultatibus )ad attritiones commodari calceamentorum Jiviptum a quibufdam eit, tanquam falicet iwpirup
pufaant ex antipatheut quadam. Certe que phlegmone obfidentur, haudquaquam iuuantur: verum vbi | fedata fuerit 7
ligmune, jtm iniuria iutantur,nempe quia reficcantur: bac Galenus. Ceterum veteramenta prunis accen(o fumo na-
edium ad vulue ffrangulatus , vt mibi quoq, experientia comprobatum est:
E. hoctantim remedio ego deploratas in eo affectu mulieres incolumes pluries veddidi. Tis Jfimiliteracenfis — *
" wciter fugari compertum e$h, ne, eos modà , qui in domibus noftris oberrant: fed €0$ etiam, quiin bominum
syningrediuntur. dum honines per effatem alto fomno opprefti,ore aperto in campe[fribus obdormiunt. Quod fcriptis
vuldi Marcus Gattinaria noftre etatis medicus noi contemnendis , acidife ? fito tempore cuidam bomini » Cl cin fru-
ilita effent innumera iedicamenta, ipfaó, alioquin effcacifima , illud tamen magnifici praflitit veteramento- vi pera exho-
am fumi traiectorio in corpits bauflus. Siquidem cum primum minanigfera ( erat enim vipera non parua) fumi nido- m ine fügata.
; vvifa est a avcum[Lantibus egredi per anum , nà fine magna onmium admiratione Kauai fic Graci qua Nomina.
Tati Curia veteramentaria vocant: Arabes Geldalatiche: Itali Scarpe vecchie: Hifpani Zepatos viegos,
UXnubeMlsct) seriis. GALLINAE ET GALLL CAP. XLIII
—— TWif&z galline, &adhuc calentes appofitz, ferpentium morfibus auxiliantur: fed identidem alias
E d fafficere oportet. Earum cercbellum in vino bibendum datur contra ferpentium morfüs: fineui-
—— pemicerebri membrana profluentem fiftit. Quz interiore ventriculi galli finu refidet Blrübraas ceri
- inhmiuzs cornus fpecic fimilis (caveró inter coquendum abiici folet )ficcatur, tritaque in vino conuc-
I cec NER daturin potu. T Iuse vetere gallinaceo aluum deiicit. Abiedtis itaque interaneis
lilemconiici oportet, & confüto entre decoquiin viginti fextariisaquz , donecad tres heminas redi-
- gantur:totum id refrigeratum füb diuo, datur. Aliquiincoquunt olus marinum , mercurialem, cnicum
autfliculam. Crudos humores , craffosq; , atram bilem, & ftrigmenta elicit: prodeftlongis febribus;fu-
iisarticulariis morbis & inflationibus ftomachi. :
— GALLINAE ET GALIL
aneiedtuunia fpies (vi caeoptaium etin
s Ua: Tamen veterum cum [ale diutius
quàm gallinsceis vrunta
t ab «n0, et
4i
mon tanti ipfis diffectis ci appofítis (vt docet Diofcorides) fed vi- vites ex Gal.
"fis partibus appontint: attrabust enim bec animalia cucurbitu.-. & aliis,
3 SOM ERR. M n AD f S rex s
*. Quamobrem «lios vallingceos viuos €ontiptto apponere neceffe est,
terea gallinarum: dalefiehrai sure, ad. libus.
iss vo Hide ie
"nu
x
ta iaces efle "venETeas Yoborant vires, Plinius
-Gap.u. hecinter ceter, morie prodidi Non prateribo (inquit ) miraculum , quap-
ens,fi auro liquefcenti gallinarum membra mifceantur, confumunt illud in fejita boc ve-
Grculo [ace ; o collastaucanunt. In quibus illud quoc, fibi à natura datum,
tandum, quid naclis boras diflinguant fua Canti: qua in re nimquam ade) fomno capium-
44 3 tur,
Ru 382 And.Matthioli Comm.
Nomina, türsquin flati boris cantent: etfi per anni circulum noctes modà lreues,imodo maxima fiant. Galline fic Latinis 5.
eid« Gracis vocantur: Arabibus, Degedi fiue Giaziudiucb: Italis Galline:: Germanis 5)ati en Joennen: Hifpana Gai.
linas:Gallis Gellines d Coq. . :
T Codices Graci typis expref hocin loco babent : à d'à uude v € véesauos udDaera did dni Vv prie deny m
Tovsztad 2 009 erdt oy ruptega ttov A toc rietueteeic. hoc est ad fenfum : Ius galli iunioris maxime datur ad
vandos humores vitiofos, C in ardoribus flomachi fimpliciter paratum. Verbailla Ruellus , cuius interpretationem 4lig.
quin fequimur,vel neglexit.vel illegitima iudicauit. Nos vero bucea afferenda duximus;non folüm quod m YUleafis codi.
abus ac antiquiffimo (teffe Marcello) legantur : fed quia etiam à Serapione referuntur. Quibus etiam fubferibere vidange
verborum feries & communis vei v[us. : ^ e
[07708 OVVM. CAP. XLHII. E
Qvam molliculum plusalit forbili & durum plus molli. Luteum oui contra oculorum dolores vrif
TEC : eft: inaffatum fedisinflammationibus prodeft, cum croco & rofaceo : & condylomatis , cum n
loto: cum vuaautem fruticis eius, quem rhoa dicunt.aut galla, in patinis frigitur,vt cibo aluos fiftar : pu :
fe etiam offerri folet. Candidum oui crudum refrigerar: fpiramenta cutis occludit: inflammationes oq.
lorum infufum lenit: ambufta, fi ftatim co perungantur, puftulas non fentiunt: faciem folisaduflione -
tuetur: fronti impofitum cum thure fluxiones arcet;auertitq; : inflammationes oculorá lana ex
addito rofaceo, melle & vino mitigat ili contra hezmorrboidis ferpentis morus ende s.
! : fammétepidum prodeft vefice rofionibus, renum exulcerationibus, gutturis fcabritiz , rei ; 3
fanguinis, deftillaionibus & thoracis rheumatifmis.
A
^ Pauonum 9- Dann) »"
sa pefima gc, po,
Inlib. Secundum Diofcoridis. à
ifietur quoque vuiliter medicamentis qufescen pex guinis ex cerebri m embranis füppriment: Pus. quà tti-
: ium illinuntur, atque aftringunt.. -. Sed era t ylera vebellia oM fj qué absque enorfit ca pofjit
; gi a "modi eff medicamen Pompholyx elota, & metallicorum quadam elBta,de quibuspriuatim fuprz difjerui-
decas iere itellus adfunilis ef natitre ac proinde mifcetur ceratis amorfus expertibus,otis videlicet aut elixis, atit Quoruna
m manifeftum eff inter bac leuiculam exiffere differeittiam, quod paulo plus deficceut qua fmt affa: parces.
La Tras cipium facultatis tantum deperdant de mitigandi potentia. Mifcetur C cataplafmatis pbleomo-
« ribus, vt ijs qua ex meliloro conflant, [edi applicandis. Crudo vero ouo toto vtimur admiflo vo[aceo ad patpt-
aint 1M : pamm rumque pblegmonas , qua fcilicet aut iclis illis,aut alio quotis nodo euenerint , att extiterint
MM ribus puta cubito C digitorum tendonibussguut articulis, idque in pedibus pariter, dy manibus. Porr) in
5 adum onum [i edatir fluxiones ventris deficcat.. 4t fi etium quippiam eorum »qua ad dyffenteriam.aut celiacum
B an ueniunt, illi mifcueris, atquein igne modico, funiique experte (qual cfe qui ex prumis conftat jim favtagine
posue ita prabeas,non minime [an laborantes adiuueris. A ptifima tale adamiffionem funt 0 phacium;
ipfe qui bis adfpergitur erythros nuncupatus, ttm fuccus ipfius. galla, fida, hoc efl mali granati puttaiima , d-
» antegrarum v[larum.. Apta quoque d vuarum acini, Qmyrta, e me[pila, €& corna. Magis iftis medica-
sab balauffitm, bypoci[fis, cytiri fiue mali punici flores.Sed ad ambufHones protinus erdum impoficui eff
cm feorfum albusnen duntaxat ip[iain molli lana excipiat; ftue etiam cum vitello totum commifcens applicet.
iocriter refrigerats C citra morum deficcat. N. 4n amédicamentis qua bumiditates deffctant,aut elixttim att
itin [artagine frictum mifcetur:js veri, qtta cra[fa in pettore, pulmoneque incidunt. forbile quod vocant: id quod
welixcari dehet , dus incaluerit. Eut[dem ipftus natura nomine C ad eos,quibis fauces aut ex vociferatio-
wn acrimonia exafperata fant; affumitur:tuii falicet quod affectis partibus Winitur, atque cataplafma-
stum quid fabffantie fua leuitate ea initigat;fanatque. Eadem vatione flomachi, ventri inteflinoruin,
Jc ur afperitatibus:hac Galenus... Oum recentiffimé exelufum , fi crudum dum adbuc calet abforbeatu?, - :
dui fane auxilio, citm ad alba faminarum profluuia, tum quoque ad gonorrbeam. | Caterim oleum;quode Oleum e
weeliduim jartgitie -frixcis elicitur ; illitum ajperitatibus tit aiteis mirifice prodeft : fermgies, [4 vtiligines emendat: Sora v
rima liorum, manum, Jfedisqué fuat. Quinetiam vhterum dolores, c articulorum ericuatis mulcet.Prodeft & auri-
smdeibus atque vlceribus z itemm ambufHs vtiliterilliuitur:cerebri cantu(as membranas putrilagine affectas mirum in
mudun partibus [anis fegregat,vt mos conpluries magno itin bonore periculum fecimus.Ex ouis praterea omnibus Ylt- A nisyalia ex
hus generatio uenit, quanquam e aquarilibus fere omnibus, preterquam phoce , delphino , & Alis nonnullis. Gig- ouis orza.
nec ijr er erenefrribus quadam, vt crocodili, lacerto, teftudines flelliones, C» alia : dv à reptilibus otiniik,vipe-
Verum, vt Hippocrates auctor eH libro dé natura pueri , feu fatus (nifi fovtaffis librariorum culpa eo in loco co-
yaapus)pullus ex vitell mafcitur.informatiró, ; ex albumine vero alimentum, c» augmentum cape[fit. Cui
mié illadprorfus refragatur , quod de pullorum creatione lougo fatis fcrmone pofferitatis memoria prodidit
iini. £ap. 3. de bif. animalium. Illud infuper eam refellit femtentiam , quod experientia fepe à. mulierculi
je AED S
1 3 Ans -
02/7 zt P5.
à NIE
s $52
2
1
(P
-— ET
A vete nod a
ke eieyctCU Nec
284. And. MathióliComi.
e uris ram C Icade paffim in talia cognofeuntur atque adeb inibi Vulgaris notitie funt, vt fepe eflate affiduo cantu
PHB0e S gricolas;ac viatores in campefllBis obrundant. Ceterim, quemadmodum tradidit Arifloteles lib. 5-62p.3o de
via animalium, Plinius lib. 11. cap. 27. qui certe ea omnia Arifloteli accepta referre potefl - Cicadarum dug funt sepe.
74 : alie enim minores,qua prima prodeunt c nouiffime pereunt s alie maiores, qua canunt tedema, nouifina préde..
unt c prime intereunt. Sunt qua canunt precinctu diuidua fiue minores fiue matores funt: que autem non £4PDUL , ip.
Aiuidue funt. Pariunt im aruis ce[fantibus, excauantes fatura locum afperitate preaauta , quam parte babent pofiey,
quemadmodum C bruci. Quin etiam in arundinibus,quo adminiculo vites erig » nidum feture excauant. Prose.
niunt Lerge copia imbrium. Cre[cit primb in terra Mi cs deinde fit ex eo, qua o oue VOGATUY DATE Wf py
ne,quo tempore guffu fuauiffime funt , anteaquam co patur. Poftmodum circa folflitia noEu exeunt , Lars
vUupto cortice prodeunt cicdde ex matrice illa cicada, quam modo tettigometram dixi. Mares canunt in vtri genere fe. 1
Cicadafine mine vero filent. Vnum bocanimal , ex ijs qua viuunt;fineore est.. Pro eo quiddam aculeatum linguis Ys; gemi e"
oreeít. bocin pecore, quo rorem lambunt. Petlus ipfumfiffulofum, vnde illis vedditur cantus. Oleas maxiune amant , vt wg,
vinbrofas quanquam C ceteras non a|pernantur avbores : proide vbi arbores defint , na[ci non poffunt. Loca pm
viresex Gal, C cicadis ficcis quidam vtuntur ad colicos affectus,cum parib is numero piperis granis, dantá, aut tres, aut qUing,,aut fe-
ptem,per intermifftonem videlicet , & ipfos etiam paroxy[inos. Porro alij a[fas edendas offerunt , quibus affecta vefica ei,
hri,qui Leptin;incolunt.
LOCVSTAE.
s 1 E
à
t
runt.)
LS
Tis. : j
Inlib.Secundum Diofcoridis. 28;
: ambi. Nec mirum etiam ; diuum loannem Baptiflam j ex [ylueftri melle iclitáffe ii deferto : t4-
irai reres,qui velint pro locuffis qua[dam herbarum radices mtellicizalij vero nonnullas arborum [um -
: in borum fententiam deuenirenunquam potui : quin potius certó crediderim , ipfum nempe legis
zut. 4t tocado dat à animalibus viclitaffe, quemadmüdum etiam fentit diuds Au uflinus ; ex-
sant. acerrimum; hifce Locuffia animali 26d io 3
P rari uuli pif. ad Romanus. In Cyrenaica regione( vt Plinius e audor lex etier 4nno debellandi Locu[las y pri- Y ocote ds.
peni de dinde fetum , pofiremà adultas defertoris panain eum,qui cejj uerit. Etin Lemno infüla €ETtA I€0- bellanzur.
guusirmipden. finguli enecatarum ad niagiffratus veferant. Necare Cv n Syria militari Hnperio coguntur : tot"
mi: Lue malum. In India ternüm pedum longitudinis effe traduntur , adeb vt feminarum crura ferra -
y wirt inaruerint. Earum noumen Gracum dx eidec, Latinum, Locuflà: Italicum item Locufla ; Hi-
. rn Pai tierta, G Gafantbotes grandes: Gallicum, Locuffe & Sauterelles.
x
Nomitria;
ito be OSSIFRAGVS. CAP. XLVIi.
pr : : :
ade OSSIFRAGV$, Enter eius auis; quam Latini Offifragum appel:
DNE e lant, particulatim potüs, calculos cum lotio pel-
F 4 "n lere proditur.
M aria admodum est inter foriptóres Ofifragi bifloria, Si- Otk&agi cá:
quidem Ariffoteli volucris est aquila maior , colore cing. ideratio:
veo; albicante. Probe bec fetificat C viuit. Pia c benigna eit:
mon enim fuos tantum nutricat pulls , fed C» aquile, Cia
autem illa fuos à nido eiecerit , anteaquam adolefcant , quid
inter fe cibl auiditare dimicent, becrecipit eos, ci educar. Pa.-
vum Offiffagis oculis vales mubecula enim oculos babet la-
os. At Plinio lib: 10. cap. 3. Offifragus in aquilarum cenere
N capo 36 abvodem Pas ey Mab oog: boc, 4- plepaia,
riftoteli Offifragns ton fit génws aquila d LN
ac bifforia Alberti &Diiz
é Pli- niilapfus.
Unum effe, qiie in maritimis no Oygn
fms, longo,in "ü ^ie MAE, gd :
- Mnifem Albertum in p, effem , in quoofina,
Mufa viis in in cati[afuit;vt in boc
bip ,; RE 7 ik Be
494 Gleis oÍrn; Latinis offfragus nominatur. —- RAT. 2: Nóminià
GALERITÀ ; — CAP XLV
parua, api in vertice, Bion modo, geftans. Peru &in cibo bg L
CE xopud'a^.Ac: Latine Galerita er Alat- :
ice ft: Hifpanici Cuciyada : Gal- ped
*
GALE.
Li
286 And. Matthioli Comm.
GALERIT A..
ae) m Z * A "
— z- [| 0^ d mde rt NP
Q SS Ja e ie — 2
uid
*
Hi:undinum TIm di 7
liiftoria. A ium (cop
Cheidonis. i
TS
In lib. Secundum Diofcoridis. ;87
: ELEPHAS.
quam Elephantinorum dentium materies, multi ata operibus; ta- Elephantorü
hiftoria.
lenibus fene perfpicunm eft, ni? aliud Ebur tffe, ] , | :
muanias libro quinto defcriptionis veteris Gracte non dentium fed cornuum materiem efeebur deferibat, his
ad ebur verà paitinet, fi qui bomigitum facdunas ilias effe beluarum ore exertas,non corna eiffimant,ab Al-
e tauris Aethiopicis [ecimen capiant. Alces enim qui mares (unt, ( nam feminis nulla omnino prode-
'dlijs, Aetbiopias tauri enaribus cornua omnino exiridiunt. Quis igitur in magno ponat miracilo effe :
ex ore erumpant cornua? Argumento c illud effe facile potesl illam eboris molem cornua efe beftia fuut,
tog tempore cornua abijciant: vuvfusd, illa quoties amiferint ruv[us reponant.Hoc ceruis,capreis, C item Ele-
lit. Dens cert? amimali nüllo aim adulto cum femel decidit venafcitur. Quare fi dentes effent , & non cornua,
mevis vrena]cerentur efficere potuiffet? Hac c plura Pau[anias, Elepbantorum meminit Plinius longa admo-
vitio libri octasi pluribus capitibus: tametfi non omntasqua fcribit, probanda putauerim.. Elepbantos fert Plinius de E-
vltra Syrticas vfolitudines,item Mauritania c Aethiopia: fed maximos India mittit : 1 quanquam magnitudi- lephanto.
edant quadrupeda; Ariffotelis tamen teflimonio adeà cicurantur, vtomnium ferarum mitifimi C placidif-
t: quippe qui pev vtulta officia C erudiantur C intelligant. Corio Elephanti integuntur bubalino fimili, vt i
itextmplun;que Roma vidit Leonis decimi Pont. Max. eto;etfi varifimie borreat pilis. Caput eis magnuni,
aures vero vndig duum palinorum amplitudine: nafum , quem peculiariter i Elepbanto prosat.[cidem ap-
bab grandis tuba inflar: bicinffa anteriores dentes ad terram fermepromittitur,que
vtuntur. Os gerunt pectori proximum »vt quod cum fuillo ineat femilitudinem : à cuius [uperna parte dentes.
ent pracipue enagnitudimis ( quales pluvinn venales con[piciuntur Venetijs in publico foro,vulgó Merceria di-
alijs Italie emporijs) qui proni cu[pide deov[um vergunt. Pedibus nituntur rotundi.di[ci inflar, latitudine duum
ln allefa materia obducit: vngulis quina, circi, rotundis, mediocrium concharum magnitudine.
eg (vt quidam imperiti exiffmant )vno tantum offe conflant india, fed genua fieclunt,vt- Extor qud«
veteraquadrupeda, Quamobrem Elephanti(vt vefert Aloifius Cadamuflus, qui claffein Aethiopiam,» ad Ca- xundam.
ügatit) vt eos, qui deferri volunt , fufcipiant; yenua [ubmittunt , fefed, erigunt deinde. Elephantis cauda bu-
ium palmorum circiter longitudine , variffinrs fetis referta. Quocirca baud facile fe tueri poffunt à mufcarum in -
alam illis induffriam natura tribuiffet, qua ab js fe vindicent: quandoquidem ferientibus mu[Giscutimsquam
latam obtinent, contrabunt , quo fit, vt arlatis in vugas repentà cancellis , muféae compreben[as enecent. Homini-
Hon Vfilacefiti nocent. Veruntame irritati homines promufcide comprebenfos,adeb in fublimeiaciunt,vt priu[quasa
reram decidant, fuffocentur c» pereant. Adbac niellus bominum tanta pernicitatis inuenitur, quem mox Elepbas non
ME Eram mon currens, fed gradatim incedens. M efficit vafta animalis moles : quandoquidem [ui greffus lon-
omnei pernicitatem euimcat. Viclitant arborum tam frondibus, quam futibus : eg, vlla tam in-
5; quam ij promufiide non proflernant,fiangant acdilacerent. Adolefcunt ad fexdecim palmorum altitudi-
pter qui eos confcendere non affueuere ; non fecus faffidio affiiuntur , acilli , qui nauibus non affueti marià
Tenes preterea adeb natura Elephanti funt, vt nullis habenis cobiberi pofint, quo fit , vt liberi incedere dimit -
Yerum cit maxime gubernantibus fuarum regi bominibus pareant , & eorum fermonem intelligant , id
E 5 Li * m."
aras magna ac fortia, n
" dri "à
tur. Ade) con(petTura ignem expaue[cunt » vt eo territi à fuga reuocari non queant. Qua reab tjs
quibui eius Elephanti curam gerebant Rome, in cuius doro oppidulum contr. t, die , quo Iultanus Me--
ds Pontifi Max, frater vxorem é Gallia duxit, in magno fané difcrimine verfati funt : nam vbi bellica tormenta i-
e Md COIpexil[et, magnum, acterrificum fonum fenfiffet taute fe fuge dedit , vt nunquam cobiberi volue-
1s m oppidulo hominibus in Tyberim fefe commiferit. Elephanti noncoeunt neg, gignunt mifi ————
auctor est Ariffoteles lib. 6. cap. 27. de hifloria animalium. Qua inve Pliny error manife- Plinii lapíus,
qui marem quinquennem, feminam d. generare i« prodiderit. Elephanti nulla
tantàm famine coitu vtuntur, eamá, citm vterum gerentem viderint, nà amplius tangunt.
Vnaqued, femina vtero gerat, haudquaquam [ari poteit: quod Elepbanti pudoremunquam nifi Es ad
£is annum C» fex menfes latuerunt, alij biennium , alij deniq, triennium. Pariunt farming F'cpbantor&
partus,
um C» mulieres. Pullum editum ore lambunt, qui flatim cum natus edl, cernit cr ambulat. Vi
SUE mquit Arifloteles) tradunt quidam annos ducentos: fed florere atate circa fexagefimum vel feptuage-
hyemis ac frigoris impatientes funt. Gaudent amnibus maximé,circad, fluutos vagantur, quos in-
! nore. Ceteri Elephantiingenio c intelletu bominibus proximi funt: fiquidem patrios fer-
am preJlant obedientiam » prudentiam feruamt , € religionem pre fe ferunt : folem namq, ac
opis dE e : lunam
"
288 And. Matthioli Comm. x
lunam venerantur. Cuius rei auctores funt Mauritani,in quorum regionibus Elepbanti innumeri conficiuntur, 533
gatim noua nite[cente luna ad amnes defcendunt,ilió, lauantur: mox puriicati genibus flexis falutant fid scri
Elephantorü reertuntur. Sunt , qui tradam tanta intellectus fagacitate Elephantos pollere , vt marta tranfituri ad alienas vore
miralagaci mon antea naues confcendere voluerint, quam ij , qui eos ducebant , iureitrando dereditu promiferint. In Blussigri os —-
d gatim fer? femper ingrediuntur,quorum agmen ducit natu maximus: cogit vero atate illi proximus. Produyg
105 A Venatoribus civcumuentos, cim ftant predam folum in dentibus fuis abillis expeti , dentibus vehementer impia.
«gentes arboribus eos fibi euellere, predaó, fe redimere. Quod facile crediderim vanum ac [abulofum effe n
'effe falfum fuperius offendimus , quod fiber vifo venatore fibi ipfi teffes amputet. Elephanti omnes natura indomiri
ueftresó, funt mitefcunt autem arte, vt plerag, alia fera animalia. 1tem fi parui C» atate tenelli educantur - ^
7 Plinius cribitnatu grandes domari fame € verberibus : prafertim fi alijs domitisqui tumultuantem coerceant ,
; à ucautur. Porro non defunt in Elephantorum genere, qui nature feritate nunquam domari poffint;quales in Senega(vt
fitis nauigationibus fcriptum reliquit Aloifius Cadamuffus ) Aetbiopie regno reperiuntur. Elepbantorum dentes
bilis agnitudinis venales fbetkari poffunt in compluribus Italie vrbibus, veluti Rome, Vénetijs , Mediolani C Nap)
quibus non foliam innumeri pettinesparantur ad explicandos capillos , fed etiam alia plura inftrumenta , que ad buma..
atia vfum accommodantur, Hincitaq fit , vt efiam egosqua ratione ductus Fucbfius,firipferit in libro de :
Fuchfüopi- sMedicaitiehtorum, quem nuper auctum edidit, Ebur nullibi pen£ verum reperiri: atque illud quod vulgi eius vice inofia
niofil. ^ misproflat, marinorum pifcium dentes e[fe:quidim hoc erret euidentius eft, quam vt a nobis offendatur. Preflat Ebur ad
Eborisvires. albas inulierum fluxiones, fi tamen in tenuiffimum puluerem, lapide porphyreo redigatur , propineturá, ex lacs fg
nis cremore aqua in qua chalybs extintlus fuerit;prius macerato femine. Quod Gracis i£pac , Latinis Ebur
pol Itali Auorio: Germanis yeljfantbepn : Hifpanis Diente de elefante aut Marfil: Gallis Y ucire.
A &pazy at oc dc. SVILLVS TALVS. CAD. LI.
S Vis talus comburitur; dum e nigro albefcat : qui tritus & potusinflationibus coli.longisq;
bus medetur. o d
EN
T Alusin anitialibus os illud vltimuin pedis efl; quod tibia cruris ameHitur.1d Grecis 4ep4 asco vtlgó
^ ttcule appellatur, de quo non opere pretium est, vt plura dicamus. Nomina fubijGam, Grecum eft dca
- Latinum Talus Suillus: Italicum Talone del porco: Hifpanicum Torniz.uelo depie depuerco: Gallicum Talon dep
co UE Mdpenipas 24 i CER VINVM CORNY. soos OAP. EIL
VEU LN mus
seg -
Bore Iva * s
' Eruini córnu cinis clotus,binis liguli
Do
ftp n ]
igrefit
In lib. Secundum Diofcoridis. 289
CERVINVM CORNY.
ue - -
s : — T z c m ue
L apth tita quou[z, unber accedat , tum pafcua repetunt. Hec ide) Ceruo accidunt , quia [ala anitnal (uapte
^ anm. ^ tiam quia pingui abundat: pinguefcunt enim aflate fupra modum. Quamobrem nec currere quidei po[-
E» - aut tertio curfu capitintur ab js, qui pedibus infectantur.. Quo fit vt. vbi fe prapingtes fenfere , Latchras
fur dfi : dui pondus. Cojtus e$t ab avdluro , Menfé Auguffo & Septembri. Implentur ceruz paucis
— deu Pabeodem multa. Vteroferunt ofo Menfes. Pariunt magna ex parte ynum : fed nontulli etiam geminos cer.
sum pyerifeperfpettum eit. Ferarum quadrupedum Cerua maxime prüdentia. preflave videtur, Hm quia circa feuiitas
- gaat,qu falicet beluevapaces propter bomines minus accedunt:tum etiam quia ctum peperit inuolucrum primum eXt-
dtd ad multa (vt nonnulli afferunt ) in medicamentis expetatur, Redeunt mox ad prolem , dettorata d partu fefeli
— ders, Anniculis maribus nondum cornua. nafcuntur , nifi quod indicij gratia fit witium quoddam protuberans , quod.
1 » drniebirtumó,efl. Binnis cornua primum eriuntar Jfimiplicia e rédasad fabularum fimilitudinem : quamobrem Subu-
—— dpesperid temporis cos vocant: trimis bifidaexeunt: quadrimis trifida, ata, deinceps ad bunc modum (vt Ariffoteles in-
» itmumeras v[g, ad annum fextum. Ab boc fimilia femper prodeunt , ita neftt dignofcere etatenz vamorum
— wumeo. Verüum in Italia ( fit tamen cum Ariffotelis venia dikura ) v2, ad videnarium numerum ramificant , quod & Ariftoteles
— aliemstiflatur fe vidifje im Germania, quemadmodum c» nos vidiffe fatemur. Addam preterea,quod certo fimus, Gg- arguicur.
—— fidum Bauarie Ducem inter ves (itas pretiofas babuiffe bina cerui cornua,quorum fingula vnum viginti vamos jfun-
——— deant Hecadiniranda cornua poffea dono;vtpote varo ac fingulari, data fuerunt Sereniffime PannoniorumRegine Ma-
1 mie Caroli V. Imperatoris, c» Ferdinandi Rom Regis forori. Vantan est credere Cernovum «tatis annos dignofci
:
| 6 quaimeniri nequeant : vade illud prouerbium ortum : qua cerui amittunt cornua. Quafi enim fua amiferint arma,
1
mper etatem nondum cornua gerunt;caftrentat fed fi cornigeris teffes exciduntur,non decidunt coruua, ci tiagnitu- Ceruiscaftra.
me eadem ferantur. Ceruas tamen cornigeras non fine nature miraculo quand. gimuentas effe compertum babeo. Hg ; 5 cornua nó
us iraculi fidem facere poffunt illa corna cerue; que. funt AuguflaVindelicorum apud Antonium Fuggerumno- Venu
fen oss a !fingulo fex ramiconfpiauntur. 4g, idipfum confirmari potest non difftmilibus cerue cor-
rial * Nolim tangere,quia Cefaris fum. Monte Afia Elapha mmine apud Arginafam , quoloco '.
: iow zr GE : 2
Alülias
290 And. Matthioli Comm.
Aldbiades mortem obijt , cere omnes fciffa aure funt,qua mota vel alibi fi loca mutauerint dignefsuntur, Mirgy, ,,.:
Ariftotelis & peesi dixi[fe Ariflotelem lib. 8. cap. 28. de bifloria animalium, Aphricam uec ceuos,nec apros oienere, Cáj etiam A.
Phnii lapfus, bgr Plinius lib.$.cap.33.. Cum tamen palam omnibus fit. C aprorum,€* ceruorumgreges im Aphrica baberi s wi
uie A PEE ! poficrieri euo aliunde e fuerint illati.. Diclamnum herbam extrahendis (agittis (vt Plinius eil aucior lib, &, Reni
Pis : 806 ui monffratere percufi eo telo;pa[Tud, eius berba eieclo.. Quod kamen Diofcorides capris attribuit teloin Crera vau,
Cei fl nó ti. Cérti manifeffo fel in iecore non babent, quemadmodum equi,afini, muli, cameli, dame : € in nataligi ,
habei: delphinus C paca: fedid in venulis continent, queper inte[lina [parguntur: quo fit , vt eorum vifcera non moda in dla
F minime recipiantur, fed nec à canibus quidem edantur y nifi prepinguia fint : amarefcunt enim bile , qua f'uffunduntgs. :
At certtis Acbainis cognomine.fel contineri in cauda creditur, auclore Ariflotele. Efl quodibi contineri aiunt, téletequi.
dem fimilefelli, fed nouita vt fel bumidum,lieni fimile parte interiore. Hocdeguftantibus atroci fmum eil "i
Vermesin ca dei vt breui temporis [patio bominem & medio tollat. Vermes cerus omnes continent in capite viuos , qiti nafá folent fal
puecemi. — [pena in concauo circiter Vertebram qua ceruici innettitur caput , magnitudine baud minores ijs , quos maxigos cargo,
putres ediderint. Gigni vniuerfi atque contigui folent numero ade árater viginti. Ceruinus fanguis ( vt Raf's incu,
bro fexaginta animalibus dicato) clyfleribus infufus inteflinorum vlcera [anat , C diuturnas alui fluxiones cohitat : z
yino verà fumptus , venenatis | fagittu refiffit. Eius cerebrum neruorum , C compaginum collectiones mundat. "Cri
ad candorem v[que exu[ftum;ex melle bauffum , alui tineas pellit. Inuenum ceruorum tenerrima cornua , que adl
nuginofa cuticula operiuntur (auctore Scribonie Largo) in taleolis conci[a,c* nouofietili indita , acinde operctila zffila ?
circunlite,in clibanum impofita, donec adeb ave[cant,vt in puluerem facile conteri pof'tmt additis pipere c» myrrha, dh
eruciatibus mirificà medentur. Sordes etiaum,eodem auctore, qua in protenfis oculorum ceruorum angulis berent ac coale-
feuntstam baufle quamillite.preflant mirificà ad venenatorum ferpentium morfus, - Meoque à Situlis venatorilu dj.
genter colligi fcribit, quocuuque portari cum ipfis in cingulo. Os praterea, quid in ceruorum corde reperitur ( tamef
Vefaliusar. Vefalius vir alioqui clariffimus libro, quem de bumana fabrica edidit , nullum inibi os reperiri falsb contendat )emsi —
guitur, cords affectibus confert. Quin & contra omnia venena mirifice preflat antidotisd, admifcerur, que peffilentia aduerjan-.
j bubulam tracheam arteriam accipiam in compofitioribus , vt facere og
Cerui vfusin
medicina,
aur. Sed cauendum est , ne buius loco feplafiari
faeuerunt.De Tübere;feu Boleto cerino vel fungo,quem écerti femineoriri quidam afferunt. fatis fuperá, à nolis didum —
eft in libro noffrarum Epiflolarum. 14g, qui bac non legerunt,ibi Inaufce fungi hiftoriam €» vires muenient. Quod Greá
PD4gu xipas. id Latini Ceruinum cornu vocant : Itali Corno del ccruo Germani )wtfotn : Rifpani Cuerna de denn,
€ Punta de cieruo: Galli Corne de Caf. — iate -S ocu a M ; ,
Nomina.
- g
XM ze E ]
CAP. LIL -
CER YOU
x
; -mineabrup
In lib.Secundum D'iofcoridis. 291
m CANTHARIDES. WW ADP. LIHL
tis congefte Cantharides ad recondenslum idonez funt, que fictili vafe non picato condut-
E &raro mundoq; linteo obligato ore ; & deorfüm conuerfo fufpenduntur füperaceti feruentis
itii halitum; doneceftu exanimentur: poftea lino transfixz reponuntur. a Potentiffimzo- a Meum
1 —À b luteis lineis, quasin pennis tranfuerfas habent; promiffoq; corpore, craffz, ac blattarum é« »jiciefe
P ppingues led inertes ac imbecillz;quz vnius funt coloris. s í E
: Luteis, i
| » t I mco non le
* Buapic-ete xa? i luoxeqam at. BVPRESTES ET PINORVM meo! "a
^ i 54 ERVCA. CAP, LV. pues
imodo reconduntur Bupreftes, genera quadam cantharidum,& pinorum eruce, quz fupra cri-
MEL So feruenti cinere panspet intoftz, reponuntur. Vis omnium communis erodere, v]-
eai alorem elicere: qua de caufaadmiícentur medicamentis,quz lepras.ferofq; lichenas;& carcino«
: c: menfes ciunt peffis emollientibus additz. Aliqui cantharidas antidotis impofitas , aqua
em auxiliari prodiderunt: argumento;quód vrinam moucant. Alij pennas; pedeíq; contra po-
—eneficia,remedio effe tradiderunt.
P5
? NN I! n
NU NENSESRG
SUA z
NEHI39EJSJEJES ELS
lü —À ————
Vd, ie pne a á iG
Qoae vulgata funt aninizlia.noming a Camthavo,qui Latin? fcarabeus efl, dedullo, at fi eas dixeris partos [ca-. Cancharid
fuma;calidioribus prefertim regionibus,vbi non modi in frumentis inueniuntur: fed confideratio.
solucri materiec mua Iud; x
OU
*
Bb 2 [7
Bupreftes,
ios fanos del pino Bifpanis.
292 And: Matthioli Comm.
cantharidum;que ientz im frumento, lutéa tranfuerfim i in'alis cingula obtinent; potiffimum fi injcantur im var fiti
nouum,deinde ori vafis linteum obdutum fit rarum, vas ita teneas inuer[um,vt linteum , quod cantbaridibus jubet,
Véporem b «ceto furfum elarum excipiat,deniecemoriantur ipfe cantbarides.Et de Büpreffibus acens ita fubdit: Sie vig
pieftes quog, reponere expedit. Sunt autem C? ipfe animalis quoddam genus cantbaridib tuom fpecie, tum viribus adi. à
; tile, Mox de pinorum erucis: Quin C eruce (mquit) quein pinis na[fcunturmerità nuncupata pityocampe , buis fang
- facultatis: KasBuetd'es YE Gracis , ita etiam Latinis Cantbarides appellantur z Arabibus Dherarie fiue Carariba : Italig
;:i Cantarelle: Germanis Gyotot Xeeffer : Hifpanis pariter & Galiis Cantarides. Bucpíc-ei Grec? , item Latine
* nominantur : Arabice Xofoflis: Italice Bupre[fi : Germanice $nóifter : Hifpanice Arebenta buei. YYflusvapeme, Graci,
Pinorum eruce Latini duntur: Brucbide pn Italis: ie ryveriagye Aralibus: ie QGürm von Site Mtis
se abandedyas c o SALAMANDRA, CAD.LVL
Gast lacri genus efi incrs;varium , quod fruftà creditum eft. ignibusrion vri. Vim hibet
rodentem,calfactoriam, cxülcerantem.; Additur;vt cantharis,in medicatnenta, quorum viseftexeffe,
a Orib. addit a &lepras abolére:fimiliq; modo reconditur. Liquefacta in oleo Mc eucllit. Exenteratá, deuadispes:
£j sliezs dibus & capite;in melle feruaturad cundem vfum.
d'uvdusai i.
«xulcerare, « , SALAMANDRA.
i : "
————— D ; ZZ PETS
COO
ü *
n 2353]
M dr
z E
Salarndlbdoe Suma in " yaceintiiiefi ipueniuntur, anibdbireini vallejiuxta femitas,Crin opacis vlgindhd ,
confideratio. —. locis. Incipiunt enim apparere veruo teippores atq, etiam autumno, celo maximé pluuio. Sed effaie ob folis feruorezi--
cob vigentiffima fria a fiti bris non exeunt... Salamandra corporis magnitudine, formaó, lacerto fimi.
li eil, verim capitis ac ventri crafitudineexcelltbrenior amen conflat cauda. 1lla tetfi altioribus nitatur crtribus , d
erbcontra agilis celerá, confpicitur: Color illi niger lute non miniis infedus maculit,.
quadam lenitate pellucidus. à Salamandra borribiles ata, abominande funt , ita vt facite corum a[peclus bominilus
naufiampariat. De bac differens Plinius lib:to.cap.67. fie inquit: Salamandra animal lacerti figura flellatum, nunquam
nifi magnis imbribus prouenit s e fevenitate deficit. Huic tantus rigor, vt ignem tatu extingttat , non alio diode S,
glacies: quod quidem facit prunis fuperpofita, non fecus atq, cetera animalium carnes, que prunis affanda. traduntur.
untamen in medium agni ignis, vbi flamma valentius agit; vel in fornacem proiecta, flatim comLuritur,
Diofcorides inquit) igne cam minime abfumi poffe,cog, vidlitate, Yi chameleon
des vidimus, - Quofit rper Galenus lib. 3
pati: vri tamen, fi eal ii fit ai
t»
NO
Im
In lib. Secundum Diofcoridis.
SALAMANDRA AQVATICA.
LT mA
: (i (i MT,
277 5) MA
«t
o horrendo afpetiu,equé at, terre[Ire. Animal,oy Grecis caxmuetyd'pes Latinis fimiliter Salamandra usi:
Adbaya: Itali Salamandra: Germanis $)0m ober 9Uoll- Hifpanis Salamantegua:Gallis Salamandre,
Apdym ARANEV S. CAD. LVII.
quem holcum,alij lycon,id eft lupum vocant, füba&tus cum fplenio, & linteo illitus, prola-
q; temporibus, aut fronti, tertianos circuitus perfanat, Tela eius impofita Gnguinem fi-
fummam cutem occuparunt, ab inflammationis iniuria vindicat. Éft &alterum aranei
uicandidam;tenuem denfamgq; telam orditur, quem in aluta ligatum, &lacerto appenfum,quar-
bus mederi narrant. Decoctus ex rofaceo;& infufüs,aurium doloribus auxiliatur,
Z i
-
Viii
Z2
4f 7,
4
il
t mor[um. Genus fecundum;quod lupi no-
ig telas fab arboribus facit. Tertium genus, quod fapientiffimum
«ontexit telas. Huius vt equidem arbitror bic meminit Dioftori-
ianpn squorum bifforiam lib.2 9.cap. a.
ad maciemperdu ! fimilisaluo nigra quttiallidifim. —
"etorquer. Tetraganthij duo genera babent , peior medium caput diflinguente linta alba ci
E ier m Bb 3 tran[z
hum "lentà ambulans , nac viribus valens neg, fliens. rum gencra,
294. And. Mátthioli Comm.
tranfuerfum altera,bicoritumorem facit. At cinereus pofleriori partevandicans,lentior.Minim autei noxius eadem,
lore,qui telas mufcis in parietibus latiffime pandit. Hactenus de aranew C phalangijs Plinius, Ct fubferibens Atigs i
Pbalangiorü 13.c2p. 18. Pbalangiorum genera,imquit, plura (unt. Qua vero apud eos , qui denoxijs beflijs fcfipferunt , referuntur »
generaex — plurimum fex numero exiftunt. Vnum quidem ex eisrhagium, alterum lupum tertium formicarium , quartum med
Aetio. colaptes quintum filerocepbalon,fextum (colecion appellatum. Ac primum quidem rbagium, id efl aáneum , Pea
tundum est,colore vero nigrum,acini vue nigra Jfimilitudine,vnde etiam appellationem accepit: C» as quitem iuxta mg.
dium ventrem babet pedes vera ex vtrag, parte quam breuifimos, Alterum ver lupus appellatum,mu(cas perdit tuj pa.
féiturzac corpus quidem babet latum ac volubile, partes verà circa eius cerüicem imcfe funt: amplius autem , & os titse-
minentias tres babet. Tertium autem myrinecium, hoc est; formicarium dictum, qubd formicis maxime affmiletur , qg-
lore est fuliginofum: corpus vero eius velut affris quibu [dam infignitum,prefertim circa dorfum. Quartum deinde cram.
colaptes,oblongum est e viride flimulumG iuxta collum babet ,ata, Ji in aliquem irruat locos circa caput petit, Quis. —
tus fclerocephalum dictum, caput babet [axeum C obduratut: lineamenta vero per omne corpus fimilia animalibus il. "
lisque lucernas non circusmuolitant. Sextum poftremo fcolecium [iue vermicarium appellatum. Jublongum este» fab-
maculofumymaximi circa caput. Atq, ha quidem [pecies phalangiorum enumerantur. Hec de phalangijs Aétius, Ego au.
ten afferere non dubitauerim , omuia bec phalangiorum genera haberi in Italia: quippe que a me feptus fint vifa,quam-
quam faribat Plimus;phalengiain Italia non oriri. Quin potius preter praditta genera inibi C alterum reperitur omm
Tarantule — ug perniciofiffimumsquod a Taranto Apulie cititate, vbi innumera 4flate tota vagantur in campis, Tarantulam
confideratio. J45;. Uli vero ab bis varie ac diuers torquentur: fiquidem alij perpetuo canunt;ali rident alij plorant,alij damit ant ali
dormiunt alij vigilijs afficiuntur.plerig, vomitionibus laborant,nonnulli faltant.funt qui fudant, alij tremebundi fiunt,
quidam pauoribus infeflantur , c alij alia patiuntur incommoda ; fiuntd, phrreneticis , lympbaticis ac maniacis fimiles, 10
Qua quidem (ymptomatatai varia, ac diuerfa non aliunde prouenire dicendum et , quai aut ex vario borum anima. ——
lium veneno,aut ex demor[orum L temper. ti. Nai atra bile tentatis , pro eorum temperaturis onmia ba e
accdiffe confpeximus: tametfi non defint,qui putent Tarantula venenum dietim,vel boratim immutari.fierig, ob becyt A
tam varijs [ymptomatibus vexenturqui ab ea iciuntur. Habentur Tarantule etiamnum in maritimis noftri Senenfbw —
Tyrrbeno litori adiacentibus, C Romano agro frequentes : verumtamen non perinde ac in Apulia numerofa. Degunt ba
inter fegetes in quibu[dam terra catern ulis,e quibus interdiu exeuntes , fepe eos me[ores iciunt , qui buius infidie ignari
crura ocreis non munierunt. 1los vidi ego nonnunquam in plateis iacentes, & in xenodochijs, qui predictis affectibus tmr.
Tarantule | quebantur, Sed mirum certé, quam facité buiu[ce veneni vis mufia mulceatur. Quandoquidem ( vt equidem att
remedium — poffum ) auditis lyricisin(trumentis,vel tibiarum fono;primo flatim occur(u icli à Tarantula à Languoribus ce[fant , cin
mufca —— wodum ripudiare cr [altare incipiunt, tamó, dinem profequuntur,ac fi ami effent, cr nullo vnquam tenerentur dole
re. Quod fi eueniat;vt tibicines tantillum conquiefcant ac interponant,non timulto pofl tempore in terram concidunt, d.
ad priffinos vedeunt languores: nifi tamdiu indeficiente fonitu [aliat atq, tripudient,donec veneni virus.partimin[enf-
biliter per cutis meattis partim per [udorem exeat C difcutiatur. Ob id tgstur tibicines flipendio conducuntur , alterna»
timá, mutantur; vt aba vlla fonitus intermiftonetamdin tripudtent demorfisquou[g, penitus curati quie iant:cumta-
. men, dum bac aguntur. fint y qui antidotis eos corroborent , nimirum theriaca , mithridatico, ac alijs , qua veneno[orum.
Solifugz hi- morfibus aduer[antur.Conflat quoq, e[fe ex mortifero araneorum genere quam Solifugam appellat lulius Solinus, bi ver-
ftoria. bis: Sardinia esl quidem abf, ferentibus, ed quod alijs locis ferpens est,boc Solifuga Sardois agris animal perexiguumfi
mile araneis forma. Solifuga dicta, qubd diem fugiat. In metallis argetarijsplerima , mam folum illud argenti dina él
Nomima. — eccultim reptat, d perimprudentiam fupercedentibus pefTem facit, Nomen dpzyyn Gracum est , vt Latinum Ar.
Arabicum Hamd « Hanchebut: Italicum Ragno: Germanicum Cpinn: Hi[panicum Arana: Gallicum Aveine,
: direc )- Role s :
I "
joe S. Ha ANC j
: ACERTA. . CR CAP. LVIII.
s -— i 222 SSNUE C " PA ; a ^ »
Less capat intritum &appofitum, aculeos, & omnia corpori infixa extrahit: varos, fortricantes
verrucas & penfiles, quas acrochordonas vocant, tollit. Iecur exefis dentibus coniedtum doloi
nit. Sidiuulía admoucatur; ictisá fcorpione leuamentum pra'ftat. hene de
ente e LACERTA
Tee rt
i
- Inlib.Secubdum Diofcoridis. 29$
: SEPS. CÀP., LIX.
YN — E —
DS. ——
—————
SUNS ( Les.
X SZ 72:
— agn sos
———]Á E
ANA CC 2
pua vg, vulgares oberrant,oua quemacimodnm [erpentes paritint, c» cocbleis maxim? infidiantur. In dra-
YePlini ss ejt auctor ) cubitalem &quant men[itram:& in Mauritania, auttore Strabone , bicubitales veperiun-
yero Nia monteyfi Plinio cretizmus, ad 2-4. pedum longitudinem lacerti reperiuntur , colore fului , aut pus
lei. Ef c Infula Capraria lacertis tnaximis veferta , vt veferunt; qui ad fortunatas nauigarunt infulas.
que Chal.icicà vovantur, in LyL'ias & Cypro coptose prouenientes , mon babenrur in talia. Morantur be ple-.
einloas aridis, c inter ax. Varia cff barum bifloria, apud auctores : nam quidam moffratibus lacertis fimiles Chalcidicar
quidam vero inter ferpentium genera vecenjeut.. Nicander Diofcoridi fubfcribit : quippe qui in tberiacis defcriptio.
y q.Vitabis Sepem corpore humilibus lacertis fimilem. y eruntaimen A&tius lib. 13. Sepam inter smortiferos reco- eps inter
; li engais, Jicirquiens : Sepens qui Seps appellatur longitudine quidem duorum cubitorum reperitur, ex eraffo AUCH mortiferos
— antem abttsVecta veros ac Tarde p vo[erpet.Ceptt habet latuti, os acutum, vnier[um aute corpus multis albis notisve- Actio,
E fein. Caterm js qui ab eo percu a funt. intratves, atit quatuor dis pereunt: hac Actus. Patifanias porrà aliter fen.
qeevideturz inquit enim. Aesyptum. Arcadia quondam regem in venatione occupatum, c imprudentem Seps opprefit.
tfimilis efEminume y cineris colores maculis ex interuallo varius dato capites angufla-eérüice , aluo maiori, catida
' iqua ince[Jus quaft cancer, quod & ceraft« ferpenti proprium eff. Quamobrem eredendum putauerimsaut fabu-
: efe laterta Chalcdice bifloriam. ant pluribus boc nomen conucnire ferpentibus. Veri minime reticendum du-
xum reperiri in Hetruria , in Romano agro, ac etiamin Apulia quoddam lacertarum genus Yerrantola vulgo dictum, T lai
iem fübrerra delite[cat. Que cum bomines morju perimat, fecit , vi mecum quandoque cogit auerim , an ca fortafiy | T9nto
-Nüaxdro ac Diofcoridi Chalcidica eet lacerta : aut Stellioquod fellis maculata,in[ignitaá, cermatur.Sed bac libro fexto
- die Deo,latius explicabimus, vli de bis, que morfus vel itu venenum emittust, fermonem faciemus. Qus Gratis capa.
- dutini Lacrta nominatur Atalis Lucertola: Germanis £Yetboy : Hufpanis Gartixa. Qua. verà xil Graci Latine Seps
- luata Chalddicavocatur.ltalie Sepa. -—— 77 — Heu. 7 :
Lacertarum
confideratio,
Ae
)
Nomina ]
;:
dr Xeyeco UCSASEINGMNSOT — —— APT X.
| SGincusant Acgypsi aut Indiz;aut rubri maris alumnus;quáuis inuetiatura in Lydia Mauritaniz.Eft
uem terreftris crocodilus, um laleinueteratus cum Nafturtio.Aiunt carnes, quz renesam- Oi.1
: & dai xur;id fibi virium vendicaffe, vt fi drachimze ponderebibantur,venerem accendant.Verüm deco. 27
à " n 5 2 "es eee ut 7A
iolentis cum melle; aut femine lactuce cum aqua poto, veneris cupiditates inhibentur: additur in aeree
NU -
" AX»
NA)
y
EOM DONAR)
Y MAS 5.
SIGAN PERALES
TENTE Cr AMO z
7 GT RM FRU e
zm AC A AÓ ARE RAN NNSUNE
EXEC ERE QUGISERQU NALE MARNE d MNNASANNG
ONUS Y Son Sv YN h MENS
: Mes
FS ; - pó x CO Tametz
296 And. Matthioli Comm.
Scinci confi, ves fcribat Diofcorides , Scincum effe terreffrem Crocodilum, fui generis: aquatile tamen anima] ef. Quands..
quidem qui Venetias importantur,in mati rubro, C in Acgypto Nilo flumine capiuntsr.Hi quamis forma Geaá;..
los referant magnitudinem tamen longe minorem babent : namq, qui ad [ummum adoleuerunt, noftrates lacerta wa.
gnitudine non excedunt.Squamis veftiuntur (ubluteis, cefia à capite ad caudam difcurrente linea. At nen eadem ecd
lis tunica: quippe qui nigro natura [unt dor[o.Pau[amias in Libya licubitales reperiri Sdáncos tradidit: Yeruntamen; à
L 2
ACRierI
ScinciVicen- 55; nog deferuntur.Sunt in agro Vicentino lacus quidam, qui Sncos etiam gignunt, fed ig
i: bus fepius vtuntur feplafiari) deficientibus marinis, non fine magno fortaffe bominum difcrimine. Reprobat bos Fufius
Fuchái quoque lib. 1. de compofitione medicamentorum. fic inquiens : Sincus animal eft in aquis degens, lacerta. magne mil,
errore 7. D ar F. . S A
fed ventricofius:cauda lata, vt auguilla, admatandum apta. Quapropter quos officina fubijciunt, cum duabus CAudis vc.
vi non fant, (ed ex Vicentino. agro allati: bec ille. Qui tamen dum aliorum errorem merito damnat, ip[e (pace viri al . ü
quin clariffum dixerim ) in alterum non minorem mibi quidem inddiffe videtur , quid exiffmauerit, legitimum p.28
eum, cuius effigiem damussvegi lata cauda ad natandumsanguille modo. Quandoquidem Fuchsij Scincus,quo Foroiuli,.
fis ager c qua circa Vtinum auitatem [Hangantes funt aqua maxime fcatent C» cti lacerta magna corpus, tumidu voy.
ter, Ac maculis varius, rotundum quadantenus caput, anguille caudas nigrumá, dorfum ef, Scincus verus non fr-fedpo-
tius animal [alamandre generi adfcribendum;quod terreffrem fal. dram non paucioribus referat notis, QUAM aqua-
tiles toffudines tevreflres reprafentant:ob iditag, vette Vtinenfes hoc animal Salamandra aquaticam vocant abborr
Scinci Aecy- snaximé,quid inter venenata omnimo reputeut. Huic (an cum Aegyptio [aco nulla eff cognatio:quippe Aegyptius cape
prhiftosa. conflat lonoo,dorfo quadantenus elato : ventre lacerta non maiore: corio fquamis jubluteis fis minimisd, in vni..
uer(um veferto : cauda lacerta modo teteti , breuioretamen : cefiaque à capite ad caudam di[currente linea. Tali nimi-
rum Sáncus eft, qui quotannisab Alexandria Aegypti Venetias numero(us conuebitur.Scincorum meminit Plinius libra y)
28.cap.8. vbi ita fcribit.Ex chamaleontis fomilitudimeefl Scincus, quem quidam terreffrem crocodilum effe Mire
-
didiore autem, c» tenuiori cute. Praecipua tamen differentia digno[citur à Crocodilo aquatico [quamarum feta à cand
ad caput ver[a. Maximus Indicus deinde Arabicus. Afferuntur falfi. Roffrum eius, & pedes in vino albo poti, cupiditate
veneris accendunt. Vtique cum (atyrio , C eruce femine fingulis dracbinis omnium, ac piperis duabus admiflisjita vt pa- i
filli fingularum drachmarum libantur.Per fe laterum carnes obolis binis cum myrrha, € pipere pari modopota efficaa-—
res ad idem creduntur.Prodefl C contra fagittavum venena, ante po[lead, [umptus. In antidota quoque nobilia additur, |
hbacPlinius. CR oc op 11. v s ( vt refert Ariflotelesin libris de hifloria , C partibus animalium ) animal ef magnum, —
tun
, & Orla, : CROCODILVS. st E
»
EX:
E mms - ? Serum Unc UM uem
: agn i. non excedens : ida, in terra non autem in aquis. Parit cum plurimtm fexaginta , vitii
mumnque animal minima bac origine euadit : namque fetus ex ouo exclufus proportione ve[pondet l
uans.Linguam adeb indiferetam habet, vt omnino eacarere videatur.Cuius vei caufa eff,quod
ere linguam videntur, mifi valde vefupim
minime, inferiarem: canfa elu
Xertiy s in pedibus
—duiib Secundum IDiofcoridis. 297.
ae CHAMAELEON.
"E untur , vt pifcibus: [2 finamoloi ium ener fff prc millimum : caudá
» definen yocp fe orbibus. Elatior à terraeflquàm lacerta. Pedes finguli Lipartitb fe-
quam partem obiectam. Sed ipfe etiamrelique
os quofdam finduntur, aduhcis vnguiculis. Corpus apjerittorum,vreroa rerocadilo-Mutat fuum colos
7 ouiparorum tenuifimus eff: quippe qui onmium maxime inopia fanguinisrigeat. - »
daeft : pra nimio namque metu multiformis efficitur. Motus ei piger admodum , vt teffudinis: pallefcit
colorem eundem féruat. Subit cauernas , C latitat more lacertarum.
i s nbriutn s Cz tonitruum concur[us facere Democritus nattat.Item iecur in tegulis vfum. De-
tur s albugines oculorum cura lacte caprino tolli. Lingua adalligata;pericula puerperg adimiz
esi ifit, adiudiciorum euentus pollere dicunt. Item dextra maxillam ad for midines pauoresa, jeor- Ey
todetrabi pilos : Cr felle glaucomata, e fuffufiones corrigi. - Suiyuoc Yt Grecis, ita etiam Latinis Scimus ap- Nomina,
i pe Italis Stinco Gr Scimeo: Hifani stinco,
Cliameleogz 7
tis vites.
TERRENI YERMES,.- CAR IXL
codi cüm ace adipe;
inconttariam aurem inftillentur, den-
resonet, o mbi iculorimsneruoruimi, eru- Téttehoniih
d amyropole in olei conficiendi ratione.Imponunt enim. vermiculos i 4HEUTI vermyiá, & eó
fufa inde oleo igili e , fit y vt paruo momento jon modo inaffentur, fed penitus comburan- rüoleivire. —
arem redi ifevi iü alore balnei macerantur, E
r megiteunt. Preflat boc oleümit, : ^
emplafri p & ipfós mille Re Eon y miti npe Mer
Mc Em DIET ;
: T : wages:
apice que ca-
fele fuffufis, ex hjvelab-
à cÓNfideri. dt; "amen.
: pum . firn
298 And. Matthioli Comm.
MVS ARANEVS.
Iralia3n Aiaüfibu montibus ; Tridentiyo «gro frequentes vifuntur. Nibilemimus incole inter Yenenatanon i
? 3dquodfortafis c celi c folistemperamento euenit, Siquidem nec Scorpiones ibidem exorti iclu venenum eio
Nominz — yriseorum mentióne fuperius diximus.Muoydnn Grec, Mus araneus Latine appellatur: Italic? Topo ragno : Germania.
k
Opéteg Biffanicé Murganbo.
Mes -OMVRES —(-— CAPRXLIL |
Vies, qui in domibus shed concifos fcorpionum plagis vrilifsime i ipee confeífo cie
affatosinfantes ederint, oris faliuam exiccari promittunt.
sede $ mima preguen
up Penser mda rion Cr centum nen jet. Mi
ri. Locis. ragri tam iBaudiro loro erim
In lib.S$ecundum Divofcoridis. 299
2 af teinmene[cunt. Montibus Goritienfi agro conterminis , d» in Carniole , Carinthia, ac Stirie al-
P - di borum quandoa, fatura. Quàfit , vt numerof Hd venatoribus capiantur , prefeyrtim dun fagina
» g maxima peeuut venatum nocle, C arbores fiffientes, in quibus fPabulantur ff eos Jlupefattos innumeros
ur. juccis domum plerumque redeant; quos poftea excoriant, [^ impofitos pra nimia copia cadis, fa-
yi ran quemadmodum pifces. Horum caro ijs viliter. efur , qui canina laborant fame namque exube-
ditur appetentia, c tollitur morbus.Difcoquitur Gliris caro detradla pelle, cr inteflinis exemptis
nardo ad tertias, atque ita afferuatur, quad confler deplorata aurium viria £0 remedio fana- d at
vir alioqui doclifimus, C» acerritnous rei metallica indagator , quid lfortaffe veros glires mon viderit, irse
magno erroreputat in libello , quem fubterraneis animalibus dicatiit Sciuros à viliofa £4HA, Glires exifii-
nbrant.ita vocatos, Glires effe. Sed quód hac dio animalia inter fe máxime differant,omnibus 19- mantis.
ipi yt pluribus exponi debeat. Porr) M o N'r AN vmures cuniculos magnitudine equant, ac etiani
Murium
montanorü
: M VS MONTA NVS; confideratio:
XN
S
C S
SN
NS
tenti fi iuuenes fint , exuta quadantenus feritate mitefcunt » fed vtenfilibus damnum in-
: obiant.erodant, c» defirnant. Hyeme delitefeunt ; füeno ac paleis im aceruum conge[lis
Dormiunt inteeris menfibus , quemadmodum e» alires. In montibus viuunt. Stramentain tauer-
fii Jean verrefacli acutifiime vociferantur; at fibilant, & ad tumulos confugiunt.
adeb fpirant, vt quibu(d, fe ant. Quofit, vt[alec mur a y
ódum contumaces exiflant, ven |
xpetitur;quod contrattos molliat C veflituat neruos. Sunta
Neticum,Pannonicum, Indicum, 2 rezionibus prouimijéd, c
Gcadoris fd pe teauda parte [aturaté nigsitat:ta enim digiti longitudinem non excedit, corp
"auro :infethetvr aues C» mures. Hunc Jane it effe venfemus , quod Armellinum vocamus. Lafítcus
3er, Wels c chere caps Pix
eee
"
300 And. Matthioli Comm.
cinereo candidis , ventre tamen albicante :efl Pontico paulo maior; hunc Varium appellamus, Noricus corporismoot,
mefficam viuflelam equat » pilis leporinis fer familibus , breui conflat cauda , caret. auribus, non tamen Pipinus.
babet aurium inflar. P. icus , ciis color (ubstirida , mufHele [beciem refert, verian magnitudine domeflicos mauro;
Jüpetat. Poffremà Indicus colorem babet fere surium montanorum , albis tamen compluribus intercurfantibs ^w
capite efl c» ore in longum porredlis , quim C auriculis brenin[culis : cauda ab ipfis dunibus craftore in Rs 1
imum prolixe defluentes critribus dodrantalibus.. Corpore felem equat , pedibus aliquanto breuioribus , a pilo bifpi "
5ciuri confi- prefertim fi aduer[o trattu mulceas.. Atque hadenus desmurium generibus. Ceterum pofet C Scc Vv Ry s imr,
dSAHO. —— cencre recenferi, nam prater catidam » qua illi adeo villofa, amplag, ef vt ea [e toruminsmbret c amtega ceca.
tico miri fere familia funt. Animal vulgo notum. Meminit Sciuri Plinius libro otauo cap. trigefimo oiLauo , bis verba"
Prauident teispeflatem C Sauri , obturatud, qua fpiraturus efl ventus, cauernis, ex alia parte aperiunt fores. Dec
ipfis villofior cauda pro tegumento efl. Ergo in byemes alijs prosifum pabulum , alijs pro cibo fomnus. Hac ille, Non. oua L
qui Scittri carnes in cibumparatas commendent , c» quid vtile corpori praebeant alimentn m;quodá, cumpalato non zi
garem ineant gratiam. Habet etiam eius pinguedo fuum in medicamentis v[um vbi emollire, ac difcutere opusfit, Cate.
rim murium flevas(vt inlibro detheriaca ad Pifonem legitur ) aceto fubactum s capillisdefluentibus vtiliter ilimitgr,
Quinetiam per fe potum, vefice lapidem comminuit.MU«cita GrecisLatinis vero Mares appellantur:1talis Topi: Gema
15, 8n] : Hifpanis Ratones:Gallis Sorice. - ;
Nomina.
TAa. LAC. ; CAP. LXIIIL
Acgeneratim omne boni fucci eft, corpusalit , aluum emollit: ftomachum & inte(tina T infatione y
vexat.Vernum tamen dilutius zftíuo habetur, & € viridi pabulo aluum magis emollit. Probaturag-
tem candidum, equali crafsiudine,quod vngui inftillatum cogitur. Aluü minus tentat caprinum: quo-
niam pecus hoc adítringentibus pabulis, robore lentifco ; & oleaginis frondibus; & therebinto magna
expatte velcitur: inde ftomacho accommodatifsimum reddi folec. Ouillum autem dulce, craífum,&
prapingue: non autem víque adeo vtile ftomacho. Bubulum tamen, afininum, & equinum, ventrima.
gisidonca, fed ipfum turbant. Quibus in locis pecora; frammoniam, veratrum;clematidem, auc mera
aMeum, rialem pafcuntur, lac omneyentrem, & ftomachum fübuertit: a quale in Iuftinis montibus cffe, ànobis
eux T4. proditum eft. Siquidem caprz , quibus candidum vératrüm pabulo fuerit; primo foliorum partu euo-
Yecira: ipe munt: & corum lachauftum naufeam creat, & ftomachum in vomitiones effundit. Ventrem adltringit
ci» éd. i.» lac omne decodtum, praecipueque candentibus calculis marinis exuftum. Erin fumma, omnibus auxila- p
die dprrai, i, tüE internis exulcerationibus, praefertim faucium , pulmonis; interaneorum , veficz & renum: forisye-
ficutin Iuft- rócontra pruritum cutis , eruptiones papularum ; & vitiatos corporis fuccos; recens cum mellecrudo,
nis montibus addito fale; datur exiguaaqua dilutum. Minus inflat quodcunque femel ferucfactum. Decodumam
vend E calculis marinis ad dimidias, vlcerofas ventris fluxionesadiuuat.. Lac quodcunque ferum continet i
plicitum, quod vbi difceísit à lae , multó potentius ad purgationes redditur. Datur quibus fine p»
nia; volumus deiectionem moliri , vt melancholicis, comitialibus, lepris, elephantiis, & ezumpentibus
toto corpore papulis.Ex omni lade fit, quod fchifton, id eft fcifsile, appcllant.Lacautem fiétili nouofer-
uerramoque ficulneo recenti mouetur ,infparfis, poftquam bis, aut ter cfferbuerit, totidem acetimulfi
cyathis, quot fant heminz latis: ita enim fereícens liquidumab co diuiditur , quod in cafcum cone
uit. Sed cüm feruct, ne füperfundatur, conueniet fpongia cx frigida continuó fi&ilis labrum deterg
fextariumqué argenteum i can aqua plenum dimittere. Bibitur heminis perinterualla fingulis, vi
ad quinas, ita vt intercedentibus fpatiis, potantes ambulent. Lacautem recens efficax eftcontrarolto- -
nes, vftionesqué, ab exitialibus medicamentis fa&tas: vtiá cantharidibus, autfalamandra, bupreftoam |
* —— pinorum eruca; hyofcyamo, dorycnio , aconito; aut ephemero: prafertim bubulum adid eximie co
"fert, gargarizaturautem exulceratis faucibus;tonfillisq;. Afininum cculiariter collutos dentes,
uafque ftabilic. Fluxiones alui, fi vlcera fentiantur, anm im
& ftomachi ro RODENS EARUM hauftumlepe -
magnoperein
eft, & maxime
remm
E E oe . LXV. SEM
acl vtliscft dcc in membradelegan cune
ftanti or, pro natura lactis, áquo c con! citur. . ;
ill Em es bus dr
iot
x
dms; m iibus fugiae.
ccs eui a chryádi E
T AE
€ oro amadiaceleó
'0,quodà:
e effu:
deft.Quiveró recensf
——
*
CAP. LXVL
c ouillá eft Fit & ex captino,agitato in vafis ladtede"
CO INDMEETESEON CE:
As
*
uy
$2
Dl
barum ficburyrum, ual teft
zuo mamusoleolum et &cemollicns va
ANM CO. E
Inlib.Secundum Diofcoridis. 301
vbioleum nonadfuerit; contra venena. Cum melle fi infricetur, dentitiones adiuuat:
itus,& oris vlcera infantibus emenda. Illitum foris capacióraalimentorum facit cor-
: is per fumma fcatentibus atlerit.Contra inflammationes & duri tias vuluz,quod
ipnec vetuftatem fentit buryrum efficax eft:dyfentericis ,& coli exulcerationibus infün-
taaddi folet,quz pus mouenc:vtile przíertim cum nerui; aut cerebri membrana,
vulnera acceperit.1d autem purgat,replet;carnem creat,ab afpide. percuffis vüliffime im-
obíoniisadditum olei vicem penfat,&c adipis vice fungitur in bcllariis. Collieendz ex
io hzc cít.Butyrum in lucernam nouam ingeftum accéditur,fidilique operculato, quód
culi fpeciem definat;& infima parte cuniculos clibani modo habeat;crematur, & fübin-
ilocum füfficitur,dum coaceruetur fuliginis modus,quem facere inftitueris : penna
vfus Eius effectus eft in medicamentis oc orum;cxiccare, & adftringere:fluxtones co-
;Celeriterad cicatricem perducit.
LAC, CASEVS, BVTYRVM.
(CLE
ris effentiisnimirum
tüm facultatés
ostllum.b
tiüd temperatum
minua, ferofum.Bu-
Vicaterisping Ladis proba.
coloreperquam albo vifitur,pellucidum,ac clarum non viride, se
score fuat fyucero, minim? graui aut irofo
interdum, C» tenue,ita vr eius eu.
bai fan? pre [dantium erit, G in ábisoptimu
defluat, fed in fua [Dherula permaneat. Quod autem ta
m.Contra peffimum praebet alimentum, ventriculum T
motas babuerit,quodá, ex morbofis animalibus emulfum fuerit, vel etiamnum ab
depafcuntur. Quocirca memorie prodidit Galenus lib.3.defatult-alizs.quid fr ta-
mmoniam,aut titbymalum depaffi,lac cibi loco quis :fumpferit;,omnino alus il.
nfiffentibus,fénibus non naturaliter frigidissbiliofis, c marafuno affectis, C de- La8is facul-
Necet lacpotum contra febrientibus,
df sz
€ edulijs la-
i j xtiterit. Eag,
Fitedtatoloo inquir Galenus: Lac, qu ytare, mullumprorfis periculum ad.
fet. Quod ver) buiufcemodi bumid;t 7; ismultum, omnibus
VET iptidem yltigno Ip
am tufim levit, venerem robo
cit aluum;fzcile in fanguinem
Quid autem lac primipare canis
effe fcribit Diofc.reprobat Galersus
Cc lib.0;
à
302 And.Matthioli Comm.
Butyri vires lib.to.fompl.med. Butyrum praterea (vt loco citato feribit Galenus facultatis eff concoquentis paulum haben us
exGsl — gerendi potentie,im medii ühirum corporibus fecundum duritiemsas mollitiem. Corporum etenim plani deren
mores prater naturam bocnequit medicamen digerere: at qua in mollibus funt pblegmone., eas €. concoquit;é» qs
perfacili.Nam parotides,C bubones, C oris phlegmone;alieque partes complures illo províus Jeloorinmter, vim
pueris, ac mulieribus.Sed C dentientium puerorum gingiuis litum, nibilo imbecillius melle fingit EXTERNE p
"exitus eff dentibus : C» alios omnes in ore affeétus phlegmonofos , pofteaquam fiuxio reffiterit , digerit € parizer ns,
quit. Proinde cataplafmatis inditur, qua extrinfecus imponuntur parotidibus , bypochondriis, C babonibu. $ed Qui.
- ideuoratumt, C ex eo diftril igrificà confert expuitionibns ex pulmone , idque in plenritici ines
" pneumenicis affectibus , cum hoc quàd eos etiam MM it. Atque foh lingattr s HAT idem iori pui
minus educit:plus verà ficum melle, amaris amygdalio, fed mi quit. Fit ex bubuli prefertim. "ey oe
Caput ladtis. id,quod vulgà Roma,ac in vniuer[a fere Italia Pio: di latte appellant, menfis plurimum expetitum , [rbi inmei
lato maxime arrideat. Verkm enimuerb ob pinguedinis copiam , preterquam quód ventriculum vel ;
cu pernatat cibo, nutrimentum eiicit , anteaquam concoquatur , vapores in caput mittit, Cr craffum generat (agus
€ M o Cafeus autem fit ex craffiore cuiuslibet ladtis fubftantia y admmifo coagulo , & expreffo inde (ero. Prefertur in dla
culare, — fcens, quàd noxam ventriculo mon inferat , concoquaturque facilius , quam qui diutius afferuatur . :
1u5, qui quàd linguam. parumper vellicet , quam plurimis gratior redditur somnium-pefimus eft; quippe mieipy
magis adurat , fitim exater , & difficilius concoquatur. Quin & calctlos im renibus gigntt s iecur obfirait , alus eph.
bet , ci in calefathis corporibus atram lilem gignit. Quo fit;vt plus damni ex eins fucci prauitate s C fekuenri.
inferat , quam quod bumores cra[fos attenuando comp ifa e poft. T igiendi igitur iflin(modi cafeuref,
ci bubüli jp, odum neque ad (ucci probitatem. De boc autem erens- Galenus lib. 10. aum medi ; "a
antiqui vires bad allatus effet bubulus, quem ex odore acrem effe concha A rir 2 T E
ex Gal. Itaque cim mibi olim caeus i.
famptum putabam : verum illi talia feruare foliti , longo pofl tempore ex promptuario proferentes , quidnam deilig
extitif' propone)
iuberem,rogant. Clim igitur edendo non effet propter acrimoniam , ludicrum nobis problema
cui rei quis illum vtiliter. poffet accommodare. Interea citm 4d me arthriticus quiffidmin t
quos Graci rdpeuc nuncupant, in articulis babens, fubiit mibi crure fuillo fal[o decocto cafeum
probe in mortario fubigendo vnitum ,topbis imponere. Et famà artbriticus ab boc medicami
mam vupta fponte fua cute ; abfque incifiene videlicet , emergebant quotidie citra dolorem
gem totus , qui apud me erat ca[eus » firiffet abjumprus ,talei fibi alium comparans
poffea vurfum vfus eft inueterato zatque ybi runt quoqueidéni percepit a
€ quo/dam amicos fimiliter affectos docuiti Atque id qtüdeii ioi excofi
mauit experientia sbattenus GalenusEx qo palm fit , eiwfinédi cafeum effe
inr,
greftantifimusfit ex. capr,
ET: quid à Pr; 7
rie sinc inilare
- (mg
—, euntur. Is cafeus,
RecoBz V siam habear 1
*
Ga. I5? pus procrat Reliquum eff Serum.
Gi amu) tege ptum.
Inlib.Secundum Diotcoridis. 393
e aginebris exirin fecus. vlà qui opbthalmia laborant, fomno fefe dabunt,impofitura fimul cum To/acco e 6405
" emcoquet. Sed boc efto lac mulieris recens ex maiis ex jefe m.laojundimus tpfusis C vtero vleera-
"mmis medicamentis commifcentes, quibus mi[ceri potefl vtique átra merjuaa cratibus C yliiufede
p eim acrimonia dolentia,aut phlegmonas,aut THgAs perpetienda.s icc ad vlcera padendorum y-
odo. leniri poftulant. fiue ob inflammationem,fiue norjum sfiue ob elitti eii. Ed, Per c 2 z
ibusymedicamentis anodynis commiftum,qualia Junt, qua ex pompho Iyge confaan 6s Er quid atti
dore contentim; collutum, gargarizatums, vel axine phlegmonas elus mirigat :-Sed c tonf
annum riadas phlegmone affectas admodum mitigat, C proinde angina. Atque vr jene dream, medic.
gramm, totam quidem. fabflantiam babens mordacitatis expertem : Jed multà inagis , voi concoclione inode-
cn ofi bümoris abfumpta eff. Sic mibi videntur etiam medici ad venena, qua erofione interimit dac
ips lepus marinus interficit, cantharis.Sed e funt,qui atonitum, & thapfian y wpferint. Sed hec
eur i Quo d Grai 22a» Latini Lac dictnt, Arabes, Leben: Italt, Latte: German, 3)tidy: Hifpani, Leche:
Nomini
7
(eus verü ita Latinis: v upic, GTecis vocatur: Arabibus, Lubon feu Gieben: Italis, Cafcio : Germanis, Sft:
zx Quejo: Gallis; Fromage. At Serum Latine diclum , Grace opbie y taux rec appellatur : Italice, Siero: Germanice,
prem amic) Suero de leche: Gallice, Ser du laid. Quod denique Graci C& vupor, Latini fimiliter Butyrum ncini-
s « Zeldc1tali Burro: Germani Buttetic* 2incfen: Hifpani, Mauteca: Galli, Beurre, Buy
t bocloco nón pretereundum duxi, quüdin Graco codice manu fcripto Jon QueswT Iv boc ejt infletionem pa-
ti», idefl, naturale logatur:quod lac potius flomachum iutet , quam inflatione Vexet : id enim innuit ver-
Hanc leftionem fecutus fuiffe videtur Serapio:quippequi ex Dioftoride ita tran[cribat : Et lac confert [fo-
er facilis potuit effe librariorum lapfus ob vocum fimilitudinem. .....
"Agde s edo
A uatddure- | EANAE,.ET.OESYPYS.. CAP, LXVII.
— ACETUM SIS
mollesé collo feminibufque , laudatiffimz habentur. Subueniunt inter initia vulneri.
[lis defquamatis, liuidis, offibus fractis,accto, oleo;aut vinoimbutz:fiquidem facile fuccos
ibunt;quibusimmerguntur, & ob pecudum fordem(fic enim ecfypum vocant)emolliunt: capitis,
domachialiarumque partium doloribus, cumaceto , & tofaceo efficaciterimponuntur. Crematarum
LAN A.
gio strae
l1 tubis 6
,
SXSSNSOANSNNNNNNNNANANSSINNA
ZZ ——MÀ S
Na n- /
luc NS AI HI Vs y
» ] CP e É "d
E oM «
"m
S
Tree
dan aiu
SR
ugatleuiter, nec,
:tüido fole fiant,
à aulieres, con£ri-
1j; exemptis ac lento ieniin z-
diximus, lauanz; colatumq; infi-
mandant donec candidum fiat,
COE &fus
«
: eff. sed j/ E -Quüd autem leporinum coagulum (ang. inem reijeae
Cosguli fx- Diofcorides fcribit minim? quidem probare videtur Gal.lib.yo.fimpl.med.vbi fic inquit: Coagulum on
eult.ex Gal... ie eff. mirumetiam exiccatori. fTarià id (uperi itatur.Ac i qii
Pd 2 w^ Ls : ES AA
tialem morbi. fi cum aceto ebibatur;) proftuuium muliebre (anare proditum eft: fed C lac in
: ifm won folion im leporimo [d eriam im aliorum animalium
Sed & fanguinem in ventre concretum fimili modo potum
E * ^ —
304 - And.Matthioli Comm.
& fatis craffüm.Alii bidui fpatio aquam effundunt,nouamá adiiciunr.Melius eft leue, radicula nón cu
. ratum, quod füccidarum virus oleat, & fi manu in cóchafncerur cii aqua frigida,albe(car | nibilip e
zi autconcreti habens:veluti quod cerato;autadipe adulteratur.Oefypum excalfacit,explet vlcera. ud
1ollit;prz'fertim fedis ac vuluz,cum meliloto Me bdgtodà vellereappofitum menfes, dps
vlcera nonaurium modó fanat, (ed & genitalium eum anferino adipe:contra erofos eed
fcabiofofque;genas qüz occalluerüt, & ciliorum defluuía; efficax eít.In tefta noua torretür;donecred,
&umin cinerem pinguitudinem amittrat.Ex eo etiam füligo colligitur,vti demonftranimus;qu inc.
lorum medicamenta commode addi folet;! * PET us
Vm Lane [uccide earum [ordida pinguitudo,quam Greci Oefypuim appellant, C» offidnarum val;
midam vocat; pleniffime à Dio[coride defcripta fint,nibil nobis Incvelictum eff quod declarandum, vel adis;
Nomina. — effeputemus. Caterum £exoy quod Grecis , Lana Latinis dicitur , pariter & Italis : Afabibus, Sauf, aut Suf : Ge
Cdmugig cQBollen: Hifpanis, Lana: Gallis, Laine. Quod verà Gract dísvaroc, Latin? it£ Oefjpus nominatur.
Senferatab: Italici, Efipo:Hifpanicé, lfopilbo bumido: Gallice, Graiffe de la laine forge. ai
Tlrróa. COAGVLVM. CAR LXVIID
nus,confimile permanct.Excipitur autem catulis,qui nondum natare poflunt.
mne diffipata cogit, & coacta diffoluit, :
e eSR 9? A Nimalium ceagulum(vt Avifloteles memoria prodidit liba c2 dehifforia animalium lactis fabfeantia e
. quod im eorum ventriculo , que adbuc latent , contineatus.. Efl ergo coagulum lacignem habens intr.
ein animalis tepore. concoqueretttr, cafeum traxerit. Habent coagulum omnia vuminantia inter dentata.
lepus.Quo vetuflius coagulum efl, eb prefTantius:tale enim proflutie alui mederi precipu pote[! zt »"
Jo? Qs nea E i7. 2d, H ^ f. Y. DU
h
nonnulli. At pboce c
ad dyJentericos,
rina eff nunc tempus exponere. Quam vim Diofcorides contra venenatorum morus
lo leporis;caprea,binnuli.ceruis eandem quaque Nicander in T heriacis bifce verfibus;
d gm Xayut Cle mit
ues
5
Ín lib.:Secundum Diofcoridis.—..5305
uam.V bi veró refrixit, & guttatim aquam omném exclu fi£, iniprzlotum fi&ile
jurinaquam- v9 777 70 DREHÉMU NO psa : "s
alogadindio aqualeniter eliquari by Picus i. Mee d f poen Pues petíum Oriblegi.x
deii E fpongia madcfactam trans nditur:vbi coire ceepin;refidens inimo fordes eximitur. |. / /;.
T s ! q
sien repurgatufque, fidtili bene operculato; perquàm frigidis locis reponitur.
"P nm,ouillum,ceruinumque ita curato.Elotum ex his quodcunque tunicis(vt in fuilli mén-
jnumie. Jexemptis, pile emolliendum tradito, ac manibus tricato , affufa paulatim aqua; donec
sone didum f cruentum virus excernatür , aut pingue aliquod innater, fcd niticzfpcctetur. Dein-
Alem coniicito,& adiecta aqua, vt füperemineat, leui pruna liqucfacito ;& motto, at-
;colato: cumquc refrixerit,iterum in loro fi&tili eliquato, & queant? diximus, facito. Ter-
2x liquefa&tum, in perfufam liquore pilam colato, refrigeratumque , vtin fuiili ratione dixi-
iro Bubulum autem feuum, renibus maxime detradum , exemptis membranis, aqua mati-
: rim eluendum eft:mox in pila tundendum diligenter, affufa marisaqua. Cum veró éiflolu-
". zr in fictilem ollam coniiciendum, & marinaaqua, quz non minus dodrante fuperemineat;
, Sar MERO decoquendum, donecomnisaboleatur odor, additisad fingulas feui Atticas minas , qua-
p ;nicz cerz drachmis : excolatumque , detractis que peffum ierunt fordibus, in nouo fictili
Ld Ta, operramque Íoliinterdiu credendum, vtad candorem reducatur, & odoris virus cuane-
; mb pingue fic curari dcbet. Renibus euulíum pingue profluéte amnis aquaabluito
nmicis, fietilinouo , poftquam exiguum falem infperferis, liquefacito: dein in nitentem
lato: & vbi concrefcere carpit s manibus iterum confricando vehem enter lauato, aqua Íx-
rcfufaque, donec quàm optime clotum videatur. Rurfus in olla cum pari modo vini odora-
& cüm iterum i BR demptoab igni vafe, ibidem finito pernoctare:poftridie figra-
acolear; noua olla repetitum, vino odorato perfundatur: eadem quz prius , fiant, dum omne
: Colliquatur & fine fale, prafertim affectionum earum caufa, quibus fil adueríati folet,
arum non magnopere albefcit. Eodem modo pardorum, ac leonum pinguia curari oportet,
Mio , &vitulinum pingue,necnon ceruinum, atque etiam huius animalis medul a,odo- a Hacpmniz
—— mmendsimbuitur, hac rationc. Pingue , quod odoratum reddi debet, demptis, quo diximus modo, velui fabái.
.— menbmnis, lucum, & vino quam odoratiffimo, nulla maris aqua diluto;feruefactum , pernoctare finj- titia ron ce.
mbr: | »& : : : Sra Ícribunturab
"edlerumid genus vinum eadem menfura infunditur, colliquatur, & exquifite colatut : nouemque e- Oribálio, i
Wikorás junci Arabici feptem drachmze adiiciuntur. Quàd fi ipfum odoris fraprantioris ficri voles,
- amdraginta Boris eiufdem drachma, cum paribus palmz , calami & Caflie modis adduntur: & Xylo-
T Afpalathi fingulz drzchma,cinnamomi , cardamomi, & nardi fingula ynciz : omnia exactius
(6 vino odofato.in vafe operto, quod füpra carbones firmiter collocatum fit;cer cffer-
noto abigni vafeinibi pernoctant:poftridie vinum effunditur, aliudque gencris eiufdem
r fimili modo bene conferuefcat:deinde matutinis exempto adipe vinum effundatur, & ab-
frauid imo füb(idens hafit; detergatur: poftremo eliquatum pingve, & excolatum, ad vfus re-
E ocaürem modo od isimbuitur, quodantea curatum eft. Verm ante dicta prius in-
" filxifolent;quó facilius fibi odoramentorum vires adícifcant. Itaque affumens quodcunque horum :
5; cum vino feruefacito , impofitis vnà myrti ramulis, ferpyllo, cypero, icem afpalatho plenius
quitamen ad huncvfum, vno dunraxat horum contenti funt. Cüm autem ter efferbuit , exem-
eniter, & linteo colatum, aromatis, vti expofitum eft, imbuitur. . Adipibus fpiffamenta fic funt
inque acceperis, oportet vt recens tundatur.) Syncerus & fanguinis expers adeps, reliquas ha-
1
dncitut.
; Js E . sum 2 : POE
— &femir lot, eius inquam,cuiusc ligno ludicra: tibiz fa&titantur,tufi minz quatuor adiiciuntur:lento
.. ignfübinde mifcendo decoq: cumque odoris virus euanuerit, excolatufque adeps refrixerir, v-
odorem rapiunt , combibuntve: poftridiein fitilem ollam tricongialem ca omnia cum adipeánicita, á
. add fers » HE quoufque & vim, & odorem fpillamentorum adeps ips
- jo contraxerit, qui eliquefcenis colatur;& reponitur. Qnod fi maiorem odoris fragranziam cfllagites,
i
prafertim raurini, mina yna,tempeftiuiquefamplu-
te quiefcunt. Mazutinis in fictili olla leuiuículo igni, affufa aqua Icuiter coquuntur
$ odorem exuerit, defecatus , acbene opertus , nocte rota i coietato irte dic :
füchi, vt dictum eft, contufi iterum fefquimina priori paftill
A
LS,
xes.Vrfinum conftat raptos vitia rese Eee wreep e WM ned
aurium doloribus.Fluuiatilium pifcium pinguia perun&is oculis claritatem afferunt, fi in. fole lic
& mcelliadmifceantur. Vipera adeps contra oculorum hebetudines, fuffufionefque efficax eft; addie
«edria,melle Attico,& pari oleo vetere:pilos alis espe perun&s radicibus recens, & perfeil lic B
literat;arque renafci non patitur.
- qo» de adipibis. fetis &v pinguibus, que in iedicum v[um veniunt copiose, Gr alundanter locutus fie d
i des,vtpote qui non eorum modo facultates, C» vires tradiderit:fed eti, quailla cuis
X odorataveddantur, c à putredine vindi cium di imm natura, facultate accuratius ( aeo quidem uw.
Pinguedinis " dicio)copiofius etiam,e particularius differuerit Galenus,nec vanum, nec a noftro inflituto alienum duximus, bicesge »
vires ex Gal. yjjia. referre, que ab ipfo memorie prodita fant libro i1 .fimplicium medicamentorum; vhi ita. Jiriptum reliquis; Pingue-
do,C* adeps c bec quoquecommunifii ima funt inter animalium partes. Nam omnia qua. bene nutriuntur , aut pingues
dinem, aut adipem obtinent. Que vero macilenta funtmaled, setinin ipi ynutin ne elbderrquidmn qpentjge
bin *- vero adeb panculum;idó, Jf icm, Pt agni vti poffis.Porro di, iffert à pu
vn sire di tamnaturam terrofore Adeps prouenit, yelut ae - Proindi Papiers dii
T quefcir,nec facilà, vbi liq fuerit; fcit; cogi ve. At adeps necfacilt funditur. »Irquefcitüe, 6r
vimiceit,ac conglaciatur,multod, apparet pi dine durior. Sus enim bene nutritus, paftufvewuultam babet pi
nein,ob naturalem temperamenti bumiditatem. At boues, C capte, C quacig, id genus cornigera , ol icit atem adipem.
plurimum, esent Arfu fi voles, soleofam,&» pinguem in ammalilus fubstantiam omnem, on A cn MM
totum boc genus tibi licet.Non tamen licet tibi ium adipem caprinum. —
E znedid..
iia busiidierém ef beróipiàm. a fuum. Nà bic omnium fermé aliori eft bumidifi
vim poffidens, quanquam oleo magis tum emolliat; tum q r zexln dir j lafi
-" Caprnus —wmodantur,commtifceri folet. Qui vero mesperp iunturaut in reHointefi
adipem,quam fuillum ini quid. Ins obtundat (nam ex natura fua faill
inde mifcetur medicamentis vlcera curantibus,cuiufmodi efl;quod vocant.
* tius concrefcat,fuillus autem inftar oleidefinat:proinde ipum potius dyfenterias, c.
fum eorum mitigare confilium eft Porriob itatem p má - magis iua
m" flumeft baferit- Nam quod cra[prumeit partium, mina :magisautem
Anferinus j partium efe, tota corpora p [22 ib
. sSallinarum p ordicant; magisobtundit zfed d» fuilocalidier ef Horum tameu esi x
mu hr cs Porro calidior femper ac fic alium , C berum ipforum.
-— us - Quippe mas eafrati ciuflom [emper genera famine afimilaur. Hoc autem.
fi, jum ten femper exiftere differentias ei
is Papi aiias al eiii guittoqe adig l rorum boc genus poris in :
Suillus, ipm ib Ib T pedibus animi in calidit, "e infer "fit. proinde
. b i z m o iE ^ Ls rnter: 3 F1 ;
3. i E offe À operis didi. R lifer ] ^ Á
* e UE e quidem, rp bumed
CTauinus Deme meiden talis eff caliditas, qualis fran Bie Titam
Rie meom arn iram affe vat pid ierkünófet i Hit ae
Viral ue e bun idi eff, minus calida. Sic Cy adeps vi li us tum calidus eff ela Ho.
quà caprarum fee "caprarum minas, quam hircorum: eer actos unido
deps o: adipep digeri é ipforum calidiffimus efe, cr maximb tenuit pa
»: ee eee ridet de phlegmonas s comuenientibus ' commifceas non medo nibil adiuueri,
Inlib. Secundum Diofcoridis. 307
Sum ; o fanc guftantibus acriova videri dixi. At qullam , quibus ftudium eft nomi-
agni pneri (creta rung vocant id genus omia, adu(que piper : tanquam interfit nibil,
por sein fidenuoillos roges de galla myrtis,me[pilis;mali puniai putaminibus,que fiia vocant,rboe
; yt dicunt adflringere:tametfi aduer fi fimum ex illis fen[um percipimus ei,qui in nobi fit a pipere . py-
io,cepa. allio, C" adarcezigitur fi quemadmodum adfhrictionis vocabnlum de vtroque affectu , queam
^ iter efferunt .ficipfos quoque affectus vnam babere naturam exiflimant , quiduis aliud potius
: ines, vt qui foli proprios fenfus obtineant. At fi omphaca »rboasgallam , balauffium,bypociffida
quam. wenoftram fateantur [ubfTantiam: fecernere vero, mordicare y 46 penetrare , piper , napy,pyre-
y entia nuncupant, que mordicant,e excalfaciunt:ceterim im cognoftendi ipfis medicamenti
dessin " et couiectantem dicere,an in Vocabulis, aut in rebus ballucinentur equidem in vocabulis potius
s p "rica maxim quibus Graca lingua infüeta eff, qualis eft Diofcerides Anazarbenfis,qui profecto
miles og deimateria medica memorie prodidit , ceterum fignificata Grecanicarum vocum non fatis
door gs magis effe adffrictorium adipem caprinum fuillosfiquidesm acriorem fignificare velit , per magis
: Bs fermonem ceu verum. At fi illud;talem babentem qualitatem, C facultatem,qualem vbus vhe.-
" ed arffium, baud verum effe [ermonem dicemus Porrà quoniam viperarum adipem , vli radicitus pilos fub
cim tamen probatiora babeamus ad eum affectum remedia. Porrà cian dicant tamen vlpinum adipem do«
Re rediaci explicent,quos aurium dolores dicant ceu non mofentibus ipfis diflinguere, que dicunt, at-
im df: Ali pifáum adipem laudant , tanquam ad [uffufiones , aut quemcumque alium affettum nominare
Miis oo och. du OD MM
i Y: : 3 s Viperártist,
à. probibereilles recre[cere ilitum referunt , vifum ef mibi eius facere periculum effe fatius : atvbiprout zx :
; pia titos comperi. ficut etiam quid initia fuffufionum [anet.Verüm vrforum adipem alopecias curare ye-. ' 7 orum,
sngraat. Alij mon fimpliciter pifcium, fed addunt fluuiatilium : Alij verà potius nmarinorum , quà videlicet aliquid Adeps pifcid.
de forevideantur, quam vulgus:bec Galenus.Ceterim de Tafói pinguedine , que ( yt-exg H ap ifefh confiat ) Tafsipingues
pelis é anticulozum duritias emollit, c difautit,nibil pofleritatis memorie prodiderunt Diofiotidet, Gale« do.
od ec praterea Galenis pinguedinis curanda, ac paranda rationem vllam, quod [clam , tradidit : nec quibus
N C in ynguenti imorem conficerzt:quemadmodum bacnoftra etate vnguen-
uma ant, quam vulgi POMATA voramus. Ea autem boc titodo paratur : Sumunt ceruiti adipis, aut hadi fj. Pomiate: pa
ems z ,
"n Y
"nias fex. deimil,
m hacel. setae in file motum, virro vel plumbo oHlttm conjiunt, additis marditrdic grams
wryophylorum femuncia nucis myrifTice drachmis duabus,malis appiamis , vel. fylueffribus [Eemicontufis fenis , vel
; omniain fufficienti aque rojacea quantitate macerant die vua:deinde lento igne tamdiu decoqutng. Ya50-
docuit e rudicula faepius mifcentes, quoufó, vniuerfa ferà aqua euanefaat. Pereolant deinde linteolo ffiffiori
| ems » nadente,dimi, que concrefcere. Quo fatto in ficlile nouum iterum conijciunt;adies
qoem dicii vci "fexscera alba vneijs quatuor, c? ad ignem colliquant, acpofhmodum linteolopercolant im
orseestca aquarofarum affufas finuntó, concrefcere. Demum eadem aqua amofchum experta, aut alijs fra
— gaubuaquirtamdin de mifcentes,donec vnguentum illud ad (ummum albefcat.Tuncenim extrabunt, C yis
1 [orscadumpsisan in fíigido locojnerancorem contrabat. Hoc intaliafrequentifümum obtinet vfum ad la-
; Verümamii Ge mamillarum rimas, tam à frigore, quam ab acri fucco facias.Vtuntureo praterea ad dfquamatz cutesn,
daftofas papulas,q pueris in capite enafcantur.Sunt qui ei corallia porphyreo lapide leuigata admi[ceant, vt me.
3 - Alij vero innabarin addunt, vt flammeum referat colorein.Porro(vt lib.a. defacult. elim;
iones cümouet,vetentricem ventriculi facultatem unbecillem,
»J o6 yq. . 4 . TX n ^ .
fenfus er inrellefum babetat;fomnolentiam inducit, c? in ventriculis facilé in bilem vertitur , cr in Yapores ca-
^ pupeteutes. Quare eps efl po qua 7, Ezíap Grecis,Latinis adeps, c
i Arabibus, Mewim,V xabam, fite Sabam:1talis, Gra[fo: Germani, Sab Setigfeit nb GCdóámats.
WGufa rsen vei enr ilb ce xis
in ciborum di B.auam in ali i5 expetendi
c MEDVLLÁA- Adan RE
modo,aquz refperiu fü bactz, [electos oflibustantifperelotz, & in linteü ex-
: eraemanéc:& deterfa forde pinna.fiqua innatet, liquatz in duplicato vafe in pilá
:& vbi coiere, omni fece, quz ad ima fidit, deraía, fictili nouo rcponuntur.Quód fi libet in-
facto omaia qua de anícraum, A g Phauma. ^
»vim babet indurata,e "féirrhofa corpora
eriam vifceribus. Optimam femper exper-
li Accipitur autem non folum medulla ex ofbus , que fanbveueraefl medulla, [éd C» ex fbina, qiiam cripam
oninant. Binalemvyidelicet: que sum durior tum fucioreft, quim alia. [bd ioi A
nde ego [binaley totfum per fefe abfque illa repono. Sed ea mihi vrriufque medulle cura eft ne aut putre[zant,
dMtaque in. a a5 capio , velut » adipem , deinde 3n edibus ficcis , atque editis, plana.
EN répono. Nam que recentia funt & humida , multum etiam qualitatis fua
t At fiquando
4 4 ».
xg fitis )a:t
: ^ : : randz ratio.
vino albo lauai.exprimunta, tamdiu, donec vinum c
bis. facultas.
e fri Gale Mach Arabicus in ditis ) Adeps omnisin ibis fumptw ventriculum effundit, appetentiam deyát,pis uit ay, Airis in ci-
d À t o£ SIE L0 P xessd Ped
a : Med lle vis —
ndemedullam eorum vituli baci
Medullein generat fuccumsegré 7 ar.robuf
cibis Faculras alimentum.Porro que ex offibus elicitur medulla, quanquam largius fumpta ventriculi appezentizan deffruat,
Pellis vires ex fA1nt commendata. Eff igitur fel (aucto
fitigii
308 And. Matthioli Comm.
mo proximum, esque bumidum(nam in talibus fitum contrabunt ) fed füpermum atque excelfum , cr ad aquilonem,
uerfum,paruas babens feneffras apertas, vt tam noctu, quam interdiu ab Arélo [pirantes ventos accipiat ; ,
nts.In v[u ver? ciborum pinalis medulla id nutri poribus exbibet, quod Prtutofum , acera,
1
I, " po» it buffist 71 m ja, "RE
ORUR prebes
ARAS 72
mibus fiis partibus-Mue oc Graci: Medulla Latin? vocatur: Avabicé, Mochialbalbadam, fes Moch,
qué gignat-fi tamen probé conficiatur ; Tuer n
dollasGermanici oayetsHifpanict, Tuetanos,& Tutanos:Gallice, Moclle. pens 3
Xo3. FEL. CNP C EXXLE
ti doloribus ex melle prodeft:lepras,furfures cum nitro, & terra cimolia quám optimé purgat; Ouillum,
& vríinum contra eadem pollent, verüm inefficacius hzc praftan t. Vrinum SIiide comitiafesi |
olet; & luxurianteselephanticorum extubcrationes illitu reprimit. Suillumautem contraauriüimy m :
d Vos LAT! I ETUMA
LM
t» Zk 7 " *
VERUETLE, ZI
Lh,
Mages Ti
s C d Ms ^
pafcuis letus liberá,, vitam
o
"
E P
" Tnlib.Secàündum D'ofcoridis. 309
Ver cor Galenus. [farim initio lib. 10.de frimplitium medicamentorum faculsaribus,etft ite eat in- Sanguiniscó
t Galenus: j Aliquid infit, quod medicamentorum vfu recle competat;vt Diofcorides , & pleriá, idexaio.
uan fanguim 55. dfjrmuerunt: deceat tamen, multa de fanguinis viribus à fcriptoribus effepro-— AUC
iripferunt liqui 1 naeperiumtur, quam vera. Siquide; vt idem refert Galenus, falfum fane effe deg "oa
MAP y^ wi difficulter [pirantes [amitati reftituat. Ve[pertilionum verb peruntti, 25 CPV
epotius no fina E ^ Tofque renafci inbibeat;ijs partibus litus, vnde recenter ipfé euulfi fuerint.
dn TEAM Yrs agni fanguine curari: pilosquez palpebris enulfos nafci prohiberi viridiniva-
krit,comitia fumus , boc in loco Dioftoridis codicem librariorum fortaffe culpa mendofum effe
Quibu Cz ig Je bras vanarum viridium fanguine depilari, cim potius Galeni tefHimonio(etfifen- | Dioícoridis
üln legatur ,oculortm patp ^ ebris pili barum fanguine vena[ciprobil - Quin & aliud buiccapiti men- locus fufpe-
iuonapprobet euuliin D e ilii equorum fanguine prodidit Galenus, de equarum [anguine, que ad-. Cus.
3 n quid bic o Nf fertéinterp erum vitium fit,qui fexum in Diofcoride perperam mutaritt.Preterea
ius PPM La turturis vel olumbe fanguinem prefevat in perforata caluaria,vbi rofaceo meli--
ameifi n defint; T iba Lom gallorum ;gallinarumque [anguimem ad fanguinis fluorem & cere--
conem vri ad robatelilm oculorum aciem:admilJariorum equorum;quód fepticus fit , ad ex
oy Cat iie aid myrium 4d dxpoyapd éras Gracis Vocatas, id tamen WHUquAm experiri vo-
lique iti ^ iofiss, vel ffolidus viderer,ft tantis , tamó, probatis remedijs femel prateritis, confiderem
enim (inquir)ne un affare. Quod fi quis bac experiri volet,cert [Gao , demnabit non modb , qui
m borum animalis ilis p viai reperiet Taurims autem fangttis epotus antea quam concre[cat,inter de-
; fed e rice Ry A : protinus flvangulet , vt fexto volumine diffufius dicetur.- Eius nomen Nomini:
jm onn S gti: araliam,Demltalieum, Sangue: Gerinanituenr, &tut :Hifpanicum, Sangre : Galli-
aduftio id geni
ucaS,thymos, &ambüfta
n nitorem;
re ftatini eliquefces:
m fimo , quós captos o-
cent; &adícito anchufze
rüm Tpéciem:qui ficcati pro
aninumqué gurtüri impofi-
DRM CELO e k d D. e 34.195 MS Tuus
libro fimpliciüm medicamentarum. vim babet vel m.
dumeft. At bu dilorum terreftr
erolet, C multa experientia
tedicametis, qua fo-
experimentum.
cationis fubiret periculum, cy (a-
esl fe prabiturum medicamenti
i A Si 1
Humani fter
coris experi-
mentum:
- s
Lm AMT
profeat ,nonin ipfo tantum , fed dr
LH
e did
310 - And. Matthioli Comm.
in alijs, qui fimiliter erant affetli,rogabat i is, qui afiduofuffocari periclitabatur,data mercede, vt fe
doceret Erat enim ille C locuples Cr in pecunie fumptu liberalis.Porrà vbi conuentum-e[Jet de pretio, i irqui rid)
pturam:Hocmediamentum,inquit,per antipathetan quandam vtilitatem obtinet. Effe autem cam a
curatur nefaat,vnde conficiatur.Iuftit itaque aliuin daret,qui pro ipfo difceret; quique itreurando redperet. Wd
ius medicamenti fa&urumcopiam;priu/quam ipfesqui dedifJer;foret defunctus. Itaque à morte eius, us
tantiim ille qui didicerat; fuum bominem. fed & alios [anabat: C milri ne petenti quidem medicamenti exe
aclubens obtulit.Erat autem JPercus pueri ficcum,cum melle Attico ad lauorem trium.Vitlitabat autem puer, cuigy 8
«us accepturus erat, vt ipfe qui medicamentum dederat offendit, Jupinis,illis videlicet qui ex more edi folent cum ! pate le.
Aecolloin dibano,modicum f(alem,c» fermentum babente. Prabebat autem bibendum vinum vetus : atque bec oppi, *
sedioeriin quantitateymodà vt perfecte eapuer po[fet concoquere. Itaque cum primo die eo victu effet via , fena
dienondumflercus capiebat, fed in eo quoque die rifum eodem alebat victu,ac tertio demum excretum fumel, ?
arefatto vtebatur, fimiliter vt flercore canino, vt anté diclum e[f.Dicebat autem illum,qui docuerat, Fini alias
bosob fetorempretuliffe lupinos:fefe vero experimenti, gnatiaycarnes gallinaceas,aut perdictn ex aqua aut tenui iare.
ne cocas perfape exbibuiffe, ci medicamentum nibilo minus operatum. Atq, ego fan? bectibi de humano flercore
Aqua, & oleü qum
poffum: bac Galenus. Ceterum fit ex humano flercore vitreis organis aqua;pre[ertimque ex eo , quod bomo TUfus excregg..
cx hmano : rit;quet ibus, finuofis, C contumacibus vlceribus mirific: opem pre[lat. Delet C oculorum &
mabécnlas. Quinetiam cerimamata fanat exterius adbibita.Intus yeró [umpta comitiales iuuat , lapidem in renibus M
vefica it:aquai ibus prodefFitem & is auxiliatur, qui non modo a cane rabido demorfs
fed etiatirab omnibus alijs women ii qua venenum eiaculantur.Porrb oleum , quod pof! eius ffillatitiam so
* Bubulifterwi orgauo emanare folet carcinomata-f inus,aliaque vlceraqua Gracis cacoethe dicuntur , etiam valentius 'fanat. Bübulum 1e
resex Gal — doe flereus (vtidem Gal.citato loco fcripti reliquit exiccantis attrabetis, € ipfum eff facultatis vt palam facit, di a.
pum vefharumque morus iustat. Atque bec vt a proprietate fubftantia zotius iuuentur, fieri poteft, Ceterum buntidum
illad vere colleBdum,cum boues berbas depa[cuturimpofitum rufficorum phlegmonas difcutit, c? aqua intercute laboqy.
tes iutat. Sciretamen oportet,omnia genus medicamenta duris agreflium bominum corporibus aptari,nempefo [forum
anefforum, c» qui opus obeunt adeb validum. Qua cy ad eorum farrbofos tumores aceto in cataplafinatis formam cmp-
Caprini fter. (pj iinuntur, Caprinum praterea digereutis , c acris eft facultatis, adeb vt induratis [cirrborum in modum tumori
vites ex Gal congruat, nec tantum lienis,ad quos areberriné media non pauci bs (flercora applicant , fed efiani alierum pani-
um. ii ego(i Lad Wines ees v(us (um t enu tumore
indice rina bo deacea pet o 2 iná o Yidelic as
vino prebuit, cr ad prof , seti [
"e UE alic spe X
tpe eer medicaine, cm mulro n 44 decor rers der eo
uHicatione; cim [cili i
vii
Canini ftetco Es
ris vires. N« no
eri
m aids pris í "
5 patizzse Prole :
E "Lupini | ftetc, d
vires ex Gal. cm a
2 pe^ iier nón dip ie
pre d. tag,h -
tu difficile Ea ime verae ipenfo altero pofteri eriorum truriii, er curie
Eu pedi m ME Holen: itur, e futicibuss vepribus,
ribus Insenigir porro in Mus malis qid vi f immanem t
cocliouen üt liac fiboma eft
reir
aris alibus arie tt eii bs
* daditoffercore quibufu. faffendimus plurimos i rum videremus ad
E phe eee ductam sin
Ciconiz fer- galenus, afferens eos e 1 dosis aa Rh api de e
cus. : —— dimit fperquedifjrir Dia rid pr ES Gral. d «d; 1m king RI
Eu Eco on " flerora ipfa intere] lurimà irse cai ms uu. í
Ibicis s" t T e ai e Sr — " ( E (m pro à n torum Á temperi zx
La ag c EC EMESEQUEEA ur ELS A MR te P bit "
-Eaeds acul peramen 9 in eiufdem fbeciei animalibus. C up smittidun , quod d REGIA SAT ld
** E:
LÀ
^" Inlib:Secundum Diofcoridis. 31
2 ilios; de arthriticos di certi admirabile fit auxilii. Ille itaó, Mie babet: Ineredililecy viticit emediii
uai gtiriticis bocefsque Qrápfe Aufonins medicus janatus ef C multos ita iacentes, vt toucve fe fene cruciatu
dauid inque dies Hare, ambulare autem intra feptem dies facit.Conficitur fic Fimum lbicum luna feptima-
pop cPalialuna vetere collectum»fimili efficacia profit. dum modo medicamen feptimadeciima Iu.
| dem E petoergofimo quantum vnins manus pugno pleno poteris comprebendere adummodo unpar [it mume-
" ymortanrim ittes, atque adicies piperis grana vigimtiqumque, diligentif imétritatunc addes melliso-
dexvini vererrimi oprimi fextarios duos. C" contritis prius pilulis vniuería mifcebis, e zepones in vafculo
aratum habeas tnedicamenti ad (ubueniendum. Sed vt maior fit edicaminis efficacia , luna
debebis £i cim daturus fueris,à die Iouis incipe , C per dies feptem continuos dato , ita , vt: qui
ESL Pabullyiiitbeoti libat:que potio,fiita,vt fcriptum eff daas c» obferuata fuerit,etiam fi
ood infirmus comtractusque fuerit , C immobilis , ac defperatus iacuerit , neceffe eft. vt feptima die
«iui etfi non dixerit;quantum buinfce medicamenti quotide funere affettosoparteat, intelligenduita- —
eof partes diuidi debeat, & yna quotidie jumi. Quod Gracé Woisaec Latine Stercu C fi- Nomina,
x Hebel, Zebel;aut Bhar,laiuzsltalicsSterco: Germanice, Svedt: Hi panich Effiercol: Gallic2, Fiate.
dsl;
as Sdenfe i cEy au EOM UIT M dor d ga
Vtinam fixi cuique bibere;contra vipera morfüs ac venenajincipientemque aquam in-
m proderit.fcorpiohis , viperz matinorum; draconísque morfus , ca conuenientifsime fo-
sina ad perfnderidos canis mo rfus idonea eft:pruritus; Bpleptas nitro addito.expurgat. Sed
dg capitis manantia, fürfures, píoras, & rérüidas erupionesmaico Qiagis abftergit nomas, &
nitalium,cohiberauribus infufa manans pus fapprimit:decoctag; in-calyce mali punici , ea-
aicalos abigit.Pueri im pubis relorpta vrina, orthopnoicis auxiliatur :decocta in zreo vafe cum
idátcicatricesargema;caliginesqueex ea,& cupro idoneum auriferrumen conficiunt. Quod
itillituignem facrum mitigacferuefactum cum. cyprino,inditumque, vuluz dolores mul-
sleuat;genas deterget,oculorum cicatrices expurgat. Taurina fi cum myrrha inftilletur,
bloreslenit: Apcina viribus cidem pradita eft:priuatim comminuit vefica calculos, & potu ex-
inaad aquam quae curem fübij;cum nardi fpica quotidie binis cyathis cum aqua bibitur : vri-
luum extrahitairium doloribus inftillata medetur. Afinina traditur renum vitijs mederi,
;quam Iyncuriium appellant, fimulac excernitur, glaciari coireue in calculi duritiam, vulgd)
iarequod de ea proditum eft; vanum effe cóuincitur. Eft enim quodà nonnullis vocatur fuc-
E um, quód pennas ad fe alliciat. Id potum cx aqua; ftomacho aluoq; flu-
y phoron,ideo dic
boranticonuenit. —.-
quidem, vt feriptà tradidit Galenus libto fimplicium medicamentorum, facultate funt calida : fed plus Váiandis
lium calidorum , inus autem frigidorum. At vrina ominis omnium prop? aliarum vrinarum efl im- culcs cx Gal.
isporcis demefficis, quibus exempti funt tefles. Nam illorum fimilis efl totius corporis temperatura tempe-
wm,cr vrina fimiliter debilii.Verim montanorumi aprorum validaefl, vt etiam ex odore apparet , qui vtique Vrina apri,
* Hac vtuntur Hetru[ci ad puerorum vermes, oleum fuo in vtriculo vrine admifcentes , c in fumo tandiu
doneccra/fefcat ad mellis (piffueudinemi:deinde illud diligenter a[feruant eo2, puerorum nares , tempora, ór
nili it magno fan? [ucceffu:nam c ego fepe periculum feci. Sed quamuis Diofcorides complurium vrinarum
- mud vtquar varijs, acdiueyfis morbis vtiles effe exiflimaterit; Galenus tamen vrinarum medicamenta paruis ;
gdifeviderur. Quippe qui crediderit (quemadmodum c de [auinibus dilJevens inquit.) chem parata veperiantur vas Vriazmedidi
datiamedicamenta, ac experimento comprobata,js precipu? morbis cengruentia, quibus vrinam conferre nonnulli qy- ^25 contem«
Wrentstarum medicinas ad curiojos fupevjtitiofasquie [ectare magis. auum ad peritos medicos, qui becnau[Fo[a, ince;a. Pt Galenus.
- Rrenedianunquam probatis,expertug, praponunt. Qu)d autem puerorum vrima egrà [Birantibus conferat(vt Diofco-
: eff)minimé prübat Galenus,cum loco citato inquit : Vrina pueri ortbopnee vocata gratia elibereneceffarium
. Migham fint Gr alia medicamenta, que buic medeantur affeitui. Quin cm bibiffet quidam , affectu liberatus uon eff;
vagis quid preter alia po ffideat. Chry ficienda rat. quam fieri ex puerorum vrina prodidit Dio-
fca
Chryfoeolla
factitia,
aries quamque foplofiari, C aurifices vulgó Borrace nominant, duobus in locis fcviptam reliquit Galenus lib. 9. fim-
Wewn medicamentorum vbi de ea fpeciatim egit, e lib.1o.eorundem de vrinis differens.Et quamuis ( vt libro quinto di
nr Jegitima probataó, chryfocolla foffitia babeatur.fit tamen artificio ex pueri vrina in ardentifimis falis caloribus,
Vt mirtario, ata, etiam ville «reo tamdiu circumacla; donec mellis fpifisudinem a[fequatur. Prafertur , que hoc mo-
panatafit ad contumacia vlcera (ananda,exedentiaque coercenda. lud profedo vanum , ac fabulefum effe manifefte Vana de lyn-
u Ue bie Diofcorides fcribit y mos eum fecuti fuperiori libro im fuccimi mentione offendimus quod vrina yn. curio opinio,
, coeatuein lapidem illum,quem Lyncurium vocant. Quippe qud isinter "fuccini genera ab
featur:quàd fue proprietate nature pennas ad fe trahat , quemadmodum €» cetera
epalasfefusas clenifima queá, al
Jyncis
;$
iciunt. Quanta verb a legitimo lyncurio vulgaris ille Lapillus: di trat h
PL 5C ettius eff v, ME ibi in. cai qu npe bcn iri ee epp
Á qui fimplicium bifforias C facultates optimé norunt. Quandoquidem is , quem profabulofo
de uci vendi ess yncurium fucini genus haudquaquam efe, nec alits quiis lapisei viribus ve]pondens,
Sb gos,. vrinam t, C renum, ve[iceG caleulos comminuat; vt feplafiariorum, medicorum vulgus opitatur:qui
S uscteep. "gue inre medica bonorum autlorum familiaritatem curant. Ceterim bincfatis conflare ar Encelij opis
imc (pae viri alioquin docti dixerim plant hallucinati , quod lib. 2. cap, 27. dere metallica, »iovana de -
arum quorundam fabulis additus magis, quam veris probatifitmorum auctorum teffimonijs,pro- L19curüi gee
Ium ex vrina yncis coalefcere, atque ex maris vrina fuluum fieri , ex famine ver) vrina alium, one
m ex eo comprobare videtur, quod aliquando in vefica apri,iten ;fiis domeffici lapillos inue-
mon effe, quod Iyncis quoq, vrina in lapilos concre[éut:Sed quam leuis c» infirma fit bac
contendit , quamque Yana [it opinio hac , eorum ft iudicium , qi magn laboribus;
multi
5
- did ^e
E a : 4
" *
312 And.Matthioi Comm. ^^ —.
onulris fPudis fummaque diligentia rerum fmplicium peritiam funt alfecuti. Atque hactenus de vrinis , ey Nu.
' : aliquidin medium afferamw. itaq eius nongnem it bie libris Dio etrides pug
que nomullis bumani ? bis pita lati , eade eius viribus , C facultatibas bicreferam , q!4 à Galeno lilyg
Sine vires fimplicium medicamentorum memorie produntur his verbis: Sielon. fiue fialon iue ptyelon appellare libet, nibil ipn, x
ex Gileno.— Y'erimid fienduna eff vim eis effe differentem,tum in. animalium fpeciebustum in eorum vnoquoque (ano , agg
To,ieiumo aut fitibundo , aut cibo potiiquie (umpto. Etenim vt vrina y C bilis, c fuder ; ficetiam -
ef
rum quiprobe concoxere quidem, nondum tamen cibum potumve ingefferunt. Hac ergo faliua nutrices puersrum. lido.
nas curant , paruum videlicet digitum rigantes,ac deinde cutem affetkam confricantes. M3, faciunt fubi 4Rto [liar
d, Z Dalle;
ruled '
iam Nicander) fert. autem mili quid, tationem fefe offenfurum, qua fcorpios interficerez "t
lam femel dixi[et,in (corpium expuit:inde rurfum eam obmurmurans iterum (corpium confbuit 14€ vbi tertio. dixife,
atque expuiffer,mortuus eft fcorpins. At poflea ego ab/que incantatione à fola (aliua morientem vidi fcorpium, idque cce.
Womina — fiterpaffum 2 (alinaefurtentium,aut fitittiumztard? autem ab illis qui cibospotuque fuerant impletiin alijs
portione. Quod dpoy Gracis: Latinis, V rina, C» Lotium nominatur: Arabibus, Baul;Italis, Orina. Quod Verb cis
ate vrldeAov Graci, Saliua Latini; pariter C" Italicé vocatur; Arabico Bu/ach, Bezach , & bab. 1
E- Mbu. MEL: CAP LXXV. ^
Rincipem locuniobtinet mel;quod'Attice regionis eft;precipue ex Hymetto, mox Cycladibi 7 E
7^ lis&éSicilia,cognomine hyblzum.Magis probatur dulcius &acre,odoratius,fübflauum,nec hume- :
étum;graue & minimé fluxum,quod ob fequacem lentitiam non facile abrumpitur,tra& querefüliin -
digicos.Mclabftergendi vim habet:ora venarumapetit; humores euocat , qua rationc in fordidavlcem,
finusque;commodifsimé infunditur.Deco&tum;atque impofitum;abícedentem carnem gluti ed. —
turimpetigini cot cum liquido aliimine,& illitumzitem aurium fonitui,& doloricumfofslifaletto,
tepidum inftillatur:lerides , & foeda capitis animalia illitüm necatnudam glandem recutitis operit, prz- »
fertim quz circuncifione aperta non eft,fi melle preputiumà balneo triginta diebus emolliatur E :
rum caliginem difcutit;faucibus,tonfillis, Anglis dpt gargarizatumve mÜdetur; vrinamcieriami. —
liatur tufsi, & à ferpente percufsis:contra hauftum meconiam,cum rofaceo calidum affumitur : aduer
venena fungorum, & rabiofi canis morfus linctum,aut potum proficit:crudum tamen aluum inflar, tuf
fimlacefsit,& ea de re defpumati vfus aptior cft. Primatum tenetin mellis genere vernum, deinde
9 —— E ius conftet, deterrimum reputatur, ceragini faciüdz idoneum, |
$* à ' Quod in Sardinia gignitur mel,amarum eft:quoniam apes inibi abíinthio vefcantur:quo vitia. isi £c
cie, & macule aptifsimé perunguntur.Heracliz in Ponto quibufdam anni temporibus, propriaq
* dam florum rWomes neiinec c cncdmHir o" edendi diflnun f mediofunt —
de efitata ruta; & fal(amenta;aut epotum mulíum:refümpra;quoties vomitione reijciuntur. A creautem eft,
&colfa&u fternutaméta mouet.Quod cum cofto illitum,focminarum cutem emendat, & cum file fugi
: lationesrapit.Eft & aliud concreti mellis genus; quod faccharon nominatur. In India verb, &:
RE bizin arundinibusinuenitur:falis modo coactum eft; dentibus, vt falfragile:aluo idoneum , &
vtile,fiaqua dilutum bibatur:vexatz vefica,;renibusqueauxiliarur.Illitum ca difcutit , qua ten:
"lotum pupillis offundunt. " 3
d a ^ à $ E" M XS TI
*
Mcellis confi-
deratio.
^^ [nlib.Secundum Diofcoridis. 313
imuin, adeb vt agricola velut ludentes canerent, Tupiter melle pluit. Cui fabfcribens Plinius libat:
gaiiumi nem. ! ex aére yenit, maxim fiderum exortu. fira, precipit ipfo. frio explendente,nec omnino prius ver^
pur n is temporibus.Itaque cum priva aurora ayborum folia nelle ro[cida intiesiuntur, At fi qui ma-
pu sat liquore vefles,capillumd, concretum [entiunt Siue illeeff cehifador : fiue quadam fiderun fa-
í eris fuccus: vtimam ejfet c purus, ac liquidus, C fae nature, quali definit puimbNunc verb etan-
multumó, dem venit fordefcens, C obuio terra baliri infettui:preterea à fronde, ac pabttlis potus , c
mm:ore enim yomunt ad bac fucco flori corruptus, e altteis TIACETAE US, TOT VS, WIHTATIS , vna
ure voluptate affert. Yi optimus femper, vbi optimorum doliolis flovum conditzzr. Attice verionis
» | idriybl ablocissiox Calydna infula. Hactenus demellePlinius Gitato leco. Vert enigmtero(vt m
, libra t1.£3p- Ye. rel, quod in Creta Carina monte colligitur mufte mon attingunt; nez eo in mntevedem MelHerae le.
j Ld gh mur. Parrà verenatum mel, quod in Heraclia Ponti prouenit, cuius bic meminit Diofcorides, Plinius quog, 070m.
L T : ^t sct.13 jabiunxitque cr altertm cedem in Potito gigni gente Sannorüim,quod ab infania,quam Mellís gené-
won vocant. Ad exi[Aiamatur contrahi florevbododendri quo jeatent fjlue.Habenturpretei ea € alia Wells. con cofci:
V lanon fuent. fed ex planrismafiumtum, vt. illud;quod ex anacardis fiere Arabes feribunt j [4 inte* Grecos da,
A erapbicorum libro 15 ex arborum filiquis qiias arbores profertut,denorum digitorum longitudine , virells ple-
eulos) ederint; mon facile exadant. Quinetiam refert Pomponius Mela tertio de fita erbis » tuin pinguis alicubi, d
Pes foli tidiaem ejfesvt in eo mella ex arborum fiondibus defiuant. Exprimitur etianium ? vulgaribus filiquis, qua
a dicunumquo tam Indi; quam qui Troglodytiam Arabiam incolunt , gingiberis Tadices vectntes viridesg, nel
uceriammum myrobalana ome genus. Otod facile congturex js qua ex Alexandria Aegypti Veuetias quot- ns Luis
amatur, Caterium non defent inter recentiores nredicos, qai difputant yan Saccbarum , quod [ub wellis genere eum
seteresprafertim Diofcorides C» Galenus,in India, felii Arabia mafai idem cum mofirate Saccbaro dici por-
cpleriquereperiantur ; qai dubio procul exifliment , ac pro certo afjwmnentcommutis [ae Jfaccharim No
dejcribitur , vnum. c idem effe quüd ex eadem prouemiant planta » tanen Manardus F errarienfis, e
wubfius ipfum fecutusymaximara int? ea ponunt differentiam » ommo epiantes in alio arundinum venere
iquerum [actparum,de quo inter mellis genera feripfere Diofcorides , c Galenus , concrefiereque ad hauc
catelli rare, quenradmodum c» id quod mannam vocamus ; non autem in £s arunditibus,e quióus in Aadl4 Manardi, &
(fre etatis [acd adm ip Medera ; Sicilia, Creta , Rbodo »& Cypro infulis, acetiamin Act ypto expriiittir. Fuch. opinio
alioquis dodiffimoss pln? hrllucinatos crediderim quod milloyvt puto, auctorum yrobatoyupi teflima- xeprobara,
(rintmanne in modum ex rore concrefcere antiquarum faccbarum folis ardore fuper ayundimum 'fo-
infelii Arabia. Quippe qubdmnfgam repererim feripfiffe Diofcoridem , Galenum , necveterum,
tam concrefcere faccbarum in arundinum folijs,ex vore folis feruove concreto ; fée potius exiccatay
quibu(dam arborum frondibus niepma per fe concrefit. Quofit,vt mihi vefellenda videatur corum fen-:
n illud effet vt ipfi imaginatur , non modo mon eft credendum , (éd necogitandum quidem Diofcori-:
Pfimplicium medicamentorum biflorias literis , memorieó, mandauit ; filentiopreterifetampuls —. 0
bile [citu dignus mature opus in [accbaro conficendo.Nec minus id veticuiffer Galenus nature ope-
tor, quemadodun: nec reticuit lib.3 de alimentorum facultatibus, aerei mellis bifforiam ; quod nos
a etate im monte Libano,alijsa, locis fuper arborum frondes vepersum feribit, Quamobrem ma. ntiquorumi
mum viderur,vt dicemus, vil aliud veteribus faccharum extitiffe , quam moffratis facchari arimdintim Saccharum,
mquiminia [ucet copia aperto in Letere calamo perinde a gutimi,exterius cotreuerit. Huic noffra opis:
imius líb.12. cap. fic inquienszSaccbarott & Arabia fert, fd laudatius India. Eft autem tnel in avundi-
um. modo,candidum, dentibus fiagile,emplifimum nucis auellana imagnitudimez bac Plinius. Ex
pote[l; quüd non ex rote, vt maize eutnit;coalefceret antiquorum faecharum fiper arundinum fülia,
calamis earum internodijs tobereret collacbrymans, e quibus vuleare noftrum conficitur. Quandequidesis.
n4 gummaó, ores [cff fui arboris cortice eitamant. Ala preferea buc accedit ratio, qua ( requidem arbi--
dpac Fuchri fententia prorfus aduer atur-Nm quemadmodum in Apulia.» Calabria inatna à foletaets,
"
; t felis paruo temporis interuallo in auram euane[üit ( vt libro primo diximus in mamme m: 5
[ane ratione id faccbaro euenijfet. fi ex rore (vt ipfi contendunt )concrefcerer. Siquidem a foletaituim , Varefatumá, i
1 i do concreuiffet Eoque magis, qud nufquam legerim im Dioftoride , uec Gale--
ipfis calatitis concretum reperiri. Quod etiam teftatur Strabo libro 15: Geox .
mel fare apibus gignere : nom autem qudex vore inárundinefiat , vrguis-
m centendere;atque etiam, vt fuam mordicus reneret opinionem , Strabonis co.
veriti ta cim memorie prodi nt Diojcorides, Galenus, Cy Plinius; antiquorum [accha. .
eai, album, détibus fragilesex bis arelicet. éorefaccbarum nequaquam fieri; Quips
dvere meri jl minim rfe edens fiagilsdeprelitier ed posit i.
m fuiffe tenziovem ; acpreflantioremilliu: 200002
ffr. s exiens folis calore concreuerar , vtr faex. "
- r
1 j
jd
Ly
v W.- *
«70-07. wa * — and Maki Comi 9
' : concoctio efl:que tantum ad dulcedinem operatur;qu. ,queper ignem fit. Sententia Bef/ra Lusit cioug x
fragatumillud explicans boccarmine: : ire. di.
Quique bibunt tenera dulces ab arundine fuccos. ibn.
Quinetiam Marcus Varro,qui eodem feré tempore claruit, his tribu verfibus atteflatur,dum inquit:
Indica non magna nimis arbore crejcit arundo. ^e —-
» Illius C lentis premitur radicibus bumor, M paie
Dali : fü " Il. " r^ aha
C Jj "P 3 . t -
Ex ijspalam efe, hos omnes defatlitijs Indorum pationibus,qne js vini loco funt. fui[fe locutos : nou autem quid
cannarum radicibus faccharü aliquod pararetur. Quandoquidem &nos 2 glycyrrhiz.a radicibus,quim y € decoddis y
filiquis,ficut c alij é dactylissdulces elicimus fuecos ad varij vfus potationes: quemadmodum Cy ocádcutales Indi, "
bus dulcibus arborum fructibus fuos fibà parant potus-Sed non ob id dictdum bos liquores, quod melli dulcedinem yrefiens
*-
effe mel,neque faccharum.Nec mirum fané fi Indice arundines radicibus dulciffrmum prebeaitt fuccum ngn moda lm
Junt itatis.Hinc er, o eorum fe
zp Éaccls noftro fimilius factita[e
Tum Ji inquit: uj em 4 Ie ) alim
Mlhaffez quid PETPHÁe 4c mimi,ab interiori medulla exterius emanaffesibiquepofhmoduam folis ardoribus concreui
j cca m quód Albaffer apud A:
UE £enna manna dicaturyq
" . deabarbore deffiller , manife
vital AMET 2
prodiderir.Cuius tanteü fententia
" eye n iy
Z5
" Saca
idi
febri
Inlib.Secundum Diofcoridis. 315
TRE efquod in fictilibus; vbi violaceum Iulapium efaneturfat ctoticyeuit : eo quid yiolarum diluti fa-
leniatque magis.Ceterum qui plura de (accbaro ME efiderant,que. fententiam noftram longi inagis
p eeenv i» gpiffalarum noftrarum volumine epiffolam ad Iacobum Bofellum dept ; ibi enim plura quai bic
ar inueniet. Quod Grecis ua »Latinis Mel appellatur: Arabibus, Hael sfeu Haffel. Italis, Mele: Germanis
; Mel: alliés Myel. Quod autem Grace: cay apors Latine quoque Saccharum dicitur. Arabici, Zuchar:
Den marió guefertiipanice, Az uar : Gallice, Succre.
» 3 » p 1
| Knpic. C ER.A CAPLXXVI
E » ims eft fabfulua, fübpinguis, pura;odorata, & halitum quadantenus melleum referens, na-
1 Ea Crerica.Secundum locum obtinet candicans , & fuapte natura ps guis. Candida
Pens ea radunralbum.fyncerumque;atque cransfundunt in vas, quod fatis abeat marinz ex
s infperfoque nitri m omento,decoquant:cumQue iterum, tertioue inferbuit, Íeparatum vas
jac cere paftillum eximunt, deter forde,fiqua forte adhafit:tuim denuoindita noua marisa-
vti retulimus:& vafe dempto ex igne, fundum ollula nouzaqua frigida madefactum,in ceram
nafpenfa mantintingunt,quó celerius concrefcat,& quàm minima portio extrahatur. Sufcep-
»cere orbiculo;iterum vafisimum aqua tefrigeratum,tantifper iu ceramimmitg debet, dum to-
ixcur Orbiculi lino confüti,interuacante fpatio füfpenduntur;& interdiu continuo (ub fole , no-
ia afperguntur, vfque dum perfectealbeícant. Verám fi eximiusille candor defideretur, eadem
identidem recoqui opera pretium eft.Nec defünt qui pro marina;in muria quámacerrima fc-
iterum excoquant;dein laguncula tenui.rotunda, anfam habente extrahunt: poftca orbiculos
fati cefpite herbofo;infolant,donec candorem fummum contraxcrint. Przcipiunt hoc ob-
nus vere; cám fol remiifa vehementia humorem pariat; vtnon facilé liquetur. Ceraomnis
it modice explet corpora: datur in forbitione dyfentericis;ac milij magnitudine decem gra-
haufta,lac in nutricibus non patiuntur coagulari.
-
v
Nó
vt Galenus fcriptis maziduit libro 7 fimplicium medicamentorum, medii quodamttodo tenet calfacientium, css
ligerantium; bumectantium, c» deficcantium. Habet vero quiddam etiam craffarum partium , atque emplaffi- cx Cul m
brem non modo exiccare,fed c per accidens bumetkare videri fortaffis poterit per[birationes videlicet probi-
er aliorum medicamentorum tum excal[acientium,tum vefrigerantium materia efl. Ipfa autem per fe ex
iliter oncoquentium : nec tamen intrà in corpus a[fumpta. (ed foris impofita. Siquidem paulum quid-
is calideque facultatis retinet, qua plurima melli inerat.Eius nomen Gracutm xvpoe : Latinum, Ctra: Arabi- Nomina.
Italicum, Cera: Germanicum, CBade:Hi fpanicum, Ciera: Gallicum, Cire.
PROPOLIS. CAP. EXXVIEL
C S ERE &
AS dcbet flaua, odorata, ftyracem referens, in vchementi ariditate inollis & maftiches mo- Oil ;
luétilis. Magnopere calfacit;& euocatzaculeos,& omnia infixa corpori extrahit:in vetere tufsi (n£-. T^ € 5
ficitimpetigines admota tollit.Ea in alucariorum foribus;cerofz naturz inuenitur. PE. ^d
TE , a cay i fiy-
PES : : racem fpirás.
F Qyromenstiepiaras inquit, Marcus Varro li.tertio dere ruflica; Propolis ea efl cevofa tnateria qua in al- Propolis E
Nears preforibus reperitur, (eu, vt apertius dicam.pre piraculis, vbà. intrandisexeundique apibus patet aditus:t. ideratio.
Pliniuslib.11.62p. 7.ita fcriptum reliquit: Prima fundamenta comofin vocant periti, fecunda piffoceron tertia propa-
. Belutercoriascerasquemagni ad medicamina v[us.Comofis crufta eft prima, faporis amari. Piffoceros fuper eam venit pi-
. Untium modo,cen dilutior.Cere initium;plerunque é mitiore gummi. Propolis erafüoris iam materia , additis floribus,
Mum tamen cera, fed fauovum [eabili qua omnes fgoris,aut iniuria aditus obffruumtur: odore c ipfa etiam. Propolis vi
Vt qua pleriquepro galbano vtantur.Huius etiam meminit Galenus libro 8. fampliium medicamentorum,fic cuida eL
quenPropolisextercentis,non ita valentis eft facultatis;ceterim admodum valenter attrabentis: eff enim effetia te--
Mkdorriexcalcit vecffa fecundo completo,aut certàtertio incipiente.Et vt idem quoque feribit libro 3. decompofitione
tamentorum fecundum genera : Propolis valentius attrabit , quam cuiu [uis generisvefina. Quamobrem ils in ney-
Mrim vulneribus medendis propolin admifvet.Caterum cim stitit apps quibus (nior i Diofcorides,rze-
"menta Jtnt omnia mire artificio ab apibus conflata , non ab ve his quoque addendam fore duximus. Apum hifloriam.
vlinius auctore[P) funt cv ruflica fylueftresque , bride afpetdu , multà iracundiares , fed operc ac labore Apum conft.
Bunt G* rbane;quarum duo genera. Optima breues variaque, in rotunditatem compaéthiles. Deteriorc; tatio. /
: fimilitudo vefparum,etiamnum deterrima ex ijs pilofe. Apes oderefitdas odares y proculque fugiunt , fed
SABEN. Itaque vnguenta redolentes infeflant.Icieutes pereunt: reliclo enim aculeo interiora Rei Quindr: —-
aptenatura fentiunt.. Index eorum triffitiatorpens:cr cim ante fores in teporem folis promatis alia cibosmi-
progerunt,fa iumque more conmiit antur exequias. Reges abettt ; pluresque inchtantur s ne A vus sex
etm adulta effe cepit, concordi fuffragio deterrimos necant te diffrabant agmina. Duo eorum md
im niger, varitisque.Omibus forma femper egregia,cr duplo quam ceteris maior : penu breuio -
lfior:im fronte macula quodam diademate candicans. Multum etiamnitore à vulgo differunt.
Flotum examen, circaque eum conglobatur cingit. protegit , cerni non patitur. Reliquo teinpore
bipfe opera intus GIG UA defend esava Circapp oro ege à irs
auctoritatis, Procedit foras non nifi migraturo examine.1d multà intelligitur anté aliquot diebus mur-
, indicediem tempe[Hiuum eligentium.Si quis alam ei detruncet non fugiet examen. Cm.
illi cupit effe C in officio confici gaudet. Fe[fum bumeris fubleuant : validius 'fatigatuin
; Dd z ex t9-
-
316 "And. Matthioli Comm.
extoto portant.Si qua loffatus deficit aut farte aberrauit, odore pro[equantur.V bicunque ille confediz , ibj Column ca;
Jfra funt.Duce prehenfo totum tenetur agmen : amiffa dilabitur , migrantque ad alios. Effe Pdue finerese non pur
Inuite autem interimunt eos, citm plures fueve,potiusque na[centiuim domos diruunt Rege confumpto , marer. plebi
$0 dolore:non dibos conuebunt;non procedunt. fed trifli tantum murmure glomerantur circa Corpus eius, Sultrditgs.
que deducta multitudine: alias Jpeckantem exanimem luctum mon minuunt. Tunc quoque ni fubueniatur, famemo
Apes quibus Zur.Gaudent Apes eris plaufu,ac tinnitu,amanifimnisque locis , e fragrantibus herbis, Harum ergo caua prope. dtt
gaudcanc. oportet ferere tbymum abiaffrum,rofam, violas, lilinm,cytifum.fabam, eruilium, cunilam, papauer, conyz am ,
melilotum,meliffophyllum(malim legeremyriophyllum )cerinthen. Efl autem cerinthefolio candido ,incuruo , quls;
capite concauo,mellis (uccum babente.Horum florum auidiffime funtatque etiam finapis,quod miremur , nn
ves ab bis non attingi conflet.Ideoque banc arborem procul effe melius eff, citm aliquas quam proximé feri CODMeniat ;
C euolamtium examina inuitent nec longius abirepatiantur.Cornum quoque arborem caueri : rini!
guffato(etfi is nobis proflnuia fiffat aluo concita moriuntur.Remedium [orba contu[a? melle prebere iis , vel vrinam bo.
Mitis, mintm,vel boum, aut grana punici mali amineo vino confper[a. Amant c geniflas circumferi j
in opere (uo P1. Mira apum prudentia , earumque operis obferuatio,vt annotauit Ariftomachus Solenfis,quem admirabi
induftria, — dumüiligentia duodefexaginta annis, apum amore captum, nilil aliud egiffe tradunt.Ratio autem operis ita fe baber
tercin ffatio ad portas more caffrorm:noétu quies in matutinum,donec vna excitet omnesgemino aut triplici bo
buccino aliquo. Tunc vuiuer[a prouolant.fi dies mitis futurus efl. Pradiuinant enim ventos , mbre[que , cr tunc fe conti.
nent tectis. Iaqueremperie celi(banc enim inter pre[cita babent )cum agmen ad opera procefíit , alia flores agger pé. R
bus,alie aquam ove, guttasque lanugine totius corporis,quibus es. Quarum adole[ientiores ad operam exeunt , cy [gs
dicta conuebunt:feniores intus operantur. Qua jlores vomportant y prioribus pedibus femina onerant , SEES
fiabraspedes priores vofIro, totaque onufte vemeant farcina pandata. Excipiunt eas terne aut quaterne, atque exoneram,
S Sunt enim intus quod, officia diuifa: alie flruitt, alie poliunt,alie fuggerunt;alie cibi cdpavant ex eo, $ allatum eft. Ne |
enim feparatim vefcuntur, neinequalitas operis, C cilifiat, e temporis. Struunt or(a e. ione aluei textum. —
que vel v(que ad [amma tecla ded. limitibus binis circa fingulos avcus,vt alijs intrent alijs exeant. Faui pu 1
parte affixi, e paululum etiam lateribus fimul barent,ci pendent vna. Alueum non contingunt; nunc obliqui.
tundi,qualiter pofcit alueus,aliquando & duorum generum,cinm duo examina concordibus is diffimiles
tus. Ruentes ceras fuliunt; pilarum intergerinis a folo fornicatis, ne defit aditus ad [arciendum. Primi fere tres
r2:
nes ftruumtur,ne promptum fit quod iuit. furanti iffimi maximi impl melleideaq y
- muntur.Gerule fecundos flatus captant. Si cooriatur procella , apprebenfi pondu[culo lapilli e librant. Quidam im
Tos euim imponi tradunt.luxta vero terram volant in aduer[o flatu vepribus bel Mira obferu. TU "s
inertiama notant ,cafligant , mox c puniunt morte. Mira munditia.Amoliuntur omnia ? medio, nullequei
Jpuratieiacent. Quin nta operantium intus, ne longius recedant , vnum congefhain locum ,turbidis diu, —
€ operis ocio egerunt. Clm aduefperafcit in alueo flvepunt minus,ac minus, donec vna circumwolet , eodem quo exditaa
bombo,ceu quietem capereimperans , & boc caffrorum more , tunc repentà omnes conticefcunt. Ceterüm(vt PAs
teflatur)Himmetus mons pa[Hiones habet apibus omnibus aptiffimas,queque folis cedunt Halifonum paf cuis. 4j
fones certà adeb manfueta funt apes,vt cum bominibus yna pabulatum exeant ,acli
nullis contineantür.Paffim ver) opus faciunt illudque ita concretum,vt mel à
xard
3e fauo,vt ariffoteles eff autor lib.quinto cap.vigefimo fecundo;vbi fic habet: Ad Amifum
x2 bus mel candidum»craffumque maiorem in modum,quod apes faciunt arboribus finie fauo ,
a guinengi suni ien gesta de a ci 2 imi Du m
EMEEUE eiufmodi funt,n ec apesitaomnes confingunt.Si forti f tuna apum
.. &ioex vitulo.
animaliamiris, —-—- 0
ES
hi Dereparatin yeu Virgilius.Cete
erem contrita;
" lem Lafima
Nomina.
InlibSecundum Diofcoridis. 317
V TRITLCVM CAP. EXXVIIL
generibus ad fecunda valetudinis vfus habentur, quz recentia, & iam perfe&té adulta,
referunt:dein fequuntur trimeftria, quae nonnullis fitania nominantur.Itaquc cru-
ienunt:canum morfibus profunt,rnanfa & impofita. Confcc&tus corum fimila-
salit, quàm cibarius. E trimeftrium farina panis, leuiorem cibum prabet,& qui faciléin
I Farinaeorum cum hyofcyami fucco illinitur aduerfus neruorum fuxioncs, quas
jsvocant;item contra interaneorum inflationes: létigines €xaceto mulío tollit. Fur-
iceto decoéti , turgentes mammas fedant:viperarum idibus auxiliantur : & tormino- :
fermentum calfaciendi,extrahendique vim habet:a priuatim callos pedum, cla- aOmnia ext,
t: &cxtera tubercula furunculosque ex fale .concoquit » & aperit. Sitaniorum dins Tay
: venenatos i&tus. cum aceto , aut vino commodifsime illinitur; cadem fidecocta in glu- : AT,
tur; cruentis excreationibus proderit:contra tufsim, & exafperatas arterias , cii men- 7l en
decocta, cflicax eft. Tritici pollen fi ex aqua mul(,aut hydreleo decoquatut;,omnem difcu- Td»A« ed-
: anis & crudus , & coctus cum aqua mulía inflammationes omnes illitu mulcet, abe sig
ntenus refrigeret:fed herbis,fuccisve huic rei accommodatis admiíceatur. Vetus i: notes
lie&tis conuenientibus,citam aluum cohibet. Recens muria maceratus, illitu vetuftas im- P T MEDUE
Glutinum ex fimilagine, & polline , quo charta: glutinantur, fanguinem excreantibus
di idum cochlearis menfüra detur forbendum. :
€
tubercula at-
E 3
TRITICVM.Z -.IL TRITICVM HY BER-
JPo MEM
Chen co s reg num ariftis carens.
p
T E——
oe : . Triticigenez
Mur, cognomina ex locis c, cx reo
»C maguintdine C» fpecie, phrafto.
: Dd 3 Tum is-
38 And. Matthioli Comm.
tuminfirma.Leuifimum igitur triticum quo ad fanplici ratione agere licet; P. qu£inGrad..
am aduebi folent, Siculum datur:fed eo ponderofius,quod Baotiafert.Indicum D ein athleta qui Ms
femifextarios vix poftint con[umere,citm fuerint Athenis, facile quina. confumunt. Leue [atis & quod i im Laconimo ag
confiátur.Borum igitur caufa i interris celod, intelligi debet. Nam c Afte vltra Bactra quedatirin Ld
mentüm fieri tradunt; vt nucleisoliu (ua equiparent magtiitudine grana fingula: In Pifforis auteni didt
cun Ia nafci affirmant, vt fiquis plus comederit di ifrumpatur nece[fe fi e fit.Hatlenus derritici generibus Theopbrafhu. Ca
nius Italicam pratulit lib.18.cap.7 his verbis: Tritici genera plura; quie f Italico tnu
d: -m comparauerim candore,ac pondere,quo maxime decernitur.M. is modo comp,
* fuere fententie Alexandro magno regnante,citin clariffuma fuit Greca , atá in toto terrarum orbe
men, vt ante mortem eius anni fere centum quadraginta quinque Sophocles poeta in. mr erue
" : licum antecunéta laudauerit:ad verbum translata. Jentestia :
Et fortunatam Waliam frumento canere candido.
ié eft. Quo magis admiror , pofferos didiidiwifim mehtioteni buius
Hed «cur ibt optem tpe onde 7
2 nentum omnium preffantifimum in eofum ali
pops ey à (i fuperat gentes Triticum omneradicibus umerofis, ac pretensibu priae cmm
linübus omnit smultis fed q qua in ramos brachiari non pofint.Tota byemse berbaceum eff-reimollito autem ce,
. dus de medio. affurgit;c tertio.aut 4. geniculo.[Dica geritur, nd prius euidenss quam folliculo itrclufa. Cofum
É . erumpit, diro aut quinto pofl die,ac totidz fero diebus perduvat:post flore oranwm crafffat , maturaturqueim
MISES quanquam etiam citius in caluliori tractu. Seritur vbique locorm. Locis autem maritimis d». d
. "Triticum fpi ameniore cali idiore fseilin ac copioff fus prouemit Ip aliquibus Italie loci, ac prefertim An agro-no fro Senenfi y
€1S Vt nti-
We — II TRIIICVM MVLTL editione mier d ee
plici Spica. $0 amferrefit vifus. Quare re ita deco (eripit lin «
| 7728 nibil eff fertiliussboc ei natura. nir TOR "
mealat haminem , vtpote cune modio , Ji fi. aptum
qualein Biz-acio Africe campo , centeni 1
2j reddant.Mifit ex eo loco Ditta Atguffo procurator cius tx. :
gramu(vix credibile dictu )quadrimggta, pauci zm
na.Mifit &* Neroni fimiliter trecentas C q
pulas ex viro granozcum centefimo quidam & Leontini
- liecampifunduntalijsá,, Cr tota Betica, cin primi.
pus. Triticumfonime ps won o ;
4
iz : "afperisque rigent arifHz,quod quidem genus altero n
Triaci ele- MONA N — € facundiws, Triticum autemyex quo omnium
&io, & panis. Y J 3
optimi confi- j
xiendi ratio.
:
. Panis quis Bir ompriintióh
pr bores Je perteim RUE Vert nsi tan m profi
: [latim occur[ü adurens.exterioreni, in [olo bra intcdijyemen - yen
en Cou. iuc uode afe rs
tico.
Tadibs. primum Duofcoridis. 319
RVMENTYM INDICVM. FRVMENTI INDICI SPICA.
Ü
LA
DI 27.
T4
TZ
T.
2 vx
XN
ES XN
»
b»
ha)
A
UTE
»
ReSontheTN
ARR
RECS AIIIS
Ine 7
RR
mw
»
Loud
PURRERRPE
bubulo)
»
220777
a PI T P)
m
Ju bul
v
l Ánh
CIN ,
3 -— s, y » « , /
wn rimas quas frigus excitaueritzitem ad afberam cutim leuigandam.Meminit triti Galisns lib.$. rici vircé
iens: Triticum vt medicamentum foris impofitum , primi efl ordimás excalfacientium : mod tamen uec ex Gal.
'emanifeffh poteft : babet ver) etiam quiddam viftofum, c ob[iruens, Porro quod ex eo conficitur,
lius efl,tum ficiis. Quod verbex pauefit cataplafma, vim babet tagis digerentem , quan qud ex
€ falem,& fermentum panis adiuncta babeat s quippe càm fermentum vim babeat attrahendi,
em alto refident.Et. primo defacultate alimentorum: In cibum a umptum (inquir) «gt? ConcoQuitur,
lus eX ventriculo iifert; C caput vaporibus tentat.Poteft inter Tritici genera quoquerecenleri illud. fju-
i gimusquod quidam perperam Turcicum appellant.Perperamsinquam,quid IN DICV M, non Turcicttivoca-. Triticum Ia
I.N videntalibus Indiis prin allatum eflnon ex Turca; Cr Afia, vt credidit Fuchfius. Huius quatuor vi. icum
TAB Com granorum tiem ficarum differentia.Namá, e rufefcentibus fenivibus , cz migrican-
tibus, C fubalbicantibus Indicum fiumentum babetur. Calamum edit arundinaceun , quemadmodum.
»rotundum;procerum, ceniculatuws e alba fonétum iedulla; Sacchariferarum Arundinup nudo , in
iate paniculas fundit diuul[as picis pluribusinde emergentibussmutilis tamen, C» granis vacuis,minc luteo;
Purpureo colore, prout frteifere [Pica colorata [unt.Fru&tus,in quo grana vaginis fa H
"e lateribus prodeunt. Horum fpica pitee avboris cotum tum longitudine, tum craftttudineaqu Ü
coateruantur erana;penitiffime fefe. flipantia,leuiasac [nbrotunda;pift magnitudine , alba itn.
, Aeciverfisrechis limes ordine dicefia.E vagari fafigiocapillatea coma dependet coipjo calore.
i Radicibus vititar multis duris;acneruofis fed minime crafis. Serunt Indi boc femen , quod Malitz, Indici tritici
o. Defiendunt in agrum aliquot fimul;recla linea difbofitisequaliterg, diffates;& deiude acuto palo 1c; - hiftoria:
tr flatum quatuor quinguevegrana fini[!ra nanuin quodá foramen coniciunt, pcd al.
he Drac femen depafcanturcr ita feriatim paffa fio diflantias metientes , agrum totum; fe-
.Verim, wam femen terre credant, lidtoid aqua macerant » nec ferunt , nifi priss teria.
paucos dies quarto in India demetitur menfe.Eff etiam buiufce frumenti pecttlieve ge-
menfibus, C» féritur, c» demetitur. Qujnetiam alind, quod quadragintatantian dicbus A fatio.
tumeft cr infirmi »necaliamob caufam feritur, quam quàd vbi futura annone caritatem
: amentum noftro tritico fimile effe creditur, aut paulà calidius , id quod indicare Videtur panisipfius ——
Sei quapanes pin[untscraffi fbflantia ac magis vifüda, quam noflri , adeo vt
polit. Quo fit vt eis fmodi frumenti farina iis in cataplafmatis
lentius etiam preflat fa (m ex eadem farina paratum. Ex eà
ant Porentasconficiunt, C addito butyro, cr cafeo auidiftimé
alimentum. Nam fuo lentore meatus obffrueus , apoffenzatibus
nti, vt deSaracenico,quodid mibi mentein rettocatit,ali-
320 And.Matthioli Comm.
V. FRVMENTVM SARACENICVM. nne re 6 M mee et
: agro proue pevere & pof! me[jem, id quodi piu
busfit Italie locis. Itaque biferum eft calefacit c. buneda,
verum non multum atemperatis difHat, Farina ex. leleds.
cocta preftat illita ad biliofae in i LE.
farina né olim panes conficiunt, fed. pulmenta, quisi,
me vilitant. Pin(unt quoque idem in pila, C exitii.
rum putaminibus ptifanam inde cenficiunt » Ua Bontal;
vefcuntur à carntum iure deco , efLenim cibus non ig,
tus,fi velle coquatur, nec adeb ,vt grana diffiliantim ys
fed integra permaneant.Ruffici, qui área. Italie, c Gems.
nie fines degunt , pultem , quam vulgari idiomate ay,
Poléta,conficiunt,G" deinde forti fLamine mafam is tops
aclatas portiones fecantse cafes butyro fubinde.
fas in cibum [umunt.Eft enim(yt ego quoque te[Lari )
non ingratus , nec ventriculum graues , perinde acpul;i
qua e milij farina paratur à [yluanis. Quanquam autem
flatus expers non eft , haud tamen adeo inflat, vi;
faba, atquepifum. Hallucimantur profecto , qui l
fiumenti genus illud effe pabulum, inta gei, |
Jimum , quod antiqui ocymum vocauere. Quo fit vt Trap ,
amamifeffo fueriz deceptus,non [olim quàd im boc verfetur er.
Tragietror. j
vore,fedetiam quid buic frumento omues tribuerit Yiret,qua
ocymo edorato tribuunt autores:quod quide noii pari iden.
duim videtur.ifá, prefertinisqui rei plantaria excolendain.
Nomina. uigilant. Triticum fic Latine dicitur : crops Greci: Henta,
Hencafiue Hantba, Arabice: Grano. fiue Formente, Italia;
Sort fiue Qf&cpten/ Germanic : Trigo, Bifpanici: Fon.
ment, Gallice. Frumetum Indicum, Wdis Maut?: ItaliGra-
no, fiue Formento Indiano: Germanis, Surctifds $m,
Bobemis, Tuürecken z.jto. Frumentum Saracenicum: Itdls,
Fermentone, ( Saracino: Germanis, $9egbenfotn : Brbe-
| ls.
1i5,Pobanka. vem
-. Pofteaquam Diofcorides hoclibro fecando Animaliajà quibus non folüm alimenta.fed & d
rum copia delumuntur , expofuiflet;ad Cerealia feu frugesaccedit. Cüm veró Frugum dno fii 1
genera; Frumenta;vt Triticum, hordeum &c:& Legumina, vtFaba, Cicer &c.a frumétaceis 'ditur.Fru-
mentacea autem fünt,quzcunq; iculato culmo & harundinaceis conftantfoliis,femenque panificio
& pultibusaprum.ín fpicis aut Tu is producunt, ceu triticum, hordeum, milium, panicum, & otquo
his fimilia exiftunt. Aft Frumenti duo etiam prima fant genera, per tempora fatus diuifa.
| circa Vergiliarum occafüm,feu Nouembrem fata terra, per hyemem nutriuntur, vt Triticum, Hor&
TUN ZEftiua, quz ante eftatem Vergiliarum exortu, circa Maium feruntur , vt milium, panicum.- c
ze Gracia & Afia omnia Vergiliarum occafu feri teftis cft Plinius:quadam autem vtroque te
- Jiaex his quadam & tertio, Veris fcilicerzaliqui enim verngappellát, miliumy pani filiginem.Sedad
"Triticum acceda Etfi Triticum generaliter omne Frumentum,quod ex picis ritum ac triruraione
sepurgatam eft fignificet tex Varrone colligere efbpofteriores t ir frumenti pei
ticinomen tribuunt Cuius genera lura,quvex locis cognomina fortita font; T heophraltus 4.
| exco Plinius lib.18.ca.7.recenfuere:nunc verà feprem praccipue fpecics habentur, de: i
limoftr hiftorizeft namque aliud,cuius pi ailiscirenchocquevliyborm el ad
Inlib.Secundum Diofcoridis. 3M
ine ritum VaccinumLot-Eryimum Theoph.Lob.Ocymum Cereale; Cluf.Pan,
Dibiyram-Formenrone yulgà Czfalpino.
Tibci&
^m
diit
D^ HORDEY M. CAP, LXXIX
vl
adr
candidum, purumque,id minus , quàm triticum alit. Ptifana tamen ob cremorem in 4 Omnia ex£,
ome ih s alimenti przbet, quam polenta ex hordeo facta,contra acrimonias,ar- Kpiba 7j per
one cess d nefque pollet: quibus etiam triticea puüfana prafidio eft: (ed plusalic, €" e ou é
E med ide i peditat, fi cum feniculi femine decocta. Íorbeatur. Hordeum «6297. i.
EL " cms rome aduerfatur , tumores concoquit. Farina hordeacea "ribs cid
osea Mbsicu: vt infammationes,collectionefque diícutiat:duritias b cum refina, "n e^
pues scili : iudi meliloto autem , & papaueris calyce dolores finit; qui latus ex- mundum.
acolum ems ven e : cruciát : aduerfus inteftinoruminflationes cum]lini bOmnia cxé
Es HORDE V M. Ícmine,fezno greco; & rutaillini iuuat:ftrumas ci pi e fresas e
P7 celiquida, cera; oleo, &impubis pueri vrinajad cóco prrívuci.cum
étioné perducit : & cá myrto, aut vino , aut malico- Pices &tefi-
rioaut fylucflitibus pyris,aut rubo,alui profluuia fi- ^^
flit:podagricis inflammationibus cum cotoneis;aut
aceto prodeft:decocta in acri acetomodo quohor-
deaceum cataplafina, & calida impofita, lepris me-
detur.Cremor ver farinz ex aqua, atque cum pice,
& oleo decoctus,puri mouendo eft,cum aceto füb-
actus, iddem & cum pice contra articulorum flu-
^xiones prodeft.Farina ex his aluum cohibet;inflam-
mationeíque miti gat.
Ne? minus Horde in Italia vulearis notitia eft , quam Hordei cone
triticum.Ef autem(yt Tbeop. [ib.8..2. de plant. bist, fideratio.
snemorie prodidit)in hordei genere differentia , quippe quàd
aliud binis verfibus aliud ternis, quaternifa cum, plurimi
fenis : eff enim vel eiufmodi quoddn genus. Quod ver) plu.
ribus conffruitur verfibus, boc femper "fere fhiffius, pofituque
arius conflat . Magnam e Indict differentiam facit:
Co quandoquidem vamis natum Jit bra
Jfice vero aliis grandiores, tariore[a,
Jiequentiore[G, : c aliis diflantiores
Té5, VE Achilles cognomine. Er borde
toncdat in reliquo aut.
ove
idius fic inedica vi infimius.
d primi efl ordiziis in exiccando, c» reffigerando : babet ctiam pauxillum abfler-. ex Gal.
deficcat,quam ferina fabacea, ctii non infint cortices :
bquodflatuofam naturam exuat: fabis , quantu.
^ hordcum, quamobrem eo plus etiam alum.
s: : di multis aliis mifcentur , ceu
medicamentis coniunguntur. Alpbiton ver) boc eff polenta,
temen in ja frequenti apud bomines eff quod non
non calfacit (quo modo nonnulla,
0 todo ipfo vare fiue panes
abere cernitur, Diffüdet preterea
T t parata, boc ef?
la: hec Galenus
"ecedi 'offibus, Vtiliter ip Beypigur.
£5. Ceterian Gy vecentiores medi; Gal.ptifa-
Dr leg Wm accipiunt e TétifDer decoquunt,dum
E i
33 And.Matthioli Comm. |
Prifanz cófi. pulris fpeciem referat:tunduntd, deinde, C» tenui incerniculo percolant, moda faccharum, modà dulium miam, —
modo melopeponum, ac papauerum (feminis cremoremspro morborum ratione addentes. Ptifana febrientibus C" pleuriti..
"bain cis ifime datur:quinetiam tabidis, C heclica, aut marafimo laborantibus , & prefertim addito feminis '
Hu l o- ponis, cucurbita, cucumeris &» papaueris cremore.Manardus vero Ferrarienfis etate noftra acutis morbis minim len
; tere antiquorum pri[anam,minu(G vecentiorum exiflimat:quid,vt ipfe afferit, Itali buic cibo à teneris non "
: quod, noftri vfus bordeum antiquorum bordeo facultate fit long? infirmius. Cuius tamen fententia, non vulgari vag
Panis hor- dudli medici Hippocraticam, Galenicamd, doctrinam fequentess minime adflipulantur.Porrà hordeaceus panis prag
Saccus — quid ventriculo laborem inferat.frigidos,lento[ó, [uccos generetsparum nutrit, flatu[G, gignit : quanquam. i
nulli podagricis bordeaceum panem peridoneum v[Je.Sed citm polenta [peciatim ex hordei farina fiat Ln
ius à Dioftoride famplicibus medicamentis,vt omnibus palam fit,quidnam extiterit polenta apud antiquos: nd aligpags 10.
31 p iiti.
^ ita rt duximus bic de ea differere.Polentam veteres pluribus modis faciebant;vt Plinius eff auclor lib.18.cap.7. Gredi enimpa.
fufum aqua hordeum nocte vna ficcabant,ac poffero ie frgebant, deinde molis 'frangebant, Erant & qui y. t
flum vurfus exigua aqua afpergerent,ficcarentá, prius quam molerent. Alij vero virentibus (ficis decu[jum. ordeum vei
purgabantmadidumá, tundebant in pilaatque in corbibus eluebant:ficcatumq, in fole vur[us sundebant , c :
lebant.Quocunq tem gi preparato vicenis hordei libris, ternas feminis lini , & coriandri felibras , falifa, ace.
prag ael anteomnia mifcebant in mola.Itali verà fine perfufione hordeum toftum im fubtilem formam molelge,
ijdem additis atque etiam milio:bac ex Blinio.Caterum aliam rationem parandi pol prodidit Gal.libr.1, de alim,
facult.ybinon ex aliis feminibus admiffis,vt Plinius tradit. ed ex hordeo tantum recenti, ac nouo mediocriter tofto, lau
* ? datiffimam fieri polentam fcribit. Quare crediderim,ijs medicamentis , qua in Diofcoridis, & Galeni eaim
4-
Ir
É expetere inueniuntur,eam legitime imponendam effe. que ex recentis e viridi adbuc hordeo modice toflo , € in fari 3
Nomina — ved;(lo pararidebeat:qubd de hac vtrunque intellexiffenon dubitem.Hordeuta quod Latinis «e«83 Grecis a as
vabibus,Xabaer,aut Sbair:Italis, Oro: Germanis; Gyevften: Hifpanis, Ceuada: Gallis, Orge. *Y:74
y?
Hordeum,Kezl; o3 ? JiaxesDiraj quód eo teperto &in vfum recepto, glandibus fpretis , à brutis im
mines diftincti fint. Hordei plures fuerunt Theophrafto 4.hift.;.& Saft evt & Plinio lib.18. cap.7.
ferentia; recentioribus etiam cognitz,in fpicarum forma, in magnitudine, &cin granorum ordine,eo- —
rundemque colore.Datur polyftichum(quia in multos vcrfus fpicatur) hybernum & vernum, datur& —
diftichon:figura polyftichon exprimit. P V NE E
z/bo .ZYTHVM. (QCAP. LXXX
"
L
' X hordeo potus fi; cui Zytho nomen eft:is vrinam cit:renes, & neruostentat: membranis, prac- ^
tim cerebrum veftientibus , officit. Inflationes quie vitiofum fuccum creat , elephantiafin gigni. s
Perfüfüm zytho ebur,obfequiofum,&operitra&abileredditur. — ' EU rm
: Wire oc i pe CVRMI ÜOC K POTE XD
Ins & cx hordeo potus, quem curmi Una le pe poto provino vtuntur:verüm dolorem cap
tis mouet, malum füccum gignit, neruis nocet.Confimilia etiam potus genera cx tritico fieri fole
in Iberia qua occidentem fpectat,& Britannia. d Sv Mess
za — — zydi &eur- CJ ythum,quantum ex Diofioride colligi potefl. potus fam? fuerit ex macerato hordeo, vel tritico paratus illi maxim
|o oquem Zone icit etc TRE
inquit:Et frugum quidem bec funt im v[u medico-Ex fem fiit &» potus:z yrhumin Aepyptocc Cr eriam Hifpania
ceruifia dr plura genera im Gallia alij provinciucher Pimius Azotho parum differt Curmi , quod ri i
iti vini loco. Q;
: frugibus 4 Got SOPORE cad nr: - íi
Cera. Cr curmi fuiffe antiquis quam Certifia,quam loco vini bibit hoc euo vniuer[avegio féptentrionalis : nempe G
^ — Bobemia;Polonia,Cimbria, Gallia, C alie algentes Europe regiones. Necaliam inter zythum , &» curmi crediderim
s
vie : Inlib.Secundum Diofcoridis. 323
*IL ZEA DICOCCOS.*
E I ZA
"Nw,
tef m Verm euimueta quad z ed, Italica fit Speltafacilé ex Diofcoride tonieclari poteft,
m efe eam, quarum vna fimplex altera dicoccos appellatur, eo quid in geminis putamihibus gra-
Semen.
i 4s pe facul,
ultate ex Gal.
tyzam Germanicam Traeus
)Dod. & Lob.nominant. Diz ad-
pelta-
Dod.gal.
enus Fuch. -
Crimnuni
v4 . "^ And Matthioli Comm.
Ciimni
" ree e Pt nimm (raffior ze2, aut tritici farina extitit apud antiquos, qua ad pultem conficiendam vtebanturauaeg, ho
" Nomina. panis diutius vitlirarunt,vt Plinius eff autor lib.1.cap.8.KeApyoyid Graci, quod etiam Latini Crimnum »C i.
Jfpsni vrina atorcoladasaut Rolum vocant. ALTE
T Neque Rucllimm,neque communem, vulgatamq, Grecam ledlionem bic fecuti fimus ed Marcelum ui prin.
i codicis scf/nnonio non suxavípya c ors qitod facile confiaatur:fed a navipy acer quod egre quatur le Pütat.
C A opa. OLYR A. CAP. LXXXIIIL
2 Idem zez generi t olyra adícribitur,fed minus aliquantó nurric.In panes,vt zea;co
^7 ex olyracraífior farina quam Graci crimnon vocitant. "
( unus zen effe fpeciem, Diofcoridu teflimonio, ambigit nemo; tametfi bac etate n feratur in talia: ideod.
: deri Olyram peliere facultatib.ait; quibus Cr z-eazis-n.Wramq, inter triticum,6 bordei medium tenere
Marcelli lap. yer p ruig, Adduciur aiit Marcellus, Diofcoridis imterpres,vt fere credat, Olyram à Sevale vuleà vocato , e qug,
Alpiuin cultores pant cenficsunt,minime differre. Qua in re Plinium alioqui fibi familiare, baud accurat legiffeyidorus.
* cham non anisaeduerterit,feovfim ac differenter [cripfiffeillii de Olyra c Secale, quod fpeciatim Farragine appellat. Na
Tib.3.c.10.de olyra fiue Arinca fic ide babet Plinius:Ex Arinca dulcfiimus panis,ip[a [Diffior quam far, Cr maior fict, ca.
"dem Cy pondérofior. Rarb modius grani decem c feptem libras implet.Exteritur in Grecia difficulter,obid iumentudan
: 4b Homero di&a. Hec efl; quam olyram vocant.Eadem in Aegypto fertilis, facilifa,. De Secale autem fcribens libr.
Ae "svn. 46.Id auteminquit,qued Secale fiue Farrago appellatur,ocari tantum defiderat.Secale Taurini fub Alpibus ü
: |o Cant, deterrimui, C tantum ad arcendam famem vtile, Fe'cunda, fed gracili flipula, nigricia triffe , fed pan
puum.Adwifietur huic Far, vt mitiget amaritudine eius, C tamen Jic quoque ingratifmum ventri ef na[atur qua 1s
é etm, folo:bec ille. Quibus son olitm liquido conffarenon ambigo , Secalam quide ab Olyra differre, [ed quid "diac
fit granum, quiam valgarit Siliro noffra.siquide bac, preter id, quodin Italia adhuc genuinum nomen retiiet vhi Secala
vig, fere appellttur; ceteris quod, motis Pliniana Secali corre|pondet.Ef.n. fecunda, flipula tritico gracltore , nigri
tum ip(a, tum eius panis s. quinetum vuffici farris locostritici aut Mily tertiam partt admifient » V panis amaret emis.
zat, qua feminum siffura olyra minime indiger,cim dulaffimum per fe conficiat pant. Ad bec plurimum di i
Olytz & Se- à Secala noftrate tefLitur grauifiimus author Gal.lib.1.de alim fac vli fie babet;de Typha, Olyra, C Zea fcr "Tyla i
' cale differé- femen extrinfecus corticera habet; veluti Olyra, C Hordeum;verinn decorticati in panes congeritur: paulo Miis |
2 zi » gie
atte-
P'1tl
, Olyrz confi-
N 3 deratio.
i B
tia., Ex nobilifima atte Olyrascitm vt decet» fuerit decorticata tim Tragum quod repetit lióro
nuante vidus vatione,fic inquiens: Ceterhan fesien vt Hordeum, Olyra,& Auena,efl nundandumsCr cortice fholizdum;
Ex. : ideoó, dicebat Plinius, quid in Gracia Olyra diffculter exteritur.Siquide Secala vulgaris noflra dearticationi rix :
ey getsquemadmodum nec Triticum, citm ipfa tritura tanti nuda e folliculo prodeat.Preterea ex aired t ;
Brun£elfii, & y py nop effe Secald vocata vt Gal.lib.1.de alim.fac.teftatur lis verbis: Color in hordeis quide & Olyru e abu iniri -
E ; cis auti fulfluus, id quod mufqua in Secala vifitur.In eode verfatur errore Otro Brunfel[ius, c Lanus Cornarius,quan
Ruellii & Ma ifeffü ea; que diximus,refragantur.Prater id non poffum nó admirari Hermolaum, Manardi GR,
nardi lapfus, alioqui dodtifintos viros, quippe qui vno ore fateantur, quod tamen nufquz reperitur, Olyra Plinio Siligimem nm
1 : Siigo ani- cim ienon [Hliginen fed Arincz Olyra vocauerit, C [peciatim de vtrag, tanquam deveus inuicz diferepantibur
o quorum. — [jig cg.9. r 1o Isenimn pro filirine intelligit quodda preftantifiimi frumenti genus, à cuius farine [elettiore
pancenficiebát omnium praftantifinum,leuiffimumá, Pro Olyra autem aliam frugis [peciem;? qua dulcis
p.
Ex Plinij aure verba funt bec E filigime laudatifjimus panitspiffrinarumg, opera laudatifjima.Pracellit in Talia, fi Camp
Eb - o mapificuata ini[ceatur.Ruffior illaat Pifama candidior,ponderofior verà Creta «Luft tjt? grano Campane, q mW.
em citeaflracz à modio redire extari quatuor filiginis,vel e gregali fine caffratura, fextarios quitá,, Praterea f :
etd soos diumye cibarij, quod fecundarium vocant; extarios quatuor furfuris fextarios totidem.E Pifana autem 1 |
A c varies quitid, cerera paria funt. |
» diis redire femodios, c pollinis fextarios quin;
P t4 iaá, vtunitur.Et cap.ri.Paris fumma laus,aitsSiligim 1
-o faribere Gal.lib.1.de facult-alim.cap deTritico,de |
Eure -héespsae c igiene |
? » PNE ier UAE MR cde n SIEGE WIECLII
: d euadi ris i
M e
m TASA VVRRRP IRE
| Inlib:Secundum Diofcoridis. 32$
vulgaris LatinisSecale, fiue fayrago: Germanis, orn: 1talis,
Segala: Hifpanis , Centeno blanquo : Gallis, Stigle blanche:
Bobetnis, Zito.
SECALE
Hm
Secale fiue Rogga duplex eft,vnum enim autürió
alterum vere feritur:hybernum maius , vernum mi:
nus eft.Siligo, Brunf.Lon.Siligo veterum & fecale,
Trago:Secale Fuch.Dodon.gal. Matth. Caft. Lobel.
Tab.Lugd.Olyra, Cord.in Diofc.Ro. ga fiue Secale,
Dod.fol. Fitaliquando vt ob copiofius alimentum
attractum granaob corticem tenerum ru tum,lon-
giorareddátur, que à feruore Solis forinfecus nigte-
Ícunt, intus veró denfiore & candida materia con-
ftát.Quod vitium aliqui matrem Secales, alii claijos
Siliginisvocant. At Pliniuslib.t8. cap. 17. hoc intel-
lexit, dum inquit, inter viria fegetum & luxuriam
effe, cum onerata fertilitate procumbunt; fünt ta-
men, qui fratuant Plinium eo loci id voluiffe expri-
mere;quodTheophraftus 8.hift.7.e/355,7fus, infa -
nam foliorum luxuriam vocauit. Huius figurácum
nemo exprefferit;in noftra hiftoria proponetur.
AU A THER A.
CAP. LXXXY.
j A Thes €x zea fit tenuiffimé molita: eftauteni-
forbitio,quafi liquida pulticula, infantibus con-
- ueniens, & cataplafmatis efficax,
à E Viii Diofcorides [atis fupero, declaraüerit, quid fit À-
thera , neceffari idem non duxi,
gest y fcribere. Veruntamen illud lgnorandum on eff , quod non--
DETHOS NOM f. nulli auctores funt, qui Atberam etiam fieri a erant ex
ICVM 1 AM YLAEVM. "tritico,olyra, c amylo. Hec Germanis fe s nuncus
NE at ESSO patur, yrunturque ea plurimum non mod) infantulorum
7 ladantium cibis,quemadmadi nos pane inqua decocto, fed
€ quotidianis menfis, quam ex farina, ladie » & butyropa-
Tant, vt sj quidem noruntyqui diu in Germania verjati funt.
coo our Germanic Qouog:Hifpanich Papas,
Ts ^ TRAGOS
CAP LXXXVL
à 5 T^ os quandam haliéz frugis figuram perit:
M co mule minus, quàm zea nutrit, quód multum
|) aceris habeat: quare a'grius conficitur, aluumque
magisemollit, .—.
e "
7d
LLidi Cum
"aliud aptid'alia&tiationes nometi tón babet, Seéala dutem Nomini
Atherz cons
ef qu » deeaplura Gderatio;
- Qué atiipa Greci, Atheraitem Latini, €» Italic? nomina-. Nomina:
Tragi €ohfi;.
326
Aoitdcdilthnieli o soli
205v i Cuin Tragos Germanis Ytforn diciauctor (it Matthiolus, placuit figuram Frumenti (eutrir.i "
mylei Germanorum adiicere.
: ÀÁVENA.
Dpouece
AYENA.
aMcügezip 77010002
peat dizw-
Aa ivelutilo ^"
cuftas bipe- «7
des.Cat.az €.
dia dista. j
i. locuftulas - 4]
bipedes. 7277.
Aucnz confi. 47
Auenz facul-
tatesex Gal. 778
- Mena Latiné vocatur: Arabici, Cartamum,,
wena, C Auea: Gallici Auoyne.
- nigra, tum nuda. :
CAP. LXXXVIL
Aves genicula quedam habet: folio, i n
triticum imitatut:&in cacuminibus depe
tes paruulas veluti alocuftas bipedes gerit; in qui
bus femen continctur, vtile ad cata Mash ut r
deum.Pulre huiusaluus fiftitur:prodefttuffientibus s.
inforbitione fuccus.
Ametfi Auena;vulgarisnotitie feces, feratur Lr
gaudeató, frigido tratlui, Gr edita fit ànatura meque.
vum potius, quam hominum alimentum , in Germania ta-
men al aceribus repurgata, Criure pinguium carnium elixa,
frequenter in dibis (umitur, q dmoduni iy ia f.
C oryza.Sic emm paratá bus fit baud ingratus, c pfe
tim vbi eftur antequam difüliat. Quin T pulticulam Ga.
mani ex ea parant eadem vatione,quam. in Atberapaulifa- 1.
M) periusvetulimus.Bromos,id eft, Auena(vt Galenus memoria.
prodidit lib.6. fimpl.medic. vnum eft ex leguminibusverkm
vt medicamentum fimilem bordeo vim obtinet, Nam il--
tuom de[iecat Cv digerit mediocriter , y fime mr(u
viem autem babet paulb frigidiorem : monnibil etiam ad j
. éionisoltinet , vt ventris proftuuiaiuuet. Et priu de ali.
mentorum facultatibus : Hoc femen (inquit) injaperfe-—
quens efle potiffimumin Myfia,que eft fupra EE
vbi & typhe, C olyre vberrimus eff proucntus. Inmestorum.
autem ef alimentum, non bominum s nifi vtique. /
extrema fame , ad panesex eo quoque. femine confide: ]
compellantur. Citra famem autemco&um ,exaqua ur —
cum vino dulá, aut fapa, aut mulfo. Eadem cum putamim —
calefatta, cr in [acculis adhibita, flatuofos dolores tollit. Ca-.
terum Auena farina (vt Plinius adnotauit lib. 22.02.25)
decocta in aceto netos tollit.Scges bec, que Bpauos Grat:
t4lich Vena fiue Gena: Germanich fyabern : Bifpani , :
primum frumenti vitium effe, &in cam
degenerarejfcribit. Hac triplex eft, vu
x
Inlib:Secundum Diofcoridis. 327
3 Aegyptoin cibis Oryza admodum eff familiaris, concottuó, faálior euadit, c ori gratior, vbi
pianura eam cremore,aut carnium pingui iure decocta fuerit. Datur vtiliter in dbis, dyfentericis,
exladehabulos Aut 41^)5 i praJertim vbi prius torrefatta,in laite,im quo igniti calculi fuerint extindii decoquatur.Sut,
ala cambea c und itale augere femen,in bubulo lacle decoclam additis Jaccharo, drcimnamomo.Oriz à deco.-
j d —: T. Ey uar potaudum datur.Farina belle quidem cataplafmatis admifcetur Tepellen-
iit dyfenterii infun coti ones arcet eum rofis C» antheaide decotla , c illita. Huius meminit Gal, qui
; sais a f qucis feribit: Ovyza habet adflriclorium quippiam : quare mediocriter ventrem fi-
ed 2 hoc inquit,omues in fiffenda aluo vtuntur ipfum codem modo , quo balicam de-
; esta alica conficitur Gr minus alit, ceu vtique d in edetidi füauitate abren quam pluri - Nomitià,
a psc Latinis or) za nominatur: Arabibus, Arz [eh Arzi: Italis, Rifo: Germanis, Scip:
; dc d
i. Ris.
-hift.s.ex qua Plinius librS. cap.7. Ptifanam feri fcribit, quod aliqui de
NOE Celi Bdtiéóie ihre seni volunt.Dicitur Otyza Italica, ad diffe-
oc C.B.Oryza peregrina, Trag. Oryza, Brunf. Cord. in Diofc. Dodo. Matth.Lac.Lon,
: S Lugd.Cun. Tab.cui & Hordeum galaticum. ; E.
Mw HALACA. CO CAPROLXXXIX
NS appellauimus:plus ali quàmo zü
tiliot.Decoctain aceto,illitaq; lepras collic: ynguium fcab
.Deco&tut dyfentericis,quos excruciar &olorjinfuluat,
um .a magis cohibet, ftomia- a Magis nori
ritias extricat: incipientibus legit Orib.
um eft; b Orib.eog-é-
gs Jy oc. i. fto-
: macho vtilis,
b18.c2p.11.ficin- Halicz con-
duritia conte- perc -
vir. Iterum iifdem F DD.
; parabant ex ze, Creta, e opum adimifientes- Hui. (rei autor eft Plinis
Zea qum femen appellauimus. Tunditur granum eins in pila lignea:mam la,
pilo vinclorum penali opera.Primoriin eff pyxis ferrea, excufts inde t, *
oi medalla. Ita fiunt balicetria genera minmum,ac. fecundarium 'andifmum ver) a-
ndum babent candorem few:n, quo precellunt am tamen Alexadrima
te tranfit in corpusycolorcine,, C teneritatem affert.Inuenitu
ma praferuntur: poffea mirus
y Y bacinter Puteolos,» Neapolim 2 ;
o.Halica adulterina fit maxim 6 Zea, qua in A phrica degenerat. Latiores etus (Dice, nigriere[2., Halica exzed
pin[unt cum arenas C fic quoque difficulter deterunt vtriculos:polieaa, opi pars quarta inffercitur,at-. Aphricana,
vuU fübceriui i: badleaus Plinius. Ex quoiionj atis adiirari po[[um, quod Veteres C» creta, '
fimul ci Halica c xan efitaffout; m proculdubio cüpertumfit.pypfüm ii cotpiis affumptit ade)
uere, vt facil homines ffrangiuler.Nifr fortaffe dixerimus quod quanguam aliqui cretam alij very
erents yt candi myolzor euaderet:ablutionibus tamen rtis eam exputgabant, quam deco--
: "e gingiberis radices fabrili rubrica inficit; vt illas à trie, C teredine vindi; — Gingibetis
cribro excutitur, ctn in ciborum condi
qua ab omni Halicz vires
qua valenter ny- cx Galeno.
frumenti , vel tritici proprium Faris, &hali-
mr 2- * ni - ifimoriüm aud ptis sper.. C& differétia:
idem id primm inquiens: | genera no ij
7.decompofi-
1 appellati fex.-.
maerar finito;
à farredifferre. *
à »Acertiter
Quod Grecis », 4. Nomina;
Ee 2 Kéy sv pce
TURT
328 And.Matthioli Comm.
K£yspee. MILIVM. CAD. -XC.
Ilium in panescoactum minus cxteris frugibus alit:fiftic bows fuaaluum,vrinam cit.Totreturgi.
lium,fcruenfque in facco ponitur, vt torminibus reliquifq; doloribus,fi foueatur,auxilio [a
S bere : MILIVM. Munnfitia profert arundinatea, panico. 1
5 i . lamum bicubitalem, eraffum, geniculatus
; nofumd, radicem multiplicem , ac duram, papi
ccacimine dependentibus. In quibus copiofun oritgr.
num, (ubrotundum folidum, leue, fabflauum , tegs
vefüitum.Seritur in aeris, pingui C flevcorato. folo. Eig.
ais dum recens efl , C» arte quadam pifloria teil ps
va Veronefit, C ità calidus vt ex ferma extpiur, ipe
tus, fua quadam dulcedine placet » C àpluribus expeti.
ware non defunt y qui ipfum calidum per plateas rcu
erue. di miglio caldo, caldo: at cim obdupys.
ingratus (ane eff. Syluani, qui carbones, € arbores (étant
Tridentino agro; fola pulte Miliatea , quam vulg) appelaxt
Polenta , fe alunt , eam cum lacte edentes , nec alio dicun; f
poffe alimento perdurare. Quare aiitto toto bog tantis qj. 3o
mento viuunt , c fontanam aquam potant . Milium ra &
mentum eff optimum ad ficcandum ci torum, c. alfa.
tusreg liexdi »pr. cfe 7 bi cum fale admifhurm fuerit, i.
quidem rette ad torziina adbibetur, que à flatu excitantgr,
C ad lateris dolores quin etiam preflantius ef! additis dia.
meneli floribus. Medicamenta , qua in milj acero fen-
liuntur, diutius à carie C putredineprefe imbó
ipfe carnes recentes silio aftate fepulta pluribus diebusaps-
tredine vindicantur. Milium,vt libro 7. Jismplicium medias.
mentorum prodidit Galenus , primo ordineveficerat exis, V
ETE A VU
Mili viresex
Galeno. eat ver) tertio exoluto, aut certà fecundo tena: psulelem "
etiam habet tenuitatis.Ex bac tum confiflentia, tum tame. |
vatura inflar quidem edulij comeflum , plenà inter emma. —
Jfiumentacea edulia minimum confert nutrimenti fd —
ventrem deficcat. Porro foris impofitum in facculi idin
eft fomentum ijs , qua citra mor(um exiccari poftalant:
LPANICYM. MINORE PANICVLA s, Pipe qmihu cé prf cipe a
e M CEN Milio item in pave wonnunquam vruntur Yrgente. Wu»
(oo pmuria.p, ex eo exigui eff alimenti,
X Conflat infiper prearidum. cr infar arene, att
bilen efje: mahil enim im fé habet pinguitudinis , Ce lent.
Nomina. cocta admiffo adipe fuillo, cr oleo vefcuntur.Kéyygos Grab —
Milium, Latin? dicitur: Arabici, Ieuers, Geguers, fut Gas —
ves: Italic, Miglio fiue Meglio: Germanieh itf Hifpani, —
- Millo, c miyo:Gallicà, Millet. ; A CN
à
aMeum. Áo
Tni ÉSAd-
vÀhn gaASc.
icam.aliqut.
Melinemap-
pellant.
Inlib.Secundum Diofcoridis. 3219
NICYM DOMESTICVM: III, PANICVM SYLVESTRE.
NEC S c
er CS
a7
t,culmo,milio eff per omnia fimile, paniculis autem differt. Siquidem im Panico pedali longitudi- Panici confi,
aprouenit,ad terram ver/anon vt in milio diuul[a, fed predenfis compatta racemis, granis nttmerofís, bir- & hiftoria.
- Seritur in menfe Maio, &* quandoque flatim pofl meffem. EJH C" aliud genus, quod matnino[as feri pa- : aud al-
qerat, e pene femen racematiim proferat , copiofiore prouentu. Color paniculis varius : namque in quibufdam
andicat, in aliis vufefcit in pluribus ver flauefcit. Reperitur? STLVESTRE, fed ibisinutile Cr tantim avicu- Panici | fylis
lideneum, quibus panicule offeruntur. Hoc fatiuo longe minus, gracili admodum ffipulageniculatataimen , ilit]; confid.
dugitudine, aut maior falis anguffioribus , breuioribus , afperifque, paniculis in cacumine longis, [ubyubentibus,bir-
- fetirafperin, adeo , vt pertinaciter veffibus inbareant , (éd pavico valde minoribus. Sponté per (e prouenit inbortis —
- Ciridariiquinetiam in campis, c vintis.Visilli panico fimilis, fed long? magis adftringits fecat; ac vefrigerat : vt feri- Panici vires
puonreliquit Galenus s lib.& faruplicium medicamentorum , ex leguminum genere eft, milio [ecie fanile, facultate ex Gab
Int pauci nutrimenti , C? exiccatoria. Siflit quoque nonuibil ventis fluxus , ceu iplum etiam milium. Si verà fori :
natur, exiccat,atquevefrigerat : hec Galenus. Ceterum feribit Ruelius fecundo de matura flirpiumi volumine ; Pa... Kuell. lapfus.
Neu in Italia Melicam appellari. Quain re apertà ballucinatur : namque melica, qua apud Infubres vilaà Meleza
2 veminatur illud genus frugis eff , quam noftrum vulgus in Hetruria Saggina vocat: alij vero in Italia populi Surgo -
- epelant. Nec víquam , quod fiam , in Italia pauicum melica vocatur, MELICA antem (vt vtar boc nomine) Melicz coi-
" genus Ld forma, quam proceritate avtndinem referens, adeyvt campi , in quibus ad. maturitatem v(que a4. fideratio.
. Vent, aru refentare videantur. Eius tamen calamis non yt vulgarium avandistm, inaitis eft , fed [accha-
Tfararuia arundinum modo , alba farddus xaedulls, S ambuci modo. Panicitle qiias ad Cybelis pomorum magnitudinem |. :
Jinasi proferunt &ulmis magnas » craffafqute » qiedum cum maturitatem fenferint , m nigro rufefcunt : qiedaz ver)
nim ynitierfum contrabunt , quedam fubalbicant. ranis compluvibus omufla. Seritur in campis avatro culis,
: "oraratis Refigerat, Miccat, cohibet c refoluit Facultas ei baud sni!io difüimilis. Depelitur granum à vu[licis ,mc-
1 ej in farinam, c» inde in agreflem cocitur panem concottu contuniacem , C qui parum alat: aluum adfttingit : etfi
us ad columbarum , galiiarums, [feratur faginatm , quam ad hominum alimentum... Hoc Plimio libro z *
ef LNDICV M, quod tamen non aninaduertit Reteliits, alioqui makimus Plinij fectator. Plinig; Milium ndis
óc: Milium intra bos decem annos ex India in ttaliam inteum «fL, nigrum colore , amplum erano, avundi- p.
o. Adi it ad pedes altitudine feptem, pragrandibus culmis , lobas vocant , owimnium fiugura fertilifimum. ;
té AAGMUE Indii genas quod primum wibi Patauio iffum eff , à lacobo Antonio Cortufo , Nobili Patzttiio c» Mili. Indici
s
Wliofifrmo.Veritm boc altero longé nobilius praffantinfquehabetur, nam glumam [acil exuit, t i; ed. genus:
remque conficit panem:ideya culmo-foliis , paniculi[gst alteri (fimile babetur. Sed bec otmmia in Robe-
TOHenerunt, aeris fortaffe inclemcntia. Fit cilij Indici ecsomnis arundiaum medulla medicamenti
» tile; boc niodo: Sumuntur buiufie mil internodia devemm, extrabiturque inde vniuér[a vieduil.,
* vo "ertbenfque additur € igni fimul comburuntur: deinde in puluere TerWh tur , additi pipcris
e AAAME RI tueri adimi(cetur triticee farine vncia,C poflea exceptis omnibus ouo tecenti , inde placentula
C fub fernentibus cineribus coguizar.Demum in fcx partes diuiditur , €7 Lara decréfcente , pars vaa altey--
Peri, flrumofo dormaisum itte propinatur , nullo additopotu :fitque ita , quotfque affectus feas illas vo-
& à Ee. g fauerit
336 AndMrdhieliGohi!
IV. MILIVM INDICVM. vauerit particulas: deinde altera; C» tertia Lane idet pos
tur. Hoi medicamento plüresturati funt. Flores, ui ry
ó» Milij Indic Paniculis excutiuntur , dracbme pondarcex s.
j | bro vino baufHi,rubra feminarum profuuia fifrunt , qua-
admodum ex albi paniculis accepti albes quoque vton fg,
res cobibent. Dantur pari iutamento etiam dyfe teris A e
ceteris alui fluxionibus affectis.1dem preftat, E E
men;oui vitello probé decotlo exceptum;c» a ieiunu illia,
uoratum. Quod &xvpoc Grecis: Panicum Latinis appel
latur: Arabibus , Dothon:1talis,Panico : Germanie, Remy
Joeyectfentdy uds [dmang: Hifpanis, Panico, c» Papi, fs
Gallis, Pani. Militum Indicum.HetrufciSagina: Lengol
dis, Melega: Venetis, Sorgo. Panicum fylueftre [So
&gros: Italis, Panico faluatico;fite Panicaflrella, — 1
Nomina.
Ly
TT
Panicumà panniculis quibus femen ineft, p
lib.18.cap.7.quod mel frugum Diodli dici, i
22.Ca.25. teftatur, qua de re di&um pletiius in noto
Phytopínace. Hoc quadruplex rep&itur, minor
maiore & czrulea aieo & Indicum deq
pr. L Quod&vulgátius dicitur Panicum pan-
nicula minore C.B.Milium exigui, Trag, Panicum,
Fuché.Cord.in Diofc.&hift.Ge -hor.Dod.gal.& fol.
Lon.Lob.Cefalp.Taber.Cam.Hoc variat panniculis
albis,flauis, purpureis, quare femine eft -
ruffefcente. IL Panicum pannícula maiore
Panicum domefticum, Matth. Panicum, Lacu.Calt,
Panicum aliud Indicum panniculavillofa, Lob. Pa-
nicum Indicum, Dodo.fol. & Tab;cui & villofüm &
r^
Panicum, Trag. Milium Indicum, Matth. Fuch. (eti -
'& Sarracenicum vel Sorgi) Caft. quoad Bici
etu. ula
zéaue — SESAMVM.
CAP. XCIEM -
S EGmum ftomacho inutilis cibus:halitus granit
S L4 S tem facit,quoties inter mandendum, commiffü-
zie SN 37. ris dentium inhafitzneruorum craffitiem illiu dif-
t SS NEET : cutitzmedetur auribus fractis, ambuftis , inflamm
-—
tionibus,coli doloribus, & cerafta morfibus:
' dolores, quizftuatione concitantur, ex rc
nit.Eadem efficit herba decocta in vino: pra
74 inflammationibus oculorüm, dolori.
Inlib. Secundum Diofcoridis. 33
T ia," Peloponne[o ad nos conuebitur.Protenit(vr Thebpbr.ffus eft audor) Sefami hift
E puntos APA viridi , berbaceo : femine vafculis imelufo , papaueris ex Thcoph;
9e Piano, ab nd prinüm aduectum est. 10) enim coptofiffimum feritur,citm oleum indeinaxim pro- &Plin,
J eedem pli vfum; Jed ad ciborum condimentum, quemadmodum nus ex oliuis. Non temer zs d
dett ibilita, vt Sefamum,emacrare folum, vtpote cui erafitor, e multiplicior arido jit quam mi- Ed
Ludis i uidem id legimus T hbeophraflo proditum effe lib.8. cap.o. de plantarum bifforia , vbi
: veniet ager recipit, Se[ama terra molefifsima effe plurimumá, poffe extenuare. puta-
iciori vrafüeriquecalamo y & mumeroflore conflet vadice , quam milium : hactenus Theophraftus. i Eid
«H Wwe excidi cratmus , mifit ad me Pifis Lucas Gbinus preffantiffimus plantarum yes suo"
sid Mos: 3on aufim ego affirmare banc genuinum effe fe[amum, quód in primis culmitan non hocfic genui-.
Ps jfioremqueynec radices PR iini epu QR ur - pg m nuuc
Bo adriquetre;in quibus femen: Deinde quod eius folia-mon vubejcant , nec
se Hike i aen dti nunc uli » an bacplanta prolegitimo fefamo fit recipienda. | Ceterum
Sefaimo exhibulmus,quod varia quoque 12 boc tempore berbariorum deco fententiazaltj enim
S NES E BAN legitimo Sefamo demonffrant.Mibi quidem(vt. ingenue fatear ) meutra placet, quod vtraque
erp iio Theophraftus C Plinius tradiderunt.Has tamen plautas bic depingi curauimus y ea
nani pA m ea; eo iudicioytioris veri Se[ami nonte|pondeant: quodque in manifeffo :
igit ntur. sefami geminit Galenus 5.8 fomplicium medicamzturum ,ita feribens: Sefamon non uM
feas S E » FS ingue:quare emplasticuim efl C emolliens, ac moditbdalilum. Eiu/den facalta- **
. EU era quoque decoctum Jünilem vim obtinet. : Et libro de alimentorum . factiltati-
ode n efl ,ideon, vepüfitum celerrime fireleofum:quantobrem eos; qui pfo vefcuntur, celeri-
ibucrtit; tarde concoquitur; &» pingue corpori prebet alimentum.Liquet ergo quod ventris par
robur addere nequit, quemadmodtmi ned alind q - pingue-Efl autem erafi fucciideod, non ai
uy Grechpariter & Latini Se[amum dicunt: 46ibes, Senijem, aut. Senferaiitali, Sefamo:Hifpanistr-
5 lugoline. MS JE Odo now c :
m xi s edidiode commentariorum düashaBec icones, vtex verbis €x fecunda editio-
is & notis inclufis,huicQ; editioni additis colligere eft. Alteram Sefàmi quorundam nomine;
inalijs editionibus, capiti de Myagro adpofuit, fiquidem in fecunda editione » capiti dc
am figuram addideritzaltcram habet Sefamialiorum nomi quam pro Sefamo alijs in e
auit,& rete:quam Sefamum ctiam vócarit Cord in Diofc.Dodo.fol. Lobel. Caft. Tab;
Dea Die Cep enfin Alo B eut 1
deris LOLIYVM. CAP. XCIIL bd
nadie ke
etes nafcitur, molitum,nomas, putrefcentia vlcera gangrznasque compceícits
hanis,& fale
irum:& eX aceto, & fulphüre viuo feros lichenas,& epras fant: ftrumas quo:
mo columbino , &linifemine decoctum in vino:tumpit, quz zgrius ad coctionern
? olenta, thure, myrrha; aüc
Nomina:
m exaqua mulf valifsime i(chiadicis illinitur:fi cum p
iffarur;conceptionemadiuuat. ^. i s
$a
: i : TUN D ELTE, CAEN olii confid-
j IB omiibus motiffimusi eff. Nafcitür in avais 2p: Lo confid;
Theophiraffits memoria prodidit libro octauo capitefepiino —
deplautarum bifloria) byemeineunte, folio angufda , pilofa,
C» pingi , éiusquie peculiare pingitudo motarur. Cateri
pon alum tritam bardcumque m Lilium degener fed ci
ipfum quoque Lolium in Triticum mutatur. Id quod ion.
fotum affirmant Ruricola , fed Theoph.quos, teffatur li- 2
Mh dr fexto de plantarum caufis.fic inquiens: RR
| Sed de mutationeinformam lUQEHATI , CRM. eX tritico in Mosi pa
' Loliutii, Yurfus ex Loliointrituum , Grex femine in aue. Hus 3
mam,mirandum [and eft, cre: Quofit vt potius exibilanda. cà mutatur, :
noffroru amtagoniflarum opinio , quippe qui 3utari Mathioli ad
h
t yerfatii rior&-
expuri
1:
L2
13 — And. Matthioli Comm.
i iuuenci cadauere apes procreantur,que nobis [nauiffima fundunt mella2an non ex rudi vilique materia. ji "e.
Lolij hiftoria "& Vifteribus pretiofifftma metalla, gemma Sileant ergo bi blaterones.nature monffra,qui potius ad Kerum PPM in fet
tias; vitiandaique,quam iunandas nati funt.Sed beciam mi[[a faciamus, ad infimum no[frum redeamus "m fin.
Loliugn,vt pradiximus, vitium frugum, c» byeme featim prima é terra profilit.folio longo;pingui,bivfuto, prexdps d
iritid graaliore 3n cuius fammitate fpica habetur longa, aculeatis filiquulis impari exortu vtrinque réferta , i
Loljves. gowmatriavelquazuor ctanulatim aperte exeuntcortice contumat contedla. Mature[iit Yn ciam tritico, Arteyya, id
foluit, C abflerait Panis qui Lolij multi admifityinebriat, Cr caput maximé afficit adeo,vt qui ederint , forno dub um
graui opprimantitr c quaft vertiginofi fiant.Nocet oculis, cz vifum obtenebrat.ldeoque talia , apud. quos plurimumia
terfegetés protcuit cribris ad boc paratis lolium à tritico magna diligentia fecernunt , fernantquepro alendis falling, é
Fuchíij értor, capis. Namquenon folium ab eo n8 leduntur, (éd Velle [aginanzur.Credidit Leonbardus Fuchfius( yt eclarauit in fiiy. "
ca Loliana clariffiams de flirpitm hifforia commeutarijs) P(cudomelantbium, quod intér fecetes frequens na[atur , les
mum effe Lolimim.1d quod(pace fata dixerim )non modà communi doctifmorum virorum , qui in flizpium. oes 5
verfsti faut, fententie vefragatur;fed Cy veterum firiptis,qe Lolium in [piea,non calyce,non capitulis .
paueris nodo inclufuim)femen proferie rradiderunt.Et quauis Theopbra[Ti auctoritate nitatur, vt fui Lolij effigiem
fentetsplura tamen ex eo reddidiffe videtur, quam ipfe uquam in Yheopbraffo legerim. Qna inre mibi quandoque iocay.
di fuit occa[ro., vt dixerim Fuchfium ideo in lolio tam manifeffe laplum fuiffe; quod forte co tempore , quo bec (eribeha
contigerit id lolittin pane comediffe. Quod autem id legitimi fit. Loliumsquod rei berbaria peritis, agricolis etiam,
uibus fere vulgo cognitum-efbaeftis eft Diofcorides libro 4.cap.de pheenice , vbi phemicem [picam lolio fimilem proferreym
didit... Ex quopalamfit ;lolisim in fpica , non autemin. capitulis pfeudomelanthij , c. papaueris modo [emen
Exvulgata quoque Lolj facultate Fucbfiierror deprehendi potefl. . Siquidem pans , (vt pradiximus Jin qiio loli
erit.flupiditatem quendam, e veliititemulentiain efitantibus parit cum inexpugnabili feré fomno.
Lolij viresex Jocortm iscermieulis a tritico, alijsque cerealibus ipfum feparant;qui eius noxam fen [ere.Lolium, vt feriptum
Galno. — Joys Lib. fimpl.med.deficcat Cr excalfacit efficaciter, vt propinquam fit acribus , magis quam Iris : fed non eff perindey
Nomina illa fübtilis effeutiesverüm multu uni boc defuit.Secundum hoc ponat ipfizm quifpiam in principio tetj en Vac: |
* — gentium. fccundi vero extreme exiccautium.Eis nomen Grecumeaipa: Latinum Lolium: Arabicum, Sceilen , feu Zeuel:
Tcalicum,Loglio c Gioglio: Germanicum, Stvald 1 uteeyten/eno Suldy: Hifpanicum , Toto: Gallicum »lugara de
Turaye. »
CERT ULM
... olij nominem ultz donantnrà diuetfis plante ; nos duas potifsimum hocnomine dignas cenfe.
mus:altcram fpica breuiore de qua infra:altcram fpicalongiore de qua nunc. Lolium fpica longioretri-
tici peftis, C.B.dicitur Lolium,Dodo.gal. (cui & Zizania Arabum)& fol. Matth.Cord in Diofc-Lob (cu^.
& iniconibus Triticum temulentum)Caft.Czfalp.Lugd.& Taber.cui & Iureum: Lolium verum, Gef-
nero de hortis.
zunp ud A Rd AMYLVM. . CAP. XCIIIL
(opui
«e$
-
e cag Mylim[ex eoappcllatum cft; quàód fine mola fiat.JOptimum a [ex trimeftri,natione Ciricmi ici
a Orib. addit. A&gyptium.Rauo faciundi amyli hac eft.Purgatum trimeftre triticum madcícic]quinquics die, &ít
73 BerAuo- fieri poteft, no&te:cóm emollitum fuerit, effunditur fenfim fine agitatione aqua, quó minus cremorvi-
piévor gg) Gp: lis vna. excludatur:vbi molliffimum cffe videtur, mutata aqua; pedibus calcari oportec:rurfus infufa, teri: qs.
xaubios, à o tum derum enatantes ibi furfures incerniculo eximendi zeliquumi;quallo portisq; fic catum teu T.
d'avi2ux& houis confeftim torreatur flagrantiffimo infole: namquefi geupee vdum maneat, acorem regulis E
Sasysubvov. Contra luxiones oculorum, puftulas,cauaq; vlcera efficax eft: fanguinis reicétiones potu cohibet,
i, quod fit cx fperatas fauces lenit:la&t,atque obíonijsadmifcetur.Fit etiam amylum ex zea,qua maceratur , aceluin
tririco,purga vnoyaut altero dic, fabaéta: farina: modo manibus fübi gitur;preffai; feruentifsimo in fole, vt anté re-
M deeqe tulimus exiccarur- Nullus in medicina víüs, ad ália tamen conueniens. . 2/1 ;
dulci affufa, EUN OD TES : i n E. 1
Amyli confi. A Mylum,quod vitlgo Amidum officinis vocatur.omnibus quidem notum eflprobatur autem , auttore Plinio lilreit.
" J*cap.z: lenitate ac. satquevt recens fits candidum.Caterum etfi pratulerit Diofcorides Amylum, quod? Ce-
taadüebitur, Plinius tamen longé magis Chium cui infula(vt ipf feribit) Ampli inuentio debetur. preftare a[erit am P
-—— dumivt memoria prodidit Gal.lb.x.dealimen faeul.ex tritico conficitür , lenigandi exafperatae partes vimobtinen, que —
Amyli vires iselLomnibus fabftantijs confiftentia fictis que neque adfirictionem, neque acrimoniam , neque aliam quami
di
ré
»
VM.
pute
Bor iptiendi
i ud une N i
OENVM. GRE
- Inlib Secundum Diofcoridis. 333
VM. locis&vlcerafehtientibüs. Decóctüreius prodeft ad-
: uerfus tenefmos, faetidamque dyfentericorum prolu-
uiem.Oleum,quod ex eo exprimitur; & myrto; capil-
los , & genitalium cicatrices abftergit.
- [oen Greci femen profert plantam trifolio fmi folia ha-
diceprodeuntes:flores candidos , paruos , quibus cornicula pro.
deunt incurua, acuminata, , in quibus femeu coaeluditur [ub-
^ fuluum , pingue,odore graui.Radice nititur suultiplici ata, tc-
mti.Seritur pingui folo Februario , C. Martio calidiori tratiu.
cum fulphure, Cr nitro lentigines delet. Mederur vleevofe fcali-
ei, ficum quarta parte feminis na[turtij , excipiatur acetü s e
fübindeilinatur. Eadem in bydromelite decodla , addita axun -
giasauxiliatur genitali oribus: quinctiam parotidas iu--
watychiragramspodagram, Cr articulorum luxationes. Ex vino
fubada carinomata purgat. Datur vtiliter potandum feno-
grae decoctum diuturna tuf laborantibus , C vli pettus fue-
vit exulceratim Sein HICAGO, mnadefatlis in eo linteolis , c
fronti adbilitisoculorum es uertit. Decoum vero eius
d^» a P et TAE e dira
ex aqua oculorum inflammstiones arcet inflilletum.Huius sné-
ens:Fenum Gracum calidum eft fecundi ordinis, deficcat primo:
proinde feruentes phlegmonas trritat acerbatá, :qua vero sinus
funt calida, c magis dure,eas digeredo curat, T8216 28) Chose
pocid Greci dicitür,quüd Latine Fenum grecum: 1vabic) , OL
& $3od'sborn:Hifpanice, Alfornas C Alloluas: Gallic; Feni -
grec, C Senegre, t - :
igrzcum Plinio dictum , à filiquarum forma, Bézepoc ga) ddp; Grarcis, & Siliqua Colu-
*n umgracum, Trag, Matth.Lac.Lob.Dodo.fol.Caft.Cam.Cefilp.Feenogracum, Fuch,
Dod.gal.Fosnumgracum fatiud, Lug.Hoc emim duplex eft;faciuum & fylueftre-lioc-
Dodonao & Lobelo,alterum ab Herbario Lugd.propofitum : quod enim Tragus
ininé propofuit,in hanc claffem non pertinet. Ern.
OLINYM. CADP.XCVf
: NA 1 ; Feeni Graci
bet per ambitum ferrata,caules exiles,complures ab vina Tà- confd, &hift
Fani Greéi
Digerit,refoluit,emollit;pellit & abflergit.Sicc feminis fariga, Vires Matth:
*
f ; A MATPE 45 1€- Forni Grici
minit Galenus libro 8 fémpliciten medicamentorum, fcingtü- vies ex Gal.
ba, Helbe,féte Hebbe:Italich, Fieno greco: Germanice Sehigrcc; Nomina:
hi&ndiMatthiodiComm;. | —
IIL LINVM SYLVYE. x
ftrcanguftifolium, is
334
ris LN V Ms eek dps
UM
Wc X Y L ON. 51 IV E G Q S.. diutius ipie qm quod ex oligis exprimitur.Ina Medis
di» * co autem vjuneruorum couulffonibus peridoneum efl, Cui
, 4 -- etiam adeorum emolliendas duritias , & ad offium c j
Ld nes explicanda mirifit prodeft. Perurileef omn feluaj-
fetibus nempe. 7i '
f. JU ^ doribus:f. m idi locos emoliic: Bos
p » «(f ( Tz ter coli dolore vexati. Nymphae, aut rofarum. Jilritisapa t M
A ellutum;ambuffis auxilistur. Sunt qui boc bibendumma- —
ZU no fuccefu ijs exbibeant, qui Leterali dolore vexanit -
^S e: SM phriticis,verian recens fit oportet :qmandequi, :
tum,contraclo rancorenon in d
fed & naufeam euet. Cateriim quoni, :
inquit libro 19.capite prima )X Y LO'N, /í ue b oie
»" euipe fermane Bainbzgia , alij Corone appellant , inter
inig » & am eius , quad fam, -
A Miu imerintDiofcoridesC Galenus; mibi [anbgre-
teruittendum non fuit , quin dei M y differerem. ini P
jJ Xon nen admodum magna , cile tamen ramis non pauiit
veferto folijs vitigines |rriquetris floribus luteis, vm iliute-
» M Recien [exigui mali magit
in quo femen condi *
» ; maius, in quo medulla eff albaar, pinguir) vna cum mol
4
Xjli mentio Y ; (4 :
& vires. ANS / UN Ed
Inlib.Secundum Diofcoridis. :33$
Ji fimpl. medic. rubens.Lini femen efum flatuofum efl,etiam fi füigatur, ade) fane excrementa bunidi-
eriauin prio ordine quodammodo calidum,ac humiditatis,cr ficcitatis quodammodo in medio
neriam emollit;refoluit,concoquit C? ab[ler git. Quod Grec »jvov, Latini item Linum appellant: Avabes,Ba-
vifum. Quintiame hetan:ltalisLino: Germani, dcin nb óladbf:rijpani-Lino:Galli, Lin. Linum fylueffre , Gracis,
| sachen fue EE nLae fal, atico: At Goffipitum, Grécit,z UAeP» Bau fat »fitte aat. fiue éhreggov. Offíanis C Barba-
yp petalis Bambafami:italis, Bambagia;fiue Cotone: Germanis, SDautmtoell: Galla Coton. ;
" á iu 4. 1 5 " : -
min Lolium mutari au&tor cft T hcophraftus 5.de cauf. plant. 21. cuius genera ratione loci na-
pat lib.rg.ca..recen(uit:in Phytopinace noftro licet nouem propofüerimus gencra: nuncta-
"Iecimum tenuifolium violaceum agnofcimus , de quibus ex profelfo in vniuertali noftra hifto-
eicriptionibus fidclifsimis etiam icones adponemus. Linienim duplicis tantám | meminit
as fatiui & eius quod flore luteo eft;adiecimus tamen & tenuifolium cám vulgatifsimum fit. T.
Linum Germanicum fiue Satiuum, T rag. Linum fatiuü vulgare caeruleum, Lob.icon.H.Linum
umlureum.C.B.Linum fylueftre, Matth. Dod.fol.Caft,Ca: alp.Linum fylueftre primum, Lugd.
matinum luteum Narbonenfe, Lob.1II.L inum fylueftre anguítifolium flore minore.C. B.Lina-
afpecies Trago:linum fylueftre tenuifolium, Lob. Tab. Linum fylueftre tertium, Cluf Pan.
Bum jlucftre cerulco flore, Camer.ad Match. Flore cít caruleó, reperitur & albo. I V. Gofsipi-
xnouimus,alterum vulgatun,alterum arboreum, quodin horto. Doctoris Zuingeri vidimus
wisiconem hiftoria noftra exhibcbit:fed de vulgato quod Coto & Bombax Serapioni dicitur, Xylon.
1 dash. Dodo gil. Gel hor.Lac.Lon.Gofsipium, Matth.Lob.Dodo.fol.Caft.Lugd. Cafalp. Taber,
Candid pr lpizopis Guilandino, ques SEM DR ;
CICER DOMESTIC VM.
VESEESE
v
V Ue esl
A.
Nomina:
am C.B.& Dodo.fol.Linum,Bran£F uch.Dod.gal.Cord in Diofc.Eac.Lonic, Lob.ob.Cafr
1À uocum m ER Y olorambi multi Üradiiato floribus fubpirpnreie,? quibus filiqus psodepie i
"allicenribus, pilofs:taile ignofó baud rethor. amis nv HE quil Qui h cicera dito conclndmtur, Radius.
j 7 LA D 2 T9. T, q
vi Arietinum Et M uil capita fua imaginereprefemtet. Thesphraffo quoque Cisetum pis.
Tei funt ferentia libro octaua capite quito de ift. plan. wes
d ra funt fero oathuersde aérea ni Candida inter omnia dulcedine pre[lant. Cice
C mdRg, rachrcenut mmis Aetius ficinqiies Cie fatum legumen,acalimento[um, ventri accommodatum, v;
Cicer fativum eft & fylucftre,Satini differentias Theophuafs & Plinius referunt, fiquidem hdc
mus floribus candidis;aut ex p
; G
[2
D CRNERA — ecCAR XCYIPRS
—— LL: Abaiiflationem éxcitatagre concoquirar, tum: |
tuofa fomnia facit;tufsi confert; carnem gignit, mc-
dia calidi, frigidit; natnra.-Decoctain polca; & tumfio
cortice efitata, dy(enterias ; & ceeliacorurn profluuiali- —
ftit:contra voniitiones conaeniefiter mandirur.Infano
leuiorcontrahitut;fiaqua prior inter coquendumabi-
7 ciarur, Viridis plus negotij ftomacho exhibet maiorem
:* «que flatii parit. Lomenrum eius & per fe, & cum polen.
^ ta illitum;inflammationes, quas vulnus excitanit, mit. |
gat : cicatrices concolores facit :turgencesgrumolole gy.
ke mammas, etiam fi inflammatione tenrentur adit |
5 uatlac reftinguit-furunculos,fugillata;paroi q
"s fenigraci farina,&melledifcutit:cum rofaantem du.
re;& oui candido, procidentes oculos, rumores vuisg
rcprimiitfübaétum vino, füffufiones; & ictus oculo
recreat. Manducata fine cortice faba;adauertendas |
iones, fi itur; decocta in vino tefta
-*. [nlib.Secundut Diolcoridis. 3i7
exeunt, nzquidem vtriné, fed vno tantim latere feriatim appenfis verficaloves, hiriisac crifeeti-Pradeunt
(aleracm ; xerit quibus folia emergunt pinguia; vtring, quaterna : e ramufculorum cacuminibus capreoli ex-
d Sur 'facilé perdantur.Siliquas primas edit ijs floribus,qui in inferiori caulis parte habentut,
aulas fe vini Xin crafiores,carnoforesá, apice in acutum definente, quibus faba concluduntur forma ; colore
uel üifrentes Nam alis magne, alie parue, alie [u brotunde, alia comprejJe $ e alia quidem colore : funt al-
drmagitudint ilo,alia fubnigro. Planta tota vn ica nititur radice tenuibus adnatis fibris. -Seritur in agris ceterorum. "
dance fub rs irrigari pluuia, dum floret, deflorefcens vero contra, tunc enim nifi exigua defiderat aquas. Se-
T M is ad arua impinguanda:uamá, cum florere indpit , T0146, [necofa ef planta , ian arant agricola;
tari mn " : Dolcent letihy inguiffimumqa, agrum reddit.Fabalium caulium , C filiquarum &inis , ad E
L. de neruorum dalores, cum vetere. axiigia illitus, prodeft. Faba,vt memorie prodidit Gal.li. 7 fmpLmedic. Bong yis
Lose e veffigerando fecundi vtrumá, ad medii temperamenti propinquiffimé accedunt, Caro Fabepauluquid
L ji aculeatis cütinet ficut cortex nomhil adfHringttis.Idcirce medicori nonnulli tota fabam £M ox ycrato decottam
dfe " is, O" vomentibus, quos iuerixss mominant,exbibuerunt.Porrà vt eduliii flatulenta eft, 4c coctu di ti- .
aaliud:excreationibus ex thorace, c pulmone idonea: vt medicamentum ver) foris impofita , fie moleffia de-
fuat.m podagricis ea (epenumero vfi fumus ex aqua decocta, C» deinde adipe fiillo admiffa, Ad neruorum tum contufro-
pu vuluerationes farinam eius cum oxymelite impofuimus.Ad eos, quos ex iin iam phleomone occupauerat , cum
, 3^: " 7
mn. Sed &* teflium, Co mammarum aptum eff cataplafma. .Nam be partes cim phlegmone tenentur , moderate Yt- , : E $1
* maxime cinn mamme ex Lace ipfis concreto phlegmonem patiantur. Quin lac qttod, ab eo cataplafinate 3- d
Là .
ipptitur. ficut puerorzim pubes farina fabacea illitaplurimo temporeglabra permanet. Et libro primo. de Aliment fa-
-adatibusficimquit:Inflat is cibus quocung, modo apparetur,nec per quanmuis longam decattionem id vitij potefl amistz-
udptifane minime negatum eff, deponit enim per illam quicquid babet flatulenti. Qui porrà affectus fingulos cibos
upatot,aimaduertere, C mente confequi volet, quandam totius corporis tenfionem; quafi a. fistulento [piritu perfen--
" tiat maximió, qui ad bui finodi efiulentum non fuerit affuefattus, aut ipfum minus rete coctum affumpferit. Habent
i. autem [abe mon den am, nec grauem. fed fungofam leuema, Jubffantiam:que tamen ip[anonnibil abfterforia pofidet fa-
—— etatis fimiliter pti[ane. Etenim manifefPa fabacea farinacutis Jordes detergere con[picitur. Quod intelligentes Wahgo-
——— was mulierculesin balneis quotidie bac vtuntur, velut alij nitro atá, aphrouitro, rin unitezfums dpqua abflergent.Ilii-
rm mun preterea C faciem bac , quemadmodum pti[ana:nain quo in jumma cute eminent lentes , exterit , C macular ye- L
— utex folecontractas. Huius ergo facultatis nomine in alui quidem tranfitu din cunclatur, ficut qua glutinofa e af
De fucá funt fine vlla abflevgendi facultate ; qualia balicaun
p ILFABA SYLVESTRIS. ragunfimilaginem , C amylum, effe perbibuimus. Cim p
Mice [etel A Cont i porro ferculum ex frefa faba paratum , quod Zcyoz Greci
: pM muncupant flatibus non caveat, uultà amplius integra faba
P d
4 IN fw A inflatit dbusquanquam ficta ( mam boc modo alijilando
RES SN y. pro lellarijs fumunt flatum deponit, fed titia concottu, per - E
go b" Qy diffiilis, tardod, defeenfu incommodior redditur , c» craf "
PESENN NS 9 fucci alimentum in corpus diffundit. Quod fi viridis , imma- 2"
h. NN tura nondum, arefatta eatur , commune omnii Hrücluu,
«quos anteperfeclam maturitatein ingeriimus ,vationeim ob- iid
tinens,corpori bumidiorem alimoniam exbibebit , ac proin-
de maiorem excrementorum vim uon tanti invijs inteffi-
morum, fed etiam per vniuerfum corporis babitum producet.
Mento igitur viinus quod, nutriet fed proiptitis déljeietur.
Plerique autem bominum wontrudas (olas fabas comeden-
tette-
.— flatuofum continetur; per calfacieutia, Cr exten.
EE rigi comparatum eft. Efl etiam] bicimagiiem á
eee AN appingi curauimus , quam 4BAM eppel- Faba: (ylüe-
ESO ; doti beat [cni]; - fis hiftoria:
lerüt ,pa[ :
'adrasiculis fefe
338 And. Matthioli Comm.
D aliu tum;quod Aracbum nominant ,
Theophr .. JIL-A R AC VS. N IGER. fal pet d vlmam alam prifrete: preci ipn d
dc race, «2 oh e femen fecuridaca. jeligentes. Hac ille. Meminit quoque Aag
npyl —77 2» - P. qheophraftue lib.cr cap-3.de bifforia plant. fic inquiens : Nap
D E A f N AMAN P '
(y Auena magit in bordeo exire videtur , C in lente Aracus rey
fabra, c dara. 1d quod in planta , quam pro fjlueffri Aradhg
appinximus,quis facili videre pore[l. ARACV S bumi repit,cag-
^ AN le angulofo.flexili, fuba[pero, cicercula band abfimile: folia ij
W/ W^ e Y wé 9, i Z^ —— funt oblonga , caulem inferné ambientia , que fummo canum
, , 25 EG. meclauiculas tennes fundunt : flores edit non maguos erui
yo Wy) LP, m a EC 7 eia e quibus fili pines in Knee "
AD S. 4 877, Etusuo 110651 "ie Medina us o
M ge N (4) NA LP S N fu afperum rotundum.ptillo colore.N afcitur inter fesetes, Gmpe-
» y (6x8 Mt j ^ firibue locis. Ab flergit re [oluit , deficcat & exptrgat. Verumin
Jy urs. altera ntllam video egó Cicercule cognationem quo fit , vt eat
9/7 fabam /ylueffrem appellauerim.Kóa aoc fic Graci, Latinis —
Taba vocatur: Arabibus, Hachille, Haballe , fiue Bacbale:Italis,
Faua:Germanis, Bonen:Hifpanis , Hauas : Gallis , Faue.Faba
jJ [fluefrris Gracit,sdapexs a^ypioc Italis, Fana faluatica. Aram,
i Gracis a pazxoc: It alis, ATaco.
2 CMS
10
, N Faba 2ÜAIACC A feracitate dícta, Sra uoc E Loowicad dif-
A ("FAS v ferenti £gyptiaca,femé eftinter legumina maximü&
f quo maius, có rnagis in longitudine depreffum: mino-
Lgs ra autem rotundiora funt, que in filiquis cótinenturyt
. plurimüm terna ad fummum, & rarilsime quinz, quz !
JY" vt plurimüm candide, funt nigrz & exrubicandoco- —
- lore purpurafcentes:& flores aut candidi lituris nigris
e o! : CSS Esibicif quas lugubres dicunt, ideoque ab eorumv-
QUNES S9 fualiqui abftinent) aut ex purpura nigrefcentes. Eftau- -
tem fatiua & fylucftris:eft & purgatrix, quam alij ad Phalcolos referre malunt. Satiua eft maior & minor. s
Faba fatiua maior. C. B. Fabulum Gellio & Fefto : Faba; Brunf.Fuch.Marth. Cord.in Diofc.Gef.hor.Lac,
Lon.Caft.Caalp.Tab.Faba vulgaris, Trago;F'uch.Cord.in hift.Faba maior recentiorum, Lob. Faba fai- —
ua, Lugd Phafelus fariuus,Faba non cít,Dodo. gal. Bona fiue Phafelus maior.Dodo.fol.1I. Fabaíylueflis —
Matth. Caft.Lugd. Tab.Phafelus fylueftris & niger,forté Faba,Dodo. gal. Gef.hort.Sylueftris Grzcorma—
Faba, Lob. Bona fylueftris,Dodo.fol.Pifà nigra, Cam. Aracus Fuchf dicebatur. III. Aracus & Aracusni-
ger March. Caft. Cam. Eruilia fylueftris, Dodo.gal. &fol. Ochrus fiuc Eruila , Lob. Cicer eruinum quo»
rundam, Lugd.femen colore eft fübluteo;aut nigro.
22
Lo
r
A o
"Kémwuapimm ^ FABAEGYPTLA CAP. XCIX
"LFABA AEGYPTIA. À
Aeris Faba,quamaliqui Ponticam vocant ín.
A gypto plurima proucnitin Afia etiam , Cile.
cizd; lacubus inuenitur.Foliahabetampla,T edam —
. fiadarborum frondes comparentur: caulem cubitz- -
lem,digiticraffitudine:florem rofeum , dupla
uerisamplitudine : & vbi flore exuitur, fercfolliau-
los vefparum fauis fimiles;in quibus faba agr
culum, bullantis ampulla modo; prominet.
1jon, aut Cibotion , id eftarculam;ideo nominan
quoniam feratur ipfa humenti gleba mandata;
.tainaquam demit Radice firmatur arundine.
fioré;qua cruda coctaue eftur : ei Colocafiz ni
. eft.Faba virens manditur, & cxiccata nigrelcii
.. rem magnitudine füperar.Adftringendi facuita
.. obtinet, & ftomacho vtilem : dyfentericis,
Que prodeft, infparfo polentz vice, lornento :éx
à encsm pulte. Cortices in vino m.
terniinde cyathi bibantur, magis pro
. Citadaurium dolorem; quod in earum à
iftuamarum, fi tritum , & cum rose
| Inlib.Secundum Diofcoridis. 330
'emireverfari crediderim, qui putant plantam illam ex Aegypto allatat,qua Ari [Beciem veprefen-
^ Siquidem bec, nec caulem y mec flores,nec fabas edit , mecradice nititur crafifttma , avundina-
ep vt Theophraffus inquit. Caterim explodenda videtur Anguillari fententia, vl probare con-
metis s
pr
wt
ad [uam peruenire frugem.Sed quam friuolo nitatur 4Tgttien-
to» ip[amet planta palam facit , ciem mequein Italiapluribus
annis ad fenechutein v[que in fitlilibus , c viridarjs educata,
v/quam caulem ediderit. Deinde qui crediderit vnquam effodi
bas plantas,ijs in regionibus ade diligenter, vt alicubi quando-
que aliqua nonvemanferi2 Afurdum quidem hoc eft, C» mi--
nime credendum.IdeoG, cum ijs confentiam, qi Ari fheciem effe
putant, fiquidem cum folio , tum radice Arum imitatur, vt ex
eis imagine bic expre[fa , quam inibi dono dedit Augerins de
Busbecke, vir fane clarus,ex Conffantinopoli allatam, quis cer-
JlIagnisé, exit.Cauliseius, qui longifrimus quaterna culita per-
fiat: eraffitudo digitalis efl fimilis calamo w:0lli , nog genicula-
to-Rünas intrinfecus babet tendentes per tttm, lilij modo. Ca.-
| put in cacunineorbiculatumsvefharum fato non abfemile. 1
qute fengulis cellis fingula fabe continentur paulo fuper id egii-
nentes , multitudine plurimim terdena. Flos papauere duplo
maior,colere rofeus,in plenum capt -Super aqvam folia ad fen
quias fabas amplexa exeunt Fabam quiamná, conterenti ziii
iMud,ex quo pilula fit, infiexi patefat : fructus itafe babet.Ra-
dix ili craffiffima , arundine plenior , rimas Jfemiliter ata, cag-
li balens :manditur & cruda , C elixa, c a[fa:eoó, cibo;qui
incolunt paludes,vtuntur.Na[aitur itag ffonte velpluritia:éa-
terim é feritur in limo paleis larg? admriflis , vt deféendat , in-
corruptaó, manat; ficque fabeta faciunt. Si autem fetuel ap-
rocul arunditum fHrpibus, verm [imis fübhorrens. ob-
r,quoniam acute non idet. Nafüitur bec etiam in Syria; Cilicia-
im valida cft , necp
- Temeam erocodilus refugit ne occurrens oculo offcadatu
— fimaefi Cólocafia, quam tamon vocant aliqui.Hanc à Nilometunt:caule,citm cotusefl, avanzofo in mandendo: 1)yr- Plinio.
Josutem,quiinter folia emicat, petlabilis-folis latiffianis,etiam fi ad avbores comparentur, ad fimilitudinem corum qua
n noféris amnibus vocamts. Adeoque Nili fü dotibus gaudent, vt implexis Colocafía folijs , in varum fpeciem
Wifrem potare gratifimuni babeant. Serituriam hecin Italia : bec Plini ws. Aegyptia faba (vt Galenus auclor eft libyo
Ae.
Inbame,Hatta deE- 4:
-
peldoris vits ex amygdalino olco. dem p
ibboris, fü infl, atisd, ton)
":o0illatz
tle
loco babent &c mréracor, id eft, inflar galeri. Que autem
: jla fequuntursreidins forté bunc Diofcoridis locum.
egyptium feu Col,
n aliquis ad nos
oL Faba Z syptia.
? tendit AE GT PTIV M ARV M leritintam effe Colocafuam. An guillarij
MAEGYPTIVM. .sSiquidemipfe,nonaliamob cau(am Ari buiufceplentam caule opinio explo
LN voviduam perpetub effe cenfet , quam quid illavum regionum in- vip volé.
xol quotanitis radices effodiant ad efum , mec permittant eam pu ee
locafiam.
tior fieri potcrit-Meminit buius Theophraffus lib. z.. (4p. 10. de Acgypti fa-
S cie STE s : bz hiftor. ex
plantarum biflorias vli ita feribit :Faba Aegyptia inpaludilus, prse
— Vuehallenu Theophra]tus. Hanc emplifima emittere "folia tradidit Plinius libiz1.£ap1y.vli fic inquit: In Aegypto noli- Colocafía ey
6, exc'ementitiz fortita gf. Galenüs de
i noffratis maiora li- Nomina,
À n ? 5
o "And. Matthioli Comm.
3 4 fisingendi, qua ex caufaaluum cohibet fi detra&toantea coricedi
ke : aqua inter coquendum effundarar (quippe primum id decoctum ventres
piece tere. imt iti,neruis;ac pulmoni inutilis: melius fuo fungetur munete cóng
; ; portulacaaut beta nigra;aut baccis myrti , aut "n
; nici autaridis rofis aut mefpilis.lorbisue, pyri 1 putminepn,
se allis integris qua pot saluum conturbat. Contra fübuerfionem ftomachi, trigi
aie cond ra i euotari A M Decor cum polenta, & illita, podagras lenit : finus cum fnelle
ever Pii vlcera igat.Decoda inacero uriias &trumasdieugcicum cotoneoautme.-
uei dp in Verg fedis; addito rofaceo : fed in amplo finu, vcinf brat z^.
foco mea " 1 LA ND nes peramjat punici,ac ficis rofisadiecto melle, de de
nibus edis, qua maíus euaferuntadiunéta maris aqua:puftulis, & his que ferpunt;igni ir per
nionibusq; vtantea dictum eft:contra mammas in quibus lacin grumos coijt; & prae nimia(ui Copia pro. «
& hs |
5s inaqua maris, & illitaauxiliatur. z cu a
2 ee WX
dcs PERRN:S. Ens legumen vli, cegnitum.folio eft vicie iiturets fone
Lentiom có. dep Nec eR baud longe diffimli. filiqua paruascompreffa , T
Ltitudinem fufa,im qua femina terna , quaternaue conduduna
tur rotunda preffasleuia, cuticula tontetta. Genera eits dio,al.-
jum,quod mius eft , & vn cibis gratius, cinereo colore alterum, ;
orbe paulo maiore. Htc flos eff in purpura cadicas, alteri
citer albus, Seritur vbig, n campis,cum ceteris leguminibus, Ne-
J catur fHrangulaturg, lens y. adnata illi apavine berba, Semina
qua ante jationem bubulo fiimoobruuhtur , preflantiora prou-
niunt, c celerius demetuntur jfi rei agraria indagatoribus art
dimus Leztis decotte cremor ad oris , & genitalium exulceratio-
D. nesviliter adhibetur.Sunt qui fzribant , certoque affirment, e.
poto primo lentis iure , necari expellique aitiffimép va-
mts Lentes quemadinoduat libr. fimplicium mélliczmentarm-
C, juiptumreliquit Galen. valenter adJhringunt ,in caliditateye-
ys r0, C" frigiditate medium tenentsdeficcant tamen iti fecundo ar-
UI dine. Tpyum itaque eartm corpus deficat, co fUtit ventrem:
Tim decoctum prouocat:proinde ettam prior aqua abijctur ,vli
retentionis caua adbibentur:batteuus loco citato Galenum. C,
tern afferentà Diofcoridi Lentes aluum cobibere, f. detratfogn-
t£4 cortice difcoquantur accurate, primaque inter oquedumq-
fuudatur , omnimo vefagatur. Galenus , qui libro primadeali-
mentorum facultatibus ficjeribit : Ne ex lente quidempanem |
quis teutatteritzprearida enim fine pingui , c friabilis eff, Cur-
tex eius vebementer ad[tringit , carnca fubftantia temüterqua
C aaf faca , e terreffris eft. Succus porrà lentis , ficutant
retulimus, adftringenti efl contrarius quotircaft elixaimagua —
ifeulum [ale,oaro , oleoque conditum libatur , aluumdojcut,
4t quod ex bis decocta lente ad eum modum, quem retulimu
ferculum apparatur , contrariam fucco vim obtinet, Namqua
ventri obueniunt ,fluxiones defrccat, os ventriculi, inteffina—
E totim denique ventrem corroboraus,. Quamobrem cwliads, d —
e tibus. Lens € decorticata , vt illam. adftringendi vebexaentiam , cumque bat aliavi-
T mS tJegummrur amittit ita alibil;oray 2» integra illa efficitur, craffom , prauumque [uccum gen
dun means: alus tamen flaores baud deficar " ea qua dunes. dei Te rune qui METRE
Por HEPEHAM QUATI VOGUHE, C Cancrum incurrunt. Siquidem craffa. ficcaque cibaria facle in melita
: Quare ijs duntaxat, quibus vitiofa eff babitudo ob aquam in carne diffu[am , lens alovilb-—
Jqualentibw adinim damos Eandem ob caufam vifum integrum, cr inculpitumbeleut, —
contrario inodo fc babet yumidiori videlieet, opitulatur. Menffruis purgationibusimqté —
nen facit:at vosliebri appellato proftuuio conuenientifama.Cim porró len, (* h- ;
amborii anfione preflantif amit edulium ciponitur, quod nosin Afía phaapti-
1 pertio effe debet minus eim pifane adijciendum , » qui pi
$^
Inlib-secundumDiofcoridis. — 341
UI is, ac ficcantibus cibis abflinendum : hyeme verà eis vtendum: vti fani in eftate buine-
asm melanettlc medi temperamenti,medied, [Acultaris epulas offerendum... Efl porro mediorum non
damibus Gr Tefigenantibusin enim buiufinodi funt;quoniam.cum extreuns nihil. habent comune : quadam ex. duo--
huy im equo interuallo à medio diffentium miflione funt mediocrizatem adepta:vt fi quis iuxta id,quod paulo
lenticommifceat.. Sic & teutlophacen,que ex beta;ci lentenomen apud Grecos inuenit » Heraclides
virus mon fanis modos verian etiam labovatibus exbibebat;eft enim cy boc ex pugnantibus compofiti edulium:qua-
eriam tardius, qum beta » citius vero,quam lentes per aluum defcendit. Eft ci illud perfpicuum , buius fuccum tn
E
Very ^t
do ex amborum virtute, lentis videlicet, ac bete, effe permiffum:hadteus Galenus. Ex cuius verlas facile
A in frequenti iborum v[u minim effe recipiendas , preterquam ab js,quibus morbi alicuius ratione, vt :
noo cm quam vrcibus conueniant. pax. Grecis ef; qua Lens Latinis :Hades, Arabibus:Lenticchia, (Lente, Nomina. ;
j^ i i: Lentejas, HifpanissLentille, Gallis. 9" d o
colore cx luteo pallido. Lentis maioris figura adpofita..
apnd dad gencra duo P ohesnd cde quód album,minus veri;aliud cinereo, aliud fübruffo colo-
pow Tn PHASIOLIL GAS QU L9
Ae NA^ ^ , rer ; , :
CO P ER E 2 trafic funt im Italia vnlgares, ci in bortis ac avus fre Pásfolad
DPRASIOLL 7! I gares, e
ey ht vetu AP
/ Ol
5 dosuuA e eonV c gacss C cu MICAT
^ u maculisreperiuntur.. Quos fuperiori quod, etati cognitos fuiffe lai Vanje
T d »
S - di 2] 5i 5 í d Z »
Y jean dunt. Lee tie ac contieftiunt, Dnofit,vt
;illos à Y. Pha ameet
"nacula ve[fiens ipumbret. Qu ;
gatur Diofcorides : fed cy ipfits |
prouentus , qua in quam plui ;
j mos fcandunt palos , C cameellatati
ueceos quidem ballucinari putauerim,
* Phafiolos fepradiclis colortbus infettas , quos equ
NS —— — bortenfi fmilace differre exi, Delicbos effe.
3. de plantarum hiftoria:c» defacultate alim
e
- Rouipliona.
uo.
wnopediulopr-
iin pid afioloram
E!
^
342
" Ái
Piforam hift. quide ? t, quim de aka n PISFMTMRE xe
PISVM. MAIY S.
f.
m
diceris magnitudine. Flofera edit papiliamis aim alis fura, circa imbilicum purpureum, quatilej, imf
didum:radiceimbealla: Grana in Jiliquis fefe inuicem flipatit vt in vicia, &r eruo.Seritur vere G& aflattde- *—
mm ict. metitur.Duo eins funt generasalterum maiusalicrum minus Maius pedamento gaudet, quofit, vt Agricole ariorumta- —
aasili adiangant. Faclem dr falutam terram deferat, cr in apri [eri Mimué unl accumbit , grariliu misit —
2o ugantibuenec adeóin cibagratüni.Duum bocef generum,albuan,é cinereum, iud Erniliam vocit quidam: Anamenja, —
Quorandam C cetera Tridentima rura; Avabeia vernacula jermone appellant:alij Rouigliome.Seritur, vt naits, dprico loco, [alo roit
opt refuraza. culto acfoluro,in qualitatibus omnibus nihil prorfus a maiori difer Exiccnt pi[a fabarum modo, remiftus tamus. Sunt.
CHENSR qui firibant Piforii iere bauflo purgari puerperas , Gy lactis copia augeri, euriginofos [anari, Graqua interenti fuc fid
Pium ccc zProeHldabio, ; quod bac baud quaquam praftare poft med quod refrigéret, C ficcet . Verum eran-
jeti é am ceteris prebuit Tragus, quippe qui perperam putarit Pifum cicer effe Arietinum, cui ea ineft faculi . At quantí :
^ lifter Pifum.facilé quifpiam conicere paterit ex his , que [fuperius in Cicere diximus. Cicer enim Arieti-"
s ciceribus di fert,nifi colore cetera fimilia funt. ldeog, errorem bunc debent diligenter vi
wm ius propimant;quin etiam jj qui jump/erunt purgatiuum medicas terge
i abfleroria facultas, vt Gal.imquit libn de alim. (c. bis verbs: Pifa tota fübjlantia un fai
cum fabis modo fumuntur.His duabus tamen velis ab eis di[crepant , 1
p! di f£. ;
dinerforü Wer hiniuiaio qi
me ido :hacq;
E
p
^ ]nlibSecundum Diófcondis. 343
sam extralift:elixo boues fapinantur.] Parandz fátinz ratio beceft. Vberiora grana
Ficlieuntur pezmifcendoque aqua refperguntur, donec ffficienter combibant: poftea tor-
dedum hians cortex difrumpatur:molitaQue.farinario cribro inccrnmhtut: poftremó farina
:ecaluo vtilis eft:vrinam cetmeliorem colorem eficitfanguinem per veficam,aut aluum
selicit/fi largius in cibo;aut potu affümatur:vlcera cum melle purgat: lentigines ; & vitia
culas,totuimd; corpus emédat:normias,gangranas, duritiaft; ferpere non patitür: má-
nollitatra vlcera; quz cheriomata vocát, fauefq emarginat:corbunculos rumpit:cutm
i morfibus viperarum, canum, hominumque medetur:vrine difficultates, tenefmofqj
am tabidis, qui alimentum non fentiunt, toftum , & ad nucis magnitudinem melle
que conuenir.Eius cremor perniones, & pruritusin toto corpore fanat fouendo;
JL OROBVS CRETICVS,
SNC
SENSN S s
24
AES
— ED j
JA
eem
ds
And.Matthioli Comm.
344
emen dammatur;e[t cnim cr in[uauifimum , c praui fucci. Ceterum invnagua fame monn
pix an quoque. vri p bomines ad id etiam CADRE, a (T8 in flar lupini pact et
vtimur,vt medicamento craffos pulmonis, tberaci[G, bumores exptrgante, CAnntdum miss efe medicamentofamy, diam
id,quod ad flazum,aut pallidum colorem tendit.Eruum biselixum,C inaqua identidem condulcefactum;imfuay;
certé deponit,fed vna cum ea C ab flergendi,Cr. inddendivim,vt fola im eo relinquatur. terreftru jnbflantia, ed ag
itudinó inteledum def. efaulentum.1d Grecis Bos quod Latimis Eruum nominatur: Avalibus, Here
Keifene fiue Kerfene: Italis, Eruo: Germanis, Grüen: Hifpanis lerubs: Gallis, Ers....- ne "Uum,
tobus 52:5 Gracis,quibuldam eX 70 ip£z re Gro mp Boe, quod eo boues vefcantur & (einen,
ES nii, nin cít& nod iode maiore filiqua & femine, vel vac ibier -
& femine:ruríus qui maiore,femine candido eftaut pallido;aut ruffo. Sylueftre eruum;varium —
* — tantümdcfatiuo. IL Orobusíariuusmaiore filiquaC.B.Orobus & Eruum Matth.Cord.in Diofc Gef
hor:C; d.Orobus receptus Herbari orum,Lob.Ernmum verum fiue Orobus, Cam. Tab. Cicer fai
uum, Dod. us fiue Cicerfatiuum,Dod.fol IL Orobusfatiuus, minore ftliqua.C.B.Oroby,
Cicticus Matthiolo(in cuius editione poftrema,& iconibus figura non habetur)& Lugdunenfi
CAR. CIIL 00D
Pur Si
t ANO genes LVPINI. à
Sada upinus notus eft.Cuiusfarinacum melle delin&u , aut potu, ventris animalia expelli Ip
E quoque macerati, & cum füaamaricudirie efitati cadé efficiunt. Decoctum eorum idem xam ds um
flat;cum raza, & pipere potum:quare lienofis prodeft; eodem vlcera tetra, qua theriomata vocant;ei
znas,incipientem feabiem,eruptiones puftularum, vlcera in capite manantia, viriligines , m.
dues vba cies Ne partus extrahi, cum myrrha, & melle fübditum in vellere. Eorum farina
Mw tem.liquorefque cortigitzinflzmmationes cum polenta, & aqua mitigat : tubercula , & coxendi
2 Drag.addi. "t "Ra Ag Sm à Ld. P - : end licum
5 ^82^** eruciatus,ex acctolenit:fbrumas in aceto a cocta, illitaque diffipar: carbunculos rumpit. Decodti colefti
Lion melle aqua donecin cremorem lentefcant , faciem abftergunt: medentur pecorum fcabici , cum radice nipri
b Omnia exe, &hamaleontisiravttepente decocto abluantur.Cit vrinam radix cum aqua coCta. Lupini triti, vbi mace.
pupAde dulccícere coeperint, cum aceto poti, faftidia detrahunt, & cibi auiditatem faciunr. Gignuntur&
pbpio iorrde fylueftres Lupini, b fatiuis fimiles,(cd omnino minores:qui eadem quz fatiui poffunt.
vild j PN ; :
WAR LM |
pkifamo 21.0 07 T LVPINV sS. IL LVPINVS SYLVESTR.
pet omnia fi-
milis, minor
Inlib.Secundum Diofcoridis. 345
: 2d otiines fhangulet herbassque illi adnalcuntur. Floret iupri-
" pv? INVS: COE RVLEO mis circamedium cdulem.Seriitur in aeris; fherili folo in He-
us flore anguftit olius. : triria Lupini,non modo ad alimentorum vum, fed ad agros
T s. caa denn zi ; impinguandos.Cetérum preter [atiuos Lupitios, fyluefirtuim
xS 1n Hetruria tünumere exoriuntuy plante , que Maio menfe Lupini lyluel
in catmpefrribus vifüntum, floribus vofeo colore vufefcentibus.
Satiidulcorantur in Italia , ibid, fiequenter eduntur cum
fale.Excalfacit e ficat manifefte,ab[lergit, aperit, digerit,
refoluit C attenuat. Lupints (vt feriptum reliqtit Galenus
lib.i.de alimentorumfacultatibus) multi vfus lumen cen- yu piborum
Jetuv.Elixus enim,ac deinde in aquaduleisdonec omnem fibi facult.ex Gals
ingenitat exuatin[natitatem , camthadefacius , ita editur
tuin garosac oxygavo, vel fine bi etiamy (ale modico códitus:
non Yelut bordeum; Ge alia multifariam m[lvutta. Lupini
dura, ac terréfivis fubflantia eft : quocirca neceffarió conco--
ioni repugnat, c craffum gionit fuccum: ex quo non probà
(in venis confetto,erudus proprie appellatus [uccus aceruatur.
Sto 6 frmplmedic fic inquit: Lupitius editur cocus sultis
ante diebus in naceratione in aqua amaritudinem deponts:
ft$, tutcnutrimentum fucá craft, Ceterian vt medicanic-
tum ita preparatus ex genere eff emplafficorum. At qu na-
piuam amaritudinem babet, is etiem extergendi, dieerédig,
vim obtinet, Interfidit lumbricos tu Witus, tut addito melle
lincus,tiü ex pofca epotus : quin & decoctum eius luimbricos
eijcere poteft. um etiam foris identidenz perfu[um, vitiligi-
nessacborae,puffulas,examthenzataGraci Yocant.p[oras ag -
qrenas, vlcera maligna,que cacoethevocant, itat, partim
extergendo,partim citra mordaditatem dicerendo. ficcadod, .
Expurgat iecur & lieneui , cum vutd C7 pipere füauitatu
gratia affumprum. Elicit menfes, ac fetum cim myrba, e :
melleimpo[itum.Porrà Lupinerum fariua , fine mordicatio- Lápin.farina;
nedigerit:nec enim linida tantum,fed & chavadas, c dura
phymata curat : fid tunc in aceto , aut oxymelite , autpofca
ja
DUO RS su (atr oportet, idá, pro laborantium Tenperantento, e
afeadierftate, quod ex v [eft eligendo, sed non eff prefentis inffirutt talia difinguere : digerit item qua liuida funt.
Brguecunque modo diximw pra flare poffe decottuin, cadem omnia e]ficit Cr farina-Sunt vero etiam.qui eam ifebiadicis
ifmatis modo illinunt. Lupinus agreftis amarior efl, & ad omnia valentior domeffico , eufdem | genere cum ipfo fa.-
aultatis.Lapimus fatiuns ; fie Latinis, Gr acis 9-ippuoc dpaspoc appellatur: Mauritanie, T arimus, Avitus, feu Tormu:TtalisLu-
ino donieflico: Gerinanis , QiBicfboneni dy eiabonen/ QBolffebonen: Hifpanis, Entramuces, C Entramucas: Galli,
Nomins&
Inpins.Lupinus yeró agréffis Latinis, Sipiaos 25020; Graecis, C Italis Lupino faluatico dicitur.
inus duplex, fatiuus & fylueftris:fylueftris flore vel luteo , vel czruleo minore fructuchicque vel
ius hirfatus vel anguftifolius. .L. Lupinus fatiuusalbus C.B.Lupinus Brun Trag. Fuch. Matth.
LlicLon Cord.in Diofc.Caft:Cefalp. Tab.Lupinus fatiuus;Dod.gal:&fol.Cord;in hift.L ob. Lugd.Lu-
pisicommunes,Gef-hor-Lupini albi; Fuchf.Cam.In hocgenere maximi, flore antequam aperiatur füb-
Gruleojintusveró albo. If. Lupinus luteo lore.C.B.Ex radice vicidbros a abe cust v1. :
Gides tiatos fübhirfutos,(efquipalmares,circa quos folia priora quidem duo fübrotunda & integra, rc-
liqua verb lógis pediculis donata; quorum inferiora in nouem, faperiora in fep. artescommuuiter
y; dii funt:-lores obtinet lureos,fpicatos,viola lutez colore & fane pm us (accedunt filique faci-
uis minores, duriores & hirfütz; quibus femina iis minora, plana;rotunda, maculis & lineis variceata,fa-
pore amariffima includuncur. Hic vt & fequens, licer apud multos fponte o ríatur;apd Germanos ra-
men;quibus hic viole Turcicz nomine donatur; hortéfis cft.Dicitur Lupinus fylueftris luteus,Dod.gal.
Me eere Rore luteo Gefn. hor. Lupinus luteusCam. ad Matth. Tab. De Lupinofiore
[wn cente; latifolio;hirfuto;feu fylueftri Diofcoridis, dicitur in hiftoria exhibita fimul figura, prout
jor t in laco Gramuntio prope Monfpelium prouenit; qui predidto altior& ramofioreft. / 111. La-
pinusceruleo fore anguftifolius C.B.Hic eft foliis multo anguftioribus & minoribus, vt figura oftédit, .
ommuniterin (prem partes diuifis:flofculis quàm in illa minoribus;czruleis;aut fübrubentibus »qui-
M drMinges fuccedunt,vix confpicua lanugine hirfütz, quibus femina minuta rotunda,
& tolote fordido, variis maculisafpería & amara reconduntur. Florent eodem teinpore quo fatiui,& quia
fciüis amariores,idcirco iis valentiores:hiq; Lupini minores Tabernamontano dicuntur, :
bru
2 heil
Teyyion. e RAP Y M. ; : CAP. CIL
pi radix alit, inflationem parit, humentem ac Ruxam carnem creat, venerem ftimu- ^ C67)
i SiC. 4 - C M Pee D HK LEHTIN ipic. dab
hx D o podagra »pernionefa; fouentur:contritoq; ra O;atq; impofito E Bltur. 5i excauatc ^"
- eidmceum ceratíadigarur,& feraenticinerc elique(car,« exulceratis perniotiibus proficict. Cyro 77
T X vriná ciunt.Semen antido s,& theriacis pre ertim quefenfü dolorisauferüt, aiones -
RETI lp c puit E ahodyna
46 AndMatthioli Comm... ,
: L RAPVM ROTVNDVM. — IL RAPVM LONGYM,
AA
$T ep
ASENIT
S AUG XE
NA
VA
ENS
Hy
« : : AT SIUS RE. 2s 3 o a aee
s AIT 2. : ZO) E í [erst
S Pes
" : S )
SES Z
S E d
na falu tare;venerem concitat. Rapum muriacondi-
vum, minus alimenti fufficit: fed multà màgisappe-
tentiam recrear. Sylüeftre rapum inaruis Midi,
Frutex eltin cubitialtitudinem affürgés, ramofus,
]xuisin cacumine.Folia fertlxüia, digitali arirudine
aut maiora:& fru&tuni in filiqüis calyculatis: cumq
eorum inuolucraapetiuntür , alia iritus filiqua fpe *?
Clatur,qua quandam capitis fpeciem prabetrin qua
fcmina paruula concipiuntur.foris nigra;intusal
- Additurin medicamenta , quibus ad detergendim
M, cutemiinfacie,cotoquecorpore;vtimur : prafertim
- exlupini;aurerui;tritici, aut lolii farina fieri fo-
ent. ; $c
à I1. R À PYMO SYLVESTR E anodyna vocant idoneum eft iponim contra vene-
Apum in Italia vulgo notiffimii eft , vt fuperuazaneum
"fit eiu: formam dejcribere,prefertim apud nfubra, vl
fiatim pof meffem;vbi feges prins fuerat a late, Innioyat lu- io
lio menfibus,in aruis fecundo feritur : deinde men[e Q&elri,
. cimradix ad fummi extuberauit, Pterra eruitur. Satizum
in triplici vecenfetur genere , feffile , longum , cr rotundum:
tametfi teris mandauerit Plinius libro V. cap. 13. longum
erraticm effe. Non omittendum nature mitaculum,xtam
paruo femine tribus pene nunfibus eignitur tam magnate
dix «vt ea aliquibus im locis plus quam centenas libras en-
mo dat. At librarum triginta ponderemos fepins inumerera-
L0 pa vidimus in Anenienfi agro , longa; cr celore pups
- Remérmis iv rhpirahu e arl at o
plantarum bi[loria) gaudent frigoribus , cr ficeadalcere
Rapi confi.&
genera.
Ripum quo 4
p:3o ab cru- *
€is vindice-
tur.
* putant.fimula, incrementum in radicem, non infoliavern.
- ' Auflrinis, at, [erenis temporibus celeriter caulefcunt. Nur-
CUNCPRSSSE Finis Plinio palma, quàd eo fertaffe folo magnitudine, Cr dnt-
ü Alpinis, quibus rarafeges ,rapa.ytilta admodum, ac nece[[aria babentur, tam in boyzinum 4li-
P Co M omentorum pabulum. Que ajfate feruntur s vindican carum iniuria , que plerunque tenela
wo oco cc felit pelenfum erdt commit iom tempere femi fli
- Ropew Glue "eique e banc] cxperientia omprobatam
Co ReManh. o fenis I STLVESTRIS ropiplantam o
L4 5e: NE T
2 "InlibSecundum Diofcoridis. 347
baclenus confequi non potui , atqui volo etiatn meipfum ac^
ERA RAPVNCV LYS. ciifare,qud vc ips neglexerit apud amicos. Quran
m " o - fylueftris imagisemsquam hic appingi curauimus;etfi [ylue-
fre Diofcoridis vapum non referat , refert tamen plurimum
doimefficum: quam ob caufa , Mud quoque excudi curaui-
Tuus tanquam Rapum Jylueffrenoflrum.Non defunt rei ber- Rapüncufus
baria fludiofi , qui velint Rapunculum vulgo Yocatuim , dito 0n ck Rapü
Itali in acetariis vefcuntur, vna cum Fuchfio rapum effe fl- flu.
nteftre Diofcoridis,quorum opinionibus efragari cogor:quip--
pequoniam Rapunculi capitula , in quibus femen concludi
tur, duplicia non funt, nec vllain ipfo femine reperitur qua-
litas,que abfergere pofit. Horum etiam [éntentia repugnat
TbeopbrafHus lib.7.cap.6. deplantarttim bifforia, quippe qui
Jylueffrerapum radice conflare longa vaphani modo, breui, *
caule confiffere fcribit. R APV N CV LV 8 itaque planta Rapunculi: 5
eff cubitalis,caulibus pluribus ab vn vAdice prodeuntibus,iy, Confideratits
cacumine ramofis:antea quam caulem edat. folia profert ob-
longa humi accubantia , fed quain caule fere toto funt lonz
giori facie, fed breuiora, C angu[Hora [peitantur. Flores fert
in vamufculorum cacuminepurpurafcentes, e ad ceruleum
inclinantes, quatuor tantu folis conformatos. Semen in
fimplici capitulo continet minutum.pullo colore. Radiceni-
f 2. v
lueftr:
Mazth.
-Italis;Rapofaluatico. Rapunculus
2". Qua Yox eft potius ab eo ex Pli li.20.
os fruticem vertimus licet hac vt alijs -
E E
»
ES
i ndidc uü abérur nu;
rz, vt plurirmüm [ oblongat: r vulga- ga-
zmina Theophr.& Plinio CBasum once
*
[ss oblonga t
And. Matthioli Comm.
345 |
odon.fol.Rapum tereti,rotunda oblongaque radice,
dier erdum mida Uie e
b E fa. C.B.Rapum fylueftre, Match.Lugd. Tab-Rapumfy lueftre SX n e! di Obs Rapa fjlueftris,
Cal lv. Rapunculus efculentus , forte Rapum lylueitre m COrL "a H "n Y x R: neoli,
Bán Xapuocalum vul e Trag. Rapunculus,Marth;Lac.D od.fo ona sugep. n Tab.Cam, R4.
i & pcs loeuftz Auicenna; Lob.Rapunculus minor, Lugd. Rapum fy ucftre;Fuch Gef
punuum parumwe p hor.Rapum fylu.minus,Dod. gal. Exinus Nicidri &
Diofc.Colünz.Flore eft czruleo , aliquando "
V. RAPV NC VLV S : ALPINVS reosaliàs candicáte velalbo.V erü Rapiciliv de
fpicato fimilis, fpcciesin Phytopinace propofüim"efculen :
catá, triplicé vmbellatü triplicé, nemorofüm tripli
cem &alpinum ex Baldo: cuius iconem adiecimus,
V. Rapunculus alpinus fpicato fimilis , palmo ma.
ior,vnico caule ex fiffuris rupium prodiens, folium
vtrinque habet fübrotandum Bellidis czrulez for.
ma;quibus fücceduntfolia, quae ex cauliculo ftriato,
oblongis pediculis infident, cx rotunditate oblon.
gata, fatis lata , profundis rarifque incifüris dogata:
&licet ea quaterna fint; rarius plura;attamen in cau-
liculifummo folia, forma fimilia quina vel fena pe. js
nefine pediculo, ftella modo flori fübiiciuntur; (i-
quidem cauliculi fummo apiciinfideant: flores vi.
ginti & plures, quafi ad exortum conglobati , latis,
breuibus tamen, & ftriatis pediculis infdentes,qui —
oblongifunttenues,infernéalbicátesquafiinflan, — |
qui fenfim anguftantur , czruleo purpurei inextre-
mitate crenari : ex fingulorum medio , filamentum
oblongum prodit, quodin fummo bipartitumali-
, quando inftar Capreolarum vitium contorquerur,
. Huncin Baldo Augufto méfe, inter faxa colled&um, sy
cum D. Guilandino horti Patauini prarfecto anno
1,78. Patauii oftendiffemus, Rapunculummona- — —
nummnominauitat Nobiliff. Iacob. AntoniusCor- —
tufüs, nunc horti ciufdem praefectus , Cantabricam
alteram Anguillarz ftatuebat. Cum iar delineatus
effet hic Rapunculus, eundem à Dodtoreloanne — |
Neudorffero Norimbergenfi, rei herbariz ftudio-
fimo & nobis amiciffimo;accepimus,vnà cum ra-
dice que tuberofà eft inzqualis,Rapunculo vi
1 * - H h
triplo maior, Ab eodem & duas alias Rapunculifpe- 45
cies ex monte Sumano, necdum defcriptas accepi-—
mus,vt &à Nobiliffimo Cortufo elegantem aliam
Petramarulz nomine , quarum omnium & defcri-
ptiones& figuras vniueríalis hiftoria noftra, Dco có-
. cdentevitam,exhibebi. — —— 7
1o
v
X
coBunhs NAPYSS. ^ CAPOCY
0d Napiadixinfis, modicamalicemene, —
NM ius pou veneterum vis hebetar:antidotis "s
admifcetur.Conditur fale radix.
Inlib.Secundum Diofcoridis. 349
2 ememorbillis affetos iuuat, tum quód à centro ad circumferentias corporis materiain siüoyliferam ducat tum
rore pn facultate deli malignitatem fuperet,ac compefiat. Datur vtiliter cochlearis menfura ex
gen Mui drachma ad ciendam vrinam.Ventriculi cruditates vomitioneextrabit, vli ex oxymelite, Cr te-
sim addita jatur.Datur quoque diebus pluribus quotidie dracbyse pondereyex marrubij flillatitia Aqua aut decotlos
: : piana hen s C aque intercuti incipienti.Sed plura deeo in epiftolis diximus.In Aegypto fiequentius feritur,qudin-
1 ov femine tufo preffod,copiofum exprimant oleum,ad omnia vtile «d que femen.
E oebiefcoridià tumenti figura deducta fignificatione: 2222 shncfpecies Galeno. Plinius li,
"à ipa. Naporur non plures quàm duas differentias propofuit, alterum Bunion ; alterum Buniada
I iselicis Grzcis vocatum:nec quenquam moueat locus Plinii lib.ro. cap.5. vbi quing; Naporum genera
ferit.liquidé hzc de Raphano fint intelligenda:quod probatur exeo,quod qua Theop.7.hift.4. de qua-
eribussf/jaeavidor rezulit,ea Plinius de Napo recenfuit. Agnofcimus Napum fatinam qua bu-
"mum: &fylueftrem quz Bunias, quz etiam ex non tranfplantatorum femine nafcitur. Napus fatiua
^ masapud Theophraftum cenfuit Athenzus.Napi,Brunf, Napus, Dod.fol. Matth. Cord. in
"Doc Gefhor.Lac.Lob.Caft.Cafalp.Cam.Napus hortenfis, Dod.gal. Napus bunias fatiuus ,Fuch. Na-
E ki n ugd.Napus verus, Anguil.Bunias Napus, Aduer.Lob.icon.Rapum fatiuum alterum & Na-
j m, Trago.Napus primus Lon.Hzcradice eft colore aliis candido,a liis buxeo & croceo: radi-
- eeiam nigrain horto Illuftriffimi Ducis wirtembergici,quem Montembeleatdi colit frater Ioh. Bau-
En. v^ m t us.
ior
9.
& P'agaric. RAPHAN V S. CAP. CVI
: Uisque Gracis raphanus dicitur, excalfacit/flatus gignit, ori füauis eft: fed ftomacho aduerfatur,
Ns ciet; vrinam pelli;aluo aptior: fummo tamen cibo fumi debet, quà magis eius diftzibutio-
nem adiuuet: cum autem przfümitur; cibum füfpendit: et vomitüris commodiffime datur ante .
Mr alum aciem excitat. Deco&ta contra veterem uiffim , & pituitz craffitiem in pedore, effi-
exel Cortex ex acero mulío,, celerius vomitiones mouet: hydropicis commodiffime illinitur : lienofis
E isfugillata cum melle rapit, & nomas amolitur:contra viperarum ictusauxiliatur: alopeciasad pilum
- — reducit: lentigines cum loliacea farina emendar:his qui fungis ftrangulantur, tam cibo , quàm potü fa-
AP luziiseft: menfes cit. Semen, vomiriones facit, vrinam mouet, lienem extentiat: cum aceto illitum
-— gngrenas validiffimé emarginat:cottum cum aceto mulfo;anginis petquàm vtiliter gargatizatur:coh-
aceraítis morfus, potum ex vino auxilio eft.Sylueftris raphani,quam Romani armoraciam vocant, fos
li fariuo. fimili fcd; magis lampfanam imitantur:radix gracilis, tenera,fübacris. Tam folium,quàm radix
- inolera recipirur:fed hac excalfacit, vrinam concitan,zftuofa eft. j :
qa ; : [29 V 2 Ge Aa eT nd E TAG ^
: RAPHANVS I. 5-5. IL RAPHANVS IL
ete Q -
» ; o 1
9 ji » 2
V
d
gout nomen Gracum efé:NapusLatinum:Italicum,Napo: Germanicum, Ctedtrüben: Hofpanicum, Nabicas: Gal- Nomina,
340 And. Matthioli Comm.
; : metatheft Ramoraciam appellant. Cateruni einn a
D IIL RAPHANVSR V STICANVS farina sin durior, acriora, deprebendatur , Do) ra m:
r ; fiue vulgaris. dex bic, vrin aliis pleri[g, loci , mendi fufbicionemonyagar,
E: vtpote qui Armoracie vadicem reddat tenera moliemye c»
fabacrem.F. olio pronenit Rapbanus napo fimili, c». Tapoans
guffiore iabriore,ac magis birto;caule tereti, flore albo, fie
quis tumentibus , Tapo quadraplo maioribus , in mucronep.
definentibussim quibusfemen c ludi dum;rafum,
€ fapore «ctum ;vapi, napid, femine cum minus ,tum et.
jam durius.Radix illi varia,nam nonnullis longa;alba, tere, !9
tenera. fragilis , nec admodum acris , que ceteris in Hetruria
prafrantiov babetur:aliquibus craffa, napi pene figura, alte-
ra longi durior, acrier, C gutuiingratior.Differunt quaque.
colore: namque & alba, C nigra, vbique fere babetur , noy.
folum fatiua , fed agreffis quoque : fed bac altera mimu frea
quens.Satiuus feritur in bortis Qr agris : Agreffis (pontipro-
uenit in campe[fribus in agroRomano.Recens minutim ind
favadix,albo meraco in[perasc butyro tn fartagine calefa-
da, c puli admota, remoratam vrinam pellitzidem preftat
eiu/dem fuccus , duarum vnciarum pondere ex. Cretico vigo 18.
bauffus.Vncia corticis cum tatundem mercurialis.aod gra-
nis quatuor y cafra odorata pulueris drachma , C dracmi
duabus (ucá fabine,omnibus (imul in mortario contufis, cr
zenuifimo linteolo exceptis, C vteri ceruici adhibitis fubit-
nit pre[entaneo auxilio agré parturientibus, Eitidemradi-
cis fuccus vna cun oleo dulaium, aut amatavum
rum, vini albi nonnibil feruefactus , addito colocynthida
momto,aurium nitus curat.fi calidus inftllabitur. Leon
bardus Fuchfius, Armoraciam eat e[fe ffirpem putat, quam
Rapbanum ruflicum nonnulli vocauere , folijs oxylapatha je
AN / maioribus, radice longa, pollicis craffitudme ac etiam crafio-
s MG NS. cia NS re, acerrimo suf, finapi baud ahfimili : floribus in caulium
m & : 2 fammmitatibis. albis ce pufillis, radicibus Acerrimis , qui»
bus viitur yuinerja Germania , c Pannonia ad carnium intindus , [ C quanquam appetentiam faciat , reus
Tamen [A caput ledit C mdoro[as eru&tationes mouet. Na[citur fponte m pratis ; viridariis , & fecus itinera. Radie
excalfacit, d ficat ordinetertio completo. Aperit;pellit,imcidit;prouocat, attenuat c abflergit. Ea omnia potefl, que
domefiita agre[Hs vadix, fed valentius operatur. Quinetiam Sinapi vires obtinet, vrinam, & arenam valentius pelit,
nitur co: idix ex vino albo & recenti b 72 calefatta,vtiliter pubi ad iendem vrinam, fiue fit dolor ex renum
calculis fue ex eraffa lentag pituita véjict certicem obffruente. In quo cafu datur quoquemon paruo Auxilio gotandum
vinum , in quo incifavadix fuerit macerata. Qua mre eum alioqui peritum , facile ballueinatum crediderimsacerrimo 498 7
fortaffeillins plante fapore fetum. Quid fi s vel Romam vnquam prefedus effet , vel ceteras notae accuratius perpendi-
fity Y(vt arbitror im eum errorem adi ffe. Redline fortaffe faperent, qui banc plantam perperam Armoracum
Raphanorü ERA Tati : Tblaffin,de quo in Thlaffi meminit Diofcoridei, eandem e[fe fcriberent.Raphani Yh. jb. 15b. 7 en.
Theoph. ge- E it.plura funt. meraitio corinthitm,cleoniumliothalafium,baotium. Adole[cit amplifimt Corimtbams
mem pluri. quod vel radice conflet detetla.Hoc entm furfum verfurprozruditur ni vt ceterain terram ampliari [olirum efl Ibit
laffium,quad Th acium vocant, validifimum aduerfus frigora traditur. Beotium dulafizzum eft, & figurarotundum,
nep Gwen ronm Qua siad juae quibus autem fcabras aeriora. Genua prater"
Raphani vi. 47004 quod] T fin leconflat.Raphanus (vt lib.8.fimpl. med. fcribit Gal.) excalfacit quidem excelfu terti
resexGal — dficcat veri, : in vtroó, efficacior eft. Quin e [emen ipfum plenta effucacius eft. Facultas eine die
[genus lida ob talem facultatem accommoda exiflit. Aperit ; pronocat, incditex- fo
tem Galenus Rapbanilib.2 de alim fecult icimquiens: Radiculam folem , crudamó,
na menfa ex garo fumunt,alui ducende gratia : pauci auteu acetum adihiifcent. puffici veo.
t;non fecus ac alia, qua nobis natura non ars patauit ob[onia , in quibus eif urigamum *
b pulegium. ferpillum,menrha,calamintha,pyretbrum,eruca. Quippe bez ommiaviride.
nà cum ill fumpta, funrá, berbacei generis planta.Radicule caulis quoc, Cr folia nonnunquam
iquam [ponte Radix in eorum numero eft, quibus obfonij potius , qaam nutrimenti nomm
picue vna calfacit : acris eni in ea qualitas exuperat. Fw —
L aliaque nata funt excauleftere. Hic elixus eftur ex oleo, get
iscaulis ifle, quàm cruda radicula , vt qui acrimoniam inet
em babet. Quidam non [olim caulem , fed vnà ipfas radices
Terum dicos, tum idiotas illos mirari fubit qui a dás eas eiit,
Tid fe experientia abinde compertum habere dicunt » nullus tamen eos tra dt-
TACN potgatyic is item Raplicnus cradix appellatur: 1: Arabibus, Fugel/fitie Fe
SAettidiHiffanis, Rauano, c Rauanillo: Gallis, Reffort. Rapbamus longu: ali
à; ía
5r x
E " *-
T SEI ROM M GL P
perfpicua:poftetic
licet vcraque ee
Inlib.Secundum Diofcoridis. an
faciuus,
uslo ngus, Trag, Lonic.Raphanus przlongus, Gef.hor. Raphanus fecundus,
1o nus ODIODE" binpeminuE purpureus,Lob.Radicula fatiuaminor,Dod.fol.colorc radix variat; no-
; Julicusrubello. III. Raphanus rufticanus feu Thlafpialterum Diofcoridis C.B.
ilpo € vert x feu Armoracia;Brunf. Trag. Gef hor. Raphanus Íylueftris Fuchf Raphanus magnus &
fuphanus en Dodon.gal.Raphanis magna;Dod.fol.Raphanus rüfticanus, Matth.Lob. Raphanus rufticus,
pom marinus, Tab. Armoracia Plin.Lac. Thlafpi maius, Cord.in Diofc.Lon. Cafalpino.
Xeape SISER CAP. CVII
cognitum,cuius radix decocta ori grata eft,& ftomacho vtilis:vrinam ciet , &a ppetentiara
-1L SISER HOSTSER OIL 703
n b : p Lu
DAI
- And. Matrhióli Comm.
352
n d faalus, fcripferam reperiri verum Sifer in agro Maguntine circá Rbenum:(ed p
bes ecran À iudi o firmab ariejefulfm: quippe quideeradi guam
res illi Sifer faci walemefet quam wasiceppirximus quam Germans ep Siu Ra:
Sifcris legiti- 7. A iter fentiam, Adducor ag, vt putem fi sifer nunc apud nosextat,td eam eJJe plantam,
mi planta. vesim cenja fuit, etr amp sapor t seque minera taseseriam files habet fria eria]
ud rnit verro(elimi modo. Radicibus nititur numerofis a phodeli modo,tenerifragilibus, dul (apore Cr amarig nl,
r * H Levi
elata maria a usquam xri cv fam rfr qua me ia i
i Sir apud yum, quid Sifer apud vetere f cuneta abeu de Sifre tractata pat call pia Di 11
ACCNM
ini í .vbi inca egit ,illico deSifere, tenq 24 q
— 2 rni E s Mp o im Input juni paru p m
A * afe: *x d, íy^ & ; mat rta Mim E Lao)
nin "fatum ifi tertio anno ejui idon oueniat, radice verà quotanuis . 1d quod fedffe veteres n Sifzri
Marcel. R euo cmo disi 4 pres e xor iie firibant, vbi id legerint tod iba
Rod. —— ijusacceperint, ego ramen illa credendum effe cenfeo, quód mihi cerro per fuadeam,hofce probossdoclo[3, viros baud qu,
Colsmeils: quam feripfife hacsnifiid alicubi legiffent apud antiquos autores.In qua fententia confirmat me Columella libu. »
dereruffica,fic inquiens: Paflinaca € Sifer,atque Inula,coalefcunt alte pa[linato, € flercorato loco, fed quàm iarifini
ponenda funt ,vt maiora capiant i
£xi- 1o
qua verba fi diligenter expendantur,adice feri Sifer.non femine fal em.
P MISES ^an aus Ja fit radice Affbodeli feré modo,rariffimé idem poni oportere, vt latius radites funditar,
Y A incrementum. fu[cipiant. Nam quà cra[fiates fiunt; eo gu[fui fuauiores habentur. Ideoó, dicebat Plinius lilro 19. caps.
$ ifer Tiberio mter medica dicendum siferyCr ipfum Tiberius Princeps nobilitauit y flagitans omnibus annis à Germania. Gelduba ap. 1
: Ca. gratiffi- pel ccuy caffellum, Rheno impofitum, vbi generofitas precipua: ex quo apparet frigidis locis comuenire. Ineft longitude
num. meruws, qui decodlis extrabitur:bac ille. Quibus palam efl Germanicum Sifer Tiberio fuiffe. gratum , quüd in frigudioribu
regionibus generofius, Cr grandius proueniret. Ad hac fribit Diofcorides, decocta Si[eris radicem, cr ori gratam e[fv er fnm
macho vtilem.1d quod in buius planta radicibus manifeftà deprebenditur, vii prius elixa, & deinde butyro inpatellafae-
rina árcumlite frigantur.V nus tantim mihi firupulus veliquus eff. quippe quodin boc noftrate Siere nulla feréperapia-
tur amaritudo,cum amen Galeno, C» Plinio, Si(er amarorenon vacet. Veritm loc àmea me non deducit fententia, quid
Capa non 2-b 44m» Lateat, regiones [epe platis immutare fapore Siquidem capa,quamquam fui natura acris admodum fit, im Caie-
e tano tamen agro, vbi omnium maxima prouenit, nulla prorfus acredineredundat:id quod multi in locis, in Rapbamo vi-
demus,C" in Aro(vt Galenus inquit )quod in Cyrenaico apro prouenit.Dixi fententiam meam non vt banc plantamle-
gitimum faciam Sifér, fed vt nofcant rei plantaria fludiofi, non lenibus rationi duit; efe ad dendum , um jc
ipfam efe Sifer. Syluejfre quoque extare Sifer,perinde ac Paflinacam, teftis eft Plinius lib.2o.cap.5. vbi inquit: Siferema-
icum fatiuo fimile efl cr effectu i flomacbum excitat,faffidium abflerger,ex aceto Laferpitiato fumptum , aut ex pipere,
velmuljo,vel garo.Vrinam diet, vt Opien credidit, C» venerem-in eadem fententia eff C» Diodles. Preterea cordi comu-
mire conuale[centium,aut pofW multas vomitiones perquam vtile. Heraclides contra argentum vituum dedit , Veneri [ub-
imde offen[anti,egri[ 3, fefe recolligentibw.Satiui prinatim fuccus cum laGie caprimo potus fiffit aluum: bec Pliniss. SVeris
meminit Galenus lib. 8 de fimpl.med facult. his verbis; Siferi vadix cotta ffomacho grata eff, c vrinam mouet , [eeunds
erdine excalfaciens, adieam babens amaritudinem quandam cum leuicula adffrictione. $18 ER. AL TERV M, f-
' ia.caules,vibellas floves cr fémen babet fylue[tris paflimace Radix, napieffgiem veprafentat , colore alicante aut fub-
füauefcente, apore fubdulcisac umul amartu[culo.Seritur in bortis ac etiam in agris;in vniuer[a Germania Cr Bohemia.
calfacit & bume&at,inflat, aperit, vrinas mouet.V alet radix ad ea omia,ad que Sifer primum valere diximus. Ya- 42
à pr € fib Siferis alterius momine hecplanta pofita fit nibil tamen cum legitimo Sifere balet cognationis. Sifer Greci
ovdicitur: Mauritanis, Culcar; Fiferum.frue Seifaron:Italis, Si[aro. ifer alterum z Italis, Cavota bianca; Germani,
Giraclin: Hifpanis, Chirinia: Chery. fiue Giroles,aut Carottes blanches, :
n Elaphobofco Diofcoridis & Plinii multum conuenit, dícitur Sifer Brunf.Coráin
Sifarum,Dod.gal.& fol.Lob.& Tab.Siler fatiuum, Fuch. Sifer primum, Matth.
i Lac.Sifer Germanici & Elaphobofcü Plinii, Cefal.Sifará maius, Lugd, Elaphobolcá
II. Qua pro Sifero altero m ptapbniub Paflinaed cewulfoliai faci fadi M
adice alba, & eius qua radice rubra eft, vocamus : aliis Staphylinus primus, vt
cus, Dod gal Sifet alterum, Matth. Tab.Sifer Lac. Paftinaca fatiua prima, FachlBa-P*
MERE oou Did A Diucus Theop- Lob Piffigscatenufolia eit B
us luteis, Get.hor.Carora radice buxei coloris, & Daucus domefticus Galeni, Call.
Lugd.Carotaaltera radice cx albo flauefcente Caftori. fico
Sifer fjlueftz,
^
LAPATHVM, SIVE R
nr xs add
CAP. CVII
Inlib.Secundum Diofcoridis. 353
OXYLAPATHVM. IL* LAPATHVM-.SAN-
L o- MIS.
guineum, *
LOXALI S SIVE A CE p o $ P Ve fiftunt : cum vino autem po-
à " tz rcgio morbo medentur, calculos veficz comnii-
: nuuht, menfes cient, forno i&ibus auxilian-
tur.Hippolapathon olus effmagnum, in paludibus
E^ M naícens. Ealdem habet vites, quas fupradi&ta rumi-
Sacr ^ ClS genera.
Ametfi Rumex , qui & Lapathum , nomine à Grecis Rumicis cotie
mutuato, appellatur, bodiein bortis uon feratur , in jjs idcratio.
tamen [ponte frequens MÍN qoimetiam incultis locis, fo-
, liisnigre b :
C bum E M Jeni-
3t neminuto,pelltcido,fu "igrica :
Lo maraá,. Lapatbum., q, ;
Oxjl ^*ath
, air RN Mene a "ts offici ,
Y tofam appellat; fed q üdfoliis pros
PAPÀ ribis.siquidem i£) Grezorum «
no. nn ip sid refpettu, Sire
A e pariter, Serapio , La- Auicen.& Se
*E Mec omme nullo difcrimine Acetofam nominani , petpe- xapilapfus,
rani id ad faporem referentes, quod ad foliorum figuram ve-
: opes o rici cnn genere.Plinius lib.20. cap. Oxylapathü
(121. Oxylapathen mon nifiin palufribus najcens , fatino fi. o :
" milius effe fcribit, cim tamen alterum alteri difimiile
"Diofcorides Illud verb, quod ab acido fucto i Gracisdi- foie
- eitur (etfi id filentio inuoluat Diofcorider) d
^W rum maius ni;mirum, Gy niinus. Li li
3$
34 ^; And. Matthioli Coram.
Iti. OXALIS SIVE ACETOSA VI. HER GRAT NM,
minor. MA
dmt TUN
db
N
Z9 PAUSA
ME » Z7
SN
MILOH IP POLAPATHVM:-- Quedin bortis feritur Rbabarbarum Monachorum vem
| zt MS E ae TURCIS émire :ari :Siquidem boc folio , femine » radice , ac cetevis in vniscerjunm
: notis legitimtm Hippolapatbum vifert. Platta eff gra
Acformofas foliis, emine, radicibus, ac cateris in: j
T. notis minorilapatho fimilibus, fed oanialóge maiore, uam
jfolia grandia Junt, belenij feré modo , radix pariter grandir,
b woe? vegeta, fulua éolore. Seritur a pluribus fpe&laculi caujuin "E
SON: bortis Gr vitidarijs. Sylueffre autem non folum im paluftri- t
Qo Dn c vliginofieeraclibus prouenire videmus y fed etiam in
, montibus, ijs prafertim in locis; vbi pecudes diutius [labulari
, folent, vbi éoriim fimo pingue[at folum,illi planteommi-
7. norefpondens , que fub Rbabarbari: latura , pafim
bodie in bortis acviridarinplantatur. Folia gerit numen-
7. fa, magna, vPrénfis baud sbfinilie , fed viridiera & aft-
/- hse a d iprga : floribus m ramu[eulerum ta-
S po Tur, fc
; anclu(um , acumimatum s
: jitit; qa a I" i si "A MP raci
^ adbiméninit Gal. lib.7. fimpl. med. fc à Lap.
s E P A USO Ut , 4t. :
imam fimul cum eo quid digerit, rinilil qud,
« Seinen eorum mavifeflam quandam etiamat-
em obtinet, ade vt €» dyfenterias, e» dus
Inlib.Secundum Diofcoridis. 35
s i nitri (emuncia » Tartari albi vncia dua: attritis tevendis ponuntur fanul cum.
a) Buda ancbiradin m y cote bi igneextrabitur aqua:cum qua mane abluitur facies , Qv vefperi ili-
p s — dalino fimulsmifhs.V inum decoctionis oxylapathi diebus aliquot potum , attriginem pellit,
suit dt Tantam mariti. Credunt quidam lippire nunquam eos , qui Rumieia fylueftris radicem luna des
ÁO rifinum os portauerit. Oxalis maior vefricerat cy ficcat exceff fecundo digerit, aperit, C nonnihil
ayoncdjojam ndi effilentibus febribus aduer fatur: preflat c» ad cordis affettus. Sitim [edat.putredini vefiffit:
sojs Jrlaip/a lilujis as citat. At minor vefrigerat ,ac ficcat perinde ac altera digerit, incidit. Omnia belle potefi,
pnisqin SIM pollet viribus. Hippolapathi bortz[is radicis fuccus cum fulpbere illi i
/ : 1
hos,C* alias cutis infecliones exterit. Radicis dilutum,ex vino paratum, pra[Iat ad pel- E oss
e udis freca radicis puluis drachme pondere ex meraco potus:quinetia exMarrubij decocto bau '2P-
gippolapatho [plueftri eedem in[unt qualitates c viresque e cateris Lapathi generibus Planta
ys Adarabor Latinis etiam Lapatbum C» Rumex, Officimis Lapatium acutum appellatur: Arabibus, :
Hag Hamad:ItalisRombice, c Lapatio: Gerinans A2mpffer: Hifenis,Labara: Gallis, Lapais. Qua ve-
eh deni mem officinis dicitur: Germanict Ciaurdumpffer: Hifpanici, Az ederilba:Gallic, Oze-
jette. Oxalis minor, Gracis 2£a) ye para pet:Ttalis, Acttofella , Saecciola c Sannicciala, Hippolapathuns
e or officinis Rbabarbarum monachorum: Italis, kombice maggiore. Germanis Sénd) SXpabatbatet:
hede marais: Hippolapatbum fyluefire, Gracts iormoNimralos ey piov Italis, Rombice faluatita maggve. *
Plinius à Diofioride difjentiet.fi in boc loco fequamur lethonem Oribasij lib. 11. Jimpliaum » qui ba-
v T« parreoid eff, non prorjus fimile primo.Nam ex bat patere arlitver, non tantum priora lapatbà
yquantinm vulgata lilio nueve videtur, $
luo:
men
Nomina;
; l2azJLen exiianiendo nominatur.fiquiderm foliorum decoctum alimm molliat: Latinis.
;quodnon tantum fatiuo compctir,fiquidem Plinius ib.z o.cap.21-Oxalidi tribuat. Gene-
Theophrafto 7 -hift.4. Plinius loc.cit.quinque recenfuit genera, in noftro Phytopinace oxa-
differentias,lapachi & lrydrolapathi tredecim, & hippolapathi duas propofüimus. I. Lapatbü
quod Oxylapathum Diofcoridi & PlinioC.B.Lapatiumacutum & Sicla fylueftris Auicenne, ;
chum acutum & Oxylapathitm, Lob.Lap«thuin fylucftre,Gef.hor.Lapathum & Rümex,Lon.
hü.F dci eue c uc AN mex acuuis Cor. in Diof. Hzc folijs eftaliquádo an-
blongis & crifpis.II. Lapathum rubens,quod cum oxylapatho plurimum conuenit: ex radi-
-;dioctiter cralla;fibrofa, lutea vr in vulgari, á qua fere magnitudine tantüm differt, caules
tho breuiores,ramofos:folijs eft oblongis;aliquapdo rueofis,faturato rubore nigricanti-
acfibris dilut? rubentibus, quz vna cum caule cruento fücco turgent ; vtfi terantur :
t:loribus & feminibus priori correfpondet. In hortos femel fata,feip(am (emihe propa-
1 oxylapatho conuenit,nitrofiore tamen guftu cft, quare cius deco&tami , autfüccüs cx-
» lubricat.Seminis etiam puluerifati in aliquo decocto adftringéte exhibiti, in fitendis (a-
fingularis efficacia: Dicitur ipupoA 40er. Lapathum DEUS Eutapstuniubent,
aparhum fanguineum;Lob.& Cam.Lapathum rubrum Czflalp. Cam. ad: Matth.cui & Cre-
r E poo tenfe: Lapathi fj. certium genus; Lugd.Sanbuis dra-
ay. ACE OSACRETIC A.* conis herba, Gef hort. & Lenicero. HII. Acetofa pra-
E Ec WE ES tenfis feu lapathum quartü Diofcoridis, & Lapathum
E Duet ^
. |! fyLPlinij.C.B.Aceto/a & Lapathumacetofüm,Brunf,
ENS Acetofà,Lon.Oxalis , Tra:
356 And. Matthioli Comm.
Seien füccedit, tenuibus membranis aculcatis inclufüm, cuius nomine cum Tribuli etrefr, £i
fimilizudinisaliquid habet, minus tamcn eft, minusq; pangens,cui pediculus oblongus, incuruns, tenti
vcin Caltha additur.unio floruit & femen maturuit;in horto Illuftrifs.D ucis N/irtenbergiei, qui m
4 tembelgatdi colitur. VI. Hippolapathum larifolium, feu Hippolapathum Diofcoridi » Galeno & Pligis
CES i lacusat M inE I abacberum Monachorum Trag. Ge| - hor. Rümicis alterum penus Fu
Lapathum £tiuum Dod. gal. Lapathum horreníe Lac.Lapathum maximum Gef. hor. C. D. apzthi
vel Rumicis fpecies Cord. in Diofcoridem.Hippolapathum Dod. fol. Matthiol. Hippolapathum fni.
uum latifolium.Lob.LugdunenCHippolapathum hortenfe Matth.in icon.Lugd. Hippolapathum fai.
uum,Caít Tab.Bulaparbum Scaligero. Pauentia vulgi. Vtimur eo frequenter pro Rhabarbaro, fed dui
dofi Eft & alterum rotundifolium . VIL Hydrolapathum folio cubirali.C.B.R umex paluftris vel fepr;
Ti o.Hippolapachum,Dodo.gal. Gefhor.Hi ppolapathum f y lueftre, Matth.Caftt. Hydrolapathur ms. t
ius, .Lugd.Lapachum paluftre, Taber.Rumicis feu Lapathi quintum genus, Cordo in Diofcoridem,
Anean. LAMPSANA. CAD CLX
L ^»r&n fylueftrc olus eft.Plusalit quám rumcx, & ftomacho vtilius. Cuius foli, caulesa; Coquts.
tnrin cibo.
.*
|OELAMPSANA. *IL RAPISTR VM MONO.
unam
a oy [M S
me
fpermon.*
Me
Lipünr có- imis bic inter olera, qua
fidet. Olus vt bos Gredis)a a
irumefearuorum, ex eius epitolis (siue
d non craffa exurgunt caules
cuiter hicíüi folia per terram fp. jsfmilinal —
in fübrotunda , iter finuata , crafía leuiterque hirfuta ; fecurdum G- —
s nt, vulgari forma eleganter lutei, quibus filiquae pulehemimz —
— Inlib.Secundum Dtofcoridis. 357
; s ji ; wa ^ link
] inerur,fit maior:hz ftrijsinftar feminis Coriandri diuiduntur, & fingulz inob-
m- fab Hivins femé ne rhonofpermi nomine Doctor Doldius Norinberga
E Íc floruit, & femen in horto Doctoris Zuingeri hicBafilez maturuit.
ITVM M AIVS, IL BLITVMRVBEVM.
"Y
ai
mó/e BLITVM. CAP.CX
Litum efturoleris modo;aluo vtile eft: nullius in
7— medicina víus.
Brisndenn ef genetiin;rubrüm nimirum, € allum. nis duples. "
Virumque notum , in bortis (aitur ac etiam in js fpontà
C campis na[cens.Rubro caulis & fa ru
cineo coloreinfeda videantür,etfi tempe:
putrafcant. Folia amarantbum referunt [
prouecandis , molas, C fecuidas ducenda ft
famine vapore detti calidi fuffiantur , ade vt vapór ad vte-.
Tum afiendat. AL B V Mprownit ijfdemfolijs, Lzribus t- gy. cn j
V men, &r olore fubalidis Flores c femen racematim coberen. am alle
3 E m fide 7 feit; s "H3
. And. Matthioli Comm.
sventrem adeo turbat, vt choleram faciat aliquibus. Diciu,
on illii 1tem lienibus , C temporum dolori ex oleo, Praed
359
acad Mesandrim facis mariti Stomacbo inutile ef
ahserfis féorpiones potuit vino prodeffe, C clauis edu
vada menfis fifit eo cibo putat:batenus Plinius. Bliti meminit Gal.6.fimpl.med.his verbis: Blitum olus eft efculentuy, hu
Galeno.
t. ini fecundo maximi exce[[u a temperatis.1tem 2.de alm. facul. Qui porri, inquit y atripiiss
pe wm Le hair ve y com memintt,latucam inbrafice,at borum eri doi
d ptebitser fiquidem ila egregié deficcat, hac eontra plané huida aquo[aó, funt. QEAMVHETUP HEIUD pei id
addito aceto japius,melimq, a Jumuntur:alias nam, flomacho infeffa jum.Diximzus autem iflufinodi olera tonnibs aj
lesigandam aluum momenti afferreomaxim fi cum bumiditate giutinofam lubricitatem fortita fint:bec Galen, Qi
fit va mirari liceat , fi Plinij C Galeni feripta perpendamws:quid dixerit D iofcorides, Blitum aluo vtileefe, c» Tilig
jn medicima v us. Eius nomen Gracum eff Ca so: : Latinum, litum: Arabicum, Batbalaiamenia , fiue ma.
nie :Mtaliium , Blito : Biedone * Bietolone: Germanicum, Stawer:Hifpanicum , Bredos : Gallicum, Poreerogse, Blate
Blitzum rubrum minus, Gracis BAG loy paep Italis, Blito, Biedone, aut Bietoloue minore C Gelofia.Blitum. &lbum Gra.
d 1A s A uxor lulia , Biedone € Bietolone bianco. EE wa
*«IV.BLITVMPOLYSPER- , Bltums/co»fort in di&um quafi siet.
go Wim 3 abijcie ndum,propter vi liratem,velab infulfo fatuoue
: fapore.Genera plara effe Theophraftus 1. hift. 9, pro.
E. WS nüciauit: quarealiud facimus maius;aliud minus;mg
ius rubrum & album:minus quog; album & rubrum,
hocveró vel cauletantüm, vel omnibus partibusms. ,
bet.I.Amaranthus maximus fiue criftatus,an Eryfinü E
Theophrafti 8.hift.1.& j.vbi Gaza Trionum vertit C.
B.Blicum maius, Matth.Blitum rubrum maius, Caft,
& Lug.quod Polyanthes Dalechampius appellatsBlig
peregrini genus primum , Carfalp. Blirum Indicum,
Taber.Amaranthi fpecies alia:arbore(cens cognomi.
nata, Gede hort. Amaranthus pürpurcustertius,Do-
0B io.gal.Amaranthus maior floribus obfoleri coloris,
Dodo. fol. Amaranthus maior floribus panniculofis,
P fpicatis purpureis, Lob. Amaranthus magnus, Car, E
[/ if. Blitum rubrum maius C.B Blicum rubrum; Matth;
Lob.icon. Dodo. fol. Cam. Blitum rubrum minus,
Marth.in icon.& Lugd. Blitum maius rubrum velfe-
cundum, Dodo.gal.Blitum fariuum rubrum, Gcf.hor,
Blitum primum vel rubrum, Cafalp.Blitum,Lob.obf
& Taber.IHI.Blitum maius album.C.B.Dod: gal.Lob.
Lugd.Blitum album ; Matth. Caft. Blirum fatiuumzal-
bum, Gcihor.Blitum,;Lac.Blitum maius, Dod. folio,
IV.Blitum polyfpermum adiccimus;à feminis copia
.qua cauliculi onerantur dictum , quod ex iced 40
gracili; plures caules fefquicubitales;eiam minores,
, ftriatosemittit folijs paucioribus;pediculis oblongis
E à ak
" — — dnlib.Secundum Diofcoridis. 359
OUT TRETNE US IL MALVA MAIOR.
* 9
bafta poffit gsandefterezqüapropter chmadé ad fum bacüli ves
nit. Tempore vero longiore exacto , prà ratione magis quoque :
incrementa capeffit:battenus TheophrafluszPlinio lib.19. cap. Ls
ade funt vulgari alte mododiu s
Í foribusvtin alterarofe maioribus, c Ovtin altera verfico- - :
lorilféd in quibufda fimplici omnino foliori ordine, fyluéftrü
rofe inodo,in alijs verà multiplici-Radice titur firma, dia
ricatd mine lupino maiore, At POLTCAVLON., folia 2
rit bortenfis tmalue erandiora, fubhivfuta,per ambitum bors ve.
— tenfisinalue modo diuifa, longi ó pediculis appen[a. Stolonis s
À bus pluri Tadice prodeuntibus , triculitalibus , Q9 *.
quandoqu. ibus, fubbirfutis, baculi effigiem referem
— bufloribus, in totoferé caule magnis ro[arum effigiem ra
-— Tentibus;foliofis,colore vario : ham ii quibufdam plantis pur-
ec *r EM. Mir is abndud dida Ea E
— tis colorem referens , vifitur, adeo vt forma.
rue: certare videatur. Huitu flores
And. Matthioli Comm.
anus: quanquam non defint , qui arboream malam ipfam ""
Nd li.xe.mibil aliud fit ay ad'evd'po pa doy quam Althez Eam.
360
qued probibeat quin Maiorem maluam appellare poffi
Íent.Cüm tamen Gal. li.7.de fimpl.medic. facultatibus a
Malss quas- S facile proflare potefl, qua C» cetera maluar um genera. Seripfit ad me fuperioribus anis oan. Yordanus Medicu gar
arborea malua copiojam in Genu
exprefimus nufquam antea A me con [petam
IV. MALVA MAIOR
ta. tui Ab eo hanc planta extorquere. Quarta qtuam lic qus
enfi litore, fed hattenus nov p^
wibi dono mifit Frandfau Cal.olarius Pharmacopeus Verotenfus yy
(E.
yz)
j
7s
plantaria fHudiofus.Folia profert oblonga Hedere helicis ferà modo,per ambitum fimmata; fed baud profunde diuifa: ped
culis prelongisinherentiacaulibus multis,lentis ac foliofis : floribus ac feminibus bortenfis malus. Preuenit fponte in dts
Malue. vires P0ntibus Magis digerit quam domeflica,minusg, bumiditatis babet.Non. differt viribus ab alijs Malua generibu. Mala
Ie Matthiolo. fice die vina : i i Lee
í ili ifricia angudat enim affridla. dentes,c gyp[canmateriam falidt, Foliorum éradiaus
: decoctum gargariz.atu exa[peratas fauces lenit, mucago vero acrimonias emedat:Féguefatta folia in cibum appofitava-
cedincs expediunt; ex oleo autem fale, C recenti butyro aluum citant. Eit £foli iouis frondibus riti j
um enm, ?- alias quafcunque inflammationes. Valent eadem cum. porris &. epa illita ad fe
pentium venenoforum morfus.Succus auribus in[fillatus dolorem (edat.
: ienti iumamento:id quod etiam preftat fuccus felibre pondere bauftus. Semen ex vino rin
teda e
Omnimo:. Potummau[cam tollit. Cauliculi molles decocti delibratique comeduntur ex aceto , Cr oleo , c fale , afparagorummuto qs
bia. prima fLitim men[a,ad citandam aluum:in fumma,malua ad multa vtilis eff. Ideoque non immerito antiqui Malua
qaapiaor bàaay appellauerunt.Datur vtiliter fuccus potandus melancholicis fex vuciarum pondere, at infanientibu maa
Maluz. vires odopropinantur.Malue meminit Galenus lib. 7 fimplicium medicamentorum, fic inquiens: Malua agretis quidem a
exGi. —— septic paululum C" emollientis leuiter eft facultatis: Hortenfis verà quantà plus babet aquee bumiditatis tanto faalu-
teimbecillior eff. Fru&us eius tantà validior eff quanto c [iccior. Porrà buius generis efl & eas qua anadendn
nuncupatur fed efjicaciffima comprehen arum in digerendo: appellatur etiam althaa.Et libro 2 de alimentorum farnia-
tibus: Efl inquit;ab bac bortenfi alia quedam [jluefiris malua,ceu A lacfuca efl üpidaxivn, id efHactuca [jlucfrrictnter ve
à bas congeneres plantas id efl difcriminis , nempe quid ficciora fimt. fylueffria ; fatitia bumidiora. permiflnm quoquc
malus fucco aliquid glutino[ums quo lactuca caret. A vefrigerandi facultate manifeffe abeft, vt etiam ante fumptunen
cernere licet, i ex ambobus viciffim oleribus cataplafma ad calidum quempiam affectum, quale eft eryfipelayo ,
quod fadtitare bomines confueuerunt,molliufcula folia perquam diligenter tundentes,donec ad legorem ifm
dacta fint.Tum namq, cogmofces la&hucam manifeffo vefrigerare,maluam ver) modicum , & quafi tepidum quenien
lorem obtincre.Facile boc olus deov jum labitur,non tantüm quia humidum eit. fed etiam quia glutinofum » preipitón
elei garamd, affatim vna hauritur. Ad concottionem mediocriter fe babet.Si borum trium oleum. fuccosinter je um
; ves.tenuis Cr abfferforius betemalua crafior glutinofioró, ladtuce in vtriu[g,medio flatuetur. Herba, que Malaga
Nomina — cà Malua Latine vocatur: Arabici, Chubezze feu Chabaz Italic Malba c Malta: Germanici SpappeBi fani
was: Gallich Malue. Malus arborea. fiue Malua ntaiov: Grecis aed'pouh tv: Italis, Malba fiue Malua maggiore. Gne
nis;atolf Spappein:Gallis, Malus deiardin.Maltia maior vnicaulis Grecis A«vd'opsaAtoen novówauME: rali Mau
arborea, fine Malna maggiore d un gembo folo.Malua bederacea, fite montana: talis Malua [aluatica montant Mn
Inlib.Secundum Diofcoridis. 361
aluum molliat,idcitcó Grecis uaa,» à uan aso emolliendo ventre, propter natura-
o lentorem fimm,vz Paulusafferit:nde MartialiMollis dicirur. Nouem fpccics in Phytopinace recen-
kn fylaeftis folio rorundo,quam Theophraftus 7. hift.7.goqui, & cibo cfle idoncam fcribit.
unf. Match.Lac.Caft. Maluà vulgatifsima & prima , Trago. Malua fylueftris pumila, Fuch..
CBN2U fol. ThalMaluafylueftris répens pumila, Lob. Lug.Malua fylueftris iupina, Cord.hift.Malua
eieminor, Gckhort.Malua minor,Lonic.Malua fylueftris minor, Tab.& vulgaris minor Cam. Mal-
"recindido, Cafalpino Il. Malua rofca folio fubrotundo,flore fimplici, qua Malua fatiua eft apud
zd sca & quam cultu arborefcere fcribit Theophraftus, Malope Plinio C.B. Malua hortulana Brunf.
m horcenfis vel Romana, Trag.Cam. Malua Romana, quibufdam Haftula regia Apuleij , Gef hor.
Malus horcenfis, Fuch.Dod. fol.Lac.Malua fatiua,Dod.gal.Malua maior, Matth. Malua rofea fruticofa
i075 Maluaarborca fiue horteníis. Tab.Malua rofea fimpliciore florc, Lug.Floribus eft candidis , ruben-
gibus aruratis vel dilutis,fiue ex rubro nigricantibus. 11I. Malua rofca folio fubrotundo;flore pleno,
bc Romana multiplex, Trag.Gef-hort.Malua rofea, Matth.(in minoribus figuris pingit fimplici,
inmaioribus leno flore )Malua rofca multiplex, Lob. Tab.Lug.cui & Rofa tranfmarina. Malua horten-
dismultiplici fore,Dod.fol.Lon.Habetur candido,incarnato;rübro,puniceo,nigricante flore; eod; ma-
Minore. IV. Malua arborea Veneta dicta flore cxruleo. C. B. Malua maior altera, Matth.Lugd.
; Maluaarborefcens, Gef.hor.Dod. fol. Cam. Malua arborea , Caft. V. Malua montana hederacco folio,
- "CB.Malua quarta, & Malua hederacea fiue montana eidem in icon.& Caft. Malua maior tertia Matthio-
fiLogdunenfi. :
ESTA Cu ridpate. ATRIPLE X. AO SCAR QGXIL
Ax ;
*y
A
Aspen aliqui chryfolachanon vocant,cognitum olus el duo citis genera, fylueftre , & fatiuum.
-— 4*5 Codum eftur, vt olus:aluum mollic.Panos difcutit,fiue crudum, fiue coctum illinatur. Semen cum
* agua mulfa potum, tcgium morbum fanat. qu E ;
AT. : 3
pe E ama
DXIATRIPLEX DOME- IL SPINACIA.
x s geh
d
T
E
306 ^ . And.Matthioli Commni.
Pantaeinis ; f. Dustue lant. vt fcriptum reli. uit'Gal.lib.6 fsnplaned. )mifle eff temperatura:babet CFA 1
vires r, Gal. pner arp pe dao im Vell quod terreum efe ficum, frigidum. Itaque Een l i P: :
ficat, érin vtroque fecundi exce([us à medii efl. Pofrà medicaysenta, que cum boc quod refrigerant vna etiam f A
ea C ad vlcerarebellia omnia, Cr adfluxiones, C putredines tonueniuht ac pen [4 4d dyfeittérias name "Todi
groftuuia fiftumt, C fi quid aduratur Wfrigerant:tum fenus quoqu- glutindnt, cr alia vlcera rteeniia fimul & she. 2
omnibis ferb id genus medicamentis prihae tenet, aut certe null fectida eft plantago , ida, tefaperature [ymmetria, e»
ientia.Namficci obtinet morfus expertem, C" frigiditatemsque nondum ob, spefacist. Semen cin, uds
ffmilis funt facultatis, nifi quàd ficcieris minus frigida. Sed ! fem? etiam fibtilium effparrium: fadics ver) d'áfitrn,
Jp[a autem berba folia exiccata tenuiofir, Cr minus frigide facultatis fiuntzhempe difflato ex £o, t thgeffoexcremeng a.
queo.Hac ratione C» raduibus vtuntur ad dentium dolorestum mandentes, tum collutionibus ipfora T incoquentes, Pra. v
terea adiecinoris, cr renum oUffructionesnon has tantitm adhibent. Jedfulia quoque, * mulró magis emima, Waz gi
quand in fe abfHer gendi factltatzobtintt:qua c in berba viriliine]fe (atis conj poteft, verim aj bani tatkc
Nemima — yinc.Herbaque Gratis 259 Xmaroy, Latinis Plantago vocatur: Arabibus, Lifen,aut Lefan albaticl ? Italis Piatt ipe.
feu Centinerbia: Germanis, CR&egeridy: Hifpani; Lbantem, Tamebagem Gallis, Plantin, Plantago Piedia]iui mier
[o waepvfiue ásov. Italis, Piaitagine minore.Plantago longa Grecis, ag "ix juegos pd Jj Itali ipis.
taginelenga fite Lanciole.Plantago aquaticarccentioribw appel, Grariinegnita: Officinis, Baila joi "
y 1
Puantagine editaticá. e "
E à ^ per ^ " . ü 74 402 wd t M - 7
IIl PLANTAGO LONGA. V. PLANTAGO AQVÀATICA -
Boos FUELS
7.
a 72. h n o Va
S IA EIS ENS i Á p. x
PN an" vil
NR CS 3e
SUM
( w
*
— 7 ()
lantago media Füch Dod.gaL& fol.GcLhor. Thal.Plantago latifolia vel media , Trag. Plantagotertis
, xiltiplici (eu pannicula fparfa.In hoc genere & minoreft. III. Plantago ah. su di maip
s Plantago minor, Brun£.Fuch.Dod gal.& fol.Gef:hor.Lac. Lon .Lugd. Plaritgo lanceolata, Trag. Tab.
Mo Er pror ai Me CENE DE Hg
& Xe zo media, Caft. Lanceolavulgo, Ca p. Plantago vegas minor, T. LHsc Aliquando:
arem emittit , in cuius fummitate folia plura habentur, eo modo q
breuiffimis DuisicUMAEUnoÍ: infidentibus. Habetur & altera anguftiffinio fo-
ytopinace deícripfimus, Addere oportet &anguftifoliam mi & denique partam.
* b. R^ " TN
Inlib.Secundum Diofcotidis. 377
E lobulos haber hirfatos,albos,quam à Doctore Io Henrico Cherlero ynà
quumque nada oae &iconem & defcriptionem in vniuerfàli noftra hiftoria exhibebi-
cumalisN - x latifolia.C.B.Barba Syluana,IanuenfiPlantago aquatica, Brun Tra g. Matt.
mi. V. ica iaidinpto »rié plantago)Lon.Caft. Lugd. Thal. Czelalp. qui vult planta-
i Diofcoridis & Plinii;ab hac non abhorrere.Plantago paluftris fiue aquatica, Tab.Plan-
genu foliis Betz aut Plantaginis,flore Gallii albi,Lob.icon.qui inobfer.an Alifma fiue Damiafo-
ugo dob Reperitur zu x. anguftifolia,qua & humilior cft,
ES up SIVM, SEV LAVER. .. GAP. CXX
cruda;coctaque efu;calculos rumpunt;atq; excernunt:vrinas cient: menfes, & partus extrahtnt:
Gisin cibo auxiliantur. De Sio Crateuas tradit, 4 herbam effe fruticis Ípecie , pauca foliaferén.,
i i iera,& [ edentia. 1
temyrotunda, maiora quam menthz,nigra,& Tad erucam acc
10 TONER ice pingui; re&o.foliis latis;olufatro fimilibus,fed minoribus, & odoratis.
legc prem utice pingui,
AAA MN
LSIVM VERYM.
A SA I zt Vir?
:OL. SIVM VVLGARE.
/ Vet A
S -
x
NM Guo cs , Lu E d
Jo ylumin fraturientium fontium viuis, quorum aque hyeme calent «Hate vero fri efcumt;plerumquena[citur. Caterim
Kai us oil par cies Pe atit: eri :
apertifiimé, qui pro Sio herbam Crefcione vulgo vocatamytam failicet dulcem ladluce fimilem,quam acrem,
^ jibamaren,uinaflartij fapor, d» eruca folia infunt,in medicamentis v[urpant. Quippe quid eanon alia fit planta,
qum fin aquaticum fequenti capite à Diofcoride defcriptum,non legitimum Siunt,qtod noffratibussenenfibus
e T Gorgoleffro-Hoc enim à Diofcoridis Siox:ullis prov[us diffidet notis quandoqtider pingstis eff pinta, caule
MES L H HT t . AI ^j ia T H ]
"us eenrjoltis inim aibirum ferratis. olufatro fimilibus, fed minoribus, c edorati : vinbellas profert n fummi cau-
ln foris idis femine odorato,anifo non difiniili. Rari admodum funt fontium viutili, quibus aqiaticum fifym-
VFirinuaze; ui Sim eriam ni habeat. Sum V V L G AR E,caulem edit friatumvaniofunt inanem 4 cnerim.ftagi-
li gerit apij;non ánfiatia.flofculos im Jutmmztate albos, femine corniculisinclifo, paruo,mintoo,: vadice fiper-
: Mats Prowcgis Tantum in aquis dectirrentibus,perinde ac Sium verum.Dlin lib.c 64.22. SUI Ct a
e fidifevideru aid SioSifymbrii aquatici vires afftgnauerit nomiuris fort affe comtnunitate decep,
- mpfifybrititm boc, quod aliqui Cardaminam vocant nonnulli etiem Sinum appellant. Vnde quàd forté exiffi-
nist Plnias Sim c Cardeminam vam c eandem plantam effe, vni ta
s
ilientur.Hepatisobffri quoque expedit; v.
d pat igi »hydropicos tuuat.Ventris tincas pellit, i quod valet facit eius fernesi
: menfitrasex vino auffero potum. Suecus illitus lentigines delet. DecolHüm curi fale, C niszo, eQHoT tH
Punta eo quidamin aceteriü.Sium vulgare, excalfacientis eff facul B; qua tamen imber
H3 dish.
orum lieber vep.
alque Excerz Si víüs,
a Me. & Dra.
Tród Üzuaroete
d'itc éAbyn £-
sce poA Ad
QJAAe 7p.
e:pii.herba
fruticoía,exi-
gua, habens
multa. folia
rotunda.
TOrb ee E
"
. peipinguia.
Sii confid.
461 And. Matthioli Comm.
*11I. eq rV. M e e c
n ne nonfpinolo; Mem Mens a
2 s
/
7
à
E
E
p s zx VOS See "
| : ZZ NN !
»* E c Án SN LEA
n * VATRIPLEX SYLVE-* — VI ATRIPLE X-S$D
* ; ftris. II. ueftris. III.
- [nlib.Secundum Diofcoridis. 363
LATRIPLEX ANG V- IX. ATRIPLEXM A-
' fto Gentinodiz folio.* rina.
"wi
*
ES
hw
yu
VAyÉ js
illl
- fütu ebas à fatu.folio primim triangulari; deinde fagittali,mox a pediculo intubi fjlueffris modo laciniatozexi-
guamciturradice , tenuibus capillamentis fibrata , caule cubitali , C» fepe longiore, intus cauo. Flores gerit in vertice -
- mutundos, partos, berbaceo colore , racematim cobeventes: [emen fpinofum , angulofumque prouenit in quocunque folo,
Yaoratum fuerit, & copiofa vbique crefcitin bortirbyemes,c? frigora [pernit.Nam in Bohemia, byeme tota, vena-
sinplateitreperitur, Cr frequentifma.In quo genere femina quoque babetur:hec facilà nofütur , quid femen nufquam
— guferat. Non defunt qui putent bocolus ex Hifpanis primam fuiffe aduectum,ob idque volunt [anaceum , non fhinace-
. am appellari debere,
1 Temittat; proprio contentum iure videtur. Refrigerat , c bumedlat ordine primo,necomhina
itrof luum emolit. latus parit.Bititur eius fuccus ad [corpi ioruim e idus;
, vaa nitro qualitate, Á
c5 o, dei e : : : T
cetiam vulneri ilinitur, quinetiam coctum lenit exa[peratas fauces, Ceterum duo alia Atriplicis genera babentur , v-
tbal,
z T
mamgentefofeedis bortenfibauddi finita mamora tamen ór qua ad ter (funt per ambitum lacitiiata,
oftm,ac etiam ffriatum , femen racemofum , €» exile. Radicibns nititur.
d locisincultis c
era paria
*;
cutt alt.
illud, quod Alkali iem didtur.
DI OE TE qe Een. EE
er S
Diofrida Ansbyliden
»fed reuera, a fpimofo femine ita deuominari cepit. Coquitur plerunque fine aqua , nam cum multum S pina
ci fae,
maritimum. Sylueflre aliquot babet fbecies:nos hic tres excudi euratitnus foliorum dierfitate Ze B
P.
And.Matthioli Comm.
ecu XLKALIMAIYSQQ. »
,ebleato femine.
364.
Sk^-
pofüimu , cuiu modi vis ine[f. non tamen djriionief partic fed pu c minimum terzena dni Herma.
te. Quin C ventrem celeriter permeat, vt illa,ob lubricitatem, Porró paululum onmino eius eff , quod digerendi obtinet :
«potentiam. Horten[es autem atriplex, c malua,quam agrefles , tm bumidiores funt , tum frigidiores. Proinde phleg- 3
monis, C phygethlis incipientibus glifcentibusa,, Cr mollibus etiamnum. velut feruentibus hortenes :vigentibusauam —
€ decinantibus, ac ndure[centibus com. funt agre[fes.Semen eius abflergendi vim habet : itaque ad morbumme-
fmespit te ortae lagndun ido proguerum vtileefl :bac Galenus .Scribit Serapio, Rafim vidif-
Axtiplicis fe- f adipu ias QE Atriplicis em, pondere fumpto, crebris tiim vomitionibus, tum al-
mécx Scrap. ui dreclianibas vexatus fuit,adeo Yt ad estremam yirium imbecillitatem deuenerit. Quod mibi quidem E sur
aluum mo-. Qs» dog iidem noui cgo pharmaco qui ad ru[licos purgandos Atriplicus tant femen exhibebat: quad —
: "e sjsmon fine beste IR DON non enr pa m quetamenfacultarpaws ——
Eo cin vt puto actenus innotuit. Atriplex fic Latinis, Grecis dTpaiQa to al xpuseAepyavor, Yocatur : Arabibus , Cataf, feu —
: Caraf:Italis, Atriplice: Reppice C* Treppice: Germanis, tolten rib Qtilten:Hi[panis, Avmoles:GallissFollcte, c» Femas.
Cboux, Arroches, Bonne dames. Spanachiunt, Grecis orevaur:Italis Spinace: Gerinanit , €ypfnat: Arabibus, Spanath:
Gallis Efpiuoches,fiue Efpinach. atriplex atn i drpápaLuc a»ypla:ltalis,Reppie [aluatico Germanis QfSilomil»
ten: Gallis, Arroches fautages. Atriplex e QM Arpaigali Una acia: Italis, AtripliceJiue Seb
ita marinis vocata, Italis, Soda, i :
ftus ee L. puodein genera nótimusquare diuidimusi in Dried ne nt "
SUY MUT cci d |uorü in fei
mem : nonacuta fed fübrotunda &
aciminard cob vati sti
PRA H
Behbisecuidund Diofcoridis. 365
tim coli defideran, quáré in paucioribus hortis habetur, & quó fzepius tenella fucciditur,có fur-
| d p em I BudNasictm & Spinachia nobii TragoSpinaci femina, Gef. hor. S pina"
1 Lugd. & Camerario. IV. Atriplex Íylueftris príma, Matth.Lugd.Atriplex fylueftris,Fuch:
" "scfol.Gefhor.Lac. Atxiplex fylueftris maior,Lonic.Cynocrambe prima, Czfalpino, V, Atri-
DolsDilecunda Math Lig Tab.Atriples fylu.Cord.in Diof.Czfalp. Attiplex fylueftris fintata;
j» Duzhz fpecics tantüm foliorum amplitudine & exilitate differunt. V I. Azriplex fylucftris latifo-
js CB Blum quarum, Trago, Solanum quartum,eidem. Pes anferinus , Fuch, Dod. gal. & fol.Lon,
am, Acriplex fylucftris tertia; Matth. Lugd. Atriplex fylueftris fiue pes anferinus latifolia laceris
Ais Lob.Chenopodium, pes anferinus primus, Tab.Cynocrambealterum genus, Cafalpino. Hüius
p daher ecies eft acutior & nigriore folio. VII. Atriplexangufto Centinodiz folio. C. B. Hzc ex ta-
ác eparua fibrofa;caulem emittit fupinum,lzuem,ftriatum,qui mox in ramos brachiatur, hique in alios
folia cingunt Helxines aut Céinodiz maioris zmula;oblóga, acuminata, integra; obfcure virétia,
T quorum inferiora aliquando ad exortum in duas alias
e VITL ATRIPLEX SYL.- lainianturzamulis infident flofculi exigui coaccruati,
es / : lapp al as h abehs.* füccedente femine cateris minore,;foliaceo, tenui cute ,
em y ' £A 2 Mes ie ges il obdu&o,racematim coharente.Nafcitur citca mafia,
in areis, locisq; fimetarijs. Dicitur Atriplexfyl. prima,
Matth. inter maiores figuras, inter minores enim non
exprefsit. Atriplex fylueftris altera, Dod. gal. Atri p
2».
///
UP
A a
" VS
»fi modà leuiter feruefadta edatur: nar percodaahuum íi fei mnhó
xm Ud : em abet. acrior eft aítiua. In. Lov.
ibus,& tremulis effe prodeft. Summo cibo fum: i» xx oitqe)
orflomachocymafedagror &adciendüwinamwilidior
it. Crudus fuccus cum nitro, & iri. Lebe.
7366 "And. Matthioli Comm.
4E BRASSICA LAEVIS /IL BRASSICA CRISpA. -
& £y
E
Q
7 : M NS mL) NSSS -
f E EIN i» : : e c 7 ) ES
i E ! ; E lé
S Yiocfis Brafsica;maritimis prztuptisque locis, magna ex parte gignitur:fatiuz fimilis, fed candidi
: hirfatiorque;amara. Cuius cymain lixiuio cocta;ori non infuauis.Folia illitu vulnera conoluti &
IRASSICA MARIN
TRAPEWSC | Atitia Brafica, Thbopbraffo,c Plinio aucoribus,in multijlia recehfetui geiiere. Id
co fcribi nam in js multiplex. c varia crefcit Brafrica.Braffica leuis.folio exit grandi , ima
| C0, ACETTI q enagu ento í
Sabelicn — ememeraui fpecie Ihter qut am Sabelliz appellari tradidit, que
ynaiqi ^in orbem,
*
Inlib.Secundum Diofcoridis. 367
CA CAPITATA. *IV. BRASSICA. GONGYLODES,*
f», Avv
Q QQ 7 WR A. S xí
za d 3 S SS / AEn E 7 p
3 ZA SNP zx USE pe S A ?
espe
772 — uj
a C, Zi, SY y
a! d SR ECL ASKS
Vi LLANSSS--- c7 REA x
JV. BRASSICA CAVLIFLORÀ.* DE No. c or x S
Eco tup Tyrrbeni.tu Adriatic litoribus frequens nafcitur. Bani
mon longé à Terracina vibes Via qua itur Neapolim y pluri-
mam yulimus-foliis doieffice -fümilibus fed. byofcyami modo
birfutis.amato acinfuaui quje. Ex femine Brafüce Tetcyis
(vt Plinius eft autor lib.19. cap.1o.) rape fiunt, atqueinui-
feruefatium,potumá vna cum. pfo iurejcolico dolore Labora- 1s.
deacea farina polline; prafertim fi i fine pane deuoretur. Idem
fadt ius decocte cii vetere gallo-Prodefl idz ius iocinorofis, lie-
no[is, C reni calculo laborantibus.Prodeff percócka tabidis,fs
Frequeter edatur.Stccusex melle coctus, vifum clarificat,an--
gulis tantu oculori illitus:datur. "fuccits vtiliter potandus ad:
uerfus fungorü venena.Cotazt ; ] ; E
-— iure juzüpt ici a viertateprabet. Cauliui -
- medulla es eremore amygdalino decocla, c i melle in edle-
amateparata datur lambenda magna vtilitate anbelofis:in
C0 ofimasBrafica eft adoimnia vtilis, idquod antiquitus Chry:
Jippus medicus teffatus eft fr quidem is de Braffica. integrum
volumen firipfit , per fingula membra bominis digeftum:
to Quamobrem bauduobis mirum videri delet , [i DC. annis
fola Brafüica fbi ad o.
di descr. ceryfipelata. ;
i "Semdum eandem facultatem epbelida. alia tmtdican abflerfiorem po-
bufliscineres efficiunt admodum. Adürepnieyi vitm participer:
" erit generis. ibent:iasi
4
- "alenter
3x
L3
cem. Brafice femen eraffu[cule contufuim , & carniumiure Seminis — gi:
tes pre[entaneo remedio iuuat: Brafita tormina difcutit., fi Braffice vires
bifcocta edatur, addito cumini femine, fale, & oleo, & bor- Maxthiolo;
Pe m
E.
368 And. Matthióli Comm.
valenter digerens medicamentum effcitur. Brafica ver) agrefis quodammodo calidier , ficcioró, domeftica "T
propemodum omnia agre[fia fui generis domefticuw fecundum vtramque banc facultatem valentiora funt,
meque intra corpus citra noxam fumigpr, vt qua longus ab bumana recefferit temperatura.Eadem decau(a, c gu ani
bus amarior ef quam dameflica:quanquam dome[lica quoque fubamarum quiddam Cr acre ntineat:fed ViTamO ha.
bet agrefl validam:quare tiam extergit c digerit quam dome[lica valentius. Marma autem braffica fupra qui
ventrem deiiciat, vtpote fabal/a, cr fubamata guftu fuerit [anc etiam ad externos corporis víus, Cr ad omnia ea, ad pu
tales qualitates accominodantur idonea.Et lib.2 de alim.fac.Braffa quoque,inquit,a multis vytobfonium tflur medi
autem,vt deficcante medicamento,ea vtuntur.Diximus de hac quedam ciim de facultatih, medic. ageres, tum etiem,
in libro aperiore:que unc fummatim perfiringemw.Ergo Urafice uecus purgandivim quand obtinet: contra fidum
eius cerpus ficcitatis ratione cobibere magis , quam incitare deiedlionem poteft. Proinde cum expellere alui exCeleisa
propofitum erit, abeno,im quo elixa vna cum aqua fuit, propius admoto;ip[am eximere confeffim,vafiulod, in qua. pMts-
zuroleum cup garo iniicere oportebit:fi falem pro garo fumas,miil refert. At bumentem aluum ficare volentes , Gips, .
diocriter bullifje videbitur; priore aqua effa[a, repenté aliam calentem iniicimus : acita rurfus in ea difroquimw, Tn
dum tenera flacidaque euaferit : quod non facimus, cim ventris fubducendi gratia fumitur:baGlenus Gal.Ceterim lig
VIL BRASSICA MARINA. *VIII. PRAE MARITIMA
maior,
e
CET
- du E x 4
Bsln-h Mlonga,ac tenuia,ea tamen nom ab re dba 3
Suv DEI
Inlib.-Secundum Diofcoridis ^ 369
do & recenfüit. Atli.26.c.9.ex Grecorü fententia tres fpecies enumetat, C. rifpam,qua
: bellicum Lacaturre ;miliudine foliorumApii:alteram Leam latis foliis, que caulodes:tertiam proprie Cramben
agnofcimus dieritsias & quidem pro foliorum colore;crifflitudine, den fitate, aliifz
üsenim color viridis;aliis candicans;aliis purpurafcens. Crifpitudo & lxuitas tam in
cuim in viridi quam nigram vocant, reperitur.Summa genera funt, fatiua & fjlucftris:fatiua al^
- rumque fpecies vigintifex inPhytopinaceenumerauimus. I. Brafficaalba velvitidist
du&ribisho is& caulodis Plinio.C.B. Braffica;Brunf. Brafficz fatiuz maioris fpeciesaltera, Trago,
—— .Caft.Caf.Braffica candida, GeChor.Braffica lata alba, Ion. Braffica vulvaris fatiua;
draffica alba yulgaris,Lob.Braffica prima, Tab. 11. Braffica Crifpa, forté Sabellica Pli-
Crifpa; Matth.Gefn.hor.Lac. Braífica alba crifpa , Lugd.Braffica patula crifpaSabauda
(ficaSabauda;Dod.Braffica Sabauda crifpa, Tab.1n hac magnam colorum varietatem ob-
s, eftniuea tota:eft quz candidiffima,verüm circumferen tia,quz crifpitudinem efficit, viridi:
que purpurea,quoad neruos difcurrentes per folium,atcrifpitudine viridi:eft & fi ulphurei
isminufvcintenfi. 111. Braffica capitata; haec alba habetur & quidem capite vel globofo,
nzo,non penitus claufo:pluribus item capitibus conglobatis: haBetur & rubra... 1 V. Braffica
SYLODES apitius colis Catoni forté:qua exalbarum genere eft. C. B. Hac ftatim à radice cau-
3 igqui proximé radicibus infra folia craffeícit, & ftrumofus factus in mediocris rapimagnitudi-
"semmodó rotundam, modo oblongam cxtuberat. Ex quo prodeunt caules; fic & folia lui brafficz 2
J aliquando profundis laciniis crifpantur:flores veluti aliae profert, fic & femina, qux tamen a-
arbad frugem perueniunt, fed cx calidioribus regionibus pro fatione inferuntur. Amatfolum
lercoratum & fübactum.Dicitur Braffice albz quarta Ípecies &Rapocaulis,Dod.gal. Cau.
ob.obfappen.Cam.ad Matth.& Tab.Braffica chyrfüta, Gef.hor. Braffica "ua rapum
S Rape Bras peregrina, Lob.icon.Braffica cuius caulis in caput extuberat. Carfal.Braf-
ugd.Brafficarapicaulis, Cam. ^ V. Brafficam Ca vrirronAM fcuPom peianam Plinii
intructioribus fit communis;adiccimus.Hzc breuiffimo eft caule,foliis paucis,latis,lacinia-
entibus,ex quorum medio caules albidi,crafIi, molles;& pingues, afparagorum inftar có«
fire coquantur,ori eratiffimi:& fi hyemem füperárint, vernali tempore altiores fa-
es na inftar vulgaris Braffice proferunc.Dicitur Braffica Pompeiana;aut Cypria.Dodo gal.
iaffica florida botrytis, Lob.Braffica cauliftora,Dod.fol.Cam.ad Matth. Braffica prolifera flori-
ib.Braffi capitata: tertium genus.Caf.. VI. BrafficaS»1N 0 sA C.B. Ramum hanc adpictum
320 And.Matthioli Comm.
foliumemittit, fepe vnum antalreram,aliquando plura, rotunda, craffa, fuperné viridia, infernt dila
virentia, fapore fubadftringente & amaro nonnihil, & ingrato: cauliculo dodrantali leui, nudo, gracili,
fabrubro a radice proilpareiqui communiter vnicus,rarius geminus; Rores infident bini,terni, alio.
quin plures,czruleo colore nunc facuratiore, nunc dilutiore(rarius niuei)infignes » deorfum propé
tes,campanulz formam reprzentantes,multipliciter diffe&ti:quibus fingulis füccedit capimlumoblá. —
gam, durum,membraneum,in filamétum finiens,quod femen paruum durum cótinet.In Alpibus Hel.
uetiorum & Iurz, Auftriz quin & Styriz,Baldoq; monte prouenirIulio & Augufto florens. Cuius &;.
liudgenus eft folio minus rotundo,breuioreq; pediculo.Soldanellam putant di&tamà fimilitudine cam
Officinarum Soldancila,quid fi ab effectu,cum polleat vi vulnera glutinandi,& ad cicatricem perducédi
nomen habeat? VocamusSoldanellam alpinam folio rotundo:Soldanella montana, Adu.Lob.Soldanel. 1o
laalpina,CluPann.Cam.ad Matth.Lunariaalia minor czrulea,Dalechampii. Afclepias bm
gdunenfi.
; BET A. x CAP. CIVIL
TU72cf.
Be duorum generum ett quibus nigra coquitur cum lenticula,vt ventrem fiftat: quod magis radi.
ce cius pracftacur. Candidaaluo vtilis eft. Vtraque tamen propter nitrofüm humorem, quem habet
in fe, noxii fucci eft. Vnde faccus earum, cum melle naribus inditus,caput purgat: aurium doloribus au-
xiliatur.Decoétum radicis, & foliorum,furfures len defq; dcterget: perniones fotu mitigat. Crudis foliis
viciligines , nitro antea perfrictas: alopeciarum inanitates; fcalpello prius exafperatas: atque depafcentia n
vlcera,illini prodeft.Eruptionibus papularam,igni fàcro;ambuftifq; cocta medetur. "
IBETA ALBA. . I. BETA NIGRA.
IN ,
ANNE
VE.
SS
e
ae
7 SN
Iron candida àm vigrain Italie hortis fequentiftiuma nafcitur. 21ba fuliis protenit ceteris, 'andioribus , atri-
c plicis aut bortenfis rumicis fere (iamilibus,per ambitum leuiter fimbriati:cautem gerit licubisalem friatumó fera 1
,inequaliter votundum;at fuba[herusa:rádice aiba,rapbani modo liga, actam E
y femime,ac radicibus prosenit albe fimilibus, paul) tamen minoribm d nigrii-
Ada £l; - pu E ENCORE ESEUEU
j
-
**
-
:
Inlib.Secundum Diofcoridis. 371
ema adiunthum babet adftriclionis quippiam, C» magis in vadice, quam in alii partibus. Et lib. 2. de
dias nm -Bete ab[lerforius ine[fe fuccus con[picitur,adeo vt aluum 4d exactionem extimulet, nonnunquam
ym ME ub prefertim js, quibus natura fenfu ex actiore praditus eflob idá largius com mana ffomachum in-
fem demorá ih lerit,exigua eft alimonia. Iecoris obffructiombus, quam malta, aptius accommodatur : inagis
qa punscs s aut acero.Lienofositem fimiliter manducata mirifice iunat.Iure enim qui ipfam medicamen-
un li i fap inc dixerit, vbi boc modo snanditur:bact.Gal.Inueniri [ylucfrre Betam tradidit Plin.lib.2o.c.
wai e quod defcribitur a Diofc.lib.4.à Gal.vero li.7.fimpl.med. Cuius fententia refragatur Gal. li.2.
quá, vitii La itsEquide non fatiuam folum malam. fed agreftem quadam etiam efe perbibuimus, quesmadmo- :
ial dac im 55 "dli Beta nulla eff, nifi vtique quis lapathum ita nominare velit. At. Afinus quidam Galenum fugis c
inc rail Plinium ferua[fe videretur, qui aliorum fidem fequutus,in quam pluribus deceptus eff. Candida 77 dme s
Beta fylueftr,
in1o.
[i loiomuper citato auctore cocta, & cum allio crudo fumpta alui tineas enecat. Succus à facibus expurgatus (Vt Bero vires ex
LT ^ii, [77] EE
periculum feci )elyfferibus infufus, ad indurata alui euocanda excremtta wirum in modum pollet , prefertimi, Plinio.
Lui sin nibil profecerint. Alba vadix deraja c melle.faled, illita; fuppofitag, aluum exonerat. Nigra aute
viilnentid o. aspruritum extinguit.Succts ex ea expre[fus,valet tam potus,quam illitus ad lferpentium yeneno- He
: conegdr leta cola c cum allio crudo deuorata,ventris tincas abigit. Olu: Graci Téunor, Latiné Beta yo- Nominá:
ie. echa, e Celb:Italici;Bietola: Germanici, S oangolt, & 9Doteffen: Hifpanicé, Afelgas: Gallici, Porrée.
Lo ptt Ar Aewxin.Beta nigra; Gracis reUTAov uénouvó: Italis Bietola nera: Ger. Cd tearstDtangelbc
ex Galileo pré - fiue porrée.Beta rubra, Gracisy ve r^v ieaüpkoy: Italis, Bietola rofa: Ger-vot9Dtatgoltos
: [EVE EE
VH BETA RUBRA... *]V. BETA CRETICA.*
Fuch.Rapa rubra Betz fpecies, Gef.hor. IV. BgrA Cnzr 1c A femine Ecis Cretiéá
I ION cd minoribus:floribus ex fano virefcentibus:feminibus ftatim ad. ;
inde per. emafperis excuberaritiis donatis,in tresaculcos ab untibusjinlarerarecuruatis,vel .
ip iam appelle in füacnim Cauitáte granum vnum. continet , ad formam feminis Adonidis,
hm albam i» quodinapicemabit, duplici memb iore rufefcent quz proxime medul--
xs n tatinaceam cingit:exteriore minus rufa, non p£óximé grantim cing te-Hanc florenté prin-
CHomenlsluli &Aucuftifinefcmine przgnantem,iam(y aridam in horto Do&t. Z wingesi legimus:
: ; Rases
37i And. Matthioli Comm.
Ad pay PORTVLACA. CAP. CXVIL
: A ; adftxineit:capiris doloribusjinflammationibus oculorum,caterifque, cum polentsi
s peius v ape "S e Dre igni,veficz doloribus,auxilio eft: commanducata ynhmipe.
res fedat:ftomacbi,& inteftinorum aftuationem,Ruxionefque mulcet:renes, & veficam adiuuar 3
fierofionem fentiant: Veneris impctus exoluit.Succus epotus fi mili effe&u prodeft ;in febribus
3 Contra teretes ventris tineas, cruentam excreationem,dyfenteriam; ha morrhoidas,& proffuuis anoo
S nis, percocta cfficax eftitem contra fepis morfus.Ocularibus medicamentis vtiliffimà commifceturin.
: terancis luxione laborantibusatque vuluarum erofionibus. infunditur : contra dolores, quos zíluse.
cirauic, caput ex rofacco,& oleo fouetur:eruptiones papularum in capite; cum vino emédat: vulneripg, !?
qua ad fyderationem fpcétant,cx polenta illinitur.
Ll PORTVLACAÀ DOMEST. ILPORTVLACA SYLVESTR.
"m b DS
z. N N t LJ
c» gU
7-9 :
E. y
N- NM
NA NS :
*. B N
WU) NS RS 3
CECA
zN Ades
y
"x
S
Vy
$$$
x
Portulacz Dorstsaonnim: vulgariffima eft.Duo eius habentur genera.Vnum fatiumm,czi folia infunt latiora pinguis, inguicfala-
gencra duo. h pce. Lo tdt Ma MS A SEDES RT 3 r1
: ria vulg €» à tergo candicantia,guflu infipido, quadam cum anlera aciditate: eat
: EL
lem edit craffum;glabrum,erectum (ubpuniceo colore, atque pinguem:| nigro,exiguo;in berbaceis calyculisinduis. —
radice multifida. Que autem fponte nafcitur in bortit,vineis,ampis, C" aliis locis, prouenit wine n lenti pm. —
guibusyrufefcentibus,bumi fefe di fundentibus. Folia gerit alteri fimilia, fed multo minora, c oblengiora , numevofra-—
que,cetera confimilia funt.Manditur cruda ad oris vlcera, C commotos dentes. Folia lingue ubdita, Libendi defierium qo
Portalacze vi- féffinguunt. Alterum vero fylueffre bumi rep imoribus,tenuioribus,ac crebrioribus foliis.Portulace meminit: |
Gal. ed. ybi ita fcribit: Portulaca frigida, C» aquea temperamento efl, pauca cutini[dam particeps aufleritati
maxime Liliofas, c calidas.cum eo,qud eas mutet, c in qualitate alteret, magnopererefr,
randi quidem facultate tertij excelfus à temperatis,ac mediis:in bumedandi vero fecundi.Hacra- ,
quid aliud, adiutat,tum ventris ofculo impofita, rum totis bypochondriis,poriffimum in (ebriba
prem fanat, nempe qua ab acidorum fuccorum contactu, a[perà exiccata fuerant , liens
humiditatem:fimiliter verb er fuccus eius. Itaque mn foris modbimpoftus fel
Inlib.Secundum Diofcoridis. 373
cum Peplio herba diuerfiffima Plin.lib.& adi confundit, quin & vircs fjlueftris cum
- eviribus:quod ex €o factum,quódaliqui Peplionagreftem portulacam vocarint. .L Portulaca
csse S Porculaca hortenfis, Trag.Fuch.Dod.gal. Portulaca maior ho rtenfis, Gefn. hor.
domeftica, Match. Lob.Caft. Tab.Portulaca fatiua, Cord.hift.Dod.fol.Lugd.Portulaca, Cord.
á Porculaca latioribus foliis, Cafalp.Portulaca maio rCam. H. Portulacaanguftifolia fcu fjI-
p? CB. Portulaca, Lac.Portulaca fylueftris, Trag. Matth.Fuch.Dod.gál.& fol.Lob.Caft Lugd. Por-
- vé nafcens, Cord.hift.Portulaca minor, Gef.hor.Cam.Portulacaaruenfis, Tab.Portulecaan-
iotbuolis Cel Cephes herba, Cord.in Diofc.Cepza Lonic. quoad defcriptionem.
u K'apdpayot ASPARAGYS. CAP. CXYIIL
ol. aCatac. 7t '
aeaiot. i. pe-
trzüs,
Qordstioe afylueftris afparagus, vulgaris eft notitiz.Huius caliculiin cibo cocti, ventrem em
liant,vrinam cient. Radicis decoctum contra vrinz difficultatem, regium morbum,renum vitia, &
qxendicum cruciatus;in potu proficit:cum vino autem, phalangiorum morfibusauxiliatur. Si decocti
faccus füper dente contineatur,eius dolori medetur.S emenpotum ad eadem valet.C anes,vtaiunt,fi de-
cium bibangemoriuntur. Afparagum etiam naíci prodideruntarietis cornibus contufis,atque defof-
fisquod quantum equidem fentio, plane à veritate abhorret. T Altilis autem afparagus , multis ramis
faxicacffoliis faniculi,longis, numerofis:radice rotunda,grandi,/fpongiam habente.Huius teneri cauli-
- alliitiin vino albo; renum dolores fedant. Affüs autem, co&ufve, vrina ftillicidium,difficultatemque,
: dacdylenterias mitigat.Radix cum vino;aut acero cocta,luxatosartus mulcet.Decocta cum ficis,aut cice-
mibus/fampta, regium morbum fànat:coxendicis cruciattis;ftranguriamq; leuat. Alligata radix, aut hau-
dumeius decoctum,conceptum adimit, & fterilitatem adfert.
"o L ASPARAGY S. IL ASPÁRAGVS SYLVEST.
aee NNI Y |
Stil ic ino ^ TH :
FICA p ^
tia] i fr ; 1- Montanus &
ep ! cibispafam paluftis;
Betdeusenr, on ingratus funt cibus fte in acetarjs fiue dum caulefcir, » recetió, b PT.
Lsronr Mei hr Gal b mp mad icnquien pago prestan a, eget
iramanifehm aut caliditarem, aus figiditat. Himeremeat eur infer liberar, de maximthade cat * 9t
; 6 n
^ oipfus
qa SUM X
erp.Serun-
374 ^And.Matthioli Comm.
Teo dpfiusradices.c femen. Quin c dentium dolorg,
*II. ASPARAGVS SYLVEST. rosae p a vel maxime PERI Ri d
aculcatus.* de alim fault.Infuper inquir) afparagorum alim regit in
hortis nafcens, alins eso: 1d eff; paluflris
wles funtyvrinam cent, & parum praebent n
men ij prob? concoquantur , olerum. a[paragis
nimirum quanto illis funt ficaoves:hec Galenus, 4|
- rain
o eme cibo fumptisyt feribit Plimits lib.2o.cap.to. oclircLarigam
qa, Peri peitoris cr [ima doloribus projunt.Venerem fiy.
7 lant, C ventrem leniter molliunt.. A|py ago trito cups olo »
perundlos,pungi ab apibus negant:baclenus Plipiu 3
vr memorie prodidit Auicenna Fen vltima libri qu
Jparagi in cibis fuaui odore corpus totum comma, |
rum vrinam fetidam trahunt. Paluffris C Motanuswal,
omnia poffunt, qua altilis, nec inabecilliores , nec yalepgi
Z& vires habem.Caterim Corruda;ebmamfeflem,quam pof
« det amaritudinem, longe magis aperit, preuocat; a 1
gitid quod manife patet ex fatida quam ciet wii
£5 &ax dper'yoc s Latinis Afparagus nominatur : Mai
Halion.fiue Helium: talis, Affarago: Germanis y
Hifpanis, E[paragos : Gallis, Efparge.. Afparagus
o Grati danaparyoc aopiocTtalis, Afbaramo falttati
T Licet in Gracis non plane conflet , bic altilis ,
Is afparagi mentionem feri : tamen nou video ,q
ACA ad fylueftrem quaque referri pofiint,vt aliqui vefe
«fent. Cum enim buncnotum effe antea dixiffet Di
ara:
E PELANTACO.
ia habet angufliora, minora, molliora, lzuiora; & tenuioi
linato:floribus Ballidis:femine fummis caulibus emicante. Altera
ERN MARUE
. Tójutya- le
Inlib.Secundum Diofcoridis. E
1 SANTAGO- MAIOR, KI PLANTAGO ROSEA*
tenuibus , albicantibufi. Nafátur C hecperitde at altera
plurimum bumedlis &vligimofis locis,in hortis, fecus vias.
Minima verà , quid eius folia, qua leuiter birfuta funts tres
tantiim babeant neruos , Trineruia dui poteft, Longa, folia
v gerit longa , cufpidis lances modo , vnde illinomen sftriata,
neruofad, bumi acttibantia:catiles.flores, foniina , ac etiam.
vadices medieplantaginis omnino fimilia. Nafüitur Ieasin-
cultit,ac fer? vbique. Quam vero yecentiores A Q V A4 T 1- Plantaginis
CAM vecant.folio eff ceteris craffiore,cavnofiore, robuflio- 23228c2
Teá,, ac latiore , ex lataoriginein acutum definente , lanceg 62 20-
cupidis modo,caulem gerit cubito longiorem, ramo[un, fto—
feulis candidis vbique refertum.Radicibusnititus umerofis,
albicautibus, vt in Elleboro. Nafüturtantum in aquofís, c Plantaginis
paluftribus. Maioris, C minoris femen tritutit,ouoG, excepti, facul, Matt.
C calenti tegula ina[atum , dyfentericos iutiat » frequenter.
deuoratum.Recentiafolia trita, €t illita, lichenis auxilian -
tur:quinetiam viria fedis omnia curant, nempe "ficus, rimas,
- lylomata,b boidassprocidentiafi. VMlimuntur quo--
SS m» quevtiliter primo impetu rubentipodagre.Medentur omi -
mNUM — busdigitorum vitiis, Luxati,cinn dolares, 121 tumazessal -
NES lunt folia tu[a.e fale modico illita: contufis, verleratis, c
: SN) ** abaltodeuolutisnon folumillita, fid. deutorata profant.Suc-
ANO. c cusex rofaceo fronti adhibitus, capitis delores a calida caufa
| prouenientesiulcet. Datur quoque maono iunamento ad
eruenta [Duta;addito Armenio bolo, aut bem.tite lapide, 1-
B/ demum millefolij fucco miffus,eruentan vrinam reddenti-
NBC busmirific? medetur potus, ci- praefertim addita phileng per-
CU fidi drachma. 1lni : is, addito acto,
i Stillatitia plant ginis Aqua , ccn a-
quali acerrimi aceti portione , (anguimem e marin fluentem
cohibet. fi linteola i tamadefatta applicentur pedum plan - :
: Criotimori.Longa non differt facultatibus z
quod minus bumidas qtia- :
bali smteque apud Grecos, meque apud Matritanos, aut
EH aliquid firiptum reliquerit; nibil fame babeo , quod deeius vizi
. DT afferre pofim. Non defunt, qui sc plantam Damafoni fiue Alifma effe autument : atqui pro- à
pd : lio cuidabio
! : 2
We s *
"Quoad Aquaticam cum neminem antiquor
plant, meminerit, nec deeius viribus ali
3478 ;And:Matthioli Comm."
Sii vires ex illi eff, quam legitimo Sio.$3 memimit Galenus lib.3.fimpliaum medic um ficing Sium.
deniers esie eor Bis etafitoné facultati eft particeps. Digerit autem , c vrinen mouer drca ie
Nomina — frangit, menfes euocat. Quod Graci eor, Latini quoque Sium vocant: Mauritatii; Rorcathalmi,ey Ihanchand,
Hamebantlla-itali, Sio, c* Gorgoleftro: Germani, QBajfermeret: Hifpani; Rabacas: Galli, Berle; Sium vular, i
:Sio falfo. MEC
e id
SiumY Pudós, quia inaquis vacillando füccuriaturà preterlabentibus aquis:vel potinsab erani
dis calculis.Apium paluftre foliis oblongis Íerratis.C.B.Sion odoratüm, Trag.Sium verum, Mar T...
Thal.Sii primum genus quod Lauer vulgó dicitur, Fuch.Apium paluftre, Fuch. Mn pes
Crateue,Dod.gal.Sium, Cord.in Diofc.Gefhor.Dod.fol.Sion fiue Lauer DiofcoridisO ufatri
Paftinaca aquatica, Lob.icon.Sium Crateuz maius,Lugd.Sium ese larifolium;Tab.Crefcion
Eliofelinum Diofc. Theoph.Plinio,& Sium Galeni Czcfalp.Hoc variát ratione latitudinis í
E Sium vulgarc, Matth.Lugd.Sium, Lac.Caft Sion. Matthioli & Italorum;Lob.Vellat
ra.
E
Borloo. SISYMBRIVM. CAP. CXXL
a Orb. uE- e Ifymbrium(alii ferpyllum 5 fjlueftre vocant)in folo inculto nafcitur, menthz hortenfis fir
24^i.magaü ^ bodoratius latiore folio.Inferitur coronis, Calfaciendi vim habet:contra ftillicidia vrig ,
Íed fjlucire femen exvino bibitur:tormina,& fingultus fedat.Folia in capitis dolore;fronti;aut temporibus.
UNES , tur.Item contra vefparum,apumque i&us, V omitiones potu cohibet. Alterum ifymbrii ali
tad 5c. 1. Cardiminam,aliiSion appen Ea herbariguis gaudct,& cidem in locis,quibus Sió, prouenit; eu
odor 59 ; : i i
es pen «o nonnullisCardamina nominatur, quód guftu cardamum.id eft nafturtium reprefentet.Folia
rotunda prodeunz;adülta eruca: modo finduntur.1d cxcalfacit, vrinas mouet:crudum eftur. Px
tigines,cudifque vitia in facic, no&tibus impofitum macutinifque detractum. e
1 SISYMBRIVM HORTENSE. IL SISY
:
- In lib.Secundum Diofcoridis. 379
jproneniat Quippe acritudine exolefcente, reliquis edor;quia mollis quidem remi[fusque eft, proxi-
agile fimili Quamobrem transferre [epenumero iubent ,ne iflud eueniat. Hec Sifymbri caufa ef : baclenus
meal mentam eid non putatterii Dioftoridis Sifymbrium [ponte in incultis nafcens,cum Theophrafíi Sifymbrio :
Tiepirsfus. Sod jus alteri ab. alero long? diffidere crediderim.Syluefre enim in Ananicnfi agro in incultis natil com- 5ylacftre:
D ruri mr s legimus,nullis deficitibus notis illt à Diofc. tributis , caule quadragulan , radicibus loge vartib.
E. sq mili quide fatiuo efftgie plane reclamare vifum eft. Huc alia accedit ratio,qua facile probari peteji,
soi, lif G RETUSR plurimim differre. Quandoquidem [i idem effent, cum Sifymbritm culture negligentia p
un fieri quidem non poffet,vt fylueffre aliter v[qua inuemiretur , quam im mentba permutatil, cum nulla
— nafiatur:quo pofimodum fieret, Wo quo Sifymbrium pomo adoleuiffet, breui temporistratlu y-
yum 5 ateret, quod tamen nufquam batfenu factum repert. Ceterum Brafatuolus,cian hbecfortaffe non perpendif-
de d pras i[- Brafauoli cz:
m, quam ipfe Florentinam mentham appellat,tam [atiuum , quam fylueftre Sifymbrium indife- xor,
nere poffe. Qui praterea fatetur fe vidiffe(qud potius eum oculos fcfellifrz putauerim ) Balfamitam defcitifje in
n, Plinium quidem, mon Theopbraftum fecutus:fiquidem Theopbra[Tus in inentbam , non in ealamintbam
3 vembrium dejcifcere prodidit.Plinjj verà codices nonnulli libro 19.c. 10 fériptum quidem baleet,quód Sifymbrium in ca-
i idegeneret, quam lectionem accepit Brafatioltss-fed ea leclio deprasata cenfétuv. circo factum eft, vt .qui
B or Sen eflituerint , quód compertum babueriut Plinium ex Tbeophraflo bifforiam fumpfiffe. Ttagüe
: | oer legitima lectio efb vr in caffigatis codicibus legitur , quid Sifymbriumin mentham defafcat , non in
- ilniben.s ifymbrium verà,quod(vt Diofcorides inquit ) aliqui Cardaminat,alij Sium appellant,ea mimirum ber —
LSISYMBRIVM À- — IV. SISYMBRIVM AQY A.
" quaticum. ticumalterum. o.
Sifymbrium
aquaticutn.
EM
dq
ii
: sugappelantsatri pore redita de ticapite , de Sio difa- Creftione.
l i M:
a-Hinc qui,
digerit ye
Sifymbiij vi-
res Matth,"
dolores à flatu p
Pepe Mp -
: ; edicenen. fa ex Galeno.
a TN Hox (Aliate,
An da
Nomina.
;
380 And. Mifcthnlk omis s
- €ultate,fic inquiens:Sifimbrium tenuium partium, digerentis,excalfacientis, cy exiécantis facultatis ef ism
exbibey, t $
àn tertio erdine.Sed c femen eiustenuium partium e[L & calidum. Quocirca ipfum quidam cum vigg
entibus, C tormina patientibus.Sifymbvium verbquod quidam Cardaminam vocant; quandoquidem cayo, c
nafturtio fimile quiddam quiu prafert cum ficcum efe, terti eff ordinis excalfacietium,e» deficcantium gy, ix
€ viride fecundi.Vt Grac eid pios Ma etiam Latini Sifymbrium dicunt: Arabes, Sifnabarion, feu Sifnachar. idm,
um fatiuum.fiue bortenfe , Gracis evedpiCpiov spes : talis, Sifembvo domefhico, Balfamita,feu Mentha otf.
-Statenbalfam: Quod ver) c5 pa pio repo» Gratis, Sifymbrium alterum. Latinis appellatur : Sifymbriun, agg
Officinis,C" Barbaris Senetion. Italis Sifembro aqnatico, C Crefaune: Germanis, Sornnfreffen/ eno Qaia
Hifpanis, Berroes, C Agriois:Gallis,Cre[fon. : ; :
Mentha rotundifolia; crifpa.fpicata C.B.Sifymbrium hortenfe, Matth.Lac.Caft.Lugd ribus
. tenfisaltera fiue crifpa, GeLhorsifitibdltacatisupreRs ob. II. Mentha rotundifolia palufiris
turSifymbrium Diofcoridis.C.B.Mentha rubea, Brunf.Balfamina agreftis & Nepeta tertia, Trac. Si.
briumFuch.Dod.gal.& fol.Cam.Sifymbrium fluefte, Matth.Lugd.Sifymbrij primi fpecies prima, C;
in Diof Sifymbriumagrefte aquaticam, Gef hor. Mentha aquatica & fylu.altera; Lonic.Mentha val
Cam.hort. Aquatíca fiue Sifymbria,mentha rubra folio & flore nigrz menthz, Lob. Sifjm
:3mum Thal.Menthafylucftris prima & Sifymbrium terreftre Diofc, & Theoph. Calp. "
quatica; Taber.Variat folijs aliquando maioribus,aliquando minoribus: aliquando tota rubet ihobeus
magis (vt pi&tura oftendit)minu(que hirfura. ILI. Nafturtium aquaricum primum. C. B. Nafturtiums
— quaticiim, Trágo.Lonicero Dodoneo fol. cui & Sion Crateuz ; Sifymbrium aquaticum , Mattis
Caft. Cafalpino,Sifymbrium Cardamine, Fuchfio, Lugdunenfi.C luCPann,Sifymbriumalterum D
ridis Cord.in Diofc.Gef. hor. Thal. Sifymbrium tertium , Lacu. Sifymbrium aquaticum primum, T4. -
Sion Crateuz erucafolium; Lob. Variat hec prout humidioribus ; aridioribufüe locis enafciturj
lijs fere Terebinthini magnitudine:hoc triplo minoribus quamuis viribus nó difcrepent/fic &
bus folijs & fimplicioribus cauliculis locis ficcis reperitur. Alterum etiam cft Nafturtiumao
quod amarum eft, & vltracubiti altitndinem affurgit, folijs Puis acuminatis, de quo & Tha|
Harcynia. IV. Nafturtium pratenfe vulgatius.C.B.Flos cuculi;Brun£.Dod.fol. Nafturtium pr:
tertium,in quodaquaticum non raro degenerat Trag.Nafturtium agtefte & Hiberis , Fuch,
fyl.Lonic.Sifymbriumaquaticum alterum Matth. Tab.Sifjmbrium Cardamine,Dod gal.
aquatico non abfimilis , Czfalp. Cardamine altera , fiue Sifymbrium Cardamine fecundum
dium minus,Cord in Diofc. Iberis & Nafturtium pratenfe; Gefhort.Sifymbrium Card
Matthioli.Sifymbrium Cardamine tertium Dodonei.Cardamine altera Lobelij, Lugd.
cones proponit, licet vnius fint planta» Iberis (cu Cardamantice nafturti folio, T hal. Flos
tus albus, communiter leuiter purpurafcit:rarius flore pleno reperitur. V. Nafturtium m
qua longa.C.B.Hoc ex radice tenui,fibrofa;caules rarius palmares, fed minores, tenucs, ftri
circa quos folia. oblongis pediculis donata, pl ique tripartità diuifa, quzdam tamenin partes
*VIL COCHLEARI
3h lio fübrotundo.*
t
Inlib.Secundum Diofcoridis. 381
E *z vulgaris modo Mascus tiores genes albos;tenues,in fummo comantes, quibusfücce-
Rhcier ftz, exiguo & fubacri femine referta. Variat ratione loci,in'aquaticis namq; planis
dictiqpe p a bus miliari Bafilea,lóge minus reperitur, BÉ bv McPacanij Tcu
quias VIDCUS inalpibus locis humidis. Dicitur Cardamine quarta Dalechampio,Sifymbziüaqua-
musPr TOU MEC m dped Matth. VI.Cochlearia folio fübrotundo,ficá foliorá forma dicta , quz & forma
gicim minos jjs& Thlafpi affinis eft, Cochlearia,Dod.gal.& fol.Lugd. Cam.ad Matth. Telephium,
x lapor "-" Plinij Cochlcaria vulgo, Gcefbor.Cochlearia Bataua;Lob.Ex radice tenui, fibrofa;alba &c
Solia pediculi z oblon gis infidentia prodeunt. com pl ura,lata, crafIa,(plendentia, concaua, inftar
guiaacri minisné profundi, quorum prima rotunda funt;reliqua »blon ntur ; & nonnmquamangu-
cochlearis à x horam medio caules cerni; quaterni; dodranrales, paucis olijs,quacaulem amplexantur
lokal uU T alioscauliculos brachiancur : quibus fecundum longitudinem lores candidi quatuor folio-
qn antes quamorque exiguis flamenus donati adnafcuntur ; quibus füccedunt capfula interftitio
L-
vemiliinapicem definente diuifes vtrinque femefi exiguum;ruffum , continentes; Hacli-
in maritimis Germanie inferioris. Holandiz & Frifia;& circa Hamburgum locis paluftribüs
sroscniacin fuperiori tamen Germania tantum in hortis vifitur:altero à Gtione anis Aprili-&' Maio
men Iunio marurans.Calida & (ica vc Nafturtium, cuius peculiaris in fcorbuto víus,wel in ace-
uxjsvel oca cum lacte aut vino; & continué bibita.
LE e 0s CRITHMVM, 7 0 CAR OXXIE
br aCat. saut.
li TÉpoIc. 1. craf.
" fioribus.
2 Db usua. d
lutei, OriB:
BC
; Cus có
"uci d eui erátio.
hrontigir ides
Ferniculum
: inarinuri.
nt , qui plantam. ban, acia nominis Quocundam
1 ici ntasque deiectoria pollent facnltate.Inter bàs S IPRIICIM CP peS
Muni d'une Cli »qii Empetron MR d ene in [oc
" ententi Sun zi 2 ; ACultatis, no- ; T
entia muximérefragatur experientia , qud Critbium quanquam abunde ; topi tie pis.
: x um
1382 :C And. Matthioli Comm.
flum;necpituitam;nec lilem,nec aquam intercutem trahit , quemadmodum Empetro veddidit Diofcorides: aii
illud inter eayqua aluum deüciunt medicamenta locauit. Quomodo auteni Empetron quis idem cum berba fni t
Ga dixerit,fi empetron nullis alijs à Diofcoride vepre[entatur nótis,quam quod nafcatur in montibus, Ce margin zd
C amaro (aporeVerlm enimuero non modo putandum. fed etiam pro certo,meo quidem iudicio, affirmanduy, dir od
bam banc Critbmum efe. Quippe quodea notis omnibus ; que vadicibus.folijs, caulibus, ac feminibus , Cy vuinert, PM
Crithami a. Plante tribuit Diofcorides , Critbium plan? veferat. Ceterum maritimi critbamiduo alia habentur genera, Primgy
lagenera, —praclarifimoviro Iacobo Antonio Cortufo mibi iffum, vulgari fere fimile e[lnifi quod folijs efF anguftoribus , Pau.
cumine mucronatis,atquepungentibus,faljoyamariu[culo c acuti [Aporé »- caulibus vero pregnantioribu, ,
. Vegetioribusque yin quorum cacumine ramuli exeunt bini , teri quatémiue fuas finguli vmbellas proferente di
flofculis refertas,e quibus femen oritur famiculo quüdamtenus [pinile; cui vadicein quoque fimilem profert. Yi "ta
Crithmum /ocis tn maris lizoribus.Alterum planta eft fiutico[a)ab vudradice plures enmttit caules reilos , circa quos totos
aheum, — Crurpper interualla tamen plura ex virt origine óregatim prodeünitia ; longiu[iluscra[fa » c» falfoetiam utu fib bare
exortu peculiare quoddam erumpit folium»ceteris duplo lngiussé quo prope canis cavit atem pedicilusexits equ fes à
ptemuefolia breuiora produntur; vt ex appicla eius imagine quifpiam videre poterit:Flores ferr in cacumime orbi]
villefoso colere pallido Radicesititur longastereti,non fine alijs aduatis.Na citur in litore niris;loth planis mon ds
CRITHM Y M.III. ^ CRITHMNVYM, IX cot
WI. ili f» SN » ;
e
?
«
)
z
2 E—»
—-
IZ
Non defunt quod, qui banc Empetron faciant; fed ego is baud fu bferibere aufm, cum plura fint,
terreftre. cOpiola.
P3
Crithmi vites
ex Gal. fri
in amari
babere
Nomina. ; fiecat
N In lib.Secundum Diofcoridis. 394 .
ine Tribuli marini quorundam. | IIL | Crithmum marinum Afteris flore
es, Marth. editio.fecunda.Crithmum tertiam, Matth. Lugd. ( qui & Matth. &
DQEam. Crithmur Chryfanthemum,& À fter atticus marinus quibufdam, Dod.fol:
Deis Choán hemum, Lob. Crythmus fecundus, Tab.TV. Crythmum quartum, Matth. Caftrenf:
uian sper lk fic Tralliani dubitat: Crythamus agreftis, Trago. Eryngium montanum tecen-
Tm. Lob.Eryngium qugrtum,Dod. fol. Ammi quorundam Dalechampij, Lugdunenfi:
oKwamémem "* CORONODPVYS CAP. CXXIIIL
».
pusoblonga herbula ef, per terram ftrata, fifsis folijs:coquitur in olete: Radicem haber te-
acm ad(ringentem,qui in cibo ccliacis facit.Prouenit in aggeribus, & locis incultis, & fecus vias:
CICORONOPYVS'
ANS
lb niriaarofe
Em rn in biffà- Coronopiéá :
à mendis omnibus expu j d eig D á m
ame Co onopus dici po; Ms e : ;
] verorum ferie bac eye rip à M :
fr
"
Capriola
Otonopus
Leoniceno,
Germahus cognomine Brunfelfius, | Brantelfius
tamen (qua multorumeflpertina-axasur.
wippe Pes coruimus vulgo vocatus :
efL (ed proculdubio ar. s; ye Mati,
S
| , vigefr. 7e cap. 16. (quad tamen ex Theo-
: E eit qid Ggreitop uis Tocahit ; fiuftrà » fico dicem
cl à woe UU MWdide
* 3984 And.MatthioiComm. ^ ^. *
iudicio probare contendet Sauguinellam,fiue Capriolam effe Coronopum , quàd eius caulisgulmi modo geniculs
eus s humi minim? repat, fed vectus in alum affurgat» C culorum in morem (picas ferat "agim eos non
Grameri acu: METH, qui dixerint Capriolam banc aculeatum ejfegramen;cuius meminit Plynius lib.24.capAo ra verbi -
leazumPlinij. zculeatum gramen vocant trium generumscum in caciimine aculei funt plurimim quini , datylon vocant, Vg;
tos naribus in[erunt,extrahuntque fanguinis ciendi gratia.Neque v(quam , quod equidem lezerim , wan.
Ruellius teffari videtur Ygramz boc aculeatum elfe coronopum.Illud preterea animaduertere optet; quid Diof arido us n
firibit Ceronopum aculeatam plantam e[feneque euminter aculeatas libro tertio recen fuit ,[ed bic inter olera , aues. -
borum v[um veniunt. Quamuis contrarium fecerit Theophraflus , quàd fortaffe ad foliorum formam allufer; DT
niarum tenuit ate coromopo aculeata videntur citm tamen pungere non valeant, vt cum cant binis
des. Quare facilà adducor,vt credam , Coronopum tam T eophraffo,quam Diofcoridi idem effe. Ideoque à
Theopbra[fum fecutus, Coronopum aculeatwm fadit:libro verà 22. Diofcoridem fortaffe imitatus , aculeorum. bexigu.
quam merinit.Sed c illud filendum non duximus,quod ex illo gramiris genere , quo pueri ludentes Jn guinem inani
eliiunt, Sclaui Carniole incole;item Goritienfes femen colligunt. deglubuntque in pili , & mili , vel panici modgzang.
um iuredecoquunt, granulis oblonginfeuli panico minoribus,gu[tui non ingratis ,adcó vt Germani ji 1 DEL
bot eff, caleffem mannam.Huius plantam (cuius inferius libro quarto inter gramina mentionem fademus )
ud pedem appellant. Quofit,vt quaft certó erediderim, quód Leoni ab ijs fortaffe doctus , putauerit banc pla
Diofcoridis Coronopuni. Qui cin Coromopum fcribat [imis nullis vigere » feriquein bortis in aborum v[um , 5
Aexiffintauerim,qui nobifcam fenferint eam plantam legitimum effe Coronopum , que vulg nobis Herba flea von, —
IER Nempenullam badlenus plautam vidi,que perinde ac illa adamufim Coronopum referat.Coronopwsitad f. lia uw.
: Line angufla, per interualla corpiculata; bumi accubantia, c in felle npdum radiantia, caulem, fpicam,flerem, €.
tit per omnia plantagini fmiliaadeh vt nulla ferà accedat notarum differentia,radivenititur vnica tantum,
tamen ednatis capillamentis foliorum [apor plastaginis omnino eff; quo fit , vt crediderim Corenoptm eiufdem,
CoronopiSyl ris, Ingenitur quoque Coronopu fponte mafcens diluto extentatoque folo in comitatu Goritienfi mon loncé à S
miro men- nís ripis, C» alys etiam in agris cr in locosqui ditur in collibus.Folia fert tenuiora , capillaceaque, rariufeadi c
VC buys accubantia:catlibus, picis floribus. femine, bortenfi fimilibus, fed longe tenuioribus. Eam inibi vulgo Sa
«ppelani, quid eiurradix in vino pota viperarum , aliorumque vencaoforum animalium morfibus maxirit,
Jitque praecipuum femedium.ita vt ipfa fola(quod equidera experientia compertum babeo ) liberet demorfos,
eam quoque ad bydropemquam Ana[arcam vocantepoto apoz.emate pluribus diebus,in quoradix cou
2 ban Heloffium effe cenfeant;quortsa non po[[um mon probare fententiam, vt libro quarzo fufius differam.Ci
Coronopi vi- paucisperftrinxit. ( alenus libro 6 fimplicium medic. um.ficinquiens:C podi radix caliads
s rl EE ME tm Grectim vopavézz e item C» Latinum Coronopus:Italicum; Coronope,C* Herba
eum , Seváenfü: Bifpanicum, Guiabelba:Gallicum, Capriole.Gallit Corn de Cerf. fiue Sanguinaire. Coran
fiis; ttalis, Herba flella faluatica, at peculiariter Goritienfibus, Serpentina vocatur. t
oL SONCHVSASPERA. Cotonoptition pM ME : bd. :
"E 4d Y Gaza apud "Theophraftum 7. ift.o. Silaginem verit
NM E- ; I.Coronopus hortenfis.C.B.Coronopus, Trag. Mar.
p^ Fuch.Lac.Lon.Lob.obfer.Lugd. Calp. T: wd
; docóronapus Dudqui Coon QE farina, Cord.hit-
^£ Caft.Cam.Coronopus vera; Gef.hor. cui & ftells ie
ba:Herba ftella (iue cornu Ceruinu
^ Ceruinum,Lob. icon.Huius habetur fj
: es folijs hirfütioribus,& ad Eruca ili
GI wc ANM OA X LE niatis.II.Holoftcum ftrictifsimo folio maius Cl
T JA - P Sess DER ronopus fylueftris, Matth.edit. fecüda & ini
$t egit us icon. Caft. Lugd. Tab. Coronopus fiue
* Matrh.Coronopi fyluettzis fpecies, Gef.
na, Matth.Ital.Lob.obfer.Dod. fol. oron
nerario
c
Inlib.Secundum Diofcoridis. i8.
EVIS. IIL SONCHVS LAEVISALTERA.
1
;
1
d
VSLA
Env
d
m T am,
6s
: T babetitr folijs y minus quod; laciniatis; at etizin dhagisexten- :
eS Kis. Ormibus culis eff cubitalis itus yacttus, mollis ; fiagilis,
Cos MUT, -ladlepregnaus,Gplerumq, rufefcens, Flovesgerit in caulium
4 fummitate melinos, fenetiomi baud abfimiles , qui deinde in
pappos euanejeunt. Sed tertium illud genus, de quo in fine ca-
pitis differuit Diofcorides, non folitm non inuenitue in Italia,
vot non vecordor stie actenus vidiffe plantam , qua Somchum
arborefcentem referat, fed nea; ctiam de eo quicquam; quod e-
quide legerim , memorie prodidertnt T heopbraflus,e» li-
nius.Soncho noffri Itali vtuntur hyeme in acetarijs prafertim.
d, ius radicibus, qua citm tenere fint ; man[uó, dulces, "'eque-
ter inenfis exj ur. Inyi us flomaclii fluxionibus
medetur. Latieus liquor à caule ensanams , daturpotandus
vio ser
Sonchi vires
Matthiolo.
: «gré [pirantibussCr afHnaricis. Wem auribus inffillatus dolo-
vem tollit, Gy prafertim in malicorio ctim oleo decodus. Sivaa-
guriam quoa, [anat yetbi mepfura vncia pondere potus.Com.
manducata folia oris graueolentiari tollit. Souchus leuis
: non differt a primo genere , ficcis in facultatibus, Sonchbi vires Sonchi vires
E | : NN mobis defcrip/it. Galenus libro dMimplitium medicamentorug:, €x Gal.
ut SEC : ^is verbissSonchus vbi adoleuerit , ex LAU A cete-
jj) rim viridi etiamnum y & tenev effur , perinde VEtetera olc-
E fylueffria. Temperameutum eius quodamimodoifuim eff:
conflat emm ex aquea;térreaó, elfentia , veraá, leniter fiinida.
Nam e» adftriclionss cuiufdam efl particeps: C» fitte cataplas- *
matu in morem iMinatur, fiue edatur , manifeffo vefrigerat :
' Hac diélia ves quevacim €
ices, quibus etia ad[ti e is
:
vepofita. i
d TÉ (gn xus quodfalubrem fün
/ * 4
dat fuccum, qui rofioncs ftomachi lenit, caule nam-
Kk | que
l
i
386 . And. Matthioli Comm.
&e diffe&o, copiofus faccus lacteus defluifgs Diuidimus inafperum.& leucm : vtrtttno; inlaciss
& Erro L599 16 afper [SEE d C.B. Sonchusalpera, Matth. (fed in icona HEpa
ofita) Gef. hor. Lac.Caft.Lugd. Tab. cui & Cicerbitaafpera,Endiuia fylueftris, Lonicero.]]. Sonchu
uis laciniofüs primus. C. B. Intybus fylucftris fcu erratica altera, Trag.Sonchuslzuis, Matth, Gef bor.
Caft. Dod. fol. Thal. Sonchusnon afpera,Fuch.Sonchus tenerior non afpera & lactuca leporina Apilcj
Dod.gal. Sonchuslzuis vulgaris.folijs laciniofis dentis leonis,Lob. Sóchus luis laciniatis folijs, Ku"
chuslzuis & Andryala minor Dalechampii, Lugd. qui tres habeticones. Sonchus lenis aut lzuis, Co;
hift.Sonchusincollibus vmbrofis, Caf Sonchus Luis alter florc luteo, Tab. Flore cft luteo :aliquss
& niucoreperitur, IIl. Sonchus lzuisalter vella&uca murorum lutea. C. B. Intybus jlueftristenins,
Trago.Lactuca fylucftris luteo flore, Gef hor. cui & Sonchus arborefcens Diofcoridis & Sonchigeni,
leue dicitur.Lactuca fylucftris citius Galertas meminit, Anguil.Lactuca montana, Cefalp.Sonch, Ful
folio profundis laciniis finuato hederaceo. Lob. Sonchus iyluaticus quartus; Tab.Videtur effe Son
leuis altera Matthioli, Caftoris, & Lugdunenfis.I V. Sorichus leuis laciniatus caeruleus. C. B, Ex tadice
craffi; oblonga & obliqua candicante, dura & veluti internodiis diftincta, ob multas veteri, catiliti e
tüberantiascircumquaq;fibrofa, quibus tenaciísimé terrae adhaeret, caules exurguntcubitales & alrig
res,rubicundi, rotundi, hirfari, ftriati;fiftulofi : quos cingunt folia lata profunde laciniata, per am
dentata,in mucroné definentia,latiore pediculo caulé complecentia, fubtus leuiter incana,
tia:in fummo cauleflores complures, purpurafcentibus & fubhirfütis pediculis infidentes,
forma plurimis foliolis laciniatisjà czruleo ad purpureum inclinantibus ;aliquando clegantifsime cam.
leis,quiin pappos cum femine exiguo cinereo euancfcunt, Hicin Alfatie montibus alifsimis, Iulio&
Augufto floret, femenq; profert.Dicitur Sonchus luis flore ceruleo, Clu£ Pan.Sonchus flore cms
"& Sonchocichorium, Cam.ad Matth.Sonchus leuis quartus flore caeruleo , Tab. lotybus ziazégujs —
'Harcynica, Thalyo. qi.
&
[
pie SERIS, SIVE INTYBVS. CAP.CXXV. .
Eris duum generum eft. Altera fylueftris,qua picris & cichorion vocatur, Alteta faciua latioribus. —
^ liisconftat.ftomacho quàm hortenfis vtilior.Quz iterum in duas fpecies digeritur, vnafolio latiore —
prodit, lacucarum fimillima : alteraanguftiore cft folio, & guftu amara. Vtraque refrigerat;&adftingt—
ftomacho vtilifsima: aluum fiftit co&ta,ficum aceto adfümatur.Sylueftres ftomacho meliores : qu
quidem eftuantem ipfum, & quem imbecillitas vexet;cibo leniunt.Cardiacis perfe; aut cum pole
vuliter illinunrur: podagris, & oculorum inflamrnationibus auxilio funt. Herba cum radice illi uc
fisàfcorpione fübuenit: igni (acro cum polenta medetur. Succus cum cerufa, &aceto, valet ad illus
€orum,qua refrigerationem defiderzanr. 1
IL INTVBVS MAIOR.
B
qyroim
P iii il id legitimi, C ordinato legendum putamus , hoc modo. épic aoypla » ater esemeu i. vi guiy aypla,
pum aripties sud agn ép o WAT SCHPERCS À Waepoc TAa ruQUA M ripas, tU oput Tépot T 3)e enr cU Tc. T ile d'é uy 6U-
: ép dp Triiplon 3 py, P. s f tow ] S» Pug efl s 7/7 is C
durbi pir p TH*p. igilpid'anad éc-epa » X, TrMXT QUA Mo y ji dé grevóQuA Mos y y sumcapoc id efl Seris fyiteffris,
E rnjis. Hor udflipulatur Serapio, quippe qui ex Dioftoride tot babeat. fplueftris Seridis J[pecies , quot domefHica. 1d qud
: dimi maxime clarifumà patet, cim tam fatiua,qum [ua [onte nafcens Seris quotidie "fit pra manibus , & [umatur in á
| gam va er amine in Italia in hortis colitur. Maior prouenit folio erratice ampliore , leuioreg,, Latuca fili,
per A Seride non longé difimilis , caule bicubitali, brachiato:floribus ceruleis, Cichorei fimilibus; femine
enzod.. Vica nititur radice » ipfag, villofa,quin c ori erratica gratior, » Atintubus minor, folia gerit alterius
ellongod,. as humi accubantia: caulibus efl tenuioribus: radice vero floribus € femine maiori per omia Jemili-
ifert (uisim facultatibus à maiore. [ Quinetiam plueftris dua fpecies , quarum alteram Scariolam inimoren,
auum : alteram quidem [yluefre Cichorium C» picrin ab amaritudine vocant. Satitia folis exit latio-
minori fatiuog, Intubo minoribus , angufHoribus tamen ata, breuioribus, mins, per ambitum laciniati,
*finailibus.Radicem babet pedali longitudine, alla intus pulpa, teneram C fu bamaram. Seritur pafim.
vero Intubus ] qua fponte prouenit [ in Agri incultis, in pratis , € fecus itinera] pafim ferme virefat,
ong? magis laciniatis, | fónchi afera modo indifis T in fummitate fagitta inftar actiinatis : Tübeaper
urrente coffay amaro [apore: caulis eft illi durus atque lignofus. flores à cateris generibus baud abfimiles,quem-
e dicenititur domeffice duriore , amariorea,. Tirefia éeciores Junt »qui Hieracium NA fplueffrem
1urubum flueffrem faciunt. ] Sunt qui pro certo babeant, Scariolam à domefhica pr. Seridemibil differre,
effe comprobet Serapionis fcriptura. Alij Scariolam vocant alteram. domeflice feci 5 que angu[Hiove eft folio, S
fiu marier, Sed animaduertendum efe, Scariolam in Serapione , Serapionis non effe, fed interpretis, cui nulia mea
ententia; iti bocfuerit adbibenda fides. — Quippe cim fiterit is Scariolam corTüptà 4 barbaris voce , nilaliud
: quam Seriolam , Serimá, non aliud effe Gracis , quam Latinis Intybum , huius dents latifolium(| perperam.
iolam appellauit. Qua in reeorum equidem fententiam magis leudzuerim ; qui anguftifoliam Serim , quód
minor,Scariolam.feu potius Seriolam ; ac fi paruam Serim dixerit vocant: tametfi in fjlueffrium quoa. gene-
1 Seriola dici pofit,que paffim in bortis coliturquid. domefrica $ triola non longe fit abfimilis, Omnes ita, in
saris fiut notitia quód noffratibus menfis frequentifimi tn acetarijs appouantur. Qüamobreim olitores has bye-
fabulo in bortis obruumt; quoniam boc artificio mirim iu modum albefcunts G'tenerrima euadunt, c in to--
"anti byememsartem banc anatura edotli , quod viderint. fapius in campeftribus Cicborium aquarum inun-
us terra, vel arena obrutum é tenerrimum; c candidiffimum reddi, exitta 0onni ex parte. amaritudine.Efl quo-
1s; quod admodsin in acet ars in cenis placeat. Veri - quamtis afferat Diofcoridesfylueflrem 1n-
TVBVS CRISP A. IV. CICHORIVM DOMESTICVM.
Erster CM S
UDE : A UAI eee LARA
J CU S,
; à ] ; : SY Gu. o,
N
^ lib. Secundum Diofcoridis. 387 ..
i Grecs vulgatis codicibus initium iflius capitis C in verbis nonnullis , c in Seridis generibus depratta- Setidisilus
confufum legitur; ideo ex libro Oribasij fmplicibus dicato , ata, etia ex antiquifimis Diofcoridis codici- | ntybi con.
1 E
»INrvo1 Hon TENsr genus, amplo, foliofoó, cefpite prouemiens, folijs magnis; fed vbi in anibitu cri. onibi slips
» taitle cateris maiore, craffiore teueriored,, in acetarijs expetittm : reliqua um ceteris paria fimt.Seritur .
idz duplex:altera pieris que. Cr cicborio vocatur:altera (atiua latiribus folijs, C ori gratior, quam xS locus
venfis verà duplex genus : vna. folio latiore , lactuca fimilior: alterafolio angufttore, c gu[Iu amara. Huic [c- c diracus:
catiola qua
. 388 And. Mili Comm...
V. CICHORIVM SYLVESIRE. VIL. DENS LEONIS
r)
*
VIIL CIC i ORIVM CON- um, quemadmodum: [7 fidsd duorum ta iiem
* ftantino Tum, Chondrillam tanen , cuius bifferiatm ipfe seb duplia
A pora toc ut LÍ cie fequenti capite defcribit , inter " Cichori generat
dam , nemo eft qui am. ligat. Quemadmodum e ti
qua Tbeopbrafo lib. 7. cap.it. deplantarum, bifi [foria Apls
vocattr.Hac enim illt inguflabilis , c amara eft-feflinanti
floret, fed celeriter flos fenefcit,atg, m pappos euane[cit:
us iterum prouenit,ata, iterum alius ida, tota byemey
to v[q, ad efLatem faslitatur... Eos melini [jeciem gerit
Aphaca intu.
bi iylueftzis * 3
d fpecies, 1
t
Dens Leonis Huic per omniain vniuer(um ve[pondet , que nonnulli
. fuAmbu- -. Lsours, alijs Dens caninus, quil uida Caput
c Beine quibus Roffrum porcinum , plerifa, vero Anibuleia
Tametfi Plinio Cicborium ipfum proprie P Ambugiasy
Af beia dicatur.Eterra prodit hac herba y in ipfo flatim
24]. folijs cicboraceis , frequenter laciniatis in [ag itta n
nentibus; humig,i accubantibus:caule. palimarisroi
fabrubente, intus concauo , lateo fucco pregnante,
: A z foliofo; quo decidente fubevefcit pappofum caput,
- «vires Matth. Ec - mature ludentis opus quod tandem [irante vento
1 : 2 auras. Radicem babet Cicborio proximam,la
—. fed long? amariorem. Prouenit in hortis ,in
»* Ce inruinofis aedificiorum muris, qum ettam i vim
Seplafiariorü viridarissadjhringit,roborat atq, abffetgit, magis
negligen- : - qué Cichorium.Codta flomacbum diffolutum
tia Hireraci-
um pro En.
diuia dinge *
tium.
ws
v . .
E 7" T. lib.Secundum Diofcoridis. 389 .
HA,SIVE CICH. X. CYANVSMAIOR.
Verruc.
IX. ZACINT
NS 7
4 7 j:
CY ANVS MINOR. linguam exurat , ac vellicet : quibufdam vero ade) fomanifi-
Ni rules Dtm ei. cum, vt von defint;tefleinfra Diofcoride qti illud meconio
M
permifceant. Efl c» alia Cichoracei generis planta, qua qui-
dam Z acintbam vocauere nolis atttem ab effeitu C c &ro- Cichorij ver-
RIVM VERRVCARIVM appellare libuit. Radice bac Tucarii men-
nititur rapunculifigura ; [ubuigricanti colore , adnatis iy 50 & vires
yp CUmquag, capillaceis fibris.Folia labet Cicborjj; veran paulo
apperiora ac mimus lacimiata.Caules edit culitales, e quau-
dog, maiores, tenues, afperiufculofiz,s in quorum [ummitati-
bus flores oriuntur aurei,cichoracea t fpecie quibus flaccefcen-
tibus [eme remanet fubnigrum, Copituli inflar,arcumqua-
— qficundum longitudinem feci fhriatite, melopeponis mado.
Prouenit in. campeflribus s y à nonnullis quog, feritur in
"bortis & fiétilibus, in tnedicum vfum.Mira buius planta fa- Verrucariz
etiltas efc ad tollendas verrucas.Siquidem [cimus nos nonnul. facultas.
dos quorum manus verrucis admodum numerofis fzatebant,
. Janatos effe s deuoratis im acetario femel tantum buiufce Ci-
choracee planta folijs. Idem preflat eius femen, tribus diebus
- racha pondere à cena deuoratum, dum fe cubitum vecipi-
unt verrucoft. — Hoc velim acceptum referant vei plantarie
- f'udiofi FrandfQo Calzolario Pharmacopeo Veronenft , qui
- plantam ad mevna cum faculsatibus mifit. Caterim aliud
- Crcnonrttgenms C oN sTANTINOPOLIzl4fUflI,
mifitad me Vienna , Clarif.. Augerius de Bisbecke Flander: Cichor.Con-
Foliaper omuia cicborio (ylueffri femilia funt:caules editgla- ftantnop.
"brosstenues, in quori (amimitate flos emicat aureus nimero-
Jis folijs flipatus , qui tandéin pappos euanefcitradicibusmu-
süerofis Afhhodeli modo dependentibus , Filiquarum ferà 74-.
phani figura, Cuius imaginem, obreymouitatem,bic appin.-
zo 0000 gicmauimus. Natur, vt audio in pratis c herbofís locis.
——7 00 Efbatieuus buiufceplante | "acultates nemo mibi apertit;
(oo c0 pot. cendiderim tamen a éeteris Cicboraceis fus in facultatibus —
QHHG. Stn preterea qtii Intybaceo generi berba ad [ivibantsque à flore yaneo Cx Awvs Plinio ditur C yani meu.
vul ?Battifecula; vel Battifuocere nobis autem fior Ca 94. quàd im Campis inter feoetes, Maio C» Iuttio cio ex Plin.
TIBSTOfAS PTOWeTLaT, expetitiy bic maximi vuflicanis puellis, fiis contexendis coronis quibusper eflatenz ca- —
EC o TM uberes Hlc n teiid I RES d oput
(
*
Cianus du-
plex.
Cyani utri-
ufque vires
" Matthiolo.
Intybi & Ci-
chorii vires
cx Galeno,
: tem extinguit: veritn vtrag, dfringent qualitatis efl particeps, velut C chondrilla: n3 C ipfa cft feridis feu
(o0 pudnosnamq,rurales ambo bacedunt & cruda ; » cotta. Facultas borum olerum fubfsgida eff Cr fulmara acm
Nomina.
: bufen:Hiffanis Endiuia:Gallis Endiuie Intubus minor, Grecis; épic uipaTtalié Endiwia timore: officinis se
ficum Latiné:Hetrufais , Torna fole:Italis ceteris, Cichoria domeflica : Germanis Clbegtoe
: Bod. m Toimieiiolaro Inl Ciehodin Pis Kbdtis Seis hor.
—. Kac.Intybus fatiua j
s um.Endiuía & Scario.
490 And. Matthioli Comm;
* CYANVS MINOR FLORE puér tenporacingunt.Sed quibu natis, PN
multiplici. * inter Intjbacea annumerari i pofi it , quid dicam » noh s
-Duum ejt generum,maius,C minus. Hocfrequentiu,
pishabetur , folio longo, pilofo, albicante, leriduga
. diffecto.Caules edit plures bicubitales, aiipimof ias
minoribus refertos » floribus in cacumine CeTulei im ami,
crenatis, [quare[o e calyce prodeuntib.Radicenititur. wr vhicafl
fibrofa. Maius latioribus prouenit folijs, albioribu,, ^ pn.
bus, C nulla in parte diuifis, vt in lychhide. V
babet caules , albicantioresq,, brettoves tamen, ey. flreslmee
maiores €» patentiores quam minor. Florum color. »
certleusue (pectatur,foliofus, Cr in crifts modum CXII ri 1
laciniatus, calyculis , e quibus prodit fquamofis 4 fubabers,
Nafaturin v.ontibus frequentius, quam in campeliribus y.
iufce vim nullus antiquorit; quod [ciuevis feci
quanquam Placentitius ; qtiod affirmauermt aliqui mm
peflilentibus morbis propria dote aduerfari » fito dle Cio
ferapioquod ad Peflilentes febres maximc
num etiam inferuit.. Maioris puluis datur vule bai.
uolutis c fanguinem reijcientibus , ex aqua plantaginis, bs
portulace,aut maioris fymphyti, attt equifeti: fuccusillimre.—
centia vulnera glutimat , € oris vlcera fanat. Minor atmiia.
preflavepotef etiam valentius , quade maiore dida funt: pe-—
culiariter tamen buiufcefolta , [iue femen, ex vino deno
baufla, auxiliantur a Scorpionc;ph alangiog, i&:quin
ennibus venenis vefiflent. Preflat quoq, totaplantaa
lentiales C pernecabiles febres.Succus illitus oc i
mationestollit. Intybi & Cichorij vires vecenfiit lenus :
8. fimplicium medicamentorum. fic inquiens : ees 1
fübamarum , & magis quod agrefte efl , quod obidig
erida, boc éff amaram, quidam nuncupant , quidam ve Q-
chorium appellant. Eff autem ca ffcce,figided, temperat, 2
vium, jeundo exceffu . Porrà domeffica magis etiam qum.
» agreftisvefrigerat. Sed & humiditari multe adizifhofaütu- E
cies. Et libro 8; de compofitione medicamentorum feaundum locos: Cicborium, inquit, c Seris cibarij generi eui
: € propter bas qualitates , optima pb. calidis intemperaturis ipfim hepatis exiftunt. Vimaha
enim, quod moderatérefr gerat , amplius C robur vifceri addunt per adffictoriam facultatem : infuper, communs
ofculcrum venarum in. n fima vifieris parte ad eas , qua in gibba funt extergent, Neqne verà frigidas intemperies 4
Te led; n qua frigidum humiditatem abfque ad[trittione, aut amaritudine pofident. facere folent Intus
reetiam vifius talium olerum fubflantia potefl, etiam fi citra feroforunt, aut aliorum bumorum ime
esfuat per fe, c cum bumiditatis cuin(cuna, complexu. ex miftura enim mellis bumiditatem per vrinam educunt. umo s
propter etiam fi ficcatu tuf; quis potioni injpergat itidem iuuant. Quin & decodtorum decoctum potatum. .
modi affert.Si verà non calida aliqua intemperiesinfeffet,aut fi obturatio quadam fit circa vifcis, apa o ;
ex vino albo tenui potatascum bis qua vrinam ciunt.Vtilis autem non folim fuccus ipforum ef tum rds np PO
fed & ipfa olera exilio AC trita potui infperfa, & corum decotlum in potu ;
domeflicum,eadem on bus , ea tamen ficcior eff c magis extergens. S
viribus, quibus caetera. genera sia ridic Verum cum uplus amaritudinis babeat, magis quog, abftergit.—.
eípic GracisIntybus [atiuus Latinis dicitur: Mauritianis,Dumbebe, Aundebe. en Endeba: Italis Endiuta: Ger
meflica,Intubus crifpa.Italis,Enditia Crefpa. Qua verà xépie doypieripuspoc Grecis, intubus PA O Cicherium dant —
P oie Mei Gallis Cichoree.Officinis,Scariola minor. Sylueffrisintubus, Gr
: ? QiBegfbur&.Dens leonis, Gracis pre| d, Theoph
di i Spfaffezblat c*SUtündgstopff Officinis, Taraxecon, pre iode
t Mee Co d i ": ;
Apc MT :Intubum &Seris hybtrm
i harisapud Theophraftum quam vocem Gaza Porcelliam | redddidit. Intubus m: "I
liar : Dod. gal. Lob.ob. Lugd. Intybum fatinum, Cord in Doc —
t, Caft. Tab. cui & Cichorium domefticum. Seris fiueintybum E
Lob. icon.Endiuia vulgo Caflp-Endiuia horrenfis.Cam. Floribus eb
'candidis.II. Endiuia anguftifolia C. B. Intubus minor Matth. Inty bum fatiuum an
. Dod. gal. Lugd. quiiconem habet & Matthioli & Fuchfij. Trybus hortenfisalrenk
Fm CS
- Inlib. Secundum Diofcoridis. 391
*
" fitita; Tag. Cichoriü domeftici, Matt.Caft.Cichorid fatiuü latifoliá, Lon. Cichoriü he:
"Cichoritm latioris folii, Dod.fol.Seris fatiua, Lob.ob. Intubi fylueftre latifoliü, Lug.Floré
Icovariat. V.Cichorid officinarum feu Picris, ob infignem amaritudinem.C.B.Solfequium;
horea. Cichorca ceeruléa, Trag. Cichorium fylueftre, Matth. Caft. Dod. fol. Cichorium a-
'Cichorium Lacu.Cord.hift. Tab. cui & Intybus erratica. Cicorium, Caalp. Intybam fyl-
eal. Cord.in Diofc. cui & Ambubeia officinarum. Intybum agrefte, Gef: hor. Intu-
guftifolium, Lugd.cui & Hypocherris Dod due rut iconcs. Seris fylueftris,
is; Sylueftre cichorium,Lob.icon. Flore eftco: 10, rok 1de Ip
jaruor digitorum latus eít;quod etiam in Anchufa, Echio & Bera obícruauimus.VI. Cichorium
: planta eft fefquipalmum non füperans: ex radice ehim oblonga;albida, mediccriter crat
eo;candido, rofeo : aliquande ipfius
er R f. X fà; caulem emittit durum, lignofum , qui moxin mul-
y NOSVM.*'* gn iq
tos ramos laté fe diffundentes, virides, flriatos bra-
chiatur, qui omnes inoblongas quafi fpinasfeu cor-
nua finiunt: folia plura circa radicem per terram fpar-
guntur,eleganter virentia, & Cichorii vulgaris níódo
in plureslacinias, fed fübrotundas diuifa, in caulibus
veró rara obferuantur;eaq; oblonga.angufta;nec laci- -
QU niata, qua ámara quidem funt, fed non ladtefcunt, &
citó etiam pereunt , etiam reliquis plantz partibus e-
leganter virentibus.Flores plures fparfim proueniunt
' inramorum maxime alis;foliolis herbaceis füftentati,
qui vulgaribus forma fimiles , fed longé minores, co--
rulei coloris; ex fenis feptenisve laciniatis foliis com-
iti, in quorum medio apices aliquot obferuantur: i
is (accedit femen , vulgati fimile, fimiliq; techz in-
lufim. Iulio & Augufto floret. Hoc Chondrillz fpi
^ nofe primum, dein Cichorii fpinofi nomine Doctor
DoldiusNoriberga mifit:verüm in horto D.Zuingerá
hoc anno legiinus, & cur hactenus à nemine fueric
defcripta, eius iconem etiam, vt Dominus Saltzman- -
nus Medicinz Candidatus eleganter expreflit;addere
placuit. VII.Dens Leonis latiore folio.C.B.Dens leo-
nis,Brunf.Matth.Dod-fol. Taber.cui & Roftrum por-
cinum.Dens Leonis vulgi:officinisTaraxacon,Coro- '
na& Caput monachi, Lob. Hieracium maius, Trago,
Hieracium paruum , Cord. in Diofc. Hieracium mi-
nus; Gef. hor. Hedypnois maior, Fuchf. Hedypnois
Dalechampii; Lug.Chondrilla altera;Dod.gal.Chon-
drilla Galeni, Anguill. Taraxacon minus, Lonic.A-
pue Calp. Haberur maior,media & minor. VIII.
ens Leonis bulbofüs C.B.Cichorium Conftantitio-
: ichorium ver-
"» Serid. is fpecies » Gef:
m Hos implexvel plenus,
CH
E
. 392 And.Matthioli Comm. - "P :
g J4-CHONDRILLEA AL CHONDRILEA .-
de
VR
Chondrille fénfer.
vires ex Gal, GE
-0 0.0 Nomina. N Caudardl dare
5 ^. Ledhugas dem
.. Chondrilla, quibuídam propter!
agreftis fpecies.an forte apud
, 9. & 11. 2275, Frausy
: rior, j G juga.
E " M dnbie
^ da, Marth. Caft. Condrilla p
. lalaiifolia cozrulea, Taber.
In lib. Secundum Diofcoridis. 393
^H CYCVRBITA LAGE- HI. CYVCVRBITAMÁIOR
cm naria. SASAED. At féffilis.
e É 3
aempelongasrotumdaxc» fefilis.sed quanquam Cucurlita inter
fe forma difumiles habeantur , non tamen propterea viribus c»
Cr Y natura fibiinuicem repugnant. Siquidem(vt Columella tradit;
N. M S e Plinius refert lib.i 9-Gp.5. ) forma varia in cucurbitis arte, c
1mangonio fieri fadle potest. Nam femina:que proxima collofu-.
erint proeeras pariuntzitem ab imis, fed nó comparanidas fupra
y) dictisqua in medio,rotundas:que in lateribus,craf[as,breuioves
z, 4t feles, aptiffimas quidem ad recipiendum tum vinum , ttum.
WC oleum,tim alios quoslibet liquores, yrceorum, c cadorum vice.
)g Sivero cordi fit v vt fiant corpore vaffiores , de media cucurbita *
AUS y
Ded
2 Qo Y
V parte femen muero [feratur cacumine. Sed diligenter cuflodien-
dum eit, ne eo iulieves accedant : namq, earum contadtu (facile
elanguefcunt incrementa yirentii:tantod, magis,fi eis fluxerint
AM men[es:tunc enim folo oculorü intuitu tenellos enecant fatus.
(m Que aurem ad femina feruantur , prim Jtr pro
Ww tirsaut ponantur in fumo.donec penite ficcefcant : aliter facilà
74 RUN earum feminas afcita putredine , depereunt.. Amant Cucurbita
d JL/A SN, mirum in modum aquasmam f propt in patens Yafculum aqua
EM Jubiaaur, a quing;velfex digitorum iteruall pofterum
P 3208
rneipfn. Lh
" LJ
E:
E
NE
2
E
EN
e
1
T€
[e]
E
E
Ei
"s
E
E
L4
i:
u
-
B
e
Lj
"X
inálotis ./
2 a
-
0 felig Jr prOUEntiL,
pendeantá, in [ua vite ad byemem vía, : deinde fublatz infolen-. —
V
Qucurbite Iu
dica mentie.
394- And. Matthioli Comm.
maioribus y firmioribusg, a[peris C rigenti pediculo adnexis , vitiginea facie. Sarmenta illi Qr2 [fas angulo afa
.. taG,. Ea bumi repunt , longo admodum tractu, at, etiam fcandunt, G pergulas cr attegias opasanz, Figpey bri.
fere effigie aureo colore. Fructus decerpuntur Autumao , e afferuantu r byeine totain culinis. Semen in J
magnum, amygdalini nuclei figura,in quo nucleus concludi tur dulcis C» [uauis. Sapor js fubdulcis,mon vr
Cucurbire adeo infipidus:verum guftui in[uaues funt,ni[i pracipuis condimentis faturentur. Vulgarium Ml ie
^0 vires Matth, jumentisillita affritag, mufcas abigunt.E, adem mammis puerperarum adbibita,lac ficcant.Oleum quod cc Tug.
foribus paratur,ijs in eo dutius in[olatis.renum calores imunctum extinguit, s, od dolore ex calida, x
centem c prafertum febrientibus. Aride cims ambufla , & pudendorum vlcera fanat. E [Tur paffim aflateim,
m faulis elixas tiim quog,im oleo aut butyro fixa, farina prius circumlita C acerbe vue fucco afber[a, Cua
feriptas reliquit Galenus lib.9. fimpliium medicamentorum bis verbis : Cucurbita busmide ffigided, ti
Cucurbite : M Hed 1 j :
faculc.exGal, £744, qualitate fécundi ordinis. Quocirca ramentorum eius fucctts ad aurium dolores cum phlegmonei
vtentibus vtilis etl. Sic tota quoq, illita calidas phleginona ji frigerat. Comejla autem b
J
propelleus.. Et libro 2. de alimentorum facultatibus : Cucurbitay inquit,eruda cibo infuauis eit, [Ton
concoéu plane inexpugnabilissadeb vt fi quis alterius cibi inopia ingerere eam compellatur,ceu quidam iam
duscum algore ventriculo incumbere fit fen[urus.flomachumq, euertet, C ad vomitum concitabit quo folo ay
press d poterit vindicari. Hanc igitur » aliad, ex f'ugacibus ompluza;aut mox quam elixata eii , aut |
3 jfartagine,aut afJam omnes homines efe confueuerunt. Cucurbita vero » de qua dicere cepimus, elixa mu adm
faporis qualitatem babet: nifi quis eum quoa, faporem nominare velit; quine, acris nea, falfus est, nec acerbus,m
vus, nec id genus quippiam mamfefle repre entat, veluti nec ipa aqua. At butufinodi cuncta communinomin
moa, id esl, qualitatis expertia vocitare folent (Latinifatua aut infipida dicunt )quoquo modo nos qu
ma gratia appellabimus. Talis ergo cim [it cucurbita, non imtnerito varios apparandi modos admittit , vtp
dio oumis exceffus con[fituta esl, ob idó, ad quemuis exce[Jum ex aquo duci potest. Proinde cucurti
» bumidum frigidumá, corpori alimentum prabet , omnium bumidorum ciborum ratione: qui falicet citr,
tales fant. Nec fane infeliciter concoquitur,imodà non anteuertat corruptio. Nam ea.illi folet nonnunq
aut vitiosi fuerit preparata , aut prauos htumores in ventriculo aceruatos offenderit. Esl aliquando ob ni
vam : quod alijs qug, onmibus fugacibus , que bumido [unt temperamento , euenire folet. Namin
puntur c ipfi ni celeri defcenfu id mali effugiamt. Quemadmodum ergo cucurbita pura; & vt in feipfaeits a
tum corpus alendi gratia digeflum, expertem qualitatis gu[tabilis obtinet : ita cum alicui velementem. "
zem fuerit uncta; facile illi adfimilatur: vt fi cum fimapi [umatur.fuccus ex vtrog, in membra diffufus,aeris
| manifefta caliditate. Eadem ratione fi cum (alfo quopiam efitetur,ceu nonnulli in patinis cum (alfamentoi
fum in corpore bumorem generabit. ESF porro flc apparata cibus longe faauiftmus , fi falfamentum ex.
N
zam,non immerit
poribus poftulaut. fi
Licinii
2 "
i
ger oblor
; Cord. inDii
In lib. Secundum Diofcoridis. - 30$
. I CVCVMERES. Il. CVCVMERES LONGI.
al T UA ve ia 4 1
e f^) )banguam Grad (vt Galeuns e auctor lib. 2. de alimentorum jacultatibus )omnia tam Cucumerum quain Meho-
wm genera Pepouna nominant , peculiariter tamen cievo: nomine , quo preens caput infcribitut à Dio[co- Cucumeris
Galeno 2.. libro de alimentorum. facultatibus , ffatim poft Pepoues c Melopepones ,id tanti vine; fer confidetatio.
nt quod Latinis Cucusmis appellazus. Veritin on obid plane decerni poteit , an bic reddat Diofzorides £s
tirufai Cutumeris vires, qui alijs Italie populis Anguria Vulgo nuncupatur, an alterius,qui propri In fulribus, ^ni de Citra.
Cucumis dicitur, Hetrufcis verà Citrulus,omnibus notiffimus. Planta eft [armento[asbumi repens;foliis vitigi- d ee
Jaabrisq,, flagellis pariter fabris ata, vigentibus: flores edit melinos fructu [ub ipfis extuberante,qui tandem in re pes
protenus citvei mali modo viridi primum fit colore, c dum mature[ct » flato cortice Verrucis (Catente : feritur :
litoribus in hortis. Siquidem non ex Diofcoride modo, fed mec ex alijs Veteribus baGenus quenquam reperi, qui Z7
ids proprit aeuc appellatus , notis vilis reprafentet. Sed quod Graci eizuo: vocabulo noffratem Citraulum c»
wamerem figuificent facile cong potest ex ipfo Diofcoride : quippe qui lib. «. Cucumerem fylueffrem affe-
olo, quem oblongis glandibus non difitiilem parit ,a fatino diffidere,cum aliasfoli floribus ac 'farmentis fati-
f at. Verum cium buicilleper oninia tefbondeat quem nos Citrülum , alij ver) Cucumerem dicunt ; non
pron Diofceridem bic Citruli nobis vocati,non aute Anguria vires defcripfiff Quamobrem bac Btafanolus
DS EPOR SCORES C ;
Y
er
vows
E
variditate lingue aufert. [rf
Mjefiidi fasi ai fm der ereetfi no defint,
196 And.Matthioli Comm.
Peponum & q/iditant Melopepones Galeno lib, 2. de alimentorum Jutxpaibis ign noftros Melones effe: Peptnes ey ous
Aclopepo- eogenere Veneti corrupta inde voce vulgo Pipone yocant. Veri eximtiero cum afferat Galenus quid parsing Tei
num con(üd. femen inclufum tangens,ciim in Peponibus edendo non fit, in Melopeponibus paffim ab bominibusnanditur , «gy E
qunm adeb dubitum veddit, vt aliquid in bac ve certi iflatuere nequeam;neg, inuenire poffim; quid Pepeney Md,
Mclopepo- Gloro exriterint. Quippe quoniam vtriu[g generis; tam fcilicet Peponm , quàm Melopeponum carnea par, Gd :
e a 9» ginenseffur , C non eftur , prout fructus ij ples» ainafve maturitatis fuerint adepti : namvtrifa,, aimyli
us C87" vint mataritatem;id !(uprema carnis vna cuim. feminibus in medium fruclus concidit, quod eum euanid um, crinem
periaturmufquam comeditur. . Qupd tamen vtritifg, nimus maturis, non euenit : eaó, propter extradfispri mini,
8 flur tota eorum caro. Hac igitur tametfi me (vt dixi) dubium reddànt y inclinat tamen animus ad rai " "2
papones Galenum uoffrates Melones intellexiffe , fimodo ipfe eorum vnquam babuit notitiam. Dixife
quam ijsruminandam relinquo, qui Vipereo ore non funt. Siquidem uihil tam dulce;taim fuaue,rm bonum, ta
focuum reperitur, quod veuenatis labijs non amare[cat: Caterum quid per Peponesin tellexerit, nibil prorfus (yt.
fatear )quod profer, badtenus ha beo. Veruntamen cum illi mibinon facile conuenit;qui Venetas Piponas dia
mo Pepones effe exiffimant, Minus adbucillis affentior,qui Pepones Angurias efe dicunt. Nama, Serapio cimpn
3 e Galeni auctoritate de Peponibus C Melopeponi,
Ps Cos fét, deinpeculiare de Anguria caput fecit , quam.
gita Dullaba nuncupauit. 1n cuius reddendis viri
affert Gracoyum tefHimonium.fed tantum fü.
tatibusinnititur.Hinc facile adducor,vt credam
Fuchfierrot, -
Cucumer.An
gurias cre-
entis.
vias, vt perperamsineo qttidem indicio, Fuc
a x & fe, c fariptis manda[fe videtur. Sed'ad noffros vx (
7^. ^id venio, qui tametfi notiores fint , quam a meexy
71on obidtamen eorum bifloriam mili baud defcril
tati. Serpit itaq, melopeponumsaut peponum planta (la
nobis eos quouis nodo appellare longis ac viticulofi
4 cucumeris modo , folio vitigineo , minoribustameni
3. fcabris birfutisd,, floribus luteis fructu grandi , b
) inflar, fepe long? maiori , cortice cartilagineo.
p $3 bus idem est color: Nama, alij berbaceo funt colore.
(ur u &SCF do, nonnulli [lauo,quidam albo;plerig, cinerco.
: cutetextura quadam veticulari, magno natura
& ueniant. Striati fere funt omnes,prominentil i
i fecundum longitudinem toris in vertice & vinlilico cot
bus-Interna pulpa guftui fuauis,verficolor tamen
nim genererubet, in altero albicat , dut ex albo:
x I AT
fun riquar
z pauci preflent,
*
S P Hfae- , m b x ue " og ervjum. Cren eniin ipfius lacleus "1
Pcponum yi. 7! eX Dora i Higerat fitimá, extinguit , éd oppilationes tttm iaciliori
-- expedit G- vrinem prouvcat. tufient marafino affer, ac ctiam in vrina
-tio & hift.
Anguriz m&- plant. :
T
aceruis in) mon lit
ido. fiti arcenda aptifimus. Qu
Inlib. Secundum IDfofcoridis. 397
Cdaeho "ANG Y R IAE dente Syrio eius pulpa interna [e vefocillent. Confert adut-
IV. À i ventibus febribus, C lingua ariditati quam maxime. Acu-
tos busiores vincit , C tjs praefertim auxiliatur febrientibus,
quibumorum malignitate magis, quam abundatia fcatent.
Siquidem Auguria (vt Serapioni placet.) alutim in principio
fortiter non citat: ideog, illis conuenit,qui tentis c imbecil-
lis funt temperamenti , vnacri C exangues : etenim ijs alte-
vantibus magis opus est , quam ducentibus bumores , verum
quamuis id effici poffit acidis medicamentis , infipida tamen,
3A que nonnulla dulcedinem babent(vt Anguria)biftein ca-
SN fibus longe magis conueniunt. Impofübile enim est, quin acdi-
da, C quacum ipfoacetoparantur anedicamenta , incidant
haud quaquam fuffineve queunt,quod eiufinodi acide potio-
nes naciem atigeant , C ventriculum ledant.. Atqui etiam.
. vhi quifpiam acida adflringentia propinauerit , impofibile
quidem videtur,yt non obfirucliones augeantur.fi ea in ioci-
AN * nore C eius meatibus extiterint. Etenim acida € adftrin-
gentia medicamenta exiccant , C nibil prorfus bumeclant.
Porro infipida c» que craffa funt fübffantia , quibus aliqua
(vtin Anguria ) dulcedo infit , [uo quidem temperamento
Ó — bumecant ac fimulvefiigerant , generantd, in ipfo iocinore
fanguinem aquofum y qui flaua bilis feruorem C malitiam
coercet tam in iocinore , quam in venis. In calidis vegionilus
Angiria [nator prouenit, ideog, circa Romam , in Casipa-
nia, Apulia , Calabria C Sialia, preffantiores babentur, C
mole vaffiores. Cuctmeris vires memorie prodidit Galenus
lib.8.fimplicium medicamentorum, bis verbis: ucumis efcu-
wo lentus maturus quidem tenuioris effentia e$t : qui verb im-
, maturus est , craffioris. Sed & abflergendi C» indidendi fa-
Eua CES cultate participant:quare & vrina mouent, corpus [plen-
lidumreddent: ac magis quog, fi quis femine arefatfo,contu[oó, ata, cribrato,vicepulueris abfferforij vtatur. Superat in -
-arbunida.frigidad, temperiesnon tamen magnopere , fed quaft in fecundo cen[etur ordine. Attamen Jf. quis aut femen,
mtradiem arefaciat; baud etiam humide fuerit natura, fed iam deficcantis, idi, in primo quodamodo ordine,aut etiam "
inea lo incipiente. Est C in iffis maior abflergendi facultas quam im fructus ipfeus carne. Et lib.z. de alimentorum .fa-
Vatibus idem de Cucumeribus ita fcribit : Vtinam quidem cr ipfi quemadmodum pepones, cient , fed minus quam illi,
fubflantia imninus e$ bumida: ideog, non facil, vt illiin ventriculo corrumpuntur. Ergo quibussucumeres
'e datum est; dutm in bocfifi,intrepide;affatimá, js fe explent;longi temporis trattt., gelidi C vtcuni, craf-
vhwmorenin venis aceruari contingit » qui per eamsqua venefungunttr , concottionem , baud facile in probum fan-
sumam potest conuerti. Proinde omuibus praui fucci edulis quatumuis probé à nonnullis conficiantur,abflinerein totum
s. lam euim fenfimd, post longum tempus prauus im venis fuccus ex ipfis fugaeritur ata, accumulatur:qui vel
aputredipis arrepta occafione, febres feuifimas , c mire contumaces excitalit. Et paulà antea de Peponibus firi-
yy A
Wrinam cient, c» deor[um expéditius,quam cucurbita c» melopepones rapiuntur. Quodporrà abflergant, difcere li- "
cutem defficando. Quamobrem etiam maculas calore olisfattas cr lentes faciem occupattes, etg, in füper-
uealphos extergere po[[unt. Sed femen, quodin eorum veluti carne continetur, ad boc efficacius , adeb vt renibus etiam
cule i fit accomimodatum.Gignit pepo in corpore vitiofum » potiffimum quando mon probé concoctus
trit. Tum verà morbuin etiamsqui cholera dicitur , inducere con[uenit. Etenim priu(quam ad corruptionem peruenit,
itii quet m tS€( esf: largiusd, ingeffus, nifi quis aliquid eorum;que probi [um fucci, fupermandat, omnino veni
(1i E t Melopej A 4cens: Meli
ionis caufa ipfum prehenderit.Ceteritm tametfi in iuwando [Tomacho autumnalibus fructibus longe funt
Haquam tamen ei;vt pepones,officiumt. Hacille. Ceterum] vitendum mibi non duxi , quin legen--
»elfeimpoflorem. qui me redarguat; quid faripferim, boc nomen eíauoc CuCHmErem tantiim defignare, quód
fit nomen omnium borariorum fructuum, videlicet peponum, melonum; cucumerum, anguriarum,c.—
atur, Galenum adducit libro fecundo e zpog iv uva aec quippe
LI €4 Cha-
LU
€ attenuet. 1d quod imbecillia corpora,iacra C» exanguia,
f agen ipepones (ait) c? mimus humidi quam pepones (unt ,nec adeb prati Lficci: Mel
Hem vrinam prouocant , tarditsó, deorfum defcendunt. Ad vomitum verbexaitandum,non eandem vim peponi- num facultas
sfiatt nec celeriter adeo vt ilitin ventriculo corrumpuntur, cum prauus bunor in eo collectus fuerit , aut a[j4 €x Galeno.
iterfa (inquir) pepamum natura frigidior cum larga humiditate exiflit: babent c quandam abffergendivim: i- » ier Ano
ex
Cucumeris
vires ex Gal,
m vi.
Gal.
opepo-
398 | — And.Matthioli Comm.
ca Caathe feu Chetbete : Italica Cocomero, Hetrufcis Cedruolo : Germanica Gucimern:mifanica, cos is
Cocoimbre. Cucumis longus, Italis Cocomero ferpentino : Hetrufcis, Cedruolo longo. At «ézrov Greci "Gd,
Ws,
nis appellatur : Mauritanis Batheca feu Batbiecha: Italis Mellone ; Hetrufcis, Pepone : Germanis nena Hon Lei,
Hifpanis Melon: Gallis Melons. Anguria ita & Latiné nominatur: Arabicé Dullaba: Italice Anguria: Hetrafi Jitcx-
ro: Germanice Qurdyen: Hrfpanice Cogombro: Gallic? Cocombres. Cham.
Cucumis, Varroni à curuore,quafi Curuimer dicitur: cuius genera duo notauit Theo
1.fatiuum & fylueftre:huius vero tria, Laconicum,Scytalicum & Baeoticum: quem fequitur : hif,
19. cap. j. I. Cucumisfatiuus vulgaris. C.B. Fuch. Cucumis fatuus, Brunf. Matth. in icon, Dod. gil(ai
& Melopepon Galeni ) Lon. Lugd. Caft. Cucumis, Trag. Tab. Cucumis vulcaris , Dod. fol, i
res, Matth. Lacu. Cucumcer fatiuus, Cord. in Diofc. Cucumeres faiui & efculenti, Lob, Cist e.
go; Caalp. Fructus maturus habetur fübluteus , totus etiam albus : totus viridis, Variat maenin
quoque & forma. II. Cucumisflexuofus, C. B. Cucumeres longi, Matth. Cucumisanguinus I
Lugd.& Taber. Cucumisanguinus flexuofüs, Lob. Cucumis longus, Matth. 4-Lug, qui duashab,
uras. Cucumis oblongus, Dod.fol. Cucumis fatiuus fecundus, Caft. Citreolus alter, C.
fpecies habetur fru&ü cubirali. I1I. Melo vulgaris C.B. Melo. Brunf. Trag. Matth.ital.& edit; "
Dodo.fol. cui & Melopepo vulgi. Pe po Matth.in icon. Cafto. Lugd. Pepones , Fuchf; Melopege;,
Matth. Gef. hort. Lac. Lon. Lugd. Melocucumis vererum , Cord. hift. Cucumis Galeni &anno,.
rum, Dod. gal. Melo vulgi Lob. Cafalp. Magna eft fru&us varietas, vt qui oblongus, modice totg
dus vel depreffus: quandoque maior , quandoque minor: cortex afper, rugofüs, tuberofüs, alii
uis: viridis,cinercus, pallidus, varius; pulpaaliis ruffa, candida vireníque ; quibufdam füauior , qu
daífn mofchi odore : om zftiui, hyberni: Americi Italis Zatte dicti: Neapolitani gymnofpermi di
funt denique & pilofi. Sed genera hzc Cucumerum, Melonum, Melopeponum, Peponum & Ar
riarum,ordine in Phytopinace recentuimus , quz omniahicnon repetimus, cum potiffimumea
plantarum mentionem faciamus, quz in Italia nunc obfíeruari poffunt , de Germanicis nam ue Gal
€ifque plantis plurimis, hadenus non defcriptis, vt & de aliis , ex profeffo in Hiftoria acturi. 1, A
uriz voce primus Actius vfus videtur, cum aliàs Citrullus à Citreo colore dicatur: & ad Peponem Di.
coridis, Galeni & Plinii referri poffit. Anguria Citrullus dita C.B. Citrullus, Trago Gef hor.Lon.Ts-
ber. Anguria, Matth. Lac. Caft. Dod. fol. Lugd. Cam. Cucumis Citrullus, Fuchf. Gef hor. Dod.el i
fol, Cucumer vulgo , Calp. Citrullus officinarum, Lob. Variat frn&us, colore corticis, pulpz&
nis; rarius fine femine reperitur. nie
Geist. LACTVCA. CAP... CXXIX.
s.
Aétucz fatiuz, quibus natura refrigeratrix ineft, ftomacho grat habentur, fomnum cadi
uum emolliunt, lac euocant : veràm decoctz magis alunt. Stomachicisillotas effe prodeft.E
femen;affiduas libidinum imaginationesin fomno compefcit, & veneri magi. Ip veró freque
tiores in cibo, claritati oculorum officiunt: inflammationibus & ignibus facris opitulantur.Muriacon--
diuntur. Cum in caulem exierunt, vim quandam nancifcuntur fücco;aut lai jlucftris la&uca fim
eewshei ^ LACTVCASYLVESTRIS. — CAPR.CXXX
2 Catac. * - : ; iP UT ET
" WEE Ylueftris lactuca fatiuz fimilis eft, fed longior caulis & candidiora folia,graciliora &afperiora. Ami-
EM fcilicer. A ro guítu eft & viribus a aliquantum papaueri fimilis: vnde la&eum cius faccum aliqui: ioper
Pap ie mifcuerunt. Aquam peraluum elicit, potus inaceto mulo fuccusad duos obulos :argema, calig
cundum o. que repurgat: contraaduftiones efficaciter illinitur, cumlacte mulierum. In fumma fomnum allici
mnem facul- dolorisleuamentum przftat , menfes trahit : contra fcorpionum & phalangiorum ictus bibitur.Semen
tatem. Meü. non aliter quàm fatiuz libidinumi ginationes in fomno amolitur, ac venerem arcet. Succus a "mo
& DA£ — dem valet fed viribusinfirmior. Reponiturin fi&ili nouo lac cius , antea, vt in aliis liquami
^ Gtetlet reto. riseft; i |
omnem.
Laétuce con-
fiderado,
Inlib. Secundum Diofcoridis. 399
/ I EACTVCA CRISPA. *IL LACTVCA CRISPA
: non capitata. *
m a á : L: $4 ps
E
if r AN *
4 "A
^ 0
; *
AENEA ELO « *IY. LACTVCA FO. *
Le uper —düsEndiig "Lr
j re
49. T
1 h
P4
b - * $5 HM ES
400 And.MatthioiComm. | —
Claudere que cenas lactuca folebat uorum, :
Dicmibi cur noftras inchoet illa dapes ? :
La&uezvi- Ladfucé fuccus ex rofaceo fronti c temporibus illitus, non folitm febrientibus fomnum conciliat ; verugs gj; dica
xes Matth. [orepi mulcet, Gargariz tur idem ytiliter ex punici mali fucco , ad columelle inflammationem., Tefficulis illis, ; -
nas pollutiones compe[cit, C féminis profluuum, c prefertim addito caphure mom£to.fcd Venerey reflingui,
flat epotum femen,é papauerimi feminis tremore bauffum nec minus vrine ardoribus opitulatir. Cauendus quse, n-
corum vus faffiriofis femguinem excreantibus pi uitofisd, fed ijs maxime , qui procreandis liberis dang. in.
LACTVCA SYLVESTRIS, ezfenanapecipitm pafl: quani aom net
F "o difacultate non vacat, C praefertim lacleus egus fui difta.
à ; «aulium liquor oculorum avgemas c maculas delet, devis
cutis emendat. Sylueffris in campe]lribus € icis Jtem
fiens, facile dignofcitur, qubd caule; floribus, femine c fgh;
p. tinam iam flores, c femina proferentem emulius: o
em fluamara eit; c lade copiofíore referta. Folio exit üllgs
eractj maioris modo per ambittam lacisiato, Candidig E
liere ; afperioreó, quam domeffice , quim etiam aitlesto. "
quam caulem ediderit amaro guffu. Catlem mifit farei;
domeflice quadantenus fonilem , c flores pariter
Jflergit eius latens fuccus, c fourmtm conciliat , pv
iain esl, prouocat € deucit... Non defunt Pharmacipa, ;
Lacucafyl.
ucftris.
fjlueffri lactuca aquas per alembicum parant,qi
Intubi aqua vendunt , decepti füperiorum myro mia.
tia. Meminit buius Theophraffus libr.7. cap. 6, de plaulik
inquiens; Sylueffris lactuca folio breuior quam atia el
con[ummatum actleatur , C caule firili nodo breuigyeg
citur, fuccum acrem aciedicatum babet. Na[atur im ang
i tra j ueffeun. LrticL, Cv. TUigzte 49848 ias
temdicunt, C caliginem arcere ab oculis Cy argenam au
eum lale mulieris. Satina (vt memorie criptumreliqu
lenus lib. 6. faiplicium medicamentorum) bumidumeitj fs
dumá, olus , nen tatnen extreme ( fiquidem edendo wonjun)
Xa8uce vires
ex Galeno,
i &
d
c nec vitiofum,baud tamen onmi ex
x C NHES
" Lactacam(quod copia la&is
cm d in crifpam, rotundá;capitaram;Ror
ue didi & nigri variant. LI. La&ruca eg n.
; Li&ucaió &uca fatiua maior quz in caput cc
o.gal. Lactuca rotunda, un. Quz. veró non capitata. I1. Dicitur
al. & fol. Lugdun, Caft. Tab t. Lactuca fatiua crifpa, Fuchí. Lactuca
ej
"il
Inlib. Secundum Diofcoridis. 401 k^
icon. Lactuca folio crifpo,Cfalpino. III. Laétuca fatiua, Dod. gal. & fo.Lugd.Cord.in Di-
E MENS cens, Matth. Yicu fauci fatiua folio fcariolz, Lob.Lactuca, Gehor.Cafal.Cam.
copa foliisEndiuiz, C.B.Lactuca fecunda, Trag.Lactuca quartum genus, Matth.Lactu-
Tabcr. H^ Taber. Hzc ctiam crifpatur. V. Lactuca fylueftris cofta fpinofa. C.B. Endiuia , Brunf. La-
/ isprior, Trag. Lactuca fylueftris, Matth. Fuchf.Dod. gal. & fol. Lacu.Lon.Caft. Caf Thal.
éucllocftri T also Endiuia, Italis Serriola;aliis Scariola, Cord.in Diofc. & hift. Endiuia vulgatior of- uphsezord.
8 ;ob.ob. Seris domeftica,lactucina Diofcoridis;Lob.icon. . . minor.
finaram,Lob.o : 1 aMeü &Draz.
5 ] , ] 3 : BiCaw vrivrpatr.
Duos Toon. /GINGIDIYM. CAP. CXXXI laria
j maram. Cart.
BiCio» emixet-
Cor. radi-
cem paruam
amaram. z
Gingidii zT
confideratio.
T Antiquus
codex. u-
jid lani. aliqui lepidion, in Sut & Cilicia plurimum nafcitur. Herbula eft fylueftri paftinacz fi-
] Ji tenuiot & T amarior : a radice parua, candicante, fubamara. Olus hoc crudum,co&tum, con-
^m ,magna ftomachi vtilitate: vrinam cit. Decoétum ex vino potum veficae prodeft.
^x y
On potr'i vnquam eorum fibfiribere opinionibus, qui plantam Cerofolium vulg) vocatam, Gingiditm effe cenfent,
: alijs comfhentarijs noftris antea editis differumus. * Huiufte fententia effe comperiuntur Ruellius € Fucbfius,
ilicet ille non plane adftipuletur ncc non recentiorum alij, qui [lirpium cognitionem profitentur,in boc con- i L8 :
d Gingidium ea fit berbaquam nos vulg Cevofolio vocamus, illi vero Cherefolium. Veruntamen cum bac
nitatur, que nibil amara fentitur, fed potius acris, ci odorata, quemadmodum e folia , idcirco torti opinionem.
(vt dicam quod fentio ) probandam putaterim. Quinimo crediderim; vel Gingidium batlenus im Italia non
» vel inibi non facile oriri : pra[ertim cum Diofcorides c Plinius afferere videantur , peculiareolus effe
um Syrie quàm Ciliciae bortis, X. Quare c Fuchfii c Ruellij fententiam improbatinus. Nunc atttem cer--
animaduerto,me bac in re baud effe ballucinatum, babita c infpetla legitimi Gingidij lauta , quam 0 Syria
mibi mifit lacobus Antonits Cortu[us,Patrititis Patauinus, vir vt omi humanitate clarusita rei plantarie in-
errimus, vnà cum altera planta peregrima, quam ipfe Vifnaga vitlgb vocari fienificauit: cuim bicquog,ima- :
nem expre[mws. Efl itg, 6 YN GYD1Y M paffinace. fylueftri baud abfimile, amarius tamen, caulevamo[o,rotundo, Gingidübif. | is
ipedali, ffriatosfübnigricante,gemeulatog , vimbella ii cacumine alba , minoribus circi quad, conantibus folijs : i- "IE.
is: efloribus femen prodit, quo maturefcente,vinbelle in fefe contrabuntur, vt in Paflinaca , C tactu eluti-
tur.Radicem babet candicantem;palmari longitudine. fubamaro fapore.Copiofum in Syria prouenit, vnde in
t adueiium femen iam in bortis feritur. Non defunt,qui velint v YsN A G A M, vel ipfum legitimum effe Gingi-
di d GINGIDIV M. E IL. VISNAGA.
D
Vifnago
; t
mentio.
dine longitudineg, :quinet- Palinacama ——
) Nafütur coptofain Syriaz etiam iorfyluefds, —
Vocent aliquid Zictmie cum ripfaind-. 0000
Ll 3 P Lorum DUE
; m"
t
NU -
nili
Pliniani
mentio,
- Péedetos
Paufaniz.
nis qualitates qu/tu baud manifeflà deprebendantur. Quod Grac iy» idvev, Latini fimiliter Gingà
Nomina.
damhanc plautm,ob magnam eius raritatem effe Plinij éherophillii, quod paffim in bortis babebatur.Memini
| phraft; C.B. Cherefolium;Brunf. Dod, fo vd Pel mde Ael s
G
402 And. Miàethitoli Comrn. -
IL CEROFOLIVM. borum vfum veniat , C» fuas quiog. bábeatim ims... "d
IH i CER E Sod lie esa M ERE RAE Niere.
v WP non nota, paffim in bortis nafcens-fragilis ac tener maj
NUJ/ mno pediculo emergentibus folijs, vulgari petro frei
ambitum incifis: caulibus fefquicubitalibus, pipyipa, t
AAA feftentibus , inanibus s geniculatis: vmbellam in mp,
- gerit allis flofculisornatam , à quibus Tentia velaa ops
corniculaim racemi fere modum, plura ex ymo viii
untiaspilo[arufefcentiaá , c in CACUIRE actleata, in qui
1 S femen longiufculum ncaditur raid QE Tadix illii;
/] AEST" inpluresdiuaricata fibras. Tota planta dulcisesb és ade
acriufculo quodam accedente fapore, vix fer enfe :
ed Traljsoleribus addita, ta gufttigratiorareddar, gf
Wap inacetarjs, vnacum alijs plantis ad boc idoneis, aceti ih |
A POS Dus cum beta , alijsi, oleribus. Qui banc Myrrbum effe as vo, MH
mon diligenter eius notas. expenderunta Cereplplli m,
Plinius lib. 12. cap. 9. ficinquiens: Rurfus alio comit,
motto Autumpni feruntur coriandrum,anethum triples c.
saslapatbum,cerephyllon, quod pederota Gradi "Waht er,
dz cerrimum [apore,tenei effectus, falulerrimum corpor; v.
Dem Plinj cerepbyllon cevofolium noftrum effe non pot. "f, qid | J
ew zs noftris bortis familiare tam vebementi acredine non fitorsn,.
NS AENEIS 1tum. Nec crediderimillud idem effe eidem Plinio eph 1
C EN S
ZU Yo ETE bi Mili. pne. É
ZA QU nu canti genus, quod is libe? cap. 22. pariter P, devotam vean —
E 2 Jaribit, cim Acantbus omni prorfus acredine vaca :nififonats
Jit planta , Paufanie libro fecundo veteris Grede Padeia
pellata bi verbis : Nafcitur Poderos berba intra iptum,
mn. NN loto; ned, alibi vfpiam prouenit, ne im ipfa quidem. Sycioni
Ó SE ANM S liaei minora 'fagi,ilicis maiora. Forma eadem fert tum q ura
—
CEN folio , alterapars fubnigra;, alba altera , neq, mni;
lis color ei, qui in albe populi folijs cernitur, Atqui
Galenus lib.6.fimplicitum medicamentorum bis verbis: Gingidium ficut guflu amaritudinem eadfiritlionem prefer
temp to quoq, ipfo caliditatem C frigiditatem. Secundum vero vtrama, qualitatem deficcatoriuin eft, Sedem. —
ffomacho amicum , vtpote non paruam obtinens adJtrictionem. Quamobrem non admodum confhicuam calidita
pofcidet: fectmdo autem vece[fu deficcat. Et lib. 2. de ali im facultatibus ficinquit : Plurimum in Syria.
nafttur:effurá, frimiliter ac Scandix apud mos. Stomatho iré vtile fiue crudum. fiue elixum libeat fumere: ln
zem decottionis impatiens eit. Nonnulli ipfum cnm oleo c» garo mandant : alij vinum etiam, aut aceti adijaunt,
1) magis ita flomacbumiuuat. Cum aceto fumptum faffidiofos ad cibum inuitat.Perfpicuum verà eft quód hecha
dicamentum potius el quam alimentum: quippe qua adfHrictionis & amaritudinis non obfcura Hec exigue parti Z
hec Galenus.Ex quibus facili comprobari peteit, Cherefalium non effe Gingidium;quid in ipfo e amaroris Gr adfritu-—
Gingidio: At Cerofolium, y «ipéguN Xov: Italis Cerefoglio: Germanis Sàvffel ob Serbelfrant : Gallis Ce
^A]
"-
, Gingidium foliis Cherefolii. C.B. Gingidium, Matth. Caft. Lugd. Gingidium Diofcoridi
Taber. 1I. Gin, diü vmbella oblonga. C.B.Vifnaga, Matt.Lob.Lug. ( ui duas habeticones.)Cafl
Patin laci maior Gigi Visas Dod. Gin As qui Gingidium Syriacü olus,
hift. Gingiditialterum,Dod.fol. Gingidium fiue Bifnaga. Cluf. hifp. Gingidium tertium, Taber.O
fatiui alterum genus, Cacalp. IL Chero hyllum Columella;an Anthrifcus Plinii & Enthufici T.
sefoliumDodgalLobicon.Ceflp.Lonic. Tab.Cam. Cerifoli ei.hor.Gingidium Ru
lacuGingidüipeciesLob.obfOreofdinum)Anguilar. ——————————————
OGéebo ^ SCANDIX - CAPCXXXIL
fylueftre olus eft, amarum, fübacre :quod crudum codumve manditur: ftomacho &*
mi rel (v2 renibi zt 3 T r GG
jp
fegetes, prefertin
men ;
om
^ P EL.
[PECTEN VENERIS.
Genes Jon rmt sein
n
- mmolfuras quidem qualitates quas veteres vere [Landis affnant , in bac , vt ita dicam,nota Scandice BUquam ego
insficati neciht charefolio , que. veteribus qingidio tributiutur,cogor omnino eorum fententia vefiagaris Co ab ipfit
WIL Quaproptr J1fi regiouiss cr climatis ratione , c» locorum mutatione eueniat , vt be flirpes omiem tuii
&rimonjan,tuim ax xucrintsnon facile quidem adduci potero » vt credam barum alteram gingidium, alteram;
: 0 faidicem effe. Neque ab bac
meamedeterret
s conci ^ lc dice. Huius radix cuin mal-
»torpori infixs extrabpiz.
Petrofelini
i
Calp. Cam. Veneris pecten Plinij, Lob. Acus pa-
3i clita : palimaris eft, E S
ernique procumbentes Moon Circ? quos folia
minores, floribus albis
dia fuperant. Semen Neapoli Norinbergam vhde à Do&ore Doláio
Hefe 5E acces
Inlib:Secundum Diofcoridi; ^^^ — 403
*IL SCANDIX ITALICA. *
Lis & cius hi,
ftoria,
»^
SEN
ve
-
i
Y
"n
ires ex Gal, odoratam;,datuco non abfimilem. Semen odoratum sigh Quapropter Galenus libro 7. fimplicium
| vires Mattb, fücens calenlos, C» arenas pellit; C iecinoris,lieuis , renim, pittitas extenuat. Semen pott oculorum
404 And.Matti hiol Comm. ki
& : . * accepimus; miffumfuit. Ill. Scandi&Cges. ———
MAH SCAN den a dice vilburi (anti canti o RN Creta t. à
fübhirfutus exurgit, qui in plures brachiatur. finn,
cxortum folía pediculis ob ongis donar fg; - e |
er oraoblique diffe&a; obfcure virentia,legise,
fas prodfmut quz veró caulem ci. :
funt,forma Scandicis vulgaris diffe&a:vp,
fparfz floribus albis, eorum autem foliolis. »
vulgari latioribus, quibus fuccedit femen
decem, duodecim & pluribus roftris fimul à
NE
N
quorum cuilibetapices duo quafi aculei ri,
guntur. * EL.
€ A p. A.
Aucalis,quam alii fylueftre daucum vc
liculo eftdodrantali,aut maiore, füb Y
apio fimilibus, a feniculi modo per extrema mg
i.fceniculo fL.
milia,cum dis, hifpidisq;: candida in cacumine vmb lla. f
tenuibus in- olente. Crudum, coctumveolerum modo
cifaris, nam mouet. ; a
[Y Nom
Caucalidis ^ : ^
confideratio, Yitur Caucalis in Hetruria campe[fribus ,
tim folo,vt c Anamenfütrattuin Tridem
lisveclamantibus notis, Rura noftra banc Petvofi
vulgo appellant. Quippe quodfelia,que per imapr
.. exeint, apittim quadántenus effigieveferant , quad
- trofello dicunt:etfi que fuperiore parte prodeunt , per.
Cauca; Pt fenieuli modo capillamentis diuifa.Caulem mittit pa[linace: in cuius cacumine vimbellam gerit floribus
auca
JL
auentorumyita de ea fcripti quit:Caticalidem quidamdaucum fyluefhrem nuncupant:eft enim ei
mul ac yiribus.Nam excalfadit vt ille, c» defiecat ; vrinam ciet; e muria ad repofitionera couditur:Hac ille
Caucalidis U0c4£, abflergit , attenuata. At nos dicimus , longe pluribus cattcalina pollere viribus , fiquidem condi
2. ^N
OÓSL.CAYCALIS. *IL CAVCALIS NODOSOE
AD. dex: d Wm n » .chinatofemine. |
sued 5x mE eee xm Dpvites Me
$ - €
Mr :
In lib. Secundum Diofcotidis. 40j d
. Daturviris contra feminis profluuia, vna cum a[Dleno, C viticis femine.Sierilesprolificas
M p eflat aduerfus Trigonis, Draconis, C fcorpionis marinorum ictus, vulneri illitum. Herba
C vomitione reddita, ventrem purgat, appetitit languefcentem excitat, e naufee faflidia difcutit,
v herba ipfa in cibis deuorata , rum fuccus potus , tim femen quemadmodum totius planta deco- Nomina,
iid rquartanarijs , € fcabiefís , quinetiam morbo. gallico affectis. Vt Grecis zaUxeAics ita ctiam
ellatur:Italis, Caucalide, Perrofello (aluatico: Gallis Perfil, | fauuage.
diuerfàs proponit Matchiolus figuras;aliam fimilem ei, quam pro Vifnaga pofüit: aliami s : VE
iconibus,hanc nimirum quam caucalidem latifoliam alteram femine afpero nominamus, . f
s flore rubro. folio latiore Lob. Caucalis Matthioli Lugd. Caucalis fecunda Taber. forté —
jus Cordi & Thalii. 11. Caucalidem & alteram lubet addere quam nemo ante defcripfit,
«ciebus quinq; füo loco )Hac ex radice oblonga, tenui, alba , caules emittit binos ternos-
brachiantur;rotundos, ftriatos, afperos:quorum aliifemipalmares,incurui, alii bipaliia- E
eunt: hos folia paftinaca fylucftris pu at CERTE & pauciora, multod; tenuius di. R
exviroreni ricantiaad fingula pene internodia; oblongis pediculis donata cin t: flofculi :
" in vac foliolis Ee a pallidi; tiquendo albi breuiffimis pcdicili deny
;sceuibusfuccedun: parua capitula echinata & conglobata, in quorum fingulo vnicum femen.Hanc
enfe anno 1,78, in horto Patauino collegimus, & Caucalidem femine ad caulium Hodos echitazà
d [i cuam ad nos fuit, Lappulecaninz Cortufinomine, — . -
*
SERVO A. : |
eruca venerem largiore cibo concitat. Semerieius dem przfat, vrinam cit-Concodli Ets UM
perquam accommodata.Seminead condimenta vtuntur:quod, vti in longum tempüsaC ——— Bu
liecto lacte;auc aceto, digerunrin paftillos. Gignitur etiamnum fylueftris eruca, maxim? in 2 *
x occidentem fpectar, cuius femine profinapiincolz vtuntur. Vrinam vehementius pellir, & 5 :
SM m i ETE * : Aie P :
RES &
À. ^ IL ERYCA SYLYESTRIS. *
magis exaltat attentat, aperit
" * "-
s zb
Sh. 2d x 4v
£1
406 - And Matthioli Comm...
srabit;extergit;prouocat, quam [atiua. Excalfacit olus (vt teflatur Galenus libro 2. de alimenterug, :
quam manifeffe, adei vt non facil folum absq, iunctis Laftuce folijs edatur:mam itaimmodico celeri yay d
exceffum temperat. Quinetiam genitale femen augere creditur, & in venerem /JHimulos addere : Caput Cim marg
re affiiet.fi folum edatur. Semen (vt feribunt antiquorum nonnulli) muris aranei morfibus medetur :yoygy., dh.
cat. lienem, extenuat : tritum, cum felle bubulo miftum, nigras vlcerum cicatrices ad candorem redyir. WITDO a en aem
: vero perunctum,vitia cutis in facie emendat; C lentigines emaculat.Herba, que Grecis. oper, Latinis yu, mie
Nomina, —Mauritanis,ergir, Ergit,feu Gargir:Italis, Ruchetta C Rucola:Germams, QSifj enff: Hifpanis Oruga Cr Arg,
Ces mieRequette. Eruca fylueftris, Gratis «Ur topuoy dy piov: Italis Rochetta gentile, C Racola faluatica:Germapig
"Guerff: Galli petite Roquerte C" Roquette [anage.
Etuca quód vellicando linguam quafi erodat, Grzcis fufouov, ob fuauitatem;que ciin a P
P fonijs ineft, vr habeturapud Plinium lib. 20. cap. 13. Erucalatifoliaalba feu fatiua Diofcoridis
: rucà Brun£. Cord. in Diofc. Gef. hor. Caft.Eruca fiue Rucula marina maior; Trag. Ernca faris, M.
aee ORE Lac. Lob. Dod.fol. Lugd. Eruca fylu. Lon.En
*IIL ERVCA CAERVLE A.* Sinapis aleerumgenus, Erucula maior, Cord ig
! pn m ; : Sinapi fsluctreibod. gal. Erucafolio latiore, Ca
ND Eruca maior, Cam. II Eruca maior fylueftris
NI A s ca fylueftris; Matth. Lob.Dod. fol. Caft. T.
"A A Envca PaivsrRIS caerulea , ex radice ob
Lá 2» leuiter fibrofa,ex ruffo albicante; caules plu
Jf e 5 res,fefquipalmares aliquando, ftriatos, hir(utos
7, NQ / tit,ad quorum exortum folia perterram fparfa, qu
N J 7, rucz vulgaris modo finuofa funt & quafi ci
B ZA (4 hirfüta;afpera;fed longe breuiora;multog;: ancuítior
AMAA ya incauleveró quiramulis aliquosbrachisdia ho
M 37 ciora;minus finuata, & inferioribusaliquando
f J/Z5 fed breuiora; quedam etiam angufta & integraa
ff 4 lorumextremis flofculi eleganter cruleiinterdum:
W lute czrulei, exquatuor foliolis conftantes infidenr,
paruis ex iis filamétis prodeuntibus:his (üccedun
quz oblongz;tenues & breues, quibus femen fübn
fum,minutum &acre includitur. Toto fer&annc
ret.Prouenitapud noslocisarenofis & quidem
Birfaalluit : quibusdam ctiam lodisin muris p
non longeá Barin monte, Oriliz prouenire
Nicolaus Agerius retulit, vbi violam petream
tent... Defylueftri minore & paluftri lutea, vt & eaque
cchinata cft filiqua, & denique marina dicecur ".
loco. E
[0777 7200 OCIMVM. x CAP. CXXX
5 c eR. x "ZR
: Cimum vulgó cognitum. Id orec
ez " lorumaciem hebetat;aluum
E M p I AMEN uct;vrinam pellit,laccuocat;egré
litum cum pollinepolentz, aceto, & rofaceo , pulmonumintlamn ionibusauxil
ni, & fcorpionis ictibus per fe prodeft: & cum vino Chio, oculorum doloribus.
aMcum apftergit :deftillationes exiccat.Semen potum conuenit aatram bilem gignentibus,
| MO yy: tisque: naribus hauftum , fubinde mouet fternutàmenta , quod idem herba efficit
ni, infani- geceffüm eft; cm fternutamentum vrget. Sunt quiin cibisabdicandum cenftant;q
- fEübus — Gucarmm,&in fole pofitum vermiculo: Aphziautem adiciunt fi ferian
s
F1 y *
d
Bii codebdorticónnibn i motifimum']l. Namqueperrare fant vhiquee
lage rindariaque Ocimomentdlcan ,vpee quad reque feratur Ga
cráfis, cirea
'. Secundum.
que[o patres illi veuevendi , qui | Mefuem commtentarias feripfere.
lioe ms em
dier
Il. OCIMVM
E — p-OCIMYM MAIYS.
long? aptius ata, etiain prefHantius,
cium examine Romaprim
m ribusinter Plinium,» D.
-. ipforum erraffe dicendum fit. Quippe
des,quid ft à Scorpioneferiantur ,
lore afficiuntur. Contra vero Plinius,
. feruari nonpoffe,. Qua tionis impatiens depre
.. Brafauolus:qua to loco Plinium de Ocmodifferen.-
ifft s cognoniffet vta, quam redé Plinius
le poj 4 fcorpione , quo ederit oci-
ta etas. » eC inus quam mentam ; Gerutam.
0 exiguo. fu quog, compertum deficien-
VMlitum ca;
jan excufo libro, tantam de.
iofcoridem effe
lapide, fcorpionem gio
T í Inlib. Secundum Diofcoridis. — 467
MEDIVM.
HE »
C dis exeat paruis , c caule quadrangulari : monachis verb foli
-. meliffapbyllo maioribus , per ambitum ferratis , C caule minimà
angulofo, Qua in ve eos , pacefua,aperté ballucinatos putauerim.
Necequidem credendum arbitror , quid de alio ocimi Qenerein-
tellexerit Mefucs, quam detertio illo genere in delis habito , de
quo diximus. Nam«um ceteris odoris fragrantia. longe praffet ,
mulli dubium eff,quin im voborandis cordis ipfius viribus ceteris fit
vt quodin electuarium de —
gg gemmis addatur ad cordis affettus : ideoó, datur vtiliter odcran-
F—7 dut ex aceto,in animi deliquio.Seribit Brafauolus fa
to de fimpli- y v C noli la:
Ocdmi vyi- pfusin prima
altertimi editione.
con.
imum ederint, nullo do-
ibro 20. Capite 12. fi eo.
dieinquit ; feriatur quifiam 2. fcorpione , quo ederit ocimum, .
x. ecPlinius.- ;
» & amelanchol
videtur fenfiffe
licum gena
Galenus , qui libro
Mimi
«o 40& . And.MatthioliComm. 1. .—
8. fimplium medicamentorum de omo ita fcriptum reliquit: Ocimum ex fecundo eff ordine Calfacientium spo,
vecrementitiam bumiditatem : proidenec commodum efl; quodin corpus Jumatur.Caterim foris illitum ad d; ead
& concoquendum vtileeft. Mem libro 2. de alimentorum facultatibus » aminquit : "Ocimo etian pleri we 4 ed
tuntir y ex oleo, C» garo efitantes: vitiofi autem eft [uca. Ad mentiuntur ob boc quidam dicentes »fitritum fidi;
P ^ dititim operiatur, celerrime intra patcos dies Scorpions gignereprefertim vbi quis quotidie ollain ad folem
Ocymiab O- boc fane a vero abe[L.1d porrà vere de eo dixerissolus effe prati fca. ftomacho noxium» c concoitu difficile Sed;
Y cimodiff- 55 50r jonorandum puto,quüd ocymum per y ab ocimo per i maxime differre deprehenditur probatiffmoruy, ox à
[E teffimonio.Siquidem apud antiquos Ocymum erat pabuli genus. diclum vel quód cità proueniretzvel rimum inter cu,
pabuli genera é terra erumperet: vel quod umentis ditaret aluuin-fie appellatum ab Greca voce cs QU Latinigyale
"Oen. tà: Ocimum vero berba efl illa odorata, de qua fupra difputauimus, fic nominatum ab ta, verbo Graco, 4
3 M iocin: 7" gnificat.Vnde reins fort? per v quam per c feribendum e[[et. Ceterum ocymum antiquis quibusdam oum
quid. ex fecta viridi fogetes priusquam induvefcerent culi: vel ex feminibus pluribus fimul in agro (atis, tie
dijs decem»vicie duobus, cy evuilie tantundem vna in ingero (atit, C» ante maturitatem reciis. Catoni tama
mto greco; fala, eruog, in yuum commiffir, Cr exinde fatis ocymum ef Quo fit vt putauerim ocynum anti
berbateam , viridem, fuiffe fagetem , épluribus [eminibus nain agro (atis ig primum iumentorum pab
ex vno tantimi cerealium genere , nempe hordeo, tena, vicia,eruo,alijsi; bis coenatis, quod eiwfinodi p
pore non tnodo alantur boues,acetiam equi, fed etiam repurgentur. Id quod noffra quod, etatefit pluribus in loc
Ocymum | ji; praefertim cum Dordeo, eruo c vicia. Necplacet eor fententia, qti fibinulla , vt avbitror, ratione , nec,
nofieft plan seri, lent Ocymum plantam e[fe fui propri generis, quod e veteribus mullum bactenus inuenerim(quamum equid
e di €? legi) qut acymi herba bifforiam literis memorieó, mandauerit: fed comperi quidem, quüd vocabulum boc
Lonicei & QV"iQquam alteri iat:quandoquidem yuicuiq, pabuli generi , quod primo flatim vere citüproueniat, aa
Tragiemor poteft. Quare plam explodenda videtur Adaumi Loniceri opinio, C Tragis quod non fine errote videndo fiumentum.
circaOcymü. cum;fiue, vt alijs placet, Saracenicuti, quod. Tridentina vuTA vulgo appellant Forinentone,C Foroitlienfiaà ps
nis colore Savacino, ocymum effe jriiter exiffiment. Quin etiam t turpiter aberraffe deprehenduntur, quod hui
qua fuus Ocymum eff , onmes odorati ocynü facultates reddiderint. Nec alia ratione moti frumentum Saracenicumg
mum effe cen[ant,quam quid fatum tertia à [atu die erumpat. Verum ocymum non ea de caufa nomen boc mea qui
fententia fibi comparauit. fed quàd citius caters pabulorum generibus vere primo adolefiat : nam innumera [ent uy
genera, fi domne, quod ftatim fer? à atu oritur, ocymum vocari debeat... Quod ascipaav ( vt ante ditum eff) Grad,
^ snum item Latini appellant: Mauritani , Berendaros , & Bedarog: Itali, Bafilico : Germani $8ofilen on
s. Hifpanis Albahaca: Galli Bafilich. Ocimum alterum fiue medicum , Gratis, aneuuov repay : Italis Bafilico
: anum inus fiue tertium » Gratis dzipuov paspáaror: Italis Bafilico gentile. à CA
3 .. *IV. OCIMVM LATIFOLIVM . Ocmum quod celeritate pro
m Crifpum. * cenfetur, Carijaxos, id eft; regale recentio
m vatia habet genera;magnitudine;odore & colores
NS eA antia. I. Ocymum gari phyllatum maius C. B.
i maior, Trago, Bafilicumi maius, Lon. Ocimum
Matth. Fuchf. Dod. gal. Caft. Cam. Ocimumnig
Cord. hift. Ocimum maximum citratum ,
| Ocymum maximum caryophy!
Ocimum tertium maximum,Dod. fol. :
tum, Czfalp. Ocimum magnum, Tab. II.
vulgatius. C. B. Ocimum, Brunf. Dod. fol. E
-. nor & Baccharis germanica, Trag. Ocimu
- Matth. Caft. Lugd. Cam.Ocimune medioc
cimum medium
Nomina.
mum gariophy] V :
as habet icones, Ocimum minus, M:
fol. Cori irDielt cue atum &
| cimum paruum, Lac. Gef hor. Ocimum;
? ryophyllatü Lob. Bafilicum minus, Caf
terum renuifolium , Czfalp.
maculatum: vel crifpum , €
due 9,
; [n lib. Secundum Diofcoridis. 409
OROBANCHE. CAP. CXXXV ^
a2O0mnia éx-
| peto empla.zays
Robanche a cauliculus eft fefquipedalis, & inter- ^í£zr igiv
dum maior,fübruber, hirfutus, tener, fine folios Üw«puSpoy
pinguis:flore fübalbido;autin luteum vergente:radice ex diaz iba
digiti craffitidine,& cum ariditate flacceícit caulis , fi- por tviore
[y
vfurpauit. Eftur, vt olus, cruda , & in patinis, afparagi A/zaporéi-
accelerare creditur. & ^ por. d. Cau-
E M liculus eft
F fuübruber,ad
Robancben, que omnibus notis legitima Dioftoridis re duosdodran.
c fpondet , vidimus primumin. Ananienfl agro-füpra Tri- tesaltus , ali-
dentum s.acdeinde vbique fere in Italia nafci comperimus,in quando et-
c ampisnon smodo inter omnia leguminum genera , (ed C inter folissfü bpla:
Jg. tes cannabin, linum , in pratis in vijs fecus agrorumfe- oibus kirüs-
pes.Caterüm etfi fcriptis nnandauerit Theopbraffus lib.8.de bi- tus ener.
fforia , & 5. de caufis plantarum; Orobanchem.eruum necare Ozobauches
amplexu , complexu, fuo y ea tamen, qua híc à Dioftoride re- confideratio,
prefentatuv, Q à Plinto lib. 22. cap. vltimo , nullo fan? com- Orobanche
- plexu. fed [ua tantiim praJentia;legumina. fegetes, cannabim, Y heoph.alia-
C linuminterimit;que propeip[am oriuntur. Quanvob cau-
fam Anauienfes , quod vicinas ffrahgulet , ac deuoret plantas,
Herba lupa vulgó orobanchen appellant. Profilit hac(vt inquit
Diofcorides nullis vuquam folijs, fed vno tantiim affurait cauli
eulos afparagi inflar, colore fübrubro, hirfuto, molli, pinguid,,
€ qui fequipedalem non excedat longitudinem.Flose quibu[-
— dam patefiit globulisin cacumine congeffis, fubalbidus. Radix
A digitali vifitur. craftudine , fungo[a ; acfragilis.-Hac planta, Herba Tora.
ON 2E nonnullis ctiam vulgo Coda di leone appellatur , alijs veró Hey-
atur, quàd vacce ea degu[hata ( vt paffoves faito periculo teflantur ) fLatim taurum adeant. Sunt c qui(ur
ditata fcribit Plinins )Cy ion ea appellent,a frmili canini geuitalis.Ex quibus omnibus non temere dicen-
Herba lupa.
TER, Orobanches
$T e fh 9114, LCIHpE- p. - Lex Gal,
» épGair vs quemadmodum c Latinum Orobancbe,nec non Er- Nomina.
CAP. CXXXVIL -
qi - abaliis Come vocatur, breui eftcaule: foliis croci : radice longa, dul: magno fü- -
€ cuius fummo Íemen nigrum dependet, vnde nomen inditum eft. Herbaefui
^
quam Hetruria vulg appellat Saffifiica, vulgaris admodum eff noti i
&ftur hyeme fiequenter in acetarijs. Duum est generum , alte
exit croci » latioribus tamen ac longioribus : flo
i. Prouenit copiofa in pratis,ac etiam. is. Sed certé nefierim ego , quaratione
Theophraffo, C Diofcoridi legitimam barbulam effe, ciam illa pulchri, buius no-
ino ordine bumedl. tat bec recentia vulnera.fifoliorum [uccus,vo] Hermolai
o9, Tragopogoni babetur genus , quod à foliorum qo"
'ofioribus,viridioribus,latioribussrob, ragopogis;
j lfiringit. cobibe ergit: efui tamen inidonea eil.
laa SCvRZzOM i A Hifpanis vocata , quod à.
- ftulofa. Hanc inter quzdam legumina nafci conftat, 4* Zj uetor,
es & caftrangulare: vnde orobanche fibi cognomentuim e/AAcc tme. —
modo, decbóéta. Legumentis addita, concoctionem «sw 7pugt-
P
P t
K
4 :
i And. Matthioli Com.
IL TRAGOPOGON SIVE II. TRAGOPOGON AL
Barba Hirci. terum, - "
Y. SCORZONERA BO-
e hemicay, e [Ses
bue
en
Tus
ies [ €
Tridentimus- At paulo pl viridz,
a Pare
* ^
In lib. Secundum Diofcoridis. AM
* ; ; H i ; clariffimi i; Ribera. eiufdem
ore, copiofam quog, im Bobemiw nafci compertam ef clariffimi Dodloris Ribera,
Cam pup Ti p RA fyluofo , vliginofod, non longé à Poggebrot , dum Cefarem fequeretur ad ve.
cuori agre it becplanta fpitbame longitudine, fuccife vocate emtla, fed longiora, Tragopogono longé latiora
Lr inquiora funt; fibratas vocor artiste POWAAOMMAUO quen eroi
P pe e Ro antur.Caulem edit fefq eiorem;rot. T qu
] " og tinte profert aureos, Tragopogono adeb emtlos, cui C totaplanta (vt predixi-
idetur, vt alterum ab altero.paucis admodum notis digno[ci poffit. Hi flaccefcentes in pappofum Hu
| os i men cantinetur album,longum, Tragopogono rmnile. | Radix illi fubeft fefquidodi lis pollicar
qstar eric. quf atis fibris, cortice fubnigricante, vegeta, tenera;frattu facilis fuccofa, alba intus pulpa, laileo fucco
í ep és iucunda. Nafcitur in [luis , c vliginofis locis , ac etiam alibi. Floret aflate- vna cum Trago-
ik ^rLsciiee aurauimus,quarum que radice breutor, craffiora, babetur , c folis eff amplioribus
ja allata eff, altera vero in Bobemia prouenit. Foliorum aut radicum fuccus datur prefentaneo remedio potan-
— fuccus, vtili itialibus:i aci igi ? animi deliquis, cordis pulfus tremorevé
n vtiliter quog, comitialibus:item cardiacis,vertiginofis, c animi deliquijs, cordis pulfu, t
E- kr manica p fos tam difcutit , bilaritatema, conciliat. Quin etiam latleus radicis
ii i Heft ad omnia víus. etyovayey Ita GrA(i
seculorum aciem acuit, mubeculas delet.In (umma, tota planta magni eff [
mirer) Barbula hirci voatur: Italis, Barba di becco C Hetrufüs Saffefiica: Germanis $Bodfsbart vnb Candirot:
— Ln Barbede cabron:Gallis Barbe de bouc. Barbula btrci altera , Gracis 'Tporyoaeuyoy erepoy: Italis Barba di becco
gore sarmea, Jie Scarzonera, feu Viperina:Italis Scorz.onera. , :
2
F tenfe luteum. C. B. Barbula hirci, Trago, Matth.in icon. Lacu. Caft. Tragopogon,
idea ces fol. Fuch. Lonic. Czfalp. Tragopogon luteum; Lob. Tab. Thal. Barba hirci,
od. 2: Lugd. Cam.Hirci barba, Cord. in Diofc. T hift. Ug e dec e B. Tragopo-
| jan t - Tragopogon puniceo flore, Gef: hor. Tragopogon fylu. flore pur ureo,
: -— Lugd "EP Calp. Togopogon, Dod iden m id hirci
-. altera, Matth. in icon. Caft. irci purpuro-
HL TRÀ S ex us s Ac czrulza, Tab. Barba hirci flore purpureo i. Eft
reatum: s foreceruleo, purpuroczruleo:rarius albo. 111. Tra-
gopogon LacixiA TVA luteum, C, B, Ex radice lon
tereti, digitum craffa, foris nigricante, intusalba & la-
étcícente , folia prodeunt plura perterram fparfa viri--
dia,lxuiajinferne albicantia:quorum prima graminea
func fübfequentia vero inftar Corono ilaciniata exi-
ftunt, & horum aliqua licet laciniata fint, Crocii ta-
men foliis neutiquam latiora,aliqua veró lata exiftunt. .
Caulem obtinet fequipedalem & altiorem, afperum;
ftriatum , & cauum, in paucos ramos diuifüm; qui
calyces fuftinent ftriatos, quibus flores lutei mane pa-
tentes, dein fe claudentes infiti : his füccedunt femina
minora quàm in vulgari, ftriata; non autem afpera:
.; qua reclufa fimul Íphzricam formam oftendentes
- nio floret. Prouenitin hortis quibufdam femine ex
Italia allato: in Patauinis & Bononienfibus montibus, -
vtauctor eft Anguillara(cui Acorus Theophrafti dici-
tur Jreperitur:in Apuliafrequens quoq;,vt abit
altera flore ex rubro fubczio : foliis
os zu
ch
Mm 2 ticog-
arum. venenatorum animaliit ictus,quin etiam ad quofcunquepeffiferos morbos.Deuora- S corzonerz
A facharo bonita quotidie, pe[lilentialia contagia arcet C venenis quibuscunque refiflit. Datur Vires Matth,
7^ Nomina,
ventofpirantein papposauolant Maiomenfe&lu- ^
: B- E Ü 1 . Y
i requir, 5, prius notisilli à Dio-- ES
3 denne geras sud naja feribit, pueri 199 confideratio.
412 And. Matthioli Comm.
L ORNITHOGALVMI II. ORNITHOGALYMIL
SONS
Tames 7
——
SS
SS
SS
ENS
incognitum. qui propter iln dd "m
f pro[anditur, autin latioresporcas fulcatur, Ornithogali
«es vomere erutas colliüt: C citm fint caflaneis fué
Z erudisC in cineribus incodlis vefieuntur , odore i
M os mirum in modum commendante. LEE 1
. ^ lecle (unt: Cortic ? didiffimaintus carne;
NN rata: Vere, vel eftate ci fronde virent, hyeme vel autumm dm
S tur agri li Diu feruari e 1
5 EN annone premit inopia.plebis vu[licefamem pen
2x uS Arum more fatiant. Mir fulbus expetuntur, quim 4
W. eulos excatiant , c» barum capti dulcedi hts
liciendas,radictis, veleudas dl. MD
Lr plantas expreffumus , quod duo eius genera cenjeamu.
nitbogalum alterum, caulem promit tenuem , folia
la,que abimo ad fummum caulem circu t. E
fammitate albicantes im quinque diui[os api
funr, fella faciem veferunt. Radicevegitur m
fer per omaia fimilis.Caterum cim ornithogaln
tatis fue prflantia , in mentem n emt
in agro Veronenfi, vli tantüm,neque albi, quid, 49,4 / 0
turin Italia,vulgà vocantur Tnasof eric dni todde-
meis proxime acced d,
. mentiseede. cafe di i 3
Sunt igitur T Asi bulloferadicule falarit nagnitii.
: longe cum ! ficantursrugoje. Hariiplanta
a der urs arum ps
| dum: Diofcoridi
. T" WM ] a Y
In lib. Secundum: Diofcoridis. 413
inde per linteolum exprimitur crtnor : quem etiam venereis potiónibus ifcent vecentiorim nonnulli.
* r;tA ad vrine ardores, prefertim fi Melopeponum cucurlitarit c cucumerum (inen addatur:
pufat m yfentericos,fiquidem bumorum acrimoniam retundit, C pra[fertim vbi ex aqua paretur in qua can-
quiet itera potus 2 - fucrit. Veronenfes pro bellarijs vtuntur. Manduntue vna cum cortice, qui. quid fit affer ac fecus,
denm ctim re.Sunt rddices he; vt experientia compertum eff, C ex dulcedine conijá poteflin calfacientitim,
guit exti q ere fed flatus quodammodo gignunt (lenitmt,leuigant,emolliunt.) Quod 355, a3.c» Graci, Latini
5 e 1 H n E
[4 5 wan nominant : Itali Ornithogalo, Galli Cburles.Ornithogalum alterum, Gracis Ops a2 ay fTtpay:
pee bus appellati , Venetis Dolz-olmi c Trafi dicuntur. :
ehogalo fecundo-Tr4fi ita Veronenfi
qua Ornitboga
; rli&eum florum colorem.fimilem ci, qui in ouis gallinarum eft, quod ali-
p^ Didocdam pra hift. 13. & Athenzi cenfenr. I. Dish oodiun primum, Matth. Lacun;
quB IL e ihi album minus C. B. Ornithogalum 2. Matth.Caft. Lugd. Ornithoga- .
Lonic Lugd. 2 Ium, Dod. gal. Gef hor. Caf. Lob. icon. Lugd. Orni-
' "iL ORNITHOGALYVM . thogalum candidum vulgare; Lob. obfOrnithogalum
Li
maius Spicatum. *
candido flore, Cord. in Diofc, Ornithogalum alterum
PETERS minus, Cam. Bulbus leucanthemus minor. Dod. fol.
Lugd. Bulbusfolíequius, Taber. I1. Ornithogalum
maiusSPrcATvM;exradice bulbofa, oblonga » Capa
fimilimagna fatis & candida; cui fepe plures bulbiiun-
untur , caulis vnus rotundus, cubitalis, & aliquando
tior; nudus exfürgi t: foliaenim ftratainfimá eius par.
tem cingunt fena vel o&tona, ctiam pauciora, cubirali
longitudine & digiti latitudine, modó anguftiora, mo-
dó js (vt Lugdunenfis hiftoria duabus figuris o-
ftendit)tenuia:caulis etiamà medio in fummum víque
pluribus floribus ornatur, qui veluti fpicam conftitu- .
unt, hi oblongis pediculis infident ex fcx foliolis
compofiti, foris herbacci , intusladtei coloris, Phalan-
gii lores referentes, in quorü medio lutei apices con-
fpiciuntur:quibusfüccedunt filiquz triangulares,femi-
na nigraphalangiiinftar continerites.In Gallia Narbo.
nenfi circa Monlpeliü in agris frumentaceis prouenit:
fed & in afperis & petrofisaliqui notarunt. Suntqui
Ornithogalum Diofcoridis cenfeant:alii an ScillaEpi-
ww menidiaapud Theo phraftum 7. hift, x. de quà Plinius
) lib.1o. cap.s. Epimenidii nomine; fit dubitant. -"Moly
deícriptio apud Diofcoridem conuenire videtur. Dici- -——.-
tur Ornithogalum fpicatum ; Lob. Ornithogalum 4
Narboneníe, Dod. fol. & Lugd.cui & Ornithogalum
magnum Myconii. Ornithogalum maius Monípcelia-
cum, Clus. Pan. Ornithogalur alterüm; Cametapud
Matth.Bulbus ornithogalo fimilis, Calalpino.IV. Gy-
perus efculenta radice rotunda: Theophraftus 6. de
caufis plantarum 16. Cyperi meminit, cuius radices
funt dulces, & cibo idonez,quod huic noftrz conuenit
didis eiufdem 4. hift.
.— bride Plantis Aziftotclislib |
- mtnfium, vel eculenti Cyperi,Lob.D ulcichinum.
dulcis
ERN Yo o QTVBERA o e CARA ODUUE - ;
or. (cui& Schanocaryon) Dod. fol. Cyperus
virteaicEy P RTSDUEES : 7
ER um pev uus pro, . Tuberum
€" conglobat ; numerofain Hetruria. à rufficis effodiuntur, puce
dida, pula T) alteri pulpa [nbefl Rintofus vtriu[que cortex, aeniger. Ef er tertium genus in Ananienft , c Tridentino
49.2. ficinquiens:Et quoniam à miraculis veruni cepimus, fequemtr eorum ordinem, in quibus vel maxi. Plinius de
"a quid na(rt,aut vivere fine vllavadice. Tubera vocantur bac, vudiqueterra circumdata , nulisd, fibris vixa
fien capillamestis, necvtique extuberanteloco.in quo gigguntur , aut rimas vigentes neque ipfa terra cobare
Crtieeriam includuntur vt plane necterram effe deam »quam terra callum. Siccis Bac ferà [2d
APhriceac iunt, An ye
ps i teli pete: na
223 ifa E dedo Hg D E EA i dc lo ^ ui^ IE x
ums "gn Licinia pratorio viro ratedienziin Hifpania Carthagine paucis bis annis [cimus acci fe mok ITEM
?
i* As TY M A -
414. And.Matthioli Comm. |. -
TVBERA. epo c über, vt deprebenfus intus denariis prig; . I
" Quo manifeftum erit terra Weeds mite,
tum efl ex ijs , que nafcuntur , c feri non frat E
dem cap.3. Detuberibus (inquit) bec Palma,
Cim fuerint imbres autumnales , ac tonitrua qe
naf; c maxim étonitTibus , uec vltra IPIVI dar
nerrima atttem verno effe. Quibusdam locis acepes
guis c feruntur , icut Mytilcnis.Negent naf yi :
tionefluminum inuedto femine al Tiaris:eft
quo plurimana[cuntur. Sunt c» in fango ;
ci dicli pez ice, qui finevadice , aut pediculo mafeu
&enus de Tuberibus Plinius: Tubera Cvtmeng
Gal.lib.2. de alim. fac. ) radicibus , aut bulbi,
randa,vt qua nullam cuidentem babent,
qo bis vtuntur, adexcipieuda condimenta;tamouam
am babent, ceu alia qualitatis expertia , € inm
aquofa funt. Quibus omuibus conmuneeft vt.
nulla infigni facultate conflans, corpori prabeant,(
ufculum duntaxat;craffitudine tale,qualeid. ipfim
ingeffum fuerit:ex tuberibus quidem crafius,cx.
quidius C tenuius. In li eadem efl proportio.
zer de bis fcripfit Auicennascum inquit : Tub
ginquam - fat omnió, provjus [apore expeitis ama.
1
Nomina. liares c sgignunt buitzoves , magis quam «
z rum genera. Quofit , vt frequenter deuorati.
C paralyfim concitent-. Ad bac concotiu contu
e ventriculum acgrauant. Que Grece üdya, T.
n? dicuntur: Arabic Ramech, Alchamedh,Tamer.e.
Italicéartuffi: c Tartufole Germanice yir
fpanic Turmas de tierra: Gallic? Truffles fiu
J SMILAX HORTENSIS.
" » m
; mépue,i, Ffenumh
fübpurpure. Clm
Ms, d
es Dolichos ; d 4c. f ^
: i E sien vitiofus fit, e n
Galeni. S es dr Ms
Manardi er-
palisquod ea minime illos (Gandere valeat,verficolorum Pb
b rit; vt Trida t T /' n Z ; p tipi
Inlib. Secundum Diofcoridis. 41$
(LT o CRM AIR ant » fi ex lace bubulo pingui elixentur. Hinc itaquefit;
57 $MIL AX HOR TENSIS. " eio credam , d aidfelorium genus dolichus PA
p; com quam eruiliam-Manardo vocatam. Illud infuper bacinré
fentit Manardus,quód DiofcoridesPhafeolorum appellatione,
de quibus [upra mentionem fecit mon quidem communes «c
triuiales,fed Eruiliam fignificauerit : Smilacis vero bortenfis
nomine,de quabic fermo; vulgares illos phaféolos veprefenta-
y] tterit. Qui (vt fuam tueatur. fententiam )confentaneum mi-
nine videri inquit , quód duobus diuerfis. capitibus eodem li-
bro de Pbafcolis [cripferit Diofcorides. Sed haudquaquam à
ratione C veritate eum alienum exiflimarem, qui re[ponde-
Ax rit; primum trataffe Diofcoridem de vulgaribus & candidis
f) Phajeolis , quipa[fim in campis aliorum leguminum more fe
Z minanttur,vbi de omni fegete, C leguminibus differuit.Deiri-
de verà de verficoloribus , qui in bortis c viridarijs ad opera
topiaria explenda feruntur,inter ea, qua in hortis €» virida-
rüjscoluntur. Quamobrem vt bortenfes à campeffribus fécer-
" bi
^ ^ € P
neretyinquit: Hortenfis Smilax fiutex eft,evc. Quod mani- : 3.
Jaffe declarat, eum bic de bortenfibus , illic vero de ijs, quein (x. s
campis proueniunt;intellexiffe;ata, eosita feiunxiffe. Quain.— P5
re non potui non quandog, admirari Manardum medicum a, zc
lioquin ingenio & doctrina infignem, quod tam facil addu- T
éus effet va affeueraret dolichos effe eruiliam,cim eum legiffe
extflimandum fit, Galeno c Pauloeruiliam ocbrum vocari, — .
Planta, que cuin at xwrala Grecis: Smilax bortenfis Lati- Nomina;
nis appellatur: Arabibus, Lubia: Talis, Smilace degli borti, e s
Fagiuolo Turchefco: Germanis Q8ei[cf) Bonen : Hifpanis S
, Foones: Gallis, Fafcolos de Turquie C» Faies peincles, ^ "E
Smilax hoxtenfis, quod Smilacis modo arbores j
conífcendat, Jv ix: Hippocrati,aliis 5 42;, aliis eacrc-
e j : A&. Smilax hortenfis,Brunf. Trag. Fuch.Matt. Cord.
: in Diofc.Gefhor.Lacu.Caft. Lug.Tab. Cam. Phafe-
sBininf. Cel. Phafcolus, Dod.gal. Cord.in hift, Gef: hor. Cluf Pann, Phafeolus vulgaris, Lob.Doli
iillarz , Dod. fol. Lacu. Plurima nunc habentur Phafeolo genera: eft namque vulgaris;
raffiliani, Indici, Americani, & horum omnium plurimz differentiz: etenim in vulgari obferuare
utemin floris colore;qui vel niueus,vel lauefcens,, vel purpureus fiue amethiftinus: in fru-
coloris varictas, funt niuei,flaui, ex flauo obfoleti, purpurei, rubri,latericei fer? coloris, amc- Ld
MEDI fel A DIOS CORID IS x thiftini.corrulei nigri:velalbi nigris venis & lituris di-
ftinéti, fic & carnei & etiam cinerei fimilibus venis
notati. Sed de his & aliis fuo loco plenius.
*
Mudien. MEDICA, Ue
: CARLES
Mti. cur recéntet prodiit, foliis & caule tri-
^ 7 folio pratenfi fimilis eft: procedens vero folía.
Son his c dee M MN rio:
rum modo intortas, in quibus femen lentis magnitu-
dine depender. Id ficcatum, iucundi faporis gratia,
. conditaneo fali admifcetur. Viride, quibus refrigera- -
x tione opus eft, illitu fuf "prr. Herba tota pro gra-
| minevtuntunquipecoradunt — —
Ip at
Me? i nominationem inuenife certum ej, qid veticg eo,
cr primm , Plinio lib. 18. cap. 16. audlore, ex Mediainl-üdezatio. —
taliam aduecla fuerit. Verim etfi bac quondam in vniuerfa 1.
2» taliafereretur ad pecorum pabulum , c omnibusfere cogno-
(ou Jéeretur iam tamen pauci [anéeperiumzur maurs.
$4. : * E. d
"416 And. Matthioli Comm.
rum plerig,teflantur vnotantia (atu plus tricenis annis perdurat. Eadem (vt quidamreferust) abugday.
magna admodum cura colitur ad iumentorum Cy pecudum pabulum:eamó, Alfalfa vocant stomine ab ay, Hifenis y P :
murtiato, Nam (vt lib. 2.cap. de Cot inquit Auiceuna ) vocatur etiamnum Apbris Alfa[afat. Nafcitur, pes
Nomiaa Ruellio credimus, ibig maius trifolium appellatur. Medica fic Latinis C Italis, vt Grecis 1Jyoy nüminappy
P his (Vt modà dictum est) Cet C Alfafafat: Hifpanis Alfalfe, Ernaye c Alfalfa: Gallis '[gint Foin ve rand Tre. :
Medic nuncapud Italos & Gallos vfitatz figuram (ciim Matthiolus non habeat) addere
hacq; dicitur Medica, Dodo. gal.& fol. Cord. in Diofc. Gefhor. Lacu.Caft.Cam.Cafal Medie;
^. Lugd.Fontim Burgundiacum, Lob. cuius hzc cfto defcriptio. cum Medica Diofcoridis congr Ax
2 radicc longa,tenui, lignofa, complures cauliculi cubitales, rotüdi , virentes, infirmi, vr plu
cumbentes prodeunrcirca quos folia trifoliorum forma,initio latiora, dein minora; oblong;.
tum ferrata: flores Trifoliorum formain foliorum alis quafi in fpicam cxeurit; colore 'cerulei:
faccedunt filiqua cochlearum fimilitudine, (cd anguítiores, vt cornuariefiis intorcz , in duas:
tascontradz, quz femen minutum, oblongum & flauefcens continent. Variarfloribus cag]
laceis;ex cectuleo purpureis, fübnigris, rnixtis & etiam luteisin Hifpaniz fylucftribus; vr&cG
bonenfis reperitur, Apud Hifpanos foeni gratia in agris feritur, & fingulis zeftiuis menfibus
fiquidem multosannos radicc viuat.. ;
M: A gans APHAC A. :CAD. CXLIL UA
d 209. RMe za EN a inaruis nafcitur, altior lente; tenuibus foliis: filiquas lenticula maioresfert, inq
voc £234 fru na,quaternavé femina nigra lente minora, continenturjqua adftringendi vim habe
Te dereft fata, ftomachi , aluiq; luxiones fiftunc, fi frefa lentis morcdetoquantu i$
beds On folitmn in vniuerfis Italia locis Aphaca [onte na[citur inter fegetes , [éd v à multis in campis rit,
3 C erui modosad columbarum faginam. Folio germinat vice natore,crafüored s quadrangulari cau
beo, filiquis inde dependentibus piorum inflar, breuioribus tamen, fed lenticule maioribus,in quibusindudii
| eiequadantenus maius. Goritienfi agro fiequentiftimana[áitur inter fegetes, cy prope (epes.Quofit, vt
- Quorandam qui cenfent Apbatam nibil à Vicia differre , qua inter fegetes vbia, copiose prouenit , C feritur quoq, ad.
3x . lplis,Apha- Harum, volucrum faginam. Quippe quód bec urnorifit folio , Aphace anguffiori,in acutum defmenti
cam Eus Vi- Dicubitali qui cleuiculis tramufculorum fummitatibus prodeuntibus,[egetibus fcfe implicat. flore in purpuramvult
denim. fefíliquis longioribs,qratilioribus acrotundioribus, nigro femine flipatis , Orobi magnitudine. Ead, propter
Galenus de. € Victa differens Galeimis lib.t, de alimentorum facultatibus,ita feribit :: Apliaca cr Vicie feminum figura
Aphaca.& ode d b 225 x MA dod c E
Vica LAPHACA-^ IL VICIAGu
qu uz f^ € ^
ds Inlib. Secundum Diofcoridis. — 417
iam diffcilia , C aluum retinentia, Per[picuum ergo est , cim buiufinodi natuzam obtineant , aliagoniam
ipfiim corpus permanat, improbi craffia, fucci effe, idoneam ad humoris melanchelici generationem:badte-
gn, 7407 hace femen»vicia modo amarum t8 , C» terrene e[fentie , ideoq, abffer[oria cst facultatis , adffringendi Aphacz vi
eqni Vici excalfacit, & ficcat,mundat,abflergit c adffringit. Viribus non differt ab Aphaca. Sednon de- xes.
quei m» Ap hace C Vicia farinam , vrinas ciere tabidosé, uuare , vbi ex ptifama frequenter fumatur. Mlinitur
[p ^ fubata, ad ferpentium,bominum,canum, caterorumó, quadrupedum morfus: melle excepti, C illita
e cetera cutis vitia delet. Ceterum illud animaduertendum e$t, quod Theopbraffus lib. 7p. nO 1.de Aphacainty-
um hifferia Aphacam inter intybacea, vel cichorij genera connumerat. Quaremirandum non est , Ji etiam in alijs bi genus.
gm à Diofcoride difcrepet, quemadmodum in coronopo, orobancbe, ac alijs nonnullis offendimus. Necmirum ct-
jum hacin bifforia varia][c: nam lib.2 7.cap.5 . Diofcoridis Aphacam ad verbum retulit: libro verb 21. Theophra- :
eaminter cicboracea repofuit. Que Grecis 292»: Latinisitem Apbaca & Aphace nuncupatur : Arabibus Nomina,
Allikia: Italis Apbaca : Germanis 28i[be 'Bicfen tnb C3ogels QBifen: Gallis Veffe fuu age. Vi-
cds Bleioy : Italis Veccia: Germanis Qycen: Gallis Veffe.. — ;
* $ z TA t
Vicaivinciendo Varroni, gro capreolis fe vincire foleat:hzc fatiua eft & fylueftris,vel anguítio-
evel latiore folio : & horum rurfus differentias. I. Vicia latiore folio. C.B. Aphaca, Matth. Aphace,
"Micia maior fylu: Trag. Vicia,Dod. gal.& fol. Lacu. Gef.hor.Lob. Vicia Íylu.Lon.Vicia vera,Lug.
Craccamaior, Tab. 11. Viciaanguftiore folio C.B. Etuum, Brunf. Vicia maior & Orobus , Trag. Vicia,
Mach. Cord. in Diofc. Fuchf Lon. Vicia vulgaris fatiua, Cluf. Pan. Aphacavera; Lugd. Arachus Dod.
: primum genus, Dod. folio. :
ye ftpdaob neta? ilv.
»
PO XM CAPITATVM, - CAP. CXLIIL
itarum porrum inflationem fa ium füccum creat, tumultuofüm fomnium parit , vrinam
;aluo accommodatur, extentiat,o
encíq; : cum ptifana veró coctum, eft pe&oris vitia extrahit. Coma eiusin aqua maris, & aceto -
defefflionibus ad prxclufiones vuluz , & duritias; vtilis habetur. Porrum bis aqua mutata co-
tum frigida naceratum, dulecftir & multà minus inflat. Seien acrius eft , & quandam adítricto-
im habet: quare füccus cum acero , addito thure aut manna ; fanguinis profluuia fiftit , maxim fi .
iserumpat. Vencrem ftimulat : contra omnia thoracis vitia, à tabemq; pro delincta efficax eft: az- a Óimniaexe.
efü purgat : fed fi affidue eftur , vifus obícuritatem inducit: ftomacho aduérfatur. Succus ex tnel- £j yd; rà à
xus aut illitus, contra beftiarum morfus aüxilio eft. Ipfim quoq; cum acetoaut thuris polline, la&te 9opzzi ds-
Toficeo, valliteraurium doloribus , & fonituiinftillatur. Varoscollunt foliaillita cam rhoe; qua ad 14 cá nef
ia vtuntur : epynictidi medentur: cruftas ex üleillira rumpunt. Veteres fanguinis reie&tiones co- 4/15x2c à.
feminis drachma binz, cum zquali baccarum myrti pondere pota. | 4voIEI d, opos
| es pureic de
- PORRVM SECTILE. PORRYM COMMYNE. . $9""ee
PEN
epTvetzt d.
&adomnia ^
thoracis vitia.
cum melle
pro eclegma-
te vfürpatur.
Facit etiáad
phthifim co,
. meftum,fed -
: & artcriam
. pug.
Dore É &ccl. t
z SO CULA.
Ny
e. O Ucosc ud ac d e
IC9$ 3.
orumaciem hebetat, menfes péllit : fed lzdit exulceratam O4
-
418 And. Matthioli Comm.
* .
Pori confi. V orzu, quod copiofum quadragefimalis noftri ieiunij tempore plerunajn foris olitorijs vnà cum olerig| "
fum, reperitur,omnibus notifmum eit. Caterim etfi magnopere laborent bortorum cultores, RED
craft, candidi ac feéneri euadant nefaiunt tamen eos capitatos efficere: quamuis 3j apud veteres in equina
Capitárum fent, quàd longis,qui proprie :fectiui appellantur. fapidiores, guítuis, gratiores baberentur. De his igiturt, fuj-
porum. tioribus fcripfit Diofcorides,non tamen quàd a fectiuis genere differente quibus mangonio capitati fint, euam
plantatione fuppofita , inàfis prius ante medullam folys , ne adolendi facultas in fublime feratur, nec ad Tello Pa
pfo capite confideat:vel farculo conuelluntur radices, vt delumbate alant;neg, diffrahant;vt fcriptum, "liquit lait
Sc&tiuü por- 19. cap. 6. Qua quidem Columelle accepta referre debemus: Quippe qui lib.i -deveruffica cap.vltimo ; Porrum, in; li
ram exColu- feCiyum facere velis. denfius [atum praceperunt priores relinqui, Crita cum increuerit, fecari:fed nos docuit vfus loy;
ne - fa- Jus fieri. fi differas, cr eodem more quo capitatum modicis (patijs,id est, inter quaternos digitos depangas, C» cum, Fus
luerit de[éces. In o autem quod magni capitis efficere voles, feruandum fit,vt antequam translatum deponas ompeyyad.
eulas amputes, c» fibrarum fummae partes intondeas:tum tefhule vel conchula quafi fedes , in finculisfubietia ferina,
adobruuntur,vt fiant capita latiorisincrementi.Cultus autem porri capitati affidua farritio, Cr flertoratio [P
Porii decrip. famen fectiut,nifi quod toties rigari C [lercorari, farririds debent; quoties demetitur: bec ille. ES Porrum capi
Ljs allio fimilibus,Latioribus tamen, ac longioribus carinatis, in acumen definentilus. Ceruixzilli longa Cu
dicans,craffiori (ummitate: radicibus multisjsá, tenuibus capillata, C mumerofis tunicis circumpatda : binumin cule.
profilit.cepe modo,longum canumá, floribus in cacumine in orbem congl. i: femine nigro,cepaceo non abfinil
Porti facult. ritur im bortis.Tllipuntur decocta folia ad tumentes, dolovificasg, bemorrhoidas , magno fane auxilio. Folia mellefabads
Mathiolo, jJ» rur viriliter ad, Iphalangiorum C ceterorum veneoforum ictus : caput cum ceruice colum , C» ex melle delincy,
prafIat adomnia trachee arteria, c» peitoris vitia.Sumitur fub cineribus totum, ad fungorü venena.Crapulam e dg.
tates difcutit.Semenex paffo potum. vrine difficultates foluit. Porrum non tran[Mantatum cum terreni vermibus jn ds
Porifacul,, Uo Utm ad tertias, contumacia aurium vlcera fanat.fi quotidie olei iatres infundatur.Porri facultates recenfüit Ga-
exGaleno, Jets lib.z.de alimentorum facultatibus,vbi fimuletiam de allio, Qr epis agens fic inquit: Harumplantarumralials
pererebro ve[cuntur bomines,rarius caule. 'folijsd, ; acri admodum facultatepradiris pro radicum portione. Corpus excl.
fadunt, c eraffos in eo humores extenuant , glutino[osg, incdunt. Bis tamen autter im aqua decotla, acrimonia
tur, quanquam ne fic quidem vim perdunt extenuandi. Verim facultatem quandam ob[curiftmam alendi Apa eu.
ande acquirunt, cuius antea, quam decoquerentur nibil prorfus obtinebant. Ceteri allium non modi vt obfonium,
vüm etiam vt medicamentum (anitati accommodum,quod obffrudta foluere C difutere poffitv[urpatur. Aliquam
elixum;vfg, dumacitudinem abijciat,viribus quidem fuis imbecilliws fit, fed fucci prauitatem non amplius feruat, :
ndmodum nec porri,nec cepe , citm bis fuerint decotta. Porrum ss c y11. x mon differt à capitato,nifi quod capitefan-"
muiore ac etidm ceruice. Ea omnia praflare valet , quibus capitatum pollere diximus. Ylpazov «eoasailovid vocant Grai,
quod Latini Porrum capitatum: Arabes Curat feu Kuvat z tali Porro Capitato : Germani &audy: Hiffani Puer: Gd
Porreat. Porrum feclile , Gracis pdeor vjatlo» » Italis Porro minore. pt
a ams
T"
uU
A agre ócppaov AMPELOPRASVM. CXATP-CXLIIHIP Bs
ih
à Mpeloprafum ftomacho Rie quàm porrum aduerfatur: plus autem cxcalfacit , vrinam & menfa
vehementius ciet. Id contraferpentium morfus cffe conuenit. |
1 AMPELOPRASVM. * IL AMPELOPRASVM &
Bdbaaee. trreteho i Ptr : | prolifrum. *. ——
Ialib.Secundum Diofcoridis— 4ig.
E ip yum plerung, in vineis, vnde à natalibus apre compasov quafi vineale forrüm , Grecis appellatur,
pos: pocin yninerfa Hetruria non folu in vitetis,fed etiam frequens admodum [ecis Jepes in agrorum inargini-
/ collium locis. Rura noffra ipfum vulgari fermone appellant Porrandello.. Porri [aciem veprefentat ; Jed
: aee ó, long? minoribus, C ad iandendum durius acriusó,. Eflur à vuflicis, Cv agricelit in acetaris crü-
fip, eret alij vice : quanquam mauu durius fit, guftu acrius, C concocíu difficilius. Esl praterea Am ipeloprafumi(vt Ass peloprat
dam, remi
flemacho quam illud noceatius: fed c craffos , ac lentos bumores potentius incidit, valentid infardia
bi liberat. Hac quog, ratione vrinas , C menfes (epe prouocauit , vbi a craffis £v lentis Vetrnebantur
-. Ade) vero eft calidum , vt illitum cataplafmatis modo exulceret. Dichum el autem ani? , quód qua eum ia
deris. valida , extremi fint ordinis : bactenus Galenus. Ceterum illud filentio baud difimulandum puto , quod,
Eis —€ forta[fe recte id tribuerit. Ampelopra[o, quod udminis fignifi cagyoni reclamat, C potius Jtorodopi 4fo ciü-
detur, cum loco citato inquit : S1 iuter allium e porrum medin ddaui concipias , facultatein ainpelopraft
^ gorda doquidem [cerodopra[um » tefte infra Diofcoride , vt allij C» porri vires , ita c nomen fili vendicaut:
verà dictum eft, quodin vinetis nafcatur. Id quod ipfemet Galenus confirmat libro 8, fimpliium medica-
gentirum bris verbis. Scorodoprafon [icut quiu, e odore mediam allg [o porri qualitatem poffidet, ita et yires. Et lib 2, -
Us facultatibus : Ampeloprafi f inquir) a porro tanta eit differentia, quanta in alijs congeneribus plantis in-
| prs inuenitur. Sunt qui boc in totum fequentem annum reponant, aceto condientes,baud aliter quam
m parte cibo commodius, C? prauo inis. fucco obnoxium efficitur. Quad z uzreNdespaso» Greci , Latini Py? No;
mmagrfte, &
Ampeloprafum dicunt : Mauritani Nabati: Itali Porro faluatico & Porrandello: Germani Oe fanc:
n C Puerros de las vinhas : Galli Porree de chien, fite Porreau fauuage. :
Ampcloprafüm PROLIFERVM, CX rotüda candicante oblongis fibris capillata, caülis &fur-
itcubito minor, viridis, rotundus, luis baccis, in quo quaterna plerunq; folia oblonga;angu:
amitti caput infidet, duabus membranis laxis in oblengam caudam ambeuntibus etri ;
isin medio quafi bulbi (imul congefti confpiciuntur , vnde flores purpurafcentes, ex bi. rg is
dependentes prodeunt;quibus füccedunt quafi cornicula femen d d continentia. Huius
entiz , de quibus in hiftorianoftra. Hoc Ampeloprafi Matthioli nomine Camerarius «n
cxhibuit,& Ampeloprafum proliferum Lobclo dicitur: cui fimile Allium, fiue Molymon-:
dum graminco folio, Cluf. Pan.& Bulbi fylucftris fpecies prima apud Cealpinum.
E. ipaum C AEP A.- CAP. CXLY.
ein acrior eft, quám rotunda, item flaua quàm candida, & ficca quám viridis, & cruda quam
; aut fale condita. Omnes tamen mordent, flatus gignunt , appetentiam inuitant, (inm mo. ^
&extenuant, faftidium pariunt & expurgant, aluo vtiles unt. Ex detractis purgamentisjn oleum
dz, hemorrhoidas; reliquofque excretionum exitus referant , fübdire pro balanis. Succus cum
"CAEPA CAPITAT A. JM CCAEPA-SECTILIS.
zz
GC co. Itetius ] iuclle
Agreftis por- .
ri confid.
jj. fmplicium medicamentorum prodidit Galenus ) acrius € ficcius domeffico , [icut agreflia omnia reliqua domifri- Yxes ex Gal.
m fcabras lippitudines fedat, varos cum fale reprimit: contra calceamentorum attri
n
420 And. Matthioli Comm.
E melle illitus, oculorum hebetudinibus;argemis, nubeculis,& incipientibus fuffufionibus ansa:
gine codem perunguntur: fuppreffos menfes pellic: caput purgat , naribus infufüs; canismorf AUD 2n.
aceto, ruta & melle illinitur : cum aceto autem perunctas in fole vitiligines (anat: & cum paif Qum
tus,
dipe vtilis eft: citz aluo prodeft: inanribus fonitum, ac grauitatem emendat : ad purales qae
liciendam earundem aquam, valet: alopeciz carum fucco perfricantur,qui celerius quimalyoni
a Mei &Dra. los euocat. a Largiore cibo czpa capitis dolores ciet, coctaq; vehementius vrinam pellit NN
23 d gy «e- COS efficit,qui valetudinibusaduerfis,ea ctiam cocta, plus zquo vefcantur: elixa & cum palis vui &
ez^axyk, illita;tubercula concoquit & celerrime rumpit. ; OM
ova : X. : i : Stud
"la dV, Ge vócote Valet sc ezoté2, Hist ds vp toT epoy 24v£aj.. capitis dolorem inducit, fi veró vberius €daturing 4
lethargos facit,cocta veró magis diurctica euaditfliar. veró fic V2 dE wea a Acyie oA eov Épmoivs iulii puo: s :
vélaj » aAécv d| teosüaevev y vécoiz AiUapy nes azoiei.1. capitis dolorem inducit lar gius comefta, Co&ta veró EN
mouet. Vberius veró comefta in morbis lethargicos facit. * 1
Vade rd 6 Aeparum plura diuerfa, Tbeophraflo mtantur generalib.7. cap.4. de Mantarum bifloris;vbi fief
phrafto. & cepe Gallia genere.Sed Caparum genera plura,vt qua à locis nomina accepere: Gavdia,Cnidia s
tein Setania C Fifüles , c» Afcalonia. Ex his Setanie minima; fed largi dulces. Fiffiles verà C» afcalonie tumqy
natura inter fe differunt, Fifslem etemm byeme fua cum comasinertem relinquitt vere externafolia detzabupg,
qua colunt : detractis bis folijs,altero germinant.fimulg inferius finditur, vndefifiles appellata funt. Quidam.
bus detrabendafolia cen[ent, vt visn [uam immo contineant, neó, effufe femine[cant. Afcaloniarum. peculiaris qualamas.
; tura notata et: erenim [ole fiffiles ci quafi flerilesab radice confifiumtsnec ea parte crefcere ac proficere po[funt,
obrem non eas deponunt. fed femine ferant: deinde circa ver,cum geeminatum fétstransferunt.Perficitntur adayqdiry
Vr.oum ceteris aut etiam prius euelli poffint. Plus temporis dimif[e in terras putre(cunt. Plantata caulemedunt ,
tantummodo fundunt: tuta exinaniuntur atq inarefcunt. Harum igitur talis natura est. Differunt C» color
etenim apud fum cetera quidem candidis femles conflant; fed colore candide admo j iunt , Sardiui
liter ferre affirmant. Cretenfium peculiaris maxim? natura notatur , fed Aftalomijs quoddmmod, oproxi,
eadem dici debeat, Est enim in Creta genus quoddam,quod Heminequidem fatum in radice eraffatur
caulem femend, totum funditur : fine capite, apored, dulceest. Id enim quaft é contrario ceteris abet: omne
pofite melius, celeriud, perficiuntur, Omnes poft ar&turum proueniunt , tepido adhue folo;vt depofitas iml
Seruntur C toto capite Cr circmeifo, fed germinationes haud fimiles fieri folent. Parte namo, inferiore
tur» fuperiore berbatantim erumpit: fette veroin velum, germinare omnino nequeunt. Getbyum diclum fi
e quafi longa ceruice confiflens: ob id germinatio tota in fronde. fapiusó, retondetur,vt porrum: qua decaufa[ü
surid,nec deponitur. Cepas bifceferà differentijs difcernere licet: hadenus Theophraffus..Nafcuntur Cepe in
talia fiequentifüime, qua etiam inibi multiplia fgnantur genere, vt refert Plinus lib.19. ap. 6. cv v i
Lo 5 mus. Capa folijs prouemiunt longis fiftulatissteretibus dy acuminatis. Caule vero cubitali maiorió tuba facia
rente,inani ac fragili, in cuius [ummitate flores exeunt in globum fefe :flipantes, quibus femen oritur nigrum porri
mile. Radicenititur bulbofzfeffili rapi rotundi infaar , Cr inferiori pare fbrata : fod eriam in his motanturdifirata.
-
FISSILIS. CAEPA ASCA. .ONICA. £
Gethyum.
ABUS Gro LG LA
Aa
^
5 In lib. Secundum Diofcoridis. AM
» " suia predite funt, att nibil penitus acres inueniuntur. Onmium maxime [unt,qua Caieta Romain importan-
tametfi ad fumum rubefcant,ac craforibus tuniqs compacke fint,leuiu cula tamen acrimoniapollent,maufu-
vouperiuntur: ob idó, in cibis ceteras antecel'unt. In Hetruria ee minus acres notantur ,qua magis vabeut:
ali spam omnium ibi acerrima proueniant- Quam ob caufam ad medicamenta potius, quam ad cibos
quamquam
us fortaffe in Gracia eueniat; quod fLattas candidis acriores effe memoret Diofcorides. Cepa s x-
115; folis exi y caule floribus C femine, vulgaris cepe fimilibus, fed longe aninoribustenuioribusq,. Bulbis Vero ac
gis tenuibus C minimécapitatis : ob dá, eerminatio tota iu folijs, fepiwd, retondetur , vt portum. Seritur
jadobfonia, C'condimenta paranda.li/dem pollet facultatibus,quibus vulgaris cepa dotatur. Capa Y s s1 1$,
(Afcalomiam refert, nifi quod ouibus fuis partibus maior [petkatur. Bulbi plures ab vna tautum radicum coma
long. tenuid, ceruice nitentes, Afcalonis modo, fed acredine differentes. Habentuv paffim in bortis,in Hetrttria,
tque C cetera genera. Conmumerantur etiamnum inter ceparum cenera ( vt locis füpra citatis Tbeo-
ej moinate nobis vero in Hetruria vulgà Cipollemaligie. As C AL. O NYA , folijs prouenit entibus ,lon-
dofis,im acutum de[pentibus, ceruice pariter tenui, bulbis mumerofís, ab imo radicum cefpite prodeuntib.
maioribus.pardi fici faciem veprefentantibus, [spore admodum acri, baud tamen ingrato. Seruntur
epa in bortis ad ciborum condiinenta. Excalfaciunt C ficcant: incidunt aperiunt.prouocant, dejciunt.Non
, praftare. polfunt,qua cetera ceparunugenera, [ed cibi appeteutiam faciunt : vermes inteflinorum necant;
t deb ladunt. Datur Cepa vtiliter deuoranda,elixa.aut [ub prunis to/La, cuu Laccharo »anbelofis . af
1
tyxi3suouiento. EXxcada alba ea parte, T4 breíLaniiren beyuxca
bcalidis cineribus coquitur , donec prob? fuerit macerata : deiude.
HEEL AE [24 exuti iss qui lentia laborant, fcd ilico (udare opo. vélos. ExCAuattr iteiin
ercpleta coquitur, C» exprimitur eodem modo,inflillaturz, viliter [accus ad aprium furditaten. cra[-
b feruenti cinere toftayantiquum capitis dolorem (edat vbi fuftulum eius calidum in dolentis latcràs
tur, fuper a[perfovo[aceo C laurino oleo, fuccidaó, addita lana, qua rotam operiat aurem. Capa fuccus
y» H/ d "9 ;
deudeoccluío fara NT
- Qui peli
: 2o M di
de
it tim appo[ita, tum cum aceto iuncta. In fole elpbos abfeeygittum alopecijs attrita pilos alcyonio citius re -
rfi fuccum eius exprimas;quod reliquum est, admodum terree fabfLintie est, eitsd, calida: at fuccus aquea,
itis Hicigitur jsqui faffufi funtyaut aciem oculorum obtt[am pre crafitudine bumorum obtinentinun-
empercturatota cepa flatuofa est manducata. Itag,que temperatura funt ficciore,minus flatuzm
enus. Quod autem Cape corporibus prel listentugn,[upra in porri mentione retulimus cx ipfo
4. Germanice Qivibel: Hifbanic Cebolba: Gallic? Fiboule c Oignons. Cepa fetlilis , Gratis spóuu-
à «Italis Cipollefettittole. Capa fiflis » Gratis spia vov opicóv: Hetrifcis Cipollemalige. Capa Afcalonia,
gor diez viov: Ttalis Sealogna.. NU : : d oe Cer
r
-SALLIVM. CAP. CXLVI.
Puy
ralet. Magnae & allio vtilitates contra
co&tumve leni; ori
nibus cum melle,& alopeciis cum
inat vitiligines,lichenas, lentigines,vk
2
j i au: 1 T E aliud
Diferumt preterea magnitudine fingulari, Qurie
A
OL EMETETN alie maiores, alie minores, quadam longe,quedam rotundequedam vcro feffiles proüeniunt. Si- Caparum vac
pene hec. fabrubentes alie,quedam virides, & candide nonnulla. Quin c fapore vel acerrima , vel cios 9* ip SES
uc Plinius teflantur qua A s c At. 0 N16 ab Afcalone Indes oppido appellantur, ique his familes funt Theo- Afcalonias,
j . — Caparum vi-
euaribus manantemn fiffit,gs immiffus. Cepa (vt memorie prodidit Gal. libr. 7. Czparum —
lfacientium : effentia autea ciis potius craffarum eft partium. Vndeetiam bamor- Vires ex Gal
is fimul differuit. lib. 2.de aliim faclt. Kphpapuuov Gract, Capa & Cape Latine vocatur: Arabicà Bafil feu Monna :
E
AM And.MatthioliComm.
L ELAPHOSCOR. OPHIOSC. II. ALLIVM ANC LE
& Allium domefticum. TEL » AG VINVMS
IIL ALLIVM VRSINVM. |— ximetdiet, quod non decoquitmt, fed iigipggeaticsantar: d
eum tunditur niri quam (puma incre[cat. Quin criluddife.
Tentiam facit quüd quedam non nucleis Coagientan
€edo autem; C odor C eraffitudo,eorumó, caufa temprm, ib.
MLLA pene videntur Fentisgom; yt etiam aliorum. Dd E
; dte
!
E
SS
ESRDN
SSSSSST
NY
"S
- iac pod
aiam dari f din dee velie ndshd.
exiffimant Radicis autent Alij aut cope baud pee
, folét:allij nam, cum nucleus tota r
binc aucta in ) nucleos rurfus difiernitur , atá, ex mopl
cuntur; daim caput confummatur. At Cape contin
aliudata, aliud obdacityvt c bulbus, C Scylla, Ge efimod
mnia. Etenim allia c c 2 s is "on euellantur plura
unt.Superfiftulaquog, apitari poft, & € 4r
, dant: me Their dalimion tua Sues
.. vero, quod Gred àgroa sdpod ops fb, amguinum allum wa, :
lia in montiv. prefertrm, é» collibus nafrur fingula gulae
«te conffat.nullis diifum nucleis, fatitto. longi minu. fe dti
€» faporeilli perfimile: folijs etüguffioribus gracili ca
ius cacumine flos emicat, ex rubeo purpurajiens
gignitur fem. Simile buic babetur.quod ago
d Yecant;i idi eflcerumum allium) appelatu.
vn ? J Z
auippus, Atqui cum ees. a aliquandoin a no
| gerem vna cum alijs herbaris,. gbii occafionem pra
gas. de errore sede" m qu orte vel
tellexerunt , allium. : nrw II
s b 53
SNR,
"PAN
;-
NN
M
SSONSCNONONN
CSENNSS
Sene :
win
SSSWSNNN
SSSSSSNNNS
S
NN
d
*
s obi petra leer Per cem fcordij mentione puri
anon diffmulaudum duxi, ne fortà feplafiars imponat , quad Brajanolus apen
fimplia examine Roma prits excufo, vli e allium ampel pre. ji
ribus appellari feribit. Qua in 1c non vuotantum , meo quidem iudicio, fe duplici,
ye. Primum quid exiffimauerit allium fjli efr Da LU.
» í
- Inlib.Secundum Diofcoridis. - 423
Ve c féerodoprafum vnam d» eandem plantam efe. Hi Bra[auoli errores manifeflredarsuuntur Dio-
gear, siquidem is non folum eas plantas ominibus, fed etiam capitibus c facultatibus diflinxit: quem et-
joris : e Galenns,licit, vrin aumpelopraf[o diximus,buic tribuerit , quod fcorodoprafo tribuendum erat.In bis igitur Galenus .
A acres s fjlueftre opbiofcoradum appellari: fg rrum;ouod i Uiciz prod day tertium ve-
n. nl " uc allij; C porri facultates obtincat.(.orodaptalum. Quare mirari (abit Bra[auolum. virum alioqui das.
isqui fomplicium medicamentorum examen confaripfit, bc in Diofcoride e Galeuo uon viderit, vel ditio: asd
* pn nimaduerterit. Caterim plantam, quam bic nouam expreffims , A.N GYINYM quoque alium appellare libuit, R 27 n
non folium genwino alli [apore,odored, fit predita, veritm etiam; quid, [folia nigris fint maculis conperfa. Folia
ilie conuallio fer? fimilia , anguffiora tamen , c nigris maculis ve[ber azquinetiam caulis ijflem inficitur noti,
o neacunculi maioris tnodo, quo factum eit, vta nobis allum Anguinum fuerit appellatum. Ceruice nititur longa: radice
" Laterimuolycris,vt im croco circumtecta mumerofis inferna parte fibris, vulgaris allij odore, apored, pradita.- Excalfacit
: prm Allium agre[le, C fuis in facultatibus illi per omia fimile exiflit. Nunc primiim à me inuentum eit,
vi amo M. D. L XIII. 780ntes quii Bobemiam a Silefia differminant,in quibus Albis fluuius originem ducit,
Addidimus C v &. sw 1 allij quog, imaginem. fed citm de viribus baclenus nibil certi exploratió, babea- Alli Vrfini
oris plantaginis fer? equalibus frequenter fHiatis, mentio.
angulofis,im quorum (umitate flores funt im vinbella fer modum fe diffundentes.Radice nititur bülbofa, [Bica-
juli modosdependentibus ima féde capillamentis. Nafcitur in collibus,in fyluis, € aliquando inter fegetes. Ea o-
eflarepolfe creditur,que ceteris agreftium alliorum generibus affgnantur. Allium f vt Galenus inquit libr.3.de —
medicamentorum facultatibus : ) deficcat & excalfaeit exceffu quarto, quin etiam digerit;obfructiones ape- AT Gal,
Ecipdor Grad, Latini Allium dicunt: Arabes Chaum, Cairin c um: Itali Aglio: Germani Snobloudy: Hiffa- E
: Galli Ail Ge Aux. Allium anguinum : 1talis Aglio ferpentino. Allium vyfinum: Italis Aglio de gli Ovfi: Germa Nomina.
) Dicen? -DunbéStnobtaudj. AE. p AMO
Allium, ab halante graui odorc;ab ZEgyptiis vnà cum Cepis;pro numine habit, Plinio lib. 15 .cap.
ore; & Plutarcho, qui 4. in Hefiodum commentario, cur coluerint oftendit: cuius nouendecim ,
nPhytopinace noftro recenfuimus:hac prima figura tres proponütuz,Elaphofcorodon, Ophio- i
coro & Allium domefticum, cuius genus quoddam capitibus ingentibus ex Africaadfertur; akAc, 070700
T z-mnohicarpum.anad S radicum.n el i ScÍezaiuih quan zfa miliradinerefce-
Quod vero Elaphoft áppellatur;dicitur Allium Caninum, Trago; Allium fslueftre,Füchí.
r. Thal. Cep. Caft. Allium fylueftre tenuifolium, Lob.& Dodo.fol. Ampelopratfon,Cord.in
oni. Allium tenuifolium, Cam. Ipfius vero Matthioli Ophiofcorodon, Allium bicórhevoca-
Allium caninum alterurm; T rag. Allium fylueftre alterum Fuch. Allium fylueftre maius, Dodo.gal.
odoprafon Lonic. II. Allium anguinum Matth.Lug. Allium ferpentinum;Caft.Lob.cui & ophio-
t n. Alliumalpinum, Gef hor. Tab.Cam.Vidtorialislonga, Gcf: hor.Cluf Pan. Hocfoliis eft ob-
) rane Wazibus: eft rotundislatioribus: illud foemina, hoc mas cenfetur. I1. Allium vrfinü Matt.
Dod.gal.Lob.obf.Caft.Cluf.Pan. Crfalp. Thal. Cam. Lugd. Allium vrfinum latifolium,Lob.icon
i. Allium fylucftre; Brunf. Trag.Cord.in Diof. Allium fylueftre bifolium,Ardhofzorodon, Gef.hor.
umfjlu.latiotisfolii; Dod.folio. ." - | s
ms, non efi vt latius dego fermonem faciamus. Folijs exit latismin
sv
lod
- SCORODOPR ASYM. CAP. CXLYIL
É E BLPPREES I a a pes 1
Id eL AMA E X
Corodoprafüm magnitudine porrum aquat;qua-
*- litatum porri & alli particeps. Vnde promifcuas
fibi vires ex vtroq; vendicauit, effectus alli & porri
efficacius tamen coctum, porri modo, -
424. - And. Matthioli Comma: | ED S
: Cine SINAPI. CAPSCXLVAM 22D
t : :
a Meá &Cat. Srospi hortenfe, aliqui napi vocant. a Eligi deber adulrüm, valde rufütn,non magnoperei
248 xeu ui 3, ^ quod fratuminsernivise(cat, &va luiiquodamíucco tmadeat,cefium colore:fiquidem y
zd a7rpov, 2, nus, tempeftiuum habetur. Ad calfaciertdum, ex »extraliendum, efficax eft Aqui
vao sposa. capitis pituitam manditur: contra przduros tonfillarum tumores, ac veterem callofamqnes,
elige quod britiem, füccusex aqua & melle conuenienter gargarizatur: fternitamenta cier » tritum &
' mon obaridü motum: comitialibus quoq: auxiliari: 6
cit &fuluum, uc ftrangulata oppreffas excitatlethareieis,
pice.illinitur.Cum ficis admi ftam,don
€us,& ad coxendicum cruciatus impofitum,
& onmne genus doloris confert;cum p;
letudinis caufa ex alto vitia ex trahenda
illitum medetur: faciem purgat: fügillaea
adipeaut cerato rapit: fera: impetigines; &
cum aceto perunguntur:contra febrim à
dum bibitur,aut potui; polenta modo;
trahentibus emplaftris , fcabiemque | :
vtiliter admifceri folet: trirum grauitatiauritmr &
' nitui cum fico impofitum prodeft. Succusad]
dines oculorum; & genarum fcabritias :
tecum melle illinitur. Expreffüs recenti
eusinfoleficcetur. — .
Ronson, TP Sai. Plinio libr, 19. Cap. f. audlorestrium e
ex Plinio. 2 : 7 y Quorum ynunr qraaáli a(furgit folio ; 4 Tum r
e e 2 : 25 EN Fiondem exprimit : tertium eruca foliolaciniatur, 1
Xu 2 A S7 Stnapis genera obferuantur in Italia :llud fiquidem,
5 Resie SUN cum folo» tum etiam femine tenui Rafcitur y
: Ra p à NS Folia babet tenuiora,plura ex vno ramufiulo proda
x E lem redunbfirmum, afferum, fabrum, birfutu
tamofüm : corniculis numerofis atque biríutis.
incultis , in campeftril » € inter rudera, Ea mila p
Te potesi femen , qua [atitio finapi afignantur. Qu
pi fionde conflat , cateris maius , hortenfe et
vegetum , fubbitfutum , z quo ramufculi fiperiorip
feunt , in quibus femen [ubrüfum in cornisqlis protenit,
SINAPI IL -
NAPI. $i.
&
Inlib.Secundum Diofcoridis. 435
etisinolfaituinfe[Tum. Seritur in bortis pafim ab olitoribusseiusó, in offcinis vfus. Tertium deinde c» i-
| inem eíl, femine albo , rainusg, acri. Folijs exit fylueffri eruce. fimilibus frequenter laciniatis, ranis tentibussin
- m. exeuntibus, in quibus vtrinque filiquule [ectantur , albo intus femine,non adeo , vt in alijs generibus
cadi fmm. adeb vt illa excalfacit C ficcat. 122, etfi ad omnia vtile babeatur,ad qua "rs Mai risen ta-
, emiquaen umuftoó, recenti commiflum diutius eius dulcedi »at4, eati deficere prohibet;quod ebulli- E
(eco qui ex Tridentino agro in Germaniam mujfum comportant, boc Sinapis genere cadis im -
- dalcedinem mufhi conferuant. Seminis farina ilinitur acetofübacta;ad ferpentium e ferpionum iclus;pota at Sinapis vires
vomit fangerum venenis, Manditur femen contra dentium dolores : datur quod, vtiliter (ufpiriofis C aflbat; ex Matth.
wirgat : menfirüa e vrinam ciet. Vinitur etiam bydropicis ex pueriimpubis vrina. Sordities corporis onnes
: Ce cuti natittum conciliat nitorem , fi cum ea aqua fubacta fricentur ee corporis partes , qua extergendefunt. ——
| rem quem Sinapifmum vocant, quo velut irritamento languefcens ventriculus ad. appetendum cibum ex- Sinapifinus.
P cuim velut igniculosmorofius palatum titillante, vorandi conaliatur auiditas, Jed buius vis confeffim.in fub- SAM
r, ne aliud agis in nares C cerebrum penetrat. Sinapis temperamentum tantummodo exprefüt Galenus li. SiePis vires
nae medicamentorum, fic inquiens s Sinapi calfacit; C deficcat quarto ordine. Huicnomen Grac eiviz, Nomi
iat A dniego s ER * omina,
atintum quog, Sinapi C Sinapis : Arabicum , Cardel at Chardel : Senape: Germ, Genf.
U * Gallicum Seneue. Sinapi alterum, Grecis atvyzzi ev egov : Italis Senape fiue Senatiro Jaluatico.Si-
Italis Senape bianca fiue Roccbetta : Gallis Moflarde blanche c» dottce, - ,
H d
IREERUR
V
N
ad cé aint, rüc Ua oculos enim ladit, cuius fe ptem fpecies in Phytopinace pro pofuümus,
irapi folio,luteo femine,& Sinapialterum Plinii. C. B. Sinapi primum , Matth. Lacu. Calp. ;
in icon. Gef. hor. Caft. Sinapi fecunda fpecies, Dod. gal Sinapi fitiuum prius , Dod. fol. n à
xrenfe luteum, Lonic. Sinapi hortenfe, Cord. in Diofe. Lugdun. sme fatiuum Erucz aut ra-
Lob. II. Sinapiapii folio, & Sinapi gracile Plinio. C. B. Sinapi; | - Sinapi luteum fatiuum Yu.
.. aherum, Trago. Sinapialterum, Matth, Lacu. Cafalp. ue durs Caft. Sinapihortenfe,Fuchf — ^ *R
- Dok Sinapi fatiuum , Lugd. Sinapi fatiuum alterum; Dodo. fol. Sinapi fyl. luteum, Lonic. Si-
upiagrefteapii aut potius laucris folio, Lob. Hoc fémine eft vel fübruffo, velalbo. I1I. Sinapi Etu-
, u ad Rucula marina minor, & Sinapi nouum, Trag.Sinapi tertium, Matth.Caft.Czef,
Sinpi fylucflze ; Dod. fol. Lugd. Sinapi fylueftre minus ; Burfi paftorisfolio, Lob. Eruca , Dodo.ga
dua; Fuch. Eruca fylu:Gef.hor. Eruca aquatica, Lonic.Luteo & albo flore eft, Elegans eftetiam m
iparuum,filiqua afpera, cuius defcriptionem in Phytopinacededimus. ..-: Ee
Je
veau LNASTYRTIYM. ———— CAP. CXLIX.
r im conflatelfe Babylonicum. Dnniel oit; eftacre: excalfacit, flomachoad: ,
saluum tucbat, tíncas excurir, lienem imminvit; partus. :xanimat, menfes cit, venerem fti- .
| CENASTVRTIVM. -— | ^ X*ILNASTVRTIVM CRL
E pde tnm à ^ "o5 fpum latifolium, * ORE YS reis
"E ?
436. — And Mathioli Comm.
mülat ; fnapis & erucz fimile intelligitur: lepras & impetigines abftergir, Ilium cum melle
extenuat; fauos expurgat:pulmonumm vitia extrahit,forbitionibus incotum:ferpentium venez;
refiftit , arq; cas fuffitu agar: capillorum defluuia cohibet: carbunculos ad fapputation,
rumpit: coxendicibus cum polenta commode ex aceto illinicur : tu mores, collectio
tit furunculosillitum cum muria. Herbead ómnia cadem effectus, licet minor.
*
X
lice
Naftuttii có-
fidcratio.
v* HE NASTVR.CRISPVM | NÜafutimbortifamibari éP ferr
Low Angu fu obinno . : foliis paruis; laciniatis: catile tenni fefguipe,
» P , bo: femine in rubeum nigricante follicali
-" contento, tblefpi wodo , acri fapove;
C v(urpatur ad ciborum condimenta
quoa, alijs tum herbis in ACEERTIS. Plivius aug]
tap. 13. albttmn C vigrum reperiri. Veri ium
Venerem inbibere fcribir , vel codicemoim Into
vel Plinium ipfum Naflurtij naturam mon rette
deo in boc deceptum efje crediderim ; qud exp
Diofcoridi repugnet. Exchlfacit, attenuat
vrit,extrabit;refoluit C incidit. Animum
bus traditur , vutde animi tevpore affa
randum adbortatur adagitórn. Succ;
«t. fi calidus in aurz dolentis lateris fu
denariorum decem pondo ex agtta porum bilem
tis viéta purgat; vifum; clarificat. Naffa
de fimplicitim medicamenierim facultate
Galenus ) adttrentis facultatis particeps eit.
Nafturtii vi-
res Matth.
Nafturtii vi-
res cx Gal.
34 LENIN S a
* IV. NASTVRTIVM.LA- mu
Us tifolium. A uds
libz ig.
'. $.quod diuidimusin hortenfé;praten
montanum: hic de hortenfi, quod tri;
Nafturtiumà narium tormento Plinio
ratenfe,
»*
In lib. Secundum Diofcoridis. 437
biirisuide: THLASPL CAP. CL.
eft angultis foliis , digitali longitudine; interrám verfis, (üb pinguibus, incacumine
" dodrantü cauliculo,tenui,non fine adnafcentibus raimis: fructu circa ipfum torum;,ab
iusfe pandente:femine nafturtii, inclufo vafis lenticulz effigie, nifi quód infringitur, vn,
s * I. THLASPIVVLGATVM
NE — ferrato folio. *
7 HL THLASPI, IL.
NE LaL.
IV. THLASPIHL — —
E DU. duet. A Ape A T,
d
s
4328 And. Matthioli Génidii |]
S; denomenaccepitflosalbicat. Nafciturin femitis, a & fepibus, fofsisque. Semena(per;
e Me.; à ^ P ; : : idi o ra pen
j, Gensibilem vtrinque extrahit; potum acetabuli menfura: prodeft ifchiadicis infufu
ZEN. educiriinternas fuppurationes rum it: mentes ciet, fed partus enecat. Alterum t
fcpibus & pa. q'0d aliqui Perficon finapi vocant,latis foliis. radicibus magnis: vtile ifchiadicotu
rictibus.Dra, Ametfi Tbla(hi, cuius bic imaginem babemus, caule iam edito.folijs non fit in cacumine diuifis ,
Tp/y xit babezt notas, quas fuo Ybla[pi in[aspftt Diofcorides , nibil impedit , quim credam id effe legi
Z Tí? — miam obferuaeriiz antea quam catilefcat,ipfo ineunte Vere, boc Tblaffi folia fundeve , burm ac
: es » bisuv. que drca cacumen diuifa fuut, [ed bec adeo fugacia fitnt, vt paulo poft conflaccefcamt. : Cr pereant, — AUOD ig ag,
» ^T hiai fpi con. Pabentury fant quidert,vt Diofcarides inquit anguia, [nbpinguia, Cr digitali longitudine:catiledeinde efl eygi iu
: dodrantum longitudine, non fine adnatis ramulis , in quibus fructus circa ipfos totos fectamtur, mempefülbash e
lenti, aut difco [rniles, ia quibus femen concluditur naffurtio fimile, acuto fapore. "Nafcitur in feniitis,
fideratio.
Cuidam — quin efiam iter rudera, c? in vetuflis «difidorum muris &teitis, ideog, manifeffo ballucinatur nouus
Sos uin cenfor,quiboc Tblaffn Crateua;non Diofcoridis effe contendit. Error patet. quod Diofcorides Crateue Í
*.V. THLASPISAXATILE VI. THLASPI AIL: a A
EX.
minori folio. * um Tm
LIN x : , x: : s " »
In lib.Secandum Doiofcoridis. 420
e Li s
[^ LBVRS. A. PASTORIS. potum.Et libro primo de anticotis : Vruntur Thlafri ( inqui)
| .YXHE nbl SM quod é Creta affertur ; quod, vbique nafütur , colore inf
XT. ae — luteum , c flauum medium , figura rotundum , exigtttm ade)
vt multoties grano milij cedat. Melius eff autem 6 Cappadocia
comportatum tblafpi imponamts. Hoc ad nigredinem tnclinat:
figuram non exatle rotundam habet, c anteditum magnitu-
dme permultum fuperat , atque ab vno latere paruam quan-
dam, veluti compreffionempre fefert, vnde c nomen obtintit;
Prouenit autem vt boc , ita C illudim Cappadocia quam plu-
rimum. 1deoó, tion abjolute quod inde adfportatur, optimum
cenfendum ejt , fed quod peculiariter in. Sauro Rafcititr , nec
Cretico, nec pafim nafcenti fimile: bec de Thla(pi Galenus.
Ex quibus fatis confuat , Italicum tblaffi illi , quod Cappadocia
profert , uon cffe viribus comparandum. | Reliquum eff, vt de
ib Bvnsa PAsrOoRrs, cum füperiusmeminimus; aliquid
im medium afferamus. Caulesedit teretes, fefquidodrantales
ramis tenuibus in fummntate emergentibus , folia eius prima
verbenace proxima [eclantur,féd qua im caule funt Tblafbi e-
g mula funt: radicem babet tenuem candidamque:: flores edit in
Jammis ramulis albos , é quibus preffe oriuntur filique , cordis
fere imagi efe femineintus paruo ac minuto: Nafci-
- tur fere vbique , prefertimque fecus vias , in antiquis edificio:
Z7 rum parietibus in bortis e vineis , c interrudera. Std cium
veteres nibil de bacpofferitatis memorie mandauerint;ta tan-
titmrecenfebo , qua a recentoribus deeius viribus adnotata in-
fed Án
Pur bei n
pium genere. Quapropter prode[l attrita, € emplaflri more iin -
pofita sufammationibus, ci [acris ignibus. Decoquitur pluuia-
li aqua cum plantagine , & Armenioluto, bibituró, eius deco-
dum ad inteflinorum difficultatem , & ad cruentas excreatio-
EN
ti
a
ób. Thlaipi alterum; Dod. foL 1H. T.
i luis C. B.
L
mo
A
| & s Cameo
1
2
4
jd
a
carentia.
cufpide orbiculara
bafi pl uatuor folio-
tpm
uperio:
.— wu Medio apex pro,
: Frlconicnt Ho
*
CUN V P » - o8 Bürfze p2dc.
uenio,ctia planta ipa omnibus vulgo notifima fit. Efligitur ris ia A
mw Burfapafloris ex vejrigerantium,exiccantium , Cradfrineen.thiocli; .— — -
de Ta Drabz con- 7
9s fideratio.
"d
*dultcrina.
T --
DrabaDiofc, P *
bam; quad bis in Greco
pof! Glaftum
8) 25 5x3
N
ANN / 7
: Ji [AP
j
|j
r /
! E
ZPF
wi e i:
exemplari man
-,
430 - And. Matthioli Comm.
* VII. THLASPI VILLOSVM.*
es
eee
spe /ARABIS, SIVE DRABA.
is
"Thlapfi pilofi nomine: verüm cum hirfatie .....
villediót appelle lubet. Huius femine qj; Canes
ro veri Thlafpeos femine vfus fuit fic didam] a
ifs.Iacobo Antonio Cortufo, Patr. par, Ni
Medici ibidem nunc prefecto. VIIL Bur Boni
maior, folio finuato C. B. Burfà paftoris mai Paltong
Trag. Gef. hor. (cui & Thlafpi fuum) Tiberiet
paftoris, Matth. Cord. in Diofc. Lac. Lob. Thi
Caft. Lugd. Paftoria Burfa, Fuch. Dod. & (jg
Sunc & Burfz aliquot fpecies; vtin Phytopinace,
nuimus. 25 M
P a
Kpafio Apdó. — ARABILIS; SIVE —
DRABA. CAP CIL — —
Das herbaad cubiti altitudinem affürit rers.
fpargens ramos, &ex vtroque latere fis. 1-1
lepidii, fed molliora, & candidiora, In cacumi
fambucivmbellam gerit, candidos flores habentem.
Herba heccum EA coquiturin Cappadocia mj.
xime.Semenaridum pro pipere obfoniisadmiftenr -
Rabe caput sultis fan? avgumentis conficuumel, di
Diofioridi adulterinum. Nam fi primim plantemma.
elationem expendamus , illam quidem fadle congaems, (y
Marcellus ret animaduertit ) nec Gracam effe , nec Lat
appellationem. — Deinde cium nec apud Galenum, Ori
Paulum, Aetium aliosc, Grecos autbores,quiaquam :
Drabate fcriptum repertatur, hinc facile conj poteflDrdun
Dioftoridi effe adulterinam. Ad hac ilaque cmd :
re maxime arguit, & ab aliquo Dioftoridi additam eje Due
Gripto in fecundo boc libra babeatur s tum vthic ftatim poff Thlaffis m :
» ad libri calcem intru[(a: fed iflic Arabis appellatur , ci alids iffic de ipfa traditur, etiam isdem br i
m de nomine,nec de re fatis conflet maximi cum apudnullum alium firiptorem,neque Drabe,neque Arabi menti ues
- (o ooo e feriti quocuquemodo res fe babeat; mibi dubitandum baud quaquam fuerit , quin planta, cuius bicimaginem ams
L3 Drsba. Sers- fimus, leyitinta genuinaá, it Draba bocin loco addita. Dabam Serapio Nafturri, generibus adiecit 6 amN, "n
Inlib.Secundum Diofcoridis. 431
x cumin ud €Ó se acrimonia indicium eft : & quoniam in noffrate leuifcula fentitur acrimonia , id:
m v,Serapionis faltem fit Draba;ego profectà affirmare non au[im : nifi fort id Draba ac-
scm liuerfitate, quemad. Aro euenire inferius dicetur ex Galeni auctoritate,
d rfitate,q
oco cp HRBIMEDSMETREUN ARCEM ers duo
Mera, que — oewucemcoum. didmabic Italic appellatur: Barbarict, Naftur.
Nomina
Gallic?
Tii Draba prima vmbellata C. B. Arabis fiue Draba. Matth. Lob. ( cui & Nafturtium Babyloni-
vd. Arabis, Lacu. Lon. Arabisverior, Cam. Draba Diofc. Caf. Caft. Draba vulgaris prima,
.1I. Draba lutea longifsimis filiquis C. B. Ex radice longa, dura, albida, acri, caules bicubitales
- iles, rotundi , ftriati exurgünt, qui füpra medium in plures ramulos, lcuiter villofos bra-
t h^ uorum fiimmitatibus flofculi (ine ordine; nec in vmbella, copiofi,lutei, ex quatuorfoliolis
nofitiinfident, quibus fuccedunt filiquz oblongz,ftrictifsimz, femen tenue, flauefcens & acre con-
T iaveró oblonga, breuibus pediculis donata , acuminata, peroras crenata , rarius laciniata,& z
mim fünt, Hanc Tubingz collegimus ad Necarim, quamuis & Heidelberga reperiaur,&c ———
; Joniiin Rhatia Íponte proueniat : Cl. Camerarius primus in fuo Matthiolo, Arabis quorundam no«
Epüciaci. IRIO: —CAP. CLIL
: . à ode : a Drag. ij
on; Latini Irionem vocant; iuxta vrbes, rudera, hortosq; nafcitur: foliis erucz fyluefiris: cau- EE pe
sin lorimodum lentis, & obfequiofis:floribusluteis : filiquis in cacumine gracilibus, vt fono id cft, (appu.
'nicul tis: femine nafturtii,exiguo,vrentis guftus. Contra thoracis fluxiones efficax eft, & fia ratis, cu ih.
extufsiuntur : regio morbo , & ei cesdiciDns prodeft: contra venenain delinctu cum melle Meumieze
exaquaaut melle vtiliter b czecis carcinomatis, parotidibus;c duritiis mammarum, & tefti- p»icxia-
donib. [n totum extenuat, & excalfacit.Mitius multà 4d clyfteres fiet, fi aqua madefcat;at- d'a er
Geh. — eiua Qdp.
$ P ^no aad. lótes
; rum, coxen-
dicum dolo-
res delincta
cum melle.
Bibuntur et.
jam aduerfus
lethalia me-
dicamenta,
b.Drag.
papa. id eft
para. -
c Meum.
xpuzila.id
eft, Czca.
d. Catacuz.
iur, vel linteo illigarum,d pinfita farina oblitum peraffetur. xápssor eov
à : : : : : plbisimios
ENS L IRIO. S He IRfO ALTERA. "- : d es
E US Gas qo —sétitbie Ap E rh
T
c gfcnPp t 5 "Theoph. ali. -
- Diofcoridem imitatus, «45 Diofcs
£-
9
*X
à
y E
: A3 And. Matthioli Cot,
lib.. fimpliium medicamentorum. Eryfimum plantis comparauit , qua acrimonia pradite funt, yr;
napi. Et libr.1. de alimentorum facultatibus ipfum inter fruges retulit , quein cibum veniunt; yn, cum,
quiens: Vt porrà milio panicit adfimile eft quodammodo. fed ad omnia deterius » ita €». Se[atno Eryfimis
Umen nibil affine: fed manfum infuauius eflc tenuioris alimentis ade quod in oummibus illo deterius exili. -
Ruellii & Ruellius,quoddixerit Plinius Eryfünum , c Sefamum rubentibus prouenire folijs , item ipfis virentibus
vefcisillud frugis genus autumat Eryfimum effe , quod vulgà Tridentina rura appellant. Formentone, Fo
quàdpullo fit colore, nominant Saracino. Verim bacin ve Ruellius deceptus deprehenditur , quód nulli
boc Eryfrmo,quod Theophraflo,c Plinio defcribitur : quandoquidim, quod vule) appellatur Formen ti
" vubet;uon folijs,a nullo, pecude refpuitur fed ab omnibus auidifimé depa[cittr nec vlla ex parte Se/znit
Porro faendum eft, Diofcoridis Eryfimum non e[e fylucffrem evucam illam, quam. nos nobilein appellamus,
Trionis gene" pzolaus,itemá, Ruellius ipfum fecutus , fed flirpem ab ea diuerfam.Ye1owis itaque duo videutur genera, fo
1a duo. tudine differentia vt ex iconibus videre efl. Mud aut magis Diofcoridi genuinit effe cenfeo, cuius folia mi
pauli vegetiora fectantur. YEnxo Aven. folia mittit bortenfis Eruces caules lentes.flexilesd,, vamis in fi
bus,rotundisacutis, tenulbusG, corniculis vndiqueffipatis fur fum fpectantibus,in quibus [emen conduditur
" flatto colore.Proueuit vt alter iuxta urbes,rudera;ortosque. Idem preflat eius femen, quod alteri quoque adiri
culiariter atten fofquidrachme pondere , ex ouo fovbili deuovatum tribus comtimuis diebus,feminis proft
ex vino renum calculos pellit. Veritm non ob id neganerim, aliud quoque Irionis effe genus , citi onmibus
Noraita fít preditum:etfi, | fiio non defuturos canes, qui me allatrabuut.1d Grecis ipisuuoy dicitur,quod Latinis
'— eeIrio:Italis Erifimo C» Irione: Germanis yeberidy.ono QSiloer enff:Hipams Rinchaon:Gallis,Velar,
telle. Irio alter vulgaris, Italis Irio,ouero Erifimo commune. "t
Irionis nomine, Matthiolum Rapiftrum proponere, funt qui ftatuant, verüm exverbisc
x. cunda commentariorum editione adiecimus, colligere eft eum intellexiffe eam ; quam vo ami 1
a fimum fiuc Irio vulgatum. Hicrobotane foemina Brunf. Verbena femina, Trag; Verbenared
p n Fuch. Lugd. Sinapi alterum genus flu
*IILERYSIMO SIMILIS icon. Cleome, Anguil. Eryfimon Di
Hiríuta.* xs gal. Gef. hor. Tab. Irio Diofcoridis; |
Irio,Éacu. Caft. Lugd. Lonic. cui & Verbei
"Trio fiue Eryfimum Diofcoridis , Dod. fol.
falp. 1I. Eryfimum plurimis corniculis.
Irio altera, Matth. Lugd. Cam. Irio
Matth. in icon. Eryfimum alterum Ma
Pfeudobunium, Anguil. Dentilariaalia,
deturhiftoria Lugdunenfis, Saxifragia N
mine hanc proponere. IIT. Exyfimo fimilis hirfümC.
B.Ex radice oblonga;alba,lignoía & fibrofa aulis :
dó vnus, modà plures cubitales, fubrubentesaliquas
do , ftriati; hirfuti, qui aliquando in fummo
mos brachiantur , quibus. fecundum longi
— plures floresalbi;quadrifolii, posce in
- in filiquas oblongasftritasabeunt, que fem
tum continent. Folia pluraad radicem
communiter fine pelis oblongis 1
fübalbicantia;per ambitum crenata; n
ata, quz veró in caule, fine ordine difpofita,
fi eum cingunt. Provenit locis axofis,
ris, vt hic Bafilez ad moenia ( primo
arcem Sitfindyenfteín copiose , Monfpeffüli i
bus vmbrofis,vbi minor omnibus fui
uii etiam, vbi cur "anno n
dino oftendiffemus, Driophanon Plinii,
ram & Thlapfi fpeciem; nominabat:at.
tufo Ery(imum tertium dicebatur. Io
Du
iter initia pralongá fada
i tenui milio fimile,quod tandem in pe:
pendens flo racemos oi
candidum, &a
mum, plenum,nigrum, (ine.
Inlib.Secundum Diofcoridis. 433
TYACRRS vocantbrafma. Visomnium excalfacit;. vrinam ciet;concoquit; extrahit, difcurit; ab-
A heinem;qua oculis obuerfatur.Piperfebrium horroribus circuitu repctentibus, fiue potu; fi-
3 de eniclerpentium morfibus auxiliatàr : partus extrahit: conceptum adimere creditur , (t'atim
uc ;nifü pofitum:tufsi, omnibus pe&toris vitiis; fiue cclegmate » fiue potu fuccurrit: anginz eo
& cconuznienter perunga ntur:potum cum recentibus lauri foliis, tormina difcutit: cum vua pata
sanducarum pieuiram capite elicit: valetadinem tuetur, dolores finit.appetentiam mouet, concoctio-
ad intin&us cfculentorum additum: ftrumas cum pice difcutit, vitiliginesex nitro emacu-
Ladiuuat, P ^ : AU
| Fili nouo, ivtaiuntmotumitorretur. Nonefthüius arborisradix gingiber,vtaliqui exiftimauere,
ipaulb poft oftendemus.Namque pipetis radix cofto fimilis eft; ora guftantiii accendit, faliuam ciet;
* Haclienem reprimit, cum aceto illitajaüt pota: caput eciam purgat, manducata cum feminc pedicularie
7 quam flaphidem agriam vocant. Ug.
I Veo" * JI. MACROPIPER-*
i Ww
AA
te: e
raised bib/f Sy gy y y ox Pe
e EAR SERE
pu 3 2 35043 333 *5 05222
- DN ede SN.
DICH
DIY am
SS ESSENT
DTSUIPSUIDICHSUUUEENERTYTYS
«c Ci LAS
LES Sheen tee LE
SS
au:
oS .
(i SSESSSESNSIREN e
TCI SUNNY
Rec
PE ESTE
SERRE s
SSNCS
SAN
S
ESESSA
UIT DTE
S ereee Caere eene M.
NC ReESS NE E epe
"ar
SAC S iu
S NSESTROR ANE
Caif [fhw 7.itafiribit : Arboresque paffim piper gignunt y itiperis sroftris funt fimiles , quanquam in fronte
| cud M HMM AR
[yia
1
LIE ICIL, GR Cw
P edes 1;
TIN arbores, ej 3 Y lut
dci ^ T nücamentum quoddam , exilibus granulis (quamatiin compactum , quód velut iulu; in pouticá
i 0o E77
is
S
434 . And. Matthioli Comm. ^
nuce, ctt pulchre adflipulatur;vermiculofa facie dependet: piperato guffu : nunquam tamen in allg
coalecit.Galenus ndigenam fidem,c» Diojcoridem fecutus ; eandem plantam tamvotundum, quam,
— Piperis plan, €'edidit. Sed delufi funt, fiquidem alia valde diuerfa planta Piper longum mittit , quod in Beealanaf eos
txinlrala. cen vidimus nos Neapoli , qui Lufitanorum de[criptiomi maxime vefpondere vifus eft , quid vitictlofo cafe
] dis acute modo. Sed Cr aliam arbufculam vidi y,
HL PIPER AETHIOPIVM. prorfus illins planta faciem exprimit, quam yu
pellat,cuius bacce , que quoque vacematim col
UNS & piper imitantur, vt fi acrioves fefe declarafeng ,
») piperegentimo nibil diflareputaffem. Viret hey
A1, fimi medi Mapbei a Mapheo;in quo plurima;
ZEE digna vifuntur. Quo fit , vt mirum non fit fim
variant euctores. Quandoquidem cin varie in.
re babeantur aybufcula , facile credendum ef, y
maioris eas in India reperiri. Ceterim piperü
imaginem appinximus, nufquam vitia , aut ficca ymeyyr
fed ita Praga Bobeyiorum eam wübi delineabat-
dam miles, qui Indicas perluflrauerat ovas. erà
gri piperis vacemos Verona ad me mifit Fra
D
x
Piperis Ae-
thiopici men us Pharmacopaus baud indoctus. Porro Qc» 4
tio, babetur, quod Ay vuroP1CVM. fine piper ni
vapio.Hoc in filiquis nigris vacematin prou
- phafeolorum mado. granis pipere oro páulo
E tinaciter filiquis inberentibus: veuutur boc A
L um dolores. N a(ütur in Aethiopia , vnde n
Arabes. Affertur ex Alexandria Aceypti cem
: calfacit,c* eficcat vehementer. attenuat mái
Ooründam ' ? í rit , digerit,refoluit. Non defunt. qui huius bij
cp. explofa. Qi E | quam defcribit Serapio cap: 337. degra Zelus
Pipezis corni SS Carpefium effe putent : quorum opimionem
culati métio.
conuicimus in noffrarum epiftolarum volumine ,. id loenn
Heffum, medicum Norinbergenf[em fcribentes. Addunt que
piperis generibus corniculatum illud piper , quod vulgilyp
€ v M appellant, aut vt alij voluut Siliqua[trum;qua
mi fit guflus.Ea planta itag, prouenit folys hort
ioribus longioribusá, caule cubitali,acetia logi
compluribus brachiato , geniculztog, : floribus e
G* V. PIPERIS INDICI VARIET.
&
::1 j 1 ' E E..f à * . .
Iniib. Secundum Diofcoridis. 435
» eriantur corniculorun [peciem referentes, berbateo primi colore, e deinde coralliorii modo vube[cente,
quis "ml acerrimo, adeb vt pipev omne fta fuperet acrédine.In bis femen concluditur minutum , colore fabalbi-
*
, tinas guffus. Seritur in bortis [o fiilibus. Huius plura habentur genera : Nam aliud pumilius tota
eicit p corniculis longe minoribus, alitd verà rotundis fere fliquis.Sed omnibus eadem ef acredinis vebeten-
3 La atia e -ficcant omniaexce[fu quarto.Ideod, valenter vrunt , c exculcerant corpus. Recentia cornicula tua
fis Exc jadicos iuuant; fiquidem locum exurunt.Non defunt doctifimi viri , qui hoc piperis genus Cardamomttn fa-
diiit errore. Piperis meiniuit Gal. lib. 8. [imp. med. [ic inquiens: Piperis radix vires coffo fimiles potiffi- Piperis vires
iun imet, Porrà fructus eius nuper quidem admodum germinaiitis , longum piper eff: quareetiam maturo bumidius «x Galeno.
t amiditati eins indicium eff quàd facile repofitum perforetur , ac nov protinus nordicet. fed paff paulo incipiat, ve-
"s duret. Porro fruclus , qui velut oinphax efl piper album efl mgro quidem acrius. Nam illud iam. quafi fü-
: xiccatum. Verum vtrique valenter tuin excalfacit, tuya defccat Integra grata quiuqte nt-
(45 attxilianttr, quiventriculi dolore, tiim ex fatu,tum cruditatibus exorto,laborant, Caterian
f
Caryophylle-
rum hift.
iudgeritinjlar lxoer [ed vorinci elc P MM asd Am Ve s
Ln wefum quatuor denticalis, fefe fHetlan 1s decuf'aatibus , promini spice »quadrati alttcoli fuu medio vmlilicatim pro-
; doit. Arlorque Caryophyyllos profert, lauri facieticfert, foljs tamen anguftoribus falis, aut perfice ma] fimilibus,
15 per ambitum finitis, multis pradita vatuis » floribus numerofis inprimis candidis , deinde vireftentibns, poftremo
seirufefecutibus, v/que ade odoratis , vt veli quo [lores odoris (uattitate füperentz e quibus Caryophylli prodeniumt , qui
gil aliud fume quao vidimentum fractus. Floces enim qui quatergis foliolis conflanthruic fiuttus vudimento inf det; fibris
mens refertus » perinde fere ac Myrti flores. Proueuitut Caryapbylli in exremis vawpliss Myrti modo. Adlecpediculi
4 p nituntur y funtsqui officinis vulgari idomate'afpillantur Fuféi. Nafatur aute arbor ipfa [onte ex de.
til )
us Caryopbyllis. Adolefcst inta oclenuium , perduratg, in centefimum am " vfquc. Nafütur magne prouentu
rumin Moluceis infülis. Nam quamuis in Zeilon c noursullis Alis Tudre locts proueniat arbor , nufquam tamen fju-
Wen edit. preterquam in Molucci. Cultores artndinibus flacellant gt orem;confirato prius circumquaque tegetibaspal-
fale, Caryophylii menzinit Plinius libro 12. cap. 7. Ins verbis: Ef etigmtum im Vudia piperis grani fimile, quod vocant
veiyllon , & grandius , fragilinsq.. Traduut in dico Ico id gignk: Aduebitur odoris eratia. Horum niüfáu. [72
Mine iffe Galenum:
: xod
Catyophyl,
TAM. ; à SEXUS Tr. Plinii. :
tametfi Serapio ex. Galeui attétoritate plura de Coryopbyllis tradiderit fuo defünpliai- Ee
Quarosrem credidi
uli potias qum Galeni teflimonio de bis ferip,
! lib. vbibec babet: Ca
4 ?
PT
ut Galeni libvimsin quo de Caryopbyllis differtiits periffesaut
j Serayiogem Nai de Gavyophyllia prius Patilus ijsdem, quibuspoffea
apio, verbis tradat? vlibec ba iyopb. jon, quafi dicasmacifoliuninon cam liabet fübflantianr, qua no-
nepretedirur, fea ex India veluti flores caiufda arboris feftucaceis co nieri futt,longittdinefer? digitali, odorati, acres,
Dttayiari. ioi, C" fica ih tertio propemodzi ordine: dtiplicis vfus fent, tita obfonis, tum ad aligmulta me-
E .. C «ryophyili, yt fariéit Serapio y iviimori, [Fouacho-. C cor Lanxiliantr:ConcotHouenm adiupant, c Caryophyl.
Daxiones cohibet. Quinetiam eorum puluis quattuor crachmaran pondere cum lade fusnptus , venereas vives a diigef. lorum vires
|VLOCARYOPHYLLIAROMATICI. pA xal,
t
SINT
SEEN
——áÀÀ
2 Exacutnt
PAVO UALAAJUM 7 CAP ? df LE addet zi
$ RA.
s E i
pu
436 . And. Mattlioli Comm.
Exacuunt preterea, Auicenna audtore, oculorum vifum , Cy eorum nubeculas , argemasó, exterunt, a
NEM biftoria e viribus Caryophylii feminis Arvmatic. C ARYOPHYLLORVM plante Tan fculuiis ;Ca
lorumvires ifft; Cttitts bic imaginem damus , mifit ad me Francifcus Calzolarius Veronenfis. Excalfaciunt, fccant Ca
Matth. extenuaut ordine tertio, odorati, acres, fubamari,non fine leuicula adf[trictione. Itaque roborant, e aperiunt figs
tenuant,ldigerunt, incidunt. Inxibis deuorati, ventriculi, iocinoris, cordi, c capitis affectibus atixi
vem bauftt ex vino, aut inaloruim. odonierum (ucco, vomitiones colibent, celiacot iutan Liretfesm vetu
pétentiamreuocant,roborantg, cum ventriculum, tum etiam caput. Afferunt C» iocinori prefidium: nana
vatuim fucrit elle excalfacitint.Ideoque hydropicis, c prefertim ana[arca afjettie, vtiliter propinanitur.e
animi deliquijs laborantes, manfia, anbelitiin commendant. Couferunt comitialibus , vefolittis, conuulis,
veternofis:concothtones ediuuant, Cr alui fiuores torrefatli cobibent : illinuntur quoque pce quàm vriliteraum
Rboe; corálli C puni ci floribus ad ventriculi morbos, c prefertim bos,quibus adfritlione opus efl Bauffi quat
- marum pondere ex bubulo,capiilioue lacte, venerem exatant. Exactuttit preterea octlortim actem
et quin ztiaunubeul asse agens, in tautifimum puluazatziri, c» oculis ilit. idem tam dauasati qua
Bí lent,aduerfus t ellilauaci contagaonem: fuffuut ur viiliter capitis fitxione alnaxij, C" qui aes
i furto naribns excepto. Addüntur in Antidotis, ci in fucci, qui ventriculo, €? capiti velorando paranter. C. NE
Carjophylli niam in Caryopbylli nomen incidimus, bic non prorfus intactos relinquemus flores illos, qui ab edere frmiliter C A y. *
Éores , & cius PHYLLL C Garofoli vulgo vocantur. Hi quidem non fuerunt , quod ego fiam , a veteribus toguiti afrnliin ;
mcado. — dà celebres, Valgares eque ac iucundi, vt nullur iam Jit hortus, nulle dmm fere feneftresque hifce flori monent, |
E VIL,CARYOPHYLLI DO- VIII. CARYOPHYLLIS
t x meftici. à D G9» 5€ weftres. C Sakura
U QC TRE SE RENTETM
1 1 DIO eme KE Cosi umo
ra mulieribus, colunturó, in fitilibu, ligneis ty m[pofiti , fapiusd, irrigeti Hi
ores n0) icum € 4 pe 0 babeo. Veni
Vetonicorü y; 1
florum dc- P 3
Ícriptio,
fef iacu dba u fimul conffriétis, Stipsntur fere cmnesin
^o meroja foliorum ferie, p 0j Jj pulchritudine, odoris, d varictatea
vfque cert ant.1deog, nurum, s borum extare meti :
Caryophylli feens [locis incultis e? aridis atque faxofis.Fi
fyuc — yi Boiibusetilà
di
Ín lib: Secundum Diiofcoridis
* 43
s mulfacit fuccus ex vniuer[aplanta effus.
fen 7Adices, vint PS ai pondere batifle ex meraco , à vipera. demor[osfanant. Füex — €
- uneo infolatis.quo naribus illito reuacantur auit2i deliquio conftermati. Idem quoq, vtileeft
: carcenda, vli eo quotidie nares, arteria & tantus irrorentur.Sylueffres preftant quoque ad ea omnia , ad
í dixititus , verum longe remifiius operantur.Qtod Greci z 7p id Piper Latini Yocetit : Mauritanis
ul:Itali Pepe C? Peuero: Germani SDfeffer: Hifpani Pimienta:Galli Poyure.Piper Aethiopicum. fite nigro- i
Pepe de Etbiopia.Indicum Piper fiue Siliquaffrum, Italis Pepe cornuto » atit Pepe de India : Germanis Sineía Nomina,
aMeffar:Gallis Poyure de Inde. Quod vero Gratis sapuópuA Aon, » Latinis pariter Caryopbyllum appellatur: Mauri-
eris Turcir,Indir, Calafur, Carunfel feu Charunful: Barbaris Garioflus:Italis Garofono: Germanis Sjáaelin:
oni clues de ? fecia » fiue Clauellos: Gallis Giropbles.Caryophylli flores domeftici nonmullis Vetonicum.Italis Garo-
, : Germanis Gvafeblutm fiue Siáglinblum:Galhe Oeilletz. frue Girosfleurs. Caryopbyll; fylueffres , Ita-
nic Garofoli (aluatichi: Germanis)euber 9Wáglin: Gallis Arm
d
CELLUI
Grecis vulgatis codicibus aliqui bocin loco [eriptum babent ac eus v.quod fonat, vt dicittitisalij vero o vaxis
icula. Vndeetiam ex interpretibus alij banc , alij illam [eeuti funt lectionem) Oribaftus Yer) nec hoc , nec il
: quiprateréa alia multa d bic, C alibi non deferibit, que fortaffe non temere quis illecitima iudicare pofüt.
fh
ibus triplex, longum, album & nigrum, qua tria genera adhuc in Officinis nomine Ma- pu
Leucopiperis,& Melanopiperis habentur. Seritur autem Biped ad radices arboris, quà fefe 'captio-
ado fcanderc polsit, foliis raris, mali Atlyrii efhgie, Íed minori us,acutis,virentibus, guftu ca-
isFru&us vuarum modo racematim coharet, femper virens donec maturitatem confequatur & fic-
dcirca medium Ianuarii in Malauar cuenit : radix pufilla. Eft autem inteream plantam ju
tt, &que candidum,tam exigua differentia; vtà nemine, quàm ab incolis dignoíci pofsit: eo
vitis,quz vuam fert nigram ; abea que albam. Suntautem candidi planta rariores in certis y...
Malucz locis nafcentes,vbi co. magnates, quemadmodtüm nos fle, vtüntur., Quz veró lon- pi per.
rofert; longe alia cft planta; nil cum his fimilitudinis habens, in Bengala proueniens plus
ntarum leucarum fpatio à Malauaft vbi candidum & nigrum prouenit, diftar :quàmredé
n igo autalbo fübitituitur ? His gencribus adduntur Aethiopicum ; Caudatiim ; Canari-
pinus peculiare piper longum, quod Feluel tauil nominat; herba iunc foliis crafsiori-
fe&is fuccus flauus;acris magis quam piper exurens; emanat. I. Piper Matth. Lugd. Lon.
.Piperlongum, Cord. in Diofc. & hift. Caft. (cui aliud Orientale ex Bengala;aliud Oc-
n Cartagena & nouo orbe) Piper, Cluf:ad Monar. Piper longum Monardi Lob. Piper lon-
m, Lugd. Piperislongigenusin India Occidentali Czcfal. Additur huic figurz; & vna pi-
isrotundi. III. Piper Acthiopicum , Matth. Lob. ( cui & Amomum officinarum quarundam) Caft, - f
d. Tab. Carpefium, Cord. hift.1 V. Capficum, fortc quod emen comcftum mordcat , xeuxiy A-
üt: Zinziber Caninum Auicenna: Siliquaftrum Plinio lib. : 2. Ca.12. cuius aliquot differen-
&urationc forma & coloris: coloris aliisin initio niger; aliis viridis, in maturitate autem aut
i rubicundus. qs vcl craffa , vel eracilis & incurüata: aliis br
ci gu ob- | "
Siliquaftrum |
rag. Capficum oblongius, F gal ch. Lacu. |
Aétuarii, Lob. V. Alter o quis.latum, cordatum & '
Catyophyllorumaromatigorum,cum dii xria, duas fundi
i : olus: fiquidem
te odoratilsimo, can
Serisi ius C;
dere cft) clauum umclui -
! decuffan, Caryophylli à (eptem-
$di
oiries & Ocilletz. fautage. "e
m
438 » And. Matthioli Comm.
res: vt candidi & crocei;candidi & nibei,candidi rubris pun&ulis afperfi. Rübentes, agr till : |
5 to purpurei, aut rubci lacteisnotis me » fic8; guttati , aut rofze fylueftris colore, Sicexyn
P florum genera, partim candidi, rubrifq; maculis aiperfi, partim crocci, fepe ctiam vno pedi Clcás,
coloris lores videas: aliquando vnus ex alio medius excrefcere videtur: ficin vna. planta fl
nerum:in fümma,mangonio &arte varietas magna fitin his floribus. Sylueftrmim qu Mis.
rietas cxiftit, & in magnitudine , & coloris & floris figura, & calycis varietate, plerique dames Dn
cifunt flore: quz ratio vt fupra quadraginra fpecies in Phytopinace noftro recenfuerimus, Veróm,
ryophyllus altilis, dicitur Garyophyllea, Trag. Caryophylli domeftici , Matth, Cam, Flos
- rum, Lonic. Flosgaryofilus , quem alii Violam Damafcenam vocant, Caffal. Caryophylie
ior, Dod. fol. Caryophyllus multiplex, Lob. Tab. Betonica, Gef hor. Betonica altis , Fuch, y, "
aliilis, Dod. gal. Betonica coronaria, Lac. Cantabrica Turnero. V I1. Caryo hyllum f; AN
E. tur Galenus agnouilTe , & s. de tuenda fanit.Sarxiphagon ges : nam &fylueftris noflra cc
ss frangit & educit; quod Galenus de Ceftri feu Betonica in Gallia proueniente teftatur, Fori: mod
hraítus 6. hift. r. & 6. per Iouis florem inter coronarios fuffrutices riinutis conditum foliis, c;
hos. fine odore, tantüm in coronarum vfu, fylucftrem caryophylleurmintellexit. Hoc vetó loco
proponitur, Caryophyllus fylucftris eft vulgaris flore fimplici,qui licet commüniter fir inodorus figs.
do tamen odorus eft, flore purpureo frequenter , rariusalbo : Tonitruum flos, Brunf. Gaz
ueftris, Trago.Caryophyll jlaefires Matth.Caft. Lugd. Cam. Betonica fylueftris Pia M |
nica, Dod. gal. Armerius flos primus, Dod.fol. Armeria fiue Caryophyllus minor fylueftris, Ld.
L m Caryofilus ,fylueftris, Cacfal. Tunica fylueftris, Lon. Caroyphyllus montanus, Tab. €
P ^ »
u:
hyllea fylue(tris , Thalyo.
ZiyylCep. GÍNGIB ER. " CAb, CLIIH. e
S Ingiberísigeneris planta ef& in Troglodytica Arabia magná ex parte nafcens.Quavirente adl.
ta,perinde atque nos rüta, vtuntur , & primis potibus ; & eduliis admiícent. Huius ede E
modo, parua: funt, candicantes, & odoratz,atque piper fapore imitantur, Eligi debent , quei edng
non noucrunt.À multis amen ob id condiuntur, quód celeriter cariem fentiant : & fidtilibus in Il
afportantur.Gingiber cibo conueniens eft, & cum condimento affümitur. Excal&ctoriam vim.&a
coquentem habet: aluum leniter emollit: ftomacho vilis eft: efficax aduerfus ca, quz oculis ca
iia di cei antidota addi folet:In fumma piperis viribus refpondet. m
evUKLZINGIBER ET EIVS Get yt referunt Lufitani , gei penu fiio i
AC filiqua. E tentur in India ) radix eft , que geniculatis vepit intam-
: dijs folijs avundinaceis, que bis teríe tm annovruittfamt,aum-
uirefcunt, fed que in cacimine fafligiantur.graminivanpite,
dinem non excedere aiunt; nec quicquam in eaveginefrug
A tius inueniri, Subdint. nonnihil (ubeffe diferiminii i
: '- eitm precox eruitur. Opportunum demetendi tempus ,
naruerint,alioquin c teredini obuoxili eft , c cariti
Eruituró, nonnumquam eiusadix libre pondo , admis j
eadem efl amplitudo. Plusin profundum uon agitur, qum —
— ternos, quatertofie palyies. Cim eruitur , radici interdum
im férobe faffoves relinquunt , terram, ili aegetuntscen cute
^ dicis femeft, proximo anno eruturi fiuctumyd
grimunt t fané long? magis Venetopreftat m,
amangonio ex aridis fiat vadiibus , longo temporis
lixiuio.calce.auernoa.
Evraltes
xd
BobbaSccotdin Diofcoridis. É 430
k^ je modum;qiue à icis pote[aate medicamentis editur caliditas. At que prodit ab bumidiorilus,cen lina fant
07 oasrenndem in cs A a esr quofit,vt vtriufg, medicamenti diuerfus fit vfus. Siquidz vbi rm
3 jdn m confiliii est, ea tuncexbibenda funt, qua c? celeriter à caloris noffri contactu incalefiant cw cele-.
pecdeter ntur. Verim vbi partem quamuis reffigeratam recalfacere ffndemus ,contrà agendum , nimirum qua
g rag qeoang fe imo temporeperdurentsea offeruntur.Ceteriam licit gingiber, cy piper album bacratione nigropi-
iss diferant: hon magna tamen eit differentia. At naffurtium , napi, thapfia c» agrefwm columbarum ffercus maiori
pr eaccenduntur, plurimo tempore perdi :batt lenus.Factem Gingib 4t radix illa,
* : : : :
& rotunda. - oo gmufquamsquod (cam, méiminere veteres Greci , etfi vecentiores
v Francifco Cabzolario Veronenfi mibi dono data; Ariffolochia
faciem veferentes, C foliditate paves , nibil mibi verendum eit,
quin illi (aam immutarent fententiam , fiquidem viderent vo-
zundam Ziedoariam eiti/dem efje [aporis,coloris odorisá quibus
longaveferta est, c nibil nifi forma ab ea differre Afjerere coge-
ventur. Quinetiam proculdubio faterentur ( vt €g0 quod, exi-
fimo, imà potius non dubito) duo haberi Zedoarie genera;per-
inde ac Ariflolochie , hempe rotundum alterum , alterum lon-
qum. Atquivevera, uon parua oritur mibi fufpicio an Auicen--
na , C Serapionis Zedoaria eedem fint radices,cum feribat A-
uicenna preflantiorem Zedoariam apud Napellum nafa, c i-
pfius effe T heriacam.1d quod me adducit ad credendum eam ef
ntitoram ) appellant,quod bec,omnium confenfuyvna cum Na-
b à dart iac P
dune Cnm S
Pu E wq cs
l at quidam Anto?am (ego A
mafcatur, C» tits fit antidotum. Toram enim vuleus Napellum appellat : & Antitoram vel Autoram Atuitenne Ze-
m,quid contra Tofam préfontaneum fs auxilium. Deinde opinionem auget,
lamyC* eiti[dem vies defcribere fub capite & nomine Zurumbeti, vt latius i
fi
S6: 3 foliatalk
rübranafdll.Zedo-
E. » *IL ZEDOARIA LONGA ?'4» Mauritani,Croffióne z D 0 A R1A M appellant;odo- Zcedoatizhi---
fed genuinum effe Coffum affirmant.Ve- Zedoatiz roa.
rim fi rotundas Zedoarie yadices infpicerent, que apud me. funt. sunde métio:
Zedoatia A-
uicéngqugz, .
Quacclbenum.Non defunt qui crediderint; qud À & ÀO ., dequo fiaribit Paulus, c» Manritanorut Zedoa- Aznabo &Za
[c2 ej '4n Jr seb à Fi WAS "Y "
órdi Füch.
& Brun-
- NU
$
440 » And.Matthioli Comm...
Y Jeerriereen. HYDROPIDPER. CAR.CLY
TSolidü non Ydropiper apud aquas nafcitur, quz ftagnant;ant pigro lapfi repunt.Caulem edit Y
Nw.
leg Or ib lidum, multis alis concauum: folia menthz, maioramolliora, candidioraq;, t bee Kcu
Tdeuir«A c gmcn vllam odoris gratiam: fructum acrem,in fürculis paruis, prope folia racemarim e e
TacrioriOr: yu Met IrI- illira;tumores vetercíq; duritias difcutiunt.fugillata delent:que pofiqua !
tufa pro piperein obfoniisadmifcentur. Radix parua;nullius in medicina vfus. i e€—
LHYDROPIPER SIVE IL PERSICARIA AL.
Perficaria. tcra.
Vt.
mon minus doctis, quam elegatitifimis verbis comprolet,eam nen Ja
patorism appellat legitimam ejfe Hydropiporistamenlacinrega-—
uifuerit non modbin medica materia peritus , [ed C Latinis C Gravilitmi
] Diofcoridi Hydropiper folia edit menthe maiora, imolliora,candidiorag, gu pip it ATH
Eod don tamen vllam odoris gratiam:non autem amaro [apore,vt Ruellius ait» Diofcoridis verba peruerteus, ili» fuama-
dm depo fivuat. fententiam.Vulgare verà Eupatorium folijs crefcit canabinis,duris, hir, attis amaro guffu,mon quidem aai y
torum Hy. l":quineriam adeb odoratis,vt bac de caufa berbam effe viribus infignemsquatis ab antiquis filentio pret
dropiper fta. per exiffimauerim,cum tamen odorisfragrantiam in bydropipere reperiri neget Dio[corides, Preterea b
wunue — ine$fgeniculatus,fo'idussa foliorum cr adnatorum exortu alu plurimis coucattm:fenzine cti
| gropefoliaracematim cob Pfeudoeupatorio verà cattlis est procerus, minime
pud frondesracematim coheret femen: fed in cacumine flves gerit fubrul
er maturitatem in pappos euanefaumtzé quibus famen prodit amaru
amodo,
Quandoquidem
Ful binc
Te a om T d. 1
e ias j e prifca etas vtebattr: n.
WE Quz Perfica- 4fpero
zia (it Hydro. carie(vt ocant,
P vermibus. Mdeog, profrat fuccus ad vermiculofas aures, Caterim altera, qua eatem
»
- [nlib. Secundum Diofcoridis. — 44:
— cadmsieribu eft aaculofis protenit folis , caule vegetiore , bumi accubante €» racemis grandioribus: viribus ef longé
P Ln» ania os Kt nibilprorfus acredinis refipiat, fed afbero, C adflringenti faporepradita fit , excal-
indeacaltera haudquaquam poteit , [ed potius refrsgerare ac ficare. N afcitur bec non folum bumedlo folo , fed
z
PE eun fiim agrorum marginibus » Cr fecus itinera, Meminit Hydropiperis Gal.lib.8.fimp.sed. ficinquiens : Hydro-
— aegenqeaequatio, C Perjearia ; Germanis Qalferpfeffer vno Qtuctenfraut ? Hifpanich Bicrua pexiguera feu
—0 uamdus: Gall Curage..Perficaria altera , Italis PerJicaria maggiore, «
: | d : i :
copiper feu Piperaquaticum,vel Petficaria à forma foliorum. Eft autem Perficaria alia dcfis,a:
Jiamitis&qua mitis efbalia maculofa;alia non maculofa. I. Perficaria vrens feu Hydropiper.C.B. Puli:
T ess Brunf. Hydropiper, Mactth.Fuch.Dod.gal.Cord.in Diof.Lac.Caft.Lug.Cz . Hydropipe-
fol.Lob.icon. Perficariz primum genus, Trago: Perficaria mas,Lon: Perficaria vrens, Lob.Per-
farismordax, Thal. Perficaria, Tab. 11. Perficaria mitis maculofa. C.B. Lob.icon. Perficaria faxmina,
TunkLon. Perficaria alera, Match. T tag. Perficatia;Fuch. Dod.gal.& fol.Gef.hor. Lug.Caft. Perficirià
culata; Thal.Cratzogonum, Lacu. Perficaría prima Cac Hzc quibufdam Lappathum quoddam:aliis -
l ii:aliis eiufdem fib. 25: eap.5. Brirennica;& apud Diofcoridem Britannica (eu Bretanica,
nica; quod caput recentioribus;ranquam fpurium eft deletum. |
Tyrapured-:j PTARMICA.-- 5 CAR. CLvI. E
Jrasiaeisensfucecct uci
& drca eosfo
oacri odore flernutarz:enrüm excitat: vndenomen accepit. Folia cum floribus illita, fugillatio-
iun Horcs ftemnutamenta efücaciffimé mouent. Nafcitürin montibus & pettofis. -
UESIPTARMICA.* As
* 5 C hade r $
v
loshabens paruos,multos; 1 & rotundos, abrotono non diffimiles: T Or.AérlJs
eosfolia olez.longa, multa: &in cacumine capitulum, vti anthemidis, paruum, rotundum, .i.tenues,
X goeti^t" Aaron
Hydropipez
ilodiin quiis na[ütur, e à frmilitudine,que illi cum pipere ingu[tu eft momen [ortitum el. Ceterkm calidum ts vires ex
4 "e qantum.vt piper. Attavuen berba ipfa etiamnum viridis cum femine , catapla matis in modum impofita , fe- Galeno.
Pad mero mia digerit. Herba, quie Grecis 3d porrérees Latihis fitiliter B 1ydrepiper vocatur: Italis, Hidros Nomina,
AAA ASA d
[MA
Si *
d
442 And. Matthioli Comm. ||
Ptarmicz vi-
res ex Gal.
Nomina,
necin alium eolliguni vfum. * Verum bat Diofcoridis Ptarmicanon eit, Huiufe meninit Galenne lib, 9, fmpl
verbis:Ptarmice flores ciende flernutationis vim obtinent:est eim temperies eius calida e ficca, viridis Eos mil
fecundo,ficcata tertio. Eius nomen Gracum arlappass, Latimm item Ptarimica & Stéermitamentaria; leat "S^
Dracunculus aquaticus ferrato folio. C.B. Pyrethtum , Brunf. quoad iconem, Tag acemm c
acurum, Trag. Tab. Pyrethrum fylueftre,Dod.gal. Cord.in Diofc. Prarmice;Fuch.Lon Prag x
Gefhor.Lob.icon.Caft.Lug.Cam. Prarmica fylucftris germanica, Thal. Ptarmica folio Tarscz Man
obf. Prarmica quibufdam putata; Caf. Draco Íylu. Dod.fol.Gefhor.cui & Tarchon aquaticum IT 3
olex folio altera.C.B. Ptarmica altera, Matth.Lugd. Prarmica;Lac. Ptarmica Auffriaca, Clutpirin
Cam.Matthiolus editione fccunda hanc, & non priorem proponit;quare verba ciusafterifcis is. ld
fczere lubuit. isinchüis
"ve
Ezpsbuor, RADICVLA SEV LANARIA HERB A. CAD. CEYgpe-
S rrabium herbavulgS nota: qua purgandis lanis vtuntur ; qui eas eluunt. Huius ridixeft ac,
nam ciet;prodeft S ecustenU BE opnas cx melle fumpta;cochlearis menfüra:aluur 4j
dem cum panace &capparis radice; calculos frangit, &cum vrina exturbar:duritiem lienis abfün
fesimpofita trahit: partus cfficaciterenecat. Cum polentaautem, & aceto illita, lepras tollit: tuber]
difcutit,cum farina hordcaccea,& vino decocta. Mifcerur & malagmatis,& ocularibus colliriis Ed
Sternutamenta mouet: perospurgatritacummelle&maribusinfuà, —. ^ 4
L PSEYDOSTRYTHIVM. *IL SAPONARIA*
ELT
olim vulgaris notitie fuit, quid] pandis lanis ea vteren ofcoridescemm
xerit. Sed cum traidu temporis buius exoleuerit vfus, eiusquog,!
bis mune dijudicare , quenam planta Italis Strutbion iure
"atur.
Inlib.SecundumDiofordi. — gua;
foliaprofert longa, fubpinguia, caules multiplices feliofosd, , in quorum fummitate fpicati
npfete gadicenititur candida, longa digitali craffiudine; c rapbani i modo acri. Nafcitur incultistocis , fecusi-
d usse agrorum marginibus. Radix excalfacit &ficcat ordine tertio. Incidit,attentiat,refoluit; aperit. digerit. Sunt
d rderant enira venenoforum animalium itus,non modo vulneri adimotam ; fed etia in potu [wmptam.
amie contagia. Strutbj vires adnotauit Gal. lib. $.fimp.med.fic inquiens: Struthij radicepotif- Serachii vites
wuimrsvipete gufin acri, C» calida ficcadj temperamento,ex quarto quodammodo ordine. Sed C» abflergit ey ir- cx Gal.
| | eer queg, ffernutationem prouocat,ceu cetera omnisque calida [unt temperie C guffu acria. Ex bis onibus Fuch. lapfus,
, Fuchfium v yirum alioqui doctifimum,in boc erraffe , quàd in fuis de flirpium biflorta clariffimis commentarijs, vn pe
usan alpos saponariam vocatam legitimum Strutbium effe cenfeat , eamá, pro Strutbio depingat. Hac enim fclio Socr *
exir.nom olea: let non aculeato: caule geniculato, non lanuginofo: :guftu porius infrpido est , quam adeb acri,
| magn. excalfacientitm o erdinem attingat, Qua berba epébiv Greci: Strutbium, Radicula c berba lanaria Lati- Nomina.
— sididtur: Arabice enel ;Chundes feu Kunder, Barbare Condifi : Italice Radicetta C Herba lanaria : Gallis Herbe aux
»quidam Theriacariam vocant.
*
M
E.
|
dis aie in oU
3
C Quam pro P(cudoftruthio propofüitPlinius lib.55. cap. . Darei Vitruuius 7. Archire&urz 14.
Virgilius Egloga 4. Lutum appellat: funt qui Refedam Plinii:alii Myagron , feu Melampyron
idis Sent Luteole berba C.B. Anthirrinum, Trag. Eu| . Pfeudoftruchium, Matth. Caft. Stru-
ugd. Herbalutcea; Dod. gal. Lugd. qui tres habet güras. Lutea vel Luteum,Gefhor.Cam.;
». Lutum herba, Dod.fol. Guadarella vulgo; Caf. Catanance; Lónic. Tab. 1I. Saponaria lae-
ponis vicem prz beat ad purgandos pannos: Saponaria, Trago , Matth. Gef hor. Lac. Lob.
— Dodfol.Caf. Tab.Cam. Saponaria maior, Lugd.Struthium, Fuch.Lonic. Lugd. qus i duas habet icones; E
. ffhsio.Foree eft diluce paspizeo;oli quando iplegpoih quis candido,
Air
mpi
"d oodd CYCLAMINVS. CAP. CLYIIL CE 3
pice habet hedera, prpurea,varia,in quibus fuprainfrag; albicánfimaculies caule nudó; &
quaternos digitos aquante: floribusin eo purpureis, rofarum effigie : radice nigra, &aliquantum
m RIS pollit. Qua cum hydromelite Wed ced detrahit: menfes potu, ap-
unr,fi przguás: die: Macediatur aboruundezsazmanpeníaaccelerat:con-
na uA leporis marini, ex vino bibitur:illita contra ferpentiuim i&tus: remedio cft: immifta
br D morbum difcutit.tribus drachmis pota;cum paffo, aut diluto mulfo. se oportet
: multis veftibus conte&um,loco calido, &á perfrictionibus tuto,recumbere;quó facilius
cétiaurem füdores fállci colore inueniuntur. Succus cius ad purgandumcaputnaribusinfun- ——
rad deiicienda quoq; alui excrementa,in vellere fedi fubiiciturz ilio vmbilico, & àimoventreco- — a Meum
n tenus, aluum emollit, & abortum effici: (nfi i Vaoyacpís,
dÁ deft:medicamentisabortum inferentib.admifcetur. Succus cum aceto illitus, prociduá 7o vette,
fedem reflituiz. Exprimirurtufa radice fuccus, & ad mellis craffirudinem decoquitur. Radix cuté purgat, Cat. firya-
. IONS feprimit:vulneribus ex accto per fe;aut cum melle medeturjienem b abfupoir,vitia iris E Circa
facie, & Kalopesiiéetimdor Eius decocto luxata, podagras & capitis vlcufcula. pernionesq; foueri X wen ES
Cat. addunt
eftipfaq; in Ss ferucfacta, illito oleo vlcera ad cicatricem perducit. Cauata radix oleo
nitur,adiecto interdum Tyrrhcnicz cera momento, vt ftri menti craf-
trahat. D Ba vtile pernionibus. Radix, fcillz modo, co: reponitur, |,
— cin MUINCURCMRI ner Meer omae i iocgg wee m.
ALTERA CYCLAMINVS. Ec E OO uiia.
de ciffinthemon aut éiffophyllon vota: Ao lE ^ (éd isinoribus: xaprrix dV aie
- o geniculatis caulibus, cr isq;.circa vicinasarbores, ca eene bus : flore candi- [e uc cx
3 M EE iperu cua, Nafcirurin. a. M noe
iusacinudrachm .:andetepoti.cum cin xiexgiFru- c
"WC E Gusefyelut.—
fne : ET E vuz acini , fi-
es FAO. ilishedere, *
1 "nu mé;que vulg) Pani pardmu dict, pai ra ism y GM UE NA d
Eun lici in Italia : : quanquam afferit Rutelits banci am, qua berbariorum croffiina- EA *
cs vocat, Et cup plures fnt berbe, que abimperitiseo nomine appellantur, polyganatum. ipa
Filutepioni fecal tertias que bydropiper à fimilis eft: hara, m Ruelliu nullam effe Cyd. 7 etl aliatm Ruell. lapfus. x
Jamscn facies; vi ipfé delineat,nil aliud repre[entare videtur, quàm vitem migram à Diofcoride lib. 4.
THAT nost TEE ANAT quas Lan oap ngu end aMarie emis Hi dnioinid igqums, ui cR
Bothomarion nomiment. Quainre »eius pace dixerim,aperti follitur: quandoquidemtota Mau- Mórit- —
tem alteram. sepelire de Non. uerunt, Pothomarié i
A4» And. Matthioli Comm.
L CYCLAMINVS. fanguinem mirific cobibet : & fatta. ibi vafa
quad 10s atteflamur.Succus cum oxymelite, mein
"i drachimarum pondere , aluum exoluit , e jocpys,
tiiliones aperit, quofit, vt 77
S pnis non eil , nifi Hiver reed
mice, aut Rbabarbari fcrupulo : na. mper
minuunt. Contufe vadices bang hei n,
vbo[ís , dürisi, toribus e ffrumis. Ment
uc 7 que ad (bl, eic
iaa uos Ve oT LI usua. dem ee
auxilio additur in elyfteria i tjs quii coli dolore, e
flinorum torimninibus vexantur.. Affrita tlc
faccus ex lana impofitus, bemorrboida eicit, Sia,
aurium fonos, C furditatem. fi condifajm rofa i
y no; chamamalió, oleo, C vini modico cenferueant,,
deoleum guttatim in aures fandatur , c»
bM ide auribus applicentur , ve[peri cum fe
affetti : verüm. boc pluries repetendum eit ,
füblatis.auribusg, calido vino ablutis. Idem
etim perficorum,amararumd amygdalarum i
dantur,c deindein aqua vira macerentur di
quidem expreffus inde cremor , auribus inditus ,minfa
xiliatur , frvna , aut altera eiufdem quitainfülenrtiem,
| tempore: Succus abdomini illitus ventrem fubducit.
— dix ferpentum idlibus medetur.Succus cum etjualin
tione,im ore detentus, Hingue;gingiuarum ,c TETL
cumftantium partium vitia f;mat, c dentium
cet. Gatgarizatur fuccus,addita pl
faucium morbos. Cyclamini meminit Gal.lb.7 fimp.mels
*
1 ; : —
M EEREA d 2 ybi ita fcribit : Cyclamings varias vires ol
feit Eras Cora venarum nri € attrabit c» digerit. Clarum vero idest ex iml
Nomima, —Pemenseiu facultas est, vt abdomineillito, ventrem fubducat; c fetum interimat. KvsAawuvoc erba fft Grais, La
t quoq, Cyelaminus, c Rapum terre vovatur: Mattritanis Bucbormarten, Butbermarien feu Botbormarie: aha
gis Cydamen;Panis porctmus, & Artbauirazttalir Ciclamino C"Pan Porcino:Germanuts Egespir :
pon Pan de puerco: Gallis Cyclamen fe. ma t pain de pourceati, Ei
debo dasspropqiii di IL COR cicli
inü minor & Vmbilicus terra, Trag. Cyclaminus,
1. Lon. Cz(.Caft. Cyclaminus rotunda, Fuch.Cyclameni
pode Lob. icon. Cyclaminus orbicularisr
. Dod.fol. Cyclaminus zftiuus vulgaris, Ca
" "men; Tab.Flore eftnunc dilutius,nuncfa
.. purafcente: rarius albo: xariffime h :
. men radice oblonga C. B. Figi ura hae
Doctore Cafparo V Vol| ad calc
tulus Cyclaminus , t; : memi
mania nomine Cyclamini radice: oblo
neadnixo,& Camerarius fao Matthiol
clamini longius radicati adieci
quidem radicis parte ma inftar rott
res fibrofe radice c inde fpare
cubitalem k
£ÁB ra
r Inlib. Secundum Dioftoridis. Aa ^
"5 dem,rotundam,candidam,cortice tenui veftitam. Colligitur, dum maturcfcir,
[:4
ficcaturq; in vmbra. Radix quoq; meffibus effoditur, elotaq; particulatim concidi-
anculus minor folio conftat hederaceo, magno ; candidis notis infigni:caule recto, bicubitali, :
colore, maculis zefperfo purpurcis;ita vtangué plane referat, baculi craffitudine : fru&us füm-
racematim cohzret;cclore primüm herbaceo, & cum ematuruit, croceo, guftu feruens , mor-
iquantulum rotunda, Dulbeits nonabíimili, tenui obducta cortice. à Nafcitur in fc-
a Meum
ofis. Seminis fuccus cum oleo inflillatus.aurium dolorem mitigat: naribus ctiam cxlana im- g/eza; ej
pum abfimit: carcinomata illitu fiftit: triginta eius 1in pofca bibantur, abortusinfe- cuc; ai
' iem aiunt; poftea quám flaccidi florcs emarcuerunt,conceptuszühuc teneros enecare. Radix $pey uide oj"
- exalfaciorthopneis, ruptis, vulfis, cu(fi,defüllationib.auxiliatur:hu mores pectoris excreatu faciles red- 2/2612. i.
disfiue cocta toltaq; cum melle, aut per fefe edatur, fiue farina eius cx melle delingatur : vtiná pellit, ve- Nofcitur in
— nerem excitat, cum vino pota:phagedanas vlcerum, & quz cacoethe vecantur,trita cum melle.& bryo- M Rel.
: ipurgat; &ad cicatricem perducit:collyria ex i plaad fiftulas, &eiiciendos partus fieri folent:qui uh :
perfricuerunt.á viperis feriri neganturillita cx aceto vitiligines emaculat. Folia recen-
li vice,conuenienter imponuntur:decocta in vino pernionibus appofuif-
(t. Cafeus foliis inuolutus; à putredine defenditur. Succus radicis ad nubeculas, albugines & o-
rum caligines conuenit.Radix cocta, crudavead fanorum víus,pro olere recipitur. In Gymncfiis in-
z Baleares vocátur;coctá radicem cum melle multo,in cóaiuiis placentarü loco offerunt. Radix
oditur,locaq; fruftatim conciditur, & lino traiecta, ficcarur in vmbra; & ita reconditui.
DRACVNCVLVS . .— Il. DRÁCVNCVLVS |
LU mb e minor,
doa pte EPIS oce
: 446 . Aid-MitanolCommdalt o 8
; à A- euriofitate bic bifforie Diofcoridis Unelod s.
HI. DRACVNCVLVS AQY A. aricftate hic D tef Qi,
ticus.
€go quog, cogor eifdem adductis rationi
eoram ive fententiam: quanquam ingenue f,
.vtrumag, Dracunculum Tridenti ac Venctjs v;
quide, qui maior eil, Ari fiue Rumicitfolis, limus e
plióriscsule licubitalisbaculicrafirtdine serlo j
culis in purpuram miericantibus refberfo, adey vr. '
3 lis videatur: alterum verb qui C miner, qy.
3 rise, folijs bederaceis , albis quibufdam
caule acfructu maiori fimilibus. Qitippe quod log
vaginam emittat parte berbaceam,
WM gricanti purpurainfettam, e cuius inedi
purpura[ceus,a quo demi racemofinm oritur
fcorides inquit) cinereo rimini colore,per m,
và aureo rufefceate,feruenti ac mordaci eu
votundasbulbofa;acri;tenui libro obdzdl.z, Oui
teris totiis planta notis , a snaioris Dracunculil
fert differre confpicitur. Quapropter etfiprei
fententia non aufim refragari , quód vation
tibus nitatur , C dodiffimorum confenfu conf
tamen (epius maiorem c minorem Drac
ni prorfus alienam effe nzecii quandog, cogit;
cetur duovt fant Dracunculi geiera, a Diofor
plici etiam bifforia reprefentata.Hanc quoq ili
augere poterit Plinius , qui non tantiim duas,fe
LL. numerat Dracunculi fpecies lib.2 2.ca.16;
tem quod Grad Dracontion yocant , triplid effg:
- ; monjlratum eft.folis beta,nà fime thyrfo.flore pi
gp est fanile Aro. Alij radice longa , veluti fignata,
SY NT jfraterestribus omnino cauliculis. Ti
as! : ) dm fui folio maiove;quam cornus ,yadice a
OK CR 7 (vt affirmabant) geniculata nodis, quot b
demo effc folia. Quarti verà generis meminit ipfe in fequentibus lib.25.c4p.2.cum inquit: Eadem Lufita
gnout in agro bofpitis nuper ibi repertum Dracunculum appellatum, cattlepollicari craftudine;verficolor
mula quem ferebant contra omnium mor[us effe remedii. Alij funt, quos in priori volumine eisdem mom,
fed buic alia figura. Aliud, miraculum exeuntis terra ad primas ferpentium vernationes bipedali ferb a
ininterram (e condentis: nec omnino occultato eo apparet ferpens: bec Plinius. Hitetiam; it
«t. deplant.bift. Secundum Dracunculi genus inter Ari genera couffituitshi
] Ari Dracunculii appellent, quod eius caulis verieratem la
Dracunculus
maior.
Dracunculus
alter,
^ Pracunculi
P fpeciesex
-* Plifio,
» cunculo. inepta pen; C : . Ex bis igitur , C Plinij verbicpericuum
mi iei culi genera, vretiam Venet oculata fide ciproLaripatetlin hortoCi
S phei à Mapbeo,vli prater tuya. uc virent effate Dracunculi genera. Tadicis farina duarum drachina:
vires Mac - lefü ptaspituii rac ctt. & 4
lffricionem, qua quandoquidem cum predidtis di dit;
atum eit vri, maxime efficax. Namvadix vifiera omnia expurgat » craffis
"m dium csl contumacium vlcerum,que »a»cd6s mincupant: bec Ga
cra fimplicia medi qua deiectoria vi pollent. furipfit;e
4
KE
Inlib. Secundum Diofcoridis. — 447
IV. DRACONCELLVS. V. OPHIOGLOSSON.
far
luae - da Co cL * Ophio.abortus, * —T—
nr
L2211r5.
» 9A S225
w^ A 77 22 SENSN
iderim,quod fatto periculo, operam quida perdiderint. Huius nec Graci nec etis Mattritani,o» fiim meminere. Ve-
- rim tja eius acrimonia, qua maxime lingua vellicat ,eór effe medicametorum, qua yalentifim? excalfatiunt at,
A [rant, facil? conijc potest. Incidit digerit aperit C prouocat: man[a pituitam ciet: dentium dolores mulcet: concoclio-
D quumec vrinas notet. Effur paffim in acetarijs vna cum lachudis ; alijsa, oleribus. Habetttr preterea c alia ber-
- daguaminter Dracunculi [pecies quidam recen ent, quód 1.1w c v A Serpentina nonnullis dicatur , etfi non defint, qui Lingua Ser-
Lucolam & Argentinam ip[am appellitezit. Na[atur bec in pratis, fed ocyffimeé deperditur. Profilit enimanenfe Maio, pentina fiue
- fedcum tenerrizza fit, pauco post tempore euanida flaccefait , ac [abinde nujquam apparet. Mittit vnum tautiun foliug, Ophioglof-
pingue plantagini «quatice vocata haud difftmile, nulla per medium excurrente cofla , 0 caius inferiore finu cauliculus a
exitballidam ferpentis ligulaam in cacumine gerens:vnde Grecorum voce Opbioglofri nomen inuenit.Exiccat ütrainfi- Ophiogloffi
nan caliditatem. Praffat bec maximé ad recentia vulnera glutinanda:quo fit, vt eam quidam mirificà extollant aden- vixes.
eras, Mactrattirim oleo , quo diutius infolato vtuntir ebirurgi ad predicta felici (vt aiunt) fueceffu. Daturpotanda — —
- o maqua Equiferi,ad inteffinorum, c thoracis vulnera, C ceterarum intrin[ecarum corporis partium. Ideo, auxiliatur
- fanguem rejjaentibus: Dibitur aduerfus alba feminarum proftwuia;ex aquafoliorum quercus.V inum auflerum,in quo
Mita planta incocha fucrit, ff cum eo oculi antur lachrymas cobibet: illiniturretens, ficcaue ad vulperuminflamima-
v Menessex gallinaceo adipe. Omphaciaum oleum;in quo copiofafolia diu fuerint ta infolataó addita lachryma a-
3 iegna, aptiffunum fit medicamentum vulneribus recentibus alutinandis. Apaxáórltoy qitod. Graci vocant , Latinis Dra-
- ncaius appellatur: Arabibus Luf ci Alf Bali Dragontea: Germanis Sattevtont&: Hifpanis Taragontia: Gallis Sev.
Jo pantine. Dracunculus minor, Grecis Apaxofi js papa : Italis Dragontea C Serpentaria tnütore: Germanis feit SRat-
Mertoutt: Gallis Perite Serpentaire.Draciculus aquaticus, Italis Serpentaria aquatica: Germanis QfGafer Stattertout&.
Dranneudus borzeyf » Italis Dragoncello & Dragone: Gallis Targon. Opbiogloffum , Gracis 2015, cexor : Italis Lingtta
Dantinas Argentina fite berba Lücciola: Germanis Slattergünalin:Gallis Herbe fans chouftare, fite Langue de ferpent.
^, Dracunculus triplex proponitur. I. Dracünculus biftortz folio. C. B. Dracunculus maior, Matth.
Cáf-Dracunculus Matth.Dod.Gal.Dracunculus maior Marth.Dod.fol. Serpentaría maior Matth. Lug.
- i maius, Tab.Hoc anin rerum natura fit; Dodonaus dubitat: A duerfària inueniri negant:ha-
: Genuseum non vidimus, quare nilaftruere licet;at omnes rei hetbaric ftudiofos publici boni cauffa ro-
ER vifi cumvel habeant vel inueniant;nobis eius cópiam faciant. 11. Dracunculus polyphyllos, qui
Aet "s malor videtur & Plinii.C.B.Dracuntium maius; Brunf. Dod. fol. Dracunculus maiot, Trag.
— &r 6 gal.Cord.in Diof.Lacu.Lon.Cam.Dracunculus minor, Matt. Caft.Dracunculus polyphyllos
perse xCord.hift. Dracuncülus,Gef.hor.Caf. Anguina Dracontia & Serpentina Colubrina, :
LS eu fiue Serpétaria maior, & Serpentaria minor, Matt.Lug.qui duas kabet figuras. III. Dra-
i ncilus arundinacea radice C.B. Hydropiper rubrum, Fuch.& Dracunculus Plinii tertius, ci- x
hp dus iron paluftre, Gef.hor.Dracunculus paluftris,Dod.gal. Cord.hift. Lug. Dracunculus palu- : e
E minoSLon.Dracun caste D DracunculusaquaticusMett.Caf.Dod.fol.Cam.Aquatica — -
Y. Dracunculus,L -Dracontii genus apudPlinium, Ca 1V. Dracunculus horten(is integro
"n sro aAuellio prim defcri tus,Dod.eal.Dragoncellus, Match.Dracunculus hortenfis cidé á
* Lab.Draco hortenfis; Gef. or.Lue (cui & Chryfocome Diofcoridis Dalecham pio) Cam.
ius Tarchon Simeoni Sethi, Lob. Tarchon Auicennz à Sethi, Gefhor. Dragone vulga,
poo. Pp z Cafal-
Nomina,
*
448 -— And.Matthioli Comm...
Cafalpino. V. Serpentaria fecunda;Brunf.Ophiogloffum, Trag.Fuchf. Matth.Dod.fol.& TRU
Lug.(cui & Ceratia Plinii & Dracunculi fpecies) Tab.Cam.Thal.Lob. cui & Enea hyllum 4525
pentina, Matth.Italico.Caft.Caf.Lingua vulneraria Cord.hift.Lancea Chrifti & aliis Luceols, ualer
Figura quidem Matthioli folum Ophiogloffum non ramofum exprimit, hzcverà &non Gcihor.
vulgatum,& ramofum & abortiuum exhibet. : TE
AR Y M. CAP.CLXIL
: A pov.
1 Oi exem- A Ron.apudSyros Lupha sigciratum, folia emittit Dracunculi, fed a longiora, & paucioi
peparspa 2 maculis: caulem fal ut vomododzastlem piftili fpecic;à quo croceum femen exit;
£j 42767 cincn]ialbasqua decocta cftur,vtpote càm minus acris fit.Foliaad efüm condiuntur,&a
ac Maso cocta manduntur.Radix.íemen &folia dracunculi vires habent. Priuatim radix ex fitad
illinitur,& dracunculi more reponitur.In totum,ob mitiorem eius acrimoniam,in cib
- minus macu-
ofa,
Ca. ZzariMé-
7a limma-
culata.
PES arm.
Rum in Hetruvia;item in agvo Goritienfi freq:
ie,
Ari confid,
Ari defcript.
*
E
* Inlib.Secunduni Diofcoridis. . | 449
HU L BON VS HENRICYS. illinitur:Radicis fuccus exedentia Cr contumacia vlcera cura
- quemadmodii C narium folyputi folia ambufla fanant. ij- ;
Semen tritum vel baccarum fuccus rofaceo commiffus,auritys —
9 ms 3285 . AEunrM
; ponuntur eadem vtiliter podagricis , calenti fitiio bubuloilita. /—. i
doloribus duxiliatur. Dantur vtiliter feminis drachma due ad «à PUAD«
menfes educendos, c fekundas pellendas ex vino.Caterimcumi ^
Arum ip mentem mibi iam veuocet plantam à quibufdam
Serpentavidm ,. Colubrinamó, vocatam , qttamque Germani
BowvM Hzxnt1cvw appellant,libuit eius bifforigm,cr
vires buicorationi attexere, quod folijs Arum quadantetmus ve-
ferat; qua longis pediculis nitentia profert. Hec caulesplures e-
dit;ipfosd, foliofos,im quorum fafftgts herbacei , racemofiá, vi-
fantur flores, c deinde femen. Planta candicattota ,perinde
ac ft tenuiffimo farine polline con[per[a effet : quin etiam aded :
leuis tatu habetur,vt vuguine aliquo illita videatur, vndcilli BoniHenrici
nonic apud Germanos Cóymetbel. Radicenitittr verera,craf 55M.
Jayin plures diuaricata partes, croceo colore, acuti lapathi mo-
do,cuius [eciem effe cenfemus. Nafcitur feri vbig, in pagortum.
plateisiin ruderibus C areis.Planta eil calidi & ficci tenipera-
menti;aperit,abflergit;vefoluit C digerit.Radicis fuccus illitus
fcabiem tellit, C cutis maculas extevoit, prafertim fl cusa ace-
CSS? to mifieatur. Quidam eam quoq, praferunt aduer[us veneuo-
ZZ — forumanimalium morfus. Noflrates tmulieres ex Ari radicibus
NN fillatitias aquas ad fucumparant,quas ad faciem ertgamdam Asi vizes ex
NECullaffrandamá, magnis laudibus efferunt. 1d quod etiam cjfica-. Gal.
citer preffat infolatus radicum fuccussceritffa [peciemveferens, — ^
, quem Gerfa vulgo nominant , is fiquidem murum in nodum.
carni fplendorem , & candorem conciliat. Ari vires suemorie
prodidit Galenus libr. fimplicium medicamentortm,vbi ita
feribit: Arum terrena effentia conflat. fed calida:proinde exter-
gendi vim poffidet, verium nü valentem. ficut Dracontium. Est
us maxime funt vtiles: fiquidem comefa craffituem bumorit me-
erincidunt;ade) vt & exaeationib.ex pedore idonea [int ed magis tamen apti el Dracontium, Nefcio faut qua
ipferit Galenus, Arum;quo deguffato os totum exuritur,e acerrimum fentitur , calidum futumá, ordine tan-
a haberi.Et lib.2.dealimentorum facult.fic inquit: Arivadix rapi modo manditur. In quibufdam autem vegio-
dammodo sta[cirus vtDracontio fer? fimilis fit.Dumretto parave voles,prioris decottionis aqua e[fufa,re-
patei alteram calidam inijeerea it. Cyrenis contra, quam in noffra regione , Avum fe babet : mam illic minutum Nomina,
medicamentofi minimumq, acritmozia poffidet adc vt vel ipis fit vtilius.ldcirco radicem quog, in Italiam comportant, -
atque abo, vt putre[cat aut Yegermmet longo tempore perdurave pofiit. Herba,quam Graci dpovs C» Latini fimiliter A- E
mam diaumt, Mauritaois Larus cj Sare:Syris Lupha vocatur: Barbaris, Avon, Barba Aavon, Dragontea minor, C» Serpen-
3 iaminor: Italis Aro. [d Gigaro: Geraanis Sicin Sflatteriourg: Hifpanis Taro: Gallis Vid decbien. Arum minus, Gr.
i apey purspor: Italis Gigaro mittore.Bonus Henricus, Italis Herba infarinata: German. Cidjmertel obe Gut Joenvídj.
.. ArumPlinius lib.19.cap. 5. iter bulbi genera recenfet: at lib. 24. cap. 16. maris& foeminz memi- -
| radicem Aron,caulemveró Dracuntium appellari monet. Aliquot differentias nota-
ESTIS
ngé maioris quam Aron acri-
cia. Illitu radi icis, genitale ani-
EC a *- And. Matthioli Cómm.
s E L'ARISARVM. I. ARISARVM XUTERSy
[voe [recs ji DUUM 4
uo
c
phyllos, Cord. hifto. Arum maius Veronenfe perperam Ari $
iofcoridis effe videt
- A
(00007 Bee — HASTVLA REGIA. — CAP.CLXIUL -
E 2 n
V
ab imo incipten.
RUE. ur
Inlib.Secundum Diofcoridis: ; — 45i
E »
ws VLA REG. SIVE, * IL ASPHODELVS *
luteus, *
ena
25:611; T4.
* t
-
| neeptattloponolant. Mandebatur antiquitus, Hefiodo tefte , btiusce planta tum «
toffus, tunm bulbus cum femine, oo;
aphedeli radices, ex aceto decocta , lio c:
Virus tediene
COHIH eitcantior, Afphodeli s:-
"té potet ? 165 ex Gal.
ib. 1. ad ci
s
SU ) ( dpofita, cim non folàm floris ra- e
cicrant, fed totius d agni nc dice finc crafsiores, folia latiora: lutez ve- :
radices, qua tenuiores lutezefunt ; fo gufthra, qua de re fito loco. I. A fphodelus
ramofus, C. B. Haftula Matth. Gef. hor. Lac. Lugt. Afphodelus Lonic. Caft. Ge Caf.
ef. ho: -Dod-fol.Cls, Hifp.Tab.Cum. Afphodelisma-
A -Xaftula regis apud Traguri: Haft.
E & Ae And. Matthioli Comm.
E o morías cum melle,& piperis polline illiti cohibent: fudores Campen ftomachi dg 2:
furfures, & vlcera, quz in capite manant; cum tofto d abftergunt: Re Varosq: put, "a
luteo, & lentigines cum melle, vel aceto emendant : fradtisauricu lis, vngui UsQ; ex polenta
Iidem calidis cineribus torréfa&i, tollunt ficus: item cum cinere é mznarum capitibus impof ntur,
- ti verb, & cüm alcyonio mifi, vitia cutis in facie, atrasq; cicatrices, in fole illiti emaculant: £i es
ptà»fi cumaceto cocti edantur. Sed copiofore corum ciboabftinendum, quoniam netüostene e
BoCóc Quer c. BVLBVS VOMITORIVS. '. CAP. Cv
. aCat. eo Vlbus, quem vomitorium vocant.folia habet lentiora mult , & longiora, quàm bulbus "S
óc aer atc radicem fimilem, cortice s nigro.Ea radix manfa, aut decoctum cius potum vefica: nal NM : ^
i.cottice ma- vomitiones mouet. : REL ur
$e gno.
suis ^ BVLBVS VOMITORIVS. jim gue. dialerrn &» veniri, E
S2 : vulgà notifüima fuife ex eo maxime conflat qui m
C) Eod faciem ngu. veprefentaterit Diofcorides, Nobis vérbBulu
(S? "ab : obcaufain , vel. quid indu exoleneist hodie i yt.
: medicis, tum hberbarij e) incogniti fint, Yr Ieninew i.
d,
mus inuenerim;»qui eoseg. Vret:Legitioriggne,
quod non defint, qui v inter ceteros Aefctilapi rine
itari e ilerit E
20s quo[da offentani quos ;
faa tantum opinionereti. Verum ego non ita facil addui s
fuam ad credenduzn , iff collatis plantarum notis, a
]] Jcorides bofce bulbos ullis deferipferit lineamemris,
J| illorum acquiefcerefaftonibus , fi non
qui meinfatie accuprint, qud bas dixerimme.
lantas , quorum qi volunt doctrinam fequi, confultis
p 'fecerint s fi boftlaboves noftros eme
ereuermt.Siquidesizgo candidis lectoribus, non autemndsm, .—
becparaui montamnta. Veteribus uit, infiequas
imo ciborum víu yis prefertim admiffi, qua veneris
da gratis, parabatur , vtpote qui venerem ffimulen.
autem ad id expeti comtnendati fuerint, Martial
teffatus eff in xejs fitis dum ceinitz
Cun fit anuconiunxs citm [int tibi mortua
Nil alitidulbis quam fatur effe pot
Multorum Ceterum na defuere , qui crediderint
eb: is effe Afcalomiuy cepe» aut fifileillud ceparum genus,
, à trüfcis vulgo vcatur Cepollamaligia.Sed hori f
A * deprehenditu ex Theophraffo , qui Afcalonium. "m
5 i inter ceparu3 genera lib. 7. cap. 4. de plantarum.
Bulborum à cenfuit , nojauteminter Bulbos , de quibus Jpeciatim
vixesex Gal. epi ud mA 7. capis, Bulborum meminit Gal. lib. 6.
Ra ef. lento, fccum procreat.Nam c cadtu difficilis eft,
tatem fiuul c tionem, abflevgit fimul C glutivat, cni 1
tergentibus effe fubflantis,ad[frictionem vero in glutivantibus, 7t fc que conjequitur.
Tius naultà eff calidioris temperature, quam predicts Bulbus, Rtlib. 2. de alimentorum facultatibus]
v Bulbi genere cum predictis conueniunt. Nam borum quoque radix direptis folijs manditur: in vere.
; Hifp. & Pann. Dipcadi
, &Éntiorum alter. od. fol.
.. Hopurpurafcens, aut viridis :den ex
eft&luteoodoratifimo flore —
^ [nlib.Secundum Diofcoridis. 45
: ; fuerit: qua exempta, fi non emollefat , altero polline fimili, autluto circurilinitur,&
fiunt: nam quz ita non affatur, interaneis maximé noxia cft, rorretur item in olla,in-
quain furnum demitratur, fumi etiam folet quodiaximé cít mediu m.;direptis viuotenus
od fruftatim confectum coquitur, mutata frpius aqua,donec ipfa necamaritudinem,necacri:
&- a t traie&aq; lino frufta ficcantur in vmbra , ita vt ne vlla quidem parte fe contingant, His
- fcgminibus ad oleum, vinum ,autacetum fcillinum vtimür. Ad rimas pedum, interna pars cruda
Sdlizinoleo fcrucfa&ta,aut cum refinaliquefacta, im ponitur : decocta inaceto demorfisà vipera cata-
eft. Ad fingulas aíTze partes adiectis o&tonis tofü falis, cochlear unum, aut alterum damus Ieiunis;
uum: in potuautem,& odoratis medicaminibus,& quibus vrinam ciere volum us,hy-
omachicis, quibus innarat cibus, regio morbo, torminibus,intufsi vetere, fufpiriofis, &
,cresobolos in dclinctu exmelle fumpfifle fatis cft.Coquitur cum melle, & eftur eorun-
2, maxime vt concoctionerh adiuuet, ftrigmenta peraluurn extrahit. Cocta & fimili fümpta
praber effectus : fed cauendus Scilla vfus his , qui inteftinum fentiunt vlcus : ad penfiles
iones, tofta efficaciter illinitur. Tritum femen, & in carica,aut melle deuoratun,aluum
rin limine ianuz füfpenfa, mali medicamenti noxam arcet. í
Tlayvpt 710r. PANCRATIVM. 3 CAD. CLXVIII.
,quod aliqui Seillam appellant. radice eft magni bulbi, fübrufo colore , aut fübpurpurco
o ac feruente : foliis lihi, fed longioribus. Scilla vires, & praeparationem habet,.eodem-
orbis efficaciter affümitur : cui tamen mitior, quàm Scillz facultas ineft.Radicis faccus
digcritur in paftillos, qui hydropicis, fplenicisq; ci hydromelite, commodifsimé dantur.
À.... 4 '* IL SCILLA HISPANICA,
7 Gufte ^
Scilla; &Pá-
cratii confid,
»tum inedidis tum
echuris acvationibus fretus. In primisenim Plinium in-
dicibus amplitudinem reddi: quaré cum [epe vif
magni, ; iffesvt fere caput bominis equarent,non
am apud Theoph. lib: 7. plant. bifforiasSalla prius caulem fio
hmanifefIe deprebendatur, mibi quidem mon videbatur e[Je di(ceden*
quafdam Seillas vidi paruas; pyropaulo maiores , bas equide putaba P,
magis.quód Diofcorides tribuit Pancratio vadice magno bulbo fimi
:Veriam cin poflea aliquantà acciratius barum.
teffimonio,Scille fimilitudiné babere.Quodnimi- ——
vercedit dif-
- Caterim dum adbucin re dubia verfa- Scilla Hifpas
s duplà maiorés folis a- nica. |
S puudupii dira intimo toffras Scilias longà
ymncnt.
X d
*
E.
v.
P And. Matthioli Comm. *
* SCILLA MAIOR RADI-
ce rubra. *
Scillz pra.
piratio.
7 dbenà fBirans,leneó, coloratus deget: hoc aceto qui vtitu
. àncorporevefidebit, non flatus, non bilis, non cruditas ,
duritas efficaciter facit.
dupide
Miulio lus Hifpanice meminit;
diffe: his adiecimus Pancratii figu:
Git;incipientem vero azuouum perfectà difcutit : ad podagras pr.
tinum item Silla: Arabicum ; Afchil
vincunt. Scilla bulbo nititur ingenti, fu
na fede numerofis,auanis crafris, lento ficco
eri Q- amaro » folia mittit aloes femiilia Catlem
len, leuem,cr floves n fasmmitate übpurpurass,
dubitauerin , ( fivera jretulerum )afererepy, ,
Sállas veras effe , noftrates vero legiti 7"
Dioftoridis: buic enim pulchre Tefbon,
verum longiora. Nec obflat,meo quidem iudig
des feripferit , Pancrattim radicem effenagno.
mama, bulbus loc loco genus , mon ffeciem, denotat,
bincfortaffe fit , vt Scilla quarum eft comp,
preflent efficaciter , qua legitima pollicentur
(vt Diofcorides teftatur ) mitior , quz Silla f,
Dixi fementiam meam,quamtis [Gam non de
noftram banc impugnant. fententiam. Atqui.
dit;Diofcoridis & Plinij mtidiffimis niti te
vuttm fucatis acquie[cere nugis. Quidam etai
cerebri, C neruorum frigidis affetlibus, St
ttolucris reputgatam minutim [ecant , C am
yas vitreum conijciuutinfolantá, per eflatem
timfirio : demum percolato melle vtuntur.
alias cerebri aegritudines, à frigiditate excita
^x diuerfafuit Galeni ad bos v[us fiilla paranda:
confaffjam Scillam mumqiam melle commifts
landam , féd vt ab ea fuccum fole colliquatum in di
cularibus eximeret inficlile , vel vitreum vas , in quo
melfuiffet diffettam [cillam immittebat: i
labat , douéc folaribus vadis ipfa liquefcerer. Ex.
quid plerique à Galeni inflituto prorfus
num mel conficiant [ülle liquoris vice. Sai
tum admirabilis efl ad nultafacult
parum ebiberit , illi quidem faucium
male valebunt: os ventriculi ben) valebit
oculi acutiffime cernent: flatus nullus in vem
7, cibum belle conficiet , etiamfi licentia
non flercus, non vrina , aluus lubrica
Scilla( vr memorie [ariptumreliqi
P obtinet;ton tamen admodum calidam. Sed fecundum hoceam
autem aut affam,aut elixam [umere: fic enim virum.
[n
Mae dpciirs platisis i
maior radice alba. C. B. Squi » Brunf. Scilla fcu Cepa maris, Trag. cilla.
Gef. hor. Lugd. Scilla communis,Dod. gal. Scilla maior, Caftori. 1I. Scilla.
Lugd.Scylla;Lonic. Caf Scilla fiue Capa marina, Lob. ;
iuiicis Metus dah pu.
*
In lib.Secundum Diofcoridis. 4$j
1 is excrementum emittit: bibitur vtilifsime in coxarum doloribus ;& neruorum refolutioné,
6/5 ulfis: menfes ciet, caput purgat. Dentium dolorem fedat femen ex aceto decoctum,
L] icm rupas orc. Aridusradicis cortex ad eadem proficit: vlcerà omnia vetera, & fordida, & quz occallu.
colluco inde - lienofis cum farina hordei illinitur: dente demora, dolori cius auxiliatur: cum aceto
Pn is abfterget. Radix foliaq; intrita, ftrumas. ac duritias difcutiunt, Aurium vermiculos
[:- üiccus enecat Aphrica, & praíerdifm Marmarica capparis ,vchementer inflat, Apula vomitus fa-
i aLybico, & qua rübro mari , defertur, mirum in modum acris cít : fiquidem in ore puftulas
Z LÀ apos
acq ingiuasq; olfe tenus exeft,quarc in cibis nonab re damnatur.
* 1 CAPPARIS. 4E E NT
ftl ten sio
(fes Mero nato folio.
Nc
AS
3S
S WD
UY TS x
oL
MU
2
UN
SA
(2
E dus sext d
Apparis furex eft in Waita wat
| £foffu catiata;ripisa, vndique circum-
| Y viret vjg, adVergiliarum occafum. Sa-
3
E
uditie excalf-ucere, incidere , digerere
| atos, fi quid aliud, boc medicamentum
de alim.
»
456 And. Matthioli Comm.
im. fac. fic de Cappare fcribit. :. In Cypro Capparis plurima prouenit. Facultas eiustenuium :
B. d tu Wm corpus wtidgé tpfa vefcuntur. vdifiribuit : quemadmodum Qy alia iia
conftant partibus.Vtimur autem fructu huis planta magis, vt medicamento,quam vt Alimento lmportagg, WES
fale coni(ber[us , quia falus afferuatus putrefair. Clarum ergo eft : Ds capparis adhuc viridis; antequam fale prim
plus babet nutrimenti: nam ex falitura perinulti ejus amittit, nid, fal abluatur,prorfus baud quicquay ngy-
tamen [ubducet. Verian ablutus, c demaceratis , donec omnem [alis ndfuram extat » vt minimi fene alien; va
ita ob/ouitim, e medicamentum, cim ad excitandum proftratum appetitum;tum ad deradendam dejen "i: MA
tam ventri adbavejcentem accommodatum erit,ac denique ad ltenis , iecorisó, amoliendas olfrruétiones Vei
fis cum oxymelite atit oxeleo ante alias omues dapes fumi. oportet. Tenellis poryo capparis germinibus bog; Yn,
binthiturtonibus,vefcuntur : cinná, adbuc virent,in oxalme, € aceto, ion fecus atquebos Teponunt. Planga nine
Nomina, erapis Gracb, Capparis fimiliter Latine dicitur: Aralicé, Cappar & Kappar: Italicé Capparo: Germanice Spy: JH"
fpanicà Alcaparras: Galli Caprez. i Au,
*IIL CAPPARIS LEGVMINOSA/*,— Capparisduplereft rotundo ggg
- lio; vt ex vtraque figura clarum fit: vérüm eam.
rotundo folio eff Matthiolus exprefsir, ], Padus
Trag. Matth. Cord. in Diofc. Dod. gal. Get hor]
Lac. Caft. Lued. Capparis retufo folio;Lob. Cay.
Italica, Cafal. Capparis fecunda, Tab, IL :
Dod. fol. Capparis folio acuto; Lob. Li d.
risaliud genus, Caf. Capparis prima, TE IL Bs
adiecimus Capparim leguminofam, plantim
peo & cleganter vitentem, quz ex radice ob-
3 longa lignofa, ramos emittit cubitales &ald "
j retes,lzues,ftriatos,qui in alios brachiátur, circ;
folialata oblonga , crasiufcula, capparis amul, jy
vno pediculo fttiato femper bina, vt in Faba tuy
colore virentia. Flores fummis cauliculis infidenr, oxi
? priufquam dehifcant, rudimentorum capparisform
fimilitudinem referunt, foris herbidi,ex
ris candidi, intus rubei, quorüm medio ftaminsph:
1a,oblonga, crocea, Net gubsliccint
liquz oblongz, angulofz, feíaminis imilesquamg -
velati exthecis compofitz, in quibus fingulis emi
continentur Meelodt compreffa;ex rotundis -
acumen definentia. In horto Pctti Quit |
pzaiLutetiani, ante annos octodecim collegimussis
ruderibus tamen Romanis fponte proueniz. Voctur
V Capparis leguminofa fiue Fabago Belearü&Peplis |
Deis Quith: Lob.Cap paris Fibago Dodonto de,
9 goBelgará LugdunenirCapparis fylueftris fiue ib.
Q. 5i i ; |
» ginca; Camer.ad Matthiolum, Morglani Syronm,
Rauwolffio & Lugdun. inappendice. Ei
— nam effe Ardifrigi & Andiriam apud Rhafin,erée —
oon c feriptione& facultatibus fufpicantur: víüs enim ipfe
usapud Syrioscontravermes; cum tota planta firamara, grauilcy odoris. d 229 ] D Ts E
"Aezíd'iv. FSNEBPIDIMM. "Oo AC CAE -
Ts pidium, aliqui gingidium vocant, herbula vulgà nota, muria ci la&e fruatur. Vis
& exculcerans, quapropter ifchiadicis trita; prafentifsimum eftauxilium,fi cum hele
ta parte f nd modo prodeft, lepras eximit. Radix appenfa collo
Lepidii con- un liberareexiftimatur, en pium Lao o en RET EM d
fdemio. — ym fatis fuperd, à mabisoftefum fit in prinrilibri calce, in Iheridis commentatione, Veridem mihi
m res fuperuacaneum effet, híc ea
dem ai ;
reis 216, Sepulcbris
nafturtium,
Lepidium duxi, qué
Plini wm eulitali
videtur, Plinij
Lapfus Her-
molai,Ma- ]ay;
nardi&Ru.. ;,
" mt
d
n
Inlib.Secundum Diofcoridis. 457
IBERIS,SIVE LEPI- IL LEPIDIVM,PIPE-
€ * di m.
u
A »
py à D ee
) I
A
— RANYNCVL YS maioribus tamen , robuffis , floribus in cactimine [Bica-
ÉL " bo tUe ou tistenuibus ac albicantibus. Radice alba. acerrimi guflur,
9 perinde ac folia , que dentibus attrita os vniuer[um accen-
dunt. Seriturin bortis , ac etiam quibufdam in locis fponte
na[tur.Excalfacit c ficcat veb » 4€ e4 0Hiiia po-
teft que Lepidium primum : ceterum longe valentius opera-
tur. Quid Aezíd iov Greci , Lepidium quoque Latini vocant:
Mauritani,Seitaragi,Haufaub , A, Ifceit aragi feu Satbaregi:
Itali , Lepidio : Germani , Gaudiblumvab QBilberftef:
Geli, Pafferaige [auuage, Cr Nafisort fauuage:Hifp. Naftur-
tio montefino.Lepidium Paulo Aeginete, c» Plinio gefere- ————
ribus Grecis Aezid"oy: Italis , Piperite C» Peperella : Galli; Nomina.
Pafferage fite Piyuree: Germanis, Imt
XQ L Iberisfolio Nafturtij C. B. Iberidis figura bj;
- Matthiolo pofita, primüm quidem ad m erue
pu loco:erám cám diucrfas icones ha-
eat;aliá inter minores,qualis eftea quam li.r. inue-
nies :aliam foli; Nafturtij inter maiores icones, id.
circ talem in hunc loci tciccimus. IT. Lepidià lati-
- fiuc Piperitis Trag. Matr. Cam. Lc idium Eeinet
& Plinij, Matth.in kon LugLepidium Pide Cos
inDiof is maior , Cord. hift.
E idium Plinij,
-Cam.Dod.fol. pidium.£ginete , Gef; horc, Tab.
: QQRANYNCVLYS -
heb rir uM
QC Omplur Ranusculi geneza, vis tamen omni. "Mel zajd
.. L— bus vna acris, & vehementer exulcerans. Nam Fire -
pinguibus, florc luteo; interdum purpureo: caule
ara multis capillámentis, heillebori modo, fibrata: na(ci-
uginofius,longiori caule; pluzibus foliorü incif ris; plurim umin
geniculofius,
ritis, A pases. Pp ino
458 And. Matthioli Comm. |.
b Cat. jos- Sardinia prouéntens, quàm acerrimum,quod fylueftre apium appellant. Tertium minimum, E
igo. vi ui, flore aureo.Quartum huic fimile, lore bla&teo.Folia. flores & cauliculi recentes illituex m.
zidius. cruftas non fine dolore gignunt:quare vngues Ícabros extricant,fcabicm eximünt, ftigmara dde T
à micantes verrucas,& Si ilopccash eu illita tollun t. Tcpente decocta pernioneg ees 1
i Sicca radix tritaq; fternutamenta ciet, naribus admota : dentiü doloré appenfaleuat ipfostaméfs s —
RANYNCVYLYS Il. RANVNCYLYS]
*
vm. QVARTVSton eff abfimilis tertio ,
fanieslibro 5,
In lib.Secundum Diofcoridis.
RANYNCVLY
o2 o epa
be.
2
2
AN
R Anttnculi, qui Gracis Bxlpdy ros dicitur, vulcus herbariorum in 1t4lia, € alibi etiam Pedem corti,
quamus perperam, vocant, vt fuperius quoque in coronopi mentione di
ibus diflincla. [ TERTIVS minoribus prouenit "folijs
Qmd Salis onfrmar,
27 IN NS 5 " p,
2M SAT S
JM
459
S v. RANYNCVLVSVL —
e. TEESO£
C Pedem galli, foumíenit.-
opluribus tamen, confideratig,
Jfpivat odo-
Ranunculus -
quintus,
nA 3 ra
] errore verfentur,
Quorundari
error.
runculus palitri amginofis C.
ardinia Herba, Cord. hift.Ranun
: Q3 1
differt
460 And.Matthioli Comm. /;.: |
differtà primo quàd lanuginofus fit; IV. Ranunculus montants albus.fimplici fore,C p. Renuncut
quartus, Matth.Lacu.Gef. hort Ranunculusalbus maior. Gef'hor.Ranunculusalbus flore fimplici,
Aconitum batrachoides, Aduerf.& Lob.icon.Ranunculus flore albo, Dod. fol. Ranunculusalug c
Ranunculus montanus albus & Ranunculus externus quartus, Lugd. Ranunculus montanis Tí
Cal; Ranunculus leucanthemos folio Aconiti, Cam.In hortis habetur flore pleno. Mas.
z bulbofus radice rotunda. C.B.Crus galli & Coronopus pris Pros exigiusa
mus; Trag.Ranuncul: quintus, Lac.Matth.Lug.Batrachion Apuleij,Dod.gal.Ranunculus gp
Cord.hift. Tab.Ranünculus bulbofüs.Lob.Thal. Ranunculus tuberofus, Dod. fol. Lugd. qui
figuras:Ranunculuslanuginofüs primus, Caf Ranunculus flammula di&us, Verticillum Avulei.
hor.Ranunculus radice bulbofa lore fimplici, Camer. In fylueftribus enim flore eft ies LR
rranslatus,non modó flores multiplicat, fed ex vno & alterum promit. Reperitur etiam locis
& laxofis ita paruus.vt vix ctium vnciarum fit; VI. Rariunculus montanus globofo flore; C.B.Ray
fextus, Match. Lugd. Aconitum tertium cidem, Anemone montana quzdam, Gef horc
Gefin fracto. Cluf. Panno.Ranunculus montanus alpinus glomeratus, Lob. Ranunculus floreg
Dod.fol.Lugd.qui duas habeticones.Ranunculus montanus alter, Ca Ranunculus globofus fiu
zaniis, Cam. Ranunculus alpinus luteas Tabernzmontano. 9
A yeputora, ANEMO NE. CAP. CLXXLD
Vo Anemones gencta, vnum fjlueftre, alterum in cultis nafcens. Cuius multz fpeci
ceum floremprofercaltera candicantem,aut lacteum;aut purpureum. Harum folia cc
liaa caterám fciffa renuius in terram inclinantur:caules lanuginofitenues , in quibus flores
ris, & in medio capitula nigra;aut cerulea:radix olez magnitudine,aut amplius pauló grand
tigeniculis quibuída nm arp E amplitudo proríus maior, latiorad folia, & duriora:
M EA put flore puniceo: tenuibus, &b multis radici capillamétis. Acrior eft;qua nigra habetfo
a burn: acrís:ea de caufa fuccus naribus infufus purgat caput. Commanducata radix iruitam trahit;
imi ad Cis pailo, & illita, medetur oculorum inflammationibus:cicarrices eorundem,& ebetudines«
ram. dida vlcera abftergit.Folia & caules,fi cum ptifàna decocti edantur, copiam lactis praebent:
bOmnia ex- unr,vellere appoíitajillita quoq; lepras eximunt. Sunt qui errore duci argemonem nominari
empl vnico uj parentquoniam à fjlueftri Anemóne;argemonem,& papauer, quod rheadaappellan
35 bo.i 17) cer papaueris genera referemüs ) c propter colorum cognationemin floribus diftinguere non
7^6. 1. & Veri papauer.& atgemone colore minus fiturato fpectantur, & vtraq; tardius floret.Quinetiam:
P tds e, PiOnecroceum füccumsguftuadmodum acrem, reddirzrhozas veró candidiorem & acrem. Tr ant-
empl. 4v moni,& rhocadi capitula fylucftris papaueris fimilia infünt, fédin ànemone fü rne crafsiufca i ES
3i23y ab; rhecade f übangaftius-Anentones genera fuccum remittunt;nec calyces habent,led quafi afparagi
dudypr ea- menn aruis iia impius enafcuntur.
unwidct ^ — — ANEMONE L.-
abforüpuc aec c E EE SE
pee * : E s
emcolorem- 2:053
a Meü,& Ca.
Aefloso id é-
va d'é «poc
10 0 E.
ANEMONEIL 4.
E
ÁAncmonis D, Neon mos ind, obfernatimmus geneva:Primit 10 pr ) cor ndr inii, (éd i
confid, x lausgizofis,tenzib. ffriatissin quib, tenuiar. a per interualla fim folia rib.
2 RMEQRCIOUNEUMONSVE UU RN T : i ;
EH
Inlib.Secundum Diofcoridis. 4.61
ANEMONE IIL - ANEMONE IV.
^ :.
ems
IW doi a
ANEMONIT rci diflindtis folijs purpurfeentibus, capituloymbilicote-
bet EF ROMADAE! amus emtergente;nigro colore nigrisa, capillamestis ipsa, pe- —
dh gracie ilt rinde acim papanere.Radix illi olee magnitudine , fubrotida,
uo circumquaq perinde ac alterum. Radicz babet
breuem,r, surfer thia fri adnati tmulté acri ctiam
C prefertim in aruis. Nibilfuisin.
encmine jioves exeunt albi, quinque tan
vofarum magnitudine , € nonnutiquam
inferioreprefertim fede: radi.
fcuntur in collibus, Tota
:Ha-.
: ARTA-folia profert fequenter Laciniata, Quartuni &
227 itate pupureos,tadiuz elobo[z c» quintari;
Zaprouenit culti locis, Q V] N.-
d
462 And.Matthioli Comm.
* *VLANEMONESFLORES . VILPVLS
- varii. * TD
Fuch. lapfus. * vii PX RYPRA paure uh o ERA i
Ix. PVL. L T x ten libelloiin quo tantàm fli
M Foi Cmergeprie RE
"PVLSATILLA cognominatur , etfi m
Pulfatillz hi-
*" : : : "fentio, babeat cum Anemone co,
: x vL EE / 4 NS T RN m erumpit; fülia mittit ih
, "n : : Me ons. ano dita
parpurt
in ipfius caulisrorundi
3 / bafi im, villofus alter circumquaque fepandit
- 5 ; E ^ vto,fericimo ftamini mollitia ac se minin
t 2 Yr ges Matth.
I ^
d
;4 S
h lib.Secundum Diofcoridis.— 463
:Ga3vento,quód flos nunquam feaperiat,nifi vento flante, Plinio lib. a1. cap.25. vnde &
* Annae lans cis plares fpecies: Matt iolus quinq; propofuit, cuius s mutare nolui-
» Hobaventá c prima, Matth.& Lugd. II. Anemone fecundajMatth.& Lugd. 111. Anemonealba
mus. EM C.B Auemtne tertia, Marth.Caft. Lugd. Anemone alpina, Gef.in fracto;Anemone tertia
naiiccfibr bo,Eob.Anemone Pann.Dod.fol. Anemone fylt.prima Ranunculi folio; Cluf.Pàn.Ane-
i ralba, Tab.Anemone floré candido, T hal. Aconito cognáta videtur, Gef hor.Ranunculi: vn-
Cord.hift. IV. Anemone prima Matth.edit.fecida.Anemone quarta cidem in aliis edit.
totum flueftri papaueri fimiliseft.Folia haberanemones,diuifa:florem püli liceum, cá-
i 1eris rhoeadis,oblongius,& fummis parcibus làtum:radicem rotüdam:füccuni
Argema,& nubeculas expurgat. Folia illitu inflammationes compeícünt:
wl iofioridis codicesim quibus dao Argemones genera diuer]is capitibus legints? ; notinulli ver) bo£ Aigesiónes ^
ont; quod mos legitimum eff credimus non di oye
naf pudia.
AY-
qua Greci a,
464.
^"And.Matthioli Comm.
L ANAGALLIS MAS. 1l. ANAGALLIS FOgMDUD
j 9» : : SS i
"Tu x . & t s * (| S P PA»
ít NES dM RA
^C YCSVCCISA, SIVE MORSVS fotdenngaranjaturm.frhovofimsoumt
Opinio fu.
perfticiofa.
í $ 3 AN S
Succi(x vires, 3
c. S PM DNE
NV
; * plam quoque inferam, bic locu vifus e » vbi commodi deu,
gpeot. i aliquid dicam. Morfus tria odi
JR proueniens, falribus, ac eriam interdumpyati, érdumnti,—
Foliis conffat plantaini anguffifülie, quam vuly
p- pecu niisun Letibhibu teen, GM S auis
- adbinim cubitorum longitudinem affursun Ȏ&cant bre.
sera enger ert preme Dana repe
fite, feabiofé vocata modo. Multifidas habet vadics, igi
cantessellebori modo fuceifas, C» circumrofus : vide perf
— tiofum nomen inyevit, Siquidem feripferunt mnn [
: perflitionibus dediti, quos credulum vulgus quitur, Cacoda
mona. tante efficacia radicem inuidere hominib ju
hac decaufa » vbi fuccreuerit , fHarim eam vndiquaj dert
bus faccideres e circumrodere : zanta eft homimm jupe
tio-Herba bacfi viridis cruda , tritaquecarbuncula phfra
imponatur, prefentaneo vemedio (vt aiunt) eos [anat p
vinum;in quo decodla fuerit, bibarur. Radix perfeifunem —
eius decocti vinum vtiliter bibisur nan mdi advterdilrn
va lcendos-féd etiam ad pe[Hilenzem auram avikden.Gufa
admadum amara ft: ex quo perfpicuum efe potift ame
calida Cr fice facultatis, Siccate puludfem preben
— adaluitineas necandas, ac eadem fugillatailitum nd
x
n
——— 4
REED NN
Z7 NR NS
| Inlib.Secundum D'iofcoridis — 46;
-Fuch.Dod.gal. & fol.Lac.Lon.Caft.Lugd. Anagallis femina cerulca; Lob.
à Ban Te rr a TUE fasmina, Thal. 1I 1, Anagallis aquatica : eaà nobis ad-
act ul: ara. Hc xtadion cádida, longa, repente, àqua plurestenucs fibre deorfum mit-
dique mamme Y ies rotundi;pingues,& in alas diuifi atrolluntur, quos folia craffa, lzeuia, lata,füb-
muntur,caules Edith ferrara, cingunt: é quorue finubus cauliculi cxürgunt, circa quorum fumma
i s ian irifolii Anagallidis faeminz floribus minores obícruitur:his fuccedunt capfülz pat-
llogseril Hd inutum inclufüm eft. Hxc maiore & minore eft folio, rurfus quzlibet folio vel Jub-
us quibu 1 dbioozo.Ia paluftribus;circa fontes, ac riuorum margines reperiuncut. DiciturSion Brüf.
misto i atum, Trag. Gef hor.Sii alterum genus, Fuch.Cepza & Beccabüga Dod gal.Sium maius,
Sc llis PE Dob.DodfotC ei Cam. Lugd.Tab. Tha . Calidaeft planta Nafturtio aquaticó
nbn Ans: ur " illud editur, & ipfius contra Scorbutum vfus, minus tamen N.; afturtio potens;vrinam
X osfrangit, meníes promouet, & fcetus mortuos propellit: Tumoribus Ee cum ea
tofla&acero impofita , prodeft. IV. Anagallisaquatica folio rotundo non crenato: Hac cum c
—oolARCE de MEE A.
ko wig fd 9
2d P-——7 :
thermas Aponitanas frequens fit;eius & defcriptionem & iconem adiecimus;cx radíce paruá multis fi.
« briscompasty.cau'iculus palmaris &fc(quipalmarisangulofüs,lzuis, viridis,in fummo diuifus exurgir:
qe foliaad radicem plura oblonga, fübrotundaqua caulemalternatim pofita, farurato colore virentia;cin-
P floculialbi (inguli fingulis pedicellisinfidentes, ex peticarpiis virentibus prodeunt;quibus fücce-
lant cxieui folliculi peticarpiis iifdem conclufi,in quibus copiolum minuti(Timiü nigrumq; (emen con-
xur.Prouenir locis vdis humidis (fcd rarior inuentu)circa ÍcaturiginemThermarum Aponenfium,
Menfpeli obferuauimus:re eritur etiam circa Antuerpiam. Dicitur Anagallis aquatica altera
isobleruationibus (quem equitur hift. Lugd.) inicon. verb eft tertia. Mod Alilinatie modo
em, Guilandinus nobis nomínanit , quibufdam Samolus Plinii videtur. V. Succifà feu
»Matt.Dod.fol.Iacea nigra;Brunf.Morfus diaboli, eidem, Trag. Dod.gal. Lon.Lob.Lug.
:Fuch.Caft. Scabiofa folio integro, Czf. Pycnocomon, Columnz, Hzccommuniter
hirfi ta:elabra;alia maior,alia minor:maioralia & communiter foliis integris;alia foliis
wiquandopurpureusincamarusmarüsaus. e
Nam quzdam candida eft;aL
1
vuicus
gut do.
»aut nitro;naribusin- & alba habes
vtile cft: purulétis aurib, ftramenta.
466 "And. Mathioli Conink:
aut dolentibus, cum oleo medetur.Nigre hederz fuccus;aut epoti corymbi,corpus infirmas,
Que turbant largiüs fümpri. Acini quinqne triti, calfa&ique in punici mali cortice cum tofaceo,.
lenturàcontratia baedbborcin dentium mitigant.Denigrant capillum illiti corymbi, Folia in, ;
co&a illinuntur omnium vlcerum generi,etiam fi cacocthe fintzyitia cutis in facie, &ambufta C.
antea diximus, deco&ta. Mouent menfes triti, & fubditi corymbi : iidem poti, poft purgationes| i» ME
rum,drachmz pondere, concipiendi fpem adimunt. Pediculus foliorum melle irrigatüsacvghgei n —
tus,menítrua,& partus extrahit. Inftillatus füccus putrida tzdia narium,graucolentiaque. "Mu Aro
'nitati reftituit.Lachryma hederz pfilothrum eft:illitu pediculos enecat. Succus radicum inacetg D KR
Contra phalangia prodeft. A. VIS E
» L HEDERA ARBORE A. IL HEDERA HELIX,
Ww Hederz con- rH
fideratio, &
: genera,
"zi
^ geritmn inflexa gracilitate,c"
Inlib.Secundum Diofcoridis. A67
dwscataue ita Dumorem auferens, exbaurien(g, arefacit.Et fi inferius fuccidatt,nibilominus viuere, dura
15, aber vel aliud difcrimen nou mediocre in frudu:nain alius dulcis;alius vebernenter amarus, tam in candida;
t sig máicium,quód alium ates mandunt,alium minime attingunt: bedera ita fe babet, Hattenus Theophra-
, jbus. Ceterum tametfi tet Hedere genera Theopbra[lo defiribantur » dite tamen Hedere funt nobi
Ta pe ms r,C miuer.M A 10 Rita, quain arboyeam Vocamus,non folum im [yluis excelas arbores fcandit,
de brachiorum complexu,[éd etiam antiqua edificia, vrbium inenia,fepulchraó, ade occupat, vt tz:
diruats e vna cum iis collabatur.Eadem in primis folio prouenit pyri modo , oblongo , quod tamen tractu
uerum efficitur. id quoque lette, cra(fumá, eff, Cr longo mxum pediculo, fapore miflo, nam € acredinis, c»
icr aceriitatiseft particeps.Florere incipit ad finem Autummi, floribus mufcofis,colore pallido, à quibus bye-
f eduntur etym, baccis hguffrinis grandiores , que auté maturitatem vire[cunt, c deinde nigritm colorem
Maior.
Mitior.
mum hid (7. Contta capitis do Marthiolo.
— nom gerunt in cruribis , aliifee corporis partibus (fontanellas
Molta hedera faperponugggnagna [ane vtilitate,non folin,quod illuc fluentes bumoreim alliciant, extrá--
eriam roborent.Mulieres confutis bedere foliis bileos parant , & papulofis infantittm capitibus ponit,
Me extrahentes. Lacbryma,qua ex caudice dtfüillat, illita lendes, & pediculos necat. Minor poteft
pe nnaior , fed inefjicacior Lasnen eft-Efl c* herba , quam vulis HEDERAM TERRESTRE M Yocat. Hederz. tet-
0v n
RP II 714.
"m í | C CERA E aogn , 3 reflris meri
HL HEDERAÀ TERRESTRIS. *IV. HEDERÀ TERRESTRIS 'e
vns fpes vaga bee. rho montana; * PERO OWNER
nite ntélumt:N afacur in opatis, circa femitas vrbi
bideoó, abflergeresattenuare,aperireg, fadilà poterit Vulugzaticgi. Hed. verre
dacultatia/ctbentes Huic y i2. d « vires.
tias quandam tepidam obtinet, certe fi viri
manetque qua terrea eft , cr frigida , adftringens, €» ta.
qua calidas
WR
ul YA 3
L
468 And. Matthioli Comm. | '
Nomina. qM&calida,c acris.Hedera,qua ita Latinis Grati vje2c nominatur: Mauritanis, Cu[fus: Italis, Hedera fen i
nis S)tatecrifue Gybembaum/Gpbetv fiue Gpids: Hifpanis, Edera,Era: Gallis, Lierre.Hedera itor Gregg
Italis, Hedera minore.Hedera terre[Iris, Graciss wievcc y epraioc Italis, Hedera terreffris, bes. 1
T Nen ab re quidem fufpicandum eff (vt doclifime adnotauit Marcellus uic loco in Diofcoride mendum 1, e
quod non ipubpa, boc efl rubra, vt habent vulgati codices legendum fit.fed ipuSrujórspa, id eft condinpi Race d
alias rationes,buic lectioni adflipulatur Theoph. qui libr.3. cap.13. de plantarum hiftoria eo nomine helere llt
depingit . —O ES
"ue ru
Hederatriplexhicproponitur. I. Hedera arborea, Matth. Gef.hor.Lugd. Tab. Hedcs nie
Cord.in Diotc.Dod.fol.Caft.Ca(.Hedera nigra; Fuch.Dod.gal.Lac.Lon.Hedera corymbofa, Lob:
Hedere fpecies fecunda feu nigra, fiue Dionyfia;aut corymbitcra, Tbal.Huius folia quà magisarh d,
€ó magis rotundantur,exceptis iis,quz in fummo funt, baccas nigras habet &luteas, I1. Hede,
fterilis C.B.Hederahelix,Brunf.Matth.Fuch.Dod.gal.& fol.Lac.Lugd. Caf Lon.Tab, Cam, n
prouoluta fterilis hedera; Lob.Hederz arborea fylueftre genus, Gel.hor.Hedere fpecies tertialelw.
cata; Thal Hedera minor, Caft.Hacan diueríà fitab arborea ambigit Theoph.Plinius conceditzali ss.
concedunr;cüm fieri poffit vcalicubi non atborefcat;ob imperfectionem, non fpeciei, fedi.
III. Hederaterreftris vulgaris, hec Chamaciffus Diofc.forté,fiin decriptione pro api
penporípa;apud Plinium Hederafe non attollensà terra. Elatine, Brunf. Hedera terreftris eidem, Me
Caft.Dod.fol. Tab. Thal.Lug.cui & Malcocitfus:Chamzciffüs, Fuch.Dod.gal.Lon.Cam. Chamzdez;
Cord.hift.-Humilis hedera;Lob. Maior eít,eft &minor elegantior cauliculis erectioribus,brenionbu,
& foliis, oribus magis czraleis, quz locis humidioribus circa arbores antiquas reperitgte TY
raterreftris montana, quz priore viticalos breaiores haber, fed hirfutiores, foliis maiozibus, Roribus.
tem,;qui parpura(cune,quz in monto/is Thuringiz prouenit, & valentior eaquein plinis colligitu
D.Camerariusin fuo Mazthiolo monet; Hederz terreftris fpeciem montanam vocitans. M.
Xxewvuruiys ^ — CHELIDONIVM MAIVS. ^ CAP. CLXX
cx Helidonium maius,caule eft E Met cus foliolis: foliis ranurculi n
s slain B bastamen,& colore a cafiis:flore violz albas, fccundum fingula folia prodeunte.In
aar ina: Ge d EU x EA
apis Xu mordas,azis&iiquaaculum fübamarus,grauiter olens.Radix fuperné fingularis, infern
i fubylauca; i 3 : ! "e
NÉS L CHELIDONIVM MAIVS. *II. CHELIDONIVM
NE Ve Sud: Won csl altem
C^ etd 7 goto
EK y ;
paue ius recluditur.Succus inzereo vafe, cu:
xp ien zíla
Inlib.Secundum Diofcoridis. — 469
"em medicamentorum. fic inquiens: Chelidonium minus, cim acrius fit maiore, celeriter illitum cutem exulcerat,
fopéam eját.Succus eus per nares purgat, vtpote admodum acer. Itaque bac berba quarti ordinis fuerit abfoluti
m adg rum im calfaciendo,tum in ficcando.Hevba bec Gracit y sid'éyioy paaxpon dicitur : Latinis, Chelidonium ininus:
iem, ida t icem, d Chiledomon. Italis, Celidonia minore, & Fauofcello: Germanis, S eigtoargetuSbtatter Sratit/
dem affenbóetin/ce Stepenfrant: Hifpanis, Scrofularta ine:
LGARYOPHY bh V$ INDI CYsS Mene Couillons de preftres, c petite Efelere: 5.
maior. z
Nomina.
s Mu
Chelidonium minus noftrum, cum Diofcoridis
peromnia conuenit, excepta vi acti , an forté ratio-
ncfoli hoc contingatiStrumen Plinio lib.15; cap. 15.
Chelidoniarotundifolia C. B. Ficaria & Scrophula-
ria minor,Brun£ Chelidonium minus, Trag. Matt.
Fuch.Dod .gal.& fol.Cord.in hift.& Diofcor. (cui &
Amellus Vergilii) Gef.hor.Lac.Lon.Caft. Tha.Lug.
Tab. Malacociffus minor , Füch.in icon. Fauagello
vulgo, Cefal. TefticulusSacerdotis,Syluatico.Huius
foliaaliquando purpurea maculanotantur: flore eft
fimplici; rariuspleno.
O Sdrsa. " OTHONNA
CAP. CLXXVIIL
Qrhonizm aliqui maioris chelidonia fuccum
effeaiunt: quidam glaucii: alii fuccum floribus
corniculati papaueris expreffum. Alii permiftos ca-
rulez anagallidis,hyofcyami, & papaueris fuccos ef-
Íc contendunt. Alii Troglodytica: cuiufdam herba:
fuccum,que Othonna vocatur : nafcique eamin co
Arabia tractu, qui ad Zgyptum fpectat. Othonna
foliiserücz a perforatis cribri modo, & velutiàti- à Omnia ex;
neadero(is,fqualore obfitis, paucis: lorc croci, lati- mro irgwra,
folio: quare quidá Anemones fpeciem effc putaue- 942*p cwré-
runt.Extractus fuccus oculorum medicamentis ad- X045 lag
, licitur, vbi expurgare eft opus: mordctenim & ab- P2» 9r ópun.
fterget omnem caliginem, qua oculis offunditur, ^** i.multis
,. Tradunt humorem quendam ex herba emanare, focisdéthak,
ud » 2. 2 . vcluti aver.
quielutos,femocis calculis,in paftillos ad cadem di- 7; perfo-
AL GARYOPHYLLVS INDL. *IIL GARYOPHYLL VS IN-. ruefübilia
"
A dads " : Aes & pauca. Sed
, cusminor. dicus minor flore fimplici. Ca. habet,
AER UPS : Buyidun
322023. » ae pos i pauci fucei;
P EE sm ^
PERAGI T NA ng
j » v |^ à s
470 And.Matthioli Comm:
igeritur. Aliqui tamen affirmanr,lapidem effe £gyptiüm,in Thebaide nafcentem , ex dptaimágsis
E Ne uyUR cum ferüiore primes adítrictione,mordaci. TE Wn miris,
( yrbonnam Diofcoridi fuiffe ncagnitam illud nobis manifeflo argumento effe poteft, quid sibi] es k&i i:
firibat . fed omnia alijs accepta veferat , ex quorum tatitum opinione famaque bec de Othonna nepos: tnt
dit. Quare mirari non licet , fi noftra quoque etate Otbonna minimb cognofcatur .. Non defuit tamps. mi.
varie peritis qui eam plantam Othonnam effe cen[eant , quam Indicos Caryopbyllos vecat vulgus: quibas e
que fubferiberem , fi bac planta eruce. foliis. crtfceret , iifque paucis y cribri modo pevforatis , c» ficii S
chm foliofa fit planta, c mon paucis foliis referta, qua Tanacetum potius, quamE ferunt, ead, riri med n
"Tatasitut tahquam a vermibus rofa non fint, nec fHabilia , mon video (an , cnr in borum fententiam. concede
ANibilenim me mouet ad probandam borum opinionem floris color, C latifolia imago;aliis Teramantibu voi e
merofa fimt plantarum generasque croceis, & latis proueniunt floribus. Ego quidem, fi mihi decernendi facultas m
dn Chryantbenii genere banc plantam reponereimsquod tamen aliisme peritioribss;decernendum relinquo.C.
empibus (arofattum e[[e intelligam, duas buinfce India plamte iinagines hic addi curaui, Efl itad, bec planta futi à
caulibus bicibitalibus,c* quandoque smaioribus, fIriatis,vetlis.fabrufefcentibus,e quibus hulti i!
amerofas Tanacetiemula, fed maiora, ci magis dinifa:tadix illi eff breuis fed numerofa, nec alté defcendens, Tria biaja
gplauta obferuauimus genera-floribus tantiem dij erétia.Namá, genus eff ceteris procerius quod flores profert aurem, »
mos,numevofis admodum fHipatos foliissodore minis qam in altero graueolenti.A L1 D floribus [eatur muy,
bino,ternoó, eorundem ordie concinnatis, floridu in medio capillamentis, vt in Rofazbuius flores cilrequiden mutis,
slifferunt.1i enih exureo in purpureum colorem inclinant, fulnigricantá foliis crafiufculis,nitentibu[a ,afbeQu alm,
dum iucundo,adeb vt ex boloferico, quod Vellutum vocamus, à natura fadi videantur, fed odore funt. rti, Cr qii ad
gut feriat.Poffremum antem,quod predictis eff minus,nibil a brafcripto differt,mfi quód nontam alt aolet dus —
babet fnnplisi tanti foliorum coronamento, féd cateris minores. Cetera fimilia funt. Prodeunt omnes? ollenn,
tovofod, , Lychnidis coronaria fer? fimili longis pediculis nitentes.Semen inde fit oblongum, tenue,acnigrm.
ortis, vifuntur paftim fuper fene[fras in fictilibus C avculis, [peéiaculi gratia. Excalfacit € ficat, quofit;vt ea quem
anedicum v[um trali pofiit vbi abffevgere, C aperire fit opus, minor tamen valentius quàm maior. Hantcifia
Panlus fuis medicamentis, afferit quibufdam in locis maioris chelidonsj fuccum effe,eorum o TERRE
"i
Nomina. "ita feripferunt,vt vefert Dioftorides.Eius nomen Gracum à8óyva Latinum item; C Italum Othonna. Cary
- áMeum,add. .
Aecfla uxpa.
i tenuiapar. XS
ud i
bMeum add. zs
salu) 123
uoa TE que
ndrio
fed lauior, &
minor.
Audcule mu-
risconfüd. | TE
us,Italis, Garofano Indiano. . ; TRE
Caryophyllos Indicos Matthioli;aliqui Othontam Diofcoridis,& Plinii, alii Argemonem Diofc . T
Lycoperficum Galalii Caltham Plinii,quam gratiis odoris dicitzalii Petilium florem ciufdemcéfent Hi
canus; Dod.fol.Lob.Flos Indianus,Lon. Caltha Afri-
»& canaminor flore fimplici ; Gef hor. Caryoph
7$ dicusminor Matth.Caft.Lugd. Othonna,]
cecü Peruuianti, Cord-hift. & RofzIndianz
grs
OCA
] Vr auricala. quam myofotid
j caulibüs pluribus ab vna radice,
' mo rübentibus,& concaüis: foliisang
Inlib.Secundum Diofcoridis. 471
zl patius naminis alteram repra[entauit Diofc. Sed quoniam ipfa Dioftor.fcribendi feries darifm? demonfirat,
pne». off helxcinem fequi debere quàd et Adeo fimilis fit,vt tradat Diofc.candem fuiffe cum belxine,nift biani-
| ur de ea nolis dicendum erit; quid inibi eius legitizaam [edem effe exiffimemus. Caterüm hac , de qua
1 inr dini: P» im menfe Maio floribus ornata vifitur,nimirü im pratis iz capisin hortissfecus vias, c vlio, fere loco-
E pcne fof rum.Huiufce vires pattcis perflrinxit Gal. li.7. fimpl. sied.fic
*]I ECHIV M SCORPIOIDES inquicus: Auricula muris deficcat ordine fecitndo:caterü nul.
^ paluftr A EA la euiderem caliditatem poffidet. Ea Grece aude ov fev YOcd
) e y ^s tur:Latine Auricila uris: Italici, Orecchia di topo: Gerih.
: : E: Calor Stangefr tit blateen Stuemen : ifs. Orca
deraton yerua: Gallico, Oreille de atte.
I. Auricula muris, Matth.Dod. gal.Lac.Caft.Lu g.
nifi fit Myofotis (corpioides(cuius fgurá adiüxim*)
Lob.minus re&té cxpreffa,quid fit ignoramus, II, E-
chiumSconpPioiprs paluftre, cx radice repenté
fibrofà, caules exfurgüt;aliquando reclinati , aliqui
do erecti, rotádi, leuiter hirfuti,etiam glabri.fefqui-
pinus etiam minores, &ad ripasaliquando bicu-
itales,qui in fummo in duos trefve interdá tamu-
los,nudos,recuruos brachiantur : folia cinguntcb-
longa,fübrotunda & pinguiufcula : fummis ramulis
floresinfidét ex quinq; foliolis compofiti, commu-
niter diluté cerulei;aliquando cádici, quibus parua
' faccedunttechz, pedicellis tenuiffimis infidentes,
quibus femen minutum albicans inclufum.Aquofis
tantum locis nafcitur:tota zftate florct;aliis ab radi-
ce cauliculisfübinde enafcétibus Dicitur Cynoglof
fà minor,Brunf.Euphrafia cerulea; Trag. Tab.Echiü
paluftre Cord. Thal. Scorpicides ceruled vel palu-
fire, Gef hor.Leontopodium Lon.& Lugd. Myofo-
tis Scorpioides partim repens,partim erecta, Lobcl,
Heliotropium minus primum, CafHuius duz Ípe-
RENNES
A Zy. 3t)
e 2777 ANS
tera in agris minore flore & hirfuta.
Ice. GLASTVM. CAP..CLXXX.
Atiuum Glaftum;quo infe&ores lanarum vtun-
tur, folium habet plantagini fimile, verüm pin-
Il ISATIS SYLVESTRIS.
Nominá
ciesaltera paluftris maiore flore & pene glabra:al--
47 And. Matthioli Comm.
guius,nigrlufue:cuius caulis duum cubitorum altitudinem excedit. Illita folia tumog,
abicerdcu cles glutinant , fanguinis profluuia fiftunt:ignerà facrum » phage d
vlcera, & quz fetpunt, fanant. Sylueftre glaftum fatiuo fimile eft. Folia fert maiora, haie ue
caules tenüiores , inultifidos, quadantenus rubentes:in quorum cacumine folliculi hus :
quandam linguarum effigiem referentes:in quibus femen flore tenui,luteo. Eadem, qua | dependen, n
praftat:pocu& illita lienofis auxiliatür. : Mar e
EE
iüddis, feu Ts fatua quam in Hetritria vulgo Guado appellamus, tingendis lanis, fullanibus cr infeBoribgs pn,
Bii coni; quid lanarum infettus, quibus cum admifcetur. firme, munquam deperdi patiatur. Huiufce maximus boe
uentus in Vmbria circa Nocerams vbi oppidum eff Guadum ide appellatum, quid ibi Yaris fitquentifima, |
ueffris na[aitur in campefitibusincultis locis Gin pafcuis. Gla[tum fyluefre, Plinio inter fylueffres loctuc,
p fyl. bro 20.cap.7.quippe quod illi non fit abfimile.Fit ex Ifatidecaruleus ille color pictavibus expetitusquem. a1
Ífatidum vi. dequo dijfufius lib.y fuo loco differemus.Meminit vtriu(a, Ifatidis GaLlib.6-fimpl.med. fic inquiens: Vari NM
reexGal — ggutartintlores, facultatis eff valenter exiccantis, nondum tamen nyordentis: eje enim fimul amara, atque ajg qu.
At Yatis [ylaeftris manifefIe iam acre quiddam tum guflustum actioneprefert.Proinde quam fatina valem
malentius etiam bumida putredimibus obfiflit. Planta Gracis Y sari tjaspoo Latimis,GlafTum [atium nominan, itg
Guado domeflico. Qua vero Gracis gar tc dolor Latinis Glaffum fylueflre, e Italis, Guado [aluatico : Ger; natur
Fidi Q&cíb: Gallis, Paffel [auuage appellatur.Vtrtique Glaftum vocant Mauritatii, Dili, Dileg, Vefme, Cha
Yátis duplex:fatiua;que Lactuce quartum genus Plinio:Sylueftris, La&uce tertiu
enimanimaduertiffet Diofc.Iíatidisfylueftris folia la&ucacea dixiffe,cum Lactucis : ?
Trag.Fuch.Dod.gal.& fol.Cord.in Diofc.(cui & Luteum Vitruuii) Gef.bor.Lac.Lon.Lu od.lfatisdome.
ftica, Matth. Caft. Glaftum fatiuum,Lob:Cam.Glaftum,Cafal. 1L. IHotis fylueftris, Trag.
j Dod.gal.& fol.Lac.Lon.Gef-hor.Caft. Tab.Lugd.Hfatis agreftis, Cord.in Diofc.Glattum fiuelür
ftris, Lob.Cam.Habetur & Ifatis Indica, Anil & Nil Garziz (vbi Clufius in notis addit cum: (atide
; uenirc)à Coftz, Cam.qui ex hoc Indicum in Zgypto ficri fcribit. 25 53 T ER
TUAE QioM. TELEPHIVM. CAP, CEXXXEI
$i. E
t Meum ee ^T^Ele lium lode portulace ficus c de; & foliis: alas binasin fingulis foliorum u : genici ü TAS. ;
ya. Aezila. i. Troes radice t feni,(eptenive prodcunt.foliis referti cauleis, craffis,lentis,carmofisfore lo. 1
L8; rade
ELI
L FABARIA.. IL TELERHIVM PVRPVREYM.E
cultis, & maximé inter vi np ever C .Fo ia n ds
hordeacea farina illini debet. Perunctam ex acero etiam in f
Inlib.Secundum Diiofcoridis. | 473
non defunt rei berbaria periti, qui exiffiment, Telephium eam effe fipem,quam quidam Fabariam,alij Telephij c6-
Qv feu crafJam, quidam verà Fabam inuer[auiz appellant, ciam tamen nulla reperiatur qualitate pra- fideratio.
abem ore, ficcantisd, facultatis particeps dici poffit, vt Galenus Telepbium effe teftatur , foliaque proferat por-
des qua dtf Dona fane fententia plane ad[lipulari non aufim : tametfi ea compluribus motis Tel phium refevre
muieca jet elephi vires memoria prodidit Galenus libro 8 fimplicium medicamentorum, vt ita fcribit : Telephium exic-
videatur. ifacultateefl mon tamen infigniter calida: verüm in bocforfan quifpiam ipfim primi effe ordinis cen--
anis tamen fecundo ordine inten[o,aut crt principio tertij:proinde ad putrida . conuenit , C leucas c» al-
[non rfanat:battenw Galenus.Ceterum illas quidem Teleplij qualitates baud refBbies in Fabaria notrate » etfi
erjan nti diximus )neris pluribus proximé Telepbi bifloriam accedat, vt eius pittura, quam hic damus, apertéfa-
bert at. At fi facultatestantum obffant,qu minus ea planta Telepbium effe, c. dici mereatur,in bocilla ratio non
10 nidomonf ig habitura eff, qta fuperius offendimus, verum Chelidonium mints berbam illam effe.quam in eius mentio-
pnm exbibuimus Nan [i Arum, tefle Galeno,ijs caret facultatibus in Italia, quibus in Grecia preditum eff nil mi-
- Tideri debt quéd dr alie plante cum filo vires mutauerimi fuas, vt illi plante , e buic Fabaria diche facile eueniffe Fabasia.
afimdum ef Velim tames in bis,vt in alijs quoque dubijs plantis fuum cuique effe iudicium.Herba;que vA £groy Gre- Nomina,
i, rdiphium item Latiné diitur.Italu:Faua grafja:Gallis, Reprife, loubarbe des vignes: Germanis; Qunbtfraut.
Telephij vi-
es ex Gal.
n
Telephium hoc cen&tur(quod tamen minimé eft, deficientibus foliorum alis, fed Scorpioides Mat-
AMckiotu Diofcoridis eft)vulgó Fabariajà foliorum cum faba fimilitudine : dicitur Scrophularia
] media, Brunf.Fabaria; Math. Lugd. Telephium fiue fabaria, Matth.in iconibus, Caft. Telephium album,
V Each. Accrabulumalterum album, Fuch.in icon. Acetabulum alterum , Cord. in Diofc. Craffüla maior,
Dod gal. Czfalp.(qui Cotzledon alterum Diofcoridis cenfet) Thal.Anacam pferos, Gef.hort.Faba inuer-
f, it.Lo icon. Tektphium, Gefhort.Lob.obfTab.Cam. II. Addidimus & Tclephium purpu-
reum; quàd parum à primo difcrepat;cauliculis tenerioribus,magisq; rubentibus, folijs magis crenaris,
floribus purpureis , radice minore : qua frequens eftad Rheni littora hic Bafilee. Dicitur Scrophularia
IeuPortulaca maior, Trag. Telephium purpurafcens- Fuch.Lugd. qui duas habet figuras. Te- f
lephium purpureum Tab.Cam.Acctabulum alterum purpureum,Fuch.icon. Fa-
baria;Lonic.Craffula montana, Cefilp. Telephium
: vel Cratfula purpureo flore Camerario
ad Matthiolum.
"
LIBRI SECVNDI EIN IS.
Kr.4 PETRI
LL
p : s
(o - ji
"legit. Orib. rantibus dyfentericis.Irem fi vrina a
SN
Ax
E A NUM
HIOLLMED
PESE
MATT
*
Senenfis Commentarij,
1N LIP. TER TIVM PEDACII DIOSCO
^
DIS ANAZARBEI,DEMEDICA MATERIA.
T) Vperioribus chariffime Macs bru mento tradidimis
NC AE vnguentis;oleis,arboribus,earum fruétibus, & lachryn
^4 bus ccrealibus,oleraceis;& herbis acrimonia praeditis.
3) radices,fuccos,femina;herbas,& qua vernacula; & inte
aMeügous 1 P V J
íi iu- AR Axuieo " um AG ARICVM. Xena cu
- rbi: Garicum radix fertur laferpitij fimilis, fed facie fumma folutior, &rariore fungofot tot2
w,ipuidi o tuDuo eius genera:faemina, qua prafertur, rectis intus venarum difcurfibus c
icusnin ó dus eft,& uecompactior. Vtrique guftus in initio dulcis , mos ex diftributionei
ita denfa (u. tali. in Sarmatiz regione;quz Agaria dicitur. Sunt qui iadicé effe p
ici am putredine.] Gignitur in Gilatia Afia, &
cradfic
perficie, ficu- os na cdi : us;quad. C
uflphium, friabile,&i : di;calfaciendiqs naturam haber;effcax eft contra torr
nsa Kptipis Sif, ab o deuolutis Datur duc oboli vino
Ciolisén ifebriculofis verb in aqua mulfazarquatis quoque, füfpiiofis,iocineris.re lu
reddatur fi vulua: ftranguáatus vrgeat, fi palloz;
bMeü &Car. ret,dráchma vna dati folet:fi tabes i: eas digo exhibet, ex aceto
Vn dvd gov. ftomachi eft,irà vtcibitenax non fit, manditur, & fine vlla hui Hisforbitione deuo ati
"lfuper arbo- cida ructantibus ad equo ee reie&iones fiftistribusbolis ex aqua fumptum
"m
Dbus. o, dicim&atticulorü dolores &cóitiales morbos,
VieRac O- faeminis,quas inflatio vulua vexat vrilirer.
cMeum ge. fesaluum purgat,drachima vna;auralterajfi cum. ac
7d vgl ad inftar, cum c diluta potione famptum:fiferpent
di. bolis exvino potum; d mire auxiliatur In fumma;
2
A
f riae:
- TERM EN NM :
Inlib. Tertium Diofcoridis. 47$
comitiali obnoxios eadem facultatetittm vigore: pev civcuitum
AAGA RI CVM. fecurrentes ex Vodiniz rv Bini Hio fattat. 1u-
"ZZ sat Cr morfos à beris rigore ledentibus;aut compunctos,ttan.
feris in affecta parte impofitum,tum intrà in corpus fumptum
zz pondere dracbysne vnius cum yino diluto. Efl cr purgatorinm.
wp Eri primede antidotir dem Galenus inquit: Agaricimfran-
dem nullaiiadmittit:optimum eft letifümum :denfitm Yer),
: €» graue, C? lignófum deterrimum : quod autem inter hec
medium eft , quantum figni , tanti Cr viribusabvtrifque —
diflabit:battenus Galenus. De viribus Agarid Mefues quoaiie Fx Mefae
E feripfit;fic inquiens: Agaricum degat vtranqueVilem yac ct-
iam pituitam ip[am:craffos, lentos,putrefcentesd, busrores ex.
pellit.Eius propria facultas eff cerebrum omnium, fenfum
g- organasac mufculos expurgare : excrementa , que. fpinali me-
dulle pariter c neruis inbaferints educere. pulmonem, acpe-
Gus à lentis acputrejcemtibus bunroribus detevgere : ac deinde
ventriculum, iecur , lienem , renes , d in mulieribus vterug:
mundare. Prater bec foluit Agaricm compaginum omnium
contumacem sateriam. Quapropter non mirum videtur, yo-.
caffe Denociitum agaricum familiarem medicimam , citm ad
oties corpori partes conformitatem babeat. Nat tion imbe-
cillespojsidet vires ad plero[que tum capitis, tum cerebri , tum
eiufdem membranarum morbos: nempediuturnum dolorem,
comitialem morbwtapoplexiam;vertigines,maniam atri
Dilent & cerchri inflammationes. Eff ettam morborum omni:
um;qaorum cata fuit obffructio , medicina admodum, fingus
laris:quo fit,vt regio morbo affedlis aqua intercttte laboranti
bus.ac liene vexatis leuamentum preftet. Vrinam quoque pel
* lit,ac menfes camrodi ciet. Coloris nitorem Agatici vfus toti
corpori cominendat.Ventri tineas tum necat,tum deicit.Co-
xendicum doloribus conueuit , G diuturnas febres difcutit.
Nindrfest quoqie ii Agarico pro fapone vtantur, dum caput lauant , cum tohiferrepttatites ad frigidos capitis ttorbos. fia
40i dryapisiy Latini quoque Agarictm dicunt: Mauritani,Garichum, feu Garicum:Itali , Agarito C Foto di- "Siti
i i dAanneanfdyvam : Hifpani, Agarico: Galli, Agaric:Bobemi: Agaryka:Poloni Modrxenuiouua. E
. cx c OTRA "S FER *
ag . AcAR1cvsinter fungos referendus eft:veràm alius arboreus,alius faxatilís dicitur:de faxatili,qui j.
iguspetrzus,& Lac Lunze dicitur,cuiusin la&antibus ad la&isauctionem vfüs eft, hic nonagitur.Sed
le Arborco,qui duplex, & ratione fexus. mas & Fzmina:& ratione coloris, candidus & higer. Probatur
uod candidifsimum & leue:quod ver graue,nigricans, perniciofüm fugiendum: quin & quod corro-
fum& od pt: .caudicem cit.luftum pondusinfufi eftà drachmis duabus,ad drachmas quinq;:in pul
i ucrem redacti à lchmavnaadduas, ———
à
urs
(ooPAe 0 RHAPONTICYM CAP. Ii
NC
Rielaiihenn, Latini rhaponticum vocant; prouenitin ij qua fupra Bofphotum funt, gioni.
iA. t ] ib s ffe Radix nigra;cenraurio magn
: Ficuisline odore Optimum habetur,quod teredin
» c » manducatumq; coloré reddat pallidum,
Eu gc
itatem,& o
q; tollit,cum aceto illitum.I
i ERES. Pia i i e
o —-—
Seis
Portam vcn, Quai nomen fl nf vide fs vem garda gia
DIL i s
; 2 xc esi Fi rs i ei T i22. p.p. CEEOE, C Ete
! PnBAgri Mantis delitiis Ra vicinus efr ammi x ictus Juperilis vegetalilis 1ij maioris,
HCls 4b- radice peo
Rhapontici vice maioris centauri vadis: im meditimà v[um ir- Rhapone: e
icilo "rece; fi um inuenta vefbuent 5 cm baclenys tentium.
Musa dampetiaciaeCraluere ad has eriiimaruin nbanrbart
Pericles Bhopriaon lames vert Quad ope e] CI e Kiop
x UA TR rd e v ME T ENIREA M YHECTAL, 08 CH pattcos p HL Amnos au -H05 ej et ali - Mohardio- -
MM dfe "i idcm x ip, terit [omtentigm. ld qued maximi palam facit Menardis Ferrcienfa in uis epi pibio.
cero ustitelibro quinto eifla 2 fama bac» 6» fabildueehatur spiniene vulga fri vfus Rhebarba-
fum; d
T
476 | And. Matthioli Comm;
L*RHAPONTICVMFOLIO IL *R HA DIOSCOn;
Helenij incano.* dis
ME
rum,c» Diofcoridis Rhaponticumc» idem effe, & uibil inter fe cognatione differre. Veruntamen cim poflea.
xonfpexilfet Rhaponticum ? Mofchouia allatum;quod Diofcoridis hifforiam notis omnibus referret , nouam,
E 4j onem; c» prioren, quam babuit,reuocauit,vItima quinti libri epiftola ad Leonicenum firibem, ,
mim vidi ego Venetijs in officina ad medic infignium,é Conflantinopoli allatum, ac deinde aljspluribui
Vana Auct- Alexandria comtiettum, o» nullis reclamantibr notis, veri iquori Rbaponticum vefert.Inyebitur Auerroes,
toiscalumnia colleckaneari.rum in Galeni tum in reliquos, qui dixerunt Rbabarbarum facultatetantim adftringenti polle
contraGal. tori ep eno illi ineff. facultate minim? compererint: cim tame Auerroes ip(e frt maximopere carpendus, qp
ceteri feniores Rbabarbari noffri vus v/quam meminerint,nec quicquam de eo pofferitatis memoria prodiderint tam
: .. deRbapontico à Dicftor. deféripto plura tradiderint,inter cuims facultates nulla penitus, qua purgando t, inueniri
pd mbapontici memisere,fub Rbabarbari tamen titulo,nifi interpretis ( vt fere fu[picor ) fit lapfus, eium Serapio
xj abar- Aicema:quandoquidem non plures fuo Rhabarbaro affignauere facultates quam qui eospraceffi
uc Sees pnatierint. Quippe quod eoram neuter feripferit, fuum Rbabarbarum deiechoria facultate pollere.da
'& Aüicen; bet; f à esbaoie sorties ci iiie ie enia mn ueni
| A s ert À aponticum in Rbabarbarum permutantium.Cognouit tamenligitimum(ni fallor ) etatis "
"T Ak an Aegitieta cium ipfius menzinerit libr.7.cap. 11: jm quibusdam medi tis aduerfus po
3 ROabard . edel, Cati : Ps ,
kc à spanit: 1 ofitio Agapeti, e compofitio Atactos.V erum
Rhapontici , ri, C Pontici nullamfu : ui inter. Rhapontici, C Y
"T s ditriménnó p; jwrafimdeprouenire quam vezionum, vigi sikrmpc Rui Cie à: Neque.
— 7^ C - Ruosan. Pt ATUND POWER odore coymendari. quam aquilonarium regionum,in quibus oritur
EE 18r amen Pontitávegio non vfque ade? fit frigida, vr Ruellij fententia admitti debeat , fed vt potins
E P banda videatétr. Qua loq B ifiq quid cetera flirpi gt qua aes : te,qt :
E A ; grantia commendantur, in aquilonari plaga, Qr inipfa Ponti regione penitus inadore. aye a o
: D TE aeiccdtuanm d aos die etai quosdam e
AE " expert $ he 1 vt difcerm nequeant:quin. i fila anf
ToccWast SELF Srepri mullaratione, necant
probatur Siquidem empernum iani pridem apud m efl quid quamquam
Inlib. Tertium Diofcoridis. 477
" à quibus pené quatuor, vel quinque totius anm menfibus , uix colliquata labitur : teu,
esi alpibus ips armatia Europa, glacie, C niuib. maiore anni parte femper obdutla , acuebitur in calami
sam radix que nofiro laretam validoynaresá, feriente fragrare non deprebenduntur, quemadmodum Celtica illa nardus, que ex
S acorum,qiod ex Ponto,Syria,G Aegypto petitur, uo tamen ob boc euenit vuquam;quin (uu
tigna Gr Jfiriad e j agrent odoribus. Quo fit, vt injirma admodum , quantum equi, jjcto , frt Ruellij fententia,
; P siam igconcludere liccat Rhapontium odoris expers mon e[fe,aeris foli, cr regionis algore , fed quod alia à Rha-
4 ic y fit planta.Declarant preter bec, Rbabarbarum à Rlwpontico plurimim diffare purgatoria Ys, qttam.
| jariario vel Indico, 1 xai efl;edor naresferiens,compatta fimul fubftantia, aureus color, aviditas , amaritudo »que
ponderis gratias, Quandoquidem Rhaponticum nullo dore commendatur, minime deiclionem mo-
jas adjfringat:mon eff amarum fed (ubacre:mon avidum, fed lentumznon compaétum,ed varum:non ponde-
odum leue. Quibus rationibus fretus non temere afferer dum putauerim , Ruellium bacinre magnopere Rauellij, & ati
fuiffe; prafertimd, cum dicat,nullo alio diferimine Rbabarbarum à Rbapontico differre, quam odore tan- quorü error,
dai ari, Rbabarbarum, C Rbaponticum vnam c» eandein ejfe radicem , quod foruia,
»mibil inter fe diflare oculorum fenfibus appareant , cim tam in facultatibus , quam qualitatibus , inaxi-
t. In fimili errore vev[antur etiam 9 ( funt enim qui ita fenriant ) qui fibi falso perfuadent alietis la-
nihil diffidere, C vnam aceandem lacbrymam effe, eo quid in colore,im [ubflantia, ac in ceteris notis,
disoculi tantim iudices (unt, adeo perfimiles videantur , vt vifibilifacultate altera ab altera difcerni .
jfi quis rem cateris fenfibus experiri aggrediatur, difcriminis certior fiet: namque olfattu odoris "fragranti-
uauz , guftu ver amatorem in abietis lacbvyma comperiet, qbus larigna caret.Et quifnamiuniperi refrnam
cerneret if vei ipfius incorruptus iudex fuerit gu[Ius. Quis a Strobilina refina, Ci a quibufdam gummi ele-
eret, nifi adulterium tuy igné,tum guftu deprebe deretur: Tanta praterea intercedit fimilitudo in.
guentariam glandem, vt nifi be amaritudinem qu[fui velinqueret , illud veri dulcedinem , difficil.
alterum ab altera diffinguere. Quid porri inter fe fmilius reperitur quam caffia, C innamomum, etf
ecie non conueniant? Hinc facile adductus (um, vt nullius momenti eorum argumenta femper exiffimaue-
um qua[dam tantiim qualitates dijudicant , quibus étiam [epe decipiuntur, yr ij qui bac leuiratione "
Tum , C Rbaponticum idem effe contendunt. Meminit Rbapontici Galenus libro 8. fimplicium medica- aru
»wbi deeius viribue ita feriptum reliquit :Rbeum quidam ipfum Rba nuncupant miflam. babet tumtempera. "^ 9
E
3 tatem. Habet evim quiddam terere frigidum, ceu indicio eft d[tricho, adimit efl quedam illiczli qs
ps "s i fiplufiulum mandatur; fübacre conficitur. Quinetiam aerea cuiufdam fubfhantie fubtilis eff particcps, 3:
laxitas,tim leuitas:verim non minimi C opera.Obid enim licet ad [Iringenstamen non tantiim con- -
Gr orthopnee prodeft. Sic quoque liuentia, e lichenas (anat cum aceto illitum. Porro quod adftrictio-
freni ^ tus, cerliacit, cr dyféntericis conferat : i
ducat valentioris effeitus caufa ex
Fuuntur genera , nempe Turcieum , Barba R hei eria ge. m
quibus conuehuntur, cognominata , vel in quibus pro- nera. Mefüe, -
feratur ; vel Rhei lurii á. à
"poft
FEN Dy fos T
adinifcuerit à BN Ln
* Rheifndid —
i. sldinade. .
7i mite deferta Arabie populi ommi aramatum genere
Indicum idemeffe cadit; peritá) Loniceriopimio. Velim tamen fi polfem Fuchs fententiam Fuchfij opin, .
, erii ranae
£ni T)
478 And.MatthioliComm. —..-
Rhabarbarü. fepe exiffimauerim, Rbabarbarum ex Troglodytica Aetbiopie regione adnos deferri , d ibi etam rg, e$
exTroglody Barbarica antiquis fuerit appellata.Siquidem inueni Galenum faripfiffe tum lib. 6. de fimplicium i
vcaregione. Cfltat.tum lib.«.cap.6.de tuenda [anitate, Gingiber ex Barbaria ad nos conuebi : quod tamen Diofcorides gos
deferri. pro- e Plinius libr.12.6ap.7.à Troglodytü deferri, C» in eorum regione na[ci tradunt. Quinetiam reperio, fiprimlim,
MM viai, quam Galenus ex Barbarica regione adferri [cribit , Diofcoridem libro fequenti in Aethiopia, fien,
regio. C Plinium libro 12.cap.21.Treglodytis nafci po[Feritatis memorie prodidiffe. Ex quibus fan? liguidi copi !
"Troglodyticam regionem, Barbaricam antiquis vnam C eandem fui[fe.Huc pratevea accedit alia p] M
libro iam bis citato, cap.19.vbivaritatis cinnamomi cau[am veddit,id acáidiffe /feribit;incenfis fuis] erbaro
cum ipfo inibi teffe , oriatur cinnamomum in Aetbiopia Troglodytis connttbio permifla ,non alias vtiq, o
appellaffe credimus, quam Troglodytas, Quamobrem cr myrrbam Troglodyticam appellauit Barbaram n
voluminis, Nec ab ve quidem Galeno , & Plinio Troglodyte Barbari [peciatim dicuntur citm feripferit Pompa "
grauiffimus auctor libro primo de fitu orbis, eos inagis [Inidere,quam loqui; [pecus tantum fulire , & ali fa md j
bus. Que [ant omnia ita in eame firmant opinione, vt certà credam» Rbeum illud veré effe Barbaricum , qurdex Tris.
dytica ajferatur regione. Sententiam noflreva magis adhuc confirmare videtur Strabo , quid libro 5. fua,
perte tefletur,eaomniain aromatum, e plantarum geuere oriri in Arabia, & Aethiopia s quein India ay|
snt,quod be regiones fole pev(tuiles funt.Non placet iaitur,vt dicam libere quod fentio , Fuchs opinio
auctoritates, tum etiam quoniam apud ntillum v[qtam legerim ex ea Aphrice parte, que vulg dicitur Barbari,
liquod afferri, quod ibi »ronenerit. Quin vec aliorum fententias comprobauerim,quoni necillud, quod Baermis —
Ma s.l
HJ
II. RHABARBAR V M. *IV. RHABARBARIRA s
We y dix Jii
NS, Iz: [75 " :
^
wy.
5
E
"
$ ] 5s
à & t
ih »
avcinatum genera pr.
ioproferipis lots Rba barbaricum pro
e * tai Domino, [ubieiti 5 xem JS:
o0 0L semeitnt ibiefe rubram,lutofamá, tum propterplutias multasstum eti puptarfo
7000 éemalifaciunt.In bisitaó, montibus Rbabarbari prouenit vt iliarcat)canle ab radice reni fed er
C ^ zs A »t,binii dodr. - z , à in
vai dulaea icu Mae t BIA
'. Inlib. TertiumDiofcoridis. 479
[ a rr it,im cuius fummitate flores exeitt purpureis violi baud valde difimilet,colore ceruleo fubal-
galee Qe graui,adeb, vt olfactu difpliceat.Radices bipalmar? longitudine fuperat,colore exteriuséx ru-
indic dart T" mon omnibus plantis equalis babetur radicis crafftudo.Naà alia craffiores, alie tenutores,vt in caters
fonignicanto l fit.Verunt. nque 4d (ummam crafitudi »bumanui crums molep equare folent:
eig pan wibus in bumum. defixis, ali capefüit.Interna pulpa atreo colorenitet,rubris quam-
venis.Succo madet copioo tum croceo, tum purpureo, qui fuo lentorefacilé matus ünplicat , c
radices repurgantur, C fecantur in partes: nam fünulac fuerint effoffa, riz.otomi ea: reptrgant , C fe.
; rüm mbaud flatim à fectione traieitas filo (ujpeudunt,ne fuccus guttatim fj illans deperdatur. Quave feriatim par-
aferibas collocant; dac quotidie pluries:bocenim modo incr affatus fuccus mon deperdizum,
e alajosatr tud Quatriduo deinde tranfaito. particulas funuulo trajciunt, C [ufpendunt in vmbra , locis aper -
p adn 2 1adij accedere nequeant.Siccantur enim boc modo ventori (flatibus,in libero aere, duori menfrum fpatio,
ni uitam Ax SEPA d Effodi radices ineunte vere , in ipa prima foliorum germination. Vli autem
bs " erue fuerint ,foliofa exiffente planta,tanquam euanida croco illo fucco carent; quo fit, vt viribus infirii-
aghateraduns. tvili admodum pretio:fiquidem plenus currus tribus aut quatuor etgenti de achnris emi-
evbeies? nifi pluri i acced egotiatores,qui Rbabarbarum peterent ; illud baud vnquam incole effoderent
amentórum v[um.Sunt qui putent nuquamr, preterquam in bac vegione , naja Rhabarbarum s quid
inhabitant Regionem , eà illud emptum accedant, | Sed an id verum fit , cur comprolem noh babeo,
Rhabarbarum,quod Alexandriam Aegypti comportatur,non folita ex India, fed ex Aethiopia, C alia for-
*- ult apirica plagadeferatur.. Ceteriam jsin locis,qui circa Cataium fant , baud. vnquam Rhabarbaro in medicamen-
su » rfed tantitm ad fua fuffvenda idola, [uis tbymiamatis admifcent. Receits adeo ataruim effe aiunt , vt vix degu. d
» inp Caerim antequam de babarbari viribus agamus,illud in primis iguorandum non efl, quid fal[a, ac vana fit Oise Gf
3 vulgarium,» aliorum quorumlibet opiniosqui fibi firmiter perfuadent , Rhab b. violentum admodum e[fe medi- iL iie qui
—. umentumy Gr» quüd propterea à medicis non exbibeatur.nifi in deploratis feri morborum affectibus.Siquidem( vt inferius Khabarbará
pmo
bu gr A
E i
inualuit hecinanis opinio: quoniam elapfis temporibus tanta Baybarice buius ra. Cont-
E
mr prs :
(0 MAcrdur tturintubis vel a ^ deco sil Vic khalat
mifeatur, n ; bei o : icum. prefer g, Vli adobffyy. "t augenda.
conteri poteft. Rarum verb, ac laxum
i aftu item ei vis, citm
Miehis ctaffitiem s ac diuturnas
*»lnLa
&
tutà Cr pueris, c vtero, gerentibus mulieribus ommi tempore , C atate exbiberi poteft, violétum di. ^
E sd s
480 And. Matthioli Comm. Hom
idem flatuunt ipfum Rhabarbarum, fecuti Arabes:vt qui Rhapontico vim pur. tricémtibes s.
Rhabarbaro Wo fifi; tum officinarum C gerere cqui enu lac tribuant es
erit:quare non defunt;qui Cenraurij maioris radicem, quiz craffior,multog; maior efe dtl
qua minor & tenuior, exhibeát.Sic Cordus Rhabarbarum noftrum idem genere cum Dif. i
ntico voluit,quod tantám loco differat.Alij veró Rhabarbarum à Rhapontico diuer(gr, :
Acier Diofcorides fao Rha non Rhabarbarum officinarum,cuius Mefues.
quem imitatus eft Tabernzmontanus;hactenusnon vidimus: meminit & Alpinuslib wa
á radicis cuius vfus e(t; quod Rhabar; nomine Lob.in icon.füis & (ub Rhabarbar,
Putz. GENTIAN A. CAD. IE
( ;Entinzi io prima afsignatur Gentio Illyriorum regi,à
partim proxime radicem, iuglandi, plantaginiue fimilibus, fubru
fertim iuxta cacumen, paulum diffectis, caule cauo, & lui, diciti crafsi geniculato,& exi
E maioribus foliato,binüm cubitorum altitudine:femine in c icibuslato, leui ; glümofo,
dilij feméaccedente:radice longe ariftolochia, longa; craffa;amara. Nafcitur in fublimi
vmbrofis locis; aquofisQ;. Vis radicis excalfactoria;& adíteingens:cótra morfus ferpenti
€hmis,cum pipere; ruta, & vino potaauxiliatur. Extract fücci drachma,laterum do
mi deturbatis, ruptis, & conuulfis rodeft:hepaticis. & ftormacbicis.. pora cü aqua:
modo fübdita, partus Titiipofst lycium:vulneraria eft; & vlccrum cuniculatim depafcentium m.
dela.Succus precipuceodem effectu prodeft:oculis inflaaimarionc laborantibus ill
collyrijsacribus immifcetur. Radix vitiliginem abfterget. Succi exirz hend! ratio hac eft... C, !
; diebus aqua maceratur:pofteain cadem tantifper decoquitur, d'un extent radices:
inteo excolatur:mox difcoquitur,dum mellis craffitudo fiat fiéiliqs reconditur.....-
E M ] y x. m
IA
"o cognomentum
ris: parim ámedioc
$e :
E
E
quin
aqua,
Ll GENTIANAMAIOR. IL*GENT
f Tyuidesorni Pese e,
m^
.— Inlib. Tertium Diofcoridis. 481
ILGENTIANX MINOR. 1v. GENTIANA MINIMA,
E MAR
". Meo
TS
/CIAT A dicha, que non paruam cum Genti, nationem babere videtur. sqianogttidet aerario,
tatibus illiplurimim reffondeat. Vnde eos non long? aberrare crediderim ; qui benc Gentinam mino-
Tint, Hacin incultis precipue locis nafcitur , fecusitineraim montibus , caule rotundo , dodrantali , acet-
» in ctumine rufefiente , paribus fere. interuallis ab imo ad fumm
ls Bina: prodeunt folia fubpinguia , longa, vulgaris dicke Saponaria. e
pentibus fimilia. Flores, qui loreni
gi iffuslocispluribus ab vtroque latere crucisinflar perforata
:vnde. ili Cruaete nomen indiderunt,
: generedue alie plante: prouenit numerofis tentibus,albicantibu., perquam ama.-
o Peulih entis bumi plerunz, acctibantibus:floribus ex ceruleop purafc cruciat a "ibus:Crpredicle vadi-
fev recentioribus magnis laudibus efferuntur con in antidotis addita,
Caertm ego qui m illud experientia con I «Vermes te- Cruciatas vi»
k ue qui in inteffipis fuerint proculdubio zi DEZ. e res Matth,
[ gs EE e ie dite or E 2 is E * effo
—— Riftvelfia im puluerem contrita adhibe, "á,, C maculas al ergit.in
enmanon i »qui afferant, bas ea omniapr, probari poteff, Afla-
n "^en ocgenu vltimum vulgà vocant P. ndigenis, corru- Pettimborfa,
r4 AP : CGCHWIA y CTHIBE- Mettiin bor.
1 enti, C auri Copiam crimeris ta.
; tur in / ti » Gentiaua frmiliter Lari
is Gentiana, Genthiana b t
- *
bocdsd
Sure
brote
F. flo te T x x eftalia r.
eser emily
Ore.
urgare creditur,
hift.Pann.Gen
$
3i
4A
1
482 Re And. Matthioli Comm; |
adMatth. IIL. Gentiana cruciata, C.B.& Gef hor.Herba fullonum,Brunf.Cruciata, Trig Fach
Gentianz fpecies) GeChor.Dod.gal.(cui & Chiliodynamis)& fol.Lac.Lon.Lug. Gentiag; v "(Gli
Caft. Lob. Taber, Gentiana tertia, Cluf.hift. Pann. Gentiana media , Cam. Cruciata. Gentiangl,
Vincetoxicum alterum , Cafalp. Variat hec quódaltera fit procumbens & minor:altera era: Thi.
- ser:lloresalterius magis crulei:& illarum altera radicibus non perforatis, ita vt tres buius die
conftituere liceat.Subiungit huic Matthiolus duas adhuc Vetus & minorem, ill...
v-defcribit, vtraque eodem tempore reperitur , maior quidem in humidis pratis, clam pingi lg. O NIRE
montofis locis. IV. Gentiana Pludri, C.B.Gentiana vinim Mad-Cu, quoad defcri Meta
iconem. Calathiana violain pratis vdis,Dod.gal.Calathiana viola autumnalis prima, e ame
* lathiana fccunda, Thal.Cruciata fiue Gentiana minima Lugd. Campanula pratenfis cidem, Ges;
Y anguftifolia vel quarta, Cluf.hift.Pann.Pneumonanthe humentibus ericetis proueniens, Lob, M dts
nanthe, Taber. Hzc variat colore floris czruleo,violaceo, purpureo. V. Gentiana angultifolia amus, Ycuimo.
lis, C.B.Gentiana minor, Matt.quoad defctiptionem.Pneumonanthe, Cord.in hift.quc —
Lob.Pulmonisflofculi, Gef.hort.Calathiana violaautumnalis minor, Gef. hort. Calathiana viol Doi
in 8.Lug. Viola Calathiana fiueautumnalis , Thal. Campanula autumnalis,Dodonzo foli 4
guftifolia fccunda, Cluf.hift.Pann.Flore cft ceruleo dilutiore:cft & nigro,rariusalbo —— — 7*
Middries ARISTOLOCHIA, CAR LYL P
à z^ m
Riftolochia nomen ex eo fibi adoptauit,quód exiftimetur optime puerperis opitulari; Tis titsge. ;
nera traduntur.Rotunda,que fasmina vocatur , folijs hederaccis, praftanti odore cum acrimor;; i5
mollibus, fübrotundis, multis ab vna radice germinibusprelongisq; palmitibus:foribuscandd. F
fimilitudine,in quibus quod rubrum eft;erauiter olet. Longa bapti appellatur, nonnullis daos
longiora quàm rotunda folio:tenuibus ramulis, dodrantalibus:flore s iui grauiter olente;qüima.
: ceícensin pyri fimilitudinem turbinatur.Radix rotunda in orbem conglobata; rapi modo: longe veri
aCat.& Mci digiti crafsitudinem,& dodrantis longitudinem implet, nonnunquam pauló maiorem.a Ambz colore d
wuapórept 7* intus buxeo, guftuamaro,& graui.Eft eriamnü tertia longa,quz Clematitis vocatur, ,
74.791477" nues, refertos folijs fabrotundisminori femperuiuo fimilibus : lores ruta : radices blongiotes, tenus,
Exeid'achsde- cralfo cortice, odoratoq; veftitas, priuatim vnguentorum fpiffamentis conuenientes. Rotunda caters
6c. i. ambz venenis refiftit.Longaveró adueríusangues,& venena, drachma pondere ex vino
xus ^ Dota cum pipere; & myrrha menfes, partus, & omnia vuluarum oneracijcit:eadem
3
o o
IL *ARISTOLOC
* CONES
E : . $- (rue lolntivum
iftolochi t s &- : QULA e
Fees officine Ariflologiam vocant, tria fHatuuntur genera nempe votunda,
^44 hr» pacis notazille ver) omnibus feré rei berbaria ftudiofis notifima. C.
Big,in Italia proueniat, LamZin Apulia mite Gargano dr agro Garitienfi plurima ,pulcherr à
Inlib: Tertium Diofcoridis. 483
prouenit in Italia:[ed. tantum in Apulia & Calabria. Vtraqueflores editi in toto fer? caule, oblougos , c ex
epu im anricile modem dei lentes ,fubluteo colore, e interne quadantenus ex atro purpurafien-
geseeepie fructus, qui in longa pn imaginem referunt, anta iglandibus longé maiores : in rotutida yerà vo-
nij mimre fecti Quan reu potui non maxime Plimiit admirari, quod lib. 25. c.8:vtraó, ferre baceu Plin? &Leo-
rradiderit,nifi íi quirillud dixerit quàd Plinio citigerit Ariffolocbiz vtriu[d, frudus vidiffe, pritf-. niccnila pfus.
: Afraid
Ent.Sed certi iseode in loco excu[ari,rneo iudicio , no potefl; quim mauifefle hallucimatu, cr Greci
admodum eritus deprebendatur,citm Ariflolocbie nomen dedilfe erauidas. tradat. Quandoquidem Hon. ab
pies s i Jed ap "pe iéarifolichia (vt Diofcorides feribit )id nominis fibi comp, Crit rei iron
f
puümáium prele women ipfum d, apie"oAoy iar; quod nit aliud denotat;quam optima querperis , non( vt Plinizis inquir )
og ganide feriam ipfius facultas que ad vemorantes à partu fecundes , menfes, ciéudos magnopere commendatur. Qua-
goper fuerit ac pregnantibu p proculdubio exitiale potis,quam. falubre medicamentum, aim ea fant omtiasque fecun
yfatum etiam trabant,& quandoqueinterficiant; praefertim cian i fuerint amara Ariffolocbia t10-
praterea Leonicenum virum alioqui noffra etatis dochifimum. fais admirari poffum, quod dum uisnia for- tuer
errata corrigend: fPudio,vel auiditateduttus,de cyclanmo, c» Ariflolochis limum accu[at yin candem in guituc eir.
tas foneam ceciderit; afferens cum Plinio Ariffolotbiam pregnantibus fibi nomen adinueniffe, Qx Quod me fine 4u- canomen A-
videretur, Dioftoridem quidem adducit fed eius bifforiam,quamtum equidem féntio,corrumpit; Acper- riftol.
aertit. Sunt érecentioribus Cordus , Adamus Lonicerus , & monachi illi , qui in Mefuem commentaria edidere , qui fii O pria mr
yum effe Diofioridi Ariftolochiam clematitim,qua officinisomuibus pafim longa cogtominatur: argt- ro d Sepape
Lgs proferat admodum longae: & farmenterum 1:000 prárenues, Quin vt uan Heantur s actita-
t fententiam, boc in loco Diofcoridis codicem onmino dep effe contendunt: C vbi valgata leitio babet,
espe rema oci xpE S iorséc os boc eft ad verbum, vamulos babens tenues, folijs fub-
to perse fimilibus: 107 447a parcpod /sfed asap pumoou quód afaro parto fimilia fin folia, legendum
fae fe que probandam arbitrer;pluribus cantationibus tum at-
ibus addudl doqtiid. Oribafi ledio aliter non babet , quam 5 bec Dioftoridi ynecaliter legunt.
D eiscmiddyei mni efl oftendit , boc in insat icq en adde "quid ciim vum
qantim Diofcoridi fit a[arum, nec minori a[ariis v(quam,quod legatur. i üd mino
n ( eret HC Accedit C aliavatio,quod cian vulgaris Arificlochia longaraüte a flores. jon
elt, cr fili a Aur lematitis effe non potefl. Prererea fi Diofcoridis lectionem accuratius perpendamus , vil
quam longa Dio fcoridi saut fortafje eins fBecies cttius nullas quod extet ; abantiqui
o erat het prie irasln uim rotunda : ramulos dodrantales orem grttiter
inne Que Pme fitérhei fih bdpinevis bwrseeita zs 7f rad
M inh Ariffalochia fed ful da. rentia oii um
F mon elfe, q iam flot illip pureus non fit.ed melimi -
admodum, ce longi tenniar. Haicfacil vefonderi patert p s t f teete-
'quàd natura cum florum coloribus in quamplurimis Iuda; MA etie he ieqa
remercie i dura longitudine , pollicati crafitudine : cui folia
ic 7 i Tm At bec Clamatidi radix Diofeo ridi, C Plinio enaffo contegitur
ne A RISTO. ,PISTO-
; ochia,*
494 . And .MxtthioliComm. -
cortice:quod tayten in longa offuimarum noftrateó non viitur, citm tenui cortice perpetub Tefliti odore si ds
quam odorato. Quampobrem inclinarenunquam potuit animus,vt crederem, Ariffolocbiam longam.cuius fj, tfr
Pifolochia, PiPximus;ejfe clematitim.Sed potius eo deductus fum, vt fufpicarer hancfortaffe efe Piflolocbiam fic Pii fiiam.
GP ipfa puerperis commendetur.Nam preterquam quód bac illi quarto. Ariflolochie generi Afignerur semi P d
dlematitis denfis vadicis capillamentis,iunci plenioris crafüitudine.1llud mibi fufpicionem auxit,quad vido OD rquim.
ter banc aliam,quavadicepalmari, e cvafftudine digitali conffabat : fed in omnibus alijs partibus alteri lei peii.
vtnullam inter eas intercedere differenti pererim. Sunt praterea recentiorum quidam re berbaris e.
Alizopinio periti, quibus perfuafim eff, non tamen fine aliquaratione, quid Ariffolocbie longe preter dematiti duo. C fuu.
refatata, vacquarum altera fit radice(vt Diofcorides inquit digiti crafitudine, c dodrantis longitudine pecias.
giore,que(vt aiunt )ab Andromacbo C Gal. lib. 1. de antidotis 25e chosen el y boc eft Ariffolocbi
quin C banc afirimam eam longam e[[e, cuinis bic imaginem exbibuimus,cuitsd, pafjim ef Mus. Quofit, vr prae
iffiment banc ejfe eam Ariffolocbiam, que in Andromachi theriacam addi debeat , Andromachi iugiori ;
zefhimonio innixi, quód j im tberiaces compofitione buiufce tenuis tantam meminerint. 1d quod( vt.
detur, alterum etiammum ipfius Ariffolocbia longe genus effe prater clematitim,vdice c yt.
autem comprobatum fuiffe putant à Galeno lib.ante citato bà docens quomodo nonnulla y que ab
obfcur tradita funt;explicari debeant jita feribit: Si quid adbuc aliud fupereft , quod minus dilucidz. fit ab Andina.
féniori elegiacis verfibus dictum,planum fiet theriacam legentibus ab es folio foluta oratione defiriptam. Quod oxi ip
Cecropisim melobfcurius appellatsid Atticum aperte nominat. Cétaurium ille ntilla adbibita diflindlioneu |
Ariftolochia nunciat;hic vero im projatenue apponit , e quod aliud quog,centaurium extet craffum appellatum. ldem ér inar
tplex Gal. cbiafecit, citm preter tenuem ariflolochiam,alia quod, reperiatur,qua cra[Jam vadicem babeat ; Cr rurfus tertia, qua. .—
tundam:bacdtenus Galenus, Ouibus nimirum verbis illt credunt. fuam [atis firmaffe fententiam. Sed ego n
Md Sc tiovt qui putem, Ariffolochiam tenuem non aliud Andromacho C" Galeno fuiffe , quam clematitim coenominatem.
uis a; e-
Thatitis,
HN
enim vt omittam,quàd Diofcorides & Galenus nou plura , quantum inuenerim , quam tria Ariflolochia genera Gee
orant, nemperotundam,longam , Cr clematitim : clematitis priuatim à Diofcoride Ariftolachia longe
* Mud
diossur fos ramulis ibus,radicibus etiam tenuibus At longioribu.Vt bincfatilénohuliag.
£onijcere Andromachum C Galenummon aliud fupradicto loco per tenuem Aviffolochiam intellexiffe,.
Adde quid fi ad omnium qualitates, cv facultates [etes, [and clematitis dignior efl , qua in theriacam recipiatur. lac e.
nim radicem babet, Diofcoride teffe,cortice odorata veftitam vuguentorum [piffamentis conuenientem.Plinis dindel
25-£ap.8.elematitim ceteris prazulit jjs verbis: Tertium longiffima tenuitatis,vitis nouelle,cui fi
titts Vocatur;ab alijs Cretica.Et paul poft idein ait: Odor omni , iga radi 0.8
le. Quibus vtió, adftipulari videtur etiam Galenus lib, 6. fimpliGum medicamentorum vbi de Avifoloibi
medicatus,led obl.
Ariftolochia
tenuisGale
quarrum
nusnon
d^
ZN hs
:
centaurij
sauvium deferili , quod 4.
0i dnt fpac
el ex büintelli
ani qemahnodem roman
dum efft ariritror, quid Ariffolochia
lengiores tentes.Vt |
titide & 2 (ub Ariffolochis tenuis
"riffolochia clematitis,vtpote.
; &à dedimus. Que tamzà nobi
Fuch. opinio F£f£ibus int e Y
vct in Pi. (eius pacedixerim a:
1 Saee or
su t£ 15
"a
Inlib. Tertium Diofcoridis.
485
Vepurgat sac dentes.gingi-
eum aqua bibatur:tumruptis,.
iam ine[fe (quod tasmen
Vires ex Me.
fue 3
ur; Arabicé,Zaraund, Mafmocra;feu Zaraued: Italici, Ariffologia : Germanic, Sftertu-
erlleaut de la Sarafrne: Bchemice,Podraz.ec: Polonice, Kokornakdl gj. 4 riflolo-
ep doucItalis, Ariffologia longa. ; :
or.Dod.gal. & fol.
pollicis craffitudi-
prima, C.B.& Cluf hift. Hif:
(cui & mias &dactylites)Lug.offic.
quz clematitis veteribus. Cord.in
Dod.fof. Lugd. Ariftol. altera
buxcicolozis;odorata; amara,
a
aG'*
quiin reli uisfpccie-
dunt fructid turbinati
Y
fpar!
: ofi &caliqui
CAD, "V.
a; & Ponto, Fruticofa eft, ramis binüm
& x ; ^
cübitorum alii-
liis lentifci, i ; dre
dinis; afpi P; fas. is aMeum z/j-
oris bux aceri [ s:que deniantur i r p. CHID'O- 4510. Boc uyrdei,
lanectur: ( : i ditu A liquefcat:c ti " fuluas, lógas.
jiocinori; onuenit:fanat veficarfca den b Ca: zujfoi-
| tib sillitus ac ec
Xa cnic Ei
ld tale Vaglia um Namque ^" bu
Abun
adicas
486 - And. Matthioli Comm...
L GLYCYRRHIZA. ...ll. GLYCYRRHIZA ALB, |
"
iniio adeb firmiter veritati coheret, vr.
Ui e
Scythica
"Theoph.
tentus quou[o eliquefcat.Pi
Glycyrthizae Glyorrbia inem
Nomina.
: Lekorice:Polonis, Lachrjcya. I
Glycyzchiza duplex;
iscóglobuisvtand
Inlib.Tertium Diofcoridis. 487:
Koradeu bte CENTAVRIVM MAGNVM. . CAP. VL
ayTaUEAey
, - Fl ruleus:femé cnico fimile, ceu laneis quibufdam inuolutum.
rotunditate Sinne Ed gnans,cum adftrictione aliqua , & dulcedine acris, & ru-
- vulua fübdita, menfes atque partus extrahunt. Succus cadem praftat. Vulneribus prodeft: nam '** 2utem &
füccus rubés,
wo aridaante madefacta,ea glatinat,& coniungit. Carnes coalefcunt, fi cufa fimul decoqua- p. i1 há.
cen exprimunt;quo pro lycio vtuntur. bet Meum,
D 4
Entaurium magnum(vt im Rhapontico fuperius dixi Centaurli
mus nil aliud , mea. quidem fententia efl, quam illa magnicófid,
infignis admodum radix, quam preterita nuper etas Rbapo-
ticum efe credidit: quamd, eriam boc tempore eodem nomi -
nequidain appellant, qui cum imperitis fuperioris &t4tis er-
, vare malunt;quam cum peritis vecentioribus vera cognofcere :
Jd - /impl.med. Cateritim contendat licet Mufa Ferrarienfis me- cs la.
dicus clarifmus,radicem, qua Rbapontici loco plerung,off.- Vini n
eina vtuntur, Centauri magniradice non effe, w tamen bac NERONE IRE CHE
in re decipi(pace eius dixerim )manifefte deprebenditur.cim gnum cffe
earadix, qua vuloaribus Rbapontici vicem explet , omnibus negancis.
fane notis Centaurium mag epra[entet.. Quippe qud
eraffa fit, grauis compatta,tripedalis, c» rubeo fucco pregnas
qui guffui non mod quadantenus fit acris, fedetiam cum a-
liqua ad[trictione dulcis,quinetiam (vt nos quoque obferua- .
simus ffriata, e funiculi modo contorta. Adde quàd e fo-
lia,caulis,capitula. flores , c» femina illi prorfis fint eadem,
quibus conflare Centaurium magnum Diofc.c Gal.memo-
vie prodidere;Ea, qua bodie ad nos conuebitur, Gargano pra-
daiiffmo Apulie monte numerofanafcitur : quin c» in aliis
M Italie locis, nempeinVeronenfi agro, Baldo monte, quem Be-
X nad alluit vnda,fed infirma radice, Ji ad Apulum compares,
Non defunt preterea. bac tempeftate vei berbaria ign4ri Quorundara
nebulones,qui bonis quibufdam feplafiariis perfuadere cozz - hall ucinatio
tur,eam plantam effe Centauritm magnum, queiti aquofis Lyfimachia
prouenit, caulequadrato,bicubitali:foliis falicis modi longis: Maie
Jlore rubenti. [icato,quam quidam proLyfimachia accipist. DM Eee
Neque alio , quod fciam, argumento nituntur, quam quid
hecplanta fiore fit vubro, cy caule quadrangulari, quemad-
modum €» Centauriu niue. Sed quantum iffi ballucisz.
tur quanta in erroriscaligine verfentur,j quidem iudicet,
"7.
PaL MM
LA M crees
cO PITTEIUCUTUS " i:
S T "m
» 4 ,
I ONES E S í
tienem facit Mefües: [ed adeo alterum cum altero miftet,ac confut;dit, vt mirandum nom fit ; f à nonnullis etatis no[tra
virorum cenfiris vejragari nitatur , in tern aperto illius errore, Quin etiam Aui- chan os
? vtrifG, Serapio.siquideia is. feripfit ex auctoritate Aben Mefuai , Centauri ma- ^ ont
Biraluem entam trabere pituitam fimul & bilem,» coxendicum doloribus
. Thmaoris non funt, (ed minoris, ve. fequenti capite explicabimus. Ceterum neque Plinius ab errore vindi
(0 Umen tauri magni bifforia lib.z 3.4p.6-in onmibu fer? Diofioridi fubferibat y in facultatibus tamen erraffe vi-
soon IEIIGAEUT Dathr Centaturj magni radix vtiliter Hydropicis, Ilericis, c» Tocinorofis, tum vino macera- Cécaurii ma. —
TbMIH in puluerem pota. Radici recentis fuccus vncie pondere bauffus,ac etiam vulneri illitus, auxiliatur Aferpentede- £ni vizes
s e CHAM magni meminiz Galenus libro 7 fupl. medic. decim viribus diferent verbis: Centauri magniradis Meth
i itatessita in vfi contrari refectus demonffrat.Gu[fn itaque acris fimiul adringen/, apparet y, -—
lulcedi, UE berti p Gir d BUE ve
i nds : agni. vizes
€. At in actionibus pera often lfes prouocans, Cr far- ex Gal,
Yinumque corrumpens , atque eijciens. Adftriclio yero , epeta eraffa, terreneque frigiditatis,
sid i. E bbiditdu e
profit. Exbibentur autem eius drachm. ne due. febri quidem cun
br fidit ace d. aspcn
f
ches: ?IGató, Yi iflaillitemperai quadam fubflantia,cuiufinodi efl dulcis, non oltinchir,
M. 1 "nt;roloranda,contrabendag,, adfirictiene eff opus. Eadem que radix , € fuccus ipfius ejfi-
at;vtun-
Nomina.
merca nó (— Enzurium minus,limnefionaliqui vocauere; [quoniam rigua amet loca.] Herba o;
egit Meum. ^
EH
E
IO & pota.
Centauri mi ( VEntamium
norisconfid. X muncupatur.
Fcbrifaga.
aMci-& Ca ducic.Bilé,craffofüs humores peraluum exigit;a fi decocta deuorecur.Ius deco& ifchiadicis conuenig
5 ziwventyn
1. decocta ve-
aeelibacs. viffimeinfunditur:trahit enim fanguinem, & dolorem leuar. Succus oculorum medicamentisperq
488 And.Matthioli Comm.
cit:vtunturá, eo medicamento quidam vice lycij.Graci evradesoy uy aid vocant quod Latini Centri
Mauritani, Chanturion kibir,Sacurion babre, feu Cantburium:1tali, Centaurea mag qiore : Germapi , »
Steuponticf : vt etiam Hifpani;Ruipontico: &* Galli Rbepentico. RA " : EN
Centaurium duplex cftzmaius & minus:Maius,de quo nunctriplex,vel eft folio in plores pam, s
fo rigidoq; florc ex ceruleo purpurafeente:vel laciniato nec rigido, luteoq; flore: veldeniqueflans
dillccto, o req; caeruleo. I. Cétaurium maius folio in plures partes diuifo,quod communiter offic.
eft Rhaponticum,C.B.Rhaponticaqua hodie, Centaurea maior cenfetur, Trag.Cent.magnum, Magi
Dod.gal.& fol.Caft.Cent.maius Corin Diofc.& hift-Lac.Lon.Lob.Lug. Tab.Cam. cui & ,
vulgare.Centaurium vulgare maius, Cluf hift. Hifp.Cent.maius alterum, Gefhor.Cent.maior,
Kzrrauecr paper. CENTAVRIVM MINVS. UD, : MS
*
perico fimilis,caule angulofo,palmam excedente:flore lychnidis,é puniceo in rptirar
foliis ru, pralongis,& paruis:fructu tritico fimili:radice pulilla]leui,& Nea queg
ritudinem adfert.Herba recens tuf fuo illitu vulnera conglutinat : vetera vlcera purgat, & ci
vtilis:iquidem cum melle caliginé oculorum expurgat: in vellere appofitus, menfes, & partus ex
epotus peculiariter neruorum vitiis füccurtit.Succi extrahendi Les a herba femine pr "n
dicbus quinq; madefacta,decoquitur, donec füperemineataqua:mox vbi refrixit, linteolo exprimitur, s
& ciecta herba, icerum decoquitur,víq; dum mellis craffitudinem habeat. Nonnulli eam Iecentemgn.
uidamá; contunduntatq; faccum fictili non picato exprimunt; & in fole,lienca rude a(fidue monentes,
infpiffant,quód fi quid concretum faucibus vafis adhzrefcat , deradunt, re iquoq; humori petmiícent,
noctu diligenter operiunt:namq; ros nocturnus liquores coalefcere nó finit;Que autem ficcis radicib
aut herbis.liquamenta exprimuntur, decocta(vtin gentianz mentione retulimus)pra-parantur.
*
L CENTAVRIVM MINVS. | *ll CENTAVRIVM MIN
AE
i, -
"5,
effinis habetur, verum. t en tbfier
guofatum efb vt quidam hanefebrifigam vocauerimt. Mem, ac pariter [uccus, iocimris,
ties tollit. Alui tineas pelis, ex melledradina pondere potus, ymbilun 6 enr
Inlib.Tertium Diofcoridis. 489
aueslphess drceteras cutis infeiliones exterit,infeilis particulis adbibitu. Inflillatur fuccus veriniculofis auribus quin-.
ner contra paptlas, C 1inapantia capitis vlcera. Quo fit, vt non parum aberrauerintinterMamritanos Mefucs, X
pcaco ERAT centauríj animoris vires cum maiori turpiter coufuderint.Gal preter ea,qua de Cetatrio wi- Mere an
Asianna, C Sap quoq; meminit lib. fiimpl.med fic inquiens: Cetaurij minoris radix prorfus incficex eff. Sed. G1,
um folia, que illi inberent; C» flores, vtilifftma [unt Vina in eis qualitas amara, paululiü babens
que ob eiufmodi temperatfentum admodum exiccatorium eff medicamen, expers mordacitatis. Porro
i ora fint, fupra commontii, C nuncnibilo feciuis tamen nos repetere tepeffinum eff , onmes eius pea-
jemorantes. Vulneraitaque magna berba ipfrus recentis ilitu. glutinantur: e vetufra, gaeq, etre. ad
queunt vlcera;cicatriee eodem modo vtétibus obducuntur, Arefacta verb clutinatoris, c defi CCatorijs
371 videlitet,que fenus, c fiflulas [anare funt nata, veterefg, duritias emollire, tum vlcerum nli-
Nomina,
ent.paruum;Lob.Cé-
Ex radice parua fibro
hiq; inalios brachia
Inlaliz montibus Euganeis;& et- "
luteum perfoliata,C.B.Herba
nonperfoliatum.
490 And. Matthioli Comm.
edalem genicalstü,qui moxin lios brachíatar, quem ex fingulis nodis cingdt folia, Centatiliningis
Leone femper interfe oppofita, & per longa interualla cohzrentia,vt calis Bet ipfüm mediis
Gre vidcatur, colore ex viridi & ezruleo albicáte:qua vetó perterram fparfa fümc-laponariz folii em
fant,fed minora & candicantia:tamulorü fümmis loresHyperico fimiles,quorü finguli cámuni
foliis cóftantaliquando pallidé;aliquando intense lutei & planéaurei,vel crocei infident:quibus vu
rotunda cencaurez vulgaris maiota füccedunt, minuta femina nigracótinentia. Duplex eft, a
füioribus & nó perfoliatis;alterü latiorib. multo, & cauléambientib. foliis, in fammo tanth nt:
fic quod nóramofum cftà przcedéi in co differt, quod in fummo faftigio lor fingularé chry
fimilé füftineat,vtapud Lugd.fub centaureo luteo altero habetur.Prouenitapud nosin pra
ribus Michelfeldenfibusautumno florens,in afcenfü montisad S.Chriftiana, fic in collibus
rum,inagro ctiá Bononienfi &M. ófpclienfi,in pratis vdis verfus Latte & Lupum mótem.
notacunt &aliiin Hifpania & Anglia.Minus amara;quávulearis fiet, quarecaloris nónihil y
Aulnera cómendaturzat efficacius purgationesmoliri creditur. Hoc quibufdam cenfetur A
ápud Plin.li.25.c.5.cuius füb Centaureo floribus citreis pallidis Mefües 2. purgantiá ro.memin,
perfoliata Achillea, Gef hor.Centaurium luteum, Aduer,Cluf.hift. Hifp. Cenzaurium 8i
citreis pallidis Mefüei,Lob. Centauri luteum perfoliatum vel diaphyllon, Cam.adMa
luteá prius Lug. Achilleos, Céraurca maior vulgo. Cef.Cent.minus luteo lore perfoliati, T:
mlt s.
gura nó refpódet; perfoliatum montanum luteum quibufdam, IV. C um luteumnó
/— XAudphboo Auxbes CHAMJELEON ALBVS. CAP. Vost
Hamaleon albus, Ixia ideo aliquibus vocatur,quàd quibufdam in locis vifeum circa radices eiggis,
-
ueniatur:quo pro maltiche vtütur muliercs.Folia habet Silybo;aut Scolymo fimilia,
tioranigroQs chamaleone validiora.Caulem non promir verüm ex medio Ípinas,echini
nara modo cripit; Flores purpurcos, vcluti papporum lanugines emittit:femen cnico fimile:r.
letis collibus craffam in montofis veró graciliorem, in profundoalbam , aliquatenus atomar
graui odore, dulcem.Que potaacetabuli méfüra, latasinteraneorum tineas pellit: bibiturautem invis;
auftero cum origani feruefacti fucco. Hydropicis commodiffimé drachma in vino datur,
teriuat. Contra difficultatem vrine decoctum propinatur.Haufta in vino,fcrpentium venenis littoc-
cidit canes, & fües:mures item necat, fübacta cum polenta,auraqua,& oleo madefaéta, — | "MP. 1
i; Xauapiwv niu — CHAMAELEON NIGER. (CAP. I
Ob Hamzlconniger s foliis Scolymo fimilis effctnifi minora;tenuiorat ioraQ;;ac rubro diftinda «
E» ER 2 e ers emitur dodrantalem,craffitudine digirali,fübrubrum:& in vmbella lo
Ier d muri hyacinthi emulos,verficolores:radice cra(fa;ni ra, denfajinterdum cxefa quz dilfe&a ;
puemt VE etn ER lem es tractibus, & maritimis.Rad
ponds tud. STrament fütorii exiguo,ce irino oleo, & gia.fcabiem abigit: eadem, cüm fibi fa ]phur ur,
Aera i.qué afciuit& coctainacctoiillinitur,impetigines abfterget. Decoctum collutione; dentium dol.
aliqui vlo- gat: cum pari pipere,& cera oblita radix, dolenti denti auxiliatur. Radice concifa,& in aceto C
phon, fue f fouentur:cosquoque frangi f fcriprorio ftylo feruensadmoueatur: vitia cutis nfadevitligimf —
maxue L CHAMAELEON ALBYS. 1l CHAMAELEON NIGER «-
appellant. — f| EON z NN É i s vise dein gie
In lib/Tertium Diofcoridis. 491
i eiendat,erodentibus medicamentis admifcetur: phágedenas tetraqte vlcera illit fahat. :
2 9n vocctur;à varietate foliorum euenit: mutant enim cum terrà co oremi:hicviridia;b b Orib.add.
slbicanti alicubi caerulea nonnüfquam rübraà inueniuntur.
vasubja. ifi-
ue fulua,
re
| spia ne ÁR fi
"ii Mefuem commentati funt, cim certo fibi perfuadeant, Car- opin.explofa;
perfimile.Ex . m
Lr, — [pna alba pro Arabicapro- Quorundar
eleontis nigri vadicem
itus incosiitnodo,
eiu fpeciem probat.
nec effe banc nigrum Cbameleonem;uec
Qibus facilérefbonderi poteft , quód in ja. fortaffe in
— -Ponto,aliifo, Conterininis regionibus Cbimial bnigrira- E
— ^ dixfit venenofa.crin Italia falubrisexutaob celi bui (dez
j mitiatm lethalifacultate,quemaa
| cef Pes femper fuerit lrifer, tac
me fadfae]t, foli cr celi bonitate. Arum preter : z
Se. miteeft vrvapi midoimalorumsfamveria 5
627 elo E it ; E
mero quaque videmus;qubd eo pro Her tain temer?)etantur y Chalsáies:
Line max n£ ad credendum inducit, Carlinath cátlem fun AMAELEONEM NI tis nipri dài *
a oniiribus in vniter[um totis nigrüm Chainaleotz. i de foliis confeat ftolymo friptio,
Taper medidiexcurtente toflacaule if. seraffit fubrubro fioriw, ——
iquandocovofg,
^ *
E
Chamzleog:
nigeraltet:
"n ?
teil
, *
- 5 y
EON - É- 3
* &
"d A8 "
* - T x
4:92 And. Matthioli Comm:
LI d vem; quam ego.peritiam babent.Caterim bic uon refpendebo fycophanta cuiufdam calumniis :
euepromslgatis, cum libro 6.id mibi faciendum propofuerim,vbi de Ixia inter venena [cribit Disfarideslhe alan
" ce fopbifte, cr rei plantaria pfeudoindagatoris malitiam,vecordiam, C apertam temeritatem fufius aperiam Festo
&abum zu. difitnt Arabica fadlionis feriptores,vt qui non fine detefAando errore, Grecorum vocabulorum vicinitate deg
piserror dum Jeam,quam [ua lingna Mez.erion appellant,cum Chamaleone confundant. Nam Auicenna de Mez erio difierey,
Chamaleam rraffatu 2.cap.a62-circa finem fuum errorem prodidit iis verbis: Mezerion bibitur cum vino ad morfum vermigw v.
Td we TES noforum, dr eff proprie nigrum, venenum mortiferum.Et quando mifcetur cum Sauic, C» coniungitur cum agua,
a - - interfuit mures, C canes, é porcos: hacille.In quibus duplici notatur errore: primb quàd MeTerio eas Fits 494 € duy, "
Ch. . Albo Chameleoni reddidit Diofcorides: deinde quüd nigrum, non vtique album ee praflare crediderit dme]
"s?" ub 5 fententiam.Meminit vtriufque Chamaleonis Tbeophraffus lib. .cap.13-de plantarum bifforia;vbi fic babet.
plato: 9^ pum, vnus candidus, alter niger.Vires dicum inter fe diffant, C ip[a etiam radices fpecie differunt, C
; candida eft, c dulcis, eraJa, C grauiter olens.Vtilis traditur ad fluxiones,ci con(eta orbiculatim modorapha db.
£m efl iunco transfixa in feriem.V let c ad interaneorum animalia lata , citm pa[fa vua comefa TR
viuo bibitur auffero.Occidit & canes, fues:canes in farina bovdeacea fubatta cum aquas oleo: [ues cum brafica
bominem egrefcentem experiri volueris,an viuere poffit,lauandum earadicesriduo iubent.Hocenim fi toler, ieri.
turum nequaquam exiflimant.Nafcitur equà omnibus locis folio (iolymo fimili, verum ampliori, terre proximos.
te magno,acano fimili: ynde quidam acanum eum vocarunt. Niger folio confIat adfimili , preterquam quid mirari le.
uiori,. Tota autem berba vimbraculi [jeciem veprefentat:vadice cra[[a, Cr nigra extrin fecus, fubflaua intrinecu |
Loca gelida, bumidaá, amat.Lepra, G"vitiligine abolet tritacum aceto, Crramentis illita:necnon G» canes ocdi
bacenus T beophraftus. lud infuper non ignorandum efl, vicum fcilicet, quod Ixiam appellant , in Chameleonis dlliva. 1a.
dicenafcens venenum e[fe mortiferum,cim tamen modica tantim quantitate fumptum fommolentas vigilanteredia, —
Quamobrem Cretenfés mulieres [uarum lucubrationum gratia,ne fomnum neant in opere,ex eo ttillum,ant modium
à cena nallo incommodo affumunt.Huius plerifo, locis meminit Plinius, de eo nufquam non intellexit, vli contra m à
Nomina ptumvifcum aliquod remedium protulit.Xaaaj)te Xeucieic Graci: Latine verà Chameleon albus appellatur: Meu
tanis, Chemeleon leute,feuChamalium: Italis, Carlin, C Chameleone bianco: Hifpanis, Cardopinto: Galli, Carlime fiu
-
"
- Chameleon blanc: Bobemis, Pupauta. byla. At plata que Xa jaa bv uéac. Gratis, Chameleon niger 1
Arabibus, Chemeleo I. Italis, Chameleone nero: Germatiis Gbertvurt: Hifpanis, Cardo pinto: 4
nette: Bobemis,Pupauua cerna. PACCO
Chamzleóà foliorá varietate dicitur, vt ex Plinio colligere eft;qui monet cü terracolo |
' — migebillicviridis.alibi cyaneus;alibi croceus,atquealiis coloribus videtur. Huius differétia funtaliqu
E ratione magnicadinis;colore florisjité ratione caulis, quo alia: carent;aliz habent.Diofc.album & nigri;
Matth.veró hücetiam duplicé proponit. 1. Chamzleon albus acaulis, C, B.Ixia &Chamarl, albus Theo-
phrafti(Vernilaginem Gaza vertit) & Plinij.Chamaleon albus, Matth.Cor.in Diof.Lac.Lob.Caft.Lur.-
Spina Arabica, Dod.gal.Carlina humilis,Dod.8.Carlina altera,Dod.fol.Carlina minor, Cluf. hift. Pann.
:
.CROCODILIVM. , ^. CAR X 3 M. -
'ontis nigri figuram haber. Nafciturin fjluofisradicelógaeüiaiquanulum —
acuto.Feruefa&ta inaqua,& a pota radix, fanguinem copiofüm perm FE-
iter adi Semen ei rotundum ineft, duplex vti fcutum: quod
E
viu e 3
Crocodilij
confideratio.
Lo
ryngium ... 1 Non levi ab i Er - me : is * ver
j eife Crocodi. Rafatur,amelenni nigro ir abfimile.ne anguinF? maribus liit: Crocdilium veró proueniatio Hah
d Jum. bus aliis reclamantibus notis ji etiam haudquaquam ad[ipulari pojfum.O quam magni f. vent M. " 5
iofum per narespelat. Crocadili meminit Plinius lb. 27. caps. mmtamenplat
Plin. de Cro- yt potu tantum
cod. UOCE
C:ocodili; fyluofis naf feribat Diofcorides. Hnine faeultares i7. fmplicium medicamentum
vise ex Gal," squiens. Crocedili fenyen acre e[latque odoratum, vriuam, en[efi, ciens. tags [emunt ^
» à : ÉÁ€ :
* PS : *
4 $ à
Inlib.Tertium Diofcoridis. — 493
Qr exiccantem.Succus tem casilis tum feminis, vt que fimilis fint facultatis , mepbriticos adutent" N osnina,
peeris excreationibus valenter conducit minus quidem quam femen acrisnon tamen winus amara, Trabit verà
nx p inem.Quod xpoxcd'efautey Graci,Latini quoque Crocodilium dicunt: Itali, Crocodilio,
eriam per nes.
Do CAN DIPSACVS, SIVE LABRVM VENERIS. GAP: XEL
DE M VENERIS. . Ty T eneris eft.Caulem hab
IEÉ ABRVM, Y) MS D acus aculeatarum gencris aulem habet
dca tum,fpinis horridum:foliis la&ucas, fpinofis,
binis;genicui« fingula complcélentibus.p;alongis;
ceu quafdam bullas intus & extra aculeatas, in dorfi
medio habentibus,concauo alarum finu,in quo im-
ber;autrosaffeructur: vnde dipfaci, quafi fitientis,
nomen traxit.In cacumine caulis,fingula furculis ca-
UCET
ligati,colio aut brachio appenfi , produntur quarta-
nis fcbzibus remedio cfle,
ercentur.Siutáem ecbinato etus capitulo masoncs rudes
adhuc panni pe&tuit expoliunt, detradti/á, focis vonciu-
nant.In Eetruria Dipfacum vutlgó appellant Cardo da car-
dare Fevoiulienfes verü Garzo. Seritur i bodie in campis
in compluribus Italia locis , prefertimá, in agro Bononienji,
Jingulari à cultoribus adhibita diligentta : quinctiam ffontà
najatur nonnullis in regionibus. Sed c fylueftrir queque
Jpontein campeffribusim agrorum , & ferobium aggeribus;
in viis iuxta fepesfs fms ma[citur , mullis prorfus re-
a un 2 ri parum admodum differt, fylueflrius tamen eft c fpinis l-
jv tcl amt cuc -— géherridiw: Echinata capitula fetis quoqs compluribus fta-
Tentysculeis non ade? firmis,ató, aduncis,vt in altero genere.Non differt [uis omnibus in facultatibus ab altero Ingeiür
E LABRYM VENERIS ALTERVM. IL VIRGA PASTORIS.
pitula infant; oblóga,a echinata fpinis:qua arefa&a, a Meum. ioi-
candida [pe&tantuz,diffe&aq; medulla tenus,vermi-zée oid
culos oftendunc.Sanat rimas fedis fiftulafque,fi tua, 12s; i-
& decoctain vino radix, vfa; dum fit craffitudo cere, »a044 e. i,
immittatur. Medicamentum zrea pyxide recondé- fimilia erina-
dum. Aiunt formicationibus, verrucifq; penfilibus s fublonga
remedio t 7c. Vermiculi capitulorum in folliculoal- !
Ipf.scus quet Latini Labrum Veneris vocant , in 1t2- a son
lia vulgariseff plata ijs precipue locis, vlilauifiiacx- 00009
pugnantibus motis quas illi reddidit Diofcerides.Facie à pro--
L
Virga paíto-
ris duplex,
Syluatici hal- (fare confueuerunt. Namque Mattheus ille Syluatius pande&tarum auctor, Dipfacum Vivgaim pafforis
lucinatio,
i s
494 Aia Meli Comit
autumni tempore(vt experientia quema, docere pote[T)im eius capitulo iam exarefactoymedulituf. diffedo Vrhinlg
ille,quem collo adalligatum quartanis febribus remedio effe prodwnt,pifcatoribus bamo affteendis maxipbesser,
Marcellus Diofcmterpres, C commentator ,vermiculum bunc üumquam fibi compertum fuiffe fcribat. pj "af
€ berbarierum vulgo Virga Pafloris maior nominatur. Quippe minorem etiam illius emulam offendunt: qui quam uo
adeb ffriato caule,ac fpinis borrido cóffet;foliis item infrmioribus fit, e? capitibus iultb minorzus,vt que clita mami.
tudinem non excedant.Sunt autem buius capitula tenuibus capillis veferta,ita vt féricis viridi colore infedis: Jimi.
lia videantur. Prouenit vmbrofis C vliginofis locis. Non crediderim ego hancplantam à veneris labyo 4
imbedllioris tamen.effe facultatis baud negauerivi. Ceterim animadi duzi eff, Wn Dip/ad genus, quad suy
Serapioni tum Auicenna deferibitur,efe Virgam pafloris. Ouandoquidem iis, quantum ex eorum fcripti colboerp gone.
Pafloris virgam nil aliud effe putauerim, quam polygonum cuius tz famine, quam maris bifforiam lib. ry
Quapropter illud ibi femper pevfuafum velim,quod non à Maurit anis Dipfaco Viroa pafloris nomeni :
feplafiatia ijs, qui fitis potius paudettusquam ceteris cafligatiffimis c probatiffmis fcriptorum monumentis,
indein grauiorem errorem lapfus; Dip[acum ipfum cum polygono turpiter confundit , vtpote qui illud bee.
rit, quod Arabum Pafloris virgaseffet Diofcoridis polygomum,non autemDip[acus:qui quidem tamm a
Dipfaci vires euantum lepores ab vrfis.Dip/aci merinit Gal.lib.5.fimpl.med.bis paucis: Dip[aci fbina radix fecundo ordine exigat.
ex Galeno.
Nomina.
riaeflbabeta, nonibil abferforium.Planta que Gredis diavoc Latinis Labrii Veneris nominatur. Mauritaiir,
facos : Italis, Cardo da panni, d Di[faco : Gerinauis, Sartenbiffel karten traut SOuebenftrel c Qd:
Hifpanis, Cardencha; Cardo penteador: Gallis, Cardà a carder, c Verge à bergier. Bobemis,Stieth:Polonis, Sfcxethi
. brum veneris alterum iifdem appellatur neminibus,quibus primum appellari diximus. At Virga paffaris : Italis Virga
paftore, c Diffaco minore. L iie
Dipfacus nomenà contrario inuenit, quoniam concauo alarum finu; roré vel imbré recipi »quote-
lutadabigendas fitis iniurias abutitur. Hic fatiuus eft & frlueftris:eft & folio in lacinias dicifrto quid
fem referenda & Virga paftoris. 1. Dipfacus fatiuusalbo flore, C.B. Carduus fullonius fatiuus, Trao].
bri Veneris, Matth.Cord.in Diofc.Caft.Cef.-Dipfacus albus;F. uch.Dipfacus Kitiuüs,Dod.gal.& fol.Cór.
in hift.Gefhor.Dipfacus, Lug.Card.fulloni,Lob.Galedragon TEN
purpureo flore.C.B.Carduus fulloni, Brüf Carduus fullonis etraticus, Trag.Labrü Veneris
Labrü Veneris fylucft.Caft.Labzü Veneris, Cor.in Diof.Lob.Labrü Veneris flofculispurpureis Ce(Di-
facus, Brunf.Lac.Lon. Tab.Dipfacus purpureus, F uch.Dipfcus fylu.Dod.gal.& fol.Cord;in hift. Gt
is Thal.Dipfacus fat.alter & Dipfacus fylu.maior, Lugd. Molybdena Plinii, Dalechápioin Plin. TLDi--
pfacus fjlu.minor, C-B.Cardui fullonii tertium genus; Trag. Virga paftoris, Matth.I-ob. Cami. i&Di- -
píacus PusDonds tertus,Dod,gal.& fol.cui & Galedragon Plinii-Dipfaci fpecies minor, Geltulibt.
Dipfacus fylucftris minor & Plumbago Plinii quibüfdam,Lugd.Dipfacus minor, Thalyo." —
so cAWwelaxwx. c 0 SPINA. ALBA.. — CAP. XIL.
S Pinaalba naftiturin montibus, & fyluofis. Folia ferzalbi chámzleonis, anguftiora , candidiora, ali.
quáturn hifpic culeata:cauilem füpra bina cubitaaltam,pollicari;autampliore ctaffiadinc;albi-
cE SPINA-ALBA. —- . 1L. SPINA ALBA ALTER, ug
sx Tes pa ej eo tva bte de
n
Inlib.Tertium Diofcoridis. 49j
T sin cacumine capitulum ineft fpinofum, echini marini zmulam , ed minus, & ob- -
esredyintuscautimim inquibus femen,ceu cnicum,fed rotundius.Huius radix pota, celiacis, ftoma-
egeo pu cfücax eft:vrinam cit:tumoribus illiniur.Decocto eius dentes indo-
3 Me ipn odeft Epotum femen conuulfis infantibus &à ferpente demorfis auxiliatur. Geftatum jo
1 Eu to erpentes abigere uraditur. ^
dioc Spp feplafiari t plerunque folent anitati, Bedegudr appellant. Sed non paruainter bos, Qr medi- Spin albas
^ ó* — 10, tome vna Cowon Reemi etra legitimi,notis onmibus confid.
mnia ode pofiit. Veriem etfi tantam litem trenfigere nequeant , interim tamen pro Spima alia als alias
alienum o vin fiam Veram exiflimat. Quandoquideni funt eorum complures , qui fii certó perfnadent,
to. eam aculeatam berbam effe, quam aliqui Carduum benediclum Yocant;ali verà vulg berba Turca.Sunt MR
vocatam, id eft album chameleonem., Spinam albam effe contendant, Iuter.quos inuenio Monacbos reg
Lr feripferunt; quorum fententiam, fuperius in chameleontj vtriufque mentione, vt falfam Teprobauimus,
hi i Spinam albam effe velint echinatum Carduum illum, fpinis rigentem;qui Hetru[cis in ladle cogen-
E A. ir defunt infuper qui vnam, vel alteram [plueffrem, ac fpinis borrentem plantau;proSpina al-
seca accipiant.Quo fit,vt omnes jj nullo veritatis lumine dudli,im huiufmodi tenebris oberrent. Errat;ito Yoch, lapfus
io bac in re Leonardus Fuch[ius:quippe qui vltimo fuorum paradoxorum capite , Spinam albam eam AC- circa Spinam
ms » queomnium in vnitierfum aculeatarum platartn, generum aniplifiimis cflet foliis,late bumi albam,
crebrisalbifG, feu lacteis tota onera maculis.Vnde apud quo[dam Ladlaria berba momen adinuenit, cedo
imis, prefertim mulierculis, Carduus diua Maria dicatur Hallucinatur inqua.pace eius dixerim, eoquüd areuus D.
ex
às
y».
: * - Qu. Giant, non in planitie, cj conuaL-
M rap prouenire, fed in montibus:quorum fi quandoó, tum cacumina tun fpluas adire non grauabuntur,
pronuldubio non magno etiam labore ipfam nancifcentur.Hecenim non mod) feplaftaris maxime coducet, vt legitimam
x fis 3» hocetiam Ruellius verfatur) qui Quorandans
; quid (vt paulo ante diximus) Coaguli vice pra--erzos,
ALTERA ACVLEATA plata,cuits bicquo- Spina alba -
plurain bac defideranttr. Error autem iiy altera,
ttà Mefuent
admódü repugnat, ciim ad diuturuas obflruilip- dcpulia,
oflendit Mufa auctoris mentz non per-
1 'ortA f; li
di Mum ittio,obcont atis amiffum robur,tan- j
(ta, ad mortem vj T mit Spirie alb. pl. medic ficinquiens, Spine alba
efl dr medici adfiringens. Quamobrem c ialiacos, wires ex Gal
antrabit;ac dentibus dolentibus prodeft fi
496 And. Matthioli Comm.
* Theoph.Lob.icon.Huius & altetam fpeciem Cam.addit fuo Matthiolo quz à precedenti potiffim
floris rris czruleuscít differ B quod illo humilior;foliaque candidiora & anguftiora habes.
A pasba apa aii. SPINA ARABICA. CAD. Xin
^ eric A Rabicam fpinam natura albz fpinc fimilé effg conftat. Ipa fiquidem ftringit. Ad fanguinis Frid
vlueés nes,a epa ium abundantiam. caterafaq; fluxiones radix etiamnum valet. -Prouenitin afperis,
Spinam Ara- SPINA ARABICA.* T]afteesnimisum crediderim , qui fibi
bicá non effe Aralicam fincm, uin P memimitDiol com e
Acaciám, /
tam Arabie efe arborem,quam Acaciam vocant. Cuius erro.
risillud inprimis indicium eft, quód nufqua 3 cj fueueri Di:
fcorides alicuius :flirpis bifforiam dine pai nim.
necetiam arbores berbis commifcere. Nanni liga M Pifina
Acadiam arborem,que etiam A vocatur, frm
librointer arbores defcripferit, ai furdi quidem vi
eandem preter morem bic inter aculeatas berbas
Ad boc indicium Cr illa ratio accedit, quid fi feorfum barym
plantarum bifferiam teda ERE
effe necefleeft. Quamobrem non parum Ruellius baliuina.
18 deprebenditur , quàd non animad; in fua buiyía
Arabice [pine mentione, Diofcor.boc loco actlettem quas y M^
dà Aralicam herbam, alba fpina in vuiuerfum emulamin-
tellexiffe non autem (vt ipfe putat) Acaciam.
in renon fatis virum buncadmivari po[fum, quippegii
minem iibi tinis literis fit ien
«c inter eos,qui bac noffra etate de ffirpium hifioria fri
ve facili princeps, fed qui etia Plinij biflorie fuerit.
Jimus:quem tatne fi accuratius perlegiffet y ac fequi
nunquam arbitror in eum errorem incidiffat.
dem Plin.lib. 24.62.12 alteram om made re
buius de qua agimus mentionem faciens fic quitzSpined. yo.
valice laudes, in odorum loco diximus : ripa fallat frin.
giá; di Mifoilarióme omnes, ea ,menjii,
verbotenus tranftuliff perfpicuum eft. T
bica alterius fpina, qua in arborem ajJurgir, his
Acacia fpina.Fitin Aeg ypto alba,nigrag, arborejitem vini
fa iiim f peii. fom onini éd
c2.9.poffquam Perfee arboris materiem miris laudibucm-.
7 médauit, vbi hechabet: Reit aeyea fie M
ineadem gente,duntaxat nigra, quonam
pn aquis durat: candida veri facile putvefeit. irae
valam efi, non credidiffe Plimum , vnam anti Aralicam,
79 del Aegyptiam effe [inam,quamuis Ruclius non i
ceperit. Qui item Gal. fententiam bacin re non avimadutr-
I EA
Tlinius de
Spina Arabi-
ca. HA
vk
*ek
Spine Arabi- ! -
: tffe videtur:fiquidem Gal.lib.6 fimpl.ired.ita feribit: spin
- au ex Arabica radix proftusium mulicireitutat, bmc
Z que, quibus auxilio eff que apud nos nafcitur ffi
pz Cadus tamen omnia iuuat tium vadix,tum fiudtus ipf
verb C columella prode, vi omen s
vlcera 4d cicatricem ducit, mediocrex babens, c non molt- 1
fam adffriclionem : bec Galenus. Quàrt bas plantas dine
Jas habuitsita eriam [eorfum dearum viribus diferuit.l
qa duasba dpaCien Grecis dicla, Spina Ar
tere Hfalis appellatur: Mauritanie, Sucbaba. bee"
Nomina.
TWNESC ^, — Quampro fpina Arabica figuram adiecimasSp
Xs i nam Arabica Diofc.& Plinii cenfet CfarAdoer-
TOrib. a- 'uerfaria & Lob. Card C
Tab xapatt- Suchaha Arabum, Guilandino dicebatur, de gui
Morros LE hiftoria. is [2]
A ay
MI zÀ ond CARDYYS. CAR. xir
aCat. jugar. :
* j.paruum,fed
mendosé vt | p ca quei item fi
puto- mim sw idrderceie r
b Cat.Atuzii, -He a acd ae
Lalba. tranfit. -
Inlib.T ertium Diofcoridis. 497
" rf rniu tantim Cardi breuiter etiam bocloco meminerit Diofcori
E ' L Cardui genera traduntui.Verüm yt eani inii bep t htensPlinio, ac alijsprolatis Carduorura
jan re fané conuenit qud eoram diuerfa funt genera:quorum tame, quà natiru cirque [oute presenium. s fermo cófideratio,
qui Plinio lib 20.4.23 duo tant: genera produntur vnum nifi [lain riasquid fciam , mon habentur. At- &genera.
Dif Satiurum NEAL riri rele M nts fonat o afe Jlatim à terrazalterum vero wpicaule , C
gu Bemfcvulpvocamtur Cardomi. Namque j diligenti cjui senno or sae Qiu om midi
D — Miete de Nace rert à tenerifragiles, albiqueeuadunt , vt magno qui- Cardoni,
dece Theophrafum libro p.e deplantarum biftoriaci sQuoargumente duciw, equidem pugauerim de
Sica temtim nafcitur; Grecia nufquam babetur fui generis dedu ita feribit: Qua autem Cactus nuncupata ejb, in Cactos Tto
" init fai lato,atqt fpinofa:catles hos Ca ot appellant h Jj; ys id entm [Hatim abradice caules vepentes in terram bafi
osagna fala ends ifa bec Theephraffu. Fori 9ip MrDci AYCFERM MNETILENTES Cena
dai fuerant, Neapolim vero vt audio) ex Sicilia. m vliquewunc Hetruria eatet , eh ex Neapoli aL-
it, Cachum Sicilie peculiarem effeplantam podus bow Theophreffi cenere maximi conuenire vi-
ijs meg s tenuibus circumdata pinisscaulem ML xy deum ag piyesitae me
di n E UE Ted »ffriatum , fabalbicaztemsim ctu
| Cul in nr vigi ei d peti nl Cuiá eii vitituc raf Vu
m in Italia Hetrufcum vulgus appellat Ca a inei g dalter.Continentur preterea in Carduorum Cardui
Eum boim ibd alum vac dA 1 alijs vero inibi Arcbiocchi dicuntur, quoruim item me- ow pr
Maia tatem efe Peosempila X
ac. nidtt ton p. 1jru&us in quo femen, echinata [feci à cant. I5 quoque cibis
agaeque vefeendus relinquitur, c cerebro paline familis gib. d a [pecie efl. Verüm exemptis lanugimofs feminibus.
mos eguidemreor intelligit, quod Galenus encepbalon lari lái enus Theophraffus. Qui propalme cerebro illud , pus Palinz Cere
pisani, Cr Siculis vulgo vocatur Cefaglione,de quo D RUN RUAe tradidit, r quod nunc corrupta voceNea. im quid
es qur vilg Cardiff vocor dictu al erf poeta Belly menticne abumd? dierum. Cardorim en
gapitula,fed aliqui [inis furjum Mri ela ad dia Mpak orma diffincla, Siquidem proferum sp Crib
a aculeis vacant,ob idque ceteris in cibis pre[Laii tali] verà ad terram verfís, nonnulli etiam tam in foli- A
lign quiha veringlübam extuberenzdehjcemtibu in lero fj boc pofirenio gencre , quibus echiniin
vati carticofi voguibus in vnum compa Bb e cod im Gentibus in altero (quamatim 'fpicit;im altero ufdem quami,
var Cerdurim ipitulafi priufquam frr tatà rucicpineein[ur. spiniccarabumt vt bortorim culter
s fidelibratislaGtuca radicibis, d d retutdantur. SR Mdek HEN
f integra condantur.Vnude illud facilepotuit fatum e[fe, vt ij; qui ...
*
- ^ z
* rigent; 7 ife scum natura Carduor 1n omne genus fpinis yacare neg "uet.
aculei non. bumano culto mitiores euaferint cu; E , Carduus
3
ll CARDVVSN
NEG wen ca HEAT III. CARDVVS VVLGA.
he
to plutadee- Caxdui sites
-erdinz completutn , aut tcr- ex Gal.
498 "And. Matthioli Comm. /
ees pellauit,ac alimentum, quod corpori prebet,merità damnauit quid melancholicum fuccum. generet, n. eni
omina. €ff Gracit que Latinis Carduus, Cinara, C Strobilus nominatur: Arabibus s Raxos,Harxos;fitie Satolo, Omas. pln,
Carcto[fo: c Arcbichiocco:Germanie, Crobilporn : Hifpanu, Cardo de comer, feu Cardos: Galli, 4riid) lidhault Ge Can;
phe.cardiha actleAzus, GraCié XzdA1 uoc xuasbud n:ltalis, Cardo & Carcifo Spinofo. RECEN d
ZEIT med
Scolymus fatuus eft & fylueftris:Satiaus duplex;aculeatus & non aculearus;& Fürfüs capigi
nünc n BN nuncrotunda, fiecas maximum,mediocre & paruum,cuius fquamse ín Nen v ag
breuem, nunc robuftüm,nuncinfirmum,nunc prope nullum:quorum color unc fubrabens;unevis.
dis.Dicitur Carduus Plinio, Cinara Galeno & Columellz. I. Scolymusaculeatus, C.B. Tab. bin
Trag.Fuch.Cord.in Diofc.& hift.(cui & Carduus fariuus)Lob.(cui & Cactos Theophi Yon à
usaculcatus, Matth. Carduus Lacu. Carduus hortenfis fpinofüs, Gef.hor.Caft. Carduü olymus;t
Carduaus altilis, Lug. Cactus, Matthioli eidem.Cynarz aliud genus,Dod.gal. Cinara; Jod. olà Cinere st
habet Columella,quo ftercorari amát.Cardones Cafalpino.11. Scolymus non aculeatus,C.B.TdbCa.
duialterum genus fine aculeis; Trag.Carduus nón aculcatus ; Matth. Carduusaut Scolymusnon acile,.
rus,Lonic.Carduus hortenfis non pinofus, Caft.Carduus hortenfis, Scolymus Ca&us;vel; it
Artifchau,folijs fine fpinis;Gef.hort.Carduus fariuus, Cafal.Cinara,Dod.gal. Lac. Cinaranon ;
Lug.[epé ex vno femine vtraq; prouenit, vt fpeciatim aculeataex femine non aculeatiiq |
& minore habeatur femine.IH [. Carduus vulgaris Macth.quem in com pendio omifit Lug *
gatifsimus viarum, & Onopyxos Guilandino;Lob.Carduus fylueftris alter,Dod.fol. cui & 'Scol
nij,Scolymus fjlueftris, Cam.ad Matth. Heracantha Tabernzmontano. :
aMeübzu- Ylévipron, POTERIVM. CAP. X V.
rtis j : E ique nq Ez
rd ita ha- Oteriiim,Iones neurada vocant;a larg? fruticat , cortice QE rene pinis liorridamia l
eam. ; j i i i i canthe proximis:folijs paruis,rotundis:lo
fpilTa;ramulis longis, mollibus, lentis, renuibus,tragacanthe p lijs paruis, rotun:
on rt Bh conr elo reu caules eir fedguftu acuto, & odorato. Nafciturin baquofis, & ol
ju ob dices demittit binàm rernümue cubitorum,neruofas,& firmas:quz proximé terram recife, d;
POrib. o. cumgusimifimilem.Tufe preci neruis, & vulneribusglutinandisillinuntur, Decodtum quoq
udgwc,i, meruorumaffedtibus prodit : mU ULT TEL
fitchofis. LE We s'y s : : IECRIQEELTU i PIE T
: -— POTERIYM. v Otter adeb Tragacanthe proximum babet
Poterij confi, zi cilbed dtr ee ax: nibus fuis notis congener effe videatur. Peculiar
Qu X mH AN : : : Mfüpreimos vamos babet in vertice extuberantes, c».
neobdudos, quod in Tragacantba ton vifitur, Pl
quam liic pro Poterio appinximtsstifit ad me Ci
li Clarifimus Augérius de Busbecke Ce[aris Ferdinan,
apud Solimanum Yurcartn ifnperatorem.Sed hic
ÜCornarij opi * 2 dum ifubit anum Ci m, virum alioqui et
nio fal(aPru ffreinfignem , quid prunum [yiueftrem Poterium eff.
AUN rit-Que certe fenteutiasvt of map indicio abfurda, ita
€ Fotericu
meritó à Fuchflo medico clariffimo vefellitur.De Poteria, feripf
Porerij vires 2 NW Ade Galemus libro ocLauo de famplicium medicamentorum fauli-
€x Gal, i S tibus, bis verbis: Netras, quidam Poterium va ficcan
P el fquemofu acutae pofidealeovt
tinare credatir.Radices eius potifrionum fuut
Nomina, SENS
; Poterium Matth. Caf.
; cumeaquam Clufus hiftoria Hifp.
, altera propofüit,&an Poterium fit di
fideratio.
Inlib. Tertium Diofcoridis. 499
(pajuodts 00 MeUC7T HP incultis. Ver[antur magno in errore qui pro cantbio quau-
d Ud A CA NIHI VM.. a da Cardui motani [Deciem,echino lanugine quadam olducto,
$m 2 demonfirant... Nani preterquam quid hacfolia babeat nulla
lanugine velata,ntllopatto qua echinatum capituli itciue-
flit; depecti, vel neri poteft, vtpote que tenuifama fit. fine vil-
lis, fragilis ac omms lenteris expers.
Quod Greci a«dibyy, Latini fimiliter Acantbium, C» Ita- Nomina.
li Acanthio dicunt. :
T Verba illa de lanugine mon leguntur in vulgatis Gracis Dio-
Jforidis exemplaribus : qua tamen bie defiderari oftendit aL-
vuptus auctoris fermo. Vnde ea non temere ex Plinio adiece- i
THUE interpretes,eius tantitiyvi puto,antloritate iti. Nos ve-
12 €) audacitts illa addenda putamus, quod ea legantur in Ori-
basi codice manu firipto,in quo ex probatiftimo Diofcoridis li-
, Ureitatranfiriptaimieniuntur, vat d doo vend iz ieri yt,
que ad verbum [onant: circa que avaneo[a eft lanugo. 1d quod
meum quoque exemplar manu fcriptum babet , vt ex appofita
in inavgtue paret,
Spinaalba fylueftris, C.B.Fuch.Lon.S pina alba ter
tia, Trae.Spinaalba, Cornaro. Acanthium Matth, Do.
gal.& fol.Lob.Calt.Lugd.€am.cui & Onopordonal -
z$ terum. Ácanthium vulgare; Taber.Silybum fiue Leu-
.cacantha Loniceri; eidem, Carduusylueftris ; poly-
acantha Theophrafti, Ca'fal. an Onopordon Athe -
nzi, Anguillarz. Florealbo & purpureo variat.
Kubec ^ A'CANTHVS. -
CAP. XVIL TOr. iue
AdAQUAMEÉ .
4 b "E grad ego.
Canthus, T Romani paderotam vocant, nafcitur ,.1 meláphyl
* inhortis, pettofis,& riguis. Folia habet multó la- los,vel pzdc-
EE dos riso rs :&ucacceis latiora. & longiora.eruce diuifüra;nigrican- ros. ;
^ 5 CANTHVS A * tia; pinguia lzuia, caulem binum cubitorum, digitali aMeum An
pis ES ep cM -erafsicadine,leuem, prope verticem ex interuallis cir: Mise
Jact2 e IN TORIS cundarum foliolis, t ceu nucamenta quadam oblon. PInguizlIeuia
Ae J*5s ga referentibus,f inofis,e quibus los prodit albus: (c. ed Ca. Ar
"men oblongum; Ed thyrfi ipecie: radicibus "P2 arl.
5. nitur longis mucofis;rubris,& gludiiofis. Qua vftis eren "
igni, & luxatis artubus illit fübueniunt: potz vrinam b Me&,& Ca;
-: ciunt, fedaluum cohibent:ruptis, couulfis, tabem fen- ;,52 xia
-., tentibus mire profünt. Nafcitur & fylueftris Acantlius p; eua
, fcolymo fimilis, aculeatus, breuior quam fatiuus , & is z«c/, Say
. quiin hortis prouenir. Cuius radix ad eadem ad qua: fu. 647.77, B2
A. peuorefücax —— 0 t6;
4
^ erro av0os. 1.
: ; d ^e *.
: Qo netentomei fei buiu/ce
E: fr? Acantbum eam effe plaütaimn 4/90 VOCAT Quibus fos.
jo zT. Branca orfina:quorum fententia n uri nec plane Acanthi cófu
Á adflipulari pofju. i
int apud me atdloritatis,
nca vrfina didtur, fo-
tg modo lactiiatis,ui-
p^ Brancavtfina
; 2D legitimüs
Videattr Acsnthus.
v lib
etitm ea bodie
*
$oo0
ArdMdciioliCommm.
vrfine folijs differre. Siquidem contra-js quifpiam facile ve[pondere poffet, quod etfi vrrad, eandem fetineant TT
obid tamen nece|fario vnam, c eandem (peciem vepra[entant. Quare quemadmodum dubium eff afferere, Bunny,
maim ab Acantbo non differrezita idem negare vitium effe videsur.Caterum ad hanc tollendam dubitationem ilg
rum, neo iudicio facit, quid üjfdem facultatibus Branca vrfina predita fit quibus pollere Acantbum Diofcori
IL *ACANTHYSSYLVE-
ftris fpinofus.*
Lee ahora ee
SG:
Acanthi duo :
gencra Phnh C
RUN pu.
mus memorie prodiderunt. Illud infuper addideri E
eat Dio[corides,oriri Acantbum cattle foliolis fin 2
camentis prope verticem v[que ex interuallis circumuefi, ..
teff tamen intelligi, quod non re vera foliola illa aculeis bo
ant, fed quàd adeo acuminata erumpent,vt [an? [Bini pert
lia videantur. Quinetiam cim Plinius duo Acanthi egper zt,
ciat,libro & capite vigefimo fecundo , alterum eriffa;
oaa. A Nonis
tumá,, alterum leue , quod aliqui pederotam voca
Aamphyllum , tmirum non effe delet, fi acantbus
babetur viridarijs, nullis rigeat aculeau. 1d que
teff , cium ceteris omnibus uotis Branca Vrfina Aa
fcoride repra[entato adamuffim re[pondeat. Neque
quid loco citato afferat Plinius , Acantbumin bort
ees. re E totos veffire.
enim neci baud facile ex fe valeat;tamen tum cai
qur
4be-
lia ob eorum molliti adeb fleiti queunt,
neo aliquo nexu topiario operi etiam non incommodi
pofint.. His itaquerationibus innixus , eosequidemi
raffe exiftimo,qui Acantbum, € Brancam vrinam name
eandem plantam e[fe fcriptis tradiderunt. Reperitur Cr flu.
7o ffris Acanthus,carduo(vt Dioftorides inquit ) fimilis, nof,
— 0 folijstame domeflico anguffioribus. Quocirca non abrePliniu
quoque duo Acanthi genera conffituit.Ceterim quoniam [mi-
bit Diofcorides Acamtbum Romanis pederotam vocari, prata-
mittere fané non pott quin lerem admonerem aptd Gn.
cos paderotam aliam quoque effe plantam , vt teflat X
nias libro fecundo. defcriptionis veteris Gracia , yl
bet ; Na[citur Paderos berba intra feptum Veneri , qpr-
«loco neque alibi v[piam prouenit , nein ipfa quidem Sy
nia, Folia ei minora fagi, ilicismaiora, forma eado
quercus folio , altera pars fubnigra, alba altera,
- ifüimilis color ei, qui in albe populi folijs cernitur. A
. minit Galenus libro.6.[implicium medicamentorum j
»alij verà Paderota.Folia quidem mediocriter digerenten
ia, Ór tenuium partium. Planta, qua Greid 4 xavbos, Latini]
orfina: Germanici, Sbárenflato:Hifpanic? Terna giguante
à Gracis daba dy plos Latinis Acantbus fjlueffris vocatur: Itali
. PaderosPau
Ían,
i
SPA Y adicia
. tibus
i inimcundis
LMeM : os comminuit, margines v| c c üm
Cae s nemitigaze Decoctum eius poru ham
v »:j . "
Inlib. Tertium Difcoridis jo
SONONI.- e ZI ANONIS NON SPINOSA PVR-
b^ purea.*
fog Nam etfi dii E v i eüTWPm CUtie , ean tamen f fuis perforat aculeis, jede iul,
E sberrida confpiéstur.Infubres banc vulgà Bonaga vocant: Ceterum quamuis floris eius mibil meninerit Bonage,
: pesi lat tamen flore plerung, purpureo fübalbicante,interdum tamen aureo.Sed becquibu(dam in loas aculeis "
peys 's quanquam in aculeata purpureus flos perpetui. erur. Eandem floribus albis vidimus mosparumper 5
hia qua itur ad Diuam Margaritam.Meminit Anonidis,ononidis momine, Tbeophraflus li-6.ca.y-deplan- Anonidis liz
«fie feribens :Ononi« vamis aculeigera efl anno tantüm perdurans , folio vute fimilis , fod per rotum caulem qv florex Theo-
luticoronam ex ititeriallis tota fpecies reprefenret.Florem minutulimi c» in 1filiqua non vndig, feptum edit. hrs.
$letoó, [alos C precipué ine cgetibussatá, cultis,qua decaufa agricolis inimica exit. Vittax admodum eff:
Gatellurem fuerit protinus fuainfima pellit: C fingulis annis, furculis in letus emiffi , rurfus poftevo.
fus pellere folita eft. Jdeoó;ejJodienda tota,extirpandad, penitus eft. «Incipit germinare eftate perfuiturg,,
ELIT s quod, mentionem fecit Plinius 27 .cap.«.vbi fic inquis: Anonim , quidam ono- Plinij lapfus:
vidamalunt vocare, ilem feno no Graco, nifi futicofior bir[utiorg, €ffet;odore iucundo:poff
t Quitamen bac in ree ebenditt Á icdgdertue eu ip.
! iffent ey recuperarunt. Noui ego quen-. . E s
[cerei RU xni eme mprcrmjen cadi afia P fanatus efi licer à me- ; Se
T dus mulo lio medic quam (ol. fectione vtt radicirpulues E i
à Wabkisendativem args Docoquiur eee poa vites adden dtm e lt
Mralaaturs e pre [ertim vbi pituita redidet. Sunt qui putent [anari bemorrboidas intim radicum decotto. Cate -
rimidsvt mibi compertum.
eh prat; ad lcineris C» vafrum infardhu. Fit vadis quá que po- Kuhn: E
777 malta it prousat, omes veficam, C» eius ceruicem lut. tinofis excrementis ob» ds vir Es
inei "des cer aul
Wk
i atecr aruflas ro derrabit. Are
es. Httic plant.
d qi i impediment fit, vnde Remora
afinosad terentes iuuet. Hanc diftinguimus
s aat inne d inpurpuream , eamque; iorem & minorem, luream, albam:
b in usum cura T nce ofa: oeil Trag.Lonic.
i Eid *
diis aed Purpurea, C.B, pesce E
depre :
$oz And. Mitchsoliiomai: |
fetidum;Arontéftüé Ofonis finefpinis, Cametario.: III, poised teret,
ce patuaá;lignofa & fibrofa , caules
* ANONISNON'SPINO- slfptitiroo [os pio hifoidos
(a lutea. * . Qüos folia mülta lata bafi alter AS
7 plerürique Qüina, interdum ctiàm E
pediculo ptodeuntia;quz molfiora &
vulgaris , in fümmo obtufa & crenats, (alf.
Flores in fummis cauliculis breuiore
tur, lateopallidi, legumintm fpe er ene
duntfilique blot hirfütz in capr m RE
tes,quibus femé pullo colore includitur "
dins & vné&tuofo humore obftaeft, Pede
adeó grauiter odorato,ita vtattre&anr;.
vifco retineantur, & vbi fponté nafcitur c
quàm fiin bortis colatur. Hanc paffim circa Mos
fpelium adagrorüm margines , & i inter fegete,
pee :in Hifpania & Lufitania qu
tur.Dicitur Natrix Plinij herbariorum, Lo
Mcelilotus fylueftris pinguis Pennzi. Ongnis 1.
montana, Cam.ad Matth. Ononis lutea non (5;
fa »Lugd. Anonis mitior flore luteo, »Clufhif.,
qui Hifpanis Ciceris genus exitimari ribi
Asuxdxayfia. LEYCACANTHA,
CN PSXI Aen
"e » ] Eusscincha pradits ett radice cypeti,: valida, &
E i SE - J amara.Que manducata dolorem dentium (eir
aMcum zr CARA |E 17. sas NEN veterilaterum dolori, atque iíchiadicis tode(t, de.
ed pesa adi cocto cyathistribus ex vino poto, ISDEM UN
conuulfis medetur. Radicis epotus [oria
prebeteffeQus. —- Bn.
d angie
e errore yerjantur,qui. Cntiumt; Leugacattbam, boc efl albam finem de ciui b
y errime I sies celiejin ran im iem paulo fuperius difeumu lo atf. aa
L lagfus, velpotius errore , fuere nonnulli ex recentioribus , alioqui vei berbaria periti.In quorum ctiam ATI ititero. Ruellim ffe
m Leuca- eofnaximé deprebenditur,quod càm debuiffet,more fuo, poft. anonidis tractationem , ciüustitulo 7
eáücham idé adiunxerat quam tamen albam mominaffe rectius forte erat, eiufdem albe fine bifforiamveferre,exin :
" tiopreterigt.Nam cum exifimafetsaleram abaltta non diffingui,non opus effe iudicauit , earum ieszir
leuce ftatuit, tepeterésquam antea in [pina all did Quo tameu in loco ab ore dicari nis
am poftquam fpina alba ;. quam Mauritani Beleguar appeln meminerit, alreram eius nominis venia
cim in arbuflum vndig a[fugat.fe
| ebiddeclant ipfe banceffe eucasanthanr fed iricoqundem anf quafi f Pina ane] oan d
iefacultatess quibus femi tire eor sor mei e Ue dg ed
CE pofutet. Quod autem differant inter fe Acantha lence; ci Leucacantba;noni di Di (o 2
medic fariptores facile princeps offédit:fed Galenus etiam,» Paulus, qui p
inei ab altera diserio iib di bnéamalgertm popu ic ee oredifi
vau fententia fubferiia Plnimszmam de Acamha leucediferenslib.2 .ca.12 ficinquit: Spine ?i
* vi febuntenanben a plua dej eimi s ECORRMN m retuli ^
5 "habet.Leucacantbam. alij llon;alij 1j »4lij polyconaton appellant; n quaü |
eias imd hara ddnde "iu rad sept dian fa. Lane
conuulfsó, medetur:hec Plin. Qua quidem vidiffe debuerat Ruelliu;. »alioqui Pliniane bifforia iaceo coni
EE rome UE LAM jM ite
fürnpuit. — fegri it opus;ita vt in omnib illud fuum fecife videatur.siquid n:
Vumera ommanuit in fuo Corolleria, banc abacantha eucedifere. rite EA
s ua en E nid inmeken sisi e cra &fh;nà
s: enr c
eus : tot acileatarum flirpium
aon
.Inlib. Tertium Diofeoridis. o3
RDVVSLA CTEVS. quieiupabulo Afinidelectentur , plantafolia fundens ma*
CA gna;pinguia, per ambitü laciniata, Cr acutis tennibusd, acu"
VN J) leis ircumquaquaflipata , quin etiam lacteis plurimis refer"
[amaculis.Caulem profert biubitalem, tricubitalemque,ro*
tundum,fpinis b brachiatumque , echinatis aculea-
tisd, in fummitate capitulis , qua. Aeftate media flovent &ina-
re modo, floribus purpureis ac capillaceis, femine cardui fimili
cnici minore pappo[a lanugine (catente. Radice nititur vali-
da alté defcendente, amaro fapore. Na[citur fpontà in campe-
Jfribus, incultis locis fecus itinera , agrorum marginibus, dr à
quibufdam quoquein bortis feritur.Radix excalfacit, abffer- Cardui la&ei
git,aperit,prouocat, C» attenuat. Radicis decoctum datur yri- Vi5$. Matth.
liter potandum ad ocinoris , & va[orum obftrucliones C re-
morantes vrinas: quare confert bydropicissictericis,ac nephri-
ticis.Idem ducit menfes, tam potum,quam indefeffionibus ad-
hibitum. Sunt quiradicis ficce puluerem addito feniculi fe-
mine, C longi piperis momentosex ptifana propinent nutrici-
bus;laifi augendo.Stillatitiafoliorum aqua vruntur nonnullis
ad lateris dolores,ci alij vt valentius agat , feminis femidra-
ehmam adijciunt.Leucacanthe vives paucis perftrinxit Gale- Y eucacanthg
nus libro 7.fimplicium medic. yficinquiens:Leuca- vixes ex Gal.
. antbonsquidam autem polygonaton,alij ifcbiada nuncupat.
Huius amaravadix eff,ac protmde incidit, & exiccat in tertio :
dine:in calfaciendo autem ex primo efLordine. asuudzayüa, Nomina. ,
que Grecis, Alba [PinaLatinis appellatur: Ytalis:Bianca [bina.
Carduus veró Marie, C Carduus lacharius, Italis appellatur
Scardaccio « latte C Scardaceio bianco : Cardo del latte.
Germanis 9natí e(:enfer Sratvenbíftel : Gallis, Car-
don denoftre pui pic Offropes:Polonis, Ofliropeff.
RN
Tpdxaa. TRAGACANTHA.
"e
A OX X.
zL
Y]UE7 ciis fundic sin qi
Ragacanthe radix lata; &lignofa » fummo cefpi-
ibus minura folia, multa,non- »wooifte-
ni aue alu pheesfas ques
7 tur,contrarenum dolorem,& veficz rofiones, mifto
cornu cerui vfto, &cloto;aut (cifsi aluminis mométo.
R
1 "Tragacanth.
Tw Téi coniid, :
'£or at.Sedi
tendi , quiin Mefuem c
tenititur:vnde furculos humiles, 1 rol - T Oriaddi.
$04 And. Matthioli Comm.
wakdebbd ant, quid legitima lingna fabdita facili, Diofcoridis teflimonio, colliquefiat : pac y
qup tallbupia wig dero euadatadmifla (faliua vt nullo fere temporis traiu diffolui ligg, * n
Jettüpiltunei lixerimyoto celo aberrant, yt qui Diofcoridi fententiam perperd aaeperin. i
Diofcorides non de fola lachryma lingue fubdita , ed in eclegmate cum. melle conformata , illud fei [ibit m e
V fus eius ad oculorum medicamenta, ad tffessexa[peratas fauces, retu[as Voces, Catetasd, defillationes, Am. zeli. ri
uliquefiitá, fubietha linguazhec Diofcorides. Ex quibus palam eft volwiffe Dio| Tragatanthe Lichrymam vos
folam, cr pet fe tantum. ed in ecleymaze cum melle paratam lingue effe fabijciendam, vt clarifmorum medicoruy, infi.
Turion fieri adfoles cum bechicis cataporijs, c» diatragacanthe. trochifais , quibus ip(a commi[cetur. Quippe ig, (cma
medicamenta,quibus afpera arteria, pulmo ac pectus vniuer[um expurgari debent; quadam Temporis dituryitg
tenta, vel lingue fubdita, fenfim lenitera, liquefeere,vt commode in tracheam percolentur arteriam, voluit hic Diofarids x
eclegmatis vum recta methodo deferibere.Nam fi buiufmodi medicamenta deuorarentur nibil prorfus proficerey; ms
ta mon in pettus e pulmones defe fed in ventriculum.Huic C alia accedit ratio, quód fi intellexiffet Dioforide; a.
ebrymam per fe tantim lingue fubmitendam, [ubiunxi[fet quidem,vt fui moris eff; quibus in morbis id falitandum efe:
quandequidem plan? abfurdum videretur feribere,quid aliquod gummi lingua fubsjciatur , paulatima, liquefcere P"
gur, ac deinde filenzio inuoluere, quibus im morbis id faciendum.His itaquevatioribus non modo velo meo quidem iudico,
intelligi pote! voluiffe Diofcoridem eclegma, quod Tragacantba lacbrymam acceperit, lingua. fubijciendum efe non ipf
Tranacicha PAPtImi adr) fed etiam Monachos in hoc;vt alias fepe deceptos e[fe-In collyrjs oculorum addita Tragacithe lad
P. March, t4 nten folitm bumoram acrimoniam in oculos dejluenti dit; fed oculos quoque roborat, c lig? magis adfringit,
quam f[arcocolla. Quinetiam lach € illita,oculorum vngues , C palpebravum puftulas,pruritum, € [ca
Janat.Valet ad pulnionum,pettoriscy trachea arteria morbos, ci medetur eorum vlceribus. In (umma preftat Tragaun. i
tbe lacbryma ad defluxi in fauces,guttur C petitus permeantes , C" tufiim excitantet , & prefertimin tamfe-
üiouibui addita; que lingue fubiciuntur. Datur vtiliter exulceratis renibus. Auxiliatur quoque dyfentericis, quetifis
fuerityum ex vino cydomiorum potatum clyfinate infu[a.1n fumzma vbi leigare , obtundere, c reprimere epu ef pre.
Tragacicha: ffantifimum femper fuerit medicamentum. Tragucanta vires fcriptas reliquit Galenus lib.3. fimplici lic
virsexGal. ruis, bis pancis verbis: Tragacantha fimilem gummi vum obtinet,empla[ficam quandam , c acrimoniam bebetiorem(le.
Nomina — gunt aliqui que acrimomam obtundit.). Et (an? fimiliter illi deficcat -X pay ascnvbu fic Graci; vt etiam Latini , c» tah
Tragacatha vocutur: Arabice, Chitira, tica, Chatech, Alcuted, feu Alcbathad: German. Stagant:Hifpani ic, dlquetiva,
Tragacanthz vocem Gaza apud Theophraftum Hirci fpinam reddidit:ipfa planta nominatur Tn-
gacantha, Matth.Gefhort.Clufiin Cord.ad Dod.gallicum;Dod.fol.Lac. Lob. Caft. Lugd: Carfal, -E
canchum, Cord.in hift.Lon, Tragacantha prima, Tabernzmontano.Ex radicibus colligitur], Á
gummi, officinis gummi Dragaganthi nominatum , glutinofum quod per cribrum aut tarum lite
exprimitur, candidum, pellucidum;nitidum,licet & flauefcens, (abruffum reperiatur. Subftantia eftglu-
tinofa quz difficulter teritur, & aquam qua diffoluitur, in denfam mucilaginem inftar glutinis conuer-
tit Eligendum candidiffimum, parum translucens & cuius minima portio maximam aqua copiam cos-
*XLCARDVVSSTELLATVS.* Hp» ERYNGIVM.. CAP. XXL.
M ba
- Ryngion aculcatarum eneris cuius folia
- : cipio fale condita, in cibos recipiuntur. Laragu-
X$«- tem funt, & extremo ambitu afpera , guftu aromatici 49
ES m fedvbiadoleuerunt, circa compluresc lium eminé
X127 | SE CAS TC tias in fpinasaculeantur;in quorum fümmitatibus
adezp d- dS GR A ZR 7] , bofà capitula, durari;acutifsimarumq; fpinar it
sipiinftar (NS 5f A Sw 2 ftellatim cireumuallantur, q saliósviridis —
ftella ita mc- ES n) Sene IN aliasalbus,interdü caeruleus inuenitur. b Radixoblon-
eM O2 Ox i : SS lata;foris nigra;interné candida, pollicis craffitud-
;fed Cat, Net ot wa JJAw. ga-lata.foris nigra;interné candida, po
c a : NS C Oe woe. | ne;odorata. Nafcitur in afperis;
b Meum , & RUN
^ CA tud L3 ; i
Y : f ,, 5 1 EA Ert EN
iip E: (8 4. NU A RSS. dett: bibitur aduerfus plurima, cum í
ratà,&aro, (4 A^ 7 ZA. UN drachma vnazap ,Mlitaue; tub da.
matica. zc APRSSS LO NU/ 3^4 ditur.Pora cum hydromelite radix, opi
a Z S1 72 N T y comitialibus medetur. Bv
Pria o6 pi - Ongé quidem aberrant feplafiarij Sentesintnpugir-—
d PAN E iene, vtpote qui pro Eryngij radicibus a[fumant acilesta
* Cacatrep-
pola.
Eng Diof -
E 4 c— 3 000 Quo Vencta lito
Ejngum ^ de EGRE CS - altero latioribus.
d ea[dem poffidet vires.Huius ta"
Quo jit Yt eorum fententiam mmn
In lib. Tertium Bokéorkis. top.
Ill, ERYNGIVM MARI-
num.
3^
e Z
NS ZA —— Tf
j - S
9". - LS S
SMS SN T SW.
« 7 Y »
i RAN
x
I ERYNGIVMPLANVYM.
»
4
A tte ains g, (m Mauritanis aSeyacul non differre.Veruntamen ij quog, bal- Quorandam
j EE. AE ; error,
3 : 2
E
:
gentis auctoribus nitatur , clarifmum prebetindicitm ; Seca
cul diuerfum fuiffe , c plantam Gra(is intognitami. siquidem
WS ugs, Ji pro eryngio Secacul fcripfiffer Serapio, ei [an? non fuiffet opus,
paulo inferius de eryngio tratlare ex Diofcoridis, e Galeni fen-
tentia magno virium C notarum difcrimine, Re autem vera Secactl hift,
^ Secacul radix eff Indica. Hoc enim teftatür Auicenna lib.quiti- Math.
* fo,vbi fic babet:Secacul funt radices Zingiberi, lecon- c
deplurib e
p "
j licuit, qua tamen pollere Secaculmemoris prodiderunt Arabes.
ES REY ^ Ceterum animaduertendum efl Serapion Afteza Atticum, f
AC ue Bubonium cum eryngio confudiffe , feellarum fimilitudine
deceptum , qua ceruleo colore Jeimicem emulantur: etfíque —
tonta , exrayarum comeffibilium iwve pota, vel ex anferino,
vlirana non (int ad manus:ea. iran ter poa:
Vy zi Ofees
$06 ^ 'And.Matthioli Comm.
a cou febres Eryngium planmm fiue leue folis exit latisablongis,minimé laciniatis, in ambitu tamen ferrari ;
MU Magician in paru vapitulis,ipfisd, fuba[perit-Radsce vegeta veteris vraffiore. Prou afe
menfi agro,campeitribuslocis.Radix minus quam catera praferipta ficat, minus, ad omnia prestat. Memipi, Epntica
lenus lib.G.fymplicium medicamentorum.fic inquiens : Eryngium caliditate quidem dut parum,aut nibil, que
14 fuit, upet at.Siccitatem vero intent effentia confiflentem won paruam obtinet. Eins TBOWIEH GrAGIB iis is pen
Nomina. m item Eryngium: Italicum, Eringio, Cr Iringo: Germanicum, vadpenbiftel/2ianftreto: Hipanicum, élan
dp: cali act omi Nanchasat Varke v Peoria Mikel yngumiarum a
vingio marino.Eryngium planum fiue leue: Italis, Tringio lifcio, c Iringo fenz.a fpine. ad
nii differentiz plures notantur:eft enim matinum:eft campeltre,hocq; folio vel fin
A s, [dmm on ges & laui:eftalpinum;hocq; folijs vel planis, vel zalboelil ile
ryngium cft capitulis czruleis Diofcoridi : hisadduntaliqui & Crithmi fpeciem & Carduum ftella,
cuius figutáadiecimus,cum ipfius in principio capitis,vt & capite de Tribulo,fiatà Marthiolo mentio],
Carduus ftellacus, C.B.Dod.gal.& fo.Gefhot.Lob.(cui & Spina alba vera Rondceletij)Cam. cui & Stella.
ria Augenij.Eryngium, Brunf.Eryngiü 2. Trag.Lon.Cacatreppola( quafi Cacotribulus, id efti um
bulus ) vulgo , Matth. Czfal. cui Stebe & Phleus Theophrafti. Polyacantha, Cord.in hift. Myacantlos
Theophratti, Lugd.spina ftella, Tab Hippophaftum vel Hippophacs Diofcoridis, Columnas Variat co.
Y lore florum,fert communiter fübrubentes, habet & candidos. II. Eryngium tampeftre vulgare, C.B.E.
1yngium primü, Trag. Lon. Eryngiii, Fac. Eryngiüvulgare, Dod. gal. Cani. Eryngiü cam; )
Caft.Eryngium montanum , Matth. Lugd. Eryngium mediterraneum , Gef. hort. Eryngium can "
mediterraneum,Lob.Eryngium, Cord.in Diol.Lacu.Czfal. Taber.Erynge; Eryngion & Centumc i:
Plinio. III. Eryngium mazitimum quod cum Acano Plinij lib.23.cap.9.norn male conuenit, C. B.
turEtyngium marinum, Matth.Dod.gal.& fol.Lob.(cui & Drypis Theophrafti quorundam)Caft.Caf,
(cai &.Crocodiliü Diot.& Bonip Cani upek & Eryngiü folio Apijin litoribus maris Plinij.Eryngi
| maritimá, Gef hor. Glycyrrhiza [pinofa & Glycyrrhiza Crateuz Lacuna. IV. Eryngiüalpinum i. üci-
pire dipfaci, quemCarduü nobilemBernenfes,in quorü alpibus frequens, vocitant.C.B.Eryngiü pla
Matth. (in cuius figura capita Dipfaci requiro)Dod.fol.Caft. Lug. Eryngiitaliud montanü Dale amplj,
cidém,quá &(ubSpina alba,fed figura vitiofa;pofuiffe videtur.Eryngium alpinü, Gef.hor.Eryngiü magnis
aMei, & c, latisq; capitulis Eidem in ap.Eryngium montanum renuifolium,ambiru profunde finuatüi ; Lob. obícr
rab ene " Alpinum czruleum Gencueníe,Lob.icon. Eryngium alpinum czruleum, Tab.Eryngium capite Dit.
MS ipa ci, Cam. Herba peregrina folijs acanthi , & Acanthus fylueftris Diofcoridi, Carfalpino, CMAEE 7
xem d j : . M. EA |
vv dyailia. d cA Mne. ; AL COLE: d ooG A PSWXXLL; T mE
pauci Eeyore bi Suis s : ic
s Taseenl. À Locgfolium fcilla (imilitudinem habet, craflum,pingue, modice latum; rotundum, rettorfüs
; o iSi ."dum.foliagerit curta, quz vtrinque cx obliquo longíoribüs interuallis ftriantur, & in fpi
d quo fpinas nunt.Caulis emittitur non difsimilisantherico : flosalbus:fructus haftule rcgiz cogriatis grani to
rarius emicá. odore, & guítu amari(sima:radice vna;ceu palo;in terram depa&ta.Plurima przpinguisq; in India
Wer m
3 * nuüntgg. : 5 qut m e ANT. R À purifsin
i rum ad iecinoris imaginem vergit.Eligi debet d boni odoris, c fyncera;quz nihil doli fenfit, nitida ;
E c Meü. xa- peuvsieemgeT ons a epa c6. Uti coacta; facile li. rae exilii y cd
* hesemte) ba nigra, &ifr & contumax.G i cam adulterant:quod deprehenditur guftu, amaritudine, :
à d Dcet ip & Valido odore: eoque argumento; quód dipitis friara non ad minima víque fruftarefoluitur :netdes —
à meo&Car. fünt,quiacaciam immifceant.Natura eius eft piffare,cxiccare,efomnumallicere,&corporadenfre.d- —
^ € Car.addit. uum ri rigida, po ^
£F J T " - Mi T
Mefücs à ca? fü & Fuchf.ipfit fecurus quid affermauerit ille, Aloe per os fimptam venari ofcula adeove[erare s vrindepofea, argui
E.
ME :
&
A11
à
V
*
kMeüui-
yrvTai imi A.
| / 7 feetur. y
3 p AT Fa odd" 1
; jummia vine facil exiliat,cuns id vr ipfi aiumt, yum Diofe-tum Galeniplaciti tnaxirné reptner Verim quam longi, qurmmnpt—
EMQUE 2 MM cu E
. mig, compertum haberem, prius redd, meo iudicio reonfum fuiffe à 1aco.Syluio clarijismo aratimflta mdi
Inlib. Tertiam Diofcoridis. $07
*j àALOE MVCRONATO FO[TO.* I. ALOE.
DScE REIR " " EY
Fei: 3
p SECO rss ote
B 4 T d t ,
: ir vr politano qu dam, qui tam probatiffmis rationibus Mefüem tuentur, vt mn ayiplius Ma. *35
j » 4 Fuchfio hic eum lacerandi locum velictum effe putem: Aloes meminit. Galeuts lib. 6. fiemplicitam dicamento- Aloes vires
i MANSIT Ua. berba timidus apud uos prouenit, C que nafiitur in magna Syria, aquofiavefl, e faculta. €x Gal»
3 liver w oa que. deficcare potefl v vulnera conglutinet. At in regionibus calidiaribus qualis eff Cale.
: frin ar. 4t,multi e melior- Optima autem Indica,cuim liquoreftid quod ad nos import atur widlmióntum d]oe
; agnominaturi,ad plurimas res, propter ficcitatem mordicatiomis expertem , vtile. Ef auteps non fimplici natur. fed vt
os áo cf guftus, ad [fringi fan » Camara eff adfiringit quidem medioaiter , fcd vebementer amara eff. Subds it c
42 beers i medicattientorum , qua Grac ab excernendo flercore | , : 4
ir IgHIdEm mmeinoria tenémssqtie in quarto lib.funt demon[lrata quid tert ni iumcalfacienti
YniRtenf o fcmdtesalt Sed if ca ga B pieles 1 jecino-
a 1T]
ds
«gré
Moraviae p ne et tm quán
—. elec Midalcantem m babet facultatem vitiofara ME saam L-
" mandzc 2 Locis citatis. Dejjeit Aloe ud pituitamipfam.Ca.-
ilavedundantia ven. eere
4 myrtha , non modo vi-
y» 3 Wenti-
$08 And:Nichioli Cora!
wentii fed etiam defunctoriü corpora.Cum dracomie [anguine , C myrrha vlcera cótumacia fant, quid fn,
exiccare pofiit. Senfus omnes,mtellemá, acuitsiecur ab infarélu purgat, G vegio morbo medetur, Weggyyh,, ad
menyac ceteris fedis infl ionib q brem ij ab eius a[umptione abflinendum efe, qui aliguay, ini
tibus noxam] tunt b. Mefues. Ceterum necat Aloe ventris ex lacte, yel melle [umpta : aut yimbilicoteng, par-
bubalo felle, Cr aceto fubacta. pm lia :
Planta, que Grecis 4 óm Latinis etiam Aloe vocatur: Manritanis, Saber, Paber, fite Salat : Itali, Abs
"tepaticobet bitter 2(oeg : Hifpanis, Hierua babofa: Aloes, feti Perroquet :Bobemis, Aloe, *
Nomina,
T
*- Aloétriplex habetur, eft mueronato folio,fucco dulci,que càm iam vulgata fitipfius ic s
mus:eftaltera fucco amaro:eft tertia paluftris. I, Aloé mucronato folio, C.B.Lob. m Í Pic mee
ex America,Dod.fol; Aloé Ameriacana, Clul. hift. Hifpan. Caft. Lugd. Aloe America, Cam. ad »
Tab.Aloe fpinofa, Cam.Aloé alterum genus, Carfal. Valentinis Fil yagulla, id eft filum & aes, IL Alc
fucco amaro,C.B. Aloe, DM Dod gi fol.( cai& Sedum amarum Columella) Gef hon.
m on.Lac.Caft.Lugd.Lob.Czflp. Aloc femperuiua Indica quibufdam, Cord.in Diofz, i
hibion etiam dicitur, Cord hift, Aloe communis ex Hifpania, Cam.Semperuiuum marinum in infulis
techadibus, Quiquerano.Huius denfatus Succus Aloéetiam dicitur:cuius tres habentut differenriz
eadem planta.Optima füccocitrina,quz puriffima, fulua aut ruffa;aut pellucidaamara , adílringens
matica,odore graui & aromatico. Altera Hepatica quod hepatis modo fit concreta, fübruffa mi,
lacida;illa dentior & aridior,amarior, magis adftringens,grauiorisque odoris. Tertia Caballina, ponde,
" rofiffima,denfiffima,nigra,terraarenifq; lena:amarifIima & guftu horribili virus; olés, veterinariss re. "
linquenda. Eligenda pinguiffima, puriffima; hyeme friabilis;zftate molliüfculájin manibuslentete,
fordibus carens;aromaticam amaritudinem refipiens,odore fomnum concilians.Affertr pellibus pow
füm ex Indiaatd; Arabia; per Syriam & Zgyptum:verum etiam in maritimis Apaliz & Hilpaniz, fed fa.
ciendo fucco inutilis, prouenit. Aft nunc Americana quz ex Mexico adfertur, in Germani hortis vul.
gatior eft.
s
Hrs
Ade ^ ABSINTHIVM CAP. XXIll -
.- À Bünthium;aliqui bathypicron;herba vilgó cognita.Praftantius in Ponto, & Cappac ocis,in tton
e A» Táoseie Vin habercalfscendi je adiringeadh em etpa parue e " a. P
beant t inhafit:vtinam cit, & crapulam prafümptatm arcet; adinflationes ventris, & ftomachi dolores pr
bi ia Me deftcum fefeli, b & nardo Gallico potum:faftidia difcutir,& arquatos anat madefadti dilutum, aut deco.
&Ga, — Cius quotidie tribus cyathis hauftum:menfes cit potum,aut cum rhelle appofitum. Contra fang
2 iones conuenienter ex aceto bibitur: aducr(atur ixi venenis cum vítio : item cicuta, & muris
aranci morfibus, &draconimarino.Anginz cocum melle, & nitro perunguntur,& cpiny&idesexaqu,
LABSINTHIVM, — —— *ILABSIN. PONTICYM.
Montanum. *
Inlib. Tertium Diofcoridis. 709
igi melle illinitur:item auribus,fi manat. fanies.Dentium, auriumque
Milit P futfitu compeícit.Deco&tum in paffo dolentibus oculis oblinitur: item pre-
dolores decoónm itum cumcerato cyprino:ftomacho quoque longa valetudine laboranti curn rofa-
Ds ane c SUA C farinayaque inter cutem,lienofifq; fübuenit. Vinum ex eo fit quod
hireu vocant; prafertim in Propontide,& Thracia,quo adanté dicta vtuntur, cum febri carent : .-
abfinthicca inát,& acceptam huic vino incolumitatem referunt. Infparfum arcis abfinthium,
ko ntium iniuria vindicat:culices ex oleo perunctum abigir,& à corpore arcet: atramentum
librarium diluto eius temperatum,literasà murium erofigne tuctur.Exiftimatur liquamentum eofdem
effc&us:attamen petionibusimprobatur,quoniam ftomachum malé habet , & capitis ciet do-;
h " qui co&taamurca,liquamentum adulterant.
St^
- cA bh BPedran ^ ABSINTHIVM MARINVM. — CAD. XXIV.
»
hl
Bünthium marinum, quodaliqui Seriphium vocant, |copiofiffimum in Tauro móte, iuxta Ca t Orblegi ..
M iá;&in Taphorifi £gypigignitur:quo Ifiaci pro oliue ramo vtuntur. Herba eft renuis;ab- tantum. Xepée
rotoni parui fimilitudine,referta minutulis feminib?,fübamara,ftomacho inimica.Ea grauiter olet,&cá uc.
calfactione adftringit.Per fefe.aut cum oryza cocta;interaneorum 2 animalia, teretefq; tíneas, a Meum. à«
M eeerclans bleuigat:cum edulio autem , vel lenticula deco&ta , eadem przftare poteft. suze/duz Àj
a maximé pinguefcunt hoc pabulo.c Tertium genusabfinthio alfignatur, quo Gallia alpibus fini- $702;
ái timafcatet;id patrio nomine Santonicum vocantregionis,in quanafcitur,cogno mento, ab(nthio non epo tos
—— ^ diffimile:verüm fub eft;non adeó feminis foscundum:eadem qua Seriphium potet. . saícaridas &
otu
F lumbricos
1 a IS J . nd
(( HLABSINTHIVM PONTICYM. IV. ABSINTHIVM MARIN M. Me aii
: i n " A OPSLEM p * v yc Lr e 4 ( esi :
VA AAA Ret yog Cap t
ter.
? c Cat. addit,
$» xaT.
d'oxíes
$10 And. Matthioli Comm. -::
Me Das VL ABSINTTE MARITIMV M ^w infuanem,ita vr odarati uon. barum ref
ticumRoma- foliis laciniatis.* Sylnius doclifimé adnorauit , neféio zagoy,
num vocat. i m us Poticum, Romanum appellat. Monachi,
Plinii error.
It;
in quo fané Galeni fententia c» bonis.
cum abfintbium efficace vim ebtinet ad aquam 741. Ponti.
vt mihi iam fepius experimento cotipertuim, nnd
quofdam noui bydropicos quafi deploratos , Miu iu. d
cotitatiim ems,qua [accbaro adferuata fuerant , lengua
Jfituti funt.Parandivatio bec eff:Sumito flore(zyy;
comarin recentitm abfintbij Pontid libram vgay,
ri albiffmi libras tres.Comas illas demptis den.
culis tundito in mortario lapideo: deinde ii optime nli.
charum in puluerem tritum Adijcito:rurfus omnia
tifper tundito,donec in vnum corpus redig. "o
fam recondito.Ex. abfintbio ita parato;affetto prius
datur quotidie emuncia tribus boris ante cibum. Sunt.
Pontici vires.
Semenfan-
€um Abfin.
marinindeft.
quiputent femen illud, quod offéine S A NCTVM pn.
4. J], , PT
minant. quoda, lattbas
rou
Marini abfia ; 5 —
thii hiftoria, .
MARINV
móntar- T
talitum ,
Aqua Ab(n.. ÉAE)-- Eus d "i
: Barco (quantum fentio,
Telit. Me v
diaratioge d
[uem commentarios feripferunt , putant €), quii y.
vore,;id Mefuei Romanum abfintbium effe, Mod nip,
in agro Romano , fed etiam in vuiuer, ;
nius li-27. ca.7. Ponticum feribit vae a rdi prep p.
1ó
priv
P pr EME N?'S AN € T Y M, - ipfum confer extimaparte amarum y nedulibus ver) dulce,
venis ef iliofum. per vrinas expurgat.Ob bac contentam in Vétre pittitam;oblatum nibil aditiuat. Sic ez feit
WE m
E- XM
pt
IX. ABSINTHIVM SERL - *IX. ABSINTHIVM SERE ^
Inlib. Tertium Diofcoridis. ju
fed quoniam cum exterioresille partes, quibus amaror ineft,
admodum fint tenues, ac in vaporem facile refolubiles , iris
calore tenuiores fatte, nü magno quidem labore refoluuntur:
euenitá, ob boc,vt flillatitia, que indefluit «qua; omni Jit a-
maritudinisexpers.Preterea dulcedo, qua in ipfa inuenit,
non ab intimis Abfintbij partibus emanat , fed eam tantum
a plumbeisinfh quibns conficitur (vt diuturna decet
experientia) prouenire comperimus. Nam ipfius dulcedinis
qualitas non modo in Abfintbi flillatitia aqua fentitur ; fid
etiam in quauis alia, queex herbis teniperamento: calidis
extrabatur. Siquidem cim plumbeum infhyumentum bu-
3ufcemodi berbarum vaporibus tum a&u , tum potentia ex-
eatfacientibus, terrena quadam fubflantia fuperficietenusin-
ficiatur , que aC&utum in duleiffimam velati cerufjam con-
uertitur,non mirum quidem videtur fi aque inde nranahtàs
afcititia dulcedine isabute,gufta dulces percipiantur. Quod
quidem iis non euenit abfintbi ffillatitis aquis , que duplici
Vafe vitreis organis, calentis aque balneo tonficiuntur : nam
ba fufficienter amarefcere cognofcuntur, nec tantilli quideu:
dulcedinis guffantibus probent; Euenit [anà boc dotati
balneum [ue ipfius aque humiditate; partes tenuiores illas
vetinet,con[eruat,ac cobibet. Quofity vt nà adebin vaporem.
vertatur quemadmodum cum illis fieri ifolet,que carbonum,
€ lignorum violento igne in auram euanefcere cagtüntur,
Dulcedinepraterea cerent , eo quod à vitreis organis quibus
elicuuturnullam afütitiem qualitatem recipiant. Quare
fatius,mea quidem fententia, effet, vt otium; quod fupereff,
gn tonfumerent monachi inve chrifliana , & medidin e me:
WWE dics, C finguli dearte fua bene mereri difcerent : vel faltem
EN quifque quam ved inflituit , vitam equeretuy. Abfintbij Abünthii vi
meminit Galenus lib.6-finipl. medicamentorum fie inquiens: Ycsex Gal,
"^ fiue Semenzina.
(
N
" fi A i
- &
"
m adjricoriam, c amaram,c» acrem [imul qualitatem pofidet,excalfaciens pariter, C» extergens, e robà-
(p mm
tan e deficcams.Proinde liliofos veutris bumores per egeftionem iufernam propelit, ac per vrinas euaciiat. Magii autem
V
) phium Gallicum.* phiumlatifolium.* —^ 4.
5 And. Matthioli Comm.
. ahorace,aut pulmone contineatur.mam ad[fringens in eo facultas, quam amara, valentior eff. Porro didinft qi,
erimonia;idcirco maiori portione calidum efl, quam frigidum. At [i opus eft generatim comprehen am eius temper; 4
eundim primas cireumferibere facultates(etfi «nomaomeres C* difimilare fit ) calidum ipfum dixerim primi penem
ficum tertij Succus autem eius longe quam herba ipfascalidior eft. Sed cum de abfinthio marino, fiue Seriphs apa ^t
8 imp.med. seriphumsinquit, pecie, c guftu abfinibia fimile e[.1d quod de Santonico fcripfit Diofc.cimtradidors,
is cum Abroti iphium,quam cum abfintbio. Quamobrem relinquitur fujpiciosquod aut OI M.
Galeni fariptura fit hocloco librariorum incuria deprauata.Herba, qua Grecis eisbuv, Latinis it Abfinthis
tur: Arabibus, Affintbium: alis, A[fenzo: Germanis, 'Bermut/ lg : Hifpanis, Afentios, Alofna:Gallu, »
fince: Bohemis, Pelymenh:Polonis, Pyolijn.Abfinthium Ponticum; Gracis, Axlivbioy avór icov:Italis, Affenzo ^
fintbi inum.fiueSeriphium:Gracis, A-Vísbuo» Safkorios, Italis, Affenz.o marino: Aquileienfibus Satitonis Seg ^
: dá YN s
&,
Nomina,
Jandum: Italis, Seme fato € femenzina. |y ,
; ; d
Abfinthium quafi 27/6/cy Comicis, quafi imporabile, propter infignem amarorem 5d dj, zia
erixoérura Etfi Theoph.tantüm Abfinthii in Ponto prouenientis 9.hift.18.meminerit , eius taméyieigs
differentias in Phytopinace recenfuimus,de quibus in hiftoria: in prefens tantüm de iis , quas Mar
Cam.in fua edit.exhibuere. I. Abíinthium Ponticuni;feu Romani officinarum,feu Diofc. C.B.
thium,Brunf. Trag. Matth.Cor.in Diofc.& hift.Lon.Ca. Abfint.vulgare;F uch.Gefapp.Lac. Lob.
Cat. Tab. Abfinthium commune Gef.hor.(cui & Romanum)Cam.A b(inth.Santonicum
cardi. Abfinth. Ponticum Ruellii & Triicasellz, Abfinth.latifolium Dod.fol. Abfinth.nofrütruil
Thalyo.Abfinth.rufticum, Apulcio.Abfinth.maius & vulgare, Clu£hift.Pan.Abfinth.commune atifo. 1s
liumamatiffimum.Ioh.Bauhino. II.Abfinthium ponticam montaná,C.B.Abfinth.communeminus,
Gef.hor. Abfinth.montanum, Cam.ad Matth. Abfinth.mótanum feu Romani, Tabernemontano. Hoc
vulgari fimile;nifi quód exiliora omnia, & amaritudo fapore & odore gratior, in altis montibus
niens; Ili. Abfinth.ponticum tenuifolium incánum, C.B. Abrotanum minus, Trag. Abrotanii feemins, |
Fuch.fol.Lugd.Gefhor.cui Abfinthii potius genus, Abrotaniü albi, Cord.in Diofc. Abfnth. Ponticum,
F Sees ORG GEH UUL ege c WEE Ea So vulgare,Clufhift.Pan.Ab(inth.Santo
nicum; Ruellio & Caf. Ab(inth.Galatium Sardonium Diofc. Lob. Abfinth. tenuifolium, Dod.fol.Ab- |
finth.Romanum Mefue, Turnero. Ab(nth.Romanum vulgo, Thalyo.Hoc duum eft generumalterum
incanum;alteram cauliculis purpurafeentibus,foliis füpina parte viridioribus: media inter Abfinth.&
Abrotanum naturz videtur. IV. Abfinthium maritimi lauendula folio, C.B. Abfinth.marinum, Mar.
Caal.Lugd. Abfinth.Seriphium, Lac. Abfinth.anguftifoliam, Dod.fol.Lugd. Abfinth, larifolium mari.
num, Cam.Artemifia marina, Lob.Tab. V. Ab(inth.maritimum foliis laciniatis, C.B.Artemifia marin
foliaincifa Lob.Abfinthii anguftifolii ramulus foliis fciffis,Dod.fo!. Abfinth.marini Patauinum, Cla
hift.Pan.Artemifia marina Lob.Lugd.Hocà priore tantim foliisin lacinias diuifis variat, quod potiffi.
müm contingit fi x maritimis locisin hortos transferatur, quemadmodum in horto Medico Patauino
notauimus. VI. Abfinth.capilli veneris folio, C.B.Abfinth.Seriphium epum a MR
thium peregrinum fiue Zeyprium Aduerf.Lob.Abfinthium ZEgyptium Lob.Tab. VII. Ablinthium
SR MEA UM D Esc cea Gadom Mah Lob.Lu - Sementina, Dod. fol. Tab. Santonici
; $ YTON . Lon.Abfinthium marinum & feriphiá,
pais Alexandrinum femen, NE ie *
men & Zine femen, Cord.in Diofc.& hift.feméZe-
doariz, AduerfAbrotanum mas, Anguillarz, femi-
. nis huius contra lumbricos vfus, cligédum magnun:
nonpulaerulentum & odoratiffimum: ex Egypto
adnosadfertur. VIII. Abfintb.SeriphiumGalle —
. cum;C.B Ab(inthio pontico fimileeft;arfolisme —
ioribus, lanugine albis : flofculis croceo ruborevi- Su
riegatis,quibusfemen minutum,amarumyacre,füc- Ay
cedit.Planta amara eft, odorata, in Bei d d
lienfibus proueniens quod etiam in litore Vc T2 2
notauimus.Seriphium vulgare;per| Dioft. Lob. ;
in icon.at Camer.in fuo Matth. Abíinth. Se
vulgódidumnominat. IX. Abfinth.:
; latifolium; C.B. Santonici fpecies maiufcula &lon-
, giufculisfoliis, Cam.in Matth. & Lob. infuisobíet
uationibus; Abfinth.Xantonicumvulgare
Aiirws, ABROTONVM. CAP, XXV
, Brotonum duorum d d
. "^ damarborisfpeciefruncans,amditapdmim
mulosfoliis fcriphi mod rudaimciis lois i
rcfertaeft, comantibus in fummo, fulgoreau uM
rymbis. Quodper aítatem prodi, i auirct
(—— eumgratitate quadam, Scamarog
- —- culumeffe conftat. Alterum Thasyc ;
"xo tefüm,a gracilibus ramulisvtiabá FA
adocia gignitur, & Galatia Almo
arque in Syriz Fiecapolt Yeriulque femen crudum
|... 1 ABROTONVM MAS.
3 Q5
a Mcü & Ca.
Aemlxapmo
i guelli fe. 7
mine. fed O-
rib.AezléQuA.
AoV legit. ie. ^:
tedcibes fo:
liis.
^ [nlib.Tertium Diofcoridis. $3
3 feruefadtum exaqua;in potu auxiliatur orthopnoicis,conuulfis,ruptis,coxédicibus, vrinz an- s
vium ibus fappreffis;aut remorantibus.In vino potum exitialium venenorum antidotü cft : hor-
gulis mene — illinitur. Serpentes & (übftratu, & nidore fugat: contrai&us corum cum vino potum
roribuscx O^co efficaxcontra Ícorpionum, & phalangiorum venena. Oculorum inflammationibus
o iode illinitur cum cotonco cocto,aut panc tritum cum farina hordeacea,decoctumque tubercula
e rilrini compofitionibus admifcetur.
t mas planta eft vulgaris notitia, Ctius duo obferauimus genera, hortenfe, e per fein campeffribus na ^b
Mm felis cr minutiore emine.Mas farmentofa effplanta, caulibus tae, ipie abfintbium. Fo-. *?lex.
kgs nnm ofa, longiuféulad, odore graui, fed medicato.Flores mittit exiguos, fem mi dut, co
1o MAMPP rfere totos comprebendens. Quod verà femineo generi adfcribitur , non omnibus notum.ef : non ideb,
| rmn ifimum non feratur in bortis, fed quód à paucis pro Abrotono femina cognofcatur. Quandequi-
| jen id aly Cypre[jum,alij Santolinam vulgà appellant. alij veró marinum effe abfinti, iflimant.Sed j profecto fal-
| escar:quippe Santolina vulgà vocata;nil fané aliud efl,quam Abrotonum femina. Quid primum (vt Diofcor.inquit) Abrot.focmi-
| p* quandam reprejentet vnde y à quamplurimis Cypre[Jus vulgà dicla efl. Deinde quàd candicantibus con. ^ dckctipte
| Jani oram amori indfis, floribus aureis,orbiculatis,caulem [ummum, eflatis C autumni tempore, ca-
gierm modo comatibus.Poftremo qud in vniterfum fuaniter oleat cum grauitate quadam, amaro gufiu.Ex hac
iquidem delincatione adducor, vt decernere non dubitem,bancplantam,quam vulgus Cypre[jum , fiue Santolinam «p-
gelatefe Abrotonum femina. Hinc itaó Fuchfium alioquireiberbarie g »errafje crediderim,quid pro feminei ge- Fuchfierro:.
mis Abratomo plantam fubiecerit ab eo long diuer[am. Qui etfi Santolinam feorfum poftea depinxit , nontamen eam
baroni famine nomine agnouit, [ed berbariori, vtarbitror, vulgum fecutus, eam Chamacypariffum, hoc eftspumilam Chamecypa-
eprfiom muncupanit,eiu(2, nullam à Gracis faclarn fuiffe mentionem falfo credidit. Ceterum quid Goritien[es Abro-. Ps.
aem marem Veronicam appellent ea fané planta mibi in mentem venit,que recentiorum quibu[dam V ER O N 1 CA Veronica.
veau magnis vt aiunt )infignita viribus.Hec duüm eff generum.Mae,que bumi repit, caule efl dodrantali ut mino- Veronica du.
no rabefiete lanagimfod, foliis oblongis nigricantibus, hirfutis, c in ambitu ferratis Flores edit purpureas circa fum-. *
moniaulem emicantes, & femen in filiquis loculi fram referentibus.Radice nititur tenui, quein plures ditaricatur
, pta Nafüitur locis incultis, Femina catleexit lanuginofo/foliisrotundioribus,minitmé laciniatis, fülipinguibis Eb rins.
maprofert m luteo purpurafcentes: feme in vafculis rotundis inclufum:radicg veró maris emulam.Na[cüitur in locis afrris
madtif lunio menfe.GujPu quide adfirisigens, cv amara eft: vnde conijcere licet,ex efferi excalfaciendistü ficca :
yedripredita.VERONICA M A S ad omnia efjicactor eff. Medetur dg vulneribus, ac diuturnis vlceribus. S unt; qui den gr cias
TW Rete T AME
E
ILABROTONYM FOEMINA. . Ill VERONICA MAS
v6 Qno er n^ det Semi Vip rot d xa li.
ak
e
^
Tumpores preterea in
ud adpefüferas febres er — — »
iia rum pe , tum pulmouis,nam C» tabidos, Cr fuppiatesinnat. 4
HhtisYerunrenes C veficdexpurgat.Sed vt noftrum fequamur inflitutii,
$14 And.Matthioli Comm.
*IV. VERONICA MAS M VERONICA FOEMINA-
fupina. * : "Mab
Abrotoni vi-
res ex Gal,
(Sp
AS
ls
QU
veddende [unt ex Gal.qui li.6.fimpl.med.ita de eins viribus pofferitatis memorie fcriptum veliauit: Abrotonum calidum,
€ ficum facultatejin tertio ordine feu rece[fu pofl media piae dibuiie eius Maire. D
quidem G ex guftu duda ciietura, vtpote cim [it admodum amarum.Porro faporem eitifinodi, cim terrenefit efenti,
largo calore extenuatum offendi Iteque non infirenuo Cr excalfatit, Cr deficcat.Nam fiue comam cum faribu(.
liqua enim eins palea imutilis eff contufam vlceri puro illinas, mordax, cr irritans videhitur:fite eoim olermaeratua.
trem perfund, velessadmadum calefacereveperies. Quin cr fi qui per ciseuitum rigoribus capiuntur nias |
te inuafionem rigorum boc voles confrcare , minus vtiquerigore concutientur : imà Jenfis quidem protinus vli ds
motum fuerit,ipfum calfacere percpit.Porr) quod lul
, tre] q at; par eft, nimi 4TIATUD, Sces autem
pretiu qud 6 digerendi Gr inddendi quandam vim habea fe e d an nico
3m promptu erit colligere. Primm quidem ex euftu:pauciftima, fiquidem acrlitatis. particeps Abrotenum eft , non paa
vero Abfintbium.Deinde ex eo quód inimicum fit fVomacho Abrat, elut etiam Seriphiuimzgratim vero cami
NES Go duke s deifi fupraofnfim equi marum ifompot f Ewa
Abrot. foem.
vires,
Nomina.
vum ver),aut Acerbum, ut in fumma adfringens flomacho vtile c» amicum.Porr vbi qualitates be inuicem
eonuenitnt:ac proinde maximi vlceril »quaim pudendorum preputiie funt competere videntur. At cinis Abrotnisle-
vibus omnibus mordax eff:ac idcirco cum ol partitun y eicino failicet , aut raphanino, aut ficyonio , aut vete
boctrati Hattenus Gal. Atqui nobisq
"is Hifpani, Abrotono,c Hierttal
Boedyzeuuko.Ceterim Alrotonum faminam vocant Itali Santolina: Germani, Gyprejfen:Bobemi, Ciprefer-Polr si
iis: Galli, Cypres deiardin.Veronicaita Ge officinis vocata, Italis, Veronica : Germanis,
runtbay 4i Proin femine i V :Germanii S brenpteif QIBeibleitt.
E ANON E ap M NC " 2 n iteffaur i
: Abrotanum dia sé copier aC, dera o qai: A uere 3j did rà d'vamsés éiyay, vc Nicandri teftaturin-
terpres,quàd confpe&u tenerum, molle,& delicatum appareat: aut quód grauem acremque & diic-
lem halitum fpiret.Aliud mas;cuius quinque differentiasialiud foem cuius octo differentias notui-
mus. L Abrotanum masangu(tifolium maius, C.B.Abrotanum mas, Brunf.
Fd fol. Lugd.Taber.Cam.Cafilp.Caft. Abrotanum nigrum feu mas, Cord.in Diofc. & hiftoti.
IL. Abrorany à i
u "
z & nobilis Cham is, Trae. Chamzcvpari od.gal.Ericio! C
ot. Ceatonia tidem; i 2 ru grim
&
Muni EE en
Diofcoridis,C.B.Ab um femina, Brunf. Matt. Lob.Caft.Lug. Cf Ti D
upreffus herba, Cord;n Diofc Santolina, AnguilSárnicírine E]
Inlib. Tertium Diofcoridis. $5
hift. Santolina altera; Dod.fol. San&olina, Cafal, cui Abrotanum Theophrafti, & Abrotanui
campeltc Plinii. Crifpula Alexandrina, Herba Cancri, Syluatico. Hzcvariat foliis magis minusve den-
hai
aga oribus,tenuioribus : candidioribus, viridioribus : flore maiore & minore: odoreiucun-
T ein iucundo & vn&tuofo, quare quinque differentias Dodonzus propofuit. III. Veronica mas
dem B. Veronica mas.Matt.Caít.Lug. Veronica rectamas,Lob.V. cronica vulgaris recta maior, Cluf;
i Den. Veronica affurgens, Dod. fol. Hzc duplex , maior, qua: latiore folio & longiore fpica : minor,
iore folio & breuiore fpica. IV. Veronica mas füpina, C. B. Teucrium;, Trago.Veronica mas,
quz Lon. Tha. Lugd. Veronica vulgó di&a, Gef. hor, Betonica Pauli, Dod. gal. Veronica maior fe-
Fackkon. , Lob. obf Veronica vera & maior ; Lob. icon. Veronica mas ferpens, Dod.fol.Veroni-
si miior, Cam. Veronica, Tab. Auticula muris tertia, ad Myofotidem Dibícoridis referenda, Cafalpi-
a Cum hzcofficinis Germanize fit vulgaris ; & viribus illa przferenda fit, eius iconem adiicere lubuit.
Penis folio fübrotundo , C. B Veronica £emina;Fuch. Matth. Gef hor. ( cui toto genereà Veroni-
Wilde detur) Lonic. Caft. Lugd. Carfal. Dod. fol. Cam. Elatine Diofcoridis , Lob. Elatine Prima;
E rbracdcn foliototundo, Thalyo. Verbafculum quorundam, Lugdunenfi.
NEQU Ta rarae — HYSSOPVM. CAP. XXVI
Yifopum,herba nulli non cognita,duum generum eft, montanum,& hortenfe. Optimum eft Cili-
cium. Vim habet extenuandi;& calfaciendi.Decoétum cum ficis;aqua melle& ruta, potum; peri-
" mneumonicis, diuzurnz tufsi, fafpiriofis, deftillationibus, &orthopnoicisauxiliatur: tineas enccat.Idem
dt; ficum melle delingatur, craffum humorem per aluum extrahit; decoctum ex aceto mulfo epo-
1 Ibducendamaluum cum ficis viridibus detritis manditur: vehementiusQ; additairi, cardamo-
mo,aütirione;deiicit: colorem in corpore fouet. Lieni, & aquz inter cutem , cum fico nitroQ;, inflam-
mtionibus quoque ex vino illinitur : cum feruente aqua inipofitum fueillata difcutit: cum decocto fi-
: |o anginis gargarizatur. Decoctum cumaceto dentium dolorem in collutione fedat : infla.
o
tioncsauricularam vaporis fiffitu difcutit. s
quu
*IL HYS. CAERV- *]JII. HYS. ALBO
leafoliodiffe&o.* ^ velrubroflore.*
idipfum Hyffopi coi
we. Horum opinionem fequuntur monachi illi, qui in Meufem com- Cfyinio f:
probata:
ys ia 4
4 ,
$66 And Mattioli Comm...
Hyffopum ceoticum;quod alij Cunilaim vocant.folium babet byffopo fimile: vinbellaim autem non ii vota fPetiem erlic
too syulgarum ef- 2c multifidam: bac Diofcorides. Ex quibus palam eft , uon comparaffe Diofcoridtin orit foras ipfis ard
* & 3 Ue perperam Marcellus vertit, cm abfolutz dixerit, nulla fatta cum Fyffopo COTIpATationé Ojo ay vy bos
: in rote modum orbiculatam , fed veluti multifidam. lud infuper hac in remon paruam atibigendi ay, rte
" Diofcorides lib. « im Chry fücomes capire prodidit ; cuminquit :. Chryfotomepalni altitudinefuricas. presi
Fs : fpecie corymborum ; by[jopo fimilem. Veruntamen Ji quis preftanti indicio Diofcoridis Verba accttratà 5
: tit tribileorum fententia rcfragari conperiet, qui Hyfopum, quo paffim vtimur, legitimum effe covtendiyg.
Comain pla. Plantis coma, probatiffimarim auctorum teffisttono, not folum de floribus , c toryimbis itellieitur fed
e usquid — ramufatlisdummodo bec bilari quatam venuftate plantam totam, vel fumma eins exernent. Vide ret
E 3 c. 25. balfamofolium proximum vute, perpetua coma reddidit. Item Virgilius lib. 2. Geórrico ;
Ille comazn mollis iam tum tondebat acanthi.
Ex bisperfpicuum fieri arbitror , Chryfocomen coma , boc eff folijs, de vamuftulis byffioo effe feraile
carymbis quibus forta[feim vurievfum [catet. Quamobvem bie nallus , quantum equidem fentio.relig,
bidhilitcu. Sed quid Hyffopums conrmunis vus , veruim legitimuma, ftt, tiobis mafiifefte demonffrat gy,
treu à nre vt fero) proximis aumis vepertum;quàd folia, vulgari byffopo familia proferat. N.
des, Sympbytum petreum folio effe origani Origanum verb folia babere Pyffopi clarifinum prebet. argum
byfjopum; quo paffim vtirmur fit verum. Quinetiam cim idem audtor tradiderit , Hyffopum deorum dii
pemosnzanum (C bortenfe , & vtrung, genas in noftrate pafim. habeatur omnibus notis fanile, non iod oj *
get; boclegitimum effe Hyffopum, fed omuem quoq, litem dirimit.Huc. preterca alia accedit tatio , quid aig p [*
eangeneres, velfruiles plantas feriatim coniuncteg, deferibere confueuerit [Gatimá poft byffopum flach ade; ;
uerit;qta folio, c» fpicato flore byffopuum moferum. admodum emulatur yoffendit quidesa balluamarie qui
bocuon Fut batfenus uerunt inficias, | Adde etizim quid idem ( vt experientia CoPprobat )ijzom;
giribus, quas illivedidit Diofcorides. Pofftemó cum idem [cribat Dioftorides Hyffoputm uli 205; cognitume
fene, cur quidam y qui yiilgare noffrtim illegitumum faciunt , legitimum non ajferant in mediam, C ora
fülimzin bortis Diofcoridt baleatur , [ed etam in montibus. Dixi fententiam meam, à quxte thituto qi
: cedam, quoufo,, qui nobis vefiagantum, vtrung, afferant Tyffopum,quibus vinbella iufint; Hyffopum nont, ,
d iE Hyffopum. tatu Goritienfi Saluatina monte frequen tifauum nafcitur, facie; floribus : é tomb nen Jhon al linde, (
montanum, fHtiusfylueffrinsg, apparet ) rudiovibus folijs c» afperioribus €? quf amarioribus,ret vía. adeb acribit. Mig
.o0 fitran(Mantetur in bortis, fitá, bortenfé fimile , exuta. .fytueffri natura. Ttag, dicimis nos Hyffopim plasten val
Aayisi ah, Potifie baberiG, vlio, fere ad mamus , tion folum bortenfe , fed etiam montanum. Item Jruticem efje fu
atth. ; VAS HC OS SSH inp HRS foliis in voiterfo caule. oblengi ; Girttiiquag per tert
n alium jumitatibus
"un per
Hyffopi
vites Matth.
Hyffopivires -
exGaleno,& .
Mcfue,
! iui
: E pi ticis, c tuffientibus opi VASA adios
: D INE y fis Crufientibu epispleru Di oui huj
a erai d v einjationes cli appetentiamrinuitat menfes r i
E AW $m et, Gfebrium bumores excutit acti :
s "3 h ffuminteraneorii tineas necat , nitri tanen di
T TÉ E "T Oleum quodtum folijs tum floribus paratur
à Se tyr fetbs inun&tum anat , C roborat, Toteft
^ 3i ato, etiam becomnia efficacim praefat:
E pos eT pU TUN S lla
In lib. Tertium Diofcoridis. 57
; t, bilem pituitam, trabit. Vulneribus celeriter medetur,trita c füperpofita. Qui banc
[reti Lacuna PUT Hdint , K dii cecutint.. Herba ooserroc Gracis dila , Latinis Hyffopióin appel- 3
E— alibus, Cyfes Iufa s feu Labes : Italis Hyffopo: Germanis Süden Jyfop enbstloft et Dpfop: Hifpanis, Hyfopo
Lk c Hifopilho bierta: Gallis , Hiffope: Bobemis Hyffopo : Polonis Iz.op.
ME ET im. rum, fi caput Diofcoridis de Origano Heracleotico & Oniti, caputitem de Chry-
s iie Menus dong ductum etfe ab Officinarum Hyffopo, clarum cuilibet fiet, vcin hiftoria
Tn emus: etenim Officinarum Hytfopus ad Symphytum petraum Diofcoridis referendus vi-
cuir: cuiusaliquot notauimus differentias. 1. Hyffopus vulgaris czrrulea, C. B. Hyffopus.Brunf. Trag.
Ond in Diofc. Taber. Cam. Hylfopum , Matth. Caft. Hyffopus hortenfis , Fuch. Hyffo-
e rescedi unis, Dod. gal. Hyffopus vulgaris, Gef: hor. Dod. fol. Hyffopum vulgó dictus, Carl. Hyffo.
* tina Cord. in hift. Hyffopus fatiuus vulgaris ; Lugd. HytTopus Arabum, Mcfue & officinarum,
bis utcc ex vna parte floret, aliquando vtrinque florifera: aliquando fpica breui & rotunda:
qua odore mofchià vulgara differt. 1I. Hyffopus czrulea folio diffe&o, alissà vulgari non di-
pans,quare tantum ramum exprimi voluimus. HI. Hyffopusalbo vel rubro flore, C. B. Cam. Hytlo-
albis floribus & Arabum flore rubro. Lob. Lug. Hyffopus Arabum ,Taber. Rubraflores vno tan-
hoped ire e it tum cx d dieeftos mS reo & ju
**- que. IV. Grauola centauroi €$, C. B. Gratiola Matth.
d s RR ape Dod. gal. (cui Centaurii minoris fpecies videtur ) &
: fol. Lob. Caft. Lugd. Gratía Dei, Lacu. Anguil. cuius
femen vultArabibus Gilbenech dici: Gratia Dei altera,
Cafl. Limnefion feu Centauroides, Cord.in hift: Da
pauer fpumeum Diofcoridis effe, füfpicatur Anguilla-
ra. Eupatorium Mefüe, ex Cordi fententia. Gefn. de
- hortis. Variat Rore, qui purpurafcens , albus, rarius lu--
teus: aliquando intceris foliis, aliquádo & frequentius s dn
crenatis. V. Gratiola minor, ex radice aliquando crat Ls
fiore, aliquando renuiore ac fibrofa albida, caules ex-
urgunt eredi, aliquando plures, vt fruticofa fit; ali-
y quando vnicus fübruffus, rotundus, ftriatus ; cubitalis,
quem cingunt foliaPolygoni mafcula ( aliis Hytlopi)
zmula, alternatim difpofita, pallidé virentia, pediculis
carentia: ex quorum alis finguli flores ex oblongis:
calyculis prodeunt quadrifolii , eleganter carrulei, qui-
bus fuccedunt vafcula oblon ga; femina minuta fübfu-
Ícacontinentia. Hzc omnis odoris expers eft; & pene
infipida/licetaliqui nitrofüm alii fabdulce in cafapo-
rem notarint. Hzc variat foliis , eftenim altera latiori
bus, quz altius exfürgit;altera anguftioribus & oblon-
gis.qua vix palmaris.Iunio Menfe forent. Nafciturlo-
cis humidis, aliquando & vliginofis,quam lcgimus pri-
müm in Patauinis paludibus; vbi latioribus eft foliis,&
ad portam S. Iuftinz:dein circa. Monfpclium in ríaulis,
| vbi Angallidem aquaticam uocant: tum in Alfatia non -
longe Mulhufio , locis vdis: quz veró anguftioribus
pM emit s .- eftfoliis Monfpelfali etiam prouenit ad Ganiuntiacs
(ra DP & & lucum. In Haísia füntqui notarint; & Halimum aqua-
fopoides: Ioh. Bauhino, Hylffopifolia : Gefn. inlibello decolic. ftirpium Gratiola minor z Cordoin.
r. , EE :
yo ber rfe Doloy dicira
am
Ww Ar NN Rea T M
Mrcale 2.1 kie dE a
$e Mane ER " 9 cs
$ NULU o oSIOECHARUU. T cec T ov *
To iuxta Galliam in infulis eiusdem nominis epi né Mafsilie gienitur: v d (08S aMeum. -
i ig : regione Mafsiliz gienitur: vn, ecognomentum
aiserpit Herbatenuibus furculis, coma thymi longiore fübamat T is; 706 tmc
"e
Trpoc. i.
juod modo
ubamara.
E
[ A
E
., confideratio,
ef pe- Stecchadis
nomen
liberare, extentae,extergete, ro-
ofesfum eft, quod que ex eiufimodi ef. :
Xx. 2 fentii
*
* pinatur : ruptis , conuulíis, hydropicis cum fico efüi datur. Aridum acetabuli menfüra potum inaqua
: T hi
« And. Matthioli Comm. |
tijs infant medicamina, dictos eftes vedges,
'STOECHA S. "e Mefites,ita de eius inb d uo RUN
dejcit tum pituitam y tum atem lilen: cerebryy y Sm
fenfum omnium organa mumdat , ac voborat. py, Gonir4
frigidos morbos qualejcuna, fint, ideog, Comitialis contopiey,
vemediuni babeturaddita fcillas attt eis aceto, Balg,
ta,ac lacouica, que ex ipfius tui decodlo, tum vapore fins. pi
clufos naritim tücatus aperiunt : neruorum,e» P HN
datus mitigant : acinterna vifcera fiisico umore. afia €
rant. Abfhruendum tamen. ab ea bilioris efl, prefertim Pa M
Á A ventriculus ft bile vefertus :umam eos Biaximeturbat , t
Bf commotet s fitim accendit, C» calore quodam molefhfisia wy.
Ur uerfum afficit corpus. Que planta Grece evrxdo Latine ity
4 Stuthas nominatur: Arabice Affechodos, Affnbarados fiue Afi
JA. chudes:Italict Stechade,feu Steca: Germanic €t s
Hifpani? Cantueffo : Gallice Stecbados: Bobesice Stedbas, um
7 à
Mefiu. de
$rasch.
Nomina,
Stochas duplex eft Officinis, Arabica, de poii;
& Citrina. Arabicacaeft, quam Diofcorides hicpro-
pofuit quz à loco natali Steechas diciturfünt qui redi 10
us ftachyn, quafi fpicam dici velint. Hzchaberurfolis
integris , qua vulearis cft, altera ferratis & crit is; cft
IAN IN A Ze & tertia cuius cauliculi foliis rudi funt.Dicitur techas
EF AN VU Jm purpurca. C. B. Stéchas , Trag, Matth. Lac. Dod, fol,
)2 Lón.Lob. Caft. Lugd. Stichas;Fuch. Dod. gal. Stichas
Arabica, Cord. in Diofc. & hift. Stechas vel Sychas,
Gcl. hor. Stchas prima, Cluf. hift. Hifp. Stzchas Ars. —
bica, Cam. Spica italica fylueftris, Czrtalp. xA-
JE rabia adfertur , denfioribus cft ramulis, ^e s
iod licavelitlica, -— "Rs
*
d
RR phae ORIGANVM. '. CAP. XXVIII.
Ac oomo^ C)nignum Heracleoticum, quod & cunilam vocant , folium. habet hyffopo noh diísimile: 4 vm-
bellam autem non in rotzfpeciem orbiculatam , fed veluti multifidam : feminein fummis vires
- haudquaquam denfo.Excalfacit: vnde deco&um cum vino potum demorfisà ferpente conuenit;quian-
tem cicutam, aut meconion hauferuntiis ex paffo: fi veró gypfum, aut ephemeron, cxaceto mullo poo-
| at imoresperaluum extrahit: menfes ciet; & tufsi cum melle linctüm medetur. Adprorigi-
nem,pforas, regiumque morbum, decocti ius in balneis prodeft.Succus virentis, tonfillas, vnam, & ctis
vlcera fanat, & per nares cx oleo itino infufüm trahit: aurium dolores cum lacte mulcet.Conficitur exco 9
& capis, & quoad obíonia vtuntur, vomitorium medicamentum, his omnibus in cu preo vafe per
dies bis vicenos infolatis, dum caniculz fydus flagrat. Herba autem fübftratu ferpentes fugantur, P
Onitisappellatur candidiore eft folio, & hyffopo fimilior. Semen vcluti coniunctos corymbos habet.
b Cat. 624- Viseiorigani Heracleotici,fed mult) inefficacior.Sylueftre origanii;aliqui Panaces Heraclion , alii Cu«
void i. fru- nilam vocant, ex quibus eft. Nicander Colophonius. Foliis eft origani: ramulis renuibns, b dodrantem
ticantibus. 'glris:in quibus c[ vmbella anethi infant] BéLes candidi, radix tenuis, fuperuacua. Peculiariter percusis
€ Decft in àferpente folia» & flores ex vino poti auxiliantur, E CN equi nd
meo & Car. :
Jo NN Tpphase ——— TRAGORIGANVM. CAD. XXIX. (ii
sMeun Ragoriganum stenuis frurex 50. iluefti rpillo aurori o fimilis, folio, &ramulis. Quibufam
Bauasíazoc ia baslégus, qd T
Bas il virentiusqué inuenitur, & latioribus foliis, fatis glutinofum. Alterum exilibus ficu.
TE sl lis actenuibus foliis, quodaliqui prafium vocauere. Optimum eft Cilicium, & Cretenfe, & Smyrnaum
er bdve & in Chio Cooqué proueniens. Omnia excalfaciunt, vrinam cient;aluo accommodantur.Becocto po-
Suo; fim. Co bilem deiiciunt, lienofis ex accto bibere prodeft: contra potaixiz venena in vino bibuntur: m
pliciter. — trahunt: peripneumonicis, tufsientibus exmelle, in eclegmate dantur. Grata;ac mitis eorum potiocl:
recioum faftidientibus.& ftomacho acida ru&anti , imbeci 16 prebetur: irem fià maritimaiz-
&atione naufea, & eft pracordiorum excitetur. Tumores veró cum polenta illita difcutiunc. * :
Y guéid ira atra da 7&2 " id Cua mv ara i 3, eje ynlarpaa nare lira mp sam :
itv Sauirmp xe a pos d'wiurrpioy» Xy "rpàc Ci ua v pavietw, 2 tpe peo 2, dpa 1f 1
haceadem quz & O i zadices ipfius decoctz pro oru, aut infeístonibus faciunt d diu urnum foporem, &
ad per : X ; a ir 5& p &ícabiem, : E i *
In lib. Tertium Diofcoridis. $19
: cum. Origati generibus confudiffe , quod Heradi nomines quod conflat Origani genus effe , duas illas Pini laefus
xnehad iffecies, quad Diojcorideredduntur , buius fere imitatione exprefferit : licet tertuum quoq, addiderit ex alio "ra goi: ;
jar aabares nifi dixerimus, qued & bancpro aliquo Origani genere fumpferit , c fimul vonfuderit. Sed dimifíis alio- nu cum O8
cows; :
"T ORIGANYM HERA--'^ IL ORIGANVM fhodentin.
: cleoticum. ,; onitis, . OMA dts
*
.*Il. ORIGANVM ONI- *IV. ORIGANVMVVL.- ur Is
- ..tisfoliofübrotundo.* ' are. * Queen co d
wa g : £F 5 ax
áp
E
*
j: J And. Matthioliz4Comm.:
COV.TRAGORIGANYWM: cumplaine c» Diofividem.quem voli,
propofastnus s duntaxat fecuti dicins pay, |
Het,
ncs e -- 7» Heredes
veu £ E. guam Onitun appellatum Origanum, 4tit iji Italis. 2.3
eS — itae, M ant inibi batenus;quod fciam a neminefuig y m
Bra(auoliopi 9 3. Pertum,
SZ. JBrafatolus Ferrartenfis medicus nóffpgotasis um S m
: B fera eta, :
nio reiccta. 1 J 3s dari fing,
« ferére videatur ; Hevacleotictim illnd b
purpurafcenti admodum y,
Me yna tantim fsluefltis qoe.
S. fpediesdefiribatur floribus candidis , nil tamen elf, t.
in alijs qug, à Gracia Tegtonibus vna , vel altera ciu Bet.
floribusdifferens gigni poft. Atquiff quà tam pertinsasfgs,
vt nolint. illud fjucffre appellare , poterunt , fi yg P
pfeudoriganum nuncupare. Siccum origanum, qued Vestis: ,
U/3 Ww E € Creta , vbi prouenit , vt & in Oypro C alijs Aepai tari,
í (y "d falis(quem, Mina € Ovitis) 5f flore efl allosa. :
AA US rimo gulhi.fragranti odore. Ouo fit vt boc eff utan fi.
Jfre Diofcoridis origantim, (quanquam apud plero[a, Herate.
: S - etidi, vel alterius nomen fibi fal venditet mon [oltm qud —
SONA, floribus fit candicautibus, fed etiam quid, Uoatulmouamad. —
, ERA VACAT modum vellicet. Siquidem binc facile conga petefefyluelree- j
s riganumtatéris (vt Galenus zeffatur effevalentius. H
eticum orizantim , itená, Onitim mifit ad meprimimdang —
fimus medicus Lucas Ghinus ( quamibi funt tits mon fom o
preffantis doctrina, fed etiam ingenui, acliberalis anitii certa.
acfirmaindicia)vtrumg;? Creta( vtad me[cripfit alatum, —
dece Ce e AN ^ . Que duo Origani genera quid [atis Dioforidis bfforia vefun.
— "Tragonga- deant, bie pitura exprimenda duximus. Tragoriganum vero (ita bancplantam mili appellandem propofui
mum. - plantam pilam exhibemus, frequens ua[ütuv in Foroiulienfr «gros folijs ferpilli emulis, fed cuff puleci. Vnde
2o farm poft iplum pulegy meminit Diofcorides. Deomni tam Origani, quam Tragorigant genere differens Gal :
- fimpliaium medic: TUmIL, fic inquit: Origanus Heracleotica quidem efficacior efl onitide: fed agreffis quam qtidam.
Panaces Heraclii, j'Conji dco votninant,valentior vtrad, eft. Omnes veri id i, € uidi excalfaciendi ja-
: ; l 'ceffi obtinet. Porro ea , quam Tragoriganum appellitant , afumfit ctiam.
i us doctrina patet, rete cum ijs agi , qui fyiuefiveex. Creta petitum [uis medica
iden, quod gufta fubaeris fentiatur, c ficcat. qued, fruiliter, fed han
wu quam preferipta Origani genera.Planta Gratis dpfy avec,
Origanum
€x Creta.
»
»
tiganum : Italis Origano noftrano. G.
zialps cui
uT.. x F
à 3:1. ; T h " vd. t à
— — [nlib: Teraum:Diofcoridis: jai
»-conmuenienteradiicitur. Vocant aliqui blechona, quoniam dum floret guftatum à pecoribus,
mad cda e ; utt a & xAeddt
ui " dodo gets PARC MD ; A y, "reeaém
iEeradlaa Aa outyrs 9p paires qu) 3pulporivet id) Go oce puces od. average 2, o eren. ad (mois ifn-
éivaj O egpalvdlag abi e En dence SamteDuguienes rl QA o etipet, vam eui m qd) Gv ep ubvs.cotatlyet à
a M H d " Li 4 i A aac ^ 1 , * n » Y. «H " 3 d
£a dives xel Aubuos xa) Poveiquy nón Aus owe xg AtiAc juóvis n me OMS Zo eA dy, rcov ey ep "t fAELO) a-
Tm ya] a (Gt copàc TO Anto Gea o lovi) AX d'uutlieua. Srelpaty Sita pad ace arivo urn 3, «pce ea Do ab y. Ko
zo RA
ar puri 5223
M
5, 15- aj ua 7 Banartiov opio pet Tav atpÜptar Ay eats aaide €:98 amdpyave cuc Aem iQ 7g d'ípuncóu-
uero | 4A y ta topaliren ANNO gay use ir ubpot Sspsises: Id eft, viridisautem contrita herba, & exaceto impofi:
o erslcfiettR cuboreaiecirat, & reza expurgat vlcera, quiactiam;&.concoquic. Eadem fugillataemaculat; quód fanguinem ad cu-
m. lfacienda contra animi diflolutiones, lipochymias : maculas quoq; à fole concractas deler. contüta & illita, Przftae
] ys : ^ i ati doloresex vino,melle;& fale decocta, fiuc ex vino & melle folo,fiue ex vino, & pari fale in ficlili fetuefacta. Prebctur
L4 poranda & aduerfus marinumle porein,& ad alia quoq; venena. Leprascum pota, tum affiidta exterit. Sicca farina infper-
- * egrabalnco 2d fcigidosarticulorum cruciatus , fed'arcta fafcia liganda eft, vt cuti perbellé haereat, Siquidem hoc modo non folàm
j per ob SR &ig particulam excalfacit. Hacc omnia addit Caracuzeni exemplar,
POERK T,
eft bui:
; - Flores tuto caule per mterualla , prope "foliorum exoviuim enafcuntur colore iu purpuram languefcente, fidcratio.
"abili erralis; e? cipitofas quad, bun ferpat- Nafjatur bumedto, vligimo[o folo. Tota plauta odorata (30, c- ufu
; d cud ameritudine. Verim etfi dubitauerint recentiorum quidamsan vulcare Pulcgitm legiti ftt
á SREG NS : t
*ILPVLEGIVM ANGY.
ee - ftifolium. oos
repens, ferpylli modos caulibus dodzantalibus gracilibus: folijs amaraci emulis, paulb tamen Pulcgi con:
wxste. PYLE GIV M. 5
: i Lum ub mv:
cas ato igudiin [ro Gc...
k : xt n j
notitia mellis folior a x f es e$ 2
"Nomina.
a Cat. addit.
dl). id 1 F : pea. "
eftmordax men profert.Prarftat omnia,qua fatiuum pulegium.fed efficacius multà: nam non potum mod),fed,
$2 And.Matthioli Comm.
exacatu facliafacat;men[aó, moueat. Het Gal.quibus addimus nos, pulegij decoctum vrinas cere fg
trabereyiclericos, bydropicosá, iutareomnibus capitis C" neruorum affectibus,a frigiditate prognatis fuccurrere, «
cuere. Toc av berba fic Gracis Pulegium Latinis dicitur: Mauritanis Alnam, Alnegem feu Aluecen: Italis pulos I
mauis ooi) eno Syr Dole: Hifpanis Poleo:Gallis Pulege Pouliot: Bohemis Poleg: Polonis Polej. epe: Ga-
Pulegiim duplex eft; latifolium & anguftifolium. I. Pulegium latifolium, C. B. Pules; à
Trag Mscih Fach Dod.gal&cfol.Cordin Dioíc.& hift.Lon.Calt.Caf.Cam.Pulegium ulegium Bua
icon.Pulegium aquaticum, Gef. hor. Pulegium regium, Lug. Pulegium regium dee De üchin
giumanguftifolium, C .B.Pulegium ceruinum Gef. hor.Cam.Lugd. Pulegium alterum foliis II. Pul
Dod.fol.Pulegii umanguftifolium fiue Ceruinum Monfpelienfium odoratus, Aduer(;& Lo oblongis,
Maflilioticum, Tabernemontano. e" ülegium "
P4077 DICTAMNVM. CAP. XXXL
I&amnum.aliquibus fylueftre pulegium vocatur. Cretenfis herba eft acris, 2 leuis, ofi
fed Xkinrdur iode tomento quodam , fpiffag; lanugine pubefcunt. Florem amc
ofitum quog;aut füffitum, defunctos aim eüicit.Produntin Creta capras fagittis percuffas hnius her.
a paftu eas excutere. Purgandi vim habet fuccus illirus,aut cum polenta tritus. Herbaim,
1
reliquove corpori aculeos, illiru refigit: ad lienis dolorem efficax habetur: fiquidem ipfum imminuit,
Metuntzftate &autumno.. Radix eius guftu calfacit: partus accelerat. Succus cum vino potus; conta
ferpentium morfus przfidio eft. Tanta herba facultas eft,vt olfacta abigat beftias,que venenatoi ;
uiant,appenfaq; contactu exanimet. Vulneribus ferro illatis,& venenatis morfibus infufüs fuccus,
fentaneo eft remedio,fi etiam ab inftillatione ftatim in potuaffumatur. "
"*ulMWaus —— PSEVDODICTAMNVM. CAP.XXXIL ||.
VodPfeudodictamnüm vocant, multis in terris nafcitur;ante dicto fimile: fed tinus sii
cre. Eofdem effectus praebet, fed inefficacius multó. M
Adawwinpe — DICTAMNYM ALTERVM. CAP.XXXIIL
2
Diss à Cretaalterum dictamni genus, foliis fifymbrii ^ Pg maioribus: in itla
áCa iul ftris a origani;nigri, molles. Odorfoliorum inter fifymbrium & faluiam,;iucundiffimus. Efücarad —
PSpa eadem;fed minus naresferit. Mifceturemplaftris & medicaminibus, qua aduerfus ferpentiuminiuris
ueftri Hor- i £o |
' confinguhtur , thcriaca vocant.
EXC UC P ROT P m : ; : SN E N : : ^ vg
LDICTAMNVM CRETENSE. IL PSEYDODICTAMNYM.
feste AÁFL ARCU al) aU Io RAI RAM. E ]
Inlib. Tertium Diofcoridis. $23
devitiprtem ac probatifftintm in Creta infula tantium gignitur : neg, tamen inibi paffim, fed in avguffo Di&arsnicé.
eec eprguenit; vt autborest Thbeophra[fus,qui lib.9. capsz 6.de plantarum bifforia Diclamnum pofferita- fid. & hilto:.
Ux Lu eesditit;bis verbis : Dickhamnum Cret infula proprium esi; vi mirabile, & adplura perutile , fed ad partus) 8* Theopl:
j REIT' speret Folio pulegio fimili conflat;ne, (apareabfimile esl:razulis tenuioribus conditur. Vus folio-
: 2c scenari eslzvalent enim ad m:lta,c precipue ad difficles partus mulierum,vt dicli est: aut enim
naa rere Faciuntsatt certe dolores penitus (edant. Dantur bibenda ex aqua. Rara bat berba:locus enimsqui feit,
, admodum cft, eum, apre depafiunt capeffenda caufa voluptatis. Quod etia de telis fertur, verum effe affirmant:
er rramsfixas Diékanmo di lum eicere: Dictamnum tale esl , virecq, eiufmodi pofidet. Falfutit e Ac. pi
quidem fimili conftat, fed vamulis ininus , c viribus longe inferius:quanqua euim eijdeir in eit pr0- amnum;
"men multó deterius; atq, debilius. Vis Ditlamni in ore percipi continu poteit vexalfaat enim paulo vebementer,
Manipales i rferila,aut canna intercludere. folent, ie expiret:est enm nbecllius, cum expiraterit, Non defunt, qui ma-
ium, c" [alf Dictaimmi eandem effe exiffiment : fed quod. lecin fgeribns exeat, degenerare : fatjums, C0gl0- .
L5 futi tias als pluribus euenit, vt viribus di L : locos 1 3 Diétamnum enin a [perum folum ve-
juimncer amare inquiunt. Esl etiam aliud Dickamnum veluti equiuect appellatum:nec euim fpeae, necvyim babet can- Didamnüi
nes id folio fili sifyiubrio conftet. cp ranis condatur maioribus.V fus item C visnà eifdem congeni 1 ; alterum;
ditum ecd ) mirum famula, proprium Crete infule dicitur : bac Theophraff w5 Ceterum etati quoq nofrra Di-
ipnem aliquam reddetve us vt t oaprbus fere plantis facere confueuimzus; na diu quidem est, qi dex Cretain-
Metus legitimum Didlamntin adferri czprusa es Siquidem Manardus Ferrarienfit, vir mon olum ingenio & di-
vureadebris fed etiam fimiphicutm medicamentorum acerrimus indagator,lib. o epife 3 inquit: Ditlairno, nifi eam vur- P
dria -— Ida fjina deportét.omniio deficiuus.Sed certé(vt ingenue, fatear )nefetosqua auctoritate vd ratiomefoeripfeh — E
ides; Creten[e Dicummuaraecflorem.nec femen projerrecum id, qued freta ad nos aduchitur , na curi flo- Ditamnum
sbudeeratur mallipreterca dejcieutibus notis quan legitimo vequiruntur:pifi dreams bunc locum deprauatum effe, fert fores.
verme fuficar. Quàd autera finétum ferat Creienfe Did. C» ex confequenti etiam florem, videtur fupra deda-
-— safe Tbeophraflras, ctia dixit: V "fus esl folievum non ramorum;necfruciw. Atqui id ip[um non obftur à Damocrateex- -
: glam eil vt im Ga iegitur lib. 5.de comp.med.per genera, cap.10.in emplaflro ex Dickamno, quod acceptumrefert Da-.—.
eati Hic nimis DiCEummo Cretico florem afignauit in illis Gracis verfibus, quos folutis verbis fic vertimus.His quaq,.
más viginti.Hoc idem etiam credimus Virgilium carmi-.—
mnibus addito Didi berba leuis ficco flerem babentis drach
miburexpefiffelib12-[ue Aeneidos, vài ita cecinit : PA :
HLDICTAMNVM- ALBVM, . HeVenindignonaticonufadaleré, 5
Diblsaritnnn-, adn ner Diclamium genitrix Creteacarpitablddy — 50007
s
Y fh Puberibus caulem folijs, c? flore comantein
; Purpureo:ion illa ferie incognita capró —
Graininaycum tevge volucres befere fagittei — 2
Plinio Diclamrum non modo flore, c früctu cavet 5 fed etiam Plinius nota-
cale quod tamen exper entia, c anté dichorii teffimonio pla - tar- "A
falfum effe deprebendtur. Nafitur in Cretaexoluto
Pjeudodictamnit porro lodie paucis(vt avbitror )noti--Pifs bac
LEE
z
7
Vulgare di:
msn 4 Gamnum, &£
i 4/4 - eius biftoria
*d
oM, dorequada uim avaucolentia a
purpura albicantes,vt
quandos fingulari
. Nafütur in collicliuejis;
i xus est vfus; attenuat; v;
Addi tier vtiliter in antidotis, qus die
anitmaliu itus parantur.Ne-
ehaufta. Datur contra
| $24 And.MathioiComm; ———
dicunt: It4li Falfo Dittamo. Ceterum vulgare dictamnum appellant Itali , Dittamo bianco ; "i
ptam: Galli Diptam baflard: Bobemi Treuudausa faleffna: Poloni Dyptam trzomdanla. Qui allg « Oxttiety,
[toridis Trag effe contendunt; delirio procul dabio affiuntur. : xg - Plenus pi ^ ^» :
T Biclocus illi provfus est fimilisqui in vulgatis Dioforridieexémplefibus legitur libroprimo in Capite Naydi SÜD
ni,idárco in boc fimiliter, atq, in illo adnotaumus ; fubeffe arbit . En is qua Git vrai
vatio y qua vtera, fita , vt [pero , integritati vefituatur.. Et quoniam füperuacuum ejfet ea véferre qua alibi à mpi
fant, utc ditam tantim quomodo bic legendum cenfeam Vulgata C eaquidem deprauata ledio, quam fecuri ione
terpretess habet dedi diboo de xaprin bp. At illa; quam nos veram putamus,erit de dioc, uius
qua verbaita Latin reddemus : Neg, vero flos, neg, femen confert, Ex bac cafligatio ni lludfaclefret,
atictor. geauifümus aon foliem erroris fufpicione non condemnabitur, fed etiam maxime commendalitur ,
CM OPE S. XT ZEIT
5 L3 Ld H
sradiderit,qta cum alis veteribus conueniunt.
Dicamnum, x 2221/22, 60 quód vt Diofcorides. 4o 27. I. Dictamnus Creticu, 1
fis, C.B. Tiag. Dod. gal. Lon.Cam.Cafal.Dictamnum Cretenfe, Matth.Diétamnus,Brunf. Lacu Dias.
annum, Lob.Dictamnunm verum;Dod.fol.Lug.Dictamnus vera; Cord.in Diofc.Gef hor, YI pízza.
&amnus verticillatus, C.B.Pfeudodi&amnum, Match.Dod.gal.& fol.Lacu.Caft.Lug.Cam
1; hodie in Graecia. Pfeudodictamnum floribus verticillatis,, Lob. Pro Píeudodictamno exi
| tà, Caf Hic duplex,inodorus& odoratus. ILI. Dictamnumalbum, Matt.Cafàl.Caft. Cam.D
3 * puratus,B runf. Di&amnusnoftra, Cord.in Diofc.Dictamnus vulgaris, Trag. Gef; hor. Paconi,
: ; cidem. Dictamnus officinarum, Lon.Tragium,Dodo.gal.Gef/hor. Chamamelia;id eft Pumil:
Eos ; eidem.Fraxinella, Cord.hift.Lob.Clufhift.Pan.Lug. Taber. Huius duo generaaliud humilius breuigee
fpica floribus & foliis dilutioribus:aliud elatius;oblongiore fpica & faturatiorc,foliis nigrorbus i
e
"5 EAdMrgann sOSALVIA. CAP, XXXIIL S
: Aluia fiue Elelifphacon,frutexeft ramofus,longus, virgas habés quadrangulas, & canas,foliamalit. —
: .a Meum Us SA 3 fed longiora, afperiora;craffiora, & qux fenfim attritarum quafi veftiumfcabritiem—
Vnunsiee- referant; hirfura,fübalbida, perquam iucundo odorc;fed graui:femen fummis in caulibusfylueflriho.
pz dz epa- mino fimile .geric. In afperis nafcitur. Menfés cit, & vrinas decottim foliórá, 1amorumq; iiri
:
P.
€
Xe xpoirepz. x2) tus extrahit, & paftinaca: marina ictibus auxiliatur. Capillos denigrat, c vulnerum fanguinem
: : qedysaAc- tetra vlcera purgat. Teftium pruritus fedant rami foliaq;,fi eorum decocto cum vino foueantur
Mbéruc oc 2. : x s * Soy 2er EO
7989... ^L SALYIA MAIOR, 2^5 1L SALVIA MINORSL
Tm ép s Leu. 7. S Ue ANE SU
V9
Heri d ue Sphacelus. ; E - : !
- X ie tpaoc.
- ivulneribus WS
conducit, &
,, Inlib. Tertium Diofcoridis. $5
LSAL VIA BACC IFE R A.* fylueftrem appello »€4 fané non es, que n Hifpania campeftri-
*II us, C afperis locis,ac it Mafilienfi agro vna cum nofirate nai'-
I fi do, C" lauendila fiequentiffmanafarur. Quandoquidein bec
mon [ylueffris Saluia e&t , fed eaipfasQuam doineflicam vocant:
main qua in bortis babetur alia non est , quam campeftris in
bortos translata. 1deoá, non fcribit Diofcorides? Saluiam in
bortis nafci; fed in afferis tantum locis, Caterktn Yheopbra]fo Saluis: hit
dua Saluie produntur genera lib.ó.cap.2.deplantarum hifloria ex Y licophz.
vbi ficinquit: Spbacelus C Saluia inter fefe diflant, quafi alte-
vUm vrbanm alterum genus [y'uefrre dixeris. Sphacelo folium
leuius.contractius , minuig, [qualens : Saluia fcabrius:bac ille,
Porro genera bac Saluie, qué a Tbeophraffo vedduntum,in Ita--
lia quoc, in bortis quamplurimis inteniuntur:in ead, fum fan-
tentia y vt exiftimem fbbacelum mavem effe , Salutam vero
feminam, Spbacelo id peculiare quog, natura dedit,vt auricu-
datis; poffrema parte , confHaret folijs, id quod nufquam im Sal-
tia mibi viderelicuit. In Creta, ac etiam in quibu(dam Apulia Salhia Ed
C Calabria locis, Saluia in cacumine gignit tubercula quedant Creta.
gallarum inflar, fubalbida: quorum alias mibi copiam fecit Io-
annes Baptifta Rbamnujrus Alluff. Senatus Veneti Secretarius,
vir moribus ac doctrina praclarus: is enim(que fua eft bumani-
tas ) cum ea ex Creta fibi allata effent , mibi videnda tradidit.
Saluiam Greci Elelifhacom vocant. Vnde fatum effe puto, Plinii lapfus:
vt Plinius libro 22. cap. 25. Yocabtulorum cognatione deceptus,
quód Grecis leus phacos appelletur , crediderit magno errore
Elelifbbacon lentis [peciem effe, Praffat Saluia mirum in mo- Saluiz vires
dum ad omnes capitis affettus frigidus ac pituitofos , c omnibu; Match.
articulorum doloribus , tain in potionibus , quam in fomentis.
D e er as RR Quamobrem comitialovetermofos s flupidos vefolutosa, iuuat:
EJ T Ur a um N : quinetiam valet ad pituito[as defluxiones , c ad pectoris vitia, Li
E ula6 T - 2 Suffita arida Saluia folia vteri proftuuia fiftunt. Commodo ab
: vtero gerentibus deuoratur Salta, quae abortireex leu cata folzt, concepti enim continet C vuificat. Valent ad omnia.
dmmodum admodum inedicamentum.Salula, Galeno lib. 6. fimplicium medicamentorum tefle temperamento ei eui- Galenus:
dexter excalfaciente,ac leniter adffringente, Deeius vitis copio[rus differuit Aetius,ficfcribens: Saluia matifefle cale- Ex Aetio.
fait, leniter adfiringit. Tradunt quidam, fufft am [altaris menfes ishirodevatz fluentes, C omnino muliebreproftu-
aum covfpefeere. Agrippa facram herbam vocetitquam piegnantes mulieres,fr fluide laxed, fuerint, vtiliffimé comede- Sacra. herba;
-— mpredidit:continet enin conceptum » vitaléryá, reddit. Ac fifucci huius heminam cum modico ale,quarto à fecubitu die
maler poraterit deinde viro mi[ceatur,proculéubio concipit, Aiunt in Copto Aegypti poft feas peftilentias , ab bis qui
tad eum fuccum bibendum mulieres coattas fuif plurimosó, inde produélosfatus. Dato inquit Orpheus,
xpuentibus (acci Saluia quathos duos jeiumis ctim nelle bibendos,c fangttis illico cobibebitur. Tabidis pilule Pilul. pro ta:
Antnodiisn parantur, Suniito [pice nardi, eineiberis [mg dricbinas duas: femims Saluiz a[fati, triti C» eribrati dra - bidis.
hus edo: piperis longi drachb.duodecim,c» cum facco Salue pililas conficito, mane ieiumis drachinam vnam exbibe-
inj moda wm ve[bere;ac poflea aque pura quippiam propinzo. Salttia Latinis dila, Gecls E Aexisqazoc nomina- Nomina;
. Wie Mauritanis Aeliofacos: italis Saluia: Germanis Salbe: HifJais Saluia c» Salua:Gallis Satlges: Bobenuis S[aluuieg:
i nb Szalvuca, Sali ntinor, Gracis xoueenac: Italis Saluia ninore, MC UM ? /
a Saluia florei factlaro alferuati. 1n fumma vli excalfacere s ficcare c adftrin, gereopus fit , fuerit femper Saluia
QCUNTOR
E Saluiz vnius meminit Diofcorides, at recentioribus gutes funt di erentiz;de quibus fuo loco. I ,
is Pini.Hac foliis vel albis, vel poni pediculisac neruisrubentibus: florib. eftcceruleis.rarius can-
iis Slliaminor, C B Marth. Fuc ;Dodo.gal.& fol.Lacu.Lob.Tab.Saluia minoribus foliis, Cord.in
uiaBrunf Saluia anguftifolia, Trag. Saluia nobilis cegnominata fiue aurita, Gefhor.Saluia tc-
X Pignausaliquando non. floribus aliquando albis, rarits luteis. LI. Saluia baccifera,C.B. Huius
&i& Matthiolus meminit. Hzc dmn
| | pinatis,cuius ramis elobuli adnafcunturGallarum magnitudine &forma,quibusCretenfes —^^————
fo Cum pane vefci folent -Saluia baccifera fiue baccata Cretenfis, Adu.Saluia Baccifera C. retenfis, Lob.Lug. :
i Cimad Marb. Saluiain Creta; Dod. fol. & T: abernzmontano. , pieces LN
i
ZA € canum morf; us illinitur : aurium doloribus cum aqu mula fübuenit : vuluz ante coi-
) 9t Conccptioni refiflit: lingua faint cbaltitia zuigat. Lac coire, denfariq; in cafeum
ces ; B NC 0 non:
4 s
X&
P
56 And. Matthioli Comm.
«Meum non patitur,fi a folia potionibus latis immergantur.In fumma ftomacho vtilis eft; & ig condiment:
T A B sad *culiarem gratiam ha ct. Sylueftris mentha, Latini menthaftrum vocant, hirfutio:
ne "€ maiore,quam fifymbrii,grauiore odore,quare minusad fanorum vfus expetitur, 1e efefalio ju
l1 MENTHA. I. TE MENTHA ATH :
" í "rA UE MEN
*
s
D»
ey
Y Su
^.
Moded * NC DT
4 fideratie, I MENTHA CRISPA Entba cim bortenfis , tum eriam Baile quam Re. ;
ING E . vetticillata, * " trufa noftri Latinum nomen retinentes vule Mentha- 7?
uum e T frnayela d omnibu ipa » notaó, eil, "fond.
- eius d filentio p ti poffe
quamuis plures, qua bic fcribat Diofcorides,in red ;
1ba fpecies ( vna enim breuioribus & crifbioribus conflatfoli, —
aliarubenti caule & flore, alia vero bane) haine j ]
emen [Decierum differentia non [unt , meo iudicioplurimifad- —
enda. Mentba fatita duum generum est,alterum maits, ale [
TUm mipus. Maior planta eit adorata, foliis fahies minari, E
adiculrru (a
pt.
Pea iai fulperproe pf Alterafolis exitiretin-
co vibus anguflioribusd, ; caulibus vubentibus » floribu qug m-
bentioribus,exiuio odore. Viuax Mentba «di 7
in bortis famel tantitm fata, tam reflibili Viniin od
yix inpo[terum extirpari poffit quin renafcaturz
- titia C tota Mentha planta , puerperarum mami
. seolis adiota,illita diio o
elfactu excitatzaim amylo dini i E
manantia infantium capitibus mire [anat. Singultis:
fitit, é mali pumici vino rd
igido capitis dolore. Impetigines illita. prohibet. Aqu.
a EtotaMentha planta vitreo alembico in reno
amo parata. i vnciarum. quatuor pondere elibatur.
guinem (quod mirum forta[femulris recien
9 fluentem.Venereis voluptatibus Meatha.
m Plinius non fine errare lib.2o.cap. 14. plant
tradiderit. Huius Menta pui pie dditit e
med.vli de e4: js diferit € /
£z
' Inlib. Tertium Diofcoridis. $27
vetmiar tamen e& mentba odorata, quam Calamititba , & minus excalfacit. Vt enim in vntuer[urn dicam, bae ceu fl-
bm eit,illaceu domeftica. Quamobrem [anéob eam; que ex cultu accedit , bumiditatem , mediocriter item ad
rremexcitat. Id quod omnibsc efl, que bumidi femicochain, Cr flatuofam continent. Ob talcm ipftus
"m turam in abfceffübus ea quideti ctum polenta mifla vruntur.1d quod in Calamintbá facere nequeat. propte-
babe
valentius cum excalfaciat,tum deficcet,quam id genus pofcant. Habet vero etiain quiddam amarum in fe, ca-
: rium: dr amaro quidem lumbricos interficit: acerbitate vero fi cum oxycrato libatur s recentes fanguinis veieiliones re-
- wrimit.Sub lentia eil,vt fi qua alia herba, tenuium partiumzhec Galents. Verimi animaduertendum e8 , bocloco Gale- :
p per jiuefirem Menthamn uon intellexiffe legitiitam Calamintbam, quid is de odorata Calamintha (vt fequenti ca- Mentha jl.
; ifunus) initio feptimi libri de fimpliciuim medicamentorum facultatibus copiosb trattaerit. Ex quo facile cà- Galeni quid,
16 gareliet, Galenum in bocnon fuam, C veram appellationem retuliffe. fed aliorum ,c» forté Grad vulgi, qui fylueffrem
M Calamintha nomine appellare confueuerit:id quod. etiam Galeni locutio confirmare videtur. MEN T 8 A- Méitiliafini
srR Vx foliaprofert Mentbe long? maiora, birfutiora ac candidiora: caules cubitales c flores [Bicatos,colore 'fabpurpu- vires.
vndequad, pilis:bene quoq, olet. N afáitur plerund, vliginofo loco, C propevitus aquarum. Excalfacdt;atte-
muat,adJringit,incidit , aperit C [ttas qiog, peauliares vires obtinet. Siquidem potum faminas à partu purgat. Datur e-
quderodum vtiliter potandum anbelofís , €? eré fbirantibus , quin etiam amulcendistorminibus, qua à flatu oriuntur.
——— ulfratum vel accenfura férpentes fugat. Wflilatur feccus verminofis auribus, Wen: tum potus tum téflübus illitus , no-
E urnas pollutiontes probibet : auxiliatur potus, gnovbo regio affettis. Strumofos illitu iuttat , ventris tincaé pellit cx aceto
; pitis. Folia tam pota,quam illita praflant aduerfus venenoforum animalium ilus. Ceteri est C beyba pafum in bor- Menthe Gr
tia ens,folio faluie longiore,latioreá betonice emulo, ciraiguag, ferrato, in viridi albicate:caulibus cubitali bus, cy €€ hiftoria.
10 alis ioribus:in qsoruim cacumine flores exeunt corymbacei , colore melitoytanaceti modo. Planta in vutuerfum.
( amara eit , non tamen vehementer [ubadffringens , e grauiter odorata. Goritienftbus hec vulgo vocati MEN TH
* N N e
1 E ^
quac in Hetruria verà Saluia romana, quód potius folijs faluiam veferat, quàm Mentham : quin c» berbam diua Maria ^a PN
Aio IV. MENLHASTRYM. V. MENTHA GRAECA.
MAT Ne , Vp Nu Us 27 " SS s vu IZ
£i " 1 í Fo vo AT, : A U KU a
31 SE SE- i y E-—3 ici
-
[m
"n
Ne eue
f
(RR
LS
JN )
N
SN
esM KS
its nefciosipfi dicant. Porrà Va- Val.Cordus
nempe crifpum C Saracenicagm: oxgaitur,
enfet.. Sed quoniam id nulla comprobat
: prefertim cum Nicolaus nuper à Fuchfio
« C agreflis tantiim. 1d quod facile nobis
Nye dide dent
vride epud bos id fibi nomen
Menthe "
ex- ca virt
(74
ardinol
"t eX oleo Irizo aut )
cus alii timeas , c» lumbricosen
. TE LES ES e
P
"d ux md
.
Sion
5:8 AoddMtihioli C órardis *
roborat,tam bauflus, quam illitus,c vomitiones compe[iit. Tota planta tam fübfiratu,quam fufitu ferpekte fes
Ü P Nomims — a visthá. refiflit: quin cv infarctus expedit , c capiti robur addit. Ea Gracit d'éosuioe, Latigig ariter Cis
: s Menta vocatur: Arabibus Nabanaha: Germanis 9) Qin : Hifpanis Hierua buena G Ortelana : Gallis Mais
Muta: Polonis Mietha. Mentha veró Greca: Italis vocatur Mentha Greca, Saluia Romana, c» berba Saitta 8 T
nullis Affulata: Germanis 8nfet Srateen Synt: Bobemis Kztcka Mata: Polonis Marea Mietla:Galli gy dcn,
Mentbaffrum autem fiue Mentba fylueflris Grecis dd Vos uos ats, etoc Italis Mentaffro: Germanis Cy Onion
Plana Mata: Gallis Mente Cheualine: Polouis Kobijla Mietha. Dobeni
: Mentha,veteribus uibs Plinio auctore diccbatur,at ob odoris faauitatem poftmodum 344...
1 €la: verüm recentiores & Mentha & Menthaftri multas veteribus indictas nouerunt differentias Ytin tc
Phytopinace monuimus,propofitis Menthae leprendecim & Calaminthz fex differcnriis, ].
guítifolia fpicata, C.B. Mentha.Brunf. Mentha prima, Matth. Mentha. hortenfis prima, Ge(hor, Mes.
tha fatiua tertia, Fuch.Dod.gal. Mentha tertia, Dod.fol. Mentha Romana officinarum fiuc praflantior
anguftifolia,Lob. Mentha hortenfis oblongo folio, Caf. Mentha fatiua, Caft.Lug. Mentha odoranas.
guitifolia, Cam. Menthaacuta, Tab. Hzcaliquando anguftiffimo &acutiffimo reperiturfolio,T]. Men
thaaltera, Matth. Mentha fatiua 2. Lacu. Mentha minor , C. afteri.. IH. Mentha crifpa verticillata.C
Mentha fatiua prima; Fuch.Dod.gal. Lacu. Mentha prima, Dod. fol. Mentha vulgata ferpens rorum, ex
rc folio, Pulegii flore coronato.Lob. obf.Cruciata Mentha; Lob.icon. Mentha fatiua crifr ugdu.IV,.
Menthafylucftris longiore folio, C.B. Mentha equina, Bun f. Menthaftrum, Trag. Matt.Fuch.])
& fol.Cord.hift.Lacu.Lob.Caft. Menthaftrum vul gare. Lugd. Mentha fylueftris, Gefhor.Lon.Meni 16
fylucftrisaltera , Caf cui Calamintha Galeni. Variat foliis longioribus & nigrioribus, minufve incanis. :
; i V. Mentha corymbifera, C.B. Balamita;Brunf. Alifma, Trag.Balíamita maior,Dod.gal.& fol.Lac. Men
; tha Grzca, Matth. Gefhor.Mentha corymbifera maior, Cord.in hifto.Mentha Romana, acu.Mertha.
* Sarracenica, Erico Cordo, Val.Cordo in Diofc.( qui Chryfocome cognatam Ratuit)Lonic.Cam.Coffns
hortenfis, Gefhor.Lug. Cam. Coftus hortorum, Lob. Herba.S. Matiz; Calp. cui Melilotus Diofc- -
cidis, Plinii & Auicenna. 2
Keane CALAMINTHA. CAD. XXXvi an
Ex Calamintha generibus quedam montibus familiaris, folia ocími habens, i&cana: fürculos &cam
* yes angulofos, purpureum orem. Altera pulegio fimiliseft,fed maior : quam fyluefire pulcgiumii.
deo appellarunt, quód odore ipfum emuletur: Nepetá Latini vocitant. Tertia menthaftro cognaraet
foliiso longiozibus,caule & ramis maioribus, quàm füperiora, fed viribus ineficacior. Omnium folia
ftv impense feruentía &acria: radix füperuacua. Nafciturin campeftrib.afperis &aquofis.Potuanti. —
jm demorfisà ferpenteopitulatur. Deco&tüm potu menfes, & vzinas expellit: ruptis; conuulfis, omho- -
,pnes,rormini bus,choleris,horroribusq; auxiliatur:regium morbum expurgat. Prafümptain vino ve- »
nenisrefiftit: tincas,caterag; interaneorut animalia cum fale, &melle pota,enecatznecfecuscoQa;c- —
d:ve.fiteratur. Elephanticos efitata aditmaaz, fi poftea ferum lactis cbibatur.Folia detrita,fiin vellere —
: jiciantur, menfes extrahunt, & partus enecant : accenfa, aut fibftrara, ferpentes fugant: nd carri
ROPA e Y |. buscandorém reddunt, in vino cocta & illi 1f
Ee cg. CAL AMINTHA. - . latatollunt. Calamintha ifchiadis imponitur,vtexal4 -
: x: : 1 et, fümmam cutem exure vidis
isaribus inftillatus,- i2 Ue
metants» fpccies. sed eius frequembor f vus
Bl Nepeta votitatur, feciido loco bic à Diofcoride tradita. N-
men bec apud Hetyufcos in buic víg diem retinet; figtidm-.
Firateseam orrupto temen nomiue, valgà appelam Nipatil--
la-Nafcitur hec ia inzlto folo in apricis fecus t
quin etiim collibus. folijs [ptleoio maiori
fütiss Cv per ambitum [leuiter jerretis La
talibus, angulofs, foliofisg, c hirjuts. Fln
purpurafcentes; qui à medio caule v/,ed fa
tm aumpunt , v in pulegio , atin cactt
NR lus iiu RR mul
Die, Dac inve Brafasolus (pace ciu discri
teprebenditur, quodpro certo exiflimet
do
| de uh c
' Inlib. Tertium Dioftoridis sp
*iL CALAMINTHA MA- IIL CALAMIN1HA MON-
, ! ] gno flore. *
à
c À
2
c
Ee E
AD
uu
LAMINTHA A- mos vulgà vocans Nipotella : quandoquidem vulgaris vfus
uatica. Calamintba s uon inodo folijs pulegium emulatur , fed etiam.
: f pores odoris fiagrantia. Quo fit, vt mirum non fit.fi Dio-
fioridis teftimonio, a quibufdam fylueftre pulegitim vocata fu-
eritzmon enim odore tanti (vt Brafattolus velle videtur)Ne-
petapulegium imitatur, fed C folijs & caule. Quamobrem di-
camus licet,mullo pacto exiflimandum effe, Gattariam berbam.
effe Nepetam [ecundam Calamint?a [peciem. Neg,etiam pu-
tandum , candein. tertiam effe , quemadmodum falso credidit 2a
mucius: Quippe quoniam fecerit banc Diofcorides Mentha- Ruell.erracü.
fio. fimilem ii autem mely|fophyllo, aut vrtice,quas (vtpau- J
là antà diximus ) Gattaria reprejentat. Quapropter non modo —
ea de caufa eius fententian denda fed etiam.
| i afperis vepere- :
: ETUDUEICNDAI- c dáminrha
? Ma as 5.caule cer. 'aquatica &
n fuperior, ac. tftu acriort. N. 0n fecus ( moli- montana.
(oo tana mili iequens olim octtrrebat in excelfs valis Ananiz—
An montibus, folijs albicantibu: , ocimi fimilibus, furculo C» caule
- angitlofo qaadrangtlo, c floreim purpuravufefa Ouan- : E
eiisrces. 14 qi idem fe ntenti, Oi, Monachorü -
Mefuet commentarios ediderunt, vt aff; . fase
JIY.CA
Af
anam banc Calamintbay legitimam -
ATTAKIAM Venio. Ea eiimplan- Gaarig
tic. Foliafert melyfopbylli, aur- .féd hi
ntia. Caulem edit bia
:
fo folo. Ex.
3 Yt ea vtipofant
Gattarizvi- —
res Matth.
à
T TRUN
Calaminthe
vires ex Gal.
$30 And; Matthioli Comm.
V. HERJÀ GATTARIA. ventriculi torfionibus , 2 fitu proteniehtilus, A
" menfes elicit, tam potasquam in defeffüonibys addita gi "n
fies fleriles prolificas facit, vbi flerilitai a finida bise o t
fa prouemat tania, valenter vterum calefacit, Sus
(B. infufus pituitam valenter eijcit, c» vifum acuit. In à
& valenter excalfacere opus fit, Gattaria plurimum J Fh.
2 lamintbhe meminit Galenus libr.7. fempliium
F rum. fic deeius viribus differens: Calamintha effentia eil reps;
Ye. €" calida , ficcaó, temperie y ex tertio quu à ,
R09 trag, qualitate. Horum manifefla funt indicia, partim gufg
M. apparentia;partim experientia cognita. Gul fiquidem ai I5]
Y /aex C palam calida est, acpaulum omnino fübamari balet. pori.
o VAX ditantibus autem,c» corpori admouentibus extrinfecuci
y "m fitasprimim quidem valde excalfacit &mordicat.
iiy,
SN
Lm UN
NN ANN | j "d niat;poftremo etiam vlcus efficit.In Corpus autem inty,
SEN A sap Y. S pratum ipfa per fefe ficca.tum etiatn cum melicrato, perfi
ANS ji 2, GA WM CalfacitsCr fudores ciet, omueó, corpus tum digerit , tun exic-
y ics () à -. 9 cat. Earatione duci quidam ipfam contra rigores per cira..
122
P7 -
A ANS tum repetentes adhibuerunt y foris quidem oleo incom tori
XY . corpori inungentes cum friclione non fégni, intro veri affumen. il
& y^ M. tes, ficuti est dicum. Quinetiam C» coxendidlus eam qudm —
Fs in egritudinibus ifibiadicis , tanquam fIrenuumvenedumil.
y linunt. Trabit enim qua in profundo berent 4d faperfciem.
SN externam , totumá, adeb avticulum excalfatit , cutem, ny
vy obfcure adurit , menfesá tum epota , tum appofita admodum
j efficaciter prouecat. Bonum etiam elephanticorum vemtdigs
" mon e) tantitm quid fhrenué tenues humores digerat verum,
AN iam quia extenuet, C incidat valenter eraffos,qualesf
NN : bunc morbum protreat. Sic c cicatricibus atris candoram, uM
: sem CONS dit, C fügillata digerit. Sedintalibusin vino cola catapi p»
me : A fmatis inodo imponere viridem magis , quam ficemprefat. —
Quippe arcfacta vehementior redditur, ad vrendd promptior. Porrà talis cim fit,ad venenataruim beffiarum
? fumitur, velut etiam cauteria, c quacung, medicamenta calida funt, C acria, tenuiumdQ, partium , qued, facili exaía
ad fefe circumiacentem oimmem qualitatem poffunt attrahere. Ceteri qua illiimeft amaritas, planeexiguaeb:vaim ——
adquadam ita efficaciter agit,yt qua valentifima es, nimirum , citm coniundla fit vehementi calori cum teniefmtia, —
Quare C afcaridas, c lumbricos [fuccus eius aut infuus, aut epotus enecat. Eadem patione aurittm vermes , aut fi alicui
in corporis parte finuo[s aut implicata , que putredine tentetur,talis prouenerit affekus.. Sic c» conceptum [eu pota , feu
adinota interimit C ejcit. Tgitur incidendi quidem ei vis adett, propter calorem eius,tenuitatem C amaritudinem:ab-——
JHergendi verà propter vnicam amaritudinem. Jtaq, afbmaticis ob omuia anté dicla prodeff: iclericis veri, fiue vegiomor- &:
bo laborantibus potiffimum ob amaritudinem ficut alia fert omnia amara , vtpote abftergentia, C» expurgantiainitt- 4o.
Nomina, — moreprouenientes obflrucliones. Adomniaiam dicta efficacior e montana, Kaxajalvln berba fit Graci, vtetiam Cala-—
aunthaLatin2 dicit t: Arabice C. L 7 Italice C. ; AE aed eG L " : Germanice QBifbet Soley: Hiffani-
cla Neuada: Gallic? Paulliot fautiage: Bobemicé Marulka Polnij. Calatmintha montana , Grecis KaXaprbs detur: l-—
talis Calamento fiue Nipotella montana : Offiimis, Calamentbum montanum. At Calamintba aquatica: Greci vana
peirbuvud pac: Italis Calamento aquatic. Quam verb Gattariam vocant : Italis berba Gatta z Gerinanis Sagnngc
Bobemis Kocuraijk : Gallice berbede Chat. : Se ME
I. Calamintha (quafi bona & vtilis mentha) valgaris officinarum,C.B. Calamintha, Matth.Doc
Caft. Calaminthaaltera,Lacu. Calamintha montana, Gefhor.Dod.fol.Lug. Calamintha monta
PNG Pda Calamintha vulgaris, Cam. Nepeta montana, Cord.in Diofc. I. Calamintha.
ore;an prima Diofcoridis? C. B Calamintha montana przftantior,Lob.Lug. Tab.Calamin
Cam.Calamenthum montanum, Carfülpino. Harc ex radice caules emittit cubitales quad
ia vulgari latiora; profundius crengtahirfura: flores quauis Calamintha maiores, forr
rpureos, femen paruum: gratior eft totius plantz quàm aliarum odor, guftu
montibus Parauinis legimus in agri etiam Narbonenfis faxofis & vmbrofis
i j eoridis C.B. Calamintha montana, Mat
m
In lib. Tertium Dioftoridis. $31
[E THYMVM. CAP. XXXVIL
um ab omnibus cognofcitur, farculofus frutex, exilibus foliis, multis, &anguftis circumda- ;
m lisin cacumine, flore purpurafcente refertis.Gracili folo,& petroío a prouenit. Vim habet a Mei addit.
ms c ale, &aceto potum, pituitam per aluum detrahat.Decocti ius prodeft orthopnoicis,&an- MN aS,
; e tineas ventris exigit:menfes , partus,& fecundas pellit: vrinas ciez.Cum melle in eclegmate maxime,
' flesfacit excreationes: recentes tumores difcutit, cum aceto illitum: concretum fan guinem ditloluit:
thymi colorem reddentes, penfilefa; collit.Iíchiadicis cum vino, & polenta impofitum fubue-
acbctibus oculis in cibo prodeft. Perquam vtile pro condimento, duntaxat ad víus corum, qui
1? ree salent.
*IL THYMVM VVLGÀ:
rc tenuiore folio. *
IL THYMVM.
tre B ttt
/
reb
m
ra a
I Ap
UNS
7A
$ (UNE
y
T5 duorum genertin effe teflatum reliquit Theophraflus lib 6. cap.z. deplantarum hifforia , vli de co diff- Tiu rr
.. Tüt his verbis: Quin d Thymum candidum, migrumd, reddunt. Sero id admodum floret:nam rca effiuum (olffi- ** c9? m.
tiüincipit. Mel apes bimecapiunt c» boc augurio apiarij conftare affirmatyan probe melletur,nec ne-Etenim fi aliter deflo f
Tuerit;mellatio minus probe fuccedit.Deffruitur, peritá,flos.fi imber incefferit.Semen fecundum fatureie,atá, etia magis Pro
go trigani manife[fo fentiturtbymmi vero nulli offendi pote[L fed floribns quod permifcetur modo-Flores etenim ferunt;itag, Thymuin ex 3
uim: Hactenus Theoph. Caterum nunc Thymum in Italianotifimum €ftPreflat autem quod ex Apulia fertur: Cxexa.
tnqua Laudatifiuni efl, y? Creta infula, aliisd, nonnullis Gracie locis aduebitur.Vnius tantian tbymi , minoris vide- PE
. Vet,meminit bic Diofcorides. Verüm cum is lib. 2.in epitbymi bifforia; Epitbymum flore e[fe fcribat é thymo duriere,fatu- vds T EY
: réefimili, haud dubié offendit fe mon fecus ac T heopbrajtum , duo tbymi genera obferua[fe.. Vnum quod mittit furculos T I. gene
tamplures exilibus folijs , anguflis c» numerofis circumdatos : in quorum cactmine funt. capitula flore purpureo referta. Th usd ;
umero lignofius, fiuticofius , ac durius , fatureia fimile. Thbymo boc duriore paftm fer? fiatet Goritienfis ager,eius phos
Me colles: in eoó,, ( vt libro quarto fuo loco dicetur) legitimi Epitbymioritur. Manat ex eooleum aurei coloris, quod " :
dicitur, dum per calentis aqua balneum berba recens viridi, diffillatur. Hoc Citreum malum refipit, C "T hymi vires :
Hl Cr ad ea omnia vtile, que vehementer excalfieri poffulant.Tbymi meminit Galenus libro 6. fimpli- ex Galeno & *
ntorian, vi de eius viribus ita ferilit: Tbymum incidit, c» calfacit manifeff : obid c» vrinam €» menfes Actio. m
vifa purgat:educendis ex thorace; C pulmone confert. Itaque in excalfaciendo, C ex^
Y2GT
cando ineffatucmiim ef Preter bar atem à Galeno defripta, lias quoque Thymo virer reddidit Aiius
yum primo/ficinquiens : Hec vero experimentis de Tbyimo comperta funt: dato iei tis articulari morbo laboratitibus,
Tipni rdi minttifimi drachmae quatior cum oxymeliris cyatbo. Tulem enim , reliquos humoressatque acrem feni.
mottat: facit Gy ad vefice affeehus. Ventre autem inflato , vbi fcilicet intume[cere aeperir;drachmam
ircum cachleari aqaa mule. At lumborum coxendicumá, dolorem, laterisá) & thoracis, ac bypochondriorum fufpen- :
Potes s,ponde dere triti drachmar rt "m cum oxymelit "lite Fem Tato ;enfa ! blea tj teiumo exbibeto.. mili :
fs elici, Gr mente turbatis, timoreó, detentis dracbmas tres euim oxymelitis temperati cochleari prabe-
dato ie-
od
ieinis, C» ante carmam aduerfus lippitudinem, C» vehementem oculorum dolorem .Preierea contrapoda-
[2 RT 3s * às ce api. rra it
T)—3 grams
ja And. Matthioli Comm.
um , etidm qua motum omnino interceperit, cum vino vtilifithé propinatur Poffremo 4dtuthtfalos tof s
p drachmarum pondere exbibeatur.Verüm ab atro tbymo abfimere oportet:corrumpit enim tenperay, a d
gignit.Eligendum quod purpureo flore ef.préffantius tamen quod album illum babet.Planta, que Grecs S7, d
item thymus; c tbymum appellatur: Mauvitanis, Hafce:Italis, Thymo: Germanis SR ótnifdyer Suenbe Mes Latirig
Nomina. Auencl : Hifpanis Tomilbo falfero: Gallis Thym. feu Mariolaine d* Angleterre: Bobemis Thym:Polonis Dzicieins.
Thymum 23 73;6/jc quód co veteres primum vfi fintin factis, qua accenfo igne [Su
oragnofcuntur differentiz, igi vulgaris thymus duplex habeatur, tenuiore &laiose folio, teni
um capitatum, & denique latifolii quoddam Lobelus in editione Belgica proponit, quod necdum "
dimusL Thymuscapitatus, qui Diofcoridis, C. B. Cord. hift. Thymum , Matth. Lac. Lob, s
Creticum,Dod. gal. Cord. in Diof.Caf L ugd. Thymum cephaloton , Dod. fol, Thymuml
Cluf hift, Hifp. T hymus verus capitatus, Cam. Thymus fecundus, Alpino. 1T. Thymus vulgaris tegi
re folio, C. B. Thymus, Brunf, Trag. Fuch. Lon. Cord. in Diofc, Thymum durius,Dod, gal Tm
vulgaris, Gef hor. Pepolina Cacalpino. ymus
euh MS ATYREIA. CAP. Xxxvlit-
S Anieiacrinialis notitiz cft. Gignitur in afperis locis , & tenui folo, thymo fimilis, mingr tatgen,&
tenerior: defert Ípicam florum plenam, coloris herbacei.Eadem poteft quz thymum, fimodo p
fimili famptitetur. Aptus fanis vfus.Eft etiamnum quzdam fatiua; fylueftri prorfus minor, qua pr &
mitiorem acrimoniam commodiusin cibos recepta eft. Propter
Genie. Wein
LSATVREIA DIOSCOR.- IL. SATVREIA ALTERA.
nij
appellari poft) rator fruticofiorá, prouenit , c» in borzy
bus, rotundis, atquelignofis.Folia profert Tbymo maiora,
walla erumpunt, é quorum exortu JPicati quidamproa
va» de epibis agens bis verbis s Eadem regio fecuri
Thymira , vel niffratis cunile , quatn [atuteiam
Inlib. Tertium Diofcoridis. 533
sdey marin Hetrüria corrupta aCunila appellatione,zandem appellamus Cóniefla:in alijs tamen blerifoy Italie locis,
; satufeia Yocem corrumptre maluerint, appellatur vulgo Sauoreggia. Nondefuntetiaminibi , qui ab acrimonia,
gni jeriferi mod gnffu reprefentat,eam vulg Peuerella,quafi Piperellam mominent. Ceterum qubd n fimplicium Piperella:
quam pp? «e meminerit Gálenus.mndum compertitit babeo. Paulus vero eius mentionem fecit libr. 7. vbi de
anf fuam. paucis differit. Thbymbra fylueffris eadem qua tbymum praflat. Horrenfis autem altera quidem imbedillior Thymbra vi:
P cius vfum grati? Graccommodatior, Que berba Sup Greci Thymbras Cumila C Satureia Latine vo- * MEN uds:
drarabid Sabater feu Sabatar : Italic? Thimbra, Coniella, Sauoreggia c Peuerella : Germanic? unel) Qtvibc(, Noniina;
idofip mb Gaturey : Hifpanice Segurelba:GalliceS auoreie; Sarriette & Satreg: Bobemice Saturege:Polotice Combr.
^ Sarüreia ( qu 34í £p» Theophtafto fotté& xm 7€ Sew ob fraprantiám) quibufdam à fiturando di gi
d, quod cibis loco condimenti addatur.I. Satureía Diofcorídis, Matth. Caft.Lug. qui vult notasomnes
s tideas huic planta conuenire , licet Aduerfaria Polium foeminam recentiorum Matthioli figura
«rimi velint. 1I. Satureia hortenfis, Cunila fatiua Plinio,C.B. Hylffopus agreftis;Brun£ Satureia, Tra-
(cui & hortenfis Hyffopus) Cord.in hift. (cui & Thyrnbra fatiua) Lac.Lon:Lob.Dod.fol.Cafal. Tab;
Ai Satureia fariua; Fuch.Satureia horteníis, Ge hor.Lob.in icon, Satureia vulgaris, Dod.gal. Satureia
altera, Matth: Satureia fjIueftris altera, Caft. Satureia vulgaris hortenfis, Lugd. T hymbra vera, Gef. hort:
Thymbra facia Satuteia , Cord.in Diofcoridem. Caule & folijsaliquando cosruleis reperitur. .
E'pzruAAec SERPYLLVM. CAP. XXXIX:
10 í » "
$ Erpyllum duorum generum eft. Hortenfe odore fampfüchum iinitatur atque in coronas addi folet,
cula ferpendo nomen inditum eft : quoniam fi qua cius particula terrám attingat ; inibi radices de-
sitet, Folia & ramulos cie habet; fed candidiores, in macerijs multó proceritis affurgit. Sylue-
Iize, zigis appellatum, [non ferpit, fed in altitudinem increfcit, ] ramulos edens tenues,fürculofos , fo- Codi Lá
ljsrefertos longioribusquàm rutz & durioribus »a anguftis.Flores iucunde olent.guftantiacres, b. Ra- lero i
dicisnullus vfus. Nafcitur in petris, fatiuo efficacius, atq; magis cxcalfaciens , & ad medendi víam aptius. 4 e Cab
Menfes ahit,& vrinam potu ciet: torminibus,ruptis,vulfis & iecinoris inflammationibus auxiliatur: & 5»c-ea.i.
ferpentes potu.llituve prodeft:capitis dolores mulcet coctüm;adiecto rofaceo & madefactum füban
- inaceto:maxime vcro phrenéticis & lethargicis conuenit.Cruentos vomitus fedat fuccus,drachmis diia- b Car. addit.
j^ tuor exaceto potus,
|I SERPYLLYM.
d'óxvov. i.
; Jureeic
IL SERPYLLVM AL :
terum; à
«x
VAT ZA
MON) OUS
ÀS i
AE
J bene PR NOTES aem s err.
""
Tenfe in Hetriria baud negligitur , fed in bortis feritür , ce magna admüdum diligentia colitur, quod - Sesyrili cos:
UNE Dido tr ice ote cr e B cm dnm KING ani qued Seis
irbiayd quod latius prouenit , bumi repens ,Leuiovibis folijs in yrum fefe vnà cum vamufculis diffundenzibus : aL.
5 2» gullu perquam acri ,fatureie fimili. Vrrunque copiofifimb nafarur apud Goritienfes S.alua- :
n batenus letius nufquam v. » hecitem odoratius. Serpylluin à Theopbraffo; cà or. ER
eénfen, quim fluefire im barre fartm dufiribrtr bro feos cpitilo focimo,deplantaruss 1756.
Ty iffo- *
$34 And. Matthioli Comm.
hifforia,vli de eo differit ijs verbis. S s x m v t 1.x fylueffre etiam genus esl, quod deferentes ex monti, fert
Sycionem fieri foletata, etiam Athenis ex monte Hymetto : apud Alios verà, vt in Thracia; montes, C pap, e 2
pollo fcatent. Peculiaris buic auclio germinum: quippe cum in quantuimuis longitudinis procedere valeat, eu.
adminiculum; aut iuxta fepes aliquas atum. Genera vrbana veddere non eil,vt retulimus:ferocia effe. d
nim in montibus.tum (atureiatum quoddam ; atq; vehementiffimum : ttm gratum odore, m olliuss, tomperiri, ^a.
ferendiplurimum autumnus: boc enim primum ferere nimirum properant: hactenus TheopbrafIus, Ex cuiu, Midi,
fatis perfpicué colligi potest, duo effe [ylueffris Serpylli genera... Quare etfi palam vnius tantim generis M
Diofcorides Dioftorides, duorum tamen obfcure meminiffe potuit,cum inquir: Sylueftre , &igis appellatum;uon ferpit, (edm al; lis
duorum me- sep; affugit. Nam fi vnum tantum [jlueferis Serpylli genus Dioftoridi notum fuiffet , ei fané neceffarium non EM
miniten, Ye zigis cognomen differentia caufa. Satiuum radicibus quidem ferpit, fed ramulis attollitur,amaraci modg
— — dum fplueftris Altera [pecies,qua malum citreum olet. Proinde fte Plinius lib. 0.CAp.2 2 ita de €0 memorie Mice n
pyllum à ferpendo putant dictum, quodin [ylueffri euenit,im petris maximi.Satiuum non ferpit, [od ad palmi ali Se.
Serpylli vires //It*€fGif. Serpylli vires paucis perftrinxit Galenus libr. &.fimpl medic. um fic inquiens : $ erpyliónvo
ex Gal. excalfacit,vt & menfes, vrimas moueat: eft autem C gufIu admodum acre. Excalfacir, exficcat, digerit, in HW. Tw !
peritomnia genera paribus pollent facultatibus, verum tamen fjlueffre ad omnia valentius babetur.Eius nomen pais
Nomina tpzunccs Latinum Serpyllum: Arabicum Hemen : Italicum Serpillo : Germanicum Swenbel ono JSyüner S8: P
nicum Serpollio & Serpam : Gallicum Serpoulet : Bobemis Materij danffka.. Serpyllum alterum c s, elm Hf
Graci $pzruA ot d ?-eec : Italis S erpollo feu S erpillo faluatico.
Serpyllum differentias varias, & ratione odoris, qui pro diuerfitate locorum & cocli
& E coloris lorum,foliorum item glabritiem & hirfütiem,eorundem rotundidt cu MO t
obtinet/hicde duabus tantum. I. Serpyllum fatiuum, C.B. Serpyllum Matth. IH. Serpyllum me
nus,C.B. Serpyllum Brunf. Trag. Fuch.Lon.Lob.Cazf Thal. Serpyllum alterum,Matth, Peirus
gare;Dod gal.& fol. Serpyllum fylueftre, Cordo in Diofcoridem Matth.in compen. Serpyllum fjlucízg
alterum, Caft. Serpyllum minus, Tabernzmontano.
8
*
: idus] SAMPSVCHVM. CAP. XL.
Ampíucum in Cypro & Cyziceno laudatiffimum. Secundum fibi locum vendicauit Zgyptium, A. :
maracum gens Sicula & Cyzicena appellat. Herba eft ramofa, per terram repens: folijs eius cilii :
tha,qua tenui folio conftat, hirfutis & rotundis, fuauiffimum odoremfpirat:ideo coronis inferitur,Visgs
eius excalfaciens. Succus decocti potus, conuenit inci pientib.hydropicis,& ijs quosvrinzedifüculusau —
3 tormina excrucianr.Illita ex mellearida folia fugillata tollunt:menfes fübditain peffotrahuntzcótraítor —
S pes ictum exaceto & fale illinuntur: luxatis,tumoribufq; cerato excepta;imponuntur:aduerfüsocn
orü infl&mationes,cum polline polétz illini prodeft. Acopis,malagmatifq; calfaciedi gratia cómifcetur.
Ll AMARACYS. Il. AMARACVS SIVE MAI
Q3
v
Ze
p
Sam; Ymagsiouier pris von h E unis o NOE: is
er nde Jienderimetf Galen Cr Pani diners cpitibu Sampui, c
fable
SE th lib. Tertium Diofcoridis. $335.
suae duis quid ea buc facile transferre pofünt $, qui rem banc fe aliter fortaffe babere exiftimant. Sampfuchum
a Hetrufuis vulg) appellatur Perjas quodforte illis e Perfia fuerit allatum: cteris vero inibi Maiorana, nouine à
TR ee Herba hec tantam cum mulieribus initit gratiam fui odoris iucunditate, vt nulla feriveperiantur que
: "hortis, aut ficfilibus vafis Amaracum non ferant , vel plantas uon tranfferant » ac diligenti admodum cultura fe-
yt putauerim ego, ex eo Maiorane fibi noie adinueniffe; quód maiori cura, Ac diligentia feratur, colatur, s
; Neg, idea foli ratione , quàd » vt paulo ant diximus , odore perquam iucundo contiiendetur, fed
gdatiam perpetua vireat coma. Dum. eff generum, maius quod vulgo cognitum eff: r pinus, quod tenuifolium cogno-
P thia ei AMARACVS ramofa,furculis senuibus, ob[equioftss folijs oblengissincanisspilofísá, que catlictt- Amaraci hif.
dreunquag, ambiunt. Flores edit in fummis caulibus numerofos, picatos berbaceo colore , compactili [quamarum
Leo igani emulos,? quibus paruum oritur femen. Radicem babet lignofa ltiplicem c fuperuacuam. "
; furculoyac etiam viui radice. Plantaeft odorata tota , & in medicamentis admodum vtilis. Digerit;atte- Amaraci
C roborat.Preflat ad omnes fricidos capitis, C neruorum affettus,tam illita, quam pora:quinetiam ad au- vixes.
ram datore, granedines C* fonitus vbi berba fuccus fuerit inffillatus.1dem naribus infufus pituitam 4 capite trabit, c
ereirum 4bflergit C roborat: colluitur ex eo vtiliterosin lingue vefolurione » Addito pyrethri j e longi piperis decocto,
j,autorgani,. Valet herba aut eius decodum ad omuia pectoris vitia, qua anbelandi difficultatem impediunt,
Stonadho vtilis eff razm exterius illita , quam interius (ampta. Eadem tocinorofos C lienofos iuuat. Nama, non folum
mmipfarius expedit» fed etiam vi[cera ipfa roborat ac firmat. Confert ad, [frigidos vteri affectus otnnes, & ad flatus.Ha-
Jauraliud quog, &AMAR A C1 geuts TEN VIF OLIV M, quodnos vulgo vocan Per[a gentile. 1d enim folijsflori- facis te.
iculieg, altero longétenuius eff , C odoreprsfantiu. Hoc non dejunt, qui putent legitimum effe marum. Col; ^i folia.
wlieribus Italus in ficltlibus, C in bortis, Ea omtia preffarepoteft, de quibus in altero diximus emere. Sampfuchi
moninit Galenus lib.s fimpliium medicamentorumfic inquiens : Sampfucbum tenui partium, c digerentis eft facul-
tutideficcat eniin, CP excalfacit ordine tertio.1d Gratis sapuusor, c euapiocor Latinis quod, Sampfuchum , Amara-
" Maiorana vocatur : Arabibus Merzenius feu Mor[angius: Italis c» officinis Maitrana: Hetru[cisPer[a : Germanis No mina.
you Soatoran / vno SUoenram : Hifpanis Moiorana : Gallis Marone c Mariolaine : Boliemis Maiorana:Polonis.
Meran. Amaracis tentifolia , Grécis 32 o uson, Jj equdpaxor Air TÓQuADev: Italit Maigrana gentile: Hetru[cis, Perfas
- Maioranamà Greco M4pe; deduci volunt ii, qui Maioranam noftram ad Martim veterum reducunt,
hiorana vulgaris, C. B. Maiorana, Brunf. Dod. gal. & fol. ( cui & Marüm ) Carfalp. Maiorana fylu.,
ii. Maiorana maior, Tab. Amaracus, Matth. Fuc -Lugd. Amaracus maior, Caft. Amaracus vulgati-
] »inicon.Samplüchus fiue Amaracus, Latinis Maiorana, Cord. in Diof. & hift. Sampfüchus, Lac,
- Lob.obC II. Maiorana nobilis, C B. Maiorana fatiua, Trag. Lon. Maiorana tenuior, Dod. fol. Maiora-
satenuifolia, Tabcr. Amaraéus fine Maioranatenuifolia ; Matth. Caft. Lugd, Amaracustenuior; Lob,
e
Sampfüchi
vires ex Gal,
M y
icus t uifolia vrbana , Cam, Ariaracus & Sampfüchum , Gef hor. ; "
* . MELILOTVS, SIVE SÉRTVLA CAMPANA,. —CAP.XLL
CUTE) BUD. POR ME
$ par ifsimain Attica, & Cyzico; & Chalcedone nata : cuius color vicinus eft croco, a Mcü habet,
Jboni doris Nattitur & in Campania circa Nolam, a colore inluteum languefcente;odoreinfirmo, TW ÉEtr.
-LMELILOTVS,SIVE SER- — * IL MELILOTVSITALICA $ciC&
folliculis rotundis. * — qas Cun
Vom A7yablrios vLotéte
k X 4» ueh t
EE :
536 And. Matthioli Comm.
Vim habetadftrictoriam. Inflammationem omnem emollit , przfertim, qua in oculis vulus,
teftibus erumpat, fi cx paffo coca illinatur: interdum autem addito ouiluteo affato, ant fem [ede e
na, lini femine, aut polline , aut capitulis papaueris , intybove. Recentes meliceridas ML :
vléeramanantía in capite illita cum creta Chia, vino; aut galla fanat: ftomachi dolores, &crud,.
cum aliquo exanté dictis leuat:doloribus aurium mitigandis cruda ex paffo inftillatur: in. &
cco madcfacta, capitis dolorem lenit. Aótto ap
Mcliloti con* VYnopuri im, , lecitimad, Melilotus non modà in pluribus Campanie locis , fed etiam Gargaho Apulie mang : à
sni: ait. Cuius [emen in tenuibus corniculis inclufum nuper Venetias afferri capit. Quo factum eff, vt ia qses
Plamsde — "edi vulgaris vfus Melilorum iegitimam effe. Meliloti memimit Plinius lib. 21. cap. 9. vli ita feriptum Cigneutrin,
Mehloro. — 2ncoromamenta folio venere apia[trum , meliloton , quod Sertulam campanam vocans. Ef enim in Cappays, by?
laudatifftma, Gracis in Sunio, mox Chalcidica & Cretica, vbieunque vero afperis c fyluefiribus nta, Copy, LT
Coronas exa,
s antiquitus fatlitatas, indicio eft nomen Sertule, quod occupauit.Odor eius croco vicinus eft, c flos. :
Mcliloti hift. ximefoljs breuiffimis, atq, pinguiftimis. E[H itaq, legitima Melilotus planta cubitali altitudin Aosta
vanis exilibus , folijs trifolio proximis, ex angufta origine in latum fe diffandentibus, c lo "go appenfis pedis ma
melinis, partis, flliquis repandis, numerofís , pluribus ex vno ramu[culo dependentibus , in quibus femen condudigs ^»
nutum [ubrufum, odoris non ingrati , cuius eff v[us. Radix illiinutilis, € füperuactia: Excalfs acit ordinepyy
Melil.viresex bfit à ^ M VEU Go : M
Gal parum abfit a temperamento. Ideod, leniter refaluit, digerit, ata, mollit , c» dolores quofcun g.fédat. Meli ain
emo. — denusmemorie prodidit lib. 6. fimplicium medic. tm» mifte facultatis eft: babet enim quiddam adfhri nar
digerit ; C? concoquit: copioffoy enim in eo eft fub[Lantia calida, quam frigida : haélenus Galenus, Cateritin noinen m. ».
uento? Grecis auctoribus , qui explicauerit , que. imeliloti pars in v[um medicina recipiatur , anfolia aut vadis, 10
Serapionis. caulis,anflores, aut cornicula, aut femen. Quod tamen docuerunt Mauritani, prefevtim Serapio, qui ex audoritate -
«t Eben amaram de Meliloto [cribit in bunc fenfum: Melilotus berbaeft , qua folia fert rotunda » viridia: ramulos »
tit admodum exiles, in quibus foliarara.Semen gerit. in füiquistenuibus, acvotundis: qua grana in dut TAS eING-
&i coloris, rotunda, infra finapis magnitudinem. Porrà in meliloto vfum fibi veudicartnt filique c» femina in ei
tinentur. Quibus facile quifpiam conijciet, baud effe mirum, fi emplaffrum; quod de meliloto appellant. fa pone
lat,cum in id legitimi meliloti feminis farina nunquam veniat.Cum vera legitimeá, Meliloti femen Es vfu ffa-
SEE ad. nos non deferatur : nonnulli flueftris loti flores, quidam cuiufdam aurei trifolij ipfius vice vfurpaht, [cd neutertamas
Meliloti vim poffidet. | Me dotoroc ta Grace dicitur , vt Latine Melilotus C Sertula t
Italice Meliloto : Hifhpanicd Corona de vei. zt
defcriptio?
prine obf s
eícit,vbiincole Malatro corn.
a Orib.si4- Arum herba co
' d'e.odora- Vim habet
tia vlcera.
eani,
vd pileta 4 i
, : : ^ LI . . 1 .
' [n lib. Tertium Diofcoridis. 537
vd n nafci in Itala. Auget nobis opinione Plinius, qii quaft Galeno.
fubfcriberet , Marum. duxit effe rarum inuentu , € Italie
j j peregrinum : quare ipfum collocauit libro 12. cápite 24;
Ijs, ac varijs: illa breuias ac minuta; C odorata ; bac Plini-
us. Cateritin non ob ideos errare crediderim , qui gracilio-
rem amaracum Mari loco fubffituunt.. Quandoquidem te-
flatur Galenus , quód vnguentum illad , in quo Amaracum
pro Maro admifieri iuffit , etff minus quidei odoratum yi
deretur, non tamen viribus inefficacius erat. Ceteritmplan-
e pm, qam bicexcudi curauimus , mifit ad me Patatio Ia-
p, cobus Antonius Cortu[us , vir quidem rei plantare admo-
dum fludiofus , c indicio , & animi integritate preditusi
Nan cum legitimum mari ea mibivepre[entare omnibus
ane notis Videatur. Maru ipfam mibi propofui appellan-.
jg, dam .fiquidem folis efl origano cándidioribus , odoratis , c
7 gufiu acutis amariufculisd,, ramis tenuibus, lignofis, c» flo-
ribus fübpurpureis ; odore eximio fragrantibus. Planta efl pe-
regrina» quein Italia non prouenit , nifi aliunde tran[lata:
Quod Greci uapov; iil Látini pariter Marium. nominant i
Itali Maro.
Marum propofitum, Tragorigaum latifoli-
um nominamus;ad differentiam anguftifolii, cuius
triplex differentia. Marum dicitur, Matth. Lugd.
Tab.Matum Cortufi,Caft. Tragotiganum alterum,
: LER Dod. Gal. Gef: hor. Lob. Tragoriganum, Dod. fol.
' dA Cm Lugdun. Helenium Crateuz Anguillara nomina:
SCENES bar. Lum
E S enn SS ACDGES CAP. XLIHL -
À Cinós, aitaconos 4 Gracis dicitur, tenui;ficcoq; ramulo herba; ocimo fimilis, odorata,fed hirfü-
"tior Bg snae nonnullis olitoribus colitur. Meníes,& aluum pota fiftiz Illira panos
* (OE ACINVS.
iv
* Il. ÀACINVS COLVMNAE.*
oriatur. Hincitaq, facile adducor, vt exiffimem Marum non.
inter e4 duntaxat odoramentorum genera, que ab externis. '
regionibus in Italiam conuebebantur , fic inquiens: In Ae- Marütalig
x 4pto nafcitur G Maron peius quam Lydium , maioribus fo- peregrinum.
38 And. Matthioli Comm.
— DeAcdinoopi
nio quorun* Qu funt aliqui qui Amum eam ocimi fpeciem effe exiffimant, qua amgufHioribus Cont fli eui i
dam exploía, um éfflat odoremscuius gratia, atq, ettam vibra gratie Vwentu afliuo tempore paffim in firulini y, Pr imi
tra feneftras dium, C in atrijs , quam nos ob Ett graalitatem vulgo voahus Bafilico gentile: herum ieiuna
apertiffume refragatut Plinius lib, 21. cap. 15. vb Acum feribit nunquam florere. 1d quod minari d
quidem boc aflate , c autummo floret, floribusd, ornatur albis;ac odoratis.lllud pratereaills etiam edlamat , quod ;
Plinius feriptimreliquit lib. 21.c4p. 27. cum ait ; Acinon i coronarum spl berum ACOPHi ferunt cades
vat, que ocimum, nifi hitfutior ramis , 4c folijs effet. [^d admodum odorata. Ex bis Plinij verbis abumde palm mt
Manardi opi, ACHT I0U effeociium tenuifolium, cian hocnec. folia, nec caulem birfuta ve Caterim Manardus ; ios
nio non acce i7 Aer ingenio, & preflanti doctrina, gil aliud Aanum putauit effe, quam heri am quandam , qua inculri prougyigi,.
pa tis, fed precipue in agrorum, C viarum aggeribus, ocimo hivfutior , ac fatis gri olens que quododmum
Ocimum fjl exasletar, à quibu[dam fylueftre Ocimum appellatur. Quibus fané notis aliasa ductus fum, yt Man " pir.
enduim putauerim.Sed cum poffea animaduerterim, herbam banc ftores emittere contra Plinij aucloritatem, ng, o
mutare fententiam. Nec m punitet, quod noftra, aut aliorum diligentia futurum [perem» vt debac, C de alisrelus dg.
i Lijs qusndog, certiora proferantur. Atqui obftantibus his, volui tamen plantam quam Manardus Anm eje exilis.
Nominz — jr ficerigg appingi.vt aliorum poffit effe iudicium. Herba qua Gracis axvoc» Latinis item Acinus appellatur, —— 4
L Acinilocoadpicta ( &in hiftoria Lugdunenfi pigole quid fit controüertitur, aliis Calames.
thum inodorü viatum vbique frequens exiftimantibus: s videtur Calaminthz tridritsbdi RR
re refpondere: quód fi verba diligentius confideres, Ocimaftrum Fuchfii, quod füb pfeudoclin
infra pofuit;illà exprimere voluiffe facile percipies,quare ipfius figuram mutare,vel mittere nolumus.
1L Ádiecimus &alterá Neapolitanis frequentem, & à Fabio Columna in fuo Phyto ^
Hac ex radice fibrofa; caulem hirfütum & afperiufculum, qui mox in alios brachiatur,emittit, ci
raftantifsimus Pharmacopaus, quam quotannis olitores verno tempore
pow appellantes,co quod Vrtica hirfatiem quodammodo referat. Me
Bdiy pic. BACCHARIS. ; '
a Met addis Bess herba fruticofa, quz in coropasadditur,, cuius folia afpera fünt; media viola, &ve
FÜRENE, magnitudine : caulis angulofüs, cubiti altitudinem petens; aliquantulum afper, nonfineapp T
Hs bus '"— busadnatis: flore purpureo, fübalbicante, odorato : aradicibus veratro nigro fimilibus, qui
t Meum, &: cftcinnamomo proximus. Afperum b fqualidumáj folum amat. Radix in aqua deco&ta ru
Car. iisua, alto pracipitatis, fpirandi difficulrat falutaris: item diuturna tufsi, & vrinz difficili, menle:
i.humectum. traferpentium morfus vtilifsime datur in vino. Recensradixappofita partum extrahit, Pu
» decoctum in dcfefsionibus prodeft.In diapafmara vtiliter inferitur iucundi odoris gratia. Fo
quz adflringant , capitis dolotibus illitu profünt : oculorum inft tionibus,n
partu, egilopiisincipientibus ignibusq; Bcris auxiliantur. Odor fomnum gignit. bs
AXUBAQGIDARIS, rmexáetactari fentemiam quem. dori
tumen
Baccharis
con(ideratie, -
In lib. TertiumDiofcoridis. 539
Arimino ad me mifit Iplius Moderatus diligentifimus pbarmacopola, berbarumá, fiudiefuts
ipei
iis fipao n ctiam in caule fua adnata folia non colicolos. Hinc obiter. fufpicor legendum effe grapagu)Add'acs
: LPuc, Yt vulgati Graci codices babent: quandoquidem illi lectioni adflipulatur etiam Oribastj manu fcriptus
- illa carebat , buicin purpura candicabant, odorati. Eius denig, radices erant veratvonigro
- praterea flores, quibm dat, cmi Es
adt. proxime. Huius igitur plante delineatione, que ad amtfiim biflorie Diofcoridis refondet;
; fnilo & odere dnmamomo
; i inimum quidem odore innamomum imitentur, plan? eorui fententia. improbanda
Li — "n ^c amat (detis s effe cenfeamus . de qua fuperius difeimus. e defunt recentiores,
: aantendunt. n riw Diofcoridi accreuiiffe, caputá, boc adulterinum effe, vt noui aliquid afferre videantur. Siqui-
hos Anguillerius non paucis contendit argumentis, Baccharis caput battd e[e Diofcoridis legitimum , fed ea oinnia
de accbari im eo autbore feripta funt, ex capite de A(aro e[fe deprompta. Quod vt in primis probare videatur, Bactha.
inquit, Grecum non effenomen, fed Latinum, cium nemo extet inter Grecos authores, qui vel ante Diofcoridem 5 vel
tempore vel paulo pofl claruerunt; qui Baccharis v(quam meminerit, vt videre eff apud Galenum C» Actium. Nec his
olflare. inquit, quàd Athenaus inter vnguenta Baccbaris mentionem fecerit;quippe quod ilii Baccbaris vnguentum
Mte illesam audiet.Siquidem mon defunt Grad authores, ipfi, antiquiffimi , qui ante Diofcoridem Bac-
duris meminere. Plinius enim teffis efe lib. 21. cap. 6. de Bacchari foripfiffe Ariffophanem price Comedie autorem, ob
dj fal quibufdam Baccharim Barbaricam. appellari , qubd à Grecis fibi nomen inuenerit. Deinde negligenter (atis
illarium legiffe Ath » ex boc clarifmé patet, quód is mon [folum Baccharis vnguenti, fed Baccbaris quog, plan-
vevdeius radicis meminerit bis verbis, Eft vnguentuin quod Baccbaris à comicis mominatur.Ac nonnunquam Baccharis
gen eff vnguentum.. Aefcbylus.n. in Amymone feparate c diffindtó : Ego, inquit , Bacchares tuas € vnguenta: es-
—— menides is vnédus fum, ac Baccbari.. Ariftopbanes in Cerealia celebrantibus, O Iupiter (inquit) venerande,quo
harium fcrintum continuo lotum , vnguenti ac Baccharis odorem emifit ? Quibus palam eft , non folium eo vii-
toad odoramenta vfos effe antiquos Gracos, ed etiam ip[a quoque Baechare » C eius vadicibus. Sed concedamus An«
rio nufquam de Bacchari herba locutum effe Athenaum, ne tam aito erubefcat.. Vnde tandem dicet denominatusit
illud? An negabit à Baccbare , cuius vadiees exceperat? Neget vel affirmet, comprebenfw eff. Etenim vbine-
Plinius ei det arvogantiam, quippe quà Ariflophanis teflimonio feribit ex Baccharis radicibus vuguenta fieri
antiquos.Si verb affirmarit, iam (uam ipfius falJus fuerit ignorantiam. Baccharis vnguentum à Bachare anti.
inari teflatur Fauorimus his verbis. Belswerpie pabpov Trondv rà Boer óptvupuor, ea d'é x) Énphy d'itmac ua
die. Quibus non modà palam eff Baccharim antiquis vnguentum defignare , fed etiam puluerem ex Baccba-
ibus pat corpori in[Pergendum, de quo apud Athenaeum fcripfere Aefchylus, Symonides C Ariffopbanes : v[s.
"wendis fiecandis, lax andis , ad fringendis, molliendis , ac durandis, varijs plantis paratis pro vtentium vatione. Praterea.
we dicit, vt autorum teffimonia effugiat, qua illi mentem interturbant,quid in Oribafü, c Pauli libris Racchas
T&coput fit additum 2 quibujdam, eo argumento, quód Paulus tantum fcribat de ijs mplicibus medicamentis, de quibus
—Ofrilit Galenus, qui nufquam de Bacch init: & idem fecerit Oriba[ius: illi rofpondendum eft, quód negligenter fa-
tilegerit deplantu apud Panli. Quippe quàd is non [olim ex Galeno, fid ex Dioftoride tvanferibat. Agallochi enim Nar.
tuphthi, Cancami, Fraximi, Othonna » Acanthij, Botryos, Geranij, Aethiopidis , Epipatidis , Apios , Alypi , Cinocram-
leeliotropijséi aliorum quorundam non meminit v(quam Galenus , quorum tamen omnium ex Diofcoride meminit
Paulus, queadmodum c» Baccharis: quo fit , vt infirmum admodum fit. Anguillarij argumentum tam de Paulo quam
deoribafia.qui plantarum hifforias mon ex Gal. fed ex Diofcoridetran[iribant. Ad bec quantum valeat in cen[endis Af
T Bacchare Anguillari iudicium , consjcet facil! quifpiam , qui eius anmotauerit verba , dum vltimo loco vt probet
—— Bachariscaput ab Afaro effe reciffum.dicit id facile deprehendi poffe , vbi quifpiam Baccharis &. AJari caput fimul con-
tulerit. Sed faciamus periculum: Afarum folio eft hedere. minore , leuioreg,: Baccharis vero intet Violam & Verlafcum
- malo, Cr taífu afpero. Flores A[aro funr Cyrimi aut Hyofcyami figura , ac purpurei : Bacchari in purpura albicantes.
.— Catliculos babet Afarum plures, a[peros, ac lentas, quibu arua jolie pola font charis vero: ntium cau
| EOMtatdas.nruefimaliuextulum afperim,ven f Ps px lris.1tem radices pisa à
- Ws, oblique, eramini non diffimiles longe tamen graciliores odorata , C» vt Plinius inquit , C» experientia comprobat;
—CNardumredolentes : Bacchari autem inr e Veratto fimiles , quibus odor ineft aratiffmus , Cinnamomo
(— Brosimus. Poffrem) Afarum in vinbrofis montibus prouenit: Baccbaris in affer & ficca. Quibus palam ef nil minus
——beplantas ibivepugnare , quam fità ipfi repugnet Anguilarius,dum.illud Crateuafeagmne medium affert,quo.
: pabarecontendit Baccharis caput in Diofcaride ex A[ari capire effe vefeiffum.Siquidem cim in eo legat r.Bo yu vdd wc;
parom itis vauA bn cyovicetd Gi QUA Nt d'a ari d'à aoppupz ivad m B Cato panlo. Tr Ae [Mops » doretia, 3 su
tumaudun:id eff: Herba od, liculi geniculis imtercepti , flores autem purpurei, odorata radix. fimilis radia Elle
—hrinigricodore Cin uerit, qui non viderit fragmentum effe Baccharis , non Afari,vt fibi
tadet Ancuillarins. Quippe quid A[avum Plinii teffimonto s ita vocatum eff , qud in coronis non veniat, quod, eius
Juli ceniculati non fnt ed tantum radices , que gramiis funt mon Ellebori, nec Cinnamomi odorereferte, fed Nar-
3deo Nardum ruflicug nonnullis appellatum: quodá, non in ficcis c» afperis nafcarur locis, fed in vmmbrofis ac opacis
— opes Hecfi dilicentius perpendiffet Anguillarius, nan tta fortaffe inconfideraté contra fui ipfius fententiam fiagmen-
2s fik a Qeteueattulifeim medium;vt potius forta[fe videretur tam praciofa. habere fragmenta , quam quid cure illi
Merit foidé de Medica wrateria differere. Probatur preterea » Baccbaris caput Afari mon effe membrum non [olim ex
9 9r pott ui A 773 59 998
: losqui perquam fideliter ex Diofcoride tranfcribit. fed etiam ex Ser. 'ione.Siquiden jin Afaro ne verbum quidem.
. be rip achorecpoc pei pfi dd quadpafim rur, in Ruellj ac Córnarij Diofcoride ; qui
; ded , PS í roy cunt
«ean teri fiis finem impofuit.Sed cert? illud mihi permirum accefiit, qttod eadem die , C ferbbora , qua Bactha-. "
Wosoacri- hortus eitis apud berbarios Italia mon vulgaris,vt qui fit varijs ac nobilibus plantis vefertus.Hanc fa
á vejuatt fus reclamantibus notis, Diofcoridis Baccharim veprefentare. Nam praterquàm quid cenflaret, vt
giam magnitudinem inter violam C verba[cum veferentibus, caule angulofos cubitali altitudine,aliquantu-
L
: effigies, quam pictam damus,affabré demonffrat, facili adducor, vt affermare non dubitem, banc effe veram
go rnt 40, du di arm. Caterum Leonicenus , & Brafauolus ipfum fecutus , eam plantam magno errore putarunt rip
p ege "2 quam quidam Sdaream , nonnulli veró Matrifaluiam. appellant. Sed ciam. buius. radices mon 212200 10-
piniorepro- '
Anguillarii
opinio repro
bata.
*
am: fód quam magno ducatur errore Anguillarius, quamó, diligenier legerit autores , autvecleeorum.—
Baccharis .
antiquifsimi
meminere,
Baccharis &
herba & vn-
guentum a-
pud Athenz-
um.
nim antiquitas Diapafinatibu:,ideft, puluerum ficcis afperginibus, non folum ad odoramenta , fed etiam corporibus fo-.——
$40 And. Matthioli Comm;
"I gum bac animadtertifent, qua in Afari capite adulterina inuenerünt, non fine Tatiene a tipttarupt: Quilu
S mdà A[ari caput integrum baberi, fed quud bac verbA créa éutd'us e'«gavepn rien Diefeoridi fing Adulterina,
modum alia quam pltra que in capitum fere omit principio elim habebantur. Poflrenó dicimus tendens
fe Baccharum, apud Gracos, quam apud Latinos.Nam Jd quifpiam conferat VITOS, quas fragmentum Cratcteilug ye
. Diofcorides Bacchari tribuerunt,cum ys quarum de fua Bacbari meminit Plinigssis Jane illico deprebeydor, qua, "
fon 1e cecitiat. Anguillarius. Baccharem fimilem Comireto ideth reddidit Plinius, vbt inquit: Similiimum q Ld
anentio, tum appellazum: foliorum exilitate v[a, in fila attentata, [4 procerius quam Bacchar. à; Que verba band yog; intl
runt,qti pro Combreto quaudam oftendunt plantam. folis flamineis » Peluti filesienta quedam duum titbyefni
maruin longitsdine protcn[a.Siquidem Plinii verba eiufmodi foliorum faciem baudquaquam defcribumg , fequi
fübflantia Combrett folia adeb fint exiliaid eft tenuia, vt texture filamenta ottittio appateant. Nam exiloa Uta
ponit Plinius in Epiffolis, C» Cicero fecundo de diuinatione: quofit, vt nil aliud Th Ca COhpavatione filivelit plos a]
quid Baccharis folia fint Combreto folidiora , pleniora ae vobufliora zilla verb yt diximus ; non quidem in Janis
proten[a, [ed Baccbaris modo lata: quaimis adeo tentia vt onanis feri eartim appareat textüra duntaxat, ,
Baccharim quamà Lacuna acceptam proponit, funt qui Verbafcum odoratum , eui interdum fg.
res lutcisinrerdum purpurei,cenfeant:& fané cum Verbaíco, dod rofertio pofaitmultumeopgess —
verüm cxiftimamus eam figuram competete Conyzz maiori à Matthiolo propofitg. Matthiolum ik
ri Lacuna, Lon, Caft. & Tabernzmontanus,candem figuram pro Bacchari exhibent. ww
: Taser. i: RVTA. i CAP. XLV. : :
Conclufa nó Vta montana,[ fylucftrisq; fatiua, ] & hortenfiacrior eft; & in cibis dámnata: fatiuaverà que 1
proin cuarbore enafcitur, magis in cibos admittitur. Vtraque vrit, calfacit, exulcerat, vrinam ciet, E Ó
habet, ftrua pellit, t [aluum fiftit ] potu; ciboue.Lethalium medicamentorum ántidotum eft, f; Íemenexving —
acetabuli menfura ebibatur.Folía perfe prafumpta, aut cum nucibus iuglandibüs; aridisq;ficis;ineffei.
ces venenorum vires reddunt: cona ferpentes fimili modo fümere conuenit. Genituram cibo, pon
extinguit, cum anetho ficco decocta;tormina fedat. Facitad pe&toris; laterumq; dolores, difficultatem -
fpiran di, tuffes, pulmonis inflammmationem,coxendicum, articulorum; crüciatus;& horroresfebrem -
circuitu repetentes, pota, vt ante dictum eft Atem ad inflationcs coli; vulus, re&tiq; inteftini cum oleo dc- :
TOrib.non cora & infufa. 7 [ Feeminas vuluz ftrangulatu liberat, fà genitali fedetenus cm mellefubiciatur]fe. —
legit. uefacta ex oleo, & pota, ventris tineas excutit: articularis doloribus ex melle; aqui inter cutem cum fias
illinitur: eifdem in potuauxiliatur, deco&tain vino ad dimidias partes, & oblita. Cruda, condita; cibo,
vifüsaciem excitat: dolores ocülorum illita cum polentalenit : doloribus capitis qum rofaceo &aceroil- 3
TU RUnEt Jitaauxiliatur: profluentem naribusfanguinem frftittrira & indita. Teftium irifammationibus cuml. —
ei» pupriy ICisfoliisimpofita,& eruptionibus papularum cum a myrto, & cerato prodeft: i c
i &uioafnids
xiporzin.l. icta, albi vitiligini medetur:cum cifdem illita formicationes tollit; &verruücasquethymi —
cum Myrteo. florem repracfentant: contra impetigines cum alumine, & melle vtilifüitoé imponitur. Succusinmdi —
cerato. punici calyce calfa&us,dolori aurium efficaciter infunditür.Idem ócntli dichos dinemíenferecum —
niculi fucco;ac melle inun&tus opitulatur. Ignem factum ; vlcera qua ferpunt, autincapitemamam —
€ 5:448 VII A. 1I. RYE SYLVESTRIS.
2 " x " 2 S B P quor e ETIN
)
5.
I
ei
IN
Inlib. Tertium Diofcoridis. 4i
gin aceto rofaceo,& ceruffa illitus perfanat: manfa alliorum, canini acrimofiiái domat, Montana
[ copi ius eftur,intetficit. Dum florem promit, & ad murias co igitur, cuteminflat,& rubore quodam
E cop! ; h iinfl ione: rtet itaq; eam vnctisantea manibus & facie colli-
3 vehementi inflammatione: oportet itaq; us & facie colli
| | uficin cum pruritu ac P. q
Tradunt füccum gallinaceis pullis infparfum, felesarcere. Adij ciunt eam; qua in Macedonia circa bOzibat
3 Gcmonamnem prodeat, comedentes interimere. Montofüus autemis locus;b viperis Ícatet. Semen ; bins ael
— norm contra inteftina vitia efficax eft. In antidota commode additur. Contra incontinentiam vri- cosijlüriz
us femen feptenis diebus potui datur. Radix huitis inontanum molj vocatur. Sylueftris ruta fa- bus ferpenti:
«a fimilis eft. Prodcft comitialibus & coxendicum doloribus: menftrua moüet: partusenecat. Acrior bus.
di viribus quám hortenfis & validior. Sylueftris,vtpote noxiá;cibis abdicatur:
:
^ ENULTVIASYLVESTRIS. R»« vtreg,planta eil vulgaris notitia ; tam [atiuainz Rutz confid.
j^ tenuifolia. ?* neo quam,quam [yluefris. Non tamen velim de illa fjltte-
Pa Quo fhriintelligas , de qua capiteproximo differendum eíl , fed de
ea tantinn , cuius meminit Dioftorides in prefenti capite,
quam, in eius calce fatiue fimilem fecit: fiquidem bac abil--
laplurimum differt. Nafütur bac fylueftris Ruta in Goriti-
enji agro copiofiftima, ade) vt qui circumflant montes, £a y^.
bi, [rateant;prefertimá, Saluatimus mons, qui eadem fermà
voltn Facie bsc bortenfi perquam fimilis cst. folijs , cauli--
bus,ramis floribus C capitulis, eraciliori tamen foliocaudi-
ce vero.crafsori,lignofo acfirimos c? guffu acriori amariorió,. -
ld quod Monachorum in Mefuem feribentium ( pace tamen de T4
eorum dixerim ) ineptijs prorfus refiagatur : quippe gái afe- .
rant nullam fere ejfe differentiam inter hanc, c aidrofemii
Jiue bypericum., vt que in alterius locum fubflitui poffint.
Qua in re manifefte deprehenditur magna eorum inJáitia:
& quandoquidem hi ( vt equidem arbitror ) in triplici verfan-
tur errore. Primm quod exiftimauerint, turpi nimirum la-
pu. fylueffrem Rutam ab androfemo c byperico non difide-
re.Deindequid putauerint ballucinati etiam, androfa
€ bypericum vnum c idem effe , cum tamen Diofcorides de
his feorfum,tanquam de differentibus plantis tradiderit.Huc
Tertius accedit error, C is quidem, mea fententia, detefladus,
qud prodiderint, banc fylueftris Ruta hiftoriam bis ADiofüo-
y ride deforiptam reperiri , magnamá, babere cum byperico co-
nationem. Quod potius fomniaffe,quam libero fenfuum iu-
dicio feripfiffe videntur Monachi, cum ton buius Ruta caput
fit illud,im cuius frontein quibufdam codicibus i/ó, non pro-
batissilla legantur , qua doctifimorum teffimonio bic afciti-
tia, lyperiai autem propria cenfentur : fed quod proximi fe-
quitur , in quo alterius fjlue[fris Ruta , quam alij Moly alij. -
AR — . x HARMALAM, alij vero Befafan appellant, tradatur bi--.—
(fria, Quare caucant pharmacopole,qui fortaffe borum pátrum fcripta fequuntur , ne vna cecutientes fepe ducanturin - :
—— anas errorum labyrintbos. R. v x A planta esl perpetuo virensfolijs craffiufculis,fubpinguibus pluribus ab vno pediculo Rure dift? 4
(— xantibus C ex angu[lo exortu in latá fe diffundentibus;colore [aturate viridi.Ramos mittit copiofos vfurculofosá,, cr flo- e
ein fummitatelutcos, H Dperici baud abfimiles,e quibus capitula oriuntur, quadruplia apice dinifa y in quibus pufilum
emtinetur femen nigro colore:tadix illi lignofaymultiplex, acris et c? amara; fed acrior C amarior montana. Seritur
in bortis, apricis gatidet c ficcissterraó, maxime lateritia. Attenuat Rüta,iticidir;digerit,refoluit,prouocat C» flatus po- Rata vires
|. Tuerpelit. Seritur Ruta (vt autbor eíl Plinius lib.19.cap.8. ) fauónio C» ab équinoctio attttmni. Odit hyemem c» by. Matthiolo,
To merem, ac fimum. Apricis gaudet C ficcissterraó, maxime Lateritia: ciere yul nutriri, bi & feimini mifcetur,vt careat
Bus Sub fi vmbra libentius acquiefuit: cuins rei canam [uis im probematisveddidit Ariffoteles. Muflela cum ferpente
Vimiratara,in murium venatu Rutam prius edendo e munit , gnavabatc contra enenapollere. Vtuntur c» ipfa boc no-.
frotempore ad cacodemones depellendo; , fortaffe quod contra faféinationes eam ommendauerit Ariffateles iti proble--
mati. Planta Rute prirebilis magnitudinis vifa est (Elauio Iofepbo autore) Matherunti quod olim fuit munitifimum Iofephus de
det oppidum. 1s enira lib.7. cap. 25. de bello ludaico ita firiptum reliquit. Erat autem ij ip[a regia Ruta miralilu ma- Rusa.
isa itla enim ficu velcelfitudine,vel magnitudine vincebatur.Ferebant autem eam ex Herodis tetti poribus per-
adit: manfifetó, vlterius profecto, ed à Iudeis, qui locum ceperunt,excifa ett. Ruta [jlueftris dr fatius;memitiit Ga- ———
: louslil nplicium medi, torum fic inquiens : Ruta agre[Hs ex quarto eft ovdine excalfacieitium: doiiéflita ye- Rutz vires
6 Wextertio, Efl gutem non folum gufa acri. fed c amaro. Ex quo etiam [and digerere, atq incideré craffus, lentos, pu. ex Galeno;
E
i
TA MS rt
respotest. OL eandeya vii c» vrinas mouct. Quin C» tenuium est partium , flatus, extinguit. Quare ad iflariones
H4cVehtris appetitum cobibet, digeritá, atq, exiccat ffrenui. Eft enims eorum ex numero medicamento qué c
ce tudictant. Porr quad feperins Moly c Fe[afan nonzinari diximus, cripfum vti fuerit ruta ylitffris kisses o
dua dhei que E snetiniii Pus nominatur: Mauritanis Sadeb feu Sedab: Germanis Sat nb 3
lus » :Hijanis Arruda : Gallis Rue: Bobesnis Rauta: Polonis Ruta. Rusa Jjtueferis, Grecis aríryavoy d'y eon: Italis
Es semp brlisl eii uchisheen vele isque ui sut maio-
honc r inotibuseftfolijs,aut diffimilis, de qua capite (quenti. I. Ruta hortenfisaltcra, C. B. Ruza
THETRUS minor, Trac Ruta, Marth. Anguil.Lac. Caft. Rura fatiua renuifolia, Cord.in hift-Ruta horten- Y
Áenoblitzte rains Geor. Rutaienuifolia, Tab. Quz veró ab alijs pro Ruta proponitur , Rutaeff |
Fo E € sdb Zz t horeü-
-
us
7
L
&
yAX And.Matthioli Comm.
hortenfis latifolia.Cultura tres,imó & quatuor cubitos füperat, & arbufcülz fimilem, in flog vos
Neben horto Stutgardiz vidimus. 1H. Ruta fylueftris latifolia, C.B. Ruta Wes AGE Duy ;
gal. Lonic. Aduerf. Ruta fylacftris prima, Lac.Caft. Ruta fylueftris maioribus folijs, Gef hor. Rue 1
ucftris monrana,Lob. Ruta montana. Tab. I11. Rutafylucftris tenuifolia, C. B. Ca, Lu Rar
ucftzis minoribus folijs, Ge£hor. Ruta fylueftris Lob. Ruta fylueftris minima, Dod.fol, ROEE d i
minor, Tab. Rutamontana, Cluf hift. Hifp. cutforté Ruta mas Pythagora: apud Plinium, peo,
Natbonenfium, fiue Rutula, Aduerfarijs. 'fpanon
Hdaror dy eint. RVTA SYLVESTRIS. CAD. XLYI.
Ses : LI
d rib addi V oan etiamnum fylueftrem Rutam , quod t in Cappadocia & Galatia Afi finitima my], Fan, e
Lucam Frutex eft, quiab vna radice multos craittit cauliculos : folijs multó, quàm alterius rutz: [A SIME n
OOo bustenerioribuíq; odore graui,flore candido: capitulisin cacumine pauló maioribus, quàm pisa Te
2 Cat. addit. tz; quz tribus maxime partibus conftant : in quibus triangulum femen ; fübrufum, guftu "s
ixavaci.po-cludicur, cuius eftvíus. Semen autumno maturefcit, quod cum melle, vino, croco & faeniculi Hei
tenter. gallinacco felle, teritur contra retufam oculorumaciem. Sunt qui eam harmalam vocent ^Syibeün —
qui Cappadociam incolunt, moly, quoniam quandam cum moly (cruet fimilitudinem: radice ni ;
flore candido. In collibus & leto folo prouenit. s: " MIS
Rute Gfüo- RVT À SYLVESTRIS HAR- veinte ex Gracis codicibus Diofcafidisitem tx Lai ao. E
ftris , alterius mala. nis illorum fidem ad vnguem fecutis, qui velmaxio liba. — 5
confidcratio, riorum lapfu , vel potins eorum temeritate qui nimi 4
videri volunt,plura de bac altera fylueffri Rutaincapie gg. —
- tefcriptaoffendunt , qua brrbin v F
adieclitia funt; & byperico legitime debentur. Hac depana-. : [-
ta imà addititia lcdiione decepti qttidam;rerum li ques
parum qnari;turpiter aberrarunt, certo credentes fyofrem
banc Rutam ab byperico nibil differre. Quorum error final. í
deprebenfus esl , ata, Diofcoridis ledio vefltuta à peritifimi
viris, qui rei difcrimen exatlifüménouerunt, C-vetulütim
Graca exemplaria conful, n quibus nibil tale.
rint : quemadtiódum neg, id fefe offers letitandumi
bafi codicemanu firipto s berbarum doferiptiones Diofa
acceptas referente. Quofit; vt nullus amplius fupafita 1
. gendi locus, quin ea a[cititia fint & ex byperico , cmn.
Jie funt; hi perperamepetita. Sed irae
€ cen[lituamus duplicem effe fylueffris Rute fpeciem: nam.
domeffica fimilem, de qua diximus in pracedenti copitesalte- —
Tam yero , dequamunc agimus, quam quidam Barmalm
vocant.Hanc (vt ingenue fatear in Italia fponte natam mon sc
vidi. Veriim eius imaginem , quam bic appingi curauimu,
mifit ad me Conflantinopoli Guilielmus Quacellenu. E
faris Ferdinandi Ovatoris medicus. ER itag, H ARA -
Jrttex, qui ab radice plures emittit caules : folis mult qua
alterius Ruta longioribus tenuioribus odore gravi, fortu.
. candidi , à quibus capitula in caulitm fummitateorinntur ^
fatiuerute waiora; tenuibus quibufdam. folislicracitiar-
cumquaó, flipata y in quibus triangulum occluditur fem,
fübrufo colore & amaro gu[Iu cuius eft vfuc. Aphricompta ——
à Grecis appellatione Harmel pro Harmala dicunt. Verime-:
Scplafiariorü —— nimuero gratiffimo errove ducuntur feplafaarij , qui Lumimi
grauis error, apothecarierum [cripta fecuti, buius Ruta [ute Harmellico.factidis e aggregatitis diclis catapotijs y alijs, compiftime-
eirca Cicui- dicznentis cicute femen adn iftent.. Quod non flm [uis tum qualitaribus , rii facultatibus Harmale omni
. gnat, (ed etiam venenum lethale exiflit. Er andi caujam prebuit Quiricus Auguftus Tortonenfts : quandoqui
An conficiendis fetidis catapotis , quid fit Hrmel explanare contendit , ait Sylpatici Pandectarum auctori t
quid quotie cune, reperitur Harmelcum affir atione,nil aliud apud Arabes défignat, quam femen cicuta : [never
2o MeRutefyluefiris femen. Ouodenidens acexecrandüm eit mendacium: fiquidem Harmel ram affatum,quim nu
(oe o prim Mauntani perpetu) agreflem Rutam fignificat , vt Serapionis C» Auicenne auttoritate facili probarip
| libris in quibus Jfimplicium bifforias c facultates pofferitatis memorie prodiderunt.Nam que illi de Harmel fa
. Diefcoridi Ce Galeno Rutam banc deferibentibus prorfus adffipulantur. Caterim Auicenma ipfits Ht
oo Piblibquarta [ui Canonis, vbi viperarum morfus curationep tradens,ficinquit. Ruta fjlucftris (&
E cundum quid exiffimauerant quidam,im est [becies ruta ipfius ) confert morfibus viperartubacille.
cu ER Aucennam non rect? intelligeus,in his verbis decipiatur, vt fuisin Parodoxis Fuchfium , in Auicennam.
en&o. — eepHm fuiffe deprelrendimus vt qui illum,vt puto, minus intellexerit. fcendum profcttà eii(quematudum.
Fea a quoties revalimus, cy nunc,quoniam ad rem faciat,idipfum repetere mon alienum erit) quod non ciue vt
^ aeris Tis Ruta, de qua vnà (um dome[fica fuperius tradidit Diofcorides , £v bec , qum Grecorum qui y
mala Mauritani vero Harme! fiue Albarmel appellant. Ex bacomnibus perfpicua Rute fjluefiris di frincttones q^
Timm equidem reor liquidà patebit, Avicennam baudquaquam erraffovt errorem immeritiill imiungit Fach QUI.
enin inquit Auiceinas Ruta filueftris (o non eit alb arme féc lum d erunt quidam amid] j js)
E
J
ES Se "E
7?
' i
Inlib. Tertium Diofcoridis. | 543
R iperarum ijs verbis declarat feillam bic fylueflrem Rutam intelligere , que domeflicam emula-
ipfis) oi rini is differit Pic aded psyats familie auctores Harmel , fiue Albarmel
-— "m citato, paulo anté meminerat, fic inquiens : Et albarinel eft de medicinis liberantibus.Vbi per A1-
seam Ens "ratae fjlueffrem intelligit; de qua prefens fermo eft:ob cuius differentiam.poffea alteriusvuta [yltcfíris
^ ideis fabiungit illa verba que am biscitauimus.. Vr bincpalam faceret ; fe non modo de alio f»lusjris
eximem fu Jed etiam occurriffe ne quis , fi fine difTinctione lovutus effet , fe S" voe vepetijffe cali is t
uas r i (uflinere contendant , Harmel effe Cictttam , Auerroem in aedium adducentes , quem libro
| - Jesi vk eii fcriptum reliquiffe e Harmel, id eff Cieutta , calida efl, C ficca in tertio gradu, Quoründam
quini Jacpteres, C prouocat M e 2g valet dolori UTE d EM - e. Earn
; ibus ita facile refponderi pote[l , quod cum Cicut boc loco eas Auerroes tribtta a pen -
- nar. : didit Glen, mnifef deprehenditur Auerrois codex librariorum incuria fuiffe 99
ian rqee difci lapf füit , qud ij vocum fimilitudine decepti Cicutam pro Ruta legerint ac faripferint.
erianillud( boc enim medicorum neminem latet ) quód tantum abe[l;vt Cicuta tertium caliditatis gradum obtine- á
a: illam affignat depratiata Auerrois lectio , vt neprimum quidem attingat , cum Dio[coridis, & EN
ux seiditatir ordine collovetur: ob idá, eam lethale venenum effe affirment. Quapropter quàm pefimé agatur a
M dendum femen iis dejo Sicariiiomnid, capii "n eff ad desjciendos, incidendos;ex.
- em 5 lentos lumores , 6j dijudicent s qui Véritatii fludio déditi huiufmodi cauillationesque [epe bominibus perni-
4] me € sollerre non poffartt:Ruta buiufce femen datur ad purganduim bilem atram magno auxilio , paraturá, po-
-— undam hoc modo.Conijciuntur in mortarium feininis grana 1j prius darifima Aqua ablutis, c deinde lignéo piflillo te-
7 aonitar, affandunturg, aqua fontane vncie quatuor , codem, piftillo Aliquántifper mifcentur z demum linteolo pereola,
turremor , cui adduntur mellis optimi vncie tres, C olei Se[amini , aut. amygdalini cie due , e id omue propinatur
auelancholis. Facit enim copiofas vomitiones.Nec eff hoc medicamento alind valentisis ad Conitiales. Seribunt Arabes
buias ruta femine inebriari bomines, ade) vt fubinde diutius deviant. 1d quod maxim cohfeyt in eo Melancbolie ge- seid
mere , qued ij heros appellant. oer inc appellat hot rA ey dé isicing e Sircs ex Cal;
deeadifferit i; verbis : Moly ttidam vocant peganon agrion, boc efl, Rutam [ylueftrem , no i; Sy
lefafan, casei Fé $ quis radicem felnwiian florem lacteum. Vs eius tenuium eff partium, € calida
sertio abfcelfu: nde craffos humores fecat; ac digerit, & vrinam mouet: bac Galenus dealtero Ruta fylueftris genere. Cus
anflat c primit fylueffri Rute genus perpulchre re[pondere. Ex quo ercdiderim,quid lfine. vllo errore. feplafiarij alteram
alterius loco fubijcere poffint, quoties Avabum barmel in fus compofitis medicamentis admifiendum reperiunt. Ef cj alia vat capra:
yo teffeies d ioribus qui à ^ CAPRA : I : d ein es iv irae Soie £e mus
appellant Lauanefe. Pafüm bac [fecus itinera im [crobium aggeribus , bumentibusa, locis C lato folo prouenit , cau :
nip itali, Ci aliquando - ramofo, in quofolia ytiqe emergunt ab vno peli dena aut vndena, oblonga
ac fabpisuid:; Flores in fümmitate profert 5 veri wr seien e em d ges yan Fd eet ^g
xima contra peflilentiam; | ueplurimos buiu[ceplante víu preferuatos [cimus. am au 0i
premis vorant,alij session peus ex udis iure fununt, nonuull fuccum extrabunt, C ex vinà báu-
runt. Quineriam valet non folum P5 lethalia a pingi T: "ae aj iri nium; ? e dentil
- eubatuleo venenum emittunt, 1: 07 fus, tum ius: in quem vfum berbam vel eius fuccum bibendum prabent , ac et-
! jum emplaflri modo vultieratis partibus imponunt- Laudant aliqui fuccum fefquiuncie pondere bauffum pueris comitiali.
(morbo yexatis.Epotus recentis berbe fuccus datur vtiliter cochlearis menfira ad necandos inteffinorum vermes.Idem pra.
4o flat berba ipfain patella calefacta ex oleo amygdalarum ped e i ise iei rr in s eed ficcus
datur in principio peftilenti.z affectis , aut eius decoctum ex aceto factumsaddita Theriaca , C Avmenio bolo. Verum à
Don nigra I "Mem pre[lat ad peflilente s febres , in quibus exanthematas [iue macule cutanee
quas petechias vocant, emerferint, e prafertim epoto berbe decotlo ex aqua vna cium Tormentilleradice, Cardui bene-
"dicfifoliis C» Armenia bolo. Quas quidem facultates illi ineffe cenfeo, fua ipfius [peciali dote. Ceterum apertiffime fallun-:
tir, qui putant Rütam banc Caprariam ditam Polemoniam efje, vt latius lib. . fuo loco dicemus. Queplamta zo avoy Nomina:
dypor, 3 dpueve Graci Ruta fylueffris altera Latin dicitur : Arabic? Harmel:italici Ruta faluatica feconda. At Gale-.
TW WAS C TENE
Efe Ruta Capraria, Hetru[as Lauanefe. : PEE RAE
(o Ruta fjlucftris magno ore, C.B. Ruta fylucftris Harmola, Matth. Rutafjluefrisalrera, Cai — ^
o Cam Ruta harmola, Lugd. Ruta fylueftris, Cord in Diofc. Anguil. Gef: hor. Harmel, Gef. hor. Harmel ;
tinopolitanum, Caral. Harmala, Dod. fol. Cluf hift. Hifp. Tab. cui& Moly Galeni. Harmala
Syriacs Lobelo.De GalegafeuRutacapraria,videcap.n6.libiiquarti. ————————————
FOME — MOLY
f | lia habet grarüinis; inis datiora hdini fparfa: : lote be e etn, fed minorem,magnitu-
eviole purpurez zmulum, lactei coloris: caulem candidui rnüm cubitorum : in cuius
uz mirum in modum valetad
Moly hift ex
Theoph; &
ferit Inuen berum niedici qui 6v imu "ens
UJFLRHTUDLA: Pd n [0 rcHufait a quU e M09 dh etd ed s
$44 And. Matthioli Comm:
pania efffum, C" fibi allatum feribit, abillo lurimiam difidere, quod Homerus & Diofcorides noli gp i :
32e sol;
entibus reprefentarunt. Moly cui Diofc deat , mifit ad me Patauio vir optime, ere
Ls * - : H *
Molr viresex pir te preditus, Iacobus Antonite Cortufus, cuius imaginem hic appingi curauimus. Cateritm berba Maly is
Galeno, appellatatu, eandem pimirum effe putauerim cum illa, qua Gal. lib. 7. fianplicium medicamentorum; Mylevecatg, am
MINA rA NN ligar iron n tam vuluam [azare fcribit Diofcorides,
refert, fed etiam nos commonet mendi cuj,
ufque latuit in codicibus Gracis Diofcoridis,
in buius capitis calce lesitur uaa ipivcu pou, qtd,
irino yng Galeni teflimonio , legendi fit ues.
dedpov» id efe, cum farina loliacea. Et certbin id ig
Diofcoridis
locus cafti--
giis
Sed addaiitsvationem , qua vulgaris ledio
aperit, non video quid Moly radix cum eo,
D
morbis dictum.Vnius licet meminerit Diofzo:
plures tamen | pofteriores agnouere. dii
— Matth. Lon. Caft. Lu d. Moly Diofcori
rum, Czfalpino. Gf ate
CLEVM. CAP.XLVIL
TTE GA
Saddle, quiin.
tum, Lob. Moly Dioícoridis, Cluf hift.Hifp. Cam, —
Molyangaftifolium, Dod. fol Alliumvrünumal. |
f abentis: nam cum farina «rina, (. boc eft loly ;
SONO TY: non [olim quidem Mylen fuam Diofipridi uu)
LÀ
dl librarij quadam faripturarum vicinitate lal; potum,
nifeffo deprebeudetur. Nam fi vuguentum trinum Por
Üe-épac tvaeconanen , boceft, ad vulua apertiones, fin
ex Greco retius reddendumputo ; quam ad. aperiendasw. —'
195; Vt verterunt Marcellus C» Ruellis,qui tamen feu fan.
- Temon poterant, [i vnguentiirinirationem babere yeliiay, n
M uo Grad dicunt , quod Latini iteim Maely s.s
Moly zi *& uetvew rdc vóre; , ab amoliendis
as , de quibus in hiftoria. Mo y minus, C. B, Moly
»
Désxeiphous PANACESHERA -—
us ! $ Anaces nonnullis Heracleum dicitar:exqdoo- —
M »' : 7j im s zn eT " " !
venne RS m popanax colligifolet.PlurimumisBootis in —
Min Sd CUM ie Tui a ese s naícitur : ibid; compendi& |
Pfophide. ES HER. à M. quaftus,quiexeo liquore factitatur, gratia fludio- —
b Meum is HERA CLEY -. sécolitur. Foliis eftafperis, interraiacentibusher- —
sshEYES S m ;bacei coloris ; multum ad ficulnea accedentibus;
tenui. Idéle-- ; B EX dirais. ee» 4
drods | ambitu quinquepartitó diuifis : caule; vt ferule,al-
DAMES ie corticis, & fu
ci
cOrib.
TFIXpÓTepoC.
i amarior,
d
: Md
. tifsimo, qui lanugine quadam b incanefcit, foliset- —
jam minutioribus obfitus : mufcariis; ceuanethi,in A
cacumine: flore luteo, & femine odorato;feruente-
Q. Radices habet multasab origine vna, candidis,
Ec]
In lib. Tertium Diofcoridis. $44
capidis medicaminibus admifcetur: carbunculosrumpit. Podagricis, cum vua patfa illitus füb-
icdolore dentium libera, cauis inditus:oculorum aciem illitu excitat. Ex eo, & pice optimum fitem-
22 pirum contra beftiarim morfüs,quz in rabienrefferantur.Radix in ramenta confciffa,vuluz admota,
uis extrahitzad vetera vlcera efficax eft:nudata offa corpore operit.fi trita cum melle illinatur. Semen
i iofümptum, menfes pellit: cumariftolochia prodeft aduerfus animalia, quz venenum eia-
F ) P luit T q
- &ulantur : & contra vulue ftrangulatus in vino bibitur.
Loue mensdeoun ^ PANACES ASCLEPIVM. — CAP. XLIX.
Ec M caulemà folo emittit tenuem, cubitalem,geniclatum : circa quem folia fundun- T Ori.je:
710^ rurfoniculo fimilia, maiora tamen & hirfatiora, T odorata: in cacumine vmbella, vbi flores emi- *Mimiorxaj
-— eantaucei, acris puftus & odorati : radix a paruaeft& tenuis. Auxiliarem vim habent b flores & ferni- Xeipererr. i;
«cani te PS. s nios ... Afclepium &
" na, conta vlcera, BP pé rad & tubercula ,fitritacum melle im ponantur aduerfus ferpentes ex vino
" bibuntur, & cum oleo illipuntur, Aliqui panaces fylueftre origanum vocant, alij cunilam de qua in ori- 1 m Ad
'pimengione diximus. | P od
5 a Meumuga.id eft, amara. b Meum 56ecroy 75 doll. auxiliarem defüper. : £- scm.
MERI Dodieis gajdio. PANACESCHIRONIVM., ^ CAPBL -— a Cae
nit eyes
zo |JAnaces ? Chironium is Pelio monte máxime prouenit, folium eiusamaraco fimile : flosaureus fa^ ee quod
* ^ dix b parua, qua nonahé demittitur, euftu acris. Pota radix ferpentium veneno refiftit. Illita co- "ens e CIL
| ma, eadem praftat. — — * | ed x Aeris. i;
nia cox 3 ; : t ? tenuis,
oh nates Heraclenin iti Apitlin fequens naftur , quemadmodumin Apennini iugis, Cr in Argentario promontorio in Panacis con:
MS oflris im.eritimis Senenfibus, Habetur e in quamplirimis Italia viridarijs , vbi fumma diligentia colitur ab his;qui fideratio,
—fimpliaum medicamentorum; fHuliofi, ad fuum alicrumd, commadum innumera plantarum genera fuis in hortis ac viri-
— dans ferunt accalunt.Verzm non ob id affirmaterim cius lachrymant,quam officine Opopanacum vocant;excipi in Ita-
— lu.Nam que Venetijs venalis reperitur, ex Alexandria Aegypti conuchitur.Legitima no defit,etfi adulterata. fiequétior frt
p rapid cos, qui ex quaitis berba manipulos tolligunt. n Patiacis hiftoria apertiffime aberratit Mefues:quippe qui initio Mefüclapfüs;
dapitiromitaettus genera coufenaat. Qttod omiib.iam noting eslsqua vt a vobis oflendi debeat.Panaces As CLE P1 V M
ILPAÀNACES ASCLEPIVM. — * III, PANACES ASCLE-
s dhefase aatbuno: m piumalterum; *.-
r
Ml
$46 AsddMiedidkCommi s 3
IV. FLOS SOLIS, SEV PA- * V. I PANACES CHIRO.:
naces chironium.
niumminus, *
^de re Dae D
^" exe
A»
7 S Sd EL
VIS lS
T : r qu mp, P.
An" N t] 4
quidem omnino (ymphytorum genere effe videtur, quum facilgulnera, glutinet c fanguinem manantem fifat. Veri
non bec folumpre[fat. (éd oris C» pudendorum vlcera [anat vbi in vino decoquatur,&& ea. fübinde vlcera abluantur. Da-
tur quog,potandus ad cruenta [puta , & ad. dyfenteriam vna cumvadicibus contritus 5 quinetiam ad. menfium abundans
tiam. In [umma vbi ag olutinare;cobibere c roborare opus fit, ea omnia perindeprsflaz ac cetera fymphytorum genera
Panacis genera ab nuentovibus cognoriinari tradunt,nempe Afclepium ab dnas Chironium à Chirone, c Kere-
elem ab Hercule: quare & Herculeum à plerifoy est appellatum, cuius tanti lachryma boc tempore officine vtuntur. Se-
x ; Syopenin. enamel rimo dcn d aln tov udis n adfe —Á-
es primi chirurgi, cim denudata offa carne explere volunt, radicuni fe. enta , qua lacbryme compattaveperuntur, qum ——
* illa fint,non paruó labore feligunt,e ad bunt vfumin puluerem M nEE Panacis vires defcripfit Gal. lib fimp.mddie, —
ree. Panacis vires bis verbis: Panaces Heraclium,inquit;ex hocfit vocatus Opopanax radicibus eius, c» caulibus excifis, Porrbopspanaxipf —
*XGak — Joppbesl adplurimos v[us aptifrimus, vipore excalfatiens, entolliens C» digerens : ponatá, ipfum quifpiam in calamo —
tertij ordinis , im deficcando verà fecundi. Cortex radicis exiccatorium fimul , & excalfactorium estmedicamentum:[ed —
minus quam fuccus: quin c nonnullam haber abflevgendi facultatem. Quareeo quog,vtimur c adoffadenidata C —
ad vlcera maligna Cr contumacia. Suffiienter enim talia carnem procreant , failicet abffergendo fimul, c defian-
do , nec ita magnopere excalfaciendo : qua oninia ad carnem generandam necc[faria funt , velut in librisdecmadi
ratione oflendimus, Fructus calidus Cr ipfcest,ac menfib is anedi i dum.Ceterümmefingmpe- —
o mic feràomnes ex more non panaces, [ed panata herbam bancvocitent. Panaces autem Afclepitm minm ei alim e j
füpradiito panace:quamobrem eo, de floribus eitu, c» femine melli miflis ad vlcera. phbymata, CrphagedenaivtunturDe —
aces veri Chironium c ipfum fimilem preditfo facultatem pofde : bac Galenus. Porro deijcit Panacislashryma (vt—
E - Panacis vires 4f Dor eff Mefies) remotis corporis partibus, pre[ertimá, ab articulorum compaginibus,lentam af on ip
! exMeue, — pitUitam. Cerebrum C» neruos expurgat;precipué cum frigidi torquentur morbis. Vlayd ves ipdero ic Gradi vt tum
; /- Nomim, — Latin&Panaces Hovacletm nominatur: Arabibus Steufr, leufir fiue Giaufr: talia Papace Heraclen.Huins gummi Gra
E. Prendval dititur : Latinisitem Opopanax.: Officinis Opopanacum: Italis Opopanaco : Hifpanis tege jUt. Tlarins
| verà sedere fit Grac vocatur, vt Leti fimiliter Panaces Afclepium : Arabic? Panax Afcbilibet : ali Panuit
; io. rez denis iris ita Grecis, Latinis pariter Panaces Chironium appellatur. Mauritani Danexam-
mon: Italis Panace Chironio. i Use :
joe Am I li dfe ns,quafi omnia fanans cuius neraqu 5 cThe 6o
ophraíto 9-hift. ro. Syrium, Chironium, folio fimile Rateici:Efculapiumfolio Tops. Hercubnüfe —
lio magno & amplo.vt quoquo verfus tres; S perficiat. I. Panax Sphondilij folio quo dap m
B. Panaces Heraclei, Matt.Lac.Gcf.hor.Clufin Corollarioad Dod. edit Callicá. Dod. fol.cui & Spliof-
dylitislterum.Panax Heraclei, Lob.Lug.Cam.Panax Herculed, Cotd.in Diof.Gef horapCefTibaH — |
m Pomüfcic Huiusplantz défaralachryma feuliquor, ipfopanax fiue Opopanaci dictar quig d |
E maiorib.equalibufve cóglomeratur in maffas foris croccos,vel in puniceo colore ruffas.intus monomi
| 5 faucízéres.Subfta clt pingui poreamaro,tenui ligufticovehemétiorzodoregrauiEligedi d —
is es eü,intus candidi, piague; odoratiffimii, maioribus eri iis cóftahs purum. Purgantür adt2 für
Ét e hoc pacto,mediocrter conaritum linteo incladitar,in cti füfpendiccifpcrifunditur ;
Panax;auafi aon on cimi : » C j
lor D
P *
: s . 4 á
Inlib. Tertium Diofcoridis. 47 .—
autaqua:dein paulatim füpra fornacem cálefiat : in linteo liquaturi exprimito ficque
xteolo remanebunt : Alia ratione etiam purgatur, cüm nodus ita fufpenditur, vt humorem à
fed vcferuentistantum humoris vapor perlinteum penetransliquorem emolliat, donec ex-:
: quod calente adhuceo fieri neceffe eft. Affertar ex Africa, Acgypto & minori Afiaymonen- T
IPanaces PI iaa tacit & Lugdunenfi, hanc enimà fequenti differentem facimus;cüm d
in horto Pazauino collegerimus, & inter noftras referuemus. 1H. Libanotis ferulz folio fe-
io, C.B. Pánax Afclepium, Aduer. Lob. Cafal: Panaces Afclepium, Cam. in fuo Matth. Caft;
^ ces Afcleprum vt exiftimatur, Dod. fol; Libanotis altera femine lato , Camerario. I V. Pana:
ionium , Matth. Caft. Lugd. Hylfopus campeftris, Trag. Hyffopus montanus fiue fylueftris,
: emum, Cord. in hift. Lob. T hal. Helianthemum vulgo dictum, Cluf. hift. Hifp. Helian-
im Plinii, Clu£ hift. Pan. Helianthemum Germanicum, Tab. Flos folis, Dod: fol. Lob. Cam, Caft;
Dei, Gef. hor. Chironia, Czefal. Aliiad Panacem ; aliiad Symphytum , aliiad Ciftum, & rectius
ocvariat cultura. magnitudine, foliis item latioribus; anguftioribus; floribus maioribus, mi-
bus, albis, pallidis, aureis. V. Panax Chironium minus Camer. in fno Matth. Ciftus humilis fecun-
luf: hift. Hifp Lób. Helianthetnum percgrinum anguftifolium, Tabernzmontano, magnitudi-
|& foliorum anguftia à priori diftat. :
PEINT, LIGYSTICYM, CAP. LL
cum, [quodalii panaceam,'lii panaces vocánt , ] plurimum in Liguria nafcitur, [in monte À- Conclufa n8:
ennino Alpibus contermino: vnde nomen traxit. ] Panaccs incole: nonab re appellant, quoniam legit Orib.
adice, & caule Heraclceotico panaci fimile fit , & viribus eifdem pra ditum. . Gignitur in altifsimis,
montibus, ac vmbrofis, maximé a iuxta fluenta.Cauliculum fertanethi, géniculatum, tenuem, ? Meum.
cuitu folia Sertul: campanz, molliora, odorata, prope verticem graciliora , & longe magis di- 7494 7e
cacumine mufcarim, in quo femen dependet nigrum, folidum, & oblongum ; feeniculo pro- ARAM
L— simam guftanti acre, & aroma olens: radix candida, Heracleorici pauacis fimilis, odorataRadicisfemi- ^ ^ ^0» — | a
qisq; visexcala&toria, concoquens.Prodeftad inteftinos dolozes, tumores, concoctiones: ité ad inflati- LS RE
-ones pratfertim quibus ftomachus rurgcat: & contra ferpentium i&tus: vrinas & menfes potu trahit,
- Eofdem przftateffectus appofitaradix. Semen cum radicc oxyporis, & medicamentis decoquentibus t ca. à
dmilcetüt:b ori per quam vtile; quare pro pipere vtuntur co indigena adobíonia, Adulteratur femine eDerdpteryor. S
quodam fimili:quod facile gu&u difcernitur camaré enim cft Alii (emen foniculi;aut fe(elisadmifcen- i.gritug fto:
igufticum dolo vitiant. ; a . ma SEN T
| Woven Sd. gu kt, I dcin j * cOrib. z;- "
. LIGVSTICVM. IL LIGVSTICYVM ALTER VM. "rari. &
saut jueces E dad. Ee quae. Prindib, m
puta Co re
MUS POUTATRI Tegitiniii Vrip-
y» Teprafe i qued Galenus vnius litere vittatione
ATAAMEPOC G48Ue a Mrgit tenui, cs: falis campena fimilibus.Llud yer), caule profevt, alti, 5:
»O geniculatum: folia apii paluftris esnula, essi er Vi Ren cca quamüis legiti y
TT x: x j Eyes
! $ : à E
LU
549 And.MatthiohComm. ^ — — —
ucverum Ligufficum in Liguria, cuius Gentta Metropolis efl, vnde etiam nomen inuenit, fiequentifipu, ue.
q, inibi ade) vulgaris notitia. , YL eius femine paffim vtantur incola in ciborum condimentis , non ob ids. Prosa p.
Ttalia loca actenus, quod fciam, deferri cepit. Plantas autem has duas, quarum bic imagines appigi m teg
runt ad mc amici qui rem berbariam iam profitentur. Verim prior Ligufhicum. magis quam poflrema » AUS agi
velim, vt fit quoque aliorum iudicium, quamobrem ambas excudicuraui,. Liguflicum alterum, caule Ki Yileter 4
lis frequentibus,e quibus vami difparibus exeuntinteruallis-folijs quing,ex vno petiolo prodeuntibus, per ambitum, 4-
Libyfüd d-- f5 mujcarájs famiculi fimilibus : femine quoque fimili, fed longiore craffiereó, Radice nititur egetiore exteri f fere.
zesex Gal, 4utofimul c fubamaro guftusoderis non iniucundi, Gignitur in altis anontibus, apricis traclibus, Galenus prec
*2 differens libro 7. fixaplicium medicamentorum , fic breuiter inquit... Libyffici radix, c femenex genere
Nomina, fint,ddeh vt menfes cieant, Cr vrinas prouocent, flatusc, difeutiant. Quod Grat avc ved» Latini familiterisgem
c Libyflicum dicunt:1tali Liguffieo., Lpifiam,
Ligufticum primo loco pofitum, Siler montanum vocamus cum Trago. Lob. Dod. fj] 3
cum verum,Dod. gal. Gef. hor. Taber. Ligufticum, Matth. Lac. Caft. Lued. Sefeli Mafiilienfz :
Diofc.Sefeli Italicum , Caft. Ser montanum, Czfalp. Hoc quibufdam videtur apud Diofcoride Cordis
fticum, aliis Sefeli Mafsilienfe;aliis eiufdem Peloponenfe : quod femine variat. 1. Libia
Matth. & Caftori. Libanotis Theophrafti maior, Lugd. Angelicz alicuius fylucftris f -
ceníemus: alii Libanotidem Theophrafti maiorem flatuunt. Buram proponi
x (0 Xragudiee. PASTINACA. CAP. IR ME
Aftinaca fjlueftris folia gingidii habet, latiora, fübamara:caulem rectum , fcabrum: |
j^ * lemanethi : in qua floresinfünt candidi, &in medio purpureum Quidam feri s S fini.
giti crafsicudine, dodrantalis,odorata,qus co&ta manditur.Semen potum, vel impofitum 1, radix di.
: : 2
t . uer.lis conuenitin potione, quos vrinz difficultas torquet , aut lateralis dol emen fM,
tem fübiit: ferpentium morfibus , i&ibusQ; prodeft, voiclasiene: id nulla aic e aquia
traduntur: WR pr Radix vrinam pellit, venerem ftimulat, partus appofítaciicit. Eo
i & cum melleimpofita, phagedznas vlcerum purgant. Satiua ad tacere
- i Ciboaptior. *. : des pe MR Pe pott incffcacior tamen &
E. ?
CN d :
2 ' as PASTINACA DOME- IL PASTINACA SYL
! ftica. á ueítris. »
ue
e
L3
X
9
E x
We
da
ig
LESEN E Msgpem M rlgates admodun funt im Italia tam [atiue, qum fjlueftri Paftiacd Yalices Vi ue paftm quada :
E. ts, Hint tempore non ingratéin ciborum vfum recipiantur. Catérian quoniam fortafl in Gallianon ferumuribbt- —
Ruta, PH manife rroepurais Cateta nolit vul) votes quas eil [ls clon, C» aio additi eme
accanto eh mainéadmr itum rom doguddrer m
Dj
*
mE ginem inueni àvei bevbarie fcriptoribus tum Grace quàm Arabica familie,qui memorie prodiderit, Paffina-
iuam radice niti adeb rufa;vt (anguineo fuco madeat qualis Carota dicte ineffe deprebenditur. Satiua in Italia
Pes inelinà femine feniculi maiore,acuto C amariu[culo gufItt odoratug,, Radicem babet craf[atn, teneram, albam o-
2 albicantibus conftat radicibus, que in locis quam plurimis cocta mnandumtur; namq, ea yn quadragefimo prefertim
nes cum farina, C olco friguntur, C ita fepe, vbi dejunt pifces,eorum vicem [upplem: licet pro ieitantiuam infütutas
ideredduntur. Naim quamuis tam ex illius, quam Galeni fententia libri tum de 'femplicium nmedicamentarum,
dealimentorum facultatióuss Daucus a fylueffri Paflinaca parum , vel potius nibil viribus differat ; ob idó, alterum
v ius viceim medicina viu capi poffit , nou tamen vette dici potest, Daucum erraticam effe Paflinacam. Atqui cum pa-
- ANLASS
4 Cai
vow HL CAR
; grodoratum. Aliud enim est à Paflinaea erratica Daucus,vt paulo inferius fito loco dicetur , vbi eius tres fpecies
r p M
degerit, pratermittere an non pottti , quin de eius bifferia;
e facultatibus verbafacerem. Quam obrem dicimus C A
ROTZ duas paffim baberi fpecies. Alteram quidem euira.-
dices infunt fanguinis modo pürpuree ac cruenta crafiru-
dine bortenfis paffinace , alteram verb que [uas profert. !fub-
ji«uo colore , alba , napi ferà fimilis , lapore [ubduldi , odore
mon in[uaui. Vtrag, autem folia, caules , vinbellas , flores c
Jemen profert fjlueferis paftimace peromnia familia.Seruntur
ab olitoribus paf in hortis in ciborum vfum. Purpuree ra-
dices prius elixa, in ciborum v(um venera in Act atijs tatum.
At quidem fubflaua ex ire pinguitm carnium rapi modoe-
,,Tixe, Matricem intus non babent , éd im vniuer[um carnofa
hs H
OTAM
« €eut , quod cum fubdulai fapore nomibil amariufculi babe-
| atta fuattiter contemperatum,vt non paruam cum palate
ineant gratiatn. Caterum (quantum meafert opinto) cara-
te in pafiimaca genererecenferi poffunt , quamuis cum nulla
int acredine predite;nvita valenter aperiunt, nec adeb funt. .
ocorat«. Ob id eds inprinapio fecundi ordinis excalfacere cre
,Tecedere. Minusnutriuntquam vapum; nec itafacilé couco-
quimtur,cum fint fubflentia duriove. Quofit,vt mirum non
Jit fi pignant c ipaflarus inyentriculo , cr ininteffmis, dr
mali fint fucci quanquam non yt probati fucci cibus , fed. po-
tius vt medicamenti vrinam ducant. Porro volunt nonnulli
recentiora materie svüedice
as e manfa lentas & in Armenia naf. Et Auicenna lib.z radicum hguofefulia Beben effe ai
" ficcitate exoleta, quibus vis ihfit excalfaciendi c» ficcandi ordine fecundos Et jro de viribus cordis : Eben
ic sfunt habentes rugas, e lineati um lubrictatz :
fenuitate Ge apertione. Caterim eqa quidem: in pri-
£o Cararas noffrates radices effe tenues; perinde ac fjlueffris, vel moris paffimaceznec manfulentar, nec citor-
infigniter odoratas. Quin etiam nec ex Armenia ad nos compertari , fed paffim moffris in bortis feri ac veuales ba--
Deinde eorum fentent, apertiftimi vefragatur Anicenna, quippe quid carotazadix necrugofa , nec [hriata , nec ton
trabasnec lignofa, mec ad[lringens babeatur. Quanquz enim radix bec leugo ficcatur tewpore,non infignem duritiz cen-
ahi tum param alimenti prebeant carote radices.mon video qtomod: homines ipfis vefcentes, pinaues reddere
confequens femen gignerecopiofum, vt de Beh fe ibunt Mauritani. Hac itag, cum eorit opinioni ve-
ittam eoru Carotas meo plantariin viridario; i, cum Beben albi radicem ad manus habe
ia Guilielmo Quactelbeno eruditifrimo Medico mibi mifjair,
prouocat cum bero
a io l Paftinaca do. efti Matth. Caft;. Paftinaca domceftica volgi, Lobel. Pafinaca Do * *
; Fuchf Sifer Diofcoridis . Columna. Eliphobo
cam;alij ad Elaphobofcum cíufdem,& Daucum heophrafti
"m Ee an k e : iefes
i
* b,
E s & » x : E"
de & à -- * E
N F: «* * , :
- nlibTeriumDioftoridis — ^ 549
wentiffima feritur ab olitoribus in bortis.Catle exit craffo ftriato.folijs Elaphobofci maioribus. pluribus vtring ex vuo
^ pe bus terebintbi modo, fuba[peris, C per ambitum denticulati,vmbellas magnas in fummitate gerit;flo-
mon fine adnatis. Erratica vero nonnumquam in campis ac incultis , cr collibus amnis , Jta fponte nafcitur. Paft.etratica:
jus eorum cibis abdicanda: Venerem enimmon obfcure [imulant. Falluntur praterea,qui Dauci loco,agreflis Pa- Quorundam
dio. finace femen accipiunt,illius fcilicet;im cuius florentis vmbelle medio exiguum quid purpurei emicat , cuius femen pilo- crxor.
Tidifes- Jlnaca Carotam,ita vulgb appellataim , in mentem mibi re. Corots bif.
Junt.perinde ac vapum cnapus, Viriufa vadicesin cibis pla- *
diderini : atin ficcitate & bumiditatea fymmerria minim. -
io, Be! en vadia proferre mimoris paflinace f miles, z
La
ferm
1 : digni 27; Paftinacz vis
Galen.lib.$.femp.med.ficinquiens:Paftin oe eset Gs 5
€
* d €
*
«ens
"I
A - E :
é i- 2 7 *
rs x
5fo And.Matthioli Comm. ' 3
referunt, TT. Paftinaca tenuifolia fjlueftris, C:B. & Dod. fol. Paftinaca fylueftris, Matth, Lac.
Pafti naca erratica;Fuchf.Cord. in Diofc. Tab. Germanica frlaetcisDafüiuscs Diofcoridis, Lol is;
PN naca quarta Plinij, Cam. Staphylinus fylucftris, Trag.D od.gaLCafal. -Dauci tertium gen Dit
gal. Daucus officinarum. III. Paftinaca (Css times eot cC. B. Staphylinusteri set.
: iger,Dodo.gal. Paftinaca fatiua altera; Fuchf Paftinaca fatiua atrorubens, ;
Trag. Staphylinus niger,Dodo.ga Daucusniger Theoplitafi, Paftinaca fane eat
Y pL SESELI MASSILIENSE. . Dod.fol.Tab.Paftinaca radicib, purpurei Gefho
j WE z s ; Carota, Matth. Cafàl. Caft. "ed Cites
e p Vg yrs N ; altera;Lugd. Ben rubrum, Anguillarz,
- * "uc xe | SESELL ^ CAD. LUL "
*, "
P». j
. » n 3 Sai Maffilienfe folia feniculi habet,
Jl caulem vegetiorem : vmbellam anethi, in qua (c.
si men oblongum, angulofüm, deguítanti t flatima.
u CM cre: radix longa eft, iucundi odoris. Semen & rdix
/ £z excalfaciendi vim habent. Potu ftranguriz & ortho.
"o pnoz medentur: füffocationibus mulierum, comi.
E ior d tialibufque profünt: menfes & partus trahunt:ado.
E yr e mniainterna mala pollent: tuffim veterem fananz, &
ML . Semen cum'vino potum;concoquit, & tormj
: ; T quit, & torminadi
: T5 cutit: epialis febribus vtile: contra perfridi
b in itineribus, cum pipere & vino bibitur, Capg;
^ caterisq; pecudibus datur in potu, quó facilius
fa:tusenitantur. 4Exhiopicum fefeli,folia habethe-
3 ? , derz , minora & ad pem modum o
: «Me &Cae: frutex 2 nigricat, pal mitibus in bina cubita exten-
" Suec d fis: ramis b fefquipedalibus: capituloanethi:femi. -
pr c. d wm nein triticimorem denío , nigro;amaro,Maffilien.
(005075 Uter vero ma- fi odoratiore &acriore, multum üaui. Pelopon- Xd
Exc. gewef nenfefolia habetcicuta latiora &craffiora: canem —
" Tuum. y iem M. fupra Maffilienfis magnitudinem,ferulaceum:&la- -
ru kis Eve SL o tamin cacumine vmbellam, in qua femenlatius,o.
aM cred XN ANS ZA Nw. doratum &carnofius pendet. Eidem viribus ;
24s 0 ME " Zi 1 A" Ór x ditumeft. Naíciturinafperis,riguis&collibuscin. —
— « Me. eódy ^ A Lgs id
hórrhid UP au GAY uenitur etiamnum in infulis. RE COSE
-Lnafcturin , - SRL x ; E-
. o5 * Wa ^COX*ILSESELI MASSILIENSE — Ill. SESELI AETHIOPICVM. -
: * : nonnullorum. * MATS . . RN. — :
* wx : er M
" :
» 9 . :
Jd * a*
"1 2
| , V
: " " :
"t, ,
"s o A "ol es
Ec Ue c D » ;
: A NES | [s
URS S AndiMtthióli Coni;
E Y. : bores Wee i ME, feminis, caulifa; virentis;ternis obolis ex pàffo decem ditbuilan.. ^
jim. e nes anantur. Efficax eft radix ad ciendas pectoris excreationes,in delin&um cum melle, — N rad
n. 6cíclis confi. Efeli Aabibus Sifaltos dicitur. Offeine verb id Siler montanum appellant. Leritimtm Sefel Mafilien ip
d. ex. ferérridentinis montibus legitur.Sed maxim? animaduertendum eil, quod quanquam irquibufdam Itdlis pb,
copolijs verum fit reperire Sc[eli-in quam plurimis tamen quoddam [emenSefelis vicem explens venditur ,qus, ".
: X« deli A dius rede refpondet:quippequod amaritudine tantiam fit praditii, Colfadui cim; Si d
&cícLActhio. fentet.Porrà Sefeli Aethiopici duas bic imagines damus: vtrag, enim veri reprefentare videtur, quemadmodiy c» m
Ee nenfe legitimü refert. Cateriam aliquando credidimus, Tordylit fiue Creticum Sefeli in quoda noftro bortulo marg s
à) uds eius femen( ita.n.aiebant )é Patauino fimplici viridario allatum;terra. eimififfem. Verum dmi Poffenaccittiti eut
: - dem conteplatus effemyitemq, [aporem examinaffem, id à legitimo longe admodii difidere cognouit. Sefelis "4i pi
ma afignatur ceruis famims. Siquidem tradit Ariflot.lib.8. c2. 5. de b fe amiinal.ceruas Jflatim apartu Se[elim bi
- Sefelis vires. T6, C" ctm eam ederint; ad prolé redire.Seféli ome, genus in vuiuerfum metorie PdiditGalen.lib.a. Jimp.ied yii Pr
exGaleno, Jit:Sefeli & radix, ata, et femen v[o, adeo excalfacit, vt admodum vrinam mouere queat. Sed Cr medicamentum epu,
0 0 7o Womima — uiipartium,vt Qr comitiali morbo, d» orthopna«e competat. Qua berba Gratis vez) ss Latinis vt etia [talis ge
A e , «a cupatur: Arabib.sifalios: Bar.Sifileos: Officinis Siler montanum: Germ.Ctethbredo: Gallis ser monten:Polem.Oolm —
Scfeli plures differentias habet;hoc ramen loco feptem figuras adpofüimus. I.Scfeli Maffilie e
rule facie, C.B.& Lob.in obf(Sefeli Maffilienfe, Matt.Lac.Gel-hor.Lon.Caft.Lug. Se(cli fla
Tab.Sefcli Maffilienfe nuperorum,Lob.in iconibus.Sunt qui velint Matth. guráSilermontafüofig. —
narum exprimere;quibus non affentimur. II. Adiecit Camerarius (ao Matthioloalterü Sefeli Maffilien. —
e fenónullorum nomine,plantá fané fubcandidam,ramofam, palmarem,aliquando fefauipalmar apu
- - exradicealba, feniculi effieie;longiff. digitali etiam craffitie,jnonnunquá fatisaromatica, altehumide. —
pacta;caulem emittit ferulaceum ftríatum,qui mox in alios reflexos & rigidos brachiatur, Foliiseftgag.
— cis.cinereis,firmis.exilibus, minutim incifis. Vmbellas habet co piofas;albas,rarius fu bpurpurafcétescu-
ius flores finguli quinisfoliolis com ponütur:fuccedit his femen oblon gibapii formajacre,calidum,Hog
inagro Narbonenfi,& in afperis agri Monfpelienfis legimus. Maffilia quoq; accepimus,vbiinvfümSe. |
fclios in Theriaces confe&tione ceffit funt qui propé colles oppidi Montisfiafcon inter Senam &Romi
-obferuarint.Dicitur Sefeli Maffilienfe folio feniculi craffiore, A duerfLob.Sefcli MaffilienfefortCh,
$ hift.Hifp.SefcliMaffilienfe,Dod.fol.Lug.Ca'.Faeniculi tortuofum,Lug.ita.n.à Gallis herbariis vocatür,
—^. JI Libanotislatifolia altera, C.B. Scíeli &thiopicá, Matt.Fuch.Gef-hor.Lac.Lon.Cluf Pan. Lu Cam.
- — Seíeliprimum, Trag.Sefcli 4Ethiopicá herba, Dod.fol.Daucialterü genus Fuch.in fol.& Lug.Libano
Dano
a exl Theophrafti,Dod.gal. Lob.Thal.Libanotisalba Dod. Gehor.Libanotis tertia Dodo. Lufd. ibanotis
*
3 f
i heoph.alba fecunda, Tab.Huius habetur & altera fpecies in Baldo latiorib. nigrioribus magifoy incifs E
* — foliis.IV.Sefeli thiopicü alterum; Matt. Gef; hor.Dod.in iconibus.Sefzli JEthiopicum,Lob.Caft.Tab. —
: Sefeli Ethiopicü verum, Lug. Cam.Herba quz pro ScfelEthiopico oftenditur, Ca V.Cicurarialado-— |
5 Tia C.B.&Lob.Cicutaria Caft. Cicutatia altera latifolia foxidifihn a, Lug.Cicuteria fertida, Taber.Sefeli.—
-. »- -Pelopónenfe, Matt.Gef.hor.Lac.Lug.Lon.Caft. VI.Cum cómentator Tordylii meminerit, defcriptioné
|. «umlcone adiicere placuit.Hoc cx radice fibrofa,caules emittit cubitales & altiores; hiríütos, rigidosa- —
i *3 fperos,qui inalios brachi&tur: foliis ad paftinacáaccedentibus, acuminatis, Vn E
130 Dudes hirfatisafperis quz in cacumine tenuius diuiduntur:vmbellas fert candidas, fob urpureas, quib. fü
d- A *. uk ev* SISON. * i dunt femina copiofa,compreffà , rotunda circulocu
ee EDT Y :
dido, aut denticulato inftarclypeoli, ornata,acgemi- —
nis valuulis vt Ferulz conflata. Hocin Euganeismon- —
. tibuspropé Patauium, in ruderibus & fepibus Romz-
nis, in pratis Latrenfibus Monfpelienfis agri repei- —
; tur. Vocamus Sefeli Creticum maius ,cumLobeloin
8 iconibus & Camerario : Tordylium [ue 2 :
cum maius,Lob.Lugd.Sefeli Creticá fecundum, Tab.—
Pimpinella Romanzalterum genus Caf. VILEun-- n
dicetenui & inutili , caules cubito breuiores, tenues —
hirfuti prodeunt: foliis Cerefolii in pediculo |
. rotundis;ambitu crenatis, candicantibus,hirfuisfio-
1 ^ res& femina, quz odorata ac nonnihilacria, Myrrhi- ;
// s, disguítu.füperiori fimilia; odoris infirmi, faporisnon. -
NY ingrati: quare ipfius inter oleraapud Romanosvíüs, 3
inquorum füburbiis copiofe nafcitur, ve&interíege- —
tes & fecus vias, paffimin Gallia Narbonen&, Didtt —
.nobis cum Camerario, Scfeli Creticum minus: Tot- |
- . dylium;Dod.gal.Gefhor. ob sg E -
.. eum, Lacu.Lob.icon.Dod.fol, aft Tab Sc(cliCre pu
tici fpecies Elaphobofco (milis, Anguill. coi Ordi-Ó
lion Nicandri. Pimpinela Romana vulgo, !
.. Caucilis Bellonii iniconibus,cui & Cafcalift
rum,& Gefnero dc hortis Germanig, — —
v
CRUS
Cem
n
D*- * » 14 ANS *x
— Xiur. SIS ON. ; CAP.
fon exigaum femen eft, ia Syria nator»
" leoblógum,nigrü feruendis nature, Conti
S -
Inlib.TeriumDiofcoridi. — 5
- sg bibitur vrinz difficultatem potu emendat, remoratos menfes citat.Eo in condimentis, cum cucur-
bita, & aceto indigenz vtuntur. In cacumine granula multa gerit.
vog. vt bic Diofcorides teffatum reliquit. femen eft in Syria proueniens nobis, incognitum: quandoquidem plantams Sion (emen
$ illud profert, apud vllum authovem fuis notis deforiptam mon inuenio: nec femen ipfum , quod equidem [iam , qd incognivam,
LM ANISVM y, oom Rosé Syria defertur. Quapropter illius patrie gentibus ve-
; 7 sue Bnquendam duximus; vli eius notitia, C feminis vus. Nam
i preterquam quàd difficile fit , etiam periculofüm iudico , de
vebus peregrinis,quarum delineationes latent, aliquam pro-
ferre fententiam. 1d eisuy Grec dicitur; quod Latin? quog,
Sifon. ;
SifonàDiofcoride propofitum hac fi gura exhi-
beri credimus, cum nota propofitz Corrcípondeát,
cüius feminis in Officinis noftris pro Amomo vfus
eft: quare dicitur Amomum Germanicum, Ttrago,
PetrofclinumMacedonicum,Fuch.Lon.Dod.gal.&
fol. Ammi paruum,Gef.hor.Sifon.Lug.Cam. Tab.
L
A' vigor. ANISVM. CAP.LVL. -.,
Nifumin fumma excalfacit,exiccar. a oris hali- a Mad
tumiucundiorem facit, doloris leuamentü Bue
ftat. Vrinam ciet. difcutiendi vim habet, hydropicis (j., fiiia
poti fitim extinguit. Animalium venenis aduerí- tionem sed.
tur : valetad inflationes:aluum , & alba foeminarum dens,
profluuia fiftit:lacad mámas elicit: veneré ftimulat:
dolores capitis lcuat, fuffitii naribus ; ciirofaceo tri-
ti;infüllatumq; fractis aurib.medetur. Melius fem-
per recens,plenum,nó furfurofum;odore priftans.
Inter prima laudatum eft Creticum, proximo loco
JEgyptium. DEM
Nifum vulgaris omnibus fer motitie planta eit, feritur Ani cong.
eniti in campis, bortis c vividarijs folijs ferà Apij , mi- deratio& vi,
nus tamen diuifis , preter eaqua in caulium fummitatibug xcs ex Gal.
babentur. Caulem edit rotundum, cubitalem , multis bra-- i
chiatum ramuzvimnbellam candidam,mellis odore:femen ob-
longum, itctuindi odoris , fapore [and uiffo ex dulá acrió, , ac
B commendat. In[pergitur panibus odoris faporisá, eratia.Da-
SP rur tofhan cim imentba ad celiacos affedius.. Singultum. fe-
dat tam baufium,quam olfatium. Somnum cociliat, c cal
? culospellit.Caterum vt noffrii fequamur inflituum,nz funt
d molis filentio pretereunda , qua de eius viribus fcriptis tra-
SNO didit Gal.lib.6.finip.medic.vbi fic inquit: Anifi femen maxi
mi vtile esl, acre. fubamarum;vt prope ad vrentium accedat
. caliditate. ESE autem C» in ficcando tertij ordinis, ficut d». :
in calfaciendo. Proinde & vrinam ciet & digerit, ata, etiam F
ventris inflationes fédat.Planta,que Grecis dvmmovLatinisi- Nomina,
tem Auifum appellatur: Mauritanis Aneifum [eu Anexiffum |
ta C Terua dulce : Gallis Anis. :
Anifum quodaliis Anicetum, id eftomnibus aliis CE,
. medicamentis precellens, ab herbariis cómuni có-
- fenfü Anifüm dicitur, folo Euftachio Rosfelin Ab-
finchium dülce nominatur. .
és — CARYM. CAP.LYIL |
Qm. femen eft vulgarismotitiz, Excalcit — -
vrinamconcitat,ftomachovtlis,oscommen- . ^.
dat,concoclionem adiuuat. Vtiliter mifceturanti-
dotis & oxyporis: anifi vicem prebet. Radixcoda, -
-
k. - 5
Qrmetavs vulg Carni dicitur femen omnibus moz Caticonfid;
iffanum. Plantanajaturinpratis Cr collbus,prefer- —————-
s e S i Aaa 2 dimisi
Lu
M
etii amariufeulo,ad multa vtile. Siquiden, aperit,conco- *
- quit;digeritincidit;prouocat; c flatus pellit. Oris anbeliti s
Italis Auifo:Germanis Zinif vno Gif: Hifpanis Matabal- A E
/
E And. Matthioli Comm.
Trim n montibus C contuallibus,Paffinace fylueftris non abfimiliz, caulibus ab vnaradice pluribus, quadr, fpi dii:
|cbuszvinbella floribus candidis veferta; femine anifo longiore, an 'eulofo,fubnigricante. Radice lotga, Jeporea . ilit. |
Jünül & acri. Semen pracipuum babet in medicina vfum.1d enim aperitjincidit digerit concogtit, oie. [
, Auxiliattr frigidis vteri affectibus, confert ad omnes frigidos capitis morbos, vifum acitit. Herbapro olere. : ifelug,
u "radix cocta perinde ac Paftinaca.Seminis farina admifcetur cataplafmatis,que ad fueillata parantur,m
Ride i Mig 49h itttay,
Integrum femen paf'iry Germani pani fuo fubigunt, ciborumá, condimentis indunt, quemadmodum nos bee, j
Monachorü ciulum.Sed unaxime,neo quidem iudicioyredarguendi funt Monachi illi, qui in Mefuem Commentarios edi, nd i
terit : quip,
à 1
emorCarü quiyop fine magno, aperto-errore crediderint, Cari femen effe rubentis illius radicis, qua vtlgü Carota YOCaTupr,
femen Caro. 5, quidem Carotariin femini nulla Cari qualitas inest: id enim adeb acremon esl ,vt tertio calfacientii) at exiscme;
ET m Puis dini adfaribi poft. Quod tamen deCaro teflatur Galenus lib.z.fanplicium medicamentorum, fic feribens: Cari femoy ES
3 E bie ig fadt. c exiccat tertio quodammodo ordineimoderate acrem qualitatem pofidens.Itag, flatus extinguit, c vri ix "
E 4 emon femen tantum. fed C planta. Cuius nomen Grecum eid zapoz: Latinum Carum : Arabicum CarWia Kaye —
3 paow Karui:Italictnf'Caro & Caruo: Germanicum 9tatt£ümid) vno Suumm: Hifpanicum Alcarauea: Gallicum Cani,
: j Cuminum pratenfe feu Carum; Caria regione in qua laudatiffimum nafcitu
; ig
t P , Aü D z *
Bddior, SimeoniSethilibello de Alimentis. Caros,Brunf Trag.Dod.gal. Carus,Gefhor, Carum.
ft Plinium, t
getius & foliis &(z-
" - Cord.in Diofc.& hift.Dod.fo LLob.Caft.Lug. Tab. Cam. Careum F uch.qui fecutus e
pO Lon.CatThal.Huius inter StaphilinosAthzneus meminiffe videtur:hoc cultura ve
* mine redditur.
A mlcr. ANETHVM. CAD. LVIIL :
* zi
E Ridi Anethi comafeminisq; decoctum, potu lac euocat: inflationes &
. tionesq; fiftit:vrinas ciet; fingultuslenit:oculorum aciem heberat;genit
torminafedataluum,vomi.
uram reftineuit, affidue po.
Condylomataillitusfeming |
: tum.Decoctum eius faeminis vuluz malo opportunis, ad defeffiones vtile.
eo 24 7 cremati cinis tollit.
Anethi con-. JJ ANETH VM.
3 " fiderario, uf. SAI SWARUAQJ i7, THPaLUr A
: : N77. Figuftum confulant: conjurgit enim catlibus felaticubitalibu—
EM. Nu vamofís ,folis capillorum fPecievefeventibus, Jioribin luteis fe.
: Keg 2 mine, C vmbella femiculi, radice neg, adeà longa; ntg,
JA fabnixafibris: feritur in bortis in condientorum Qin
cum quoá vfum. Ceterum Anctbum , vt attbor cil Galam
lib. 6. de fimplicium medicamentorum facultatibus, adeo ex-
calfacit,vt habendum fit aut fecutidivrdinisintenfi »aut terti
remifii. Exiccantium vero ordinis est fecundi incipientis, aat
primi finientis. tag, merito in oleo decottum digerit , dolam.
fedat,foumum conciliat, c crudos, c incodtos bumores ama-
- quit. Fit enim ex eo oleum , cuius propinqua fit temperiespus.
muuentibus, yconcoquentibus vocatis medicamentinifi que-.
xs femtts paulo illistum calidus , tum tentiorumpartiumett
proinde digerendi facultatepredium. Vlum autemtati
dinis tum excalfacientium , tum deficcantitmfit : Cy
ea vlcerib.nimis humidis mollikuc, prodeii potifmiiós,
in pudendis confiftunt. At qua in praputio fantinueterata,
probé ácatriceindudit. Caterim viride bumidiucil,
nu calidum: itag, magis quam [icum concoquit , & fom
conciliat , (d minus digerit, Idcirco mihi videntur vetrarin
x contittijs vfi effe coronis ex eo coucinnatis. Planta, qua Greci
- amor, Latinisitem Anethum appellatur : Maurit
Yebet fiue Sebet: Italis Auetbo: Gerinanis Sylien.
-fraut: Hifpanis Eneldo: Gallis Auct. z
A Nethum bortis omnibus frequentiffimum "ti adn.
parte feeniculum emulatur;vt. fepits colligentes fallat ;
Anethum og zi dv $4», quod eitód
tur,quo nomine omnes herbarii donarunt,
ucftre quoddam genus, quod grandius fa
ies : 200 5... feniculiodore Ànethi, vmbellisamp.
iuteo, iemine exieuo,fermée vt i Lradicep & lienofain Sicili e
hucignotum, Caülpinus; Rick Mia. sc xu $us
- ^ 2o uio Meri CYMINVM SATIVYM, —— CAELIX
E^. / LC Vminum inum T ori gratum eft, fed mul) magis Athiopicum, quod Hippocrates
pellauit. Secundum locum tenet E; tium,reliqua fequuntur. Prouenit in Galatiain
Terentia & plerift; aliis tractibus, Pid&cin adftringit,exiccat: ad tormina, inflation
Sei: poe cum olco inditim,aut a cum hordeacca farina illitum: orthopnoicis datur ín po
cim écuda ^ 33 ferpente, invino: teftium colle&tionibus auxiliatur,impofitum cum vua paffa, aut loli:
hordeacea tOYC:menfium abundantiam inhibet. Contritum autem inaceto,& naribüs obie&am;
Maia. : rem bibentium, aut perüictorum mutat in pallorem.
: £ Busiafifti. Cc
In lib. Tertium Diofcoridis. $55
Side dotis CVMINVMSYLVESTRE. |" CAB.LX
Gracte Cuminum,plurimum,efficaciusq; in Lycia & Galatia Afiz;atq; Carthagine Hifpaniz gigni"
mr: frutice parao,dodrantali caule actenui:quaternis aut quinis foliis,tenuibus,veluti ferratis, &cin-
: Si diuifüra. In cacumine capitula quina;aut fena habet;mollia,rotunda-in quibus eft femen aceroíum
gidii (atiuoacriore : nafcitur in collibus. Bibitür femen ex aqua, adueríüs tormina;inflationesq; : item
Entra venenatas beftias ex vino. Singultus exacetó fedat: ftomacho vtilejquem humor vexat. Sueillata /
- mollit fi manducatum cum melle, &vua paffa illinaturzteftium inflammationibus,adiedtis eifdem, illi m
etur, Eft &aliud fylucftris Cumini genus.fatiuo non diffimile, quodà fin gulis foribus elata promit
EL iculuinquibus femen eft melanthio fimile. Quod potum omnium ferpentium morfibus prafidio
— F eg Calculofis & iis.qui vrina ftillicidio yexantur,aüt concretum fanguinem cum lotio reddunt;auxilia-:
turíedapii femen feruefactum poftea bibendum eft.
UR Aye A
L EDNSOLIDA REGALIS. IIl. CVMINVM SATIVVM.,
AAT itta ;
DA ».
"Fn /
172
"
— o. imus. S
rini, vtin.
dera
E pes
mentio facla fit, mibi quidem baud p ttends
ttr evgo illain agris inter fegetes. Caulem profert fimpli
RAITUID RH Mehr iquifge conclufum.Vt ex bac de[criptione exiflimem, ms
Jana mentis per fecognofierepotisl, Camini. 000
is colore:catera nam, in] 7E Trag x
a? mohtie bocideminpapanerum femine 5000000
f papanera, ldquodetiampers —00000—
tgra iueniantur.sontamenas —— er
556 . And. Mitthioli Comm. '
ie CYMINVM RACMSS V. CVMINVM SYLYE. x
ftre. L s p ftre. jt ur ATP
x E: ; VV DAE des AYCAAd
fam gignitur fortafe( yt opinot vulgaris] piuipinelle modo,non autem in capitulis melantbiy inftar durum, "folitum fa.
Cum.fat.hift. Guó, contumax, quodi in pimpinella vulgo vocata non vifitur. S A v vv v M. folijs fere femiesilum , fedvarioriluvepra-.—
; fentat: ynuico,aut altero exit caule, etm adnatis vamufculis:floret in vinbella; veluti feniculum;in qua copiofim pro E.
ert fe fabjt cum g di feniculi maius:radix ei albicans et; fummo cefpiteepens. Tra- 3
Cumisi vires fu gaudet calido [24 * putrefitili quamobrem frequentifinum in maritimis nafatur. Cumino frequenter vtunturiau-
vid £0 "fepe fuffiuuttr s qtii jfacies f fuas extermimantsvt [anttitaterh, Cr corporis tmaceratiouem admentiantur. Prof.
fivuluis indatur. Auxiliatur oculorum epiphoris;per 'fevecens admotum, C eorumdem 4
Cisl eins ME cum melle. Dathr quag, ictericis vtiliter illico A balieo, C» ex dul vino vrina avdoribus laborantibus, call
"-exGaleno, CJ ib Vtineravecentia glutinat, cr viera famat. Cymim vires feriptas reliquit Galemus lib. 7. fimplicium medicamenn-
AC D Rua mm ficimquiens: Cynuni fe vtiurquemadmodim aiifí, liguflici,cari e petrofelini. Eff aurem rf
ens eulgatà excalfacientis, ficus illorum ynumquoda,, tiim vrinam mouentis, & flatum difcutientis : ex tertioerdineexaal-
Nomina, - facientium. Kdpuvov isepoy quod Gracis Cyminum Qr» Cuiminum [atitttam Latinis dicitur:Italis Cumino domfian
: Tabibus Camum fe wu Kenum: Germani mel: Hifpanis Comisio: Gallis Comin. Quod verà Gred sdpurtay
- Latini Cuminum fylucffre nominant: Italis Comino feu Cimimo faluatico. . Gonfolida vegalis: Italis Confoli
E riccadon catualiere: Germanis Suterf poren: : Gallis Pie d Alvuctit oe confolide nes. *
i».
Cápite lioe déCumino Confalide etiam regalis hiftoria i proponitur, fi fi quidem cenfet
. ditione füorum. Comm effe Cuminum fylueftre fecundum, quam opinionélicecp
macditionei, barit,;in Felicis amen Valgrifii editione;qua anno 1585. Venctiisprodii t
NE fecunda eéditionis(quod i in eaeditionefrequenter fit)repetuntur,cuius nomine & ea verbai :
dete voluimus; Veteres füb Hyacintho Confolidam regalem recenfuiffc videntur (quod
Plinius] lib.zr.cap.rr. difearrentesnotas.figuras. A. I. Grzcorum exprimen
lids hortentis floribus o M ien. folium quóddam implicat
yasliteras. A .Lauttres A. L A.expti
! i isfcgetum, eiufdem a
nium feu NN ure epitiqgni du
albo & ceruleo: item magnitudine & foliorum textura, habetur namq; non tantum fü
- noflore. I. Cuminum Sibofesiedi Matth. editione fecunda & yltima,Lac.Lugd.(
— Matth.Confolida regia fiue Calcaris flos,Lob.Confolida regalis Sore co-ralco maiore, C
3e is atiua, Tab. Delphinium,Dod.gal. Delphinium quartum & maius, Gef hor. Hos
: quidàm vulgo Fior capuccio, Caal.cui Hyacinthus poctarum eft. Que yero infyl
Confolida regalis, Branf-Ge-hor.Lac.Lon.Ca(t-Thal. Confolida regia, Tr
. Ritdicitar
. bus .Confolidà regalisaruenfis, Tab.Confolida re s lore caxxule ininore, Cam.Seg
: regia ftrigofior cota,Lob. Buccinum suni dmm
(0 Peeepisiceundorvcl lucis DodfoLCh
c.gal. Delphinium fylueft
" um, Fuch.in folio o,
X
-—.. Inlib. Tertium Diofcoridis. 5
: 1 PT E : j
- 4C ONSOLI DA KE G AÀ- themos, Lugd.11. Confolida regalis peregrina paruo E i
* IL o u5 fiore flore, C. B. Ex radice fibrofà caulis exfurgit cubitalis, t dor
lis periegeina p 3H com rotundus, ftriatus,leuifsima hirfutie albicans,qui in ra.
mos brachiatur: folia cingunt tripartito primum diui-
fa, quz ruffusad formam foliorum Ranunculi aruen-
fisechinati diuidantur, ac in fummo caule pauciora; "
(A quarum quzdam tripartita, quzdam integra. Flores /
funt fübce:ruleicorniculo donati, Confolidz regalis
fegetum fimiles, aut minores: quibus füccedunt fili-
quz oblongz; paruz , femen paruum continentes.
Hanc Delphinii Diofcoridis nomine ab Imper: o
« Ferrando, Neapolitano Pharmacopzoinfigni accepi-
mus;quam etiam virentem in horto D. Zuingeri Phi-
lofophi& Medici noftratis, legimus. 1I. Cuminum
£rniculifolio, C. B. Cuminum fatiuum; Brunf£. Trag.
Matth. Cord.in hift. Lac. Caft.Lugd.Cuminum,Lon.
Cuminum Diofcoridis,Lob.Cyminum fatiuum, Tab.
Cam, Cyminum Romanum, Cord. in Diofc..Cumi-
num vulg5; quod Cyminum fylueftrre primum efta-
mS pud Dioicoridem , Cafalpino. Cumini genera duo I
; € Meliraafferuntur, alterum acrimoniz vcheinentio-
md
LESS ftri fpedtatur.IV. Cuminum fylueftre capitulis globo-
NIA
N SOS
Nu
N NN)
ucftrealterum filiquofum, Lob. in icon. Hoccum Cu- dés od
fimilitudinis, quare Papaucri Corniculato fubiicicndum cenfemus, e (eec à ilio.
x 2 ; RA í : : mrIMUv Éparay s
» , ipe bip :
"e 3 & s. . €tat; xy eTi : dE
"A uu. AMMI. CXEPS2DEXI pae r5 dido E
1 3 , : j : lquidam Ae-
3 | Mmi Aetliiopicum cuminum a; pellant. Plerique hoc natura diuerfam effe ab illo exiftimant. eli qui -
gonotum eft, emen exile, multó minus cumino, origanum refipiens. Elieendum eft purum; ??mRegium ^. |
ix vocatAid ; AS
furofum. Vis ei excalfaétoria, feruens, & exiccans. Facitad tormina, vrina difficultatera,fer- Mie nad
i&us, cum vino potum zmenftruaciet. Mifcetur derodentibus cantharidum medicamentis, ;z Aethiopi-
ü? ecdoria vocanc; vt inde exortisvrinze difficultatibus refiftat. Sugillata cum melle vollizcolorem po- cum efle dixe.
m "tügaüt illia mutat in pallorem.Suffitum cum yua paffa, aut refiua vuluas purgat. Es ^l &alteri- —
e arit ae diuerfa femina viderim,qu legititmum Ami mentiqntur, mulumt,
obtulit, qttod animum ad credendum alliteret,verum Ammi ex Alexandria Aegypti
Er
s regitim appellat, videlicet quia
Tam fit exilius, & candidius. Similis autem.
fimi mon debet; quim quaru. Aenmiosvi-
Ge plaries experti. Herbe quam vocant Ami, T er A
laxi Sefe vite Facultatis eft exculfattorias d
4dA 4
E 1 Le T
| : ut D e
58 And. Matthioli Comm.
L AMMI * AMMI PARVVM poro
| drirticu AE
E : : NITE b À $ : e v5 71
Nomins — dfcatorie,tenuitmg, partium: fed C» guftu fabamarum eft, C acre.Et clarum eft, quad C» digerat G» vrinammama, :
Fuerit autem in calfactendo , deficcandog, ex ordine tertio intenfo. Planta , que Grecé dpa, Latine item Amm Y-
tur : Arabic Nanochach, Auazue, Nanachta feu Nanachue:talice Ami, vt etiam Hi ifpanici: Germanic 2jtgy.
: & i 1
: - Ammitriplex habetur, maius, alterum femine apii, & tertium foliis focniculi. I. Ammi femineapii
x C.B. Ammi, Matth. Anguil. Lac. Caft, Cam. Lugd. Ammi maioribus & ferratis foliis, Gef. hor. Ammi —
. Creticum aromaticum , Lob. Ammium tertium Creticum, Tab. Cuminum fatiuum, Caflpiniforb,y -
IL Ammiparuum foliis fceniculi, C. B. Ammi paruum, Dod; ga... Ammiverum, Gef; hor; miper. —
pufillum,Lob.& Lugd. Ammi alterum paruum, veltenuifolium minus,Dod.fol. Ammii primum
xandrinum, Tab. Ammi, Cz(al. Ammi fimile Anguillarz. Herba e(t exigua,ex radice paruaaliquotca- —
: liculostenues breuesq; emittens: circa c uos folia Nigellz oblonga tenuifsima, capillorum inflar dil 3
i fecta &íenfim magi nuata: vmbellas habet paruas, cádidas, exiguis flofculisquadrifolisquibusfu- —
cedit (emen minutifsimum,acre & füaue. Ex Alexandria £gyptiin Italiam allatum,nuncin horis
v liz (apud quos &in Ilua prouenit) & Germania facile prouenit, quod pro Sifonealic ihi .
EU Et Ppeatee 2 P Rs M Ae cs s t ; S ELA T
707 CCORIANDRVM. —— CAPLVHL -
V BARS fox Ld cust M RT ux t Nec. "
zu randrum, 4 Corianni n i vulgaris eft notitia: vim rcfri eratoriam habens. Quare illitumcumpe- 23
(7 ne, aut polenta,ignibus facris, & vIceribus,qua férpunt; mederuz E pinydhdar cummellei E
paffz, teftium inflammarioncs, carbunculosij fanat: cum faba fre(a, ftrmas, & cubercula difcutit. me
OTT
cec inset Küptos Srieplavroy.
asinterancorum expellit femen, cum paffo modice potum , &genituram adauget: largis. amen fum
line periculo mouet:quare continuo,& copiofore vfaabftinend re
c non aceto,& rofacco illitus, tes fumma cutis infl
e c ELS f aL ac erm
s
ramis
) s habentur s c» tenutioza s it y C magis diui
A -eriturrotundum ac firiatum. Totaplauta vin
nt: at recentiores tnedici omnes
eram. Siquidem ex co
em offendims effe tenuium partium , c» terrena
É is eft facultatis: babet autem er mis pauxcilium. Ex.
: . Lantüm ex refrigerati ^ Caterinm ego cuiua part
ts mé yuius duntaxat bocin libro fententiam ex
* N ,
Án
- * .. Tnlib. Tértium Diofcoridis. $59
AR n &eluwor, je / X Fete vrai m -
da ir, ORI NDRV M. ni Lit: imó fi verum fatendum eff » prodcritinonpibily fuperiore
: [o : metodos , qua. ad bunc smodsn in paucis medicamentis [unt
| po 8 S dice, bic repetere. Primitin ergo non Dioftorides tantum , fed
€ alij complies medicortim;,indeterminaté de morbis pro-
S nunaant s ficut fan? bac quoque vempe[Fate non. paucos in
uenias medicos vel inffgnes, prater alia, bac in ve maxim bal-
lucinantes. Interdum enim atra, liuida,frigidag, reddita par-
teque eryfipelas babuit , mec amplius vefrigerantia po[centé
S medicameta, ceu antea, fed ea que infixum partiprater natu-
ram humorem euacuent y j tamen vefrigerare perfeuerant. A-
liquanco autem ad digerentia quidem tran[eunt c ceteri
eryfipelas [anare dicunt Et fané fcribuut; incipientibus etiam.
nttin y Cr crefcentibus eryfipelatis , alia ffe medicamenta, alia
vero iam declinantibus , ac flaccefientibus. Seditaes non ba
bet. Neque enim ery[ipelas etiam vocari debet , pofleaquam
inflammatio eius , C feruer , ac liliofum illud abierint:neque
SY
- d NN
S NN Mz, que facultate Junt ffigida; neque qua huiufmodi affettus fa.
rss i TUN 25, ze nant,remedio effe putandum efc: fed velut fi vel in initio proti-
VOPSAY o mus att percufissant alia de catta quais tumor in parte qua.
Ve piam aut liuidus , aut niger extiterit , eum effe frigidum affe-
dai alia fcribunt principi] , alia declinationis remedia, baud
fiigida effe autumantes. declinationis vemedia , conceden-
z^ n . * lt *
ADS las vocetur : [ed eam etiam calidam dicere , vbi iam refiigera-
: A Yt "IN.
denk PAS M e
Mac LN d
haud vnquamfa-
ipibus,ciam deter-
1o cotrpoft
bis vfitatés
eryfipelata phlegmonode,par-
tapla (mate curati pofiit.
'it. Porrà q ne abfit Coriandrum; vel.
mqiity vun lomento diffoluit, Quod vero nullum vefige-
yel ipfim Diofcoridem non dubitat. bitror:qui i
ate interfi
diffoluit , quon,
jf ac forma:
tere
J
auolus in bociyaluit fortaffe cum Aicenna ertare qum cum Galeno: rede nti, Braliolier.
in Hetruria pafim in pratis, cr campeftribus [ua [ponte nae y afferit in fio 9"...
reperiri tibi ri "d - Celer quid d boc -o v Z Dioarde ddr "fit Coriam- GoBahAn em
tne pericu tad e; qudd, alij tum ex Grácis, tum ex Mauritanismeinorie prodide-
1 videtar ininfefaam. Sie C dri mente on com pixé
it
jo And. Matthioli Comm. -
« crimmoderat fumatur. Quid quefo mirum erit de coriandro copioftus fumpto.fi vinum etiam, cuius tamen ef
zidianus, liberalius epotum , dolorés , morbos graues, [Prangulatus, C mortem denio, inferat ? quoq made te
prater alias vtilitates,quas humano corpori prebet , ventriculum roborat , concoliones adiuuat, excyey, Uibatgy,
exbilarat; intellectum acuit, fpiritus claros reddit C viuificat. Quare mon equidem video , quid o, fee, quin pelit, ay
vatione credamus, tantum abe[fe, vt Coriandri femen uoceat, vt etiam maxime profit , fi tamen parcé & modis; d
tur. Quippe ab eius v[u moderato non abborruife Galenum puto : nam lib. 8. cap. 4. de compofitione medica)
fecundum locos;ex Archigene refert, vuctu acido affectis coriandrum cocbleartj menfura exbibendunge[fe, Galeng.
Sethide Co- apertifrim adffipulatur é vecentioribus Graci Symeon Sethi , vt pote qui in coriandri mentione firibar jid Hi
rando, — 5m effe, & eundem corroborare: cibum in ventriculo retinere , donec probé concoquatur. Que auclorem py vae
; vato coriandri v[u tradidiffe, nulli dubium efl. Ex bis igitur facil? colligamus licer, quàd mon fit admitteyds fed.
plodendaillorum recentiorum opinio, qui Coriandri v[um omniyo fugiendum effe cenfent: mos enim iam "i 2
víum, fedimmoderatum tantum. vitandum e[e exiflimamus. Semen tritum C» recentibus carnibus afferfum ine
neputrefcant tam cito , quam [olent , eftatis tempore, Ex aqua autem potum celiacos iutuat , C alti fluxiones uh
Attamen famen in ciborum,aut medi um v(um nunquam admitti debet, nifi prius triduo aigto faeir
zum. 1d Grecis sdpioy C sdpiavvov appellatur: Latinis Coriandrum: Mauritanis, Rusbor, Rasbera, Xxzilene Ws
riandro: Germanis &orianbec vnb Golianber: Hifpanis Culantro C» Ciliandro. Gallis Coriandre, T
drum
Nomina.
Coriandrum dictumaliqui putant, quod folia eius & caulescimices redoleant: eft maius
eft minus te(ticulatum, eft & fylueftre , in Hifpania nuper repertum, licet Plinius lib. 2o, c. 36 tlgzun,
». -uefttianon inueniri (cribat, attamé Nicandri fcholiaftss duo ees propofuit;alterü fati Anterfjl-
fylueftre. Coriandrum maius, C. B. Coriandrum ab omnibus herbariis appellatur , cui nz in letum np
busregionibus femina maiora funt, & in viridariis Alexandri vbiq; prouenit & Cusbara no, calidioc,
Yepiisove HIERAC IVM. : CAP. LXIIL
aMeum 3
án Ieracium magnum caulem emittit afperum;fubrubrum fpinofüm, 3 cauum: folia ex i s
hy cselum US panem dinib, fimilia fonce bein :luteos "ERG in oblongis pid ERE
habet, & modice fubftringendi : vnde illitum, ftomacho eftuanti, inflammationibusq; prodeft, Succus
erofionem ftomachi (orbitione mitigat. Herba cum radice illita, vibratisà fcorpione ictibus i
Hieracium paruum, folia ex intervallis haber, diuifain ambitu: cauliculos teneros virentes:inquibusly- 4
teiflores orbem cirtinantes,, emicant. Vim fuamad eam, ad quz fuperior impendit, ng L]
^J
^. 1 HIERACIVM MAIV S. II. HIERACIVM MINYS.
A A/Us. go adt AM
In lib. Tertium Diofcoridis. $61
3 ladteus,fapore amaro acri, cum caulefcunt. Horum aute non reperio Galenum mentionem fedffe, necet^
yn in libris de fip. medicamen. facultatibus. Memimt tamen eorum Plinius lib. 2o. cap. 7. inter lactuca- -
ium Paulum 1n era, fic inquiens: Sunt; qui berbam Hieraciam vocent, quoniam accipitres fcalpetdo esmi, fitccoó, ocu
" y, obfcuritateim cui fenfere , difcutiant. Succus omnibus candidus, viribus quog, papaueri fimilis. Carpititr
dg ringendos caule, Conditur in fictili nouo ad multa praclahus, | Sanat omnia oculorum vitiacum lacte mulicrum.
panes inco cM adufHionesá, omnes , pracipué caligines. Imponitur etiam oculis cum lana contra epiphoras.
oes gm purgat» in pofca potus ad duos obolos. Serpentium ictibus medetur in vino potus. Et folia tofia, thirfi-
T rp tobibuntur.Valneri ilinuntur inaxime contra fcorpionum ictus. Verüm contra phalangia commiffo vino
jene venenis refiftunt , exceptis qua ffrangulando necant , aut tjs que vefica mocent, item pfrmmythio ex^
Ltd ventri ex ielle, atq, aceto ad. detrabenda vitia alui. Vrine difficultates fuccus emendat. Crzteuas
p — obolis duobus inaceto, c cyatbo vini dare iubet. Peguliares eaum vires partim iam dicte funt, fomnum
ame Edad, efftum vefigerandi, ffomachum purgandi » fanguinem atigendi. Nunc non pauca reftant;
fades inflationes di[cutiunt, uctus lenes faciunt , concocliones adiuuant : eriditatem ipfe nequaquam facitint. Nec
mleresin cibis auiditatem incitat; inbibeta ; eade mn cafa alter vtring, modus eft: Sic c aluum copiofiores foluunt, mos
dice iftunt, lentitiam pituite digerunt , ata, » vt aliqui tradiderunt "fenfus purgant. Stomachi diffoluti kordenroed
wantur, in eo vfu, C oxypori oboli a[peritatem addito dula ad intindium acti temperantes. Si Graffiorpituita fit, filli
qe, ant vino ab/imthite: fi Cr tfts feutiatur, byffopite admifho. Dantur celiacis cum intubo erratico m ad duriiiam pre-
adiorum. Dantur C ielancholicis candide copioffores, C ad vefica vitia. Praxagoras C dyfentericis dedit. Ambuflis
à guoqueprofunnt recentibus " priufquam pufhulefiant eum faleillite. Vlcera etiam qua ferpunt , coercent , initio , cum 4-
E 10 pbranitro: mox in vino trita igni Jacro ilinuntur, Conuulfa, C lnxata caulibus tritis, am pole; taex aqua frigida m
- . wateruptiones papul.mri ex vino, c polenta,n cholera quoque coctas patellis dederunt: ad quod vrilifime, quammaxi:
mbcaule, fed amare. Quidam lacte tofundunt. Deferuefacti [] caules [^d ftomacho vtilifani traduntur. Hasomnes Pli-
mias tam Hieraajss quam [yluefiribus lacucis virescontribuit. Quod. Greci fepaxtoy , Latini fimiliter Hieracittn Vocat: Noi,
Ili Hieracio. :
:
Hieracium magnum & paruum propofuit Di-
ofcorides , adiecimus & falcatum , cum apud Italos
frequens fit, licet viginti duas Hieracii differentias in Era
Phytopinace propofuerimus, plures taméin hiftoria.
noftra vniuerfali exhibituri. L. Hieracium maius,
Matth. Fuch. Dod. gal. Lac. Lob. Caft. Tab. Hierá-
cium magnum, Calalp.Hieracium minus Dalecham-
pii; Lugd. Taraxacon maius, Lonicero.II.Hieracium
minus, Matth. Trag. Fuch. Lac. Gef; hor. Tab. cui &
Lactucaleporina. Hieracium minus alterum, Dod.
gal. Hieracium minus premorfa radice, Lob. Hie-
racium quartum, Dod. fol. Hieracium quintum ci-
dem; Morus Diaboli; Trag. Lagopuseidem. Picris
Dalechampii, Lugd. Apargia Dalechampii, eidem.
Sonchus Loniccro. I 1I. Hieracium filiqua falcata, C.
B. Hieracium Nar bonente falcata filiqua, Lob. obf
& Lugd. Hieracium Monfpeliacum & Narbonenfe,
Tab.an Ragadiolusaltez, Czilp. Ex radice tenui fi-
brofa caules plures exurgunt, ftriati;ad radicem non-
nihilafperiin multoscauliculos diuifi, foliis oblonei:
ebd es » hirfutie leui afperis: floribus luteis
Lampfinz fimilibus:quibus füccedit filique falcat
calendula forma, farpius oto in morem pedis alau-
dz , autalicuius ftellz difpofitz, quibus femen inclus
ditur.Hocin Agro Patauino propeArque,vbi Petrar-
cha fcpultus, primum legimus, dein in Monfpclienfs
WIPE
agro inter fegetes, & ad margines agrorum Bouto-
netto finitimis copiofe di
APIVM. CARLXIL — —
A d e à &Meuni
Ortenfis apii herba ad eadém;ad quz corian- 72/729
X os Pg drüm conuenit. Inflammationibus ocülorum 2^9/76v- s
nitur: tem ftomachü mulcer: mammarum b duritiam ex la&e concre- P iiie
rinam ciet, fiue crudum, fiue coctám edatar. Deco&um cius radicisq; potum; b. Meum
tit, cüm vomitiones excitet: aluum cohibet. Semen vehementius vrinam pellit: ja cu;
nena, aut epotamargenti fpumai auxiliatur: inflationes difcutit. Adinifceturme- y54,,4;-
àc tufsi remediis. Eleofclinum in c hu- 74ci. mam.
inferitur. Nec hallucinari nos 412055.
o(eling, Petroícliniin Macc- 5 i eqa
i. 2. dena, j
LX ; *
i ER
i6) And.Matthioli Comm.
donia prouenit, in preruptis locis, femine ammii odoratiore, AY M aromaolente, y;; -
ac menftrua: contra ftomachi, & coli inflationes, &tormina; rode e seey renum, &velioe "ni
ribus in potu fübuenir. Admifcetur Antidotis vrinam cientibus. appo elinum Latini $
pellant; aliqui Smyrnion, quamuis aliud fit, quod proprie Oe duis pauló poft ref ü
autem maius, & tiuo apio candidius : caule alto , Cauo, mo zi ab d veluti lineas :fylisbes :
. puniceum yergentibus: coma rorifmarini,florü prem entibus : icimitie Misure.
€ Cat. *uc- el orefcat. Ea femine turget nigro, oblongo, acri, fo ido, ond a x dimittitur tenis. tequim
paie. fto candida, e que oscommendat. In vmbrofis, & paluftribus enafcitur: olerum generis, vt S odora;
machograt2. c4, co£tzue eftur. Folia cum caulibus decocta manduntur, & pete autcum pifcibus
crudaq; muria condiuntur. Vim hanc habet,vt poto femine ex p Per. menfes cteatzaleentes caía
pou aut illitu: vrina ftillicidio auxilianturRadix eofdem praftat effe&tus, |
IL APIVM HORTENSE. * JL. APIVM CRISPYVM.*
MSS NM
4 x uu w^
VIE
jJ
f|
Apii horten- r : : : E E je;
schuf. Preocauis proculomnes fer? etatis moffra medici, id, prefertim, qui diu verfati funt in fmpliium meditema
rum inquifitione, quis, multum laboris ac fhudij impenderunt, vi banc medicina partem pene abolitam refine,
nil aliud apud. antiquos [atium fuiffe apium , quam vulgare nofrum Petro[elinusm, bodie hortisonmil feq
fimum.[Exit folijs Coriandri «emulis.compluribus ex vnoramulo prodeuntibus , per ambitum frequenter laciniztis fd ]
qua in caule funt mutata forma, longa anguftaó, (petantur. Flores babet exiguos candicantes , c femen Anifofmi, —
Radice nititur digitali, dodrantali longitudine , albicante , dura intus matrice ,vero ditaricata que camimini —
€ cum vino d» oleo de fiorpionilus in patella feruefatta , pulia, calida adnata, ret
Quarum equidem fententiam nunquam aufim improbare, cum noftrum boc soris omnibus —
«re Apitm veteres tradidere.Plimius fiquidem lib. 0. cap. n1. maturalis bifforie ita firibit: pague —
in condiment peculiarem gratiam babent. Hocetun- —
Plinius de A- gt — ifi
gari noffro Petrofelimo cernuntur: quippe quodn
pio. b 7
cibos non admittendi, im) omnino nefas, defun
Caulefiemina vermiculos iesi:ideod, eos,quiederi
Pieris qui vbera hauriunt: inrocentiorem tamen efe
mius. Quare mirum uon fuerit, fi recentiores quog, Apio comi
aucforitatibus, motis preterea fuffsagantibus, conftet vul are Petrofelinum
a T al id quod officinis omnibus fatiui
Eicofeimi — Arum palufire, Eleofclinuim Diofcoridi vocatum. | Quandoquidem hocim bumentibus , palu[er
confideratio. nafitr eiut quo, in rt roliageir horti lil
gratioreii, er quisaput feriat. alie tamen, foribu c» femine fr
Inlib. Tertium Diofcoridis. $63
mU Theophraffus lib. 7. cap. 6. deplantarum bifloria ; de eo differit bu verbis : Paludapium ; quod apud
— rin paludibus prouenit, folio raro, nec birfuto confiflit, fed fimile quodammodo Apio eft, odore ; fapore, fi-
— calumcle lib. u. cap. 3. de re Ruffica non aquaticum apium. fed apium fim pliciter appellatur: vli fic legitur. Apis Coli,
gue Apium quoq, plantis ferere , nec minus femine, fed pracipité a- saclla.
Ü Mum AP IVM PALVSTRE. qua letatur, C ideà fecundum fontem commodiffim? ponitur,
quod fi quis id velit latifolij facere quantum feminis poft
tres digiti comprebendere , raro linteolo inliget, Cr ita in areo-
las difpofitum veliget : vel fi crifpe frondis , femen eius inditum
7 pile, & faligno palo pinfitum expoliatumd, fimiliter in linteo.
Rn lu ligatum obrtiet.Pote[l etia circa banc operam fieri crifum,
[298 fam eff nasiim incrementum eius fuperuoluto olindro coer-
ee s ceatur, bacille.A quo nonnulli bortorum cultores edocieaqua- —
SE icum apium crifpum. boc quod, tempore faciunt , babentó, m at ctp
JBettaculi satia in bortis. Catertm Ruellio baud mibi fub[cri- aet nod
bendum eft, quippe qui plantam nobis Italis Macerone vulgo non accepta.
^ appellarim, Paludapium effe putat. Quippe(vt paul pofl,ata,
etiam in proxima Smirnij commentatione dicetur ) non parua.
fane inter vocatum Maceronem , Eleofelintam , c Hippofeli- m
num intercedit differentia. Apij porro in montibus nafcentis, Orcofclini
RSS quod ideo Grecis Oreofelinum dicitur , tlla à Diofcoridered- cenis,
js ees dirurfoliorum delineatio, nifiin eo feriptura fuerit depraua-
t4 s vt fermefufpicor. Vertm Theophrafius, c Plinius Oreofe-
linum defcripferunt folijs cuta , radice tenui, cv femine vnus,
alter vero caule anetbi , minutiore tamen. Vnde facium eft ,
Jig h. oph 7 bocin loco dag
effé, C quid vliin Gradis codicibus legitur 3, và. Qoa ie
xGVCÍ( ipespii.id efft " fi olia babet cicuta fimilia, legendum. | fit, "
!CogeQaua Ey er umnuoveiao inei, boc eft » capitula babet papa-
ueri fhnilia. In quam opinionem hos facile potuit adduxiffe .
TUleata Greca Diofcoridis lectio,in qua nimirum capitulorum.
papaueris, non autem foliorum cicuta mentio eff Veruntamen
ego potius (vi modo dixi )Diofcoridis lectionem vitiatam puta-
serim , quam Tbeopbraffi , licet contra fen[erit: Hermolaus.
Us Nampreterquam quid Tbeopbraffo fufiribat Plinius, ff Ori.
basij codex, in quo tom ponetoveseo» fed naveteo legitur.Preterea
: : ipfe fepenumero vidi Apiié in montibus nafcens , quod à Y beo-
SELINVM MAQGE- phafi c Plinjpiduranulli prorfus notis diffidet.Prouenit e-
1 costo c nimfolis icutasradice tenui, c femine invmbella anetbi tno-
c do:qua omuia Apij generi maxime adflipulantur.Ilud infuper
too caddiderims quid Apij long? ntagis proprium eft folijs confuoeye
: cicuta modo per axibitum laciniatis, feminein vmbella ameti
e NE inflar , quam capitulis papateri fémilibus indufo. Ma Cr-
DONICVM attemP E TROSELINVM, etfi antebai in
"VA Italia baud cognitum fuit, factum eff tamen quorundam dili-
A. Ye gentia, vt petito ? Macedonio femine , iam quibufdam moffris
'« habeatur inbortis, Huius copia primiim mibifedr Lacobus An-.—
se tonius Cortufus Patritius Patavinus , cu liberalitate com.-
W plures cim peregrimas , ti varas fim conjequutus plantas. Exit.
- tag, Macedonicum petrofelinum folis vulgari , fiue aquatico -
v apu fimilibus; fed minoribus , cattle craffo , ramofo. fequenti.
- us alarum catitatibus, floribus allis, femine bortenfiperrofe-
... line[ ammi] baud abfimile,odorato, fapore acri c amarefien -
WV fearomaolente, Quamobrem aberrant toto celo, qui vulgare
EMI sioftrum petrofel nun, nibil a Macedonio differre contendunt,
T fua tantum autboritate;ne dicam temeritate nixi. Quod ver)
tur , fi quod Lx v1sic v M valgo vo- olini
c
^ eant; non eff. «m [ant non babeo, qua legitimum veferat. PE -
^ Si enim foliorum , caulium ramorum Rice Torta Nurer
vyt nonnulli
Mie os.
Y.PETRO
Petrofelinü
Macedon.
$64. And. Matthioli Comin;
V LEVISTICVM. VVLGARE. prafarevalet,que depaluftri apio dicla fps. |
qUEPT. qu^ ain MEER. eua. M UE: verim ne mardi Sin ice E
a 7i i Ai: denterin eorum concedam fententiap , er i
»
2 2 exceptionetamen,vt interim Mat via ER Riot,
22s Y? felini vicempraflet: Sunt qui PatcLéfetitign, o H-
/ feram Tbeophraffi libanotidem effe conten Ex a ad
: : ETAT Mactgogey,
vocatam falfo Hyppofélinum cxiflimat , à -
Marcelli interpretatione deceptus Wi preter Dipl u
* : : deat Di
tentiam , Hippe[elino radicem Vii TUR. ^»
Seded ud
Libanotis
fructifera,
"Theoph.
Marcelli, &
Brafa. lapfus.
v y» 1 ies ' - i : za d nem Hippofelinum non efe fatis fuperá, camprolatur
ri qui Bippofelintim à Smyvuio non (parent.
nil pirum inter eos , quita fentirent,Theop
Fuch.ertor |— did , afl i
Leuifticum illis compreben fum fuiffe. Caterim bacinregig Kd
T * Smyrnium |a i ? x »» «uius tamen pace dixerim, aperté Jallucinatir Ao ^
| deam S DET UO a Sae RE Hippofelnum Leuifficun vulgo vocatum , [myns M
E MINES i ; uu oco in fitis clariffimis de flirpium bifloria commentary A
: , xerit. Idem praterea erraffe deprebendiur in libro de compofitione medii : v M rd
etfi primum vett firibat, illud quo officine bodie pro apio hortenfi vtuntur, non e[fe nift eleofelinum;id ef apium)
, tamen poflea perperam (meo quidem iudicio) fcriptis tradidit , petrofelini femen feplasis apij femen vocari. ata in us
m
Apigenerü dum ef vico vrizas Cemenfes cieat.Flatus quag, difcutit, ce imagi ia í "i c bio
: ÉNEUEMTO Woran ccm Ibat. Fietusqu it, gis femensquam berbaipfa.Sed C oreo| ; e bp
— lini füimilu vis efl:verim bippofelinon tmbecillius efloreofelinum valentius.Eodem Respon Ape
BEUSHDMPEEM
aine d)
des:
provincias Romane iperio fubieitas importantur. Tibi vero fi petrofelinum E[lreatiunm quandog
In lib. Tertium Diofcoridis. $6;
E àfupceriore foliorü crifpatis oris & minutioribus inci-
* III APIVM HO SS NS foris ditar Lk A M DERE maximum , C. B. Ex
maximum. ; — radiceoblongaalbida, & pro magnitudine plantz, te-
R nui,folia MENU Sca palmaribus & fefquipal-
maribus, ítriatis,pallidé virentibus,tripartità primum
diui, quorum quodlibet rurfus tripartitur, i feQi
particula triplo quadruploue quàm in Petroiclino
| vulgà di&to maiores per ambitum incifz, pallide viren
tes: inter hzc caulis exfurgitcubitalis & iquicubia-
JA lis,tenuis; ftriatus , in cuius fummitare folia oblonga,
SN | anguíta;miniméincifa. Vmbellam habet paruam, al-
zu | bam,;cxiguis flofculis refertam , quibus füccedunt fe-
AN 3 mina Petrofelini forma; fed duplo triploue maiora ,
E | Pas guftu nonnihil aromatico donàta. Nomine Apii An-
// MESES glicani primum apud nos fatum. An forté de hoc An-
| guillara; opinione feptima; dum de Selino agit,quod
ERNST MA wi 1n vniuería Gracia , potifsimum in Chio & Creta, pro
po JN ^V/728 Selino habeatur, intelligendus ?IV. Apium paluftre,
Zw JA NN I C. B. Matt. Cord. in Diofc. Gef. hor. Caft. Lugd. Api-
WM um, Brunf. Fuch; in folio. Lon. Apium vulgare, Trag.
Z QN y Apium agrefte, Cordin hift. Eleofelinum , Fuch. in
s Dv 53 icon. Dod gal. & fol. Lob. Tab. Apiialiud genus, Ca-
falp. cui apium latiore folio,caule verficolore Theo-
x phrafti. V. Petrofelinum Macedonicum,C. B. Matth.
25 Lob. Dod. fol. Caft. Lugd. Tab. Cám. Apiialterum
Nes genus peregrinum, vel Apiurh Latifolium ; Calp.
T NS VI. Leuifticum vulgare (an Libanotis fertilis Theo-
3 ose phraftiz) C. B. Matth. Dod. fol. Czrfalp. Leuifticus ,
Qum Brunf. Ligufticum eidem. Gef. hor. Lon. Tab, Ligu. Drag.
j^ Jj NS fticum fatiuum; Trag. Cord. in hift. Libyfticum vul- 7, 55, dpijd
/ z NY gare». Fuch. in Icon. Ligufticum vulgare, Dod gal. o5 apu.
MET : ; : Cam. Leuifticum & Germanicum L erpitium, Lob. 444, 7; ij
S$myrnium, Fuch. in fol. Lac. Hippofelinuni, Matth. Lugd. Leuiftici loco habita herba Anguillara. Aaron fov.
fte ; EN : 7a.l.0dora-
ZXudprier. SMYRNIVM. - DONP.C DX, 285 ta cum acri.
X
NO
monia,medi.
: od YES ri. : ; pa ES .^ Cataá; & co-
S n; quodin Cilicia petrofelinum vocant, plurimum in Amano monte gignitur.Caulem habet jo;. D ibmeli-
ii & ftolones multos : falia latiora, fübpinguia » ad terram infracta, robuftaa odore medicato;cum no.
y acrimonia iucunda, colore in luteum languefcente: capitibus cauliüm orbiculatis vc anethi : fe- b Meum
à LI mine brafsicas rotundo,nigro;acri myrrhz fapore;ita vtalterum alterius loco cedat. Radix quoque odo- zoAvy Aa
—. — mtagufítuacri,fauces mordet; b füccofa,mollis. Cortex cius foris niger, intus viridisaut fübalbidus, Na- i-multi fucci,
rin fxofis, & collibus, catq; Íqualidis, & limitibus terrenis. Vis radicis,herbz,& feminis excalface- s Mc. &Dra-
c. Foliis muria maceratisad obibria vtuntur ;altum fiftunt. Radicem contra ferpentium ictus bibere 9 fee 3
"conuenit: tuffes, Erase mitigat: vrinz difficultati medetur. Illita recentes tumores, collectio. Unde
ncs, duritiasq; difcutit, vulnera ad cicatricem perducit: partus abortu vitat, fi feru iciatur
menlienis,tenum, & veficz vitiis prodeft: men fes, & fecundas pellit:commodé da
inflationes ftomachi lenit:fudores cies & ruétus Peculiariter datur hydropicis in pi
«V mmi fiue qu , quidemperffid poterit, Smyrnii con;
EJ .— Smyrnium ei berba. Jimillimum effe qua A noftris in Hetruria vulgo vocatur Macerone.Siquis em banc naf darum efé lidctatínc: «d
jfingule note, qua ili Dioferidetribnumtur rec diligenter expendantur, faa
cule api, nibus multis vferto: folis Letiorious fuppinguibus , vobuftis y ad terram verfis odore meditatoseumqua-.
(00 Aanacmenia inctndis , colore in luteum languejcente. cacuminibus vinbellam gerit anetbi mado:
(0 fainelafice maire. ollongo tamen, nigro, aeri ador
esmoráente,ficcofa, ac molli;qua exteriore corticeni
mes con fat
SET
illi vers,
TA JE
Matte anter quam jonasque [ola per hyemem.
y CHDEptins ec ciii iei :
'ex oleo , erg vo ftue vinum site acetum velit adijcere.
vero paulum olet ijs adijciunt bac Galenus. Ex ctus fand |
fuiffe reteptum.. Galemonimirum adffipulantur ea,
: cocCPDPP 3 í quá
$566 - And.Matthioli Comm... E.
am quog ineat cum ore prefertim ficum fale cr pipere cinara modo omedatur. His itaq, fortaffe , vel hola gar.
Kuell.opinio TOnElH, C pes. Y proxip,
P in Gali
i tofeate mia.
uc E Sh. lale. Ld
L CRETICYM.
; RAPAS GA a 4
yt 3 - [n Au
nu P
Td
ge
5 PRA :
LI
. £i
Smyrnii vi.
zes ex Gal.
7
p : i x -* * 3 . . L] | z
Eo In lib. Tertium Diofcoridis. $67
ye
adiuuat , quem frigiditas intercipit : concoclionem roborat.
Commanía eff veluti praflantiffimus apopblegmatifinus , vt
que efficaciter cerebri pituitam expurget.In puluerem contri-
14, vinod, ex faluia decocto fübinde pota. frigidis occurrit mor-
Lis. Quamobrem refolutis, comitialibus, veternofis,conuulfis,
auxilto eff. Aiunt nonnulli quartana eos [anari, qui pulueris
LA cochleari dimidium;bora na ante accéfionemsex mero bibe
m vint. Oris alitum commendat, omnes roborat fen[us.Epi-
demijs morbis,venenis feré omnibus;ac y forum animali
1m, tum morfibus, tum tclibus opem preflat. Aflbinaticos,fcu.
anbelofosiunat; ob[Irüttiones aperit,aqua imtercute laboran-
tcs anat, item, liene affettos. Yn furnma excalfacit vniuer[as
corporis partes, quas frigus occupatit. Vt binc palam fiat; her-
bam banc non immerità fibi Imperatori nome afciuiffe, cum
tot tantis viribus predita fit. udpusovid Greci, quod Latini
item Smyrnium , & Olufatrum ; nominant: Mauritanie
niruion : Itali Smirnio & Macerone : Hifpani Apio Macedo-
nico. Gallis Maceron. At Imperatoria, Italis quog;: Germanis s
SUteifterwurg : Officinis Germanorum; Magiflrantia. Gallis .
Otruche, feu Imperatoire.
. «fi.
T0)
L . Hippofelinum vel Smyrnium vulgatum, C.B.
Petrofelinum Alexandrinum, Trag. Hippofclinum,
Fuch.Dod. gal. & fol. Gef. hor. Lac. Cord. in hift.
Lob. Tab. Smirnium. Matth;Gcf. hor. Caft. Cam.
Olus atrum , Cord. in Diofc. Gef. hor. Lon. Caf.
Hippofelinum Theophrafti, Maceroneaut Alexan-
drinum vulgo, Anguillarz.IH. Smyrnium verum pe-
regrinum, C. B. Smyrnium Creüicum, Matth. Caft.
Lugd. Cam. Smyrnium Dod:gal. Gef: ap. Lob. Tab.
Smyrnium verum, Gef hor. Lugd.Smyrnium Ama-
ni montis, Dod. fol. Olufatrialterum genus peregri-
num; Cafalpino.I LI. Imperatoria,qua media natu-
rz inter Laferpitium & Panaces eft, dicitur Aftrantia,
Brunf. Gef. hor. Dod. fol. Magiftrantia, Cam. Impe-
ratoria, Matth. Lac. Gef. hor. Lob. Caft. Lugd. Tab.
Smyrnium horteníe, Trago. Laferpitium germani-
cum. Fuch. Oftrutium, Dod gal. Lon. Struthion,
Cord. in hift. Herba Rena, Ctfalp. Ligufticum, An-
guillarz. I V. Imperatoriam hancalpinam D. Came- 4
rario acceptam referimus, de qua hzc habet in fuo
Matthiolo. Minor eft quàm przcedens omnibus fuis
partibus, nam &angulliora folia & pediccllos tenc-
riores profert, ex radice nonabfimili noftra Impc-
ratoriz & equali etiam , guftuacriori & magis vren-
te.Prouenitin alpibusapud Heluetios. Calida cft &
ficca,vt vulgaris Imperatoria, erior effe facul.
' tatibusomnibus videtur, & adage promptior.
Vtuntur hac planta ad quartanas , partus eruendos,
— &cerebrum expurgandum, flatus difcutiendos,coli-
cosq; dolores fedandos;id quod vulgaris noftra quo. '
quepraftarepoteft. ——
E2»apfises ELAPHOBOSCVM. CAP.LXVÍ.
E: ph CON o eni ulaceus caulis eft,autrorima- aMeuni :
rino fimilis,geniculatus, foliis duum digitorum 7*x^ Jis
latitudine,vtterebinthi, przlongis , aliquantü afpe- 7^479*
. ris, circumfractis. "Adnasa idiulte habete RR Ln)
-* . bellasanethi fimiles, &(emina eiufdem:floremíüb. iudine. —
EX — luteum, radice ternüm digitorum longitudinis, &
-. acrafsicudinis vnius, candida, dulci, efüiapta. Caulis
Nw tener pro olere manditur.Contra ferpentium ictus
J^. damríemeninvino.Famaautem eft, hoc pabulo cer-
: $355 mas ferg norfibus refifterc.
profer fe laphobefamin tdaimien
eo demon[trant;folia t incifurismulti
(— Tele quam procodemo ; n
Vampire minced fmi
pu
H
Bbb 3; incdbg
$68 And. Mattliioli Comm.
ELAPHOBOSCVM. Tn dbis: bec Pliniw. In quibus verbis, qoi ea 6 Dis
fidediffentiant , Manardus Ferrarienfis Psi E
natum effe exifftumat. Ceterum Ruellus tradi ires
legitumiim paucis bodie coonofci,ct[i fre Uns ybig vens;
iliud, effe cenfet; quod vulgo id c ndr, :
4 Dei nominatur; e qua fui nominis vnguentum enficiumr. 5d
hanc Ruelly Vosa Eos " ;
S dendam putauerim.ftper GratiamDei am plantam intel,
de qua mos faperius differuimus in Pylfopi commextatign. ié
qua Officine vrumur. Quippe quid bec caule , & fols fog.
fit perfimiilis, nan atttem feniculo , a terebintbo, 4 diri
aut alieimin Gallia planta effe eodem nomine appellatam , age
Ruellitm oimiino deceptum exiftimauerim; lpfe equidembg.
bam quandam: fepius vidi , tum in Tridentino , tithin Gori,
à enfi agro, cuius étiam bicpicuram daritiss que ita notiomai.
» bus Elapbobofto vefbond.e , vt non potcrizemimms non indihgi |
adcredendum 5 bane aut legitnnim. effe Elap T"
plantam illi fimilem. Pacis admodum Elapbobofci faculta.
c garftrinxit Galenus lib. 6. fimpliaum medic umi. —
quiens: Elapbobo[cus facultatis eff calide c fentiuin partim, y.
ac proinde exiccatorie. fecundo maximb exceffutm ordine. Eng.
gj nomen Grecum eft ixagofiicvey Letinttm fimiliter Elaphabo-
o» fium, & cerui ocellum; Ttalictan Elaphobofco. s
Ruellii opin.
fuípecta,
Gratia Dei.
Elaphobofci
facul.ex Gal. e
Nomina, 4 :
Elaphobofcum hoc, & Lacuna & Caftor pré H
À fücre:cuius & Tabernzmce nomine El ad
* (ci Matthioli meminit: Paftinacam erri pe L
CY. s d
cia dicitur, effe füfpicantur. ;
n
Mépslo. FOENICVLVM |. CAD, LXVI f
: : Lx
TE 9sicitum, fi herba edatur, aut femen cutn
na bibatur, mammas laéte replet. Comz.
in renum doloribus fübditum proficit, qui;
vrinam excitet: contra ferpentium i&tus invinocon- -
ucnienter bibitur: menfes ciet: in febribus nauftam,
& ftomachi feruoré ex aqua frigida potum fedat. Con
trice radices, & cum melle illitzs, morfibus canum me
dentur. Succus caule;& foliis exprimitar,&infolefic -
, Catus, in medicamenta adiicitur, quz ad excitandamo
culorum acié commode temperantur. Extrahiturfuc-
cusad cadem valens, etiam femine viridi , s ramulisi;
, & radicibus prima germinatione incifis.In Iberia;
V ad occidentem fpeétat , faccum reddit gummi í
lem. Caulem medium,dum herba floret, ruftici deme-
tun;igniq; admouent, quo facilius vi caloris exudans,
gummiremittat: quod efficacius fucco eft, ad media
menta oculorum. S
wv"
' 2 Meü.&Cat. Vi
2) Q9AAon 1. N
3 & foliis. c
Ywoudpalipok.. FOENICVLVM ERRA'
; pucer Capo ue LXVI
Es & fylucftre feenicnlum,magnum:fert
men cachryi fimile.Cuius radix iv ux :olet
Sen riz medeturmentes impofita c
iftit, radicc, autfemine poto:contraf
fusauxiliatur , calculos comminuit, ri
M
rin ii
| aufi —
altis, V bells cacumina occupantibus , anethi «muli, nein]?
em leninfcula amaritudine , odorato. in quodám vero genere Dirt
1 E FPFIEG 0, $229 9: 1 E
Inlib. Tertium Diofcoridis. $69 :
s familiare. [emen dulce percipitur, craficri quog, mole petatur, Radice nititur longa , ligitalicrafitudine, a- ———
qula familiare stem Tukcalior fu E im meminit Plin.lib.zo.cap.22.fic inquiens: LHribdgm jopj.- Plinius.
ait 4i amarinfe flatu fenettam exuendo;oculorumd aciem fucco eius veficiendo.Vndeintelle&um e& bominum quoq,
faauere ferpentes ipd releuari. Colligitur boc caule turgefcenie. In fole frecatur, inuncituró, ex melle. Viig, boceit:lauda- Me
a tamen in Iberia lachrymis fit; C ex feminerecenti.Fit etiam é radicibus prima qerminatione incfis, Eft cin : á
: quod alij Hippomarathron,alg Myrfineum vocant folijs maioribus, éuffu acriore,proceritis, brachiali
| gener radice candida: nafGitur im calidis; fid faxofís.Dioeles C alitid Hippomarathri genus tradit , longo c» angu-
1 vuidan: coriandri. Hec Plinius, qui ea ferPomnia à Diofcoride mutuatus effe videtur. Porrà alterum fylueftris Fe-
i, auis femen coriandri effigiem vefert à nemine bacten s55quod fciam, in Italia cognofcitur C offenditur. A-
| 1 iculiradicem ferpentium morfus [anare fcribit Diofcorides a Nicandro edoclus,quippe qui imx beriacis vbi hanc.
L. 10f Jj BU (paso Vocat ; ita babet : : ;
oem «ets eem Mapas areoteupéa Blase : ; e ix TIS apa cii qe /
iculum; v memorie prodidit Galenus lib. Jimpliciuim medicamentorum,tam valenter excalfacit, Vrextertio ordi- Fceniculi viz
excalfacientitm venferi pofrit. Deficcat vero non eque. fed ipfum quifpiam n boc primi effe ordinis pofuerit, proinde lac 165 ex Gal,
1 x quod fi admodum deficcaret mon [anà qeneraret. Suffufiseadem ratione auxiliatur. Vrinas menfesá, det. Ef c
; Feniculum fylue[Ive, quod pre inagnitudine Hippomarathrum nuncupant, cuius Tadix 4€. femen aunplius quain.
b j,deficcandi vim obtinet quocirca ventrem quoq, eo nomine fiflere videtur. Nec fané manifeftaillis ineft ad[fri-
3 € mon radix inodo, fed C multà magis femen cacbryi ad fimile eil: poteslá, calculos frangere, c attriginofos (a-
—— sure menfes, mouere, Q* vrinam excitare: non tamen lac congerere ficut illud l [uperius, Aliudest Hippomarathrum,cu-
- go mius feme rorundam est &acre, fimile femmi coriandri, facultate quidem Hippomarathro fimile; fed debilius.PlantaGre-
di adotpors Latins Feeniculuim appellatur: Aralibus Raienigi: Italis Finocchio: Germanis Seidel: Hifpanis Hiroio c»
Tuncbo: Gallis Fenoil. :
Fennic.fjl.
Nomina,
Feniculum, quod ftm cum magno foenore (emen reddat, tium eft & fylueftre:Satiuum variat
quàüdalind magis (caule breuiore,femine maiore albido , verumq; feniculum creditur) aliud minus (vt E.
vulgatum noftrum , quibufdam Hippomarathrum) dulcefcit: fapius tamen hortenfe fecundo annoin ?
iylacftre tranfit, quod in incultis montofis femine exiliori, radice craffiore nafcitur. Satiuum, Foeniculi
nomenapud Herbarios retinuit, F3 d
u——— ÉTP
: y» M Aapxcoc. get DAVC€VM. CAP. LXIX;
" " ED is R v i :
Dias aliqui Daucium vocant. Creticum Foliis feniculo fimile , minoribus & tenuioribus : caule z s
dd dodtantali,vmibella coriandri,flore albo:femine acri;candido, hirfüto, a fuauiffimi odoris in man- * Mei. erf
dendo. Radix digitali craffitudine, & dodrantis longitudine adolcfcit. In faxofis nafcitur, & locis fole il- dfepnera dpt
luizatis. Aliud etus geaus, fylueftri apio fimile, acre , odoratum , aroma olens.ferüentis guíitus. Pro- 4 e n
buiffimum Creticam. Tertium áffigaatur genus foliis coriandri, floribus albis, b capite & femine sies odo:
oM : : í 4 i 11$ ratum. at Ca.
! à LDAVCVM. pu EIL IDAVCVA SECVNDYVS, yg tor.
ALMA : Diofcoridis. * Lo dena
— ip ee T x1 3vod'yci.
SAU SSMO !. acre ià mari-
SENDNDIUA 33 ya RDUM ^ quisnio&t
RANT PASS ij
(79
747/,
e odoratüm.
bMeun
amípua dee
exu iuoi-
— ay Pm Ed
5 exitdicr l.
— femen & ca-
put anetho.
fimilejin quo
fit vinbellà,
: eU? E vx
Pp ER Me — qu
TR
$79
.HL DAYCYVM.IL.
Dauci confi-
deratio,
Davcus &Pa:
ftinaca agre-
füisnon idem
eflc oftendi.
tur, ;
- plodi poffe putauerim,nec folum quid dinerfis capitibutri-
And: Matthioli Comm.
anethi , mufcario paftinacz:: femine oblongo , ceu camini, acri. Omnium femen ex 3
nam,menfes & partus extrahit: torminibus libera:veterem tuífim mitigat:phalangiorum :
tum in vinoauxiliatur: tumores illitu difcutit.Seminis duntaxat in aliis generibus inualuir -—- bu;
co etiam radicis,quae maximé contra venenatorum iniuriam 1n vino bibitur.
"Do "i.
Es
Ametfi nonnulli intenianturplantapum pen,
d Daucum ab erratica Pii iy EN
contendant ,affirmantes, boc idem fenfiffe Galenuy,. dle
ipfum Paulum» tamen,quantum equidem fentio, m
Jl falli deprehenduntur. Nam etfivede digi ad T
effe fylueffris paffinace genus: non obid taimey illa s a o
co, fuerit vuquam fjlueflris paflinaca , cuius PAM fpei,
meminit Diofa ide . Qu di q idi fi vnam Qr cades
plantam effe Daucum , C agreflem paffin. y
Diofcorides, de ijs fan? feorfummon differuiffet, neg,
ab altera proprijs capitibus difitnxiffet, Ceterum dmm,
defint;quibus videatur Galenus inter basplantas : 1
fferenti id 68, an ita feres hal ^n
quidem inter eas difcrimen fieri voluiffe [inn
ximum argumentum est, quid Diofcoridem fecutus , po
varias vtrifoy tribuerit vires , ea: diu &deripmp —
Daud fiquidem lib.6.Paffinace vero libr.$. menti 4
in fimplicium cen[u. HincitaQ,fit vt apertà cOnljciAm Gale.
num inter illa difrimen noui[e : ata, cos decipi, quimh —
Marcellum, Ruellium fecuti, contrarium afferunt. Que.
vum preterea [ententiam ipfius Galenite) fimonio falis.
y*
cere aij E)
ufo, vires [eciatim trattauerit » fed quia libr, mpm —
T d
Nomina,
niculi.C.
ifferentias nouem in Phytopinace p
ucum primum, Matth. Lug.Dauc
uipedales auti
m
reprafentant:ivnde tractum nomcn
aiores:à quibus folia exeunt paru
Inlib. Tertium Diofcoridis. $71
"Ier non dilfimilis purpureus: & femen in filiquis , milio ptoximum : quo non aliud vtilius bibi po-:
uA ione percuffis. Aiunt enim obiecta herba fcorpiones refolui, atq; a ignauos bmi y 5 aMeum-
vcitab bea, fefe recolligere. Prouenit in afperis & apricis. Alterum eftDelphinium, quod Romani MS 5
inum vocant; fuperiori fimile, fed foliis & rarnis longé gracilius. Viribus eifdem pollet, fed non a Cs
pedet
jacfficacibus.
: 2ivest lins
3 f fficaces , &
RU UT VENA * IL SENA ACVTIORIBVS | fupdoici
E oa baie: $t rei foliisfeu Alexandrina.* — . j
— em eg aei Cada ne ear
Wanquam feribit Ruellos, berbam in Gallia nafciscui eura nullum adhuc noinen impofueiteht , que omnibus pror- Delphini —
Sfi motis Delpbinio re|bondetzin talia tazen nenro hactenus, quód fciam legitimum offendi, Ex quo tantum abeft contideratios
uerim vnquam.il'ad Ruellij verum ac legitinzum fuiffe D Iphinium;vt etam [im plerund, fufpicatus, boc Delphi-
tin Diofcoride [xrium acafütitium efje. Nectemere , vt arbitror : nam. füfpicio inde ortum fuum babuit , quód. ;
Um ni/Tt-Am,qnntium equidem legerim,defcribatur à Galeno C Paulo. Ceterim non defunt qui velint , ear Confoliá ;
so pibium sequam Germa vao vocas hiterfpar idit Equircalahrburium vrà vla Cor. Conon
tam regalem: quam nos inter Jyluefiris Cumini genera fuperius retulimus. Verum cim becfolia t Delphino- eft Delphi-
m effigie, necflores alb viole eulos , borum. fententiam cur prolem , non babeo. Fuchfius etatis noffr. umedicuspre- ium. ——
ditione C» erum peritia , antedidlorum opinionem fequitur in libro de compone dorum medicamento
dut Di rehefintio) yna umillim errore verfaar: quandoquidem non oli (v isimu nufquam,
d ego inueneriy, Delpbinij meminerunt iipreflantifiimi medicine Autboresquos nominatisqui tamen fimpliciaex — -
detranffiribunt , c mutuantur: fed. neg, etiam eius caput legitur in antiquifiimo Diofcoridis codice Longobar-
iptosctiits fepe fidem citat c? probat Marcellus Virgilius, vt mibi licuit viderein eo , cuiu copiam mibi fecit
Jf. lurifien]. oannes Albertus Vuidmanftadius Auffri« orientalis cance arius. Quod certe manifefto (atis ar-
( Bmanoefepoteii, Delpbini bifforiam plan fabulofam effe, vel faltem Diofcoridi adfertptam Cr illegitimam. Non de- ans
: Pethtmequi sam Mauritanis vocatam,filiquarum conuexitat. freti, Delphintum effe crediderint. Quorum gra- effc Delphi-
pec evt iam ab omnibus explodatur. 1dó, won initria, quód in Delphinio (demus eius caput legitimum nium,
olhiuston filique ats delpbinorum formam prefentent » requirantur : foliag, [int tenuia,longa,diuifa : flores vera
Darei Cr tota dero. Delpbinij facies ea depingatur,qua cum Seva quam maxime pugnet vt mox patebit. Nam quo-.—
Lm A1 x d
P » 7 UH
sb WeCVÍTA autumptm perduy.rz, Siquidem(vt pluries:
» familier uon tolerat, Meminit Sene Serapioin
de
* d
ns
min uj : yprefe 47 »quaniog, conte vt epoto Sene diluto,eorum intefitia tormimilus —
& eo (s n ex Sene facultate prouenire exiffimaui (ed ex crafie pituitofitá exerenientis,ab boc pharmaca eiim 2: NU,
— mafitie intefHnoruim meatus ade) replent, vt in eis mon paruo vfonem faciant dum viam ad éxttii querit.
»
E
$72 And. Matthioli Comm.
babet ex audtoritate Abohanifa. Sena afferuatt ficca. feliquas lumatae, Cv oblongas profert, in quibus femina
digefla clauduntur. Siliqua tenui pediculo pendent, ob idq, facile ventortun imperu deturbantur: CAducas cpilign, i:
Ruellii alia £t: bec Serapio. Cuius pofiremis verbis fottaffe deceptus Ruellius , Senam £Am efe arborem exiffimauit,
cmatio Colu phra[Ius libr. 3. cap. 17. de plantarum bifforia felice appellat : quandoquidem bec antiquis paftoribus fuit fina,
team Sexam di, ouibus expetita. Vnde facile Ruellus, qui ntinquam orfitan in Betruriafuerat; vbi pafm legitima Sena ferityr. re-
eeníentis. — fereisn in Florentino agros magno errore putauit, Senam non berba effe , fed arborem Coluteam votatay, , Tati afe
plautas effe. Sed eius error bincpraterea apertiffme diluitur, quod Celutea filiquas proferat. colerein Durpuram prim,
vergentes,mox albicantes.flatu turgeutes,qua ft premanttr erepitum magnum edunt : femine intus parto;rotunds ls.
ri effigie. Sena verà filiquarur folliculis lunatis, qui nullo fpiritu tumido diffenduntur , quibus femenincy
1 vum inflar. Adde etiam,quid Colutea 4tbor [it multis perdurans aunis,Si ena vero non nifi paucis menfibus vius,
HI COLVTEA vt iam oyinibus palam ft , Ruellium bacim remm, h
, utiuiffe, c inter Senam , C Coluteam mon partam into.
h cedere dijjerentiam. Et quamuis afferat Fuchfius infi
Zeispe^ olantarum hifloria commentarijs , has plantas facultates.
-. ter fe minime differre;eii tamen im errore ver(ari ptaueri
quod certà fiampColutea femen potum non minus guzy,
nifle vomitiones ciere cy aluum quo, Gitat,non fime imc.
S modo tamen,quanquam pecudibusmil taleeffciat.C ov.
TE A, Yt dee4 quoq, hic aliquid dicamus , Theophraffo as-
&oreloco patlà ante citato , Lipare propria traditur , arlg;
Jj) p^, magnitudine prefTans.fructum in Jiliqua ferens, magnitud.
NS ne leutis,quo oues mirum in modum pinguefcunt. Nafatyr
A2 famine, c fimo precipu ouillo. Tempus Jerendi dim Arts.
rus occidit. Serendum femine premadefaddo ,dimiamina.
) qua pullulave inceperit.. Folium babet mon alfimile fem
raco. Germinat prim vuicatlis triennio tnaximi: fharg.
tur deindein raumos , quartod, anno arborefdt: hec Tha-
E 33 phra[fus. Ex quibus fant verbis liquido apparet , quàmms-
ximé à Colutea differat Sena.Fucbfius &*medidneyc» Gn-
3 ci fermonis peritiffimus , plantam banc non Colyteam, fy.
Coluteam a fito fe errore vindicans,appellandam cenfützée.—
rectequidem,meo itdicio:mam Colytea longi alia efl dili,
Theophraffo teffe loco modb citato : vbi eam jsdepingitya-—
lis : Arbor circa Mam proueniens, quam CotvTEAM
vocant, genus aliud est. Est autem fruticofayramofa aliu,
inuentu rara,non crebra:folio laurino , lauri latifolie fl —
vottndiori,ampliorié, vt vel vimeo fimileappareat ; obl-—
gius tamen, colore parte altera berbido , tergo autem allids,
meruofog ; cortice non letti» fed quafi vitigineo s r zs
SN
Fuchfi circa Css [2 )
Coluteg vircs »
error,
i3
3
Colytea The " m
tca
E 7^ di ! amma gracilibus , c folutis, verum vibratis, c adnudumqs
pcm sage flauis.Frudtu. flored, carere putatur. Ex his Theophraffüva- —
tee s roo ooo e c bisperfpiciuum eff , Colyteam à Coluteaplurimumdifen
Qu tamen etfi Tbeopbra[fi auo Lipare pecularis fuerit , boc tamen tempore plüribus in locis fonte natam
, o prefertimó, in Tridentino agro apud Ananias , vbi ego pritmian eam quam plurimis offendi. Sed vt e edigntfati
jam noftra redeat oratio , credidit Mefues Sene folliculos in dejcienda aluo folis long? pre[Tantioreseffe. Huic verorade-—
Mefuis & Bra Pat non folim Manardis Ferrarienfis vir dodtiffimus , fed etiam diuturna medicorum experientia: affi. Brafaulus, qi
fauoli lapíus. Mefitem tueri videtur,contrarium putet. Caterim ne quis ex altercationibus confundatur, dicam ingenuéquidhacism —
Jentio,nec quicquam ab eo vecedam,quod experimento pluries comprobaui. Sciendum igitur est; Sena folliculosqui f
.,, Aeruantur duum effe generum:alterum per fé caducum, cy in planta are[aclum à quo femen eximuntymgnum,G pnr-
Senafolliéuli 5, ,,, idum:alterumver) quod ante maturitatem demetitur craffum.] derofum fucco pregnams, Crtege
Fede P füm in vmbra frcatur, féd boc venundatur rarum:cui fani,vt iam millies periculum fecimus non minor de
: ei, quam faltjs. Primum ver) genus , quo Venetijs omnes fer officine fcatent , non modo mi huiufmodi vim hut
: fed prope nullam: vt himc plani colligere liceat , Mefuem bic non effe fine limitatione damnanduni: quandoquidem 6, 3
defolliculis decerptis intelligat, non autem de caducis , quibus tantim vruntur j , qui Mefui falsoreduman. ;
To ego quoa, quandoa, fui, verum cum poffea integrum Sena campum [cuif/em,vt folliculosdeeptaswrem —
Eco antes, mox ficcatos experirer, vem aliter fatta periculo fe habere [acilé comperi. Quare mpaexeno —
qui follicuh purvaluernt, Sem ferant, fuliulos optimos abeant, vl altem prolutifmasemantjitamen e
di reperiri poterunt: fin minta folis tutius,» eficacius vtantur. Quo spe orum M
5; oim hahegt.
lo: quamobrem vt bac tollatur eins aacultas,gingiber addendum precipit: quin d e&quee C W^ —
tricilum corroborant Veruntamen on defant, qui bancreprobent fenteufltra:quid deguftatis Sene ful aliqidadb bo,
&enis nonnihil ficcitatis,. etiam tantillum amaritudinis perceperint , que omnia potius Senam vo
luya indicant, quam ipfum perturbare, ac imbecillusm veddere. In quorum fententiam ego rog, peti
M ESSE 4, 4
"vnquam aliquem ineniffe memini qui diceret fe pit. Sena, ' ko
Fus QUABIU Extat sitter ^57«c05 Sena vires deferipfit , Senam citra noxam ilem,» pituita deycere menremon 4
end qnod von neenon lere etlam thu dese nets m quif vium 1
Jemtentiat, quam veritatem, pharmacum quodda improbauerat ex Sene diluto;rhabarbarosatd, "au |
vicali doh Laberaft.Promie
Inlib. Tertiuni Diofcoridis. $73
: if. ac Reuerendiff.. Cardinalis Tridentini nepoti in quadam quotidiana febre dederat clarifümus medicus
; callus Tridentinus. I atitem pharmacum illud damnandum effe cenfebat, quoniam seu« dilutum , agaricum,
zro quàd bac duo(vt ipfe afferebat) maxime ventriculum laderent,immemor,ne dicam ignarus quan-
atiesac viritim agarieo tribueriut tn febrib.diuturnis finiendisa pituite prefertim infarlu exortis, Diofcorides
an üenerim, qui tuto larged, omoes purgat bumores. Daturá, commod? pregnantibus C pueris , & auam, etatis
onibus. Dilutum tamen magis prefLat quami deco&tum, quód nulla ex parte exbalet:caius vincia quin, vel fex aluum
d» fine moleffia foluunt. Qued tutà dari poffit pragnantilmus, Cr pueris,experientia doctit; cui fubfcribit A--
L usrius qui Senam citra noxam purgare tradidit. Redditur medicamenti boc in deijcienda aluo praftantius,ata, valen-
2M uigre aut mannasaut rbabarbarosaut ro[arum diluto,aut rhodopharmaco , quod officine Syrupum vo[atum
m electiffima Sene drachma fex , ginciberis , aut cinnamomi contriti drachina vna , florum buglofà drachma
dye: mifientuvó, omnia, & fichili vitro circumkito. fiue flanneo vafe anguftorificij excipiuntur, c affufis feruentis aqua,
jeaprimi vncys decem; vafis ofculum adeo occludituryvt nullus penitus [Dirandi pateat exitus. His peractis puluinari
dumij anferimis faro igni, celefailo vas inttoluitur,reponiturg in Arca, vbi pernotlere finitut. Sic enim conferuato ca-
edilutum omnem facultatem ia fe recipit. Sum preterea,qui vindemie tempore Sene folia in muftum contjciant , vi-
É i
2d;
quod alui deietoriam visa obtinet ad multa vtile. ESL enim domeflicum valde medicamentum. E-
10p
rtg, oimibis eorum incouemodis Vifterum obffrucliones aperit,auset i Jfeniumá, retardat , c animi
—— Pilsritatem affert Folia in capitis perfufiuntbus vtiliter decoquuntur,pre[ertim addita anthemide.Roborat enim boc mo-
* eirun,neras,ociorii aciem, ce auditoriam facultatem.Optima demumin vninerfum eff medicina morbis oimni-
huidiuturnis C» melancholicis. Quamülirem Serapio, Sena, inquit, mirifice prodest delirio,amentie,fciffuris totius corpo-
rirefalutioni neruorum pbthiriaff, cepbalalgie féabiei,puftulis,pvuritui c epilepfa. Cor etiam roborat. fi tamen js po-
tifimum conmifceaur medicamenisque ip[um maxinecon firmantsvelutt viola. y $
: 7 d z
vivas Latinis item cita Vocatttr: APdbibus Sene: Italis Sena: Germanis Cyenet: Hifpanis Sen de Alexandria: Gallis Sene
deLeuant. At Colztca Glaci zoNxulba : Ital Collutea, :
caen Mefues.quantisá, laudibus Senam extulerit ACuarius. Ceterum 6 Sena,ea magis praffat;que ex Alexandria Sez & eiui
m ex Syria affertur, quamtiis e noflrate adbuc in agro virente, C rofarum diluto tgo quotannis Syruptm para-. diluzi vires,
E j ipn pi Dilut:
jgum vocant, compmi]ceatur,aut [i maceretur Sena caprino fero. Praftantiffimum diluti boc modoparatur.Sumun.- cU
dict Sena perinferna (vt Mefues teflatur )bileua tum atram tum flauamyc (vt Adtuarius ait )non bilem tantum ed?t Sena vires ex
ifa d [aneexperientia comprobatur. Mundat Sena cerebrum,corsiecur,lienein;pulmonz c» omnes corporis fen Mef, & Sera.
—— Planta, qué Giacis dex oferv s Latinis quod, Delpbinium appellatur: Italis Delfinio. Qua vero pofferioribus Grecis Nomina.
"uv COLVTEA SILI-
2e $- quof hs
Cum Delphinio magnam effe fimilitudinem Con-
folida regali , capite de Cumino oftenfum, nunc de
Sena;qua veteribus Grecis indicta videtur, cuiusin-
ventió Arabibus debetur, quam Mefües fatiuam &
: fylucitrem fecit.Duplex habetur: altera;acutioribus
anguftioribufg foliis qua ex Alexandria ZEgypti ad-
fertur: altera; qua latioribus rotundioribuíque cft
foliis, in kalia frequens, quz vilior eft & Orien-
p. talilongeinefficacior. LSena rotundifolia, C.B. Se
33 na, Math.Lac.Dod. quoad iconem,Fuch: Cord. in
hift.Lon.Lob.Caft.Sena cómunis & vilior, Gefhor.
Sena berba noftras, Czfal.Sena Italica, Cam. Tab.IT.
Senaacutioribus foliis, C.B.Sena Alexandrina, Tra.
Gefhor Cam.Sena Orientalis, Caf. Cam. Sena;Do.
qvoad deícri ionem, UE Colutea Corniculata
.. &.Colutea Theophrafti, Trag.Dod gal (.
/ fus "peemen ps ic ob.
ac.Lon.Dod.fol.
cui & Li
'oris amarodulcis,cau-
- les plures bicubitales;, modó fubalbido, mo-
:*: dóvixiditectos, graciles; lignofos; in plures ramos
uifos emittit, circa quosfolia in vno pediculo fe-
ES cma] -.premaucnouem coniugatim difpofita,virentia, lz-
et WB ON M, 2 uia;fübrotunda, güftus ingrati & amari : flores lutei
4 S 2; É Genifta figura,longis pediculis propendentes, qui-
, bus fücceduntfiliquz oblongz ; tenues , articulata
— fcotpioidi fimiles;femina Sut ruffa, fingula in
gulis articulis continentes. In mom si
: allos
ec
$74. And.MatdiioiComm. . . .
trahit. Sudores ciet;peruncto ex oléo €otpore: diuturnis horroribus efficax: contra iai :
BIBRGL re Cs. eximie cou : e perfridionesme,.
L PYRETHRYM VERYM. IL PYRETHRYM ALTERYM,
hh p ie "
d "qgatores, q
Pyrethrum 7-6
in pratis. xim. Ct
vicem commodi expler n
is berba vocatur : Arabicé Macbarcan.
Gallic? Pyrethre. Pyretbrum alterum.
Inlib. Tertium Diofcoridis. $75
redolet; candida, pregrandis. Ef& alterum omnino confimile ; femen ferens latum, nigrum, vti
dylion,odoratum, minime exurens: radice foris nigta, intus fi frangatur;alba. Verlim id quod ftc-
fpica illorum plane fimilitudinem refert:fed neq; caulem,neq; florem;neq; Íemen promit. Nafci-
in axofis &afperis. Tritaomnium herba communiter hzmorrhoidum profiuuia fiftit: fedis inflam-
urn condylomara mitigat : concoquit ftrumas &abíceffus , qui ad maturationem agre perdu- E
cuntur. Sicce radices cum melle vlcera purgant: torminibus medentur cum vino potz; b & contra fer- b Mex, ow
ium morfus conueniunt : meníes & vrinas cient: veteres rumores illitu difcutiunt. Tam radicis, eud iioi «à
quim herba fuccus , adiecto melle, illitus oculorum aciem exacuit. Potum femen ad eadem pollet: fi noc suu ir
comicale malum fentiatur, atit vetus peétoris vitium, auxilio eft: regio morbo laborantibus cum vino, "e dicus
yo & pipere datur: füdores mouet,cum oleo perun&tum: ruptis & conuulfis prodeft: podagris; cum lolia- in ru
ceafarina,& aceto tritum,illinitur: purgat vitiligines, addito aceto quàm acerrimo. Seminein potioni- j... infi:
busytendiim, eius quidem quod cachryn non ferat: quippe illud fua acrimoniaarteriam cxafperat. Rof. cávino pot:
marinum cum erica nafci, foliis la&uca fylueftris amara: afpcriorib.candidioribufq, radice breui, Theo-
phrsftasauthor eft: potuq; idipfum alterutra parte purgare. Cachrysvim habet cxcalfaciendi , & vehe-
menter exiccandi: quare abftergentibus medicamentis inferitur: contra oculorum fluxiones capiti illi-
nimrjita vt tertio die foluatur.
Misdiesuendzi ^ ROSMARINVM CORONARIVM. | CAP. LXXIIL
r p Oimariamquo coronarii vtuntur, ramos mittit tenues; & circa cos folia a [ minuta; denfa] longa, 3 Me-aeiz
M exilia, (übrerincana,füperné virentia, grauiter odorata. Excalfa&oria vi praditum eft.Regium fanar * tenuia Ofi.
h gà : d ln ? P : "o quie lass. S. aut nó legit,
morbum,fi decoctum in aqua;ante cxercitationes bibatur: & vbi laborans exercitationi fe crediderit, in snürz de
balnea defendat, & merum potet. Acopis;gleucinoq; vnguento admifceri folet.
LLIBANOTISSEVROSMA- IL ROSMARINVYM CORO:
UAE
Aum
S1 Af
E
BEES
EN,
e e M | j
prom «c fummum Libamotidis fiue Rofimarini gemus, quod mae appellant; fub duplici differentia à Diofioriderepra- Rofinatino-
quo ttm quiis idi Venerjsim borto amanifimo Maphei medi exeelezifi imuli [ane defiientihu no. 7! conád
Dsuarilli Diofiorides affienauit, ldem quoq, frequens. s fatis nafcitur in agro Goritienfi fupra Salievum in monte Gar-
froinviaqua ad edem diue Virgini facram afienditur. Verian alterum genus, quod feminam dicunt, badenus in Ita e
dips. Pi Videre licuit;tametfi id inibi nafei non negauerim. Sed cert? Cordum in fuo difpenfatorio hallucinatum ccs no
quldem: quippe qui exjlimaueritfilueftrem Angelicam i effe Libapotim. Ceterum variat,mea quidz emtentia,n Ro- casu. — —
— dit. nof, hoe Theopbraffus,qui lib.9.cap.12.de plantarum bifloria,de Rofgparinis bec pofleritatis memorie pro- Kofimatini
Bofiarini genera inquir duo, alterum [trile,alterum fertilesC alteri tam Jructu, quam folio vtile alterum tan - hif exTheo-
tinnradio ins cb L fi ". Ft A X Pla j apio fum ile; fedi "ilti i 7 E ule J. ss); phrafto. -
m - FAT EOSIEUYTT fir
$76 - And. Matthioli Comm.
lactis vbertatem mulieribus facit. Sterileillud folio latuce amara conftat; fed [cabriori candidioy; $n VER]
tur id quog, predicto folo (alias,vt Hermolaus legendum cen[àt,c» bica Diofcoride commeouemug, lier) - si.
Radix partim fuperius, partim inferius putgat. Quod enim germen verfus confiffit Juperius purgat ; dtd térra v
inferius. Probibet & veflibus intevpofita vermiculos noxios. Collicitur per me[fem tritici: bac. Nin erf,
Rofmainü marium Rofmarinum,noftrum nimirum vitlgare esl quod in bortis vtnesi paffim babetur 1d im fiequ l "hrà Cog. ^.
coronarium. quidem non folum in medicamentis est vtile,fed etiam in culinis ad dborum condimenta tconctnnamnda, In poss. - 4
bonenfis Gallie,ade) copiofum [ponte prouenit, vt iud perinde, ac alia ligna vraut. Tante enim craffitüdiyi oed
uenit, vt ex eo cum citbare,tum men(s parentur. Apud Italos bortorum parietes ornat , c eorimdem ares; c; Ln
Floret. mon folium vere fed etiam Autiamm floribus odoratis.in purpura albicantibus. Hallticinantur TEE
Rofmarnü 4/4 Cneoron , Rofimarintn Coronarii effe contendunt. Excalfacit;attemat; digerit;refoliit, aperit robora in,
|
noneffe — ffergit. Praflat ad fiigidos ventriculi afettus;ad celiacas pafftones, C vomitum cibi. fi cum paite deuoretur agr, M Lj]
Cneoron. — puluerem contritutn ex tieraco.Prodest c lienofis & iocimorofis,natm non [oliin excalfaditextenuat, Crgllrum,, cin
Rofmarini — ferat;fed fua adferingendi vi, etiam roborat. Valet ad capitis fiuxiones, C ad eius figides morbos omnet, . m
vires Matth. - fj les ffupidos,Veternofos refolutosa,. Additur vtiliter in capitis lotionibus, quinetiam in articulorum foinentis. Pd
alba vteri profluuia. fi diutius quotulie [umatur.Vifum acuit.fi toto tempore,quo floret, quifpiam teinmus forse o
circumLantibus folijs cum pane d fale quotidie vorauerit.. Manfum oris balitum commendat. Siffit dentiam, Cg
sarum fluxiones in aceto vino auffevo ferucfatlum , vbi hoc detodlo calido os colluatur. Sicci farina , Teccitia vuls
glutinat,verum operepretium eft ea prius vino in quo ipfum fuerit co&tum,abluere, c» deinde "farinam infPergere Var
tur ? virgis denti[calpia C carbones ad picturas delineandas.Flores faccbaro afferuati valent «d omnia predi pta.
viter autem ad frigidos covdis affectus,ad pettoris vitia, c ad avcenda peflilentie contagia. Praflat etiam adinodum noh. yo
Rofmarnü — fomiorum.v(u.. Na[citurin Bobemia c Polonia vliginofis locis;planta,quam S v x VESTRE ROSMARINVM " LE
UM "- 7 HE ROSMARINVM SYL. — *IV. ROSMARINVM SYLvE -
: ucftre. : iiv ME |
[
Ítreminus. *
S
afin carenarij faciem quadantenus veprafént réfcit becplanta cubit.
viefiagili rufefientib.minij fer colore.Foliain his erumpunt numerofu,
eco. regio ates poti
Galen. Ceteri Cachrys nó modo
^ ; quàd nec fjuidis, mec florcs
decidunt, qualia vifuntur in corylo;cui funt longo piperi fimili,
LJ
Inlib. TertiumDiofcoridis. — 577
8 imer hac veteres Gracos autlores aliquam nouiffe differentiam [it iudicandum , quid apud plerofa, non cachrys fed
Nifi inter Roimarini femine fcriptum reperiatur, quas tamen voces bactenus à recentioribus confundi tmuenio. Planta,
/ je Grecis : Libanotis & Rofimarinum Latinis ditur : Mauritanis Xaier almeriem , Alpifulfach & Caclola: Nomi nà;
quo cara 6s Qua vero 2uBavailis e-«gavopadtdiá Grece , Rofinarinum coronarium Latine vocatur : Arabice Elbial-
wet Rofinarino coronario:Hetru[cis Ramerino: Germanice S ofmatin:Hifpanic? Romero:Gallice Rofinarin.
TRADUNT NE
Libanotisab odore thuris nomen habet. I. Libanotis ferula folio femine craífo,C.B. Libanotis feu
| Rofmarinum, Matth. Lac-Rofiarinum primum, Caft, Libanotis prima, Dodo. fol. Libanotis candida,
; Libanotis prior vel Cachryfera, Cam. Cachrys verior, Libanotis Galeni; Lob.Lugd. II. Rofma-
s Ch Rotaáriaus Brünl Trag, F uch.Lon.Rofmarinum coronarium, Matt.Dod.gal.Lac. .
x Lob.Caft Lug.Cef Cm. Rofmarinus Coronaria, Dod.fol.Rofmarinus minor feu tenuifolius, Cord.in
| pen ata coronaria, Cor.in Diof.Gefhor.Cneoron nigrum Theophrafti, Anguillara. Hic & latio-
re(quiin fylueftribus Galliz,vt Monfpelii proucnit)& anguttiore folio;qui in hortis colitur.III.Rofina-
: T fjlueftre, Matth.Caft.Lug.Chamzpeuce, Cord.in Diofc.& hift.Cam.Lug.Ledü Silefiacum, Clu(
hi Pan. Tab.Ledum foliis Rofmarini alterum,Lob. IV. Rofimarinum Íylueftre minus, Camerarius fuo
Matthiolo iunxit; qui priori multó minor & renerior, lignofis tenuibuía; igi pslnt altitudiné vix fu-
; ins: foliis eftacuminatioribus, inferne caíiis: furculorum fummitatibus flofc infident rubelli,qui-
Es! T fenen priori fimile füccedit. Hoc in Boruffiz fjluis vmbrofis, vliginofo (olo prope priorem proue«
nire, Camerarius teftatur.
DU TU eee. —— ( SPHONDYLIVM.. .. CAP.LXXIIIL
, " . x
S Phondylium folia quadantenus Platani,& Panacis habet: caules feeniculaccos,cubitali altitudine, aut
ampliusaffurgentes: in quorum cacumine femen duplex, fcfeli (imile , fed latius, candidius , & magis
paleaceum grauis odoris: fores eius albi;aut pallentes: radice raphani, candida. Nafcitur in paluftribus
&aquofis. Potum femen a pituitam peraluum extrahit: medetur iocineris vitiis,regio morbo, comitia- a Meuni.
libusorthopnoicis, vuluarum ftrangulationi: veternofos (uffitu reuocat. Cum oleo commode infundi- QAcy dla
turcapitibus phreneticorum & lethargicorum,item capitis doloribus:cum rutaillitum,ferpentia vlcera 4i. pitui-
cohibet. Datur radix contra regium morbum,& iocinetis vitia: circumraía eadem, & iniecta callos fiftu- tam educens.
- 3e larumderodit. Recentis floris fuccus exulceratis auribus purulentifaq accommodatur, qui ceterorum
füccorum more exprimi, dcin recondi folet.
CELER SPHO YLIVM. Ara m dii funt prata, vli inemadenti, s qiie inter Sphondylii
S Dane Vert er ME IV Ras complures berbas , innumeras quod, Sphondyli confid,
: plantas non babeant: eaq, pracipuo,qua in montibus pottus, *
quam in plauitievirent. 4n bis [an Sphondylium copiofum.
v mafatur,folio platani,aut panacis, caule feniculi, cubitalem
longitudinem excedeute : in cuius cacumine vmbella infidets,
albi floribnereferta s quibus femen prodit , fefc non alfi-
mile,latius tamen ac fquamofum.faporeiniueundoyvt quod ——
? ocimicesfermérefipiat-Radicem profert albam,raphani emu-
lam.gujfu non ingrato. Huius femine vtuntur quidam [efelis
' yice, quid alterum alterius effectus preffareexifliment.Suc-
eus incidit, digerit d» aperit: idem capiti ininttus,criffos ca--
pillos facit. Porro Fuchfius non videtur [atis Spbondylium Fach.error,.
ORAT mouiffe quodipfum vnà cum tcantho depingat , vocet, A- Acanthum
SAI cantbum Germanicam. Cuifacilé impo[uerunt officineGer.- Y0cantis. :
Zw mania,que foliorum fimilitudine decepta , pro Branca vrfi- ;
na Sphondylium vfurpant.. Sphondylij facultates memoria : m ON
prodidit Galenus l1b.3. fimplicium medicamentorum , fic in- Tie 1
quiens: Sphondylij fructus aeris fecantis est facultatis.Ita- Sphapdpit,
que ad afilnna, c comitialem morbum aptum eft medica «5 €x Gal.
mentuin: prodest e regio morbo. EtTadix nimirum ad[ini-
- lufacultatis.ud eadem accommodatur. Sed cr infperfiflu-
Misi ss
p EN
VOCENT TTHTSTTERSEITTETNTC Y
5 tol rim imponereeam oportet rcumra- —
floris etiam fuccus ad diuturmiora aurium vlcera v. 3 a
reponitur. Quod Greci cgovd Voy Latini fimili- ^ omina. d
m vocant : Itali Sfondilio. . TM
Sphondilium duplerhaberurhirfurumhocloco
pofiti;& glabrum, de quo in hiftoria vniuerfali no-
ra. Sphondiliá hirfütum,C.B.Branc
$78 | And. Matthioli Comm.
fadores ciet, vn&o ex oleo corpore. Caules fiedantur,capitis dolores faciunt: muría éohdinss
itaq; caulem profert ternüm fepe cubitorum: folia feeniculi,longé afberiora & latiora, quis -Fetula
vulnerata fagapenum efficitur. ip, Me
Ferulz hift. FERVIXA Erula effuofis nafcitur lociszideoa, nil my; * a "
Sos ais Ferularum fit naximà. us einer d 4p
ermin,
dam paftores eximunt,oui [^ nda. quai.
fub eimeribus affetum. prins tamen charta , aut inteyy iod 10.
fatis ontolutum, mox pipere c» [ale coy 99 Wade.
guftui gratiffimus est cibus ; fed etim ad eere
rem valentifmms. De ferulis latius di Mies a ATI VER
lib.6.cap.2.deplant.hift.vli ita fcrilir - y, Thatbirdfu
plures pargitur fpecies. Sed primiim devo, qupd MEE
Ferulz hifto.
ex Theoph.
omnium conflat, dicendum €5bfilicet de Ferula ga. Feria
gine: feu idein genus ambabus , differens magy,
tiim, feu etiam alterum fit, vt nonnulli Dliterun. prp,
Uiraearum,que conjpici poffit confimilis certi Bron
terquam vatione magnitudinis. Ferulaenim orn;
dum fuvgit, Ferulago autem bumilis,fed vnicatles appa,
geniculata funt. Folia & cauliculi quidam E
puntsac alternatim exeunt folia: alternatim inqu om, x
mon ex eadem parte geniculorum , fédpermu im d to
magna ex parte amplexa, ficuti arundinca proueniqyi e
quod deflexe bec magis , mollitia magnitudini cafa e. í
lium enim grande, melle, multifidum ,vt capillameni pe P
.Ferulago.
fereinfpecetur-maxima;que terre proxima [imt ers
m portionem. EE SCA emen oi Jost Griqu
fimile fed maius. Find:tur catumie , e? in lipites itti qu
battd magnos difergitur: quibus doen idee. |
vefructuve laterales caules carent , fed anethi mods ferm.
dc le ; (o oí 4m cauleconflat , C germinatio in vere primim fio 3
Mira Ferula. 'MHfI/m catlis,vt etiam in ceteris fieri folet. Radice alte defcendit eademá, fingulari innititur-talis Fi eraeikheTha.-—
rum natura, phraius. Porrà Ferula (vt Pliniuseit author lib.2 2.cap.1. ) afini igne funt i "Gebeii Qer) TIER ciao
— oianeo Yengyo: qua de cau[a id animal Libero patri affignatur.cui c ferula. Natura Ferularum ( vtidam Pli
Mere nina ctae Lquidem ca muriuugur. 1n infula quadam ex fortunatis nomi
, grandefcere;firipfere quidam. Apuli lignorum vice,quibus maximi carent, Wai
feribit 2viridi ferula medullam viperarum movfibus opitulari ex vinopotam, aNiam-40.—
T
HCILIGSI7H "Li lá
1
XauAcl 2) y u-
OPE
hoc expredo:
fucco minus
:s e
»Imiti
lejqui exin-" di
cifa radice
manat &c- tcra
tius expitat.
b Meum.
£tibbos le
fuluus,
k
aes 4 «m
^" Ínlib. Tertium Diofcoridis. $79
pEVCEDANVM.
She
Q Voniam nullis prorfus foliorum ac feminis C» pautis peicedani
admodum floris notis Peucedanumi epra[entatit Dió- confideratio,
fierides , vtpote plantar ; que ommibis forta[[e (uo tempore
notior erat,quam vt longiorem defcriptionem poflularet:id-
circo nobis quidem perdifficile effe iudico, decernere quodnam.
genus berba bodie in medium afferri poffit , que legitimum
Peucedanum referat : praefertim cum Yheopbraflus , Plinius,
Apuleius , ac antiquorum alij , qui fimplicium biflorias de-
faripferuntsplura, quod legerim ; de Peucedano inemorie non
prodiderint. Verumtamen cum faribat Diofcorides, Peuceda-
atn naf coma , flatim à terra copiofa ac fifa , bincplane
conietandum videtur , Dioftoridem ipfum innuere , quod
Peucedanum conflet suultis folijs capillayibus , tenuibus ac
longis, femictli aut anetbi effigie. Huic comiectura illud et ac-
cedit,q, cum Peucedanii, Diofc.teffimonio, flore proferat me-
lin fiue luteum» non temere credendi avbitrov, hunc ton in
alio qua in vinbella fuffineri, cum omuesferulacea ffirpes,et
qua faxniculo C anetho fimiles babetur, cuifinodi (unt qua
hocih loco a Diofcreccfentur, vmbellas in cauli cacuminib.
gignere conjpiciantur, 9 quibus (emen prodit feniculi modo. : s
Quod fi ita fees babet (vt equidz exiffimo )affereve ni dubi- '
Tauerim , vie fapentimero Peucedanii vidiffein Ananienflbus
montib.vli buiufmodi plante frequetiftima proueniunt,qua.
mon folum pradittis notis Peucedano adflipulantur,féd et va-
dice, me nigram.cra[fam , fucai plenam gratiterg,
olentem. IWhac itag, fententiaperfiflam , vt banc berbam,
quam etiam pictam damus,verum Peucedanum putem , do-
nec aliam na£lus ero , que certioribus notis illud exprimat. :
Cateriam vadices , quibus pro Peucedani radicibus vulgo offi- Pusdiias
cima yrumm , legitimas ementiuntur : nam prater id quód ogicinacum
* exteriore parte non nigri ulla eraueolentia ; utillaó, a- adulteriná.
ego quidem proferre non po[fum :-eas fiquidem bactenus non
ugd. Caf. Peuccdanum ftalicum, Tab.Peuceda-
ur aei jade sa
j88 And. Matthioli Comm.
: L MELANTHIVM SA- II. MELANTHIVM SY
ES. , tiuum. v.a d s ie ltre, deed
3 ea^ d ane LAS
d d
a m
[Sy 7
W/ TAN M
Zee REN
A
AMES Soa M ;
D A EE A
ACA
HL MELANTHIVM S Y L- temamcapitis partem refficientilos, incawfmiwma
ueftre. Il. membranis vt in papaueris capitibus. Semen in bir comrime-
tur parttimsuigrum,e quandoó, Jubflausm, odere eximie, lh
* ac amartufculo [apore, fmt c acuto.Seriturin hortiSw-.—
Melan.f;lue- E274 vESTRE duum eif generum ,vrrumq folijsfarimotenir-—
fie Debs BAV ribus multifidis C» capillaceis, quisctiam caulibu feri fmi
I
VS
Ex
libus quemadmodum crfloribus. Verim capituls difenut: a
: fiquide e alteri capitula gerit fatiuo maiora tt aie haudl ,
| gedifimilia sfemipe intus nigro, uto, amarufalocrel-
Z- rato. Alterum vero longiora in quin, í
nibus: Natur vtrag, in campeftribus, im.
"agris.Semen excalfacit incidit, aperit, f
j emnia efficax habetur perinde ac fatiuum. 1g TAM
celo , qui inter Melautbij fylueffris genera iplis
vocattm annumérant. Quod cum attenos,
uertiffent Hermolaus &* Ruellius;a[feruer
"a pe
QUSE.
y Firorcredere. 3d ! M
^" Gittoné effe (fA
id Mclanthium Y T
fylueft. E
3 -— Pfeudomnelá- 3 Ed Manes cinari eos , qui putant cam flirpem legitimum Me
Eu , thii defcript. (s N^ & sque süterfe egrtesim aru paf vafa ol
eM Caulem edit b quo vtri.
preditum]. Ert ne mea quidem f
— dem berba illa cum Diofcoridis hift
gnat, pate que ils, calde
end dude
dcin bo quada, — Gittoneà eere ide i
] »quodeti,
fliment. quos nil aliud talis bec nomen | s 7 1 4
mi € Pfeudomelanthium vocati pote ep id /qtdruta
Inlib. Tertium Diofcoridis. $8i
Mp lem plan? colligerepoffumus, PS £v p o MELAN T H1V«. fonte inter feoctes nafcens, quod vocant vul
gpl S Len e
tum» Melautirij genus efe : quippe tpfa fenumis forma ;odor,
aliquo diftdent , color eft , quitimaltero niger , in altero vero
Jubflauuus confpicitur. Quo fit (quod etiam fuperius de Cumi-
- ehiilli quiin Mefuem commentarios edidere, quód preterva-
tiont afferere fint aüft, Nigellz fubflauz;nil aliud effe qua Cu-
minum [ylueffre primo generi à Diofioride affgnazum. Por)
[Pfeudomelanthiwim excalfacit attenuat aperit, albflereit c
E reoluit]femenin farinam tritum, c ex melleillitum, lenti:
S c gines, alphos c maculas cutis quafcimque delet, c ventris a-
nimalia pellit , tampotum quam ex bubulo felle, C aceto
] ventri ilitum.Vrinam ciet c menfes. Melanthij meminit Ga-
4 lenus lib. 7. fimmplicium medicamentorum, verbis : Melan-
- thium excalfacityata, deficcat tertio ordime.Videtur etiam re.
in linteo admotum, atq, afidub olfaclum, Quin etiam flintrà
effentia ipfis effe fubtilis , & ad vuguem à caliditateela-
borate , propterea [anc etiam axiavum eft. Offenf.m verbin
quarto borum volumimm efc, quid cian ad extremas tenui-
tatem , atque elaborationem terrena. pertingit fubflantia , a--
mara proueniat qualitas. Itaque miri non eft, fi lumbricos in.
terimat nou cfum modo, fed etiam foris ventri impofitum.si-
- Neg, faneetiam miraudum, fi lepras, clauos, myriecias eija-
ree à at» et prefertim , quiin fuperioribus libris comprebenforum.
gEnER, ^» Cn£f. baud eft Bumiemor Sic yerà etiam ortbopneam Hat, et nen.
2 IV. Ni GE Lh À CR E- * fesprottocaz, quivvtiquetb crafitiem;aut vifcofitatebumorum
üca. vet epti fcrint.1s fumma , vbi ind/fione, exterfione , deficcati-
-one;excalfattione efl opus , preflautiffamum id remedium eft,
- mt: Mauritani Xamin , tinis, (eu Sunici:Ttali Melantbio:
— feu NillasGermani CdtvagXmifd/vnbO dimars Go-
— tianberiffasi Neguilla v Alipitre: Galli Barbue poyuret-
te; Poxrelley c Nidle,— 0 0007005 XI
3 . Melanthium;quod Melanfpermum Hippocrà:
.. tb ànigro feminis colore, Latinis Ni lla : alia (àtiua
-eft alia fylueftris : fatiua vel fimplici & quidem
- magno; vel patuo flore, vel pleno flore: femine i-
.tem "gro fubfangelulage: l. Nigella flore mi-
thium pri.
Dod.fol.Lob. cui &
ore fimplici, C.B. - Nigclla.
ol. Nigella fatiua fc j
i Diofc. Melanthium fjlueftre,
- Melanthiumalterum Dama. :
z hin.icon. Melanthium Damafcenum,
e Dod. gal. & fol. Cam. Mclanthium agrefte Taberna.
non 1L Nigclla aruenfis, C.B. Nigella fjl-
.,uelttis, Trago, Lonic, Gefnero. hor. Camerari
e Nigella Cornuta, Cordo in hiftoria Nigella.
AC a - vulgo .
' vil aliud fignifitat, , quam [puriam tritici fpeciem. Quod ctn poflea ipfe Brafauolus animaduerteret , no-
fente x Bri: conimentarijs admonitus, fuam reuocatit fententiam square pofthac Brafattoli qitog, [ententia
L2 isi t,qui in bac perfiftunt opinione. Iam igitur conflituamus licet domefficum verutnó, Gitb tm bortis, c
arm Eni: in quibus frequentifimum feritur in Germania, Sylueffre vcro in campeftribus incultis locis,
j guttohe, ids bic effigiem damus, mullo modo fjlueffre Melantbium effe-Non defunt. quog;, qui velint banc plantam Pfeudome,
gieumme, ddezh covenatia effe, quibuscum cgo vtramq, noterim fub Jiriberenequeo. Sed longà minus id fiterit Loli- lantum.
em lychniden corona (THIVM ^ vtapertifime balluanatus credidit Fuchfus , cuius 'error Yuch. exzox
y. PSEV D OM EL A N E & nobis explofus efl ib. fecundo in lolij mentione. Porro € illud Pfeudom.
- | oup Raro: ). femen odoz atum , fubrubrumá, , quod aliqui pro minori Car- Lolium ftata
danomo perperam v[urpants [eplafiavijs Nigella citzina Yoza- €
j ; TP Á 4 minoris no-
fapor nibil prorfus à Melantbio difcrepant. Veri fi modà in. minis víurp.
10 differentés diximus) vt magnoin errore verfenttr Mona- Monachorá
Melanthii vi-
mum effe partium: nde etiam defllationes [anat , calidum xcs cx Gal. ub
in corpus famatur , vel maximi fletus extinguit. Hincconfltr.
« qtudem c id preflare poffe [aporen amarum monfiratumefl, -
: Mea » fic Graci , Melantbium 4162, € Gith Latini di- Nomiha
382 And.MathicdiComm. ^ ^
vulgó dicta, Caf Mcelanthium fylueftre alterum, Marth. Lugd. Melanthium fylueftre, Fuch, :
Dod.galli.& fol.Caft. Melanthium fylueftre alterum, capitulis reflexis Aquilegiz , Lob, M . in filis.
grefte alterum, Tab. Cuminum fylueftre alterum, Fuch:inicon.Cord. in Diofc.IV, Nigella Creric; CE
Hacex radice tenui,longiufcula, parum fibrofa, caulem emittit cubito minorem,ftriatum, IeücaC à
brum, procumbentem,in alios brachiatum :folia circa radicem perterram fparfa, alterius nisc s pla.
in lacinias diuifa quz vero in caulis fummo, oblonga,tripartito diuifa vrin Nafturtio, lora &clong
reliquis Nigellis, ex virorenigricantia : flos vnicus cuilibet cauliculo infidet, fubczruleus, MEL.
foliolis compofitus, forma Nigella aruenfi, quo tamen multó minor,refpondens: cornicula (utique
quina fena fimul iun&a, quz in longa corniculainftar cornuum hirci intorta finiunt: femen minum
nigricans, Huius femen ex Creta primo allatum , &à Doctore Leonhardo Doldio vnà cu plan "——
4Oribga- milfum. V. Lychnis fegecum maior. C. B. Nigella, Brun£ Githago; Trag. Pfcudomelanthium, Marg x
HE U LaeLon. Lob.Caft: Lugd. Thal. Lolium recentiorum, Fuch. Cord in Diofc. Anthemon,Dod | —
y t Orib add, Anthemum foliofum Theophrafti;Ruell. Nigellaftrum Dod.fol.Lychnis aliainter triticum, Ce(T3.
posee nis aruenfis Tabernzmontano.
xuACI TA) AA
dd apii. 1.
foliofo quod ob
magydaris . ] Appium in Syria, Armenia, Media & Lybia nafcitur: caule ferulaceo , quem t
vocatur. foliisapio fimilibus,lato femine. T Radix excalfacir, in cibis vgré concoquitur, veficz:
; ; tisillita cum oleo, & ftrumis, actuberculis cum cerato medetur: ifchiadicis conuenit cum.
Baia rade prino cerato: excreícentibus circa fedem tollendis illinitur, cum putamine mali punidi&
intincus. s x 2t. s ; : ] ji
bMeum Venenispotarefiítit: os commendat;acibis, aut fali permifta.Laler é radice, atque caule fcari
Xbieur. LASERPITIYM. CAP. LXXVIIL -
corpore ci
cMe. &Dr2- difsimo odore, adcó vt ne osquidemguftanti nifi paululum Ípiret. Medicum, & Syriacum
Aé& emirié-
pvos Tos — Jis. Acr
uat vulneri-
busimpofi-
tus,
dMeum. ^ call
uajforbitione confeftim expedit:yuam illitum cum melle
c Meum, ginisexaqt izatur. Vefcentes lztiore colore mangonizat: tufsi coni
cappa ra, DÀ A 'nibus:in fellis fuffufione,&aqua inter cute n ai
iexcrefcen. Hor i [ cthure potum: neruorum contractionibus ; opifthi
.. tem carnem. tut oboli pc r ha s vo Sec agciie cum accto decutit
o f Meünddie co, omitialibus ex aceto mulfo proficit : menfes ci t pipere
toS. ceeliacosadiuuat;inacino vuz fumptum : cum lixiuio autem potui epe.
Vae Pes rodefl,ad potiones refoluitur amygdalisamaris, aut. à
ze ., tantur, fed multóinefficacius.Cum aceto mulfo manditur, j : 3
Serna, 'etünditur, Eocum Inttucis vruntur, exitáy in vicem erucz- Fercur&c altera Magudarisin
dle aiios radix laferpitio fimilis, fcd minus craffa, acris, & fungofà, ex qua non p fini fü cus
qus. ferpitio facultatis. Ee : Ee
Laferpitium ix dimus i PER
faliraoH - Redidimus iamdudum Laferpitij
eflfBelzoi- —— —
nain
num.
Silphio.
a lucrum fenttentes
»hafiàns Plini. t ot 2p
——
9S PT LESE
erum fiphij lique
^
x
L Diofcorides C» Plinius ) it Perfide, Media, Syria, c Parnafo monte: c quàdvb id ad nos aduehi poffit. Nokbaic -—
H
EH
E]
&
E:
RR
id
B3
m
m:
E
e
*
E!
k
E
8
&
3
ER
z
x
Lt
E
gg
hj
5
-
[2]
ius
—-
3.
Iu
&
Ey
*
zi
Ll
&
8
&
m.
Ei
x
fehsxerim, quem offiize medicerum effam fetidam vocant. Namq, Laer (vt Dioftorides teftatur ) Medicum, C Syria-
um minus viribus valet; C agis virofümn veddit odorem: quin etiam , eodem tefle , Lafer omne. antequam frecefcat, ad-
ei vadis maculis conlpergatur , tamen fjattas ampyodalas veprafentat magis , quam vnguium quorumuis imaginem.
(o Quacr acide illetam iuteriores, quàm partesobfident,adeb vt Belzoini gleba nibil aliud referat, quam de-
—— désatarum amygdalavum accrüum, copio(o melle exceptum. Addeinfuper, quod nufquam , quantum. equidem inuene-
- dim, emprie prodtum efe , myrrbam in Cypro C Syria [uis e plautis emanaffe , [ed in Arabia duntaxat (vt perbilént
ebat: Diofcorides, €» Plinius ) ijs im fyluis, in quibus thus etiam prouesi, ^li 7 i;
ilia adferri tradit , queomnibus myrrha generibus deterior eft. Sed quoniam non iniucundam. quamuis longaide
- Lafrpitiabifloriam tradidit Tbeophrajus Itbro 6. cap. 3. de plantarum biffosia, ideo cius verba híc fubisciam. DeLafei-
pitio, inquit, nunc indicandum eft. Laferpitio rAdix multa, era[fad : canis quantus, ferule, e craffitudine. ferbproximw: —
- folum, quod mafetum vocant, apio [imle eft : femen latum , folzaceum , quale quod folium appellatur : caulis annuus, ofezpitii hi-
t Ergo vere ineunte ma pettsm bot exit , cr pecus eo purgatur, pingue[citá, vehementer, c carnes mirabilegn ig 9t X The
4 m fa redduntur. Poflbac caulem edit bominum abo idoneum omnibus modis , elixum, affumá,: corpora eo. qiio-- 2nd
; gpagariferunt, quadraginta dicbus, Succus capitur duplex, alter ex caule, Alter ex fadice: qua de caufa alterum feapa-. ik
— num,
: É
bh. nh e
Tee
m yalere:exiccare au-
a fit mox eatn [anari,
itt Quod vero Magydarim. mcm
mansisse i dan: ease necnon & afpettumanifefia T
n. eM ie RPPBIBI Lr meris vatem dimi | 7x
/ ne radice incifa , aut caules quod ex fetlione. cafum, s
4
$84. And. Matthioli Comm.
; ; ialius , c velut pet excellentiam quandam Cyrenaitumiita
«c lentum effluit, fuccus eff. Caterim fpecialius , C vet ice y
esiti Syriacum. Planta que Gratis «inquo Latins Laferpitium appellatur: Mauritanis Sfi ra
Eius caulis ud mercy Gracis dicitur: Aralfbus Mafcaftes.Folia verb quandog, udiscre ra Greci dicmmr: jr j|
den & Mafcaflen.Liquor feu Laeryma Graeis Adsspoc» Latinis Lafer nominatur. Radix 122 4d apis Grati
Nomina.
à .* Laferpitium ferulacez herba: denfatus [;
1 * LASERPITIVM GALLICVM & multis Aff, detorto ex Lafere vocabulo, quor
5 quidem aliis Affà dulcis officinarum, Benzoi
WV. num dicitur: aliis vero Aff fccidacenferaz: AE
^- Benzoinum arboris lachrymam, quod trium. m
rum cenfent, quz & Graecis & Arabibus fueriri e
alii Benzoinum Myrrham volunt;fed dehis; :
in Diofcoridem pralectionibus. Rire ur Sca
cm quam Mafsilia habemus, cuius qué figuram adiecimus
dj Ex radice magna Ferulam Sari » Cortice ci
" — tecta,fübftantiaalba, fucco Przgnante, pingui & odo.
/ ra;caules ferula: crafsitie & altitudine cxurgunt,, dtc
47 quosfolia Apii paluftris mula, fed cracior so
nigrioraq; , aliquando profundius lacini. vtex adie-;
&, Coramulo (quem ex noftra depingi curauimus Xolli-
ib gere eft: Vmbella: magne Anethi ricudin h.
B, tum foliaceü , odoratum, buxei coloris, Hac rey;
Mafsiliz ad infulas ftechadas peruenit, vt Aduerüri
teftantur. Appellamus Laferpitium ERiene
VW
NS
MA
NJ
SY i uos
NS
A
t
2 22 dum,Silphium, Aduerf Lob. Lugd.Laferpitium
Y *
'" filioticam, Tabernzmontano.
Visa"
x DEHR
S Agapenü ferulacez herbz füccus eft.Quz in Mes
naícitur. Optimum eft translucens, ] i
) colore; &intusalbo, nefcio quid interlafer, &gilbs
num redolens: guftu acri. Prodeft |, & pedtori
doloribus, idi vetuftis,conuuulfis & rupti
fam pulmonis pituitam expurgat. Datur comitialibus,
pen J 7.57. "7 opifthoronicis , lienofis: item contra neruorumtei
liones, & febrium circuitus in pour. In vnguenta probé admigitur: m l
im elite potum. Prodeft exvino hauftum, ferpentium ictib
; t: oculorum cicatrices, offufam caliginem , hebet cs;
(er, ruta, aqua, & amaris amygdalis, aut melleaurcalidopane, —
xoc SAGAPENYM. CAPLXX
Sagapenicó: & Agapenum officine i ej l vocabulo Serapinum eppelaoz. Ceterim erf eius adulteratif
fideratio, feràfit vfus: tamen Venetis preflantifftimit quag, venditur, ida, illi pracipue comparant Sepl
rjsaute] .F plantas, à quibus fagapemi lacryma emanat, etiam in Apulia nafci
TagupinAPu fi: id quod equidem hadenus c pertum non babeo. Ex orientalibus fiquid. Ü
Sap
rape S tum extat, à Grecis filentio pretermiffa eff. Sagapenum itaq ( vt Mefues tradit )eraffos,lentosó, umor
Inlib. Tertium Diofcoridis. ;8y
yaterit: oo trrlusor Gracis dicitur, quod Latinis etiam Sagapenum : Arabibus Sachabenigi fiue Sechbenegi:
gaialofanaranmt e Hiffanis Serapino: Italis Sagapeno. :
sudhrpe perit -— 4 dE quod pellucidum, foris ruffum , intus cum frangitur candicantibus
dui To us actum, inter digitos fi tra&tetur lentefcit, medium inter Affám faetidam & Galba
diuo E eerinchs :quod adliquida medicamenta aqua autaceto, aut viro füpra prunasincoctum,
num :
vc Alfa. refoluitur. : :
idis o Fusiglan. EVPHORBIVM. CAP LXXX
E ou horbium Lybicaarbor eft, ferulz fpeciem habens, quz in Tmolo iuxta Mautitaniam inueni-
[€ e acerrimo fucco turget. Cuius eximium feruorem e ore e incole, ouillos ventres elu-
1 n c^» icircumligant, & eminus caulem contis incidunt; con
lx modo emicatzalterum in ventriculis concrefcit;atq;
Sed Eligendum eft cranslucens , & acre. Euphorbium adulteratur farcocollz,
munire corpus;quo offa conucfti-
paffüros,fi incifa offetenus ca,
tanien eft
nin ventticulos copiofus lactis humor effluit, miens id quod humi Íparfüm , vulnus eiaculatur. Duo
Nomina:
do 2
;86 And. Matthioli Comm.
y Cani ui Auarius , qui concordes deeo bis verbis differuerunt : Eupb , jn modi itam trabit, feteii "n d
gni aeuo validius educit. Eft autem acerrimum omitim,que ego nouerim; vdentiffimumó, propterea colicis cuo, Nm,
& Acuario. rem babentibus datur,ceteros vehementer conturbat: fitim maxime ciet: Ni omibil ex odoratis Jeminib, ej eg s," S
ExPaulo. dum. Modus triobolaris,ex aqua mulja. Preflat tamen cum melle cotfo ipfum in catapotia redigere, 1d quod, mee
annotavit libro feptimo,vbi inter ca Eupborbium recenfuit, qua aquam C pituitam deijáunt. Veri ip fpi ^n
[à Diofcoridem Galenumá, fecutus , de bac deicttoria (facultate ipfe quog, nibil memorie prodidit, Cer m
ExMcfue. — Mefuesfufits Eupborlij vires tradidit in foluentium medicinarum mentione, vbi itasad fenfum fa feriis II dale,
um gummi eft, quod v(queadeo excalfacit extenttatd,, vt in boccatera gummi genera precellat, Ex, alfair Ps
quarte: quofit,vt exulceret ruborem inflammationeme, inferat, penetret, C violenter abffergat 2 Ettbbórbig, y,
admodum eit medicamentumita vt non fine labore,animi defettu., a« fudorefrigido aluuin derjcat, loümriobig |
Tritulo, fua ingenti acrimonia magnam infert noxam. Quapropter exbiberi minimé delet , "rfi prius jj comp »-i
suedicamentis , que acevrimam eis yum retundere valeant. edm ain 5 profundis corporis partibus v,
rum lentam pittut. datá, compaginum cati A craffis contumacibusve excrementis, quain Nai
tifmum es medicamentum. Neruos expurgat abinfardlis iamdiu bumoribus. Profit ad becrefolutg, Pru Y.
zremulisyoriso, diffentionibus , * ceteris neruorum morbis à frigore obortis , fi ex leucoij olco leuigatum exte ls pid, ,
tur. locineri lenid, inun&um, mirifice? eorum dolores tollit à frigoresC» flanu prouenientes. Sternuzamon, rig. 1 A
cit. Ocdpiri autem confricatum » veternofos obliuiofosó, iuuat. Aquam inter eutein Jacillimg extrabi Valentifgi
pondere potum. Sed dracbmnarum trium pondere baufium » (vt Serapio & Auicennaeriptum relig nutem
Euphor.quà- interficit , trium dierum [patio erofis ab eo inreffimis, Cr ventriculo. Euphorbium;teffe Mefues quatuor edirat agp
do vtendum:; QU eo prius vtendum est, quam anum integrum confenuerit; namq,recens ob ingentem acrisoniam repro] Ls M
Ex Galeno, fW4tur commod? milio eut fabis , aut lentibus epultum. Euphorbiü facultates paucis perftrinxit Galenus. libro 7. fmi-
cium medicamentorum. fic inquiens: Euphorbium caufHce fine vrentis, C» tenuium partium facult, atis eid, ys 7
militer. Et lib.2. decompofiti di localium,cap. 3. tradeus curam bemicrania , idem deEuphs "se ,
feribit : Porrà de Eupborbij facultate iam mihi relatum est , quàd dit exoluatur , quarein eiufmodi pharm, m
conijcere opartet.Dicum etiam vecens albidius effe: quod ver inueteratum eit, flauioris aur pallidioris coloris "i
Nomina fa;que Gracis iugdpfior , Latinis ttem Eupborbium nominatur , quemadmodum [uccus eius : Maii í Tli lag.
Farbium. Italis Euforbio: Hifpanis Alforuiam, Alferfion c Eufaruio: Gallis Euphorbe. s c uljarii
? oxi
Euphorbiitenellam plantam ex Dodonao cffigiatam adiecimus : folia illi funt oblonga, craff
rentia, rotunda;ac tereti fieura;angulofà Cucumerem referentia;qua angulis & emine iorib.&
tibus fpinis duplici fer& ordine donantur: ex quibus vülneratis, liquor acris & mordax, cileqicon
fcenscfiluit: fru&um parit in trifido folliculo;ternis vtriculis coniunctum: femina vtriculis
duntur,colorc forísflaua,intus candidaac pinguia, guftuliquorem zmulanti. Cordomo
terre commiffum, inftar Opontiz, feu Ficus Indicz;in plura multiplicatur, & radicéin ol
losdiuaricatam demittit. Huius figuram Euphorbii nomine;Dod.fol.Lob.Lug. Tab. &L
t H
i
ofuere. Eligere oportet grumos puros pellucidos, candidosautflauos : uibus verà plantzaculeip
mixti,reproban CRWertarer Afi yncerum,rariffim£adulterarum, gummi ant $ fe collgamTi. —
chyinallords lic üore. Aduerfi Euph bii crimoniam remedio fertur ele herba, qua ex rad "e cri t
"multis propagi ibus donata;cauliculos complures emittit,rotundos,virentes, circaquos fol pon ;
EO dues to & refrigerante turgent. Éuphorbii ardorem retundente, quarcab eff du &contn-4
ziis facultatibus Anteuphorbii n. enaccepit,vt videre eftapud Dod.fol.Lob.Lug.& Tabernemonz. —
num:maléenimapudCaftorem DurantemproEuphorbiopofitum. — MEE
Xam. ^ GALBANVM. ^ CAP.LXXXL
a : :
b Albanum fuccus eft nafcentisin Syria fetulze, quod nonnulli meto, ium vocant. Maximé la
cartilaginofum, merum,thuris efhigiem praebens, pingue,minime lignofüm, retinensr
icdti feminis & ferule , eraui odore; neq; valde humidum neq; nimisaridum. Adulterz
1efina &ammoniaco. Galbanum excalfacit, vrit; extrahit , difcutit: menfesac partus
fuffitu. Lentigines aceto & nitro perunctas tollit. Deuoraturad tuffim veterem, diffici
füfpiria;rupta;conuulfa. Aduerfatur toxicis.potum. ilimod.
1c2l.
a Mecum 8
G ipia ii.
iper colum.
Vamuis legitimum optimumá,
quo paftim officine vtuntur,nthil, vel [anb parum
ur.Siquidem illud non modo ab im, offaribus
E . : t3 1 . " à 4. 6
. Inlib. Tertium Diofcoridis. 587
spuritá, fniex tertio erdine excalfacientium incipiente,aut fecundo completo: in deficcando very ei fecundo in-N ossia,
roies pi aam. Latine Cbalbanum c Galbanum appellatur : Arabicé Chene C Bexard. : Italice pariter c
gijariri Galbane.
D e nai liquor cft, grumis flauisautcandicantibus compactus , fubftantia molli, pingui, digitis
jherente; fapore amariufculo, odore graui.Eligendum purum,pingue, cum accenditur flammam nu-
niens mediocriter vifcofüm, colore flauum, tale enim recens cft.
J :
A pjuoviaxor. AMMONIACVM. CAP. LXXXII.
n A Mmoniacum ferulz fuccus eft,quam iuxta Cyrenen Aphrica gignit: cuius fruticem cum radiceaga- a Meum
AT vocant. Probatur bene coloratum,ligni, & calculorum expers, athuris fimilitudine , minutis Maveritoy
is, denfum, fyncerum , nulla forde fpurcatum, caftoreum odore imitans, guftuamarum.Hoc genus Td xárd poi
de mid eftfriaturam appellant, quod v6tó terram , & calculos collegit,b phryama. Gigniturin A- £ Z4i&e. i.
icaiuxta Ammonis oraculum, fuccum füillante ferulaceaarbore. Mollit, extrahit; calfacit, tubercula, genas thu-
Dias difcuti; potum aluum foluit, partus extrahit :lienem confumit ; drachmae pondere hauftum: noo lipido-
articulorum, coxendicumQ; doloribus liberar; Auxilio kftanhelatoribus » orthopnoicis, comitialibus: (5.
itemquibus humorin pe&ore coit, fi cum melle delingatur, aut cum ptiffanz fucco forbeatur. Cruen- b Meum
um vrinam pellit, albu&ines oculorum abftergit, genarum fcabritiam abfümit:tritum autem cum aceto Qipapa. i.
10 & impofitum, iocineris lienisq; duritias fedat : difcutit fophors quiinartubus concalluerunt, cum mixturam,.
melle,autcum pice illitum. Lafsitudines, & coxendicum dolores co perungi vile cft, cum nitro, & cy-
prino oleo,vice acopi. k& :
BA imis lacrymam officina , mutata vna litera , Armoniacum vocant : cuius tamen fynceriffime parum ad nos Ammoniaci
contebunt, qui ex Alexandria Aegypti cum mercimonijs Venetias redeunt. Quandoquid ifimum Amimonia- confideratio;
eum vifitur, queod fuis minutis glebis tbus vefevat.. Nam omne fer? , quo officina. vtuntur picee re[ma modo in maffanm
m cernitur, impurum; ac quam plurimis impoflorum adulteris vitiatum. Vt binc facile did poffe putauerim, B
bocvelilegitimum , vel faltem deterius effe, id, fürtafje , quod Diofcoridi pryama nuncupatur. Cuius etiam meminit ExVlitio,
Plinius lib.12. cap.23. bi de Ammoniaco ita fcribit.Ergo Aethiopia fubiecta Aphrica Ammonia lacryma füillat in arenis.
1 30 fui Inde etiam nomen ab Ammonis oraculo, iuxta quod gignitur arbor, quam Mtopion vocant, refine mado, aut. gum-
"mi. Genera eius duo , tbraufton mafculi thuris fiinilitudine , quod maxime probatur : alterum. pingue , & vefinofum,
quadphryama appellant: bec Plinius. Ceterum Amnoniaco vi funt antiqui (vt Paulus eff author )in facrificiorum odo-
vemeutis ac fuffimentie.In quem fane v(um illud db ijs receptum fuiffe conjciendum eff, quod electifimum, c thuriper-
«fimile extitit. Huius reiillud maximo eff argumento, quod ab ipfo Paulo , itemá, Aetio im fuis medicamentis Ammonia-
eum tbymiama , boceft » fuffimentum. cognominatur , quafi Aammoniacum preflantifimum ita intelligere voluerint. Asssiosiaci
wmoniaci meminit Galenus lib. 6. fümplicium medicamentorum fic inquiens: Ammoni, liquor eff ferula cuiufdam. vires ex Gal.
Hochabet emollieudi facultatem inten[am , vt C articulorum topbos diffoluat , c lienes induratos Janet, & cha- j
vada difeutiat, Quod Greci 4 ja pnorienàv» Latini item Ammoniacum dicunt: Mauritani Raxatb, fitte AfJach:Itali 4g- Nomina.
moniaco C» Armoniato: Hifpani Aguaxaque, C Armoniaque, —— ?
4
- Ammoniacá feu gutta Hammoniaca;denfis folidisq; stumisin maffas, Thuris non difsimilibus,com-
. padtumeft, coloris ruffi, aut in fufco flaui, intus can didi, nitidum,fplendens, Galbanum odore referens,
amarum. Eligendum fyncerum , purum , maioribus grumis, foris flauis intus candidis, & manu tracta-
..— tmcumlentore molleícens, accenfufn in plutes fplendidas micas difsiliens.
EO coxendée . . 1L SARCOCOLLA 5 1C DEBERE C Dutberg
: Qr AUN : ; ju piis E Tipus iy Z 4upai.thu.
(0 Asiocollalacryma cttarborisin Perfide naícentis,a pollini dharis fimilis. rufa, gufta amara Vulnc- bé Mein
(jo oculorum fluxiones inhibet: emplaftris inferitur. Adulteratur admifto gummi,
:
3
Veiemita feribit. Sunt. qui C Sarcocollam [hine lacrymam putent.pollimitburis fimilem, cum quadam Acrimonia dul-
Se ced tufa ffir. fluxiones , illinitur infantibus. Vetuflate & hec maximé nigrefüt : melior quà candidior: bec
scum a nan habec mibi son abs e ambigendum an Mercer ile perfe iforiam ait fabula ara.
melainfini appidm in eo Mefiis libello, quide alusm ducentibus medicamenti
"ia m AL EH MMOUE VN
: in que fenes ittant; precip
eflat mirum ing lum ad oc p cr JH: uA qu
bugines 7 » eatriees , Cr id genus impedimenta, fiin
» terea tamen soutm lac quotidi
Pratercapenicilla by ius madefacla,ac mde Sarcocalle pul; vper
?) pr C , C puiuer U17 1773
TS E mc crx —biterim-
d
fideratio,
588. "And/Mátthioli Cómii;;
liter imponuntur.Cruenti vulneribus, ac dintirviris vlceribus mirificà medetur, quippe que proprio fu, —
bus mundet, carnereplaat » cicatriced, obducat. Aluum tavd? deycit, perturbat, eos, quorum ventricilu Llevo
quare cauendum eft ,neijsexhibeatur. Roboratur eius deiecloria facultas, gimgibere, c cardaimomo dáiti;, leer
bibus deprompfimus, que (ane tam antiquis, quam recen tioribus incognita fuerunt , vtpote qui canufouay,. diodes,
Ex Galeno, ^ em legerim, feriptistradiderunt.Sarcocolla vires retulit Galenus Itb. 8. Jimpliaum medicamentorum » 9i ita, "AM
reliquit. Sarcocolla lacryma eff arboris perfice, miflam vim babet ex emplaflica quadam fübflantia, c» " Jeriptum
Nomina, & Itaque citra mor[um deficcat, ac proinde glutinare vulnera valet .Laeryma qua aapsozén a Grac , Sarcotolia ito y
tinis, C Italis appellatur: Arabibus An[arot, Ana aron, feu Auz urit: Hifpanis Lancarotes: Gallis Sarcocoll HR La.
Sarcocollalachryma eft ruffa aut candicans, minutis veluti friatis rumis conftans: psit
Ícam, cum deglutitur prouocans glutinofa, inaqueo humore ditfolu ilis. Eligen dumme
mofum, candidum ( ruffum enim inueterafcentis indicium cft) amarifsimum, glutinofum, ^ i
EN GLAYCIVM. CAP. LXXXIHIL
& à UHVHEPEH S
A Lancium (accus eft hetbz, quz ad Hierapolim Syrie nafcitur, foliis fere corniculai Papauctis pin-
ioribus tamen, in terram fparfis, odoris tetri;guítus amari: tota croceo fücco mader, Foliain oll
fi&ili.femifrigidis clibanis calfaciuntindigenz, víq;dum flaccefcant:deinde contufis fu
Cuius cft vfus ad oculorum medicamenta, vtpote cum inter initia refrigeret. * :
Glaucii con- Grim medicorum , € officinarum vulgo s qui barbarorum , c Arabum nomina vfurpare ilt Stipini d à
Auicenne modo, Menitbe dicitur Id autem;quo paffim [eplafiari veuntur , meo quidemiudicio,verumhonerma
MA 4,
Glaucitm eft: quippe quod ouibus feré motis , c» facult, legitimo re[b . Praterid. enim , quid fa parialo,
oculorum vitis opitulatur forin[ecus rufe[cit , intus verà eroceo colore (petlatur , c guftu amaro fentitur cim quadam
graueolentia: tametfi phavinacopol; llos quandoque deprebenderimi, qui émaioris chelidonij fucco Glaucium im.
Memithe, ^ ficiunt.Sed animaduertendum efl quód in Serapionis codice; preter proprium Memitbe caput, quod Diofceridisel Ga
cium , legitur etiam in capite de Curcuma( nifi fortaffe interpretis fuerit lapfus) Chelidenium minus vocari Menith
Quidin Serapione vel interpretis , vel alterius culpa , mendum fubfit , inde mibi quidem orta eft [ufficio maxi
Glaucium ex q4)d Diofcorides, cuius verba ad vnguem refert Serapio, Glaucij mon meminerit in Chelidonijs. Quofattun eflyvt ili se-
Chelidonia. plafiarii deprauata Serapionis lectione decepti, in hunc C» alterum errové inciderim:quod mon folum ex chelidoni fuum
,,, Glaudumeliciant,fed etiam maius chelidonium minoris loco fumant; quandoquidem illud fuccum crocum mittat Glar []
quM vire. cio [imilem.Glaucij facultates memorieprodidit Galenus lib.6. fimp.mned. fici quiens:Glaucium adfiringit sum qui,
exGaleno, - faflidio-Tum ade) manifeffévefrigerat , vt folum. fepe eryfipelata , vtique fi valentia mon fuerint, turare poft. Mifura
Nomim, €" Compojita eff ex aquea terrea, fubftantia, vtraque fané frigida, veri non fummo , fed ceu aqua fontana, Yhaium.—
fic Graci, vt etiam Glaucium Latine dicitur: Arabic Memitbe. NET sl
pes i khe GLVTINVM. ^ - OCAP.OLXXXV. -
T Lutinusi, quodsylocollam; alii taurocollam vocant, praftantifsimum Rhodiacom,qüoderbubi-
G liscoriis conficitur.Id candidum eft, & translucens. Nigrum verà minus probatur. Biveccaer s
ceto impetigines, leprasq; cutis delet: ambuftis igni ex aqua calida dilutum, illitumque puftulas erum-
.pere non partus. Vulseribus prodeft mellc cumacetomadefadtum, ^ —
Üy)vkoas —— — PISCIVM GLV TINVM,
LITT a
Icium gluten, venter cftpifcis cetacei. Przftat candicans, natione Ponticum, fübafperim,minim -
Ícabrum,& quod celerrime liquefcit. Vile emplafttis capitis, &leprarum medicaminibus,& tetano"
thris, quz cutem facicierugant, & extendunt, : Seid
"
Glutini can- Emo eft, qui taurinum , & pifütum Glutinum mon cogno[cat : quare hac in ve, non. pluribus serliopuef. Vaim jo
bicis. . feiendum,quàd Glutisum taurinum bac etatenon mod) étaurinis coris conficitur » fed ex otimium quairupeum
Gluten tipa Pts Huius neque alterius non veperio meminiffe Galenum in fimplicium cen[u : quanquam inibi lij 7.ilin. A
DINER nis librarij mentionem fecerit, quod ex pollinefarina , & muria paratur , fic fcribens : Gluten , quod ad libro
ex fimilagine , C» garo, emplaftice concottoried, facultatis eft quibufcung, ipfum partibus ilinar.Caterti
quod ?pifcibusfit, inter cetera fanplicia Paulus quidé retulit, fed ea tantum fetà de eo fcribit, qua Difaridiuiqui
vi poffunt. 1d greit 422.2.» EuAondo oun, C7 matupoxdA Aa Vocatur , quod Latinis Gluten c Glutinum : Itali: 2
Nomina — nico: Hifpanis Colla C Grudel. Qua vero Grec iy Subvexs a Pifüium Glutinum Latine dicitur: Italichqu :
€ Bifpanice, Colla di pefce. Aabict vtrum Iuten Zire, feu Gara nominatur: Germanic? itn: Galli
Nes VISCYM. CAP. LXXXVIL
aMeum -— - A
VatEavÜoc. i. Plc B ^ à: pos :
Pere Meum optimum recens, intus porraceum, extraafuluum, quodafperi nihil, autfü
b Meum ii i
tru eret
Inlib. Tertium Diofcoridis. 589
VISCVM. * VISCVM-POLYCGCOC:
Vito rm con Camerarii, *
Cip. .
"pem TUN
TO TET P
A
Tfum plantaeft breuis , vamifculisin crucis modum prodeuntibus folijs linis in ramu[culorumfummitatibus vtrin; Vifci confid.
g, emergentibus, oblorzgis linguarum inftar, erafis olidisi colore fibmelino.Baccas fert copiofas,piforum mnagnitu-
dine,allicantes,tenti tunica obdudas fubflantia intus tenaci , glutinofag, ac molli ,in qua femen eff paruum. Vifcum fit
ac diuerfis modis: verim omnium. preflantiffimum eff, quod e granis in quercu nafcentibus conficitur. Huit. pra-
—.— deid, quodinualidum in pyris, mdlisg, nafcitur , sngensin Hetruia prouentus. Siquidem inibi non modo in quercu lau
— 40. datifimum prouenit, fed etiam in erro, ilice, c caftanajin noftris prefertim maritimis Senenfibus, vbi vaffiftimà. affur-
2o gnnlue, quenon paruo pretio jslocantur,qui vifum efficiunt.Scandunt autem illi arbores inmenfas;non fine magno
ve periculo, epiusa, funibus adilligati id muneris in aere pendentes obeunt.Grana, qua legertmt;in aqua. decoquttt, Vifci confe-
damecrfrumpantur: poftea contundunt, Cr tamdiu lauamt in aqua, quou[q, furfuracea excrementa eximant. Refert P[;-. io.
! mius na[á Vifcuen in quercutantim, robore , ilice fylueffripruno , terebintbos pinu, c aliete. 4t inHetruriagignitur — 2
etiamin caflanea, quod optimum eff,malo, acpyro,non tantum [jlueftri , fed etiam domeffica, quammis penitus inutile é
Vif maxima Hetrufcis vtilitas eff: nam prater eius vfum in aucupiji quibus mirum in modum deleantur o ingentem |...
Turdorum copiam, qui autuimii tempore,in [luis quibufdam ex iuniperis arte c nfeructis , to capitntur, id etiam in pri- Ld.
CUT ICE W Ww Rit. QM TqSe UE I MMUETS C WT
€
2)
mirvileeft vitiLas muniendi , ue prima germinationeab erucis , quibus omnia fcatent , gemma deuorentur. Siquidem ^ — i
scole vifco vites omnes circumdaat , quo poffea erodeutes vermiculi, qui tam preflantiftimo latidinfidiantur, e terra
Arum petentes , merit? iznplicantter. Quod cum perfpexiffet natura onmium rerum pareus,vifci multum Hetrurie lay- m E
4 efl, ne hanc ob pellem vino deflitueretur. Vifafiuttu vefcuntur turdi, precipue magni,quos noftri vulgo ttitdellas vitci genera. 3
4pelant. Quorum. ftercore vifcà feminepleno iafiauntur c feruntur arbores, in quibuspernoctant, c» vidi; ant:équo tio.
tevdem femine v. Citar planta, que vifeur ereat.. Vide [cit à Plauto didum f Tarde exitii fibi cacat.. Ceterum... :
entr. Jed m arboribus vinit, fronde plerumque perpetua. 1d quod etiam te[eatur Virgilius li. 6. Aenidis ups
rnoncít,
-Qualefile tuis brumali frigore Vifium
OUT
scie
Ort.
n
Vignuera bet accepta.
| Tbeo-
- :
* x
0o »' And.Matthioli Comm.
EL. Theophr. fententia nou onmi ex parte probanda videtur: quippe quonid vniuersi Vi[cit;quodim À "ysdalo, Do mád
"m | Italia prouenit , tam eflatey quam byeme fronde perpetua viret; cian tame ba arbores yemefondisn defino
ru : fit» vt aliunde buius vei caufam petenda exiftanem.Fit preterea Vifai aniculis tantum capiendis COTEBICLTa t gy va :
n ex imyxis, que Aphris Sebeftena dicuntur, vt. libro primo in prunorum mentiome deijsdifferentesvetulgnu,. Yi ms
Vifcum Da- Infubres fuis in aucupijs quod arborgo vifco careant; illud, e Venetijs deferunt, quo primián £x Damafco Syrie
maícenum, vudeDamaftenum vocatur:fed id querno bonitate cedit.Fit quoa, V. ifaum e quarundam arbortm radicibus. ducbitu, *
à fextim , c viburni, quarum etiam arborum bifforiam libroprimo paliuri [2 rhois commentarys inferümus Oy; pre-
Vifumer 4. puiufmodi arboribus vifcum conficiunt cortices radicum [umntyeffo[faó, arobe inter fuarum. erborum fonds; Men
ese emt felo fepeliunt, ibid, tanto tempore dimittunt, quoad computre[cant:mox eximunt, c» tamdiu in pila contundgy;
lentorein concipiant: demde aqua calida lauant,G manibus comifcent.Hac etiaim ratione quibu(dan; inloa C à
Vifci querni. fi radicibus. Sunt qui querni vifa lignum im tenuifumum puluerem reéigant , C conitialibus bauriendu d
vires. quo tantinu medicamento multos fuiffe [anatos pro certo affirmant. Atqui operapretium eff. vt eo ita vta Meat:
quotidie in quadragefanum diem v[g.s & caueant ne lignum ab arbore refaffum terram contingat. Idem collo, ay;
Quorundam7y;; pro amulero fafpenfim ,cim fuo cortice, grauidarum conce tum adittuat. Sed noti ego complies , morbi c» ga -Á
SroR oc menti prorfus ignaros, qui ligni loco vifum ipfim in catapotijs deuorandum dederunt. Vifcum qued in Pyro fluefr s.
Vifci pyri yl- fcitur, contrattione membrorum laborantibus maximo effe auxilio cimus : contunditur id vna cun folijs Tm p
imul Maca ciim piugitedine capi recenti. - Vifaimeminit Galenus lib. 6. frmpliium medicamentorum , vbi deciusitiudiferzis
Galeno. . "Ferbis Vifatt ex plurima aerea, C aqitea calita paucifrma terrena fubflautia conflat. Nam acrimonia. BRALE
dinei excellit.Itaa, étiam affehw[ubfantie rc[pondent. Siquidem valeter ex alto bumoves extrahi 3 bec ia
"tenues, fed C» craffiores ,cosg, diffundit , ac digerit. Efl autem ex eorum denere, que non protinus pof primam apsofs ü
siem excalfaciunt, fed que tempus requirunt , velut thapfía. Sed & fupra commonuimus ,ineffe calidis facult T te 4
Nomini — notis yl largum continent bumorem Tecrementitittin Nomen illi Graecum; fic Latinum Vifcum: Araliam Daba,—
feu Dibach: Italicum Vijcbio & Pania: Germanicum 2ogeltetm ober SWoftel: Hifhanicum Viifio: GalicmGgy. —
TNulla bic in Gracis codicibus fit acimorum mentio , fed bectantum legttntitr:ysveron Gerne rap aie : "
hoc eft, fit ex quodam fruttuvotundo. Cui etiam lectioni adffipulatur Serapio, Sed interpres videtur. fécittus Plinitm T "
Tib. 16. cap. vltimo, fic inquit: Vifeum fit ex acims, qui colliguntur titeffimm tempore inanaturi. to et ien
m
P, pos
z Viícampolycocco , Camerarius propofuit in fua editione Matthiol, quod à vulgari differbac.
carum racematim cohgrentium copia, in reliquis cum vulgari Vifco conueniens: quod rarum &in
Heluetia repertum. ^—— , 1 as RDUM
Araphih. c APARINEÉ. — ^ CAb LXXX
m
e nr és : ris
8 ui7895. À Darine ramis multis; & paruis futicat, afperis , quadrangulis, perinterualla orbiculato foliorum
Quae C. ^ ambitujvtin rubia: flosalbus: (emen durum, rotundum, concauum. aalbum, vmbi fpe
medio velut. CEPR SIMPLE QUE. es lisaé ne dose lacte ril Semi b reni APRI
Repo eftium- *a pattores coli vice vtuntur ad eximendos é lacte pilos. Se scaulid,acfolioni ;
ita Meum. * : ue fuccus, potu b contra ipcrimm piel Ciorumqué —
b Meum. morfus auxiliatür: infufüaurium dolori me t
pera ioo ba cumaxungia trita, flrumas difcutit.
ieumvino. : ,
Aparinescon. ;
eratio,
Speronella.
- ber afperrima eft , quapropter cum ad d
M egy tm veflibus pertinaciter beret. Butius fuccum a
EX quidam ad recentia vulsera glutinanda , &
y^ mas. Stillatitia eius aqua datur vtiliter potand
Sicce farina vulnera glutinat , C vlcera fa
My minit Galenus lib. 6. fimp. med. vbi fc breuiter
E ve, quidam philanthrepon alij onphacocarpum.
mue modictextérgit C» doficcat : babet nonutbil fu
m un. Herba bac Graci avrapiva Vocat : Latinis
^ rine: Italis Aparine &* Speronella : Germani
JprkrrissGiluteen.
Aparíne quomodo primo prodeat f
» prefsimus, floribus ramen variat, et
59 cxBaldo.tamen purpurafeentibus habemu
eiicarépios Hippocrati: afpera Lappago fiue
(abafr rioribusfoliis)Plinio:Lappá
phraftum vertit: Aparine, Brun . Tr
L3) Dod gal & Cord. in Dioíc. I
: 7 Caft: Lugd. Caf. Apatine
: z-. tundis foliis frufhu duglcilt 2
(o quo cft femé quadantenus latü.In
de
E
| ge mbi abfumreferat, eas porius fupprimendas, quam bic appingendas exiflimani-Ruellius tatten eam plantam ,
In lib. Tertium Diofcoridis. , $91
cat. Eius decoctum fingultus, fine febri; potu difcutit :idem efficit, fi quis cam aut teneat, aut
locis emicat E melle trita vicia cutis in facie, & lentigines emendat.Contufa in edulio rabiei canis mede-
odorecur: eu pe (à (alutaris effe creditur, & hominibus, atque brutis fafcini amuletum. Purpu-
iis : domi! cu:
za E umligaa, pecorum morbos abigit.
ALYSSVM. A varia eft apud autbores lifloria. Nam fi Plinio eff Alyffi. confi.
Ca Dee ra. pu adbibendafides, Alyffum ea plané fuerit berba,quam Ru- 5 os
gap eu biam ininorem vocaius , que quidem; praterquam quod folia Af E n. :
ferat long? minora, prorfus Rubia fimilis conflat. Quod autem ior.
Plinio bec Alyffon fit; ems verba declarant lib. 24. cap. 11. vli
de erytbrodamo it firibit: Erythrodamus, quam aliqu ereutha-
danuim vocant;nos Rubiam,qua tinguntur lanas pellesq, perfi-
duntur, in medicina yrinam ciet. Morbum regium (anat ex a-
«quamuulfa:c lchenas, ex aceto illita: e iftbiadicos,C" para-
Iyticos; ita vt bibentes lauentur quotidie. Radix, femend,tra-
- obuntmenfes,aluum fiftunt; c collettiones difceutiunt." Contra
-— ferpentes rami cum folijs imponuntur. Folia c capillum tin-
gunt. Inuenjo apud quo[dam smorbuim vogium fanari hocfruti-
ce;etiam fi adalligatus [beteturtantüm.Di[lat ab eo, qui Alyf-
fon vocatur s folijs tantiim e vamis tninoribus. Quippe nomen
accepit , quid à cáne emolos rabiem [entire non patitur, potus
ex aceto , adalligatusg, : battenus Plinius. Quem facile quis fu-
Jpicari poffet Diofcoridis Aly[Jum veddidifje , eo ductus argu-
VER nrento , quidis latim poft Aparinem «quam rubia fimilem fe-
AP cir AbyfJum deferipferit: nifi omnibus fer? notis boc avubiami-
nore differre pev[picuum effet.Siquidetm Diofcoridi, abfjumfo- ——.
lijs eft votundis fruélu daplicium feutoruim effigie,in quo femen. —
quadantenus latum: in montibuss c afperis locis nafcitur:qua
Janéomnia in minori Rubia defiderantur. Quódpraterea Di-
ofcoridi, yt Plinio , Rubia minor ton fit Alyffum , ex to apertà
cognofcitursquàd is infra de maiori, c minori Rubia codem ca.
pite traélauerit , id quod minimé quidem feciffet. fi nullam iu-
dicaffét inter minorem rubiam , é& Alyffum intercedere diffe-
ventiam. Quare vel Plinium bac in re ballucimatum; vel diuer-
fim à Diojcoride Alyffum. accepiffe crediderim. Porrü magis
adbuc Alyfi bifloriam ea confundere inibi videutur; que de co
NÉ. pofteritatis menrorie prodidit Aétius, cium inquit: Aly[fum eain ^lyffam Ae.
tii eft Sideri-
tis.
nO ws 5o o tow herbarn effe aiunt s qiiam Heracleati fideritüm vocant , qua
propter vias vbig, nafcitur; purpureo flove, folis craffioribus.Nomen tvaxit, quód à canevabido emorfis mirum in modum
40 epituletar. His verbis Aetius non folitin won referre Dioftoridis Alyffum deprehenditur , fed neque etiam fatis expritiitre,
quam ideritim pro Alyffo intelligat. Nam cum tres fint fiderites a Dioftoride monftrate, quarum due, prima falicet,e
vltima, beraclee vocantur, non equidem fcire po[fumsan primam , vel vltimam im [uum Alyffum receperit Actiue. Huic
m, Vt alijs quoq, mon confentitnt qua de Alyffo retulit Galents lib 2. de antidotis; vbi nonnulla Afclepiadis medi- Alyffam Ga*
tamena ad rabidi canis mor[us commemorat. Alyjjum y inquit » beiba eff marrubio adfanilis, afperiar tamen € magia-leni. ——
ulcata circa orbiculos florem ad ceruleum vergentem profert.Hanc fub canicule e[fu colligere oportet: exi itundi,
ribaris er feruari debet, ne diffletur.. Ex bis Galeni verbis, palam eft, Alyffum ab eo ex Afilepiade defiriptum;
mannquam vlrimam fideritim refevre.Ciim igitur varia admodum fit de Alyffo autborum fententia, cuimá, eius
Tanvariajineertag, babeatur, difficile quidem fuerit afferere, quanam planta V oAqes e prac sd à defi
— , Janénolis aliquot plante, que pro Aly[fo ad nos à rei berbaria peritis tranfiniffe funt, veriem citm earum mulla lecitimtan -
E Fair: )fluefirem comabim vacant putat ef Diofcoridis Alyffum.vel ad ipfüm propius accedere." DUM, ue Edere
€t: €. ^
errata cormgere videar , $s diiudicandum relinquo , qii in fanplicium et bifloria mediocriter verfati, nabis fyl.
[D € maiora diiudicare poffunt. Caterian Alyffum à Galeno ex Afdleptade reprafentati , in alia prouenire non equide i
infcior;neg illud fimiliter, cuius meminit. Aetius. Sed quod borum in vu medico probandum , vel reprobandumfit;mn
E "aufm, qu j sj Galeno x Yam SEL 28 do $ rim. Qui praterea Abyfi facultates tradidit ^lyfü vites ex
Ti. 6. fimplicium medicamentorum;; bis verbis: Nunicipata hec berba Alyffom, quod mirifich intet dem 0s à anie ra-
Vio. Sed C rabienti quoque data Yaretirelie bbs MEHR totius fubfLantie ii ubt d DRE pi-.
en ex fola percipiexperientia, c» plane nulla conflare methodo. Quod fi quis ad multa experiatur
n maculas faciei à fole.
LES-
IAS.
longa, radices numerofis tenues odo
$92 . And. Matthioli Comm.
rus graue, femen fecuridacz:nafcitur in montibus.Radices ex vino potz torminibus auxili itürd.
traferpentium idus. Folia aduerfus vuluz, mammarum(; vlcera, quz cacoethe vocant, ill; con-
k
Hederater- Alluntur, mea quidem fententia, qui Afclepiadis vice, quam in montibus nai tradidit Diofcorides
reftrisnon eft ^ pliyisg. eom herbam accipiunt, quam vulgares quidam chirurgici Hederam terreffrem nominant; qu 9h etiam
Afclepias. |- nie na citur, c perpetuo humi ferpit folijs rotundis a [peris per ambitum quadantehus ferratis, lon Mo temid fo. je
lo appenfis:floribus exiguis, in purpura albicantibus : radicibus tenuiffnis.Siquidem preterquam uda M
ain uriste E arida in vijs publicis na[ci nufquam etiam » quod legerim,prodidit 2 * Brie. fai-
; Gu c foliarotundaproferre.- Necminu etiam , vt equidem arbitror , ballucinantur ij (pace tamen Fuchs; Ahn
Fuch.eror Vincetoxicum Afclep. cenfentis,dixerim,quem conftat. ex fuis commentarijs banc babuifje fententiam ) di putant. Afia.
piada eam effe plantam; quam vulgus berbariorum. Vincetoxicum vocat. Quandoquidem buius cur folia, ta
nullo od dantur:flores virus aliquod mon redolent:femen mon eft fecuridaca fini icio qud es
Jectione Afclepias non profert folia longa: cui fubferipfit Marcellus interpres. fretusfortaffe,vt folet, probat
t ribus, Preterea antiquiffiümus codex manu Jeriptus , de vadicibus non legit zr» Ad , hoc eff , multas, fid tantim ^
| Vincetofsici e)udescid eff tenues, odoratas. Cateriim V YN C £T O SsT CV M. prouenit folijs laurinis,fed in cacumigie. acutioril AT
va hift. Matth. pis zc Lenibuss caulibus pluribus letis;viridibuid circa quos folia per interualla vtring, lina JBectantur.Flores edis nen
IL VINCETOXICVM. * IL ASCLEPIAS NIGRO .
— " : A OON E *
s NV
LEM, T
octo.Bibuntitr quog, quotidi
e 4o ET
In lib. Tertium Diofcoridis: - $93
podes de bac herba confcripfit : at os eitis nondum periculum fecimus. Ea Grace 2axYvride, vt etiam Latinà Afüle-
dominatur: Italicé, Afclepiade.
Afclepias noftrum; Apocyno cognata herba videtur, & wiilziecr feu Vincetoxicum vulgó dicitur:
m 1e. ibo (quod iibi nigro flore. I. Afclepiasalbo Rore, CB.Hirundinaria, Brunf Trag.
quod T on.Vincetoxicum, Matt.Dod.fol.Lug.Caft.Hederalis;Ruellio, Afclepias,Fuch.Dod.gal.Cor-
Gehe hift Gehor. Lacun.Lob.Ca( Taber.Cam. IT. Afclepias nigro flore, C.B. Vinceroxicialtera
n n Dod.fol. Afclepias altera flore nigro, Lob. Afclepias nigra, Clut-hift. Hifp.Lugd. Afclepias tertia TOr M.
Nomina.
"
» xvixoy a—
nigro» Tab. Apocynum, Columna: alii tamen Periplocam minorem vocitant. nier eu
A'aspaluAle. 7. ATRACTYLIS. CAPCXCL bbs
[ x - " ÉL be: can 2 Ori.
[] "A Tra&ylis, t pina eft enico fimilis,folia multà a longiora ferensin fümmis virgis, magna parte nu- yir, i,
e deis ]qua foeminz pro fufis vtüntur, b capitula in cacumine fpinis horrent,flos luteus,qui- minora.
buídam in locis purpureus inuenitur: radix tenuis, füperuacua. Coma.femen & folia cum pipere & vino Cócl. non ha
tvriliffime contra fcorpionum ictus. Perculfos tradunt; quamdiu ea teneatur herba, nullum ex- tO
: * ci
iri dolorem,ipfümg; depofita ftatim recrudefcere. tplus
Ree - Lcoma.
LAIRAGIYLIS. Ere dubi? , vt mea quidem fert opinio y Ruellius y... i
: à MeL oes) : ., Atractylidis
; - € Hermolaus : quippe qui exifltimauerint Atrattylida ioa
effe Cnicum fylueffrem cuius primo loco meminit Tbeopbra- F.ucll. & Her-
Za ftus lib. . caps. de plantarum bifloria, Siquidem magnam molai error,
ego inter fylücftrem Cnicum , C Atrattylida inuenio apud mE
- TheopbrajIum effe differentiam, Quod vt omnib. perficuum Co Yt
-. effe pofiit , ijs pre[ertim qui aliter fentiunt ; bic Theophrafli Casio tha
verba de Cnico, Acarna c Atractylide fubijiam. Cuicum, phraft.
inquit: fglueffri vrbanog, difceruitur. Sylueffris genera duo
notantur: alterum vrbano admodum fimile,reticaulius ta-
men: quamobrem eo mulierum prifcarum nonnullepro colu. *
vtebantur: fruchum nigrum , maitfeulum amarumq, parit.
Alterum genus denfum conflat , caulesa, foncheos profert,
quodammodo buimicaule fit : nam propter foliorum molli-
tiam declinatur,procumbitd ad arua: fructum amarum.fie-
NN quentemsbarbed modo bir utum gignit.Sunt ambo femino- "
Ja verim fjlueftre copiofius fert. Eins peculiare pra alijs fjl- 5
ucftribus est , quod illa duriora [Dimoftorag, vrbanis proueni -
unt: bocautem mollius ac leuius conflat. Acarna quoad fli- Acasna Theo
plicivatione exprimi licet , afhetlu Cnico vrbano fimilis est., phratt.
valore flauicans,fucco pinguis. Fufus agreftis ( fic enim Atra- Axxa&ylis
élylida Latini nominarunt bis candidior est : babet, pecu- Theoph.
lare, quodin folis ettenit:decerpta enim, carniq, allata, fuc--
V cum fanguimeum effundunt:qua de caufa eivoc,id esl cruor à
$94. And. Matthioli Comm:
don i us foloprocumbit, denfa foliorum coma , cy quodammodo btmicag];;
qm d eem wcmalnet 7 ^ (a hirfurum Ce caules profert fonchi modo rabentes ye ee am
LR vids vfus conzenit Carduo benedicto cum altero nici [jluefrris emere» nil misure
pec Mi lee quod alias negaueramynunc plane afferere non dubitein.Sed certe Ruellium nan Ut Quid ta fe.
cile afferuerit Carduum benedictum vocatum [anguinem ex fe fa under eNam etfi ego PR Ü periculum feceri noun.
tdt lapfs mon enel alio vel ramulo fnguimem évulyerprofere mper Preterea concedam id uli Ya,
s acia qu d maximi ipftus repugnabit fententie;citm tam Tbeophrafloyquam Plinio mulli Ced genu [anguine fundar. i
" pepe idee proprium. Hincitag, palam fieri arbitror, Rueliium,alioqui doGifrimum turpiter confüdi fe Attali.
dis biffo ink Quippe fi,vt fuam tueretur fentetiam safe erere voluilfet $e dip nU uefris CHI gen, if)
Lesie ii heekimcnrieig diste igeeu re-
Fachfii opin. etiam milis vt liber? liceat quod quif fentit dicere. placet Fucbsij opmosqui loro primode compofitiane Wüdiemeng |
mobs. drin fübdeplnterhiferecmmentanis Cadm lnedctm valo nominatum Aero
; P ifamat: bivfuciorem dixi quoniam is duas effe coftituit Atractylidis Jpectes nempe mitiorz ALET alter gy hrfitioren.
: tametfi tum Dio[coridistum Theopbraffo Atratlyli vnum duntaxat fi Hen quod,quantireor Carduig benedi gy
est. Siquide bic nec [angninen faccum fundit,necin imis virgis vnqua vifit NI. ess : quinimo Tiras non Profert, ed iau.
dcm he udi y reptek yel pyiflppracibnht spem im hex ofra arro NN
BENEDICTVS. Jfrium difguifitione. fermo incidit de Cardio Lenedidp moy
II. C ARDVVS L^ -« abtebicdemiriseius ata, excellentibus dotib. mbis ifr
í Y dum*eit. Esligittr C AR DY Ys benedictusita yujg;
€upatusplantanullis hoc Tempore non cognita, Catlius
votundis, flexilibus , lentis, Bof uni actori ke |
longis; vtring,laciniatis,birfutis cocum «deleuerigt Pm. —
bititm actileatis. Capitula babet in cauli fame
loncis,ac pungentibus aculeis rigentia » foli dircimgi 5
pos E quibus inelinus Ces : AE intus feine
citare fimili & albicante. Radice nititur alba mylrisg,
Totaplanta vehementer amara eitjdeo acit, fia
peces C digerit. fid ad mula Lips a
in bortis, fapore adm
Sf
dii defcrip, -
-
b.Dod.fol.Caft.Lugd. Tab.Cam.
pn NE
*
diet voe
" * * 1
3; a Or.zapziy
i femine,
* *
E In lib. T'ertium Diofcoridis. $595 3
3, dito EE Lue Ros: CLINOPODIVM. -— CAP. XCHL ,
EY ousdés» . "
— ^W inopodion frutex eft foliis ferpyllo fimilis, fürculofüs ; duüim dodrantum altitudine. Nafcitur ín
(Aem Flores, marrubii modo , ex interuallis diftin&ti fpeciem lecti pedum praebent. Bibitur a Meum
bed d & ücci cius decoctum, ad conuulfrüpra;ftrangurias ferpentium ictus:menfés & partus pellit:& Sr arisen i
: verrucas, quasacrochordonas vocant, eiicit , aliquot diebus potum. Aluum fiftit decoctum ad in peuoQ
denis poamg; , fi febrim fentiunt,ex aquajalioquin ex vino. s ;
- LCLINOPODIVM VYLGARE. LPSEYDOCLINOPODIVM,
] dil N ned lee - -it ^ x AMuaue C ^2 d
Popup certi ue NOME T Py A
AS z
. ds
B- * 4
ARR
f. An A
e er
Clinopodio oftenduntwr. Primafalijsexit ferpylla Clinopodii
dps. : ché ndi ann
»floribus interfülia
ped
.
NL
gujTu acres, ait adsirodum amare per-
: RUM Ein scs dra
L4
^ tiat, cate-
dit viribus o[T.
"Jn p
VITafiagm pol.
Seed
Ocimum fylueftre. C: B. n 6H.
: yli E
Keynes egi
Ó
$96
A catitivBidioliC lonis d
i i 4 a f.hor.Calami tli zit.
hurn montanum, Trag.edit.LatPulegium perreum Gef.hor. mintla q We
i$ Nes irgehgie e ie foliis latioribus.anguftioribusiilq; hirfücilimisaliquando eme e
l ; ion siad vt Clinopodiumalterum Matthioli diffimile videatur : floribus eriamalbis rey leti,
^ dnéositidd LEONTOPETALVM. CAP. XCIIIL. i
tT OLEONTOPETALVM. —[ Eenopelon caulem emigir qgg
LWOUIT cy » d *5 autaltiorem,plurimisalis concsugm $7 ,
ex. : t In i38 (P mine femina parua duo , aut tria, inia ett
) ur. est nea 7 s QD sen - íi mr. o. PD unicei colori.
L habet e lia brafficas (ed papaueris diuifura : radi: Us tigris ts
b Mei SN GN arapa fimilibus, b fttumofis. NafCitur in aruis
Bzizrep ovd" v- 5 UMEN geubus. Radix azxiliatur ferpentium idibus. ev.
& srA cuc TiracÀ- EM N Ü/ no pota,nec alía:es celerius dolorem En;
piuisolté SAL N ifchiadicorum dyfteribus. Me :
^ quofdam. NS PRU sce or
P EERRES SEEN Eeontopetaltm , eiusg, nigram extulerantemz
ene SN L n
cem , rapi iffar magnitudine non dà Vener, é
Patauij in quibuiam bortis vidimus , verim etiamin py.
prurie aruis,alijsó talia locis. Nafütur frequensin Apuls
Leontopetalimemtit Plinius lib, 2 7-64p-11.Vliipfum js de.
pingit verbis: Leontypetalon, alij Rhapeion vocit fli E
Jic; caule feimipedali, ale malta , femen in Jte e |
quis ciceris modo, raáx rape, Jimili grandis nigra: nafitur 1
inaruis. Leontopetai faeultatespaucis perffrinxit Galen
lib.7. fimplicium medcamentorum , vli ficinquir: Leon.
petalivadice maximbvtimur. Digere T clin
iccandi excalfaciendis,in tertio ordine poffet, nof ria.
Aovquod Gred , Leonbpetalum quoa, Lativi dicunt : Lam.
topetaloltali. —— : : j e
Leontopetalonid eft leoninum folium, flotiburss -
puniceis pn Dio£orides, luteis folàm ob(eruai.
mus, quod Anemaem olim vocatü fuiffe , teftisef
Gefnerus, libro dehortis Germania. Leontopeti-
lon Matth.Gefha:.Lac.Anguil.Lon.Lob.Dodfol
Caft.Lugd. Cz(.&Camerario. Ae pm
f (EA WE
£x Plipio.
Leótopetali
vires ex Gal.
*N 1a,
M PUN ues
y: AL 7
Téuees TEVCRIVM. CAP.XCV.
Eucrion, fiw, x aliis placet, Teucishetud
virgz refereis cffigiem,triffaeinis fimilitudine, ie
; ichniolbo so ual ONE acinz
licia iuxta Gétiacém, Ciffidemq; vberri oue
E. Recens cum pota;autarida feruefattzei is pot
" enem potenter:bfumir.Lienofis cumaccto,
illiniturzité ferpentiü morfib.exaceto folofi "d
Terba quadam nafitur pluribus inlocis, filis qidn
1
4 Orib.
"Teucrii con-
fideratio,
Tener du; E. bus Cr facie Trijagimis feiaatur. Plinio du, Teuri prdsn-
plex Plinio. - Hrgeneralib2 y.cap.s-vbista fariptum reliquit: Init?
Teucer eadematate Teucrion;qu.
fh - $a vae
EE nanift:
qttibu[dam Ment vocatur.Narrant f de cen
: edunt. fine fblenemueniri, Qu lam ran y P
Co fureofam.;foliofabasendem nominea
rentem adbuc iubent; ade) florere non: (ma
VET qr i2
ex Cilicjs, c Piidie woontibu lendant: hat limit
4
. Inlib. Tertium Dioftoridis. $97
TPVÜ "ALTERVM. /fequanquam banc alij falsó,vt opinor , Télephiuin effe con-
j m TEVC iae IA AE tendunt. Teucri vires defcripfit Galenus -" 8. fimplicium Teucri vires
E € AL A medicamentorum, fic inquiens : Teucrium incidentis , C" te- ex Gal,
Wes muium partium facultatis esd : quare lienes (anat. Ponatá i-
pfum quifpiam in tertio exiccantium; fecundo verà excalfa-
cientium ordine. Hancberbam Grad vejneuov, Latini item Nominás
Teucrium nominant: Itali Yeucrio. 4
Bi v Tw Qn
I. Teucrium, Matthiolo (verüm in penultimaedi- ' &
tione figura pofita fub Teucrio altero, vt nici
Fuch.Dod.gal. Cord.in Diofc.Lac.Lon.Lob. Cz:
Caft. Teucrium verum, Gef; hor. Teucrium vulgarc;*
Cam.Teucrium primum, Tab.Chamzdrys altera (i-
: uealffürgens,Dod fol. 1H. Chamzdrys fpuria maior,
: C.B. Chamzdrys altera, Trag. Chamadrys vulgaris
mas,Fuch.& Lugd. Chamadrys fylueftris;Dodo.fol.
Pícudochamedrys, Gef.hor. Teucrium alteri, Matt. e
Tab. Teucri primum, Lugd.Hierabotane faemina, "
Dod.gal.& Lug. Veronica füpina facie Teucrij pra:
renfis, Lob. Auricula mutis quinta, Czfalpino.
Xausi/pe. TRISSAGO. CAP.XCVL
( Hamadrys Grecis; alijs Chamédtops, Latinis
ttifigo dicitur. Suntquieam E
lauere;propter eam quam cum teucrio feruat fim
tudinem, Nafcicur in petrofis &afperis. Frutex eft
p AS VA dodrantlis,folia habens cxigua;amara,efligie & di-
3 / uifüra quercus: flore páriio , a pené purpureo. Car-
s are N
ki bos
hs
5d
: pitur íemine pragnans.Recens in aqua decocta, po- a Ori. uo
NS . tutiffibus, b induráto lieni, vina difficultari ;inci- FU d
plentibus hydropicis, auxiliatur:cit menfes,partus extrahit:lienem exaceto pota confümit: aduerfus fer- "oratum.
: É o 312* , / E bMcüaddit.
ium venera cx vino, potu illituq; ethcacitiima, Trita digeritur in paftillos, ad füpradicta: purgat ve idrico
teravlcera,cum melle: cum oleo illita;caliginem oculorum difcutit: natura eius cft calfacere. "M conuaülfionis
? v , doom ut S
—.L TRISSAGO SIVE CHA.
IL CHAMAEDRYS ALTERA,"
tA end etd
hamis óo s gm epi cruor AN
vulg?
$98 And: Matthioli Comm.
Pebufuga, vig) Calamandrina vocatur. Alis berba febrium; vel Febrifuga dicitur,eo quid epato eius decaóhg, :
e fuget c finiat. Magnifaciunt Chamadryn Betrufci,qud( »t affirmant j,qui rem bane experimento, M ignit ten H0 Lens
Chamad:ys ieitmis acetarij modo fumpta,peffilentiam arceat; ni minus qum fcordium planta ei cognata, Prof. Mrs
vires Matth. adfigidos omnes cerebri morbos, nempe ad diuturnos capitis dolores, ad comitiales,veternofos melancholi
uulfos ac refoltas. Semen drachma pondere potum bilem per vrinae dudit , ideeg, comuenienter daturpotay,
infüllatur foliorum fuccus ad vermiculofas aures. Datur idem aduerfus inteflinorum vermes : id quod etiam yigg
fat bibitumyin quo florefcens berba die c nocte fuerit macerata, Ceteri quamuis Diofcorides,alijó, veteyery AR,
Chamzdrys tim, quod extet, Chamadryos meminerint, tamen Fuchfiu quatuor cius genera depinxit. De Chameg Tris
2 » plex differuit Theephrraftus lb. g.cap.10. de plantarum hifforia;vli ita firiptum reliquit: Triffaginisfolia adripta, rfr,
Tusco — Waoleetrita valent c ad depafcentia vlcera. Semen bilem extrabit; C oculis quog, beneficium e51. Folium ad, Mine,
Theophr. ritum oleo prodest. Habet bac herba folia quercus: C» fHatura vix palinum excedit: odorata ata, fiauis ,
res quidem omues berba eiufdem minime ad idem vtiles fore, baudquicquam abfurdum forta[fe appatcat. Tadicgy
iufdein partem vnam faperiussalteram inferius purgare mirabilius fit; vt thapfie C ifchiadis,quam alij Apien "4
bec Theophraflus. Quibussgirum nulli effe debet,quod Chamadrys tertiana correptos liberet : fiquidem ea ,
Cbamadrys "autbore,bilem deicit. Eél C» altera C & A M & D Rv $ , folijs quercus effigie, fed magis quümin preferiptal, ^. ^u
altera, & cius pyjbuss, , fubnigricantibus,numerofioribus c» denfioribus. Caules edit quadrangulos , tentes, lignofos, sn dest
hif. Matth. 4 rti fuveulisd, pluriaisvefertos, in quibusflofculi purpurei per nterualla,inter folia vutilant,cr caules ip
titt y alterius Chamadrys modo: Radicem babet multifidam albicantemá,. ESt autem planta afheuiucunda
ti: Amara tamen eit, fed odore non iniucundo,refimam olente. Quo factum effe puto, vt Tragus Diofcoridis Chamay
bancplantam effe exiffimanerit,fed an ret fenferit notabunt veu plantaria periti. Mibi autem C] y |
tuo fuerit cum folia quercus,non pini gerat: C» cum altera. Chamedry cognationem babeat,non. folum for ca E
ftoribus, fed fapore quoq, & facultatibus. Cum adeb amara non fit vt altera,ea quidem minus calida, Jiccad, fuerit, ita,
: ad omnia tnunia imbeaillior,non tamen multo. Triffaginis vires tnemorie prodidit Galenus lib.i fimplicitm teéditemas ;
Chamcedryos tortum:fic inquiens: Chamadrys vincentem babet qualitatem amaram, € est quodammodo acris. Quodria metis. —
vires ex Gal. pey colliauar , C vrinas ac menfes protocat; craffitudinem bumorum incidit , c vifierum obfiructiones expurgat. b. 5]
Nomina Watj eam quifpiam in tertio ordineexcalfacientium c deficcantitum:plus tamen deficcat quam calfadit.Hecplantase.—
- uaid pus Grac? vocatur:Latiné Chamadrys &Yri(fago: Avabicé Damederios, Chamadrius feu Kemadrius: Wetrafis
, Amedrio & Querciuola: Italis ceteris Calamandrina: Germanici Gamanberle 9n 99atfengel: Hiffanic Cha
o5: Gallice Germandree. Chamadrys altera , Italis Calamandrina feconda, & Quercitola feconda, e
* IIL CHAMAEDRYS SPI Chamadryosdifcrentias duodecimin?
"Tragus nota.
tur,
nofa. * nace recenfuimus, quam veró hic primolo
: mus, Chamzdrym maiorem repentem.
nzo,vocamus: Chamzdrys vera, Tra
Chamadrys, Matt. Triffago , Lac. Caft. Chan
maior, Cluf hift.Pan.Chamzdrys, Angui.LugLob.
cui & Quercula minor, & Tab. 11. Botrys Chamz
dryoides,C.B.Chamecypariffus agreftis, Trag.cuit
Sideritis Crateuz:Chamadrysaltera, Matth.
Thal.Lug. Chamadrys vera foemina, Fu
drys foemina quibufdam, Dod.gal.L
madrys laciniatis folijs, Lobel. Char
——— Dod.fol. Chamzpitys altera fort? Diofcori
.. Chamapitys tertia, Clu. hift; Pan. Trixag,
: | 2
: xcvi.
nimalium venena, pr N i im, op
Leucadis "ametfi Hermolaus *Ruellius centendant firiptis ftatum reli ere herbamq ninvine
con(ideratio. E deles m tamen tam nel curiali im facere profecto nor / € quos
rbhrherieahribnrienrim i facinore pad eca voto raa qu
»quantit extat, null prorfus notis ipf«m deferipfit. Ceterim ve12,meo quidem iudi "
calceitidenr atm f pimipim M quod abinde videar of Dfii omen
; 3 mm aLyrPanet nparauerit; " irii offendit ,à fe prim vrbanif TM
fuU e
$2"
E". 3 1n lib. Tertium Diofcoridis. $99
, canfatantà i i4 eti i Ldisssl Die[toridis co- Leucas du.
E adducor, vt Marcello adjlipuler, fed quia etiam fe babuiffe teftatur i
LE Lgs ut DEM initium buius capitis ita legebatur:Leuce duo funt. genera, vna eff montana, c altera boni. Ple
* dicem
ati , j i jc. Que omnia maximo funt argumento,quod boc in loto Diofcoridis codices
1 orequam fatiua folio efl, cc. Qu
[05 0 gu Mentana lati
; yin ijs plura adbuc defiderentur, qua faciunt ad perfectam huius plante bifferiam. Nevsdc, berba fic Nomina,
P v w^ item Latinis appellatur. *»
Zz em "NP LYCHNIS. CAP. Ovi 775
(€ "M us 2 MR tolle facti Coritráftor- a - Concluf;
E. E naria, lote eítalbz viole fimili , fed purpureo, quo corollz. itantur. a [c oritra fcor- nclufa
* . sae. dm anis TN potum auxiliatur.] Lychnis fylueftris omnia vrbane fimilis. Bilem er ien "en
ae annis femine duabus drachmis poto : iéis à fcorpione fübuenit. Aiunt huius herbz'appofitu ;
aun ncsporpelcerés& inertes prorfus reddi. WU
LYCHNIS.
B A tent
Crane non facilbeft hac ateteplantas in Italia 9- Lychnidis
2 Jlendere; que legitime referant vtrang, LycbnidE,hor- confideratio,
tenfem falicet, e» fylueftrem,cim éarum folia, C caules tz ,
a Diofcoride , quam abaliis rei herbaria Jferiptoribus , quod
i im,nullis prov [us repre[entztur notis, Vtpoteplanta-
rum.que fortaffe olim omnibus erant notiffime ob frequen
tem earum v(umstum ad lucernari lumina , tum ctizg; ad
coronas contexendas: attamen in Tridentiuo , c Geritienfi
«gro planta quedam in bortis, ac fictilibus feritar, coronis pe..
. Gendis datas quam equidem mon dulitaueziim pro
legitima Lycbnidein medium afferre-Siquide flore exit pur.
pureosalba viola fimili-foliis Ijcis, tomentofis, allicatibufG :
caule lanuginofo , incano , culito maiore , in uitis cacumine
flos euricat; vt dixi, purpureus inodorus tamz. Quidprster-
ea plata bac vera fit Lychmis coronaria, illud mib; fide auget,
act vt in bocnihilfer? addubitem,quàd alteram eiufdem
generi frequentiftimam apud Ananienfes Jyluefivem vepere- .
rim,illi fatite aded per omnia fimilem , vt cim Batalis dun-
m raxat difirimen intercedat,bac merit Dychnis fylueffris ap-
pellari queat.Sunt qui Pfeudomelanthium im fegetibus na[-
| ems, fylueffrem Lychnidem faciant. Atqui cum Diofcorides
Agreftem Lychnidem vrbana per omnia Jimilem effe fcribar,
eamá, faepius viderim in inculto folo;mon polfum borum pla
citis (ubferibere.His accedi entoja earum folia, que ad
lucernarum v[um pro ellychnio commod? vjurpari po[junt:
vnde apud veteres Lychnidis fib nomen afeitit:quippe lucer.-
1 ; : TA GrAGIs Xy vov dicitur,quemadmodum [T
. ; SE ZANNS eulus,qui gofcipio nobis boc euo p. ducernifa, inferitür
: 7 WO is 7". dlumen edendum, flamm, "q iendam. Qware cip
: V SEES NSSSSS, &ofipio,vt puto;carerent antiqui , tom£tofis erbayyg,
1 Pide undam foliis ad boc mtus obeundum vtebantur,neyipely.
-. ilvrhfialidtumó ponmulis lud deid, add drm, vt vot elu frmeraropiaio quà espletran
1
n
Lychnis flu.
N
que Greca 49- pof;
cedens quinquefolia , viele Plini, ^
y 4 q; modo. Que herla Greci vy); : Lyibgi NSex Gali
Bsqu Latinsdiitur: lalis Lyehsidecoronaria, om cec SyScE enfe ieq Nomina,
:, Lychnis(cuius triginta tres fpecies in Phytopinace recenfuimus)dicitur quafi Lucernula, hacc
chniseft coronaria Diofcoridis, & T heoph. Plini dem
Verba(ci cies, Dicitur Rofa mariana fatiua, T: g.Lychnis; "Lychnis fatiua,Dod.cal. Gef. hor,
Res; peoronaria Lon Lob.Dod fol. Lugd. Ceí HasIouisnoftes el oe Bd 5 €
:uldam,eidem.Verbaícum coronarium, Cordo in Diofc.Hzc flore eftümplici &pleno:illiintense —
Ydláiluc rubro;albo:has: veró rübro. ea ui
LILIVM. CAP.XCIX .
i fedelunt;Liisàquibuflam voewa. Equibussngueitum tenetur, jttod a-
lirinum,alii füfinum appellantneruos;& priuatim vuluz duritias emolliens, foli heiba illita,
i iliantur:& facta ndita- 1 i
entium ictusau bufti toficiunt: aceto condita vulneribus tulan-
aco to vetufati v lcerum, * 59e : »re-
ollit, menfes ciet, ef epa
5 & le. «cri. liquidá
RE vam fit medica.
expurgarabftergit faciem,& crugat:teritur in aceto cum Sentin. e
isteftium inflammatonibus. Semen potum morfibus fe MM Vou.
] PT
a.
Uu
e Ww.
i; LI LI " Y m
600 And.MatthioliComm. |. *
2t
aduerfatur. ibus cris femen, & folia cum vino illinantur. Tradunt & purpurea efelif aS "
oy rte imi dx anis a. ie iil ve td
L LILIV M. IL MARTAGON
E
LJ
y S N / ( SN 7 í
$ y : ( j A^ RR
Pu SU EX 4 z SN
Lilior& con- ] fsmomin motutifolia fert longa, nunqiam nn virentia, léuia, pinguia, Pancratio fimilia, Caulzproferth.
fderaio, — ' — eubital undum srettum,leuem,pinguem;firmum foliis ab imo àd fummum árcumuefltum:? cui cami
Femquaternive ramuli exetnt,à quibue oblonga prodeuns capitula,herbateo olore, que srattu emporilafiare
mij tandaris,calathi figurasextrinfecu, ffriata,refupinis per ambitum labris. Luteis aliquot , ex calathi fundo vtin ova
furfum fpedlantib apicibus, puluerul nO lingue effigiem imitahtibusalterius quam flos doris, 12
gum preducitur germ, vottindo in ime capitulo;berbacei coloris.Radice nititur bulbofasalbi ompatti
marum ferie furfum [edhantium.Huius fquammatiles bulbi evaffiufeuli funt , c lento fucco pregnantes, Serumturüla —
DUDAS siet bulis Martia menfe pafim im bortis c viridaria Florent aftte circa olfitia. Alba lla vr prpuvafan dui :3
iorum hi- Pliniu lib.25.c.5.his verbis: Lilium ofa nobilitate proximum efl, cr quadam cognatione v olea quedlims —
decies appellatur.Et impofitum etiam maximé vofas decet , medio prouentu earum indipiens. Nec vlli florum excelfitas mum,
interdum cubitorum trium, languid femper colis c» mon [uffiente capitis emeri. Candoreins eximin, flit fri fi
Tis, Cr ab anguffisin latitudinem paulatim fefe laxantil » effigie calathi, refupinis per ambitum labris, temih fln t
femine antibusin tedio crocis.Ita odor, color duplex, v alis calycis alius [lamina difrentia amgufla. n vugeextif
verojdlei, vfu folia non fpernuntur. Ef flosnon difnilis illi in herba, quam conuoluulum vocant ; nafcen,
T :
omnibu modi ferun quibue rafiórbac amplas acbryma fiev ippofliamcnibil eec, un
" ..
ftoi
Cunt decerptasnouis fictilibus non picatis indito diligenter operculo recamiani
manebunt, Sed vtintermedio tem MEN "» im |
2r» fhati
00 Foliis vulgartz foponeriam imitatur, qua in M flelle,vel rofe tmo iáe fh i :
^
, e
*:- Inlib.Tertium Diofcoridis. 601
— i i pediculo appenfi flores emicant liliorum effigie, minores tamen: quorum folia etiam reo ;
! anie Fats qiiem rubei fefe i ar fie j, incundi; Prouenit.
p Í nin cap locis.RAdix ad ea omnia commoda efl;ad que Lilij. Lilij genus bocin fuis de ff iumbiforiacom- 705770 07
Jepm s abidel feminam putauerat e[fespro £06, depin xerat. Sed quia (ui erratis con[cius faclus y Datici- aieo t
i may opea mfacultatibus nos auoa,
' que fequuntur, babeto.Elixa radix vetere axungia excepta, & illita » pedum clauos euellit ; fed anie d Liliorum f.
- dexmremoueri non debet.Eadem ex adipe , Gr oleo adbilita , defluxos pilosreplicat , cum mulfo Autem pota fahguimety cultates Mat-
—— eerava[a concretum per aluum ejait, fuppurationes molitur, Cr comcoquit, c duritias quafcumó, emollit. Stillatitia flo. tbiolo,
sum aqua datur vriliter potanda egr? partwrientibus, C ad pellend.ss [ecitdas,addiris croco, Cr cafa odorata.Oleum quod
1c iforibn paratur, vteri duritias comimodifim? emollit,valet ad omnes fiigidos neruorum morbos,nempe ad conuslfiones,
4 Qr rifalutiones.Prejtat item ad emollienda articulorum impedimenta:c (cirrbofos quofcunque tumores, Vinitur quoás,
iuuamento puerperis vteri dolore lanquentibus, addito oleo? lini femine, ci prefertim vhi fuccida lana djs calidis
" imbata, ventri faperponatur. Additur in clifmatibus,vbi induratas fecés emollire fit opus : Lilia que diu in olea macerata
(7 funnt yillita prius calefacta, calida apoftemata citra dolorem maturant,ac digerunt, C peculiariter ea, que in articulis
.Liliorum facultates pofferitatis memorie prodidit Gal.lib.7.fsmp.med.fic inquiens. Lili flos temperaturatu miflatn Liliorum vi«
T, steps api gi ex terrena effentia,ex qua vtig,inguIu amaritudinem habet;partim ex Aquea y eaqiie tes ex Gal.
. — gonperata.Itaqueetiam quod ex eo conficitur oleum, vnguentum, citra morum digerendi. fimula, emolliendi facul.
———— garemobtinet:vndefit;vt vteri duritiebus fit aptiffimum.Porrà radix, foliad, per fe trita deficcant, Cr abflersunt, c di-
aderatà.Proinde quoque ambuflis competunt:fiquidem hec quoque moder até deficcantem , extergentemquafa-
46 caltatépoflulant .Radicem ergo toflam,ac deinde cum vo[aceo contritam ambnfris, quoad obducatur eicatrix; imponunt:
quippe aun alioqui & aliorum vlcerum omnium bonum fit inducende cicatrici remedium. Quinetiam vteros emollit,
en[c/, prouocat. Folia verà pracoquentes,r ipfa ad obdudtam v[G, cicatricem imponuntmon 1m ambuflionibus dunta-
xat,fed aliis quoque vulneribus.Sed funt etiami,qui aceto ea cond:entes ad vulnera fuo tempore vtantur. Plus tamen in-
ef abflersentis facultatis in radice, quam in foliis:quanquam tamen necin eaipfa multum infit, fient prediximus, nam
primivránisalfergétiumef medicaminum Ita, cim aut vitilzines n pforam,aut lepram, aut achoras, aut aliquid
tdgenus extergere volumus , commifcemus illi aliquid aliorum. medicamentorum validius gentium , cuiufiodi eft
mel.Caterim [i id moderat? illi, ac conuenienter admi[ieatur, c ad neruorum diuiftones competit , C ad alia vniter[a,
quavalenter exiccari pofIulant, ab[ay morfu. 1ompo[uimus vera etiem quandoque cr. foliorum fuccum cum aceto;c mel.-
leciclii. Quintuplus autem erat fuccus ad viruuó, atque infigne medicamen fuit ad omnia ta, queexiccari poftulat abf,
: H levari mcis iei de oir ibur Seo :
-
Apitibus re 2. vlcera humida flac-
go morfü,c tia, c e quei capitibus mufculo int, C quecunó, vlcera fac.
didéne, co diururna funt, quá, egré ad &icatricem perducuntur.Sed bec iam ad medicamen derum infi
Turm attinent, quo quantum licet abfHitere in pre [entia adnitor : ceterum rerum ipfarum natura. fepenumeroyt -
fingam adigit , celeriter verà relinquenda funt;atque ad propofitum veuertendum.Plantayquam Gredi zelvos, Q" Aelesoy Nomina.
cunt Lili Latinis nominatur: Mauritanis, Su[en: Italis, Giglio: Germanis, Silgenic* Gilgen:Hiffanis, Az cena, c
jo blanco: Gals, Lis. Martagum cbywiffs, Italis, Martagon C Gigliofaluatito. D ^
-Jdiim: m bulbofüm eft & non bulbofam:bulbofum vel vno bulbo. vt Lilium album, Martagon &ec,
A $ c BALDOÓTE. velpluribus Afphodeli bulbis, vt Lilium luteum; &
rubrum.Non bulbofüm,vt lilium couallium. I. Li.
liam album vulgare, quod Diofc. Theoph. & Plinii
Lilium, C.B.Lilium,Brunf.Matth.Dod.gal.Cord.in as
Diófc.Lac.Czf.Caft.Lilium album, Trag.Fuch.Gef.
hor.Anguill.Tab.Cam.Lilium cádidum;, Lob.Doc
fol.Lilium fiue rofa Iunonis, Apuleio. II. Lilium
monranü minus,C. -B.Affodillus, Brunf. Hyacinthus
. po&tarum, Trag. Martagon, Matth, Lac, Lugd, Ca
Ap hodelus cii Fach fob Litus qa pi c.
Eidemin icon.Gefhor.Lilium fylu Cod. n Diofe,
Dod fol.Cluf.hift Pan.Lilium fjlueftre purpureum,
Caí'Thal.Lilium montanum , Lob. Heinerocallis,
Dod.gal.Cord.in Diofc.Gefhor.Loni Lonicero. ^ -
j Ben. — BALLOTE. CAPR.C. .
Délisensomineatio ali de ueMmaYoHet.
itquadrangulos, nigros, übhirfütos, | 4.
complures ex vna radice : a foliis inaie ribs » quam rupis ees
marrubii, hifpidis, perinteruallain caule difpofitis, 7,,,,,,, ra
9 fübrotundis; T graucolentibus, apiafiro proximis: (Fr aias
vndealiqui apiaftrum eam vocauerunt: candidi flo- e de.
res vniuerfi verticillato ambitu caulem "coronant. lia erasa
| Viseiusefficax aduerfus canis morfus, foliisexfüle fimilia, (d
illitis, Feruenti cinere Baccefcunt folia, vt condylo- maiora & ro-
eden primá purgant & fordida vlcera cum melle. tundiora,
d
- Dates fne marium virum , quad etiem b ori
des Ds v à quibufdam Marrubtum fatidamcogno- Sic
min atur, frequens. sin agrorum m, Z 7 nafütur , c af-
Jim fecus vier.Fft autem boc apia, (ftro adeb fimile, quid fuco acil?
à legestes falleret, nifi nares confalerentur : ita enim füagra--
i rH os
$
E. E " . v & L *
602 And.MatthioiComm. | |. * —
. weolentia cità innote[Gt.In Italia nullis non cognitum efl appellaturá, ab aliquibus MavrnbiafIruysy ab y; *
neto fpurium.Huins-neminit Paulus(etfi vires eins filentio preterierit Galenus libro 7-fic inquiens: mus
Nomi — your 5j) ari C" alas epos: Latinum, Marrubium nigrum, de Marrubiaffrum : Italicum, Mo
-—
L'*XPIASTRV M, SIVE
ASA : x SA Pao PAR
OA 5
X CT
m Ae NE
SS
Ex
OMS i con. M[Elfophpns quod tini apis nuhi C Citrago dicitur, Hetru[ai abadore tri vulgo votant
* nun, Mllfieficutetiam Infabres. at permulta profecto Diofcorides à Nicandro poeta defripftzvt &
phlopaton efinipfat capri prindpio Nicende enim eadem haberi Thriaco veu, —
Coon s Fiesta lgoMorfitbo eun Geri. o
o 5 taeMerapay Li 2 dp rtl QUAAa Ib Xuexay
durs OU Solare bate joi diria sor
. Idem paulo poft bant Blamaw oso vov Vocat, dum ricini corticem cum cateimpetari
i Aat eo) yx Aca GAoiOy EA alie a pir totos VA WO Y LEE
Ius du trerdhestr a eei ret dare. 00
Ylgertequémerits Mel[iphyli ari odorata Sere pafim hoa
»:
EI . , GINA : ; -— à
Inlib.Tertium Diofcoridis. 633
.. e montibus.Duo eitis babentur genera. vnum fatiuum, alterum [ylueffre-Fuchfius tam? Meliffophyllum intriagene- Meliffophyl-
[ E ba dipuoz ji nuper au&tum excudit.Sed curis dio prima genera,que (vt faribit) grauiter odora li duo gene.
"nr, C cimices verius quam citrum redolent , inter meliffophylli genera conimmerauerit , ego nefcio ,ipfé dicat, Mi
ujants vi dicam ingenu? quod fentio plan? abfurdum videtur, quod meliffophyllum odore fuo aludreferatqubmti- —————
Me lw ratimiudée (rere Di elmminia prodidit Melifophylum, ad i faculates am lero. ^piadei vires
meum? 3: yt in cerdis affectibus Mauritami miris laudibus efferunt, tametfi id Greci quod extet, filentio preterierunt.
ande bac Serapio retulit: Meliffopylli inquit; proprium eff animum bilavem redderebümenti;ac frigido ventriéhlo ai-
«ei concoctionem adiusare,cerebri obftructiones referare deficieutern animum reuocare , cordis imbecillitatem tolo-
xil; j prefertim, qua fomnus frequentius mocteintercipi folet , quin & eius pulfitm reprimere , animi folicitudines
sc fagaresac folicitas imaginationes tollere que tum ab atra bile,tuin ab exuffapituita gignuntur. His preterea facultatis
Auicenna de
pollere Melifophyllon, comprobatur Atticenna quod; teffimonio, qui libro medicinis que cordi coneniunt; dicatosifa Meliffoph.
à [yide Meliffophyllum excalfacit;ficcató, ovdine fecundo.Cor exbilavat,vitale[o, facultates Toborat;odoris fragran-
rief oité aufleritate partiumó, tenuitate. Quibus facultatibus ceteris etia viceribus competit.Vires deiectorias poffi-
ll. MELISSA MOLYCANA 1V. MELISSA MOLDAVICA:
füetida.
gUongapa A e
"
e
)»
19 a
AS
- Meliffophyf.
HHopoli- | T di.
d s Medicus Alpbonfits Pautius Ferrarien, 5squam antea tu o , :
Molucham appellent quod a Molucbis Infilis allatamputent. Á aó, fulio eft Meliffoph vmi.
tanen, Cv minus denticulato, éd in altero genere árdiquad,, maro fapore;nec vllo citre aliodore:prof —
afiam timui igieherheoclro i quibu eme ric Apes atom, exca a, ru Teen
llita. Iclericos iuuat;interaneortga
604. And. Matthioli Comm. : .
qrungian,Z Marmacor:Italis, MelifJa,&* Cedronella, C Arandiata: Germanis, Syictiffenie- iners
Torongil, i Hierua cidrera: Gallis, Meliffe, cj Pom cirade. Moluca , Meliffa moluca, [ite Conflanij Talpa
Meliffa Con[lantinopolitana. Meliffa Moldauica: Italis, Cedronella di Moldauia. Plana, L
Meliffab apibus,quz zeA/oxa; dicuntur, nomen habet,& quod ea dele&entur à YE
tur, I. Melitfa | iren C.B.Lon. Apiaftrum, Matth.C ord.in Diofe-Lac Lob Meli, Bere
Anguil.Ce.Cam.Meliffa domeftica, Trag.Meliffa vulgaris,Dod.gal.Gefhor.Clufhif p. uni Dod.
lum,Brunf.Matth.Caft.Lug. Tab.Meli(foph.vulgare vel adulterinum,F| uch.Citrago, Gef/h wn cliforhy] n
fa Moluccana odorata, C.B. Mceliffa Conftantino: politana, Matth.Molucca eidem in compen, LMeif
cui & Meliffa Turcica: Molucca Syriaca; Aduerf. Molucca lzuis,Dod.fol.Moluccha prima, Cat.
Meliffophyllum Conftantino olitanum;Lug.Cardiaca Syriaca, Tab. Cardiaca melica fine. .
riacaminus afpera, Lob.Hac dicitur minus alpera refpe&tu fequentis.neutra enim aculeis care. If
liffa Molucana fetida, C.B.Moluca afpera, Aduerf;Lob.(cui & Mafeluc.T. urcarü)) Cam.Melica iue
lucaafperior Syriaca; Lob.in icon.Molucca Ípinofa,Dod.fol. & Lugd. Molucavel Meliffa Con0..
politana fecunda, Caft.Moluccha altera Alyffo Galeni congener,Ca-fal. Cardiaca Syriacaafpera, Tab
nzmontano. I V. Meliffa peregrina Moldauica, C.B.Melitla Moldauica, Matth.Caft. Lu. Meliff, «4
Cedronclla;id eft Citrago Turcica, Ge(hor.Meliffa Turcica, Cam.Tab.Lug.Meliffo hyllon Turcicum
Lob.Meliffe genuspercgrinum ex Oriente, Cafal. Variat magnitudine & parie de 3] pu-
purocerulco, & albo. iet
É : : s
Tlgdgyor. MARRVBIVM. GAP CL í
aM M Arribium.frurex eftab a radice ramofus,candicans.fübhirfütus , quadrangularibus ramis: folitm
zc Biene. ollicem zquatsfübrotundum, hifpidum,rugofum,guftu amaro:femen in caulibus, & ex;
pus. piene-l. P BE : à : DEUM Jus, & exinteruil.
sb vna radice lis:flores verticillato ambituafperi. Nafcitur propter zdificia ; ruinas, & rudera. b Huius folia ficca cum
bMeum.góe- femine decoctainaqua;aut viridium fuccus datur cum melle fufpiriofis, tuffientibus » &ad tabitudinez
7j ei (à redactis.Craifam 6 pectore pituitam cum ficca Iti ciicit: mulieribus àpartu non. purgati datur, vtmen.
Àrkérrtd'a , 2) ftrua,& fecundas extrahat:item in difficili partu, & his p venena hauferunt, autà ferpentibus dem:
ip ebria. Na fü uncveficam,renefq; lzdit.Folia cum melle illinuntur fordidis vIceribus porgendisprengia !
fcitarcircaa- fitunrfarerum:dolores mitigant:Succus foliis contufis expreffus,& fole coactus, leadem.
reasdomorüi, , ea helle illitisoculorum claritatem adiuuat:naribus regium morbum expur;
& radera. Icy een e
conuenienter inftillatur per fe,aut cum rofaceo. :
Manbic- - MARRVBIVM. M^rmidiam vulgaris eff planta,
fideraio. ^ — deg cras Dj 0 quam vt pluribus indicanda fit.
Theophrafto BENT ffituit Theopb.lib.ó.cap.a. deplant.hifl.
duogener. - c Marrulij duo genera. Aliud enim,
incifuvifo profundioribus, & proinde confe 2
to conffat,quo ynguentarij vri, ad nonni
Terum di qu. Á jo, ; 2 . it pj
furas habens obfeuriores,minu[g, ferratum:hs
quibus vió, conffare potefl, T beop.alterum:
. 4liud efe, quam Diofcor. Balloten. Marrulij
- commod? iocimorofis, c aqua intercutelaboritibu: tn.
que aut foliorum puluere , necantur interaneorum
Recentia folia cum veteri axungia trita & lita,
morfus per[anant , 6 mammarum tumares
chenas purgant, [anantó, ex aceto illita. Decoquuntur Mar-
ubij bine vncie,vnà cum buglofii, belenij , c eupaurj u-
dicum fefquidrachima , Rhabarbari drachma , cr agalluli jo
Moreno EAE
3
*» «
pari pondere,ex vini albi generofi libris tribus, adtertiaiYf
T que fitd, boc modo medicamentum praftantifimum dide.
xritiam,a vaforum obflructione prouenientem;vlis ,
- eem continuis buiufce medicamenti binas vuciat indi
v potauerint affedli , admiffo tantillo fachari quid ila
vo remaddat veri fi febris ad[it, ea omnia aquen r
- fant. Quod aiit marrubij virides rami in vinat
veu
Marrübii vis Mem
In lib. Tertium Diofcoridis. 605
worhum regium purgant, Cr ad aurium dolores inueteratos adhibent, in quibus fan? obfiruiones discere , meatum i-
membranarum expurgare eff víus.1d Graci epa iov, quod Latini Marrubium nominant: Mauritani. T a.
píom. d ramos xpity: P atiritani,Fa.
3 i. à Nomi
tafa ine Farafium Itali, Marrobio:Germani, Jfnborn, enb Sungenfraut: Hifpani, Maruuio: Galli , Marrubin. PUES
"4 J Marrubium album duplex eft,vulgare & peregrinum:hocq;vel latifolium,velan guftifolium. Mar. *
album vulgare, C.B. Marrubium, Matth.Fuch.Dod.gal.& fol.Lacun.Cord.in Diofcor.Lon.Caft.
bium femina, Brupf.Marrubium candidum, Trag. Marrubium album, Gef. hort.Lob. Lugd.
Marrübium fiue Prafium album; Taber.Prafium Anguillare.
P cw STACHYS. CAP. CIIL-
T
*
er s
Tachysfrutex eft marrubio fimilis , fed longior , folia ferens numerof, hirfüta,rara, przdura,cana,o- aMeum inter
dorisiucundi:& complures virgas ab vna radice exeuntes, marrubio candidiores. Nafcitur in monti- ferit hic z-
bus,&alperis.. Vim habet excalfactoriam, & acrem.a Foliorum decoctum potu pellit menftrua , & fc.
6v. vndc.
A T ITUS RETIA
Jtt. ra» u; yt tesex Gal.
» Sauge; : me
ia d RD d ^. Nomina.
tur Germanica, Italic 3, Cretica & paluftris faetida.I.Stach
hert.Dod. fol. Stachys minor, Cam. Stachys fpuria Flandrorum,Lob.;
iummontanumalterü,ThalPíeudoftachy;, —
hit Lac.Lon.Caft Lugd Tab. StachysGar-
lueftris, Caalpino.
Ecc 4 QUAE.
?
EH
E d
E 606 And. Matthioli Comm. ^^
tOri.le. 5- DvAMT I. PHYLLITES. CARCIYV. 7 Node
io intéri 2 Hyllitis folia promit rumici fimilia;longiora,& viridiora.fena, aut feptena,re&ta, qua
3 a Mei oce ^ relauia cernuntur tergo autem penfiles quafi vermiculos tenues oftendunt.aIn ym
7a4iy 7221- hortorum locis emicat:guftu acerbo. Neque caulem,neque florem »neque fem prófe. Bao
m2jasc gg) ra potaferpentium morfibus aduerfantur:quadrupedibus per os infufa auxilio fant:& idyfen
gadeisoici. folutaaluuscxercet;potui datur. : d
»
naíciturin .
d » BEY L L I T I 9; (roo omnes, qua Phyllitidi z
" Phylliudis i 2 igentiffime expendere voluerit band dificil 1
&onf(ideratio. teri cogetur ,P byliitim effe eam berbam , quam aliqui "
Suclcpan d: certinam , nonnulli vero Scolopendriam perperam S
umqud. P dico quod leoitimum Scolobendeigos t sz
4 Pe Scolopes, vt b
I : E xo
y co dicetur illa nimirum fit berba,
tanis yero Ceterach dicitur. Quod aute ita fe
busque locis proueniat:quoda, folijs fit rumice maiori bumenti-
oribus,ac viridioribus,vetis, anteriore parte leui í
tem eminentis quibi(dam tranfuerfim per a
| fibrubentibussqua( vt Diofcoridesinquis") ro
referunt.Opinionem deinde auget acerbus Pig c ma
Lr
I.
i,
SS, OS
V
A 24 N RR Se
j !V / pitur Huc poftrem accedit, quid caule, lore, c
| y AU ramctfi non defint qui credant , eius femen t,
E Y. / / iiculis prodire. Neque illud féntentie noffre quicquam
( DS uA Jj re crediderim,quod buius berba complures veperianturplan
E" 2 f. ue prater Diofcoridis audloritatem;vel quinquagi enit-
: i C tant fli Quippe vr experientia ompernmdles de.
— tibus nobis à terra banc berbam nunquam abvna tantnm —
AGAS). — — dicetotfolia erumpere vifa funt , fel à qu plurimis fefmal
tangentibus ita tamen vt na ab altera feparari poe utto.
«lé cognotti quod fi fingule vadices abinuicem diflintha co:
rentur,non pluribus quam fenis, aut fepteyis foljsrefeteinun.
Manardi Y P. irse s oU duas i
iardi , WW plane ballucinati deprehenduntur Manardus, Leonicems ,na-
i ERE » Hu Tu ft tq Lrifioni nominis iri
lapfus. 3 tam facile crediderint , Linguam ceruinam vo
nequaquain veferre,fed Heinionitim. Nametfi i :
EN
3
i
E
E
ES
?
i
quidiamr
SABGQr ure ue "ER
a Meum hie resue;in dit eti cendentes:flos candic
addit. $c«- lenticulz dimidiatz figuram, multó tenuio
por dpttuni prouenit in collibus Huius folia femen, c cum vino pota:
zevau. l.po- 'rmina quoq ue difcutiun
piso TES Uc ES MEL
trahitur.
Phalangij có-
fideratio.
E
Inlib. TertiumDiofcoridis. 607
LPHALANGIVM. *IL PHALANGIVM R A-
mofüm maius. *
" ASTON
uslde a scopi
JST XDNAD Á
LU0Uo 0 AA
nM
lilio vubro fimilis: femine nigro,lato,ad lenticule dimidia figuram, mulrà tenwiore:radice herbacei coloris. Huius folio , vel £a
ercsre femine auxilianzur contra fcorpionum.pbalangiorumque, c Jerpentium ictus item contra tormina : Hec Plimi- Phalangij vi-
qua omnia fere, i conferantur, Diofcoridi accepta referri poterunt.Folliculi in quibus femen concluditur;pbalangi for- 1c»*x Gal.
Bier, ule il nomen Prouenit in mentibus. Phalangsj vires tradidit Galenus libro £. Jfimplicium medicamento-
vum. ficinquiens:Pbalangites fic appellata €fquàd ntorfis à Dhalangijs auxilietür Ef etiam facultatistenuium partim, s.s
9? drfcantis quamobrem & tormina patientibus Juccurrit Quod. qa ayiov Graá , Phalangium quoqtte Latini dicunr; ^ 090n2-
jo, 1f.1li.
f. Si quii Greca Dioftoridis exenzplaria confülat.hic non ai » boc ef latum, fed zy) quod eff craffum , faiptum
tt:Quid [i pretereaea legat, qua ex Plinio in co. io retulimus, di prebendez Ruellium in vertendo fécutum fu
wmyex og, vocem illam reddidiffe. : t Ma
angium aliud ramofüm cíG;aliud non ramofüm.illud vel maius,vel mínus. Non ramofüu » aliud
aliu. ic cst I. Phalangium magno flore, soe halangium Marb. Caft Taber.Lg x
hampij.eidem.P| ei maius, Ge(hort.Sunt qui ilia parua vocitent.IT. 1
» maius, C.B.Moly Plinij,Dod.eal.Gefhor.Phalan ium ramofüm,Lob.Dod.fo.Lug. Tab.
ngi t Cz Camer.apud Matth.Phalangium Cord.in Dioi Gef hor. c RN ue RES T Ori leg.
qu PAS s ? $1 : Fides dee: OMEN CEC TRE DE UUmICHC id4
n jcoTMMWUM uo TRIFOLIVM OU CAP Rr M qekcne,
Rifoliui Grzci triphyllon,alij oxytri hyllon,alij menyanthes,alij afohaltion , vocant. Frutex t fu ?'5 "el etiam
1 pricabitiatimdineimacrollituvirgas habens cents s 3l Pci enaícuntur 5 Mei icd
ice n Mg tema ingulis germinationibus exeuntfolia, loto arbori fimilia:ijs recenter ena-
üsrütz odor eric essent bitumen olent orem edi purpureum mn quadantenas 272777.
lram.übhir(utum,2 ex altera extremitate excrtum tennz modo corniculum gerés:radix tenuis, lon-
pobvalida-Semé;& folia in aqua pora pleuriticis,vrinz difficultari;comitislibus & ijsquiaqua inter cu- 14 1 ^"
c tem principia (entiunt, foeminis quoque vuluz vitijs o. pportunis;auxiliantur:menfes ciunt: terna dracli- tremitate ye-
mzefemin i debent? folijs veróquaternz-. Contra ferpétium ictus trita folia, & exaceto mulfo po- lut. corsica. -
; Tradunt aliqui, totius früticis, radici foliorum; decoctum fotu dolores
5 Quidam terna folia aut(cmina in tertianis, cum vino icy opd ela,
Radixantido i.robufta,fo-
: : p ido drei eie i lida,idemle. -
25 s ; deg : Orib.
muentantur getera,othinibus planà nota : non tamen de Tufol
genere, quod à birumtinis odore Afjhaltitidiirur de qua iios
Kip co icnigiacu. fidem
JI
608 -. And.Matthioli Comm. :
LTRIFOLIVM ASPH A L- fiquidem eiui meminit libro quarto in leti:
Lon ie. titc. ita fcribit: Sylueffris lotus plurimi im 5 zril im
bitali C fepe maiore,alis multis.folijs trifolj talea,
bus vtique Diofcoridis verbisliquet,eos Ae xni.
recenter contendunt Trifolium pratenfe effe lorum,
Z7, vel vrhanam.Plinius libro vigefimoprimo capitegp,
mrifolij generibus differuit in bunc modum: Foljg : à
folium.Tria eius genera:menyantbes vocayz Grad, i7
tion,maiore folio,quo vtuntur coronari Alte »diafia.
phyllou cognominatum. Tertium ex ompibus gypynmi
* baclenus Plinius. Trifolij acuti meminit quogue Sedo
r2
Ls
Trifoliü tri- We
plexPlinij.
: IN 4
N Y
| d
: Trifoliü acu- N
cutum $cri-
bonii,
J
ij bec HY . Vt. ttn *
bouis Largus etate Galenofüperior , hec prodidit tape"
foe
eque
uin ldque vayoay0ic, neque , vt vu, lgatum babet Diofrgn 4
Plivjexemplar aveericepelarl dt mem alan
ri fimilem,cuirute(Rucsc alias riy dye Gratis 6a à
Fit.atque vbi adoleuerit , grauem lituminis odetem mitten,
Verfus Nicandri cob fummam antiquitatem,Crpropteradmi
vandam vetu[latem fufpiciendi, funt eiufinodi.
Nai àwatg) TpIÓQUAAGY &matus xyasliv apu xd
H'ézoy iy aeipyoyri rio WoemsQxyrBáocw.
: Tàyá'zot uyvayÜlcó d'é ser rwAor iiem.
Kal vày 4*5 Aor pur my eputv etueAv od uy ; ^ EYE
H'roioy àiica attin er) n7 et coop Ttyn ET
Ov T acedxdor arepeósytlaj iUa voy ducas zr pud aM
EmíguauD acor xj Éoto aparrel ey loc A ey $ come d
: coo Kapdéan &yegllas anite ügplsos im dpuyly.
OCOIETRIFOLIYM ACE-
i E : : : : S tofum. AS : yo.
S
54 I. j^
Inlib. Tertium Diofcoridis. - 609
- V. TRIFOLIVMPRATE N-
gnari ce fe alterum. ds 7
ww. T
tenfe. 2o josbe,
tammis conteclam, que ntcamenti fpeciem referunt:Totaplantarefrgerat oxalidis modo, proinde deuorata fitim Tüfolij ace:
qo extinguit, C ventriculi ardores extinguit. Iecur refrigerat € cor corroborat, Stillatitiaeius aqua datur viiliter potanda vof viresMat
islocts,colluiturá, ex ca os,vbi lingua, palatum faucesue calida fluxione laborent. 1n fumma ad ea omnia
ilis Oxys, quibus oxalis auxiliari queat.Pliniu(vt quidam. putant )hocoxyn nominat lib. 7-62p.12.Vbi ficin- OxysPlin.
Ceterim Trifolium pratenfe in Itala trium est generum.foliorum e florum diuerfitate differentium.. Primum
E Poli I Iob. hus Jienfs a; ; Y 5 artt dI ili 3 ibus i GUI. A " Trifolij pra-
trf fucctm miri Leudibus efferant ad oculi beculass vulnera Q» cicatrices. niuerfe florentis plante dezochum po
X Profuuia caliber. Semen c» flores ex aqua decocti cr exoleo adui diro emollumt alfa Sectmdum
To tanlenli fft lentis ob oquiofic folijs im vnoquod,pediculo ternie,variaz. facie perinde ac litumimofum mamá,
gudem que ad radicem fnt Aetojrifoli modo quod Ox vocatur rrins ex ico pediculo emergunt , cordis faci
danti itantur cetera ver) longa [unt cin cacumine aiuminata , vrin haltite 1 flores in capitulis funt ill
purtiin flacci modum.Prouenit [ontein pratis C viridarijs cr berbofis locis. ldem preftare poteft quod alterum.Terti-
z Pt primum rcinatis [ed breuioribus.DifTant c» flerum colore,quàd in vno flores albicent,in altero vube[cant , in ter
; e b uice: | Plin. ee imberrefcit, :
enti "Pratenfetrifoluum tempeftates praunciat.nam(vt Plin author ) inberrefiit, C? folia contra tem.
ze. 4T
f t deq inter trifolij genera diff duximus , quod folio exeat trj
dua vudeeriam apud quo[dam herbarios ibi Trinitati nomen samparett.Hacitag, herba T R INIT. gu Trinitatis
atsin locis proueni vliginofis, cr interfruteta:gaudet enim opacis. Folia fert triquetra , bedere minoris magii herbz métio,
Wes coe ini modo fabpurpuraf: ps veri alii quibufdam maru. à
7-Catles babe cumin im i in flelle modum, quo capitu
JAN banc plantam Hepatitam vocavi quid vili pdt ocimorofoiuner Buiufoe memivife Gros, — Hepaicn
: ess baclenus compertum non babeo. obatur t ,erecentiorib, dici d vulnera glut nanda
m interius /utnp "Tam Qr ad enterocelasymirific? prafla zinquem v[um puluerem dimidii
' i diebus pluribus continu propi; x Téreplentadeoquinar io vine anfere, ad a
ov amd, inflmmationes. Sed v ad trifolinoff io,esin apetifimo errare verariexiflimauerim,
Jh Tbtén Diofaridi 1esyori lori E cuta [oic d; d. bus quibu/dam includi Arabes fibi o- cuia.
lum 3p tc ee a i Wo ve TI. d 4 T NOS du ad pi E Á q
"quae miris laudibus efferunt in neruorum morbis, prafertimá, tremarib illudd oleum de Andacoca ap-
tj * 2 - L pellant,
eiut
d
2
E
L.
as Mpeg Mo. Mnt
-ente,ac fanguini fe«
610 And: Matthioli Comm:
*VL TRIFOLIVM PRAT. VIUTEINIERE
Luteum.* "JWIARRARSE S
déd quam aperti decipiantur wd
trii ees
natos iuuat;
Ed
Trifoly facultatibus vett perceperit Diofcotidis fententiam. Quippe is in libro detha
PEPIESIS £n
quod fi nile:
^ Lidamws libentér , c»prol, !us.Ceterimi
o defunt qui putent arborem lotum folia ferre ordine, ? numer:
uthorsqui lotum arborem [eribat terna fimul edere folia, figuid
em » quibus contrarie in[unt facultates, hec de eo memariegra
: 3 Sb. d. n.
Inlib. TertiumDiofcoridis. 61
; : illiineffe licis haud diffinilia fcribunt. Quare cenfendum eft D:ofcoridem trifolij buiufce folia loti
fue nm raptim a deisla oct pat ac trifolio, ex vyo pediculo exeant; fed quód vnumquoda, per fe
aberit ifolium,loti arboris folium referat X piguAA cv Graci vocant;quod Latini Xrifolinm: itali, Trifoglto bitu-
mfg «po ilium pratenfe:Italis,Trifoglio. Germani, 8p fenflee :ifprniyTreuol. Yrifolium pratenfe alterum , Itali N
mmo. 5 Js Af Trifolium 7Ü Gras: "TpeuAAoy fuc Barbaris, Alleluia, fiue. Ltiola, fiue Panis
Trifoglio acetofo:Trinitas,Italis, Herba trinirá. T S" Lr
olium fic didum,quàd fingulis zerminationibus terna exeant folia, cuius differentias vltra fe.
invniucríli noftra hiftoria vnà cum iconibus propenemus , hocloco nóuem tantám Ípecies
untur, quorum L Primum Trifolium eft bitumen redolens, quod Trifolium Afphltite,
Trifoliuto afphaltcum, Lob.Ttifolium,Dod.gal.Cord.in Diofc.Ge(hort. Lon.Trifo-
: ,Dod.fol.Catt. Cal. Tab.Cam.Oxytriphyllum; Gef.hor.Folia queante caules prode-
nt,vt figura: Matthioli minorcs oftendunt;cum verà caulefcit & adulta eft, acuminata red-
NT quare ncutiqui biha figure proponenda, vt fecit herbarij Lugdunenfis auctor , alterum rotun-
dis,alteruin longioribus folijs nominans,idcirco figura exprimere voluimus.II. Trifolium acetofum
vule: Trfoliumacetofüm, Brunf. Matth.Dod. fol. Caft, Lugd. Thal. Oxytriphyllon, Trag Iac.
' Oxys, Fuch. Dod. gal. Cord. in hift. Tab. Oxys Pliniana, Gef.hor. Lob. Oxys flore lacteo, Cam. Alduis,
on.Panis cuculi, Brunfelfio. Hzc flore habetur albo ; nonnunquam venis purpuzafcentibus diftin-
inacéfetur:eft & toto purpureo,rarior inuentu,mas cxiftimatur. Ili. Tubliors acctofüm cor-
culatum, C.B.Oxys.flore luteo, Clu£hift.Hifp. Cam: Tab. Oxyslutea Corniculata, Lob, Lugd. Oxys,
LOxys fitié trifolium ácetofüm floribus luteis, Dod. fol. Trifolium acetofüm flore lutcós Caftori,
Hzcdiffcrcà priori UmtoRarAi T hirfütioribus breuiori pediculoannexis, flofculis flauis , quibus
accedunt cornicula fcu filique;fürfüm fpeétantes,oblongzscraffiufcula,folioGe cx qui ique loculis con-
flicurz , quz vbi ad maturitatem peruenere lzuifsimo;attactu femina vet lateribus exfpu-
unt,ofculis quàm p imum Conni ntibus vt non appareat filiquas diffilijtfc. ITI." l'rifoliur ratenfe pure
; C.B.Ti -Fuch. Trifolium pratenfe, Matth. Dod.gal.& fol. Lhor.I -Luügd. Tab.
Cam.Ca xSbieu DC MPO DL T2 E pratenfe album, C Dod. gal Th
Trifoli um,Brunf. Trifolium pratenfe alterum , Marth. Trag.Lac.L VUE
florc Gef.hor. Trifolium acutum, Lon. V L Trifolium pratenfe luteum capitulo breuiore, C, B. Mclilo-
n a cMealon exigua fpecies prima, Trag.Lotus fylueftris minor, Dod. gal. & Lugd. Lotus
p
ie
ifolium prarenfe tertium, Matth. Caf. Trifolium pratenfe lu cum,Fuch.& Lugd.Cam,
; MEUS Uoddpl Etiflimrh aruenfe, Tab. Trifolium luteum primum, Thal. Trifo
ca (ir »Geí.de hortis. VIL Trifolium hepaticum,C. B.& Cam. Trifolium aureum,
Lon.Dod.foLTrifoli i
magnum fcu aurcum, Trag. Hepatica, Brunf Dod. gal. Hepaticaa
Gef'hort Thal. Tab. Hepaticum trifolium, Lob.Trinitas, Matth.Gef. hort. Caft. ( cui & umaur
Aamegnum)C alil Herba Trinitatis Lugd.Fpimcdium, Cordon Diofe.& hifi Folijsaliquando meat
-fibus.migis minusve hiríatis.aliquand is: purpureis, rubris,albis:
usv. :u ) macul )r ibus eft ceruleis violaceis.
le o. VIII. Trifolium peltatum Creticum,C.B.Ex radice tenui, oblonga, fibroía, cauliculi
LTRIFOLIYM PEL. "IX. TRIFOLIVMSPR
nofum Creticum,* — ^
7 Quy
omina.
DU E
C6, CoL
BU .
ón And. Matthioli Comm.
ureunt palmo minores, nudi, folia parua ttipartito diuifa; parum crenata, oblongis "
hir rien fammis flofculi reri qincigonts fuccedentes, forma ornichepeti. lus dont
infident:quibus füccedunt filique lace, planz, membranez;quafi femicircularesin filamétug pali.
num velalterum paruum compreffum femen continentes: qua dum molles fon; dulcifimg ep
at vbi induruerint ifsimz.Hocrufticis Cretenfibus uzoxsjíay dici auctor eft D. Honorius Beli y.
centinus , qui aliquot nunc annis in Creta medicinam exercet, qui Trifolij Cretici odor s
zranfmifit. IX. Trifolium fpinofüm Creticum, C. B. Ex radice parua caules fefquipalmares
inclinati, inalios brachiati , prodeunt: ramulos cingunt folia pediculis inherentia, quorum quoi
libet conftat tribus foliolis oblongis,acuminatis,in minimam fpinam abeuntibusad ramtülorüm doit
' nem füprainfraq; fpina paruzadunce:vnde flos cam. nulz aruenfi fimilis cdiculo breuiinfidg. Ro
dit, ex quinq; foliolis ceruleis compofitus,quos folio a viridia excipiunt, in liorum medio apice: iii e
lutei: fuccedunt lique triangulares compreffz, femen ruffum compreffum continentes, Tali nc,
floruitapud Iohannem Bauhinum fratrem Montembe! 7 rdi,cui femen Orbilochorto end am
prius acceperamusà Laurentio Rofenayv nomine pe 1j fpinofi femper virentis Cifti lore,
Ióuo». POLIVM. CAP CVIL
t Orib.leg. De genera polij.Montanum,cui ceuthrio nomen eft, & cuius eft vfus : T tenuis frutex eft, aivón
DerlépuA Mcr. dodrantalis femine refertus:capitulo in cacumine quandam corymborum fpeciem prz fe ferente,
E tenuifolio. o; a cano hominis capillo fimili, erauiterolente , non fine quadam fuauitate. Alterum fruric
aMe.zoady non vfqueadeó valens odore,& viribusinfirmius.Potum feruefa&ti iusauxiliatur ferpentium ictibus hy. 15
7phct C57 dropicismorbo regio : & lienofis ex aceto :Itomachum male habet; caput dolorbusaficicdn. y
menfes ciec:fübftratum,füffitumve ferpentesabigit;illitum vulnera conglutinat. ETE Miis
LPOLIVM. IL POLIVM ALTERYM.
ne
L
ute
copiofo retos otio ute
4,
7 allicantes, Gr quiin cacumine capitula eds dem
Polium alte. C40 » C" fibgratii Eft c alterum quod herbariorum q Inarion (istam vocant. 1d ego iter pol gen eai
gum &eius dum volui, quod capitulis;folijs caulibus, odore factiltateque, politi veferat.. Atqui fton obid afirmauerim, bang aipla- 6
hiftoria. — fameffe fecundus polij genus à Diofcoridedefiriptum.siquidem alterofruricofius nón efl, nec minu dure
puro pre
flans.Prouenit hec planta in collibus, aridis preJertim locis foliofa, humi procumbens , folis coronari rorifmarinimim"
bus duriufculis,auer[a parteincanis:cauliculos gerit tenues,rotundos, fübalbicantes , flexiles : capitulisin iamen
tantibus, alterius polij capitulis baud longe diffmilibus.R dice niti Jimili Tota planta bene olet, dr minu quim d
rius, nares ferit. Ceterkm vtrunque politim notum eft , cy copiafimin Italia ciam montibus tum eriam QUmapor
Poliá Plinij. meminit Plinius libro 21.62p.7.vbi ita firiptumreliquit: Apud Grecos Polion herba indyta Mufa, didus.
PUSSY iu ad amnia vilem predicantium » füperque cezera ad famam etium dignitati: prorfesque minem d Pal
sradunt folia éjus mane candida , meridie purpurea , foleocadentecerulea afpiciuntur. Duogesmacius PM
jus, fjlucftre. quod minus cft : quidam teutbrion vocant : folia canis hominis fimilia , à radice protinus ningue?" di
In lib. Tertium Diofcoridis. 613
iierashac Plinins, quorum plura à Tbeophraffo mutuatus efl. Ceterum im ijs Plinius aperté ballucinatus deprehenditur,
ire Polium cum tripolto confuderit,cuius hifloriam libro quarto pertrattat Diofcorides. Siquidem Tripclij pro-
pii autem Polij,te[fe Diofcoride , vt colores ter in die mutet: uequeid quidem à Diofcoride, vt à Plinio, folijs, fed
pane ibitur.Preterea capitulum Polio ine[fe cano bominis capillo fimile fcribit Diofcorides,non autem folia, vt'pfe
plinim tradit. Caterim polio vis ineft referandi,incidendi, attenuandi C abflergendi. Adalligatur fronti contra oculo-
nil inu vbi inuentum fit,nec alia berba magi contenit. Polij vires memorie prodidit Gal. lib. 8. fiuplic. Polij vires ex
soi vii fc imquit:Polium amarum eff guflantibus, C modice acre Itaque vifcera omnia ebftructione liberat ? vrinam, Galeno.
p maj der. Acvirideetiamnum magna vulnera glutinat , maxime fpecies eis fruticofa. Aridum cim fuerit maligna
slera anat illitum , & magis hoc preflat quod minus eff. Polium minus quo etiam vtimur ad. antidota , & acrius Gr a- 2
10 wins eff quam matiussadeà vt ex tertio fit ordine deftccantium,ex feciido autem completo excalfacientum.Planta Grecis Nomina,
euer, Latinis item Poliutn appellatur: Mauritanis, Cabade, labade, feu Giade: Italis, Polic, Gallis,1ue utufcate. At Poli-
am alterum , Grecis zov repov:Italis, Polio (écondo : Herbarijs nonnullis tua mufcata.
Polium dictum propter canitiem,quz in folijs fecundum Plinium,in capitulis fecundi Diofcoridem
apparet. I. Polium maritimum erectum, C.B. Polium primum, Matth.( in maioribus figuris, in mi-
noribus enim tfanfpofitz funt figura & pro altero pofitum)Dod.fol.Clufhift. Hifp. Polium,;Lac. Lugd.
Cam. Polium montanum ,Lonicero. Hoc diftinguimus in rectum, quodinlittore Mediterranei maris
ó i;in quo & Epipolium obferuauimus:& in (apinum , quodin littore Adriatici maris apud Ve-
nexoslegimus, H.Polium Lauendulz folio , C. B. Poliumalterum, Matth. (in maioribusinonautem mi-
-— go Roribus figuris Lacu. Lugd. Polium alterum Lauendulz folio , Cam. Polium recentiorum f£zmina. La-
i Ben duli [alio, Lob.Polium Germanicum, Gef.hor.ap.Polium campeftre, Lon. Tabernzmontano.
Plinij lapfus,
. X«dgd'iy. SCORDIVM. GAP GVILEL
S cordium in montibus, & paluftribus nafcitur,folijs ier MEer gr nó ficin ambitu diuifis, ali-
- t V quancimallia rcdolentibus;guftu amaris, & adftringentibus, quadrangulis caulibus: fübrubro fiore.
Herbavim excalfactoriam habet:vrinam cit.Cocta recens, aridauc cum vino , aaduer(üs venenatos fcr- aMeü epis
pentium morfus bibitur: ad ftomachi quoque rofiones,dy(enteriam,& vrina difficultatem,binis drach- ipaeray diy
dcum hyd. lite;craffamen purulentum pectore expellit.Facit arida farina ad veterem tufsim ;ru- 474 12) ba-
ms SOUTH
pus convulía,fi cum nafturtio , melle, & reíina mifccaturin eclegmate. Inflammata modic? przcordia, 45,1. i.có-
Je ceratoexcepta;recreat:cum aceto acriaut aqua;podagris conuenienter illinitur: menfes impofita mo- tra ferpentiü
' uevulnera conglutinat, vetera vlcera diea melle ad cicatricem perducit, Sicca b excrefcentiasin morfus, la-
carne cohiber.c Succus ad eadem vitia
ibituz.Inter prima cfficax Ponticum natione, Creticamque. dran z
* . ADO-
IL ALLIARIA. edi quafi.
an füpercrefcen-
tem carnem.
c Meü ya.
Cua. i. füc-
cus expreffus,
E . «
*. die
^ Ag aem AM rine,
x: 9 Mtn E
- i oy B c uu de do
b ear ndded »& cognof cepit in Italia. quidem preterita nuper atate um »t&ttt Scordij con.
ms e Mattritanorum monumenti decepti. fylueflri antium allio , quod à Diofcoride opbiofcorodon vocatur , pro fideratio.
hgimmo Sardiovichantur Neque às folian rerum imperitia, [ed eriam vocabulorum vicinitas inspofuerat; vt qui Scordi-
usado qund Grecis allium f ificat diffi !gaere nefüiue À pro uoáse acceperint. Sedillispotifimum errandioc- ME
finm de á yeleiu pres, quod in I "mpof Scordium., in alteram yero [ylue. P575 uicen
- - GEL evento, : v. ; : rff m fire al
pd D
ms
614. And. Matthioli Comm.
fireallium addiiiit. Qfiod cum vidiffent fuperioris etatis medici nonutlli rà e prieris voti, ignari,b, —9
fuerunt, c Auicennam im bac re fui ipfius interpretem fecerunt. Vnde addudii funt vt certà credideriy, "d
€» Scordium nibilinter fe differre,atque vnam,C eandem plantam e[fe. Quo poftmodum factum fl quod Íjlucfre diem
afud omnes in Scordij locum illegitimé fuccefferit. Veritm enimuero in bunc nunquam fortaffe inddifent errem, Pv
Triffago pa. fveridis & Galeni feripta diligenter perlegifent.Porro verum legiimumque Scordium , triffagini ade foil, "iis
luftris, paluftris merità dici queat, bumentibus at, palufrribus loas proueniens,allij odore preditum;vecentiorum, diligentiam,
mibus magis innotuit, quam vt fit a uobis longiori hiftoria veprefentandum.Pratulit Galenus lib. 1, de antidgti e
Scordiü Cre- uy quod ex Creta aduehittr tjs verbis : Scordism optimum ex Creta defertur: quanquam non fit iniprob
ticá optimi. qj, oue wen tionibus reperitur.Scriptum antem eft , a quibufdam viris grauiffimis, ciam in bello int, n qubd iy
uera multos diesinfepulta iacuiffent;q que fupra Scerdi forte fortuna ceciderant, multó minus alijs ic
Séórdii vies ^^^. prejertim ex parte qua berbam contigerant.Ob quam rem Jantomnibus perj eafum eft; fam p CN pui z
ex Gal. malium venenis, quam medicamentorum deleterijs Scordium aduer fari. Preterea Scordjj meminit idey Gallis. fm.
qedic.vli de eius viribus ita feribit: Scorditum ex imultiformibus d tiim [aporibustum facultatibus conflat: (i
vum quid obtinet, & acerbum, c; acre, &" maxime fcorodo,hoe eft. allio adfimilis eius eft atrimonia:vde Jani mas ni.
tia,nomenclaturam fortitum eft. Exputgat igitur.fimulg, excalfacit. vifcera, tum menfes, VHWaWI, tutt Preteres eu
uul/ayruptag,, C laterum doloves abobffructione C fiigore natos »fanat epotum. Denique viride quidem ilirus, stra
valncra conglutinat:fed fordida purgat, maligna ad cicatricem perdudt, illitum aridum: bactenus Galonw, c
berbaquedam iuxta fpes, ci in agrorum marginibus nafütur,que [4 odore » € faporeita abunde allium
Alliariz her: reger? vulgà AL L1 ARIS fine Allueria vocitetur. Huius folia cum primim erumpunt , ferévotunda [Beiantur vigl j-
ba mentio. yiri dine boffauam verà adolzuerint,per amVitum in [erre modum laciniata vifuntur, vt quadantenus melyfopbyli e s
figiem reprefement, leuiora taraen funt, nec adeo rugo[a, C» prope caulem latiora : que digitorum atrrita quy uii, 4j
odorem C faporem reddunt.Caulem profert bicbitalem;rotundumqy flores albos, femen nigrum,minutumg ini
modo tenuibus filiquis incluui. Radix,que longuftula effeundem cum folijs odorem retinet. Vis plante buic calf;
€ dofiscatoria,veritm non adeb vehemens efl; vt in allioxaperit,inciditdigerit, prouocat. Attamen binc cert) caligipef,
quàd ea cra[fos humoset extentuare, C lentos incidere valeat .Semen emplaffri modo impofitum,vulueque :
lieves vteri ffrangulatu oppre[fas liberat; Cr excitat. Qua planta exépd uv Grece, Scordium fimiliter , cj Trif'ago palujra
Latin? vocatur: Arabicà, Scordeon, feu Scordeum- italice, Scordio: Germanice CfBafferbattenig erib obla bif
Hifpanis, Scordio: Gallici, Chamaraz.. Alliatia, Italis Alliaria; Germanis , SsnoblodyeCrant:Gallis,Alliaire,
Scordium quàódaliquantum Allium redoleat Diofcoridi:at Galeno propter acrimonia Allioad.j
fimilem,nomen habere videtur : quibufdam, Crateua autore 1u0pidtrioy ab inuentore dicitur, Prafez
Diofcorides cam Galeno Creticum.quod fané à communi ( circa Montembeleardum frequens) variar,
non foláni magnitudine, fed maxime lanugine frequenti. 1. Scordium Trago. Matth. ( cui & Tri
à paluftris)Fuch.Dod.gal.& fol.Cord.in Diof.Lac.Lob.Caft.Lon.Tab.Caf.Lugd.Cam.Scordium verum,
ag Gefhor.Scordium primum, Anguillarz. II. — Alliaria, dicta quód folia ers comminura Allium,
rrum fectiuum cum nafturtio redoleant:quod quibufdam Thlafpidium fecundum Crateuz. ehfetur:
alijs Alectorolophos Plinij libro 25. cap. 5. Alliaria, Trag. ( cui & Thlafpidium cornutum ) Matth.Fochi
poco e qt pe. Dod.gal.& fol.( cui & pesafininus) Lac Lo.Lob. Cat
— ETVSSILAGO. . LugdCzülp.Tab.Thal Cam. Alliaftrum vel Aliari
XO RE T H Um Gcfhor. Rima maria, Anguillarz. 1 "
D
Bie. | TVSSILAGO.
CAR. CIX
Vsilagini folia fant tnaíuf£ula, quám edere a
' árt feptem á radice , fübalbida à terra, fuperntvi-
à Meüaypiy rentia, in plures angulos exeuntia. Caulis palm
k pallidus. tus:losa luteus,vete prodit,quo vná cum caule confe.
EEEMECK ftim exuitur:iride nonnulli his vacare exiftimaruntRe
eLHR Mon dix tenuis eft, T & füperuacua:b nafcitur inamenis,K
CHEM riguis.Folia ex melletrita igni facro, &omnibu i
so AS mationibus illitu medentur. Arida fuffitu, itavcfumus
—€— E infundibulum hianti ore rapiatur , hoslanantquie
carinós, & a- icca tufsi atque orthopneza infeftantur: petorisso-
quofos, lo- micas rümpát. Eundem effedtü prebet füffira radivde-
em co&tà in hydromelite, & pota;emorusos partus cj
eMe imo-- : É Ed
hee "à E- T* Bechij mmerantur genera quamuiDufarivum.—
Tuffilaginis tantien fit gets. Tufilazo Hetru[ci algo ducitur
confiik 74, C Farfarella,nomine a Romanis deductum ait
Pu iiit ab js Farfariam vocatam fuiffe tefLantur nómm Diofarái
fcibie.. pes fatlsb ad[eripta Offiaina bos vel illos fecta eam Fa naram ag
lant , tiec non etiam Vngulam caballinam,. Hera ef
ria notitie. Caule; crfore exit. ade) fugaifimi
qui eoruti dm [ubitam iacturam non anin
ceptus, Tiflaginem [ine caule , € [itte :
prodiderit : cum tamen ea vere primo dr caulem, f
proferat » [ed qui enati. breui. admodum ungt *
vrina
Ds
E
iasnenctandi: etudisctiidin sul cin
du
Inlib. Tertium Diofcoridis. 6i5
E aifictiam à peritirs vel ab js, qui tunc fefe forte fortuna tulerint obuiam , confpici pofint , €oQ, magis, quüd ijdem
pd dr flos prodeant,priufquam folia emicent. Quare fcité fcripfit Diofcorides, Tufülaginem confejtim exui tum flore,
m caule atque inde monnullos bis vacare exiflimafJe Sed certé vel hec non legit, vel ille md obferuauit Plinius quod Tuf-
: emore & caule, C flore viduam fecerit.1s Plinij erroy deprehenditur lib. 26. cap. 6. vbi ipfe de Tufilagine
ijait js verbi: Tufim fedat Bechion que c TufMlago dicitur.Duo eius genera.Sylueffris vbi nafcitur, [ubeffe aqttas cre -
dunt, C boc habent fignum aquileges.Folia [unt maiufcula, quam bedera,quing, aut feptem ; fubalbida a terra , fuperne
ecaile fine flore, fime femine:radice tenui. Quidam eandem effe bechion , quam alio nomine chamaleucen pu
sant Huius aride cum radice fumus per arundinem bauffus,aut deuovatus , veterem tufftm [anare dicitur : fédin fingulos
bass paffum guffandum efl. Altera à quibu/dam [(aluia appellatur. fimilis verbafto:hac Plinius. Verian altera Tufilago,
10 quim nulla ftt mentio à Diofcoride,vtpote qui vno tantum eius genere contentus fuerit mibi bailenus incomperta ef nifi Axe
ea faraffefit quam aliqui berbariorum Centrum galli vocant. Porro na[iitur in Tufülaginis vadice quadam [ubalbida F omes ignis
a radicum fegmentis prius repurgata,c deinde linteolis inuolutayc in lixiuio parum decoctasaddito falis ti. Y tufsilag.
arialiquantulo,ac demum fole ficcata,ommium optimus eft fomes ad ignem à filice exculJum excipiendum. Quippe adeb i-
- gni rapaxsvt flatim primo tantim chalybis concuffu accendatur.Ceterüm ego plantam,quam omnes feré,qui berba-
na rri am Petafitem vocant,M ATORE Mefe TV SSLLAGINE Mnonamligo. Namque crefcit bec Tufilaginis
Junéctie Gr vligimofis locis, C» prefertim prope riuos aquarum , perinde ac altera Tuffilago , Caulem edit quoque , ante- maso hift.
- guamfulia emtergaut,in ipfo Veris principiosconcauum,dodrantalem,pinguem , purpura[centem , paruis oblongisque cir-
eundatum foli, m cuius cacumine flores exeunz fpicati , ex purpura albicantes , qui na cum caulepaulb pof? flaccefcentes
Plinio Tufsi-
lago duplex.
IL TVSSILAGO MAIOR. BHIEOPRIASLLES FLO-
JISOBPTUME V: PPS: re candido.*
hf
"qt
| y
Lantalefaunt, cin pappos difllist Eodem fer? texere folia à terr emerguit alteraparte incata que anteaquam ado-
lent, Tufilagini anteferipta femilia petantur atqui poft bae in tantam creeunt amplitudine, vt per(onate folia am--
Ptuline [aperent. Hori finsula pedicula nituntur purpureasalba lanugine obduclo,qui à radice proteuit.Radicz edit lon.
Venbrachi quandog umani erafgitudine,intus candida,materie fungo[a,amara,atá, odorata. Hancplantz, qWputant — po Gees
: » proculdubio ballucinanrur,quod Petafites pediculi proferat cubito maiore,craffitudine pollicis, à quo 4- quid. :
defen fengus? fuo medio pediculo dependeat id im maiori Tuffilagine baudquaqua vifitur , cim eiusfolitinon in
"gus pediculii babeat, [ed perinde acTufilago n falij latere, quod ad radicem [petlat. Ad hac alia quog, baletur
raoque nb abreinte Tufilagines annumerari pote[He folijs exit migre populi amplioril.ad tuffülaginisfezura incli- Tufsilago
Vus, fed non à prominentibus in circuitu avgulis,nec à terra tam [aturate albicantibus.Catilem edit quidodran- 110a , &ciug
quo plures oriuntur rami,in quorum (umitate flores exeunt aurei, magni , ro[arum fieura. Radicem babet |. 60
LATITTI.F eret vere, Aprili prefertim menfe & Maio quoque. Nafattur circa vinos aquarum in sonuallivus
mofis. Non defunt qui banc Calthaza effe contendunt , quorum fententiam non probamus. oim jn i cen -
dmi elfe chamaleucen , Faranum,F ARFV G1V M vecuius ipfe meminit libro 24. cap.15.eos baud quaquam Chamaleueg
utauerim. C» buius eundem mewiniffe quoque crediderim Áoco fuperius citafo , vbi de Tuffagine dilleruit. ica Farfügiü
oparpofiquamde Tufilagine ecir; Quidam eandem effe Bechion, Gr alio nominechameleucem putant 3js [a Pliaui.
tontelari poierit,non defuiffé Plinij tempore,qui banc plamtam inter tufilaginis genera repone-
^ Fff s; Tent,
616 - U: And. Matthioli Comm.
IV..T.VSSEEAGO SIVE
Farfugium.
*ViGQALTH APA,
flore pleno.*
íi
vent,qiüd ambas viribs pares nofcerent.Nam Plinio Chamaleuce. fiue Farfugium veteyem tuféim p.
euprefi carbonibus impofite futnus per infundibulum imbibatur. - Vbi vulgaris , acvera Tufilago no
Farfugium eius loco belle fabffitui poteft: mam ijsferé viribus praflat.| Maioris tuffilaginis tdix excalf,
"T'ufilag ma- incidit;quinetiam ab[fergit;vt eius euidens indicat amaritudo. Conflat autem multorum quoque
ios vires. bamccontia peflilenttam, C peflilentes febres, vbi in puluerem contrita radix duarum dracbnarum
^ phurur, dy deinde [udare cogantur agri: quamobrem Germanis peffilentia radix appellatur. Praffat e
focationes & ernciatuseodetm modo [umpta.Propinarur item veterinarijs , c pafloribus , contra qui
fed peculiariter equis qui anbelandi difficultate laborant. Reliqua cum Tufiülagine communia babet. Tuffi
Tufiilaginis fes pofferiratia memoria tradidit Galenus li fimpl.mmedic.fic inquiens: Becbiam ideo fic nuncupatum ef,
viesexGal Qd sues cr orthopnaas iutuare credi videlicet folia arida füens,aut radicem in prünis
5 Jit. fi qui v
1em inde [umum inpiratu attrabat.. Eft autem modice acris, vt fime moleffia noxaveomnes thoracis al;
vumpere;Sani folia virentia partes crüda inflammatione obfeffas ilitu extrinfecus adiumant, pr
admifhonem:qua omnia viridia,tenefag, participant;alia plus,alia minus. Nam fica Betbj folia
partibus inflammatione laborantibus conueniant. Que planta Bíry tov Gracit Tufilago Latii vocati
Nob va, G Vngula caballina. Italis, Farfava, Farfarella, e Vnghia di cauallo: Germánis, SR ofbucb/ tnb Q
im JBanisVnha de afno, Gallis, Pas de afne, fiue Yacconmet.Ttffilago maiorGrecis Bíp, iov ub az Italis Fara
manis, Aeftilen&tour£. At Tufilago altera. fiue Farfugitm, atit Farrantan,aut Chameleuces IalissFaifagi
T Nulli dubium efl,quin hoc loco in Dioftaride mendum fulfit. Quomodo enim radicem Tufila
inutilemreie Yocauerit Diofcorides. fi paulo pofl ei nonnullos v(us tribuit? Errovem bunc ànemineim
am animaduer[um , vidit Mamardus , vidit tei Fuch[tus , fed vterque tamen locum nemendatum i
vt dicam quod fentio,verbum illudvt ad[itirium delzduin effe puto, Oribafy teflimonio nixus, in cuim codcm
piladidiomonlegauwr. 00 e CHRIS M
dtufimedau L T .C.B.Cluffift Pana Cam.
T : E Co;
itesà forma folij, quod zaca4'«: galeri modo am
linij exiftimamas.Petafites flore punicante, C.B.&
s b
Ex
Inlib. Tertium Diofcoridis. 617
is fimplici lore, C.B.Caltha Vergilii, Trag.Caltha paluftris,Dod.in icoi.&
in Me ia fiue farfugium, Matth.Farfugium; Cáft. Chamaleuce, Anguill.
fol.Gei.ho «Lo Le ord.in hill. Settecblimen,Dod gal.Epimedium,Dod.in o&avo.Chry(anthemi,
Chelidonia. pl maior dicebatur Fuchfio. A mellus Vergilii fcu Butomon Conftantini, Thalyo:Popu-
Lào Malacocitfus lici in fylucftribus,plenoin hortis Germaniz habetur: in Anglia ver & plenis &
rouenire volunt. V. Caltha paluftris flore pleno, C.B.& Cam.Caltha paluftcis oribus
i In multiflora Taberngmontano . à;
Mf ume ARTEMISIA CAR. CX :
nd i magn. rtc in maritimis nafcitur aab(inthii modo fruticofa, maioribus, & pipguiori- 2 Me aiaba
ae iiy Hats quidem genera duo. Vnum lzius;habitiufque, foliis, SED cc icd puvetid i
Akéram cenuids, flore paruo, tenui candido, graucolente: eftate floret; Suntquiin mediterraneis vni- pázorz àv
calisnomine n appe lent stenuem herbulam,fimplici caule,& d minuto,floribus fcatente tenuibus » fla- 9/e. i herba
vocolore:hzciucundiorem,quàm przcedens efflat odorem. Vtraque excalfacit, extenuat : ferucfadta EM dl-
i muliebces defetfüs adiiciuntur,ad detrahendos menfes, partus fecundalqs: itemad pra- ^.
laffones valuz & eiufdem inflammationes: calculos comminuunt, remoratam vrinam cient: menfes 5 Decet in
' n Midsaccte vulue inditus ex myrrha eadem;que infeffio trahit.Coma tribus drachmis €Q- mco exempl.
E. rundem educen irum eratia bibitur. - cMe. Aeziló-
| &^cK ve d : 3etppoy. ité-
18 gynuielaAe Xon — C AR TEMISIA TENVIFOLIA. CAD. CXL Bmifenine
" À : - " : : Jas. Y e Q09 pat
Reemifza renuifolia in fepibus,& cultis iuxta aquarum du&us nafcitur. Eiusflores, & folia contrita ,,,, 5, val.
fampfüchi odorem reddunz.Si quis ftomacho laborans, herbam cum amygdalino oleo bene cótun- ge paruum,
datin malagmatis lentorem,& ftomacho imponar,fanitati reftituetur. Qui neruorum quoque dolore
crudarur fi iccum eius cum oleo rofaceo mifcens illinat,anatur, I,
A
— 4 RTEMISI À. s | Bahbbisferidevecenfntur Artemife ceneva. Vcrimm Artemifie
aon s. QUMIVIMASa Ando gem priora nullis inter fe notis certant, nifi quüdim vuiuer-. conüdetatio,
Bu. -€— fum altera maiorefl : alteravero minor , qua prinatim flo-
rem gerit candiduin, paruum; tenuem, ac grauiter olentem,
Qua autem tertio generi afcriltur , berbula eft fimpliciste-
nuió, caule,floribus plurimisveferto.flauo colore. 1d quod et-
dam confirmat Plinius lib.25. éep.7 fic inquiens; Artemifía
abfinthij modo fiuticofa eff, maioribus foliis pinguibu(s,. 1-
pfinsduo geneva:altera latioribu folijs: altera tenuioribus, c Atm. dm
nonnifi in maritimis na[cens.Sunt quiin nzediterrancis eo. $2 P
dem nomine appellent berbam fimplici caules minimis folis:
flores copiofi erumpentes.clm vua taturefüt, odcve non in -
- incundo,quam quidam botryn,altj ambroficm voran Tali ri
inCappadocia nafiitur:bec Plinius. Quitametfi in priorilus Plinii lapfus
Artemifie generibus,uibil à Dioftoride diffentiat diffidet ta-.
men,Grerrat it tertio,quod in eius loctm ainlvofram feque-
ti capite abipfoDiofoide efiriptam fubiecerit crediderit,
deceptus bic atnbroftam, C» tertium Artemifte genus, nant
C eandem effe plantam. Ceteram prima duo Artemifie. ge-
vera Betrufcis frequentifima funt neque in alio in e di-
flantsquam quid in meiori emnes partes n.cioves ffectaur,
in minori vero minores: alias facie,
lo Arcemifé
i duo,
ius refert)
/ cattle , e minuto , flo-
generi affignantur fecundo, vel primo, vt Bra-
» quid afferat Matricariam. fiue Marellam , quam legitimum Dioftoridi
: : Ff o4 partbesium
s
618 And. Matthioli Comm.
partbenium cenfemuseffe graueol Artemifiam. Quandoquidem minor illa, que Diofcorid; .
grauiter olens, non quidem florem profert in inedio luteum, C pev ambitum allis foliolis ndum, M, séri z Td,
ella mado: fed candidum,paruum,ac tenuem. Tertius bis accedit error , quód non affentire videatur , dai, dmi.
genera,qua Ferraria perfimilia babentur,ea effe.que à Diofcoride primo loto veprafentata funt, 5
parutate differentia. Sed citm porrà feipfum bac in re deceptum diprebendiffet Brafauolus ( Yt legitur im fap vli,
: mine Venetiisimpreffo)dum longa oratione contendit, Amarellam (eu Mairicatiam inter Arteyi 0 Ns.
effe, Cotulaim verb fatidam Ferrarienfibus Brufciaculo vulgo vocatam. effe legitimum partbenium, ado)
tu dixerim )cr fita fcripta confundit,vt nullo patlo(dicam libere quod fentio, alijs tamen iudicandum rdi P -- :
tandem decernat;pereipi pofiit. Nam eim afferit Amarelle,fine Matricarie fuccum vnciarum quatur poxdori ie
vtramque bilem, ac pituitam deijcere, apexté quidein fatetur banc effe Parthenium , cui priuatim,
" ta virinefi, Ariete.
paulo pofjeorum forte oblitus,arg quibufdam fatis,mea quidem fententia leuibus, contra. dfe
Rauelliihallu- Partbeniumsquam (uum Bru[aculum.Ruellius preterea quamus in primis Artemifie oeneribus : "40, il dlnder,
€inatio Tana plane " i
Auc, VAbII tertio tamen ballucimatus deprebenditur,quid terrij generis Artemifiam eam effe. Putet,quam alij :
-— ^ wm ro: lij Tanacetunz appellant. siquidem Tanacetum noffrum [iolonil pluribus ab vna tantim radise 1
tueniis, altis,ac firmisfoliis longis amplis,crebris diuifuris diffectie-floribus luteis,in cauli cacumine gregatim emicangi
Artemifia, que tertio ad/eribitur generi, tenuis berbula efl vno duntaxat caulejipfoó, minuto £Ohfureens., Fatiegsiden
(vt ingenue fatear )hadleirus in Italia non inueui,neqtte ab aliquoinuentam vidi. Quin potius eam triEtt dificil m
duxerim:quippe cm tam Diofcorides, quam Plinius (atis obfcurisperplexed, de ea faripferint, e» i
feminis, vadicis notas filentio inuoluerint,non modà difficillimum videsur, fed vix etiam fieri poffe putauerim, vt »
vnquam hanc Arteunfiam legitimi demonffret.Neque tamen in boc audiendus eft Pliniu, qui (yz. fupradiximu) hanc.
effe Ambrofiam falso memorie prodidit .Nam preterquam quod rationi confentaneum non tfe, qued Diofcorides dash
tam propinquis capizibus yuius Cv eitifdem planta hifforiam tratlauerit,euidentifimum eff, Amrofiam [fequenti apa
; . defariptam,buiws tertie Artemifie deferiptioni baudquaquam re[pondere. Ad bac non in minori , quam Bra[euilu e»
etae Rueliszsver[antur errore Monachi illi reuerendi, qui in Me[uem commentati funt, quippe qui de hun e» ilii erii, is.
tor, Matrica. Pid ballucimatione feriptis tradiderint, Matricariam vulgà vocatam omnino effe minorem Artemifiam, Tanacetum ve.
tiam Artemi- 7 eaim, qua vnicaulis dicitur. In borum denique opinionibus, vel potius erroribus ipfe quoque Fuchfius implicatur, vira.
fiam flatuen, [joqui ingenio, C eruditione preclarusadeb vt etiam nemini dubitandum effe cenfeat im fuis de. :flirpium bifloria démms..
uum. taris, quin Matricaria fit alterum Avtemifie genns, Yanacetum vero tertium:qua im re isfortaffe "fuit, qui maluerit am
alijs errare quam folus rect? fentire. Ceteritm facile credidere nonnzlli diligentifimi fimplicium medicsmentoremin.
quifitoréssac etiam Diofcoridis fludiofi,qui fane mulli vnquam labori pepercerunt, vt banc medicina partem imia- s
tatiobfcuram,noflre Muffrem redderent;tertium Aartemifie genu in Diofcoride aftitium effe,quüd inl
tjo non tria fed duo tautitn effe Atemifie genera firibat Diofcorides, Quid preterea Teperiamtur buius aui
antiquifimi.im quibu: illa detertio Artemifie genere non leguntur:quemadiodum etiam in moffro ex impr
quem cafHigationes ex vetuflorum exemplarium manufriptorusa Diofcoridis , c Oribafít collatione
Ártemifia te- plrei
nuifoliaDto- ;
Íícoridi adul- :
terina.
$. Iohannis
herba. abalig
ttr , nefcio equidem quomodo Ruellia ,
Anemific bi fp pe cod nefcio equ $ Ruclia v sí )
Ota.
Inlib.Tertium Diofcoridis. 619
ifia ab Artemifia Maufoli Cariz Regis vxore dita, cum antea »5565id eft, virginalis dicere-
Apuleio etiam «jr, que colore caulis & floris variat:in altera enim caulis cum flore rubét,
iur quarc riinaltera,caulis viridis,aut fubpallés ore flato;cuius nomine aliqui inutiliter duas
aan T nunt.Dicitur Artemifia vulgaris maior,C.B. Artemifia & Parthenii octaua fpecies, Brun£.
1 rag. (alia. purpurcosalia viridi caule) Matth.Lac.Lob.(cui & Mater herbarum Cat. (qui fc-
Marthiolum maiorem facit & minorem,qua vnum caulem proferat, in reliquis cum maiore , nij
«urus Mart fint minora.conueniat)Cam.Artemiífia latifolia; Fuch. & Lon. qui eam qua caule eftalbo,
folium nominarzArtemifia latioris folii,Dod.fol. Artemifia communis rubra & alba, Ded. eal. Ar-
: mouit ol arts & candicante caule,Cor.in Diofc.Artemifia maiorcaulibus purpureis & fpadiceis, Cor.
; sd - Artemifía frutice candido, alia rubicundo, Gef.hor.Artemifia prima vulgaris, Lugd.Artemifia ru-
Tab. Agwpiimligaris candida & rubra, Thalyo.Sub Artemifiz radice pridie fetti S. Iohan-
*— misinipfa meridie,funt qui carbones colligant ( quos vidimus ) verüm prius & pofterius multos aut mi:
-— aiunt, quos Epilepfiz amuletum faciunt.
——TMT eene" "—-
"ws — T
i opens
- — A ulpona- AMBROSIA. CAP. CXIL
à A 1 ^ "n pufillus frucex eft, ramofus, trium palmorum altitudine:foliis rute; circa imum caulem exi:
^ . iculi feminibus, perinde quafi racemulis grauidi , qui nunquam florem pariunt, odore vi-
(o faaui:radice tenui, fe Íquipedali.C ur ea Cappadoces.Vis eius reprimere, ac repellere, & il:
(o ac lite adítringere humores, qui in aliquam partemincumbunt. —
| L AMBROSIA. Il. AMBROSIA ALTERA. , L2 m
T drei. d »E (Ge Cabo: fen : fi KANN Pr E
|
1
. Ambtofix :
men loci. Hanc ego sibi comparaui. Etfi in noffris Ainbrofía al
! i5 Italica lingua confcriptos edideram,ingenut confeffu: tffem, me nun - *12-
4 Lamen ea yaris in locis fe tibi obrulit infpiciendam ; prefertimqute fecia me- -
refertam , 3a:
Nd ian :
uar fabulantur, Ambrofia meminit Plinius libre 27. capit. 4. vli eam iis verbis depinxit : Annis ni- Ex Plinio.
gine-
ag
i ^ AudaMédnmicoldd
i nominis eff, c» circa alias herbas flu&uans, fruticem vnum babens den[um, vamo[um, T£HUEIB , trium à
vs peii brcuiore,foliis ruta circa imum caulem.1n ramulis (emen eft vuis dependentibus io
caja botrys a quibu/dam vocatur,ab aliis artemifia.Coronantur illa Cappadoces.V fus eius ad ea, que furi | fad
Ambrofizvi- Plintus.Ambrofie quoque facultates;fed quam breuiffimé;tradidit Galenus lib.6. fimplicium medicamentory, fin
iesex Gal. y quiens; Ambrofía cataplafmate impofita vim babet adfiringevtem,acrepellentem.Ea vt Grac? A scii
Nomina. " rin? C Italice, Ambrofia nominatur. tgoria, Iatieu a,
Asmbrofia veteribus Grzcis 734. 2«3» &pSnasid eft Deorum cibus, dicitur, Y, Ambrofía (lust «
B.Ambrofia, Matth. Ambrofia fpontanea Itrigofior, Lob. Ambrofia prima, Pian
ad Matth.cui & Nafturtium verrucarium:Coronopus Raellii, Dod.gal. Gef. hor, Lugd. Corog, ;
pens Ruellii,Lob.Lac.Coronopus repens,Lugd. Tab.Cornu ceruialterum repens,D onopusre.
falpino. 1l. Quz pro Ambrofiaaltera hoc loci ponitur,in fecunda editione Machos Ad
onitur:vocamus Abrotanum campeftretenuifo. ium.Ambrofiaaltera, Matth, L; m. ,
Lon.Caft. Ambrofia tenuifolia,Lob.Abrotanum PAHIK Ting cai fy ) Tab. Árre
leptophyllos Gefn.hor.A:temifia tenuifolia Dod.fol. Th -Artemifia renuifolia 2.Clof-hift Hif,
mifia tertia Diofcoridisleptophyllos, Aduerf. Lob.Artemifia tertialeptophyllos,Lug lHac
Ter
LI
t d
«3
liculis albicantibus & rubenzbus. ks
Bésguc. BOTRYS, CAD. CIXIEL ^R
" » b »
Hem
a Mcü. dia- Otrys fruticofa herba eft,lutea tota, & jin mul.
xx ijrn » tasalas fparfa:femen Circa totos ram
mods tu nit: folia cichorio fimilia:tota füauem. ir
C4 MAY A- uare veftimentis interponitur, bInueniturin
Nac diffafa, via ripis, & Teams Pota c orae
o habés mulcet. Hanc Cappadoces Am i
b eéerap 5 Artemifiam. í CN.
MAI A 6 P ; "V
€x xapddwu. sb : , "
3j xiud)ies. 8 ] setimsór ven Botrysfabulofis & ari
i Nafcitur vc e glaveofts fluuiorum «lucis. Ideod, Tri
[sig o tifima nafatur fecus Ferfinam , € Lanifium ut
i ache ferente, dins quim primis bci. Gira mln
Mau cid. Betrynin bortis [erunt , quid eam veri affellibus
Ta uj exiftiment.Fruticat bacfolijvcichori, laciniati, fin
cum vino. quercutón foliorum fanilitudge:yami numerofi ta
Bortyoston- famine copiofiffimo , racemofos, vefertie. Plantatatam
fideratio. €» fucco quadam refinofo made,ade) vt compybenfar
sodo nmanibus bereat.Odovem quidem acrem a quas
nares gratieolentia quodzmodo jeriat, fedt, 1n à faite
retinet. Plinius videturex Dioforü t Bot n nói 2
27.5.3. vbi eam in bunc modimde[eripfit: Betrys futi
berba eff.Iuteis vamulis:[emen ciriatotam.
torio finilia.Inuenitur in torrentium rip. Mele
tbopnoicis:bactenus Plinius. Botrys itaqueexealfadit e À
catyattenuat;ingdit,abffergitexpurg t, óraeitr
SiC excremeutaexpetTorat. PrefHat eadem ad omm o
come thoracis effadtus pitaitofos , quinimo dr fugpatp abe.
satsquinetiam aftbupgticos, c» fafpiriofos tum ber
decocto dulcis vadicis pota , tum ipfius
xcu Cadm pluribus diebus bauffum, addito viola
uen e; 2 : eno ai paffim. Herba ipfa recens facit quoque adutaidalam,
fi in calenti tegula Cretico vino irrorata calefiat, e ventri imponatur.ldeoó, eadem vnà cum partbenio, Gr.
Joribupuerperarum à partu cruciatibus ztxiliatur. vo fo onmia conci m oleo lino i atela pasumpe
cire deindeenis callinaceisexcipiantur, amu! mif; »toquantura, quou[g, placenta forman
ma non Eftexim boc prefentomcun auxilium suffggsur luflen herbe yapore
2
E lendos: P emor L Herba ipfa arida veffibw interpo, vofita non (olim eas à
rPade. s Ten fi tamen. Pliniaslib. 7v ficimquit: Bor
omina, — Jj Artemifram vocant, admodum odorata. Hac cum vino pota ni nifi retka ceruic,
zhpllantsauxiliatur.Ea Gretis puc, Latinis item Borrys diciturIcalis atri: Germani,
front. Galli Pjment Migrame. Messe paie
- Botrys,quod racematim femen zamulis adnafcatur : quam 1m cum Artemifia ni lib.ag.c
li ottysambrofioidés, C.B.Borrys, Trago, Mart. Füch.D. gal.&fol.Lac.Core "mt
* fpecies, cuius femen Ar
In lib. Tertium Diofcoridis. 621
—Ó' GERANIV M. CAP. CXILHIL
6n 1 2; ,diuifuris longioribus:radice a fübrotüda,cum eftur dulci. Qux drachma * Me. &Ort.
Goin fois —€ feas [e uera difcutit.b Geranium alterum caulibus c minutis, & pilofs, yeh qu L
pondercin vino P feíquipedalibus: foliis maluz,in fummis alis fuz füm e €
—LGE RANIVM PRIMVM. fpectantia gruum capitulainfunt, cum fuisroftris, ^ $ s
Nu rom
. j . mE 71 v7 &€
aut canirii dentes. Nullius in medicina víus, * 2
viov X, Vrípop
-J : ! " * . wspuruv. Y.
^S — SE Gerariy genera nobis reperta (ant,vt inferius patebit. appellatur &
ESSEN Duo tantüm genera à Diofcoride traduntur. Verüm La- 2lterum. Ge-
US MNA timisPlinio autborestertium genus addere videntur,quod al. 12nium.- —
ZAZTONCA. rerum quidem eorum à Grecorum deferiptione differat. 1d € Meer,
quod ipfe Plinius aperté teflatur lib. 26. cap.11. vbi de Gera- "ORE
niis diferit ys verbissGeranion aliqui im , alij mirtbi- terre
) daappellant. Similis eff cicute, folis mimutioribus, &* caule pio,
breuiori,rotundo, (aporis , C odorisiucundi. Noffri fic eam
tradunt. Greci foliis candidioribus , paulo quam malue mi
noribus:caulibus tenuioribus, pilofis, amo[am ex interual-
NN S cR Y lisbintmpalmorum , C» in is folijs, inter quain catumini-
z/N bus capitula (ünt gruum.Alterum genus folijs anemones , di-
tüifuris longioribus:radice mali sinodo rotunda, dulci: bec pli-
nius, Ex quibus facilé colligi potef! tria effe Geransj genera,
Romani yum; Greci verà duo : queomnia paffan ferà vi-
fümtur in campe[fribus, fecus vias, C iuxta fepes. Porrà non
defunt,qui putent eam herbam; quam fcribit Plinius Gera-
vitm à Latinis vocari , a Diofcoridis ide non differre.
Ipfe tamen non dubitandum exiflimo , quin bec illa fit her.- y
ba , quam quidam Roffrum tum erui , tum cicenie appel- arta
lant , quidam ver) Acum m[catam y eo quod ( vt Plinius den da «3
inqiit ) odorem iucundum (iret. Namque affurgit bac fo-
lijs cicuta , minoribus tamen diuifuris : caule breui , acro-
tundo: femine gruum capitulis contento , quibus Gera-
nij nomen omuibus inditum eft. Ceteri Geranitm,quod
Dicfcoridi fecundo loco proditur , caulibus minutis, pilofis,
féfquipedalibus, folijs amalua , in fummis alis gruum capi-
Tula gerens [urfum [petantia cum [usi roflri, nunquam du-
Ea *
HL GERANIVM II.
PA po tre : Theft
:
|
W
1
|
:
dadi aine caia
S
A
B i
ó22 And. Máthioli Comm.
IV. GERANIVM III- *Y. GERANIYM CIeyrg
folio, * Set
E GERANIYM CICVLJE bitaerim eam effe berb. $ EN,
Geanium 7 |! ^. folio füpinum.* an HRAMD ARR S
alterum. e T bér. deat. Alterum vero primo fGlitet loto defaiptum ,& u1-
Us NÉE f LU nanievallisagro , C vbique fere eorum pafim mani,
t, folgs modo laciniatis:fl
tibus, quibus gruum capitula prodeunt alic aif i
Ruclli. erra tundasac dulci. Qu
M rini quid Acum mj Gatam dicta, quam ipfe. à
Acum pafforis appellari ait;primi genera eretism Da
ridi effe opinetur. Quandoquidem Acus ssfea :
nititurrotunda,ac dala, oljs vifitur Anewanes ensis
pisei enero ced
Ruberta. Geranium vocant Preterea aduerfus Hermoluum a
] fe
eam effe berbam,quam imis piedad
muberta auten,vt dicam ires ] " em iru
vanij genus e[fe arbitror,quod Plinius ad Latius retuli
ipjatota là fit famili, odorem iucundum C.
vat fubpurpureos, c gruimis capituli fi ti
yantorum more.Verüm banc non ita myrrbü
1 perio yt Ruellins exiffimat Siquidem M,
- dum rübeutibus, Cr gruimo Mae t
men Hermolaus ab errore reor,
Hermolai la- M: one t:
píüs,Geraniü wt iri id FB rire
Myrtrhim:
cenfentis,
Brafauoli er- pg.
Pei m erhunth effe contendunt, jn dd iis exeat m
lumbinü eife qridowlade réf vict, né cdm gea ptt iran put
Genium. lud quedPescolumbinus cen etur.Vel forzafe dum bac ferileszt;alterumG vranij gero es ini
E
FUA
Inlib.T ertium Diofcoridis. 623
»" Jc&ionis mpatiens,totum illius caput non perlegerit. Aliam ab bis Geranij plantam vimus in pluribus bortis,
viridariis fatam foliis rotundis, fecundi Geranij modo per ambitum laciniatismaluam magnitudine aquantibus, fru- j
ri qnis capitulis fimili. Hanc Herbariorum nonnulli Momordicam nugcupant, quemadmodum c Bal[aminam,alijj Momordica,
1 Ls aed ine vocantzem2, ceteris proferunt in potionibus adinterna vulnera glutinanda.Hacmea quide feutentiay
magirejpendet alteri Dioj.orida Geranio,vt que folis ad maluam propius accedat:quare & hanc magis candem effe ciá
iloputauerim. Veruntamen baud eam inficias quin Pes columbinus dictus idem fit Geranium : fid eum quis retlius fortà REC
Geamium mius dixerit. Primum itaque Geraniwm Diofcoridi defiriptum, folia gerit anemones , loi; cioribus tamen di- pv ni.
wrisin vmoquoque folio fenis. Caulem mittit ab ipfa radicerectum tentem geniculatumg,. Flores € geniculisin caule qoc
pudnat, punicei vnà cum foliisyrofarum fylueffrium fere fieura. fed long? minores, & quinque tatitm folijs refciti:à qui-
7 1c burofellioriumtur inferna parte lunati-Radicenititur vorundaynucepontica maiore, fubsngricante, dulci [opore pre-
j dita. Na[citur in incultis locis:copiofum in Dalmatia prouenit nam inde allatam plantam ad me mifit ylyxes Aldroua-
u Medicus apprime eruditus & Medice materie indagator non poffrenus-Secundum foliis eff malue sninoribut:pedicu- Geranii fec.
-——— dissenaibus, longis, CF fubrubentibus appenfis:caulibus ev acilibus-flexilibus ac rotundis:floribus puniceis, e quibus acuiii- hiftor.-
I sari iceseriumtur gruimis capitibus frmiles.Radicem babet tenuem, palimarem c fibvofam. Naffitur fecus itimera,locis
incultis cr etiam in bortis. Tertium cuius meminit Plinius;foliis viret Cicttta minoribus, feu Myrrbidis proximis, mimus. Geranium
tamen laciniatit,bumi accubantibus,que fenefcentia rubefcunt.Caules babet breues,rotudos;pilofosyrubente[G,: i quo- cium.
fammitatibus florer Jpedtatur purpurei , punicei , parui, flelle figura;e quibus acuti oviiturapices ruinis roffris frmi-
E Ia JBetlantibus capitulis balau[H) effioie.Radice nititur candida tereti acdulci, vezetiori quàm altera. Nafcitur in i
——— mudernbusycirca fepes, fecus itinera, e (axofo && extentato folo.Ceterim preter bec alia tria funt quoqueGerantj genera, Geranium
- .- guerum primum quod copio[um in pratis in Germania & Bobemia prouenit. foliis babetur ceteris randicribus anum - 22itum.
M6 liamulisedonis iramquad, diuifuris ois, bumi accubpantibus;prelongis ac firmioribus pediculis nitétibus:cau-
A leelitpinguin[eulos, c articulatos, ramis copiofís, in quorum cacuminibus flores emicant ceterorum maiores , in gyrum
pundentes rofarum modo, colore caeruleo adpurpuram viol, intlinante. Quibus decidentibus, grttina, vt in cate-
ri rodeunt capita, maiora quam in catere generibus,prono in fummitate roflo,triplici apice,in corone modum vefciffo.
Radicem quoq is longiorem babet,craffiorem,robuffioremó, ,multifidam,colore rufefeute, C lignofa intus matri-
ce. Vulneraria eft erba, C prefertim radix tam in potionibus addita, quam exterius admota. Secundum folia gerit peu-. Geranium
er scr ifle tamen per ambitum laciniata, fubhiyfuta, e prelongis pediculis,ipf'[G, pilofis mitentia.Cau- quintum.
leshabet palmares, tenues lanuginofos.Flores ex purpura rufefcentes,? quibus parue acuteg oriuntur filiquule ; birfuta
- — acfubapere, in quibus femen cocluditur.Radicem babet palmarem. fed tenuem.Nafcitur arido felo.Ger media G
(0 Mnt 6, peculiari dant ad Eryfipelas,ad inflammationes mammillarum, c» oris, & pudendo- fexcum.
V nmylera.Tertium, quod ad me Verona mifit Francifcus Calqolariusfolia profert Althee proxima:caules plures lentos,
geniudatos,birfutos: flores paruos rubentes,balauf!j fite Cytimi figura:e quibus gruima prodeuut capitasroftro vt in cate-
COUE C onsesttas phe co ;
VIL GERANIVM IV. VHL GERANIVM V.;
UN AN 1
Adios EPA tan
i
Ag. 3 QR C
ze 4
eft fefquidudrantalis.tioiti crofitudine,qua humotenus rubefüt. Nafiitur.
agroVerenenfi. Viribus praflat vulnerari, ijs talia reget dimi Gefa- Geranii vires
iius eff autbor )reficientibus fe ab imbecillitate vtiliffima eff. Radix drachna pondere in vino pota, vulue ex Plin.
difutir Bibitur coma phtbifim drachmain vini cyathis tribus, lis die: item contra inflationes: que ér cruda
t Suc vadicis auribus medetur.Opiflhotonicis femen drachmis quatuor cum pipere. myrrba potum auxi-
Ggg liatur,
Fior coh b c EE
Gnaphalii
€ d 1
. hor.cui & Gratia Dei. X. Geranium Cicut folio, C.B.Geranium tertium, Matth. in maiori
- lis;Lug.Geranium Violaceum, Tabernzmontano. IX. Geranium Vide e ES RRÜNER à
624 | And. Matthioli Comm.
i? . diatur. Secidum vero Geranium
LX E RANIVM V vfus feriptis tradiderit Diofc. erdt
à 7j. | chirargi ]qui in internis vulneribus filia
Janandis ip[um in potionibus (umptum 2,
quinetiam radicibus Cr. pere noia ibt
Jananda vtantur. Fotit quoque vfurpantur ad
delores.Sed equidem vereor;ne bi decipiantur Sai ig
terpretem. fecuti , qui Amomum Pedem co
lauit ; quippe quoniam propria fit Amomi actiltas inten;
corporum vulneribus eee meminit
nere viribus pollet. Geramij mon reperio iemin x
in »fanpl. med.libris.Eius quidem meminit Paul, V oed
tüm de Geranijs pofreritatis memorie matidatit,que,
Diofcoride fumpfit. id
Quod Graci ysption Latitii fimiliter Geranium
Itáli, Geranio: Germani, tete en fdbnabel - : Hiffoni, Pigs
de cinguenba: Galli, Bec de € éigoigne , bec de Gre, aut lee
Robert. i
Geranium à gruini capitis imagine
ius cacumine vilenda,nomen habet:recentiozbo:
Ciconiz roftri effigie, Roftrü Ciconiz;diciny
ma & fecüda figura cít S Cae ees de
proponit, vt Matthiolus, Caftor;| "rai
& Taber.Geranii bulbofi nomine:
verior eft. II. Geranium tuberofüm m i ius, C.B.
Cam.Geranium fübrotunda radice Diofc,t Sef he
Geranium bulbofum, Lob. Geranium tuberofos.
Dod.fol. Lug. "Tab. III. Geranium folio maluz!
alterum Dioicor. C.B. Geraníam fecundum, Brunf
: Matt.in pofterioribus edit.in prioribus t tertinm
i Lon.Caft. Thal.Geranium alteri, Trag. Fuch. Dod -
gal.Lac.Lug.Geraníi fjedes ien Gefhor.Pes colübinus,Lob.Caf. Geranium columbis T
ranium maluaceum fiue Balfaminá, Cam.Hoc maius eft. foliis mollioribus:eft minus, foliisafp
fiffuris modo profundioribus modó breuioribus. I V. Geranium Robertianttm primi, C.B.
tertium,Brun£. Matth Fuch.Lac.Lon.Geranium Robertianum,Lob.Dod.fol.Ta Cus. Gelli
cundum Diofcoridi:, Lugd. Herba Roberti, cidem.Rbertiana vulgo. Caf.Sideritis
atin prima fecundaa; editione, ro primo ponitur.Geranium primü & maius, Lac. Geranium füpinum
A Cord ilt Goran clus Fach Dod.gal.Geranium füpintm,Dod.fol.Geranium myrihi- 4
num, Tab.Geranium tercium Plinij, Lugd.Geranium exaydizéguAAcy T hal. Myrrhida Plinii, tole :
conia Lob.A cus mufcata vulgó,Ca'f.Hoc enim habetür inodorum & odorum. 'V I. GeraniumCiumg —
folio fupinum,C.B. Huiusiconem adpofuimus,quia pro Geraniotertio Cam.in fuo Matthiolo ES
Geranium 4.Brüf. Geranium. minus, Trag. Tab.cui & arueníe. Geranium feptimum fiue gruin
fol.Geranium fupinum paruum, Cam. Myrrhida Plinii& Rofirum Ciconiz rao o
icon.Matthiolusin magnis figuris videtur propofuiffe, V 11. Geranium Batrachiodes, C.B. i
quartum, Matth. Trag.Caft.Lugd.Geranium quintum, Fuch.Lac.Lon.Geranium i 1
gal.&fol.Lob.Lug.Thal.Cam.Geranium finguinarium, Tab.Balfamina vulgo, ed
Cafülpino. VIII. Geranium Robertianum fecundum, C.B.Geranium quintum |
quartum | FuchfLacun.Geranium gruinale,Dodo. gal. Geranii Robertiani alia fpecit
Match. Caft.Lugd. Geranium malacoides,Lob. Geraniumalthzodes. Cam. Geranium Monfpelianm,
Tab. oda à Calceolario Matthiolo miffum,Dod. fol.Pes columbinus tertius, Caf
cundum D idisseferendum, de quo Plinius fub Peru) foliis candidionbumaur. 0
"EE aebNE
GNAPHALIVM. CAP: Cxv. : —
aliquipro tomento vtuntur. Bibuncur refici
Gs Nha dj irn d patti perfincieDieide — diis
Ex Plinio.
poj fit, queam planta fit, qua verum Gnaphalium repr. Ud d
antiquorum hadenus repererim neminem, qui Gnaphali faciem longiori hifforia expre[ferit. Etenim Pli
Diofcorides, breuitate v[us Gnaphalij notas reddidit libr. 27. capit. o. Gnaphalium planta eft imana
tofaó, caulibus compluribus fyuticans,circa quos totos folia mfunt crafiufcula, oblonga, lanugitofus
in cauliuna fummitate [De(lantur , in rofa modum orliculata funt .. Radicem babet multifiam «
uenit vari im locis in Italia, C» gaudet apricii c» fiticulofis. Ad diarrbeam dr ealiacas pafianer
Profunt quague emere i puluerem hauita Fuchfius tamen sontin did hifforia 6o
3
bd
"me
Inlib.Tertium Diofcoridis. 625
7 Gnapbalio oftendit, quam ideo fortaffe Gnaphalium exiflimauit , quod incana , tomentofaá, confpi-
afi tradit: wd loco inodo citato;eam ijs notis Cy viribus defcripfit. Herba impia vocatur incana , rorisazarini
guisiri.De modo velita, atque capitata. Inde alij ramuli a(furgunt, fia capitella gerentes, Obid impiam appellauere,
E lom liberi fuper parentem excellant. Alij potius ita appellatam , quód nullum animal eam attingat y exiflimauere,
scinter duos lapides trita feruet.pracipuo aduev[us anginds fucco, lacie € rino adiniffo. Mirumá, traditur , munquara
! i,qui pufl xterint.It4q, € fuibus dari , qui$, id medicamentum noluerint baurire » € iborbo interire.
: gni aui Cr in auium nidis inferi aliquid ex ea putent,atque ita na ftrangularipullos atidius deuorzies:baitenus denn-
5 - |. vef quoniam Gnapbalium ob eius tormentum, illud candidiftmum vellus , quod vulg) nos appellamus
—L GNAPHALIVM. *IL GNAPHALIVM YVYLGARE.*
i
viu ai
5 ayri yagaAum boc eff; pro tomentis tantur. Sunt
quidam id exhibent, ex auflerorun vinorum quopiam;dyfenteri-
etiam Gnaphalium appellatur:Italis,Gnafalio. — — Noi
. igseniabes Dl Guaphimvelgas CI Mach inmaoribiefiis Lb. Lagi 1 ll
» . nis Varth.in Commentarus Gef hor. Gnaphalium Fuch.Gef.hor.Lac.Caít.Heliochry-
| c 1. Trag Filago,Dod.gal.à fo. Tomentum,Cor.in hift.(cui & Centunculus)Lon.Herba impia
C.B. Ex radice prodeunr caules plures;
5b cms
« quosfolia oblóga anguíta licis forma
&exviridi nigricitia. prona parceintatia
3 wies 1 ;
ps
rdi mibi pan eam Fuch[ius pro Gmaphalio depinxiffe vidertr quam Plinius lib.2-e.tap.19. Herbam impiam vo- Impia. heiba
star. Sed IMPIA Plinij dici po[fet; quüd eius € veteribus nema;quamtum equidem legerim,prater ipfum ime- U
ali Cotene, Latini ver) X T LO N; &* Goflipium,mibi in mentem redegit y a veteribus Gracis nü[quaim, Xyli biftoris,
: daslapia C ; ; É : & vires,
Graphaliivis
les éx Gal.
Nechoc;nec fübfequens Matth.in rin dad;edit.
iptimá reexi,cubitales,ecid breuiores, tiat ;latugine obducti(quod fcülptor & in caule &
3
*
| Ciene on. E Andeguidem aufm afirmiare an Circe bodie nensi pofitim al qub ea ami
LI
626 And. Matthioli Comm.
*IllL GNAPHALIVM LATI- incircumferentia lanuginofzramuli fingi fua.
folium percgrinum.*
mo brachiantur,& veluti comam, À
res globofi, ex fingulis pediculis depend s if
pluribus foliolis argenteis fibi inuicem in U quia
tibusconftant;que cómuniter ita tefle Cumben,
medio ftaminula plura fübflauefcenr; Duntugy ia
termixta inftar pappi contenta, qua facili in.
auolant,confpiciátur,vt figura ex timitur;j aras
men ftaminula fculptor non expreffi Es Rr ig
delatum fcribit Clufius , cui Gnaphalium A; arbe
num & A'pvporcun dicitur: quod in horto Illofirfg. io
mi Ducis virtembergici,qué ipfius Archi ld.
Bauhinus frater meus, Montembeleard; colit, legi
mus.Xyli &gurain editionibus pleni. & libro. L
deLino & hocloco habetur : verüm füfficiar d
pofüiffe, fupra capite de Lino.
Té» -TYPHA. CAP. CXyr
Yphafolium edit ctidi (imile: caul£ albis n
IB oremincacumineambi. ^ —
: tem,denfum, quiin pappos Íoluitur,quodpanig. —
lam aliquinominant. Huius herba Bos (ui
cloto exceptusambuftis medetur, Gigniturinps
ftibus&aquisflagnanubus ^ ^" bo ,
7] rhe plenta dft im talia vulyeri, atii, it
quam vt eius effigies explicari debeat. Eain. pattdibu,
Jlagnis, & lacubus fiequentifüma prouenit ,itavi rraad.
. modum [int flagnantes aque;que Mn Re
uasquam in lexiffitso caule cerit, à noflris Hetru[cis Maz.
forda vulgà dicitur, quid eius lanugo. fiin aures decidat f.
ditatem afferat. Expétuntur dlauarum pappi infine sexti
bominibus plumarum vice ad grabatosfarciendos.Folumm
vero v[us ad conuefHenda vitrea Va[a, Cr ad mulielra a-
thedras texeudas:quin Gad tegtres parandas. "
additis betoiice foliis, c eladioli,ac hippoglofradiabusa-
amnibus in puluerem temiffimum vedattis, C» affatiouorm
luteis exceptis, vtitur quidam feliciter ad enterocelasldas-
tem medicamentum exbibent quotidie ieiunis dradmagi-
dere triginta dierum [batio:eoó, non modo vine
tefG, fanari pollicentur, fed etiem iuenesiametatecmffé- —
tes iamen interim praftantiligatura, acemplafrisgui- —
Aantibus ima pubis p
ian CÓri.
etatig.
Typhe& víus,
Typha Theo Galenum in [imp. vaed.cenfu, non inumio. Eiutamenne —
phraft. 1 init Ybeoph.ltb1.ca.13.deplanz.bift.phiinterendapste —
S $ ffrium locorum plantas Typham quoquerecen[uit.Ei wn
omina.
Grecum efl zópu:: Latinum item Typha: Italizum, Massa
-... forda:Germanicum,
S
S a t nicum, Boberdo,cr Iunco amacoracado: Galliam dn Ud
fus | er Malle a comp e Re
H Wiew-isax cem 07
ior, media, &minor. Typha paluftris maio C...
Pad Until ac Hou pna au |
«tica, Trag. Lug; Typha paluftris;Dod. gane
ANERCTS inDiofo.Caí(.Tabernzmontano — 777
a Mcü. 1 » 2x din 2 iD; 183 :
ex yat] Kgszío. CIR CAE A. CAP, C:
aid i radi- : Cete A Lb doti
Merfedt 1o: MERE Qoeesiqiam &bic didi
giudine wes. - — hor 4 tenis! : »
autquatuor, fillo,copiofo: feminemilii;
k eb. veluticornicalis:adodrantali radice;
mzo exem? set quad ida;bodorata,excalfaeiente. Nafcitur iri apricis, c faxis, & vérito.
CES 7i pondo quatuor.in fextatiis rzibus vini er diem; & tioctem macerantur; p:
T in forbitionibus datuiti láde iiammas Rutricumexplet. ^45 7
cri maxime —.! cce i CONCH Eia ce Sc S 2:0 E uspiam er A
eco 2o jS ; dd
i oh
fidecatio. | Siquidem nulla baenui fe mihi obulit. plantaneque alijs, quod [cium ,qua Circeamreprafe inira. mu"
Inlib.Tertium Diofcoridis. 627
dere nonnulli banc. -fibi Circee nomen comparafJe, quód Circe venefica in fuis ea pteretur veneficiis, vel quod, fortafu £-
a gem ix,à Solepatre plantarum omnium genttore edocla. Quod etfi nonnullis vertfimile putetur:cim tamen
: ju fuerit irceam bis pollere viribus proditum fit,aliunde potius id nominis fibi vendica[fe exiflimandum.Meminit Cir- PliniiCircea.
3 tepore 4.8.ybi eam his notis,ac viribus depinxit. Circaa flricbno(boc efl; folano )jatiuo frsuilis efl: flore nigro,
dp pufillo:paruo femine, vt milij, na[centein quibufdam corni-
VLA. culis:radice femipedali,triplici ferme, aut quadraplid, alba, Jj
odorata , guftus calidi. Na[citur in apricis faxis. Diluitur in
vino,bibiturg, ad dolorem wulus, C vitia. Macerari oportet.
in fextariis tribus quadrantemradicis tufe per noclem , c
diem.Trabit eadem potio fecundas. Semine lac minuit in vi- .
mosaut mulfa aqua pota. Hac Plinius, qui illa omnia fer? ab Plinii lapfus.
ipfo Diofcoride mutuatus eft. Etfi ab eo in boc magno , vt pu-
to,errore diffentiat,quod Circee emen in vino,aut mula a-
quapotum lac minuere tradat, ciim potius, tefTe Diofcoride,
ipfum eliciat. Qua inve Plinius non modo Diofcoridi refraga-
tur, fed ipfi quoque Galeno:qui de Circea viribus differens li-
bro 7 fimplicium medicamentorum.fic inquitzCircea berba. Circe vires
radicem feribit Diofcorides ex vino dulci potam fecundas ex. €x Galano.
purgare.EfL enim boni odoris, excalfacloria.Semen autem
eius in forbitioneexbilitum , ad ladlis generationem condu- R
cit. Qua Grece xipuaía , Latine fimiliter Circea, C Italic, Nomina.
Circea yocatur.
obó9» | OENANTHE.
CAP. CXVIII
Enanthe folia habet paftinacz : florem candi-
dum:caulem czaffum, palmi altitudine : (emen
atriplicis: radicem magnam, in multarotunda capi-
tula extuberantem:nafciturin petris. Huius femen,
caulis, & folia cum mulfo vino pota; fecundas cii-
ciunt. Radix évino vrinz ftillicidio conuenit. —
Qrrnten. ain hic Diofcorides meminit, Theoph. lib. Oenantfes
6.cap.7.deplant.hifl.Cr Plin.libro 21. cap.2a.putant, confideratio.
Dents . Fucbfius, * : bs ve; ii plerio, eam effe berbam,
III. OENANTHE Il.
«0 EL OENANTHE 1.
n
gre
Dtm. fce [s res
s fd
Sf E^
hw BV
-l z X A te y
7| x
628 And. Matthioli Comm.
metes. que bodicpafim FIL1PENDVLA vecatur.Folió eff numerofis ab no pediculo vtring, feriatim dependentila, y.
pinelle fiue fanguiforbe modo,magis amen [efe fipantibns,oblongis C" per ambitum denticulatis, caulibgs fefmica
libuszin quorem faffigiss flores funt albi,in vmbelle ferd fpeciem cobarentes , atque odorati. Radices babet multi bono
culi modo exiles.fed globali mumerofís refertass perinde ac in paonta fecmina fed long? minoribus , oblanois ép
Nafütur in pratis & herbofis locis Radix pota vrina remoratut, eiuf ftllicidio auxiliatur: item venit tum Calcul tum,
doloribus Eadem fHomachi inflationes difcutit. Medetut fafpiriofis C» egre [irantibus , omnihufd im vriserfs "-
quos pituita excitagerit.Radicum fiecarum puluisyvtilizer in[pergitur comitialium cibis. Quorum certi fententia quam. *
gus virorum magne apud me auctoritatisnnquam potut fubfiribere, quid Filipendula bec magnann(quam, td it.
herim radice nitatur,quavotundis extuberet capitibus:quod femen non ferat atriplicir: quod denique non in petri iod;
prati, c leto vbique folo proueniat. Quibus fane rationibus non porui non adduci; vt apud Diofcoridem aliam emite]
tía genera à Filipendula Oenantben femper effe crediderim.Caterum tria Oenanthes genera , qua pof Filipendulam hic
Corufo, mifit ad mePatauio Lecobus Antonius Cortufus Patricius Patatunus vir vt res plantarie admodum peritus , ES vim,
liberalitate preditus. Quorum (fecundum foliis eff pyrethri aut paflinaca Jplueffris non abfimilibus,caule femiculaceo qui
snibellas in [ummitate gerat, éramis dependentes.Radicibus per omnia filipendule fimilibus. Prouenit in collilas, & ng
à Soleilluffiatis. Creditur iifdem effe viribus, quibus filipendulam preftare diximus. Oenanthe tertium.felia premis Gin.
gidij,caulem feniculatum,flriatumá, o cuius vanus vmbella oritintur candide.Radicibus muncrofisfilipendile fmifibus
fed vegetioribus globulis.Nafcitur in amanis tratlibus, e in montibus. Nibil differt fuis in viribus à prefiriptis, Oehan..
the quartum. erba eft humi ferpens.foliis tertij fert fimilibus, exilioribus tamen. c magis laciniatis.caule inuofs fra
toó,. Capitulisin fummitate birfutie,in quibus femen-Radices mittit plures,rapunculi feri effigie, mon folum in vna cauli
patte fed etiam in ramis, qui bumi ferpentes,radices quoque faciunt, Nafcitur in cultis locs.Etfi nibil certide eim vin. ss
bus nobis conftet, putamus tamen a ceteris Filipendulis ua multum differre.Vltimum boc aceepi à Clarifimo Medio ha
tes nardino Terui[ano,qui nunc fanplicium medicamentorum facultatem, vnitey[am materiam medicam, magna um
ucfano. laude , in famofiffuma Patatina Academia publice profitetur. Quod autem tu berofa eff vadice, pluribus fant notis gni-
nam Diofcoridis Oenantbem referre videtur:quod fi buic caules ineffent craffi , affererem profecto legitimum effe Qenan-
them.Catera verb cuim radicibus nituntur Filipendula fimilibus, quinetiam vinbellis, non paruam cum ta baberegna-
gionem offendunt. Nec interim alicui mirum e[e debet , quàd cuatlas bas [pecies [ub Oenanthes nomine appingi rani
IV. OENANTHE. III.
NS wi
V ON Uf
NEN VANS ZA
h
)
Yes
NI
B»
Filipendule
vires.
jd viliaturitem retiem tum calkuli tum doloribus, Eadem flomadh infatienbdi
tit.Mederur fupiriofis.c Anhelantibus , omnibufó, in vniuer(um morbis » quos caufa frigida excitauerit. Profi i :
omina, — fialibwin[petjo cib puluere.Planta.que Gratis oid» 5», Latinis etiam Oenantbe appelatur talis Ear
: Oenanthe uafi fos vinofas » quàd odore & quadantenus colore non fit viti diffimilis.in ero
Filipendula 1 fic di&taà numerofis illis & rotundis in radice capitibus; que quaficx pendciz
[
]
In lib. Tertium Diofcoridis. 629
: 1, Filipendula vulgaris, C.B. Filipendula. Matth. Trag.Dod. gal. & fol.Cord.in hift.Gef.hort. -
venti m T. ib. (cui & Saxifraga rubra )Caral.Lugd.Ocnanthe. Fuch. Cord. in Diofc. Lac. Lob. II.
Lon Calt- (quod fieura radicis bulbos, fapore guftuq; Caftancas fcit exprimat)apij folio, C.B. Oc- v
Bulbocaftanum h.Caft.Lugd.Bunium, Dod.gal.Lac.Gcfhorc. Bulbocaftanam, Gef. hor. Dod. fol.
sandc fa Ba en mas Tralliani, Lug.Bulbocaftanum grandius, Eidem.Nucula terreftris
Taber.C24--7- ,Lob.Ornithogali fpecies,Lon. Pancafeolus vulgo, Carfal. III. Oenanthe apij folio,
fepte e fecundum, Matth. Lugd. Oenanthe anguftifolia, Lob. Filipendula, Caft. Filipendula tc-
CB.0c "Tab.IV.Oenanthe Charephylli folijs, C.B.Oenanthe tertium, Matth.Lugd. Oenanthe Cicuta
: Oenanthe alia Pene Lugd.Filipendule altcra fpecies, Geí-hort.Filipendula tertia & Oenanthe
to ces hvllos, Tab. V. Oenanthe aquatica, C.B. Oenanthe quartum , Matth. Lugd. Oenanthe aquati-
* Selinopa" s dalaaquatica, Tab.Lauer minus, Dod. gal. Iuncus odoratus aquatilis, Dod. fol. Sium, fiue
| minus Dodonzi , Lugd. Sifer paluftre eidem.an Petrofclinum fylueftre, Cefalpino?Hae in hortis
F
1
jolefcit & folia cezrz proxima Charcfolio fimilia acquirit, vt fgura Matthioli exprimit.
Kia. CONYZA. CAP. CXIX.
: Onyzz duo genera:qua parua vocatur, odore prarflantior cft:maior veró frutice altior, & folijs lati-
; oribus graul odore. Vrriufque folia oliuz fimilia, hirfüta 3 ppm maiore caulis binüm cubito-
1 mimalcitudine atollitur;in minore pedem aquat:flos fragilis, utei coloris,a qui in pappum abit: radices
a... Suffitu;fübítraruque frutex totus ferpentes fugat » culicesabigit,& ph necat. Folia con- * Meü addit;
wenienter illinuntur ipium plagis, & tuberculis,ac vulneribus.Flores, & folia cum vino ad menfes, *9*7/xpora.
Y eijciendos bibuntur:item contra vrina ftillicidia, arquatum morbum,& tormina : comitiales "2^270s«
: exacero adiuuant; Deco&tum in defefsionibus medetur vuluz malis. Impofitus fuccus abortum fa-
) cic Herba ex oleo efficaciter horroribus oblinitur. Capitis dolores tenuis illita fanacEft & tertii Conyzz
: seule erafsiore;ac molliore:folijs mediz inter maiorem ,.& minorem amplitudinis : minime pin-
guis,mult) ramen grauioris odoris,& iniucundioris, fed inefficacior.Prouenit locis humentibus.
LCONYZAMAIOR. E IL.CONYZA MINOR.
/ Antes
acit 4 wal aro nani 99
hi
[5] : i
&^ vut, FUIS
NV 4 € (& A TE »
: 3t
Sf
o5
—« | / s Í. 4 NL Xe UIS
Pp e) CNN uil Bn 77»
oed Vitia ev ectrtear, S Ra-laat-,
E omne genus non in Hetruria folim fed alibi quoquepaffim fer? prouenit, utilis provfus reclaimantibus notis, Conyzeebns
.— queearum fingulis Dio[coridetribuuntur. Conyza maior vulg Pulicaria dicitur, quia fubflrata ( vt Diofcorides fdiadó.
pit pulices necat. Qua fortaffevatione adductus T heodoru in Theophraffo, Conyza.a Pulicariam inter "s
Ninit autcm Conyz a Thegpb.lib.ó.cap.2 le plaut.bift-vii de ein generibus diferit hi werbir: Conyzamafeula cr femi- edes
niconfiat.Diffanr quemadmodum ceterasque fic difccrmi deferant. Femina enim tenuiori ve[titur folio , G compref- hxafto. — x
Jr ejlatque qie t totum minor.Mas amplior.craftorig, caule,atque ramofios , & folium amplius pinguiug, babens r »fiec- E
|n C fine fHididioreft. Ambo inira funt,in rins fos paste yfe 74 cim drca ardurum, c í
atm ipianr Mari grauior odor:femine .tcrior,ideoG, contra beffiarum morfus commodioreff:bec Theopbra-
dupli tantkm. Conyza genere. Conyza zaaior ma[ütur in campeffribus , iri collibus € manis locis. Conys
A nimor folijs prouenit alrerius angufloribus ,. frutice breuiare » pedali longitudine C odore quidem praftantióri:
: ggg ^4 Cetera
6o
And. Matthioli Comm.
A MEDIA.
«1
cetera ver maiori finilia babet.Prouen;, : E
peffribus, c in amenis.Caterum rias ta,
fcoride fit mentio, inter marem c faminay, ie
tur bacin Anania vallis agro , C in Goritienfi m i Na
fiftima.quinetiam in Bobemia, Germaniaque by 41U (big,
y^ feti locis , c» [fecus vias;vbi ex agrorum mappsspe Pt
buniar frillicidio quodam in proximos deftiis cay le Aging
tein peculiariter dyfentericos iuuat fi ficca farina PU
pondere quotidie fumatur ex vino rubro auflero. c fine]
pofteritatis memoria prodidit Galenus lib.. fimpl meii. —
quiens: Conyca C" maior, C mior adfimilis fia iar Jiin- is
vature; ttn facultatu:guflui amara, C» acres fite
facuntá, adzodum luculenter , fiue. quis folia ah Exc.
neris vamulis ( eft enim fiuticofa planta )pani aii sid
Jine vbiin oleo coxerit;eo vtatur.Siquidem CODI fomes feri.
2€7: goes per circuitum vedeuntes;tale fanare oleum videtur. Ties
E. ELRERPP. quoque eorum ad[imilis funt facultatis.Itaque quidam ei
—- cum folijstritos in vino bibendos exbibent ad menfes fertiter is.
cendos ciendum fatum .Eft C tertium Conyz e genu, imls-
cis butmidieribus proueniens , vtrifa, illis tum greteilatis, i5
tum imbedllius.Sed prima memorate tertij [ant ovdimi im ex.
calfaciendo , C exiccando. Kevia fit Grect,vt etiam Cu
Latine dicitur:Italicé Conyza, c» Pulicaria: :
Icon eno Dürrtvurte Hiffanice, Attadegua; Gali;
AUX puces. t
Conyza, forte dicta, quod sao; fcu Culices, (s
lentore capiat, GazaPulicariam vertit.L Conyza maior
vulg. C.B.Conyza maior, Matt. Tra.Do.ga.GefhorLs,
Ló. Clu.hif,;Hifp.Caft.Lug.Conyza helcnitis Corio
hift. Tha.Conyza maior altera,Do.fo.Baccharis Lo.Ti -
? s : Baccharis Mófpelienfiá, Gef hor.Lob.Lug.Cam.Hax
cenfemus priusà Matthiolo pro Bacchari exhibitam. 1I. Conyza minor flore globofo, C.B.Co Ywaami-
nor, Trago, Matth.Dod.gal.Lac.Lon.(cui Conyza femina)Caft.Lugd. Tab.Conyza Sine E DL
fol.Lugd.Thal.Pfyllij nomine pofitaapud Cordum in fua hiftoria;vbi tamen Pfyllium defcribic. Ill.
nyza mediaafteris flore,feuCunile tertium genus. Cunilago,C. B. Conyza media, Matth.D.
Lacu.Lon.Lob.Lugd.Conyza tertía, Caft. Clufh;ft.Pann. Conyza Cord. in Diofc. Tab. Con
tertia aquatica; Gef hort.Conyza istuc Tha Cuanipiie ERN Buen D
XI] : eractico fimilis iuxta fcrobes, Cafa. acduplexd-
i LHE ME pe CA L LI s. . terafolijs latioribus & integris:altera ftri&tioribusit,s
NS | gi a Fe
in ambitu crenatis,
*
H'uepoxaA Ak. HEMEROC AIGIS
CAL CRX M
Emerocallis folium & caulem habetlilij, herbs.
cei coloris vt porrum:flores in caule. per
losexortus,terniaut aont eL DG
quoties dehifcere ceperunt, colore perquàm
radix magna eft , atque bulbofa. Qua poraiut cumfe
melle &lanain peffo appofita, aquam educit, &ls-
guinem.Folia trita mammarum inflammationcsá pr.
tu contractas,oculorumq; collediones mitigant. A:
dix, & folia igni ambuftis vcilifsimeillinuntur.
3 i S ed
ISL nufquam non prouenit in Italiaquandugt-
dem circa melJem in aruis inter fegetesin oamptn
ter Vepras in pratis in montibus , Cr in valibu aures aree
- anicat.Vuleus Lilium fylueftrenominat.Radi
Hemero?al-
lis con(id,
Hemerocal-
Is alterü ge-
nus, .
qtte pluribus c paruis coagmentatur bulbi :quinetium pes
x Prferdiam frm diam Mart eroe
eris Hemerocallis colore,vt eius effigies, quam. iced
perté demonftrat. Eadem preflare poffit; — db
Tia i inci yt. A
Ts qua prior. Hincitagte eorum errets ium
Dancer qs
Tecra
6
"H pis NUM
y yp p AE?
In lib. Tertium Diofcoridis. 631
IL HEMEROCALLIS HLLILIVM CONVYAL.
altera. — lium, d
l'ie
RUD
Mss
$3
)
SEC
À
P)
, 6 5 SORIESS : :
miiqrehenditur , qui Lilium conu allium vale) didum Henerocallim eff exiffimant. Namque illudfolis confaat feri Lii cóngid.
" iti Xn l ibus minus. firiatic I ceisstri nguli teniibus. molltbus,obfequiofisa, li. deícrip.
"gab caen verfus plures prodeunt flores albicantes,balasfli , aut avbuti effigie , odore eximio € perquam iucun-
ibus bacce enfe virides que per maturitatem Iunio,» Iulio menfe vubra. Radices deiittit laxas,longas,fi-
synullis adiacentibus bulbis. Nafcitur ay montibus € in eoruni conuallibus. Hemerocallis ye-
yn per
pn - rel EX s à i
Juss vir alioqui doctifimus;ptat Lilium conuallium effe Ephemerumi,de quo Diofcorides agit libro fequenti. Scl quam is
1, - p" " qui Epl L £22. -
decipiatur,nos fuo loco d. , faciunt ys mens (ana non eff. Hemerocallis memtiit Gal, Halichébif.
lib.£ fimp.sedic ficis , E llesradicem habet lilij radici fimilem mon figura tantüm , fid c» viribus. Prodef? lisves ex
o fe Gmmani DeybnifdsEilten: Hifpanis, Lirio amarilbo:Gallis Lis iaulne. Hemeracalli altera, Italis s Giglo [aluatio í- Nomin&
Pendulum callum, also eomtalia: Germanie epenblumlin: Gali Mug. 3 CM
En
velcro-
632 ind. Matthioli Comm:
velcroceum montanum, Gef. hor. Lilium fylueftre alterum;Dod.fol. Hemerocallis Chalced;;
Liliàm rubrum Zufiniare polyanthon Clf. hift. Pannonica. ITL. Lilium Coriualliüm fusa pe Ct
men habet, O&nanthavideturapud Theophraftum;hoc flore eft albo, vel rubente : illud mz: filo go.
nore;quod frequentifsimum. Lilium conuallis vel fylueftre Lilium , Brun£ Lilium conan e
Matth.Lac.Gef.hor.Dod.fol.Lob.Caft. Gef Lugd. Tab. Cam. Ephemerum non lethale fud Tta.
vernum Theophrafti,Dod.gal.& Lob.Callionymus & Chamzcitimus, Gef hor.Ca tien Lili
Asuxéior LEVCOIVM,SIVE ALBA VIOTLA. CÀP Cxy, A
Eucoion vulgaris eft notitias fed in floribus differentia qued£namQ;aut cocrulci aur albi, ed
rei,autlutei inueniuntur.Luted veró przcipui in medicina víus.Huius aridi flores ferui P
fionibus,valent contra vulux inflammationes , & menftrua expellunt :(anánt oris v|cer E inde
cetato,rimas fedis.Semen duum drachmarum pondere ex vino potum,aut cum m clle ind elem
S eer iot: pus Ms eo aceto illie, lienem reprimunt, & podagticos imgnta,
AwxwwÀ- LLEVCOIVMALBVM, IL LEVCOIVM A WE
"imis & Purpureum, j) Mea VINE VREVM,
doy Da ates iov S pet
fomatiere Gio- 2s tic» «89
Pa quapira E RIA W (S
d'uvapy t US NN V CAN
Üverxz) abi CASSA N N :
bu ajrho QN NV SAN AN
To mpi adr i SS bd X SONT a
Auxéjov. EN SQ c e SN | ^
NR0Q
violam mari- Z1 Pa [7
br AGNÍ d
NES
ná. Romanis
viola marina
vim habet eá
dem etiá. ip-
fum c prio-
re leucoio.
p NY
i Leucoium NCZANN] N
wnariná , alii. Ny de. i
l UN NU SI
xd
: Y
Leucoii cóhi- Er ; xm is ; PAR
Frpsintg Lio» ef € € tantian yiolm ipfo nomine fignificat:tamen à ci berbarie attborilhis er jra ceteri
—oC arti generibus, luteo (ilicet; purpureo, cerule j colore diftintlit fepe v[urpari (olet.1d bodie officinis dum
Gliciri medicis ijs.qui Arabum facTionemn fequuntur, borum c Aedui rrr deii
tiat virideris, im ediirn fenefris, parietibusqwe fiequentifium vifiturzvliillud in figulini, ài nti afi ale
ffudiosé coit ,ac fouemt Namque eius flores cium coloris varietate s rum odoris [uatitate tantam cum ocdla niu
Rene 3n coronamenta frequenti fime addantur.Porry non temer? onthe fer? genu Leucojim tlandm
Diofcoridás
Í - 7s nt rof; i €
iociaiuio feriptisteffimenio nixus;in quo
"f SHquisenrnhelr folia fiet oblonga ,id tamen ,quàd luteis exit floribus, falis m
vumerofioribus , viridioribui ditis dila dd Da a vduorpictai e E m
breuiora, latiora, € nan vt in luteo mucronata : quinti fupernà inferneó, canefcentia. Ceterum ex Leurs,
«lli viola floribus ,vtpotequi aterosadore pracellent, Pers odaratum illud vnguentum parant: quod tfi
Bumerum mones eumd fetum, ener
Inlib. Tertium Diofcoridis. 633
enim id,vt fi quod aliud, amarum. Quid fi quis virium eius vehementiam multa aqua admifla vetundat, ac
e did genus aliquo. , babebit Cy ad. phlegmonem bonum. medicamentum. Sic decoctum eius fi non merum
iit cert onas identidem perfufum [anat , potiffimum que diutino tempore ad farrbi modum induruere, Sic
neri pin ?ad cicatricem peruenientia curat Sunt verà etiam»qui cum melle ad or vlcera adhibeant. Semen
D nid vif i5. atis aptiffimum efl duarum drachmarum menfura potum z tum menfibus ciendis appofitum cum
dmenfiawfit aditar.ferumque viuentem inteificereyac mortuum eicere. Radices fimilis quoque facultatis , nifi qua-
M irefinie magis terrena, cum aceto lienes induratos [anant. Nonnulli vero c phlegmonas in articu-
tos rafieri curant.Leucoiuin Au/eum pre[Lat ea omnia; que cetera genera, [ed long? valentius. Ideoque precipui eff in :
mre d asuzdics Grecis dicitur, quod Latinis Viola alba( quanquam co nomine Greci cr luteam, c» purpuream ^ omina.
ond edunt: ) Maumritanis, Keiri, Ceiri fite Alcheiri: Italis. Viola bianca:gialla c pauonaz.za:Germanis, Gyclb
Li « ^ sup QRof ial: Hifpanis; Violetas amarilbas, C» Violetas blanquas:Gallis,Violettes, ci" Giroflees.Violiersvou-
acq, iaulnes.
go Hae ian
ium, id eft,viola alba, potius foliorum. quám florum ratione:aliud enim eft folijs candidiori-
bus & mollioribus,quod Candiduà foliorü colorc dicitur, habetur enim maius & minus & quid flori-
buscandidis, cinereis, puniceis;variegatis:aliud folio plané viridi, quale eft luteum dictum, quod fimplici
maiore, vel minore eft lore:aut pleno cft.I.Leucoium folio incano maius, C. B. Viola purpurea,
czrulearofea, candida Trag.Viola matronalisalba, purpurea, punicea, Fuch.qui tres diftinctas guras
habet, Violaalba & purpurea, Lob. icon. Leucoion , Dod.gál. Leucoium album & purpureum, Matth.
Leucoium album,purpureum , violaceum , Tab. Leucoium candidüim maius , Dod. fol, Leucoià
d riédicta, Gef hor.Leucotum album hortenfe, Cam. Viola alba; quz & matronalis, Cafalpino. eux
"n egrisaliquádo etiam finuatis:fic & floris folia;aliquádo in lacinias diuidütur.II, Leucoiü luteü foli-
: odis C. .Leucoium;Brunf Lacu.Cord.in Diof.Caft.Leucoium aureum, Marth.Lugd. Leucoium
oa
;Fuch.inicon.Dod.fol.Lob. Viola lutea, Trag.Fuch.in fol.Dod.gal.Cafal.Keiri, Gef. hor. Cheiri,
— Lon.Viola peuea lutea, Tabernzmontano. i : A
KpatTa1é2yoyty CRATAEOGONVM. C ADB,GXXIL
(C Rersegonum, nce alijs placet; cratceonon,folijs melam pyro fimile eft; multis calamisex vta radi
» ccemicautibusmultorumq; geniculorum:femine milij.Nafcitur in opacis, & frutctofis parte plu-
rima fummopereacre. Tradicum eit à quibufdam,hoc fi bibatieiuno ore, ter die poft menfes purgatos,
tabusobolis, in cyathis aqua duobus mulicr,ante conceptü quadraginta dicbus: & vir modo confimili,
votidem diebusante coitum hauríat,virilisfexus partum fututum, ^ : .
e bl 4
-—— POL vcnmmMTMTRMTTUTSR
putent nonnwlii Crateogonum effe quandam Perficarie vocate [Feciem,ego tamen eorum fententia non au pope)
* squid Perficarie nulli 'fere noti Crateogonum amulari mibi videatur.N €g, Verà aliat berbant,qua E.
bec- nope eprafentaret, hactenus reperi, aut vepertam vidi in ialia,vlà tamen ipf nafci nonnegauerii. Sed
uenti difficie fufBicor.quoniam eizs deferipti quemadmodum Cr feqnentis, ab emnibus,qui extant, rei berba
authoribus, obfetera fatis C7 con[ua traditut.Kgas asd oves ftc Grit, t Cratzogentm item Latin? Votatur : Crateo--
deat |
" Ed gp y 5
ducha o CPHYELON. CAP. CXXIII
Ane cx
Nornina.
Dustin quoa eleophyllon vocatur,in faxofis nafcitur:duum generum eft-Quodautem thclygonum
anb; prouenit mufci modo.folio olez,fed colore magis herbaceo:caule tenui, breui : radice exi
Ii-forem album profert:femen papaucris,maiufculum.Sed arthenogoni catera huic fimile, folo fructu
dillahabet enim racemofüm duda deflorentibus oleis non difsimileArchenogonon potu, mafculi
-— Rxusfcere partus, vr thelygonon faemineiproditur ; horum Crateuzs author cft. Sed huiufmodi hifto-
Fatenus mihi produxiffe aae A eer : 1
s
n
$
j
- demendam,peruer[atmá, effe lectionem fcriptorum(ni fallor ) neoli entia, prefertimd, in bis verbis. 72 uiv Üsa vy i;oy dcratio.
Vet mbcerrj4ma, f p UM) POSUERIT
Asie mibi perfuadere mon poffum, (vt etiam fii perjuadet Marcella Vergil Jum im hoc Pbylli capite iof Phylli conf
, [7 Cpdoy EXQ! 9 tpórepor SAiae rà QUAM v. Siquidem hocin loco couenire vide-.
: 4 Ef. E 4 : Phylló
ofis olea floribus , pallidor tamen, Quofit,vt mihi perfuadeam in Diofcoride effe legendum IeSAMev Gad diri s
Frgerihaiasni 94A? «er-Hoc eff Phyllum quod Eleophylum vocamt,na[citur [axofis locis Yhelysonum frudtum edit olea
[ L
T4Pro procul
4m.Giius bic appita ef imago,à nobilifimo Iacobo Antonio Cortu[o,materia medica peritiffimo mibi mifam, lei-
nint by efe Diefceridi adulterinum. , ino ipfis fiife. incognitum. Ceterum: mon defunt qui velint
; z Pbylum
634 And. Matthioli Comm
*L PHYLLVM TESTICVLATVM.* IL PHYLLYM
SS / z
/
f AE m" Zi
P
SS AL
TA NSCS
Pbylium à 4 Linozafs hocef Merctirialinon di ee, uM pluribus tum notistum faculta Ji lii intticem. Z2
Veriüm quod cum às non pàffim liberà con[entire, bec me maxim animo fu|penfum detinent, quoniam Mercaralufilu
babet ocimis,belxina cognata non autem oliue:florem berbaceum non album : quàd ! preterea Mercurialisnafeaturpahm —
in bórtis c vineitmon in (axofis tantum:quàd de bis denique feov[um diuersa, capitibus feripferint. Diofcorides C Tini 1
"ws vtpote dercbus inter fe differentibus, Equidem boc auno plantam inueniinter faxa i in Saluatino montenn.
Goritia,folio tmercuriali crafiore,breuioresaliquantulum in ambitu ferrato: feminei iam defloremtis oua ua fimili, Qua
vtique notis ea mibi vifa efe fatis Avrbenogono fuffragari-Sed an verum fuerit Arrl NIME.
fim: quo fadum eff; vt bic imaginem fedem neglexerim.Phylli meminit Theophraftus ib. 9p. 19. depltenmi
laria, vbi ita firiptum reliquit: Quedam ad5 dum marem aut feminam valere trad Quamolram
tum arrbenogonum. boc eflinarificum,tum thelygoni, ideft faminificum vocat .Ambointer fe fimilia funt Gomi jc-
em referunt Frudus t helygoni modo mufGi oleaginei,verim pallidiori,arrbenogoni veri ficut oliua. cum primmexme
fiofa flore emergit, jobpd- modo o tefficuli bominis:becTbeopbraflus.Ex cuius nimirum verbis colligi potefb,Diofaridei- —
dicem bocin loco deprauat: tu idem Tbeophraffo tbeligonum nonnafatur uf net, ses fle
bet olea: Yiridius, vt i in Diofc oride feriptum legitur :fed fructum quidem fert in modum mufà ol
certe thelygoni notarum diuerfitas facit, vt planà fufpicer in Dio[coridis potius , quam in Theophraffi i nora |
quod fabejJe. Atque adeo fit, vt quafi non dubitem afJerere e«m plantam,quam £go reperi( vtantedixi)in Seluatinme-—
te, verum Arrbenogouum effenon falim quid defcriptioni pulcbr? refpondeat , fed etiam quid in noti pni :
ant autlores illi grauifimi. pum.
M tus Greci Bios Latini d Phyllum,ó» Folium M
nali T sudsali ud feemina:at Matthiolus fua figura feminam exprimere
adpofuimus. 1. Phyllon tefticulatum, C.B.Phyllon Arrhenogonon; ducis
matificum Cluf. hift. Hifp. Tab. Phyllum mas, Lob.& Dod.fol.Caft. II. Pi
iut Geíhor. eus theligonon, Adu. Lob. Descr
CAR CXXIY
em Greci Dun ccds SécaniRil s circa Sales de interftnts e 1
Tis qoécueec Medie ppercitE
bofa,oblonga;oliuz modo angufta; duplici SHe-lipetióre que pies e E
tugofior.Eduntur radi. viae des inei fi maiorem Mise deem
norem feeminz, alterum fexum.. Addunt, DA mollem mulieres in lade caprino
ftimulandos coitus:aridam verà ad inhibendos, Valise goce M Nue
Inlib. Tertium Diofcoridis. 635
| TESTICVLVSI I TED EAS r3
PCTESTEC. y. "NT
maioribus figuris.
Fut ov za fiod,
Tideo ved-
lateiam An.
Pieve i i Set i CRESCHTONPEVL edadbuR pnis vata) dies des
Miren Mee : caule — : floribus penc j,
Cf nitüüi.
purpu-
636 ^ And.Matthioli Comm.
V..TESTLICVLVS V.IN VI. TESTICVLyg 1Y.
maioribus figuris.
r
" m
x
DÀ "
; "
purpureistradice tefticulis fimili. Que illitatumo-
rcs difcutit,v]cera purgat, &ferpere cadem nonps-
titur:abolet fiftulas, & illituinflammationeslerx
Aridz radices nomas inhibentransntque put
nes, &oris vlcera cacoethe :alaum fiftunt &siro
potz- De hac,eademque de aclicalo eii
duntur. a
: V 4
D Zerépo, , SATYRIYM.
: C ATO X XVI
S Atyrium aliquitrifolium vocant; quoniam trà
QGERBEROIS 1 fertfolia;ad terram infra, rumici, aut liio
vt plarimum fimilia,minora tamen,ac rubra:caulem cubinles,
a Pro ifta pe- nudum:florem lilij effigie, candidum:radicem bi
asomere bofam, mali magnitudine 1füluam. ; intus vt outm
tü habet. gg] candidam, euftanti dulcem ,& ori non ingrati.
voranar pu- MEN Quam in viti nigroauftero bibere cóvenit, ci»
DA, M P tra opifthoronum.a Vtédum cadum
9 x phus di incefsit cupiditas: fi iquidem ea pronioresadse-
neremfieriaffirmant, ?
Xardpiy ipu pósitt. E A TY i1 v M 1
BRYTHEON EM, PA. CXXVIL
St &alteram S Satyr i hroni 1, fiaeea.
2 fepiadMord thraicon,id eft rubrum; femine lini maieea
robufto, ita dice. leui,fplende |
e at. s fcincus libidinem iile Circe ndi | :
: Ori leg. b rufo,intus autem album includitur, fapore duc, |
«usiel dé non ingrato ori. In mohtofts, & apticisenalciur
Venerem, vt proint Hae EE *.
Y: ; : - . ; : radix ftimulat:coque magis, E
Bc i n BEenS quidem (eM CORDIA. «t feplafari: quippe quid orti
Eur eu, 2 Dij vice pajim iminedicamenti lourd aperi li Diofcoridi credimus ) zocis, ac faiimaxime
Melun flmesq tamus yiribus,G facultate non longe diffsmih y radice; , precer id qui |
toi. pjfiqotlingelunim Pique peueucjupar mm dba quaplaa di feries rege — |
i
Inlib.Tertium Diofcotidis. -
vill. SATYRIVM PRIMY M.
y 3 (V ovmacodata
SÍ Ioa
"
jd
637
IX. SATYR. ERY THRONIY M.
rn E:
rugofier.Satyri ver) radix bulbofa , mali, modo extuberans
defiribitur;colore exterius fülua , interius vt oun catillida,
guftanti dulcis; e» ori non ingrata:cui per onmia fercfimilis
eft alterius Satyri radix quod Frytbronium appellatur; Ca-
terüm verum Satyrium,vt ingenue fateav,baclenus in Tralia.
videre mihi von licuit. Atqui Erytbrong vocati vadicem Seypui M.
mali effigie, cortice tenui,» rufa candida intus pulpa; fao ry dra vete
ve dulci;orig, non ingrato, Damajco Syrie mifit àd tne Ceci.
mus Martinellus Ratennas,Phartmatopets preflanifinms, - uieonn
€ rei berbaria admodum 'fHudiofs : in montofis €" apricis "oid
nafatur, cuius imaginem hic exctidi ctrauimus y ve diféanit;
qui Orclhim Satyrium effe contendunt, quantum A ftopo'ab-
erraucrint. ofr itaqueplura habentur geuerafaljs
if poterit q , : ber-
bofispafeuis na[cuntur.Virer vrifernes babent. Téf'icil
cies quinta, fo li E à plantagi 1 z ilo dbie,
eaulem dodrantalem, glabrum leuenique-fiores icatos,tuys à
canlidos, tum quandoque purpureos-radices(vr ceteri) duas :
elee magnitudine.Protenit in montil. berbofo folo.Éaom- $
pia potefl que cetera genera. Quibus € illud addendum effe sn
iios * NUR inea bumane mans fimilitudinem
refert. Vulgus predictavadici figuraid PamamC HR 1S TI Palma Cliriz
«appellat. Auicetma bafrevadices Digitos citrinos ntuncipat, fti confid.
etfi digi itrí ejfe p ? nüllag quod in libro fita ! i2
legerim ,vatione duili egent Monachi ilii, qui in Mefuess
commentarios ediderunt. Huius duoim Anante vallis nosti.
bus babentur genera. Vom maius,quodfolia allio latiora,
fber(a maculis catuli
J
leuem :
"JP ?
AtU, varium, in purpura allicantem , odore non ingrato:
radices duas, 4 Jan? tefliculos canimos referrent , vifi Vamig
Vus. aH Pak Es quibufdam quafi digitis, expritiiere vi. :
Anis tomes Mrs des derentur. Alrerum mimus quod folijs conflat erocicsule do--
i 25.6... . 2s : i pae ks Lis MS Don 25i flou]
tendi ati in fou; amine lrenicat perpyréus amaranthi emulus[aturatioritamen pur Cft
pmbene D QUA fttatri f reddit. Lets eee vin 4i "T T7 Md
Pertibent jq ffe i ! dyfent ; dej Idem aquam pra flare aitnt s qua per vi
Uta relie Titten e fzd "ud vertiente oni PSU Ifacian reaue (^ her A.
F4 ieürur Radicsbuicfimies [od qus facium vereque (t anshur da
ü*a Hhh z fictffe
P
^
638 — « And. Matthioli Comm.
OMXLOSATYRIVM BASILL — XIL PAUMA CHRIS
cum pratenfe maculatur.* minor,
$TI
Vwerun
uicemna fiecantá, Mi" ceni corporis excrementa bdo; faciend, defergunt, Dantur maniacu m
quin d in neru affectibnis.Seminis puluis drachme pondere ex vine potus, comitialibus fubuenit, ltem di
Tài. ena: decoctum yino diutius. commiflum.quod bibendum paratur tam in prandio, quam in cena.Radices Nicolai Florentiniz-
io.febrem quartanam fugant : tis namque earum tantiim víu Biliotum quendam curatum retulit, Fucbfius Pal.
mam Chrifli non veiie.pace eius dixevim;inter Satyrij genera depinxit: Jfiquidem eapetius, meo iudicio , iter Cani tef.
culos erat reprefentanda. Quinetiam in eo mihi plane erraffe videtur, quid Satyrium tripbyllou, perinde atque canit :
Ao isi" radicibus pictura exprefferit contra Di 7L t qui ynau tania raditen S.
MEUSE dine reddidit Nifi forta[je is putin; fine pidoris lapfus. Hallucinantur preterea vna cum Me[ue Patraiilireu-
lapfus. zd rédis quiin tius antidot arium imalé fibi peruaferint,tor effe S «Lyrio radices, quot Cay tfi
eulis.Verüm ij Diofcoridem con[ulant.e hem quam » aperte decipiantur, intelligent. Sedhis |Jacilzerravdi occafum p |
1uit dediffe Plin.quem lib.26.cap.1o. Orchin,id eft, tefficulum,cum [atyrio turpiter confsdiffe conflat. Caterimquman —
legitimo Satyrio defiimussofficine ac medici eius vice Tefficuli vadices fuppeditant infelic s amen,nec pai fucci. Na
etfi ad prolem gi Séfneuien tefficuli vadices pretulerit Dio[corides,quàd maior à viro deuorata mafculum gignat.mitirve —
1a foemina feminam:deturg, mollis feminis bibenda in latte caprino ad [fimulandam veuerem , arida verüadinhien-
dam.non tamen ob id vnquam comperi quenquam;qui ex earum lavgiore efu referret , fe magis ad venerem[uify exitu.
gum;quai effet priufquam eas comedifJet. Sedid forte fortuna illis accidit , quód vtrafque femulvadices ederint melio
go onmimperitiaque fatum fit,ve altera alterius vim deffruxerit,cim alteri vis infit, vt venerem far |
y, Ande inbibeat 1d quid. fortaffe js nan euéniretyfi legitimum baberemus Satyrium:vel fi berba tmueniri poffet, que lem-
rer Th Me £^ ner jaladifümos reddit ; cuius T heophraffus meminit libro 9.ca.22. deplamtarum bifforia;vbi ita feribit: ad rem automne
menudo. — A"]ereammirumin modum berba pollebat, quam Indus attulerat. Non euim (olum edeutibus,fed etiam tangentibwus-
tiem genitalibus virn dixere veheshentem ade fieri vt quoties vellent,coire valercnt.Et quidem qui vfi ferunt ,tusiain
egfiedixertme dum, aurem ea qui vel magno atque vobujlo corpore erat y feptuagefies aliquando —À
apes
Ircuit at guttatim fuife,demumque in fantusiew deben Mine
Canis zefticu eriam citar libidinem, ci ine víe fuerint;dicebatur: hactenus Theoph
li viresex Ga- y, dauit Ga ene li yfic inqui v ctum uestre
leno. -
* den vehi ciini cold nile dulcior apparet. Ceteram.
dix multam videtur babere b ; € flatuvfa venerem exatat. etá
uimor videlicet.contra admodum elal f, ita'vr. » hr edcalilitn vs cr fire ergat Vieh 1
mon modà non flimilat ad NR iei miae a reprimit. aic E 1
quem c Serapi obtinet,quam yt primi orditiis baberi
Tem pon imilter commodus dL Oedematailitu difntno e" viera fordida purgat, 6r beret fona. P eam | 4
etiam magis deficcat adeb vt d» putreft ontumasiad, vlcera [anet. Habet etiam quippiam jubadftingnu sp —
en 9m indeventrem ex vino potis Áific Meminit item Satyr Galendelibr.Satrium.inquit.aut Vina
gufin quod, apparet dulce. 4
"un 45 1T
fidet: quocirca ad venerem mdtat. Hec. vero c herbe ipfius radix prefere potefl Potrónt quidam iribunt, ex —
Nomina. auftero, pouum fanat epiffboteuon.Plania qua. Grace Bis C? XUVéc Upycic Qr aped ovas Latinis Lam "
V &
Inlib. Tertium Diofcoridis, ^ 36;
vominatir: Arabibus, Chafi alkeb : few Chafi alchelb:Iralis, Tefliculo di cane: Officinis, Tefliculi vulpis, Germanie,
casi pominat :Hifpanu, Coyen de perro:Gallis, Coullion de chien. Qua verb plant eavípws Grec Satyrium quoque La-
[ eyssiapi abiti, Gafi alchaleb, Chafi altraleb, fiue Tatarich:Italici, Satirio , Satirione : Germanic , Cstenbe[»
sini liani es à Satyrion, C Supinos de Rapo[a: Gallici, Satirion. Palma Chrifli maior: Italis , Palma di Chriflo mag-
boni api minere:Italis, Palma di Chriffo minore, :
ftOrchidum & Satyriorum fylua,in hifforia explicanda, monuilfe in przfens füfficiat hane
y: - cw interea iiic onem (licet contra veterum placita)vt Orchidis en Cynoforchidis; vel
Teficulin omen;tribusnt ijs,que radices habent rotundas, Tefticulorum inftar geminas,rarius enim ter«
innétas videas:Satyrion is veró,vel Palmz, qua radices habét manus cffigies aliquo modo exprimen-
qo na5 I. Teíticulus primus, Matth.fed in eius Compendio quartus: Cynoforchis maior primus, Taber. II,
Orchisapem referens, C.B. Tefticulus evum Matth.Lac.Lugd. wr/epR cee Orchis fexta & Saty-
: Diofcoridis, Trag. Triorchis foemina, Fuch.Lon. Tab. Orchis ferapias femina , Dodo. 93],
rium scm fecandus lner Ded fobl pd. [9] rchis melittias fiue apis cididibenut: exprimens, cg
ns rcd is Lugd Tab.Orchis fiue 5 eon x: c bes cups Cord.in eem Tubes fi-
T orii em zmulante Czfilpino.III. culus morionis faemina; C.B.Dodo;
ElLued Teflicalus tertius, Matth.in minoribus figuris,at in maioribus hunc cum precedenti füb tefti-
culi (ecunda fpecie pofait:Cynoforchis,Brunf.Cynoforchis morio faemina, Lob. Lug. Cynoforchis mo:
rioalter, Tab. Tefticulo alteri adiungit Lacuna, an Orchis femina maior velanguftifolia;Fuchfio & Or-
1c cheos tercium genus, Dod.gal. Satyriumque primum Dioftoridis , Trago.lV. & V. Has duas figuras in
ioribusiconibus Matthiolus haber, quibus T'fticuli fpecié tertiam infcripfit, quem fequitur Lugdus
nenfis hiftoria. Verum.IV. dicitur Triorchis maior mas, Tabe.& Ttiorchis maior mas, Tab.& Triorchis
Trifolia;Eidem:at V. Tcfticuluseft decimustertius Tabernemontano. VI. Tefticulus morionis mas£fo-
tis, C.B. Tefticulus quartus, Matthiolo:at in Compendio füb primo pofitus, vt & Lacuna &
»Satyrion mas.Brunf. Cynoforchis mas noftra Trag. Orchis masanguftifolia , Fuch.Orchios fe.
cundum genus,Dod.gal. T hal.Cynoforchis morio, Lobe. Tefticulus morionis mas, Dod. fol. Lugdu.Or-
chismasminor, Lon. Cynoforchis morio mas, Tab. VII. Tefticulus quintus Matthiolo, ITX. Satyrium
primum, Matth. Lugd.Satyrium trifolium,Caftori. IX. Satyrium Erythronium, Mazth. Lugd. Caftori:
devttoque quid fitambigitur,necin prima;fecundaue editione proponens fic & in maioribus fi guris
J* primb excuíis Satyrium Erythronium non habctur.X.Satyrium bafilicum anguftifolium, C.. B. Palma
ifti maior, Matth.Palma Chrifti alia, Cord.in hift.Palma Chrifti femina, Taber.Satyrium bafilicutn
mas,Lon.Satyrium bafilicum mas tenuifolium maius, Thal.Satyrium bafilicum maius,Lugd. Verum
Matthiolus igurà quidem hanc expreffit, ac dcícriptio conuenit fequenti figurz vndecimz', quam eius
nomine uimus. XI Satyrium bafilicum pratenfe maculofüm, C.B.Orchis frminaaltera, Trag.Sa-
tyrion báfilicum faemina, Dod. gal. & fol, Lonic. Satyrium bafilicum mas alterum, Fuch.Satyrium bafili«
cum,Lac-Serapias femina pratenfis Lob. Lugd. Palma Chrifti, Cord.in hifto.Cafalp.Palma Chrifti mi-
nor,Caft.quoad iconem. Palma Chrifti maculata , Taber. Satyrium femina, Thalyo. XII. Satyrium Bafi-
licamanguftifolium alpinum,C. B.Palma Chrifti minor, Matth. Lugd.Caft.quoad defcriptionem:Saty-
rium bafilicum alpinum, Gef.hor.Orchis ferapias minimaalpina,Cam Satyrium bafilicum mas tenuifo-
49 liumminus, Thalyo.Satyriü bafilicii minus, Dod. fol. Palma Chrifti minor fzmiha, Tabernzmontano,
-O parar. HORMINVM. CAP. CXXVIIL
yo Viribus pollet: quare vnguentis,prafertim gleucino, permiemu. — 00 UR.
^ R Veliusc- hunc,vt arbitror, fecutus "eran iem o hifforia commentarijs, certi credunt Hormi.- oenjuieá
. J P s d equae Igà aliquibus Sclarea » quib "ufdam Matri[aluia uui, »| -[idetatio,
mullis Herba faucli loannis appellatur. Sed certé borum,licet iffim iTOTMT, Heec ierat ci à
» milta
o" Primum quid contra Hormiri defripti ille plante conftent cauleplerunque biculitali, folijs m.arru. Ruel.&Fuch-
bo quam lngé maioribus c calyculisin quibus femen vecluditur » furfum [pettantibus. Deinde quàd in Sclarea ipfa vo- fij liri:
tundum iatur,mon autem obl. Illud. dol;descsd imis munquam;meo iudicio, Hor. bata- »
P ne vitio preter.ri ton pofiit.Hue deniqueillud accedat, ci eosplani,vt puto;refellet, i fecus opinantur,
quà cuins bi dfigi id. ws Pife alme Mif Lacu Ghinmmaliqo cler fms, cri D o iti
366. — And. Matthioli Comm.
L'HORMINVM DOMESTICVM. II HORMINYM Sytyg-
VTVGSDL AG EA: erisüturun quibue nigrumspelncidum ,
S oMusa ittt femen Radicibus nititur multifidis,
e D Seritur in bortis, C* viridarijs Excalfatit.a
aperit,reoluit. Hanc etfi Diofcoridis Horminum
tanen Horminum maius ait odoratum Berminum app
Werim.. Huins folia ex ceto impofita,panos perJe, vilam
melle difiutiunt s item furunettlos priufquam capu fadart,
vel acuminetur. Irale multeres odorati Hernini feminis t "
mum octllis caligantibus imponthtnec ex oculo anferumy »
fi ealigine foluta.Hormini vtriufque meminit Pliniw|
M o cap-vitimo vbi in cum errorem Lipfus deprebenditurin
e in flachy eundem incidiffe fuperius effendimus.
Hormintan folijs marrubio fimilibus
Q9 folia porritradidit, nimirum Grecorum moiminum Y
te deceptus: epis voy Enim marrübium figitificat, ar
porrum;quod Plinius legiffe videtur. Eff C Ho
Theophra[lo , Galeno , & Plinio inter frugts al
quod(vt Galenus autbor ef libro 1. de altiienterum f
tibus inter eryfimum; c cuminum mediam natura [i
ntt. psc Hormini , de quo bic mobisef fermo, memini
Galenum in libris fimpliciuim medicamentorum y mont
— 7o sio: quamuis eius mentionem fecerit Paulus , qui tamm ua :
^ tantimrefert , que a Diofiride mutuatus efl. Graium —
jtsefre,
$clatez vites
Horminam
imij.
Horminum
frugis genus.
Horminum, usd imi ui i:
Y Bümilezcuius pcss fntdiferente:
: E - - Íylueftri & Syriaco.I. Horminum fa
: a 5 ftic m, Matth. Horminüm, E acu.Lob.Dod.fol.Lu .C
: verum quorundam, Gel hor.Orminum mintis, Loniccro.TI. Horminum fylueftre
E Horminum tyluefire, Matth. Catt. Lugd Ca Hotmini fjlaeftristercij alrerà fpecies, Clu
: ualaaltera Dod.fol, Verbafcii &luifolium;Lob.in iconibus. III. Horminum Syriacum. Planta cit»
rez forma; 18 CabiHC Itioribus.angtlefis.lxuiffime hirfutis,in alas divifis,foliis infetlo u,
€ i : : : Jue n Jupcrioribusanguftis oblongis leuiozibus:tio zes/forma florum di
TR
omec
Inlib. Tertium Diofcoridis. 167
" HORMINVM SYRIACYVM. *. albi:femen pazuum Sccompreifüm rübris culito
«mr. ij
*. patum,cinercum, nigris lineis (ine ordine confpers :
JJ ESECANT Íum;inodoru, quod fub lingua vr O. A ei p .
T ; 3 entis : tcícit,in valculis concluditur. Huius emen Bifarmat
415 x dh nomine, D.Berahardus Paludanus; dum Patauitum
ex Syria rediitlec, exhibui, Sunt qui Aman vocitér,
at Cam.in fuo horto Bifermas nominat. . I V. Hors
minum Sclarea dictum, forteTuffilago altera Plinij,
& (i (emihis formam vfum; perpédas, Alectorolo-
phos Plinij ftatuere poteris, C.B.Sclarea, Matc.Caft.
Cam.Taber.Caralp.cui & Scopa regia Plinij & Bac-
charis Diofco.Scarlea; Lobel. (cui & Centrum galli)
Cluf.hift.Pan.Gallitricü fatiaum, Trag.Gallitrisum,
Dod.gal.Lugd. Horminum, Gefner.hor. Orminum
fatiuum,Fuch.Cord.i nDiofc.Orminum maius,Gef.
hor.ap.Lon.Oruala, Dodo.fol. Caít. Scordium alre-
rum Plinij, Dalechampio in Plinium, i
HAuCpi. HEDYSARVM.
CAP. CXXIX 4
IB quód vnguentarij pelecintim, id eft;
fecuridacam vocantfrutex cít, foliis ciceris : fe-
, men rufum in filiquis fert, corniculorum modo ad-
- undis quodancipirem NT occae vndeno-
menaccepitzamarum guftu.Stomac ovtilein potü.
Additur Es antidota. Cum melleanteecoitum fübdi-
tum, concipiendi fpem adimit. Nafciturin fcgetis
bus, & hordeis, 1
E b Usru» Anm mh Wero ue ers c RR diehyhd .
wnquam Securidaca inter triticum c» bordeum quandoque proueniat , frequentior tamen ter apbbacam nafci vía
j ytur.ld quod ettam teflatur Tbeopbr.lib.c taps leplantibifl.vii Securidacam ii apbacis gigni , eaa, apbacen iosódction.
ae ct prodidit vlentus fimtleudistie vocabulorum deceptus lib.1$.6.17 .Securidaca lentem complexu ferangulari feribit. 1p Plinij lapfus.
este Mene. Mod phacon pro aphace egerituór verterit: nam Graci len; ous; vocatur ton adn dn Qa ?
SOR d eie Din aou. TheophrajTus qui loca citato aracum.nà autem fécuridacam lentiimmafi, occecidaca
micant tradidit.Duo Hedyfari fiue Pelecini habentur, generasetfi Diofcorides Vnius tautàn mesinit alterum quod.
mt alterni qued minus appellauerim.: Maius foliis exit ciceri proximi , Pndecim ex vno. procefit erumpentibus. :
| SECYRIDACA MAIOR. II. SECVRIDACA MINOR;
SES -
Seu cel a
TU
Br NF 1
S hA.
z; P^
/S-
368 And.Matthioli Comm.
Cauliculos edit tenueslento[j, floribus diluto purpure colore rufe[centibus,vt in pifo. ed minoribus,
Sccurid, mi. Cillatasquadantenus falcatasspréfJas, adunco cacumine, im quibus rufum concluditur femen amápiris fecuri e ni.
noris defcrip. illi momen, amari faporu.Radice nititur vnica, albaó mon [ine adnatis fibris. Minus maioriferé fimile efl, nif
'" minora pectantur,numerofiora, C» in cacumine retu[a. Quinetiam, C caules, Gr vami jr cetero, "id .
minores habentur.Flores edit alteri baud abfimiles,fed pufillos,ex quibus cornicula oriuntur rotunda, quot fnt per
mato cacumine, qua per maturitatem vufefcunt,in quibus femen continetur alteri fimile, féd minu, aczen, ^mi.
.. titur gracili, alba,longasCr alté defcendente.Nafüitur c ipfa inter Jegetesim agris. Eaomia, que maior; V Radictgi,
Securidacz quoquein minori reperiuntur.Bibitur veriu[d. femen contra venenoforum animalium mov[um Ei fern, 2
vues Matth. 6, putrida vlcera abflergit quemadmodum c lentigines,& alphos, & cutis maculas omnes, vbi jon vail
exceptaillinatir.Pectus quoque expurgat. A cratis pituito[ifG, excrementis ex melle.aut defruto delinia Necat adem
Hedyfari vi- geffigorum vermes ex dulá lixiuio pota;aut ex vino,aut ex humano lacleyaddito croci Heb m"
rscxGal — [jj 6 ess! med. fic inquiens.Hedyfarumaut peleinum.Huiws fruticis femen colore vufum eft, Yirindue axtey, vi Gd,
res. Amarum, e fabacerbum apparet:quamobrem potum gratum ef flomacho, c» vifcerum obfru&ii vifa.
Nomina — preflanttotiw fruticu ramuli.Planta que Grecis d ügpor, Latinis Hedifarum, Gy Securidacanami, me
Pelecinum: Italis familiter Hedifaroy* Securidaca. PHPTS T REWDLTI,
I. Securidaca filiqua oblonga, C.B.Securidaca maior, Matth.Caft.Cam.Securidaca fecunda Dod ei
Securidaca, Gef.hor.Hedyfarum, Gef.hor.Lac.Lob.Lon.Caf.Hedyfarum maius,Lug.Cam,
rimum, Dod.fol.Lugd.Hedyfarum legitimum, Clut-hift.Pan.Pelecinus, Gefhor. "IL. Securitas
| in falcata; C.B.Securidaca/minor, Matth.Lob.Caft.Cam.Hedyfarum alterum, Dod. gal. &fol. Lupi
Hedyfarum minus, Lugd.Cam.an Securidaca fimilis Carfalpino? : a
1 [0377777 ONOSM A. CAP; CXXO3b
Nofmaoblonga folia habet; ad fimilitudinem anchufz, longitudine quatuor digitorur
. c pesa bns terra jacentia,fine aleifiok feiolbe itlael tà minori eon
infirma, rubeícente:gigniturin afperis, Foliain vino pota, partus extrahunt. Pragnans, fi eam
diatur,abortum facere dicitur.
Lanta quadam ex collibus, quos variis herbis referto ay.
P ca Goritiam verae lane in i
dem ad me allata eff, que folia babet minora anchufa rad.
ces vero eim ita ube[cunt ,vt quafi rubia videantur. Ex i
motis, que quidem pulchre Onofmati refpondent , vmpeti
non adduci, vt eam verum Onofma putarem. Vnde etieme-
ius piéluram addendam diligenter curaui , vt deca alm
quoque fit iudicium. Sed cert?, vt verum fatear , ibi alat
incompertum eff, an bec caulem, flores C femenpriferaz:j-
quidem eam bactenus non nifi caule , € reliquis viduammi-
dere mibi licuir.Onofmatis vires tradidit Galenus lib fing. s
med.[ic inquiens. Onofma, velofmas,velphloniti velm.
ni,ex acri, i tffat fub[Hantia:prainde quoque
ditur fetus necare, C eicere.foliis eius in vino poti. Vt Gn
? £P ivos ua s ita Etiam Latine pariter C Italice, Onofmaw-
Onofmatis
cónfideratio, .
Onofma Matthioli, cuius & figara & nomenre-
feruarunt Lacuna, Caftor, Lonicerus, Lugdunenfis
hiftoria, & apeirian
cognatam & in Anchufis d
gi poffe credimus. ; d RS
ufus, NYMPHAZA -
CAP. CXXXL
INDiphaa nafitar in paludibus, & agn:
aquis.foliis fabae Zgyptizz minorit
ribus,aliis in fumma aqua, aliis c :
a Cat.leg.i-
spiskamaro. femine den(o,&claro lenti guftus Caulis eft leuis, niger, minim? crus Aegypuce be cogat
b Oribieg. nigra, b fcabra,clauz fimilis,quz autumno fecatur.Sicca cum vino pota cocliacis,dy entericilqueam^
a— i pen c deese quei gne ME iendact
; -affidué aliquot diebus;genitale infirmat.Ide. : i fibi vend
€ Ori.leg, z,-?! À à Ego ur m efficit. Nymphzz nomen iib! YE
idenur quoniamaquolsamet.Platimainueniturin Elide Anygro mne, &ia Baotir NEA
cia. HERMES T. : t iu ,
. Inlib Tertium Diofcoridis. 645
Juicio NYMPHJ£A ALTERA. CAP. CXXXIL
"Nupgaim vripa*
»[cuius flos blephara dicitur, ] foliis antedicte:radice alba, fcabra: forc luteo Meurs v5,
EX Kiki fee & adis contra faminarum profluuia efficaciter ex vino nigro bi- gi conclus,
nitente, d AY LALAG«.
buacur. Nafcirar in Theffiliaamne Peneo. | pared a, d mend)
CY NYMPHUA ALBAC M. NYMPHAEA LVTEA
rie Ie dios ori t Ux TIO PO E À E E d
Saee
L ed
T
í
Quam iYjym-
phonam vo-
Cát,cuics flog
Niphar dici-
fur. "
e
SS
: 1 paladi- Nymphas.
4o — lus lacubus C aquis flagnantibus.Vude non mirum.fi ea fit Vulgaris adnioduim planta, e omnibus notior, quam conideretio..
I li jfi : J;
ip bquen nüper auctum edidityputat Y ach. opinio
Grecorum Nyvipheas,alias Arabum,vt eius verbasque bic fubijciam»aperté fatis declarant. Nymphee,inquit, zcpcobata,
feplalis Nenuphanis.Facultatis tamen florum eius Diofcorides & Galenus non mevainerunt. De illor up; itaque fententi, 3alins 2
femine potius, c» tadice medicis vtendum erit,que;vt üdem teflantur.refrigerandi cr exiccandi peteffatem obtinenr, A- ArbüNjm-
tabes cantra floribus efe vrendum precipiunt , ilio, vefrigerandi in tertio , in fecundo autsm bumectandi vim tribuunt, pheas ftacuic.
Alque hos quidem flores quarta [becies Nenupharis producit: quandoquidem illi preter binas » quas Grec commemarant, he
duas alias recen(ent. Vt binc conftet, cam Nympheam ; cuius flores bumekare Arabes m prodiderunt, hodie efr
mnibu incognitam. Quapropter toto celo errant noftri texzporis medici, quód fuis Ny bei, que funt Grecorum, bu. sel
. meaudi etiam facultatem affignant , ita Arabum féripta [apenumero errandi o em medicis praebent. Et mirum j
30 plant ff Serapionem etiam inter Nymphas numerare , quam calidam effe Cr tenuium partium forcbit. Ade mile
Waiutr(a Arabum doctrina certum ac folidum:hacer us Fuchfius. Huius equidem viri alioqui erudiri iudi jo tanti abeft
die perficuum omnibus, qui equo animo rem iudicabunz. Quid igitur Arabum nymphae, etfi eas bumechare Itadajit,y-
Ure earum floribus saentionem faciunt, eedem [int cum nympbeis Grecorum, qui vim illana intacham reliquerunt facis
Msieund Serapionis, ac Auicenna teflimonio.Hi tiamquevt omittam quid. auimia jeré exDiofcoride trznjaibunt,
"i
: etiam nolis, experimento compertum eft , illarum. flores bumedare e reffigerare. Paratüt enim à floribus o-
x odios quod vider facere Fuchfua)expr TAM VEquimenfieWeqmamor.
Hbi vilitazz Nyss)hae fores im víanrmedicitaferucri quod à veteribus Gres, quati nois conftat reierisif'uyi
V Piniveifosleso f cud Arebo ignarauerint; que a nympha fuerint femima c» vadici faculates Nz [i 2a cna
exifimaffoz.
044 And. MatthioliComm.
HL NYMPHJEA PARVA- exiflimaffet earum famen Oradicem dNdey, m
bus temperament , illis vtique non fuiffet vus »". fa
£05,ad Veneris infomnia , ad muliebre Proflutig é
lios morbos, qui frigida. fitcad requirunt ) Cade.
illud nobis obijcietur , vt contendant nog t4 eff à il
qua Grecorum nympheas , qid Scipio cx cniias
ba[arisinternympheas recenfeat plantz, qu j
titm efi Gr calidam naturam babet, Nosidyijy tjcád.
mus,neque boc nobus ita vt Fuchfio, mirum videtay y;
tem v miremur Arabibus traditam efe mymph oy, ed
infit calida, facit tertij femperuii exemplum in Dj, Cara]
etenim istertium fedi genus depinxit , à yin, exilii,
riam,;acrem C exulcerantem reddidit : tametfi [EM
| sedigenera eidemDiofcoridireffigerent atq: inca
tertiamvefigerandi fedem 4ffignet Ceterim in qyiby
Bobemielacubus N MPH AEA PARV Anzfünt/g.
lio quidem nymphae, (cd brafice marine paulo waiore: fa.
re candido:capitibus exiguis, vt in cappari : femineintus p»
patieris itudine.Hanctamen plantam haGenss ,euad
memineris mibi non licuit Alibi videre, qum im Bobenia,
nei in aqua s fedin lacubus C paludibus rca eorum lera T
Inbecillioribus long? viribus eft quam. cetera de quibu d.
ximus Nympbea facultates retulit Gal.lil. fampl. md
verbis: Nympbae tum radix, tum femen deficandi vim bz.
bet citra morfum. Itaque ventris proftutia cobibet, fena,
Jine per mjomnia. fiue alio pacto immodi éprofuenireti
| i i luat porro etiam dyfentericos. Ceteri N:
RENM s catididam radicem babet , potentioris eff faculuti , vi
; NERIS z snuliebri profluuio medeatur. Veri e hec, Cr ea quos, ua
Ent : SN VS SES atra babet radice, ex vino uigro affero libisar. Porrà ueg- js
l2 ur EM nullam etiam abflergendi vim obtinent,itavt cr alphurfo-
nent, alofecios, Ad alphosvero macerantur aqua;ad alopecias pice liquida. Sed. ad bec aptioref! t4, CUM Tix gra
Nemina — (4 rur ad alia mitt alba Nups pala Grecit, Nympbea item Latinis appellatur: Mauritanis, Nilofar,Ninofan, [en N(-
far:BarbaresNenufar: Italis, Nimphea: Germ. Cft Ceebluemen: c Jyaartvurg: Hifpanis, Ef udetes del rio. Cr Hi-
[1
«e Nyuphaa |
minor & eius
bift.Mauh. |
" Viresex Gal.
i gos del rio: Gallis, Blanc d eati Lunet d eau, Lis d'effana. Nymphea altera, Gracdit;Nuugaía trlga: Itali Nimphu
E 1Me.eremp, gialla.At Nymphea parua; Gr&ciisNupqaío prepa: Italis, Nimphea piccola. e ;
t ita legit. de ;
Awdwisuuss — Nymphieamaior eft; eaq; albo,velluteo flore:eft & minor,ead; luteo, eoG; vel magno, vel paruofo-
Sosa 6v re:autall "que triplex, cim & morfum rana Nymphaam minorem &ciamus. L Nyn phaaalbafto- "
Xusla 5pava Mur enc Cor.in Diofc, Nymphaaalba, Matt. An La
paAios ri- Cot:hift.Lac.Lob.Lon.Tab.Thal.Dod. gal & fol. Nymphaa candida, Trag.Fuch. Caf Nymphzamai
erac mishy5 alba, Lugd.Caft.Lotus Zzgyptia, Alpino. IL Nymphzalutea maior, C.B.Lug. Nenuphar luteum Bf.
Ades Narlé- Nymphaeslatea, Matt. Trag. Füch.Dod.eal.& fol. Lob.Lon. Tab. Thal. Nymphza Citrina, Cordinhilt
xapeic s eri Nyniphira altera, Cord.in Diofc.Ca Nymphae flore luteo; Anguil.Caft. — IIL — Nymphaazlbumi-
pO «pat; bonae; nor, C.B.& Tab.Nymphza parua, Match. Lugdunenfis Matthioli figuram haber, fed Nymphzamalc-
: ÜvAAdxiey ramlutcamminoremvocat. — : DE
VAR d xece-
PUTA A's d posctetc.
i. Androfaces : v
"wi A Ndrofacésherba eftamara, T tenues fpargens iuncos,fine foliis, folliculosin capitulis
meloos pg ^^ busfemen continerur.G
amem herba dtopicisvrinam ciet.Idem e
alba,tenuib. *53 7 i
virgultis , a- A Binfeeiex Syria, quod [iani
Dibest;anaddsmol
^ mata,inefo-
lis folicalà . Pibeat, quoddam ud
in capite ha- quid id à quibu[da Androfaces exifh sm mibi ét
bens. berbarie peritifmus:à quo (fi isilli opinioni fubferiberet , C Andro[acesin Italia nafceretur ) non mibi ex eo di [nta
2 Androfaces diti effet quid, pr: |
E confideratio. terium aliam quoqueplantam ex Sy misa :
Androlice (hs Hjronins Corrufus patritius Patauimus , cuius quoq qnit
aue. 0o (iudicum Sunt qui putent hanc plantam
Androficis fum eco facili eorum fub[eribere placitis. Androfacis meminit Galenus lib.
vixes ex Gal.
Mee Androfa
3
Inlib. Tertium Diofcoridis. 645
ssp ANDROSACE S.
»
Á ^
eni? P P MICE b. uarios e
$ 1 ileon , BTW , E :
| — Androface duplex eft;lia foliis carens folliculos habés, qua vcl petrzin xalcitut, vt nobis ante viein.
1 tiamnos Cl. Vly es Aldroádus Bononiz exhibuit:vel Clodecuiche vip nouemdecim, cim
| Monfpelio Frontignanum naui veheremur, ad montem Cetium ftudiofos herbarum inquirendarum
i isinnatantem copiose vidimus & legimus.Dicitur Androfaces, Matth. Lac, C; ft.
Lon.Lugd.Androfaces Cotyledon foliofum marinum, Aducrf.Lob.Androface Matth.primum. Taber,
» Fangusmarinus minimus, Czf Vmbilicus marinus Monfpclienübus. 1I. Androfaccs altera ; Matth,
i Cluf.hift.Pan.Tab.Cam.Morfus gallina velAl(ines fpecies,non ex Syria. fed quadam antiqua ma-
x wear Aduerfaria falluntur , càm hanc elcgantem plantulam ante vigintiduos annos
in horto noftro coluerimus,cuius clegansapud Clufium defcriptio & apud Camerarium figura; cüm in
hacfolia minus recté fint exprcía qua plantagini anguítifolia mula;& inam biru dentata funt *quade
ED 3 ATE x , 2 A d EINE
0000 A's ASPLENVM. CAP. CXXXLIIIL
Ax aliqui (colopendrion vocancalii fplenion,alij hemionium: foliiseft multis, fcolopendrz
"animali (imili
t 4 kt usb radice vna ptodcuntibus.Nafcitur in parictibus,xifque filiceis, Sc opacis:nee
— ao culem,nec florem;nec femen habet.Folia polypodij modo diuiduntur, fübtet 8auc(centia hizfütaque;
adraginta potalienem abfumát
ctiam contritis lienem cx vino illini o| ortet;ftráguria, ac regio morbo prodeft/fingukunm fedaz,
ilculosin veficacomminuit. Conceptum adimere creditur, per (cfejaut cum muli liene appenfa. Tra-
NU a
vuitton,
juod mouere vei berbarie perit Arabtm Ceterach effe leritüsuia Salo- &(plen! tog.
Afpleni loco phylitim , quam etia vu? Li j ey. fideratio
ipfum Cetrach Yocatimm. Nec defunt preterea,ovi
Min Afplenum j elijs polypodij , f: uc pt» Ceterach n5
in
x
di
: ae 2i Ti us if auci]
^ &fpleni yis
UA- ex G3],
Lpéex i T
Wi, EP Serlependriumi Cre
Quippe qui Tibro quisito ep. 7.fmz
4 , a calid betta]. Hae ytique va- ques AE
646 And.Matthioli Comm.
ASPLENVM.- pliaum medicamentorum de his
ni conferunt,
mentatione dicmuwquandoquidan enint v p
lenus fcribit lib.g.c.2.de comp.medic., fecundum. ltr rli,
Jplenicis fite lienofis opem ferunt ) ab aliquibus Mead)
A[plenumsab aliu Scolapendrium eppellata eft, [MM
effet rum, fi loco predicto Galenus aciepif'e aplexam; "
hemioüitide: prefertim quód bec herba sien.
tita eflsqua lenem abfamerepoteff. 1 planta , que Grai
daz Amvors Latinis quoque A[plenum » € Scolopendriam q
pellatur: Mauritanus, Scolofendrion feu Sa itti: of-
ficinis, Cetracb:Ttalis, Afpleno, Scolopendria, c» Herbaind-
tata: Hifanis, Doradilba:Gallis,Ceterach. —
Nomina.
IA fOOUD
; A à Afplenon,quod fplenem iuuet,dicitur:Scolopé- 4
dríavera Tras Lon.Afplentim, Matth Dodo.cal.&fol.Lac.Lobel.Caft.Lugd. Cam.Afplenion Cordi
Diofc Afplenus; Gefi:hor.Scolopendrium; Cord.in hift. Angiil.Ceterach; Ge£hor.C
Li
Hye 5^ HEMIONITIS. CAR.CXXXV
r^ :
LE TEnionitis quam aliqui plenioavocát, fliin
emittit Dracüculi,lunatum: radicibus cobare
multis,tenuibus: nunquam flor
- caulem gignit:in petrofis nafci
Ea exacto potalienem abíumit,
Hemtioniti-
4is confid.
Alluntur procul dubio ( vt im Phyllitidi commentate —
fuperius diximus) Leonicenus , Ruellius , C Manard
- «quippequi fibi certo perjuafgrint, Hemionitidaeemt
tamquam fiplafiariorum vulgus Linguam
peramó, Scolopendriam nominat. Sed
loco bos ytros alioqui doclifimos, & Fud i
fesutum errare, ends fig v guine à
; dius: idérco fuperuacaneum efje. uximu ic ead
AS Mi Te prefer à quid UTE fa Miki i iM
j (ferre grauetur,fi cupiat noffras cont
$ - tiones audire. Porró non inodo i
; - ramHemionitim,que a Diofcoridishifl
, munire magn tmphitherum degli
X5 haria fludiofi eam im fuos tranfhulerunt hortus Pange
-—— itidis plantam,cuius pidluram damus, admsPAumttr
Inlib.Tertium Diofcoridis. 647
4 i ereor,ne C ipfe in errore ver (etur : quandoquidem Diofcorides non mod) vtriufg,
qi besriomium «stes aid vies Sia fciam, bemionitim appelari ait:tamafi toktrá
fona dines efplenum. fed (Blenion à quibu[dam vocari tradiderit. Sed pofleaquam Heriionttidis lunata folia sihi
jgnitim non munt berbam illam,qua a chymiflis LV N ARTA minor,C" abalis ob femen racemofüi Lunria
iti cognominatur, cim e ipfa miris in medicamentis polleat viribus, mipretereundum duxi, quin bic de ea aliquid
. itaque breuis eff plant, dodrantali fere altitudine.Caule conféat fimplici, dedrantali, terii lenté, ac
jus medio in latus exit ramufculus;coffe efficie,cui folia funt vtrinque feptem aut plura annexa, lunata, traffa
Z braficn marine modo.Flores profert in (ummitate caulis oxalidis minoris inflar: [éemine rufo, genu, "ninuto-
in vue modum racematim coberente.Nafcitur in altis montibus berbofo loco. Vis totius planta mié effcax vulneri-
chm lutinandissitemQ, pota intrinfecis atque illita extrinfecis corporis fradturis fanandi : oxiave miris celebta.
joie 4 verorum enterocelas. Datur vtiliter comtnodeó, dyfentericis , planta tota in puluerem contrita ex vino
poe Mia vteri fluxienes füpprimit , quemadmodum (£r rubentes. Ferunt equos, qui in yiontibus berbas depa-
perdet m iofz prottenit,autilfis ab ea clauis, fuos ferreos calceatus amittere , cr obid vulgb à nonnullis Sferraca-
vnam US perperam, meo quidem iudicio, quod alia fit planta ; qua vel ab ipfo effeitu legitime fic fuerit appella-
12, 7d quód femen proferat ferreis equorum calceis [imile.Veritm, cium à chymicis becplanta inter Lunarie D n recen-
ade), vt quidam eam ip[am Lunariam maiorem appellent:preterire quidem non potui, quin deea quoque hic ver-
n Ahs : ; Sferta caual-
da fuerem.Ef! itaque planta quam nos S F E RR A. C AV ALLO appellamus,berba in altis montibus proueniens ,fo- lo.
IL LYNARIA MINOR. *III. LVNARIA MINOR RAMOSA.*
NS 2 IG dei eta $
cerdifo faciem veferentibus , incurua fe lum longitudinem e 1 7
entibus filiquis,oblongis, preftis, merofis, altera parte inturuitincifuris diuifig
il inente vtrinque foramin orificio, adeà vt non parum opifici in
lofos.flriatofG eramulu lurib fefertos,fed flores ha.
cbymiflas,quieam
" Feria ie dicta folia pilo/a nos
Lois data men naférurin egetibus C» cultis, [i ferolium augeri cviiinofs loci, el ire :
Hari. Hat quoq glurinandi er cbibendi facultatepraditaefi. Sediam, vr nofi mori ef, Hesiomh Hemioaiti-
: eas retulit lib.6. fimplicium medi » bis paucis verbis: Hemionitis fimul c». E ad
* ; i lii idi E
" id
unarig mi.
noris defcri-
ptio, & vires.
-
648 And. Matthioli Comm. .:
IV. SFERRA' CAVALLO. éoredukreee i, a, am.
Mw N PAN P ionitis Latinis, C" Hemionite Itali Vecatur, 4etk s
) VE AA f ner fite Lunaria Borgistelis Luneri dle ug, t
i NT Y I. Hemionitis, Matth. Angui a rib
ANKE Lon.Gef.hor.Ca' Hemionitis tue fc os
b IN XS mionios F'heoph. vbi Gaza Mula emt eh
y jf dubitant;an hecà Lin ua ceruinavules dig. :
WP differat, fiquidem ci valde fimilis fic, 11 T...
norracemofa,queLunaria dicitur à fol;
fübrotunda & lunata, qua totidem. impie. |
Lunz dies,quaq; dn CD pui,
To rip Dac-fol Lure dat Foch
Dod.gal.Gefhor.Lon.Lu d.Cluf.hift,Pan, CafI (Lu.
E naiestrionfs ob un botryitis, Tha].
Pat Lunariapetraa; Gefner.de Lunarii ia hajot,
7. CaftEpimedium Diofc.Fabio Columnz, IILE
Wf) naria minor ramofa, C.B. Hanc D.Cam.in fno Mo
y) propofuir,qua pluribus eft foliis, pluribus races.
e I quzq; in Anglia reperta, cui Lunariz ratiorfos.
cies dicitur.Hác velfimilem BR us Thalyssinfs
Harcynia, cui dicitur Lunatia ttyitis adeps,
IV. Ferrum equinum; Gef.hor,Lob.Dod.fol, Sfem
Cauallo, Matth. Ge£.hor.app.Sferra Canallo Icdlici,
Cam.Solea equina.fiue Securidaca mo
Securidaca minor, Caft. Medicz fpecies, :
Securidaca fpecies, Caf. Hedyfarum fiue fetrunt-
A oS
quinum; Tabernzmontano.
Nomina.
*
& Axe —ANTHYLLIS. CABE. CXXXWVD
Nthyllis duplexeft: quzdam enim lenti fimillima, foliis mollibus , re&tis ramulis, pali ialtitudine:
paul, ^, radice parua tenui. Naíciratin falfis terris, & à fole illuftratisa, non infülfo guítu.. eft folis.
Hina i; mulifg; aiuga fimilis; hirfuticribus tamen, [breuioribus, & afperio ribus] flore purpureo, odorisadmo-
meum. — dumgrauis:tadice cichorij;Potadrachmis quatuor, vrinz difficultati , renibufü; plurimüm prodeft Tr-
- Orib.nonle- tz, vuluz pituitasemolliunt/cum rofacco,& lacte impofitz vulneribus medentur. Quzautcmaiugzfi-
gi "m m militudinem refert prateralia pota curtaceto mulfo, comitiales fanat, lI m
Anthyllidis Dimamsan alteram Antbyllida;qua Diofcoridis hifforie refpüdeat,non egüidem badlemu in traliareperi at rgo
fideraio." - tam vidi:quanquam mon negauerinquin ea irils proueniat. Ruellius bancpo[feritati Salfolam votatem fuifeme- —
Fuchfii opin. dit, quid ex ea falem fieri memoria proditum fit.Fuchfius verà in libro de comp. med. quem locupletatum nuper excu, —
: damnata, dá putat cam berbati,qua Kali Mauritamis dicitur, de qua nos differuimus libro fuperiore in Atriplicisconmentatiene, ds-
idi E LE thyllidem effe vbi Aluminum genera expendit,in fine ferme fic inquit: Alumen, quod. Catine appelant, ex heriade
e Vuffa conficitur, Cali Mausitamis dica, Grecis Anthyllide € Trago.* ed,meo quidem iüdidio yin hoc apertà baliuisatie
-— Fufius vna cum Amato Lüfitano,à quo illum banc vanam opinionem accepiffe facil? füfhicor, 1n primit namá nv
.,, deotgo.quomodo fieri pofiit , vt Cali Mauritanorum duas poft legitimà Grecorum plantae veprejentara , Antlnliia e
Anthyllidis 75,7, ops quidem genere, forma, motis ac viribusinter fe maximi differunt;vt in ea Apologia, quam imi Lifitenum
: vitse Gal firipfimusslatius offédimur. Deinde nobis plant (abit mirari Fuchfium, virum alioqui doctifisnum Q^ inremeliesdà—
"a Nomin — (Qpmyt primas ferat in Germania, quod Lufitani illius ineptias tam veligiust fit fectus,vt bic contentus protulit —
ed T Orib-legir. thyllidem effe herbam Cali, neglex. it preterea Antbyllidis eenera,que Diofcoridi duo funt, expendere:atque gentle
fouentür.
"e
a 9
-
ue
: 1
j
Tm Inlib.Tertium Diofsoridis. 649 .
4 ANTHE MIS, SIVE CHAMUJEM. tius vrinam ciunt. gylopiis illit medentur: com-
* manducatz vlcerum eruptionesin ore fanant.Non-
nulliin clyfteribus exoleo vtuntur;terünturQ; in fa-
rinam,ad abigendosfebrium circuitus. Flores, & fo-
liarecondi debent; & priuatim tufa;in paftillos dige-
rixradix quoque ficcari, dumq; ingruit neceflitas)bi-
nz partes herba dari , mod floris aut radicis parsv-
na,modó contra floris partes dug, & herbe vna;per- ' -j
mutatim duplicato pondere, alternis dicbus, bibere
' autem oportet in vino mulfo diluto. ak
Ntbemis, que & Cbamemeld ab odore mali Grecisdi- — themidis
^ daeflofidnis e vulgocorrupta Yoce Chanumilla YO- con dcratio.,
catur. Veritm quamuis tres Antbemidis [Decies florum colore
tantim differentes , j« prodiderit Diofcorides eamg, —
cateris ad calculos pre[Lare tradiderit, cui flores in medio au-
rei, per ambitiim vero purpurei bubonij modo infunt : phar- —
macopole tamen in Italia illam duntaxat fibi comparant,
qua floribus conflat intus attreis , forie foliis albicantibus ir-
cum feptis:quud bec ceteris ffequentior,copiofiord, inter fege-
tesin campis proueniat;oleató, fuasiter. Quandoquidem ca- à
tera tius genera, à paucis fane cognita, in varis Ialie locisve-
periumtur. sunt qui putentplantam , quati quidam Vergilij
ADONIDEWM eff cenfent, purpureum: Diofcoridis effe
Antbemidem,(ed ve vera balluinantur,quód buiufte Antbe-
yidis genus, Diofco. teffe, flores proferat 1n snedio aurcos, c
forinfecus orbiculato ambitu purpureos,vt in [ Amello] Belli
quadain videmus, à quibus maximé differunt vulgaris Ado- &
nidis flores,qui papaterorum [gluefrium flores emulantar. -
Ceteram Auzbemis cuius vulgaris eff vfus , caules edit cubi-
tales;foliis eff paruis, capillaribus tenuibus ac numerofís:flo-
: Arcs fert in caulitn , ramorum, fummitatibus Partbenio, RU T
r1 " quod Matricariam vocat. fimiles. Radicibus nititur tentibus, — j
necalti dfiendeutibus. Tanta eff Antbemidis cum C O T V L A fotida fimilitudo, vt nullo fert oculorum imtuitu, fedol- ae
Jatiu tantüm altera ab altera dignofci queat.Namqg altera nipe Antbemis perqua belle ac [uatriterolet,altera Vero fetet, Ls ER.
Q adl acris eff; vr cutim exulceret adalligata. Quofit vt qui in campis aluum exonerant, C deinde bac berba fedem ab-
Jergunt,paulà poft intolerabili vexentur avdore. Ceterum Antbemidis decoclum potum lateris dolores (enat.ldem preflat. A uh daa ^
*1I. CHAMJEMELVM NOBILE *IIlL. CHAMJEMELVM FOE-, "**.
B . Boremultiplici. * tidum, feu Cotula.*
Ld
&
Adonidis
mentio.
—-"--—"v-" pergens
NE R7
"KT NP
L4
*
Pu
P 7
630 And. Matthioli Comm.
: aqua é floribus diffllata, Antbemidis
IV. ADONIS cerpti;tu[ió, in mortario, C ex oleo n di fiai.
. ex eodem oleo difJoluantur üfá, febris iyi iens]
que ad pedesillinantur, moxo firaeulis, v füdenz. 5
tur;quafcunque febres [anant. fi fudor copiofius VM.
enim fcriptum reliquit Nicbelfor Aeryptius, Tu
minit GaL.li.3 fimp.med.ficferibens, Urn ud
quidem rofe perfiziile eft, calore very ad. Fre
accedens, animali tit familiares, tum Teperatas "dr
lafitudinib.vt fi quid aliud cife dolre la
Preterea téfavemittit, Crlaxat, qued, meli
emollit quaque conflipata varefacit. Ad hac C
vifceris alicuius inflzmationesinfeflant,difcuri :
acprafertim qua ex bumorib. inpia n
ueniunt. Qua de re c ab Aegpptiorum (apientibus sq]; i
eratit efbfebriuma, omnium remedium putatur. Vetüm hac
quidem in re veritate aberrant: olas enim, quas dixi
Janare pote[lea[d, qua iam concode funt. Tunat tamen].
ebre reliquas etiam omnes,qua melancbolice fi pitii-
tofa,aut ex vifcerum inflammatione prog mo
vum remedium Cbamamelum vel, Lfrenuifimum efe slim "
conco&tis adhibetur: quapropter, bypockondriis, vif quia
aliud. gratum exifhit. Meminit etiamnum libra 6. torino
Jimpl.med. fic inquiens.Dictum quidem in libro de ach.
ba copiofius effdiceturd, nunc fummatim,quodcelfais, c»
deficcat in primo ordine.Eff d» tenuium partium, grands
digerendi;rarefaciendi, c laxandi facultatemoltina. pis.
tasqua Grecis àyBsuls Cr va pra union y Latinis pariter 4n.
thenis, C» Chamamelum appellat, Arabibus Debonigi, ia
Balunegi:Italis, Camamrilla: Germanis, Gamiltij.sa s
í Manzanilla:Gallit Camemina, c Camonile.
Chamzmelumaliud odoratü,quod vel eratum, idq; flore fimplici, uod vulgatum, vel cregrinitaur
flore pleno eft:yel ingratum fpizscodor£ Aliud duiidors Cotula,& quide arüenfe,mari P lpin
I, Chamemeli vulgare,quod Leucanthemü Diofc.C.B.Chama;meli tértia Parthenij fpecies Brun£An-
themis fiue Chamzmilla, Matth. Cor.in Diofc. Chamzm.Lac. Caft.Cef Tab. Thal.C. illatetua,
"^ Trag.Chamam. leucanthemum, Fuch.Gefehor.Chamaem.fylu.Dod.gal.Lugd.Chamem.vulgare;Dod
In^. fol.Gef.hor.ap.Chamomilla vulgaris, Lon.Chamzmalà verá Ge£hor.Chamam.aruenfe, Cam.Anthe-
—' — misvulgatior;Lob. LH. Chamzm.nobile flore multiplici, C. B. Anglorá niueum Leucanthemumflo:e
multiplici, Aduerf.Lob. Anthemis leucanthemos niuea Anglorü flore multiplici, Lugd.Chamam.lei-
canthemum odorati multiplex,Dod fol.Chamarm.R omaná flore multiplici, Cam.in Matth. Tab.Cha- 4»
i
z i mam.flore pleno, Cám.Hoctenerioribus eft cauliculis humi fparfis.foliolis breuioribus, florib. e
* x ^ NE lb b m
Anthemidis
vires ex Gal.
.
Nomina,
[ e cópactis-tota pláta cateris füauius olet, quare &facultatibus fuperat:funt qui ex
fucco, floribus & vino albo, Syrupum ad i&erü & hydropé fplenis vitio caufatum;confici
D lias Galliarum fponte quidé prouenitalibiin hortis cultioribus reperitur. II. Chamam. fartidi, C
m Cotula fotida, quarta [pecies Parthenij, Brunf.Camomilla fecunda & fylu. Trag. Cotulafactida, Mart.
Dod.gal.Gefehor.Lob.Lac.Lon.Caft.Lug.(cui & Parthenium leptophyllon Hipposin the
nium,Fuch.Corulaalba;Dod.fol.Cotula, Tab. Cota vulgo in Hetruria, Caf.cui & BuphthalmonDioic.
Gal.& Plinij, Buphthalmum minus, Cord.in Diofc.Chamam.album feu fostidum, Thalyo. IV. Adonis
hortenfis eft & fylu.hac flore vel maiore vel minore, hzcq; rurfus rubro, pallido, luteo, in medio nigü-
cante,rarius alb o.Adonis flore minore; C.B. Anemone agreftis, Trag.Anemone,Cor.in Dicam ft
s : tenuifolia; Cord.in hift. Adonis; Matth.Lugd.Flos Adonis,Lob. Adonidis flos, Cam. C :
Ex P. ranthemum,Dod.gal.Gef.hor.Eranthemum;Dod.gal.& fol. Chamamelum rubrum, Gefi.hor.Anthe-
y ; mis Exanthemos, Lug.Chamrzmefum cuius folia florem cingentia funt purpurei coloris, Caft. Chamz-
melum purpureum, Tab. Aculeata;Lon.Ranunculus AE floribus rubicundis, Caalpino.
* [7 Haw. PARTHENIVM. |. CAP. CXXXVIL .—
CONSER Artl aliquiamaracon vocantfoliis eft coriandri,tenuibus:flore perambitum albo, intusme-
à 5 . 7^ lino;odore fubuirofo.f; p Siccatum,cum aceto mulfo,aut fale pount,non Romer. :
j ia s thymum,& bilea,& pituitam detrahit:füfpiriofis prodeft, & melancholicis. Herba fine flore 3 aie. —
COMES E i fis, &anhelatoribus magna vilitate bibitur. Valet decoctum ad infidendum in duritia vüluarum; &i»
flammationibus.Illinitur facro igni,& colle&ionibus cum flore. à
Partheni) & rrirur Parthenium in Italia in bortis fere omnibus,meqite modà in iis (atum , fed in aliis quoque lacis [ponte proumt.
confideratio. stern pii, pesi fapore;odore, Pn taedet d seta Herrufui Matriarian, C
Maeicaiam 4Pértfapore Amarellm vean, Cereri balucnanzur, mea quiden fnsoniain artem fericblanne
z non eife Arte Fittbfius ;viri alioqui doclifümi : quin C Monachi illi reuerendi , qui in Mefuem com or EdLETVR T m
mufiam córca des fibi perfuaferint (vt fuperius in Artemifte commentario , eorum errorem explodendo, diximus » Matricanam a
BrafsuFuch. Amarellam vulgo vocatam;effe illud avtemi[ie genus , quod fecundo loco a Diofcoride repre[entatur : VIDIUAAWU S
&Monac* expenderig batic effe legitimum Parthenium | Porro contendunt: rafaelu , Gy Fuchfuus eam umm Len
E
pli
3
E
»» Iü lib. Tertium Diofcoridis. 65
SEV MATRIC. . ;
Dj $3 em
"ZZ
7, Um AA
h in f 727
J
igi refe " theni quam herbariorum vulguCatulam fetidam appellat. Sed
inem verfentur iudicent $, qui prabe fiunt CoraLam fetidam folia efefieniculi,
yi
dis God
:
3
Li
B.
FE
S
&
E
EU
E
—
es
3
:
&
ü
( € TANACETK M vocant feplafiarij,cuius etiam fuperius de Artesiifia diff
. . igendamu. Quorum equidem fententiam magie probandam cenferem
— ae Tenacetum effe contendunt. Foliiseit maioris millefolij emulis,aliquantó tamen maioribus amaro y fapore, Codore 'qra- ciix.^
— wraulibus bicubitalibus;floribus melinis , «nreisgobulis fimilibus ymbellatim quadantenus mic, J go
Ysia compluribus adnatis fibris. . Prouenit in bortisac etiam alibi [onze per fe nafátur. Excalfacit
veutre pellendos, Vtuntur & ad frangendos venum calculos, C ad ciendam vriname. menfes:obffru
Tit. Sed id viri magis , quàm mulieribus commendant : contra ver) Matricariam dictam feminis tantum exile
V
Li
jo (f mnn Latinum fimiliter Parthenium: Officinis Matricaria- Arabicum, Achuen; Vebuen, Achuan, fiue Alachyagys pe
, Parthenium quafivirginalis,
Hecfoliis eftlatioribus,&;
inodota; peregrina eft &
Ges.Brunf. Parthenium; Ma.
ni; Ericio Cord. Matricaria, Trag.
Fuch.fol T: orise insiís
Ul
:odorü;aut maius,quod
pinum:ino-
Caf. CaíTanace- - ; *
Tanaceummillfo. — ^. 4
lia; Fach. in ico. Arte.
1
r *
x
652 ;," And. Matthioli Comm.
flribus. Florescum cerato triti, tumores, duritiafque difcutiunt.Aiunt epotam poft erimmi t.i.
gio morbo corteptis.colotem tractu temporis reddere. PIPEMS balnei
L BYPHTHALMYM. ^i. BVPHTHALMVM ALTER,
VA PTT k
: e
3k eda EN e RE. or
Bapbthalmi IN[onpanm ptofeto inter Je variant de Bupbthalmo recentiorum fententie , ve herbam, queipfum mitehü
sonfideratio. Es Jantet deceruant, c offendant.Nam aliqui putant; berbam quandatn cubito altiorem yin pratis C agrorum ma-
E ginibusnafcentem,que(vt equidem opinor) Bellis maior eff. folio nonnihilin ambitu ferrato;floreintus melimetràve.
Corula. non 7? caAdidiffimis foliolis vndique eircundaté, antbemide maiore, effe legitimum Buphthalmum. Alij veri, quibu adf. —
faxida nó eft Lour Fuchfiustaliam ab hac herbam verum Buphthalmum effe contentunt, vulgara antbemidi XpHat 4n quem offe
Buplhal- me Cotulams non faridam vocant.Sed cur borum fententias comprolmfanb on babeo:quippe quamus Cotulawun fe.
Mae tida dicta foliorum facie quadantenus Bupbtbalmum referat flores tamen im medio meligi crim ambitu authemidieme.
do candidi , Diofcoridis piétura son vtique refpondent. Quemadmidum C binc per, tcutim eff alteram plantam, ada
primo loco meminimme,non effe Bupbtbalmum. siquidem clam diligentiffim foripfes t Diofcorides ulgaris antbemils,
tim etiam parthenij fores intus aureo micare colore, per ambitum vero candido, dubitandum quidem ton (fl quin d u-
dem fuerit v[us diligentiain defiribendo Buphthalmi flore, quem tamen luteumin vVniuerfum facit, mon autemin ambi
tu candidum,qualis in vulgari partbenio confpicitur.Clan itaque Bupbtbalimum luteo plan flore preditum efe dea,
baud dubie errant,meo quidem indicio, qui pro Buphthalino pradiclas,aut fimiles plátas accipitnt, Ceteri legitimum, jo
ni fallor, Buphtaalmum ad me attulit boc anno Patauio Ioannes Odoricus Melchiorius Tridentinus , iwweni [elata n
philofophia acmediima eruditionis,mibid, perinde acfilius chariffmusquod in nullis pror[(us notis à es
Buphrhalmi. ptione difidet;vt eiw effigies, quam hic damus,abunde demonfftat;Bupbthalmi vires retulit Galemo libra 6 fimplicum
vires ex. Gal wedic mentorum iig verbis: Bupbthahnumpinquir;fic appellateon eft a foribus ifigura quidem bun oculu vidritit
milescolore autem antbemidis floribus fimillimi funt, fed multo illis tum maiores,tum acriotag. Proinde Gy yehama-
tius difcutinnt, adeb vt duritia fanent cerato mifli:bec Galenus. Vbi nequid nobu obftat animadueriendum ef qnd
s: Galenu, qui Bupbthalmi flores anzbemids floribus fimillimos reddit, de ea tantim antbemide intellnit, qua luteufor
Belliis. hi- proferr.sed quoniam de Bupbthalmi flore differenti mibi BELLIS fic a Plinio vocata occurrit,cuins etiam item
fori Jentará memini,non alienum effetluxi hoc in locoeius bifforiam;c vires recenfere.. Bellisigitur quanquam. plura frt
Maior. genera.tria tamen. minuni er numerantur nempe inaius, inedium, c minus. Maius folia gerit ex angufeaariirei i
dk latum ambitum finientia, fübrotüda,crafimfeula,cy circumquaq; quercus modo ferrata, humi circaraditintta m —
accubantia. Que autem in caulibus habentur angujliora, oblonga inagis fant fenecionis ttodo , caules emittit dbyneta-
. diepli bitalessteretes,robu[lfo,, e quorum [ammi partibus fiores exeunt Antbemide , aut Partheniamaure i5
o fate fer tota perdurant, colore intus eureo,. e per ambitum tandido.. Radixili eff multifdas hand ali rs
Media. dens. Nafüitur in pafcuis , pratis, fecus ininera, o an agrorum qiarginibus Alterum autem» quod metum
» plerumque iti pratis && pafcuis prouenit , foliis alterius minoribus , nec adeb per ambitus
finuatis.in terrasacentibus, Caulitulos edit tenues flexiles,rotundos, palmari longitudine:raduema qti cd
Minor — sultifidam: flores mittit tiaiori per omnia fimiles. fed. longe minores. Minus quod in hortis e fiilibu fertur, jd
fpettasur generibu , qu ferum varietate digno/cuntur. Naim tametfi folia in omni feri genere habeant vines
f
Inlib. Tértium Diofcoridis. 653
. HE BELLIS MAIOR. *IV. BELLIS ALPINA.*
-—
in cacumine fubrotunda , craffiufeula, folo procumbentia,
€ in rote modum radiantia , atque per ambitum fenfim
ferrata. flores tamen coloribus, Cr foliorum numero inter fé
yariant. Siquidem in vno genere centrotenus aurei, e» pe
. mnbitum rubentibus foliolis flipati cernuntur. in altera
veràex candido vufefcentibus , aut ver[icoloribus numero--
. Jieribusg, Sunt etiam quiintus vubri fint, c» in ambitu aL
bi, qumetiam qui vbiá, foliolis exilibus adizodum verfico-
loribus adeo flipati babeantur,vt fericinos flocces peni vefe-
vant.Omniés boc tempore in coronamenta Venere. Nan ob
cauliculorüm mollitiem, Gr colorum prflantiaim stexendis
coronis aptiffimi funt.Florent annoferé toto fi cultorum di-
, Migentia non dejit.Faiultas ommibuseadem:nam( vtvecen- Bellidis viget;
coe Pioresperbibent )valent floresin fIruinis, Crcapitis facturi
.- quinetiamin vulneribus thoracis , qua in pectora cámita-
ten v[o, penctrarunt,in quem v[um Bellim potionibus in-
Jerunt.Sunt cqui Bellidisomnta genera laudent ad ifcbia —
da parabyfin.Sanant comman[afolia cum oristum lin-
- gneexulcerataspuftulas: eadem tufa genitalium inflam-
mationes extingtunt , ac etiam refoluunt.. Herba ipfave-
cens in acetrijs ex oleo Qv aceto deuorata , aluum ad[tri-
Lam lenit:id quod etiam preffat éx iure pinguium carni-
um decocta C na vum iure fumpta. Bégho? uev fic Gracà Noninas
Latin? ver Bupthalmum, Cr Oculus bouis dicitur: Arabici,
Bihar:ltalic,Buphtbalmo , & Occhio di bue : Germanis,
SRinbéag:Gallis. Oiel de Beuf.Bellis maior , Italis primo
fiore maggiore, C» fior di primauera, nonnullis Primula ve»
. miemaior, dicitur. Bellis minor,Italis primo fiore minore, fi
. ordi primavera: Germanis, SWiafilieben: Gallis Margueri-.
— tesfeu Pafquette.Bellis minima, talis , Margarite: e fiori
diprimaveragentili, — ;
654. - And. Mátthioli Comm.
VI. BELLIS MINOR. VH.BELLISMUINMA,
«77; S fg
ZNSS
A ON
wem E er e
. thalmumalterum folio & facie Corule fortidz, |
uer Lob.Buphthalmum alterü Penz ,Li
thalinum Narbonenfe, Cluthift.Pai
verum, Tab.Chryfanthemum primumCafi Nt
de Bellide.Bellidem licet aliqui velint apud Theo-
phraftü efle Anthemidis foliacei fpeciem, céfemus
tamen Gracis indi&am, &4 Plinio primum pro-4s
'- pofitam;qua fjlueftris eft & fatiua: illa maior, me-
- dia, & minor:máioralba, vel lutea :alba prat
— fimplici,rarifs.pleno flore,& alpina, hacquemaiat
vel minor:lutea, folijsvel profunde incifis cage —
maior & minor, vel Mp E |
alba;vel mixta; vel caerulea; hocq; velfruteícé :
nó:ecq; caulenudo velfoliofo.Satiuaveróminot —
' eftplenoflore,coq; maiore vel minore;albo;mbro
niuco:huiusgeneriseff & proliferafuauerubése —
rius viridis.I1I. Bellis [ylu. caule foliofo maior, CB je
Oculus bouis vel vaccinus,Brüf Bellis maior,Mat
"5 Trag Fuch.in fol.Dod.gal.& fol.Lacu. Lob.(cui&
" Conífolida medíavulnerariorum.)Caft.Lugd. Cz-
- fal.Cam.Bellis maior fylucfttis, bue. e
Dl
LÀ
hor.Bellium maius Tab.Buphthalmum mai:
nicero.IV. Bellisalpina maior, C. B. Hzc exradic
' ferpente,ligno£a nigricante, & ab vna rte ibas
. dinem exced. pond uro
leuiter hirfatum,circa quemfolia
d A ANSSLY NE . tiaqninque vel fex cranfüerforum digitorum ov
A. AT eo. aile e ga ahgultr; rigida, errbbdiols nitate acum ee
2 "uec ES circumferentia crenata,nullo ordine. E
fpargéte;caulem emittit vnicum, cubiralemaltiz- |
"media ndum batum,admd —
:
|
|
1
E
Inlib. Tertium Diofcoridis. 65;
imula Veris Trag. Gef hort.Caf Bellis minor, Matth.Cam.Lugd. Bellis minima Matth.in Com-
io. Caft. Bellis minor hortenfis Fuch.Dod.gal.Lac.Gcf.hort. Tabcr.Bellis hortenfis Dodo.fol.Bellis
s multiplici fore, Lob.VHILHanc etiam fub Bellide minima habet Matthiolus , quam Bellident
inorem hortenfem Tabernzmontanus nominat.
TAuxucidw PAXEONIA. LAP.CXL
p £onia,fiue glycyfide, Gracis aliquibus pétorobon dicitur, funt qui Idzos dactylos radicem peconiam
vocant. Caulisaltitudine fefquipedis adolcfícit, comitantibus multis ftolonibus. Huius duo genera:
masfolia iuglandis habet:in foemina ver fmyrnij more diuiduntur.Summo caule filiquas emittitamyg-
10 aalistimilessin quibus, cm dehifcunt;multa grana, exigua, rubra;acinis punicorum fimilia inueniuntur,
/— &inmedionigra,purpurea quinque aut fex. Radix maris figa erafsitudine , & palmi longitudine, gu-
fluadítringens,alba:fo:minz radicibus ceu glandes circiter feptem aut octo inhazrent, vtin haftula rcgia.
Feminis à partunon purgatis ficca radix datur : ciet meníesamygdalz magnitudine pora: fic ventris do- :
loribuscum vino pota auxiliatur:valet contra regium morbum;& renum, acvefica: dolores : decocta in a. Catctok
vinoaaluum fiffit. Rubra grana rubentes menfes liftunt, decem vel duodecim pota in vinoauftero, & ni- ad,
:ftomachicis,& erofionibus ea effe prodeft:á pueris pota initia calculorum eximunt, Grana nigraau-
xiliancur fupprefsionibus nocturnis, vuluz ftrangulationibus, & matricis doloribus,quindecim numero
potainaqua mulíaaut vino. Naíciur in altifsimis montibus, & praruptis.
" LPEONIAMAS .. ILPAEONIA FOEMIN A.
1 PA LAS IRA :
dit. xa
Two E nl c
pota.
7
ACE
P NSSSSSSESS
1
|
|
|
j
D'temiafemina plantacft valgerinoritia mar verh trà. quid paucis in Italia
quam aliqui Peoniam aut ; lon vocant caulem babet duum tibus duobus , aut tribus , fubruti-
»falia qualsa Vatis pingui diorad, ac minora.Semen in filiquis , aliud grano rubente , aliid nigro.
Duo autem cenera fant. Femina exiffimatur,cuine vadicibus ceu balami longiores circiter ocio aut fex adherent. Mas plu-
To balet, quoniam non vna e.ndice nixus efl palmi altitudine candidad, ea quflu adflringit.Famine folia Myrrbam redo-
6o
fit. Radix vero cum effodiatur.periculum. effe.ne fedes procidant. Magnaid vanitate adoffentationem
: A RP
[3 " dizi
"faite Pinj leidion£ vitio band carere.Penia rires poferitatis mertorie tdi GI. lié fimpl. med. vli ita feriptii ponis vire
n irem item quampia (ubamara, (fabe[fe percipies. Proinde mz/es ciet ex melicrato amygdale pota.
^N
rea D Yinoriiquopig decor bibere ciucnit.Ef! aut. Itateomautno reficcatoria vel; » fta vt no defperaue- E:
i mor, o Pdligata ay meriro creditum efe, puerorum epilepfiae fanare. Equis vidipuellum quando, octo totis mzfi-. Galeni hifto.
" comitiali liberum, ex co qua gejtabat radicem répore-vli verà fort, eritis: quod à collo füfpenjum erat decidi[-.
fet s pro-
6:6
* HI. PAEONIA FOEMIN A
forepleno. *
And.Matthioli Comm.
fit » protinus morbo correptus eff-gyy. sg, | fenfsin id
illius aliosinculpate vole beh nd d
fatius effe denuo id collo detrabere,certigris v wil
tia.ld citm feciffem,ac puer iterii effet cnulfus. map. rd
centis radicis partem ex collo eius fulbendimu, om
prorfum [anus effectus eft puerynecpoffea miae d"
rionabileitaque erat,aut partes qua|Wiam à vade 2
tes,ac deindeper infpirationem AttTaGas ita
curare, aut aerem à radice afüdub mutari, e
boc patto fuccus Cyrenaicus columellam P
inuat,G melantiium fictum palam defiilatime éy v. "
peur fa
Waximtnar.
eff Paonia temperamentum tenuium effe. partium, à
catorium, baud tamen infigniter calidum , fed a á
trum att paulo calidius. Hec Galenus, Ouibuspat peitia
pariter radices ad ferpentiti morfus, nà folum pota [ederin »
EM
c
y
LI
: sedines deficcat s fi quisid in calidum linteum. T4Tm
y affidued, calovem ex co per infbirationem , que,
attrabat. Quinetiam fi compluribus linis c»
ma purpura collo vipera imiedlis,illis yi, am prefoces,
poftea cuiufpiam collo ebtincis miii prp t
Jillisstum omnibus js que in cello expullulant:Sed de tai
priuatim aliquandoforté confaribam. Nunc ver füeninm fi
vadicem collo fafpenfam, non quidem deuors à
epilepfiam yep —— plurimi, YS is
«d comitialespotandam prebeant. Caterim boc euo Gao
de fujpen[a peonia teflimonium plurimos fofelit mehan:
quofit vt mibi dubitandum fit n Paonia vulgergcafa.
Poniz vires qua faribit Galenus. Preflat Paonia noftre. femen ad ami.
Matthiolr [am loquelam.fi eius triginta grana à cortice vepurgata, co
- in puluerem contrita ex vino propinentur.Valent calm,
3 impofita. N9 defunt muliercule,qua. ape
— na, filo traietta coralliorum modo fusinfantib
eris collo circumligent, quid putent boc amuleto Epileyfa
: arceri Hec planta Grecis yxunuscid'n G* erasovies Latinis item Peonia nuncupatur: Arabibus F,
isa manis, Deonien:Hi/panis, Rofa del monte, Rofa albardeira:Gallis,Penoefne, c Pinoine.
Pzoniaauthoris nomen retinet,quzá Pzone medico inuenta creditur, qua in marem:
diuiditur:mas folio eft nigricante;fplendido * femina variat, eft folio vtrinque virente &
hirfuto,flore vel fimplici eoq; purpureo; vel nigricante, vcl plenozalterafolijs inferncalb :
nihil hirfutis, calyce hirfuto, flore vel purpurafcente,vclalbo , vel pallido : alia folijs fupern?
glabrisinferné nonnihil virenril lyceglabro:alia folijsinferné albicantibus,hirft tis, calyce glabro:
eft denique pumila folijsin lacinias diffc&tis pluribus, lloreque minore. I. Pa-onia folio nigricanre ples
' dido,fiue mas, C.B.Pxonia nobilior, Trag. Paonia mas, Matth.Cord.in Diofc.Gefhort. 1j ;ob.Do
fol. Caft. Czfal. Taber. Lugdun. Pzonia masfolio nucis, Gefhort. II. Pzo nin:
Caft.Cam.Pzoniafemina prior, Dodo.fol.Lugdun.Pzonia promifcuafeu neutra, Lobel. Peoniaata
vel£emina Diofcoridis, Caefalpino. I1. Paonia femina flore pleno, C. B. Pzronia femina.
flore, Ge£hort.Dod.fol.Pzonia £emina Polyanthos,Lob.Lugd. Tab.Pxonia flore eno,Lo
qhAUQuAA dine Cluf.hift.Pann.Pzonia Polyanthos, Camerario. $
eo Mert. LITHOSPERMVM. — CAPCXLL.
A EE ] nhefpermon à feminis duritia nomen accepit.Folijs eft olez longioribus, & latiori
iacent humi, quz ab radice cxiliunt:ramulis rectis,tenuibus, firmis, crafsitudineacuti iuncilignols
- -"inquorumcacumine bifidi exortus cauliculorum fpeciem exhibent :folijs longis; inter qua paruum í-
men,rotundum,erui magnitudine, duritia lapidea. Nafcitur in afperis,& editis locis, Vim hanc Mile
Lithofpermi
confid.
. femine cum vino albo poto calculos frangat, pellatque vrinam. 2 E E
I 1tbe[permon bodie feplafiarij,& omnes fert medici Barbaros fecuti Milium folis nonimant.Licet recfimfortafen
quoqu abillis Militum Soler vocaretur. Quandoquidem hac plata( t fcribit Serapttt
nio Aben luliel frequens nafatur in montibus Soler:ndeill aptius forte a loco, Led cicer
; duonfissd: : FL T
Genera duo. prin, wiljs vrr
1
fatisveferta eft prouenit exoluto olo , c» propifepes. Minus, quod longé frequentius vbi, im Italia
— lefoloco Hoc humi urimimerepit. fed arbufcule fere infuar furfum caules plures mittit brachiatos 1 "
obliga, minora, c firmiora,é quarü exitu femEoriturG
di margarita modo;oblongi tamen, C facie.» quantitateniilio fimile,quo factum efl, vt Milium Soler hp
Fach ercor, tt fed lapidea fere duritia.Radices babes tenues, numero[asque.Caterun Fucbfium, Lithopermum Di,faridi e
mo;,fefquipedalesjim quibusfolia funt vt in maiori
émunc compertum, non cognouiffe arbitror, quod im fuis clariffimis de flirpium ia commentary
feemeilid quod finis irr famine pi depinxerit de nibil minus deindemibi quidem wont m
: fiti di quem nuper auctum edidit:zvbi fcriptis tradidit Lithofpermi gmstl£ Po
Lithofper. ha in libro de
6c)
ruudinaced. illam barandinaced, ex cuius feminibus que nos Lacbrymas Yocamus ,
hiftaria commentarii prove
nr orlicali quib flo trail nin
Inlib. Tertium Diofcoridis. 657
IL LITHOSPER. MINYS
-
NR ES
TELAM
s as. AN GER
NW Esor * SEX ES A
: *IH-EITHOSPER.-HA- de den :
ÉD Vuedipiceduns * — fuas preces numerandae. Hanc aute opinionem quoniam
big: Egvy Porno s) confutauimus in Apologia, quam aduer[us Amatum Lufita-
s i Po E mum , quem forte fecutus efl Fuchfiuc s fcripfimus bie vt fatis
libiexplofamrelinquimus.Lichofpermon;vt herbam fum
1'J 4 ma H
admiratione dignam, cleganterd^jerift inita lib. 27 4 i Vicbofpermi
cuius bic verba fubijiam.. Inter omnes berbas,inquit, Litbo- ^56
Jpermo nibil eff mirabilius. Aliqui cgonychon vocant, al dio«
JDyron alij beracleon. Herba quincuncialis feres folijs dupla
ioribus,qua ramulis farculofis , crafütudine iund.
Gerit iuxta folia fingulas veluti barbulas , C» earum in catu.
minibus lapillos candore, c di 'garitarum, ina
qnitudine diceris duritia verà lapidea; Ipfi. qua peditulis adba--
vov o rentscauernilas babent, y intus famen. Naféitur €» in1-
talia. fid laudarif'imum in Creta.Nev quicquaminter herbae: ^
maiore quidem miraculo confpexi. Tantus efl decor, velut au.
vificum avte alternie inter foli andicantibus m " iti,
tam exquifita difficultas lapidis ex berba nafcentis. acere at-
Jo que bumi ferpere authores tradunt. Ego vulam , non haren- Vithofp.vires
tem vidi:baclenus Plinius. Datur vtriufque femen potand,
viiliter diebus pluribus fefquidrachme pondere , addita afMe-
ni femidrachma,c [uccimi fcrupulis duobus » ex ficco plantas ,
(— ginisaut portulaca , att lauce ad gonorrbaa cobibendum, ,
Dantur quoque o fame auxilio minoris litbofberini fe-
meer ca dei lace muliebri potande. agre partu-
vientibus feminis Namque boc tantim mediczmento quàm -
plures in partu laborantes adiute funt.Litbofpermuimin fim.-
plium medicamentorum libris Galenum seminiffemonin-
uenio. Quod Greci Afüóccrepuuoy , Latini quo, Litbofpermum Nomini
Vocant: Mauritani,Kulb, Culb, Calt, feu Calab:itali Litbo-
(o0 c permo.c- Milium folis Germani;SReerbitg; enne Cei»
CJ (0 famen:Galli, Gremil, € Herbeaus perles.LitboDermi nii».
àv-Italis,Lirofpermo minore, Miglio faluatito. feu Milium folis: Germa-
* HE ID S NA. TE "y ea TZ ] PA
nimum:illud, vel folijs ol arundinaceis: minus vel
: velang 1 crina'dictum, quód | D HDi pit ;
m maius Matth.Lacun.C dunenfi, IK. Lithofpermum maius cre&um,C.B.
ficium , Trag. Lithofpermum minus, Marth, Dodonzo gal. Gefnero dc hort. S
| 76 QUAM
. fidcratic. at Siauidem c j in ficatis capitibus jf Hl, Jis
6:8 — And. Matthioli Comm;
Lob.Caftor.Lugd.Lithofpermum,Fuchffol.Cord.in Diof.& hift. Lonic.Lugd. Li [ig
Fuchficon.Lithofpermum legitimum, Cluf. hifto. Pann. Lithofpermum alterum frag its
thofpermum aruenfe, Tab. Lithofpermum vulgare minus, Cam.Saxifraga tertia, Brunf. lit. That,
mui harundinaceum, C.B. (an Diofcoridis & Plinij )Lugd.Lithofpermum maius, Trap. :
dolithofpermos, & Lachryma Chrifti, Trag. Gef. horc. Lithofpetmum fratico maium
Matth.Cafal.Lachryma Iobi, Cluf hift. Hifp. Dod. fol. Lob. Caft. Cam. Lachtyma Iodoci Gef
*IV. LITHOSPERMVM *V.LITHOSPER' ARvr
frutefcens anguftifolium.* Dos fadicerubra* RVENSE
KAPPA:
»
- : DOW T ; TS.
IV. Lithofpermum frutefcensangufto folio, C. B. Hoc radice eft cra(f, [i fa repente, rufo &rugofo |
cortice tectajà qua ftatim rami palmares, rarius fesquipalmares, lig. "ESSA: inalioslipnoír
brachiancur,qui rigidi fragiles,& hirfutieafperi:quos folia dura hifpida,oblong: É
fita cingunt; per quz neruus medius elatus fertur: flores ramulorum fummis
folia & catliculos,ex pediculis hirfutis pred blongi,angufti,el à;
bentes:quibus füecedunt ferina; itet bina iuncta, EI inata,alba&
o
liprouenit. V. Lithofpermumaruenfe radice rubra, C. B.Litliofpet:
gal.Camin Marthiolo.Lithofpermum tertium,Dod.fol.Lithofpermum ni; m, Lu
ondlu(a sc ét facie milij folis, Lob.Anchufa tertia Lithofpermo (imilis, Cafal. Anchufa aruenfi
kgitOrib. folis T'ab.Hoc ex radicerubente füccofa,caules cubitales afperos emittit; qui inali
a Orib. legit. brachiantur:folia habetíübnigra e folis,fed minora, necita durajat afpeta,inordirat
Íry usi ipd vamulotum framisalbi;parui,milij folis forma, quinquefolij, infident : uibus fü
Mine q;, rna vel quacermain pericarpio iuncta for á fs ; üinum Echij aut Baglofle.Inagris inter ;
Tioinecel ace odkapi PHALARIS. CÀÉ CkpdE d
Gana v. D Halatiscaaliculosemittitzea culmis fimiles á minutis;ac nullius vfüs radicibus, maltos,[ duim a.
Tisie-lgu ^ morui ned 53 graciliores tamen,ac dulces b:femen can oblongum, milij magtie
f, &foliaet tudine. Tunditur &in aquaatt vino fuccus ad veficz cruciatus vtiliffime bibitur. cochleaismeme —
im Ert 4 fura porunpad eadem -ax eft, "m ; , E ÍT
mt
Phalaridis có Halarith genuinam veférre hanc plantam, cuins b imaginem excudi inii
; ; dice em
e
E CSAUSTT ei mrradicisus nititur minutis, » uperuacus.. Phalaridimemimie Gales libro odauade fomphium melimet-
ExrPlnio, rümfacltatibus bis verbis. Phalaridis herba tum femen, tum fuccus , um folia potu auxiliari creduntur vefsadolrit—
ceuin fe babeant quidpiam tenuium partium,» calidum. Scripfit de eadem c» Plinius libra 27.29.12 fuimus: Ba
Nomi laris thyrfuna babet longumstenuem ceu calamum,in (ummo florem inclinazum, feme fimile féfama:Et bo Ed
DmUME — gitpottm ex vinos vel acto, Gr melle,c» Licle.Mem dv viria vefce anat. Hec ile Phalaris Grati dnapaltalPd—
Phalaris, Matth Dod gal.& fol. Cordin Dioftorid.& hift, Gefhort.Lac.Lonic Lobel CaftLigie
Caf Tab. (cai & Graràen Canarienfe) Camerario, UEREEF A REEL ALME
Inlib. Tertium Diofcoridis. 659
PHALARIS. Epvlpód'acs RVBIA. CAP, CXLIIL
fiet seems
E Rrthiodanam radix rubraeft, qua tinguntur la-
na. Vna fpoté prouenitzaltera fetitur,vcin [ The- Met n&le:
bana Galliz.]& Rauennaltaliz: [in Caria ] inter ole- git conclufe.
as, & in sruis, folo creditur. Hanc non fine quz'ftu fe-
runt: namque maximum ex eafentiunt prouentum,
Afperi caules, & quadrangulilongi, aparinz non dif-
fimiles, robuftiores , & multó prorfus maiores: folijs
per interualla circum articulos, ftellatim decuffatis.
Semen cius rotundum, inter initia viride, mox ru-
bram, poftea cum ematuruit; nigrüm: radix tenuis,
longa,rubra. Vrinam ciet: qua de caufa rcgio morbo
opitulatur, poràcumaqua mulfà: item ifchiadicis , & a
refolutis.Craffam , copiofamque vrinam pellit , nón- acoge lad
nunquam & fanguinem:bibentes tamen quotidiela- 4... ors
uari oportet; [& excrementorum qua redduntur dif.
ferentiam fpectare.] Aduerfus ferpentium morfus, ra-
j // muloscum folijs vino bibere prodeft. Semen exacc-
/ ! topotum,lienem abf(ümir. Impofita radix trahit par-
f tus,menfes,fecund; que, alb vitiligini illita ex aceto
medetur,
7/8 R Vlia.quam Greci Erytbrodanum dicunt duum efl !'jeiig- Fubia duplex
N rumyalterum Agreffe , c» [onté mafcens : fslueftribus lo-
) cin, fecus itinera,in frutetis C propter "fépes.Caules C folia mi-
NN ^ onera longe [peclantur quàm domefHice c minus queque afpe-
ra. Radix etiam illi eff non adeb rufa,multifida tenuisque.Eius
vires longe imbecilliores funt quam dosie[fice. Alterum dome-
ficum folíjs maioribus, c longioribus , crafftoribusque cauli-
bus. Hetrufiis Rubia nullis non cognita : vbi domeffica etiam
Eme. fhomé nafcitur circa itinera, fépes c» fiuteta. Seritur quibu
das in locis in campis,neque medicis folisn , ac feplafiarijs cognofittur : fed etiam mulierculis, ac ruflici , ds prefer-
tion , qui in locis babitant » vbi lanificio opera impenditur : quandoquidem inficiendis tingenduque lanis aptifima
€f. Quapropter rufi , dv agrefles mulieres , quid lanarum infedores Rubia quotannis plurimum emant , huius
| S ERVBIA SATIVÀ. IL RVBIASYLVESTRIS.
: 2 - " : 1 - serios : dex 1 E i ger es
wu
//
: SN L7
MA AS
J NL OES
JAA NY uM T
/ : 7 Q
660 And. Matthioli Comm.
radices effodiumt c vendunt vndetantim quaftus faciumt,vt. fibi fuis, vium füppeditent. Mittit bayc.
ria, precipu? Senenfis ager Expetuntu folia noftratibns mulieribus,quod a[perrima fint , ad flannea v«/a det n.
quidem mirum dictu quam pulcherrime nitefcant,qua Rubiam fuerint experta. Deea autem differens linis b
Rubia Plinii, I2 priiis, NM tingendis lanis Cr corjs nece[faria. Laudatiffima Italica, C maximi. Jubyrbana, e 9444.
prouincia, £a. Sponte prouenit. feritura, fimilitudine ertilie : Verm [pino[us ei calis, geni dim
Rubie vires. circa articulos in orbe [olijs-Semen eius rabrum efl.Intenio apud quoda morbum regium fanari lioc futi, erm d
ex Galeno. atus [pectetur tantim.Rubie meminit Galenus libro 7.fimplicium medicamentorum, vbi Vic feribit: Ef autem; [A
— tinlorum vadix acerba, Cr guftu amata. Itaque quactimó, agere dictum eft fuperiore libro, vli im vium oi adul
facultatesea omnia in bac radiceluculenter con i fpicies. Quippe cum [e lienem, iecur expurget, c vringsq Dui.
1,4 quam etiam fanguimol vacuet. Quin Cr mtfes ciet;ac mediocriter que exterfionem Boflilant exte.
gitzgyaindc vitiligines albat cum aceto illita Lintitat funt qui eaim ifchiadicissboc efl coxendicum doloribu affici, Gen
d Lin potu cum melicrato exhibeant. ld igulpédavoy Gract dicitur, quod Erytbrodanum,c» Rubia Latini:Paue , Fay 41.
"hue. falagin, ArabicisErythrodano, C» Robia, Italici: Serbertóty/Germaniei. Rua, Hiffanici: Garanct, Gallici Mulisfla.
iris Graci ipd aver atpitltalis , Robia faluatica. ;
Rubiaalia fatiua eff;alia jlueftris:hzcq; maior,vel minor:maior,vel campeftris,vel maritima Tem
velfpicara,vel non festaccdnpicl 3 pu aruenfis.I Rubia fatiua,Brunf. Matth, Trag Fuc.
gal.GeChort.Lac.Lon.Ca(t.Lugd.Rubia & Rubea tin&torum.Cord.in Diofc.Cafal, Rabia maior: Lob,
Erychrodanum, Gef hor.Cam. T hapfia Afclepiadis, Anguillare.II. Rubia fylueftris,Brunf. Matth. Fudií y
Dod.gal.Ge£hor.Lac.Lo b.Lon.Caft. Tab.Lugd.Cam.Rubia erratica, Trag. Mollugo prima,Dodofl -
Lappago Plinij & Aparineleuis Czfalpino. IIT bes RA vh Rubia "UE Narboneníin,
uerf.Lob. Rubia marina, ift. Hifp.Dod fol
* HI. RVBIA MARITIMA. * Tab.Erythrodanum marinum, Lu d. Cricalis ms.
, ritima, Cafalpino.Ex radice pd bos
ra,arida, rubra, Anchufz colore , caules quadranguli
palmares, geniculati, lignofi , inclinati prodeuntad
i& quorum genicula folia vc plurimum quate i
A cátia,mucronata,rigidiufcula,ftelle modoadnzfeun
tur,quorum medio minora folia conglomeratainii. js
dent,ex quótum medio flofculi oblongi, cx herbido
lutei;aut pallidi prodeunt.In litoreVeneto,&ad itus
y maris Mediterranei , non long? Monfpeli
W/ Ay tct LONCHITIS 5
Cáclufà Cat. Y CAD. CXII :
S W& [| Onchisisfolia haber porrilatiora rubédis.ple
os Td & Lows radicé circifatha velutiin terrá d
bentia, pauca in caule:in quo flores,ceu galericulihi-
antibus comicis perfonis fimiles, nigri , & éridtual-
Wa, bamexerentes velut linguam, quz ad labruminferi-
; usfpectet:femen inuolucris an lancez fimile,
YA triangulum : vnde fibi cognon trogauit:fa
dix dauci.[ Nafciturin fitientibus &afperis. Radixer
vinopota vrinamciet, — — do
Aoximkirha |^ LONCHITIS |.
ALTERA. CARCXEV.
ro fitiétibus
€g. iine
i humceáis.
chitin dicunt:folia fcolopendrij emittit
. riora maioraqueacmultà magis diuifa. Vulneribu
mirum in modum prodeft, in eisq; inflammations
APRI Ero * excitari non patitur.Pota exaceto lienemablumit
Lonchitis có TÁ in compluribus Italie,ac Germanie montibus, zlijsque afberis, € aridis locis diu multumque paquifaeimp-
fetis. mam Loncitidis genus;ipfum tamen hactenus mibi non licuit veperire, neque etiam ab alijs inuentum vidert. Cit
iàdlb-afe- riim afpera lonchitisde qua cum Bartholomeo à Maranta Venufino iam dudum mihi longa, fuit contenta, faloc Sal-
mem P pendri proximo; longiore tam£,ac magis diuifo, C ad polypodij facie potius accedente, itbame longitudine vtrini Al "
vibus inafuris diffedto,te mibus,aculeatisd, denticulis ferrato c vbique apero , vndeilli nomen.
vogue fures neque femensquemadbuadum polypodi vitia
tenui, fabrubicante perinde ac im Phylliti-In Italia quibufdam tantiim nafcitur locis cd, bumeaapatsac vigil d
Lonchit.duo glià gufquam à me vifa eff. Dua eius vidimus venera. Maius a, ad me primit mifit vir clarifimus Lucat erii
gem. — quoditiora, tenuiora, anguflieor.tque folia promit, & magu Polypodio fimilia , hiruta C7 affera.Na[citurin tact»
- fruteris,vligimofo folo,quod à Iacobo Antonio Cortufa Patauino [um cenfeq in quo nibil defiderari quis
alteraplantasquam Maranta a[peram Lonchitim effe lesitimam contendebat , quam nos PSEVDOLONCE *
-sims,cinn iam Marante ipfius fententia opinioue à nabis adeb firmis vationibus fit explofa , vt mhil prarfas frag
Lonchi. Plin. senti reliquum;quo fe tueri pofiit. Qui rem onem audire cupiunt legant Epiffolas moftras medicinalis. DEI? x
chitide differait. Plinius libro 25.cap.u.vbi JicinuirLoncbiri mon,rt pleri, eifimaruneademefa bh
Pfeudolon-
chis.
Ltera eft Lonchitis, uam aliqui afperam lon
€ afplenum,quorum imaginemvefert. Radice sititurmauipió —
:
!
1
$
|
!
,
:
|
E
.. Inlib/ Tertium Diofcoridis. 661
LONCHL ASPERA MAIOR. IL LONCHL ASPERA MINOR. ^
L— mA — - PS
3 S n SEP
Ü
//
NU
/
eT
quu
Aui
(0029 WMV SITE
Pu
big.
JJ
»
[^
ln
MM
/
"n
zT
14)
7 di
7)
DAR
l 4
2A QNS :
L0 phafganionquanquam cufpidi fimilis femine. Habet enis fa^
Ill. PSEYDOL DNE. ASPERM j fn rubentia advadicem,C» plura quàm in caule;capitu-
CONSE — aperfonis comici fmiliaparuam ibuslinguam;radi.
cibus prelongis:mafütur in fitientibus.| Hactenus Plinitts , qui Lonchitidis
borum pleraque à Diofioride mutuatus eft.Lonchitidis vtriu[- y, ex Gal.
que meminit Galenus libro 7. fimpliaum smedwamenterum,
vbi de earum viribus ita fcribit: Lonchitis , eius videlicet; que
femen babet trianguiave y figura lance fimile , radix potifi-
anuin quodammodo [imilis ef vadici dauci : proinde vrinam
y Get. Porro eius , que fcolopendria fimilia babet folia , easad
ww glurinanda vulnera idonea [unt viridia : fed ficca eum aceto
pota,lienes induratos [anait. Ncyyirie pay ea Yt Gratis, ita
etiam Lonchitis afpera Latinis, Lonchite affera Italis vocas
A rur.Pfeudoloncbitu ajperas Italis, Lonchite afpera. falfa.
AN Done 724]
(QUAM — IL. Lonchitisafpera maior, Matth. Cam. Ludgun.
NNNM Lonchitisaltera; Cord.in Diofcorid. Gefnerus hort.
PA / Mya appen.Lacun.Lon.Caft.Lonchitisaltera mas, Tab.1H,
z PM" Lonchitis afpera minor, Matth. Lugdun.Cam. Afple-
NN num fylueftre, Trag.Lug.Lonchitisafpera Dod.gal.&é
fol.Lugd.Thal.Lonchitisaltera Diofcoridis , Geíner,
in Fracto;Lob.Lonchitisaltera femina, Tabe.Scolo-
pendrium maius Lonic.Struthiopteris, Cord. in hift;
quo adiconem additam , vbi tamen Cordus longe a-
liam inrelligit.III.Pfeudolonchitis afpera, Matt. Lug,
Lonchitis Maranthz & Ceterach ramofüm quorun-
dam,Lob.Lonchitis afpera Iuenfis,Lugd. Lonchitis
adulterina, Tab.Ceterach genusin Ilua nafcens.Ca:f
Filiculz genus quz Lonchitis altera Maianthz, Clu-
CCS
fio hift.Pannonica.
Qoo Sb ——— ALTHEA — CAPRCXLVL ;
Lthzz quam alij Ibifcum vocant,in fylueftrium iluará genere eft, cui folia ve cyclamfno rotunda,
CES (eine(cunt:ore rofaceof bicubirali cau! radice lenta,intusalba. Althaa appellatur , quód Mais
s dic EN phbupolcsmededioDe: Ga enim in vinoant aqua mulfá,& per fe cu im- ,y sciamus
n5, netuorá rigores:fiquidé difcutir, & uc Mer iMiniiDdes Fratkd leg.u,
EU dS or rigores: € dilcutit, & excoquit;rumpir, & ad cicatricem perducit.Co&a, , Ji. cibi
Tidumeftadiedo fuillo adipe;aut anferino,terebinthinane, vt malagroatis lentor fiat;facitad vuluein a; mr
kk a flamma-
b. Tr » B.
662 And. Matthioli Comm.
flammationes;praclufionesq;.in pefsis fübdita.Decoctum eodem fungitur münere:on :
asq; à partu extrahit.Deco&t tadicis fuccus ex vino potis.füccurtit vrinz difficultari ce us tele
ditatibus, dyfentericis,ifch iadicis tremulis, ruptis:denti mulcet dolorem,cum acetd à " (qu.
de ore. Viride femen ficcumq; tritum vitiligihes in fole cum aceto perunctas Ende à
&caceto Pena venenatis nó feriuntur: valet contra dyfenteriam & fanguinis npa. Qm ole;
fluuium.In pofeaaut vino decoctum, bibitur contra omnes vefparam , apum, Tute. um.
&us.Folia cam olei tnomento,morfibus,& igni ambufüs illinuntur. Conflataquam He t
fub diuo addenfari. o taradiceadqs.
LALTHAEA. ILALTH.ALTE.SIVE ABYT]
S 72: 5 V TILAvIC
OA A ZEND NN U- M em eed Sd
SS C 3s ;
ENS NON
Li
e 3^
(NS 3 PN
g^) «( LM 27
AREAS
$4 om
V P Y S
AS " "
ALL 2: poe : A
Alter conc. A Lthbea à Latinispoffet Medica [impliciter dici; quoniam ab 42baívo quod Grecis mederi fignificat, etymon aberty-as
fideratio. detur.Quocirca merità fcriptum reliquit Diofcorides, Alt baam id momen traxiffe à multitudine remetierum,
quenti eius v[u.Ea vulgari berba efl;nullisi, non cognita.Na[citur in campeflribus bumetto falo.Letini hant lifamm. —
minant Italis vero, corrupta à Latini appellatione. C prepo[ita malua,quód cum ea quadam babeat cognationem, iü-
LL. pofito nomiue Maluaui[co vulgó vocatur. Altheam memorie prodidit Tbeophraftus D g.deplaztanumlifona- —
ce icd bi de ea differit ijs verbis. Et vadicem Wiféi aquam poffe addenfave aittmt, fi tritam inieceris . ub diuog, bumerem pofi, —
EOHACOPA eonflat 1éiféus folio talue maiorispilofioriq,:caule molli: flore luteo:radice ofa alba-fiuctu malia:catli qui,
malgam veddit:V fus eis ad vapta, c tuffes t vino dulci, ad vlcera in oleo, Aliam quandam. fi carnibus concaquat ini
dem aggregare;ac veluti cáglutinare poffe affirmant:alias vir attraloriam pofidere,modo magnetislapidisatg, umm —
becin imanimatis:hatenus Yheophra[fus.At ego flore luteo me nunquam Althaam vidiffevecordor. Rofeo forjedt um. —
"Diofcorides, verum coloris non tneminit Eft C» plauta,quam quidam Althaam alteram Theophraffi,quidam ver 48V-jo—
Abuiilon TILON Atticene effe cenfent.Folia babet cucurbita, minora tactu leuia, fed tenuifima obduda lanugine,caulem dt if |
quiculitalimy c» aliquando maiorem-flaresin toto caule aureos, quibus femen oritur nigrum.Radice nititur lngefin-
fad INafütur in campe[Hribus, ac etiam Jpontéin bortis, Atqui nos neq, his, ned, illis fübfiribimus cum nej, vri nei dir
(quantum ineafert opimio )correfpondeat.V erkm non bid preterinittere libuit, quin eius bicimagrmem address t
iam alioram iudicium effe poffit, Cr vt eius quod, innote[cat facultas. Siquidem experimento conflat femine eto fri-
.— drachma pondere ex vino,calculos im renibus frangi educiq,, arenas pelli,vrinas eji, c dolores finiri. Meminit] Gie-
Sm vites e libro 6. fimplicium medicamentorum vhi eius vires ita deferipfit.Ebifeus, fiue althaa( eflauttmaluaagrefa) jani —
€— igerendi, laxandi.phle leuandi , mitigandi , concoquendi difficilia coti tubereula. Radix pmóm
ó x rd - E
c feinen cetera quidem fimiliter aguut,vt berba viridis. fed tenuiorum artium, magisá, exiccatoriam , ad hac mags Uu
ir eps LP illafacultatem offendumvt cr vitiligines detergant, ?s femen oit ME confüingat. D E
Nomina, — deco£fum d) [enterie,alui p jfluuto, C fangui i reieclini vtile efl, sempe cum adfringentem quandam atiam j
deat.Planta que Gratis aA Baia, iBionos QriBlszo Latinis Althea,Iifcus, feu ELifcus nominatur : Mauritati» zd.
Chathani,fiue Chatlmie, Gr Rofa z aueni:Italir, Malutnifio. Germanis Sybifch vnm Joepltouté:Hifatis Parr E
mamera, c Marmaie:Galli, Guimanues, Althea altera , quibusdam Abutilon vocatur.Iralis, Maluaui fiu f
— "x. Althza; Matth. Branf. Trag Fach Dodo gal &fol.Cord.in Diof Ge(horz (cui & lbius/f4 F
Lon.Lob.(cui & Anadendromalache GalcniCaft Lug Tab.eui & Biinalus Alrbea feum 3g na palus
Cor in hift. Althza vulgaris,Clu.hift.Pan.Thal.Cam.Maluz agreftis nus, Gcf.hor. vem
YVifinalua quafi malua vifcida, Cefalp. IL. Althza Theophrafti flore luteo C.B.. - m
mentio.
"T pope
Inlib. Tertium Diofcoridis. 663
i; i,Dod. gal. Althza luteis oribus, Lob.Albutilon Auicennz,Gefhort. Abuti-
Bi Can i Cu Malüa Theophrafti, Ge hort. Tab. Althza Theophrafti, Gef.
loncAn .Cam.
Ent ALCEA. CAP.CXLVIL
xd.
; iafsienatur:folia habet diuifa;verbenacz proxima: caulestresaut
Are pee mci rm rofz paruum: radices albas, latas, quinque aut fex ciim
r.
S así tales uzcum vino ,autaqua oras;d y fentericis, ru tisque medentur.
lurimüm cubi: Qu. E. q P P
Maluam fplucftrem, nonnulli etiam Maluauifctum agrefle
nominant.Herba eft caule. floribus, ac femine bortenfi [fjlueftri]
malus perquam fimilis, fed folijs lengiori incifura lacintatis,ra -
nunculi modo.Caules edit tres,aut quatuor , canabino cortice
| veflitos:flores malue tum facie,tum colore fimiles , paulo, ma
S iores, quemadmodum c [emen.RAdicem longam, latam, albam
L2
A NI (A za 3 É Me E Ó $
e YS ELA acmultifidamsmalue fanilem, fed lignofa intus matrice. Nafi-
& 0 ex NY : tur in incultis.campeftribus , c agrorum ferobiumz, margini-
H Obusiuxta fepes,vias,ac femitas. Alcea vadicibus non dej nt ; qui
J altb« loco vtantur,citm buius copiam son babeant , qd tumo--
[e
WNS uius libro 2 7.cap.z.in qua ade) cum Dioftoride concordat, vt ex
js g € bifloriamtotam 1ranferipfiffe videatur, :: Peculiariter au-
pls tem Alceam pratulit ad [aflicosstremulos,c» Opiffl » ybi
MS tiras ciurradix ex mulfa propinetur : quinetiam impafitam ad colle-
AUTE iones difeutiendas commendatit. Porrà Altea peculiari capite
RA meminiffe Galenum non reperio y nifi banc fylueftrem maluara
Eee exa appellauerit dum malue facultates lib. 7. Jomplicium medica-
j 1 : mentorum defcribit, bi verbis. Malua fylueffrii quidem digeren-
; S, rispaululim, c emollientis letiter eff facultatis. Hortenfis verà
/ 27 West quanto plus babet aquea bumiditatit tanto facultateimbecilli-
ZUNS or Fruchu eius tantà validior efl; quanto c ficcior:betGalenus,
Ceterim Paulus feor(um Alceamiretulit lib.7.vbi | ficinquit. AL-
nibus medetur, potifimuta eis radix. Huic berba nomen Gre-
f Bifmalua, Malua (aluatica , Maluani[co faluatico,C Buon vi.
CEN : Jfcho:Germanicum, Cigtmarf traut: Hifpanicum , Maluz dé
ur Vngria,& Malua montefina: Gallicum Bimate.
: Alceaforté dicta ab auxilio;vel remedio : Alcea vul-
E garis maior, C.B. Alcea;Brun£ (cui & herba Simeonis ) Matth. Trag. Fuch. ( cui & Malurofez fjlueftre
| genus)Dod gal.Cord.in Diofc. Gef.hort.Lac.Lon.Caft.Lugd.Cafal. Tab. Alcca vulgaris, Lob, Dodo. fol,
Boca lale agreftis genus; Gef.de hortis,
] Kata fuc. CANNABIS. CAP.CXLVIIIL *
Anpabis fatiua , planta magniin vitavfus,ad tobuftifsimos funes ctitandos: folijsftaxini,grauig: '
^7 dore:xcaulibus proceris,inanibus:femine rotundo:quod largiore cibo genituram extinguit. Succus
Mxearecente conuenienteraurium doloribus inttillatur. Sylucitris cannabis, virgas fertalthea fimiles,
minozes,nigriores,& afpeciores,cubitialtitudinem quantes:folio fatiuz , nigriore , & alperiore:lore
Ichnidis fü tubro:íemine,& radice althzz;Decocta radix,illitu inflammationes mulcet; tumores diícu-
: fo tittofosarticulorum diísipar.Huius cortex torquendis funibus accommodatus.
ALCE A: JA pem bodie pan ferà in 12alia aliqui Bifinalusm / aij; ^lc** con&-
res tum foluendos,tuim emolendos. Alcee bifforisj fcribis pj;.. Ex Pliniaa
cea [ylueffris malus venus eff. In vino pota dyfenterie C" erofios Paulo.
CUI, aA u£a: Latinum , Alcea : Barbaris , Bimalua:Italicum, Nomina.
Aunabi atima planta eff ade) vulgaris netitie apud emnes Europe nationes, vt omnino füperkacuum ft eis fadi Cánpabis cs
em verbi repvejentare. Qua etfi vulgaris admodum fit lanta;eff tamen magni in bominum vita v(us;ion folisy ad hdcrotio.—
f m
Tebufimos funes parandos, quibus in fabricis wiagnis ad fuflinenda;trabendad, ingentia pondera, c navigia vegenda ys
timur, (ed etiam ad lintea conflanda,é quibus infiamaplebecula indumenta,ali quemulta fibi parat. Inui[a tamen fari-
bus € latronibus,quod cannabis tanta aduer[us eos fit facultas, vt mon folim buie planta adalliaati fua tpforum male
dla detettnt, C» oreproprio patefaciant, fed quid etiim fubinde finanche cannabina affecti. fujfocenzur peuduli.Ea fim
plia adolefct caule, fed in marem c» feminam diffinguitur.Mae plures à caule. t fundit ramos , arbsfcule [becies referens,
«de Yt mon defint qui flipite carbones faciant;ad bombardarum puluerem parandum. Fonina
Éo tlt ,mullsramis brachiatos , nullaque femine prolificat : folia vtrifque fraxini , fed minora, c qracliora , fenfinique na.
^ Jemata,stquein mari aiora [peilantur, Cr nigriora,quina,fenaue ex vno pediculo prodeuntia, Radice nitittr vnica ed
multifida c» flro[. Semen tuti in mati gignitur, rotundum, cinereo colore, cuius medulla dulcis ef , c alba. Syhue-
longe tenuiores caules znas & £xmi,
? Aute , quanquam a multis in Italia prouenire dicatur , paucos tamen efe puto , qui legitimam offendamt. n
Mibicerté baenus legitimam videre non licuit. Ceterim [atia femen in cibis [umptum plane contraritm effici; C&0mabis vis.
Hadlinis rin nobis: fiquidem largius command
14H nobis genituran extinctit, gallinas ver) ouiferaciores red -
. &t.Experieni enm compertum babensgallinae,que hyeme, qua tempore alzorá feuttia ar) ouaparere folent, Cennabi
Jeninevefuntur pumerofiore ouorum partu catiderezid quod frequenti cantu. fito declarant. VMlud preterea iibi ion abi-
Gieinbltm qid Canalis reentirdereH expri didefortier hb Prism lumbrieerii cauernuli
: RU - 3
efria infferfum,
"Hn £05 EMOCA Ottod pij 7 efe dum effquiboc genio vermicilos capiunt fiis hamis infigtdor,Ve-
Ne " - o Kkk 3 rin noni
resex Matth:
rd
E
zs
Cannabis vi-
i65 cx Gal.
^
Tragema 7
quid.
Malierüm
error.
Noutina.
Anagyriscón
fideratio.
Eghclo.
* i
-
Gefaeri 6pi-
nio teproba-
ta. .
*
.aburnigen
ít
" euim fbisig o. Quod comedentes quatduque ignari paffores s veluti legumina, crebris dei vomit
664. And. Matthioli Comm.
BIS. vim non modo terrenos vermes euo Cennabi
CANNA € fuccus eius expreffus.fed etiam ( DNÉ qud,
« autbor efl) veriniculos , C" quodam, nigya] " 542.2,
mrauerit egcit. Hinc ita$, quifbiam COnijcere he ;
pos 4 interancorum vermes baud ; Prisf, ifs
Cannabis decochum auxiliatur foluza ; Mentorgs |
quàd coagulandi vim babeat, Marsh
orura puluerem dyfenterici propinent, Wadi in
De € illita;conttattos articulos etollit item pod
imiiles articulorum impetus, Ambuffi :
inim ed [api ficus Did The Mtl
exiccetur.Id prejlalit commodius, ATLAS
datur cum recenti butyro , c» ymdoses. s
po intra fedem bsrent s fuccus , aur. m ,
m eijcit.Canmabà meminit Galenns lib. impii. —
dic. um.fici q 7 ens : firn fms, i
adeo, deficcat , ve fiplufculum e itum exi
Sunt qui ex eo viridi fuccum e. d avritm dg
ves ab obfiruclione, vt mihi videtur, natos Ttantur. Et ling
primo de alimentorum facultatibus , idem de Camul
feribit. Non quemadmodum planta i Pfa oo d ;
quodammodo f fimilisita femen femimi falutem. —
le:JHd plurimum ab £o diffidet Vt quod concodu.
Shomachoó, ac capiti noceat; praui fit 7 j
£o quod, frixo cum alijs tragematibus Vefcahtur. Tragema.
ta autem voco e4,qte poft cemam , voluptatis inter lile.
dum excitande gratia manduntur. Multum autern; cala.
citzideoó, fumprum paulà largius caputferit vapremj. —
fum ad ipfum mittens,calidum fimul ac media *
bec Galenus.Ex quibus liquido apparet , quam gUatitrtr- va
! e vent sulieres, & pyg[ertim in Germaniasque pueri.
tiali ofla laborantibus Camnabini feminis decotfum exhibent, quo tantiim abel vt morbum curent , vt etiemtim an.
gendi occaficnem prabeant. Qua planta vayafuc Grac Cattnabis item Latinà dicitur: Avabich, Scebedenegi, C Canal
A
ZA SN Se
/ Z
(Ses .
X A SS Ned
tlic, Canape: Germanici QamerJanff: Hifpanicé, Canbamo: Gallici, Chanure.
Cannabis facitta eft & fjlueftris:(atiua , mas, & ferina.Cannabís , Brunf. Matth. Lacun. Los, Lob.
Ca(t.Caral. Tab.Cannabis maior, Trag.Cannabis fatiua; Fuchf.Cord. in Diofc.Cannabis mas,Dodo gil
Lugd,Cannabis fecunda;Dod in folio. fmi,
(OA S OE NAGYRIS CAP.CXLIX-
- À Nagyris frutex eftarborisinftar,perquàm grauis odorc:folijs viticis, virgisque:flore braffice: femen
in corniculis non breuibus gignit, fübrorundum, firmum, verficoloti facie,fimile renibus, quoddu-
efcit vua matutefcente. Tenera folia trita tumores illita reprimunt:fi partus hereat & fecunda menfes.
ue morentur, drachma pondere bibuntut in paffo:fic & fufpiriofis dantur , & contra capitis doloresin
vino:difficulter patientibus adalligantur;ita vtá partu ftatim auferantur. Radicis cortex concoquendis
difcutiendisque adhibetur.Semen commanducatum vomitiones vchementer ciet. '
Cien veteres vius tanzim AnAgyrirtneminerint, dto tamen in Italia vifuntur genera. Mains in Apiliafegi.
tifimum natur, C eo Campania traciu , qua Termracinaitur Fundum ad Tyrrheni i f lj vitici ""
ve brafice vaccimo[o: fructu bovtenfi fmilaci fimilisamplioribus tamen C» breuioribus pauló,filiquis qune
féentes v que adeo ditro,vt aqua. macerato;fua inpertinad duritieconfiflat. Minus, quod nua Tridentina vulg vitam t»
ghelo, Maio G Iunio aienfibur grato in montibus [pectaculo flotet.Folia prodeunt ex vito pedicula trita, oblonga, in caa
waste muciastáta, viridia leuia, trifali latinva.Miwat aureo flore;alteriomino fimili,racematim dependente Mert »
men ingrato. Hine cormictla prodeunt geniffa emuluin quibus emen continetur eisfdeim getifte magnitudine filme —
por 4; J;
meet, PI
ud
!
t
1
|
i
Lr]
E
"nibus afficiuntur, vt noumumquam viderim ego quo[dam,qui fanguinem v[que ligiri durifrm.
guiaiaci modo exterius lutea eft interius verà nigra. Dncorrupta din durat:proinde vinitores ex Anagyri pelos faint
irzen dis vitibus aptiffimos,hosque ceteris preferunt ex alijs arboribus factis. Quin dr [agitari ex ea validifimu: im !
conficiunt. Hac planta oritutin (yluis montium. fcatet vallis Anania,ac vniuerfus Tridentinus ager. o oc
vecentioribus berbariüs haud curi nomini(quorutm opinionem tuletir Conradus Gefnerus Tigurinus vir magne bo.
is faa libro annalibus dicato) qui putaitae patius pro corto affirmant, alterum Anagyfà getus quadin manti? E
tinis vulgari ferimone Egbelo appellari fepta dixites, eam [me controuerfia arborem ee quam Plin bra 6aapiti e T
burnum vocat,vli ita fcribit. Aquas odere cupreffi isolandes,caffatee , laburnum. Alpina & hac arbor mr ; :
dara ac candida materie : cuitu [larem cubitalem longitudine apes mon attingunt. Ex ijs Plinij verbis abundi, "y
cognofcitur , quid vt falfa,reprobanda fit illorum opinio. siquidem Laburni materies à Plin candida défibtur m ;
ramedullitus nigascorti lutcayin modum Gitaiaci; qualis Egheli vocata materies plant cernit etos z
belas avbav efl omamibus ferà cognit.«. quod fequentiffima in [yluis reperiarur:nam. ea quidem vulg) incghitem p
norefert Plinius. Ad bac Egheli florcs.qui in erloreracemorum inftar pendent, palmi longitudinem nan exei M
tamen Laburuo Plinius cubizales reddidit. Iud infiper experientia comperruim babeo etfi contrarium ajrat qni jg
I
d
Tw
Wu Ro o.
: go Itali An.gyri minore. :
(0L Anagyrisfolio faxtido,C.B.Gef.hor.Anagyris prima, Matth. Tab. Cam. Anagyris maior, eid edit.L-
POEM Sw
so pelagi
*
Inlib. T ertium D:ofcoridis. 665.
L ANAGYRIS. IL. ANAGYRIS ALTERA.
A
UZ 24 TES
» TA t s z $1
PA vp --
(o
»— P
quid Apes Egheli flores attingunt nec eos afpernantur.Hec nhmirum (attt, que mes quidem iudicio,refragantur tumGef-
merostitin omnibus iis, qui cum eo bacin re fentiutit: q inctiam offendunt, quam magna fit differentia mter Laburnum
Ó Eghelusn.Hanz tamen planta idem Ge(nerus montani oif genus effe cenfet , argumento qud folia ferat terna veluti Gefncras at-
i[us, quod, cytifi modo fit apibus ingrata.Sed is (pace viri eruditi dixerim )im boc masitn? ballucinatus deprebedisur, $21tut-
(vore c o ag Plinij teflimonio:vt qui inter cetera feri iubeant iuxta aluearia cyrifam , quód buiw flore
deleentur C alliciantur apes.Hoc fimiliter teflttur Galenus lib.1. de antidotis , vbx oytifi biforiat C vires
cribit. Et miror cert Gefnerum illa mon vidiffe, que tamen debuerat,fi omnes,qui extant in Europa, lrbros perlegit; vt
ife conimitur ex Bibliotbecaquam edidit. Quare equidem nou po[[um non in ea perflare fententia, quam iampridé
- babuideplanta Eghelo vocata, cum nulla fit firma ratio,qua me cogat illorü fabfcribere iudicio, qui eam Laburnum Plinij
6o.
Apfius citra vefica feabies vtiliter bibuntar. Radix cum ^ al. peau. cp appellant;poza, * Paulo, d
x * GEM. K 4 i n *
mina
t t. Quanti igitur ero feutio, Egbelus erit Anagyris minor, aut Anagyris montana, fi ita nolis liceat cam tt0- Anágytis mi.
minare.Namque non folum foliis, floribus, corniculis, femine C omnibus denique notis Anagyrim prorfus emulatur,vt e- nor.
jui ees, quam bic damue;pulcbre demonffrat:[éd etiam viribus & odore, vtpote qui in tota plasta teter C grauis ad-
modum [entiatur. Anagyris vires memoria prodiit Gal.lib.6. fimpl.imed.his verbis, Anagyrus frutex eff grauiter olens, &* Anagyzis. vi
acris digerentis,excalfacienti/g, facultatis. Sed folia etiamnum virentia,citm propter buwmidrtatis admifliont minus fint ves ex Gal.
acra, idcirco t ia reprimunt. At ficcata incidentis [unt exiccantifó, valenter facultatis, Similem fere facultate ba-
letzadicis cjus cortex.Semen autem magis fubtiliuim eft partium: ed ce vomitum prouocat. Planta qué 24 vec; Gra- Nomina,
ApAzyris etiam Latinis dicitur: Anagiri C Faua interfa, Italis, Anaoyris altera fite minor , Gratis dvzyveks ripa:
i ;Dod.gal.& fol.Cord.in Diofc.& hift.Lon.Caf Lugd. cui & Nautea Plauti propter foeti-
düodoré. Anagyris vera, Clufhift. Hifp. Anagyris fotidaarboreícés,Lob. II. Anagyris altera, Matt. Lac.
Tab.Cam.Anagyris minor Matt.cdit.Italica: Ariagyris, Gef.hor.Faba PP ,Lon.Laburni, Dod.
ga. Cfl.cui & Alpina arbor qua aquas odit Plinij.Laburnum alterum, Lugd.Eghelo,Dod.fol. Anagy-
risminus fxrens,vel Laburnum, Lob.Aburnium Plinij, Anguillarz. * : ;
H3 SKmmrala. CHE BEA: : CAP CI. cin
responses fimilis eft,(ed nigriora habet folia,& radicem tenucm. Folia in vino pota vrinz ftil-
— licidio,& veficz (cabie laborantibus opitulantur : maximé id przftat, fi cum decocto radicum afpa-
rigicius;quem myacanthon,hoc eft, corrudam vocant bibatur. » ;
A ipeani quam antea im noftris commentariis Italica lingua coufcriptissingenu? confeffas eram tue nondi cotnperiffe, Cepez con-
OC aut ab aliis compertam vidiffe boc tempore Venetiis ad me mifit loannes Odoricis Melchiorius Tridentinus me- fideratio. 4
dicu pro ezate fua non imperitus,reiq, berbarie ncn ignarus, mei adeà fTudiofis,vt fi alind non effet, bocnomitietanthm o diit ds Lg
mibi plurimitin diligendus fit, atque etiam in filium babendus.Nafcitar rm incultis locis. Ad Cepeam bancredeo.. Ea fan? Re a dori [i a E -
mibivifacfl ita ad amafim Diojc.deforiptionirefandere id quad eius pictura,quam bic damws,graphichoftendit vt nen rx ewm
dubitandum putem,quin hec fit vera ac legitima Cepaa. Huins quod equidem legerim, Gal. non meminit in fanpl.cenfu. : po
Veruntamen Paulus eius mentionem fecit li.7 Anter fmplicia, vli eam retulit bis verbis. Cepaa portulaca fimilis eff. Folia Cep vies.
*
E
666. . "And. Matthioli Comm.
; l vrina frillicidia, queex obffructione salit xv
Nomina —— CEP E À. Gracisita Cepee atiis GE NE &
A Cepza, Matth. Lac.Lon; oadi :
YA , Cafalp-Logd. Taberhgeiioo neto Cal
*
toa Aw ALISMA.— CAD, pp.
z Lifina;alij Damafoniona me em.
s ELLE adi Ai te ens
exemplar nó
habet, nec
Oriba. legit.
a «pic liz Aa
ydo» B«Cpto-
kó?t 32) TOL
egre his m
qui leporem /
vorarunt, vei £x]
ranam rube- - Aeg
tam.
bMcü.cuo (7
icto d'au.
(d cumpari
dauco.
interram: caule fimplici, tenni,cubirg a]
busthyrfi:flore ten candidis Pa mS
tenuibus, vtveratri nigri;acrib?, odoraris E. dios i
guibus: Jaquofos amat tractus. Radiy, i duda
autaltera bibatur, his cóuenit aquil " 4
$ dcuorarát, autà rubetis ranis dcin e Ke
hauferunt : torminibus, atque dyfenteriz , pe
cum pari modo b feminis dauci;potui datur. mt
& contra vitia vuluz todeft.Herba fitit Ali,
ftrua pellit;tumores illita mitigat... PEEL
Vanquam affirmat Ruellius , cui etiam Euch nir.
(31. videtur, Alifma fibi mese. Pu fü |i
li Pafforalem fiftulam , à quibuldam vero Plantaptiom,
ticam, tamen plantago bac , quam etiam aliqui n), A
main appellas , nullis notis cum Alifinate inim
ditur.Siquidem Alifinafoliafert. plantagini fimili, (d,
ffiora c in terram véflexa:caulem,mittit fimi "P4 M
Plantago autem aquatica foliis prodit plantagine maiori,
lancearum cu[pidum inflar aatminatis,furfBus Beans
multiplici caule,adnati pluribus referto. Cumitag evo —
collatis coffet, Alia, c Barbam fpluanarh inter [e lurissim
diferre, mn temeré facere videor, quid ilarum [tentia no,
aufim ad[lipulari. Porrà plantam , quamhic pro Alifeatede.
pingi curauimus, wibi primiim Prage oftendit Adamu;
vus iuttenis [pellata doctrine, c» rei berbarie ludus. Quid c-
Aim becpluribus ti fallor, notis Alifna eprefentet, meriti fi,
vt iam non dubitem affirmare eam effe. legitimum Alma ut
«genus Alifinatissquare non pictit eius efigiem exhiberi al
ruth quoque deea fit Iudicium:praffat ea ad omnia,ad queya-
lere Alifima tradidit Diofcor. quo fit vt hecplanta Alifmamili
perpetuo expleat, quoufd, alia mihi fefe offerat, que certi
artis Damafonium (ta enim quibufdam Alifma voutur y.
i B "e dar ds NE vp Plinius cotiflituit li 5.4.1.
; : ) 0 vlidevtroq, differit bis verbu. Alifima inquit;alij dama[inun,
wu s Vs dieti etinm, opted
e LSNN. d EN / zz magis laciniofa, 2 aliii
Alifmatis
confideratio.
Plantago a--
quatica.
militer:caule fimplici,» tenti, cubitaliscapite thbyrferadtil
denfis , tenuibus, vt veratri nigri, acribus, odoratis, pingalur
nafüturim aquofís. Alterum genus eiufdesa in [yluisnigrinm
joribus foliis: hec Plinius. Alifma memeria prodidit Gallilm 6.
Fimpl.med fic de eius viribus differes.Dama[fonium,eut Alfa. "
Dehacherbain 3.lib.tradidit Diofco. quód radix eim epetady- —
Jeuterias [anet,Cy aluum fiflat, atqy edemata initiget. Sel
ea quidein experti non [umus. Quid autem conftuturinreri-
bus caleulos, aqua; in qua decotla fuerits pota comminuat,oj
experti fuimus. Ex quo liquet, quod abfferferiam quamdam [au
cultatem obtinet. Huius berba nomen Gracutn doutpa: lati
mum pariter C Italicum, Alifma. E NE
T Hecvox tron legitur in Greci codicibus ,nequeaVOrlu-
ffo refertur, neque etiam 2 Marcello vertitur. Vndepln? fof-
cor , quod Ruellius ita verbum bocex Plinio adiedt, vireózza i,
etiam ex eodem reddidit. ——— x ui
: RASEN Alifmatishzc figuraà Matthioli difcrepat folamf-
í ENS bris foliorum, quas ipfius fculptor omifit, vr qui vnzti
, ; tantum medium folium percurrentem pinxetit:noftra foliis & caule eft hirfütis(quod in hac figura ci-
: am ptor neglexir) ees no am neruis donanuur,flores item lutei funr. Variz huius fi rapud antho-
1 res,erenim hiftorie Lugd.author,quatuor figuras vnius Alifiatis propofuit fub di s nominibus(to
motc)puta Damafonij Matth.Prarmica montanzs, Nardi Celici alterius Penz & Chryünthemilino-
* : lijIDicicar hoc Aliftna folio hirfato, C.B.Alifima, Mat.Caft Cam. Ali(maalpiná, GeChor.Thal Calo
: pisa GeLhos Tab. Nardas Celisaalira&c Pncgo Alpins,Lob.Chryanchemum lm Dei n
" i E 5 *. " as * K $ 4
d 3:
Li
* :
$
E
B
1
bns
?
vu
4
Inlib. Tertium Dioftóndis. NX
O re pue. ONOBRYCHIS. CAP UETTE
| fNobrychisfolia habet lentis,longiora pauló:caulem dodrantalem:florem puniceum;radicem pát-
uam:nafcitur in vliginofis, & incultis,Herba fuapte vi,fi rita illinatur, tubercula diffipat: cum vino
pora ftrangurias fanat:illita ex oleo , fudores mouet.
N Afatkr Onobrychis, Plinio lib.23.c16.authore,circa fontes.Folia babet lentis, paulo longiora: florem ralenitein 1 Onobrychis
N dicm exiguam, C gracilem.Sunt. qui Onobrychin velint eam effe berbam,quam aliqui Rutam caprariam,alij Ga-- confideratio,
legam vocantznos verà vulg Lauane[e. Verum hac notis, queOnobrychi tribuuntur, baudquag efponderedepreben- ^|
duur:quippe que folia ferat lentis quadruplo maiora, catlem plerumá, bicubitalem, flores purpureos,& radicem non par-
1c um Vt binc mibi plané videatur, quid illorum opinioni nemo retté poffit ,aut debeat ad[fipulari-Onobrycbidis vires trà. Onobrychis
didit GaLlib-g.fimpl.med.frcinquiems.Onobrychis rarefaciendi, dieerendió, vimm obtinet:proinde "folia eius vivztis etiam- 05 0x- ent
mam ilita ad morem cataplafmatis tubercula difcutiunt:arefatta vero .fi cum vino bibantur, ffrangurias [anznt. Quin- :
eriam fadores eliéit cum oleo nundla. Qua ivoCouyis Greci, Onobrychis item Latini, C Onobrichi Italic vocatur. Nomini,
Y'aceucy. HYPERICVM. CAP. .CLIII : à
Ypericum alij androfemon,alij corion,alij chamepityn appellant,quoniam femen odorea refinam a Mc.cxemp.
imitatur:fürculaceo frutice, dod ranaali,rubefcente:folio rutz:flore luteo, 1leucoio fimili (qui digi- iluln Bilírn
sisattritus fanguineum füccum remittit;qua ex caufáandrofemon cognominatur:) fübhirfata filiqua,& ^ Pinez refi-
inrotundo oblóga; hordei magnitudine:femine intus nigro; refinofi odoris:gignitur in locis incultis,& Un d
is. Vrinam cit, menftrva pellirappofitum ,tertianis quartanifque cum vino potum liberat.Semen lcgit cóclufa,
10 afpetis.
quadraginta diebus hauftum,ifchiadicis medetur.Folia cum femine illitajambufta fanant.
: : A'gevpor. .ASCYRVM. CAI GITE
Moon iac afcyroides. hypetici genus eft, magnitadine diftans, fruticofius, maiores habens ramos,
5 (ucculofiores,rubentefqhe:folia enuia:flores luteos,& fructum rcfinofum,hyperico nó 2bfimilem
cuiusatcritu digiti fcré cruenrantur,qua de cauía andtofiemon vocauere. V fus feminis ad ifchiadicos, po-
- tui inhydromelitis fextario:nam biliofa recrementaampliffimé detrahit : fed affidué darc oportet, do7 *
necfanitati reftituantur.lllinitur & ambuftis efficaciter. "d : *
A vd pésajuer. ANDROSZEMON. CAPCOOHEN /
Ndrofemonab hyperico;aícyro Que differt, quàd fruticet ramulis furculofis, ac enuibus: t ruben- 7,95," p
D ar
A
tibus virgis,& fo uis rutze,triplo(aut quadruplo)maioribus, qua trita vinofo fucco manant:complu- vo: (& faCdia
tesalashabetin cacumine,vtrinque exp f Íque:circa quas flores pufilli, lutei:& in calyculis fe- i virgis puni.
sc RF nigti , infigne lineis. Haius comz tritz refinofum odorem reddunt. Semen tritum dra- cei coloris.
chmisduabus potum,biliofa alui excreméta pellitifchiadicis maxime medetur: fed à purgatione aquam ile meü.
« um con- T:
exorbere oportet.Herbaambultis illita medetur, & fanguinem cohibet. - : clüfa ndrdall
-
L HYPE RICVM. . A IL ASCYRVM. ber.
yg GS RIZ. fo CCP tae dat i
S Eg ; Í. seb.
t
.
:
Li
E rm CORIS T" 7* P APR-OLYL x
e tisquodaliqui hypericon vocant, frutex eft folio ericz, rubro, pinguiore, acmitiore, non aloe
: - dodraa-
668 ^ AndMatthioli Comm. |
iru, dle am alo Loris PEG
origracuxiita ifchiadicos,& opifthotonicos ex vino potum: mp ex pipere fed ópifthotonic crat
meum. apriffimé illinirur b. [Radix vino decocta potaque;dercdtis opem ferre creditur:fed laborantes; hd
bHzc omnia tandum quàm optime €oopetiri licet:fiquidem corpus totum defüdabit, ex quare prifti interpo,
in ncocxem- recuperabic.] 1gllizten
EUN drof« iu[dem plane generis plante(vt Diofcorid,
S REDI Tpericum, Afcyrum, & Androfamum,eiu[dem ioftovides inquit efr dos
Hyperici, & eh € c foliis aliqua notatur differentia:nam bec folia babet rubentiora, ila KE e Veimia
congenerum (esp plrerj wimora, Similis diferiminisvatio in caulibus.Omnes ba congeneres plante bodie ab omnibus "i m
confid " gurzea namque unio , € Iulio menfibus, dinerfis in locis aureis floribus ornate con[bisitmtnr , ijs ad. mim i
* Cori, predita notis, que [ingalis à Diofcoride tribuuntur. Ceterum que Coris vocatur nb :ta Hypericum Téferi:quemadgi fw
Androfemum, Cr A[cyrum:quippe que mon altior dodrantali altitudine a[furgat:foliiserice, minoribus Len C» fus
guibus:caulibus rufejcentibus, odore fuaui,ac grato-Flores babet byperii emulos,lutco colore, fed minores, Hac ad
-. mwiesallata eft a noflris berbariis na[cittr frequentifi main Italia,arido folo in collibus atque inontibus, Aprrit nep.
Hiypericum. extenuat digerit,expurgat.Hyperieum a perforatis foliis à noffris vulgà Perforata vocatur : folia eim inq »EXcalfac
or aminibussiifque adeo minutisyvt vifum ejfugiant,uifi ipfa folia fole obiecta inpiciztur: id quod filentio videturimyl.
Plinij lapfus. yj» Dioftorides: quinetiam Pliniusalioqui rerum omnium diligentiffimus indagator. Qui tamen bac in bifrikas]
dubié falli deprehenditur, quod fcripferit libro 2 6.cap.8.Hypericum nafci femine in filiqua, nigro, mature[cente cuy, lo.
deo.Siquidem Diofcorides mon tradit Hypericum cum bordeo maturefcere. ed comtineri eius nigrum femen filiqus fü.
fta, C invotundo oblonga;bordei magnitudine. Co nflat preterea annua experientia mature[cere bordeum pewmonis
Brafauoli er- abeunte Maio: verii Hyperici femen non perficitur, nifi Iulio, c Augufto menfibus. 1n bac quoque Hyperici ifor;
1or, hyperico pra(zuolus Medicus licet clariffmus, quód velit Hyperictim ex Diofcoridis auctoritate florem album babere :
ied or€ p eufam ,id quod árcumfertur , cim flore [it melino , illegitimum e]fe putat : imb non aliud, quam Ruta.
. proqua pharmacopolam fecum colloquentem,id ipfum a[feruare admonet. Nequein bis vno tantüm , fe,
tio, duplici notatur errore. Primitin quod Hypericum non album; (ed luteum florem ferre fcribat Diofcorides contraBrss
fauoli fententiam, cum fic in eo legatur ayBocty cy pio vov hoc efl, florem babens luteum:non autem album inqui yhp.
& geràm Marcellus Florentinus interpretatur, cuius fortaffe fala interpretatione Brafauolus (eductus ef Deinde
timum Hypericum pro fylueffri ruta feruandum cenfüerit,cim tamen in calce ferà fui voluminis priori Jententieollia,
dum olei ex Hyperico parandi [eniori myropole. rationem explicat , communis vus Hypericum Aftyrum effe declarat,
Monachorü Nec fecus quem Bra[auolus ballucimantur, pace eorum dixerim , Monachi illi reuerendi, qui in Mefuem commentaria: »
ballucinazio. diderumt quid non ved? cum illo fentiant , Hypericum , quo vtimur ; primum e[e fylueffris vuta genus. Quorim fen-
tenpia citm fuerit à nobis [uperius in rute mentione rationibus C atthoritatibus abunde explo[a , &» improbata, fuper.
Hyperici vi- s4cutim effer idem nuncrepetere : e) enim accedet , qui plura borum errata cognofcere volet, Hyperico yis ineft vit.
tes. Tandi, refoluendi agglutinandi , atque etiam cobibendi. Epotum [emen ex vino calculos eiicit , C venen adueifatir
quinetiam venenoforum mot fibus vefiflit, tumidem potum tum berba ipfa deuorata, benflave , tum morfihusilita, 4-
* qua flillatitia flore[centis iam herba , maxime quibufdam prefertur , fi potetur, comitialibus,ce refolutis, Datur[eni
nis farina. conimodé ex polygoni fucco ad fanguinis veiecliones. Idem. alutm exonerat. Ineft floribus , c [emim mira.
facultas ad vulneraomnia fananda,prater ea qua in capite [unt.1deod, oleum , in quo diu flores atque femine pregran-
IIl. ANDROSJEMVM. *IY. ANDROS/MYVM FOETIDVMA
ut
1
|
|
E : Ago berbain retra repens f b foliis fe i Eia sd Si M e e
$ "XI E d
[nlib. Tertium Diofcoridis. 669
a ; : tes filique mácerate fuerint did, infolata, mirifict recenti
yt NE CORIS vulnera [4nat.Sed per quam belleid efjicit.fi testae
abiegna lacbryme oleo mifceattr. Idem per fe ventri liz,
dyfentericos iuuat: potum vero cochlearis menfura lutzbricos
necat.Scripfere qtiidam Hypericim adeo odi[fe demones, vt e-
ius (sffitu (Latim auolent: quare quibu[daim fuga demonum
à SU
S feib[Fansia effyadeo vt C menfes, & vrinas proucet. Sed ad
J^ ] ; Nan N
: ^ hec totus fumendus eff ftcus,mon tantiim femen. Porro cuis
NI , SVP zN| V2; foliis illitus viridis ad cicatricem ducit cim alia , tuia ettam
NU WN Y ambujLa.Ceterim fi ficca contufa m[pergas,[anavis busmida
Ne S) € putredinofa vlcera. Sunt & quiifchiadicis ibendum ex
í NI if bibeant.ldem lib.6.de Andro[emo ita fcribit. Androfemutm
XU NS / planta fratitofa,natura duplex: vnum enim Afcyron; & A[-
J «Y /, cyroides nimcupatum efl fpecies byperici. Alterum vero à qui-
9b Nx bufdam Dionyfias appellatur.E[f autem femen eoram puvga-
/ torium.Folioram verà facultas modicé extergens C» deftccas,
vt C'ambtfHe fanare credantur. Caterizm in vtro auflero de-
coca, vinum ipfum magnorum vulnerum elitinatorium ef-
ficiunt.Sed quod de Cori mentionem fecerit Galenus in fimp.
medic. cenfuymihi incompertum e[t.Planta,que Gratis éar«- Nomina.
exis, Latimis fimiliter Hypericum nominatur : Mauritauis,
Reivfiicon.feu Reiofaricon: Italis, Hiperico, C Perforata: feu.
Herba di S.Giouami : Germanis, Cant Syofannsg Strut:
Hifpanis, Coraiencillo: Gallis, Milleperttis, & Trucberan.
Quam vero Grati dawupoy , Latini quoque Aftyrum dicunt:
Arabes, Asbirach: Itali, Afciro. Que deinde Grecis àv4 pdsaj-
pov, Androfemon item Latinis appellatur: Arabibus, Andro-
feman, Androfion. fiue Andrefagian: Italis, Androfétmo. Qua
denique «óex; Grace, Coris etia Latiné C Cort Ital. vocatur.
t Quoniam boc loco in vulgatis exemplaribus Gracis nulla fit alba viole mentio , idcirco funt qui illorum teffimonio
freti, verbum illud. auferant ex iaterpretibus.Sed quomodo idredlé fatum fit, tion vidco:fiquidem im Oribafio legitur, Ay-
bockozon padoavon Aeuzoita d aosor lot. eff. florem babens. uteum leucoio fimilem. Adde etiam, quód H Iypericum ita adamu[-
fem flaris colore luteum violam reprefentat,vt nibil melius.Nos autem vfi fumus voce Greca , ne ex albo,quidforti Mar-
celoimpofuit,aliqua pofit oriri difficultas. — T Que bic fequuntur,in Gracis codicibus imprefis tton boc loto, fed in fime
inter notba, C Diofcoridi fa!so ad[eripta leguntur, vt qua adcitiria fimt babita. Nos vera illa huc admifiums Ruclló , vt
pretationem [ecuti:nec non etiam fidem codici manuferipti,
I pericum C.B.Hypericum, Marth.Bran£ Fuch Lac.Lon.Lob.Caft.Lugd. Ce(. T ab. (cui & fura demonü
Mecum er ET rag. A ,Dod gal. Coid.in Diofc. IT. Hypericum Afcyrum di&um aolum. .B. en
Matth. (fedin compendio & penult edit.An rofemon;quia figure tranípofitz) Fuch.Lac.Lon.Lob.Dod. fol. Caft. Lugd:
Cft Cam.Afcyroides, Gef hor.Hypericum,Dod galHypericum in dumetis naícens fecundum Trag, 1lL Hypericum
Androfemum dictum,C. B.Androfemum, Matth. (in compendio & penulc.edit. Afcyrum,figurs enim tranfpofitze)Fuch;
Cord in Diofc.Lac.Lob.Caft.Lugd. Thal.Andro(a ibuídam, Gef hor.Hyperi in dumetis primum,Trag Ruta
l
"-
Vb. V,
facimus, et
gos Hypeticoides,Dod.fol. an Afcyri fpecies ramofa,Ce(, 1V. Androfemum farcidum, C B. Tragium Creticum,
E ij
Androfemum minus fiue angufhifoliam,& Audrofemum fruticofum ex 1ua,Camer. V. Coris lutea maior, C B.
Cons Matth Gef.hor Lac Lon Lob.Caft Lug Cafí Tab Camerario. - ; ew 3 DOREM
: Xapayzi vut. AIVGA. CAR. CLYIL.
Li : es i ; H ;
mosfrequentibus,odore inus:lore tenuj, luteo, vel candido,radicibus cichorij, Folia feprem iebusinvino pota regi
" enedururit : d xt dicbus cx bydromelire,ifchiadicos fanant.Dantur peculiariter vrinz difficultatibus , ie-
dinoris,& renum vitits.cormínofis profüut. Ea apud Heracleam Ponticam, perinde atq! :antidoto, onitü vtun-
pere leco&tum. Ad A illinicur ; cum polenta iure decocti fübadla. Trita infarinam , & cum fico in pilulis
famp:a,aluum emollitzexcepta melle,cum atis fquama,& refina deiicit:appofita ex: clle;vulue uluz vitia extrahit: màmarum
duras difcuti vulncra gl , lcera quae fe punc cap melle iliac abile, AREE
b fupradictz,floré candido, femine nig
1ecetiam pinum redolet. Ter-
; femine iuxta alas? refipit &
inanchorz fpeciem incur i ? lo
tia asnominatur,patuula;foliis exilibus;albis,fc bris: caule afpero,candido:|
hecpiaum.He duc vim füperiotisobtimentfed nonvíqueadeb efücacem, ———
A reemaum Greá Chamapityn vocant, quoniam foliis c» odore pium tefert, erbariorum vulgus luatn arthriti- Aiuge contia
cam appellat; quàdifcbiadicis, cr alits articulorà doloribus opem Wer. sonfsgie ia ahi. ta deratio.
imo generi adfcribitur.Siquidem planta e) terram repens foliis oblugis,angu/fis,rofinarino coronario proximis,ti-
Pyi- tistésqak we wi A dem ts iLLaatian Erct ilos totos, qui tenues, C obfequiofi petantur,
fife ffipantibussodore pinum, quemadmodum € facie veferentibue, vnde illi Pinws infima nomen. Flores edit aureo colore
fulsiterin vniuerfo ferà caule. fed tenues, c exiguos-Radicibus nititur palmnaribusspluvibus adnatis fibris. Naftur tenui,
acarenofo foloimcultis prefertim locis, cr inaruis tttlla fatione virentibus : fapore eff amaro mon [ine acredine quadam Eoiefdi Gu
qu ab 2294; fup dtür. 1deoq, excalfacit. incdit. xtetitat, ab[lercit, cr expurgat.Verian poftrema; qu am : -
lepius etiam vidimus non adeb ommibus efl nota : quemadimodi media, quam baétenw inibi quidem videre non (i-
tuit. Ceteriin aperto errote verfabatur Germanusille pharmacopola s qui Bra[attolum docuit Aiuga Germamitalimgh4 — Chamepi-
vecari CSergife tein nidbt. Qu di d Joncherbalhüs ini ihi cumGermanis ayndin verfanti notifima efF-qua tyós vires.
tamen nulla pror(us ex parte quamuis Aing, m veprafentat.Herbatota va d ibus, Crradicibus in pulteré contrita,
fidichus ac fumazur cr refina terebinzhina, iue laricea quatermis drachmissifclriadiceos [anat. Eadé rests im aceto decotta
: d 6 potá
mani error,
vocari cepit. Hyperici vires memerie prodidit Gal.li.$.fitbl. — Hyperia
med.ficinquiens.Hypericum calefacit, c" deficcats tenuifque Vires ex Gal.
T 670 And. Mattioli Comm.
II. AIVGA, SIVE CHAM gu
" N Y ons M Li i
. d * : pis Sp^- : qM
*II. CHAMJEPITYS MONS. 6potaemortus fatzs extribit , vniuerfe pentedebin
peliaca foliis ferratis. ad omnes cerebri, neruorii, dravticulorum affefusi pitt. |
cs Menientes,fi plurib.propinetur diebus ex Rhodoinelle,& oxyo-
lite. Nd C comitiales, cr refolutos, c podagrivosinuas.titi
2) ribus d [accbaro medic. (officit e conferuam vocant),
DU ricos qua qt vtitur cii ve[peri fe dormititrecipiunt renal
$2 Atqui 4d hoc [umuntur quotidie buiufie medicamentidradme —
due ex acori radicibus decodla , C» florum faltia Lini firupudi an —
.. Parantur ? cbamapity catapotia adidem perquam villa —
: ntodo.Sinite chamepitys, Betonice Sta chadi Rorinrifmai.
Y ni» cuinfos, drachma:turpeti fefquidracbmam,agaiddradma —
DERE duas, Colocynthidis femidrachma, Zingiberisfalüfüfilisainf —
quegrana dec Rbabarbari fefquidrachmz pice Iditaguan |
Jepte;pulueris iere fimp.femuticia, diacridij drachmam vium:
Excipe chamepitjs fucco omuia in mortario, cr mmo[amred..
gito;é qua catapotia conformato: ex qualibetdradmamuie —
quibus fi quotidie tria fumuntur à paralyrias la :
pitmt,prefentaneii feré fentient auxiliu.C bamapitysn e
Gal.lib.8.fimpl.med.vbi de eitis viribus ita feriptüreliqui.Che-—
mapity: guffnquidz amarü faporé acrt validioré obtima. bj
NOR vero expurgat,ab[fergitó, vicera plts quà calefcit, Preisen ime
CNBXRS gio morbo laboratibus, C» omnino quibus facileiea obfiruis,
us ie 7 loni efl medicamenti. Quin c méfts ducit tüipota, tia
cii melle.Sed Cr vrine mowtde apti efl medicamen.Sunt ait qui etiam elexhibent decocti im melierazo ts, qui axzllos
dolorib.terqu miter. Herba porr ipfa viridis vulnera magna coelutinat & vlcera putrefientia anat. Preterea minarum
Nomi — daritiesdifeutit.EJL mim fiecando ordinis tertó in calf acientlo verà fecundi. Qua herba Graiis sape ymirus x
mepitys. Aitga,& Abiga nuncupatur: Maurit, Hamefitheos, feu Chamafithius:Italis, Chamuepitio,& Iua: Ger 5g ?
: ie tiber: Hifp. Piibecr Tua atti Gal emi ee anh ere chen fu gti iu cua
: : L Chamapitys prima, Matth.Lac.Dod. gal.& fol.Cord.in hift Lugd. Chamapitys altera,Lon. Chamap. tetti,
gh
ey M
BiluleéCha- Q//
izpityde.
CONSO rm
vites ex Gal.
e INT f A
: .. Fuch.Chamap.vcra,Cord.in Diofe Chamzp. Gef hor. Cz Cham - maior, Abi: L&c Lua arthritica, Tab, Aiuga Calo.
ga fiue Charmiz.mas Diof.Lob.Iua; or cvi cH Chamdgalceit Mac Clutapdétadd in Ital.cómen: Doi
gal &folLacLugd.Chamap.prima, Fuch.Lon Lob.Alij hirfutis, alij elsbrisfoliis pingunt, quare noftraveriqyaumis
Bifi fit Anthylloides, Tbal.quid fizignoramus. I1L. Chamzae: - Mófpcl.foliis ferratis, C.B.Chamep fpecies Monipelo Gd
bor. Anthyllis Chamepityides minor, Adaer.Lob.Anthyllis a. tera, Cluf hift Hifp. Caft.Anthyllis fecunda herbariorü, "
.Chz sp.fputia prior,Dod.fol.Chamap altera, & maior, Catf.Iua Mofchata Monfpel. T «b. Exradiceligaó! wA
albida;amara, plures prodeunt caules tenues, farmétofi,durijhumi procübentes,incani,hirfati quos cingütfolia dea
oblonga hitfüta,extern ambitu ferr; guftuferuente,odore ng purei Chamapirydisforma inlin ES
quibus füccedunt in fingulis ealyculis quaterna femina imul iunclajoblongiuícula;cinerea. Nafcitur eirca! iz fodcio
sat Calicaeiicoliegimus fi &in liuecs,& ardisagrorü marginibus Narbona ae Galloprouig d
Qo
"ua
^ diuine C RET. o
"E
PETRI ANDRE AE
BEEAUTSEHIOLIMEDICI
: Senenfis Commentarij,
IN LIB. QVARTVMPEDACIIDIOSCORI
DIS ANAZARBEI,DEMEDICA MATERIA.
£95 Ribusante librisaamantiffime Aree;tradidimus odoramenta,olea ; arbores, vn-
i13 guentaanintalia frumenta , olera, radices, f:ccos, herbas feminaQ. Inhocau-
25 9 rem quarto differemus de radicibus;& cis, quz reftant; herbis,
Kígpor. BETONIC A. CAP. L
EsrRoxpfychotrophon vocitatur,quoniam frigidis locis inueniatur. Latini Betonicani
appellant. Herba eft caulem ferens ten uem, cubiti altitudine, aut maiorem,quadratum:fo-
dim liaquercusmollialonga;in ambitu diuifaodorata; prope radicem maiora:in fummis cau-
NEAELN libusfemen,vcluti faxurciz,fpicarum eft.Decerpta huius folia ficcantur, plurimos ad vfus.
(SETA Radicibus nititur, vt veratri , tenuibus, qua ex hydromelite in potu, pituitofam vornitio-
.. memeuocant.Folia dari debent ruptis,conuulfis, mulieribus vuluz malo opportunis,& ad laxandos vteri
49 ftrangulatus,denarij pondere cum hydromelite:tresin vini fextario drachmz contra. ferpentium morfus
tbibunrur.Herba magna vilitate illatisà ferpente vulneribus illinitur : aducrfus etiam venena drachma
exvino pota conuenit:prarfümpra ea.fi venenum hauriatur; nibil nocebit: vrinam cietaluum fubducit.
Medeur comitialibus, & infanis pota ex aqua :& iecinoris ; lienisque vitijs drachmae pondereainaceto
mulío:concoctionem adiuuar, (i quis fabae magnitudine fecundum coenam cum melle co&o deuorauc-
ritmodo confimili acida ru&tantib.propinarur : ftomachicis eam manducare, & fuccum deuorare pro-? nera. beo
dediti poftea dilutum vinum forbeatur.Datur fan guinem excrcantibus,tribus obolis cum diluti. vinicya- tzj «eue.
thozifchiadicis, renum & veficze doloribus ex aqua : aquz inter cutem binis drachmis ex hydromelite,(i icum aceto,
febricirát,fin aliter ex mulfo:regio morbo laborantes recreat:menfes pellit drachma: pondere cum y; 5»clle ita
. hopota:luum purgant drachma: quatuor potz in hydromcelitis decem cyathis: facit cum mellead ta. C...
Catecuz. au-
: tem lcgit vc
; JL ái Ruellius.
Breiten. eft nullis mon cognita, na[cens in pratis, montibus , C» in pafcuis c innumeri preditaviribus. Vndc P Meü IE
^ ltaliscim aliquem laudibus familiariter extollere volunt, vulgari prouerbio dicunt: Tuhaipiu virtu , che non bala dppuóm ài;
icssid efl, Tu pluribus preditus es virtutibusquam Betonica. Scripfit de Betoniceviribu proprium libellum 471, 20 "ulfo.
Betonicz có -
Mufa, clarifimus Augu[li Cefaris medicussim quo bec deea memorie prodidit. Herba Betonica nafatur in pratis , C Gaerario.
yc bem, & purulentam cxcreationem. Folia ficca, tritaque fidilivafereconduntur
e
viu
montibus mundis, opacis, circa frutices. Animas bominum; cr corpora cuftodit : C» nocturnas ambulationes à maleicjs Vires ex Ans. —
feiriala Loci quinetiam acra c laf avibus anetuendis tuetur, ac defendit: c in omni denique ves Jandlaeft. Ce- tonio Mafg:
M Jes AE :
1 vocatur, C pfychotropbon.fig igidisrep in locis, radicibustenuibus , tbyrfo pavitev tenut, culiti altitu-
E inem ed tesquadrangulo.Folia profert quereus odoraza-femen in [ummitate tbyrfi fpicatost bymbre modo Polit v.
1 &o Pike fa plant, dotibus fere i ir quandoquidem tufa capitisque vilueribus illita , ca mira celeritate conglutinat,
200 Peatdtamen eff zciwsfi tertia quoq à que iterum imponatur. Aiunt praterea tam valentioris effe fa-
. att vt ofequoqu frala extrahat, Radicum ex aqua decolum ad tertias fotu oculorum doloribus medetut : quod i-
CEYEHeTt VinO , aut ex to dentium finit.fi eo as fapius. Herba ipfa ex tepenti aqua pota , fuffiriofis c
Anbelois maximi proficit. Falta szede excepta tab ides tutsant;prefe lent; fiumt.Eadem tribus contintis
deuerata dr achmarura quatuer pendere;aut ex, fiigida aqua cyathis quatuer elibita,ventriuli dolores mulcet : ies
Lu tinorió
d
672 And. Matthioli Comm:
LBBETONJCA, ^ *ILBETONICA FLOREAL36
; ^
7 WA
Se ANS
Z3 ds
Ws
E.
tinoris Yero, ft ex calida hauriatur. Fx vino detta lienitwtit
medetur.Sanat C venum vitia ex mul[o bibita, duarumdn-
chmarum pondere: ex yino autem veteri rium dracdmanim
püdere,additis piperis gamie feptem € viginti, ad laterilum-
borumq, dolores vtilifssmé bibitur. In duobus aqua calida que.
this fumpta alui cr inte[linorum tormina remout f tana
, A crudis non fant fuccis. Foliorum quatnor dradmuinana
amtlfe cyathis octo epotir commod? citatur alums: jantur
ex vino fumptis coli inflmatione vexati. Betanicaimedgne-
teex melle [umpta nouem diebus , tiim fedat, Pota. inam
celide cyathis quatuor duevum drach pendere adita
plantaginis drachma febres quotidiana: expelit , quodtama
in acceffionibus tantirm furi debet, ldem preftat tummte-
tianis.fi cum pari pulegio affumatur. Sanat ipfo quaquemi-
me eriam quartanas in tribus aque calide gathis aua -
um drachmarum pondere : addita mellis yncia, ala por o—
guntur. Betonica ex tepenti aqua feliter hibitur np :
Pariendi celeritatem affert. vteriá, eruat a frgiditateur
eeptos mulcet y fi ex calida aqua, aut muljo duunem dad
marum c propinetur. .Contrita folia drilitas pé
füsglittinauz neruos, c refolutosittant. EaRem rim
sarum pondereex caprillo lacte fumpta ribus diclus fne"
nem evercietum cobibent , & expari vimi vett mene
medentur ruptis, c ab alto deualutis.Prafumpta tinum
a 2,
Jx
mz
LCRCCERSN Qs ; iclericos janat: C
9pr—c*e arcet, Ex vino frequenter hauflasittericos anat: € Pn
e DASS j admifta carbunculos curat. Potuex acrto malo? - M 1
B— d Ü me pondere , viatoribus longo itinere mr
Ld — dft Faflidia abflergi , &r famachias reat, Ain
venen ferpenum,órvenennm vele 2
Nye conr m 0 damextrà imdo im i
varveacun aeinds evimobatfamenfsci ttl qolag teer um vba
idemq, preflant contri ita folia impofita.Caterim funt qui Betonicam à ferratis circumquag, foli fer utis » diua
— ASSBECC CK SUE hicimaginem appinzimus queque copie in Bobemiangfiturin [jus pte
LI
. it enim potenter (anguine.
Crnaqin c aam peri
emplaftri modo impofita,
| : e 'effron,aut Dfjcha
ipfa berbazid quai
|
|
1
1
|
Inlib.Quartum Hgtadd:.
bear. Siquidem bacgaule conflat purpurafgente,tenul, i in multos ramulos diuifo: Folia gerit anteaquam caulefcat Pe-
" m ambitu tenuiter ferrata, fed vbi caulem protulit, eadcm faciem immutari. Nam exortis profundiori--
s imafuris, maioris Pbu fiuiliafere redduntur:qua ver in catle funt , minora multi, é breuiora [clan tur. Flores edit
in rapa [culorum fummis partibus é capitulis quibu[dam,purpureos.Radice nititur multifida , Pbu minoris modo fibyata.
vderia panne colorandis expetita.Datur vtiliter potanda cx albo meraco conuul[is, ruptiscr ab Alto deitolu-
qui extra va[a concreuit. In vino decotla , ac deinde illita , viceramirific mundat, xes.
t.Hemorrboidum quoque dolores suulcet fotu adbibita.Folia, C» radix fimul con-
untur.Betonice virestiemorie prodidit Galenus lib. 7 . fimplici- Betonicz vi-
opbon, Roman? vero Betonica, vini babet incidendi , vt cufhus ip 1*5 ex Gal.
'fanare cr
|
C particulatim edita aclio offendit. Nam confiflentes in renibut
( iecu
Pldntaqua xác-ocs » C
Italis Betonicá: Gernanis, vBetonen:
tes b 4 ex
eda figura colligere eft.Pur
oe, qua altius cxcrefcit & ferius floret, vtra
PEERS CS TERR
4o tür.Vim habet adftringentem , priuati
., Valetetiamad reliqua, quibus adítridtione eft opus.
: am.Flos ei qui( vt certà proditur ) co
Ttddit oviines.Frisij, qua caffta ev ffris d
vx
/
xiepovatemediorum copia& varietate dicitur,Plinio Vettonica ; quam
inltalia Serrarülam vocari auctor eft, duplex eft;altera purpureo flore, quz vulgatior eft, altera candidis
floribus, qz rárior & non folum floris cde ab altera vatiat;fed & multó altera hifpidior,minoribusá;
ca duum quoque generum,altera breuiore fpica;altera lon-
xpurgat abflergitd, menfes quoque ciet , C cormtialibus prodeft,
nauljad, curat; C onmibus beffrarum po. vlceri illita auxiliatur. Poffremà acidum ructantibus , y i-
ésecpev Grecis, Betonica, C Vetonica Latinis dicitur: Arabibus,
Hifpanis, Bretonica: Gallis , Betoefne : € Betoine. Serratula , Italis Sgr-
quetamen eodem loco prouenit. I. Betonica
; Trag.Fuch.Betonica;Brunf.Matth.Fuch.Dod gal.& fol.Gcf.hor.Lacu. Lon. Lob. Caft. Lugd.
^ Cal. Thal, Tab.Betonica purpureo flore, Cluf.hift.Pan. Vetonica, Cord in Diof.& bift.II. Betonicaalba
Brunf Taber.Detonica candida, Trag.Betonica floribus candidis. Lob. obíer. Betonica flore albo , Dod.
gil.& fol.Clu hift. Pann. Cam. Vetonicaalba, Cordo in hiftoria. IIL Serratulaá folijs minutim cir-
uc ferratis, nomen habet:dicitut Serratula , Matth. Dod. fol.Lob.Caft. Lugd. Cam, Serratula
tin&oria, Taber. Tin&orius flos fecundus, Trago, vt Kyberus vertit, Tragus namq; Schartam nominat
Cerretta, Cal, Centauroides,aut Centaurium maius fjlueftre Germaticum , Thalyo:an Solidago Sar-
jo racenica quarta, Lonicero.Huius ratione foliorum quatuor differentias: prima folijs omnibus per cir-
. cumferentiam ferratis, incifura carentibus: altera folijs ad radicem
profunde incifis ceu in lacinias diuifis:tertia folia habet vtrinque diui.
cem per circumferentiam ferratum habet, rcliqua veró omnia diffecta.
uidem tantum ferratis,at reliquis
:quarta, primum folium ad radi-
BRITANICA:
Rissicaant Vetonics folia babet flueftrislapathi ed nigriors,& pilo
dicem tenuem, & breuem: caulem
ftu adftringentia : ta-
paruum emittit. Folijs exprimitur fuccus, qui igni aut fole cogi-
m depaícentibus oris; & tonfillarum vlceribus accommodatam.
Vanguam tradit Ruelus Britenicam effe plantam Italia cognitam, atque ili vulgi appellari Piatamano, tnihi ta- Britanicz có
en hadenus mon folion nctien il'ud incompertum eff , fed nul'm
Jlndaret Hane autem fcriptis celebrait Plinius libro1 5 cap.3.bifce verbis:
nica Cafare promoris ias itimo tractu fons erat aqtia dulcis folus,
ingenibia folnerentur.Stomacacem sedit vocabant c 'fceletyr.
Vanicasnon neruis aod) C oris malis falutaris :féd contra anginas q
llectusp : (fq :
5.
feutamefs liem, quem berbariorum vulgus ideo BIS
"facile deprebenditur. Quandoquidem etfi Biflorta vumicis confa
leuia apparent, füpern? vufefcentia,
etiam inuenire obtigit , qui Britanicam o- fidetatio.
In Germania trans Rbenum caftris à Germa-
qua pota dentes intra biennium deciderent , compag
ben ea mala.Reperta auxilio eft herba , que vocatur Bri-
woque c [erpentes. Folia babet oblonga, nigra :radi-
tonitrua audiantur s deuoratus [ecuros in totum
illem:hec Plinius.Caterim non defunt,qui Britanicam cen-
ppellat , quod radice contorta ttitatur fed eorum Biftorte men.
folijs mon tamen ca nigra funt , neque,
Gr à terra quadantenus cefto. Ad bac Britan
(itur becin alris montibus.
eradix fubefl tenuis, breuisd :
enavrem bifloriam ,na-
trail, C intorta.Cai
$i. y
| gentis faporis. Copiofiffina
regionem banc,à Silefía dinidunt, c
Tormentilam fic offwinis, C» vulg vocatam, Bifforte,
" rens dei Lai gites rlau
itaque TORMENTILL A folio pentepbylli minore , fept.
enisfoliorum diuifuris Heptaphyllon hanc vocent .Herbari compertum
eft. Quamobrem vtreque
p wpsmmmtem.
oliarferunt. [id eui fant inferna parte fulpurpurea e per ambitum fimuata.
quo olia long? minora fpetkantur.Flos in caulis femmitateprodit, dicatus ruber aut fubpurpureus , à quo fe-
: nititur arundinacea facie, ed fuccofa. ferpentis modo contorta,cortice obdudta fub-
i eritur in altistiontibus € pafcuis prouenit in Bohemia jsprefertm.
ex quibus Albis fluuius fuam ducit or.
ex aceto illite :vrine
L5. f. A4.
Vit&; Grex ele arque fica fubacte, ventri ac pubi iln,
;colore fubrufo.qua vbi adoleuerint , vumi-
!fintiata.Caulem edit votundui tenuem , cu-
iginem. Sedpratereamon defunt
Ru 7 ^ CO ae ^
D ie noue RU Den
674 And.Matthioli Comm.
L BISTORTA, IE *BISTOTR PX MINOR,
HI FORWMEBNIIEIA: fé earum puluere. Quiitem ex puuicorum malorum vim
potus Diliofas coercet vomitiones , € [i oworum allo exa-
c» YEA S ptusuperfictilitegula ina[jetur mox comedatur.Aqua, que
- Y / ex bis duplici organo elicitur, fiue vadidibwu decodlum, vanc-
nis omnibus renedio cfe. Ex quo tantian apud nmnalorTor-
mentille intaluit v[us,vt ex eins radicibus etiam medicamz-
14 componant duer[us peflilentiam, c ad pe[Hilentesfehra,
e prafertim vbi exantbemati nota emerferint. Datur quug,
earundem radicum ti puluis, rum decocti viliterpotantum
E — puerisqui vermibus laborant. Vtreguetum ceterssaln f
, iones tum dyfenteriam [anant,é» Yulnera glutinant pres
fertim que. inteflinis , € vifceribus fuerintilata, mne
di ipfis vulneribus illita; fed Cv in potionibus baufte. Relelia
contumaciag, vlcera curant &y ea fiftunt , qua ferpendoar-
pora erodunt. Radicum puluis fanguinis reiectiones probi
idem ex fymphyti maioris aqua potus , insat nfalos C
Y
D
Y
rac fanat , fed etiam fanguinem extra vafa conaretumdia
tit.Cauis dentium inditus cum aluminis, c pyrethrimamt-
10,nop modà dolorem fedat. ed finxiónes eo decumntes ub-
" bet.Peculiariter autem valent Biflorte radites ad omnw-
nenojori ferpentiuia iclus C morfus, e vino fumpteynie -
Iubrina quibufdam dictaeft. Sed vt am ad Britanice virt
deat, eas fcriptis tradidit inea nn
Lo Britanice herbe folia adffringeutia [uzts mu. ,
matoria., familia folijs fylueftrium lapatborum, tif quaere
atriora funt, magisa, birta.sed de expraljuex ili fuc (o
rinde natus ef adffrivgere :itag, cotum quis ham
B ranquam inter flomatica meduamentaefjiafinum.'
MN detur enim anare iam etian putre[centia:aéeme »
Eus: S ; - terim non ef filentio pratereundum,quid Diofoeridaaitt
| dnueniuntur/in quibus pof? Britanicz alteri per fe de Betonicacaput legitur. Quod, quonia plurims indiain Di
7o efütitium effe conflat,atá, in hunc authorem ex libello Antonij Mufe Augufli Cejasio nedi füifemaitumid n
Nomina, — Mudabdicauimus, neque alia ioneideim dignum cenuimus. Que planta Grect fiers —
pariter & Italicà appellatur.Biflorta feu Colubrina, Italis Bifforta: Germanis, Jatieviurti 46 Tormentilaslt
mentilla:Gr. auis Eorlagu) 2 ov Geriianis Sormentill : Gallis, Tormentille. pitoca
rcs ex Gal
»
"m
ab alto deuolutos : fiquidem mon. folum imtrinfecat falte, —
|
In lib. Quàrtum Diofcoridis. 675
Biftorta quód radice in fe contorta conftet, cuius Plinius inter Dracontia meminiffe videtur, eiuf-
demque forté Molybdzna: duplex eftmaior & minor: illa radice magis minusuc intorta, folijs in altera
ioribus & maioribus,in altera leuibus & minoribus:minor fimiliter duplex. l. Biftorta mas , Brun.
Biltorra minor , Dod. gal. Lacu. Tab. Biftorta, Lonic. Colubrina minor, Brunf. Trag. Serpentaria mas,
Fuchíio. II. Biftorta minor, Camerario in fuo Matthiolo & Thalyo:Limonij fpecies minor, Gef.dc hor-
uis Hacpriore multó minoreft, cuius folia fübrotunda per marginem veluu ferrata & pun&is diftincta:
inaltioribus tantum Heluetiorum montibus & Iura prouenit. III. Tormentillaquod tormentum
dentium fedet, quam alij Pétaphyllis,alij Biftortis,alij Chryfogono Diofcoridis , adnumerant: duplex eft,
alteracommunis,quz aliquando quina, non feptem foliaobtinent:alia alpina, radice vulgari maiore;ru-
yo bicundiore & odoratiore. Tormenrilla, Matth. Brunf. Trag.Dod.gal.& fol.Cord.in Diofc. & hift. ( cui &
Pentaphyllum rectum )Lacu.Lon.Lob.Cafto.Cafal.Lug. T halio, Taber.cui & Coníolida rubra, Hepta-
phyllum,Fuchfio, Ge(de hortis libro.
Auc tue tope " LYSIMACHIA. CAD. III.
Yánachia quam aliquilytron appellant, caules emittit cubirales;altioresue,fruticofos , tenues: pró-
deuntibus geniculatim folijs tenuibus, (licis figura. guftu adftringentibus a flore rufo , aut aureo, gi- a Tubi 1.
gnitur b inaquofis,& paluftribus.Foliorum fuccus adftringentc fua vi, fanguinis reiectionem füpprimit: fuluus.
dyfentericis potui datur;aut infunditur:menfium abundantiam fiftitiin peffo:fanguinis proftuuio fübue- b z2;« 72 c-
26 niti nares ez herba obturentur:c vulnerum cruorem cohibet.: Acerrimum nidorem (uffita reddit : qua 4474. i. iu -
dc caufa ferpentes fugat, & mufcas interficit. : xta aquas.
Cte du xd
LLYSIMACHIA. ILLYSIMACHILA ALTERA. "eer
i»
Lyon Mode, ren de 5 dae So e Caton Ago Voy euo
T : 1 Sich Lue d : Tasa Left &vulne:
vj zl raria, & fan-
Buiné fiftens.
ia
4o | dh
: N77
y AL e
* 2.
»
ainctiacomaoregincentere momen cpi tvi
. Tuit:Inuenit Lyfimachus berbam Lyfimachiam,que ab
«bd. Ter PRIME AC
4
UXP
urpureum-frutico[a e) lis ereclisyodore grati:gignitur in aqu
qo mpofita a[peritatem cobibeat:bec Plinius.Ruellius Lyfimachiam eam berbam putat effe,cuius efl vus apud ,,—
de adinfiiendor viridi cole panas enim osglfttisere cam füperinducentes viridem nea m DH —
Herrafti.qui lanificio darit operam, vulgà appellant Cerretta, fiue Braglia: Foroiulienfes verà Cofaria. Sed bacin re
vri met quidem indicio, aperti fl r:fiquidem Cerrettd , quam ipfe rufficis Corneolam vocari ait, caules profert,
Y seiorasnon autem falicisflovem luteum, femen folliculis genifee effigie inclufüm : nafcitur in pratis , ntilaj,
tesa gufiuperceperim adferictione predita. Non defunt preterea alij, qui pro Lyfimachia aliam plantam ofledant, | yrsachin.
VaduadratosreiHo icubitalió, exit caule,foli [alicisfore m purpuram ruleféente ficato:Nafütur prope fuentes aqua. altera ^:
ninos C Vligivofis lacis. Adjfringitsrefrigerat,cobibet, c omnia poteft que cralterasqueetfi Diofcoridi Lyfimachiam
mifer eem tamen Lyfimachiam alteram appelarelibui Ly fomachiam legitimam, vi fslor.Roma ad me Gotitiam
vote mE PNIS Cntomus conciuis meus, medicus eruditus e rei herbarie ftudiofusque mihi plan fingulis motis, quas Vincentios
Difrides fim achie tribuit viderur adfripulari: Sed edem poffbat imemimus nos im Bohemia copiofam, c» rca Pra. Cantonus.
Semprope Multauiam Puyium , cr in alis quio, locis.Ceterm quamuis Ruellius in mentione Lyfimatbie exifli j e "pd
Ll 3 (vfu. P
7
p ETHER I
ABO - 0H And: Matthioli Comin.
(ve fnpra diximus) Corneolam effe veram Lyfiniachiam , in finezamen eiufdem capitis "
fibi demonfir stam fuiffe teftatur, ad fuganda pestilentiam wc erai ken s "uy sti [3
Lyfim.chia afferuit.Ex quo palam cff; Ruellium duas pro Lyfimachia plantas defienaffesea forta ife EP QUI Clip,
Lyfimachiz Divftorides flore vafo «ut aureo conflare Lyfimacbiam memorie tradiderit. Lyfimachie memipir Vae i ddl qid
vires ex Gal: im medicamentorum. vbi de eius viribus in bunc modum differuit.Lyfimachios füperantem babet fitushib, 7- fima.
am per quam de vuluerz e'etinat,erump g, ex naribus fanguinem emplaffri modo illi DIE ot y
xm fanguinis evaptiones fiflere pote]f cum ipfa, tins fuccus eius mit Po UM REED EN Ces
Nomina, pronum [anar.Huss herbe nomen Graecum efl xuciucoiors Latinttm, y Italicum Lyfimachia. Gerpagg :
Lyfimachiz, quz & Salicaria à foliórum fimilitudine dicitur; quatuordecim differ e SE.
alia cft fpicara, & quidem purpurca;vel carulea:alia filiquofa; hec; hirfata,vel elabi
paro florc:at glabra maior, mitior, & anguftifolia:eft non filiquofa rubra; lütea;maior& m, ot EAPN
tloribusglobofis:quibus addimus Chamznerion latifolium &anguftifolium, hocá ipiam *ó
pibus proueniens. L Lyfimachia lutea maiot vel Diofcoridis,C. B. Lyfim pde KP uice F
Cal. Lugd. Lyfimachia lutea; Fuch. Turn.Lob. Taber.Lyfimachium luteum, Gef] hacrh i6
Borcluteo, Anguil. Lyfimachia flore luteo minore , Cam. Lyfimachia vera, "em in Diof "m
i . fal, Caftori: Lyfimachium verum; Dod.gal.feu legitimum;Dod.fol.Salicaria, Gef. il Ly * :
: zeaquorundam. Variat folijs nunc ternis, nunc quaternis, & etiam binis ex fingulis noi H parc Vingri.
II. Lyfimach a fpicata purpurea, C.B.Lyfi machia altera, Matth.( fed in hac iere u. .
Lacu.Lugd.Lyfimachium purpureum; Gefhor. Lyfimachium purpurcum alterum,D T
purpurea, Lob. Tab.Catt. Ly(imachia flore purpureo, Anguil.Cae al.Cam.Lyfimachia erdaTi n5
dolyfimachium purpureum alterum,Dod.fol.Solidaginis Sarracenice aliafpecies,Trago.. pinied
Tloyorer. ,SANGYINARIA CAP. IY.
3 mos PU d abs s
Olygonum mas ramos habet tenctos,& exiles, copiofos,geniculis cincos, quip terram, vtgriges
odngi d IRURE (alie rutas fed t molliora,longioraQ:femine fubomnibus foli tion nde marem:y
Mei perinde untflos ci candidus,aut puniceus a. Vis epori fucci eft; Ipiffare, actefrigerare sprodeft cruenz
excreationi;cholerz;alui fluxionibus,& vrinc ftillicidio:nam vrinam aperté ciet. Cum vino jnis;a
Puri : : :
iac, o. erpentiummorfisauiliturbsdacurin febrias er horam antc gnificrionessamisamam ple
Erici os ads it.Idem icis doloribus.ijsdemque purulentis inftillatur, Facit eximi?ad veniuli-
Bp '4,cum vinoadie&to melle decoétus. Stomachiferuori, fanguinis reiedtionibus; viceribusquz |
eeequee ferpunt,ignibus facris colleétionibus rumoribus,& recentibus vulneribus foliaillinuntur. Sarguina
ad ienré foemina cfruticat vno caule;arundini tenera fimili, denfis geniculis, & in fe tub; modo farctis:arti-
*a Mei AJ- B
wipe gms cilosin orbem cinguntapices foliolis picea: fiüniles:radicis nullus vfus : nafeitur in riguis.Huicqtoque ;
x geransé ifuc- Ípilfindi refrigerandique naturaad cadem valens, fed ineflicacior,
cus veró po- ?
Ea LDPOLYGONYMMAS IL POLYGO N YM FOÉMIN
fucudem
fpuenzibus. : fre AIL dade : d de ER
jade autem cs SENSA Spem E : cMilpdjosroe M m AS S
cum Rueilio ftm
concordat. £— -
(misi acias
Ann artre-
15,4. 0€ con-
tra periodos
vna hora an-
te acceísioné
fomptus: ita
Mcu & Cat.
CÜeuviahiei
peréxWovors
Aedespers pue.
saurcdd i. d.
F;utex eft par
uus,vnicaulis
1ener,fübmol
liiis Meum. [8 ^
d- ;
IM up ^
&-* 2 ES SEI. TUS :11* " :
y^ Inhb.Quartum Diofcoridis. 677
uk POL YGONVM .MINVS. Posso nas,quod ab ital v3 Vordtar Corey eiola, Polygoni cá:
"Lr E PET € Centinodu,m campis edi jiorürs areis C yi patai- PENA
. : cis frequens vbique nafcitur-Faumra vero, que non Adeo fre-
quens eff, & copiofa, in ritis humentibufo, locis intentum. :
Mari polygono Proferpinace nomen tribuit. Apuleius , quàd dis triste
bumi cauliculis repat.Efl C» planta; quam POLTGONON e v m
minus appellare hbuit. Ea enim vamulos edit bumi Yepentes, hin. Moritesi
tenues, genicnistofo, foliis exiguis, oblongis, femine punile,
rotundo, into, albicante,racemofog,, ac adeb copiofe, vt v-
niuer[a plauta femimereferta vonfbiciatur : quo fit vt 2 qui- :
*- bufdain ville ersna vocttetir, distr Mia folo & ii fi is Millegrana.
torrétuim alueis,Sunt etiam qui ab ejfectu banc ipfain Wcr- Flerniola.
piolam votant;qitod ad enterocelas prefantiamum fit au-
xiliuim in potionibus fumpta. Audio A viris fide dignis cü bac
tantim beybasa Gabriele FalloppioMutinen[e. plurcs inteffi-
morum vasice laborantes effe fanatos. Vis ilLefl cone'utina--
di.ficcatiditeSigerandi.V nitter[e plante puluis ex vino bau-
flus, non foli fuppreffam cit vrinam , fed c venum calcu-
los comminuit ac pellit, vbi diutius Jumatur. Otinetiam,vr
, quidam aff rant; vefice quod, lapides atterit, C» palatii.
OW ejdtzvi diurius quoridie eius putlerem à vino bibant affé-
iebeisty &li drachma vnius pondere. NafGitur locis avidis, fabulofis, c $2
Jimpliium medic.vbi eius vires veddidit bis verbus: Polygonum;inquit,vti ad- Polygasi: LU
fan vindt heo ajucum fgidunrs vt videliet fecundi fe orditis meticaminum efi
E E
2:34; [35€
REI
muatiene, C fluxione laberantitum partiunr.EJF C» cruentorum vulnerum glutinatoriuni. Sed c aurium vlceribus pro-
sc def fEvel plurimum infit puris, boc tamen etiam deficeat. Ea[dem ob facultates c» profluuium wmlichre. Áiftit, e dy-
» fenteriam, c» [angainareietti es, C» vudecurique aliunde immoderatiores impetus. Refert Diafvarides, quod c Vita
prouecet exhibitum flillicidio feu feranguria affectis: non tamen affeum exaché dijeriminat; ique ipfum dari expediat. CORE m
—— "por mas ad omuia dicta;quam femina validioris eff effectus. Herba , que Graeis mro yavov apbey Latinis Polygenuin
-—— masvocatur: Arabibus, Bafialrabagi: Italis Polygono ma, bio, C" Coreggiola: Germanis, QSeaatofi: Hifranis, Corriela:
Galli Careggiole. Que verà Grace ecco dry orov BWAv, Latinos Polygonum [mina dicitur:ltali, Poligono € Corte cola fa-
mina:Germanis , anten fraut: Gallis, Pin aquatic.Polygontam minis, GY4cé VIon doy evoy pas ccv mounttllis Milleciana,
quibudam Herniola: Italis, Corregiola minore. : j E.
1
FA^ DAS HI APA
& Lom
w^hA
d.
678 And. Matthioli Comm.
T Iiprefft codices Graci tum Venetiis, tum Bafilez bic male babent Enencic-ipeobocefh mitior clie "
jumeée-spaoid eff, longiora. Hoc praterea loco in ijs addendum eff abnr spa boc eff molliora.Huic, e» alteri &.
flipulatur Orbafius,quem fecuti videntur interpretes. lun; "
Polyeonum,quod à multitudine feminis,aut défitate fruticis dictum vult Plinius, fed por...
fis benc Ai nbnnip Calligonon nominatum, duplex eft, maius & minus: illndy -| isa Coi,
lanfolium candidis aut rbentibus floribus varians, & angultifolium:hocq; aur Tepens;quodve]
o, vel breui folio;aut fruticás, vel maritimü, quod larifolium & anguftifolium:vel cocciferü. M; oblon.
fuas differétias habec; eft vulgati, vel repens; vel ere&tü:eft peregrinifoliolis vel maioris, vcl (ec;
deniq; minimis,Herniaria dicta, cuius differentia in hirfutie & foliorum glabritie, 1. Polysonum mos
lim vel mas Diofc.& Plinii, C.B.Centünodia, Brun£Polygonü mas; Matt. Fuch.Dod eal & (o. L
Gef. hor.Caft.Lugd. Thal.Polygonum mafculá, Trag.Lac. Polygonum,Lob.Cef.Polyzoaim, -Angui
Turn.Polygonum mas vulgare &Sanguinaria;Lob.in ico.Polygonum maius.Lo. Tab.cui & primm,
Polygonü vulgare Cam. 11. Equifetum aquaticü breuioribus fetis, C.B.Polyeonü femina, Mart.
gal.& fol.Anguil. Gefhor.Caft.Lugd.Tab.Polygonü foemina femine vidua, Lob.inicon, Polygoni fa.
mina Thal.Sanguinalis foemina, Cordo in Diofc.an Limnopeuce, Cordo in füahift. HI zi.
nusíeu Millegrana maior, C.B.Polygoniü minus, Matth.Ca -Polygoni genus herniaria vulgo, :
Pan.Empetron, Trag.Lon.Millegrana, Cord.in hift-Herba Cancri minor;cius fclloliafti: Epipadtis, Ac.
guil.Herba Turca, Aduerf.Lob.Caf Herniaria; Gef.hor.Lug. Thal. Tab.Cam. Huius aliquot ic
rauimus, aliá foliis fübrotundis glabris;aliam hirfutis;aliam foliis an guftiffimis,albicátibus viticuliscs i
piofis repentibus. IV. Polyg. maritimá latifoliá.Hoc vulgo breuius,craffius,totü candidi & humi ftri
ex cuius radice nigra;craífa, palmari; cótorta & lignofa,viticuli fübrubétes prodeüt, internodiis diftindi,
Íquiumulis tenuiffimis albidis donatifolia habet défa viridia;quibus foliola cádida, glabra, luci
dum nodos adponuntur:flo(culi ruffefcentes, aliquando albi,quadrifolii, quibus füccedit feme nigrum
triangulum,thecis foliaccis candidis inclufüm.Hoc in Adriatici maris littore circa Venetias legimusst-
rümlonge maius & fpeciofius toto maris Mediterranei tractu in Gallia Narbonenfi,ad Cctium móten
obíeruauimus.Salfo &adítringente guftu eft. Dicitur Polygonum marinum maximum. Aduerf & Lob,
inicó.Polygonum marinum, Lob.Cam.in Matth.Polygonum marinum prius Dalechipii, Lug Polygo-
num tertium in maritimis nafcens,Caf, V. Polygonüm Polonicum Cocciferum.Hoc ex radice minors,
cauliculos emittit breuioresnodofos,albéntes,circa quos folia tenuiffima, mucronata:flofculi candidi, se
inter fquammas vircfcentes in cauliculorum fümmis. Ad huius radices , Coccum Heeanti "
commendatum nafcitur, quodinarenofis Polonie locis reperitur:de quo primus, D. Camerariusin fio
Matt.Polygoni Cocciferi nomine,quod Polonis Kofmatzek dicatur. : agre
i.
IAvyéwaTme 0 POLYGONATVM. CAD V.- ENT
2 Olygonatum nafciturin montibus frutice cubi-
7, toaltiore, foliis lauri, latioribus, &lzuiorius,
fapore mali cotonei,aut punici.cum quadam adíri-
. ۟one.Flores per fingulos foliorum exortus promit
candidos, foliis numerofiores , incepta àradicelty-
putatione.Radicem habetalbam;mollem, longam,
a Meum.Za- crebró geniculatam M plas ad
s£av. i. hir- tum craffitudine zquantem, Qua vulneribus
futam, caciterillinitur:quinetiam ma ulasin facie delet.
Polygonati : NN rr
Eo deris, Olygonattm Hetru cia vulg Frafinellamenimatur. [2
& hift. Ii verà Italie populi quafi à Grecis dodi, id Gimodhitu
vulgari fermone appellare didicerunt , 2c fi geniculatamne
dicem dicerent. Efl itaque Polygenatum planta caules jo
tali, C quandoá, maiore, rotundo, aclani : drca quem]ea
exeunt lauri effigie, fed latiora , numerofis fecundum 1n,
tudinem venis, firma,difpari exortu prodeuntiu [opere que
dantenus ad[Iringente. Flores edit candidos a quumque
liorum cauitate in vuiuerfo caule emergentes, C tro
vno pediculo dependentes. Floribus txcufis , laceexrit-
tur pit maguitine,cx nigra fabvirefcentes, de quandagit
, »
Aq. Pol * —
me fatur in montibus, c collibus. Mulieres € poljgora relió-
detergendam.poliendamá, pro fuco vtuntur. Sunt pret?
ont s; qui PROER figillum [anéta Maria,
Manardi er- afferant, veluti M, m
Pm LOU. ij haud dubio, mro iudicio falluntur:fiquid:
n. Secaci t v a D dako dn 4
üsucnds, le maitreballipsntef. Prateres Setacul s
*
Inlib.Quartum Diofcoridis. 679
, qubd multà longioribus fit radicibus. Adbac (vt teflatur Mefues, ac ctiam Serapio, vlà de Seca-
»i vel mele afferuando fcribunt ) eius radices cinereo exterius [unt colore,folida intus matrice , atqueneriuofa,
ats m P 1radice defiderantur:quippe candida hac efl cr mulla tutus matrice.Re autem vera Secacul vadix
qu apertifime teftatur Auicenna libro 5.vbi fic babet : Secacul fünt radices Zingiberi fimiles, que comue- Secacal quiá
buntur ex India fit ex e cum funt recentes conditum in loco fuo, apud nos autem bumeikamtur in prins in aqua ca-
ba Md quod etiam feribit Serapio, vU de pluribus faccharo, aut melle aferuandis egit. Nec v[quam rote d Se-
aal ride viribu pollere conflat inter autbores: quandoquidem illud Graii commendant ad vulnera, & ad ma-
alain facie delendas.Hoc aurem Arabibus laudatur ad prolifici feminis vlertatem , C ad venerem conciliandam. Qua
sw remonnuli falfa Mamardi opinione dutli , fe delufos inuencrunt , qui Pol gonati radices [accbaro conditas ad venerem
à itandam «uidi fé deuorarunt,nullo tamen rei i fucceffis Atqui conferunt tamen , (vt quidam volunt) € experien-
b volat, ad albas vteri fluxiones,fi diu $js vtantur femine eo inorbo laborantes.De Polygonati viribus differuitCa- — Volygenag
pi cin modum:Polygonatum mijlam babet tum facultatem,tum qualitatem:babet enim adjtri- Vires ex Gal.
aoariter & acrimonia, C amaritudinis quippiam , C* indicitilis cuitijdum infuauitati, Quocirca nec admodum
d X fed tanrim quod radicem eius quidam vulneribus illinunt.Sunt etiam qui neuos macula[Q, im facie illo detereitt.
vanta vt Grac? ac^ vy drarorsMta etiam Latiné Polygonatum nominatur; Italici, Frafinella, & Ginocbieito : Ger- Nomina.
mani, Cacifvurt: LH ifpanici, Frafinella:Gallici Ger'jculieze.
j nazumà radice geniculata di&um, vulgo Sigillum Salomonisà veftigiis fieilli impreffionem in
radice referentibus, duplex eft,larifolium &anguftifolium:illud & gngenbus & brcuioribus, & latio-
- go ribus &anguftioribus foliis, flore maiore, minore, odoro & inodoro:floribus fingulis,vel pluribus;bac-
: cis maioribus minoribus, rabentibus,purparcis, nigris: eft deniq; & ramofüm. Sic & anguítifolium du-
| [! ef;non ramofüm;quod vulgatius, & ramofüm.Polygonarü latifolium vulgare, C.B. Polygonatum,
1 i guil.Lac Lob.Cordo in Diofc.& hiftoria(cius Scholiafti Polygonatum curuá dicitur) Turn,
^ Gefhor.Dod.fol.Caft.Polygonatum latifolium,Fuch.Dod gal. Tab.Polygonatum maius,Lonic. ros
Thalyo:Polygonatum vulgare,Clufhift.Pann.Cam.Sigillum Salomonis, Brunf.Gef.hor.Sigillum Safo-
monis latifolium, Trag.Secacul Arabum, Manardo:F. iaflinella vulgo, Caf Vulgares herbarit Germani-
dcum Dictamno & Elleboro albo confundunt.
? KunpexTic. CLEMATIS CAP. VI
4
EB
t QLenadis humi ferpit:leto;pinguiq; folo prouenit, viticulas fpargensa craffitudine iunci, exiguas: b a Catecuz. —
* — folia lauri figura & colore,fed multó minora.Ea cum caulibusin vino poraalai profluuia, & dyfen- 9^ azxoíre. L
terias edant: fübditain peífo cum lacte , & rofaceo, aut cyprino , cruciatibus vuluz medentur: dolores inftar iunci.
i ducata finitimpofitaferpentium morfibus iuuamentum przflat, Fertur etiam contra b g dens
zpor d'agrm
dentium c
alpidumi&us ex aceto pota opitulari. Gigniturin terrenis. E.
; ipie 1. fo
lium paruum
CTECLEMATIS PRIMA. ^ *IL CLEMATIS DAPHNOL Lbeeieic
Vaso Pin desflorepleno* |. |... ita Meum.
5 re
5),
,
/),
PL
SW
686 And: Matthioli Comm.
KAnuaTictripa. CLEMATIS ALTERA. UOOABUATD
St &altera Clematis, quz viticulofum emittit ramulum,rubefcentem,lentum:foliüm i
dum acreac exulcezans:repit perarborcs;vt Smilax.Semen trium pituiram,bileme j detrahit in.
quaaut hydromelite potuin.Folia cius illica,lepras purgant.Cum lepidio conditur ad cibos, '
Lenariss que priwolocu deerit, aliia i
Clematis : D :
prima. CU peruinca dicitur, nobis vulgà appellatur pr. -
ius fronde mulieres pueris ac puellis, virginibus hori L
Y xtnt corolles.In bac enim nullam reperi notam, qq, te-
: tidi primi generà reclamare videatur, Siguidoy v
jo RUE - Siquidem vias
cur mittit iunci modo tenues, lentas, fiexilefa i ica
iliores,laues, C que bumi iaceanr: in hi lia exeunt peri
teruallapari vtrinque exortu, olius Pia d
B) nora,robuffa,colorefaturate viridi, equorum Vrigie ria
) Jeatim vereflores emicant carulei, affedu pulcherrimo, qi.
nta ditinéh foliis ex oblongo viridi calcul fefe paudnt,
C longis nitentes pediculis. Radices habet nutüerofas erai.
lessalbicantes, bumiá;repentes. Vi unquam
folijs exuta [pettatur.Vefrigerat,ficcat,roborat, CObibticlie:
Qu famoribus adalligata viridia folia] menfumalundantiam a
85 cohibent, C abortum prohibent, c* COncoptus adiutant:Ca.
y pirivecens fuperpofita, cr collo, guled, ramduda, Jangi-
nem ?naribus manantem fiflunt. Additur qaque viia
vulneraris emplaffris , c phtionibus. Quamobrem emm
fententiam explodendamputauerim,quinofhratem Pesin-
cam chamedapbnem effe fibi perfüadent , quam vulg) Las-
veolam appellamus.Nain hec virgas emittit culitales ngu.
lari lipite à adiceexeuntes, velas , tenues s leuefa : ems
rotundum, rubens, interfoliavefidens , qua facelaurimao-
mulantur. Porró Clematis , quem fecundo locoreddidit Dio- P
féorides,nimirim à prima quam maxim difidet. llaonm
vt diximus. frigida, ficcaz, exiffit, Cradffringetimn
cultatis:bec vero adeo calida acria, babetur,vt adneta]ui-
le exulceret.Ipfaitad ab radiceviticules emittit preligul-
tarsrubefcetes,quibus lupuli vocati modo,ant bortt]sfimia-
cis, fees, c arbores [candat, C» dauiculis vincat. Eyitiadk
V. FLAMMVLA.
MZ
5»
a S X
Clematidis à
vires Matth.
Quorundam
, eirorVincam
Chamada-
phnem ftat.
Clematis al-
tera.
gispdam
Dep n
quibus ior. Quo fit, vt mibi baud dubitandum [it quin vitalba nobis vocata alterius clernatidis fit. fhecies, vel
LJ p ipa EET uchfius tamen medicus doctiftimus noftratemV italbaim, vitem nigram e[e exiflimat.Sed er- Fuch.etrot,.
satymea quidem
Clematidum
vires ex Gal.
E
louis:Italis,Flamuola.
— 4e Clematisquafi Sarmentaria,quód flagella vitigineis fagellis fimilia emittat, aiborefj; fcandat, quod
' nomen plurimis tribui poteft. Verüm alia humi ferpit;alia arbores (candit, cft denique mediz natura:de
quibus omnibus in noftra hiftoria vniucrfali. I Clematis daphnoides minor. forte Zigyptiaca Plinio C.
I B.Clematis prima, Matth.Clematis prima Diofcoridis, Anguilla.Clematis prima minor, Caft. Clematis,
Cord.in Diofc.Lac. Turn.Clematis daphnoides,Fuch.Dod.gal.&fol:Lob.(qui anCentunculus Plinii fic -
dubitat) T hal. Tab.Cam.Clematis ZEgyptia fylueft.GeChor.Vinca pervinca, Brunf. Gef.hor.Lon. Lugd.
Pcruinca, Trago:Prouinca vulgo, Czf.Chamadaphne altera, Brun£ edit. germanica, Floribus eft caeru-
leis,candidis,rubris. II. Clematis daphnoides flore pleno:à pracedenti rantüm flore differt , qui dupli-
catafoliorü textura peramaena conftat, & coloris eft purpurorubentis, ex armentis térra coopertis pro-
pagatur,cum femine carcat.Jn Germanic hortis habetur ex Auftria.Dicitur Daphnoides polylora, Lob.
3? Clematis lore mükiplici, Cam.in Matth.Clematis maior flore duplicato, Lugd.Clematis purpurea Au-
ftzisca lore pleno, Cam.in fuo horto. ITI. Clematis carulea repens, C.B.Clematis altera, Matt. (in cu-
ius, io figura tranfpofita,& fub clematide tertia habetur )Dod.fol. Cam. Clematidis alterius al- $
cies,Dodo. gal. Clematis fecunda flore pur meo Epor ;
^ Lob Tab.Pothos cxruleus,Lugd.Flammula, Cal. Variat flore fimplici,& pleno : colore eft non folm
edetiam purpureo. IV. Clematis fjlucftris latifoliaad Atragene Theop.referenda,C.B.Cle-
matis tertia, Match. Caf. Thal.Clematis altera, Lac.Clematis altera prima, Cord.in Diofc. Clematis fiue
vitis frlueftrisCluChift.Panno.Vitis fylueftris, Trag. Vitis fylueftris cauftica, Gefn.hor cui & Viburnum
quorundam:Vitis nigra; Fuch. Turn.Lon. Vitis nigra fecunda, Tab. Vitalba,Dod.gal.& fol.Caf; Viorna,
Rucllio&Lobelo. V.Flammula erecta, C.B.& Cam.Flammula, Matth.Cluf.hift.Pann.Lugd.Flammu-
f laaltera.Dod.fol.Flammula frutex, Cordo in Diofcor. Flammulaaltera fürrecta, Lob. Flammula Iouis,
Tab.Clematisaltera, Turnero. MR e : e
k 8 ESS cH Í co d * e.
USC uuu. *-* POEEMONIA CAP. VIIL Ed
Olemonia,alii philetzriam, Cappadoces chiliodynamin appellant, ramis exilibus, vtrinque pinnatis:
penes maioribus,ac longioribus, calaniithd iam roxi A. eubusin
$ corymbi depend: PAR opui o DRII, dcs iculz fimili: nafcitur in
. Wontofis,& afperis.Bibitur in vino radi: contra ferpentes,& dyfenteriam:& ex aqua aduerfüs vrinz dif-
S coxendicu iatus:d. hma: pondere lienofis. Eadem fcorpionis plaga
t ^ alligatur.
exaceto d
^" E L3
Wl
i
ins
682 And. Matthioli Comm.
alligatr. Tradunt eum,qui radicem guftauerit »àícotpione nonferiri:eumqs »fii&tus fir,
paliurum.Dentium dolorem manía mitigat.
hihi mig
Qo ego plantam pluries vidi in altioribus, a[perioribu[G, vallis Anani£ montibus, *tepy; dd P
caute vtrinque pitinato:folis effigie Nepeta, corymbis quadantenus depedentibns, niero (emipey, Ó quadr, 1
longa;albicante, * que Polemoniam quadantenus pre fe ferebat,cinn tamen corymborum nota c» E Taie, ,
nie non effent,eius bic imaginem apponere non libuit. Ceterum Bra[auolus Ferravienfes ez. cenfet efe Polenapis
noftrum Betruria vulgus appellat Lauanefe:alij ver) Galegam. alij Rutam caprariam nominant, Oy, lensonia » Qe
mnuibus fero notis fenum grecum refert,in cuius ramorum Junemitatibus cornicula dependent,in quijus , ha
fübrubenm, non autein corymbi Radix illi ineff breuis. Nafcitur lato folo, pleruná in firobium marogi
Fuchfii opin. ginofís locis:non autem in montibus a[peris, vbi nafci Polemoniam tradidit Diofcorides. Verum Fuji, wi
Ben albá effe 5jed c2; Polemoniam putat effc quam officine Ben album vocant. Sed ab eo plané diffentio , quàd hoc Dea 7(R), i
IPolemoniü. trique piunatis : quód corymbos nullos proferat; [ed filiquam s vel calycem ocimoidis modo : quod deniquem, rin
Polemonü Hontibus,C? afperis proucuiat; fed vbique; pre[ertum in pratis.De Polemonio differens Gal.lib.8.de froid xiu
vires ex Gal. inquit:Polemonium qu idam phileterium,quidam (velut Cappadoces)chiliodinamon:tenuium patum eh "x
vim obtinet. Quamobrem quidam vadicein eius cuim vino ad ifibiadicos, dyfe iam lienemd induratum x
Nomina — "zAsuovior fft Gracis, Vt etium Latinis Polemotium C Polemonia nominatur. 5 potus exhi,
Polemoniz
confid.
Speurar. SYMPHYTVM. CAP. IX. ed
a MeyAovía S Ymphyton petrzon nafcitur in petris a, ratis tenuibus, paruis, origano fimilibus: capitulis, &tíls
5 ye tuge- thymilignofum totum, odoratum,guftu dulce, t faliuam ciens:longa radice b.fübrufa, diei, r]
pibAenflaguA tudine.Deco&um in aqua mulíà& potum, pulm onis vitia purgat:fanguiné reiicientibus &renum mds -
Aa zsgaA lo, exaqua datur:ad dy fenteriam,rubraq; faeminarum profluuia in vino decodtü:ad contul verà &m
5 de duas. 1. exXaceto mulfo bibitur.Quin & commanducatum fitim fedat,faucibus afperis fübuenit, vulnera reci.
Ramulos ve- enterocelafq; conglutinat,& illitu cohibet.Carnesautem cum Íymphyto deco&tz tollelcdi Et&
1b habet ori terum fymphytor,quodaliqui pe&ton vocantid caulem emittit bicubitalem;aut maiorem, "s n
Efl, uem;angulofum,vtfonchi inanem:circa quem breui interuacante fpatio, folia excuntanguft
&capitdlü ve proxima,oblonga,hirfuta:d caule fecundum angulos quofdam ftriato,foliis tenuibus ,exalari fim pf
lurchymus. déuntibusiin quibus flores lutei, & circacaulem velut verbafci femina emicant. Tam caulis, quàm.
fed Cac. éum afpera lanugine horrent; ta&tuq; pruritum concitant. Radices demittuntur foris nigre, intus candidz, rj
Budis con- vifcofe:quarum eft vfus. Tritz,& potz cruentis excreationibus, ruptifüs proficiunt:tecentiavulneraill- -
PE Q9 5 conglutinant: CARE quoque fi concoquantur, cogunt additz. Inflammationibus prafertim fedis,
cum fenecionis foliis,vtiliter illinuntur. * X
faopQupoy. 1l. .
tud L SYMPHYTYM PETRJEVM. — *lL'CORIS CERVLEA —
d'aclu. i.dé- (wo mut AH EAa axla maritima, * is
fum. r T. y 2B vi
ü 3 La Pe A : E
dMeü.&Car, eed PU SÀN
(xe eA ce CREDE
(e yeviac 6 &E-NV SS [
&auAUé Wo NEN.
vie uis 74 NN " NS
DEREN NEN
i. habet veró NI
&caulis emi.
nentias quaf- NY
dam iuxta N
N
Z AA
D
CERT EE
»»
angulos ad-
centes.
CUANSS IT
V
p
m
L-
/
Symphyrum Vamtisin woffrisc ed
petrzum, re Italice confariptosedidimus,imgeme:
* snenon antea adinueni[e fympbytum prim.
cognominattim : id tamen poflea reperi mer Se
t fiis floribus emicans , long? à Garitia cirater ss B
Eus TU Te co paffuum,in latere magni mütis Vipaci paubJuptem
iuge: "m preme mnc ir
: AM ER, xia i : UR P ertim eo tractu , qui vulgo. í Z Four - UE E
ein inoteioeinflem trafhus,quem facant sancti Vrbani, nullis prorfus deficientibus 7 matis qua ili à Diofi -
Inlib.Quartum Diofcoridis. 683
ggf plantas e[ertim vbi flerucrit; vifu sucundifima, ita vt maxima cum voluptate ad fe videndum viatorum
ilii ori niae etiam viribus polleat infigmibus. Porro Symphytum alterum , quod fecundoloco Syrphytum
bets Diofc. ljdubium eff; quina fit berba, que bodie pafam C O N,S O L1 DA M.A LO R nominatur, qua etia 2Hcrame ^
sexnulii berbariorá Ali ifalso appellant. Quippe quàd eius nota [ingule Diofc. bifforia ad ynguem barere deprebédanzur.
HL SYMPH. MAIVS, SIVE *IV. SYMPH. MAIVS TVBE-
. Confolidamaior. . fl i radice.*
As sno NER Ae
SO CONI ZW
SN PS "f
RNV M, Cc vd di à
x.
a. S A
P a
N
NEM
IAM
jig:
(PEE SY
S
*VI CONSOLIDA MEDIÀ
czrulea alpina.*
"
L2
684. "And.MatthiolnlCQomm:;; —
Hecfrequentiftima ma[citsrim pratis, floribus non mod) luteis, vt Dioft. inquit; fed & candidis d Pipini,
Quorundam feciesac forma.Caterim balluámantur, meo quidein iudicio, qui Symphytum petreum putant eam edi :
errores. non cognitamsquam offitine CO N S OLID AM, é Solidaginem minorem vocant.Si Quidem ciiin
phy petri notis refpondere,ommibus rei berbatie etiam mediocriter 'qnaris euidentius efl. quam v tig.
Neque etiam flatuendum cenfeo idem Symphytum £ffeeam aliam berbam stultis folia 4Uer[a parte pur,
Solidaginis pérbariis vulc CONSOLEID' dia ntncupatut;ab aliquibus Yero Lamrentina , € A Sehehfibus My d
minors, & pi poffe auam in barum plantavtta [ermoneni incidimusearum. quoqte bic attexere hifforiat voluimus. 50
iens ur 'GO ita i uam Germani Prunellaii vocant,caelibus exitquadranoulis birfutis,]hi 3
Confolida quesmnor, q. , 1 2 t ds gn 2 »fpith.
minor. entbe proxtiis,ac etian fübafperis.Floves gerit in exl Iumsrantau culoruma, faffioiis fficatosg
Goxiobesd doque candidos. Radix illi ineft inultifide capillata,vtin plantagime.Prouenit In montibus,collibus
n ^ ^ : * "rium qua media SOLID AGO 4 Rizotouis appellatir,rectius fortaffe Prunella 4 Germanis di
Siquidem folia,qua niiori latiora nolitora JL int, autera parte oealeminis modo purpurea [Becantur.
dali longitudine;pilojum, quadrangulum,imangwé,, Flores mittit ceruleos,qui partiva interfolia, que calo),
partim in cacianine fPicata congerie prodeunt. Radix ii eft vt alteri multifida , baud MEC ati
€» vineis,alifG, in locis, Harum modo dictarum fürpium,etff nu[quam,quod battenus in PUB
Maurirani,ee tamen imiritin modi prodeffe exiffimantur difrupti fiato, internis & externis cP?ori
vtiliter datur foliorit (cci potandi ab alto deuolutie, ac etia ds, qui interuasteffinave vulnera ACCEBErint n
velexterius vel interim lata, mirificà fanant Tradidere novi qui veri experimenta profitentur, Confilida:
vocata pott fanguinis orumosin ventrictlo,vel in alia corporis perte coucretos difücere, c diffoluere.Vlita veri fla
tori (ucci efficax medicamenti ejfe predicant vlceribus omnibus in ore nanantibus;exedentibu io, reium RR
doritó, vinlium,& muliebri. Hi ovinibus facniltatibus ea quoq; predita eff; qua. Selidagiti£ minor? YOGSHLy YE Quid
exifliiant. Etenim vbi vulnera clutinare, adftringere, e repristere frt. epus,iminore vfurpat, quam etiz alteral
,
1
Ingipe-
. ffantiore effe fepenumero copertum ef]. Recen fett preterea Germaui inter Sympbyti genera quedz i 5c vulgari |
sees
|
ü
r
, Sanicule vnü quam S ANICV LAM appellant.Exit becfoliis petaphylli maioribus: radice candida , t2 miro nature ipfius artifici
End g vi. dtlisac Lciniis quibu[dam elaborata,vt non parum admirentur,qui tantum nature opus P iutuentar, Mtas
res Matthio, ?Hnat.Nafütur im atibus, fyluofis locis Radix alitinat, cobibet;roborat. His vtuntur in potfini ats Ad enterocelas
Dentaria mi. fidit drachma podere ex viuo auffero dicbts «o.continti-pre[Tat quaque & ad interna vulnera, prefirtimades, que -
nor. tboracis catitate p int,ti eti eflinorti,ex aquaequifeti eode pondere sipta . Hanc quida Dentariamimto
Dentaria ma VcZt qttüd radices denti jpeci? quanda reprefentent.Ceterii alia quoqs planta eft,que quibufd DENTARIA MAIO
ior. appellatur.monilli veri zgóN2 oc, quod fime fols proueniat. Naféttur bec in opais luis, aut ali vmbrofisladr, Gem
nat priiio fFatiya vere. Quippe caules profert dodratales,teneros.fragiles. fucca[os, Orobacla emulos,im quo à medio
mii flores exeunt in purpura albicates, ci birfuri, foliolis eiu[de feré coloristn latere cheomitantib. ftrib.calya
"T tur,in quibus parui cacluditur femen, papaucris modo.Radice nititur albicste, magna, fucco[a fragili, cipadilif
ii cárerie miro fané natura artificio elaborata:gu[en efl acerbo, amaritid ne quada. toncoiitante, Adjhringit;
Sanicule a. O AMagit:deusrata verà fapore facit. Plura infeper Sanicula offenditur gehera, quari vittmsquod,
lud genus. 4 VRICVLA vrfinominatur;folia fert plátaginis magnitudine.fed araffiora, veluti falarie vulgà vocata,
Auricula vfi, Wido artificio factis à matura, colore in albi flauefcte caule edit C» flores prumtile veris vocata per on
Sanicala al- exitmij.Radice nititity stai tifida albicate, Ellebort tnodo fibrata.Nafatur in alta ce fatofis mantis, 7
USUS VIL CONSOLIDA MINOR. VIII. DENTARIA MINOR.
x BU
ws
(i
| Inlib. Quartum Diofcoridis. EET,
cias Ena[cituriu agro Goritienfi monte Saluatino-Refrigerat.ficcat,glutinat, cobibet, Potam berbam cum ra-
pcs catenis prejerunt ad enterocelas, Cthoracis vulnera, ft f quotidie i inpotu fumatur:quin C ad alia vulnera, tam in-
| m potionibus, tum berba ipfa deuorata , quam exteris illitum. Folia recentia vnz cumadicetufay atque
fefta em folum bibent.fed vuluam mirum in modum concludunt. His aliam denique an-. s. yo ge.
Selidaginem, | quam vulgus medicorum Confolidam regalem, c ipfi fua vulgari lingua SR ittefporn vooint; galis. 8
nobis Sperone da caualliere, C Latinis equitis calcar.Huic Junt caules cubiti altitudine:folia oblongastenuia:
- n purpurei magnitudine viole:é quorum bafi corniculum eminet, antiqui calcaris vffigie , vnde illi à Germanis
nomen-Leudantur, flores ad vubantes, C inflammatos oculos triti, C aquaro[acea illiti.Herba auxiliar av^ Solidaginis
2235. sadi E venenis. ib Liliofís affectibus, Juppreffe vrina,cálculofts,ij fchiadicifa;: quine regalis vires
" ar Ie bi gn magis, quantum equidem reor, Cuminum [ylueftre, quo à Diofcoride fecumdo see ned
leo deferibitur,t Gntat,quAm aliam quamuis plantam,t [uperius in Cumini commztatione dixitnus. Meminit V^. |. (esc vires
mind, S i Gal.lib.8.de fimpl.med.fault.vbi ita fcriptum reliquit: Symphytum petreum ex vontiarijs con[lat Yiri* ex Gal.
bubabet enim inddendi vim quampiam,qua colledum i in thorace, C pulmone pus expurgare poteft. Habet etiam qua-
abendi vimsqua eiectionibus (anzuinis auxiliatur: C" gertia ad €As vint humiditas quada no V immodict calidas
ibus dulce apparet, C odevatu iucundum. Ci inguit, arteria ajperitates [anat
pm
IX. DENTARIA MAIOR. X. SANICYLA SIVE AVRI- A
JA AB AIT á
ae $9 a2 dca
Law dera P EESS
- m^
cula vifi Bum
NN
Hr
Brian siia dieu octies, ferui figers audi pi PR P ca oi
firingere:proinde enterocelis imponitur, r ad cóuulfa, c nipcam T €—
Poddfeueriam,ó rubrum proj nte, Crcontrahente. Qui ver) ad uepbritin ve-
sehe x Ese eser imddente, Symphytum verà alterum, putamagnum ; fimilem diclo vim ba
[ ulizefl nec d éd bis fani à modi [cripto diuerfum eft. Ceterüm quate-
mu vifeofitatem qu VOCUUED MEM bti Slo fme] Y tame en edad queiam di au fiactu-
ra fenant radices fi contrite imponantur,C* flridafi afafcia ligentur, Quod sjugurer revexiov Tena rm i
Phytüpetreum, c Itali Simphito petreo vacant. Quod verà aJjupuzo érspoy Graci, Symphytum alteruna Latini appellat:
E osos SiBolisurtfee ditare bail »ertofuelda tnaior: Galli, Oreille d a[-
pos Cor Ger.S5rinellen.Confolida media; Hetrufc in Morandola, feu vt alis Con-
flde Messana fie Herbs Lanvetiana At Dentatria minor fiue Saunicul folia, Italis, Détariainiuore: Ger-
entaria maior, Gratis A uA qiud fime foliis proueniat. Auricila vif, f i, fite Sanmieila alte-
€ SovetdiOricindeO T Nequis quod nos ric folia adiecimus prater Ruell ; c Marcelli interpreta-
Tenem. ld enim ea ratione fecimus; quoniamiin Aldino codice loc loco eia àshoc efofolia babetur. Tm verà uai folia
veilli berba e E / vrac tie petreum cenfemus.
in loco d séommeri able dione rr boc. Gin)
hoec eiflinis quod ef. adjringens,quam lectione : ^g 9 d
eas Aglutinandi Vue me eei :LSymphytum pe-
Pon E topofitum, etiam nomine & icone pro age Tab.quod nonagno-
Nos uá Doctor Nicolaus Agerius inéfisin verfatus,. apnd Gortil.
.cotie&am à fe moneret:quare minime cum Cotideczrül vam timsconündendam, ddubirá-
a tro Phy pi € füfpica ti fü ifefta ta ,vtmont nté rentiain fa-
Mmm z pere;
dec n
"blat Cord.in hift.Dod.fol.Thal.Squamatia,Lon.Arachnida Caf. X.Sanicula (à fanandis vulneribus)
fcriprio,& vi-
xes Matthio.
686 | And.MatthioliComm.
ore;fiquidem Coris amara fit & non adítringens:Symphytü ver hoc dulce & adftzis.
dean I. Coxis czrulea maritima; herba eít fruticofa,ex radice pro magnitudine pecu p
palmazi, rubra, fucco purpureo,quo aliquando panni infici folent fcatéte:xramulos lises
tim erectos,partim repétes,firmos,rotundos emittit,quos folia ericz maioris craft. afth
-
: plerá; inordinata, désé cingüt: in ramulorü fimis quafi fpicze calyculis quinq; partitis, Er
nigris notatisplene:é quibus flores quatuor foliolis bifidis,quo rüduo füperiora maiufcula f; NN
tes, prodeunt, purpurocgrulei, rarius purpureiamariffimi & elegitiffimi & quafi cabri v.
planta ctiáante 20.anno tin
s Íiccata,vegetus colora P pareat.Succedütin calyliculis nónihilac
totunda, pulla, tenuiffimis glumis inuoluta.Hanc Borenté, Maio menfe frequentécirca Mo
radices mótis Cetii,&in maritimis, ramulis in arena latitantibus,leeimus:& Martio menfe Cor;
obíeruauit.Coridis à Diofc.& Plinio propofiti notas plures habet.Coris Monfpeliaca, Ad ers *
Cam.Coris quorundá, Cluf.hift-Hifp. III. Symph.feu Cófolida maior, C.B.Symph.maius,V t
in hift.Caft.Tab.Cam.Symph.magni;/ Fuch:Dod.gal.& fol.Lugd.Symphyr. alterum,Lac. Cor. in Dy
Symph.Lon. Turn.Sym ph.Alum fcu Alus.Lob.Confmaior;Brunf. Trag. Cam.Thal.Confohdie
Cu IV. Symph.maius tüberofa radice, C.B.Foliis & caule predi&z fimilis,fed minori
radice ferpente & nodis quibufdá extuberátibus inzqualibusiin hortis Martio florens Ípóte prouenic;
hac figura hirfüties neglecta eft.Symph.tuberofüm,Lob.Dod.fol.Clufhift.Pann.Lug.Sy did
oon EBRLUE Matth.Symph.maius flore fubluteo tuberofa radice; Eidem in horto.Confaltera def,
CaíConftüberofa vel nodofa,Cam. V. Confolida medi caerulea pratenfis, forte Chamacifíos picis
Plinii,C.B.Conf: media; Matth.Brun£F uch.Caft. T hal.Cum. Tab.Bugula;Dod.gal.& fol. Lob.Clahif.
"Pann.Lugd.Prunclla cxrulea vel prior, Trag.Prunella,Lon.& Symph. medii, t iru quodi Á"
Lug.Chanizciffi alterü genus, Caf. Artetica Pádcét.Angrillarz. VI. Con£media cerulea alpina Errz.
dice fibrofa caulis cubitalis, quadratus, ftriatus, leuiter hirfcus,inanis exurgit;qué folia oblógis pediculs
donata;angufta,trium vnciarü longa. perambitü incifa,leuiter hirfuta,cineüt:flores pleri cetülei,
&quorá medio filamenta quedá prodeunt; in cacuminequafi fpica con d
nit. VII. Brunella(quód malo caftrenfi bie Óreune medeatur)maior folio nó diffc&o, C.B.Confaniscr,
Matth.Caft.Con(minima, Cam.Brunella;Brunf.Dod.ral.& fol. Lob.Prunella vulgatis, Trag/Thal Pg.
nella;Fuch.Lugd.Caf. ph nappe petreum,Lob.inicon, VIII. DentariffPentaph los,efterim
& heptaphyllos,& triphyllos,&baccifera, C.B.Dentaria minor, Matth.Lue.Dentaria Matth.Pentar
los Cluthit Pann. Dencaltera, Tab.cui & Dent:cordlina altera.Dentellazia rubra, Lugd. Dent, minore
altera forte, Caf. Viola Dentaria prima, Dod.fol.Conlloides, Cord.in hift. T hal. cui & Rhizocorallum,
Saxifraga mótana quinis foliis, Gef.hor.Sanicula alba eidé, & Pulmonaria quorundá: Nemoralisalpina
herbariorü Alabaftrites,Lob.in icon. IX. Dentaria fquámata, C.D.D ent. maior, Matth.Lob.Lug. Can,
Dentaria Matth. Tab.cui & Crocodilca.-Dent.abíq; foliis, Catt.Dent. Zev22«c prima; Clu£hift, Pan, An-
m ls
alpinalutea, C.B. Sanicula fiueAuricula vrfi, Matthiol Auricula vrfi fiue Saniculaalte
pendio & Caftor. Auricula vrfi Dodon.fol.Auriculavrfi prima; Cluf.hiftor.Pannonic.,
Lupi, Caf Auricula vrfi floribus luteis, Tab.Cam.Lunaria arthritica, Gef de Lunariis;in fr:
tannicam Anguillarz ftatuit: Alifmafeu Damafonium Diofcoridis/Columnz. — |
t
fant. InmóteBaldoprom. '
Arthriticz genusalpinum,eidem & Primula veris quorundam, Paralyticaalpina albis
"d onc c. SHOLOSIIYM. ,— CAR 960
IH9tetion quadranralis herba eft, pufilla,tribusquatuorve digitis fapcreminens extraterram.f
viticulifq; coronopo,aut gramini proximis; guítu adftringenibus: Brio dro le
pillamenti fpeciem, longitudine quattor digitorum : nafcitur in collibus terrenis. Vfus eius ad suptain
vino pota:nam & carnes coguntur decoétionibus addita, Ee SE.
Ametfi , ciim Antea legitimum holoffium tufquam vidiffan,indinabat animus ad credet 2m Holifi tun f
E
iin modi ferpentium morfibus opituletur.Hec figttid? baiba eft exigua, bumi prociübens,que foli caaliculfi aru »
i dec í
que quifpiam facile poffet banc berbula pro Roloflio. babeie:quamtis boc ego pro certo affirmare non anfim*attameasve
vii boloffium.cuius hicimaginem expreffjams,mifit hoc anno mibi videndum excelentif medicusAlphonfuantin Te.
pagantur
cibus nititur n
H
eMe
E
| Inlib.Quartum Diofcoridis. 687
L HOLOSTIVYM. *IIL. HOLOSTIVM HIRSVTVM
; TEDGEUS Nn albicans maius.*
ludo vele AA
uU
ADDS
tam femihi obculiffe, que magis HolefHium referat , quàm ea,
Serpétina, vt diximus,à Goritienfibus vulgà vocatur. Ho- Holoftüvirce
ium(vt autbor eff Gal.lib.7 fimpl.med. deficcandi vim ba- ex Gal.
let cum adftriclione : quamobrem ipfum ad rupta potui exbi.- à
lent. Quod Graci QA se voy Latini item Holeffiii c* Holoflium Nomina.
dicit:Itali Holeffio.Pilofella, Italis, Pelofella : Ger.Qtengobr:
P Galiüilofle feu Ortillede Rat. ,
Holofteum (ine duritie eft herba exadueríoà Gra-
cisappellara,Plinio auctore : cuius plures differentias —
iol exhibebimus:quod hoclocoà Marth.proponitur, Graminei eft generis, quodaliquando ramis
itin terram reclinatis,aliquando verb erectis:quod Gramen YiryorerdxasA 2» vocamus: Holoftium Mart.
.Lob.Lug.Gramen iunceum,bufonium, Tab. 1I. Adiecimus & Holoftei figuram càm in edit.Cam.Ho-
loítii quorundam nominc fimile habeatur.Poffet ad Plantagines referri. Ex radicelon ga; tenui,lignofa,
III. PILOSELLA. *IV. PILOSELLA MAIOR ERER- ;
| pens,minushirfütajS ^— 57, 4. 2: » "e
Mu CC CGU. p JA aL
prex
Li
Steebes coti- S
|. 688 And.Matthioli Comm.
quaterni;quini, caules hdi palmares exeunt; circa quos folia crebra per verra fparfs, aneufts, uf.
anguftifolie minora;trium quatuorve vnciaru longa,incana,lanuginofa, fübadftringentis gu
quadrifolii (exquorá medio filamenta aliquot prodeunt)ex herbaceo candicátes Coronopo fimi fe
mutuó contingentes,quafiin fpica fummitaté cauliculorum ornantes: quibus fuccedunt th, fena
pla&taginis fimile cóntinentes.Hoc in aridis collibus Salmanticz vicinis Maio florens Cluf]eg;..
enim Monfpeffuli legimus, minus eft predicto. VocaturHolofteá hirfatá albicás maius CB Hola:
Salmánticá prius, Cluf-hift. Hifp.Lob.cui maius dicitur: Holoftiü Salmáticenfe, Lugd. Cam. Holofteu
maius, Tab.Plstago anguftifoliaalbida,Dod.in fol. III. Pilofella à copiofis quibus veftitur ilis,
fortita cfffeft maior & minor,quzad Gnaphaliü referturzmaior repens eft & erecta:illa hi, bes.
labra:erecta,vel vulgaris vix hirfuta,vel Syriaca hirfütiffimis foliis, Pilofella maior repenshirats. C3
Pilofella, Matt.Lac.Lob.Caft. Tab.Pilofella maior,Fuch.Dod.gal.& fol.Lug. Pilofella media, Tha "mi "
ricula muris, Brüf. Auricula muris minor, Trag.Lon. Auricula murisalia,Intybi minima f; Gies eft. Cor.
inDiofc.Pilofellavulgo,Carfal. IV. Pilofella maior tepens minus hirfüta, C.B. Huius folia &
inferné lzuia;glabra & virentia funt,ad quarum latera eniffimi pili, cauliculus vnus autalter rectus pal.
maris,nudus;aut nullisaut raris pilis donatus:modó vnü maiorem,modó binos ternofve minores
luteos füftinens:czteri cauliculi vtin pracedéti repir radice ruffefcéte fibrofa prodeuntes.In herbofis
aggeribus prouenit.Dicitur Auricula muris mihor (cunda, T rag.Pilofella maior, Cam.in Matthiglo, -
EXTA S STOEBÉ. CAP, XL Á k
S Tab- vulgaris eft notitiz.Cuius (emen,& folia ftringunr: quapropter decoctum dvfentericls infun- "
ditur:auribus quoque purulentis inftillatur.Illita folia oculis abictu cruentis profünt, & erumpentis
fanguinis impetus cohibent.
L SCABIOSA MAIOR. IL SCABIOSA MINOK.
/ Jn D T
e
|
[ V ) y W |
NL M N
V UAE V
N
x] ; 21
5 N i 7 ( à
7 /. (Ese
ÁN ES
SN
fidezatio.
aufm, Phleon,c Staben eandem plantam effe. 4 n
Marrhai Syl- ztboreft Tbeoph.lib. 2.c.11.de plant.biff.Hincitaque Matthei Syluatia error manifefté à n guis
uauci eor. drtis ' teben eani herbam interpretatur,quam vulgus Scabiofam nominat:cuiue quod tiam, nec Graets ve 12
meminerunt. Quanquam non defunt, qui Scabiofau eam ee cótendant que ab Aério vocatur P[oraz quam ume Y
minetantüm exprefit nulla adiecta deferiptione,ex qua aliquid certi conftitui p pfit. Ceteri Scabiojanvtati pne
$cabiefa. - Sticben manifeffa demiffrant que [Latim ex eius eferiptione féquztur note. SC ABIOS A ita, duas aba [ttr
Scab. mino- Maioré, c? iminorZ,cuiss plurimus eft vfus. Cre[cit bac folijs circa radicem per amlitit Lacimiatis umi. m td
Jr es um, M J» fant frsa TM [ 2! "
rs defe. allicantibuld allg fuir futi veri qué im cane ftra tenuior, inci dann
misit tenuem,re&isteretemó, im quo yami oriumt res abet filis ceralicilori aplique
dcfetefis capitu di : fubuiride rotundis o lla refertum. calore pakónum pernas imitantofantt a
4 J
In lib. Quartum Diofcoridis. 689
eni grtifico.vt diligenter rem intuentes in admirationem. ttàbet. Radix eft it palmari » 4 fil hrofa fi boendicans,. Na- Scabiofe ma
jn agris mon cultis , fecus imnera , c m collibus rerrens 1 fapere e amaro. Caterim quam maiorem nos Scabiofam loris defcrip,
" s primo ftatim exortu folia profert longa,nullis in ambitu lacinijs, atqui qua bis fuccedunt Phu minoris modo dif-
cernuntur que vero in caule, Cr ramis (unt, longe minorá babentur, c magi laciniata. Caules gerit eflate e[quicu-
gualos,taretesftri or incanosque , qui circa cacumen fuos fundunt ramos,im quorum faffigjs capitula oriuntur in acu-
pm ia;compatlili (quamarum ordine contela cyani ntodo,e quibus flores prodeunt fere etiam fimiles fed[ex pur-
bentes ]rufefcentes.Hos denique fequitur femen paruum , cr ubnigrum, lychnidis coronarie fimile.Radiceniti-
mrpiliicari erafitudine Cr [ape maiore, brachistad,, Japore fubdulispaflin.ace proximo.Nafcitur inter fruges, & in cam-
gcn cultis, avgillofo prefertim folo. Que quidem note maxime arguunt magnam imter Sca biofam , C Steben interce-
dee differentiam. Siquidem Stabefolia fert. aculeatay C in lacubus. fictis paludibus, alijsd, locis aquofismafcitur. Vnde
iflaphanes comicus rece in dia ranas inter feloq adducit, qua admodum letabantur , quód totam confum-
diem inrer perum C phleum faltantes.Caterüm vt de Scabio[e quoque viribus agamus, ciendum eft, quàd vtra- Scabiofe vi.
queextalfacit extemuat,abflergit, aperit; digerit. Ideoquepre[Tant ad expediendos pulmones € pectus á crafis , C pitui- 15^
gofsexcrementis, cum ipfa berba in puluere pota,tum fuccus cum melle delinctus, tum eius decoctum diebus pluribus hau-
fom Vague queasaxuuz aio dus aduex fus dcalue m » vndeilli nomen:in quem v(um non modà eius decoctum quotidie
gatandm precipitents fed c berbe ipfius fuccosper (e aut in vnguentis addito , fcabiofa corpora illinunt. Prodeff omnibus
piuraxitis e vefpizationi inferuientibus organis:quippe que C eorum inflammationes purulentas disijciat ,Comnia
à excrementa expurget.Falia cruda contu(a, Anthbracibus, fiue Carbunculis peffiferis vtiliter illimitur: adeà vt illita
boslethales abfee[fus trium horarum [patio prov[us abolere exiftimetur. Datur vtiliter Scabiofz fuccus quatuor vnciarum
ye pondere,cum theriaca dracbmna,pefülentia affectis prima ftatim die,verim fubinde fudorem in leto prouocare oportet, er
terum, atá, iterum medicamentum repetere.ld quod c pre[lat plurimum ad venenoforum ferpentium morfus, quemad-
wuodum €» herba ipfa contufa , vecesq, impofita.lllitus Scabiofe fuccus cum chrifocolle farina, C caphure momento lenti- INSPS
gines varos Ce ceteras cutis infecliones abflergit, Cv oculorum albugines per [e , C cum fucco faniculi tollit. Peculiariter mre jn
wutem valent maioris Scabigfevadices ad lichenofos, etiamfi morbus à Gallica lue prouenerit. Siqui dur
fex xaciarim pondere quadraginta dieliu potum , vt ego mibi teffis effe pa[fum , preffantiffimum. expertifimumá, efl ad
hocmedicamentum.ldem pre[Hat carundem radicum pultiis quotidie drachma pondere ex fero bauffus.Sed iem ad Staebes secos vieo
vires redeamus.de quibus Galenus li.7 fimp.med.difertiit bis verbis: Srabes fructus, c folia maximo funt v[ui,adflringen- cx Gal.
di vim habentia mordacitatis expertem.sed c deficcant euidenter in tertio fert ordine incipiente. Quamobrem decoctum
erum dyfentericis inücitur,ci auribus pure fluentibus , tum vulnera magna conglutinat. Euidentius bec preflat cum vi-
40 wo atro 4n/lero:valenter enim deficcat omnes preter naturam bumiditates. Preterea folia viridia, fi illinantur , vim ba-
lent erumpentis anzuinis (upprimendi:denique C oculorum ex itu fuffufiones illita iuuant.. Que planta coii Grecis, 3
jfimiliter Stabe Latinis, C Stebe Italis appellatur.Scabiofa, Italis, Scabbio[a: Germanis, df poftemenfraut. Gallis Scabieu- Nomina.
Je-At Scabiofa minor, Grecis 3rópa » Italis, Scabiofa minore: Germanis, dpoftemenfraut.
VIII SGXBTOSA-OIXELGI *IV. SCABIOSA ARGEN-
nutum." ^ tcaanguftifolia.*
LJ
- cos Ke * v Aa [ per
: $i à QGlnste- Y - SG -
1 , SNO
Aa Soa //
E
^ 40 .
N
N
N
N
S BinPtoSER S iiy FUse dq HM " s aps end :
jsà (cabro herba habitu, quod vulgatz conuenitzalijs quàd fcabiei medeztur, vltra viginti
M CH btinet , de quibus in hiftoria: hic quinq; proponuntur.LScabiofa maior (quammatis an
Scabiofa maior, Matrh.Lug.Cam.Scabiofa quifita, Trapo. Scabiofamontaha calidarum regio-
WeLob.& La; Scabiofa maior flore purpureo, Tab.Cyanus fylueftris maior are cfis Thalyo.II. Scabiofa
- Mmm 4 capitulo
^5
H J, »
Li tGjió TO Ipi-.
Vig moMd-
2 zTdvaicl. fi-
milibus iridi
& polypodü
cirrisitaMeü
& Catec,
Clymeni con
fideratio.
Ruellij, & Pli
nij lapfus.
690
And.
Matthioli Comm.
*V. IACEA INCANA VE Sobo(o meios.C. B.Scabigfamigee i
Laciniata.*
KAdusyor.
Lob.(cui & Columbaria ) Caft Lugd,
leuis, Gef.hor.Scabiofa quinta & fexta, Tpoe c.
fa media,Dodo.Scabioía folijs bellidis Tw ed
ris,maior Thalyo : Scabiofa vigefima que profes,
habetur , Tabernzmontano. Phyteuma Diofcorii.
Columnz. III. Scabiofa officinarum , qua: hirfar£
fimaeít,cum adeo fit vulgata & notiffima, :
pratis & etiam inter fegetes proueniens, iom
re placuit,quam folijs modà tenuius, mod profungj.
us laciniatis, floris etiam colore variat, Dicitur Scabis. x
Íz primum genus, Trago:Scabiof; vulearis Fuch, $c.
biofa communis, Dodo. gal.ScabiofaLacu. de.
fcriptionem,Lonic.Scabiofa maior, Caft. Taber.Sc,
biofa altera campeftrisfiue fegerum & fa :
inico.Scabiofa aruenfis (iue fegetalis, Taber. Scabiof;
folio íciffo, Czfalpino. I V. Scabiofa argentea angu.
ftifolia.Ex radice ee caules bini,terni , fe(aui
mares,rotundi,parum reflexi; prodeunt:circa radicem
foliaquatuor & quinque vnciarum lon laeu.n
minea;albicantia,inordineté difpofira, in f
lisparte nulla:caulis vnicum dicm orbiculat
num füftinet; qui plures flofculos czruleosvel pall
fimul; far&tos; vnà cum ftaminibus ex Bia
calyculis prodeuntes continet.In monte Sumanopro-
pe Vincentiam prouenit. V. Iacea incana lacinista,C.
B.Hzc ex radice craffa,lignofa , caulem rofert palma.
remangulofuüm,incanum , nudum: foli habetmla
ad radicem per terram fparfa,lata; Starbesinftatlacinis
t2, molli lanugine incana:flos vnus velalter, lacez il. »
gari fimilis,ex capitulo fquarzofo prodiens, caulis um.
mitate infidet, In montibus propé Capuam proutai
^
CLYMENYM. CAP, XIL
Lymenum caulem fert fabae, quadratum:folia plantaginis:folliculis fupra caulem fefe inflexis,ivtin
polyporum cirris.Probatifsimum efté montibus. E frutice toto cum radice fuccus exprimi di
"xuJos cA. ad fanguinis rcic&iones,in potu efficax eft:cocliacos, rubrad; foeminarum profluuia, refrigerandoinfiz. —
CLYMEN V M.
nat:fanguinem naribus erumpentem fupprimit. Tria. 1
folia,aut filique recentibus vulneribus impofitz,ciid
cicatricem perducunt.
E EN
- JU.
Lcaules itemá, folliculi herbes quas aponariavalghwit, ]
Clymeni delimeationi re[onderemt,quemadmodumfohai
li quadrare videntur, quippe qua plantagiris prorfumfeun
imaginem,cum Ruellio vtique fentirem.fatererá, Sapnarum
legitimum effe Clymenon. At certéneg, caulis, quemsotunim
profert, e pev interualla geniculatum , neque fare ili qu
quam ad[Hpulari deprebenduntur. Quaniobrem quanamho ;
| laClymenumin Italia bodie veferat , bademu mon ati am- !
; pertum babeo. Verim bis non obflantibus plantam hie adi
- "volui, alijs quoque contetiplandam s A ME - :
fabenon abfimilem.fo itti
o - s
5 LOT WES
W- caulemin fefe infi " Jat Cymem i
/asB. "videtur. Hanc mibi dono dedit lacobus Antonius Carli w-
2
Ry lil Patauimscui id aceptó rferredebent omma
M Jfudiofi.Hanc(vt Plinius memorie prodidit libro 25.9.7
— Menit res Clypenu , ude d» nomen erbe. | eno E
R)) Pleiieepepezm temi gu ir,
Jj i) minit Galeme furno pfrpfom pat. amata
M ver Greci, quemadmodum c Latine Clymensm ditur
LL. Clymenum MarhioliCitoriqiosiige
^ nem,& Clafhift.Pann. Lathyrum maio! os Lubyms
—— reo;fen Cicerculam Latinorum vocum cd
75. fjlacftris fine Cicercala;Dod fol Lathyms tins
Inlib.Quartum Diofcoridis. 69t
1
| À.Lachyrus fylueftris latifolius, Camer.Lathyrus fjlucftris maior, Tal. Lathyris latierc folio,
iccrcula, Czralpino.
| - s sati HR PERICLYMENON. CAP. XIII
ticlymenon fimplex fruticat, ex interuallis parua folia habens,ipfum ample&entia, fübcandida, he-
deraceazinter folia furculi exeunt;in quibus bacca hederz fimiles:flós faba, candidus, aliquantum ro-
; caida & quafiin folium procumbens, ferren durum & quod difficile cuellatur:radice rotunda;craffa,
Nsféirur in aruisac fepibus, conuoluens ft adminiculis propterafsidentibus. Semen eius poftquam e-
veu m,&invmbra ficcatum, fidrachmz pondere deturin vin o;quadragenis diebus, lienem
: nit; lafsitudinem difcutit:fed vrinam cet, ftatim àfexto die cruentamzorthopnaze;& fingultui pro-
"1 ái accelerat, Folia funt eifdem viribis predita:qua tricéis (pcenis diebusepora, fterilitaré facere
produnrur : perunétis ex oleo,febriüalgors abigunt. .
"CCLPERICLYMENVM. I. *PERICLYMENVYVM Ber
" PRAA TAA
Germanicum. * Preer
SORS USO Ey»
? t»l aj It^ ^
t d /
^
e
SU
V
j
3 »/ Z2 /
(003 UT 2 ES . ^ $ F
Vnt qui Periclyienusm perper.om Caprifolium appellent:officte. Matrifyluam vocnt.voi verb qued prepinquas yip - Periclyeseni
^61 plantas, vulc appclLesus Vincibifco.Caterum id potifíi dredendum ivpelít,vulzat im Matrifj iuc 9
eno quid mon fl omar infr natire erbe prrfimor in ban feni deno tnporem,
felquid tam ex otis quas illi reddidit Diofcorides;it, effe cognoterim Quandequidem MatrifjIta vnico tantum cau
mibi e inteusligemina tanrim falia miris ipfim anpledenti, fabaadita, eieraten, Fase ala nan
repudium aluet, in folum procumbem. Somenksd ty »& quod dj il MGE
uc.
oii
A
s Lsdldem comiesum,qun inter folia erumpunt.Coz flt pezerea cius caulem, qui ab radice plex afuit, ar-
hand cf * iré fefe conuoluere, vli in fapibus, c frutetima[citur,adeà vt fepetam patinaciterinbercat,liget-
* ?n " ib fa li it. y
Fucbfius.In bunc autem lapfum bosfortaffe deduxit. Mattheus Syluaticus pande&tarui n differant,
ifolium 2 NUM E TET
Moatrifsle *
vu unit» quàm Diofcaridi pyxacantba , fu lycium » nom. auem pericymemum , de quo [oerfum fu titulo Mas
HldtiCUs -Qued| imaduertttes $j, Caprifolium, £y Periclymenit idem effe putarunt.Ca--
trim Matrifylua in eorum vuguentorum vfi venit;que adcapits vulnera p
ij im;quiPeviclymenen ea vi pollere, memorie prodiderit. Hanc
adi im e endaui loan. de Vigo dlarif. chiruvgus,ad ertrum vlcer. uod eam ad boc( vt ipfeingtit ) vtilz effe
n legitur i Galeno : nam loco dtaro Galenus de Perilymeno ita Peticlymeni
pt eliq mes 12577 ili efltum feli PEST i
ot fiplufculum bibatur, vrinam [amguinolentam effitiant :prinzipic quidem vrinam tantum mouent ; porrà foris
eleo iita ? '[pirantes.. € ionis suenfuta efl, drachma vnius
e ceca
Sd fm rodea qui emen Et quidam eopifine bibatur lerilisazem osmmims entibus aferce
dert Hiceriam vyip o LH BWIDETUI ad talem potionem prefiniunt , vt Diofcorides; qui feptem Cr triginta eos tradi
: Vetam Vrinam reddi a fexto di wor, -Plantayque Grecis « n Vjprevo Latinis quoó, Periclymes Nomina,
Periclyme-
692 And. Matthioli Comm,
Periclymenum;quod fe adminiculis conuoluat;triplex eft:perfoliatum;nog pert;
b ned perfolitis C.B.Lugd.Tab.Cam.cui & Ilicum.Pericl Meri »&huij.
menum alterum,Dod.gal.Periclymenum perfoliatü cálidarim regiontm , Lob, C Lac. Cil Dei,
Dod.fol.Vincibofcum vulgo, Cyclaminusaltera Diofc.Cat II Periclymenum neo olium [4j
mus,cüm ipfius apud cos vftis fit. Caprifolium,Brunf. GeChcr.Lon.Captifolium Ge manicum adpoé
Periclymenos ycl Periclymenum, Trag.Fuch.Dod.gal. (éui & Lilium inter fpinas & Mat Jod fo
in Diofc. (cuius Scholiaftes addit Cyclaminuim alterum, Vitim fylucftrem & Pericl er Blua/Cori.
idem effc) Turn. Gef; hor. Thal.Cám, Tab.Periclymenon non perfoliatum, boh eEA !
Telus TRIBVLVS. CAP. XII
Ribuligenus vnümterreftre;foliisad effigiem portulace; tenuioribus: viric, T; 1 vw
E. oom folia db entedirilat. artic. c6 rudera vaícitor i ies Finterfrgii,
liare, quodin luminibus natum comam exerit, aculeos condens:foliis latis, & pedicul fmi,
tc fumma,quàm ima craffiori:adíunt ei & capillamenta quidam fpicaccaemen, z o NM
horrens. Vter; refrigerantis,& infpiffahtis eft riaturz: idco inflammationes Pee ie Icronóa
uat:vlcera in orc erumpentia, putredines,gingiuas;tonfiliafq; perfanat.Succus ex hise lios adio.
rum medicinas.Semen duri recens bibitur,calcülofis ivaamenrum affert.Drachma a ein adoculo.
tajillitavejiétosà vipera recreat:contravenena cum vnoaptiffime bibitur:deco&tum Ex tribulipe.
E
ces necat. Thraces quiad Strymonaamnern habitantyirenti tribulo €quos faginanr:& MN.
efculento panem;quo vefcuntur, faciunt, NS :
I; TRIBVLVSAJTERRES ERIS: I TRIBVLVS AQVATICYS
3 B AZ - giu nn Ped
E
Vs. Am E
tor (28 7
() j - P SSS
SQ A
NOS J'OZOL
MS Lex
e SEN
Jy
UP" v"
y
Nd
TRANS
—Á
-— / T4
Cm 7
/ *
- à ' ZAWWGNEUNM OST
$ó WAAGE MA
S NO ud 72 20) I UND
"Frbüli cot Ex vitm duntaxat. Tribuli terreffris genus defeipferit Diofc.duo tamen genera à Theophreddunturlid. cs de
. fideano. 7 plant dffor bis verbis: Tribulo peculiareefl, vt fuélum gerat aculeatuin.Eius duo funt generazvnifaliume] ari,
alteri aculeatum.Vtrunque terrefire, C furculofum ferius germinat,cui in foliis funt aculei , magifg, bocapuljipta
xe larum erumpit. Semen precod féfame fieura cernitur alteri; boceftferotino.rotidum, ni iquii
Tabu reneji genera Vbeeph-Tribulumeu joli portulac: Diofcorides afügnauit memini me vidiffe Venetiüin maniliter
co propediui Nicolai (acellum, Ai hunc, cuius bicfiguran. ompfimus, Pifis mi, ' Lucas Gbitus Ferocerne
: —— inedicus rei berbarie peritifimu. llis Tri fige fan Th Pueri bi qumHam- —
* acatreppo- (ri yule) vocant C. ^ola; ea forta[Je ratione du£us , quod prope tovrentitan , c» fimintmripái] euiat. Vei
ii 2 lam Tribu- 2 cm SURE ru eb e quy us, quod prope torrentiam , j fumum ripas prout. ; 1
: lus iaciecis, 1 lateat nos foliorum efigies.qua. The illi ril lo non redditur, atq etiam conffet anc plantam furcils wes |
$ mittere sed filiquam fertesi quaintusclatdatur [eni cogor omnino 4 Ruellodifntire.Nofrratsfiplafari iare —
zoo dieimelle c faccharo condiunt,eryngó eas effe exiflinantes. Quainre baud dubio ili aluntur vr juptirilnime- ;
Tribuli aqua ryngto offeudimus.Sed ad Tribulos rede Aquati in pleri Italie fluminibus, cr Lcubzs praurit pdf 3
ds ee tiain agfo Mantuanos Ferrarienfi:nequefoli in dulcibus aquis giqnizur, fed etiam in ari. Hos tribns Venti T
t forevendunt,quos marinos appellant,vt qui in lacunicillis vicini inueniantur. Foliis bic prouenit ut sies dit j
aufi er auerja parte maculofs.meruofif, C per ambitum erratis prelongis, cr crafis pediculi mittis x
cafum pinguemé, fedin fa immitate longe vegetiorem,quam ab radice. Radix.illi longa,comantilus [cute " |
ti. m profert nigrum caffanea magnitudine, triplici armatih s deii momen, arie mensem |
In lib. Quartum Diofcoridis. 693
i cafl ames baud abfimili, vulgus 4quaticas caflaneas vocat, €i non fectos ac va]lameis eo in bis y^
perra locis,e ficcis tribulis im farimam redaéiss; per aunone inopiam agrefis plebecula panes par
sare eler, perinde ac ex cuf aneis parantur ab alijs. Sunt etiam qui eofdem tribulos [ub cmeribus af[atos, probellarijs edente
i peregre proficifeentur vertiillos faciunt, quibus fuas preces ei colloó, geflant , vt maiorem pre fe
jesntreliionem, ne dicam ocrifim.Tribuli quefacultates perflinxit Galenus lib. fimpliciummedicam. vli fié Txibuli vites &
P eeuie-Tribulus ex bumida ejjentia modice frigida, ficca non medtocriter & ipfa frigida componitur.In terreffri tamen cx Gal. ;
E feat tertum ffigidum; quod c adffringens offendimus:in aquatico Yerà aqtieuit. Propter virimg, itaó, C contra phle-
m generationes, C oimino contra omnes influxus congruunt. Porro tgrreftris fructus cium tentmm fit paytium,
ides in reuibus commintit Y oíCoxec y prato: fic Grecis, Tribulus terreferis Latinis dictur:Italis , Tribolo terreflre
Germanis, Q8: vClettl tin: Gallis. Saligot z. terreffres-TpifBoAoc &vu-po« Graco Tribulus aquaticus Latine vocatur: Iti,
qrilbelaqnatico: Germanice Qajfernbf: Arabice fimpliciter tribulus Hafaclr jeu Haferk appellatur: Hi panico, Abroyos,
AlrolbossGallicà , Caftaignes d Fau, Ffcarbotz.. : Cod E MAL à j
3 Hecinlocoitaequidum legunt vulgata Greca exemplaria. fed Orib.lib. Ya temá, vetuftusDiofQ. codex habent Matitply
qua voce Tribilum terveflrem viticulà lovcis vepre[entant 1d quod etiam fatis plante pictura demónfftat. :
- Tribulus;à cri lici cufpide in fru&uaquatice maxime confpicuo, alius tetreltris; alias aquaticus;T.
Trbbulus terreftris folio Ciceris Theophrafti C.B. T ribulus terreftris, Matth. Lacu. Cord. in Diofc. Gef:
tor bobel.Turn.Cluf hifto.Hifpa.Dod.fol.Caftor.Lugd.Caríal. Camerario 1. Tribulus aquaticus ma-
jor C.B.& Clu£hift. Panno, Tribulusaquaticus; Matth. T rag. Turn.Dod.gal.Cord.in Diofc.Gebhot.Lac..
Lob.Lonic.Caftor.Lugd.Cafl. Tribulus aquatilis Dod.fol. Tribulus Lacuftris ; Cord.in hiftoria.
P Xapfiggaz cv. SAXIFRAGA. OUR SUX V. ; E
Axiphragon aliqui farxiphragon.alij empetron, Romani Gxifragam vocát:frurex eft furculofus,in pe-
tris, & afperis locis nafc cens,epithymo ftmilis. Coétus invino; mox potus febricitantibus opitularur:
firanguria: prodeft, fingultum fedat;calenlosveficz frangit; & vrinam ciet. — AM
QUSE ILYERADIOS ILSAXIFR. ALTERIVS SP
Jj es S dupeterm Does S ^ SN
E €
——O— —Á
omina,
: f
|o 30
1
m]
ECIEI.
Ni)
IT !
Crew
babent,nen magno fané labore Saxifraga veperta ejl, cuius bic primo locosmaginem: —
" afperis locis prouenizs, "nies, adeo àtbymi o fimilis, vt ufi tt fert ab eo dicio"
liculis interualla gerit;p. dà » Anguftad, vtrind fin-
cateruatim eadem ex erigine prodeunt: in cacuminetamen —.
caulibus purpurcos odora monjriucundi, Sssifaga al-
c SA Manresa i Ub s XS
- etomnibus buius etatis rei berbarie peritis [ati perd, 2 " dgnorem,boc Saxifragie caputDiofcoridi
- WMgitimum eji quod La manor vclatura contra firipteris more Grace proferatur-tamen cim in omuibusfere Gra Sas aom et
: s habeatur nihil fane vetat. quin & damus bi c Saxifiagie caput Diofc.effe legitimum. Sed fecit de- fidesario.
Pens loa ledio, vt non feluru ego, [ed alij quod, dubitarint quenam planta legitimum Diofioridis Sarxipbra- *
LLSHMICGETOJerre pofiit que epirlhymi faciem imitavett. V erm cum poftea reperti fint aniiqui Diofcoridis codices,qui ron ?
(rnb frm hn s mgr spinal
'emplo D-Marievigiris quod sa-
A Duxerat me ad bunc locit Medicus
Meier ie t. LAPeAPii ldem meviem Jeuefeuti diluere Fanubr kal cule commi deneret v vhi ille bac
oam ipfum fcirem, vbi reperiri pofiit. Sed egotum tempori uihil de materia medica fueram [ollicitus.
BHaman pojiba, Juperiari anno ad me tranfmi|[a à Franci[co Partino Roboretano, Caf aris Maximiliani fecundi Avchia-
à : tro: quin
L3
uw
EM
694. And. Matthioli Comm.
tro:quinctiat ab 4bjs quoque amiwis Cit vrinam,calenlos in renibus frangit éreiótjvifum auis Kflapdsdsi.;
Galenus libros cap.5.de [anitate tuenda fic inquiens : lis Verb , qui calculo laborant , etia; aliquid p Hu mens
quod im Gali nafciturseff admifcendum.Vozant autemdberbam eàm Saxifiagon. Hac ille: quy uám ave
Saxifragam defumpfit Paulus. Atqui preter hanc tria alia. Saxifraga. genera nouimus frahgends
diss renum calculis;plurimum pre[lare videntur.Primuriillud eft,quod nós antea. Diofcoridu Sai, »a tace
IL *SATVREIA MONTANA.* IY. SAXIFRAGIAII
J x N £ MSS vi " * & ,
1 NAM t2 ^c Ux eh SIMA v de
pto V
VL.SAXIFRAGIA MAGNA
«
In lib. Quartum Dioféoridis. 695
itur batim magnis, ac duri imis lapidibim Herruria plurib.locis, aut ficco, cw admodil extzato [olo folijs capil-
: ni difimilibus,prafertim Arettario promütorio in maritimis noffris.Inuenitur quinetiz in agro Goriti£fi,
stud faxcis ema cens, iuxta Sonti fluminis ripa quaSalicano rure iturCanali.Sed aliquis fortà[fe obijcet hancplantam
side legitimi Saxipbragon boc loco deferiptiiquod ea nullis fer? notis epitbyrum repveentet.. Nequeid quidém tenere
ebyaetur : etenim nà video ego , quomodo Saxipbrágon rette pito affimilari poffit, quid illud fiutex fit furculofus hoc
uem tantum abit à frutice [urculofo, ve videatur potius effe quoddam capillai Idcirco facilà adductus fni, vt faz
ger codicem boc in loco deprauatum e[Je: aut Saxiphragon frutex erit, qii folijs duntaxat epitbymum emuletur ; vi illa
fatis offendunt, que in bac planta,cuius imaginem bic expreffimus, capillorum inflar tenuiffima confpiciuntur]feni-
culi modo, fed longioril leribus, Cr rarieribus. Caule pariter prodit feeniculaceo , fed tenui , ác. pumilo, vmbellain
fanmitate emergente:femine vulgaris petrofelini emulo,fed longiu[culo, cr oder.sto, hadice albicahie ; paffinaca fapore.
Tetaplanta fubacris ejf Cv fubdulcis.Excalfacit attemuat, aperit , prouocat,abfleryit. Tota planta fubacris cff Cr fubdul- MUS:
ci Radix vrinar ciet, e menfes quouis modo fumpta: vifum acuit c» obffrucltones iecoris referat. Secundum genus folis gt o
ef vulgaris terreflris bedera, minoribus tamen, Cr cireumquag, leciniatis humi accubantibus.Caulem profert tetiuem,ro- 1
dandum, reium, pilo[um, cubito minorem ,à quo vari oriuntur ramuli,im quorum furimis partibus flores panduntur ca-
didi ecimoidis emulizhi paulo poff flacce[centes,nullum poft fe relinquunt femen.Radix illi eff tenuis,in pluribus diuarita-
tacapillumentis inter quas granula quedam rotunda, coriandri feminis magnitudine babentur , c ipfa quidem amara,
albivantia & purpura[centia.Hec non defunt, qui credant buiufce plante cffe femen,tum quod planta nullum in caulibus
femen gerat, tum quàd fata radicum erana perinde ac femen na[cantur.Mira fan? plante natura quid !fernen in radicibus
gp "dt, extenuat aperit, ab[lergit C expellit.Herba, c radicis decoctum ex vino albo szmeraco paratum venum. 52x. 4. vires
39 calculos frangit, Cr educit; veficam ab[lergit, Cr vrinam prouocat efficacius tamen fi ex eodeni decocto Vadicii granofa fa-
DS RC, di i i
,
MCN T HRRERRERRER SRPAPNSP REPRE RIPE E
1 prop Quinetiam datur cadem farina per fe ex vino duarum drachniarum tienfura. Atqui
filius hac potio fumitur, dum affecti in labro balneo (e fouent. Reperitur bec herba definente iam vere , aut afleteincho-
unte, C prefertim menfe Maio, arido C cxoluto folo tnter [axa,aut (abulofo tra&u.Tertium autem , quedegocumafor- —.—.
- ma,tum ab effedu SAXIFRAGV M maius appello , mibi miffum eft Verona à Francifco Calzolarià Pharmacopao , C rei á—— UBE
1
barbarie fIudiofiimo.ld in Monte,quem Baldum vocant, na[Gi, Cr ex viuo,ac durifimo lepide prodie faribil, cr antiquis ^——
vrhum mamijs.Frutex est caule l:gno[o,contorto,digiti crafftudine,duris,denfisac rimofis furculis, ipfisg, tenuibul ffipa-
to fubalbicante exterius libro:folia fert exigua;oblonga,in acutum definentia:flofculos edit allos, ci calyculospallidos , o-
i moidis modo,ore circumquad, ferrato,in corona modum cd admodum pufillos,im quibus femen continetur rubrim, pa-
200 gaserino minus. Radix in petris adeo pertinaciter concluditur, vt euelli nequeat nifi mucronatis ferramentis. Mitificà tota
— gopiantacalcido; inuit C expellit. Miris laudibus banc plantam mibi commendauit Calz olarius ad calculos renti Saxifiage mia
| eluendos Or" vt re ipfa id m:bi quoque con[laret , mifit is ád ine mumerofos calculo; , quorum plures fabe magnitudinem vocis vies.
(00 faperabant,qui buiufceplante potu &iedli [unt ex Yuo tanturü iue Veronen[e, Hieronymo de Tortis nomine,quos adbuc a -
200 pulmead jpetlaculum feruo.Ceterum id magis me in admirationem ducit, quid aliquot inter bos fbedlentur , qui? vefica
0 puimsquam renibus expulfi videantur.Herba ipfa iam ápud nie copiofa tfl: verum hactenus nullum eius periculuii fedi... gti
—.. Ceterkm funt C» alia berbárum, genera, qua [ub Saxifraga nomenclatione vulgaribus demonffrantur , nempc Yricbonia- : "inr 4 cu
(0 wnAdiantum, Afplenum,Filipedula, Maffilienfe feli, Pimpinella que bircum redolet, C alis plures berbo : que ideo s. 97 Cm
1 faga nomine infigni quodomnes vrinam cient, C? calcülos frangani pellantá, Planta que Gracis ca; Eigayor C
tasbitgayors Latinis Saxifraga, C» Italis Safifragia nominatur.Germanis; Cyteitibredy: Gallis; Pesce pierre. T. Qui po- Nomina
remi nnprefi funt Graci Diofcoridis codices,non hic, ed in fine feparatim fcriprum babent boc caput de Saxiffaga, intcr
| o ttrelatimqua in boc autbore adcititia cen[entur.Hoc dicum fit, vt omnibus conflet,illud non folum Latin ; fed etia:
— Gre feriptum reperiri. )
Saxifragie nomen diuerfis plantis ab effectu conuenit, hocloco quinque fpecies Matthiolus pro:
pofuit. I, Ureerd Srara d duplex eftin Ktalia;foliorum latitudine folám differens: Iuliana ctenim»
quz primoloco pro Saxifragia pofita,anguftifsimis eft foliissaltera ver) qua: Roma & Neapoliin te&is
& , ictibus p itl joribus ci foljé etiem forfàn » fecunda pro; e Y Aatthiolus ; cui C. neras
fuo Matzhiolo Satureiam duriorem fübftituit. Dicitur ptitna, Saxifragia ver Diofcoridis;Matthio-
"ugd.quo ad iconem.S:xifragia prima, Caftori. ThymbraS. Ialiani, fiue Satiireia vera, Aducr. Lob;
Thymbravera,Lugd.Taber. II. Saxifragiaalterius fpeciei, Matth. Sáxifragia altéra, Caftor.Lugdunenft
Matthioli "Taberna. | HI. Satureiá niontana, C. B. Thymbra Dodonao gallico & folic
duri Soturcia vul
pro itij,flozes haber all
x i ifpelioiHy
La
pal e i dyfe itericis, ztliacisque pr: det. 'ubra femi pr TEES fiftit. Nafcitur in p. is &E
t vans "A - ^oNnü Prouenié
nt
696 And. Matthioli Comm.
L LIMONIYM. IL LIMONIYM ALTERY
Se iue
Rouenit Limoniutinullis prorfus veclamantibus mtt,
* dimumeris fert platisim paludibus qua Ti i
bus irrigantursac etiam Terge[imo tatu Hat
tam feplafie falsó Beben rubrum appellant, quamfiquite
ligenter expenderit , emt mi fallor, inieniet omnibas vitü
Linonio adffipularizynde cogetter fateri , aut bant wn
Limonim effe, aut (altem etus gemm.siquidem aadilv
imagines due quas bic damws,perté demonfrat fele
t tenuioribus c» longioribus decem; C" ape plaribissanlia
ar item tenuibus.in quibus femen rubrum, quod gufamek
22 dd: fringit: Radix eff illi vegeta , rubraque. Prateiuinpus
3 oprefertin vliginofis, &* palufribus prouenit. Addam uiam
- X quid experimento compertum eL, Beben hé abili
praditum effe facultatibus dy viribu , quat Limnnme
M di " derunt Diofcorides c Galenus, Quare non temeremty.
; us vum putaut,fi pro vero Limonio hic eas plantas digo
: e biberem,que in officinis Belen rubri numen peau
perunt:qud mibi iam perfuajum fi ( vi in glandivipes
tario commentatione dicetur )eas plane BebeinPPs
"7, vide quo à Mauritanis mentio faéka efl.Pliniuslilra 045
7 — &.Limonium jluefirem beam votati tr -
777 NE Beta notatimus,refragaturGalenw libro [et bi
torum facultatibus, vi fenulam vnquam fjr o
- tam nouiffe fcribit:nifi quisp accipiat, Ati
«dei hinc colligamu licet, Limuni ndi fs
CON) BNeESMSS : * eui tametfi caulis nota, d » Ben uUo VAT
7 7 4 |o SN 502 omnino affi Jentur,cim tamen cetera Lima à :
x "d - : SI eere , maneja uin jtm
»- : 5 quou[d, nouus aliquis appareat ri plantare
. 2 p E NER aliam Vbi plar demonfiret ue legnnt —
^tz Nd ; " í Diofcoridis notiromruibus magüprafeferet-
Pyrolz hifto. 2, y : : ;
Maithiolo. imeoram fententiam haud concedam, qui PTROL AM berbam. quam Germani yocant 2BtW pe
atum [aciunt.. Quippe folia pyri modo [ubrotinda , vnde illi nonicn parque , c natale fili hia
alam ee Limonium : Siquidem oritur hec haud bumecfis , aut paluffribus lodi, Gd ir montibus, Vni » " -
fjluis s fülio pyimimere, robuft , C perpecuà virecente, caule [tham longtime , eb mmo
intersala fures Jpe&tauzur candidi ,flella figura , capillamenti numero[s & medio energentibta » Vi 2
Limonij cog
fideratio.
Bchen rubrü
offic.
m PLE Ze
(41 S
. 217772»
aide
-^ e
-" E
Inlib.Quartum Diofcoridis. | 697
airitur fuballicante, baud alte defcendente.Vis illi e&t exiccaresadftringere, C" agglutinare:quofit, vt ad vulnera gluti- Rte Aes
a ia parium pra eet vfum apué Germanos. Namque ni folum illit a folia, aut eorum fuccus vnguentis yuluerarys ad- -
p aut per, fefe recentia vulnera [nant fed etiam eorum decotlum ex vino potum;ca quoque curat , que in tboracirca-
sii c vifters;aut inteflina penetrarint,quare additur commodi vulzetavijs potionibus. Mira E" vi eff in bu-
: jonibus.Parantur enim non ex bac fola planta, fed ex multis alijs ex vino,c* agita famuldecocy, nempe cx Py- Valnerazia
ni ipfas Alcbimilla, Betonica, Fragaria, Equifeto A; grimonta, Caryophyllata, Tormentilla »Vinca peruinca, Pimptnellas potio mirifi-
iforbam vocant; Pilofella, Vir ga aurea; c Symphyri matoris & Rubie radicibus. Eiufnodi enim potionibus €?-
sidiege com Thoracis, tum inteflinorum. vulnera fanari, qua lethalia, e nullo prorfus auxilio curari poffe cenfebztur:quo
sthec chirurgis grata effe debeant. Limonij vires memorie prodidit Galenus libro 7 Jimplicium medicamentorum s fit o óij vi-
inguiens:Limong emen vtpote auJferum,ceeliaeis,dyj 3r Cr feng [uentibus cum vino exbilent. luat Cr ad ics cx Gal.
ium mulicbre.Satis autem eft acetabuli menjura. Quod Graci enzviov, Latini iteri Littoniun dicunt : Itali 5Li- Nomina,
in« falsà Behen rubrum. At Pyrola, ItalissPitola, Germanis Q8(hwergrün. .
r
monio:
Limonium,quod i»Aerseiin pratis proueniat, eft maius, minus & laciniato folio.I.Limohiui maz
jus C.B.Limonium, Matth.Lacu.(cui & Been rubrüm)Caftor.(cui & Caprinella) Lugd. Carfal. Limoni-
um primum, Taber.Camer.Been rubrum, Limonio feu Biftortz cognata; Gef.hor. Valerianz rubra fi-
milis.Dod.fol. II. Limonium alterum Matthioli Quid fitignoramus,cum fequuntur Lugdun.& Taber-
srmontanus & nomen & figuram referuantes. lI. Pyrolavulgata rorundifolia, C.B.Pyrola, Matth.
BrunfDod.gal.& fol.Cord.in Diofc.( cui & Beta fylucftris)Gef hort. Lon.Lobel. Cáftor. Lugd. Caalp.
Tab.Pyrola vulgaris, Cluf.hift.Pann.Pyrola minor, Thal.Limonium fylueftte, Trago;Limonium, Fuchf£
1o : : : ^ :
Turn,Lonicero.Altera eft amplo & molli,altera minore & duriorce folio.
* i Aat t ara. € LAGOPVYS. CAP. XVII.
ns herba fiftic aluum in vino potazautin febri,exaqua. Eadem inguini allieatur ininflamma- ;4 ,. .,
AEN ibtain 1 fegetibus. : ip ipe inm
) aci
$ An tam paucis Lagopum perftrinxit Diofcorides, vtpote qui ne vllam quidem eius imaginis notam defoenauit , ve 4y-- Vin areolis.
duum eque tá, difficile fit afferere,quinam flatuendus Jit in tam ingenti plantarum multitudine, quarum nulla zpud Tsgop c
homines extat cognitio. Caterim Mattheus Syluaticus parum redià, meo quidem itidicio , tradidit Lagopum eam effe ber- Syluaici opi-
9? lam, quam berbariorum vulgus Caryopbyllatam appellat quandoquidem bac non gignitur in feeetibus, fed in montibus, tio exploía.
érinvis iuxta fepta , quid. mirum in modum (epibus opacari gaudeat.De bac veteres, quod fciam, nibil memorie prodide -
rant.Nifi fortaffe fuerit Geum á Plinio defcriptum lib. 6.Cap.7 CH Yadicules veddidit tenues, nigras, C bene oleutes. Por.
ri CARTOPHILLAT A planta non eff vulgaris, ned, viribus ineffucax,areumento quid eis radices smazifefi caryophyL-
rd CARYOPHYLLATA. IL. CARYOPHYL. MONTANA,
; A AAA " * tuy .
1 45
LOMA
Taxe,
A Ano Ln A A
C Geb
dicar videili vam afilia funds fer
ib euiclitel enicalato,fabaerog frihua aurea pentapl
Vu femen 1 ib:
LI
it-Radix, cuins efl vfus s extalfacit &» izvis: :
Nn» i fiet
a
698 And. Matthioli Comm.
Catyophylla ficat, aperit. e roborat. Ef! c alterum CARTOPHTLLATAF de yel: A "e Vp eig
t& montana, A/Ute qtiedam Bobetinis Corconos appellatosex quo Albis fluuius juam uit originem. Folia boc &trit alterig, c Dig
criffiora birfutiorag, pluya 4b vna vadice prodeuutias longisg; pediculis iu Dareutia, tatu fubeffeza , e» ir dft,
uitae" fint procusmbentia. Caules edit tentes, baud vt in comas bracbiatosin quibu; pauua, fH eiae
tuv In caulitin (tpmitatibus vnius tantum. fies eicicats vifit iucundus, e triplo fere maior quam ix yyl Seil
e —Seloreff qui tandem flscctfcens.piumatum e]ficit orbem magno nature opificio. Radice. nititur ithays pe 4
uininr digiti crafttsudine, fed baud in altera flbratasmfo colore, odore Caryopbyllerum,cjguflu «dferiy, p v puli
longe valentioribus f tltatibus, quam vulgaris.Sed de Caryophyliatis hatenus. | Quarum gris oq P
Cercufa her- plantam veuvcauit in iweuten non minoriius fortaffe viribusinfignitam , CORTVS AM bac appelure onind
ew XI CARTOPRT AOVATICAC IV.COR TESTE
LO. ensquumudsPo ANtwz ; ZAR /-
D RM gr x ji ^ x
LIN ! BUE SN LI
CORTV SQ viro optitzo.prhnini bec, aveperta fit Prouexit bat fols feri virieincis, [a longe mimari, ftu.
dis at, fubafberi, dirisgki quati e te fapore; C longis nitentibus pedieulis.Caulcredit tenues, 'àig fol
c mellis vefertos, fed qui ia caamine tüagno tature artificio loves gerant, extima parte purpureos, ittima
^ wRrE dz m B 2 : ELS.
bey
tenuibu
ve fplend. ;aureia ff. ntur [í: nititur 'éroj 54€ prolixis. [mg :
€" que catrdidos flores eat. fed prima ffr tentior-Nafcitur locis ymlvofis amquam á fole iluffrati,cretacen, cv al 1
te folo. Nufquasm bec plant ab etis intentare CORTVSO vifa cftpreter quam in agro Vicentimo, inestantm md, —
quom vulgo appellant V alle [Laona. Tota planta dum vecens eff quatifno [pirat odore, melle fau fert fin
Couufe vi: "0d gratiorisac vebeniétiori:fed in ficca odor, qui fubtilium efl parti efci Expertii eff valere) E
des; sulcendum uertorum e articulorum £ruiatus à quaciné, cau[a exortas. Nam ipfius floribus in 4i L "a
ter preja cr rojaceo quod complerum vocant, pari pondere amiftis diu inflati ft ad boc medicesnum puni -
suum;vbi egelidum illinatur.Nec ambigo quintota ctinfque Caryophyllate(vt ad eas redeat oratio planta adfirmat
roborare C vulnera, vlcerad, fanare valeat. Ea recentiores vtuntur. pota ad thevacis interna vulnera. Quin C à.
admiffa erugi iculofis comtumacibuso, vlceribus viiliter injciunt: Eadem olfactu vitales [bi í
dut roborat cerebrum.Earndem pitluis epotus pyodefi celiacis,dyfentericis , feminarum proftnpi, c euematia-—
Tib us Tan tus (usnpta, qudim foris iita euterocelis auxilio ey "Temperatmentuim ei excalfaciens, cr exiccan, Vm
io aua, TOTO FEBE inDuto eius radices quippe que gufu odorate,adffri gentes) deprebendantur. Qui, :
YagopHfto: ^ rers erp diliutere Cr adjiringere valent, fed etiam rolorare.Sed,vt ad. noffrum inffitütum veuert,
NOW vulgus Lagoputu t herbas, qua folia babet trifolio fimilia, oUlonga:caulem tenuemrotudn
in panictllisparti anuginofisá, & tactu mollibus, perinde ac leporini pedes, cui man obfcura.
eft. Nafárur hec quidem in feeetibus, ver; legitima fit Lagopus non aufim affirmave:znallus
gnpi [anem veprejentauit.Dantur E,
an, ceeateras alui fluxtones contra bili
tapa
exGal.
Nomina.
-7. fimiplic. medic. bis pauciffimis veri
£3 GYéUBBD cry arr pariter C Latium Legopus fiueà
4l drofanat.: Gerntani Sen ebicten QUK Gall,
slali Garifvate fuat, 00 o mm
tU Kc ———áÉP———mÀ
: 7A " "u -"
Li
- :
" - uS EA Vect ele.
In lib. Quartum Diofcoridis. 699
Caryophyllatàab odorc radicis, quem Vernali tem
y.LAG OPVS SIVE PES gore ipis LI. Caryophyllata vulgaris , Geum Plinij
Leporis. orté & Argemonia thus redolens,C.B.Caryophylla-
Ej e -
Eo Y /2
JAN 7 dits q A lata, Brunfel. ( cui & herba benedicta ) Trag. ( cui &
e— m RUL
AES LEN Nardus ruftica & Sanamunda)Dod.gal.Lonic.Bene-
e NY i ENN 3 y ES //, dicta Gefhort.cui & Geum vrbanüm:Geum, Turn.
WX A A WP VN MEME Gariofilaro vulgo , Cena: II. Caryophyllata
RSS e. SY i2 alpina lutea, C.B.Caryophyllata mótaria, Matth. Do-
QV N Y ("4 do.fol. Lugd. Taber. Caryophyllata montana fecun-
7^ SC tum, Gefde horis. IH. Caryophyllata aquatica; C.
N .. B.&Camer.in füo Matthiolo. Catyophyllata montá-
— NM natertia;vel Geumaquaticum Geíneri, Clufio hifto;
wd f SN Pannonica.Hac radicem habe: dodrantalem, fibro-
Nw fam, digiti Rüsspcopep sentem, dr
ANZ. lam, vix odoram:caules fesquipalmares, leuiter hitfü
2 d z ..... £OS:circa quos folia cies Ciis: floresin
"Sw ANS fummo caule ex pediculisdependentes reflexi , cam-
: NS /, IS pana E fobpurpure ; qui aliquando foli-
, orum textura multiplici elegantes, Eg: rübentcs;
"aliquando Bn sLquip, quinaaut feha folia her-
bacea,fubijciütur:his fuccedát capitula,villofo quàm
, invulgari maiora,femen continentia. Locis humidis
prouenit.IV.Sanicula montana Cortufa dicta, quod
7 2 nomen propter authorem,qui etiam ad nos plantam
; Y 5p. s mifioreferuare placuit, C.B.Cortufa , Matth. Caftor;
Q | pe Lugd.Camer.Caryophyllata Y eronenfium flore Sa-
M . nicule vrfinz,Lobel.Saniculamontanaalterà, Cluf:
hift Pann.Saniculaalpina, Taber.V. Trifolium fpicatum humile;Lagopyron Hippocrati, C. B. Lagopus
(fine pesléporis Math. Tag. cui & Lotus campeftris )Fuc. Turn.Dod. gal.(& Trifoliurà humile) & fol.
Laco (cai & Trinitas)Lon Lobel.Lagopus miaior, Caf.Lagopus minor, Camer.Lagopus vulgaris , Lug.
Thal.Lagopodium, Taber.Leporinis pes, trifolij fpc.
MEDIVM SIV E VI OL A des Cordon Diofcoridem. PM ui
Mariana. *
; Midi, MEDIVM. CAP.XVIII.
" CLIE fh :
N ANM (C) We 2-5: Miis ain faxis , & opacis nafcitur, folia habet i-
iN ^N N fo ii Y We E ridis:caulem tricubitalem , & in eo lorem gran-
dém,purpureum;rotundum;femine cnici,mihüto: ra-
dicem dodranralem, crafsitudine baculi, guftu acerbo.
Ene trita in fatinam,& ex melle decota;rübtos men.
fes faxminarum fittit, eclegmate peraliquot dies füm-
429, P'eSemeninvino porum,menftruapeli, —
. .
SAN
1
2 a
T Edion in Media duntaxat
quidfiita feres haberet,titirtumprofeito mon effet, fron
| proueniret in Italia.Sunt qui eitis folia intubo fimilia faciant;
"s walk) mon autem iridi , ve communis bal leclio , quibus etiam Ori-
D Zn Lafius adflipulatur. Et certà fatili potuit effe librariorum L-
Ve es —Ojftts vt qui vocabulorum afjititate decepti ipid s pro etpidiin
e
praj videtur.Siquidemuon folum aridis,[axofís , ci» o-
acis nafcitur locis ( vt vir optimus lacobus Antonius Cortuus
— teffatur,qui ad mebane plantammifit edfolio eff intubisczu-
le procero. floribus srandibus,ci femine paru, Cnici baudabfi-
Jmili-Medij facultates tradidit Galenus libro 7. fimpliGum me-
- icamentorum,[icinquiens: Medi radicem contra atque femen
(o erfluxion es cobibet aim. ar, tum proftiium muliebre quod
.. Yotant. 4t [eme tantum abefb vt tale quid efficiat;vt eti men
EM ax BÉSMen pi ricin (00 Msi oid
——. -umyocant:Italu, Medio , nonnullis Viola mariana.
had ERE vh I Ws V Nnn $i Viola
GLA:
Sf « banl*.
qe
er IX ;
hai quibu[dLam proditum eft: i» conis,
a Vttunque
exem.í£y axes
apíd soi. in
petrofis.;
o.
Diofioride firipferint. Hae itaque Oribafg authoritate fretus, Dioflocuz rd
- planteimaginem hic appingi curati,que belle [atis MEDIVM fütutus,
^ dic icing í Meli $5.
—- dpfum.temperztam c[fe contingit: nam illa quid. auficaefl, o vues
S ceat, 0j qui d !
-—— "tatis Vt Grai hancplantam jaidvoy ita etiam Latini Medi- Nomina,
700 And. Matthioli Comm.
Viola mariana, C.B.Medium fiue Viola mariana;Matth.Viola mariana,Dod,
& Rapum fylueftre Diofcoridis) Gefhort.Lobel. Taber.Rapi fylueftris genus Mie cu fol Cats,
Medion.Rapunculialterum genus grandius, Cefalpino.Flore eftalbo , cerulco: habetur & k
jiciniatis folijs peregrina. Pleno:
E'aidd iov, EPIMEDIVM. CAP XI
Pimedium, caulis non eft magnus,hedera folijs,denisatque duodenis, neque florem p;
ferens:radice tenui, nigra.graui odore, guftu atuo:nafcitur in humidis.Folia cum oleo i fuí
to cataplafmate, mammas increícere non finunt. Radix conceptum adimit, Folia trita quant
poft menftruas purgationes,quinque diebus in vino pota, przftanc mulieribus,ne concipiat c
meta có- C» Epimedium in Malis quantum mibi perquirere licuit , boc tempore cognofcat , demonfhaá,, enend
"Trinitas non neminem. Quare puraucrim alijs in regionibus ha "c plantam prouenire-vel fi fortaffe naf atur in pr "oe
ef Epimedi- adfoftram perueniffe cognitionem.Non tame nos fugit medicum effe in Italia materiam medicam profit LU
wn, nunc nóyien libe filentio difimulare,qui Epimedium eam plantam effe cenfet , qua à triquetra folioray e
dam vecentioribus Trinitas appellatur,id, ulis conftanter afrmat, c perfuadet , qumaiorem forfan eif pa
quain ipft Dioftoridi. Sed quod is aperte ballucinetur , etfi vnicuique miediocriter etiam in ve berbaria vejas ^
éffé pof'it, pro alijs tamen iam nobis offendendum eft. Quod facili conflabit. fi expendatur vtriu/g plante deferipts
" dem Epimedium, Diofcoridis teslimonio, caulis eff non magnusfolia babet bedere fimilia dena Aut ditodena US
"mullo conflat caule, fid folijs tanti: modo vicenis, modo tricenis,modo quadiagenis;pluribusó, a radice QLanisi ms
^ euutibus-Prererea Trinitas primo ffatim vere florem edit caeruleum mox femen.Epimedium ver), Diofcoride aut], E]
que florem,neó, femen profert. Adde quod Trinitas radicenititur amltifidayodove non ingrato, c» fapore adr E.
dix verà Epimedi tenuis defcribitur. graui odore, C» infipido ac fatuo gu[Iu:ex quibus omnihus , ni fallor, hari plan.
rum difirimen luce clariits offenditur, C medici illius opimio vana apertiftimé exploditur.Caterum plinins libro 27.
Epimedij hifloriam ad verbum ferm Diofcoride mutuatus eft:cui itemm Galenus fuam acceptam "(ft lib. d
pliaum medicamentorum vbi ita fcrihit:Epimedij vieft moderate refiigeratoria cum aquea bumiditate: quare vals
babet infignem qualitatem.Mammas cataplafi fitum vetas feruare potefl. Aiunt vero epotum amisi fen
Épimedij vi-
res ex Gal.
17
Nomina. — adimere.Planta, quati Graci imiatid'ior, Latinis fimiliter Epimedium appellatur.
* EPIMEDIVM,*
Epimedij nomineoffendunt alij Ttifolizm zx.
tei , alij Lunariam racemofam:Patauini eam cuiust-
guramadpofüimus;pro Epimedio exhibent, notiso-
thinibusapud Diofcoridem conuenientibus, licer to-
rem & fru&tum ferre neget, quod etia deDi
& alijs pronünciauit, in quibus contrarium obícnu-
tür. Hoc radice ruffefcente, fibrofa, multas propag-
nesin obliquum fpargéte;grauis odoris, ex quocon-
muniter caulis vnicus, teres, dodrancalis exurpit, eu
vt plurimumiin ternos peiiclonerme etude
dos, diuiditur: fingulis fe&ionibusin fümmisqudiz-4s
lis;interna, rarius quatuor folia definentibus ,
Hedere figura, lata;acuminata,in ambitti quafi c
exornata,lcuia, dilute virentia,auerfa parte albicanti,
duziufcula, odore ingrato,fapore fatao & fubadiin-
gente, Flofculos habet jer : rifolios&
quadtaneulos, fingulos fingulis pedicellis inidentes
marginibus rubentibus, interioribus luu cis, mediae
picibus virentibus:at anerfa patte rubent &ftrisan-
didisredtis difcurrentibus varicgantur : his füccedunr
longum quafi femilunatum & fübruffum. Arfloresi-
nácum feminibus(communiter ) folijs rode
velijs auctis, decidüt: ficvt ne veftigium eorumap-
parcacIn Euganeis montibus circa Patauiíi, circaBo-
honiaii;& in herto Patauino legimus;circa Vincent-
am,locis vmbrofis vdis(vbi Lunaria nominatur nli
guriz montibus & in Illyria obferuatur. posu
rimus nominauir Ánguillara , quem imitati
Merida quean Epimetró Plinij fit dubitint Lob
zu Dod.fol.Lug. Taber.Camerarius.In montibusLig-&
se o fie plantaproueniensdiciurCafapino, ——
EÍgur. — GLADIOLVYS. CAXEXXLIS
r Xüphionali phaíganon;alij machzronion; Romani Gladiolum vocát: nomen indescei quie
E: ^^ lium gladij przbeat fpeciem.Lridi fimile erat,nifi minus, & anguftius videretur , & gladij mo zi
't Ori. add. ctonatum,neruofumque.In caulem exit cubitalem 1 in quo purpurei flores,in ordinem digefli,
970v aseir. diftant : rotundo femine:radicibus geminis, vna parüorum bulborum modo , füpe
füccó pleni. quarun inferior gracilis eft, fuperna vberior: hafcitur in aruis. Superior cum thüre. de
dide aculeo € corpore extrahit: panos cum Lolij farina, Gc hydromelite difcutit: quad re hoi rd
Ü pt
techa tenera. filiquis fimiles, femen continentesoh-
|
1
P
|
:
|
1
|
10
S. 2 . 4 E . t 5 , ] Gladioli hi
NU Gladiolus,quem Greci xiphion vocant,frequens in Hetruria, c in comitatu Geritienfi in pratis , Cin av- (toria. Es
uisipter fegetes: vnde Segetalis plerig, dicitur:buins flores noferi vulco appellant Monacuccie.Folia ei iridis, breuio-
jure
4o
5 *
*
jo
6o
S
Inlib.Quartum Diofcoridis. 70i
-. mphafttis inferi folet:menfes impofita trahit.Superiori radice ex vino pota,venerem ftimulari , & in-
X fumpta fterilefcere cradunt.Superiorem quoque vüliter infantium enterocelis, cum aqua potui
ferior
dati pizcipiunt.
LGLADIOLVS. *IIL. ARVNDO IND. LATIFOLIA.*
Med em. rtt
5 GA 14 -
SA a
DEZ ZPPSEN
N ; 25 g *
SESS Lm
ratamen,c angufliora, um modo flriata,mucvonataó,. Caule attollitur culitali,leui.fuccofo : in quo flores
micant pua pureisparibus inter fé fpatis difHantes,qui etiam iridis flores forma effigie, plurimium emulatur , quan j
Gladiolo msores (unt, Cr vno tantitm colore con[Hantsprodit ex bis omen (vt Diofcorides inquit ) rotunduta. Radicibus
cobaret ceiminis,bulbofis, rotundis prefiifG, verticillerum modo, vna fuper alteram infidente , albicantibus, bulbofifá. Ha
eltegumur capillaceo inuolucro,in nigrum pur purafcente,veluti croci radices, Ceteritm quamuis tradiderit Diofcortáss,
quid fuperior radix magnitudine inferiorem [uperet, plerunque tamen contrarium vifitur. Plinius porro hac in bifforia of ipe
f coride dificn
iens.«
Gladioli vi-
4 Diofioride diffentit:fiquide Gladiolumsquem in aruis nafd (cribit Diofcorides, in paluffribus is Cr aquofis inueniri ex-- E
if'imat.Ex quo facile crediderim, Plimo illum vocari Gladiolum;quem paflim officine Acorum nominant. Gladioli ine-
minit Galenus li-3.fimpl.med.vli fic inquit: Xiphijadix, c maxime altera;que fuperior eft, attrah di
cji» eL
» res ex Gal.
Gr exicamtem (ilicet facultatem etiam pofidet.Hecplanta Eig» Grachvocatur : Latine Gladiolus : Arabici; Kaffton: Nomina.
Italice Gladiolo: Senenfibus, Monacuccie: Gerinanice, C dytoettel: Gallice, Glais, Glayeul.- ;
Gladiolus duplex eftjal:er vtring; floridus,Italicus:qui alibi procerioralibi breuior:aler ab vna párte
caulis lores digcítos habet; qui Gallicus & Germanicus:vterq; flore variat rubro,incatnato, rarius albo.
iolus vtrinq; foridus, C.B.Gladiolus, Matth.Dod.gal.(cui & Linguaceruina Apuleii) Lac. Caft,
Lugd.Ca- Gladiolus Italicus binis orum ordinibus cinctus,Lob.Gladiolus vtring; floriferus, Dod.fol.
Gladiolus Italicus, Tab.Gladiolus verus, Gef.hor.cui & Victorialis rotunda:Xyphium, Gef. hor.Cam.
IL. Arundo Indicalatifolia Ex radice nodofain capita rotunda protüberante,& craffioribus fibris (tipa
t2,culis primum vnus, deinde plures prodeunt, digiti minoris craffitie,recti;arüdinacei,lcues,herbacci,
nodofizcirca quos multa fo!ia Hellebori albi modo ampla,neruofa & firma,tenuia tamen in mucronem
collecta & es pallida,circa caulem conuoluta, qua: cum primó erumpunt, chartacea cornicula
quod & in Elleboroalbo confpicitur: pore primüm herbaceo, dcin nonnihil acri: extremo -
culi ores minij colore nitentes.finguli apitulo hiríuto infident, Gladioli figura; ex pluribus oblongis
folüscompofiri qui nondü apertic m forpiculas & forma & colore ( vnde quibuíd Flos cancri)
referunt:quibus delapfi pitulaaugentur, & quafi tri gularedduntur;afpera parui cucumeris figura,
femen piforum magnitudine & forma,ni grum,macula fufca notatum, continétia, Ex India Occiduz feu
America (emen primum in Lufitaniam (in quo monafteriis frequens fab ftillicidiis ad mtiros feri
iioi inde in alias regiones ita vtapud Germanos, Gallos, Italos & Anglos paffim ab rei her-
ftudio;
necad.
fis elegantia: gratia in ibus Adonidis hortiscolatur. Apud nos non femper floret,
: mtr nud. ait anui diligentia in fi&ilibus hyeme aíferuetur, feró enim ger-
punit. Dicitur Canna vel Arundo, quia caulis veluti arundineus eft. Canna Indiea, Geínero de
hortis German. Cluf; hiftor. Hifpan.Camerar.cui & Xyphium Indicum.Canna Indiz, Czfalp.Arundo
Nnn 4 Indica
702 And. Matthioli Comm.
ndica florida, Aduer.Lob.cui & Catinaco rus, quorundam. Arundo Indica latifolia fine fr:
es Cir Indicis Cam.in fuo Matthiolo.Huius folissGummi Elemmiing Ried
ur:ex femine, Hifpani & Lufitani fpharulas precatorias conficiunt, quareà numerando, C "va
Germanis ynbtanifd) SSluomenrobr dici porci — üentas
Eu o enden "aei pnm
Xcapydto. : SPARGANIVM. CAP. XxfI
Parganion, aliquixiphidion vocant:
Dip drdliora] NB tera foa abe
2 Meum z^ ass: magi proci.
An i bentia: in fümmo caule veluti pilula: de Y
epa. 1. ; P Pi Iominent ipi;
mapis incli« quibusfemen. Contra ferpentis Venena radix
nata. vino datur, 9m
A r Xiffimat Ruellius eam plantam effe Spa avit
Sparganii in aquofís locis prouenit, qua m "NÉ
tonfidcratio, : f " etin
tulam fotidam appellat, Verum hec, vt in pis;
Woueier donum. «linde quom D
Quare mibi plané vefellenda videtur in hor guest; ie,
Siquidem berba bec , quam ideo Spatulaui fetidam ap.
minant , quód grauem exbalet odorem , folia quidem bala
&ladioli. fed latiora, longioraó, , miniméin terram M
bentia. Adde etiam quod illa im fummo caule n pilus qua
femen contineant. fed. olliculos,aut fliquas profer yu
cus Spatulam fatidam defcribens,eius bifloriam Paulo tos
hele perperam acceptam refert: id enim ipfeim Paulonsfrig
potui reperire : fed ad Sparganium noftra Tedeat oratio, Du.
Litamus nos,an planta quam hic proSpatgatio exprefimu,
quamó, fer omnes , qui boc euo de re pLantariafenp
Sparganium faciunt , legitimum. gemimumá, Spargavium
Jit.Siquidem hei folia xypbio latiora gerit , ton quidem ar. v
iorasead, fuv[fum fpelantianon bumi procumbentia:qu—
Fit vt eo fadle crediderim vix plantam banc Sparganium.
dici pole. Nafcitur ad montium radicas.bumeto ole ir-
va fcrobes.San? quam paucis de Spavganio differuit Galea.
Tib.S.fhmplicium medicamentorum ficinquiens:Spararim.
€ ipfum deficcantis ef facultatis. Nomen Graecum bale.
planta bac zaeapgyctvios Latinum i Sparg i li.
cum, Safarberamon:Italicum,Spargenio.
Ruellius ma-
lé Spatulam,
Sparganium
. credic.
Syluatici ei-
- ratum,
LI
Sparganii fa
dei cul
Nomina.
Sparganium, quafi faíciola, quod foliiseiuspro s
fafciis vterentur, duplex eft;ramolum, & nonramo-
fum.Sparganium ramofüm, C.B.S parganium, Mart.
Trag.Cordoin Diofcor.Lacu.Turn. Lobel. Caftor.
Taber.Camer.Czfal.Butomon;Dodo. gal. Platanz-
ria,Dod.fol. T hal.Carcx,Loni.Phleos femina, her- í
bario Lugdunenfi. à 19M S SUE
Evek. XYRIS: CAP XXIL
Yris folia habet iridis, latiora &in cacumine jo
mucronara:quorum medio caulis erumpit,
- éraffus,cubitalis, exquo filiquz trian E depen-
dent: in quibus purpureus flos, in me io puniceus:
femen infollicolis frle Labisfotid S
acre:radix longa;geniculata, rufa.Contta : jitisv
nera,fra&taq; efficax eftzaculeos,& fpiculaomniac-
tramoleftiam extrahit, adiecta floris aristertia par
te; & radicis centaurii, c mellis quinta: lido nor
& colle&ionibusillita cum aceto medetur, Radixex.
paffo bibitur;ad conuulía, rupta, coxendicum dolo- n
res, ftrangurias,& alui profluuia. Semen uribusobo-
lispotum, vrinam vehementiusi
"E Orib.z- )
Boc i.exuis,
E : cctolienemabfumit, ^ A
Xsridis con« MNripherta lc prouenit in Italia , prefetimine
fideratio. à truria,in aquofis c» hu ds oci Namerh send on djs :
; 20015 AYTIG ji E ji
fenegent, quid vadice non conffet longa,rufa grialits
multifida,eraciliá, mos tamen non ob id, atf pared
» " E ^ Di
Do [jocis doi pem
s XE dE : HORA
E E d
. » . . ^
Inlib.Quartum Diofcoridis. 793
: eeridis Xyride conteni at ean legitimam faciemus , fiquidem variare vadices in plantis facil! fcimms pro diucrfo foli
(flaca, uixit quoque quibafdam fuffitionem ipfum quoque femen. quod vorundum cum fit, fabis haud fimi- - yi
; itignem banc avffultt Oribafius,qui dpoCosc legit, id eff orobis fémile. Quo arcuientofretus , cim aridis fe- rs Diofc.
. M elfadenti palam fit )odore fabaceo babeatur, Diofcoridi legendum effeputo : Semen in folliculifeft faba- ease: pr
adore. Eam vulgus Spatulam fetidam appellat.quàd eius folia, fi manibus atterantur,grauem c ingrattan reddant Xyns vires cx
1 prin Sunt qui buiuce fucco vtantur ad [cabiem , vitiliginem , C lichenas. Hanc memorie prodidit Galenus libro 8. Gal. 4
fEmpluum medicamentorum, vbi de eius viribus ita differit: Xyris tenuium partiumsattracorie, digerendi , ac ninirum
aim eft facultatis cim radix tum multo etiam magis eius fructvs : qui quidem €» vrinam ciet , € lienes in-
duratos [anare pote[f. : "
grt ss 1o Latinis quoqtte Xyris dicitur: Arabibus, Caforas: vulgo, Spatula fatida : Germanis, Q&anbt[eug Nomina.
planta Gracis Zue. quoque Xyris ls
P ist: Hiffanis,Lirio [padanal: Gallis, Glaieul fautage.
Xyris,ob folii fimilitudinem,quafi raforium cultrum diccres.duplex eft: alia vulgaris, alia maritima, á
isdicitur Matthiolo,Dodo.gal.Cordo in Diofcor.& hiftor. Turn.Lacun.Gefncr.hor. Lobcl. (cui & id
Jasagria Theophrafti ) Caftor.Lugdun.Camer.Spatula faetida, Trag. (cui & Gladiolus Italicus) Fuchf.
Spatila foxrids; Gefn.hor.Dodon.fol.Cluf.hift Hifpan.Lonic. Taber. C amer. Cafalpino. Huius radices
ione attis variant. dum enim adhuc iuuenca eft; radicem habet fibrofam : adultior reddita, cra
vrnoftra figura exprimit.
P Laotd A yeu. ANCHVSA. CAT; XXII.
H
[ 'confpicitur:radices habet rubras; prelongas,que meffibus fanguineum fuccum fundunt; ít fa- olco ,ita ha-
^
esinfpuatur,cum interficicr Radix acetabuli menfura cam hylfopo, Nehodo pota, la- ppm it
- | Les ee pe ier. ix d
HYSA IL e CO ANCHYSA IL Md
Alves s Fa ; , Bo coue.
i
NN € e nt T e
eR TP,
I AFIBEERIS
" x hoc
& * x R da
du d. * cd
*- z
a * * & E E:
704 And.Matthioli Comm.
i Anchu(e genera. qua bic à Diofcoride (cribunturquanquam Plinio libr.2 2.c4p. 20 auaptuy,
nc qs f e à iae na (am ob id appellatam ait, quoniam primo aliarum generi quadantenus Tad
tior tamen bac, lanuginofior , C minus pinguis, folijs ten nioribus, Gy languidieribu Sed hanc PU quam equidey v.
cim tamen alias omnes loci compluribusin 1talia inuenifJe me eihipam, Anchuà omne gem , intotofe; -—
Meeseóqm flores vulgari buglo ffo nan longé diffimiles quamuis 4 ncbufis isgi (ubrubentes, magia e ba.
p tur.Galenus inter Anchu[as Lycopfim quoque,
Jimpl.imedic. vli ita feriptum reliquit: Anda
Jpecies eff. Quayum Onoclea quide radicem puit
Tefrigeranteni, C» deficcantem,tum adftrin -
maram , tum que fufficiat extenuandis, e» extergas ^
moribus biliofis , corporibuf, conden[andis, Ceteris rid
babet imbedlliora quidem radice, ad rina iani q t
Crdeficcat.PorroLycopfis cognominatavéfiseng, UA
magifa, radix eiutsqua Onocles ad[fri Init. At
lidior eflc magis medicata : nam plujculum habet c, E
ipfo protinus acrimonia. Hac verb etiam calidior ^
qua & amarior, C magis etiam medicataeft, oia :
omnes eafdem viresobtinent.Nam Onoclea quam
dicem babet fimul adftringentein, e» fübamar, rpUrilus
conden(andis, C todice peur. EA os
gii quod, Co ablendisiliofis;c [alis fucci ime,
Jüprà efl quod qualitas acerba mifla amaritudiniea v,
ve qieat, Sic faneregio morbo, €? lienofis , C renum,
bus eft vtilis. Sed C refrigerareidonea eft:c» fané cumpolits
illitainnat eryfipelata , c abflergit non medo epota, [ed ce
foris impofita.Proinde vitiligines, cr lepras fanat am aum,
! At radicis quidem bec opera funt, cy operum, "aciltatesyqua
diximus. At foliaipfius berba vadice quide funt imbealiar
qon tamen aliena funt à veficcatione; C» adftriclione, Iege
etiam profluuium fanant pota cum vino.Et qua Ly p»
minatur codem modo evyfipelatis congruit, c adim
quam onoclea magis ad[iringentem.At Onochili, C» alülia.
dij cognominata vis magis efl medicata.Nam C» gufupna.
nus maiorem habet acrimoniam , &* eos qui à vef
funt;admodum iuuat tum illitastum (ufpenfastum e(t.
mu, dia veri nempequartas que parua efe, cr feri mominecun
ex illis (ola, Alcibiadio quidem perfimiliseff: verkm € ams-
vior, magis medicamentofa:acproinde ad latos lumbriasi
olas 7 byffopo.e naffurtio epota. Que 2, «(9 Grace, Latine pariter Italic Ancha voratur:
Germanice, Rot Odyfengung : Bifpanici, Soagem: Gallici, Orchanette. HE 3
Anchufarum
vires ex Gal.
Nomina, 4, Lbs f
ft.
Anchufaàflorido radicis colore dicta;eius enim fucco finguineo manus inficiittur, quo fantab diio
Bugloffo & Lycopfidediftinguuntur. |I. Anchufa prima, Matth.Lac.Caft. Lugd. Bugloffa rubra Lon.
IL Anchufapuniceis floribus, C.B. Anchufa (ecunda, Matth. Lac.Lugd.Bugloffa rubea fecunda, i
videtut Anchufa parua Aduerfariorum,& Lobeli. — 111, Anchufamaior luteo, C.B.Anchufaterta,
Martth.Lac.Lugd.Cam.Anchufa;Gef.hor. Anchufze prima fpecies.forté Cordo in Diofc. Anchtüfalura,
Aducr.Lob.Lug Bugloffa rubra tertia, Lon. Anchufa quarta fiue Pfeudoanchufa,Dod.fol.Anchufifo-
re exalbido, Cluf.hift.Pannonica.Floris enim color modà luteus,modó albus, modó exalbo palleícens.
TP
5 haee v x LYCURSL.. T CAT XXiML. 4
eod. E apti que &anchufaà nonnullis vocatur, foliis ett la&uczslongioribasafperioribus. [atiobu£
s que; |crafíis;ad radicis caput recidentibus:caule longo, re&to.fcabro,hirfutis adnatis multis.cubiali-
or bus:loreiniis pacuo,purpurafcente: radice rubra; & aditringente : nafcitur in campeftzibus. Cur » ole ,
: radix illita; ln & bur lctur:& cum farina hordeacea, ignibus facris:fudores per :
&ooleo. B dee : ep
Eu e ME à dpud. 2 a MS
3 iyeoptscon e Go quoque vnà eem Raellio, cr Yuchfio viris dotifimic crederem Lycopfin eam efe plantam , quam df
m UR mi Cynoglofi vice paffim vfurpant; vocantá, CymoglofJam.fi tauien bac radice vubra,mon auteti ada
uus Ilii vircfceret afperis,mon autem leuibus,ad terram recideniibus, no (ua [um [pectantibus: fi caule a[urget je
E cud 77" mon molli:fi denique Plinius buic fententia uon provfus refiagavetur Parrà cum Plinium videam libro 27.4941
" pfi feorfuia trachaffe c fimiliter de hoc Cynoglofft genere priuatim feripfife lib.25.ca.8. cogor omnino, vt irgeme: xl
» Ab ilii diffentire. Potius enim adducor , vt credain , Lycopfin berbam elfe anchufe non abfimilern : qIMUT HE rd
" Galenus, C A&tius etim fecutus in ancbufarum. genere vetulerumt;vt füperiori commentatione diximus. DaeE à
egolegitimam eff exiftinto,vidi fapius im campefiribue fitientibus,asidifÀ locis matan, anchu[e ade) flent?
ca difcerni poft.Caterirm quoniama in buius libri quarti progreffu , Deo itmuante , nobis de Cynogloffo tiere? v
3 proprio capite, idcirco difputatio quodnam verum fit Cynogloffum, c» nunquid illud effe ojit , que off tein
: surmiliudsenpus commodius dijeetur : Lycopfs, vr Plinta efl ewshor loco citato, folis efH anguibus quPP on
Hh
- Inlib.Quartum Diofcoridis. 70$
(quest eklelongo.birfutis adparis maltis,cubitalibur flore parno. purptreozna[tuv im tompeffribts, tec bt Nomina:
Gradi duc prs Latinris item Lycopfis, cr Italis Lycopfide appellatur.
Eus ECHIVM. QAP. CX
Chion folia habet prelonga.afpera;aliquantulum tenuia, Anchufz proxima, minora tamen, fubru-
E pinguia fpinulis tenuibus horrid ula:cauliculos exiles, numetofos: minutaque vtroque latere
folia;expanla pinnatads, nigra.in fummo caule 3 diete minora: fio res fecandum folia purpureos,
in quibus femina capiti viperarum fimilia infunt:ra ix nigricat, digito tenuior.Qua: non percuffis mod
1c àfcrpentibus ex vino prodeft:fed eos qui antea biberint, feriri non patitur.Folia & femen idem praftant T NON
maunus.Lumborum dolores fedar:in vino;aut forbitione fumpta, 7 lac extrahit. | MeR CM
La r e o AxnQBcca.tí-
L ECHIVM. .*lL EHCIYM FLORE ALBO/* i» pac
» WE
r2.
t ND MEDI (C
hr ex hydur
A
VAL APA
A, 3 a d
NM: $i j E
pa, 2.
4 AGO
Ip
9gz di
——À ) m
4. Chion A viperis onini nomen adinuenit (vi era enit Gracis v» is dicitur vel qu femen proferat capitil hue vi Ti- Echí ecntd.
Los Cain e adiu My e aa d 4m 1 ve berbam ab Alcib pigs d
feimuentam duthor eft Nicander ia thertacis, ci proinde à pofferis cognomine Alabiacum appeliatum. Irentin dum (ecu
Arum dormiret, à vipera in extremo inguineidlus efl:excitatu[G, à [oinnayex hac berba fuccum commanducando palato
To G dentibus exprejit yaufita, in corpus.Manfe ver) berba reliquum vulneri fuperimpofuit contra dolorem,quo mtdica-
meyto liber euafit.V nde poflea Echio namen inditum eff Alcibion, ali eo. quà primus offenderat , quantum viribus pollevet
Contra viperarum ichs. Nueuius [iriptov gramfimus duo Ecbij genera inttessiri feriptum reliquit , quorum alterum O-
Gimoide; appellari inquit, quod, folia ocimo fimilia babeat, alterum verosquodfelro eff fpinis borrido;pritatim Eclton no-
minari.ld fane quad en theriacu ante rpjum firipferat Nicander. Quibus videtur etiam Diofcorides adffipulari , quippe
qui Echio [Latim uliecerit Ocimaftrum.His quoque (ubfcribit Plinius libro 25.cap.9-ftcinquiens : Ecbios duüm £ft gene-
—
vum:aliera folis coronata, pulegia fimilis: alieralanugime diffinguitur ffimoja , cui c capisala vipera fimitia fumt.. Sed Plinii tspfas.
Mamen igneraffe Plinium Alcibion, c Echium idem e[je.fatis manifeftum eft; fiquidem is libr.27.cap.;.. Alcibios,inquit,
qualisejet berba, apud autborcs non comperi.Ex cuius verbisillud facile colligi potefl quod fcilicet Plinius mon facis accu-
, Vtt Nicandrum legerit. Caterüm non parua admiratio eum capiet , qui in Echio diligenter opus prudentifamz natura
6o perfexi it,henpe quod ip fuam genit viperinis capituliss vt ita apud bomines, quorum potifümttm curam gerit, tefLetus
b o p VA MS Dat dbhuiuíc di lethali ferarum mors. Ecbium, quid vbiqueferé pro- Echii defzif, | -
itinera in agrorum margjniu » cr ficco imculto &» exoluto ilo aridis prefertim oci fepeim Heiruzia,
agro Tridentino, 6 Gorisienfi vidimus, emend, eius viptrinum dezerpfinm ad antideta. Herba eft ancbufa , qu« fé
cundoluco Disfcridi redditur , non abfmils. Vacant quidam fyhnefire Buglofm. Flors profert hecim rubeum purpn-
Tofimtesinter minata folia a medio caule ad fummum: equibus [omen prodi nigram , birfüri , JBimofifg, inolucr im -
cafum, viperarum capitibus fimile. Non inuenio Galenum vllam Echij mztionem feciffein libris; quosde fà iplici
damentorum facultatibus edidit. Paulus tamen eins vires deferibi iofcoriden fecutus lib.7 bs becrefert: Echion,alij :
muli Alibiadion vocant.Spino[a berba eft, qua mon modo A ferpente commorfis cum vino pota auxiliatur, Échiviree —
Jedprefumentes woque ex ictu nibil moleffum pati finit. 1 "ex Paaléc
dy
in
706 And.Matthioli Comm. |. ^
Quod by Greci Latini quoq; Echiuni dicunisltali, Echio: Germani,
Galli, Bugloffe [auuage, vel, Langue de Bouc.
SE RB Ddfejung; Bio tu
Echiialiquot fant differente hic devulgari. Y Echium vul gare; C.B.Echi
Dod.fol.Caft.Lugd.Echium fiue Alcibiacum, D6d.gal.Echium floribus purpiran cele
Lycopfis,Cor.in Diofc.Bugloffum fylueftre;Lon.Anchu(à fylu. Thal.Anchu& maior. cabelit,Lolg.
florealbo Cam.in (ao Matthiolo proponit,quod precedente maius eft & afperius; &in ILEchig,
brachiatum:in montofisarenofis Germania & in horto Patauino legimus, multo; Tamos
Q'uipceh ls OCIMASTRYM. CAP Xxvj].
Cimoides,Latíni Ocimaftrum vocant,folia fert ócimi, & ramos dodrantales, hirfuto, -fili
Ícyamo fimiles,femine, vt Gith,nigro pregnátes. Vim habet femen in vino potum S:filiquas yc.
caterorumá; ferpentium morfibus medeatur.Datuz ifchiadicis,cum mellé,vino;myrrha & y
dice nititur tenui, & fuperuacua; pipere. Rz.
L OCIMASTRVM, SIVE *IL LY CHNIS SYL.
Ocimoides.
alba multiflora.*
ie
e» —-— d : i
3 A EA AA ^
Zo. (d paby Qo CN
25 — NO SUV CP D)
E ? Eat ANCHO
E TE NS NP
vis f EIN lys
X /
eue.
(A JN
7;
ZA
JA EX 4
* PT. SW.
? 7 z2N py,
j rd u/ EM PATENS
M^ CURE SSS
2A T, J/:
SN
Oeimaftri
con(iderarig.
DU Drttlprt rmdir ratam tarius metti
t eff. At femen tenuium partium , Ce dca ji
Nomina.
L. Lychais fylucftrisalba;qua Saponaria hirfüra ItalisC.B.Ocimafrum fide Ocimoides Manblon —
Tie Ocnedos Gdleclae Ca Cam Ocimoismio Logd Ce lema
Trag Lychnis fyluetrisalba;Dod.gal.Gefhor.Cam.Bafilicim fjluefiseCatori, IL Lychnsheh —
albamultifora C.B.Lychnis fjlieftris ore multiplici, Dod fol Lychnisalbus lu isLobiniont-
cual muliflorum, Tab.ab alteranon differt preterquam foribus, qui muliiplicfoliorum te-
'* TACO) bes :
ERINVS,
i
1
1
ae: Inlib. Quartum Diofcoridis. 707
ué: Foe ERINVS CAP. XXVII Laici
; we citurapud fontes & fluuios;folijs ocimi, fed minoribus, parte fuperna diuifis: furculis qui- eme uasa
Rinusn p Js partejup. q S uii
1 nisenifve, dodranralibus:flore candido : femine nigro & acerbo : folia & caules a lacteo fucco tur- fs aper
Semcii drachmis duabus in quatuor mellis cyathis oblitum; oculorum fluxiones cohibet. Succus 2 & 7522
gent RES ^ i.caulis & fo-
-—— eunfülphure,& nitro inftillatus;aurium dolores fedat. la faccdse:
: id ferta funt,
| ERINVY S. Tfi nonnulli Diofcoridis codices bal » in quibui Ezini conüd.
non legitur Erinum aliquo lacteo fucco tuvgere , non de-
funt tamen & in quibus plane oppofitum fcriptum intenia-
ttiv , quorum lectio mibi magis probanda videtur non infir-
ais, vt arbitror, nixus rationibus. Quippe quod berbam banc
apud aquarum viuulos viderim , legerima, ladleo fucco ma-
nantem , ade vt eo manus inficeret. Quod pretereaPligio ——
reddatur Erimus berba lattaria, feu lale madens libr. 2 5.tap, FnusPlinii.
7-vlide ea hec memoria prodidit: Herbainquitquam Gre —
Erinon vocant reddenda est in boc loco propter gentilitatem.
Palio alta eft. cauliculis quinis, fere ocimi fimilitudine, flos
candidus: (emen nigrum, paruam, qd tritil cum melle At-
tico oculorum epipboris medetur. Manat lacte multo c dul-
$^ .— c.Herbaperquam vtilis aurium dolori , nitri exiguo addito.
W^ Foliarefiftlunt vencnu:becPliniu.Ceterim Erin facultatis
aduerfus venena non memitiit. Diofcorides , quanquam Ni-
candros yt que ad id prafler , addatur in antidotis. Galenus Exini viresex
banc berbain non Erinum,fed Ecbinon appellat : neg,id [ané Galeno.
mirum est; quandoquidem in vetuflis aliquot Diofcoridis co-
dicibus Echinos legitur. De qua differens ipfe Galenus libr.6.
Jimplicitm medicamentorum, fie mquit: Ecbimi berbe femen
accibum ed:ac proimderepellentis , C exiccatorie facultatis.
Vruntur co ad oculorum , C narium fluxiones. Qua berba
Gradi fewer, Latin? Erinum &* Ocimum aquaticum nemi- yv. ca:
natur: Italict Erino:Hi[panic Bafilgo delbagod,
Erinns fcu Ocimumaquaticum Marthioli, queri
fecutus Lacuna; Caftor, Lonicerus & Lugdunenfis:
quid fit ignoramus: cum Guilandinumin eam rem
-.. confuleremus, oftendit nobis eam quam Hieracij
|. Sabaudi nomine Lobelus propofüit; fed multólas - ee
tioribus folijs erat. * ".
A^5toci.. GRAMEN. CAD. XXVIII.
Ramen geniculatis ferpit ramulis, à quibus ra-
dices fpargit dulces, articulis pracinctas:foliaa-
menta & boues pafcunt.. Trita radixillituvulnera
conglntinat. Decoctum eius in potu, torminibus
medetur,& vrine difficultatibus:calculofa etiam ve-
ficz excrementa comminuit. Eft & arundinaceur
gramen, priore multó maius , quod iumenta necare
traditur, pracfertim in Babylone:idq; iuxta vias naíci-
tur. Quodin Parnafo monte gignitur, denfius fruti--
cat:folijs hederaccis: flore odorato, candido:femine
'eraffitudine, candidis,mollibus, & aadmodum dul- secca;
.. €ibus. Succus fiin vino cum melle pari, & myrrha: C dulees,vati-
[5:3 nidiodt qatat, ac cianturg; piperis, &thuris p^* — ,
" "fertig es ,probatiffimum erit oculorum me- b ios fpe
rwv Noe. a pyxide reconditur. Decoctü ser M
radicis idem,quod herba preftat. Semen vehemen-
tius vrinam impellit:aluum vomitionefg; fiftit. Na- midáin
. tumin Ciliciagramen, quod incole Cinnam appel- bulo fumprá
lant,bouesinfiammat pfi co virenti fepe pafcantur. wipe
pe at varia funt Graminis genera : Jiquidem preter. Graminis hi-
DU bectrie,
c farissbuvcrliGramen ipfumsmquit eitimerberberval-
[0 gatiffimi: genieularis ferpit internodis,erebrod abis rex .—— 00—
- - eatumine aouas radices [pargit. Folia eiusinveliquoorbein — —
3
Lai A.
VAI Cu P An * ow
caminata,dura, & vrarundinis pariüz lata, cag; iu- "
paruo,non inutili:radicibus quinisaut fenis, digitalia Mei; —
Es quorum meminit Diofcorides, alia quoq, tria 4- &oriacxPlin,
-— «uleati generis Plin tur lib. 24.6ap.19. naturalis bi-
exilisaten em faffigiantur.1n Parnafo tantu hederaceafheie 007
E O00 dei :
d
*
7o8 A And. Matthioli Comm.
IL GRAMEN MANNAE. Ill. GRAMEN ALTER
£71 3E AL TNI
z
UA
EN 3
3 Ü S
, / im
L It ut S34 € n :
(ERE NNI S Mee
S yf Mom
SUUS
SEAT,
X Ty '
SES
*IV. CARYOPHYLLO ARVEN- , E am M
fi Glabrofimilis,fed minor. * denfia, quàm vfquem futicente: fore odorato, s
Ssmi Iumntis bevbanon alia gratior fite viridis, finem,
Rs zc efPlu t EE SU A dep cata. Tünditur afperfa aqua. Stccum quog. tiu in.
ue excipi tradunt propter vbertatem : dulcis enim lite. ny
cem eius in reliqua parte terrarum faecediedecoum ad.
meraconglutinauda. Quod C» ipfa herba ufa prefatilts qn
tuetur, C ab inflammationilus placat. Decocho adir
vinum «ac mel, ab aliquibus &» thuris, erbe |
tertia portiones: rurfusá, coquititr in ereevafe, ad.
dolores e epiphovas. Radix decotla in vino torminlwme-—
detur, vrina diffcultatibus,vlceribus vefice:caliuli
git-Semen vehementius vrinam impellit: alum vomitu. —
nesó fft, priuatim autem draconum morfilbusandlutm, —
- Qurdégraminum genere fiptem intermedia halt fif
fime capiti contra dolores adalligatur. Sunt qui aule.
tum gramen vocant trittm generum aum incacuman alo o
Do fant plurimim quini dactylon vocant.Hos copuoluninan-
. businferuntyextrabuntó, fanguinis ciendi gratia, Altra
€5E Aio fimile,ad paronychia cypterygia ynguium.Cram
caro vuguibus exereuerit , vtuntur aum axungia, Tertiam /
- genus, quod tenuius esi,nafci
? dii ocym
caufica vis est. Siflit vlcera, que ferpunt.Gramencitiór-
M Ti rie EE
4.
»
Vade : et Gs e Lb ferm esahuná,v faisant in "
AEN : bam Betru[G ab effectu vulgb appellant sanguimella alij iola. De qua latiusin Coronepo diximus vH Iamame
"ct pe li estentizrrobaimus qui arcc Corenepam Dif vnam c center rama Ta e :
Manna gu- pofeparatim difieruit Plinius lib 2 cop.1o fae naturalis biflria. Poffremz bancin. aliquil.Ge vanielid feri fric 1
(o uma, 5 Ui AMdie miror. cut quam cetera jugi de lequminiigenera. Siqeidéci fomise ped Max wax Ap
i
L3
L3 a *
&
* . [nlib. Quartum Diofcoridis. 709
JW GRAMEN PARNASL. | * VL MONOPHYLLON, *
I,
n
SS
S
SS
SY
SS
S
S
SS
SS
SY
SY
SS
S
S
S
| VIL G RAMEN ACVLEATVM. frequenter vefcuntur in cibis qud in irepinguium carpiutn
Cogita COSE 1988 i decoctum,non minorem cum palato ineat, gratiam, quàm os
T Chu - ,
riz a , ci ego facil prepo[üerim:est euim [emen panico , mi.
lioó, long? minus, album oriz e fer modo: fed in pila ipfum
quoq, tiindere oportet, vt à [uo refiliat putamine. Semen o
rye qualitates babet , quare mediocriter vétrem ad[fringit,
Semen ex pingui iure decoctum C illitum , mammarum du
vitias refoluit. In cibismediocriter alit. EH Cr alterum Gra
men;quod floridum appellari potest, folijs & caulibus ceteris
Jümilibus : floribus in ummitatibus ftellarum inftarvadiati-
bus candidid,. Radice tenui minim geniculata. Ceteri
GnRAMEN quodin Parna[oprouenit , ego lacobo Antonia
. Certuo viro optimo acceptum vefero,nam antea à me vifum
noneit. Gramen aculeatum folia, Verg d re vei
- minis modo profert : neaulibus tamen [imgulis folis aculei
peculiariter exeunt y triplici apice conflantes, ac [uis nixi pe-
diculis,tribulortm terreftrium inflar. Prouenit inter rudera.
e inmuris vetuflate collapfis. Vires eafdem babet , quibus
. pollet primum graminis genus. Sed iam Graminibus [uas ve.
UE ex Galeno, qui de js agens libb. fomplicium me- Graminis vi
dicamentorum , ita feriptum reliquit. ? Graminisvadix me- xes ex Gal,
diocriter frigida eit Cr fica mordacitatem quandam exigu-
A, 4m; partium tenuitatem obtinens. At berba ipfaprima
quidem exce[fu vefrigerat , in humiditate vero , c» ficcitate
moderata. Porrb femen alibi quidem imbecillum eflin Par-
^.— "nafo verà deficcatorium | C tenuium partium cr fübacer-
(o bum. Gramen efculentam babet radicem , vbi mollisfuerit,
«dulcem quidem inflar aque , [ed acre quiddamexiguum , c
Lo fübacerbum obünentem. Hac berba plan? aquea gufhanti-
xac : 3. bus eit. Ex quibus apertum est di dict effe tum fri-
E E UA 0 gidamstun. ficéam aeproinde cruenta vlcera glutinare. At
ipfaberlailisa, mon vehementer refrigerat y in medio conflituta busniditatis c? ficcitatis. Porrà mordacitas C» tenuitas, d
i RUE bepectqiégo, interdum tamen lapides frangere afjolet, fi quis eam decotlam ebibat.. At femen
- leri quidem imbecillum eit, eius vero quein Parnafo na[atur, vrinam ciet: c» fluxus ventris Cr flomachirefizat:pis 0
(Bim ti ef exiccaroria , tenuit partim , Qr fubacerba, Herba , qua Gracit ay pug-ics Latinis Gramen appellatur: Nominas
Et : LI d Qos a fas
URG
[i
$
A onde Xe "n à VOD
| FO Fu Y p, E * s DERE
. wo .' . AndjMhatthioli Comi,
Arabibus V gem; Negen feu Negien, Thel, Kel & xx egil : Itali Gramifná : Germanis Griffe
* nena; Gallis Dent dechien. : ; MAL eU Mn Gba,
id MéG.
: e a ! E oeteee GU
Granienà gradiendo di&um, infinitas differentias obtinet: in Phyto Ís
n viginti duas differentias propofüerimus, plures tàmen adhuc vniuerflis hiftoria noftrae
Dinace noftro, eti ceni
o Y
. ^ men panniculacrifpa, C.B. Gramen, Marth. Gramen vuldiire, Lug. Gramen mini REN 9
^ : Aduer.& Lob.Matthioli figurz adiecimus panniculam adulram,quo glumorum cri ei ny
Ípiceretur. II. Gramen da&ylon efculentum;CB. Gramen manna, Matth.Cat. Tab C.
manna primum, Dod.fol.Lugd.Gramen manneículentum, Lob. Sanguinella, Matth, LS:
ca. Capriolaac Sanguinaria,Ruellio. Coropopus Diofcoridis, Lonicero, Gramen album fnb.
aliquibusDens Canis, Gef.hor.cui & Manna Polonorum: Gramen aculeatum Pini; p;
Re minis quoddam genus,quod in Germania feminis gratia feritur, Calp. lI I.Caryo, hy,
cS ^. berflore maiore, C.B. Gramen alterum, Matth. Gramen;Fuchf'Lac.Gramenà Fui
( . ' hor. Gramen leucanthemum,Dodo.fol. Lugd. Thal. Gramen floridum maius, Tab, Gr. Vhibirum
Cam. in Matth. Euphrafia gramen, Trag. abel maior, Lonic. Crateogonum,Dod ga] T
Ruellij Lobel. Centunculus montanus , Czfa ino. IV. Caryophylloaruenf; glabro fimilis £4.
- . GB.Hocexigua eft capillacearadice;ex qua caulieulus vnüs vel altertenuis, plus fultus o EG
qui moxin paruos ramulos brachiatur.qui copiofiffimos &minutiflinosflofoulos Alba RE pro
lis ramulis capillaribus infidentes, fuftinent: foliahabet pauca, oblonga;angufla, Wee
/. prodeuntia. In montibus Euganeis prouenit. V. Gramen Parnafi Matthioli, cuius fiou Xgenicul
Haw e eee runt Caftor, Lugdunenfis, Tabernemontanus,nilaliud et quàm Monophyllum mal: picis cem
filios, ita * tera Monophylii figura adpofita. VI. Monophyllon, cà quod cum primo prodit vnico fitf
* n
2 à "arozt-
N p - "* omniaexem- caulem acquirit gemino eft; & vltra vniusanni &tatem,vt & cum baccas profert: rariusterpis (ole
A RS plaia. — — rias, Vnifolium,Brunfcl.Dod.gal.& fol. (cui & forté Cyclaminostertia Plinij ) Lugd.Caft.C
a Meum . Monophyllum,Lob. Thal.- Henophyllum, Gef.de hor. Cotyledon fylueftre, Trag. Cydla
(959438 colis. Dalechampij in Diofc. Bifolium primum,Lonicero. VII. Gramen aculeatum M;
EN Minn na Lugdu. Hoccum maléab his pingerctur, veram cius figuram proponere voluimus,exiRt
de. r^ . ^ DW S &
e vers quam Doctor Io. N eudorffer Noribergenfis Arimini colle&am, vnà cum alijs obtulit,
0i6 T3 7rie- e
eid oc» dios ; SIDERITIS. - AP. XXIX.
TER E i
E. s bere CIderidosliqui Hetaclegim vocant: fdlia habertnastubij, fed longiore; Gui oA S MORES
EA - "e. lfoliain S eritin aliqui Heracicam vocant: fo arrubij, ied longiora, atis ad frondem queres à
pediculisIo- — laluiz accedentía, minora tamen & afpera: caules cdit quadratos , dodrantem altos; aut tian
gis,fimilia fo res, non iniucündieuftus;aliquantumq; fubadftringentis:in quibus per interílitia orbiculatzy
liisfilicisim | vtin marrubio fpectantur:& femen in eis nigrum: nafcitur ina petrofis. Illitafolia, füap
fumo vt d ne inflammationis periculo iungunt. i
* incifuris di- - si d
inr
Mila o 3éwéisuie "^ SIDERITIS ALTERA.
i parietibus. em 1 d xp oum
E T Oruega.. A Een Sideritis binüm cubitorum ramulis , exilibus a folio filicis, numerofo; vtting; E
s iparuis. fo, pediculolongo, prodeuntibusé fummo alarum finu. Cap
1 fürculis, longis,tenuibus; cap
Mosa mine of iculato;afpero : in quo femen continetur, quám betz rotundius : ac durius
E x Jb Tau- ; puc T : » T
ER e /,,. o liorumq; ad vulnera precipua eft. i
«o Remus 0 édem MDERITIS TERTIA —— CAD, XX
ES ;
"huh iniqueov
mirum ft. »
modo faluie fig 7T ;
T ac fübalbidis colortum eudem falui poftremi,qua in ambitu esl disifura. Tali
S . fevidetur, quam nos primo frtim loco exprefimus. Quippeomnibu notis primam refor Sidaritim ;
obffare videtur , quam. «frequentius na[catur bumidis quam ficcis locis , quatiquam fepe ean
^ quod, ficis imuenimus. Id itag, tantimin caufaest,vt hanc non aufim omnino legitimam [acere sideritim.ó
- sc inraliaip num repererim plantam in Viennenfi agro, acin aliis Auffrie locis, arido in folo , c Sidéritim. la
Sidcrit (cun Pell réfert. Exit enit bec quadrato caule;ipfog, ddrantali aut maiori, ramo[oó; folijs Marrubio. "
dz defeript. Mia faciem accedentibus, crifpis cie albicantibus € per ambitum ladniatis : fapore haud ingrata.
dier n caule C amis prodeuntibus; Marrnbij modoyvt ex appitta bic imagi 5 quis certior fieri poterit.
xe itas primo Sideritis eeneri tribuit Diofcorides c» Galenus...Sed ea ni i quidem nibil prorfus pri
: mu Side- videtur, is imaginem exprefia Fuchfius in fuo de fürpium hifferia commentario. Siquidem p?
: SE nt. Joa aae t SE cud AES
: : A. *
e 2 0 X0: pt
" S
EN o. uwus47 a
20 q4- Anlib. Quartum Diofcoridis —— zii
: : ]L SIDERITIS. Il.
DENN
fA 7
s
* II. SIDERITIS VVLGA-
rishirfuta. * Vapan e: tvi ttem
, 5 L
EN
[:
- efer nt : féd etiam flores its fBicati in cecuiinés
i confpiciuntur. Ruellius porrà Sideritirn bane nous... y.
intelligit, cuit lib.z. méminit Auicennas nullo mo- 445.
1 Oo0. 3 0€r-
$ [27 p w^ at AA
m
]
WELL
$^ (8
^
,*
zm . AndMaithioli Comi.
V. SIDERITIS 11H.
VL VIR
OM * VII. VIRGA AVREA LATI- do erroris culpa vacare potefl. Nam Auicemne tudaiahet
Bzluduica: foliaferrata. * nil fan? alid defignat, quàm eruum,Sunt;
d E - berbam Iudaicam;itemá Paganam eam Wiinantqua]
idm harijs & medicis quibu[datm V. Yn. A aureadi 2
vubente,bicubitali,leui.folijs olia latioribus cirummim- —
tiffiamé ferratis , in fuperficie leuibus frin n fatis 3
caulium [picatis,colore aureo.flores ij, vbi maturi fumus
uefcentes in papposabeunt. rige hee ovid : 1
marginibus C vineis-Subamara e 4b :
glutinatorie, Hanc chirurgiin Germania,
additis , ijs feliciter potandam exhibent , qui
anflicta funt vulnera & adfiftulas, Quinti,
guentasque adid conficiuntur, vtiliter adi
. Téferunt.elutinandis vulneribustamintróins
quam exterius illita , efficax admodum eft mi
' Extulit banc Arnaldus inter recentiores dari
: ad vrindin ciendam comminuendosa;i
00 o — apudalium fcriptorem battenu mibin
; ta bac alui fluxiones cobibet , id quod etiumpr.
infufa, Eius decocto fanantur fotu orisvlura.
o o dentes, Idem gergarizatu anginam, dela
Virge aurez
facies & vi-
res.
-. mationem arcet , c» faucium morbis
Dec, vdinffirntim vofrumralume; unes
PimpinelL I-
talica,
vtrino, pedictilo exeant. Item quod
mon teneros, ac etiam quid flores , capitulag, neam
- qm € mecs — lmoguft babeant fd dfringenti anf.
| CORREAURETOAA. o0 diviesmemorieprodidit Galenus llr.S a
? : T vm EREI camentorum , vbi ita firiptum reliqnit quit: Suomi
demetiam alflergendi quandam facultatem : fed plurima eius pars bumida est , & mediocriter rigit
imet adfritin: quare phleciovém [edat c glutinat. Hae Gelerus, deynatantim Sideriide [re
Nomina, "Pus meminerit , zou fiuile est decernere. ud wesu fic Grété s Vt etiam Sideritis Latine vatur
E s : ILC Ud ET EE
Sideritidis
vires ex Gal,
& »
4
à E
Inlib. QuartumDiofcotidis. 213
Sideritis (aferro dida ob vim vulnera glutinantem ) triplex Diofcoridi. Plinius füb Achillea fex
iesreceníuit: plures agnofcimus differentias. I. Marrubium paluftre, C. B. Sideritis prima , Matth;
Caft. Lugdun. Cam. Sideritis prima fecundum Mazthiolum , Gef hor. cui & Lancea Chriftiali-
-Sideritis fecunda, Lonic. Marrubium aquaticum Trago;Dod. fol.Lob.Lugd. Thal. Marrubi-
e; Dod. gal. Lon, Verbenz alterum genus, Cz:i!p. Hocin goiongpes prouenit,at Diofcori- »
Ds fideritidem in petrofis nafci docet. Huius in Auftria altera c fpecies, quz altius multó exfur- aereo
ic folia habet magisincifa& afpera, birfatiora;ac odoratiora quam àDodcore Nicolao Agerio Argen- to.
tinenfe, materia Medicz ftudiofifsimo & doctifsimo, vná cumaliis acc imus, vt plenius in noftra hi- tOrib.addit
flori.1I. Sideritis fecunda Matthioli & Caftori, videtur ex Cannábinis fpuriis effc:verüm cum Sideriti- $ezzisga:
a Meum .
r2 Sideritis vulgaris hirfta; C.B.hanc adiecimus cum cai Camcrariasin fuo Matthiolo fecundam cenfear, 5 Cat. add.
&eft Sideritis prima, Fuch. Cord. in Diofc. Gef. hor. Turn. Lug. Heraclea, Cord. inhiit. Sidctitis quar- E venia
n, Lon. Sideriis fiue Ferruminatrix, Aduer. & Lob.Sidcritis vulgaris , Cam. Tetrahic& Herba Iuda - E ? Mey
it, Lugdunen(i. IV: Sideritis tertia, Matthioli Camer, Lugdu. Caftor. Sideriris altera, Lac. Taber. M -
Sideriris ptina;Lonicero. Videri pollet propter foliainferiora Tanacecum inodorum elfe, at Ruta ca- en 2 en
nina Lobeli hac figura proponitur ; fed piétoris incuria minus recte expretfa, quz licecapud nos proue- "^64« j-
niatnuper tamen à INobilifsimo Cortdio Sideritidis tertie nomine accepimus:dicitur Galeopfis tertia;
Dod. gal. Rura canina; Lugd. Taber. Scrofülariz fimilis planta maior, & Sidcritis fecunda Diofcori- bd T
dis, Czfalpino. V. Sidogicis qua:ta , Matth. Lugd. Sidcricis tcrüa, Caft. Taber. Hac hgura videtur volu- EY. Vra Tis
10 iffe Geraniumaliquod exprimere quoad folia, maxim? cnm Geranium Ropertianü Sideritidis nomine "2n 4v
donetur: at lores: non Geraniofed Alchimille conueniunc. VI. Virgaaurca, qug-&Solidago,feu Con- qualora
folida à viribus nominatur, alia eftlatifolia, alia anguftifolia, ferrata & non ferrata, Matthiolus fuam fo- ésgamredern-
liis dicitferratis, at pingit nonferratis , quare vtramque adpofuüimus. Virga aurca non ferrata, C. B. Vir- f* ** * xozete
aurea, Matth. ( quo ad iconem) Dod. gal. &fol. Lon. Caft. Lugd. Virga aurca foliis non ferratis, ^* '5 ubi
in Matth. Aurea virga Villanouani, Lob. Virgz aurez alterum genus, Carfal. Virga aurca »- puyréoa
cenburgenfis Thal. Symphytum petrzum tertium, Taber. Leucograp. is Plinii; Anguillarz. VII. Virga 5$" 4'«x«-
t
T& buy lu
TaAcjs Td
Y
op ER —
: aurea latifoliaferrata, C. B. Virgaaurca, Matth. quod ad defcriptionem. Cam. in Matth. Carfal. T hal. Baprini-ie
RU i ; 3. 2: m... EtCrateuas
1 Virgaaurcaaltera ferrato folio, Lobcl. Virgaaurca margine crenato, Dod. fol. Virga aurea ferratis foliis aiotsc had
Tabcr. Virgaaureaaltera, Lugdunenfi. ; omnia,quod
3o 2 à : Q; tota con- .
ji EV ^. ACHILLEA. ;* CAP. XXXII iul ca a
A à « * ungia veteri,
^ À Chillea, quibufdam Achillea fidcii:is, dodrantales,aut maiores getit fcapos a, fuforum effigie minu. I» qurdifi.
j "telis foli.s circundatos, ex E crebras incifuras habentibus, coriandii fimilitudine , T fübfuluo culter cica. *
colore, lentis odore multo, non irffuaui,verüm medicato: vmbella in cacumine rotunda: floribus can- tticemadmi:
: didis: rpureis, S aurum zmulantibus:prouenit lato folo. Tritacomafanguinolentaglutinat, &ab in- ps Ue
1 E oyben «t , flammationum periculo tuerur: crumpentem fan- cost
1 ki à ROSACHILLEA. * dms inhibet, & cruenta. vulua protiuuia in vel- cum melle
E ere. Decocto quoque infident foeminz. fluxione miftavlceza
vuluzlaborantes:ad dyfenteriambibitur.b ^. purgat
X J/Z
: : : (7. fideratio;
am 1ant baud dubie , mea quidem fententia , decipiun-
[A 0 tur. Siquidem id( vt infralatius dicemus de Stratiote mil-.—
UOS 0 defoliodifferentes) folia non profert. crebris ex obliquo fecti-
[Je vulearis vfus Millefelisim. Achilleam effe exiffi- aie ct
5 NA» "
; , enibus , coriaudri fanilirudine y fed. auicularum. pennas
eos o semulantia. Porr) tametfi conffet , Millefolium. vmbella
- - corani modb alba , modo purpurea , modo aurea ; on ta-
. men propterea colligendum eft Millefolium cr Acbilam
E vnam Cy eandem berbam eff. Quandoquidem non put&- Multorari
— uerim ego fuiffe Diofcoridis taffttutum ( vt Ruellio placet ) empor.
quód bec gr c es. d candidam , illa vero
2o purpuream,alia denique zfed quüd omnibus in vai-
erfum Acbillez plantis eadem infi vmbella , que tantom EE
pradiclis coloribus diffintia [etlesur. NafGitur ia Hetruria *
planta ,mafütur in Goritieufi agro ; fGapis ferà cubitalibus:
-- foliis coriandri proximis, odore quadantenus graui, non
tamen ingrato : vmbellain cacumine rotunda , é
»
; dcameníi glabra flore pallido tantum fimilitndinis habetitavream clfealicui facile concefferim. I1].i. fübamaris:"
TO PPM
714. And. Matthioli Comm. P.
ellat. Quare paulo poft bec verba fabiunxit.. Sed alij inquit; fatentur veram Achilleam effe capo
r* Mus serit eu deos folijs rotundis eleganter veflitam. Ex quibus verbisliquid, |n, x
Sanguis dra- qualis legitima effet Achillea : & ideo ita indeterminate locitum fuiffe; vt mibilin co perpetuum flatui p fit Sea :
conis. thoritate Conflantini, Achillesm,quod( vt ipfe ait,licet falso) rubeum fuccum fundat; Sanguinem Dracgyi, 55.
fortaffe hic interpretis lapfus [uus factus eft. Siquidem faucium rubeum fundere Athilleam non tradidit pj Fai
etiam(vt omnes compertum babent )laeryma, quam officina Sanguinem Draconis appellant, herba fuccus d. pres,
ca cuidam magna arboris gummi, vel, vt aliqui volunt, draconis animalis e Jangnis 4b elephante cllifi. cuis hail.
. méplurimum vendunt impoflores , quem birci fanguine cum refina quatiis y forbis ficti alij id tomuli dg
Achillezvi- jV indas placentas conforinant. Achillee meminit Galenus lib. . fimplicium medicamentorum, Ficdeeim viris
mserGH. prs Quidametiam vocant Acbilleam fideritim,qua xs quidem;quod ad iam dicla attinet viribus. E
libus: caterim adftriclione exuperat: quare ad fanguinis erlipttones, dyfcuterias, e muliebre proftutitim coyeygig. Pla.
ta. Gracis 2 ln Aene s Latinis pariter C Italis. Achilled vocatur; Arabibus Sichritis c» Egilos: eius yer) Jub ds:
iten.
eux chillea, Matth. Cord. in Diofc. & hift.Lacu. Taber. Thal.Caftor. Cal. Achillea fideritis,
Millefolium nobile & ftratiotes vera , Tra. Gef. hor. cui & Stratiotes:Tanacecum minus,Dod gil &
Lob. Lugd. Stratiotes millefolium Matthioloin tertia & ctiam poftrema editione, Scopa regiaPlini
Dalechampio in Plinium. '
Nomina.
RAE. RVBVS, CAP. XXXIIL
JU PEP. a
LRSBVS. Vbus notitiz vulgaris. Vim habet [ur
adftringendi:capillum tingit. Ramorum deco-
&um, potualuum fiftit, & foeminarum proflunia:
piafteris morfíuiaccommodatifsi Gingiuas fr
mant, & oris vitiis medenturfolia commanduci:
cohibent vlcera qua ferpunt:vlceribus n capitema,
. nantibus,oculisq; procidentibus,remedi
dylomátis, & hemorthoidibus folia illinuntur:car-
diacis, & ftomachi doloribus, trita conuenienter
imponuntur.Caules cum foliis tunduntur,exprimi-
turq; faccus, mox fole cogitur, fingulari remedio
contraomnia, qua modo dicta funt. Mori in rubo
nafcentis, quàm optimé maturi füccus, ad orisme-
dicamenta conuenit. Siftituraluusap idb
necnon flore in vino poto.
a Meum
píásoc mézrer-
poc 1. media
maturitate.
Beim ^ RVBVSIDAEVS
CAP. XXETUÉ E
: Fo sg e
[pes Rubusappellatus eft; quoniam copiofusin
Ida Stodenic Ei autem pde com
minoribus fpinis horrens : quanquam &íin :[pinis
inueniatur.Infüper eadem praftat,qua fupra
Caterüm flos cum melle oculorum collcé
Y illinitur :ignem facrum extinguit, ftom
y NS aqua bibendus datur, p
: Rs vulgaris planta plura
Ruboórum P od us ;
" Ww "
-. und f f va:quod etiam teflatum reliquit Ti
; — cap. 18.de plantarum bifloria- Alius sums,
t "
T XR—R -: -euffiftensim altum T5
ideo humirubum appellant: alius dei, alijs modis in fjluis, c montibus vagatur. Caterim qui pafi
tis cr fruteris nafütur rubus,virgas edit quadrangulas s fubrubentis , abfequiofe
— 0 "ferias. Eratiüis
berba haud difimil
2
»
E adi ve Lal 5
4 dependent folia, afpera cin acutum defimentia, fuga
; 1 (LIE , Jen € "
Rubi ldei hi- aos : latis ip
fto. Matthio. maa
"due Color
$4 . dfrringenti, 4m-
Ampomcelz. quog illi eff perpetua f 1, vrfmt-
xim deleantur.quifbac de caua, eo potiffimtum tempore,qto mat P e ibro pririmo i "i ^
cibus , qui im montibus ogitm caprarutua, greges cuflodiunt. Fucbfus rubi mora (vilibro prim T ir
diximus ') vaceinia effe putat. Sed quare ab ea diffentiam , ibidem diffufius ud e ifii rx
»
— — ** [nlib.QQuartumDiofcoridi.;— 7:5
E sap RYBVSIDAEYV S. fus fructus, cr radix qualitate adflringente participant, ea
EWwM Kadpwo choro. Vs dL mon obfcura. Sed bociuter fe differunt, quüdfolia, mollia
à b potiffümum C» recensnata , plurimum im fe babent [ubflan-
tie aquea , parum. vero adflriclionis. : eadem ratione C
germina. Itaque fi mandantur , apbtbas, C alia oris vlcera.
Janant: quin C alia valn era glutinare Valent. Efl cnim eo-
rum temperies, C ex terrea frigida e[fentia, c aquea tepida.
At fructus fi quidem. maturus fucrit, nom parum. babet
- fucci calidi temperati,qui dulcis eft, vti monflrauimus. Pro-
indeob boc, C propter modicam ad[Iriclionem, eftt non in-
fanis e , at immaturus à frigida fubflantia terrea vincitur
€ propterea acerbus efl , C valde exiccatorius. Et fane vter-
q,f catus reconditur, validius quam recens de[iccans.Sed c
flos eandem fractui ummaturo facultatem poffidet : vtraque
ad dyfenterias '& ventris profluuium , tum robur deperdi-
tum, e fanguinis expuitiones idonea remedia. Porro vadix
preter adjlrilionem non paucam in fe babet fubffantiam re-
nuem;propter quam C lapides venum comminuit.Hecplan-
ta Grecis 9o; appellatur : Latinis Rubus: Mauritanis Bu-
leich, feu Haleich : Italis Rowo: Germanis €0ramen obet
Grag: Hifpanis Craza: Gallis Ronee. Eius vero fruclus Grecó Nomina,
fla civ C Bat wie dicuntur: Latine Mora rubi:Ialicé More
dirouo: Geriranicé&Bvatnbecr enb sragbeerz Rubus Idens: »
Grecis Bdsos ida : Italis Rot montano.
Rubi varia funt fpecies, alia enim in altum cre-
fcüt;aliy humiles func;aliz fe arboribus circumuol-
Y uuntjaliz perterram repunt.I. Rubus vulgaris, C. B.
C PE Ww D — 70 Gef hor. Thal. Rabus; Matth. Brunf. Fuch. Turn. *
mu y RAM. (^ Dod gal. & fol. Lac. Lob. Anguil. Lon. Caft.Lugd:
e LEX 7. lose Cafal.Rubus grandis, Trag. Rubus primus, Cordo
e Tie E in Diofc. Rubus aruenfis, Tab. IL. Rubus Idzus,
1 E S. Spinoíus eft& non fpinofus, fructu item rubro &
HE LXINE CISSAMPE Lp E rdido: Rabus Tdxrbs fpinofus, C. B.Lugd. Rubus
Idzus, Matt, Trag.Cor.in Diof.Dod.gal. & fol. Gef
hor. Anguil. Lob. Tur. Lon. Rubus Ideus maior, *
Lacunaz;quoad deícriptionem. Rubus tertius Carf-
alpino. -
Ef. HELXINE. CAP. XXXV;
His cognomentociffampelos., foliis eft he-
dera: minoribus:ramulis exilibus, quibus co- ? Meum 1
ple&itur quodcunque contigerit adminiculum. dace ms s
Nafcitur in fepibus, vinetis,&fegetibus. Foliorum Ré d.
. füccuspotudeiiciraluum. — — cc haberCate-
[ANZ xo f " 5 de de (cuz. füb no-
AM REM INIrllizen düliem ef puteuchm in Heleine cogno. Pine 3er.
N mine CijJampelos, dttufi bederaceam vitem dixeris - Hefkinis cda
cies fit Comuoluuli.Sed que ca fit, non facile explicari potefl. &acrasio,
ZEE Vert im eam veddiderit Diofcorides , folijs hedera frmili-
, Dus, iiittoribus tamenzramulis exiguis , quibss quodcumque
contigerit, complectatur : Flores edens albos, Teil tamen pur-
WS pis perfufos , calatbifigura, quibus femen oriz ur nigrum,
P nafcaturo, in fepibus, vineis C7 feoetibus,fatistmthi dedarafh —
fe videtur, eam effe Helxinensque qttidem in aruis tum foge-
-tesipfass ttim lim, tum lecumina omniairretit ac vin-
- üt; Cin vinetis;palis & vitibus cireumuoluitar. Hanc He-
me Id y avtifeum velgusfuo idiomate nominat Vilucchio minore , P
3 d LS ERES CIO mA : * Tridentinis ver Minutola dicitur. Quanquam non defunt, Quorandam
SS e PECOWA qd i qui putent Helxinem eam effe berbam , qu crebra veuolu- opinio.
Buil c o c pec e Up "tione fepta , C» vicinos implicat frutices , flores illos candidos
us 7r TEE, aflate offcutans , quos nofiri vulgà appellant. Campanelle.
Ox*auunu. o o cos s oss c. Bait Plittin contoluuliívocat lib.z1. cap. s.ybi ambi ver-
Adoingit f, inquit, flos non diffimilis lilioin berba, quem conuolutilum vocant; nafcens per frufeta , nullo odore, nec
E aee tantum refereus , ac velutinature rudimes ge condifientis. Sunt qui aberrantes, —
Tant berbam, cr eiu: florem liguffrum vocentzim qua appellatione deceptus fuit Seruius grammaticus. Hunc errorem ex- yy toii us
Pofiuslibro prin S ihe Fuere dere fed. Hiis oii perffrinxit Galenus libro fexto fimplici yc
: ^, Brithemenrm fi inipiem : Helcine s que c Cifampelos uncipatur, digerendi facultatem babet. Ea Gra- I
-
716 And. Matthioli Comm.
; co nomine 1 El etes dpamrevoc: Latino item Helxine ciffampelos : Arabico , Acfin: Italico Vilucdlio gigs,
genos Qoitteltoinb: Hifpanico Campanela yerua. VO: Ger ic
Conuoluulus minor aruenfis, C. B. Helxine Ciffampelos, Matth.Fuch. Cat. Lu d.C "
hederacea; Lac. Helxine fpecies altera; Gef. de hor. Helxine in fegetibus, Cord.in DA 5 *: i
alba minor,Dod. gal. Smlax leuis minor, Dod. fol. Volubilis minor, Trag. Lon. Tha. Vl milix lens"
fis, Tab. Conuoluulus, Turn. Conuoluulus maior, Gef. de hor. Caf. Conuoluulus min übilisame;*
Lob. Scammonium primum Plinii, Anguil. Cammerario. RIOT pütpurenc.
EAaTiVt. ELATINE. CAP. XXXVL
L]
Latine folia habet helxinz fimilia; minora, rotundiora,pilofa: tenuibus , & dodrantalib ;
quinis; fenisvc;à radice foliofis, guftuadftrin gentibus:na(citur in fegetibus,& cultis Oc »
& Meum | xionibus; & inflammationibus auxiliatur, foliis cum polenta tritis & impofitis. Eadem iode (orunfn.
soar 2,1. ví adyfenteriam fiftit. orbitionis
ventrem, &
er L ELATINE. IL. NVMMVLARIA.. [
: DT. Lv bU. ER i Red. L Aya QE s * (peine
Í p ; ;
NS oz
P2) ^
e
SW
S
(Et
eR
fines con 3 : i Ce
fidetátió. Vntqui velint Elatinen eam effe plantam , quam quidam Nummulariam vocant. Alij verb mon bancwlunt fun P
quam nos vulgà vocamus Sorbaffrella, Officine Pimpinellam,cr alij quidem Sanguiforbam dient. Sed. niliquit,
Tt dicam quod fentio,netitrorum placet opinio.Si uidem nummularia inprimis non fert folia pilofa neque in jeg
nequeincultaprouenit, fed plerumque in foils md yiniba, rore vligine nera Dnietimpaelamu
C taramulisexit longé pluribus, qum [euis in terram protumbentibus, c folia babet vndique im ambitu lauta df
Rapiftrum. ifi modo. Ruellius porro Elatinen in Gallia vulg) Rapiffrum vocari ait , eoá, vt rapo fjlueftriin vernis aceterv bed
vii. Veri firapiftrum id Hetru[iisefl quod Gallis, cerià fo, Elatinen efe man poffe. Que tamen quoda int
lia, nec negare quidem, nec affirmare aufim, cum badtenus plantam mon viderim, que illam hgitimorifet. €
Elaine is, A7 LDtinematins bieimaginem damus, mifit ad me Pataui Iacobus Antonius Cortufus, cui nibil. qud ifie
exGal 5 poit. Galenus de Elatine quam breuiffimé differuit libro 6. rmplic. medic. fic inquiens Elatine modi nnam.
tum adffringit-N V M MY LA RLA serpit buumi iunceiscauliculi cubito longiorilns ,in quilus à talit aiat
breuibus interfltis wringuefolidescun. erafiufeula, rotunda paruorum nummorum inflar vide il wma face
aureos ac fecios.. Nafitir in froliumripis, C vliginofis aggeribus focus vias.Glurinandi abili amo
: ditae[l. Herba ipfaillita , recentia vulnera glutinat. Idem preflat eorum [uccus.Praciptta autem virtiuto
Nomina, —€nterocelas,cum illita, tum in puluerem baufla.Numularia fite Lunaria miner:Italis Lünaria suinore Hum
eume[L oiv Latinum fimiliter Elatinez Arabicum Atbin.———— 1 pu
Elatine duplex eft, rotundo, &cacum loeo qus nunc;folio, hzcquein is irfu dor indor i
glabrior.L. Elche. Mat Call Lug, ThalCum Eine dors Dod fo. Lob nien Tb fÉNEE ;
mularia duplex cft, vulgaris, qua lutco flore cft & ratione loci, maiori velminori folio ES pu :
ae
E :
llitosiomdin errores vejcere nequoent, vel potius nolint , difficile quidem adduci patiuntur, vt vulgarem Agrimoniara sium.
: Inlib. Quartum Diofcoridis. 717
gilla patpurcofiore de quain Hitoria vaiuerili Dieirur Mamrularia.Marehiol (aui & Lunaria mi
c. Fuch.-Dod.gal.& fol. Gef. hor. Anguil. Lobel.Caft. Lugd. Cam. Cafal. Thal. Serpentaria ter-
Que] Calimorhi Gef hor; Hirundinaria minor, Tab. cui & Nummularia Eument.
- E'vzaapicr. EVPATORIVM. CAP. XXXVII.
Ypatoriam fruticofa herba eft, vicum efferens caulem, lignofüm, nigricantem , re&um, tenuem;
hirfatum,cubitalem, interdum ampliorem : foliis per interualla quinquefolii , aut cannabis potius
fimilibus, quinquepartitó, aut amplis diuifis, nigricantibus & ipíis perambitum ferratis: femen medio
caule crumpit, pilofüm deorfum f pectans, quod ficcatum veftibus inhzret.Contrita huius folia, & cum
- fuillo adipe impofita, vlceribus, quz zgté cicatricem trahunt, medentur. Herba, aut femen in vino po-
NK - diia, iecinoris vitiis , & ferpentiumitibus liberat. Nec defunt, quiaberrantesargemoncm
hanc appellarint,cüm ramen longe alia fit, vti espofüimus.
L EVPATORIVYM. IL EVPATORIVM YVL-
aret thee
x : D:
E q
[tE 2
^ 72
6.
A 70 TRES
SN A e "n
; SS e
N.
SON j 4
SN N , ! j 4
A CES
[ 2 S
C
29 254
ER NY
forain fummitaribus ia vnbellam exeunt, non tame n [mul cob«reutem; fed diuul[am, erigam vulgaris iodo , colore i
uaricatir partes ,illtinatili ef nulli,
tam, que vulgà Agrimoniavo- ,.
tim famen animis in-
gimoaia
Ít Expat
Neo rto
&eTUR Vicdica mentis , qua Etipatorum excipiunt, admifceant.INon tavnen bax propterea dicimus, quod ommi ex parte
Eo om dia plara amilisproflare, vt paulb inferis explicalimus. Verun mimquam e deueniem , vt a[éterem boc.
4p Gecas leritimi Eupatori temen fibi a[ciuiffe : tantum illud abe[bvt etiam 2 mullo , quantum equidem intenerinr,
merum fub tlie nopzime pofferitétismemurie proditum fit. Ruelliné avten nefcio quavatiore duétus,in [uis denaturz
i temet nn, foie ere fibà perfuafit » vulgare boc Eupatorium dubio per Hydropipez
Xj or olde D edet hie nie Re aid Enpatorium dubio procul. bydropipet
eplofimis , quim vr quicguas fuperfit addendum. E v » A Y OR 1 v M. Diofooride deferiptum; flores gerit
Jicatei , dureos , vadiceun ligmofam, fubrufam pentaphylimodo.. Nafcitur fecus fpes itinerad , in agrorum margi-
Ibn, Crinculris loci, Ceternm Mejites quoque baber Juumpeculiare Eupatorium , quod ve ex cius deferipticre aj- psp
Pant à preditlis long? diuerfum eff. 1d namque plures ab radice emittit caules: folys soimori centauio fimilibus : Mctscs..
TWreenlium Luinisti : foribus anreis in vmbelm coberentibus , helichryfi modo. Hoc nojtratibus Senenfilus vlr
vyoecatur
Cordi & Fa-
«híi error,
718 And. Matthioli Comm.*
vocatur berba Giulia. Httius comam inulieres per noctem vino albo Iacerant, ac fabinde dilutum — te
bent dimidij cyathi men[ura ad necandos erines adnirabili ficceffu. Nafcitur bacin campeftribus: ato mand
nio, ea eff planta , que Diofcoridi Agerattin didtur iquippe que omnibus notis ili vefbondeat, etfi non. feria
bis diffentiant:quotum ynus eff Andreas Marinus » qui v? Mefuis libellum de fituplicibtus tiedicaimentis aluum, v fiin.
bus quafdam nouas edidit annotationes. Verum 4n 5 vette Ageratum exaninauerit;imferius fito loco gar; cles,
quiumus, vbi de Agerato differemus. Atqui interim. admonendi fant ledores, v magizem quamiepr Mofi "da.
commentarijs noftris in [uin tran[plantauit Mefuem, diligenter intueantur , quod fi fecerint illico ani Pies
ipfe in fümplium medicamentorum ceni fe exercuerit fiquidem is non Mefuis Eupatorium illuc e Diofirtid
iranflulit , quod nos in Agerato primo loco appinximus » quodá, herbam Iuliam à noffris abpellari diximys: fa tufry
quandam plantain. ficie s fapore s odoreá, ab ipfa 1 ulia berba, fiue Mefiis Eupatorio valde diuer[am, quani pos dicam
alterum nominauimus. Itaque ape fit, vt dum alios erroris an guere nititur nos ipfos long? fiagis vedareuesdy »
um offeramus. Hincitaque addifcant Mauritanovum fequaces, citi tres balbeantur plante nomine Eupatori, E
mentis à Mefue reliélis fuum interponere Eupatorium : in Auicente vemedijs fuo item vti: » in Grecorum h Welia.
^ Agrimoniam vulgo vocatam addere. Sed animaduertant yelim , ein boc Valerij Cordi difbenfatorium fo;
perperam, mea quidem ittdicio; fcribat in. confectione pilularuti aggregautiums quin c» in fjrupo de Evpatorio, sry
us Me[uis Etupatorio adini[cendam effe Gratiolam. Siquidem bac preterquam qtd alum magno icd da t
nullis etiamplanà notis , ac reliquis facultatibus illud veprafentare deprebenditur. - Nempe[uadeiettoria vi
eum inpetu ventrem foluit y ect imbeallum, atqueinfimum vediit.Cordum fectus videtur Fuchfius, in Prasad
pofitione medicameniorum , quem poftremo auctum edidit , ybi in antidoto? Lacca magna,illud Eupatorium üm-
J
dum effe iradit quod à Mefue defcribitur, C» Gracis Ageratum , Itdlis ver Gratia Dei nominatur. Quainteiluddrgs
duobus viris ( pace eorum dixerim) dici poffet , quod eff in comiemiprouerbio : Corcus cocum ducit € ambo jy fnm
"Vulgaris Eu- cadunt. Ceteri, vt ad vulgare Eupatoritum redeam , viribus fan? yollet id non uesligedis. Namqueexa faa
patorüviés. exrepuat, abflergit, incidit, C aperit; c fubtilium eff partium.Exinitur contufis recentibus folijs fuccus, évipi
resex G.
] Potentille de
Ícriptio &
vires.
cogitur in paflillos, quortin in medicamentis ef vfus.Praflat foliorttm Eupatori vulgaris decoctum, aut epotue fuccus.
noris doloribus, C» ceteris eifdem affettibus ab obftruttione proueniatibus, quo fit, vt perquam commodépropimetar b.
dropicis, malo babitu, ictero, & va[ovum infarttu laborantibus: quietiam conta (benis tumores, C» obfirudiong,
sur quoque fuccus ad ventriculi apoflemata, 2 frigiditate prognata: in quo cafu conuenit etiam berba exterius lita,
ovum decodum auxiliatur diuturni , c prefertum pituitofis febritus s ab obffruélione prouenientibus, 1denyr
menfes pellit, & fcabicun, & pruritum (anat fi cum fumaria fuerit secoctum & caprimo fero.fed fuccus fortior eft. aim
potus incipienti Elephantiafi medetur. Floresilliti vulnera recentia C vlcera fanant.. Fugantur venenata
berba ficca fuffitu.Dicant obferuatum effe à venatoribus, Certos tels vulneratos, denorata bac planta proctl dubio (ana-
III POTENTILLA. ri.Datireadem vtiliter pecoribus tuffentibus , c» anb
RAUS: equis , qttorum etiam doloresfinit. Succus biním ollm
pouder in catapotijs deuoratus inteffinorum verma mat,
1dem vcenter expre[us illinitur connmodé ex aceto, & fie
aduerjis (cabiem. Eupatorij meminit Galenus lib. é fimpl-
cium nedicamentoram , vli ita feribit: Eupatorium bala
tenuitm partium » incidendi extergendig, factltatem rr
manfeflam caliditatem obtinet : quocirca olffrudiontri.
cinoris exptergat.Ineff ci c» adffridtio modita, prpter id qs
robur vifcer addit : bactenus Galenus: Ex vino alla dea-
&um paratum, cum (accbaro fex vnciari ponderetrihudu-
buspatum ; mirifice firanguriam [anat, C vrina pda
Additur berba in potionibus , que. ad
vuluzra.Eff c herba Agrimonia non difti
liPo rENTILLA Pocatür » tametfi
lis. fupern? virentibus, inferni verà allia
los profert , quà bui repunt, Pilofelle vocatemodó
floribus ornatur , fingulari pediculo pendentilus
S* hortenft emulis. Radice nititur exteri fa
», rius vero candicante, ek um
SZ invliginofís locis Cr propter femitas. ;
fiserat adfrioria c exicctriafalae vli
X. roborat. Ldcirco tmulierum profuwia. dyfe
ceteras alui fluxiones.1d quod & prafiare |
calceis, nudis pedibus füpponater. Datur
zanda fanguinem veijcien
vatum.prefhat potum ad in
lores. Sicca farina , ex fua.
vteri fluxiones cohibet » fed
boris ramentis-Sunt qui.
ferant , tum in cibis tum im
»
à
E
guae ME |
Inlib. Quartum Diofcoridis:— 719
Eupatorium quibufdam ab Eupatore rege; alis $carepur feu jmacivi; Oribafio; quod Hepati me-
catur. L orium veterum Agrimonia dicta, quod inodorum eft & odoratum. C. B. Eupatorium,
March. Beunfel, Fuch£ Turn. Dod. gal. Cord. in Diofc. & hift. Gef. hor. Lacu. Taber. T hal. Caftor. Eu-
ium vulgare, Trag. Eupatorium Grzcorum, Lob. Eupatorium verum; Lugdu. Eupatorium Aui-
ecnnzs, Anguil. Agrimonia, Brunf. Dodo. fol. Caal. Lonicero. II. Eupatorium cannabinum, C. B. Eu-
rium vulgare, Matth. Turn. Caftor. Lugdu. Eupatorium Auicennz , Lacu. Lonic. Camer. Carfal.
Bapstoriam adulterinum feu aquaticum , Fuchf. Pícudohepatorium mas, Dod. gal. Thal. Vuleare Hc-
rium. Dodo. fol. Herba S. Kunigundis, Trag. Taber. Trifolium ceruinum aquatic, Gef. hor. Ter-
zolaSardi, Cannabina aquatica Íeu Eupatorium mas , Lobclo.I11. Porentilla, ab eximiis viribus dicta,
aliis nüna,à foliorum Íplendore argenteo. Potentilla, Matth. Brunf. (cui & Tanacetum agrefte)
Fuchf (& Agrimonia fylucftzis quibufdam)Lon. Caftor.Lugd.Thal. Caíal. Anferina: Trag. Taber. Ar-
gentina, Dodo.gal. & fol. Lobel. Argemone altera, Fuchf. in icon. Gef hortis.
?
IlerrdguAAor. QVINQVEFOLIVM. CAP. XXXVII.
^ gemcvi pna ramulos fert feftucarum fimilitudine, tenues, dodrantales, in quibus femen: folia
rhas quina fingulis pediculis, rar plura, in ambitu ferrata: florem ex candido pallefcentem:
auri emulum. Naítitur in riguis, &aquariis ductibus.Subrubram habet radicem,oblongam,veratro ni-
craSiorem:plurimis po remediis. Ius radicis decocta ad tertias, fi in ore contineatur dentium do-
Pid: puzrida oris vlcera, collutione fiftit: arteria Ícabritias gargarizatu lzvigat: contraalui proflu-
10 uia & dyfenterias auxiliaturzitem articulorum,coxendicumq; cruciatibus potum. Coctainaccto, & illi- a Me, & Cat
LE »p
CT LT CNECC wu ONERE NT TT T
dn Italia ! Pentaphylii fiue Quinquefolij meminerit Diofcorides,mei tamen quatuor eius ge mis Quinque
liani pret tig, primum à Diofcoridis biftorianibil prorfus diffentit. Secundum à prima differt , quedfolijs li genera,
geferpentia vlcera cohibet: ftrumas, tumores, duritias, abfceffus a, & colleétiones difcutit: ignes facros, Zrp/zpidtn
preduaias, condylomata, pforasq; fanat. Tenera radicis fuccus, contra iecinoris, pulmoniim; vitia pro- i areriazum
delt: item adueríum venena, Cum hydromelite autem, vel diluto vino, & piperis exiguo, bibuntür folia ?Petan2s.
contra febrium circuitus, in quartanaquidem, quaternüm ramulorum folia: in tertiana veró; ternüm: ?, at. dne
inquocidiana, vnius. Ea quoq; folia tricenis pota diebus, comitialibus profunt. Foliorum füccustribus ^7P/47^ *;.
cyathis aliquot dies potus , celerrime regio morbo medetur. Illiracum melle & fale, tam vulneribus, 7 72/7 **
quàm fiftulis remedio funt: enterocclicisauxilium praftant. Quinquefolium fanguinis profluuia& po- wich $
tu & illiu fiftir. Ad expiationes, caftimonias, & incantamentainciditur. A MEHGURIDNC
tiones,& pté-
* - iain digi
L QYINQVEFOLIVM. IL PENTAPHYLLVM voee
[te e Anat album. i15 da
ur TE GT PAccG Me Mb
t Fs € Gn
A
"
RSS
MS
LS
cm
^ vidi Os
zd ; enfeat numerofis cracilibusg,. Nafürur in montibus €
E. " in partes quinque dita, quod aliqui D 1 A » z w s 1A Ms alij Samicalem appellént. Huicin cauliculor, y D'tenfiede
710 And. Matthioli Comm.
* III, QVINQVEFOLIVM * IV. QVIN VER
: M. cA oni xci eiE MALY.
INA
Li eo So $ "
um mavginibus , cauliculus tenuibus, floribus aurcis iquilu
fubinde emen oritur.Pediculost fé mittit, c» in ifingalis qi-
mafolia oblonga, mentba fert emula, in ambitutaima ma
gis ferrata. Radix ill fubrubens appaet,quod quamui i
Brafauolus , id tamen alijs , vt mibi eam efodienti, van"
effe deprebendetur. Hecin plures vadiculas diuiditur, dlee-
ro nigro craffiore.S E cv ND vM feu album, folijs efima-
tiis, birfutis , per ambitum fenfim denticulatis quisi -
moquag, pediculo dependentibus cauliculis alibus ilt.
ofisó, flore candido, radice fquamu[a, agnatis ex clliguu pn.
faxis ingentibus e faxofis loas ins
deuntibus. Na[citur i
"y
f M4
/^ AM : iia t
: 1/1» ESSI culoinfu ag i |
cec te Z1) : Lá de haine nm gite eo
Diapenfiz « quit, fuerit oriundus , verum non ob boc ambos arguere. definam, donec offeratur mihi pentaphyli pen quefagrim- E
E derat. Caterimi de quarta Quinquefoly [ce quà Diapenfam vocari diximus afigerat d feat obit vptm
tinat C roborat. Germania chirurgi maxime vumtur ad intrin[eca vulnera enterocelas, f filas pleno ns
In lib. Quartum Diofcoridis. 7
VIL. FRAGARIA. * VIII. FRAGARIÀ FRV-
, &ualbo. *
SS
m zb ere)
decoctum vniuerfe plante potui exbibentes.Idem quog, pra-
flat foliorum C radicum farina. Quinetiam ad morboso-
mnes, vbi adfhringenti , folidantig, medicamine (it opus. Eft
tamen non ignorandum , boc non efe Saniculam illam; que
etiámnum quinis exoritur folijs , radice alba , miro nature
artificio laciniata,de qua fuperius in [ymphyti mentione dif- Quinquefoz
Jferuimus: fed aliud longe differens. Quinquefolij vires retulit Vii vixesex,
Galenus lib.8. fimplicium medicamentorum, bis verbis:Pen- Gal.
taphylli radix, inquit deficcat vehementer , minimum vero
acsefl. | Quareim multo e[F vfi , velut alia quog, omnia,
qua cum [int tenuium partium , eitra mor[um deficcant. Eft
enim becradix deficcatoria ex tertio quodammodo ordine,
minimum babens euidentis caliditatis : hec Galenus. Quin-
?. quefolium album ad[tringit , ficcat , roborat » repellit: radix.
—— fubtilium efl parti, Eaomnia prefTarepoteff que alterum,
^ quo tamen ad[fringentior eff. Ceterum quoniam Pentaphyl-
|. lum Fragauobis in mentem redegit , cim eafint tam cibis ,
quam medicamentis idonea, ideo C res , & locus mibiexpe-
tere videtur , yt bictum planta , tum fructus eius vires per.
de Jiringamus.FR A G ATA itag, planta eft nemini fer? non y, si n.
^ ognitas ade) vt boc nomine fuperuacuum putem » eius fati- fagorum vi.
- em reprefentare, Planta efe bumirepens,foliis pentaphylli tcs.
qnaioribus ; ternis ex no pediculo prodeuntibus , C» per am-
bitum ferratis: floribus candidis , rubi emulis, à quibus fraga
.. eriuntur: cauliculos babet ténues, hir [utos,obfequiofosa,: ra-
"dices babet nümerofas c tenues, ad[Fringentis gu[Ius. Proue-
miunt i montibus , collibus, (yluis, fecus itinera, C prope fe-
) (000000 7 1 pee Réfigerat ordine primo, iecatd, fecundo. Folia, radix
é 200 s o V vulnera, C vlcera fanant : muliebres fluxus , & dyfenterias
c cene bes 50057 oibent, vrinam cient C7 lieni conferunt. Herbe; C radi-
de XS" 00 C95 «00 orm decoBumi potum auxiliatur iecoris inflammationi-
sine ^ itae X ede ds bus mundató, renes , C? Yeficam. ldem orécontentum , col.
dnd agitatum , gingiuás roborat , dentes commotos firmat , c? deffillationes fiffit.. A Fraga prater id quod
Tibi rateim lbs arrideant, Lili efBuantibuci, ventriculi pro[unt. fiticulofd, tim fedamt.Vinum, quod ex js elici-
br vlodealis quein facie acalidiate prouemiunt , mirifid medetur: item varos , oculorum nubecula , calidas,
defxiones impofitum tollit. Neg etiam bic ilentio difmulanda viderur E. v » t m. A G 1A ; quam nobis Fraga nitric ol Euphgie -
| vicinitatem ad memoriam veuocarunt ; cum cr ipfa miris ad oculorum morbos viribus predita fit: etfi à delincátio &
s Ppp 2 eteribus vites.
:
w*
j2.1 EMEN
Vinum Eu-
phragiatum,
Nomina,
.. phyllum rubrum paluftre, Lobel.in icon. Quinquefolium paluftre, Gef. hor. Cámerin Math abet
72i And. Matthioli Comm.
veteribus Grecis nufquam, quod legerim defcripta reperiatur, Efl ita, Euphragia tenuisplanta, Q6 ad pali i
nem a[furgit: folijs minutis , crifpis , per ambitum ferratis ; gujta Adjlringentibus , paululumó, ayiari. es ires:
vubentid ; flore inter purpuram C aurum albiante , quem emittit abeunte efate: nefcitur in pratis e [5 PR tang,
bac quocunque modo fümatur tam in cibis quam in medicamentis Tecens, vel exittata ad otiiza ips. Ji rat
lorum claritati officiunr, prefertim cum in cibis aut potu diutitis fumitur. Fit exea vinum yind, em DP ui.
C inflo macerata, dequo Arnaldus in unc modum differuit : Euphragie vintcm y inquit, fit ad ocylp; »Tüy
in mujfo donec fiat viuum. Cuius ee 22 icoipl T aufert. impedimenta eorury, Nersc is a
uoctimg, cultifvis etatis bomine, pre[ertim vbi pinguedo, C» pituita E Et eff quipérmanfit nbi] via A
pis dcn , » infia annum eius vu reflitutus eff ad vifum. Ipfa enim berba p. d s ier e bus Prla.
bibet:e babet hoc à proprietate, quod quando puluis eius comeditur Qum ouorumi vitelli,idey; mirifice pref 5 ici
do puluis idem vecipirur cum vino.. Et fuper[unt teffes fide digni , qui fecerunt in fe ipfis , c» dii wn RERE
eularijs , c legerunt poftmodum. absque ipfis » etiam literam [ubtiltorem. Et vfus vini Eupbragiati non bajos *
proficiendo vifui. Si autem vinum effet nimis forte, temperetur cum aqua fieniculi:cr ff opus ef adis paa
cofJarium.. Hec Arnaldus in libro devinis. Herba meTAQUAM Grates Quinquefolium Latine dicitur : Itali c n-
foglio:Germanic Q8atg fünff Singet faut : Hifpanicé Cinco en rama: Gallice Quintefueille.. Qui
uin, Gracis revraQuAMov Aeuxóv : Italis Cinquefoglio bianco. Ar Diapenfia fite Sanicula , Italis, Ci; 4-
giore:fic Fragarias Italis Fragolaria. Fraga vero , Italis Fragole C Frage : Gerinanis Qroibter. Si Fifi E
fiagia: Germanis Qjugentteft: Gallis Eufraife.
E
uinquefolium , quód quina fint fingulis pediculis folia: quindeciti fpecies nou; oes
or Eee ri Hh Qüinquefoliom maius repens , C. B. Giiounloed : Mae ne hicqus- ü
Cafal. Pentaphyllon minus, Brunf, Gef. hor. Pentaphyllon vulgare, Trag. Pentaphyllon lutcttm maius,
Dod.gal.Pentaphyllon prímü;Lon. Pentaphyllon Diofc. Tab. Pentaphyllon maius flore fubluteo;Lob.
Pentaphyllon fragarizx cognata, Gef. hor.Pentaphylli We Cam.Quinquefolium luteü maius, Fuchf
Lug.Quinquefolui fccundum, Turnero. HI.Quinquefoliumalbá maius, C.B.Pentaphyllá album, Mar:
Dod.gal.Pentaphyllon verü ac nobile, Trag.Pentaphylli; Gef. hor. Pentaphyllon maius flore albo, Lob,
inicon. Pentaphyllonalbo lore , Camer. Quinquefolium maius candidum, Fuch£. Quinquefolium
primum, Turn. Cluf. hift.Panno. Quinquefolium album, Math. in comp. Lugd. Quinguefdiunf-
uaticum, Taber. I11. Quinquefolium erectum incanum; C. B. Hocà Matthiolo inter figuras maiores
nomine Pentaphyllialbi, fed (ine defcriptione, proponitur. Quod ex radice obfcure Rire
alte de(cendeute, adítcingente, vnum alterumvé caulem fefquipalmarem erectum, rotundá, íffernor- »
focortice tecti, füperné albicantem , in alios brachiatum profi »quem foliaanguftiora, minora pro-
fandioribus incifuris diuifa, fuperné ex virore nigricantia, auerfa parteincana, cingunt: flores quinque-
folii, quorum medium aliquot ftamina lutea occupant, cauliculorum fummis & quidem pedicellisincz
nis, finguli cx fingulis calycibus prodeuntes, lutei; parui, infident, quibus delapfis , femen minutumfe-
fcum, in fragi rudimentum congeftum, füccedit. Sponté apud noslocis afperis circa vias &ada
Écrobes, locis; arenofis prouenit. Dicitur Pentaphyllum exiguum alterum , Tra. Pentaphyllemtertii,
Lonic. Pentaphyllum rectum minus, Camer. Pentaphyllüm canum, Thal. Quinquefolium minus, Tuc.
inicon.& Turn. Quinquefolium luteum minus, Lugd. Quinquefolium minus, Fuch & Camerin Mar.
Quinquefolium petrzum maius, Taber.IV. Quinquefolium paluftre rubrum , cum füo Matthiolo *!
diderit Camerarius, de eo paucis. Hoc radice eft nigricáte; longa, peniculata;à qua fum entalongagud- ——
liajftriata;per terram fparguntur;in quibus ramuli dodrantales, glabri, rechnati, pentaphyllo fimiles: fo-
lia oblongis pediculis donataquinafeptena vni pediculo inharénzia,füperneviridiaamcrüpareingne —
reo candicantia: flores profertin caulium faftigio , vt plurimum geminos, in quinqueautferfolindni- —
fos,obícuré rubentes, eiufdem coloris ffaminibus in medio paruum capituli cingentibus,quod paulzi 1
augetur , donec in capitulum durum frago fimile, fed obfcurius rubens, nullodj intus facco; femin L
far&um,excrefcit. Naícitur vliginofis locis,in fcrobibus & iuxta. ftagnantes aquas, medio vere. tpoftfo-
rens. Tota plantaaftringentis cft facultatis, Dicitur Pentaphyllon rubrum, Dod. gal. Lugd. í
lum paluftre, Cord in hift.( & eius Scholiafti Hepraphyllum Plinii fragiferum.) Thal. Camer.
uinqucfolium quartum, Dod. fol.. Quinquefolium rubrum , Lugd. Heptaphyllon Cordi Came: —
weird E petis Xe vel HesacinliagsRec iE PE died
olo. V. Sanicula á fanandis vulneribus dicta, dicitur Diapenfia, Matth. Brunf. Caftor. cui & m |
quarta fpecies, Sanicula, Brunf. Trag.Dod.. que fol.Lacu. Gef: hor.Lonic.Lobel Cafal Tha.Com — —
Tabet.cui & Confolida quinqucfolia.Sanicula mas,Fuch. Lugd. Sideritis tertia Diofcoridis FabioC- —
lumna. VI. Sanicula montana rotundifolia maior, habetur enim & minor & altera longifolia, C. BE
radice crafsiufcula, minimum digitum fpe longa, fübruffa, multis fibriscandicantibus donara alise
urgit pedalis & altior, viridis, hirfutus , cui folia fübfunt circinata feré rotunditatis; pir
pilofis inhzrentia, perambitum crenata, fuperné viridia; prona parte exalbida &valde T á
men cultura pcné euanefcir: qua in caule fuperioribus refpondent:fammi caulesin plüresramulosbt- &—
chiantur.fingulisq; LAU e cy infidentflofculialbi, quinquefolii undis inguine i
tati, Oxyacanthz odore, ftaminibus pluribus medium florem occupantibus: fuccedunc capitula JA
A dee fimilia, femen minutum & nigrum continentia. Iunio floret, atn hortismaturius. In mont"
Rhericislegimus,& in Fracto locisymbrofis & humidioribus. Sic&in omnib. Pannoniz pin :
Adítringit & fere neca Monet Camer. in fuo Matth. ex prona parte folii cutem decorüceri» &kme
vulneribus imponi: elici etiam aquá ex planta minutim concifà ad vulnera glutinanda, ant nort pri
uerem redigi :itemQ; folia & vlceribus vulneribuft; infpergi. Dicitur Saniculaalpinaalia Gef hot Men
nicula montana prima, Cluf. hift. Panno.Sanicula alpina fiue guttata quibuídam. K ed
ris. Septentrionalium aliis Hepatica montana: Valefüs l'herbe fte Condrs vilis Cm
—-— A EL
Inlib. Quartum Diofcoridis. 23.
* VL SANICVLA MONT A- Germanis Qi Cdelfrant/ober Q8eife Canidel/
ründifolitininor * Camerarioin fuo Matthiolo. Garyophillata fiue
zm C : Geumalpinum recentiorum folio hederaceo, Adu,
m Lob.in icon. Caryophyllata fiue Geum Alpinum,
E Lugd. Cotyledon tertium Dalechampii;eidem, VIE.
Fragaria, ab odore fragrante, quem mora ipfiusfpi- ...
ES rant: morarerreftria dicta Seruio. Dicitür Fragaria,
OD Matth. Brunf. Trag. Fuchf Turn. Dod. gal. & fol.
x Lonic. Lobel. Caftor. Lugd. Czrfal. Thal. Fragula,
Cord. in hift. Fragum & Trifolium fragiferii, Tab.
Sunt fylueftris; hortenfía : variant frutu maiore &
minore, rotundiore, longiore: colore rubra, alba,
media, fanguiriei coloris. V ILI. Fragaria fru&u al.
bo, C. B. Priori minor eít planta, magisQ; cana, fru-
&ualiquando toto candido , minus granofo; dulci,
aliquando parte füperióre rübicundiore. | Hancin
hortistantüm norauimus. Dicitur Fraga candida,
Trag. Fragaalba, Camer.in Matth. Fragumalbum ;
Tabernezmon. IX. Euphrafia süggaci;m dicta, có
quód oculos eorum caliginem difcutiendo, dele-
&ct.Euphrafia Officinarum, C. B. Euphragia, Matt.
Caftor. Thal.Euphragiaalba,Brunf.Eufragia vulgo,
Cal, Euphrafia Auguftinenfium , Trag. Euphra-
fia, Fuch. Lacu. Lonic. Lobel. cui & Euphrofyne &
Ocularis. Euphrafia. Dod. gal.& fol. Lugd. Taber.
Alia ramofa alia non: flore cx luteo albido, aliquan-
do ex ceruleo purpurafcente. :
Voiri. PHOENIX. CAP. XXXIX. :
D Benis folia haber hordei, ed breuiora &angu-
ftiora: fpicamlolio fimilem: calamos digitorum
fenum, radiciaduolutos: feptenas octonasve fpicas.
Inaruis, te&tisq; recenter illitis nafcitur. Harum vi-
rium compos, vt in vino auftero potaalui profluui-
um, & emanantem vulua fanguinem fiftat,vrinz im
ctus infcenet. Sunt qui adalligaram in puniceo vel-
cre; & füfpenfam fanguinem lupprimere prodant.
Hoix Hetrufais fylueftre Lolium dicitur , quod ffica Phosnicis :
proferat lolio fimiles. Na[ctur fequens in vicis fecus vi- confideratio;
asin agrorum iarginibus, & in templorum plateis: que
quidem nulla proríus vepuenante nota Diofcoridis defcripti-
AA oni adflipulari deprebenditur. Plinius lib. 22. cap: 25. Pha-
1/ Co, o miceam herbam itaà Grecsappellatam, à Latinis lolium
: | f murinum vocariait , quodfortaffe mures derodent [ics ilL-
WEmoES C WNUEChs[ of oo us quein edificorum teftis prouenit. Hacfequentifima
BRNO en - vilitur Goririe im cemiterio diui Francifà, & Venetisin li-
N NI IJ Nc toremtari prope (acellum diui Nicolai. In fumma eius vber
b/7 onentus.Huic berba nomen Grecum gái, Latinum Ih Nomina;
MP itt irer Phan Xl mmurinum,ceHordeummurinum: s
Af // Z — Italicum Giglio faluatico: Germanis Cf8alot Sfobt / ober.
m, — Singbelmer: Gallia Taraye fausage.
Phonix (à pheniceo colore ) Diofcoridis, fcu
NE Loliumfpica breuiore, Herba Phznicea Gracis, &
| - Hordeum o ede al "s B. sioe
Turn. Dodo. gal. &fol. Cordo in Diofc. Lac. Lon.
] Lob. Cator Eod. Thal Cal Lalà uartumge- -
. nus, Trago: Hordeum murinum, Lobcl. in icon.
; aber,& EU: S 5
(cui & Lolium rubrum) Taber, & Lolium fylaefte.
ma —— AhdiatbiliComhi
Idzz radicis Ip hodie, quod (ciam, ad nos non conuebitur:nec quenquam baden veperi qui fribar, vl; á
confideratio. ^ "piat: etfi cognomine natale eitis folum fadle indicari videatur » quod cilicet i Ida onte , miei Ht,
nafcatur : vel in eo eiufdem nominis , qui in Creta babetur , vt ctiam Idao rubo tienirefaperius dicup o Me
Idzz radicis p die Galenus lib, 6. Jimpliaium medicamentorum, fic mdquiens: Idea radix gufiu admodum &Tba ejl. sv 2
vueser Gal. perl facias; candem vim preferet, nimirum fanguinis proftuuia , alui fuscus » dyfenterias, proftuyigy, fita,
quacing, eius funt generis tum pota; tum foris impofita curans.Ea vt Grecis y daía Mes itattiampanps ri e
catur: Italis, Radice Idea. Latini
Podia iie RHODIA RADIX.
Nomina.
Igriitur Rhodia radix in Macedo sii
Gigi ;leaior; inzquabilis: Mu ofi fi
redolet. Vülifsima capitis doloribus. TER ofa
^ fronti, & temporibus cum rofaceo qs Tale. n:
ponatur,
INT vadix planta eft non omnibus plant:
cegnita in Italia: etfi ea facile im Apennino
mo montibus nafci , c» inueniri poft,
Goriti« viret , iamdiu eam Gratzio SNra v) Y
$ Salicetus medicus clariffümus , e in Micium Fans
non iiiperitus y ad mos primim videndam y qua u.
men poftea. ficquentifimam veperi in monte mam
| Vipacum , qui draiter viginti millia paffuum à Garitiad.
LA) — flat. Ceterim quoniam paucis an? notis cam pe
Diofcorides , vt ab omnibus fadlius cy» cosnofai.«
pofiit, nas rion temere fetluros duximus ,
diffufius tradamus. Radix itg, Rbodiacaulesen
dos, quadantenus concattos , cubitales à quil u.
quefolia prodeunt longiufcula , in acutum defmentia, ne.
sulace, aut minoris [edi inflar pinguia s mirutims,
bitum ferrata. Tn caulitm cacumine vinbellam, M
dem titbymali cyparifüj modo , fed que, vlà deforuetn- |
befcat. Radix eiinequalis, fPrumofa, crai, qualipfuis-—
h H bu
P um, flo; quod ex Gargano Monte aduebitur ,leuicortieollla.—
ZEE L quarecens efo, exterius [Mendefiens, EM
ELO y verb fica efe, lass percipitur , intus fubftantia lon, &
NECS pua Mena hec recens , aut trita edorcminma "
cue eco o o modum rofas refert: yndeseriti ei Rhodienema.Pteu.—
emnium radicum viuaéiffima eft: quippe qua terra effo[[a ,nifr locis perquam ficcis vepanatur, pofi multumafomr—
plantata flatim repullulat. Nafcitur in altifimis montium rupibus (axofis , preruptisi, lnc, Vhivixtentimtmua.
cin babet, vt illiinberere poft. Valet hacad capitis dolores à quacung, cau[a pronenientes fi recens conjuatt
aqua perfufa, vii calidus fit affettus: att cum amaraci aqua, fif dus fit morbus, viti temporibuc, ilinat
oim rélunsrodot ditate. conttenitá, (vt diximus omn: capitis dolori, vtpote que temperatis f
Rhodie radi- ditasid qu od indicat vofaceus eius odor, quo uirifice vedolet. Rhodievadics meminit Galenus lib.8. E
— ed 7* amentorum..fic de erus viribus feribeis: Rhodia radix ea videlicet , que in Macedonia aafitur P HIMPRA
Nomina. éHfientis eft facultatis. In calfaciendo vero fecundi receffus cenfenda eft »4ut certà tent popa Ber
jod'loa BC Latine Rbodia radix nominatur: Italic, Radice Rbodia: Germanic? SRofentoutf $
Vesuihiodis radix; Mate; Trag; Fue Dod.gal. & fol. Cordin hift. Lacu. Ge hor LobeL Chí
Pitnd/Lugd. Camer. Radix Rhodia, Caftor. Gef hor.appen. Rofea radix, Fuchf'in icon. Lonic TÀ
Veràm non folüm radix contrita rofas fpirat, (ed & flores odorati , qui rubentes quadiifolii inguie "
lefinentibus, intusq; pallidi funt. l i2 2.
Rhodia radi-
cis confid.
Rhodiz rad.
de(criptio,
acumen de
Ed
Borm EQVISETVM.
ub
aCatsaz- T4 'uifetum inti ; & fcrobibus nafcitur à eauli rodeunt inanes, geniculati,i eA EE
agent nue Weser 1 eos folia, crebra, exilia. In füblime axtollitut dnose^
Ies. Ac meist rur caudices fcandens, obu ; dependet , comis multis, ni e yt €Q [ume (ou c
com Recllio enofa, dura Vis herba: fpiffarc,quare fanguinem naribus erumpenté faccus ipfe ftit: Radiamís
eaae ticisin vino potus: vrinam cit. Sanguinolenta vulnera glutinantur, tritis foliis, & illis. inline
TAE é D Nu $C d E 5 ] : i elicz, &
herba tufsim, orthopneam, rupraquéadiuuar. Foliisinaqua potis,diffectionesv
ois i [os entstocelad; in voum coslecete, cogidferunmur, Alterüm quiferum caulis fired
lidos. inanis; comis pecincerualla brenioribuscandidioribus, & mollioribus, Id cam
a6 oW LowAÁ : iex €: VEPEEA
igitur facultate.
? * éspqe is
Me n ras
*
In lib. Quartum Diofcoridis. 7
LEQVISETVM hk. IL-EQVISETVM II.
NU
1o
Ii -
10
E
Um
jo PAN SON. NS i
4 -
IH. EQVISETVM Ilt. III. EQVISETVMTY.
[279 9 A oido P. AUR Bi Ua * :
: - MCA LAE UV
i Fetg Sy E eis e M C LS Dio-E p Ícpa)
Ls diis 2 . jJ Ger E
4 » quarum omnium bic exprefi-
audas referat, vnde & Graci Hip- s
bl iuelandi: islo ncm 2:
$ Ppp 4 - abfimile.
- in
736 And. Matthioli Comm.
abfimile fubnigricanti colore: c deinde caules inanes geniculati. fabrubefeentes, leniter fear; : itincea c;
Jfperasexilis;fetarum inflar adeb vt equorum inflar cauda appareat. Radicem lignofam,duram, Naf; Tti,
quofis locis,in riguis & ferobibus.Hoc quod rura noftra vulgo vocant Paltrufaloin cibume, affumunt isi Duns
snalis tempore. Etenim illud prius elixant; mox farina circum[peraunt , C oleo in fartagine. "frigunt. : iade.
vice. Ex quo cibo aluus quandog, eorum adeb con[lringitur & conflipatur,vt in coli cruciatum facil Dandy
primum boc Equifeti germen ficcum afferuent per annum,quo fubinde eflate vtantur ad. dyfenteria PEUT. Sj
calida noce macevatum eo modo decoqitunt, quo dicum esl c in cibum magno fucceffu exhibent. y, "QD idu,
Fuchflap(us. quifetusm eleganti admodum pictura expreffit Fuchfius in fuis magnis de firpium biforia emerge m
poffeavatione ductus,is in primo libro;in quem plantarum imagines dimtaxat depin |gi; Cr imprimi cur, - Sfi,
Equi[etum pro Polygono femina aperto Lapfureddiderit. Equifetum tertium caule edit geniculatimi, fr pk
fragile, à quà complures oriumturvami:cr ipfi quog, geniculati ac afperi mulla circum[Lante comua; pg m
lufiri folo. lifdey cum alijs pollet viribus. Equifetum quartum recto prouenit caule,firmiore , mina? venies
. rami proceduntsitinceis quafi procefibus flipati, dsá, a [peris geniculatis, tenuibus, Protepit Jdem i genie d
Equi vi- rejpaber, Expetitur Equifeum mulieribus ad fHannea va[a deteygendailluffrandad, , nec non etigmmg) idis.
res Mash. jp, efertin qui torno opera [ua confidunt. siqüidem butus erbe afperitateilla fuis vafis fendorem nittrema qi
autifti vero familiter fuorum operum vuditatem expoliunt.Omnium decoum aut [lillatitia Aqiia pota SR
Equifei vi-. ac vefita mirifice medetur. Equifeti menrinit Galenus lib-6.fimplici li »vbieins fies Pico,
rsexGal — Hippurisinquit; adffringentem cum amaritudine facultatem poffet , ac proinde valenter fimaló, citra mri, "o
exiccantem. I29, vulnera maxima cataplafinate impofita conglutinat,etiamft prafettos effe n D ME
vocatas enterocelasolutinat. Ceterim ad [anguinis veiectionem,ad profluuium amuliebre,potiffimum rubrum,
teriat, D ad alios ventris fluxus generofum est vemedium berba ip(a aut ex aqua, aut ex vino pota, Sun
reliquerunt,quód nonnunquam etiam veficeyac tenuium inteffimorum vulnera fuccus ipfius fanauerit. Prodefüg
fluuio fanguinis ex naribus, tum fluxui obnoxijs in ventre affectibus,ex auflerorum vinorum quopiam potussacfi fol
neanttr;ex aqua. Qtie planta Grecis yzrereeac Latinis, Equifetum appellatur: Arabibus Dbenben alchail.Dhey da;
fiue Daneb alchail : Italis Coda di cauallo : Officimis cauda equina : Germanis 3Roffchtvant: Biffanis« :
Rabo de mula : Gallis Queue de cheual C Prela.. Equifetum alterum , Grecis crees ir&a: Tali
INomina,
allominore.
Equifeti nouem agnofcimus differentias. I. Equifetum aquaticum longioribus
tum primum, Matth.Lacu.Caft. Lugd. Equifetum fecundum, Tab. Equifetum maius
uellis, Lob. Equifetum;vulgo Afprella, Caf Hippuris maior Brunf.Dod.fol. Hippuris.E.
Hippuris Diofcoridis,cauda equina, Tab. in icon. Caucon Plinii , An guillarz. 11. Equifctum praese |
longiffimis feris, C.B. Equifetum fecundum, Matth. Lac. Equifetum longius, Fuchf. Équiferum, Codi»
in Diofc. Equifetum minus, Dod. gal. Equifetum alterum, Lugd. Caf: Equifecum paluftre maius, T.
Cauda equina, Brunf.Hippuris maior altera, Trag. Hipputis maior vel prima Lonic. Hippuris fontllis,
Lob.Hippuris minor, Dod.fol. Thal. Polygonum faemina,Fuch.in iconibus.1 II. Equiletumiuncem
ramofum,foliis nudum;C.B. Equifetum tertium, Matth. Lugd. Hippuris minor, Lob.Dod.infolio.qui
: b ET DT ONCUET 73 cum przcedentiiungit: cum equifeto iunceo Tug
*y VVA : MA RINA M INOR. quod ramofum nonetbidem effe nequic. TV. Equ-
Wu R5 MA UI RUD fetum quartum , Matth. Lugd. Videtur Marthioluss
E35 2 EIE A voluiffe Vuam marinam Monfpelienfium exprime-
m i : re,cuius geminam figuram adpofuimus, V. Vuumz-
rina maior;aut T ragum Diofcoridis, Radiceell.dl-
em Agde longa;laté ferpente;dura,lignofi ramu-
IisaD'eadem radice prodeuntibus,, frequétibus,
méntofis, gracilibus, juncum refe
& nigticantibus, cuius virgule in
abéuntes, multis internodiis diftin,
-dumadhuctenellz funt, ad quodliberin
Je duó foliola pufilla , quz inadulta pla
N b uantur,;adpofita: florcs pallidi; her
fertiinftar lorum corni , fecundum interni
quibüs füccedunt copiofi fruéus rubentes. rp
nulis térnis autquaternis,tritico paribus euguim
ri effigie, furculenti;acidi, eui grati;vrinam mulam
cientes: higranum vnum autalcerum duri
triquetrum, vtrinq; acuminatum, foris
E--- In lib. Quartum Diofcotidis. 22
ssdinum fecundum, Tabernzmontano: Tragus fiue Scorpio matitimus,Lugd unenfi. Tragos, Calp
45 libro fexto & Camerario in horto. Au
' s wPexÜee —— COCCYM INFECTORIVM. — CAP. XLIIL
Occum,quo infe&ores vtuntur, frutcx eft furculofus , paruus, cui granaccu lentesadhzrent , qua
clecta congeruntur. Optimum gignitur in Galatia & Armenia: deinde Afia & Cilicia: vltimum ez.—
omnibus Hifpanicum. Vis huic fpiflandi: vulneribus.neruisq; pracifis, conuenienter éx aceto tritum il-
linicur. "Naftitur quoq; in Cilicia é quercubus, cochlearum exilium fimilitudine, quod illius regionis
go mulieres ore legürit;& cocttim vocitant: E ;
L COCCVM INFECTO- *ILILEX COCCIFERA. *
* rium, ! ; ,
NUS
ACQUE LON E
T A » NY N
s e
Ex Cóccim feu granum tindorium feplafiaris,cr infe&oribus tiffensm fit, quM c medicameytis adifiéatir, cocci sois.
C eoplurima tum fericea stum Linea flamina infici foleant. nefüto tamen am eius avbufiula in Italia prouentat.Frl-. &oziicon'ss;
texeit furaulo[us.folijs oblongis per ambiti aculeatis aquifolij modosfed longe minoribus, baccis rottmdis s ianibusspuni-
«colore, Nos autem eanr,cuità pictura damus , vidimus ex Byzantio allatam. Porró Coccum tinttorium cofiümunmi
Vusconflat rotunda inani, baccasqta nullam profetlo lentis faciem vefert, vt Diofcorides afferit. Vt binc plan? conicere
5 liceat, Coccut bac diuerforum elfe generum,noffrumq, facile illud effe , quod Plinius im Attica c Aphrica prouenire tra
dit, Seelécion illeà vocarum quoniam ex eiua medulla tenues exoritittitr verticuli : argumento quàd boc tnneintis dez .
j datur. Huins pltere non infeliciter vtuntur mulieres Italice ad fetum voborardum e probibendum abor- Casi
n,ipfum gratiidis in ouo (orbili propinantes,pauco addito thure, vel mafficb mg bus nefatur cocum ( vt AE vin €
Disfirides m Cilicia nafa feribit ) copiofum quoq, in Bobemia prouenit. PriWum quod ame vifumell runcum ferito: wot.
dim occupabat non infima quercus, non long? à Poggibrot in Lepovario quod Parcumi ferarum vovant Caefaris Feflinanz c. occum, in
lic deinde 3n alijs etiam locis, fed cum ab incolis non agnofcatur, quotannis perditur. 4tquiin Polonia vbi ctiam copio- Quercu.
Pienit,nón defunt; qui illnd diligenter legant. Caterüm cohtendunt Monachi illi di,quiiMefuemtom- ——— 7
thentarios ediderunt , aliudeffe Coccuin,atiud vero Chermefintin vulgh vocatitim, quo ferica flaminavoféo colereinfici- Mosscherü
Mstur. Etenim afferunt ij leritimim chermefinum ? quibufdam fieri eramulis,qua vt plurimum vülgari Pimipinalle rad;
$ Ghi adberentia reperitur, vocariá, bac propri Mauvitanis Chermes: c binc iffi deinde colligunt , minimé credendum e
-deqüd Grecorum Coccum vulgà grana tinilorum nuncupatum. fit Mauritanorum cbermes: quandoqitdem magna o-
. o Wnineinter colorem coccineum, 6r chermefinum intercedat differentia. sed hos patres balucinari(pacetamen eorum di-
XeriPi)ex eo equidem cuidentifimum fieri arbitror, quod hadenus neminem Arabice fette intenerim , qui eorum adffi-
pulerur le. Siquidem Serapio per chermes nil aliud intelligit, quàm Coccum tinctorium à Gracis appellatum, cum
ea fane omniain euis bifToriam referat, que Diofcorides fuo Cocco tribuit. Quapropter fctrem libentiffi -
mud »quave authoritate nixi y reuerendi Momacbi in banc vanamsc» erronea deuenerint opinionem. je ais
generi ego nofum Cbermefirton a Cocomiimidiferquid crt fiam. aliudefe Cocco, budCha- Cose.
inii, vnde c infedbores differentia caufa Coccum Granam mmcupant Chermefinum ver) , quod épismpinelle vadicib. EhatreitU
fed negenerim quidem Mattritanorum chermes noftri vfus chermefinii e quod nil aliud Chermes effe putem, dicc.
ES , quam
: | *
de Cherines a.
miqua rati
718 And. Matthioli Comm.
quam Coccum,cuius hicmeminit Diofcorides. Chermefinum nouum iampridem conuebituy ig Tiam fli
.. — ecádentali India importatumsquod cum copiofi fimum afferatur, Chermefima flamina nunc Vilefcere cas oy à
gu s. Grani infettori vires deforipfit Galenus lib.7. Jimpliium medicamentorum.his verbis: Granuni tinere
A col 5 tem. fimulá, amaram facultatem poffidet:vtrag, fime morfu deficcat ; proinde ad ingentia vulnera Congrüiz ke M
Nomina —"ertorum. Sed tuncipfum quidam cutn aceto erunt; alij cum oxymelite. Que xónzos Bagres Gr'ct, Latins oes
cos bapbica,& Granum infeclorium nominatur: Arabice Charmen;Kermes (eu Chermes: Itali? Graga Piendus
manic Cdjarlad)beet : Hifpanict Grana para tennir, C" Grana en gram: Gallice Vermillog. Gr.
Cocci infe&oriz dux figura ad pofitz,quarum primaad imitationem Matthioli &Lacy, ..- .
ptazaltera veró prater veram foliorum formam ,& glandes & baccas exhibe fiquidem feritgasia.
inis fimiles, capulisafperiorib.qua inautumno proueniunt. Et quemadmodum Gállzin Quer 1T
[x &in Ilicis huius & foliis & ad ramos notantur grana rubra,modó rotunda; modó oblo Cubs.
communium quantitatejintus alba; guftus fübacidi;in quibus tandem vermiculi hafCtirie M Piorm
& aliud excrementum vt in Ilice maiore fic & in hac obferuatur, leuiter ramis adhsrefcens,,
nigrum,fplendens, durum,liquorem album cum vermibus continens,quod tandem exfj AM
bufcula dicitur Ilex foliis aculeatis, Trag. Ilicis genusin qua Coccus baphica, Bellonio, T] dc Haca
Clu£hift.Hifp.Ilex minor Coccigera;Dod.fol.Ilex aquifolia Plinii;Lug. Ilex Coccifera, Cam.i Mà
Tab. Ilex Plinii, Czfal. Coccusinfectoria,Lob. Coccus tinctoria, Tab.Granum tin&orium,Lonic qui
baccis tribuendum, non arbufcule:qua grana Quifquilia Plinius nominauit, Coccus bagh;- Gm
infectoria, Matth.edit. Italica: Coccus infectorius & Kermes Arabum, Cordoin Díofc.Granum &Cy.
€us baphica, Anguil. Granumtinctorium;Lon. Ca'alpino. : ".
E
Tpdi2 ior. TRAGIVM. CAP. EDIHBOI
Condufs nó | Ragium nafcitur in Creta tantüm infüla,, lentifco femine, folio & ramis fimile, fingulistamenni.
lgirMeum, - noribus: fuccus ei [la&eus,] gumminon diffimilis. Semen, folia, lacrymaq; illita fpicula 2 coro
neq;Catec. ciiciunr: omnia quoq; Tc impacta;cuocant: pota ftranguriz medentur, calculos v. a
menfes trahunt: modus in fumptione eft, drachma yna. Fama eft fylueftres capras fagittis confollis cis
herba pabulo fpicula excutere.
Mee
TpirveTo. — * TRAGIVM ALTERVM. CAD XEV E
St&alterum Tragium , quod tragoceros aliqui vocant: folia fcolopendrii habet, &radicem fle
ftris raphani,tenuem,candidam.Quam crudam vel coctam effe dyfentericis prodeft. Folia aum
hirci virus olent : exinde fibi tragii nomen adoptauit. Prouenitin montibus & pracipitiis.
Tragii con- "T fim on in Creta tantum nai tradit Diofcorides , quod, in vniuerfum lentifco fimile facit;Pliniulibis a.
fideratio. 2ripfum fruticem terebintho fimilem reddidit, C» lib.27.cap.vltimo, idem iunipero afsmilatit, 1d qudduliayn- -
eul offendit, Tragium bocomninoilli fuiffe gnotum: c? quod tantum id de eo memorie prodiderit, quod. ab alijs acthrr-i
busnon minus forta[fe hac in re cecutientibus mutuatus est. Hoc etate nofIra non defertur, quod ciam im aliam, quf
Di&amnum ytid mibi baclenus;ficut c cateris herbarum ffudiofis,vt ferme fufpicor, fit in Italia incognitum. Quamolrem minm
om non audiendi funt impoflores quidam,qui cótendant Dickamnum album ita vocatum; is motitie plantam,nonin Cr-
"EP tetantim fid vbia ferénafcens,legitimumeffe Tragium , de quare nouus quidam P[eudoriz.otomos contramo fries,
€» erroris me arguere non erubuit Verum mibi fat effe crediderim ad buius expugnamdam temeritatem-teft habaeDie
fioridem, Galenum, Oribafium,Paulum, Plinium, quippe qui vno fimul confenfu fcribant,mufquam ma[á Tragumpn-
Terquamin Creta.Sed prob bominis ftupiditatem ata, amentiam ! Ipfe enim cum ffupidus fit totus, hosgranifsmnat-
bum;quo fcatet vniuer[a fere tellus & vulgaris via, est planta , fuiffet Tragium,feripfiffe vnquem eos non
res ffupidos fibi fimilesfuiffe cenfet. Sed an quis tam excors fuerit , qui putet, fi bisclariffimis fcriptoribus dinis |
inp
- Creta?nemo profecto, prater hunc, € quii eum fubduxit fycophantam. Atqui cum videat Diofcoridis lectmem]i
- gnare, quod babeat ( QUA Ja v7; ito 9 notte) (ce plac t) TOV teeprrots paapirepe d'$ evtl: efi folia, Crit
fructum lentifco fimilia habet, fed minora omnia: videat, Dictamnti album folia gerere lentifca longt maiora menism ]
£ ^. Dioforidi fube[fe admonet,c» vult legendum effe yaujóv «pu mon usepávepaz ac vt ffolidam fuam. füliarepinimeni
ditifimum feduclorem [uum in teffimonium citat , quippe qui ConfFantinopoli Diofcoridisexemplar antiquifimmm.
&iffe fe teflatur.apud H. dam deum (miror [ane cur non dixcrit apud Hanimonisoraculum) m quaue
Forfice opus Difiemmum album quinquetras proferre fi llis ciclufum , an inp pecie Pei
effcad impo. PAtes quibus L leum premitur? Nunquid (inquam) differunt apud vos tr) vascmves) dom
florum lin. epssest, nein pofferum tam in[idiofis linguis medica materia. Quod autem fecundoluco soto
qus, Jentatum eítid potius herbam effe crediderim,quam arbufulam,cit eius radps tam cruda quam colam
Door ^ Jitkflufriraphana proxima.Veruntamen nondum reperi qui plantam mibidemanfrara folis elei sia.
Pimpinella qute ira viru alant Ex quo adduanr,vt abs planidifenriamoqui putant Tragiiibocea fi land qn
nGeltTragiü Pimpinellam quidam vero ab odore Saxifragiam birimam appellant. Quandoquidem huic feolpentri flu
E
Inlib. Quartum Diofcoridis. 7190
L PIMPINELLA SAXI.- * II PIMPINELLA ML.
f nor. *
^ M toj ;"
ES RSS
2907
|
| : DR
* - dE 4/221 -
E, ou
|. HLPIMPINELLÀ SIVE SAN- iex LES Am
guiforba maior. nullusg, ens ad dyfentericos v[us , tametfi ad ciendam vri-
X nam , expediendosá, vifcerum infarus plurimum praftet. :
Huius PyxwPiNELLAE duo babentur genera , maius &* Pimpinelle
wünus. Maior radice nititur longa : folijs , que ad TAdi- genera & vi-
cem funt circumquaque folo procumbentibus ( pluribus ex '€9-
vno pediculo vtrinque emergentibus ) diffedlis , per ambi-
tumque [erratis : caule quadrangulari : floribus , in vm-
- lellam coberentibus , teptübms , albicantibusque.. ( Ra-
dix ilii longa , digitali crafitudine , acri fapore ) MN o0
caüle exit rubenti: folgs minoribus , minus diffeclisminuti- —
ud, ferratis, (ac tenuiore etia radice, [aporis eifdem )vtrag
Pei. hircum vedolet.( Nafcitur in ARIS ia zx
cultis locis.) Radix in qua vis teta confiffit.excalfaat ficcatá, :
ordine fecundo completo,aut [ane tertio incipiente. ( Aperit, :
protocat attenuat,digerit, incidit. Sed mator acrior esl atq,
valentior. Vtriu[a, radix ) praftat ad renum c ve[ice mor-
bos quorum calculus esl caufa. Ob idenim calculos in venib,
genitos fjangit C eijcit , & vrinam romoratam pellit. Pro-
dest xprefjus & vadicibus fuccus ex vina bauftus , deleterijs
medicamentis c venens[orum animalium smorfibus. Qua
ratione non defunt , qui ad pejlilemtiam radicem banc mir
laudibus cfferant. Esl e? alia Py M PINELLA;queamo- Pimpinelle
firis vulgg Sox B AsTRELL A nominatur. ( Duum e$t vulgaris quae
generi : minor & maior. Minor folijs prouenit ab vna vadi- ves
cenumerofis,compluribus ab viro tenti pediculo vtring, pro- 2
deuntibus » fubrotumdis s pufillis , vliquein amlith crenatis,
firimisbumiim orbem accbantibus,ad[lringente gnffu:cau-
liculos edit plures, tenues, fubrubentes,rotumdos, dodrantales
atque inaiarés ; in. eene ec capitula exeunt
fquamo[a. fabpuniceo colore: in quibus femen.Radicenititur
ine N gojajadrejofente ad inge gll. Nafitur im atri
iu xin collibus, c» feritur in bortis, ) nullis non cognita. vtpote que acetariss frequentifimé inferatur. Verum
2b anteditli longe diftat viribus , eifi foliorum facie fatis inter fe conueniat. Siquidem vltima hec gufata
: non
*
N
&
Mh
730 And. Matthioli Comm.
1V. PIMPINELLAÀ SIVE SAN- »onleuiter adfringen: peripitur maple
guiforba minor.
prebet,glutinatficcat refoluit. i
cittir,eam di iride fm alcun,
pies profluuium , rubrum alitmá, S4Bfts Vrbe, :
lyfenteriam, cr cateros alui fluxus cob; PENNE
vomitides reprimat, [ Sie: ricum e i :
vulnera, c vlcra fauat: wifcetura, vnguentis .
capitis vulnera,tum ad cardnomata Nen os fa |
in poculis vino repletis, quod gratiam mis M 1
temá, potantibus afferat. Hanc Mattheus Crrindi y "2
nis etatis no[Fra medicus, contagiofís Peflentibus (i
bus maximi commendauit. Sunt qui
:
m * eam M
tent. Sed ij imeo quidem iudicio; aberrant vt fusa
fua mentione docuimus. Caterum duám Pinpisgl :
generum. Maior in Bobemia in pratis Pafétis c» inca d
lo plurima nafcitur folijs;ramis, cauli capituli 4 1
dibus alterius longé maioribus , folia longiora rici :
fert: caules proceriores , Cv capitula craftiora. T
Sed eadem vtrig, facultas, Tragij meminit Gals liri |
Jimplicium medicamentorum; vbi bet deciusvirius
Trzgi, inquit: folia, (emen c lachryna, trabentis Sad
tis, funt facultatis. Est verb cr tenui partium, er pal.
tein principio tertij ordinis calida. Corporiinfixa &
lapides fiangit,menfes mouet drachmeponderepotumpory —
in Creta folamafcitur tragion lentifco fimile. Caterimah- |
rum Tragium boc minus,cuius folia fcoloptdriofmilafm,
vifitur quidem multis in locis: fed non perna t
tis adflringentis , vt & adfluxi affect TT
trAg, planta Gracis vez, rv quemadmodum Ólammu
gium appellatur. Pimpinella feu Saxifrapa irna:. j
- Safüfragia di becco : Germanis $5ibetnel. 4t Pimpindi
K : Sangtiforba: Italis Pumpinella feu Sorbafrella: Gema
Sottgotte Soártfin Gallis Pimpenelle. Pimpinela (feu Sanguiforba maior, Italis Pimpinella fcu Serbaftrelu magrn.
Pimpinel
vulg. non eft
Elatinc.
FRONS UIT C98, mMPRYU N ONCE
Tragi vires
ex Gal,
^N
H
Y0vs
I. Pimpinella maior vimbella candida; C.B. Pimpinella faxifraga, Matth. Pimpinella faxifragamion | T
apu. Camer. Pimpinela Brunf. Sardo, Lonic.Cordoin Diofc.cui & Daucus veterum &PaftinacaG- —
ica Plinii. Pimpinella maior; Tra, .Fuchf Turn.Gefhor. Lobel. Pimpinela noftras communismair, |
"T hal.Bi En T ackPecdiéddis Ianuenfi. Saxifraga maior, Dod gal.Saxifraga magna,Dodfol Sat —
fraga vulgatis maior, Clu hifto.Pan Saxifraga. hircina maior, Gef. hor. Caft.Cam;Saxiftagia prima C
Tragofelinum maius, Taber. Variatin foliorum colore & laciniis : ad hnius radices in quibufdamloditt
grana notantur, quorum medulla in colorem rubeum mutatur; cuius vfüsad tin&uram CarmeliniLe 1
cuna monente;in quibus &vermiculi Coftzo auctore, nafcuntur; quare Coccus radicum dici poteri
Pimpinella or, C.B. & Cam.in Matth. Hacradice tenuiore,prolixiore;acriore maiori ferre
le, foliis & lorib. magnitudine tantüm ab illa recedit , aliquando varia eft foliorum dii 1
Carui inftar minuciffime lacini Bofculi quandoq; rubefcunt vt&cauliculi cum neruis 4
mi minus refert, Frequensapud nos ad vrbis moenia, locis enim arenofis & petrofis gaudet.Diciturbae -
aMeü &Ca; Cus Selinoides, Cordo in hifto. Daucitertium genus, Lugd.Saxifraga hircina minor/GeflorCnce '
A: minor, Dodo gal.Saxifraga prima, Dodo.fol. Saxifraga fecunda, Cafal. Saxifraga vulgati
xeu fy Cluf.hift. Pan.Bipinella,Lob. Pimpinella faxifragi minor, Lugd. Cam. Pimpinela noftras ec
9i uis, Tminor, T hal. Tragofelinum minus, Tab. Tragium, Columna. 11I. Pimpinella feu Sanguilorbama".
Matth. Lugd. Caft. Cam.Pimpinella maior, Dod.gal. Pimpinellz Italica fecundum genus. "
Sauvíauoc
8 abs amm :
- banpsien uei- hellaTtalica maior; T hal. Pimpinela fylueftris, Dod. fol. Sanguiforba maior , Fuch Tab. : ;
orgia alteramaior Lob. IV. Pimpinella fiue Sanguiforba minor, Matth. Caft. om Dodo
Talicamimop 7
dx Cei, Lug.Pimpinella Italica rimum genus, Trag.Pim inella Italica, Lonic. Pimpin
Frutex par-. Pimpinellan inorfj lucfiris Gef.hor. Pimpinella nguiforba, Dod.fol Pimpinella;Lob:
Me ri (orba minor, Fuch(.Cord.in hift. Tab. cui & Sorbaria minor: Sideritis fecunda, Anguillarz-
ees athortenfitglabra, quod eulta caenire poreft : T
gus, non ma. ;
gnus : fpitha- PUEDE I VE uae 2.
m altitudi- INC CIA PRAG VM. CAP.XLYL |
5 A rcc ; Ey 1
ne,autima- :
iorfolia vero d M Cad 7e , t : ; k ETE
noi ib Stetiam herba tragos, quamaliqui fcorpion , aut traganon vocant: maxime in 75
b Vrrumque ^a palmum altaautamplior, fruticofahumilis,oblonga, fine foliis: pufillis circa: i
€xép.réruó multis, magnitudine triticLacuto cacumine, gula multitm adftringente. b Racemorum
xaprk de vino poti,ccrliacis, & faeminis fluxione vuluz laborantibus,auxilistur. Tundunturáp ;
js déua.l. los digeftiaffaruantur: quibus vtuntur, cum opus eft. e pube
1pfius fructus : : TE : m i3 2 a *
E es EU. d ax S APRANMR OS d d DNE i
diim. Ragum aliquibus Scorpion vocari mon smod? tradidit Diofcorides, fed etiam Plinius lily. 27. cap tif niet
^Tragi confi. Est & herba Tr. 4g0$ quam aliqui Scorpion vocant;femipede Alta , fiaticofa 3 Jine, folijs í pufilirams 2 m
odes - A
ds
*
Inlib. Quartum Diofcoridis. $ i
grano tritici,acuto cacumine, C ipfa in maritimis na[cens.
Et lib.21.ca.15 Spinofarum,inquit,multe [Pecies. In totum.
fpinofa est afparagus;fcorpio:nullum enim folium babet. 1d
quod ante ipfum. pofleritatis memorie prodiderat Tbeo-
phraftus lib.ó.cap. 1. de hifforia plantarum, cum inquit: A-
culeatorit aliaex toto aculei funt , ceu corruda, c [corpius,
bacenim nullum preter aculeum folium gerunt. Hincitag,
omnibus abunde conflare arbitror , herbam , cuius hic effi-
giem damus, legitimum eJfe Tragum: etfi non defint qui a-
liter fentiant , quos omnino nibili facio, quid fciam bos efe
longe magis addictos euertende, quam ve[fituenda veritati.
Siquidem in bac planta nibil defiderari potest quod Trago
non conteniat. ESL enim frutex paruus , bumi procumbens,
fpitbame altitudine,in maritimisnafcens, finefolijs, pufil-
lis circa ramos acinis, rufis , multis, acuto cacumine, vel. po-
4, tius vt Plinius inquit , acetiam Theophr. planta e pinofà
Y fora. Ea fiquidem in TergefTino littore prouenit , & ad Ar-
gentarium promontorium in Hetruria, nulla prorfus recla-
mantenota ex tjs , quas rei berbarie authores Trago reddi-
derunt. Huius tamen nu(quam, quod inuenerim , meminit
Gracé dicitur: Latine item Tragus C Scorpio : Italis Trage.
Quz pro Trago proponiturá Matthiolo, Kali
fpinolum nobis dicitur :at in figura folia minus re-
é&é exprellà: hacc quidem foliis eft aliquando lon-
gioribus (vt figura Lobeli & Lugdunenfis, Tragi
Marthioli nomine, exprimit) aliquando breulorib.
latioribus item &anguftioribus variat,quemadmo-
4o dumin littore Veneto obferuauimus: ge n no-
: Ue mine, & quidem alia figura, expreffit Taberne-
montanus. Tragum Diofcoridis fupra tertio ab hoc capite pofuimus.
Xxovo. (C LUCNCVS CAD. XLVII.
Vnci duoygenera: vnum lzuis nominati: alerum acuti,quiin nuucronem faftigiatur. Cuius ctiam duo
. . "affignantur genera: Vnum flciile: rcliquum fert fcmen nigrum, rotundum, & craffiore conftat cala-
LIVNCVYS. IL IVNCVS FLORIDVS.-
Galen.in fimpl.med.cenfu. Herba bec Tpdoc xd cxoprriot Nomina
7p* ^ And. Matthioli Comm.
mo,carnofioreq;. Tertius eftiuncus, qui vocatur Olofchenos, prioribus Carnofiorafyes:
lem fapradicto fructum in cacumine parit.Semen vtriufq; toftum,cx diluto vino potu petto qisfei
rubrafoeminarum profluuia: vrinam cit,capitisq; dolores facit, Quz proxima e m, EAM
conuenienter illinuntur aduerfüs phalangiorum morfus. /thiopici iunci femine fo; radici f;
i.
. modusin potione feruandus eft, ne fopor fiat. mnusallicin e
Iunci confi- Po»; ; ; £.
dA: Vncus cauleest leui viridi,in cacumine aculeato, alba intus medulla. Semen gerit i fpey; ; 4
TA t al ^ diemsracemofum, Jübrabrum,adfhrimgentis guftus.. Alter confimilis est. ed ne emere,
this. Omne genus viilgaris cfl notitia, quandoquidem propter [lagnantes aqitas,cum im lariytum in fluyiy, Gs.
paludibus, ac ceteris aquofís locis,omnes eius veperituntur [pecies.Na[citir in Bobemia uncus GIGA aqua, her :
vno cefpite numerofis oyperi fimilibus, furfum [pethantibus caulibus pluvibus, Leuibus , iunci nod, pi Mis folisecis ds
cumine flores emicaiit [ecioft, [ubpurpurei;? quibus femen gigniturquem a floribus [Peciofís,quos 2 »Itqurig.
tum yocare voluimus,eiufdem cum alijs facultatis.Creditur ea ómnia praffare poffe que cetera pef ane ferimin,
nchin meminit Galenis lib. 3.[Diplicium snedicamentorum;vbi de ysita feriptum Yeliquit: Scheno; 1 Eo Gn.
lanis, quadam oxy[chenos,alia oligofcbeenosnuncupatur. Gracilior durierá oxyfcbosos , cra «fiar i bcd tig A
Fructus oligoftbarni fomnum affert. At oxyfibieni due funt fpecies: altera flerilis,cuius quidem iri "ind (ben.
altera vero fenieu fert, cuius etiam feimen fomnum condlliat , fed minus quam eligofibeeni: quanquam, iae
teiter. Virumq, fi fictum eum vino libaturiventris fluxus deficcar, c muliebre profluuium rubrum f (t Dua buc
vum est quod compofita eorum temperies efl ex terrena videlicet effentia leuiter "frigida, ci aquea DER S
Nomina fernadeficcare poftit, c» (enfim frigidos ad caput vapores [ubmittere, quibus fomnolentos efficiant.» ier c "oen.
cus verà Latinis vocatur: Arabibus Dis: Italis Giunco: Germanis S5intenfiimelen : Hiffanis Lus; ES G à es lnc
floridus, Italis Giunco florido. reel
E
WE
Iuncusalius odoratus, quialiquattido ramofüs reperitur, de qiolibro pr; iusino '
acutus vel leuis:vtriufq; rurfus generis haberitur ETAGE Kus primo i dui M»
duplicem exhibet, pannicula fparf & non fpatfa. 11. Iuncus floridus Matth.Caltor.Lugd C ipi
ftisaltera, Trag: Sparganium;Dod. egal.Gladiolus, Cord.in Diof; Gladiolüs paluftris Cordpig hift coi
Scholiafti Gladiolus Theophrafti videtur: Gladiolus aquatilis,Dod. fol. luncus Cyperoides Baridogd
ludofüs,Lob. Iuncus Cyperinus floridus, Tab.Butomus Theophrafti Carfalpino. E
Aeriir. LICHEN. CAP.XLVIIL 4 08 3
Ichenqui Gxis eft familiaris,aliquibus Bryon appellatur;afperginofís petrisadhzret,vt mucus].
"litus fanguinis profluuia fiftit, inflammationes arcet, impetigini medetur. Iutat regio morbo cone-
ptos,cum melle illitus: oris & linguz defluxiones inhibet. :
có: ts EN
priae Y L LICHEN JYchen procul dubio ea cfl planta quam oflóne, rho.
x P. iNeO barij bodie Hepaticam vocant. Hanc cutem Greili-
: chena appellarunt,quod Lichenas ferpentis morbi onu, in-
pofita fiffat c fanet. Lichen in afpergimfis, c» rordanti s
prouenit locisnudis petris adbevens,mufa modo. Folieun-—
fat fuppingui sa[pero robuflo,c ilagi propera.
ufTo;in latum fe pandente , nullis adnixis pediculisimcaat-
mine triplici vel quadruplici lacinio interfedliradialum-
merofis perquam exiguis ader[a foliorum parteemagat—
bus. Mmm rhe 3
funt parua , floribus paruis , flellarum effgie, LichenüPlm —
lib. 26.cap.«.duo produntur genera, qua bu verbia depingit:
Lichen , inquit , berba omnibus bis prefertur : vnde noma
inuenit. Na[citur in faxofís,folio vno abradicelatoxanley-V*
mo;paruo, longis falijs dependentibw. Hacdelet c igmatz
teritur cum melle. Est aliud genus Lichenis petris tantimak
barens,vt mu[cus,qui c ipfeillimitur. Hic & fanguma
flit vulneribus inflatus, c» collediones ilitus.Marliiqua,
regium cum melle (anat ore illito & lingua, Quiitada-
tur,aqua falfa lauari iubentur, vigi oleo. 7h
tenfibus abflinere : hec Plinius. Ceterum eit eraLiden
non longe diffimilis,qua in quercuum aliarumg;
anno[avum arborum caudicibusna[üitur, indes
prefertim fyluis : bac ramen maiora Latiorag yntit]th
) varijs modis per ambitum luciniata , ec fia vermibus ei
fuerintyaridior, PA anbitu leur, fuprrire nadé
inferiore verb pallefc
Lichenis gc-
ncra cx Plin.
Palmonariz x - s ' vide "il Pre
depictio & referta, ade yt forma pulmonis ferat: leri im
vires. MONARIA didacit.Ad[fringit ficat, F
glutinat.Vtuntur bac Mare magis 2 oninegun
tpfis viribus fieti,ad tabem ; pectori pulmauum Ver d
eruenta [puta. Nec defunt y qui laudibus tam deae
vulnera [ananda,ad pudendorum vas Pad Rh
Inlib. Quartum Diofcoridis. 733
II. PVLMONARIA. III. PVLMONARIÀ ALTERA.
Sl. zl - p
liebreprofluuium,cui mirifice mederi aiunt. Quin C eam dyfen tericis exbibent, C liliofa euomentibus. Sunt quoq, qui
eavtatar ad fufpirio[os,anhelatores C Affymaticos,cum glycyrrhize fucco,by[foposelenij radice, c? fdllino oxymelle: va-
let eadem ad ouium, C» ceterorum quadrupedum tuffim c re[pirandi difficultatem. Quamobrem paffores eam in primis
gundentes, mane morbofis ouibus cum fale propinant. Est * alia herba, qua etiam Pulmonaria vulgo nominatur , ab illa Pulmonariá
tamen maximi differeus,in opacislocis proueniens, prope vliginofas fepes.folto buglofti, Boraginis quadatenus «mulo,non alia.
«o tamen crifpo nec hifido,oblongosafpero,hirfuto, albis maculis ([uperna parte ) eircumfper[o ( Boraginis fapore ) Caulem
—0 gerit becineunte vere ( angulo[um ata, tenerum ) in cuius (adnatorum ) cacumine flores erumpunt purpurei , perinde ac
mvulgari Cymogloffo. Cobibet, confolidat, fiecat, abffergit. Huicplantevei berbaria periti non contemnendas viros tri-
luunt,ad pulmonis vlcera fananda, tum ceteras infetiones. Qua inre , itemq, in fanguinis reieclione miralili facce[fu fe
eam exbibui[[e mibi fepius vetulit Iulianus à Maroflica Teruifien[is medicus peritiffimus: decoquitur enim ad medias da.-
j decoctum potanduim addito faccharo:vel fnecus ex folijs expre[Jus ferapi modo cum [accharo paratus maiori | fucceffu
be m Preflant bacomnia berba ip(a, C flores, quoquo modo à tabe affectis (umantur decodla.. Lichenis meminit Gale... Kichenis vi«
mus lib.7.famplicium medic. um.fic inquiens: Licben,qui in petris na[citur , e$t velut mufcus quidem , fed redtà ex ?*3 €x Gal,
plantarum genere cenferi poteit. Sic autem nominatus videtur, quod lichenas feu impetigines curet. Extergentemsac ino-
dit vefrigerantem facultatem babet ,vtranq, vero veficcantem.. Abflergentem quidem , atq, exiecantem à petra obtinet,
fo rfrigerantem verà ab humore aqueo: nafcitur enim in humidis, Crgrauiter olentibus faxis.Porrà quod ex talibus fulffan-
... tijscomponitur,aduerfim effe inflammationi nibil mirum eft. Cateritm an (anguinis profluuia foftat , vt vefert Diofcori-
dssid neutiquam dicere queo. Quod Gratis yes Luo , Latinis item Lichen dicitur: Arabibus Arzezal[acher: Itali Lichene Nomina;
feu Epatica: Officinis Hepatica: Germanis Ctein $eberfrautonb Sorunnen &cberfraut : Hifpanis Epatica c» Figa-
della : Gallis Hepatique c Porcorau. At pul i4 , Italis Pol ia: Germanis $ungenfraut: Gallis Herbe
aux pulmons. * " ; ;
L Lichen, Matth. Fuchf Turn. Dodo. gal. & fol. Cordoin Diofcor. Lacun. Lobel Thal Cel. He-
patica, Brun£. Lonic. Hepatica prima, Taber. Iecoraria feu Hepatica fontana; Trago. 11. Pulmonaria
Matth. Trag. Fuchf Dodo. gal. & fol. Lacu.Gef.hor. Lonic. Taber. Thal. Pulmonaria prima, Caftor.
6o Mufcus pulmonarius , Lobel. Pulmonaria fungofa, Lugdun. Lichenis genus, Czfalpino. III. Pul-
monaria latifolia maculofa , C. B. Pulmonaria altera, Matth. Caftor. Pulmonaria, Dodo. gal. Thal.
Czfilp. cui & Callz alteram genus Plinii: Pulmonaria maculofa, Lobcl. Taber. Camer. Pulmona-
tia -— Lugdun. Pulmonaria Plinii, Gef. hor. Symphytum maculofum Dodonzo hiftoria Lati-
nainfolio. 2s a ei : ;
Li
Tlapovvy fa. "PARONYCHIA. CAP. XLIX -
Aronychia exiguus frutex,in petris nafcens,peplo ducis ui longitudine, mai 1 "bus foliis. lilia -
paronychiis;atq; fauis remedio eft, d ; :
Q944 2 Pato
734 And. Matthioli Comm.
PARONYCHIA. PARONYCHIA À) TER).
; det nu M Cep EUG Venta m
QU eA un^ Hals IMS DA d. NWET T
Pastonychiz Darais, euius bie primo loco imaginem damus,non modo in faxis gignitur : fédetiam im veterum edi
-confid. fietibus.folijs adeb ruta fimilibus,vt non defint qui eandem parietariam.[iue muralem rutam nt:
Diofcorides Pepli folijs nafci paron yebiam feribat non defunt nafuti,qui fententiam banc nofframim
borum vitilitigatorum calumnias ridere 'foleo,quàd fciam Peplum Diofcoridis teflimonio.folijs ruta paul) bwpn.-
Uenire. Itag, potius dem accu[andi funt, qui banc plantam alterum Theopbrafl Adiamtum faciunt; mepe quid aliam
Adiantum al- jp jypell trip Siquidem is nullam inter nigrum, c» album Adiantum interponit differentiam nifi colori
so ees. buius caule niger, in illius vero albus apparet. Folia in Adianto coriandrina effe debent, c qua in aqua;
ronychia, — [V4"f. At Paromychie noftre folia funt vutasnec aquam re[puunt. Preterea cauliculi fant illi virides, mo
fetis fuillis familes, quinetiam nec pellucidi. Nec ynguam locis bumidis a[perginofisó) proucnit, in quibus Ad
m na[Gtur, Tbeopbraffi ipfius teffimonio : fédin aridis C ficcis, cuiufmodi faxa funt, cr parietes: quofitvt halladm
tur, qui bac ducuntur opinione, c» dum meerroris coatentmt, ipfi longe magis fefe damnandos offerunt. Quavqumm.
defunt, qui bancplantam vna mecum Paronychiam facunt ,. vlteriu]
trabatur,non Diofcoridis,
tiobis appellare libuit, fed co
Paronychig lesmetropolim petunt; vbi ini
vires. C renum calculos pellit,
tum est ad puerorum en
Paronychia quadraginta diebus,qu.
HII S ici qi "LE i 1
20 dareynecimprobare aufin: fit itag,
] un colerentes,albo colore.
Paronychiz
vires ex Gal.
Nomina.
Latinis c» Iralis Paronjch z
. LPatonychia, Matth. Lacun. Capillus Veneris, Brun£. Trag. Saxifraga minor
edit. poftr. Saxifragum feu Empetrum ,Fuchf. inicon. Ruta muraria, Dodo. gal.& fol.
Adiantum candidum, Cordo in Diofcor. & hiftor. Thal. Adiantum album; Lonic. Tabe Andi
Camer. Adiantum nigrum, Gefn. hort. Carfalpino. Saluia vita, Lobel. & Lugdunenfi. IL A p
lis maritima Alfinefolia, C. B. Paronychiaaltera, Matthiol. Lugdunen. Paronychia Matrhioli, jr
ber. Patenychia Diofcoridis, Anguil. Gramen Íccundum Plinii, cidem, Marinaincana AMECUs
-Nàtrboi » Aduerf Anthyllis marina incana Alfncefolia, Lobelo in icon. Lugdun.
? ' vulgó, Caalpino. ; t dpt
-
*
|
|
In lib. Quartum Diofcoridis. 73$
Xpurbedud. CHRYSOCOME. CAP. L.
Hryfocome palmialtitudine fruticat: coma fpecie corymborum,hyffopo fimili: radice hirfüta, ve--
ratri nigri modo , tenui , cyperum equantc: guftu noniniucundo,ex dulci auftero:in petrofis, opa-
cisq; nafcitur. Radix excalfacit & adftringit: his conueniens,quos iecur,aut pulmonis inflammatio malé
babet: contra purgationes yuluz, decocta cum hydromelite atfumitur.
Vi Chryfocomen in Italia mibi offenderet , baclenus veperi neminem. Quamobrem in eo natura viridario, plantis Chryfoca..
ipluribus nobis incognitis referto,quod tantüm im fui ipfius vfum colit natura, ne omnibus exuta medicamentis, "c5 confi
faiseriam languoribus mederi nequeat, eam c virefcere, C» florefcere omittamus,donec nobis, aut alijs compertam in cj--
, munem quog, cognitionem; Cr v[um prodere contingat. Interim tamen,vt no[frum inflitutà fequamur , vires eius ex Ga-
leno fübiciam: quas ipfe lio.8.fimplicium medicamentorum.ijs verbis defcripfit : Chryfocome vocatur c chryfites. Radix vut
sincentes acrem fimul, c adffringentem qualitates babet : quaveneg, multi v[us esf. Vui tamen efi decola in meliarato Ga].
in peripneumonss , C morbis bepaticis. Sed c mnenflrue purgationis prouocanda vim quandam obtinet. Xpucoxójan ftc Nomina,
Graci; vt etiam Chryfocome Latiné dicitur.
Xpusóyovov. CHRYSOGONVM. CAD, LL
, - Hryfogonum densé fruticat;quernis foliis, flore coronarii verbafci: radix vr a extuberat, intus
2n ruberrima,foris nigra. Quz trita cum aceto;atq; impofita, muris aranei morfibus auxiliatur.
Qnm, nifi aliunde in Italiam deferatur inter plantas, que minim? cognofcuntur , c ipfum perpetu) vecen.-
Jfendum e/e putauerim: vel nobis in abditiffimis nature bortis, vli delitefGit,imueffigandum erit. Siquidem badlenus
mibi neg inuenire,neg, ab alijs comperri videre licuit in Italia. Quod »eucdyovy Graci, Latini quog Chryfogonii dicunt, Nomina.
E'Aaeucor. HELICHRYSVM. CAP. LII. &
Highs». quidam Chryfanthemon, nonnulli & id Amaranthon vocant, quo deorum fimulacra
coronant. Ramulum habet candidum, virentem, rectum, firmum: folia intercedentibus fpatiisan-
poo fimilia: comam aurez lucis,in orbem : vmbella rotunda, veluti ficcis corymbis depen- Md
tibus: radice tenui, Nafcitur in afperis, & torrentium aalueis.Contra ferpentium i&tus,coxendicum * eri
dolores,vrinz ftillicidia, ruptaq;; coma & vino pota opitulatur: ciet menfes. Sanguinem concretum ven- X7P4^ P4 *-
trisacveficz abfümit, pota cum mulío: iciunis,trium obolorum pondere, fitit deftillationes , data in vi- 7 7^7^l-
? : y S - Yr ai e torrentium-. :
noalbo diluro. Veftibus inferitur, vt casab erodentium iniuriis tucatur, ICA x
L HELICHRYSVM. IL HELICHRYSVM IT A-
[esgia e Mo men t. licis
CC»
SEES
SN
"h
73 And. Matthioli Comm.
ICHRYSVM CRE; LWLST
I. HELICHR Y. STOECHAS crus
ticum.
À,
1 B
22g o
- ; —
Helichgf * Y. HELICHRYSON ORI.
confideratior entalc. *
Elichryfon copios? prouenit j Hetruria in prat ti qrai-
li pieces lot iftc EYES des
in fluminum alueis.| Caule conftat reo , «quali acli
cubitalem longitudinem non excedente: folis perintauda
emergentibus,abrotoni emulis: comantibus in cactmis
ribus , aureo colore fulgentibus , c» in orbem vmlelemos
cobarentibusycorymbacea fatie , veluti myriopbyli, vel 7]
Tati: qui exiccati aureum colorem diutius retinent, 1
commode byeme, quod eo tempore flores deficiant
eum Helicbryfum coronamentis fuis inferent , quemalmoe
dum c Amarantbum purpureum ; quod noftris Hara
vulgo dicitur Fior velluto. Helitbry[um depinxit i
fuis de flirpium bifloria comzinentaris. falto end
,. floribus bupbthalini. Qua in pictura ipfum deceptum fifi —
cor , qud ea Helichryfo minimé vefondere dipcbontatr, —
Helichryfi meminit Plinius lib. 21. cap. 25. vli deeo diferiit
his verbu: Heliochryfum , inquit , quod alij Chryfeuthanm e
vocant,ramulos babet candidos: folia fuballida,abrtom f —
milia:ad folis vepercuffum aurea lucis in orbem velutiarym-
bis dependentibus , qui nunquam marcefunt:: qua «a
deos coronant illo. Quod diligétifimi obferuauit Prolon
rex Aegypti. Nafcitur in frutetis.Efl cr aliaplantaintalu
quog, nafcens,quam nobis H 1 1 c WR y sva alteuml-
talicum vocare libuit , quód plurimum in Italia pru, —
quid folia illi quoq, frnt angufla , c anreiinfommitaufem
ves, Cr üfdem fit facultatibus preditum quilus C precio.
At Hziicumvsvu cnETICYM plana easi fo —
filislengi, anguffs, irf ritis cali angl
EA vmbella m ummitate aurea, diuulfag, radietena
ge AE peruacua. Nafiitur in Cretain[ula.Eaomnia cqui
ees: fupradicla , ef erelitur. Sed ballucimantir i?
Stechad;s i. PP quam quadam Sos CHADA CYTRINAM Voc »legitimáü Diofcoridis Helicbr) fum efecenft. Su,
tie voca den flaili entia abrüsani mods non unt fed ongeallcanriacr hirju. Caslrpabrs nt má la
defcriptio. Crincani,in quorum fummitatibue flores funt aureo colorefulgentes globofi,odorati im vmbelle diuzlfs máam is
dentes. Ratice nitirur breui Cr fubnigra, Nafiitur locu incultis, Cr in pafeuis: excalfacit c fitat , aperit à pa
marius indicat [apor: quimeriam nec adfringenti facultate vacat. Devothi flores , aut ex vino maitrath ! fn-
Inlib. Quartum Diofcoridis. 737
jenes aperiunt : proinde datur vtiliter corum decoctum, aut dilutum regio morbo, aut malo babiisi «ficiis. Idem ies
smteraneorum vermes necat. Mi edetur tota planta omnibus cerebri morbis à frigido prouenientibus, nempe pituito-
pe. » diutzrais doloribus , comitialibus , refolutis, C id genus alijs, fiue cius deco&ism (amatur in potus fiie ber-
i ipa im puluerem trit ex thodomelle bibatur, aut oxymélite, 1n lixiuio addita non folum prefcriptis morbis 'fert auxi-
Jon, rii eo caput ablnatur, fed furfures quoa, abffergit, C» pediculos mecat, Datur citm berba ipfatum cius decoctum,ad
m fpprefiones. fiquidem renes expurgat,Cr vrina pellit. Adduntur flores in fomentis , que ad vteri morbos frigidos,
P e fractienes par anti. Helichryfi [ub Amarantbi nomine mentionem fecit Galenus lib. 6. fimpliium medicamento- Welichryf
n», E inquiens: Amarantbum facultatis eji incidenti, €» extentiantis. Coma igitur eius menfes cum vinopota educit: Yitcs cx Gal:
é gramos ja inis liquare creditur, non (olim in ventro, fcd C in vcficat fed tunc potius cum malfo bibenda. Et omnes
- vo fonplidter fuciones pota deficcat, flomacho infefla: bac Galenus. Ceterim viam Helichryfum tam Dioftoridi.quam Ga-
-—— "eno Amnarantbum dicar opportuna nobis fefe offerz oscafío,vt bic A M A RA N T 1 purpurei, qhod; vt paulo anti di-
Amaranthi
purpurei con
VL AMARANTHVS. * VIL AMARANTHNVS . fcio.
: Ue panniculaincurua. *
) tun ATE]
LUAM TT
— — CSRRRR
t
s
MEUS SINE NN UE NET
ximus, aoffris vulg) vocatur Fior velluto, bifforiam, G7 Yires tradamns prafertim quid pueliis gretifimum f'
faistexendis corolla , vtpote quod tam recens, quàm ficem, purpureum acft. 7 ditititus coniciuet.
v quefolia profert ocini maiora: cazlem cra|[um, pinguem, fubrubentz fPriatum:florem [bi D pan
(0 ququomquam diu ficcatus ( vt fapra dictum eff) afferuatur, baud quaquam tamen [aunt deperdit colorem. Amaran-
- fothum boc, quanturn equidem reor, memorie prodidit Plinius lib. z1 cap. 8. cum [fic inquit: Amarantbe non dubio vind -
|o mm.Eff autem [ica purpurea, verius quam fuos aliquis, & ipfe [ine odore. Mirumá, im eo. gaudere decerpi, e letius reina
-—— fü. Prouenit Augufta menfe: darat in autumnum. Alexandrino palma, qui decerptus afferuatur. Mirimá, poftquam dc-
(0 feeecundi fores, madofaitus aquaveuiti[cit , £» hybernas coronas fadt. Summa eim natura innomitt (fe appellato, ;
| Quniamnon marce/cit : badenus de Amaranitbo Plinius. Huic facultas ineff ( vt recentiorum quorundam fert opinia ) €: purge
"ei ds EY
duabus:
vo Figdiéo fea, vepelit , cobilet: proinde flos eius potus celiacas, C» dy[entericos iuuat. Menfwtm abundantizm cobiler de 6
alharvreri fluxiones, Quinetiam éruenta expuentibus prodel prejertim fi in puli vel peitare, vas aliquod fractum Nomina,
fuerit. Planta, qua Grecs zi xpusty C" Vd y porors Latitris pariter Helichry[um e Heliochry fam appellatur: Italis, He-
licirifo.Srachas citrina Italis, A lvo giallo. At A thas, Grecis A uapayeros: Italis Amaranilo, fcu for vellu-
f: Germanis Cammet Solum: Gallis Paffevelours, ———— E
6o s quaíi aureum colorem habens, quare Gaza apud Theophra(tum Aureliam reddidit,
LElichry(on foliis Abrotani, C. B. Helichryfam, Matt. Caftor. Helichryfum Cretiéum. Marth.incomi- — -
dio, fed figura tranfpofira eft. Helichryfus verus, G f. hor. Helichryfum fecundum, Taber. Élichry- ;
Lacu. Cluf. hift. Hips. Dod.fol. Lugd. Camer. Elichryfon fiueaureusfos, Lobel. Millcfolium
im tomentofitm vocamus id quod dicitur Helichryfiüm Italicum , Matthiolo n
Sriotes millefolia, Dod. gal. Stratiotes lutea, Chit hift Hilpa. Lug. Millefolitim luxeo Borc, Gef hor.
Cam.Millefolium luteum, Lobelo, Tabernz. Helyochryfum fecundum, eidem. Millefolium minus
fiocSrmtiotes Chilliophyllus, Dodo. folio. Ad Achillezm Diofcoridis, qaam flore lotco elfe dicit
fort refetri pollet LII. Elichryfon foliis Stachadis citrinz anguffioribus , C. B. Helichry(um
Crticum, Matthiolo & Lugdunenfi. I111. Elichryfon feu Stoschias citrina anguftifolia, CB.Stechas. 1
Qaq por citrina
Stcechad. cit.
738
And. Matthioli Comm.
citrina, Matth. Gef. hor. Dod. fol. Lacu. Caftor. Lugdu. Amaranthus & Heliochryfis
nearialutea,eidem.Amaranthus luteus, Fuch. Lacu. Lonic. Amaranthus citrinus, T,
E
Ty Prima te
Cord.in Diofc. Cal. Ageratum, Dod. gal. Chryfocome, Lobel. Taber. Coma aures, Lap di
Elichryfon orientale : Caule eft przdi&to lanuginofiore ( in vtraque fculptor lazio Bini y
crafsioribus, in caulis fummitate quafi in vmbella, o&to & nouem cauliculi, yn bu e t T onij )i
gulis flos vnicus , rotundus, rarius oblongus, quafi ex lurimis Íquamis compo óc qui; &
maior, flauus, fplendensq;.An hac fit Chryfocome Diofcoridis & Plinii,cui & Chry f ula
1rymbi fulgoreauri fplendent. VI. Amaranthus(eó quod huius flos non matceícat) Doflrz enis
inDi : mici cr
Amaranthus purpureus , Cord. in Diofc. Lac. Lonic. Dod. fol. Lobel. Amarag;h,e .— PalaCa
Amaranthus Plinii maior, Gef. hor. Amaranthus, Calp. Amaranthus Tmus, Cj
ranthus faturatiàis purpureus, Camerario. V II. Amaranthus panniculaincurua, C. B. Hos Ans
infummo latiores; compreffz, hilarioreafpectu, reticulares, criftas imitantes :folia
ora, maculis rubentibus fepcafperfis: femen pufillum atrorubens & fplendens, Ag; lote
reus fecundus, Dod. gal. Amaranthus holofericeis , fanguineis, reticulatis floribus, Lobs ^
thusholofericeus, Lugdunenfis. Amaranthus Criftatus , Germanis Daten amm J Lobd An.
Matthiolo.
Xpucdy S uer.
QC Hsfnchemon autcaltha, nonnullis buphthalmos; herba efttenera, früticofs :
caules, & multifida folia: flores füpra modum fplendentes, luteos, orbem oculis itanfes.
buphthalmi nomen traxit: propter oppida nafcitur: cuius caules olerisvice manduntur. Flor
rato triti, fteatomatadifcutere produntur. Regio morbo correptis, colorem bonumbra
fequentelongo balnei vfu, poft exitum ebibantur. ES
CHRYSANTHEMVM.
Chryfanthe.
mi caput re-
flitutum.
4$ 3 Dt.
es ufho meu 3
rum modo. Flores cum cerato triti ff tf
CHRYSANTHEMVM.
2 rim de borum viribus differens, Bupbthalimifls, am.
€ fum, c affirmatiue locutus.Verim pofiea de Ch Ys -
, Amaranthus y
purpureus maior, Tp
quám ptg
AR
S AT
1
3am- :
Int
Q Vanquam non defunt,qui arediderint. ,
c Chryfantbemum vnam. C eaudemplay m
quàd paribus notis inter[e certare viden ra
ticulares quadam. mota in vtrifo, diligen :
tir s faciléinter bas plantas diferimen ali dan. P
bendetur. - Quod citm optimé fcirer Diofcorides digi. —
brisdiuerfisó, capitibus de bis fbeciatim diff
que minim feciffet.fi compertum babuifftnulsmima us
intercedere differentiam, Qua tamen binc cogofüpsd, —
primm quód Buphtbalmo folia iffe ie :
plant capillaria con[uant: Chryfanthemo vertens, "E
fida, minutimá, per amlitum laciniata. Deinde, :
tbemi caules in cibis tandi aliorum olerunsmdo fer.
efiorides id quod de Buphthalmo agen [lat aep
Preterea. flores Bupbtbalmo veddidit anthemidi fmi;
Cbry[antbemo vero luteos, C» vehementer [HendasCar-
rato tritos, tumores, duritiasá, difeutere tradidimus. —
Jeribens , buius flores , inquit, fleatomatadif
tur , particulariter C» dubi locutus, Hac [ant hant
tarum manifefta difirimina fadunt , Yt
quis antiquorum curiofus, nimi alus, Bupbt , n
Chryfanthemum vnam tanti ferre plantam firi esf
mans omnia in Chry[autbemo adiecetit, d anfudeit
libro tertio de Buphthalmo memorie prodidit Difanie:—
ijessbnoden e rein t E 1
Bacchari ab alijs faétum effe in. pracedentilns
Hoc itag, argumento fretusscrediderim ego bocmodi Orr-
fantbemi caput effe legendum. Chry famthemonbatadit- i
mera-fruticofa, leues proferens caules, d foliamulifdaht-
véS luteos, admodum fpendentes.Eius caus manderi- i
. Hincitaque , Jic Chryfamthemi capitenfeam f
patelit, quantum aberr
J. í 4 d; ,? E
hantum aberrauerint jj qui Cbryfanthemum cum Buphthalmo confuderunt, 'Chryfentbenan, i mila
fus ex modptraditis reclamet muta, fiequentifimum prouenit in Senenfi agro , prope Montem nigrüim » gs 1
pellasum. Quin etiam copiofifimikim Bohemia, Morauia c» Aufhria im campi prouenit: cuius oljsinfma ples M
.. Hetruna pro olere vefcitur.Buphtbalmnum verb etfi anteaa me non vi[umyin no[fris commentarijs Itali
oV dae Supe oo AC
x,
v
coe optisconfeffus effem.ad nos tamen hac anno veria Patauio allatü
Besse Pifisa Luca Gbino medico clarifitmo;
quailli tribuuntur. Quofattum eft, vt certius aufm affirmare Chr Ard effe Rainet.
Fuch. error. Diofroride. Buisson, Psp tiae ana Ey o RD
crei berbarie pritifima omia pror lp aids
bifforiam auctam, depr
tum , pace eius :
Gud, i7 gens quad bla apilatei foribus ing
3 i plurimum nafürur. Qua j
suidentias omnibus efe puso , quam vt à mobs oftendidebeat.. Chryfautben
2
5 i t Pre iffe Galeni in!
L err
Inlib. Quartum Diofcotidis. 739
ium medicamentorum facultatibus,badlenus ihcompertum babeo. Eius nomen Grecum efl y pusas Ssuov: Lati-
in item Chryfanthemum: Ialicum Chryfantbemo.
E Zn BELLIS LVTEA *1III BELLIS LVTEA.
: inor,*
maior.* minor.
Nornini,
Jfyprrrmmmm m mryvy yis dir "
il Ó
: Chryfanthemum (feu aureus flos) foliis matricariz, C. B. Chryfanthemum Matthioli ;Lac.Lug.
- . Taber. Huius elegans fpeciesin ho:tis noftris, floribus partim candidis, partim luteis;nulloq; alio difcri-
mine, cuius Gefnerus libro de hortis nomine Buphthalmi alterius meminir. 11. Bellis lutea foliis pro-
fundé incifis maior, C. B. Bellis maior lutea, Trago. Chryfanthemum, Dod. gal. & fol. Caftor.Chryfan-
— M themum fegetum, Lob. Chryfanthemumaruenle, Taber. Chryfanthemi fpecies quarta, Cafalp. Hoc
| adiecimus eó quod herbarii Lugdunenfis auctor candem cum Marthicli C ihid ftatuat, qua in z
telapfis, cum non parua inter vtramque differentia intercedat. Hac enim radice eft fibrofa, ex qua cau»
——— esaliquot íefquicubirales,teneri; glabri, virentes, rotundi & ramofi prodeunt: circa quos folia oblonga .
——— Kfemunciam laa, in plures partes laciniata & fciffa, pallida & tenera: in fümmo flores, Belli fyueftrimaio- ^
.. fifimiles non modo difco lutei, fed & folia qua orbicularim Circumpofita& crenarafünt,aurifulpore — .— 7
; Iplendent;odore non infüaui: femen in difci medio contifictur, oblongum,flauefcens,carinatum. Variat — ^—
: lioinaltera magis virente & plus diuifo : inaltera folio magis ceruleo & minusdiffecto. Eft &altera i
. . foliisfabrotundistantumà precedenti varians, de quain hiftoria noflra. In Germaniz quibufdam locis
interauenam & tríticum prouenit, in Italiz hortis notauimus. 111. Bellis luteaminorà przcedenti ma. E t.
5? gnitudine potifsimum differt, cuius femen amariftimum, licer in flore & folio null&jautminimafitama- . .
. ritudo, monente Do. Camerario in fuo Matthiolo, cui Chryfanthemum minus; & Germanorum egg en vs
Goleblum dicitar. : s s voci. Frutex.
b. Orib.
d'ianióauor.
* «cp eis é ; Lduumpal-
Geratona fraticofaherba eftb, palmari longitudine affurgéns, fimplex, humilis,Origano maxime morum.
— fimilis: vmbellam gerit, in qua cflos bullis aureis emicat, helichryfo minor. Nomen ei inditum eft, € divos 2ua-
quoniam diutifsime flos in fira coloris fpecie confeructur. Vis decocti feruens, huius vftz nidor vrinam 97^ Uyades
&, €i & vuluz duritiasemollit. o z ecd, auridto :
» : " h i. Hos bullis
^ Tc k : - : aureis fimi.
Nm Ageratum paffim in viser[a Hetruria jim inculro folo Cin pafcis.folijs origamo proximis: floribus aureis, lis.
in vmbella emicantibus, helicbryfi modo. Hanc berbám Mefues Eupatoriuz exiflimat , vt fuperius in. Eupatorij iredien-
'opmentatione abtendé diximus. Ea à noffris Senenfibus vulgo appellatur berba Giulia. Sententia buic offre refrag atur idexacio.
Andreas Marinus Medicus etatis noftre non po[ftremus,in fiis im Mefuem annotationibus, it verbis,vbi im Eupatorij caput
emmentatus ef]. Ceterum bancipfam berbam ( Enpatorium fcilicet, aut Iuliam intelliyens ) Diofcoridis Ageratum cfe
Yrs adducor vt creda. Nam infigne amaritudin£ que cuittis vel imperito berbarà prima occurrit,nullomodo Diofcorides, Abdree Ma.
alioqui dilizentifimus, tacuiffet; que tamzin bac planta adeo infigniseff, vt ob banc ipfam maxim, pra ceteris Hotis sad ini opini
IW Mefue [it vefeyeda Folia pretertanz funt origano.fed céntaurio potius innori mitia, que folia quanti inter fe
-UITAML, omnes iorgut, Ad bec vrina ciere, vulued, duritias mollire Agereton , Diofcorides efFautor, quori efeduum me
« memi
4 ydperan AGERATVM.- " CAP. LIIIL -
rini opinio,
740 And. Matthioli Comm. j.
L AGERATVM. II ASERATVM ALIE
S
ki
E.
meniinit quidem Mef[ues, qui ab eodem Dioftoride multa diligenter fumpfit.-Huc accedit, :
re, vim babet digerendi, c quadantents Phlegmone liberandi, quod tamen Mefues non feripfit: adde, fiplacet,quidul.—
lum caloris, aut ficcitatis evadum ei Galenus adfcribit, cm Mefues calidum in primo , ficcum in E
testanti fuere apud ne momenti , vt ab eruditifimi Matthioli fententia , quamuis inuitum y mevecedere coq Tm
- Aterimdum ab eo meliora fuper eo capite, vt [pero edentur, quod vt facilius facere poit; aliam berbam bic pun ut :
quam Petrus Antonius Michaelins Patritius Venetus,barum rerum diligentiffimus indagator , pro agerato
profecto opinioni won. poffum mon a(fentiri , cium. videam motas omues Agerati buic. plante mürum in dem
conuenire. Siquid tamen vel Matthiolus ipfe , vel alij preflantesin ve berbaria viri, aduerfus eam opimionemblu-—
& ; vint, lubens eorum iudicium, c cenfuram fubibo. Bac ille. Quibus an rei Ageratum examinauerit , Qean iw Ape —
' .. . enta,quibuscontrame vtitur.firma ne an infirma habeantur , ex bis qua nunc dicturus fum , ij faciléinteliganan—
uei materiam Medizam tenent. Quod itaó, Diofcorides amaritudinisim Agerato non menüncrit, eun eatàm egidensinba
nior s grips : : LE x MEE : sexCOT.
: planta guflantibus fefe offevat;id ne tantilli quid me à mead opinione, cum illi plurima defc x
& infigniter amare deguftantur, cr nibil tamen in js defiribendis, amaritudinis meminit. Amara [an i o
: minus, efculentus Bulbus, Abfintbium, Ruta, Hariala, Hieracium; Senecio, Fumaria, Conyza Bryonia, Ert On. ]
. E parisplanta, Hedera, Marum, Polium, Chamepitys, Verbenaca, Betonica, Papaueris cttm folia; tum bac n
alia quidem nonnulla, de quarum tamen amaritudine nibilimemorieprodidit Diofcorides: quofit, hilprorjwMa- —
ES si argumento dimouear, fi etiamin Agerato amaritudinis notam filentio inuoluit. Folia praterea , inquitille, [7 4]
. Origano , fed Centaurio potius minori fimilia , quafolia quantum inter fe differant , omnes vum. Hafigo
co brauerit verba fadle bc Marinum haud diligenter duas bafceplantas examinaffe, aut infpexi alit. ;
*- -. Centauri folia , cr onitisarigani , parum admodum facie inter fe differunt. 1tag, rette dixero diferemtiam nme Hd
ge 28000. Uff omes fife excepiffet. Deinde quàd fuum Eupatorium vrinam ciere non foripferit Mefues id abeo fortafi par i
» o omiffum cenfemus , quod banc plantam ignorauerit effe Diofcoridis Ageratum. Veritm cum Eupatorium furibatt i f
: [fein primo gradu, c» fiecum in fecundo, quinetiam compofitii ex fübflantia calida, [ubtili,quis pp nie :
D Fupatoriii hoc aud vrinam ciere idem quoque muliebrium lori duritias emollint Nam d Iris rdgnfua »
o guequogcaldiora funt. rfiuiorasid efficaciter praftant. Ad hes quod Mefües uo Eupatorio vim digerendG qum —
1 aus Pbler, ; 5L audi: on reddideri » dtm tamen Galenus Ageratttin hifcefacltatibus refertum efe faibat net "s
" ton Diofooridi Ageratum baud vnquam nouiffe Mefuem., fuum effe Eupatorium. siquidem nibil venez qum dna
praftare poft, ciemipfe afferat Mefues, quod fubtiliatiuume, e réfol vine artradionePofremagie
- Galenus Agerato nullum MA HA. ME vt Eupatorio adiit Malis, tiran 51
ment diae boc ar, 9 balet. Galen enim un femper [implicium medicamentorum qualitates plures Galen polt 4t Es
* re locos ) per gradus explicat , C pre[ertim vbi breuitati ffudet. Sed quisadeó Medica m gie nd ME ;
(0000 o, furis qui von purersagifg Galenum, calori e fiaitatis aud expers Ageratum ,càmfribat ejeilidgeni
(o ooo os oto dfatemt siquidem facultas hecfieri nequit nifi a calidi c» fica temperamenta. 1d quod rioforidcs npa 2
wines did Hiper ao nua mrs. vrupo riiv. id eft vim babet decoctum ipfine feruidam. dei m nus :
: ; na adinodum reddant , manebo ego in fententia : c prafertin cum Iuliam berba vice P e
Herba Iulia, é4tlesedereorigano haud difinil »quin tim vmbellam aureis bullis micantem Helhryfr modom amne |
D. : s
I
,
po—-—-—————Ámowe 1
In lib. Quartum Diofcoridis. 741
planta diutiffimé coneruatür , vnde (vt recte Diofcorides inquit ) Agerati fibi nomen adinuenitNambactanz —
dàm nota quifpiam iam certior fieri poterit, nain Q eandem effe plantam Ageratum C» Mefuis Eupatorium. Ceterum —
sen poffum mon mirari Marini igentit; qui vt facilius(vt ipfe mquit meliora fuper Agerati capite fcribere. poffim planta
afepi mibi effert quam à Petro Antonio Michaelio Patritio Veneto pro Agerato baberi ait, cm ea Agerato adeo ba-
dearmr diffimilie, vt nibil diffomilius effe pofiit. Siquide bacorigani nullasomnino notas babet, C» vaibellas quoq, nullas,
[i (Rofiulos racematim coberentés balaufHovum effigie, 1m [umma vbi plantam totam expenderss, nibil prorfus reperies;
minimam Agerati particulam vefeyat. Ago tanien Marino gratias, quód eum non dubitem banc niihi obiuliffe plan-
tam,quüd putauerit eam legitimum effe Ageratum, magis fortafJe( vt video) aliorum opinioni addictus, quam exploran-
di Agerati notis. Veri ego ingenerofum mibi e[fe putarem , ex commentario tantim fieri Nauclerus , vt redé Galenus
To admanet libro primo de alimentorum facultatibus in ipfius prefationis calce. Atfané bec inuitus admodum fcripfi, quod
sosta fit plante illius cum Agerato dilparitas , vt in ea cen[enda opus mibi non fuiffet tantam facere temporis iacturam.
aequo Marini verba bucuf ique me protraxerunt; quippe qui fcribat, fi quid contra eius opinionem babuero.fe lubens iudi-
gum» cen(aram meam fubiturum. Que verba(vt fua eff bumanitas ) ad re[bondendum me impulerunt. Medicam ma-
merismmon affequuntur, qui negant Eupatorium Mefitis, non cffe Diofcoridis Ageratum. A Igerati vires paucis perffrinxit. Agerati vires
Galenas lib. 7. fimplicinm. medicamentorum , ficinquiens : Ageratum digerit, & inflammationes leuiter quodammodo. cx Gal,
teolurt. Florum dilutum ex albo meraco paratum puérorum vermes necat duarum vnciarum pondere potum. Excalfacit
udine primo; C* ficcat fecundo; bilem c pituitam facile pttrgat, tenuat, incidit, terget , expurgat, putredinem prohibet:
vdüluit fine attractione, obftrattiones referat , C earum affectus [anat , diuturnis febribus mirifice medetur. Adffringit, N
quare ventriculum , iecur C cetera vifcera roborat: cum fero lactis efficacius purgat. Que berba aylpa'rcy Grat, Agera- cu
16 rum quog, Latine dicitur: Italice Herba Giulia. 4 -
Ageratum ( quafi fene&utis expers ) foliis ferratis, C. B. Agératum , Matth. Lacu. Caftor. Lugdu.
Taber. Pose Ageratum feptentrionalium; Lobel. Eupatorium Mefuz, Trag. Gef. hor. Lonic. Balfa-
mita minor, Dod. gal. & fol. Mentha Coryribifera minor , Cord.in hift. Camphorata, Caralpino. LI.
Ageratumalterum Matthiolus in maioribus figuris du plcx propofuit, vt figura hac exprimitur:aft in mi-
notibus folàm id quod foliis eft non ferratis: in fuo compendio neutrum pofüit.Sic Lobelus vtrumque
habet; quod ferratis eft foliis, Agcrati floribus candidis nomine(quod Ageratum tertium minus Taber.)
alterum veró Ageratàm minus nominat: Tabernzmontanus, Ageratum fecundum candidum: fic Lug- *
dunenfi, fecundum & tertiüm. At Camerarius in fuo Matthiolo, Ageratum minus propofuir, quod
3o fponié in Hetruria prouenit, multó puo minus, foliisq; minus crenátis eft, quod diftinguit ab ea age-
rati fpecie, quz prorfus candidas vmbcllas gerit & caeteris eft rarior.
M — Wear VERBENACA. CAP. LV.
" " "ous omm
Eriftercon, ftue verbenaca , nafcitur inaquofis. Nomén exeo duxiffe videtur, quód columbz circa
hancperquàm libenter verfari foleanr. Dodrantis altitudine , &interdum amplius adolefcit. Folia &
caule prodeunt incifa, & fübalbida: ca fingulari ramo, radiceq; fola conftare fiepius invenitur.Folia cum
faillaadipe recenti, aut rofàceo impofita, vuluarum dolores finire putantur: ignem facrum illita ex acetó LI
* rcprimunc: putrida vlcera cohibent: vulnera gluxinant, veteraq; cx melle ad cicatricem perducunt.
uif
E " Pt
Y'epa, filaton. TSACRA HERBA. .XXCAROEVI ^ TAntqus —
* manufcri-
: f MD SS — | pus codex
Atra herba, quz & petiftereon a nominatur, ramulos emittit cubirales, autmaiufculos, ahgulofos:in zpióalíe -
-
dragenis diebus, ieiuno ore, contra regium morbum bibuntur: veteres tu ores, & inflammati bemaca 07 * s s
mitigant: diiimesgus Totain vino decocta, confillarum cruftas abrumpit : oris nomas uen AB |
jo gatizatu cohibet. Aiuntfiaqua fpargatur triclinium , qua maduetit , latiores conuictus fieri. Datur po- 7" ! : 3; s
cres ftti AMI qM pico d er meno ER ade
»expanonesquecommendetun — - epiipum- 07 Ti
4 oz
MESSER
mti eed» Diofcoridi dicitur. Reéta bec dica eff, quid fimgulari caule,ipfóg, dodrantali fimeyamis alfergat.Supina Y :9^**
quoa mg: : confideratio,
*
EBAY o2 Bor diysmibi perpetuo fuerit. Ceterüm quam qiie «o cupant, vuicotantim caule, C vricavadieeon —
e, Premi verafateri deben) ea ame nufquam vifsejh que notiromvibu egiimam verat efinondefint qui velint 0 "
mibi nunquam cerrum [eatuere volui.Videant c» examinent dlij differentiam hanc , c -
Hinc ft, vt im fuo infioni de ffirpinm. biffaria commentario rud aperte erraffe exiflimem : quippe qui difcriminis
6a Verbenaca reile loréin luteum tribuat. Quid tamen in Diofcorid venire: qu Ja m
meque
r
A ^
741
Plin. aM.
benaca.
Brunfelfius
male Erige-
ron pro ver.
bena ponit.
Verbenacz
vires ex Gal.
firibens, fic inquit: Omnium porro longe maxime difcutit , c perfecte corroborat verbenaca vella , maximi viridia
€ arida cum radicibus, e "fimul eum ferpyllo, oleo incodda. Confjcienda etiam adea crocodiliadis maxime iuxtaega. ,
ie radix. Qin ipfam per fe verbenacam, fi oleo incoxeris, caputá, inderigaucris, omni capitis dolorimtiqua.
Nomine.
ate, aut ex craffis humoribus oborto medeberis. Primum Verbenace genus Graci arepte-gsan Qe —
* IL. VERBENA NODI
:3
AN
quiens: Verbenacaideo periftereon appellata eff, quàdin eaperifera, hoceft, columba verfentur.Visn babet.
Et libro fecundo decompofitione pharmacorum fecundum locos , deantiq
^ 77 Gef hor. Lon.IT. Verbena xa, Eri
And. Matthioli Comm.
L VERBENACA.
neg, in Plinio, qui vtramq Verben cs fei i ;
his verbis deferipfit: Nulla tamen Romas uL
habet quam bierabotane, aliqui periftereon, mliltag y,
cam vocant. Haceft , quam legatos fere iip rin.
mus. Hac louis men[a verritur , do ^ DES
tirá,. Genera eius duofunt: folia qum ti
mas rarioribus folijs. Ramuli Ytriufa plures ]
les, angulofí. Folia minora, quam quercus : t li.
uifuris maioribus : flos glaucus : radix lon : d
tur vbig, in planis aquofis.. Quidam n Wr. Ns.
vnum omnino genus faciunt , quoniam vtrag, epldom
Gus babeat.Vtrag, fortiuntur Galli , c en. dero
ed LYfi H€ Cl ; s DETON
debere , ita vt ne luna , aut. fol niii Vd
melle terre ad piamentum datis, Circumfiriptam :
di finiftra manu, c in (ubime tolli fictari invmbnaf,—
vatim, folia, caulem, radicem: bac Plinius. Ex quiluyois
vt arbitror, fadle deprehendi potefl error Fuchs, Bu.
um forte fecuti, quod in fuis de plantarum bird i
taris primb editis pro Verbenaca femina i
pinxerit , que à Diofcoride , caterisá antiquis fariptrin ;
Erigeron fiue Senecio nuncupatur , bu utata ent.
methodo , rectam verbenacam perperam ,meo i,
fius Galenus nullum , vel paruum inter vtr.
difcrimen effe , breuiter de carum viribus, fub vna.
pecie differuit libro. 2. fimplici dicamentorum
vocatur: Latinis Verbenaca vetla. Alterum verigensGne—
tis iega Coraton, Cr 7repier «pev uorluoc appellatur:Latiniwed
benaca füpina.In vuiuerfum ttalisVerminacola,Berbnsg—
Berbenaca nominatur: Germanis infant. ——
Verbenam duplicem propofuimus,
& nodifloram, á nemine prius defcrip r l
nacommunis, C;B. Verbenaca, Matth. Lacu. G :
Verbenaca vulgaris, L . Hierobotane m
Sacraherba, Turn. Vesbcsditiae BrnfVe —
bena recta, Trag. Verbenaca reda, Dod. gil N
Lug. Taber. Verbenacafüpina, Fuch. Cordoin?
ofcor. Verbena femina, C. 4
nui, fibrofa, caulis fefquipalmaris, tenuis, "Ju
exfurgit, & folia obtinet vngue non maltumlorg- ?
ora, quz in ramulis breuiora, oblonga; pU.
mum crenara,per geniculosbinainter que. — |
li, duos tresvé ania o longi» :
bus fingulis fingula capitula fubrot i
ca itulorum Ranunculiinfident, ex quibusfold r
wig Verbens mesi za cca:
ab Imperato infigni Pharmacopeo "91 ^.
Irliz miffa,quam defcripimus &delintariam —
Kepans ASTRAGALVS. CAP. 2.1
Stragalus paruus eftà rera frater folis :
mis ciceri fimilis: flore purpureo-parue ps i
rotonda, raphani modo grandi queue A
dices firmas habet, nigras pradurs» cM. |
)
OCCUR
Inlib. Quartum Diofcoridis.— 743
er (cimplicatas, guftuadftringentes. Naícitur in ventofis, opa£is; & in niualibus.Eo b Memphis Ar- ; [enses
adis Mom ii radixin vino pota: vrinam mouet: vetuftis vlceribus ficca cfficaciter infpargi- Ozibalius
fanguinem fupprimit: zgré propter duritiam tunditur.
SrRAGALVS fequens nafcitur in agro Tridentino,in vallis Ananie montibus. folio ciceris maiore, floribus pur- A&ragali có
y; det radice raphani emula, adnatis appendicibus firmis, nigris; praduris, inter fe implicatis, cr guftu adffringen fideratio.
tibus. Affragali planta; qua in commentargs noftris antea
ASTRAGALVS. "s editis appingi girauimus,cum diligentius à nobis infbetla fit,
C" quedam in ta defiderari videantur ; qua Affvagali propri-
funt, non libilit bic eam recudere. Aftragalus aliter à Pli-
nio, quam à Diofcoride defcribitur. Plinius fi ji quide libro
26. cap.8. Aflragalum bis notis veprafe m.
"quit, folia babet longa, incifuris multis, obliqua, circa radi.
ces: caules tres, aut quatuor : florem byadnthi : radicesyillo-
fas, implicatas, rubvas , praduras. Nafci rur in petrofis;apri- o... gali vi:
: cis, crafdem ninalibus, ficut Phento Arcadia. Memihit A- yes e. Gal.
^ jferagali Galenus libro 6. fimplicium medicamentorim »bi
costa feriptum reliquit: Affragalus frutex eft exiguus, tidices
2 babens adjfritorias » quitiobrem etiam in nuntera eft non
W iccantium.Nam vlcera vetera cicatrice obducit,
i é aluum fluxu tentatam fiflit fi quis in vino decoclam va-
dicem bibat. Plurimus butusfruticis prouentus eft in Pbenco
Arcadia. Is Graco nomine &cpayanoc dicitur: Latino fimi
liter Affragalus : Italico Affragalo.
Aftragali figuram ex fecunda Commentario-
rum editione adiecimus, fiquidem & Lugdunenfis
hiftoria eam exhibeat, fed quali fit — nos fatemur, etíi non defint qui eiufdem Pfeudoa- E
pioselfe cenfeant, -
Yu Sra. A: HYACINTHVS. CAP. LVIII.
—— folia habetbulbi: dodrantalem Galem, lzuem, minimo digito tenuiorem , herbacei
procumbentem florum putpurcorum plenamsincuruam: radicem quoque bulba-
cceam. Quz, vtcreditur, pueris cum vino albo illi, pubertatem coercet, & non patitur e erum
fititaluum pota, & vrinam impellit: phalangiorum morfibus auxiliatur. ER T dis Noe.
riacis FespetiGtit: :regium morbum emendat canisino porum.
HYACINTHVS. ^" HYACINTHYS ORIEN- . RT
Moto ert mem. 6 Reel : talis. A^] e ^ (ioo
-
744
Hyacinthi « HYACINTHVS ORIEN-
confid, ;&ts- talisalteriv eifhinsv«
fic inguiens:Hyacintbi ra 1
Z^ — — x
V.HYACINTHVS TRL . . Hyathifpecessigintiodg i
politanus.* c s Roflro cxhibuimus,hoclocotriap
ef &SES - olus.I. Hyacinthus racemofüs niaior, fox TN
Plinii, C. B. Hyacinthus; Matth. Eacn. [
quartus & maior, Trag. Hyacinthusczruleusmao: —
o gen Welle emo Po
AMAT. magnus, Lonic.-Hyacinthus is. C 3
Y Hyacinthus comofüs s tertius, Dod.fo
cinthus comofüs-maior ds ae Lugd. ^lu
Panno. Cám. Hyacinthus maior. Lugd. T
x cinthusnoftras, Caftor. Bulbi efculena g:
Gef^hor. Caftor. Hyacinthus
L Lob. Lugd. Hyacinthus orienta
" Confantinopolit
11L. Hyacinthus orieiiralis
thus orientalis alter, Matth. |
erant figuraq; mutila
maior, Dod.fol.H
bad
licc bu
, oblong
A
& nomen nen apud Grzcos accep it. Foliaeruce.aut origa ;
ir/fcd longiora, diuifa, fcabra : iunceus cicaulis, rectus; cibi »-
Inlib. Quartum Diofcoridis. 74$
ones, puniceus, interdum albus: oblongum caput, fed quàm anemones minus: femen rufum : ra*
dixlonga, fu bida, minoris digiti craSitudine; guftu amara. Huius capita quinque, aut fex in vini cya-
dis ur ad ad dimidias decocta, potui dabis, quibus fomnusacceríendus eft. Semina acetabuli menfura
exaqua mulía pota» aluum leniter emolliunt: ad idem przítandum mellitis placentulis; & dulciariis
libisadmifcentur. Folia cum calycibus illita; inflammationes fanant: eorundem fotii, & perfufione fo-
mnus allicitur.
| Máfzeoy Wuutepoce PAPAVER SATIVVM. CAP..LX. "
— 39 Li Saiui pee genere, quod hortenfe eft, femen in panem denfatur , qui fanis in vfu fit: co etiam
exmelle pro fefan;a vtuntur:thylacitin vocant.Capitulum haberalongum, & femen candidum.Syl-
ueftte veró caput haber infidens , demiffumQ; , & nigrum femen: quod pithitis nominatur: nonnullis
umen & ipfum rhaas dicitur, quoniam eiusícapo lacteus fuccus emanat. Tertium magis fylucftre,& ad
medicinas valentius, multó his longius; productiore capitulo.Omnium incommune natura refrigera-
rix; quare fi capita ipfa , &folia de coquantur in aqua; fomnum fotu conciliabunt. Bibitur decoctum
contra vigilias. Calyces cum polenta triti , & cataplafmatis adrnifti, ignibus facris, & inflammationibus
t. Tunduntur quoque virides, & digeruntur in aftillos, qui ficcati ad vfum reconduntur. Capita
quoque perfe inaqua coquuntur ad dimidias , iterumq; adiecto melle , dum humor cocat in eclegmatis
lentorern. Id medicamentum in tufsi, arteriz fluxionibus , & celiacorum affectu, doloris leuamentum
E :efficacius tamen redditur;addito hipociftidis fucco, & acacia. Papaueris nigri femen tritum cum
vino bibitur, contra citam aluum , & foeminarum profluuia:in peruigiliis fronti, temporibusQ; illinitur
exaqua.Opiüm eius magis rcfrigerar; infpiffat, ficcatqs. Sumptum erui magnitudine, doloremi finit, con Opiuni.
coquit,& lomnum allicit: tufsi , atque caeliacorum valetudini auxiliatur : verüm fi copiofius hauriatur,
nocet, cum lethargicos efficiens interimat. Ad dolores capitis cum rofaceo perfufüm, efficax eft: aurium
dolori cum amygdalino, myrrha, & croco inftillatur : inflammationibus oculorum cum torrefacto oui
luteo proficit: igni facro, & vulneribus cum aceto : podagris, cum lacte mulieris , & croco: fomnumac-
cert fübditum fedi pro balano. Optimum habetur graue , & denfüm, guftu amari, odoratu foporife-
ram,quod facilé aqua diluitur, leue, candidum, neque afperum,neq; grumofum,quod inter colandum
non vt cera coat; & in fole diffundatur : dein admotum lucernis, non atra luceacflamma:extin&tum de- *
3? nique odoris vim conferuet. Sed opion glaucio , gummi, aut Íylueftris la&ucz fucco adulterant. Verüm.
cio fucatum, in dilutione croci colorem reddit: la&ucacco fucco fidum, cxiliter fpirat, &afperius
tur: gummi vitiatum fplendefcit, & infirmum eft. Necdefunt, qui cà dementia deuenerint,vt
adipem eiadmifcerent. Fi&ili nouo torretur ad oculorum medicamenta, dum mollius, atque rufius ap-
pareat. Diagoras, vt Erafiftratus autor eft, v(um eiusdamnauit, oculorum lippitudinibus, &aurium vi-
tiisinfundi vetans,quoniam vifus aciem heberaret,& foporem gignere. Addidit Andreas illitos eo pros
a Meum. .
, a d
ET AME T.
oblongum:
MCN WE ANI UTE
|J LPAPAVER ERRATICVM. — IL, PAPAVER SATIVVM.
i mus cdi
NSSN UL W/
EXAM
AS P SS
AU LEAL SC
OA crura
m a - 74 E 35; 7
CS EROS :
SPLIT 4| -—
L—— à P"
MC Marta : Rrr j tnusexs
[1
Papaueriser. ^
radici confid.
00*
E Papaueris fa- 1e
^e:
tiui confid.
00. — ^ Papareris fa- C leguminum modo. Rem atem
z»
à : : : B J 4
746 And.Matthioli Comm, !
tinus excecati, fi non adulteraretur. Mnefidemus vfum dantaxat olta&tandi probaui :
ciliandum fomnü conueniret: alioqui nobis vt noxio interdicit, Quiz co meia dite
prehenduntur: quidem cffe&tus, virium huiufce Yves fide ái faciuhs. itii
fcriptis man dare,quoná modo is bre ovas iqui capita ipfa & folia randát, &pieloet
rerentesQs in fnortario digerunt in paftillos: id meconiü vocatur, multüm opio; ignauius, po;
ciundi ratio hzc eft.Cüm ros in co exarucrit, cultro decuffatim in ftellas, ne peni 9C M
inre&tum fummam cutem incidere oportet, lacrymá exeuntem digito in conchamabíferge
tó póftredite, vt concreta inueniarür ;etenim qua tum, aur poftero die etiam offen;
teri debet, & in paftillos cogizcüm tamen inciditur, rettocedendum c4.
» ne veftibus füccus der
* III, PAPAVER POLY-
: anthosk vibus tiitentia, in aliquibus campefhri
Coo adeo numero[a,vt deceptis oculis, v
nei velasinibis vefliti, Horus, flores
ment lateris dolori , qtii Grecis 7Àetpí rie
mederi : in quem vfum eos 'flecatos in;
inpotuex aqua dulá exbil,
Jfrmileintubo evatico "tonfiat : quareii
um. Na[citur in artispotifimim iterbor
fem produdit:caput polltcarit viouie à
ente bordei meffem , atque viridi etiam » gn
bec Theophrofhus. Sed ias depapauere tino
co nobis differendum eft. Videtier Diofcorides cuim fa
Jplueffris Papaueris genera tradidiffe, é» hocm,
tllo diffinxifje. Qua in reanintiuertendim e
fortaffe deapiatur , quód ommes he. papa
gricolis feruntur. Veritin illud diirtaxat nea
tentia bortenfe appellauit Diofcorides, quód a
mine , quoniatm boc frequentius in viridaris,
«des feritur. Cetera veri fylucfria nomin
Jponte, c pev fe nafcuntur faruntur en,
"EHE Pin y
vi We
tui tria gene génera, Candidum , cuius femen totum Tn fectmmda men[a cu,
zaPliniio.
"V
Memmi denim pyeceptorum eovttm Graues admonitiones incufferant , c itgeffa
patierum ca it il s opos , fiue. lttcaus manat y quiin Opium vocatum addenfatur , vt f,
Opiuni quarto excelfu frigidum flatuatur, tamen ff ex fapore, c? effeclu verum temper.
tur, opittin toffri vfus(oi equideim deprehendere potui) non modi guflu amarum
vtpaululum in ore dett m linguam» c» palatum exculceret. Vude baud dubie colligi,
ineffe qualitates. Cuius | ident augere potefl , que ex eo prodit odoris grauitas. Ve
emgantis omen [abeam , qd in boc onmium fere medicorum [imteutiam deffruen
-effimandam relinquam, qui ante nas opij tum quali
in veternm i
semine expre[um in cibis continue affJumant, oliuavum olei vice. Ea dantin experienti
Í awerie feminis cremerem bordei decodlo expre[jum in ardentifimis febrilus
Cum etiam largius exbibere. Hinc praterca factum efe vt eum me
] qutantenos opij tum qt »Bum facultates diligen. ifmh
emarag, facultas in opis facile inuebitur éx glaucij adultcratione , quod ili (epius admifient,vt Di
Iludg, argumento effe potefi, quid aqua colliquatum croceum colorem reddat. Adde quod apitm,qu
bitur, non fl illud Yerum c legitimum Placa ; queex incifo papaueris capite exicrit
ram, Gr capitum contritoring fucco confittum eff-idg, meconium vocatum erit; opio longe
T6 mearie prodidit. Galenus bre 6. [implicium medicamentorum , Ficinquiens ; Papatet dl
i
í
T; wen
yp
NEL s aerei: PAPAVER SPVMEVM, CAP. LXIL.
In lib. Quartum Diofcoridis. 747
quM falicet celeriter flos eius defluat. Alterum domeflicum, quandoquidem colitur. Quim & altere dud [ut prete?
-— esflucffris papaueris: alterum velut incidentem calycem fuftinens: alterum longiorem quam illud calycein olti-
Ln po arm autem procerius » 4€ fqualidius. Ab boc fuccus defluit, atque binc eft, quod banc fpeciem quidam Rbeada no
— - Porro omuitum facultas réjrigeratoria eff. Caterim fatiui femen, quod C thylacite cognominant mediocriter fo-
Bramcondlit vifa candidum:proimde pani ipfis infpergunt. » AC fs;elie maceratum edunt.At eius , quod primo lecore-
cen fuimus, cuins 'flerem celeriter decidere po[uimus , validius femen reffigerat; ita vt nequaquam eo quis intoxie folo vti
ficut fatiuo fiue domeffico melli admifvens. Admodum vero , [i ita umptum fir, fomnum conciliat. Ceterum pufil-
has "a infpergunt js, qui ex melle conficiuntur bellarjs, atque placentis, panibusá,. Porrà tertio loco dicti Jfenein atum
eriam medicamentofum efladmodum vefrigerans. At quod quarto loco pofitum effomniü eff medicatiffünnm,tumin fe-
10 mine, tum in calyculis, tum in folgs, tum in fucco.V alidé enim refrigerat,ad ftuporem v[que,& mortem perducens:quare
malc qà preléeo rantur medicamen mif
i ium ordime.
Me. Irihw 2. de compofi, medic. wum fecundum locos , de dolore capitis agens citra manifeffas cau[as
elarto,ita de opio differit.Raró, inquit cogimur pharmacis ex opio vti , citm. videlicet pra doloris vehementia bomo de vi-
sapericlitatur. Quanquam c tunc folide partes ex eius v[noffendantur, adeà vt poft bac. correctione opus babeant.Sic c
ex opio collyria multis detrimento fuerunt , adeb vt debilem oculum reddiderint , € vifus bebetudinem , «nUlyopiam
Gracie appellatam, induxerint: velut etiam auditus grauitatem inducunt quecunque ad vehementem aurium dolorcin
ex papaueris fucco funt compofita. Idem Galenus lib.5. eiusdem traclatus, deaurium inflammationibus agens, ftc inquit:
Pharmaca ex papatteris [cco omnia fenfum [tupefaciunt : C» ob id fane nece[ario cogimur ipfis vti vii nullum alid mi-
igatiti opem tulit: bec Galeuus.Ex quibus [ane omnibus admoniti efe debent medici, ne temer aut incop[ultà ad vfus
ffigiditatis vel iam retundunt.Efl enim ex quarto, C vltimo
Lg
ent; erum fecundum locos, vli ita firiptum reliquit. Galefacientia mifcentur, querefrigerantium flnpefaitionem
deducere po[funt » citm illa ipfa per fe tardi tranfitus exiflant.. Hacigitur , vbi quisinaudiuerit , quantitatem confideret
ium pharmacorum , que in compofitiones amifcentur. Ex bac enim fctet num magis, an minus efficere poft comi-
poficum pharmacum, ea qua promittit.Si namque veffigerantiaplura apparuerint » fenfum affeclorum magis obtundit,
(e quantum caloris in ipfa particula fuerit , etiam bunc extinguit. Vbi verà calfacientia fuerint aula, minus quidem
bac effiiez ipfum ph. ^ ius antem reddetur. No[fe enim oportet , corpora vittentium mortificationi fimi-
lequippiam perpeti abomnitim ex opio, hyoftyamo , & mandragora compofitorum pharmacorum vfu: nimirum caufis
üolorem inflgentibus infenfibilibus factis, C multi [ane qui affidu? talia accipiunt , ad immedicabilem frigiditatem par-
3o ticulas perducunt,| Papauer erraticum fic Latinis, pcfstov foras Gracis appellatur : Italis Papauero [aluatico : Germanis
Siappertofen : Hifpanis Amapollia, & Papoulla : Gallis Coquelourdeis , Pauot fautt4ge , fiue Confanons.. Papauer ver
itum Latinb dicli, pdoecov speepos Gract Vocatur: Arabicé Tbaxthax , Thaytha, feu Chafchas : Italic Papauero dome-
flic: Germanice Stagfatmen:Hifpanice Dormidera: Gallic? Pauot blanc; feu Pauot priué. Quod denique Grad óorios c
umxalrerer, Latini item Opium c Meconium dicunt: Mauritani, Afiun:Itali Opio.
Papauer fatiuum eft & fylueftre: floris & feminis colore, & florum textura multiplices differenti.
L Papauer erraticum maius; C.B. Papauererraticum , Matth. Brunf. Cord. in Diofc. Gef. hor. Lac.
Lon. Caft. Thal. Czralp. Taber. cui & rubeum & floridum : Papauer erraticum primum, Fuch. Lugd.
is Trago. Rarius pleno flore, item & albo inter fegetes apud nos Doctor Iacobus Cargillus Sco-
4o
m, exhibuit. I L Papauer hortenfe flore & femine albo; quod fatiuum Diofcoridi & album Pli-
J .
Perro quo pacto maxime ex metbodo mi[lionem facere oporteat , non cf? prefentis tratlationis
Opi
api fe conferant. Sedratio, qua id corrigendum, admini[lrandumz, fit; ex ipfo Galeno colligi pote[L, libro 8. de cozzpofiti- 8 6S ng
dum.
*
omina.
vies Rhaasalterum, Dod. gal. Papauer rubrum Brunf. Papauer Rhaas; Lobel. Cam. Argemone .
tus
nio,C. B. Papauer fatiuum, Matth. Dod. gal. Lugd. Taber. Papauer, Brunf, Lon. Papauer album, Trag. :
Dod.fol. Papauer fatiuum , Dod. gal. Papauer album fatiuum, Gef: hor. Lob. Caft. Papauer fatiuum
thylacite, Cord. in Diofc.Papaucr candidum, Calp. Papauer pithitis Lacuna 11I. Papauer Polyan-
thos, C. B. Papauer süaltiplici flore, Cam. in fuo Matthiolo. Papaueralbum & nigrum Polyanthum,
| einn folüm multiplici rexturafoliorum in flore variat: Variorüitem colorum, purpurei, fatura-
rui 1n tegra 3| Y
bri, violacei;albi mixti: fic & foliain floribusaliquando fimbriata, quad.
PAPAVER CORNICVLATVM. CAD.LXL
Miotooy xepatr rue.
Paper ceratites,id eft, corniculatum,folia habet candida, hirfüta, verbafco fimilia;inambitu fjlue-
ftris papaueris more ferrata : caule non difsimili: flore pallido : calyculo £eni graci;in corniculorum
modum inBexo, vnde nomen mutuatur : femine papaueris, pufillo , nigroq; : radice per fumma cefpi-
tum, nigra, craffa: nafcitur in maritimis, & afperis. Radici ea vis ineft,vtin aqua decoctaad dimidias, co-
xendicum, & iecinoris affectus potu fanet: prodeft his; qui craffa quzdam , & arenofa cum lotio red-
dunt. Aluum leniter purgat femen, acetabulo in aqua mulfà poto.Cruftas emarginantillita cx oleo folia
foresq;: argemain nubeculasiumentorum, perunctasabfterguni. Sunt qui glaucium hoc papaueris'ge-
nere fa&itari exiftimarunt, falái quodam foliorum cognatione. :
áMeum
Bia di Ae
7i.l.radice, ^
tenui.ita
Meum.
. bMeum,
Orib. 2, £-
A Liud Papaueris genus aphrodes,id eft, fpumeum vocatur, abaliis heracleum, caule dodrantali : fo- £485 «7«-
isadmodum paruis,radiculz fimilibus:fruétuinter ea candido:nam herbulaalba eft,& fpumea to- 7/?*r4:1.
& exiccatum
Bá:radice in fummo cefpite. Legitur eftate femen, cüm integre adoleuit 5, deciditq; exiccatum. Datum c
9l itialibus "Ponitur.
xcetobuli menfura. in aqua mulla, vomitione expurgat: priuatim. huiufmodi purgatio,
pose Corniculatum in maritimis noftris Senenffbus Craffetanoye Orbetellano agro.» circa Herculis portum Ay- VPapaueris
V deir du diria i maris litore non longe à Timato fonte, & Tergeffo faxofo litoris tractu,vli
grntenepromensorio, item, in Adriatic Rr 3 faepius
€ornicula:ct
confideratió,
748 . And. MéáhioliComm; ^ '
L PAPAVER CORNICV- fapius ipfum legimus frequenti sss, .
etiam in alijs Italie locis neat edo] Tam
bortis , Cy viridarijs ad pullicuy; OUizium co, DEB m
Jpettaculum fuerit (atum, Quad in p; ela ! amid,
florem aereumprofert, fiue ve. Dioferde ha s:
Sed alterum quoque babetur genus (oli , EM
minoribas, qaod florem Tuletta edit, Hoc pu; Ml
bemia, in campeftribus copiofuin iip. Cs tu y.
paueris meminit Theophraffus lib, 2. ép. 14. den
hifloria , fic iaquiens ; Papat.eris q503 flu Yos
motanivr: quoddam enim cornictlaye qoos s.
autem nigrum efbfolio conftans verbaftigio
gro: cauli altitudo culitalis: vad;x breuis, per PR AC di
Jpitum: fiuctus inflexi , vt cornicula fiourantar, Le
ca mejves. , Aluum purgarepote[!: folium. aliuginen
aufert: nafcitur iuxta mare, Jaxofis locis: bacile Cha
nonnulli Glaucium , quod Mauritauis menie quee
fieri écorniculati Papaueritfikcco. : Verum ü(w
eft author) procul dubio dedpiuntur. Cateriy
meum »quod aliqui beracleum Vocant , 1
pertum eft , neque etia: baBenus aliquem n
. legitimum oflenderet. Quofit, Yt ipfim quoque
as mbi incognitas plantas relinquere malim,
incertum proferre, vt quidam faciunt.Ver
bi videtur filentio pretereundus atali feré ling
Papaueris [amei-mentione lib, 20, cap. 19. Quigpa
papaueris folia fpeciem pafferum auium vopr
derit, deceptus nimirum duplici eisdeno pini
catione : & pus enim Gracis nonmodàpa|
— fignificat; fed & plantam £Afll qua. Latii D
à. nariam. bezbam. appellant : aui quidem, 1
—À FE auiculis, quas palferes Latini dicit Papaueris
Jimiliaveddidit. Quemadmodum c» Theophraftus, qui de eo loco atato ita jeriptum reliquit. Papaueri
2 ,, Petm folio conflat ffrutbij, boc efl vadicule , qua limteis candorem condiliant, tadice candid, in fumma terre euntes /
a tad Cu albo. Huius vadix purgare fuperius nata efl. Non defunt; qui contra comitiales ea vtuntur In yino mulfo. hac T 1
Papaueris cariculati meminit Galehw libro 7. fimplicium meditamentorum deeius vinim inluemem
Papauer cor-
niculatum
rubrum.
Papauerfpu-
meum. -
Vlinii lapfus.
o
«E
vues ex Gal, fhraffus. ' RHHE-CnRd o, Á fe "
differens-Papauer corniculatum nominati quidem eft a femine leuem inuerfionem habente, veluti C fenu.
T
dau ; i bouis cornu videatur effe fimile. Vocat porro a quilafim
-FILPAPAVER SPINOSVM.* paralium , quandoquidem vt plurimum iuxta manua
: : Lux VE emu : tur. Vim babet incidendi , c abflegeidi
: in aqua. decocta , ad dimidium , bepaticos. us alata
Porr folia , c» flores [ordida admodum , ce maligna ia
cuwant, Sed ab bis abffinereoportet, vleeribuamipnge —
-—- dti: adeb enim abflergere valent vt C pura pe am
monnibil eliquent. Hoc viriumrobore non fordemdunexa, —
fed & amflam vleeribus detrahit. Papauer ver am
quod c aphrodes , boc eft, [pumeum vocatur, en iod tt
- fit candidum, c fpumofum, exile eff. Semen bal
Sd ^ EXpUTgAUS. Máienoy vsporrine id Grecis Vocatur, quo
Papauer corniculatum: Pp. macharanr:1
Siero cornuto:Germauis GyelbsOe(magen 9tont
Omagfamen: Hifpanis Dormidera marina:
Cornu. 1d verà pin dgpeid ve Gract ditur,
Papaner []umeum: Arabice Dabre C Zebeili:ltal
uero [pumeo. PRGCN
L Pa auer Corniculatum lute£',| betur
HOA cer Dd [eed ib
apauer Corniculatum, Matt Lac. Cat ez 7
Pes fylueftre cornicularum, Trag, Papauer: comia-
latim luteum, Fuch. Turm. Papauercomia —
maius, Dod. fol. Papauer cornutum; oc.
in Diofc.& hift.Ge hor.Lon.Lug. ion
pauer fpinofum cle iifsimum:hocg p.
nemo eius meminifler, iri Phjcopin?
" annum defcripfimus;iam cum iplius de
Addere placuit Ex radice tenui blongofiiet :
: lis cfquipalmaris, rorundus;fu He mE
iu] f e . Li . H
E. In lib. Quartim Diofcoridis. — 749
in fürimo in alas brachiatur, Foliis eft glaucis , papaueris Corniculati inftar laciniatis ; non
" Mass; fcd mollibus & nitidis, trium quatuotve vnciarum longis , per margines flauefcentibus a-
culeis armatis, aliquibus etiam ipfi neruo parte auerfa, minoribus tamen, adpofítis : per füperna
- merui quafi leui puluere obfiti albicant : hac ex leui vulnere fubcroceum fuccum fundunt, Flos in
SN bii quinquéfolius luteus , cui faccedit capitulum oblongum, quinquangulum fpinis fla.
uis horridum, femina plura nigra fextuplo aliorum maiora , rotunda in apicem definentia elegantiffima
firiata; continens. Ex Anglia primüm femen allatum,quod vná cum planta, Figo delinferno, id eft, Fi-
tnalisnomine , Doctor Doldius Norinberga primüni mifit: quo nomine antc paucos dies ctiam
Nobilifs. Cortufüs Patanio tranfmifit: in hortis noftris habuimus. Nota aliquotà Diofcoride Glauio
^16 cributz, huicetiam conueniunt,
Y üacor. HYPEGOVM. CAP. LXIIL
1 pecoon, aliqui Hypopheon vocant: nafcitur in fegetibusárüifa; , folijs ruta; exilibus ramis, Na-
BE papaueris fucco.
PMadrio oen Vue Pre eda
FURENT RRRRDNEMCTNMROANUN YOUR
"we *
!
b Ia js facil fefe offeret, qii inter fegetes,e legu- Hypecoi c&a
minaip[um perquirere non grauabuntur. Hocpro fyl- fidcrazio,
ueftriruta olia Petrus Spez zalancia Clesj vallis Ananiz op-
pidu'iplarmacopola comparer mtus , mibi offendere folebat.
Quandoquidem i p itin artis , folis rute panlà maio-
- ribus, fi iniwlatim expendantur: caulibus exiguis, mollibus,
birfuis sin quibus funt flores , quiim luteum pallefcunt , etfi
prope calycem purpurei [bettentur : in borum medio flocculus
eripit colore aurum emulans,vifa iucundus. Floribus fuc-
cedunt capittila, tenui intoltero contetta: in quibus femen
clauditur nigrum , taéu afperum , pfendomelanthio proxi-
muon. Ceterum fcio won deeffena[utos,qui am diu plantam. E
banc noftram iwpugnant,dicuntá, foliailli non eferute,fed —
potiur Alcea.. Atqui fi ingulatim examinentur y facile vo -
gno[cent, àruta parum admodum diflare. Adbac fi vires ex-
pendantur,niil fanbobflalit , quin ce in bac plantateperi-
antur , que in ipfo-quog, funt papauere,. Quofit,vt borum
Jefurropum lombo mihil à priori mea fententia dinzoucar,
quoufg, aliam plamtam.qua magis facie Crviribus Hypecoon
veferatsin medium afferant. Nullam hactenus plantam mi-- :
hi videre licuit que magis Hypecoum referat:tametfi id mibi Hypecoi vi-
per omnia no (atisfacit. Meminit buius Galen.lib.3. fimplici- **5 €x Gal.
qun medicamentorum his paucis verbis: Hypecoon inquit;re-
figerandi vim babet, ex tertio fer? vefiigerantium ordine q. Nomina
' deb vt parum abfit à papauere. Quod Grackozráscor, Latini
quogyHypecoum vocant : Itali Hipecoo. :
Alcea veficaria , C.B. Hypecoum, Matt.Lac.Caft.
» Lugd.Carfl. Hypecoum alterum fpurium, Gef-hor.
Sacs ez € : . Alcea Veneta; Trag. Dod.g -Lugd. Alcea peregri
— "mGefbor. nis, Gef hortappen. Alcca peregrina,folifequi
ficatia, Dodo. fol. Malua Veneta, Gef. hort. Lonic. Herba Vngarica,cidem, ^ —
"Yewue ^ HYOSCYAMVS SIVE APOLLINARIS. & CAI
" Histo frutex cft caules emittens a craffos: folia lata; pow
libusfolijsq; jtufis füccusin fole exprimitur, & exiccato humore, vfüsad annum vfq; prorogatur: nam fa- OB snap
cili corruptionem fentit. pneboar ctiam ex ficco femine feparatim in aqua calida tuío & expreffo. Li.- agoirtor d
." 4o quamentum autem facco lacteo raftantiuseft, & magis delofes finit. Contufà herbarecens;addita d 76 Acuxof. 1
trimeftri farina, digeriturin paftillos & reconditur. Liquamentum primum, & quodà ficco femine ex- cádido ita; '
emptum eft, collyrijs,quz doloris fenfümauferunt, cominodiffimé inferi folent: contra acutas calidafq vrendum ef
fox doloresauri n ]! vuluz mala profünt : cum farina autem, Pens otlofvlg peli d Meum
«aterarumq; partium inflammationes CHAM QeR ps
Foliaomnibus medic ntibus períefe , & expolenca veili iméim-
r uA J B x
daad mirigandos omnegenus dolores oblinuntur: cum vino terna; quatcrnave pota
, $ XR ia Me TI UU -EE X4 fanant
Hyofcyami
confid.
Hyofcyami
lutei defcri-
ptio.
ag
albi delinea-
tio.
-
Hyofcyami
750 And. Matthioli Comm.
fanantalgidas febres,quas epialos vocant. Co&ta olerum modo folia, fi acetabuli menfura -
m
mediocrem infaniam gignunt: idem efficere tradunt, fi colo vlcus fentiente;infündantur.
to decocta, dentesin dolore colluuntur.
LOHYOSGYAMVS. IL HY OSCYAMYS ALBYS,
Nune gne MA me peyt Ey ur ;
tri F7. "^ sS ne o mm A
em MAE 2, 5 EUR
] Me) $^ é NIA à
NO Ata 30 " Pew) 2, S ;
a t.
WU E vwló (j »Z
VS
2n
SINUS a :
y,
iy
dA
NAI
(S
5
4
c v- " " L
S SN "s
NM
CSS NIA S
do :
(u
NSNAN
NO
EN
NN
NUS
SN S
NS
S SSSSSWNNN
SN,
Ed
IS ( vt Diofcoridi placet ) tres babet ifr —
tias.Prima , nigrum fert famen : (écunda. fibfuaum:
tertia album,qua omnia vt femine differunt, ita ce faribu.g—
Siquidem in prima purpurei,im altera lutei, in,
và candidi (petantur. At byofiyamum purpureo finevja-
zum nufquam baclenus videre licuit. Cetera vero gea
vidimus, c [ape leginus. Quaflore luteo cr fuf fmm —
prouenit, vbig, fere locorum nafüitur, locis incultis, fmit —
nera; Gr in agrorum limitibu, frio ]
pingui nigricaute. obloneo.in 7 DN
E canthi modo , circumquag, ambitu bivfuto feltadumih
Caules babet teneros, teretes, pilo[os, pingues, ji " muto
quibus à medio rami prodeunt numeroji, in quibu fa |
altera tantitn parte e latere prodeunt. Bos «alyees quidam,
quuntur Punicorum Cyrinis fimile , ferr d
cumin ocimoidis fert modo,im quibus emen
tundis quibufdam fcutulis , cali
E i
Na E
culos occludentibu.
ds maturitate exclufis, protinus femen decidit.
. ffithame longitudine, alba, molli fuccofad Totaplavtag
titer olet,adeb vt olfactu mentem affciat. Queautaluv
catur falis crea altri fer imi flum |
guiorib.mollioril Mhirfuti ib.rarioribus " (a
vesprafert alteri fimiles, [ed candidos,aut fulpalitr ,
1£05,e quib.eodz ordine quo in ceteris cynmieriantit fe ]
riores de ementiaresim quibus alli mda [mam
fátur fponté c feritur in bortis, Non defunt qui naui quo
damin Italiam atrulerupt plantam vfum kot xs
rimam, quam inter Hyoj T ion
les edit de fefquicubitle z votundos , emi odas Pide
gineramofofque , folijs amplis pingubu, t0 id nd
tis, mollibus folani fopuriferi fpeciem "rri le
piv
rentibus , odore etiam graui, Flores
5 c
|o 0 Inlib.Quartum Diofcoridis. 75i
1 $0 dpefgani emnlos,t quibus capitula fubvotunda oriuntur , que nonnullam Hyof cami fpeciem pre fe ferunt. Nam e fi-
pildns fe fcutulis concluduntur,coronato drcanquag, erificio, C femine Ps quami Radice nititur alba, [ji-
E. Ped recitulise humero viia, fibris c digiti crafttudine. Hanciam pridem ex Italia ad me tranfmifit in Bobemi-
E. am,lacobus Antonius Cortufus: feritur in bortis. Hyofcyami meminit Scribonius Largus ingtiens: Altercum, quod Gra-
0 Hye amus vocatur, qui biberint, capitis grauitate, Cr venarum diffentione laborant, menteó, abalienantur cum qua-
^ dam verborum altcrcatione : vnde & nomen apud Latinos. Hoc idem equidem teflari po[fum , quid viderim in Anania
sala mantibu pueros, qui Hyofo). emi (emen coined, adeb defipi factos, vt parentes, & vicini cos crederent a ca-
ibus vexatos efje. Hinc est , quod eius regionis incole Hyofcyamum vulgati fermone appellant Diffurbio ; vt quod
3 ymaximé turbet. Aues, que huius berba femen ederint , precipue quá in gallinaceo babentur genere, ton qulto
5 0 gol tempore pereunt » quemadmodum c» pifces. Hyoftyamus videtur 'srecis dicha, quafi faba füilla : propterea quid (vt
- pelanss inquit ) buius berba pajftu refoluantur, e? comuellantur apri. Sed remedii nouere: aquas enim [Hatim adeint C
- yanqus venantur,ata, ita protinus [aluti reflituuntur. Hyofcyami vires vecen[uit Galenus lib. 9. frmp.med.his verbis: Hyo-
amue, cui femen atrum est in[aniam,ac foporem affert. Huic atem is, cui emen mediocriter flauum eit, propinquam
——— Tavultatem obtinet. Veritza viri, fugiendi fuat. vt inutiles, C venenofi feu deleteri. Ceterüm cuius femen , ac flas candi-
' dn efl, ad fanationes vel maximeidoness est,ex tertio quodammodo ordine refrigerantium. Porrà flos citus quidBB. cui Je-
ao igrum, mediocriter purpureus est: eit vero,cui est fubflauum leuiter mali colorem refert.hec Galenus.Hyoftya-
E ts tius,rejrigerat ordine tertio completo: foporem inducit,adeo vt. ta (it i natura, qua ceteris Hyofcyamis. Catertn,
"s i bifforiam no[trreuertatur oratio, mibi quidem non videtur pretermittenda fufpicio , qua ect , quodin
[ initio vbi dz floribus fit inentiomendum aliquod fulfit. Ea namq, inibi floribus tribuuntur , que filiquisle-
ntur. Etenim filique jut,qua fcutulis conteguntur, ata, femen intus continent,ncn autem flores. Auget banc
fis fufhicionem Serapio: quippe qui iud de fructibus Hyofcyami Diofcoridi acceptum referat , quod bic de floribus feri--
| rone Quare mon teiaerc, meo iudicio,conijcere poffumus, bunc locum in Diofcoride deprauatu , aut iutilatum
NU
8
7 ;: Germanis Qt foren nb Srt fen: Hiffamis Velenbo: Gallis ufquiame c Hanelane. At Hyefyamus albus
Gracis Jesuit acc tuos: Italis Ti/quiamo bianco. Sic Hyofcyamus tertius, feu potius quartus, Italis lufquiamo nucio feu
liquiamo macgore
qt s eiii Aor
^ Hyofcyamus,id c(t faba fuilla,quàd eius paftu refoluantur apri, vt Aelianus prodidit , prafenti mortis
o;nifi copiola aqua (Latim fe foris &intus polluerint. I. Hyofcyamus vu garis,vel i s C.B.Hyo-
amus, Matth. Brunf. l'urn Lac.Lug. Caf Hyofcyamus fecundus Galeni , Trago: Hyofcyamus flauus
yolcyamusniger,Dod.gal.& fol. Lon.Lob. Caít.Hyofcyamus vulgaris, Gef: hor. Thal, Hyoftya-
rimus, Tab. Appollinaris; A!tercum,Symphoniaca, Cord. in Diof. 1T. Hyofcyamus albus maior,
(habetur enim & minos) vcl textius Diofcoridis,& quartus Plinii, C.B. Hyofcyamus albus, Matth. Turn.
'od.gal.& fol.Gef.hort.Lon Lob.C. afl.Cam.Hyofcyamus candidus, Trag. Hyofcyamus fecundus, Tab.
inaris tertia, Cord.in Diolcot. 111. Hyofcyamus Creticusluteus.C.B. plarita eft pulcherrima;folia
JIL HYOSCYAMVS CRE- | * Y, NICOTIANA MAIOR
"7 "ticuslutéus, * d - latifolia, *
P3
NU ZEE AN
NE
Ww
ux
Hyoftysmis
cur alte:cu
dicatur
Hyofcyami
vires cx Gal.
que Grecis íocsio oc» Latinis appellatur Hyofcyamus, Apollinaris berba, Altercum: Arabibus Bengi: Italis Nomina;
Vcculeenrs, ASPETIS
St^ e
75i And. Matthioli Comm.
habens lata, fübrotunda, finuata & circumrofa, non vt in vulgari laciniata, fed hyo MSS "
foliis multum fimilia, hirfuta,longis pediculis hirfutis,ex caule robufto, rotundo, hirfito binisgr,
tes habecin fümmitate ex calyce hirfuto prodeuntes, oblongos,Lamii meliffophylli (e «Node R.
maluteos;,ex quorum medio ftaminaquzdam prodeunt, quibus delapfis ipforum calyces oed :
tiin quinq; apicesabeuntes indurantur, femenq; minutum fubruffum continent, I V. N; Ongihig —
fau Hyofcyamus luteus, C.B.Hyolcyamus tertius, Matth.Lugd. Hyofcyamus niger,eidem in]
Lugd. Hyofcyamus luteus,Dod.gal. & fol.Lonic.Gefhor.Cam. Hyofcyamus dubius lurcolisSg |
lius, Lob. Hyofcyamus Peruuianus , Taber. Priapaia, Gef. hort. Tarnabone congener, Calp, ie
cotiana maior latifolia ( habetur enim & anguftifolia & etiam minima ) ex radicibus albis in; YN.
mos fiffis,cau!is cxucgit id crium & plurium cabitorumaltitudinem, viridis, villofus, ramis multosr,. :
folia habetampla, nonnunquá finuata, latiore bafi caulem amplectentia ( rarius exiguo? pedicsio
minenria fenfim in mucronem fe colligentia, pinguia, dilute virentia, molli lanugine pub r licalo : a E
in íüummo caule oblongi,concaui, pucuuqunegonid Me purpura rubentes &admaroines A
cantest quibus fuccedunt vafcula oblonga acuminata;interftitio diuifa, minutiffimo
ta. Hufias femen ex Occidentali India, apud quos locis humidis & vmbrofis leuiq; duw-
mum ín Europam allatum, vbiin hortisautumno farum feliciter fequenti anno adolefcit.
Petrum, vt habet Theuetus: Picielt, Monardi: Petebecenus, Ouiedo: Tabacum,ab eius nom;
dicitur. Hyofcyami tertia fpecies, Gef.hor. Hyofcyamus Peruuianus, Dodo. fol. Camer,in
bacum, Monardi, Tabacum latifolium, Cam. cui & vulgó Vulneraria planta Indica, Sana fang
Aduerfatiis & Lob. Nicociana & Herba Regina, Lugd. Nicotiana maior, Tab. Nicofiana
bona, Calp. Herba S. Crucis, Caftori, Hifpanis Petun & Tabaco: Gallis Herbe dela Roinemere,
manis Snbianifd Q'Gunbrfraut. Diuerfis facultatibus predia eft;calidam elfe foliorum acri
dit, qux & faliuam elicit: narcoticam autem & ftupcfacientem vim ei ineffe , mentis perturb
ex fümo attracto caufatur, declarat: foliorum item applicatio podagricorum cruciatibus med
tricis tormina difcutiendo,fücci deniq; collutio diros dentium dolores tollendo etiam declarar, A
nitos morbos commendatur, cuius nomine peculiarem de hac planta libellum Zgidius '
bam Panaceam nominans, fcri pfit: plurima de cius viribus etiam Carolus Stephanusin fuo Usi
culturalibro. Sunt qui Syrupum ex hac tuffientibus & Afthmaticis vtilem conficiant, Vneuentum a.
raturad vlcera, fcabiem & D nee) prafantiffimum : Exemplum x. Foliorum Nicotianz libram
nam, Axungiz porci recentis libram femis. Herba trita in vino rubro pernoé&tem maceretur: ma
toigne cum axungia ad vini confümptionem bulliat: cola exprimendo: colato adde fucci Ni
quartarium vnum, Refinz abiegna vncias duas:coquantur ad fucci confümptionéjaddendo circafin:
radicis Ariftolochiz rotunda puluerifatz vnciam vnam,cerz noux quantam fufficit farvnguenam.
mane
SEND. PSYLLIVM. CAP. LXY.
* Meum Syllionfoliis eft coronopo non diffimilibus,hirfutis, longioribus: a farmentofa faeni modoin totam.
xepradici. herbula, ramisdodrantalibus : coma à medio caule exoritur, duobus tribusve conuolutisine- — |
frnimodo minecapitulis: in hisfemine duro, nigro, pulicum fimili, vnde & nomen :in aruis & incultis natur, y
furcuof. ^ Viseiadrefrigerandum,infpiffandum, & molliendum conueniens: articulorum morbis, parondibus
taberculistumoribus,luxatis, illitum auxiliatur : imponitur in dolore capitis, cum rofaceo, aquaauta-
ceto: enterocelis infantium, & prominenti vmbilico ; illitum ex aceto medetur : teritur: :
menfura, & in aquz fextario madefactum , vbi concreuit aqua , illinitur: fiquidem veh
frigerat, & in feruentem aquam deie&um calorem reprimit : contra ignes facros efficax
eft, fi virens domum importetur, non finere in ea pulices gigni Cum adipe tufum
ra, & qua cacoethe vocantur , expurgat. Succus vermiculofis auribus , aut fluxione la
exmelle prodeft.
Píjllii confi, Dtm. e Pulicariz herb, pant, duplid recen[etur genere,foliori capitulorumá, dif
d cord ijs est incanisylongis,birfutis,coronopo emulis,nà tam? corniculatis. Ramos gerit numerofos,dodratales, ra
cilesc? foliofos,bumotenus potius qu in altum fefe diffundentes,in quori cacumimib.capitula oriuntur, aom]
mari cogerie à natura fabricata, vt in féabiofa, C longis pediculis mtentia. Flofculos edit pufilloz pratemues, ane
pilorü fpecie veferentes, allo colore;plantagimis anguffifolie modo.Semen pufillum a nigrum. pellucidumá babetur,
proe. capitulis continetur. Radice nititur [ubalbicante , dodrantali numerofis flipata fibris.
cultis C à multis quog, feritur. Alterum long farmentofius eft, c oficribus vefertum folis, languor
ri EMPLEO rs mati. dioe comica ulsii m
lo, d numerofiora, in quibus femen progignitur alteri fimile. Radicem babet multifidam , C numero
Nafütur in campeffribus, fed in maritimis frequentius. Seplafia femen dunt ad glutinofos liquores co
bus in infrigidandisinflammationibus , probibendisó, calidis defluxionibus , cy ad extinguendam fitim,
Pill vi linguam.c» faucium [cabritiem, in ardentiffisnis febribus vtuntur medic : quimetiam ad alum emoHhHmm
POMrieS | pes rerulir Mefüesimterea meditamenta que deiectoria vi pollent; vli hec «d [cn um faltem habet, Plin de bue
EU 7 du. (m aee À guns S HE candicans.
j eq aluum citant. Huius feminis tria babentur genera» Gm
tim , C ad purpuram vergens. Preflantius perfeté maturum.ponderofum , c quod im aquam detni eps F3
petit. Contrarijs conflat cum viribus, rum fubflantijs : ea fiquidem ; qua in medulla Decsqiens s tji :
quarto, ad odum acris, incidens, exulcerans, feptica, c deleteriefacultatis. Qua verüin ortierileuPrm m
iigidat bumc'tató tertio exoffu. funditur Pi femen im aqua fontana figidasagitaturg bal [3
aqua lenterem contrahat » percolaturg, deinde à feminibus , c admifcetur oleo , aut (rupe violar E Ld
Pijllium poru aluum mirifice emollit; c dejdr. Verum fifrixum priw femen voaceo aditum enim
T
Li
*]n lib. Quartum Diofcoridis.
id PSYLLIVM,
Vtpei fe peri Untor;
i
7$3
i HN PEDEM SIS FRAN Men
^ eh ioc LA DA
dyfeutéris ronediocftie — AT prefertimó, ji, qui
tunt; fed precipue acri; quale£& feanimonium. Caterüm maxime
od tamen déteftaniur tecentiorum quid. um im puluerem pot. dtm exhibeatur Quippe
ventricilum , c inteffina Extlceraa: iecur €? Jangtinem iv, "é
€ " N "
. Tv T
uertendum eil,ne P [ylly femen
qttod , attrita me-
ita denig, vi(cera ledit...
en m minis dilutura eo fizodo, qtto dixirmms;paratibii, bilem degcit: ead, propter ardentiftimi febribus, mtoler lili fi-
tis valde fpiritibus € feucitm C pectoris aperit atibus mirificà medetur. Tn aceto diu agitatum inflamma-
—— iow 5 & berpete laborantibus auxiliatur , exterius illitum: priuatim prodeft capite dolentibus fronti impofi-
L priuatim p pit,
Cir 1 dolor à caufa calida fuerit excitatus. Hec ex Mefüe decerpfimus. pfyllij vires paucis perftrinxit Galenus Pfyllii vites ,
p serito Fin aine ii
a VPE QU Miti talice Pfillia: fanted
3n iamdipls eti miel
topi nemo ro rit) defcriptum & pictum.1. Pfyllium alterum, C.B.
Trag.Fuch( Turn. C enm. & fol. Cordoin Dio &chifto- d c
minus,Cafal.Cynops TheophrattiJGef.hort.Pulicaris herba,Lob.ín Iconibus. 1I.Pfylli
[ir ae Mais: begin cda sm iede
1 ie ED ad.
TECTTPUETNSTET TES TERM ERES SUPE TS 1
; 2. *
ium medicanientoruia, fic inquiens : Pfyli femen admodum vtile e$ , ex fecundo refrigerantium ordine: im cx Gal,
damrisedo eil, d [ymmerrum, Herba eio) v, Pfylitum item Latint diti» Nomina
egli Hifpani onis
254 And.Matthioli Comm.
ram fpectant:folliculis orbiculatis, veficulis fimilibus:in quibus femen conti netful
ue;acinorum vue figura:quo coronari vtüntur,corollis intexentes.Vim vfümg; hores lime
nu E H . u $
verüm cibis nequaquam expetitur. Regium morbum purgat, femine poto, & vri 15 Sont
herbafuccus extrahitur, qui ficcatus in vmbra reconditur;ad eadem valens. Es
LSOLANVM HORTENSE. .—ll SOLANVM HAtIer
| a cci
frs AM
d / (7
Rz
cem P i |
»L) D :
PE Z u
j LACER * * ELSE Sinn |
C0 CT whpaiedie — SOLANVM SOMNIFERVM. CARLXVIL |— |
n : M LIE ^ , "
Solana fomniferam aliqui cim Filicacabon appellant, fruricat multis ramís,denfis diio 1
*7 fra&u contumacibus, pinguium foliotum, cotonezq; mali fimilium plenis: floregrandirubroifü- —
&uin folliculis crocato:radice grandi;fubrubro cortice veftita:nafcitur in faxis;non proculámari Rad j
rem. Semen vehement
cis cortex ín vino drachmz pondere potus, fomnificam vim habet, opio mitio: men veheme
vrinamcit, Corymbi duodecim hydropicis dantur: fi quid numero adiiciatur, alienationem mentis
,. ciunt, Remedio eftaqua copiofà mula; potui data. Succus pattillis inferitur,& PE &-
dentium doloribus auxiliacur Raó-
tMe. 0106 49-5. e vr n i ;
: bia lorisleiamentum przbent: deco&tusin vino,fiin ore contineatur ;
cis füccus,cum melle illitus,oculorum hebetudines tollit.
LU
'SOLANVM FVRIOSVM.
erp ocvoc uayntos.
fi
rali: gi
cití ccies vanas,
mentis alienatio
Hortenfis nicum cognominant.
Solani de- vebalitum eit: ;
Pli *"
fcriptio,
votuquas,racematim dependentes, vinofo fucco pr.
minutumá, em T*ota $9
Inlib. Quartum Diofcoridis. 25
III. VESICARIA REPENS., IV. SOLANVM SOMNI-
^ ferum. flepeba! ann
U^ eos. ; 223 4
«m
" Ih S
i (3
UTR
77/2 SN
uu "-"
up. IE
o)
-— S
Be SN
27227)
Radix illi es alba , pluribus diuaricatafibris. Na[citur in
ferum. bortis C viridaris , fecus publica itinera , & prefertim pro-
pter fepes,& edificiorum muros. Praflat cim foliorum , tum YXosten£s
baccarum fuccus addito ro[aceos C» aceti momento, aduerfus Solani vircs
capitis dolores a caliditate exortos: quinetiam phreniticos Maxthiolo.
iuuat , vli illitis in eo linteolis ex aceto C» rofaceo fjncipiti
füperponatur. 1llinitur fronti eodem modo ad calidas oculo -
vum [luxiones. Gargarizatur quoq, vtiliter cum aceto ad
faucium , c columelle inflammationes , c additur conue-
v guniagnitudimec quandog, maiores,turbinatafacie. Ha.
yin icc doner aqualibus inter fe fPatijs di-
(flatibus. Recenter edite virides funt , fed per maturitatem
' mufefcumt, baccis intus vinofis,que fingule , fingulis inherent
- dmafalliculi partesrubicide vua acino [rufi baccis] fimilis,
fapore auftera fimul e amaro;ac numerofo, minutod, intus
femine;ipog; albicante. Nafüitur propter vliginofas fpes e 1
locisvmbrofis. Baccarum vi Iv ibrar alo Solani Hali-
venum vitia C ad cendam vrinam , fed ad eius quog, avdo- cacabivircs.
"orem mulcendum. Siquidem earum fuccus ex papateris albi
cremere , aut feminum melopeponum , aut cucurbita cucu-
; merisve , aut ex malue decocto, aut bordeaceaptif[ama potus
T » mirifice vrina ardoribus auxiliatur. Afbidibusadebaduer- — -
dea tueri hes. fifimum cfl alicacabum,v: admota propius eius vadice, fo.
pre jj necentur. Bacce mulo dilute imponuntur efficaciter incipientibus oculorum carb
x:
xpug eim ef arbunculis.Calcantuy
tdem in tina vna cum maturis viis, c» diebus aliqu. fimul effersefeere fmuntur , fit, inde vinum caleulofis admod,
Yfile. Sieuidem avenas irific?pellit;c» ven. undat yntiarum quatuor pondere potum. Efl ór aliud V $ svo ARV vetas pel
E PRUNUS PTUS. PS pos péus deleri ge
: 5 4: ins :
" .
à *
736 And. Matthioli Comm." :
e feras inumbrat, di topiario opere contexit G* opacat. Conftat bec folijs oblongis per ambitum laciniatir ft; |
"do lutefcentibus aut fimpliciter candidis, quibus vefice prodeunt virides, fubyotunde, emis fecundum Tier,
faris, femine intus pullo erui magnitudine, aut paulo maiore,in auus latere veluti buinani cordis effigies Tien du
albo colore, nec fine cau[a id à natura factum credimus, quid fortaffe buiufie nota nos doceat ad asd vifitur. "fru,
praflare, quemadinodum £r in Echio herba eoutra viperarum morfus celeberrima , femen viperinis c ir
Soporiferi So creauit. Ceteri So MNIFICVM, fiue Soporiferum Solamun numerfis fruticat ramis , den ji T fite.
lani hiftoria. contumacibus folijs multis, fabpinguibus , cotonea mali baud abfimilibus: floribus fubrubentibus - Ul
vertilli in modum ambientibus,fitctu crocato baeco figura, in folliculis bivfutis delitefcente, Messen unm,
144, brachiali quandog, crafitudi Lortice fubyubenti circumuefHita, N aüitur maritimo tradu, foci LL. MAN
adeb vt mibi dubitandum non fit quin planta;que bic foporiferum Solanum veprefentat,] vgitimadigi UE
bus fan? notis boc Solani genus referat : etfi non defint nafuti, C qui aliorum laboribus intident, acil poffit LM é
Solani fomni «oj, inanibusd, argumentis eam oppugnent,quorum latratibusiam aures noffra obfurdefcunt, Eg Ó alia Sc 7 quifi. :
fiiakerum cy copryi fbecies cuius bic quoq, imagmem expreffimus: folijs anguftioribus,venofis,in bumum fleBantibu
genus. lofo: floribus tintinzabuli figura, fubpurpura[centibus , in ambitu denticulatis , e longo pedicul dep
quibus bacca prouenitnt nigresaut ex nigro purpurafcentes, vinofa, minuto feminen Vans tena
Solanorum bacca:bec viridi quodam tegumento ad medius v/ayoccultatur, cuius ortficium in Corona modu:
tum definit, Radiceni babet grande. flrumofatm teneram yalbicantem: Mato floret, c» unio aa.
gro Goriticnfi Saluatino monte inter faxa;vnde aliquot nobifcum tultinus plantas. Vires alterifimile; babe, [cita
Heibagella dubio imbedlliores. Caterüm errant,tmea quidem Jententia,qui eam plantam;quam berbariorum va lu PC
donnafiueSo jus nopiinat, Veneti verà vulgo Herba bella douna, Solanum [omnificuem Diofcoridiseffe exiftimant. -Siquidem i
lanü maius. ggg ores folliculis eroceum tametfi eitis bacca largis [umpte interficiant.Vnde quamuis be plenta: M be
Fuchfetror yppoffint, facie famen inter fe maxime diflant, Horam fententia adflipulatus esl Fusbfius, in f mer
PHCESOMAR flori commentario. Sed ciam in boc fe manifeffé erra[fe deprebendiffetsim fuo poflea paruo plantarum llo, jo 4
maius. in Mandragoras vepojuit,eamá, Mandragore [pecietn voluit effe, quam Diofcorides Morion vocari tradit; laps à
de vno in alterum errorem. Mandragora fiquidem nomine Morion.folia fert Mandragore anari fimilia dodr, m :
tudine, terreprocumbentia, circa radicis :fiamimum. 1d quod manifeftum praebet indiam ; banc perpetui » 1 us
p yet
r
nc]
effe, quemadmodum cetera Mandragore genera: nam pediculi , quibus Mandragora fruclus fuffinentar, SM
polfunt. Bincitag, fit, vt plantam banc, que vulgb Bella donna vocatur,in nullo Mandragore genere fri
putem: cum becfolia emittat bortenfi Solano maiora; palmi men[uram nunqu. dentiayminimé NES
humi ffratasfed in caulibus exeuntia, adnatis plurimis vefertis bicuitalibus, c ligni modo praduris, Quinimmocqiéd.
vim egoshauc effe Solani quintam [peciem, antiquis fcriptoribus incompertam. Naim,quantum equidem longa xj
: . dütcomperi, varia ac diuer(a Solani veperiuntur genera. Prouenit bac planta, quam ego Solanum mains appelloyn
Solani maio- 7j fyluis, faxofis, c feritur in bortis;folijs bortenfi Solano maribus: caudicebiculitali triculitalig dii ,
. sisdelincatio iorefübrutilo colore, ramis nimero[ís alis multis concattiss i2 quibus flores orumttr longi , lutee. digitali votataenali,
piolixopedieulo C campantle inflar concatii,colore ex pallido purpurafcente, capillaceis intus flamimbus. His flan.
tibus, bacce [uboriuntur fingulatim fua pediculo dependentes, diffeclo breui, calyeulo fuperiori parte comprebenja. E,
SEL SOLANVM "MAIVS SIVE mature[centes nigricant » acini vue magni udine, peludi,
x E: hérbàBella donna. ' exterius cute Eedem vinofo ficco refert fünt,ac parit m
8353 snevo[o ata minuto famine.Radicem fundit logamyt
: albicantem, cr [ucc plenam. Plamata femcl, Vere
te, quotannis ex eadem radice vepullulat , fempar
prouenit viribus. Refrigerat ordine tertio, & ficca
Manico corre[pondet Solano , fed facie aba
- differt. Nam bacca quatuor aut fcx ipfa di
"tes dementant , & in furorem agunt adeiyi
facli videantur. Inducunt tamen plures [umen
quein vetermum : nam € pueros quofdam ex.
carum e[u inortuos [cimus qui difriminisignan
cedeuorayunt. Non defunt quog, qui b
c phraffi Mandragoram effe velint. Vei [A
defribar;
Solani maio-
ris vires,
jusnon effe
Mandragorá
"Theophr,
. Solaüüm ma hw
S
tur, quód is eius bifforiam ininimé deferibat:
frélu meminerit, qui mon olim im bacplartaje:
civad'wereperitur, fedin alijs quam pluribus. Sed!
- titm videa ) ex vnguilus leonem.
| — .Vrfi, c Tigres exungues non babeai
plantam iam in vjum medicum (vt
quidem , vt quidem promittunt experim
tota planta diffillata pota duorum » att e£]
7,
p
tem j ac inde percolatum vintim.
» fiet vt is pullo patto edere.
Inlib. Quartum Diofcoridis. 757
j,qui fempfit 4d cibum. Iocus et magnus, vbi quie eulofís parafitis hoc appo[uerit vinum, cum menfis optimis cibis ve-
afidentes , mbil prorfus cibi ingerere queant. 1d quod Francifco Calceolario Veronenfi acceptum refero , vtpotequi à
as boc buiufce plante fecretum propalauit. Somnifici c manici Solani meminit Tbeophra[Ius lib.9. cap. 12 ile plan- ed
serum bifforia. [ic inquiens: Solauorum genera duo. Alterum fomnificum,radice rubra. fan quinis modo, fed candida titm. io: hift.ex
it: fructu cocco rubriore: folio titbymale fimili,aut malo dulci, fed pilofo,C parteima magno-Huius corticem radicis 1 hcophraf.
tundentes admodum, C in vino ineraculo madefacientes dant, ata, ita dormire faciunt. Nafcitur in rupibus C» faucibiss,
«r3, fepulchris. Alterum genus infanire facit: id alij Bryoron vocant,alij Periffon. Conflat radice candida, longa ad tu
ditum «tg, caua. Dalitur eius radicis dracbma pondus , fi vt quis ludat ; fed, pulcberrimum putet, placuerit : at fi magis
jnfaniat vir, drachmis duabus opus eit : fin autem nunquam infania folui malueris , tres dabis : C quatuor fiinterimen-
10 dam fit. Habet folium eruca proximum , maius tamen : caulem longitudine feré quatuor cubitorum: caput, qethyi. fed
maius atq, pilofius,niec fructus platari abfimile conftat. Solani fingulis ceneribus vires reddidit Galenus lib. 8. fimplicium Solanorum
medicamentoram,vli ita fcriptum reliquit: Solanum efculentum;quod in bortis nafüirur,notum eft omnibus,vtunturá, Ves €x Gal
ad omnia ea qua refrigerari, e adftringi poffulaut : poteít enim bac dtto ordine fecundo. Caterorum verà non cfiulento-
muni ynum quidem nuncupatur Halicatabum, fructum babens rufum , acino yue tum figura , tum magnitudine adfimi-
lem: quo etiam ad coronas vtuntur. Alterum autem fruticofum ierváln2v, boc eft fomnificum: Cr tertium esüpreter hec,
-— quod uasixirs id efl s furiofum appellitant. Halicacabum igitur in foliorum facultate bortenft folano fimile eft , fiu&tum.
babens ciende vrine idoneum : proinde multis compofitis facultatibus , que ad iecur , ad veficam , € renes accommo-
dantur, mifcerur. Solani vero fomnifici cortex radicis , fi cum vino bibatur fomnum accerfit drachma yondere [umptus.
Sed C* ad cetera quoq, papaueris (ucco perfimilis efi: mifi quód eou[n, imbecilltor cfi, vt ipfe tertij habeatur ordinis vefrige-
20 rantium,cum bic in quarto fit conflitutus. Huius Solani femen vrinam ciendi vim babet. Verum fi plus duodecim corym-
lis bauferis dementiam furiamve adcifcet. Porro quodveliquum eif ex diclis Solanis ad medicationes que intro in corpus
adhibentur inutile eft. Nam fi quatuor eius dracbma [umpte fuerint, mortem inferent: fi paticiores in[aniam. Vina certà
inoxié fumitur: ceteritm nec ipfa vtile quid obtinet. Verum fi foris corpori emplaftri modo illimatur , vlcera maligna; c
depafcentia curat. Sed ad talia radicis cortex optimus est, deficcans fectmdo ordimetam completo, C tertio incipiente : ve-
frigerans verà fecundo incipiente, Illud Solani genus,quod Grecis cpiyvoc «wzedoc, Latinis Solanum bortenfe nominatur: N omina,
Arabibus Hamebathanaleb, Hameb alchabaich [iue Hanab altbaleb:1talis Solatro bortolano,feu Herba morella: Germa-
vi Stadétfdabt : Hifpanis Terua mora: Gallis Morelle. Quod verb Solanum Grec Zxsedtza oc qd) euruAlc Latinà Ha- -
licacabus C Veficaria appellatur; Arabic Kekengi, Alkekenei ffue Kekenegi : Italicà Alcachengi,Halicacabo: Germanic
Syubenfirfdyen: Hifpanice Bexiga de perro: Gallic Begttenaudes. At Veftcaria fiue Halicacabumvepens, Italis Vilucchio *
3o forefliero. Qupd deinde Gratis pir, vos Sorvailunze » Latinis Solanum fomniferum dicitur z Italis Solatro fonmifero. Quod
denig, Grace cpi voc ueeviele y Latine Solanum furiofum vocatur:Ialicé Solatro furiofo. Sic Sol, fomnifi
rum:1talis Solatro fonnifero minore. Verum Solauum mains dicirur Italis Solatro maggiore, fiue Herba bella donna.
alte.
40 fraga rubra, Brun£ Halicacabum vulgare, Fuchf, Turn. Halicacabus, Cordo in hifto. Gef hort. Caftor,
Caftor, Halicacabum peregrinum, Fuchf. Gef. hort.Dodo. fol. Lonic. Lugdun. Taber. Camer, Dory-
«nium, Cordo in Diol-
maius,Cam.Caft. Solanum fylueftre, Thal. Solattum maius, Carfal. Mandragora motion , Fuch.in icon.
Mandragoras Thcophrafti,Dod.gal. Anguillazz Mandragorz genus, Gef.hor.. tertia fpe-
&ics,Cord.in Diof.Morion,Lon.Bella donna, Clufio hift. Pannonica. VIL Solanum tuberofüm ets ie
&enusá nemine porco Phytopinaceante fe(qui. exhibuimus, cuius hic figu-
ram damus. Stirps eft caule le(quicubizalialiquando bicubirali xxundo,ftriato;aliquantum folíato,
lexicer hizfüto,viridi, fucci pleno. brachiato;nonnunquam in viri lticudi gente & valdé ramo--
fo:foliis primis ad radicem prodeuntibus Barbarca: fimilib is almum longis, pallide virentibus,
fabhirfatis;in fex, octo, plures &pauciores partes,ex vna cofta dependentibus(quibus vnum femper nu-
merum claudens addi diuifis, conie oblongisintegris; quali dus tap cii
MT METEONOUNORNUT NEUE
2
ijiuntur. Flores k (ident , alii claufi, terni quaternive aperti; Malorum infano-
lorma magni , ex coeruleo purpurafcentes, calathi inftar diuifi , quin Wodincis E.
|i sb ifcurrentibus ex quorum medio ftaminula communiter quat ; » cle iE fubfauis 4
ipiunt fru&us rotundi, plures fimül quafi ex racemo dependentes,longis pediculis vtin Solano
tis, qi I i i
Metis. rap UA dra dulía intusalbicans, pep is,rotundis, Solani fo.
: mniferi fecundi forma fufcis, conferta. Radixef&tuberoa , aliquan. lo pugni magnitudine, aliquando
palum lenga, i o minima fücculenta, fufcaautatrorubente " medullaalbica
ad caulis p "unt radices fibrofa plur ; obl albicantes uc p am fr gi pei |
uibus rimo verealij caules cxurgunt, alizque ruberole radices adnalcuntür:. i ele. |
ái is i oun gan:et
*
-Deryénii vi- Doryenmeninit Galenus lib.6. fimp.med. vbi de ius viribus tha fcribit. Dorycnium rinde mulam.
58 And. MátthioliComm;
rofum cfculentum. * dix fn QAM LUN
*
AN
P
YU
»
Zo RS
BN
anter hac figura noua germina exprimuntur : antéquam notior effet, hyberno tempore radices exime-
i putreícerent , vernalíq; tempore rurfus terrz committebantur;aft nünc noh itétb, fiquidem
tótfe tuberibus propaget, ita vtad vnam plantam hyberno tempore erütari vltra quadraginta tüben
notarim,quamuis etiam ex ramis reclínatis terra te&tis, Burgundi propagare foleant, quà plura tubea
acquitant, cum apud ipfos, vt & Gallos, in cibos veniant: aliquando enim Tuberum modo fub dined-
busatfint, & cum pipere (aliis palato; méo enim fatuus videtur guftus, vix arrideret ) comedunt: lj
veróalffata in taleolos diffecant,& ius pingue cum pipereaffundunt, ad Venerem excitandam, femeng
augendum comméndantes: alii & tabidis vtiles volunt. Italis Tartuffoli ( quo nomine & tubersno-jg
minarefolent) Germanis Grübling Saut, id eft Tuberumarborelicitur. Solanum vocamuspr
formamaliquam foliorum, ctim Malis aureis: florum cum Malis infanis : fructuum, cum baccisSoni
vulgaris: feminum, cum Solanis pen& omnibus : deniq; propter totius planta odorem, quemcuno-
lanis communem habet. Vulgà Pappar Hifpanorum , vel Indorum dicitur. Nobiliffimus Iacobus Are
toniüs Cortufüs patricius Patauinus , Pycnocomen Diofcoridis cenfet , motus exemplari Diofcoridto
manufctipto, cui fimilis figura adpicta , quod Clariffimus Pinellus nobilis Vincentinus, Patauii in f
Bibliotheca habet: & fanc foliorum & radicum Pycnocoimi Diofcoridis notz;huic Solano conueniun,
a Meü iz floris verb & feminis non item. Ex Infula Verginea primum allatain Angliam, inde in Galliam, i
expe d'h aro- aque regiones. Sons dic
zr Bu aia -: 3 1$ WE. 7
eemwipti 0. c Agi S DORYCNIVM. CARLXX -.
Us Gv Gic az p ES xi EL i:
eres qi TX9saion Cratcuas Halicacabon. aut Caleam vocat : frutcx olea: nuper prodeunti ER s
fammiae 7, in petrisnon proculàmari, ramís cubito minoribus: foliisolez fimilibus colore, minultss
verb habec rioribus; preter modum fcabris: florc candido, a filiquisin cacumine ceu ciceris,denfisi sees
denfos folli. nisintusautfenis feminibus , exigui erui magnitudine , lauibus, firmis; verficoloribus; ndn LS
de Pris craffitudinem, & cubiti longitudinem iiic Id fomniferum cffe conftat. Copiofius ;
Meca tem adfert. Necdefuere qui dicerent, femen in amatoria expeti. qoc ru
narotunda. -—- SMECLLIA EI DAE Hui : E cr calircoliuepresi-
Doryenü cá. | )Oryorium, Cratena teffimonio, inter fax Ain maritimis nafcitur , folijs cum forma , tm etiam. —
üderado. — "— ns, Verim mibi batienus non contigit ipfum inuenire , aut intentum videre: quamuis vn to quolt i
nutum laboris infumpferim." Nen defuerunt tamen amid qui plantas mibi miferunt , quas Du iss "m
Verum ium ee non [atis mibi fecerint ; bic illas appingere non libuit. Ceterim ballucinantur s oix n bir
putant Dorycnium effe eam Veficariam , que femine et rotundo ; albo, macula cordis effigie inqnit ; deprehendtrt
nter Solant genera pretedenti capite retulimus. . Siquidem Mg Dorycrio omnibus feri motis repugnate ifamileeho
VAM
2t ES :
PsexGal — (e Mandragotze desque ficvcfügerandi vim babentzexcellit aquea frigiditate admodum efeaci. Qué vost.
Nomina, quidem[operem conciliat: largius vero fumptum interimit. 1d. d'opüzviey Greci quod Dorycin ppt Medi
|
1
j
j
In lib. Quartum Diofcoridis. 759
Mad pa dpt. MANDRAGORAS. CAP. LXXI.
1
]
| MAningoramaliqui Antimelum,alii Circzam vocant, quoniam videatur radix ad amatoria con-
ducere. Duo cius genera: niger, quz faemina cxiftimatur,tridacias appellatus,anguftioribus folijs
1 acminoribus quàm lactuce,virofis ac graucolentibus,in terra fparfis: mala Ce a forbis fimilia, pallida 2 Orib.aa.
odorata,in pim femen veluti pyrorum: radicibus inhaeret bené magnis, inis,ternisve, inter le con- iouis.
uolutis, nigris foris,intus albis,craífo cortice veftitis: caulem nonfert.. Alter candidus » qui mas dicitur
nonnullis Morion vocitatur : huiusfolia magna, alba, lata, lzuiavt betz : mala quàm alterius duplo ma-
iora, colore in crocum inclinante,iucunde cum grauitate quadam olentia, quorum pomorum cibo ali-
10 quantüm opiliones foporan tur: radix alterius fimilis, maior & candidior, orbata &hac caule. Succus fit
e cortice rccenuis radicis tufo,& i fübie&to : qui infolatus , vbi concreucrit, fi&ili reconditur. Malis
uoq; fütccus depromitur, fedaliquantó ignauior. Delibratur radix , & traiectus lino cortex , ad víum
^ penditur. Aliqui radices in vino ad tertias coquunt, & defoccatum ius feruant, cyathoq; vno vtuntur
| inperuigilijs & doloribus, & ante fc&iones vftionefque , ne fentiantur. Succus duobus obolis ex mulfo
vtveratrum, per vomitiones bilem atram , pituitamque extrahit: verüm potu largiore vita adi-
| micar. Medicamenus ocularibus , & his qux dolores finiunt; pellis quoque emollientibus ; admifce-
tur: femioboli pondere inditus, per fe menfes , & partus expellit: fubditus fedi pro balano ; fomnificus
cít. Radix ebur emollire fertur qua fenis horis cum eo decocta fit : & adaccipiendam quai effingere o-
ris formam, ipfum facile praftat. Folia recentia conuenienter oculorum inflámmationibus , &
colle&ionibus,quas vlcera citarunt, cum polentaillinuntur : duritias omnces,füppürationes, ftrumas & A
90 rübercula difcutiunt : ftigmara fine exulceratione delent, fi quinis fenisve dicbus fenfim perfricentur:
folia eruanturin murijs eofdem ad vfus. Trita radix ignibus facris ex aceto, & ferpentium ictibus ex
melle;aut oleo medctur: ftrumas atque tubercula cum aqua diffipat: articulorum cruciatus, cum polen-
ra (edat. Fit citra coctionem vinum é cortice radicis, ad huncmodum. Terna minz in vini dulcis me-
teram conijciuntur. Danturcx co terni cyathi, ijs qui fecari, aut amburi debent, vcante dictum eft:fi- bi
quidem nullo tuncafficiuntur dolore, fed veterno quodam preffitorpefcunt. Mala foporem afferunt 171 "
olf&u, & etiam fi mandantur: item expreffus excis füccus;nimio tamen odore percuffi, obmutefcunt. e :
Semen malorum potum vuluas purgat: appofitumq; cum fulphure ignem non experto; rubra foemina-
rum profluuia fittit. Scarificata, pundifq; multifariam aperta radice erumpens lacryma, cauo vafe reci-
3o pitur. Liquamentum autem fucco lacteo przeftantius eft, ed non vbiq; , vt experientia docet, radices la-
&cum faccum delacrymant. Alium tradunt effe mandragoram,nomine Morion, in opacis iuxta fpecus
enatum: foliis albi mandragorz minoribus, albis, dodrantalibus,radicem ambientibus: quz mollis eft,
& cídida; paulà maior palmo, pollicemq; crafficudine pon: Tradunt eam in pane;offa;obfoniove dra-
chmz pondere fen ixi die rationis intercipcre: o dormifcit enim homo, eo feré quo comederit
habitu, fenfus impos,ternis quaternifve,ex quo data cft;horis. Hac medici vtuntur cum fcindendi,vren-
dive neceffitas adeft, Antidotum effe volunt radicem,cum manico folano potum.
Il MANDRAGORA MAS M trame vtrumá, genus frequens nafcitur in com- Mandragore
& Facrmina; pluribus Italie locis , prafertim in Apulia Gargano vtriufq; cone
40 Quos Anon ant get montes vnderadicum cortices , C poma berbarij quotannis fideratio,
Suas : ad nos conuebunt. Habentur C in viridaris [ectaculi gra-
tia: etenim Neapoli, Rome, Venetijs vtramq, Mandrago-
vam in bortis C vafis fictilibus [atam vidimus. Sed profecto
E
dei, C milij granis, js in locis, vbi pilos exoriri volunt: deinde
facta irabesamdiutenui [abulo obruunt, quou[ gramailla
radices emittant : id quod fiet viginti ad [ummum dierum
«& € JRVAE- fpatio. Eruunt eas demum, & adnatas granis radices ac.
]3E tiffimo cultello fcmdunt, aptantó, ita vr capillos barbam, cr E
T KÉ cateros corporis pilos referant. Huius fané vei certam fidem. i
facere po[jum, quid cum Roma e[fem , impoflorem quendam
E B
—— I -mrball: z Lus ci
n ; next " 4 docuit C» artem, 5
qua factitias fibi comparabat Mandragoras , quarum com--
plures mibi demonffrazit , afferem vnamtantumimerdum —— E
oo diiitibus vendidiffe quing, c viginti, nonnumquam etiam,
— triginta aureis. Quamobrem nos , qui omnium ytilitaticz
, 8ff i Jfalui
Anthropo-
'! ixorphonPy- goram ita 4 Pythagora dictam fuiffe : quippe quàd in vriterfun omnes fere Matdracore vadices a
thagorz,
Ls
Baarasadmi-
rabilis facul.
taus planta.
260 And. Matthioli Comm.
faluti quantum poffiius confulimus, bec filentlo bandquaquam inttoluenda duximus , vr. Dal emi fr.
fallacis ac fraudibus maximo cum detrimento, vite [ep? difcrimine, bomines ab bis ünpofhoribus c» y fan, [.
pientur. Qui vt antiquorum quoq, authoritate [itas ampofHtras adflruant , pradicant n ard ee
ram Anthropomorpbon , quód eam humanam formam veddere voluerit. Verism faendum &ib,non Fede
cate prouemant , adeo yt critra bominum inodo babere videantur. Quapropter fi eb eff dins DH al
gerunt, qui mali fear fuper folia ad terram procumbentia breui pedicule appenfus , arum a icidun Tto früdum
brachia defint , effigiem quadantenus reprafentant. Hanc quidem rem utlij quod fiiam, vel pau funt, qnd "d
vint. Quin potius plerig, buitis feutentia ignari adducti funt ; vt Pythagora , c Columellei d naximb viis UN.
qui eos de Mandragora fabulatos effe crediderint. s ed vt adfabulam illam vedeamus , que perictilum dentinigs ion,
radices Mandragore effodere volentibus , js cane qui cjfodiat mon adalligato, ea mii quidem defitmpta ines Nei]
Iofepho:qui etfi de alio radicis genere feribatsea taiiten potuertimt facil ab impoflorilus in Mandragore ratlictitragfe
Quod vt omnes clariits intelligant, bic 1 ofcphi verba fubüjciam, que lib. cap. 2. debello Wdaicosta RS ,
inquit,qua ciuitas à parte Septentrionali cingitur , quidam locis Baatas appellatur , vbivadix eodem onainc "t: Vali, en
qua flamma quidem ad|imilis esl colore, circa ve[peram vero veluti iubar fuleurans.| Accedentibus emá, gum,
entibus facilis non est. [cd tamdiu refugit , nec prius manet , quam [t quis vrinam muliebrem , velmey, NN A.
fuper eam füderit. Quinetiam tunc [i quis eam tetigerit, mors certa est nifi fortb illam ipfam radicem ferat demanus
dentem. Capitur autem alio quoo, inodo fine periculo, qui talis est. Totam eam cireumfodimt, ita ye mi; "
ce terra fit conditum : deinde ab ea veligant canem , illod, fequi eum à quo religatus et ctipiefite , radix quidem fadle. :
uellitur, canis vero continuo moritur. tanquam eins vice , à quo tollenda erat , traditus: nullus enim pofita acipenilu y
metuseWl. Tantis autem periculis propter vai vim capi eam operapretitm esl. Nam qua vocattur demorispefum..—
vum bominum fpiritus, viuis mmer[a eosg, necantia , quibus [ubuentum non fuerit , haccitó s etiamfi tantumiidosl.
snoneatur egrotantibussabigit : baienus lo[ephus. Ex cuins vtio, verbis omnibus perfhicutm effe potcit, quid lincimpi.
fores occafionem aceeperint,qua poflea vanain a« falfam de Mandragove radicibus commenti funt bifleruam. Catasm.
» apre oni Mandragore genus, quod Diofcorides Morion appellari tradityin opacis iuxta [Pecu proueniens,qui vili
rods vet in Italia baclenus veperi neminem. Brafauolus ttem, Fuchfrus Hermolaum immneriti,meo quidem iuidide dam
Hermolai : ... quid virum buncin ea fententiafiiffe velint , vt putau
- torela. - I. MELONGENA. mala illa , que Infubribus ME t. ON GENA Vilgbvtum-
Malavulgà j tur; noflris verà Betrufeis Petranciamisefe uim tenaMae —
Mclongena... 22
dragore fidus. Sed quod bac non fuerit certa ac rna Bes jo
molai fententia, eius verba abunde teflaripoterumt; quem.
ftis corollarijs de Morio ita fcripta inuenio. De Moriojnqii
Mandragora nibil babeo quod addi poft sque d Disjuri- —
denotantur. Sed quoniam malaterreffria c canina Man-
dragora fructus appellantur , in mentem. Trin E
QU) Melongena vocitamus, bocet, vtipfeputo,malainfas:tt —
quibus nibil veterib. fcriptum fuiffeiam defino miraris qud —
multa buifinodi reperio, ficut berclé inulta quotdamjua, —
que modo velignorantur, vel certé non babentur. Mal;
-
infana i fiutice vulgari funt, pafimna[cente, vt mdmag 9
cucurbita : pari quoq, cultu folijs prope ficulueis:fireollan-
go» fpediofo , candido. Manditur vulgà pomum excl —
pipere. fungorum inodo cotum. Hec ad verbum Bermalas. À
url Ex quibus equidem ommbus palam feri aliror qid pe-
aper S 2 peram tum Bra[auolus , tum Fuchfius ba inre MM
: EE? amfimulauerint.Caterian nos Malain[ana? plantaenni-
Mal. infan. feruauimus, cui folia infunt frranscnie , aut maii Sula, :
defcriptio, baud abfimilia ; fubafpera tamen , birjuta de peramlinm
Vis école cen amet
- qmosfubpurpureo, C perinde acfolia hir; roti s M
Wa fubpurpureos,in [telle maim alumen
oblongi oriuntur fructus cucumeris magnitudini» í
candido purputa[cente,vi e Leuiffinto cen
tice fiuccofa dllicanteg jnturpulpa femine mamenjapen
fliquar omi aie itur mula
dente: feritur im hortis c viridarjs C vefisfit
flatim appetentevere: ipe, ed MORI
Ca ue -7. um. Platita efl füigoris , € Algoris impatiens qUi/.
Germania & Bobemia vbi Aeftas frigidiufeula fuerit , raro fructum ad; EM perducat. 1n italia, vli Mad
EE iofa] i t. freq i in ab veniunt. Elixa enim à cortice mundant; C in
farina afperfasin oleo aut butyro feruenti in patellis fügunt, c menfis apponurt
Malorum in- fui non in - Sunt e noftratibus, qui Malis inanis ve[cantur ad venerem excitandam : qu pre
Eno eec &duój, contumacia exifh Verian cum fsequentius manduntr vt tein ef pet
generant "mores. Qui. iam parumt vifc 3! iones , cari : lephantiafin capitis dalr
iU Heise i mers flor, d alie mala, Hi pp fem
miren fbeat, quid libro y. collec alainfs dauerit fuo quodam mado parate, um lud r
benedi WU ais eere cca lopeg sns
yhsmaturitatem fenferit, in quiba[dam plantis aureum y in quibufdam vero rubeum y
Malaaurca. P o M1 d'oro; boceft ,mala aurea. Eduntur C hec qt . ile fina d rotta
»
1
*
Conicüaliqui pardalianches, alii cammoron, alii thelyphonon, alii myoctónoh,alii theriophonon 4 Meim
ocant. Folia habet cyclamini, aut cucumetis, tria aut quatuor, minora, & T fübhirfuta: caulem pal- jzrerp2/a
ioa]tum: radix fcorpii caudam aemulatur , & alabaftri mode fplendet. Torpefcunt, vt fama eft, fcorpi-i. fubafpera:
Inlib.Quartum Diofcoridis. 761
"*]I. SOLANVM POMIFE-
rum, fru&u rotundo, molli. *
ummes Uuxk SACONITYM
gra vires defcripfit Galenus libro 7. famplicium melicaen-
Torum , bis verbis: Mandragora vincentem babet facultatem Mandtagotà
refiigeratoriam , adeb , vt tertij fit ordinis. vefrigerantium. vires ex Gat.
Veruntamen C caliditatis cutu[dam particeps efl, c in po-
mis hunriditatis: proinde feporem conciliandi vim ea babent.
Raditis cortex, cum fit valemtifimus,non tantum ve]igerat,
Jed c defiecat: reliquum quod intus eff , imbecillum exiffit. Nomina;
Hacplanta que Gracis pavd purs épucs Latinis item A rim
goras appellatur : Arabibus, Iabora , feu DNE üs
Mandragora: Germanis Miraun: Hifpanis Mandracola:Gal-
lis Mandragore, & Mandegloyre. At Melogena, feu Malain-
Jana, Italis Petranciani feu Melanzane. '
Mandragora duplex eft,;alia lore minore & quidé
mas & femina :alia maiore cxrulxo, cuius figurá in
hiftoria noftra dabimus. L.Mandragora fructu rotun |
do mas & candida, quz veró fru&u Pyri , femina &
nigraherbariis dicitur.IL Solanum pomiferum fru-
&uoblongo, C. B. Melongena, Matth. Cordo. in
hift. Camer. Caftor. Lugd. Melangena vel Mcelant-
zana, Lobel. Mala infana, Trag. Fuch. Dod. gal. &
fol. Gef: hor. Latu. Lonic. Tabernz. Pomumamo-
risaliquibus, Gef. hor.Solanum pomiferum, eidem.
Solanum hortenfe & Pyrainfana, Czralpino. Vari-
at floris colore, fructus item colore & a.III.
Solanum pomiferum fructu rotundo molli, C. B.
Pomaamoris, Dod. gal. Lob. Lugd. Cam. in Matth.
Taber. Pomumaureum, Gef. hor. Aurea mala,Dod.:
fol. Caft. Malainfana, Caralpino. Solani pomiferi
genus aliud, Gef. hor. Lycoperficum Galeni & Po- |
ma Peruuiana, Anguil. aliis Glaucium Diofcoridis:
fructüs aureus , ruber, rarius albus. 9
CAP. LXXIL
40 ones admota radice, ftupentQ; : qui rurfüm ellebori contactu ; excitantur. Oculorum medicamen-
tis leuandi doloris gratia adiicitur. Enecar pantheras,fues, lupos, & feras omnes, in carnibus obiectum;
k
fo
d
yc
T
dos enecet, Pardalianchen: alteri verb; quod canes, luposá, conficiat, Cynotionon, Lycolonond, vocariait. Hoe 12» & confid.
(vt diximus ) in tria genera diffribuit : veruntamen poftremurs tantim
Turin.
q Ew 1 u :
Ponticum appellanit , nibil fit ab ipfo: Diofcoride.
Vo Biefaoidi prodanbny Aconiti genera, qu. ;
Medio rage ACONITVM ALTERVM. — CARL
Siitskerum ede. quodaliquicyno&onon,aliilyco&tonon appellant.Huius; "nera
^vnum, quo vruntur venatotes : alia duo in vum fuum vertere medici:e quibus tertium, q
*
busad venationem Luporur vtuntur: infertae
XXIIL -
*-
m d
M
^ Pow 1M
v we
v
pe UN
d
B
LES x M
D
dijinguit diffetentia. Primum, quod Par- Aconiti gene
eno
725841
"j Li
praterit. Quofit, vt Hermolai, C» Marcelli fe
duorum priorum bifloriam,cr
piss de ors
altero capite plura defiderari, quibus c priorum hiftoria , c» quonam pacto tum medi, tum venatores ysanti-
ir,palzm fieret. Huiusdiminuta lecionis illud non parum [ufpicionem auget s quodin tertio genere , quad Diofcorió;
pretermiffum : ex quo quis fort? comicere potefe s in cateris qi B Leo dimi.
z: Lo
ibus fubluteis , acutis gah optat ji hl $ hi
» adeb vt. rofas bic equet: amplitudine.
nud
)
quicquam non pretermifife. Tertium boc genus paffim in Italia omnibus fer montibus nafcitur folijs que platanum vaca.
quadantenus emul, bitum ferratis, albis quibu/dam rM Dita
s femen continenti dice multiplici, ac ni- locus füfpe-
E
Nd insolitum ioni, fer dita ibt aig sakelconirs qui bt fort perfona 5 IT
ine we 3 P iberG- como a : : sf * omnia
à d ; : : M Geberas de-
pauca etiam falfa ac vana. inepte con- ceptus repre.
762 And. Matthioli Comm.
L ACONITVM PARDAL. omnia nature opera fe notiffe c» vidi, o Atisaods '
igo m EAT Dioíc. ce eius dixerim .decipitur:fiquidé plures ALIM ig a
Pure, cim boc Aconiti genere fcattant js ic veg DittG aij
V nerum contra veritati reffagari , pridiia. er
relinquent. Sunt qui boc Aconitum Ab effeuLypar:
cent: at Yura Tridentina ,in quorum myoytias oet
venit; ipfum paffim vulpariam nominant di
ser lupos , vulpes etiam interimat, Quin ^ Tot iud pu,
feles & muves, & omnia denique animalia, qui
tanquam caeca producuntur, Prim cenus ries u à
pellatum, quo venatores pantheras , C bardegimtes, Y
vidimus legimusó, nos tautum in dncniofie »
Tridentino agro, locis fert inacceffi, c» preruptis plays,
admodum vara d à paucis alijs fort, vis. dit ;
quibus me eius videndi copiafada efl. Nam ed
rei plantarie fludiofi , & clariffimi Virà qu) eamyidens
€ palpazerunt , quia, hoc perpetuo teflabuntur: à
mumero fant Caefaris Ferdinandi, c Romanarum. i
ximiliani Media omnes , nempe vir Cur fm
xandrinus Tridentinus , Stephanus Laurew Belga, Di
Ribera Hifanus, loannes Crato Vratislauienfis, Frang :
Parthinus:Roboretanus , C» loannes od MR,
Tridentinus , & alij quam plures Medicine Dodtreále.
haria haud ig nari, non Itali folitm , fed Bohemi; Polonia
III ACONITVM PARD.
Pii Theophr.
3"
Luparia.
Vulp aria.
Fhelyphoni
luítora.
Medici clari
: qui Aconitü
pardaliáches |:
apudMarthi-
elü viderunt.
Joe
yr
qM
hue
Xi
PS
ex
A
3
n»
z)
733]
cem TN j qr ES t amd -:
mani, Borufi, Vngaris Gallic» tüifpani, c» quotquot feri foquuntur Cafaream aulam, Regum, Cr rip um
as multi quog, pereeriti, ei plantarie, d» bonarum artium fludiof qui hác per Babemiam ita farcntos mé th
— efl bumanitas muere folent. Quibus omnibus dicere fleo. Palpate., c videre quamem Mantbiohu fallen ir
- liz. Haneplantam eyo thefeuri loco iam mibi afferuo aduerfus vitilitigatorum calumriar dromniw, dfi il
monfframdam, tam asics, quam inimicis: bis quidem, vt infpetha veritate ad mentem redeant: ilis vt dé du
Aconii oa Pittte vbi, tefiari poft. EfHitag, Ac oxYr vM DARDALIANCHES; cuius hic]
ADDE" pragimus plonta mud c rdi montium fammisatiu cuti prae |
delineaio, Tii? s fed maioribus, at [mmum quaruorijsi fubhirfütis: caulem edit, quem egocadtium Vb oc Dri
bre cea : piri Mere. sont cet verum ( fi me emen puo
eiemhon illum eff exift.mo| Chryfantbemi fimilibus , fed minoribus. ]Radicem edit alabaffri acie far
vetens efe, digitali eraftudine, espesor tnr i geniculatam, Ó it) "i
dam emulantemsvt ex bacimagine quam ex. viuaplanta pinxie Vvyolfgangm Meierpetk, ; | qut
,
Inlib. Quartum Diofcoridis. 763
x Aim cercior fieri poterit.Refert enim bax omnibus fuis notis adaimuffim Diofceridis Aconituri pardalianches.. Eft e
Le Aconiti bitce genius » radice feré fimili , (zd fuperiori parte vtring, bracbiata , alba , [plendente , geniculata, c
ima parte Scorpionum caudam referente, minime tamen incurua: folijs pre fcripto fimilibus , [ed paulo rotundioribus , c
minus barfutis, caule € floribus Doronico fimilibus. Nafditur in altiffimis montium praruptis , & fere inaccefibilibus lo- Plinii aconi-
an Pares funt ci qualitates (vires cum prejcripto. Hoc genus Pu1N 11 AcoN1TY M effe cenfeo. Quippe, is marino tum pardzii.
Camaro füi.Aconiti radicem fimileuh veddidit y cuius fjigiem hac baud parum intitatur. Huic tertium accedit , quod Thdys I
4
"unsino Theepbraffi T t £ 1p ON VM facio. Siquidem boc non folum babet adem [corpionem integrum prejefe- "T licophrat
dV. ACONITVM PARDALIAN., V. ACONITVM Il.
í minus,quod falfo Doronicum vocant, ce Toduve US corsi jM)
UA "e Cabs "Wn : ; Quid
7
testem, fed folia Cyclamini b
nantes, cr alios quoq, fiorpiones effigiant
videntar, funt ea i
E OELA.
E.
" canes, qui borum
auaternis di
€ illum Pharma -
bocprafentifmum veneat. O quam mifera fuit corum ;
: Tap na gaius opa d
m :
. Barieri etate nos precefferunt, q feri
6» vli aluberrimis antidotis vtip vt quam plurib
que Doronicum poflhac Demonictm , non Doronicum
bocintruférit: Hinc autem fit; quog : quid. : iz
cm vulgaris vus effe Aconitipardaliancheri cia viderzid i ui fumi in m ameittis ab boninibus:veritm non ob id
jeripsto, quid canibus it veneni, bomini vero [zhubre medizamtii vt quid mili roffondent, quibus cam de buiufieDo-
vorafet i fe ipfofatto periculojindidifret profecto in ma.
opt tulifet. Nx que canes occidit et lupos.facile adducor.
yt aes
764. And. Matthioli Comm.
VI. ACONITVM III. *VIAL-AC ONITYM yy '
folium, *
vt credam, eadem homines quog, necare, vel( fran new
plurimum ledere, yr de vomica nuceego fateri poflum: o
pequi faam bac tantum mulieremiam|
tincam , qua cafeum équofibi abum pateserat, fuper is.
ffrumento ferreo ad boc parato attriuerat, Jüprquimfi. —
us fuperioribus diebus nuces vomicas. aliquet in partiala
el pq VD que
latrabant. At Aconitum Pardalianches minus, quod ff
cinis falso Doronicum s folia , caules iti 4
vtm generum fimiles, radicem qua graminis modo epit,
qua binc inde numerofa edit tuberctla fcorpian
pre fe ferentia, candidas tenera ac dulia. Nafii
altiffanis montibusvbifylueffres caprea inba
funt nobis fex alie. Aconiti fpecies ,de quibus quimeminen,
babeo neminem. Harum imagines , quashic apping ame —
uimus , mifit ad me Hieronymus Donzellinus P
gnis , qui tamen. Dominico Monteforo Verannf Mel
pradariffimo bas acceptas veferelat , atq, etiam Fran
Calceolario qui primus eas in: Monte Baldo in Vermad
agro adinuenit.Horum bifforias hic deeribereoperepratum
mon duximus , quod appitta bicimagines , eas adviunmme
. prejentent. Defloribus tantu dicam, quim quarto G'-
mo aurei funt, in reliquis verà purpurei. Primi generi Aaw-
1i, quod thelyphonum vocant , meminit Thephrafinlin
9.cap. 19. deplantarum ne
mum, quod alij fuorpionem appellant , quia rabiem)
mi fanilem habet , admotum , fiorpionem ocddere ral —
er eum reuzmifcere poffe, uelleboro candidolinatur. Ent
iem €» oues e boues dae hem i " boni
eodens die , fi genitalibus folum,
int na eui e cantra iarpnm idum den
iul inr red rtr
j, Aconii aentionem feat p.16 cifra
S:
Inlib. Quartum Diofcoridis. | 263
Ix. ACONITVM OM X. ACONITVM- Vi:
rd
*
m A : fe] N IT VM VH. intubaceo , radice tusn []ecie , tum celore nua proxima :
" vantedre ^. Sis loe, vim ilommotiferam in bac effe s folium , € fucum nib ü
nocere affirmat. Fructus berbe eft nou bumilis materia: ber-
xy C ba ea breuis eft , c nibil [aperuacui babens; fed iumento fi
Sul 3 qe omilis: femen non iceum.Na[atur vbique, & non in Aconis
/ P falian, à à quibus babet appellationem, cote vicus eff Peri-
«* (33 py andinorum. Amat autcm loca potiffmim faxofa, Pafiitur
l v o ned, pecus , neq, vllusa animal. Praparari ad afficiendunk
fh modo. quodam enarrant, no[fe quenquam : quamobrem Me-
! f dicos, quoniam*componere nefcant , pro putrefadlorio vti. i
LA Hac ille de fecundo aAconiti genere , quod duorum alterum ei , e
: —À ii Diofceridi effe poteft, c illud fortelfe , quod (vt ipfe inquir) s
V t Fin vjuin [nui vertere media. Sed ede. m ? Aconiti genere. E
Mea ui ani reddidit , je An duin. etiam
— tertio Atonitorum generi, Seripfit de Aconito pardaliancbé Aconisi pai-
s diligentiffüm? etiam Plut diio vigefimo Jeptmioscapite je d dalianches
«c emdo »ficitiquiens : Sed antiquorum curam dilig má,
w — quis pofiit fati venerari , cum conffer omnium venenorum ^" Ps :
ess cy fumum effe Aconitum, 5" raciis quog, gentialibus femines. z
. fexus animaliuti eodem die inferre mortem ? Hocfitit vene- em
Mum , quo iineremptas dormientes a Calphurno Beffia vxa-
csi M. Cacilius decufator eiat Hinc illa atrox peraratio,
Lots P anger rticedeeetre
uenerit quod in. homine perimat. Cum co fol cally
à Qm venenum. in. vifeeribs reperit : irumq 7
ect : . T ^:
"»
Fuch. exor. emoreij verfentur in Aconiti buinfce cenfura ipfa
pacati JA
Commentarijs, Aconitum pardalianchen eam
766 And. Matthioli Comm.
XI. ACONITVM .VIII.
f J : 2 m À ; ec S
Mp T, ? me | NS ; : »
XIV.PSEVDOACONITVM n : ET
" pardalianches. vt bomo fuperfit. Ymmo ver) ferarum remcdia avi. |
qui prodiderunt, demon/frando quomoda. venenata qug
ipfa [anaretur.Torpefunt |corpioues Aconiti tatu. Ju
d, pallentes , c vinci fe confitentur. Auxiliatur ei
album tattuve[oluente, ceditá, Aconittm duolus mà
€ omnium. | Quod fi quis illafortà ab homine «
potuiffe credit, ingratà di i intelligit. Tang
carnes Acouito,necantá, guflatu pe "t
repleturas illos fitus. Ob id quidam pardalianches app
ve. At illas flatun liberari morte excrementorum bomini
flatus demonflratum. tod certi cafu repertum qui ae dd
irte quoties Verom vt nouum naf, quoniam
ferisvatio, c vfus inter fé tradi Mui E
elamini aut cucumeris , non plura quatum, ayradiclnitn
birfuta. Radicem modicam Cammaro [amilemsurinQu
ve quidam Cammaron appellauere,alij Thelyp
diximus caufa.Radix incuruaturpaulim for,
quare c Jiorpion aliqui, ellauere: nec defuere, quM —
éonon appellare vellent,quoniam procul ee longinguntd,—
vemures necat. Na[Gitur in nudis cautibus, ques Agmum-.
minant,Cr ideo Aconitum aliqui dixere, nulata,m
uere quidem nutriente. Aljj quomiam vis
fts qua cotis ad ferri aciem deterendam , fia
velociter fentiretur. Hac dos Dp
Put Hallucinantur it2, , qui Hi nt plantam HW SEE
eoo o anti folíjssipfisi, rotundi, firmis, de perambituname 6
cocos. ds amedio cattle exorti ,, j
mitatibus, c» radicibus afodeli modo numero flum
s iorum vulgus: Hx ks Aa PART
benc anh labo : ^
cai oculis infpexerint. Nec in minori verfa
In lib. Quartum Diofcoridis. 767
*& XV. THORA MINOR.* XVL HERBA PARIS.
m"————-———— om
AS bac vno tanziem conftat caule , d / lritudi ma^ modio quar trm. Y Herbz Paris
eodem ambitu,crücis inflar "patentia, [anguinea virga fi milima: alia praterea q
prope caulis [ummiitatzins fed hac minima funt, acuta c longwfcula : in quorum medio purpureus , vinofusá, e extat, glo-
bulus vuicus, acino vua fimilis, in quo emen concluditur album; minutum; copiofumd,, balicacabi modo.Radix , que illi
fubefl tenuis , in capillares fere particulas diffecta , pallefcit , nulla fcorpionis caude effigie , nec alabaftri modo aliqua ex
partenitet vt primum Aconiti genus à Diofcoriderepreentatur: cuius folia (vt etiam Plinius lib. 27. cap. 4. eff author)
0 prater id quód cyclamino, aut cucumeri fimilia funt, nunquam , quod viderim , in caulis medio fuam babent originem,
difaimeinis radice exeunt birfuta , bumig,reeumbentia. Semen buic nullum, quod (Gam, à vei berbarie feriptori-
Vus redditur. Sed ex berbe Paridis acino femen colligitur, cui non mod? nulla deleteria vis ine[e, fed etiam contra veneficia
qufteuifiinm eft medicamentum.Nouwi enim ego quo/dam,inquit ille qui pandeitas autas edidit, quorum aliqui mor-
dorum diuturnitate, alij vero veneficys femiftulti fativerant, boc tantum Paridis berba femine ad vigefimum v[que diem.
dn puluerem bauflo-drachma pondere , prifline [anitati. enin tefüitutos effe : id quod «qo quog, fateri poffum.. Baca
-antidotis admifcentur ,que contra deleteria ph. pa tu[a c illita.g
flammationes [anat,ac pariter oculori phlegmias:p »dhijs quo. medetur.Herba cií lacirfigerat fiecat Prouenit
. inmontibus »in conuallibus , C» fiutetis. remi ide Fani in fet per edic nil aliud. 6 :
Aui quam s io ok oi at amy els imd gaueri *
4e. Nodicf fe funt. ds gear eo n vi.
decor. Ceterum ect wwepiuaupe e E o os Lea M * Napelli de«
"Napzrirvs planta folijs quinis ex vnins pediculi ape prodeuncióus;pentaphylli modo, $sá, anteriori, melo lincatio.
uera uballicantibus : caulem edit bicubitalem, fabrubentem fragile. flriatumá, im cuims affini fl ? ficat
tolore purpureo, bormini fjlueftris modosquisamteaquam 4ehifeat mor «i feré bomimis calu, fent atium pa-
fectantes terna ex ynr tantiim pediculo exo-
Tiene in quibas femen conditur nigrum «4€ minutum. Radicemititur turbinata, vulgans vapunculi modo, fubni-
vt retis feaemreferant. Nafütur in montibus, in
omi. Exact C far odine quarto ipi tienne, Totaplenta pernecalilis atwiodum eft. Sed radix cateris
concalefcat, tenentem perimat.. Quinetiam Quineriam pafores neca - Vires,
fimus, ui [zai anis, Napelicatleprovera remerivfi fnt. Napelli vis in necandi i
imc flatim fa t di Aconitum fu-
emostibus non euenit. Huius immanitatem vidimus nos Rome anno à Cirfenaory aq tco inii Capito. Hiftor
lio, Clementis 7. Pont. max. bodas cc papas "ERR ect ci fam.
Ann quoranamg sec parauerat, Soror dbel i qoa quo fu.
l laqueo vitam finire, vt in jsolei wee Peama Jieret. Horum alterum , quipluri-
Mosca sur p ri RR pt pontificy !gendum praebent "m
Ttt
LI
-—"
*
hescud VT Ls facie ac fi laqueo fubenfas. Ceterum long? aliter fe habuerunt fymptomata im altero pariter ad fram damnan.
Auicenna
fendirurà
chíii calünia. pem. (cd ryrannii, cr homieidam nuncupat, end, pariter deteftatur.
768 And. Matthioli Comm,
4 um dien (pius oleo perundtus etait inco lup
EVH. NAPELLYS. non fine magna formidabilium Boys s AN
Alterum vero, cui long minus Vehenati pay Mm
oleo inungi vetant, yr a[fumpti veneni ef, eiblsar,
cernerent. Id quod illis rei exitus fag; Cipro ais
doquidem paucis poft boris Piden iitemyi) me
modis, cruciatibus, [ymptaimatibus corres 54
to Napello prouenire feribit. Auicenna, Vim d P.
Prage Metropoli Fegui Bahemie, yy y, D. 1e
fe decembriin Latrone quodam fa E Ed
peli radix à carnifice data efl dr scbmeponder, 3
TO excepta, Cefareis Medicis prefentibus Yat f i
cuiufdam vires explorarentur , an COBITA N pel dv
flaret , quod antea in altero damnato, qui rig.
mes duas ebibit, dffeacifmi prefiterat Lulemias :
tit illelethiferum Napelli pharmatum , yrpac vd
lim fibi conducibilins cenfebar , Veneno in arce yg
quam laqueopublicé in patibulo fufpendi, fed "E
j| Jperaret fe à nobis feravi poffe-Interim TD falla m f
altera bora , cim nibilfymptomatis appareret , ythag,
omnes, nefortaffein Bohemia aligde Tegiomis cafa, Nay.
lus venenofus nafcereturaut quid ip[aradix fuco
ob editos iam caules, flores e» femen , nibilegeraretug, Qu
factum eft , ve alterum illi phamacum propi jt.a
eiufdem Napelli caule , folijs, Jloribaus , c femine. putas,
At ibidem duabus adbug boris nobis omnibus permang
bus, mifero illi mali prorfus nihil aceefit. Reducter lead
carceres , abeunt ceteri , Gr mibi foli votum cmnittü
negotium. Hora tran[ad'a carceris cuftos me admana ilem
lam egrotáre. Ego [latim ad[im , audio, ipfum de T!
ILC A») NE corporis laffitudine vicerofa, i ccilitate
——7-— grauedine conquerituncitag, quamuis. der fatisloqu-
vetur, nulo fam? mentis incommodo,Cr vinidis me intueretur oculi,cum tamen frontem tPicerem frigide Judore mad,
gem, C arterias iam fert obdormifiere , antidotum propinari itbeb , quo poto illicoimuerfis oculis, atq, ere intu.
firatto, capited, in fcapulas rigente; ingenti almodum animi deliquio correptisef. Itaá, totus collapfusdecidifetito-
ta, nifi a carceris cuffodevetentus effet. Iubeo interim cum vino irroravi faciem; &» anterioribus capillisexcuti. Quin.
genio flatim reuixit, emifisinterim per fédem excrementis. Poflbac iubeo illum iacere fuper flnaminibus ibi ad bupane-
tis, vt quid inde fequeretur , animaduerterem. ile verà de frigore conquerens , paulopoft putrida , biliofa cr luidaqua-
dam omitionereiecit, qua fe non parum adiutum fatebatur. Interim fe ad finiffrum convertit latus , acfi dermire vé
let. Probibeo nedormiat. Dum bec aguntur, nullo alio exorto fymptomate , tandem olnutuit Cr obit fimul liidafa- i
data fuit eiufdem Napellidraclma , vt de lapide , quem Bez par appellant Arabes .peruulum fieret an huisfevami
liineffe dicebat.Hora fubinde peraika, cum vomere cepifft, Lapidisillim grana feptem ex allo meracodatafan. Ven
«b elibito antidoto, variis, Cr acerliftimis fymptomatibus exagitates efl-Euomuit enim fa
dam luti globum, ci
T 4 4 ;» balfzenti fami
ramvertigines , quas fequuta funt cerebri commotiones adeb feruentes, vt aqua in caldario bullenti milf
pantesperftresebar, ms 2 Forni? oculi, lida facies d» migra alia ernebuntis ginti
VORTIHRITOC deri at; perinde ac bominis aqua imercute laborantu. Vatia ath
Lui vl hc wry ates V Mtm er ipti i
dam dari fibi potandam- antopere appetelat, vt ea fubito e liberatum irs
ter in me colluétatwm affirmabat. linguatta conffitit nullo.
dem nunquam in it; utuquam is balbutire auditu efl. 2 :
dem viab Antideti ? & ni, f ipt erenorm j
C bresiquog, virium conflitit robur, quein bunt modum miferille, magno confidu, atque
qe. Derauit. 1d quod manifefro fa Napelli immanitate Auicenna non feripfiffe fabulas, qi
Fuffus loco fuperius citatos Leoniceni tefli 7
T
Jeripei (vt ipjeinguis) Npelum periiofomefvenemumm
cutanei morbi genus. Qua in ve non poffum non ai 7
Tech
In lib. Quartum Diofcoridis.— 769
bii us litorum partes effe femper exiffimaui , etfiego eas v[quequaque feruare mon potuerim, vt non »»
emnzentionibus,neque convicis aliorum fe ipta refellant. fed rationibus, si cd og ci o
»$59, probatif prej eos accuifant qui
gualtie antà feculis e vita dece[Jerunt, nec amplius à calumnys fe tueri po[funt. Qui preterea con[iderare debent , an in quo
aliquem reprehendunt , in eo proprius [it authoris lapfus , aut interpretis , aut library , antequam vllum iurgijs potius,
quam rationibus inuadant. Quippe relictis tam Mauritanorum , quam Grecorum [ectis, quarum vni magis quam alteri
ad ictus effe molo, mibi quid£ non videtur exiflimandum, quid Auicenna vir fané fingulari dottrina, C admirabili inge-
nie abomnibus recentioribus noftris maxime commendatus , codem in loco fibi omnimo contraria fcripferit in veneno tam
1 fano, cxi exitiales formidandasg, vires tribuit. Cuims rei firmiffmum prebet mdicium firiptura Auicenne ab Andrea Bel-
1 lunenfi caffigata, in qua nufquam legitur Napellum bibitum albaras delere , fed quid boc efficit quedam eius confedlio in
*qo peru ftmpta. Verba enim Auicenna fecundum ca[Higationem Bellymenfis ita fonant.N pellus delet albaras linitum, ficut
£r confediio eius dicla alberz acali in potu fumpta. Ex quibus verbis plura mibifefe offerunt contienda, vt tuear Auicen.
mam;aut quod confectio la tam exiguam N apelli partem excipiat,aut ea quam recipit, ade antidotis correcta fit,vt non
féliem necem non inferre poffit, fed ne tantillum quidem obe[Je. Aut quid Nzpellus in illam additus, is forte ef, quem Aui-- Napellus
«enna appellat Napellum Moyfi, aliqui ver Antoram : quandoquidem bac planta antidotum fit admodum efficax con- Moyfis.
ara Napelli venenum, prefertim quod dicat. Auicenna, mefje fimiliter buic plante vim ad albaras , C lepras: aut in ea- j
dz confectione fortaffe mus ile interponitur, qui Napelti radicibus viclitat, a nobis pluries inuentus in Ananienfibus mon. 4
2 tibus quód etiam mus ifle Napellus Moyfi ab Auicenna dicatur, quoniam idem contra Napelli venenum polleat viribus,
E quibus c eiu/dem nominis planta. Hec fortafis fufius , quàm decebat. perfecuti fumus. Sed tamen eo confilio id liben-
; ter fecimus, primüm vt quantum per nos fieri poffet, Auicenna à calumnia vindicaretur. Deinde vt. ingenue dicerem quod
0 de s omnibus jentio , qui oprimos etiam quofque authores, prefertim Arabas , lacerant. acdifcerpunt , quorum plerifque
! magna eff babenda gratia: tantum abefl vt eos odio perpetuo profequi debeant. Verim cur id faciant, non video, nifi quod *
turum fita mortuos inuebi , quando bodie pauci fint, qui eos tueri velint. Ceterum exiffimarunt Manardus Ferrarien- n X
fis c Lemicenus, quüd Napellus, & Toxicum Grecis vocatum inter [e non differant. Sed quantum C* iffi viri GTAMif(i- differunt.
mi aberrauerint, inferius libro fexto in toxici mentione latius offendemus. Sed de Napello batlenus , qui cim Antoram
cum illo cann afcitur in mentem mibi redegerit non pretermittendum efje exiflimaui , quin deeabic quog, difjere-
rcn,, EJf itaque planta, quam Aw T O RA M , vel vt melius forta[Je , Antitoram vocant , que (vt referunt rei plantare dnd men
0 & vires,
XIIX. ANTORA. * XIX. ANTORAE RA-
dices varia. * 4
fice Mo anas
(» d - Ss
ó . " A. c "-— E - D e Oa ien: án NY
indagatores) và cum Napello crefcit; vel prop? ipfimu plantae prouenit , in Ligurie, c Gallie Cifalpine montibus, vnde. MT
ados affertur magnarum contra venena virium. Caulem edit [ejq ipalmareum , & quandoque culitalem, rotundum, jn
rmn in quo multifida ac tenuia sdiparibus interualla, oriuntur folia numero[uin Laws fee diffendantia.Flores it
fammo caule numerofos, purpureos, Napelli emiulos, fed paulà mineres-Radices duas folidaé oblongas , turbinatasoliug —
quanitate, ec fepe maiores, cortice fubrigricanti, fed alba intus carne, Nardi montane modo. Hanc putauerim ego e[fe ao eis A
duicenne Zedoariam, quid feribat banc cum Napellocrefceres &. quid vadiees funt » fiue portiones [miles Ariflolochie. v Es
Tnquam fententiam duxit me Gulielmus Quacelbenus Belga, modicusimfignis, C Yei plantar us, qui fuperiori
a qu mifit ad ime Con[Fantimopoli Antora radiees aliquot , quas mercatores a quibus emerat
igno fatis pragio, x edoariam appellabant. Qua fi non funt,alterius quidem planzaradices effe non poterunt quam eius, *
] Ih 31 : dequá
^ » "
779 And. Matthioli Comm.
Zedoaraa, equa fub Napelli Moyf nonne meminit Auicenna , cum [éribat is Napellum Moyfi etiam cup Nob,
Napellus — fHaiorem effe theriacam. Ideo, baud eosmale fintire crediderim;qui Zedoariam , c Napellum Mojf,i
Moyfi apud. ne cen[ent. Preffant Antovaadices , non folum ad epotum Napellum , fed C catera Hecung, venena, Mif ie
Auicen, idé. viperarum C reliq » morfum. Ligures ( vt adio) Antore Tadicibus felicifimi vepgg mal
rum vermes.Propinatur quog, comiodiffimé ad tormina, € cateros inteflinorum cruciatus, Dantur » ain
uerfus peflilentiam, C» ommes internos dolores. Auxiliantur omnibus cordis affectibus , nec minus fore Plan
febribus peflilentibus, cum quibus exanthemata dentium figura exortuntur. Et cum legitimo Dorpg; » LU
co perquam belle fupponi poffunt. Aconitorum vires tradidit Galenus libro 6. Jirplicium medicamentoruy, " h-
Aconiti vires pium veliquit:. Aconitum pardalianches putrefaciendi facultatem obtinet, C lethale eff. Itag,in ibo taf.
exG dum: attamen ad putvefaciendum externas corporis partes , aut-circa fedem idoneum eft. Herba Yer) radi. FE
Nomim, 6/^. Quod autem Lycodionon vocatur , fimilem. alteri facultatem babet , fed peculiariter lupo; , dias mee
interficere con[ueuit. Hactenus Galenus. Aconiti primum genus Grac VOGATUT azaórr Toy raten e rei ous 1
» ne, Aconitum interficiens pardos ac pantberas : Italic , Aconito Pardalianche : Germanice Qolffsbeer :
3 tvurf : Hifpanice Centelha: Gallice Herba de latora.. Alterum vero genus. Gradi zip XUrbwToyo vn) Del.
tini, Aconitum Cynoclonum & Lycoitonum : tali Aconito cynoctona : Germani QSolff 6tvurs : diam: Lh.
satalouo, c Yerua de balbefferos : Galli Patelouime.. Veritm Herba Paris , quibufdam vua ver fe fnm lm
Italis Herba Paris: Germanis C8olffebeer ober Cernfraut : Gallis Raifin de Renard. At N. apelus Itala
Cbymiflis Herba tora. Ü dn
APPENDIX a
: OuRA»vs Gefnérus bacatate evuditione, ac copiarerum clarifimus medicus, fito quem derari ; :
Mie t CS herbis appellauit, libello, de primo Diofcoridi Aconito differens, quod ipfe vulgus fen, A T C adnira.
lumniaretun folirn imaginem noftram in buius capitis initio appictam pluribus impugnare nititur , fed (vt arbitror. ) dm
itut. tius quortndam fuaftonibus, quiam fui ipfius genio excitatus, eQ immodejfie initrieq, perueniffe. demonfra iyd a
quaquam decere crediderim boneflos quofa, viros deflectere. | Quamobrem non poffum non admirari , Géftehmm, m
hactenus modeffifimé de omnibus feripfilje conflat , nunc primum long aliter jc. gerere s prefertim cum cert) fat, feiam
plura magna edidiffe volumina, que cenfuris uumumeris mon vacabunt, Ecquid profettà Turjius , deteftabiliu G-—
euenireporuit, quam infidelitatis illum arguere bominem, cuius autoritas itegritazg, tanta iamdudum fuit apud ud
vt innumeris fer locisim libris de animalium hifloria , alijf, voluminibus , mon folum illum laudauerit ,probaueri -)
: etiam ob[eruauerit; fed illius fcriptis inuentisd, pro fui cemmodo vfus fit , ac multa illi accepta referre poftt? Etonimam :
abeft fu[picio, quin eius finceritatem vafer quifpiam. labefactauerit maleuolus ( nam c» aliosfynceros acras vid —
ipfo deceptos [imus ) quto poftea factum fit,vt dum inimmerità noffram accufat. imaginem,aliam ipfe um medium djea, :
Gefnenla- qt ( pace eius dixerim )merità damnari poft, quum plantam quam ipfe pro primi generis Aconito piryit, deg —
píüs. ofcorides,C antiquorum alij meminere, nullis prorfus notis legitimum illud Aconitum referat: adebvt igentimo mmi —
nus differre videatur , quam coruus a cygno. Nam vbi bir[uta folia? vbi Cucumeris aus Cyelaninis facies |
quam vnum tantum folium ? vbi radix cauda ftorpionis aemula? vbi ( Dij boni) alabaffri fpletidor * Nullum ptis a- 3
liu notarum apparet veffigium. Quamobrem plurimum mirari fubit , quod quafi fajcinatus maluerit Génerwimpe —
vitiffum olitoriscuius balifte fe telum effecit; coitra nos probare fententiam , quam Theophraffum., Diofcoridemgln-
um; Oribafium, c alios quotquot funt clarifftimi nominis autores, admittere. Adbec non video, cureavationeadduatm —
: Gefnerus, vt non putet imaginem noftram vifi ilitiam , quid flicet mnis arrificiofafit radix , € quid alfo vlivid.—
ue . atur fibris, quum aliarum etiam plantarum babeanzur radices omnino glabre;artificio edite longt maiori, viimDane- —
r3 i via vocata, C in eo Sanictle genere , quod album Germani vocant cuius fupgaits inter fyiphyta meminimus videi —
xt : Gefnerus no- teft. Sed dicat Ge[nerus , obfecra , quotnam in fuis de animalibus libris ficti appinxtt imagines? longum fanbeftre—
n cenferé. Récenfebo fortaffe alias. Quippe. nil minus ferendum , quam rationem ab altero repofiere eum qui fu.
reddereason pofiit. : s 12 m
à Sunt enim in promptu. doctiffimi viri , é in plantarum hifforia , ac facultate exerdtatifmi ,quiretmveitu. —
S Lt tem optime norunt , quorum nomina » etfi copiofum mon efficiant numerum , fatius. mibi fuerit js mmade—
: vi labores noftros, quam à ceteris improbari. Equidem Gefnero alioqui viro dodlifmo noflri. Aconiti flirpam minm
polfem , sec me t«deret ad montes illos me iterum vecipere , licet magna. intercedat itineris diflantia. Atqui [
. plautam mon requirat , (éd duorum aut trium. eruditorum teflimonia, hec femper in promptu erunt. ETTNET SN
vm
Matthiolites :.-— Vitiit Georgius Liberalis picfor , qui plantam delineauit : Viuit Petrus Spezzalancia , qui eam effudit: Vut
* fumonium Fiamdfeus Melcbiorius medicue Tridentinus , qui nobifcum ierat :Vsuo ego ( Dij boni ) qui adbut fidei dhquid phe
* aduerfus Gef re pofium., Cr» poites vinunt. C». extant » quitales nobis alunt plantas, Mirum [emi , quid €— Bm
3 i: bomines ,'vt nil aliud extare terris , maribusá, cenféant , quam quod ipfi tantum viderint. Verum eximye v ;
peojfum [ari explorare Gefieri mentem , quippe qui hec cr alia monnulla aduerfum me prins foripferit, & w5—
d primiim. nos boneffé , bevigned, defenderit , aduerfus Guilandinum quendam Borufum , qui ad ipm qife
lai. quandam feribens de Bullo. Caftaneo , Trafis ; Moly, alijsqué nonnullis. Larbara, quadam inuidia ler
citra caufam omnem ac rationem ,temulenti bominis inflar , acrius , immodefisia, , quin etiam iniquis qunm
Melchioris par fuerat, in nos inuebitur.. Sed licet etiam nobis, obfecro, parumper vnacum Genero , quem tamen ii na
Guilandi- didi fi JBerabat , tam. impudentis bominis rabiem repellere. Nam quis hoc pati poft? Qui sm mi i
niexplofa fj, fpe: prerererediaiur , vbi tantum contumelijs , calumnijs c impofuris fuerit lacofitw ? Nilil s i.
temen "bono dejeque viro grauius, siolefliwque contingat , quam erit. labores fuos ab imperitifims bm —
ralidis morfibus carpi , C» prater equum Seid pas Dec noffro tamum euo , aut roam 1
E n enpetum | babereim , dolerem. quidem. primum. borum temporum . nequitiam , inde ver Je Min 1
: | deplerarem.. Verom quum id omni tempore fuiffe commune animaduertam » eamque fuife jempr mmi —|
dodorumqui. virorum. conditionem. nen. ignorem , vt innidorum tela. euisart s vebiemqué get n cn
In lib. Quartum Diofcoridis. 771
pefiat. fadle equo animo patior quorundam audaciam y infignemá, temeritatem. Inter quos nulli mibi fecundus. vide.
mur Born/jus ille, quem potius ( vt ita dicam) Maraffum vocauerim. Quid? Mibi blatero invidiam parere credit, quod
me berbarioruin Deum appellat ?. Am nefüt rabula , non aliam obcau[am labores noffros in omnium feré fludioforum
manibus florefcere, P legt, laudari, fouerió, ab omnibus, quam quàd sj dee berbaria benà meritum me iudicent ? quin
eriam ob id aibi tantas agant. babeantá, gratias , quantas mibi vix meritus efe videor. Atqui is , tametfi flultifmus
fir, m boc zamen (me bercule) fapere videtur, quàd. corium illud [uum tanti faciat , vt Matthioli pelli anteferendum in-
duet, quod fibi aliquando ex vfuforeputat. Seruet ille fuum corium diligenter inunctum , C magno exiflimet pretio.
Quippe nii proprio uerit adiutus corio , parum aberit , quin liworis intumve[centia vumpatur meduus,. At videant can-
didi piid, lectores , qua bypocrifi inceperit in nos inuebi Guilandimus , quitim primim inquit : Nonis fum , qui cauillis,
qo Gr impofturis inanem gloriolam aucupari velim. Mentirinefcio nec fi [arem , velim , quum tamen nil magis profitea-
mur, quam calumnijs , maledictis, c impofluris fynceri » C& modefliam noffram impugnare, c id me feripfiffe affe-
Mig quod nufquam in noftris gitur commentarys. | Sed nefcio quomodo turpiora fint vitia, quàm qua virtutum [pecie
rlantar. Porrà fi quandoque fortafe nonnullas bonas boras male con[umpfero , vt buic impudentifsi iciatorive-
(id enim non bic expoflulat locus , me buins futilitate , C friuolis ineptis noffra defedentur commentaria)
s velim fHdiofos omnes, ne id à me fattum putent, vt aliquam mibi exinde laudem requiram , que nulla mibi tam
diu efe pore[T , quam diu cum bomine tam impudenti negotium ef, qui tanquam luzulentus [us cum quouis volutari
eupit : fed fi quam ille maledicendo voluptatem accepit , eam male audiendo amittat , ceterique eius fimillimi apertà
emnes intelligant » plus effe bonis. eruditifqué. viris fe defendendo prefidij , quam varijs obtre&atoribus im. calu-
muiando fiaudi.
Aconitum duplex eft, aliud folio Cucumeris , quod Pardalianches , aliudfoliis Platani inftar diui-
fis, quod Lycoctonum: vuriufa plurcs (unt differenciz, I. Aconitum Pardalianches primo loco pofi-
tum,multi, przfertim Gefnerusin Libello de Lunariis, falfum & commentitium exiftimant: at Lugdu-
nenfis herbarii autorin appendice fuz hiftoriz, plantam integram à Treuirenfi feplafiario fe nactum te-
ftacur, in cuius horto plantz iam aliquotannis viuant, & in Allobrogibus nafci: qui figuram huic fimi-
lem habet, (ed ramulum floribus onuftum adpingit. Dicitur Aconitum pardalianches, Matth. Dodo.
Lugd. Taber. Aconitum primum , Lac. Caft. Aconitum Marthiolian in rerum natura dubitamus,
Genero de hortis. Placuit ex fecunda Matthioli editione appendicem , quá capiti de Aconito fübiunxit,
huicetiam editioni inferere cum fuam contra Gefnerum conetur fententiam tueri. LT. Aconitum Par-
30 dalianches Plinii, Matth. Dod. gal. Lugd. Taber. Aconitum pardalianchesalterum , Dod. fol. Doroni-
cum brachiata radice, Lob. Lugd. 1. Aconitum Pardalianches Theophrafti, Matth. Lugd. Aconitum
Pardalianches Matthioli, Taber. IV. Doronicum radice Scorpii, C. B. Aconitum Pardalianches minus,
Matth. Lugd. Caft. Aconitum pardalianches primum, Dod. fol. Doronici tertii varietas , Lobel. Doro-
nicum latitolium, Cluf. hift. Panno. Doronicum , Cord.in hift. Gef. hor. Lonic. Cafalpinus. Doroni-
. cum primum, Taber. Doronicum minus, Cam.Doronicum Romanum, Gef. hor.Clufio in Corollario
Dodonzi Gallice fe redditi Lugdu. Doronicum Scorpioides, Gefnero in libello de Acónitis. Tripli-
cem hanc Aconiti Pardalianchis differentiam, triplicem effe Doronici varietatem, non fine caufa fa-
fpicari licet: & quod fecundo loco pofitum, videtur effe Doronicum, quod apud Heluetios prouenit, &
. ipliusradicesante octodecim annos in Pharmacopolio Iohannis Haintzmanni, Graffoy nomine acce-
49 pimus,ex cuius horto dum hoc fcriberemus,plantà cum floribus mutuauimus, de qua plenius in hiftoria
noftra vniuerfali. V. Aconitum lycoctonum luteum , C. B. Thal. Camer. Aconitum fecundum, Matth.
—..— Dod.fol. Lugd. Lyco&tonum ponticum, Dod. gal. Aconitum Lycoctonum fecundum, Lugd. Aconi-
tum luceum, Gef'in fra&o, Taber-
:
3
.nila li-
in Aco-
radice candida, ex pli
acris & feruens, iy
dioflos vnicus luteus, Ranunculi
finguli minutum capitulum fübflauum fuftinentes,cm
fase(cir.f - ilis lanet. Huic fliquz magie tecti infidente
farfam erect, Hellebori nigri cenuiores , quibusfemen tundum, co im,ruffefcens,inclufam,
TRO z Eu ett. cse. ili Borens, & i ít * h
m iin collib usagri F. i 5 3 T rm 3 E -
: otis lanuarii fine, legi nus. Dicitur Bulbofas vnifolius aut bifolius batrachioides , Elleboracea herbula,
SED ia hy di: Bele M ,&R ; Ed phyll fi Anemone Bononien
fis, Lob. Camer. Aconitum Lyco&tonum luteum minus , Dod. fol. Lug. Aconitumaliud Dalechampii,
List ilbus bsc tres figuras propo-
ccntas fig voee agp) liuerfis noi : d nale
Cam.in iuo Matthiolo. Elle| rina C falpino. V 111. Aconitum quacum, Matth. Lacu. Lugd. anfortà
: uere ) exprimere
mier au ; ; : Ttt ;34 5. s XL Acos
já - — AAnd.Matthioli Comm.
IX. Aconitum quintum, Matth. & Lugd. cui ex Matthioli fententia, lores infüntg
rio in Epitonie crocei, addens folia vitigineisaut ficulneis accedere magnitudine ac fias. Ca
quz maculis albis & liuefcentibus venisdeformentur, radice nigricante, cuius d ias i
Baldo inueniatur. Videtur epp edere albus, fimplici Bore, quem i a COPia in mong,
uarto Ranunculo pofüit, exprimi. X. Aconitum fextum , Matth. Lugd, Taber. à m
E Mashioloyerurà Canienai in Matthio.hac func? lipelló fimili folio ea tieni
BSc qs albis quibufdam feu pallidis liucfcente venulis, floris figuraad Luparismno t maiores.
lore pallefcente luteové. X I. Aconitum feprimum, Matth. & Lugd. An Aconituis L Mramacctdte,
um, Clufii hiftoria Pannonica? XII. Aconitum octauum, Matth. Lugdu.hoc floribus pi... Pat
s fcentibus Marthiolo:at Camerario in Matthiolum, floribus prouenit rufefc dine Pri ied
o, radice quadruplici ab vno capite craffo. Quid f Matthiolus »idquodáLobclo, Dodadiit Vignes
nenfi pro Aconito LycoGtono caruleo paruo , & á Clufio hift. Panno, & Camerario Thor; »-
mine exprimitur,intellexiffet ? XIII. Aconitum nonum Matthiolo & Lugdunenfzforbusz eae
thiolo, Luteis Camerario in Matth. qui harc addit: radice duplici diuaricata füftinerg. ps; aurcis Ma,
liora,quàm alii Napelli folia & magis diffe&a promit: quod Antoram force aliquisnon MP is
nifi maior & longior, vtvidetur , hec effet. X LV. Thora maior, C. B. Pfeudoaconitum Par
Matth. Aconitum primum Diofcoridis , Gef. hor. Cyelaminus tertia Plinii & Limeamei (dem
Libello de Aconitis. Phthora Valdenfium, Aduer. Lobcel. in icon. Thora Valdenfi; Dod. fI Gf
, Cluf. hifto. Pan. Camer. Tab. Tora maior & Toxicum Valdenfium, Cam.in fuo Matthiol, xv
i . . ra minor, quz minoribus foliis conftat circinatisafperis ; non hirfutis, perambitumar Bess
mum tribus , fiepius veró fingulazi folio: floribus luteis fed minoribus forma vc & feminibus "
culo fimilibus : radicibus pluribus coniunctis afphodcli inftar ex vno capite prodeuntibus IL
fepe appendix longiufcula Ícorpii caudz emula, qua fe forfan propagare folet, additur. Pas M
mum minus, Gef hor. Tora minor, Gef. Lobel. de Aconitis; Camer. in Matth, Thoramonti Ms
"T hora Sabaudica, Tabernamontano. X V I. Solanum quadrifolium bacciferum, C. B.Heduhas
Matth. Dod. gal. & fol. Lugdu. Caft. Thal. Caf]. Paris herba, Lonic. Camer, Acipfed non Attic
Vualupina, Trag. Aconitum Pardalianches, Fuch.Taber. Aconitum feu pardalianches mon
Cordo.in hift. Aconitum pardalianches thelyphonon, myophonon Theophrafti, Cord.in Diofc Ko-
nitum falutiferum, Taber. Solanum tetraphyllum, Gef hor. Lobcl. Solanum fylaaticum, Ge hor.a
en. Foliis communiter quatuor, vno aliquando, & etiam tribus cum primum prodit, quinque&fam- m
peritur. X V I. Aconitum czruleum feu Napellus, C. B. Napellus;"Matth. Gef hor. Lonic. Caflor. (ai
& herba Tora) Dod. fol. (cui & Pres Lug. Camer. Napcllus verus ceruleus, Lobel, N. ud
ior, Taber. Napellus reticulatus & Napellus Auicennz, Cafal. Cifenfütlin; Brun Trag. Lycottonun-
caruleum, Cucubus fiue Cappa monachi, Dod. gal. Lyco&tonum fatiuum tticarpum, Cord.in hift
niti fecundi vel Lyco&oni fpeciesaltera, Gef/hort. Aconitum caeruleum, Thalyo. Florecommusi
caruleo, rarius rofco, rarifsiméalbo repcritur.X V I1. Aconitum falutiferum feu Anthora , quiliis
: EJ ehopz, quod Thorzalexipharmacum fit; C. B. Zede-
e S CICMIA aria & Napellus Moyfis Auicenna,cui& Alei —
E Antora, Matth. Gef hor. Cafto. Calp CammAm |
; Wy thora, Dodo. fol. Lobel. Lon. Taber. Lugdugum4s -
herbam ColicisdoloribusvtlemindigenzAllobm — |
gumvocant: Aconitum falutiferum & Anttors
Gefnero de hortis Germanis. X 1X. Hoccum lut
radicum forma, carum varietatem, D. Camerarii.
imitati, figura exprefsimus: aliz enim fingalarem &
quafi bulbofam radicem obtinent: aliz geminis, vd
oblongis, vel turbinatis, coherent: nonnu
Ícorpionem aliquantum zucruu fete 1
inueniuntur. : 3o o »
CAD. .LXXIIL fad
Qe caulem edit geniculatum. tum, vt faxial, :
grandem: folia ferula;anguftiora; üi odo:
tu:rami , mox vmbelle in fummo prodeuntii
quoque albicantes , & femen nifo candidius: nde
cenonalta conc Cia ale: um E:
n HE
i fole denfatur in paftillos Multus ad meicoá
ke m vfus eft aridi: commode milcetur :
Inlib. Quartum Diofcoridis. 773.6
ic: in virginitàre mammas coercet, &iincrefcere non patitur, pueris przrftat , vt fticuli v: t i
jatcodfe- in ; ? » vt eorum te A3;
Bax Mat fentientesintabefcant. a Efficaciffima vis Creticz , Megarenfi, mox Attice; & in Chio 3| Puer
& Cilicia nafcenti. T Aca. o4
^ vjtycys X; TO
a Tcut vulgaris notitie e planta, vtpote qua plerung, prope vrbium , & oppidorum mania ; c fecus itinera proue- vais
niat ferule adfimiliz,odore tamen admodum graui. Maxima vis Cicute,vt Plinius refert, qua nafcitur in terraPar- xd) 70 A Tli-
sherun,, mox Laconice, Cretice » Afíatice. In Grecta verà Megarice.deinde Attice. Ceterum in Italia conflat. Cicutam 2 2/2 wav.
som adeb exitialem effe. Eamin Hetruria fi afini depacantur profundifimo fomno, c torporecapiuntur,ita vt non tan- i. eficacifi-
tion ffupidi, ed plane mortui videantur. ld quod aliquando ru[licos buius rei ignaros fefellit:nam dum afinis , quos mor. na cft Cret£-
TO. quos credebant,pellem ad v[um detraberent, accidit mirim;qud in medio fer? operis afini experredii [unt,non fine magno 20: iit 2
jantium terrore, atq, ingenti [ekantiumriju. Cicute breuiter meminit Galenus lib. 7. fimplicium medicamento- s. Meiste,
rum, vbi tàntim omnibus notum effe fribit,qud ea extremé refrigerantis fit facultatis.Et in libro quód animi mores cor- Avtica & ^
: i temperatiram fequantur,, Cicute potu illam fieri amentiam tradidit , quam à Cicuta ipfa Greci comion appellant. Choa.
Hoc mobis contigit videre, vt laetius libro fexto explicabimus,in quibu[dam,qui imprudenter Cicute radices paffinace vice Cicute cófid.
decolles comederant. Plantasqte Gracis vovery , Latinis atq, etiam Italis Cicuta vocatur: Avabibus Sucaram: Germanis ME T
Quyerfrant/Cidrrttng vnb QGürteridy: Hifpanis Ceguda: Gallis Cigue, Cocue C Segue. Nomina,
Cicuta maior, cuius caulem viridem à plerifq; edi, fcribit Plinius lib. a5. cap. 13. veràm qui fapiunt
ab huius efü, Socratco cxemplo edocti, abftineant. C. B. Cicuta, Matth. Trag. Fuchf. Turn. Cordo in
Diofcor.Dodo. gal.& fol. Lacu. Lon. Lob. Caftor. Lugdun. Czfalp. Taber. Cicuta maior, Cordo in
hifto. Cam. Cicuta vera, Gef. hort. T hal.
Li
Subat. TAXVS CAP. LXXV.
- "t
Milaxà Grecis, Taxusà Latinis appellatur;arbor abietis magnitudine, & foliorum eiufdem figura,iri
Italia, & Narbonenfi Gallia Hifpanis contermina naícens. Auicula quz Italica: Taxi baccas deuo-
rnt, denigrantur: & qui ederint cadem homincs , alui profluuio corripiuntur. Narbona tam prafen-
tiseft veneni,vt fi qui dormiant füb ca.aut in cius vmbra fübfideant : lzdantur, & fepenumero morian:
tuc: quare de Taxo hactraduntur, vt ab ea caueamus.
AQ SCENES CUSTO
TAXYS. * TAXVS GLANDIFERA. *
oso irmaced n o i.
|
|
h )
E
NEST wi M
n bios à
A P
itur Taxus tim Ananie vallis montibus faxofis acpreri) locis, inter biete d itas, quibue folio dc axi cont
lut. cAlreiepwal Lain aniir agi morie tum se rae E
cfermamon long? difimilis vifitur: quamquam hec illarum p "nij quet. Da
tesyaquifoli modo dulces vino(acd, dog, mandentes tum paflores , tum qui in fyluis arbores cedunt , fLatiim in
fcil: ri eec iria maison nma maro qiinfiia
Ttt «
quam plurimis intercur[a wies 5 it lignaris fabris maximi expetitur , c» plurimi ft, prefertim con-
Veniens yd gi aptis ae d idend Gradi tiu ciet diei anre L5
7274 And. Matthioli Comm.
cau[la non exigna fibi comparant pecunia. Taxi meminit Theopbrafhus lib. 3. Cap. 10. deplantarumlif p.
vui quog, pnis pen ; procera, aucta infignis fimilisó, abieti, nifi quod non pariter exce magi inh
folio quoq, Abieti | fimilis, fed. pinguior molliorg, ligno. Quin Arcadia nafcitur nigro lignoyaut puniceo etd
tem in Ida,flauo admodum, C cedro fimili: propter quod vendentes fraudare dicuntur, tanquam cedri voy, D
sum enim cor effe,cortice detrado:corticem fimilem cedro babere tum [éabritia , tum colore: radice; lreus, gai T
füammag, ce[itum: vara baccirca Idam. At in Macedonia Arcadiag, $ vel fructum abundipn verre, dIétles e
là maiorem: colorevufum tactu, mollem. Aint; quid jJ iumenta folia comederint , emoriuntur ; NM
patiuntur. Fructus c ab aliquibus bominibus manditur, fitauisó, est, ata, innoxius: hactenus T; Z2
zentie illud obflare videtur, quüd noffra Taxus fructum ferat non innoxium , vt ipfe ait ; fed noxium, "a T
ExPlinio. TaxiPlimius quog, meminit lib.16. Gap. 10. vi deeaita fcribit: Alieti C picee fimilis etiamnum taxi,
"Taxi hiftoria
ex Theophr.
: : Á ei T, :
nus virens gracilisd, C» triffis , ac diras nullo fucco, ex omnibus fola baccifera. Masnoxio fruifu z derbalequi ens meno
Hifbania pracipub, venenum ineft. Vafa etiam viatoria ex ea vinis in Galliafacti ifera fuif hs
om fnilscem à racis vocari dixit : c effe in Arcadia tam prefentis veneni, »tfi quidormiant f reli Md
ant,imoriantur. Sunt qui d taxica binc appellata dicant venena; qua nunc toxica dicimus,quibus fagitte "-—
perum immoxiam fieri. fiim ipfam arborem clauus ereus adigatitr: hac Plinius. Foliorumfumo mures ne Inej.
liorum pa[fu necantur. Taxi praterea nocumenta tradidit Diofcorides libro fexto; vbi denoxis medicamentis
Taxivues ^ deum peruentum fuerit, de ijs diffufis nobis differendum erit. Taxi vires quàmpaucis reddidit Galenus lib perrita,
exGal. — medicamentorum. fic inquiens: Smilax, attt Taxus arbor est venenofe facultatis. Huic arbori nomen Grectfieisni a
Nomina. — Latinum Taxus: Italicum Taffo feu Na[fo : Germanicum Giben$oautm: Hifpanicum Texo: Gallicum Tf.
: * i. e LL
Taxi figuram Matthiolus propofuit,que folüm baccas cum foliis exprimit:ar Lobelus & loresad
pinxit,co modo quo figuranoftra prima oftendet. Verüm labuit &alteram figuram addere, quz &íb.
res & glandes exhiberet vnà cum nucamentis. — etenim anno Nobiliffimus Iacobus :
Cortufüs, Taxi ramum glandibus onuftum tranfmifit: qui fcribit fe przcedentis anni O&obri & No.
uembri menfibus in montibuscirca Vincentiam qui Tridentum fpe&tantlegiffesquod ane dignum ob.
feruatu,cüm necab antiquis, necá recentioribus, quod quidem legerimus,quicquam de Taxo eld
ra memoriz fit proditum, meritó ergo hac de glandibus obferuatio Nobiliffimo Cortufo debeur, Di.
citur Smilax Diofcoridi & Galeno: Milos, Theophrafto: Smilos, Nicandro: Taxus,Plinio & Matt, Doi,
gal.&fol. Turn.Cordo in Diofcor. Gef: hort. Lacu. Lon.Lob.Caft.Lug.Thal.Cam.Czfal. Milaxarbor,
Cordoin Diofcoridem. id
A'máxuvoy. APOCYNVM. CAP. LXXVI.
À Pocynon fiue Cynocrambe, Braffica canina, frutex eft longis viticulis conftans, malt olentibus es.
isvitiliumq; modo obfequiofis, fra&u fer? inuictis: folio hedera, molliore tamen, & perextremi
scutiore, lento, graui odore: id luteo fucco turget. a Siliqua ceu fabarum,folliculari fpecie, digitilos-
REPENS
.. Meum
— UT APOCYNYM. II. APOCYNVM
Lifructusveró Cepyestimo ott M aeo "so uat le 2j hate. 77
velut filiqua, :
faba,
^
fuv ga
5.
Inlib: Quartum Diofcoridis. 77Í
protenduntur: femine intus duro, paruc;nigro. Folia cum adipe in panes coacta, canes; lupos;
e nsheres enecant in cibo data, & protinus corum coxendices refoluunr "HÀ
LA quod & Braficam caninam appellant, etfi iamdiu mihi quidem incognita fuerit , adebvt inter alias in- Apocyni c&-
vampertas flirpes im asmpliffimo natura viridario po[feris reliquerim explerandam,oc tamen anno Pifis nredicus c- fidcratio.
raditione. Cr in re berbaria clarus,Lucas Gbinus Forocornelienfis duas ad memifit plantas , quarum vna per omnia Dio-
firids Apocymon veprafentat. Scribit enim vir ille , duas à quodam mobili amtco filiquas dono accepiffe e Syria allatas,
Ieriin fari t Periploca repens: alteri verà Periploca non repens ; forta[Je quódita Syri eas plantas nomi- Apocynum "
pa subdit preterea, bas filiquas rbododendri filiquis admodum fuiffe fimiles:inter quas tame bac erat differentia, quüd duplcx.
3 qepentis Periploce filiqua ea f. élóngitudime conflabat,qua c» rlododendri , gracilior tamen erat: alterius vero breuior.
—— Elengieri fata plantam proueni[e ait, que non moda bumi vepit , [ed C arbores quantumuis proceras [andit : e breuiori
yerb aliam, qua notis omnibus Apocynon refert. V trag, porrà non minus lacte turget,vt firibit quam titbymali omne ge- |
mus; werüm id repentj omnino album ine[Je: non repenti vero fubcroceum. E$l cgyin filiquis differentia. Siquidem etfi bá 1
00 dgytrag, rhododendriperquam [fimiles fünt,in nonrepenti tamen fimplices,acttiores , ac recla ex vno pediculo proueni -
sutzin repenti veró, qua folia promit alterius longiorascaules, feu potius viticulas obfequiofas c fractu contumaces , len--
14), inasex vno pediculo in erigine coniunéle prodeunt, C in fefc inuicem inflexe;nec adeb,vt ille in acutum definentes. "
prouenit repens in Apulia C Calabria copiose. Creditur ty/deris pollere viribus;quibus C alternm. Diofcorides Apocynó
filiquas facit faba fimiles, quod im bis qua bic imaginem exprefimus,maxin érepugnare videtur. Naminter barum , C
200 falanim filiquas non parua intercedit differentia. Verum cum [iribat Plinius Apocynum [emen (filiquam intelligo ferre
- 30 atum; c» videam fLatiun post Apocyni caput de Rbododendro;illi filiquis fimilt, feripfiffe Diofcoridem , non po(fum mili
0 genperfuadere,bajee plantas legitimum effe Apocynum.1tag,in hac mea peififtLam opimionesdonec aliam videro plantam
| qua clarioribus notés Apocynum referat. Interim fiquis in cenendis plantis tam morofus reperiatur, vt bas Apocynos face-
renolit,poterit is id tamen condonare,vt liceat nobis (yr Ghinus ife optimus faciebat ) eafdem Periplocas appellare. Apo--
gni vires memerie prodidit Galenás lb.ó fimplicium medicamentorum, fic inquiens : Apocynum aut Cynocrambe : Vo- Apocynivi-
1
dant autem quidam eam C) quandoq anes celerrime interimit , ficut Lycodlonon lupos. ER autem bo- *65 cx Gal:
0 gninibus venenum. berba multum grauiter olens: proindeomnino calida est non inffrenué , non tamen proportione defic- à *
—— a.Itag illita admodtm dig is est facultatis. Qua planta sorowvrev Grace, Ap 2 item C Brafi inaLarj. Nomina
ni dicitur: Italicé Apocino fite Periploca. At Apocynum vepens, Italis Apocino ferpeggiante.
*» LA um folio fübrotundo,C.B. Apotynnm, Matt. Anguil.Lac.Caft.Lug. Apocynum primum;
| if Hifp. Apocynum fiue PeriplocaGreca,foliis latioribus hederacis, Lob. Amphocynum hodie in
Gracia Gef.hor.Cynocrambe;Lon.Pceriploca non repens, Caf. H. Apocynum repens purpurafcéte flo:
re(qüoddam enim albo flore folioq; anguftiffimo Alpinus proponit) C.B. Apocynum repens, Matth.
Cam. Apocynum fecundum, Cluf. i sega fan Nerci folio, Anguil.Periplocaaltera,Dod; "
folio. Periploca ferpens anguftiore folio, Lobel. Periploca, Cafalpino. :
Nieeibw4e4p». — NERIVM SIVE RHODODENDRYM. CAP. LXXVI.
NERIVM SIVE RHODO- Erionaliqui Rhododaphnen » ali Rhododen-
dendrum; dron vocantfrutex eft vulgaris notitiz,longio-
i ribus quam amygdala foliiscraffioribufq;:florein —
ro(àm conformato: a fructu amygdalz fimili,corni- a Catecuz,
culato , qui patefa&us quandam lanofam naturam zapz» à
' oftendit, bfpinarum pappos reprafentantem: radi- eéper sepsis
cc longa, acuta,ligno: ti fala : nafcitur in a- i- fru&ü ferc
»
monis iatitimis &(ecusamnes.Hores folia mu "t som -
lis;canibus, afinis & quadrupedum plurimis vene: M
funt: hominibus veró coni
fidia;? vino pota, có magis
4 "da^
4 y 4699 ULLA e iu
776 And. Matthioli Comm.
torum fic inquiens: Nerium,vt Rbododaphne notus omnibus efl fiutex. Foris quidem corpori ligu, rs
s. met. Intrà autemin corpus afJumptus;perniciofus ac Yenenofus non tantiim bominibus esl. Jed pleri od atii
Conclisio Cor Qua maxime n t Diofcoridis c Plind placitis : qui i Neri Jed leri etim,
Diofcoridis 4 VFACIUNF LH POE HIS C y prati: quippe qui Neritm potum co, : Palin),
eum Gal, — contra ferpensium venenoforum morfus. Nifi dicere velimus, quód Nerium fumptum fecundum, I bimini
non demorfis perniciofum: fecundum vero Dioforidem idem $js remedio fit , quos ferpentes Galenum ft loni
fiat: qua c cantharides (vt inquit. Auicenna) à cane vabibo demorfis medentur , c» ee L |
alia denig, leshalia medicamenta alijs item venenis aduer(antur, vt inferius libro fexto latius ye Piosicias
| videtur verifimile, quod prater rationem id prodiderit Diofiorides,in fimplicium materia msi SMien mii,
Nomini ^ fojojupon qa fed éd evd'oov fic Grec planta dicitur,que Latinis pariter Nerium, Rhododaphne is,
lis Oleandro: Germanis £)leanber : Hifpanis Adelfa c» Eloendro: Gallis Rofagine feu Rofage, Rhododeningg:
Olde, iet
L
hi
Tix
Nerium Matth. Trag.Fuchí. Turn. Dodo. gal. Cordo in Diofc, Gef. horz. I p vim
: Caftor. Camer. Taber. Neris, Nigandro: Oleander, Anguil. Lob. icon. cài & Laurus rofa.
d Orib ha- dendron, Gef. hort. Dodo. fol. Rllédodaphne, Gef hort.Czfalp. Rofa laurea, Apulei tofca: R Kk
n. pubefcente; habetur & albo. o. Vulgo fiore
B^aciinsicl. ad
noxios. T t4
1 Orib.con- MuxifT&. FVNGI. CAP. LXXVIIL Sala
cluía vno tá-
eh T ysgorum differentia duplex:aut enim manduntur;aut perniciales fünt.Multis de edis i3
HORDE gnuntur, vbi videlicet clauus ferreus, in quo fit rubigo, aut panni marcor adfuerit: autfii E :
efuleni, pent cauernam,arboresve, que priuatim pariunt noxios fructus, erumpant Continentquitdsfis
a Meum nefcio quod ftrigmentum concretamq; pituitam, terraq; eruti , quàm celerrime Computreícunt,atge —
xd yos» marcorevitiantur. T [ Sed qui veneno imbuti non fünt ], fauem in iuribus gratiam habent - i
imyorre. i, meri fumpti nocent, & egrius concoctiftrangulant, a aut choleram morbum citant, Remedi |
& cholerá fur tti eee lixiuium cumacida muria;aut feruefactz fatureiz, aut origani itícalam: de :
fam ác deor. gallinacei fimi potu exaceto, aut eiufdem delincta cum melle multo. Corpusalunt, fed zegre diffolum.
fum dacani. v cum magna ex partei ipfi isalui deijci
1 Oraaíu, TD gi parte integriipfi cum recrementis alui deijciantur. pm
olei.
ian md E" EFVNGI Ametfi duo tantiim Fungorum genera hicvidumm.
i bo » cenfere Diofcerides ad Fungos duntaxat im
gernicialesreficiens: tamt,vt omnil.palam efl plur
uer(a eorit, que in cibis expetitur,diferiminam
vi inter omnes Italie regioes feraciftuma el Hetr
Fungi ceteros antecellunt , qui vulgà dicuntur Prig
quidem fingulis annis primis Aprilis imbribus erm
que folium odorem eximium [pirant.gu[tuid, erat
fed etiam omnino innocui habentur. Secundum.
apud noftros Hetrufcos tenent ij, qui vulgi Pordni,
illinuncupantur : quippe qui prius elixi, acdemum.
eircumlitis c» oleo vel butyro frixii, magnam oum dtm»
ant gratiam. Veritin bi non ade) tuti funt, quidin
re perniciofi plures,quam in alijs reperiantur, :
culoft ac malBfici a peritis € eculatis vira fail igni
TRO S. PENR
Fungi male-
fici vt digno-
Ícendi.
zur. citm à terra C cortice purganturmddunt éo
di. Nam cultello diffecti illico (vt Plinmsinq L] ;
aduenit rubor, rancidus (abinde afpectus , liidusintu alu,
rimofa ftria;pallidum per ambitum labrum :pufren
dit nigredoc ita protinus computre[iunt, Quambrnn-—
8i firibit Auicenna lib. 4. fe 6. ens moeentioroefe ino
gri; vel virides, vel in nigro purpurafcentes funem. Prin c
amens quidem; é plane ftupidus, flipes fueritis, qim í
[cd
vepentinas iutationes viderit , C nn e
eorum virus patefieri. Sed accidit plerumg,,
Fungi interimant , aut faltem in IIR IO
ant,qui eos fuper ferrea craticula aut prunite meii
neribus a[fatos denorant, Hocenim moto demit, umi
leolis non jecentur non tam facil ogmfii
diffe&i parantur. Ad bac mon femper ajan
« perfe lethifersfint, [ed qubd. copiofiuts
doquidem cum lenti admnod crefifimió, fucci exiflant, arteriarum ojculav[g adl L
intus [Diritibus fuffocent.. Quod cum probé norint efle in Hetruria mulieres rarifimé Figes atl on 3
Yael pipere died. A[eruantur Fungi maria preertim qui vulg) Porini dicuntur : neni, em 5
liagcasne "redduntur amiffo lentore, Prater becmulta alia Fungarum genera apud nos inueniuntur » YE y qu mbi alu, (i450
sur Prataioli, Turini, boleti, Orcelle, Cardarelle, Manine; Ordindli, Parigioli, Ve[éie di lupo Cr comparan mr
nibil vel parum ad vem faciant, file tioinuoluenda duxin vtenim varia [petantur faciet alme
eei dy tetti aote apii xod ciii m jm Fungi?
feriusc, colore.N afcuntur quidam in pratis, plerig,in pafcuis, nonnulli in fyluis, quidam n. ep à
tanium bui proueniunt, fed Yrs sia suce P periculo vacant (dummodo í
. P^ Fusgiprimi, Cordo in Diofc- Fungi boliti; Tabernzmontano.
E
Inlib. Quartum Diofcoridis. 277
jvortice profiliant;cui nec ferrum. nec tabefactus pannus, nec ferpentis cadauer [ubeffe poteft. Ex boc genere quidam, |...
gidrsricum, Lricibuaimnafamturin Ancnienfb ibus triginta lib pondere, aureo colore per ambitum FaPEts
ffedim cibis gratiffimi;nullo amarore praditi,licit agaricus ab eadem arbore productus fit amariffimus.Hic certà mira- ^
vifabit,quid tnra bominibus inferitur gule libido;luxus cr i inentia,vt adeà incorfultà,auideg, Fungis vefcantur,
-» amibus faepius immatufa mors delitefcit. Tanta bodie intercefit gratia Fungis cum menfis in Italia; vbi corum frequen- Fungi arte vc
timus elvat vt Neapoli imuenti fint Lapidesqui defof, d im cel vinargs translati erra aliquantulum oper, d» 52^
fahinde tepida aqua injperfi , intra quátriduum Fungos non ingratos procreant. Hos Cr Roma (f Neapoli vidimus , vbi :
magna feruntur diligentia , nempe q ito quolibet tempore Fungos edant. Sunt C lucernarum Fungi , qui ig Fangilucer-
elio fiunt praefertim citm aer em contraxerit, ad pluuiam preparatur. Fungus itg, lucernarum; meo qui- "^77
todomindido [neiticarbonieglnbulut qui Fungi faciemyeptafentam, i elycinój exsremisaté ontrefót , é fammalu- c...
men obumbrat Neg, enim in boc fubfiribam Cornario,viro alioqui ingenio &dodirina celebri,qui in commentarijs, quos pinio explo:
im tertium Galen librum de compofiti di fecundum locos edidit cenfet Fungum illum effe ellychnium ta.
ducernarum ex quedam fungi genere fattum quod facie ( vt ipfeinquit ) marinas emulatur [ongias. Siquidem apud ye-
tee nufquam me'egiffe memini, 2 funciéellychnia fieri : cum tamen legerim apud Virgilium c Plinium, cum fungi ge-
morantur in lucernis , future pluuia effe pyefagium. Nama, Vigilius libro primo Geordicorum , vbi futurepluuia fignà
vaenfet,id apertiffime tefeatur, js carminibus :
Tum comix plena pluttiam vocat improba voce:
Et fola in (icca fecum fpatiatur arena.
Nec nocturna quidem carpentes pen[a puella
LJ N(iuere byemem, tejHa cum ardente viderent"
Scmillrreoleum, C putres concrefcere fungos. ,
Eorum porrb geucranionis cauia [cité quidem reddidit Seruius Grammáticus in commento hifce verbis: Nam (vt inquit
Plinius cum aer buius effe ceperit , [auilla, qua cum fumo folet egredi , probibita aeris craffitate in lucernis refidet , ci
quadam velut fngorum tmitatur imagines ; bac ille. Sed] ipfe Plinius Virgilio, c nobis quoa, adflpulatur libr.
si ap.vitimoscum ita faribit : Palladi namq, ignes , murmurante[a, tempe[fHatum nunc fentiuntur : plnuie etiam , fiin.
lucernis fungi: haélenus Plinius. Ex qeibusommibus luce clarius fieri puto; hac in re Cornarium cecutiuiffe. Fungi prete- Fungicorpoz
rea apud Hippocratem & Galenumlib. dy comm. 3. de morbis vulgaribus, funt excre[centis , que quandoq, in palpebris, ris
quandog im pudendis nafcuntur. Quin C Fungidicuntur à. Galeno libro primo delocis affectis, adnafcentie capitis, vbi
boc fraito, menynx, que est membrata cerebrum cuflodiens , fuerit affecta. Nec alia fane de cau[a bos affeus adole,
3o ideft fungos , vocari crediderim , quàm qued fungorum imaginem referant : quemadmodum €? ij qui in lucernis comcre-
fimt. Fuugorum vires inemoria prodidit Galenus libro ocauo fimpl. »fic inquiens: Fungus fri Fungorum
^ debis: Vir OI] eb ein Hr ide WU 2l delefriau b] € s P vires ex Gal
$5 4 I " 1d ? J i
Jantinter cos funt qui interficiant , potifsimum qui ex natura miflam babent quali linofam. Et libro fecundo
de alimentorum facult atibus, idem de funeis ita differit : Inter fungos Boleti , filelleim aqua elixi fuerimt; propi accedunt
«d bos infipidos. Non ramen fic folis pfis vulgo vtuntur , fed adparant vari c cóndiunt , vt alia omnia , qua nüllain -
qualitate unt predita. Alimentum autem ex ipfis eft pituitofum, cr frigidum videlicet, prauid, est fucai, fi quis ipfis
vtatur. Omnium igitur fungorum ij minimum funt noxyj. Secundi autem poft bos funt Amanita. Reliquos verb
tutis eft omnino ne attingere quidem : multi enim ex ipforum eju interierunt. Equidem noui quendam , cui post Bole-
terum non [atis elixorum (qui innocentifüimi efe putantur) vum largiorem, os ventriculi pre[Jum ac grauatum , coar-
99 atram, fuit , difficilemá, habait reffivationem, c in animi deliquium incidit , füdoremq, frigidum fudauit,ac demum
Jeruari gri, fumptis us que bumores craffos incidunt , potuit: cuius generis efl oxymelitpfum per fe, € cum hyffopo,C" o-
Tigano ip/l mediocriter incoétis. I5 emm tum bec fumpfit, tum niri (pumam ipfis in[pér[am : paét que fungos, quos come-
derat, vomuir, qui am quodawmodo in fuccum pituitofum frigidumd, admodum ac craffum erant mutati. Mui; z«, qui Nominag*
Grecis, Fungi Latinis appellantur: Arabibus Hatar feu Father: Italis Fongbi : Germanis SPfiffering eno Svepffen : i-
[Dans Honzos, Cogomelos C Cylberquas: Gallis Campighon , c» Potyron * Moucerons. ZW. Eo
Pungorum diirentieplucime funcin vajuerfli od hitoracxplicinde hocloco ulgariff
cículenti fant proponuntur,qui dicuntur Fungi, Matth. Lacu. Lonic. Caftor.Dodo. fol. up
Fungi vulgi cfculenti, Lob.inicon. Amanit vel Boleti, vel Fungus fecundus, Trago:
00 Kex. COLCHICY M.
Coins
Mucium e Ra
plurimum n Mefenia, & Colchis naf
"voluptateimperitosallicit. Remedio funtead
Padi 18 RGB SECUTI 704 WRASCS s
l CM 1l T 233A
778 And: n Candi
L COLCHICVM.
cddii& | I1lL HERMODACTYLVS Eve P aufiifrsics DEG.
x eoe bad: verus. DA Mesi Ko ees d
beue is * Trin [ylue em cognominant. Quod primo loc
: : zw 4deo perniciofum afirmant , vt vm deja m
vnde illi Ep fedis
tradit Diof orides , ne abaliquo imprulenirhlin nie deu
vetur: mirum enint, inquit, quantum, fagarivoltatrimp-
ritos alliciat. Verim eum bocdiui vidiin
mon animaduerterint, velforié neglexe unitum.
fecuri medici fuperioribus ofr atismon módo fepfose
quaces miferà deceperunt , fed Cr cet ilus err
fam facilé prebuerumt. Siquidem Colcbicum ephemenm,
trium vidct EUNNEE gentiffimi experi
tur nilaliud,m 4
CUL Y ERN
arcus i i
derint,que non [alum Diofa orid
Nicníe dni de Ch
In lib. Quartum Diofcoridis.. 779
guion de Hermodactylo, fic inquiens: Hermodadlyli radix & per fe, c ipfius decoctum vim babet purgandi : priuatimar- -
ebriticis tunc, cum bumores defluitt exbiberur: verim flomacho nimis quàm aduer atur. Mox paulo inferius. fex tantum
interieldis capitibusde Ephemeris ita fcribit: Epbemeron non venenum illud, fed quod tris fjluatica nominatur, mifie po-
i eit, C repellentis C difcutientis per balitum: hactenus Paulus. Ex quibus [ant palam fit s mon modo Herinodaity-
dum cum Colchico nullam babere cognationem, fed etiam bac in ve plané ballucinatum fuiffe Serapionem , quem fecuti
qateri Maritani, qui post ipfum libros confaripferunt,ata, etiam ex noffris plerid qui fuperiore etate claruerunt, vt ceci
tacos (Eqttentes ommes in banc erroris foueam inciderunt C» pe &teros bucu[a, in buncpeffimum ? detefLandum vfum per -
graxerunt. Lom iaa, refipifcant tum medici tim feplafiarj, qui Colchicum fuis medicamentis C» catapotijsinferunt, c
ipfum iara non fecus ac fcopiilum ettitent , vtpote quod , omnium probatiffi thorum teflimonto , mortiferum fit
1o medicamentum. Colcbicum alterum orientale, minoribus exit folijs, angu[loribus c magis acuminatis , caulevotundo,
notis vllis eius tradiderit bifforiam.Veruntamen fi ex vocabuli etymo conicere licet,nil aliud fignifi detur,quam di-
gitum Hermi aut Hermetis. Vudefaclum eil, vt aliquando cogitauerim,an illa bulbacea radix , que manus humane for
guam refert, quamá, vulgb Cbriffi palmam appellant,ad Hermoda&ylum accedere po[fét,qubd bulbacea fit, quemadmo-
dum c Colcbicium, quoda, fumpta non modo vomitiones, fed C aluum cicat , vt teffis esl Nicolaus Florentinus , qui bac
sadice pluribus factis voritionibus, Biliotum quendam quartanarium curauit. Hecin medium proferre libuit,non quód
ita effe certo afferere auffm.fed vt rei berbarie fludiofis ves bac melius effimanda proponeretur.*. Qu autem vadix nobis
bodie Hermodactylus dici pofiit; etfi tn commentarijs noflris antea editis, decernere nequiuimus , nunc tamen veram Her-
20 modactyl planzam,cuius bic imaginem P efimus, c vidi Ccon[equuti fumus,eximia admodum liberalitate cla-
rifimi viri Augeryj de Busbeke Flandri,qui illamConflantinopoli fecum attulit; vbi continuo y feptennio apud Solimanum.
Turcarum linperatorem, Ferdinandi Caefaris Oratorem egit. lli itaq; hancplantam acceptam refero, quemadmodum c
alias peregrinas complures, varas , nowas ;pretiofas , C vifu puldyerrinas,que quinquagenárium numerum exce[ferunt.
Quod auteni credam banc flrpein legitimum effe Hermodactylum,duo potiffimum mibi fe offerunt aygumenta: quod in--
TETTE PS PIE TIE o SREPININSIONIS TP SANI NNUS RR
;
1
)
3
1
1 regie quadantenus fimilia, fed longé anguffiora. Breuiora vero funt, que circa radicem diffundunttr.Radices babet qua-
: tuor ex vna C eadem bafi emergentes, digitorum(vt diximus figura,colove ex pallido rufefcente, albis in fammitate vn -
(o guibusnullis rca fe fibris.Nam qua fpectantur fibre, circaraduum prefcriptarum originem fuperiori parte capillacee fe-
30 fe fundunt. Caulis medio profilit tenuis,berbacea tunica circumuefhitus,im cuins fummitate obl. igum prominet capitu
lum (florem videre non licuit ) pyri figura, Ephemeri Colchici fere modo,minus tamen. Quo factum effe puto , vt Colchi-
cun in Hermodadtyli locum [uccefferit impoflorum dolis, Oritur in Orientalibus regionibus, C in Arabia. Differt ab bac
ITwi
DÍ/o2udal 4
quam quidam in Italia Hermodactylum effe cenfent,quamq,nos Pfeudo
IV. PSEVDOHERMOD4A- * Y. DENS CANIS PRI-.
&ylus. mus, *
ANTA NN enn
andiori,r dice bulbofa euidenter fiiffa, C lacteo fucco pregnante.*. Que autem radix nolis hodie Hermodaitylus Hermodacty
dia pofrir, difficile quidem fiterit decernere , quàd ex probatis rei berbarie fviptoribus hactenus Deva doescite » qii li coniectura,
teligem Conflantinopoli eandem Hermodadtylum appellari , quoda, radices digiti [peciem referant , in quibus vnguium Hermodady
quoa, imago [pectari potest. Folia profert prelonga, linm dodrantum longitudine, C fortaffe longiora, porri aut baftula li vexideícrip,
^ t Dylum appellamus. Folia babet aqua- Pfeudoher-
«tice plantaginis,minora tamen infirinioraó, , longo pediculo nitentia : caulem tenuem , fingularem y in cuius fummo flo; 1odactylus.
780 And. Matthioli Comm.
exiicat albus. ftella figura. Radices habet binas, bulbofas,candidas,teneras. Proueuis in feutetis, e
pes. Sunt , qui radices probent ad ea omnia, ad que legitimus Hermodaéctylus conferre potefl. Nos vers berg 3
necprobamus,nec probamus, cum ullam certam de eo babeamus experientiam. Nec illud. [an hoc lp Prim
duxi, quàd Hermodattyli Acuario & Nicolao Myrepfico, qui albi C rubri Hermodactyli eminere um Praec
zant,quam Beben album, rubeum Mauritams appellatum. Siquidem ex defiriptione auyee yup dtr
laum c Diamofihi antidoti apud Alnarium id liquido conflat.Sed non ob id dicendum ey Herm, WéendNi, —
vapionis idem cum illis effe; bis naim, alteritis generis radix est, qua vim babet deietoriam, ad artic Padi
Fuchfus dc- praecipuam. Fuchfius in libro de compofitione iedicameutorum,quem non pridem locupletatum edid dcm
ceptus, Pauli defcribensinquit: Vntis babet radicem alban,cra[fam ac modice duram: ato, is esl , quiim bei: , Heidi
Hermodactyli in offiànis medicorum retinet. A Paulo quog, Hermodadlylus appellatur. Ex grs timirkm verb rur
biper[uafilfe videtur , Hermodactylum communis vfus eundem effe cum Pauli Hermoda as fs
tan.
-
1 4 ! e : lo:cum t,
flet.illum non aliud effe quam Colcbicum. Quocirca nulli equidem dubium effe puto , "us Fucl Vie E.
^ nifi féplafia. Tubilllenfes pro Hermodattylo aliam v[urpentadicem abea, qiiam ba£lenui in reliquis. ;
£opolijs vfurpari vidunus. Ceterum Ephbemerum;quod [ylueftrem Irin appellant , in Ananieufibus MODE ibus tags ip. j
* VI. HERMODACTYLI VIL EPH 3n
Officinarum radices. * À EMERVM,
pe
1
x ^esak LÁ ede aL PA ISAAPRAIANME E
: j SG d
ds *
tis, quam in fyluis copiosé na[Gtum,vbi indigenis vocatur vulgà Giglio matto, boc est , Lilium flulum. Huitcerttémjt pui
fallit iudicium, omues pror[us nota itint;qua alteri Epbemero à Diofcoride tribuuntur.Hinc Let fA ME j|
Fuch. erracü, chfiusaperté erraffe deprebendatur, qui plantam Yulgà Lilium conuallium vesatam,Ephemerum alterum, drmonlabat—
lilium con-. effe contendit, Quandoquidem illudfolia lilio latiora,non autem anguf[fiora;& difimilia profert:caulem mon liget —
cum E- [edgracilém , c» JIaminis inflat tenuem : vadicem item exilem , qua capillaribus diuiditur fibris , tamtumabitmogn—
ae in craffifudinem equet.qualis in Ephemero requiritur. Preterea neminem adbtü reperi , qui tradat Ephemerim, iem
fuauiter olentes: cum tamen Lilij conuallij dicli flores adeb iucundum [pirent odorem »vreius gratia ab omnibns Es
expetantur: id quod nunquam filentio preterijffet Diofcorides in re berbaria grauiffimus author , prefertim quium ;
fuiffet Epbemero infignis c» natabilis. Ex bisigitur colligendum effe putauerim,non [olim Fubfium in ape? T e E
faris féd reliquos etiamsqui Lilium conuallium vocatum Ephemerum effe dunt.Sed ad Ct erant
vet boc autumni tempore floribus croco emttlis,nullis tamen emifüs folijs, nift appetente vere, quotemperepn
git femen , quibufdam folliculis inclufum y iuglandium fimilitudine. Veritm bot tempore Tadix. Ld :
quemadmodum in autumno , fed lade pragnans , c amara inuenitur. Quare bic cogimtr dicet C mM
hoc non obferuauevit Diofcorides , vel faltém , quod indicum id omiferit.. Plantam , quam :
quamque Colcbicum Conftantinopolitamtn vocauimus , mifit adme vir clarifimus Angers d un ! : Ls
Bizaniio fecum detulit Viennam : libuit itaque banc appellari Colchicum , quid bulbofam radicem. poi:
Monachorü. ff feiffura diui[am : folia vulgaris Colchi , c flores etiam fere fimiles. Porrà in commpamem ilum ue mimo
hallucimatior anl? explofam deduci funt Patres illi reuerendi , qui in Mefuem commentarios ediderunt : quippe WS
& Hcemoda f/Atiant differentiam inter Colchicum c Hermodatylum , idque apertà afferuu, Quorum en Sr qu
ermoda. ditta 4 : ' dil m : imniificant a
idé faciunx, pPArimacopole adduci poffunt , vt cum maximo bumana yita detrimento Colchicum catapotus "P"
In lib. Quartum Diofcoridis. | 781
geant meo confilio (eplaflarii,neg, facil fidant js , quos magis decet libros (acros, quam medicos euoluere , vt anintabus
——Á tear Lus mederi ciant. Ceterum Colchici fleribus,vt audio, vtuntur Turca , cum inebriari volunt : eos e-
pe vino macerant,eod, poto adeo ffupidi redduntur, vt in ecflafin abeant. Vtriu[o, Ephemeri meminit Galenus lilr. 6. Éphe c - yi
med. fic inquiens : Ephemerum non illud letbale (eu deleteritim,quod C Colcbicen vocant. fed alterum , quod cx 1- * 9*
f lem cognominant. folia, caulem lilio fimilem obtinet: radicem oblong non rotundam ceu Colcbictm,digi-
tiportfemum cra fitudine:eft autem adffringens, C boni odoris, Ex quibus palam fitsquüd mifle fit facultatis , tempcra-
qureg , nempe repelientis, C» balitu digerenti. Teflficentur vero idopera,que particulatim edit, Siquidem mon iteffics-
ater radix erus im dentium doloribus colluitur:Cr folia tuberculorum tum auginento;tum vigori congruunt. Oportet au-
tem ea in ino decocta, priufquam pus moueas,illinere Planta, qua Grecis vc» sy veiv, Latinis Colchicum fite Epbemerum,
10 € Bulbue agreflis vocatur: Officiis falsà Hermodacylus: Arabibus Surugen: Italis Colchico c Z affarano faluatico: Ger- Nomina:
mavit Qeiclofi nb QlelefaffranBlum : Gallis Morr au chin. chien C chiemee. Quam verà Graci ipázesge s Latini i-
gam Ephemerum dicunt , c aliqui fylueffrem Irim appellant : Itali Ephemero , Giglio matto : Gallis Flambe blanche
fasuagt. At que recentioribus Gracis opo ax lusec, Latinis quoq, Hermoda&ylus appellatur: talis Hermodattilo: Mau-
vitanis, Surugen vel Surengiam,ita tamen vt banc cum colcbico aperté confundant.
Colchicumà loco natali di&tum;plurium eft fpccierum,vt fuo oftendcturloco. I. Colchicum com-
mune, C.B. Colchicum Matth. Trag.Fuchf. Turn.Dodo. gal. & fol. Lacu. Gef hort. ( cui & Hermoda-
&ylus Arabum )Cordo in Diofc. (cui &officinarum Hermoda&ylus)Lon.Caftor. Thal.Colchicum fite
Strangulatorium & Ephemerum Crocifolium,Lob.Colchicum maículinum & fasmininum, Tab.Col-
chicanfhigcum, Cord.in hift.Primula veris, Brunfel Ephemerum, Gef.hort.Caftor.quoad iconem.Her-
d modaétylus vulg5 feu Hermodactylus rotundus niger Mefuei, Czrfalpino. Flore eft purpureo, rarius al-
bo.radix ficcataalteri niera;alteri inalbicans;alteri candidiffima,alteri fübrubens : Sicei quod florc albo
eft radix ficcata alteri inalbicar;alteri candidiffima videtur; nulla alia differentia obueniente. 11. Colchi-
cum Alexandrinum. C.B. Colchicumalterum Oriencale, Marth. Lugdu. Colchicum Syriacum Alexan-
drinum, Lob. Colchicum Syriacum Alexandrinum Orientale, Tabesnz montano. IH. Iris radice cx
multis tuberculis compofita, C.B. Hermodactylus verus , Matth. Lugd. Taber. Hermodaétylus, Matt.
in Compen. Camer. Itis tuberofa, Dod. fol. Lugd. Lob. cui & Lonchirs itis prima Dioftoridisfecundum
Aldroandum. Lonchitis maior, Caft. Satyrium, Cafalpino. TV. Pftudohermoda&tylus, Matt. hunc
imitati (int Lugdunen(is & Tabernemontanus: at videntur nil'aliud exprimere; quam Dentem canini,
go cuius figuram adpofüimus: etfi enim binz iungantur radices , hactenus tamen fingulas in m m
tisnorauimus. Denscaninus primus, C.B. Hermodaétylis Mefue, Gef. hort. Satyrium ery ni
Lob. Tab. Satyrium rubrum , Lugd. Satyrium trifolium fiue album; cidem. Satyrium Dalecham jii, ci-
dem. Dens Caninus, Dod. fol. Crfal. (cui & Mithridation primum C apud Plinium)«
talc primum, Clufio hifto. Pannonica. Variat colorc floris candido, purpuraícente, aut vtro:
mixto: foliaaliquando maculara; c iter bina; nonnunquam terna: Italicus fpeciofiora.
liaquàm Sabaudicus. V I. Hezmoda&yli officinarum radices, C.B. Hermodacty!i non; nenati offici-
[ inicon. Hermodadylus officinarum , Taber. Hermoda&tylus orientalis, Carfalpino. Ha
radicesalbzruffe & nigrz reperiuntur, fed cligen-
HELXINE.
dz,quz foris & intus vere fint, craffe modi-
ceq; durz : de quibus Mefaes Hermodaclyli candi-.
di.craffi & pleni nomine :at Serapio fub Hermoóda-
&tyloalbo, & Paulus Zgineta db Hermodaá
explicarunt. V I. Ephemerum ; Matth.
ber. Ephemerum non lethale; Lugdui
lus plantam quandam proponit Eg
linomine,minime Matthi
Ani lues csse ides
Tes E ei
Duce Lao. Me een .
$G xA -
79» And. Matthioli Coma; ". d
kiclsine pr. H4 planta ommibusnotiffuma est, quare (üperuacaneum effet,eam lovgiorehifforia vepreféntage, UNUP E
en IF longe diuerfa est Helxine,quam Plinius lib.21.cap.16. inter atuleata retulit, Cy depinxit bis verbis: Wah dliabha o
neg, in omnibus terris est: radice foliofa,ex qua media veluti malum extuberat,conte&um fita fonde, HouSAT EN
Heixinesvi. mus lachvymam continet iucundi faporis acanthicen mafHichen appellatam: bac Plinius. Helia vic TIU fa
ri Mauh. — perarecentia fananda.Siquidem fi recens femicontu[a vulneri adalligetum, crtertia diefoluatur;tnon erit qoae
dicaiento. Eitfdem fuccus defecatus potus rim yuciaruim pondere cum (accharo,remorautem fubprelTanna s
vtan in moduvz prouocat,adeo , vt miraculum videatur, & venes abflevgit. Vadem fuper tegula iir dm
€retico irroratasc puli illita ; calculofis, c vrine salo ajfettis mirifice auxiliatur. Additurig dyfleribus : .
ventris & vteri doloves pavautur.Succus in ove detentus dentium dolores muléet.stillatitia eigs aqua. faciem, d NA.
Fehines vi- claritate addit. Helxines vires tradidit Galen-lib.6. fimp.med fic inquiens : Helxinem aliqui Perdicig gp, ud L
rserGab — jp rniisalij 5 ideritin, funt qui Heraclez appellitent.Catcrum vis ei imesl abflereendi c»leuiter config Meca, :
maxinié ft calidefy a
edes.
Y ar
zate fübfrigida. Quamobré phlesmonas omnesin initio C» augmento [anat vío, ad flatum , c
Quinetiz incipientib. phygetblis cataplafmatis ritu illinitur.Succus quog,eius cum rofateo ad arit dolores bless
mediocriter profuerit. Gavgariz-andum item nonnulli exbibent ad pariflbinia. Sunt verb etiam ex medidsqulo,
js. qui diutina tuf vexantur, illam exbibuerint.Certt etideus extergendi experimentum prebet,c» in Véfis vitre Mo.
Nomma — buque Grecisto irn 22) aeepdiwaov , Latinis item Helxtne appellatur :- Italis ac vulgo Parietaria GTitriola: Gama,
Sag enb Saco : Hifpanis Terua del muro: Gallis Paritoire vel Parietaie, i nid
Parietaria, tà £/mab afpero femine dicitur. Helxine, Matt. Brunf. Aneuil, FuchtDod ga. Gef
Lacu.Lob. Caítor. Lugdu. Calp. Camer. Helxine altera & muralium ; Cordo in Diofcor. Pasictar:
Brun£ (cui & feptima Parthenii fcis Trag. Turn. Cordoinhifto. Dodo. fol. Taber. |
Celfo. Helxine & Perdicium Galeno & Plinio. Huius maior & minor fpecies eft ; cui flu
à n
^4 "
rem & minorem Thalyus addit:
p
E ^ ALSINE — UCAD DROUEUERER
j :
Lfinem.aliqui Anthyllion, nonnulli myos ota vocant, quoniam mufculorum aures folia.
* Otibiitale- ^ —Lucis,opacifq; gaudet;vnde Alfine dicta eft. t [ Hac erat eadem, qua helxine;nifi humiliorelfee y
gu conclufa. foliis longioribus], nechirfuta: cum teritur , odorem cucumis reddit. Vim refrigerandi reüdie.
1x9 777^. obrinetioculoruminflammationibus cum polenta illinitur. Succus aurium doloribusi
qacia Aim & emendat omnia qux helxinc,id eft; muralis herba. : i
egAalama- e. ANS :
voépa dixo]
wpolépat.l.
ge aimi
lYiahelxinefo ^g;
lia,humilio- ^
ratamen &
, longiora.
* "A x: " ^ "
| In lib. Quartum Diofcoridis. 783
| r fidem e[fe cen emus: ex oleo chamamelino feruefatta illinitur vtiliter ventri contra tormina, C vteri dolores.
meminit Galenus libro 6. fimplicium medicamentorum , ita de eius viribus fcribens : Alfine aut Myos ota fomilem.
belxima facultatem obtinet, nempe veftigerantem C bumetlantem : esl enim c[fentie aquee frigide : quare c» citra ad-
idtienem refrigerat. Quocirca ad feruentes pbleemonas,c mediocria eryfipelata competit. Hec 251ys Gracl,vt etiatn Nomina,
Alfime Latiné dicitur: Italice Centene C Pauarina: Germanice JYünerbarm nb Q3ogelfraut: Gallice Mouron.
Alfines vires
ex Gal,
c
: Alfines vnius licet Diofcorides & Plinius memincrit,attamen differentias viginti quatuorin noftro
Phytopinace propoftimus. I. Alíine media, C. B. & Dod. gal. Tab. Al(ine Matth. Lac. Gefhort.(cui &
moríüs gallina fozmina, luis & alba) Lon. Lob. Caftor. Lugdu. Alíine maior, Fuchf. Alfines primum E
1o genus,cidem in iconibus. Aline minor,Dod.fol.Al(ine minor recentiorum, Lob.in icon.Morfus galli- n:
1 nz primum genus, Trag. Hippia minor, Cord.in hiftoria. 11. Alíine altiffima, C.B.Ex fibrofa radice plu-
; rescaules bicubirales , fepe etiam humanam altitudinem z quentes, fi fuftentacula quibus niti queant,
: confequantur, exurgunt: quos folia ampliora longioraq; quàm in precedenti , 2g : flores candidi
| ftellati,ex quorum medio ftamina ruffa emergunt, oblongis cauliculis infident:quibus vafcula oblonga,
: femen minutum luteum continentia, füccedunt frequens eft in frutetis,locis humidioribus. Dicitur Al-
fine maior,Dodo. gal.& fol. Lupd. Camer. in fuo Marthiolo, Tiber. Alfine maxima, Lobclo in iconi-
bus. Alfine media, dici poteritaquatica ; T hal. Morfus gallinz maius, Brunf. Morías Gallina fecun-
dum genus, Trago. Cenzunculus viticulis cubitalibus , Czfalpino. An Alfine genuina Diofcoridis,
& Centunculus Plinii ?
US ediWirUrOudss LENS PALVSTRIS. — CAP.LXXXIIL
.[ Enspaluftris inueniturin aquanon fluente, mufcus lenticulz fimilis, refrigeratoria naturz.Propter
quod conuenienter collc&ionibus, igni facro, & podagris illinitur perfe, & cum polenta: glutinat
& procidentia puerorum interanea, à
I LENS PALVSTRIS. II. LENS PALVSTRIS
| L6 P diptaka iL i alter avo edad nao fir
jx -
Sj.
7
CRRURERIUEPCOCEPUP FR SENE Y UR
olio créfiif 0, conüd.
trumdo THEO; :frmili , paruo acténui inberens capillamento. Hacfi, vt quandoo, fieri foletyaquarum inunda-
o Umnibuirefidentibus aquisin fitentes transferatur , fimul ac littoribus inbeferit , mirum tm modum propagatur. Nam entis pal.
nati quisnam capilamente , quevadic vicc reflare videntur, fefe erra commuttit, d fubinde adolefens , san. fis rant.
dem crejat in plantam aquatico fifymbrio haud abfimilem.1d quod natura operum indagatores non fine admirationeol.- mutatio.
feruarunt. Magnifaciunt quidam pumile buiufceplantule ftillaritiam aquam,ad int. vas vifüertun inflammationes, c» Lentis palus
ed pcfllentes febres. Quinetiam eandem preferunt ad oculorum ruborem, c palpevrarum phlegmotta: , C ad mamma- 5s vires,
Tum, tefüculorum collectiones, anteaquam augeanttmmama illita non obfcurcfluentes bumores repellit.Herbaipfare- :
ten ex aquis allata Cr fori adhibita, capiti dolores mmtliet, vli a calore prouemerint.Vefeiétur ea anfer iimds
* * Z E
iter galline; vbi ex aquis exempta, furfuribus admifeatur. ER C» Ax 1A plantas m,
L la. voluptate, ac pariter gallina vbi ex aq L1A plantage
Pise n € ceteris fLagnantibus aquis quog,na[iens,quam paluffrein quog, lentem appellare libuit, P enini li
gerit aque vepentenis ahgulofum;a quà per interualla plura cateruatim oriuntur folia,longi AC EEDULus Hei cct
folioruin pediculos,lentium feré effigie, non t4iien adeb , vt in lente comprejum , fubn igrum e» nga "
Viribus, quod probare poffim, non tamen ambigo,quin fit frigida buinideá, temperature, Lenis palo fos ditta ;
Facultas eX. jzpipnturis prodidit Galenuslib. 3. fimplicium medicamentorum; vbi fic mquit:Lenticulapalufiri Pumide. €
Galeno. peratura etl, viring, ex fecundo quodammodo ordine. Que leni paluffris Latinis: Qaxicóo soy ron Md m.
Neminà, — (p Arabibus Tabaleb feu Thaleb:l talis Lente de paludi: Lente acquatica & Lenticulakia : Geri gy, Bic iar
difpanis Lenteya dellagoa: Gallis Leutilede mur, At lens paluferis altcra; Italis Lentepaluffredojfog, ^ WR
* NS PALVSTRIS Lentem paluftrem triplicem exhibes;
IH. LE Bus cac paluftris, Matth. Anguil Dod a Tues
; do in Diofc.Lonic. Lobel.Caftor. Lugdun.Leg;
cuftris,Dodo. fol: Lenticulaaqua, Brig. inl
aquatica, Thal, Lenticüla paluftris, Trage Tiber,
Czllpino. IL Lens paluitris quadrifla
uisíex foliisin Suntgouiz flagno reperimus | C.
Lens paluftrisaltera, Matth, Lugdu. Lens ;
; Caftor. Lenticulzalterum genus, Czfalp, Leni; *
la paluftris fecunda, Tabern. Lemma Thes
Lugdunenfi. III. Lens paluftris tertia, cumin].
liz foffis frequens fit &à nemine picta, ipiushici.
conem(mcliorem eaquam inPhytopinaceexibg. -
mus)cum defcriptione addere placuit. Hacfolisct
copiofis fiibrotundis »cóiubatim in ramulis dioeft
eleganter virentibus, punctis miriutiffimis fuper:
notatis,quibus inferne copiofe lenticulzadherer,
qua aliquando fingula, aliquando terna & quae.
nz,rugofo & tenui cortice donatz , quz :
piofiffimum minutiffimum & flauefcens contine
ab ipfis ramulis filamenta radices conflituentia de
oríum fpe&tant: fapore eftaqueo. Aquis füpemasr
vtin foffis Patauinis videre eft: meminit! T
hanc fluitare & cum aqua incidere PER
fluuio, qui aquas thermales ex mónre San&i Iuliani
recipit, qui Stratiot i
ridem,cenfet. b
& Meu le. : Adfeouiyss SEDVM MAIVS. CAP. LXXXHH.
it tantum. Qon : ucc X í : : i pos i
a viel iuum maenum ideo nominatur i f lia vircaiit Cénime paie ND
D. Empertiuum magnum ideo nominatur , quoniam perpetuo folia: cant: ubitialits-
— 7 dinem implent; interdum excedunt, pingues, craffirudine pollicari, virentes, characia: I
lippitudine modo infecti : folia pinguia, carnofa, longitudine pollicari in cacumine lingua fimilis,alinintemm —
vtCatecuz. comuexa; aliain capite ftantia inuicem; ita vt ambitu effigiem imitentur oculi: nafcitur in 1
$pÜa^ju9» — téftaceis: upra domiciliaetiam feritur.. Eiusvisrefrigerare &adftringere. Medentur
ieaiusr.i. v|ceribusquae ferpunt; oculorum inflammationibus, ambuftis igni, podagris e &
now faf- illita folia.. Succus capiti in doloribus, cum nme aut rofaceo perfunditur: is pon conta
tone.Neu ; : iam aluiau ia: i in vinoexcuüt: DONE —
* phal m ictus, dyfenteriam aluique profluuia: teretestineas potus ute; CUM
Dec eh up ud disini fifti. Succus a oculorum lippitudinibus : fanguinis vitio cont
Vo conce. plsimungitü. ——- Io PM
tis. ; DESEE PIA
: Meifuo urpis SEDVM MINVS CAP. LXXXV. as
EE 1 "d
/ a Cat,addit. '
&r rao pT4 E : : AE Lam e
b —— S Emperinum paruum ín petris; párietiriis & maceriis, necnon a fcrobibusopacisnafctar, lis
papa. d. ab vnarádice mültis,cenuibus,crebró foliatis: exilibus foliis, b rotundis , | ingü ge con
longa. caulcá medio emicante, palmumalto; vmbellam , herbidofg flores, c & tenues ger dcm
cOreaAzcumptioreviibuspreditafunt ^7 777 yr
E
*
007 "Kata dduekron SEDI GENYS TERTIVM, " CAP. LXXVI
^ Romaniillecebram, pufillis craffioribufq; foliis, hirfatis.
E "Enim videnic Seripérinigenus, quim aliqui Andiachnen : yudiocr isi
ems de idoriasi cclina: Lis coti e ga bed digl ur o ws
Sedi gencra I vo. B fue Semperuiui i generibi DM que hecloco Diofcaridepingunint ni Vedi:
c— (ft Virmg fine Segeriauum kim appelat addita maler rima iferentia:
o
In lib. Quartum Diofcotidis. 78$
f SEMPERVIY VM JIIL SEMPERVIVVM
maius, — minus,mas.
[^4]
[d
IL SEMPERVIVYM MI IY. SEMPERVIVVM MI-
nus femina. NIIS
: dp
S door . " Lippe
J
dt ls
as Vermicularem, Cra[fulamá, herbam vocent, Minoris duo vifuntur genera.
3 ru Cuius Diofcorides meminit;fo-
js craftoribus , longioribus » rarioribusó, facie nuclei pineis a putaminibus repurgatis fimili 4 ,
milibus, vnde quibufdam vul-
ghctiam Pignola dicitur. | Caules fert tenues , pluresá,: in quorum cacumine flores exeunt berbacei, (eu fulcandidi, vmi
ice dinule modo.alerum falis brewioriu.enenfieria topi iris: fribu mela ende erdere prodeuntibu
Hocmarem , illud feminam recentiorum quidam exi[limant. At tertium , quod raibi iamdiu incompertum extitit; .
cien vg, adeb excalfaciat, vt carnem exculceret impofitum,à ceteris longi facultatibus difidet. Huius varia in Diofcori-
dis codicibus legitur bifforia: ceterum nos Aldinum exemplar fecuti, bitic ea abdicauimus, qua adulterima cenfentur. Ni
ma cenj WU
dejuit qui crediderint tertium boc Diofcoridi effe [purium,quàd d. in meminerit GalenusVeruntanien cpif;s 5c35fn acer-
hoc anno tertium Sedi genus» guffu fané acerrimo, adeb vt limguam excilceret,ad memifit Lucas Gbinus Forocornelienfis e
medicus vei erbarie peritifinzus.qui illi plante hac verba [ubiecerat,qua. hie referam eius bumanitate fretus. Vifitur.in-
quitsin viridario Vluff. Ducis Florentie quodda tenuiffimi Sedi geuus, cu[tu mibilà mihus acri, quzm raniiculi omne geyiis
guedciiam in antiqiis edificiori parietibus, C faxorü rimi ire confexi.Hoc,meo iudicio, tertii efl Sedi. Sed cir.
- Yuu 4 - Dieferi-
1
i Erie ^0"
nimum, SO gta
786 And. Matthioli Comm. i
Diefcoridis verba bot loco ob(cura fane, c intellectu difficilia habeantur , iamdiu ynà cum ali; TM A
se facultate maxime E plurimum laboris impendi, vt tertium Sedum con(equi Pi aia Ray.
fata; € facie portulaca fimilia.Caterim cum poflea attentius, diligentiusá, Diofcoridis verba perpen, Tm fuas hs.
nare videntur: E[E C» tertium (idi genus, quod portulaca. re[pettu folia edit Pinguioria, denfiarag e». ou Lain,
"dederim fenfum , qui , mea fententia, propriam Dioftoridis mentem explicat , tertium boc [edu faclémbig í huc
cognofcendum,vt oumibus quog, id ipfum euenire baud quaquam dubitauerim, qui Grecam dictione, p, "ngo
birfuta expofuerintinterpretatid, fuerint "rpàc TA Tile asd py me 4d folia portulace collata. Natu huinfceten;
portulaca folijs comparata, ijs denfiora, craffiorag, facile cernuntur. Hactenus amicus ille, Cuius Certi fententia :
fam mon ad[Hipulari, quippe que doctiffimis vationibus nitatur ; c ipfe fit apud me grauis te[ls, s, HIEMBC |
fecit Theophraftus lib. 17.cap.9 de plantarum hifforia , fic inquiens. Semperuiio datum à Batura eft, quid jy e: ;
virideg, femper durare valeat. Folio carnofo, leui atq, oblongo id conflat. Planis parietinis na[ütur , nec ny ed
lis, ciim terreconfluuium quoddam avenaceum factum eff : bec Theophraftn. Ceteriim duas Ax on gs
SEMPERVIVIplantas, quarum imagines bíc appingi curanimusyalteram,que maior e»fiuri aifaref,
V. SEMPERVIVVM ARBO- VI. SEMP. ARBORE.
rcícens. : Ícens alterum.
PU d
i m. ur
[Lf
1
qq A
Augerio de Busbeke Flandro,qui eam Confantinopoli fecit adduxit, cuius patet formasex Beate eran ibl :
Sediviresex. Iacobo Antonio Cortufo,viro optimo ata, dadliffimo, cui Corcyra allatae »acceptas refero. Sedi vires defripft GaL lié *
Galeno — fopplicium medicamentorum, bis verbis: Aec.oon vtrung, , tum mains tum minus, deficcat quidem lenitcr,quanqe —
dem C mediocriter adflringit , omnis alterius vebementis qualitatis expers , quarein co plus ceteris abundat ejintus- E
quea.Cateriamn non mediocriter rfrigerat : efl eim ex tertio ordine, £y receffuvefigerantium. Hn ie 73
€ berpetas, C phlegimonas a fluxionenatas accommodatur.Semperuiuum fiue Sedum maius quod Latini yocant, -——
o tcms eile aya: Matritani, Beiabalalens feu Hai albalez.: ali Semperuio maggiore: Germani Gitofj x ;
fpani Semperuina C yerua puntera: Galli Ioubarbe. Quod verb Graci dei acr pazpivs Latini Semperuum ut pm
minus dicunt: Itali Semperuiuo minore: Germani Sein 5aufiourt: Galli Ioubarbe petite. Quod denig, Grad 1
eid'as pb vov Latinis Semperui ini Semperuiui frue edi genu tertium appelletur: Arabibus, Alla, Ha j
drachabara C» Tilafon: Italis , Semperuiuo terzo: Herba grafjella fiue Semperuiuo minuto. t femper i
Italis Semperuiuo arboreo, - i ; WEGE eR
Etfi Semperuiui fpecies viginti quinque in Phytopinace recenficrimus, plures tamenin Meier 1
vniuerfali noftra enarra imus. I. Semperuiuum maius vulgare, C.B. Semperuiuum matus; e
bi Dod.gal. Caf. Lob. in icon. cui & Sedum maius crenatum Myrtifolium. Semperuitum:
E maiusalterum fiue Iouis barba, Dod.fol. Aizoon fiue Sempenimmndm. s
al. mn
Inlib. Quartum Diofcoridis. 787
dream ,Dodonao folio , Semperuiuum minus, Anguillarz, C aftoriSemperuiuum quartum; Loni-
ecro, Sedum minus primum, Trago.Sedum minus f£rminà , Fuchfio. Sedum minus Lacunz. Se-
dum minus alterum; Gef. hor. Sedum £rmina, Turnero. Craffula minor, Dodonzo gal. Vermicula-
ris fiue Illecebra maior; Lob. Lugd. Vermicularis flore albo, Camer. Aizoon minus femina, Lug. Tra-
herba;Cor. in Diofcoridem.IlI. Sedum minusacuto folio, flore luteo feu Sedum minus Diofcoridis,
C. B. Semperuiuum minus mas, Matth.in Commenzariis non addita figura.Semperuiuum minus; Dod;
ruiuaum minus primum, Dod. fol. Sedum minus mas, Fuch. Sedum minus , Turn. Scdum mi-
puse maroides, Taber. Aizoum harmatoides, Lobin icon. Aizoon minus, Lugdunenfi. I V. Scáüum
siüinimum acte, Ícu Sedi tertium genus Diofcoridis, C. B. Semperuiuum minimum, Matth. Lob. Caft.
' v Cafal. Semperuiuum minus flore luteo, Brunf. cui & mas. Semperuiuum fecundum, Lonic. Sedi mino.
notis tertia fpecies & Vermicülaris, Trago. Seditertium genus, Fuch. Lacu. Turn. Sedum terium Di-
oforidis fucco acri & erodente; Gef. hor. cui & Telephium dictum. Sedum minimum, Taber. Aizoi
minoris fpecies altera, Cord. in Diofcoridé. Aizoon minus acre, eidem in hifto. Aizoum minus alterum
feraidi guftus. Thal. Aizoon minimum repens, Lugd. Illecebra, Dod. gal. & fol. Gramen tertium Plinii
llarz;cui & Semperuinum tertium.Hoc wn habetur, aliud guftatum pauló poft fauces cxutit:
aliad vero pene infipidum eft.V. Semperuiuum ar orefcens , Matth. Caftor. Semperuiuum maius, An-
guil Semperuiuum fiue Sedum arborefcens maius, Dod. fol. VmCAS CHE alterum genus, Czfal.
Sedari maius vcrum , Gef hor. Sedum maius, Cluf. hifto. Hifpa. Sedum arbore(cens maius Graecum,
Lobel. Aizoon arborefcens, Lugd. Camerario. V I. Semperuiuum arborcfcens alterum; Matth. Caftor.
^ gs &Lugd.hocanà priori diuerfum fit dubitamus.
8 C endi VMBILICVS VENERIS. CAP. LXXXVIL
QContedon »fiue Vmbilicus Veneris, folio eftin acctabuli formam tornato, a ineuidenter concauo,
7 breui [ in medio] cauliculo , in quo femen ineft: radice oliüz modo rotunda. b Succus cum vino
circumlitus inftillatusve ,contecta genitalia nuda: inflammationibus, facris ignibus, ftrumis, pernioni-
bus, illitu auxiliatur:ftomachi ardorem rcfrigerat. Folia cum radice comefa, calculos frangunt, vrinam
dent:bydropicisex melledantur. Herbavtunturadamatoria, —————— ; VERE
P Drei. VMBILICVS VENERIS ALTER. CAP. LXXXVIIL
uw " ph 34
ST &alterum Vmbilici Veneris genus, cymbalion aliqui 2h 6n, it foliis, latioribus, ligu-
: modo, denfis circa radicem, medium oculi ambitum defcribentibus , vt in maiore femperui-
"REIS omiculo óapll ento fores, óc iia hypetici:radice maiufcula.Facit:
quz Semperuiaum. boue des *
L YMBILICYS VENERIS. IL VMBILICVS VENERIS
alter.
; Ld
et à
Le Etui Used Cute Vat aXX Sh, CRAS
Cato mm pru las
*
Ld
2^0 nlóTuc:
i latenter ca-
uum.
Concluía nó
legit Orib.
b adr: à
T&Y QÜAAny
6 uA Gc.
huius & foli:
or fuccus;
788 And MstthioliComm,. |
vasbiti ve. WI tliis veneris quem primo generi afignant s fequens na[iturir vuiserfafer Het
neris vrriufq; orum parietibus. Huius folia; quod fictilium operculis fimilia fint, vulga Seuenfes appellang ,
confideratio- yer) eius genus à quibusdam Cymbalion vocatum , vidimus primum in Foroiulienfium cinia,
dam excellentiffimi medici Iuliani à Maroffica Teruiftenfis. Hanc porrà plantam in pluribus
barentem inuenimus. Cui, meo quidem iudicio, omnes provfits conueniunt nota , que alter;
Ceserian apud fubres officine legitime. Cotyledonis, Jiue vmbilia Veneris loco here quan,
fid, adificorum parietinis d macerijs c [axis nafcentem vfurpant, que ex js eminer, cy co
lisnumerofis , tenuibus , funiculi inflar pralongis,lentis, e quibus folia prodeunt. bedeyacea
S Cymbalariz pediculis mitentia., flofculis partis lutefcentibus , qui étenuifüimis quod, pediculis em, ;
E mentio. implicant. Facultatis eff humida ; frigided, , cum ad[friclone quadam. Hanefortà quad C
III. VMBILICVS VENERIS
Officinarum
error.
EA
ria periti, qui js pollere facultatibus hanc berbam velint, quibus c Cotyledonem,
Atqui valereeamad alba wteri profluuia certo fcimus,vbi berba ip[a vecensplurie
J Fachfihal. 7n ipfrts cene principio. Fuchfius q i ;
lucinatio.
( 3 enit
Fuchfius , Acetabulum alterum
Vmmbilici Ve-pgunp-sadidibus
unztadicibusd
neris vires ex.
Nomina,
LI 4 I ki E d A P *
Inlib. Quartum Diofcoridis. 7$9
licum nonnullis, Scatum czli, Manlio. 1I. Cotyledon media foliis fnbrotundis, C. B. Vmbilicus Vene-
£e ja er, Match. in prima editione, & iis quz minores figuras habent, Lacu... Cotyledon altera Dodo;
Gallico & folio quo ad iconem , tertia quo ad deícriptionem. Cotyledon altera Matthioli, Cluf:
bifto. Panno. Lugdu. 11 I. Cotyledon rnedia foliis oblongis ferratis, C. B. Vmbilicus Veneris alter;
hiolo in maioribus iconibus quoad folia, caules enim & flores adpofiti, funt TOR planta;
P Ymbilicus Veneris minor; Lon. Taber. cui & Palmaria. Cotyledon minus Sedi folio; Lob. Cotyledon
.—— minus montanum Sedi folio, eidem in icon." Aizoum erratum. Cord. in hift. & Thal. cui & Craffüla
ferrara: Phyllum theligonum S ARS S Lugd.Phyllon primum, Cafalpino. IV. Cymbalaria, Matt.
-— Caft. Lugd. Cam. Caíal. Cymbalaria vulgatis , Lac. Cymbalaria Italica folio hederaceo; Lob; Capnos
o prima Plinii, Hermolao: Vmbilicus Veneris officinarum;Lon.
P. K'ahógn, VRTICA. CAP. LXXXIX;
Vovrticz genera. Altera flueftrior,afperior:latioribus, nigrioribusq; foliis: (emine lini,fed mino- a Meum;
zc. Altera nonzqué afpera, a minuto femine : Folia vtriufq; illita, canis morfibus addito fale, me- 2tzléxapzes
dentuc:gangranas, carcinomata, fordidavlcera,& qua cacocthe vocantur,item luxata, panos,tübercula, !tenuiore fe
otídas, fuppurationesq; fanant :lienofis cum cerato imponuntur: faciunt siprofans nariüm cum "^^
trita, & naribus indita : menfes citint eadem detrita cum myrtha, & impofita: procidentes vuluas
i recentia conzactu refilire cogunt. Semen potum ex paffo venerem ftimulat ,& vuluz orà patefacit: cum &
-- V, melledelin&um orthopnaz lateris , & pulmonum inflammationibus prodeft: thoracem expurgat:
..— &odentibus medicamentis admifcetur. Co&ta cum conchis foliaaluum emolliunt, vrinas mouent, in-
flationes difcutiunt: deco&ta cum ptifana, vitia pectoris extrahunt : mulierüm menfes euocant, cum
myzrli modico pota.Inflammatione turgentem yuam, gargarizatus fuccus reprimit.
- T Ri Ee ua L IL: VRTICAIL ÜUdeees eres
ADS Als Ait 2707 : TL).
: LJ
Ld
hs
EJ
QS UNSON C OADAUA RS 252 MASS NT SIRE d i
NV SAP VN SA
: Viwice ai vulgaris notitie efl. vtnon modo interdiu , fed etiam noffu in renciri folo tatu ab omnibus facillimh V tici con.
| M - Preindé operepratium non ejl , vt hic pluribus eius faciem depingamus. Vi ig ditm non.
c e quid erfiduoDio ioridi tanti Vrtica afignentur genera,tria tamen in Italiareperiuntur.Prima afjerior.altctemm. a i
TE afpera , Cr tertia omnium minima. Prina caule eft rotundo, afpero , biffidos, , ac pungenti:pilulae in caulegerit s
JUI45, ac vrentes; in quibus (emen gignitur. Prouenit calidis traclibus, aridis & incultis locis. Alterafuliis prouenit , al.
Teri fimilibus veria mon aqu? afperi : femen profert vacemo[um ac minutum : caulem quadr ;
Tau acuto, ac pungente; Nafcitur vbig.. lifdem cum altera facult atibus:atqui peculiariter femimis puluis, [anguinert
Verebri membranis manantem füpprimii cops pe à Diofroride traditas ; alia eft , quam aliqui fylue-.
Tren opellnt , ceteri acrior, Ge merdacior, folia profert ceteri fimilia, éd longi mima, acutiora, vretiaraó cen
ledrdrantab, hifidiare, ac vrente, denfioribus folijs, cr in ambitu ferratis. N aftur fecu edificiorum muros, in horti ax
fes ipemnbucfibecmra. Vrtice vires memorie prodidit Gal.lib. 6. fimp. med.vhi fic inquit:Vrtica, c huius berba R desires
Pon femen,t folia nz bac potifimum in vei veniunt digerentis unt facultatis ade — tx Ga
5e
* 3
€ Eum
790 And.Matthioli Comm. | A
III. VR TICA. III. IV. CARDIACA:
WP PTS Cd Raus
Md
de
m
sl
-
* Sed & quiddam flatuofum obtinent, quo d Venerem extimulant, d maximi vbi cum muffo femen
90i ter calfaciat, fed adinodum temuium fit partium, teffimonio eft crafforumsvifooforumd,
AM Ereheg chil. tum quid partes, quas contigerit pruriant. Catérim flatuofum eius , cuius
m concoquitur;qa[arur: non enim adu flatuo[a efl. fed poteflate.Ventrem autem modi fubduct du
E do, acveluti titillando, nan purgando. Et gangrano[a, C» cancro[a, c in totum qua exiccari à, li
EE d lant, ea conuenienter (anat: nimirum cim fubtilium [it partium, C temperatura ficce, nou
af x ditatis, vt iam mordicet, Et lib. z. de alimentorum facultatibus , idem de vrticaita feribit: Vrtica, lerls
-- vna etiam hec eft, tenu ittm obtinens. Iure itaq, nemo ipfa vt alimento vtitur, nifi maxi
. .. Vülé utem fLobfonium ac medicam » quod aluum deijat : batlenus de vrtica Galenus. Se
— quam bodie berlarij C A &p 1 A c A M mominant , nunc ob cognationem , quam cum Vrtica babere videnmr,
PASPEYIES rentem venit, ideo non alieni puto, quid bíc de ea quoq, aliquid differamus.Hecitag, vrrice proxi
qua prope terram prodeunt ,rotundioribus conftet , li inodo per ambitum laciniatis. Ei
vais copiofís pariter quadratis, in quo bina vtrinque folia paribus interuallis , abimo ad fim
tice finiilia, (ed minora, c per ambitum ferratiora. Flores , qui in purpura albicants vrticefetida, de
ES * piteditturi fumus, mon diffimiles profert, minores tamen : qui vertidillato ambitu marrulij modo
: apo faliorum exortu. Radix in vubro pallefGit, alijs pluribus paruis radicibus adnatis. Prouenit vlig, in
mitas, circa fepes, c poft vrbium menia. Guffu vfque adeo amare[Git;vt facile exiffimari pofiit ad fe
tium ordinem, C ad tertium ficcantium accedere. Praflat hac , vt recentiores quidam tradtmt ,ad a
etiam apud vulgares momen accepit. Medetur item conuulfis, ac refolutis. Obffruétiones aperit, quas caufa frigitamim
vit: vrinam ciet, & men[es.Petdus à pituita detergity c lumbricosuecat. Ceteri in puluerem fohacomrita
200 ffiacodblearis menfura ex vino baufta , difficile parientibus mirum in modum opitulantur.Vrticafic Latini di
m Nodini, AdQu Gracis nominatur: Arabibus, Huniure , Vraitblatum C Angiara: Italis , Ortics: Germanis Std tiri 0 E
A. tiga: Gallis Ortie. Vrtica altera, Gratis Axe doniripa: Italis Ortita vulgare. At Vrticatertia, Gran
Italis Ortica minore. Sic Cardiaca , Germanis £yerügefpanm: Gallis Gripaume,fet Chenenfe. agit
Vrticaab vrendo dicta; quód pruritum & puftulasigni fimiles acutifsimis fuis
(CE - excitet. Suncautem duplices, pungentes & non pungentes: pungens maio
tom : : bens: non pungens AE non £etida: Pw oue velpuni
Bt. : diuidentibus: autnon maculata , flore albo, luteopurpureo. Vrtica pilulas
Diofcoridis, C. B. Vrtica prima, Matth. Lac. Caft. Lugd. Cafal. Vi TIddn
: Lonic. Lob. (cui & Vrtica fylueftris femine Lini, in Iconibus ) Cam. Taber. Vrt
: Vrtica fylueftris, Dod. gal. Vrtica mafcula vel Romana, Gef. hor. ' 'rtica vrens p! ME Cel?
carens maxima, vel fecunda Diofcoridis , C. B. Vrtica fecunda, Matt. Lac. dy
ior. Brunf. Fuch. Turn. Dod. gal. ( cui & Vrtica femina & communis) Lonic es
ucftrisafperior, Lobel. Vrtica jl. maior, Gef: hor. Vrtica vulgaris vrens, Trag.
fol. Vrtica Cordo inDiofcoridem. III. Vrticavrensminor , Cania forte Plinii
Inlib. Quartum Diofcoridis. 791
Marth. Lac. Lugd. Caft. Vrtica maior, Trag. Vrtica minor, Brunf. Fuch. Turn. Dod. gal. Cord. in hifto,
Lon. Taber. Vrtica minoracrior , Lob. Vrtica vrens minima, Dod: fol. Vrticaexigua, Cafalpino.lV.
Marrübiüm Cardiaca dictum, forté primum Theophrafti, C. B. Cardiaca, Matth. Fuch. ( cui & Lyco-
pfis) Dod. gal. ( cui & Sideritis prima) & fol. Lac. Lon. Lob. Caft. Lug. Caf. ( cui & Alyffum Galeni &.
Aui ) Thal. Tab. Marrubium mas, Brunf. *
*
TaAolae- GALIOPSIS. CAP. XC.
f an Aliopfis, frutex in totum caulem, & folia habet vrticas, lzuiora, &a que grauem odorem trita red- a Méum—
15 *2 dant: florc purpureo, tenui : nafcitur circa fepes,edificiorumareas , & femitas vbique. Folia;caules, Ieapadte-
femen, fuccusq; , duritias, & carcinomara difsipant: ftrumas, panos, & parotidas difcutiunt. Oportet zéz-1. vehe.
bis die tepidum exaceto cataplafma imponere, & cius decocto fouerc : ad putrefcentia, gangrenas, & E den-
nomas, cum fale efficaciter illinuntur.
*
I. GALIOPSIS I. SCROPHVLARIA. |... 7
pasab
Y : V A. SN / 7.
NN AS
FABAS
XI 0902
1
1
1
|
1
!
3
)
-
,
NI
LS
es SUPR E A qe
57 ^) "Lay J
Q
73,
fe—
Vm es
SS
MSS
X
NS
f^
d
Sb
227
E L- SENA
RIS Zr MR
Oo
M QS YA
prouenit, in edificiorum areis , in plateis , iuxta femitas , C» circa bortorum fépes , edore ingrato : vnde cr. o,
Yo cognomen adinuenit. Quandoquidem bec folijs, c cattle conffat vrtice fimilibus, tactu tamen non mordentibus: floribus
, Atempurpureis, tenuibus, Hincitaqeefit , vt ij meaquidem fententia , in errore verfentur , qui putant. Galiopfin effe Scrophularia
berba illam vulgarem , qua officinis, c herbartorum vulgo Scrophularia maier , Millemorlia , Ferraria, atque ctiag 2ior. non
Caflrangnla dicitur: hoc fortafe argumento nixi, quód ea flores edat , que galee fimilitudinem referunt. Sed corum er. Caliopí,
Tor ex eo, vt arbitror, aperte diluitur , quód Scropbularia maior dicha folia nou proferat vrtica. admaodum emula,nec ea.
grauiedore predita fentiantur.. Adde qud huic radix [ulfit magna , alba vndique ftrumofa, vnde forti Scrophularie E
motnen traxit , adco notatu digna , vt non videatur verifimile , quod eius faciem non depittam relinquiffet Diofcorides , :
quando (enjiffet banc berbam effe Galiopfin. | Caules ab vnaradice Scrofularia mittit plures , fesquicubitales , angulofos,
Jibrufefcenites, in quibus folia infunt nigricantia, rolufla, ad vrtice faciem accedentia, per amlitum leuiter denticulata.
c, Pa mitritin caulium "nm itatil s pufillo , purpurcosi, , galea faciem referentes, [74 femen in capitulo,
vinlino, e lacbaria berba;rotundo, acuto [umma parte apice.Radicem babet magnam, alb n; flrumofam. Htc Scrophularig:
etiamillud accedit , quodilla vt plurimim im fcrobium marginibus, C» rigitir, c vliginofis locis na[ütur, non autem ( vt dcferiptio.
Diofiorides inquis ) civca fepes, C» in edificiorum areis. In hac fententia fuiffe inuenio Fuchfium, qui A galea, cuius effigi- E
em ie flores veprejentamt. banc fibi nomen afciuiffeexifHimat.1d quod mibi plané mon videtur effevationi cop - " a&h« creati
quid non [it ex more Grecorum, veterum prefertim, apud quos nulla verborum inopia fuit, vt ex Latinis, c
Grecis dictionibus plantarum , c?.aliarum verum nomina componant : Galeasm enim Graecum nomen non e[f conflat.
Ex bis igitur adducor, vt in boc neque Fucbfo, neque alijs adflipulari pofim , quorum potius fententiam ex fupra diclis
«o WMrobandaw efe cenfeo. Cacutiunt ad fummem v[que,qui Scrofulariam, Diofcoridis Ocimaffrum faciunt. Efl prate- V ráicalaQea;
Tea aliaplant a Vrtice fatida non abfrmilis, que à latleis maculis fingula fcliatn longum provurrentibus Vrtica lactea a
noflri Sencnfibaus vulgo cognominatur, quam redlius forte quis Galiopfin dixerit , fl à d. , quod vocabulum Graecis lac
Xxx fignificat
" Gat». eam equidem plantam crediderim effe , quam nos in alia Vrticam fatidam ppc qua vlique fer clio
N ftia confecto
F
1
;
Lj
famium
Plinii.
Scropbularie quodin multis alijs Plinius euidenter ervaffe deprehendatur.Catert j
vires.
Nomina,
&
urgità iori magnitudine difcre
EC 2 Pon fimilis. In noftris paf
Gallica & Latina, Scrophulariz al
nis Q'Beijfe Stadytfdbat; Camerario in fuo Matthiolo ;
continuis diebus in foco calefacta & conttita imp €
melius prftare.IV. Scrophularia flore lutco.Hacexradice fibrofafcr
tit cubito altiores; quadrangulos , fübrubentes, leuiter hirfutos,vac
t
"E ' And. Matthioli Cómig,
finificat Galiopfrn dictam cffe flatuat.. Qubd autem res hec ita effe pofit,ex. Diofcoridisesdinéqgy;
poljets nam quod fLatim poft Galiopfin Galion defcripferit , cii ex eo poinei inditum effe tradidi, á
coaguli vier expleat; videtur innui[[e » inter vtrumque magnam effe nominis COgRationcm. Hayci
Galiop(in quafi affirmare non dubitarem, mifi Plinins lib. 22. cap. 14. eam Lamism appellari prodidper"
tulifjet album; quod babet in medio folio, ad [acros ignes, C foliorum reliquum cum Viiter fa planta, addga m
«d contufa, incu[aó, ad ambuffa, ffyumas, tumores, podagras [2 vuluera. Quibus (ani Plin plar ltem, :
primam, quam Vrticam fetidam diximus, effe Galiop/ 1n: alteram vero Pling Lamittn. :
cundam effe veram Galiopfin , dicere nobis liceat , Plinium non cognouiffe Gali
tyrum illud liatefit, Copes
Aqua igadicbus deflillata, feidn P.
é : ome pondere potus , lumbrios qos
Plauta , que Gratis ,aNicdie, Latine item Galiopfis » Vrtica labeo & Vrtitafotida nomig drill Om.
feu Ortica morta Hifpanice Ortiga Muerta: Germanice Qfael(dy Sfeffel.. ar Screfularia , Millemorbiz iere
Jfrangula : Italis Scrofolaria: Germanis S5rauntoutt: Gallis Grande Scrofaire. WERTE
Lamium purpurcum fcctidum, fcu Galiopfis Diofcoridis,
"T hal; Vrticalabeo; Brun£. Vrtica iners; Dod. fol. Lac. Fuch
B. Scrophularia, Matth. Lac. Dod. fol. Caft. MA des maior, Brunf. Gef. hor. Turn, L
Lugd: ( cui & Chryfippea Plinii quorundam) Thal. Cam. Cafalpino. Taber. cui & Caftran;
ftrumalterüm, Trago. Galeopfis, Fuch. Dod. gal. Galeopfis minor, Fuch.in icon, Clymenun
hor. III. Scrophularia paluftris: hacc radicibus eft fibzofis (apud nos tuberculis caret ) é
*IIL SCROPHVLARIA * IV. SCROPHVLARIA
: |... paluftris. * florc luteo, *
s & colore, quicaule& foliis prorfus
uftribus, fed minime feetens, prou PR
terius, quz radice fit fibrofa.Dici: Tope
^ quam dicit vl curare & co
Inlib. Quartum Diofcoridis.. — 793
"per margines crenata, longifsimis pediculis donata, duplo quàm in vulgari latiora : ad
IE ciim ediculos,ab bm adfümmum peticili oblongi Ka prodeunt,
iofos flores quafi conglobatos, luteos, forma vulgari fimiles fuftinentes; quibus fuccedunt capitula
falrotunda quàm in vulgari maiora, acuminata, cuius acumini filamentum inftar capreoli infider, qui-
(emen nigrum includitur. Hancà nemine c5 aen àDo&ore Doldio Norinberga primum fic-
qam accepimus, dein in horto Doctoris Zuingeri obleruauimus fzrpius. |
Tor. GALIO N. .CAP. XCI.
| rarum. Flos igni ambaftis illinitur, & fanguinis profluuia fiftit. Ceraro rofateo galióri admifcetur ,info-
| . Memevique din albefcat, & fic lafsirudines reficit. Radix venerem concicat.Nafciturin paluftribus,
GALION. G Alium vbique copiost nafcitur prope [epes, c fecus vias,
A pe APRI PAY folijs aparine: minoribus: flore tenui , [Picato, partim.
luteo , partim albo. Verumamon propterea omnibus nota eft
vis, quam coagulandi latis babet : nam fi capaftoribus in-
notuiffet , mon minus apud eos buius berba inualuiffet vfus,
quam cinare apud Hetrufcos : qui eius flore , vt dulcior fua-
* iorá, ca[eus euadat , tum ouillum , tum etiam caprin
f,
Ur
K nomen fortitum eff fuum,quàd lac coagulet. Adfimile autem
- efl aparine, facultatem obtinens fibacrem.
Flos eius [anguinis proflutjs competere videtur , c combu-
banomen Graecum Ta2uoy: Latinum Galisa: Italicum Ga-
lio: Germanicum Q3nfertamen QBegftro/ Soegerfraut:
Hifpanicum Coaia leche yerua;Gallicum Petit mug uet.
Galium aliudaruenfe, quod velluteum velal-
bum: aliud paluftre: nunc flore rubro & tenuifsimo
folio habetur. Vulgatum dicitur Gallium Matth.
Lac. Caft. Gallium, Fuch. Dod. gal. &fol. Lon. Gal-
liiprimum genus, Trag.Lon. Galium luteüm;Lob.
Lugd. Thal. Galion luteo flore, Cord. in Diof. Caf
Hp5fe. SENECIO. CAP.XCII.
JA : diffccti vanefcuntin pappos. Nomen verà fibi ven-
2225 jJ ' dicauit, quoniam flores capillorum ritu canefcant:
ZA . radice fuperuacua. Nafcitur maximé in b maceriis, &
circum oppida.Folia cum floribus refrigerant: quare ilitacum vini modico,vel perfefe, teftium & fedis
inflammationes fanant: quin & ex manna hag medentur E cüm cau vulneribus, tum jis mmi
acceperunt.llliti per fecum aceto pappi,idem munus praftant: verüm recentes epoti, í o-.
Sos culis f pex in paffo potui ed ftomachi doloresà bili contratos perfanat.
16 ( ^ Alionnomen ex eo traxít, quód in contrahendo lacte; coaguli vicem impleat: tamulum ; foliumq; |
| habetaparinz fimilimum, rectum: florem in cacumine luteum;tenuem, denfüm; copiofüm;,odo- -
Galii confid.
flis mederi. Ef autem boni odoris C caloris lutei, Huius ber- Nomina,
Enecio cauliculo cft cubitali, fübrubro: foliis 42 Mese.
2 i " - "tes nvuy a.1.lon-
continuis, per extremitates erucz modo diuifis, 7
fed minoribus multó: luteis floribus, qui celeriter p Cac ia
Enciio, qua Grac Erigeron dicitur, aliquibus vulgb Cavdoncello, aljs vero fpellicciofa vocatur. Planta eft vulgaris no- Senccionis
— Title. Cauliculis exit(vt Diofcorides inquit ) [ubrubentibus: folijs laciniatis, eruce amulis, minoribus tamen, C afpe- confideratio.
rioribus : foribus luteis qui debifeentes in papposabetnt. Nafcitur pafim , adehvt eriam füper vrbium mania, Cr in
parietini proueniat: virecit anno toto , C quolibet feré menf[efloret.. Ideod, non defunt; qui hanc quoque vocent noftro
Idiomate, Fiore d' ogni mefe.. Hanc berbam Otho vettied: Verbenacam fupinam,magno C aperto errore exi[fi- COM PH
mauit.Videtur etiam Senecionis effe genus berba, q; iDivr lAcont FLOREM appellant. Namque
ror.
€ ipfa folia fert Eruce flueffris emula , per ambitum laciniata , nigricantia , amaro [apare , que anteaquam caulem rioris Diui
edant bumi procumbunt: caulis illi eff fejquicubitalis Artemifie fimilis , à medio vamofus [urculofusó,.. Flos in [ummitate Yacobi métio:
imnbabbaía
6» aureus Buphtbalmo minor, qui tandem fiaccefe pappofam euclat lanuginem.Radi nititur breui Cr fibrata. Floret
Tulio cr Auguflo.Nafitur in campefhribws i folo.sunt qui féribamt Senecionem prefLare plurimi ad alla vteri pro-
inuia. fiin acet arijs deoretur, at nos bis baud facile fub(iribimus,cum (ciamus banc herbam remoratos ciere mtes,epoto
feliorum fucco totius planta decocto: cum enim euidenter fit amara » vt ficcet, abflergat, aperiaté, neceffe ef. Sic ése
"E
neco niaier excalfaait, ficcat , aperit , abflergit digerit , C reliquas is minoris:
mentionem fecit Galenus libro 6. fimpliaium medicamentorum » eius tantum facultatem referens his verbis: cultas ex:
^ Erigeron, fiue Senecio facultatem miftam obtinet , fimul refgeratoriam & modicà digerentem. Herba bet Graci, j, Nominas
fos dicitur: Latinis Erigerum: c Senecio : Italis feu Spellicciofa: Germani: Greug furi: Hifpanis Bon
Yyaron: talc tequcdiumemee, Italis Cardoncello feu Spellicciofa maggiore : Germanorum officitiss Flos S. La-
toliulgari ver fermone Cy. Sacoba Solum. :: $2 E
*
9» laccogunt , ac [pifJant. Galio vires reddidit Galezus libro 6. ctii vices ex
Jimplicium medicamentorum. fic inquiens.Galium inde adeo Galeno.
5
Tory ay. 1, in-
pan
E
vat
794 And. Matthioli Comm,
IL SEN
E 7^
4, ., Senecio minor. C. B. Senecio , Matth. Lac. Fuch. Turn. Cord,in Diofc. Gef hor. Lonidwd |
Lob. Caf. Lugd. Tab, Senetio vulgaris, Trag.Senecio minor , Caft. Erygeron , Thal. Erygeron far-
dum. Dod. gal. Erygéron minus, Dod. fol. Verbena faemina, Brunfclfo, quiin poftrema cditionefe- —
affe fatetur. Iacobea vulgatis, C. B. Senecio maior, Matth. Caft. Lugd. Herba S;lacobi,fudk (E —
FlosS. Iacobi, Brunf. Trag. Lon. Herba Iacobza, Tab. Iacobaa;Dod. gal. &fol.IacobaaSentüiooh —
Artemifia polyclonos,feu Flos Iacobzus, T hal. Dor
00 ebumn 0 THALICTRVM CAP. * XCIIL
] 1atiéson folia coriandri hab et, pinguiorà páüló: caulem rutz crafsitudine, in quofolia.Quetin
illituantiqua vlcera ad cicatricem perducunt. Naícirurmaximéincampefttibus —————
dod cos T stets, i Ruellio credimus, berbati ihi Gallia Argentinam appellant, quid argenteo micet coloratu,tetran
Thalicri pictira adfripulantibus. Haz ( vt ipfe feribit) inuenitur vliqu, fapeim campefirilus, ce maet, Vin
cim mibi badenus toii contigerit ei herbam videre, idcirco Ruellü fententiam non aufitn probare, nequectian i
Thalictrivi- lere. Thalictron Tbalietron noriinat Galenus lib. 6. Jimplicium tiedicamentorum, vbi de eius viribus in hunc meist
rcex Gal diffzrit, Tbalietrum folia babet coriandro fimilia , caulem craffitudine ruta. Visel ineft exiccatoria átra morum iu
Nominz — yloy, inueterata ad cicatricem perducit. Quod Gred Sawyer , Latini item Thalittrum c Thaletrum apa,
Bpdor Suhdenyor MVSCVS MARINVS. . CAR XC
M Arinus ufus nafciturin fcopulis teftaceisáys haud proculà mari, gracilis illacet e
: pers. Precipuaei fpiffandi vis, & colle&ienes coltibendi, & podagras, quas x Es
qw Mv? marinus duum eff generum : Dioftoridis alterum y alterum verà Plinii. Non poffum esum. sm pit
Maiimerint fententiam , qui dicunt. Mufium marinum eam apill effe plantam , quam offuina. P^ I
Cola, ^ 4n. Mufeus bic gracili capillaceusqué prouenit , c&ilis expers colore cum ficcatur eios ae
fus fit puer , qui ex affumpta buiuspalueris drachma centum vermes excreuerit , potifimum fi detur yr
Acoyptie filiate pulpa. Crediderim itaque Corallinam bance[fe mufcum marimum, quid certo] mim iri !
quiceralia expifcanturscoraliis ficutiét fcopulis,crpifeium teffis inberentz,eo an? modo, quo ar "T adum
ipfis imnaféizur.1s vtig, ceteru prefertur, qtii coralls adnafcitur,vnde eimomen.Probatur fecundo id un
«olore rubicundo: cinereus vero improbatur.Sed marinum mufcum bac pollerefacultatemon neuere Ye!
Inlib. Quartum Dióicóridis | 793
IL MVSCVS MARI. SIVE I. MYySCVS MARINVS
Corallina. alter vel Plinii.
| mu[quam aptud ipfos legerim marino mufcointerancorum vermes necari, Mufa marini bifforiam ( longe tamen abeadi-
| go Wterjam , quam paucis pezferinxir Diofcorides) profecutus eft Plinius libro 27. cap. 8. bis verbis : Bryon marina herba fine -
dubitatione lactuce folijs fimilis , rugofa veluti comtracta ; fime caule abima radice exeuntibus folijs. Nafciturin fco-
pulis maxim? , tefHsque terra comprebenfis. | Precipua ficcandi ei [pif[andid, vis , C collectiones omnes inflammatio-
nesá, cobibendi, precipue podagre, c? quicquid refrigerare opus fit : hac Plinius. Cuius Mufci imaginem bancomnino effe
p Bt quam lic excudi curauimus:mam omnibus notis illi perbelle ve[pondet. Viuam plantam conche cuiui/dam tefte
inberentem , mifit ad mc Datauio Iacobus Antonius Cortufus. Caterum Marinus mucus iam mibi in mentem redegit
plantam( fi tamen plantam appellare licet) mufco baud multo abimilem, in fluminibus, C alijs dulcibus aquis nacen
: ten, viridi colore, c feria fLaminis fere modo villofam, qua Plinio lib. 27. cap. 8. circa finem conferua appellatur: nobis Conferuz
1 verbin Hetruria vulgo Lima.Hec cum Plinii teffimonio ad offvum fratturas praflantifimum fit medic eter- mentio & vi-
; mittere quidem mon potui quin bic deea Plinià verba adderem. llle enim ita de Conferua meminit. Peculiari ej alpinig ^5 cx Plinio.
maxime fluminibus Conferua appellata à ferruminando, [pongia aquarum dulcium verius , quam mufcus aut berba vil-
- 46 lofe denfitatis , atquefiffulofe. Curatum ea fio, omnibus fere offibus confrattis prolapfum ex arbore albo putatorem , cir-
tumdata vniuer[o corpor: ,, vtam fuam in[pergentibus quoties tnare[ceret , raroá, nec nifi deficientem berbam mutatio-
nis caufa refoluentibus conualuiffe vix credibil celeritate. Ceterum Mufci marini memiait Galenus lib. 6. fimplicium Mu(ci mari-
medicamentorum, fic inquiens: Mu(cus mari. ipofitus eft ex terrena, C aquea e[fentia , vtrag, frigida.Siquidem qr. ni vixes ex
guftum ad[iringit C calidis quibusvis illitus, ea euidenter refrigerat € adiuuat.Poffe quide mari ifcum,qui CL j
fuerit, refrigerare, facili cum Galeno c Diofcoride concedam ; quàd verà ficus id effieve poffit , quod guffu falfo fenti-
atur non ita facilé mibi concedendum videtur. 1d Gracis Cpdov aA demie quod Latinis Mufcus marinus vocattr: Taba- Nomina,
leb fiue Thabel Arabibus, quibus tamen mucus js cum lente paluftri, confunditur : Italis ac Officinis, Corallina : Germa-
vis Deeemíefg ober 9teermófj: Hifpanis Malborquiana yerua: Gallis Coraline.————
9? ^ Mufimarinipluresdifferentiz proponunturin hiftoria noftra, hic de duobus. T. Mufcus Marinus.
fiue Corallina, Matth. Dod. gal. Lac. Cord. in Diofc. Lugd. Tab. Mufcus marinus primus, Dod. fol.
Mufcus marinus herbaceus mollior, Caal. Corallina, Lon. Lob. Lemnio. Fucus Capillaceus, Lugd.
IL La&uca maritima , C. B. Mufcus marinusalter, Matth. Caft. Mufcus marinus Theophrafti , Dod.
gl. Muícus marinus Plinii, Lugd. Fucus marinus prior, Dod. fol. Fucusfiue AlgaIntybacea, Lugd.Bry-
on Thalasion, Turn, Bryon lactucz foliis Plinii, Lob. Bryon Theophrafti, Czalpino.
een hari FVCYS MARINVS. CAP.XCY. Log,
: ; Vmriunale. 1.
$o I Phuci marini generibus, quoddam latum, &alterum2 füblongius , & rubens: tertium 6 candidum, oblon:
nafcens in Creta, loridum valde quod nulla cortuptionislabe polluitur. Omnia vim habent refri-5 Os. ,
: Apr cavi T ue But d
lis vti humidis as priufq 4 Ícant. Nicander puniceum aduerfus ferpentes dedit. Hoc fuco ne:
Test pun nanlicres fuum colorem mentiri, càm ramen fit radicula ciufdem nominis, quà fefe |. 2 si,
Mufcus mari
: 3 adftringen-
1 : " i a n à p wil. ud tem.
Des imo locutus eff Plinius libro 13.cap. 23. vli ita fcriptum reliquit. Nafcuntur in mari frutices arboresc,, Faci mariaá
-—. mitoresin noftro.Rubrum enim, c» totius orientis Oceans vefertus eft fyluis. Non babet lingua àlianomen quod hift.ex Plin;
Greá Vocant pbycos , quoniam. alga berbarum magis vocabulum intelligitur: bic autem efl fiutex. — Et lib. 26. cap. 1o.
Xx£& 3j Trid
Vlua.
Alga Veneta.
796
faliis. quoin Creta veftes tingunturzbadlenus Plinius. Ceterum cu Fuci genera. mibi playing o NGA
dicam mon babeo. Non tamen deeft fufpicio , quin Fucus marinus , fi Alga mon eft, in eitis faltem sss e]
debeat : nam Theodorus in Theopbraffo non aliter Fucum marinum interpretatur , quam Alge nom iid
Plinius alijs in locis Fucum marinum, Algam maris aliquando vocatit, vt etiam adnotauig Mata
*
Fuci marini
vires ex Gal.
Nomina.
Potamope-
tonis confid.
Sapittz vtri-
ufq;confid,
And. Matthioli Comm...
Triainquit, Pbydi thalafij, idefe, Futi marini genera , latum , C» alteram longius , quadantogu,
N
v quoq, von ade) in acm 7
iflimauerim, Fucum marinum egg; vul Sei mni
qua Venetiva[a vitrea TéCODUupE, meigtey s
dantur & confiüngantur. Quod praterea Fugu gm ss
qa effe poffit illud areumento fit , Morir Ls
fiiam, apud Latinos notlien intenerit, A etes ef ,
vlua dicitur , boctantimigter € differentes,aidd sns.
ftris, lacuffris, fluuiatilisi, fit: illa veri tantimi i v.
ueniat. Quod diftrimenillo vulgari fci
Alga venit pelago , (ed na[atur y o A
Vndeetiam Virgilius libro js bes gu.
fe OHNE sa
Informi limo , &laucag, exponit in vla,
: ; Et libro fecic ES 3
Limofoó, lacu per nem obfewwinvha ——
m
Delittt, M INT
Fuci marini mentionem fedt Galenus lib. mls "
medicamentorum, bis verbis: Pbycos Dumens etia, e
VITES ex tita exemptus deficcat; C» refiigerat ora Sore
babet enisi quiddam modicà acerbum. NominatmQun
QUxoc an.dtexioc : Latinis Phucus feu Fucus mariae: rds
Phuco marino,
VOS T.
A
pum Algz Venetz cum mentio fiat in Comte.
riis, idcirco eius figuram addere placuit,qumdl —
gam marinam , Lobchs Fucum marinum, Lag: »
Fucum marinum alterum, Dod. hiftoria Latin; fo-
cum fiue Algam matiná gramineany, Lugdunerfs —
zu
& Algam, Cafalpinus , Monfpelienfium
leam marinam, vocat. Vidctur apud Di
fub Fuco fecundo; apud Theophrzftum
exprimi. 5 PM
Dernier». POTAMOGETO
CAP. XCVE.-
Otamogeton, folium fert beta fimile, hiríun
paululum füpereminens extra aquam. Ref
rat & infpilfat: pruriginibusytile, & contr
vlcerum nomas.Nomen ex co inditun
luftribus & aquofisenafcarur. — —
Otamogeton lacubus d» paludibus ima a
lijs bete proximis, fiper aquam. expanfisin
locis emicave inuenitur. Hanc herbam mos.
legismus,pritiatim in lacubus quibusdami
quam ibi vnà cum nympha aquis fupern
dimus.Facit Potamogeti mentio vt Sagittam 4
liorum formain Plinio vocatam;in menten Tim ita
ipfa in fluminibusna[iaturye?. Japan be PEE
ita duum eft generum. Maior & Miner. Hi finn
fagitta cu[pidis je : ami refert, fupernem vut —
apicem , inferne in nens. Pe MITES
doce ded du »fefquiaiitali de quatdoqu matt,
aut minore, pro aquarum profunditate,
lem gerit rectum, luem rotimdum, vacuum, [ptm
mulos diuifum,in quibus flores exeunt. :
liolis conflantes , arent, |
prodeuntibus Ex bis tandem capitula
a birfuta,nucis Pontica magnitudine,
cluditur femen.rorundo intus globuli
bet albam, multifidem, c» firofam
milem, cuius cognationis ego [agit]
per omnia refpondet, fed omi:
vira, in aquis citm.
&
' Inlib. Quartum Diofcoridis. 797
H. SAGITTA MAIOR, 4. IIL SAGITTA MINOR. . PRESS rdi M^
E
B
in Bohemia cum in Muldaua flumine,tum in alijs plerig, locis. Tempevanezto ambe funt frigido &bumido:c* ifdz curi "e
plantagine aquatica viribus pollent. Potamogeton,vt teftatur Galenus lib.3.fimplicium medicamentorum, ad[tringit c Suum iE
refrigerat fimiliter polygono, fed e[fentia eius crafüor quam polygonon et. Huic berba nomen Gracum eedtayadoy ellos, La- «gg
tinum [imiliter Potamogetum : Italis Potamogeto : Germa. omina
MILLEFOLIVM A QVA- — nis Cxcalten Rrantonb Cam traut: Gallis Herbe des ;
: ticum. ; eff agnes. At Sagitta, Grecis aie-atra : Italis Saetta. As
Potamogeton latifolium aliud;aliud tenuifolium:
S584 ; latifolium aliud rotundis, aliud oblongis folijs eft, ;
2 hocq; vel craffis falignis, vel tenuibus & fplendenti-
Qu» Y M 7 bus; & hocvel planis vel crifpis. I. Hic proponitur
an ] : Mec Potamogeren rotundifolii;quod Diofcoridis eft:&c
s ; o*Hfy o dicitur Potamogeton;Matth. Trag.FachfLac.Do: "m
y W. W ——— gal.Lonic.Caftor. Taber. Potamogetóni fimiliss E
du 2/72 I tundiorefolio, Cordo in Diofcoridem. a^ :
quatica maior, C.B. Sagitta maior, Marth.Dodo.fol.
Caftor. Tab. Piftana Magonis,fiue Sagittaria aqua-
tica Plinij, Lob. Phleos mas latifolia, Lugdun. Barba
fyluana recentioribus medicis;Cafal. 1I. Sagittaa- 4
quatica minor,C.B. Sagitta minor, Matth. Dod. fol.
Caft.Lob.Lug.Tab.Sagittariaminor,Lobinicon; —
Sagitta & Sagittalis, Cordo in hiftoria.
oc sedure STRATIOTES, CAP. XCVIL
Tratiotes in aquis nafcens, ij(dem füpernatat, && : :
| bafemperiiuo iili.nimaiora haberetfolia. Que CUM.
refrigerant : fanguinem , qui deluitá renibus, pota E.
fiftunt: vulnera , qua: inflammationem minantur, : m
edi 7 mU ;
busexacetoilinuntar. — ^ ——— No " UE
n A 5 us da 0) ^. ct s e à
to Nosetpefetiqia mireme., fi stitioter in talia '
— ^ *ponprouenit. Quandoquidem ea;vt lib.24.cap.18.Pli-
XT : Xx€- 4 - miu
* Va €
3 , E
" » E
Ao.
798 And. Matthioli Comm.
niu teflatum reliquit,eftin Aegypto tanti , C inundatione Nili nafcitur, aizoo fimilis mi m dip
term plantam quandam wifit ad me Pifis Lucas Gbinus Medicus clariffmus im aquis Mey 4halemgr,
quam
Millefolium appellabat. Hawc ego aquatice Stratiotes genus aliquod effe puto. Effo tamen aliorum Vous
magine,quam bic appingi curatimus. Folijs eft coriandri,fed tenuioribus, caulibus tribus aut quatuor, Mii e
bus per interualla pufilla babentur folia, auicularum pennis fimilia : in cacumine fingulis caulis bo
Nomina. * ]L EQVISETVM OLL
dum. *
meo defaac.
Concdu^à in — [. M LLEFOLIVM M AIV S.
Stratiotz Y
mille'oliz Na
confideratio, SZ »
72 Ly
lone ing.
fubpurpuraftentib j
purpurafcentibus floribus, Vocatur Gregg Sus
d'poc : Latinis Stratiotes Aquaticus, Millefolig Nie
Italis Millefoglio aquatico. : Nue.
I. Millefolium aquaticum R i E
tum; &á Lugduni herbarij ee "C
te millefolio aquatico Matthioli chr Y
nus non vidimus. Aftne duz diuerfz vaa fu A
&z ad Commentatorem fint miffe,v. x
dem caules optimé refpódeant (fivmbellas
Equifeti peciei,cuiusicone adiunximus]T.
bicat omnibus fui partibus, odoris flphurei
fi,caulib. pluribus, longis,rotundis, obli iue (triars
Fisilibn qe in plures cauliculos brachisn i.
il.
r7
quotapicibus tanquam particulis donatis;
ca fint leuiflimo digitorum contritu in Erhad
comminuuntur. Nafciturin aquis, pracipuécens.
fis, communiter in ijs demerfum, Tatius eredum:
quod in foffis Thermarum Aponenfium notati.
mus, & nonlonge Lucerna Heic An fo.
reat ignoramus : nec de ea quicquam
auctores legimus, quod propter grauem odoren,£.
É
quifecum olidum vocamus.
. isaliquot fimül ad geniculum iun&is, he.
X»
Xaea ine xn 1690A Acc. STRATI OTES
MILLEFOLIVM. CAP: XCVIIL
Tratiotes millefolium exiguus frutex, palmi
— tudine , autamplius Miunr Coles
p imitantibus, breui admodum dilfedogfo-
iorum exortu. Folia fylueftre cuminum fim |
prafertim breuitate, atq; fcabritia] breuiora pauli;
denfiore vmibella & pleniora. Surculosincicumis —
gerit exiguos, & capitula in modumanethi: ors
paruos & candidos. Nafciturinafperisagris,przd- —
pue circa femitas, Eximij vfusad vlceraveterarcm- —
tiaq;, profluenten fanguinem &fiftulas. ; E
S Tratiotes in bunc vy, diem Millefolij omen. —
Planta eit officinis notiffima , in incultiproumias
pratis, c circa femitas;ligmofis caulilus,dadrantemaunin
pluribus ab vuaradiceprodeuntibu , quibu faliinfute i
uium nouellarum pennis fimilia , fjluefrij, cumim anal.
Flores eius denfiore vinbella fuflinentur, candidi, f ninn-V
quam in purpura rubefcant, Ex bisvtig,notispalamee —|
munis vfus Millefolium nil aliud dici poffe, quim Smatita,
de quo bic agitur: non autem, vt Brafauolusexifimat!
riophyllum infia à Diofcoride defcriptum. Sigitden id
dca, REA em mA 7]
litrimis,leuibus, fiemiculo fanilibus. Que farbomma mh —
m apertifrimé offendunt , Bra[aualum hacinmehalusne —
zum effe. Millefoli genus quadam vafótirin Gre :
gro Saluatino monteprope facellum diua Marie
Id eniam aliud prejlas magnitudine inuiin
bicdamus,aperrà offendit, ie mouit
nare Millefolium maius. Folia profert.
maiora; T4naceto quadantenus proxtm4s PN d Mo
iores,fubhirfutos atq, grandiores vmbelac. aie
ra albicamtibus odore medicato. Prafat euer qm,
preftat fica farina ex Symphyti mauri,
ae
m " * * " ;
TOT EU
T——
SCUPSSSPRRPRN Pt SP
Yiribu pradizum eit quibns cfeina. At Verbaf
o ftd latior. hi
: *
Inlib. Quartum Diofcoridis. 799
IL. MILLEFOLIVM MINVS. . gnapera. Eadem náribus indita , fluentem inde fangainem
aos compe/uit. Dyfentericis vtiliter infunditur, vna cum fui ipf-
F us fucco. Herba recens tua Cr. fuppofita;pulid, illita , menfi-
bus profluuia compe[cit. Millefolium cui candida inet vm-
bella, vna cum floribustu[a, & cum fuaipfius aqua , aut ca-
prino lacte pota , gonorrbeam in viris, in feminis alba vteri
4 t*xcementatollit. Atquiid valentius preflat,vbi cum coral-
«c lios fuccino albo, eboris fiobe propinetur.Pre[lat mirum in
1/2 modum Millefoli, & foliorum c» florum ferina ad fangui--
(s mismictum , vbi vnde pondere vna cum Armenia terre dra
" NVE s ebma, ex vaccino lacte propinetur ieiunis diebus tribus con
ze "eA L2 ee MD Woo Binuis.Commanducata folia Cprefertim recentia dentium
S S ES dolores mulcent. 1dem facit commanducata radix , c» din
fub dente dolentereienta. Datur berbe decoGum cum Lebru-
fce floribus vtiliter potandum contra vomitum. Stratioten
medicamentorum vbi de vtriu[g, viribus ita differit, Strati- 1cscx Gal,
otes aquaticus quidem humida C frigidafacultate esi:terre-
ftris vero monnibil babet ad[iriclionis: proinde fané c vlcera
glurinaré potest , c vlceribus effe vtilis. Suntquieocrad —
Janguinis eruptiones vrantur, c ad fiffulas.Herba, que Gre- wink
vis cp liorwc y iPad guA Noc » Latinis Stratiotes millefolium
wppellatur : Italis Stratiote millefoglio : Germanis GYatben:
Hifpanis Milboyas yerua : Gallis Mille fueille, * Cumin vel
exse Y SVO anet fausiage. * At Millefolium maius Grecis. SpalidTuc x t-
2 TITRES 9uégyAA ot uoa Italis Millefoglio maggiore,
T |
«am I. Millefolium vulgare album, C.B. Millefolium
maius, Matth. Millefolium album, Brunf. Camer:
Ns Millefolium vulgare; Trago, Gef.hort. Millefolium
^ 7] Stratiotes, Cord. in Diof: Millefolium terreftre mag
ius, Tab. Millcfolium terreftre vulgare;Lob.in icon. Millefolitim fiue Achillea. Dodo. fol. Millefolium
maius, C. zalpino.Strariotes millefolium,Fuchf Lac.Caft. Strátiotcs millefolia maior, Lugd. Militaris;
Lob. Achillea,Dod.gal. Lonicero. 11. Millefolium vulgare purpureum minus,C.B.Millefolium minus;
Marth. Millefolium vulgare, Trag. Millcfolium Lonic. Millefolium pope floris,Dodo. fol. Mille-
folium terreftre purpureis floribus,Lob. Millefolium purpureum; Taber. Millefolium paruum, Cacfal,
Srrátiotesterreftris minor, Cordo in hilt. Straziotes millefolia minor,Lugdunenfi,
| 'A$puos VERBASCVM. CAD. XCIX.
" V Ecbaeum differéntiás fiimmas habet duas, hoc nigrum, illud album : in quo mas & faemina em 2 Orb.
gitur. Feerninze igitur folia fant brafTicz,pilofiora multó & latiorà, a candida : caulis albus,cubi dis:
autampliot,tubhirfatus: Roresalbi, autb exInteo allefcentes:(emen ni rum: radixlonga, guftuacer- ^j Orib.
« bacratfitudine digiti:nafcitur in campeftribus. Verbafcum,qui mas appellatur, oblongius, albis folij YE aco Aare:
angu(tioribus, tenuiozi caule.Sed nigrum prorfusalbo fimile cffet.nifi nigriore latioreq; con folio.4
Sylueftre [folia] fert [faluiz'] : altas virgas & lignofas c, & circa cas ramulos d quales marrubium
^ iri emulos. Sunt & phlomides duz ; hirfütz, rotundis folijs, hümiles. Tertialychnitisa
tur, abalijsautem chryallis, folijs ternis aut quaternis, vel pauló pluribus, hiríatis,craffis, ingoibilky :a- cos
piaadlucernarum lumina. Radix priorum duarum adftingitsquate quod magnitudine ndi um alum "m LT
fo aque, inalui profluuio, conuenienterex vino datur. Decoctum rupzis,conuulfis is, antiqua tuffi T ;: "des
auxiliscur : dentium dolotem collutione mitigat. Verbafcum,cuiflosa capillostingit;& quocun- 2157247
. queabijciacur,blattasin fe contrahit. Coctainaquafolia aduer(us tun ores, & oculorum infammatio- ;,;.;
nes illinuncur : fyderatis vlceribus ex vino & melle, cum aceti tem yt ibus medentur: contra fcor- q Qr. ;;
pionum i&us fancauxilio. Sylueftris folia ambutftis igni fi tapla Aiunt in folijs eius, quam fae- ique...
minam dicimus;aridos ficus omnino non putrefcere. ——— À x FAC CO modum.
Lura Verba numerantur genera , vt c appicti iconibus palam fit. Primaverbafi eenera , domefiica fülicetduo, v...
, rc data ita funt. Vedafam mane ocumdum.sBomgita al fljengulretina] tenuiore caule.Flori- neza & coz:
: egnita fa io patas NA T à
| E Bo winirbur Pali dtcelbti: Radice puimori mimus carma. Nafiitur in campeffribus,exoluto olo. ijdem L3
*
—L
Jy dA , ( ue gs » reds P
dis robu [His tenuioribus floribus in cacumine [catis aure colere Proucnz deheciiag im cam.
pefribus:eafldem cum alijs habens vires. Verum frinefirt; quod folijs [alui fimilibus, aureis, frin
BoediatíeAZ
— "hu fan?notum exiflimo. Viret tamen bodie Pataus in nobili fimo fimplicium berto, quem ad. com-
melon llfrfimus Vener Senatus conr anis Nafnur i cmpefribus&» apricis montibu. Quin nefertafe
- Mülsrtitonie: MUNI Heu Susa um Mactindpar —— n tier i-o. P7. i A
is z hama. frc oor, Yeuli eni torib deuntib.aureo colore.
flieconicuari i if. "X yri . per ambiti finuata. " J chliiopia ré
dparanerir-Feliqua veris qui mibi demijfrauerit im Maliasbaidenus reperi nemint.Et quit fint, qui putent, y: Ruel, Chopin sc-
LÀ Tatierit. au 4 Rus niftran plan que quibu[ds Brache cundi oficimis rimula vers Germalà ben
keit rininali Néhpedn eot ET E BERAE TM Ia, F
T E
bunc , Gr fuperiorem perftrinxit Galenus libr.8.fimplicium Stratioti vi.
Aure epe;
COr.ev»24
miri f Diofc.erufmodi papeueru folia Verba[ci fo Rdcllii & u-
-
*
FT d
"
C
L3
$oo And. Matthioli Comm.
I. VERBASCYM jj
IIL VERBASCVM III.
Vitro Gpn^s ISP Ros
GOS o6 »
c :
QUE IET
TUM €
Od o2 s
umen fententia, licet eruditorum virorum haudquaquam adpulari pojfem. Siquidaw plani flant
fetsceiamtevda fd drei dtrivoteia ate nt doi liem
dum genera proferant, tnufquam.quad (ciam, memimis Die[iorides, neg, t vereribhs alius, qui um
&*
—. [Inlib. Quartum Diofcoridis. 86t
v. YERBASCVM LYCHNITE, VL VERBASCYM ALIVD. ^
ae
Es
AX bus
tjuc- hoa
VII. PRIMVLA VERIS. * VIII. VERBASCVLVM HOR-
tenfe multiplex. * Masson M
te Pr qoemee ;
| . : li P 2 $ e V T.
: ederati Prima foli. d EE n - ZN : Le iferim do hum
802 And. Matthioli Conim.
medio cauliculue exit dodrantalis atq, incanus , 0 cuius fafiis flores exeunt complures lur, Viper NT
» vatié,, vtin vrfi auricula, quam c» radice quog, imitatur. Prouenit fecus vias,propter fepes ej» CER HRUn fgg
fert latiora d in cacumine votundiora, humi pariter accubantia; cri [pa vusofaa, , ac mais tepey Puri
vadicibus,ab altera non differt. Nafaturij/dem in locis, C» frequenter in fyluis berbofis. E 97 Cale vel i,
Herba para- imbecilliores tamen, His vecentiores vim efficacem tribuunt ad articulorum dolores, Radigis fae uat pret fide
lsvits — e» vofcs celeulos commendant. Succum quoa, tttm potum » tum exterius illitum, fradtis luxatisg, dst ad
Matthiolo, dunt. Ceterim praflat earundem decotum additis faluia & amaraco , aduerfus frigidos verior EP ER i,
Quare commodifimà datur potandum vefolutis,ac ijs, qui membrorum tremore, fluporeyà lg Mur ; C thi mgi,
iain berbe aqua datur vtiliter potanda in animi deliquijs, c vbi corpus imbecillitate virt fecum f. xtd)
quiunt experimentatores) mirificà cor confortat ac volorat. Flores illinuntur vtiliter aduerfus [corpionum, Nen (ni.
yum ictus. Siquidem facile tusaores diffolusnt. Herba ipfasaut flores, aut radices tufe c illita; ME Gr Mesi
aqua. que 2tota j xerit planta; frontiillita, capitis d ie en Mulieres,que fuco delectantur foveiin allo nay
mactrantes , vna cum polygonati radicibus ; Jflllatitiam ad alembicum conficiunt aquam , qui deindeà
Verbafci vi-. faciem latant,eid, nitorem conciliant: vbi autem rugas tollere ffudent, flillatitiam limonum aquam. leto rfr,
res Ma:h. — Jroirinua verba[a generaredeamus. Hecomnia in vuiuerfum. fed femina magis, vt plurimis fatis adii fint, Yid
bus fer? fédis mazbis smirifuch fubueniunt:adfiringunt enim Cexiccant. Quamobrem [omini : rd
4j mameli floribus e imus 1 tipa e ten TuS Varum puli adiri, i2 p
^^ faminefoliainter lapides contufa.fi equi claudicantis ex clauorum noxa vnguipriu excauato i te
s sm breui tempore is liber euadat. Radicis eiufdem fuccus, anteaq piponantur mini,
dereex Cretico vino bauffus.in ipfaacceffionis hara ( vt Arnaldus refert ) quartanam fugat, cum -— 5 -'
aut quatuor iteratis vicibus bauriatur. Succus tam florum, quam foliorum afpecis verruci illit ws, pum : wa
buuxililprofieiat. Idem fact, ficta radicis farina confricata. Dantur flores commodiffime in pitluerem triti, cemtratr.
wa ventris, C» colicam. Gargarivatur vtiliter radicum decoctum contra tonfillarum inflammationes. Foliatufeéri.
IX. PRIMVLA VERIS X. BLATTARIA
altera. [forti NI. s
ed m
d
1
1
d
(0 oribuscalefaia, [amant panos quas bones vocant emplafri modo impia. Tantaviverbaf r^
tuffientibus modo , [33g NAP UCNR A Semen ex vino decotum C com x
xatis medetur , dolorem C tumorem auferens. Folia conferunt [frumnfis fi ex aceto imponantur.
vino decoclis , ac fabindetritis c impofitis , omnia infixa corpori extrabunt. Folia C fummit
. ilitz podagricis auxiliantur , fed eius Verba[di eaeffe oportet quod minoribus crefcit folis. Suid. 1o |
Gutes rofa. "ritas diflillationes cobilet : aufert eadem illita faciei ruborem quam Mauritami Guttam voJetesm Yum em,
pus fartim addito capbura momento. llinitur eadem ad Eryfipelar; cr ignis combufliones fepigines, v j|
$ € ceteras cutis infectiones. Verbafa flores vna cum oti vitello , c mica panis , C porn fols riis e
cobibendas tumentes , dolorificasó, bemorrboidas. 1dem praffant eifdem folia fuffta. iemilarilaitea
Blatrariz hi. Perba fimili Verbafco , que Bx A TT ARIA Plinio nominatur lib. 25.cap.9. vl m jy verti depingi
fton& vires, Dafto berba, que fepe fallit pro ea capta, folijs minus candidis, cattliculis pluribus , flere luteo.
contrabit , ideog, Roma Blattariam vocant : bec Plinius. Eundcm vero effedtum Diofcorid
sit, quod floribus aureis defaripfit. Que certes facit , vt credam , quüd mon
zi
r
In lib. Quartum Diofcoridis. 8o;
glaetariam Plinij, Verba[cum illud Diofcoridis,cui flores infunt aurei, vnam c eandem plantam effe. Por Blattaria
feré nafcitur im campeftribus-folgs oblongi bitum ferratis:floribus tertium Verba[ci genus maxime emu-
lantibus , quibus decidentibus circa caulem folliculi exoriuntur parui, lini injlar, duriores tamen y ac leuiores , in quibus
continetur. De bac berba plures,quod i im facultates nó produntur. Sed cum ea quflu amara deprebedatur,
1
moria tradidit Galenus libro oclauo , fim : : :
efl, quoddam verà nigrum. Et albi aliud quidem mas eft , cuius folia angufliora , aliud feminas cuius maiora, Ef
praterea aliud Verbafcum [yluefire cognominatum, quod floribus con [fat aurcis, dr lutei. Sed v prater bas [becies alia
ef, quam propri? phlomida, C thryallida nomin.nt.Priorum itaqueduaruin radix gu[In acerba efl c fiuxionis affciti-
xo bus prode!:fed c ad dentium dolorem eam quidam colluunt. Attamen folia dicerendi vim babent : fic c aliarum fulia,
Qr maxime eius, qua aureos flores obtinet:qua etiam capillos rufant.Omnili enum folia deficcandi,C* digerendi moderaté Nomina,
vim pofüdent. Qua planta Grace qiépuoc Verba[fcum Latine dicitur: Officimis, Taffus barbatus,ItaliseVerbafio, Cv vulg
Taffo barbaffo: Germ. QBullfraut: Hifpanis, Verba[co: Gallis, Bouillon. At Verba[cum mas fiue fecundum, Grecis qo djacs
dila A uxi:Italis Ta[fo barbaffo majcbio.Sic V erba[eum tertium, Gracis e2dpcos 2 pbloo iA tva: Italis, Ta[fo barbaffo
minore.Verum Verbafcum Jylueffre, Grecis giu ayela: Italis, Taffo barbaffo (aluatico. Sic Primula veris , nonnullu
Brache cuculi:quibufdam Herba paralyfis: Italis, Fior di prima vera: Germanis, Cidotuffel Q8lutmen: Gallis, Primeuere,
fex Brayes de Cocu.li/dem nominibus appellatur C altcra. Tandem Blattaria, Diofcoridi, Verbafcum aurei floris : Italis,
taria.
auditi d dictum,à exo vro;quafi 942, o; flamma, quia hac herba pro ellychniis vtuntur.Sic
120 Verbaícula feu Primulz veris gAzuíd'« Diofcoridis cenfeitur, alii Dodecatheon Plinii volunt. Fabius
Columna, Alifmatis fecundum genusapud Plinium facit:cuius vt & Verbafci Es differentia.
L Verbafcum mas latifolium luteo flore, C.B.Verba(cum primum, Matthiol. Cafülpin. Lugdunenfi,
Verbafcum candidum mas, Lacun.Lonice.Verbafcum, Cordo in Diofc.Caftor. V erbaicum mas, Lobel.
Taber. Verbafcum aut phlomos vulgaris mas Diofcoridis, Thapfus barbatus officinarum , Lob. in icon.
Verbafcum latius,Dod.fol. Verbafcum album mas feu Candela regia, Thalyo. —. 1I. |. Verbafcum mas
anguftioribus foliis, floribus pallidis, C.B.Verbaícum fecundum, Marth.Lacun.Caftor.Lu gdunen. Ver-
^ mms mas, Matth.in Epit. Verbafcum fylueftre maius,Lonicero. III. Verbafcum nigrum flore ex
lutco purpurafcente,C. Verbaícum tertiam, Matth.Lac.Caft. Lugdu. Verbaícum nierum, Trag.Dod.
gal.& fol.Tab.Verbafcum nigrum Diofcoridis , Lobel.in icon. Verbafcum nigrut: alui folium purpu-
3o reo flore,Lobel. Verbafcum fylucftre;Fuchf Turn.Gefner.hor. Verbafcum fylueftte minus,Lonic.Ver-
bafcum nigrum latifolium, Thalyo. IV. Verbafcum latisfaluiz foliis, C.B. Verbafcum quartum fue
lucftre, Matth.Lugd.Verbafcum fylu.Matthiolo in cpit.Lac.Gef.hor.Cluf.hift. Hifp.Caft, Verbafcum
| tage ncm ol.Verbafcum faluifolium fruticofum lureo flore, Lobel. Verbafcum fylueftrc foliis
Saluiz, Cam.Verbafcum quartum Matthioli, Lob.in icon. Verbafeum feptimum, Ca(ipino. V. Ver-
baícum Lychnites flore albo paruo, C.B. Verbafcum Lychnite; Matth. Lacu. Tab. Verbafcum primum,
| Brunf.Verbafcum candidum foemina, Fuch.Gef.hor. Verbafcuzn album faeminaalbo flore , Dodon.gal.
—— — Lugd. Verbafcum faemina,Lob.Lugd.Verbafci tertii altera. Ipecies, Caft.Verbaícum quartum, Carfalp.
Diis masalter,Lob.in icon.Phlomis Lychnitis, Lugdunenfi. VI. Verbafum folio papaueris
corniculati, C.B. Verbafcum aliud, Matth. Verbafeum fylu.tertium,Dod.fol. Verbaftum laciniatum, Lu-
4o gdun.Verbafcum intubaceum, Tab. Verbafcum foliis papaueris cornuti, Camerario. VIL ^ Verba-
ulum pratenfe odoratum, C.B.Primula veris, Match. Loni. Tab. Primula veris prior, Lugdun.Pritnula
pratenfis, Lob.Primula veris hortenfis, Thal.Herba Paralyfis, Brunf Trag.Caft.Cluf, hift.Panno. Herba
Paralyfisaltera, Czefalpin. Verbafcum Meer DA emm IUSSI quorundam, Gefn. hort.
Arthritica cidem. Arthritiea fimplici luteo flore, Camerar.Alyfmapratorum, Columna. IIX,. Ver-
U-—— —K————— Á
binc cerrà colligere licet, quüd eadem excalfaciens fit é& ficca, € aperire C abflergere po[rit.Verbafci genera, C vires me- Verbafci ge-
fimplici di um, vbi ita feribit : Verbafcum, quoddam folijs albus es laii
^
baículuem hortenfe multiplex, C.B.Arthritice genus dafypodium feu Denfifolium, Gefn. hort. Atthrici- * Meum 4«*
capleno flore, Cam.Primula hortenfis Anglica, Lob.Lugdun.Primulz veris flos multiplex, Dodon.fol. ^ e
ihirfüta,den-
Primulaverismultiflora, Tabernzmontano. IX. Verbafculum pratenfeinodorum, C.B. Primula (4.
verisaltera, Matth.Lugd.Primula veris fylueftris, Thal.Primula fylu.tertia, Tabern.Herba Paralyfisalba, b Meum, &
baculi talyfis
, BrunfHerba Paralyfis fjlu. Trago: Verba(culum non odoratum Fuchíio: .
fo Archririca fimplicipallido flore,Camerario. X. Blattarialutea (eftenim &alba, viridis;
Lugd.Blattaria lore citrino, Gef hor.Blattaria lutea, Cam.Verbafcum Leptophyllum, Cordo in hiftor.
m,Dod.gal. Cat. Eas
purpurea y & ).craffas.
maximo flore.) folio laciniato; C.B.Blattaria Matth. Trag.Fuch.Dod.gal.& fol.Gef.hor.Lon. Lob. Caft. Cat ad legi
* monte Troa-
im nonum, Ca'falpino. "s
j ; - A gru WP ta a o. Me. pro con.
a" Aibomi. — £E£THIOPIS - z*-d B. C clus aia
A Etbiopis folia habet verbafco fimilia a, perquàm hirfura, denfaque, in orbem circa radicem imam [oi ttt
redacta:caule ] d gulu dba Dile apiaftro , autarctio , multis concauum alis: fe. ER Cache
men erui magnitudine;geminum,in vno conceptaculo: radicesab eodem cefpite numerofas, longas , b Bitelpox et
6c Plenasglutinofas guftuxqua ficca nigreícunt,duranturQue, vt cornua poffint videri. Plurima naícitur xoá. fabgui-
in Ida c monte Troadis,& in Meffenia. Auxiliatur [purulentisex ionil ifchiadicis , pleuriticis, nem excrcan-
arcriz fcabritiis,decoóta radix, & pora:quin & cum melle , eclegmatis vicem praber. tibus.
Tienes erim, Aetbiopidem berbam in Aetbiopi C da Troadis tantüm nafci, quid eam ini. ^t
j ois ad me allata eff
1 p d a ante nota, Aetbio-
verat. du N ZUEUS : ar al/T. G, l
Patauio ab erudito ipuene medico Ioanne Odorico Melcbiorio
pidem referre deprehendi,vt eius pictura, quam hic damus, pulehré
T4 em
mimin fü SY " 53x cenfu:qu. qua
opidis
IatiO.
didi; Paulus lib. 7. vlinon plures de bac berba Aethiopidis
-Yreitradit, quam que Diofcoridi accepte referri poffunt, ctm itafiribat: Aetbiopi fimilia verbafio habet felia, Radick vises cx Pool
m MT "reta
1j Vt Graiis
804. And. Matthioli Comm.
Nomina. X THIOPIS. Vt Grecis bec planta aibi, hh i
nominatur: Italis; Etiope €» Erigpig,.
THecloco in vulgatis Grecis odia,
efl araffum. Quam vocem epe T s
fecutus omifit.Sed cur nos eam qi
quem in boc Plinio adflipulariinyegig,
Athiopidem foliis innofis & ij se -
nias dinis (cuius paci pH fonds
feruauimus.Diciturthio, is, Matth Ce
gal.&fol.Lac.Lon.Lob.C, ugd. Tab.
thiopis phlomitis,Lob.in iconibus,
Apu — ARCTION."
R&ion,liqui potius Ar&ur, vocant, ocant fni
eftverbaíco folismif quód hide &n
diora fant: caule longo,molli: (emine cag asd
uo:radice tenera;alba, dulciQue.Decoós s
ne radix in vino,dentium dolorem m
neatur ore decoctum:amb ni
tur codem:bibitur Na c
ftranguriam é vino. à
e Redidit Ruellius, Arion eam efeplantz
vias c in firobii margitibus nafcitur, quam,
marum vulgus Lappa minorem appellat. Sed Ruelig ph.
baud dubie, teo quidem iudicio , fallitur , neque atdindg
ef. Siquidem,vt diligenter motas expendentibas perg,
fiet , Lappa minot aliud profetio non qf, quam Xattlin
inferius à Diofcoride vepre[entatum. Hemlapesue
folio verba[ci, eod, biv(utiore non vifitur: nquecauemm. —
E E fert longum. c mollem:qui nec (emen cumimo,
vadicem teneram,ac dulcem.Ex quibus (anb notis repugnantibus Ruellij opinio euidentiffuni vefellitur. - Nul
Ar&ü cófid.
Ruclli erroi*
Arctii
ex Gal,
L PERSONATA, SIVE idexicanti, extergenti[y,, tanien modi,
- . Lappamaior. TAdix ac femen eius cola cum vino , quadantem
2s M dentium mitigant.Porrà zimbufla, dr chimetblaynn hum
1odà decotlum peyfufum s [ed e caules teneriare [nan
poffunt. Quod apa vi Gradi, Ari quoque] timidum
Itali, Ar&lio. RU EE
Nomina.
Apes. PERSONA' |
Drsoszsfeti haber cucarbitz, maiora amen,
hirfütiora,nigriora;& craffiora:c: ian
tem.qusnquam & interdum v
radice intus candida, foris nier. E
aMeü.&Cnt.
d'acca. i. hir-
füta.
pondere pota cum pineis nucibus;
cruenta extuffiencibus auxiliatur:
torfionibusartuum contractos, illitu
tiliter antiquis vlceribusillinuntur.
Ametfi de vna tantiim Perfonata
des , uos tamen duoin Bobemia
Echinatorum. tantum capitum facie.
in altero inaiora duriora C.
leis [eckantum : in altero yero min
ribus acttleis , alba quadam lanugine.
Hieextant, Maior folia habet cucurbita
hirfutiara , crafftoraque: catlem eraff
Perfonatz
confideiatio.
In lib. Quartum Diofcoridis. 8o;
e fai vbique AL TER Afoljsexit minoribus paulo,caule ramofo:capitulis pariter echinatis, fed mineribus,alba lanu-
me oblati: mitieribus aculeis:flore capillaceo;purputafcente:femine alteri fimile.Nafatur vbi & prior: eadein cum
illa prsflat-Hanc eam. fané effe crediderim quam Plinius libro 2 5 .cap.9.non Perfonatam, ed Perfolatam vocat bis verbu;
perjelaram,quam nemo ignorat, Greci ver) Arcion vocantofolia babet maira etiam cuctrbitu, C» birfutiora, nigriora-
cr aafftora:vadicem albam ; & gran miu. Excuins notis facile cognofci poteJe , Plinium bic fecundum
pem e gesins defiripfiffe.N am de altera Perfonataferipferat quoque eodeim capite c libro, [ic inquiens: Perfonatam
jdam Arcion Vocant,cuius folio nullum efl latius,erandes lappas ferentem Ex quibus ling verbi planum fit , iti p
tam defignare,que maioribus cum folis, tum lappus. fiue Echinis baberur. Perfolatam vero qua minoribus cjl lappis Plinii tutela.
' fue ecbonati capituli. Quo fit,vt maxime redarguendum putem Leonicenttm , vipote qui Plinium in boc perperam da-
1o mnauerit afferens nou nifi vnum Perfonate genu reperiri. Ceterim Brafauolus in fuo [Emplicium examine, LappAm C6- & Guoli hal
dudit effe Diofcoridis Aparinen,in boc euidentius ballucinatus, quam vt cius error explodi debeat , vt etiam ij diiudicaré lucinatio.
, qiii in re berbaria eriam mediocriter ver[ati fuerint. Ceterum cum Per[olata in mentem mibi redegerit plan-
qaon,quam quidam Perfoliatam vocant,pretermittere quidem non patti, quin deta bic mentionem facerem. Ef itaque à
PERFOLIATA plata, que folia profert pinosi.r, [nbrotunda, fed in acuti definztia;pift fere modo, venis pluribus craftiu[- eror
JL. PERSON. SIVELAPPA MAI ALT. HI. PERFOLIATA. e
; SN NE E
» DES NESN NS
[toon andae.
ciis fecmdum ligirudinem protenfiHec prufpuam caulem edat, bumipr Lio V suf fabi E 0 4 pit cl
ler;rotundusatque etiam vamofus.Folia que in caule funt, Cy in amis,ab ijs magno nature artificio vinbilicotenu per-
(0 durata (ent. Quo fit vt cgo Peyfera: ai potius, quam perfoliatam appellandam banc plantam effe cenfeam . Flores gerit
— o recs e capitulis quibu;dam prodeunies, C im flelle modum radiantes.foltofos,odore non ingrato: femen nigrum, peliu-
idus, pfylij femine mains-Radicenititur vnica. fed fibrofa.NafGitur in vincis, arua, imter ege (35 IR pratis, Cr agrorum
- limitibus Floret efLate.Gu]fu efl fabamaró:ci ad[fringenti. Datur herbaipfa in vino. ecota , aut in puluerem trita ad
internas affectiones d ad rupta.1dco, bibitur vciliter ad vmbilic eminentiamsi ad. Enferocelas, Strumas etiam ve[ol-
sit, C curat.fi empla[fri moda imyouatur.Ilimitur quoque vtiliter ad oranes inflammationes. De Perfonata fub alt£riu Perfonatz vi-
Arii nomine differuit Galenus libra 6. fimplicium m«dicamentorum,bis verbis: Alterum ver) Aytlium , quod Profüpida xcs cx Gal.
vocant, cuin fe. folia cucurbite firiillima funt,nifi quatenus tum maiora , tum duriora, difcutit fimul c» deficcat, fed &
4dfirinvit Sdberio. Quamobrem folia eius veteribus vlceribus mederipoffunt. Semz potum calculo[is auxiliatur:idem
fatitradicis decodum i ifu[um. Que planta Grecis zy» esoy, Latinis Perfonata vocatur:officinis, Bardanaz Italis, Lappo- :
lamaecisre:Germanis, )ofs féletten: Hifanis, Bardana,Cr Pag. tyar: Gallis, Gloteron,C» Bardana.At Per. Nomina,
o fenata alteras Plinio, Perfolata-Italis, Lppala.Sis Perfoliataitalis,Perfogliata: Germanis, S uvdytoadie.. &
Ar&ionab Arcio Diofcorides diftin uis;illud Lappa maior cft montana; hocI pa maior vuleata.
n i maior vulgata, Arcion Diofcardis C. Petona feu i wi descr Ms up
"itisLac. (cui & Bardana maior)Lon.Caft.Perfonatia Fuch.Lappa maior, Brunf. Trag.Turn.Czfal. Ar-
cumDod.gal.Cord.in Diofcor.Ar&ium, Thalyo. — 1L. Lappamaiormontana,Arction Diofcoridis,
Tereadem cum ca quam Lap i lanuginofis capitulis in Phytopinace nominatimus, CB.
trfonaza fiue Lappa maioraltera, Match.Lugd.Arction montanum & Lappa minor Galeni, Lob. Àr—
am, Celfalp.Bardana fiue Lappa maior,Dod.hiftlatinainfolio. III — Perfoliatz,quam aliqui Co-
Fa Wledoner Dio[z fufpicuncapleptem Ípeciesin Phycopinace fecimus: hzc que vulgaris eft,dicit: ov
r x Yyy ai foliata,
"ases L EPIPACTIS. *IL ELLE
- : 1 pe zT DA, M
S.
806 And. Matthioli Comm.
a Mei ipu foliata, Macth.Brunf.Cord.in hift.Gefhort.Dod.fol.Lon.Caft.Lued. Tab.Perfoliany
Two ^*^ Perfoliata maior, Trag. Cam. Perfoliata vera; Thal.Perfoliatum vulgatius florelut:
Tac ad'es dt- Dub Cardia Lors del Athiopicum Diofcoridis, Cafalpino.
9.45 qoc xei- Á* s
pRpov. daztp
Macte. i. in
quo folium
inflar galeri Drstes pediculus eft cubito maior;craffitudine pollicis àà quo Miruee folium, eal
PETASITES. . CAP. CHE
,
TleraoTTtc.
cusbem yel — plum,ceu fungus dependet.Cótra phagedamas,& vlcera que cacoethe vocantur, efficaci
uti fangus. . à . us
Petafitis con- Vanquam faribit Ruellius, nafci Petafiten in Galliamon tamen video quomodo quis reldz eius fent,
fideratio. 7 poffit ac debeat. Quandoquidem maiorem Tuftlaginem,de t libro tertio differuimus,pro Petafite
Ruellii, & Fu- e à fecutus Fucbfius pro cadem depinxit.Sed quoniam Petafítes pedic ita
Nuria tur, quam etiam ipfum forte fe fius p ep tfites pe ulum fundit
viorem,à quo amplum folium;galeri figurastanquam fungus dependet:cui folium buius Tuffilagimis nini
deprehenditur, bincfit, vt borum alioqui dodifimorum virorum fententiam improbandam exifli nx »
nofhrarum Epiffolarum ad Hieronymum Heroldum Norimbergenfem Medicum fribentes;fufius declarauim,
élenus veram Petafiten non licuit inuenire. Atque adeo inea fententia eft , qubd becmon na[catur im talia.
tamdiu nunquam latere potti[fet. Petafitis vires paucis veddidit Galenus lib. 8.
: »ficinq Petafites ex tertio efl ordme deficcantium. Quamobrem ad maligna , qua
Nomine q, phagedenica vlcera,ea vtuntur.Non (ecis Latinis Petafites,at Gratis eeracyrwottominatur,
N
Perafizis vires quód tam grande folium
ex Gal. fici i
] : Emwzawr. ^4 EPIPACTIS. CAP.-CIHI.
a Meü.Taj Erie abaliis elleborine,a parua herba, exiguis foliis.Iocineris vitiis vtilis,& contra
vig not puntpoce .
2 :
Lee
AN)
issaidie IX Pipadtida adeo paucisperffrinxerunt Diofcorides, ac ceteri, quà antec pofl ipfum de plantarum b
ipea Er difficilà admodum fit decernere,quenam pLenta fit hec in Italiavbi fortaffe eanon prouenit.
- gta. zocommentorat, Epipadlis im Afia,» Grecia uajcitur.Verlm enimuero fi Epipattis Ele
eum Elleboro nigro fimilitudinem babeat , e quideni nobis Epipattis erit , qua nafaturin €
padlida appellare libuit, non quod ipfaig Dioforidie Elleborimem effe cenfeamus.fed quod Elea
—véprefentet folijs floribus,atque etiam vadicibus.Fpipadlidisinter, fimplicia.quod inuenerim, vo
Paulus idem,quod Diofcorides,de eius viribus tradidit. Hac Vrenanrie Greté duitur: Latin?
Nomina. 257 d
- 1 Helleborine Sanicale facic, C.B.Epipa s Marc LacElleb- Martin Fpito Lg ugd. To5
borinc Saniculz,& Ellebori nigri facie; Lob.Hac nobis nondi cófpecta ee
di&à (abfticuit:ex cuius radice hibrofa & a! bicante, caulis pene cubitalis exargit d!
& E: - ;
Inlib.Quartum Diofcoridis. 807
r Elleborialbi fimilia, latz;acuminata, venis ftriata:caulis fummo flores ordinc digefti fliacei, Orchidum
forma , oblógo calcari donati,albicantesmedio prominente (ubluteo,ex quorum ternis foliolis oriun-
turoblonge & ftriata filique, femine minutiíTimo inftar fcrobis rcfertz.Prouenit locis vmbrofis,mon-
tofis:(ic & paludofis.Plures differentias & rationc foliorum,& rationc tam forme quàm coloris florum,
norauimus.Dicitur Helleborine & Epipactis,Dod.gal.& fol.Lob. Helleborine prima, Tab. Elleborine
recentiorum prima, Cluf.hift.Pann.Elleborine, Lugd.Cam.in fuo Matth.Satyrium octauum, Trag. Da-
. mafonium renuifolium, Cordo in hifto.Sigillum S. Maria: primum, Caralpino.
7 Ka7réc. FVMARIA. DAT CNW.
10 L V maria fruticofas herbula cft bpretenera,coriandro fimilis.foliis candidioribus, vndique numero- , X, A m rA
fis.cineracei coloris:ore purpurco.Huius fuccus acris eft:clariratem facit oculis, delacrymationem-7,,,. Y ees
Que:vnde nomén rraxic.Illicus cum gummi, cuulías palpebras renafci prohibet. Commanducata herba b wei i4;
"TOIT wn
biliofam vrinam zrahit. E ES 6» vpilais
teo? PAVM A REX. E PONAMUS Asie, rre
M Jj 1n horáco na-
S3 leas 3 2 A SN " « dx 2 S m :
T Ed, A fwa $t 0277
Brod ad
D» m y^
I NZ za i
ANI
a
ZWES.
e
$
*
:
1 30
[
1
L
nam altera fit Capnts quaetiam ab
^ 26 TY Mo td L 4. Porr
Anthis C Diofcoridi adfcriptis rmpl.momendlaturis,reperio Capnon quibuJdam
| redideriya de Capno intelizxiffe Gal.lib.ni fimp.smed.vbi de Galerita fribes,qua Grecis corydos dicitur, Corydalios berba
ficia quiens Adieá hb ffe 5q Adwellrns zLov? hor animal db lt nifeff, ^
4, doi TET: TR C RON
men "n
pe.
:]
z
ifr im fim -
Fumeriz vi-
resex Mefue.
tentari scetur eame, i
ineft : veritm nimia buius berba copi. f, ; "m MN
auctoritas C pretium plurimign diy; Us iie. m
dà alum foluit, fed e» vifierarolotat, CoMtTs
eorum villos.Omi proríus noxa cav :0H0
bus nullum inferat NR ;
facultas quid non adzodum fit valentigy. dd
lanis. fena;caprino. ferosinfeclorio cocco, aut vun rm
flat qua virentier. folis extenfís mon (nz qri
laceo fit flore.Colligi debet verno tempore, C» exe
prim. Sunt qui bancin vniuerfam temperans
dixerint, sed ab quoniam in ipa flor
cereperitur 6 caliditas , que tamen eius frnidisse
füperat. Siccat preterea ordine fecundo ,edfemen cna
efe. Deprebenditur (ane eius calidis, x 4i
eredinis parte quadam modica, que, quftu
propter attenuat;penetrat;ob[ru&iones aper
eft facultatis.Sicuti frigiditatis, Cracerba qualitatis
culo cobibet;acgregat, Gr roborat. alum facledoar
trabit, c aduftos bumores. Eit vis non mod) ad hepar,
€ ad venas diffunditur. Quassobrem fanguimm exe
2» omnibufó incommodis medetur a lile , act exuffilunes
eS
ANSO/INSA RS
À fj SS SS bus prouenientibus. Proinde elephantiafi medetur, aln E
2)
AR
AN demos
(Nemo — carcinomata efficax »licbenas, C alia cuti vitia -
ij A NS emendat: quin Pres miri cesa quie
rum infarctu originem ducit. Robérat Fumariz vitas
iecur, catera interna vifcera)bilio[a[G. fnit feim
Fumar vi- Admdnm C» eas, Gua ex vaforum ebtruclioneexcitantur.Famarie meminit Galenw lib. 7 fampl.medicylideeun-
rcexGal — bus dyfrir bis verbs: Capnos, boc eff Fumaria,acris fimul, cr amara qualitatiseft particeps, rct, m plezeexpm
cerba. Quamobrem vrinam bilicam multam protuocat, [anatd, iecinoris obffructiones , dr debilitatas. Saca
Tim aciem acuit;mon paulum trabens lachrymarum,v.lut ipfefi binc ei appell: ioindi t4. Ple
vti folebat ad flomachum voborandum, vnag, ventrem lubricandum. siquidem berbam primum fs
porrà cum vti volebat, [ubductionts quidem gratia, melicrato ijpergebat: at roborare volens flomach i
diluto.Fümarie alteriusvadix amarae[l cr eaomnia poteft vua cum herba, que'altera Fusmaria. Radix ex
venenis,G peflilentia medetur: fud. 1 Cr vrinam ciet, c» idlericasiuuat:femen bibitur ad diuturna alui profusis
Nomina, dicis farinaomanantia qualibet vlcera exicat Cr mudat. Herba, qu Gratis vari, Latinis quique Ca psc ume
riauominatur: Arabibus, Scehiterig, fiue Sabeteregi: Oficinis medicorum, Fumus terre : Italis, Fumaria, C Fui
Germanis, Srotrandy: Hifpanis, Palomilba: Gallis, Fumeterre, At Fumatia altera, Gracie, pareri es
fero ag qwre: Germanis, £yoltouté.Sic » i Grati nopdd'aoui quibufdam Split: Italis, Coridala.
, Fumatia non bulbofa & bulbofa próponitur. . 1. Fumaria officinarum & Diofc.C.B.F
Trag.Fuch.Lac.Cordo in Diofc.G ot-Lon.Dod.fol.Lug.Cef Tab.Fumaria maior;
Branf.Cam.Thal.Capnos, Turn.Dod.gal.AnguilLob. 1l. Fumariabulboíam
Fumaria altera, Matth. Caft.Fumaria bulbo, Lug.Tab.Capnosphragmitis Turn.C
Lon.Chclidonia phragmitisaltera,Cor. in hift.Chelidonia Capnitis quorundam, Th
.Brunf.Aciftol.rotunda vulgaris, T: (cui & Hyacynthus tertíus)Fuch.in ico. Gefhe
Fach. Radix cauamaior, Dod gal.&cfolCafl-Ra fix caua herbariorum,Lob.Cluf.hift.Pan.Le
alteram,Cef. Hzc dupli efbaltera radice caua;altera folida,nunquam eodemloco repe
os eas CBE i a N TROU etenim;quz flores intercedunt,in ea quz radice
funtatinalteraqua radice folida verticillata,diuifa (ant: nil dicimus de diuerfitate. color
dicis caua; hacc fufiffime in vnineríali hift.pertra&taturi. HL Fümarial : 2
Ada Emouina Gel hos Tib Bemnocepbesgmiini ut .
ry dalis, M;
tác om ie.
oris enn fcd
Ps3Due- ^ Aekbne - LOTVSSYLVESTRIS "Ci
nes. o d ó qe b P RITTDXEUSHO IP CHUA LE ot Y d id. TIT
S Ylueftiis Lotus,quam trifolium minus plurimum in-Lyb
L tay lis trifo ls fanigraci, multó
calfaciendi,& leniter adftringendi b infacie,
d
i
s
E
E
3
|
: H GER
E :
P
E
:
Inlib. Quartum Diofcoridis. $09
LLOTVSYRBANA. . ILLOTVSSYLVESTRIS
L Cavorl
TERET
; NV
Piso ^ qs.
NS cert battenus nobis fefe obtulit berba,cui merità fubfribi poffit ber eff vera ac legitima Lotus fatita.Caterim wise, |
non defunt £ recentioribus quorum opinionem tuetur Ge[nerus vir dectifimus,in fuo libro animalibus dicato , qui 2 - e hd
putant, Lotum fatinam effe Trifolium illud, quod in pratis pafsim atque alibi etiam prouenit:co fortaffe argumento addu- Y. Opi,
&ijquid Diofcorides (eripferir, Lotum tam vrbanam,quam f, lueffrene ab aliquibus trifolsum appellari. sed quod errent 5j, tcprobata.
qui ita fentiunt ex eo manifefle cognofGitur, ato 4 Diofcoride Loto fyluefiri folia trifoly pratenfis tribuantur.Nam fi Di-
efcoridi Loras fatiua fuiffet trifolium praten [e,is nimirum fcriptis tradidifferseam in pratis nafci non in bortis: atque fati
ili fuiffet Lotum [ylueftre (atiue fmiléreddere,omiffa trifolj pratenfis mentione.Hinc crgo coligendum arbitror, Loti effe
4o plantam aliam a Trifolio:eosque in errore ver[ari,qui fecus opinantur.Sunt pozró alij,qui exifitinant , cem plantam effe
Lorum vrbanam, quay: vulgares herbarij, C» officina Meliloti falso appellat vrpote que folij conftet trifolij ejfigie, nafca-
tique non in prati tantinn fed etiam in viridarijs ac bortis. Verum borum fententiam cur plane probem »autrefellam,
niil equidem babeoscitmn y (ua potius opinione duci,quam rationibus aut auctoritatibus niri videantur. Ego vero Vrba-
mam lotum eam trifolij odoratam plantam effe venfeo , quam antea Cytifum facicbamus , queque Roma vulgo, Tribolo
0 Aiitur er alibi m italia Trifogli llimo,quod esus pabulo maxime deleéi qui-Siquidem bec omnino Trifolój ge.
pana si : d VD rd opui e Erie ais
| nnm Pte rpin Ra moie, Nojdpimtire rds ane ico rad Dm
CON WIR UNI
dia gerat trifolij adeo fimilia, vt Trifolium quoque dicatur,fed quàd (ciam eius ja bec »-
Fo auli 2x P: ass E 3. fimos,r, fos, c» in bis foli ifolij. atii ids E per am-
5o litum deni i beneg, olenti 7] d m os. temues para z la l ; alij lo Hi sf " "- "
Deopratusagris Cr vbique , jd gunt, C» pro meliloto paffim vtuntur,quemadi li
Brbemi confultius fortaffe, quam itali.STLV ESTRIS ver Lotus q piojam inLyl gigni tradidit Diofcorides , an cedi
deatur im Italia,non aufim afferm quid 3E vquem vidiffe. Verüm in Bobemiacopiofa ad- Loxus fy.
prouenit. folijs Trifolij pratenfis: caule cubitali C fep? maiori,ramofo, alis multis : foribus im capitulis caruleu:
(Ime rds " H
fenine femogr f odorato.Loti vtriu[que vires reddidit Galenus ltbro 7. fimpliciam medicamentorum: fic Lori rr:
" ju : * eff quam 4 4 i hy li boc eft jj ; i vt i ; q ; ym] p noe Ga
i frigiditatisd, coniugati d.a quod, do eft , C temperata. Lotus autem a-
lr Le 2.2. e d : a ^ 1 L
sie ec re d
: 4
lonis vibana. Math. Lotus aciua Caftor.
fylucftris.Fuchfin icon.Cafalpino Taber. Loti (ine Trifolij
vc anri T
Trag. Melilorusvera;GeLhorc. T: ilotus Germanica, Dod gal. Lob. Camer. Me--
l
ich. T. Trifolium odoratum alterum, vel Lotus horteníis , C. VECGSIOEI RD ANE.
"d : yy. 4 Lotus
810 And.Matthioh Comm,
Lotus fatiua;Fuchfinicon.Cord.in Diofc.& hifto.(cui & Andacocha Arabum)D
Lotus vtbana, Türn.Lacu.Locus fylueftris altera, Lugd.Lotus hortorum odora;Lob
Trago: Trifolium odoratum, Fuchfio, Turn.Lonic. Trifolium odoratum alteru| Tu lim pic m
un
lium Caballinum Gefaero de hortis Gexmaniz. |
KvT:605 CVTISVS CAP. cvi j
Yuiíüs frutexeftalbusintorug
C mos fpargenscubitales, & maiores:
foliafani grecciaut loti trfoliz mig linora,
dio prominente. Fa digitis tritaeruca
tad; Cicer recens fàpiunt.Folia efr
inter initia difcutiunt, ficum p;
dccoctum potuvrinam Sec
licia; prope aluearia fetunr. ;
itm : (a | nem DOR NE,
Criili coafi- 2L SENE eos e 7 pom Qnin iamdudum fitam Apa
deratio. (AS NO Mi CA E REIN s. ommo zn ki his
CS S ESTER P lj odorati fBeciemyque Romam yu » damen n.
ijs ver? Trifoglio cauallino. hd à,
quid equis gratiffimmn Fitpabulum , cin. pe
occurreret plantasqua Tiagis notis omnibus C
ferre videretur. In bane opinionem ye primi,
Pliuius,quód fc cripferit » Bimenta deeuflato CItif him
fpernere. s cim certà arem, equos edcb bts Ty;
nere auidos eJJe,vt eo magis deledtentur ,
na , C reliquis ray videbar rds
vrerederem, bane frirpem legitimum «ffe Oytifun.y.
cum pluribus conffet notis,qua. Oyrifo uini
tea alia accedebat ratio , quod cim
Cytifo inter berbas,non autem inter fiticas, c
fervere , non aliud quidem mihi perjuadere
quid Cytifus efft herba. eap qnam gir pag
lam [it iumenta berbas, cr, famam potim deprfá quaa.
borum froadem.Siquidein eruo, c medica berbs aiu
(tar armenta Cr pecora alebat au faginabat, rid
nibus fietus(tunc
due erem exifimarem iud Trifolij igmendratn qu poflea Lotum eff vrbanam agnauimus ,enmim : ;
jum.Ve arem banc aciüratius reidiusque expendiffem,mein errore verfani inia
pre[entia nen grauabor p priorem mutare fe J d j, affermare; aliam abilla planta.
a 4uidem herbam »fed. pisccroerd seni Non enitn is jamsqui opinionis alicuius [rok pee
cha: tinax effe velim,vt falfum agis, quam v tendam.Sed quod i inre putem. in aliam me deuenife ferta
facit inpriniis Galenus libro primo de antidotis;vbi Cytifum fruti ff ferit, have
quoqtte;qua parte noffre prouimcia finitima eff tractus occurrit, quem Britton nominant, i quo mel. itti
gna aum adinirationt con[Dexi. Extabat enim ibi quoque collis quidam totus thymo,
feriussaibi locus erat Cyti/o plenus. Apes plurimum mellis ex Cytifi floribus exczerpere ficiptares vno eretradint.
vera plata Cytifus efleam altitudinem attingens, ad. quam myrti crefaant:bec Galenus.Ef deinde Plinius d
fabferipfiffe usuenio libro x2.ca.3.ciam inquit: Alterum efl ebeni genus fruticofum, Cytifi modo Ce tota India
libro 16.c2p 38.vbi inter arbores Cytifum enumerat, feribens: Tota wem ceiptumtpe iens dei
tus Dr que fine nzedulla effe diximus.Sed hecprius éTheophrafo feripta Junt lib.g. Funes eis
gases fame piss iffimag, Buxus tota.Ebenus fua tantum medullayin qua & coloris
lriprintanwindahé dette Spi[[a e roboris medullayg, atrum cognomi
Epist oh reci ad Ebenum accedere videatur.Conffat prater id Cytifum diviou
— enin de Baljasmo T uegidins 16. rd pecu Balfamum inquit, arbor eft odorata, futieof Qnie
fimili. Accedit bis Wi idem teflari videtur in calielibri P vli cion longius de eria
inquit j Malena deatboris precepit audet etu torti iro phan:
Cjtifin avborefcentem efe fruticem myrti modo,vr Galenus firm Ren ro ien
Jem talia quanquam a mena[quam vifa, fea Cam rd qp "—
dant(vt Gefuerus in libro magna , quem aei edet oci tud fana
Jyluefirious locis, qui per fe ttitum proueniat Sed equidem dubitauerim, ne ipfi de
ex eorum (i riptistaligi patefhiColuteeim, fic Theophraffo vocatam [umunt pro Cytifo.
ire.cumteffe Columella li.9.ca..derevuffica;
Cyrifi hiftor. fue potis quod ribut Piwrarem efti talia. Defatina autem Cy
ex Col 3. deve vaftica,capite vlsimo,cuius bic verba fubüciam.Cyti| 1 gro ef
gallinis, apibus capri bubus ouoque,c ovini generi paudum vtiliffi da
Inlib.Quartum Diofcoridis. 8n -.
quibur:tum etiam quàd oto menfibus viridi co pabulo vti, € poflea arido poffis. Preterea in quelibet agro , quapt-
pin rrims certe comprebendit.omuem iniuriam [ine noxapatitur.. Mulieres quidem [i ladisinopia prepruntur,
"em aridum in Aqua macerari oportet, C ciam tota node permaduerit ,poflero die expref'i fucci ternas benrinas permi.
po vino, atqueita potandum dari:fic C ipfe valebunt, C» pueri abundantia lactis confirmabuntur.Satio autem
if. vel autumno circa idus Octobris, vel vere fieri potefl.Cum terram bene fabegeris, arcolas facito , ibique velut ocymi
fenes ifi aurumno ferito.Plantas deinde vere di[jonito, ita vt inter (e quoque verfus quatuor pedum [patia diflent. Si
femen non babueris, cacumina Cytiforum vere deponito, C flercoratam terram circumaggerato. Si plutita non ince[ferit,
rigate qui jm proximus diebus fimul atque nouam fiondem agere caperit , farritoC poff triennium deinde adito, C
iprabeto.Equo abunde eff viridis pondo 15 bubus pondo vicena,caterisque pecoribus proportone virium. Potefl etiam
vo ante Septembrem fatis commode ramis Cytifus feri, quoniam facile cayiprebendit, c» iniuriam [üflinet, Aridum fi dabis,
práus prabeto, quoniam vires maiores babet, priusque aqua macerato, Cr exemptum paleis permifceto.Cytifum citm ari-
, e veles , circa men[em Septembrem,vbà femen eius grande[iere incipiet ,cedito, paucisque boris, dum flacefrat,in —
babeto:deinde in vmbra exiccato, C ita incondito:bacienus Columella.Pliniu: quoque Cytifi biforiam copiofe profe- ee hif.es
quitur libro 13 cap-24-vbi hec babet.Frutex eft c Cytifus ab Ariflomacho Atbenicnfi miris laudibus predicatu pabulo 5
quium, aridus verà etiam fuum: pondetqueiugero eius anntiaH-S.M.M.vel mediocri (olo redditus.Vtilitas que eruo,[ed o-
cor fatietae perquam modico prmgue[cente quadrupede,ita vt iumenta bordeum fpernant. Non ex alio pabttlo lactis ma-
jer copia, aut mclror:fuper omnia pecorum medica à snorbis omni vfu prefl ante. Quin C nutricibus in defedlu lactis ari-
dum,at quen qua dccockumpotul tum viro dari ittbet, C firmiores celfioresque infantes fore. Viridem etiam gallinis,
aut fi araerit madefactum. Apes quoque nunquam defore, Cytifi pabulo contingente , promittunt Democritus , & Ariffo-
ac machus. Nec aliud minoris impendij ejf. seritur cumbbordeo,aut vere femine vt porrum, vel caule autumno ante brumam.
^Csifenine madidum, c fi defin iuibres, fatum [pargitur. Plante culitales feruntur fcrobe pedali. Seritur pofl equinoctia
genero frutice:perscitar triennio:demetitur verno equinoctio,cim florere desijt, vel pueri, vel anus viliffma opera. Canus
afedtu brenitera, (i quis exprimere fimilitudinem velit,anguflioris trifolij ifrutex.Datur animalibus poft biduum femper,
verà qubd imaruit,madidum.Satiant equos dene libre, C portione minora animalia : obiterque inter ordines alli-
um Gr cepe [eri fertile eff Inuentus bicjrutex in Cythmo infüla inde translatus eff in omnes Cycladas,mox in vrbes Gracas
magno ca[ci prouentu. Propter quod maxim miror rarum e[fe in Italia.Non «siuum,non frigorum, mon grandinum, aut
niuis iniuriam expaue[Gitzbec Plinin.Ex quibws bic certé fubit nobis mirari Ge[nerum; virum alioqui eruditione clarutm, | Gíneri la«
quid in fuo magno libro de quadrupedibus, vhi probare contendit arborem , quam vura Tridentina Eghelum vocant (nos píus.
(. eum Anagyrisgeneri ad[cripfimus elfe Laburnum, fcribat ex authoritate Democriti Oytijibn apibus aduer[ari. Qua in re
— goumibi quidem videtur(pace eius dixerim )non fuiffe memer illorum verborum, quibus paulo ante afferuerat eiufdem De-
-—— moscriti teflimonio, apes nunquam defore, Cytift pabulo contingente.1d quod noi quoque ex Plinio paulà fupra retulitmus.
C«terüm de Trifolio illo odor«to cuius initto buius ionis,atg, etiam Fuchj.libro 33m Trifolis mentionem feci-
mus, neque Diofcorides,neg, Galenus, quod (diam,quicquam memoria prodiderunt.Non dejunt, qui Trifolium odoratum
quod omnino vrbanum lotum reprefentat, velint effe Theophrafloplantam Mel frugum appellatam , quam ipfe inter loti F
genera recenfet lib.7 .cap.14. de plantarum bifloria,vbi ficinquit: Quedam enim formis pluribus conflant,quanquam no- T
men vnum fortiantur. vt ita ferm? equitoca fint, ceu lotus: Huius enim genera plura redundant,folio,caule.flore,fruttug,
difrreta.Inter que velillud redditur,quod Mel frugum appellatur, diuerfum cum viribus in vfu cibario , tum quod non ea-
dem loca defideret : bec Tbeophraffue. ste (-s:illorum fententiam mihi probarenon videntur , quid Trifolium odora-
—.— mun minime in ibis veniat Cr isdem in locis nafcatur, in quibus lotorum omne genus virefcere confpicitur. — Atqui Pli-
—— 4o miolib.2 2. cap.vltimo,uil aliud eff Melfrugum , Dioclis teflimonio, quàm Panicim.Cytifi vires Galemu lib.7. fimplicium Cyxifi vites
E. — medicamentorum,reddidit bis paucis verbis: Cytifi folia digerendi facultatem obtinent aqua temperata. sniflam , ficut c X Gal.
-0— ilue folia.Plant vt Grac zsiecita etiam Cytifus Latine c Citifo Italicedicitur. : Pom Ma,
Cytifüsà Cirhno infala,in qua inuentus, auctore Plinio dicitur:qui hicproponiturquibuídam Cy- —
-—.— mifuscenfetur ;alij Medica fpeciem faciunt.Dicitur Cytifus, Matth.Lugdu.Cytifus Italicus, GeC.hort. C
-. tifus Marantha: & nbi Lob.Cytifus vt exiftimatur,Dodo. fol.Cytifus in agro Neapolitano, Cafal,
-.— Cyiifüs tertius cornutus, Taber.Cytifus Galeni, Camer.Verüm Cydb. ine plure i
tz,de quibus in fecunda parte noftra vniuerfális hiftoriz, Dco iuuante,dicturi fümus - :
toute Ree
pu
jo x . . WA
5 arrical fli. LOTVSAEGYPTIA C
& in £gypto lotus, quz in campis flumine inundatis prouenit, caule fabafl o;candido,[i.
t quale papaueris, maximum: & in-
que haer encane Ede di dicem lotos hac habet, mali cotonci fi
qua cruda co&taq; manditur:decoctady lutei oui qualitatem exhibet. ;
Ongam fatis hiftoriam de Loto Aegyptia pofteritati ie tradidit Theophraflus libro 4. cap. vo. deplantarumbi-
5 flaria,cuius bic verba referam. Qui Lotus , inquit » vocitatur , planis parte maxima prouenit, cim rura inundantu prd
- Buicnatura caulis fimilis fabe, c fruétus eodem modo, verum mimares,gracilioresá, Na[citw fruclu in capite , moda quo T ye psa.
: An fabacfloscandidus,lilijs foli e ife T i : iac denfipromifcui - S le * idi 2 T i t4 P
E putd,integunt ad ortum aperi e fuper aquam a[furgunt-ida, facit dum eaput perficiatur, j, defluant.
(0 ismagnitudo quanta papaueris maximisc» percingirur indifurirmo alio modo,quam papauer: nifi quod in bit fructus fe-
(0 quaitior baberur,qui milio nà abili cff Im Euphrate caput flareiá, mergi veferiz,atá, defendere vfd, in medias madtes,
lantumó, abire in alum, vr nedemiffa quide manto capere fit diluculo demderedire C ad dit magie fale riéteiam extra.
Pudas emergere, floréóá, patefacere : quo. yox terrent i. api mi seals Aegypti capita ipfa acer-.
* n " DEOS Linz £02. (i-
-- mréfaait, ci, teq L 7 Pd rt ga
EMEN M. UD RII Ete favo PAS : : bovtun- —
CONS
L3
3b — dAndiMatthioliCans t ON
bo vritur.Radix loti Corfio appellata,rotuda efl.cotónei mali amplitudine, tortice Higro.uali py c
pus interiit candiditzelixum,affumá, in fpecimen albuminis vertitur, rati cibismandityy eri ad ate,
ArabumHan (y aquafeu pruna.Hattenu de Loto Aegyptia Theophraftus.Ceterum banc, Cfupradiédas Lori eie dg
dachocha. Handachochani indifferenter nomminat.E cutus femine oleum exprimitur, Mauritanis Ad artic Ser,
Lotus Aeey. Neg, titi fit Handachoche oleum ex vulgaris trifolj [emine,vt quidam aberrantes exiflimant, ed ex opi, à
piaex Gal fCine C ex eotantüm trifolio,quod a[phattiteu Greci Vocaht.Loti Acgyptie breuitermeninis cens, NE
Nomina, — ib.7.frmplicium medicamentorum fic inquieus:Loti Aegyptia femen in panes quidem cogitur, Pn dtl,
Graci Lotus Aegyptia Latine: Handacboshas Arabicé:c Loto d Egittó Italicé appellatur, Mikey,
MupioQUAXor. MYRIOPHYLLVM CAD. CX $4
a Mei, wa- Yriophyllum,;fiue millefolium, caulis eft tener, fingularis, vnica nixus radice:plucimi dh
"aene bus.feniculo fimilibus, vnde nomen accepic.Caulis flauefcit,b varius,ac velutiex indus;
iculus.
g Ju, Dus: nafcitur in paluftribus. Vulnera recentia ab inflammatione vi
b Mcü dua-
E 2 ndicat/fi vel viride , ve]
oblinatur:pracipitatis in potu cum aqua;& fale datur. :
*"rv2yo; i. den : « E
fu. LMYRIORHYLLON. IL MYRIOPHYI M
Ea
2?
A
f A Q— JN E
( NON :
es VAN S
à
Myriophylli Tfi ni deja T ? E 2 AXUE A RAP s
P x, Dr acfent,qui velint Myriopbyllum,vt fuperius in Stratiotis millefoli commentatione diximus,efe ulace Yi.
lefolittmisquo omues paffim vtuntur in Italiaytamen cum boc plurimis caulibus à vadice, profiliat fljscanfa fes."
culo dierfis,n 4fcatura, i pratis C incultismon autem in paludibus hinc fatis porfficuum fieri puto,hos qui ita entum,
inerrare verfari. Equidem legitimum Myriophyllum meinueniffe, ci fepe vidiffe crediderim in vallis Anamia pa
Vatto tUm caule tenero, viica mixovadice, innumeris foliolis Leuibus referto,capilliceis feniculi mado, odere n
gratouauli flauefüt varius,ac veluti ex indufiria deliniatus, Huius planta hic picturam damus ,
: E Pifis niffam aberuditiffmo viro Luca Gbino,Si quis banc Myriophylli plantam nouerit , is facile Myriop
higor kn f aridu eft confentiet:c pre[rtim eum in paluffribus mafcatur.Myriophylli vires paucis pesftrinxit Galenus
Nomima — Oummedic. wm.fic inquiens: Myriephyllum vfque adeb deficcataria eft [acultatis,vt vulnera glutinet.Ts
centia ab infLentmatione vindicat. fi vel viride , vel ficcum,ex aceto oblinatur: precipitatis im potu cutn aqua €
Tur. Quod Grac uspiiquAA ov Latini ite Myriophyllum , cr. Millefolium aquati Itali, Myriopbylo..
innatantcs:ex quolibet geniculo folia terna vel quaterna, ade tent
nuitatc zinulentur, e operi fufco prodeunt. Colin ir :
[E
Inlib.Quartum Diofcoridis. 815
* IIl. MLLEFOLIVM AQVA- *IV. MILLEFOLIVM AQY A-
ticum pennarum, fpicatum,* ticum cornurum.*
a ks E gure ad aut p Mh * j (z : Aa
Won vr 09) : aw, Y i 7 fd
Í
1o
16
p
:
:
] :
xem pal liquando palt exaquaredi extollitur fupio & Iulio menfib. fpic purpurafcé.
téfüftinentes, que expanditur in lofculos copiofos vltra viginti fimul iunctos, Ancthiiemen nó magni:
-
tudine fed forma referctes, pallide Ice corpns capitula qued nigra & pradura;ac pleráq; qua-
ternaaut quina,etiá plura;rotatim cauliculorü faftigia qua füper aqná eminent;ambientia, quibus fingu-
49 lisexigua cauitas femé cótinens incft.Hoc in pifcinis prouenit, quod in foffa arcis NV eckéthalin Alfatia,
NobisimiD; olfigangi Waldneci àFreundftein. primá obferuauimus.Hoc videtur TrogusÁAlge ter-
tie velAlge Vergilij nomine exprimere voluiffe.I V.Millefolium aquaticum cornutum.Hocvt priusa-
quis inparat caulibus cubitalibus ibusadmodum, ramofis, fragilibus, densé geniculatis , quos folia
ambiunt tenuia, capillata, quorum inferiora,cornua ceruina mulantur & exficcata rigefcunt »fuperio-
raver) ;. iusq; diuifa:cx ipfis vera PEOR trium. pue vnciatum prodeunt, fin-
i os flores paruos albicantes quadrifolios fuftinentes : quibus füccedit itulum paruum, Ra-
-- c maig. 2 fenisue unis virentibus cipe ndn. Inriuulis ditchlglin dus baliun-
8: Báfilea obíeruauimus pfímüm:;dcininfofsishortiMontembelgardaci ———
p————U"
Mám. —— MYRRHIS caP QR. c.
) Ysthis millia eftcicatascaule.folijsque-radis ei oblonga, mollis, unda, MórstGibó onin. ^Mci i4
fuauis. Quz pota in vino, phalangiorum morfibus auxiliatur: cit menftrna » & partus fecundos, x -i.qui à
: Sv - ] dembisdic prcvs
nt. i
UT
obftare.
[QU " in quám plurimá Italie loci planta edam cicutefaciem reprafentans, minor tamen, minimeque 'atteo - Myrzhidis có
^ GE Cicutaria nonnullis aD: id tta, quam quidam. - cenfent legitimam elfe Myrrbim.. Sunt deinde , Mipt IMae jy, idenatio.
quein
e And.Matthioli Comm; |
|: 1L MYRRHIS. que in plures diuaricatuyg agg,
rata.Huius plara funt genera, Medi
Vae d fri cu
(
Angclica fyl-
ueftris.
Angcelicm vi
1e Matth.
iterque
ipiente.Proinde aperit a
x "e
piae eis rii
commana.1pfa per fe fumpta ituitofos ,lentasquebngs
digerit C» cruditate concoquit Idem " radii "a
um;quod etiam eit en CER diit
expettorat enim efficaciter craffam lentamque titi,
Sanautur eodem ex aqua,aut vino intermayifin
concretusque fanguis diffoluitur , C roboratur variis.
Radix in puli trita anitii deliquis, c» caters
fedibus opem vnb preflat. Valet advabioferum vens.
, ; forum morfusyexterius cum uta impofita; Gr intimus
zum : ; a[fumpta. Hincfit. vt recentiores quidem maman
banc fuis inferant antidotis. Datur radicis [emidrachma vna ctam Theriace drachma eftta ipfius adtia s j
rant, Cr deinde [udaxe coguntur, vepetiturque eodem modo pof! (ptem boras. Aliqui euim boctatim anti 15
Mattfavadix e dentium catis iipofita.eorum dolorem fedat. quineti belituim adeo 1endat , refimp
lj odore occultare facile poffit... At fslueffris cim acerrimi fit. ufus, long? Wiper y e :
Quare «d quarti erdimis principium accedit. Omnia preflarepoteft qua domeffica, fed long? valentius z ceterimsmal)
«opiofíus ea vti pre[labit, quid nimis cetpus accendat:man[a enim os,linguam , C fauces maximé- Ati, infanna,
Myrhidis ci- Myrviidi iam [ues veddamus vires ex Galenosqui eas lib. fmp medic. his verbu defiripfit.Myrrbi dan
mec ALONRGELICASSATIYA.
Inlib. Quartum Diofcoridis. $is
misant. Radicem babet odori iucundi, Gr dulcem, qua men es mouet, Cr eaque in tboraé,ec pulmone unt, epurgat.
Magne eX fecundo erdine. fuerit excalfacientium, adiunéla quadam partium ten uitate.Mipiicita Greci, M: Iyrrbis quoque Nomina,
Larinis dicitur:Italis, Mirrbide. At Angelica, Italis, Angelica: Germanis Xnactict:Gallis Angelique.sic Angelica [ylucftris
deulis, Angelica faluatica: Germanis, Q'Bilbe 2naeltcf: Gallis, Angelique jaunage. ;
I. Myrrhis maior, C.B.Myrrhis, Matth.Cord.in Diof.Gefhort.Éac.Dod. fol.Lob. Caftor: Lugd.Myr-
ghis vera, Aduer(.CerefoliumHifpanicum, Tab.An Scfeli Pelopenenfe; Anguil.llAngelica(abimmenfía
contra venena facultate )fatiua, Match. Brunf.Lacu.Ge(hort.Lob.Caftor.Taber. Angelica fatitia, Trago
Fuch.Dod.gal.Lon.Lugd. Czíal. Angelica maior, Dod.fol. Angelica odorata, Camcr.Laferpitium, Lacu.
Laferpitium licum, Gef hort.Smyrnium, Cord.in Diofcoridem.Huius pro Cofto in Theriacz confe-
&ione vías elle poteft,fi Angelicz radicis duplum fümatur;- Noftra crafsiore eft radice , quarc facilé;in ca
" genitis vermibus corrumpitur:at Bohemica radice eft minore & nigricantc , quare diutius referuari po-
teft. ILI Angelica fjlueftris maior, C.B. Angelica fjlucftris, Matth. Trag.Fuchf.Dod.gal.& fol.Lob. Lonic.
Lugd.Th Taber. Angelica fylueftris ontana, Camerario. An gelicam in libris Galeno attributis vuiq;
conuenire poffe,cenfet Anguillara. ,
Maiede MYAGR Y M CAP. CXII.
Mébsgrontiqsi melampyron vocant; herba eft (rculacea: folijs rubia , pallidis, tripedanea:femen a à Meum 5
oleofüm, feno grzco fimile.Quod contufum ignitorrét, perun&isque virgisad lucernarum lumi- 250r. pin-
navtuntur. Hoc pingui, fcabritias corporis lxuipari,atque expoliri conftat. guc-
"MFLMYAGRVMSATIVVM.E* IL PSEYDOMYAGRVM.
[Duet
quafi napis fari: Myagri cot-
quin & fite [pontiinter [ecetes inzcniri. Ex femine autem oleum exprimi ait , quo mon ad lumina tant'm lucerna- Gáeratio-
ciborum quoque condimenta pauperes vtuntur. Addit id à [uu Canzeliam,aut Camaminam vocari, Sedipfe
rit Dorellz;qua folijs fit Erucz, & Píeudomyg:i, quod folijs
zz eít Gla-
E "Ma, cC ad car iii ^
NV VW. SA : 4 - S ihv
( 2
b Meü &»p,- (itur in montibus. Aqua;in qua radix
816 And. Matthioli Comm,
* IL. MYAGRVM MON O. et Glafti,vtramque figuram ad
fpermon. *
€d'.i, mali- b tetra vlcera mulcet,
gna.
Onagre cop-
fiderauo,
Onagrz vires
ex Gal
Nomina,
*ONAGRA.*
ZA «
"erg ilobium, Gefad Cordum , 1 ha^ ES
Antonij herba maxima, Gef horcLyfimachia HE) altera, Camerario.Hac latiore i^ Met
1co;rariusalbo:cít &anguftiore, & quidem velin fisp iens,velinalpibus.
Myagrum fatiuum, C. B. Dorela, Ma dt
mentarijs, Crfal. Myagrum, Dodo gall "ed
Myagrum Diolcoridis, Anguil. Myagrum :
Taber.Cameline Myagrum Lobe] ip ico, e s
na fiue Myagrion, Dodo. fo], Pfeudomyaps,
merario poe Matthiolo, I1. Myagrum hi
Glafti Ao CB Peudomyigmm Manor
Eidé Sunt qui fatutantümà fupe? e s
verüm cám illud folijs fit finuatis. eee i
appellamus. Caule eft cubirali altio: "
rotundo,ftriato,cauo, varie & ieu ERE
folijs vulgari viridioribus, latioribus( quorumpr;
Cichorij atini modo laciniata linea alba di ni
nus Myagti hortenfisacuminatis, latiori baficajen
amplexantibus:floribus luteis quibus accedunt vs
culi duri,oblongi, pera fimiles fupernein
berantias dcfinentesquorum medio apex dunisis(.
det:in cuius vtriculi medio cauitas vnica, femenwi.
cum ( vnde nomen ) ruffum, oblongum Continen;
Hoc primum in horto Illuftrifs.PrincipisD.Frideig
Ducis N'irtenbergici &c. Domini noftri Clans.
tiffimi, quem Iohannes Bauhinus eius Celfitudii
Archiater colit; Bricourrues nominelcgimus ExFe-
ganeis etiam accepimus. : -
Ov5sx ONAGRA. CAP. CXIIL y
Nagra, fiue enothera , aut onurisfrutexelu.
boris inftar, przgrandis, amygdalinofolio, (d
olentezz-
latiorc,lilio non difsimili:lore rofaceo , magnoa radice candida, longacum ficcata eft vinum
maduerit,in potu data,feras mitigat, & cicures facit: illimquoqe
7[ ametimemoris pdideri rhiphrafustims ai
zi.deplantarum bifforia, Oenothera radicemty »
tam mitiores mores conciliare , axem oe
bi offenderet , hactenus licuit reperire , quamus adminga
dam omnium animali: fe " Prid NE
rundant , effet optimum vtiliffmumá, vemedum. Cat
ad me fcripfit. cifimus medicus Lacas Ghi Feroarnd-
enfis,fepius ex Apenimo in viridarium [uum ranfulfpia-
tam bomine proceriarem:folijs amygdala , maioribus tana
flore rbododendri : femine perquam mimuto ,exilibutett-
busá, filiquis contento , tmolli ac candida lanugine bul.
raduce [abalbida, longa, fubter bumum repente. ^e
mmi ex parte Onagram veferre yidetur, etf ipfe quet |
pro certo non aufit afferere , banc legitimam der d
chm batenus experientia compertum man habeat, an |
radix ficca vinum vedoleat , mitigetqueferas quain qu |
maduerit;potasvt Diofcorides teflatur.Onagra menit!
lenus libro $.fimplicium medicamentorum , vifi
aperi dix
nojum quiddam redolet : vini maxime
- Bede Grec , Onagra item » [iue Onagra i
dátur. : e
:
inde
nem proponere conful duximus, quama0 d
xis s rendam «ceníemus. Dicitur 2
Chamenerion dicta latifolia, C.B. a
habet Matthiolus, Lugd. Cal. Chameneno:
T
^77 Inlib.QuartumDiofcordis. 87
T wwee CIRSIVM, |. 9 CAP: CxIVS ^ TK ,
*«J^
[3
rj
cid GS4we
Irfium,a caulis eft tener, duorum cubitorü, btri- a Mei. xad
angulo fimilis:ab imo foliola, rofze fpeciem refe- 5;2».i. cauli-
rencia;anguli fpinofi, per interualla molles : folia bu- culus.
glotli imilia , longiora , fübcandida , modic? hirfa-!!b Meum &
tà; partibus extremis aculeara: cacumen caulisorbicu. Ca.zr/; ere
latum, hifpidum:in quó capitula in fümmo purpurea, !- ttiágularis.
qua foluunturin lanugines. Radicem huius loco la-
boranti adalligatam, dolores varicum fedare Andre-
as fcripfit. 2d i
Redidere recentiores quam plurimi rei berbarie periti, Cicfij confid.
nil aliud effe Cirfium quam vulgare Bucloff'um. Sed mi-
bi plane bac fententia , pace corum dixerim ,refellend.s potiu:,
quam probanda videtur : quàd Bucloffo caulis triangulus non
tfit fed votiidus. qud abimo foliola per ambiti actleata vofa
JBeciem non referant , fed longa , C. contintua prodeant: quód
denique Bueloffo fleres mon cuanefcant in pappos , fed lanue-
[centes integri decidantreliéto im folliculis femine. Plantam,
quam procildubio Civfium referre putamus , ntper Pifis ad me
mifit, Clariftmus medicus Lucas Ghimus , cuit etiam bicfigu-
vam dates Nafitir,vt ipfe frilit y in vliginofis locis. Ea mco
quidem ittdicio, Cirfío msi dfipari deprebenditur.Cir-
si nujqua, qtd legerim in fimpli-memineritt cenfu Gal, c» Nomina.
Paulus. Id equ vipcuy Greca Vote,atque Latina Cirfium ap-
pellatur.Italy Cinfo, — (Pe
Cirfium, Matth.Lobel.Lacu.Gef'hor.Caft Lug.
Cirfium fecundum;Dod.fol.Cirfium agri Pifani, Cai;
^ ) : i quod Cirfis montani fecundinomine lufius hiftoria 4
4 t Pannonicadefribéreviderur. ^—— 5 Td
E, - A'eiparixi. à ASDUDER.ATTIESVS . —. CAMS CXv. -- it
Ass Atticus cauliculus lignofus, florem in cacumine habens purpureum luteumue,per ambirum a Ori. oj ffu-
diuifiüim,anthemidis modo,capitulum,foliolis ftella» modo radiatis:qua autem caulem ambiunt fo- éjioy. i. ali-
" - abs. STER AT TIG Mie; Mitra iA Weg X. LL ocu. quibus bubo
des id orum in ionibus, iduz fedi;acb inguini- mium. c
3 íiue Àmc.jus. bus illita auxiliatur. Tradunte purpurcum florem , fi 2 MER x5
€xaqua bibatur, M RS & puetis comiti üm ^sÉotacl.if
fcnuentibus, opitulari. Inguinum inflammationi re- Pd umo-
| centemillinire conucnir.Siaridus flos finiftr. dolen- c;
de gtipeipr Xi
tis manu d us adi
om ilius adi
SUE. ;
1
818 And.Matthioli Comm.
IAM VOLAA ae ARAM an & Mae
*IILCASTERUATICVS-GAE- lI. ASTER TUE
ruleus alpinus.* alter 3 Ys
»
3
x
d
iS
a
M
Crato Vratislanienfis, Ferdinandi Ce[aris Medicus c vir quidem fingulari dottrina preditus, que quoni, fa
à modo vadiantem,licet tantiim. mélinum.pro[ert,imerito quidem Afferisnomen illi imponendum eft.Vifitur fade
. fite ipfius plante:nos tamen eam delineandam e[Je duxzmus y vt etiava aliorum pofüt effe iudicum d
ryngio con-
fandenus. — girar quám fupra fint reddita:que quoniam a doclifrimis viris. Diofcoridi accreuiffe comperta funt , ideo mos quiq ta.
gilij. libro qziarto Georgicorum bis luculentiffimis carminibus:
* Efl etiam flos in pratis, cti momen Amello
Fecere agricola.facilis quarentibus berba: i
Namquevno ingentem tollit de ceffite fluam. : Do. d
Atreus ipfe. fed in foliis, qua plurima circum : NS :
Funduntur;yiole fublucet purpura aigra.
Sepe deum nexis ornate torquibus ara.
Aper in ove fapor:tonftsin vallibus illum
——Paflores, dr curualecuni prope flumina Mella. su
Verim im poffum non mirari fü ipidum cinufdain blateromis ingenium , qui Vergili Amellum eam plantam eje
quam omnibus in confe[fo efl effe Chelidonium minus.Ita enim [epe fit, vt qui altos függillare [atagunt ij preimida uà
Chelidon.mi
uis non ee tell YE MIB. folum in tenebris oberrenz. Jed excordes quoque fitnt. Vergilius enim Amelli foremdeferiptumuimpt
cum Funduntur, yiola fublucet. 'anigra.Defolijs intelligens ipfius floris qua ipfum amliunt;queg, d
anitantur violam c rect quidem, fublucet inquit Vergilius purpura, quid color ille purpureus, quiimili ea f
lis;non ita fplendidus fit, vt inipfa cernitur viola, [ed longé dilutior:quo fit vt omnino cacutiat urne
lis Vergilium intellexiffe cenfeat.Sed purpureus color in chelidonij minoris flore omnino defideratur. Preterea mm
aninus bumi perpetuo repit,necfe vnquam in altum extollit : atqui aliter quidem [e habet Amelus-Namo seifaTr-
4emttollit de cefpite [yluam. Adde quod Chelidonium illud Verno tanti t£pore prouenit , & deperit. Ameli eri?
gilioim fine eflatis, aut [ub Autumni principisim apparet:cum dicat:ton fis in valübw illum e An
peftumima Mella.1d eff, legunt Paffores Atselli fiorem in vallibus c» pratis am falce detonfis. Itaque ft.
Amelli hifto- fiam Vergil interpres.Efl itaque Amellus berba, qua caules ab radice mittit re&os,olidos,ac lign rod radius
Mauhiolo. , E quibus ciyca cacumen raimuloriuntur tenues, in quorum [ummitate fores petanmmr injale uu T
&
EJl etiam flos in pratis,cui nomen Amello Fecere agricole z e deinde fubiunxit: Aureus ipfe, fed in folis, que plurmat- "
Ax
E
*
^. Inlib.QuartumDiofcoridis. 819
*"IV. ASTERLVTEOFLORE* — V.STELLARIA.
Me Vales A lC pe ;
- 3 RD» : NS UE v: An
à Wf u" " fx SERA 1 oz
e Mi e ! | j |
SS) I ÁN ES e L/ ardet h U tee Y j -
í Jiiunt:fomine paruo,eUlongo, Intubo haud longe abfimili-Nafcitur in [peri imcultis,eolibus c comnallibus Affris Atti
cirecens berba(vt Crateuas tradit )ci axungie fenio tia rabiofi is morfibus vtiliter imponitur.Turzentia guttura dif-
4o tit, Cr incenfa ferpentes fugat.Huiuseminit Galenus libro 6. famplicium medicamentorum , vbi eius vires retulitbis po. Ati
Prüfer atticusaljbübmiam vocant tamabidamim quidilium [esso quid fupenf im hana fanare re. A955 Ati
ditur.Habet quiddxetiam di, on minimécrrefri iddam,acreprimens,adeb vt miftefit faculta.
Stellariam re-
minentioribus, ci per ambitum ferratis, ade) vt latius api T
| ginofus , à quo exeunt ramuli,in quorum ummo flores, pon pa
I que crafiitudine digittim equat; ci longitudinepalmum excedit, japore ad/fs
goflret.Exiccat cobibet,ata. conglutinat.Efficax efl pota fan andis non foli
pn The infe vulnera glutinat, Expetitur Germa
EIE
fus : :
Nomina,
820
Aid. Matthioli Commis!
tamen femina quoque gignit,& inrerdum ad radicem globuli timentes villofi, folig|
hort. After Atticus feu Buborium,id eft, Inguinaria, Lobel. After Atticus ore lute
After luteus foliolis adllorem xigidis, C.B. After Atticus alter , Matth. Lugdun, Af ! -ncint
o, Cluf 4
After Atticus luteus latifolius, Camer. After atticus Maffilioticus, Taber.A fter Atticus,
ut
luteusalter, Lugd.OculusChrifti, Eidem. IV. Afterluteo forc;alis Conyze fecit [pino. A
HEPTAPHYLLON
alpinumfericeum. *
TV
Li
ASOPYRVM.
MN E
- ramuli biniautterni;tereres, firmi, pedales genici-
.. busfemen minutum,ex luteo viridi vaginul
T Heptaphy:
Matthiolá, cuiushzc eft defzriss;
mediocres per quedam interualla di zT
& fe propitia inferiore p. bros m
rectis, quz aliquantulum odoratz fünr., p.
matico modicé ad cinnamomi Tem accedenre
fübacti.In fümmis catllibus düos vel tres ums
habet, quibus flores lutei difco in medio apicibo.
conferto infident, qui tandem in pappos zh
Folia per caulesalterna hirfata, nullo icu .
bus quafi alis eafdem arfple&untur. Nafciturintl.
tibus.Hactenus Camerarius :Sed de hocin hift;
noftra plenius. V.Pesleonisifoliotümforsigd
gó Alchimilla; quod Alchimiftarum ora |
celebrata: in hac figura fculpror hirfüt
C.B.Srellaria, Matth. Caftor. Lugd. Stella. herbalr..
lis quibufdam, Gef. horr. Pesleonis, Brun£. (a |
Leontopodium)Fuch(Lon. Alchimilla, Treo.Lo
Dod.gal.& fol.Lob.Caf.Tabe. Alchimilla vülzai
Cam.Droféra feu Drofium, Cord.in Diofcotidts.
VLHeptaphyllum alpinum fericeum, quod tela.
ticargentee nomine Camerarius fio Ma io
lecit.Éx radice dodrantali, craffiufcula, nigrici,
Z
|
lati exeunt, ex quibus folia , maxime ex radi
gillimis pediculis donata, prodeunt:vc
in feptem( interdum quinque &n. :
pediculum diui tolle modo difpof trnév
tidia, & auería parte argenteis pilis nitentia, exie-
mafoliorum parte (quod fculptor omifit )cremu:
flores ramulorum extremis numerofimulcari
songlornssad parue ani RN
fum faccedit.In Heluetiorum(vt monte Fradto)Ae
lobrogum ,&Rhztorum alpibus, locis herbidi
pratis prouenir, Aftringentis eft faporis,
& pore & viribus fimile i
cies, Gefin ess ari
hor.Argétea heptaphy. ntana Cam
h ep! ifp. Pena hyllá l
peurofum & minimum,Lob. in ico. Quin 57d
alpinum, Tab. Alchimillz alterum genus vg 4^
mentilla candida, Lugd.Germanis/Detgpl T
GteanGpinautv. Voto EM
Y'ecarupor." ISOPYRVM. CARET.
[9oprron aliqui phafiolon obfimih
E
E
S
e
Ex
iH
H
i5
mmo.
Inlib. Quartum Diofcoridis. 82
; ift. Gallica. At quam Matth.hocloco expreffic, non videtur aliud effe quàm Melinthium
daeft D Mein. fuperius propofitum:ab co tantüm foliisinferioribus Anifüm referéntibus, differens.
Huncimitati funr, Caftor, Durantes, herbarij Pugdunenfis authot,& Taberna montanus.
P»egeei ^ VIOLA PYRPVREA. CAP. CXVII.
«oe Ng
c E ym
L:
SS purpurea folium haber hedera minus; te-
nuius,ac nigrius nec multó diffimile:cauliculus
à radice medius prodit, in quo flofculus fuauiffime
olens,purpureus:opacis,& afperis nafcitur.R efrige-
randi naturam haber. Folia per fe, & ex polencailli-
nuntur aptiflimé ftomacho zftüanti, & oculorüm *
inflammationibus,fediQue procidenti;
Vnt in Violarum genere tion modo purpures , fed etiem Viol proi
candide , frigidis d vlsinofs lecis E s prev[is t4- zcac vaio.
men inodore , de quibus nibil; quod extet , memorie prodidit ratio.
Diofcorides. He numero[e proucniunt tn Ananienft agro fu-
pra Tridentum , vbi menfe Aprili adeb copiose florent, vt fi "
longi pro[piciantur;oculos fallit, cr exten[a lintea videan-
tur. Sunt C alie , que aureo funt colore , adeb in colordndii
floribus occupatur natura. Efl C genus, Ocniponti prinim viol. purpar,
mibi vi usi, cuius purpurei fiores numerofis flipantur falioli, nvalsipl.
edore omnium i ifie. ARBORESCENTEM Viole arbo»
«uten V IOLAM PBaldomonte in agro Veronenfi alla- ze(ceazis m&«
t4m , odore perquam iucundo , mibi dono miifit Francifcus tio«
Calzolarius pharmacopeus Veronenfis , cuius flores illis per-
fimiles fer? bibentur, qui in Regali conjolida vifuntur. Cre-
füt bec duorum cubitorum altitudine pluribus ab vna va-
** dice fublatis caulibus , in quibus folia viole purpüree angu-
flora , per ambitum denticulata, atque paribus tnteruallis
diffinclz: flores edit purpureos.Alij preterea flores peraffatem.
Maio, C" Iunio menfibus vifuntur tribus referti coloribus ,fu-
perné purpurei , in medio candidi , inferius verà lutei , fer- .
ma purpureas violas referentes , afbeclu gratiffimo , cum ta-
men nullo c ipfi commendentur odore. | Prodeunt bi ex
planta , cui primo exortu folia infant rotimda, prambirem ferrata, que tamen per incrementum in lon--
I.
giidinem defafcunt. Conjlat bac caulibus triang
*IL VIOLA MARTIA MYLTI. Ill. VIOLA ARBORESCENS.
plici Rorc.*
d firiatis Cr intus comcauis quibus paribus inter.
8» —— ^ And.Matthioli Comp.
IV. IAGEA SIVE FLOS TRINIT.
17 ; V E HIO: boota : j
AA
TO
»-
^ Ped ; d
valisenicula füperemitent ,à olas 3
exorinzar, quibus res dependen. Nafüturin qa
ae pafisn (eviturin bortis, c viridaris, orans
,v.— ., eeallicanteNafütur pariter üfdemin loci d fe
Violarum vi- ffiLeriria eorum aqua pata.Herbatata ilita,aut in pabulo dat
. tesex Mefuc.
tinguunt,lenitnt; Cr foluunt.Earum fuccus,
J, d RET "f
olitiisyaut ex dulcibus atmyodalis exprimitur.
quos caliditas excitauerit:fomn
lumelle vitiis : precpuo autem auxilio:
Syrapus vio- Cris obflructiones referant,mflamma
lacus. — — fuesParaut hac etate? violarum recenti i edetitt ima
*o0o Violarams PHodim C £x vofisofateum , quo deiciende alui gratiavecentiores medici i pleutitide vtümtür vndasquatamu,!
wirsexCal quinae exbibentes.Violarum vires tradidit Glenus libro 6. imquiens Violefolaanue
gant.Imponuntur Gr ofi ventriculi effüatti, Cr oculi:bec Galetius. Ex quibus al nde p,
Nomine — ficuti Cr cateros veteressViolas deieiloria facultate citra noxam preditas effe. Viola ni,
dida, Gracit loy avs Crloy erepto Vocatur: At bib. Senefigi, Sonofrigis fiue Peneff
Htalis, Viola arborea. Sie laccea feu Herba Trinitatu: Italis, Leccea, eu Misruti penfieri: Gerntamis,
Penfes,att Menues penfees at Laceea fite berba Trinitatis altera: Itali, ciea et M
-. Viola, quafi vícula, Grecis fos ab Io Puella ín vaccam à Ioue conuerfám
ra funt, quz non folünrodore florum, fed & forma & florüm texrura differunt.
& odora, firplex, C.B. Viola purpurea;Math.Fuch.Caft.Lugd.Cef Viola fatiua,Brunf Y
Doagi& foL Corin Dio Vio Martia odorata nig. Trag Vil artia patpuieé n
* * i
Inlib.Quartum Diofcoridis. 823
bor.Lon. Viola martia praecox purpurca,Lobel.in icon. IL Viola martia multiplici fore:hzc foribus zs
numcrofis foliolis conitantibusà priori differt,quae mangonio maiore etiam redditur flore :quare Co-
fxusin Mefüem meminit dictz que Byzantii colitur martiz fimilis , fed flore infinitis foliolis conftru-
&o,& Rofam Damafcenam zquante, magnitudine & odore ctiam noftrates füperante.Et noftra colore
variat. Viola nigra flore nod p Xe dafypodion, rectius dafyphyllum, Gcf.hor.Viola purpurea
flore pleno, Catt. Viola fiore multip ici, Dod.foL Viola martia purpurca,flore multiplici,Lob.Tab. Vio-
lsczrulea oribus numerofis foliis conftantibus, Caf. 111. Viola Martia erecta, C.B. Viola arborefcés;
Marth.Caft.Cam. Viola frucicofà, GeC hor. Mater violarü Dalechampii, Lug. Viola martia elatior, Cluf
bibPann. 1V. Violacicolorhortenfis.ga2£ Theop.C.B.Tacea fiue los Trinitatis, Matth. lacceama-
10 ior, Cal-Herba Trinitaris. Brun£ Trag. Fuchf.Dod.gal.Lon.Gcthorc. Viola tricolor,Dod.fol. Viola ni-
perfimilis flos, Ge.hor. Viola flammea,eideim.(& Antora quorundam) Cafal.Lugd.Viola flammea
E ldrea.Lob.Viola Trinitaris, Tab. Viola multicolor, Cá. Viola tricolor feu fepticolor, Thal.Flos & ma-
irudine & colorevariat. . V. Viola bicolorarvenfis, C.B.lacca altera, March. lacca minor, Caft.Her-
E Trinitatis fylueftris, Trag. Viol: nigra perfimilis aruenfis minor, Gef'hor. Viola fylueftris,Lob. in i-
con.Viola lammea minor, Lugd.V ola trinitatis minor, Tabernzmontano, *
Kant? iate CACALIA. CAD CX ILL : ; Li
Qetisque leontice vocatur,folia fert magna;alba:? quibus medius caulis emicat, rectus,albus:flo-
1 remferens robori,aut olee fimilem:nafcitur in montibus.Radix in vino madefacta,vt tragacantha,
delin&tuant manducatu per fe tuffibus , fcabritiisarteriz medetur. Grana, quz poft cxcuffum florem
innalcuiicur , trira & cum cerato illita, faciem erugant,& cutem cxtendunt.
* CYCHRLEIA Acalia , Plinio lib.2 5. capit.ti.autbore, vocatur femen Cacaliz con-
n AY : margaritis ninutis (aile, dependensinter foli gran- fideratio.
Mee dia.1n mouttbus ferésit Plinius.Sed non propterea mibi ba.-
HB x j Gems contigit Cacaliam reperiret Italiasetfi eam diu qtia-
& ; i Pn Meg
1 y ALS y X Jiuerum in montibus. Ceteriaa herbam Cacalie fimilem te-
9 y latur fe plitries vidife in Apennini Alpibus Lucas Gbiius
39 "M. v Ferecornehenfis medicus,rei herbarie diligcrtifimus nqui-
2 Jitor.folio tuffilaginis,maiore tamen,auer[a parte candidio-
3 re,minu[g, per ambitum angulofiore : caule palmi altitudi-
ne,recto, [ubcandido: in cuius cacumine flores exeunt pani-
y^ : —.. Gtle faciem veferentesmufiofísoliue inflar.Hane ipfe Caca-
NA liam fufpicatur.Equidem huius viri iudicio facile aufim jub- —
Jeribere, quàd iain fimplicium cognitione diligenter verjatus
Jit. atqueinter Italos in ea maxim? preffet. Cacaliam can- Cacalix vires
emen vocauit Galenus lib.7 .fimplicium medicamentorum, cx Gal.
PCR BVNIVM. ood da Jo 3
Vnion caulein edit quadrígulum,procerum,digiti craffitudine:in quo ramuli minutis foliis, ac flo- ;
ribusfcatent:folia proxime radicem,apio fimilia, long: coriandrinis proxima: flores ane-
thi:íz d f; hyofcyamo minus. Vrinam ciet;excalfac lieni,veficz,renib lsv-
& tile Tam humidi, quam ficci,exprcflioy fücci caulibus.foliis;radicibufüy víusi hdi qua mulía ^
P iftum: PSEVDOBYNIVM. | CAP. CXX ———-
Dscaiobanion palmialitadine frucieazin Creca folia amulofi napi ferens acrguftu.Tormina ac- d
my» "
notépentesitrumasdifcutiunt. 55 :
Vno quod noftri Napum fylueffrem vocant, Pliniw Yidetur pofleritatis memoria prodidiffe lib. 20.c.4. vbi de na- Buniiconbà
D e 7 quit. Ng "7 liffere i iubes cb mgC LEMRO S
à
824 - And.Matthioli Comm;
Ó quod Bitión vocant pursationibus feminarum, c vefice, C» vrine*tile decottuy,, potum ey ag
drachma.Semen dyfenterius tolum iritumg,in aqua calida £Oyathis quattor:fed yrs gi, inbiler finos
bibatur. Alterum genus Buniada appellant; ce vaphano, c» vapo fhiile.Seminis Preclari contra yay,
dotis vtuntur illozbac Plinius. Ex cuius fan? verbispalam fieri arbitror, eam nobis plantam effe Bug, ^, ang.
seftreni rura in Hetruria appellant Na[citur becinculto folo,frigido precipue tratlu. Verg, Pfeudoly; i
vocantyriondum mibi in Italia compertum eff. Quod nulli mirum videri debe, Tham quod planta beige
Diofiorides teffatur, videtur potiw Cretenfium propria quam aliarum gentium. Bunit, vepligiss mg Onus
Buniivite$ mifcerur:ouare cr in ipfa Andromachi theriaca Bunium expetitur.Vtriufque vires Jib paucis tradidig cui a
€ Ge —— fopolium hiedicavientorum. fic inquiens: Bunium, lij ardicon, adeb excalfacit, vt €» vrinam CARS
wocet.Sed e Pfeudobunium adfimilis ilis caliditatis eff. Quod Greti Bvipy, Latin; militer Sura yu. PR
Nomin — gefily tico, Quod vero ili -sud'oCapir bi Pféüdobtnitm, €? Bunio falso. DM Ma
à
Xagutiziexets CHAM.ECISSVS. CAD. CXXI-
Hamaciffos folio eft hederz,tenuio relon giore,ramulisà radice quinis fenifve, dod
liofis:flore violzalbz fimili, candidiore;actenuiore, guítu fipra modum atmatdtradibe A RES
didajinutilizmafcitut in cultis.Bibunt conuenientiffime ifchiadici olia, ttibusob eu C téhul en,
bus;cricenis,quadragenifve diebus:eodem pota modo, fenis aut feptenis diebus , regi vede
gangs " $ nen Ea
a
Chamaciífi G Redidit Leenardus Fuchfius,in fuo de Jlirpium hifferia commentario,nibil differre Chamedffum abes: E
confideratio, titie planta,quaim vt fuperius libro tertio in Afclepiadis mentione diximus, berbariorum vulgus Hederátmohys
nominat.Sed cur eiu fententiam cotnprobem [aue non babeo.Siquidem vulearis bedera terreftris falio conflat Tila
E quadantenus ferrato:caulibusyvel potius funiculis vitilium modo longis, humi longo trachurepentibus, Chameáfuye)
Diofcoridi foliis eft bedeya, tenuioribus longioribus:ramulis à radice quinis fenifve , dodrantalibu, foliojifg
Chanecif flores viola alba fimilesfacit Diofcorides, acetiam candidiores. Sed terreftris hedera]
candido purpura[ceutem, Quibus vtiquervationibus ducor, vt purem,baucberbam non efe Cyameu à
ter fe plurimam puonare depvebeadantur.His etiam accedit, quàd Chametiffos(fi Plinio eredimu lib 24.capa5, ccs |
efi triti todo: & cin floret,exiffimari potefl alba viola.Ruellius bancán Gallia nafá fcribit. Sed tam alim efe a Qu. LN
anaciffa bicveprajeutato perfpicuum e[I-ea enim qua blinius réfert,à Diofcoride diffeutimnt,quam. i; |
Chameig UP mfeeife conflat.Equidem ringenuz fatear nullam hactenus in Italia lerbam comperi quanleciti
vites ex Gal. ?!&iffum aufim affirmare. Deviribus Chamacifi breuiter differuit Galenus libro &fimplicium medicamento
inquit: Chamacifft flos,cum fit admodum amarussiecur obftractione liberat.Sunt Crqui ifcbiadicisipfum ex
plantavt Gratis s paleterosyita etiam Latinis Cbaimaciffus nuncupatur. por x
Napapden. CHAMALEVCE. CAP. CXXIL. |
v" |
Pig
Nomina.
Qenstescclmborum doloribus propitia eft; herba virens; incuruis foliis fccilitue:
acco., : E UAE x : L4
Chamzleu- Q ip) oiim paucis Chamaleuces hifloriam perftrinxit Diofcorides, quare dificillimà quidem decernipet i
ecsconfid. yniuerfo plantarum genere Chapeleucen referat. Cateritm bic filentio non difimulaudumputo quid 2
dices(vt Marcellus &Ruellius Diofcoridis interpretes aiunt )im quibus non aua pede fed. aea en legiti, Alma
quidem lelionem nos quoque magis pro banus ;tum quidin notbis Diofcoridis nomenclaturis Chamaleute vil.
quam tufiilago, quemadmodum C» apud Plinium lib. 2.2. ca.15.vlà cam Farranum fiue Farfugium y
etiam quid eodem loco Plinius idem fere fcripferit de. chamepeuce,quod de cbaiiteleucein boc ite fa |
Quad baud dubi? offendit, buius capitis initio spendum fubeffe. Et certi faális ac lubricus poruiteffelins Hari lap
»t qui vnius tantum litere mutatione ARUBA ars pTO ya way red firipférint. Porrà Plinius cymapeucen fasi.
Jinilemm veddiditmibi tamen ea videtur potias pica foliis affimilanda. fi in compofito plante a
i re Jleriovis voci frenificatum [Pellaremam picea aedes, lari vero Aden item Grecedititur. Chameleue, vt
MC. ; ie lib.s-[implicium medicamentorum.calide ef facultatis tertio q dammodo ordine, ficca primo. Ea Grad ye
: papedens Latine item Chaneleuce, [9/7 Vocatur. E Mu i ES cal
: Géase | BVGLOSSVM, LINGVA BVBVLA. CAP. CXXHL
ip is | Vgloffum nafcitur in campeftribus, & fabulofis.Iulio ment colli itur. Aiunt eam, quz
Bo 3 qj. , emitti; cum femine; & radicetritam potamQue, contratertianos orrores prodelle :
spi rgosi,a.. AA QUartanos:eain vino decoquitur.Herbam ab ceffibus vilem effe volunt. Verbafco
Feet ane fpi- in terra fparfum,nigéius, aafpcrum, bubulas imitans linguas. Quodin vinum deiedum, :
nófam,& mi- tes auget. — e * UR D. ARA re FS 25
nus. E -U EM ep X333 :
Bucloffi con- Vi diligenter Buglofü bi, oriam expendunt,omnes herbam B
fideraio. — € 167». potius legitimum effe Bugloffum cenf. quam illam,q
n : -Otterum qaid: , iudicio TA T 1 27 'fabfcrib 7
Je filins, nigrioribus tamen, cr afperiribus: quibus eriam hec fymplytum alterumamslatur,
F proxima ferre fuperius prodidit Diofcorides. Adde preterea quidfalia Borr inisin
TOS HN IE Eb
Inlib.Quartum Diofcoridis. 82;
aliqua ex parte verba[cum, aut [ymphytum alterum repre[entant. Non ob id tamen negare au('m , quin vul-
ie RUM i DE Berragine polleat viribus:quandoquidem eadem vtriu(que afperit as, 2
oia guffui manifeftum prabent eiu[dem facultatis indicium. Atque [acie non multum difiidere ea inuenias,ft il Pu Hi.
dud gem [peiles quod bodre in borri feritur ex Hifpania allatum : boc enim etfi verba[cum adeo adamufiim non repra- 3m
fentet quemadmodum Borrago»foliorum tamen effigie bubulas linguas maxim imitatur.Sed quoquomodo bec feres ha-
beat concedam facilé Borragmnem,r vulgarem Buglo[Jum Cr [pecte Cr forma inter fe differre : attamen crediderim alte-
vim vires proximi accedere, c» fi mon eadem vtrifque, fimillimas tamen incffe.. Ceterum non dejunt , qui burationibus
Leia a ferant vulgare Bugloffum Ecl omnino genus effe, quod illud omnibus notis referre putent. Aly vero funt, qui
idem BuglofJum Cirfium exiflimant.Verüm nos altud à vulgari Bugloffo & Echium C Civfium effe cenfemus,vt abund?
"T BVGLOS. SIVE BORRAGO. IL. BVGLOSSVM VVLGARE.
m as] 8 boton. y
TT
z
MA 2I UM d 34
MI S E A (gue
rà y. T EN d LZ
/] |
je
fui loci docuimus. Quid infaper Borrago facil? fit legitimum Bugloffum, Auicemna teflimonio comprobari poteft, qui li- Bugloffi de
bro fecundo fui canonw ita feribit. Lingua bouis eft berba latu, babens folia ficut almara, C ad tacium afpera, C tami e- fcriptio Auic.
puafperi, ficut pedes locu[tarum. Oportet aut£, vt illa adminiffretur,qua eft in Corafceniscraffa babens folia, fuper ;
vam faciem funt puncla, que funt radices [Dinarum, C pilorum exeuntium ab ea. p'ersu-eigene cusa al
Borraginem exprefit Aicenna,vt ncino non intelligat anc effe Linguam bubulam. Eam preter morem deferipfit Aui.
g& em quid fuo quoque tempore non dee[Jent, qui veri Bugloffi loco aliam quandam fubffituerent plantamvt aperté eius
verba declaramt dum fubdit: Qua autem in bac terra reperitur, er qua vtuntur Medici plurimum eius eff genus almara,
€ non eff lingua bouis, Cneque confert vt iuuamentum illius eff: hactenus Auicenna.His omnibus illud denique accedit,
quid apud Apuleium in eo libello , qui de herbarum medicaminibus inferibitur , inuenio Bugloffum Lucanis Corraginem Cotrágo . A-
nuncupari prioris tantàon litera mutatione,quid cordis affectibus quam maxim? oputuletur. Qua (ant omnia , ni faljpr, P"lcio.
elarifimé offendunt, Borragincm effe verum ac legitimum BugloffJum. Prouenit itaque Borrago foliis latis, atq; oblongü, . Botraginis
a peruzeminentibus vbique bullistenuifimis armatis aculeis qui totam plantam birfutam , acrigidem reddunt aculea-. 3cccip. -
to vudecunq bi leexit cubitali, cx quandoque matore;pingui,concauo. aculeis vbique fcatente, C ramis mul.
tis brachiato:floribus in [elle modum vadiantibus,cerutco colore, C*quandoq dido:nigro é medio prominente apice.
seminenigro-friatod, Hac planta plurimum per efeim bortis nafcitur, adeb vt indebaud facil extirparipofit-Raduem
I5
Gc babet albam, teneram.pollicari crafitudine,guftu [uidulci ac lento. Ceterum e bugloffumf gine] Pets val-
* i maioris modo, hir(uto. a fero, biffidog, A Lor ce dox fex. - be ioicent Li b rorunde, vob recs
Knó,, biffidog,, ac pungente , é quovami exeumt complures furfum: ffe&antes-Floresedit purpur 'eos Borragine minores , e
quibu nigri oritur fem£.Radix illi eff Borragini per omniaferà fimilis,crafüor Cr carnofier,léterequodz prodita, fed raf
SETS EL pyal TP . genera.Horttfe ih ac l'piorib. folys, quod maius & minus eff. Mi-
826 And. Matthioli Comm, :
LTERVM, Bergini atq; etiam vulvári ;
glolihoe E oe With irai némagna ineft quineti fra endi
éeteros cordis affeus , ci» meltcloli HR
rnm earundem decoftum exvir, ac. MN [274
linui /cabio[os itgprt. Prefflat vty;
Jflns ad epota venena , e ener fia
Stillatitia earum 4qta delirii Alum mr
* 1 4qu »que ctm. we
enxiliatur, quinetiam oculoruy iy ferent my
Tam interius, quam exterius impofita, De cuigs vis L1
vens Galenus libro 7 fimplicium medi, once mdi.
p 12994 pe os
Bugloffi vi-
res cx Gal.
»bumide calid. qtempericief., Irasges
canja eje rcitimaf so
um,letitia ac bilaritaty
qui ob fauctum afberitatem Tüfitunt, collum ig nai
«onueint.HerbayqueGrecis B£2A LAtiniritrw Inl
Jum fite Borrago C? Lingua Bubula somigatur: iy
Lifen altbaur,feu Lefan altbaur : Italis, Borraging:
nis, SDurtetfe:HifDanie, Borraia, c» Borraia alit
Tatiz. — At Bugloffsm vulgare, Italis, Bug
Sfc engung: Gallis Buolofe, Sic Bugloffum a
Pre fore nigro:Italis Puglofa faluasita lel
Nomina;
Bugloffumaliud tinum ,aliud luere frigem
aliud latifolium, hocq; velvulgatum;cer
rofco flore:vel peregrinum, quodvel femper sis.
te folio,vel luteo flore: &aliud folia: |
finuato eft folio, vel non [Nw caue mai
minus.At fylueftre maius & minus eft, hocc |
I. Bugloffa larifolia, Borrago dicta, C -Buglo
fiue Borrago, Matth.Lacun. Caft.Bugloffim, fadi *
Turn.Bugloffum verum , Dod gil. Cordo i Di
corid.Bugloffa vrbana, Cordo in hiftor. Br
lacifolitim; Lobel. Borraeo, Brunf. T. aco, Fud
icon.Gefhor.Lon.Dodo.fol.Lugd.Czfalp.Taber. Cameratio,. IT. Bugloifum anguftifolium a ;
C.B.Bucloffüm vulgase, Mate Lac Caftor Lugdun Dugloffumangufüb lm Lobel. B uglofa, Bc
Caalp.Bugloffa Italica, Trago;Lonic.Bugloffa latifolia, Cordo in hifto.Bugloffa vulgaris, Dod.fol.Ts
Bugloíus Italica vel Gallica maior, Gef.hor.Echium, Cordo in Diofc.Echiuim Italicum fpinofum, d
iniconibus.Cirfium Italicum,eidem.Anchufa, Turnero. III. Bugloffum fjlueftre maius nigrum C. j
em Pd EE p |
5 fum fylucftre maius, Caftor. Bugloffum j
WONDERS DE Logd Buglli laedi nig Thay. ,
:
ig ae cbr
"Uo | 1
Kwóesw — CYN o GL OSSYM
(reno E ini m u
&iora,minora,lanuginofax ule "
fternitur:prouenitinfabuletisFoliacumísloas. —
pc vetere medentur morfibus canum, aloptcis,ks
ambuftis, Emollitaluum ;decodtum herbe ensi
potum.
] seriem Cynogloffum , quod , Diofcaridetefe, unt
caulem , neque florei ,. meque femen. it; pria
modo vidimus , fed etiam legimus Rama pof
ehe ceu X locis ita j po
nooloffo,que paffim officine vtuntur, p E
i raté fusa ef inna,
tenui lanugine albicantia , humi frrata, & cauprpeme
viduum eff... lla verà planta, que Cymghfi vjan
bus preflat, folia edit lata longaguebortenfi
lof modo,numero[a ab vna radice
mojes,adv.ati im cacumine ramirquil foresinfunt purpurei eco fimiles, 2 quibusdeimde que
lappa, aculeo quodam a medio prominente non ne magno natura ertificio facla, quematur
(o ffübu pertinaciter adbarent. Nafüátur m» fer? vbique, fecus vias, Cr im agronm ;ariic aprritt rati
moglefit Plinins lib. 25, cap.h. bi verbs, Ingitur G Cynoglofus caninae micans lingua, tpfi T am
Inlib.Quartum Diofcoridis. 827
E 6s feminis emittat,eits radicem potam ex Aqua ad tertianas prode[Je:que quatuor ,ad quartana
M Trad quje at lappas minttas:bec Plinius .Ex quibus fatis perj]acuum e[fe puto, quód neutrum Cyneglof-
A Plinio traditum, Diofcoridis Cynogloffo refpondet.Siquidem primum Plinio caules vel thyrfos edit deo fiexiles
Á em iarjs operibus maxime copueniant. Diofcoridi verà planta efi fine caule , qua bumi flernitur: vt binc apertifm
E CC euc iic cil eee a vin m 77 enfletybac operi ropiario, vt aliquid cueffiat vel enitexat,
prorfus ineptam cffe. Adde quid Dioftoridi Cynogloffum me-
detur camum morfibus,alopeciis, C ambufhs: quimetiam al-
sumi emollit. Plinio autem ad tertianas tatititm , C» quav-
tana: prode[f-Id quod deBugloffo intelligitur,vt fuperiori ca-
pite teftatur Dioftorides. Hinciraque palam fieri arbitror,
Duglofü biflortzm cr vires; cum Cynogloffoturpiter confu- ——
diffe Plinium. Cuius certe lapfum hon animaduerterunt yc. Plinii lapfus,
centiorum nonnulli , qui Pliny auctoritate freti coittra Dio-
fcoridis grauem fententiam probare contendunt ; Cynoglof-
fum caules, fores , c femen proferre. Quod autem fecundo
loco à Plinio defcribitur , lappas minutas ferens iil aliud,
meo quidem iudicio, fuerit , quam vulgare Cynoglo]fum o-
mnibus notum, Quofit , vt omnino erra[[e exiflimem ue|- Rucl.&Fuch,
lium, Fuchfium viros alioqui doclifüimos : quippe qui cre- elo ys, uà
diderint, vulzarem Cynoglo[Jam effe Lycopfi , vt eriam [u- arm E»
pra fuo locom q bos animatluerti[e video pin ftatues-
de bac cum alio Cynogloffo feripfiffe Plinium , ac deinde fpe- tium.
ciatim de Lycopfilib.27.cap.ti. Vulgate Cynogloffum inani-
feffo vefigerat, C» ficcat:folia recentia illia vulnerum infiz-
mationés,ac etiam alias quafcung mirum in nodum fanát,
C» artét.Cynoploff in libris de fimplaned.facul.muquam re- :
perio mexsimiffe Galenum. 1d Grecis: suydyXuesovs Latinis Nomina,
Cynegloffum & Lingta canina Vocatur: Italis Cinogloffa c»
Lengua di cane: Germanis, Jyunbf jutg.
Cynogloffüm aliud eft femper virens, aliud inca-
num :aliud medium, quod montanum eft, maius &
minus :incanum maxitnum, maius, medium, minus
UR &repens. I. Cynogloffüm, Matth. Lugd. Cyno-
»n» gloffa vera, eidem editionelItalica: quodannéà (c-
1 f quentidiffer? IL Cynogloffüm maius fylucftre,
C-B.Cynogloffum vulgare, Matth.Lob. Caft. Lugd.
PHYTEVMA. Thal. Cynogloffus vulgaris, Gef; hor. Cynogloffum
& uem Lon.Dod.fol. Tab.Cynogloffa, Cef.Cynogloffa ma-
ior,Brunf.Cordo in DiofC.Lycopfis, Lacunz,
ieu PHYTEVMA. CAP. CXXY.
Hyteumafolia habet Struthij mi, piofi
femen,perforatum:radicem paruam, tenué, per
fummaterra nitentem. Quam ad amatoria conuc-
nire,nonnulli (criptum reliquerunt, Ub oU i:
qui bancher. —.—
bam edotius,eatm tiobis quoque indicare poffit Verum non ob *
id pra " ,
NA) l cue 7 D - diofos,qui plantam, cuius hic imaginem dam i t5, PHTTEV-
447. (f EU] MA eljecenfeant, quid perforatum gerat capitulum Crfo-
IE NA d E
jg. lia ftrutbi medo oblonga : fed effo etiam aliorum iudicium. : P^ á
N P e Nafüitur in montibus C alijs quoque loas. Huius,tanquam
e a VAL fuperuacue cr inutilisberbe , Galenus ce Paulus nufquam, -
M TION -- Nomita,
"OE 45M.
i p m
cuius figura Rores defidcrantur, & folüm Capitnla, "
^ quz floribus fuccedunt, pinguntur. Hzc ergo Phy-
e Lugdunents fixi Gipanult czrulea fius
deefferei berbaria ftu-.— 2.
"teuma dicitur Matrhiol.Cafalpin.hocnomine,&g ^-^
828 And. Matthioli Comm,
Dod.gal.Campanulacarulea fiue hortenfis, Lugd. Campana czrulea, Ge.
fol.Campanula perfici folia noftras, Lob.Campanula anguftifolia, Tiber Ce eng
boritocle dictum,Clufhift.Pann.Rapunculus campanulatus Nerij folius Thályo. BensPhy
CAD, CXxvp — : d
T Eowopodium duüm digitorum herbula eft,folia ferens anguíla, longitud 2 2 - :
perforata:flores nigri:femen víqueadeó fpiffa lanugine inuolutum eft, vt Len PD fimmo cles:
Merroridios " LEONTOPODIVM.
ve digitorum hirfuta,qua iuxta radicem lanofiore floccotanefcunt:
tet, quam tradunt appeníam ad amatoria prodeffe,& tubercula difcutere,
, Leontopodii Ne? dubito quin plantam , ctips bic imaginem damus,
. son(idcrazio. legitimum fit Leontopodi Siquidem berbula. ef
du&m digi :folijs anguftis. trium quaque di-
1 ; gitorum menfura , birfutis, auerfa parte cane[etibus »€
: : prefertim qua circa radicem funt. Capitulis in fuxnino caule
quafi. ipa diflinctis:fleribus nigricantibus, c fetni-
tiédenfa admodum lanugineimplicato.Radice paruastenti-
Píeudoleon- 4!t.Hancé Baldo monte allatam mifit ad Wine Fran- LH
topodium, — €/feus Calz.olarius Pharmacopeus infipnis ad aurcs campanam. Ef! c» aliaplanta , ctus quaquei
mus, pafim in Bobemia na[citur,que tawzetfi longiori fit caule, quàm deceat , omuestamen Leont
E Brunfelíij er- 1deoó, cam Leontopodium alterum appellare libuit. Coterim bic non ef audiendus Brunfelftus, q
3s Suum vulgó vocat ami,tn [uo Onoimaffico Leontopodium effe fcribit. Qua in ve non nzinve hallucimesns deprebendur,
Nomim, — lp compluribus.Vocant it4 Acvrenédi» Grati, vt Latihi queque Leontopoditim: Itali, Leomapodio, —
M LHME L. Gnaphaliurn alpinum magno fore, C.B.Leontopodium verum, Mat. Leontopodioss Cafe Tis
e ijo unotdotins Match.& Pilofella minor, Dod.fol.Gnaphalium alpinum, Clui.hift.Pann.A
.. differtLeontopodiumà Lob.propofitum,vtin Hiftoriadocebitur. II. Gnaphalium
sum, C.B.Pfeudol podium, Marth. Lugd.Leontopoditim alterum vulgare, Cam.
3 ueftris Trag. Chryfocome Germanica, Lob.Chryfocome lanuginofa,Lugd.GnaphaliumAngi
"S jo longiore, Aduer, Lob.in icon.Gnaphalium maius, Tab. Hetba Iimpiain montibus, Ceílpino.
Zewhadlion: HIPPOGLOSSVM. | CAP. CXXVIL -
P d
aMeum Bag Hie fon, frutex eft folia habens rufci tenuis figura, & fpinofam comam, &inlmmoenle à
VIGkGfs 1. pat- guas € foliis exeuntes. Capitis dolorem corona ex comis impofita minuit:n radi
wusfutet — enfqueadmifcetur.
Hippogloft E-Tttrelofiem faces eff fois rufi maioribus polygonati milibus fecundum lngitudimen fequertfrie
eni Mami ; rum medio ligule quedam fol:o[z affurgunt, fub quibus rubentes exoriumtur bacce, vt itrtifio. - meris
4m. geniculatam,ae duram. Quod in folijs veluti prominztes linguae broferat, bislinguam vocat Beute? v
pifaciam. Najcitur hecfequentifima in Ligurie Alpibtu , Vrlinati agro, c» quibufdam flf mni veni
HIPPOGLOSSVM. 5
Inlib: Quartum Diófcoridis.
T Goritienfi comitatu. qua iter efl in Hydriam ad axgenti vi-
829
Pana E Hippoglof.
ui fodinas.Veruntamen ni eft bec Laurus Alexandrina, aut son cft Laur.
Idea , de qua infr fuo loco differeimus, vt in fuo infignidé Alcx.
plant.bist.comm?tario exifümat Fuchfius, Quandoquidem
Laurus AlexadWia c foliorum vmbilico nullam aculeatam
exerit linguam , fed tantüm frucum rotundum tilie todo
longiori pediculo appenfum profert. Hippoglo[Jum tecttioves
longe pluribus commendant viribus , qam fecerint antiqui
feriptoressmamyt illi tradunt in vteri affectibus magno da-
tur iusamento. Quo fit, vt ffrengulztu vule laborantibus
mulieribus radicis, aut berbe puluis cocblearüs menfura , ex
vino, vel ure baulus , prefentanco remedio opem ferat. Eft
Crad puerorum enterocelas preffantiffimum medicamentit,
f diurius diluculo bauriatur puluis idem fe[quidrachine pd-
dere ex maioris ymphyti dececlo. Verum id [umentibus eue-
Hippoglofft
vires Matth.
sg nitquid primis rantim diebus ade) ramicem pulfare perci-
277)/,
a
M/7
ONNUM LA Mt
ON ZA
iy
NN
NS
074
f d.
ANS zz
N
[
—
p wot il
A rTPpanor.
ANTIRRHINVM I.
- 4 Cv
Nur NDA re e
SUL e VA iei. ^
p d
:
(0 SS
: I NIS 7
«t
1
»S |
ANTIRRHINVM.
piant, ve inteflinaforas prolabi velle videantur : quarefub-
cingulis, fafciis Gr fibulis reprimentibusroborantibu[G, pri-
mis diebus vti opus efl. Qua planta Grecis iaó2 wexer La-
tinis fimiliter Pippogloffum appellatur : Italis, Bislingua, c
Bonifacia: Germame, epfgin SRraut: Hifpanis, Lengoa
cauallo: Gallis, Lingua pagana, Bislingua. !
Nomina,
Hippogloffam duplexeft, altcrum in quo fructus
pediculo;alterü in quo folio;infidet.Hippoglotfüm
fructu pediculo infidente, C.B. Hippoglolf. Matth.
Lac.Dod.gal.& fol. Turn.Gefhor.Lob. Caft. Cam.
Hippoglotton,Cor.in Diofc. Vuulatia,Brunf.Lon.
Voslua mas, Tab. Laurus Alexádrina, Trag;Fuch.
Gef hor. Bonifacio, Anguil. Laurus taxa Plinii;Lug.
Biflingua, CluChift.Pann.Rufco affinis prinia, Caf:
Radix Idza Diofcoridis, Columnz.
CXPR.- CXXVIIL
1 A Nirrhinon, alijanarzhinon, vocant herbam caule , & foliis anagallidi fimilem: florem alba viola,
1 purpucco;minore tàmen, ideoQue fylueítrisa anagallis nominata eft: femine vituli narium fimili.
ANTIRRHINVM IL.
, vites ex Gal, babet vituli naribus fimile , ad fanationes inutile. Ipjum autem adfimilis efl cum bubonio facultatisfé
830 And. Matthioli Comm.
Tradunt perunctos ea cum oleo lilino ; venüftiores fieri : nec vllo medi, à :
penfum P, A I Bias.
ANTIRRHINVM III ANTIRRHINYM j ?
d
1
-
Qus et
» E
iC
galiidi fimilem reddidit. Theophr afl verà eandem aparine fimilem fedt. Verunt, pae Anti.
ni genera obferuaumus,nullum bacenus vidimus, quod foliis anagallidis, aut Aparine vite[eret, vt ex hic appicuima..
ginibus apparet.Plinius lib.2.c.19.redlito fortaffe, Antirrbinuim lino fimile naa feribit. Vnde "facile fupicer, Diufari
C Theoph.exemplaria hoc in loco deprasata effe, «tque in aliqua parte vitium latere.Folis onmes funt. T
vo latioribus;in altero verà engu[Horibus,caulibus vamofís.Ceteriun vt in plantis variat facies;ita quoquein forium.
Antmhini — riar color Siquidem in vna purpureus,in altera fubpurpureus, rin ceteris candidus flos emicat. Atqui ex ami
dier, najeumturjin quibus femen minutum,nigruni, comtinetur, vitulinis admodum fimilie,qua non ifi magrit
runt. Nafcitur im artis, Cv in collibus.Ulinuntur Antirrbini folia, quinetiam flores, C» femen, cumvofa o, Crmdeadr.—
teri prafocationes,cimenfium difficultates. Herba foorpionibus adeb contraria efl, vt illico ea vi[a torpe[aemt.Ead ;
ti adalligata,preffat ad delendas oculorum albuginies. Quinetiam principum gratiam fibi conciliari pofe putant ha
Anüirrhini L7 4mttleto. Antirrbini meminit GaLlib.6. fimpl.med.vli de eus viribus ita fcribit: Antirtl
i À à d. * j f : us
Antirrhini Y T. aiat admodum Antirrbini apud veteres bifloris.Siquidem Dio(corides Antirrbinum herbam
sonfideratio.
pm
Nomina. — Iftaqueex illo de boc comijeito.. Hoc vt Grac Xvz flaco, ita etiam Latini Antirrbinum vocant: Itali, Antirrhim
"m Germari, Sant; tef Saut feu &treidi Straut.Hifpani, Cabez za de ternera : Galli, Moron violet, — —
D * ivi Z5
- Antirhinum,quod frü&u fit narium vituli (imili, quod & Lychnisagria Plinij dcs ME
m
In lib. Quartum Diofcoridis. 83i
Karaydyxm. CATANANCE. GAP. .CXIILX...
E eo genere vna/folia coronopi haber, longa: radicem iunci modo pratenuem: capitula fena fepte-
nave,in quibus erui femenineft.Arefcens in terram flc&itur,&fe córrahit ad fpeciem viiguium mil-
ui exanimati. pewque c magnitudinem explet, radice exiguz oliuz magnitudine,foliis quoq; o-
liuz colore,& figura,mollibus, diuifis, humi inclinatis : (emen vt cicer, minutum, in virgulis depender,
nicei coloris, multis foraminibus pertufüm. Vtranque narrant in amatoria expeti. T heflalica* mulic-
"tcs his vti traduntur, E
NP equidem Catanances genus baclenu me comperi[fe f«teor , neque aliquem [cio im Italia , qui alterum fal-— Cacanances
10 ten legitume Sed nibil certe refe arbitror, quippe quód ca rebus vencreis tantum conueniant, C amato confideratio,
ms na cantur. Proinde mulieribus Theffalicis relinquanda funt,quibus olim fuit vus : prefertim cim bac atate homines
i 4modum procliues fint,atque etiam multi mimis calleant avsatoria : tantum abefl , vt etiam buiufcemodi
91 Jf cogmafc ilia s indicari debuiffent.Caterüm exiflimat Ruellius,in boc fubfcribens Hermolao, 12 Racllii error.
udi generis Cat 4ncen rede eam berbam dia poffe, quam berbariorum vulgus Biflortam appellat. Sed mto quidem
indicio errat Ruellius, quod Biflortadicarumicis folia proferat, C radices quandoque bumani brachsj crafitudine , au--
quium mado non Autem parua oliua mgnitudines velut altera Catanance. Nomen eiui GI AUI nd ras
Latinum item Caitanance. /
:
Nomina. -
"Teezéouor. TRIPOLION. CAPouCXX45
Ripolionin marinis nafcitur locis, quz allidit vnda, receden(que dimittit, neque in mart, neque ín
ficco:folio glafti craffiore: palmeo caule,in mucrone diuifo. Eius, vt tradunt, flores colorem tcr die
mutant,mané candidi, meridie purpurei, fero punicei confpiciuntur. Radicealba, odorata, calidi guítus,
«Qus drachmis duabus in vino pota aquam, vrinamQue per aluum extrahit, In medicamenta digcritur,
quz venenaarcent, : ,
*TVRPETVM OFFICINARVM.* T nipolium Seraploni Turlit appellatur. Quapri pter Tcpcli
EE E e burndcus Turbit vulgà vocati Diese ef- Horis
fe Tripolium, prafertim quàdipfum C album, c» deiedloria
facultatis effe deprehenderent. Veruntamen rem «liter fe ba-
bere illud aygumento eflquàd communis vfu Turpetum nul
lo commeudesur odore , nec gu/eui acredinem relihquat , fed
tantiim (al[edinis , c apperitatis quidpiam. Ex quibus (ane
notis a[ferere licet, Tripolium in Italia non veperiri;neque a-
liwide aduchi : quemadmodum nec Tuslit , de quo differuit
Auicfna, quem etiam Diofcoridis Tripolium intellexiffe rco.
Ceteri ab bis longé difjerre videtur TV RBIT, quod à Turpeti
Mefhe deferibitur, noffrati Turpeto omnibus prorfus notis re- Ficsss d
Jpondens. Ait enim Turbir radicem effe berba folia ferule mi- x
nora ferentis,triplició, notari differentia, nempe albasfubci-
N nerea , C nigra. Quequidem oumia in noffri vfus Turpeto
NAA diligenter mtuentibus facile fefe offerunt. Siquidemin Tur-
peti radicibus , que ex orientaliplaga ad nos defe ; 0-
mnes hi reperiuntur colores mon tamen quódputem , eos ita
fadosejfe tantum ex ipfizs plantenatura, fed quid ob veru-
eei arr o Wm: rr
tur C nigrefcant , iof, fibi afafcant coleres, Cuiusrei i
canas eriam fe patef maris perquod amuebiaer, exarta
4
E nicum
effe pizyu[a. Verum boc (vt
exiflimem , vt paulo ant? di-
epo i Von aii n li ei.
"xs, apud Mefuem Turpetum omnino tit imyrfinitisvadicem effe. Sed quamum myrti folia ferula folijs diffe- 1a
Tent qui nejeiunt,rei berbarie peritos con, Facifnu pem liredesenpoftime nu m, dequo Mejues qr, Foch opinio
€ Thapfie radicibus exemptum exiflimaz. Sed ipfis quoque fe ia mibi plane, vt liberé dicam , vepróbanda videtur; €
sam é veteribus ihe badtenus reperi,qui Tbapfiam lacito fucco turgere feribat:cim ta ui Turpetum a planta
eximatur que p imo latte mradrr Prajlat in Turpeti genere allum ex Orientali plaga alarum,refiojum,mimtmé ca 4
Tiofum.Dekci boc pituitam, crafoslentofó, bumgres adarticul mpagines defl emotiorejd, corpori partes. o arse;
din 4a44 3 Vam. oe
8» And. Matthioli Comm.
ex Gal.
à Lorum, ita fcril
Nomina.
guflati acris e]l Cr facultate calida in tertio exce[[u. Quod Graci zerzóuos, Latini quoq; Triplii di
A dlarrur. ADIANTVM. CAP CXXXL
Dianton;polytrichon;pufilla gerit folia,fimilia coriandri,in fammo incifuris diui:
bus exoriuntur;a nigro colore nitent;pretenues,palmum alti:radice füperuacua
aMeum. iat- A
Aaa, ix vpd que fru&um, neque lorem profert. Deco&tum herba potum, prodeft fpirandi dif
Perla. inigri lieni,& felle fuffulis,& vrinz difficili:calculos frangit;aluum fiftit, ferpenniü morfibusa
validi, tenues. ftomachi fluxiones in vino bibitur:fecundas ciet, & menftrua:fanguinis reiectionesinh:
: penuüum morfüs cruda herba illinitur;alopecias denfat, ftrumas difcutit:furfures, & m.
cera ex lixiuio emendat:defluentes capillos continet, cum ladano,& myrtino;& fufino, ant!
noque.Decoctum eius cum lixiuio,& vino infufüm;idem praftat.Coturnices, clim
resfacitin ciboseorum additum. Seritur gratia vilitatis pecorum circa ouilia. Vmbrofis,
circa parietum afpergines,& fontium fpecus enafcitur. be
decir house: Ca potu artes
L ADIANTVM. *IL ADIANTVM SYRI
uw. c zs y
SN
N
N ; z
AS
Sys
aMeum M^ 7 Tepyouar. TRICHOMANES,
xpsoude ho 08 A
valde paru. pie kB Pasipisisu n: ud
sen im. | Rihomancssaftinareifdeminlocis,
paa. d. T
fübnigra.
Adiant,& A Diantwm officine Capillum
TA. fee i ues feriptum rel.
B moris conftat : vnde Crnomen herba
vum vtilia;oleo trita. Nafc
Inlib. Quartum Diofcoridis. —.—— 85;
HL TARICHOMANES, omnia autem contrari: pediculis den(a inter fe ex aducrfo:rte
QUEE TU dix nulla.Vmbrofas petras, parietum, afpergines , ac fontium
35 "A maximi [pecus fequitur , C faxa manantia : quod miremur,
X6 tim aquai non (entiat "ita Plinius, In qttibus nimirum verbia Plinij lapfus.
manifeffé deprebenditur ipfe Plinius Tricbomanes , quod &
Filclam appell'amu: in fectndi Adizti locum vetuliffe , quip-
pe qui perperam fortaffe acceperit Tbeophraffi fententiam , à
X quo illa murgatus eh. Nam Tbeopbraflu vbi de vtrod, Adiati
p genere differuiffet eodem loco citato fHatim de Trichomane boc
verba (ubiunxit: Trichonanes vel ad difil'ationes vrina vnicà
facit, vt aliqui exiflimant.Caclem bec adianto nigro fimilem
gerit»folia admodum parua ,denía, aduer[a,inter jefe condita:
radicem minimam. Lcca amat opaca : battenus Yheopbraffus,
Ex quibus liguido zpparet, Tbeophraflo Tricbomants, quod Fie.
dicula à Tbeodoro vertitur nullum Adianti genu efje, fed p
fé fitiq, generis plantam:quid cnim Fidiculam dixerit caulicu-
Tum ferre niero adianto fimilem,clarifüme offendit candid.
Adiatum cum Trichomane nullam babere cognationem. Hine
ita, facile crediderim, Adiantum nigrum , qud cattle filicul
referat, nobis legitimum effe,id, fané mtellieens,quód Capillum
Veneris pajium nominant. Candidum vero eam plantam effe
aliquando putaui,que vna cum Trichomanein petris , parie-
tum, ac fontium ajberginibus , [ecubus , c bumentibus locis
najátur:folijsnigricentibus,minutim Laciniatis,luti DR
las quam plurimas auerfa parte abentilurscsule viridi era
cili. flexilique:quam nonnulli, eà quid folijs vutam emulerur,
Qin muris proueniat ,
/N
2412102
i
quidem, é* frigiditate :
efe verim deficcat, Cr extenuat, Cr. difcutit. Etenim alopecias capillis veffit, & ftrumas c» alficffus digerit , Lapidesg, yan. "55 x Gal.
5 ionibus non mediocri confert , c ventris 7
ts ficut. nec figidwatem.Verim pofuerit ipfum quifliem fecundum.
Y M CM 9 M wUewe—e ttl a—aiiuiomumenpnmcmmmeem
fo
Monfpelio vbi ! ;
NAR ier
OX Anthium nafcitur leto, & pi i (olo,& lacubus exiccatis, caule cubitali,angulofo,pin i,prodeun-
Xii bris MO babetinfe&a,na(turtium odore imitantia: | Ain grandiso.
liuz modo,rotundum,& vt Plotani pilula,fpinofam;qui contactu veftibus adbzrefcit. Isante colle&us
- quàm perfecte ficcefcar; tundicur, & fidtili vafe recotiditur.Flauos autem facitcapillos , fiacetabuliinftar
. Iepidaaqua madcícat,mox caput,nitro anté perfrictum, illinatur. Alijin vino tundunt, & itaafferuanc.
ho ev 444 4
Xanthij cófi-
deratio.
Xanthij vires
ex Gal.
Nomina.
e eet 2 ra,in fummo capite femina bina ternaue on ;
TCPBEROHESO EQ quibus ariftz quafi ca illacez exeunt. litacumis.
na hera zgilopijs medetur, duritias difcutit. Succus farinz admiftus ccatur, & eorundem pim.
pohitur. if 1
Acgilopis Afcivim fequens Acgilipi ter egetes fed fequentifimainter hordeum folibtriid 1
confid.
vine Vina ternate rubra femista dep
L AEGILOPST
endent.putamine acetiam fisura bordeii v(fer
And.Matthioli Com. /
XANTHIVM.
Antbium;quod vulgus f,
X odhi vulgaiimum dae
que [emitis, C exiccatis ferobibys,
meo quidem indicio,omnes copoyi p vie n
clamante.que Xanthio à Diof, ldetribuustes..
Piaf ag € pia
HUALDIGA fits atriplicis effigs Téferunt , jer
tata naffartium fem S. Prodety
muli quibm vacematim fiuétus ofa IgA d,
tus ce platani pilla, qui mature ens cat
bus pertinaciter adbaret. Paucis admodup pir),
defcripfit Galenus libro 8, Fimplicium mediczmess
inquiens : Xantbitin vocatur etiam hafganium p;
fcutiendi vim obtinet, Hecplanta Grai;
Latinis quoque Xanthium. Italis Lappola w;
SSertleraleuf eno Cyisfletten : Bins.
Gallus Gloteron,c» Grappellas,
"is
Xanthium:Matth.Fuch.Tur Do;
Cord.in Diofc. & hifto.Lacu. i & Barda
Gel.hort.Lonic.Lob.Caíal.Caftor; hal Lugd 1
pa minor,Brunf. Trag; Taber, Dicitur & S
vnde Aétiu$ Cheradolethron & Dhil
minari fcribit.
Abel. JAGILOPS SIVE FE
CA. CAP CXXXI
Egilops herbula folia tritici
.H. AEGILOPS]
; Inlib. Quartum Diofcoridis. 836
stad, Fx bis mumerofa prodeunt arifle enses. pralonge.ci acuta.Eft C alia planta , quam antea legitimam cenfe-
bam agilopam,rum quàd ob[eruatum fit bordeum tn banc dezenerare,rum quod terna quaternaue, 'feminasipfaa, rubra in
yuaquaque [pica ferat tenuibus arifdis inde prominentibus. Proinde errant j vt equidem arbitror, qui Aegilopem, c aue-
idem effe dunt,quandequid: etfi primo fhatim intuitu Aegilops aucna faciem referre videatur diligenter ta-
man fingulas eius notas expendeuti, facile Cr diferimen,C error -Etenim Auena in ffipsle cacuminibue gra-
na profert,longin[culis appen[a pediculis,oblongisfolliculi contedla , Uipedum locuffarum effigiem veprefentantibus.. 4t
Aegilop: teuiffimae fert [Bicas tribus,aut quatuor tantüm granis auene fere modo dependentibus: quibus ari-
t capillorum inflar tenues,rubentes, Cv auena longiores. Quid autem ita feres babeat , manifeflum prabet in-
dicium ip[e Diofcorides : vtpote qui de Auena libro fecundo iter cerealia abunde fcripferit , neque bà feorfumio, eiu[dem
1o planta bifloriam tratar foleat:fuperuazaneum enim fuiffet idem repetere, C» inordinatum cidem inconjulzo addere Hue
«edit, quàd fi note,qua vtriqueplanta à Diofcorideredduntur inuicem conferantur, bud dubie alteram ab altera tum
facie ti viribus longe differre cóperietur.Namz2, Diofcorides Auenz, quam Bpo[acvnü aio io coma YoCaUit, depinxit flipula
geniculis intercepta, dependentibus in cacumine paruulis veluti locufli bipedibus,in quib.femen concluditur. Acoilopa verà
im fummo capite femina binasaut terna rubra babentemyarifls capillaceis.Porrà ciam libro fecundo de viribus Auene di[je-
reret inquit: Huius femen non fecus atque bordeum vtile e[I ad catapla[mata.Pulte eius aluus fifHitur : prodeff tuftientibus
in ferbitione fuccus. Verüm bic de viribus Aecilopis feribeus, herbam eius ad [inuofosoeulorum abfce]fus,quos Greci egilopas
yocant, C ad duritias difiutiendas dauit:fü que farine admiflum ad idem valere prodidit. Qu (ant omnia
nifallorapertiffimà demonflrant,agilopem auene quam maximé repugnare. Aggi LYitio feci D
vd yc cus MERGE libro Fere vltimo de alimentorum facultatibus:vbi ita (ivibit. In tritico [Y Puce
0 quidem frequens loli (epe inueniturin bordeis vero reperitur, [ed paucii:quam aut? agilopema appelant , ea im bordeis jffe- tatio.
Error quorá-
dam.
saut "i
quensinuenitur,cum prima generatio, yel incrementum ipfis non rec?é ficcefferit. Porrb pater meus etateiam declinante, x
tum agricultura deleckaretur.triticum,ac hordeum aliquando (eminauit , omnibus diuerfi generis feminibus , qua ipfise-
vant adimifLa, diligenter feleitis, quo certà coguo[ceret num ex ipforum mut. loliuim cr egilopsnafc » 4n pro-
priam becquog, femina naturam laberent.Ciam autem forte vnà cum puris feminibw in tritico quidem frequens lolium,
in berdeo autem parum, fed magnam egilopis vim enatam con iceret,in alijs quoque feminibus itidem experiri efl aeref-
[ns.hadlenus Galenus. Ceterum ipfe quod, teflari po[Juma , mz fepenumero im Anania valle audiuiffe agricolas conqueii, end
quid hordeum degeneraffet in Squalam:fic enim ipfi Agilopem banc fecundam vocant. Aegilopis vires retulit Galenus li.&. aegrtepi MPs
Jimplicium medicamentorum Jis yerbis: Aegilops digerendi virn pof'idet,id quod ex guffu patet:leuiter enim eft acris. Ve- vc se Cal,
rion Cr exeo liquet, quüd phlegmonas indurat 15, cr egilopas [anat:bec Galenus.Cutus etiam teftimonio fatis planum fie-
go ripotefl, auenam, C» Aegilopem inter fe diffidere, quod de js feor/um egerit, cv fingulis diner[as vires reddiderit. Que Gre- Nomina,
Gayle, Latine etiam Aegilops ditur: Arabice, Daufir, Dalifit, Do/ana, Daufer.fiue D afer: Italice , Egilopa fiueorzo
Jaluatico. At Aegilops altcra, Italis, Vena vana: Ananicufibus Squala. ;
h Feítuca fterilis, Vitium auenz, C. B. 4Egylops, Matth.in primis editionibus(hancenim folum pro-
(0 pofüit)Lacu. Taber. Aegylops prima, Matth.in poftzemis editionibus, Acgylopsaltera, cidem in Com-
pendio. £gylopsalia, Eidem in poftrema editionis commentarijs. Acgylops vera Gc£hor.Lolij primum
Trago quo ad defcripti Bromus & Auena herba,Dod.gal.Bromos herba, Dod. fol. Lugdu.
una fterilis, Lobelinicon.Bromosfeftucago Gazz,Lobel.Fcftuca,Lonic. Auena Greca, Cal pino.
IL. Feftuca (iue Acgilops vera, C.B.Aegylops fecunda, Matth.in poftremis editio. Ae lops fiuc Feftaca
^ Eidemin compendio, Acgylops,Dod.fol.Lugd. Acgylops peregrina, Taber.Feftuca, fiue Acgylops Nar-
5? bonenfis, Lobel.Frumentum fylueftre, Caftor. Triticum fylueftre in Sicilia, Caralpino.
Yide: BROMVYS CAP. CXXXV.
Romusa herba zgilo i fimilis, exiccatoriam vim habés.Decoquitur cum fiia radice ín aqua ad teftiag s Meum ad.
&iuricolato néfliodis mellisadijcitur:ruríus incoquitur,dum liquidi mellis crafsicudo fiat. Linte- di. 24 c;24
| umeo humore imbutum, & b naribus inditum, c contra graucolentiam vlcerum efficax eft. i tritam rn did 1 dupd
| aloenaddunt,& eo modo vtuntur. Cum ficcis rofis cocta in vino, $rauemorishalitumemendat, —^— esexiqué
: : 3 : 2o HUESDCTUE GU d fiphonium
E 2 TUA sel mj : * AEn A - Tut 4 acrofpelá
: Aunetfi non defunt I 'fIudiofi, atque eti Pretes,qui putant , Bromm buic loco illegitimà acereuiffe s v1. ;
p" Thee bro fecundo idem Diofcorides trackauerit y aliad.1ue non, » quam Auena: me at dien
aliter fentimus.Mea fiquidem fententia efl, eritque donec melior ab alijs profer, quàd Diofcorides,vli fecundo li- ,
ma : egetes. e lia frugum g qua fatione vueniát def. j vlefatiua Bromo tantimim-1 ed oin
teliexerit:bic ver, vüide his;que [onte nafcuntur, differt nobis fylueffrem Bromum v lat.Hac vulgaru notitia ejl , do- vicera. infu.
mitflice auena in omnibus ilis, granis tamen maioribus, nigrioribus , bir/utioribusg,. Bromi bui ionem fece fam
epimor Plinium libro 2 2.cap.25 dum fic inquit. Bromos (emen eft [picam fercuti berba imafcitur inter vitia fegetis auena «Cate óuna-
- Gr. 6 C olio, c feipal, a triticumimitatur.In cac ?: j velut i 4s babet.Semen yti- 79 d'uscd'idp
Pisas Aia que bordeum, cy fimilia.Bpe aoc ita Grace, vt Lasiné Bromus C A fof inatur:]tali ce grauce
meli kd DEP o Node
e mE LC GLAVX CAP.CXXXVI
QGLancgdito.anc lenticule folijs fimilis,qua füperné virent,auerfaque caudidiora fpectantur : ramuli
áterracxiliunc quirii feniue;cenues ab radice:dod Itislores viole albas purpurei excunt, mi
noresta ni Coquitur cum hordeacca farina, fale,& olco in forbitione;ad reuocan-
32m cxtin&i latis vbertatem. e AS Lam à
Vangnam feribit Diofcorides iuxta marena[à Glaucem,tam tamen ipfe baBenu nufquam reperi , neque ab ali- Glaucis eon.
comperi audiui. Nifi Raelio adflipulari velimus, quiea berbamGlauesm putat ejequa futicas multis uil, deratio.
folis
836 And. Matthioli Comm;
DALEGA;SIVE R V TA — feljseWongsiorlinom vns n. 3
Sere capraria. ter teifapemi viridi fp md
ni greci corps lua,
SNP Zi
SS
AERE SCR a ; (Vent ati fos a
LA TRSA maginem damus,cum ibi fit py, ifia) :
alid. , CASE EON S e" Ruta capravia : in Hetruria yery yuls;
x PA s 7 E Lauamani quod »; Lang,
Rucllij opin. LN AA VAN SA NS ws latentes rpffici bacplanta, um "d
explofa. US ZAR ZA SSNNN ;
um ab "t. Ver cime
itifce plante flores , ci ds Pini
Talem altitidinem attollunz , Giang DEAE Ad a
Jfentare,cogimur dicere Ruellium bacinre Dried
prebendi:prefertim quid Glatx; Dioftoride e».
tibusinuenitur inkta mare: Galega finis
in fcrobium aggeribus , in hutidi, j $ RN
prouenit. Huic planta recentiores Afignant Yirg, ni.
T5 COHtTA peflilentianz C venenoforum, üntalitm we.
in quorum remedium berba perfe eflur,atque
ilinitur.Sunt & qui eem morbo comitiali laborantibus s. v
xiliari predicent:in quem vfum eius fuccum exhibe;
charum quatuor pondere. Quid autem hac extis.
veuocer , ad quod Glatix à Diofcoride co ,
quidem aufim affereresciom nalum inteniam, qi :
his viribus preflare teflezur.Glatcis meminit G de lj
füuplicium. medicamentorum de eius viribus dra
bunc modum.Glaux berba, C ipfa lali generandi
tinere videturtQuod fi ita fit,calida quodam :
que fuerit temperamento.Ea eque Gradi yat ya
Glaucis vires
ex Gal,
"
--
e LIII.
Nomina.
ta, drisabundamianí
*IL ASTRAGALYS ALP
LPOLYGALA.
C $5 /
d e
EN
WX
$ (C ! rm
^d d s
The o um d
d
Y
^
&
In lib. Quartum hooks. 837
ala cuius bic imaginem appinximus,mifit ad me Verona Francifcus Calzolarius pharmacopeus infignis. Proue- Polygala et.
wir in collibus apricis, C" incultis locis. Que an legitima fit, pro certo decernere non aufm , quód tam pauca eius tra- üdcratio-
Loxtur notatum à Diofcoride,tum etiam à Plinio, vt non facil? aliquid certi de e determinari poft, Verum quoniant
bui planta palmarem igitudi excedit; e folia lenticule babet, cr cufta eft adftricto , facile adducor ad creden-
^ legitimam efe polygalam:cr prefertim ce ipfe Calzolarius feribat,muitiplic fibi experimento confIare , bu-
im planta vjü lac in mulieribus copi fum prouenire mibi plan? incomperta cfi :neque idtemeri fater? licet quod tam pau-
qa ims traduntur nota tum à Diofcoride,tum etiam à Plinio,vt admodum difficilefit decernere , quf nolis bodiejefeoffe- ———.
at planta, cui Polygale nomen recie compeicre pofit.Hec Gracé cxi, aor»Polygalum quoque cr Polygala Latine d;ci- Nominte
eur.Italis Poligala.
L Quam Polygalam cenfuit Matthiolus,eandem Lugdunenfis & Tabernzmontanus fübipfius no-
mine poluere, verüm Caftori Aftragalus dicitur, & Lobclo Aftragaloidesherbariorum, Aftraga!us fort?
Matthioli,vel iam d Polygala eiufdem. II. Aftragalus alpinus. D. Camerazius in locum Po lygale
Macthioli hanc fübitituit, quam,imitatus Gefnerum, Polygalam vocauit,qua Aftragali Monfpelieniium
nomincà Cluí.hift.Hifpanica proponi videtur & in Lugdunenfi hiftoria Àftragalus pu rpureus dicitur,
O'supic. OSYRIS CAP. CXXXVIII.
quina, fenaue,ceu lini,nigra initio, dein colore mutato rubeícentia, Decoótum eius potum iutzat
à Os frutex cft niger, ramulos ferens tenues lentos, fra&tuque contumaces: & in his folia quaterna
1o
arquatos.
AA cen P tm
T fus :
c it; quod fols , C» caule lini faciem hehiet, Ofyidis cou
FAN "e Omer da Najütur fer? viae effici Gderacio.
quod viderinbin rubrum mu-- »
quina,vel (ena.Vidi quoque alias plantas, quat, nan deerant,
K A " . L. * pe T
qui legitinzam facercit Ofyrimsverm cum etiam in bis non.
nulla defiderarentur ofyridis nota , non libuit corum, :
"à fententiam.Ofridis hiftoriam tradidit etiam Plinius lib. 27,
is : Li . 4 M lapfus
siet ius plante femen, que foljsveddidit. Diofcorides,a quo tamen Plinius ill: eft. Tametfi boc io-
el berba vulgo vocate imaginem appinximus vulgum fecuti , mon obid tamen ip[«m legitimam Ofyridem fati- oc a. ied
Ofjridi Galenus libro V fimpl smedis.differuit jr verbis: ridi, inquit, herba ex qua xopise n ( fite jeo- ex Lon
gie cute exterunt, co lauigant interpreteri fieri Jolent,emara ineft qualitas, Cr obffructiones ex.
as:quare c» in iecinore confiffentes obflrucliones adiuuat Herba bat éeupic Gracis, Latini item Ofyrí dici-
iis Jar traut: Italis pariter c Hifpanis, Linaria : Gallis Linairt. "
ris, Marth. Fach Turn.Dod gal. Lacu.Cord.in Diof. Lob. Lugd. ( cui & Vrina!is &
ris maior, Taber. Linaria, Brunf. Linaria prima, Lonic. Dodo. fol. Linatia vulgo,
d : E is Cam,Pfe Ao n felfa.- *
E x P i Z a3Meü x&p-
TE Xu ten cin. SMILAX ASPER A. CAP .CXYXXIX, my yes fion
SMix; lia hab iclymeni:farmenta tenuia, multa, rubi modo, aut paliuri aculeara : arbo. 27/947 i
ies 3 d (umma per Íe l is;afertracemos exiles. aui : M ü habet
u—— rp - exies, quimarüri ru ráccmófum,
guftum-
D
838 And. Matthioli Coffiul I
L SMILAX ASPER A. guftamque leniter mordeng Nr, iE.
; & aíperis:radice dura,craffio,
t6& poft epoti, ven, forum.
dunt énfantibus Lew
TY
4Euis Smilacis folia hederg fiy
bent, molliora,lzuiora,te nuio
' tafüpradictz fimiliz;nullis horrentfpis
a Meü &Cat. turarboribus , vt prior: fra&um paritlu
.XaTÓ TTMTuP x nigrum;exiguum:floribus in a acumine perpe,
Tiv Cue rea, multis,rotundis.Hac Smilace, qu; dan :
1 per totam arie, tentoria contra eftus moleftiam &dibee rz,
D x. E liaper autumnum decidua. Semin
É Sn ? poto,b ternis fingulorum obolis,vatia é
M meas. lain fomnis obferuari traduntur, |
AOV ézatT ép d.
vtrung; triü Pri 1
obolotumát Milax affera Vetrufcis Hedera fhinofa 1
Silatu alpe - wigus nominatur. Hanc diligi ti
ss Bor" er Theophraflus libro tertio capite vltimod
(Theophr. (NV/L OP Tia, vbi ita firiptumveliquit: Smilax, id
EE ONES — amplexicaulis ipfa quoque affurgit, frutex
E T lut prahorridus folium bedeta; paruum ,
E gr LÀ NS ERSE : pediculi vetinaculum bumedum.peculiare,
É — lut callum , qui inftar [ine animamium f
COLL ZARZAPXKRILLA. babet , c» interualla [Vaminea , non
LR a. [ed circa eum im orbem árcumada.
ducit,ad caulem verb foliorum intern
iulus ab eifdem pediculis atque folia
nens dependet. Flos candidus, | , 0
niens tempore , fructus proximus 0
| (P maxime vua labrufca vocitate. Ractni,
dere funt , verim ad labrufcam potius,
dem punto pedicult acinorum exeunt.
lus eff:nucleos in vniuerfum quidem Ui
quam grandior ternos , c
admodum eit , c colore.
quid per latera cauliuim fe
oinnium maximuspropendi
de fit vt extremo frudifera, C7
etur. Hactenus Theophraffi.
Hanc eius radicis effe platam af]
d. ) 53m SOR 2L . 8milacem afperarii er Zarzo
— deredifferentiam.Caterimobid à meamon dim, eor opinione , nempe vt he plante gem
c Srmilicis te Qneattem Smile leni appelaturfieamon ef eui cionem - dd afa
r wishibo. — nzagilauem fmilactreferat quam hac,im qua nihi! deferatur preterqua feni fa
L3 . *
OMM EPORNRNERNEREREERERREEEmmmtm n RS
——-——men CHRON mm mne UR P T IT PECRDRREORER T DS
Inlib.Quartum Diofcoridis. 839
» ; & babet,non tamen 1: Ja n f: "x
HL SMILAX L AE VIS, eripe vgl promet JS in Hetruria,
vbi paffs -— 14 "s ^ m vuleo Yecant
| Vilucchio maegiore. Hec folus afpebam quadantenus imita: Villucchio
zur , nec fecus ac ila arbores fcandit , fed, conuoluit eisyproxi- maiore.
ma quaque vinciens: verum (armeriti , fiueramulis conflat,
mon yt altera borridis, aculeatisque,jed lesibue.fléxilibus, ac
lentis.Flores profert candidos , calathi effieie : 2 quibui emet
prodit arrum-Officime bane plantam Volubilem nühcipant. Volubilis of.
Cuius tamen plura Mauritanis babentürgenera, quorum y. 8-—
mum illud ft ; quod LV P V LV M appellant.Huius tfi ipud Pli mério
medicos etaris noffra frequentiftimws fit vfus , addturque ab
js in quàm plurimamedicamentaynibil tamen deco, quód e-
quidem inuenerim, Galenus , & Diofcorides , alique veteres
tam Graci, quim Latini aut bores , po[feritatis mémoriépro-
diderumt:quamquam mon defimt,qui velint , bunc Plinio effe
Lupum falictarim,ab eo boctantüm nomine demonffratum
lióro 21.£a.15.atqueibiinter eae berbas connumeratum, qua
Jponté nafcuntur, quibusque plereque gentium vtuntur in d-
bis.Luptlus itaquein Germania, Bebemia, Polonia, cin ali-
is Septentrionalibus regionibus magna [ané cultura in campis
alitur,ad cereuifiam conficiendam.Nam abfque lupuli folli-
culis ea parari nequit.Dutm eft generum , [atiuum c» jbonté
£ proueniens.Hoc im fepibus, C frutetis prozenit , illud in cam-
pi feritur, adadlis fubinde palis, quibus fe civciuoluit. At facie
inter feni differunt, prat. magnitudine C exilitate:
quarndoquide (atiuli omnibus fuis partib. adultius eff. Planta.
efl arbores (candens Cr contexendis pergulis aptiffsma : folijs
vitigineis Bryonia modo, modo ternis , modo quinis divifuris
circum fl antibus a[Peris,vt in cucumere.Sarmenta habet pre.
longa, a|pera , bir[uta &r quadantenus aculeata. Flores edit
fuübballudi 2 evfollieul, lot Peilot com.
d concluditur femen.Lupuli flores, folliculi €» radices, -apuli virea
excalfaciunt ficcantyaperiunt,extenuant,alfergunt C» ex-
purgant. [ang dant. Atquituriones , quibus elixis
ytimur in acetarijs , cum plus bumiditatis babeant, parum
quidem,tum excalfaciunt tum ficcant. Suit tamen [umen -
Tibus C cibus, Ce medicamentum. Nam, fanguinem mun-.
dant, ventrem joluunt, in cibum fumpti vli prius probé fue-
rint elixi,obfirutiones aperiunt,nec paruam cum palato in-
eunt gratiam.Florum, c folliculorum detotlum datur com-
modé potandum córra bau[Ta veneua,fcabiem, Gallicamlu-.—.
em, C ceteros quosque affectus , qui extimam cutim infiá-
untnempe licheney, [erp;gimes, impetigines , alphos C huiu-—
fiegeneris alios. Datur C infebribus diuturnis , aiocioris
Anfarétu prouemientibus, Semen tritum , c»,
midrschma pondere, interaneorum animalia
us meminit Mefaes inter fua deietorie facultatis medica-
menta vbi bec ad fenfum babet. Efe c aliud Volubilis genus
quod LV P V LV S appellatur. folia babens afpera. CENT
modo-flere exilbis folicula fuamatim compattos,race- VxPtlibite&
atiique dependenies,colore jubsinereo.Htme fuam bilem
detrahit , fanguine ab ea expurgat , cr eius inflammationes
extinguit, Sero caprino inaceratus , € exhibitus , pauli
valentior redditur. Succus cum. faccharo decottus [yrupi
modo , reto morbo laborantibus medetur. Sed, mi-
rum efl , quid eo noftra etat medici tam parce varoque v-
tantur , cin tamen praflantifimum fit medicamentum
quandoquid: berba ipfaper fe , tum etiam fuccus po-
i ; (0 dente admifius, capitis dolorem à calidi Düintel:
lit.lecineris, cy ventriculi effus mitigat. Syrupus ex faccbaro, c eius fucco paratus, vtiliffimbexbiberur in febribus à lile, |
€ fanguine excitatisshas Mejues de Lupulo.Caterim ad infhtutum noftrum Smilacis vtrinfque virestradi- — Siloci
it Galenu libro 7 fimplicium medi sficiequiens: Milax( fec enim Smilacem vecat Galenus )afPera clauiculi xtiaíouc vires
plena efd,ir, m ie furfum 4, rfa 1 MRSE l Folia euftata aliquid babent crimotiie. CF alioqui ! Miel
Ha ycar calf iunt. Milox Leg.s facultate Paco CR AD EM p: vd Tpayix, Latis ^ orina.
; Bbbb hüsmis
E
840 And. Matthioli Comm;
vis Smilax afpera, c Hedera Ciliffa vocatur:Italis, Hedera fpinofa, c Rouo tertimo:Germagis fur
lis Tan. [itte Smilax a[pre. Que verà ajnaENein Graci Smilax leuis fiue lenis Latin) dicitur:Italig; "
Germani Qinben ober Saunglócflein:Hifpanice, Correguela mayor: Gallice , Life maior, feu C i)
lus, Italic, Lupolo, Brufcandolo, feu Forancefo: Germanis, 5) opffen: Galli:Houblon, i Campa, gi
Smilax, afpera cft & luis, vtriufque & fux differentiz. I. Smilax afperafrutta 3
laxafpera, Matth.Fuchí; Turn.Dod.gal.& fol.Cordo in Diofc.( cui & hédera clit; cuente C
Caftor.Czfa. Tab.Camer.Lugd.cui & Volubilis acuta vel pungens.Smilax afperayez, L
ra fructu rutilo, Clu bifto.Hilpa. Volubilis Mae E 1I. Srilax aj rper Ue
rilla,de qua fupralib.i.cap.iro. III. Conuoluulus maioralbus,C.B.Smilulevis, 1 anas
(cui & Conuoluulus Plinij )Laca.Caftor.Smilax lzxuis alba maior & Coniugulum Caro " 3
lax leuis maior,Lob.Dod.fol. Volubilis,Brunf Volubilis maior, Trae.Lonic. TT hal. Tab ict.
fampelos,Cor.in Diofcorid.Conuoluulüs maior, Gef.hor.Cafal.Malacociffus Damoccz 3
ne Plinij,Dalechampio in notisin Plinium. IV. Lupulusmas,feu Volubilis folijs
Lupulus, Matth.Brunf Turn.Lonic.Dod fol.Caftor.Caral-Lugd. Taber, Lupulus ià
gal.Gefhort.Lacu.Ab hoc differt Lupulus femina ; folijs, quz circa radicem non
incifuris ferrara & rotádiora fino dofculis fabpallidis, qui fine fruébu pereuntes in po
cunt. Vt prior in fepibus nafcitur.Sunr qui Lupulum marem appellant;qui fteriles habetfores:&ías..
nam, cuiabíque flore folliculares fructus innafcuntut, quod & alijs herbis, vz Spinachie, Candi
Aw
tribuunt. Es]
Mp iva 2t). pias RVSCYS CAP. CXLL
S Ylaeftcis myrtus liquibus oxymyrfne
racantha, Latinis rufcum appel m
myrti, latius, in formam lancez mucronar
€z per maturitatem tubefcuntrori à
lio dependentes;offeo intus nucleo: cubitdssms
liab radice exeunt;vitilium modo lenti fiia qx.
tumaces,foliofi:radi egr inis (iil: aam RLL »
amarta.Folia & baccz in vino potz,vriníden:me. -
fes pellunt, veficz calculos franguntfilliddiowss —
medentur, dolores capitis finant , & regium mo 1
bum.In afperis,& pracipitibus locis enalccur. De. t
co&tum radicis in vino potum, eofdem praberef
&us. Cauliculi recentes, Apure mice
fumuntur:amari autem füntfed vrinam mougit.
R»y officine corrupto. nomine. exlitea à
one Brufcum appellant. Nos vero , qu :
ribu is aptifimus fit.fi [aliti appenfis carnibus : :
cumligetur; Pungi topi Hetru[ca lingua dicimu. Gana
bic vere a[paragi modo,turionib breuierioe, de
eribus,birfutisg ;qui elixi nmanduntur ex oleo fale, am.
Excalfact radix.ficeat,aperit;ab[fergit,extenua Cute,
quid non obfcure amarorem gujtii relinquant, inmdsa-
mentis potis, qum in cibis expeti, No
rine , apcriendisá, obfiru&ionibus perquam idunt. Gui
quid folijs fit acutis, GRAM JN
effacuta m appellatur.Ea Gratis pogsimuy pia Oir s
t MU Latinis, Rufcus je d ae
bibus , qui Cubebas cum rufo confundunt , Culebe: tib, —
Rufco c Pongi topi: Germanis, Dvufd iris iu hri
t € Gil larbera:GalliBrüfeo-Bru.— 0000
Ruftus, Math. Trag. Cord.in Diofc. Gefhort.Lacu.Lobel.Lugd.Caalp.Taber.CamerRulie
rus,Lonic.Rufcum Dodo.gal&fol.Myrrusfylueftris. Turn. Myrtacantha & murinafpina, Lobini
entromirini Theophrafti,& Oxymiríine, Anguillare. PLIN
SERO 4
adpmaMdibdpm — LAVRVS ALEXANDRINA. CAL C
a Meum. & Aurus Alexandrinafolio eft ruíci maiore, molliore,& candidiore:feminea inter
Peha, 7577 magnitudine:zramos fpargit in terra dodrantales,interdum longiores : radice.
VAR maiore,molliore,od in montofis.Difficiles partus accelerat;
pondere in vino dulci, & ftillicidio vrina auxiliatur, fed fanguiriem extrahit.
Lauri Alexa- a mE : 4 T OD E Ln
ine confid, e Haurum Alexandrinam, c Hippoeloffum vnam €» eandem planc ym effe fenfi[fer Diofcorides quem"
dina co . pie upeimip s p tmi EPA RIRs n *
(o dem difererezvel nulla im earum motis, cy viribus reperiretur differentia. Sed quoniam eas orjum oM
tulit dimer (eque vrrifque notae afignauit ,idcireo bas plamas inter fe diferre dicatur, naife tf t
Rufci confid.
Pungi topi.
Inlib.Quartum Diofcoridis. 841
L LAVRVS ALEXAN- IL LAVRVS ALEXANDRINA
drina.
altera.
: S
foliarufci reddiderit Diofcorides, tamen Hippogloffum [latuit culeatam gerere tomam , 3t fuimho ceu linguas à folijs
dauitque comam ad dolorem capitis corona modo impofitam , c radicem, faccumque malagmatis ad-
mifceri feripfit.Veràm bicin Lauro Alexandrina neci ing meminit mec aculeorum ?folijs prodeuntium : tradidit
quidem bant folia babererufio fimilia, fed maiora,molliora, Cr candidiora-tatos dodrantalesin terr m fparfos: radicem. -
« 4 rufto fimilem maiorem tamen,molliorem, C odoratam.Cui vires tribuit ad difficiles partus, ad vrine ffillicidium , c ad
fanguinem extrabendum.His xccedit, quàd(vt Diofcorides tefHari videtur )Laurus Alexandria frudtum fert vubrum ,á-
teri magnitudine imter folia, non autem in medi folijs, vt bippogloffum, c ru[cus.Ex bisitaque tum notis, guy viribus
quein bifce duabw plantis maximé pugnare deprebenduntur, omnibus abumdé cenflare arbitror, ballucinati eos , quipu-.
tant Laurum banc, Cr bippeclo[fum vnam C eandem e[fe plantam.Nos equidem banc , cuius bic figuram damus , veram
«t legitimam Laurum Alexamdrinam effe cen[emus,que(vt pictura pulchre demenfHrat non parum ab bippogloffo differt.
| Wc alteram adiecimus,que 6» ipfa baud dubio,ri fallor, fuerit Laurus Alexandrina , Ji buic fructum in. medjsfolys in-
(0 Ma[á concedamus.Lauri Alexandrina vires memorie prodidit Galenus lil. 6 fiamplicium medicamentorum , fic inquien* LéndKlcri ^
200 Luriberbe,quam C Laurum Alexandrinam Ppellitant,temp idi calida fantibus acris fimul driozvites, —
" C fahamara efl: pot ó, tum vrisam tum mer fes prolicit. Planta Grecis dégyn 2. as Latinis Laurus Alexandri- ex Gal.
| SO madititur: Arabibus Gar Alexandria:Italie,Lauro Aleffandrino. Gallis , MR UB... Nomina.
Polygonatum latifolium ramofüm, C.B.Laurus Alexandrina, Matth. Dod. . Can Hi loffani;
Logdol dartum latifolium,' e Repo
-ued.Polyconatum tertium, Cluf.hift.Pann.Polygonatum quartum latif nis ter-
tia Cefálpino. II. Hippogloffam fructu folio infidenti, C. B. Laurus Alexandrina altera Matth. Laurus
Alexandrina, Lac. Tab.Laurüs Alexandrina vera,Lugd.Hippogloffum, Loni.Rufco aflinis altera, Cz (al,
aemau ^ DAPHNOIDES. CAP. CXLIII
Da hnoides cubiti altitudine fruticar, ramis flexilibus, obfequiofifque, multis, medio fürfum verts
6o Does füpra modum vifcofus ramos veftit:folia lauri, eraciliora, & molliora, fradu contu.
macia,quorum guftatu os & faucesincend flores candidi:bacca, cám "maruruerit,higra : radix inu-
tilsmafirarin montofis.Pituitam extrahitfolium recens,velaridum in potu:menfes ciet, & vomitum:
caputinanit c and ft enta mouet. Baccz quindecim potz aluum refoluunr.
Xauaid dgyr. CHAMAEDAPHNE. CAP. CXLIIIL
Cua pedaphnevirgas emirtit cubitales,fingulari ramulo conft rectas, tenues, leues: folia lauri
inc. Iguiora mult? itidi Íe d rubens.a tur capitis
dol. h E folia,& toma io inni d iios d ; mom: Pots cum vi-
hoi Ícs,& vrinam cictzid facit pelfo appofitus. ;
" : : Ebbb 2 Dapbnoi-
;:EO And. Matthioli Comm.
I DAPHNOIDES. 1L C H AM'AED),
UN
ACASSSSN
NM SEN iP
ux Sw
Em à dá S
Daphacidis, V y Aphnoides,quamofficina, C berbariovim vulgus Laurcola vàcaht frutes efl vulgarimefitio.
& Chamada ^— inyallis Ananie montibus, Tridentino agro C vbig, feré locorum.N am in Germania , c in
Me confi- ylerigs i locis copiofa vifitur, nullis prov[u vcciamantibus noti.Cubit. libus euim affurgit virgis flex
dem folijs nmerofis, fuv [eii fet antibus; lauro ftmilibus,gracilioribus tamen ac mollioribu, acerrimo
noncü D4. 7I COrtex admodum tenax eff. Hinc itaque fit, vt eos errare tuto celo deprebendatur , qui putem Me;
phnoides. vocatum effe Dapbnoidein:quamdoquidem Mez.ereon Chamelaa eft , de qua [uo loco differemus. Por)
quam Laureolam marem plerig, cognominat folijs acfiuctu a Daphnoide non long? differt:verim hec à
differentia, qud Cha. [ari vetbod, caule conflat. cui folia cireumquag, prominent,adeyyt:
bem vmi liradientur.jemineinde prodeumte Daphnoilis modo. Caterum, quod orauerit.
Vinca peraia pbnén eam clenatiden,quam aliqui Vincam peruimcam appellant eredidere quidam bancDioforidisfe
caChamz- sedprofecfoij falluntur:errarg, onmibus euidentior fiet, quam vt pluribus explodipoflulet fi modii
dephen ferantur note;quibus Vinca peruinca deferipfit Plin.li.21.cap.11.C quibus veprafentauit C
vimm Plinio, quod clematidi folia fint lauri videaturá, butilis laurus , ideo non temere eam Ci
Stt , quii Laureole fructum Piper miontanum vocent,quamuis
& Chamzda
omne phu
*- Laureola duplex
E Uh ian teneriore,C. B. Daphnoides Ma : :
Italorum )Lacu.Caftor.cui & Lanreola maior : Daplinoides aliorum Lon.
Tab.Chamelea feu Mezereon, T rag.Chamelza Germanica Dod. ga.& fol.C
tera, Cefal.Mefereum Germanicum, Lob.Laurus pufilla, Eidem in ico! ibus.
. Chamadaphne, Cluf.hifto.Panno. Thymelza, Cord. in Diofc. Piper montanttm
zatti montanam nominare folemus , vt rei herbáriz ignaros fallamus;
herbationibuscontigit. I1. Chamzdaphne, Matthiolo , Lacu.Loni.
Daphnoides feu Laure enfi.Hanc figuram Matthiolusin 2
: , noribus etenim vnico caule expreffit,de qua ftirpe nonnulli dubirantanquam.
ad Daphnoidem referunt:füfpicatitur, Matthiolum Lauteolam offi
ExiMpuAu ^ VERATRVMALBVM.
Licborum album Latirii veratfurn album vocant, fert folia plan
fcd breuiora, & nigriora, rubefcentia: caulem cauum, quadrante
Inlib.OuartumDiofcoridi. — 843
abdicat, cám arefcere incipit, radicibus nicitur multis,tenuibus, ab oblongo, & exiguo capite ceparum
modo exeuntibus:nafcitur in montibus, & afperis. Radices mefsibus colligendz.Optimum habeturcan-, », «
didum,friabile,carnofum, modice extentum, nec a tamen iunci modo mucróhatum , quod frangendo ^ 97
em emittit,& tenuem habet medullam,guftu non admodum feruens, b neqiie faliuam fübinde ci- di xg) eyei-
ens:huiufcemodi autem ftrangulat.Primatum Cyrenaicum tenet. Galaticum autem, & C. appadocicum tec wear
candidiora,& puluere quodam obfita,celerius ftrangulatus mouent. Vomitionc autem varios extrahit ijunccum , ita
humores.Collyrijsadmicetur, qua caliginem oculorum difcutiunt:partus impofitum necat ; méfes pel- Meum &Ca,
lit fternutamenta excitatmures interficit; cum melle & polenta (übactum:ablumit carnes, fi Coquatur v- b Meü dgi-
ni Datur per fe iciunis,& cum fefama,aut ptifanz fücco,aut halicz;autlentiscremore, eum aqua mulía, *8péucs eí«-
1o aut emer quauisalia forbitione.Cogitur cum pane, & itainaflatur.Preparatio corporum,ac vittüs ra- ^er zrajs
tio diligenter tradita cft, cám ab his qui de medica eius potionc fcriptitarunt, tum maximeà Philonide *c«1. neque
Siculo Ennenfi, cui nuncaffentimur:quippe longum nimis effecin hac ptefertim editione de niateria, cumulate a-
fimul medicam curandi rationem exponere.Dant nonnulli in pultis forbitione, aüt copiofo halica cre- liuà attrahés,
more;aut paucum antea cibum dari pracipientes,ftatim veratrum offerunt, ijs prafertim, quibus ftran-
gulationis fafpicioimminet, aut fi valetudo corpusinfirmat: hoc enim modo deicttio nihil periculi mi-
natur , quód Cibo munitis non intem peftiué medicamentum corporibus offeratur. Vomitiones conci-
ant fübdita ex co balani cum aceto.
E AA ÉCetoc toan VERATRVMNIGRVM. CAp. CXYVIL
10
Erster nigrum appellatur melampodion,quoniam ca m paftor nomine Mclampus fureri-
tesin fe Proczidas primus purgaffe,& fanatfe fercur.Folia ei viridia, platani fimilia: minora, folijs fpbo-
dylij proxima, fubafpera,nigriora; pluribus diuifnris incifa:caulis afper, flores in urpura albicantes,race-
marim cohzrentes:lemen cnici,quod in Anticyra fefamoides vocant:quo deiectiones moliuntur, Radi-
cibus coharer nigris tenuibus capiralo capa fimili confibratis ;'quaram eft vfus, In collibus,afperis, &
afitienxibus locis enafcitur.Optimum eft, quod cx huiufmodi petitur terris, vt ex Andcyra:Nigrum inib 4Meüiza-
probatifsimum gignirur.Eligi debet cofjalumm plenum,in quo tenuis fit medulla, acre guftus fer- abspoe 7é-
1 iufmodi eftinHelicone,Parnafo, & Aetolia natum:attamen Heliconium pracellit Veratrum 791 ficcis
nigram purgat ventrem. detrahit bilem pituitasque, src dl »aut cum fcammonia , & tribus obo. 196i
3? lis fiue drachma fàlis : decoquitur vel cum lente , & iufculis , qua purgationis cauía fümptitantut.
Prode(t morbis comirialibus , melancholicis, infanientibus, articulatijs doloribus , & refolutis, Men-
fes inditum trahit, partus necat: purgar fiftulas impofitum , & tertio die detractum. Item contra gra.
uitarem auditus in autem demittitur;ibique in alterum,aut certium diem elfe finitur, Scabiem fana illi-
tum cum thüre,aut cera, & b pice, & cedrino oleo:vitiliginibus, lepris ,impetiginibus exaceto medetur; b Mei aj
dentium dolorem collutione mitigat.Erodentibus medicamentis commifcetur : hydropicorum ventri 7/71 La-
vüliffimt imponitur fadum ex co,farina hordeacea, & vino,cataplafina. Confitum proxime radices vici, 192 pini
LELLEBORVM ALBVM. IL ELLEBORVM NIGRYV M,
$44. And. Matthioli Comm,
Elleboti vtt.
utque confid,
^M -— Nilcborr dila
tum,
Elleb. parpu. title vrhem profi feuntur, vli
tofore . fifimug it Auffria fuperiori an longéà Lintzóosprüpe vrbem quam Steir vocant, Yudequ
d let excellens spedicus Merowctiste Flandrus.Purpurei radices migriores,carnoftores
pu
E: 2
um,vinum purgandi facultate donat.Huius refparfü domos expurgari atbitran;
dum ftantes Apollinem , Aefculapium que precantur , ac virant aquilz volat;
ericulo tradunt:namq; fiauis cftoflionem ellebori cófpexerit, moriturü ui fnccidis
A ondbodaror oportet,quoniam halitu caput aggrauat:quapropter ad id arcédug,
fümcre, & vinum bibere confueucrunt : nulli ita noxz opportuni redduntur,
dallatur. ax
HL ELLEBO. NIGRYM E ucemnqudc- ron
35 alterum. T iminquam nigrum o
^ talia. Et quamuis iibi vu pagis
WS ^ 7 7 X i ; a seuiatir, floribus in totofer? caule f
N MALAM: E E 1
EN M 274 : NI o tm ri tamen tria nobis comperta
SEN i A ys NS ERR fov profer purpureus uade fus
RN a RN N SN vum Yero candidos-tertium demque
BN SN res v d S diffingnuntat,ita etiam viribus in,
V dae quidem alterum;é» tertium ;
faut , vt fere nibil ad aluum.
fatto periculo dulia , cium pin
veus purptreos nobis non effet
Int ex core noflra parato,
vrgente frigore( etfi id improbent media.
diutiti viateria,decoéfis ac frupis ad
quart ena febre Liborantes (an,
quod erint bocelliL T
rijs noflris , quin ex vnica affu
Deo iütiate;faeriut ad fauitaté.
NN que ellebori dile um exbiluim,
^ magne nz fuccejju: nuzotamen a
do;titllaó, noxa. Quod nou alta ex caufa
rim;quam quod in Trideutino agro, alij
HE i mis locssea fortaffe fit illius cali
NAE ANQUEERONE nidofís facultatibus fcateat vtrun
N ACLARA — modiludquod incalidiribu pr
etfi non dubitauerim etiam vtriuja
primisac corrigi propajjs qui
Parandi modum ac etiam
tertio noffrarum Epiffolaru m , ad
l : Meditm foribentes. Vifuntur nigri
AU n - . dioc Aprili mifibus,vuo C codem,
E E REOR ma [ylua;per quam tranfeunt qui Guritia L
*»vbi c mos proflantifmum fepius legimus. Prouenit quoque Elleborum,
SS
E
-
jr
54
Le
Zur PAY S (2? VOR (R
e y TA S
2 , f AAT
balbids fbec
vum radices vt pi j 7/ - Atqui fades noi omnibus eadem
ventinumerofa funt foliasrabufla, er [aturaté virentia: ea feptéa fimul! ex apice rebuffi (a
plures in vmuerfaplanta babentur; prodeunt , atqui fec, que vtrinque terna exeunt,im. Ü
quod ver) mediuza cjl,per fe folum fine comite confifht.Caulem geri hecplanta culito paul.
bru ma: folidum:flores rofarum fi yura,in purpura albicantes,e quorum med:o inter alba q
niintur fliquale inticein coyiuncle cormiculi figura,in quibus femen oblongum condludita
lungies tenuibus fatuvate nigricantibus tenui intus matrice, C a bulbofo capitulo; i exi
acniqueguffatu, cr qui facile flomachum moteat;odore infuati, ac jugrato , € prefertim vi.
Ellcb. Sore. (unt Copeyim cenu, alterum.quod florem cándidum profert , nibil províus facie a prejiript
albo.
Pícudoelle. Létthfitm Verà genus quod nos feminam, aut Pfeudoelleborum appellandi ifemus;folia g
lum víque diljeta,aconiti Cynodloni fere modo: ed longioribus diuifuris,migricantia, circum
borum.
— esjgl eibaceo colore fubuirides,aut quad,
minatis
atta per medium excurrentelina,orttm ducentia.Catilem edit Yegett
:fulpallefcentes quimd, aut plures,
* vtring, comprefiis,in quibus (emen continetur. Raduibus coberct numerofts.
eti Jg olore nigricate, C perinde ac in alijs à cepaceo capitulo ortiim ducen
: Te amaro, actto;ac natfe itur i ilis c consallibw-Gerihdt omi
caa Martafre [epo juo germinatuniuerperforat. erophlus anriuij onu medic
fententia da-
nata. :
] islierichis ices "fis a fe [ Hur, f recen
lata à carne cute irmmittamtur quod ita eiacul, nim:quiis d illud idem pr
grueritin auribus traiecta, vel petlori infixa vadice. Qua ratione dudli credideve m
[59 995: * rellols sn» ? )
ripofequodfi in pafoatam c
P
dicebat.
Ideo erraiiffe anti
[4
am czlcanei cimem trigram n inferatur,
uen, Ariffotele autbore, icibus gratiffi eff: quam ob c
petuntur Porro ioa defunt e recentior: ts ; qui pu
In lib. Quartum Diofcoridis. a5
berbaceiinfunt,non elleborum nec cius fpeciem effe, [ed eam fan? plantam;quam Columella,» Pliniu Confili- es
] em ius fententia efl clariff-ac doclij. Fracafferius, qui eriam ciajdem Pli Enneaphyllon eandem facit, quà ies a
ij pulmonariam curanda, pe[hlentiamá, arcendam (unimis laudibus efferunt ,boctantum puto argumi0 6ili jincm.
reti, quid fripferimt jfi in morbofi quadrupedis auricula confiliginis radix infer atur. perforata ferro prius aure omnem "
morbi vim cà cenfluere, C per illud foramen peflilens virus elici. saquidem ci paflores busus etatis obferuauerint, id to«
num(vt os quoq; paulo anté diximus )preflari tantim illius ellebori radicibus , cxiffamaucrunt boc veratri nigri genus,
qued, [flores rubentes non. proferat, vel( »t Diofcinquit in purpura albicantes;jtd berbaceos, confiligincm effe. Scd mta
exdem fententia,fall ppe Abyrtus cr Hieroces idem praflare ui riim veratrum affirmant: Quibus etiam fub-
E feriat Pl. lib. 25... bis verbis i elleborum pecorum, iumentorum: pituit as [anat [urculo per aurem traicio c»
2 sallers die eadem bi ]
áo ipto:bec Plinius.Ex quibus vtique pcr[bicuusi ja; nou modo con[iliginis, fed etiam nigri vera-
anradicem bac omnia efficere poffe. V anum profecto effet ducere extpli gratta. ai imam e[je calamimtham, vel ciirà, quid
era, remeratos menfes eliciant:quafi natura adeà fuerit auara,vt vntcuique morborum generi vnum tantuni genucrit
medic. cim tamen nullus fit morbus, cut imn non Createrit nicdiciias, vio c codem ordine adbibendas.
Mddeetiam,qud cium nullus extet autbor,quod ego intencrim;qui Cofiliginis hifferiam dejeribat, ne, vna quidem no-
» satius faciem repra[entet,non video quomodo rec? àj a[ferere pofünt, veratrum noftri víus effe Confiliginem.Sciant ita-
jm,qui migrii berbacei floris Elleborum ideó Qonfiliginem effecontedunz ; quàd peflilentibus pecori noxl'is prefcus
gemedium fit, fi eins radix aurictls, cr aliis corporis partibus inferatur ,id fucce|Julonge meitori effi » fi vubentis floru cl-
deleroide fiat,citin[g, expurgari virus illud peflilens,quàd buic vircs infiut valentiores. Hori quidem opinionem vt plánà
s fequitur. Fucbfius vir dolifumus im libro de omp.med.quem pz ffremà auctum ediditzita etiam idem,meo iudicio,in ma-
u errore verfatur.Nec Enncaphyllon effe putamus frquidem Plinius nufqua meminerit Enneapbyllon confi-
digissem Latimis vocariseamó, vrentis facit facultatis Co lüborumscoxcud: doloribus vtilem.Csterim bic non eft fí- V gonis Sole-
423
ento diftsnulanda inepta (atis, C vana, meo quide iudicio, de nigro veratro opinio Veonis Solerij,virt alioqui dodifimi, i! opinio ex-
eius zoflantur fcholiasqua nuper in priores Aétij libros edidit.Is enimm pradictis fcbolis cejet , Ellebori noffri vjus t,.x plofa.
iliud, quod flores fert rofarum modo purpureos,quam quod albos,c[je ly cocdoni,vel cynoctoni aconiti fDecies: quod ero bee
iidos babet flores, Pliny & Columelle Confiliginem,aliorum iudicium fecutus. Quod quibus rationtUus comprolet ex e-
ius veri que modo ref. »gnofi poterit. Si qtiisinquit. tarum iam plantarum vadices diligenter expé-
«datsmiliiLillas cum nigri veratri radiim:(quaste/leDiofcoride,cep« modo bulbofe [unt erumpentibus abimo earü bulo —
muitiradicibus commune habere multo euidentius coniperiet quam vt pluribus deinonffrayi nic debeat. Taceo nul
ex hisplantis dum velluntur,capitis dol bvaporum balitum conátari,vt ipfe nsilaes fam expertis , id juod i iiri
6 veratri euulfione te[Tatur Diofc. Ex bis igitur conflat nullam barum trium plantarum ad nigrism veratrum lati aj i
po['creduciquin duae priores aconiti lycocloni pof/remas fpecies e['e,poftremam berban: fei generis: bec Solerius. Quibus
vau eum im me egifje,licez non aperté,meamó, op pugnafje ententtam, ex boc plane coniicio , quód nullus , quod [ism,
ante nos firipferit tria in Italia, ac priuatim n Carmiola reperiri nigri veratri genera. Neque id certé agri fero quid li-
lenter audiam, indies nouas in ve berbaria proferri [ententias.Velim tamen id liberius, apertius, Cr firmioribus , tum t4-
tionibus, tii auCloritatibus fieri.Redeoad. olcrii, cuius [ane bac inre argumenta me facile diluere polfe fero , vtpote qua
(pace eius dixerim leuia fatis fint, C prcrfus a veritate de[ci/cam.Nam falfum e[fe,ac nimis fortaffe vemerà dictt.zà arti-
tror quid Ellebori genera il'a;quorum fuperius meminimu:,ron mittant radices (vt Solerius afferit)tenues, nigras, à ve-
paceo quodam capitulo p. mdntes,ac confibrataz:cin omnibus non modorei berbaria peritis, fed etiam pbarmavopolis,ne
dicam lippis C tonfvribus, m.nifeIum fit; nigri veratri communis vfus radices non aliunde , quàm a hullaceo quodam
A9 uberculo omni ex parte pendeye migras, ac graciies:mon aurem cepe modo bulbofas effe, C ab imo bulbo emultas erumpe-
Tes vt ille pronunciauit. Vnde facilé adducor, vt credana,fi licet ingenue dicere quod fentimus,Solerius:, aut Diofcoridul-
Üieuem luxaffeaut eam mins recte percepiffe,aut parum adhuc rei berbaria gnarum efje , vt qui forté im cave non mul-
tum laboris infurspferit. Quid autz(vtidem ait )ex bocnoffroElleboro,dum effoditur,nullus ob vaporum halitum capiti
p »Oreb bocillud leritinum e7e pon pofiit, nulla hecef vatio apud me.Neqs enim mirum alicui effe debet,
id won faciat:quonsem Diofccrida won cieiz quód Elleborum nigrum e[fodientibus capitis dolorem inferat , fed qu
aput aggráuat. Quam nimirum grauitatem id, flos purpura(Gt, tanquam ceteri acrius» 4ptd nos fap
efertim fi ligone "mV EC VY. Cr ventus aduer[a parte fpi quod. 2 dn Anticyra,H
| Aetolia valentius preftat : quandoquidem, "m, Diofcoridi teffi Laien lo irr qu/fu. fer
probatifmum gignitur climatisillius ratione, quod in Gallia fortaffe, ci in Germania cali nclementia
Je tain qud privravigri Ellebori generasque flore rum purpureo, tum albo conftant, acaniri c
sc yu A h T P MS p
ES INN iow ser A quisi xe "Ne ape. fs wir
lerfilulas all indurata ribu diebus impofí emolire, crpurgarezin mijusm auditus granitatem auferre:
vvitiliginem lepras, Cr impetigines illitum emendare: & lcerib fà bfumcre. Quibusta-
,, Dicuum fieri puto in boc Solerüj opinionem prorfes explodendam effe: etfiidem im alijs quoquenon paucis, mea iwdici, ——-
C5 falli deprebendatur. Sed iam nos de CONSILIGINE noftram proferamus fententiam. Ea quidem nobis Covflligiois
á e
."Blesiempniafgi ted uapinem ee frio tom elis s quem menu naci H a conem
á nt feminiLus compretare.Verum q burn pa ta Tadices per auri ulam perf. "atam inferta , pecorum. |
riam atque eriam alios morbos curamt , ellebori mgri modo , non] ) id "TR
P Plum Canfligmem pra f ferarnon tamen vel boc afirmamter fe ditum s ideo, pendellehorum ea ap- ,
d : "Tragusseuiua fepe tefmenixm adfert & probat Gofík putar efte lcirimi Vm ni
xdi 6 Wife. cuicur. ^
E Planta
v L
&- x
EE Sari
^846 —— And.Matthioli Comm,
Planta itaque cuts lcimaginem exbibulmus, ad duum palmorum longitudinem afferoit , caghup;
molles. folia babet longiufeulastenuia quad abrotoni emtla:flores profert Papiam pae i
prodeunt capitula oblongasriborum moris fimilia:radicibus nititur nigris, nigrum Veratyum, aires; à * fhiby
tainen Cr aliquanto nigrioribus, Plurima na[ütur in Bobemia;prefertim in agro Pragen| "ulantibus vTortperiia,
Elleboi — v. tuo saedicr tui pharmacopan pro elleboro nigro:priuatisi magno fucceffu ad pecorum. SUL PIER Ri
uiufgvirs. veinte Ellebori viribus ism aliquid dicamus. Album, vt Me[uesin fito de medicamenti decori,
iih tte PX»
tiferuin esl quod facil bomines fuffocatepofiit:idcirco omnino veiiciendum effe pracipit, Nigri t Prodi m,
in validifimis taniitin corporibus. Quod (ané decretum nonnullos adcà perterruit,vt non mod) fuis Jum pria, ig
vum adnifcere non atdeant»fed nomen abborreant.Verim i ridendo potius timore
re vqueadeo elleboro vefyAgari debeant.Siquidem ego teftari po[fJum,me fexcentis fermi bominibus nj, di4N Quid i,
exbibuiffe nullo prov[us incommodo:atque etiam eiti/dem diluti faciendirationem quam plurimos leri,
fatto fubinde periculoyeffeum confecuri funt vnde ingentes mibi gratias retulerunt;qua merit) dein Mi 2
Jlat;quodenulfis flatim radicibus imterna repurgatur matrice ficcaturá, in vmbra. Harum pulis diluto. .
Veratii nign ob idenim non datur vifi robuffis, e vbi occalluerit morbus.Proinde deoita feriptium reliquit Airis librode.
vires cx Actu- pofitione medicamentorum:Veratrum mgrum, atram lilem füeuainque étoto trabens corpore deorfum hiciasm
E vilam difficultatem pellit. Ideo febribus ircuitu vepetentibus, e dimgurnis obici -Datur quoque infarienih: de,
caluaria parte, Gr fübter captu dintine cruciatis commodiffmum: pre[evtim vifceribus, vtero, c Nea
dicerien poftulantibus.Maxima autem eius vis efl peculiariter educere , quicquid fanguini Mii on d
1deo vetera[centibus avotatis morbis vtile:ci quibus in fuperfice [ummatim afperitudines emerferunt, velut ley,
petiginibus C borum firmilibus:elephantia quoque laborantibus accommodatum eff-Datur firpulorum tern
resaut paulo plus sir ufve.Fit 0 ficcis radicum fibris, aqua paulum mattratis:poffea cortice detratto, c» in Uta cum
proieclad, tenui que in ipfa fabef medulla .Exbiberur autem ex paffo, c aceto mulfo: veriim füauitatis tatis, quada
edoratis feminibus inferenda. S1 ver efficaciovem alui deiectionem moliri fit in anithio , fcammonij p ilum ads
hactenus Anarius.Caterinn antiqui Medici albi veratri puluerem propitabant comit, Walibus, melancholicis, verti
Jis infanientibuslimpbaticis, conuulfit;podagricis,refolutis,by dropicis, c elepbanti, lj j treni
»C ele) lror
dam eius exolesit vfus, quod ii puluere non fine periculo dari poffit; etfi eius diluto quam plurimi ab[g, incom;
Veratri. albi fuy. In ixiuia di i (A i des ecoquitur in lache ad mufcas perimendas,.
vires. Matth. yj dooufd eript. paul) poff emoriunttr. Mures quoque tiecat , & gallinas. Paratur eradicum albi verat
Jpania arte quaZam venenum praéntaneum,quo illinendis fagittis quibufdam im locis vruntur venatores. ld,
an brutis animalibus, c gallis gallinaceis periculum fecimus,vbi fanguinem contigerit , fa&o cum bier! a
IV. PSEVDOELLEBORVM.
Y.OPHRIS —
gp 3$ í P
(f
c,
puff valurzcinm animal interft. Verimenimueo mein mon paruam adluit abictonen, quidem
magna fuerit quantitas nihil fer: inco foleat. 1deoó, eoipfo wai venazarts adfirmant Hips
tionet moliri cupiunt. Ob id, nibil ferine carnes hoc veneni genere infet!a. mein m
verum ybi fatto à3aculo vu[nez MOI VIA Mee llo alia antida nantur
WATUACSVOU RS
Inlib.Quartum Diofcoridis. — 847
jai. Elelori vtrin[ó, vires pofteritatis memorie tradidit Galenum lib 6. fimpl.med ficinquieus;. Eeborus vterque tuia Elfebosi vil.
; —€ res € excalfacientis efl facultatis. Quamobrem ad alphos,impetiéines,cabies,leprafque v sud
paid — s um niger.fi in fifllam callo nduratam demi[fus fuerit, duobus tribufve diebus catum detrahit.
; e RE aceto colluentibus.Sunt autem in tertio ordine excalfacicntiunt, C deftccantium. Porrà niger. gn/tu
Bdier 7 bamarus.Haclenw de vtroque Elleboro Galenus. Ceterum quedam plantareperitur à receatiori- ;
pec qua foliis maxim? album veratrum eprefentat.Duo tantinn bc folia profert:inter que catu D a 2 d es
ra ini í Ans quibu[dam oblongis paruifg,in vniuerfumvefertus balauflorum effigie : equibis flores EXCiE pes,
j andidi,exi, ilingaá fimiles. Radice mtitur graali,non fine multis appendicibus, alba, odore prefranti.N «fritur inmó- &
'". 3c msalibus Mana radix glutinofum lentorem reddit, [ubdulai (apore: quare calida fuerit c bumida,Prefertur Mois:
yaiuerja planta ad denigrandos capillos, fracturas [anandas, c vulnera glutinanda.Illa plata qua Grecis PA Kop A«u-
"T Elleborus albus, C Veratrum album appellatur: Arabibus, Cherbachem, feu Charbechabaid * Italis , Elleboro
e eat Qf OicBrourg Hifpan.V erde gabre blanquo,C yera de balleffe: Gallis, ViraireVerarum, Vera-
B bleierellanc Ila YCT0,QW& ^». iCopos né Anc Graco, Elleborus niger, C Veratrum nigrum Latine dicitur: Arabice,
Cherbachem, [eu Cbarbech afuell: t atic, Elleboro vero: Germanice, Gbriftwourt :Bifbenice, Verde gqembre nro Ele
Vero: Gallich, Viraire. Ge Ellebore noir. At Eleborum alterum, nobis Elleborun: femina, eu Pj » GI4Clss uev:
deoa espocltali, Ellebero falfo. At Ophris, Italis Elleboro bianco falfo: Germanis, 3tociblatt.
1
!
|
1
[
!
I
, IUS, «pa TP Aci» 73 Dope; quod efü perimat,fi maiori nimirum quim pat fit, dofi fümatur: du-
plexeít;albus & niger:ille flore vel fübuiridi,velatroru bente.Niger,alius fatidus : alius flore viridi;alius
4^ flore magno rofco,alius Sanicale folio maior & minor,alius te n uifolius Buphthalmi flore. I. Elleborus
—— albus orc fübuiridi, C.B.Elleborum album, Matth.Lob.Dod.fol. Caft.Czíal. Helleborusalbus,Brünf.
"Tag. Fuch.Cordo in hift. Gcfn. hor. teri Cam.Helleb. albus foemina, Tab.Veratrum album, -
Tamn.Dod.gal Lac.CordoinDiofz. 1I. Helleborus niger flore rofco,C.B.Elleborum nigrum, Matth.
Cift.Lugd Hellebotus niger, Lob.Cam.Elleborus niger verus, Gef.hor.Elleborus niger fecundus, Lug.
Ellebori nigri alterum genus, Caf Veratrum nigrum primum,Dodo.fol. Veratrum nigrum legitimum,
Cluchift.Pann. Veratrum nigrum Styriacum, Tab.Planta Leonis, Dod.edit.gallica.Floze eft roíeo; eft &
albo. I 1I. Helleborus niger ore viridi, C.B.Elleborum nigrum alterum, Matth. Elleborus nigeradul-
rerinus domefticus, Trago, feu hortenfis,Fuch.Elleborus niger vulgaris, GeChor.Cef-Helleborus niger,
Brun£Cordo in hift.Elleborus niger tertius, Lugd.cui & Confiligo minor: Helleboraftrum, Turn.L.o b.
49 Pieudoelleborus niger, Dod.gal.Veratrum nigrum, Cor. in Diofc. Veratrum nigrum fecundi, Dod. fol.
Tab.Clufhift.Pann. I V. Helleborus niger tenuifolius buphthalmi lore, C.B. Pfeudoclleborá, Matt.
Lugd.Elleborus niger verus, Trac.Elleborus niger; Lon.Helleborus niger ferulaceus Theoph. Lobeio:
rn Hippocratis, Tab.Elleboraftrum nigrum, Gef.hor. (cui &Ellebori nigri fpecies quorundi)
Cim.Helleborine tenuifolia, Cordo in hift.Scamoides minus, Cordo in Diof. Gef hor. Buphthalmum,
Dod.gal.& fol. Gef.hor.Anguil.Cluf.hift.Pann.Lugd.Cam.Exfi huius radicem venenum lethale dixerit,
Ciítor Durantes,huius támen radice pro Elleboro nigro frequenter & fclicitervtimur: re&té enim Ge(
dixit hanceffe radicibus Ellebori nigri, viribufque. V. Ophris bifolia,C -B.Ophris, Matth.Fuch. Lacun.
Caft.Lugd.Thal.Cam.Tab.Caff. Perfoliata mafcula
"IL SESAMOIDES PARV VM.. fucíylucftris mas,Brun£Satyrium decimum, Trag.
e Bifolium, Trag.Dod.gal. Lob.Bifolium fecundum;
Lon. Pfeudoorchis, Dodo.fol. Alifima;Gef de hort,
Habetur folio obtufo &acuto,gemiino & terno.
SrGuce hs uisa. SESAMOIDES MA- :
GNYM. CAD. CXLVIL
S Efamoides magnim in Ánticyra elleborum vo«
cant, quoniam albo veratro in purgationibus mj»
fceatur. Simile cft Senecioni, aur rutz:longo folio:
Bore candido: radice graciliignaua: femen guftu a-
maro,cztera fcfama íimile.V. i detrahit:datur
tritum ad bilis, pituiteq; deie&i quantum tri-
bus digitis capitur, addito veratrialbi leíquiobolo,
€xaquamulía. a :
P»Quuius SESAMOIDES PAR-
VVM. CAP. CXLVIIL
Efamoidi paruo cauliculi (ant dodrantales :folia
coronopi; minora, hirfütiora : & in caulicalorum
cacumine capitula forum pen? purpureotuin, me-
dio eorum albo:femen fefamz, uum,amarum:rá-
dix tenuis. Detrahit bilem, ituitafq; fertieit Exaquá
mul pottüm dimidio acei ulo:illitttm cx aquatu-
.. mores,ac tübercula difcutit. Naféitüt in afperis.
Mure COSAS NM Ametfiin Commentariis noftris atitea edis , [rift x:
A NL n A. mmu maisri C mirari Small matum Mp Verres
3 : AES WIRE SERE togni- C :
Elaterium.
848 And.Matthioli Comm.
t tognitionem,nec inueniffe .
*IL. SESAMOIDES PARV VM rap genofenieer tained Weng
EO PO Qn E. ow minus à folertiffmi rei sens PP9TE fam i
flore magis completo Camerario. poetisa ha peru i indapati
magine quifbiam coniücerepoteris. '
CortWfo Patritio Patavii, mei. Iib Aoi
Veri es y.
Hac ad Sefamoides b aliis, abl;
refertur, Chondtillis Án. 1
primum, Matth.Caft.Lugd. Cam, T3, 6e6.. ^
paruaDiofcoridis, Aduer.& Lob.in icon.Chüdrille
Ipecies tertia,Dod.fol.Catanance quorundam Lue
1l. Sefamoides paruum foremagi
merario,qui fuo Matthiolo adpofuit:quam i adinm.
baceum potius referendum cenfet, Cum radix de
non paucoturgeat:flores ichorio figurarefpódes: is
quorum alij fimplici foliorum textura E :
denfius flipantur,colore czruleo,ftaminibusings.
dio luteis: femen fübnigrum, angulofümpuílhm.
fquamatis capitulis inclufum, quod faporc efti.
ci nihil vel minimum amaritudinis obonegse ;
Xiusdjees CVCVMER SYLVESTRIS
CAP. CXLIX,
» :
Vcumis fylueftris fru&u folo diffaütue, -
cumere,quem longé minorem patit,oblonss —
glandibus non diffimilem: folia, at ch
ui refert: radice candida, magna, Nakinrin [1
: tis, & ruderibus : frutice intotum amato. Inftilsm
foliorum fuccus aurium dolori conuenit. Illita ex polentaradix, veterem omnem tumoremdiex —
impofita cum refina tercbinthina;tubercula rumpit: ifchiadicis infunditur: podagras difcutit, deco
exaccto &illita. Eius decocto dentes in dolore colluuntur. Aridz farinaimpetiginem, lepras, &viil.
pas abfterget:nigris cicatricibus solorem reddit, & in facie maculas ex, urgat. Radicis fuccus(efauio-
oli pondete,& item cortexacetabuli quarta parte;bilem, pituitamque ciiciunt;prefertim in hydro
cis:deiectiones autem citraftomachi iniuriam mouet. Radicis felibra, in vini przfertim Lybicihemin
conteritur,danturQque exeo terni cyathi triduo, dum tumor abund? deprimi cernatur, E fructu |
cucunferis fit medicamentum, quod Elaterium vocatur,ad hunc modum. Decerpti cu. 's;qn
rotinus exiliunt,feruantur nocte vna:poftridie impofito fupra craterem rariorecribro,,
us prehenfi, figillatim fupino cultro, fürfüm verfus aciem habente, finduntur; atque perti
morin fubic&um vasexprimitur: fimulQue carnofum, quod hari cribro, quà facilius excidat, e
uodita preffum eft, refidere finitur, atque in vícinam peluim demittitur. Coaceruata autem in cbro
Lain dulciaqua perfunduntur, & denuo preffaabiiciuntur. Humor inpelui agitatur, & linteoo- — |
pextus, foli exponitur, dumque fteterit, tota füpernatansaqua cum humore concrero,effünditurHoc —
veró identidem fieri folet donec exiftens aqua liquefcat: qua ftillatim exhaufta, fedimentum moraroft |
füícipitur, & conrerendo cogitur in paftillos. Suntqui ad hauriendam protinus fucci: undantàm, —
cribratos cineres humi infpargant, & medium cauantes, triplicatum linteum obtendant, per quod e-
laterium cum fua humiditate diffundunt, ficcatumque in pila, vt dictum eft, conterunt. Aliqui po
dulciaqua marinam perfündentes, itaeluunt.. Alij innoui lotionemulamaquam refperguntE. —
laterium optimum effe conftat, lzue, non ponderofum, cum candore leniter hame&tum. guftu i
fimum, quodque Iucernarum luminibusobiectum, facile flagret. Porraceum tamen fcabru it 21
turbidum fpe&etur, atque erui cineri(que plentim fit, graue & vitiofüm effe folet. Necdefunt, qui i-
ctimis fücco amylum immi[ceant, vt candorem ipfum,& leuiratem imi imatuaddec d
deic&ionibus vtile cft. Integer modus obolus cft, minimus femiobolus, pueris-chalerdesyfemtem —
copíofius, periculum adfert. Bilem, ac pituitam vtrauis pgrte extrahit: optima eere pup
tio f: quàd inanimo fitdeie&ionem moliri, adie&o falisduplo, ira oraefüficat e —
aqua, erui magnitudine catapotia dato, poftea cyathus vnus aqua tepida forbeatur. Ad 4
vomitiones aqua diluens elaterium, fübiectas lingua partes mtatilecà pennaoblinito: quüd qi
quati dificilibs ehoraroleo » aur vnguento itino refaluito :fomnuminhibero. Porrótn je
vácuantur; continué vinum, & oleum dare conuenit: etenim vomendo refticuuntur Qui
nes non finiantur,aqua frigida, polenta; pofca, poma,& quz (tomachum denfando corrobor
da funt. Cietelaterium menfes , & partus enecat, in peílo fubditum: motborsgio fétlee nr
naribusinfüfim, & diuturnis capitis doloribus libera: : cflicacifIimé anginis illinicur , cum vetere
melle, aut felle taurino. SC. Dee E PHP
m
D
1
1
fedi que modum C» ffnumar.prejertim ddito melle, C caprino flercore. Radicis
—. Inlib.Quartum Düdfioriflis. 94 9
eC VCYMER SYLVESTRIS.
[4
S Tlseffris Cucumis fequens im Hetruria prouenit, prefer- : Cueumeris
Se ATTE NM LZ tim agro nojfro Sentfiin oppidorum plateis, cr fecus ma-- frlacttris c6.
CAS W 357. nia C femitas, incultis C vliginofis locus. Ex eius fructibus o €T2n0,
de faccum exprimit officina , atq; Elaterium vocatum parat.
Wa — viticulas bumi fi wndit bicubitales, ac adeo a[peras, vt contre-
Q) antes pungere videantur.Folia illi funt [atiuo cucumeri fi-.—
d milia, fedraudiora,birjutiora afperiorad, C auer[a parte fub-
albicantianumerofis intercur(antibus venarum lincamen-
tis longis, craffis afberifa, pediculis nitétia. Flores ex alarum
AE $us dadylosequat. Isbifpidus eft , c quafi aculeis borrefcit, qui /
SR NS nenfe Auguffo maturus fas , candicat, c fonte , aat le-
uius impul/us non fineimpetu à pediculo difiungitur, C» tor-
meti inflar, nigrum, maturum, femen vna cuim fucco in le-
gentes eiaculatur, quafi iniurie propul/ator.. Radice nititur
d dodrantali, C quandod, longiore, brachiali crafitudiae, ca-
dida, pl&Wz , ftrccofa , r infiguiter amara, quemadmodum
planta tora & fructus. Nafaiur locis incultis, in fabuletisac D
ruderibus.Officime ex finitum fucco Elaterium parant. Va- eur S "A
lerius Cordus zper editus à Gejnero Galenum reprebendit, d exa ru :
quid dixerit in libro de fimpl.med.facult. femina agreftiscu- s
cumeris omnino effe amara : fed pace mortui Cordi dixerim,
falsà Galenum impugnat , cum nufquam (quod viderime-
: gerimó,)id firipferit Galenus. I5 enim libro quarto de fimpl.
A 58 med facul.cap.7 quedam cucitmeritin femina amara ejje di-
rn up m dt,quenadmodum C amygdala , fed von explicauit , an in
|» j NND CAEN mw ref cucumere , velin fylueftri Vl quandoque reperiatur:
u— 00 quanquam coniedtura quadam ajjymari poft de fatiui cu-
: (^o eumeris tantim femine Galenum effe locutum , vtpote qui
" Voluit, buiufcemodi feminum nucleos qui natura dulces funt, quandoq; etiam amare[cere;foli, ip quo
- feruntur, vitio. Ceterim de Elaterio differens Theophraffus li.o.c.14.de hiftoria plagtarum,ita (cribit:Sed omnium me -Elaerium o-
di 1 ifimum Elateriumefhoptimumá, quod vetuflifimum.Itaq; rnedicis quidam;vir baud infolens, mnium medi
que mendax, elaterium d m amorum; virtute mirabili feruare apud feretulit;eo à quodam munere donatus, comentovum
Caufa, ob quam tam longo feruari tempore poft, bumoris copia cff : quamobrem vel cim preciderint, in mere bumi- d Au
dum ponunt, Cr tamen ne ita quidem ficcari poteft, ed v(aue a4 quinquagefunum annum lucernis admottm lumen ex.-
tinguit. Hac igitur vis peculiaris iff tribuitur: baclenus Theophraffus. A quo maximi diffentire videtuy Diofio AE
dope qui Elaterium dixerit à bimatu ad decennium deiectionibi vtileeffe.Tbeophraflus verb,idem ducentis annis mirclils
— Wrtute feruatum e[[e ait. Quin c in eo difcordare dej ur. quid alter rradiderit tentum bumorin fe contintre
Elaterium;vt v[ó, ad quinquagefimum anmum lucernis admotum lusien extinguat: Alter verb probatifümum illud e-
JeElateri lucernarum luminibus obictum,facili jflagret-T beopbraffo fubfcribit Plinius lib. zo. 6ap-1. YU fic 1n- plisio, dc p.
quit:Elaterium v/quead quinquagefimnum annum lu lumina extinguit. Hoc enim veri experimentum eff , fi latetio.
| amorum prius quam extingnat.fcintillare furfum 4C deor [um cogat z bec Plinius Theophraftum fecutus. Ceterum bag
TI 4 o ed
inve facile crediderim, Diofcoridis codicem bocin loco omnino deprauatum effe. Quippe preter Theophraffi, e Pling fen-
tthtiamscüm omne bumidum,quod pingue non fit,ienis fi proti, ing lli profecto Mid ET.
lterisom,im quo bumiditas aquea multi exuperat;potius flammam extinguat,quam Lflagret:namá, flamme admotum,
txátato in bumido à calore. flatu lumen extinguiz:id quod nobis aliquando experimento cüpertum eff. Elaterij vires de- Elaterii vites
Ye firipfit Mefues inter fua decenti medicamenta,vbi im bunc fenfum inquit: Cucumis fylueffris, fiue afiminus abradit cy cx Mcfue.
Yerum ofcula aperit:proinde cr inteflinercm tormina excitat, c» alia adf. Sed tolli bec omnia poffunt,
Faddarur aut bdellium,aut tragacantha Luryma,aut aqua mula cum [alis modicosatt fi ex lale bibatur. Roboratur e.
"jj vis, addito fofiitij [alis momento,aut odorato puluere quem officina [Pecies alepbangimas vocat: ijs enim admniflum
früh quoque operatur.Purgat; vt quidam ferit. fcammons modo. At revera magis pituita dejcit, quam bilem: GUAM-.
"Gr DAnc quandoque detrabat; pre ereci : j
ls Pirgatsab ii otiffimiam partibus ducens, quibus egrà decumbentes bumores detrabi foleit:quamolrem aria.
lerum dolore vexatis opem non modicam preflar. had: Lagi Clixd: oleo fubatla gm abfinthic | digtuzaam
dem obduratos vefoluit
epe ny xem » C auis ipfius fuccus aqua
C papas 7j: 29 quod proprie educat aquam. - Adidem valet e "T6 radi-
decoctum. Prodefi preterea erquatis, c lecoris, lienis obffruiionibus.ttem ifcbiadicisstum clyfleriLus infufum. tum
iiri modo «dbibirus maculas oranes,
efl neplus quam par fit bauriatur : quod. 5. 2
agréftus € frutiu i- ucumeris
VO - Jue . LT c s d
vevsil ec d «cJ de "m er. Elaterii ita fylueftris' vi-
m kal aliaeiinia amara fimul [2 fübtilium partit » maxitie fi aliqua pa- xes ex Gal.
tái, nimirum£E, Jiquide amarum eft leuiter calidum, vt ex fecimao fit ordine excal-
imi. feciesziam,
8so And. Matthioli Comm.
facientium.Porro taleprotinus digerendi vim poffidet.Sic igitur eo angina laborantes iny ;
oleo vetere.Bonum item eff regio morbo affectis, fufium cum lacle in naves, Hoc etiam vfu dolor, Tuin ae,
laterium quidem eiufmodi eft. At radicis [uccus,vt c foliorum,licet elaterio fumilemyigg; "iiie ned. Atq,
Nos Sed C ipfavadix adfimilem facultatem pofidet: abftevgit nanquesdigerit,atque emollit. Pom ee THEE Leges
ficcat.Huius planta Grecis es»uc dopuos appellatur: Latinis, Cucumis anouinus, fylueftris. e es
Afininus: Arabibus, Chefe iun albenei,feu Chetha ry sca rd La Ria
mete Gels Gucumer: Hifpanis, Cogombrillo amargos:Gallis,Cocombre fauuage. Eins yer) : Germ, Qy i
Latini fimiliter Elaterium vocant:ItaliElaterio, .. Y (Quod fl in animo fit deieionem DM Grai p,
nibus Diofcor interpretibus neglecta; que facile condonauerim Hermolao, Marcello,C* nuellig. jill ) Duobic fum aj.
&i non fuerint, uic vero quodin philologiam fuam potifimum ftudia collocauerit. At im Contario
Lactna maiorem intelligentiam requiro,clum medicos pbyficos fefe profeffi fint. publici, ac de modis; Anth Luftan e Li
Jleris monumenta reliquerint Vnum efl, quod tn ompibus fer? vetuftis exemplaribus imanajar eL "
féd ewierens rov se anay, cuit vocis abbreniatione, cr cognata literavum fimilitudine doc; : fu UI MR cing
pretes, quód verbum eiu aec nibil prorfus ad rem faciat. Nam quid flibio crudo cum klare Mag Pura
nulli medicamento purganti veteres vnquam [Hbium adiecerint , neque quicquam tale de ins fr ea adm
toribus proditum [it .Simapi verà additum puto ad vim elatersj roborandam , Cj malitiam córfi Vie * Amfris,
Jpica, e alia alijs purgantibus adiuncta funt, à primis medicine parentibus. Quid atitem ds ue fs Yr Nalain
diin fit; patet ex ipfius Diofcoridis volumine de medicamenti facil? parabilibus, vbi de curandi Mifit "ÜBiratos:
bus Cr affhymate differuit. Namque ibi fic babet $ioysvueku Z.aebnea La dpolocemirene Jadrs i: taprata
Jid v.Patet quoque ex Actij verbis 2. Tetrab.Sermas.cap.5 7.vbi Gracum exemplar ab Aldo dinis "s bci
fic habet: Mirum in modum efficax eff vomitorium ex elaterio, quo ad occulgis anginas vtor ; Elati Byz rra] E]
nitri puma obolos tres,finapis drachiam ynam.Hac in aqua diffoluta redigo in odo éatapotia, ofiiedus, inim,
ri exbibeo:purgat enim citra moleffiam [uperne, c paroxyfinum magna ex parte foluit , c affedum messa
Arcet Poffremó buiu[ce cathartici prope vt ab Actio deferipti,meminit Galenusin calce lib. 7. de comp. ined. fecundum
cos,inter Andromachi medicamenta, Alterum in quo doctiores defidero interpretes,e[t guod ésov se asap Latii
vint quantum ad colorem inferendum fit (atis, cum vox ambigua ^o aca, tum ad colorem, feu Ea yi m
compageri, C folidum pilularum corpus referri queat. 1déirco,vt orationis contextus Yeiiedite peritos fw j
eex Helycbio interpretari licuiffe, 2862] fignificat. €LiATI. opos atr lety 3n anezs, feu (vt Barbari eos
Tate. e i It
' Cueumisfylueftrisafininus di&us;C.B.Cucumer fylueftris, Math.Füch. ' 4 x Lobel-Cuemisfl.
ftris, Trago,Dod.gal.& fol.Lon.Cafal.Cam.Cucumis anguinus, Turn.Cord.in hift. Cucumis ertaticus,
Gef.hor.Cucumet afininus, Tab.Cucumer agreftis,Brunf. Cord.in Diofc. Lugd. Ex i
vna nocte feruatis,poftridie cultro fupino fiffis,fuccus deorfum labensin fübie&tum Me
bro colligitur & ramentaaqua dulci perfunduntur, & in fübie&am peluim premuntur, Humorcolle-
&us in lole ficcatus & in pattillos firmatus, Elaterium dicitur, Agitatorium a ud Theophraftum Gars |
vertit. p , : ecd KU E
B
Xragi:doeia. STAPHIS AGRIA., CAP. CL.
EN Taphisagria, fiue herba pedicularis;:
EU E
:grofque:fert florem glafti:& folliculosvirié
lesciceri;& in his nucleum trian 1
nigro fubfuluefcentem, intusalbum, guftuacem. —
aadauindecim, fi trita in aqua mula dentur.c
icruné,ambularedehent, Prudentertamenatee —
dere oportet, &aquam mulfam continuó poti —
re: quoniam pericula ftrangulationis inferi &n
fauces adurunr. Trita, & ex oleo illita phthi
deft:item prurigini, & pforis. Cit plurimam ptu
tam commanducata: decocta in aceto, dentiamde-
lori,colluto ore,fübuenit: rheumatifmum gingux
rum fiftit: vlcera oris manantia :
rentibus malagmatis imponitur. -
t
*
E
à
ism per AQ Taphis egria , quam offame Greca vote
SS
) VE Nei d vocant, Latinis abeffettu,
z
nece Berba pediculari dicitur Hein fria, Dania
» s pulias cr Calabria, frequentifima pronarit. Ein entnan- [
Z pfi ipid olere wit E
titur medici in apopblegmatifimie. ia rad "
s em d quiferiban ori Sapliduagiaforu
adam : c-—: : folis, famari eos qui à ferpemitus denurj funt,
p M ex unt amne gre meiinit Galenw in Affapbidelib.é, Bp ru
aleno. «aW camentorum [ic inquiens: 4Jeaphis agria e enter 4008
obtinet faccltatem, ade vt x apitepirtitam o P
Dieevesn GÀ JA. é
;
In lib. Quartum Diofcoridis. 8si
yuairen Graci dicunt, 5. valeiter. Itaque ad pforam accommodata efl. Sed & vrendi vin aliquam :
baber.Ea planta Grecis eati aparte mominatur:LatinisStapbi aqrsa-Vua fylueffriss Herba pedicula. Nomina.
miog-Hifpani FabaraA Paparraz: Galli Eftaphifagrie, Cr herbe aux poulx.
vi p inic ibus.Pedi isfiue Phthi
"bon
To» nomen ideo ir,quód in Thapfo eiufdem nominis infula; primüm inuenta fit. Totave-
X. rb natura ferulg iliseligen
itaria: Arabibus, Alberas, Habelras,Mutbaz agi, fiue Miubez egi:Italis acojficini Staphufaria: German. S9i-
» & ipéxcxner granum pediculariam.ab effectu dicitur.
i», Math. Trag. Fuch. Tarn.Dod.gal.& fol. Ge(hor.Lon.Catt. Lugd. Czf;Camcer. Lob.cui &
E ue Phthiroés CordoinDiofcoridem. «s -- p ee
euliusciut EHLÀ BS LÁ. 7 CAP. CLL
ciliore caule:foliis £eniculi:vmbella anethi in cacumineà fingulis fur-
calis erumpente:Rore luteo:femen quale ferula:latiufculum,fed aliquátó minus:radix foris pig intus
s.craffiore libro veftita. b Succi extrahédi ratio haec eft.Fa&o in ambitu fcrobe Corti- à Me. & Car.
»
idida,a loga,acri c LI
ES ant radix in fornicis fpeciem in fe excauata cooperitur, quó merus fuccus confluat:opor- /€24^:i.ma
tet illuc fequenti dicfe conferre, & congeftum füccum extrahere. c Tunditur etiam radix in pila, & füc- 57
nw. e bi nu 1 : ; " -—
| mi oss LS 505 —— adintegendamecbli la
| Peuzcfonecuztifont: tumorem enim excitat, qui pinguium fory eimolliu
E,
latur. Aliqui folium vnà terunt:fed inualidior huiuf Ceraj. i. fuc.
- cus colligi
" cemodifuccus.Hocautemiintereft; quoniam quiab ,,.
radice manauit, grauius olet , & humidus permanet: cMei.& Cac,
&foliisautem extractus exiccatut atque teredinum. »vA Z2, 5
iniuriam fentit.Qui faccum colligit, (tare debet non 5 $2. expri
obuertus vento:aut potius cim dies apricüs eft, &à mizur etiam
flatu filec: quoniam ob halitus acrimoniá facies ve- fuccus e radi-
hementer intumeftit, nudaQue corpora inuadunt ^^
puitula: opes liquido cerato , &adftringenre,
nudas partes illinunt, & ita muniti accedunt. Tà cor-
tex radicis, quàm füccus purgandi vim habent, & la-
éeus füccus in aqua mulía potus:nam vtring; bilem
extrahüt. Radicis modus,quaterni oboli cum tribus
feminis ánethi drachmis:fucci terni oboli: latis, o-
bolus vn*: quod co amplius al[irnitur, periculofüm
eft. Huiufmodi purgatio conuenicfüfpiriofts,& diu.-
PA turnis laterum doloribus,reicctionibufque:datur in
cq cibisaurobfonio, quibus difficilefit vomere. Tam
cus a c per quallum expreífus, fictili craffo info- bMeumjzí-
Nomina.
Spar con-
fideratio.
ex Plinio.
Sporti Vus yy; cum altera copnatioef.
9. Cap...
8s "And. Matthioli Comm; a
ibad vetufliorem.Vis enimbuius pb. t pof? mult lui. »atque amplius adhuc n
que feré dicereeam penitus inutilem e[fe ad triennium progre[J[nm.-Hec vt Grece üa-Minsita etia, Latin Tio
71 inatur:Mauritanis,Hiantum,e Dfiz.. 4 sis
T Hecloco Grad codices babent imízeray.quod verbum Ruellius verterat bic, lac extrabituy : [; o.
Heracleo,idem vertat,fuccw excipitur.Nos vero, quod 3c,à quo verbum illud defluxit, fuccuyy
Jianifietmaluimus reddere, fuccus extrabitur.Neque certà temere, quod non [olim nois tonucniat.
prete:fed quod etiam arbi banc effe germanam illius verbi fienificationem , atque melius -
fermo eff. Hnius tamen mutate a nobis verffomudedt d; dun efe duxi x T MRURN * qu
"Thapfia carotz folio, C.B. Thapfia, Matth.Lac.Lon.Caft.Lugd. Cafal.cui & T] y MÓN NEL
"Thapí maior,COo rdoin hii T hapfia vera & Turbit montis Gabi, Gef, Pe Turbitalbum Meg, 4
? favulgurisiep, 4
petum grifcum, Taber. Thapfia vulgaris Carotz efigic,Lobclo.
1 Db b T
Xedyrih SPARTIVM. - —CAP. CLIL m WT
S Parton frutex eft longas ferens virgas.finc foliis, firmas, fraétu contumaces, quibusvis
Íemenlenüculz infoiliculis phafiolorum modo nafcens:florem, vtalba vi
füperna vchementercilcbori vice, citra pediculum ores, & femina quinis obolis in ac
Semen dcie&ionem mouet. Ramis in aqua maceraris,mox tufis, extractus faccus, ifchia.
laborantibusauxiliatur.fi cyathi modum ieiuni bibant. Quidam marina aqua macerarem
fundere ifchiaditis clyftere:ftrigmenta autem elicit cruenta. : VUNHER
(Kk SPARTIVM, *IL SPARTIVM HIS)
iure
ria Me px a i » E Ad
cni
c in eorum. feutentia
fe vt etfi on.
cap. 2.) multa poft fecul
risen aliudibi feri, aut nafci poteft
"wide
author libro 19.cap.
x
Inlib.Quartum Diofcoridis. 855
| wu parit, montes quoque Sparto operit. Hinc ffrata rufficis eorum : bine ignes fatefos binc
ce us veli dAiimaüho sechs PADRAS CACHBIDU teneritate.Ad reliquos vfus laloriost euel-
c Caere manibu[g, tectis manicis-conuolutum o[feii,lieneifó, conamentis. Vul[am fafcibus in aceruo adu-
qum lide, terriorefolutum , [Barciturin fole,catura,, e verfus in f2jcibue redit [ub tecta. Poftea maceratur 1
pcne prime, fed & dula,fi marina defit , ficcazumo, [ole terum rigatur , firepenté vrgeat defiderius, pajujum cal 2
sin folio, ac ficcatum !fLins compendium opere fatetir.Hoc autem tunditur, vt. fiat vtile, precipue in aquis inarig inui-
pupa ficco praferint ?cannabi funes. At Sparrum alitur etiam demer(um, veluti natalium Jitim peufans. Hu ead
gius matura interpolicrur[ufa, quam libeat vetitum nouo mifcetar. Verantamtn com prises ; vas cer v
ulum aflimare, qnanto fit in vfu ompibus terris nauium armati, m acinis adificationum,alifg, efi erijs vita. E con
1 demie de Sparto Plinius.Caterinn G EN IST AE in Hlemiris deo freqventifima proteniunt,yt Malo, c m menfi- f s ei sim
HL (GENIST.A: *IV. GENISTÀ ANGVLOSA.*
eS
EIN "i.
: E " 2 : LIU zd
Vumagnum de iucundum fekaculum prebeant viataribus , quoniam tam copiosé fuis fpeciofis , c fulgentibus ficribue
amantur, c veffiuntur collej,vt procul aurei videantur.Gaudent earum floribus apes, vt Plinius inquit, proinde aluea-
niraraemferuntar.Genifra nous ligandis vitibus falicis vicem explet , maceraturá, eriam cannabis modo , fiuntque inde
enr ridlia linteaminaqae confiiendá [acis aprifima funr. Expetitur Genijlali inm etiam figulis qui im Italia id
Tfrtrs filium genas conficiunt quod vulgo de maialica vocant: quippe quid (vt ipfi 4 mant) ü
lign fornax fuccendi pofit,quo aureusille calor conferuetur in opere.Geniftamr cenfuit
yo aria facultatis vii bec ad [enfum fcribit: Genifta arbor el montana , 2 cuius. TP
rede fiexiler fractu contumaces, quibus vites, c alia ligantur.Flores edit f uus luta: fi
4i ntagni Gr Jemine eh lenti fimilisinterualsdiinita. Plontatota turbat,
tord Ge ventriculo.Sed tollitur noxa(vt Pbilagri, efe author )addito thodomelle , aut
Prbit.Renum excrementa pelit, vrinam cite aciffimb 6 calculos difrumpit, tan
nera crim cotum darfercfnit-Hares corpi [rtmat a erunt fi.
mm cetesvymel. cius vfu indurati lienes ve foluum
Mie
AC LAT
"Nomina,
Glandis vn-
guentariz
coafideratio.
Andree Ma-
rini Glansyn-
guent.
d: :
854. "And. MatthioliComm. .-
frutex maius,Dod.in fol.Spartium, Camerario in fuo Matthioclo. III TURON
-Genifta, Matth. Turn.Caft.Genifta iuncea; Cordoin hifto.Gef.hor.Genifta Italica T :
tera iunco rotundo, Cafalp. Genifta tranfalpina fiue Hifpanicaarborefcens, Came TUM
Lacun.Spartium vel Spartum Gefner.hor.Cluf.hift.Hifpanic.Spartium Diofco.T.ob dp
Hifpanicum fecundum & tertium, Tab.Spartium, Genifta peregrina fiue Africana; vulo? pe.
IV. Geniftaangulofa, C.B.Genifta Brunf.Fuch. Trag.Dod.ga .& fol.Cordoin *
Matth.Genifta maior feu non aculeata, Lonic.Spartium, Tur n.Spartium, GeniftaScopa:
Genifta Scoparia,cidem in icon.Genifta quadrato iunco; Caf.Geniftaangulofo feu SR
XipvCoy. SILYBVM. CAP, .CLIIL
Sillybon lata fpina eft.folia ferens chamzleonis albi.Hac recens cum fale oleoqueeoda. j
fuccus drachma pondere potus vomitioncs ciet. Eod T
Adfenus nen ex noflra tautitm. fed neque ex aliorum quoque inqtifitione verum ac lesitimum
nobis licuit reperire.Et quamuis inter tot alias plautas aculeatas inibi na[d , € effe pofiit : t,
notas explicauit Diofcorides, vt diffialà admodum illiid inuentu iudicem:neque enim ipfe, vr in
fit.aufim decernere.Vt Gracis eixuCovsita pariter Latinis Silybum appellatur. ——— a
PaAwegupeax. — GLANS VNGVENTARIA. CAP. CLIIIL.
e Lansvriguenzaria fructus cftarboris myrice fimilis, magnitudine aucllane nucis : cuius :
mygdalarum amararum more tritus,humorem reddit:quo ad pretiofà vnguenta pro oleo
Nafciturin Zthiopia, Egypto, Arabia; & Petra oppido fecus Iudzam. Prafertur plena;re
qua facile delibretur.Ea drachma pondere pota lienem abífumit: cam lolij farina; & aqua m
gricis illinitur. Pforas,lepeafque;decocta in aceto:vitiligines, & nigras cicatrices cum nitroe
cum lotio lentigines, varos,& papulas in facie, & cutis vitia tollit. Vomitiones mouet, &aluumq
dromelite refoluit: ftomacho aduczfatur. Oleum;quodab ea exprimitur, aluum potu ciet; Con
magisadftringit: veriim tufe, & exp faccus abftergentibusincdicamentis adicitur, q
prütigines& fcabririasidonca funt. :
I L I LAC. Lans Vuguentaria , quam Grad Bdoaso,
: Z diceut, in qiibufdam Pifbanie loci copi
"i prouenit. Adfertur bedie copiofa. a
Acte tito reiinta 4 li
Plinio Heliotropij berlie [imlibus : atqui.
ast Diofcoridis codice mendum [ubeffe
in Tbeopbra[fo gaupeirre pro peueleve 1
ekxwspro uupaivwlegitur, Nam in vtroque a
lubricufG, effe potuit [criprorim lapfus propta
propinquitatem. Sed ne[cio profecto ;quorim,
pjerit Plinius lib.12.cap.21-ynguentarie q
lis effe Heliotropij, citm tamenin Theo
que fe vez fati offendat. Andreas
gars in ftis fuper Mefuem annotationilae,
pingit pro vrguentaria glande; à Clarifimo 1
Mchaclio patritio Veneto atceptau,
hustota facie differt : fed an legitima fit,
Inlib.Quartum Diofcoridis. 85;
"GLANS VNGVENTARIA.* Magnifacunt id vuguentari , quód quamuis diuinuetera"
"m tum,nunquam rancorem jentiat,vt etiam lib.1.fuo loco mo"
nuimus. Arabica familie autbores (vr dictum eff) vn-
guentariam glandem Ben nominant. Proinde de ea ite? [i4 Ben-
foluentia fimplicia firibens Mefues , in bunc fenfum inqtit:
Ben duorum eff generi. Maius eff nucis auellana magnitudi-
ue,triangulare. Minus verà ciceri fiie . Vtrique ineft oleofa
medalla,leni, cy alba.Praffat maius,quód noxa vacet : mi-
nus fiquide noxii ef Prafertur in matori genere, quod puta-
mine fit albo,leui,tenui:nucleo fragili, albo;oleofod,. Vetu[f
recenti melius. In minori atttem pracellit in cinerco albicans,
fragilis pariter, pinguis. Diofcoridi tamen in maiori genere
(minoris. n.non meminit, quemadmodum nec Theoph.neq;
Plin.) preffatius eff vects,etfi contrarii afferat Me[ucs. Olei Oleum Bala-
ab vnguentarijs boc tempore é nucleis tatüm exprimitur , yt »inum.
Diofcorides docuit, non autem, vtquidam exiflimant;ex pu-
taminibus, quid dixerit Tbeophra[Ius , vneuentarios puta-
mine fruclus contufo vti folerc. Plinius , vt Theophrafl , c
Diofcoridis fententiam comprobaret , Ynguentarios prodidit
eputaminibus , medicos vero à medulla oleum licere , quod
hoc medicamentis,illud odoramentis vfum praebeat. Verun-
twinen bac etate(vt diximus ab omnibus tantim ? nucleis à
ru . eo putamine repurgatis exprimitur. Nec crediderim Vuquatit,
quid ex feli putaminibus oleum effluere pofcit,quapiuis di ligentiffimé comprimatur, C" conffring preloetiam gra-
sifüme: quoniam bac putamina arida funt, commi pror[us burmore carent.1lud quoque fidem non dubiam faterepotefo,
parandi olei rationem filentio pretermifit Dioftorides,non mado in boc loco. fed etiam lib-primo,vbi tamen de
elei C vnguenris conficiendis latius differuit.Cuims forté doctrine immemor Manardus Ferrarienfís , vir alioqui Hoffre Manardidu. .
«tatu celebris dubitat in adnotationibus, quas im Mefüem edidit, an Vnguentarie glandis oleura Pmucleo s an £putamige bium folutü,
exprimi debeat,afferens quanquam in quibufdam Diofcoridis codicibus leguursoleum bot énucleis exprimi debere,ig ali.
3o quibus tatisen nec nucleorum nec putaminum vllam fieri mentionem.Verum etfi mbigendi non defuerit eccafto, prefir-
timex afti teflimonio,qui putaminibus vti vnguentarios tradidit , aderat tamen grauifimus atttbor Galegus,
quirem banc abundeenucleauit, cum conftanter a[feueret , Balaninum oleum VEQUEBTAYIS ex carne ucleorum, , soy ex
putaminibus exprimi. Id quod etiam facile ex Diofceride colligi pote[f , cm dicat confimili modo Jfieri balatinum c» a...
tinum: quid autem boc ex amygdalarum nuclei fiat, nemo ef qui dubitet... Hec Jane nolis uon leuem facit fu-
idenem,quod aut eo in loco Tbeophrafli exemplaria fint deprauata, aut minus integri & eraces fuerint authores ,
quibus fortafis vnguentarie, glandis bifloriam accepit.His porro accedit buius olei communi vfus, Cr eitis parandi m 5 z
iquidem balaninum oleum plurimi faciunt vnguentari, , non quid aliqua odori preffanti lettr (inodorim
eim et) quid nunquam vetu[late rancorem contrabat, id fcilicet quod é mucleorum medulla , non atte ex puta
L2 E Na: B ^ T
2 wi 7, m sexpers cum fit,omnium aptiftmum babetur adodovatifima vuguenta (ziffuras yo
4o Gant )temperanda, qua ex mofcho,zibetto, C» ambaro,illinendis chirotbecis, c alis, quorum in deliciis, c lafcitia omnis
* ef ju Cv gratia, parantur. Quandoquidem fi bac alio quouis oleo liquefcerent in vnguentum, coutrailo inde oj; inulto
e rancore(etateenim deum alaninum vancefcit non modà vniuerfani odoris Jüattibateni ox y.
quit[ed eriam putida fxtidad, euaderent. Quo vtiqueexperimento apertiffinz dignofiitur, an oleum illud Balsyingy,
mw €x ynguentaria glandis nucleis fieri folet.Gaterüm de viribus Een bac [ulitinxit Mefues. Maioris, Tiguit;ge- Glandi
o Umü ju incidun al[lergit,attenuat expurgar, Cr aperit: [ed ventriculum fübuertit, C» vifiera perturbat; ob sh Vache.
0 ünamyacremó, humiditatem, quam pofftdet. Minoris autem vis longe vehementior , C ntagis periculofa': maynquie ado 15ex Mefue.
" 4tó, bumeres,vt fepius animedeliquium faciat, ci frigidos idos fitdoves concitet.Prois mnalisvfasuod.- bs
mittendus c/lquam in vnguenta, C cat. iplafinata; Maiori ded eru Mera sd É
perautem deperdit humiditatem, que vomiti Jitá, medic laua iG HP
Jo cum anifi, c fieniculi femine:queuiam boca doprio igitur.Tai in
: Jang pituitam vomitu, cr deiclionep Lx Id LA T iim medicamentum coli ciat
00 fedem ibus infufus,pre[ertim vla à flatu, Cr picuita ortum babuerint. Fitetianii eX tontrity ipf. m
pelenta cy melle admiflis,cataplafmna ad ffruvis dura tuere abad vil, dad rari mor s
extitates addito tantim melic: t,vt conuulfis,rejolutis, c ferat nos MZ POM. 4
tete lett lano fredrd m P Pati
Yuluerum cicatrices attenuat.C» delet:item leutigimesaliafó cuti fedirates emendat. Aktie infüfus tion modb dolori
do ^
Telenementum refiat ed Cr fuvditatcm,&» timitumamat.Gl, yenta
Juni ineáw i Belanustiyrep) hi efbglans vr, i riasadfertur ex batlharica recio. guentarise vis
im 3 E ndeexpreljus eft fuccus t. ;' resex Gal,
amaram.Sed e admifía ef quadam ad fric. Pindeextgi a
Itaq: MOM TR CEPS itis, epbelin, !
dle hencim don
856 And. Matthioli Comm.
fadlibusipfnm dicetur. Verümin prefens fufficit «bffergentem, e incidentem cum adftrictione.
caminis dixi[e fácultatem;ac fic ad aliud tran(gredi.Cortex tamen eiu admodum ad[tringit : bonas Propfri
vti, adque validapus ef adflrictione:bactenus Galenus. Sed quoniam Balanus m que eo Pera
nobis ad memoriam reuocatit, quorum gdem quinque faciunt genera , cin ea in MAG ouo
veniant,nec eorum,quod extet,meminerint veteres Graci,ideo nunc dei iis nobis differendum vd I1, G ngu
Mitis fum filenzio erant diffmulanda.Sunt itaque,vt diximus, MT RO BALA NORV M genera r
rum genera. quinque: MH P
*MYROBALANICHEBYVL* | * MYROBALANIINDIs -
cia nba basada iu rmi DIRUEUT Wien hesu
cen[endum effe putauerum , ea à diuerfis produci arb deftnt, qui effirment.
laexvna c eadem arbore na[cisexiftimantes flaua decetpi ab arbore immatur. bepula vero üm vltimam adepta
vint maturitatem.Verüm cim borum fruiluum ortus, C arboresmos prorfus lateant; non efl quid illeri feytentiamp-
bare,aut refellere aufim.Fl. Ch im, atque Indicorum arb 91165 excidi E
in fus in Mefuem ammtaticnibus fed. eas non buit in bofce commeitariosmoflrs 7L
vino id frttaei ingratum ftem ; cm is non appen plant, in fim; illul opus maf
tauerit:fed quoniam i fint; an adulterine, e preferti
beatur author, qui Myrobalanorum. plantas defripferit. Recenfentur genera omnia inereumelisenens qudin
citra noxam dejcitmt : nam etfi purgatoria vi polleant nulla tamen virium. imbecillitate , aut ombleffia fun
ciunt, fed potius [ua ad[fringenti f[acultate,quam pofüdent; cor, iecur, d ventriculum voborant :
éorpus.ld tantu illis noxa adferibunt, quod obffructiones, c dies ifardlus augeant: proinde ne
precipiunt.Infsanantur Myrobalani di jciendo labort inferunt: Vp
ia 7
tur [cammonio.1n flauo "T flant quein viridi pleni flauefiunt,ponderifu [orm
gummoa.crafii corticis c. quibus piimilum: officulum inefl.E Chepulis ea probitur,qua ceteriserafiora funt, clans
- gto purpurafcenteseotric ralfo,Crqua in aquam deiecta fundum quam ctim petunt Inter Ilias |
xime migricant,cra[Ja;pondero[a,nullo intus offe, c£" , 1n Enpeli yo
dantur,quein maiora,crafiarasdenfiora.pondevofioraá, frufta diuduntur. &* q ofis i
vicorum vero illa in fuo genere praferuntur,quibus crafüties.denfít. itd, mádefit
Beriss Flaua, Indica, Chepula, Belercatebigeant ordine primes jut. Em pinea
erat t exiccant.Vim obféructoria ia genera, additis mim
sieh cs AMI icy cM Li cum abfinthioaut agarico rh hebr baro hanria Me
duntur amygdalino,ch fe[amino oleo; vt contraéla i nde pinguedi iculo non i eer j
tollitur, vlsctafienigre medal ent manna. ut acid pamilsdenorent Hd ipa emi m
lutum prabent:vbi autt adftriclione inp , C fubinde propinant. se
Myrobala- b quam dei, iant.Centr. i ficiunt. qua J ficcatad,
norum vires. autor jeorum fenecturéremorantur , quiipfis frequenter vtuntur : tolerem facium ch
dem comliams bilerisatens afermni, d ventriculum. ri jecur rob onferit
Inlib:Quartum Diofcoridi. /— — 877
:OBAELANI CI *XMYROBALANTIBELLE-
— crini.*^ m rici recentes & ficei, * y
*MYROBAL. EMBLICI. *
E PlosUlioe ides tonno
Li
98 9,5: i
sprimunt:ad quod fuaa ceteris preJTant,vt qua priuatim bilem detrabant:é eos peculiariter iuwent,qui temp
ialidi funt. Fricantur cote ad oculorum collyria, cum vue acerbeyaus rofarum aqua, aut famiculi fco, quód oculrum in -
am reprimant,lacbrymas Jiffant;defluxionesque cobibcant.Sanantur borum puluere vlcera, addita lentifána
refina.Chepula pituitam exbauriunt,intelleium clarificant, c? vifum, prefertim facchare a[feruata : ventriculum tum
mundant;tim cónfirmatit.Dantur vtiliter 4qu4 intercute a eclis, cb di is febribus laborantibus. Nigra vtranque bi-
4o lem rabunt,pr«jertim exujtam.Conferunt membrorum tremoribus , coloris nitorem conciliant , elephantiacos iutant,
" marores auferunt, C" quartanam fugant.Empelica pituitam educunt;cor, C cerebrum corroborant , intelietum Augent;
wtrieulum à pituita. alijsg, oxijs hum orilus expurgat,ac etiam confimant;ac fitim extinguunt,vomitiones cobibert
Wigan ae iss
ide etnotenti ericAea ff £ ime di " 7
&dliq ia poffimtyque c» proxim dicla. Myrcbalanorum inter recentiores Gre- ardet d
. T
lam i
auod (ciam; AGuam
quod, vit:quita qua de lli firiptaveliquit,à Mauritams ( vt ipfe quoque fateri
videtur mutuatus ejf Sed profe&tà nefeiuerimtyqua vattone dutius inter ca medicamta,que Yomitum eliciunts yrébal
jofiriri vi genera plán? yomittones compefcant.. Porro bodie ignorata videtur qU&AevecCuAaree c
Gradi vocatur, digerés, Gr voborans Indice nardi modo,ad colicos affectus, ventriculi ardores , 6 fingultus à Galeno Afcle- Chrytobal,
*ladis xud/darir. »" PA T. ES 7 A 3
de
data lib.8.C» 9.de ompoff 'j locas: quenq Á ére- nus,
toribus; qui fibi perfuadca Chryfbalanum te mucem myriflicam cim tamen plura fint; que orum deffruant jen-
Ta fentiam,neope cinereus olor, acutus ori apor, 6 qued m; iffi iuf inerint »
» fq veteres Greci.
fecit fimolici To Id.
|I E quadargumento eje pote , Gale- "
za
r J Li
Chryolalanas. Sed de his baBtenw.Ceterüm;
wplicaquam ab Arabrbus Ben apellari dicimus nobis in em redegit radices illas, quas offi Bel vallum, dra. 26 abam,
beum vocant; ad cordis affedui js, ac eti ioribus expetitas , bunc locum non pratertundum effe duxi , quin de i, "beum
quoque aliquid difje fertim quàd € Gracis non inueniatur,qui illa po[feri ep
quoque aliquid differerem,pre| ; q poft is memorie prodiderit, Sed illud in
primi animaduertendum efl, quid ommumis yjus fedietssquas uilgà Beben nuncupant , ea quidem non junt , de quibus
firipf pra] quidem feri Serapio,Beben radices proferre minoris pa[linaca fimi--
atas; manfa lentas & in Armenianafd. A. Éradicum lienofafrufta Behen effe ait.in [e con-
rada, C ficcitate exoleta. At noffratesque in Itali in Armenia effodi nulla penitus odoris fuauitate cómen.-
€5 dantur.quin c m f. "m PT A 14. " 2; P . 2 men.
Y z ^ : . eu T efenta "| abi.
Borde ade pafiacam ferat t oripferit alil carius Maurisenortm anthar . Bhen c^ ler
Bafinace radices nulueminter fe diferimen babere. Quo fit; vr nulla [efe offerat nobis vatio , qua próbare poftirmu: , Beben.
Mnotai vf efe Avabum legitimum:quanruis cr ipfiimter "fe hacin bifforianon parum diffentiant.. Nicolaus Myrepfi-
2 a s m Behen. Hei-
: ETOTESPAHD ne[cio tamen qua ratione,cim alia fit radix apud Paulum,c* Arabes modadylus
Ted sehesadutrs am alum. uimrsiram fimi aupra, Hacer pne vademfe
ips n [apriw libra tertio limenium feimw,illud vero, alterins plante, cuia vites baddenus mibi prorfus incom-
aver paupssLuei fie. Gracis dicitur, :
t: Bifpanis , Auellana dea 1g. Nomina.
E : T Ae J
qeemy- : 2 Hahh xis nRuERS hr A
: (n viguentaria: uen jj
| Cecc 4 Lilac
9" : And. Matthioli Comi, al
* DRE N-R VBRYM A Lilac Matthiolo;cuius&
BE BE P (M * pédio.Lillch Dodo foL syringe tint,
24lc * d hift Hilp.Cam.Syringa cesses Cleo C1.
- ringa Lufiranica, Tab,L i tanica
LL Glans vnguentaria, üàmMarb;.i
dria feti [ribi : cuinsfoli ie p tik
teres Graeci meminiffe,nifi fort:ag A.
Íobalanos referas : alis ex Palm:
dentur;quas fert Palma probari ain4£gy
offanon habent in Bala scq ;
raquinqtie afferuntur ari » acerba, purvandi £i
tatc przdita: quorum tria os Continent. (lida pal
& cruftofa inclifüm, flriatam, velut ipartitürn, d
riffimum,nontamen omni ex parte folidum,fe in
media cauitate medullam feminis continens, Eher"
non defint, qui velint Indas, Chebulas & Cir
vnius arboris effe fructus;falluntur, fiquidem Gars.
asreferat diuerforum enerum arbores Prusj|
gnitidine & omnes i4. elfe, quz inr
busfexaginta aut centum Leucisinter fe
nafcuntur:quorum quzdam in Goa & Batec
in Malauar & Dabul toueniant:in regno Cambay:
quatuor geners:Chebnlaso in Bifnager &Btngs.-
la.Flauafeu Citrinaquz Arare indigenis, Sorbifoli »
proferunt: Emblici Anuale indigenis, folia haben" —
minutim inciíà palme magnitudine: Beller id, Go-
tim incolis, folia Lauri habent, fed p lidiora & fob-
oblongi,dumad perfe&á maturitatem peruenere Kan.
» folijs perfici fimilibus Figuris quarum Matthiolus meminic cám ad manus effent, a dderelil
non tam propterarbores, (quz quàm verz (intaliorumefto o Addi a UR
tesquàm kou: re& cxpretlos,qua de re plenius fao loco. Addita ctiam cft; aguraipfius Beh :
Offcdnarüm. : E 5 WELLE ID DS n ;
vy - A 4 d Nafpitexoc. SNARCISSVS. Z
opus N ASK CIS: V.S. lE FA AM
Orib cóclufa
nen legit.
1 Ori. add.
*
£v red Ioicuga
epa ét. 1
in campis &
labuioíis.
*
grum,longum. Probatifsimus nafcitur in mont
bus,füaui odore:cateri f jore
herbaceum virus olent. Radix cocta,fiue eftur,
E
1
expurgat:abfccius Jit Co. ii farina,
tesinbacorporiexaitliacumblj qnae
-amelle,-s «3s
ONariffhito 00
riaex Theo. ..
fliráfto:
d
In li.Quastam Diofcoridis.
rr. NARCISSVS EE
"Ua
- - ' 7 NIU. qu
" Y S, Ue
p s MS.
Nt
AN : prr
XEETNN
E DE]
— id NL
Ae A e SS ZA
V.NARCISSVS. V.
? »
hys ».
t ULL P
8:9
HL NAREFG/)ONSTANTAINO-
politanus I1J.
860
And. Matthioli Comm;
VI NARCISSVS YT,
iru S SET
IX. NARCIS
Inlib. Quartum Diofcoridis. 861
M jenes de[eribamus.N arciffi vires retulit Galenus libro $ fimplici i ficinquieniss Nardfá Nozciivin e
-—— aix vqneadeo exiccandi facultate pollet vt. Cr maxima vulnera conglutinet, vel ad incifiones v(que , qua cirea tendo- cx Gal.
|— amaycidunt.Habet verà quiddam abfterforium, C" attratorium.Planta qua Grecis sdpiokoz» Latinis iteU NAV( iffasap- Nomuinze
1 pax: anabsbus, N arces feu Nargies:ltalis, Narciffo:Germanis, QxBebtblumen / Jy ormungsblumn / Sctdloferi
^ Narcilfum 4 Naccillo adolefcente nimium feipfum amante, qui in buncflorem muracus fuir dictum
pocc volunc:alij àvi ftupe faciendi, Íeu vt Plinius,à narce,quam vim Narciffo inetfe teftatur libro 21. cap.
ke Plutatchus ;. fympof. ditum cenfet, quafi neruos hebetans, & torpidas grauitates efficiens.
cias yigincinouem in Phytopinace propofuimus: hic de diffcrentijs à Matthiolo propofitis tan-
rim. L Niftis primus, Matth. Narciffus quartus Mattioli, Lugd. Narciffus nonus Matthioli, abcr.
iffus niucus ferocinus cidem.Narciffus mediocroccus ferotinus polyanthos , Lobel.. 11, Narciffüs
d. Narciflus decimus Matthioli, Taber.Cenfemus cffe Lencoium byulbofün: tmáius,
i
diffuspolyanthos,Lobel.Lilium Alexandrinum , eidem in iconibus, & Camerario.Quadam peregrina
botbáto nomine Dulipan, Czfalpino. | V. — Narciffus quintus, Match. & Lugd: eft Tulipa, cuius varie
num pontem cft. Tulipe veró nomen à Pileo Dalmatico; vcl amiculo capitis ab ipfis geftari C ipro-
rinorrhodon Plinij:alij ad Satyrium erychraicum referant, videtur tamen ad 2/8/5;4 Tücophiati
ia limbo viridi extremi emis: Pix va Site
ferentia limbo viridi extrem tatemambiente, inter quz ftannula. A
iz,apud nosin hortis colitur, vocaturá G
is, Cord. in Diofc
LA LR
$62 And.Matthioli Comm. al
- emicant,ficcz,angulofz,interftitio quodam diftantes:dores hedera corymbis fimiles
récminufculi tamé,& molles,candidi ex parte rübefcétes:radixladteo fücco made: s. (eaim col
guítici:ex qua perinde acthapfis; fuccus eximitur; qui pet fe & et erai farina pads i mulis aua
recóditur.Syncerus pituitas; ilém,aquasque deijcit; oboli pondere:erui ver fg; M
bolis,cum aqua mul(a Frutex cum radicibus ficcatus tunditur, & cum aquz de c
tus datur. Radice; &herbáliquamiertum depromitut,vtin thapfia:huius in pur;
gationibusr
aiu
GYewenan ^ CHIPPOPHAESTYM CAP. Cry
j i027 51A ef rtr
Hi 'Pophafton;id quodáliqui hippophaes appellant,nafcitur eifdem locis, quibus hj
Quid füllaniz genus, humilis herba, fine cauliculo, fine flore:inanibus rant ie FERRE
uis;fpinofis:tadieulas habés molles,craífas.Succus radice;folijs & capitulo, ep E T :olisp
cui voles;tribus obolisinaqua mulía, aquam pituitasq; detrahir; priuatim comitialibus od.
rumvitiis,& orchopndez conuenit huiufcemodi pargatio. ciminc o Misa .
Hippophai jdiascres peat . IT
-— Áo s Ejifaendoque maritima, ce fabulofa adierim loca, vt Hippophaem,c» Hi
777. t: hactenus
hailieu
tote
M0 ft:
Wointà K vero P. linius. libro 27 4p. lits nomep Gru
omina, izaropaic Latium quog, Hippophaes Huius vero omen Grecum serógasecov Latinum item Hippopheflum, bcd
3
(os sKonzperas RI CINYS. ) -:
ES : Ici, aut Croton;n
j imilittidine.
j T. dine.folio platàrii
d v ENS nep. ndclbasque cauis.in randi
» AR ae AM nein vuivafpers, quod corticibus.
SANE: SENS Z A animal reprafentat: ex quo oleum nom
Z e ESEN exprimitur;cibis Kedum, lucernis emp
A AVR í icintà numero nuroam
asd XN a iN WS c.Grana; triginta numero
, A.
2973100 TOV et.
ci dm
€
nesque iniui
NS tas;bileriad sfide va 231 ;
S em;aquatmque peralium ex
piljuóv. i. gra- P "Jes d 4E 4 Dict dL E
| A purgatio, fiquidem ftomáchitins
Esser ELA uertit Tufa & impofita,vitia cutisin.
b Meü &Cat. (£77 urgat Folizcum polenta ji
xal tayva po À
xajuer d ilu m.
i tum perfe, £ NN
tum cüaceto BS
X atqui aliud
^exemp lcgit.
a urpetrar- i.
exp. Oca.
Ric confi, |4
Chers rtia-
ior offic,
Ricini vires 4c balanus nryrépjica;tollittr. We en
Kicini vires
eG
Inlib. Quartum Diofcoridis. 863
des femine conficitur, tum calidiusstum tenuiorum partium eff quàm oleum commune, ac proindeetim difcttit.Su-
jporin Diofcoridis exemplari (ubeffe mendam.Grana enim triginta feminie non fine periculo vite dari poffunt. Quo fit vt
qum Oribafte legam tria Grana,non triginta. Planta qua Gracis x[»i, (iue npóv ev, Latinis Ricinus appellatur : Arabibus, Nomina,
Cherna:ltalie, Mirafole & Girafole: Germanis ,Q8unberbaum eno Greugbaum: Hifpanis, Frguena delbinferao: Gal-
lu, Paulme dieu, Palma Chrifii.
Ricinus, Match.Fach. Tutn.Dod.gal. (cui & Pentadactylon )& fol.Eacu.Cord.in Diof. & hifto. An-
Lon.Caft.Lob.(cui & Cerua maior & Granum regium Meíues) Lugd. Czfal. ( & Girafole) Taber.
| Ricinus vulgo, Trago;cui & Palma Chrifti, & Phaíelus Romanus T hufcis, Marcello Virgilio. Cici,
.. 36 Geíhort.Cataputia maior,Ericio Cordo in fuo Botanologico.
"Tibet. TITHYMALIL CAP. CLIX.
ventus afpiret, ftare quenquam;neque manus oculis «dmoucre conucnit,fed autequám colligas, co rpus, 2 dme qualis
DO aru vir-
(00 praefertim faciem,b collum fcrotumque genitalisadipe;aut oleo cum vino perungere. Fatces autem ex- garum
afperat:quapropter catapotia cera,aut decocto melle oblini parcft ; & hoc modo dari : binas tamen ter- T Oi T4.
yerrucas, penfiles, & qui chymi florem reprar(entant: valet adveríüs prerygia, eo nuntlos plit&elirnas omni Tithy.
| ; : Le! . eruetz . malo ci
queloco mundo re ponitur. Foliaitem ficcantur.Semen, & folia làctei fuccieffe&um eben EAE zy CN
acetabulo pe. Suntqui inveterant, admifto cum la&e lepidio,& cafeo contufo.Radix drachma pon- bMeüzcy oy
: peo romelite pota,perinferna trahit: rid ol ifcrotum,
Fazmina, quam myrfinitém,aut caryiten vocant (imilis füapte natura daphnoidi:fo EL Íed tmaiszi-
bus/firmisjin cacumine acutis, pungentibuszramulosab tadicemnittir dodrantales. fro chm ferhet- Me
, bd cies fimilem,mordaci gufta:na(citur in afperis.Succus;radix, (emen.folia ; Confimilem anré- C MEI K Ca.
"m FOND pom] fel ad citandas d dinualidiorhzceft. Aliud tithymali cenus di. T agen
paualios,quem tichymalida,aut mecona aliqui appellauere.Nafcitur in mariti: is, rami xm b ue;
tibus, p. mim.altis e quinisfenisueà radice exeuntibus: fol aue refi ME
H ! digeftis:
tulacz;cenuioribus.
dodrantali altitudine; tenuibus, lacti:
qe
Tus da rne genoficne flam : indiferenter apelest quando belii
*
AEST SEDE T" : "m titbyrali cenera, quoruy; Tithymalo.
Er qm Jatis confuse Mauritani tradiderum:quo fit, vt apud os non fine magno labore titbymalorum genera ge. m confid,
TOR
SyMenijel- bie E n n e a djs que à Grecis reprejentatursea duo fint,que a Mi i:
Tam, d Alfebram nominamtur:quoniam borum ueuter,quod extet,ezrum EA Fg i C Auicenma
illudefe Mejui alfebram minus, c A icenne fcebram,quod Di jf idi Paralius Sedi expli per Brafauoli opi
m AgerimnsAlfcheam mimu.im maritimi naf quin mac ramos ferre fubraben. Ad nm
tfm fed tantà emorie prodidiffe Me/aem , Alébrana
Auicenna ver) Sceby, us Scebrae
Wifquans
in
5?
WM
V
fet. putarem equidem nil aliud Mariani effe minoris generis alfebram fiue Scebram, quam plant
864. And.Matthioli Comm,
IL TITHYMALVS CHARACIAS. Il. TITHYM. MY Rs,
or Aga! V "o &
Eu. Sb.
AM :
JAM
P
IL TITHYMALYSPARA. — IY. TITHYM H
lius.
$^
magnam res mori genrio Abram eia dera verbe fita ecquid cuf e aqueimpefn Bim
ciat; fed quid redlius( vt mquit Auicenna )eius folia minori Scebram fimt frmilia.Porrà fi mibi hac inre
Efula miner vocitatur, quid(vt inquit Auisenua in bertis , d vhique proueniat. Hee
s; OBI
ELIO.
"
—WCU wo rH
Inlib. Quàrtum Diofcoridis. 86;
MALVS CY P A- VIL TITHYMALVS DEN.
droides.
-y, TITHY
* v, te
pee eee Re 2.
ave yos reset 2 e T
L'w. i E C VA "
ATI
rifsias.
eT TT
ac
2
i»
"vH. TITHYMALVSLE-
Dunt,quo
ophyllos..
fe R^e dre
^v^ dicitttr.Ceterim Cbaraciam voc.
y. riineo indagdo fruftra impendifsem '
Mnt quo vajuerja rcgio eatet.. Por Heliofapias fic fihus quid cum [olecomam
Paplanta ef Prouenit enim bec pafim prope vilium, cr oppidorum meriajm campis iuultis,bortücolilus;c» vLigue
tam culto,quam inculto folo. Cyparifiias dende(vs fupra diximus) ca eft plantas quatn E[ulam minorem vocant , ttitis c.
A
Sa NUTS
cat Diofcorides Titbymalum cyparifrtam : quippe que pinum
arborem nuper natam folis provjus imitetur. Quinetiam Alfcebra eft
feplantam;que Greci dicitur Pityu[a, vtpote que tithyma-
lo cyparifte folijs fit fimilis , quamuis magnitudine excellat:
mon euim dejunt , qui inter titbymalorum genera etiam pi-
tyu[am ecenfeant.Proimde non abre dicebat Auicenna , Me-
ez eberegi effe fimile Scebram, fed maius , c» colore fubzine-
ritio.Me[ues vero,quüd radicibus effet otundis,crafrit,cra[fo -
que cortice obdudlis,ponderofisque : que fert omnia radi Di-
1yu[e reddidit Dio[corides. Accedit bis Serapionis authoritas,
qui de Scebram agens , ea omnia ex Diofcoride ilii tribuit,
CY 17 Dos - eenferem Alfebram maius, fiue Mebez.eberegi eam onmino cf-. Pityufa.
qua pityufe idem Diofcorides affignatit. Ex bis itaqueper- ^
Jpicuum fieri arbitror, Pityufam Mauitanis Sc ,
?maius
appellari: minus verà id , quod Graci Ti i
Pifis clarifimus medicus Lucas Ghinus Forecorneli 7
meo quidem iudici , omnibus prerfusnotis legitimo vefon -
der. Myrfinitem quaque hoc tanti amoveperimus fal
éirca caulem totum crafs, acutis , myrto fimilibus. Paralius
vero in maritimis tantum nafcens, quem vulgari vus titby-
malum putat Bra[euolus , in maritimis noflris Sevenfibus,
"Argentario promontorio, C in vniuerfo illius regionis tractu,
item in Aquileienfi agro frequentifüimus inuenitur. Iuic fo-
lio fimilis vifitur quedam alia planta , quain Hetruria vul-
Myrfinites.
aralius,
. go appellatur Herba mora. Cuivs radicibus prius contufis , ac Hetba mora.
. deinde fluminibus demerfis, pifces protinus enecantur.S Sed ca- :
c dero fuc qup cminte Gmel ge
T ereiam non effe adnumerandam cogtofeimus , etfi alias a-
liter fenfimus,quid,alijs notia negletlo, lnifolia viderentur,
€ caules fubrubentes.Si bec defuerit , Platyphylii radices fu.
Proamni Titbymalo italuit v/us. Mibi profeifo mirum viderur, qued Diofcorides hoc titbymali genus vvrrapissias ap
Dddd z gela-
Gircumagat , omnibus vulgaris not;.. Heliofcopius
y parifsias,
Dendroides.
Tithymalo-
866 And. Matthioli Comm;
Pellauerit,cum pinum, non cypariffum vefevat.. Quod na[atur fert vbique circa 6ppida, € fecus vig. :
füperioribus.Dendroidem vidimus primum in regno Neapolitano extra Terracinam yrbeminter i a
in itinere Neapolim verfus. plante arbove[centis effigie.Hunc dum contemplari cepiffem , fuperueni Auf
Hieronymus Drogus Parmenfis, c doctifmus Hieronymus Rorarius Portonouenfis ( tunc ome; vafe :
dum Clefium ampliffmum Cardinalem Tridentinum ad Ce[arem pergentem)quibus ma ; Hutbenar pee,
malumibi à me primitm repertum offendizerant enim ambo vei berbarie fludiofi atque eti, PES
malu etiam in Tee litore non longe à Timauo fonte;in faxofis irr dai arie 2 ditwidnia
li fades patet ex bic appicta figura : Nafeitur incultis locis & afperis. Facultatibus üfdem pollet quis énii leto.
Theophraffo tria tantum Tithymalorum genera produntur lib. 2.cap.12.de bifforia plantarum » vliita Ttliqta tae,
mum hiftoria p 157i rom Cc epi titbymalum vertit Theodorus )quod maritimum granum appellant filis efl rotundo ,cagly,
, [73 h
€x Theophr. que magnitudine ad palm. fructu candido.Demetitur, cum vua nigrefcere incipit ; cy iccatus fruclus tritu; Pallas
Tithymalo-
acetabuli tertia parte. Ma[ctla autem vocitata olee folio coffat & magnitudine cubitum equat.Huiu lat ci yid
incipit, exprimunt, C preparato vtuntur:purgat inferius. Myrtaria vero cosnominata , candida lalaria ef uiti,
condita;verim aculeatis parte po[trema:armentula in terram demittens longitudine palmi, que von fama, feli ay
tis annis fructificant, alia boc anna, alia po[lero, quanquam omnia eadem vadice exorta.Loca montuo[a defiderar,
nux appellatur:demetitur, cin bordeum turge[üt, C exiccatus purgatusg datur elotus cum papaueris nigri Ps
tibus,ta vt totum modo acetabuli fit:trabit pituitam per aluum. At verb fi nucem ipfam placeat dare;trita along
nodulaaut cum fefama toffastorrefactaque denda:bactenus Theophraflus.Titbymali omnes , Mefue, aeri.
uA iini ex fimplicibus deiedtorie facultatis,cordi,iecinori, C ventriculo maximi offviunt; vafa difrunpunt inteflina alat
P »
"Tithymal
ue fum excalfaciunt corpus, adeb vt indefebres facile concitentur.Tollitur prima Tithymali noxa jj admifti is rh
eur,e ventriculum roborant.Secunda verb, C tertia ijs, que acglutinatoria facultate pollent : cuünfinodi [as tva
tbe lachryma,gummisbdellium,pfyllij feminis fpiffamentum, e» portulace fuccus. Tolitur & quarta, adnifu finis
buimidis:proinde aut fonchi fucco, aurintuli,aut portulaceyaut bortenfís folani , aut aceto cum oydonierum fs mát vi
utis vudicula agitato,commi[cent. Vulgaris v[us Titbymalus pituitam vehementer deijt , & atrum quem vont je.
Cttinpariterque pituitas ad articulos decurrentes. 7 idiffmi aee Tb ig: 12 E TD
: uuguit.Vuderufticorum medicamenti nomen fibi merità afciuit.Titbymali pem
rum vires ex 76$ commeniorat Galenus libro 8.fimplicium medicamentorum. fic inquiens: Tithymali omnes vincentem amt
Galeno,
Nomina,
calidamquefacultatem;ineft ver & amaritas.Validiffimus itaqueeft eorum liquor. Secundum locum tenent e
fulia-Sed & radix dicharum facultatum particeps e[f, fed non ex equo:[ané ipfa cum aceto detatia dolorefdentium fina,
maxime quiillis erofis proueniunt. 4t liquores, vt qui valentiorem vim babeat in foramina quidem ipfa dentiumindm.
tur:caterim [i aliam corporis partem contigerint,adurunt,vlcerantq proinde foris illit cera circumlimitur: quippea i
quarto fint excalfacientium ordine, quem effe adurentium pofuimus.Sic pilos quoque fuccus inunctus tollit Pendmm —
hemention fit oleo miftetur:c fi id fepe fiat,tandem pror[um pilorum vadices adufte extirpantur , corpusó, debile
tur. Eadem facultate verrucas,quas acrochordonas nominant, c» myrmedan, c pterygia , fiue oculorum E darind $
mos auferunt » detergentá, lichenas c pforas , quia [cilicet & abffergendi facultas ineff propter amaritudinan, Pt —
vlcerum phagadenicayanthrachode C» gangrenode;quia valenter tum excalfaciumt tum extergunt,fi intempytóme —
deratb vtarejiuuare aliquando poterunt.V erum enimuero , C fiftularum callos eximunt eadem facultate, Carimha —
omnia genere quidem fimiliter, imbecillius tamen efolia, c» fructus preflave po[Junt. Quibus fane € ad pifcus ims
gnali capiendos vti affolent.Celerrimé namq, ab illis in vertigimem adi, ac femimortui redditi,ad aque fuperfiiem(m
tur.Porrà cum feptem fint eorum genera, valentiffimus eff quem characiam nominant , quem vtique eiiam nd
vem cognominant, C» femina nücupata myrfinites,Cr qui in petris nafcitur d modum arboris : deinceps qui
Jimilis eff, cyparifasdeindeparalius, fiue marinus:denique heliofcopius. Proportione verà compreben illo
tatis C? cinis, Cr ex ipfo lixiuium erit. In vniuerjum planta. Gracis vibupaos s Latinis quoque Tithymalum
Arabibus, Xaufer, C» Etbuba:ltalis , Titymalo:c Tortumaglio.Germanis, Qiiolffetnildy:Hifpanis Leche
betregna:Gallis, Herbe à laiet. TS £o
Tithymali vocem, Gazafecutus Pliniim,Lactariam reddidit, at Columella La&ucam c n :
fus marinam vocauit; Lactaría dicitur ob cómune omnibüs lac, RS ex on feda, folioue :
fluit. Genera feptem Diofcorides propofuitzat differentias viginti fex in Phytopinace propolüimtsdtg.
quibus plenius jh hiftoria. I, Tidptihss Characias;id eft, vallatis peregrinus, C. B. TidyahsCo- "
tacias, Matth. Lacu.Lonic.Caftor. Lugd. Taber. Tithymalus Characiasalter,Dodo. fol. Cafal.1
lus Characias legitimus primus, Cluf. ifto.Hifp.Characias Monfpelienfis, Lobel. II. Ti hymal my và
finites, Matth.Dodo gal. (cui & Caryites & Myrtaria Gaza:)& fol.-Lacu. AngsiL Gebot ipfe Me 2d
Caftor.Camer.Czfalp.Lugd. Tithymalus mytíinites primus, Taber.Tithymalus myrtifolius. Xv
Tithymalus maritimus,C.B.& Czfalpino.Tithymalus Paralius, Matth.Lacu.Dodo. gal. &fol 6:
Anguil.Lonic.(cui & Efüla marina )Lobcl.Lugd. Taber.Camer. IV. Tithymalus heliofcopius, M
Fuchf.Dod.gal. (cui & Lactaria (ol(equia )& fol. Turn.Cord. in Diofcorid. Gef. hort. Lacu. Angu?
Lob.(cui & Solifequius portulacifolius.; Caftor.Lügd. Czfal.Cam. Taber.Efüla, Brunf El v
tertia, Trag. Tithymalus Dendroides Dédonzi, Thalyo in füa lárcynia. V. Ticbymalus( P
ior, C.B.Tithyzalus cyparifsias, Matth. Trago(cui & Efüla vulgaris maior
AxguiiCator Lugd Cun. Tithymalus Pince Laban icon. Tithymalus cuj
thymalus Dendroides,Lonic.Efula maior, Cara. Efula minor,Dod.fol.& LE
Thal.Piryufa fiue Pinea & Turpetum nigrum A&üarij, Lob.in. obfer. Pityufa fiue
nenfi VI. Tithymalusarboreusfolio myrti,C. B. Tithymalus Dendroides, Matte :
Caftor.Lugd.Lobel. Tithymalusarboreus Myrthifolius,Lobel.in iconibus. Tithymaus 757
tius,Dodo.fol.& Lugdunenfi. VII. Tichymalus leptophyllos.Matth.Logdun.Thal Ec par
minimus, Tab.Efula exigua, Tragi(cui & Peplus Diofcoridis)Lobel.Efula minima Lugt ^ Ed
Dalechampij, Eidem.Papauer fpumeum, Gef de hortis Germaniz. a pk
Inlib. Quartum Diofcoridis. 867
Tlrrócuea. PITYVSA. CAP.GLX. "
Iyuam fpecicà cyparifsia differre conftat, etfi cichymalorum generi affignetur. Caulis fupra cubiti ak
P dinem affurgit, geniculatus:folijs a picezsacutis,exilibus:Hore paruo, velut purpureo: femine ifi^ aMeü,& Cat.
am ie lato:radice craífa, candida, fucco referta: quibufdam in locis frutex hic b przgrandis inucni- z/7;. i. pi-
si per aluum radix drachmis duabus data in aqua mulfaritern feminis drachma: fücci cum fari- ni.
cochlearium i i oliorur ü b coidya dg
naÍubacti rium in carapotio datur:modus foliorum drachmz tres. eed
i i r Mey Enc.
PITYYSA Ityu[a,vt latius precedenti capite retulimus, ea nimirum v2lóc ma-
Mes Mas
" T: x fuerit planta,quam officine Efitlam maiorem nominant. Ficus fon:
pod row" Huiusradices berbarj,qui quotannis € Gargano Apulie nion- facratio qué
/ te fuccos, C alias radices ad nos comportantmagna impoftu- Efala. maior
ra pro Turpeto venditant , quenadinodum Cr Yhapfia vadi- c.
ces pro eodem fubyciumt, vt fuperius in tripolij mentione dixi- T
mus, Quod cim fua etate non ignova[fet AGuariu s» album dani rel
turpetum Alypia efe vadicem prodidit , erum verà Pityufe. .. in.
Nec bis ob[lat,quàd dixerit Diofcorides, Pityn[e radicem fub.
effe candidain:nam is de interiore (ubflantia zantum intelle-
xit,non autem de exteriore corticis membranula, qua viridi
rufe(at;ficcata nigre[cit. Porró quod Efüla inaior [it Mauri- Aiebrs e Bs
tanis alfebram,vel febram , fatis liquido ex. Serapione colligi füla. maios.
poteft , vtpote quà integrum de Pityu[a caput ex Diofcoride
fümpfitcr in fuum Scebram tepojuit. Quo fit; vt plani falli
putem Brafauolum , quippe qui certo fibi peyfiradeat ; BE
bram maius Mauritani efe titbymalum platyphylsn.Nico- Ffola d
laus Myrepficus quibufdam in untidotis, e catapotósaluzm: ro TS
Joluemtibus Efulam imponit cognomine thamapityn. Vnde
Fuchfiu: in (uis docliffimis adnotationibus , vil aliud ejulait
Nicolao referre fcribit. quam Chamep ityu;inon atttem titby-
mali [pecien. Qua in re Fuchsij opinio (pace eius dixerim )mi-
bi non plant fatisfatit, Nam cim plura fent. titbymalorutüà Fuchsij opis
genera,qua in vuiuer[um Efule nomine appellantur ; de ea 1cprobata.
tantum intellexiffe Nicolaum exiffimo , quam Diofcorides à
foliorum forma Pityu[am vocat,eo quod pini, vel picea aibo-
ris folio conflet : que obid efula chamepitys differenti caufa
Nicolao appellata eft. Paruam enim pinum pityefa veprefen-
tat:quarenon ab re efula quoque cbatttepitys cogiominari
potuit.Pityufain Italia pafiim fer? prouenit; facie minoris c-
Julz.fed longe in omnibus tnaioryadeà vt quibufdain in vegio-
4o nibus,vt in Apulia, arbuffi fpeciem referat. Vifitur capiofain
Veronenfi 4gvo,ea immen[a planitie,per quam ad Benacum tranfitur. Sed quod aridifimum ibi fit folum , non admodum
«dolefcit. Hec(vt Mefues eff author agreffium bominum medicamentum efi: multa enim fumentibus adfert incommoda
proinde cius vus apud medicos peritos prorfus exoleuit quemadmodum c turpeti ex buiufce radicibus parati , poftquam
exea efl impofforum fraus:etfi non defumt improbi pharixacopole,qui Pityufa vadices legitimi Turpeti vice fuis inferant
di ntu-fintá, etiam circumforanei, qui barumradicum puluereplures iugulent vuflicos, quam fanent. Adfcribunt
quidam Pitya[am titbymalorzn generibus, quoniam c ipfa fimiliter lacteo [ceo madeat, pureetá, eorum modo. 1d. quod
urpetü al.
(0 Galenu aperti teflatur lib.8 fimplicium medicamentorum,dum fic inquit. Pi, ufa s C banc quidam fpeciem putant effz Pityufe màs
| irbymali , quid fuccum babeat ,vt illi, quodque fimiliter illi purget , ceterais, d viribus illi eff adfimilis. Ea ES ex Gal,
| o mmóusa Latint item Pityua vocatur: Arabici, Scebrai, C» Pthias: Officiis, Efula maior : Italis, Pitinfa, € Ejula mag
fo giere.Gallis Turbit noir. Í-
| Aalioji LATHYRIS -. CAPCLXL
L Assis quam aliqui tithyma'um appellant , eamque tithymalorum numero adfcribunt:caulem c. * Mei, &Cat;
6o tinéta continentur, eruis maiora,totunda:quz dum corticibus exuuntur, candida funt, & guftu dulcis - Mies
Nullus radicis vfüs:totus frutex lacteo Note upe vti tithymalus. b Grana fex, aut Pria xod e T erum
aytcum ficis, aut palmulis deuorara altum purgant:fed aqua poftea forbends, trahunt autem bi- sap ex
lem. pitui » & aquas.Succus,tithymali modo exceptus, eundem effe&um przbet.Cum gallinacco,au pc dit obl
oleribus folia decoquuntur ad eofdern etfcétus. —— Ka habet v-
Sm.
868 -. And.Matthioli Comi, |
L'ATHY bs. grana eius Palo 1, 1610-6 p d
efficacius purgari cupit, Wiandenda
deieclionem non defiderapt Copio[am , i
tegra deuoret , py efertim fi qui fumit d!
bec AGuarius, Decein,ducdecimue ifie éeua dus
nibus delibrata , tifaque Cp in toin
tum potenter citant. ltaque ijs Ylliter poi E
philtra deuoravunt , aut alia Yenefcia fido uio
citer expellunt. Prefdog praterea Lathyrs ai
mniasad qua Ricini (emen Valere füperiu: divipsn, "d
vis vires defaripfit Galenus libro 2: implican md
torum.fic inquiens; Latbyne funt qui dica c» hom
tithymali [Peciem, tum qid fimiliter ilis faccum. ds
tum quid eodem illis mado Durgetstotaó, ili faena igi
dulce;
là fiinifi quid. femen euflantibus Videatitz dulie: quyi c...
etin maxime ptroatoriam vim obtinet; :
bugie Grecis, Lathyrisitem Latinis dicitur: Of ani
ua ininer. Arabibus, Mendana, feu Mabendag,
thiri , C Cataputia minore: Germanis
Cypringfórner enno Steibfórmer: Bifpans
Gallis, Efpurge, . cad
Lathyris vi-
zes ex Gal.
Nomina,
Lathyris maior, C.B.Larhyris Mart.
Fuchí;Turn.Cord. in Diofc.Dodo.gal. &f
Anguil.Gef'hort. Lonic. Caftor. Lugd Copia
Brunf.CafAl. Cataputia minor, Lob. Granun sg.
umminusMefüzo. ——- VUA
Hie. PEPLVS. CAP.
ROT Dri: frutex eftladtei fucci plenus
E E vtrutz, pauló rarioribus: rotüdacor
dranta", humi refperfa:(eminc füb folijs paruo, rotundo, minore quàm candidi papaueris: pluri
tetauxilijs. Vnicam radicem habet, uperuacuam,ex qua fruticat:nafcitur inter vites.& in hortis.Coliy.
tur meffibus,(iccaturin vmbra, & continué verfatur. Fructus tufüs, & feruefa&us recondi -Bilis, acp.
" tuita detrahitur acerabulo eius in hydzomelitis cyatho poto.Obfonijsinfper(a conturbat aluum : mi
conditur. : $
—LPEPLYS
S.
Inlib.Quartum Diofcoridis. . ^86
t frez2je. PEPLIS. CAP. CÉEXTDIL
I is, quamaliqui Íylueftrem portulacam vocant, Hippocrates peplion, in maritimis maxime naíci-
p «rt zm iik cindidifacci pleno:foliis fatiuze portulacz;rotundis,inferné rubentibus:femi-
-nefüb foliis rotundo;vti in peplo.feruente guftu:radice fingulari , fuperuacua, tenui. Colligi & reponi,
-acdari,vti peplos;& fale conditi folec.Ea(dem habet vires.
ps berbariorum vuleus, quàd erbiculata conffet com a,E[ülam rotundam vocat.Proucrit non mod) in vinetie,féd jue i - in
etiam in agris culeura dejfitutis,lacteo fucco pregnans.Peplida vero, qua Peplion dictur,in maritimis na[centem,non ub
10 prius quam boc anno euul/am vidimus.Vtriu/que vires reddidit Galenus lib.S fimpl. medic. vbi primum de Peplo ita feri- a m or
bit.Peplos, quidam verà papauer [bumeum, C bic frutex paruus fuccum babet. Jimilem titbymalis cm in aliis , tum quia !
uagatseen illi.Mox de Peplio idem Galenus bec verba fubiunxit: Peplium , c bic quoque frtttex exiguus fuccum obtinet,
titbymalismafciturg, pleruna, ad mave,radicem babens inutilem,vt C plepos:fuccum vero validum, non tamen ad- des
modum vtilem.Sed emm viileeft,& flatuofam, fimiliter femini pepli purgans, Que planta «iz3oc Gracé, Peplus etiam :
Latine vocatar: Officinis C vulgo, Efüla rotunda: Italis, Pepla. Qu& Yerü a-ez2à; Grace, Peplis quoque c Peplium Latine
- dicitur:Italis;Peplo.
$a Peplus Matthiolo in maioribus figuris & Compendio, Pcplis,eidem in minoribus:Peplus,Fachf:
Dod.gal.(cui & Efula rotunda Officinarum.)& fol. (cui & vineale reuelium,Ruellij) Tur. Cor. in Diofc.
1o & hift. Anguil.Lob.Lon.Czfal.Caft. Cam.Thal.Tab. — 1I. Peplis, Matth.in maioribus figuris & Com-
" dio, Turn. Anguil.Lob.Clu£hift Hifp.Caft.Lugd.Cam.Tab.cui & Peplus minor, Peplium, Czalp.
. ems Hippocrati Peplion dicitur.Meminit Anguillara & alterius, quodlosis montofis in Samni-
ribus collegit, quod nuper cx iifdem montibusaccepimus.
Mec : p
Yauiéiah. CHAMASYCE. LOXUKP. CLYTIE
Hamzfycenaliqui fycen nominant. Ramos emittit quaternám digitorum,teretes, Tuctoiosl inter-
ram deiectos:folia lentis, parua, peplum plané referentia, tenuía,quz à terra non attolluntur : femi-
ne fab foliisrotundo,vt in oue caulem,neque florem promir:radice firmatur tenui, füperuaca-
^neram illiti.Decoctoram cibo aluas refoluitur.Succus fimili effectu prodeft. Illitus contra fcorpionis i- vo drei, D,
&usauxiliatur:zaduerfüs caligines oculorum vtilis, & hebetudines incipientes fuffufiones,nubeculas,ci- AUputir rac
: caicescum melle inunctus.In Íqualidis, petrofifque nafcitur, i pr cm
A fg : . verrucas.
*CHAMJESYCE.*
Nie Chamefyce , quemadinodum c Peplus,in vi- Chamafyces
, meispetrofis, Cr fqualidis montitulis. Hac, vt ex totius confidcratio,
plante deferiptione colligi poteflin pepli genereenumeranda ———
videtur:quippe,que ramulis excat humi perpetuo [pasfis,la-
£leo fucco refertis-foliolis, C coma peplo fimiilibus-Iüinc itaq;
quifpiam forte non aberraret, fi cenferet Chamefycen effe mi-
norem peplum:ego tamen id plane affereve non aufm. Cha- Chamafyces
mefyces vires tradidit Galenus lib.8.fimpliciam medicagen- 55 5x Gal
torum , bis verbis. Chatefyce abftereendi fimul c acram.
vim pofidet. Itaque acrochordonas,myrmecia: caules eius te-
— Weriorciin modum cataplafinatis adiati,& ex "sli
ferunt.Cum melle verà craffas oculorum éicatrices
Jed d beberudinem vifus à crafitie matam as
Jant & fufufiouum principia X paageden
mefcepariter Latinevoratur,
-Chamefycesgurm, cimMamhiolusmonha- —^——
bercsadpofuimus:quo nomine donarant, Gef. hor,
Aducr.Lob.Dod fol.& Clufhift. Hifp.Caxfal. Cam, PT.
Taber. & Lugdunenfis hiftoria,vbi duzadpofica fi- OU ali
gura. : EIAS : : Tyco) Téav
x pzc-.rres, vel
ey
COMES eis QaEIE T quattüor,
do Grote s - b Orib. 27e
CA P. I CLX Vs, UE 7pa7r nv 6i
1 es d -
dicia nar deris vel quatuor
am. '£ues, & qui nohnibilecrat. "^.
is;mollioribus tamen, [hirfats,& triangulis: Bore cce eom
e:rac prelonga;craffitudine cubirali; candida, Be
ida.Legic üccus. Capite exempto, radix in teftudinis fpeciem ka zia
- excauafür:quo fir; vt in caüum confiua fuccus, qüi conchis demum excipitur. Alij fcrobesin tez- Cosciufa nul
Concamerato £nu fodiunt,in quos fübic&is iuglandium foliis, profündunrífüccum, Iccatumque ex- lum. exéplar
diis, Laudaturautein Scammonium leue, niddum; rarum, & colore quàm fimillimüm tatio glu. hsbet, ficuái
y ur xenaibus fiftulis, quale ex Myfia "ione Afiz deporatur. Nec attendere folüm par 5,5. dece
ft fi linguz cactualbeícat (hoc enim cuenitadulcerato; quod admifto fir tichyesli aee fed lonoz ma ve á
Eo AP iam 3 tab.
exuzat, id — tithymali argumentum eft; ,, i. -
D4dd 4 as Natione
Bsantea narratis: item fi non vehementerlinguam bló
i: - : 2 B
Land
*
3o nea.Rami ex vino tríti vulue dolores fedant,in peífo appofitiztollurt tumores;aca verrucas omnium ce- ^ MC «gr
" * "
NY
$70 And. Matthioli Comm.
Nationc ^utem Syflacum, Tudaicum deterrima habentur, grauia, denfa, erui farins&g :
ta.Succus drachmz vnius ; at quaternum obolorum pondere hauftus ex aqua pura,vel m, vit,
na bilem,& pituitam extrahit. Ad refoluendam alaum binos obolos cum felama, aliove femin.
fc fatis eft-Dantut efficacioris pürgationis caufa;fücci ires oboli, cum duobusyeratri nigri, & mud
chma vna.Fiunt purgatotij fales drachmisviginti fücci Ícimonie in fcnos (alis Cfathosad 2 Kdbs,
dus proportione virrum:integer quidem,tria cochlearia:medius, duo: minimus vnum, edis lotümo.
vna;aut altera purgat ttm iis qua retulimus, Nonnulli decoctum radicis ebibunt, » licisdrche à;
cum hordeacea farina teritur, cataplafmate ifchiadicis vili, Partus enecat füccus, vus inn dc
tubercula difcatit cum melle;aut oleo illitus:decocto in aceto perunctzleprzabisunnir: : fibi;
tis doloresexaceto & rofaceo perfunduntur, diuturnis,
h
Scammonee, L SCAMMONE A. Camitnonitin, quod efiScammonie fuccus y eg
har Fiber : fits n , dem in Italiam aduebitur, Prefertim Vere gis
M : od ES z uS AX SY 4 lexandria Aegypti, c» Syri importatur, Sediptp
(^ & e$. "DIU nendi funt Pharma pen qe -À
Diofe. locus
fufpectus.
Scammorti
lxtrones;& vi
tes cx Mefuc.
Nomina.
eantur,an fincerumyaut adulterinii 1/73 Scemmurism oui
ab jsemendum eff, C netantum covfidant oui lg
Gu albefcat, cim id(vt rele Dio, toridesi ia
que pofiit ex admiffo iym
befcat boc facto periculo, expendenda queque font dang.
quibus praftantifimum digmofi ler. 4d hucitagtema
obeundum, € Medic quidem tenentur, qui chrifngn v.
ligionem ac pietatem colunt, vt Laudatifimumon
beantá, fammonium,Nam cium boc medicamentis
fert eleétarierum,catapotiorumá quorum, t
bumeres in morbis dejciendos ft bafis , quii a
immifcent,mulli dubium efl quin peffima, c»
tiofa conficiant medicamenta: queo cert nihil
nibild, execrabiliu effepotet.Caterim nfcio quopadofa,
vt deuoratis noftri Scatimonij 12.4ut ad, Hframum ij. aris,
fimentium aluus pluries , fepeg, exclustur, dmDisonh
Jinceri drachma id praflare vix poft. Siquidemiuili ia.
ciorem purgationem tnoliri contendit , j
bolos, Ellebori nigri binos C alces drachmam vnam ;
propinari iubet. Quofit,vt facil adducar ad redonium aa :
. bocin loco Diofcoridi mendam fule[fe , 4Utt Scammonis.
quo mos vtimur, adulterio non vacare, Sammunj patum, —
euius bicimaginem damus, ConfFantinopoli adm Vim
mifit Clarifitmus vir Augerius de Busbehe, quitumtampà.—
Cafareum bat. Eam curati d
, 4 Bono Baldino Myropola , que, foli bumoreveflitu h
m * pofl viticulas;folia € floresemifit.. Andreas Marius
in Me[uetm axmotationibus, banc ipfam planta Georgio Liberali piclori , qui no[fras pinxit inzagints accepta
quod fortaffe ignoraret, Georgio illo eam 2 noftris hortis effe fablatam. Sed bec obiter dicla fit, no
primoyatt Georgio faccen[eatins; fed ne fortaffe xoili , ac fycopbante , qui molis dis inbiant , fart
Sed profecto mirari mobis fubit, quod Galenus in libris de finuplicium medi ; facultatibus , nib
viribus mexünerit cum tamen plevaá, alia feriptis tradiderit longéetiai minoris nomenti, atq; alis
] moni mentionem fecerit in fuis aliis monumentis. Scammonium » autbore Mefuein fiia fimplicibus dit
corporibus Leffones inferre poteft.Prima eft, qud flatus quo(dam mordaces gignit, v[que adeo ven. atit
fekentibus uau[einn commiotteat.Noxa bac tollitur,ff in excauato cydonio malo,dibano,aut. prunis inafatur MEM
dique circamlita;prefertim additis aut feniculi aur dauei, aut apij femine,aut, qalanga. Inflmat deinde an
perantia corporis [biritus:quo fit,vt facile febres exaitet,is precipue, qui obftrucionibus vifcerum, 6
tentibus obnoxs (unt. Sed id nocumenti aufertur , admiftis inter coquendum, quarefrigerant , ef
eutiofimods efl pfyllj feminis [biffamentum, prunorum decoctum, feu potius palpa, rofarum c» violata
tith,aut aqua: quinetiam fi ante cotlionem maceretur oleo ro[aceo,aut. violaceoaut cotoneorum nifi [ape
adiiffa rbot,aut faclitio Podio. Ad bec quid magnatum attrabendi, tum aperiendi facul tefit pra
tas alui flusiones facitzvafórum enim fculaplu/quam par fit aperit. Hec efio adimitur adnziflisrebus
cobibentibu fg nempe ma[fiche,eydoniis malis, fuccoó, ab eis expre[fo, cr yyrobalanisprefe
«cti fucco, quo (catet inteffina:proinde c tormina, d dy[enteriam, C tenafmum exatat.St
additis bamidis pinguibus lentifg, medicamentis:cui
aut ro[acemm-item prunórum pulpa per fe, ci accharo.
pta Cr calida aqnapoft libita: vtpote qua medicam,
xam probibeant.Hinc eff quad prudentes edic , quo celerius IIO,
iu[ulum,cum factharo fuperbibendum prabent.Obe[f poftremo femmonium cordi, iecari 4
vía, Latinis item Seammonia Vocatur: Arabibus, Sca s [ite Sachinunia:Italu,Scammonta. I, Samne-
» cet DE
- Inlib.Quaitum Diofcoridis. . 871i
»]L SCAMMO NEA MONS- L Scammonia Syriaca, C.B. Scammonia, Matth.
peliaca.* Dodo.gal. Lon.Cordo in Diofc.Anguil.Caft.Lugd.
: Calp.Scammonium,Dod.fol.Lob.Scammoniuim
Syriacum, Antiochenum Scammonez , Lob.in ico.
Scammoniz frutex, Gef.hort. Scámonea Antioche-
na,Cam. l.Scammonea Monípeliaca.Hzc radi-
cc eft íarculofa, fibrofa, digitiminoris craffitie,fuíca,
intusveró fübflaua: friabilis cum aliqua dulcedine
acris:per cuius medium neruus flauus fertur; qui fra-
&us minimis foraminibus plenus cft: caules primo
ortu erccti cubitales, poftea Volubilis inftarfarmen-
tofi quatuor etiam cubitorum, repunt, qui concaul,
foliis cinereis orbiculatis, in mucronem definenti-
bus & bafi falcatis pediculis reptátibus: floribus ftel-
latis cádidis,quinquefoliis,ex alarum finu quafi vm-
bellatim Iunio & Iulio prodeuntibus: femen angu-
lofüm. Tota planta lacteo fucco turget, cuius fucco
aliqui SCammonio carentes cius loco vtuntur , fed
maiore dofi & minori effectu. Calida vltra tertium
gradum cenfetur. Hanc ante annos nouemdecim
Monípcelij in littore inter Volcarü ftagnum & mare
legimus.Dicitur Scammonia ftoifiiei: Gefhor.
Cam.ad Matth. & Periploca repens. Scammonium
Monfpclienfe, Aduer.& Lob. Scámonea Valentina
& Monfpeliaca, Clu£hift.Hifp. Scammoncea mariti-
ma Monfpclienfis,Lug.Cam. cui & Coriziola Rha-
fis.Volubilis marina, Tabernzemontano.
XajiAatía. CHAMEL X A.
LE CAP. CLXVI
a N :
-— / d Hamelza furculofà fruticat , tamis dodrantali- a Me.4z;
bus:folia olea fimilitudinem habent,tenuiora, » uiia
E quz guítata linguam mordent,& arteriam deradunt, Detrahit pituitam bilemq; foliis przrfer- qua;sui met
in catapotio deuoratis: namque duz abfinthij partes;adiecta chamelez vna, hydromelite excipiun- le
tur, & in catapotia coguntur:ea autem in ventre non liquefcunt, fiquidem quotquoz fuere deuorata, re-
gerantur. Foliis cam melle tritis, fordida vlcera, & cruftofa repurgantur,
L CHAMEL.E A. IL THYMEL7EA,
/ j^ ZW
: M I APER. // V ) / S: /
* VAS AN NN 2 [/ eS hi
MVEEASWTPP NI RAV E
N NP
872 And. Matthioli Comm.
OvucAala. THYMEL £ A. CAL CL*yPMH d
4
Hymelza eft;ex qua granum Gnidium, quod eft femen ipfius,collieitur.Hoe ^
quoniam fatiui lini frutex füapte natura fimilitudinem referat. Virgas edit pulchras, E
binüm cubitorá:foliis chamelzz; anguítioribus,& pinguioribus,vifcofis,eummo, ^ mtb te 3
flore candido: fructu myrti in modum rotundo: qui inter initia viret, & tandem tubefit: utr
fructus durum .foris nigrum;intus album.Hoc per inferna bilem,pituitam,aqua(q BEER
granorum pars interna bibatur:verüm faucesadarit.Iaque cum fari :
tidebet,aut melle cocto obductum deuorari.Oyizeré de
1na,aut polenta;att in
iet eRe Qabnnlutolemine sci rro
E jatiter t; per meffes colliei debene, & ficcaaig
condi. Quibus dare libeat;antea tundere, & neruos eximere conuenit. IIlitum acetabuli
luta vini potione,aquam extrahit:mediocrius purgat;addita lente coctajaut contritis ipium d
lax farina vuzacerbz fucco excipitur, & in pattillos diuiditut. Herba ftomacho infefta: parcs; :
necat. Nafcitur in montibus, & afperis.Hallucinantur, qui coccon Gnidium fru Pars impo
ftimant, decepti quadam foliorum fimilitudine, Nu
Chamelzz, 'de Hatneleam,pariter c Thymeleam Arabes confus (atis,ac perplexé Mez ereon appellant. Cuigs etf dus
i ues C BETASYHULS album, alterum nigrum, tamen js etiam Daphnoidem adimijcent, Cr becomnia ade)
"amplicant,vt hacin ve nibil certi,nibilg, perpetui actuti ex eorum fcriptis elici poffit.Illarum plantarum
do corporis hamores,tam vehemens, violenta, ac furiofa exifit, vt nifi vobu[Hffimis bominibus tutbinm
pofnt:plerunque enim imbealles confecerunt, abvafís vi[ceribus apertifá, vaforum o[culis. Quare nont
tani c, idui, H t. Proueniunt be plante numerofe in vallis
Tridentino agro: e vtred, (licet hocin chamelaa praterierit Diofcorides) fiuctum ferunt ile
Chamela. quadantenus longior fit, c» oliue formam repra[entet.Vtrique fructus initio fui exorti vire(at,m
turitatem rube[ct, denique exiccatus niger confpicitur. Caterim laccam, que ? Thymelea decerpitur ,
piperis faciem pre fe ferat,acrimoniamá, non obctram guflantibusvelinquat, vura Ananienia, vna eti
Piper monta- [e femine,Piper montanum indifferenter nominant.Nec [ane mirum,quand quidem & Tb phraftus-ds
num, te quod inaxime piperai
platarum bifforia, vbi de pipere differuiffet;flatim Cnidij grani meminit:vtpo
€ admodum etiam acre fantiatur. Sumunt boc piper ( vt corum nomine vtar ) Jrequenterincolain fi i
aduerfus omnes fert morbosiita sedicos, c pharmacopolas fallere credentes.Sed fepe euenit,vt ctmfutu
i prauideant (que eorum multorum imperitia eff )non folim felfosdecipiant, [ed etiam fibi mortem.
pis hoc teffari poffum, qubd ex utontani illius piperis affumptione plures periffent, wifi antidotis noftris fa
nijfenten- , - f . Wei : Men e £s
vtiaexplola, 4 feruaffem.1deog, tion polum mon admirari Plinium, quippe qui faribat lib.27.cap.9. Coccognidium qu
eft fuclus,de quo nime feribiumusaluum ad|fringere, citta adeo exoluat,vt in magnum (ape difarimen [amenas
enim (vt ipfe inquit Plinius) adeb vrentis gu[fusyvt vorari non pofiit nifl in pane. Proinde[cite po[feritatisma
didit Mefues,nemini MeXeteon prabendum effe, nift iffi admis antidoris, quibu eius deleteria,
i qua omnia corporis principalia membra
Pilile deMe- 11H, CNEORVM THEOPHRASTI.
fruit. Habentur ramen pafftm in phai
zereo. qit« de Mez ereo appellant, quibus aliquand
cad aquai inter cutem extrabendam, Veri
dent exhibere (quanquam medican
auibus eora malit, PAESE DET
Cneorum ratore: : V er d DM
Theoph. bominibus. Sant qui contendant TI
duum apud illum ej? generum,alt. fe ch
. terum vero Tbymeleam,id quod] t
dis authoritate, vtpote qiti [eribat , Thbym
culiariter Cneorum appellantur;
rim ab borit vitilitigatorum fal[aopi
diffat fententia noftra, vt. ion
ad ies Cratonem Vratislauienfem.
mun feribentes differuimus.Sed (Deo
banccontra borum fufurronum
vundem noffrarum Epiffolarum,
diuf, pofteritatis memoria comma
de quo mencinit Theophraftus hib.
x fforiaynullis deficieribus oti
nobilitate clarus Gerardus Ci
L "s
vtaui
E ingeni n
ciunt ad inentis [anitatem.
- babet qualitatem amaram.
vlcera , & quemaxiimas E
pote[t. Que Gratis ra uehtka
oleaffellum appcllatur: Mauriti
rion:1talis, Chamelea "a
4 : til.Que ver) Grec Sunc
nere Etre WE »Éi catur:Italic, Timelea.— —
- Inter Chamelzam & Thymelzam Diofcorides differentiam fecit , at Serapio
*
1^ nore
Inlib.Quartum Diofcoridis. 875
fic Mefues Thymelcz, & Arabes Mezerei nomine,expreffere. I. Chamalea Diofc. Chamalea latifolia
vel ionis: T hymelea foliis magnis & tenuibus, Mefües:Chamzrlea, Matt.Lac.Cordo in Diofc.
Dod.gal& fol.Gethor.Lob.Lon.Caft.Lugd. qui duas habet figuras; Chamalea prima, Cluf.hift.Hifp.
Chamalea altera, Chamzlea vera, Cam.Chamelea Arabum tricoccos, Tab.Mezereon Arabum
Lobinicon IL Thymelza Diofcoridi:Chamalca tenuifolia & ni ra, Serapioni: T hymelza foliis
is Mefues; Thymelaa, Matth.Dod.gal & fol.Lac.Lob.Lon.Clu£hift.Hifpa.Czfíal. Lugd.qui tribus
figu'isex picffit,Caft. Thymelaza vera, Gefner. hort. Thymelzafoliis lini, Cam, Thymelza grani gnidij
Lob.inicon.Thymclza prima Tab.Chamalea Anguillaz. III. Cneorum Theophrafti, Matthiolus
habetin hisce Commentariisaliud Capite dc Cinamomo,de quo füpra:aliud hocin locoà füpe-
diuerfum.Hoc Cneorum candidum cidem dicitur in Compédio, cuius figuram affümpfir
eníis, Cncorumaliud Theophraíti, Matthioli nominans.Qirod erfi nobis videatur nil aliud'effe
am Lychnis vcl Ocymoides repens montanum, quod Ocymoides repens Polygonifolia dicitur Lob.
&Lugd.cui & Saponaria minor , fic Ocymoidis alterum genüs paruum , Cafalpino ; & Ocymoides re-
uicina tamen, Matthioli figuram remouere , meliorem in hiftoria exhibituri, cm
in Apennino legcrimus. : !
E hm —SAMBVCYS. - CAP. CLXVIIL
S Anbud duo genera. Vnumin arborem affurgit, (u culos fpa rgensarundinaceos,teretes, cauos, can-
Ac dicátes,proceros:folia iugládis, [terna; quaternávc, ] cx intcruallis circa ramos exeunt; grauia odore;
a minutim in ambitu fe&ta:& in ramulorü cacuminibus,cauliculifq circinatz vmbellz; que floré cádidü
Gi,cadem efficiunt. Radix in vino decocta,& in cibis data,
i rur,infammationé mitiganr:ambuftis, & canum morfibusillitu profunt : vlcera quie dchi-
in fitulam,agglutinanc;iis,qui podagra tentátur, cum feuo taurino, aut Ticino profünt illita folia.
ERES PPS DT TUN
- .l SAMBVCVS 77 1l SAMBYCYS MONTANA.
M
j
S
:
NE
EA
EPA
IN
RM
Iz Z3
A VE,
NO f
N V A
AR
eb id e dti ead Ms ka x ea 4 » $- i pel "n mc ;
Sinis, alu pan funt nulismon cognita Prorisetfiymum tanto genua predatü YDiofioride, toli ta.
" Hr C Pineerii fpi w prouenieus- Hai genera fruituinter fe diferum : fiquidem montano fores b ێo4
: Mes t re
ak - c *
a.
* E A f
LER rd
Concelu(a nó
legit Orib.
a Meum ju-
pariunt:mox acind cerebintho fimilé,in nigredine (abpurpurei , racemofüm, fütco madenté,vinofüQ;. ^^^ — iP
Alerü genus cbamaastexocatur, Romanis ebulum,long? huniilius eft, magifque herbaceo generi affi- -Wwe es
n xcaule quadrangulo,geniculato,foliis amygdala,cx interuallo longioribus geniculatim expan- ;,,, , E.
innarifque;graueolentibus,in ambitu ferratis:mufcario fambuci flore, & acino eiufdem:radice ttiti- Jo i EE
craffitudine digirali.Eadem veriufqg vis, & víus exiccans,aluo detrahensaquam , ftomacho in- vc;3 Eten
ituitam,bilemque detrahendam. Caules teneri in patinis co- T:pat-i.mino-
ydropicosadiuuar:prodeft viperarum morfi- ra, &redtius
bus.codem pota modo:vuluas emolliinfidentium, deco&o : patefacit earum fpiracula : & vitia corrigit. meo iudicio,
| 3 Aciniinyino poti, codem funguntur munere:denigrant capillos illiti.Folia,fi pratenera ac mollia ex po-
AA
$: ER B
repu ci rd
274 And.MatthioliComm; |. -
" vmbella coberent peri de aci
III. SAMBVCVS AQYATICA. vigritatt fed nra
————— beet vimo[e ac uci lona i
fed minori lengé procerit,
alcentibis locis, y, ires vrb, Tbeclligre;
difcrimen facit , Bron... 7
dolefüit ; C Leuiore cop, haterie,-
luffrem Sambucum a. d
Sambuci vi-
fcs Matth.
CI AGIS COrtI,
aut, an
Praflat idem radicibus ebul; extraddus
fam pituitam ad artictlos decirte e;
per diutinas 4que lotiones à wigro rcp ens
gatum , datur vtiliter dracbme pouderees ij
tocbo;podsgricis;ifebiadicis Gallica lug. !
cet enim deiecoria vi mirific? eorum d,
fluentestum Teuocet tum deiciat, Supr.
bus fuccinn eliciztjinfolentá fubinde,
Ebuli vires
Matthiolo.
prejertimfil ? ittatur. Suffüg,
cocto comode ij,qui diuturna febre vexari, j alin
Tunt babitum,fitàmen ventriculu:, 6r itam inten,
ur odoratis adfrimgentibus, C» adid nf k
mentis.Paratur é Sambuco vguenti Prefantifini cm,
s Meam aiibtftiones boc pacto: Sumito viridis Sambuci £orticis , qui fLatim fub primo s DM cei clorkllram, Qu
eidem am- pluries loti ex fillatitia florum Szbuci aqua Ibras duas.Ferueant fimul aliquzdiu, :
buíta. addito cere noue odorata. fucci furculorü Sambuci,cuit[ó, vncias «Rurfus yt. feruejcant finito,q
tollto tücab igtie, errudicula agitato, amniag, mifceto, c ad finz addito. vernicis liquida.
*1V. SAMB. AQVAT. POLYANTHOS.*
Sae nia ;
3.
Es K RAE
EA)
aet uS N
UN XUL
Lote n
Inlib. Quartum Diofcoridis. 875
-. poliimem tontriti yn. quineriam duorum ouorum album, diu prius cocbleari agitattm. Subinde mi-
rerdligenteremuia. ce mando vafe a fert ato Fuge a S Le el M4 :
jov —— Lg t. Stillatitia cum Ebuli, tian (ambuci radicum aqua, lyérepe Ad hydcopé.
ire Laborantey vnirificà iuuat , fi buius quaternas vucias illius vero binas, vtrique famul miflis bauriant affecti
deebus triginta conrimuis.Iirus ebuli radicum [uccus procidentem fedem reprimit, € anginam tollit, vbi circa gulam ca-
jeham cum linteolis linatur.Exu[Ta Sambuci folia, C in puluerem trita, emanantem e naribus fanguinem fifiemt. Fac-
arum fambuci fuccus à epurgatus C cum melle optimo coctus ad Ittlapy Jpifiitudinem, auriuin dolores telit,
peo iaspenatuT. Sambuci tenerrima folia, que primo fLatim germinatu prodeunt , vna aam pari pendere radicum uarie gu
1 inis filled, axargie veteris contrita, fubatlag,, pod.ericos dolores prejentameo auxilio mulcent.. Meininit Sam- zw icri
: bui rtriufg, Galenus libro 6. fimplicium medicamentorum , [ic inquiens: Vtraque Sambucus tum magnailla, C» arlo- cn Mi 2.
ems tum berbacea,quam C ehameattem vocant ; deficcandi, conglutinandi,modiceó, digerendi facultatein ebunent. ——
Hac Galenus. Caterum facit Sambuci , Ebulid, facultas , qua ad cutem fub aquas pellendas uon parua eff , vt bic :
is , in qua cadem vi. itur , bifloriam c facultatem defiribam. | FR AN G v 1. A Frangulze
Frangule quo2, arboris , in qua vis non infima reperit
igitur tta vocata, quid facile frangatttr , arbor eff mediocri ento & ei*
"EESMS CEA Rossi t feri Corni aut virga fanguinee, cortice Al o
ni;exterius albis maculis re[perfo : interius veró adeb flaue[-
cente, vt fi mandatur , croceo colore inficiat Rbabarbari mo-
do. Flores edit allos, frucum paruum; Pifi magnitudine, per
medium dinifim , adeb vt duabus fimul baccis conflare vide-
atur, quodam nature artificio fimul coniunctis. Frudlu: pri-
mo exortu viret deinde rufefcit, poffremb vero nigricat. Is
2 duointer (e concludit officula, lupinorum feré figura. fed len -
tibus patilo grandiora , in quibus nucleus babetur. Ligni ma-
teries omnino fragilis imbecillag, eff: vudeilli vomen. Nafci-
tur paffim in Bobemia [yluis C nemoribus. Cortici vis ineft
non modica. ciam exoluens, tum etiam ad/hringens. Ideoque
Rbabarbari tiodo alium dejcit, c vifcera roborat. Mem Li-
lem, C pituitam expurgat , quinetiam bydropicorum aquas
ducit. Decoquitur cortex cum Eupatorio communi, Pontico
Abfintbio, Agrimonia, CufcutaLupulo, Cinnamomo, Fani- &
eli, Api C vtriufg, Intubi vadicibus ad lydropem , ma- EJ! Dos.
lum corporis babitum , C» Vleritiam : daturd, potandus ita S
affectis quinque vuciarum pondere, magno fané auxilio. At-
qui opereprecium eft , vt prius itj b »quiin .
ventriculo s Gr primis locinor venis decumbunt , expurgati
fuerint. Soluit enim aluum fine vllo incommodo , Lelle iccur
expttt gans, ac roborans,ade) vt quidam,qui [cyrrhofo Lecoris,
€ lienis affecta laborant , boc medicamento curati fint. Ape.
rit enim omnium vfcerum obffrutiones , C vafa omnia à
erafforum excrementorum infarétu expedit. Extimocortici
facultas eff ad/'ringens:intimo antem exoluens..
«b arbore delibrari debet,
bus
atit tribus dicbus
? 5. T
»
cnl roselabosvllenitisdtes
is & ceruinus. Dod. gal. Sambucus paluitzis, lueftris Gef
/on.Caf Sambucus paliftris femina, uoce pllio femina,
a Polianthos:Hzcá pfecedenti folümi Sore differt, qui cultu & à
c eaaet fit; cuius nomine noftra; -
Ilis non vifa) pilas niuc vocirant.Dicitur Lycoftaphylus
Ecce Í
Ll
47
S A - ^
* ECC ME
s" x: a --- 2. -
; QRMS CT $
876 —— And:MatthioliComig, | "
maícula, Cord. in hift, Sambucus paluftris,vel aquatica hottenfis , Gef; hor. S.
Sambucus aquatica polyanthos, Tab.Sábucus paluftris fecunda, Dod. fol Sambgc,
"V-Ebütüs, Matr.Brünf Trag;Fuch. Tur.Dod.gal.& foL. Ang. Cord.in Diof^ (cti & oat
Lob.Lon.(cui & Sambucialterum genus.) Lug.Catt. Tab.Caf VI. Alnus nj d arua San
Matt. Dod. fol. Lug. Tab. Auornus, Crcfcentio: Saulbaum Trag. Arbor RES -B.f
bufdam, Dod. gal. Alnus nigra;Lob. "'L hal. Cam. cui & Siler Plinii Alnus nigra ba 9n. Aln UN ]
Yluzvóxoz4cv. PYCNOCOMVM. INS : ADR
T Orib.z;4 D Yenocomon conftat erucz foliisacrioribus, fcabris, & crafsis: caule quad dr e. Ml cis
evl.potti. nc T marrubii: radice nigra, aut pallida,rotunda exicui mali figura, Monig. les Dore otii
" xofis locis.Semen grauia fomnia , & tumultuofa facit, drachmze inftar possis o!en 6;lnteninmripg
cum polenta: & fpicula;adactosq; corpori aculeos extrahit Folia illitu bcm ages. ET 5
dixeiusin aqua mulfa duum drachmarum pondere, aluum foluit, & bilem cx dac dicati
V EUNES 177 equidem víquamplantam bacenus fam confecutuss qtue facie Pyenocomovefbonderet, 0 zd
conidiiass! ingenue fatear, eferendum eff inter alias bexbas,quas bodie oyanibus Aiconipertas efüariino d G bili
pofferis. quos fpero futuros vci berbarie diligentiores inquifitoves , fuus velinquatur [aribendi loan, pell .
pigere debebit, ciim ex bisque nobis vel incognita, vel incerta funt; aliquid inuenerit, cy com ben Ne fant à
Nomina, 9, vtilitatem , in medium proferre. Ezin vt. Graci zuevàsoqt, ita Latini Pyenecomtmyotamt, ——
A'mroc. EC PHO S: CAP. CLXX, i
Condub n5 À Pios ramulos duos fiue tres iunceos fpargit, [ rubros, ] tenues, quitterra [parum Tor Wo i
legit Orib. liisarutz;oblongioribus tamé, [& anguftioribus, ]o heibaceis niis per, CCS j us "
a Car addit. formam pyri turbinata, rotundiore tamen, fucci foecunda, intus habetcorpus candidum, Nom
a i. yl nigtos.Superior pars eius vomitione bilem.pituitas; extrahit: inferior peraluum:tota hp
Lo udis tiones mouet.Succu n filibet eximere, tufa radix in fictili mergitur, & agitata aqua quod fü E
»: : H ?
legit. -nafclectum exixxatur.Purgat vtraque parteis fuccus, Ícíquiobolo potus. d xl
ELBILO.S.
V O5 :
uid H LAS
b
x
:OWJ
G MA
Apiifiue L-
fchadiscon-
fideratio.
scie proximis primo [Latin vere ab vadice erumpeutibus y mrio-
scenim Graíiá niLaliud fignificat , quam Latina. f
Ifchadis de- »ph«lib. p. c. 10. de plaut. bif. Apion bumotieve- 10m
5 tait. Apios folio con[lat rutaceo , breui , caulibutternis, atit quaternis humi)
atr d expirganidum
pes lapfus. Raeliij fenten effe
nO cs
1.
i' tr "4 ied honos adio
pony. tur quog in Apiocenfendo Fucbfius,
E opin.ex- :
lofa.
Pfendoapii
delineatio. — ht eNTP 455) fheminil i depédctes,Filipédule modo,nigra exterius citeci alba ntis ptr ipis jitapd H
ta Hac pafim mafctur fere vise, im Zgbe.tt vatbpis ee prefertim in viris sed quatiübudfet "oW. m
E
Inlib. Quartum Diofcoridis. 877
Siudicent, qui taria facultate dicere c :
or yccrite bin medicamentorum cenfu. Hecplanta non fecus Latinis & ItalisApios, atque Graci acriog
iem 4€ P/eudoapios:Italis Apio falo: Germanis &rbnüfj. ! ;
I. Tichymalus tuberofa radice , C. B. Ifchias Theophrafti, Caricam Gaza vertit. pou ^an
Dod. gal. Lacu. Anguil. Lob. Caft. Lugd. Taber. Apios vera, Lob. in icon. Tithymalus tubero e :
fol.Lugd. qui & Matthioli & Dodonzi figuram exhibet. IT. Pfeudoapios, Matth. erri er - e
ios Fuchíii, Lug. Cam. Chamzbalanus, Dod. gal. Taber. Aftragalus, Turn. quo nomine & Matthio-
ds cxhibuiffe, in prima editione aliqui autumant, cuius figuram fuo loco repofuimus. Aftragalus ar-
uenfis, Thal. Terra: glandes, Lob. Dod. fol. Glandes terreftres, Cluf hift. Panno.Ornithogalum purpü-
—. orcum, Cordo in Diofcor.Panis porcinus, Lonicero.
3
KeAoxurbic. COLOCYNTHIS. CAP. CLXXI.
|
-
1
Olocynthis farmenta, folia; fatiui cucumeris emittit, per terram repentia ; diuifa: fructum in fpe-
ciem mediocris pilz conglomeratum, vehementer amarum: quem legere oportet, cüm cosperitin
idum colorem permurari. Medulla fructus purgatoriam vim habet , fi quatuor oboli cum aqua
mulía, melle cocto, myrrha, & nitro excipiantur, & coganturin je seges Arcfackz pilae eruntur,&
infu clyteribus profünt neruorum refolutioni,coxendicum doloribus, & coli vitiis, vt qua bilem, pi-
uitam, & ftrigmenta, interdum etiam crurorem cliciant: factus admotr enecant. Dentium dolorem
3o tollit, fi vna repurgetur,& luto oblita cum aceto & nitro inferuefcat, hoc; iure decocti dentes colluan-
tur. Siaqua mula, aut juam in eadem incoquatur, & (ub dio rcfrigefcat, potu craffum humorem,
& firigmentaalui detrahet:ftomacho füpra modum aducrfatur:fübdita ex ca balano alui excrementa eii-
ciuntur, Virentis fucco vtilifsimé ifchiadici perfricantur.
' oto Car rtp Art Sach
Jlantiffimum ex eius fructu paretur medicamentum ad yá-
' ria morborum genera, ea tamen cordi, iecinori, Cr ventricu.
losaximé aduer [atur:quin & vniuerfum perturbat corpus,
faflidium, c inteflinorum rormina excitans, Abradit enim.
inteffina & va[orum ofcula aperit , adeb vt etiam cruenta
Jape eliciat. Hincmerità fit, vt eam dari probibeant, nifi pri-
us malefica eius vis prorfus aboleatur , js additis antideriz,
que ad id praflant : cuiusmodi funt ila, que ventriculum,
iecur , C cor tum roborare tum tueri poffants & que lentore
fito glutinandi vim habent. Colocynthis trahit pituitofa ,
era[[as lentaó, corporis excrementa in Yemotiotibus partibus
delitefcentia : proide cerebrum c. meros expuiaat , lec
mon etiam mufculos , thoracem, & pulmonem. Eam ob cau
fam vertiginofis, comitialibus, refolutis, conutifis, bemicra-
nia , diuturnoG, capitis dolore affetlis , aflbmaticis, C egre
fpirantibus vtiliter in catapotijs exbibetur. Collaa -
165 adiuuat oculos , & diutina tuffi laborantes. Effpratevea
vis eius efficax ad omnes frigidos articulorum dolores, prefer-
tim podagrices , C ifcbiadicos : ad que mon modb in catapa-
nil pre[Tantius efl ad coli cruciatus ex flatu € fügiditatepra
qnatos. Pellit aquas tam libita, quam per fedem infufa. Fig
: € colocyntbidis fiutu oleum , advetardandam canitiem , de.
3. nigrandos capi »€ eoram defluuium cobibendum, fi ex.-
. empta? frudiu pulpa , cauitas oleo repleatur, c» in cineribus
decoquatur. Eodem mulcentur aurium dolores , C» earum,
incerti fonitus difrutiuntur : quinetiamoleoipfo C felle bu.
SEC bulo interaneorü vermes fumulmifenturérca- 0
05 lida vmbilicoillimantur. Colocysithidis viresvetulit Galenus Colorsimhu:
"yug Qs PME dii famplicam medicamentorum hirvertis: Colocyntbis e Ie"
ufa amar ej [ed que am iffimo medicamento epoto ad[unt oj ta euidenter efficere nequit, ob purgatoriam facul. Gal.
Taten, quam validam in fe c eum ijs, que expurgat ante c» ipfa per aluum excerni preuertens. Viridis
Foitlacuaintirmibiadibu prd oett Grai atiriritem Culoybis dr Cuota afr aps
chandel Handel feu Handal: Italis v Hifpanis Coloquintida : Germanis Goloquínt vnb QSilocr Str f;- Nomina.
(0 Gd Cologne c7 Courle fouuage.
r t: Haua, vcl candida: ali rotunda varia: alia (cfsilis nigra maculata, magna inftar Cucurbita::& alia
munor:alia denique turbinata, (eu pyriformis. Hic pingitur Colocynthis fructu rotundo maior:qua.
€ eloc ii vera, Tr. Colocynthis prima, Dod. gal. Colocynthis mas, Taber. Colo. uintida, Turn,
Angl Cucurbiaagreils, Dra. Cucurbita fylüeftris fructurotundo; Czflpino. * Rs
is * : Eeee z E ibyuos-
T
ipo[funt. Apij buius nufquam, quod inuenerim , mentio- Nomina;
COLOCYNTHIS. E Olocynt bis planta eff tam medicis quàm [eplafarijs Colocyidii:
, vulgaris notitie.Veritm etfi( vt Mefues eff author )pra- ais confid.
Colocynthi-
dis vires.
rjsdeuosatur, fed etium clyferibus infunditur: quibusfanh.
878 — And. Matthioli Comin, -
E'zíibuuiv. EPITHYMYM, CAP. CLXXn.- E
TE Pihymon flos efté thymo duriore fatureiz fimili. Capitula habet tenuia, &leüis: rises 6 ;
las,quafi capillamenta. Potum cum melle detrahit pituitam, bilemqué atram ed iscadig.
prodeft melancholicis, & inflatis, acetabuli menfura ad quatuor drachmas, cummelle, lle, Prius.
guo.Plurimum in Cappadocia, & Pamphylia gignitur. G Macias.
Bpithymi IL EPITHYMVM. N bac equidem opinione v
^ confideratio,
Vérfehtuy copiose os
medidirei berbarie Ree yia " T.
farienfis , vt credant Diofcoridis, dlierumá cr NE
tbymum inagno diferimine b e diner dtm ;w
perunt Mauritani , prefertima, abillo, cuius »dt quf
fües. Quippe qui aferant , il aliud Ath erp t
effe, quam capillaris Gaffut be, entis quoddam Ke
circumoluitur. Grecim vy) idem le voling e
flore durioris tbymi faturtie fimilis Sua, utem (o mm
hoc avgumento comprobare Videntur , quid. vu
epitbymum, Arabicum [ülicei illud effet, de. dieit.
ofcorides,is non dixiffet, Epithymi florem effe darin D
fd alterius planta thymo adnafcentis, tid, fefe contaltems
1d quod etiam Plinij auctoritate tonfirmant , vt simi"
opiniani ex eo maximi adflipulari videatur , quid dus ty.
thymi genera prodiderit lib.2 6. Cap. o. vi ficinquit ; ]
mum eft flos ethymo fatureie. fimili. Differentia,
berbaceus effalterius thymi albus. Quidz aliter epithbyns.
tradunt [inevadice naci tenuis fimilitudine pali -"
forti pili legendum effet yvubens: bec Plinius, Exquhwmi. —
que planum fit,duo effe Epitbymig quorum alterumil-
liad Gratos , alterum ad Arabas referunt , Cita futt. 3
entur fententiam. Hort certà iudico ego quog, faa
firiberem, nifi quedam fefe nolis offerrent , que 1 :
mare videntur ; atque etiam offendere; Plinium ipm Di--
ofcoridis codicem, vndeillamutuatus efl deyranstumuh-.
ife, vel alium auctorem in boc minus grauem, utum fa
vel feipfum deceptum, vt in alijs conpluribus iliienen
motauimus. Palam etenim faciunt, quantum. equi
noftri vfus , & Dioftoridis epithymum , vnum & iden e
Z^ medicamentum, qua de eo Aetius; c» Adnarins Di :
: . : € Galenum fecuti , concordi pof itatis memoria pmáde-
Ficbymi vi rant, cumita feriunt : Epithymum atram bilem excernit. Datur adultis tufuin,Cr eribro excu[um , (rupulumqu-
res. tütor pondere, cumpaffo , vel oxymelite , e falis modico. Vitijs flatu turgentibus , e pracordiorum noxis 7 "i
Epificbe & quibus iecur aggranatur, c7 ijs, quii [irandi vexantur difficultate. Quod vero in labe na[üitur , autinj "
E Epitbymbrü- Ey dpl, pvp Eoitbymbrum inde appellatum , tbymi modo aluum refiluit fed vtrunque facultate
bacilli ambo. Que [an£liquido offendunt , quód uon fecus Epitbymbrum tbymbra f C Epifiete lala idi
Epithymutn in thymo nafcitur , vel profili, Hocidem preter Actium, c Aétuarium longe ameatefuatust
author Paulus; Dtofcoridis c Galeni fecator acerrimus ijs verbis; Epitbymum interea , que atram bilem. apo
fiantiffinum eff remedium. Dantur ipfius drachma quinq lessen GIN MM Epirbyminum sque PE
bre imnajaitur, epitbymo firiliter enacuat, fed imbecillius eff : ha: enus Patilus. Ex his itaque omnibus E
affrere, vnum tantian eje epithynzum; non autem plura. Quandoquidem fi Paulus , Attius Cr Alparin tr E.
babuiffent , legitimum Epithymum effe illum thymi florem , de quo feribit Dioferridns, putefentipi ico e
periri nulli dubium efl, quin c ipfi explicaffent duplex in thymo na[á Epitbymum. Verim cum en
: vnum c idem efe medicamentum capillamentumó, quod in thymosthymbro,c ftate »
eule copuoluitur , d implicatar. fibi vifum efl, quid fito tempore Epithymum vulgaris natitia med
foredeclaraffe non modo id in thymo. gigni , (éd etiam flebe , tbymbra, e ( vt nos fepe. vidimus,
2o dry yt bine (arent medió, inepitbymi defeitu, epitbymbrum, vel epiftebem fubffitui poff: EAE
— o térents id capillementum. barum plantarum propriam non effe partem , neque fuam babe fidem nici
quoddam e[fe exterius adueniens , & ins profiliens , ci viuens. His igiturrationibus adducor, vi neni
Epithymurnm
Graecorum
&Arabum aa
diucríum.
Multorum
opinio repre
bata.
on - 2 7o Dinftoridis s codicem, quem Plinins babuit fai] (vt dimus deprauatum, cr abidipfum Pl
p aliunde accepilfe occafionem, vt duo magno errore faceret Epithymi genera. Quid autem D.
Ee c o5 thyii dixerit, baud inepre dicli putauerim, nam ciem s fciret Épitbymum thymo innafi
Auc f -fleresque per fe albos ferre , qui cim in thymo funt, buius plantepropiy
; duxit fcribere , Epitbymum effe florem durioris thymi. Sed quàd Epitbymum flores ai
A » Gm dicit: fte. tentia , léuia y tiis habentia capillum modo.
Jeripfit Diofcoridestbymi flovem fuperius libro tertio (vt Brafattolus ajferit ) fed eun
Jeente vefertis, nulla caudicularum,neque capillorum babi ione. Preterea coniuere ett io
thymi florem appellaffe, , qud a tbymo decerpatur eo duntaxat tempore , quo epitbymum. Bis:
quid pro epithymo nan intellexerit is purpureum tbymi florem , hinc perfpicuo. apparet * ab cna
: tibus libro 3. vbi de thymo C» eius floribus egit , nibil in medium protulit , nimirum tmo liam n4
yum propriam thymi partisulam non exiflimauerit effe féd ( vt fupra dictum eft ) ajeititium quetóan a
FII TCHEQUISEH INBESENNT Y
rd
Inlib. QuiftantDiofcóridis. 879
' insons, Cr vifium, que tamen itime arborum partes non funt. fed viribus & facultate diuerfe. | His igitur rationibus,
F roig pocas je thymo , C eius floribus libro tertio inter odoratas plantae: de epithymo veri, tan-
[ quam cere Azbymo diuerfa, diffeviit tm boc libro quarto inter deictoria medicamenta. Similiter de arboribus; quibus vi-
fam jnnafcitar,difputanit libro primo : de ipfo autem vi[co libro tertio cum is medicamentis , qua fio lentore glutinant.
Adde quüd idem indicare viderur nomen Gracum ii, quod Latinis modà fub , modà in fignificat. Vndenil aliud nobis
3 quiim infert, quamin thymo, vel fub tbymo. 1d quod flori thymi quomodo conuenire poffit , non video iytpoté qui
; men im tymo, neque fub tbynio na[catur, fed [uper thymo, ea eminentiori parte, qua capitula emergunt-. Bi alia accedit
' atio, qaod cia feripferit Diofcorides Epitbymum plurimum in Cappadocia e Pamphylia. digni fadle collivi poteft, $-
gísan dez pitbymzo vulgaris víus effe locutum. Quippe fi Epitbymum propri tbymi florem effe duxifetsei fmt opus uon fuif-
00 qc fet feribere, quad magis us in locis epitlymtm copiofum proweniret,quaim alibi : quoniam Jaripfiffe (at erat , oriri epithy-
1 mam, viicuna, thyumum proueniat » boc argumento, quód tbyuum vbicuma, nafcatur , aflate fuos edat flores. Epitby-
guum in thymo fatwrcia fimili nos (epi fime legintus prope Gorttiam, Saluatino Gargaro montibus fiipra Salicantiin y
Veo durioris thymi genere copiose ve[Hiuntur , fed eui cpitbynum infideat cotantum trattu , qui ad meridiem pettat.
Erfientm montes illi thymó onini ex parte [Gatent , nufquam tamen tbymi plantas mibi licuit inuenire , i quibus Epi-
laretur, nifi in amuniere montis parte , vbi berba enata auftvo perflantur./— Quamobrem nil mirum effe de-
bet quid in Pamphylia c Cappadocia epithymum frequentifiimum prouemat. Sed quoniam tot (cio me fruftra buc ad-
duxiff argumenta , quibus mcam firinaui [ententiam , nifi etiam Plinij auctoritatis qua nititur Bra[attolus, clarius ve-
em : idcirco illita refponfum volo , quod cian Pltmits Diofcoridis mentem ; à quo priorem fuorum verborum par-
tem fumpfilfe videtur , mon recte perceperit , ideo non affirmat , fed dubié duo fecit Epithymi genera , C aliorum potius,
(0 AC gum [uam opinionem retulit cim inquit: Epitbymum eft flos étbymo Satureia fimili. Differentia, quod hic berbaceus
000 dualterus tlymi albus. Quidam aliter epitbymum tradunt fine adicenafci , tenuis fimilitudine pili , cc. Porrà ver)
idem Plinsus io js verbis erra[fe deprehenditur, quód maiori, duriorid, thymo berbaceum florem , minori verb album red-
— diderit,aon tamen minoris flos purpureus fitalterius autem modo candidus todo in candido purpurafcens.Hinc itaq, per-
ficum fit , tam confuse c incon[Ganter de epitbyno , C thymo trattafe Plinium , vt nibil certi in bac re ex eins verbis
5. idi . «term hallucinantur mea quidem fententia , in Epitbymi bifforia , etiam Monachi illivenerendi , quii
2. Mejura t4rios ediderunt : quippe qui Dioftoridis verba perperam interpretati deprebendamtur , etfi vt forte alijs
deidieres viderentur, fuam in Epithymo [fententiam proferaut ijs verbis. Certiffim a pacis verus fenfus verborum Dio-
0 füeridadeepithymo percipitur: nam cum tpfe Diofcorides dicat capitulo de epitbymo , epithbymum flos eff 2 thymo fatureie
$5 fimilis, mon per boc intelligit epitbymum, fcilicet capillamentum tbymi effe fimile berba fatureia , fed afferit illud dictum
' capilla tbymi effe fimile capillamento fatureie, fcilicet thymbra : quia etiam c fupratbymbram generatur bu...
tufimodi capillamentsan , ficut [upra thymumzbac Patres illi. In quibus facile cognofcitur borum inanis quedam iactan-
tia, ne dicam, pace fia, ignorantia, quod fenfus verborum obfcuros , claros veddere profiteantur, atque js fubinde, vt mi-
bividetur , maiorem caliginem o[fandant. Quod enim Dtofcoridis [ententia boc loco euidentior fit, quam vt exponi debe-
L3 queda, aperi? Monachis vefiazetur, eius verba teflantur, qua ita Grece babent:E' miluuev 0djaev ieri» dv Soc T8 aAa-
geripu 3, B pa n ombre boc eft ad verbumzEpitbymum tbyui eff flos durioris C» atureie fimilis. His fan? verbis liquet,
quod Diofcorides non comparat E, pithyauum , quodflorem tbymi vocat , flori fatureie ; vt Monachiilli male interpretan -
zi : tur, fed illud eenitiutum iomároc ad tbymum tantm refert:
9i ICVSCVTA.- . Mavttbymum , cui Epitbymum infidet ; [atureie fimile fa-
; x tiat, Ti yymi namo, duo babentur genera. Vutim. maius Jfa-
tureie fimile, in quo epitbymum profilit. Alterum minus,te-
ntiffimis folijs vefertum;in quo nullum nafatur epithymum.
Hoc certe non latebat Diofcoridem : quare ne quifpiam for.
taffe putaret. vtrig, thymo epitbymum innafa , idtantum
mo diputatum ef! : iam medicina reddenda efl vatio , d» de
eius viribus agendum. Iud fibi peculiare a(ciuit Epitbymu
- (rrtotiemrelini Mali in i mpi
tius ceteris medicamentis atram bilem excernit , i
| Créitra vllam woleffiam preflat. Effica
bri, nempe melancholiasm , epilepfiam , diuturmos capitis do-
lores, aliasó, atrabiliarias agritudines.Confert cordis tremo-
uü
cholia vex atis.Frequens efl epitbymi v[usdatur enim vtilifüi
ame aduerfus carcinamata, elephantiafin, c» vlcera maligna,
Grama iquin & quartana (febre detentos liberat. Epitbymi
: Pisieses od, ema Galenus libra 6. fimplicium me-
dicamentorum , fic inquiens: Epitbymum tbymi ,
ie ima diei eR EHE E
tio: hactenus Galeuus.Veritm quia Epitbymuim ol, fmilitu-
*» ntiftL
| m vulgoredims Cuftuta nominetur... At dam à veteribus
Grecis nibil, quod conflet , de ea memorie oditum fit , bic
.. lotus pofere videtur , vi deea aliquid differamus. Cufcuta
igitur - eius generis efl, vt in fiurices, ci herbas epithymi.
. amodopro[iliat , y vitat eavum adiminiculofulta ,nullaza.-
— ditenixa, fed velut ab alarum finu prodeuntibus cirris.capil-
-lamentifue longifimis. Hac flatim ab exortuplamarum ra-
E£t€ - 3 mulis
Lg
in tbymo diriori inueni prodidit.sed fatis füpera, de Epithy Ejlibymi si:
. ] vi-
sis Mel e
&Gal -
; Vie d R
. Aperitioribus iedicis vocatam , licet officinis €» berbario- fo. & vises.
Epithymum
vbi plurimü.
Plinii lapfus:
Monacho-
rum expofi,
tio Yana, A
£z ^
dinem mili ad memoriam teuxcatit C A 5S Y T H A Mif Caffdha hi;
88o And. MatthioliComm, |...
ontlis (e implicat, & adeb crebris inuolutionibus bis fe circumuoluit,
vt breuiplantas i 7: NN
isnullis vnquam ve[Hta vifitur.Flores tamen edit albos quam plutimos.quibilam n 1 D ADU t p
Ca(syta Plin, Alit»fed fuperuacult.. Cirri rufefeunt vitium capreolis araffitudine, c» facie parts, sung qui oM i ad
genus Plinio Caffytam appellari , & preinde eam Caffutham omtnant. I5 ver) libro 16, capite liae,
liquit.Efl d in Syria berba , que vocatur Caf ytas non tantum arboribus, [ed ipfis etiam [binis ir Pit frs
plura Plinius.Ex quibus equidem, quüdveperiantur Plinij codices, in quibus Cadytas mon c, M ,
boribus tantiim, cr [pinis (e ivcumuoluat, noflra ver) Cufcuta. duntaxat herbas, Ti
éimetiat, non aufim affirmare vulgarem Cufcutam effe Plinij Caffytam , prefertim cumin g on "ajos
ipfe Plinius. Credidere pratercaplerique Cufiuta eandem ineffe facultateg, qua Crplant inei uu m Maki i
vam vtique feutentiaim potius probandam, quam refellendain cenfeo, araumento qrid Epi jt 3e na s Qu z
Cufutz vi- vitare. polleat viribus, quibus c thymum. Excalfacit Cufiuta ordine primo »ficcata, [567 4l 2 JP. Gals D
UsMauhe — 08 (Fone roborat.Iecoris obffruchiones aperit;infarci lienis vitia expedit: veas p ^ Alfiergit,
t
tfias pithitofis, Tu eru. E
vibus:yrinam pellit , c regio morbo fubuenit.. Puererum febribus auxiliatur: fed diriroy], Lit
tamen noxa tollitur, fi Anifi momemum adijciatur. Bilem deyjcit , prafertim ab[ynthio admifla bee Pim] b.
Nomima, £uürsbibiturd, eius decocti felibra,cum [accbari fefquuncia. Quod Greci iziSpoy: Latini quag, Fpilymi, XT
-tani Efitimo feu Efichemo: Itali Epitbimo: Hifpani Cabellos fett floses del tbomilbo: Galli Tetene de fhyn, dicunt Mani, A
lis Cufcuta: Germanis Sladidfetoen: Gallis couche in ig. k. AIC tala.
Quemadmodum Thymo circumnafcitur capillamentum Cufcutz modo, fic& cred be Lnd *
ritimum, Thymbram; Rofmarinum Monfpelii obferuauimus: aliquando &in Hyffo nd Poliumm;. j
Epithymum dicitur Matthiolo, Lac Caft. Lug. Cafal. Taber, Epithymum Gr Mu ru. d
Lugd. Caffutha minor, Dodonzo hiftoria latinain folio. 11. Cufcura duplex, ve] albo vel rufío colo
quz pafsim herbis adnafcitur, potilsimüm Viticz maiori, lupulo, rubo, veptibus,lino:SicCyifo T4
folio corniculato : dicitur Cuícuta; Matthiolo, Anguil. Lon. Clufhift. Panno. Caft. Cal Silo Tie E.
che Theophrafti : Caffuta ; Puch. Turn; Dod. fol. Lug Ae |
| d. Thal. Caffytha, Dod. el. (cui.
" -- Angina lini) Gef. hort. (& Linodefinon) Tab.Caffytha Plinii, Lobel.Androfaces, Trago.
TEENS ye ALYPYM. CAP. CLX
Cond nl A bp farculofa herba eft, fübrubra : gracilibus ramulis: tenuibus foliis:lore molli,
legit Orib. radice [beta tenui, ] referra acri (aco: [ femine epithymi.] Gigniturin maritimis,
quám largifsima, quanquam alibi quoque plurima prouenit. Semenatram bilem deiicit,fi
thymo pari cum fale, & aceto fumatur: verüm interanea leuiter exulcerat. gd
Alypi confi- Lypum eiusq,adix ( fi Aituario credimus iil aliud fati? fuerit , quàm officimarum am ett , Tut
dpiatiey Am gr dfe vocant. Ipfe enim fuo Miei us punpsinieiue. Trj
tionem docet ( fi vecte vertit Ruellius )ficinquit:Si boc iedicamento pituita dictionem moliri inflituis ,ab dd
E album turpetm addas. Vlem poft, vli defimpluhumd- —
ALYPVM. camentis yoritum cientibus tratlatit y ita firi
3 E ou Tum , quod vadis eff pityu[e , ci allum
bawer A. detrabitituitam. rad quia idem Adiuriu, n
Tata, te Alypum defcribens , prodidit eius femen rm
aluum ducere , putauere quidam Ath
po differre, quod buius feminis tantum.
js refpondi potefl quid cim probi füret.
inejfe femini , aliam vero radicibus , proindederahtia
turpeti, de femine fub Alypi nominedifferuit.
babentur , que alium folijs , alium fe
effeum prabent. — Medium herbamolis
Plaátz diuer *
forum
Cuum.
DW
D
3
2
p
8
2/
mavero, fifidem Diofcoridi
y EA M
vadix , eim eius faculta
6a fint. Ceterim ad. mos
—— vllum badenus qui plent.
- malum fuiffe , antea prodideani
€
^ 4 s E i
LI
LÀ
P P
s " ;
/ z. ' M TNT e
2" r * " » y B : LI * " :
C 7^. TIn lib.Quartum Diofcoridis. 881
L4 : lingua. riptis: Veritm bocfempore Lacas Ghinus vir rci medice eruditiffmas, Di, fis berbam banc pro Al-
A pnm ^ jtd abo dome y despuuL petivit Alypi; quod legerim,
t0 Breminit ^;alenis im fimplicium medi tn cen[u. Hic de Turpeti viribus molis diffeendii ejt, mifi fuperius in
i Trey ammentationt eins hiftoriam ac facultates latius profecuti effemus,quam vt adbuc plura dicenda vel addenda Nomia.
. Herbasqua 4uoor Grati, Alypum quog, Alypia Latine dicitur: Italicé Alipo.
$ ». ; " L
pre lypum, Marthiclusexpreffit,etiam Lacuna &Lugdunenfs exhibent,& füb Alypia Lonicerus:
: ? AY £ «cA. adpc P fignram. Dicitur Aly, E montis Ceti, Aduer.& (Js finem &Her-
*— peremnbilis Tab.Lugd. Hippegloflum Valentinum, Cluf.hift.Hifp. & Tabernarmontano,qui duas pro-
1s i Empetrum phacoides in Lugdunenfi hiftoria, vbi tres diuerfz vnius plante figura exhi-
: :nonmirum ergo fi magnum fit volumen , quód fi femelatq; iterum hoc contigiffet,excufandus
foret;cim nemo fit cam folidé do&us,quem non aliquando cefpitare & labi contingat.
y ;
a.
d Vo Bjeveciuk EMPETRVM. CAP. CLXXIIIL
A *
Mpetron aliqui Phacoides vocant, nafcitur in montibus & maritimis, falío guftu: fed quà propius dapes cap.
* "^erreno fuerit, amariusfentitur. Trahit bilem, pituitam & aquam, fi bibatur in iure aliquo aut eam e
.. hydromelite. - ne
30 Li aperti berba füciem nullis prorfus ttotis depinxit Diofcorides. Vnde fole nomine molis de bac berba potius diiinan - Empe tricB.
2o Cm effet, quam quid aliquid certi ac perperui ffarni poffit. Non defunt tamen qui Ocdipum fe facinnt, c hac Dio- fiderao.
^ feidüobfcura quafi enjgmata audeant [oluere. Hi fiquidem Empetron eam plantam putant effe , quam bodie Romani
- Femieulum marinum aj pel'antsalij vulgari fermone berba di San Piero. Sed hanc nos fuperius lib. fecundo legitimum ef-
e feeritmum, pluribus probasimus. Porro &vbinaftatur Empetron, d quibus facultatibusfit praeditum ; Plinius 1108, plinii eror.
at cc cs i vteaplan a Diofcoride mutuatus deprebendatur. Verüim in reddendis medicinis nominis 'for-
. t deieptus qud Empetron Saxifragem effe exiffmanerit vires, quae vtria feorfum tribuit Diofcorides, -
vei £mpetro afignauitsaddens buic, quid vrina: cieat, c calculos fangat: que medica faxifrage debentur. Qua in
eo TePluiwmeonmine crra[fe tendum cit. poe meminit Galenus lib.6. femplicium medicam m;ybi de eius viri- Empetri viz
; Mutin ham modum differat: Espetron ad fols purgationes videtur effe commodum,bilem ac pituitam educens.Guffn fal. 1es ex Gal,
(gp proinde ad alia qutog, vt arislicet ad que pollere offendimus fubflantiam falfam. Nominatur item prafoides. Hac
x s Galenui: qui tamen à Diofceridein nomenclaturadiftordat: qu. idem alter Empetron pbacoides à quibudain vo
Es
(0 Vaniprodidit, alter ver) profoides dici ait: Qaare non deeft fufficio,quim aut borum alter erraueritatt alterius codex boc
1 inlocofit deprauatus. ion enim videos quomodo redtéidem Empetron fimile reddi pofit, c» lenti c porroyvt illanomina |...
[ trat. Quod Graci zuseseov, Latini fniiliter Empetrum C Calcifragam nominant: Itali Empetro, HUE
p x AW à
m]
-
abad oo ^^ VITIS SYLVESTRIS, CARET t Lu *
E
fo flore & capillaceo : fructu exiguis vuis fimili , poft Orib. nonlc-
maturitatem rubente: rotunda cft acinorum facies. Lebe &
Feruefacta radixin aqua, & in cyathis di vinia- b Orib.le -
Rn " x ; d E
2m. quamarina diluti;pota.humorem al
Pp, dropicisdatur. Vuz ciusvitia cutisin fa
lasomnes expurgant. Enafcentes vi
fale condi
i
vgi cut. itis fylue-
AE y,
us, Cr prefertim,
lectio quam qua
qua flores ra.
dicipofiit , qui
obflare videtur,
: : N H 4 E
füàed -— E Pages in Hetru-
ls o- E *fs Ld
PE | *
AA
LI
T Lh,
882 And.MatthioliComm. | ^
via acinorum fucco vtuntur ad faciei mitorem, c» ad lentigines maculasg, delendus Need JE E 4
: e iios 6 funt; qui fcriptis,
faxmentorum & vadicum decotosex vimo a; boi operculato ficlili parato, fanari uc
non folum aluum exoluat, fed vrinam quog, moteat. Quibus rationibus C» auto
Y
x Dioftoridis 3screAec dry elu.) non abree[fe nobis vifum est, (ylueffrem vitem ban i (fi D wed |
Vitalbanon
eft vitis agr.
Atragene,
Viris flue- — deindepaulo post dulcis fentiatur, civ prefertim fi diutius ruminetur. De buius viti; b viribu
6. fanplicium medicamentorum bis verbis : Vitis agre[fis vacemi extergendivim babent reple.
omniain extima cute exiffentia curare pofünt. Sed C» adffriclionem quandam titrán germina
: «eondiri affoleut. Qua vitis duree try eta Gratis Vitis flueffris Latinis vocatur: Vite
Galeno.
Nomina.
aluatica Its
Solanum fcandens feu Dulcamara, à corticis fapore,C.B. Vitis fylueftris bicis. |
Cam. Dulcis amara, Trag. Dulcamara;Dod.gal. & fol.cui & Cyclaminus alt 2 I Ol
& Melothron Theophzafti, Lugd. Amara dulcis, Anguil. Gef. hort. Eouülebel ( Me o. *
Fi Plinii Guilandini & Solanum lignofum) Taber. Amarum dulce Solano fónfuificaá
Diofcor. Solanum fzuticofum, Gef.hort. Solanum ja vz riri QR ER cog
Monfpelienfium, Camerario. Vulgatum fiore cft ceruleo,reperituraliquando i Pe" r
É ! | &albo. j
Auro: Mui VITIS ALBA. — — CAP. CLXXVL PN
uw E Lot l
B G5s Miren albam aliqui bryoniam vocant. Foliis, viticulis,pam, inifa; fitiuam vitem
legit Orib. - tiorafünt omnia: ea; quos propefe nacta fitfrutices,fuis trs comple&itur:
a Dragom. Vüadependetquo coria pilisfpoliantur. Ex eaafparagi, [qui prima germinatione exeunt, d
RAT 3 Bez A«vxi bos aluum & vrinam cient. a Folia, fructus,radix,acrem vim Ei pec a ie
E. 32b ray elts grzniischironiis,putrentium tibiarum tzdio,efficaciter ex fale illinuntur. Radix corpusal
RETE p
es
dex nimus, temerugat: vitia cutis in facie varofq; , lentigines & cicatrices ni
" q; gin ras emendat, cum etui
Radix candi Éeno grz:co. Eodem cffe&tu prodeft decoctain oleo;víq; dum liquefcat:fugillata tollit, &
da& crafla, mittit: inflammationes difcutit illita ex vino: fuppurationes rumpit:medicaméto apte imi
vt & germen. Coen exeft-infracta offa extrahit,trita &impofita. Datur comitialibus in potudra
.. ieannototo: prodeftattonitis, & vertigine laborantibus,confimiliter affumpta. Co
* Gus pota drachmis duabus;auxiliatur: partus necat: mentem interdum fü MGE em
Y ;ofita; partus fecundafq; morantes tral
SEXV I TIS ALBA. ou Ldeguset taf cui melle;
Liceo preflis;cuffientibu
& laterum dolori| us. Lienemn is obol
aceto triginta diebus, confumit
cum fico. Ad muliebres quog;
fiquidem vuluas purgat, fcd abortu
radice vere exprimitur, qui
mula potus. Ad pforas
tritico decocto forbeatur.
gb mulieribus Cucurbita. 7
poe ud
E NEN — mia copiofum
CIL 6- XS ZEN cuis frdtus rub
ET ER MAU C00 fucco immerfum. ubrorimdum 45
Rt 2» S. WR. NN Un - cenititur grandi va[/agy pe
Ed e— ua rung, cubitum exced
is i | piremultis ceu verrüistul maps matt
i re foris cinereo, Cr candida G| (cQ s €
: ids fubacrifapore,quineriam ferite adfrng ee
5]
*.
*-
E ue tu * "^. .*P»
B ^u nsn lib. Quartim Diofcotidis. —— 885.
u : irai, Nafrrar plurimum propter [opts.iimera C» freta: anc iter fia deie(oria medicamcitavepo-- Bryonie si:
i de e bsc ad fenfum feribit. Vitis fylueftris quod baufla, quemadmodum c Dracunculus , ventriculo, & tes cx Mríue.
: ooa nonvít,ntfé aromatum puluere permifHa,aut addito mafliche, cydonijs malis , aut alijs ad--
mtibus roboratibusd, medicamentis. Succus é contrite radice expre|Jus pituitam ejcit , vrinam remorantem tra
i j máar: quinetiam pectus, pituitofisputridid, excrementi : vifcerum obfIructiones aperit:
lis expedit: : fubucnit item vertiginofis comitialibusg Preffat opem mirifich tufüentibus: & induratos tumo-
^ oye. v mra i te cm vino, ficubus tua radix ilinatur. Menffrua elicit, vniuer[fum purgat VICTUS at-
. qniectiem ftum expellit. ft im eius decocto infideant famine. Succus fabarum,aut cicerum farina exceptus , maculas in
! ^ fade cr ln. icctrices emendat, linimenti modo adhibitus Oleum excauatis eitis radicibus immifjum cineribusg,
10 n datagr hactenus Me[aes.Preterea mulieres vule ffrangulationibus obnoxias mirum in modum iuuat, Bryoniz fsz
" liberet & fanet. Equi T, UT ; z cultatesMatz
,» o- arme irs t ringnLallbuam biberet xi? quo Yus albe radicis nga efferbui, Hr irg- thiolo.
e neruos a
tj ut
E 6. fimplicium medicamentorum ,de eius Viribus tta fcribens: Vitis albe, quam c Bryoniam , c Pfilotbrum yo. Esex Gal,
«ant, prima quidem gerinina abomibus pro morein vere eduntur; vtpoteedulium ffomatbo, eo qtd ad/fringat, gratum.
Habent eti aom (abamaram, c modic acrem adfirictionem:quare Gvrinam moderaté cient, At radix C abfergentem;
y Pdifeantem C tesuimm partium, ac njoderaté calidam vim obtiner: quamobrem & lienes induratos liquat,tum epo-
-ta;titm foristum ficibus impofita * C pfaram c lepram fanat.. Porrà frudius eius racemi [beciem preferens , ijs qui coria *.
impat, Pres efl. Planta bac Gracis aacrenot euh kal Bpuuria Vocatur: Latinis Vitis alba: Mauritanis Fefire, Alfefire, Nominas
d^fy iue AlfeCerasNez argiefan feu Nezarchafen: Italis Vite bianca C Zucca faluatica : Germanis Grticftourg no
z refcatiut Hifpanis Nuex c Auovca: Gallis Colubrine C Couluree aut Feu ardent.
Bryonia feu Vitis alba triplex eft:aliaénim — cuius baccz maturz rubra funt, radix ex albo
55 fanccic: altcra cuius bacc nigricanr & tadix foris ubnigra, interius veró co palletcolore: tertia quam
» gmaculatam (eu Creticam vocamus; quz vulgari minor, cuius folia & punctisalbis & ftriis notantur:
—2o früucitmaiorc, rubto, aliquando vnico aliquando plurimis, ex longo pediculo dcpendentibus,radix
amplaripa modo, quz forinfecus cum vulgari conuenit, verüm intrinfecus candida, neccircularibus
P lincispradita:huius mS Doctor Doldius Noriberga ctiam ad me mifit.Bryonia baccis rubris,feu Vi-
^. 'stisalba Diofcoridis, C. B. Vitis alba Matthiolo; Fucht Turn. Cordo in Diofc. Anguil. Lacu. Gef hort. -
—. F Lob. Caftor. Bryonia, Trag. Gef hort, Lonic. Calp. (cui & Melothron Theophrafti) Lugd. Camer.
-—. Taber.Bryoniaalba, Dodo. ga.& fol.Cordoinhifto.Thal. Viticella,Syluatico. Qua veró baccis nigris -
! ^ tidicitur Bryonianigra i r itis nigra Diofcoridis,quam proprie Bryoniam dici Galenus teftatur, C.B.
7 Vitisalba fructu nigco, Matthiolo, Caftor. Vitis nigra, Cordo in Dioícor. Bryonianigra, Dod.gal.&fol. '
| Cordoinhifto. Bryonia baccis nigris, Camérario.* E S
- 0" MerÓupüsqm ^ VITIS NIGRA. CAD. CLXXVIL
Igra vitis, quam aliqui nigram Bryóniam voz
cant, folia fert hedera, fmilaceis proxima, fed
maiora:caules eti cognatos : capreolis fuis arbores,
quai adimihicula, comprehendit: fru&us racema- *
tim cohzrent, qui inter principia virent;& poft ma- " ;
turiratem nigrefcunt : radix foris nigra, intus buxeo
coloreniter. Viticule qua primo germi; paru
aiunt. Sed illud nibi We mouet, nea, f cit,
- oytmutare debeam fententiam , c credere banc aliam E
PICUCO Reid oa ;* Vitenigra,quid viderim in Vngaria c» Bobemia (vr im or.
t * 2 JO À, & ? : ur " *
" * bs à " * i CA
ed Ls » & - . :
: 1 Ej : i €,
» * * so * *.
E ET xm 2 j »
&
s a t
e bud kc
884 - And.Matthioli Comm...
dum ferre omnino nigrum,cum tamen Diofcorides rubritantiem meminerit:quinetiam Pocidentig "T
eacnim quein montibus prouenit vubicundum fructum edit : dltera VETO eX puYpura. nigricentem, y; 4
num bortenfe quibufdam in locis vuas ferre modo nigras , modo rubentes, modi croceas ; quandoggi,
eum florum;c fructuum colore ludere foleat;vt in uis,cerafis morw,fucubus,pruniemalis, € 4l
cernitur. Idcirco nil mirum effe debet.fi in talia Vitis nigra vubentes Vuas proferat alil veri ni,
lijsg,calidioribus , quid buiufinodi difcrimina fepenumero celi ac fli diuerfitate continganz, Viae
qua, tii fallor,illam obie&tionem diluit,non dubitauerim afferere, hancplantam , cuius etjam hic.
€fe veram ac genttinamVitem nigram,quoniam cetera omnes prov[us note illi adflipulari depr
Fuchfi opin. didit Leonardus Fuchfius,eam fPirpem e[Je legitimam Vit&nigram;qua noftrisin Hetruria vulg) Vitalba dicrgr on
reprobata. — qlreram elfe Diofcoridis clematidem fuperius buius libri initio abund? offendimus, Verum het it opi . mei"
plauéveprobandavidetur Siquidem noffraWitalbanon babet yadicem foris niavam intus buyep colore: ,
dare maiora, fed potius minora, c per ambigum laciniata: nec (emen edit jn Tacenii modum, cd (mulam,
eum vuis fimilitudine. Adde, qud eadem fuafacultateexulcerat. Vitis vero nigua exulceraris boum cerg) 1
Guidottinu, Tridentinus. :
2f I a
igitur rari
a L
bus hactenus dichum est, mibi in mentem eam herbam vedegerunt , qua aliquibus vulgó vocatur B A.1 s A Mix,
Viricella,alijs Momordica, alijs Caranz.a,cum veteribus nibil de ea pofleritatis memoria. proditum fit ,fita dog)
plurimis non ob[curis predita,bunc locum opportunum duximus, in quo buius berba hiftoria pertratietur, kita
^ TICELLA, fiue Bal[amina , planta,que prelongis tenuibusd, viticulisvltro citrog, veptantibus proxi,
inftoria.
Il. BALSAMINA. II. BALSAMINA AL1
: : yv Mech Per eb.
X3. 1 e Ls 7
aum arbufaalas comprehendit: folijs viti albe aut vinifere fomilibus fed long? minori Afi
tis: capreolis bue dre ra prodeunt ba ef implicat apte imiculi.F E
milem,paruum colore fubluteum: fructum vtrina, turbina » qui oti gallinacei fet, lodi vam
uibu[dam acutis ullis rigente,dip[aci modo. Hutc m.sturo puniceus color,qui preterea jus 5 qu gum
zem adeptus. Semen imludit Angurie vocate fimile, minus tamenyconteiium cute raja pingur
lente. Planta hat gracili nititur radice, nec citius fruclum perficit ac maturat y quam
Sepfembri menfibus. Nufquam nifi [ata.quod [ciam.in talia prouenit: plaribus aut.
plantatur c na[citur. Folia vulnera recentia glutinant. ipeum Ra. opt !
macerantur eodem-oleo in balneo calentis aqua , aut equimo calente fimo
Li
Viticellz vo-
catz vires,
Inlib. Quartum Diofcoridis. 885
Valeermm , mawillartma, inflammationes , dolortsg, mulcendos... Valet idem ad exulceratos inflammatosó, vterosfi-
inr Diisribis ages am mire aicilidfiun in quem v[um iacerantur finitus (vt diximus ) oleo amy
o dali, tut à femine livi expreffo,addita ad vnamquanig, olei libram , liquide vernicis vucia. Medetuc bocambu-
^ daiquis agna. Punciie 'fauciatis. neruis vtiliterilliizur: quin C vuluerum cicatrices tut attenuat;ttm et-
Lei delet, C ve(parim ictus fanat. Scribunt recentiorum quidam fferiles mulieres fam das fieri fi à balneo me-
: diiecuti viero conferentibus parato;bocoleo vteri ofculum fibi perunxerintyac denium fuis fe iunxerint viris.Ramicofis
h ejiczx remedium eii, [reo locus fapius perungatur.Foliorum puluis (vt 3 affirmant; qui periculum fecerant )cocblea-
vo sectfara ex plentaginiz, fixe equifeti deccólo inteffimorum vuluera (anat. Nec defunt qui eundem puluerem laudibus :
efnagt, ad cols dolzves. e inte flimorum tormina. Porro illud bic pratereundtum non esl , ne forté buiufce. planta nomina Mesi
fp alitrnmponant, quod fat qui Momordicam etiam appellent Geransj genus quoddam illud, fcilicet; quod maiora inter ce- e cra-
" fera folie profert malue anzplitudine,de quo libro tertio in eras abunde differuimus. Est C alia planta;quam Balfa- á si :
assum q cog, vocant » fed a preferipta facie longe diner[a. Namq, cauli ill esteraffas, fefquicubitalis , pigais , ce fico onmia
uni q ofi bab Vabundé vegeti. Folia profert Salicisfere modo longa C» in vniuerjo ambitu fer -
afi ores praqrandes ptrpurcos , vetro infiexe catidatos , 6 quibus poma fuboriuntur alterius Balfamine non admodum
; virfuts C qua colove fint prixsium viridi, C deinde per maturitatem lutefcente. Difüliunt bec per
pom itimaig taritatei abieito femine,quod lenticule faciem exprimit.Radicibus nititur nume-
! gifsemafis acvobudiis, ritur its hostis C» fidilibus. Putant quidam ( id quod etiam firibunt )jfdem elfe cum altera yiri-
bat wrian nos mulla eiue experientiam babemus. Ceterum faciunt ba. plantesque fao reptatu avbores fcandunt, c ta-
Vernactihts attegians fcpes c» fenteta áveummeflimt y vt bicquag, plantam pariter arbores fcandentem attexam, quam i
a0 VeticARtAM repenteut,a ffuctumm facie vecentiores vocant.Cuius bifforiam deferipfimus fuperius de Solano Halicaca- Veficaria. xe-
bi diferewes, Pbi cies icmeiemrexcudendam eufatimus. Que Vitis nigra Latinis, eerie: a apre Grecis nominatur: pens,
Arabibus Fefire feutanim ; Fefirefim, Alfefirefim fiue Faferfim : Italis Vite nera & Tamaro : Hifpanis Coigorca. At Mo- Nomina.
merda feu Viticella: Italis Balfemina , Viticella, Momordica (cu Pomo di Gierufalem :; Germanis $5alfamtrant
(00 hinntom: Galt Marteilles. Veritmm Bal/aamina altera: Walis Lalanzima maggiore fiue femina: Germapis Sbalfam-
| -
:
I Bryoniam fylue(trem vocamus;ad imitationem Diofcoridis & Theo phrafti, quam Vuam Tami-
niam Plinius nominauit, & Vitis nigra dicitur Matthiolo , Lacu. Anguil. Lugd.Caftor. Taber. Vitis fyl-
ucitzis iue Tamus & Salicaltrum Plinii, Dod.gal.& fol. Vitis nigra frlueficis GeLharr. Vitis vel Bryonia
— $6 ylueiiris & Sigillum beat: Mariz, Lob. Tanus & Tamus,Gef.hort. Tamarum vulgo, Cafalp. Malaco-
- . és Damocrati, Geín. libro de hortis Germaniz. I1. Ballamina rotundifolia repens fcu mas:Balfami-
1 dicimur, quàd ex pomis ipfius maris immaturisolco inic&is, infolatione paretils oleum feu Balíà-
mum, yt yocant Chirurgi;ad vulnera confolidanda. Balfamina Matthiolo, Trag.(cui & pomum mirábi-
:u. Gef. hort.appcn. Cziilp. Lugdun. cui & Cucurbita Somphos Plinii forte: Balfamine prima,
ch Mgiaeuu Capta dicta, Anguil. Balmine alia Gef; horr. Balfarina Cucumerina punicea,
» Balfamina cucumerina, Taber. Balf&mina mas, Camer. Charantia,Dod.gal.& fol.(&pómum mi
"abile vel Hierofolymiranum )Lacu. Cucumis puniceus, Cordoin hifto. Momordica & Viticella Cafto-
nDozntes. T1T. Pallamina fcmina, C.B. Balfaminaaltera, Matth. Trag. Fach Gef de hort. Anguil.
3 uH herbaS, Catharina Caftor. Balfaminum,Dodo.gal. Lugd.Balfamina Dodo.fol. Lugdun.Lonic,
4t ] harantia fosina. Balfamcella, Cordoinhifto. Balfamina amygdaloides Gefad Cordum: Balía-
...müne E Ga de hort, Balamina focmina; Camer. Taber. Balfamina foemina perfici folia;Lob.
ius pino, ud c T E
:
MES Ci
ps
oHUe- 0 FILIXMAS CAP. CLXXVIIL
r SWESTURE IUIS SEA T Wn d A12 a z
E: lio fimecale fncfrudm fine orscrino pediclo cutlilongitu
cau cnbus s pinnaci fabgraui odore:radice per fammacefpitum niges,oblo
:naftiturin montib: PNPUUOSMESH SEL.
fax
€
ihcas.
Mola & L46Vo-
filix, quam pe iie P led 2.
obíepiens i Aat Tritedi z-
lepiens mulsa filix 277.
£f* *
ufq; & que non fingulari, vt illa pediculoi
oin tesis fuent: liqua e
in lureuisuec
5 la,verü mul-
xci UT PS duis du - f P" be ag
id x in E T E S DE i-e ^ nes ent.
r Dastam maris quz Planta nino equi non meerir: Mas nafitur in monti C faxofis:quin etia alibi ,..
.. Profi locis Fa ad irte fri wig maximi edo Mace (v Di Cinquis neg Fees eso
msc Tooneg Jemen profert: cr timen pertum aamatialiuni veri ipdagatoribus femcr ferrefiliem axerfs ful :
eui c s Ao
à s
" Tibe-
3
886 And. Matthioli Comm.
L FILIX MAS. H. FILIX FOEMINA,
gom
es
DINE IC
or. i KATMNG
: e
2»,
TOS
NDA NNI Sn
joy RNUVSRE
(0777
ec MANY TUE
Dico vira MSS ese
x UM SS 1) m
A 2 TR OQ dde
i / id Ue
H S d dito "
VU ILES
Um
QU MT
M Lom
2 T un
x PU
iuberens;fed ade) a owe feri fallat. Legitur ab[ciftis properadicem folijs, in domo fufpenfis, fubfratln-
teolo,aut papyro,ad finem Iunij,nam circa boc tempus mature[cit. Atqui vulgus id colligi baud poffe redit mfimivi.
flum diui Ioannis Baptifte precedente, fuperfftiofis quibu[dam admurmurati verbis quibus Cacodemones fagari ejt,
quifilicis femen cuffodire creduntur. Sed bec €» fabulo[a funt Cr fuperffitiofa.
Filicis hift. & parua ejf inimicitia. Vtriusg ilicis meminit Tbeopbraflus lib.o cap.2o.de plantarum bif ; ;
vires exT heo ytilis contra i im animalia lata, melle fuba&ba : € contra tenuia, in yino dulci cum. farina bordeatadat.
b idis d. b facere: fi cateris.fleriles in totum veddere aiunt. Differt femina filix amada, qui
phrafto. lieri
folium vnico artu porrectum bac babeat, radicem verà crafJam, longam & nigram. Harum igitur vire feritasadde y
Filicis defcri- xiffenatura putatur. Hactenus defilicibus Theophra[tus. De js etiam firipfit Plinius libr. 27. cap. 9. ficinquin: Ho
ptio exPlin, duo cenera,nec florem babent,nec femen, Pterin Gradi vocant, alij blecbnons cuius ex vna vadice complura exam
bina etiam cubita l igi di. di » fon graues odore. Hanc marem exiftimant. Alterum genw theypw ous
vocant;alij nympheam pterin. ES autem fingularis, ata, non fruticofa (fortà vellius mon fingulari at, fiuial it |
mollioró, c denfiar folijs ad radicem canaliculatis. Vtrinfg,radice [ues pinguefamt edis eo autem ca iis |
pter. Naféumtur vlia, fad maxim frigida floEfodi debent Vergisocidensibus. Vfusradici in trina ja
anti, neg, poftea. Pellunt interaneorum animalia: ex bis prenias cum melle , ceteras ex vino dul Land ri 1
flomacho imuzilifiima, Aluum foluit, prim) ilem trahens, mox aquam : melins ptenias eum fc ammony per s
Tuadix eius ders obolorum pondere ex aqua poit vnius die abffinemiam bibitur, melle pregaatos annsramer
i snos. Neutra dand. Lf PPP q : UTE 2: ^ ferit tt.
: TTA iius, Folia cimicem necant, ferpentem non recipiunt itint, Et lir tag Anio f.
(Uo T o Cbtefinptareliquit. Filix biennio moritur, fi fronde ti mgit germina
* -. filicis veriuf. culo decuftis : fuccus enim ex ipfa defluens nec
" (— que vires ex Jaurexaratas vomeri arundine impofita. Film viramg, prodidit Galenus lr
Gale vicibus dui eem
qa TE
D
wow.
Filix femina fecunda , Thal. Filicula petra facmina déntaa, labe. 1677.70
doinhiftoria ^ z
ex *
Inlib. Quartum Diofcoridis. 887
IL vrédior. FILICVLA. CAP. CLXXX.
Tlicula nafcitur in mokcte poA a arborum an ibos guit quetéuum,palmi alti- a Meá &Caé
tudine, filici fimilis fbhirfura, non tenui perinde diuifura. Radix pilofa,in quá continentur cirti,ceu pvo». 1.
porum, craffirudine digiti minimi, coloris intus herbacei , auftera aliqiiantum , & guftu fubdulcis, 2uereuum.
psi vim haber.Coquitur cum galliria;aut pifcibus,aut beta;aut malua;ad aluum foluendam.Aridz
naaque mulíe inferi detrahit bilem & pituitam: trita luxatis cfficaciter illinitur, &aduerfus rimas,
quz inter digitos fiunt.
I FILICVLA SEV POLY- II. POLYPODIVM AL.
terum. Y
ao
JE E
»
SU
sss
ENR-—-^2 -—-
* 2
1 * —À
El. ec
EXC
F e
E
:
P
mide quo bici
p avb AL
»qui Garitia ba 4 Y
, p 4 eriam ful s. Mi qued faftainn.
d Edi : ce Wenta , qua v maxi corpora ex-
facit. In quo tamen Mefuitefrag, doch; fimm Manardus Ferrarienfts,. & x
I siti on ast Anhiierz sdaes ri r dd is
" nferatiniaiam. Proinde Auerraiin adfipulandum cenfet AME. ;
E LI f 2 di "js pe. bad »] E E ; E sz " » » : b m -
tari viret edt dicanctum Cia s Et Eg
acaqua mulfa Mediotriter vero aluum ciet; C» citrasiulefftam , E
tifema coPta hix. Polypodio facultat Galenus
DUDEN
Manardoreprehenfum fuif. Nam quod Pol cosi aite lino
extenuare son pofit (vt inquit Mefues ) mon equidem video. Quat potius
- Üibuitipele crPolpopioGslaTolpade. 0.00
; 3 ; E E E * **
. * : ;
h. a - 2
* 4 -
ai; P Con :
* :;
&
988 And:MatthieliCóirigiln
Polypodium etfi in ruderibus fàxofis ad radices Fagorim,Co lorum, & ali ;
tur Eueht quercinum :& quodin antiquis & czduis falicibus ipeum iri ir
tur, Filicula, Matthiolo:Polypodium, Brunf. Trag.Fuchí Turn. Lacu. Dodo.gal Cord, latii esi
Lob. Lonic.Thal.Caft.Camer.Cafalp.& Fidicula Gazz apud Theophraftum;Poly oin hif Gehe
fol. Polypodium primum & Felicula C atoni, Lugd.Polypodium fecund podium
um,T. WousDoi
lcii. 1I. Polypodium alterum, Matthiolo, Lacu. Lugdun. Polypodiuin Primum, E inl ge Dig
minus,Dodonzo hiftoria Latinain folio.
bpuczf lees DRYOPTERIS. CAP CLXXXU ——
* Meum 13 Ryopterisnafcitur in veterum quercuum mufco,filici fimilis, multo ininote foliorg
nias üaa- dicibus inuicem implexis,hirfutis,guftuacerbis,in dulcedinem vergentibus z indfian. 1
say lav seco. cibnszrita:illiae 4 imum a vía: fi c mo: r 4 Piloduieinens P
i.poftqua cor E :
pus exudauit. A ga.
Dryopteridis No aliud Gr. cis freuificat Drypteri
€onfderatio,
quercubus iafcens,quid filix lecin ampgfry
(vt Diofcorides inquit) pow. rund
vuguem veferentibus. Nafatur etiam bumenn:
Vepres, circa quereutim caudices eam fiquidem
tienfi agro pluribusin loci inueni extra quercum.
enatam;nullis epugnantibus notis, Dryopteris s;
ingentes frequentant;notiffima ejl.
£ [7 L
xe
A 3,3. LAN tr ü ;
* XL. ED: TAL Lkugs. Nam? potenter ilios expelunt (rita
f ^ Dgopeuis TEAPROUS Dryopteridis meminit Galenus lily. 6. imomedia
P1 facult,exGal. meorum eius facultatesveferens,bi vorbir.D u
: 9 miflam facultatem prefert,dulcem,acrem, ai
AR. dice vero item acerbam. Facultatem babet f
M Nomina
etiani pilis glabram cutem efficit. Qua d)
Dryopteris item €» Filix quercus Las :
quercna : Germanis $5autnfam * Galli
chefnues. : REN
Dryopteris Matthiolo in minoribus ico!
Brunf.Cordo in Diof. Gefhortapp. Lob
opteris candida; Dodo.gal.& fol.Pte:
Cordo in hifto. Filicula petrza femina,
Filicis genus paruum in montibus,
Kdae CNICVS. CAP. CLX
Nicusfoliis conftat oblongis, peram
Cu vie Lap
tulo magnitudine grandis oliua: florec
candido;alioqui rufo,longo;angulofo.
inobfoniis vtuntur. Seministulr, &i
cum aqua mulfa, vel iure gallinacei,
fed ftomacho aduerfatur. Ex oaut
quas placentulas vocant; adiectis
ftre
Porrà in vfu
Inlib. Quartum Diofcoridis. 889
leapisfes dodrante longioribus retisa,. Folia ilii funt oblonga,crafiilifculd,robufta, glabra C yenofa ; innucronem defi- Coici dclii£;
às etiam fpinis ircumuallata, Cr fine pediculis éramis prodcuntia. petantur in ramorum 999 Matth.
F arcu mjrmi
pes X vá in latum turbinem fafligiata ; oblongis C aculeatis fquammis compatta , vadiauiilus
jmaparte foliolis, aculeis pariter rigentibus , C» (jderis faciem veprefentantibus. Flores é medijs capittdise-
arca canis exortum capillacei C graciles, vt in ceteris acanaceis,aureo colore ad rubrum indinante , copiofi, c
densé onflipati crocinis flaminibus amuli. Semen est illi album, angulo(um , leui cortice ac duro , bordeo fert fimile , fed
joade maius, alba mtus medulla. Radice nititur oblongasgracili fibratag,, fed nullius in medicina vfus: feritur in bortis C
«ampi. Semen ( vt Mefues inquit ) pituitam, C» aquas extrait: quo fit,vt coli dolore affectis ; C aqua inter cutem labo-
vastibus,epem mirificé pra[fet non modà baufTum, fed c clyfleribus infufum. Seininis medulla à putaminibus repurga-
30 t2, C" Jaccharo eclegmatis modo excepta, pettus y pulmones alffergit, vocem clarificat. prolificumq, femen auget. Hec ille.
gxadfaat feminis medullayextenuat, aperit, digerit C flatus pellit. Eadem lac cogitscoaguli inodo.Pfitaci quos vulgo vo-
camas Papagalli, auidiffimé Cuici femine ve[cuntur,nec tamen cortm aluts exoluitur.Cnici vires paucis perftringit Ga- Caici vires
leu lib. 7. mplicium medicamentorum. fic inquiens . Cuici femine duntaxat ad purgationes vtimur.. Tertij est ordinis ex Gal.
CnicivireseX —
exialfacentium, ft quis foris eo vti volet. Eius planta vvíox Grecis, Cnicus & Cnecus Latinis appellatur : Mauritamis Nomina.
Kartan fiue Charthan: Italis Zaffarano Saracinefco: Offiimis Cartamum: Germanis Qoilber Caffran : Hifpanis Ala-
eer & Semente de paparaios: Gallis Safran baflavd , C Saffran [auuage.
Cnicus feu Carthamus, xz 74 fa fgeo d purgando, flore eft croceo, eft ceruleo,eft & albido:hic dc
Croceo. I. Cnicus flore lutco. C.B. Cnicus Matthiolo: Dodo.gal.& fol. Cordoin Diofc. Lacu. Caftor.
Cnecus, Turn. Gef hort. Cnicus fatiuus, Cordo in hito. Caf. Cnicus fatiuus Theophrafti, Lob. Car-
120 timus, Brunf.Fuch.Lonic. Carthamus, Camerario. II. Helenium Indicum maximum, C. B. Metho-
*-dE-HELENIVM INDICVM * IIL HELENIVM INDICVM
"YA maximum. * ramofum. * RS
pie aar Musas Meis Mori ) Lobopee dr
L * * &
adzquer, ad quam alticudinem fex velad|
dune - Caulis brachialis craffi
cca CAS WR gE 2 a
ris: Caulis
tantá
So -
x : ^
i Wo
i
890 And. Matthioli Comm,
tanta copia, vt aliquando vltra mille femina in vno difco reperias. Radiy fatmmatellüre (.. e:
tis magnitudine breuis, fibrofa (aliquando tuberofa) idcirco ventoruminiurijs: nip iiti,
ioiniculo,expofita. Ex India Occidentali, America Prouincijs, maxime ex Peru, pud qi MI
uenit in Europamillata. Calidain fine fecundi & ficcain principio eiufdem gradus, enmt
tia;cenfetur.. Odore eft fnaui & fapore grato. Suntqui tenerosfoliortim pediculos Curitengi d.
ticulaco&tos,fale;oleo &aromatibus conditos, palatoi pasA fparagis & Catduis »Pilisdenfsi e
dam venerem commendent. Sunt etiamqui caput cotum in cibos affümant. * " (cad imis,
calculos expellendos,cum illi vis diureticainfit. Lachryma pellncida,flaua, odorata, fib. Plantes
incifo exftillat, ad renesá calculis expurgandos inftar Terebinthinze commendatur: s. » Qüz cal
dentium,latetis & coli dolores mitigare, ftatuunt: ad vulnerá ctiam glütitanda come menftri dct,
collo fufpenfa Apoplexiam arcet, auctore Durante. Veteribus indita eréfink; [9r PS
ceníeri poffet: fiquidem Plinio lib.21. cap. 8. Luteus Bellio pafüillicantibug qui do Pin)
lis coronatur. Solem Indianum nonnulli, alij lorem Solis; quia rion folum effieic quinishaiy.
fert.fed & cum eo modó in Orientem,modó in Occafum conuertitur, && adeius iier.
rentia capite nutans,reclinatur ; & cum fürrexir confiftitfolem femper refpiciendo ad Ro Pme
plurimum pandens,donec Sol occidat. Matthiolo & Caftori, planta maxima:C hryfanth: owed
num;,Dodonzo editione Latina & Lugdunenft: Solis flos Peruuianus,Lobelo : Sol Indianns] o5;...
Helianthemurm Peruuianum, Camerario in Matthiolo:Helenium Indicum, C ino: C onicn
Tabernzmontano. Germanis Gitof; Connen $5tutn : Belgis ConneSBlotmen san. Din: Otonz fo,
maffima, Sole Indiano, Corona regale,Coppa di Gioue, Tromba d'amore: Lafitanis Gi
magnitudine: Anglis, Sunne flouuer. 11. Helenium Indicum ramofüm,C.B.C
numalterum,Dodo.fol. Helianthemum Peruuianum proliferum; Camer.in Matthiolo. Hocipi
ri lorum magnitudine differt: forem enimirn ftimmo expanfuüm, numero prolesambir;ou
doá natura luxuriante,interdum mangonio & arte fieri folet.
Pn
MGE vow
t
disitusds MERCVRIALIS. CAP. CLXXXIIL
- T ozottisatiqui Parthenion;alij Hermá botanion appellant.folijs conftat ocimi, heliinz copas
A fed minoribus:ramulis MT geniculorum modo cin&is,alarum cauis multis: fru&u fminz, c. ,
piofo, quandam racemorum fpeciem przbente: mari é foliorum finu dependente;paruo, rotundo, cs
binis tefticulis vnà coharentibus: frutice dodrantali,aut maiore. Vtraq;in oleribus manditur dius
ciendam:coctain aqua,;epoto iure, bilem aquamq; detrahit. Conftat, vt mares gignantur, hincfce.
vtfemine,illam, fiápureatione bibantur,& trita folia genitdlibusadmoueantur. ^ '
^
L MERCYRIALIS MAS. II. MERCVRIALIS FOEMINL
aet
rs
Fac
lesus S teamed c ues cd famine. Tr
Viode et Mrramialonsque crac times apetito. duarum geerim efecoat rom a drem fe
MM S Merit: lic ac fep a m 2 ' Sag e »fed etiam mulieri, fou
$
In lib. Quartum Diofcoridis. 891
Min dlyfteribw plerung, imponatur. NafGitur in bortis, vineis, vrbium plateis, Cr inter rüderá. Famina, calle, ramis,
e emnia alteri idi bn ponet veran fructu differt, quód in bac vacemo um [petterur [ed femine copiofo : in ille
sera cea binis refficulis vnà coeuntibus. Quare mon est,cur de Mercuriali bic pluribus differamus. Subijciam tamen qua de.
qa memerie prodidit Plinius lib.2 y .cap.y.his verbis: Linoz offis,inquit,fiue Parthenion,à Mercurio inuenta eif, ico spud
races ipuaw oróar Tulti vocant eam, apud nos omnes Mercurialem.Duo eius genera, anafculusce forminasque efficacior:
axle cubitali interdum,ramofo in cacumine, ocimo anguflioribus folijs , geniculis denfisyalarum catis wultis : femine in
j; dependente, famine copio[o,mari iuxta genictla flante, rariore ac bretri,con tortoó, , famine foluto Cr candido:
ja maribus nigriora faminis candidiora: radix füperuacua, pretenuis. Na[cuntur in campeffribus cultis. Mirum eit,
quad de viro, eorum genere proditur: yt mares giguautur bunc facere, vt famine illam.Hoc contingere fi à conceptu fuc-
10 cur procines bibatur in pa[jo,edanturve folia decocta ex oleo C» fale, vel cruda ex aceto, Quidam decoquunt eam in nouo
j,cum beliorropio, Cy duabus aut tribus [Bicis donec decoquatur. Decedlum dari iubent, C berbam ipfamin ciboyal-—
tera die purgatiome mulieribus per triduum , quarto die à balneo coire eas. Hippocrates miris laudibus in mulierum vfu Hapenun
graduauit ilaszeas ad bunc modum adbue medicorum uemo noit, Ile cas vülus cum melle, vel vofaceo; velirino admo- li Mercuria:
aut. Item ed ciendos menfes fecundasá,» bocidem preflare potu fotug, dixit. 1nflllauit auribus furdis fuccum, inunxita,
qum vino vetere. A!to folia impo[uit;epipboris,flrangurie,Cr vefice.Decotum eius dedit cum myrrba & thure. Aluo qui-
dem feluenda, vel in febri,decoquitur quantum mantis capiat,in duobus fextarijs aque ad dimidias:bibitur fale, C» melle
adyiiflo, necnon cum vugula (uit,att gallinacea decolum (alubrius. Purgationis caufa putatere aliqui vtramg dandam,
un malu: deco. Thoracem purgent, bilem detrabunt, fed ff'omachum ledunt. Haclenus de Mercuriali Plinins. Mezcurialis
ili i j T1^1 alf. vires Matth.
Caterim ob[eruatum quod, eit , alli
pis TERTETP NE THTIPRTIT P QV PI] D o medetur. Eius queg, vires defcripft Gale-
muilib.z firiplicium medicamentorum. fic nmquiens: Mercuriali vtumtur omnes ad ventris purgationes duntaxat. Veris Mercurialis
euimuer fi quis cius facere periculum volet im catapla[mate , fan? eam digerentis admodum facultatis effe experigty.y , V7» ex Gales
! uriTuccicfie Grach Latine verà Linozoffis C Mercurialis vocatur: Italice Mercorella: Germanicé &Bitigelftauit: 2f3a- Nomina.
. muc Mercuriale C Vrtigtta muerta: Gallice Mercuriale,At Mercurialis famina, Graecis avézog ie S2 us Italis Mercorel-
la feinina: Germanis SDingelfraut Qcibfein: Gallis Mercuriale femelle. : :
od
iá ^
Mercurialis (quafi Mercurii inuentum ) fatiua eft & montana:vtraq; mas feu tefticulata,& fom:7a
feufpicita. I. Mercurialis tefticulata, C. B. Mercurialigmas, March. Fuchf. Dod.gal.& fol. Gef hor.Lob, :
Lacu.Lon.Caftor. Taber. Camer. Lugd. Mercurialis TA Turn.Cordo in Diof. Mercurialis tefticn- d
go laa vel fecunda, Trag. Mercurialis, fexta Parthenii Ipccies,Brunf Mercurialis fructum ferens, Caf Phyl- T
lon arrhenogonon Cord. in Diofcoridem. IL. Mercurialis fpicata, C.B. Mercurialis fasmina, Matt.Fuch.
Turn.Dodo.gal.& fol.Lacu.Gef.horr.Lob. Cordoin Diofc.Caftor. Taber. Camer. Lugdu. Mercurialis
yulgaris & prima, Trag. Mercurialis lorens, Calp. Phyllon chelygonon Theophraft.Cord.in Diofc,
*
;Kwepuj. — CYNOCRAMBE, CAP. CLXXXIIII.
- *
* * -
Ynia, aut cynocrambe » caulicalum binüm dodrantum altitudine emittit mollem, fübalbidum:fo-
lia mercuriali;aut hedera fimilia,certis interftitiis fubalbida: femen foliis adhzret, paruum, rotun-
»
: .l CYNOCRAMBE. * IL CYNOCRA. FOEMINA. *
Y
; 89». - And. Matthioli Cong, 5.
dum. Folia cum caulibus pota;aluum cient,
oleribus commendantur. lusdecoó;
; - Iusdeco s
aquamque detrahit. - ; d, &;
s e i E E: -: * P
Cynociübes & Iplantasttitis bic imaginer damus, Cynocrambe cynia non efbalia prüfefIy gue sn soie a die
Eure ae riptioni fimilis ; air puriondur ina
3, an bat legitima Cyngerggsns : ?
Turni
Mercurialis Jocranbe.
fbi Cynocrambem minc appell agi. 1t
; Prbrer vrliummpig,
d
-. Cynocrambesnomine Matthiolus Mercurialem fylucftrem & quidemtantum;
tum tamen & faemiria detur. I. Mercurialis montana tefticulata, C.B. Cy; ibus
Dodo.gal.& fol. Lacu.Lo5. qui vtrame; vna figura propofüit. Caft.Camer, Cynocrátü
iconibus, Camer. in Marth. Lugd. Mercurialis Tylueftzis, Trap, Lonic. Mercurialis ma
Mercurialis mafcula fylueftris, Cordo in hifto. Mercurialis f
nui fibrofa, oblonga, plures viticuli
longiores,rotundi,ftriati,lenes de
tes; aliquando parum rübefcentes
unt plurimis geniculis diftindti j
emergunt primum foliola duo y
ma fübrotunda , mox alternatim.
demq; loco folium fexcuplo mai
lodonatum,oxalidis rotunda f
ecies; Gef.hort:;Mercurialisalrer "i
m tana, Cafalp. Canina braffica, Cynocrambe, Cordo in Dio coridem. 11. Mercurialis montos os
* C.B. Mercurialis fasmina fylueftris;Cordo in hifto. T hal. Cynocrambe femina, Camera aMAL..
x: 3 lum. III: C nocrambe Di fÍcori i x
à * II. CYNOCRAMBE DIO- 4 "e
. Ícoridis. *
iam fena notantur: iuxta quz ab ima rs
ma viticulorum internodia, fofculi
terni, mufcofi ex herbacco albidi, pls
tis donati: quibus füccedunt fructus.
culis inter folia hzrentes, Mercurizl
nores, rotundi duriufculi, prim
,nigro cinerei,medulla alba.
do & aqueo ipfa herba.
fponte ortum legimus
ne, & plantam & femen á
planta noua, à quo eti
(vt&tota planta) nofi
. creuit, ipfique ex
HELIOTROPIVM MAIVS.-
EGO M p E -- hd m
Eliottopio magno flos ft effigie (corpionis cauda; vndeScorpiuroei nc men:
^ fol cireumagan Heliotropion dicicur. Folia ocimi haber hiiorioracandido s
2 à aut fepe quini exilinnt, multis alis concaui:flosin cacumine
C cauda: radix tenuis cft, & inutilis: nafcitur
e | s aquajfaf tuitam,bilemq; peraluum extrahit: eT
s. ^nopo & prodeft: digssriiconesp: arcendos. Aiunt pet horz dcaprum
p" fiones atuor cum vino quartanas finirc, tria-veró. tertianas. Illi - iot
* | ,,€Rt6s verrucas , penfilesque , & thymos , & c inyétidas exiccat. Folia inf gk
: km 2 caste: odagricis , lutifque vllum? illinangt
3 e epe - t T Y "A : S ^
ecu rrr t e o*
-Á
He.
I icu
In lib. Quartum Diofcoridis. 8 93
4 HELIOTROPIYM MAIVS. IL HELIOTROPIYM
2 up £u eo ad alterum.
bo:
* Eyes jag HELIOTROPIVM MINV$ CAP. CLXXXVL-
Eliotropium paruum ná(ziturin paluftribus, iuxta lacus, foliis antedicto proximis, rotundioriz
* bus, femine acrochordonum verrucarum modo penfili, rotundo. Herba cum füo Íeminepota
- HL HELIOTROPIVM —. *IV. HELIOTROPIVM
minus — tricoccon. *
894 And. Matthioli Comm,
E
adic&o nitro, hyffopo,nafturtio, & aqua,latas tincas, teretesq; excutit. Penfiles
dones vocantur, cum fale illita tollit. TEERUCIS, Quee
i
:
Heliotropii
viriufq; e Eliotropion maius , licet in a[peris nafci Diofcorides tantüm prodiderit , tamen in Hetruria, e»; ,
fideraio. tienfi, vbi fiequentiffimum vifitur paffim fert prouenit , in campis, fecu vias, in aei , C inania.
Verrucaria, GOPHIB areas, avidis iteu, c» fabulofis locis.Herba hec apud Hetrufcos officinis Verrucari viuo Patti riri
| mecias, C thymos affricata valenter adimat.. Quare mihi , vt Ruellio qug, dodliffimo, y rima, DH veTia gy. |
B cenfent Calendulam officinis ditam, que c neotericis caltha exiffimatim,effe Heliotropium maig: Tert Videt us
fos illias note buic reclamare deprebenduntur. Neg, eorum opinioni illud quicquam addit, N PATIOR UT
quadautemus frorpionum caudiculas veferat, quoniam Dioftoridi Heliotropi flos, non femep s, ^ quod buius :
prafentat. Porro Ruellius beliotropium. boc vocari ait herbam cancri , qud eius flores inceude i tM, |
effe putatur) finilitudinem inflelatur. Verum bec nominis vatio A Ruellio afsignata santri( quisslt dien
» mibi won pleni nig iit, qid :
» hoc Heliotropi beletas
Htba can
eii
T féorpionum e affacorum cauda forma inter fe maximà differant. Vnde potius crederem
Heliotropii 4pellationem traxiffe , quod efficaciffmum fit aduerfüs carcinomata , d vlcera gangreno[a : ad. opum ber
mires Mazth. fucceffa eo vtuntur chirurgia qui plantam € eius vires compertas babent. Beliropo helfe mei
obturatis ea carum pu v Si fcorpionis cauernula (vt quidam memoria prodiderunt ) beliotropi
Jiribatur, nunquam is foras egredietur: impofita verb herba protinus illum emori aiunt. Folia foni; :
lorem mulcent.Epottm foliorum decoctum vna cum cumino renum calculos peliit c "frangit , bienes ;
mecat. Ceterim Heliotropium minus vidimus, ac fepe legimus in Tridentino agro , in paluffribus quibufdamly ie —
compluribus offendimus, vt quod picture fatis refpondere mili videretur. Quid autem byins Heliotropi, aut atrium
tionem fecerit Galenus , non inuenioin fimplicium medicamentorum cenfu. Paulustamen ytrius meminit dm
plura de bis tradidit, quàm que Diofcoridi accepta referre poteft. Heliotropium alterum, funt qui Heliotropy gnuíai.
Cálehz con. ^^ quod c bec verrucas deleat.. Sunt ? recentioribus ( vt fupra diximus) qui Calendulam vocatam , Virgáe
| fideraio& C ALTHAMexiffiment , boc argumento nixi, quod flores aureos luteosie proferat. Quorum equidem jentatia ws
vins : anim onmino [ub[rribere , aut refiagari, Folysesiteliamy
V. CALTHA. inim acuminatis, Leucoij quadantenus fimilibu, latim.
bus tamen ac longioribus: cauléedit fingularemfüpsnm, —
UOS "a; féfquidodrantalem; vamofum. Flores in catuilim fanntai- 1
LEONES SUE bus aureos [peciofofGi , odore cum grauitate haudismin
d »: ? quibus femen prouenit in capitulis aperti quif"
zur asicularum vuguibus quadantenw fomile edm. We —
dicenititur alba , veitaá, Ea in Hetruria à fur
à Fior rancio nominatur, vli fponté per fe nafitur,
nera. Atqui in compluribus Italielods, C» in Gam
hortis ad coi fertur. Hancibi pafim act
hibent. Excalfacit , attenuat . aperit diaerü
ili ln afe, Sunt quid
herbe v[i.acui indies oculorum acies, Confat:
tiam florida plante. aquam; oculorum ru
smationem arcere » fi in oculos infülletur , aut fil
macerata [uperponantur.. Siccate puluiscais denim
miffus, dolorem leuat. Vt Graci daaovpérir Mtatun
ni Heliotropium dicunt s offiina & vulgus, Varus
Iralis, Heliotropio. Ar Caltha. Italis Fiat raxin,fatht
d'ogni mefe: Offieimis , Calendula : Germani ing
Galli Soufsi. E i
D ee Heliotropium mains enini m
rectum vel repens.I. Heliotropium ma?
--- Tac Gef laetus & Scorpioides alterum ) Lobd
$e x — Jj | 34 ca Dod. fol. Caffor. Lug.Camer. Call. ( Verraait Een
$t a E : ) Taber. Lugd. Heliotropiummagnum Die ;
d S. it :
gal. Herba cancri maius, Lonicero. 1. Heliotro: de erum Matthioli quidfitignoramus: ;
eec M mine & eadem figurain Herbario: Lugdunenft exprimitur. 111. Hcliotropium minus;
* s dp. COM cEopineticcte cancri minor, Lonic. Videturexprimere voluiffe Heliotr Puit
zov esf "Biagi o )cuius figuram. IV. loco adpofuimus, dicitur Heliotropium acfol. Gebot
; Se Cla£ hift. Hifpzn. He iotropiumtricoccum ,'Lugdu. Hcliotropiüm minus, Ded. gal paruum DE
3 (Verrucaria, eidem.) Camer. in Math. &in horto, vbi & herba Chus HESSE vulgaris C^
et. Moe Heliotropium tricoccum Plinii , Carfal. Tabernemontano. VEG in Plinium.
io in
Matthiolo, Trag. (nonnullis Caput Monachi ) Fuch. Turn. Lonic. Dalechamp'?"
ps P EE Chryfnthemum & Buphthalmum erads- Caltha Poem. L Cid
$ i -Brünf. Dod. Gal-& fol. Gef; hort. Camer. Calp. Calendula fatiua , Tabet. Chry [xa "
5 "qai on;phtt inam Plinii fufpicatur: Clymenum Diofcoridis Fabio Columna 1n e ine
$4.
E
"1
Inlib. Quartum Diofcoridis. 89$
; fimplici, pleno, minore, maiore : pallido, citrino ruffo:eft prolifera : eft floribus reflexis:
— c fruticofa euadit: eft hortenfis & fylueftris:hzcqué maior minor, & humilis,
Xcepzioeid SCORPIOIDES. CAP. CLXXXVII.
. Seorpioides herbula eft, foliis paucis : femine caudz fcorpionis cffigie.Illita fcorpionum idibus pra-
fentanco eft auxilio. : -
SCORPIOIDES. e^ Corpioidis [beciem Calenculam nominatam baud dubi?
C00 fecenferem. fi folia. ficuti femen. [corpioidi refpand
Verim cum becfolijs puucis ; illa vero multis longig, profil
at, ij aperte falla deprehenduntur , qui in. bac opintone ver-
fantur. Equidem veram , vt arlitror, Scorpioidem vidi pn-
müm (uperioribus annis in. Foroiulienft agro in. Ciuitate
Aufirie, quodam in bortulo clarifiimi medici Iuliani à Ma
voftica Teruifienfis. Hac eadem , cuius bic effigiein pilam
damus;dum boc tempore diligenter curarem, vt fingulis plan
rarum defiriptionibus, quarit cognitionem babemus, pictu-
va accederet » ab amico quodam, vei plantarie perito , ad mé
mranfmiffa eft. Quam fant fuis notis veram Scorpioidem rez
ferre putamus : etfi mon defunt viri dodiifimi, qui aliter fen
tiunt volentes, Nicandri fcholizflis autboritaté, bánc ipfani
Telepbitn appellari debere. At cgo borum fententiam. pror-
fus mbili facio; qud nà probibeat nomenclatio illa apud (cho. -
liaffenquin vectius Diofcoridi fcorpioides appelletur.Scorpioi- Scorpioidi$
dem breuiffime perfrinxcit Galenus libro 9. fimplicium me- facul. ex Gal,
dicamentorum, fic inquiens . Scorpioides excalfacit quidem —— —
ordine tertio, deficcat verà fecundo.Ea non fecus Latinis Scor. Nominas
pioides, ac Gratis cueprricend 4c appellatur:Italis Scorpioide.
Quam pro Scorpioide Matthiolus pofüit , Tele-
phium Diofcoridis elfe cenfemus : m ob
filiquasad fimilitudinem cauda fcorpionis reflexas,
dici poteft. Scorpioides, Matth. Lac. Lob. Lonic.
Cafto. Scorpioides Matthioli , Dod, gal. & fol. Gef;
uie , N hor. Lugd. Cam. Lunaria buriffa , Gef. hor. Tele-
i aq E» phíum, Anguil. Cafilpino, cui & Herba amoris,
quia puelle. in amore explorando foliis huius vtuntur : fienim folia cum faliua applicata ; catim
: n ad : PP
(o ntum rubefaciant, amoris putant indicium: fi puftulas excitat odii. Hunc víum antiqui poéta
YA Telephio uadiderunt,vr apud Theocritum videre efb,quiobid . ;
E à m quoque appellarunt: : :
Scorpioidis
* confiderauid;
LIBRI QVARTI FINIS.
I] d 0l fo do)
TEE i EE
Senenfis Commentarij, s |
IN LIB. QVINTVM PEDACII DIO.
* SCORIDISANAZARBEI,DEME-. Ln
dica materia.
5 Vperioribus quatuor libris,amicifsime Aree, tradidimus dearomatibus,olei,
4 vnguentis,arboribus, & carundem lacrymis , ac fru&ibus:item de animalibus
2597/3 melle, late;adipe,cerealibus,oleribus: nec non de omni radicum, herbarum,
füccorum feminumqué ratione.In hocautem totius operis quinto differemusdevinis, "
F. & metallicisà vite noftram commentationem aufpicari.
COMMENTARIVS MATTHIOLI.
A VowurAwmnon diffidletantum.fed quaft etiam impofibileeffet, vt cuiufcung fcientia, ent funes
principis acfundamentis vniuer[alibus ignoratis , fciri perfetto poffint illa , que deinups [eumma
confideranda veniunt: ideo non minus nece[fariumsquam vtilefore exiffimaui , fi cim vninafen ij»
Miumsac metallorum materia tratlaretur. Nam etfiin boc quinto libro nonnullorum fofilummdse-
£. h ala
si torum. cim bifforiam, tum tradiderit Diofcorides , C ipfum fecutus Galen
fimplicium medicamentorum; chm tamen eorum neuter originem, materiam , caufas, ac alia plura in a efmainn
cognofcenda explicuerit , illa quidem boc loco filentio inuoluenda non duximus , vt quamum per nosjeriptnme
Variadese. dod ad abfolutam rerum fimplicium cognitionem , & communem vum faciat,à nobis intactum relig
neratione la. dtteplures tam antiquos , quam recentiores , qui defofilium , ac metallorum materia [irip[erunt, diligenter nb
pidum fenté- rimi, eos vtique non modb inter [e differentes reperi , fed in aliquibus etiam contrarios. Nam licet eorum quio
tx —— 5 paristramiteparum deflelant zvidentur tamen non exaite eaomnia explicauiffe , quahacin ve maxime unguem
^ vo fentur.Fieri enim lapides , Aviffoteles author eft, igne non liquefcentes ex ficca ignefcenteexhalationt, EXque.
iom poteflexbalationem bumidam materiam effe lapidum liquefcentium , e quibus metalla confiantu, d dx
telis fententia, lapides igne non liquefcentes fant ex calido , c" ficco vapore : liquefcentes vero ex bunidahalim 9n
Sed opinionem banc , qui rem altius , diligentiusd, inueffigarunt , minime probandam exifimant, aula Ws
nus, quam terra ex vapore fieri queant. Siquidem puluis, qui fic gigneretur vnum aliquid ex plurilus fieri wt
poffet , nifi umor illi ommifeeretur, cy omnes pariter Lapides nan liquefcentes abfque multa ommumeptae
labore facile in arenam vel puluerem tranfirent, fi tanti ex tj nullo accedente humoreefjicrentur Gu i.
ita fe babet : lapidesnamq, ferii Ámodum compados, folidosá, videmus ,id quad baud dabei
tantium vapore eos nequaquam genitos effe. Quod fi ex eo lapides eiufmodi procreavemtur,magu 0m? rigid andae
ve aeris vegione s vt qua facile ignis contactu incendatur , quam intra terram. Quandoquidem omnibus i quid
^ — quam|uperior illa aeris regio ex velociffima affrorum conuerfione, citius accendatur. [LETS :
* gignerentur comete facer fumme pei, ardentes, decideren lapse cul, au tere quidtm ramen feri m
E is tradiderint prodigi i iffe qua lapides , vt Plinius , &e alij quamit es m
aum
14
? * pr e I IE P ut
e men ob boc opinatw eft Arifloteles im aere lapides gigni poffe. Nempeis lapidem e celo delapfum enter
. 7577 qam feribit di flapdein se fume (quad ploné negare mn atf nid ofa txvduinen pli c
coo o8 materia sex qua illi fub terra generantur , quam quidem materiam jaciléproduxi[f petu niim ge
Theophrafi: tes: vt pote quarepentino aliquo moru dum oriuntur , ex reliquorum e í i dri qua anfua 3
opinio. erint. Tbeophraflus verà non Lapides folim, fed terras etiam conflare fcribit ex pura, ac pacér- á [us modi tti ;
difise percolatione fit effehasalioue modo excreta. Quod tfi iure aliquo probati pofitsnom 147» odi pi
t4lis efficitur. Nec ea quamuis proxima fit materia teyra infignis,omnis etiam eft laptos vim ti napa
matcriasve t fuc maj cantar Interdum quog, vece[eft vr caler materia p Mn aget |
n efficiat focciex quo tande lapissqui liquefcat ignis calore, fieri poffit. Veri enmuer" im ita ingtit- n.i E
diprehenditur , quod fcilicet omnes Lapides etiam pretiofos terra abundare eretiderit: i £P 0475770 gg
& o"
me *
Li
.Inlib.Quintum Diofcoridis. 897
i tema confifinnt, alia aquea funt, alia Veri terrena. Aquea quidem funt metalla, nempe aurumi, avgentum, C reliquaz
Terrena vero Lapis, C lapidum [pecies precofe , acetiam ti m jPecies omnes , que colore; vel leuore ; vel [Difiitudine
alice facultaze fant infignes. Quandoquidem fi vera effet bac Theophraffi fententia , nulla quidem inueniretur gemma,
i » cumtamen varie , ac ferme innumere reperiantur , que maximi pellucent. Hinc itaquefit, vt citra
.— quisriuem dici pofit, nem omnes precioforum lapidum [becies effe terrenas, fed aqueas, id ef, ex bumore quodain conflatas, i
GAMES apt di ps mie. quam terre infit. Ceterum Anicenna opinio , quam fequitur Albertus, multo magis verit4- Auicenne o:
vw di, acrationi cobarere videtur, quàm aut AfiIotelis, aut Tbeophraffi. Quippe quanquamuon explicuerit ipfe, quibus mo-pinio com-
Lo defurura Lepidis tnateria con gregetur, dixit tamen lupum effe in primis lentum, C aquam non fimplicem illam, fed cum probata,
1 sd smiflam. In qua permifione fi plus terra, quam aqua confluxerit, lutum dicitur : fin Aqua»fuccus : nil enim aliud -
1 qo df lain, quim terr.t, que perm aduerit aqua : nec faccus aliud quidem explicat , quam aquam, que forbuerit terratit,
p sdalraferit, tetigerit, metelum. Lutum enim , ex quo lapis futurgs eff, lentum, ac tenax effe oportet, cuiufmodi illud
(0 dienqalaers C fidilia fiunt : nam ab alterius generis luto » quod penitus lentore pireat , baud difficulter Jeparatur E
-—— acdifolitur bumor, tum; -— rie » dar, fe E Lari abs tenax ba primum pee ty tied
3 irj médium inter lutim, idem: demde quia diutius idem agit; vel acrius, em gignit. Quinetiam fuccus cra[-
pam facile conaertitur in lapidem : quod in animantibus cff euidens , prejertim piam » aum iamdudum ve-
feries Medicis , ac etiamnum recentioribus deeretum fit, tumvenum;tum vefice calcu'os non aliunde progigni.quam ex
L Eiheir. fos, Inimore teperis tradu à caloris noffri facultate coatto.Ob id igitur trafiucentes gemmas tion ex aqua tantnm
00 fernflat: fed'ex piro liqvidog, fucco, qui aqua multum terre vero vantillum referat. Siquidem ft es aqua tantiem bu
iafinad: lapides efficerentitr , non vtia, miergerenturin ea proiecti, fed ea fupernatarent non fecus ac glacies, ci grando. At
- gbgeremne Lepidium genus demergatur aqua, acgtiam eryflallus, C beryllus,quetamen quoniam glaciem colore reprefen-
tant emino videatur ex 4714 con[Tare, fatis intelligimus,ex fola aqua non gigni lapides illos. Quapropter (vt in fequen- Plinii opinis s
tibiis fio loco dicetur ) planc explodenda venit Plinij, C aliorum quorundam fententia, quibus certum eftcryflallum gla- explofa.
aem ef, qua niue in alcidiffumis montibus conereuerit, cum aqua non [üpernatet.Generantur preterea lapides ex lapidi-
lus ipfi, cim flusiorum,riwulorum, ac fübterraneorum fontium aque per faxa excurrentes , aleorum Juperficie aliquid
lapidofi braferint, quid cum refederit, foli calore ficcatur, ac Lepide[it. Hoc enim euidentifime apparet in canalibts,ac
fei ibus 4que ductibus , quibus nonnulle aque calide ducuntur. i nimirum lapideis quibusd. eruftis obli-
» qua cum tenuiffimis ramentis compacte fint , ceteris mollicres infirmioresá, habentur. Hoc idem pertiffimà
confpátur in quibufdam balneis aquarum [ponte nafcentium , prefertimq, in balneo fandti Pbilippi comitatus noffri Se-
à naf Quandoquidem ex buiufie balnei aqua , particule quadam cignuntur lapidee »faccharum tim (andore,tum.
p Woeram materiareferentes que v(que adeo imitantur femina faccharo contedla , c alia id genus, que in officinis faccha-
|. militer conteguntar, nempe anifim,coriandrum, ac etiam plerung innamonum, vt js capfüle à quibusdam imple
axtur, it 45, aptentur , vt folatij caufa aliquos (accbari , €iusó, confetlurarum atidiffimos decipiant. Fit boc inbis,
: quibus aque fitlicidio vtuntur ad cerebri morbos curandos, illi quotidie caput fitbycientes: fiquidem lapidofa illa mate-
L0 Tias apilliciraimcfis contin? inberens jin granula quedam Cogittr , ac coalejuit , al anifo faccbaro contetto nibil fer
— difimilis, que non nf tiaflu temporis inde, e explicant, c diffoluuntur. Idem praterea euenit in montium conci:
yitatibus, ac Jpeluncis, que ex faxo potiffimim calcario conftant ? quippe aquarum ex faxortim commiffuris kJflillicidio las.
Lye ah xw ^ jar ieird illarum cameris non aliter pendet, quàm flirie hybermo gelu e domorum toffra.
xe 5
2 modo ex ramentis rubci
in cmdido cinereum colorem
ihuentafuerint.
Iv AC
e : » d 447 4 ER
altera arte lapideus, altera v. Migne
» Fndas de Todefchi, equi tefficulum.
5 Se
UNA... - Er : ( fidinz t5] inutila 2 fofiri ; : zs : E
2?o* per quas etfi prius long? , lateque patebat tr, tis yita vt liber; i ? , s
es . 94 o 0
*
898 . And.Matthioli Comm, — —
-
risfaétum efe qud materia lapidefcens in ipfis adeo eretterit , vt fi quise traliy
«m denegaretur aditus. Sed praterea metalla continué generari , Yd qad jg t Cii
qui diutitu in ipfis ver[ati [unt , verbis referunt : quippe quid ferrea ille fodine multis ig; ai Lp imag
Parenti
1s tmi non alim fife Mee
ixi philofophantur, ys fig,
qui bic barumreruim itat;
YUImea quide;
» qié tantà
ent depurata ofla, Qui
lrum,terra Verà partm ol rige
idem portio tanta in miffioneexifíg, suus
miffua qui purior fuerit, e) pretio (v :
« portio infit cuig, bmori, ex qtto diae,
Caufa metal.
lorü efficiés.
T cipium babent: ita pretiofi lapides
non acquiefcunt, quoniam bas caufas nimis remotas credunt ,
ant arum.quam propinquarum caufa exiffunt. Ita pariter dicendum exiffimolapidum gignendorum.
per à folofiigore, vel calore, fed modo ab boc, tod ab illo prouenire. Nam lapides , quosaqua bumetta
vem exiccando compegiffe intelligimus, Contra verà qui caloreignis liquefcunt , vr fltatiorum,
: quibusigne liquatis vitrum conficiunt artifices , eos frigore concreuife certum eft. Concretio
fectiones ,vefolutio fcilicet , atque liquefatlio , oriuntur à catifis inter [e contvaris- Etenim calor à t
trabens , eam efficit duram : at frigus eandem &ére maxima ex parteexclufo , vehementerconftrimyit,
Agit, citm aquam in glaciem , vel niuem cogit. Hinc eff, quàd memoria prodidit Galenus , eam aquam
inimicam e[[e, que a niue , vel lace colliquatis fluxit : quoniam omne , quod in ea textifimum erat, à
fuerit. Duabus his caufis tertia quoque accedit , que eft fuccus ille lapidefcens , de quo fuperius diximus, qui!
euim aquis permiffus in flrpium meatus, aut in animantium particulas recipitur. Nom praterquam.
teria, catife etiam efficientis partes fubit : quando füilicet im corpus aliquod per meatus penttrat y di
lapidem vertit. Quàd fiim lapidem conereuerit guttatim cadens , aut in vrceos diffufus , tunc materia.
fa efficiens di merebitur.Gignitur hic (vt fupra diclum eff ) in lacis quibusdam lapidofís , e i ien
per venas terre manat, C effluit. Quapropter mirari non licet , fi fontes , viuuli latus , acpii
pes offa, dr alia multain lapidem trattu temporis vertant. Veriim won efl ignorandum , quid.
oru aliquo agitatus, non facile in lapidem den[atur , nifi crffus admodum fuerit féd fmulatque.
elterius reireceptus, di per [usqué quieuerit, frigore cogitur , c» concrefit , mutatquevei illas q
| Hes vt in quadam Gothi fonte euenire probatifémi autores teflantur. Cuius gutta folo perfufa
mequeant 4b ambiente acre , den[antur. cr lapidefcunt. Quid fi pratcrea verum efl in manti
«e pluuiales lapidefcant,id ideofieri poffe videtur, quid aquas cum terra pernifías velft
infignis propter calorem ficcandi vis , qua terra infit, con[fifJet : vrragete enim mado.
. * Nequeue. confingere, aut conmini(á aliam vim, queid ipfum agat, quai quatur
5 , Wfisimter fe agentibus, c» ibus orta loco tribuitur. Sed bic nobis [ubit inquirem
Eod t vno loco efficiantur. Fit igitur, vt arbitramur vus tan e m
multi la- E s à e jecit
pides fianz. ^. Roe meatibus carens, Quippe tfus calor omueya titim oper,
*
T
1
:
1
Inlib. Quintum Diofcoridis. 809
geahamar. Celorum itque. diferimina y que in lapidibus petantur , materie , ex qua gignuntur , ductor indi- Lapidufi E6-
vant: nde vnus Cr idem Lipis fpe varios colores con[equitur , qud fiat ex diuerfi coloris sitateria. Deinde éalor , CU lores vndeva
ipeum lapidum fit opifex » coloribus materiam inficit : nam obfcuros ipfius colores iMuffrare ; Hlluffres vero obfcuros ved- rii.
derpotefl. Cuius effectus exemplum clarum babetur in coloribus js quibus ficlilia vafa pinguntur : namque colores
- emaes, qui ad va[a fictilia pingenda , vel inficienda parantur , anteaquam in fornacem conijctantur ; ab bis plurimi
difant, qui in fictilibus ipfis igne torrefactis , poffea vifuntur.. Quandoquidem etfi fictilia eris fquama fuper porphyrite
lapide leuigatat, admifha aqua , afecta rufo colore , eris fert modo appareant , gnem tamen fornacis experta; viridia effi-
montar : ficut C color , qui ex emi (quama paratur , melinus efficitur. Lapis ettam , quem figuli noftlrates vulgi Lapis zaffará.
vocant zaffara , porphyrite lapide leuigatus , colore fubnigro cruda db ficlilia tingit : fed igne percoctus ; in ceruleum
imum mutatur , vt nobis aperte declarat caruleus , ac pulcherrimus ille color ; quem vulgo. piclores vocant
Smalto : isenim ex ipfo Lapide z affara nominato, cum vitro mi[fo in vitriarijs fornacibus efficitur. Verum banc colorum
M mutandorum facultatem in frigorenon inuenias : quare lapides ab ipfo coacti colorem eundem feruant , quo prius eo-
mum materia infedla fuerat. Ex bis adduci po[fumus , vt mon temere credamus , quod plerique flutiorum , ac torrenti-
umfilices coloribus in fuperficie tingantur : quoniam modà aquarum. inundatione madefiant , modo folis calore ficcen-
tur. Solis enim calor, a quo filicesipfi eflate Sirio ardente adeo incale[cunt , vt vix tangi pofJint, ipforum quidem colores
(rtfidilium formax ) facile immutare pote[t, licet id magis euenire conffet in eorum fuperficie , quàim in centro. Diffe- MEOMUNE
munt C metalla inter fe colore, [blendore , (apore , odore , pondere c facultate. Color primum varius in metallis confpici- Car p
tur, nam ynumquodque fusi foritur colorem. Aurum fiquidem inter metalla , ideo fului coloris eff, quód calor vel ter- :
ram in flauedinem quandam [ynceram verterit, anteaquam cii aqua. mifteretur,vel fuccum ipfum imox futurum aurum.
E ao Aer vero (uum colorem babet , & eum quidem fubrubrum , eo qud terram nonnihil impuram adufferit calor. — Ferrum
autem fabnigrum efe propter terram valdeimpuram , c adu[lam. Argentum porró candidum eff , quód terra eius fue-
rit alia: cadem in ceteris fingulis colores inuefligandi ratio. Sequitur deinde eorum [Mendor, C» nitor, qui ab aqua tan-
tim (vt ant? diximus) prouenit. Ex quofit, vt quantà bumor ipfe tenuior denfior , puriord fuerit,eà metallum niti-
dius ac (Mendidius efficiatur: quam ob cau[am reliquis bacin parte preflat aurum. Atque binc etiam faporem odorem-
quif mezalla afcifcunt : dum enim aurum igne comburitur , terre ipfius fuceritate , queoptim? cum aqua commiffa
perexiguum, C vix fenfibilem emittit, C dulcem , ac fuauem magis, quam fetidum. Argentum vero contra,
terram impura , licet combuffu difficiliorem obtmeat , plus fumi eructat , quam aurum, c [ubfetidum quoque
edorem exhalat.. Sed tam ferro , quam ari multi maior fumi copia effanditur , atque vn odor longi fetidior, quód
Jfalicet aduflam contineant terram. Plumbum denique ac flannum , ob aqua vedundantiam , hebetes admodum odo-
gore - Necaliade caufa tum erea,tum ferrea vafa, qui rem banc cité cognouerunt, ab v(u coquinario abdicauere,
quam quid adufee terre , quam pofdent, valde amara qualitate cibi omnes , qui in buifcemodi vafis vel coquuntur,
vel parantur , vel afportantur , vel reponuntur , facil infici pofüint. Id quod non modo guflum male afficit, c exa[perat,
fed etiamin ventriculo naueam y & [ubuerfionem commiouet. 12 hocergo admonitos feplafrarios volumus , vt ab borum vs
vaforum víu caueant : nam quandoque compertum eft, quod acida medicamenta in cacabo ereo (que fuitpharmacopo- cma
levelignauia , velimperitia ) decoca s (aua. ac periculo[a iutulerunt «gris [ymptomata. Preterea metalla omnia pon- Veram as
derfipma funt: cuins rei caua ej denfitas ipfa, que fequitur bonam terre cum aqita permiffionem. Hinc fit; vt grauifii- reos,
ma queque pondera metallis liquefactis fupernatent , nodo maior fit metallorum quantitas , quam rerum , que ipfis de.
meruntur, At buius rei experimentum quotidie facere licet, fi argentum viuum in aliquod vas infundatur, eique me-
allica pondera faperponantur, auro excepto , quod folum inter cetera fundum petit , quoniam plus cateris pouderet: ar-
4o gent enim vivo ipfa pondera non aliter [upernatare deprependentur, quam aque ligna. Cetertm aurum in ipfo mergi-
tur, non modo quod ponderofius fir fed etiam. quód. cognationem quandam , c» quaft confenfum cum ipfo babere vi-
deatur. Metalla injuper , que liquefcunt , js qua attingunt , minim? adherent ; neceadem bumeclant ; neque etiam
labuntur , vt ceteri aquei liquores tam foffitij , quam à plantis , aut animalibus produci : fed eorum partes inuicem co- -
daft
H
Jimuld, cobarent.1dg, non alia ratione fieri conftat , quam quód tam bona , Jfirmag, mifHo rei ficca cum bumida
E | por »vt ficca obffet bumide , ne adhareftat , c bumetlet : humida vero contra impediat, ne ficca conquief-
* «t. Qua quidem miffio quoniam in euro perfeclifima reperiatur , ideo bocigne Mida Ke aeg
e. fima terra fit optime cum aqua permifta , humorem flringit , C continet, ne vi ignis expiret | Uinor verà contra tu
Int terram, ne actendatur. ldireo nunquam comburitur aurum , vt ceterafaciunt meta quando-
iron en iiiv fram, corn
ur; cn ora flammis, raf ^; humor: cderiter . At tamen t m p $ deme TE e.
mburitur , pro vt boc illo plus terre , eamá, minus probi miflam obtinet. biis TU E M fre Serien
nfumi, propter nimiam, quam babet, Terra innpura copiam.Mox plumbum, c [Lannum,quid js mon cicius cur có.
mperamentum, quam ob ccu[am poffqum umorem exhauferit ignis; terram confusmit. e- buratur,
puriens , ac etiau paucioris particeps fit , quàm ferrum , etfi ea non [atis exquifité mifIa fit cum
x fe qualitatis per[Dicuizati o «reperiuntur: bi enim ex claris [uccis gioni inp; d
tena ditatis per[pi creperiuntur: bi euim ipi nequeunt fed ex impu.
bera: migrore eitis. Quod v «lj lapides magis dg mina ecce rom alind fc Cur lapides
m Juccori dinerfitate,ch fcilicet alij alis cLariores,ac lucidiores exiflunt. Ex quo fequitur, quid albe emma gignan - li pelluci,
qx Just» cui qua calor infit» atq adeb ceteris clriore, ac illuftriores appareant , vt cryflallus, » iri ja fies iot
eumento vocata: nam fab tecto percu[[a [ole,ob angulos quos babet, colores ex opaco reddir. [Betiesá, arcus celeflis 1
bu vi fmaragdi , ac pras :fiue Peerulei vr pphyri, andi, Cr iafidum quoddam pea pied per * -
"TEM bun :
x;
900 And. Matthioli Comm.
bunculi: fite? purpureis, vt amethyfli , Cr byacintbi: fiue ex aureis, vt ch folithi, e» cy; z.f
cis vt opali.Hinc igitur colligi facle poteft , quod cetera gemmarum (ni. qua xi Qna fite "fifa e,
impuris, atris, C obfcuris: quando nec aqua quidein limpidiffima , cui ater 'fttccus i €Garent, efus
nfufus fit, Gara ACpura. ROC
Gemmz cuc J/t«. Nitent tamen gemma non tran[lucentes propter infignem latorem , qui lucis COBUBUIt atom La
niteant. Quem quidem leuovem , aut fibi natura comparant , aut. artificium mangonio COhfeatitmtur: y ML
quoque radiant. Porrà lapides C gemme peliucentes nonnunquam coloris labem , prie. E
Jape enim aut vmbra , aut ntbeculis, aut. capillamentis , aut fale , aut plumbagine Ws; Pise aliquod inp s.
alia ex catfa proueuiunt; quam ex coloris fucci diuerfitate. Gignitur quidem yibyz , dim faci Ie fent ibis
Junior fuerit : nubecula vero ob partem albidioris coloris. At tapillamentum , quo p - Na par
quo opalus : lumbago , quo fmaragdus , ex alieno prov[us colorefiunt , non a infatu i
eque pell; li
; CMT, CX Caf fino c
tate C7 gratitate : itae pnl a
Batentes,
Yd ; res "Uueri Pf uo
dem à calore ficcatus, locum iti qtio confedetat, vacuum relinquit, Junir id
leues aut
gcaues,
ent, catiernofr, cy.
€ mifeatur : is enim,
.; &tdeant.
VE
Lapides ero-
dentes.
Pifces lapi.
dibus inicul-
&- Iberi c RÀ
fient pifces fofiles didli : in ea € iii
cubitorum per arenam aqua
,Birifi c If e inü
bius. Quibus adde, quod etiam
Jfus eft auclor :
dpi Difrani
Terrarü bre-
uis 10.
Tetra fici-
plex qua.
x : aut chalcantbi, aut bitumiuis,
€ Teracom. 96m admijerit.Contra j » qua vnum vel plura ex hisin fer
s conflat ; pro maieri,aut minert
Inlib. Quintum Diofcoridis. 961
Qui enim dubitet, quin ca fit leuiorg ac rarior, que plus aerie, aut igmis participat, quam aqtt£ ?— Ad becterraipfa per (e
eos exiaat , fed varias fortitur facultates pro varia eorum, que ei adiifcentur, qualitate. Nam illa, in qua fit aque
figs ad tringit: que ignem acctpit, acris eff: que aerem, elutinofa, C» leuis:que aerem Cy ignem, leuis acris. Illa vez
) i [ülphur adiuaxit » «ut alumen , aut chalcantbum , aut metallum aliquod vel foffilem fuccum. facile quidan
, 4; etiam olfadiu cognofci potefl. — Necde bis plura dicenda funt, quód mibiplane perfuadeam buiufmodi qualita-
qe muli nen cognitu faciles futuras, guffu duntaxat iudice, qui tamen dulcia ab amaris , acria ab acidis ; falfa ab infipi-
di, acerba à maturis. difcernere aat. Terre autem , quarum in medicina eft vfus , fua mutuantur nomina partim
n,
Terremedic .
locis vli efodiuntur, C afportantur: partim à coloribus, quibus inficiuntur : partim a facultatibus proprijs. A locis enim cinales vndé
deneminantur Lemnia , quid ex Lemno infula deferatur.Samia, quid ex Samo: Cbia, quód ex Chio: Cimolias quàd ex dcnominen.
qo Cime:Eretria, quüdex Eretria. Eubee ciuitate: C. Puigitis, quódex Puigite Libyepago. A colore appellationem rra-
bunt Rabrict, Cr alie nonnulle,— A facultate denique nomen accepit Ampelitis , quod eius fit vfus ad illimendas vites fub
germinationis tempus aduerfus erucarit iniurias.Et vt aliorum quoque foflium colores percurramus,colore albo conflit;
reta qua Jay cinatores vtuntur , eypfim; alumen, amiantus, Arabicus lapis, Indaicus , melitites , galadlites, alabaffrites;
Tus , argentum , argentum viuum , [amnum c» fyncerijamum marmor. Colore cinereo produntur Melia terra, cr
Ereeria altera. Ceruleo verb colore fe&kantur [apphyrus, cyanus , c lapis proprie ceruleus dictus.Virent [maragdus.prafi-
as, chryfocolle, Cr chalcautbum. Flauo luteoue colore [unt atrum, ocbra, chryfopatius, chryfolitus, & auripigmentum.
Rules tinguntur rubini, granati, [sndaracha, corallim bematites,fciffilis lapte, minium,cinnabaris;rubrica, C Lemnia
terra. Quedam colore purpureo fulcent , vt byacintbus , c ametbyfeus. Alia caruleo diluto vifuntur quemadmodum ia-
fps, quem boream discunt. Nonnulla ceruleo vireftente, vt erugo, G Armenius lapis. Alia albo rufefcente, vr apbrodifiace.
10 Quen rufo candicznte, yr xantbos, | Quedam nigro rufefcente, vt tertta batracbitis [becies. Aliqua atro purpura(cen-
te; vealabandicus lapis. Alia aureo candicaute, vt topatius. Sed plura feparatos colores babent , vt nigro, albo , C qttouis
verfilore, vt achates. Ap[i'ton verà nigram rubentes vene diflinguumt.. Contra na[oronites , citm fit fanguinis colore,
nigri venis decoratur.Vene autem, qua [ectem pre fe ferunt [auguimis intexte , quod, do funt beli,
; funt js CoTpore
geacicoloris.— At in certleo fapphyro aurea puncta coliscent.| Quineriam quedam funt, que tres Jcparatos ^ il
leres nam per album egyptelle corpus due vena permeant , altera mgra , alteravubra.. Porro eupetalos, C orca quatu-
erbabent colores : eupetalos enim ceruleum , igneum , mini, mali:orca vero nigrum.fuluum, viridem,candidum. Ver-
r nonnulle habentur , non aliter ac collum galline Nwmidice vel pauonis , aut columba in fole aprican-
tis, vt eriflalis , C» pederotum genera :ea enim ad inclinationem colores permutant.. Ceterum fiendum eft , qud ex
fafilibus , que in medendi vum vecipiuntur , alia quidem corpora fanant y alia vero eadem affligunt , in cibis vel. poti.
3o onibus data. At que remedia corpori funt , medentur ei partim proprietate totius fubfTantie , partim qualitate aliqua,
qua profligantur morbi. Que autem proprietate valent , earum quedam vefiflunt venenis , quedam morbos fanant.
Quibus matura dedit vires fuperandi venena , eorum alia corpora , que peftilentia funt. affelta , curant , vt fmaragdus.
Lemnium , gleba. Avmenia. Alia fingulari veneno medentur , ficuti fcorpionum iclibus (appbyrus potus, ful
phurplage illitum : fungis [Irangulantibus, nitrum potum , acpariter atramentum [utorium. Alia pluribus aduer(an-
tur venenis, ve fal, mor[ibus vipere , cerafis , ac crocodili , his entm emplaffri modo imponitur : fed potum opio, C fungis
prefidio efl. Quibus verà fofftlibus comparatum efl, vt morbós proprietatefugent , eorum quadam fanguinis profluuium.
» vt bieracites: alia os ventriculi gefatu c appofitu roborant ; velut ia[pis : alia finiftra mulieris brachio adal.
ligata abortum probibent » Wt aetites : alia item ad femora pregnantis adalligatapartum accelerant , vt idem attites, c
jap. Sunt qua «affa &corporibus dejjatnt , vt magnes: alia atram bilem , vt Armenius , C ceruleus lapis : nonnulla
faciunt, vt idem Ai ius lapis , cbryfocolla , c cbalcanthum. Sedinter ea, qua elementaribus qualitatibus
agunt ,calefaciuut alumen , chalcantbum , chalcitis, mif, fary, melanteria : refrigerantsterra Eretvia, molybdoides Jhi-
un, argenti puma; cerufa. Que autem fecundis qualitatibus operantur , quedam. molliunt qua dura, Bon: yt gege-
16: quedam contra imdurant qua mollia funt , vt lapit plumbarius, & flimmni. Sunt & que infenfibiles fer? poros ape-
tur.
Fofslium .
colores varii;
Foffilium fa:
cultates.
| mant,C" que claudant: aperit enim nitrum, [pumanitriclaudit terra Samia, cr in fummaenmis tcrra glutinofa. Alia
glandulas , c go difcutiunt, vt pyrites, molaris, litumen. Aliqua cicatricem
Y a »
thaliitis, mify, calx viua, auripigmentum, fandaracha , ad etian,
| smi, 2 [d iie enim peisiprw iris eritis ie s "igi
babeant ita vt deficiente vua, altera eins locum fuppleat. Siquidem ehryfocolla , Ce lapis Armenius eu
0 prebent: qitésur albo
»quam fandavacha: bamatites , quam fchiffos : chalcanthum, quam reliqua fibi cognata.Ceterum non
(00 eie VIDISVINERA 50 CAR GO
"Fotsian,& iti c: esi. illii mitigant &i IT *
L Wisdcalóoer eredi niue i P 1 : & inflammationem ftomachi,ard 2
Cumpolenta. Foliactiam per fe;ut refrigerent;& adítringant, imponi fc rA ORPAMQD
iccus dyfenterics, fanguinem excreanibus ftorsachi tum cc ee ism
€tvino pora calculos pellic:illita lichenas, & pfc qae, hi i Ls TL
RT E e CHICIBOSTA : » & pforas, leprasque, nitro prius perfrictas, fapar :
olco (zius pilis illitis, plilothri effectum habet : maximeque fanies, Dieci gd ced ed
mtem minuunt , vt aftjj lapidis flos , Pestis vi E e
) cibo , aut potuffequentius, aut copiofius P0612 mor*
efficiunt , vel quid vifcerterodant; vcluti and s. 5 inferene
"la exi it: qua & perun&tz verrucarüm informicationes extzahuntur Cinisfarm [ c m
: an LX : 1 'Ormicatio Dur. entorum, s un
E in (cde condylomazis, & thymiis, illitus ex aceto medetur: prodeftlixads, &cvige- e
Gggg i Gum
.*
: "o.
902 And. Matthioli Comm. |
Tes verb enn: iiemeic cM
E Xov. A Mos d pia LABRYsCA CAP.
Vlr E.
DEAD $m QN D Abra anorum Senerumeft Alei -
maturefcit , fed floretenus Cnanthen Dons;
tam For acc rera ad frugem pergere ddl panis
nis,nigra,& adftrigens, Folia, ules,& das;.
[vi
quibus repunt, vim habent culte viri f cis
Free. NMAL CRM
Vz recentes aluum turbant, Spade :
Meer A
dere;ideo quàd in eis copia humoris exiccarur -
lesq; fiunt Itomacho,zgrisc Uc , atq; cibiani *a "
excitant.Ir a uinaceis , &olsie dE. i lop. 1
cho gratz funt, aluum fiftunt, fed veficam, Kc
tentant : & fanguinem excreantibus Conueriu
Similesque; quein mufto faere.S pilos. —
dita; ftomachum magis infeffant," At
rius pafTe, in aqua coclefti conduntur.
a (ant,fiticulofis ardentibus &longis :
lubres. Reconditi vinacei inflammatis
gentibus,ac praduris,cum file illim unt
racorum dyfentericos,cocliacos,& fami
ne vuluz laborantes iuuat infu: ad del siones
fotus affumitur, . Nuclei acinorum ad| inge
vim obtinent : ftomacho utiles funt, Inf
farina toftorum,polenta modo, dyfent
liacis, & folutis ftomacho,
As vinis. Miri Oii! genera, qu mom modo qvatifimas, dulcfimará, vuas 4d cibos prefetunt;verim eti
conüd. preapuum bumana vite lenum, fuawifimumá, potum larginntur,
effe puto. Ouandoquidem eavundem dulcedine buman
vt nullus tam clarus quam obfcurus , tàm mobilis
Vitesquo pa- vitium generibus, earum, bifleria non pofit ap
€to ab erucis rumd zn vermiculorum erodey,
vindicentur.
renda, 1 ;
faf, laduce c intubi loco in aeta
nedum etiam poft fumpta crapulam di
braffwam interponant,
Vites perpe-
tua fronde
virentes,
calexGal Sed vt iam vuis fuas reddamus facultates , Vue ( t Galenus li fem
i di "tp efe aim cum exad, tele fuerint adepta. vai
mento funt $,qui vin. fi 7; if di quippe quitunc temporis vuarum € M s
Jon iE Dp. modo nutriunt , quoniam qua dulces exiflunt , ceteri ficum babent p
eulofe, ac ventriculum infant , cr aluum fubducunt. Contrarium efficiunt aufer: fiquidem, ducent.
TtGD Dutriunt, egreá, concoquuntur.Acerbe autem vitari prorfus debent, vipote quia fei ow Á rie "
dabiltares , quà carnofiores fuerint , pre[ertim cim probé mature à vite decerpuntur. 4t 7
dulces, ceteris minus ventriculum inflant , & aluum conuenienter emolliunt : ipei
tura prejtat auxilio magno ad ambufla , fi manibus pre[fa adco vrvinum veddas , ambifi
Nomina, mon folum dolorem illico feat, fed Yeficas fieri prohibet. Vitis, que Grecis euren oc Grrapípoo
latur: Arabibus, Hari, feu Karm: Italis Vite vinifera: Germanis CfSeinveb: Gallis Vigne.Que ;
Labru[ca Latine dicitur: Italici Lambrufca : Germanice Qiitotweinreb E Gallice Vigne fauuage.
à g'aguAa Grecis Vocatur; Arabibus Haineb : Germani Qeinber: Gallis Roifin,— Ps
P À
y
" Lj
E
Inlib. Quintum Diofcoridi —— 963
Xrapr. VVA PASSA. CAD. III.
—— "" u
Vs alf albaadftringentior cft.Prodcft efitata caro earam tufsi, fuucibus, renibus, acvefice. E(tur
in ji enteria perfe cum nucleis: & decocta in patinis cum mclle;admifta milii,ac hordei farina, & o-
wo,valetad purgandum caput: eiufdem gratia cum pipere commanducatur. Téftium inflammationcs fe-
dar, illia cam lomento fabarum, & cumini farina. Fauos,cpinyétidas,carbunculos, enatasin articulis pu-
rredincs & gangrenas fine nucleis trita, & cum ruta impofita fanat: podagrz conuenienter cum pana-
cis facco illinitur : mobiles vngues illita;celerius extrahit. "
|
P * VVA PASSA. * Vas paffas,quarum- vbique vulgaris C» frequens eff vfi» Vuz pafíz:
omnibits notifsimas effe arbitror. Veruntamen non cf» confideratio:
meo quidem iudicio,credendum,quibd citm de Vis paffis men7
tionem faciunt Galenus C veteres alij, paruulas illas tantum.
intelligant , que boc temporeex quibujdam Aegei. infulis ac
Pelopoune[o Venetias conuebuntuy , & in quibu[dam etiam
Italie locis injolantur : fiquidem Galenus nulla magnitudi-
Ww nis, vel paruitatis babita ratione , omnesin vniuerfum vuas
s T folis calore ficcatas s paffas appellat. 1d quod ipfe Galenus li-
23 : NW Cro fecundo de alimentorum facultatibus js verbis declarat,
Porrà quemadmodum pa[Jarum differentia, que à colore fu-
mitur nibil ad pajJarum facultatem. confert , ita uec ma-
gnitudo : fola autem qualitatis s que gu[fs ineft , differentia
potefl omnia. Ex bis nimirum Galeni wrbis [atis colligi po-
te[L, ipfum onis generis vuas , qua foli feruove flaccefcunt,
nullo prov[us difcrimine paffas appellaff,, nempe Damafcenas
ceteris grandiores ( zibibum officina vocaht ) á6 pariter bis Zibibum of.
congeneres, qua é Smyrnis ( vt dunt) Cypro, c Creta com-
portantur.Preterea loco citato idem Gtlenus ita feribit: Non-
nulli autem , c vett (ane , dulabu grandibusg, , quales
fint fcybelitides, priufquam mandant, femina exittit,que
G ipj« inseterata , ctim duram aaf[amó, babent» casd, -
priusin aqua coguntur macerarez wm C» femenipfum faci-
lius ficeximmitur. Alie quedam funt bis contraria , folide ci
eraffe , qua nullum prorfus femen baent. Crefiunt he in Ci-
paenierefibfaiy: In Pamphylia aid fcybelitice, cr co- Volk iffi n
lorenigra: qua, vt dixi, funt maximi: bec ille.Caterüm [Gi- £cclisibus
endum cfl;non omnes Vstae paffas eitllerm efe facultatis: alia differentia.
nainque facultas ineft dulcibus , alia wfleris , alia vinaceos
babentibussalia pon babentibus. Quetaquevinaceis cavept,
yel fen natura producantur, velyubd sj arte fuerint ex-
BUE E RNSEES Mnt soo Emptt s fi dulces fint , adffringente ficultate v[aueadeo pri
| NANIWT, YI Etoile leni aset : quamobrem pectoris anguflie , tuj, un dn creta V
j/
d ipía baud facili putretiniobnoxia: C» vltra hec fecundum toam fub
Ggsg 3 : Jfautiai
Nomina.
Oenanthe
: ; As : :
on£diradn: Qro mon illis labrfee mod florem effe , qua vuas ad maturitatem
9c4 And. Matthioli Cómm; old
féantuam, vifceriipfi/boc ef iedinori, familiaris eft, c propria.Item libro de AttnaTTe yilTus vous
fe» ff non fft adffringentes , lien quidem , c epati tumentibus von conducup: , thoracis tanen. tont f ley
conducusit De vuis autem paffis vt cibus funt, locutus oft ipfe Galenus lib, 2. dealimenterum £,,,). Ping ipo
mentum ex pafris vuis, tali qualitatein corpus diffribuitur , qualis ip[arum natura. fuerit, d, e» me ; i
auflerismiflum ex s,que vrriufg, qualitatis funt partiipes. Quantitate ver Copiofius ex pisiouibus iif,
ex att[feris Cw macris. Quid fipa]farum pinguiii , dulcittin, a quibus (femina fuerint exempta em 24 diim ia
vitam ule contuleris, pa[[as valentius nutrire deprebendes.Huinfinodi fane, vt minus quam RT A nn
ds magis tamen quai ille ffomachum iuuant.. Héc vua, que Gratis eaojc, : -—
Vua «ffa Latini, - irse -
Arabibus Zibil: Germanis CSSinbeerlen/ 9iertreubel ono Siofin: Hifpani pd e iP ie
Olrdjbs, OENANTHE.
- xr x4) MN n
CAPy *
Quae vocatur vitis fylueftris fru&us, cm floret. Recondi debetfdhlinonpiar, ^8 27m
fübftrato linteo, in vmbra ficcatur.Laudatifsima in Syria, & Cilicia, & Diano E
ria, quare pora ftomacho; acciundz: vrina vtilis : aluum fiftit, ac Lnguinis excreationes, *
dia,& acorem ftomachi, ficca & illita efficax cft, capitis doloribustam vitidis, quam ficca : d
facco perfunditur, (anguinolenta vulnera caraplafiate , & incipientes zgilopas , oris CK aceto, Kr. 3
lium nomas rritacum melle, croco, myrrha, & rofaceo ab inflammatione vindicare. e I:
ftendum fanguinem: contra oculorum delacrymationem, & ftomachi ardores cum polline pole :
vino illinitur.Cinis crematz in tefta candentibus prunis, facit ad oculorum medicine ERE i
pterygia;abícedentes gingiuas,cruentasQ; cum melle fanar, Tua
$:
ó Mot perducit, veran etigm ag
Jiudtum perficr, affereve non dubitamus.Nam etfi 'füperius fcripfit Diofcorides , labrufcam duorum genes,
que alterius uam na imaturefceve , fedfloretenus Oetnantben nomin ta perducere: nibil tamen brp
alterius quoque labrilea florentis vua Ocnantbepariter díci queat , citm nofs aliud veteribus fignificat Qe
viti fle. Quodin profi capite ipfe Diofcorides manifefle dedarat : qi ippe qui tradat Oenantben v
ftris fucum, citm flore , nullius fatta generis diffintlione, — Quin e idehnin fequentibus confirmat vli
sneminit, éferacis fylflris vitis floribus fieri faribens.. Ex bis itaque abtndé conflare arbitrir, 101
fed etiam futtifera lake
Diofcoridis : i autem oc eius verbis, qua nunc [ubyciam
Paulum A purimum quidem ex labrufra Oenanthes vfum effe , quoniam
aluum maximefirmat Veruntamen traditis his , idem ftatim fubit : Diofcóri
«ont arias buic vires báenti (2/207
capite ac egituf, nequi feriptare
teffimonium eft, quem c
|. OMPHACIYM. ; ^ —
afaccas eftacerle vuz nondum marasc(centis, ? Thafia vi e, ati
anis ortum, expreffam melliginem ín rubro are, linteo
s pua, vlcera oris humid gingi uv &
vetera vlcera,nomasq; cx aceto : dyfentericis &m
oculorum claritati & (cabritiz, &erofionibus
:
Inlib. Quintum Dioftoridis. [n
Supbacim noftrum fole non cogitur , etfi pluribus diebus ip/um infolari dimittamus fuis cum viuáceis in cado ,era[fo lin-
tumine coeperto,denec excrementa fubleuentur ; fex vero fabfidat c inclare[cat fuccus. Siquidem bac parandi ratione 3
y mum incorruptum afferuatur tam ad ciborum, quam ad medicamentorum vjum. Omphacium (vt G&* Omphacii
desas memoria prodidit (ib. «.. fimplicium medicamentorum ) calidis morbis omnibus magno itunamente adhiberi poteft: vixes cx Gal,
quippe aem id eyanimo acidum fitperfette eriameffieerat , vniceó, avdorib. prodest, fiue ori ventris pofitum , fiue totís
js fiue cuilibet aly quod refrigerare velimus. Atqui , etfi feribat GalenusOmphacium acidum effe,non tamen
deri modo in altum penetrare potest quód Ompbacium calorem (vt ipfe inquit ) non babeat, vt acetum , acproinde neg,
aerimeniam. Quare Ioamis Fernelj Medii clariffimi fententiam probare non poffum. Siquidem is libro quinto methods Yo. Fernclius -
suedendi , poflquam ompbacium frigidum erdine (écundo, ficum verà prin confituit iecoris obPructiones expedire , c. repreh&divus.
fo ebidregiam morbum fudosá, colores abfleraere feribit:quin c dum bac preflat, leni fimul adffriclione ventricilum , ie-
jcorraborare. Quibus (quantum video ) cim Galenus , tum ratioipfarcfragatur. Siquidem quód Ompbacium pi-
metantum erdine ficcet faltem fame elfe conuimcitur '7aleni ipfius teftimonio, quippe qui lb. y. cap. vltimo de fimp. med.
faeit om phacium tertio ordine exiccare, ac vebementer adfhngere feribit: 1d quod iterum repetit libro quarto, cap.1. de
vempo[itione medic. fecundum locos: libro C cap. y. de medendi metbodo. Quid ver? omphacitan iecoris obflrucliones
aperiat nella prorfes cil vatio,que confeutiat. Nam cum feribat Galenus libr-a.cap.5. de compofíti lj " :
fecundum generayonmia adfévingentia contrabere ac den fare,quinetiam vincire, ac continere partium fbi inuicem coba--
veutier fuh flantiam, ato, inus magtcó, boc pro adftriclionis vehementia , palam fit Fernelij fententiam baud. effe pro-
LandamyQ* pra fertüm eo arotmento , quo ipfeniti videtur , quod flier omphaciitm auriginem C» fedoscolores abffer-
get. siquidem tametfi omplracium cuti affridum, auriginem,macularG, cutis abffevgat non tamen ob id equitur,vt po-
ac toos iccorit ob ffruitiones aperiat; C» prafertim vam ftringendo c den (ando, que adfiringentia funt, funrna corporis , in
deum penetv ave ac permeare probibeatur eorum virtus, Ob quam caufam ( inquit Galenus ) pulchré wonnulli medico--
muss alia tenuium parti, Cracri peteflate pradita videre cogitaruntià quibus veluti ducta adflringemium vires,in pros
faudem cerpus p iunt. 129, cum ompbaci 7 dmodum [ie partium , nec quicquam cdoris cum natiui,
Tu ajititó fertiatur quo iniecur veli pofiit atqyotclufos permeere mcatus,non video quo patto Fernlij opinioni a(qui-
ejcere queam.Po[lremo quod leni adffriélione ventriculum jecura, corroboret,non fatis Fernelij autboitate mibi conflat, |
cos pbacium Galeno ( vt prempfimus ) vehementer , non leuiter adffringens habeatur. 1d Grái pgaion dunt, Nomina,
quid Latini item Qinphacium: Itali pat Germani Xgreffz Wifpuni Agraz.. Galli Veriust.
-Obwginn. VINI NATVRA. CAP. VII
Viovercie nerui leduntur,& reliqui fenfus, quod tamen efti fuatius eft: quare auendum íjs, qui
teftinee ]alic n int : atramenin fec aqU2 a Meum.CG.
dilutum, irnoxie fumitur. Nouum inflat, " coquitur , infomnia parit erauia, & vrnam ciet. s
T vtraque vitia fugic: quaread victus anorum,egrorumq; vfürpatur. Album; tnhe; ftomacho lcgic.
(0 Vülcelbaz fcilein ditribuitur. Nigrum veró ctaflum eft,& concoctu difficih, carnem alit, &c
&bictarem creat. Giltum, vtpote quod medium eft; medias inter vtrunqj vires habet. fecunda
df ode ^ Mio ? " J 2 tame
& finiftra valetudine, cumprimis laudaturalbum. Quin & vina (apore diftant: fiquid'm dulce crallis
us teüitat,
à
^ Vinum cuia JPe longum effet; Cr adire moleffum js, qui nimi ifunt. Caterim Vinum
. Cievelniue. spy p ntyiatuy- quid cerdroynertis , pectori, pulmoni, l [p i
: Raum tibui maxime noceat : Que admirari non licet fi temporevinum artefrgefath
906 And. Matthioli Comm, j
Vinum omne (vt reliquain commune dicantur) merumac Íyncerum,& füsndisins :
facilé in membra diftribuitur, ftomachum adiuuat, appetentiam ciborum inuitat: aufer ee
get: fomnum conciliat, & commendat colorem.Potum liberalius auxilio eibi PES dlitaerglue
coriandrum,pharicum,ixiam,meconium;argenti Ípumam,taxut,aconi ptam Ger
morfus, & omnium i&us, qua rcfrigerando necant, aut ftomachum in
longas inflationes, rofionesq; pracordiorum, ac diftentiones , ftomachi tefolutionem. a6
interanea rheumatifmum fentiant. Conueniunt füdatoribus, & quibus corpusi » &ivene
ritur, maximé alba, vetera & odorata. Quz tamen vetuftate dulcefcunt;renibusace 5... te
tiota redduntur: vulneribus,infammationibufq; in füccidalana imponuntur: tetra vlcera, & oi
nica, & Buxionibus obnoxia commodé perfunduntur. Quz marinam non tec »Kplagris
adfanorum viétus vfürpantur. In his praftant Italica, Falernum, Surrentinu a: A p aulicis
& permulta Cam pania, & Parztypianum ab Adriatico finu & Siculum;quod Mam ees Signis,
Ex Graecis Chium, Lesbium & Phygelites ex Ephefo. Craffa ver » & nigra ftomacho TIN
bent, inflationem pariunt, corpusaugent. Tenuiatamen & auftera ftomacho fronts a
alunt. Veteravaldetenuia & candidavehementius vrinam ciunt, & dolores capitis ouent, nemo»
largius potatentant. In mediaztate,vtà feptimo anno;potui fluberrima funt. Modus. neue
&temporeanni,& confuetudine & qualitate vini definiatur, Non fitire , & modice cibo: Ae ode
mum eftpraceptum. Nocetebrietasomnis & maxime affidua : fiquidem obfeffos neruos c: M
mittit: largicrq; potusacutorum morborum adfert initia, Mediocris tamen violenta i EN
maximé poftiquz potus, vtilis: namq; modo quodam exalto euocat.fenfilesq; purgatexcretus 1
czca corporisducit fpiracula. Sedaquam poft vinolentiam bibere oportet:fiquidem bns ail à
gratia factz tenulentiz remedium adfert frigida, : i 20s
Vini fsculta- C Vm profecto tinum fit liquor omnium fuauifimus , precipuum bumana vite bonum acprefLantifimm
tcs Varie pro um;yitaliumfpivituum regenerator maximus,ac omnium corporis tum facultatum , tum fundi
modovíus oprimuscor letifice tneatura, [ummopere, nulli mifum effe debet, quod plantam,que fructum fart,
mitur,Vitem;quaftvitam,appellauerint veteres.Veritm mon ob id. gaudeant iubilentá, j, qui viuo
ipfum tot laudibus eztulerim:quippe cum omne extremi (vr in communi prouerbio est Yir vitiofum,
€ plus qua deceat, bbatur.periculofos Atq, horrendos (vt mox dicetur ) procreat morbos. Alias Ji
adbibeatur,tum ad leudum, tum etiam ad voborandum corpus omnium efficaciffümum babetur.
imum generat (angiinem;ocyfumà in alimentum vertitur concodtionem in quatiis corpori parti
dit, cerebrum purgasintelledum excitat, cor exhilarat, fpiritus vinifizat, vrinam diet, flatus dif
«uget.conualefcenté impinguat,cibi appetemtiam initat, fa iguii bidum clarifi i
tum in yniuer[um orpus defert,colorem conciliat, omne in corpore excrementofum deját.
ratione, ac temperznento [umatur ingurgiteturve (quod facere folent ebrioft) ex accidenti toi
enin fecus nimio eus potu (vt Galenus inquit) innatus corporis calor fuffocattr , atq, paruus ignis ma
extinguitur. Preteea cerebro, [Dinali medulle;ac neruis inde exorientib. obest: binc fit; vt principe bac)
pora traiu maximi, & peyniciofi cona morbi, nempe apoplexiasepilepfua,paralyfis,tremor.] "
lepfis,conu. ovetigosarticulorum contractio, lethargus, phrenitis, deffillatio, firditas, cecitas ,G lin
Jfentio.. Quinetian vinum intemperatà bauftum;lonos corrumpit inores: nam quid bomines contenti
fenesd. fiant , quüdfuriam , menteá, moueantur , quid denique alea , libidini acrei venere femper
nonnunquam bowiidia committant , nulli verius adferibendum est, quàm vimo immadid fimpto..
viam difipat, fenfus omues perturbat,afüduos morbos parit, C» repentinas mortes adfert: ncfi
Apete cat ou
taiconue- 4fafibus conuenit: id euidem frigidam fe p talem az multitudine
niat. Veritm pueris,ac adolefontibus ad vigefimum annum v(g, minime concedi debet, fi Galeri
putamus, qui libro fecunlo de tuenda (anitate, nil aliud afferit vimm effe pueris , c adol
Vinum gla- gnem igni additum. Catadum quog, est , nein ardoribus effatis vinum niue,
fpirandi diffcultdte ,vrine [upp
e
pernicialibus morbis, P
tibus affiatiitem conuwlfionibs,refol 4poj
ferudli »4qua intercite, ac furibus alijs erauibus c
e ini ifu vi
RO.
'apere iucundum: namo, corriptum , turbidum impurum, odo
Generofiffi. x; d : it. Qua do Leoni T
Re de " cu ant e regit d d 6 inidv,
|o itaseonfecuta erat, ex Pucini C Vipaci tantum vju ,mepri,
i. certo fio. Obidergo mirandum non eil, fi Plinius ma dil
eliquit: Liuia Augufta octuaginta duos annos vita Pucino retulit
(— fisnenproad à Timauo fonte, (axeo e itimo afflatu paucas coq
— Audicatur, : Hoc effe crediderim , quo arci celebrantes smiris laudibus pyttanum afi Puno tg
Cuius crté tefmonio plani ful feribunt ruffic Lapide incala: quippe aum vint
acceptos , non alia
Pnius,.
- e à e
7 . M LI LJ LI ^ : s
- Inlib.QuintumDiofcoridis |— 907
áo quta vanta rarifime egrotant, e longeuam admodum vitam traducunt,adeb vt plurimi reperiantur, qti nonage-
feme annum attingunt. Eft autem vinum boctenue,clarum,lucidum.colore aureuin , odoratum , qu
Aur. Potum valenter excal[acit nifi dilutum fuerit, faciled, in vniucrfum permeat corpus. Quamobrem
« en ee tertio fimpliium medic faribit Galenus ) tale natura vinum , non modo perfrigeratorum omnium;
: rm E . : "P . H - z *. - H 1
fedeerum etiam, qui aut ex eri ventriculi, aut cordis dolore animi deliquium patiuntur , pref fuerit d;
Ex quib faclévolligi potest, felicifimos efje eos , qui in regionibus, que vina optima ferunt; oriumtur, Ji tamen modeffe
(rt Seridecet ) eis vantur. Caterüm que vina in vuiuerum quotidiano v[ui magis conueniant , bic longiori fermone
qemmzcxsorare faperuacuum duximus, cum boc à Diofceride latius fit proditum , atque etiam de onmium vinorum viri- :
bsc diligen iue feriptum,quam vt plura à nobi referri debeant. Fité vino aqua per alembicum( vt vocant )quam üb eius Aqua vite &
30 adptir mas vires Aquam vite appellauere apientes. Nam [iex vino optimo à perito opifice parata fit, merità hoc nomi- cius vizess
r idebet. Quemadmodum enim,qua in eo macerantur ab omni corruptione praferuat, ita fumentium quoque
blata omni putredine;cuftodit; fonet,reparat,tuetursauget Cr producit, cum mon folian natiuum calorem foue-
at, dr im juo vigore comfertet, fed vitales quoa, [piritus rcgeneret & viuijicet, ventriculum calefaciat » cerebrum C intel-
———— delum cust. vifum clarificet , & memoriam reparet , c prefertim fi ab bis amatur , qui frigidiufculo funt tempera-
j
mento, quid, ertiduatibus veutriculi, flatibus Cy alys quibufcunque frigidis affectibus obnoxij funt. Quare, bis, qui ven-
z culi dolere à flatu,ant cruditatetorq rertiginofis,comitialibussre[olutis,melancholtcis , veterno[ís , hypochon-
à eiaas, e cordis puljut, aut tremore, Cranimi deliquio laborantibus, [ummum es auxilium. fi quotidie fumatur cocbica-
:
- C ncemmimis men[ara. Atq longe prefHantius Antidotum enadit, vbi boc modo paretur,quo ego mibi parare foleo. Sti- ts ved
v1!
: muito niamoni ynctam,, qingiberis drach. quatuor, jantalorum omnium fingulorum drach.fexcaryophyllorum.galari- Marthioli pá
RO ge, ntis iflice, fing drach. duas c femis,macis, combebarum, fing. drachmam. Cardainomi viua, fem. TNI- ..Ldiratio:
v "abi fing. drach, tres , zedoaria femunciam , fem. anifi, feniculi dulcis, paffinaca. fylucffris, ociimi ,rad. angelica , caryo-
B0 pylaeglyorizes calami odorati,mimoris phu, folorumfilaree,tbymt, calamimtba;pulegij, menthe, ferpylii,amara--
| a fing dracb.duae: rofartm rubearum florum faluie, betonica;rorifmarini,fhechadis,buglofrt, Lorragitis fPre.[cjquidra-
07 mam: corticum citri drach.tres:pulueris diambre,arvomatici ro[ati,Diamu[ci dulcis, Diamargariti, Diarbodouis abba-
j Ti, eleiluarij de geminis fing. drachatres: Terantur,qua terenda (unt, C deinde in vitreo vafe macerentur ,ex libris duode-
dim aque vite praflantifme,t felectifamo vino parata;occlufo fubinde vafis ofculo;diebus quindecim continuis. Ac dein-
^ deyitreo alemibico vafi (uperpofito.per aqua feruentis balneum a perito artifice diflillentur y ofculis alembici adeo conclii-
eo frsntuibilinde expirare pojitt. Aqua qua inde fluxerit,in aliud [ubinde vas recondatur , additis fantali odoratite[fella- —
—— qimcnaáfi duabus drachmis mo[chi;ambart, in tenui linteolo colligati (img. femifcrupulo , C iulapij vofati clarifimi li-
| 39r Demumxoncutiantar fortiter , quona,itlapiusa cum aqua mtijieattr , claudaturá, deinde vas cera & membrana,
1 Erit quieftat diebus quisdecim continuis: C vltimo tn aliud transferatur vitrum , ibi, afferuetur. Esl itaq, ac aqua Vires mira
B. idotuna prefLantif vum, C pre[entaneum auxilium ad omnia predicta. Quippeman folum baufla,féd in faciem ex Piles . *
it - ulterin ore proiecla,epilepticos, defectos animo, c» [minas vteri (frangulatu decidentes veuocat,loquelam amiffam veffi- 1
- s uir iamiam moribundos tam din faffinet vt quandog, miraculi fpeciem afferat. Additur etiam in clyferibus colico-
: - ycie pondere prafentanco auxilio, vbi a flatu aut frigiditate prcueniat morbus : c prafertim additis theriace , aut
: Antidoti binis drachmis: vno verbo omnia feri comp medic. eft fummum ad frigidos o-
mnes ajedus. Vintim fic Latine, oio autem Grace vocatur: Germanice Q tty: Italic pariter c Hifpani Vino, ^ Nomine,
L t à d
- Oirxingasirw. - VINVM OMPHACITES. CAP. VIIL
á: 2
| püstriduo aut quatriduo,donec racemi in rugas Picssserciond ; vinum cadis infolatur. :
. jVimsdftringendi borantibus; item pr: i E ;
. malaciz & crudis : in ít fc ; àuxiliari dicitur. CEUNCS 2 M pef tnuls LEES :
nra. X M s E B
T. t:
ala. Loraintraannum vtendumietenim celeriter exolelcit. »nuenit zgris, quibus time m.
a li fepe defideriis corum obtemperare snilqu te Potgllueus s.Fit& vinum -
d lon vocarit :, lora vires habens, hoc modo.DPares aquae, & multi m 'coquuntur mol-
lant, quo
Uu
e? MP ie CORREA
atilus epos fri: ideft, Lora appellatur. Conietlis nam, in paruadalfüvinazeistantumadhefa. 07
: ; (a admodum , neg, meraca fit Lora. ind |; parci priori , vinaceis
c oSuntunt, f vt boc quog, potioni fit attemperatum : quod quidam Attice proprietatis cerioff proprie d'efleetas dici vo-. :
PRIM ti priusil'ud. Vtrag, Lora capiti dolorem adferts nifi dilutior libatur . fed prior m2 pis caput ferit. aged AT $
tic pationi conce([a est, nempe quod ocyus per vrinam re : fed nof patita best dierfites ex varia vuarum fPecie, POM Mc
tates,
lus vinacei junt relidi. Erenim fi dulces fuerint , potus multo erit [udwtr, citius, per vrimas exwrnetür: fin
a c ee
f es :
e Li *
"3$
* * 3; "
: " »
* 5 M :
VEU a" :
B x I » E
LI Xo * -"— : *
*
Vinum exLa bN | On defunt in Hetruriaqui vinum Labru[Ce vuis e vindice o LEE "
brufc vuis, ji diu... jf s admodum tigrosids cilug,
Aque mulíz
: oo fciendzra.
tio varia,
968 .4 And. Matthioli Comm, .
vero acerbe Cx acide fuerintjinfuauior long, ac minus ciens vrinas. Porr) dilutum hocyaemis e 2o
vinaceus ad ver,aut aflatem fuerit afferuatus. Hyemis autem tempore [i quis vtaruy vg eni ifs TE
rinas minus expellitur. Hac de lora Galenus.Ea Jedleeao Gracis, Latinis Lora,C Italis Ag iy M Lu
"s
CAI
1
Ofroc és Tfl a els ero QUAS. VINVM E LABRYSCA. x
beri efylueftri vua nigrum,adftringit: prodeftalui & ftomachi fluxionibus, & :
firi&tione & contradtione opus eft. ; * :
bicundius reddatur. Vtuntur eo uffici in alterius vini penuria, fiquidem conffat dulce smi] Pine |
tratfu temporis dulcedinem facile deperit; fit tunc guflui omnino infuatey ade) vt tanti medicay anf: mm
vbi adfirictione fit opus. giri S umtqie,
Ofivoc ue Ml. VINVM MELITITES, |. CAP. XL. SIM
Mtis daturin longis febribus, quz ftomachum infirmarunt: namg; alim leui
- nam ciet ftomachum expurgat: prodeftarticulario morbo,renum vitiis,imbecillo
ribus abítemiis: odoratum fiquidem eft,& corpus alit. Diftarà mulfo, ouod fn Atos
melleexiguo. Melititesautem adiecto ad quinq; congios aufteri mufti, mellis conoic
Cortinis magnis, quó magis ad efferuefcendum locus pateat, fieri oportet,fenfim afperío
feruere defierit;in alia vafa transfunditur. B sui
^ ' kia
O nápeAi. MVLSVM. E CAP. XIL. ?
à , AM a
Vlfüm vetere vino aufteroq;, & bono melle fadum, prafertur: minus eniminfar,
"'idgenusinvfüm venit. Vetus,corpusalit: media aate , aluo rodeft;/ vrinam pellit £f
fümptum;nocet:& inter initia potum.implet: dein appetendi auidiratem reuocar. Fi,
vini metretis,admifta vna mellis. Aliqui,quó celerius przberi poffit; mel cutn vino coq
fundunt. Alii vtilitatis gratia;ad fextarios fex mufti feruentis vnum mellisadiiciun&vb
recondunc;dulceautem permanet, *. : i3. M
: Medos, AQYAMVLSÁ - ^ CÀP XUL.
Vd
A Qumut ealdem , quas mulíüm vires poffider. Crudavtimurcum moliri deie
"tonem incitarevolumus: vt ijs, qui venena hauferunt;ex oleo. Decoctadaturimb
nibus elanguefcentis pulfus
ztate adynamo vino;aut lor
mationibusalicuius membri
conftrictis: fed laboranti fto:
Aroma — Pinus, alium Sum à addant nempe gingiber, crocum, unis
Mullead. genus zalliaim mofch agallochum adsjciunt. Fit preterea ex patte vam
tur, T- € 353 3 n & DOSE h
(o dunn,quod Ceruifiam appellant. Medonispluri n bibunt Polorit ac Lituani quid meli
Nomina, 65 ,uMepacos Latinititem Meliratum Aqua mul/a Yosaiur:Italu Acquatielatas —
: dilfehus vueli bras, de jig ERE
lat. Vbi verà deferbuerit übturato vafe, afferuetur vini modo adj nd, nan nn b :
mran[acto Huic mulfe aromata quog, adnifceri poffunt linteolo inclufas c adaligataincadum
jus vltimam viulfz parande vationem German. vocant; qui ramen fermentum, "
i: 2 faliikar ribus, quibweriamvtuntr alm P
mere aliquo paratum. [éd ex vini muffireeremen pil
Da
e
ATSUNEC CHE Irma
Ac y
-Inlib.QuintumDiofcoridis — 969
a exemplaria Greca babent 22 uusba d'À val aee louirns boc efl, Vtimurtetla. In quibus nimirum
Esca ect Ri nam eric Aes diy ves tp[a pojlulabant, v prius Aqua mulfe crude , nox
ada vam traderet Dio[corides »quod hunc fefe puto; ed librariorum culpa eueniffe vt. Jit negatio omifa » vel verbum
Anis alterius loco feriptum. Auget nobis (ufpicionem Actuarius,qui in libro [uo de npofitione um,vbi tá
de Mecrato,id eif Aqua mula feribit,qua Diofcoridi accept areferri po[Junt inquit primm, Cruda vtuntur jcrc.dein-
dz colla vero exbiberur,Crc.. Hunc fecutus forta|fe Ruellius vir doctifimue, vulgatam illam leclionem vt deprauatam re-
bii, dr alteram vt veriorem accepit. Addam infuper , quüdratio ex vfu Aque mula fumpta fuadet , vt eruda magi
gaim recta aluum deycere , aut vomitum —É M
C Vs SOAQYA CAD. XIIIL
LI
Dos erabicris decernere; propter locorum proprietates, & peculiares naturas;cxlum & alia
oem 148 (ibis quami potus Viti venumttum qualitates,tum facultates bic breuiter perftringam fed etiam earum , que
! Vf, eisdeilat Aquacifter-
viderur , Lcez à quam plurimis Medicis laudetur. Siquidem non modo noxia exiflit , quid miifcella na.
ne
vt aqua in ciffertis collétta (fiem reié expendamus a pluuiali minimi fit comparanda. Dicendum igi-
: i dum lauati
* Bst. Quod alid de cau(a noi euenit, quam quód cumin glaciem, vel ntuem conareuit, a:
: Putealis praterea grauis quidem eil;egreó, conficitur , nec [Tatui quidem potest , quod fit putredinis omnis éxperi: Yerun-
: qua omnino fimt improbande , nifi cote , vel | igne deflillate fuerint. Fluuiatilis deinde
SE ertt i nit flumi- (s & pal
7u ammalia purrefadtasexerementa c»vrbium fordes ineffe fentiuntur, ias.
ope iN ; YF Romei facium cun ii Tiberi aqui quepre aeris hac aculeatepolle ve cl fd JEn c.
E din, drplura ah ^
olffruant , féd cr calculos im venibus veficaprocreent Ceteri;
E.
- Quociria buiu[imo lei) eg, in borum coquendorum vjum vecipien-—
cC illa jams probantur,que (al ; e m daunbenvalumet/diaidgesiscmnréi uico.
in medicine: Es bar
nmt. Se fiin piam joum, nume inpr :
At Gr ehfsemporaestensant: fdbsconfompti potant ficos reiduin, vevrilum. viculum ledunt,int;[lina aj. ^ 2" le:
Cp Tfbefe MER LG nesf4 22 Ki
ur verüfriidi tumores , & tatius corpora,
: " ^ 3 ! es wl y WE E
quc er E
ASEREER
Ade
dentur , i et eat fonos , ata, -
ventriculum roborent, qui crebris vo- Aquz alumi..
fietiris,que ante ferus noz. :
7 C oris gingin. inflammationibus, 127
£5 inhibent , fed etiam confluxos refolutmt bs;
hes apicriorilus 1 ET Meg
oxie funt , s plurima 21,7 E DE A a ua Tiberis
Ec qua plurimam terre miff iic MM sitet anser ;
E
910 And. Matthioli Comm. :
reprimit, C (udorem [upevfluum cobibet. Nocet tamen tam in potttquàm balneo, js quiviferum inten i.
febres faciléinciderepoffunt. | Porrà aque, quibus chalcantbum;aut mify, aut Jory , aut. Pe dias. HR META
mnia eadem facultate con[lent , aluminofis [ane perfimiles [unt : veruntamen ba. Yaleutius Yes jet
quod prater adftricloriam facultatem, fuccum etiam admodum acrem obtineant , quamobrey,
Sulphurofz. phagedanis opitulantur.Sulphtrofe excalfacitint,ac efficaciter neruos emolliunt:proinde Tefilutie c E
pidis contractisá, teridonea inueniuntur. Eedem compaginum tumores difcutiunr, C dolore; tried
am coxendicum dolore,aut podagra, vel chiragra vexetur, fulpbuvo[e aque balneo magnopereiu Hgant : ls
ad iecinoris, lienis ac vteri dolores, at, tumores in àjs genitos mivificé vefoluuntventyiculug, tamen m ir
Bituminofz, Bitumino[a;etfi pota internis quibu[dam morbis conueniantsc balneis adhibita aliquo temporistraig perg»
ac excalfaciant,attamen caput replent. fenus bebetudine afficiumt.prefertimq, oculos, Qe autem, ee
lapidis aut evuginis,aut chry[ocolle aliquid admiftum babent, fi bibantur, vomitiones conatant : allutiggil
gedenica vlcera fiffunt. Qua praterea auripigmentum,aut [andavacham continent pectus dilazang. es
Aqua Acrez- ripfis profunt, c» omnibus frigidis in vninerfum morbis opem ferunt , quibus veffirandi facultasimpekitur, 4a
Aqua fezrez. genitalium membrorum vlcera [anant : quin & faucium , & oculorum deffillationibus atxiliantur. Qys.
fimt, ventriculi, lienisá, vitijs feminis profluuio , & menffruis albis vtiliter adhibentur. Et vtrem ban
plettamur.aqua omnis,cul quoduis foffile medicamentum admifieatur;eandem facultatem prelet,quam,
fietur. Qua nimirum vatione ducor,vt füperuacuum putem;reliqua figillatim profequi,vt taceam ime
rum. Aqua Latinis dicla; Gract dd wp appellatur: Italicà Aqua. ; npn fas.
Nomina.
y
Y Jap.SaAdexiov. A QV À MARINA. CAD. XV.
XT
: A8» maris calida eft & acris: ftomacho aduerfatur , aluum enim conturbat: pituitam expe
ró calidaad fotus adhibeatur;clicit & difcutit)neruorum vitiis , & pernionibusante vlcerap
Mifcetur cataplafmatis ex hordeacea farina, & emplaftris , & difcutientibus malagmatis, Ad mot
deiectiones tepefacta infunditur, & ad tormina, calida: pforas, pruritus;impetigines, es&
rigentes;foucri vtile cft: liuores fotu difcutit: ad venenatosi&tus, qui tremorem & refrige
ferunt.falutaris intelligitur: maxime fcorpionum, phalangiorum afpidumq; etiam, fi quisin.
" fcendat;auxiliatur: & malo habitu confectis iamdiu corporibus neruiíq; , balnez ex eavtiles:
cos;capitis dolores,aurium grauitates,feruentis vapor leuat. Syncera & fine potabilis aquz
pofita virus deponit. Sunt qui etiam precoquant,& ita recondant, Datur ad purgandacorpc
aut ex pofca;aut cum vino aut melle: verüm poft deiectionem dantgallinz;, aut pifcium us
ge , mandam morfus acrimoniam. ;
. exei. - — THALASSOMELL ^ — CAD. XVL |
ar e Thalaffomeli vocatur, vehementer purgare conftat. Temperatur autem zquis portionibe
aris, mellis, & imbris exalto, de£ecatis, & picato vafe per Canis zrftus infolatis, Alii ad binas
rinecodz fingulas mellisadiiciunt;& vafe condunt: huiufinodi modcratius eft aqua marina, d
TM es ei ACETVM. |. CAP.XVIL .-
*
Ceum refrigerat &adftrineit. Stomacho vtile, appetentiam excitat: erumpentem
"nguinem, potuinfefluve iiftit: prodeftalui fluxionibus co&um cum cibis; cruentis
ditur: inflammationces arcet, in füccidislanis, aut fpongia impofitum : reprimit procid:
uzque;item abfcedentes gingiuas, & fanguine manantes. Ad nomas, & ignem facrum; vleerat
punt,lepras;impetigincs,pterygia, cumaliquo conuenienti efficax eft: phagedamas vlcerumy
fotu continuo E oa podagricis calido fotu, cum fülphure auxiliatur : fugillation
illitum. Contra capitisardores cum rofaceo in füccidis velleribus,aut fp
- 'tercutem,grauitatem aurium,& fonitus fibilofque , fruentis vapor proficit.
um vermes necat.. Panos coercet tepidi fotus, aut fi imbuta aceto ff ongia :
mulcet. Contra venenatos ferpentium ictus, qui -basdon ent; ca
... . frigidumijs, qua exurensvirus eiaculantur. Calidum potum, atque v ies
— 5. füsomniavenena efficax eft, praefertim contra meconium , & hauftam cicutam, cong"
|. Htlanguinem, lac coagulatum, fungos, ixiam taxumque, cum
fale: hauftu
tuffim veterem mitigat, & recentem. laceffit. In orthopnza
iones gargarizatum inhibet: anginis, & vuz procidehü coni
L oce
EE e
n ^ x à
R d
€ DU UMRUS GET LEES
Vamuis Diofcoriaes fuinp [2
EO DREIRMA Y, 4 j
Án» ser d
Aceti miftz
15 1, 2s. at
omeres j T - HC
mi confirmauit bi verbis: Acetum primo h
de , ein[g, vtriu(que tenuium partium demonflratun
: sieinet else tet ordin rfsanà
fdcraio, — Cdi licer Go iridis acetum conferre docuit libro
: de Per "io rs . "d
pps m
uec T 4
J Z
T SEPA IL PE
.— boc quid ifeutit precipuum quiddam ine habet
" fuaparum calidum eit »plurimum vero frigidum ,
wol ow *
&
In lib. Quintum Diofcoridis. 9it
trim ita fcribi ? At frigiditas, que ab aceto proficifcitur,tantà el validior, quanto C» tenuior. Incfi veri illi C acrimio-
" rie. qua tamen fatis non ps | (aperandam ab aciditate prouenientem frigiditatem : veriam qua
granfitu mode celeritatem promoueat: nm quantà calidum frigido facilius penetrat » tanto acris fuccus aptior vit , qui
fenfum corporum meatus iranféat , quàm acidus.— Itaque ille , velut praecedens viam ffernit , bic vero baud.
ira tarde infequitur : quo tempore fen(us perficitur miftus , C qui egré exponi queat , vtpote qui necplan? frigidum
f. lenuuciet, quippe cum im eo ignea percipiatur acrimonia , nec plane calidum. Nam perpetuo , qua
ex precedente "fit acrimonia, calefattionem frigus abinequente aciditate occupans,ob[curat protinus, extinguit:quo fit,
ve maior mulrà ex frigore percipiatur fenfus,quam ex calore. Hec ad lireram Galenus. Ex quibus abundé liquet, quid a-
serum eti ex contranys qualitatibus conflat minus tamen ffigiditatis.quam caliditatis particeps est. Quod ctam rct? ani
n iffet Diofcorides, acetum fimpliciter (vt fupra diximus ) refrigerare pronunciauit. Veruntamen illud ignoran
dum non efl, quod acetum nimirum eà calidius erit, quà vetu[lius C acrius extiterit. Siquidem ex Galeni fententia, libr.
i fomplidum medi capite de adipe,item tertio de compofitione pbarmacorum fecundum locos , vinum,mel;
acetumyoleum, adeps,veruflate calidiora fiunt. Ex quo facili fieri poteit, vt reperiatur acetum adeo vetu[late acerrimum;
guplus babeat caliditatis quam frigiditatis, Acetum quod Latini vocant, Gracis iZoc dicitur: Arabibus Chal:1talis Aceto?
Germanis G (fig: Bifpanis Vin agre: Gallis Vin aigre. 1
[32775 v3 ACETVM MVLSVM. CAD. XVIII.
Cetum mulfum, quod Oxymel vocant; hoc modo temperatur. Aceti heminas quinq; filis marini
10 ndo, mellis minas decem,aqua fextarios quinq pariter coquito, decies efferuefcente cortina: at-
que vbi refrixerit,diffundito. Sumptum craffos humores extrahere, & ifchiadicis, comitialibus , & arti
culorum morbo confli&atis prodefe creditur.Contra morfüm eius vipera quam fepa vocant, hauftum
meconium,ixiamveauxilio eft. Anginis vtiliter gargarizatur.
; x :
T Oxymelitis componendi rationem pofferitatis memoria tradidit Galenus lib. a. de [anitate tuenda: qui ta- Oxymelitis
» mem fal ulli ommifcuir, vt eius verba loco diclo aperté teflantursqua ita fequuntur. Vni aceti parti, mellis , à quo confectio ci-
daratia [puma fit, duplum eft miftendum: deinde ambo in leni igni coquenda, denec eorum qualitates in vnum coierint; Pex G2.
itaenim nec acetum apiplius crudum apparebit. Cum aqua yero [Latina ita facies oxymeli. Melli quadruplum optima a-
qo quemifiebis: dein coques modico igni, quoad [pumare definat.. Ac malum quidem mel multam egerit [bumam , quo et--
- aumdiutius coqui debebit. Optimum vero, vt breuifiíno tempore coquitur, ita minimum [puma euomit, vnde nec pari e
catione e$t opza. Plurimum certé quartam parten erus, quod ab initio eil inditum,amittit:posl verà dimidio acti adie-
Gosrur [us coqauendum,donec qualitatum omnino fit vnitas,nec acetum crudum etiam appareat. Conficitur [ani o
, lietiam tribus fLatim ab initio miffisad bunc modum. Acti vui parti additur mellis duplum, c aque quadruplum : atg,
( hacad tertiam partem coq »vel eriam quartam, [puma interim detracta, Quod fi valentius id facere fludes , tan-
sundem injcies aceti, quantum mellis:bactenus Galenus. Quem fecutus Mefues,ipfe quad, deoxymelite fic fcripfit : 0xy- Oxymelitis
| müdifitex aqua;aceto Cr melle. Aqua vero mifcetur, vt longa coctione refoluatur id, quod in oxymelite flatus excitat , vt confectio cx
eriam promptius defpumetur, vt denig, medicamenti buius facultas aque milione tenuior fatia, facilius in corpus diftri- Melius.
Vuatur. Mel vero additur, ad oppugnandam pituitam. Ex melle denia; c» aceto miflis, facultas quedam tertia, que ntu-
jo tri orum ineif, tat : con [urgit, vt efficaciffima fitsata, certiftima ad attenuandum, incidendum , vefoluendumá, craffa,
" vov womens in ventriculo C iecoreexi[funt longo tempore genita: quin c ea, que ad articulorum compagi-
nes » C diuturnas procrearunt febres: ea namo, & incidit C" coquit. Fit ex aceti parte vna,mellis partibus
Frasi grs os sid Ere NIME. vbi defpumata prob? funt , addito ateto
equ , fem e do. ; yna;ad yncdias tres: bac ille. Ni 7 42097 ^
Linum Acc mulfen alum Actomelato, o r- bere Niocy Lone Me
(ACIDAMYRIA —— CAR XIX ——
nie ln
pt
URNA S Td
ern pg 35d
£3 SAC
91 And. Matthioli Comm.-: :
cumdierum numerum fcilla eximitur, & expreffaabijcitur:
ur. Aliquifcille minam quinqy aceti fextarijs mifcent. Alij citra Cxiccationem rep,
furam adijciunt,& fenis menfibus macerari patiuntur. Id mult magis humor;
iuas humore przgnantes collutione ftringit firmatq;, & motos dentes ftabilit:;po
james tollit:durat fauces forbitione, &callofas facittvocem expedit, & lympidaim t
tur [tomachicis,zgré cibum concoquentibus, melancholicis,comitialib,vegrjoi, e. IAM
vuluarum ftrangulationibus,lienis incremento laborantibus ifchiadicifgs. Imbec i
atb,corpus fanum rcddit, & bonum colorem przftat: ocalorumaciem exaetiit: rardi Admodum.
infufione purgat. In fummaad omniaefficax. Cauendum tamen inteflinis exulcerati es
"T reeefinay. doloze, aut f neruorum vitijs. Datur quotidie ieiunis forbendum i onibus ,
: : nter initia exi,
ies cuf gendo, ad cyathum vfg;. Nonnulli binos dantcyathosautlargius, —...- NS s
ita hec Drag. VS Deu
o "
defacatum acetum
exemplar. À 3 BE d TEES : SACHTSUTN M
; Seillibt ace Vanquam fatis füperá, de Sállino «ceto à Dioftoride dictum eit, mon tamen alienum fore exilis co, :
w]-- wires Bülrabi- hocin loco, qua de eo iris laudibus fcripfit Galenus lib. 3. de medicinis paratu facilibus fici " Py
1es9 autin acetum Sallinum à Pythagora fcribitur, quo omnes Imperatores vfi funt, ab ipfius a; LDHeNS Sage, ;
tatur loupe vite fore, Creim extrema integra, v[a, ad finem perntanfura. Et ipfé quidem Saniiu; fenex. » guia
quantum enim temporis vixerit, baud ignoras:de ipfo in libro traditum eit,quod cum, fuis con(anguineis b à;
à coiinunicattit : eunó, hoc medicamento vti incepit quinquagefimum annum natus nat; C va, ada banc fala, .
feptimum vitam produxit integer , C nulla vnquam aduer[a valetudinetentatus, Hag fané medicamenti :
vuit qtd forta[je vir philofophus crat, mentiri ne[cius.Nos autem viri buius fidei periculum fecus tuii.
Aceii feillini rem, buinfce medicamenti facultatem effe teflamur. Oportet igitur fumere Scillam montana Presene.
confedio. — quy; Livcuisidere, c mollia minutatim concidere,» aceti acerrimi fextarios odo in vitreum vas mittere, rid
acper triginta dies Canicule caloribus, vt macerétur. permittere: deinde. faillam extratt, Abs :
run inané forbeto. Tibi autem bec euenient,vt ne faucium oris, partes viquam remollefiant,,os ventriculi leni ala,
faale fpiritum duces, vox rede babebit,oculi acutiffimé cernent,aures in officio menebunt,nullusó flatuofur ime
treynquam exatabitur,nullum vifcus fufbenfum erit, c bene J[pirans, bene coloratus deges. rns a. !
Gus,non acidum,n [alum ructabis,fi aliquid aceti buius affumpferis: cv ieiutmus vt. afumds precipio,
diadeambules ita eim diffoluetur.. Hoc aceto qui vtitur , in victu quamuis, licentiofus eflo : omni,
ciet , & ànallo vnquam offenfam patietur, ned, valde implebitur , fed in melius proficere. videbitur
1u corpore refidebit,non flatus, non lilis,nec fleveus;nec vrina. fed omnia facile excernit atq, educit, Aluu.
esb,totiusó, corporis purgatoritin medicamentumsetiam fi in offibus fordes inbereant, Item phzhificosabon
Tatos boc medicamento [anitatireffitutos nouimus. Morbo comitiali diuturno efficaciter. profuit,vt nifiposl
yis internalla,non redierit:incipientem vero ac nouum perfecte difcutit;neg, reuerti amplius bunc affeum, "
godagras praterea, C articulorum morbos, iecoris lienisq, duritias vehementer facit: €? particulares g
effedius bi funt. Communes autem quam plurimi , quibus nos commoti falutare hoc medicamentum,
tisó, caua, tibi tradidimus. Hacille,quicuna, fuerit, nam liber is internothos , € Galen adariptosi
Nomina, salli Yum quod Latini, 2c exiX2ofleov Graci nominant: Itali Acetofalline. 000000
^x-exx(mkdue ^ - SCILLINYM VINVM. — CAP:
A Cillinum vinum fit hoc modo. Diffectam,vti di&um eft fcillam, & fole ficcatam contund
ius eiustenui cribro incerniro,& linteo raro illigatam in vicenos fextarios mufti recentisacb
gito, vbi trimeftri fpatio maduerit;elutriatum vinur. obftructo diligenter vafe,recondito.
fic humidafcilla vti. In orbiculos,rapimodo, diffectam duplicato pondere, quadraginta
oportet, & valde inueterafcere. Alia parandi ratio. Scillz diffe&tze, &
tretam mufti demittito,& fenos menfesin vafe obftructo macerari fi
excolatum vinum recondito. Vtile eft contra cruditates,& ciborum corru pun
ciburm:X fi pituita in ventre aut ftomacho coierit, Prod fli "n ale habitisco
Rit hs 3n: H reín
HM . t IJ.
i o
tA *
CMPEPEE
MARINA.
Le RE
OU YÍNA
Inlib. Quintum Diofcoridis. 913
| numen aufteriore guftu temperantur, contra febrium aduentantium indicia valent,fi modó meliora nori
adünt:aluum fübducunt: profunr purulenra extuffientibus , & fi dura aluus exerceat. Quz ex Aminzis
vuisfiunt,caput tentant, ftomacho aduerfantur flatuscreant. Verüm quó plenior habeatur hiftoria, ijs
huius ftudio renentur, non inutile cxiftimamus varias vinorum compofitiones adferre , non quód
corum,aut neceffarius exiftat víus;fed ne quid omififfe videamur, quod ad corum rationem at-
tinet. Sunt autem quaedam ex ijs factitia, minoris curz ac impendij, quz cadunt in vfus: vti qua cotoncis
malis, pyris,filiquis,item myrti baccis componuntur.
Kud ari ris civoc. VINVM CYDONITES. CAP. XXIIII.
QOoneriesnomine alio Melites appellatur, & ita fieri confüeuit. Mala cotonea exemptis feminibus,
fraftatim rapi modo fcinduntur, & duodecim minarum pondo , in mufti metretam, triginta diebus
macerantur: poftea defoscatum vinum reponitur. Alia faciendi ratio. Oportetad fingulos mellis fexta-
riosdenos acci cotoneorum tuforum prefforumq; adijcere &ira recondere.Vinuim hoc adftringit:pro-
defttomacho , dyfenterizs, hepaticis, renum vitijs, & vrinze difficultati. Melomeli, quod & Cydono-
mclinominant. fic fit. Cotonea mala feminibus fuis caftrata; in quàm plurimum mellis » quo penitus
demerla contegantur, conijciuntur : id poftannum nyteícit; mulfo non diffimile. Przftat eadem, qua
fuperior compofitio.
3 os Yd péanAor. HYDROMELVM. CAP. XX V.
Hydromelon duabus menfürisaqua coctz, & füb Caniculz fydus infolatz;additisad vnam melo
mlitis facti ex cotoneis. Vis huius cadem eft. um
O upaxoua. OMPHACOMELL CAP. XXVI ..
| : -
| QMphacomaisis faciendiratio hec eft. Acerbz vue adhucimmaturz, & tribus diebus infolatz exz
| primuntur;& ad ternas fücci partes, mellis optimi defpumati fingulz partes adijciuntur: &infola-
m. invafatransfufum., Vim reprimendiac rcfrigerandi habec: ftomachicis caeliacifque conuenit, Vfus
. ""poftannum eft.
A"ilcolyot. s VINVM EX PYRIS, VOABPXXVIL::.
j
»It& épyris; perinde atq; cotoneis, vinum, apijtes nomine;fedita vt pyra nó magnopere maturefcant.
|o ceHtmcewse s reme eel eratur. Omnia 1 n erba fünt,&adftrin-
gant: ftomacho vtilia fant;atq; inteftinasfluxionescohibent. ^^ NOM MI ME
^
- OlsayDuvoc oivoc. ^oOVINVM OENANTHINVM. CAP. XXVIII.
« ies P entAqued vocatur norum Sicci flores minis duabus mufti cado macerati
xrigintadies mutantur, mox colatum vínum reconditur.Facit aduerfus ftomachi i i 3
BEL Gabi clics & fece . Eee S
— ooo oP dee. YINYM EX PVNÍCIS. CAP. XXIX. ..
" ukaiUy. pfo 3 aunupabor e ontedcin oisi tacens o EL ET :
1 za bcít, e nai z Jic ahy €: 9 :
1 u 714 t TPFUT VVRPMBU «P Ai Cic
dE demise 445 co PRIMO inira dari 9) jede BERN
- M nem? Prricis malu srlifeciem eonfient im la. Aliqui eni :
|, unte exprejfum fucaum vitreis ampborirecoduntzibig, per.
fübfidat fax : deind. rS ES : Lx UIS. uf
e
(. Benjosdeenonopuscii: fruatur enim i paratum er [e,odo
fedat, Cr bil
»" : E pts bibas 25 actentih:
(0 fam facit perleli Cr faucium exulceratisnes ac defuxi
i4 And. Matthioli Comm;
Mdedes (00 ROSACEVM YINVM. BARASS
Hodites fic fit. Rofarum fiecarum,tufarumq; minam linteolo deligstam wt bis. n ^nt i
mergito:& pofttres menfes defzcatum vinum transfundens, recondito, Vg. 9 9don
&ad ftomachi coctiones & dolores;à cibo potüm: & contra humidas aluos & tileijs, 1
fucco rofarum addito melle,quod rhodomeli vocant:quod arteria: Cabririj " Cy'enterias, Fi
MupríTW oivoc. MYRTITES VINVM.
Yrtites fit, baccis nigtis,quz matüritatem excefferint;tufis , & orgario.
coquunt. Alij baccas prius fole torrent, & quaternis fextarijs contu *
adijciunt, & vini vereris parem modum: poftea exprimunt & feruant, j ERAS Nac
cho vtile: fuxionibus ventris ac (tomachi prodeft, & contra inteftina; yj. PU adlh
nigrat capillos. "Hia iones
Manbxór, . MYRSINITES VINYM. MEE
XXXI,
Yrünites (ictemperatur. Rami nigrz myrti cum fuis baccis & folijs tufi, decemmism
M in tribus mufti congijs feruefcunt, pm duo füperfint, aut cert diii e. minaftm poe
vías rcconditur. Contra fürfures, vlcera in capite manantia;eruptiones 3e
purulentasaures efficax eft: füdores fiftit. i "
er ur tl
Bimeiteebe irs — LENTISCINYM ET TEREBINTHINVN
VINY M. CAP. XXXIIL Mass ka
rami fumi deben. Similes infunt vires: adítringunt, ftomacho accommo;
inteftinorum, veficz & ftomachi, S HRS profiuuio. Vlceraomnia fluxion;
catricem perducunt: fluxiones vuluz ac fedis infeffione Colibeng. oe me
| Entifcinum fimiliter vt myrfinites teraperátur, Necfecus terebinthinum: bacciferi eomm
Siusituine PALMEVM VINVM. | CAP. XXXII
pimus maturas , quás vocant chydeas in vrceolum imo pertufüm , & obf
demittito: lino foramen fit obturatum, & quadragenis fextarijs ternos congios ii
quód fii; um ita dulce effe non libeat, quing; congios infudiffe aris eft : poft decem dies det
ründine linteo,affümito vinum craffum & dulce, & reponito. Suane illud quidem, fed. piti:
contra fluxiones propteradftridtoriam vim efficax: ftomachicis; ceeliacis , i uentübuiom —
uenit. Aliqui idem additaaqua iterum capiunt, &tertio; quarto; quinto fextove faciunt. uodunkz.
acore vitiatur, P apu Ure i pat y
: dO EU HET LET MASH
( ,Aorchites, aliquibus (ycites vocatur jin Cypro fi; itavt almeum: fed hocintereft:
aqua rantundem hun is adijciunt;in quo recenter pr. vinacea maduetint. € iticz
antur,prafertim nigra macerantur, yt diximus: & poft dccem die:
auttertio;idem modus aquae;in qua vinacea maduerint;infundi
Dethacer: li nonf&
Ciwuedre — VINVM EX CARICIS FACTVM. — CAD.X
oautquinto ; aduerfator faftidium
quarti gignit, ftomacho aduer(atur, faftidium p
dee facit, vitiofam fanguinem creat &el
In lib. Quintum Diofcoridis. 9ij
ideam gatio iron dod pur ndi eapmurdi. — CEDRINVM ET EX ALIQVOT AR-
SORIBYS AC FRVCTIBVS VINVM. CAP. XXXVIIL
recenter ramos,cum fructum edunt;aut foli,aut balnco,aut igni admouere oportet vti confüdent,
gioq; vini minam vnam permi(cere, &poft duos menfes dere, & antequam recondantur,in-
folarc.Factiriorum vinorum vafa impleri debent:namgq; non plenis vafis,vina inacorem corrumpuntur.
Medicata autem vina rc&é valentibus infalubria. Omnia excalfaciunt, vrinam cient &fubftringunt.Lau-
rinum tamen vehementius excalfacit.Fit quoq; e fru&u cedri maioris vinim,congio mufti, adiccia tufa-
10 rum baccarum felibra: diebus quadraginta infolari deber, & defzcatum in vafa transferri. Fit ctiam vind
&baccisiuniperi, nonaliter quam cedrites,& ad eadem valens. Cedrites hoc modo fic. Cedriam dulci
aqua lauant, & fingulasamphoras fingulis cyathis diluunt,& ita mufto replent. Hoc genus vini excalfa-
Gtextenuac: cuffiantique vile fine febre, pectoris laterifq; doloribus , torminibus » ventris, & intera-
ancorum vlceribus,purulentis excreationibus, mulieribus vuluz caufarijs , hydropicifq; : facit aduerfus
ventristineas & horrores. Contra venenatosictusauxiliatur: ferpentes necat: aurium doloribus inftil
latum medetur.
ILex/Tx ofrece PICATVM VINVM. CADP.XXXIX,
' C Edrinum,iuniperinum;cupreffinum,laurinum,pineum aut abiegnum,fimili ratione fiunt. Diuifos
LI ,
1o piss cx liquida pice & mufto temperatur, Picem aurem primüm mariná;aut muria tantifper clue-
- oportet, dum inalbuerit, & fyncera maris aqua defluat; moxaqua dulci proluenda: congijs oto
multi vncia picis vna;aut alteraadijcitur : vbi efferbuerit & conftiterit,in vafa diffunditur. Hoc genus vi-
niexcalfacit,concoquit, purgac;abítergit: vtile doloribus pectoris,alui;iecinoris, lienis,& vulua, fi (ine
febre int , veteri rheumatifmo , exulcerationibus in altum recedentibus,tulfi fufpirijs, concoctionibus,
turdisinflationibus & luxatis, pratfertim in füccida lana impofitüm.
A dalizehrs -VINVM ABSINTHITES. . CAP. XL.
qo Y Bfnthite faciundi ratio euariat. Aliqui enim duodequinquaginta fextarijs Tralicarum amphora
;admiftam abfinthij ponticilibram decoquuntad tertias: & vbi infüderint fex aceti fextarios,
& ablinthij felibram, ac diligenter pcrmiícuerinc, difunduntin vas: dumg; conquieuerit, defzcant.
Alijabíinthij minam in amphoram demittunr, cuíamq; & raro linteo deligatam, in cado mufti mace-
- mntbinis menfibus. Alij abfinthij quadrantem.alij trientem,& nardi Syriaca, cinnamomi, caffiz; floris
iunci odorari,calami,elata palmarumfingulos fextanzes inijciuntin metretam mufti,& tundentes prius
pila; obftcucto vafis fpiraculo, binis rernisue menfibus dimittunt: poftea defecatum vinum transfun-
dantad vfus. Alij addunt in mufti cadum Celtica nardi drachmas quatuordecim , & abfinthij drachmas
inta, linteo inuolatas: poft quadragefimum diem clutziant. Alij in fenos fextatios mufti »abfin-
ij libram, & ficca pinire(ina: fextantem immittunc: & poft decem dies excolant & recondunt.. Vtile
| ef (tomacho, vrinam ciet, tardam concoctionem accelerat: hepaticis, regio morbo, & renum vitijsau-:
"xiliatur : faftidia difcutit: ijs prodeft, quibus ftomachus negotium exhibet: valet contra longam precor-
diorum dittentionem & inflationes / teretesq; ventris tincas, & remoratos menfes : contra haufta ixiz
venena quam plurimum potum, & vomitionibus redditum, auxiliatur, '
V irsidric dic: VINVM HYSSOPITES .— CAP.XLL .
"m : - choi se SM dian ca i Ó
OH Yfopites é Cilicio hyffo maxime laudatur. Fitq; fimiliter, foliorum
D Boraei ilti eda brcolo cato m mlapii iainü
«dal fecus fide vines poft quad
Ef
-
T
E
916 And.MatthioliConig,: —
vinuin;nofnine bunites, drachmis duabus tufi napiinfextarios duos mulis c M
do fa&tis. Ptodeft (tomachicis & dimicatione;aut lo ngo equitatu fátipatis Dia.
macerato quaternis mufti (extarijs. Facit aduerfus ftomachi faftidia: menfes
fübdticit. Marrubij adulti folia tundito ; & fextarios octo in mufti metretam de...
fimiliter facito. Conuenithoc vinum pe&oris vitijs,& omnibus, quibus; Tuc cmittito , Kiel
brati vricias centum linteolo colligatas, in amphoram niufti adijcito. Valer, ibium, s x
ftidid; dyfenteriam,nerüorum & precordiorum dolores, hybernos algotes; Eve E :
füm morfus frigusinfequitut;aut pütreftitlocus. Simili modo € fatureia vin,
thymites przftat. Sicquóq; otiganites ex Heracleotico origano conficitur fimiliter cu.
cic caderm;qua chymites;E calamifitha;pulegio & abrotono vina fiunt eodem RE
fincftomachicis;cibum £iftidientibus,& regio morbo:quód vrinam Mie...
coritravenenata antc alia efficax. : tret
'^ Mpeudlhwdie ^ ^ VINYM AROMATITES, CA
Romátites ita fit, Palmasafpalathi, calami, nardiGallici, fingulorum quatuor fextar
quàm contriueris, pallo fübieito, coactis ingenfibta offis,&in fextarios duodecim i
ie&tis,operculato vafe,quadraginta dicbus quiefcere fifiito:deinde vbi fece exp :
to. Aliaeius ratio. Calami vnicia; phudrachma feptem, cofti drachma: duasnardi ;
ciffiz vncia , croci dracliimz quátuor; aniofri drachma quing; , aari drachma quatuor, |
ifit; & linteo collieitain cadum mufti derherguntur: & poftquàm vinum deferbuerit, t
Facitad pe&oris lacerum & pulmonis dolorés; difficili
ijsqui per frivorziter ficiint; potum conuenit: pitüitz
cilia; dolorem finitirenum & véficieNitijs auxiliatur,
vrinz , horroribus retardatis n
craffitiem extenuat;colorem. i
; X t riu pore
Qiivorém TG «vct? oy dptope der toj. VINA EX DIVERSIS ODORAMEN
debe ue
^
£
-It&vinumad deftillationes , cruditates,, tuffim , inflationes.,& f]
duz drachm:epiperis candidi drachma vna, iridis drachma fex;
umori
uifà, & linteolo iruoluta, in fex vini fextazios coni; :
conditur. Darur me . Fit.q
. VINA EX DIVE
OA. LX
A in muftiamphoram imponito/&fimil
|n ormai is,przcordiorum & vulua: : menfes pellit,ractus ciet,& v
vulífay. Saluiz vnciam'in müftiamphoram, quod idem cum ceramio e
vefice & laterum dolores, reieétiones fanguinis, tuffim, rupta, vulía, & p
aminmufti congium mittito & transfundito. Prodeft ruptis, vulfis,contufisorth
tiem extenuat: contratormi dicum dolores efficax eft: concodh
"e
T
1
, In lib. Quintum Diofcoridis. 917
1 idito, fegmenra lino traiicito, quod (libram quat, in mufti cadum demittito, ibique eílc finito ad
^ menfes tres, deinde transfundito. Media potio, hemina dimidium:bibitur, pafTo in duplum addito. Aiunt
Bueminam vini congio miftam, potu foporé adferre: cyathus vnus cü fextario vini potus enccat. Mediocris
^ wüssciusdoloris fenfüm aufert: Ruxiones incra(fat;olfa&tu, petuq;, & cüm inditur, idem tac. In con-
giam multi aqua marina diluti; drachmas duodecim nigri veratri vidinlinreo mundo to: dum;
cfferbuerit, in marinz aqux congios quatuordecim, vbi pleniuícule fregeris iniicito: poft aliquot dies
colsro, & vitor. Dato cyathum vnum exaqua balnei, in potuadaluum foluendam, iis qui cuomuerunt
icona. Aliaratio. Veratri drachmas viginti, iunci odorati vncias duodecim,fpica Syriacz vncias trede-
cim:cribratas, & linteo colligaras, in feptem vini Coi fextarios, dicbus quadraginta macerandas indito,
ga colato:dabis in potu [UT hated oe Decoctz marinz aqua cx alto petitz fextarios
im, veratri candidi libras fex in mufti amphora quadragefimo die quàm madefeceris, colato. &
" vator. Alia ratio; Veratri drachmas duodenas, & aphronitri quaternas in fenis mufti fextariis diebus qui-
nildenis macerato,mox colato: & femeftri exacto; vtitor.Id vini genus abortus facit, & partus necat. Aut
wuasin fole ficcatas imponito in mufti metreram ( implet autem metrera congios duodecim) & gypfum
invinum mittito pon drachmarum viginti, & biduo refidere finito: coniicito veratri nigri drachmas
inca,iunci odoraci, calami fingulorum drachmastriginta, baccarum iuniperi fextarios duos & trien
tem, myrchze, & croci (fingulorum drachmam: inuoluens linteolo diebus quadrapinta appendito, poftea
colato, dabis heminas tres, aut duas dilutas. Purgatà partu , &abortu farninas: fztus extrahit: contra
ftrangulatus vuluz efficax. Scammonites fic fit. Radicis Ícammoniz per menfes effoffz, tritz, & linteo
1o colligat drachmas quinque in multi congium mittito ad dics triginta, Aluum purgat: bilem, & picuifami
extrahit. :
TS
*
TOTNM CUT vu oT
Aie ra :
Jia factitia parandi ratio diuerfa , quam fupertus ab imitio prope buius libri ad humi víque lacum pluribus capitibus vicorum, £,
difuse diligentera, tradidit Dioftorides , mobis quidem clarior , C euidentior vifaeft , quam vt operepretium effet Gitiorum
gulseorum capita nof!ris cominentationibus proféqui , prefertim ciam omnium feréiam vus apud nos exoleuerit:qan- confideratio
quammn equidem dubitaucrim , quin effent buiu[modi vina , fi eo modo parata in promptu e[fent ijs morbis profutura,
00 quihuwprodeffe produntur.V nde pluribus adbucvationibus nixus, primus ego-vt avbitror(quod etiam libro 1. in Ebeni mep- Vini guaia -
(o disntdrximus ) e ligno Guataco vinum confeci, c» aljs quoque conficiendum effe fcriptis tradidi. Cuius poflea vuinnume- Co Matth. pri
(.— e Gallicalue correptos, nos € alij Medici fanitati voflituerunt. | Videmus enim Eupbrafiatum ad oculorum claritatem "^ set
Y? dficecifumum effe, Myricimum lienis morbos (sare, C quod ex Sena paratursatrabiliarijs morbis, C cuténus exulceran-
aix Sob E z dn sf, 4;
nene f 7 iginibus,lichenis, C id genus alijs , difimum ef Quod cim ani-
maduertiffer magnus philofopbus, G Medicus non fhernendus Arnaldus de Villa noua, de faclitijs vinis, que medicina vfui-
touenitmt ad varios corporis morbos, copo[i frimum edidit libellum. In quo qui vinis medi fis deleantur, & bac
(o. emfeiendi modum, cr eorum facultates, facile adipifci poterunt.Nam apud Germanos, Cr alios illis conterminos medica
| meta commiffa in frequenrisimo. babentur vju , quod magis , quam nos odoratis , Cv concinnatis deleilentur po-
wx
Lo
d x
4. -— — - DeMedllicis Lapidibus.
DV KaZuda. 0 CAD MIA. CAP. XLVI.
230-93 X cadniiz generibus optima eft Site borrytis nomine, denfa, modic? grauis, & in leui-
0/ tatem " idi li d T eol 7r ii; f a H l Cafubis
hof Proriois habec Forint lea.in Hh cete uctus dicatbba Qny- -
Asi Quiz lapidi fimilis, cuiufimodi fant qua veteribus meralliseffodiuntur. Quadam etiar
QUU Seni ae Iris i eterne. sapiat
*
Bus;cametisá; fornacumig arc. Pragrandes au. | 8*Priaiere:
nafaftieia connexz, & conc t
ineantur:quz cüm. ifsius infident,
otii,
ES ^
mai
f
z
* jt&B
T.
*
918 And. Matthioli Comm, | ID
i -
*
Fit & inargeriti fornacibus candidior, ac minis ponderofà, fed viribus neq
Vritur cadmia fuperior carbonibus obruta; donec translucida fpectetur, &
mox extinguitur vino Aminzo , que ad emplaftra preparatur : fed quz ad
paratur, ace A lii hoc modo exuftam conreruntin vino, rurfumque fictili crudo ?
cofa videatur: iterumque tritam cx vino, tertio vrunt; donec prorfus incinerem
retinens: hac fpodii vice vtuntur. Lauatur autem in mortario trita, cffufa fübinde.
hilemergat:dein coactain paftillos reponitur, : A
pues A Adia duo. genera, altera fadlitia;altera fofilis.Hec duplex ef. Vna metalli expers. Altera ^ ja
tinens.Fatlitiain fornacibus concre[at;vbi «s conficitur triplici appellata cognomine Nam
re, que vue [peciem refert. Offracitem autem, qua teflis , C Pladitem que eruftis fimilis fuerit. Suni etia
nere calamitem offendant ab arumdinum figura. Decutitir bac à ferreis perticis quibns cum es in
Lapiscala- .f4ri olet:obducuntur enim cadmia , que decuffa (cfi per medium calami faciem réfert. Fofili ifm m
münaris. —— q0n continet, quamque Germani lapidem. calammarem vocant , lapis eff non admodum durus, fullurej tole
cen[us luteum fumum edit. Haevtuntur erartj fabri, ,qui ex are Oricbaleum parant. Siquidem fimeeaidpsren d
tefl.. Qua vero metallum continet, Germanis Svobelt dicta; nigro colere, effertur in Bohemiam ex ducatu
à Gofelaris fodinis,vbi Cbalcitis & Myfi copiose fodiuntur.Hac evodendi facultate ade) predita eff vi folforum
pedes exulceret. Nec [ane mirum , cum intus baufla animalia quecung, perimat.Bobemi banc Ceruifia afl.
ad necazdas mnu[cas: mam vbi primum eam deguftavunt , flatim emoriuntur.: Cadmia vtrinfque meminit
nono fanplicium medicamentorum [ic inquiens : Cadmia fit , vbi in fornacibus esparatur , nempetota to
as generatur jin fornacibus in altum egerente velutfuligimem quampiam , & fauillam , fiue vtCumquea,
At fi non terram , fed lapidem nuneupare velis , ex quo in fornacibus fecernendopartimfit as, perticas a
phryges, nibil [aneverulerit.Sed C in avgenteis metallisefficitur fimili fecretione,fite generatione; ris
care voles. Quin & ex pyrite lapide in fornacibus vflofit cadmia. Ceterum abfquefornacein Cyp j
aciuré quifpiam illam lapidem ntncupet.Itaque in Solis,quo tempore ego in infula peregrinabar, paudfimu
liquum erat cadimie,qtte in fornacibus fit.Verim lapidibus,quiim montibus,cr viuis veperichantur,a mat
ceptis, eos in Afiam, Italiamá,portaui ad amicos , quibus [ummaim inibam gratiam , quid (evel maxim
Cadmia lapi- cepiffe dicerent; C que alia omni cadmia multo effet proflantior. Et talem certémerito quis lapidofam
dofa, At tins, que combuffa eff, aliam lotryrim, aliam placitin medici nuncupant. Botrytin quidem, quain
vuim.in quibus fornaces extructa funt partibus colligitur, Placitim vero; qua ininferioribu. Acligi
: tenuiorum partium;craffiorum vero placitin: vtramque autem yi deficcandi,cen ali llica on
tiaá,.Porrb prater deficcandi facultatem, mediocriter item extergit. Attamen,quain fornacibus colligit
Aliquid babeat neceffe eff. Merito itaque lauantes eam , medicamenti effiiumt mediocriter tum deficcan:
abfque mordicatione, vtile ad vlcera impletionem expofcentia , & in oculis, in toto corpore. Porrà v
bumida acputre[centia , in corporibus impendio mollibus , qualia funt eumucborum.g acmul
cadmia adiuuat, At in durioribus, C contentioribus , qua valentius deficcant ,vequiruntur.. Itaque ill
riatenendum. fermonem ad temp C mediam exceffi aturam, in ijs que ita fimpliater efferum
dum :puta cum dicimus medicamentum aut vlcera carneimplere , aut icatrice claudere , aut alind quiduistim
coo preffare: ad quam vtique c nos nunc ve[picientes, leuiter deficcatoriam,abflerfioramqué cadmia effe flt
Incaliditatis autem , c frigiditatis differentia , temperata quodammodo exiflit cadmia, nempe
Cadmiz hift, ciens: bec Galenus. Quibus maxime ad[fipulatur Plinius libro 34. capite 1o. fic inquiens: Metal L.
exPlin. — gpt Medicinam , vtpote cium vlcera omniaibi ocyffim? [anentur. Maxim tamen prodeft cadmia. Fitfi
in. argenti fornacibus candidior , ac minus ponderofa , ed nequaquam comparanda araria, Plura
Naiique ipfe lapis , ex quo fit es, cadmia vocatur , fufuris necef[arius, medicine inutili !
Hiftoria ex
Galeno,
uU gr
neutrum
RES
iamque nominis fui originem recipit. Fit autem egefTa flammis atque]
vibusuefo i ( titateleuitatis appli —Tenuifi. lini
pellata capiti ,
Éifsraa idu.
som
In lib. Quintum Diofcoridis. 9ig
éaolare pofsic. Cuius duo fluxerunt genera. Vnum ad zris colorem vergens;fubping: alterum magno- S
candidum, fümmamq; leuitatem nactum.Candida fit pompholyx , quoties in perficiendo erc fabri
P rlantiorem facerc volentes , detritam cadmiam cumulactius infperfcrint: namque tenuifsima fauilla;
effertur in pompholygem coit.Czterum pompholyx non ex aris modó materia, & fabrili induftria.
firatur, fed ex cadmia quoque, ad gignendam ipfam eximie follibus proflaa. Cutus faciunda: ratio haec
citin domo gemina contignatione operta , fornax extruitur, iuxta quam mediocris feneftra, ad ràbula-
«urn à fupernis partibus pateat : domicilii paries fornaci proximus; tenui foramine ad fornacem vfque
retur, ad excipiendam follis narem:oftium mediocre habeat, pro exitu ingreflug; artificis fabri-
Gm : domincula altera huic coniunéta fit, in qua & folles, &flator fuo munere fungantur: deinde
si carbonibus in camino füccenfis,afsidens artifex cadmiam particulatim fractam infpargit, à locis fupra in-
farnibulum extru&tis: idem negotium obitinferné artificis mirfifter, fimulq; carbones adiicit, vfque dum
« indirscadmize copia prorfus abfumatur.Itaque gcfta füffitu tenuis pars, & leuis materia in fummam do-
from euolat, & parietibus, re&is, fornaciq; adharrefcit: conflatumautem inde corpus, intcr initia erum-
aquarü bullis fimile prodit, poftea maius incrementum capeffens.glomufculis vellerum fimile
itar.Ponderofiusautem in ima loca fe recipit: fed hoc fornacibus offunditur,illud domus pauimen-
to cohzrer : quod tenutore deterius exiftimandum eft, idco quod multum terrz collegerit ; & fpurcitia
inscematione referciatur. Sunt qui hoc modo tantum fieri fpodium arbitrantur, de quaanté dictum
eft Optima creditur Cypria; qua accepto aceto halitum zris pra'ftat, colore aliquantüm piceo,fapore
ctnihorrido: & fi fraudem non experca, flagranti carbone inferucfcit, areum colorem contrahit. Ante-
15 dictisauté notis dilieenter attendendam eft. Siquidéà nonnullis adulteratur raurinoylutine,ouillo pul-
mone. aüicmarino , aut crematis grofsis, & quibufdam confimilibus: quod facile cognitu fuerit, quippe
sihilintis probandis inuenietureorum , que ante dicta funt. Pompholygem in commune ita lauari o-
tet.Ligatam linteo mundo,modiceq; raro ; aut ficcam,aut aqua r in labellü demittito, quod:
mibrem contineat , & huc atque illuc faíciculum deferens, i gito: ita enim limofà pars eius, ac vti-
. fisefluez;& omne fedimentumin linteolo remanebit : poftca refdere-finens aquam cum cinere colis:
incernito, & nouam infündens, agitato , & cffundito : mutata tantifper aqua , & colata, dum arenofi ni-
hilfidit: demum aquam exprimito , & ficcatum cinerem recondito.. Alii quantum maximé fieri poteft.
Áiccant, manibus in aqua conterunt; dum mellis craffamentum imitetur: deinde lipteo faucibusexce-
guirivafisobtenco;auc laxius illigaro, colant,& quo facilius tranfear, infufa perlinteum largiore aqua ,
3o cinerem conturbant : mox fpumofüm , quod trarectum eft, & fupernatat vaft, concha excipiünr,& fiii
nóuoad vfüs recondunt. Quod veró refedit, fenfim cribratum.in aliud vas transfundunt, relicto areno--
»quod peffüm ierat : rurfus lapidofa fidere patiuntur, & in vas aliud excolant :-hoc identidem faciunt,
doncccinis merus, & arena expersinueniatur. Ali paulatim integram in aqua rcípergunt, arbitrati are-
25s, lapillofQ: fo pondufculo degrauatos,peffum ire: pilosautem,& paleas leuitate fua in füblimeattol-
li.Cecerüm cinerem medium feparanz, & in pilam coniectum, vt cadmiam, eluunc. Quinetiam lauatur
vino chio marinz aqua diluto, modis quos (upra diximus: & ita redditur adftringentior, quàm aquis elo-
a: Vis pompholygis adftringere; refrigerare, cxplere;purgare , obftruere,& aliquantüm cxiccare.Inter
medicamenta ngmeratur;que leniter cruftas obducunt.Quàd fi fpodon torrere libet, diligenter tritam,
&irrisatimaqua, colligesin paftillos, fidtiliq; nouo, fübie&tis leuibus prunis orbiculos continuo verz-
46 bis, dum afsiccati faluefcant, N eque ignorandum exaüro, argento, plumboque fieri Ípodium, verüm
lacecntie linceolisdlens
& i
: $i MANY
nete
vli: T Et LER EE 3E i
m non ei ; P " eee i enu CAN [pis Coder,
n ! proi 1 namque,Diofcoride. e; Ga-
* vellerum finriles coit, C farine modo contatta differgitur. Id
»fertajfe quód omnes rei berbarie indaganile nagis infidaucrint; :
: fur. q üdpri Ldubi diderit,
m ciun tamen legitime Tutie nullisin
e
amanti(;.
920 And. Matthioli Comm; 4d 3
«mantifimos appellare poffem , vt qui c etate &» longa confuetudine , c» fHudioyu; RS
fint) clariffimos medicos Tridento oriundos, Audream Gallum , c Iulium A lexandrisum; q niin iine
doctrinam,tum integritatem à Seremiffimo Ferdinando Romanorum, Vngaria , Bobemieg, Reg ndum gs
modum im medicos honorifice recepti funt. Hocitag, patto cadmia officinis Dompholygis viceg; pun & fen
Antifpodium ffodia quadam ex arundinum radicibus, & boum offibus concrematis f.itla, podium falsi Téferunt. ^dtühu eig P
exquibus — miinofuerit reprobandum : natn Dioftoridis teflimonio, vbi legitimtum defideretur [Podium , ay aed
fiat. ? antibody; Vi eli
Brafauoli er-. entriculo, C ceteris vifceribus, mirum in modum noceant , cum ex tentiüfima eris vfubfhaxtia vehementifzp
ror, Pompho conficiantur; C id ob deleterij aliquid babeant. Quod maiori quidem diligentia expendere potuifre Br
lygem,Spo- revypgatus A fuo fene pharmacopolasquid [podij loco in compofitis medi bi :
dio fübilrn- WA f je P apod JP 7 P jfi dics Tcamentis tmponendum foret ,
entis,
Fuch,opinio: $4 in corpus fumumtux, vt longo pof tempore à Mauritanis faclum effe reperio. Ceterum Fuchfius, librodet
Pópholvgis, cup medicamentorum, ficinquieus.Pompholyx fit in eris fornace, velut &r cadmia: fitá, c» di
&ípodii hi- ,. ; j ; H : : PES
flora &viscs 1 YERCypro. Cim enim prefectus ad eris fornacem inffruétas ves non haberet , precepit ex ipfa.
ex Gal.
nempe qua fieri poffint e myrti folis. floribus , baccisá, : ex olia fiondibus, cydenis malis, WEE o
minibus: item moris nondum maturis , terebintho,lentifcosbuxo , pfeudocypero, ficifrondibus Mec Pitt,
pice aut inelleperfufa. Quo fit,vt mibi plane immerità à Manado reprebenfus Videatur Auicenya AMI fucci
dinum radicibus fibi fhodium confecit , medicinis comwifcendum , qua ad cordis rob IPLE :
sumuntur. Hic enim longe melius, ac confultius fuerit arundinaceum adifcere 'ffodium, pese oes.
pholygem imponere: licet bac quog, fit Bra(auoli fententia. Sed equidem badtenus mimquam elei ifesug ate
Iygem feu [podium ijs medicamentis tuto admifceri poffe, que intus im corpus umuntur: ci neque Diofctidos y.
lenus, ncc qui poff ipfos diuerfis temporibus claruerunt , tam ex Grecis , quam Mauritanis, vÍquami qued imuene m,
moria prodiderint , citra vita periculum , hec bauriri poffe... Nam fieri non poteft , quintam po Y "d
a
ams.
: fpondit, pompholygem, vt faciebat Galenus. Qua in re duplici,meo quidem itldicioynotatur errore.Pri jain.
dens mon diflinxerit, an bocvel alio modo agendum fuerit cum medicamentis, qua ore foumntur; quibus
um quandoque commifcent,omnino hac in ve concludere videtur , pompholyee indifferenter pro [judo us
in bauriendis, quam exterius admouendis medicamentis. Deinde vero cian pompbolygem ; fite ( vt ipfe habes) im
Jpodij loco fitmendam fLatuit y 1n codem ver[ari errore deprehenditur, in quo Manardum eius ciuem
Quandoquidem fi vett notiffet Tutiam communis vfaüs legitimam non ejfe pompholygem ; omnino (vtferparinum
tam adulterinis, quzm füppofititijs medicamentis facere adfolet errorem bunc fuo feni pharmacopoleindscaja yas.
flat, quod dixerit Galenus in (podij defectu, pompholygem fupplendam. siquidemin s tantiom medic mentis id (aiias.
. dum voluit, que exteriuillimuntur. Nam Galeni atate nullus fpodij vel anti[podi extitit vfus ad medicamenta, mus.
vum medicamentorum ratione, Agricolam forta[fe fecutus s prater illud Spodium; quod in farnacibudfit, aam ew,
recenfet fubterraneum [cu fofile dictum , id, in quatuor [pecies, cimereum videlicet , grum , viride Crate
quod quidem folis Avabibus( Agricola [oli Serapioni ) notum effe fcribit. Veruntamen Serapio vlà depompl
422.vli item de Spodio cap. 342. nullam, quod legerim, fpodijfoffilis mentionem fadit : qui dum ntque asia
na, ueg, etiam alij Arabice familie autores. Porrü meminit tum Pompholygis tum etiam [podij Galems lio jon
(prafentibue, atque iufpectan
aerarium iacebat follem. Qg
tibus nobis ) pompholyga,
era erat ingurua, nu(qua
Jamilem babere facultatem, quod. vocant odii At ego illo vfus fum nunquam
hi femper pompholyx üppeteret.Nec enim quisquam; vbi hec adit; fpodio vti velit , nedum antiffodio
pholyx medicamentum; propeomnium, qui tra mor[um deficcant , fi elota fuerit, praftantifinum,
cera cancrofa idonea efl v ad aliaomnia maligna.1taque inditur collyriis,que ad oculorum im
bullas , feu puftulas in eis atas curant.Preterea ad pudendorum s ac fedis vleeraoptimum eff
fine morfu deficcans. Sed non eff buius negotij in iflis diutius immorari. Mem libto s. deco
eundum locos de pompbalyoe ita fcribit: Pompholyx lota nulli pharmacoruim mordacitati £x)
idea viimur ad acres, Cy tenues fluxiones, capite videlieet prius fimul vniuerfo corpore euaauat
JA ESvítum probarur rubrum, & quod itu colore cinnabarim imitetur
- y. Gp oneri c DINI lutar ium, fictili crudo com
indiccione infperís fictile,circumlito figularicr tà.
tur; donec figulinü percoquat uidam pro fülphure, & fale alum
Francie a (lorsintinfoligimens ul
: nitltos dies vrunt. folo
lumine clauos cum fülpi eto, fiétilicrudo cremant.Alii in zncaolla:
rum ac tertió idem efficiunt; poftea recondunt.: Principem locum tenet
proximum in Cypro. Adítringit,cxiccat,reprimi trahit: vleer
ducit: vitia ocilorum emendat; excreícentia in carne confümir, nomas à
drornclite porum, aut cum melle delin&um, illitamue. Lauatur vt cadmia; mutatad
nccnulla proríus fordes emergat. Aerisrecrem Ítercusue quam
uatur:& eandem vim, fcd imbecilliorem,haber: |... s. 4S.
Inlib. Quintum Diofcoridis. 92i
Miu üces fficimis pafim babetur; pauci fant valoris effe exifBmauerim, cm nigrum [t.e plufqnàm ópor- Aeris fi
rad ues pv i mensi rw lmao ff Diofcoridem fecutus , ipfum conficiendt la confidcraiió:
gem fabierit. Qaod fi erei claui énauigys folutis exempti mon adfint , s aliud omnevetuflate cxpurgatum, comimodà
pir ye VfB eri meminit Galenus libro 9. fimplici di his verbis: Aesvflum babet & acrimoni- P
m el fed c adjtrictionis eff particeps.Proinde fi lauctur. pulcherrimum eff medicamentum cicatrici vlceribus in- ated
: quamquam id i fum praflave, C antequàm lauetur , pofiit , potiffimum in carne duriore: alioquin in molliore à
imcdnu eff, quod ablutum efl. Quod Aes v/lum Latinis 7; 2Ax2c xswavutvers Grecis appellatur : Italis Rame ab- Nomias:
a *
aii
,. 4 £
FLOS AERIS. & CAP. XLVIII.
— gantes, aquam charifsimam infundunt, r i propofito : iraque repentino concret, acaddenfa-
—. pone, velut expuitur; & erumpitantedictus flos. Adftringit, & excreícentía coercet: offusi oculis caligi-
pc fà narium, & fedis vitia abfumit : eruptiones | m cum vino cohiber. Candidius contra
dinturnasaurium grauitates tritus, in cas per iu impellitur: vuam , confillásq; reprimit, farina
eri verum ac legitimum in fornacibus , vbi es ipfum funditur, in Tridentino agro, fapinscollegimus, in bam gi Sm $
aecenas liquatum, inp. 7 l fo diffunderetur, anteaquam omnino B litoris.
ire inma[am , frietdam [uper ipfum adbucignitum infundebam : flatimqué vapor magus excitabatur, (ub quo mox
anlami, tam quidem amplam , (ubiciebam , tamdiug, teuebam, donec ce|Jabat vapor. Ttag, desitm eris
inailla ferrea deciderat, mibi fe fe offendebat granulis milio proximis , minoribus tamen , fed colorevu-
j idem tenuiffima eris pars , que a vapore n fublimefei Tis frigiditatem experta, i
erefát. 15 mufquam , quod fiiam, in officimis reperitur , quapropter eius vice erugine.
/ jd n.fic de eius viribus differens. Vires ex Gal;
jum facultatisefl, quam aut es ftum,aut fima. Merito iteque ex eo falis collyri extergunt,
aquas a|peritates, quas vocant [ycofess. Xasaed avbocita Gractsy Latinis verà Flos eris dicitur: Nomina.
Ye ^
C E jtiz helicis; id eit;
od are dido;vitiofaincelligitisqui e
craffam, rufam, prafertim fiaceti reíperf zrugi mcon —
"rimentem , & erodentem:nomas coercet; vlceraad :
t. Aliqui farina fübaétam. dantimcatapotio.Additur - .
ibririum it; & fluxi : ERES
a
3 ; Te. CUu; " eaa amorc a
LU yr : pen
E uc Mee a
ee
í non inflrentb yigg i
rum eft, qud e[fentie ip[arum confiflentia non admodum tetis eft , fed potius creffa : fiquidem; fint, en
Plinii,& re-
H ; ML
i IMs. Ex qi xl.
A conftat flomomatis (quamam s eris quamam effenequaquam : etfi Contrarium nemoris prodigo, Viptrleyi |
uii Gus , ata, ctiam idem affimnauerint recentiori quidam , eius fidem magis fortaffe fecuri amy d
etror. inueffigauerint.. Quandoquidem non defunt , qui flomomatis [quam aris [quamam om, a "6 Tb hs
? AE eego profeili Liuerim mw
quam vepererim fcripfiffe Diofcoridem , quód [fomomatis (quama promifcue eris C ferrifpama e. Mit. Vim.
DP BUP OU feti Prat
» quàd (alic
et fomnati jo, "
quid cian firilat Galoy
Galen,
Brafauolus Jignare, vt Bra[auolus : quanquam bac nullis, quod equidem fciam, Tationibus, nullis) autborizsribu,
arguitur,
£s
T
tis ferri f
J4
conficiendi
ratio ex Arift,
Wi r3
tflotele
ferrargs fornacibus, cr officinis e ferro prius elaborato, à
celli, & Bra-
fauoli error,
ribus, Grecis proditum fit. f'osematis [quami eris fquameviribus eff rol [7
tra eum bibet. Ad bec nn/quam meniimi apud quenquam legifre, es 0
nen elaboratum , nifi chalybe , qui Grecis flomama ditur. Quofit 5 p
Stomoma — alirer fentiunt. Ex lis iteque band dubie credendum arbitror , mon aliud effe ftn
: * yt - : : : dam 4
idem cft mordis (emper fuerit expetizus ad ferrtorum inffrumentorum aciem voboran 4m. d
^ , "j TAE 1n
I char Pariter chalybem fhómonia vocarunt. Quapropter dicebat Aetius, fit ferrum, quod in ipfis
y! f
tabulum putauerim ego ortum. effe a cáp , quod Latinis Mori 5e
telis, aliique ferreis vnflrumenzts vfum ntillum alium prebent,quam oris : n. qud Gra
fialefaia caput abfciaditur , in ore quada peraffe. Plinius qitog, licet ignor. Hiit
chalybé tamen acien, que Gracis lait pun dicitur, appellauit lib. 4. cap. 14. icing
Inlib. Quintum Diofcoridis. 923
seria palma boc cum veffibus fuss pellibu[g, mittunt. Secunda Parthico, neque alia genera ferri ex mera ad*
— insectes Vetrina ee a qud imp palàm eff;id bec loco Plinio acim votari, quod cba!ybem ei7
jagpLacini dá, nas corrupto nomine ab acie, vel ab acuendo vulgà vocamus acciaio, quennidmodum é Ga
Bader, d" Hifpani acciel fuo idiomate dicunt. His igitur tum ationibus,tum autboritatibus fiti , 4o potius à c-é-
yia quim à verbo cudo ertum babere putamus:quanquam etiam eorum opinio, qui a &ouót edge dicum exifti-
uaxt,nen fit emmimo improbanda, qud id verbum roborare durum facere aciem Gr mucronen ducereG defigntet.
ed neque illos queque prorfus aberrare crediderim,qui (iobem ab acie, € mucronibus, dum fuper lapidevotante acit -
qur arma, der ajam,flomomatu [quamam effe cenfe bec, quàd fit lapidis illius ramenti admifla » ftoi per- :
inde ax fncera probanda videtur.Squama, qua Grecis «zs, a) 8, Latinis Squama eris appellatur :Italis,Squama del Nomina.
36 rame: Germanis, Supferfdilag: Hifpanis, Efquama decobre.. Que Verü Gract es eoa nctec Latin? Squama (flo
- memati dicitur: Arabici, Tubel, Batiture [abartam,C* Cortex aflac:1talici, Squama del flomoma:Hi[panicé, E(quama
Yi £RYGO RASILIS. CAP.LIL.
í Aree rafa fit iis modis.In cadum,aut aliud confimile vas , acetttm Les acerrimum infanditur: fü-
perponiturinde inuerfum zneum vas, przfertim concameratum,íin minus,planum:fitque obftru-
&um,nullumque habeat fpiramentum:exempto;quo doliolum obturaueris, operculo ; decimum poft
dieminfidens zrugo deraditur. Aut aris lamina in cadis fuperacetum ita füfpenditur, nc ipfum attingat,
- &totidem poft dics raditur. Aut maffula zris,aut lamina vna plurefve vinaceis non recentibus; (édiám
aceícentibus conduntur, & fimili modo verfantur. Quinetiam ex delimata aris fcobe zrüginem facere
liceznec non &laminis,quibus bra&tez auri conclu(z malleo ducuntur, fi quis easaccto relpergat, & ter
autquater verfet; donec eruginem contrahant. Tradunt zruginem in Cyptiis mecallis igni lapidibus
dam nonnihil zris habentibus,quibus zugo cflloreícit : adduntque per Caniculz atus ? quo-
ifpecu manare:fed illam paucam,& optimam effe:hanc fpeluncis eflluentem , copiofam quidem; & ;
bonicoloris,fed vitiofam, quód lapides multos collegerit.Pluribus autem modis adulterant: aliqui pu-
miceadmifto;alij marmore;alii atramenro fütorio.Sed deprehendemus pumicem;aut marmor; dum 1 Orib addit,
pollice iniftrae manus madefacto;zruginis portiunculam altero atterimus: fiquidem eam diffundi con- 9 72 Suc
55 faz i pumicifa; partes coeunt non diffipatz:demumque tractatione crebra, & humoris * fin
complexu dealbeícunt'quin & dentium appreffu:fiquidc m fincera cedit,lavuis,& fine afperitate. : Acra-
n verb fatorium igne coarguiturznamque fi fidtile;aut laminaadultgrata zrugine illinatur & fer-
ucaticinere;aut carbonibus incaleícat alterutrum; mutabitur, rubefcetque id, quod atramentum füto-
riumacceperir:quàd id vftum faapte natura talem fortitur colorem. sd
o Fáeéw ^ ERYGO SCOLECIA. CAP. LII
A Ensginisquamvocant fcoleciam, duo funt genera, quzdam foffilis eft; altera fa&itiaad hunc mé
Boum matini quàm albiffimi,folidique;aut cert cum nitri pari pondere teritur in fole acftuofiffi
is diebus, füb fydus Caniculz,donec colorem eruginis contrahat, & concretu fttigmentofüm fiat: vbi
los& fordidavlcera purgant,cum melle co&zcallum fiftularum erodüt cum ammoniaco,collyrij
i Kors Vere ile Magnop [9o
eme em melleilliz verüm oftilliionemfpongiaeraquacalida locus fouenduset
Tcfina terebinthina except, cum erre & nitro eprasabigunt. Vritur zrugo, quamcunque velis minuti(-
fim? fracta,comminutaque 16;in fictili patina,fl grantibu is fuper
&coloremci ipist-pofica ref re eee DriniMupetpelira c verfumriy donec (e murer,
: : cinereum concip; ;po: irefrig P urad qui cruda olla eam vrant, vti
di&um eft:fed non pror . r 1 ldi *
et : P SENA
Ag
o. y Eragivem qid cobre t viridi ofiine at medid im Vedi er viride mencupant,&vulueri femme verderame v. CON.
j A. ri Ü eti aen í Jpn d tamen p »ffe di Scolecia erugine, ac fofriti, defi co: fid xe
tuimur:quid altera,quod fciam, »boc tempore mon paretur, retur, altera ver) ab eraris fodinis, vii e plurimareperitur d
fru mndcarr Prinbem harm octo atatim var queat eadem 07
maceis iam acefcentibus obruto conficitur vr. Hallucimantur,qui credur. "t eruginem, Ce eris florem vnam, C eandem rem ef
Jeovt fuperius de eris fore diferentes latius offendimus. Aertginum vires reddidit Galenuslibro g. ium medicà- — Acroo;
inqeiens Aerugo gultantibus acrem qualitatem offert, digerens, detrabens, cr liquans , nimteneram mo- vies e eq
dos fed Cr diram carnem. Porro fapra dictum eff nonnullos ims generir niedi 4 epulotica, boceff, que cicatricem.
acne cit inteni imum lv i pe iiem cnr e e rt
drantratiar «mei ios baud lateat. fipasdlà plus mpofitum foret, fefe vlcu non contractum, [ed erofum in-.
! : PÁNIBH uenturos,
]
*
LI " . :
* * "
^
Nomina,
Rubiginis, &
fcorie
conüderauo, "iris vulgo [iuma di ferro appellatur,omnibus notior eff quam vt maiore indigeat. deilaratitm:haz
Scorig vites recrementum, manet, c [pongiarum modo (pumofum , nunquam ferrum,
924. «And. MátthioliComm; : -
TtTTAS
wenturos, Siqüidem eolliquat, d digerit carnem : cip medicamenta epulorica copyy, pue e
calli in morem illam induvent. | Quin & guflum mordicat erugo , non tantum ipfa vlcera: "hjipent,
-mon pauco adpiifceas,id quod ex ambobus vaiflum eft citra morfum €xterget.Diclum yer; qued f
, terum natura, tum vt fefe quidam fallunt ex talibus compofitionibus , eut (avcotigan, ride 4
etltatem medicamentis , quibus neinimé oportet : vtpote cum ipfa idpreflare téqueznt, :
fuut. Que arugo Yày Éuc-iv Grecis, Aerugo vafilis Latinis dicitur: Italis, Erttgine rafile, Que [
nis Aerugo [colecia nominatur: Italis Erugine fcolecia. Arabibus, Ziniar.fen Zengiar: G,
Cardeuillo: Gallis, Verderis c Verdet. ges
Licehígos RVBIGO FERRL .' CRM
R vise ferrireftringit fiftit fozminarum profluuia admota, potuqu eptz MEUS.
aceto;ignibus facris, & papularum eruptionibus medetur.Perquàm vtilisad (cabri
duuias,& pterygia. Condylomaris prodeft;gingiuas firmat; podagras illitalenit, alo ra
aquave;in qua candens ferrum fit reftinétum, potu coeliacis, dy (entezicis, lienofis, jose
& diffolutis ftomachoauxiliatur. $& s EN
ZXueaadipe | STERCYS FERRL. ANA
Tercus ferri, quam fcoriam vocant, eadein poteft; qua rubigo,
Ío potum,opitulatur. -
fed incfficacius Acouitoer T
Trl
Pues. que eft ferri vuligo, vulgarisnotitie efl. Eins fimiliter fcoria, que Letinis d» Ys. en k^
ferrarias officinas paffim in aceruum congefla [beatur ab omnibus.Veruntamen ne aliquis fortaffe dedpi
ándiclum non abibit, quüdferri,aut eris, aut argenti (coria non eft [quama,que malleo decutitur, Siani
fornacibus,quibus ferri metallum funditur indita liquefüt , c iterumin ferrum coit. Sceria vero, qu
effici potefl. Sterie meminit Gal
E; 2 ds E
wx Gal. fimplicium medicamentorum. fic inquiens: Scoria omnis reficcatorium adi ef)
ferri-Si üdeu ad l. igensiplaum in ace uL aCETTUNID y DoÍlea, !
s eferre tne Portü corium /
Oleum? fer- ,; "aos; : J ; s A :
i Tell ax rion esplaftris quibu(dam reficcatorie facultatis consmifcetur. Paratur à ferra oleum (
: " Mio vites, vocant )boc ttodo.Sumito ferri fcobem lima dera[am, c ignium vi(or ebymifieduere folent )ad cal :
Nomtina.
a
aut buius vicerubiginis anchoraqua naues iffuntur , quantut libet. Hacin Ki
diffillato, in aqua calentis balnei,non tamen feruentis, aut in equino fimo calente,im vafe vitreo inacerat
vabicundum fiat Preterea deilinato vafe acetum im aliud vas effundito , quou[que clarum effiuxerit, c» fern
H di »j JEDE Ci
1er, Cr iterum fuper idem ferrum aliud acetum imp miacerátoó, in balneo. ;
que feruatavati trabite,cr iter: queiterum acetum addito, quoufque nibil amplius rubori co
aceum rubicundum fattum in difHllatorinm vas vitreum coniidito,cr in fornace collocato,cineribufi, ol
. «en[a igne ad defüillandum finito,quou[qne fiuxerit acetum aque flillatitia modo:c poftea vafe e
fiangito,C ferream materiam in fundo vefid, trabitosterito, Cr in aliud vas reponito affuja
prius diffillata fuerit, C» fimulim balieo prefiripto macerari finito,duorum dierum [patio.Eximito
- (vtebymifla dicunt diffillandum parato,crid omne, quod fluxeritin vafe aliquo afferuato,quoufque.
Ad demum conterito , C in vitreum vae vetorti colli , ita à chymiflis appellatum collocato , € vali
quodrubrum emanalit.Hoc feruato dilig Siquidem eximium,rarumá, babebis medi
C fenis obffrucliones, vbi cateru auxiliis morbus expugnari nequeat » fed fumentes pri
€ aluugi fubducentibus purgatos effe oportet.Datur locinorofís dr. 7 x aquia Intub.
monis verb ex aqua afpleni,aut adianthi,aut Tamarifd. Acad ea omia mirificiprefat
«o feoriam preflare feribit Diofcorides.Ceterim vbi quis per feparare ne[ciat, iflas con[ulat.
a, iéc ed pov Grecis appellatur; Aralibus, Seda albadid:Ytalu, Rugeine del ferro: Germaris, ?)
leure defer: Qua veró Gratis ewm esa. od coL atinio i iip & recrementum ferri dicitur.
| 0 x TH s
"Té cicatricem ducunt: & in totum fpodij effectus przber, nifi quód non ol
affri&u, matini [corpioriis, draconifque plagis auxiliatur. :
t
Inlib. Quintum Diofcoridis — ^ 9s;
MÓN sc nexa pice. PLVMBVM YSTVM. CAD. LVI
VRi umbum fic.Super quàm tenuiffimas plumbi laminas, fi&tili nouo inditas, falphurinfpargi-
-* gito:addicifty aliis ruríus laminis,interiedto femper fulphure,víquedum vas expleueris, (accendito:
cautem plumbo,ferrea rude verfato;donec perfedte a pm cinerem,nihilq; éplumbo non
vium haferit,rum demum obftructis naribus eximito:alioquin halitus plumbi noxius fentitur. Aut cli-
matam plumbi cobem in olla fülphure vrito. Alii laminas in fictili crudo, vt dictum cft, imponuntfcr-
' mici;aut foco, & circumlinentes operculum, dato exili fpirsmento,vrüt. Alij pro fülphure ceruffam, aut
hordeum infpergunt. Alij integras laminasimponentes, acri igne vtuntur , & rudicula ferrea continué
1o moaent, dum in cinerem foluantur. Sed difficilis huiufmodi vftio , & fi vehementius vratur, contrahit
" umz argenti colorem.Magis ramen nobis placet prima vrendiratio. Plumbum vftum lauatur yt cad-
* nia iecit effectus habet, quos plumbur elotum, fed mult) acriores. t5
Xeéaufe ^ RECREMENTYVM PLVMBL ^ CAP. LVIL
RErenennm plumbi,quod fcorizm vocant,optimum eft,denfüm, fractu contumax, ceruffám pla-
nc reprziencans,nihil plumbofi habens,quodad luteum colorem accedit, & vitri fplendorem imi-
ttr, Eadem quz plumbum cxu(tum potett, fed magis adttringit. Lauaturin mortariis infufa aqua, &
* sefafa (umma aqua parte; qua luteum colorem duxitidQ; fepiusdum recrementuniabfümatur. Dcin
'49 ybi confedcrit Ee mir effuía, digeritur in pattillos.
ext
Mode. — MOLYBDOIDES, SIVE LAPIS PLVMBARIVS..
— | E AP "t , L XA l Mieeesei cnius
7Mobbioiaes lapisà plumbi fimilitadine dictus, refpondentem recremento. vim habet; & eodem
Lo bis lauazur. adt: I * d P
(aO INN YN di adinisuani;asidh: " YI F3 2 ." D B * Y a "
o pumh 4 ratio» ade) lucid? conftat à Diofeoride prodita , vt operepretium non E oni
jo iatadecanfire eremtamen anim aduerendam ef lumi recrementum,qued Diforidi fore car om d. sons
s PE Fr x e
mh ee C
^
H Er 4. 2;
psrfimum p qued ig
J di ui
Jaateredsgitur, quemadmodum C» argenti puma. Plumbi itaque jioria fit tantum in fornacibus » vhi plumbi lepiz rac-
funditur. Si boc probe fujo,artifices plumbum, quod inde efftuxit , in fcrobiculag Vitriaco. delabi
fimant.Vbi verà adbuc calens qua frigida perjunditur,quou[que fcoriam estat : qua (vt Diofcorides jio.y; eh
BE— dhrfadhtcovtumas calorem luteum vergente vii fHenderem pre]e Mon ulpa. * i ; y
Tena T de PE ARA cemt, Vosa ibm metallorum fo «tes, die noctuó, ip nibus
! eyuntu ique in iis locis , extra ofücimas abijciunt,monticulos ex bis fTruentes, Quyd 1 5.
| E l os lapides gré igne ifo liquere fiore uinjce artemadmifcent;quoviem bus ad nio es] proe;
1 4o taleigniói cedunt. Re «go fapiusplumbisargenzió, feoriam adehverficoloribus inei interfetLam pellucidami , yt id
' Yitri genas, quod vulgo V gsapp — A) TeTeferret. Quare oportet eos, quibus it animo e certa
E | rap A SS PaL z cea Joiman er fornaces adire , on autem eap plysrpy ac " T
I 7 z 20 T. Ceterim qui L, ve »
harm fiue malybdidem bodie leritimi offendat , babeo j : Lapidisplum "
54
*
:
926 And. Matthioli Comm. ai
Quin c in laminam didudum plumbum ab[que alio vllo, ipfum per fefe athletarum. fefe e
witur, vbi venereis omnijs vexantur falicer, nimirum baud ob(curé eosvefrigerans. Sed d-iggs e m
prob? ganglioilligata,plané ipfum diffipat.Illigabit auteya prob? quifquis ab Hippocrate didiggri. So
firmandum,quim binc velinde.Mirum ergo non eft. fi plumbum crematum , acrius ablugu,
facultatis , cum antelotionem mifte fuerit. Et boc ipfum medicamen nempeplumbuim con ]
rebellia.V bi vero lotum fuerit multà optimum medicamentum e Cad vlcertum i
ducenda.Conuenit é chironeis qua vocant vleeribus, C» cancrofis omuibus, er putredisyfis o 4m
dicaminum ad cicatricem perducentium quibufdam commiflnn,quale eff; quod ex cadmi c ai E
dum eff principio.fi copiofa fit [auies,quotidie:fin minus tertioyaut quarto quoque die.Verim foy
que frigidesqua fi deficcetur,ruvfmn mergatur.Sed bec fufius,quam proinflituto dixi
Nomina, prouedi.At tempus tam eff fequentia deinceps per/equi:battenusGalenus.Plumbum elotum fic. jr;
aMyos Grece dicitur:Itelis, Piombo lauato.Plumbim vero vflum "eene "dn
bru[ciato Italicé vocatur. Que deinde X«aeta uos Áed« Gracis , Latinis Plumbi reme Uer
tur: ItalisSpiuma del piombo. Qua denique MonGd eeid'us Graci, Molibdeides i ien, y" Lan :
patur:Italicà Pietra piombaria. :
s^: STIBIVM. cir ti zs
S Tibium optimum.quod fplendidiffimum eft; modo; nitedularum emicat; confesdtu
hil terrz,au: fordidi habens, friabile, m ftibi appellarunt, alij p plophdamor Vete,
gere; meatus obftruere, refrigerare;excrefcentia in carne erede
des,& vlcera oculorum expurgare:fiftit & fanguinem é cerebri n
füm dicatur, vis vfto plumbo fimilis eft.Priuatim,ambufta igni in puft ulaser MN
non patutum,
Us crib Ton.
dipe recenti iillitum,cruftofas exulcerationesad cicatricem perducit;cum cera & cxigua
tur pinfita farina circumlitum, & carbonibus obrutum, doncc carbunculetur crufla,
ftinguitur mulieris lade; qua marem peperit;aut vetere víno. Vritüretiam carboni :
tum,quoadi ignideflagret:fi enim paulo magis concremetur, plumbum fic, Lauatur yt
qui vt plumbi recrementum eluant. ERN ACE
Subii confi- S Timmi,fiue Stibiumrecentioribus inedicis cbymiflis,ac feplafiarii, qui
fei monium dicitur,quod boc nomine Serapio, Auicenna Stibium pu
in noffro Seneufi agro , [ed praftantiffimum foditur in maritimis noffru
zatufancte Flore prope Syluenam oppidum. V enetias adfertur ex Germania, fu
pnm. "Aiunt artifices, qii campanas qufan bet ederefonitum magis comiánnims ma,
E
moo CCecc
com efi DEAE 9c itemijs qui metallica faciunt, cy politait iade db praterea; qui delaghi dara d
| f boda ^f «fi Brafauoli €t- differentia effe inter plumbum, Cr flibium ait Bra[auolus Ferrarienfis, qui em bs 4
E- El 4e ilt d pese nunquam, [ed facile teratur in pulucren: Sed eis opinionem falfem effedeprel
* jh», - bium igni admotum.perinde ac plumbwn colliquefcir, e fuit Cuius vel tos fepius pericultim| f
Miei vo-
lentis. ex mpi a. dips ios magno [ucce[u vtunur ad pecus vleera.
"él :
" » a
liii pei ia peine pe e idet des peer
: A mbardis immittendos efufo ferro conformant , mifi flibium ferro aduufcerent , v
gen Pli. — sees facerent. Stil] merzimem fecit Plinislib-a3. tap.6. vli
, alij al alij larbafon.Duo eins generasmas, Cr fami
bini Na
eG -Stibij lit Galenus
iic ^ Boriam fortitur prflant pquam antiquorum acrecttiorum nullus pret: fii
ici not tied, mandauit ,. ini iquieres folus Diofcor. (o de.
mei — e iderur, capite de agreffiCucumere: v iie halerde La i
o ft deietlionem moliri adietto.
Inlib.Quintum Diofcoridis. 927
medicinis fadiü TT itani Antimonium yecant,me ne[aente, confu-
farum agritudinum a Pet ei 22 96 vus tbe tat fuiffe à Georgio Hand/cbio medico baud
pepe ae —— diffcillimis.Hac itaque ratione ductus Stibij in tenuifmum puluerem
j ilius vermesacaners "n im grana fumpfit:atqs paruo pof! temperis [atio —— petu
ei dol OP sPks exdátare.Mox erupit vomitus , quo folum qua(datm cibi
ipi resina fb emlricn : emm—À n ye ac fe Sor eui focii ils fata
alas reieci, etfi fuperiore die non dus. Hec autcm omnia euenerunt bora tantm dimidie fpatio. Ex quibus niii-
cad op te dicta pium ventricdi labor fedatus ef. Ex eo ver quid bora pof ter liliofa inferné ex-
4 ram i d epit quad f refidebant (hzc fimul duarum librarum pondus «quere poterant factun efvt abilla
c0 gmuit, in quibus ccct neri C epiclettidis tumore flatim fit liberatus:qui praterea neque fitim moleftam babuit,
E 3» eundi palpit tQ o ^t^ m is cerporis [alutem ip[amó, vitam iu tor morbis deploratatm, Deo primum,
neque ab faj Pei i Ki m lit. Alium quoque Stibyj intus af umpti effeum filentio non rau did
vitu aen d/chius,cui i ini.Is enim cum effet peffilentia correptus,ob i d, Inaxitato- Hiftoria a;
bi narrauit idem) Georgius pr unda difficultate,capitis Rh finiflri inguinis abfceffas circa no-.
pius cerporis serene baro admifli tria grana fumpfit:atq; pof bore dimidium vonitionibus reiecit magnam
y crepu culum stiby tum porracee quantitatem,cum pro[pero admodum (ucce[Ju.Siquidem ex vonitü (fic ille dices
pauita bi J'ai tend ri em cordis tremor ceffauit.Vomitum deinde fubfecuta eft copiofa aliti deiecti fine
bate MACR off quam reliqua pefls (mptomata pror[us euanterunt, atque adeo breuis fuitintegra fani-
vla agretaxtü t aspuf Mu rigife ctosqui bocadmirabili medicamento funt vfi in ea peftilentia que anno 6.
Mei «e bemia graffabatur: fiquidem quam plures feruati funt po[Hilentia affecti qui Antitiontj byacintbi-
" à etu n ime antidoti liberantis drachma in morl principio rel Stibinii un
TUI UOIA FanT^ . ile exihnir slüfque prajexi ipocbondriacam obtinent inflatio- d.
orm viá Pr. eibi Si a d£ de plahé dejipiebat , multaó, flultélogucbatur, Hiftoria 3.
- casetm * fit Stibiuim granorum duodecim pondo:quod paulo pofl copiosé atram bilem per aluum eduxit, cui
ecc «(Yt ego qui vidi vocatus tanquam ad miraculum, teftari poffum) ramenta veluti (ATI. Ua fIA DIO Ya
ricsinparticulas diffeclos pra fe ferebant:namque excrementa illa fanguinem ig i repraj potiusquam
vum ex alijs bumoribus. Hoc vtique illi tantam opem tulit , quüd. poftera die vifus eff bell priflinam mentis fue fanita-
ifJa-Et quoniam is erat corpore robujto C animo forti,ideo n2 eft mirum.fi facile ce fine vllo incoimodo fu-
apap. cvs amenti quantitatem,quanquam audax nimis forté babendus efl ille, qui eam exhibuit. Datur
P Arcdend: ei t febre confumptis, & ijs qui fpirands difficultate laborant y precipué affbmatici. Pro-
n coin eei : ym veternofis,refolutis, C» js qui coli dolore cruciantur. Extant quoque apud me nonnul-
d mount (Shia. Epiffole, que( Deo optimom.aximo duce)prodibunt in lucem,in quibus de Antitmonio admi.
A lam leguntur. Extant Cr aliorum quoque teflimonia C6 prajertim Lluffrifimi Comitis Odlauiani Lahigo-
fibi er viri optimi , nec vnquam fatis laudati Luca Contilis Senenfis. Siquidem , bic fanitatem pluribus fimulimorbis Hi
; i fcribit ipfe quàd fumptis a fe tantum quatuor granis Stibj hoftri, euomuit paul poft i2. tere.
c Dog ati iy t ned rds etiam ille conftanter affeterat fé quam plures fa
na[fe;qui fere deplorati agebant. Quo fit vt non poffim non mirari sonnullorum Medicorum genium , qui Ctibium ye-
Joni i E Yd IT dunt. Siquidem fi medicos fe effe profitentur , miror quidem eos bacenus non obferuaffe,
reperiri medicamenta, aluum elecliue exoluentia,
Lo. Stibij H.
lid t habens-dprimim inpulterein facite:diz. eimi 2:
r6 T Wiara - . iare tenacila fer 4 to c Ci lo,natn quam infic dendum efl an colliq Ó Wefcat. Nan sli
liii j colliquatum
3 ftotia4
impeditam, Cr que àperitiffimis Medicis reffitui nunquam potuit, Antimonio acceptam vefert. Naminter ceteya mira i
z
928 And. Matthioli Comm; d
«olliquatum fuerit,illico vae ab igne eximito, & fuper inuev[apelui e anrichalco fabricat,
cito. Quam primum enim ibi concrefcet in laminas, que colore, C nitore ehryfopatios, quo; ERR
etiam nonnunquam grauatos referunt. Vbi autem lapillos paruos C votundos parare fit. nios Beg
fupereadem pelui fajum antimonium effundito. Ceterim chryfocolla vicem feliciori fuccefi mi gy
falli modo pellucidum, fufficitá, in tribus Antimonij vnaiis femidrachmam addere. Veri, 0m; Prefia, :
cillime à quoquam parari poffe Hyacintbinum antimonium;etiam peritiffano chymice artisgrag f,
vo parari dilig in[bexerit; quum non femper iis etiam [uccedat pellucidum;qui fepe. «capi sebva. '
vbi eius lamine femel proiecte puluerulenta quadam cuticula obducuntur,que earum E peliui a.
brant oportet iterum eadem laminas conterere,atque nonnibil antimons crudi infimul addere ilta ag,
lb fofiti Cr iterum igni admonere C fundi permittere atque inde proijcere, Cim autem bono t Mmi ;
in puluerem redigitosdatoó, trium vel quatuor granorum pondere: id tamen pondus in y 7 UN
tefl.Stibium ita preparatum commodifime admifietur rbodofaccharo,cui etiam maf ieinem milia Nadu
, &enus de Stibi no vulgari efficacia ac preparatione:que equid nia(vt ingenue fatear )in ren NN
Nomin& — Jyyjy; elariffimo,cuius faprà mentionem fea.Stibium quod Latinis, c-iu pui Grecis ocatür : Arabi. 4: Andr Gà,
mad: Italis, Stibio,À" Antimonio: Germanis, Cypicf gtafici3Raumo Cpief glaf: Hifjais freni
E
Me — MOLYBDENA, SEV PLVMBAGO, CAP. IX
f
:
* ^ o
M 9bbazna optimaeft flaua.argentee fpame emulamodic? fplendens;em tefitr fas " "a
oleo iecinoris colorem trahit. Vitiofa eft; quz aerem, atit colorem plumbeum refert, Gies 2
auro, &argento.Eft ctiam quedam foffilis,ad Sebaftiam,& Corycum inuenta.Quoin genere probans
quz lapidofa non fit, aut recrementofa, fed nitens, & flaua. Vim habet fpuma argenti, ant recremes
plumbifimilem.Vritur,lauaturque eodem modo.Mifcecur conuenientiffimé medicamentis, quis
ras vocant, atque emplaftris minime mordentibus. Carnem recreat ; & vlcera ad cicatricem perducs
glutinantibus tamen medicamentis,aut abftergentibus non conuenit, EM
Molybdanz Mobiiasn Diofcorides teflatuim reliqüit, faititiaeff, e fofilü. Falhitiafitinfomadhus, vl an
e metallum funditur : quandoquidem vbi auri , vel avgenti vena , fiue materia, plumbi tantum fibi allum
babet, quatum ad ei; liquationem moliendam [atis effet, qui operi pre[unt,aut lapidea, a quo plumbum din ut
plumbum ipfum fuperadduni: quod tainen ignium vi pariim cum admuflis metalli coit, patti Ver argenti [nnm
dofornacis [olio cobaret, C» in molybdenam vertisur.Hoc itaque clan prob nouiffet Plinius libro 22. ca tb deh (-
bdena differuit iis verbis: Plumbi nigri origo duplex eff:aut enim ex [ua prouenit ves , siec quicquam aliud ex ege
aut cum argento nafcitur. mifH[G, venis conflatur.Eius, qui prima fiuit in foruacibus liquor fymcerum xppelatm pe
bum:qui fecundus,argentum:qus remanfit in fornacibus ,galena,que portio eff tertia addita Yea. Hc vurju
dat nigrum plumbum, deductis partibus duabus. Idem prebet argenti fuma, qua Graci lithargyres dici
nius. Ouamobrem facile afferere aufim;mil aliud effe MolyLdenem,quam rango fpeciem;que pofiqu
Te dix
Mol :
Lithargyriüi — xéreametalla,in ipfius fornacu fundo concreta;peru[laa, vefidet. Proinde n8 ab ve dixiffe videtur Galenus ,g
dpeciescf. — pa ii (dem polleat viribus quibus cr argenti fuma. Que autem in tetra vifceribs fofili nafcitur ,nilal
qneo iudicio quam metallicus ille lapis, qui plumbum, c avcenttin fimulcontinet.. Hunc equidem:
facie offendi:quippe quód alius fit colore luteo,alius cinereo, alius ceraleo, alius verà fGintillans cernatur,
pre feferens;pro variis, ac diuerfis terra vaporibus,qua in metallicos lapides feruntur. Quid auteim ei
na fofitia.teffis eft Pliniw lib. 4.ca.18-Yhi fic in quit:Eft c Moly 'ena,quam alibi galenam
T5 genti vena communis, Et libro 33. cap.6ita feribit, Aygenti metallum terra eflalia vifa alia cines
: teff,nifi cum plumbo nigro,aut cum vena pluwibi,quam galenam vocatt-bec Plinius. Ceteris palam e
Molybdenz faiiriam nibil a lithargyro differre-Hocnon latuiffe Galenum,eims verba declarant lib.g fampluumm
vires ex Gal "duy ois: Molyl dena fimilem lithergyro vim poidet;tantiat à mediatemperie ad frigidum paulu
: . nec abflergeutis facultatis efl pavticeps.Vtraque autem bac medicainina liquari poffuntzacnon vt
lera arena liquationem ve[puunt , fed celerrimé liquantur , vbi oleo additutm nonnihil aceti eft: liqua
miffa aqua. fed diutiféima cottione. Porro ceu in Cypro cadtiiatm, quaim montibus, C riui
^ pfa lapidis, vt dixi, fpecies effzad eundem modum molybdanam multa, cum alijs proiellam lapidi
— ad Ergufleria ducit a Pergamo.Vocatur autem Ergafleria pagus quidam, in quo & metalla junt m
: Nomima —£4mum quadringentis, cr quadraginta [ladiis diftans à Pergatio Monde apra fic Greté, vt tiam M
—- d ditur:T 26 gi x i m
s - A
V 08 v fpdpsessele. — ARGENTI RECRÉMENTYVM, -
Riesen argenti, quod Ícoriam vocant ,aut beloyfma, autencauma,
à - quare emplaftris,quas ph PP llant.additur.ac medic n que cica!
* Arpétiícotia " Onglsrer á argenti ji artificei i éxtrA, "
coníideratio. (Lomo € Lauifium, cr in comitatu Tirolenfi , vbi perpetuo argenti me
; déc ganar muet d span aio te ae Veneti ab
«c coloribus
medicamentorum, bu verbi: Argenti foriam proprie beloyjma appella
Nomina — Commijcetur.Qtod Latini A(gentrecrementum, Grecis «5ydpa exaeia
In lib. Quintum Diofcoridis. 929
Adige SPVMA ARGENTI CAPLXIL
iquzdam pienitur ex arena,quam molybditin vocant,in fornacibus conflata, donec per-
Reatiga incindef tera ex argento: tertia ex boobs al tiri Hifpanien-
lisshas fequitur, quz fit Diczarchizsid cft Puteolis, Baijs,in Campania, & Sicilia:plurima enim hilce locis
éflagrantibus laminis plumbeis gignitur.Qua flauo colorc fplendet, chryfitis ap ellatur, omnium opti-
ma:quz in Siciliaárgyritis:quz exargento, calabritis. Vis autem adftrin gere,mo. lire, explere caua, cxcre-
fcentiain carne reprimere;ad cicatricem ducere, refrigerare,& occludere.Vritur argenti fpuma ;confta-
&is partibusad magnitudinem iuglandium prunz füperpofitis:ita accenía follibus,vr conflagret, abfter-
infidens fpurcitia, &reconditur. Aliqui teraceto,aut vino reftinguentes, rurfus vrünt& eadem pro-
ijreponunt.Lauatur vt cadmia. Vtargyritidi nominatesaut,fi defideretur , alteri candor detur, ea in
es magnitudine fabarum cófracta, chernicis Attice menfura, fictili nouo füperfufa aqua, addito can-
Dai rici pati ponderc; priuatimque pugillo hordei,linteolo puro,raro,anfulis vafis alligato, coquitur,
donechordeum fractum difiiliar, deinde omnia in nouum craterem oris ampli transfanduntur:triticum
abijcitur , puma argenti vehementer manibus affricando , infuía aqua lauatur , afsiccataque in Theba-
: $co mortario ceritur,affuà feruente aqua; donec foluta fathiícat.Excolataaqua,iterum tora die teritur, &
vefperi infufà calidaaqua finitur: mant colis excernitur;alia in Min ter dieexcolatur.Id isi Sie
uber fieri folet:poftca additisad (in gulas minas fpumz argenti, quinis falis foffilis drachmis, in que
calidaaqua,ter dic teritur, & addita aqua excolatur:cámque inalbuerit, calida infufà ; idemfacito, dum
10 nullam proríus falfedinem refipiat : demum ardentiffimo fole ficcata, ciecto prius humore reconditur.
Sin minus mina fpum argyritidis diligenter teritur, addito fale foísili trito, triplicato pondere ; In fictile
nouum conijcitur,aqua infunditur,ita vc fup ineat:mouctur quotidie mané & vefperi , aquaque fu-
infunditur, priore nequaquam effufa: hoc fit triginta diebus : namque nifi moucatur, craffcfcit vfque
ad duritiem reftz.Poft hec cffufa leniter muria,in Thebaico mortario fpuma argenti teritur, coniecta-
quein fictile aquam continens, manibus diligenteragitatur, mutata fübinde aqua, donec nullum falfu-
inisindicium przbeat:deinde quod ex argenti puma candidum apparet; in vasaliud transfertur, & re.
in paftillos, plumbea pyxide conditur. Alij fpumam argenti in fabarum magnitudines confra-
Gam,in ventre fuillo crudo exaquacoquunt,dum vicus eliqueícens contabefcat,exemptamque cum fà.
le pai terunt, & vc fupra dictum eft lauanz.Sunt qui falis libram vnam , & fpumz argenti tantundem , in
I aqua continué dum candor ei detur. Alia ratio.Sumito quantum visargenti fpumam:
vbilana candida inuolueris,fi&ili nouo inditaaqua,cum pugillo fabarum recentium, repurgatarumque
ai mid cámquefaba: difruptz dehifcent, lanaque non denigretur, exem ptam iced its ,&
alteralana inuol
iterum coquito,cyathum aquz,& partem fabarum modum adijciens: eadem ter-
1o
go
tib quz füprá facito:in fumma tantilper,dum lana iam non inficiatur, Inuper transfündens in mortari-
um;ad fingulas falis fofsitij libras;adijcito octogenas ff umz argenti drachmas Atticas , & terito:inter-
itensque nitri quàm albifsimi cum aqua diluti drachmas quadraginta feptem indiro:iterum terito,do-
nec fatis candoris cótraxiffe videatur.Ita autem fundés cam exaltoin fictilc oris ampli;adiccta largiore a-
qua,vbi confidere dcfierit,colato:tum nouam füperadijciens aquam,manibus pote verfatam, finito vt
confidat,ac rutfus per colum traijcito. Alternis eadcm profcquere, dum puraaqua , dulcisque effluat, &
4« nullam (alfedinem pra: fe ferat.Poftremó in fi&ile nouum translatam » colato fenfim dept mies - foli
quadraginta diebus fub Canicula fydus exponito; & ficcata vtitor, Elotam autem conftatad oculorum
collyria prodeffe,& ad cicatricum fedicis tollendas, ad rugofas facies , & cicatricofas, laceratasque, &
í« quidem «um artifices argenti tà confid. "
( T : BE H argen
yo timrepurg mn dureprerunque( v diximus aut plumbo, aur as aber admifhum.Dum autem hec perfi
« untur, vifitur blumbum in lique| XA » ignium vi folliem flatu continué excitata, olei moda :
d tandi ff, Iumb. quod prius avozen f z 234 n 2j
L ta forma
queargi emicat [Bendor. Quo fattum eff;vt hunc argenteum , illum aure-
sm paftm feplafiari ac medici dicant , omni iffiman erum ex auro alterum cx arpento conflari, Ceterum yeh
eoleris buiufce vari labargyrus baudquaquam ex auri,vel ifpuma contrabit , Jed quid plu minus «vei aud n
Yaperi ab argentodetratii intra jerece)
"er sen Ve facultas ei imef : quamobrem inferior eff C [arcoticis medicamentis; 1
vs, drontrabentibu, roe edfrnzentión Cate ad mero fea a dti
€ comuctiens cfl quandoqu, emo vrrifqueem diéte facultati luiterefl particeps. Vert itaque medi ordin in me-
NA * : , OH TACEESE ur "tallici
^ Rh.
930 And. Matthioli Comm, .
allicis babebitur.Proinde ea fiequentet vtimur ceu materia js mifcentes,
cantens [ue ad tringentem, vel aliud quippiam efficientem ficur in liqu
que valentem father pus
obtinens,
EM Fiquefcentibus ad plerasge y,
bemus tanquam materiam, quia fülicet C» ipfa quodammodo medium tenet eorum, qua vales co Um a
Nomina ^ Ajüapyupocftc Grace, vt Lithargyrus item & Sputta argenti Latini dicitur : Arabic), d falsa |
Spuma d argento: Germanic CÓlett:Hifpanicis Almartaga, Litargirio, cy TeQn Pie ; m.
i
SEL a pilrcy. CERVSSA, CAD LXI : 14
"m
Eruffa fit hoc modo:infufo in vrceum oris lati, aut fidtile labellum quám acegig,, - E
— plumbeam fupra ficilis fpiraculum,fübiecta prius arundinea tegete, Goma.
RT ug halitum expiretacetum vbi refoluta fuerit, defluensque deciderit r i25
fumma delatum colato,craffamentumque transfundito:debet quoque ficcari in fole :
teri;aut aliás triti cribrari;pofkea quod füpereft duri,in tenues partes redigendi nog
cifsim eadem tertio, quartóque facienda. Melior,qua primó cribrata eft,& medicamenr
fumenda.Secundum locumtenet fequens, & reliqua fuo ordine.Nec defünt, quilli
vafe appendant:& derafo ceu fitu impofito,itavtacetum non contingat , indir
nentes dimittunt. Poft dies decem laxato obturamento vifünt cumque refoluta materia fuerit,
vt fupra diximus, exequintur.Si autem quis in paftillos velit digetere , aceto acri füba&. dinià
ftillos,quiin fole ficcantur. Aeftate ramen füpra di&um opus obeundum eft:ita enim cand;
ficax redditur.Quinetiam hyeme paratur, vrceis fupra furnos,balnea;aut fornacesimps "n
nim caloridem,quod fol praftat.Laudatifsimam fieri putant Rhodi,& Corinthi, aut Lacedzmo,
ximam Puteolis. Torzetur hoc modo.Flagrantibus igni carbonibus,fidtili nouo, maxirne Arri
ceruffam imponito,& a(sidue verfato:cunaque cinereum colorem traxit , eximens 1efrigerato, T Ea.
Eft &aliud vrendigenus. Trita patinis nouis fiipra prunas imponitur,& ferulacea rude mor de
colore fimilis Sandarache fiat,extractaque ad vfus miniftratur.Quz verà ita parata eft,
dam dicitur.Lauatur ceruífa cadmiz modo.Vis ei refrigerarc,occludere,emollire,explere,
infuper excreícentia leniter reprimere,& ad cicatricem perducere.Mifcetur ceratis, & emplaf
parz vocantur, paftillisque.Eft autem lethalis eius potus. ETE :
"
A whdgs € sieh "rtm dt omnibus notum. Fadlitia temenves eft. Venetijs plurina conficitur ficatidri
Sandyciscon . Phribus Italia locissquód non foliem in medicamentorum vfus expetatur feplafiarijs,ac medicis;fa
fideraio. — qMiea fiequentiffim? in fuis operibus vtuntur.Paratur ex ceruffa ( vt Diofcorides inquit )Sandyx , quod
nem fecute minium appellant ,non autem Sandaracha , auripigmenti genus, vt libra decompofitione me
Ceruffz vires exiffimat Fucbfius.Siquidem Sandarachasvt fuo loco dicetur;foffilisres eff,non autem fatlitia. t)
ex Gal libro g.de fimplicium medicamentorum facultatibus,ita [cribens:Pfimmithium;id eft Ceruffa, & boc
monium prabet modo dicte facultati Nam fi ex acri aceto foluatur,gufIu tamen ng, acre erit, neque un
eufforium , fed emplaflicum,cr refrigeratorium:facultatis «rugini difimilime tametfi cr illa conficiatur
sente.Porrà Ceru[fa adufta in Sandyca,quava vocant,tran[it,medicamentum feipfo tenuius, nüdum tay
bec Galenus.Ex quibus liquido patet,Sandycem.c» Sandaracham maxim inter fe facultatibus pu
leni, C Diofcoridis teffimonio arfenici modo carnem exurit, c» crufeas fua vehementi vredine,aco
lento excitat illa vero nulla fui parte excalfacit,féd potius refiigerat.1d quod in vulgari offiimarum.
ditur.Sandicis meminiffe videtur Vergilius in Bucolicis , dum bis verfibus cecinitz ;
Ipfe fed in pratis aries ar fuaue rubenti : d
Murice,iam croceo mutattit vellera luto.
, Sponte fua Sandyx pafcentes ve[fiet agnos. e Ed
. atfemis Poeta. Ceruffs, qua ita Latinit, anulus Gretit appellatur: Arabibus, Affidegi, fen Aff
manis, SB entoeif: Hifpanis, AIuayalde, c» Blanquet:Gallir, Cerufe. Que ver) cdvd uE Gr«
tur: Arabici Afrengi, Sarchon, Sandicon, Sandax, Sytengi,fiueSerengi, Italici Sandi e Vulgus
2c. Xmex»a — — CHRYSOCOLLA.
Nomina,
Hryfocolla laudatifsima Armeníaca,colorem porti quàm fimillim? rede cn: Secund
endicat Macedonica:& proximü Cypria:quo in genere praf
calculos colle, erit. Ratio lauandi hzc eft. T
ufam infufa aqua, mortario expaffa manuadpilam:
à diga cat tim quàm Tipliiucolu cuKiiestinfonicnsedol pup E vic
uto pda dee pipecieuin deam ble Sad y
uet tur
Yt Plinins eff author lib. 3 cap. naturalis iftorie, hu
; go rigoribus bybernis,v[que in duritiem pumicis. Laud;
exgent rj fieri compertum eff Inuenitur cr in plumbarijs,vilior etiam auraria.In omnibus
Cr multum infra naturalem illam,immifisin Yemam aquis leuiter byeme tota, v[queim
Turio, Cr lulie:vt plan? intelligatur il aliud Chryfocolla, quam venaputrie.Natita
cant, C tamen illa quoque herba,quam luteam yocant,tingitur.Natura eff, que lino
REP ME !
o deinde tenui cernitur. poftea molitur,ac deinde tehuius fi cribratur.
tur in pilo dein nolitur.Puluis femper in catinos digeritur, Cy ex aceto maseratur y vt: "
(a "m Li :
t »»t
l Ag Necrefert, quod feripferit Manardus Eerrarienfis libro tertio epiftola tertia .. Avmenium lapidem bodie noi fa- Manardus,
$5 *
HH
Inlib. Quintum D'ioícoridis. 93t.
Baudieur,dein lenatur in conchis, ficcaturque.Haclenus de cbryfocola llimiwe. Caterüm feplafrarj quenzadmodi aurifices,
Chryocolum vulgé Berrace vocant, Mauritanos fecuti-cion tamen pauca adviodsm i e jj cinis reperiatur, qua icerifi-
ma dni poft Cr qua calore fit viridi, perraceoque, vt Diofcorides inquit, C preftantifama expe[ctt.Siquidem fabmigricat
bai.nec vlla ex parte virefeit. Qua faturato colore viret(vt mea fert opinio )in eraria tantum nectallis fodstur : que nigri-
qat,in plumbeuqua albicat jm argentei: C que palle/.tt,im aureis.Vnde mibi faciie per uejum eff . Chryfocollam (ib va-
vium colorem vendicare pro metallorum, in quibus foditur , ratione. Porro factitie ex alumine rubeo, [ale nitro. ac etiam
alys quibusdam admiflis copia non deficit. 1darce aurifices, qui ea ad aurum ferruminandum frequentif'irié vruntur, i-
piam magna quidem diligentia 'eligunt,quangllam c ipfi plerunque decipiantur:tanta in omnibts cfi impoflorum affu-
tia. Praferunt auro ferruminando illam,que Inteaefl:tametfi in medicamentorum vfu, praflantior fit viridis. Fit ciam-
10 9 (vt Diofcorides prodidit li.2. im vrine mentione ) exp vrina in ereo ortario,pi[lillo it& ereo fub
dalenti diudulla, vt vnguenti modo cra[fe[cat. Quod pariter literis memorieg, mandauit Gal.li.9.fimnpl. medica-
mentorum fic inquiens:Chr)focolla, cr hocmedicamentum ex iseff; que carnem liquant, non tamen v.tlester mordicat, Chryfocolle
quanquam jit facultate admodum digerente,de[iccanteg,. Igitur quidam id modo, quód in metallis inuenitur , ita nonri- vites ex Gal-
Bantzaly verb id,quod in ereo mertario,piffillog, ereo,ex pueri vrina praeparatur : id quod quidam inter eruginum diffe-
entias numerant. Satius verà ef ipfum preparare tempore e[fiuo , aut cexté aere pror(um calido , yrinam in mortario te-
qentcs.Praflat autem es,ex quo mortarium pi[lillumá, conficias,rubrum fit. Nam quo es tenerius (zerit,e plus circuma-
gendo piflilo deteritur.Hoc medicamentum aptifümum eft vlceribus centumacibus,tum per [etum alijs miflum , vt ino-
patáecomponendu medi i referetur. Nunc autem id noui/[e fat efl; quod quantó plus quam Chr)focolla tuetallica
deficcat,minusd, mardicat,tantü etiam ipfam excellit tenuitate.Ip[am tamen Chry[ocollam il.im fi vras , mult tenuio-
vem eficies, Vt Gracis sausoxdn nita etiam Latinis Chryfocolla , c Auri glutinum appellatur: Arabibus, Tincar:Italig Nomina
doa E pei
e
Germani, *Dotraf: Hifpanis, Atincar, Ci" Berrax.
Alfioz dpjalrio: LAPISARMENIVS.. CAP.LXV.
33
s
A Ramenius lapis przfertur Izuis, colore corruleo, perquám zquabilis , calculo carens, & friabilis,
*Y Eden, quz Chryfocolla praftat, fed inefficacius, Quinetiam vfum habet ad pilosin palpcbrisa-
lendos. ;
3o ; Rmenia,vt lib 35 cap.5 testatum reliquit Plinius, lapidem mittit , qui eius nomine appellatur. Lapiseft hic queqte Armeni ta-
* APUD modo infeitus:optimumque eff , quod maxime viride efi communicato colere cum es m idis canfd;
; fo
api vocant verde az x.urro,ac fi dueres viride cefium,vel viride ceruleum.Namque is colore ibry focollam r(fert , fed da-
ne .
ingenerem e[fe , quem Armenia mittit : fiquidem patrium Armeni monten genus non immutat , neque eiiam ob[oat,
ant éin alii regionibus lapis bic gigni poit. Quippe Phrygius lepis à Phrygia recione diclus liim in dei
que ex 7 z - affirmare,
j ji ; io ettam lapide careant feplafiarij. Hac itaque ratione ductus , baudquaquam dubitauerim
i e bic in Germanie metalli prouentens,in Arineni lapidu genere legitime recenferi queat : quemadmodum in Ga-
nga Afin raf
?
932 - And.Matthio iComm;
humidum aliquod medicamentum fumere aduer [entur (multi enim in totum won fiu fPitent liagis
fumere )in catapotia lapidem redigere oportet.Si vero libetetiam picra. aliquam infigm
alijs quibu[dam;que purgationem magis] t» C" non renitahtur.Ne autem i,qui
nem, mquirendo laboret, vifum mibi eff ea de cau [a etiam. borum compofitionem meminiff,
dut. Picre femuncia , epitbytmi femunaia , agari ferupuli quatuor , fcammonia vnda.
Contu[a excipiantur rbodomelosaut fucco citrl.aut rhodomelite. Dentur firupuli duo ,
vero elt, praterquam quod ventriculum corroborant fimul etiam yari oes , prefe
Vireseiu(dé: cunt, citra moleffiam puroare po[fe:hattenus Alexander.Caterim Armenium lapidem deje
ex Actio. — Djlisrijs orbis nouit eriam Aetiusquippe qui li-2.ca. 4. 7.exNicbe]fouis medici autboritate.fi
menitim,quo pictores vtuntur,duodecima drachma parte melancholicis c craffum fa
€ pueris pectoris morbo infeflatu:reuomunt enim,nam vomitorium exiffit. Datus
boc modo:Centauri fajciculos manipulares tres in aqua y arina bemimis tribus cogni;
lato decocto , Armutbei lapidis, quem. Greci ATientum vocant, tertiam drachine
nibil enim periculi eff. Itaque no[fe operepvetium efl, quàd Armenium penitus veucmitar,.
rens,fed e inferne nodum quid paulatim c in pluribus fecefbus ejjert:hac A&tim.NouWit prate
Vireseiu(qg Corias Inter recentiores Grecos AGuarius,vt videre eft in [uo de compofiti dicamentori
ex Gal, Armento lapidi vires reddidit Galenus libro 9. fimplicium medicamentorum ha verb:
gentemscum leuscula acrimonia; c leuifima adffrichone.1taque tale cem fit .octlar
fefe quoque ad pollinis letorem redatto, vtimur ficco ad pilorum in palpebrisinarementum:
monia partim excidsnt; partim vero nec crefcunt nec aluntur, Siquidem depaffi his
Tun pars reducitur cuius citm alia fint muneva tum etiam producendi,imncrement ? di,
petris funt pili:quippe cum prima, e ex profe[fo,quedain fint medicamentorum opera: quedam ver) med
qua animantium corpora difben[at eduntur velut qua in bis ipfis calliblephara nincupant.Ipfaenim pates
fas mediocriter deficcant;piles i? bumiditatem abf, do , qa vli alolita efl tum natara a
actiones, nimirum [ublatis,qua hactenus ipfi impedunento fuerant.Hec Galenus; Ceterum procul i
pidem arinenium quem pulcberrimum fodiunt Germani in Comitatu Tyrolenff prope Sboxium
putant.id quod experientia comprobatur.Siquidem lapis ic(vt ego pluries atqui "
elolicos torbos crat; vt Trallienus longa [atis orationeteflatur de Armenio lapide
lochitem,qui feribat habeo nensinem, Albertus enim de eo verba faciens , valere tantim dicit ad.
Nomina, — fujpendi fuper infantium cunabula. Lapis, qui Gratis Alloc aojatriozs Latinis Lapis Arimenius cognon
Hager, feu Hagiar Armenizltaliz Pietra Armenia. "du es * edad
Melochites
lapis.
dti
(S
Carulei lapi
dis confid.
si 98 $327.55 Que 2C eo c MC a cc t NE
, Inlib..Quintum Diofcoridis. 933
Leyon exedentis efe facultatis,boc quidem mon impedit,quin baulum atram Hle deicere pofiit ab[que t0». fi diligente?
m i quidem eius peracuta fepticag, facultas pluribus lotvonibus ab co acl golitur. Prefcrtur i5 pins
jam qued aurcu maculis pellncet:mam, id,quo [eplafia abundant,Cr quoin Germania pictcrios coleves parat , tis fas ^
valtate imbecilims tum ignobilius babetur. Memini me ad nonnullae tam aris, quam argenti fodin as accefci[fe y in acrius
qr carulei Cr Armena im aceruoi congeffi plurimum vidi : attamen nüllum mili in $js locis caeruleum vepeytum ef? , quod
fulgeret fntillu cà quid non proueniat boc nifi tantm in auri fodinis. Idcirco caruleus illecolor , qui vulgà sicbfs.
| ea Azzurro oltramarino,ab omnibus magno a[limatur pretio.Fit enim is ex caeruleo lapide,qui tantin im auri vie-
tal in arientalibur regionibas foditur omniuim preffantifunus. De illo autem,qui ex aremain maris litoribus inuenta: Ceoxalci «is
qejrar quid plura dicam non babeo, quam feripjerint Diofcorides, dr Plinius. Corulei vires retulit Galenus lib y. fanr- 175 55 C4
phum di ficinquiens: Cyanos medicamentum acri facultate eff tum detrahendi, quam xataiperisup*
ecisit, tum digerendi;p iore quam cinnabari.Inefl quoque ei nonnulla ad[iriclio:bec Galeni verba. Que fané vel.on
peru mon Animaduerti[Je Manardus ex eo deprebenditur, quod caeruleo Grecos nullam vim deiectoriam trisuifje fari-
pum reliquerit. Kuzràc 2 iboc fic Graci, Latine veró Caruleus lapis vocatur: Arabice, Hager alez.aoard , Laziuard ; feu A-
xaleficimis, Lapis laz uli. Italici, Pietra cerulea: Germanici fafutftetn. Bifpunicé Azul. :
36
*
You. INDICYM. ..,. CAP LXVIL
vis duo genera:vnum (ua fponte nafcitur , tanquam fpuma, germinatione Indicis arundinibus exi-
"ens. Alterum infectoriz dant officing;& eít Ípuma purpurea innatás cortinis,quam detractam artifices
3» ficcant. Optimum exiftimatur, quod cexrulei fpeciem pre bet, (accum fuum forbet,& lxuc.Inter medica-
menta cft, quz leuiter adftringunt & inflammationes, tumoresque rumpunt:purgat, & reprimit vlcera.
Nácus color,quo bodie pictores vuntur tametfi in [eplanswbique venalis babeatur, fit tamen in infecToris officinis ey Yndici. e&6d.
glaffirecrementos C |puma, cum lane clajlo ipfo infiaumtur. Quod autem [ponté nafcitur tanquam [uma germ
Lanimdinibus exiens, quod fiiam, ad nos non defertur. Plinius libro 3 c.6 fatitium indicum in purpuraris oficitis fieri
dps ppera fo isinnatante, Qua in re Diofcoridu verba non vetté accepiffé videtur Plinius. Siguidem author
monex purpuram [puma fieri indicum feribit. fed ex purpurea [uma(talis enim eft que ex iatide prouenit )mnat, 6
aaminiem infectoris officimi.Nulla namque, quod mibi compertum fit,ex purpurarum (anguine , quo requm vefte,
jo igebantur. (puma proferebatur. Quod Graci ivd mov, Latini Quoque Indicum vocant; Yali,Indico. A
0 On ^ OCHRA. CAP. LXVIII
Chram leuiffimam,& omnino luteam eligere opottet,faturatam, non lapidofam, friabile
; nam, e : »l ? m, fri. i
"ne Linen A lauatur cadmiz modo. Vis eiusadftringere, Ecc s aat
ik : pare. Excreícentia in carne reprimit, caua cum " sie & articulorum tofos com-
Chra fofiilis, qua pictores vtuntur;cur legitima non fit, quid obHet non video -—
Jc | ; t,quidol quanquam bec( auod [ci :
nis laudatiffima nà adferatur, quemadmodum nec Vitruui tzpore , qui Ochra. Attice vfum e em más. c
arte eriam ocbram ex plumbo ipfo conficiunt , que colori nitorefofitiam ju i/i inr
"t » que colori nit (perat. Praffantif.
Tridento effoffam, mifit 4d me boc anno Martinus Guidottinus Tridentinus , Ps irpo
ter,quanullam hactenus vidimus meliorem. Ochre in libris fimplicium medicamentorum "0n Yeperio
m non long? a
diligens inquifi- ifi-
[fe Gale-
Te
f To En P
m.
XE36EX
take neg
inuenican vt vix vercoloribus piétorom lineis arisficiat *intenco coloi uro
des ur qudm ünpuinem efe drsconisexilimanerunt Vim aber cinsabar hemacte pi
bafüis igni &papularumerupcionibusceratoercepesimedron s e Be A anguinem
HIUTSMUUUT emere EE
BU. FE ow. e 3 : : dl Cinnabari : quando. Cisbiabaris
IL ancsheai Y orari m esc sc Sestri quadam ignetorrefadlis, Lfd cr a.. Conüd.
Tacellens, Que autem à Diofcori ivatcuegón eie ic ii
Trj mim Mía. Calm quidne in cd que hat tai "Irem edet penc Veg a
: Yi E EL t4 y medicum venis Dir S NM
E" Milia SRM rea quod fentio, adducor , vr coniecturis vilem aem
i (d | m ues
Nomina.
Ochts cófid
LES
934 And. Matthioli Comm; al
qubd Diofcorides Cinmabarin mullis notis defcripferit neque rradideris an fadtitia ves
Cinnabaris , ftri4 proteniat. Sed anteaquam coniecduras eas sifferam,quibus [^
draconis fani 202 deffitui, Plinij fententia cogno[cenda eff, qui lib 33. cap. 7.
esPhnio. — faniem,elift clephantorum morientium
Sanguis dra
conis duplex.
vts ui paria
gre
m appellabent i : nabaris, vt vis vrfalribns piderm nei
bids teniaYolore nec dilato preditum : quare quidam [auguimem effe draconis exiflumanerunt. Ex birigitur
à ungtimem pra feferentem,legitemam
TN Plinii error GHP4barin.Caterum videtur bac in re manife[I abervaffe Plinite,quandoq idem etfi alferat à cinmabarim
d » Cini tate
tuentis,
k Afi
d ln
» mod). diximus y.
] brafilij decoum, tragacantha
quam lonoicr fct fermo , quam feries ipfa expofcat , filentio.
Obie&ionis . Verzm bicfortaffeillud quifpiam uobis obtrudet,quüd cim boc loco feribat Dioftorides de metallic tà
» dilacio. " loribus,tumnedicamentis, onfent. aminimé videatur, vt bis inferuerit aborum lachrymas,
facultates diffufius libro primo pertratlauit:Crob id omnino cred Ii fit cimmabarim fofüle effen
T ; : enti ita re[jon/um volumus, quàd citm ea boc loco recepfeat Diofcorid. que ob col erem.
Dt : fam. yuenpec PEINT OPES: NP J; Indictsn. ocbram,C» alia pleraque non mirtm.
, dféturum sihi fane videtur , qud bis etiam cinnabarim adiunxerit , quanquam arbori
inter bec Indicum quoque à Diofcorid:
coc dnflaryex avundinum quarundam germinati
officinis.Ex bris itaque onmibus palm fieri arbitror , quid,
] fornacibus fiat, c flerentiffino,fl ifft l
autbornofler bic mentionem [ac
Cinnabaris (vtp d
I XA: die Á Goritia ifla , iria Carninlef
LN, £ LATIN C^
pu isi
s Cinnabaris ^ ^ viuo 41
F * fada —— faviuo, C fu
* pc lfieri amata
ba LA x.
E s opinio 17160
et. PM
ni
ecc illo pares babeat vires.probaueritg, is bematitem ad vrina
» »cinm. ba i IeAin e. y $e i Nicolaus,
i T ad » E T APR ROVS
fcoridis quid cflarti d$ fitnio
. nobis.
»
$
a *
| Inlib. Quintum Diofcoridis ^ 9s;
ve wc Bbi faciem obuelare, vt per illas (peent,nec refpirando noxium vaporem attrahant. Quandoquidem vU inna". Cinpabaris
darn in Hydria monte foditur(vt ego vids, C tejlari poljum ) artifices eam decoquentes jichilibaus quibu[dam ad id confla- collc&tio.
ti cr coouerfo fimul ore argilla circumlitis vt inde argentum viuum cliciant,nares , & os linzens fibi obffruunt , ne noxi?
vaperi ber pateat aditue :quéd non modà buiu(ce balstus noxa,anbeloji fant,qui baufermt, ed plerunque dentes vniuer-
fesamittant,putrefcentibus circumquaque gingini , vt quidam apertifamé teflantur , qui []reto narium , Cr oris vela- Eur
moute, vt ceteru viderent fortiores,edentuli prorfus facti [umt continuo tremore concufjt. Accedit buc Vitruuij autbori- M utius de
1a qua fententiam noftram maximé tuetur Ipfe enim feptimo volumine [ue arcbitedura ia de Minio differit. Ingrediar "Ed
ming rationes explicare. d autem agrií Epbefiorum Cilbstnis primim memoratur effe inuentum cuius C res, Cr ratio fa-
j " habet admirationes.Foditur in gleba, que aytpa? dicituv antequam traclationibus ad minium perueniat , ve-
-— - MAT, is abrufo colere,babens circa fe rubrum puluerem. Cum id foditur , ex plagis ferramentorum crebras e-
: 9o apiiit lacymas argenti viui, que à fo[Joribus [Tatim colliguntur:bec Vitruuius. Nos equidem boc idem vidimus in Hy-
-——— driamontu fodinis: vbi plerunque euenit, vi vulnerata ferramentis vena,argentum viuum fonticuli infLar, in (ubflratam
——— düfuat bumum.Sunt quoque Mini quam pulcherrimi fodine pluribus in locis in Bobemia, vbi copiofum quoque foditur.
k atque Hychriace longe admodum pulchrius Huius apud me [unt aliquot frufla,ad oflentationem a[feruata. Ceteri Pli-. wy; j gene-
Ei
1
uo minium diuer[orum eff generum , vt loco füpertus citato legitur ,. vbi cuncta eius generavetulit hit verbis : Inttehi- xa Plinio.
surin argentarys ixetallu minium quoque, c nunc inter pigmenta magna autboritatis. Tbeophraflus tradit inuentum
— muimium à Calls Atbenienfe initio [Perawte aurum poffe excoqui arena vubente in metallit ergenti: banc fuiffe originem
- . eiu. Reperiri autem iam tum in Hifpanijs,fed durum C» arenojum. 1tem apud Colchos in rupe quadam inacce[fa , ex qua
Veculantes decuterent-id efje adulterum.Optimtum verà (upra Ephefum Cilbianis agris. Arenam cocci colorem babere,hanc
- ao teri dein lauari farinam, quod fubfidaz iterum lauari.Iuba mininm nafci in Carmania tradit. Hermogenes C in Ae-
——— ghiepia.Sed nextro ex loco inuebitur ad nos, nec fer? aliunde, quam ex Hifpania. Sed adulteretur multis modis, vnde preda
ietati.Namque ejl alterum genus in omnibus feré argentarijssitemque plumbarijs metalli , quodfit ex v[fo Lapide venis
iflasmon ex illo,ctius vomicam argentum viuum appelluimus, fed ex ul repertis, Steriles etiatm plumbi fuo.
nlere,nec nifi in fornacibus rubefc exuflió, randuntur in farinam. Et boc eft fecundarium minium perquam paucis
nyamalrum infra naturales illas arenas, Syncero cocci nitor effe debet. Probatur atri modo.. Auro candente [ucatum.
colorem retinet. Inuenio C» calce adulterari. Ac fimili ratione ferri candentis lamina, fi non fit aurum, 7
endo illico. Hactenus de minio hnius. Hinc icitur palam eff antiquis minium e fofile , cv faGitium extitiffe. Nec
Hali auerim,quin in fatlirj genere acceperint ipfi inmabarim fatlitiam,que paffim in feplaftariorum officinis intie-
nitar.1d minium bodie appellant pharmacopol.e,tum etiam pictores , quod veteres Greci Sandycem vocauere;ex plumbo,
go aut cru ja in fornacibus perufhs paratum, dequo etiam videtur intellexiffe Plinits.KivvaCupific Grecis, vt Latinis eA Nomi
(00 Cimabaru appellasur: O jicinis Sangue di drago in lacrime. Italis, Cinabro:Hi panis, Sangre de dragon. cc cgo itae d
MTS ARGENTYM YIVYM. CAPLXX.
2 Rgentum viuum fitex minio,quod abufiué cinnabaris dicitur, patinis fictilibus i
1 Ane cinnabarin continente, &. calice cooperta, argilla fu peli ' PRUNUS, cs, ada
.. derer fuligo, qua caliciinfideorefrigerata in argentum viuum coit. Quinetiam inuenitur in argenti fo-
: dinarum tectis ftillatim concretum.Alij perfe in merallis inueniri tradunt.Seruatur in vitreis 2ut plum
1 beisaut ftagneis,aut argenteis vafis:fiquidem aliam materiam omnem exedit , & defluere cir. E
(qvim pernicialem haber:füo enim pondere interna exeft.Remedio eft lac maltum Íubinde potum DRY
45 » oca reic&tum,aut vinum cum abfinthio;aut apij deco&tum , aut femen hormini, auc. Pe ung
aut hy pen cum vino. Attilio uls ideít Pramentum quám eosiunnun epotum mirabili eft
"e
enoh * ^
BT copus E C LAMBREN erduntiid arte. i-
. ia bene audfedrsquam ve liquidi conflat nemo vnquam aad vuguem imitari potuit , quin Ab ci
em dios ped reheir. Ommiametalsim agcnum vise core» foperaaent, vt lum aquz. prse fe
(steam in faperierapitedix mm d hot tAgi pondeet quam catera, Anplfima ergenti vinim.
talaívt etiam in fuperi Mt Mie vifantur MIN KdEUR Mia pafuem à Goritia diffat, vbi.
sentina) copiofum. — " élapide quodam fagi li potius, quam di o» colore ex nigro rufejente. , e» ad
Cage eter ile pomiean rta pena lido e
Z
low e ream dimer rifum nt & aryillacir ed
datos jean connectunt, firmant. it;adeà vt vacuum ficiilezotum fub terr, lenses s "e
ERN ye ratem d feitimcalusen fia, e Paro cae , "
* - . Li Kkkk dunt, ^.
£^ 4d
: Á. - »" *
$ [Ei es
S o secak - ,
E
936 And.Matthioli Comm,
dunt,culus vicalefatta vena, argentum viuum guetatim difüiller im fubftratum fictile. Bine T
vtriculos quofdam reponunt , quod ya(a fere cuntla exedat. ac. dilaceret , preter vitrea ve] OP triggs
Quo fit,vt Dioftoridem mirari fubeat, qui avgentum viuum in argenteis, aur. plimbeis n : fida ig, Gral.
Jis feruari poffe fcribit, qubd aliam materiam omnem erodat nifi codex bic depttzatus fr. Line. At Vis tri
ditur:nam argeutum viuum exef! ac deffruit omnia metalla, quibus inbeferit. Ex ii ems Htfalm [
féribantur,qui tamen Diofcoridis omnia fere féripta bona fideveddidit y planz fitlpicandum fi ers PA ria
menda:id quod etiam yariain boc loco Oribasij lectio confirmare videtur.Reperiuntur auem ig bitte
ipfiue venam peculiares quedam lapidis illius vufi zone, quem foffores fofütiam innabarig fes n T fi
cedenti capite diximus.Hic 4déb argento vitto fiatet;vt fepius ab[que alio igne inde Per fefe eutr, khe ig.
terea duis. fo[fores mucronatis inffri venam effodiunt, vt purum profiliar agilos via defit, tite.
veluti 2fonticulo quodam.Porro rari admodum fantfoffores , & buiufce materia piod um , 41a
temperamenti,qui eo in opere ad quartum v[que annm incolumes perdurare Valeant:qtippeobyosys -
Galenus no-partium omnium tremore concutiuntur. Ceterum Galenus lib 9 fünpliaum medicamentorum firi m. meali :
iàtur, experimento comprobazur, Argentum viuum ex [pontenafcentibus non efe, féd ex j, q e prepa - [o
go.pforicum, litbargyvos:faterurque fe nullum huiufce medicamenti feciffe periculim,an interimat f i rif y.
Argenti fabli foris fuerir admotum.Fit ex argento viuo c fale, quod ammoniacum vocant lethale illud medicamenti i» M
B6 conf- "cymi has fecta, Argentum fublimatum eppellant,vtrifque fimul admiffis, e in yas yitriini Mia m a
io. cein deductis,vt bac ignium vi,in vafis fublime tollantur, vbi falis modo concrefcunt, lapideféuntá, fs, ini is
jam qui tantum communi fale, e chalcantho additisyavgentum viuum fablimatum conficiat, aly veri f iiio
Inzen,alij Avfenicii album addit. Atqui quod paffim in officinis babetur,ex areento viuo,fale c» c, "dsl did
jam ex argento viuo, aqua, quam ex cbalcantbo alumine, c [ale nitro conficiunt chymifla , atte quads, e -
id quod recentiores quidam Pracipitatum yocant.Cui facultas ineft [am? adimivalilis ad contumacia leui M
prefertim,que à Gallica lueemer[erunt.Sunt eriam qui dimidlj ferupuli pondere deuovandum bropinent,adnifteg,
ritis alijsó, quibufüamyque cor tueri non ambigunt, vbi quis Gallicis doloribus circa ayticulos cfliletur.Daturdigy
en ed . €holicis, Armeni lapidis modo; vt libello, quem de morbo Gallico fcripftmus , abundédidum eft t tatrigte eo flen wis
mie ig fectus, vomitionibus expurgans, Sunt praterea qui purum fynverumque Argentum viuum. bauziendum pras
ER modo adultis fed pueris, Cr infantibus etate tenellis. Niquidem Bra[auolus Ferrarient, vi» [eni hac etatedlntss
de flirpium examine pro certo fcribit; epius fe dediffe Argentum viuum infantibus deuoranidum, vi vermium,
i, qui illico fanati funt:idg, feciffe ait in vltima defperatione.Sed quomodo;vel qua menfura vel pondere dadeon,
lentio inuoluit.At Goritien[esobfletrices, vbi grauide dinin partu laborauerint.flatim Argentum visti eripi
renullis incommodi potandum exbzbent, Quo fit, vt facile mihi perfua[erim, Argentum viuum pat.
pondws,vel men[uram exce[Jerit.Non tamen crediderim , quàd folum pondereinterimat ; vt quidam putantDi
souQ o, Pntim fecutiyyr letus libro fexto differemus. Sed quoniam Argentum viuum nobisin mentemtreuotatit AYRVYR —
Auxi hiftoria spin, per [orum pretiofifimum preftantifimum, , citm eius nuquam;quod extet,meminerit Diofarido, am
&preftantia. y Cd) nom paucam natura rerumimintriem a meillatanriri fi buius tam pretiofi metalli , titu inextingulilifty
serfus eftuat mundas,ifforiam C» facultatem j1entio preteri fem. Quandoquidem ob ipfi [Mendefumen
rem,opinati funt natura operum indagatores,adinvabiles auro inefe facultates, quibus homines non modii
eri poffit; fed C» longauos veddere. Quaproptez viirati non e[L,fi ipfüim tanzi faciat mundus , c ante cater t
. mines. Auri tad materiam nil aliud effe fcribunt; qum [ubflantie clenzentaria fibi inticem proportionenjon
autem fimulcommifle cim pari fint virtute conforinata;aliud fan? gignereneq quam amicabilem quantam
primam miflionem,que fermentatione,Cr coctione perficitur:quo fit,vt inde tamindiffolubili nexuvniantun m
nentes, ch fer? indiffolubilesfiant adeo quid, fine td eueniat cdloftitum corporum inflüxu,aut tempotivi,
ui
gumate, nullo, pin zuirzdandat,ita vt perpetu? fulgeat, plendidiffnmum4, perduret. Quinetiam:
E lo coloretingitnempe crocenyaut nigro, quemadmod.
ffauti olfadentium tum nares, tum palatum inficit. Aurum intus in corpus fumptuim, fie.
4, h
infert noxam;vt complura f.
Lf
I uad falieisrüan
4 V.
lorum preftentifrimsum effe, ductile,colore lucido illic, perfimili, quo cuntta foleilufrantur. In
E i m : L j
gna
Auicenma, fecundo fui operis volumine; fic inquiens : Aurum in omnibus fuiepartibus equaleefl. Infrto
«trabiliaris competunt morbi. Ad bec và a&uali cauterio fit opus , ignitum it e
vlcus inde exortum citius confenefiat, 1n ore contentum anbelitus quM iu i s
TY PR " ^ tá jin
delauig; 4 qua ad alopecias , c lienas paratur, TA Le
" - 6XITÀ mredicamsnti excepta, Hec item. eodem viodo diutim lattigata , adeb vt. tuftum Je
4 *
* *
* 9
Inlib. Quintum Diofcoridis. 937
gictitur 4d roborandam eorum aciem.Bilirur autem C ad cordis affeius, C» animi marores. Argentum vium quod La | Nomina,
fist 3 pig gos Graci nominatur, Mauritanis, Z aibar (eu Zaibach:Italis, Argento viue: Germanis, Siuedfilber : Hi*
Ax bque, AuTu YETÀ Latinis, se ve 3s Graci dicitur. Germanici, olpt: Italic c» Hifpanice Oro.
MjATét Cra Ih RVBRICA SINOPICA. CAP.LXXL
Ybrica Sinopis maxim? probatur grauis, denfa;ad iecinoris imaginem vergens, calculorüm expers,
concolor,cüm diluiturimpendió fufilis.Effoditur in Cappadocia. fpeluncis quibufdam, expurgáta- ——
quc deferturin Sinopem vrbem,in qua venditur:vnde cognomentum accepit. Vitn habet exiccatoriam, '-..,
Quali inducendo obftruentem,& adftritoriam:quapropter die d em plaftris ,& paftillis exiccanti-
Dus, &adftrictorijs commifceri folet. Aluum fiftitin ouo fumpta aut clyfterc infufa : datur iecinoris vitio
1 :
Ho* profectà neminem inuenio, qui doceat, c explicet, que nobis legitima fit Rubrica Sinopica, Sed quantuim ego Fsbrice we
congycere petu etfi id pro certo a[jerere non aufim )nullum e fofülium genere occurrit, quod magis Sinopicam rubri, P^ Cone
qum molis reprejentet, quam vulgarifimus bolus Armenus vocatusyis nimirem , quiin quadratas defertur tna[Jas , quig,
maxime vulnerari medicis expetitur ad [anguinis profluui bibendum,C» fracta of[a ferruminanda.Hec tubrica( vt
engins Agricola maximus fopilium indagator inquit etfi iamdudum ex Sinope Cappadocie vrbe, vnde nomen inuenit,
- tantum importabatür,conftat tamen aliln etiam reperiri,non modo in proprijs venis, (ed in aurrijs , argentavijs , erarijt,
16 fenargique metallu.Hanc omnino mibi opinionem illud auxit,quod certà fciam plurimum pfeudaboli Armenij ex ferra-
mp llus Tyrrbenà infula fodinis ad nos quatidie conuebi;quàd deinde colore fit iecimoris, pondere grauis , fubftantia den[ust
aiam in aquam coniectus facil difüliat,quüd denique fua vi exiccet, ad[fringat Cr cogat.Hec enim gleba, cim verus
Armenius non fit,nil aliud (meo iudicio JelJe poterit,quam rubrica Sinopica, quanquam à Sitiope non deferatür.Ca^ Armenius bo
naon defunt qui firmiter a|Jerere audeant Armenium bolum,quem vulga orientalem appellamus. Sinopicam efe ru-. 195 non cít Si
p. proculdubio balluamantur.Plura enim funt,que palam faciunt, bos manifeffà decipi, C in errore ver[asi. si. ^9V.2 pu
guiem vbi primum color expendatur is [ane iocinoris non efe, fed longérubicundior. Praterea qui fcribant Sinopicam n-
iricam effe pinguem , & in ore detentam butyri inflar liquefcere babeo profecto neminem. Deinde fi vires expetidamus,
ma/quam reperto fcripfiffe Diofcoridem,aut Galenum; Simopicam rubricam viribus e[[e praditz, quibus venenis C» anima-
] orum morfibus occurrere pofiit, quemadmodum Armenius bolus orientalis. Siquidem is omnium. probat ifi-.
39 werum medicorum confen(u,qtti paffim co veuntur,non [olim venenis aduer[atur, fed pefliferis quibufcunque morbis, Ad-
dequàd aqua maceratum baud facile diffoluatur. Sed plura de hi( Deo volente )im fecundo epiflolarum noffrarum tomo
dajeremus. Species Simopidis( vt Plinius eft author libro 3$.cap.6.tres,rubra, Cr minus rubens, Cr inter bas media. Qua Manadi la.
Jani differentia vifuntur pariter in vulgari Armenico lolo.Porrà Manardus Ferrarienfis libro tertio epiffola quarta , si- pius albam
pica rubrice meminit, que albo fit colore, Sed in boc virum alioqui celebrem, mirari fubit, quod non iibmaduerterit dicentis ru-
mon poffe albam quamzis terra glebam Rubricam appellari.Rubrica qua Grecis p[o.vos ear ixi, Latinis patiter ac Italis —
Rubrica Simopica vocatur: Arabtbus, Mogar fite Magra:Hijpanis, Almagra. "e
MiXTos Tex Tora. RVBRICAFABRILIS. CAP.LXXIK
1 * RYirie fabrilisad omnia Sinopide inferior ef Optima Aegyptia & Carthaginenfis,lapi -
FER EPA ate f , » ginenfis, lapidum exp
friabilis,. Gignitur etiam in Iberia, quz ad ocxidentem f, pectat, ochra exufta, Mise
-Viricam hancideo sbrileme appellauere veteres, quíd pl , ( rH pues. 7
E e imfeilis im ea funiculis. Nafei fabrilem bricam im Lenmo memorie idit Galenus , cim ad lineas protralen- ade e
tum primo d idotis,fed alemnia fhyraaide nluv; diff ki co di
orien d tpe Dus gu cniqafehilk Lais! icrarvaraibu i lf n fed. Nomina.
T DU terre amplam im Italiam notitiam fuotempore atra "f Gali HE ad " pw.
i. Litmrieemnamionin nam ream temper i e memorem enam denim
: quivt hac fjncerifima tandem potiretur, atque vt omnem impoflorum, VERE s n
X yz : : igatit,vt eius erba teflentur libro g fimpliciun:
viiita feriptum reliquis: At «li libri veneris cort rum no, o PpHeIum medicatmentoru, Galeno.
rame babent tque mera rte ex dite gevrk tpm nate comnifiene qua tatione lido,
| butnidum.
ERE TEUTS
dra Cimenimid fecum fid uod dern, aqueinei lap » atque arenofum sid omne fulidit , c 17. as
trade fapernatat.Tale quiddam Cr im Lemnia terra vifitur.quam cogpominanr quidam mili fsbjids
€ Lemniam,cr aly quidam [bhraeida Lemniam.boc efl. fiaillum I orn 2 vu Hon Lemnianid efl yupr;..
facrum. poo ahes t NE : "du ict o e PHI videlieet illt figillum Digna e^
EE A «a Jacerdos cum pat quodam honore aud maidatis animalibus fed trii, E os kx
Ei. - T quam deina, qué atque inl idum 'eda- *
; ! quet bumidumreda-
Kkkh, 2 - éam,y-
* x.
s *
938 And.Matthioli Comm,
b vli valenter conturbauit,pauluma, inde quitfceve fit, primiwi AQUI qUe f'iperpipas
utum sollit ac reliquum duntaxat,quod ad imum fubedit , lapidofum fcilicet ; d» ay, Ahmad
fuperuacaneum.Porrà lutum illud pingue v[que eà deficcaz, dum mollis cera confiflentian acie ut ya
particulis facrum Diane fignum imprimit. Acpoffea rurfum in vmbra ficcandum Teponit dong tipi
tem amittat; fiata, illud medicis emnibus cognitum medicamen Lemnia Phreci fine fnillum, IER nei
gnominant,vt dixi,ob impre[fam [Dhragida, boc efl figillum , ceu etiam noimulli eb fts ja Enn qui
cam appellitant:eundem enim,quem rubrica,colorem babet. Verlm abea differs, quid cop, Lemon nil i ue
la: fecundum collem in Lemno,qui totus colore fuluo e[I, ci in quo meque avDor, eani [ay UPRAN
Lemniz rer- gant buiufimodi terra vifitur.Porrb tres eius fignantur differentia : vna quam pofüimus ter; a Tut Plahta i
tus diffe. prster pap, facerdotem contingere fas efl altera vero eius, qua reuera miltos eft , fiuevubrica. et MN
rentiz, mum fabri:demum tertia eius, qua extergit. qua vtunttim, qui lintea, c» veftes lauant, quibas ic '
pum cir & apud Diefcoridem, c alios quofdam [criptum leciffem. Lemnia tva Firmas RUCEITRE
lutoquodea miffione confiebatur.[acerdotem quas vocant Lemnias Jfpragidas tum tonformar nghe
bam profecth cr ipfe miflionis modum infpicere, atque (ynnetriam, Itaque quemadmodum ig od s AMTIQIMTE Qe
dendorum,qua in ea funt,metallorum gratia, ii vanam Syriam Paleffinepártem profectu COPY Vati eu
Yum quorindam iifpiaendorum canfa;itanecin Lemnum €nattigzre pienit , vt. quantum [ang Juneslinaisie o
«on[picerem.Nam cim iterum ex Afia Romam pedeffri peterem itinere , per Thraam , d» interit abri,
Alexandreain Lemmum adnauigaui satus illic nauem;que ad Theffalonicam atrfum deffinabar. *Pritrá Thai
vum naucdlero,vt in cur[a Lemno eppelleret;c [anville preffitit fed non ad eam citütatem , esie. :
im nefáuera duas effe in infula ciuitates, ed credebam ,vt Samus Chius, Cos, Andris, Tenur, c n dd ti j
funt mari, vnam duntaxat citizavem babent, toti infule cognominem,ita c» Lemnum vnam nohinis fine
tE.Porrà vt ex naui defiendera intellexi auitati nom efe Myrinenecin regione cititati illius aut Philoctista
sut facrit Neptuni collé, fedin altera,que vocaturHepbeffias,nec ciuitatem ex. Myrine e[fepropitqua Cimá;
expectare non po[fet,diftuli,vt cüm Roma in Afia retire, tunc Bepheffiada viferi. id g fedsprour Vndine,.
Nam vli ex Italia in Macedonia traieciffem,eamo, pene totz pedeftri itinere pertrasijfem,peru enifimá Pli
sitas eff finitima Thracie,inde ad mare decedt,qtiod proximit aberat centi viginti ffadijs: priwiió
Jfantem plus minus ducentis fladijs , atque illimcin Lenmum feptingemtis , ac rurfum fermi féptinentis i
Troada trastGi. Ac proinde [ant ex induffra tum de nauigatione, tü de fhadis «dferipfi vt ff quemeadeni,
Hepbefliada vifendi cupiditas,cognito eius fitu, fic nauigationeminfHtueret.In tota namque infula Lem wmmhe —
Gat Hepheffias, occidentem verà Myrima. Et qttod à poeta dictum de Vulcano efl qui Grace dicitur Hephoffa , Deirg'*
Lemnuim, propter collismaturam occafionera fumpfiffe fabula crediderim. Apparet enim combuffo firnidisus tumens |
pfostum etiam quia in eo nibilnafütur.I banc itaque collem facerdos, quo Tefpore ego Meme |
«oft hos, ESL Ed uM:
1
bans
^
certo quodam tritici, hordeio, numero in terrain conietto,alijsá, quibu] j
Tum terra npleuit. Atque Ui in vrbem conteniffet, quo dixi modo,illas Fanta hominum adeowelebratis|
das preparabat.Vifuin ergo mihi erat percontari ntmquid vnquam antea birdmum,aut caprimm fen
mifceri olitum,memorie proditum accepilJér. Quo audito,omnes in vifum foluti funt , nec [en qui crulg
imo se. PPPido quam eruditi cum in alijs,tiü preciput im vuittcrfa patrie hiftoria. Quin c a quodz librii accepi abimalanmge—
pia defiriptii , quiomn£ Lemnia terra v[um edocebat. Quamobrznec me quoó, piguit bins med:catmenti peri
ceresaceeptis [bora idum vivimti millibus. Sed & ia quo librum dotioactepl inter princes habitus ad nubem
Tur medicamine: fiquidem ad vulnera um vetera,tum cicatrici inducende contusnaciazad bac ad arf rpee aia
proreigwnet
ra vires.
omnes ferarum morfus , necnon aduerfus medicamenta lethzalia,mon ant? modo exhibere, [od poft
nerat. Addebat porrà fefe periculum feciffe medicamenti, quadquia fiuetum intiperi accepit; ie pague
tur,cii vtiqueindebatur & terra Lemnia:vomitumá, ciere aiebat , fiquis ciim etiamnum in ventre lt thale sona
veret,alexiterium fiue amuletum ebibi[fet.Ez (am nos quaque buits fecimus periculum in lepore vtarit , & aia
bus,cum fefe tale quippiam accepilfe bomines [upicarentur:verim bauffo,quod Leniniam [orragidabahtla
protinus omne eyomuerunt , necpojIea vllum illis accidit fymptomaeorum ,qua leporem Cr a
neMenu. conuicta e[fet pernicioforum wnedicaminum exhibitio. Ceteram an ad alia.
id cinquam,qua vocant deleteria,eaudem iin habeat medicamentum. quod ex fructu iuniperis
coto dun mibi vtiqueignotum eft. At ille ab Hepheffiade profetto afferebat, adeo vt c rabientis cani n
E Tet in vino diluto epotam:at vlceri ex aceto impense acri mpofitam Sed Cr aliarum ferarumidius
(0 s Matextrinfecus folijs herbarum in[üper impofitis , qua putred:oi refiffere didicimus. 1n primi ver
- deinde centaurium exile,inde marrübium.Porri fi quando nos ane ad vlcera cacoethe be i
bibuimus, magnifice profuit.V fus autem efl pro prauitatia vlceris magnitudine. Quippe id, quod grat
x god AMOR fioe ood odia mia RCM
Tumi,quormm alius alio vtitur:dico autem Polyide, c Praftoniss C Andronis
hi omnes valenter deficcantes profunt vlceribus tótumacibus, foh
litenonn: qua etiam alborü vinorum quopiam,aut fu
]
cenfecur Bo. paffim pro z:
e uad bolurn quidam vocant, preterquam quid ex Armenia adferri debtatfiGel mmm nd
celore e pallide ocbra inftar non autem ampensz rubro. ldquodipfe Galenus libro mme Ji E Ld
VÀ
In lib.Quintum Diofcoridis. 939
is Sami teflatur bis verbis: Caterá
RC 3» : iun du i i :
gadocia finitima ejl data nobisefl tcrra, etiam ficcant Papi be immani graui peflilentia;ex Armenia
pene in leuorem foluitur,cen etiam calx: «olore pallido. Lapidem;qui donarat , no. Ait Cer
ansojum quippiam adutiflum (fita nec in o n laid. Ven ph cinis
su,nec plus ejt nennt epp sai ir i in mortario piftilo comminut, PETUPALM
fata ejf minus, aeria:quamobrem opinioncim,a s tametfi nan equi vr 4fter leuiejf. 1taqueil ecd d
bas Galenu.Ex quibus [anc per]picuum fit quód 4 x phantafiam prabet $js,qui negligentius intuent: s; URIMENTHE
: maxuné difidei. VIC cit ig terra, fiue lapis,vellutum,Ab Armenio fero qe Mi der:
mq Lemnum /ulam fer? rotam. circumiuit — redeuntes » quantum ex literis Doctor peru pup we
| i P mes hori pa » 4 dariffimo viro Augerio de Buibck, A tepbani Albaca- Noua Lénis
| Galeni luflori acies d p odatsitar i inuenitur, uibil provfus [militudi €. Conflantimapoli mii tray. cue bito à
de terra Lemnia feribit. it. Qui Infulam banci rm igerium,qui eum in Lemmnum [sss fe ferre videtur, quod cui MENO di
Lens vsu s penati ap vati RM e oq tim deca eligen or T
vem enr mor aigar pest "i s f intelxife aunt MICAT pri i fCpCrImi terrai ni- *
et las Gale asses ivendinb fita. eritatis memoria commendauerit. Verim m LE )) Hetrinauqué
3 movimc corre Meri "cep d qu«d collis defcriptio.in quo RM A id facil? adam, tx boc
Eier oa MIL gr ri totus, Ci in quo ne a bri. eim
— sjs prafertim locis, vbi buiufce terra fe efl. Atqui contrario feri modo collis fe ba hes ; en oryneque faxum y ned,
vele parari foleant.Colli preterea nufquam babentur s lapides adeb magni teperiu quo eiu[niodi terra uunc
(MEM PNUPI S quam combuffo fimilis apparet, ncc s Lu qni teperiuntur y vt ex ijs piférinari
(C leguminum m, plantarui, Cr frimentaccorum ferax. nec vlum fului coloris in co ve['igiu 35a
TWucfhquem vbetar » fafcolorum;prouentum affert. iniit emer lnoludlignter ta MA ini
«d vaffert. e z » Copio, 5i
fast tres quarum dus, qui Spice ertt pads vada i RT dn Ti quin
(qup med rn b.Lemniater fof di »ji rogus nu) Fedzaili
wat fontes, quorum duo, qui Mh MAREA vergit. Ad eiufdem collisradices pus Me n, Tenia
reden: larium quoddam irrigar MPH AME excurrunt. EOS E pidifüne aqua fca
Cree unie
hant, [as canent. »quo terra effoditur cy ibi lefu Chrifli Sal acerdos ynà cum duobus Caloiri(i "Exo
3? sistere effodat: es pfalmodiae, Verum id non faci legii watori noftri transfigurati i TM renes
ur,fed quàd ea di i faciunt aliquam ob faperfliti lenem in monte Tabor cele-
ditopenlijer fskenbe., ai anifiguratio Iefu Chrifl Mmon quen in ray
P bet , etfi quand à Chrifli celebretur. Ad bacqua ibi fodi thu» AHté qum Len
peremnia fanilis,ciom tamen quandoque ( rariffuni tamen eti qua ibi foditur terra maiori s
ys : Galeno in vni É Jetiam rubro,aurco, TALIA CRQATEE GEB
quaguidon alricaquavtunmu fari niuerfum Lemnia terra adeà [aturaté rub que colore inueniatur, Arnzeni Hu
Sed bac : ad lineas ducendas. efcat,vt à tubrica nibil colo sd
P ruimgen m Galeni effe non potef,cum iudico n Infula locis etiam boc temp ni asi dl
à tio co Galenit da À o coloreinfiiat. Heci dinis eximita
finccorruerit, vt in alijs quoque locis Metas y: Bern Macao ipai isque meaddtomt deli, :
Bois aiquet ntanerit, Nam inter etia ee n alisclimm diligentia acr DM NC
mu accedant, fibi MM fes am fuperflitionis ^ ERA alli plurintum pr von gy -
A Fium wo velle tpMpererepetiri ; e: ta tantim Augufti die ad b, - Effoditur
(—— Verüm non pe In(ule Prefeito,quem V aiuoda. poljesque viribuspraffet.. Qui fodi V Ec PR
Fern ten vfque tei fure quiin m vocant, 6e alijs ex pri Qu fidiunts Graci funt
Wirim ej. quam fa - puteum defcendunt;obferuare P imatibus, qui Imperatoria muni, »ftd a-
Yream qae inter iailesquo orem puteus ille iret, Ceteri polum. quin eflfeterra aliquid non alfand em
silesquofdam lapides pinguislent. Ceterum non omnis, que i sqrid nen dj
rim fit expers, emend eR ea :
Mucclam, vel pala referant,nifi ad fhLtuta ddnde tam temi mcn fM Prértm y guétalro-
| f paucos palam fodendicaufa accedere a futuri ammiiem Namque legibus cuti efc wcclucunt, quam
à re ear s did amisne
E bs , Lt 7 P^ Rr s NM DE PSU M pre
o Dann ficcari fimunt, c to quetandem im vitaio pacxiR e s 7
; MSN Ans pe INS 5 5d inainio pris eei. ve
ES 48 vb f ii o
enalis reperitur, quàd in nullius arbi d
Cm
— glbulosac
ura,
thelituss valide prodeft. Sed C éos, qui o decimmibit:
Eva pecu nlt ralem doit |
Ini A Lora:
eise fice duc in pulmonis cuenat vcre. Siquidem c ipfim ab
ps "ritum [Cr pedea i admodum magnu, flde rio sno htiari V iln É
iJ vfeue d annos aliqu : ^ " quidam. vnehtis
Vigeban : pojlea verá cim non pari degerent
MT armies
Pi d 779
940 And. Matthioli Comm. |
Sipparuit.Hos evgo, vt dixi, bolus Armenia euidenter adiuuir. Quin C" eos qui Roma
quouis iuuaretur.Vnde colligitur,quod js duntaxat non fuerit auxilio qui plane erant incuy sp;
no confiffentia tenui, modice diluto , fi aut. plan febri careat aut letter eg Teneatuy: fin
Non tamen calore vehemetes funt febres pe[Hilentiales.Porrà de vlceribus reficcari poft] $^ " "sje. :
feld,
: : : sen BRE 9 Galenus, Sed qus.
git d Armenia terra,quàd venenis maxim? refiflant , mibi in mentem Tedegerunt ^ Sed quiz
i diferuciantur, magis etiam.Porrà in magna bac pefte,cuius cadem facies fuit atque Some ; fg
Jabatur,quotquot boc medicamen libere, celeriter curati funt. At quibus non profuis; miei t
n
/
VapidisBeza- im euo de hin Lapidis hifforia,ac viribus aliquid differamus.Lepi ita
i 5461 gt . que BEZ AH AR, May 2€ r]
vig & dotum eft omnium preflantiffimit, (ua fbeciali dote, contra omnia in vniuerfii venena ; Ytpot er Vries
bicpluriuy oi i d
deindepulteruleysy;, Yi m
H
L
natus.
Lapis in 0^ 5955 1sill; eui tamen nullam vim bab i ; : *
; m vim babent aduer(us venena. Sunt etiam,qui ; hn
culisceruorü Pig ja »qui memorie prodiderint , in
Nomiaa, ximus. C que vidumus retulimus, Terra Grecis xvavia 2 3ofen Nnpavia ubxvon C 592516 Latini terra
A Tenentum fütorium geriere quidem vnum & idem eft, molle , & concretum: fedini
^ rentiastreshabet. Vnum namque humoribus ftillarim in caniculos quofdam colas, co
quare ab ijs, quiCypria metalla conficiunt. ftillatitium appellatur.Petecfius ipfim pinarior.
icon;id eft, ftillatitium. Alterum fimplici ratione fitin fpeluncis:poftea transfulumin|
bes.concrementum capefsit, quod pecton,id eft,concretitium,proprié nominatar. Tertium d
&ilc; &in Hifpania fieri folet:íed inutile;ac inualidifsimum effe conftat. Ratio patandi hcelt.À
a defa&tum decoquunt, mox in pifcinas transfündunt,& refidere patiuntur.Hoc certis dicbuscodet
ari sus- complures formulas digeftum,tefferarum fpeciem reddentes, quz racematim interfe oharekcant
Yirsed «da- ptimum elfe creditur caeruleum, graue;a concreturn,trarislucens:cuiufinodi ftillaritiumelt, ab alil
pii. dens, choton nominatum.Proximum concretitium. Co&ile verà ad infe&us, & denigrationesaptinscs
*puum- effe compertum eít : ed ad medicinz víum inualidius elfe , experimenta docent. Và
gere, Bera & cruftas inducere : latas ventris tinéas necat , drachma: pondere d
aut cum melle linétum:vomitus ciet:aduerfus haufta fungorum venena, ex aqua potumai
gatcapuraqua dilutum, & in vellere naribus inftillatum. Vrirur, vt paulo poftin mentione
Chalcanchi (Hal Uis : 2 Keg SECUTI. nnn AA j ES ; , quoniam. z : ked di iun lin
ees Bu eapurse csse ipei ipie m
iss Phlbalebum Yisni v dirum fari sena pafim cf viu, jeter) pA
Chalcanthü
vt fodiatur.
InkbiQuintum Diofcoridi. ^ 944
daz falphame fere inflar, qaam ob cau [am in cenclufis concamerati[j, cuniculu nufquam foditur, [ed aperto vndia, cato,
; fiim fabterraneu foderetur [peluncis,metallerum modo, ob acerrimum , fatidi fumum, vaporem , fo|Jores noxio
umclnfo [piri faleinterirent.Effo[Jam itaque balcantbi venam in aceruum in longitudinem protradum , quandam
fuer arcam exaggerant,vli aperto calo ex ad minus menfibus imbribus,roribus,prutmisjolibu[a, Pie noCiug, maceran-.
dam relinquant:quo rempore fatutis quibu[dam dicbus ligonibus Cr ra[fris aceruuza dilacerant,[ubuertuntQ, v erum
im candem congerunt aceruationem, vt facilius bec imbribus maceretur,coquaturd, folis ardoribus. Pofl bec telum acer»
no faprrponunt, ne amplius im pofterum pluui diluatur neque folibus plujquam par fit,imarcfcat:Cr ita aliu fex menfi-
Jus iateriam banc fermentari patiuntur.Eligunt deinde locum , quà facilius 6 propinquis fluuiis , vel fontibus ducantur
aquaibi, fub conjIruéto teo foditur alueus,qui ligneis a[eribus, vel lateribus, Cy calce adeb flipatur, vt indita intus a«
quanalo patdo prolali pofit. In buncigitur alucuin purifum ani aquam deducunt , cui demum tantum illius chalcantbi
materia addunt, quantum huic negotio addicti miniftri (ati cffe czfent:poffea mifcent aliquo tempore ligueis quibu (dam
inframentis ad id paratissquou[d, aqua in fe omne quod ine[! chalcantbi receperit : deinde excrementa [ut fidere finunt,
doncc aqua chalcantho pregnans claritatem ééaipiat.His perattis foramina quadam prope aluei fundum in latere factas
reduduntur: Cr inde exiliens aqua in magnum excipitar receptaculum.Hac itaque [umunt, C in plumbeos alueos cong
gunt (catera enm metalla ab eaeroduntur) fornaciuus quibu[dam fuperpofitos, C igne (ubdito feruoré excitant. flatutis
bera.Demum ferri fruflum immittunt vel eru:f quidein aiunt chalcantbum nunquam concrefcere , nifi buiufmodi im-
penitur metalla, que iniecta paruo tempore colliquefcunt in aquam, PofHquam aute debito tepore coxerint; ignem quai
. iit fornace ] tf ] 2,4 " 7t decoct q iq 4 lid: reddatur,ne p lumb alneuss eo (ablato,
calore colliquefceret Omnibus it aquetepefaclis, decotlam materiam eximunt, ey in alucolos quofdam ligneos di-
10 gerunt, vbi tandem conarefcitalaminis rupei madofitd, chalcantbum... Si verà aliquid [uperfit decocti , quod concrefcere
wegueat id totum iterum vecoquunt,cadezn feruata ratione, Sed longe aliterolim fiebat Cyprium chalcanthum , dequé | Chalcanthi
Galenus libro 9.fimpl.med.in bun modum firibit;Forte fe Grebalcantbum in chalatin tranfire conpexi. Afporta- vircs , & hift
ai enim ex Cypro Qr buius medicamenti ingentem copiam, Extimum cius omne poft annos plus minus viginti chalcitis €x G2l
ejedum ct intima eius parte cialcantbi fpeciem feruante. Quamobrem cv(que in bunc diem quod fic mutatur, a[feruo,
Tuan: dum ad imum v[que vno quoque anno procedat mutatio,ceu chalcitidi in mify, vt d antepofitum. Caterüum.
mari fbit de boc medicamento,quo patto vebementiffime adjfricioni admi[Ha efl callitas non inffrenua.Conftat ergo
gunium maxim condire, eruared, carnes bumidas pote[T, nimi liditate bumiditatem ab[umens , atque ad-
Jo
bU. perferre p tyfed celeriter vecurrebant. Accenfi autem erant mediocribus in [pecu interuallis lychni, qui nec ipfi
: lego tempsredarahant flielerrimbextinpuebantar Hunc ergo pecumpeletentim ecataruin ilem e
(00 Axáui. Hecenim, inquiebant,aqua viridis, quam vides wi colle in lacum manantem,fenfim fe ipfa minor effici folet. At
Oase | evan »perfodere pergunt: euenit aliquandoolim, v
ài hità quicquid ofumefatstonidert, omo] d vnüm otiderz ac totam viam orrampere d vifi
v abenienucniu ques m agebat Hechabi atii deciakanthoespnena
feriae non nece[Jaria, ceterum que fcire preftaret,
(0 dentibu fem erià Dg tali fron cag i :vtex
| fucollsterramillam«colluere,atque. |
wis DC NO ge xen
vecsidie i jp ege, n6: 1£10fit €! : erarg montis meatus laberetur , eri
942 And.Matthioli Comm,
nen tranfife chaleitin,affereis hocuon expendiffe Galenum. Verum in hot videtur Prafetili Qi
percepiffe, cin inquit,quód aqua;ex qua Cyprizam fiebat chalcantbum, terram viriuer[am diliebgg
forya, fiebant in terr vifceribus. Siquidem nil aliud dixiffe voluit Galenus, quàm quidc sf
fanc non e[Lfi ea que tradu tempori fit e chalcautbo,eundem prabeat effeclugn. Neque bis
prium cbalcantbum non folum ex chalciti fieri, fed ex mify fimul, c Jory. Qu andequideig.
dicemus ytria bac,chalcitis, mij, fory,ex ipfius Galeni feutetitia, eiufdem tuim gener ,
cantbui fpoute, C» per fe in terre vifceribus conflatum , vifa fan? pulcherrimum "mifit nuper ad i
Guidottiuus diligens peritu[d pharmacopola, in plures laminas per vuiuer[am ma[[on diffe a gis t
féntilli fulgentibus, que las vnam ab altera diuidunt. Quod [ané snaximum praet indicium,
extitiffe.quam cbalitin,que Galeno tefte;mify femper [uperfhat. Ceteri illud ni miyyygolig
uerit Diofcorides cbalcantbum potum ac deuoratum ad latas alui tineas , c ad fungorum veneys,
Oleum chal- erodens, cr feptice facultatis babeatur.Siquidei ad eofdem, e alios vfus bor tempore non viody d
canthi, dai potat exbibent im pe[filentia:fed etiam eius oleum, quod chymifle vitreis organistnagiia ig
1ho eliciwnt , nullo (ane incommodo , fed magno iunamento : quin etiam (vt ego expertus fum
femifcrupuli pondere ex aqua agrimonij calculofis, c ad ciendaim vemoratam vrinam: Afflp
perquam bell conuenit, ex Tufilaginisaut byffopi decodlo:limofos, tubiginofofGs dentes pira c
maligna, C ffnus iniedium curat.In fumma ad multa vtileeff medicamentum. Quiillud in peffepropip amy,
vocant Copparo[a,in aquavo[arum diffoluunt,Cr iterum coount, veiteratis tribus, «ttt qtiatuor vicibus -
vomitum contitantes. Quod Greci y 4xxastor Latini quoque Chalcanthum, e» Atrementum füterium v
- qani,Calcantum, Calcant, Calcand. [eu Alcalcadis: Itali,Vetriolo: Gerinani, Supfet teaffer: Hifhari,
Coperofe, : DUUM
*
Nomina.
Eg co ClnaroiTEe CAP LXXY. -—
v (og
Halcitis ptzfertur fimilis ri, friabilis;nec lapidofa, nec inueterata,intercurantibus
Iplendentibufque.Huicabfterforia vis ineft; excalfaciens, & cruftas vlceribusobduc
oculis,& eorundem angulis herent.In genere leuiter erodentium eft, Ad ignem fac L
3 ^ ferpunt,efficax eft.Sanguinem é vulua,& naribus erumpentem,cum ficco porri fiftit,
5 dcpaícentia vlcera, ronfillafque cius farina compefcit. Víta, & cum melletrita oculorum m
long? viilior redditur. Callum genarum, & fcabritiam abfümit;abftergetQue. Fiftulas rollit,c
doincasadacta. Fitex chalcite medicamentum, quod Pforicon vocant, duabus eius pz
cadmia additis,& exaceto tritis: oportet autem in fi&ili obruere fimo diebus quadrag;
'ardores:fic enim fit acrius: idem qitod chalcitis poreft. Alij patresvtriufque portionesin vis
dem profequuntur.Vritur chalcitis fidtili nouo viuis carbonibus fü: erpofito. Mo
humidioribus eft, dum ipfa chalcitis bullas excitare defieric, & posean inaruerit:
mutata in oridum colorem fuerit, & fanguineum auc miniatum colorem centra
mendaeft.Infidens aucem fparcitia flatu expellenda,mox reponenda. Torretur eti
bonibus,v(que dum luteo colore pallefcat:aur fi&ili fübditis candentibus prunis, fu
igni conflagret, & colorem mutet. - P obe.
Pforicon.
Ca MEM o C WTeY. UU CORPCEXE
M Bsffümendum natione Cyprium;auzi mile, durum;quod friandoauri col
le modo fplendet. Vim habet, & vftionem, cum chalcitide candem, prater
€xeonon conficitur, exceffus, defeétufque ratione tantum differens. 4 gypti
vtpote quod efficacius habeatur, fed ad ocularia medicamenta multà fup
x
Màenéa — MELANTERIA |. —
MBlateria geminz eftorigini quadam in faucibuscuniculc
oTt 7^erefcit. Aliaveró in fumma facie fupradictorum locorum coit,
carin Cilicis,&caliisquibufdam regionibus fo.
u -* uabilis,& quse. a £1. 1 oy.
flilis quzdam. Praftac
Inlib. Quintum Dioicoridis. 943
T amathi antea feripferim Chalcitin,Mifj, Sery lencis iam [eculü lituife adco, vt perpattái; vel potius nulli ejent in I- Chalcitis, mi
. "talia, qui beclegitima fe vidiffe afrmarent;pofíea tanen, C» ipfius Chalcuss & Mi/y quoque plurimum,ex Ducatu fyos , forcos,
grax uicenfi ad me allatum efldum bic Praga fumtn Aula Serenif'imi Arcbiduci F. erdinandi. Atqui primus qui Mifyos m -
juinm imum etre emicans fcintilla,quin &* Chalcitidi , e Soryos , quibus etiam chalcantbum adiug- 60^ ero
Qum crat ,miJit ad me Tridento Martinus Guidottinus pharmacopola, rei berbariz C metallica fPudiofus. Inutta anam
: bz: fant in quibufdant chalcantbi fodimis in Tridentino 4gro , quibufdam montibus non longe a Letigo pago. Veriun le-
Melanteriam iamdiu inmenimus in compluribus metallorum tumulis. Porrà putat Mufa Bra[auolus , medicus g- c uoti eg.
mni ie celebrisscbalcantbum uobis Romanum vocatum, veritm effe Mi/y.quod tamen veritati, Cy ratiou maxi- tor,Chalcan-
sei repugnare videtur. Quandoquidem preter id quód aurum colore minim? imitatur,minu[d, cim flangitur,aureiful- cha Mify ef-
16 getjernrils,fed vi zantim refert fabflantiam,palam cert oximibus cft Galeni te[fimonio; Mj; fadlitiuzi iu éfe !e ftatuentis.
je
medicamentum, fed [Ponte C per je fa&um in terre vifceribus. Ipfeenim libro o.fimplicium medicamentorum , de cljal-
cantbo fcribens inquit: Meminerit autem, quod ad LfiniJiram nantum in gredientibus conjpectum nobis dixerim metallum
ortos, cbalciteos, mifjos:vt ex bis coniicere liceat, aquai pluuiam totius collis terram tllam coluere, atque allucre, ex '
200 qua fponte quidem fiebat jory.chalaitisy Gy mify.é per formaces es, cadmia,po mpholyx. [Podium € diphryges: Preterea.
.s Meme fory,chalcitide c mifj differens teffatur(vt latius inferius patebit)dum im corum ingrederctür metallum, qua[-
—0— dumintus fe confpexiffe veluti zonas,alias fuper alias in longum porrectas,ntimero tres:quavim tnfana erat ipfius foreos,
fuper quam erat altera chalaiteos, fuprema verami/jos.1d quod manifeflà offendit, tria bac [ponte intere vifceribus fieri,
mon autein vllo artificum ingenio, Vt Romanum cbalcentbum fieri nemo non intelligit. Conffat praterea nullam fadliti
dhalcantbi feciem cffe po[Je mif, quod fcrip[erit Galenus chalcitin tranfire in mify, non autem mifyin chalcitin. Mirco
ac dm Galeni teffimonio, C» vulgari experientia omnibus perfpicutim fir men tautum Romanum chalcantbum , fed omine,
^ qmimfunque generis tractu temporis degenerarein chaltitim , nullo pacto fuerit cenfendum , Romanum chalcantbum effe
mijy. Vnde rectius fortaffe dicere poruifjet Br. «(auolus,cbalcanthum foryos nacis [peciem referre, quam. mifyos-Nam (fi ta--
vuautboritatis apud doctifimor quo[que medicos fuerit Gulente) quemadmodum chalcitis vertiturin mify , ita cr. foy
tranfit in chalcitin. Sed vt omnibus buiufcé facultatis vffudiofis bec admiranda nature vi clarius innotefcat , audiant,
ufo Galenum dere bac differentem lib.o.fimplicum medicamentorum bis verbis: In metallo Cypri,cuius mod men- Mifyos,&coe-
mem feci, im montibus Solorum,domus erat ingens, ctus ad pariereu dextram, fed ad nos vtique , qui i hatugr, natorum hi
(ram introitus erat in ipfi metalii,im quo qua dam con[exi im longifimum porrettas veluti zomae, alias fuper a- Lov. vires
lia numero. trejinfima erat ipfius foreos fuper quam erat altera chalcitcos , fuprenta mifys. Caterim id temporis pre-
lli bis tflratiss Sicut inquit, nunc adtenis in cadmis fornacarie inopia , ita borum trium admirandat:
3? bus vides diuitias.1taq; ego cim eius multum accepiffem;primiam quidcm in Aftam dcinde Romam attuli, c víqs modà
Balui , elapfis iam amnis plus minus triginta. Et forte quadam abfolutum fuit bocopus ad v(que oclausm librum , ante
ammor viginti nec adiettus fuit nonus bic, partim quid lapides quojdam nondum confpexi[yem , partim ob alia negotia,
que cohiinterea temporis obuenere. Nunc autem cim monum bunc librum ceteris addere pavarem , interea. forte fortuna
mibi accidit ves [Petatu loge pulcherrimasac fi quifpiam co ftudio. ac induffria magno cum artificio effeciffit. Nanz ciun
mij opus baberem,ad medicamen quodpiam preparandum,Lolum eius accepi, quam fert plcna manu teneas qualezs fa-
p 21 ze. don K folet habere, cm im p. Cs
2d.
babet c
nre
* Vipera tae LN cx. * xcti : in ites recondunt. : ! i ; [ E
Homes poni ieri quandoimdibs arci fi robes pere
n (crobislocum com xemprislapidibus nihilominus inuenitur. Dre-
&vehem ter exiccans linpuam:quod fibi ex--
t. Vis ciusadítringere, perpurgare, €xtergere,
n
944 And.Matthioli Comm.
ficcare, excrefcentia confümere, vlcera (erpentia,& uz cacoethe voi dé
c 1nac penuacec vocantad
purationes terebinthina;aut cerato exceptum difcutit. i
D Iphrygis genus illud quod perfecti eris quafi fubfidens fex eff; poft. fligide aque off nein SN
peac fep vidimus in erarijs fornacibus , Tridentino agro , C comitatu Tirolenfi ac inde eis 3
TM. Scd qitod é luto in Cyprioillo [pecu foditur, vriturá, farmentis:quod item épyrite Lapid, alis pod
quoddemum ex fola eris materia fit.citm in areis affatur, c in fcrobes traslata peruri
Diphrygis
Confideratio.
TOR,
tur,
Hiftoria I4 eorum» quod fciam, [eciatim meminit Galenus,qui libro 9 fumplicium medicamentorum de py, :
vires ex Gal. differait.Dipbryges mifLan babet tum qualitatem tum facultatem: babet enim in fif quidden 2D
gens C inediocriter acre: quamobrem vlcerum rebellium optimum medicamentum, eft. Conuexi. autem
menti vim ingewtemex Cypri Solis , vbi metallum ab vrbe abefb quafi triginta fHadiis Projedi pesi.
edium;que anteimetallum extrutla erant, & vici, qui ei fabiacet, Caterum prefeitus, ac procurator meta, *
cadmiam reperireturse[fe dicebat inutileiitaque abijci uon (cus atque vílorum i foco lignorum bts
bi ad ustlta vtile fadum eff medicameutum ,tum adputrefieutiaoris vlcera, Jine pez fe, fiue cum meli.
Jpuma,tum ad auginain, videlicet vbiiam per adftringentium medicaminum auxiliam con[fitit, quái
terea colunellam vbipyefecuiffentsvfo folo, e fHatims c» v(que ad icarricem firm vs: ac
fidit ácatricem tum buius particularum omnium adeo exulceratorum:ficin vlcerib iburondzsdas 2 ES
. Vfus autem fimilis eft in oris vlceribus:fiquidem ee partes eifdem fer? medicamentis gaudent , nimirum qd
C bumida.Et libra 4.decompofiti di :
?j um fec genera fic inquit: Porro Dipbryres apptlatan o.
naci vleeribus egre bumiditatis vitio ad cicatricem venictibus aptifumum eff:vald? nam ficcat rin
: Entiisero id quoque preter acrem tuin qualitatem,tum potentiam vim babet adftrictoriam. Quod Gradi dios
Nomina, ts s : APESÉE SPAN CLA :
. tintsitem Diphryges: Arabibus Diphrigis,Itali Dipbrige nominatar. :
K peenimir..... AVRIPIGMENTVM. .- CAD, LXXX.
Vripigmenttm in eifdem merallis,quibus fandaracha, gignitur. Optimum exi
"aureo colore micans,nulli materiz permiftum,in fquamas fiffile: quale in Myfia
tur. Huius duo genera fluxerunt:ynum íu pràdi&um eft. Alterum glandiseffigie pallidum,
racham imitaus;glebofüm ex Ponto;& Cappadocia defertur:quod etiam fecundum locum tene 1e-
- returin teta noua, vtuis carbonibus fübicétis, affiduoq; verfatur, doncc igneflagret; &muretelhes—
Ns deinde refrieeratuim,tritumque zeconditur. Vim haber adftrictoriam,& erodentem.Cruftascumide! |
menti vredine,& violento morfu excitat:reprimit que excrefcunt& capilloseuelli. ^ -
Zadaptyn SANDARACH A. CAP -LXXXE
aMe.& Orib. S Andaracha probatur rufa, & 2 turatior,& aliena materia vacans,friabilis,cinnabaris
5»ay Sii flo 7 risvirusredolens.Dos eadem, & vftio; qua auripigmento. Expletalopecias,refina excépt
* rida. vngues cum pice eximit:contra phthitiafin ex b oleo efficax eft:tubercula cum adipe difcutit. Pr
b Drag. 2d norium,orifa; vlcera; G czteras papularum eruptiones cum rofaceo:item códylomata, Daturer
4LMTIXbl yarulenta extullientibus:fuffütur quoque cum refina, aduerfus veterem tuffim , rapto perfil
mele& - pevocem expedit cum melle delincta:fufpiriofis cum refina in catapotio optime datur,
De ase y Vririgmentum desendaracha medizamema fum eiufdem turn generis.tum facultatisgtet inter
/ €onüderado, 4447: qHod dlterum magis, alterum vera minus excoClum fueritin terre vi[ceri ide:
quitur , quod alverum altero tantüm virium tenuitate preflet, Quandoqui ;
gnieutum,quad maiori natura coclione colorem rübeum contraxit , Cr tenuis effectum eff.
verum deprebenditur:quippe ft fcelili, vel vitreo vafe vratur auripigmentum. fubftrati c
pluries experieutia compertum ef flamueum er. fümmé rubentz contrahit colorem,perinde a
quà plu calorijici ipmis arte fuerit expertum, quam ipfa fandaracha natura vi fuerit a[fecuta. Sa
bent£ vidimu primitrm Venetiis in officinis, vi auripigmétum, Cr ceteri vaneunt colores pidtri wAETP
| Ammaduertendun ef(ve fuperius libro prima diximus ) quód hac illa vulgaris Sandaracha non ja quAm
vo proram offiame appellan j oet
Sandara cha jr ipovuis ponga fec
p Arabum | cft tái
gummi luni.
peur n
burji
s
Auripigméti
,& Sadarache
1 x e, MM
vites ex Gal. vffonit cxpers.Caterüm id eonfhat vffionereddi
ep, (t
*Á . »
Inlib.Quintum Diofcoridi. — 945
; $ A
diy partem quamuis. Veritm fi diutius inbereat nec cuti etiam ipfi parcet. Idem de andaracha eodem libro feriens, in-
n - Sandaracha yrentis ejl pond ceu ar[enicum quod vocent. Merito itaque eam digerentibu: facultatibus dimif- Nosina.
Dit aque extgentibus. Metalicum, quod Gre 35i ernxiv CP dpeurixir Latini Avfenien m, Arrbenicum, e Auripigme-
z vecant: Mauritanis Harnet b» eu Z arnich: Itali, Orpimento: Germani, Xuripigmentic" Sypament: Hifpani, Oro-
pis. Qua verà Gd apa Greci Sandaracha Latiné pariter Q* Italicé vocatur: Arabici, non fecus atque auripigme-
qum, Harnet, C Zarnich.
&rus rela ALVMEN. CAP. LXXXIL
Luminis omne feré genus in Zgypto:& in cifdem metallis inuenitur: etenim íciffile quodd4 quafi
glebefi intelligitur.Gignitur & in aliis quibuídam locis,in Mclo;in Macedonia, in Lipatis, Sat-
dinia, Hicrapoli Phrygiz, Aphrica, Armenia, & plerifque aliis regionibus, ficut & rubrica. Plurima cius :
iesverüm ad medendi vfum fcilfileyrotundum & liquidum expetuntur. Optimum cft fciffile, prz-
E im recens,candidiffimum perquam adftringens graue olens,calculorum expers,nec glebulo-
s:autaffulos? compactum, fed figillatim in capillamenta quadam canefcentia dehifcens:quale cft,quod
—.— suchires,quafi capillare nominatur,in 4 gypto natum, Reperitur quoque lapis huicalumini perfimilis,
iguítus iudicio dignofcitur, quód nonadftringat. Damnatur in rotundigencre, quod manu confi-
t Ln cít:fed ex figura deprehenditur. Affumendum autem füapte natura rotundum,bullis turgens,albo
1 i ue validiusadftringens, praterea nonnihil pun cum quadam pinguitudine pre fe ferens;
10 P reris faialile,nationé Agyptium,aut exinfula Mclo.Liquidi probatio,vtfitlimpidum,ladeum,e-: ^. —
,& femper fücco madens,(ine lapidibus,atque a quendam coloris igniculum expirans. Vim habent aOrib.vupse 4. .
exalfaciendi,ftringendi,& expurgandi, qua caliginem. gd oculorum offundunt:genarum carnem, ^ *?nonzu-
ézterafque excreícentias citehpant Scil rotundo efficacius intellieitur. Vri,& torreri chalcitidis mo- pos legit.
dodebent. Putrefcenria vlcera —Ó fluxioncs inhibent: gingiuas humore przgnantes Mer bugs
ymprimunt:motus dentium cum aceto,& melle firmant.Profünt cam mellevlceribus oris,cruptioni- P
rum, & fluxionibus aurium cum fanguinalis herbz fucco. Lepris conueniunt cum Brafficz
folis;aut melle cocta:item pruritui, & vnguium fcabritiis, pterygiis, & pernionibus, afperfa cum aqua.
Valent cum aceti fzce,& galla, pari pondere cremata,ad phagedznas vlcerum : & cum falis duabus par-
tibusad vitia quz pafcunt:furfures;cü cruo,& pice illia abftergunt:ad lendes,pediculos,ambufta,cum
10 aq ilis auxilio unt.Contra tumores, & graue alarum,inguinumque virusillinuntur. Ex Melo autem
Metu , mulieribus przftat ne co
1
ncipiant, antecoitum ori vuluz inditum : partus quoque extrahir:
gingiais, fi caro excreuit, vuisac vonfilli &ccommodantur: ori, auribus, &verendis, cum melle illi
nuntur.
i tantum vterentur medici.Verunt, bac eta- confid
diofis crediderim [ciffile alumen mil Aliud effe, quàm quod vulgo officinis vocatur Alume di piuma.Sed boc(vt poffea di-
saur nil aliad nunc effe cen[emus,quam lapidem amiantum:quód guflumon fit adfiringenti, fed acri, quodá, Be fnun- rar e.
-— » vt diligentius exploratis plumei aluminis tum notis , tum
«fj fafile. Caterim Brajauolus de alumine differens n fuo mpl
(— dum ejfe contendit,quam rupeum. Sed ab eo, licet viro eruditiffi
Tificu maximi in Romano agro prope Tolfam per liennium nor.
epalenci fimus mercator iuis meuillas aluminis fodinai à
cif dierum ver) mitius, c» candicans. Quod autem? candido fit La- y. faciendi * ;
ilad qiodoffóniripenm velrocha vocatur Fitiraqueripeum i ide, cuis
UE UDU T SECUN
ie mta inftar transluiens confpicitur. Alterum verà contra rufofcit, c maiore acrimoniapol- 1atio.
eio e ;
»
vins[d, acre habeatur. Foditur aluminis lapisérupe quadam aperto vudió,
d iir tus RE cePP.
cuntyea 1 4p. ,
qua ad magna effodiuntur edificia. Transferuntur deinde confrati lapides in fornaces cal
*» eo [ane modo, quo calx , nocturno pre[ertim tempore inuruntur duodecim , aut ad.
ario:quippe fi diutius vrererur, cunéta aluminis materia inarefceret. Poffquam autcjm
mplifmas arcas fub dio,C» [olibu eos comprtant,ilid, in planos componunt accruos,bortorum
lattó, EUM HNORAAHE ITUR Crmpefitie igitur boc modo in areis aceruis,
excurrit,in lapidum nt, qtbu[dam excauatis ipf entis, liono coflatis,
ligonibus
p
La
946 And.Matthioli Comm,
ligouibus terram banc, ad fornaces cortina[G,, quas caldarias vocant, curribus item conttehti
fic icta cortina admodum capaces, C (uper amplifmum eneum fundum patina inflar fü " Sunt toys
trudam vudique operientem,ex lateribus, C calce fabricata , c erufla quadam pertina ii Am ferta wi
queaqua replent,aque ductibus eà dedudla : deinde in fübfidentem fornacem, validiffimum fi n GIUM,
faferneat aqua.Hoc inn factumfuerit,comportatam ex areis terram in feruztem quá Pres inem v im
que bini robufli fimi artifices, qui veluti remigantes,magnis quibufdam ligneis inffrumenti (palo AMatws,
mi[f[ama terram aque commifcent, quottfque aqua omnem aluminis materiam ig fe conceperit, s, er "e "
zum inffrumentis iam diclis trabunt ex aluei fundo.per propinquam ili feneflram in dich pd HP feT ev
alià deducendum. Quo fadlo iterum nouam fuperindunt terram,modo quo diximus commiifcen i "m Tittilum sri
ventes, quod tamdiu profequuntur,quoufque intelligant aquam tantum aluminis materi T trm. uma,
rit.Densin parumper quiejcere dimittunt »vt fi quid recrementi fit, inimum defcendat, Mox c siftsquatam| —!
vefertaim extrabunt,cr fiis aquaduclibus «did paratisin magnas qua[dam cap[as ex quera
Ibi enim octo dierum termino alumen conficitur internis parietibus inber, efceus adamantii ilu .
flat inflar pellucidum;ad quatuor,aut quisque digitorum evafütiem. Alumine porro ita coucrcto, lj; fimile e
enim vocant decoctum )à quo [eceffit alumen,isdem aqueductibus 9 capfís illis eximentes, petes,
uittunt;id falicet,quod clarum defecatumá, fit:mam turbidum, c itim aperto fyramim;
do, tanquam inutileper riuulum deferri, cr delabi fimunt.. Pofl bec alumino[um recrementum ,o od mii
23 granorum tritici inflar ad fundum vefedit , ad cortinas illas magnas iterum difcoquendum Bab. cele
fando fcopis omni ex latere mundato,quibufdam ferreis ligneifa in[lrumentis concretum in parietibus alio
- diduclumg, eximunt , C exemptum in vimineas fifcellas coniciunt, € in quodam aque aluco lauant.fifiella
: demerfis.Eximunt poffea, c aqua excolata in aceruum domibus afferuant.falis modo. Ex his itaqueomnilus apes
Aluméliqui- coenofri potefl; rupeum alumen uullam babere aum liquido cognati wandoquidem afferit Plinim librg
em Bat fieri Inquiduim ex aqua limoó,, hoceff terra exudantis natuva:corriuatum byemeyeffiuis folibus maturari: i.
' quod limpidum laceumó, fit. fimeoffenfis friautium,cum quodam igniculo caloris. Si vero adnlteratum
fucco mali punici:quód | [yucerum ea miffura nigvefcat.Sed becnon inueniuntur in TUpeosvt quod magis;
lumá, referat, quam laczfiat item ex durifüimo lapide,non ex limo:nec affufo punic fucco nigrefat, $ f
: eat. Hinc igitur fit yt non mod) à Bra[auolo diffentiam, C à Fuchfio viris alioqui átra. erfi
etiam à Coruario, quid c ipfe im cómentariis in Galeni libros de compofitione medicamentorum fecunddm,
uolum fortaffe fecutus, fcripferit, Rupeum alumen,qud vulgà vocant Alume di rocca, effe liquidum Gradi voa
Alumina co- riim emimuero liquidum Alumensquin C fafile;rotundum.placites, c plinthites nuper ad me mifit
gnita. vanta plus, tiedicus apprime eruditus C medica smaterie fludiofus,atque diligentifimus inquilitor,qui
li Campania iampridem bac omnia aluminum genera comperit , que (an? nullis, nime fallit iudicium, tiis
difident. Huic ergo viro eorum aluminum cognitionem libentiffimé acceptam vefero,C quas poffum ago gratia
men iisingentes deberi qui, vt ipfe, fua intenta. cttm aliis quoque communicare non gratantur.Liquidumitt
ex Ilua Tyrrheniinfula aduettum,quodá, manibus ductum lente[Git,antea ad memiferat clarifümw me
A nus, Pliniana deferiptioni totis omnibus re[pondens,adeoq, ad[lIringens,vt nunqua memineri Ji
Alumen to- drcufe;/o, auod c[Iui tantum adferictionis velinqueret.Porrà quod rotundum Grad vocant, tametfi
nodu perfuadeant;id effe quod officina a accliari effigie z.nechavinum appellant;ex crudo alumine vupeoyouet
, titia ro[arum aqua paratum:cium tamen no inteniatur vupeum veteribus cognitum fuiffe , cur co 16:
Ae uS non babeo;preJertim quod legitimum nunc apud me fit. Quod preterea Catinum appellant , (boc quoque [sl dl
2 i dam vocant )ex cuiufdam plante cinere, Chali Mauritanis vocate,conficitur ad vitra in fornacilns evpugáta.
Oo pancnos vulg) vocamus Soda.Prouenit hec(vt alibi fcripfimus)in litoribus uzarie, falfo admodum [apore.
ex vini fece paratur, fit conformatis fece panibus deinde fole iccatis, C» igne tamdiu peruffü,quou[que
perint.Poffremo Squamofum (fic enim voco alumen illud,quod vulgà dicitur Alume fcagliola) ex jg
lapide, Cr vitri modo pellucido,qui nonnullis fpecularis appellatur, quid fortaffe felenitis inodo [pecul
Afini [peculum dicimw.Hunc itaque in ignem conijciunt,aut ferri laminisigne candentibus fupe
nimillico claritatem deperdit,diffilita, in zentiffimas laminas, c gypfi modo albefiit eiu[G, induit |
maxime faliuntur.qui fità perfuadent inter lapidem [peculavenz, T Talcum vocatum ullam inte
Quippe(vt mibi quidem experientia compertuin ef?) non fine magno labore, C flagrantiff
poteft. Speculazislapida puluis n. i imiris laudibus quibufaa
p»
: &
Alumen fqua
mofíü vt fiat,
, Talcum.
tjrum en. quod gypfi fpecie inducta, [umentes ffrangulet. Aluminum
Galenus lio. fimplicium medicamentorum.fic inquiens:Stypteria, buius medicamenti nomen
efl: nam adef illi vehementifüma.Cateritm chm fit craffarum partium tenuior quodammodo e] alis alum
busquod vocati fabifle,hoc eft fofiilis:proxima eff ftfrongile, id eff rotunda , & affragalote. Adnouum
tum liquida,tum placites, Cr plinthites appellata.Et lib.a.de compofiti dicamentoru
Omnes aluminis differentie vlcera fatis exiccant generose adfiringétes:quare meno folis ijs ad vleera:
Sed nonilefunt,qui Diofcoridem fecuti,alumen omne non parum excalfacere opinemturzcomra Yer?
Alumen o- 555;no effe falfum potius frigefacere ipfum exiffimantes , Galeni authoritate freti: quippe
mne excalé- sentoruqm (criperit, omma que ad[lricloria funt facultate, efe frigida, ac terrefiria. Verumt
: expendantur aluminum q queeffectus, C facultates,quibus in corpus noftrum agunt; nen
poterit, quim aluminisomme genus non obfcuri excalfaciat, quemadmodum chalcanthum , halitis ^ liei.
valenter adftringant,non tamen refrigerant, fed maxime excalfaciumt yvt idem teftatu
"VICA. facultatibus, dum inquit: Quin vero C Afclepiades Metrodorus tanquam
tenderet ,a[ferendis de fen[a mendaciis,cum alia quedam,tum refiam,e bitumen exadjAcer
gentiaomniarefigerare diciitat,cum fi nibil aliad [altem chalcitis,chalcantbos, c mifj queYvalmtere
tam affecuta fint caliditatem,vt nos etiam exurant. Nihil efl ergo mirandum,fi pr olixa quatem
nulli fallant citm de manife[Ià apparztibus verum f ateri non audent. Et.lib. 4. de compopAtione
nera capite 14llud idem affrmauit, bis verbis: Porrà diphryges appellatune pharmacum,vlcere
Ad cicatricem venientibus aptiffimum eff: valde namque ficat, etfi modici mrdeat. E
T
Inlib. Quintum Diofcoridis. 947
aualitatem,tum potentiam vim babet ad(Iritoriam , quas ramen ambas fortiores , C cbalaris cruda , C cbalcan-
- ajentat. 9y QC alumen quodlibet vlcera fatis exiccat generose ad[iringens, €x quibus locis citatis palam eff
€ libr. e. de fimplicium m edicamentorum faculatibus, fcribit omnia adftringentia ejfe. "frigida,non tamen eum
j^ ea recepiffe chalcantbum,chalcitin,mifs diphryga, erugimem,cr alia quadam , vt alumen omnegenus: prefertim
emd[aidi onpertse babeam,aluminis cumfcunque flillatitiam aquam,m xim? rupei, ton modo carnem exedere, [ed NS
es metalla. Alumen quod Latinis, c-uz/netx Grecis appellatur : Arabibus, Sceb,fiue Seb: Itali, alume: Germanis, )|- Nomina.
7 amy Qaun:Hifpari, Alnmbre.
| Odor SVLPHYR. CAP. LXXXIIIL
1c $ Vlphar optimum exiítimatur viuum, quod apyronvocant, nitedula mod o (plendidum : perlucens,
minimé lapidofum.Pcobatur in genere fulphuris i gnem experti, quod viret, ac pup gue ipectatur.
; Plarimam in Melo, & Lipara gignitur. Supradictum iulphur calfacit,difcutit, & celeriter cócoquit.Pro-
dcft cay gita oor extuífientibus in ouo fumptum.aut faffi tum : praterea partus vfli ni-
i dorc extrahit. Lepras,lichenas, fcabros vn gues,cum reíina terebinthina mi(ítum aufert:cum aceto atem
— —— dllitum,ad lepras efficax eftvitiligines tollit.Scorpionis ictibus, addita refina, medetur: cum aceto veró,
draconis marini,fcorpionifq; plagas fanar.Pruritus toto Corpore erumpentes,cum nitro deterfüm fedat:
ium morbum emendat iníparfüm fróti cochlearis menfura;aut in forbili ouo fümptum.Facit ad gra-
| ucdinem,& deftillationes: füdores quoque confperfum inhibet, podagricis cum aqua & nitro illitum,
-.— goconducit;grauitarem auditus. fuffiti nidorem bw per fiftulam baufto, fànat. Lethargicos füffituexci- t. Cat addit,
| ta:erumpentem vndecunque fan guinem fiítit.Contufis auribus, cum vino T & melle illitum, medetur. M) spi
yr LM
S Vlpbur tam fonte C per je nafcens,quod vinum appellant , quam arte in fornacibus factum , fiezuentifimum bale-.— Sul phuris
tur in Italia : fed non omnibus vnus tantüm color : quippe aliud viride,aliud luteum, aliud cineveum, aliud pallidum confideratio.
Jpeliatur. Quod autem [pontefit viuum appellatum,exterius colore eff fubónereo, interius vero cim frangitur , fabluteo,
mitelila modo [Mendens, vt Diofcorides inquitzii demó, oritur loci vbi fatti vena foditar. Eff autem Sulphur fofitium Solphut fof
medicamentum à pingui quadam terre fubflentia prognatum, vt in compluribus vifitur [ocis, qua impense calida fit , qj» I9
ficiaradeb vt d chymiflarum authoribus igni natura Jmile Sulphur dicatur. Vocant il.jj i
] Cim aütem calidum fit, ev ficum, quinetiam pineue ( vt diuturna conflat
3€ experientia) maximam cum ignetrabit cognationem:fiquidem non flamma ignium modo,fed prutis quoque admotum,
ffatim accenditur nec vnquam accenfum extinguitur, quou/que pins, Cy oleofa eius fubffantia in vuinerfum igti ab-
-Verim enimuerà etfi pra fe ferat Sulpour temperamentum non obfcure calidum, cf ficciim, non tamen creden--
dum fuerit tam puram [jncerinió, id effe materiam,vt pet fe tantum confiere queat : neque etiam cogitaidum ,ei non
efe neceffarium, vt fibi buxiiditatem afifczt, qua formam congruam füfcipiat, quemadmodum mifla quelibet expofcut.
ditur aperto vndique calo,non autem in cuniculis, C fubterraneis JDecubus. 1m bisnamquetum vehementi calore » tum Sulphuris fa:
fatidijumo terre halitu, foffores ilico deperirent. Porro efoffa Sulpburis ena , fictilibus quibufdam maghis imponitur cicndi ratio. :
Romanis bydrii bfimilibus,longo ab ore dependente roflro,intus v.icuo. ac in bumum fDedtate, vitrei pilei inflav,quo i
Jfhllatitia aqua conficiuntur. Hü itaqueficlilibus ulpburea vena vepletis, fictilibus pariter operculis ad id. diligenter con-
4c flatis.conteguntur, [lipanturó, tenaciffimo luto, creta, Cr equino flercore compofito , netantillum quidem expiravepofüit
vapor, His peratis ut fornacem crates dits ferreas intus balente "fictilia deferuntur , e in fuperievem C'aten
| firmantur,eodem luto vndique f'ipatayade) vt ignis flamma;quiin infima accesditar crate "fubfiilium fundo,nullo pa-
| Go in (ublime ferri poffit... Ad bec filium roflrum in aliud Vacusi fidlileinferunt , per quoddam in latereorificitm, c. —
eadem creta quàm diligentifimé tircumlinunt,olducuntá, maxime Dénum &gnem [uccedunt fab ficlilium fundo,cuius —— 0 Í OR
(0 videuratum Sulpbur in fullimefitilium fertur, cr per ro[tri cor- .itatemim vacui fibi adnexum defcendit vecepta.- j
| ulmi : a quo tandem fluens eximitur,aperto:n fundo foramine, c» alis vafts excipitur, ybi in maghos coit clobos., Hac
lunbratione Sulphur eri confhexima in agronafro Senenfoim montibus nen longe balnei dim e, inmarii.
mi pud Petriolum. Sulphuris vires memoria prodidit Galen libro 9.firnplicium medicamentorum ,fitimquiens: Sul Sulphüris
phur omne trahendi vism poffidetseftá, temperament calidiatque eflentie tenuis, adeb vs ad multa venematorum ailita- vites ex Gal,
Dalle
SEIN PORE , Ss ; S ? Hwpreba-
nirepri.Sed & vrina maceratum idem effeDurum excogitaui. Doctbum euim pisatares medicamenta maximi arabi
ia dixid, pulchri illos v cum oleo veteri, C melle, c refina terelintbina Yfuros. Et fané borum omnium re. :
iulii m preflitit. Quin cr pforae, Ce liciemae, c lepras ton rarà hoc medicamento cum refinaterebintbita fanaui Ex. b
Prgtr enim cnmesid genus affetti abfque vr in; oftndum repell. tocim alia multa meticomenta, que los curant y; :
Lolo babeant potentiam,nempe vt deerant paviter C repercutiant.Preterea, v: idem Galen:u inquit lib.6.c.2 de cothrp.
ver genera, in compof plafiri Jobi se, Sulph, calorepreditum eft, vt ybi diutius inbarg : i
cul dubi exulcerer.Sulpbur fite Sulfur Latini ditum, Gratis Silo ra, Cr eL Netina
62 Gemanis, diteefilico Gebenbigtr C divefet: Hi anis, Piedra az nre ; 3
: K/eséste PVMEX. . CAP. LXXXIIIL ists
ict Ta tied
pvvss: probatio,vr magnopere leuis,(pógiofus,fciffilis, nec arenofus item; terifacilis, 4 &candidgs tenuis. —
Cremacur fagrantiffimis carbonibus obrutus, & vbi canduerit,cxtra&tus, vino irrita Cfi aMeum.iay.
itcrum Certes ab & tertia vftione exemptus,& a per fc refrigeratus,ad vías conditur, Vis *56tacor 4b
eiusadfiringere, gingiuas ftergcre,purgatcum calfactione, qua pupillis caliginem offündun:: ey 5] 255. i per
Vlcera,& ad cicatricem. perducit:excreícentia cohiber. Fit ex farina cius dentifricium. Corpori Po wd fe refripera,
Ll 'obdui
EI ees
* ^ "i X
E:
Pumicis con-
fideratio.
Pumicis vires qpod Greci pif/afpbaltum dicunt.Pumicis vires duobus locis reddidit Ga.
ex Ga
Nomina.
48 And.MatthioliComm, .
obducitzauellendis capillis aptus. Theophraftusauthor eft, fi quif inks
micem iniecerit,feruorem ftatim fedari. quignamin bullicntem y
Vmicem ambuffum effe lapidem in montiuna concauitatibus,omnes ferà Matetitür nature onerq iae
enim pumices (epius eruchat mons Aetna in Sidlia , & in Campania Ve[uuius , qui jui tpenam h
non fecus quam Plinij etate, ingentibus flammis exavfit, cum magno Puteolorum , cy adja Piin. s
ignein terre vi(ceribus genito; fulpbureis vaporibus, Cr bitumine, quo quamplurimi r Wikio.
lenus lib.g. ja ;
eo primum ita feribit.Si pumex inter lapides vecen eri pote[l & ipfe eiufdem eft faa Mops: medicamentorgy
tinet, velut etiam figulimatefTa,ac multà magis ea, qua fornacium eff... Sed fmiris pss. vii d dfefmma.
cauflicis, C deficcantibus facultatibus quidam ipfum vufcent,eifa, qua curant gimgitas laxag jn titina. x
autem [i comburatur, baud erit inferior eofdem ad vis fmire.Secundo autem loco idem de pond dift tte frui
mice fi inter fnetallica vecen[eas,calumuiabuntur, quibus animus prarit accufandi libidine:et fi MEET M
dem effe negabuntzac multo inus terram ejfe concedent nec marinorum baberi qupdpiam. Atqui aliit ta
dicendusn efl: quippe qui in (arcoticaindatur medicamenta, C» ea qua dentes extergttnt y P L5 " a :
partim ciiam vfus,quado videlicet aliis omuibus combuffis fimiliter fubflantie effitur tenuiori Ceterim "
dam acquirit acrimonie, quam vur[us lotione exust. Videri auteyn poterit [endorem coudliare , non oerte eos
fed etiam a[peritate, velut etiam fi fmirin,aut teflamsatt boc genus quippiam tritum admoucar. Que pe : aua,
dorem afferunt. fortà vtrod, tum quia deterzendi babeant facultatem,tum quia afbertatem. Eundzmim modi. UNE
deufla dentes [blendidos effiuut.Puinex qui Latinis, Grecis »ierness Vocatur: Arabibus, Faned:Italis, Pong
$5img. Hifpanis, Piedra pomez.. ;
uM
ds Loo
A SAL. CAP. LXXXV 2C
Al foffilis cfficacior cft communiter, fi eft candidus , calculis vacans, & pedi icuus, denfusz
compage. Peculiariter Amrmoniacus natione laudatur,fi mod findi facile polli & in redafe
tadiduci.In matino fale eligendus eft candidus, qualis, deníus. Probatiffimus in Cyprofit, ec
Cypri, & Megaris;in Sicilia, & Aphrica,Sed inter dicta lalis generalacuftris przfertur: fed mult]
fimus eft Phrygius nomine tapeus;aut tritzus;aut gantzeus. Salis naturain commune petquam
adítringitabfterger, expurgaz,diffipat, reprimit, extenuat, & cruftas inducit: (ed'hocintere|
alio fit preftantior.Quin & à putredine vindicat Admifcetur medicamentis pforas abftergentib
crefcentia in oculis reprimit, & pterygia coníumit, ceterafque carnisextuberationes tollit. C|
infunditur:difcurit icliradines ex oleo illitus.Contra hydtopicorum rumoresauxiliatur: dolor
cis fotu mitigat:& prutitusfedat;ex oleo & aceto infridusad ignem, donec fudentiicem liche
pforafque.Anginam ex melle, aceto, & oleo illitus leuat:tonfillis, vuz que cum melle toftus.-
inore manentibus gingiuis,quas humor vexat, & phagedanis vlcerum, cum polenta cremat
Adueríüs fcorpionum ictus cum lini ferine:contra ferpéium morfus cum origano,melle,
uerfüs ceraften cum pice; aur cedria;aut melle auxiliatur:contra fcolopendrz morfus. cum m
to:aduerías vefparum i&us, & ceredines;albidafque capitis puftulas, thymos, &tubercula,cum.
- Jino:furunculos.cum vua paffajaux füillo adipe aut mié dibutir: teftium tumores;origano &fc
. maturius concoquit.Crocodilorum morfibus auxiliatur, tritusin lintcolo, & inrindtusa
.. culislocaconftringantur.Prodeftad beftiarum morfus, & ad fugillationes in facieexmeile
' ftumopium,& fungos,cum aceto mulfo bibitur. Luxaris imponitur cum farina, & mell
cum oleo impofitus, puftulas erumperc non patitur.Podagricisitidem imponitur, &aurium:
cumaceto: ignes facros,& vlcetá;quz ferpunt: cum acezo;aut hyffopo illitus fiftit. Vritarfi
ter opertus, necxiliat,conditufque prunis; víquedüm efferuefcar. Aliqui foffilem fubacto
liniunt, & carbonibus fübiiciunt, víquedum cius crufta exuratur. Solet& fal communis
ri. Aqua femelabluitur, & ficcatus in ollam coopertam mittitur fubdito igne, moueturQt
non cxilíat. : : : Wu.
AW 7C SALIS SP VMA CAP. L
XXXVL
: S Puma falis fpumofi maris lanugo,fiue ramentum eftin cxilibus petris inuentum: c9
Pera MVRIA | CAR LXXXVI
VT Viia effectus lis pz bet,abftergitque:dyfenteticisinfundirus,eriam(i no
Nieto ep uie speed ; t
*
: Ahlcdrloc FLOS SALIS CAP. LXXX HE
à E: ema : d be :bufdam innarat. Affimendusqui cro
Eros flumine Nilo defluit:lacubus spi qb id iade motdaiot & pingaiter
- odore ingrato,ccu garí: interdum longe
Fucatusautem rubrica, aur Ícrupulofus, improbatür. Praterea Íyncerus ini did |
dulteratus nonnulla ex parte , etiam aqua , diluente factiium colorem. Ad vict» d» eie
cantur, & phagedenas, genitalium nomas, & purulentasaures , eHicax ue :
catrices; bog eque tollit. Emplitris, vnguentifque coloris caufa, verofaceo»mte gi
cit, aluum turbat in vino aut aqua fümptus: ftomachum miale habet. Additur acopl E q»
&
:
E
Inlib.Quintum Diofcoridis: 949.
quz albandi capilli gratia componuntur.Et in vniucríum acris eft,& feruentis natutz,vt al, -
; qua frequentiffimi in omnibu fer? ibis vimur, C» fie quo viuere ne[cimus,quo item ad annos afferuztur cares, — Solis omnis
Riad eicere fané zi cognitus efl. Plures tamen in falis genere funt. differentia : quandoquidem prater Iren
marinum, fluusatilis lacujfris foffili[3, reperitur.Marino vtitur vniuer[a fere Italia, exceptis Calabris, qui. fofitio quaia
imo abundat, quo etiam vtitur vniuer(a Pannonia.In Germania bauritur à falfis quibufdam fontibus , quoram
diu ignium vi excodla in fale cogitur. Foffitium quod cryflalls modo pellucidum eft, officime Arabas fecuta [ales qe- -— gemmas
ma vocant. Huius fodinas vidimus apud Calabros agentes, loco, qui vulgo dicitur Altomonte , vbi lapidum modo excidi- 9 10m»
o tar. Atqui non omnis fal foffilis pellucidus eff: fiquidem qui foditur Halus in comitatu Tyrolenfi , lapidis marmorei faciem
gra fe ferre videtur, colore ad rufum inclinante.Calabricus autem inignem conicihus, prater ceterorum naturam nec dif-
fiüt,nec erepitat ed vt ferrum ignefcit.Lacu[frem hactenus nos vidimus, nec fluuiatilem: quanquam Plinius libro 31.c4. Sallacuftrcex
zradit plures baberi Lacusyac fluuios, qui alem copio(um reddunt ,vt eius verba, qua fubiiciam, apertà teflantur. Salo- Plinio.
mni inquit, aut fit, aut gignitur. Vtrumque pluribus modis, [ed caua gemina,coatto bumore,aut iccato. Siccatur in la-
eu Tarentino effuis folibus,totumq, fHaenum in falem abit, modicum alioquin, altitudine genua non excedens. Item m
Sicilia in Lacu, qui Cocanicus vocatur , C alio iuxta Gelam. Horum extremitates tantam inarefcunt , ficut im Pbrygia,
ia, Afpendi, vbi Laroius coquitur, C v/que ad medium lacum. Aliud etiam in eo mirabile , quód tantundem no-
Gu fubuenit, quantum die auferas.Omnis eft talis [al minutus, atque non gleba eft. «unt etiamnum naturales differentia
tres. Namque in Bactris duo lacus vafli, alter ad scytbas verfus,alter ad rios, (ale «fluant. [icut ad Cittium in Cypro, c E
1o drca Memphin,extrabunt lacu, deinde fole ficcant.Sed c [umma fluminum den[antur in [alem,amnereliquo veluti fub Sal ex fumi:
gelu flnente,vt apud Cafpias portas, qua [alis flumina appellantur. Item circa Mardos , C Armenios. Preterea apud Ba- ?u9
Gros mnis Ochus, C» Oxus ex appofítis montibus deferunt (alis ramenta. Sunt C in Aphrica lacus , C quidem turbidi,
ferentes. Ferunt quidem C» calidi fontes, ficut Pagafei.Et bactenus babent fe genera ex aquis [onte proucnientia.
Sunt & montes natiui falis, vt Indis Oromenus,im quo lapicidarum modo cediturrenafcens,maiu[ó, vegum vetliaal ex eo
4m ex Auro C margaritis. Effoditur Cr terra, vt palam eft, humore den(ato, in Cappadocia. Ibi quidem ceditur )
arium lapidum imodo.Pondus magnum glebis, quas micas vulgus appellat. Carrbis Arabia oppido, muros domo[que
maf falis faciunt, aqua ferruminantes.Inucnit Gr tuxta Pelufium Ptolomeus rex chm caftrafaceret. Quo exempto pof
eainter Aegyptum, C Arabiam etiam [qualentihus locis ceptus eff inueniri , detradtis arenis: qualiteugr per Aphrice fi-
tientit, V/que ad Ammonis oraculum.I5 quidem cre[cens cum luna nodlibus.Nam Cyrenaiá tratfus noflitantur Ammo-
goniato Gr ipfo, quia fab arenis inueniatur, appellato. Similis ef colore alumini, quod fihiffon vocant, ongis glebis , neque
idis ingratus fapore»[ed medicina vtilis.HacLenus de fale Plinius. Ceterim Ammoniacus Sal, qui legitimus fit, ad Sal: Ammoz
mos conuebi defit, quippe fadhitius,adulterinu[G, efl, qui paffim in feplafiariorum officinis venditur, nigricztibus exterius iacus, .—..
gleba. Non defunt tamen qui credant conflari unc ex camelorum vrinis,artificio quodam concretis. Sed cur bis adffipu-
lari debeam, non video,chum neminem babeant, cuius fide id comprobare poffint. Atqui non tamen id omnino Wegauerim,
hm Venetias ex orientali plaga afferatur, vbi magnus camelorum eft numerus.Seplaftarij, pariter, chymifle Sal Arme-
miacum appellant,quàd fort a[e exiflimzt ex Armenia adferri, vbi i i [unt camelorum greges.Sed ifli,mea quidenz
jasballucinantur.Sciapio (Ifach Arabici teffimonio) fcribit Salem Ammoniacum fieri à lapidibus darifimis , c
translucidis. sed & isfalliturmeo iudicio:fiquidem Ammoniaci nomen nà aliunde fibi comparatit,quaim ab arena , que
duuec Grecis dicitur, (ub quain laminas concretus,inuenitur in Cyrenaica regione. Venit praterea in medicorum v[um.
o Sal, quem Arabes Alcbali coonominant,item Alumen catinum,dc quo fuperius in alumine diximus.Sal autem Indus 4p- Sal Indus eft
- pellatus (vt libro fecundo retulimus) nil aliud antiquis extitit, quam [accbarum in Jaechariferis arundinibus in India Saccharum,
gummi modo concretum,cuius nunc loco vtimuv fuppofititio,quod feplafie z uccharum canditum vocanz.Verantamen 4-
nimad; lum eff; quód quanquam Paulus, c Auicenma eum fortaffe fecutus , concretum natura faccbarum fale — .
Indsm appellant, non famen fuerit putandumsquid Indi legitimum falem non babeant. uandoquidem ( vt Plinius eff
auclor) in Oromeno Indie monte lapicidarum modo foditur ingentibus glebis: proinde dicebat Mefues de fale feribens, Na
phtbicum, C Indicum cateros fales pracellere. Quod autem Salnitrum vocant, orum bellicorum pulueribus cxpe- ;
Titum, vulgaris aotitie efl de quo tamen latiw fequenti capite fermonem faciemus. Ceterm. falis [Buinam pluries legi
ibnflem ir fcopulis Tyrrbeni maris.Citm enim procella exoritur intumc[zitá, pelagus, HIantesaq mom jd. Se fpuma,
fo feum Muria porro, qua aquemfeiuur.
Sed quiduam veteribus flos riban ? à Dic[ceride pro- Flos falis,
duw'r.Eius tamen meminit Plinins JC . Sali. ; foie T acit fuam differen-
"rm. Quedam enim fauilla alit que leuifima ex eo e[b, cr candidiffima flas falis appella r. Er flos quidem falis, in to-
fm derfares, bumidiori[j, mature, cr croce coleris,aut ruft, veluti rubigo [alis.Odore quoque ingrato, ceu gari, diften-
pos fale , mon modo a [puma. In Aegypto inuenitur, videturá, Nilo deferri:e fontibus tamen quali Deed
Durs Gernaie falini aduedhus, qui rtf fos € [alu fuerit:nam colere, faporeilli non obfcuri reffendet, vula) ap.
pellant Morello di fale.Veritim cur hoc non HAE a) illud mibi Lapi eMe. seed "s
Diofcoridi
minatur. Qua in reforta[fe fecutus e[t fententiam Georgij Agricole ret metallice acerrimi indagatoris. Sed vtcunque fit, Borm falis
-Prinm enim efl olor, quem n fPermate Ceti vocato. itum, j ees
ius, C" prae rhone gn cosa vacio mu[quam ereceum, nequerufam v v falli
linis, C» prefertim cim feribatipfemet Plinius [ali fort in fictilibus citincri oportere neeffandatur , quid [zm
«c oleum fit liquiduin annuere con[piciuntur. Preterea fi guftum confalamss bud n
940 And.Matthioli Comm,
Adduci poffum ad credendum , illud florem effe falis legitimum. Dica
: : d - Dicam quo
pre cfeantifima medicamenta; que valenter abflergunt , C deficcant , non fani «: pdadmaivlang fetal e
Saltsdirdi és fübféantiam babent,perinde ac fperma ceti vocatum. Tamen ne videar à Fatbfio bs Ham» Gral m
Gal. ngit cautentiose diffentire, velim vt aliorum quoque fit iudicium. Salis autegg enitn e in
medicamenta,tum etiain inter eayqua in mari na[eumtur li.9.cr 11. fiplidi Hist a
P AXE A. 9. Ü ct :
dem genere facultatis eft fiue fofilis fit; fiue marinus: verum boc dif cdh qu id [alui Ra. d
pacta: ac proinde in boc maior eff c partium crafities, c adffringendi potentia ile ra fufi fita mno n
: 5 armus : J |
liquefcit, at foffili boc non euenit.Porrà eidem fpeciei cum marino e[l, qui in (Laomis ow; fu faipfi oma
sa[áturseflate videlicet aquis eflu ex iis abfemptis, cuiufmodi eff eur Ve 2 f pn ies UH iei,
wite Aquas (ontaneas,que admodum funt calida, copio[a aqua fl'apnans, on Ie MEO. Conf ei
tursà fole videlicet avefatta.Porr quoniam locus P DN Mn gnapasu. amas el "
cognominationem à loco pariter C aquis [ortittm.Nam [pontanea cr ipfe illis in fs TEM quiim eff eius epe
tentia fumé exiccatoria: C [ané,qui in ea vegione funt medid, ad bocillas accommo Pa Tragafie "
- sninis in mari inortuo prouenientibus in quarto libro , quem fi quis librum diligenter perl d err didum, fé.
moriam nuncopus eft, vt expofita guftus qualitate,ipfe medicamenti facultate cogno, Agen: Hitantimy.
vat fimul C contrabat contattam ab ip[a fubflantiam , vocatum apbrolitren inbie dif Tur cim qualita; a
porem exupevantem expre[fe fit videre quem vocant amarum, vim babentem digerendi. pai dn m
Nam bic quicquid in corporibus bumidum inel id totum quodammodo abfumit:cy i Pi iens i
ad[Friclione contrabit:ac promde etiam conditur fua corpora ficcat,c à purse "Que aai
mentitium continent b fubflantiamó, tum diffolutam, tum minit "oue feum,
prorfus eft bumiditas fupevflua,ceu melli optimo, € corpus folidum c Boetius i: iie ergo corpiribiulus,
impoffibile:ac proinde in bis falis nom probatur vus, veriem in iie,in quibus füffeda df pu is rem Tuna)
vefcentia multà tentioris natura eflquaim fal ipfe, quare Crextentare, Cr digerere multi plus h pis Axe.
: flantia eft veliquum, contrabere vt [al nequit. Caterim flos falis amedicamentum esas bs «fverim -
Nomina yfs:rum acrisqualitatisó" admodum digerentis facultatis:laclenus de fale Galenus.Sal. Mibicao hens
Arabibus, Melech, feu Melba: Italis,Sale: Germanis, Cialtg: Gallis, Sel:Hifpanis,Sal, i s Greci pda.
Nipnidbers ^ NITRVM, SPYMA NITRL CAP LXXXIX —
H
Rafertur Nitrum leue,rofeo colore; aut candido, in foramina dehi : er
20r. LA Pl ex a Bunisadfertur.Humores euocat; qui in ie Eyesdad i ce - oin
himfulis — e(f. putaturleuiffima glebofa,friabilis,colore pené purpurco,aut fpumofa, Mssorde en
delphia Lydiz defertur:fecunda cft £gyptia:quin & in Magnefia Cariz gignitur, Vim » e &
lis habet, tam nitrum,quàm fpuma cius. Praterea nitrum tormina fedat, fi tritum cii inolis
in hydromelite;aut (apa;aut aliquibus, quz inflationes difcutere poffunt, vti ruta, velanetho. Fin
circuitu redeuntibusillinitur,ante fufpectam acceffionem.Mifcetur em plaftris,que extrahunt, &dfa-
tiunt, excenuant, & lepras abftergunt. Cumaquaautem calida, aut vino infufüm, inflationes,puulen
aures,& fonitus earundem fanat: fordes expurgat, cum aceto inftillatem. Canüm morfibusexóstsee —
adipe;aut füillo medetur: rcfinz terebinthinz admiftum furunculos aperit: aqua inter cutem amba
E illinirur:oculisad claritatem vifus cum melle fuccütrit:& venenis fun gorum, cx pofca potum:auíbe.
b Me alyeto
icaprino.
preftis momorderit, ex aqua:iis veró qui taurinum fanguinem biberint, ex laferpitio: iifque quide
non fentiunt, viriliter obduciturtopifthotoni(q; iam remiffioribus,& luxatis cum cerato: inl jc
lutione.pani commode permifcetur. Aliqui fupradicta carbonibus vrunt, fübiccta priusteftanouy
necincandefczant. - ANS
Nic, & fpa- NNY rerum, e nitri fpuma,quorum antiquis maximus fuit in medicamentis v[us, diu fne ila
cuemtn con ^ ^ fierunt.Proinde ballucinantur,mea quidem entétia,qui puta [alnitrum vocatum, quo ad vice
pulueres vtuntur, C ad fortifümas aquas conficiendae, quibus avgentarij fabri aurum ab Tim uc
Nitrá vecon itm effe nitrum,cuius meininere Tbeophraffas, Diofcorides, Galenus, Plinius, iqueru iden
t ficare ex faffé demonfhrat Plinius lib.g1.cap.10.vbi de nitro ita fcriptum reliquit.Non eft differenda & nitrinatura unmésmih —
Plinic:& non fale diftans , c eà diligentins dicenda , quia palam ef! cr medicos , qui de eo frip[ereignora[enaturam numm —
m noitruz: T heopbraffo diligentius tradidi[fe.Exigsuem£aapud Medos, sanc[ientibus ficcitate conualiius, qud viia 1
mium. ynvusctiam in Thracia iuxta Philippasfordidum terraquod appellant agrium.Nam quercu cremata im,
: tum faditatum eft, Cr iampridem in totum omi[fam.Aque vero nitrofe pluribus loci reperiumtur.je
di.Optimium copiofuma. in ClyzisMazadomée, quod vocant cala[fricum , candidum, purimá,.
nitrofus exiliente émcdro duld famticulo.1Ui fit nitrum circa Canis ortum nouemis diebusstoti
at, c deinde celat . Oso apparet foli naturaim effe, que gignat:quoni. fnec
d nice os
iec imbres. Mirum eft & Mud, faatebra fonticuli femper emicante , lacum nec augeri, net d
itar fi fuere imbres, falfius nitrum faciunt, aquilones deterius, quia validius cemmauent linm. :
t, flatimá,, vt denfari eff captum , rapitur , nere[oluatur in nitraTs. 9»
bufdam circa Chalcida fontibus , fummas aquas dulces effe potarique , inferiores sitrofas. 1
tenuifimum, C» idea [puma melior. Ad aliqua tanti fordidum,tanquam adinficiendas pps ig f
Magnus cr nitro víus, qui dicetur fuo loco.Nitrarie cgregia Aegyptiis, nam circa. TN UP gaima
bant efje Circa Mempbim deteriores:nam Gr Lepide[eit ibi im aceruis, multi, funt tumuli n E
va[a.Necnon frequtter liquatu ; uim
EU: Exit
liquati ci fulp quites in carbonils, Ad e« quoq qua
1
Tem
*
1o
guntibi nitr arie,in quibus C rufum exit à colore terra. Spumam nitri, qua maxime laudatur b antiqui negabant feri,
nifi cum ros cecidifet, pregnantibus nitraris, [ed nondum parientibus.Itaquenon fieri imatatie, etiamfi caderet. Alij ope-
, m fermento gigni exiflimauere.. Proxima atas medicorum — nain Afía colligi in [peluncia ^
illens, [Pecus eos Calycas vocant: dei . Optimum putant Lydium. Probatio, Xt LIUM Doble.
— d v " Vias y i ur "a i: ] ua guefcat.Va[a quo-
que ea [ole nare[centia perficiuntur.Nitri probatio, vt fit tenuifamum, C» quam maxime Jpongiofum, fiflulofumd ad
imemasán Aegypto calce.Deprebenditur eu[Iu:/yncerum enim facile refoluitur : adulteratum pungit. Calce afper futs
- veddit bumorem vebementem:bec Plinius.Ex quibus liquidà conffat nofiri víus Sal mitrum;antiquorim nitrum non ef-
feetfiimficias eundum mon fit,quin aliquas nitri babeat qualitates. VerknLangn nomini Yuguaui pt [ua [uu veliti kt.
1 T7143: i : " quamuis contrarium
afferant, fcriptifg, tradant Monachi illi reuerendi qui Mefuem conimentati funt, non famen credo , boc id prius in Je ipfis
expertos effe. Quod mibilominus eos facere decebat fi fraterna charitate duilt Junt » vt altis fuaderent [aluitrum tut) affüe
wi polfe,cum prima charitas (quod dictum frequenter v[urpant) incipiat à fe ipfo-Nitri legitimi f uftun, quod a Guliels
mo Quacelbeno Flandro Conjlantinopoli mibi miffum efl;motis omnibus genuimum refert » Tn epiftolarum moftravum D
libro fufius diximus. Nitri meminit Galenus libro 9.[implicium medicamentorum.fic inquiens; Nitrum dictum eff fupra Nirri,&a-
in medio effe apbronitri,* falis viritizceterm vflum propius ad aphronitrum accedit, vtpote exuffione tentitts redditii, pap vi-
Deficcat itaque, C digerit : C fi intro in corpus fumatur, fecat, e extenuat cra[fos lento[g, ftcccos potentius multo quàm * r
fal. Aphronitrum veró mfi grauis vrgeat neceffttas,nemo deuorabit,nimirum inimicum [Vomacho:quadoquiden: pls et-
dam litro incidit. Sane ad fungos fuffocantes,rufticus quidam eo vti a[folet, & femper profuiffe probatum eff.Caterim ni-
Monachorü
error,
&o tro v[lo fimul C non v[lo, c multà etiam magis eius [uma, nos in talibus vti confucuizits: ba&lerus Galenus. Qi ta-
4,
men videtur js,qui codicis mendam non ani teruntymaximam facere differentiam inter Aphrolitrum c» Apbio-
mitrum,licet bacre diuer/a non fint. Nam vbi de Aphrolitro libro citato differit , vulgata exemplaria babent: aepóAiTpoy
dpierrger dinelpei-hoc eff: Aphrolitrum ab aphronitro differt. Verüm in altera dictione latet vitium, vt que dops vivyw,
hocefla [uma nitri, duabus vocibus legenda fit. Ita fiet, vt Galeno mon aphrolitrum abaphronitro , fed vtrunque a fpu-
* munitri apté diflinguatur.Id quod c Augulinus Ricchus Lucenfis, i Leonardus Fuchfius, medici «tatis noffrs celebres,
dotifimé adnotarunt. Ceterim cim Galeno aphrolitrum, fiue apbronitrum [puma nitri non fit, quid aliud fit; ingenue
fateor me ignorare:neó,id alius, quod (ciam, bacenus explicauit. Quod Greci vvpov € Ayvpiv, Latini Nitrum nominat: Nomina.
Mauritani, Baur ach: ali, Nitro. Qttod ver) Grecis aopóoypov Vno verbo dicitur: Arabibus, Bauracb Affice: Italis, Nitro
di Africa. Que deinde Spumanitri Latini,a ciis v8 vívpu Grac? vocatur: Avabich, Aphronitrum, :
-* Aen
T£. F £X. CAR XC.
Ereo& Fzx maxim? à vino vetere, Italico: fin minus, ab alio con(imili. Faxaceti viribus lon-
m penitus incendatur. Alij viuis carbonibus £ecis glebam obruunt, & idem opus profequuntur. *
Sxperimentum eft legitimz vftionis, vt aerio nitore inalbefcat , linguam; ta&u vrere videatur: Eadem
vrenda fecis aceti ratio. Vis ei füpra modum vrens,&abftergens: vlcera ad cicatricem perducit, adftrin-
gi vchementer exeft, ficcatque.Sed recenti vtendum cft, quoniam celeriter exanimatur : proinde non
ni(iin reconditorio,& vafe aliquo seris debet. Lauatur vt pompholyx, Quz vítionem expertanon eft,
ph acrior eft. Crematur, vt alcyonium;anté diligenter ficcata.Suntqui noua tefta ignilargo vrant; vf-
* x
4o tumores & per fefc, & cum myrto co ibet;ventris ftomachiq; fluxioncs illita fiftit:zmuliebre rofluuium ::
imo ventri,aut genitalibus impofita mitigat:panos difcutit nondum exulceratos , & Bbercas : rigentes
mammas, fuiq; lactis impatientes,cum aceto peruncta extinguit.Cremata vero, vngues fcabros cum re-
finaaufert. Addito lentifcino oleo, illita nocte tota, rufat capillum. Elotaoculorum medicamentis vt
fpodos, adiicitur:cicatrices eorum, & calipines cadem abftergit. : VRAC htal
HUS
Ax vini vulgaris notitia efl quin C ipfius adurende vatio nota, ys ferit, qti ex bac alumen, aod: oro
eriam vini reerementum;quod vinariis cadis agglutinatum, rtfla lapidofe inflar inuenitur. MUN ore
vocabulo Tartarum l bfcure fubducit. Proindenon defunt, qui iam aluum citent,bagflg ideratio &
tartari puluere ex gallinaceo inre,addito maflicbes momento, faccharo : nibil enim i iadfert bac ratione pa.. "i179 "
go Tatum. Additum in deieoria diluta,qua ex fena, vel polypodyjvadicibw, vel pitbymo BIPVEPIHE EHI oia
adauget. Sunt qui album T. 1 faciunt diu ipfum in aqua decoq atque fubind, depu. oris RE soni
-Vaiint yero Fex dicitur: Arabici Durdi:Italich Feccia: Germanico, 5yefeny ce SxBeinfttin: Hifhanica; cie ipm
/2 A'eCieoc. CALX ViVAs- CAP. XCL À
a LI * A -
t RÓ— etes c
-? Alx viua hoc modo fit.Marinorum buccinorum teftas igni condito, &ht feruenti cliban i |
Knee Macs tacite pto, à vrito; ví aiii vefiomd
terinalbuerint. Dein vbiin aquam frigidam demeríz fuerint,in fictile nouum coniicito,& exati p35-
nis operiens,noctem vnam cc Ícere fini eam extrahens,vbi perfc. P
: I" : ét i
€o tafaerit calx, recondito.Fit & é litoralibus calculisigne crematis,necnon Eli &R ME bre ebape-
: x "a ; €o marmore,qu
ceteris przfertur. Vis omni calci in ignca,mordens,adurens, & cruftasinducens: quibui lir
Slisimmifta, vradipi, oleo;concoquendi vim affamit, mollit, & diffipar: vlcera ad cicarci: c adm
Efiacior exiftimatur recens, necalpería aquis. S T NMEDlricens perducit,
crie im fal dfiorem mam fred pesomisueh: rtr an freim pi adea ns
2 purpus bl, 7 $ telis. Non defunt tamen "e eis
tam.que fit ex calcario lapide, vnguentis, cr emplaffris admi; primian demergétes in some d
: adr Aul LLIAT T ut. " 5 Aquam, vfq 'eduiin e
fudifilat, nc falindel, 1 »Alfuja fepiu recenti aquapluuiali, velfontana, Kdeteimfrech a
^ E. : Ll 3 £OHTUTLACIR
Inlib.Quintum Diofcoridis. 951
lad
P 952 And. Matthioli Comm, - |
contumacia vicera,quàd ab[quemor[u valenter ficcet.Ob id itaque Vigentis epetitur, uibus vane ;
vlcera, ead, prefertim,que venerea lue contrahuntur. Quinetiam prodeft ad mb, ifla pei yh a]
* admittunt.Sunt etiam qui extinclam prius calcem;lauent deinde diutius rofarum ober pon jacile
Calds vires dicamentum exi[Timantes.Caleis vires defaripfit Galenus lib.9.fimplicium medicamentor, 44dna, itay,
ex Gal. dem, que acCeccoc Gracà dicitur, vehementer vrit,minu(d, inducere eruflam poteff. Ar ues verbi: s
neccruffam quidem gignit,tametfi etiamnum calfaciat,carnemá, liquet. Por) fil Pais Temporis proeref, m
exuitsefficitá, nuncupatam wovías, hac eft lixinium:at ipfa ab(que mov[u réficcat. Ac fi lis,ter, see. Pratt
Nomina — planémordacitatis expess confHituitur,ac fhrenue abfque mordacitate exiccat. Calx vita Leod ttu
eppellatur; Arabibus, Horach, Nura;feu Nure:Italis, Caleina viua: Germanis, COnaelefditer füaldt: ni Se Qa :
Tél GYPSVM. CAR. XCli. 6
" Ypfam vim habetadftringendi, obftruendi:fanguinis eruptiones, fud, X
(pora modoiugulat. ; BEOHERA orefque cohiber fedpous, &
y
Gyphihift. G Tpfum quid fit.memo eff qui ne[iat. Abundat gypfo vuiuerfa ferà Hetruria , ibió commodi f ;
ceméntarits ad edium fabricas.Fit gypfum e quodam candido lapide,in laminas facile fafali: quenter, ex
ignium vi torretur, C excoquitur. Quandoquidem in calenti furno coniettus, quatuor,aut ad fias. Kc
rum [pario peruritur.Tunditur deinde im puluerem, C incernicnlis excutitur. Pre[Lan tifimum ef recens: qui
uatumyaque iminiftum agre lapidefcit,ac coit.Fit etiam Gyp[um e fbeculari lapide,qui Grecis zvwizy, dicitur
? alio quodam lapide niuei candoris? quo in Hetruria torno pattne, C alia va[orum genera NU
| ena VIS CX abel] ant (od perperam. Gypfo vires reddidit Galenus libro 9.finplicium medicamztorum jita differenGypfm e
x s ad co nmunem omnium terrenorum, lapido[orumó, corpovuim facultatem, qua deficcare ditla (funt, infuper bot
babet , quid eff facultatis emplaffice. Vnitur enm ipíuin ad fefe c» cogitur, lapidefiitá, mac m
cis inedicamentu,que ad fanguinis eruptionem accommodantur commi[cetur, Naim ipfum per [efe lapidojum
ruin coactum,ac congelatum:preinde rigare; diluereg, illud exrogitaui,tenui albos, oui liquore, quod ad oph
tile eff admifWo quod in farina triticea efe paluilli tenuifémi,qui in parietibus molendinorum refidet.Excipere
fic fabactum eff tenellis leporis pilis aut qui perinte funt molles,expedit. Gypfum combufHum mon eque emplaffica
babet:ceterim tenaioum eff partum, Gy valentius deficcat. Quin c» vepereufforium ejl maximi fi m "
Nomina — Tólaoita Graecis, vt Gyp[um pariter Latinis appellatur: Arabibus, Gepfin,feu Giepfin:ltalu, cof Germani gia
panis, refo, c Alges. ^ j :
"Tloptsuiparin. — SARMENTITIVS CINIS. "CAP. XCiIL
: :
Armentorum cinis vrendi vim habet:cum axungiaautem, vel oleo illitus, fradtis neruis, articls.
& " colli(ionibus, & néruorum nodis prodeft:cum nitro, & aceto excrefcentias carnisin fcrotorop
Serpentium,canumq; morfibus illitus ex accto medetur: ctüftas obducentibus medicamentis
tur.Fit exeo lixiuium contra precipitationes, & fungorum venena;cum aceto,fale,& melle, -
Ciüeris o- Q» omnis quid fit notimi e squam vt pluribus explicari debeat, quare ad eius viresproperemusdequits jm
mnis vires ex
Gal fium differens Galenus lb.8.fümplidum medicamentorum ficingquit: Cinis combufh ig ]
capantur,compofi traris tum qualitatibus.tumi (ubflantiis.Habet enim in fe partim terrenum, partim
E liginofum,quod Grecé dicirur etbalodes,fitie lygniodes,fize quomodocunqs quis appellare volet: atque ha [ant
tenues, C que maceratis aqua cineribus, c percolatis,yna ajportantur,atque abeunt. Quod vero reliquum
eflinfirmum, Gr mor(u carens, calida faculsaze in lixtuitm depofita. Sed non omnis cinis eadem temperatuta puta
eft fed pro combufle materia diuevfitate variatur. At nefcio quo pacto Diofiorides omnes cineres adftringendi la
SESS ; prodiderit, ciam ficulneus eiufinodi omnis qualitatis fit expers, vtpote cin c ipfa arbor nulla [ui parteaéer
: tem praferat ceu quercusyilex,arbutus.f agus lentifcts, hedera, c boc genus aliazverim plena fucco dup tota ji
: acri Grcalido.Ergo ex acerbis vtique lignis fadlus cinis,non parum ad[tringit: meminid, me quandog oum aliusat
: non effet inedicamentum.per bunc fanguinis fuppreffffe eruptionem. Vertm nullus nquatm adtale viifia
fiquidem Inc acri derentiln aste sti alos
fiquid ;emultum. ifo,f tinet. mifta bf rfioni: e vrroque differt abeo,
/ ^ mülignis conficirur tum quód in eo fuligineum multo efl acrus tum quod in illis terrenum quoaammot
T efLin boc ab[lergens,velut in nere titbymalorum. Ef Cr calx cineris quedam [pecies cateritm tenuiorisejen T
E qui ex lignis fit, nimirum quantà lapides exatlius torreri, vt ütris fient, poftulamt:non tamen multumraint
bet,velut nature ignee,quod vocant i zrópso jan. Proinde elota iiedicamen efl ditra morfum defi mfg
lauetur.Ceterum fi marina aqua abluta fit, admodum digerit.Dicetur porrà de ea, vbi demetalicis ferma
Téepa Gresi dicla, Cinis Latiné vocatur: Arabici Chamad, fiue Ramed:1t licà; Cenere: German
niz. a; Gallice, Cendre. ; 1E
0000 Kano ALCYONIVM. CAP. XCII
A Eoonij quinque effe genera compertum cft. Vnum etim fpiffum,acerbi faporis, |
tem etri odoris, ponderofum , & pifcem olens, quod plurimum in litoribus nt i
- pinnulz oculorum , aut ípongiz fimile, fiftalofum, & leue , odorefn alga referens. 7€
2 Orib.addit. [i forma, & colore magis purpureum, a quod Milefium quidam vocant. Quartum lüccidis
sand nop diffiniile,multisinaniracibus hians, leue. Quintum figura fungifine odore, aij
iáfalofum qnodammodo ptimicofüm , foris leue; acre, quod plurimumin Propontide.
appellatam gignitur , patrio nomine halos achnen vocant. Duo priora1m fan
contra! igi "m lepras,vitiligincs,nigritias &
, Nomina.
» HT n.
* * LJ 7a " . e LI *
In lib.Quintum Diofcoridis. 953
Tettiam i sui difficili vina vexantur , aut arenulas in vefica colligunt, idoneum eft:item renibus affe"
em ; mam lieni. Vftumautem,& ex vino. illirum , alopecias replet. Poftremum dealbandi^
: m cftin alia fmegmata, pfilothraque affumitur,cum fale miftum. Si quifquam alcyonium
— Mum fale in Me As ete mittat, & oblinens vafis fpiraculum luto »itafornaci mandet, &
cim figlinum percoctum fuerit, excrahens ad víus recondat.Lauatur vt cadmia.
*ALCYONIVM.* Leyonium (vt Plinius eff author lib. 32. cap. *. ) fit in mari Aic: É
ex nidis,vt aliqui exiffimant,alcyonum, Ccaicumzalij ex o 09
fordibus [Dumarum raffe[centibus : aij & limo, velquadam
maris lanugine. Quatuor eius genera:Cinercum,fpifJum,odoris
ajperi. Alterm molle,lenius,odore feré alga. Tertium candidio-
ris vermiculi, Quartum pumicofius , [bongte putri fimile , pen?
pup quod opti, bec & Milefitan vocatur. Qui ati-
tem candidius, boc minus probabile eff: bac Plinius. Qui tamen
q anrum fungi figura, cuins meminere Diofcorides, Ct Galenus;
filentiopretergt. Suntpraterea , qui Alcyonium ita appellari
tradant, non quód ex alcyonusi nidis fiat;vt Plinius feribit , fed
quid alcyones (uper illud marinis vndis fimul congeftum nidifi-
cent:quorum fententiam magis probandam cenjemus.Alcyonis
wm officine Spumam maris vocant : quód ficidem vocent Ara- Spuma matis
bes, Diofcoridem fecuti, quippe qui fcripferit quintum Alcyong ^P
genus in Besbico balos acbnen , boc efl , maris [imam vocari.
Ceterum rwfum Alcyonium corally inflar , coaceruatis in glo-
bum veluti vermiculis,lapido[ag, materie, Venetis prnim vi
dimus, Quartum vero reperimus copioum in Tergeflino litore
velleribus fimillimum, album ac leuifimum. Pifcatores boc co-
chlearut marinarum, que aculeis rigent, c» vulgó appellantuy
Garufe. nidum effe affrmant.Primum , C»vitimum genus pit...
Nm alcyoniorum ejf calidijmum, adeà vt crpilos rere pofit.Itaque cim duo prima [;
uent,praterea cutem [blendidi ? « S ideas. os
- eun perimde vr illa, cutem duntaxat [ummamextergit. éd etiam excoriat , v/o )
t 1 f ^ » » Víque imn profundi
Vresinerelarus temi quasernerdereenfmu, omnim fte mon. tag iiam ill; :
vino, colore quidem Pluostenui tavien e[fentia. Quartum autem eiu[dem cum boc fbeci j vi inet "veri;
parum mnbecllieres, Quod Greci xvirien Latini ium dicunt: eibaliabg. Din band
jew Quod quoque Alcyonium dicunt: Arabes,
Irin Cappadocia,
ge buslocis ficcitate emerg,
omni forma molli alcyonia,& aliquantum cauo
Humorem eu
7 Plinius lib.16.cap.26. Quampoflea lib. 2 2 .cap.12
E UE 42.Vocautt calamochnum.
ws Latine adarca appellata, Na[citur circa arundines t sé fpuma aq : : j
babet cauflicam.ideo acopit additur cotra erfictionum vitia-badlonia Pli anie dais |. ieri
Lv L tania SESS PETER Itali dicitur Palla marina, Siquidem baci pori allucinari crediderim, nus.
$o paludibus aqua d : C tbrmon arumdmibus , ned, berbis inb, 7 f i um
M aped omnino fimilis,que in aont hedrum veri c fitt pmi me vndis f(ij;j Palla marina
mentzr. Adde qu hecsquantum guftauerim,nec acris nec cauffica ( vr Plinius inquis ) m Dui plerunque
] tiimam darem que Divforidi c ri Hines bem d
fecundu: !locos, referens que Crizo ad lferu. igendos , itemque defluu; sc cod Mic Bow piis i
interpres de. debo pes Arat teid Qiteni c Ete ani proc e MER d rh
ei eer vertendimezt pom variam d quoderam Fn e e P Prata 6 qmdoguidon Ly, Cora la
AbrcMarnem pem di Nolam Myrefa i quedam uen ab drtatii fide compo ed P
E. 1 Depficus in quodam ynguento ad lumbricas , vli fig babet: Pil ha,
d ; Lm E —«—
954. And. Matthioli Comm, " '
Adarcz viresléperitur in ttWari rotuda,vt lana conge[La.Caterium Adarca vire
€x Gal. facultatibus,ita fcribens: Adarcian aliqui maculino genere adr.
Nomina,
Sd oai SPONGIA,
Ej5rosgis alias mares appellauere,tenui fiftula, fpiffas:quaru
autem,quz contrarias dotes habent.Vruntur ez,vt alcyoni
riz fant, & tumores reprimunt:recentia vulnera ex aqua pofcau
melle iungunt. Vetuftz autem inutiles. Arid:e ligatz lino,fi peni
losq; laxant.Siccz recentes, & vacuzefenilia vlcera , & quz flux
impofitu ficcant:fanguinis profluuium fiftunt. Crematarum ci
m duriores
um.Recen
cuniculatim à
S "pes lipid
vbi quid abftergere;autad(trin gere opus eft. Vtiliusin oculor i1 xd
umciniscüm pice cremararum,profluentem fanguinem fiftit, dt cre. Ong
;€ molli(fimis
per ftus cinctz alis fr puma,quz petris coheret;infolantur in
TDrag.Aeo- & quaabíciffe fuerunt deozíüm. Siveró zítiua ferenitate adl
agirov dt £x tmarisaqua t maximum candorem referent,
&Aiya.l.can-
didz fiunt nó
pauce. * SPONGIAMARINA.* Syrongiarum genus inquit Ariffetelerlils coy.
Spongiarum s - Tia animalium triplex flazuiturnam alia
un. f Ari- »n Jesalia quas nominant achilleas, Tentifimun
t imm eft , ifüffmum , c Validiffinusm quod ga
inferiturscog, minus ciere fhrepitum poffe natum.
hocinuttu perquamvarum efl. Que auteni ea
Jo praduva funt , atque afpera , nomine
Que quidem omues aut ad [axa nafcuntur ,an à
lutog, aluntar.Cuius rei argumentum ef qud !
ferte omnes cernuntur:quod certéindicat ceteri
berentibus cibum per ip[um admexum haurri, 1
propterea [unt [fife quam vara:quiam
innituntur. Senfum etiam Jongijs
quid ad eual[oris acce[fum comtrabuntur, ita
Jit:quod idem etiam faciunt,quoties flatu, te
getone fua de fede pellantur. Sed funt, qui dela
qui Toronam incolunt. Narrant tamen
- qua[dam veluttineas lumbricome c"
re intra [bongias atque ali : quas c
Jaxatiles deuorent,qui vel radices abfumtt
Tentes (axisvenanerint.Si euenerit fon t fpongias
patursvefiduo item venafditur , cr completur. aioginé
amplifima foluta ille , c» ara fongia , augentur pin
que arca Lyciam funt Sed mollifima
lea torofiores ijs conftant,Onnimo que.
fant gurgitibus,mollifime funt
- fpongias quaque, vr cetera altiliared.
— mentum impediunt. Quamobrem [orgia
at dure funt, omnino quas mare:
rium,dtraquerefert.Differumt inter fe
M calorem imiodicum [pougiep,
i prit Losenigi Aui a beoe
[pong (72 ff, urgii e alto demer[e funt. de eni: / rpropter aititudm CM s *
ica c. beren peanut imtfint eri fla quad nes jd Ludi ico
membrana extenta fube[fe radicibus earum videtur : upernà autera ceteri :
A. quaterui,aut quini patent,per quos paf exiflimantur. eee !
: "us de [pongijs js bifforiam acceptam referre poi »quam libro 9.ca.6 5 fcriptis tradidit.Spon
SECTEPQE. did Galera tle mediam birverbiSpongia v[la aeruefo ce digan
Paga uerum quidam ad fanguinis eruptiones , que manuali operaindigent. 1n quem
tam babebat facam,cr exarefaiLam im verbves poceret,bieumine m prinrisimluebat fino
tebat eam partibus [anguine profluentibus etiamnum ardentem, vt & erufta parti.
corpus.ceu operculum quoddam acciperet.Ceterum [Jongia ipfa noua per [eren ficut lan
vivrénid efbcarpinatum vocant materia duntaxat efh que h infundendos excipt
ld quod facsfi ea fola vtarisin vulnere, cum AQUA aUEOXyCTaLO ANT vito.pro diuerfitate:
!|
ec
e
o,
*
AN
Y D
232
»
In lib.Quintum Diofcoridis. 955
ádun.Glutinabit fiquidem ea fimiliter atque medicamenta,que vocant enema.At fi non voua ftt, fed vfui atcommoda-
1,.palam cognofces, quantum à noua fuperetur, fine vulneribus eam imponas iue aqua proluens,fiue oxyerato , fiue vino.
Ne mirum eff, cm im [Dongia noua feruetur etiamnum ea , quam 4 mari accepit » facultas modicà corpora exicccandi.
Argue bac quidem praflare potefl , cum etiamnum feruat marü odorem. Nm temporis [atio,etiami nunquam vui ac-
emmodata fit, tamen & odorem maris amittit, neque equé deficcare poteff. Spongia qua Latinà «yo: Greci dicitur: Mene,
arabicl, Arfemgi albairi, feu albar:Italich, Spongia: Germanici Sav fd) vam :Hijpanic: Spongia: Galice, Efponge.
Kop zDDuer CORALLIV M. CAP.XCVIL
C Orallium,quodaliqui lithodendron appellarunt , marinum effe fruticem conftat, qui alto extra-
&us,duratur flatim atque emergit, ranquam offufo aere protinus concrefcat. Plurimuzn inuenitur
sd Syraculas,in promontorio,cui Pachyno nomen cft.Laudatiffimum rubens, colore antherici , aut àn-
dycis faturatz, nec (ccus terenti facile cedens, zzquabili v(quequaque concremento,rurfüs algz,aut phuci
marini odore,quàm ramofiffimum,forma fruticis,cinnamomi zmulum. Quod autem in lapidis duriti-
am coit, ícrupulofum,inane,& lacunolum,vitiofum exiffimatur. Ad ftringit,& rcfrigerat mediocriter:ex-
creícentia cocrcet:oculorum cicatrices abiqiviercum caua, & cicatrices explet. Contra fanguinis re-
icctiones magnopere cfficax cft: vrinz difficultati auxiliarur. Quin & porum ex aqua lienem abfumit. P
10 Quodanthipathes vocant, corallium eflc arbitrantur,
boris figura, ramofüm magis. Vires fupradictas haber.
Ípecic rantám diftans, Eftantem colore nigro ar- T Dra. ros,
aa var
piov iei tH
TayTOG Rau
Stechadas infulis, rim Siculo,circa Heliam. C» Drep
ntm.Nafátur e»
amor pore ul
* CORALLIVM ALBVM ET Quinctiá pre
rubrum.* Sie Komiit
malorum de-
pulfor eft,
) |
45
Orallum, quo Vue adeb abudat tala, ve feri nulli repertntur inf uli malaga ngefen
tiir Corallj monilia aut collo, Sesireitecdie cc von HOCH mplis a ces pon $dfen- corti CR
^ ? it collo, cut ud rfamiza in templi « "andas, fideratio.
pur]rrieno Gr Siculo mari extrabiturs atque dead vos defertur. Ceterum etfi rubritantim , € nigri meminerit
Duojcoridssseperirar tamen quod niuei fit candoris in idem pelagis,non autem vt rabr batum , ponderofumque, Coralliam ni
fedleuisa acrarins, Cr [bongiarum modo inase.Credirur hocrubro longé magie refrigerare:proinde eo vtuntur media, yb; cum.
apu gl maiorerefrigeratione Coradij mesiinit Plinius libra trigefimo fecundo capite fecundo, vbi de eo ita feriptum reli- —
qui- Quantum apud. nes Itdici margaritis pretium eff, tantum. apud Indos in ccrallio: namque ifta perfuaftonegentium
enfant. Gignitur quidem C» in rubro mari. fed ni ius. In Perfio vocatur lace. iffimum in Gallico finu , circa
apud Grai, Car, [d ante Neapolin amnia,
maxinieque rubens , fed molle , c ideo vilifm
aqua, C molles,exempta confeftim durantur. c q
ari ,euelli
Bo Protinus lapideficre fi vitat. itaque que:
Tatuminterpretantur.| Probatiffimum quam maxini vulens,
$ ITE, Authorita: bh
deris vuiones Indici. Aruffices eorum, vatesque in
C dere cr religione gaudent. Galli gladios, (cuta.
dallo $1 vut!
Aye ferramento precidib sc de czufa totallium vodi-
2 quam 2 fcabrofun
eitis non minus Indorum viris
primis veligiofum id eef'amen
paleas adoriabant eo,n
"
. ie; e "T 1; vel
quoque pretiofa efl , quam famimisno-
men amoliendis periculis avbitragtuy, Itaque
unctenta penuriaef! Vendibili sseyie, vt per.
77
08 4
quamari cernatur in fito orbc.Surculi infantie
Deoitquidtam faci fliperfasfriteoratium perfe
' arbores proferunt fuitus. ^ 7
tent nullae per fe baccss edunt. VEU AN RC de
- Otten tamen thirayi Plinij lapfus;
Vac femequafarra rina eaque maple
andi »vrfatentur $, quicorallia cows
enim ; qua in corallierum muonilibus , cornis «c cera
247 dis.
d eXer-
»ex ipforum
ION
T Lf
Wirt torno , cr lUo pri
x [my
» C fara quadam.que? Tripoli Aphrica adfertur, ex.
! poluntur;
Corallium
migrum.
Corallii fa-
culrates,
Nomina.
a (y rimilirhogam leiden fendi ala, Ia
- quiddam adffrictonis fimul &x mordicationis.. Dictum vero fuperius tact veneris
956 And. Matthiolt Comm; HS
poliuntur , c lucidum leuoyem contrabunt
* CORA na ^ NI GRVM fficantur. Ad bec Covallia? mari cy ms nini
loícoridis. muntur,nectunc vlla ex peter]. e es
3 cibus tradita , derafo cortice Tübent , IB aanj.
Nigri Corallii, quod Diofcorides Antipater s,
mum vidi ego Neapoli ebenum colore vofereys 4s
pulcberrimam eius plantam dono mil; dede 1s.
dam;qui quotannis snibi plantas iGnin 4pm,
Gufitudmeg
2
boe qespos properadices brach feri
quat , & à mediotruncoinvamos €fe diffundit : re og
vifa dignas rara.Corallium dh —t
gatur, bauriendumque prabetur. Corallium. ow. i
à fulminum iniuria tuetur.dem ad
bibet, dentes commotos firmat, UamIaL as ginsius;
dat;itemá oris vlcera (anat. e Aem.
nis profluuium in viris , noclurnasó, pollutiones,r iy
ribus allos vteri fluores Teprimit.Recen etur intr ta 5m.
na tefle qua cordi bilaritatem adferunt. Auxilaturpam, i
(vt Plinius inquit ) contra tormimum ác vifa |
dn puluerem igneredaiium;ér cum aquapotum. simile.
do ex vino potum,atit fi febris it,ex aqua
ignibus diuvepugnat. Sed eodem wedicanine [api
dunt lienem quoque abfumi.Sanguimemvejaentiuamg
ereantibus inedetur.. Cinis eius mifüetur vim m
camentis:(Piffas enim acreffigerat,vl. xpl.dus
cesqueextensat.Coralli meminiffe Galenumin :
1is de (implicium medicamentorum facultatibu, lim
mon repevi:tametfi libro feptimo de compofitione més
torum plura defcribat medicamenta ad indpientenjibis,
icos, C uppuratis, quacoralium exipium.
: gs XE |
reti zopdo aor * ABéd'erd por, LatiniCorallummmni.
3
xw
S
J
|
(] !
|
Mauritani, Baffad, Mergen, Besd, [iue Morgun
- etiam Hifpani, Corallio: Germani, Gotalln: Gali
Afbortpiyiue LAPISPHRYGIVS | CAPXCVII —
|
POM EE
Hrygiuslapis,quo infe&ores in Phrygia vtuntur,à qua rto cer 1
eiie remp agii qu folida corporis copage;intercedentibus: ena
in cadmia Vriturautem yino optimo perfufus, viuisque carbonibus obrutus : perflatur
donecmutato colore rufefcat:ruríus extractus eodem vino refünpuiiobse iterum, & trinis
ciend dendum tamen ne minutim confringatur, & in fuliginem euanefat.
adítrictoria, expurgans:vlceribus cruftas quadantenus inducit:am uftis eite. cetatpn
vtcadmia. ^ S ii ecd oc
infedhoril P
tur&i cr aliad í
eiusfacultate pluie valid
sn Lei ene c] wr d ed, bs " | dur
tlla. c SABES ASIVS-. CNET
A MM
: T: : : . e go LM :
- "imumactashabens. Eius flos falíu o fübauaeflammo lpideini dette im
inaliquibusalbo,inalijs pumici ici fimili;ad lureum vergente : admotus !ng?
habet vterque adftriétoriam,& modice erodentem. Admiftus liquida
diícutit.Long: validior flos exiftimarur. De cetero ficcatus flos veterav e
:
2
s , , -
* *
- In lib.Quintum Diofcoridis. 937.
*
excrefcentia cohibet:tetra vlcera, & füngis fimilia,cum melle expurgat:vlcerum caua explet, & expurgat
melle: centiaque cum cerato fiftit.Fit cataplafma ex co podagris,miíto faba lomento: & lien o-
Mlgiteo , & viua Ts Prodeft los cx melle phthificis lin&u. Podagrici iuuantur, pedibus infolio
3 excolspide ex oinditis. Fiunt quoque exco loculi, qui corpora erodunt : & luxuriantem carnem;
& corporum crafsitiem abfümunt,cám vice vitri in balneo fparguntur. Si lauare libet, cadmiz modo
» * i LL AMICI SEDIT ert AR] apidie
Tomsh jn commentarijs noftris fuperioribus annis Italica lingua confriptis, Afium lapidem mibi incognitum efeitecosgq, — 7.
gensé confeffas fuerim : legitimum tamen nuper Tridento ad me mifit Martinus Guidotrinus feplafiarius diligens
n aqui ac peritui:qui quidem Lapis,ni fallor.nullis prorfus notis ac viribus Diofcoridis defcriptioni veclamat. Foditur inTri-
dentino agro quibu[dam chalcanthi fodinis, quodam in monte non procul à pago , quem Leuigum mominant.Eft enim bic
*
éutus, noftreque fententie adflipulari cognojcitur Plinius libro 36. cap.17. vbi de lapide Afío farcopbago ita feribit.1n ffo —
Af;j lapidis
"gi gen
& vircs
lehrisynon tam facil fortaffe fuam prótuliffet fententiam libro de comipoft :quod fcilicet Affe petra
go flsfitilla mollis alba , C tenuifima materia, quam farina, qua parietibus molarum inbaret , fimilem exudant veteres v.
muri,rupes (axaque montium , ex qua fit quod Salnitrum vocant. Porro quüd becuon vere fit Asij lapidis flos,omni- i
bus js per[Picuum fiet , qui vem banc. accuratius expendent.. Nam praterquam quid ea. diuerforum lapidum fios eff, H
mulam babet ionem cum Afío lapide , qui folus , Diofioridis & Galeni teffimonio , florem fui nominis gignit.
Lepii, qui ^jfoz deis C? desvs Grec?» Lapi Afius c Afine Latini vocatur ; Arabici, Hager Afos: ltalici Pietra Afia. pue
N
Alloc rupi rw. LXAPISPJYRII... C AP. C.
prise: lapidis genus eft, quo es conflatur.Eligi debet eris fimilitudine, facile fcintillas edens. Vritux
3 fic.Melle irrigarus,molli pruna continue flatur follibus, donec rufefcat. Alijin multos carbones igni
4? candentes, lapidem copiofo melle perfufüm deijciunt,& vbi ad fuluam colorem vergere coeperit, extra-
-. hunt:efllatoque cinere; rurfus madefactum cremant, donec zquabiliter afsiccatus,, Kiabili reddatur : fi-
quidem Érpe facies fumma folüm vriturzita crematus;ficcatusque reconditur.Si eloto opus fit, lauari de-
- betstcadmia. Tam cradi,quám vfti vis eft excalfacere;abítergere ; ouíam oculis caliginem expurgare,
.— uritias concoquere;& concoctas difcutere.Refina exceptus excrefcentia in carne cohibet, fed calorem
quendam, & adítri&tionem parit.Ita vftum nonnulli diphrygesappellanc. Am
feré Lapidibus, C» metallis commiffus : fed
——— babemus ery[Hallo, berillo, Armenio,ceruleo,
natum,ade vt cum fofilibus omnibus L iidem bu
qui validam *
pesumero, c confiflentiag
20 Wecantur lapi
| ephthal;nicas facult, i
- bu applicantur, E iper Ree cel
pofdent à
*
e fluuiatilibus avcuis communem omit lapi-
m 5 tidem exicca irop videlicet ; in ei excalfactis decumbente,
tamen aliud quippiam eis vtimur;tanquam predictis, ad ophthalmicas , c» fiflentes tura fanguinem,tum walio-
m facultates, preterea ad glutinanda vlcera , cicatrice claudenda , carne implenda. Nam qui ex eis acres
: Jac». f 5, 9)
D* d "e
Lid
tum de-
.:— 0
E
, 8S8 And. Matthioli Comm,
; tum detrabendum,extentandum detergendum; valenterq, ficcandum, c» colli oz. d
Nomina. Latims lapis Pyrites nominatur: Arabibus, Hager al: fiue Alrufenastal c Of lapi ni |
Qreffuoff. ; T (tt Grai, ge ee
Aloe al arr fruc. LAPISHAEMATITE $; CAP. e Sap. |
IS apris habetur friabilis, faturato colore niger, durus ; & füopte in :
fordeadmifta,nulloquezonarum difcurfu. Vim habetadftrino Bios
tum,extenuantemq;. Oculorum cicatrices , & fcabritiam cum meli:
lippitudini,fractis, & oculis ctuore fuffufis conuenit Bibitur contra di
lierum in vino:S&cab ijs,qui fanguinem reiecerünt, cum fücco
riaoculorum vitijs apta. Vritur vt Phrygius,fine vino duntaxat. Modu: Coticulz Kei
bullisquibufdam intumefcat.Sunt RÀ Vaud ita adukétasit. Denm glebam, Men. leusfon |
pidis.cuiufmodi funt, quz eius radices vocantur;in vrceum figlini operis, qui fej indamQ fili
neat, condunt : paucaque interiecta mora eximunt , experiunturque fi ba Pass. 2
rem reddat;quód fi ia res fe habet; reponunt:fin minus,iterum obruunt,& fübi, ds zn
culum faciunt fiquidemin cinere diu dimitfus, colore mutato diffanditur. Coar ; bee
primüm (citSilibus venis:quippe in rectos venarum difcurfüs tefringitur. P" "bna : conf
colore habetinamque hic lioridum reddit, hzmatites vcr fàturatiorem, at4; cima Inge festa
nicurin Dee ian rubrica.Fit & & magnete lapide, vchementer ambutto, - M
metallis enafcirur, UNES Iponte natur
Nerei la H
pidis confid, yocatts Lapis, legitimus non eff, de quo meminerunt Diofcorides, e Galenus. Otiibpe biz ql; :
b ies in 2 ibus,apertirlocis.At legitimus foffilis eft, ctr fpontenature e
fanguinem colore imitatur, vude & nomencitim Gracis fanguis as aa dicatur.Huicperfimilisef, quem "
cuius bifforiam, e vires [Hatim poft bunc firibit Dioftorides ob cognatieniz vinculum, Foditur Venistn
dyeto , fed in pluribus Germanie, cr Bobemis montibus,prefertim in Hercynia [ylua:quin c in Italia Brix
peregrinis bonitate cedens, Vay-at tamen btc lapidi color,quoniam C niger c flauus, c ferruginis inda;
Hamatires f|» viperitifunas eque ac dotiiff imus Agricela in fuis de fofüilium natura libris diligenter adnotauit, Ha Kos
feizi materia, P42et in valle Ioachimica Regni Bobemie Illuffris Comes Ioachimu Schlichius,adeb eovefertas , vt inde
conficiant:quo fit, vt nil ald fit Hematites lapis,quam ferri materia. Qui ferrum auro ornant, C» à
matite scere nequeunt Namque ea aureas byatleas ferro prius circundatas firmant * poliunt,perindeacy
dente.Heiatite vires meritoria prodidit Galenus lib.o.fémplicium medi vli ficinquit. Porn talia
Hazematitz vi vnus eff bematites,quem vocant,a coloris familitudine id appellationis fortitus:ficut C» galadites » quada
fesexGal.— uy, folutusslacti fimilis con[picitur.Habet lapis bematites tantitm figiditatis, quantum babet adfiridimi.)
suf fant Medici ocularibus facultatibus lapidem mi[cere bomatitenm . Ac folo eo vti pofi palpebris exaj
cuim pblegmone a[pere fint reddita, ex ouo ipfum diluens:ac fi magis etiam per fami greci decotlum. Sim
anonem,ex aqua.Incipito vero femper à modice bumidis;per [beallum infundens.Vbi auteus, quid vires
xeris,magit ac imagis era fum efficies,ac tandem adeo craffum facies, vt fpecilli nucleo inungas, fecundum [a
euerfionem palpelra Hic idem lapis fimiliter in cote contritus, fanguinis expuitioni conuenit, ommibuquevl
/ | ficcussft ad tantum redactus fuerit leuovem , vt puluillumveferat , reprimit excrefientia,atá, eo nullus folo ac
fur. Egoverb ad ea que dixi, vfus fum facultate eius ex auffu qualitate comperta , cian mox experientia
vellem numquid rete conieciffem. — Et ip(a quidem oculorum vlcera , folus per fe cicatrice wdudit(.
Hxnaice vi compreben[um eft )attritusceterüm aut affufus , aut inumcus:nam c id experientia expl babeo : bat
1es ex Alexá- pug, Miris item laudibus extulit bematiten lapidem Alexander Trallianusficinquiens. Ego fatré nouifitqum
dro. theriaca;alijsque pretiofis antidotis multos curaffe lenibus vfum medicamentis , e prefertim lapide bamat
tem eo [um in bis, qui largius [anguinem vegciebant,cum fucco punici mali , ér granis, vel cuia
15 is
Aemnatites lapis,quo omnesin vniuerfam medica officine abundant,quoó, pidlores, c» "hs eid
Kio
Gu
Nomina,
vi crum
— enus Alexander lib. 7.cap.1.Hie lapis Grac sioe apa (rnc Vocatur:Latitt, Lapis hamali
ey
Aílios tx 1e7óc. 24 IT
T ». P gmulatar:
S Chitos lapis in Iberia Hifpaniz gignitur. Probatur maxime, qui croci colorem
füapte nacura fifsilis,concremerito,& alterno coharentíum venarum 61e
tuoniaco falifimilis. Vim exhibet hzmatitz, fed ad omniain firmiorem; quin
* ,
Inlib. Quintum Diofcoridis. 959
1s&e perfafuszad procidentia, rupta,item genarum crafsitiem,& vuas oculorum, magnopere efficax cft.
^ à jT
Chiffon Lpidem,quem tradidit Diofcorides gigni in teria (vt Agricola vir clarifimus ej author ) non folum in pluri. Schiftilapi-
$2 Heroynia fylua locis feditur yo in Bobemia,vbi Cr nos quoque cum adinuenimus. Ceterum cüm de viribus disconfid. &
aim bemaiite certet, bic eius vires nobis fupplere poterit. Meminit Schifli lapidis Galenus lióro nono fampliaum medica- "^"
menterum. fic de eius viribus differens.Lapids bamatit perfimilem vim obtinet. , verum infirmiorem is qui yocatur fcbi-
fousac pofl eum galachtes. At melitites caliditatis etiam nonnibil,vt dixi,adiunxit. Vt itaque vnu/quifque ipforum leui-
ter ac fenfim ab bamatite facultate recedit,ita ad oculas fimiliter in v[um ducitur:efl tamen mitior. Porr) mitiorareme-
diapartibus eriamnum pblegmone afflictis femper gratiora [unt , atque iucundiora:ceteruni liberis lam phlegnianepar- :
16 ribus infirmiera quàm qua per/anare. valeant. Aibos ex aecócit Grecis » Yt Latinis Lapis febiffus , Ov Italis Pietra fcifsile Nomina.
Mm bcis LAPIS GAGATES. -CAP. CIII
N gagatarum lapidum genere praferendus qui celeriter accenditur , & odorem bituminis reddit. Ni«
ger cit plerunque, &fqualidus,cruftofus, perquàm leuis. Vis ei molliendi, & difcutiendi: deprehendit
fonticum morbum fuffitus:recreatque vuluz ftrangulationes : fugat ferpentes nidore : podagricis medi-
caminibus,& acopis additur.In Cilicia na(ci folet, quà influens amnisin mate effunditur, proximé oppi-
. dum, quod Plagtopolisdiciturvocaturautem & locus, & amnis Gagas, in cuius faucibus j lapides in-
19 ueniuntur. TEY- uM
Apidem,quem Gagaten vocant,in comitatu Tirolenfi G ie non long? ab Aeniponte ( Gerimani Vpruch, dicunt) bx rud
jn quodam torrentis aluco repertum ,oflendit mibi primum clariffumus medicus loannes Petrus Merenda Brixiapus, 09?
walls pror[us notis à Gagate hifforia diffidentem. Nám praterquam quód igni admotus confeflim accenditur. flammam
queamtrabit, ac bitumen redolet, (qualidus eft c niger,cruflofus , & perquam leuis, Hoc fcatet tnvifuerfum Flandria,
ues vbi lignorum penuria incole hoc tantum lapide ignem fibi comparant. Foditur boc tempore etiam in Italia
» Ecuius fodinis nuper ingentem glebam mifit ad me Tridento Santus Santinus diligens pharinacopola ad
Ceralg infrgnium: Fuchfius vir alioqui eruditijimus magno errorepittat ( vt libro primoretulimus , ciim depiffafphalto Yuch, eztot,
-— ifereremus )Gagaten in Tirolenfi comitatu repertum , effe pifJappbaltum.. Verum cur ego in boc ab eo diffentiam , citato
3o nuper loco latius oflendimus. .Porrà idem im libro de componendis medicamenti , quem nuper auum edidit , Gagaten
eene effe faccimum illud migrum;quod nobis vulgà Ambra nera vocatur.s ed in loc fimiliter eum (pace [ia dixerim) bal-.
lucinari cLarims effeopinor,quam vt pluribus demonffretur. Nam vt omittam ab [urdum mibi plane videri, quid fuccinum.
lapidu nomine dignetur, illud non eit (qualidum , med, cruffofum, fed im fuperficie potius leue , c lucidum fatis apparet.
Sunt qui exifliment fofiiles quofdam carbones,ques in pluribus locis effodi in Germania tradidit Georgius Apricola vir do-
difinus, Cr in fofilibus medicamentis indagandis bodie facili primceps,effe lapidem Gagaten , quod carbonessj non aliter ,, Cetbones
quam ? Li rigne accend. V um bi fl non edant, nifi follibus excitentur , necvllum Liu £fles. nom.
effe Gagaten,
omendauit Melues d.
(00 Gagatalifloriam , jr vires tradidit Gal. libr.g.defi
dz
ant. PLaneque vifum eff mibi
ei J - ET
da in medicementis fibi viribus mutuisre pondemt Thracius
Gum apdem [dem viribu eje predium quibus Gagatar, abdidit Thracio lud peculiare
V og pce Mur pore ! Gagate yan acidis. Vim que dmi; :
: 2 Pipino i igne inflammetur, »meroguer. : ex ibeatua : vinum seid r 225 4d eda
[4 dezaxtur,reprefo fud que arteriarum pulfa.. Nonnulli Gagaten ad polinis tenuitatem terunt , feptem- €:
g: dyehus colicis vino propinant drachme vuius pond. » Grintegram refHtuunt valetudinem: poculum intes.— Goles
oae ume ates bibunt. fd m vapore fuffientes. Sed quoniam. t sebquandam nonni fmilicudenen,Lepidern as
6o ita pell hs. " degit cum is. EE , " 2s arts daymerito bi
- "aliquid de eo nobis disendum efe duximus. Repertus primm Achates Hin Sicilia uta Achaemfluin, 25e B6 Acker lapis
Álivendicanie Lapisbievaris conflat caloris rfe ui immi rudi :
Nt imaginum fermas matura tantim peniilo.Id quod maximé teflatur Plinius lib capite primo , vhi fc holat be
isdem ojala qaot mg Kg Nf
: 5 « : fpei non arte, fed [ponte ture ita Curretibus maculis, vt May-
fuguoquefoneuli fua redteemurinfgnia Hic iit oltm f entqua efe ebat ro B T
s. ocatur enim pha[fach cbates,cer, tes,di oxok I; zi »bemachates,corall Duy Cid emus alis : ES tis no«
m columbos,quidam cornua,alij arbores, alà [auquinem,monnulli coralliuim coloribas 4 fe. eii dcji Ach ina
x S * Lr pw - « h, * ai L * z * 7 Pro Ac s:
* Pr Plinius eff autor contra fiorpionum in. Quod in Siculi vtique d;deri Bride ne poi Athenis
"
Mmmm tu (cor.
960 And. Matthioli Comm, '..:
tu (Corpionum pe[His extinguitur.Et in India inwenti contra eadem pollent, cy alij ES
deff ocillis.Sitim quod, (edant in os additi, Leonine pelli fimiles;potentiam ken ies m iMi She in
euntur.In Perfis vero fuffitu,earum tempeflates auerti, C preterea flumina fifli. Ar, em habere CH,
additi, vefigerent. Sed vt profint,leoninis iubis alligandos. Abomin, byena peli mi, cd fate
» quid domils, 1.
Nomina. fint.Sed qui ynico tantim colorenotutur,inuictos atbletas reddit:hactenus Plini NES ODNTPAS di rd se
tini Lapis Gagates. ocatur:Italis Pietra Gagate. "DIM Lapitsqui Gragiy Missa amy Las
Aiboc Üpazlac. LAPIS THRACIVS. CAP ese R
TOriada. | ApisThracias dius, nafcitur in flumine quodam Scythiz,cui Pont eem Ks
i.terra, ditur aquaaccendi,& t oleo reftingui:quod in bitumine accidit, Ec et. Visei Gigate Tg.
we mM
Thracij lapi- (Qn Thracium lapidem offenderet in Ytalia;bactenus profecto neminem inueni dM,
: » inueni ; T PI oM,
- o vidiffe,aut inueni[e teffezur, compertum babeo.Eius mentionem fecit Galenus oue D í
medicamentorum facultatibus, vbi ita fcribit.Ef C alius lapis,cuius meminit Ni, 2
ien ratur candenti Thracims igne, C ? t Nicander huncin modum, s
Poff madefiat aqua. flagrabit totus:at idem d !
Mox oleo affufo; penitus reflinguitur:adfert MALE.
Thracius bunc ad nospaffor de flumine , nomen 1
Cui Pontus. à
Verkm nullu eius in medicina v[uu:meque Nicander prater graucolentiam,que fufftuferas fugat,qui 5 M
: hac Galenus.Caterim nos Tbracij lapidis hifloriam potius fabulofam,quam veram cen MAP - ni.
s Bgazxíecz Latinum, Lapis Thracius: Italicum , Pietra Thracia, dieci 2d - :
suain LAPIS MAGNES. CAP.CY. dh
M^?zs lapisoptimus eft, quiferrum facile trahit, colore ad corruleum vergente, ER.
modum grauis.Datur cum aqua mulfà trium obolorum pondere, victa aii a idtm
quimagnetem crematum pro hamatire vendant. eu M
Magnetis la- Agnes lapis Heraclius, C Sideritis quod, dicitur. Magnes quidem ab inuentere(vt Nicander eff author semina" "E
chem 'gno,qtii primus in Ida monte ividoa INE ditis 2 Magnefia Miam ecmatibur
bit.Heraclius vero , vel ab Heraclia vrbe, vel ab Hercule: yt enim Hercules immanes domuit bellas ,viri
Magnes ferrum viclricemrerum materiam ad fe trabens,fubigit, C» tenet. Quas ob vires Sideritis quod didturgapwír. — !
Sidetitis la. 7! Grecis eídupos appellatur.Nos antem vulgari idiomate appellamus Pietra Calamita.Foditur in uHjaa —
is. cr in varijs Germanie,ac Bobemie loas;etfi [epe caf inueniatur in ferri fodinis.Prefhat qui ex Mactdonia, *
-. i£ illi conte : bitur:fed omniumpreflantifstmus eft Indicus , C* Aetbiopicw. Dijferunt Magnetasulu
- "ne aut niger efhyaut caruleus nigricans, aut in migro rufus , aut contra. Optinii eff mas,qui nonmodà celerimi
vum , [ed etiam vim [uam in id adeo transfundit vt poffit alterum inherens ferrum ad fé trahere: quofit,vt [api
cum trabat,adeb vt altera alteri (ubpendeat,nullis appofitis adminiculis,ad duod. fquenum r
libre 34.cap.14..) Arfinoes de Magnetelapide templum concamerareinch uera, kii un eui m
^ oidtaig : Ü
o conflata tanquam diuino quadam miraciloin aere penderet, ita eceptiuptl Trait inque Mage prin F
fero conf qu pen eptis popn ida
grande Merser vim fon? contrariam babet Theamedes laps n Aethiopia montibunafens, Yun va à manto
VHP*-^/ 7 quippequad appofitum.fibi ferrü confeffim abicat re[puatá,. Quofit, vt qui calceis ferrea per magnetiemm
uou pelas fubmonere nequeant:per alium ver, ambulantes ymunquam pedibu confiant. velutisripidiane
: ne fortafia quifpiam cen[eret id effe fabulofum.cgo quidem fateri poffum,me Magnetiefruftum habere
Magnetis vi- fuperius diximus.Magnetis breuiter meminit Gal.hb. 9 fimplicmedic.fic inquiens:Ex lapidibus Eg"
zcerGsh — peradea,qua vocant, ad[imilem bematite vim obtinens.Lapis,qui Grecis. íboc puaryriiric ir ipta t
Nomi — eyes Magnetes, Cr Heracleus appellatur Arabib. Hager almagritos, en Magnat hi Itali Petra magnets
Med mx. — LAPIS ARABICVS. :
A Rebieus lapis :snaculofo ebori fimilis. Is tritus illitus hzmorrhoidas
optimus. — :
IN [tem batenus vidi,nec reperi Lapidem qui eburneam nihi oftenderit faciem
PREPSS lapidem boc tempore conuehi in lpaliam, Ejus tamen uomen Gracu eft dtos
Italicum;Pietra Arabica.
hi
Inlib. Quintum Diofcoridis. 961
Alloc a aer iw. LAPIS GALACTITES. CAPCVIL
E Ala&itesappellatur,quód la&eum fuccum refadet:cinerei tamen eft coloris,& guftu dulcis. Ado-
culorum fluxiones,& vlcera conuenienter illinitur.Oportetautem in aqua tritum , pyxide plumbea
zecondere, propter vim glutini,quod ci obharet.
Allo: dui Tw. LAPISMELITITES. CAP CYIIL
Meis omnia galactita fimilis, hoc tantám intercft, quód dulciorem fuccum remittit.Eiufdem vr
1o 2 V3 galadtites effectus. |
AlaBiten,item Melititen;etfi antea me non vidiffe fcripferam,dum tamen in Bobemia (um , vtrunque ex Mifnia eb
amicis accepi. Alter tamen(vt Galenus inquit lib.o.fimplicium medicamentorum ) Galadlites vocatur , quod in fuc-
cum folutus Lact [peciem reddat:quemadmodum alter melitites,quid fucci dulcedine mel guflu repr efentet.Galactite me-
minit Plinius lib.37.cap.10 frc inquiens:Galadlites ex vuo colore lach efl.Eandem dicit leucam, C leucograpbiam appel-
1 laut, cr fjnmephitztritam lacis fucco, Cr [apore notabilem.1n educatione nutricibus lactis facunditatem:infantium quo-
que adalligata collo (aliuam facere diciturzin ore autem liquefiere.Eandem memoriam adimere dicunt. Mittit eam C A-
chelous amnishac Plinius.Ceterum, vt teflatur Agricola,non folüm reperitur Galadtites in quibu(dam Saxonia monti-
bus,in Germania, fed etia in quorundam [luminum alueis, pariterque Melitites.Lapis ille Grace Aloe Nau Ívnc , Lati-
mi Lapis GalaGlites:Italici, Pietra Galadlite vocatur.Hic verà Gracis toc aeu (vus, Latinis Lapis melitites: Italis, Pietra
Melitite nominatur.
Alec paolo, Doc. LAPISMOROCHTHVS. CAP. CIX
tc molli,& facile liquefcente,lintcones dealbandis veftibus vtuntur.Spiracula corporis obftrue-
revidetut:conueniens ijs, qui fanguinem cxpuunt,co-liacis , & veficze doloribus, cum aqua potus:itidem
fluxionibus vuluz, & impofitus velleri.Mollibus oculorum collyrijs mifcetur:explet enim caua, atq; de-
lachrymationcs fiftit.Idem cerato exceptus, vlcera, qua fiunt in teneris partibus corporis , ad cicatricem
go iiduco i
Orochthum lapidem nonnulli galaxiam vocant , nafatur ( vt inquit Georgius Agricola, acerrimus foffilium inda-
gator)in Saxonia Germanie.Huius fruflum non paruum ex Mifnia mifit ad me Georgius Fabritius, vir quidem
dodrina, Cr virtute clarus, nullis deficientibus notis ac viribus. Veruntamen cim nec indenec ex Aegypto , quod fiasm,in
Ytaliam deferatur,cur plura de eo dicam,non babeo.Porrà facit Morochthi lapidis adshringens fecultas, qua cruentas veie-
ieitiones fi[fit, Cr corporis fpiracula obfiruit,vt alterius quoque lapidis hic mentionem faciam , admirabilis [an facultatis
dofiumfiatturas.. Siquidem tametfi perfratta offa a Chirurgis mon ante quadragefimum diem fanari folcant,comper-
- o9 gumtamen efl à compluribus in Germania,ea proculdubio (anari triduo , aut quatriduo buiufce Lapidis poti fefquidrach-
ma pondere,ex rubro meraco cirm manc,tum ve[peri batflo.. Sedinterim os fractum veflaurare, equate , ac a[ferculi ay-
cumquad, munire operpretium efl , Cr affectum locuim illinire vnguzto e& Geranij vadicibus caeruleum florem gercutis d
ladentis (uis axungia» ficcatis prius radicibus, d in puluerem tritis, C» déinde ex axungia prefcripta in mortarittn exce-.
cera odorata imbuto, c? fracto loco adalligatur.Eff ita, Lapis is logus perinde ac bttina-
Mo? thus lapis,quem aliqui galaxiam;aut leucographida vocauerunt,inzEgypto nafcitur:quo;vt-
"i
H
:
m
Hd
1
T
Ay laltritrmetiimn lapi sui Romanam rmt alfa, Halirentu timens ui rco pim
Galactitz , &
mehtitz hift.
Nomina.
Lapisad offi-
um fracturas,
illum Alabaftrite —
Alabaftriten effe, quo bactempe[Tate torno varia fimguntur vafa, quibufdam Jübnigricantibus venis difcurrentibus, coníd.
Pelucdo leuore,materia vero ade) imbecilli,vt parum collia facili frengantur. Quandoquidem lapi end rree-
- Mmmm 2 candidi.
962 And. Matthioli Comm,
Alabafriee — Candidior.Probatiffimus veró in Carmania,mox in Indiasiampridem e» Syria, Afiaque yi
viresex Gal, torein Cappadocia.Probantur quam maximé mellei coloris in vertice maculofi : bac p in ice
prodidit Galenus li.g.fimplicium medicamentorum Jfic inquiens:Et alabaflrites vocatus vipusi
Nomina —rurcombuflus. Quidam eum bibendum dant, flPomachicis-Is Grace Aoc 2a, HH
Bac pira Latin Lap a e
talich, Alabafiro. iiio. 7
Aiboc Bui Ttc. LA P.LS L.HiYlL I.E S. B
HERR
Apisnomine Thyites,in Aethiopia gignitur, fübuiridi coloreiafoidem im; aee.
à Le fuccum reddit. Vehementer mordet:tenebras, quz pupil eia diluiturune
: eme
Hyiten lapidem neque ipfe bactenus inueni,neque ab alio compertum [iio, Oy "ries
Fachfio male L5 eft. MÀ €um ni iue Diofcorides.Verumtamen Fuchfus "nid fries ^ Ad Atthiopiatantim yy,
o la- gesgedicamentorum , quem collocupletatum fecundo edidit , lapidem Dioforidi Thyiten Án. rd
px A * quam lapidemillum ceruleit,qui Italis vulgó Turchina;alijs verà Turcicus lapis appellatur , vt E
apertà declarant Lafpis inquit; Galeno duplex e[P. Vna fubuiridis, qua Diofcoridi Thyites st ali difusi !
dicitur.Tbyites autem non eff nifi ea Vapidis [Decies,que quàd aeri c colo matutino autumiai fimilis fit boc eflc,
lacteó, [uffu[a 3spiQuza. Gracis, Iumioribus Turcica, Germanis 8 ürdted nominatur. Quasi cert) appe Jit bocef ami ;
e] ex Thyitis deprauata voce promana[fe,originemá, [uam duxiffe. Altera viridis, que fic dicta €f quia viret, vifi
cim funt genera, que alibi à nobis funt ordine explicata. Quintum autem eenw eff Tutcica viceté la de : Pini.
mus.Haitenus de Tbyite lapide Fuchsij fententia. Que [ane mibi llí rationibus vefellenda videtur. fons :
noninuenioquod Galeno Iafpi in duo genera digeratur, in viridem [ülicet , c fübuiridem, vt illi Fudfus ;
ipfum viridis tantiim meminiffe conflat lib. 9. [pmplicium medicamentorum , vbi de eius facultatibus differi,.
flat,quid Galenus eodem libro in commemoratione Tbyitis lapidis ex Diofvoride , bunc colori efe forilat fugi
dammodo, vt lafpis:fiquidem Galenus eo in loco Diofcoridis verba refert, vt ex capitis illius titulo quifquece
tefl-id enim ita im[criptuin legitur, Trepi l8 Auoguopid'u üvírov: DeDiofcoridis Thyite.Pretereaequid? nef )
ille Turcicus pofüt effe Tbyites, quoniam bie ttm Diofcoridi, tum Galeno coloris eft fubuiridis , non aut,
vt ille. Ad hec fi lapis,qui aepiZeov Grecis vocatur, c qui veré Turcicus eft, Lofbidis genérilus aff patur ( s"
Fucb/ius afferit non videoquo modo fieri pofiit; yt idem fit Diofcoridi Thyites : qui a nemine, quod (Gam , in
genera vecenfetur.Poffremo mibi quidem non videtur verifimile,quodTuraicu lapis àTbyitis deprauata
peritzquam enim;quafo,ille voces habent inter [e fimilitudinemcert? nullam. Quarepotius adducor , vt credam.
pellationem fluxiffe ab Italia noftra lingua;nam quemadmodum in Italia cernleus color , quem propria cadit
volun; vulc turchino vocitatur:ita etiam inibi lapis is, de quo fermo efl à colore,quem ceruleum babet, '
. 0. Hatur.Ex qua nomenclatura pofteafaali factum effe arbitror,vt eundem lapidem iuniores Turicum
. Nomina: — adi foil imitatione forta[fe ducti Germani ipfum S ltcfeg dixerunt.Lapis,qui Graci Mihos ofrncs Latini
d Thyites appellatur. iR bao * nent RE
Al«iax LAPISIVDAICVS |
LapidisIudai
ci vircs exGa- : RT "ee ; nd de dy xe
leno, etiam ad eos, qui in renibus fimt, Galenum fecuti, qui libro 9. de fimpliaum medicamentorum fa qlta
ciem ac vires deferipfit, his verbis.Efl C» alins lapis viribus valentioribus in Paleftitna Syria prouentens, colre
cie concinna,lineas habens ceu terno dutas. Appellitant eum à locoyin quo naf confueuit,Iudeicum , vtunt
lapides in cote foluentes,C* ex aqua calida tribus cyathis potui prebentes.Sané iri quibus tis experti
$ quod ad lapides ve[ice pertinet:verum ad eos,qui in venibus berentsefficax eft. hioc Iafniicccita Grati
Nomina. nuncupatur: Arabibus, Hager alyeudi, feu Agiar ee sore e Gindaica: Gerihatté
Misduar — LAPISAMIANTVS — CAP. CXiHL
me x ait ^ , ^ WEE yg.
; -— A Miantus lapisin Cypro Bafcitur,ciffo alumini (imilis:qao, vtpote flexili,celas,&velatant
: A cet UNSER nes inicéta ardent quidem, fed dis inuicta fplendidioraexcum- *-
Amianti lapl V. 45i; Ami epru ia appellari cepit, quid in ignem coniectus non modo non comburatur , ibilque fplendirà eniti :
dan ue |. orum ii a ir ra Mem vocatur Aslefis quadin uii
elychnio impofitus,non folum extinguatur dum aliquid olet upererit, fed nutiquam comburatur. dem larg
neturytexitur.. Quare ( vt Hierocles literis commendauit ) Brachmanes Indorum Philofophi, ex eafb hay, aiit
^o Vefesex A. VE diuinitatis [D pofleritati de fe relinquerent. Ex eodem quondam etim fynelr gm WM 1
manto. — imdutiinrogumimponebantur , Vt corporum cinis , a lignorum cinere feeretus feclujueque, feu m e
/ - — Plinius, vel author quifquis ile fuerit y à quo tranfiripfit, manifeffà deceptus efl , quid. putarit e um
Plimjemor. farpararitels. Namislibro decimonono,capite primo,de eo ita fcriptum reliquit, Inuemuma Pic n e
gnibus non ab[umeretur.. Viuum id vocant , ardentesquein focis contittorum ex eo vidimus mippase
jplendefcentes igni magii quam po[fent aquis. Regum inde funebres tunice corporis aulam abrelqu Pr
féisur im defertis , aduflisque Sole Indie , vbi mon cadunt imbres , inter diras ferpens, 4f
Inlib. Quintum Diofcoridis. —— 96;
cetero colos (Mende[üit igni.Cim iuuentum ef , equat pretia
rgarit arum vocatur autem a Grecis Asbeffi ex arg ature, Anaxilaus attbor e[L ex co cir-
didatam arborem furdis ictibus, qui non exaudiantur,cadi.Ergo butc mo principatus in toto orbe:Hac ille. Que tamen
partim fabulo[a partim vera apud me (unt.Obtufi nimtrum ingeni) cljet «vedere lum aliquod igui impofitum ton avde-
refed tranfeant bac vna cum Salamadra fabulo[a bifleria.Ego autevn id erreris eeniffe cenfeo ab Amianti lapidis effe&iu. Linum. viuá.
Cion enim vidi fent antiqui ex eo Lamina duci, C telas, C mappas imde parari,linum viuum lapidem bunc ab opereeos
appellaffe credendum efi:ojfvcima ac medici Alumen plumeum vocant id e//e exifimantes, quod Grecis ffiledicitur. sed Alamen plu-
mee quidem iudicio, falisntur, cim plumeum alumen 3s vocatum nulla ad/Irisgenti vi polleat, ed acri, uec in ignem cog, €»
ieitum comburatur,quod Amiantsef proprium.1n bac vulgari opizionc eco quoque vna cum plerifque vei metallica fty- -limen-fin
10 diofis iampridem verfatus um, donec clarifmus medicus Lucas Ghines lezitinum alumen fafiile Pifis ad me mifit , fce Gc &Amisn-
adc) Amianto fimile, vt nifi adflricoria vis, qua pollet,ipfum ab Amianto plurimim differre guffui indicaffet alterim [4- vum differüc.
ni ab altero difcernere nefawi(Jem. Nibilominus Cr ex co difcrimen cogno[citur,quód boc in ignem proiechum fLatttn exuri-
parie veró nequaquam.Hinc itaque fit,vt baud dubie credendum ft Alien pl vocatum legitimum e[Je Atnian- ;
tuni. Ceterüm non de[unt impoflores(vt auctor eff Brafauolus Ferrarienfis )qui lapidem amiantum finplicibus muliere Fus impo-
* luoflendant, vendantque fepenumcero pro ligno Crzcis scruatoris noftri. 1d quod facile credunt cim igne non comburatgr, 0 727-
quidque ligni modo plurimis con[let lineis intercuv [antitus. Meminit Aint Plinius libro 36. cap. 19. ylà fic inquit; A- Nomi,
miantus alumini fimilia nibil igni deperdit.Hic venefics vfiflit omnibus priuatim magorum. Eius nomen Grecum 2i6os ü
dujarro;:Latinum Lapis Amiantus. Italicum, Pietra Amianto. ;
Allo; cázrgeiooc. LAPISSAPPHIRVS. CAPCXIV.
garum insentu,difficle textu propter breuitatem.Rufus de
S Apphirus lapis percufiisá fcorpione;potu prodeffe exiftimatur. Contra inteftinas cxulcerationes bi-
bitur.Excreícentia in oculis vuasque,& din inhibet, & ruptas membranas cogi.
S jrus gemma colore conflat cyameo, perquam translucido.Lapit efl omnibus notus quod annulis, ci torquibus,que c. ouis
gestantur, frequenter inferatur. Plinius Sapplriros aurcis punctis coluccre fcribit libro 37-&4p. 9. Veruntamen bac ius Ed
atatenullum bactenus vidi Sapphirum ,qui aureis colluceret fcintillis,fed colore tantum cyaneoyadaiaitis modo translu - :
cido. Quo fit, vt putandum fit aut noflri v[us [rphiros effe (amos gemm.as fapphiri emulas : aut bec inveerraffe Plinium
fatendum, quid fortaffe caeruleum lapidem peculiariter vocatum, quem Manritani az.ulum vel laz- ulus dicunt,pro Sap-
3o pliro acceperit. Nam nullus preter bunc inter gemmas aureis emicat faintillis.Sappbiri vires perquam breuiter perftrinxir Sap. vires.
Galenus, cim tantüm ad fcorpionum ictus baufIum prodeffe firipferit. Caterith adduntur boc tempore in medicamenta *
adcor facientia , Ór in antidota , que aduerfus venena , cr pe[lferos affectus parantur , non mod) f apphiri, (éd (imaraodi
rbusculi granati,fardons, byacintbi fi prater medicorum fpem ,potantes llant:queà I
T fardonij,bya 1 tfi preter me »potantes plerunque fallant:quod rare ad;mo-
dum fint feplafia, que buiuiodi gemmas agno[cant, c» legitimas habeant. Caueant itaqne medici, nedecipiantur, 1c. Semmaram,
mim fiet, fi vbi ijs opus fi f itifíi bate fdeiconlaluerint sesear; n ; ramentain ——
- ast lis bmi 20 j $ TH PE EIWWATUTE YAtheHtA , quein fg. or dalei. n
plas babentur,adulterijs Cr imposturisnon vacant. Adde, quód plerunque alterum alterius vice fupponumt.Putant enim caca. we * S4
ehryfopatios aureo » arms effe, qui tamen amethyflum colore veferunt. Preterea ob[eruandum efl,vt
emm, pred. »quimC» margarita, coral fuper lepide porpyritezam.- ,
LJ "7 4 rJ 4 4
diu atterantur, v/quedum redigantur inpuluerem tenuifrumi pollinisinflar.Et faué aduertant izcdici, quibus ctia eff , vt
j 1 " . diia im 3 : f
46 plus bonoris,quam auri " - Nam fi id incon(ulté fiat , derafis delipiagis.. Corallia v
q'ie eneis mortarijs ferreisque piftllisseris € ferri fcobs coralljs admiffa, noxium £f venenofum reddet dni: eomisiida,
magna egrotantium jaura,. Quandoquidem vidi ego fepius mulievculas,qua coraliia e wargaritas in eneis mortarijs "
contriacrunt,& fubinde fuis «grotantibus propinarunt,qui js deguftatis in maxim dedudii ifiarimen. Quilapi "ca ,
Mss easperos Grecis, Lapie jappbirus item Latinis dicitur: Italis, Saphiro - 4" Nomina,
Alloc aapé roc. LAPIS MEMPHITES. CAP.CXVY. Me Íroe
«uie
MEssphisesin &gyptoiuxta Memphin inuenicutcalcolorum
k dunttrito, & lito, quz vrenda, aut fecanda funt, fine i
Alssómiw. — LAPISSELENITES. — CAPR.CXVL
Elenites lapis,quemaliquiaphrofelenon appellarunt,quoniam noctu inuenitur lunz imaoinem v
LIE mpee vy RAP ERE T Nicicur i ursbie didus,tra Ges e
ramenta comictialibusin pocu dari iubent.Eo ccu geftamine ad amul lieres vtu Atbores adil
ligao codem frugiferz redduntur. —————— ndo.
e» Mimthioleihude quod iam adnexa mn dferer pma valuearis eb ife irs Memphis
Lam, qui. ü? Galitia 7 vhi diui L " pu inmtuilerat. 1 J n ici.
Loses erepti gn esci a Ires yr Spe eo
dde Lapi Coyfalum telis i mentem redigit cimexpetaturidfapiuin
a nities rigent, g sede pip aames Grac delere ec Plnj dero entenza, Plinjemten. -
" á 7 fed. o ipfo bumer qui ice - ^aa PS Ü li «d, oral id gems aide, ipu
Mmmm sg tem ary
vhi
."-
964. And:Matthioli Comm) —
z|
zem cryfeallum ex bumore omnium puriffimo fam? conflat quüd omnium gemmarum darin ,
Probatur fic gigni, nom autem(vt Plinins inquit )ex glacie, vel niue:quoniam vu aqueque lacer LI
pore concreta in algidiffimis montibus, quibis nec byeme,nec efHate nix vnquam sels : TUAMIVRIS eger
vuatur iquefát tamenin calidis locis vepofit,non modo ignis, fed folis etiam calore.Na s idi CP'ftndi ani
igni vel [olibus admoto,fi niue aut glacie concrefceret:reperireturo, tantum in pope: i Pm Cr loni
uero citm reperiatur etiam in marinorum;aliorumó lapidum, metallorum fodinis in Rif enia nini. Vtrim aig.
pro. Carmanias C in Nerone, & Chiti rubri naris infulis quin C» in aeris, vbi fégesferitar, vli a Soc
falli glebas fodere bubalai,liquido fan? cüffalit,ex alia materia gigni cryflallum , quam rei pun
praruptis montium. fcopulis inuenitur fuperficietenus cobareus , ex purifimo Lapidefcente d Siquidos .
"Te concrefiere mon dubitaterim:quo tamen tracfu teporis pluuiarum impetu,que in pr. nori Ma * in Yiferiu in.
dunt terram depudari crediderim. Quapropter non temere dixis Plinius, liquido [e affirmare pofEiieari o í
C fGadebimuijs,vt plerunquefune pendentes id extrabant bomines.Huic alia accedit vatio, rina. '
Cryftal.hifto. cryffallura vero illico fabfidat.PorrbPliniane fententie,pieter bec veffagatur apertiffimé Iulius Solis cop oz
exSolino. — fis verbis. Ille c cryftallus quam licet pars maior Eroupa, C» particula Afíe fabminifiret,prediofii «2.
dit.Deffinatur ad poculazama fert calorem precipue quamlibet nibil aliud quam frigidum, patipofir, f :
tur. Qui eligunt puriffimum captant,ne quidvufum neue nulilumsvel [pumis obfrtum arceat. perjiai —
vitia iuflo propcafror obuoxiuim fragilitati magu faciat.Putant elaciem coire, ci in ayflallum corper, vare
fita foret nec Alabanda Afia, nec Cyprus In[ala,hanc materia procvearet. Quibus regionibus intei i
uia Augufti ad magnitudinem centum quinquaginta librarium inter capitolina donaria eyflallum dedicanir.
Cryfalli vi- Jfiinum illud exiftimant, quod album c? aqua clariffime modo pellucidum vifitur.Vis cryflallo adflritoria : i
resexGal — Hi paluerem teuuiffinum tritum vtiliter dyfentericis ex vino auf!ero. Albavteri profiuuia fiflit; lac vero wtria
Cauerium — qmod Tridentinis mulieribus didicimus Fiebat quondam antiquis e Cryflallopila,qua aduerfus fulis r.
. exCryflallo: dij; corpora vrebant,igneinde conditato.Sed js tauritm id cauterij genus admouebant, qui candente ferro
: riveformidabant.Sed C nos buiu[ie cauterij periculum fecimus,non [ine egrotantitm, c» afuantium admirati
Nomina, ^ pui Gr icis y [boc propri rs Latinis lapis Memphites, Italis Pietra Memphite vocatur. Qui vérü silos conis
pie felenites Latine, Pietra félenie,Italict appellatur. Acts c
: TELA LAPIS IASPIS CAP CXVIL
52 quzdam finagradum imitatur:alia cryftallum, colore fimilis pituite: gie
ob id vocatur aerizu(a:alia veluti fumo infecta, qua capnias exargum PN
zeíplendentibus precingicur, A flyriosappellata:alia rerebinthinz fimilis,qua rerebinthizu
vues callaida gemmam zmulatur, Omncs amulcta effc traduntur, & accelerare p
pena. TU » : S MES
0E dilige |
Eua copiojo,aut glatico pingui firmilisid efl viridis lacfe fuffafa. Alia purpurea,qualis mafciturin Phrygia
f floribus tina qualis in Ida monte profundiffimis fecubus foditur.Alia ex purpura corulea,quali i
- "docia. Alia ex rubro nigra. Alia iecoris inritatur colorem que fi [aturatiore coloreveperiatur , lineis eitfüe
€ nigridngi folet. Quadam minem imitatarutilis punilis ve[pergiur. Quadam onyche pungiur , aut ex al "4
fpireflex altera onyx proinde iafponyx vocata. Alia cuius ater, parte fi Itera viridis y nay
Ajidum genera longi plurarecenentur, quam qe a Diofcoridedefcribuntur. Quandoquid jn
Iafpidum na. fed t4 parte Virejat.In fammma varia eft Lajfpidum netura.Suffenfas ad plura valere aiunt. 5 neupt ad
tura.
* fluorem,ad protezendum comeptum,é partum ittandum, veneremó, inbibendam, C fel m,
. : Nec defuut [uperflitiofis qui dicant Lafpidas bomines vedere gratos; potentes, ac tutos. fi quib
. hfpidis vires murentur, priufquam fufpendantur. Ex tot lajpilisgeneribus viridis tantummodo meminit Gale
e medicamentorum , vbi de facultatibus eius ita differuit.. Proprictatem nonnulli lapidibus quibujdam
^ - feribunt talem,qualemve vera babet lafpia viridi,nempe flomachum,ventrig, os vunans appena. 4c
* a anulis inferunt. féalpuntá, in eadraconem vadios babentem,velut rex Nedhepfos Jarpfit
* Y Loghi
2o Nonis — pir xorpeyossbatenus Galenus. Qui lapis Latinis lapis, Graco os iar dicitur
* Ja t mi ^: 2 -
Aet PE ed 2 E a SOC EMIE pon
dishift. &vi- y rien eris Latini Aquila lapidem dicun quid aliquando in
f. tuin magnitudine, C vulgaris eft notiti Meminit buius Pliuius libro 26. cap
E er.in piri
b. Mbipusif
(ns RENEN OS, 1S HAV
d Vbi quei np ca
Ss e H : [s B
* e T
" " á E ,
Inlib.Quintum Diofcoridis.| ^ 96;
1nscnit xr in fAuminibus candidus; cr rotundus. Huic ej in aluo lapis, qui vocatur callinsus, nec quiquam tenerius. Ha- Nini
demus de aquilimis lapidibus Plinius, Abos asvívw; Gracis dius, lapis Actites Latinis vocatur: Arabibus, Hager achta-
mach: Mali pietrad Aquila, — ; $
Alsieir.— LAPIS OPHITES. CAP. CXIX.
Qr nera multa:quidam ponderofüs,& nigcr:alter cinereo colore fpectatur, püctisdiftin&us:
kerius lineis quibufdam candidis intercinctus eft. Omnesallicati contra capitis dolores & ferpen- -
tium idus profuat.Feruntur, qui lineas habent, lethargo;& capitis doloribus auxiliari,
- Q^» lapidi meminit Plinius libr. 26.ca. 7 Jic inquiens.Ex ophite columna, fed parue «dmoduri inueniuntür. Duo E fa-
C eius genera, molle candidum,migricans durum.Dicuntur aibo capitis dolores fedare adaliicati » C ferpetium itus.
Quidam phreneticit,ac letbargicis adalligari iubent candicantem. Contra (erpentes autem à quibufdam laudatur, prede
puexba quem tepliriam appellant à colore cimeris : hec Plinius. Verüm Ophites marmor, quod vulc) Yocams Serpenti- ms mar
mo,porpbyrita fere lapidis inflar duriffimuc efl; colore minime uigricante nec cadido,nec cinereo, vt in fuo requirunt Dio-
Joerides, & Plinius, fed viridi faturato,dilutis ciu/dem coloris maculis refperfo, Ex: quo Jani conflat antiquorum Opi-
ten à nofirate maxime fuiffe dierum Ophita lapidis vires tradidit Galenus lib.g. Jimplidium medicamentorum , vli jfi; Ophitis vires
inquit.Ophites quem vocant lapis lus extergendi confringendió, vim pofidet, ceu etiam vitrum. Admodum enim c i- ** 3.
pfum ex viuo albo actenai epotum lapides vefte conninuit.Verum ipfum iu lipidibus quifpiam fortó non numeret, Et
ao infra in Lifidis viridis mentione de Ophite ita fcritit. Porrà lapidem ophiten (deprauati funt. Graci cedites , qui babenz
7 dugarivw ) vir fide dignus re vers ittare morfus à vipera fufpenfum vetulit.| Sed eiufmodi facultates extra vfum fant :
metodo con[Lintem : velut etiam Hieracitis , & Indic , ciem profluentem ex b boidibss flffunt fa gri Lapis Nomina,
QIsci 2/80; iei zi, Latinis, Lapis ophites:Talis, pietra Serpentina vocatar. i.
Alaís&ab« — LAPIDES INSPONCIIS. "^ CAP. CXX
* Lazipzs infpongiisinaeniunturqui vcficz calculos rumpunt,in vino poti. Mica
* * 1 *
Apides in [poreiis reperti ontnibus notiffiri fünt:quitpe quód rarifime fint Jpongiesque lifie Lgpidibus v. «cent. Ho- roam pru
go mumvires raulit Galenus lib.g. fimplicium medic.bis verlis.Lapides, qui reperiuntur in Jpongiis frangendi vis obti- ex Gal.
- AEREnon La men Wa validam, vt lapidem in vefica comminuant vnde qui id fcriptum reliquerunt, mentiti funr: verum
renibus confiffunt rumpunt, velut qui ex Cappadocia conuebuntur , quos in Argeo nafci aiunt. Soluuztur autein
in fuccum colore la&teum:ex quo liquet, qu od extenuandi vim obtinent ; alf, vt inficniter excalfaciatt. Aion 2v 4s Nomina.
45y ui; Graci Lapides in fJonaiis reperti dicuntur: Arabico, Hagiar aljefenzi: Italici, Pietre delle fbueue. t
Ab) — LITHOCOLLA. OQAN OEXb. "——
Ichocollagl ti quo lapides coniung ur:conflaturautem ex marmore, lapide Pario, t uri- .
. Libssloghsinum qeobidetoningacconfuca oculis pilos cA apa : S "
T9. Misignsire. LAPIS OSTRACITES, CAP. CXXII
Lo i * 2T : » » * e.
Qsmcsesceta mi dinem habet, cruftofus,& in laminas fiffilisquo mulieresad depninndus pi-
^7 lospro pumice vtuntur.Menfes, n pondere potus cx vino fiftit. Si quatuor dicbus à purga»
tionc bibarur fi P n. »teminis przeftat ne concipiant.Cum melle autemimpofitusmamimarum — E
inflammationes lenit, homas cohib eu dest petto m s 2 TA :
"
Qa vfaefantiquiasadteu ibi
— Hildesbeimio circa antrum àna vcolorefübrubeo, corum teffi
jo. Áüen rita Error dl am lii.9. epiac
ocat uma Lapidem pradicare quof dio;quafi deficcandi valenter fazult,
à C acimonia, velut Cr Geoden nomine, pupilla expurgare, C» vlerum teft
Lapis Lat soj Grecis 2.i& spa 132. o sk : li Pier, NES :
(00 3aWesMb. — SMYRIS LAPIS; p.
» r Myris lapiscftq eR y ijf js lapides, t * rod E E do dra E
ne BRE qe IU a ndarur — -— , ce IR 2
és | WuusapeXsu — ARENALITORALIS ^ ^ CAP. CXXIHL ^ des:
; . : j MEAM A je wi: o.
dropicotum eumores exugit, fi capite cenusi
j promiioauüle — 07 j: t s Pob
£e i$ ei 3 PIED vs e s bie. rs xai : o
MET SEED "^ ; "REIP, Cr armorussomme «s.
mecnm, peti rtm mae onm dri rrr A
arra ishicef, d um bfercentemha- vites ex Gal.—
f 4 eft - A enr: in vfum illo vtantuz. - ;
s; 3 crds T ATL à ; is appellatur : Izaji
o T nm E — - Mmmm * zm Y P *
" . V»
" - & * $
& » : * - &
à M LIA- x a. : —€
É Li
966 And.MatthioiiComm, | ^
A xiyn yan. LAPIS NAXIVS. CAD, Mic :
$53 4
JH. Core Naxia;quod exacuendo ferto deteritur,illitum alopeci *
E cehibetnecincrefcere patitur.Potum exacetolienem dofus La elut
AkSroc oy ead nc. LAPIS GEODES, CAP. Udo * ,
" YI
Eodes lapisadftringit , ficcat, caligines oculorum difcurir. Illi
T L , « Aliltus
rumqueinflammationes fedat. SAEI CLA QA.
Naxos eftCo É . S ?
te appellat, Nam lapidem mullis prov [us notis defcripfit Diofcorides, fed illum legitimum eff cenfa :
tells acuendos, c fenarias falces,nobis vulyo Cote appellatum. Geodem autem, ci T Mepafim vim, ni
Modi diga putem,me fapius vidiffe crediderim,cim in Bobemia, Mifnta Cr Saxonia lapis dá FJO «ring zo
ex Gal periatur,qui [Lauam terram non modicam intra fe concludit.Naxius autem , Galeni teflimonio n
oda. mammarum incrementum prohibet : fed e pueris tefles crefcere non patitur , tanquam Silelicen 3 lim yi
ffigeratoria.Lapis qui axóvn vaZias Greci, Latinis lapis N axitis,vt etiam Italis pietra Naxianomi, "
adu; Graci, Lapis Geodes Latiné;pietra Geode Italice dicitur. MALA, Quiveiyis,
riezG. TERRA OMNIS. CAP. CXXVIIJ Us
Mnis icto, ad medendi vfum recepta, fummam & primam vim ha i ; * Y
diaddgacdideadMqueted pic dilbis otn alia E buie edd meme
: E
ripela. | TERRA ERETRIA. CAR CXXVIL | —
Ense: duz fant,vha vehementer alba eft;altera cinericia.Optimahabeturad cine *
vergens, perquam mollis:quz fi per zramenta tractim ducatur,lineam violaceam re! Ühes.
ceruffa;aut hunc in modum.Teritur feotfum,cum aqua;& vbi peffum ietit,humor leuiter.
cata folibus,iterum teritur interdiu;adiectaaqua, vt vefpere confidat: antelucanis colo excer
mumin fole tríta.fi fieri poteft,digeritur in paftillos.Quod fitofta defidetetur, paftilli magnitudines. |
tisin fidile perforatum coniiciuntur,oreque vafis diligenter obturato,füpra carbones candentescs "4
aiatéslitibus perflántur:vbi veró cinis in fauillas fe conuertit, autzreum colorem contraxit, ermyg |
reconduntur. Vim haberadftringentem,& refrigeratoriam, leuiter mollientem: caua crplez &lngs- :1
nolenta conglutinat. j
E d & [
^
"riGula — TERRA SAMIA. | CAP CXXIX
*
S Amia prafertur candida.leuis,tangenti lingua glutinis modo adharefcens, mollis, fuccofif
cuiufmodi eft, quam aliqui collyrion vocant. Duz enim fpecies eius: vnamanté diximus:alier
appellatur, cruftacea,& cotis modo pradenfa. Vritur;ac lauatur,vt eretria, vim; confimilem habec
guinis rcie&iones fiftir:foeminis &uxione vuluz laborátibus,cum flore fylueftris punicz darur.Te
e
uminfl iones, illita ex rofaceo, &aqua, refrigerac: fudoresarcet: ont
mor(us,& venena potaexaquaauxiliatur, — - MEHR
x MMucus LABIS SAMIVS, 47 GAE LRROSR
à S Amiuslapisin Samia terra inueninar, quo aurifices vtuntur poliendo auro, vt refplendear, Probi
à " candore, & duritia. Vis ei adftrictoria,& refrigerans:prodeft ftomachicis potus:fenfas hebetacverum
E ad fluxiones oculorum; & vlcera, cum lacte efficax cft.Partus,vt tradunt;adligatusaccelerat
k-. inarumicuítodit, . pde uc
TenSamig ^[ Era quaii Saniam vocent, at ex Samo deferaturim Waliam , mon equidem afirmavem ufi
confiderao. J Wc pripiuga mili mifit erudirif'imus medius, &v [implicin Iph
Af " rienfis.Hecenim cim frangiturvadiantes quafi flellas offendit, vnde ill AjIeri nomen. prefütit Sam ts
im qun
potcfonifi quibufdam admiftà od tamen Samio afferi nou euenit, Vrpote.
Wer ^ rie ciant Medici i Talcum elibitumt ffrangulare
inde atque Lemniati ntra yentna,c jforum ferpenti í
inbereat.1d quo 7 .-peyparesdb iren, irpo rada gin amt
stores , qui ferpentes circumferunt , à Melitain[ula allatam».
aduerfus venena, & ferpentium ictus Lemnie vicem explet. Ceterum
vocatum ad nos conuelant mercatores, quo autifices aurum, e? ATQ quitus pate ed
^o wuaniaveperiri firibat dgricola.Terra Samia aiia qu lat yi Guia Gut
yudoz Grach, Lapis Samins Latine, Ce Pietra Samia Italic? nominati? V ^
,
& * -
* 3^8
Y, Inlib.Quintum Diofcoridis. 967
T3 xia. TERRA CHIA. CAP. CXXXL "
WEM CEDE NEUNSCNREN MES T, VS SS.
Hia l i debet candid. ad cinereum,Samiz fimilis.Eft autem cruftofa, talbaque,fed fi&i-
tiis formis differens. Vis cadem,qua & Samia:extendit facicm, & erugat; atque mtu reddit:
colorem in facie; & corpore toto commendaciin balneis pro nitro deterget.
í rq &rram Chiam notis omnibus legitimam,mifit ad me fuperiori anno Alphonfus Pantius medicus Ferrarienfs, — —
s» TS evncugia. TERRA SELINVSIA. CAP. CXXXIL
dilui celerrima.
Blanca me antea non vifam, albam , [bendentem, sdb mifit ad meidem Alphonfus Pantius.
»
] Tnuwes ^ TERRA CIMOLIA. CAP. CXXXIIL
no duo genera, candida, & ad purpureum inclinans. Optima exiftimatur, qua innatam habet
pinguitudinem,ta&tuque frigida fentitur. Vtraque aceto diluta, parotidas, & alia tubercula difcutit.
"Pur igni,fi ftatim cimolia oblinantur, puftulas non fentient: :teftium duritias,& totius corporis col
E DEdbec cohibet: ignifacro i üpponinr. In Spa vtraque multüm in medicina commendatur , fi in-
€orruptz originis,nec fpuriaaífümatur.
» Co TÀawyrTK. TERRA PNIGITIS. GAP:- CXXXIIH.
2 pnigitis dicitur, colore feréeretriz fimiliseft, grandioribus tantm glebis: manum f i quis; *
cat, refrigerabit: ta&u lingua víqueadeó glutinofa,vt penfilis hreat.Cui effe&us idem »quici-
tameninfirmior.Hancaliquiproeretriadevendunt. ——
*
O epaxa T inar TEST FORNACE4. CAD. .CXXxv. ——
* Ornaccz tefta Take ode toftz, cruftas vIceribus obducunt: :quare ruris ij& ularum eru-
EF ptionibus medentur. Podagricis profünt:(trumas difcutiunt;cerato ini gni -
T 5n Dd gal vr. TERRA FORNACVM.. gs APA VO XXOATL
FOrnacum terra qua retorrida fuluefcit, eiufdem cum tefta effe&tus.
^
Pee ^ TERRA MELIA. CAP. CXXXVIL
vC Elia colore cineream eritream imitatur, afpera tactu:ea digitis friata,derafi pumicis mod. i
^Vim habetaluminofam,fed remiffiufculam, id quod guítu deprehenditur: ak Es oca ir
purum corpus reddit, & colorem commendat: ilos extenuat ; :vitiligines,& leprasabítergit, roni a
| £2 dS up alia iras ves chlorz dicuntur, cflicaciter inferi
EO omnim 2, & o! in vniu recens,mollis,non lapidoía, :
: dihamorenatgei lr RUE onlap rni que
Ww
» 3d Aiit Hn X12 du
Venter retra Chia mf Cal Pit Md 7
p.64 vautberef Galenus;non tamen ak a imos preces 7
P modum fint bac etate,quicas. r. Ego atitem C Puigitem, €» Erethriam [um confécutus, Alphonfi Panri; Pant medi
oo Henarienfis, liberalitate. Verum cim terras has mon babeant in Myropoliis , c4 E tie
P ym n» Q2 A e virib latius differen
Ma Graci Latinitterra Chia, selinufía, maed ue dades Che tdem Cl Cimelia iie ia ond,
E Monurdteiibu ve enma Cimelia, Teri chil fo rbi
| E "«uedipu TERRA AMPELITIS. — .— CAP. CE,
FX i quar p i laudatur i 2
xEmretreerreteim iniri gi n
upse
| eid. " lco,ftati
fo eliqueíciVitiofa cenerur candida,& cinerea, qure in liquorem r. Vim diff xdi tá
gerandi habeczadcallibl ph raadditur,tingend i Ver Td
* A 2E "- ri X x E ; " ied "
T Orib. 3A
7h. i.senuif-
que.
E^ praftacSelinufiazmaximé laudatur, quz vehementer refplendct,candida,friabilis,& humore
*
dme
B MT repEed unen EE ig incra qid Ampelicidis
prima earum germinatia
demus
los ad vites afcendere inhibet , Jed etiam eos interficit. H. Dior ;
[^re birumini fimilem ipfam fecerint. Adeo tel A »n CCP HMERA
; eredidere nonnulli Ampdlitim ter, "rwn fofam ilum fui fe lapidem , quem frin Gale Galenus fe imuenife
in Lia 1
* circumlito noffras tuemur in Hetruria. Pharmaditis vero dicitur. quód medic ipis Siqui qae
- fit. *
n
i
9 68 And. Matthioli Comm. at T
in Lycie litoribus C» in cele Syria quiin ignem coniectus leuinfculam edebat: flaumam.
faripferit [eveperiffe lapidem illum in quodam colle omni fere ex parte tcumdato aj A4 ^
Yocant;ex quo bitumen in ipfum labitur lacum. Quapropter non defunt qui dicant, G ut
FOISMNE SS lapides nil aliud effequam terram ampelitidem:qua chm piceum veferat carbo voco MÍN qu
mpelitisà 4 dos ai Hl : í nen, vt Diofr Pepe
Gagate parü rum»fi potius lapidisquam terre [peciem pra fe ferat. Non ab ve itaque credendum fueris.
differ. dum à Gagate lapide differre, quippe quod vtreg,ex terra e bitumine fuam traxering qj;
Nomina , Carniola,vlifoditur,ad me allata eff nulli reclamantibus notis. Hec, qua ys dures. Gre
appellatur: Arabibus, Thin Alcharin: Italis, Terra Ampelite, Mice.
A:
Avübafwyapà. — FVLIGO PICTORIA,
: Fvise qua pictores vtuntur , ex vitrariis officinis colligi folet: fiquid
ad(tringendum, & erodendum efficax:fra&ta,cum rofaceo cerato ad
MAavypaeni» — ATRAMENTVM LIBRARIVM..
s Tramentum quo fcribimus, fuligine ? edis coacta colligitur. In fin
ginisvnciz adiiciuntur.Fitetiam e refinarum,& pictoriatuligine, de
miturautem fuliginis mina;gummi fcfquilibra, elutinis taurini,atramenti "iere
Additur conucnienter erodentibus medicamétis:zambuftis, exaqua commod? eraffis x
ante foluatur, quàm cicatricem induxerit:fanatis fiquidem vlceri us;fua fponte d lius CB
amiciffime Arec.feré quz tradenda duximus pro operis modo, iere d uk d
liorumque medicinalium copia. EXC te
e ^ :
E fuligine picloria, atque etiam de Atramento librario latius C» apertius à Dio[coride. criptum eft
* plura nobis fuperfint dicenda, vel declaranda. Quare iatn vna cum Mesi - Wi j
: aus, atquein(uper D E O , citi omnia,que à nobis fiunt,aut dicuntur;accepta ferrepar eflin
Nomina — filio, diia ae Bin Coo patuei Greco, Latine Fuligo pichoria dicitur qu i Fulig
ltali Atrata,
» *
pénavsgnpiciy Graci, Latin) Atramentui lib;
D
- "
LIBRI Q$FINTI .
AU cdi
I$
x Con cA
Bee d
Pe ats.
decide
ATLIHIOLI,MED
Senenfis Commentarij,
IN LIB. SEXTVM PEDACII DIO
io SCORIDIS ANAZARBEIL DE LETHALI-
bus venenis,corumQ; przcautione & curatione.
Preftio-Dioftoridis M.
Vr»zniOniBys, amiciffime Arce,libris tradidimus dc aromatibus, oleis, vnguentis;
P275 arboribus , & earundem fructibus , lacrymi(que: item animalibus, melle, la&e, feuo,
frumentis, oleribus, herbis, radicibus, liquamentis, vinis , metallifque. In hocveró to-
oW tiusoperis vltimo , facultates medicamentorum recenfebimus, quz prodeffe nobis; aut
7l officere pollünt. Vitataigitur orationis prolixitate , opus inftitutum profequamur. Hu-
iuicemodi autem tractatus cüim bifariam diftributus fit;in partem venena pracauentem , ita vt ne allant.
famentes,aut fi quando per imprudentiam dentur,vt tum quoq; innoxia fiant,irritaque: & in ratione iis
faccarrendi, quiiam noxam fentiunt; primm differam de przcauendi modo, quem cffe difficillimum
plerig; maioram arbitrantur, quàd dantes clam venena itainfidias temperát,vt peritiffimum quenq; de--
Gipiant.Siquidem venena füaamaritudine; permiftis dulcibus, fpoliant, & graue odoris virusmifturao- -
d i Aut medicamenta immiícent,quz tuendz fanitatis gratia dari putátur,& pra-
fetim in valetudine, vc abfinthium, tragoriganum, faturciam,aut hyffopum,quinetiam thymum, irim,
i abrotonum, caftorium , aut (i quid medicamentis purgatortis cognatam habere qualitatem
4o Videatur. Aur potionibus infcrunt, vt vinis afperis,iuribus, paffo,mulfx aque, mufto:fuccis,vtin cremore
lentis, polentis:aut medicaminibus,aucaliis,qua affümuntuz, edulij (peciem referentibus. Quare quiin
exfüfpicione funt, conditos cibos vitare debent, omnique intenfo lapore dulcium;aut (alfornm, autaci-
dorum abftinere:ncc fitibundi affatim bibere, aut efurientes voraciter comeffe,, femperquead faporem
horum diligenter attendere, prafertimQs potu frigidam aquam pra (ümere. Satiato enim appetitu, qua-
litates cgerrime poftea concoquuntur.In zgris quidem facil cauemus potiones auxilij pratextu dari (o-
litas,quas offerunt improbi vencficiorum artifices: itaque ob id laborantes morbo non perinde auden-
ru raros iu aic neBact: incmtki dini homines capiantur dolis veneficorum,ra-.
tio eft, & tas.Sedalia expeditior, vt fufpiciofi aliqua prefümant; quz venenorum vi
betent, & inciciceimei En aa carica mv. iogtindiienor ib ind và Een
jo dutceisonas ela id Ex et eminiis napi drachma cum vino.Item folia calaminthz , aut creta,
Lemnia fphragisa tur, ere pari cum vino:aut rutz folia, & nucisiuglandis nucleum :
arcus duss, &:liscalun : E .-
przelufifque meatibus , ob
ncquit, fecunda erit conditio hzc, appéranói apponendiiue iub secto. Sedtum diligenter laquearia
vinaria vafa diligenter intueri oportet: ue reptilia odore vini illiciuntur, quz interdum fo
do, noxium virus eructarunr, interdum veró LK aei dd expirarunt ; &c xij caufas aciei
busarralerunt, Scd hzc hactenus dicta (int, ne cauti , & prouidi infidii:
pateant. Quod fi qui fo
1; antex quorundam infidiis fumpferunt, auxiliari primo qu 3 P — ( talo m
rum venenorum note expetancur,i dicabile fit »& paulifpet neglectum,
medie tis zgre edit. Quarefiqui pto compertoft virasfamplilf inelligund Beh pee er
rum,
E
. eum;caftorium, ferulz virentis medulla, los rhododendii , fuccus marrubij, lafer , aut laf
970 And. Matthioli Comm,
rum, qui aderant,teftimonio conftet; protinusad idonea remediatanfeuntes fae
conftitutioni reítiruemus. Nequeenim iis afféntimur; qui proríüs auxilia in huigf tar
beri contendunt, Quo enim modo morbi, quorum caufz caca, latentefiy, üiufcemogr ffe; il
dicinam admittunt, & quz forinfecus incurfunt venena , medendi ritis i à —
omnes morbi pro caufarum ingruentium magnitudine , proque antecedentibus ego x
tibufque, quibus fit opportunum corpus, vel medicabiles funt, ve] nullis cedu; affctionibu,
fiquitoríàn obmurefcentes;aut cemulenti,aut nolentes alioqui veneniim 3 fee imedianeni Qe
»
cognitionem praebeant, tum protinus accedendum ad ea; quz communiter e, tgeri
nis opitulari confüeuerunt. Atqui nullum magis in omnía valens aüxilium dat onsquibuféunque ve
loco virus foras exhauriatur, priufquàm inualefcat. Quare fine mora calidá oleumex
M er Xaqua,
vtvomitare cogantur;dari conuenit. Aut fi oleum natura loci negat; butyrum eim
1 ua
modó vomitionibusexigentvi illa fua laxatrice, aut naufeamciente; fed Hec
ul
NE ns
$
ua;autlini femine;aut trago;vrtica;faeno gra'co;aut halice decocto;vicemeius exhibebi
[3
corporum inanitione ita aduerfabuntur, vtacrimonias venenorum ebeiac rid pe
cemodtargumento deprehendere licet. Efto, vc quifquam viua calce , ve] Ézce, ke i
lio quouisacri , corpus exulcerare ftatuerit; is fi ipfum oleo leniter illinar,exulceration 5
Atqui neque vehementer adftringi corpus, neque refri Berari poterit, fiantea e dpe
vomitus non ob id modó,quod vacuet, & noxium humorem €xcernat, iuuamentum
affumptum virus nonnuuquam odore, coagulatis grumis, aut colote prodat: quippe c E
amaritudine , meconium: colore, ceruffam, gyp(umve: grumis, lac Mai. mo
gulati oftendat. Nam grauis odor regeftorum , leporis marini, aut rubet veneficia de i
nonnullaab iis remedia peti poffint , ad idonea fingulorum auxilia tranfeüntibus, Oko bw
decoctum admilcetur , aut A jme. aut adepsanicrinus, aut pinguium carnium iura aurlirii
gnorum cinese fa&um.Vbi veró vomitus diligenter citatus fuerit,nequid inventte Cue m
inteftinis reliquias;clyftere acri deuocentur. Facit & nitrum tritü cum hydromelite fimpraum "
tera liberalius epota, gallinaceaiura; pra pingues pifces , vetuftz carnes pinguefque, & c
recenti butyro paratur. Aluum namque fübducuntz,vti diximus, & ftomachum re oluentia,
ipfum ad vomitum reddunt: & venenorum acrímonias hebetant;atque meatus obítri ache —
. rium penetrationem inhibent. Quinetiam medicamenta dantur; quz comriuhidete pr |
niaterra, agazicum, abrotonum, irio, radix eryngij ;Íemen paftinacz , & calaminthz:
Lesen peucedani fuccus, aut panacis; & radix; quam magudarim appellarunt, atiftolo
ylueftris rut femen, & betonic; quam ceftron nominant; folia: fingula cum vino
lumi debent. Efc&tum przbet polij decoctum, & fefeli , & liquidà pix linda, Magnific
antidota, quz in calce operis fcripta reliquimus. Comnuinis ratio przftandi auxilij ita fel
ràm abis, quz corifueuerunr euenire , communia remedia fümpatari potfunt. Feré enim.
norum quàm plurimorum in affe&us confimiles corpus tándem E ob ca
[^ ia conducuntauxilia: varia etenim fant veneriorum genera, commtnestam
dem affc&tus oriuncur. Neque fieri poteft, vc omnes concurrentefque cafüs qua fjm
vnum venenum fequantur, alioquin füperuacanea fuiffet venenorum fingulorum tradit
mediis abauthoribus defcripta. Neque veró in vno eodemque promptum eft inuenire, |
chi;alubinteftinorum,iecorisrenum,& vefice dolore vehementer ctucietur,vt yc.
tremifcat, refrigeretur, obmutefcat; conuellatur, pulíus elanguefcat, fpiritus difficilis far
matur,vertigo obuerfetur, caligent fenfüs,ftranguletuz;fitiat fanguis erumpat, febre c
lotium reddat,torminibus vexetur, crebró vomitet, naufea prematur, rubelcat, liuorefi
Ícat , defipiat, ftertar viribus deficiat ; & pleraque alíafaciat, patiaturque: fingulaenim
fe&us deducta, pauca numero, & communia ea demonftrant, qua euenire conf üeu
gulis. quz füpra diximus, non facile fuerit deuoratum virus cognofcere. Nam oris
machi,ventris,veficai ac renum inflammatio,vehemés vrina difficultas, &
Pen
Lcd
qua famus.
siue. ur sc AR
fi. Si
e iis,qua i actenus. Ci onféquéter quz p u
ptis mandabimus , fi prius igillatim expofüerimus, qua ex fingulis ord
vim fortiütur,vc z ftudiofi ca cauré obíeruent, qua ad rationem fau
onnulla cori,quibus vtuntur, isfint commiífta.Incuria enirn tnagrias
nuo vía corá, homo in ici£agitur.Proinde li exítiofam vim B
bapreftisalamandra,pinorá cruce; lepus marinus, rubzta, & rana paluftrismue
40 tifima antidota. Quapropter recte Galenus lib. .de fim,
In lib. Sextum Diofcoridis. 97i
Semina (unt, hyofcyamus, coriandrum, cicuta,gith, pfjllion. Liquamenta, meconium, opocatpafon;
thapliz füccus , clatcrium , mandragoras. Radiccs, quas mittit chamzleo;aconitum,thapfia, veratrum;
ixi, agaricum nigrum, ephemerum, quodaliqui Colchicum vocant, quod in Colchide nafcitur. Arbo-
ses herbe, oleraq; : finilax , quam aliqui cithymalum APP: ; Romani taxum: folanum manicum,
quod & dorycnium dicitur: fardonia herba, qua ranunculi genus eft : corniculatum papauer, pharicum,
toxicum, rura fylueftris, fungi. Ab animalibus,taurinus fanguis recens, lac intus coagulatum, mel Hera-
dex in Ponto genirum.Mealla, gypfum, cerulla, calx, auripigmentum, duo fandaracha genera, fpuma
argenti, adarce; plumbum, & quod argentum viuum dicitur. Eliquoribus domefticis,vinum abundé
polt balneas potum, aut paffum, & frigidaaqua fimiliter.
COMMENTARIVS MATTHIOLI.
NS ifiitoDiofcoridi,non folmMe- Beneficium
NN A
L. s /2i ;
AcN v fani, C immen[um beneficii acceptum referre debent fapientij 7 :
did erbis vniuerfi, fed etiam vniuerja femul bumananatura: quippe quód is artem medicam illuffrauerit à Diofcin
tradidit : fine quibus nullo quidem patto egritudines propelli poffent, nullad, eai noxa deleri,quibus vi-
terporis bumores inficiant, atque etiam principes partes vt fubinde nibil , vel parum poffint vemedia, c quam praftan-
ME ^ 7 E
quid quando venenum putredine , C eroftone enecans, grauem corpori intulerit Hoxam, fieri quidem non potefl,vt am-
plu vincatur, fupereturó, vel victus ratione , vel generoforum medicami
seti, quid f i bunc quoque librum fextum. commentarios non fcripfiffem , preflantiorem , magisque vite bumane
Tidepluribus ant annis in Italicam linguam verfa babeatur,ac etiam bis no[lris ommentarijs enarrat, caufa nimirum
afferam, non alienum duxi , ad.
o 3dhubo-
ie vt fime quibu tratlatia hecdimimuta, imperfecta videripaft.Primimitaquedixerim( vr etiam Comi. Veneniope:
" | D T pus noftrum a(fum| à à ;
, mt. cim "m
quesumvi ja qerdvalda voran vifum vei mam voeatamvar dt teile qu
ignis (ua vi agen, potenrifiona paleas celerrimiin feipfum conuertit, c conficit. Obid itaquedixere antiqui rerum na.
endum Dior agr vs 4; : iie: t item) ; C compofitione. 1d quod maxim?
tomprobat Galenus lib. 3. de fim orum facultatibus , vbi in boc inquit, differt alimentum à medica.-
Zz iati ea Wpogetadae vugitniévteri-c omni aj ecc e Ee. Porn)
"" LEN C€HBA , Ci" AUEYTOES memoria 77 enenorurmi
Pon ut lanti, tt denial t ellen vimhadeeindbdfrmad E TW. gacati
Gur (« emnes nter Veneuata recenfeutur, qua ciborum natura omnino vepuguaht , C» aduer[ahtWr:qua natura non
: : SUOGLONHAN.. eiufinodi
L3
Z d *
*
Ng:
quinque[uperioribus libris,in quibus infinitorum [imp. medicament. bifloriam,ac facultates miro ordine [ooo col:
iiiri.fudo quiis
-
ja And: Mátthioli Corm
97 n atthiolt Comm;
eiufmodi funt, vt efitata in alimentum conuerti pofint : quinimmo contrariam obti n.
iam nutrita, in fe ipfas conuertant.Cuiufmodi eff elleborus, aconitum, cicuta, sape Se
quam plurima plantarum genera, de quibus in proceff pluribus feorfum agemus, In Mis EN
tmt, cuius natura bumane prorfus aduer[atur.. Patet id inviperis, afbidibus, bafilifis, lepor LEMYaqu n.
phalangio , falamandra , rabidis quadrupedibws : item in morticinis carnibus ag; à fimm Mirta, fur |
validis animalibus. Ceterim bacin ve, licet nonnulli dicant venenum cum Vita aninalis confi » AM A ey, :
certiis lupi, apri , C reliquafera , que venenatis (agitis conficiuntur , innocue comedantgg , (c;
regulam deficere in his , qua pefh , aut rabies , aut fulminisiclus, attt Yeneno[orum morfee NUN "MEE
pluves vidi mortuos effe, qui tantitm boues pefle confeitos excoriauerant , baud aliter toto Np cos iim a
dropem incurriffent. In metallicis denique illa omniaproduntur venenata , que malefica, Moe :
Qualia funt aygentum viuum, auripigmentum, [andaracha, magnes, C fimilia. Ad bac yon ee
Venena quot ?terficere per os fumpta ; fed interdum etiam extrinfecus applicata ,varijs ac diuerfis rationibus ráa Muni
modis morté yegeua vitam adimunt,ftuib ciborum,att mediinarum [pecie plerunque propinantur., Qua Hii ne ua ptre fo,
adfrant, — ipfiiunt , vt plurimüm 2 venenatis , c mortiferis animalibus defumnntur. Siquidem hecbrniaeige Pes.
ilu necant » fed vifu quoque , fibilo, c» tactu (vt quidam fcribunt ) interimunt.Quin etiam non pin dgus.
fatu , olfactug, tantiim [latim hominem in perniciem agant nulla temporis mora, que quidem eis t,
atrocitatis principem locum obtinent: quippe quid fecum deferant prefantaneum interitum , ex seio. 4m,
reliquum in felicibus moribundis [uccurrendi tempus .Caterum mor[u, ictu, interfiunt vipere, aflida IN
laugia, paftinaca pifces, rabidi canes, C alia id genus pluva.Vifu autem c? flbilo (vt autbor eff Galenus libro dr
ad Pifonem, fi tamen Galeni legitimus eft liber ) flatim inficit Bafilifius. Tactu alius ferpens enecat, de m T
na lib. 4. fen 6. narrat , quod is a militequodam baflainfixus virulentam vim per baflam tranfnifit ad
primum infect, c deinde totum corpus corrupit. Ad buiucevei comprobationem illud. fané compertum babeo a.
Hiftoria no- agro Tridentino eweniffe frio. Nempe cim rufficus quidam effet [uis in vineris , paruum quendam collem foi
rabilis. bat, vt ibi vuarum | cuflodiam ageret. Hincquadam die ad collis pedem magnum € horrendum vidit fa
Gapiti füperne baflam [atis longam infixit:at dum fixam feram fe binc indefortiter contorquentem, c bafi
lutam, pro viribus teneret, magno [Latim tremore correptus eft , quo maxime deterritus vociferans,
flautes colonos ad [e ire rogabat. Quam vociferationem audientes, qi non long aberant vufli y eb curfu
zenderunt, & ipfum fere omimortuum iuenerunt.Cognita tamen ex occifo ferpente,fuiinfortumi caufas
€ alia antidota confugerunt, quibus eum ad vitam reuocarunt. Veruntamen duobus annis poflea is
flupove in lecto femper decumbens egrotauit, C eo prafertim brachio, quo perniciofum animal hafta
modum mirari vem banc nobis licet, ciim videamus( vt etiam literis mandauit Galenus lib. 6. de locis.
" marinam derepenté pifcatoris manum obflupefacere, ac torpidam veddere, vbi primum is tridente cam
* fimiliter efficit tran [mia per funem vetis qualitate, dum trabitur in litus.Proinde id experiemia dod
retia trabunt , manus torpefcereytremereó, pre[entiant , certo torpedinem captam [cunt , etfi longo admodun
batur. Vnde illud perfpicuum eft; quod fi buiufcepifcis qualitates per tridentis haflam y c vetis quam lang
tranfiniffe ad manumyinficiunt c corrumpunt bomines, e magis id ipfum fieri poterit, fi animalia ipfa, aut má
nu, aut aliacorporisparte tangantur. Idcirco smanifeffe conflat mullum effe brachium tam validum &nila
- zorpedinem adhue viuentem diutius fuflinere poffit. Quare admirandum [ane non erit ( vt lib.teflatur Galn
Sputum ca. fafo)quod purum canis rabidi, fi umanum corpus contigerit; perindeipjum vabie affiiat, ac fi abipfo cane iti
nis rabidi ra- fu: mam cr buiufce effectus bac noffra etate plura afferri po[[ent exempla. Neque etiam alicui mirume[eith
bicafüci. "Durum, afhidiscognomento Ptyas, omnes veneno inficiat, quos contigerit. Hoc idem fimiliter efficiunt quu
venena arte conflata, tanta permeandi C penetrandi vi pradita , quid illitis (vt ferunt) fellarum pe
ocreas penetrant, donec ad nudae pedisplantas peruenta, c indeper cutis ivacula in corpus ingre[joyrniuey
bra corrumpunt , c abfumunt. Horum vfus ( vt audio ) fiequens apud Turcas , & alias ferinas gentis.
re nullam quis capiat admirationem oportet : fiquidem arteria corporis noftri ( efe Galeno librot
medicamentorum facultatibus , ac alijs in locis ) ad fe intus trahunt quodcunque proxime circu
dilatantur.. Id quod quotidie liquet ex inuncliomibus , ac fuffitibus ad morbum Gallicum para
terijs attracla, vbi avzenti viui, cinnabaris, vel fublimati officinis vocati plurimum admiferint.
Venena olfa- f?mptamata. Sunt C» alia venena, qua olfactu tantum (vt quorundam fungorum memt
&unecáda, Tunt mortem js, qui é naribus admouerint. Huius fumma malitie fedem illud [ani tenere debebat,
s: lus vetonicum vocatum, Senis quidam circumforaneus infecerat ex bis qui innocu venenum de
cim alfaciendum exhibui[fet fuo concurrent in publico Senenfiforo, is x folo olfattu derepente con
vea yenena quedam funt , que folo qulatu , quanquam mon deglutiuntur , perimumt : i pref
viélitolo: E ERQUL aU ; P ru n ra
gifta n. Qno memini quofdam imprudenter tnfeclos effe. Inter quas vidi egorufHicum in val
tia. im pratis, feram falce per medium fecuit, c» cm poffea capitis truncum manu eepiffe , vt fó
ttam feram demortuam forta[fe cen[ebat , fufpenfus manu truncus caput vetarfit.
&
Inlib.Sextum Diofcoridis. 073
meatibus, anbelitum intercipiunt, C» proinde fuffocant, c" ffrangulant;id quod preflant exuftum plumbum, Venenuzi
Humida ve-
" :di "7 f ] .nena dari,
guomiam nul. bunidum reperire , quod ad quartum bumiditatis excelum peruenerit; oppofitum tamen declara-
-Denges Ty gne: dum seem ferpente quodam demorus ( vt Gilbertw: Anglicus narrat ) mortem obijt:
amni mant iuc pr vhs b, r( fic enim. evhe b. 4, "
, trado ille condit , offib b ,
eerta pea vivant . i bumsiditare, que fammé (ab imerar fere illius dentibus. Esmdem effeum praffat eriam fala-
Li
hene:
Lm anvi. conflitatio pluuialis , burzida , C tmfivalis fuifjet , ea petifimim bumiditas fecit , vt fuccedente effate car-
putredinem fenfit , quà plan? offa carne deffitutaveman[erunt. In alis denique mon caro folum comptitrtit; fed fi-
ew Ae d e aus series sca contabuerunt.Ex bocitad, apertc offenditur reperiri venenastanta bu- Wu ne- 4
miditate extuberantia , vt bomines mterimere pofiit , vr pote que membra putrida. efficiunt : fiat. avgentum vium y cex "^
h di
effectus, que f j
Tem bominibus adferünt.Cateruni venena qua propria fu» facultate, vel ( vt dicunt )propria forma enecant, id non effi- A forma pro-
—7À Vide i iiti Basis pey won modum excedant, fed quód id peculiare à natura babuc- Pra
| exinfluxibus à radys ( vt fupra diximus ) quorundam fiderum fixerum p dentibus, qua ea hn ,
| os veniet A etri e pauca quantitate fumantur,vt vio [entiantur, tanta tatuen efl corum ma--
lefea, atroxó, vis, vtbreui tempore tantum augeantur » in fe ipfa corporis humiditatem conertendo , quód poffea quafs
go beramomeato diffoluunt, C» ad mortem trabunt bomines, a quibus baufTa fuerint , quemadmodum aconitumnapellus,
€ toxicum f. rfi Id quod optime nouir Galenus libro primo de femine, vbi rem explicauit bis verbis: Qua
ratione ctiam minima particula bumoris letbalium venenorum » qua deleteria appellant, vbi in animalis corpus ingre[fa
fuerit, torum id momento temporis immutat, ibid, fimili affectione alterat. Nec fecus fit curatio, qua per venenorum ve- »
1 media, c antidota adbibentur , que alexipbarmaca nuncupant , que contraria letbalibus alteratione totum etiam ipfa
Corpus imimitant,non fané quod [ubflantia ipforum per rorum penetret corpus ( neque enim poteft tam pauics fuccus tam.
: b , poris interd, inam molem veplere ) fed qualitatis diffuftone, qualis C extra mos à Solis fulgore im
wmbientem aerem, ér in mobis , tum a corde in arterias, tum à cerebro in neruos fieri confpicitur. Et lib. . cap.19. de fim-
| pliáum medic. facul. idem inquit: At medicamenta funt qua tota effentiamobis contraria funt: proindefi vel minitiito- |.
vum a (f'amptum fuerit, emniso led.et veceffeeft, hec Galenus. Ex quibus facilé conftat, ipfum velle, quàd antidota non fe- Denon:
46 as atque agamt ihi corpora noffra.ldem Galenus tertio fmplicium medicamentorum cenfitcap.22. in predictorum ^ ^ ^o
00 defmouium ita fcriptum reliquit. Medicamenta erodentia, C» putrefacientiaetiamf! quantitate minima fumantur,
Kem corrumpunt,quia videlicet, que putredimi obwexia fant; calore, buiid. ó. putrefcere folent. Atqsi cali-
dus , bsimiduró, fanguiseft. Itaque putrefcere nunocam cefare poffunt. Proindelongo etiam pàff tempore, a quo fum-
pta funt, nemnulla mterimunt , porij iomiom qua era[Jas terrenad, effeutia funt : hactenus Galenus. Sed ad antidota redea.
mus. Vbi (ciendum efl, quod ex bis ea tutius operantur, qua p xuendi gratia antea a[fumuntur,quam que poff :sam vt
venenum, quanquam efficax nibil aut pari nocet às, qui prius e antidotis mumiuerunt ( vt contigit Mirhridati )itapari
ratione nullum, aut paucum adferust auxilium, qtre poftea exbibentur nift fepius,maiorió, quantitate umantur, vein.
ribus mai, vis capiat incre Hus ad]pularur Galenus libro primo de antidetis a principio fic inqui-
ens: Mithridatica antidotus,itemá, theriaca von eam vim babent poff venenum ac umptaldfent
7 cultis quali-
974 And. Matthioli Conigg
ant.Nam lepis marinià pulmonem exulcerat , cantbaris veficam peculiariter afficit. Papi
venenabac ( vt adnotat Gentilis) natura infitum babeant;vt tor futi Ynuniquo Pes orrà np
tion tamen propterea fit, quin noxa etia cordi communicent : nam fi fecus effet. eminem fang
baud mibi difplice eorum [entemia, qui ideo volunt omnia venena perniciofa effe, quà d
quidem parum refert, an illud efficiant , quod priu cor ipfum epprimant, aut aliquo jj
Jéam fidem facit Galenus libro 5. cap. 1.de locus affectis, vbi fic haber; Quenam ipf, cor da
veniant acidentia:quenam vero ipfo ceteris partibus cou[entiente, id ex js intelligi p
Non ven. Jlrauimus, yliiam declaratum eft innati caloris cor velut fontem effe » neque animal
12 in ftatum CAttr:bec Galenu.Caterum illud etiatn in difputatione venit, nunquid fieri poffit, vt.
diem interi. &ertàs occidere temporibus , boc efl , quid certo C» prefixo tempore mortem adferant : €
mere pofsint. p/uribus , vel ad annum vjque , uon celerius, neque tardius determinato tempore pref Quai
dua efe rheophrafin, grawifumus Cr entiquifimus autbor ,qui lira , p. i6. de hien
vens, ita fariptum reliquit: Compont autem ita. ferunt » Yt certis occidere temporiluspofi.
Jfemeftri, anno completo, nounullum etiam, biennio. Pefüimé illos de vita difccdere volunt, qui
ve poffint: patlatim enim tabefcat corpus , & languore pereat. diuturno effe nea dfe. LABE
dec T beophraffi fententia. Veruntamen omnuesferé vei anedica ffudiofos im hanc ii
* — quamuiin venenortan numero inteniauttr ( vt Tbeophreflus inquir. ) que celerius
propterea tamen prefciri poteff terminus certus , € dies , quo mortem inferre debent; vi
venena citius , att ferius occidaut , non tantum ex innata. c propria eorum yi proueanin »
, Yelaminus vefiftat ciusantura , qua venenum affumpfit.. Yd autem plani doce experientia: V ts.
num eodem pondeve , vel eadey quantitate diuerfis natura exbibitutn , alios T
horis, alios in die, & ncunullis nifi paruam affevre noxam. 1d quod ctiam qi
egciendam aluum exbibentur :quandoquidem idem medicamenttum.
efft, ip
Nequetamen id
BUT,
is con
quecunqtefit curpon p
quod antideta, qua a medicis buiucc
5g
e P T
agi cnt, din
edicam
Ytrom qui: ACE
siue p Cue fift tim qid
fir, vc venena
bigo nullo nrodopoffe in mutrimentit redigi, etia quid in quantitate
Ig oci cipe art i ini loi
inasara intcr]óunt [ad qualitate duntaxat rigida. Quibus
E:
«
1 . Inlib.Sextum Diofcoridis. 975
. dubenienfis , que cicutam in cibo (umebat mullo [ant detrimento accepto. Eam enim (vt idem feribit ) modice primum
1 quantit ti af ucuit mox indies pluri, donecex magna ctiam quantitate, que illu nutrimentum conuertcbarur,nullcim
parapicbat noxam.Ex quo palam fits Galenum non admittere, quod venena calida nutrimento effe poft. 1d quod wii-
mu it illis concedit, que propria [pecie, aut occulta caufa , veneni natura fortiuntur,inter qua principem locii obtinet na-
peius. Quare lengé aberrant nonnulli interpretes, vtpote qui illud napello tribuant , qnod plané cicuta reddidit Gal. ita,
fiort(qua eorzox im feitia eft) bifleria banc confundant, Galeni verba peruertant, atg,rem male interpretentur. Quot
: "mmerrere deprehzditur Auicenna,nifi interpreti error fuerit adjcribendus. Quod poftremo veneni facultas(vt quortmda opi-
gie £f) iam concofla , C in illius adolefcentule [ubflantia conuer[a , potuerit ex ambelituin alios manfire, 4 eos fubinde
imfere, [ami perridiculit videtur,ata, euidentius falsits quàm vt pluribus explodi mereatur. Ceterum quonia non defunt
animalia que ntura cibis viditant venenofís,atg, ex is nutrimenti cape|Junt, ficut (Galeno authore lb.2.de alinz facul.
(r3. fimp. med. ) flurni icuzam depa[iuntur, C coturnices veratrit, Cr vt nos quog, quotidie videmus,anates,que in. fla-
gui c paludibus viuunt, bufones aquaticos deuorant, cy yidem nutriuntur, ciconte venenofís, c» mortiferis ferpentibus,
Qr galline interdi fcorpionibusarancis,ferpentibus,C» alys id genus venenatis animalibus : ideo inutile non fuerit cire
manquid huiufmodi animalia , que venenofis ve(cuntur, ab bominibus abo accepta inde veneni inferant,eog, inficiant.
Hac im re plero/a, inuenio immó fert omnes recentiores,qui de venenis feripferunt. firmiter aferere , quid fi busufmodi a-
mimalia edaxitur, mon modà veneno non inficere poffe » (ed nullam prorfus inferre noxa:quin potius corpus nutrire, non fe-
qw atq, alia:quippe quod conftet (vt dicunt ) eain fua natura venenatos cibos vedere. Qua ratio C* opinio etfi non abfur-
da, neg, incongrua videatur tamen crediderim quid licet veneni concoquatur, C tran[mutetur in eorum animalik fub-
1 quarit id perpetuus cibus eff, non tamen effe pofiit, quim caro qu& ex eiti[modi fit alimento, fi edatur,omni pror-
10 fur careat nocumento. Quinimmo putaucrim , q» fi ea in frequentiore bum venerint poffint quandog, morbos fauiffimos
B exátarc, C fubinde nece imferre.Stquidé buius ret mobis teflimoniii prebet Diofc.c Gal.:quippe qui pariter affirment lac,
,
1
NIPUNCUE nmm
gu nil altud cj], qua (anguis Uis coctus,ex animalibus emumclit, que. fcammonia, aut veratri,aut tbitbymali depa[cantur,
mirifice ventré deijcere. Ex quo omnibus per[bicuii eft , quód omnes in vniuerfum plunte, quibus vis deiectoria, Ci
gerniciofa inefl quamvis fapius concocle fuerimt, mon prov[us t amen [uà deüciendi , ac necandi facultaré deperdunt. 1d 4
manife/fHü deprehenditur in turdis,qui iuniperi baccis ve[cuntur:ire in gallinis que deuorant abfintbium. Quan-
i illerü caro iuniperum non mediocriter redolet gufFatu : barü vero non parua abfintbij amaritudinem refert.
bbiitag, edocti Media diligentiffimi mand, iendas effe capellas herbis accommodatis , vbi animus fuerit earum
lat exbibere beilicis , aut alys alio morbo affectis , quibus tamen conueniat. Hoc quog, teftatur Galenus de vipera fermo-
mem babens lib.i. de fimp. med. fac.Ibi enim de dip[ade differens.fe non ignorare memorie prodidit, animantiii carnes al-
| gotaarià bo, Cr alimcnto,quod capiunt. Quare vt fumiatim q» fentimus dicamus , nullo modo buiufmodi animalia in
| Gbos admittenda efe putaueriz, quamuis 2 nonnullis frequenter recipiantur. Iludporrà (ciendum relinquitur , q non-
| munqua venena, quim C» medicamenta venenatataminterius fumpta,qua exterius appo[ita morbis [uccurrunt;qui ali-
3 . sd arrationis ceius mon admittunt interdii ctiam aduerfus alia venena tberiace vicem fupplent. N. vi
k
quid vbi quifpi affidatur diuturnis vigilis, aut fuffocanti deflillationc, aut menfiii proftuwio, aut Pic inline do
renism,aut vterivbi alia non contulerimt medicamenta , fi opiii , mandragora;byofcyamus , vel antidota aliad,
empofita medicamenta , qua bac exceperint (funt enim talia in offictnis femper parata ) exbibeantur, [epenttmero «gros
: &mortevindicant. Quemadmodum etiam fi [ammonium,colocyntbis,turpeti,veratrumá, C alia id genus deicienti-
bus pharin aci addantur. Nam quamuis bec omnia malefica qualitate polleant , in contumacibus tamen morbis C cura-
-.— fienirefrsgantibus tanta afferunt vtilitatem , vt egris deperditam fere falutem rewocent,Cantbarides preterea ad mor-
— 46 fus canum rabidorit vtiliffirs? exbi ipborbium (corpionum ictibus medetur , C fcorpiones ipfi fuis ictibus remedio
200 fint. Sici etiam vipera, dempto capite, Ce caudacontu[a C» impofita, fuos [anat mor[us,vt Latius imfra fuis locis dicemus.
:1
entifsi
ri , Vt edulia,que preponuntur
Vtrü anims-
lia,que ci-
is veneno.
fis victitant,
exitiosà vim
retineant.
Venenü quá-
doq; morbis,
&alteri vene
noremedi.
um eft.
yendiciaprecanetepofinz. eri igitur funt,qui putat miparud efe Principi vocal ee.
nena,
— e Quetamenres in ufhicimeveneni ribs mamfefe de c menda ridethr, Siquidem fipince*a,
Mine qui abos fuis dominis app unt; veneficium commit «ile prius prapararepoffunt valentiffi- Prazcautio
E mi antidotis, veneno illo. ic dati catt S domintm atitem inter- vulgaris ex-
(o emtequisuierni ui gn domos i, P5
(00 Pedoceptus cibos vennatos pr.
| Wüfentur,ca arte,eoq, ingentio parata fuxit ab i
fiant opus.His igitur de caufisilud liberi proferre
elfinro loco natos, fed preclara? [spe genitos.fideles,nec auaritia addictos
| SP apa impri 4 7. rferre benefici iffros
Punt. Quin e Medicos fibi adiungant,qui medice materie peritifimi babcantur,vt antidota,que citra venena paratur,
: quonacmodi [ane teria. antidots Mithridaticnex legitimi. ex adalterinis mp med perf ipfos (vr pfefacie-
(5 MG ponere valeant-nam fibac legitimi parata fuerint baud dubi poreri vnnjquifg facli venena pracauere. Ex
n. s certé maius percipient emolumentis, qua fi mille alijs precautionib.vterentur.Nec minor [ant catitio adbiberi debet, vt
Tafaex auro Cr argento conflata, munda nitida, feruentur, C» bomini fideli manibus cimizt. doquidéin e-
—— dgelpreils vul qui apud ripe quufpreipnas ét viu vene acus amr qun vere au fi
prorfus impertiti,qui fi verum fateri liceat )eo dementia de-
DAMM gos - uenerunt
"4
EI. lapide veneni afjumpti vim tta, actionem inhibere valeant, non ita facile adu potero vt ael fitt
- And. Matthioli Comm,
076 nd. Matthioit Comm,
uenerunt , vt praceperint in liquatum igne aurum, vel avgentumyex quo va, i erf
antidotum, alia aditingi debere , des inde did eias en ME jai
borum opinio, ij dijtidicent ( ea enim efl,qua non indigeat clariori reproLatione qui »a 1 ditam abu,
enetallorü pracipue periti (unt affecuti : ceteriim fupellectiliii non negligenda cura , yt lian n LL
menta reponuntur , clau[as C cooperta feruentur,vt neq, aranei,nequefcorpiones, nez aliquod y; quibus,
um ingredi poftimt. Admonet Diofcorides,vt et vafa vinaria diligenter dlaufa cn fedisi Yirilenti;
Viperzvino /?* alliauntur , que fi vafa aperta offenderints co facile contendunt. Quo fit, vt neris.
venatzs Gent; interdum vero in vino immer[a expirent. Quamobrem Ariffoteles libro, 8.cdpite. «. debiflr;,
dam viperas vino in fictilibus ad (apes di[pofito venari c» ebrias caperesmenroria prodigi. es items Ne
narrat bifforiz, quam nos lib. 2. in viperarum mentione vetulimus,nempe de illis v peri ^ Gulatemlib i, fim) mod um
vndevt [ibi morte con[ciuerunt. Quo vino duos bomines elephanto affectos fanitati War. ; :
ex verbis palam eff Galeni téffimonio,vinitin quo fint extincle vipere; noxii non eJfesquin pot; M
fme elepbantiafim curet. Quod tamen Diofc. fententie vefragari videtur,tifi dicamus MAE
vantibus praflans effe auxilii; ceteris aiit. exitiit. Qui item in veneni fe fpicione verfantur cibos ^.
vel oleraceo colere fuerint: necuon ab bis et abflineve, qui ex animaliii fanguine parant, :Siquidz a cott, : Y
dam suctallica facile oceiltantur: cibis in berbaceo colore, varie letbales planta commod? dg; if bedine, M
tnaliii;quibus vefimurse difimé v torii Jenguis infertur. lud etiamni apprimi viia x
vr coqui, c reliqui culime nferutentes;mon modo fideles fint, C» incorrupti, féd ét mundi, cati, ac prcgidi ai
ficorum infidjs relinquatur locus: tum t vt fiant recto diligenterá, cuflodire ibaria; vel aliud Meine ip
vum vum vepen itur. Sed pra cipue diligenter amitnadtertant,ne in uilinariava[a quie fuper, vel árca. foi, Es
al ER refident, venenati aliquod anisiala tecto per aminii decidat,vt quidam exigui apfides , quifubtetarm tel, p
get inollam f4Ptlamentis fe recipiumt-phalangia[relitones, Jcorpiones, c frmilia-Namá, Florentia( vt Nicolu efl author Ja
delapfusce. monachorum veneno infetum eft quod araneus niger admoduin vll decidiffet , dum coquercntur iufiula. Adi d
nobimin. pesgraximé curent oportet, vt perquam fideles babeant cibicularios.Nam(vt. fuperius ditt eff) quod veneni sene
ficit, liasinterule, caterad, veflimenta fia poffunt. Quare nonnulli facere folent; vt diu;priufquam veflesimlus
bus pertractent ferui. Quin c pueros fimiliter iubent vt [apius equis infideant,ij fupe jellis,quilusipfi vti c
Tumit fHabuli prefeciis mandant,vt tam caute fellae, babenará, vecondant;vt ignotis C his quibus fidendiim
Bur m: iS. intuerine dum tangere liccat Infüper illud fcire conttenit; a» queda res fimplices funt(vt. plerig, inculpata
dant, queq; f€ntur)que fua peculiari matura dote prefens veneni fignis manifeflant.luter quas cornt feu lingta.qua.
fulpenizei- Yocant;refertur,qua (vt Conciliator Petrus Aponenfis tradit )prefente napelioaut viperasatt pardi felie
| demaducr-- pog prodit ceteris venenis prefentibus.Sunt altj,qui pro certo tradumt;prafttü lapidem,qui Pla[ma vulgu
fentur, [plendore amittere, vbi in prafentia veneni citifa fuerit. Addunt. preterea quodfi lapisvana terreftris
tursita vt i digiti carnem contingat, quam primum pre[enferit adeffe veuenit Jl credimus his,qui boc 317771
tanta digiti afficit caliditateyvt carbone accen um, ipfumá, digiti vrent prafeferat.Quilus [ant eii pat
fententia, fit adhibenda fides,ea tamen,quo omnibus (atifuat quanti potefe, non duxi fllentio difimu
et;qui contra letbalia venena pollere contendant figilla quada. fiue claratleres fiteitiagines,quomod
libeat , precipue fi collo füfpenfa geffentur , vel digitorum anulis inferanttr. Quocirca prodidit Albertus lroimam
dicato;q, fi Serpentarij imago cum fuis ffellis cuiis lapidi pretiofo infulpatur, eam vtiliffime gefuari alufua
senasead pra Jertim, qua venenoforit animaliü iclu vel mov[uvelinquuntur. Proimde Petrus Aponenfis eriptii
tradidit in quoda libro, quem veges Perfari olim babuiffe vefert , quód fi in hetnatite lapide faulpatur b
fexpenze cinctus,cuius caput dextra teneat, cauda vero finiffra, c lapis ille amulo ex auro purifiimo confettoi
c flatu bominem àquocung, veneno tuetur. Que imago fi modo alique praleret effecti ( mon enim hatinre
proferre aufim )mea fert opinio, quód tempore,quo fculpitur,neceffaria fit quarunda ffellariioly 1
tuat in fculpta imagine.Porro tradidere ferien veteri nonnulli,reperiri pratio[as lapides,quibus foliàmat
- eflvt venenori malitiz efficaciffin diffoltant , cr deffruant. Obid itaq, firiptüveliquit Albertus cogn
Lapidesve- Adamuante orientale aeflatii brachio finiffro inter bumeri, ci cubiti adnexitomniu venenorit vi
pens re(iften rribuit acbate,pyacintbe Cr [apphiro erientali.Alij eande facultaté affignamt [maragdo,alij lapid
uw inteniri tradunt, vnde draconitis nomen accepit. Ceterum (vt ingenue fatear qp fentio ) paritfidendii
füfpenfiomibu: quippe a; nunqua videirtbusie vei experimentü tam clarit, vt [yncera fides,
lud facilis perfuaderi pofüm,quid fmaragdus,hyacinthussachates,[apphirus lapides intenti
peros fusupti venemo infedlos [epe liberare : vtpote qui ex fortiantur natura,vt cordis viribus fubueniant.Sa
| Qritaimaginantur effe, nifi prits notabile ex bis experimentit viderim. Nemo praterea non poterit
Przcautio ex feriptumrreliquit Diofc. )nmoxia irrita, venena reddere , fi medicamenta tam fimplicia, quam.
medicamétis que viribus preJTantifitmiepolleant, quibus poft a[fumpta venena facile valeant fuperare. 5
— ta Diofioridi comprobata. [unt carica cum iuglandibus nucibus efitatascitria mala eruda
Jtem calamintbe folia, C Lemnia fphragis , quam fummis laudibus extulit Galen
pondus non excedant. 1dem fsniliter [ummis laudibus commendauit rutefulia , a
Ratio curan-
di venena, ' ff
*
quin prins dias imme
P " ; 3 ,
xi : . . . MA ui
In lib.Sextum Diofcoridis. «(077
* ledat, Go fanguinem inficiat. Sed quia maxima pollet agendi vi ob propriam [ui formam; vel temperamentum;
»xami abtiner atrociffimam, quameun, corporis humani partem contigerit; in [uam virulentam conuertit naturam, e
b (y procedit ltiplicando,inficiendo,atg, fanguinem cum reliquis humoribus in venenum vertendo;quou[2 accef-
n LP tate edendis m cer ipfum attingat,quod tandem breui tempore in venenatam [Deciem tran[mutat. Hinc de-
[
j mde fit, vt [prritas vitam fouentes, loco proprio ac naturali expulfi, fuam [edem cedant venenoyata, ita fubinde corpus fpi»
1 suibus, c yita frmul defittwarur.Illud praterea non ignorandum, quod arterie vna cum cordis ventriculis( quibus natura
1 datus cfl motas dilitationis Crcon[friclionis,vt ex illo quidem artrabatur aer circidans,quo indiget cor ad refrigeranduus
E fexemum fpicituum vitali calerem:ex boc aure pars aeris fuligino[a expellitur,pro cordis item refiigerio )quemeung, fla
tum extra offenderint intus attralunt ita vt arterie. quamus minutifima , qua per toti Corpus difperguntur etiam fub
1c cape, per meatus quos babent, zérem nos circundantem attrabantipfumó, proucbant ad cor, quidem poftea per eafdem
sias calorem fumumó, faperfluum rejcit. Quo fit vt fi nos crcundant ar uerit infectus, venenatus C» perniciofus,ea Ta^
tione dicta cor ipfum inficit at, corrumpit. Id9, non euenit propterea quid arterijs atq, cordi natura infitum fit,vt vene-
um attrabat.fed rin continu m|[pirent, quo mediste natura et repugnante. fua; venenum quog trabunt.Hinc itag;
eil quod quidam,dum (vt contingit ) fomnum caperent fub arboribus veucnatis,ceu taxo ac nerio:vel bumi aubarit | fuper
plantu noxjss velut nap-llo C aconito:vel propter virulentorum ferpentiuam [pecus quiefceren timprudenter veneni con-
h traxeruot,non alia de caufa quàm ex aere loca illa ambientesplantis illis venenatis infeclo, C» fpecuum virulento [piritu.
L4 Caterinn ta urtempeja dtm erit ad. generale eorum curationem accedere, qui veneno infedi Junt, eorumó pracipue,in quis
B. bus non ade? mauifejLa fona confpicitur, vt quodnam fit affumpti veneni qeu druojc pofit.Nullus itaq, Medicus inz
gunio precius cil qui mon prorimts videat C mtelligat ex feuis qua fequuntur , cum quis veneni
30 5.1 aur potu fampferit. Siquidem s,que propri forma agunt (quam etiam proprietatem occultam appellare liceat )fla- Yndicia in
tim femper fuccedit virium C roboris totius corpons pyofiratio: «griex magna cordis moleflia frequenter animo deficiunt: €
facies lincfect:quim C linguas co labia meric
| Qr tempera erumpens. Que omnia a[Jumpti veneni manifefüfimum prebent indicium,maximé autem fi flatim fequan-
/— —— durpell a fumptum cibum,sj, contingant qui fib vettam quotidiani victus rationem adhibeat. Quandoquidétam ma-
, jffec im aliquo victus ratto a» bumores inde geniti,tratlu temporis v(queadeo corrimp » Yt contracta veneni
satura, vim nature inferrent, cadem iam dicta ciereiit fymptomata.1d qnod maxime teflatur Galenus lib.6-de locis af.
fecti tum etiam libro de cibis boni ac mali nutrimenti, Quapropter. Medios cautos , ac prudentes effe oportet, quo in bus
7 accidentibus diligenter fingula perquirant.Sta fimiliter avcidentiamfernnt,quori etam manifefta prabeit in-
30 dida, venena illaque fiis manifefis qualitatibus agunt, Nam qua caliditate excedunt,omnia membra interna celeriter ^
inflammaut. fitim ingentifimam excitant oculosinflammatione male babent inquietudinem continuam inducunt, c
| tontinuit fudorem cient. S1 Yerà preterquam qp calido exceffu polleant excellant etiam vi tum erodendi;tum putrefacien--
di, vt arfenicum, fublimatum, auripigmentum. fandavacha, rid genu alia;pundtione atq, dolore intolerabil. ventriculi
€ inteflna affiaunt,in quibu etiam frequenter niurmura fentiuntur. Hec aute accidentia fepe fequuntur vomitus, fa-
| eum res modà calidi modo jjigidi, varie denia, coloris mutationes. Que verà nimia ffigiditate excellunt , plerunque
xm inferunt adeo profundum,vt fepe non fine magno labore excitari poffint affecti. Nonnunquam verà cerebri ob--
| Jiupefaciunt ita vt affecti cogantur quam plurimos incompofitos edere totus, tum corporetoto;tum etiam oculis,oreyma-
[ vibus, reliqui[g, corporis partibus, non fecus acft ffulri faci effent vel temulenti. Huc illa preterea accedunt; frigiditas fci-
1 licet totum corpus occtupans. [rigidi fadores, color in facie liuidus admodum Cterrificus. Ad fummum torum corpus tor-
. sc pidum efficisur. Ex ficcis autem venenis lingua are[ait , guttur iti mextinguibili afficitur : altus adflricta redditur, egrà
redditur vrina:omnia denig, membra fiunt ariday Cr vigilie inflant longifme.Poflremb bumida inexpugnabileim fomnii
«dferunt,alui fluxiones,articulorum meruoruitd, luxationes.1ta quod quandog, oculortm nerui ;ac nexus in tantum la
xaxtur;vt [ponte fua à cauitatibus exeant capitig, propendcant. Plerung, etiam extreme corporis partes putrefcunt;vt in
cedentibus diclum eif. Porrà c illud adnotandum cit, quid venena , que c manifefla , & occulta qualitate agunt. fi
Brn bacviribus altera imbeallior,in fine fis actionis egdem pariunt accidentia,qua proueniüt ab bis, qua occulta dun-.
"taf ) ur que illis inest, vimillam p ee
m trademus, vbi
deum
1uni-
fera iatur. Qua in re nullum fane'valentius auxilium
Nnnn z perbile-
(— Quippequeid à centro d cerporis uperficiem , nempe ad
s Obnfria ac diligentia curcirdum efl; vi deu »
d
poris, prefertim vngues,plumbeo colore liue[cunt. Ad bec — füim-
qui bauferint, vertiginofi fiunt vocem edunt cum murmure C* oculos torué mouent, His frigidus accedit fudor circa fiontz V
partes, His ita in[Htutisin primis omni in-xx4 vencas.
P
978 And. Matthioli Comm.
SEMIS CHE
perbiberur,quam vt fine vlla mora egri vornitum ciere cogantur:fi tamen venenum adhuc in vegssz y
iam in intefina deféenderit,illud quam primm clyfleribus infufis extrabatur. 4tquiim hoc og im
modum inire debemzussque in buiufce voluminis prefatione nobis veddidit Diofcorides, Siquidem n oligent
differuitvt po[leriores omnes omnia fer? qua de ea firiptis tradiderunt lli accepta. referre poffint. i »
diderim,, fi forté is, qui venenit [umpfiffet ex omnibusvomituim cientibus auxilijs vomere neqy erim boc
est )medicamentis faluentib.itemó, clyfleribus erit procedendtn.Medicamenta aiit que deicoria por;
bocidonea fint agaricii &* habparbarum. Quandoquidem vtruna, preterqui quod deieturia yi pra;
€t venenis maxim repugnantem fortitur. Id «p etiam quidam minori centaurio attribuumt, Ng Nc
deu Aer; ptie filiqtie atva medullam alocmó, vfarpare:hac namq, prater deiedtorig, facultatem, jeorfi Mi.
T dinémsqtue femper,vel plerung, ngefla fequitur venenazilla vero $ nS um
di tunicis adberens abluit & abflergit*quin C erodentium acrimonia. obtundit, C» ea. - "d
Clyfnata ed, t peractis, ea certà clyfimata copetere videntur(vt Diofi.placet)que acria funt don Kari |
zalia iniici- ff c, int, qua eitribus pinguibus,adipe aut pinguedine,aut butyro aut laBe parantur, nevltargsy
: teria fieri folet, nequaqua ea inutilia fore putauerimspre[ertim vbi compertiü babevetur, veneni ;m
ulccia(fe. Quamobre lac copiofius epotum poH vomitiones, C» clyfleria viiliftümii effe prodidit Auicenmazng
0X frangat c» fanet. Quinetiz fimmopere profünt,premifis tamen voitionib.cclyferi
nes: vtpote que ni modo probibeant ne venenit petat cor,féd et ipfum trabant à membris mobilibinternis ad
Cucurbituk. 705755. Ob ida, plurimii prodeffe crediderim cucrbitulas,fi ex iqnenatibus, cr crurium ptilpe applicentar. T. :
ter opem fütivones ex ajperis linteaminibus,quin c» fibule ffrictim fade ita vt dolofe excitent, mamum peds
item bracbijs C» cruribus. Mirific? ét veneni atertitur à partib.imtrinfetu , fi patientesim balneo aue.
mentis accomodatis confetto,velin laconico ficco [udorem ciente imponantur. Quandoquidem buius
efficsciffimà veneni ad cutiim trabit. Balnei ac laconici vicem illud (amé fupplere poterit. fi diffedto viui |
exertis fLatim inteflinis,egerin animalis cadater intromittatur, eran vefixerit cadauer , idé vt dealiof
fuerit. Ad boc autem muli,muled, (vt vulgi fert opinio;fortaffe qphec animalia plurimi caloris habeant,
animalibus. Hoc.n.attxilio 2 veneno liberatum narrant Valentinum Alexandri fexti fummi pontificis fil
Simplicia —fertnt)cum in quada cena aliquot Cavdinalib.venenii exhibere vellet, fibi ipfi ac patri idimprudenter exi
medicaméta füireet conuenit.quod quamuis predica vemedia omuia cominuniter venenis opitulentur , mon propterea «f dimi
quz pollent quip continue infectis propinttur omnia probata antidota;tam [implica quam compofita,que adufe :
ciu Ve zuferrepoffunt Simplicia quidem medicamenta qua ad bocidonea Dio[coridi,reliqui[a, Gracispaf
fant vinum vetus copiofius epotum;Leunia fDhragis, agariem,abrotonumyirio,eryngivadix , napi €.
calamintba,nardum Celticum;cafloriti ferule virentis medulla. flos rbododendri(quanqua is Galeno, al
tis in antidoti minim recipiatur, fed potius inter venena anmuimeretur fuccus marrubij,la[erpitij &* pam
ariffolochia longa, fenten ruta fjlueffris,betonica, pix liquida delinita,polij € fefelis decodtii;phu,cinnam
niperi baccescitria mala;C» qua limonia, c aurantia vocant, & eorum femen.Item glandes,pre[ertim.
n0 laGe epote;quinquefolij radicu fuccus, leporis coagulit,muftella caro faleimueterata, d» in vmbra fucata
ta,lac canis ex primo fetu accepti; capparis chamaleonis albi radix, apij decottum,polemonie vadix,tri
: cus;fmilacis afpera acini; fcordium,tbiaffi, c? Cretenf ditkamnit. His Arabes C» vecentioriimomullic
pu tem ponticas nuces,me[pilaspiflacia, zedoariz. lauri baccae, gentiane radicem, quin C dictam alii
VMlyrice;ba[Htle vegie;belentj C imillefolij-habarbarit, hedera corymbos,bolii Armenium, Pypericik, fal
pimpiellam,ng iamscentaurium maius, angelica , verbeuaca fuccumzmunes, qui napelli va
majcas grandiores, qua eius folijs vitlitant:filipendula,carpobal[amum; modorat bari
pertum,c ceruimi cornu, quin C monocerotis,vrfi tefles, Cr arietis,orig
quer [anctum vel benedictu appella i fimp.med.qua coi
tum 7 feript li
"Tant
Balneum,
(AL Ex |
* NT
"
Fraudes qui.
bus vtuntur Ji in
circüforanei
qui venena ques modo
innoxié fume ; :
xtofit& puiufinodi faueuem?
: re profitétur, propt ( vrinpr
M v we) ON
é £ortim
e
f
Inlib.Sextum Diofcoridis. 979
praua hyeme, maxime vrgente bruma, tenelle lauca difficile paffim inueniri poffunt, ideà carum vicem bit prabent in
qeranca boum prapinguium, quorum tn14m éomedunt copiam quoad ventriculus veluti tympanus extendatur. Id au-
tem v confilio faciant, vt bec quidem inrium pinguedi crum, fubftantia crafi dine , ille verà frigiditate fua,oleid,
muiritudme, quam illis adgciunt preterquam quod veneni p inbibent, cum internas vias obffruerepofnt,
erodentem quog, ingefl arjenia » vel rifagalli feplafiit Yocati, acrimoniam btundunt C bebetant. Cum igitur venenum
jampfermt, quod ilis ob praaffumpti alimenti vim,nullam aut paruam noxam adfert nempe quid ventriculus fit tenfus —
(y pngnedine mbutus, mox fuum adult. idotum , quod omnino legitimam tberiacam mentitur , a[[umunt,
sig impunz. Que fit, vt facile pofiea populo aflauti per uadeant , id effe antidotum omnium preflantifimum contra o-
m»ia venena, quad in vniuet orbe reperiri popit... Hs leues vulgi animi perfnafi accenfió maiori multitudineyac impe-
vo tu feruntur, Vt adul inualidam, veram, mentientem tberiacam emant , quàm $ qti in maxima annona pentt-
ria c uim i plurimum panis gratis omnibus exbtbetur. 14g, cum tepiporis momento caffulam hac
impo lura exbauferint y fLatim e uggefto de/cendunt. ardiforanei,[efed, in bofituum recipiunt, vbi cum primum fuerint;
«rjenicum paulà ante fumptum vna cum laclucis aut bubulis interaneis arte quadam cuomunt , neg, aliud illa die affu-
munt, quam lac, quod tantuin (epius alternatim porant , vomuntg, C reuomunt: tantum potest in improbis bominibus
auri cupiditas, vt fponte con(ultog, in mauifefta vita di[erimima ferantur. Fraus altera, quam iffi facinorofi perpetrant,
itae babet. li vnayaut duabus boris anteaquam (uggefpum afcendant y in foro pharmacopolium petunt , illud, fora , in ^lcra impos
quo fermonem populo babeic volunt,propinquius eligunt. 4g, vba iu[ferint pharmacopola. Jibi arjenici capfulam adferri, florum fraus
eme duo aut tria frfla feligunt,prout fibi magis expedire videtur y que poflea charta inuolui , & in eadem cepfulareponi
mandant. Quo fado pharmacepolam rogant, Yt ciem in fjuggeftum afcenderint arfencum illud repo[itum dare velint pu-
10 cro, quem ad einn miferizt, Porro in forum abeunt verba facturi, vbi corum (puriam tberiacam ad celum v[g, miris lau-
lins ejjerunt adimenti Ad bac vt rem magis verifmilem reddant, puerum vel circum ffantibu quempiz ad phar -
macepolium mittunt,qui veensm antea ab ip Jes electum deferat. 1nterea ingentem capfulam in fug gefto [lantes aperi-
sut quam babent vafculis praua illius theriace plenis vefertamctins operculo intus adherent , cera fübpofita,, varia cu-
inam mifecle frufta ex [accharo, quod anditum vecant , amylo » ais, innoxis medicamentis miro quodam artificio
cfeil.z,que pror[us Cy [acie C» nizgnitucine referunt illa very arfenici ffl » qua priu: im pharmacopolio felegerant.
lnntanzcm if boys rin preduceresepcr ulum a cula, que fraudem melius occulteat,im fuggefto flantes , fiquidem
fumme cum artificio intcrnam eperculi partem, cui edbartt ilius mifcella fufea avfenicum mentientia, verfus fe trabunt,
quis juam fraudem deprehendere pofat.Demde flatim in manu [ocij aut pueri,quos doli miniftros babent,capfule. eper-
axism collocant:quad corsa alter aperta men perquam: cleganter juftrnet; parte pfeidoazfcnici continente celum ver-
ge fan reficiente: id ne quis dolum intueri pojit. Interea redit nuncius an fenicum legitimum à pharmacopolio deferens. At
quiifiud accipiens arius capiioj apagifer. ftatim illud populo offentat lor ga atg, mendaci oratione. Qua perfecta ad expez
rimentum tranfit;perpetuo dolost procedens. Quandoquidem fmulans fibi opus effe expeditis mamilus manicas ex muri-
«t, vel (crico proditore quo p velliunturyad cubitum v[g,conolit ea tantimratione , vt ar[enicum verum, dum.
becagit fuper operculo pradiclo rjenicum continente,reponat abdarq,; quod ob cperculi árculi altitudinem nulla -
ip das
dica officima delatum fucrat.
«d fe vozatat aflantem Medicum baud acris
tem, qui pueri pulum Landi id
quam fort legenat quid arr tiam pofi insercpi pulftstum
min — : (i: a en
980 And. Matthioli Comm.
1
cliceymillefolij filipendule,z.edoaria,gingiberis , fingulorum drachmas duas: ag,
: Torten diaboli fic berbarijs dicti cuin[a, drachmas duas & femis,. Ad ipm mind i,
corij, fraxint,oxalidispaffinaca. flufris napi nielle peonie,ocimi,irioni laf fe feniculi cmn fa
ehmas duas:pratercalaccarum lauri, iuniperi, bedere, a[pere fmilacis cubebe fingulorum fidens.
dijychamedryos, chamapityos,centaurij minoris flechadis,nardi Celtic, calaminthe,rute, meinem
Jiabiofe,cardui benedicki;meliffophylli;fimgulori fofquidrachmam:di&amniCretenfis dr, pumthe. leen gui |
iund iodorati mariti, galege, aime; pimpinelle, cuim, drachmas duas. Caricarum nucum ; - ^ |
ngulorum vncias tres:myrobalanorum empelicorum drachmas quatuor. Florum 1
om vorisimariai Lead feupada quatuor: croci idradbmas tres. ficat efi mend |
vocant,diqebinas decem. Caryophyllorum,nuci myriffice , macis , fingulorum drachm, hà éü
longi.fantalorum omnium, agallochi, fingulorum [e efquidracbmam. Cornu cerni crudi didis ess Ms
chmain vizi: off cordis ceruini,ramentorum eboris, virga ceruine, cafforij , Jingulori eril qua e |
drachmas tres: opij fefquidracbmam:margaritarum orientalium,ramentorum fmetek pain fn diae
lorum fefquidracbmam: caphure drachmas duas: mafBiches,thuris,flyracismyrr
fagapeni.opopanacis Laferpit ij, fingulorü drachmas duas c femis: vi ilu QRIR embariinf dramensisgig. E
cantbo confecti vnciam mediam.Pulueris cordialis temperati, diam, i diamofchi di info dradimam ssi, dos
flilloru caphure, fcilla fingulorit drachmas duas et (emis: paffillorü vipere vnciasdua;. Sutcioxalidis € am "
bugloffi,meliffopbylli, fingulorum felibram: bypociffidis drachmas duas. Theriaca electa, arte €
cias fex. Vini veteris albi odorati libras tres: [acchari € Mederainfula,vel optimi mellis libr
00b his finnma diligentia erratione inquifitis ata, eleitis fiat eleuarium,en modo quo theriaca,aut Mi ac.
Antdoi — tym conficitntur. Sumendi quantitas est à drachma vna v[a, ad tres pro etate c cofiimepaioni à dtum
Msn bus perfuaderepoterisyantidotum bocnon folum preflantifamum 4fe( vt ante diximus ) contraom)
: os fumuntur,itemá, aduerfus ea, que morfu vel iciuvelinquuntur:verum etiam in pefflentia,cui mirifig tz
folum quotidie affumprum mucis Pontica quantitate ad pre[ernandos famos , fed etia fanandoiiam, s M T
vliin morbi principio propinetur ex cardui benedicti fucco , aut frillatitia aqua;vel galege) MtS..
vum drachmarum pondere, affedtis deindein lecto ad fudandum collocatis, bici, autter. repetita potioné, tnim
interpofítis boris. Sanatos enim fcio effe quamplurimos boc tantum fingulari auxilio. At ficu in animofa
Potio ex prz- fentaneum. adferat auxilium; bac, faciat oportet. Antidoti prefcripti libram acápiat;libramitem "
dicoantL riceparari , Cr libras quinqueaque vite vocata , ex optimo odoratoó, vino confeile,totiesé, vitres organism
e quinte effentia fpeciem pre feferat.. Deindeomnia becin vas vitreum injciarduplearehuimdik pic
fis ore itaobiurato,vt nullus [pirandi meatus relinquatur, magna cum di |
agitet , donec totum diffoluatur: atq, tum vas ore ceri , vel piceobductoim menfem à integrum reponat tana)
bebdomada agitari conuenit eo modo , quo antea ditkum eit: fit enim , vt elettiatisis facilbrihdaa in funi lin
fur. Exatto denique menfe claram Aquam aureoó, cilorenitentem, lecti € quem [
illius vim in fe contraxerit. Tumitaque vacipfum aperiat , Cv in vas aliud i item vitreum Jympidam aquam pale |
A effundat,cuius os cum cera d membrana accuratifmé obturet: nam fi illud diei [patio apertum fineret , nim
AqueMatth. aquain auram enane[ceret. Tanta hec aqua virtute polle (quod millies expertus [um yt quatur dra :
vis. pota velper fes vel cum pari odorati vini quantitate, vel flillatitia cuinfvis aque ad 1
denorfus à quocung, venenato animali,im tanto mortis difcrimine verfaretur,vt voctm, vifim, «cveliquajatj
mififfetsagrum ingenti adftantium admiratione à longo veluti fomno excitat. Quin c» vomition
feitorum bumorum copiam exbaurit. «Cuius vei exemplo ( prater alia innumera) nuper mibi fuit]
vxor, quam à vipera in dextra manu demor(am,c» iamiam denaulovarionem cum Cbaronteiniturambat
tam à mortereuocauit. Id quod etiam paulo poft contigit cuidam mifere Sclaua ab alia non diffmili vipera
mor[e. Hacidem fimiliter preflat contra venena, que per os fumuntur : fiquidem ea adeb tentis efentia , f
netrans eft, vt momento vi [ua in onmes corporis veuas permeet.. Quin Grefiempraba efitwin iios
morbos,quos breuitati fHudens pretereo : quandoquidem prudentes, c; i; babita buiufcey i
Alterius anci, £4 adhibere poterunt; vbi legitime conuenire duet gu eniieus depen i
don defcri- 0leumillud eft cuius fuperius libro fecundo capite de fc tem rto capite de aconito ! Í
puo&vires. ldpulfibus extrin[ecus patientibus illitum. tac pedum. abe ANE
iram mamillam,repetita alternis tribus hori slinitione effcaófimé fucurit omwibuyennip mpi qure
nen ex erodentium genere non fuerint. similiter viperarum, a[pidum , c cuiufeung, denig, yertenatummi
Dijsié ARCH Pdf REP. LA Dapur
talidum,[edfigidum»ad prefe dieu a
Olfcorpie- furiberemon grauabor. Sum. aA adn ftit d
nina Wuum eim «foliorum hyperia virentis maripu trece
itatis umponatur,inde bypericum. antea contu[um infun
etur, medium in tenuifimam arenam condatur » loco vli tota die infolari pt
27 Menit Quei ume s PENNA
x vim j ; Hoc facto fumatur hyperici.chamadryo »chamadryos calaminth carin
wa prins diligenter contufaoleo admifccantur , ac fubinde vas in predi
rie UHEpea aime g Post bec accipiantur fl
rej rasan eiae RUE "a
vtprius exprimantur. Idem fiat ter aut quater , vfquedum oleum fe
or RES. quod iam deflaruerit » Cy ab eins cacumine grana
ttis fimilia deprebenduntur,im quibus jemen continetur. Ex jsited, tres confe 1
pei s ihi aliquantulum perfufi in oleum predictum. infundantim , C
o debu cuntinus i . Quo sempore tran [adio tridui [ario in balneum m?
In lib. Sextum Diofcoridis. 981
prodita exprimantur. : tertio aut quarto foniliter dicum femenin oleo maccrari debet donec id ebfcuri fanguinis colorem
rrafentet Ad bac fumitur Tt itseini s fio minoris, cardui benedicli, verbenace , dictamni Cre-
derum medius manipulus:tundantur omnia, mergantur in oleum predictum , C vas in balneum iterum im-
apr biduum continuum, dea colentur Cx exprimantur,vt fupra. Po[ica [umantur z edoarie, radicum diclamni
d tile, arifislochierotunde fingulorum drach. tres, fcordiy manipulus. Tundantur item omnia, in-
cr immirtantür ivbalneum, ibid, permaneant tribus diebus congintis: colentur dcinde C» exprimantur. In-
ur denuo flyracis calamite laferis, cuu, drach. (ex, baccarum imperi dracb.quatuor,melanthij drach. dua,caf-
famdorate (cinnamomun officine vocant ) dracb.mouem: iunci odorati, peri, fingulorum [efquidracbma : fantalorum
atborum femvmcia. Turdantur mnia (vt pluries de alys dictum eit )cr in dem oleum infundantur, C per triduum con-
qo timum in balneo mi4cerentur , demum colentur C exprimantur , modo quo anté diclum est.. Poffremà ad[int oportet
trétenti fcorpiones vixi diebus canicularibus colle(ii. là in vafe vitreo conclufi,cineribus calidis [uperponantur, Cr cum cos
grecalere fudaresatg, irafci conflet omne iam dictum oleum calidum fuperiniciatur.Sed aduertendmm esf, ne id adei fer-
sent fit, vt vacdifrumpat , obturato flatim vafisore in balneo tribus is diebus contineatur:deinde coletur C ex-
primatur. Ivoiectis i fcorpionibus,rurfam in oleum infundantur rbabarbari laudatifimi, myrrbe communis vfus,
dlees bepatice. fimeui drachme tres:mardi Indici drachma due,croci drachma vna:tberiace electe,elediig, Mithrida-
ti cxinfa, femuncia. Qua ex bis tundenda (unt terantur,mox vltimo infundantur in oleum;quod per triduum continu-
um ontime atur in balneo. Quo fito oleum non amplius percoletur,fed deincep datursperinde ac opobal[amii,quip-
quad mirandum fit vemedium ad iam diia venena, C pracipue contra napellum,quo infecti fuere , vt experimentum
foret, Corfi illi duo viarum obfeffores,quorum lifforiam fupra retulimus libro quarto in aconiti mentione:ad cuius lectio-
30 gem, nc idem bis ret jcimus, qui eius defiderio capiuntur. Ceterum vt omnia mea in Reipullice commodum Puluis con-
efundam tertium queg, Antidi addam, quo nibil (ané valentius ad v yim co dam: mempe pul. tra venena.
Lum faluberrimum z. cuim quo ( vt fuperius libro quarto de aconitis diferentes retulimus ) ij fanati funt,qui Arfenicum
Napellum bauferunt.Datur robuffis drachmarum duarum pondere, cum cateris drachma fufficiat ex vino Cretico, vel
altepariter gencrofo,repetiturá, potio per internalla,vbi vna tantum non fufficiat: verim tunc obolus fatis et. Qui qui-
mupuliis tamet/i mirum in modum deleteria venena omnia füperat vincit ac deffruit,non tamen fi prefumatur ab jf-
mprajeriat, Parandivatio beceff. Sumas radicum minoris phu dracbmas quatuor. Vincetoffici,vrtice vulgaris , cu-
ifo vnciam vnam: Angelice domeffica, Altbae cuin[g, vicias duas: Angelice fylueffris yncias quatuor: Tupetà fefiun-
diam, Corticum radici cbamel«e, ftue (vt Aphri dicunt ) mezereonis, drachmas decem. Colliguntur be radices ad calcem.
— Augufli fie ineunte Scprembristeffellatim3, fecantur, co ficcantur in vmbra. Deinde feruefiut in aceto albo acerrimo olla
30 ceoperculo diligenter occlufa avvillaceoó, luto «gglutinato, perdimidte bore [atium. Amouentur poflea ab igne , cum
Wt extmuntur,iterzm2, ficcantur im vibra. Demum teruntur in puluerem , additis berba Paris baccis duodecim,
C*folis fex Cr triginta. Preter autcm Mithridztium,antidota alia duo generofa Dio[ioridi probantur in prafenti profa-
tione, vnum fcilicet quod 6 fcinco,alterum qu. [anguine nuncupant:fed quod is eorum conficiendorum vationem tradi--
— T7
"mu
al
hunc in modum redditur. Anzidotus Mithridatis Fupatoris Jj) cef, v cognominat, faciens ad venena, omnemá, venc- fcinco deferi,
matorem inferentem,omnitim. ,venenoforum animalium ictus,conficitur b. ione.Scinci;[agape- P99-
i í , SNP AEASMDOH Maia iy nd
amamumi, 00
Bacfome aar women Gema rif Sb uaram stra i There monton lun)
o ulta nobis defunt femplicia meditementa,qua in eis expetunturidcirco non video quomodo point legitimé confici, ni,
(— e, Etiam que eoru vie fupplenzita st uam mplex median ttum in alterius locum fuccedat, id quod. S cedanca
Bochum rrden Satyra matfermeu, vuam x Quin fterifm jede, afteam e qui
L iiio em duplicata menfur. vr rs ceres nni dm Phan carri
Nbre bet Quinti cei fidere vne quapiam.quaperfé fila vi velimus aferatur, vera irrepeherfilu
fe quein fecietatem multorum veniat, non eil eodem pacto vera. Nam ciisfoamques qued folem corpos ades.
ueri
*
Li
al.
982 And. Matthioli Comm.
seri debet, vt puta vhus,abfintbium;iris,gentiana, vel id genus alia aliqua medici uid
Jffantifimi dial € corpori vel extrà velintrà admotteat, dopligti etiam idm Ms minus ride
mifiendum fuerit , quod fe aucturum aliorum vires vefpondeat , [i prefLantifümum d " HL iliud rien :
qui proprietates eiu(dem generis babeat;etiamfi deterins boc illo videatur.C. afia quidem : lon nibilerig Tidi,
que adeb est, vt ex ipa quandog, cinnamomum oriatur, [bettenturá, nonnunquam caffe Bine e 1
qu,
qua cinnamomi virgulta é caffie vamis prodeant. Simile autem iffud eft non vino aut pati. ficus; 0; in quib qr.
te functionibus in extruenda domo;in fabricanda naui;in tollendis c tranfbonendis Mri Quint S
&ionibus,in quibus quod peragendum erat ab vno bomine vobuffo,fi abfit duobus ipi lecilióribe omnibus deyig y,
mus. Ex quibus verbis omuibus palam esl, Galenum non a[fentive,vt in fitis medi : perficiatur bacca, |
à ponatur nifi ex ijs fint:qua eandem naturam fortiuntur,vt caffia Cycinnamomum. Quare iud Her Pro diu f.
Antidotus €x tauerim,quod perperam faciant ij, qui vem banc aliter imtelligunt. Porro c» illam ahtidotil.ale sim; caliendam fen, "i
UUALÉDA. peymi omi vecipir fummopere laudatit Gal.eamó, lib.2.de antidotis memorie prodidit,hi indi laa teams, |
bita accipientem tutum à venenis reddit.fic babet. Baccarum iuniperi drachmas duas terra Leni d inae,
bolos duos. Hec vbi in puluerem vedegeris, oleo aut melle commifiebis & repones- ata, cm EE "
athis duobus quantum est auellana dabis. Hac antidoto Nicomedesvex vtebatur.fi quando, füfietosh fr aptcmlg.
carant. Nam fi venenum won [ubfit,quieta manet: fin adfit,nau[eam concitat , Q euomere cori ardbriletsqu me E
eum antidoto reciatur. Sed bec baclenus dicla fuffiiant , quantum ad venenorum iidika E
quandoquidem de ijs priuatim, eorumá, auxilijs, d antidotis in fingulorum mentione difufin ini E :
Kasbaeldes CANTHARIDES ^ CAPI
Vibus datz fünt Cantharides, figna eueniuntgrauiffima. Ab ore enimad ve(icamvís mors
di fentiuntur: picemaut fimile quiddam cedriz refipiunt: dextra pracordia infos d
egre reddunt, & fubinde cum lotio fanguinem emittunt:ftrigmenta non fecus atq; dyfentericis aluo
feruntur: faftidia vrgent; animo linquuntur, obortaq; vertigine concidunt: poftremó mente bilis
tur. Ergoantea quàm tale nonnihilaccidat,dato oleo;aut füpradictorum aliquo,vomere cogan
vbivomitione plurima rceiecerunt,halicz aut Oryzz,tragiaut ptifanz cremor, aut deco&um.
feminis lini;aut foeni grzci,aut radicum althzze, quam Latinus fermoibifcum appellat, y
tur. Preterea nitrum eiídem dandum, ex hydromelite, vt quz ftomacho adhuc, autint
eluendo excernanturac defcendant. Quz nifi fic difcutiantur, ingeftain aluum ex nitro
cuari debent. Deturdeinde vinum aut paffüm,in quo pineoli nuclei;aut cucumeris femina
aut ex la&e;aut mulfaaut anferinus adeps in paffo liquefactus. Inflammatz autem partes,
cum mulía decocta perungantur.. Ab initio admota catapl nocent,quàd citatusab
píüm virus ita remoratur,vtin principesfe partes infinuet: ip tamen interiecto tempo:
infi ionibus opitulantur, vtpote quz dolores & permulceant & leniant, Tum vbi cor
ente oleo inunctum fuerit;in folium deícendere oportet;ac lauare; vt per cutem fummam,
noxiainhzferunt,etiam excernantur. Et deiectiones multifariam moliri oportet, ne
, &ftabiliratem capeffat. Gallinaceis carnibus & hadinis;aut fuillis catulis,maximé pinguib
mis;accum lini femine coctis, vefci debent : fiquidemaluü cient, atq; venenorum acrimonias
Vinum dulce liberalius ebibatur. Prodeft thuris cortex, & Samia terra, quz after appellatur, fi
fingulorum drachma cum paffo fümantur : item pulegium exaqua tritum: irinumaut ro
rut deco&to: recentes vitis ramuli cum paffo detriti. Longe omnium potentiffiméani
tur,cumaqua mulfa, drachmis quatuor pota, ee
Cátharidum Qttharidum tum biftoriam,tum etiam facultates fuperius libro ocundo,vlà &e erem pid
malcfica & diffus lateá, tradidimus, vt fuperuacuum ducerem hoc in locoplura de eis vememorare,
BOTAYEe — e» noxia vi nobis differendum effet. Cum igitur Cantbarides excalfaciant receffu quarto G'€ j
mirum fuerit, ff erodant,vlcerent, c denig, fü interi Nocent priuatim vefice omnibus,
bus membris non modà haufte, (éd quandoq, etiam exterisillita , vbi exulcerare fit opus: prafertim cum
"e veia magnisin vrinan in
tumcaufr, cumlotio fa lam dixere
Tq Wm eu 4tum mj J
cordiasquippe cum veneni vis in iecur facilius, quam tn "t
tionibus, potius dextrum,quam finiffrum egrotet latus. Nec aliavatione fit inde fuxto 6
inte[linorumvamenta , quam quid Cantharides ipfe ad inteffina de[eendentes , acerrmajit m,
dant. Defefhus ver animi, ingens anxietas,cordisg, angu[lia partim eueniunt, doloris entr pes
tionis exuperantia : partim veri deleteria vi pharmaci,que v/queadeb refoluit vitales [rtu
de affetto corde, bec tam feua oriantur fymptomata.. Quin & obid wertiginofi fuent di
Cada. — C impferint, quid venemo[e exhalastones, qua a colliquatis bumoribus m injerur iy cie
pi Pride) ipfum inficitnt;vt facli animalerfacultarescorrumpantur ratu ipja Pere eg
tur incommodis primion fane necejarium fucrit (vr etium Diofcorides inquit )kanthandee wem
d
Inlib.Sextum Diofcoridis. 983
briexcitatis vomitionibus,j: nimirum medicamentis, quorum in buius libri prefatione meninit Diofcorides, atq, etiim
gei mentionem fecimus jy nofira in eam longa conymentatione, Quinetiam acribus cly[matis opus cfl, vt per bec deuocen-
127,424 ad intejlina dej nt. Fit enim vt exbauflisé corpore cantharidibus non magno poffeanecotio, accideniibus
á j, prefidia adhibeantur. Quandoquidem exulcerate vefice, cri faapte natura pls nocent cantbarides quam
qateris internas vifceribus, fuccurritur refri gerantibus lentis cpinguibus fimul smiflis medicamentis: ffirida natn jnfiam-
sutiones exting, Icent4, carum dolores:pinguia veneni acrimoniam obtundunt : lenta vero ac vifcofa cuni nter-
gipartibu pertinaciter nbercant, nom modo din medicamenta in extleeratis retinent locis fed etiam famae partes mu-
samt , ne veneni vim admittant, Mdeirco ad boc mirifich prafTat lac bumanum abipfis vberibus exuttum ; crudum re-
casó, butyrum eclegmatis modo linum: pl, ey doniorum malorum, C matita feminis fpiffaxmentum : itein ferapium
16 exmyaphee flaribus C» purpureis violisquin C quod ex papaueribus conficiunt:nec men latuca, C» pertulata, C cucti-
mers, C» cucurbite füccus: praterea cremar,lactis [peciem refercrssqui t papauerumi melopep. cucmiie s cucuiimriss
ia C lauce femine exprimi folet,affu[fa violarum aqua, att r4dicis altbea,aut folani,quod veficariam c balica-
rocantzctius etiam rubentes bacca decem, vel duodecim numero frate, C ex aqua porttlaca, velpti(ana bordeacea
pete,bocin negocio prefentaneo remedio pro[unt. Facit «d boc C amygdalinumoleum, quod fiilicet ex dulcibus elicitur
nibus, Ynciarum fex pondere bauflum.Huic autem prefertur,quod é recentibus pincimucibus exprixuitur. Sed omnitm
praflantifimum ei , quod 0 femine albi papaueris eximitur ; quandoquidem boc prater id quód tanquam pinguepluri-
min contenit; poteft (u«pre natura inflLammuationes extinguere, veneni acrimoniam retundere , C» doloves quantumvis
vehementes fedare, Sunt ctiam qui preferant aquam, que feruentis baluei calore vitreis inftrumentis elicitur é ualta fo-
Wysibifci radiabus Crecentibus cucurbita ramentis:quód propria vi vrina ardoribus opem ferat. e? inteffinorum inflam-
10 mationcs repellat.Porrà fuccurritur exulceratis inteffinis,i[dem (an? medicamentis, quibus ad dyfeuteriamvtimtr:nom-
prpisguium carnium suribus clyflere infufis, addito birci,ceruig, adipe: c ompbacino rofaceosplantaginis ett portulace.
agua prius elota, Probrb halitus cerebrum petentas,diffoluuntura, affumptis antidotis,que venenis vefiflunt e bu-
mores petrefcere non frnmt: quinetiam catapla[matis ex frigidis,repellentibusd, fuccis, fincipiti c coronali futura illitis
i franeitur ata, demolitur veneni vis, Diofcoridis teflimonto, valentibus antidotis ; veluti Theriaca att Mithri-
tiat (vt feribit Galenus lib. o. fimplicium medicamentorum capite de terra Lemnia) co antidoto ; de quo € nos fa-
is locuti fumus, quod fit ex ip[a Lemnia [pbragide C» iuniperi baccis. Profuntsnfüper epitbemata corioborantia ;i-
temá intincliones, qtte ex odoramentis v in valentioribus : praefertim oleum noftrum de feorpionibus füperiss defcri-
ptum aduerfus venena, Refert Galenus libro fecundo de antidotis Afclepiadis authoritate , cantbaridas proprio yeneno
monedium C» antidotum effe, fi carum pedes, Cr ala trit« cuv; melle eclegmatis modo paulatim a[jumantur. 12 quodet-
ac im efjeruit libro i. fauplidi di »vt fupevins libro fecundo in earum quog; menti linuz. Hoci-
dem feribit Aétius à Galeno fortaffe mutuatus libr.13. ap. 9. fic inquiens : At vero contraria affectionisvatione , quani-
tum nibil aliud bis auxiliantur cantbaridum ale,Cr pedes cum pa[fo pota: b«c Aetius. Veruntamen cum buiufcenmodi
medium fufpicione non vacet ( non propterea Galeni teffimonium vcciendum p im ) cumq, à multis improbetur,
«tg ipfenullum ad/uc eias periculum fecerim, ideo necipfum damnare, necprobare aufim. Arabes namq, pro certo ba-
lent,omite venenum » quod cantbaridibus infit,earum tantüm alis, pedibus C» capitibus i uar atbarid,
fuisimmifient medicamentis, tasa itus fumendis, quam extra adbibendis, iubent contz4 Grecorum fententiaPt, vt capi-
ta,ale ac pedes abcind. quamqu. Jendum arbitror Arabas Hippocratem perperam intellexiffe;vt vltimó com-
mentario de ratione vicinus in morbis acutis fcribit Galenus. Sed quoq do res fe habeat, partiumplacita in.
medium attulimus vt vnufquiíg, fuam in bac re fequatur fententiam. , tamen fufpecta medicamenta femper dimit-
4C tenda iudicauimur,atq, bus vtendum,de quibus inter probatos author doclos viros conuenit. Sunt evulcaribus , qui
adepotas Cantbaridac acetum commendent, Sed id equidem probarenon aufim , quód antiquorum recentiorum, vep-.
verim neminem, qui fcriptis tradiderit acerum contra cantbaridas auxiliari. Quinetiam medentur vrina ardoribus cr
? inj 'onib 7 Eta qua per os [umuntur, (ed ea quoq, qtia exterius illinunttur.
Preflant igitur ad boc rofsceum,omphacinum oleum,vielaceum,C» quod fit ex nymphae floribus : item quod ex papate-
rum femine confiiturqued, ex js paraur frudlibus , quorum plantam appellant aliqui Bal/aminam , alij verà Carau.
xam,cuiss hiftoriam ac facultates fuperius libro quarto de[cripfimus , cum de vitemigra differeremus. In quemv[um
peni C tejlibus fed eriam in pudendi injcuntar
Subs iilamm. rA medi
5 dius cci PRU AES, s
"p ETE PIEHI EE Rae C7 pe-.
"elafinino laile potum. Fit autem boc mo-
&
XE
J PINO
pomis & oleo tempcera-
Qoad ^ A
: d
E -
Cótrouerfia
inter Grzcos
& Arabas.
orum fejcunciam : feminzm imelo- Eleeasii 3e:
z corticis arbori thuris, piel se
994. And. Matthioli Comm.
Boocpnezkc. BVPRESTIS. CAP. n
Qv bupreftin biberunt; non diffimilenitro virus piunt: ftomachi venttifa; She.
quitur: tam venter quàm ftomachus mirum in modum , vt in aquaintércirs demehs dol, i.
fcit: vniuerfà corporis facies contenditur: vrina fupprimitur, Quibiis eadem m; diam, ; i».
auxiliantur. Priuatim poft vomitus & vacuationes, quas clyfteribus dese et Prisc ^
earum decoctum,ex vino. Vbiveró iam feré pericula inclinantur, Tela » ari ficus profane |
earundem tritarum in m ulfo,aut lactis potu, iuuantur, Pyrorum etiamnum ome gen dini
L3
manum bibere;conuenit. » ich
EJ
E bupreffibus C pinotum erucis fuperius libro fecundo fatis Üifferuimus,quantuim ad earup, m RTT
barum vim veneficam profequimur. Hac igitur animalia etfi pota, aut alias in ventriculum ; cus
ptomata, c incommoda pariant ab bis plan diuera , qua ab epotis cantharidibus inferuntur , tammy d»
expetunt curationem , eademó, po[tulant medicamenta , quibus in epetis cantbaridibus vtiur. Ya sd E
quoque nonnulla propria , peculiariad, habentur antidota , quorum cum latins meminerit yy, £m ad
tos de js plura dicamus, kis ru
-Saxapdrd pts SALAMANDRA CAP. Hits
S Lfalamandram hauferunt, linguz inflammatio cotfequiturt mens & fermo ide :
torporeaut horrore quodam,ac exolutione accedit: partes nonnullae corporis Mioribss
que fugillantur:(cpeq;; diutius immorante veneno, putrefcentes defluunt. Quibus przftabimusc;
quz potis cantharidibus. Peculiaria veró remedia,refina pinus,aut galbanum ex melle liné
decoctum,in quo nuclei pinei conterantur: vrticz quoq; folia, cum lilijs& oleo deéoéta, Pro
oua teftudinis marinz aut terreftris cocta:item ranarum ius,cam quibüs erjngi radixi
Silamandre On folim veneno ivficit, C? necem adfert Salamandra ficca, c in puluerem pota , vel dam cibis adimi
vencfica na- mor[u, viperarum itodo,cateroruma, ferpentium venenum eiaculantium. Quin c» fructw , c» herbam
vurá. faliua quadam , tum mucofa pecie, qua à toto eius corpore fudat,magno deguftamtium difirimine: Jiquidenple ve. » ,
x : ti funt , qui boctantim veneno periere, Proiride miritti non effe videbur , fi recentiorum quidam tradiderit jm
quandoa imterijffe familias , quid aquas bibi[fent , in quorum puteos fortà Salamandra ceciderat: velquüdpanma.—
gum comediffent furno incottum , qui lignis ea infectis concaluerat.. Quibus tamen non v[quequi j
y
mo,cum ignium vi venena omnia ab[umantur.. Sed potius adffipulandum fuerit Plinio , qui libr.29. cap.a.nm
fürnis incoco,in quibus Bena falamandre veneno infedta, accen[a fuiffent; quofdam iam fuiffe necatos prodiit dee
niscrüfta lignisina[fata pedetantim [alamandre contatlis, vt eius verba teflantur , cuminquit: Inter onmatana
falamandre fcelus maximum est. Cetera euinz fingulos feriunt, necplures pariter interimunt ; vt omittam qu
confcientia dicuntur bomine percu[fo,neg, amplius admitti ad terras. Salamandra populos improtti
fi arboriirrepfit,omnia poma inficit veneno, c" qui ederint,necat frigida vi,triil aconito diflams.
ab ea ligno velpede;quo crufla panis incoquatuPsdem venefiàum est, vel fiin puteum cadat. Quippeeum|
cung, parte corporis, vel in pede ima refper[a , omnis in toto corpore defluat pilus : hactenus Pliniw.. Hisigiturquih
: vint ( vt Aetius eit autbor libr.13. ). preter eaque a Diofcoride feribuntur , maculein totum corpus exerit.
be , deinde rubea , poffremb nigra , quatandem putrefientes , viuerfum deglabrant corpus. Sic venenata jum —
Salamandre tur ( vt Diofcorides ait ) sjfdem vemedijs, qua ad cantharidas preflant , quod tamen aliquibus miim £x
veneni cura- fion; cono quanidoqaid eui falamandra venenum maximi frigidum bumidumá, fit , cantharidm,
e dif , C» exiccansnullo quidem patto confentaneii cenfent , y [dem vtrifg, faccurratur medicinis
ludveiti,mea quidem [eutentia,refpouderi poteft, ay vbi Diofcorides [alamandris cantharidum cma
de generalibus, que in vniuerfum fiunt duntaxat intelligit, nempe vt quàm dità fieri pofiit, venenum? "
] ffimis extrabatur crebris vommitionibus c» clyfmatis acrioribus:in cordis, prafidium dentur Theriacas Mit
generofa antidota,que pota cor ipfum à Venenatisomnib. tuentur. Siquidem in cantbaridum capite, quu ums
* quum babeat: a li bodi Diofcoridi tradendafuit,ne eadem per fingula capita apefrufra 11 2 1
tur. Quare [cité cum ad cantbaridum rentedia leg "ljcit, de generalibus t. git. TE
dris adhibet cufationen,qua opio,» tam boc, quam ille frigidiffimo fint temperamento;prejen
Aun. odes m refina. LaL am. fly vrtice femen c cuprefii frondes. ter d
Stelliohum | corporisforma STEXLYONE S mortiferi etiam mor[us animalia mihi in metet Teuo Cet, a
confideratio. jo fecerit Diofcorides ; non alienum fore duximus , eorum primum b :
remediain medium adducere. Sed an lavertarum generi legitime flelliones :
Lacertz ma- quanquam non defant,qui afferant,maiores lacertos, quos vulgà appellumus "s : ; cell
iones, dfeflclupes. Quarum amen enehrie nm pom falferibest quamdaquidem Ple libro sep
quit efe lertarum figura, c chameleamum quodammodo naturam babere qui teretantimy
ranci, Ex quibus fateri licebit, lelliomes mon effe noffrates lacertos,namq, hi cochleas,citata ys
rant, Cr id genu animalcula. Ad hec copio[um in venis continent (anguine doni
haudquaquam imimicantur;quim potius eos amant. Contrà veroijs aduerjantur feeliones, irit f
vli nullum animal tius insidere bomini tradidit. Preterea ( vridenndem af
doimibus,in locis e feneffrarum,aut cameris , fepulcbrisve: quapropter enatores 0o
tibus. Ii vere incipiente fifis barundinibus texas opponunt cafas decipularum modo , quam e^
Venantur autem gos,vt corum [eneclam , qua vt ferp quotannisexuuntur facilé anguem ni)
dio in comitialibus morbis proferatur: ex more feneitam ilico deuorant. iid mar
rit, Stelli aioribu. Italicis lacertis differre: bi fiquidem im campe[fribusim iir fip
Inlib.Sextum Diofcoridis. 985
gerb im fepulchris & domibus moffris oberrant.Proinde iwbet Diofcorides, vt qui in venenorum timore ver[antur , C culi-
mam fub di«li loco apparare nequeunt, [ub teo apparent. Sed tum diligenter laquearia anismaduertenda, quà2 fiequen-
tir fuperioribus contabulamenti animalia decidunt , exiguaquidem , fed que non modicam perusciem moliantur , vt
Phalangic Stelliones, Cr alia quadam reptilia. Quid autem Stelliones in Italta proueniant,te[fis est Arifloteles lib.3.cap.
29. de bifloria animaliumya[ferens in quibufdam Italie locis Stelliones moru bomines perimere. Sed qui fint ,nullam ba-
beo bifloriam clariorem. Quanquam bis conieciuri iamdiu cxi[Himauerim ea lacertarum genera effe Stelliones , qua in
Hetruria in noffris tur domibus,pre[ertim quibujdam prope terram foraminibus , à nobis vulgo Terrantola appel-
lata, de quibus fuperius libro fecundo latius diximus.de lacerta Calcidica differentes. Quandoquidem boc animal lacertis
pafimile vifitur,& araneos maximé venatur,vt Plinius inquit item Arifloteles lib.9. cap.1.de hifforia animalium.Dor- — '
to fepraterea maculis quibufdam nitet flellarum modo radiantibus , vnde c» fortaffe nomen. Quinetiam , quód venenum
morjü relinquant cum à cauernis exeunt, flatim in Hetruria necantur.. His (vt audio) abundat Syria in caminispotius,
aliubi commorantibus. Varia fané [unt buitifcemodi animalium genera, de lacertis, chamaleonibus,fcincis, croco-
dilis,flellionibus C falamandris loquentes: quippe quoniam in vnoquog, borum genere babentur differenti tum forme,
: tum coleristum iudimis. Obferuaui ego Salamandras in quibu[dam Germanie jyluis vniuerfo dorfo nigerrimae,
E peltore verb, c ventre admodum rubentes. Sunt cin Vtinenfibus aquis degentes,cauda angtillarum modo lata, ro-
E mundo ro[iro,aluo admodum rubente,nigricante dorfo, nullis maculis vefberfo. Quod etia Scincis euenit : nam C biin
; Italia habentur Visentino agro parui Cr nigricantes, 9s vtig, ad[imiles , qui ab Alexandria Aegypti Venetias comportan-
tur. Sicuti c in Arabia lacerta (unt bicubitales. In Nia Indie monte 24. pedum longitudinereperiuntur. Etineafor-
tunatarum In[ule , que Capraria nuncupatur , magne admodum C» copiofe. Sed vt ad Stellionesiam nofler redeat fer- AN ung
20 mo,corum morfbus (uccurrendum est Tberiaca, Mithridatis antidoto, c» alijs , que in vniuer[um venenoforum anima- REDE »
lium merfibusopitulantur. Imp priuati imo prafidio,demorfis tam locu contriti (corptones. Proinde oleum.
noftrum de farpionibus,de quo abunde in prima buius commentatione diximus , $js preciptium fuerit antidotum. si ve-
m) quis venenum boc in potu cibove fumpferit, primm tum vomitione,tum clyfleribus extrabendum erit: mox valentio-
vibus antidotis cordi fuccurrendum. 1lud poffremà non ignorandum es,quod ( vt Plinius inquit ) ex Stelliombus fit ma-
lum medi m cum Stellio i est vino.faciem eorum;qui biberint, lentigine obducit:ob id in vnguen-
l tenecant eum infidiantes pellicum forma. Remedium e$t oui luteum, C mel ac nitrum.
EPHEMERVM. CAP. V.
E'esuspor.
3o S Ympto Ephemero, quodaliqui Colchiconaut fjlueftrem bulbum appellant, pruritus in toto corpo-
re excitatur,non fecus atq; ijs, qui vrticaaut fcillalaceffüntur: interna rofionem fentiunt : ftomachus
» cum ingenti grauitate exzftuat: caterüm inualefcente morbo, cruor ftrigmentisadmiftus, peraluum
exigitur, Quibus, vt ijs quifalamandram hauferunt , vomitione autclyfteribus auxiliari conueniet : fed
antea quàm v inualefcat , dandum eft decoctum frondium quercus, aut glandium , aut malico-
rij :lacbibere prodeft, in quo ferpyllum fit decoctum: item fuccum fanguinalis herba; aut ramorum vi-
tis, aut rubi , aut medullz zecentisferulz , aut myrti cum vino. Bacca autem mytti tufe tritzq;, & aqua
maceratz,vtliquor inde (amatur, opem ferunt. Media caftanearum tunicula, fimilem effe&um pra-
bet, fi crudainaliquo fupradictorum fucco fümptitetur: origanum quoq; cum lixiuio epotum: eximie
Tuuantur afinini la&tis , aut bubuli calidi potu, etiam fi in ore contineant: ita vt quibus copia lactis huius
4€ ad(it, nonaliud defideretur.
QCotsiirphemeinig iam picturam, reddidimus libro quarto,vli ea attulimus, que in ipfo confideranda nolis óc Éphemerive:
currebant.Eius autem veneno rationem boc loco adeo diffuse tr.Adidit Dio[iorides, vt plura ab alijs, qui poft cni curatio.
ipfum claruerunt, con[equi mihi mon licuerit. Danda jgituropera eit,vt primüm(quod in alijs quog, fepenumero dictupi
eft) crebra vomitioi nes , C clyfleres fuum pre[lent auxilium : deinde propria antidota exhibenda [unt , prefertim bum,
capui bubulum, Nectamen omittenda, que in vniuer um omnibus venenis isrefiflunt. sde quibus ier
imus. Sed quoniam inter : ifentur Anacardia fic Mauritanis forma eph quadani o-
(xima, quamus colore difimilia: itemó, Staphis agria, que c perniciofa babetur, € eiudem fero cum anacardijs tempe-
ge ramenti: cum bec Diofcoridi pr. milfa videantur fint, medicamenta,quibus quotidie ad varios bumani corporis mor-
desc iyieqpagticiue i) e occisi en o rod et i remedia.
Prafrtinz cm fepecortingat qid bermelicamenta que rf quorundam runforenerimignoramtia et qui
dre nid im id deese dicis reme 7 | j
aer ] pr reden ciel » quam alias ingefla preter Anacardiorü
quam quàd fauces , guttur. Cr ventriculum inurunt, d vniuerfum excalfaciunt corpus , vt inde febres orian - vcnenifigna,
tur,excitant cr paralyfim im quibufLam corper membri crratiocinatricem facul punta curatio.
atrum fuccum exurant : quibus eit fuccurrendum , factis antea vomitionibus ac clyfferijs, oleo.
quàd fua calorifi
c aut pimcii macleis aut? macibu Indicis, aur? papaweris femine , t recenti uryro c bubulo adi. Doentur hec affatim,
DUET WAT D DO
lu an erimus adeps liquefattus , quadrupedum cr volatilium cerebrum , € offium medulla: quandoquidem bis am-
| liquf. «dum c vol.
"ia. Preterea ijs auxilantur omnia, que [uapte natura refrigerant , vel qua arte fuerintefrigerata. Proinde Auicenna
i praetulit bubulum lac acefcens , violaceum oleum , & bordeaceamptifanam,
" e 20» Z- e o
prius tamen glacie, vel niue frigef. actam. Veruntamen proprium Anacardiorum antidotum funt luglandes , Cr pinorum:
: ertorrefatii. Ceterum S A» 8 Ys. A GRTA anacerdis (vr paul füperius diximmu ) temperaitem - Scaphidis a.
ter , »quod admodii calida [it ac vrens. Qu te dem fane. ife 1, que andi, C cantbaride .Adu- £z noxa, &
Tit enim fauces palatum, vomitiones commouet, ventriculi erofiones facit, c» dyfentericos fluxus ciet, poftrewiy fr
s (^)
4j - Caratio.
000 2 gulat;
d T
Lg
986 And. MatthioliComm,
gnlat,nifi fLatün fuccurratur. Sed cum bac [ua Doe C propria facultate vonjitiono,
dus vomitus. Verum apimaduertendum esl, an ip[Avejciatur: quod vbi non euegerig dala dabo
fuerit dandum, admiffo bydromelitis plurimo : atq, interim cogantur egri , Yt contin) Saee n
viedicamento valentiffime per vomitum exigitur. Nectamen obid negligantur dlyfleras, boris ,
fivamentum ipfius aliquod ad inteffina defcenderis, bis extrabi poffit. Reliquum ep, cupri
cimatione,non omifis vnittev[alibus antidotis. ; is tonis
-
:
Uu
H
Aepüiepióre DORYCNIVM.
Orycnion;quodaliqui manicon folanum appellarunt,epotum,laáis
: tinentes fingultus eiet;/ humor linguam vexat,fanguis confertim re
2s quaft dyfentericis,aluo egeruntur. Itag; antequam aliquid €x ijs eueniat;
& Me.acbiy. clytter & quecunq; potum venenum expellere poffunt. Priuatim ijs opi 1
ipota. Jumautafininum,dulce vinum,quod tepidum cumanifo bibatur, amygi daz
decocta; quinetiam conchylia omnia;tam cruda quàm toffa effe, (alutaze
iinz,& gamrari,& pota corundem iufcula. FAX IS
Dorycnii ve. D E Dorycnio fatis differuimu libro quarto, quantum que noftra effet deeo féntentia,
neni cónfid. men loco non tacebo, quid idem effe mon arbitror Doryeuium,& manicum folanum:. d
bits libe. de bistanquam de diuerfis difJeruit Diofcorides. Veritim enimuero etfi bocin locodi et
Dorycuium inanicum folanin appellarunt, non tamen id effe verum afferit. ed aliorum tantin vzfa
i : necprobandam cenfet. Caterum Solano manico veneficam vim ineffe conflat; vtpote quod eos, quiip|
: cues se ximis afficiat incommodis, vt ipfe Diofcorides teftatur loco citato,cum inquit: Solani mania
adt nerd re pota ex vino.facit [pecies vanas imaginesá, non iniucundas obuer[ari: fed duplizatus bic modiis, ad
alienationem adfert : quadvuplicatus vero interimit. Remedio est aqua mula cepiofius pata, C vo
perniciofas facultates , carumá, remedia loco dicto reddidit Diofcorides Solano snanico: cutus tam.
plantas poflea non meminit. Ibidem libro quarto non aliam vim maleficam Dorycnio affignauit Diofcori
copiofíus batftum mortem adferat. Hincitag, conicere aufim,quod eadem vtrijg medicamenta facile c
Vua vilpiaa. Dorycnium Aticenna vuam vulpinam vocat , nec tamen plurade eovetulit, quam feripfzrint Diofiorid:
- circo boc in negocio à Dioftoride minime difGedendum erit nec alijs praterea medicamentis, qua nobisiny
— Belladonna prope dofcribentur. Ceterim non minus letbiferum eft Solanum maius , quod vitlgo Italis appellati
à na; cum non folum eius bacce deuovates fed ipfa quoq, radix quandoque ioci caufaparafitise
fas ,etiaminuitis Dominis , accedere folent,oblettamenti non parum conuitantibus afferre foleat.
uptli pondere in vini fefeuncia maceretur boris ad fummunsa duabus , c» deindepercolato diluto:
recentis addatur, quod poculum repleat , totumá, potaudum propinetur , fit paulb po , vt qui
epofrint , magno [pettantium oble&kamento : veri qui boc fuco vtutitur , priufqa
UL
nam fi propinetur copiofius , ffrangulando interfuit. Succurritur noxa [dem medicamentis ,
. i Solani noxa füperatur. AED S
- -ACONITVM.
3»
A eévflon Á
bio velabfindhi
a Car iin. DE fetüpen amuimo|
xx melleautlacte cu
Laceto.
Inlib.Sextum Diofcoridis. 987 .
dcbiaradicem. Caterim dum hec feriberem , mibi in mentem venit nonnunquam inter venenata plantas baberi fiil-
dam fLammulam, vrtice Cv dracunculi femen,qua cum hic filentiopretermi[Ja fuerint à Dio[coride, optimum inflitutum !
efe paran ntc de fingulorum nds. memorare. Sunt igiturin S CY LA R v M genere, Scillz venez
qua facpre natura Yeneno/a proueniant: funt etiam contra que nullo imbuta veneno in medicum veniat víuin. Ha pota, noizznoxa, &
vel alias iagefLe,ntillam partunt noxam,nifi carum plusquam par fit affumatur.llevero (ua malefica vi,etfi quàm par- auo.
Q dcuorentur ico tamcn bomi q quemadmodum fungi. Veneno[a autem [cilla( vt Mefues,ac ceteri Mauri-
saxorum tradidere) fcla nec alteri annexa prouenit, lociig, oboritur fais ac graseolentibus, vt apud rbermas.. Difeanti-
gitur diligentifimi feplaftary qs vri faillis,que fimul connafcuntur [apore amaro,acri fimul &dulai, pendentibus vndiq,
laminis, Quandoquidem nulla bis facult ss inest. qua corpus ledi poit : nifi fortaffe, vt dictum eit , plus earum affumere-
1o t7,quàm ferrepoffet matura, Quamobrem de his difJereus Auicenna inter venenatas plantas fen feptima quarti volu- Scilla inter
minis, fie inquit: Scille male aut probata longior v[us ,quam par fit, ventriculum exulcerat; Cr inteffina,ip[asá, mefara- "enenatas A-
itas venas,aliosd, meatus,qui é ventriculo iniecurpermeant. Quo fit, vt in vifceribus oriantur puncliones , acutig,cry- «nna. me.
gatus, dr indedyfenteria. Quibus incommodis fuccurr itur Laclis potu,in quo ferri, quod Greci flomoma ; nos Ver tha-
ben appellamus, pluries reflnctum fuerit, deuoratisq, ouorum v tellisim aceto decoclis. Quinetiam ijs frixa cibària con -
erunt pinguia carnium iura;recens cruduma, butyrum, € extrema iuuenum quadrupedum membra , aliad, permulta,
onisigin didi ciu io casckridióes fermo baberetur. Nec minors UN nose FLÀMM ve Yocata, Flammula
uias bifariam feripfimus libro quarto in alterius clematidis mentione. Ipfa enim preter veneno[am quam pofidet fácul- ouem uri
1atein,cxca fadt ordine quarto,ade) vt valentiffimé corpus exulceret,vbi fuerit impofita.Ingeflavero fauces. guttur, Vei "T
triculum, Cr inteflina magnis afficit ardoribus. Quin Gr intolerabilem excitat [rtism, c aridam reddit linguam : inte[fi--
36 naderadit, rardentem pellit vrinam:nam quandoq, tam alté excoriat;vt erofis va[orum tunicis miclu fanguinis redda-
tur intoleralili (axe dolore. Ad boc facit auxiliaturd,, excitatis prius vomitibus cr clyfleribus infufis, lac bubulum fuo M
qum butyro potum, aut alio recenti adnriftum,itews amygdalinum oleum ,aut à pineis nuclcis, aut Indicis nucibus,aut pa-
paueris [emine expre|Jum. Quippe (vt iam fepenumero dtximus ) buinfcemodi curatio y non eit aliundepeten-
daquàm à pinguibus c* fe g dam cra|famentis, Pre [lat bocin negotio C iecur fouere,lactuce, povtulaca, ci»
- intubi bortenis (ucco:item fantalis aqua ro[acea maceratis: quim C» balicacabt baccas deuorare prodest. Quid f cruenta
vunlotio reddantur illinantur fGatim venespubes,te[les, ip(a demum virilie,rofarum,polygonyj, plantaginiscynoglof-
Fipapaneris, aiia Cv byofeyama fucco. Opitulantur etiam clyfleres é bubulo aut caprino laite , aut épinguibus carnitm.
tafculis snfufis addo vo(aceo, Cv vino € myrtinis baccis confecto,vt diffufius in cantbaridum curatione retulimus. Sequi- :
Tur VR TICAE SEMEN, idprefertim,quod lini femen refert, quo excitande veneris gratia quidam vtuntur. Sed cy; Viticefemi-
3o G ipfum in medicum veniat v[um,ac eriam q dam cibis admifi animadi dum eft , ne largius ingeratur, 55 0325 &
prefertim folum , fed ijs acigciatur cibis vel medi is qua eius acrimoniam exedentemá, fe obtundere C» 6x —
tiguerz queunt:cuiafmnodi funt piflacia, nuclei pinei, dulces amygdale,nnees Pontice, Crprimatim deglubitun: fefamife- |
men. Naim cum vrtice femen ajfatim deuoratur, non folium ( vt Auicenna efl autbor. ) omnes fille malosprebet effe&ius,
fedpriuatim etiam continentem excitat tufiim. Curatio eadem que fcille : verian ad finiendam Tuffim, que priuatim dr
vriice femine prouenit , ea non (unt omittenda , qua (uapte natura pectoris afPeritates iiulcent : qualia funt amygdali-
num oleum, (erapium violaceum , & ex zz ypbis, [accharum qttod canditum vocant, diatragacantbum ffgidum , boy
deaceaptijana. faccbaro infper [a Cr id genus alia. Praffamt pre ceteris ( vt fcrilir Conciliator) Ad potum vrtica femen,
malorum cydoniorum femina contu[a, c ex calida aqua pota. Calidifima porro acerrima, fatultatis efl etiamnum
Dnaacvucvrr femen,vtpote quod potit,aut in cibis [umptum.outtur a[peritate afficiat, adurat dc pngat linguag: Dracunculi
«c item gingiwas C» dentes vexat: quin carpori ages ingentem calorem inducit, Hisnoxis auxiliatur veceni lut yrug, (minis noxá
. * ph MPIDRN fiiius hd t "m. i
agnis -- jo ij jf pultem tonformata,additis penidjsaut fac- Kidd
MÓu Tüje pax etae. MEL HERACLLE, CAP. VIII.
Mz itur: quod qui edunt,
(afidpofed
3o. N [rti Heraceoti bifloriam
DU Cbicfilentioinseluerit) eos mente. efferutam e-
Ftatam,c- ideo nec cura eins infiftendumi
x CORIANDRV CAP. IX.
d JW facii escis RI tap ea Lr rr RET S
. Oriandrum ob odorem latere non poteft: epotun ! vocem exafp rar ifi adiens à
: " mulentijs non abhorrentem,qui 'runt.pude: 1 ;toliufóy ditporisodoreve:
6o ncnum fatentur.Quibus poft vomitionem ico concitat imus, merum & per fefe, & ex
«^ abfinth hio porum auxiliar oleum: ouain eodem exinanita, fi liquefacta in ranria forbe-
y 3x2 libr tertio bande Fr EOS : da -
2: aer mortis periculum. icula alit) eucandam afe idi an con ipu aimi. pias T tm ne ca
Ooo0 ;
: E
988 And. Matthioli Comm;
Cori&drive. fius citatovetuliius ideo ab eis bic uperfodebiunus, c ad vemedia Accedeiius, Tj igitur,zui cy;
nenireme- — rint;praterilla que à Diofioride produntur,opitulatur theriaca ip(a ex meyg pota:quin Crherla ing,
dia, cata , de qua libro terrio fcripfimus in A[clepiadis mentione : namó, bec proprium coriandy;
pratereavaucedini, voció, exa[perata gargariz ationes adid experta: item ea, que peri Antidotygy
xam praffat diamofchum c» diambarum, d id genus alia, que cordi c» ceroppg auxiliantyr, eet
SEUAAI0y. PSYLLIVM; CAP. X. à
2 Meum Dsittes epotum, corpori toti frigus, eise cum exolutióne Kdjudaie
xéveri.ci- — animum defpondeant. Cuiomnia, qua cx haufto a éoriandroauxilianr iu
€uta.
Pfjllii vene- P Syllium C» eius femen, culus in pharmacopolijs frequens eft vfus (vt fuperius libro quarto disi, IT
minoxa&cu- 7^ Wocin porionibus lauflo preter eaque à Diofcoride illi Afügnantter indicia, COD éqtitur ay)eli,
ratio. or, C tanta deniq, cordis anxictas, vt plerung, oborto fudore frigido commori, pre CUIR
nim vomitionibus C clyfimaris. Post hec antidota illa exhibenda fnt, que in ynitter pines
Sud c? éa omnia js maxim? fubueniunt (vt Diofcorides est atit hor) qua e js, di cortar e E
"m
vete
Kovervs CICYV T
eu potavertiginem excitát, oculisq; caliginem offundit;ita vt ne min; Me
et,mentem turbat, extremi artus gelantur: denig; conuulfifüppreffo arteria fpiritu, "
Quare inter initia, vti in reliquis, cicutam vomitu excutiemüs: poftmodum deicdionem.
quod adinteffina prolapfum fit,excernamus: tum demum in meracam D otionem,quae
lio, deneniemus: repetendum per interualla, in quibus proderit, lcu aut bubuls
tum adt abfinthii cum pipere & vino, caftorio,rutamentha cum vino,autamomi,cardamon s»
racisyncia, aut piperis, cum femine vrtice & vinoaut lauri folia; Itethlafer ex oleo & paff; &
per fefe largius potum proficit. .
E
Ciéutz vene- Quee hiftoriam é& factae: , quibusó, in locis magis exitialisproueniat , ita copiose retulimus fi
fiavis — ^ pusnon fit,ea boclocorepetere,nec plura nobis veffent addenda. Sed iam ad vires eius veneficas tran[eum
acu ou, t«heovelincibisfumpta (vt Diofcorides inquit) vertigines excitat;vifum adimit, ocili caligineoffufa; à
Hiftoria Ci- qp de perturbat,vt in furorem agi videantur, qui bauferint. Qua omnia experimento nolis comperta
to apum rufticus quidam magnifici loannis a Turri vinitor non long? a Goritie avce fuas coleret vineas, ligonef
peuofeino 6itute radicibus ; fecumd, domum delatis , paflinaca radi
cis loto decoxit , comedit, in CHA VÀ CH Vxor
comete, — (quaruj t/uetudo est) ambo iuere cubitum. Media autem nocte à [oin expergefatti , omni peni
tione, buc ata, illuc per domum in tenebris vagabpantur, amentia c furore ducti: vnde adeà caput.fadiem
rietes percu[ferunt,vt manc accurrentibus vicinis, partim percufionibus tumidi , partim, effufo fabeute[ay
tes , tumentibus admodum oculorum palpebris , borrendam ac monflrofam offenderent faciem. Votar.
tam, percontatió, domeflicis, quibus edulis in cama vidlitaffent, reperi bos cicuta efitaffe vadices,q
diderant. Quandoquidem mihi in propinquam vineam adeunti, offenderunt alij locum,vbitufli
ibi, inueni alias cicutaradices qua iam folia emittere incipiebant. Qua reperfpéta celeriter ad egros
non multo post tempore, Deo adiuuatite, in priffinam mentem c». fanitatem veflitui tametfi percufii
tà longior fuerit, quam veneni. Decepta quoq, biféevadicibus eft fuperioribus amis quedam mobilismat
Viinenfis, qua cicutevadices proprio in borto effoffas toti familia decoxit; prabuitá, efitandas carotarum loco
monachum Francifcanuim curauimus, qui pluribus menfibus modà amentia; iod furore age ;
Cicütz fam- teyfis petro[elini vice pifetum quorundamiufculis impofita comedifrt. Catteant igitttr omnes ,
pur curano. p Exhibet Aetius,preter Diofcoridis antidota , cicutam haurientibus aptj femen , ex vinop
cemsaut fefeli Maffilienfe: item nitrum ex aqua copioftore potum. Totum acrpus calefai
sim pracordia : quamobrem ad vebementiorem motum ac curfum (vt ipfe inquit ) cogendi funt eg
1amenTheriacam maximopere dat, duarum dracbmarum pondere,ex dictam deietfo,
dicem ex vino. Namg, hoc cicuta verum effe antidotum putat. —
XA. —— TAXYSR-
CAP. X
füigus vine
*
tichyralum, AT.
atinis taxus appellatur:
i: z o
baccas. Prouenit arbor bac fiequens
bilsbadds és d9: fi ]
LS -
ehad) x "— 7
Inlib.Sextum Diofcoridis. 089
à ndequidem boues complurcs vidimus à vufficis deploratos;qui t axum depaffi fueramt.. Quapropter cim in
nm—Á a fyluefisa pafcuis boues morbofi fimt , niei iind nitidus effe , ne Náxion deguftaueniis
ita enim raxum corrupto vocabulo nominant Nibil minus eius bacce jsdem in locis noxta ac perniciofe dep a Bacce T4.
quippe quod tir axerim ego paflores, aliosg, in [plus ligna cedentes, qui faporis dulcedine alictti, baccas ipfius comectratit; noxize.
ex quarum efu non modo in ardentes febres inciderant , fed C in alui profluuium , ade vt in maximo verfarentur di, cri-
wine. Caterim non parum dubitandum videtur , an inter plantas calidas , vel inter ffigidas taxus fit reponenda. Di- epimpo v
efterides quidem, c eis féquaaces omnes exiffimarunt taxum ejfe frividi temperamenti, argumento quód a[feruerint ijs- E vr el
dem remedyjs taxi venenum fuperari, quibus C cicute: quorum tamen fententia, omnium pate dixerim , mibi plani non
videtur. Namque amaror quivortici; c» frondibus ineff : coma perperuà virens , pinorum , abietuim , C» picea-
1c vac modo, quibas fronde [rmilis fPe&tattr: baccarum tum dulcedo, tum acrimonia quadam: C quid auicule cas depa-
ficvigrefcant: manifefie indicant infig /, icaliditatem.. Atque binc eff, qubd C febribus , C alui proflu-
sijo tentantur, qui baccas efitarunt, inflammatus eo cibo [piritibus, C» fanguine. Verum quamtis aliquis refpondere pof-
fet s accendi in bis febres, cienid, alui profluuitm , ex bumorum putredme , quemaámodum in aftate eueniunt bec exfii.
gidorum fimum cju: nigrum verà colorem im auiculis contrahi po[Je , non minus a frigido , quam à calido: ex eo tamen.
adbuc fufpeda cr inprobanda relinquitur eorum fententia quid frondium , & corticis amaror , baccarum dulcedo, e.
papetuoc, varefc 2, nulla prorjue repugnantia contrarium pre fe ferant, nempe quàd e febres, cr alui
grofinuia oberiantur potins calori primum exuberantia ( vt accidit dettoratis anacardys ) quam bumorum putredine.
Neg preterea poteft nioredo ia frtoido pabulo in auicularum pennis fuboriri : nam i frigiditatenigrefcerent, illico peri-
;- FEM. Quandeqgidem wimis excedens figus baudquaq igredinem inducit, nifi meris 'femul confeétis ac deperditis.
1C 4p non tta fit ea migredo, qua peruflis bumoribus gignitur, quemadmodum accidit Aethiopibus. Hec fané dixiffe volumus;
vruon quicquam tam cclebratorum virorum autboritati detrabercm , ncque etiam quia aum temere eorum [ententijs
gari, fed vtncam in medrm proferrem fententiam atq, vt hac à n^bis protonerentur alijs difiutienda , c flidiofis D SE
ius effimanda. Carerum quoniam taxus N ER YV M , quod Grac rbododendrum , QC rhododaphnen vocant, Nerii malefi-
ani verb oleandrum , vüibi in mentem redegit ; cum aam fanipfiffe Galenum » € ipfum fécutos , non modo brutis, ^ natura.
atium bominibus ejfe venenum, cá, ee quam pl'zrimis in locis referta it Italia. pretereundum non duxi, quin hicde
Nerio dliquid dicerem. Et quainats non abfque vatione fortaffe firipferit Diofcorides libro quarto itemá, in buitispre-
fatione, quod Nerii folia C lores, fi d » bominibus contra mortiferos ferpentium mor[us prefidia funt, atque in
bacre ideo pofit ei fides adhiberi , quód etiam cantbarides dentur potanda à canevabido demorfis; c» euphorbium ictis à
fierpione, cum tamen nec Galenus nec qui eum fequuntur, nec Auicenna, caterid, pofleri id probent, aut admittant, Ne-
36 rium potius dimittendum putarem. quam cuiquam exbibendum, prefertim quod alia non defint antidota, que à ferpen-
tibus demorfis magnopere opitulentur. Neriumigitur, Galeni cr Auicenne teffimonio, tam potum, quam in cibis (um- :
prum, quamuis non lLereius ingeratur , bosnines C» quadrupedes interficit. Pfimim enim intolleraliles excitat an ;
mtamefcit inde aluue, C» fubfequitur vnieerfi corporis inflammatio : quod temperamento calidum fit, c ficum , defic--
tans Gr exulceras.Ob id enim non tantiim noxam corporisinfert y intra corpus fumptum , fed etiam eos afficit, qui in ei»
w vmbra (ubfederint;taxi( vt anté diximus) modo. Quinetiam aque flutiórum, c lacuum in quorum ripis Neriutm N erii venchl
aft vmbra , frondibus , floriburd, deciduis infeéic, nonnunquam in magnum difcrimen bibentes ducunt. Succurritur cuxaxio.
moxe epoto feni greci decocto, attt deuoratis palmulisaut viticis femine , aut frondibus, aut hauflo borum decocto. Con-
ferunt C carica ex melle, aut faccharo aut itlapio fumpta. Preterea defrutim, c pinguia, & que craffum dant alimen-
- tum auxiliantur, non omifis tamen clyfleribus , d voiitionibus, vt in alijs omnibus fapenmero dicum eft... Conuenit
4€ c iscafloreum ( vt Conciliator eff author ) potum duarum drachmarum pondere. Profunt item iuniperi bacce eodem
pi Perroilla quog,letbifera eff aibor J quam perperam qui
i arboris
priuatim vero js quibm Cr nerij viexiti- dia
FPEMOSCTA a
: : Qov0 4 nilarà
ic
depot
990 And. Matthioli Comm.
amolari emplaffro.. Ceteriim cim buius v[us Cr notitia apud omnes penitus exoleuerit, noy ef
fit inffituenda curatio. Msc.
Xapd'ovía vróa. SARDONIA HERBA.
vi plurimanafüitu
Sardonisabund? docuit Diofcorides libro fecundo.Meminit buitfce Mimi. is dpi
Huticinconnnodo accidit. & berba Sardonia,quain defluuis fontatii prouenit largior iuffa 4p $-Pelyb
bus neruos contvabit, victu ora diducit, vt qui mortem appetunt; velut ridentigi (facie ittereant. Tradidis hr,
nem Atius lib. 13.quipreter eamedicamenta;que buic cuvationi à Diofcoride redduntur , declayag
contuulfionis genus pritatim curari debeat. Quippe cum diuerfa fint contlfionum genera,
dia. Prafert tasien cafloreum in puluerem contritum aut per fe, aur éduldi vinopotum
Apium rifus. zbor, adiuttantur qui hauferint Apium rifum ( ficenim Sardoniam herbam appellarunt Matnritani) vino dal :
«deb largbepota, vt indeebrij facti diutius dormiant : item meliffopbylli fucco ex aceto füinptozis eni, SE :
donie berba verum ac fimgulare eff antidotum.sed quoniam( vt Dioftorides prodidit ) in bac cura , kddiià
admodum profunt,ea vtig, paranda funt medicamentorum decoctis , quibus visinfit excalfaciens , tum eris
€ qua propria facultate neruos tum voborent , tum iuuent. Cuitfinodi funt, flechas , byffopum, faluia ,
chaimapitys,amaracus, origanum, calamintba, pulegium,didt. tbemis,[atureia, doiébea Syriaca Cdi
nardus , afarum , phu , cyperus, rofinarinus,C id genus alia. Ad bec preflat inungere occipitium,ceruicem, ce miri
fpinalem medullam, fufimo oleo, aut & caffoveo, aut à terrefiribus lumbricis, aut écoffo, AUt ex byperico;
vnguento aragone, aut agrippinoyaut denique alijs his fimilibus. - yo d
bevenenum,
eiusQ; cura-
Sardonie her Q Vàdinter Ranunculi genera ea annumeretur planta,qua à Savdumia,
POUVIM *. HYOSCYAMVS-. . — CARN
H lofcyamu:
tis i idde
oni. S Vecurritur facile Hyo[yami moxe , cuius bifforiam cum Diofcoride tradidimus libro quarto, vli cin quo
dedimus, fi antea, quam veneno[a vis inualefcat, [uperetá, corporis vires, conferentia propinentur m
propter indicia, qua epeto, vel comefo hyofcyamo à Diofcoride aftgnantur , alia plura eidem reddidit
quid in[equatur iactatio corporis cum diJlortione: quibus fuccedit exolutio , animi deliquio
vitus, deinde tremor: preterea omnino delirant agri, cy putant fe flagris corpore cedi. .Proi
Difurbio di. anum vulgo vocant Diffüvlio, vtpote quod mentem , C omnes corporis fenfus difturbat. Maminitvt
citur hyofcy- ger deleteria pharmata etiam Auicenna , [ic inquiens : Epoto byofcyamo albo , ofrium compagintsl
um feefutranfit, [pumatos, caligant c rufefcunt oculi, [piritus difficulter redditur.Hincfiunt ver
rU, C totius corporis pruritus: ebrietas, amentia, furor, comitialis morbus, vocisg, diuerfitas
affecti afimorum mulorumq, more , C equorum modo binniunt. A nigro autem corporis extrem
brantur oculi, oboritur deltrium, atque adeo conffringitur petlus , vt impedita prorfusre[piratione, fu
Aucenna l4MtUrd, egrotantes.Verum bac omnia cicutam facere tradiderunt Diofcorides, ce Paulus. Quofit
eramm, — Doc cecutitiffe erraffed, Auicennam,quemadmodii cy in alijs quàm plurimis fimplicibus me
Hyoftyami abeo faf confunduntur.Ceteritm in albi byofcyami curatione idem Auicennaprefet ceteri
veiufque cu» viacays, c» Mirbridatis antidotum.Sed is, qui nigrum bauferint , pof! vonitum c dlyftersme
ms quin C bubulum lac, abfintbium , cafforeum, vutam , la[eris lacrymam , baccas c folia lauri.
magudarim, cardamomum, c» fHyracem: fed que fingula ex vino fumantur.His preterea addit
POS «i r farinam E MP emplaffri modo
ymo
"Tn
pese da
Me oe Mei
il isle j "aceteriprferun. antidoti, des e PN
^ MANDRAGORA |
ofüman
In lib.Sextum Diofcoridis. 99t
yandoquidem Mandragora bifloriam latius profecuti fuimhis libro quarto; vbi virum, eitu genus depinximus: ideo Maüdraporz
unc tantum indicia primian, Craccidentiaveferam, que ab epotis vel deuoratis eis us rdice , tum ifiuciu euc- ventficand-
« airc [olent : deifde borum curationem acgrediar : quoniam fi diutius malefica vis ferpere,augerid, negligenter dimittg- V2»
qur nullis adbibitis vemed3s, facile 3 qui bauferintemori poterunt. Quamobré dixerim, Aetiuim fecutus cami vix fallcre
libentem,aut comederteim pojje , euod odore fit admod, graui ac natfeab ndo, amaro iniuicundoque qu/Iu.Certa iti-
dem cepia, men ura ad lsdendam requiritur. De catero vero inole[lias quidem facit, fed erm interimit. Huinspotu
fadle agretantes vi Diofcoridis inquit ) in veternofum (oporem delabuntur : quin C fegnes ; C languidi , C trifies ETE
exoluti fiunt , adeà yt clamórgus , actorfionibus excitati, repente rirfus Tanquam amentes vecidant, Remoueri noxam Pune i :
pL. prater ea que Diofaridi produntur,coriendri (femine, aut pulegio ex calida aqua, ant alui deicdione un deie- qi.
1 T ^ medicamento,quo adveternofos vtumur. Quod fia vomitu, qui nale babent, non exáteutur à fono , erigamun
1 potandum ex frigida , tarquam expertiftnum medicamentum offerri volunt. Profunt iter acriaclyfmata. »fridiones
afpera linteaminibus in etum corpus exten[a : cucurbitula ignis famma appo[ite rum ocapitio, tim [capulistum etiam
natibus: fibula extrema corporis membra torquentes : quin. C. flernutamenta , qua veratri albi puluere naribus indito
denda (fuut ; c feptia medicamenta Veficas excitantia »vt tantharides, CT anunculus , occipiti ó pofl aures enplafiri
uode iipofit, mazimopcre auxiliantur.namó, bac axinia valeutifim veuocant;qua cerebro officiunt. Porró animad. Rofaceum v-
uatendaom eft , quid abet Diofcorides egrotantinam caput ad vesellendum vapores à petentes, vofaceo, acetoqtié perfug- ram -o có:
di. d quod eriam Galenus Le! bazgiis commendaffe videtur lib. 13. methodi medendi. Sed boc certi, fi quisvemarato "5!
expaudat » vatiaii rejiaqari deprebenditur.Vndenil mirum, fi Paulus, Attius, Alexander Vrallianus » £r alij qui Galeni
vefgia fequuntur , cum recie zouiffent veternum.morbum à frigidis tamtim b ibus prouenire , c roface (Hus
10 4cto ili baud quaquam couuenire , qud magis refrigerare valeant caforium , chamapityn , pulegium , calamintbam ,
fapylum, thymbram, ó thymum buicmedicamenro addiderit, neeo folo admoto, morbum fouerent;atq, demum «gris
marrein adfrrent, Verlan enimuero putandum eft , Galenum ro[aceum ex aceto tantum imponere, vli frigidus bumor,
qua verernas excitatur, lili (vi plerumque accidit ) fuerit admin , qua tamen bilis maxima ex parte in ipfo duntaXag
| LE : hedge wesere f
olet: nam cum tenuis fit, acle reüluitur, cr fuperatur à frigido. Hinc itaque quifque expepdire
tfcere pote[o y an ijs , qui à deuorata mandragora verernofi fiunt, purum illud medicamentum ex rofaceo Qr aee-
Me 'e liceat , nullis additi: MLGLLT AMyideit HEEL
i lj bus , ciem ( ni fallor ) ebaffumpta mandragora caput nullo ciatur ca
Ad bec rametfi mandragore poma matura comedantur à lima AMA vilam peus Lan
jmmatura tamen , Cr cum femine deuorata , mortifera fané inferunt. [ymptomata. Siquidem exoritur intolerabilu ar-
». der qui vuiuer[am corporis fuperficiem adurit : lingua C os arefiunt;quam ob caufam ove perpetuà biante cernuntur af-- iiu
39 fedi rici trahentes aerem. Quibss nifi ilico fuccurratur, tonuulfi pereunt: contra vero facile liberantur, fiflatimbau-. 5s
j ferit, qua cpem ferre poffant.1d autem coiirmodà, & efficsciter pre]lat Andromachitheriaca ; ex aqua pota: quippebac
] momento omit adfert woleftiam.Curantur( vt Conáliator inquit ) quti buiufcevadicem , vel porum s vel fucctin
tflantiffi » vinum largius bibant agri , c» acetum E
elfaciaut, cai admiftum fit caforeum.. Sed horum omnium peculiare feribit effe antidotum domeflicavadixvriduocum —
pant Cr faledeuorata. Ceteri cum mandragiYepoma ME YELLAS Nvcrs quas vocant , mibi in memoriam Peppe
; Tetocauerimt, quam bifforiam fuperius libro primo defcripfi , faimerimá, non modo fi edantur, füapte natura canes néca- "iix ue mac
: re, fed etiam bomines , ciam nibil de bis , quod extetspofleritatis memoria prodiderit Diofcorides , nec antiqüorum catcyi medi, ^
ATUPI Veneno opitulantur. ;
tatus pluries vomitus aq::4 calida, cr oleo: pofl vomitum datur tonuenientiffimé buty
fum, additi pipere: pyretbro , lauri baccis , Gmnamomo , c cafforeo.. Prode[t, c» egra
frictionibus rudi linteamine fadi in Corpus exd-
Tare: cum eo tanien, vt [ubinde balanimo,aut ad celerem
fumma c
"RE
k
Li el cem
vehementi, ita vt epc inualefcente vene
medicamentimolec Poil ei m oleo c
le ponam, ant mel cum rofácco calido:
acetum: nitrum ex aqua, & o:
mu origan
:piperq; cum caftoreo , &
Hiolhlibas eee ie
prodeftiuri
&
menti
992 And. Matthioli Comm,
mentissquibue opium admiflum fit largius quàri par fit , fumentes in eainctrrapt difcrimiga
vides. Atque illa quoque fequantur,qua in [uis alexipharmacis Nicander és vespis vtpre| bus HT Wein
e fumpto papaseris in capite fuo femina geventis liquove dormientes : nam illi in (gna T. Aniadge,
" LI
speritntur, fed enim palpebre earum immobiliter colligantur;éque labore eo,odoiatus futordi Cute frigen: rac
ipfam corpus pallefcit, ac labia ardent; ed, genis nexus demittunt, id efl flaccide maxillz funt. ifilar mac :
égutture anbelitus expirát:[ape cr liuidus vnguis,vel obtortus na[us mortem non prou] Wii uei Li
quiin cana vece[ferunt, radi. Nicandro fubfcribit Aetius lib. 15. vbi ficinquit : Quan PICABLS M tea
berint,fiue id manifeflare noluerint, fiue volentes non poffint, bis cognofentur indicis, DT REV RE d
veperunt,in fomnum grauem collapfio cum frigiditate & prurituimtenfo,vt aliquando ob TIS Qi i
totum corpus effertur, c exbalatzinferior maxilla laxaturstumefcunt labrajirruit. figulus d IH ani ie
adeft, lior vnguium.precordiorum diuulfio,refbiratio parua & frigida , oculorum offu, um inus,
Opii véneni ya copnulfio.Hac de motis, que opium fumptum confequuntur. Quibus valentifftimeillan bids Pre"
SUARUM init Diofcorides,neque enim plura apud pofferiores Grecos reperi. Auicenna autem piden Pm
cafloveum.Sed preflantiftimum dicit effe medicamentum;Theriacam (agaz.eneam,C» Mitbrid, lefepitiamyman
tum Excitandi eriammum funt egrotantes flernutamentis , fibulis.frclionibus,odoramentis, MM.
fere; ambaro, naribus inditis, quim C fulphuris fumo. Succurritur conuulfioni , fi vniuerfum |
Ito, acetiam coflino; alijsg, vemedijs.quorum in precedenti capite meminimus.V erm Pts min. pei |
Commentatine :
antidotus noftri vfus, fcilicer quinta e[fentia theriacalis , de qua fuperius in prefationis meno
«pra fentanco remedio mon modo bis omnibus opitulerur, (éd eriam omnibus in vninerum venenis, quafi drm i
-serimunt.Nec aliter curantur,qui corniculatum papauer deuorauerint. J idtanimas M *
^
P —— PHARICVM. CAPXIX
VodPharicon vocant,fapore fjlueftre nardum imitatur. Refolutionem neruorumponmsde
cum conuulfione & delirio. Oportetautem poftvacuationes vinumabfinthiten potu
cinnamomo, aut myrrha, aut nardo gallico, quod ferinen aliqui vocauerunt: aut fpicz nardi
"mas, & myrrha totidem obolos,cum pato: aut iim cum croco exvino:derafumq; caput n
* ceafarina cum aceto;& trita ruta,
Puis UNO equidem ba&enus apud quenquam [criptovem con[equi potui , quid Pharicum antiquis fuerit,
compofitum medicamentum. Quin neq, eriam certà inuenire licuit, vndeid momen traxerit, cum variat
mine eius apud authores fententia. Porro ie, qui in Nicandri alexipbarmaca fcholia feripfit, hac protulit.Praxa -
moria prodidit pharicum lethale medicamentum [ic vocatum à Pharico venefico quodam Cretenfi, qui huc
Sunt quiprimum Pharis Arcadierepertum velint : appellant autem etium Medicum.Nec defunt qui in Tl
ris, alij Lacedemone, quod ibi fortaffe proueniat: hec ille. Caterium cian iam id merito deperditum fit, m
vea nemine,quod fciam, cognofcatur,fuperfluum fané effet plura de eo feribere naminffitutum noffri nm
ta diutius immorari. :
Tomy. TOXICVM. CAP. XX
Oxicum ex eo nominari videtur, quód barbarorum fagitta eo illinebantur. Quibi
. * &linguzinflammatione torquentur.Incoercitus furor varias iisimagines obucriatq
cin locus eft.raroq; qui hauferunt, evadent. Viriculis ergo cohibendi, aut vinum dulc
bere, & reuomere cogantur: rapi femen bibendum cum vino. Priuatim iis conuenitqu
& hircinus fanguis.aut caprillus,codem modo fumptus: roboris; fagi , aut ilicis cortex
malaqué cotonea trita ME aut cum pulegio , & aqua bibere c l m &ba
vino.Sed qui periculis defundti funt, diu lecticis decumbunt, & vbi furrexere,ftupidi reliquum"
pus degunt. ; "d
Tesieóód (C Juridoigsiforisresicum qua barba aputuriniibnm uii Ineratos nimia had
eA Diofcoride, nec ab alio aut Grace, aut Avabica familie auth je proditum eff mibi hatt
eft. Ideoque difficile admodum fuerit d an Toxicum bodie fit , vel cogno[catur in Europa, cumpr
Manardi opi A"tiqtis dicantur, qui Troglodyricam Aethiopia regionem incolunt, apud quos fortaftantim nafci e
zeprobata, putarunt quidam,vt Manardus Ferrarienfis vir noffra etatis celebris, id antiquis jupe 080 i
vocant. Qua quidem fententia non omnino ijs videtur refellenda , qui plura de Toxionon visus
dem (vt Auicenna efl author ) non defuere , qui (agittas N pello mficerent : conflatque maptlum hamo n |
€ labi inflammationem exatari cr raros admodum effe fumentes , qui euadant:id quod mer "v
Jaribunt. Ad bac cum afferat Auicenna , quod fiqua cura cum Toxico adbiberi poffit, cafat Vom o uide
, tearapi femine , C» fumptis fubinde glandium putaminibus, b ino illorum auget. 3
quaque ijs , qui Toxicum bauferunt , vapi femen ad ciendum vomitum ex vino avian pubt
. *
Grzcorum& : : Y : * ;
yo pendentibus contrarie profecto fefe offerunt. rationes : etfi enim ex notis pr. ó
M emi € idem effe videantur , rot tamen alie babentur note, que —— altero r
effeidem. —guunt , vt aliter exiffimandum mon fit quod deleteria bec medicamenta pum io e d
nufquam , quod legerim , tradidere Mauritani eos qui Napellum baujerint s in tamm fure
lis fint. coercendi , quemadmodum eos , qui. Toxicum deuorauerint. Equidem 1^5
quid Cori illi Latrones , ficarique nequiffimi , quorum hiftoriam libro quarto probe
IndibSexisiti Dieféotidis. 993
7, derit. Lingua ex Nicandro.
10: cias, qui Toxicum bauferit , inferne craftor redditur. sed labia intumejcentia , os plane pondere (uo degrauant , ac
nnumer. "abulasd, pra in [ania edens: ac fine intermif'tone dolens,vebementer vociferatur, inflar bominis,cui ca-
IM ome SEN s peacaiidy fit. Vel quemadmodum craterifera facras ves tractans ipfa Rbee facer-
. eerta publsco appropinquams itineri, longum ore [uo rumarem, C» clamorem edit, quem borrentlum in monta
: igitur apertifiimi offendunt , que Napellum c
Toxicum effe diuerfa venena. Necillzobffant fententia nofTre,que fuperius in Manardi fauorem adduximusquandoqui-
voli fant maadragora,opitnz, yof yamus,corniculatum papauer, C id genus alia.Sed vt izm de Toxico meam in medi- pues
mama illiue licet corruptis ab hoc Ar.tbes traxiffe videantur,quafi toxtcon tufom nominanerint. Verim chm Toxicum dé Napelli vene
* ; alijiqi
idem parua , vel nulla eft adhibenda fides pretiofa »quibw hab — 0000
. Ad bec recentiores fer? omnes, qui à» materiam pertrattarunt, Auicennam fecuti, yerum Mus Napelli
«tate »q :
(o feurumá, Napelli antidotum. putant. quendam , qui N apelli radices depafiitur. Hunc vidimus nos , cepiimusó, ^ncidovas,
ouaims M rcerisytind gimp rundum inueniendi , venandi, modus : ad boc
tamque multa patientia, Cr vigilantiaopus eft. Onamobre mibi mirun on eff,q ipferit quidam i
e: LM if
Bua denim fem con porre rien ido " ifritd fed, qi fo
Ins, c» floribus N apelli victitare objeruanerat. Eo autem antidoto , quod confTabat ex predictis ifi in igi)
quatuor, jr duabus Lemnie [phragidis , C» pari pondere baccarum lauri, atque Mithridatis antidotoyomnibus oleo c7
)?
iri id, veneno, qui biberint, breui ad, tza. Napellá:
. Taqua vifcera mon erodant , ficut. C» venenoforum omnium mor/us C ittis , inter omnia remedia ( pace aliorum
dixerim ) id primi fibi locum vendicat. Vbi enim vebementifima y ferod. fuerint venena , fingulis boris in-
16i poffulat : vbi vero minus vehementia , mi mi sritm borerum fpatio, pluribus
a dicbus. Drungi autem debet von modà illem fed temporum quoque , manuum; , c
mS. ; i: ftia
*
: i * ; b . v. ew i
- And. Matthioli j
994 And.MatthioliComm. | ——
Y£inc. ; IXIA. CAD, : i
Xia, quz vlophonon appellatur;inter potandumaliquid ocimo fimile guft a : : ^i
mentemlinguz inflammationem excitat : mentem mouet :o mnesexcrementorum ;
ftrepitum cum animi deliquiociet: iisqueinteftina latrant, nec egeritur quicq ROT
aluumq; refolutam,auxilium preftat aqua,in qua abfinthium maduetit;exvino am. ]
fo po:a: ruteque fjlueftris femen;aut laferis radix item tragorigani decoGtum; og
di E ; E : ; cum
rum,out lackc;anc refina terebinthina;aut nardo;aut caftorio;aut laferpitio , quorum figg
ueniunt :quin & nuces iu glandes exvino,cum refina;caftotio.& ruta tritz,ita vt
duszquent. Itidem chamelzz, aut thapfiz, aut abfinthii fucci ficilicus cum ac
tum calidum potum. : :
io venefica ES Uf Ite nomendatio vtri chameleoni fit communis , quód ambo gummi vi[co fimile profe
sig Eus silaliud ne loco quam nigrum Chamaleonem. Si d M
appellationes, que Diofcoridi adfcribuntur, vbi fic legitur. Chamaleo niger, quem quidam vlop
li Cynoxjlon vocant. Que verba adeb vem claram faciunt ; vt ab bac fententia difcederemeg
piam adeo fuerit. jumudens,vt nomenclationes illas tanquam Diofcoridi adultermas rel] j"
lofas. Quid fi adbuc vecalátvabit, Plinium illi in oculos obyciam. Quippe qui libro 2 2.Gp. itd dm
feiptum reliquit. Ex nigris Chamaleonibus aliqui marem dixere,cui flos purpureus efftt.ci E
na[cuntur caule , cubitali , craffitudine digitali. Radicibus eorum licbenes curantur, cum [ulphum
colis , commanducatis vero dentes moliles , aut cum aceto decottis. Succo frabiem etiam quadrupedum f
canum necant : Inuencas quog, angina modo ; Quare quibufdam V lopbonum vocatur , & Cynozolur ;
MC uitatenr. Ferttut e hec vifa vlceribus viilifamum.Omnium atitem generum eorum radices, i
4 der ai bactenis ille. His itag imt atis comprobafJe arbitror Leiam chamalconem effe nigrum. Quare aper
chameleone, ifAiplidentif'inus ille , qui Ixiam contendit plantam effe ab vtroque chamaleone different.
- "Theopbraflus libro fextoscap. 4. de plantarum bifforia, Y Ein appellat.Deprehenditur err
dà qua diximus , fed etiam ex ipfius Theophrafli biforia. Siquidem X£iysnibilaliud Tbeophrafi
chamaleonem.Namque hec notis omnibus illum omnino vefert 1ta enim de ca feribit Theophrellus
locis prosenirepotefl Eft ab radice foligerayqua de media feminalis acamus veluti malum extuberat, foliswim
iatu..Hic laerymam iucundi faporis parte profert poftrema, quam [pinalem wmafHicbem.yocamt : Hac ills
perpenderit, C inter Yom album chamaleonem nullam effe notarum differentiam non agnouerit imi
appellari poterit , C prefertimsum Y £éuvnufquam dixerit Theopbaftus effe venenofam , &
eius vquàm extet mentio apud Diofioridem, Galenum C Plinium. Topoféttra bec funt,
iuuentus epe decipi folet.TxxA ird, (vt Nicander, quem Diofcorides eft fecutus, in alexipharmacis
fimilem japorem prabet:hauffa extremum lingua tradium exafperat,interiora adurens, quinetiam
inaniam v[que qui fumpferit, ac linguam penitus den tibus lacerat. Porro snente attonitus redditur,
los vtrinque tieatus C» liquidorum, c efculentorum bdurans, qua c intrinfecus (iritum
anodico tvatu volutatur. Qui item loc mele quaes, agri magnag, difficultate re[pirat , adeog,
protinus exarementa eicit ouorum frunlitu ime : hatlenus Nicander. Caterim Mauritani Ixiam:
proprie vifeum fignificat 1deoc, etfi feripferim ego antea Yeiam vicum effe Chamaleonis , mon obi
eft. c» pre[ertim, ciam non viinus venenofumm effe iam buiufce plante gummi quàm fit ipfa radix.
commodis inprimis fuccurrunt, Aui tefle, excitata vomitiones , C infuf clfferes, qui js
fed mitiores lentoresó, effe oportet Proflant deinde. auxilium Theriaca, C Mithridatis antido
fantonici decoto pota. Profunt item epithemata,que cordisimbedlliati dicantur:quin C Yi
afferuati, additis margaritis,corallis, pretioforum lapidum figmentis, mofcho , ambaro , & 4
Chamalco- conuenit infuper rofaceum aceto admiftum, cy fincipiti vbi futura inter[ecat, limteisilitum, :
MEE remorantur, frangunt, veneni vim. fed omnibus etiam incommodis ab eo exdtatis mri
mé&r- , t 3 .. : : » MED WR C
friedia. vadice allá chamaleonis , qui in Italia prouenit, nullam hactenus Ixiam veperiattamen fupe
Cortu[ó viro fan? infigni , C plantarum indagatore maximo , c àFrancfio Calzol Vom
- dum fludiofo;plures Chameleonis planta integra ad me Pragam miffe funt; qua gum Foy jim
Antéa verà quidam Cretenfis rei herbaria fludiofus mibi pro certo a[firmauit , € Carline Yu
Txiam ab ijs colligi; quà fegittas conficiumt,vt pennas fagittis conglutinent. Nec moe i
me genere caule viduo,fed etiam quandoque in altero. Ceterum bicreferre non prateribo que.
mo,C» eius remedijs memoria prodiderunt Paulus C Acti zitaenim firibunt.A i
e lingue tumor, cum rugitibus inteflinorum fequitur: facies diflorquetur, cy vomitus
€» totins corporis conutlfiones, ac vocis interceptio concomitantur, Caterim curantur ex ph
Datur eis Cy tblafpios , C beta [accus , c triticea ptifana creme ex pa[fo abfinthj dilutum
Vli vero euomuerint,lacrecens muldum fepe exbibeto, c» aluum cum lubricis infufis cluito.
decoctum. dijs etiam fomenta, ac calfactoria adbibeto. M)
GU
Txiz veneni
curatio.
lm
E
&um aur lac calidum.aut
autirinum,pcrficorum offa cum hordei
a :autgammi;quod vImus plorauit:
edtum quoque vomant.Conaucnit ctiam t
aut humor, quem vImcafoliare!
hapfiz fuccus,aut fcammonkz»
j
cum
. *
1
y Lj
LI 2 2 LI LI *. ,
In lib. Sextum Diofcoridis. 995
Eruffz faciunda rationem tradidimus fuperiore libro. ac tametffa d vlierii medicamentá, que exterius illimuntur, Cerc(fe le
1 falubre plerumque fit medicamentum.fi tamen (umatur intus in corpue interficit quemadmodum cetera dcleteria vhalis natura
| pharmacs, de quibus iam pluraverulimur. Epota ceruffe incommoda pluribus notis, quam fecerit Diofcorides, eleganter ài
carminibus reddidit in alexipbarmaci Nicander, quorum carminum bac erit paraphrafis. | Ceru[Ja peromnia (pumnanti d
adbuc lati, cion verno tempore, pingue C recens in mul&ram emulfim fuerit colore fimilis eft. Porro ceruffa [puma fu-
i por ginginar adffrincente vi féandit,que [Pumofi medicamenti frigore arefcunt, v comtrabuntur in vugas.Lingua, Cr fau-
| ser afperit te anguent.Vexanttr obid,qui bauferint, arida tuffi,oculisg, nutantes grauitate, dum crebros rucus egerunt,
son fne Lebefattione fui opplentur Hinc fir,vt capite mom pari tuvbentur: quinetiam animo fuo maufeabundi pre triffi la-
| bore gemunt, At fepifime in ipfa luce vanum pbanta[ma,quod re ipfa mullum fit ,cernunt:alias 'fommolenti toto corpore
(0 qo frigent, neque vt antea membra, potiffimim manus, C pedes, fuum offiaum faciunt, adeb vt ni eis [uccurratur,eo tan-
1 dem dolere Licefiiti, fuccumbant pereant :battenus Nicander.Caterüm Auicenne teffimonio,ceru[fam baurientibus alia
| adueniunt incommoda , nempe animi deliquium , faucium a[peritas , ventriculi , C alui comptnliones , precordiorum
tenfio, anbelirus difficultas , prefocatio [Pirituum , C albedo totius corporis : quim C vrina mod nigra , mod? cruenta
veddirur. His auxilium prefHant( vt ipfe , C Attius tradidere ) [ammonium ex mul/a potum , aliaá, medicamenta, qué Ceruz mali
fesptematura vrinam valenter pellunt. Pofl bec clyfferibus vti comueniet , ac fubinde prouidere , ne dormiant affetti, fed auxilia.
vigilantes («pius ewomant poto prius bydromelite , [ufino , C narcifimooleo admiffis.. Preferunt quidam voitiones ab
atriplicis, C rapi femme concitataszitem clyfleres ex brafice decocto cum oleo, ab/que fale:infuper Theriacam ex vino, c de
Mithridatis antidotum,» all insim Lergims potum.
| 10 Mí FVNGL CAD. xXili.
1
]
Vngorum alii genere, alii copia ledunt:omnestamen ftrangulatus füfpendio fimiles concitant.Qvi-
^- bus confeftim fuccurrendum:c iterex oleo vomere cogendi, mirifice iuuat lixiuia cx farmen-
it pyraftri fürculis, epota cum fale, pofca & nitro. Fructus , aucfolia pyraftri cum fungis decocta,
f tem illam vim auferunt, efitaraq; ciídem auxiliantur. Adueríus fungos gallinacea oua cum M
pofaproficiunt, adiecta ariftolochiz drachma : item abfinthium cum vino melleque fümptum, & exa-
qua potum: apiaftcum ex nitro: panacis radix, & femen in vino:fax vini cremata, cum aqua:atramentum a Car, 45.
alutorium ex aceto:radix,, vel (inapis, aut nafturtium efu profünt. xw d i
i flos aris.
P NTOs mod) nocent in vuiuerfum Fungi, quod in corum genere aliqui babeant lethales , C7 füapte natura veneno »
imbuti, fed etiam quid ex bis, qui pernictofi non (unt, plus quam ventriculi robur ferre pofiit, quandeg, ingeratur, m ME.
ita vt tunc non malefica vi, fed copia ledant. Quippe ciam natura bumidi admodum, c* frigidi fint, c lentere non modi- "e
vo fateant, fiperato fua quantitate corporis calore, fuffocant firangulant, & denig, interimunt , wifi citius remedy fuc-
eurratur.Cognofcuntur qui mortiferi funt( vt fuperius libro quartotradidimus) fifrangantur , quod illico varios mutent
: | iaces i parili Auicennasin fungorum genere eos c[Jé lethales , qui virides C cesij depre- :
benduntur. Sed certe magnopere admirari licet , quód tamta im bominibus inualuerit gula libido,vt eifi (ciant fungos effe ea
200 plaumque necsbo[pitium , tamen fui ipfius obliti , magno fane apparatu cos in cibis auidiffimé deuorent.. Verum poft- s
i quam tantam cum palato fungi iniere gratiam , vt ab Ins abflinere bomines non pofitmt , [altem difcant velim,vt feipfos -—
« o morte vindicent,fungos nunquam efje jumendos, nifi prius cum [yluefiribus pyris decocti fuerint. Quàd fi fylueftria pyra F engorum -
| defiderentur, ex dome[licis ea [upplere poterunt;que ceteris aufleriora babentur: in quem vfum adbiberi poffunt tam re. P'*paratio,
etia quam fole ficcata.Pra[Lant idem arboris tam folia , quam cortex , prefertimá, [ylueflris: fiquidem fungorum anti- :
dotum pyra funt.Diofcorides libro quarto prater medicamenta bic ad fungos affignata-pretulit origani , C jatureia deco-
[3 gallinaceorum fimum, ex acto aut mell potum: quod (vt Philagrius explicat ) album effe oportet. Sedpri-
e- japius emarrati elicendus eff vomitus, C fubinde acria infundenda clyjmata, vt extracorpu traba-
Leiy-ssimtioe mrs y Ede riqpen 6, eei gH a CMMMEANAN
J . a t5 d ode
NE ROT
OUS coded
füiciraphani fu » Uf tj /g.
thridatis amtidorus cx acerrimo aceto pota , aut ex oxymelite, ité Vocdi ESTER Haa
fira Theriacals, in bis fungorum malis mirificam fert opem. Pnialle aant: Auicemma ss e quecung, aromata: cuiu
bei riae egens e foh Contar etdom clit mae ento vinum
modi ant j pete |
optimum, in quo ferbuerit piper, offerta, fubinde allium uit vniuerfa feréruflicrum tur- ES
(CAP. XXHIL —
3 lenter adfringat uat. Meminit buius inter venenata medi Auicerma,fic inquiens.Eadem
bae Ceeuja praerquam qud ilud iius, C rro frengulerquamibrem s qui hari vem emt
2 . — Pppp fmtme-
- Feliscetebri
9096 And. Matthioli Comm.
unt medicamenta, qua ceruffas c fungi opitulagi diximus.Poffea lubrica danda fant , cuitifiodi eft alga
ni greá , & limi feminis decoctum. Concaliator egelidaim aquam cum butyro primitm potandam inlet, d dnd
P sum exatandum . à yoiitu calidam item cum melle prebet , vt iterum vomant : po[fremà Mithridatis antidotyas v;
eR meraco iniflum, dracbmarum duarum pondere. Quid fi aluns ad boc ad[iricka fuerit , citetur oleo, C anati P. d
re infufis, c iinatur venter ricino olea. Quin & murium fteveus( vt ipfeait ) ex vino potum , proprium dig Roa ;
zum. Auicenna autem vltiin) purgari iubet fcamionios c alijs pharimacis , qua alum dejciendo ad veg fidi,
Aljua trapetoys SANGVIS TAVRINVS& CAP. XXY. je *
] Aurirecens iugulati fanguis cpotus,fpirandi difficultatem, ftrangulatuimque concitat:faucitm, Sas 10
- ^* fillarumq; meatus cum neruorum diftentione praecludit: lingua rubefcit:dentesinficinntur,& *-E
dam concreti fanguinis veftigia; inter eorum commilfuras reftanr. Quare vomitum vitabimus: ind
nis enim globiattractuillo in füblime relati, magis gulz inculcantur. Dari ergo opuseftqua : 1
fanguinem difcutiunt, &aluum fübducunt. Grofsiladteo fücco turgentes ex poíca; & nitrum efe
àMeum — 2uxiliantur, nec fecus coagulum omne cum aceto , & laferpitii radice ;autlafere : itidem & braísicz fe-
eríyuai, men, &écinere ficulnco lixiuia: conyzzea folia cum pipere, & rubi füccus ex aceto: aluus refolnenda; Jis
icmen, qui feruantur, ftercorofa, & fluida per (edem egeri confüeuerunt, Stomachum,aluumQ; hordeaceafari.
- nacxaqua mulfa perungere oportet. i
e ace NU tauri fanguinem can potndum exhibere potefl : nam vnufquifo, [ana mentis fanguinem tognofcet. q :
EAE mea quidem fententia, fieri non poteft, vt venefici eo quenquam deciptant : quippenifi largius bibatur, c» adlgg
. taleus abipfis defluens venis, antea quam concre[cat , noxam non infert,aut leutem. Quo fit , vt eostantiamtaurimfop.
guineinterire crediderim, qui aut atra biletentati; aut cacodemonibus irritati » vel vt aliquot fauum morti genus able
gibuspro fuoram facinorum pana. luendainffitutum effugiant , vel vt immedicaliles c gratiffimos morborum auda
tus finiant vitam pertefi ( quod Plinius lib. 20. cap. 1d. feciffe ait epoto opio Licinij Ceanna patrem ciuem Raman
mortem fibi voluntariam concifiunt.: Proinde fcità Nicander in alexipbarmacis ita friptum veliquit. Si exi
quijpam atrum tauri [fanguinem bauferit , murore adeb ingemit , vt nimio ernciatu tandem conficiatur ,
apprapinquans [anguis ille conden[atur, acin inedio alui receptaculo in rumos coagulatur:binc C meatts fpirtyi
vantur , C balitus fujfocatur iiupleto gutture, Atqui traclibus, C fingultibus iffe afflictus , crebro bumi [puma ainqui- » 3
matus palpitat: bacile, Caterian fi forté fortuna euenerit, vt quis tauri fanguinem potauerit, d» adeum
busfattum conffet , Medicos aduocent , tunc Media ijs vii poterunt remedijs, quorum bic abunde meni
Sed quoniam tauris [anguis menffruum [anguimem mibi in mentem redegit , atq, ctiam bic nobit aco
vipera, C? canis pifcis: item cerebrum felis, quem Greci «lurum vocant, cerui extrema cauda, quorundam quadripi
fudor , & malum denig, ünprobatumd, caftoreum , que omnia inter letbalia medicamenta itur , cin
Dioftoridein boc venenorum cen[upratermi[a deprebendantur, & nobis propofitum fit, fingulorum vires malit t- — ,
bicis vumá, auxilia defcribere,bie locus opportunus vifus efGin quo de is diJerereums, cr noffrum soffitutil, qua
mcnítrui vc- £XEQUzreitiur, Sanguisitaque MEN sTRY vs mulierum , pre[ertimá, biliofarum , c facili ixaminm|
nenum eiufq; bibentes efjafimat € infiit,vt lunaticos cy amentes efficiat. Mem deteflabili facinoris quandoque perpetnant mdofia
uado. —— yencfcad mulieres cacodemonibus dudte,ipfum exhibendo proprijs maritis, vel alis, quos odio profequuutur. Huit
noxa fuccurritur contritis margaritis drachbme püdere ex mellifopbylli aqua potis: auxiluetur C» tepide Dalyd.Ca-
fert ad bac(vt Conüiliator inquit, [i tamen id alg, diuine legis iniuria fieri pofei t)vt affecti bilari fiequentió m
tonfortio letentur, cum eisó, coeant , precipue cum iutenibus , qua vari nuptias celebrent. Prodefl & Theriaca diadimé
pasdi fellis pondere ex fumarie aqua quotidie pota.Profunt & viperei paflilli firupuli pondere, additi tum argaritis ntm Then
vencnü cus det pondere. Epoto autem PA m p 1felleexcitatur vomitus, ceu aloes amarereos d» nates inficiens: pof
Qremedia, Mérfum corpus flauefcit , idericorum modo : poffrem ea ommia con[equuntur incommoda , qua ab a[fumptt
a viperaritra morfibus eueniunt , cum tam (aeuum lethiferumá, fit , vt tribus tantiim boris potantes perimat.
teniporis [atio non interficit, provfus defperandum non fuerit. Expugnatur primitm vomitionibus illi /
de ijs vtique antidotis , qua napello , vel. vipere morfuinfeddis opitulantur. Auicenna buic veneno peculiarem cu
Theriacam ex Lemvia terra, Cv lauri baccarum , fingulorum drachma vna: capreoli coaguli drachmis quatum, v)
€ ruta feminis, cuiufque (emidrachma, qua omnia melle excipit. Hanciuglandis quantitate exhilet , exataa
: voriitionibus , duclifque demum laborantibus in calida aqua bali » cui inferbuerint odorata medi
Vipere £llis V ipn Ax fel adeo perniciofum exiflit , vt flatim animi deliquium adferat : q ariffimé antidotis fuc
er quod siullum detur ea. «eparand: [patiusm. Veruntamen fi quid eff , quod tam breui temporis momento
ferat viderit quam celerrime excitatus vomitus , epoto prius cacfo butyro, igne colliquato: quo voniiti
^ derum mouereoportet. Pofl vomitus nibilfalubrius , quam theriaca , C» mithridatis antido
x eorum fita inedi » qua diamofcbum , & diambarum appellantur., Vbi autem
&cura.
VA
aleficium p Vn1ser] La
i ttes bris afficiumti ibus etfi fubueniri pofiit » :
bragis , Cr vomitiones inde,
per fe fe fufficienter auxiliatur : namq, vt 4
; fi dimidi farupuli podere ex viro Vibatur.
* T
x : s
| L3 Qoeiinegiidanbi yfcoridisi i
In lib.Sextum Diofcoridis. 097
jandum , quód non amodo Feles deuorato eorum cerebro bomines inficerc poffunt, fedpilis quo .re[piratione, €» oculorum L i
intuitu. Nam etfi pili omnes imprudenter in ibis fumpti , prafocare pof'imt anbelitus meatus obflruentes, tamen felium
priuatim exitiales cenfentur. Eorum preterea [prritus tabifico quodam veneno infectus deprehenditur. Etenim noui r MPRNC
quofdam, qui citm felibus adeo dele » vt miquam fine ipfis dormitum peterent, attracto inde diutius atris vebi- scri po.
culo eorum [piritu, in tabem, C mara[mum incidere, quibus poffremà confecti diem fuum obierum. Nec diu efl quodin xia,
dam monachorum cenobio vniuer(a perijt familia, magno felium numero C contulernio.Ledunt itcin fuo ( v: dixi-
mus) oculorum intuitu, adeà »t quidam reperiantur, qui bis vi[is, aut auditis, pauore quodam illico capiantur , terrean-
turg, maxime , quod non iod ex eorum veneno prouenire exiflimauerim , (ed ctiam propria corum natura , qui eos ye] Fcles quid
intuentur , vel audiunt : quandoquidem jj [uamatuva talem à calo qualitatem influxam babent, que nunquam adpro- ferte nó pof-
10 priam mouetur actionem , nifi obijciatur id, quod natura fibi contrarium fuerit. Horum plures in Germania duntaxot ne.
vidimus, c quodam ex ea natione Goritie commorantes, Quod autem veri fit id aliunde euenire non poffe, quam à
congenita qualitate, que paucis admodum inef , aperté (zné oflenderuni eorum aliqui. Quippe citm buius gentis quidam
hyemis tempore in bypocauftum nobifium cenaturus intra[fct , quo plurimum amucorum fedalitas conuenerat , mulier
quadam buius viri natura confcia, neis , vifo felis catulo , quem educaserant y iratus difcederet, illum in arcula quadam
eodem in cenaculo concluferat.Sed quamis nec vidiffet ille nec audiffet catulum, cim pauco pofl teupore aerem felis bali-
tuinfettum in(piraffet, irritata flatim ea temperamenti qualitate felium inimica, emiffo fudore, pallida admodum facie,
omnibus fane admirantibus , bundus conclamare capit , bic aliquo in angulo latet felis. His autem eadem opem —
fere putauerim , que cerebrum comedentibus remedio efje diximus.Inuenitur etiamnumin C A vp Ag Can vicx- Candlterai
tremis partibus porraceus quidam humor fellee bili admodum fimilis, qui fi forte deuorerur , prafentancum eff venenum. venenum &
30. (dfert enim illico intollerabiles angu[Hias , animi deliquia , c omnia tandem fymptomata, qua epotum napellum ler- COEM
quuntur. Succurritur bis , vt cateris primüm vomitionibus, epoto butyro excitatis. Poffea dandus (maragdi puluis ex:
vino dimidij crupuli pondere. Quin & piflacia profunt, & pontice nuces in cibis Largius fumpta. Ad bec vmiuer(um cor-
pueinungi prejlats oleo eGitrei femine expreffo. Item tberiaca proficit ex vino pota duarum drachmarum pondere. Megna
infert inc da quadrupedum q dam S v p o n,prefertim equi,afini C muli , quamuis etiam caterorum Sudoris ani-
malus. Isigitur potus viridem tumidamque reddit faciem: [udorem fatidum im vuiuerfum excitat corpus, praefertim maliü virus.
fubalis. Perturbat preterea tum ventriculum, tum aluum vpiuerfam, genitis excitatis, fustibus in inteffims. Quid fi bj-. & semedia,
batur ex vino, delirium facit. His tepidam largius prabendam firibunt , vt concitato inde vomitu puluerulentus fudor e-
sciatur. Pofl vomitum confert vinum cum vo[aceo potum : item vhabarbarum femidrachma pondere fumptum , addito
fiti (alis momento: tametfi propria buivice [udoris antidotus ea fét Tberiaca ( vt Auicenna eft autbor) qua ex Lemnia
30 fbhragide C» lauri baccis conficitur, cuius componende vatiomem paulo (uperius vetulimus, de Pardi felle diffeventes.Vene- j&
nofum equé ac letbiferum aiunt effe etiam C A SY o RE v M, quodiam putredine nigredinem contraxit, vel illud po- gaben xm
tius, quod é Ponte faerit allatum. Hoc enim ( vt Strabo inquit ) venenofum eff propria ui natura. Animaduertant igi- oria es 9
tur tum faplafiary, tim Medici, cium plurimi vfus fit medicamentum, ne malum exhibentes cafforeum , aliquem interi-
mant; quandoquidem non 10d) furore aguntur , qui boc medicamentum bauferint , fed etiam intumefcentem linguam
exerunt, atque tam fena febre corripitmtur, vt vro tantüam ferà dieintereamt, Aduer[is boc venenum mirum in modum
quuant vouitiones , quas toties butyro , C bydromelite epotis citare contienit , quod nullum ea, que veijciuntur , caflore
edorem refer ant. Pofl voiiciones conducit diamoron potum y aut limonum, aut citrei mali fitccus facchavo admiflus. Ve-
rim peculiariter buiufce caflorei antidotum efl coriandri femen toftum, drachmarum duarum pondere [umptum.
Ano TdAa lusu itr. LACINTVS COAGVLATVM. /CAP.XXVL
Os, qui coagulatum lac hauferunt, frequens illico ftrangulatio inuadit, quod in globulos quofdam
laccoalefcat. Quibus iuuandis proantidoto, coagulum exaceto damus, & bibere fzpíus cogimus.
Damus & calaminthz folia arida, item fuccum aut laferpitii radicem , aut lafer cum pofca: ug
vino, & cum luto füo lixiuiam.Sed nulla falfilago obiiciatur: quoniam magis lac coirer,& in cafeum den-
frerur. Neque illos vomere conuenit: fiquidem concretum lac fefe in gula: angufti infinuans
£ ** 5 rüdam
jquiinmeni- Quom
bus degunt, cur Maio cv Iunio menjrns buitfeemodi Lats plurimum deuorent.. Vleonil alind nobis afereudum ee pu-
^ eal
itavt intus, non extra coagulatum fit. Quo fattum efl vt in boc à Rueli interpretation erpretati in $05. C hic
e e oH e E os Mieremim Diatenda cxrestimp eir : uw conn :
€ in buius libri pref pagum admiffum ft ; vreieiterdi leni. Neminem
eflur,non tiagno labore co itur y ac digeritur , tranfitd, in nutrimentum. IUud vero» quoe v am ei adsmiffa
€o fit; fubinde bauritur, priufpióm coalefcat, cium : ventriculo refederit , vi admifti coaguli illico inibi con-
.— erejat, fitá, concactrici facultati adeb contumax, vt faperato caloris robore ffrangulet, mon [ecus actaurinu: fangus.Pro-
inde afizzie Diolzoridiet tauri (anri sisi fs. m rae rocrs 2o
aquàm con - idem is non , ia veneni facultate , (cd concretione tamum, quam;
anteaquim congre [iat: quandoqiidem i ge tipne 5s ' at "e
fasi d hi cum crafíius
im aum celiditar tum fc-
Hei : lia, dr fra Nan inge berum : |
iere SR humiditate reliquum , quod eraffum eft, acil? cogit , Cr con[piffat. Quinetiam illud *
Henn je ipa nion speso quet vum psum Vm t m
E d ; "
*
gw
; . 998 And. Matthioli Com.
? congelafcit, baud fécus quam de glacie, C? niue fieri libro quarto meteororum tradidit. Ariffotclés, Quamobrem of cu
ni confilium libro tertio de alimentorum facultatibus , Yt nemo lac potatuvus ipfum bibat , nifi mella, eut (elirtantiluny
prius admifieat, vie im ventriculo concre[cat. Sed non propterea mirari licet, quod Diofcorides fcripferig, lac conarety i
ventriculo babentibus nibil (alis falfiue effe offerendum. Quippe quemadmodum coagulo primo lac COAgVLat ontyais
. 6, dcinde efficit , fiiam concreto lati fuperafpergatur : ita fal prius laéti commiffu m,id His reprobi e
vium effettum prabet, fiiam concreto ajpergatur: recens enim cafeus [ale refperfus, illico duritiem contrabis, Sedinad
zy turationem accedamus. Eadem autem erit lacis in ventriculo coagulati curandi vatio , que fanguinis ta des
po Eis t js tantim fit vtendum m edicamentis » qtia fuste natura concreta liquant & difcutiunt. -Quainre atixilitqy x
gulaticura- ipfacoagtila , acetum , prafertima, fillimum, lixiuium C ea omnia, qua incidunt & difregaut. Porry ecd
tio. tereundum effe avbitror,quod vbi in hoc capite legitur , 3) àv rw osronruehw noviav , id eff, ci figlinam lixiui uM
Diofcle&io eyrir Ruellius C cum luto (uo lixittiam, Gefnerus in primo fuo de animalibus tomosdetauro agens,lezendum Ej viiups. ).
cafgate — «prs 2, rip ri otraetw sevlav » bocejl , C pilopworum lixiuiam : veprebenditá, in hoc Cornarium, quid patuit fgg.
: los ad lutum lauanduan fibi lixiuiaim coufacere.. Sed mibi, vtingenue dicam , magis placet Gefneri quam, SE
" nio, [raider ctam figlinum lutum nunquam lixittia lauari att paravi audinerim ; viderim aut legeritn, veritati L
muim on videtur, vt deficlina lixiuia intellexerit Diofcorides : fed de eapotius, qua ad lanam expitrgandam;vt is :
Liuuia .— magisidenea reddatur, vtitur piloport, bi funt, qui pileos conficiunt. Eorum namque lixiuia, quàd e combufta vinifa-.
piloporo -— teplermquefiat ea que ad caput capillosa, abluendos communiter paratur , acrior ; fortiorá, efficitur; vtpreindead la
rum. diffoluendum in ventriculo coagulatum , eff long? valentior. Error praterea facilis effe potuit librariorum , fies ^.
taxat litera variatione,upro à ftribentium. «woe enim per v feriptum lutum feenifitat , vnde ervyomydltey oig
aliqui figulum interpretantur, zrroaroie atttetit per 1, artifex eff, qui pileos ex lana conficit. Hacitaquetatione uad
dum fuerit srincsitbón tton autem srocronreew in Diofceride bocloco effe legendum. Cateritm Fucbfimin fiisdodi
fimis annotationibus in Nicolaum Myrcpficum;ea fcitione , in qua de ynguentis tradlat , capite 28. nilalinid banclxigi.—
am effeputat,quam aquam que lutum lauerit, vel per lutumivanfierit, non autem cim cinere & calce factam.
*
Y Jiglinum lutum porius adIringat, contrabatá,, quam laxet, a digerat, nefGuerim pofito, qua rationei eai
: "^ étaliluto confeitam, js patandam daret, quibus lacim ventriculo concreut[fet. 2d
- :
1 » Juba, vpoc. ARGENTI SPVMA.
» Pumaargehti pota, ftomacho , ventri & interaneis gràuitater cum' magnis torminibt
E nonnunquam pondere fuo inteftina vulnerat, vrinamq; fupprimit : corpus intumet,
deformitatem concipit. Quibus fübuenit fecundum vomitionem, potum fylueftris hor
rs (000 amyrrhe drachma oco, abfinchium, hyffopum, apii femen, aut piper ,autliguftri floscxvinorandum —
3 palumbis fimum, cum nardo & vino. ERE dee TE.
Spume ages Dons argenti [pma, euius bifloriam libro quimto tradidimus , lethifera ( vt Diofcorides inquit ) adf
timala, Sed prater hec Aétio, C Auienna authoribus , alia etiam eueniuzt mala , nempe compaginum , & à
d cendium , feu ardor : alui fupprefrio , quamuis quandoque ex accidenti alum ipfa deijciatur : fermo iti
es ) fedis inteflimum prominet : poftremb inualeiente malo egri fuffocati moriuntur. Nicandro vero in alexiph i
thore, js qui angenti pumam fuipferimt y alui moleffia accedit : quin c? flatus fefe veuoluentes per medium ve
Ro c iuxta vmlilicumurmurant inflar torminum curatu difficilioru, qua bominem affüclant duri eum er
Br eo. : — des Neciam vrite ejcendepatet exi : obium paffim corporis ardent, planed, iam plumbeum,
lorem induerunt: hecille.. Ceteriem illud animaduertendum eff , quód vli in boc capite legitur dandam
octo dracbmarum pondere, non deeft (ufficio, quin ea lettio fit deprauata, quód. bac myrrha nimia vid
tas. Auget [ufpicionem Nicander, qui duos tantum myrrha obolos exbibet , Aetius tres , Aui ama vero:
Spumz arg£. &Xctdit. Curatio in yniuerjum fit citatis piimim vomitibus, c infufis deinde clyfmetibus ( »r Conáliat
ticuraio, dromelite, gallinarum € anatum adipe. Poft becprodeft amygdalinum oleum potum ? dulcibus nucibus:
idem Auicemna feribit) proprium buiufce ferrei pharm
Halis, vel ete fucco. Veruntamen boc haudquaquam fie
trabat : non tui
In lib. Sextum Diofcoridis. 099
levumoleo infufos.Sed ceteris preferunt [maragdum ter nouem diebus potum, tribis femper intermifjs diebus. Lethiferá
craanparum formidanda efl etiam AER1s S Qv AMAr vis. Ea fiquidem pota ; intollerábiles alui deftuxiones mo- * T€
set, aut noxiaé Voritiones concitat obortis inde inoleffiftimis alui C» ventriculi puncionibus.His auxiliantur citate pri-& manc :
mm voutitiones: deinde egriin. balneum mittendi furit , in quo hircorum conferbuerint capita , aut ingens cochlearum x
numerus. Prodeft & menthe fuccus potui datus: infuper aluum y C ventriculum calido roacco perungere expedit, "
Veram a4 hoc pre ceteris pollent acori radices trium drachmarum pondere pote , aut earum fucci tantundem, sed
nzji ecori fuccum dare perdifficile fuerit,cüm legitimum im noftris non proueniat regionibus , nec nifi ficum afferatur.
Lituami tamcn € Tartari eo abundant y vr fuperius libro primo prodidimus. L
10 AY dp po. ARGENTVM VIVVM. CAD. XXVIII
Rgentum viuum potum eadem quz fpuma argenti infert, cifdemqué vtendum auxiliis.Lac copiose
potum auxiliazi conftat: fed poftca euomant , qui hauferant. )
Msn onmino C exquifitam argenti viui cognitionem toti babuiffe Diofcoridem e Galenum, illud maximo in- Argenti viui
dicio effe videtur, quod bic pates, tlle verà perplexà eius bifToriam,c* facultates trafauerit. Hoc , vt in prefationis Prnicialis
buiufce volumi ario tradidigus , interimit yfi Lirgiss bibatur, exce[fu fummi frigido & bumido. Putrefacit 4
enim boc fuo extperante temperanlento innatum cotdis b » 4C fubinde cngelat [ayguinem , vitales [piritus , Cr 9
20 ipfam denique cordis [ubflantiam , quandoquidem id Medicis experientia compertum eft , vt. Conaliator teftetum reli-
quit. Nam aum feplaftarius quidam avdentifimafebrecorreptus, fitiintollerabili vexaretur, c» delirio oberrans in phat- Hiftoria fum
macopelium defcendiffet s vt aliquid ad potanduminueniret ,forté fortuna in argenti viui vas incidit multumá, ex eo pi argen
porauit, aque fortaffe vice : poftea fTatim im fuum eubieulum fe recepit , vbi paucis poft boris congelatus interit. At ci vitis
eins domejAici [ub cadauere magnam argenti vitti quantitatem inueniffent , iam per fedem egrefti, aduocayunt Medicói;
vt ins rei, quam wiraculum exiffimabant,diligenter can[am inueffigarent. Yi fGatim ex pharmacopolio argenti viui vas
adferri ufferunt, quod vbi fer? vacuum reperiffent , vem vti fe babuerat deprebenderunt : atxitá, fidem,quod euifcerato
omine, adbuc argenti viua libram in eius ventriculo intienerunt: quin c» [anguinem circa cor concretum. Quo argumen.
topalirn fit , ni4zno admodum receffu frigidum effe avgentum vinum. Verüin inei illud inqui- 3
rendum eG an purum fit quod potum fuerit, an (alitta alioue liquore extinctum, aut acerrima aqua, qa cbymiffe vtun- Ló
3o ftt, aut per fe tantinn precipitatum, aut vna cum av[enico, vel chalcantho füblimatum:cian enim aliud alio perniciofius
habeatur , propritm quodlibet exigit remedium. Pernicialius eff fublimarum, fecundum boc precipitatum: proximi fe-
quitur, quod faliua, aut aliquo liquore fueris extintlum:minus verà ceteris nocet, quod purum, viuumquefuerit: vtpote
cien fidum admodum fit, y ponderofum , non difficulter clyfleribus extraitir. 1d quod ceteris generibus mon euenit,
qua cum ventriculo inhereant, illum facile erodunt Gv exulcerant. Avgento vitto puro, aut extincto;aut precipitato epo-
tis eadem con(éequuntur fymptomata, qua argenti [uma potainfert. ed cum magno anbelitus fatore,quem Crefipi-
qnt, qui Gallica lue affecti eo Minuntur. Quod maximum prebet indicium,quàd [ua exuperante humiditate, onmes bu- , pO€*S
mores, qui ventriculo aLjsó,, circumflantibus partibus heferint , computre[iere faciat. Ceteriem epoto fublimato ; illicó Sablineii E "1
lingua C fauces non aliter exa[) » quam [i quisi forborum fuccumbaufiffet. Quod fan? intommo- Po igna. : "
dum nullo lenientium gargariz atu nifi difficili, o longo tempore tolli poteft. 1d enim qum prinizm in ventriculum de- &-
«c fenderit, ei pertinaciter inbarerz quare fTatim erodit C» exulcerat:tum inextinguibilem fitim excitat c» inexplicalilem
angu[Ham inducit. His fuccedit lmgue rumoryaninti deliquium;vrine fupprefto, anbelitus difficultas, c» ventriculi, cr
* inteffinorum torminastam vehementi eroftone y vt nifi confefHim fuccurratur , pereant affetti , erofis, perforatia, ventri- : é
«ulo C inteflinis.Purum curatur ( vt Diofcorides , Aétius c Paulus memoria prodidere) auxilijs, quibus argenti uma: A. rgenti viai
nam fi copiofius ebibatur, non interficit , quàd ob fuitum pondus , tum fluxilera fubflantiam facile per inferna jecedat , fumpti cura* -
nulla in ventriculo, c inteflinir protratla mora. Ex quo ml mirum, quod fcripferit Auicenna,non deeffe qui bibant ar- tio.
gentum viuum, aullam inde fentiant mox quid facile Lebatur eorpore, dummodo qui baufe á inue hucatg,
VMucdeambulent.Goritienfe grep
pondere. Nec dofunt,qui ad interimendas alui tineas, pueris etiam prop
tra vllaym molefliam. n aliorum. 1 alia requiruntur vemedia,
o Tt fumpta: C vt in vniuerfum dicam, bis opem ferunt que ve mie entibus conueniunt
: vum latins fuperius meminimus in cantharidum curatione, ad quam Lretri ctis ffudio led ejcimus: namque js effi. : x
caciera non lura bates nobi comperta funt. Nec alis viendum ejIremedis vbi qua cinnabarin fumpfifét. ——— Cinnabadis t
Nando t CALX SANDARACHA, AVRIPIG- :
de MENTVM. — CAP. XXIX.
Kou vl ue FRI xh CAELO
Alx, fandaracha, &auripigmentum pota, aluum, & inteftinacutt" vehementi erofione excruciant.
Przbenda cuncta, uz uo admiftudlo acrimoniam hebetant, ac foluunt, &facilem lubricam-
Saluum reddunt, cibodi ibifci, & malue fuccus eft: naruraenim vtrique perlubrica. Dandum dc-
6? cotum feminis ini, vel femen tragi herbas, veloryzas lacqué cum aqua mulfa copiofum, iura pinguia,
Kb 5 005 : : ;
Non s Sandaracha c» Auripignientiun, quorum bifloriz fuperiore libro tradidimus, hanfta vehementifi- :
mos vent yore exditattt, vr Diojcorides inquit ,fed etiam fitim inexplelilem, —
wreesiet aree ruere ar e MEN cae
«diuuantur ( yt (c ü ides) pinguibus ibus acris ti s, Cp — TI- curatio, "
cen dde. um m cemeribu, Aqu [onim quorenden ias xi conbaridam etr ati |
iesu edet eret ond
edere S cotta Mab kibene 35. £o losó medicamenta peten erunt 95 quibus vju
fert: neque js fata valentiora oli (ife of grex ni Se
d
1000 And. Matthioli Comm.:
Atfcnici fup. ftra funt. Eofdem qtoque effectus malos c noxios prebent A & s x w1c v w fublimatum , Aerugo, €? quo óffiüne Yi
limati,& alio fagallum appellant: quin c Saponis lixiuium : quod vulg? vocant Itali la mae[fra, & Aqua. ea omnium ACTI:
xü quorundá zurifices, ac chymifTe aurum ab avgento feparant. Sed aqua buius e lixiuij difficilis eff cura, quàdillico in Mus
venenum.
Arfcoici fup. C^ erodentius, Qui autem priuarim Avfenicum [ublimatum baufertnt, eos frequenter vomereoportet, Ditofeper y;
limati cura-
tio,
Acruginis rc
chevy
Rifagallicu-
rario.
Leporis ma-
7int veneni
- áyducit, vt totiuscorpori habitus croceo aduodum colore inficatur. Poflea facies liuens in P
-senduntur, adeff [pirandi difjicultae,peitoris c» pulmonis argufia, rufe[cunta, oculi. De
-xruentum,renum dolor, viriliumá, inflammatio, adeà vt perpauci euadant,qui non labantur
. fiorides inquit ) afinino lacte ex pa[fo poto, r malua decocto. Nequeid aliam ob caujam » vt
- tavationeproprium [uum (eruauit aurigam a ferpente venenofo demor[um. Porro As &. v 6.0, prater alia eimmaam-
butyro, & ili-
dantur corpus. Vniuer[alis tamen curandi vatio eadem erit , que calcis Cv auripigmenti: tametfi altero fit vebgss
bütyro, aut per fetantim, aut addito rapi feminis decocto.Profunt bis C» clyfleres ex pingti re , aut ptifame alicey) a
more, aut fbifJamentis ex p[yl!jj, malu e cydoniorum femine factis. Auxiliatur amyedalinum oleum, c» ius paiids
gallinarum in bis fumptum. In preffantifimtm verà antidotum cenfetur foftle eryflallum , in tentiffmum puluges,
contritum drachma pondere , ex dulci amygdalino oleo potum.Sed antidotum omnium preflantiféümum contra mom; 3
vam Arfenic vim. eft puluis Sereniffimi Principis mei Ferdinandi Archidueis Auffrie , quo Prage feruatus ff quidam ái
pendio damnatus, cui pulueris huius experiundi gratia, Ar[enicum datum efHin potione dracbinarum duarum pondere Ld
Siquidem cum is poff quartam ab epoto veneno boram,liuidus totus ade) viribus deflitutus decunberet ,vt aiammr.
bundus (Irangulàretur , oblatus eft illi puluis ex albo meraco. Quo fatti eff, vt etfi in conflictu nulla feréveziparande yigg
fpes haberetur, vicit tamen natura boc antidoto validior ac viuacior reddita, C veneni immanitatem füperatit, adeo vti
fequenti die liber eua[erit, Ce latus coram omnibus apparuerit.Eodem quoque puluere alij à me feruati funt, quindi
alijs, qui antidotum à me receperunt.Franci[cus Calzolarius myrapola Veronenfis amicus intimu meus, boc am eut
yaitideto à ime accepto duos bominesVerone in carcere detentos,qui venen in pifce quodam douo tmiffum vorauerant,sol
octauam diem à veneno accepto liberauit » preter Medicorum fententiam , qui fymptomatum immanitatem cernens,
illosomuino morituros cenfcbant.Nec quidem ab re , cim. alij duo , qui ills commenfales in carceribus erant , teles
suortii fint quód neminem babuerint , qui fui curationem fufcepiffet. Huiu[ce bifforie etiam affertores babeo Magij.to
€05 viros, patritios Venetos , Nicolaum Quirinum , & Hieronymum Marcellum , quorum bic Capitaneum ( vt. dicun) k-
ille Pratorem. Verona gerebant vt ex publicis eorundem firiptis , qua apud me funt, quifquis certior fieri potefl. Wai.
cefit dlarifftmi Medici Antonii Capriani Mantuani teflimonitum,qui Tridentini Conálij aliquot annis Phyfiaumeit MU
gna cum laude.Nam cin itum temporis, quo hac euenerunt; V erone fe veperiret y accerfitus a Reuerendifimo Candidi
Nattagerio, admirandas buiufcepulueris aduerfus venena vires , ad Excellentiffmum Philippum filium fummam
diffi Archiepifcopi Pragenfts Medicum, c hifforiam omnem defcripfit , C vt merogaret addidit vt unde palueremili
tranfinitterem.Sed C» id mirum admodum videri debet , quód bic puluis non folum bauffus , fed ctiam ili
iclosá, à venenofis animalibus feruat c [anat,eo ?vofarii aqua epithematis modo fub fimiffro vbere, c [uper à
lito.Iacobus Antonius Cortu[us Patritius Patauinus,hoc puluere a me accepto , quendam ciuemecy vicinum fum
pionemagno ium, iam animi deliquio detentum breui admodum tempore veuocauit ad vitam. Quinetia calm [mu-Yo
1e dicha, adeb fpirandi meatus occludit, vt magno impetu fuffocet affetlos. Succurritur noxa crebris cum butyro,
da excitatis vonitibus , vt in. Ar[enico, c infufis [abinde clyfleribus ex afinino latte, c d'lci amygdalinoole,, Prid
e Lemnia [plagis drachma poudere ex vino albo pota. Pra[lat item in olei balneum laborantes 4d ventricilimy[ge
demittere.Sed proprium buiufcepharmaci antidotum ( vt ait Conciliator ) efl, vt qui bau[erint, bibant ex yimunali
vubrain tenuem puluerem contrita fenorum [crupulorum pondere. Cateritm R.1s A 6 A 11 o vulgà dido, quid quim
Realgal appellant, cim maxim extremed, ficcet, & neruos contrabat, non alia conuenit curatio, quam que Argento vi-
10, C arfenico fublimatis, c «rugini adhibetur: quanqua priuatim non obfcure unat vniuerfum corpus dul amygla-
lino illinire, C violaceo iulapio, c pti[ena hordeacea fitim extinguere. Proficit C» pinorum nucleorum olet, aticta- m
gnis nucibus , que ex India aduebuntur, expre[Jum, femilibre pondere potum.In fumma ea omnia efficaciter albibantun,
qua cantbaridibus conferre dixumus, — : E: iis
Does nén C LEDVEMARINVS.
Crean marinum biberunt, pifcium virusolent: procedente tempore aluus dc
vrina fiftitur : & fi quando eam reddere contingat, purpureum colorem refert:
nusauerfantur,& odio habent: factido;ac graui füdore manant: biliofus vomitus,interdum k
mifcuus, fübfequitur. His dandum lacafininum , vel paffum continue, aut radicis maluz fol
decoctum, aut trita cyclamini radix cum vino, aut veratri nigri, aut cammonii fucci drachma, cum
mulía, puniciq; mali acinis.Cedria contrita cum vino cfficax eft: anferinus fanguis, vrtepebit pet
cim pifces omnes refpuant , afpernenturG; , folis fluuiatilibus cancris vefci poflunt, bibuntqj cos ae
fto vino, adiutiqueab his percoquunt,cumqué appetere & comellei pifces ceperint fa fah
EC S T
1ximas de Lepare marino ibro fcumdo, de quoita foribie Nicander m alexipbarmari. Sin marinileprimdi
cT dentis potionem. deprebenderis , perniciem afferentem , odorem eius fenties, qualis eft (quantarum & p p.
gumentiPor gulis. c» fapreitspifesef quali purefatorumpijsumefeoler v um nondum lite
e polliunz corpus Sequitur buiufee potionem viridis fellis fuffufio,cum obtenebratione vifus: 6 éaro pau
"hie contabe[cit. . Accedit. bis ciborum omnium. abominatio , malus habitus, talorum ardorzoculiin co
tantu , C gene ac maxilla florido colore rubent. Vina agerrime redditur: a tametfi reddatur, 1
pls aquo fanguimea. Adbec fi pifces agris offerantur , eos illico nau[eabundi execrantur: bacille, CU.
€ Auicenna, qui prater relata induta y alia adbuc lepori marino epoto affignant, bis verbu: MAU.
ejeiro]
pebincitje
"bro de tberiaca ad Pifonem. proprium marimi leporu effe ait, vt pulmonem exulceret € ert
Inlib.Sextum Diofcoridis. ^ — 1001.
4d eliciendum vomit, C» veneni acuitatem retundendam , quemadmodum elleborum , oydaminiah &» fcammonium
exbibet,partim 4d citandas vonritióncs, partim ad aluum deyciendam. Cetera vero, vt incommodis fubneniatur,qua in-
tqurit infert particulis. Prefertur qnübujdam aduerfus boc malum humanus fanguis calens é venis potus: bumanum itepi
lac,ab ipfis Vberibus exutTur,C» vulpis cato ina[ata: quin c tberiaca diateferon tribus diebus pota. i
OpUroc xta Bd rpa, oc TA etos. RVBETAETPALVSTRISRANA - ;
LJ
Vbcta;aut rana paluftris affumpta tamores cict: pallor corpus vehementer decolorat, vt plané bu.
cum fpectetur: Ípirandi difficultas torquer; & grauis halitus oris, fingultufq; , inuita interdum ge-
90 pirurz profufto confequitur. Adiuuantur fecundum vomitionem multo meri potu, & arundinis radicis
| binis drachmis, aut cyperi totidem. Breuiter , cogendi (unt, vrvehementiambulationi & curfüi fe crea
] dan, ob torporem, quo corripiuntur: quinetiam quotidie lauahdi funt.
*
Vete Rana, quam quidam bufonem voant,dine: [aveperiuntur gerera. Terreftri tanen y que Grecis phrynos di- ubere pats
citur, Latinis verb ubeta,quod in frutetis cv [epibus inter rubos degat,mocentior magisá, letbifera csl , quam qua in ftifq; rana
paludibus Gaquofis ferobibus viuit (id quod non reéié, meo iudicio yimtellexit Aloyfrus Mundella Brixianus,otlaua fui vo- Ycnenam.
luminis epiftola ) tantod, magis noxia, lethiferad, fuerit terreffris,quantà in opacioribus frigidioribusg, locis vitam duxe- 3
, Tit. Quamobrem in boc genere ee omnium pefime creduntur , qua in vibrofis conuallium [luis , Cy in arundinetis mo- .
vanur.. Adulte cra(fa tenaciz, conteguntur cuti , adeo vt acurijimo palo quandoque difficile à rufficis , qui ita eas inter- i
ficere folent , perfodiantur. — He cum circumna[centes herbas » flue aliquod depa[cens animal , veneno inficere vo-
4o lunt , contrabunt fefe im tumorem , vt venenum per vrinam longius eiaculentur in plantas , C circumflantes qua-
drupedes. Quare admirari non licet , fi nonnunquam ropenté intereant homines , qui fraga, fungos aliasque plantas
barum veneno infeclas infcij deuorauerint. Quippe quàd nou sodà veneni miclu bac onmia inficiunt : fed etiam (aliua
ea fepius confpuunt : qua [ant non minus mortifera et , quàm napellus: quinetiam earum [anguis vipereo fcatet ve-
neno. Proinde mirum non e5t , fiimpuluerem pata mortifera inferunt i da, quemadmodum C morfu, Nam et-
fidentibus careant, tamen compre[[a (éabris gingiuis particula, cr fubinde ingre[/a per cuti [Piracula fal ;
menant , vt im prefationis buiu[ce libri conmientario tradidimus. Sicce & im puluerem pota.
| termala qua à Diofcoride redduntur. fauciuni C guituris tum inflammationem ,
| rum caliginem » vertigines;conualfiones,dyfenteriam : faffidium , vomitus ,
Pt plerung, edentulos faciunt bomines , quamus euadant , qui baujerint. Net
«$0 herbe earum veneno infetcla , & n fanguis. Curantur js malis,
tribus contings diebus ex vino potis. 1dem pra[lat i
: dio qti
-
s
cuin fatorium aceto dilutum. Si faucibus hzrcant, in aquam a
lidam ingzeflis, aqua frigida —— p PPP o4 pini
& : d
s Ej
4?
1002 And. Matthioli Comm.
Hirudinum Trudiaes raro in alijs aquisimueniuntur , quam in paluflribus , acuftribus & flaenantibus z quandoquidem iy
Bos Sedá É b e SL ON *
deuoratarü tatiffinis fontibus, carenofis Cr faxofis fluuijs non mifi rariffum viuuntyeum [napte natura cmo ac limo delejjon :
noxa. tur. Quamobrem caueant,qui paluffres vel flagnantes aqtas bibunt,ne birudines fimul igerantsquemadmody ios.
pert viatoribus nonnunquam euenit:namq, eflatis tempore calore c fiti defatigati,dum aquam,cuicun 9,initingy oj.
uiauerint,auide potant. fepe imprudenter birudines hauriunt. Qo fit;vt [ubinde non modo fibi fanguinem exitii
Hicudinum 4" (Vt tradidit Diofcorides) fed etiam (vt Auicenna inquit ) cruenta expuant;acpre timore melancbolia fiant, Verim
curatio, anteaquam aliquod offeratur medicamentum , inuefigandum est, an animal ori ventriculi , an tle aha je ih
faucibus, Id quod facile intelligi potest ex eorum; qua birudines baufevint,relatione: quoniam vli fuctionem fentiun, yj
mirum ibi birudinem fixam effe fienificatur.. Quod fi ori ventriculi affixafuerit , auxilium preflat muria leniter B^ ;
fatidaitem laferpitij lachryma;quin c lixiuium cum [ale C aceto , aut vapbani domeffici fuccus cum poi on:
erdum baufium,quod per fe tautum becinteyficit animalia:conferunt infuper ea omnia, que alui tinea , c» sd
necant. Sà verà quitur medium ab birudineobfideatur, proderit acre lixiuiü qr gariz are att aquam,in qua alien cg
aceto inferbuerint vel chalcantbtim, aut muriam cum lixitio,aceto v finapi fimul commiflis. Sed, ff ea faucititn amlityi
bereat,opem mirificaf feret (vt Diofcorides docet ) calida balneum, aqua frigida in ore contenta. Siquidem lirudo a).
qua calorepropulfata, ad frigidam in ore contentam decurrens, facile vna cum ipfa aqua expuetur. Interdum contipy, à
qud flatim fub lingue radicibus, velim primis faucium partibus adbare[üt , ita vi depreffa lingua videri pofiit : tuycro.
Jiratis forcipibus facile extrabi poterit,vel quouis alio inffrumento,quod cuig, in promptu fuerit. ;
E'AMopo: Atuoc Sra-l fas Pdl tov ) ary meno» uA av. VERATRVM ALBVM,THA. ;
PSIA, ELATERIVM, AGARICVM.NIGRYM. LE.
CAP. XXXIII E.
DRouidendum etiam ijs, quz erfi ferendi auxilij eratia tradantur , non minoratamen Cxteris venenis —
pericula fzpiusadferunt. Qualia funt album veratrum,thapfia;elaterium,agaricü nigrum: fiquidem |
ca ftrangulatus concitant, aut immodicas deiectiones mouent. Quibus ea medehtur,qua in fungorum.
mentione & fimilibus retulimus. Nimiosautem deiectionum impetus, medicamentis, quz excremen-.
ta füpprimunz,coercebimus. Neq; negligénda quz parum quidem nocere videntur; inccin va
in difcrimina agunt. Quo in numero funt fjlueftris ruta, gith;nouc glacies;pappirecentesflonsamm —
funt eius ping quz cactos dicitur. Eos qui fumpferint,fola vomitio recrear. JESEU
Diuiocapi. [M Xtntquam plurimi Diofcoridis codices , in quibus caput hoc de Veratro albo , Tbapfia, Elaterio C Aperi
tiscaftigara, ^ precedenti capite feiumnctum mon legitur. Verkm cum antiquifimus manufirip codexsbec proprio C peculiar ia-
piti dicauerit, videaturg abfurdum de bis differuiffe Diofcoridem vnà cum bivudinibus,cum quibus nullam babentagn-
tionem,neg, ij dem curatur vemedijs, non temeré fatluros duximus , ff illa à nobis [eorum proprio capite abhirudinilns
diffinctostractarentur. Sciendum itag, est, quod cum hactenus fcripfiffe Dioftorides omnium venenorum indicia quepo-
ta, veldeuorata, bomines necant, vel faltem egros efficiunt: quin c» vniuer(alia &particularia antidota tradidifet,qui-
bus illorum vis frangi ac defirui poffit:cum preterea favet aliqua in medicum vfum baberi medicamenta oc ,
qua fimpliciter pota, C» nullis antidotis infenata, vel maiori menfura, vel pondere, quam parit fumpta, nonmimsho-
mines interimunt;qua qua propri? venena vocantur, Medicos illud boc loco admonere voluit,ep in propindiehifiemel- 40
catientis minime cacutiant ; fedin boc omme fuum fludium , omnemá, diligentiam impendant. Verum quamuis, inter
- eaomnia, qua n medicum vimm veniumt , paucorum tantum meminerit nempe thapfía , albi veratri elaterj raget-
ci,non tamen ob id fuerit in[imulandus;quod ne[cuerit preter hac, alia plura effe medicamenta, que noxam infenep-
fant.aut maiovem quamilla,aut equalem. Quippe quid illi fatis vifum fit , fi tantum borum exemploimpa
cos, difcrimen noxam, docttiffet , qua omnia in vniuerfum medicamenta aluum cum labore ducentiag
bus adferunt, ctm (vt modo diximus ) vel largius quam deceat , vel fuis antidotis exuta Jumuntur. Sed vth
ffudiofis in omnibus, quantum po[fumus, fatisfaciamus, preter ea qua a Diofcaride tradita fünt,nos alia.
dere decreuimus , quibus quotidie paffim vtuntur Medici, Cuiufmodi funt cyclamimi,veratrum nigri
purpetum , tithymali omne genus, fLammonium, colocynthis, bryonia, lathyris, vicinus, tbymelea &
doquidem cum bac omnia Medicisin fiequentiffimo fimt vu, ad corporis excrementa exioenda, e ad vo
ciendum , in quam plurimis bominum affectibus, mili fan? negligentia ad[cribi poffet. fi bec prorfus fla
prefertim cum [zpius eueniat quorundam circumforaneorum imperitia y ac temeritate (pha ropolá
quid eorum errata fepe ac fepius improbauerim ) vt vulgaribus ac rufficis , necnon c quandoque not
propinentur phavmaca aluum ducentia,que plerung, fumentesim magnum difcrimen ducunt , qui
ponderant,nec infyenata exbibent,nec ad egrotantium remperaturam,atatem [exu confi
fit, Yt egrotantes, qui in eorum manus incidunt precipue à qui natura funt imbecilles magnis
Albi veratri, ir incommodis , quibus nift periti proprijs fuccurrerent vemedijs , facile interirent.. Alliitag;
aliorumque "Thapfia, aut ELorerij aut Agarici nigri , aut Cyclamini féquuntur vomitus , ingentia alui profiuia , intefintmm
t e mina. ngulatione c riratii angue: quibus dehinc tanta fuccedit principum facultatum wem
ADR docs sp dits euni cha ERR ffigido fuoemadefiant.. 4
Ji citius fuccurratur , oborta finguleu , illico vel fuffocatt,, vel conuulfi intereunt. His prinien auxiliantur ?
(vt inultoties diximus ) crebrà concitata , c» infufaclyfmata , quorum (epifimó fupcrius meminimus.
dio fint antideta , qua in viiuerfum omnibus aduerfantur venenis, prefertimó Theriata, cui ( vt Gale
locis tefrattr ) vispeculiaris inest , modo adulterio vacet , vt fumpta pofl medicamenta deiettaria, à
v0 vgesyvrnibil per aluum exigant. Ceterum priuatim Albo veratra confert aquamul[a largius [umpt
Cydamini JFesduarun drschmaruin pandere poti vel deuorati , traduntá, bac propria alli veretri ef 2
auxilia. - conducunt lauri bacce y duarum drachmarum pondere ; fed propria facultate nigrum. piper in
Elaterüau- éodemponderepotum. Elaterio praterea opem fert Audromachi tberiaca ex baccarum. decotia ;
ilia. num farupulorum pondere: verum proprium eiui enedium eft mentha fuccus. bapfia denique — —€—
-
In lib.Sextum Diofcoridis 00 1
. 1803 di
ka tollitiür js medicamentis, quibus albo veratro fabuenimus,cum eadcm fint buius,que illoretin incinroda. Fiunt qiog, d ws
NicR o veratro (vt fcribit Auicenma) interdum borrenda fympyomata,nempe intolerabiles alui fluxiones, fuffoc. Wm Nigri verattt
—7 uul[iones,animi deliquia, palpitatio cordis, lingus arefactto, dentium confirictiofrequentiffti vuclus, c vniter- I
ficorporis in rflammatio:e nif illico fuccurratur,tremor confeqsitur, vuiuer(um occupans corpusscum quo poftremo toth- "
moriuntur agri... His auxilium preflat abfintbium ex vino potum:quin & cumini & anifi femen , nardus , coflereumá, E
xquis ponderibus in puluerem contrita Grex vino pota appofitis , vbi imtumuerit venter , linteolis igne calefadiis $ itema, à
facculis fatus difcutientibus. ^Cibandi autem funt agri vecettti cafeo melle, butyro tam crido quam codo;pineuium car-
mium iuribus, ac etiam paffo.Sed non pyoptereaparcendum fuerit antidotis in vniuer(um itunantibus nec etiam phee :
floribus, vipote qui non modo albi veratri vires demoltantar, fed etiam nigri.Porró E v W OR B1VM fattes, Cr guttur Euphorbii;
1e vehementi admodum incendio vexat. Corpus vniuerfum inflammat , ventriculum cr inteflina magno dolre eredit, T ^ Mu
fiagultum excitat, C continuas alui fluxiones.. Queitideni omnia mala inducunt T v Rn PE Y VM, Scammonium, s disteg zi
Colocyntbis, Bryonia, Titbymali omnes , Lathyris C Ricinus. Quanquam non tam acriter nocent , veluti eupborbitm, tio.
ATuvMELAA aute, C Chameleapituitofe (pumantesá, excitantur vomitiones,alui proftumiayintollerabiles itite--
fümarum, c» ventriculi eroffones, angu[Hissinflammationes, C vuiuerfi corbori cruciatus:quin cr. fitis implacabilis , fin-
quitus, consulfio prepedita locutio, Cr alia [eua accidentia, qua quandoq,ea excedunt, qua ab epoto eupborbio proucni- p x
qnt. His onmibus in vniuerfum primum opitulantur voriitiones & clyfmata.feruata vniuerjali metbodo,ac etiam com - F*phorhii sc A
manis vfus antidota.. Priuatim vero projunt oleo[a ac pinguia: item que yalenter funt frigidasvt hac ingentem fernoreg 7197 9- P.
exiinguant, illa verb vt exuperautem acrimouiam obtundant.: Proinde retulit Auicenna acidunrlac, capburamexvo- cose
facea aqtta pot am;punicorum aufTerortum vinun;angurie, cucumeris, eucurbite , c» acidorum malorum fuccum : item
"qua belcnij vadix inferbuerit potum. Scaimnionij vera lac, à quo demp
"ribed, fuccus. Colocyutlridis deinde antidotum fuerit fune bubulum lac , c? butyrum recens , Lem
di picis pluries pota. Turpeii praterea c Titbyalirüm omnium, Andromacbi theriacá
fidum: um incodam fuerit zitem numia fepulcbrorum in puluerem ex vino meraco pota drachme pou dere, b; mine
ne ux
: d 21 X ANA 43 corp M Puy s TAB I" |P.. varia lymptó
medicamenta, varia ac diuerfa adjerant incommodusqua etiam ob fni Tepentinam vehement am prajentanea expoft " ymp
'j
tremis membris obtoytis. Faciunt ad Ses EEG ANE Lon ica, qui faccharo afferuata : item. p
mitces cnm putaiminibus [accharo fimiliter condite;di stie; ecchanmtrror accum diris INE: a ifi TUS. 1
nia Bbragide : praterea cydoniorum € punicorum malorum vinum-fyluefirium prunorum fuccus myrti bacce, vhussro-
0s fafta friueffrium rofarunt femen, cornu ceruimin combuflum.fantala, corallia,omphacium acetum , C id genus alia.
-— 40 Sedeorum qua exterius ilitta profuntsbec fefe offerunt; Indica videlicet & Celtica naydus, mentlra,olandes,lentifimave-
(00 Jinastbus flaua myrobelanaynyrtifolia,rbus melinzm, nardimum, lentifánum C» myrtinum olet, Nectantim pol-
lent hec ad voiittoncs compefcendas » fed etias pari facultate valent ad fiflendas alui fuxiones , qua modum excedant: : -
verion js vniter[a alus est illiuenda , abi iculi ore ad pubem vío,.. Preflat brachia ab [capulis ad manus, & o
"erra à coxendicis articulo ad pedes v[a, fafciis con[tringere » offufis [ubinde aufleris plantarum [accis.Confert item fudorü
uin ficodi ant rofe fce, caphuras pa ^
idgenus plur.
ponder. ere , ac finde
" £o laborio e exinanita tài pri ^
n. tre sn
Lario contufa C iure Cr [accbaro tema
do carie divamenti , quorum füpcrius imentioneni.
feinm
1004 And. Matthioli Comm.
fecimus cum de mortiferis fungis differeremus. Caterim meminit boc capite Diofcorides preter predita y Hiltlanz
ueffris ruta C earum plantarum lanuginis,que in actleatartm genere quibufdam catli vocantur, Quorum opa
ffotias e facultates fuperius proprijs locis tradidimus,que ta men non femper nocent. At fi noceant cur, Moris. hi.
snitionibus,ebibito prius inalue decocto,aut lacte,aut recenti eritdo butyro. Post que proficiunt pinguia hs. ^ ti
qua aluum emolliunt. Dent igitur operam. diligenterd, animaduertant féplafiarg probi acfideles,ne in pohderndgi lí,
medicamentis, aut manu ut oculis imprudenter deciptantttr. Quinetiam eos admonitos velim, vt imperitos ac tego,
os ircunforaneos à pbarmacopolijs [uis excludant , reprebendant, c miffos faciant: ac ft opusfuerit , protomedis a
oribus cititatum eos denundient ne mifelli egrotantes , fib publica ommum fide ab hocimprolo 4t peffitmo bomi Tt.
genere perdantur,ata, in perniciem agantur. hemizum
O idu ipi DOMESTICA NOBIS CAD. XXXIII,
ua frigidaabunde pota,aut meracum vinumliberalius epotum,aut paffüm,prefertim ibdltieo
curfia;aut vehementi exercitatione, ftrangulatus,& dolores infert. In quibus fanguinis miffio wi
nus & vacuatio, imminentia foluunt pericula. Sed de notis veneficiorum;ac remedijs,& cauendi modo,
hactenus dicta fint. Subiungeremus etiam antidota neceffaria,que praclaré auxiliantur,quibusvtimr,
quale Mithridatium eft praertim,& quod fanguine, & quod ftinco temperatur, Verüm quoniamalis
in locis diligentiffime fcripta fant; hicab eorum defcriptione füperfedemus.
j
Rerum do- No modo aqua frigida, & vinum meracum , aut paffum;inter ea, que nobis domeffica funt, quotidiam »* íU
meficarum A Mene brebent in bumana vite fab[idium,eo modo pota,quoDiofcorides fcribit maxima «dferunt diforimima f —
EE etiam carnes C pifces. Etenim bec vtrag, cocta, & adhuc feruentia bumidis locis diutius afferuata , fubinde, figit, —
sorata » eofdem malos pariunt effectus , quos à maleficis fungis creari tradidimus : tametfi quandoque mou nifidubu,
Camium — auttribusposi diebus appareat noxa. Tofla preterea carnes, venenatorum fabeunt naturam fi calide inter duasfüfum.
noxa "fur patinas, obuoluanturd, linteis,ne exhalare poffint. Eadem etiamuum mala inferunt morticina carnes efitateym.
ad : "admodum C e«, quarum animalia aut à venenatis ferpentibus, aut a validis brutis demor[a , aut fulmineitha
* Quandoquidem fepits barum eft coli oritur inflammatio,moror,alui profluuium,furor, obliuio,veternus
poftremum mors inféquitur. Quamobrem bac fan? negligenda non fant,quin potius fumma cura vitanda:
s041, qui bis deuovatis nullo medicamento adiuti intume[cente inde toto corpore , tandem vitam mifer f
Ouabarbi füinus etitare oportet oua barbi pifcis nam adeb venenata funt ,vt fi Lavgius fumantur,eos qui bauferint, inmaump-
ifcis. viculum adducant. Pifüittm curatio eadem eft , que fungorum : quanquam non exiffimat Conciliator , ytpifiujau
Pifium & — zmortiferis fungis contenant fylueffria pyra. Carnium vero fuffocatarum malis [uccurritur excitatis prius vonitionbu, —
carnium no- ej ipfnfis c]yfferibus: mox viri optimi C odorati potu, admiffo cydonierum malorum fucco. Preffat à vomitiLemum
sitaiedis. fphragidem libere, vnà cum agallocho, c mafHiche: quamuis eadem fit harum cura, que coli affectibus adbibenr,—
Va a
FTU n
mou De venenatis animalibus. T
Tuae. (57 NENENATA. CAP. XXXY. ii
m EnrsTIIS, quevirusciaculantur, & exitialibus venenis, ideo fcribere aggtedimunt '
7j tota curationis remediorumq; ratio ad vmbilicum perducatur. Siquidem pars hzc non *
j, minusquám ceterz aliz, neceffaria eft ijs , quiartem medicam exercent, vtpe
y miniculo eorumque inibi traduntur, doloribus, periculis & cruciatibus, plur
du
ritur, occupatis iam corporibus exitialivi veneni. Proindenon vulgari in ev eur uÜ
tendum eft, vt quod in dttapssiodi ars confueuit, in his duod, utei inpralis e ee 1
& apud prifcos genus hocvnum exiftimabatur effe cius partis,quz medicaméus pugnat: 7 qom
ii
In lib.Sextum Diofcoridis. 100$
, -herrent: in ijs quoq; qui cantharidas hauferunt,fed nondum vrinz tormento cruciantum Tripartito igi
curartem digeri,tripliciq; corporis conftitutioni merità refpondere tradunr. Salubrem partem cfle xy
Junt, qua fanitatem tuetur: precauentem,eandemq; prohibentem,quz obftat , quó minusin morbos
incidant:& fanantem,qua vitia difcutiuntur. Quibusita reíponderi poteft, quód primüm ex ifta ratioci-
natione non tres corporis tantàm, fed quatuor haberi conititutiones fatendum effet : uippe vcaliqui
fünt,qui necdum morbo laborant, morbo tamen maxime ob impendenté caufam (unt obnouj :itafunt
quiiam priore morbo defuncti, noridum tamen fecundz valetudini reftituti fant: id quod in ijs quià
morbo proximg fcfe recolligunt;cernere licet; qui virium recreationem & robur defiderant. Sed quem- .
admodum curandi ratio ad partem medicamentariam pertinet, ita przcautionem eidem fubijci par eft.
30 Adarcendasenim valetudines vehementibus vtimur auxilijs;altiore fcarificamu, vftionibus,amputatione
detodentibus epithematis, potionibus perniciei occurrentibus , & plerifa; alijs. Verüm enimueró funt
víq; cà rudes nonnulli, vt nc remedia quidem appellent,qua morbosarceant. Cuius fententiz inire ra-
tionem haud promptum eft: etenim cum verbum ipfum, pracauere,tum agendi modiis , omnino auxi-
liarem remediariamq; vim prz fe ferunt. Mirum veró nifi etiam fuailla diftributione partium eos com-
ple&untur , qui in peítilentis coeli ftatu morbo nondum correpti funt , pefti tamen, propter obucrfan-
tem aeris occafionem,opporcuni, &in morbum proni redduntur.Dicere forfitan quis poífet,falubris in-
fitntionis ptzceptanon aliud effe, quamarcendorum morborum rationem:quippe cum firma redderé
corpora,& minus vitijs obnoxia nitamur,veinoffenfa valetudine degant, nec morbis conflitentur, Nc-
que id ilentio pratereundum,quàd maxime przcipuum,& canquam caput rei eft, non oportere medi-
(o 20 cinz partium diftributionem, totidem corporis conftitutionibus refpondere , fed naturas iingulorum
| fuis notis feorfum fcrutari ac explorare, RA locisoftendimus. Cum ijsigitur non pluribus agendum.
Illud magisadgotare conuctiit;affectus,qui à virulentis animalibus venenisq; UBI meti » VOcati coe-
cosiid eft, quorumratio minime iniri poteft. Quin & ea,que eiídem auxiliantur, nulli pariter funt addi-
Gacaufa: quapropter qua'ftionibus obferuatori artis,& eius qua ratione fulciatur,annumerari folent.
Moyicorio: verum deprchenditur,affectus huiufmodi cascos efTe: nam quod femper fe protrahit , &
nullum in quibufdam neceflarijs vfum exhibet, haud facili coniectura colligi poteft : etfi naturz propri-
étate prorfus czcos eosaffectusconcedimus , quiab exitialibusvenenis & animantibus, qua virulento
morfu feuiunt, contrahuntur. Nam quodad opus nonnullum vfum przbet, datq; medendi occafio-
| nem, neque imperceptibile, neque cecum, nullive caue obnoxium reputatur : [4p ab ipfo quis
30 impulfusdemonftrationem fe habere, & opinionem de abditorü cognitione confirmare poterit. Nani,
cá fepe minorafunt,quàm vt fenfibus percipiantur, euidenter tamen ex ipfis inter fe collatis deprehen-
— duntur Dioclesautem in co commentario,quem Pliftarcho dicauit,fatis modos perftrinxit,ad verbum
itafcribens. Noffe quis hocpoteftcum in alijs non paucis, tum in viperis & fcorpionibus, & reliquis id.
nusfecum animo reputans,vt quamuis exiguo fint corpore; vixq conípectui [s IAEA M E.
tamen difcriminum ac dolorum caufas inferunt : ges nihil przter quandam corporis exiguitatem,
vimq; prz cateiis animantibus datam illis, facile eritfpectare. Quanta enim moles corporis cít, quz
à fcorpij i&u, &aliorumid genus venenatorum, qua nos merfü conficiunt attingitur? quorum aliqua
| vehementes cruciatus excitant , alia erodunt, & putredinescient , necdefünt qua cu t pet-
niciem moliantur, Aurquantulum eft quodà phalangij morfu ingcritur, & vnmueríum corpus cxcru-
40 ciatur? neque enim quis magnitudinem ipforum deprehendere pollet, cum prorfus exigua mole con-
ftent. Ergo quód hac ad alfe&tus referantur , conftitit inter omnes. . Verüm quód exacte deprchen-
1 füm fit, vim quandam ipfis ineffe mortiferam , qua infinuata corporibus, MEE » quz exoriun-
tut, hobis caufa fit; in confeflo eft, & omnium confenfu perfuafum.. Nec quifquam inuenietur víquea-
de) contentionis ftudio flagrans, quialiundeexoriri moleftiasaffcueret, quam à materia mortifera
c "tem corporisatzingente. Porró id erat; quod inter vtiliaartis opera in omni opere dicer i
E- nam resopus hocetficiat; vc nihil roríüs nos lzdat, incomprehenfa commun :
— ^ eftratio: quandoquidem tum euic enter indicari poffit , cum deprehen
corum pertinaciam graui cauillatione incelfens; czcis affe&tibus
.. munem, & fupremam rum caufam incomprehenfibilem effc:
fo pfit;commentario aptiffimé prodidit,candido fi illo
: funt. Quoda: ficleth ermutans,ita vt peri-
1 mar,cxijs mv ctare, & prorfus ex-
li biungit. Adaquam d uiidoneam venit quis,&ante obíeruatio-
vulneris dilatationem,;ad demorfa 1 urbitulas adfixit, par :em inci-
im. ifc ;poftremó part&u uit : fe-
um cutim fer icari folita, immilTzad intinia perni-
E
ciei rep
$0 Sed methodi.
pesretinent i5: ficin hocverbo ebae-
coaluerunt. Hincad caufarum differentias tranfeunt;
aducríam valetudinem crearunt, feparantar: cu-
continentes, qua: permanent, xoa morbum
m adíuünt: increfcentibus. m
ceni
huiuslibri. mauerim, vt Diofcoridis doctrina ad maius
1006 And. Matthioli Comm.
fcentibus,minuuntur: & cum definunt,ijdem finiuntur: quibus folisac per fe manentibus effe&
qucipfi manent.Talia quidem receptiflima funt caufarum difcrimina,quorum nulli phthor
ijci poteft. Euidens enim caufa non eft;quoniá morbus ipe permanet,nec ipfaà corpore Pipe |
continens caufà dici poteft,cum magnaex parte hicadfit: quemadmodum acciditijs, quià rabi ides
fünt demorfi. Quód fi neq; euidens caufa;neq; continens fuerit,neq; per fe;neqy alterius confortioc
erit. Quódfi á nulla caufarü differentia phthoropeeon deducere poflumus, confequitur,vt neg; c
eife Fiteamur. Quód autem alferunc, vocabula quedam in fe non habere partes rerum usn. 1
nuda & implici pronunciatione fita elfe, fateri neceffe eft. Verüm non omnia;fed perpaucatal RS
cifci conditionem exiftimandum eft: neq; enim «ucirin hocnomine efoozor» perinde atqja SM 3
profeztur,fedlonge principem obtinet fignificationem. uemadmodum enim e5oj:, id eft cormps
nis nomenmutationemin peius fi gnificat:fic hoc verbum «oréiy fumi debet, vt nihilamplius tes lo
hanc dictionem e6p4 fecum habeat; declaret:neq; prorfusid fignificat, quod omnes palàm Ha
huic fimileredditur, eajdM yer doe. Si dantà corruptione fanis fieri morbum, concedunt ytig; i.
Euiuftemodivetbo aci» fübetfe: fiquidem aliquid eft,quod corruptionem efficiat. Omne autem qu
aliquid cfficin oftenditur perfingulas caufas,que corporibus fübijciuntur;idq; tam in lethalibus venenis
quáminijsque corporib. ingeruntur. Verüm nonnihil fübiacere caufarum differentijs pro nrbem
etiam aberrarunt; non exactam diuifionem affümentes. Qui veró fe dogmaticos profitentur, cauf t
fe partim pra parantem, partim continentem afferunt, vtinguinum vlcus,& inguinariam fcbrim, &qua :
cHcai tum affiftat, tum etiam feparetur, vtá fradtis przcipitatio. In fumma quoties quidpiam füapre :
natura caufa facrit, nec vlla diuifione comprehenditur, vitiofum eft, neq; caufz adfcribitur, Mie
idem genus fortiuntur. Sed quod phthoropeeon caufa fit , nomen ipfum argumento eft, & in pev
contingunt;apertius oftendirur. Quidaliud caufz arbitrantur effe poftimpreffumà ferpentibusi a
quàm-exanimante vim,& S eni incorporavirus? Neq; enim frigus; neq; aftu , neq; fe&tioni n
poris. neq; cruditatem, neq; iud quicquam fimile caufari poffunt. Veriim quoniam caufarum
tijsgaudent, & aliquas continentes,alias euidentesappellant, ipfis dicendum, vtrog; iftorum mod;
euidentem quidem caufam effe, quodaffe&tum praccedit,&quod corporis fübftantiam preoccupate
tinentem veró quod morbis pra entibus adeft, qua feparata recedunt, que cum ipfa cuenerant, f
ijs hadenus, Statuendum itaq; mortiferam vim intrinfecus manifeftiffimam elfe caufam , ipí
cipem facere Ícopum oportet. Et antequàm adima decumbantmoribi, varijs modiseft ce
necvistota corporibus excutiatur. Modó enim reuocari debet ea parte, qua peftis intraueri
qua alia ,prafertim principatum non obtinente;anté coerccatur,quàm altius irrepens vif
eius pernicies eluatur retundaturq;,cum iam membratim peruagatura eft.Itaq; venena fi
bris vomitionibus:fi morfuimpreffa.fcarificatione; affixis cucurbitulis, exuctu, carnis ci.
nonnunquamamputatione extremz partis,euocantur. Retinentur veró infufione , &impofim
camentorum acrium cohibentur: hec fimul vtiq; arcere virus & eluere poffunt. Reftinguun
cuntur meraciore potu;aut paífo nullaaqua diluto,vel contrariorum EOpo- acrimoniaí pr
-ftremó deiedtio alui; euocatus fudor, &alia quzdam in commune, que membratim demonftrabin
auxiliantur. Verüim enimueronon lethiferam modó materiam,fed &magnitudinem,&ten p ]
po confiderare oportet: etenim ab ijs remedia quàm plurimum difcrimé capeffünt. A magnitudinequi-
dem,cum nonnulla ex venenis, &virofisanimalibus pericula minantur:alia putredines altas,autexterio- o
tes excitant: alia vehementiffimos dolores;aut caecos cient: alia vix medicamentis cedunt, & magismi- —
nufvemoleftiasexcitant. Oportetautem ea quz pericula ferunt , peruicacioribus auxilijs expus i&
minus infefta,mitioribus. Quippeabfürdum fueritin grauioribus, fegnioribus medica:
in difcrimen adducere: in minoribus verb; vehementium auxiliorum iniuria corpus !a
Dem
Ratio tata. (. Vm batlenu tradiderit D bis fumpta , corpntet
tusde viru- tant,cn leff us defierari poft &
lentisanima.
ceps de his etiatn. fibi effe differendum.
minora,quam illa veprzfentare di
3
£
poffit. Quarum prima js dari poterit, qua
Nous ordoffomatibus qua a venenatis morfibus
i. Verkin enimuero
geratur, C netot ht
o PC ue
veneno[arum animalitim tum indicia tum accidentia, que proprijs ca itibus tradidit Diofcorides: [
bus ipfe egit de eorundem curatione c? remedijs,vt yufquifq, iunclim rer ede
"accidentia , C» curationem confequantur. Quod cr ipfe fec Diofé »
pus famuntur.. Wienim indicia a eurationibus non difiunxit. Nam
NES quar antur maius temporis difpendium fier maiord, menti moleffia
pem
1n vr
$5 v
A
*
Inlib.Sextum Diofcoridis. 1007
H gastibus (efe offerant. Neqne boc nobis vitio adfribendum effe pitamus,quandores e magis placere foleant , quà comme-
dius fieri poffunt, citm praterea illud ( vr ainnt ) fruffrà fiat per plura, quod fieri poteft per pauciora. Neque etiam ob id
uis calumuiari poterit , quàd Div[coridis codicem aliqua ex parte depr. im ,quód nu(quam à me deprauatum,
fed tantum in meliorem formam , & ad priorem authoris doctrinamip[um redactum , C. veflturum putem. Porrà mon
aliud aper lac prefatione nobis dicendum viderur ( que multis intellectu difficilior extitit , vt Marcellus ipfe fatetur,
quid fortaffe Dialecticam ignorauerit ) nifi quàd aliud (ané bat prefatio non fit , quam Dioféoridis Ariflotelem fecuti
difceptatio, adner[us eos omnes, qui fuperficietenus in medicafacultate, fuper muda ac fimplici vocabulorum interpretati- Diofcorides
one altercantur, eorumóQ, pra [ertim , qua ex varijs, ac diuerfis vocibus componuntur. Quandoquidem bec interpretatio. Axiftotclem
? misvocabulorum diflrachio , potitis ad Sophi[Tas , € nugatores attinet , quam ad expertos, Cr probatos Medicos , vt facil? fecutte
^ videre eff in pluribusirreprebenfibilibus vocabulorum exemplis , ex pluribus vocabulis compofiterum , que im libro ip
| ipuuvens &b. Ariflotele affignantur. Quippe quoniam nouerat ipfe Diofcorides , quüd tam metboditorum , quam dog-
maticorum quidam in ipfis compofitis vocabulis declarandis exp » exercitatorumq, Medicorum (ententiam, pro-
pris vocabulis denominatam,bandquaquam fecuti fuerant. Ceterum C» cos nom parum reprehendit , qui ab/que aliquo
Dialedtice fundamento, dinifiones £m caufis facere audent:nam cum in diuiftonibus errorem committant , in 4 quoque
qua fequunrur,errent nece[fe eft. Proinde qui bec latius vberinsd, nocere cupiunt, Ariflotelem confulant libro fecundo
phyficerum : illis fiquidem inibi ampli fimi [atisfiet. PotuifJemus quidem C mosrem banc pluribus proféqui, fed cm mo-
fram infliturum non fit, nunc in aliam materiam digredi , bec filentio p da duximus.
10
-
Xauuéi a xUv2c ues voc wa) vOv Dor duré d'ed'ipy pnbvuv. SIGNA RABIOSI CANIS,
t ET DEMORSORVM AB EO, CAP, XXXVII.
E rabiofi canis morfü (ermonemalijs prepofüimüs, quàd id animal domefticum acfrequens effe
7 confüeuir, & in rabiem fpius agitur, ac perit; ab eoq; caueri difficile, inde periculum ineuitabile
hominem manet, nifi multis vratur áuxilijs. Canis plerunque flagrantifsimis zftibus in rabiem effera-
*tusinterdum quoties frigora incefferunt. Rabiofüs autem potum & eftam auerfatur: fpuman-
| temqué pituitam naribus, & ore proijcit: orae & folito triftiusintuetur: in omnes pafsim fine latratu ir-
ruit,& zqué feras hominesque, tam familiares, quám ignotos mordet: nec protinus infeftum quicquam
3e infligionifi, vc vulnus,dolorem : exinde morbusille, quiab aquz meti hydrophobicus Graia eft voce ap-
llatus, contrahitur. Euenirautem cum diftentione neruorum, totiusque corporis rubore; prafertim
iei, cam füdore, & languore quodam. Aliquiaurz fplendorem fogiunt:alij fine vlladoloris intetca-
pedine vexantur. Sunt etiam qui canum more latratus edant, & obuiam factos morfu adori aé
mordendo fimili vitio labefactant. Proinde ex ijs qui hoc vitium fenferint , neminem feruatum vidimus,
nifi forfitan ex hiftoria vnumaucalterum euafiffe audiamus : fiquidem Eudemus füperaffe quendam af-
firmat. Themifonemaliqui demorfüm in hunc fürorer incidifse , & euafiffe fatentur. Alij ipfum cám
amico aquam expaueícenti morem gereret, & officium exhiberet, quadam naturarum concordia, fimi.
lem contraxiífe affectum: fed poft multos tandem cruciarus feruatum extitiffe. Moleftisimum itaque
à m morbi, à quo multos anteaquàm ipfum experirentur, vindicamimus , & compluresab alijs medicis
-
uatos nouimus,
| CANIS RABIOSYS.
, ;
^
6o v coo um E
i pe d peat m ari. C
Qui tamen in rabiem 4.
inum confortio
1008 And. Matthioli Comm.
- oculisvubentibus , cauda demiffa , vm ex ore fluente, praterea lingua foras potretta, Cro tanquam lile ;
quenquam ifiliffe, citrad rati iffe, deinderur[us fubito confiflentem cum ira quadam magi furenci CR
preuifos motnordiffe bec mquam fi in eo ofc babere audieris; fHatim rabioum canem fuiffe intelligas:hag it. oli
terea(vt quidam afferunt lento gradu,demifis auribus , abfcilfa voce, flupido capite , c obuios non modi Mida
delecti féd c» beflias demordent. Nec mirim fi proprium mordeant dominum , aliofg, dome[ficos Ones nili habs
difcrimine, velratione:[iquidem cium proprium atre bilis fit [enfus omnes inficere,omnium, C» [ui ipfiue obit ditas
- ipfos cognofcere nequeunt.1d quod etiam pluribus bominibus 4cidit,qui melancbolici affecti ,non modo patrem v oe.
Casesquibius vxorem, c proprios filios, fed etiam fe ipfos quandoque occiderunt.Verüm enimuero "on n tantim effiuis '
caufis rabie yis frigore canesin rabie aguntur. fed etiam morticinarum; putridarum, vermih conim
eragitentur.: py ever eontis eeyunt fanguinis. Quid fi fuerint ba carnes eorum anizalium.qua pefislentia, aut idufulminis a
no[orum morfibus interierint,eà facilius maioric, afficiuntur rabie. Qu etiam excitari (olet coimputrefcentibus
quentius sbibitisqud bec omnia atabiliarios [uccos augeant; d putredine corrüpant.Eog, magis his decanfitinr, "
aguntur, quat alter altero fü spre natura magis atra bili obnoxius fuerit. Aduertant preterea nobiles mulier, " 21
catellis, qas i in deliciis babent, quibus maxim? obletantur, cibum vel iufculum edeudum prabeant , quibu aroma,
qrefertimd, piper c gingiber fuerint adimfda. Quippe cim hac caliditatis ficeitatifi, modum excedant , eadem.
Baldus à ca- qua ingens efl atis feruor, canes validos effiunt. C Caueant ideo, eas libenter moneo y ne ipfis pen inslicsrpen
nemoríus quod Tridenti eueniffe (cimus clariffmo Baldo vtriu[a, legis doctori. Is fi quidem inter ludendum cum quodam fio cately
interüt, — jagirabie affedlo,leuiter in inferiori labio demor[us fuit. Sedipfe huius vei mm m pt menfe rabidus fatu
Animalia a. t4'tdem bydrophobicus miferabiliter mortem obit, nullo adiutus medi efl quid non c
liarabie ten- fm(quamquam ij magis quam catera animalia in rabiem Multae pos eriam aliaplerad, avimaiapany
tantur. vulpes muflele,viuerre martes fi finie, C id genus alia. -Quapropter nefciuerim,quo argumento dixerit Galenus. lin,
Canis. folus f, locis affe&tis, folum canem inter catera auimalia corripi rabie : nift voluerit dicere (vt equidem. reor) ca
— adr mautibus vabiei magis effe obnoxios.Refert Ari[oteles libro 8. de bifloria animalium , camelos etiam , €» equosini
Equi, — 4gi-ldquod ego quoque afferere po[jum:etenim memini,cim uri degerem , me vidiffe equum rabie furentem ,qufui
capiftro obuiam quandam vetulaim per capitis C crinium vittam morfu comprehen[am,decem plure[G, paffus i
Muli. Jpeufam. pertulit nullo tamen vulnere illato. ed magno fané terrore.Hoc affectu capiuntur vt Auicenna eff auth
mul, qui fuis aliquzzdo marfibus dominos, Cr fHabularios validas, cr veluti arrepritios reddiderunt.Verum. h 7
ninialia non nifi varo, vel nunquam per fe rabie tentantur,quandoquidem fer? femper idillis eueniat, cum à eas
lupis, aut vulpibus vabidis mordztuy. Caterum (vtipfe Diofcinquit) vabioforum canum morus infeftum TAMAN
1inus non inflioit,nift,vt yulnusdolorem.Sed neglecta curatione, demorfi aliquo pofl tempore ralidi
pauefcunt:quod etiam fatetur Galenus libro de theriaca ad Pifonem, alifó, in lociu.Idcirco diligenter
nibus mordeutur, [i aliqua fe, efe offerant indicia, quibus conii poffit , canet, qui momorderit , rabie labora
neglectis remediis (vt modà diximus) in id diferiminis demovfi adducuntur , vt nullus fabinde aie ed
TENDER Tradidere Oribafius, Paulus, Aetius, Auicenna,aliid, probatiffimi autbores,quod illitu Paiement
Gilimace — cbndibus camum morfibus, C poffnndum gallis,aut gallinisin efcam exbibitis,gallinaceas ipfos fequenti dieinte
rabido cate illatum fuerit vulnus.Sunt etiam qui a[ferant.fi panis emanante e vulnere [anguimeinficiatur,
cati qui is fa melico offeratur, canem non mod illum non mandere, fed nec olfacere quideta, Attamtm bitania
NUR experimentis (mea confilio) non plan? fidendum fuerit: quanquam ea à probatiffimis prodantur ibus , qu
Di cues alia indicia iam dicla diligenter fuerint perquirenda. Ci autem rabidorum cantn morfus negliguntur ,p
ma,&caufe, fefiporis fpatium demorfi preter morem cogitabundi fiunt,ead, mentereuoluunt, gue is infueta funt, phu
visin cerebrum vepens imaginatricem occupet facultatem. Si ver) adbuc in longum. preeabéntot uult adiuti,
djs frequentiusn ir fom. fapiu[ó, paure expergi anjrtia
kreittpe ene eee jf
me,rubent
drapholi i eni vis non adc) vuiuerüm occp d
cem v seb TE
Inlib.Sextum Diofcoridis. I009
po? canes paruulos referant:quod etiam ab aliis recentioribus accepimus , quin C» ab iis , qui buiumodi catulos 'fe min-
xiffc fatentur. Ceterum cim bocpotius fabulofum , quam rationi confentaneum videatur , atque ab ipfa natura penitus
alienum.fi quiid verum effe rationibus c» autboritatil prob. videre cupiunt, Gentilem Fulginatem con[ulant
Auicenne interpretemzitem Conciliaterem differentia 179. Quandoquidem ex iis nimirum intelliget, quo pado bacpre-
sar natura in[litutum quandoq iant.Poffremi afferit in boc capite Diofcorides,fateri aliquosTbemifonem,cum a-
mice aquam expaue[centi morem gereret C offium exbiberet quadam watrarum concordia fimilem cortraxiffe affc-
Qum: Sed id potius ego eueniffe crediderim , quód Tbemifon medicus amicum lab itandi caufa ad aquam er
cibum, fecum máiduca[fetyaut bibifetsex eodem fami poculo,eins ferte slina infeitsaut alia quovis mado rie [ptum
contigilfe. Nam fi vt Galenus tradit libro 6.de locis affeilis, rabidorum canem (aliua , nuda corporis membra contitigens, ee Tabi-
19 pon aliter bomines rabidos efficit quam fi demorderentur, quid mirumyfi rabidi bominis falittaid ipfum effecerit.Proinde sn&ci. Mes
os admonet Auicenna, qui rabidorum curam agunt, ne eorundem ciborum reliquias comcdant. Nec paruipendat aliquia
puma contactu infici po]fe bomimes:quippe qud duos viderim ego;qui [uma tantum perfufi, nullo quidem ex morfu ac-
egto vulnere,rabiem contraxerunt.Legitur im Ari/lotele lib.8.cap.22.de biflor.animalium;qud omnia animaliayA ca- Hominem à
yerabido demov[avabiunt,excepto bomine. Que tamen fententia aperté falfa deprehzditur,vt millies experimentocom- canc rabido
pertum eff. Quamobrem potius adducor, vt credam Ari[lotelis codicem eo in loco deprauatum e[fe , quam vt in re clara, gp» ^o aicihrif
emnibus cognita ipfum Ariflotelem ignorantia accu[are velim.
Oqazrela Td 2er Avexavrot wuyóu d'y air. REMEDIA DEMORSORVM e
A CANE RABIOSO, CAP. XXXVEIL
RA medendi duplex: vna communis, qua vtendum in omnes morfus, quos virulentz animantes
imprefferuntzalia peculiaris priuataque,eorum duntaxat quos rabiofi canes momorderint:qua nó-
nullis quidem fummá opem ferre confucuic: alijs verà inutilis, maxime qui ex multo iam temporeictum
acceperunt.Quz ad hanc pertinent, primum exponemus, deinde curfim perftringemus, quz ad com-
munem medendirationem pertinent.Cancrosiraque fluuiatiles in farmétis alba: vitis cremare oportet,
&cinerem eorum,quàm minutiffimetritum habere recóditum:itidem gentianz radicem tufam,cribra-
tamque reponere.Quoties autem canisrabiofus morfüm intulerit,in quaternos cyathos meraci vini,bi-
nacineris cancrorum cochlearia,ynum(; gentianz coniiciantur:hac in polentz dilutioris modum fub-
a&a; quatriduo bibantur. Inter uere medicamentum hoc modo detur.Atqui (iab illato morfu bini
je ternive dies fluxerint, surationemaufpicabimur àtriplicato pondere, füpra id quod ab initio retulimus,
Optimum hocadueríüs rabioforü moríasauxilium,quod & plerique vnum fatisfecit, coq; cum fiducia
vtilicet.Sed vcaliis etiamnum auxiliis cótra ineuitabile periculum muniamur, nihil cateris vti prohibet,
Satiusautem mult fuerit, etiamfi in vanum recidat, medicamentorum inhumanos tolerare cruciatus,
quàm per inertiam;ac defidiam in difcrimen adduci. Necita in demoríisà rabiofo animali maiora vulne-
ra vereri oporter,vti minora;& vlcufculi cutis fimilia:quippe maiori vulnere confertim copiofus fanguis
emanans,poteft nonnihil virulenti liquoris exhaurire:quod in minoribus non accidit: quin à maioribus
abícedentes carnes hincauferre, & labia acie fcalpelli circumfcribere, & prehenfàm hamulo aut vulfella.
carnem amputare oportet. In vtrifque circumftantia loca altioribus v]cufculis fcarificanda , vt copiofior
fanguinis;vacuatio arceat,ne venenum membratm infinuetur.Cucurbitulz cum multa flamma aggluti-
4o natz idiuua menti praftant,vt veneni vis extrahatur.
£o
' Gelenilib.1i.fimplicium medicamentorum,vli ita feripsum reliquit.At fluviatilium canere , 7
ter predictis is MER fabflantie tamen totius proprietate , mirifict contra rabioforum morfu »ifque cio "eri
tum folus,tum cum genti C thure lt preff. je» "Th ifa epartem effe vnamog t gentia. prepar.
jessica deiude iter irme imei dempiremqes uv
impofitos cancros viuentes,badenus vrebatydonec in cinerem edigerentur,vt facili ad leuerfredigi po[ent.Hic Aefchrion.
Selin Leonem tranfifft.luna decima ocdaua.Porrà bibendum loc medicamen js,qui à c fuiffent mari, prabe-
Vat quotidie v/que ad diem quadragefimum men ura cocbleari ati magni, aqua in[perfu acne initini
veriin aliquot poft dies à morfu curam cpiffet demorfs, tii »
22, dh n f. 1
dicis : llle m 20a 7H LPRRTUAN
nus emp, fli un res dica] » quod ex pit brutia, c Actteg, libr,
ibram
TI 4 Is X ms Lie is
Yhami, vnum aceti acerrinti fextarium Italicum,opopanaci verà ynás tres:hac Galenus. Caterim [ciendum eftotos ma- Multorum
xim, meo iudicio, ballucinari (vt latius libro fecundo prodidimus) qui gammaros Latinis vocatos , cancrorum fiuuiasi. 107.
€o liuy; loco,à pido demor[is potui exhibent.Namquealiud Greds animal. V Emus xpoiver, aliud vero ac-awdy
"it, Serin EL tidoti com 4; ie: (vt libro fe Á
: nm; Disfa :J AttA mich d : »
5
Cr sapuapid o Scripfit i Dama
de Antidora refert Galenus) so [ani modo, buic femperinferuit
to. In fumma buias antidoti vires mirielaudibus ab autberibuscelebreut, adeh vi eripferi Galenss, neminem vngüam
B. - eg c M E reife fuerit vjus.. His mon difimiles vires veseres afignant Mp citate Aya eins
ortum efe, qui boc antidoto redi] LU tle sop sie deos ilti vitia.
diebus continuis detur ex bydromelite potandum : fed Lidicies pm n pg ri M9 cst t. Yes
bodie plant fitque veterum Alyffon repra[entet, ita t potita de Cacoiio en
c
frr alf» (2
AR SEEK. ici ips qae
ice.auod.
Galenus libro fecunda e Antidotiz , Vbi alia quoqua
Pax ddr ais d liquid certà flasuend; vt latius fuperius libro rertio differuismu. Commendauit Acris Pp
*» d T Ld | Q444 2 fecundo,
IOIO And. MatthioliComm.
fecundo,c* fexto volumine,ad morfus vabidorum canum bitumen Yadaicum ; fiue Ajpbaltitis lacta , affeyem fibides
pondere ex aqua bibatur, non id modà aque pauovem arcere, [ed C» eos anare,quos iam primim timor iny, tH
vauit etiam marinos bippocampos ex aceto nigro Cr inelle fubactos , tam potu bauflos, quam vulneri illitos, us.
terea his máxime acutus rumex:quare idem fcripfit enouiffe fenem quendam qui demor[os à cane valido lg " rin d
curabat.Primb enim vlcus eius decocto fouebat:deinde herbam ipfam illinebat,eandemá, potandam exbibelat:qudog. —
dem medicamentum tanquam e[jicacifimum fummopert c dabat.Plurima autem, turbuleta quiiliz
"rint,mingere folentzid quod maxime bac in curatione confert. Quo forta[Je avgumtto extulit Auicenna propria
medicamenta , qua cantharidas admiflas habent, vt valentiffime non modà vrinam excernerent demorfi, fed etiam, fa.
guinem ipfum, afferens pauli poft fecurum effe falutis indicium,cim poff medicamenta [anguinem münguntafiBipo —
TTheriacebo- Galenus libro de theriaca ad Pifonem,Tberiacam prafert tam intus in corpus [amptam , quam exterius fupra mofuiili :
nznota — fam.Sedcitm bec,que noffro tempore cóficitur,mon ade) preflet,quemadmodum ea;quam ipfe conficiebatGalenu, illi
ni fidere non poffumus,nifi faclo prius de ea periculo in gallis à vipera demorfis,vt ipfe docet Galens.Prodoflitem potams. -
getum cum fale exterius illitum:itidem caprifici cortex contt[us, C» ex aqua potus,quin c abfimthium, allium minu
centaurittm,ariflolochbia,artemifia cordium. chamedrys,bryonia;pulegium;c lafer, tain exterius illita, quamintei,
Remedia fu. fumpta.Sunt qui credant [ecuriffimum effe vemedium ipfius rabidi canis,qui momorderit, iecur toflum, c à demorfi iy
gt : B m cibisdeuoratum;quod etiam feribit Diofcorides: quamuis id non affrmauerit , vr libro fecundo capite dediuerforum ari-
bidi x d malium iecinoribus legitur.Proinde feribit Gal.lib.i.fimpl. med. tecur canis rabientis alijs valentioribus antidoti adi
dens. flum quàm plurimos fanaffe.fed eos tamen interiffe, qui folum sullis aliis adiectis medicamentis illud efitarunt. Sunta-
iamnum qui credant, vt loco anté citato tradit Diofcorides, arceri aqua pauoves dente eo, qui canimus dicitur , fied cam,
qui momorderityexemptus, c folliculo inditus,pro amuleto brachio adnectatur.Sed nemini bis fidendum effe peüamimis
vtin noffra buius fexti libri prefationede pretioforum lapillorum fufpenfiom diximus : [atius enim effe femperexifime
Manualis o- gi certis actutis vti medicainentis.Cateritm curationis fumma manuum maxim operam expofcit. Quandoquidemwl- uM
P * atio Circa pos diducere oportet laniatamá, per aimbitit carnem vefcindere: it enim latior fit Yeneni exterius euocandi aditus denis by
Hie zur quod tabefacum efl, C ex [anguinis fluore ab excidentibus eultru excitato;repens affeitio no parum reuellitur. Quid
etiam facere expedit fcalpello circumquaque profundius adatto , c (ubinde 4ppofitis fcalpto loco cucurbituli fanguinem
fortiter extrabentibus,aut birudinibus. Medicamenta autem qua aluum citant, & bumores deiiciuntim prindpioemi-
mo vitanda funt, ficuti etiam [fanguinis miffio:quippe cinm hac a circumferentiis ad centrum tyabendi ifacultatamhalei
facil gros in mortis traberent difcrimen. Tametflin curationis proceffu , & vbi pre[ertim medicorum negi js
quam expetat ratio, conclu[um fuerit vulnus,irrep[erita, venenum (vt pofiea diceur medicamenta aluum dumtiape
iterá, fanguinis miffio in fanguineis temperaturis admodum quandoque roficiant.Vertim enimueroperpaudm[nhut ys
Auxilium re. &tate babentur arabiofo cane demor[i,qui Medicos cofulant.N am tanta ef religiouis vis, vt omnes, quos canes raliofm
ligiofum. — morderint, partim ad diui Donimi templum confugiant;partim vero ad ciui Bellini facellum, vbi quibufdamexe
€ panibus characteribus ob[ignatis , a [acerdotibus perquam facile curantur , vt plurimorum teflimonio equidemfa
poffum-Sed cogitanti mibi vss hoctam faale eueniatmonnulle fef obtulerunt rationes quas liberi dici-Hs ]
dubie in primis diuima auxili, 'atia:quippe cium nó parum moleffiamalig, morfu canis rabiofi affetti inferre pont.
cacodemones,vt qui in atrabiliartis humoribus uam babeant fedem ij quidem exordfinis cedentes abeunt, affidm
corpora munda relinquunt, fublato fecum veneno. lllud preterea addidctim, quàd foriaffe [acerdates ipfi al
cultus babent antidotum;quod panibus illis admifcentes,agris deuorandum prebent: vel id aliquoin potu.
bibent.His denique accedit magna laborantium fides, quam [ufcipit Deus opt. max. cuius folius munere omnia
lenturincommoda,atqueomnes auferuntur egritudines. us Á
Kapoi vid Gur Auésdovrae uvvie d'una Tas VSTIO DEMORSORVM
;: A CANE RÁBIOSO. UQUOD XXX VIEBS d
Cos virulentos i&us, Vftio expeditiflimum eft auxilium, vtpote cim ignis cetera
fimul quódvirus domet;/& ferri penitius non patiatur: (imul quód parsignem experta,
vulgare fundamentum curationi futurz przbeat, manente dittius cxulccratione; Ani
dum exeo tempore;cim crufte decident;nevlceris ore coalefcant, & cicatrice induantur
1eft;ad multum,idque preftitutum te vlceraci
NONRCPP FUNIS
pem
Tits
Is
D
iterum inurere expedict. Vbi verà propofitun pu
r l
9t.
€
rar
4
movtendum, - :
vVftionis, fiue Qmm quif ine andenii aur dio at ergo ftn modà fatutiferum eft ad: ;
Mes Wi conti
cauteni viili- ; quor $; vir | quin C ad aliosin[anabi
- rum non eff quid boc loco dixerit Dio[corides v[Honem, fite cauterium, contra viralétos ictus aut m
effe auxiltum. Fiat itaque cauterium vicerit ci ai eet ponit
Argentum Quod fj timidus quifpiam v[Honem ignis terrorerecufet, fepticis & exulcerantibusmeditamentU VE m
—— epa: quod vocant puis füblimatum x admifieturid vnguentis vefrigerautibus Yt Dim dolrra
exulcerás 6^ b rhy bac, quàd non modi valentifmà inurat , fed quüd etiam exufa ab eo caro » obdudtag, eue *
diebus po[f decidat , fi amen recenti butyro affidue illimatur, id quod in aliorum iere nt ze
poritratu. Quid fi igne, aut adurenti medicamento (vt multa de caufis quandoque accidit ji ka
zer prouidendum eft , ne vulnus cocat , fed diurius maneat diductum Cr apertum ,
r
Inlib.Sextum Diofcoridis. IOH
grabentibus , cuiufimodi (unt qua à brutia pice ,refinis, vario gummi genere , C id genus aliis parantur, Si verà cauteria
fiant diligenter procur. duni,yt relicta quam primi excidat crufla,quo veneno pateat exitus , quippe ea diuin vulne-
veretenta,orines obducit meatus magno agrorum detrimento. Porrà non magno quidem negotio decidet appofita conti-
nue liquida vernice, oui vitello,crrecenti butyro permifLa:quin cr butyro folo igni liquato, c7 madefactu in co fpieniu (u-
perimpofito:prefTat enim boc ceteris.Vbi vero € vulnere crufla deciderit [alutiferum quidem fuerit remedium plaga quo-
tidiepuluerem precipitati (fic enim vocant chymifte avgeutum viuum im paluerem rubicundum conflatum) infbergere:
uidem id eximium pre[Hantiffimumq, med, prater id quód vulnus occludi probibet,diud, patens feruat,at-
trabit etiamuuin ex alto ad füpevficiem potenter venenum ; qua inve cetera buiufce facultatis precellit medicamenta. ^
Commodé etiam , ncc mints efficaciter idem puluis attralorys empla[!ris , [iue vguentis admifceri , C fubinde vulneri
1o admoueri potcfletenim iamdudum certior (um, in vuiucv[a mcdice facultatis materia , nullum baberi medicamentum,
quod valenzius ab alto reuocet extrabatá, vivus, quam precipitatum diclum. Ad bec tametfi (vt omnibus feré placet) tn v unusin 4o.
quadrazefimum diem apertum vuluus dimittere fit [atis non tamen errauerit, qui diutius proogauert, vt quicquid ma- dicm pateat.
lirefiduum fuerit, exbauriatur.
Pracipitati
vocati vis.
aai Cao eue erürris d'y Mirta. RATIO- VICTVS IN. MORSV
RABIOSI CANIS. QAT. XXXIX
Vzad partem ictam pertinent pra'fidia;ita fc habent.Caterüm vius rationem ex iis, qua veneno
aduerfantuz, coniectura quadam colligere oportet, fimul vt veneni vires hebetet reftinguatque, fi-
2o mul vt arccat,quà minusad intima pernicics illabazur, Ecenim affumpta perniciofatum virium penetra-
tionirefiftupnt.Quorum vtrumque przftare potett vini meracioris, palfi, & lactis potus: quippe qui hec
omnia capiuntad curam,nonni il veneno obiiciunt, quod omnem ciusacrimoniam obtundat. Simili
' modo alliorum,porrorum,czparumq cibus:qu ód ea difficulter cófici&ur, vixq; aboleantur. Ná multos
dies huius cibi qualitates remanent, quo temporenec cuincuntur , nec permutantur à mortifera vi , fed
contrariis illa vis expugnatur.Cui rei antidotorum vlusaccommodatur,& Theriaccs, Mith ridatij, &cius
quod eupatorio temperatur, deniquc omnium qua magnam aromarum partem fibi vendicant: qui pe
aromata omnia viribus & fubftantiis rere permurantur:quarc in corporibus euincunt. Victus tatio hoc
modo fe habet. Noffe conuenit, pauorem aqua uon ftato definitoq; tempore exoriri : plurimum tamen
adquadragefimum vfque diem neglectis ditferri confucuit:poft femeftre etiam nónullos inuadit: quen-
jc dam poftannum aquam horruilfe conftat qua nobis vifu comperta fuere. Narrant & aliquos poft (cpté-
nium aque metu fuiffe tenzatos.Inter principia demorforumà cane rabiofo curádi ratio talis eft, Verüm
enimueró fi ea quz retulimus auxilia; primis diebus pretermiffa fuerint, nec n3 carné citcinarc , nec
vitionem experiri operzpretium eft: nó enim quod Va lip eo cuocare pollent. Nulla vtiq; iftius rci
occafio aut vtiliras,fcd in cafum corpora doloribus fternétur. Alter veró curationis modus accedat. De-
iedio magnum przbet iuuamentum, vtpote cum mouendo corporis habitum tranfinuret: & quz colo-
cynthidem recipit hiera:item lac Íchiftum,quod fimul deicctionem moucat,& venenum domare poffit,
cibiacres, & meraculi potus,quibus vis veneni veh ter retunditur, quotidie fumi debent. Cazterüm
fudoresante cibos,& poftetiam ciendi.Dropacifmi finapifmiq; alternatim per corpus torum adiiciendi.
Sed longé omnium eflicaciffimum auxilium helleborifmus cognofcitur : quo cum fiducia nó fémelatq;
4o iterum,fed frequentiusante quadragefimum diem,vel poft hoc Dp yu licet. Tantam enim vehemé-
tiam hocauxilium habere fertur, vt quidam qui iam aquz metum fentirent, fumpto helleboro, fimul
ac primum morbiimperum experirenur, fuerint feruati:nam & iam vitio tétatos nemo vnquam feruare :
poteft.Itaq; primüm curam contra rabiofi canis morfus brcui fermone expofuimus:iam adalia , quas ve- í
nenatis morfibus fieuire confueuerunt, tranfeundd, Notas vno contextu , deinde communem medendi :
locá.qui omnibus cóuenire poffit, explicabimus.Curfim deinceps fübiungemus ea, que fua 'roprietate
"o €X- demorfis aca
gen fatietas euitanda, (fi L4- ne rabiofo in«
lmnisdesc eben E adauget, quod nequaquam expedit malefico vl Ergo alimentum mo- fcuenda.
danipuiu it paie — (€ vai rdi. eaesjoert Pi ril fatal hal
appellant.Profunt c brafue cime, cr. Ja uper piabuqu
mae monsane quafatiécoquoan ni fa Temi p ip
tontjci potefl, bac in curationeea pluri erre, ep ES MU Sia p
mentatione diximus )quadam profert medicamenta, que cantb bere,
6o tar-Preinde mi i lens naturasper Vperneeintibs
Lond p ptg iu venenum propellat.Hus itaque ca vid Vrmam ecrt exero
mentiba à Medicis infit flet eri fi auiatile amaris quibus yusuerja abundas Hetraria, baberi perunt datam.
in prandio, quam im cena vefantur demorfquid jg mirainfu facultas, aduerfus vabidorum canum vencuutmPrabet 4-
iterma preter dale vinum etiam aquamin quacandens ferrum, vel balls refndia fuerint, Ceteriom mof omuenit Asa. pauor
(vt firibit Diofcorides) aqua pauorem non [tato definito, tempore exoriri: pl tamen ad quadragcfimum vjque m rd
diem negledtis differri conuenit : poft [eme[tre etiam nornulas inuadit : quendam pofl annum aquam borruiffe onfat, m s
qua nobi v[a comperta fuere.Narrant dr aliquos pofl feptenmium aqua metu fui[fe tentatos, Sed ogitanti mibi vndeid
eleniat . nulle (eub alza baenus [ecobtuli ratio , quam que ex demorforum temperamento, ae viribus fumi porefe,
Quand Sue jent aane bentur, qi iviribus validifumi preflant : quidam qui debiles, Cr infirmi funt: ali qui corpo-
uc Qgg9q 3 ram.
&
1012 And.Matthioli Comm.
vis meatus anguli finos habent;alij vero contrà:quidam [jnceriffumis veferti funt bumoribus nonnul ve icc icy
bus fcatentibus,ac facil putredini obnoxijs.Ex quo fit, vt in bis citius,in illis vero fevius bec appareant fympt iin itbori-
truria abflinent demorfi per integrum asnum à quorundam lignorum contactu ; prefertim corni arbors , éfi Á—
virga vocate. Siquidem(vt teffantur jj, qui vem experimento compertam babent fi barum avborum virge PM Cni
nibus teneantur; quou[que concale[aant,illico demorfivabie exagitantur. Quod ctiquam minim fabulofuy Wer
bet: etenim memini ine vidiffe in ciuitate noffra Vicinenfi amicum quendam meum ralie correptum , quód cera a c
Aque pauor virgis (dabat enim lanificio operam ) lanam diu excufrifet, qui corum oblitus, quibus fii à Medici interdigg; es
bidus interiit.Poffremb fciendum efl, aqua pauorem baudquaquam curari po[[e, citm veneni vis omnes c dod
quando 2 08 : bi At Aun. : ET 2 orporis D 3
quib.curctuz, fit facultates:quamuis in ipfo pauoris initio attt anteaqtaim venenum illapfoan fuerit in vitiuerfum corpus; fini i
eua[erint,vt Philofophus ille, cuius bift faperius en prefertii cim pro viribus in morbum vitai 6
affetti , c qui eorum curationem agunt. His adffipulari videtur Diofcorides : quippe qui quofdam afferit, ene
metum fentiebant, fumpto cum fiducia helleborifimo non femel atqueiterum , fed fiequentius ante qu, adragefmm pu
vel pof fui[fe feruatos.Proinde fcribit Auicenna eos qui aquam expauefcunt, deploratos mon effe, quoufgae in Beccloin
vuentes feipfas cognofcunt,argumento quód non adbuc venenum vniuer[as infecerit cerebri facultates. Hoc igitur d
vemedicamentis vtendum e[l deietloriis , & fi nibil ob[let; fanguinis iffio non afpernanda. Ex medicamenti pes
boc ceteru praffat album vel nigrum veratrum,iis adiectis, que eorum infranant feruorem.Conuenit etiam gitiyn i
fena fumaria,myrobalana,elaterim,agaricum,rbabarbarum, centaurium minus, genifee femen;thapfis.co vfidishe.
snech, c biéracolocynthitis , &* Armenius lapis:fiquidem bacin atra bile deijcienda prinerpem tenent locum, Proderiti-
tem Syriacum bitumen frequentius ex aqua potum : quin c Mithridatis antidotum , & ipfa Theriaca , C tanaunum
fluuiatilium combuftorum puluis, Galeni modo paratus. Confert preterea his leporis, vulpis, c» capreoli er &
féemperim primis omni ffudio curandum, vt aquam male affecti bibant. Verum neip(zm intuentes pauor intadat , y.
Catuli giffimis tenuibu[i) metallici iftulis 2 longinquo ducenda erit,aut ex fuperioribus contabul, (€— iffi PB.
M sari poterunt. Refert Aetius, quàd f catuli coagulum ex aceto femeltantim ederint bydrophobiai, flarim eos Gapitpotus
tiffinHydro- 4194 cupiditas, c bibunt: obidg, medicamentum Hoc. miris Laudibus extulit. Sunt qui niarum cicer «qua incagi
phobia, effe velint : ic enim aqua claritatem amittit , nigrad, efficitur: & prater id quod baurientibus pausrem B ndm
quemadmodum qua [yncera » peliucidag, petlatur, vrinam. valenter dudit. Nec defunt qui [uadeant vrenti
mata oteipiti effe appenenda , pariteró, pof! aurcs. Qua etfi ad rem facere non videantur, quid valentifimteg
tamen deplorati funt agri, valentiffimus etiam medicamentis vti licelit. 4
— KundibEbarSuerds. — COMMVNIS CVRATIO IN OMNES —
ICTVS VIRVLENTOS. CAD EX er m
Daerfus quidem omnem animalis i&um, quod venenum vibrat, oris fa&tio conuenit.
ero oportet ieiunum non effe, fed & cibum fümpfiffe,& vino os abluifft:poftea exiguum olei o
te continens plagam exu t.Locus ipfe fpongia fouendus, deinde fcarific&dus:fed vIcu(culaaltiusimp:
mere expedit, quód viri materies profundo euocetur.Circinatio autem carnis, & fectio,| carificatione
long? potentius opitulantur:namq; ab iisduo peculiaria prafidia fiunt:ynum, quód virus? loco.
alterum;quód eius veneni pars, quz ad interiora graffatur, cum multo copiofoque fanguine
Quódfilocus fe&tionem non admittat; cucurbite cum largiori famma adfigendz funt. Se
ftione füpràin rabioforum moríü differuimus.Si veró icta pars, vtpote extrema, eam
amputan cft.Conuenientiora cue auxilia funt; qua epithemata vocant.Imponantur farmenti-
munt:item nc ] arenas lapillofa; ingluuiefua deuoratos, diffoluunt. TRdle id janti
calore adiutus fpiritus;ab icta parteimpetum capeffens exilienft; fecum venenum exi; i
quid in Agypto fierifoleat.Cüm fpicás Egypti metunt;ollam picis pazatam haben
tuncenim maxime ferpentium iniurias expauefcunt,tum propter fpicilegíj tempus,
mulabditz fpeluncis & cauernis,denfoque aruorum cefpite delitefcunt.Moleftiffima e
virus eructantia, £gyptusin campis ferre confüeuit. Vbi ergo aut in pederm;aut partem aliam,
intulerunt, quiadfunt,fafeiam in ollam picis coniiciurt ; & femelaut iterum brachium
füpra vulnus obligant, & arétiffimé duo € rzentibus diftringunt;locum; fecantes qu
laqueus picem inftillant:cumque fatis vulnus excepiffe videtur, laqueum refoluunt, & cap!
prà memoracis illinunt. Preterea pix liquida cum fale trito & feruente illita, prfentan :
iugiter innouctur.Conuenit & cedria , &: fimum caprarum exvino decatttum.Locumac
mintha inlotio, marisaqua, aut acida muria decocta, foueri falutare eft. Quinetiam no!
fira vehementiffima, & calidiffima, qua venenum elicere, expugnare, & difcutt
funt qua ex fale , aut nitro, finapi , & cachrye componuntur, de quibus confe
Erafiítratus autem non iniufta reprehenfione cosinceífit, qui incognitzs ad hunc
confctipferunt, vt elephanti fel, crocodilive fanguinem, ouaQue teftudinis, & co!
cim iumantia quzdam literis tradidiffe videntur, plan&ín hac fola incidentibus impo
talia deuitanda funr, càm difficile, nifi regia facultate, perueftigari poffint: neque» '
iisobflringatur, enti obferuatione, füfficiens experimentum praftiterint. Quz -
munem omnium vfüm pertinent, quzque facile füppeditari, & omnibus à Í
lium ferre queunt, fübiungenda videntur. Intubus itaque , críca, &aftragaus; CE e
traomnesferpentium morfus auxiliatur. Item bitumen;& virentes placani pilule in vinoe &paliui
Inlib.Sextum Diofcoridis. 1013
&paliuri deco&um:radix ariftolochiz, & eryngij:decoctz ctiam lauri bacca , & deuorata,, piperque lar-
gius efitarum, ruta;anethum,& cyclaminus:coma porrorum priuatim cx panc, aut allium ant coype, (alfa-
mentaque quám acerrima:origani decoctum cum vino potum , feniculi, pulegij , calaminthz', perro-
rumque fuccus cum melledeforptus:hac quidemà plantis conquiruntur. Ab animantibus verb oux dam
vüiliter peti folent;gallinaceorum cerebella in cibo,leporinum coagulum cum vino:itidem caftorei (cx-
rans:teítes marinz teftudinis fumpti multum prodelle tradunturzmuftela fle inueterata inter auxiliaria
medicamenta eft. Commendatur in primis exenterata , qua [ale ficcefcens inueteratur: cx qua binas
drachmas cum vino bibilfe fatiseft. Sed de fimplicibus, quz dari folent, ha&enus.Percufsis 4 ferpente
prodeft alui deiectio,diffluens füdor, vrina, copiose reddita. Sunt & cópofitz quedam potiones,quz mi-
i raremedia polliceri traduntur, vt & opij & myrthz finguli oboli;piperis ficilicum: ea melle excipiuntur,
&inftar £gyptiz fabz dantur cum vino.Itidem fylueftris ruta AE cumini Zthiopici,ariftolo-
chia; galbani , fingulorum pares portiones trita, & cum erucz fucco füba&z, digeruntur in paftillos,qui
drachma pondus equenc;dantur cx ijs terni cyathi cum vino.Hzc habui de communibus auxilijs quz di-
ecrem.De peculiaribus remedijs contra beftias, quz venena vibrant, confequenter eft dicendum.
M gneneforam animalium iélus,morfusg, doctrinam, curandiquerationem, duabus fectionibus tradidit Dio[torides.In eta nig
quarum altera cuiufcunque ictus indicia expo[uitzin altera vero curationes diligentiffime confcripfit. Ceterum pra- ch idi
fationem banc illi felioni prepofuit , qua curandi vationem docetzin qua prefatione omnium virulentorum ictuum cu-
rationem in vuiuerfum profecutus efl. Verum quoniam(vt fuperius diximus in commentatione , quam in caput 35. buius
zo libri confaripfitmus rati fumus illud non paruum legenti negocium face[fere , quid ex diuerfis locis indicia , € curationes
conquivantur,vt id moleflie quifque effugeret,vtque citius commodiueque nulla temporis actura omnia in num redacta
haberentur vbi prius illa in duobus locis legebantur,nos omnia in vnum locum congefimus , atque ex duobus capitibus v-
mum tanti fecimus, fingulis virulentorum ictibus fua peculiaria remedia fub Hanc vero Diofcoridis prefatio-
nem prefiximus,in qua tametfi adeb exacte dotted, tradiderit vniuerfa ilem viru emnium animalium iclibue
medendi metbodum, vt nibil plane addi pofit:tamen ne ab inflituto noftro defecife vid. 7 gratiam,qui fem-
a proferri expeant, nónulla modo differamsque,vt arbritror, non inutilia, ned, fitu iniucunda erunt.Dica itaó,
van cci virus,non in omnibus effe idem, fed in hoc vehementi fima omnii penicofilimm: REPE
adeb vt vna tation bora bominem conficiat; vt in a[pide,cerafle, Cy bafilifcozin alio verà minus vebemens,minusG, lethale, - S
vno vel duobus diebus interimens,vt in vipera:in alio deni, bis longe imbedillius, vt in fcorpione , € phalangio , longiore tus.
30 temparenecans.Veritm quanquam id plerund, euenit;quód animalia que mordent, vel iciunt , diuer[orum funt generum,
(0 érproinde diuerfa etiam eorum venena;accidit tamen,vt ab a[pide, vel vipera demorfi quandod, tribus t boris , in-
terdum vno duntaxat dienonnunquam pluribus diebus fuperuiuant. Quod à dierfis caufis prouenit:fiquidem in affi-
dum, c viperarum genere long? pernicialiores (unt femine quam tuuenes quam fenes quamuis nà de[int, qui con-
trarium putent adulte quam adolefentes. Quinetiam fere omues, Gr in[ecka im montibus , € aridis locis inter vepres ,
faxa degentes,ijs citius bominem perdunt , quam qua paluftres vliginojosque tractus incolunt. Citius praterea necant,
que orientalem , Cr. meridionalem. inbabitant plagam , quam que feptentrionalem. | Ad. bac famelice sd
mocentiores funt, c» irritate venenofiores [unt,quam dimi : quamuis omnium in vniuer[um iclw perniciofioves int a-
flate quam byeme.He itaque caue effe poffunt, cur citius; vel ferius demerfi intereant, 1d tamen etiam plerunque fit ex
fortiori, vel imbecilliori demor[orum temp to, aut vaforum latitudine , vel anguffia : quandoquidem ( vt fuperius
4o pluribus indocis diximus veneno non tam [acilis patebit aditus, vli vafa [uapte natsga angu, ifla fuerint , quàm viilatio-
14.Ceterüm errat, Aui eflimonio,qui ferpenrii veneni frigidum effe fLaruunt,quàd ab às demorfi illico jrigidBfiant, Serpens
quodque ferpentes ipfi, vt frigon ui T tientes , TL hy eme n [ i canernis latitent, vel fub lapidibus »fub venenum nó
quibus priuatim fe condunt vipere , vbi nonnunquam adeb frigore correpte reperiuntur , vt Jlupida & immobiles cife füigidü.
reddita , tanquam congelata perfiflant. Frigiditas enim toti corpori ex iiiu vel moi[i aduenieus , moy vtique euenit :
ex veneni frigiditate , [ed quod innatus calor. ab extremis Gr vltimis corporis partibus ad cor fe conferat , quodque
etiam veneno fuperetur, Gr extinguatur.. Nec eo atguttentofrigidi temperamento jepentes [unt wdicadi, quà [ali
ut byeme immobiles,» feri exanimes fuis in cauernis reperiantur : quippe nulla ali.
que calidifima effid maximi refugiat, quod ibi onzyarimm fentit Vifitur boc
go m figidimatura fnt quam primim ex aqua xut acri Galore nas
^ s £ v L je mov EJ: 8 mL 4.
f ealide funt, Cr] dieci Aum In qua Diofe T Daun Aetitm, Qr alios E j
ti dicma efiacmum ejeremedium uar veiduileum vulnus zoniméere figere fagenton tare pria pra-
stum ejje oportet )fübinde venenum, vel venenatum fanguinem expuere.. Veruntamen uo) :
Fear di were dire Nl de etu erem eu
Tum vleeris locum contigerit , C» janguini fe admifiuerit , qui forti factione facile & gingisis per dentium connexus
eorum natura.
itendam non efl, quin ilico Gem inferat : itaquefiat , vt qui alterimederi velit fibi ipfi re-
vianat , dubitandum non eft Heras o iram in flomacbum dejeenderet.. Neque temaré
bac dicimus:etenim iam vidimus(vt fug jus i jer d : ó uum fele ie io iprefarienem rugis
o tatione retulimus )ruffic qui cian fenum quodam in prato fecaret.f dan
- AtTIICO , quem manu inprudens fuffulerat y in digito mor[us efje ,os
tifmà applicant, Gr demorsto prim aleam feb fitum due vam profeguam sr, quasque vuiadja watt e cu
fecutus , non mod? gallPiaceos , gallinasque vinentes diffeilas , cr adhuc palpitantes bis metfibus gue atis applicaadus.
tradidit fed etiam quodlibet volatilium gen item inem. Theriacá, Dm utcaqeos- A
citatis calida aquepot. valentiera dari antidota nempe mc ca ETE s efentiaspariterá, eleum de firpioni-
enlen tatione babent, quantum equitem experiionev E: Qq4q 4 .— mqu-
ti E.
1014. And. Matth:oli Comm.
pas, quorum parandi rationem in prefationis buius libri commentario tradidimus : fiquidem bis tantum amr,
quam folo oleo llos à viperis demorfos [anauimusspaucis admodum heri qui cim nullum TS im)
bcrent,tanquam deplorati iacebant.Nam tanta eft horum partita tentitas,vt momento vniuerfum c con pa-
Cinis élauri- €? fabittde omne fuperent venenum.Pro sulit Aetius farmentorum, C» ficulnea cineris ice , eam qua Mte ied
mis ligais, — lignis.Cutus fententiam magi probandam cen jfemussquàd bac arbor fuaptematura polleat aduer(us venena ot rie
meni vis contumax reperiatur, non nifi longo tempore euinci pofit;eff diligenter animaduertendu M LUN "i vero ve-
acnoctu dormire fimantur,donec veneni Yi euanuerit y quippe qud fomnus(vt alijsin locis fuperius ditum efP) dam die
sn aximé ad eor, cr cerebrum ducat, C fecum trabat. Multapreter bac habentur remedia vulueri illinenda vt bres d
oleo c melle fubaéta: bec enim (vt. Aetius ef author ) omnibus venenatis morfibus opem fert , preter UN p es
illatis, Sunt & qui nigri veratri recentem radicem in vulnus fienda con(ulant : quod hec ( vt equidem me experios. ta
tia cognouiffe fateri polum )virus valentiffimé extrabat.. Quamobrem Tridentina vura citm iumentum aliquod à
pentetcirur [latim perforaro ibidem corio; preftautifftüno remedio ellebori nigri radices in vulnusin[erunt, peid
1astutn magno itiuamento cepas allium , porrum, a[hrodeli , & dracunculi Tadix elixa , contufa, c» fubindeTh, iil
aut Mitbridatio, C oleo de fcorpionibus fubatla, C illita. Non fecus auxiliantur iridis , avi; phu , vtriufquecbam, rend
lili. beuerocalli, belenij feniculi, fimyrnij,gladioli,(cille, fpatganij.cyclamizi,Eryonie , vtritfquerapbani , c» bull
rum omuium radiceiconafe , ac decode , C morfibus illite : qua onmia fepe à nobis experta [unt. Conferunt
Ldellium, Syriacum bitumen;pix liquida.caftoreum ,montanarii caprarum fimum; eupborbium.fulphurvrine poss
fal nitrum, taurinum fel.oleracez eruca, vtrunque lafer.galbanum.[agapenumspanacis lacbryma , erica , byffopum ,ai-
gni omne genus, dicemnum Cretenfe, c Italicum»calamintbasconyza onnis,verbenacashalicacabum,atiua ev.
jirü ruta, foucbus ram afpera quam leuis, fifymbrium , finapi, naflurtium , lepidium , iberis , thlaffi , aut in emplafiri, va
aut in fomentis exterius adhibita. Qua verà pota, vel deuorata valentiffima cenfentur , ea omnia evitnt , queintojroim
buius libri praefationem commentario longiori catalogo vecen[uitnus : tametfi prinatim ad venenatos ictus preferantur
Medica inala,C* eorum femen:quin c echij; C viticis c liguffici, c» peonie; c byacintbi:preterea virides platagipon-
files pilula imniperi batcesconyzats cb amadrys, Jfcordiumcbamepitys, echini terreffris caro,gallinaceorum é» gallinarum
cerebella leporis, cj equi coagulum ex vino potum, marine teftudimis fanguis cum cymino;porri fuccus ex melle nafumtie
un, maioris cen tauri, qentianasalbi di&lamni , & fuperior. gladioli vadixythlafpispulegium , Cretene dictammm,dlid-
.o nf coma, rane oleo incocte, c [ale con fpevfa earimdem ins,oleo € fale adiettis , c cerui genitale ficum , d impsum
Serpentine forums, Mirificum ac fingularevemedium preftat illius berba vadix , quam Goritienfes ; ex eo quid ferp vor
puluis ingul. 71r rey Qe» efficaciter medeatur; Serpentinaim vocant, cuius bifforiam defcripfiimus libro fecundo in coronpi mentixe:
bec fiquidem im puluerem ex vino bauffa cocblearis menfura , a venenofo quouis (erpente demosfos breus tempere fuat: Yo
ned, ea olim valer aduerfus virulentos ickus-fGd etiam contra epota venena, Tis fere viribus pollent vt quidam veentira
fatentur )flo(cu'i [ylueffres ro (£o colore micantes,quos nonnulli ifylueffres garyophyllos vocant.Porro Galenus libro dethri.
aca ad Pifonem ; ceteris antidotis tam [implicibu , quàm compofitis ad virulentorum morfus Andromacri Theraum
Theriaca lau f?4tulit bis verbis.Tberiaca eft proculdubio aptid vniterfos bomines celebrati ffmum antidotum , tum quid pollidto ne-
dibus Gale - mitem fraffreturtum. ob ipfius a&tionis efficaciam. Siquidem mullum vnquam A feris, que bominem folent interimart,
no celebrara. catumiorjum,hac ffatim epota periffe memoria eff proditum.Nullus eadem pre[umpta , baud multo pofi morfuimpatitu,
bellus veneno ceu illam fuperante interit. Quod fubinde nonnulli pratores etiam,penes quos vite c necis potifiastfoex-
periunturzatg, medicamentum probare volentes,an quod promittat praflare quoque poffit,im omuibus iam obprata qua
dam, cr ilegitima. facinora ad inortem iudicatis, de ipfa faciunt experimentum.Nos autem citm im bominibus idwon pi"
fosa alijs quibufdam amimantibms idem facientes , veram medicamenti probationem inuenire conemtr, Namj qu^ 4o
lis, qui doni non enutriti neque mobis funt contubernales,féd potius agreffibus, Cr ficciore preditis temperamento iih
feras obijcámus, Cr quiinter illos no biberint ex medicamento, protinus intereunt: qui vero biberint , conualfamt, dà
morfu vitam retinent Interdum ver) medicamentum mum adulteratum fit , boc quod, nodo probareconuenit. Siquta
Terct non pirgetür qui pins fumpfit melicamentaom bucipfoiudicamus antidotum ejeprefawifimum dm
am purgationem,ei qui medicamento vfus fit purgante impedierit , vt tali experiment veri medicaminis intentio.
nunquam aberrauerimus:batlenus Galenus.Cuin nimirum tate quipretorium in fadnorofos mMeegecro
dile probare poterant num Theriaca probate effet facultatis,an adulterina. Namque pluribus in loci quio
sfEatuebant:fel api».
greffibus à feris [apius enarratu
lorum aliorum baud un
admodum faccefitbus.V erum enimuero cum ingenui, benefü
luberrima,in omnii con[petdum palam facere, ac per vniuter] coller
tio inuoluantur ea y quibus mortalium vita tueri pofit,at preje quandoá, mors e
unda cim Reipublice, tum pofleritati continuh operam nauare non defino,uiuie fant admir. ni
Calecotaci reman poffum, tametfi non defutros [am imtidos,ae leferiatos,qui bec detreitare buntur. 4.
theríaca có- m confringent nonnullorum clariffi ted; efhimonia, qu. nunc in medium eru
mendacur. raexpericnriaclaru Antonius Capriumw Mantiamus qi fum obrazem dp(rimam me
map oerndis Comili Tridentim atrilusin melt afituref equidem n quia sie
(erant, in peffilenti febre afettiim melanchol is, ac quartam. febre laborantibus, Caleeolari tbe
-
Inlib.Sextum Diofcoridis. — . IO1$
dum efe vfum, uon folum femel tantum fed fepius atá pluries.Siquidem (vt lucidiori tefinzonio hac comprobata babe-
antur )hifforiam quod, narrat cuis (dam puelle , annorum duodecim, que Mantua » in domo nolilifimematrone Anna
Bonatt.e;peffilenti febre laborabat.Siquidem cum iam(vt ipfe (aibit )omni arteriarum pulfu,ac voce effet deflituta,ad vi-
vam breui adimodum tempore veuocata eft,yna tantum buiufce Theriace drachma vino Cretico diffoluta,violenterd, pre-
pinata.Seribit praterea vir non pofrema eruditionis loannes BaptifIa Oliuus Vitelliancfis, lluffrifrimi D.VefhefiantGon-
aga Medicus , fe hoc fingulari antidoto proprium fikum à morte liberae, qui argentum (ublimatum: [accbarum effe ex-
Mflimans, dome]Hicorum incuria vorauerat.Eff c Pro[per Borgarucius Vrbinas Sereniff. Galliarum Regin Medicus , qui
quog fatetu r [à [anaffe Patauijfi minam quandam. | prater ceteros 4 fe curatos qua pariter argentum [ablimatum fum-
pferat.propinata tantum Calceolarij theriaca.Eft que, preter bos, vir (umma doctrina infignis Dominicus Montefaurus
. qo Medici Veronenfís , quippe qui fcribat plures à fe [anatos celeberrimo boc antidoto, quorum nonnulli à virulentis anima-
libus demotfi fuerant; quidam verà venenum vorauerat. Atqui longé maiora fatetur Hieronymus Yuliarius medicus baud
vulgari. Quandoquidem féribat is à fe Verona buiufce antidoti Auxilio ad vitam fuiffe re[ltutum militem quédam i To- "
Tétinorum familia, qui ex potu (fucci radicum fambudi, fanguinis plurimim per [edem emiferat quinetiam formina quan-
dam, qua non folinm deor[um. fed etiam furfum, magnam [anguimis vir effuderat,ob potum colocynthidis dilutum ex Cre-
tico yino paratum. At4, bis addit vir ifle fidedignus,buiu[ce T heriaca potu fanitati fuiffe reffitutam mulierem alteram,
Dijüpulorum gente, disturna admodum Cathexia ade affectam, vt tanquam deplorata iam neglig à Medicis, ver-
mibus plus mille (quod omnibus mirum videri debet )per fedem pulfis. Tacelo interim admiranda quadam y que de buinfce
antidoti smirificis fuccefribus meminiffe folet oannes Baptifla Sufius Mantuanus , Medicus non imperitus. Quinetia alias
onnullas hifforias haud minus admivationedignas filentio insol. tum ne lectoribus moleffus effe videar , tum etiam.
ig quod. intentio nostra fuum potius habeat fcopum ad medicamentorum cum fimplicium tum compofitorum , de[cribendas
facultates quam ad biflorias vecitandas. Quanobrem iam alia fermonem meum conuertam,dicamd, ingenut e nibilpe-
nitws mirari quód Theriaca. qua Verona à Frandfco Calceolario paratur bec omniapra[lare queat , cum baud me latere
[iiam eandem minori fuccedaneorii numero efz paratam quàm ynamquand, aliam,que no[tra bac etate in Italia babe-
atur. Namg, nullam fcio ante bacparatam e[feTheriacam,in qua legitimum vencrit amomunm,atd, legitimus coflus Ar«-
Vicus. Que quidem rara admodum medicamenta, citm mibi examinada mia fent ab ipfo Calceolario cumd, in bis omnes
obfernatierim notas, que Diofcoridi js tribuumur,ea quidém mibi feruanda propofui ys tantum dentonffranda , qui for-
uafemoftra hif jimimu fidei quam par ft adhibendum efe putabunt. Quin autem aftu bi lgitimu fit A- cofos Aca
ralicus,pr. cateris Diofcoridi cómendatus,nibi [an eff dy verear:quippe quod leuis, plemue,den[us,aridus, coloratus, acri, bicus.
intus candicas, C» ( vt Galenus inquit )fubam«s habeatur.Quanqua enim legitimus Indicu (mea quidem fententia )ef?
3o cflus quem nuper ex orientali India ad nes dettlit Ceccbinus Martinellus Rauennas Pharmacopeus Venetus ad Angel
infigne(vt fuperius libro primo de Cojfo agentes áJeruimus cum tame Diofcoridis teffimonio Arabicus ceicros entecellat,
mon poffum non affirmare Coftum à Calccolario jain Theriaca addi tumyomniumeffe preflantif'onum.Caterumftqui-—
Jpiam fort affe reperiretur adeb conti iucredulus( vt inuidi ac zoili effe folent ) qui tantarum cri
inde
Hiftotis.
monis affipulari nollet, atque nequiret;faciat Cobjecro )ipfemet buiuce antidotà periculum : mam poflea coguofcet
bulas non venditarevei medice ffndiofis.Hecitad, tautum dixiffe libuit tum in vniner/a Reipublice commodum
vt offre buius eratis Medici Calceolario viro optimo , ac nunquam fatis laudato , ingens boc beneficium am cudgi-
samt : cii non parum etiam debere (eio noffra bac commentaria , quod [plendoris non modicum qs accefjerit Calceelng
— ipfius diligentia; quippequi raras nonnullas ad mosmiferit plantas. Hinc itaque contjcere poterunt qui bec candide le-
gerint;falso à quibu(dam malé fanis hominibus, Calceolaritheriacam impugnari. N arant quidam antiquitus fui/e gen- Gentes tutg
40 tes in pluribus órbis partibus, qua. fuaptenatura cum ferpenzibus degebant,tradabantque manibus , nullo vr qua ab bis * fcrp£bus ,
- morfu accepto. Cuius rei te[hs eft Plinius libro 7. capite 2.vli ita fcriptum reliquit. Crates Pergamenus in Heleffonto omo
dirca Parium genus bominum fuiffe tradit, quos Opbiogenes vocatferpentum ictus contactu leuare folitos., Cy mantiim- ees, :
pofita venena extrabere corpori. Varro etiam nunc effe paucos ibi , quorum faliue contra ius ferpentum medean-
tur, Similis cr in Aphrica genus Pfjllorum fuit, vt Agatharclydes feribit , P pfjllo rege dicha.Horum corpori ingenitum fu-
it virus exitiale ferpentibus,ex cuius odore fopiremt eas.Mos yer) liberos genitos protinus objciendi esi ffimis eoque
ws
genere pudicitiam coniugum experiendi,non profugientibus atulterino fanguine natos ferpentibus. Hec gi
" opài z j H f blat. eff aNaffo b: quintunc eas : fedes. Genus ta: ien bomi, u [24 LA p
efafucrant bodioquerement i initia Maff E:
livartos ferunt , &* ideo imeffe is vim naturalem ctm x hac Plin, | i
$9 ca ad Pifonem, Marfi qui fuo tempore extabant, contra, rpentium venena nullam:
fel fsude quadam vriner [am decpiebant plebe ;
tempore viperas venantur.fed multà poft vernatia P.
Juimsér obese filios Mesi. sr aee ns . Atque bacratione morfus fiunt
vacuerurefficiunt:quinetiam ma as quardéobjciunt qua dentiam foramina elfruamt Anger SES Ep Eris circit- :
: - pforin ad frat. » paranos T. "t. forancorum, ^
roimié P oclidolite gena nafro criam temporelocim babet inbi prfertim iraleseribus cr tintmferanei, qui e Ls
disi bul rpe( quod tamen pleni mentiuntur erat —
ys ? toriginem duxiffe à Marfis eorum vicini , qui fexcente- cuntur,
i millenis amxvis ante duum Paulum extitere.. Cauendum igitu: fuerit, abeoram nugis, mam quicquid lc-
So maar polienterquedamne fatiulene Gs deiné aqu. Capuns xm vitant ime, stieg
* x e ; t w fibi perqua ilig L3 L Je Pn ^ 3 TT 4 up perta.
Vngaent umi vaa vacat amis JH : aph "fe i ji df ; 7, wir NM ow, Lo
cs em "T $ djs quibu/dam additis. Aff HMSEHS NE: P " ir lapsa
"acil? *9^ - I5 Arun i : Ja Á ser Lr -
i oratione itaredduntur. Quid fiim tiis mi[Ta veptilia iam recens gene-
Pea vedi feulon itat Mi 7 doit moxas remedii. Ingcies auteni Metam. 5s $
ellem illam cerebri; : feu medullecerui recens afi drachmas triginta: otylu quaruer vo[ac enia primes » mom,
d rirriem exprefiekem mpuemzari precipua, dy filu numen, — Oi enden rud, tréem copia infen-
de; Gr votylam cera vnam , atque bec in rotundo vafe celeriet. calefacito , donec liquefata. ferpentium tne
ibia And.Matthioli Comm.
sna mollefcant:poffea avte paratam molam vecipies, c bac omniain num mifla turbabis,teresqu : :
podere ghisa maleficum illis venenum adbereat.. Omnia porro pi: Jepontibu tag
unge,tumque vel in quamuis yiam,vel grabatum etiam te tutb conferes,vel em arentis eflatis tettipore Pisas n.
Marfi ve Vipe Gus, tridentibus profandum manipulorum aceruum difquifiueris: hec ille. Capiunt igitur qui Mar fos fef. opera cin.
as capianc.s aliudque quoduis ferpentium genus hoc modo:captisque fhatim caput Jalitra perfundunt , cuius contadu M. vipe
faunt , C veneni feritatem deponunt , quàd bominis (aliua facultate fit illis prorfus contraria, Cu HEN.
miraculofum de fe fpetkaculuns prabeant,ab bis nullo veneni incommodo demorderi fe facere volunt , oblato Anforo, ve
vacans fruffo id dentibus dilaniare cogunt, vt virus , quod prop? dentes quofdam veficulie continetur AN ilisdu-
fundatur carnem. Non defunt tamen qui ctiam veficulaa illae forcipibus abfGindant , ne ampli veneno v -
taque bac fraude vniuer(am gentem decipiunt.Verüm pulcherrim borum fraus quandoque detegitur , din jon.
dem foro plures eiufdem praui generis bomines contendunt,vt alter alteri primum locum praripiat, c» fummam bi
pulum authoritatem con[equatur. Namij , vt quifque fe legitimé ex diui Pauli familia ortum offendat , vi de à
venenum exemptum non fit, fcimuicem dilacerant,pre[umptis amen fuis fallacibus antidotis:quibus tod
seno vici relictis vexillis.tanquam mavibundi, fuis à pulpitis in terram cadunt. Et cert mifi latim periti Mediaiilli Eos
ferrent,mortem (epe immatura oppeterent:licet etiam interdum occumbaut, C animam cacodemonibus , Miss.
fuis ferpentibus deuoranda velinquat.Equidem memini,citm efferm Perusij me duos buiufce generis diramforito vidi fe
forosqui im ribus corporis partibus à viperis demorfi erant: & $j fan? ambo perijffent; mifi Cavauitus ille Bonenizjs chin
gue, & preceptor meus , oleo noftro de fcorpionibus eos inunzciffet:nec fuus ii profuiffet lapis, quem vendunt , c» opu
preferunt , aduerfus omnia venena, Quemadmodum idem non profuit às , qui Tridenti inuicem in foro dewrf, m. ——
luti mortui in bo[pitium delati , pradicto oleo (anitatireflituti fuere , magro quidem amborum diforitine, acdedenr ta —
"Terra obfi- Sutit qui dicent eum lapidem,vel potius terram obfignatam; Melite infulaallatam,quam omnibus preponunt antid..— j
naza S.Pau- fic vimomnimo aduer[us erpentium venena efficacem babere, quemadmodam & ea,qua à Lemno infula, Lemniavog-
[i vui.Veruntamt vbi ab apide,vel vipera quis fuerit demor[us parum vel nibil proficit : quamobrz credendum mini
rit,pan? vel vinum;quibus fuas ij edmurmurat cantilenasseos qui. füsnpferint,tutos à ferpentibus , & alijs id genwvent-
num eiaculantibus,ad integrum v[que annum férnare poffe. Quandoqnidan nouimus nos, qui boc pane deuerato etum.
à ferpentibus exiffimantes,fer pentium venation i fe dedere,fed ab js tanden demorfi buius admurmurati panis
félfiintariere.Non tamen cara inficias quin aliqui reperiantur,quibus quadam ea à celo facultas tributaefl vtàfaper-
tibus non motdeantur.. Siquidem noui egoplures,qui fimpliciter,nulloqu artificio aut verbis,a[pides C vipera
capiebant,nec vnquam abijs icti fuere:quamuis ferpentes ab ijs modo pedilus calcati mod) manibus comprefüfümint az
Curaciofecg, Aittiusin mudo eorum finu geftati-Nequepraterea negauerim.ferpentes non poffe carminibus Cr incantationihuumyd. j*
dum quenda lis qud plurimisid conftet experimentis.Caterum, vt nibil quod ad curatonemictuum virulentorum facerepofit, amba
eremiram, pratermittatur,qui omnia que fcimussingené docemus,non verebor prolere memorie ( etft id (am ad Medias
Gare,neque ab ipfis recipi quonam pacto in Romano agro fenex: quidameremita amicus tmeus , à feri idus fenabat, i
abfentibus agris. Cüm enim quis e circumflantibus populis d ferpente demordebatur , id per nundum eremite[ri
bant:tum is interrogabat nuncium;an medicamentum cli loco ehiberevellet : qubd ft id fe facturum reffondelat iba
ille,vt dextrum pedem calceo dentdatum folo fefleret , c cultello totius pedis vefliio lineam circundueelat s dandeiule-
^ — batpedem auferri,& intra fpatium linea fignata cultelli cufpidebac verba infcribelat: C AR O C ARVZE, SANVM
REDVCE, REPVTA SANVM, EMANVEL PARACLETY S: 1ox terram eodem gladio abradehatita. —
vromnes abolerentur charatteres:abrafum puluerem ficiili quodam paruo aqua pleno excipiebat ibique tantifer ümit-
tebat;donec terra fubfideret:demum nuncij interula aquam perzolabat, C» cruce fignatam illi Libendam prelebat.Stdur- 45
semirum efl, quod eadem bora ictus [anabatur , qua nuncius potionem illam fumpferat,vt mili plané cmprumdo
onmibus illius regionis incolis.Hec eft curatio in virulentos ictu, qua vtebatur ille eremita : qui mibi fapius dixit, haceft
maius fecretumsefficaciuó, vemedium,quam babeant 4j, qui juam originem in diui Pauli familiam falsbreferunt. ——
Xoleto qd) uDaesan. VESPA,ETAPES. CAE XT
i
|
pecu
Ner ferientium venenatorum notas,nihil de vefpis,& apibus articularimdigefsimus, quód confpicue. T
omnibus fint, & hihil excellens,aut notatu dignum in his obferuetur: inter remedia: carumme--
miniffe non faitalienum.Igitur aduerfus vtrarum(0y i&us prodeftillita malua, dc hordeacca siio inaci
ecto;ficulneum lac in vulnus inftillatum, & muriz;autaqua marina fotus, c.t
: i mi Ex vefparum, c» apum ictus nemini vnquam attulerit necem,cum tamen dolores moleflifimi inde quandoque eris
.& remedia. antur,non alienum,neque inutile fuerit ea noffe medicamenta,quibus facile di ; Wim
ii ie Gorideremedisea addenda duximus, que priuatim fria Aetiu libro 1 ficinguiem:Siquisdb epit v
fpa ur velit,eum malue folia cum oleo illita, € eruca, fite bruchus cum oleo illic ferunt. Quasi
quidem verà quidam ab bis claneulum percufii,ob doloram perturbantur putant, feà maligno ; €
Signa i&us (f s ecelFarium existimo priu offendere qua figna borum idus comitentur. Hositaque, quiab apibus pungumur em.
— & vc- ictus confequitur, c» rubor loci cum tumore partium iin ambitu fitarum : flanulus autem omnim" bug
PHUUM — tur. Eademetiam bos,quos ve[papupugi itanttr. fed intenfiora: verüm fHimulum ve[pain perso
linquit. Auxilium autem vtrique ferunt luto , aut fereore bubulo eis illito cum pofcazaut malua fol ?
pofcazaut cimolia cum malua & ap Naturali pitulatur veneranda, rcu
illo ferreo exculpta, & loto ictus appre[Ja:mon enim permittit amplius inflamationem, n
p lauri tener drachmas di ino asflero prabeto: bac Aetius. Carerim compertum ef 4
/"[edariillitis mu[cis prius contritis. 1d quod fimiliter flans shynbra meliffphylium, ffjmbrium.
« 7 iaMggite o. co oe LÀ GLA,
DyEnorts 4 phalangijs locus quidem ipfe, quafiab impa&o aculeo rubet, nan int?
ambitum calidus eft, fed mediocriter humefcit: vbi veró contrarior ec
E
£.
Inlib.Sextum Diofcoridis. Io17
corporetoto tremot,diftentiones tapis &ingui e ibusnon difsimiles,in lumbis col-
le&tio exoritur, & perpetua vrinz libido laceísit multaque TERES excrementis collu&atio : vniuería
cute frigidus füdor emanat;collacrymant oculi, offufisque nebulis caligant.Horum idibus ficulneum ci-
nerem adiecto fale trito, & vino imponere oportetaut radicem fylucttris punica quàm tenüifsime tri-
tam:autariftolochiam cum hordei farina, & aceto fübactam. Vlcera. agna Me s cboac o6] cag
cocto;foliaque eiufdem illinenda. Lauacris rpetim ytendum, &
fam;ariftolochiá,cicerfylueftre, cuminü jo dca. cedrides tritas, d coticó dcl ese.
femen:priuatim autem, fingulorum exijs binas drachmas dare cum vini ina conuenit : item myricze
'* fru&us,& chamapityos, &viridium cuprefsi pilularum decoctum;admifto vino.Suntqui luuiatilis can-
1o ctiexprefsi faccum cum la&e;affumpro apij femine, confeftim moleftijs liberare prodant.
Phalangiora
eh ex Àc«
| eercnen sco ibus defcrib ttamen Aetius libro 13. cap.18. v fextantim —
turbis verbis. In phalangi primum quidem rbagium , alterum
aansaalaptes quintum f lerocephalum fe xtum fcolecium appelanz Acprimum quidem Rbagium.idef acineum, ma
rotundum e[H,colore vero migrum,acini ua vigre fimilitudine, P ?
dium ventrem babet,pedes Yerà ex vtraque parte quam b ifsintos. Alterum vero Lupus appell. uj perdit,eique
pafásur , ac corpus quidem babet latum e volubile,partes vero circa collum ipfis incife funt: atmplins autem C oseius e-
minentias trcs babet. Tertium autem Myrmecium,hoc eff, farmicarium didum, fi 7 ime afimilatur , colore fu-
liginofo:corpus vero eius velut aftra quibu/dam infinitum efl , maxime circa dorfum.Quartum deinde Cranocolaptes,
16 fublongum eft, C viride, ffi llum babet,atque fi dim quem irruat, locos circa caput perit. Quintum Scle-
rocepbalum dictum. capuz babet faxeum C obi, li t4 vero perotnne corpus [imiilia animalibue illisque cir-
cumuolitant nodu lucernas, Sextum autem Scolecium fie ve appellatum; (ublongum eff, c fubmaculofum,
maxime circa caput. Atque be quidem [peces phalangiorum - bad mim Learn ono
langij notas, indicia feorfum non defcripfit (genus cni fum ditterfa parit fymp Jed omnisin.
vmefimul collerit. Quamobrem fi particulatim cuiu(qi ue phalangij indicia fe fareeug Nicandrum con alamut. py, i145. ce.
Irfiquidem in tbericis prater id quód plura, quàm fecerit Aetius, phalengiorum enano roddits rsmmh. n nera, & mor-
tim indicia defcribit fuis verfibus,qui ttapavapbra[ice in Latinum noxij confidera phalangy, fus notz ex
Jignaque eius morfus.Prisius itaque [endidus Rbox appellatuistuger planis acumular pedibus p re] di; m
srem ore, Qe dentibus feptum babeus.. Cui ab bocinfüctum fuerit vulnus, apparet atque fi nibil qui -
jo Jauciazus fret: sculi vero inferiori parte rubefi Ea meipdt
nexis diffoluit. Aflerion iam fecundum oberua,in cuius dorfo pinguia quedam rel rpore virgule; Per-
euffum A horror cum flamine quodam adoritur , capit vero fomnus grant, genum cr membrorum
ram, velbefacdauerit, coque graui Lnquarefacaumlit.Nox ér caligo tempora irnanfiant
- Orgia 1-* phsfoc ii Mat y e deminterium jabqnimif
gres, qui Ln arque LR Ug mujcartm i tempu qi i apum obferuator efl » eulicum qui pfehes dicuntur
-Hicnbellein plagam, vanum vulnus bomini infüir. idm
- Dy[deri fiue Pour appelant util; fatis, vefpe crudis vefcenti perfimile.. Hic fi quempiam vulnerarit , j ingense Dyíderi.
«o vulnere tumor erigitur: ierafn ed ad gentta,alizs etiam neruorum cordis, Cr venarum
alias virium de[Hitutio,vt percu[fum. domet,atque interimat.Extremi maleficy animal, Jomnum adferens , qui. ho-
minem geifiri HERRERA tibus faciat, Ef praterea Formicariii dictum , quod farmicis pLari file t coli 7
hd awe x putredine fail, par eft, vndique larum, fiellatum dorfum , punétisque di Th-
duin gerens,cui ifabcimericium tempus ad modica: Atque pou — ior
venenatorum veniunt.Sunt C alia parua phalangia fcavabei fimilia , qua im agris inter
m circa crucian fum tubercula,Cr puftule exurgunt,cor oberramifurir,lingu
jo EXE ED nn " rye e 1
Ken uer dunarcrur rs ot at :
1 ifa à
tur pu ipm. derer
HI fe-
pub
pu.
1018 And. Matthioli Comm.
item foli Voyatbi menfura, lixiuium 2 fici vel caprifici cinere p. t farap idvrzaden:
coris (emen;bedere fuccus ex aceto potusruta ex vino bau[la,bieracium , dauai femen , melanthium drachine ndr,
aqua porum, aparine,meliffophyllum, c phalangium berba ex vino pota ,pentaphyllum, c» hyacinthi, rt ree
nus. Qua vero adidem exterius illinend, dauit; bec fantmullus pifcis diffectus,malue decocium, ama vy
Medus À tenella folia. Nec defunt compofita medicamenta ab authoribus tradita,que fi quis videre c hal.
re cupit, Galeni con(ulat libro fecundo de antidotis, vbi valentifima defcribuntur antidota ad phalangiorum des
ribus yererum clariffimorum medicorum monumentis excerpta. 1n fumma tamen legitima Theriaca, UMS
- pe COntraphalangiorum venenum ceteris praffantiora cenfentur.Sunt etiamnum in phalangi genere vecenfenda, o
wenenum& "Pb in Hetruria TARANTVLAE vocantur:quarum bifforiam, c» admiranda fymptomata fuperius libro [écundo. Pn
remedia vide de retulimus, cium de phalangijs differeremus. Quinetiam inibi docuimus,quo modo ab ijs icd curentur imuficis firme.
liben. — fsduclis, quàm longifftimi tripudijs,quare eo fe conferrepoterunt,qui bac fare defidcrant. de sc
XxoAicrerd pae SCOLOPENDRA. CCKPE EL
S! Scolopendra;aut dicta ophioctene, morfum intulit,locus perambitum liuore fügillaur,
7 trefcitinterdumque,licet raró, feculentus,atque ruber cernitur. À moríu ipfo exulcerari locus
pit;vlcusque id negocium exhibe fere remedijs inuictum:praterea toto corpore prurigo fentitur. Hz
'vbimorfum infixit, fal quàm leuiffimé tritus, exaceto vulneri infpargendus, aut ruta fylueftris TC
nenda.Locus acida muria fouendus,& dandain potuariftolochia cum vino;aut ferpyllum, aut abd
tha;aut ruta fylueftris. ( o.
Scolopendra Teste Scalopendras Hetrufci centipedas vocant.Sunt enim in Hetruria omnihm vulgaris notitie
Mur pio . 7 risytrinquepedibusreferta,colore [ubrufoidiuev[o quoque genere conflant,Caterum ea tantüm ictu ve
ix 9* quunt, que quod morfu ferpentes interficiant,opbiodlone appellantur , quarum tantu exiflimamus loc.
Diofcoridem.Veruntamen que in vniuer[o genere ea fint .ha&tenus compertum non babeo. Quibu[dam in eg
piai 'fcalopendra;vt fugati ab eis populi, proprios deferuerint lares , quod Arerietw contigiffe fcribit Them
fius. Progreditur Scolopendra tam in anteriorem , quam in po[lertorem partem. 1doirco feribit Arifioteles liba ap.
historia animalium,quid diffeita Scolopendra altera parten caput,altera in caudam, mouetur C [erpit. Vnd
exiftima[fe Nicander, banc biipitem effe, vt eius verba in tberiacis innuunt, ciam inquit. Modicaque p
Scolopendrz que fcolopendra , cuius euntis ale, vt remi natis ; feflinant. Non inepta quidem Nicandri cemparati,
silice iege hme - deos
dia,
Gr qua prefertiri in pinu vitam agunt.
Corpionis morfa infammari ftatim incipit locus , & indurefcit;ac intentus rubet,viciffimquedolo
nitur:zmodó fiquidem exzftuat, modó frigore occupatur. Labor repente fatigat , &aliquandome-
remitur:modó fi X
ILE e Me disi pit uitur (ador, horroris fenfus, & tremor. Extrema
pattes refrigefcunt;inguina excolluntur,per fedem flatus cxeunt,capilli eriguntur, pallor:
rat,& dolor tanquam ex pungéte acuper vniuerfam cutem fentitur.Percufsis prafent
neum lacin vulnus inftillarum.Scorpius ipfe, qui itum vibrauit; tritus & percuil
. pertum,refina terebi
"hij formiam ductum, & calamintha,
Semen trífoliz tritum,& vuln
e
cum vino,
eraocto 45.7. 7
» qui ceu attoniti,
Me rite i fais
uis flagrer. Talis tantaqui eius [Panli affictio y cuius vertere
su MEE aL.
Ene ATE
Inlib:Sextum Diofcoridis. IOIQ:
pionum caudis ineffe comperiantur )iuntturis conntxe apice fito nocent. Alius liuido colore ingentem aluum geflat latum -
que:berba enim vefcens, [emper in[aturabilis manet corpus siam bontinis exedens,inguini mfolubili ictu noceny:tam ve-
beinens eius genis. & ori morfus infitusinfixusqueefi, | Deprebendesitidem fimilem fterpionem litorali fen marino can-
ero,qui albentes algas fluctumá, mari decerpit paféendo. Alij rurfus incuritis equales plant pagteris videntur, torpore eran-
- des,chelis,C forcipibus equé folidi atque paguri,qui in faxofís casternis demorantes fibi timeyt:quinetiam é paguris tales
féerpiones,genus c» ortum fuum ducunt.Nam cim rupcs tenuesque multum firepentis maris reliquerint Algas,eos e mari z
ine[cautes picatores extrabunt. At pagurife peti ea venatione fentientes, murium rimas, Cr nido: fübeunt; vbi prolem pev.
dirricem babent,ibique e mortuistandem pastiris fcorpij nocentes per for amina iHa generantur. Poffremb melicblorus tibi
arimaduertendus,cuius fummum verticillum prenierum efl inextindtamque noxam infligit , bominibus certé infenfisi-
mus ille,obliquo gre[fu corpus flamme [imile commouens : pueris vero , C» matu. minoribus celerem interitum adduxit:
à quibus C circum terga denfe ale expandumtur locufte fruges vodenti non diffimiles:haclenus Nicander. Ceterum ferpio- Scorpionum
num tuum indicia, curationem confcripfit diligentiffimà Aetius lib. 13. cap.19. fic inquiens : A Scorpio percufos vebe- 15,8 curas
mentiffimus plaga dolor confequitur frigiditasque ac ten[io,c» flupor:circaque plagam, e totum corpus frigidus fador; ep 9 € &ctio. e
| bisqui iuxtainfernas partes percufsi funt, inguina excitantur,ac intume[cunt: qui vero circa fuper. as locus fub alis... Et "
bacquidem leuiter percuffis adjunt. V alidius autem ictis ardor circa plagam ade[f, quemadmodum im aibuflis, C verru-
earum inflar formicarum eruptio circa labra , C» totum corpus , vt crandine fe impeti putent. Facies diflerquetur, for.
| des circa oculos adfunt glutinofe, c lachryma vifiofe:durities articulorum , anneque procidit,cum egerendi ctipiditate:
F fpuma circa os eff; c vomitus Lergue,fingultus,contulftones opiflbotonicis fimiles. Hisigitur (erpyllum , althae vadicem,
C elapbobófcum bibendum prebeto. Prater opinionem autem facit elaphobofcus , tum viridis cometa, tum [iéca pota.Co--
ao Ieam item bortulanam maxime accipito , eamque yna cum operimento tritam , plage mponito , c confefltrn féedabis
dolorem. Idem etiam vermes terreni facere dicuntur. Prodeff praterea flauiatilis cancertritus , addito lafere , im vino
potw. Confert. verbenaca rela , aut viridis cataplafmatis modo impoftta ,aut ficca im puluerem potá, — Con:
dad: etiamnum. puluisex aequalibus partibus cumini , melanthij, c viticis feminis confettus , C drachme pondere ex
gimopotus. Datur C paflinace [emen,quin c ponti quippe ha non modo in cibum fumpta, [ed in cingulo queque Remediümi
géflate, geflantem ab omni fcorpionum itu tutum reddunt:hec ex Actio.Commune & vulgarevemediun tfl plagam per- commune. ^
ungere ipforum (corpionum oleo.Proinde oleum noftrum de fcorpionibus,cuius antea fep ionem fecimus, ja c Remediaalia
; i i iet.Scorpi. ilibus Diofcorides prater ea medi q boc capi jnjr, &xDiofc.
Bac quod, [parfim im fuperioribus libris mederi tradidit nempe atomi mele fubadtum fluuitiles cochlea, mullum pijcem
recenteu fmaridem muria afferuatum,diuulas lacertas domefficos mures conci[os, tritici farinam vino aut aceto fuba-. "
3o G«m jfonchi dr intubi fuccum,ocimum polenta admiftum,amaracum ex fale de aceto, bieracium , laferpiri Lcbrymam,
meliffophyllum,cbamapityn:verba[a illus folia, quod tantim aureum flovem gerit leucosj atrei femen : Cr polemvnia ra-
dicem cut tantam vim contra [corpiones ineffe quidam tradunt , vt ij ab bis mon ferantur, qui eam geflaueritit:quos, fi
ferté percufü fuerimt nibil tamen moleffi pa[furos affirmtant.Et bec omnia pro[unt tantum vulmeriillta.. Que vero pota
veldeuorata auxilium preflant,eiu[dezn te[flimonio,bac erunt :fluwiatiles cancti triti, C cum afimino lade potiafinerum
€ equorum,quiin pafcuis degunt; fumum liquatuim in vino, pottm:oxylapathi, C» oxalidis [emen ex vino aut ex aqua
pitum, agreffis Lackuca:abrotoni bortenfipa[lmace,byacimthis C» vrtice emen:quin cr olujatrum, Cr beliotropium,, cr
k eardamomum, c myrrha, C myrti baccarum vinum.E quibus ormibus cum plura pofint confici antidota;pro varia Me-
dicorum intentione,non operepretium ptto,nos bacin ve longiorem moram ducere, vt qua potius peritiffimi cui(que iu
dicio fit relinquenda.
bed Tguy dy Bun os ves eeprrloc ul dcum bates. PASTINACA MARINA ,SCOR-
| PIO ET DRACO MARINI. CAP, XLV.
F
.
fimili modo conueniunr.Peculiatiter autem iétusà
aulo poft referemus, fimili mo Des doerdin dmn
em dolor pertinax, Cy totius
altum impulfo,nerui fauciantur:quap
quidam,quid fi quis caudam pa[Hinaces
; idem arborem arefiere agrum autem f
zu i ) ic bonzine! »
£o culeo fuo ceriderit:vel etiam ramis arboribus infixus fuerit , nam tit
P. rani pii «fuscis draadies perdita sanem [63s faciie 3 P. Patinace
ctr iei a
UTE HE UII e Pt EET ERES
pt 4
trabater, c» percalorem frgiditartitigerur, dr qua venum. rrubium,lauri folia, tcbium, radicem panacis, (aluiatn, es
Tronptu babehuapes fuh remur fermentum acidum com liquida piu emolitum impenito: nireblt enim asxi-
4 jj pip trito ,acdsto.
RrrIT cui "
Jod And. Matthioli Comm:
eum vino:att filpbium,Aut lafer ex vimo:aut fucci fii guttas quind, , cum tribus ferpylli gvanis Vibendas prele x
aduerfus paffmaca marine ictus auxilia reddidit. Ad quos preterea commendatur (aluie decocitim contin me don
porum:quin e» [cordium in puluerem tritum; c ex (ui ipfins decocto potum itemque verben aca, Non Bie b Iu dicbus
amittéda efW Theriacasaut Mithridatis antidotus aut quinta noflra effentia, culus a [ape mentinimusPopNs Mig
nonnulla remedia protulit, qua bac funt. Anchufa folia,quinquefolum rubi floves , artlium , oxalig »lya pe :
chamepitys.fagi cortex, agreffis paflinace femen;terebinthi fructus, phycus marinus, adiantum,fmy, : diia B tordiliyin,
banotis,cacbry, C vtrunquepapauer. se)ngum,li- :
*
—— MYVS ARANEV SS, CAPRXLVL.
I
A Mure aranco percufsis,circa morfüm in orbem inflammatio exoritur, nigraque püftula, disais 16
turgens, exurit: proximz partesliuent. Rupta puftula,depafcens vlcus,non ei diffimile, quod (zt jh
it,occupat.Inteftinorum quoque tormina, difficultas vrina, & frigide afperginis offufio REL ia
uius morfibusauxiliatur ex galbano fplenium, per fe vulneri exterius ipai QUS vt tuédicie CEN
do acero tritum, & hordeacea farina cum aceto mulfo illita. Quinetiam mus ipfe, qui morfüm DR "à
diffe&us apponatur, ictus fui veneficia luit. Refiftunt quoque acinf dulcis punici decoái, & illiri:j tfi We.
porri, &allia contrita;necnon aquz calida fotus:(ed hecad locum pertinent. Prodeft potum abs eo i
decoctum, maximé fi in vino detur:praterea ferpyllum.& galbanum ,& eruca vino madefadta : ui t d
cuprefsi pillule cum aceto, & cyclaminus exaceto mulfo, & pyrethrum cum vino, & chamaleonis herbe: RE
radix. Nec defünt,qui literarum monumentis tradiderunt, tritüm murem araneum contra füos ind F
commod bibi.Quam hiftoriam apudalios inuentam, dignam duntaxat cenfüimus,qua adnotaretur. pus
lijaffeuerant, demor(um nonaliàs exulcerari,nifi pregnans musaraneus fuerit:tum fan? auxiliari fern. "b
Mid LE iig Mus aaneus,qui, quid colore tmuflele fit fimilis, Grecis uus 4s dicitur, ab omnibus inter Tenenat uf
meratur, attamen in agro Tridentino is nullam mor[u infert noxam,quemadmodum nec fcorpio.Bifori iuf
perius libro fecundo reulimus,quare iam ad eius mov[us notas, C remedia progrediamur.Demorfis itaque ab eo( pce d
inquit)vuluera manifefla fiunt: quadrifido enim ordine illata vulnera conficiuntur : c fanguis quidem primm
promanat,paulà poft vero faniofus:animal enim ipfum putrefadlione occidit. Confuerunt etiam bulla infu
quis difrumpat,carnem fübiacentem feculentam offendet, c fiffuris difparatam. Inflatio autem fequitur demorfoscut-
rim boc animal frequentius ad tefles infilire folet,eosa, verbere impetere,non bominis modo. fed cuitque etiam butimi-y
Curio. — mantis. Auxilium autem ferunt. cim ob putrefailionem periclitamtur demorfi, poff predicta communia vemtdia lum.
tenella folia,vnius aut duarum drachmarum pondere;trita Grex vino pota.Conueuitnt etiam ipfis omnia communiaye-
nenorum vemedia € vino dulci in potu fumpta. 1n pecoribus verb & iumentis illa ipfa cum aqua trita, naribus infunde
enim ipfis prefens remedium.Vnde etiam bominibus frmiliter in potu exhibeto. Morfus porró cumino , c allio; putain.
extrin[eco non abiecto, contegatur.Eadem etia cum oleo trita af(idié ac diligenter locis cireumfttis ilimantur. Si verbtupta
fuerint bulle; & vlcera oborta,acida muria proluatur locus, afpergaturque fubindev[H bordei puluere. Verüm noun
penturynifi pregnans fuerit nus avaneus, qui mov[am iflixit.- Quod fi exulcerentür , malj punici dulcis putamen adu
tritum erit imponendum, C vlcera ex edem decoclo atit magis myrti decotlo proluenda,fouendad,. Strato veri ingiit,
in muris aranei mor(u primum fcalpello, circumquaque vulnerandum effe locum, c» murem fubinde avaneum vfumam.
aceto imponendum att finapi tritum, C aceto exceptum.In potu ver opem ferunt panax eruca, capparis cortex gentia- 4o.
navadix, C rela verbenaca,omnia ex viuo pota, aut in cataplafimata conformata, ci moifibus illita, Profünt gy malus
folia impofita, C magna antidatapotui data. . E 7 Eos
D
You. c PEERS -CAP.XLVIL
et S I vipera momordit, corpus intumet,vehementer are(cit, fubalbidumqae colorem concipit.
3 vulnere profunditur;primám fübpinguis,mox cruenta:puftule aduftis fimiles erumpunt:&
paícens vlcus,quod in proximarepens,non fumma modo corporis, fed intima quoque corri
1js cruore fuffundunturzinflámatio circa iecur erampit:tormina, & biliofi vomitus fequun
mor, & vrinz difficultas accedit, & frigidus fudor offunditur. Vbi verà vipera morfum
mum caprinum cum vino ftudiosé impofitumropitulatur : item laurus & abrotonut , & gall
fplenij loco fuperie&tum, & origanum viride inditum: pulli gallinaram difcerpti, & confeftm aé
ti: crui farina vino fübacta : radicis cortex víque có tulus,vtin puluerem folütus abeat, & fcillatolla:
- detritum chamamelum,hordeacez farinz cataplafma in aceto mulfo praeparatum, fed locus antec
lido foucatur:bzclocoimponuntur: Contraviperinos i&us rubus cum vino prodeft. Aliquianchu&m /— |
tenui folio conftantemauxiliari prodant.Lepotini coaguli in vino terni oboli bibunur& potraceifucci.
heminain mero, & foliorum apiaftri fuccus, & fylueftris ruta:hacc in virio potari debeur. Vinam frequen*
ter bibendum,allia mandenda,& cepe, & porri tecentes,falfamenta acerrima ; & opipara: fum] :
fünt.Percuffisà vipera przclaré auxiliatur medicamentum, quod myrrha» piperis,caftorij, Horis pore
c« feminisque,dimidi bulo conftat:hzc omnia in C:ctíco paffo teruntur;ant inalio probaro.
fiftratusin eo libro,qui && Zurd;ar , id eft de viribus;infctibitur, pleraquealia tradidit , qua eH15*v
» raauxilium ferre poffunczinter qua ralia maxime laudantur.Gallinacca cerebella cum vino po
tiuz brafsicz tritü,& acerabuli menfürae vino potum. Quinetiam bonum eftdigitü in/iquicam
| intingere; deinde vind, quo digitus fuerit elutus bibere.Hac fint quz contravi j&os auxiliantur
bk cien Iperarum bifforiam exactius, vt putoslatiusc, libro fecundo tradidimus, quam vtoperepretium fich wes
CiaerAcuo, — feresvelplura nobis fuperfint addenda. Quaretantám reliqui efl vt ium de earum morjuc indicis, T
ramus. Reperitur itad,in ei yt Aetius niemorieprodidit )quos vipera mas momordit, vulnera inloco i oe
femina demarfi funt, quaterna.Primi autt ex ei xcernisur fanguis, deinde anies anguimoleta, d ouf. An
Inlib. Sextum Diofcoridis. IO3I
biliefus, feruidus, bullofus, fubruber,deinde. liuidus,denigratus,C proferpens.Siccitas vehemens ineft ori ardor , exolutio,
€ frigidi borroris inultus, aliquando 6s bilis vomitus, rormina,capitis grauitas, vertigo,pallor, fingultus , febris , firitus
€ anbelitus celer,color plumbeus, cr frigidus fudor. Morsin oru feptem, aut vt longiffime abfit, tertia die in bis qui non
feruantur, C maximi bis,qui à vipera famina funt icli:hec ille. Que onmia Nicandro accepta referri po[funt : fiquidem i py N TNCS
in tberiacu ita ad Latinum fen(um Jcribit.Hine luctum à vipera manantem viatores diuulgant:duos enim inflar nerui a- indicia.
eutos m [culi dentes in ore fuo virus eructantes,offentant : vipera ver femina (emper plures exerit perniciofo fuo orcin-
fultans. Atqui in carne ici facile latos dentes perpendas.Porrà vipere infliéla plaga fanies alias pinguedini fimilis , alias
eruenta,interdum fine vllo colore cofpicitur.Sed qua vlcu ipfum caro circumdat .germinans graui offert fefe tumore:inter-
dum rulens ,tumá, palam liuida cernitur:quandoque etiam aquo[um onus concipit.Frequentes preterea bulle ceu vacui
1o perignem tumores, perinde ac corpus ini fit ambuflumyin cute fupern ebulliunt ; illic fubinde putredimes circumcirca ac-
currüntyalie quidem [eorfum à vulnere,alie circa plagam veneno non difmilem mortem edentes,| A[pera itaque noxa,
vebementerque ignefcens totum corpus exedit:bic per guttur, atque collunz coeuntes fonitus, agminatim [Irepunt : quinet-
iam oculorum vertigine maret.Illicoque membris grauans imbecillitas, lumbis &hxietas venit: at in capite caligino[um ae
onus confiflit. Atqui laborans ille alias fiti aridum guttur [uum exiccat s apequeex vnguibus eum frigus tenet. Hyberna
autem niue exuberans grando,omnia membra degrauat. Crebrà etiam liliofos ventris (ui bumores expuit,toto copote pal-
lens,ac bumens circa membra (udor niuis tatu frigidiori ircumfunditur.Colorem interdum liuidi plumbi gerit , alias ob-
Jcurum, mox floribus fimilis efl eris:hactenus Nicander. Praffat igitur(vt Aetius autbor eft ) priujquam cruenta prodeat y; perarujà
vrina;allij plurimum deuorare, C vinum meracum copiofum libere , excitatis fubinde vomitibus, Efficacifimum eit mors rema
q ei remedium ef! allij efus, ac meracior vini potio, inquit Arcbigenes,adeb vt fiqus multum eius fuflineat vus, itemque ime- dia.
ripotum,nullo alio auxilio opus babeat.Conuenit item maximé Theriaca ex viperis fine dilatione pota , C vulneri illico
Juperpofita. Quin & ipfa vipera excoriata , capite C cauda ab[ciffis , interaneis omnibus reieclis,anguillarum modo co-
a, C à demorfis deuorata maximum ictus prefidium affert.Caput autem à viua amputatum , diligenter per volfellam
prebenfs rfuiqueimpof[itum eaparte adhuc calente,que ceruicem contigit venenum id mirifice extrabit. Condu-
cite diffeclam gallinam adbuc interné calentem mor[m imp idque alys pariter diffetis frequenter C afidué repe-
tere. Oportet etiam fcalpello per ambitum demov[um locum arcumcidere, Cr cucurbitulas (ubinde admouere. A cucurbi-
tulisfoliorum fraxini fuccus im potu exbibendus efe, cv expve[fa à fucco folia vulneri illinenda,eft enim valde efficax ad vi-
pararum morfus fraxinus arbor.Meliffophylli tem folia.c» [uccus tum ex vino potus.tum vulneri exterius illitus , euidens
«uxilizm confert,ettamfi iam moriatur eger. Awnt praterea,fi quis melanthij drachmas quatuor edat,non moriturum.
3o Similiter etiam metapbroditos berba efficax efl; Cr cancri fluuiales cum lacte triti, poti , & vulueri adbibiti.Magnificà
etiam profunt vane coa, c» in cibum fumpta c iufculum earum fubinde bibitum. Preflat c nafturtium plurimum e-
dere, vel tritum ex vino libere. Facit autem ad id mirifice tefludinis (anguis exiccatus C cum [ylue[fri cumimo potus, V-
tendum etiam omnibus communibus remedijs, (upra fepius relatis:quippe fug fuerit eadem tam feperepetere,
Maxime vero vtendum efl anchu[evadice, C beliotropio cum vino:dandus C bamatites lapi. Auxiliantur & rapbani
in dbo accepti, c deinde Vornitu reietli exhibita flatim à vomitu Andromachi Theriaca. Poff fcarificationem » € galli-
narum impofitionem, vulnus ex trifoli bituminofi decoclo calido,diu proluendi ac fouemdum efl nam fi pauco id tempoé —,
- fiat demorfi peius afficiuntur. Deinde porrum c? panem cum fale illini conuenit,aut allium cus aceto , aut ipfius exufti,
4ut fraxim cinerem,aut alium quemuis cum aceto, aut baflulevegie,aut fycomori folla cum pane:aut lauri tenellis folis, *
V colis cr cm oleo tritisintegatur locus aut caprimo flercore,priuquam claudatur.Caterum vt libro de tberica ad Pifonem
4o atttbor ed Galenus, nà modo e viperarum morfibusretrabitur veneni, appofito tantüm vt Aetius inquit, vipere capite, fed ^ uta
ipfa quaque vipera tota conta, c vulneri impofita.Cótra viperarum morju nirific medetur echi epotus fuccus, berba- cram d mé
que ipfa vulncri unpofita, vt [fuperius libro quarto prodidimwus illius Alcibij bifloriam v(ferentes , à quo echium Alcibiadis Diofc. e
um accepit doquidem planta hac(vt ipfe Diofiorides teflatur) facultatibus ade) prastantilutinfignitur,
modà à ferpentibus opituletur, (éd cos quoque qui antea biberint feriri non patia-
tur. Commendauit etiamnum aduerfus viperarum mor[us Diofcorides. [parfim in fuis de medica materia libri preter ea
qua boc capite retulitalia pre[lantifftma fimplicia medi amenta s p. exterius applicanda, partim libenda, vel com-
edenda, quorum nonnulla bic fabjciam.V ulneri igitur exterins illita conferumt,iuniperi, C. fraxini folia
exuta decocto incoClazerui farina vino macerata. [illa ex acero ferufacta: Cr fambuci rad
lixata:farmentitius cinis aceto fubattusali. lura, qu.
"
4
vt epota eitsradix ex vino,non percuffis
i i genitale exiccatum,tritum Gr porum, abend, dil :
fucens ferule medulla, aparime ,rubia radicis , C terrefratribuli fuccus z auxiliatur etitm arsnrm plaine à
T
4 l;
piflacia.
err
: i ; AMMODITEN vocant, cuius am,quod e orides,m hiftoriz,
tano fo pracadindf ina ctoqevoriomda dran Siam amodo, Tod —— ——À |
tribu Italia c» Ilyrie locis reperiuntur.prafertim in Gorifienfi comitati, Cr ap , P 4 *
inis eli y erqein qebdcopue ff ample c maxillis latioribu , quidque vitimo roftro fuperiori parte emi- F
6o nentiam quandam babeat, acuta verruce fimilem. Vail ramferane, qui erposzes eorumque yencniremtdio pref :
b. x vulgi appelant Afido del corno but eft 2[pidem erratum, Neque [ane nqpium mena comte S
Sm eet i m em eqe[ rim err eqq patr tds
dicun hb prada ferri fn uibem ver rael uein ii
piriem, appellas efl. Latinrenas tinm md mmditeperculos fona vr plurimum mors fequitur: T Ecce
eei ue Re En
"2 lunt qiéfemin car unum pert Cj fru gri
T
s
E
1022 And. Matthioli Comm.
min quidem à communibus remedijs, vtpote ab adfixis cucirbitulis.ircunci[à prius per ambitum vulneris ].
rioribus partibus artiffimis vinculis con[irictis:quin abfciffasdilatatad, latim fcalpello plaga.Propri? A60: C fupe.
1 : (G4. Proprie autem ei quyil; s.
tur mentba ex aqua mula potasca[toriumscafftas c artemifia fuccus eum aqua. Danda etiam in potu Therisge
Sepis ferz có Vitlneri eadem illinenda.V tendum c emplaflris attractorijs C [ubinde cataplamatasque ad nomas, fiue lera rend
fderado, — fiaconducunt, imponenda. Vipere praterea [inilis , vt quidam tradunt, ea etiam fera fuerit) quam $ E P Ayomiman,.
cuins biftoriam fuperius libro fecundo retulizzus , quanquam inibi Diofcorides Sepem lacerte generi affienatit , vade :
eam lacertam Chalcidicam à quibufdam vocari tradidit. Itaque cum varia [rt apud authores Sepis bifforia fecil us
cor,vt credam, Sepa reperiri non modo in lacertarum fed etiam in mortiferarum ferpentium,c viperarum; x
fane viderur afferere Nicander in sberiacis fuis. Siquidem cim inquit primo : Preterea nitalis, ci afper jos ee
Orhrys rubentes beflias profert cauaque vallis e falebrofa rupes, uemorofumá, promontorium, vbi fitibundus pend [y
Sepsscolore nunquam vno vifus, crc. baud dubi oftendit ferpentem, inm que feram fe vepre[entare , mon autem ls-
certam.Cum veró fecundo ait:Sepem iem corpore demiffoyexiguis haud diffimilem lacertis, declinabis , mulli dubium
quin eam defcripferit,quam Chaladicam lacertam vocant.Nicandro fubferibit Diofcorides , quippe qui etfi libro fecunda
earatione Sepa latim poft Lacertas reddiderit, quàd lacertis corpore, C forma fit fimilis, attamen libro quinto , Sepavip. —
varum generi adfcripfit, vbi de aceti mulfi viribus differens inquit. Acetum mulfum contra mor[um eius vipere,quam Sqa
yocant,bau[lum meconium;ixiamue auxilio ej? Aetius tauen eius Sepis tantim memitüt,que inter mortiferos ferpente, :
vel vipere genera recen(etur, bis verbis: Serpens,qui Seps appellatur , longitudine quidem duorum cubitorum Teperitur sex
erafo autem in tenuem abitzretl vero ac tardi proferpit.Caput babet latum,os acutum : vniuerfum autem corpumults—
allis notis refberum.Sed aliter de Sepis forma, magnitudine, C gre[fu tradidit Pau[anias,vt fuperins libro fecimdofunli-yy
$cpis morfus €0 adnotatum reliquimus. Cateritin ab ea percufris (vt tradit Aetius) [anguis é vulnere manifeffus excernitur,c» paulüpf Jd
figaa,& reme fanies graueolens, tumor, dolor foiiis efl fed affecta partes putrefacta dealbatur,Cr toti corpus vitiligini;que alpbotaj- :
dia. pellatur. fimili colore inficitur.Pili,ca pillique toto corpore defluunt,atque intra tres aut quatuor diesidli pereunt.Porric-
pem & bi (entiunt ex dflé vebus; qua in vipera d ceraflas C ammodite morfi relata funt.Exbibenda eft pratereapurme-
laca plurimain cibo, c vinum bibendum myrtites meracius.Conueniet item [Pougiam calido aceto inii RN
ponere, C ex butyro cum melle locum illinire,aut milium cum melle , aut paleas vnà cum terra , que ei ad bert exula
imponere, Hac Actius. Ex quib. facile conijei poteff , cit amba be fere? viperarum [int genere , ijs tuto antidotitanm-
nenum fuperari poffe,quibus vipereum frangitur, cr euincitur.Sed quoniam bac humana vita tam inimica vin
Aconig bi-4m admodum pernicio[am feram mibi in mentem veuocarunt,qua Grecis ideo ACONTIA appellatur, quod ita
ftor. morfus gitte modo in bominem profiliat,cim nibil de ea à Diofcoride memorie proditum fit, faiuerimá c hanc in. Italiangrii:jo
notz,& cura. ion alienum duxi deeius hiftoria ac veneni curatione ea boc loco comiemorare,qua ex probatis autboribus exit.
itaque defaribens Galenus libro de theriaca ad Pifonem,inquit. Acontias ferpens , vli fe multum extenderit ,e ài iua
quoddam corperibus infiliens.fic perimiz.Hac vt Aetius fcriptis tradidit, ferpens et duorum cultorum magnituli
fa autem era[fa in tenuem abeunte;colore viridi; prefertim iuxta ventrem, vt milis colore referat, yude ct
efl miliaris , appellatur. Aiunt banc fortiorem fieri , ciam milium floret. Porro vbi fe ad ledendum parat €
pfam,ac veluti iaculum vibratum corporibusinuolat,atque boc modo verberat. Ab huius merfu omnia; quad
funt. fequitur accidentia, atque etiam grauiorayadeà vt etiam putrefacliones, cr carnium deflaxus con[egu
uioritem mors (accedat, Ceteri remedia faniliter eadem,que ad vipera morum bis conducunt. Eft qui
vecentiores non obfcurus astbor,quod cim paflor quidam mifellu , fub cuiufdam avboris vmbra. eflate melia quim.
fomnum, caperet,cuims focij non procul oues pa[cebant ab Acontia,qua in arborem afienderat yita percu[u fuitin fima 4o
dios
flram mamillam,vt illico perierit : at foci) audito percuffionis fonitu,vifo ferpente, quem nouerant » fuper defunt pein 1]
repe] ping ; iti, aufugerunt.Confi mat boc Iulius Solinus cap. 3o. Polyhift bavelislanli —
arbores ubeunt, 2 quibus vi maxima turbinati penetrant animal, quodcunque obuium fortuna fecerit. nepritulee
uifimi ferpentis genus, vt quidam mihi retulerunt,iu quibu(dam Calairie, c» Siclie lods, vii ipfum inalaà fgitase-
stone, vernaculo nomine appellant. cour e
E sesdedptehés C ECILIAET AMPHISBANA CAP X
Qnis faprà di&tisin viperaeueniuntijs,quià czcilia nomine,&hisbena MM
demque fercauxiliantur:quare hocvenenum priuatam defcriptionem fortitum non*ít. ;neque
fum eft dignum,quodalio genere cóoprehendatur.De ijs autem mentionem hocloco!
fert remedijsad viperas fcriptis, percufsiabeisadiuuarifoleant. — : e
Amphisbz- WT gg defunt, qui faripferint,Amphibanam preter natura. inflitutum duobus cum capitibus gignio que. vmanque fr 4
eie IN i üpent fieriqueob idputent,vt fera in vtvanque partem vepat. Quod ramen fallu
admodum c» volatilium.. Siquidem eflex vno tanti ouo duobus vitellreferto phi" T
1 qu. í des:atque etiam lacerta vifa fuut aliquamb VIOPi so sp
er]
libro, c» iapitetertia deg ; liam , ficinquiens : Monffra var admodum fiunt in joa figo Pom
Monftrain a- fed crebrius in ijs quorum pattus eff numerofus , C» pracipue in auium genere potifimumque: Pera fr antis
alteri eft quotmodo interdum frudlus arborum complures. Quod i vitella diffinguuntur membrana ani
fime vlla fapermacua parte generantur. Sed fi vitella continuantur , nec vlla intet da nir exiit
liex ijs monftrifici prodeunt , corpore , &* capite vno,cruribus quaternis, alis totidem : quomutr bm abu idem m ?!
generantur , Cr prius: ( vitellum enim cibo ys eft ) pars autem inferior poffca inflituitur Da quoque gna b 4
farenquefapptlitatur. Lam ferens eriam lieprvifia ef videica eadem de caue ndm A emos
»
Inlib. Sextum Diofcoridis. 1023
multa numero dec Ariftoteles. Que fané mibi facil perfuztdent; vt credam , omnino falfum effe , quód Ampbisbena ex
faigeneri n atura biceps perpetuo na[catur. Verim quandoquidem boc ferentis genus terrefrinm lumibricorum medo y-
trifg, extremitatibuscapite fcilicet, Cw catida, acuminatis gignitur, adeo vt difficili poffit capta à caida difcerni,exiffi-
mauere quidam bane feram duobus conflare capitibus.Proinde Aetius lib. 3.6ap.21. fcribit,
Sgtalam( bancs Caecilium
interpretantur) Amphübenam animalia effe inter fe fimilia. Non enim, inquit , ex rafis in caudam tenuem abeunt.
fed equalis craffitudinis in yniuer[um exiflunt , vt neque cognofcant videntes ea , iuxta vtram partem caput aut d.
Jint fita. Quod equidem tum in terrenis C» alui tineis,tum im erucis quibu/dam , tum ctiam im birudinilus cenfpidtur.
Differt autem;vt idem tradit,amphisbena à [cytala,quid illa ex vtr«queparte progrediatur, vnde à Graci illi nomen in-
ditum eff-Galenus porrà libro detheriaca adPifonem, Amphisbenam licipitem ejfe exiffimat (fi tamen liber i «djcriptititis
10 non eft )vt bec verbaque in eo lceuntur,apert? oflendunt.Amphisbena(e]l autem animal biceps, quemadmodum [ane C»
nauigia vtrinqueproram babentia,cui natura ex fuperfluo fubfTantie bina capita eff Largita)boc inquam animal, aint,
Jimulier grauda fupergreffa fuerit,malà abortum facit:hac ille. Ceterim , vt ipfe Aetius Jeriptum reliquit , ab vtraque
slemorfis contingit morfum obféurum effe, ac vix apparere, veluti (unt mu[carum iGus:quapropter etiamfi mordcant, non
enecant tamen, fed inflammationem excitant, vt apum C» ve[parum [limulus. Quare transferantur ad bos quoque, que
de illis funt relata, verum facultateintenfiore.Ex bis etiam Aetsj verbis conüci pote[I, cum borum animalium ictus 4dmo-
dum tenuis, C obfcurus fit, Amphisbene caput ineffe terrenis vermibus, vel alui tineis perfimile,sc proinde adeà etiam cau
de emulum;vt alterum ab altera non nifi difficile difcerni poffit. Ceciliam autem Hetrufi vulgà appellant Lucignola.
Ampbisbene corium, attbore Nicandro,oleaffri baculo circumueffitum,fi nanibue frigore torpentibus tradetur , calorem.
ao latim adfert,articulorumá, nexus di[foluit.
Aptiyac ; DRYINVYS. CAP.X
LIX
Dryino morfis puftulz,moleftique dolores incidunt, prefertim quà diluta faniei emiffarium fabeft:
quinétiam erofio;tórminaque confequuntur. Ab eo ictis conaenit ariftolochia cum vino pota, tri-
folium herba, radix haftula regize fimiliter affumpta , & fructus ex omni glandiferarum arborum genere
& tuíz ilicis radices, & illit parti iéz auxiliantur,
ik D Ryinis vt in theriacis tefLetüm veliquit Nicander, im quércubus latebras pavat, aut alicubi im concauis fagis in moh-
tibus ver[atur. Appellant enim alio nomine etiam bydrum, fed c alij chelydrum;qui relicti
repente
Ampli:be-
nà biceps nó
cit.
Vtritfa; mor
fus figna, &
curatio,
Dryini hifto-
ria,& eiusi-
&usnotz ex
tura idoneo lacu yenatu intevcipit in pratis molurides, C ranas. Hic fi a myope mu[ca illa queuis anim.
Ed aae :
petatur ,in[uetum illum impetum fauj
Candet tergo,caput illi equale, adeoque bydro irnile: gratis autem fuetor à corpore eis euaporat. Quem.
incuria, nec non abra[a cori pre[eomina fub teretibus ferramenti circa bumentes equorum extuuias, C pelles bument. Si
quempiam is velin talumsvel pedi plantam percufJerit, à corpore icti ominis difficilis odor Jpar[us fertur , atque circa i-
Gum niger in acutum fivgit 1nor,mentemq is angor, C triflitia, quibus detinetur , obfcurant.. Species niriia
fomber d, [^ hi
4.
ritur,tota crura adm 7
" ditentur.Si autem quis aggrediatur eum perimere, olfactu adeb mulilari aiunt,vt
exiflimet;nec alterius p i queat fentire:badh 1
bulain quercum raduibus habet,atque adeb fetidus eff, vt etiamfi quis eum mon
i Wisi oo E icone ati Ru ipee
tem : 3
$o tiuntur, bis tumovinfurgit nigricans, dol bemens,nome,delirium corp ifi -: fie citur aato-
mino fimplex, vrine fuppreftostremar,imterceptio vocis [huporfciffura, c» martifiatio per a
jam intereunt.Porrà & bi quod, ex às, que in vip Tus dicha funt,opem fenti Vicini nimi c
xta confequentium acceffionum proportionem adhibiti.
Aludjestihiis ^ HAMORRHOVS ETDIPSAS
ONE E ur
Bhaniorrhooictis vehementescruciatus accidunt, qui angufla, contractaque corpora ex contíniió
dolore reddunt.Ex plaga copiofus fudor cfiluir& quacunq; parte corporis cicatrix vlla fuerit,ea an-
ie € manat. Excrementa per aluum
inem extufsiunt, & in vomitiones effufifinc remedio commoriuntur. Quos verà «m percufsit,
folutus ac non conftrictus tumor premit, fitisque víqueeó pertinax , vt fatiari non po
4,
fanguisin globo coit. A pulmone
fitim relabuntur:pro.
intercapedine excruciet: & fi potum pleno ore affatim trahant, illico in
inde toto habitu fimiles funtijs , qui antea potus nihil hauferint : quare propter continuam fitim
insit. & caufon ; aut dipfas fexta zmorrhoi, iis fadisque morfüs velüt immedicabilcs, à
- pleriíc i deplorati relinquebantur , efi
" e m : rima Promos shckin ftdrificaliólie vd
iaribus contra dipfadem remedijs cgea-
vítionem facere, & í11o-
im amputati it : confequenter quam acerrima cataplafmata admo-
€us patiatur, extre: à : in s. Necme fügit, acrescibos maxim à falümentis, viles ile. Me
ucie; de quibus (xp
Rnut — yes
robur celeri faltu alit. ftrudo bi in imo ceffite cubili,
admodum. 4
Hàmorrhoi
permiciofus
itus, & hifto,
Hieniorrhoi
morfus nóte,
& curatio.
Dipfadis hi
ftoria,mor(us
feoniceni
error,
1024. And. Matthioli Comm.
£z potiones, & lauacra profünt quz fübinde interiecto breui fpatio affümei :
a4 » enda fütt,prigei Lx
genus emerferit, quo sel erümpetite opem ferre non poteit vila medici pli: 1s Priquitm morbi
eadem profünt.Intüper qu&in commune opitulantur,vt fcarificationes,vítioncs acresdi haemorthoiiis
& quz nuncindipfade definiuimus. Quinctiam decocta vitis folia,& cum melle pe Pimeraci oru
Aémorrbous , & Hainorrbois,authore Galeto in libro detheriaca ad bj one fuis ipfory; "
À ECT $ À 2 orn ini f
à mimibu perniciem inferunt quippe percufi. anguine per os , Cr nares, durs ed efi Arie fimile h-
Theriacis cecinit Nicander ) petrofas vias affiduo incolit,afperum, fupinum, ci modic? pendey, vi " iei Pod
: Witrs v.
ri contingit.Dentes preterea excidunt, Cr ginciwe putrefiunt.Horum porrb curam facere oportet, primum quidas, fegri-
2i erüptioni obluctando ac vefiflendo ijs nedicamentit, qua aptà [anguinem fifferepo[funt,deind BE c od
Jimilimi efl ens qui hodie per Italia vagatur, longe magis decipere poffe, qua fecerint Matfi illi antiqui, quippemi
in
hi
E
€
ES
B
bou
E:
zH
E
&
E
E
g
N
EI
S
3
E
E:
s
*
&
&
Ly
8
8.
: &
E
S
T
É
MM laa i
b-J
E3
ES
E
KE
E
USO
N
ES
ES
*
E
3
2
E
2
*
B
ES
EH
5
Lj
8
n
S-
3
Hd
3
&
E
T
E
3
*
&
t
$
H
PUTM.EUSO.
tor Leoniceni viri alioquin eruditifimi, qui Dipfadem putauit corpariefarma nulli motis à spera diuerfem ef NU
loritateni in bane opiniotiem venerit, in ead, perfüüterit. dus e ps
YA 005 NATRIX CABiÍL
A? Natrice demorfis.vlcus dilatatur, & liuidum,ac ingens euadit. Sunicsereomul Rt Rn
olens,non fecusatquc ijs qua ferpant vlceribus, expuitur. Siergo moríum natrixadeglIbP i
ie rm RE
^
A a
"A
0T CRNM
Inlib.Sextum Diofcoridis. Ioa
putim contrita; & hordei farina cum aqua, & melle colliquata.. Bibuntur etiam binz ariftolochiz dra.
chmz in potione poícz cyathis duobus, deinceps martubij fuccus , vel decoctum alterius cum vino : fa-
uus recens datur in aceto. :fa-
Tdrus anguisin aquisplerunque degit,à quibus nomen fibi vendicauit. Sunt C qui Natri ii ifiue-
H vocent. Hic Jf relictis aquis, terras in babitet,logé nocentior euadit, vocaturá, Ses Clefs Dot purs V. i dyi- ^. Shed
uo, qui vt. fuperius diximus) Nicandro bydrus etiam appellatur.Siquidesn ip[e de Hydro,cuius munc bijforiam , morfus di--
farimina,& remedia profequimur,differuit fub Cherfydri nomme in theriaass fic carmine in profam verfo ferien, Agei-
taque Cherfydri, qui afpidi conformis eft; figuram equalem recita.Sed plagam eius malefica,Cr pefima fané frgna fe oH
tur.Tota cutis circa carnem arida, abominalilis expa[fa ab internis partibus, bumentem ictum [atis cerro mis "-
tredine fatbifcens. Quinetiam dolores immenfi ignefcentes,bominem tandem interimunt mox etiam per membra hia
finguniuryalie ex alia parte inuicem turbantes egrum.Atqui cberfydrus iam antea in vuido,[eu parum aque babeni la-
cujirrecialiabilem canis iram adfert.Enimuero vli fole aqua exiccata fuerit adeod, ariditas in fundo extiterit lacus, tum
. hic ferpensin terra fefe continet, fqualidus, c deformis in fole tetrum corpus fuum refocillans:in (emitis autem li 4 i
faa affhando fitibundus fulcos exedit:bacille.Cher[ydri quog, meminit Aetius lib.13.cap.3 5. bis verbis Serpens bic deir Mueg. -
appellationem inde babet, quid in principio quidem in aquofis degit locis, Cr bydrus appellatur ab ipfis aquis, boc efl natrix & mid. T
poftea vero ficcos incolit locos, Grex compofitione locorum,cher[ydri,id eff natricis terrefHs, nomen inuenit.1n bumedlis qui-
dein locis, ex humido victu ex[atiatus, non purum venenum babet:cium autem terreflris fit mocentius id acquirit. CUe-
rum forma , paruam terreftrem a[pidem vefert preterquam quid ceruicem non ita latam babet:boc enim infigne fo-
20 [ui afpides pra bis habent. Qui igirtr ab boc moi[i [unt eis communiter eadem accidunt, que in aliorum ferpentium mor-
fisveluti eff tumor, continuus dolor ardens, liuidus locus, feculentus, vertigo oculorumyexolutio, vornitus biliofus,ac fa-
tidie. Proprie autem motus totius corporis inordinatus,vt C per ventrem quadam inordinati ferantur :mors autcmintra
tres dies.Porrà ex hil dijs etiam hi opem ferunt; C ex tberiacis antidotis.Pritiatim ver coni cupref't drach-
maii vnam, c» myrti baccarum itidem vnam,terito,C cum melle ro[aceo,aut vino mulfo in potu exbibeto.. Iuxta verà
affetum locit calcem viuam, C? [imilia,cum oleo imponito. ,
x
o
MP tont ?
TURA aie CENCHRVS CAP. LII
*
^
i Qi morfüm;qui vipetino i&ui fimilis eft;putridum vlcus fequitur:carnes antea, vt in aqua inter
r cutem; prztumida de dne Cc ua veterno prcísi fomnos pti or c coca
osiccinore, inteftino ieiuno;coloq; confli&ari author eft:quippe diffc&tis ipfis , omnes ferà partes cor- -
rupta reperiuntur. Morlis Ácenchro auxiliatur lactucz fructus cum lini femine illitus , & fatureia trita, &
fylueltris ruta,& ferp lum , cum duabus haftulz regiz drachmis , & tribus vini cyathis , aut ariftolochise
radix,item cardamomum,& gentiana. d x
( ; Vamyuis Aetius appellauit Cenchrum ammoditen , e» Acontiam cenchriten , non tamen propterea cenfendum c :
Cencbrum,de quo bic differit Diofcorid diten,aut acontiam effe:quod bic mullam cum illis a cognatio r ed ye
"40 nem;nec üinilitudinem.Ea autem de caufa Cenchrus dictus efl. quód maculis per quam minimis ( vt Lucanus eft author )
milij magnitudine, C calore, vniuer um eius corpus re[per fum appareat. Auicenna cencbrum famofum appellat.
Kedgi- CERASTES. —— CAP. LIIL
— AA Cestepercifislocusartolliar, com duríiapaftlofus, plaga nies paidluin tod AA
pallidior-fed toto concretu varicofusi fcicgenitale intenditur, mens labat, & oculi ERAS
go exoritur:denique ri ote neruorum diftenti commoriuntur.Si ceraftes percufferit;cita parti u-
tio fuffragatur ; quare fine mora ictam partem amputare , aut ícalpro confeftim ircun Mec digi
golliaproléquioportet. Vrentíainfuper rcliquis admouenda-quidemvirus hocteneno bafliciimi
leet. ; Tj : ; : ded ar
b flimonio,in Aphrica duobus in capi ibus cochh inflar Cerstz mor
(ns a quibus cbalte buceff rmiri summ inuenerunt. Horum marfuslebalu] peleccent re t fas exitialis
feoridss inquit )demor[um membrum fIatim à veliqu corpore abiindatur, amputeturque , aut faltem illico omnis caro, &auzilia,
circuncidatur.Immanis hac fera(vt refert Aetius ) cubitali eff ongitudinis,longif'ima duo-
dos rire rin feb (0 capite duas , cornuum fimi-
lirudine:partes verà circa ventrem ex ordine fquamisalfita unt, quapropter in ferpendo (ommum fibilo fimilem edit , per
, quidem gemina
6o obliquum autem ,non reda proreptat. Iulius Solia m. 1 ; :
Polybflor.quarum oflentatione velut efca illice folicitatas aues perimunt. Namreliqua corperi de
fimilitudine infavgit; Cr famies profrust Yun oore» AL yx os A
alias fieri con[ueuit. Reliqua item» qua m vipera mor[u dida funt,etiam bu | ntum inten) beme Vt
; E Nd do. Mi S dro facte Ri Remedia tem idem, q erfis a vipera conferunt: bec Aetiu.
plurimum vero v(quea jupery
*
Ritt o4 0 4e
m C mos
1626 And. Matthioli Comm.
A'ezie ASPIS, CATP-ILIX
B Afpideictisvulnus exiguum prorfus, quafi ab adacta acu citra tumorem confpicitur:faneuis eg
usille quidem, fed ater diftillat : caligo velox oculos obnubit: labor in totum cor "A mi M d
mnino leuis, & non fine voluptate confequitur. Ideo Nicander perpulchre cecinit. ANS e " Plo.
labore virés,atque difcolor:mediocris ftomachi doloratficit:frons perpetuó reuellitur ge t Ee »ique
fcunt; quafi fine fenfüin fomno vacillent:hos mors tollinad dici trientem non dilata:Czterüm TM
afpide fetiuntur,qua de cerafte fcripta fünt;auxilia dari debent.Nam venenum hoc, quemado
filifci;aut (anguis bubulus, celerrime in arterijs (àneuinem cogit. me
Afpidis perni ud.
ciofus i&us, R Eperio aptid eos authores,qui animali bifforias tradunt;tria Afpidum genera conflitui c vnümquodue vli la. s
&generatria A pip ep morfu comprebenderit,celerrimé mortem inferre: quippetanta eft carum veneni vis in iiid fecti
Tariff feruentur,qui ab ei percufit fuerimt.De bis fcribens Galenus libro de theriaca ad Pifonem fic inque aja
. — montinata pty4s collum ex porrigens, fati metita longitudinem, perinde ac fi tuncvationalisfera facla effet , venenum
? folerter corporibus in[puit.Harum itaque ferarum vna( fiquidem tria funt Affidum genera; ptyas ditla,cberfea , c» ciel.
à donia reginam ferunt Cleopatramscium vellet ciffodes latere ffatimsc citra füfbicionem mortem fibi concitiffe Hac ile,
v qui fabinde pluribus bifloriam enarrauit tan inuicli animi buitifce moribunde regina. Ceteri chelidomiz YOGétam,d
Afpidum hi. taminis fibi contparaffe volunt, quid birundinsim modo dorfo nigrieet, C candicet aluo : quemadmodum c ptyas alters 5
flor.ictus no- dicitur,qubd in bominem expuat,cher [aa vero ita dicta eff quid im mediterraneis [emper degat.. Harum omnium memi
tnEcura. — git Aetius lib.13.c4p-2o.fic inquiens: Afpidum apud ferarum [criptores tres fJecies reperiuntur : quadam enim exei tege.28.—
fires appellantur:quedam verà chelidonie, que circa fluniorum vipas , prafertitn Nili , latibula babent yalia ver) Yi
nominantar.Terreflres quidem igitur maiores funt; C quandoque vfque ad quinque cubitorum longitudinem reperum.
zar. Maxime verà ptyades,cimereo funt colore, viridique c ad attri coloveminclinante. Terreffres verb vt plurimim c ii :
cnerci ant coloris, quanquam e fubuirides reperiamtur.Caterim accefiones,c» figna communia funt in his; quos alfides
anomorderunt :yulsera enim in demorfo loco, veluti ab acu punta ineniuntur:bina quidem ex maris morfü »ex famille
gero quatuor citra magntim dolorem, à quibus uibil effluit, tiifi violentum animal fit, quod morfum inflixit. Corfigitr.
autem ftupor;pallor fronti vefiigeratiosaffidui biatus,palpebrarum nittationes,colli inclinatio,capitis eratit. "
€» collapfio in fommum profundum, ad finem veryconuulfro. Mors autem in tribus ad [ummum borisex d
quiturin chelidonie vero itu prefentifiima «def. Porrà bis,qui a ptyade confpuuntur , caligo oculorum [uccedit,é atl
dolor faciei tumor,ac auditus corruptio:tardius autem mors cüfequitur. Auxilium autem ab [pide morfís ferum&eyu- yo
- fert quos ptyas motordit,ex acerrimi aceti potu:dandum autem efPquoufque aceti qualitatem circa dextrampun- ^
- diorum partem pevceptent:bepar enim in morfis ab affide primum aiunt fenfu priuari. Ceterim ad prenotionem,anvi-
Gurus fit percuffus centaurium cum vino tritum bibendum prabent: fiquidem enim euomet pharmacum,morietar fn,
iuct. Quo vero veneni in corpus diffributi vis prob? euomatur, allia trita cum zytbo exhibenda funt donec naufealundu
reddatur male affectussaut opopanax cum vino diluto detur. c confefHim euocet. Numius autem inquit z Origattum viti»
deisaut aridam pro egri viribus cum vino dato.Pofl vomirum autidotà i beriacis vtendum, c communibus remedispre-
di&is.Vtiliter autem ad plagam imponuntur poft cucurbitarum adbibitionemy c" fcarifiationem Wi cn ya
€ modico opio.Rutex autem fi catapla[imatis modo imponatur nibil lodetur.Prater opinionem vero auxiliatur. Thei-
cetum plage impofitastum pota.Pro[unt autem C7 affidua excitationes cum euulfionibus, c plagis , c» vninerfi arp
motus, C aqua marina calida pro fomento a[per[ashactenus de afpidibus Aetius.Effuaciffimum porro, c omnium, quam-4e
tum equidem expertus [um,pre[lantifmum antidotum contra veuenofum ictum a[pidum,quas furdas dicunt , quei. —
talia pluribus in locis reperiuntur est noftra quinta effentia;ex aqua vita; c antidoto noftro confecta. Quippe cim tenti. —
um admodum fit partium,iclu octli in vniuerfum corpus diffunditur venas, ci arterias confeflim permeans. Vndeprobi-
bet,ne fanguis c fpiritus in vafis reffigerati cogantur:atque auclo calore innato, veneni vim arcet potentifimt , idqueft-—
gerat áitiffunc. í $ tire de
Bas Qisat- BÁSILISCV&, ... CARLV
ER in libio , quem de medicaminibus,& venenis condidit, de vocato bafilifco fcit? ftarcfart
A — Cm bafilifcus momorderit, vulnusadauri colorem efflauefcit. Itaque in plurimis; qua virus cic í
(c habent. Ad báfilifci morfümi, vt ídem Erafiftratus author eft,auxiliatur caftonj f^
lantur,comites nota itaíc
drachma in vino potazitem papaueris fuccus.Ictuum remedia ita fe habent. 1
X.
^ Baftiifci ania Vltiplex variad, eff apudferarum fcriptores Bafilifca hifloria,quem Latini Regulam vocant.Sunt enim gui ritum
bitona 2M, rcp crniciei animal effe Bafilifeum. vt folo oclori intuitu alij fibilo anti, alij halitu, ali verà ma s
; —Oflatim unterimat. Nec defunt qus valgi opinionem fecttiex antiqui gallzouo banc [ewfümam feram naf empto
* bacitaque lifforia varietate ac inconftantia.facile adducor ;vt eredam,plerosque biflariam Bafilifasvt; abularem. - :
pfe Md quod etiam probe Diofcorides fenfife, at qe adc moffro iudicio adftpulari viderur. siquidemitneum a vnm
" feretur; ErafifIratum citauit,autboremque bifioria buius fecit. Bafilifc meminit Galenus libro detheriaia pone ;
(fi anreu liber ille inter legitimos cenfezur vbi fie inquit: Bafilifeus bellua fubflaua, cr triplici (frontis - unita, im Wien
tummodo confjetius , cj quanda fibilaz audits , videntes fe , ce audientes necat. : atque fiqu aliud animal ilumer
iam mortuum attingit, [Latim moritur. Hinc aumt omne aliud reptilium genu canere, ne Bafilio vimm. wis
veró id.cap 1 de fimp medic facultatibussdem contra Xenocratem feribens, non omnino | apebuE comprobare poH
detur fic itiquiens.Nam eliam [eu feram vegiamquam votamt Bagy) asi» bnploy ne Videre q cer
git: fi vera fant qua deilla referunt, periculofum etiam eff vel prope accedere ad hoc pur BS
tanta veneni acuitate Cr immanitate pollere ait,vt quamuis magnitudine dodrantalem non excedat — cd
tes temen omnesetiam ingentes,fuo duntaxat halitu extitnguat,adeü vt virga quod, longinquo contatius, : nangenit
conficiat.Scribit Iulius Solitius,vires ne defunclo quidem Bafílifco deeffe,ead, propter eius emptar o: "A d
mis apo foflertios vt adem Apollinis manu infigné, nec aranea intexerét nec alites inuolarét, cadauere eim et " fen.
&
Inlib.Sextum Diofcoridis. 1027
fufenfo, Ce ibidem collocato. Huius item borrendifüme fera hiftoriam tradidit Plin. lib.3.c4p.21.vbi ita fcriptum reliquit.
Apnd He[perios Aethiopas fonsefl Nigris , vt plerique exiflimauere , Nili caput , v argumenta, qua diximus,perfuadent,
Iuxta bunc fera appellatur Catoblepas , modica alioquin , ceteri[g, mem brisiners , caput tantum pregraue «gré ferens: C obpleyas.
id dewctum femper in terram. Alias internecio bumani generis , omnibus , qui oculos eius videre,confe[tim expi lui, x
Eadem 6 Bafilifa ferpentis eff vis.Cyrenaica bunc generat prouincia, duodecim non amplius digitorum magnitudine, ca-
didain capite macula, vt quodam diademate infigni.Sibilo omnes fugat ferpentes:nec flexu multiplici, nec vt reliqiuescor-
pusimpellit, fed celfus C erectus in medio incedens. Necat frutices non contactos modà, verum c» afflatos : exurit herbas,
rumpit faxa. Talis vis malo eft, Creditum quondam ex equo occifo ba[la,* per cam fubeunte vi mon equitem modo, fed
equum quoque abfumptum.Huic tali monffro ( fape enim enectum concupiuere reges videre) muftelarum viris exitio eft:
1O adeb nature nibil placuit effe fimepari.Iniiciunt eas cauernis, facile cognitis fola tbe. Necant ille fimül odove,moriuntur.-
que, C nature pugnam conficiunt. Hec de bafilifro Plinius. Quem tamen plura cum aliis fabulo[a narra[fc putatis. s. Cobul
Nani fj tantüm oculorum intuitu,fibilo aut balitu bominem interficit,mon equidem video, quomedo fadum fit, yt y qui lion a " "n
ipfum viderunt ,ein[que faciem adnotarunt , ex quorum poftea relatione buius feré bifforiam pleri, defcripferunt, imnco- hitoria.
lumes euaferint:prefertim cin t paruum fit animal,vt wifi 6 propinquo loco con[pici poffit. 41q; adeb binc mibi impofii-
ile videtur,quin ipfe afpicientes non viderit, cum (vt Plinius refert)non multiplici flexu incedat, vt relique fera,fed cel
fus, & ereitus : vel quod ex infeido circumflante aeve , qui viderunt nan perierint. Ceterum cium Erafifiratus bis fabulis
nullam fortaffe fidem adhiberet,certoq, (cret Bafilifcum mor[u tantum, vt alie fere, bomines interimere, eius duntaxat
morfus curationem ifHtuit.Verum quandoquidem buiufce venenivis adeà vebemens, Cr immanis exiflit, vt expugnari
non poft, non cft cur plura bic referam.quam ex Erafiffrato memoria prodidit Diofcorides. Quem ducem c
autboren fecuti, vt ipfe fuu de medica materia libris boc fexto finem impofuit ita nos noftris in cos
ii quorad. noftram ó, rei medice :fIudioforum vtilitatem confiri-
pfimus,iam extremam manum imponemus.Non obliti immen[as gratias agere
DEO optimo maximo, cui Cr omnia accepta referimus, C bo-
norem ac gloriam tribuimus fempiternam .
LIBRI SEXTI ET. VLTIMt? FINIS.
Rrrr 5
DERA TIONE
E Qu
ERZGONIS:
Et quomodo genuini odores in ipfis |
aquis conferuari pofsint.
ONE DISTIM
LANDI AQVAS EX OMNIBVS
|OPLANTIS, ET QVOMODO GENVINI ^ 7
FEN "
odores in ipfis aquis conferuati poffint. Tas
1 í i &
L; J/ ^ z F3
MiRIsCORVM medicorum nemo fuit, qui quiequam ad pofteritatem t BS
P ranfmififfet de cte
$ eliciendi aquas ftillatitias ex plantis,velaliis quibufvis vecetabilibu : Mss ies
a (uas ex dilutis yeldecoctis d curándos pe ra ickserdi Pd : rmi * s m
NB A7 rum nulla habita mentione.Innentum hócnouüm eft, referuntQ; quidam allie
lnentiait] cis profellores : alij ad Medicum quendam, qui (vt narrant) rerum experimentaadmog,
diligenter inueftigans,dum forte fortuna Betam decoct& &adhuc calentem,in ftanncam m. odum
deret,alteram fimilem patinam fuperponeret,ne ftatim refrigefceretolus:id vbi füb ederi te de E
füm detegeret, videretq; faperiorem patinam aqueo liquore;ipfoque copiofo adeo sefüdantem Fevadrg
quaque plurima excurrerent gutta, qua oleris iarh coctitum odorem, tum faporem refipiebant illit
artem à natura edoétus, inftrumentum excogitauit plumbeum, campanzroftratz(imile;sdcontege ——
dumazneum vas,plantarum plen um,füper fornace conftirutum, vt hinc claras limpidafque conem
tur aquas:id quodilli felici ffimé ceffit.Elegitautem ille plumbeas hafce campanas,quód certà Kun
bum ob füam,quam poflidet, frigiditatem, afcendentem 2 plantis ab igne calefactis vaporem ie:
facile in aquam vertere poile-Et re&té quidem, cüm e nullo alterius merallijaur matericealembico di
pibfaeducaturaqua;vt é plumbeo. Id cüm deinde contemplarenturalij, nouum modum excogigi
quo vno tantum igne, & vria tantum fornace, plura cócalefacerent vafa, fingula fingulis plicat
bicis contecta,vt minore fümptu ac labore copiofas adipifcerentur aquas.Quamobrem fornacm,in
imaginem primoloco dabimus, (ibi fbricarunt.Czterüm cum non defint; qui femper meliorziments ;s
addere fatagunt;przfertim Chymiftice facultatis Magiftri, ij cum viderent eiufmodi aquas pies.
lembicis paratas,füuarum plantarum odores, faporeà; haudquaquam refipere , fed potius fumum olere,
&caduftionisnidorem,& quz ex iati aci plantis fierent, necarnarorisaliquid, necacredinis, ftd
dulcedinis non parum guftantibus reddere, aliud ad deftillandas é plantisaquas inueneruntinftrumen-- r
tum , quod Veficam appellauere quo paffim vtüntur ij, qui &vini , aut cereuifiz fecibus Aquamvitedi-
fillant,herbis vnà cum communis aquz nón inediocri quantitate, in vas e neum coniectis, vtexfornad
ipfius imagine quifpiam videre poterit. Sed concinniorem modum poftremi repererunt, quieiufm
diaquasin feruentis aqua Balneo(quod Mariz vocant) aut fuper vapotibus extrahunt,fiquidem conftat
easaquas elfe multó przftantiores;quód fuarum plantarum tui odorem,tum faporéegregiéretineam,
Euenit fané hoc, quoniam balneá calentis aquz;füaipfius humiditate; partes tenuiores retinet cóferuat, 49
accuftodit,quo fi; vt ez non refoluantur fuisin plantisjquemadmodum in iisque lignorum,autcarbo-
num violento igne exuruntur.Q uapropter inceraquas;qua balnei calentis vi deftillantur, & qua plum-
beis inftrumentis extrahuntur, tanta deprehenditur differentia, quanta inter vinum &aquam. Quippe
qua fiuntin balneo aqua bulliétis,aut m ipfius vapore,vitreis roftratis organis ad id muneris parans,
vt poftea oftendemus,ez ab herbis & floribus, à quibus manant nec fapore (v: paulo ante diximus, ncc
odore difcrepant.Quin non folum proprias plantarum qualitates fecum trahunt, fed & tam limpide &
fincerz proueniunt,vt ne tantillum quidé fumi,veladuftionis nidorem refipiant.Contrà veró nunquam
vel vaillim é guftaueris aquas é plumbeis Alembicis refultantes, quin tibi famidum quoddaminore^ ——
linquant. Quz res non modó güftantibus , bibentibufve praefertim zeris , qui ceteris morofioresem^ —
effe folent, naufeam mouent, & molcftiam afferunt, fed plurimum noxa pectori, ventriculo, ia i
nori,vifceribufq; omnibus ingerunt, quódà merallicis vafculis; quibus deriuantur, malam quali pU
eliciant,& in fe ipfas contrahant.Patet hoc manifeftiffime in Abfinthij aqua; exAlembico plumbeopm- —
fe&ta,nam eam dulcem effe conftat,non amaram.1d quodà plumbeis inftrumentisquibus con iir(t o
"diuturna docet experientia) euenire certum eft.Et non folüm in Abfinthij aqua,fed ctiamalteriusc "
vis plant temperamento calido , & fapore acri praditz. Siquidem ciim lumbeus Alembicus hoiuíce-
modi herbarum vaporibus tum a&u, cum potétia excalfacientibus füperficietenus afficiatur; mut $3
turve, fit quidem , vt fuperficies ip(a iraaffectain ceruffam tenuiffimam vertatur, qu deindeaqusi — —
commifcens,illis dulcedinem addit. Atque id videre eft in albo talium aquarum fedimine; p " E
aquz per plumbeum Alembicum recés paratum meauerint. Nam vas, quod diuin hocopere Mc ó
ei otduda circamquaque quadam veluti gypfea crufta,non ita facile à vaporibus deraditur, &in
fam vertitur, Nulli autem mirum cffe debet, fiabacri plantarum vapore plumbi faperficies in
fam mutetur, càm cerulfa ipfa (vt Diofc. eft author) paretur laminis plumbeis, fuperaceti vapor
penfis,& füper craticula exarundinibus parata extenfis. Quod quidem iis non accidit; qua 4
vitreis organis,calentisaquz balneo conficiuntur,nam ez üfficienteramarefcere,aut fauces ape
mordicare,(i fiant examaris,aut acerrimis plantis,aperti(fime fentiuntur.Prererea caret :
à vitreis Alembicis, vnde gutratim fluant; nullam adfcititiam qualitatem niente pie
inftrumento,quod Veficamappellant;ftanno circumlito, longé meliores ha , qur
beis roftratis campanis euocantur.Quód ignis fornacis herbas in aquaferuefcenres,nec diu
mido nidore inficere queat. Attamen scc integras herbarum vires retinent; obaque eo iftione
IT
1o
PI
diftillandi aquas.
miítionem,quz illas faffocat & hebetat.Quamobrem aquisillis palma danda,quz in Balneo Mariz,aut
fuper cius vapore parantur, & prafertim qua fiunt ex herbis facultate calidis.Et liac de modis diítillan-
datum aquarum,à plantis, & plantarum floribus,in vniuer(am dixilTe fafficiar. Peculiari enim infcrius
deicribentur,vbi fornacum, & inftrumentorum imagines appictas dabimus. autem ad aquarum
ftillatitiarum vires fpectat,fciendum eft;iifdem eas pollere viribus,quibus & herba, orefve,à quibus e-
liciuntur,preditz funt,verüm non adco rarftantibus, quippe quàdin diftillando non modicum fubfti..
tiz deperdatur, & in auram euolet, quo fit,vt non defint Medici , qui deco&is potius vtantur. Siquidem
exguítu olfa&uque apertiffime conttat long? plus virium in his contineri, quàm in aquis ftillatitiis, V e-
ràm quia decocta zgris non zqué placere folent, vtaquz ipíz diftillatz,ideo hae potius, quàm ill: eligc.-
dz,vbi zgrotis noftris gratiora poculaofferre volumus. Ad quam rem etiam Myropolarum diligentia
requiritur, vt cas aquas probé & cum induftria conficiant, fi & zgrotantium & Medicorum gratiam fibi
conciliare volunt.Sunt itaque diligenter diftillatz aquz vtilesadmodum, ade) vt decoctis , quibufdam
in medicamentis,non parum Mae E debeant.Nam vbi inardétibus febribus, & zítatis feruoribus pe-
tusaliquis parandus fucritqui & fitim valenter reftinguere,&guftum porantis oblectare queat, felicius,
commodiufque id proculdubio fiet cum aquis diftillazis.adroillis aut vino Punicorum malorum;aur Iu-
lapio é rofarum;aut violarum aqua parato;aur cx citrei,aut limonij mali fucco , quàm cum quouis deco-
Go, quantunicunque optimé confcéto.Idem etiam euenit, vbiaut ad oculorum morbos collyria, aut in
capitis dolore oxyrhagina, aut in iocinoris, & cordis affectibus epithemata paranda erunt. Praterco,
quantum conducataquarum diftillandarum artificium ad odoramenta paranda, cüm in Medicum po-
üffimum víum,tum ad vniuerfi corporis delitias:quales funt, quz parátur ? floribus rofirum, pomorum
aurantiorum, Myrti, & aliarum plantarum, quorum flores füauiflim: fpirant. Quinetiam ad mulierum
ornatum,que fubinde fuis vtuntur aquis diftillatis ad conciliandum faciei nitorem.Ad hanc rem funt ef-
ficaciffima quz e radicibus Polygonati, Bryoniz, Cucumeris agreftis, Ari, & Fabarum floribus ac Tilia-
parantur. Verüm cateras füperar, quz é Limonum fücco, in quo minuta cochlearum quarundam mari-
narum candidiffima putamina, magnitudine pifi granum parumper aut nihil excedentia , pluribus die-
bus fuerint macerata, & deinde in balneo feruétisaquz SE pia ucco ipfo diftillata. Siquidem hzc non
fólàm cutim attenuat & crugat, fed nitorem eiksieiion addit.Id quod neutiquam filentio mihi pra--
rereundum duxi, vt non folüm viris fatisfeciffe videar, fed etiam nobilibus matronis , & czteris quibuf
cunque mulicribus,quarum gratia mihi non paruifacienda eft.Quo fit vt admodum neceffarius fit aqua-
jo rum diftillatarum vfus apud omnes nationes, & przíertim apud €os Medicos, qui politice, & cum o-
jo
mnium laude Medicinam cxercere defideranc, 4
E. PRIMA FORNAX.
^
E j ,
1 Hi T El $
e
ec fornax in tetudinisacutz formam parara, quàm plures poted fouere & faftinere plibeas o-
ftrarascampanas,que vnico rantüm ig TuS " Fidis : etd
- tum vtuntur ph iquihat ft bd ;
T rece RU : d SECYN-
De ratione
SECVNDA FORNAX. TERTIA FORNAX
2 ZZ
IL é
VE SICAM neam, zneo pariteralembico coo-
pertam continet, cuius roftrum, ligneum edit
aqua frigida plenum perforat, ne fpiritus in aurim.
euaporent, fed condenfentur, atque in aquamver-
tantur.Hoc itaque alembico (vt diximus) paratura-
qua vitz. Veràm omnesferé Germaniz Myropole —
€o nunc vtuntur ad diftillandas aquas cx omnibus 4o
plantis;fané non rcprobandas.
QVARTA FORNAX.
'
I1I. EXE
AiwrvM eftMariz,fimplicirerparamm cum — —
^ vnotantum alembico. Dini vas quod flan-.
neum eft,matule magne,oblongeadfimilehabeus — |
tum zneo caldarij cooperculo ita plumbatum AT s
ruminatumque, vt alterum fine exrahinn ——
poffit. Simulimponuntur,fimulquogjaufemmntt (o ——
Atquialembicum vitreum effeoporter, Vbiamem — —
aquain caldario ex longo feruore defecerit, aperto
foramine, quodcuneoconclufum incaldajopeo ——
culo fpectatur;alia etiam feruensinfanditur, donec 7
ahenum repleatur. - Dc ME. d
IV. occ e
ALNEYM hoc quatuor continetalembicosti- s
treos,quorum vala in balneum collocanda v [ammo 6o e
trea & flannea effe poffunt. Quodautem e
eminet, vapore tantiim d ui
— eneam fiftulam furfum ente calfadum — —
quam à contétis hcrbisaur floribus reddiromp
optimam. Cocluditur aucem vrinalc. Hus foni
in cacabo maiotis crcumfereniz, perf
diftillandiaquas. «^
QVINTA .FORNAX, SEXTA FORNAX.
23
NEAN: 5
4 ; " MS : h
1 &refcant,& in aquam vertátur.Id quod in cauta eft,vt copiofiorem aquam recipiantartifices. Vbi autem
5
|. Usparte euacuari pote :
v^ upetioris vafis fiftula, quod
frigidam continct, epiftomio ita fubinde regi & moderari, vt tantum aqua continuó in vasalembicum
|.
fius caldarium eadem fem intitare refertum fit, & neaqua, m a:
Xm pus caldarium eadem iemper eredi ul In ToAC agas queam 5 ao"
E. i em fiftulam epiftomio menfüratam,in balneitaldariumef- — |
efit codem igne, quo icum; 4 7
Pon
AM Lr:MA hac fornace vtuntur Veneti ac Neapolitani,qui: cisalen t
--* tumdie Mae raiLA conpiam i. ccce 'ornax rotunda cft, vt ex ima-
ine hicappictaa ;fornaci uz in Germanorum vifantur vap omr :
X^ L. modica e riduce mumerofa ictilia ittinfccus vitro incruftata, vrinalisformá refcrentia,&
"diligenti fanc artificio argillsoeo lasoagglainans, uibs Mg por rotum fornacis ambitum figuli
- €o adduntur vitri Alembici,e quorum vertice cx globulo ad hoc parato, R ecipientia craffiuículo funiculo -
A adalligata,; pendent. Calefit hacc fornax codcm modo, quo Germanicorum vaporariorü fornaces. Atqui
35, um ienisvol eft, vacuarclinq, vafa, doncc parumper remittatur , nc violento calore plantae
.— autforesexazantur, Tunc itaque phires miniltr, qui hoc tantumartificio aluntur, obflructo vadieve
Rm clufüs expiret calor, herbas fitilibus íniiciunt, & fimul virreos applicant Alembi-
5 eos Aque in hunic modum eopiofaséliciuntaquas que onge mc Paene qum SURGEON
aod nuila
b Me RE ROTEN DEC.
witob
um
IN
tX AC
IVS
OMNIV)
NON,SIMPLICIVM TANTVM, SED.
ALIARVM ETIAM QVARVMCVNQVE RE
rum,tam in Diofcoridis textu, quàni Matthioli commentariis
contentarum:duplici numero fig
paginam, alter eiufdem lineam docet.
A.
Biegna liquida Diofcoridici
jJ — Plinioigneta 109.31
id :
CAR abies 104.51
Abies 102.4
A Abietis lachryina 4n Picea
liquida Galeni 102.63
Aliegna lachr.vt adulteretur 103.9
Abrotonum mas $12.40
Abrotonum fona 413232
Abrotoui vires $1434
Abrotoni faem.vires ilid.55.
Abrotoninum oleum $2.
Abfinthium 508.37
Abfintbium Ponticum taontanum ili.
Abfimthium Ponticum 509.24
Abfiatbium marinum E ibid.
Alfintbium maritimum foliis laciniatis 510.1
Abfintbium Seripbits —— ibid.57
Abfinthium Seriplnum Gallicum $047
Abfintbium Seripbiumlatifolium —— ibid.
Abfintbij vires $1132
Abutilon Auicenne ! 662.
Acaclis 142.53
cacia 170.40
Acacia Offiinarum 17144
Acacia fuccedaneum 171.ibid.
Acatia Acgyptiaca ibid.
Acacia alterum genus 17231
JIcacia viresex Galeno ibid.24
Acantbium 499.1
Acantbus 499.32
Acanthus (ylueffris pinofus $00.
Acantbi duo genera Plinio ibid.
Acanthi facultas ex Gal. ilid.;7
Acarna Theophr. 39333
Actofa. 35333
Acetofa minor 354.1
Acetofa Cretica 355-40
Acetum Scllinum - gn.óy
A«cti fallini vires mirabiles. 912.3
Acti feillini confedlio 912.21
Acetum Diofc. 910.40
Acti mifle facultatis confideratio — 910.60
Acetum mulfum 91119
Achatis lapidis hifforia. 959.60
Achatis vires 959.68
Achillea 213.33
Achilles vires 714.9
Acida punica quomodo mitefcant /— 194.9
Adda muria 911.46
Acinus $37.40
Acinus Columua ilid.
Aconitum 761.326
Acaniti genera C confideratio 76155
Aconitum PardalianchesDiofc. 762.1
Aconitum Pardalianches Plin — — ibid.26
Aconitum Pardalianches Theophr. 762.26
Aconitum Pardalianches ininus , quod falso
natus,quorum prior:
EG "
Adianti vires
Adiantum album Theopbh.noy
734.42 :
Adonis
Adonidis mentio
Adrachne Plinij
Aegilops prima
Aegilops fecunda
Acpilopis ex bordeo genentia —
Aegilopis viresex Gal, —
rs c
Aegineta Rbabarbarumagwut — niat
Doronicum vocant 763.10. Acgyptifilique bifforia - [271
Acouitum fecundum. ibid. Aegyptiis vipere cibus. Cau
Aconittm tertium 764.1. Aeris vff confideratio C vis lou
Aconitum vnifolium ibid. Aerugorafilis a
Aconitum quartum 764.35 AerugoScoletig —
Acmnitumquintum — 7654 Aeruginum confideratio .—
Aconitum fextum ibid. Aeruginum vires ex Gal.
Aconitum feptimum. 765.44 Aeruginitemedia
Aconitum oclautm 7661 Aevfhun
Aconitumuonum —— ibid. Aethiopis
Aconiti vires ex Gal. 777 Aetbiopidisyireex Paulo -— »
Aconitum 986.26 Aétites lapis us
Aconiti veneni confideratio 98656 Agallochum
Acont i« bifforiaymorfus C cura 1022. Agallecdhi fabulofaopinia —
Acóri confideratio 20.61 Agallochi hifforia ex Serapiane.
Acoriradix condita 23.5. Agallochum crudum quid. —
Acofi radix amara 22.48 Agalchifacltas ——
Acori & Galanga differentia ibid22 Agaricum Lari innafiems.
Acorum legitinum effe Calamum odoratum | Agaricum Sed
ibid.29 : Agaridvitesex Gal.
Acori vires 22.66. Agari vires ex Mefue.
Acus iufcata 621.25
Acus pafforis 622.43
cuta fpina . 143.21
Acuta fpina non eft offinarum Derberis fiue
- Crefhinus I ibid.32
Adami pomorum bifloria 207.32
Adarces Dio[c. 953.48
Adarca vires ex Gal. 954.1
Adeps anferinus- EE
Adepsgallinarum - bid.
Adeps viperarum. 307.14
Adeps vrforum ibid. Alea
Adeps pifcium ibid.2o j
Adipis in cibis facultas ilid.eo. Alea viresex P.
Adeps 30455. Algesme
Adiantum : $22.12
Adiantum Syriacum ibid. ibid.2os AlgaVeneta
Albafer quid ex Serapione 3e3gj
-— Almdaracaron Auicenna 82. 43
E Alifma Diefc. 666.duplex Plinij ibid.
Ali[matis vires ex Gal. ibid.
Alliaria 613.34
Allium 421. 40. anguinum 422. 1. Vifinum
ibid.5.
Alij facult ates 423.19.
en bi add ex Theophraf[fo 131.64.vires 132
Ais 133.41
Aloé 507.1.mucronato folio ilid.
-— Ales vires ex GaLibi.3 vires ex Mefue ib.66
Alfebra 365. 62. eil Pityufa 86; 35. eit efüla
| maior $7.20
— Alfine 782.35-altifima ibid.
-— Ml[ines vires 78;
Altbaa 662.altera ; ibid.eius vires 662
Alumen 945.10. plumofum est Amiantum
945-40. liquidum vt fiat 946. 22. rottn-
dum 946.37. (quamo[um vt fiat 946.43.
- emne excalfacere 946.5 9.Catinum eft (al
Alcali 94.6.40. ritpeum 94.6. 54. eius vires
gab.gi.plumeum 963. 7.[üffile C Amia-
tum differunt 963.10
880.28.eitts vires ex Paulo — ibi.o
Alyfum 391.6. Plinij est Rubiaminer 591. 7.
Actij efl Sideritisibid. 37. Galeni ibid. 43.
Ruellij est Cannabis fylu.ib.5 o.eius vires ex
4l.
Gal. 321.56
Alyfium contrarabiem 1009
dmaracinum oleum $44
Amara dulcis $82.11
Amara fimplicia que 146
Amaraci bifloria y31.9.vives 535.1
Amaracustenuifolia — — 53;18
MAmaracum cr. Sampfuchum mum idem fint
$8.34
Amaracum C» Parthenium num idem.$1.44
e Amaracus 534.36. tenuifolia E". E
— Amarantbus 737.14. panniculaincurua 737
14
Amarantbi purp.vires 73734
4inati opinio Cinmamomum notiffimum ;
$93
*
| viresex Gal. ral t i tam los.
Ambubeia 38845 ma. j fundum (ow
A erost D Miel pln io agp 7p M Aracus ni, M aci ^o $8740
ms sad - 8IRÓS — gio.zialterius defriptio C» vires 980.47 dari acedin timi.
Amiantus lapis 96256 — oninia g$r.35. à füánco gi. 44.ex ficit. 976.2; *
Ami Diofc.557. 38. C" 5 58-1- LUTEE erra Lemnia. 981.10 S BM 297.60
faniculi.ib.eius vires 2 $5764 dnd ardirm umm maf js A se -
Ames lee d NT S 6o e o —— ygierun gi hs
Amemindeata Su Antinimm prim tap sy fumiamibi, Arria o
Md [purium y z-1o.eius vires ex GaL53 UM I n ibid eius vires e pd HEECLT
Amimoniacum yirsibid.—— 35 918.63. ex quibus fiat. 9zó ^ nez
rund EU 96$. AURO) fein citi wa ibid. Arbores que fint
s deum 40. Ud eius Aparine $90.35 -tius vires : dlidgo Arbutui22o. ict arro ath.
vires xo. 419 imtubifylueffris fpecies —— 38938 P 2 d
Amphiskene cnfideratio 71022 Agli eibi teni se (2078. Arion $04.15 iw viresex Feat
Amphisbena - Aphacam cum Vicia quidam m dtdtisfendi Arena litteralis
d X iki rin 416.28. eius Vires mi ^md Mn TM REMIDULAE
: E LA 950.30.tius DUREE up eres perg
I E UE re IET ium
in Li SAO AU ibi. 5o. ser uide $3.5 Argentam visum 97347
fif 4mm.
E. : Libros Diofcoridis.
Amygdala 2 21.1.0vum vircs ibid. 27
Amygdale amaras quo pacto fiant. dulces ibid.
ji
Amylum 332.35.Cus vires ibid. yo Apios
Anacardium 227.31:229.1
Anacardiorit veneni figna C» curatio 985. 56
Anagallis 463.49.mas 46.4.1. femina ibid.a-
quatica 465.15 aquatica folio rotundoib.
15. eius vires 463.64
Anagyris 663. altera ibid ininor 665. vires ex
Gal. ibid.
Anchufa prima 703.35 .[ectinda ibi-tertia 702.
8. earum yires ex Gal. ibid.ó
"Andacoca quid . 609.67
Andernacus notatur 185.22
Andres Lacuna litere 538.48
Androfaces Diofc.64 4. 50. eit figura 645. 1.
altera ibi.vires ex Gal. 644.62
Andro[emum Diofc.ó67.e 668.fetidum ib.
Anemone prima 460. 35. fecimdaibid. tertia
461.1.quar14 ibid.quinta ibid.35 eius flo-
res vari 462.1
Anetbinum oleum $2.6
Anetbutm 5 y 4.20.cius vires ibid. 33
Angelica Cols quibufdam $4.60
Angelica fatita 814.40. (ylueflris ibid.
Anguillara arguitur V1. 11. notatur de Afpa-
latho 63.4.eius opinio 172. 42. lap[us. o9.
6o.lapfus in Theoph. verfione 212.44-[en-
tentia de Cneorovefutata 45.54. opinio
reprobata in Saliunca C Hirculo 34.1.ar-
guitur 1$2-1.notatur circa Tbuiam 124.17
reprebenditur $6.69
Angurie mentio C» bifloria 396.62. C 397.1
Animalia queralie tentantur 1008
Anifum 5 53.7.eius vires ilid.57
Annis 500.5 6.eius bifloria ex Theophr. | goi
Anonis non (pimofa purpurea 501. non (pinofa.
y lutea goz.eius vires jor
Anferinus adeps 306.40
orbium $55.26
Antbemis Diof.ó 48.62 .eius confideratio 6.9
10.Yires ex Gal. 650.8
Antberaquid —— 167.10
Antbericum ^, 2 5066
doce. (oe "e 7604
*
Apium rifus 090. Diofc. 561. 54-bortenfe s 62.
ij. «ripa ib paluftre 563.5. bortenfe maxi-
Prage 1. Columelle 565.3.vires. $6. 36
$76.20
Apocynum 774 o repens ibid. duplex 775.7
es vires ex Gal. 775.23
Apim confideratio 315.56
Apes quibu gaudeant 316.5 earum reparatio.
ex vitulo ibid. «2. inira indu[friaibid.ia
télus remedia 1016
Aqua Abfistbi cur dulcis * $10.66
Aqua aurea ex Lil.conuall. 631.50 x
Aqua Betul vires 13246
Aqua cechlearum 24861
Aque Cinmamomi vulcaris: vires 49.67
Aqua foliorum quercus Cr eius virts. 179.5
Aqua Fraxini . 128.6g
Aqua ad faciei ruborem 106.35
Aqua flerum Aurantiorum mira facultas 206
Aqua Gentiane facultas Mattbiolo — 81,33
Aqtta mula 908. 36. eius facienda ratio va-
ria 908.49
Aqua 909.10. pluuialis ouium preflautifi-
ma 909.25.cifferne 909.30.ex niue Crela-
cie onmium pefttma 909. 36. putealis gog.
4o. palnffris ibid. fluiatilisibid. Yiberis
Roma 909.47
Aq falfa oo9.53.nitrofz 9c9.6i.aluminofe.
909.63. fetlphurofe 910.5 bituminofa.910..
10.&fe4 910.13. ferre $10.14 "A
Aqua marina 910.20 »
Aqua pauor ad qttod Y/a, tempus exoriatur, 3
€ cur 1011. quando &quibus curetur 1012 -
Aq. Polygonati 678.60
Aqua rofarum preflantior 167.13
Aqua C Oleum ex bumano flercore | 31015.
Aqua ffillatitia ad calculofos 203.64
Aqua ffillaitia & Limoniorum fucco € eius
vires 207.13
Aqua vite ex Ceruifia parata 32237
Aqua vite Cr eius ires 907.9
Aq.viteMatthioli parandi vatio.907 .18.vires
907.32
Aquifolium 147.18.6imt wine viri-
lid.g4.-
dir v 447. onde duis
Argentum vitium 955.34. 929 exhibetur
936.25
Argenti fablimati confectio 926.15
Argenti viui pernicialis natura 999. [umpti
curatio ibid.partum promouet ibid.
Jirgenti recrementum 928.54. eius vires 928
66 i
Argenti [buma 993.eius pala 998. eorundem
curatio ibid.
Argentum (ublimatum exulcerat 1010
Arida loca que planta asment |$49
Arifarum 450.1.alterum ibid. eius vires 449.
68
driffolocbia longa 482.36. veraibid. & 485.
83-piflolocbia ibid.
Ariffolochia triplex Gal.484.18.tenuis est Cle
anatitis ibid.eius vires iblul.óz.
Ariffotelis vane opiniones 292.52
Ariflotelis C Plinij lapfus , in Aphrica ceruos
effe negantium 290.2
Armenieterra feu boli vires ex Galeno , 939.
58
Armeniacorum confideratio 204.44. C 208.
10
Arnabo bifforia 449.42
Aromática que 15.50
Arfenictm ryflallimim ex quofiat 9242.60
Arfenici fublunati venenum 999 eus curatio
ibid.
Artemifta 617. 25. eitis duo genera Plin. 617.
32. tenutfolia Diofcoridi adulterina 618.
«0. eius bifforia 618.5 0.altera ibid.eius yi-
TES 618.56
ccm ouis 339-4. Colocafiam vult An-
guil. ibid.
Arum 443.15. minus ibid.eius yires ibi.óg e
449.29
Arndo Indica latifolia 701.$
Arundo 137. 2 2. [atitte defcriptio 1538.1. € fi-
licisodtum: cum a[pavago amicitia 1538.18.
vires ibid.2 5 fcriptoria 138.40. Indica 139
gqo.vallatoria isi teg
farine confideratio 37.1
Afari yires ex Gal. -dbaó
Afarum c Batbar differunt 36.21.€0u5 Vires
ex Mefue ib.2
Afcalonie : * 3211;
Afclepias Dioftor.g91.68.nigro flore. 92.18
Aforum
Asy lapidis bifloria c vires ex Gal.
Affalathus 62.15. non esi (antalum rubrum
62.54.
Afpalatbum verum 2 Cypro allatum 63. 10.e-. Ballote 601.38. eius vires ex Paula
tus viresex Gal.
*
667. 668 Balau[lia.
957.18 Balaninuim oleum 77.4.eius facultates ibid.
IndexinSex
Afferis Attici viresex Gal. $19.40
Afferion 1017
Affragalus alpinus 356.40
Affragalus 743. 6. eius vires ibid.
Affura 244.4
Athera 325.27.eius con[ideratio ibid.
Atragene $82.6
Atradtylis $03. 10. Theophr.593.34. Pliny
39358
4 lil 968.18. fcriptorij con-
ficiendi ratio 185.24.
Atramentum fatorum $40.40
Amiplex domeflica 361. 25. [ylueftris prima
362 1. fjlu. fecunda ibid.32. fylu. tertia ib.
.anguflo Centinodia folio 363.1. marina i-
bid.fylueftris lappulas babens 365. Va.. eius
vires 363 eius femen ex Serap. aluum mo-
uet 364.40
Auellana Indica 227
Auellanarutm confideratio 229 25. facultates
ibid.28
Auena 3 26.4. eius facultates ex Galeno ilid.
21
Atterrbois cütra Gal.vana Sieb 476.39
Auicenne lapfus 94.32. defenfio à Fuchfíi ca-
luimnia 768.65.defen[ro contraFuch.219.1
Auicenna de Karabe 131.3 9.eitts lapfus 353. $0
notatur 206.8
Autis lingua 20 428.68
Aurantiamala 206.59.Galignota — 20159
Auricula muris 470.40
Auri bifforia & preflantia 936.33. vires ex
Auicenna 936.63
Auripigmentum 944-25. eius ventfica vis e
«uratio 999. eius viresex Gal.— 944.68
Auxilisim religiofum. im canis rabidi motfu
1010
ASadaracht 233.10. arboris venenum c ve-
media 989
Az.ulum Auicenne 932.64
AXareli defcriptio 209.50
B.
i. qerichu abe nis 26o.
kate: Diofcor.538. 3o.confideratio $28.40
eius nieminere antiquiffimi Ji j39» -
e
pe
4
193.27
14
Baldus à cane morfus interit 1008
602.2
db.zo Balneum ad Podagricos 1.12
Afparagus 273. 24. [yluefru ibid. eortumfa-. Bal[ami vires ex Galeno 61.5. fuccedaneum i-
eultates ibid.67 [ylueffris aculeatus 272.1
——— 451.1. luteus ibid, eim viresibid.
A phstimdit 14.7
Affis cornutus 1021
Affidu v nil tria 1025. vni
prec 645. e finlependr. quiin. ajomins Hp 5 dira
625.62 Barbulabird
250.21 — P Ó
Afler Atticus fiue Amellus 817.40.ceruleus Al-. Bafilifci varia biforta
2n €: -$1g.1. Bdellim-9o.63.eius hifforia ex Plinio 91.25.
cese 645.68.vifet
pinus 83.1.alter ibid.luteoflore
Aflerem cum Eryngio confundit Serapio $15.
3? 7
bid.g Indicum nouum ibid. 22.60. facit]
conficiendi ratioib.27.vires—— ibid.g
Balfamum 59.12.eins hifforia ex Iuffinoilid. —
47.ex Strabone &Paufania ibid.im Aegy- ——
pto 59.64. Iudaieum 61.45. Americanum
ne) er Pbi Tolutanum i-
4026
"vulgaris genera ib.20, vires ex Gal. ilid.25
alterum Serapigni , gegen 91374
Buuliug. «6 P .
ibid. :
409.44 prafatlu de ratiarim
23555 Brafancleur agen
Mm diffe P2 lf
ie nili offic.óo6.36. e ;
557.53.eil Hermodai iy Cris
offiinarum '
Bella donna lethiferum eg
Bellis maior 653.1. Alpina.
inihor 654.1. RIA lute
3-lutea minor
Bellidus vires
Bellonij Sapinus esl Picea Pos [ra 1
probata 151.46.0pinio explo[ag7. E
opinio explo[a 99.36. Bei d 1
driam 123. 5o-optnio del Wiatvfna —
39.opinio abfurda di drca li
Beluedere
Belzoinum non effe
Ben album Fuchf.Polemoniii,
Beta alba 370.24-nigra ib.rul
tica ibid. Jluefiris Plinio;
tates
Betel hifloria F
Betonica Diofcoridis 671.3409)
tonio Mufa 671. 54. flore,
€x Gal.
Betttla132. 1.7 134.3.61
Biflorta 674..1.minor ib
Bituimen duplex 14.9.67
ibid.i4. foffile ib. eius à
vires ex Gal. i
Blattaria $02.65 vir s
Blatta exe amb
Blattium biz.antium —
fat
Blitum maiw 357. 5)
38 polypermo
Bolus Armeniis non eil.
25.tius Vires
Bombycs hifloria —
Bombyani velleris vfus
Bonus Henricus 44 tius
Boirys 620.20.tius vireiMa
Paulo
Manera imu
6o
ibid. Brafaubli erar 479.10. emtrde dni
fic-credentis 57.6
65. error Acorum Galang:
6o. vlata du.
mini fubffauit. 1247.
Bra falus agitare
Brajat T ED
Brafauali lapfus de Maná mE
Libros Diofcoridis.
Brafauoli lapfus 461. bg
eiu[den: lapfus 987 .20
Brfüca apud vites non ferenda 902.44 leuis
o séb.crifpa ibi.capitata 367. Gongilodesi-
lid.cauliflora 267.35 marina 363.15 .ma-
ritima maior ibid.[pino[a 369.33 .eis fy-
sftris confideratio 366. 68. vires 367.40.
mira vis ad teimulentos 14.6
Prefülium duplex 62.31
Britanica Diofcor.673.36. Plinio contra flo-
- matacen 673.45. eius Yiresex Gal. 674.
yó
JBromos Diofcor. 335.23
Brunfelfius taxatir 383. 53. eius C" Cornarij
error 32434
Bruta Plinj 120.62
Bruta etiam condita. 14.63
JBryonia (fructu nigro 883. 6o. eius vires ex Me-
n 885.1
spubuli ffercoris vires — 310.20
Buccina Diofior. 242.45. eis bifforia 243.
Eu
271.24^
o" fiue Borrago 82 11.vulgare 325.11
x alterum flore nigro 826.1 Hifpanicum 825
4. e ibid. 65. eius vires... 826.10
Bulbus eféulentus 4.5 1-62.Yomitorius 452.14.
exumvires — ibid.
Buniutm $23. 5 4.eius vires $24.8
Buphthalmum 65 2.4.alterum ibid.eius vires
652.53
Bupre[lis 982.1. C» 2091.41.07 92.3
Burja pa[fovis 429.1.cius vires ibid. 24
Butyrum Diofcor. 300.6. eius Vires — 302.1
Buan lues 164.59
Buxus 169. 20. cam quidam Guaiacum cen-
"t. a» . dbid.3g
t ad
Acali erei damnantur $99.32
T7 Catalia 823.18. eius vires ex Gal. ibid.
Ee
Cacatreppola 504. 56. eam Ruell. tribulum
aat 692.60
Cedoysquid. 176.67
Cactos Theophraffi 497.8
Cadauera condicudi modus triplex 114..40.8s
variainclufa 115.1. eori vfus 115-15.vt nic
^ eondiamfur |. ; ibid.s4
Cadnia 917 .4o.lapido[a 918. 28.in Germa-
nia 918. 55. eius bifforia ex Plin:o 918.
40
Ceüilie confideratio C» curatio morus 1023
Czpa non acris 35 2.27 capitata 419.38 fetti-
lis20.20.. Afcalonica ibid. earum varie
* fedes 21.1.vires ibid.2o
Ceruleum florem que berbeedant — 12.52
Ceruleus lapis 952.33.eius Vires — 933.9
Calamintha Diofcoridis 28.27. € 528. 4o.
magno flore 5 2 9 .1. montana ibid. aquati-
[7
529.32
Calamintba vires $306
Calamochnus 95356
Calamus odoratus 58.1. Libani, iidem, eius
» bifforia ex Theopbrafto C Plinio 57.55*
tton efl vadix 58.46.eius vires ex Galeno i-
4.53. :
Calamo odorato deflituimur. ilid.6o
GC. ps "m 3
Calcis venefica vis & curatio 999 Cepafum (e Carpefium male quiku/dzm
Callerumequi vires — a$e68 — idem nn
Caltba 892.26. paluffris flore pleno — 616.1. Cartamum offiinarum 3ii.óz
Calx vita 931.56. Carota 5 «9 purpurea Beben rubrum quilu[-
Caipe[tribus que berbe crefcant Rép dm 349
Canabel Serapionis mentio $1633. Capparis 455 .Acuminato folio ibid eorum (a-
Cannabis 663. mas C femina 66e vires
664 "
Cancamtm 69. 6. eius confideratio ibid. 14.
€ Lacca quod idem fint probatur |. 69.50
Cancer flusiatilis 249.40. € 251. 50. thari-
Its 250.1.c0rum viresex Gal.250. 60. flu-
uiatilium vires 251.54
Candido flore que berba fint donate — 12.23
tioibid.«8. vir&sibid.;i. legunt ofa 456.
Li
Caprini flercorisvires 310.26
Capr. tola Corenopus Leoniceno 383.50
Caprinus adeps 306.34
Caprifolium 691.55
Caput ladis 302.
Caput monachi 38844
Canis rabidi iecur 279.7. venefica natura. Ca[eus Diofcor.300.58.Hetru[cus optimus 302
1008
34. bubuli antiqui vires. ibid.
Canes quibus caufis rabie exagitenturilid.is. Cafta Columella 5.41.Monfheliaa — $117
Jolus rabie corripitur Galeno iid. corum
Jaliua inficit 1009
Canis pifcis fellis venenum C cura 996
Canneila Italorum 50.49
Canini flercoris vives 31043
Cantbarides 982. 20.earum malefica vis 082.
47. Yeneni curatio 932. 67. confideratio
291. 38. integras v[urpandas 291. 62. ca-
Tum vires : 291.66
Caphure bifforia C genera 105. 6o. ea vt ad-
ulteretur ibid. temperamentum e vires
106. 22. legitima que c. quomodo affer-
viresex Galeno.
Cafta 44.10.0us odorata C»coronaria difiri-
men 4 $18. legitima el Cimnamomi vul-
qà ilum 44.49. tran[mutatur inCinua-
momum 47 1 fiflula Andromachi ilid. 4.,
tius bifloria ex Plinio ibid. 15. biforiaex
Theephraflo ibid. 25. vires ex Gal. 49. 53.
félutiue confideratio 5o. 7. folutiua qua
preflantior ibid.28.eius vires — ibid.32
Caffuthe vires C» biftoria 879.62
Ca[fjta Plinij $50.
Cajlancarum confideratio 135.60. Orientalis
Jfue Equitta 189.3. etum vires, ibidem.
4975 Ctdria 125.46. eim vires
uanda 106.40.t albaveddatur — did. — 4$
Carcioffi genera 497.24 CAff hon p irce teflib.2 6$. 30. e-
, Camcellorum hiflotia 253.24. ingrediuntur — ine adulteratio 263.51. quodnam effcacif-
concbulas 25348. funum 268.56 eius fuffitu ibid. 52. viru-
Caryopbylli aromatici 43538 — lentia curatio 907. vires ex Gal. 268.
Caryophyllorum bifloria ibi. 13. vires ibid.36. .— 62.ex Plin, 269.38
domeffici 436.2o.fylueflres ibid. Catapotiaex Tbure 93.63
Carlones foftiles noneffelapidem — 9s9.35. Catanance $14
Cardiaca 790:. eius Vires ibid.o. Catoblepas a 1626
Carduns Leileus 5c3.eius vires ibid. to. flella-. Catuli coagulum prefftntifimum in bydra-
tus * $o436 . pholia 1012
Cardamomum veterum 28.25,Gracorum Cy. Caucalis 404.40. modofo echinato femine ibi.
Arabur diuerfum: 2836 — tiusvires , ibid.si
Cardamomum 27.50 Cauda cerui venenum Cr eis curatio — 997
Carduw D. Marie 495. 20. benedictus 594. Caulium in plantis differentia 11.26
18. benedicti vires ilid.jo. Cauterj vtilitas in canis morfu E
Carduu aculeatus 4.9 6.38.59 actlestis «07. Cauteritm € Cryflallo 964.22
32.vulgaris ibid.eorum confcdératio ibid. Cedru 121.40.Phahia — 122.65
Cardui Carcioffi ibid.17. Cedri duo genera Theophr. c Plinio 122. 35.
Cardui vires vegnóz — duplex refima ibid.e-s-minoru genera,ibid.
Cardamomi genera quatuor ex Plinio 28.63. — 63. Lycia 125.3. Atlantica Ge Ybuiaidem
T 294 "124.16,
Cardoni : i2.
Caryophyllata 697.35. montana 697.35. 4- Cedrides fag] Cedri ilid.à
quaticaóg$10.vires —— 697.68 Crfsglienis confideratia ji.s2
Carum 553 37.615 vires ji49 Cenchra confideratjo 102j
Carnium noxa A004 Qtniaufium magnum 437 .vtrumg, male A-
Carici lignorum confideratio 136. 68. vires
137.12 ES
Caricarum vfus 235 49-vires Matthioli 236
.6 :
Carabe 200.24.
Carpinus 135. 1. Plimj c Theophrafft 136.
*
. 4. Cubcbas flatuentium opiniorcpro-. Cera 315 .10.eits Vites ex Gal. ibid.28
rdi / H 39.30. Cerafle morfusexitialis cr auxilia — 1025
Carpobal[amum Offkinarum 66. 43.ronle-. Cerafia 197 46 fme opi t5 199.22.097ttm tc-
giimum ibi.óób — nera 198.11. arbori cum fimo inimictia
Carpafi fuccus 98g 19g.zo.eerum Yires ilid.z;
( 4zgpb £L, Ks lm 494 « 4 sf]f z Z erié
ll uc oue 2 Cexnaee $1. Cepaa gf :
Cette 073 -
UT»: 1373
6A v3.
Carpefium 48. 6.eius ex Galeno confideratie. Cepaa 666.eius vires ex Paulo
rabescenfuundunt-447 47. magnummale
quidam Lyfima.biam ffatutnt 437.48. e
1w vires ibid. 57. Rbaponticum et Offii-
fidTUm 457 .20.eits radice pro Rbapontico
male quidam vtuntur 475.60.minus 43Y
go Jpicatuim ibid. luteum perfoliatum 89
gs.mon perfoliatum ib.es vires — 489.3
ibid.
L2
»
Index in Sex
Coria veteramentaila 3h ciinumoleum 764
Cerofoliti 4024 Ciclamini auxili 1002
Cerui[ia 322.47 Cicer domeflicum 335.2 4. fylneffre ibld. eius
Ceruffa 920.8.» 994.62.vtres30.30.letba- — vires 3316.
lisnaturagoy.eiusualiauxilia — ibid. Ciconieflereus 310.63
Cerui vfus in medicina 290. 14.. cAffratii cor-
nua nonvna[Cunzur 289.57.eorum bifloria
288.58. vita 289.62
Ceterach 645. 46. uon ost Afplenum quibu[-
dam 645.54
Chalcantbum Mify flent. Brafauolus 943.
7 .eits genera y bifforia o 4.50 .t fodia-
fur 940.69. eius collectio in Cypro 941.Cy
prism conflatum est mcdicamentum 941.
6c.eits Yires ex Gal. 941.22 — 40
Cicuta 772.53.6us YiT6 272.11. Yene]ica vi
98b. propaflinaca comefla 988.eius fumpta.
cultati ibid.
Cimices ledularij 276.55. (ylueflresib.67.ea-
TUm Vives : 276.64
Cineris cahcrorum flauiatilium preparatio,
1009
Cinis e lattrinis lignis 10) 4-[armentitius Dio-
fisridis 052. 33. vires ex Galeno, 052.
Chalcidicarum defcriptio 295.28 Cimnabari 923. sb. Draconis (anies Plinio
Cbalütis 542.2 — 934-4 -fofülis ibid 5o. fattitia 934.53.col-
Chame 2445.32 . lelio935.1.Temedia 999
Chamaciffus 02 4-15 .eius viris ix Gal. ibi.22. Cinmamomi confideratio 4 7.65.7 44. biflo-
Ohamadaplne 842.1.6ius vires ilid0 riaex Galeno 48.2. cognitu facillimum.i-
Chanacerafis 198.00 — bidem 4. barbarorum terra Romam alla-
Cham«cypariffus $13.21 — Tüim 48.12. optiminote ibid. 20. penuria
Chamadrys 597.55: Altera ibid. — vhudefit. ibid. 27. in India Straboni. ibid.
Cham«drys [inofa 598.30. quadruplex Fu- — 6. auisest Ariffot.ibid.48.féx cenera Ga-
chfio 598.3.61us vires ex Gal. $9822 leno9.t6Jifferentia ex Theophraftibid.
Chamnaficus 2344 14
Chameiris 1745. Cinnamon quid fit, ibid.g2
Chamelea $71.42.69 vites 372.59 , Cinnamemi vulgaris aqua ffillatitiavt.con-
- Chameleon elbus 490.40. niger ibid. eius bi-. 7^ ficienda 49.37
—— feria 226. 68. vires 297. 23.tigeralter Cinnamomum Officinatuin 46.26. eiusole-
491. earum bifforia ex Ybeophraflo 491. — wm 8y.26
figri venenum c remedia 994.45 Cirt£a 626.6o.Plinij 627.3.elus Vifes ex Gal.
Chamalesce 82 4 .40.eius vires ib. Farfuglum ibid.18
Plin. * dg Cireumforaneorumfiaus — 1015.7 978.62
Chamamelusi 649. 1. molileflorzialtiplia. Civfium $74
649.35 fetidum ibid. CifIus157.62.mas e femina 1581 birá bar-
bula 158.54. ein G7 bypociflidis vires 159.
Monfpeliaca atis 670 — gera os ibid.2
Chameripbis coufidEtatio 189.67.ex Theoph. Ciflum cum Cif cónfundit Pluüits 158.69
Citria mala 208.15. eorum diuerfitas 205. 21
Chamapitys 669. altera ibid. eiis vires 670.
190.50 e 4 Las ,
Chamefsce 84g.25.eius viresexGal. 969.40.— mma facultas aduerfus venena ibid.43.vi-
Cheiri 632.2 fes : 205.54
Chelidonia 286.4 Cynoploffum 826. 46. vulgare floridum 827
Chelidoniusi iaius 468. 32. haiis alteruss — 6. vulg. Fuchf.cr Ruell. Lycopftn flatuunt
ibid.minus 463.26. :haioris Yes 467.60, — 827.16.vifes ibi.21
minoris vires 469.1. tninus noffrum an fit. Cynosbaton c Cynorrlodon idem credunt
Neterum 468.47.minus non eje Amellum.— Monachi & Marcellus 152.61
* Clematis prima 679.20.Daphnoides floreple-
$18.57 |
€bermefinum quid fit 705 . noó79.4^.altera 630.1.tertia ibid. eo.eius
40246 Yires Matth.680.19.ex Gal. 681. 17
Cherepbylis Pliniani iientio 2
Cherfydrinatura , morus Cb curatio — 1025 Clinopodium vglgare g05. 10. confideratioi-
Cherua maior officin. * $625; — bidem 42. ei vires et Galeno, ibidem
China vadicis con[idevatio 163. 20. defiriptio — $6
162. o.esl duplex ibid.ó5.eiuPBfus ibi.ó7 Clymenum 20, 69045
Chondrilla 392.1. altera ibid. Clyfmata qualia inijcienda is qui venena
Chry antbemium 733. 20- €ius caput reflitu- .— fump[erunt - 978.2
tum 73$.50 Cneorum album Rofinarinum non e$t 45. 55
€hryfobalanus 857-49 — migrum Lauendula nó eft ibid. eiwdefiri-
Chry[ocolla 50. o. tius virtsex Gal. 931.42. — ptio 5.8.Theophra[li $72.39. Chama-
Laditia 3u.49 — leanoneit 46.8
Chryfocome 735.1. eius vires — ibiz Cneorum Mattbioli : ibid.
cbymi[Larum opinio de metallorum genera-. Cnicus Tbeophr.593.22.€7 889.40. Pliny ibi.
tione : 898.6 — go.eius fylu.altera fpecies ib.68. C
Cicada Diofcoridis 225.4. funt fineore 284. Cuidi vires 389.8
11,6aTum ViTés 25420 Cnidnum oleum 732
Cicada in cibo 437.8. Coagulum 304.17.6ius facultates ibid.;5
Cicborium dosueflicum 587.35./jlueffre 331.1. Cochlea 247.50. pomaria 248.26, earum vi-
ConfLantitopolit.ibi.3 -verrucarium38g ,.— T5 248. 32. Warine 249.17. fine tefla
1 fpinofui 39 1.12.68 yes 4908 "^ 249.20 :
PLAT ( y EY
orari Thea p ri st.
Cochlearia folio fabritàndg
Coccim infedorium 7» 1, ih
difes 707 Clay
Coccum in quereg 727.55. infe IMP
32 Pelri vn i
Colchicum Diofe 777 s pripup i ibcscd"
Hermodad lum i S :
780.66 "T faim :
Colocafía ex Plinis
bini 877 .12.tius ird M
Colophohia Diofc. à n MCA
Martens gi dft
Colorum varietas in plantis
Columelle lapfus
Colus agre[fis
Colutea 57242 filiquofa
Colytea Theophr.à Colutea dift
Combreti Pliniani mentio — —
Compofità medicamenta ;
278.44.
Confetlie é Mofcho.
Conferue mentio Cr vires ex Pl
Conchule Indice qualitas ————
Condyylisinlapidis ————
Conorum Cuprefivfus —
Confetua à floribus Punicirim Qe
(ipe Ki -
Confliginis confideratio
Confolida regalis non ef
lea alpina 683.37. mintría.a Tgei
555-regalis peregrina pannfure— 7.
Conuuilfioni ex plenitudine prodi Caft-
um —- 26900
Conyza maior 62 g.28.mhorilid velia t»
LémyireexGal.——— —— no
Copey du id
Corallina d 0M
Corallium Diofc. o s 3.eiu confiderat qj.
22.nitteum 95 g.nigrum gyó.corumfuu.
tates 95 6.vt conterendum — 965
Cordus taxatur y 2.5 g. eins Fudbfi dr Brie
felsij error ; hc
Coriandrum ; 59-1. eius facultas ex Gal jj
64.ex Auicena 5 yg 46. enthitt
987.eius remedia. i
Cori; Diofcor.
Corharius notatur in
Cornu 213.23.£orum v[usin ci ah :
Coronopus 383-12. fjlucfra 1e 25 ivit j
ibid.3o . HOA
Corporai&ta fulmine non putmamt. P
Corruda E ue
Cortex Thuris 92. 60. Balfmivtincdtm -
e nma -
r
a
ANE ea
[
)
"S
-
Libros Diofcoridis.
Bala 4-3 "
(Citi 187.22. citis bifloria & Vivid. zo
(Cotonea màlus 202.1.Pyrus ibid.
Corula fatida 64.9.33.cius vires ibid.non fa-
tida non eff buphtbalmutm 852.43
Cranocolapta Toi7
crareogum. Angnillay forbuth cehfet 215.48
! Crateogonon 633.27. Tbeep. 147.62
Crefcone : 37953
vcrefpiti ferma & vi 150.1$
crefpini cum Pyraffro Cr Acuta [bina collatio
148.54
- Crimnum 323.68. eius cotnfideratio — 324.1
Critbmum primum 381.20. fecundum ibid.
tertium 382.quartum ibid.eins vires 382.
E95
Crocinum oleum 32.61
— €ucdii bifloria 296.23.genera C vira ibi.
jó
Crocodilium 492. eius vires ex Gal. 492
rocum florens 71.58.mon florens ibid.quod o-
primum 72.12.eimsviresex Gal. — ibid.i$
Crocomagma 7140
Qruciata confideratio 481,36
Crucate vires ibid.s j
Cryflalli confideratio 963.65
«rfialli bifforia ex Solino 264.13
XCryflalli vires ex Gal. 964.20
Cubeharum vulyarium confideratio | 39.54
Cubeha Arabum ab Offimarum differunt
3939.pro Carpobaljamo 61.13
Cyciophere plante Gr eius fructus confidera-
tio /—— 19r.49
Cueumer fslueffris Diofc. 848.32. — eius vires
$49.66 -
Cucumeres aquam dilisunt oleum refugiunt
& 14.18 :
Cucurbita oblonga 392.40. lagenaria 393.1.
maior [effilis ibid.Indica ibid. 3; - eius vires
394.5
Cuminum fatinum Dioft. 5 5 4.62. Jplueftre
Diofc. 55.1. fylueflre primum $j6a
Cuminum [ylueffre fecundum, ibid. eius
vires 55648
Cucumis (atiuus 30.4. 60. longus 395.1. eius
Fires ibid.63.67 397.26.e05 Angtrias ma-
lé credit Fucbftus 396.20
Culte locis que berba crefcant $54
Cupreffus 116.30.eius natalia ibid. ésto, pu-
fila 17.18.61 vires ex Gal. ibid.25
Curatio veuenorum 975.67. demot[orum à
» €merabi, Aachbe iN d
- Curatioicuum virule; ifecumdum ere.
mitam quendam 1016
Curcuma Cyperi Cn 26.47
Curmi " 3223
Cu[cuta $79.37.eius vires 980.11
Can mair — $89.1.minor flore multiplici
39o.1.vtriufg, viresex Gal..—— — ibid.i8
Cydaminus 443.25. C7 444.1. eis genera
- €x Mefue 443.61. vires ibid. 6.7 444.
3oradice oblonga 4491.43
Cydonierum genera 222.32. vires Mattbiol.
Cymlalaria 78812
Cynocrambe $91.26. faminaibid.D. ibid.Dioftor.
$gz.ag .
Cyperi bifforia 24g
Cyperidefcriptio Mattb, 25.62
Qi virisex Gal, 276
Opbi ?o50 Dyfderi tuy
Oyprinum oleurà 33.9
Cyprum C liguflrum diuerfa cenfet berba- &.
rius quidam 153.66
Oyrenaicus fuccus Plimgj 382.60 Eenum 160.46. quandoprimum Roma
Cytinus & Balauffium 194.21 161.4. fofftle Agricoleibid.16.eius vi-
Cyrifus 810.9 frutex efl non berba $ro-«o. ar- TG ex Plinio & Gal.ibid.23.pedes 164.
bor Straboni $10.53.eiw bifloriatx Plinio — 3:
31.13-virG ex Gal. fuso Ebulus 2 374.40
Ebuli vires Mattbiol ENT]
b. Ebur 286.68. eint vires 288.17
Fchintó terreffris 240.20
Disttytieereinta sia terum dif Ecbini terrefiri facultates ibi.g2
ferentia ex Tbeopb. 130.53 Etbimus marinus 239.3
Dapbnoides Diofc.821.58. eiwvires$42.49. Echinometra ibid.64
Datcus primus 569.20. fecundus Dief.. ibid. Ecbinorum vires ex Gal, 24014
fecundus 570.5. Cr Paflinaca agreffi& mon. Echium 7o5.1s. flore all ibi
idem effe offiditur 570.10. eim tria genera. Echy vires 705.67
ilid.35.vires ek Gal. ibid. Ecbiwm Scérpioides palwftre. 4n
Delpbinium 370.67 Eghelo * 6á n
Dens caninus 385.44 Eleaenui Theophraffo 173.60
Dens canis primus 779.36 Eleagnhs alià 3Yid.62
Dem Leonis 388 Eleagni Bobemice bifloria 173.64.
Dentaria inaior 68j 16. mimor 6$4.40 Elem —— 7536
Derada Pauli 203.20. Elaphoboftim Diofc. 3567.32.06 568.1
Diaodonium . 202.43 FElaphobo[Gi facultates ex Gal. ibid.i
Dialacce compofitio bodie plerumá vitiofa — Elapho[corodon 4211
Elate C eins bifforia 185.55. duogenera Ga-
leno 102.
70.13
Diapenfia 720.36.exu vfus , Widés
Diclamnum Cretenfe $22.39. Dioft.g 22.14. Elaterium Dio[tor.848.42. eius viret ex Me-
alterum Diofior ibid. $4.eius confideratio — fue849.5o.asxilia 1002
€ bifloriaex Yheopb.523.1. — fertflores klatine216.12:vires 216.5
523.22.album ibid.2 9. vulgare cr eius bi-. Elatinumn oleum n $0.43
Jloria Matthiolo 523.42. eim viresibid, Eleofelifti confideratià j62.6
32.albi confideratio 125.2 Elleberum album $432 nigrum iid.
Diofiorides à Galeno maximi commendatus Elleborum nigrum alterum V4.5. purpureo
4.52.in fimplicium medicam£torum ma- flore eani flore allo — ibid. jzmigrhm.
teria primas tenet ibid.óo.eins locus fufpe- — mon effe Confiliginem 845.1. nigrum non
Cus 632. 57. beneficium in pofleroscolla- — effe Aconiti fDectem $2.go. vtriu[que vi-
tum 97144. defendituracalumnia7.28. — res 3 846.5
locus enucleatus 209.63. locusveflitutus Eleborine 806.23
143.60. eum legi vult Galenus 343 Eleürum a 133219
Diphryges 943. 58. eius bifleria Cr vires ex Elciluariu contra cantb, 91.54. ex
Gal. 944.8. lridead bydropicos 1942
Dipfactis 492.6.eius vires 494.16 powudge bifforia 287.21.partus. ibid.
Dip[adis bifloria,morfus figna Qr cura 1024.— 63-mrira eg atitas "ET
Die dina Ryo. ggo Empetron quidam berbam S.Petri malé cen-
Dodonaus arguitur pna46 — fentiWeóz. Dif. 331.14. — ejus vircsex
Dolichos Galeni — 4144 Go x 331.28
Dorella Sij Óo Nd de Lyncari generatione falfa
j : gu.
i^t iba dore Enula campana offein. 73
Doryism 758.54. €" g86ao.vires ibid. Epimeditm 7o0.6.eins vires 70034
Doryanij veneni confideratio giézo Epimelu Galeni 21022
Draba lutea 450.38. adulterina 430.28, Se-. Epbemerum Diofcor. 777.66. 7778018
^ dida; Ephemerum g85.3o. cius veneni curatio ibid.
rapioni f :
j j ius bifferiaex Arif]. — 43
HERCIINESET T ifforia Arif vidfs bia
Dracunculusmalor. 445.33.miner ibid. a- Epifiele $i
* quaticis 446.1. tins fpeciesex Plimio ibid, Epitbymum 674.1. Grecorum (v Aralum di-
26.vires Mattb.Gal.C" Me[-446.42.ter- werfum 87340.vbi plurimum $79.12. eius
rius Pliny ibid. s .bortenfisibid.66.fomi- .— vires izi-eo. n ed
ni noxe C votedia 917 — A pt ae
Draconcellus 4474 Equimrabrem aguntur — :
Drjini hifforia C eius ichusmota 1023. mor- Equiculi marini confideratia 4b b
fes curatio 1023 Egnifetum olidum IN
85$. Egmifetumprimum — : ;
Do decia ibid.só Equifetum fecundum ibid. tertium 725.32
Dalciradix setj.ut vits. 0. grad
Sf a kriid
»*
"
1
1
Indexin Sex Lb
Erica 141.20 altera ilid.57.batciferaibid.óa Ferula$ 78.4. «finos pa[cit.equos interficit Jlituentis,explof
eius facultates 14242 . VEI bifl.ex Theoph, ibid. a, mira. Yuchfii opimi T
: AE : R . " dh, 1 0pm. 4
pomd 707.1.Pling 707.12. eius Viresex Gal. natüra $75.56 c aPiierepralata Mera ee 1
ilid.22 Ferulago Lopinioi
: 37822 Fudfü opinio à
Error quorundam qui Cafe fiflula loco Ca[-. Ferula vires ibi.o Kop rita leti
Jiam folutinam [umunt 47-45. de Mu-. Fiber Dioftor. 267.47.eius bifforià. 26814 opinio reprobata vui Mama quu
Pla 5.42. eorüm qui abiegnam lachry- Ficibus & vitibusfolia nunquam decidunt Cihinamomi v Cue
mam larignam cenfent 103.4. vulgarisde — 8.20 nio hrec de Poor *)4. Tr.
D. sgea, ua
Sycomoro 232.63. qui Hiericonteamro-. Ficus 234.1. Indicaibid. earum genera 2. j do ;
2344. . 34. — improlatade Calag, Lua
fam Amomum cenfent j2ó4.Cafamér — 6a. facultates 225.23. pretoces quoman- — Cedria123.8, ER M49. qe
Cinnamomum eiufdem avboris exifli- gonto fieri poffint 236.8. pumile quomodo Lacam exiffi
mantium 49.1.nterpretis Auicemea 613.— babeantur ibid.maritima 23640 — Ó4.tTrOF 153.59 epo reo
cud Filipendula 627.5. eius vires 628).63 — emory92.g pour Pau
Eruca fatiua 405.30. fplueftrisibid.- cerulea. Filiz ias Diofc.885 a. feminailid.s. eius 22. err fca T. ses Ti *t
«406.20. earum bifleria 290.35.generatio — difloria C viresex Theoph. 386.37 — 101.64, emrciriacl; ia. i;
. did. :$2 Fiictla Diofc. 8874 — emorGalangam erafi , à
Ernsm duplex 343.48. eius farina. ibid.óg. Finum 309.25 fentiz24 2 de kii "d
Yiresex Gal. ilid.6ó Flammula 680.40 erro Pfeudomelnthinm l
Eryngium $04.37. mutas joj.r.mari- Flammula bifforia e vires 68112 — tw5i.8.error dum | pocifinf !
, mum * € ibid. Flammule veneni noxa e curatio 987€ — tat153.62 lapfus 6 G3. iu iru
Eryngium plat $05 .33.eius vires. $06... Flores quo tempore fint decerpendi , ficcandi pinio damnata dum Rbeis t
Eryfimi con[ideratio 431.63.Tbeopbr.aliud à. — acrecondendi 6.5 — genus
Diofcor. ibid. Florum Nardi vires 31.59. Fuchfits fibi contrarium
Eryfimo fimilis birfataplanta 432.24 Florumin plantis varietas 12.20 FHcus marinus, Difc
Efula Chamapitys Nicolai $67.2 2.maior of-. Flos eris 92142. Fud marini bifforia Es Plin.
fie. 367.10. Flos S.Iacolá ; 793 Fudmarimiviresex Gal, —
Euonymusi70.1. — eius confideratio 169.60. Flosfolt. $ $9. 345 Fucus ex Myrrha ad ry qu j ,
differenti 17031 Flos falis o28.63.€* 949.. Fuchfio eff perma Fucus ad tpulierum ornatum. — |
Eupatorium 717 i5. Yulgare ibi-Mefues 717. — ceti (984947. Ficts ad decotandas femina
67.eius Vires 718.22. viresex Gal. 718. Fluida Theodoro 186.63. Fuligo butyri Ne
24 : Folium Offiimarum 44.1. eitis mentio apud Fuligo liquide picis 10.39.40 RET
Euphorbium 55. 10. eiustenellaplantailid. — lureconfultos 424 . zopilloria o6$.10. Thug; yo
26nuentio C nomen 585.65. vires $86. Foliorum in plantis comparatio C funilitu- Fulminaque auertunt — — * id
Leo quando vtendum. $86.19. weneuata — dointer fe 10.10 Fulminum admirabili facita P
potio 1003 Fomes ignis ex Tuffilagine — 6i5.12 Fumaria $07 10. altera Plinij 434.51.dhra
Euphragia 721.32.6ius vires 722.2 Formica c culices in Succino 431.20 . 807.14 : Y EE
Exbortatio ad Lufitanos Medicos — 49.26 Formicarium 1077 Fumaria corydalis tài nte
Fontium rigui que herbeinerecant — $26 $07.56 E Ru
m Foffilium colores varij 01.12 facultates ibid. Fumaria vires xs ]
30 Fungigog.ad Populumallam — ia
Em 336-40 Fofülia mortem inferentia gorg2 Fimgorum venefica natura 99. pupa —
Fabarum vires 337-10.jlueftris | 237.50 Fragaria 7214. fiucinalboibid.eiu rfrago- — ibid.- Eu i M
Aegyptia : 348.20 |— rum vires 721.0. Futigorum veneni remedia ds ri "F
Fabaria |o 47245 Fraugula $75.14. Futigi 776.20. malefia vt Lt
Faniculum marinum 381.64 Frausimpofforum circumforaneorum 979. — 43-artevtfiant ub
Femina in vires mutateex Hip. c Plin.— ^ 14 Fungorum genera: 776.63.
331.60 Fraxitus 128.20. bumilior128.5. eius vires, Fungi igniarij
Feniulum 568.50. evraticum — ibid.j0 — ibid.6o
Feniculum [ylueftre 369.9 Fructus quaudo decerpendi Qy quomodo con- | 6.
Faniculi vires ex Gal. ibidu3 — feruandi 656 m
Fenuim grecum 332.64.eis vires — 333.10. Frumentum Indicum" 3194 GG Atte Dinfosg na rne bibi E:
Fex 9$1.30 Frumenium Saracenicum 3201 [227777 T EE au
Fagi tonfideratio 179-60.C7 180.1. Frutices qui dicantur 7.60 Galatlites lapis : EJ 1
Fallopius notatur 161.40. Fucbfíi C quorundatn error circa Piffafbhal- Galangevonfideratio € hiftoria 2 44.8
Farfara officin. éi4.6o — tum 1243 . ilid.só.cum Cypero comparatio 244
- Farfugium Plinij feu Chameleuce — 615.66. Fucbfüü opinio de Sebeffenveprobata. 218.34. Galbanum 556.45 eius itti ds 7
Farri € balica differentia 327.59 Fuchfii circa Coluteevireserror — 572.12. Galega fiue Rutacapraria — um em
Febrifupg? — 4358.68. Fuchfii lapjus 462.33 Galenus à calumniadefenditur — 37
Febris tertiana C quartana cura vufficorum. Fucbfü lapfus circa finamalbam — e2g.16. Galeni locu reffitutus g^.1o ll dti *
66g 7 .— Fuchfi opinia Ambarum nojfrum effefathi- — mem furim buo bz mauigatimns vl —
Felis cerebri veneficium &evemedia — 996 /— rium 6661 — ti vognafire fmplia 24. P
Felium conuer[(atio noxia 997 FuchfüepinioStyracem calamitem liquids nationes E p
Feles aliqui ferre non poffunt 997 . fuiffe,reprobata 90.12. Galerita I
Felterre 45/65. Fucbfii opinio reprobata qui Botrymtberiace. Galion Diofc. Ri RO MEE E.
Fel 308.10. mifcet 32.63 Gali vires " MEE go v
Fellis vires ibid.35 ME ELI ON 4$4.50 Galiopfis neam quida or gr
Fellis bubuli lapis C eit vires ibid5 Fucbfii opinio Capburam bituminis genu. — putant. d Yum
. Fernelius veprehenditur goj4 — flatuentis ; -— 40640 Galla bo. s tarum profumi 47 m
Ferri folis (quame,noxa d curatio — 99 bovis Malabathro Attractylim fub- Wi, dep T oii edi
pr^ vi fs " Gjabdru prn f^. 474. £j
s. ,
*
Libros Diofcoridis
Gslli c» galline Diofc. 281.26. eorum vires. Gnidinumoleum
"
77.50
ex Gal.281.5 7.Tabidifutmt — 1008.£oyum Gobius primus 27 4.1. fecundus 274.20.ter-
tutela contra mujTelas ji4-44 — tius Cr quartus 274. o.quintus C fextus
Gallus fede deplumata vulneri venenato ap- — 2 73.5 fluuiatilis ibo
plicandus ; , 703 Goffipium. 334-46
Gammari nomen grecum Ariffotelesignora-. Gramen Diofc. 707. «o. manna 70.1.alterum
wit 250.28.eorum lapilli 25142 . ibid.Parnafi 709.1.4culeatum 709.34. €-
Ganm : 27644 — iwviresex Plinio 709.35.ex Gal. 709.50
ophyllus Indicus maior 469.6. minori- Grana Paradyfi 2846
RM Ltiverfre fonus ibid. Granata 193.69
Gattarie mentio 5 28.61. bifforia 29.55. vi-. Grani tindtorj vires 7283
Ow 529.63. Gratia Dei Elaphobofctm Rgell, 368.8
[7C reprehenditur 14741 Gratiola 516.47.minor yi 7.19. elut Vires ibi.
Gelfminum 8633. GHaiaci planta 162.16 facultates ibia9. con-
Gemma cur niteaut. 900.2. eArumramenta Jideratio 161.29... tria genera Manardo
. in officinis adulterata 963.34 . 16134
Gentiana maior *8o32 Guaiatum lignum quod fit prefLantius ib..6
Gentiana maior purpurea ibid. — quid, Lit 164.34. tius tria genera 164.42
Gentiana minor 4a — primus vfus ilid.
|. Gentiana minima iid. Guaiabara 139.53
I Gentiane vires ex Gal. 480.68. Guilandinus Arguitur 147.58
— Getnifla?;3.12.angulofa ilid., Gummi Grecis quid 172.8. Arabicum 171.67
Genifle vires ex Mefue $53.50. Gummi lacbryme,refina vt. colligende c re-
Genitale cerui 279.64 — ponenda 7.18.]uniperi feu Vernix £ eius
Gentes peculiares 2 ferpentibustute — 10g vfusiS.jo.Elemiiz$.. Vlmi 136.43.
- Geoc i 966.7 — ceraforum 4 w dop.ga
Geranium primum 621,3. züberofum maius. Gyp[um 995. €» 952.2. eins veneficitum c»
dlidgs fecundum ibid.Plinij feu acus mus. — ^ remedia 225 .Yires ex Gal. 952.22
féataózi.28 tertium 622.1.cicuta folioi- :
li. cicuta folio füpinum 622.35.quartum H.
623.34.quintum ibi.[extum 6244.Myi- - :
vhim cenfet Hermolaus 622.60 Adrofpherum Malabathrum — 42.53
Gerany vires — 623.68 Hamorrboi perniciofus iius C hiffor,
Gefnerus arguitur 655. deceptus reprebendia — 1024 ; ;
— für z6i1.66.notatur 264.68 Henorrhoi morfus note c» curatio |o 024
Gefneri calumnia ret unditur. 77023 Hamatites ferri materia 958.32. eius cosfi-
Geubyum — mas 420342 . deratio 955.24. vires . 95836
Gitbago : . 38o.óg Halica 327.19, eiu paranderatio ex Plin.
Gitto non eff Melanthium lu. —.— 530.25 ib.z6.vires m
Gitto non efl legitimum Melantbium — ibid. Halimus vulgaris 14 5.55 latifolius erectus ib.
éz vulgaris defcriptio 146.9. vires 14644
Gith feu Melanthium 37935 Harmale bifloria ; 41.loco cicut« femen ma-. Hippocratis preceptum Cratenein colligendis
Gingi 438.23 — leacápitur $42 — berbsdatum : 2e
Gingiberis iberis vires su. Hidég Haftlaregia 511. Hippogloffum $23.63.nan Laurus Alexand,
Gingiberis vadices rubrica inficiuntur 327. Eur n helix ibid.terreftis — 82o.z.eim vires ——— 20 bna
pu 1 3 467-22 -terrefiris montana ilid.ciu vires Hippolapatbum yea dyltcfre — iiidgg.—
Gingidinm qo1.27.eius vires 4o243 iidnoneflAfdepias — 3g2« HippophaiiDiofi — p
- Gladiolus : gor; Hedybreum deo HippopheflumDiefe. —— —— Sózuo.
- Gladioli vires ex Gal. : . gor48 Hedyfarum —— — 6n20 Mippepotamme — Mert
Glandiferarum arborum vires —— 182.7 Hedy[arivirei ex Gal. 64240 Hippopotaums belong C" Gtfüeri — 2673
ides . . .. 27245 Helenium Indicum maximum Held Hippopotamus vbi alatur vis
i ^. Andres Marimi | . ilhid. Hippopatami vires 267.29
PEDINAmEHI E E eid : Jes nt
Glandis vuguentarie viresex Mefue. 355.23 HelemjvirsexGal, ————— E Nac P
"Glaus T E TL HERR füccum venuenatum effe fabulofam i-. Hirunde s 286.24
Glandif: arborum con[ideratio 178.52 ' bid.e2. Aegypti confideratio — 7326 Hirundimum bifforia 286.50
Glafum isa 47246 Heliotropium mas Diofc. $92.60. alterum Hirundinumvirei 206.60
Glaucium 538.16. ex chelidonia ilid.eiuvi- — $93. inus $93.40.fricoccon ibid.eius vi- Hirudinum deuoretarum noxa uma.
Téex Gal. Wess Pd rye ... Sosag Hirudinum curatio ibid.
Glaux Diofror. 855.62. eim viri — 856.23 Helichryfum 755.26. Italicum iid.56.Creti- Hifforiaz 63i. 757 bu, altera C tertia
Gluimumoleum —— . 890 | mz36.1.0rientale 73633 — 26M9.4liawiy. — aliametlilugy 2.23
Gliritm confideratio - 298.6 Helix T fraudis cireumferanei ede
Glutium 532.58 pif brariorií. Helicis plura genera Mid. — gemtiviti py primade ffüio o6.
$8553 er cde Heliae. din 781.50. 715/43 Psi x 92742.ttriia or videam
Sheyrbi era RM ; i ; 7iz.» —lemidePeonia 1227 2
"eiae d Jw y buses i 630.44. Holoflium 687a birfuttim z!ricans mai
Gnaphalium 625.12. Latifolium peregrinum. Wemerocallis altera. éna — 58pLew vue oni.
ézínywgen 000 0 cid. BRUM ioc zs Herde facultates iiis:
Gnapbhali viresex Gal : 425.5 Hemionitis 65.39.eim vir — 6p ;
ES
Hemionium £ A0Menum Plinieidem 646,
ó ;
£X
Hepatica quorumdam 6ogó2
Heptaphylon «lpipuys fériceum 8206
Herba lulia » 740.68
Herba Gattaria 530.1
Herba Lupa 40923
Herba Para "ld 2674
Herbaludaica Auicemma —— [ENT
Herba mora ^ 865.60
Herba Tora $409.33
Herba paralyis $ob
Herba paralyfis viresibid.S loanni. (u$. 8
Herba cancri $94.10
Herba ffella 38.52
Herba qua dicantür 7.6. certi ;
colligenda $48
Herba venerea T beopbra[fi nientio 635.52
Herbarierei fludiofs quid facicndum 4.27
Herlarum forma de[aripta parum conferunt.
330
Hermolai C Ruelljerrorde Nardo — gia
Hermolai error. 409.5$
Hermolai, Ruell Gr Manardi lapfus. 224.35
Hermolai lapfus, Eleomeli anam cenfentis
75.66. C Marcelli opinio de Iafmino im«
probata 856g
Hermodaclylus Verus 723.32. eius conitura
779.1
Hermodathli offiimarum radices 752g
Herniola 67742
Hierdcium Diofts (602g
Hieracitum maius ibid.33
Hieracium minu filiquafaleata — $1.26
Hieratium pro Endiuia male fumunt fepla-
Jiary 385.63
Hippocampus 240.68
Hippocampi con[ideratio C opiniones — 241
20
Hippocampus locu[le genus ibid.33
Hippocampl vires 242.20
Horminum Diofcor. 659.24. — domefficum
640.1 [ylueftre ibid.Syriacum 641.10.Pli-
nij 620.40, fitgis genus 620.46
Humida loca que plante ament 830
Hyacinthus 743.32. vacinium ef 1$3.42.0-
rientalis 7 43 .Orientalis alter 74.4.1.Tri-
politanus 744.36. eius vires — 744.22
Hydri fiue Natrigis bifforia 1925
Hydropiper 717.65. fiue Pevficaria — 440.8.
amale Ruellius Pfeudoeupatorium flatuit
440.45 lus Vires 441.4
Hyofcyamus 7 50.5. 29o.albus ibid. tertius
750.40.€Ut altevcum dicati 751.5. Creti-
Cus luteus 751.36.6ius vires 77142
Hyofiyaminit oleum 7. 7.28.venenofa vis 99o.
vtriu(que curatio 990
Hypecoum 7.49.12. eius vires ilid.57
Hypericium Diofc. 667. c 668. eius viresex. Iureconfultorum locus in Digeflis emendatus — &ra 126.13 4 calo miffai26.25 irs i
Gal. 662. eis album florem tribuit Bra-
fauol. 668 Ius pifcium 276.40 1274
Hypociflis 158.22. eius füccedanea — ilid.67
Hyffopum 515.23. ceruleit folio diffedtoibid.
«albo & rubro flore ibid. vulgatum effe le-
gitimum $1641. tHost4num 16.29. cius
vires $16.33
Hyflricis mentio 240.59
I.
Acea fiueflos trinitatis 822.1. altera ibid.
incana ladniata 690.1
- lacobi Syluij opinio reprobata 172.20
lafminum oleum 85.55
lafininum Hifpanicum grandeflorum | 874
podes in Sex
Vati domeffica 271.48 fylueftris ibid.vtriuf- Ardeant 900,28.ci dui gg E
que vires 472.3 €rodentes ili. reme d :
lfebas 876.23. cius defcriptio ex Theophrafl. — cenduntur 101.30. Vefepis AM E
876.56 44. in [onciis o£ Tee
opum $2055: 28. ini: 145; etin in gis
ludea Bal[ami deffituiturplantis | 59.59 Lappa maior $02.40, váaior alter, "I
ludaictis lapis ; $62.40 ^ minor ^ S
Tuglandis defcriptio 223.22. vires — ibid.óz. Lapfus Hermolai, Manardi C Rudi; .
condita 22444 Ó4., rss
Iuiuba 219.63 Lapatlum 352.56 Janguineum ss. :
Iuncus 731.25-floridus ibid. eius confideratio — Yes354.51
C Yires 732.7. odoratus $6.1. eius defiri-- Larga
ptioibid.a2.yires ex Galeno 3726 Larix :
luniperus 117.44.duplex 118.41.Diofcor.Ce- Lattrinum oleum 7532. cius yir
drus Theopbr.noneft 18.37.. eius lignum.| Laricis hifforia ;
ad centenarios annos pevdurat ibid... vires Lathyris Diofc.67.5 2 eitis vires
119.20. Lauris 125.latifolia ibid. Apollini c 1og
42.20 stodlapidea ibid.go.— fyhuefrs fu
Ixia 992.1.6its Veneficanatttra 994.12.mon. Lauendula feu Lauanda
eft diuerfa à Chamaleone /— 994.24.005. Laurus Alexandrina. 841.1,
veneni curatio 294.42 "ires ^
Laferpitium Dio[cor.82.18 fen
fe Belzoinum y82.o.bif. e
30.vires ex Gal. 585.63. Gal
Ko 364.1. maius cochleato femineibid, L*cHo Serapionis deprauata.—
Anthyllis altera quibufdam 363.67.y-. Ledum ;
thyllidem cenfet Fuchfius (aka MO
Karabe 133.19.uecinitn effe negat Brafauo-. Leonicenus à Fuch.cali H
lus i344 — Pim.decoronopo rep Béndso
Fuchopinio improbata.quvdumitd- —
L tici nardum à Salitmca non E.
K.
lafpidum genera 962.36. — natura 964.40 Leontopetalum y 26.5.eits v
viresex Gal. ibid. . 44 D brem oss. alterum ibid.59- Lepidium 238.5 9.67 456. Pliniili ;
Ilicis flercoris mir.z facultas 31.69. — Labrufia . 9023 - ibid.g.Piperitis ^.
10ers237.67.C" 4571. € Lepidium idem. Laburni mentio 664. Lepus tnarinus Cr terveftri
- 238.4. altera Paulo ibid.z9 La Diofcor.300.20.intus coagulatum 997. marinus venenum 26.
Ibifcus 662 iusYenenicuratio 998. eius probatio ibid. 262.26.terreflris 262.59. marini:
Ichthyocolla 38E45.— s facultatesibid.Cr 302.6. bibendi ra- figna ds I
Idearadix 724. eius vires ibi. — tio. 30.58 Leuiflicum vulgare 562.
Idola in cadaueribus conditis reperta — 115.40. Lacca ég.16. Arabum de ea opinio varia ibid. Fucbfius o
Iecinora -279-4 28.6iu5 vires Crlotio ibid.58.tinclorum e»
Iefemin vudedictum $6.12 .e1us viresex Sera- Arabum differens à Cancamo 69.44. fa-
pione ili. — itiegenera ooo dbid.é
Ilex 180.1.latifolia fpimofa ibid.34. — duplex. Lacerta294.26.carum confideratio 295.24
ibid.42. coccifera 72742 aieres 982.58
Imperatoria 567.1. eius vires y66.66. Alpina. Laciuca 399.33 .erif)a 29 9.1.0n capitata db.
$6743 flovefiens ibi. 23.foliis Endiuiia ibi. Roma- Lepores equégignere vauatf.
Impia berba Plinij 62,53 — na398.62.fjlue[fris 400.10. eis Vires 400..— linaiecorababent
Impoffores quandoque etiam peritos decipit /— 3.67 30. fylueffris Plin. — 47240 Lentifanumoleum 75.50.
- 3-42.e0rum fraus cauenda 162.43. Lactmofís locit,qua berbeinerefeant — 8.37. Lentium vires ex Gal. :
Incantationibus vri duin plante effodiuntur, Ladani confideratio 159.53. v[us ibid.ó7.vi- Lentifius roy.Rabori mag
vanum eft 435 — reexGal. 46041 — iusyirté |. —
Indicia veneni fumpti 977.20 Lagopus697.22.pesleporis 699.1. — eius vi- Leucacantha 502.
Indicum 933-16 — resex Gal. 698.66 prier
Iuterpretum Diofcoridis lapfus 1:463. Lamium Plinij 792 Leucoium albu
Intubus maior 386.56 minor ibid.crifpa 387. Lamp[ana 256.15 .Plinjibid.s 2.eimsviresib. — reum ibid.eius vires
- g&.eius vires. - 390.22 Lata 309.24. Libamoti feu
Ile TE 235 Lapi Arabicus 960.62. Afius 056. Armenius — Tbeopl
1oan.de Vigo lapfus (8529 ggnzz. — Armeni viresex Alexandro. Libriquiespladendi —
loui error ida 239-66 — ggt.g4.Bexahar 9o to.calaminaris gig. Libyfficum idemeft um.
inum oleum 83.3 4.4d quos vus praflet 19. 13-plumbarins 925.23-Phrygius o5 &.ino-.— vires bx
28 : €ulis ceruorum natus 940.27.Pyrites 957. Lichen.z32.33.€us generi
Trio 431.30. altera ibid.eius generaduo. 432.
Hi
Tris Cr eius [pecies 18.24. candidaibid.ég.lu-
teaibid.eisus vires 19.8.entio ex Gal.ibi.
40.c0gnomento Aflragalitis 1944
38.Offradtesgóg.-so. — Schiflusog8.67. — viresext
Linci vulgari 31.58.Zaffara 899.9.cor. Lic
generatio 896.45 colores var vnde $99. Ligno E
1. diuerfa difcrimina $99.58. cur pelludi. Lionum Alots
. 899.63. «ur graues aut leues. 20043. (uy. Ligufficum j47. alterum.
lee rl 43 6 .
Liguftrum 153.15. Comuoluuli fDecies Seruio
. Gram.ib.6o. Acgyptiacum 15 4.2 4.eius vi-
rcs ibid. 10. oleum (e eius vires. 154.6. a-
qua ibid,
Lilaé $54.32
Lilium conallium 631.1. eius vires. ibid.s2
epremerum vocat Fuchfius 780.52
Lilium Diofc.$ 9 9.6o.corum confideratia 600
- gS.bifloriaex Plinio 6co.e5 — facultates
- 6oL.j-Vt totum annum vitet — 6oo.é1
Lononium Diofc.óo5 66. alterumiid. wires
697.10
Limoni4 mala 206.14. 208.23
- Limguaferpentina 447.37 auis 128.68
Linum 333.40.[ylueflre 33.1. anguffifolium
ibid.eius vires ibid.6$
Linum viuum 963.6
Liquidambar quid 2
LA
Litbofpermon 656.50.taits 657.1. Cd.
-harundinaceum 657.32. eitts bifforia ex
Plin.6; 7.3 4.vires 67.50 frutefieus angu-
- ffifolium 658.5.aruenferadice rubra iid.
Lithocolla 965.37
itera C" fcopulos qus planteament — 8.41
Guia pilopeorzn 298
Lotufla 234.2 6.in cibis 284.69. debellantur
24g earum agminain Italia 284
6j
Loligo fiue Calamaro 265.25
Lolium331.40.eius vires 332.6
Lenchitü Diofc.66o.altera Diofc. &6o. A
faior 66i. afpera minor ibid. Pliny iid.
eitis Viresex Gal. 6ó2
Laniceri € Tragi errer circa Ocgmnum «c8.
- Aapfus circa locum natalem cuprefét 117.1.
, Ureriyz.6 lapfus — 192.112
Lora g07.5o. tius parande tatio ex Gal. o7.
. eo. facultates : 907-56
Lous [ylueffris 603.2. vrbana $0g.1./ylueftris
ibid. vtriu[G, vires ex Gal. $09.54. arbor
. 2u.10.Pling ibid.3. Africana 212.4. €
(o 6eultalica ibi. 16. Atbeneimon zizypbus. Margaritarum ifloria 243.4-.ce prouenit. Mercurialis femina ibid,eius vires
Libros Diofcoridis.
€A Vis C auxilia 998
Mabaleb à Phillyrea difcrimen 156.58. vires
id.ó8
ibid.
Maiorana 33523
Mala aurea 760.69
Mais 251.68
Mala 200.63.eorum vires 201. 33.Punica 193.
8.eorum vires ex Gal. 194.44. dulcia ad
pleuritidem 201.65. Cotoncorum con[ide-
vati 201.66. Melengena 760.23. in[ana
760.4 6.borum vires ibid.ó2
Malabatbrum 41.62. eins bifloria ex Arria-
n 42.50
Malabathrinii oleum: $5.50. vuguzttum 42.6
Malicorium 194.2 s .eitts vires ibid.57
Malta 35 9.1.maior ibi. Rofeaflorepleno ibid.
33 Arbor Plinio ibid.maioraltera. | 560.8
quarta ibid.eius vires 360.42
Manardi arguitur 166.0.eitis opinio debti-
fana 322.4.0pinip non accepta $38.8.error
officinar.Nardum nec Indicam necSyriacá
effc 30.22. Dolichos eruiliam effe volentis
414.53-ledlio non probata 90.17. Fuch.
opinio reprobata 313.23. dubium jolutum
855.26
Mandragora 000. eiut verefica natura 99r.
noxa remedia 991.8.mas C» femina 759.
38.bumana forza. fadlitia 759.50. Moria
Tocat. 760.25 .€1Ns vires 76r2
Manna thurit 92.67.67 96.50.C7 9 4.caleflis
94.40. Arabum 04.58. — eis bifloriaex
Gál.o5.3.ex Plinio ib.12.in comitatu Go-
ritienft C foro Inl 95.20.in agroTriden-
tino ibid.2 5. fecto aborum cortice manis
95.43. eis temperamentttin C yires ili.
57
Mareellierror 223.52. error Pinum Tedam
interpretantis 00.62. Sympboriani er-
ror Perficam c Perfeam idem cenfentium
203.68.ignoratio 2644.31. lapfus 324.15. Is
reprehenditur 153.5 6.eimserror — 341.39
rer : ib.óo.
Medulle vires 307.5 $n cibis faculta 208,
Megalinum oleum $4.20
Mebenbetbene 228.69
Mei cenfideratio Cr bifforia 24.56.virt 25.5
Mel 312.23.beracleoticum 313-10. eitis genera
mon rofcidaid.i3.beraclie 9$7.. criceum
141.42 ;
Melanteria ; 942.50
Melantbium fatiutm y$0.1. fplueftre — ibid.
Jjlueflre fecundum j8o33.cw vires $$
23.oleum 72.36
Melcecte femina Cardamomi quibufdam
28.13
Mtlitites lapis [JR 1
Melice confideratio 329.49
Melilotu: fite Sertula $3539
Melilotus Italica folliculis rotundis ibi.
Melilotibifforia k 536.14
Meliloti vires ex Ga!. 536. -13.defcrigtio ex Sc-
vapione $36.2 2.Germanorum $09.51
Melinum oleum $0.50
Meliffa 602.35. Conflantincpolitana 602.25
Molicana 603.15.
Melifja Moldauica ibid.
Melif'ophylli duo genera. fog. Conflantino-
politanum 6o3.5o.alterum ibi. 5
Melochites lapi 032.2f
Melongena 760.28
Melopepones Gal.an nofIri Melones 226.5.00-
rum facultates ex Gal. d eet
Memit!e nr»:
Mempbites Lapis 963.46
Mendefiutm
$4.60
Mentha Diofior.s 25 62.prima 526.5. altera
ibid.crifpa verticillata — ibi.38. eius vires
Matthiolo ibid.ex Gal. 26.65, Greca j27
24-ylueffris Galeni quidilid.ó.Grace bi-
fora ibid.19.€ vires ibid. a
MentbafIrum ib.2 4. eius eus vires ibid.
Mercuriali furia $92.9.mas $90.36
8gr.12
13-1. ACD)pfla 1 $1.55. — inEobemia 244.2 Merehiecur (v venter
Mnariaminor 647.20. tamofuibid. Alia. Marribitm 604. 23.0its dub genera Theopb. Mif Malabatbrum
Luparia ; 262.5 Marfi vt viperas capiant ^ j
ini flercoris vires 310.48. iecoris vires 279 Marum Diofiof. 536.45. C 537.1. eiw men- vnia ;
am | A s: * ; tio ex Galeno 336r. Italie peregrinum. Mefbilorum vfus lid. do genera. 149.52
piti 344.32. fjlu.luteus ili. cerulco flore 03375 — ad 6 TENE
|, ARgUflfolius 245 1.eorum faeulsaresibo Maflicheduplex 106.56. ejns confideratio oy
Tipulus 379.10. cius bifforia Gr vires $39.54.— 33.cura Cr viresibid.yi.oleum -— pp7 Mr
Lydmis 599.5. lu. ibid.3o. fyiue.alba. 2 : E. ; |
: d . , ihidag Matrcaria 651,1.nonef Artemifia yo 6b s diferentie] res $99.16. von cur ci-
Lyaum 163.5 Italicum ibid.go.adulierinum. — eam. artemifiam MomabiC" — riwalterecemburetut — . $gpo
—dbidésceiu vires — 169.10 — Fücbfius (o0 cn sénz4. Methodus qua víus Diofcorides in fuo opere
Ja Ar — zos.yo. Matthioli teffimanium aduerfus Gefnmerum — vy.3o :
E 0.- 03H43 770247.4dumrjarjnotantur — 33052 Meum Athamanticum prefLantius 254
|a E éiuvirsex Mevonim 000—057 99150 Mezereum non efi Dapbnoides $42.38
"Gd eoo o 6zées. Medica Diofcoridis —oengeno Mieroffbarum Malabathrum —— «zd
Uthargyrium aliud ex auro, alind ex argen-. Medicamals——0—- os. Milumgzha eiu virtsibid 3o Indicum 329.
-to fierifalfum 929.56. eiusviresex Gal. Medicina fcopi duo à 200g gains aliud genus o diit
4:929.63. ded - Medi pere : i Millefobum aquaticum pernatum fficatum
es $e. goo, 85.10. adulterabantur etiam Galenitem- — 815.1.4d6 :
e XR M. er ; 234. 797maius 798.minus F 793
M 74-10.e Macisdifferunt 134.14. Medicorum quorundam opinio explofa 2.46. Millegrana doo
"e aos eme, 26 munwnegedum —— 1326 Millezz7ztenmvfs — jdop.
NE .— agg. Medicorum C Seplafiariorum error in "in gucci ipod
Magnet lap.hiff.g 60.26. differentia cr de- — fisfucedano 63e gr qud »
- le 960 36-vires ex Gal.g6o.5 5 venei Medium fiue viola Mariana 6o9.4o. eius vi-. Myropolarum ignauia C: ipf 76.55
Index in Sex
Horminum Diocor. 659.44. — domefficum Yfatis domeflica 4 71.58.[ylueffris ibid.vtriuf-
620.1. [ylueftre ibid.Syriacum 641.10.Pli- — quevires 472.14
nij 620.40, fugis genus 6420.46. lfehas 976.3. eius defcriptio ex Theophraff.
Humidaloca que plante ament 830 876.56
Hyacinthus 743.32. vaciniumefl 1$3.42.0-. lfopyrum 320.5$
rientalis 745.Orientalis alter 744.1. Tri- luda Bal[amideflituiturplants | 59.59
politanus 744.36. eius vires — 744.22. ludaicus lapis 5 962.40
Hydri fiue Natrigi ifforia 1025 luglandis defcriptio 223.42. vires — ibid.ó2
Hydropiper 717.63. [iue Perficaria — 420.8. — condita 22444
male Ruellius Pfeudoeupatorium flatuit — Iuba 219.63
40.4.5 lus Vires 441.4 lunam 731.35 .floridus ibid. eius confideratio
HByofiyamus 750.5.» 290.albus ibid. tertius — e» Vires 732.7. odoratus $6.1. eius defiri-
750-40.6Ut altercum dicatir 751.5. Creti-.— ptioibid.2.yires ex Galeno 3726
Cus luteus 751.36.eius vires 75142. lumiperus 17 42-duplex 118.41.Diofcor.Ce-
Hyofiyaminitoleut 77.28.venenofa vis o9o..— drus Theopbr.non 6ft 118.57. eius lignum
vtriu(que curatio 990 adcentenarios annos perdurat ibid... vires
Hypecoum 749.12. eius vires ibid37 — ug.zo.
Hypericum Diofc. 667. Gr 668. eius viresex: lureconfultorum locus in Digeffis emendatus
Gal. 669. eis album floremtribuit Bra- — 42.20
fauol. 668 lus pifcium 276.40
Hypaciffis 158.23. eius fuccedanea — ibid.ó7. 1xla 9g a.1.eius venefica natura 294.12.non
: ;
* 4
avdeent 900,2 ci dii aq ilit.
erodentes ibid.22
cenduntur 101.30. Venen
34. in fongiis 965.25. COT UI reg
28.
ps
Lappa inaior 804.20, maior altera.
iinor
Lapfis Hermolai, Manardi, c»
[PA LES
Lapathum 352
TO5 354.51
Lárga
Larix ET
Lattritnut oleum 73.22, eitis viresi)
Laricis ifforia ees
Lathyris Diof.867.5 zeit vies —
Laurtts125.latifolia ibid. Apollini (»
(4126.13. calomiffet26.25 ]
*o-lapidea. ibid.o. Jpluefris fan
127.4 - 18
Latendula feu Lauanda. ;
Laurus Alexandrina. 541.1. alterai
vires ;
Laferpitium Diofcor.582.18.fe
fe Belzoinum 82. jo-bift.
3o-vires ex Gal. 585.63. G,
Séjenguneum;g ae,
"uu
Byffopum 515.2. ceruleit folio diffedlo ibid. eft diuerfa à Chamaleone /— 994.24.cius
albo & rubro flore ibid. vulgatum effele-— venenicuratio 994-42
gitinum $161. tHostnum 516.29. eius
yires $16.33 K.
Hyflricis mentio - 240.59
; j à Kw 364.1. maius cochleato femineibid.
s i Antbylli altera quibu(dam 26.67. An-
Iz fiue flos trinitatis $22.1. altera ibid. thyli die cenfet Puch 7 " TT xé 34
incana laciniata 690.1 Karabe 133.19.Sucáiniim effe negat Bra[auo--
- Iacohi Syluij opinio reprobata. 172.20 — qu 13144
lafeninum oleum 85.55
lefininum Hifpanicum grandeflorum : $74 r
lafpidum genera 962.36. — natura 964.40
à eg Gal. iid. * 44 Abrum veneri 493.5. alterum ilid.29-
Ibicis flercoris mira facultas 310.69 Labrufca . 9023
10eris237.67.C" 457.1. & Lepidium idem Laburni mentio . "227
- 238.14. altera Pauls. ilid.29 Lac Diofcor.300.20.intus coagulatum 997.6-
Tlifcus 6ó2 iusveneni euratio 998. eus probatio ibid.
Ycbthyocolla 388.45. — ag. facultatesibid.e 202.64. bibendi ra-
Idearadix 724. eius vires ibi. — tio : 301.58
Idola in cadaueribus conditisveperta / 115.10. Lacca 69.16. Arabum de ea opinio varia ibid.
Iecinora 2794 28.eus vires C*lotio ibid.28-tin(lorum c
lefemin vndedictum 86.12.eius viresex Sera- .— Avabum differens à Camcamo 69.44. fa-
pione : ii. — itiegenera » ibid.ég
Ilex 180.1.latifolia fhiuofa ibid.24. — duplex Lacerta 294.4 6.£arum confideratio 295.2
ibid.22. coccifera 72742 mats cov phest
Ymperatoria 567.1. eius vires 566.66. Alpina. Lacluca 395.33 «rifja 399 1.non capitata jb.
Leonicentis à Fuch.calii.
Lens palu[fris 785.22.
Letto Serapionis depratat,
pin. decoronopo rej
Yutcb.opinio iimprobata
tici nardum a Saliuncanond
Leontopetalum 5 96.5
Lepidium 238.5 9.67 4j
ilid.ég.Piperitis —
Lepus imarinus C terr
amarimus venenum
262.26-terreflris 262.
figna P Pa .
Leuiflicum vulgare 562.1.
Fuchfius dee
Leontépodium verum
Lemnia terra cenfetur bolu.
[d
$6243 florefiens ibi. 25.foliis Enditia ibi. Roma-
Impia berba Plinij 625.3 — na398.63.[yluellris 00.10 eins vires 4co. :
Impoffores quandoque etiam peritos decipiit /— 2.67 30. Jludfiri Plin. "47240 Lentifiünumoleum eit vites
- 3-42.e0Ytm fraus cauenda 162.43. Lactmofis locir,qua herbe increfcant $37 Lentiuim vires ex Gal.
Incantationibus vti duin plante effodiuntur, Ladani confideratio 159.58. víus ibid.67. vi- Lentifus 105. Raboris
vanum eft 4433 — rGexGal. : 16041 /— insit 00
Indica veneni fumpti 977.20 Lagopusó97.22.pesleporis 699.1. — eius vi-
: 233.16 — resex Gal. : 698.66 7
Interpretum Diofcoridis lapfus 154.63 LamiumPlnü —— A e. d 7 "a
e I esi 387. Lampjaua 356.15 Plinij ibid. 2 ein vires ib. remmilid.e
-g8eims vires ——— às 39022 Lana —— 200 3024 Libanotis feu ns
mule 2 734 Lapis Arabicus 960.6 a. Afius p5 6. Armenius - Thephr.
Joan de Vigo lapfus $629 gnzz. —— Armenjvirsex alexandro. Libri quiexplodendi
loui error 0239466. — gat.g4-Bezabar go 1oalaminaris 918. Libyflicum dem eft
Irinum oleum 83.34.4d quos vfus praflet. 19. 13-plumbarins 925.23-Phrygiusggóno- — vires —
28 ] CONER eulis ceruorum natus 240.27.Pyrites 957. Lichen.7324:
Trio 431.30. altera ibid.eius genera duo. 432.
nu ;
Tris C eius fpecies 18.24. candidaibid.6g.lu-
teaibid.eius vires 19.8.mentio ex Gal. ibi.
'4o.cognomento Aflragalitis. 1934
38. Offraitesgés.o. — Schiflus 958.67.
Lincis vulgari 31.58. Zeffara 999.9.eorí. Lichenesequorum.
generatio 896.45 colores var vnde $99. Li
1 diuerfa difcrimina 829.58. cur pelluadi. Li
. 899.63. «ur graues aut leues. 20043. éu. Li
vires ex.
ju eri reo 2t
vujlicum ^7. dmm.
Uo"
- Lingua ferpentina 447.37 aui
lenis hel 2 63-
Ligaftrum 153.15. conuolunli fDecies Seruio
. Gram.ib.6o. Acgyptiacum 154.2 4.eius yi-
rai ibid. 10. oleum (e eius vires. 154.6.a-
Li . : 8;432
Lilum contallium 631.1. eius vires. ibid.a2
ephemerum vocat Fuchfius 780.52
Lilium Diofc. 5 99.6o.corum confideratio 6co
gs.bifforiaex Plinio 600.45 — facultates
. 6ol.j-Vt tottm annum vitet — 6co.é1
Lunonium Diofc.695 66. alterumibid. vires
697.10
Lünonia mala 206.14. 208.23
128.68
Linum 333-40.fylueffre 334.1. anguftifolium
ibid.eius vires ibid.68
Linum viuum 963.6
Liquidambar quid 9030
Litbofermon 6$6.5o.maitis 657.1. minus io.
-harundinaceum 657.32. eits hifforia ex
Plin.65 7 4 4.vires 657.50 .frutefcens angu-
füfalium 653.8.aruenfe radice rubra itid.
Litbocolla 965.37
a d» fiopulos qua plante ament. , "
lopsorta
s M.
md Calamaro
Lolitm331.40.£ius vires 332.6
Lonchiti Diofc-66o.altera Dioft. 6éo. aea
maior 661. afpera minoribid. Pliny ibid.
€its Vires ex Gal. 662
Loniceri - Tragi error árta Oconum o8.
Md cuprefi 117.1.
eroriyz.6dapfus — — 192.12
earum agminain Italia 284
265.25
us. 34,42. [lt lutem ibi-ceruleoflore
Locufla 294.26 .in cibis 284.69. dehelancar.
Libros Diofcoridis.
CA Yi C" auxilia 998 ve il.&
Mabaleb à Phillyrea difcrimen 156.58. vires. Medulle vires 307.5 tin ibis facultas $08,
ibid.é$ Megalintm oleum $4.20
Maiorana $35.23 Mebenbetbene 225.69
Mala aurea 760.69. Mei cenfideretio Cr hifleria 24.5. vires 25.5
Mais 251.68. Mel 312.23.beracleoticum 313-10. eit genera.
Mala 200.63 .eorum vires 2c1. 33.Punica 193.
icerum viresex Gal.194.44. dulcia ad
201.65. Ci n confide-
ratio 201.66. Metengena 760.1. infana
760.4 6.borum vires ilid.ó2
M ci Pt 62. eits bifforia ex Arria-
mon vofidatiid.i3.beraclia 987. ericeum
141.42
Melanteria 942.50
Melantbium fatiutm g$0.1. frluefre — ibid.
fjlueflre fecundum $80.33.cius vires 4
23.oleum
42.50 Melevete femina DEHRIMBPUS cud
Mlderirist ole. $5.50. vnguctum 42.6
Malicorium 194.2 .eitts vires ibid.57
Maltia 35 9.1. maior ibi. Rofeaflorepleno iid.
33 «arbor Plinio ibid.maioraltera — 560.8
quarta ibid.eius vires 360.42
Manardee arguitur réó. 4o.eitts opinio deDti-
28.13
Melitites lapis oói.8
Melica confideratio 329.49
Mclilotu fiue Sertula 53539
Melilotus Italica folliculi rotundi ibi.
Meliloti hiftoria 53614
fana 322.4.0pinip non acctptg38.8.error Melilotiviresex Gal. 536. 1 defcriptio ex Se-
officinar.Nardum nec Indicam necs Syriaca
"effe go. 22. Dolichos eruiliam effe volentis
414:53.leio non probata 90.17. Fucb.
opi reprobata 513.23. dubium jolutum
855.26
Mandragora 090. eiu verefica natura 991.4
noxe remedia 91.8.mas C» femina 759.
38.bumana forma, jadtitia 759-50. Morio
Y0éct A 760.2 5 €1Ns Vires 76ra
Manna tburit 92.67.6796.50.C* 9««caleflis
94.40. Arabum 04.58. — es bifloriaex
Gdl.05.3.ex Plinio ib.12.in comitatu Go-
ritienfi & foro Iulij 05.20.in agro Triden-
tino ibid.25. fecto avborum cortice manis
95.43. eius temperamentiin C yires ibi.
57
Marcellierror 223.52.. error Pinum Tedam
ride um 36st. —À
rapione $36.22.Germanorum
Melinum oleum
$eo.st
$o.5o
Meliffa c2. n: Confantinspelitana dos.5
Mele. 603.15.
Melifia Moldatica : itid.
Melifopbylli duo genera 605. Conflantino-
politanum 6o3.5o.alterum ibi. ———P
Melochites lapis 032.2f
Melongena 760.28
Melopepones Gal.an noflri Melones 226.5.00-
rum facultates ex Gal. 397.50
Menithe 3824
Memphbites lapa 963.46
Mendefium E
Mentha Diofior.s 25 .62.pruma 326.5. altera
ibid.erifpaverticillata — ibi.38. eius vires
lara go. jo. tius parande tatio ex Gal. 907. Matthioloibid.ex Gal.526.65, Greca 527
- 6o. facultates 446 — interpretantirioo.62.6» Sympborianier- — 24.fjlueffrü Galeni quidibid.ó. Grace bi
Lotus Jpluefrris 6ó8.2. vrbaena$o9.1./jlueftris ror Perficam Per[eam iim cenfentium — floriaibid.19.Cr vires ibid.
ibid. vtriufG, viresex Gal. 09.54. arbor — 203.68. ignoratio 2644.31. lapfus 324.15. Is MentbafIrumib.2 4.eius eiu vires ibi,
2o. 2100. Ding ibid.g4.Affana 212.4. dy — reprehendituri;3.G.eimserror — 34139. Mercurialis [puria 892.9.mas 890.36
x | 6a. Italica ibi. x6. Atbeneimon &izypbus Margaritarum bifloria 245. 44.te prouenit. Mercurialis famina ibid.eius vires $9112
. 213-1. Aepptia $81.53 — 1 244.2 Md heren. venter
Lunaria minor 64.7.20. vamofaibid, alia Marrubium 604. 23. uinmei et s Mefofbberum Malabatbrum.
B 6u7 2 : Mid. 26. vires Mattbiolo 604.43 Mejitis c Brafatoli lapfus
1 à 262.5 Marfi vt viperas capiant. - qoió Ml poii ita
vica E ior i 279 Marum Diofiof. 536.u5. v 517.1. -emWteg- — 12. Aronia
angujfolius 325 1.eorum facultates ib.1o didi m 106.5 6. ejus confidi
pesi eius bifforia € vires $39.54 sgaa er viriibid alam Metopiu
Lydmis 529.8. Jjlu. ibid.3o - fyiue.albamulti- Martagon mbil
| flerazo6.zo.viresex Gal. dlidag Marriceria 61a noneft Artetifar pnis — 22 differentieg 16. yn
Lyum 168.5 Italicum ibid.go.adulserinum. —— eam. Artcmifiam fruniint Ment tius altero cemburetur n7^*^
Midóseisvirs 0. 16940 — Fücbfius coÓnz4 Methodus qua vfus Diofcorides in fuo opere
A EBLE MES gre. duces ser Vo
j hisce (guJg- 77947. "gang Meum Athamanticum pra[Lantius 24
: Bai eius vires ex Meom 90000 "99150 Mez ereum non cfi Dapbnoides 542.38
d. 7 7- Male Drforidu c 40 Malabathrum. 424g
| n aliud ex auro, aliud ex argen- Medianalus 20462 Milium 428.1.6iu vireribid 3o.Inditum 229
Vedi 229 n siedieupn a. t fcopi 200 dee — gReinsaliud genus / ibi.ét
929. Y Medicamenta peret : , Bum aquaticum pemuatum, ftatum
Ms $4 7 85.10. adulterabantur etiam Galenitem- — $i3.1.4qua : "
: pore te ggz.maius 795.minus ; 7»
cer wap tedicorum quorundam opinio explofa 2. 677.
[^ Meng dose .26 mumsnegledum. 3:26 Mileptde 277.20.earim v[rs p
Ls AMET lunes rigide m ju Mon h 195 adi
6. differentie C de- — . fia fuccedaneo 4630
uic Medium fiue viola Mariana áo o. eins vi-. Myropolarum ignatiia C» Lipjus 76.56
Titf-—. Mirum
E^
Index in Sex Ócson asd: d.i, 7Íad, 5.
Miram admodüm aaxiliun 202.47 ekPlinio ibid.15.viresin febri $3253 — latutiaoo.s;. titrdtim 4g.
Mif 94242 — viniex Galib.ó6. fuücedanta$9..Bmo- — generatio in ferpillum 4 exa cde
AST 24490 —. tita ibis Oáminum oleutg , ^h,
MA Mauritani quid 146.14. Myrrbis Diofc.13.5 2.eius vires 814.58. Ocimum ab oormo differt «og à. Eos
Molucha
603.53 Myrteum condimentum 197.9. oleum 77.61
quid ibid. 11.nop e|
jo hatso. (53, » 4- Molybdena feu Plumbago 978.13. lythargyri ^ eins parandiratio 78.20 ipse. dis
Odorataruti berbarg,
Jpeciesefl 023.36. eius viri ex Gal. 1b.45 Myrtus Romana195.19.Tarentina. ibi.exo-/ Oeleomeli quibu(dam aime. ed ;
WMolybdoides 925.23. tica196.1.fhaxima ilid. Oenantbe 904 .jo prima pnt 3t
Moly hifforia ex Theoph.C Plinio 543. vires Myxa & Myxaria 219.60 — ttti 628.58. -qUartaib, gig
ex Gal. 344 N. Cortufo NE
Me 384.23. Qr 623.3. genu Geranij Apellus 768.1.Moyfis 769-14. C Toxi- bera. DOW 4 |
3. cum differunt 769.2 2.eiumvires 767 ep ei ;
Monachi veprebenduntur de Cardamoma 28
44.0orum lapfus 238.44. ialantia circa
Ocimum 406.68.error 495.12. error [an-
guinem draconis concamo fubffituentium
70.25 .opinto explofa,dumIuncum odora-
tum ojfiin.fpurium cenfent 56.50. errati
in Tragacantha $04.68. error 144.62. 0-
Officinarum lapfas 2.5 a.i E:
fits a1. lapfusin riii mpaiey
25.&rroY E:
6o.venenum c remedia 993.33
Narciffus primus 853.40.[ecumdus 859.1. C8-
Jlantinopolitanusibid.quartus — 859.32 M
quintus ibid. féxtus 86o,. fiptimus ibid. Olee fylucfrit tz 6.22. Go. nfi
oclauusib.35.nonus ibid.eius vireex gal, — 4t hiopice lach nae 652.6 inda
"p quercus odium PE
Nardfünum oleum $2.46
Nardus Italica 21.26.6ius vites ib. so.monta-
ne confideratio 34.60.vires ex Gal. 25.42
Indica 29.41.Indice viresex Gal.— 32.8
Celtica confideratio 23.5. Celtica vbi na^
Jféatur ibid.u. Celtica utm Lauanda cota-
pin. explofa 95.55 error in Ammi57. 63
€ Plinij error 196.Carti femen Carotarit
Jlatuentium 354.7-hallucinatio 662.opi-
nio de Galanga falfa 23.50. error Melan-
phium flauum cuminum [ylu.ftatuentium
355-60.lap[us 529.53. error 581.15. opinio
paratio ibid.24
eieheri gud n Nardinum oleum 85.40
Morochtbus lapis 061.244. eius vires. 061.28 Np yia oiu nomina. 115.66. duplex
Morfus diaboli 466p iix fs.
: pg, Napuss43.48.[eminis vires ibid.
Morfugaline ——— ibid.6o
SEMI e i. Na[los 138.6
Mots 230.18.4lba Mid. eius vitres — ibid.éó
Naflurtium 425.33.crifhum latifolium ibid.
Mofchi odorati bifloria ex Ruellio 65.54. vi- 3terfanguffifolium 426.7. latifolium
ml era his : ibid. o.eius vires ibid.7.aquaticummi-
ie ; Ed numum 340.38
Ve Pia 3ónin facultas ex Gal.265. Naxits lapis 966.1
Nerium fiue Rbododendrum 775.20. — vires
Mirdpdleni d tpe M^ LounE 6p malefiea natura 989. venenica-
27
: - Tatio ibi.
Muria ; : 948.58 Quse ,
Muris is aranei morfus nota Crcuratio — 1020 Pep S8 ir
nis cmi di, 2i. «lia 4355,41. us Mirep[.damnattr 2474!
5 ibit Nicotiana maior latifolia 751.38
Nigella CreéticA 581.40
Mus araneni 3 297.60 ll à
Mus montanus 29942 Nif"te d. fart
s iac , Nitrum 95o.3o.vt conficiatur ex Plinio ilo
Ma E MT 3:52: amt D eius yires ex Gal. 95V1j
AA f "s eec Mr ge 1 Nomina varia fimplicium Diofcoridi adul-
terinafunt.— 7.4
Mina XE 794.Plinij ib. tins "e ex
d Nucis Indice cenfideratio 224.28. myriflice
Plin. eonfideratio 225.10. — yomice Cr metelle
Mufcus arboreus 65.1. mal Calamo fifi 2144 V
tüitur 58.63. terreflrisibid. eius nomina - -
62-5o.Virei ex Gal.» Arabibilid.6o.La- dito erf A 40243
Nuclei pini vires 223.5. 103.437
riceus nobilior 64. 3. terreffri confidera- Mns 5
Á its ibid, 33. rerrefiris dla- Nugatoris ciüu(dam opinio explofa 26167 0)
s satus ro iidg p Nummularia 716.69 OP
; | 68.
Muflela 269.43.emtiatura C" Yit. 270.42 Nersaplebom. T
monofba Nux auellana 229.14 itglans 223.34. Indi-
"n : rr d TUER NR €4224.40.C7 227.58.Myriflica ... ibid.
ni 66.Metel 225.36. 228.3. Vomica ibid.
My 146117. 6-t-eius confider. atio fira. Jo NPMBleDiefr 662.7 eres j. lutea |
2245 62 mulia Lr ilid.parua 6.42.1. alias Gracorum alias
o d ER xar perat am flatuit Fuchfe 644.
: 12.5: pe
Muyrebalani Chelali 856. 1o, Indi ibid.Curri 40.£im virtsex Gal. od
ti857. 1-Bellerici ibid.eorum yites 856.67 0.
Myrifacarum vires 22523 -
M yrtidanum 196.38 Chra 933342
Myrti vfu: 197.3. vires Galeno Matthiolo
197.10 ; Ocimum maius 407.1.medium ilid.fylu. 538
Porrba 5742.8 biflex Tbeoph.tg.go. ifl. — 10 latifolinm erifum 498.55. Gariophyl- —
Oleaffer Rbodius
Oliua Bobemica fine Ele.
fira dece 177.8.
Bart Aioscé- ve
OnagratiG.31. eins vires : :
poi Fun -
Ohasuzis 0m x pen
Mb
3.60 psi . Orifi
Ocimaflrum 706.20.0ius Vires: ibid.59 creer iribid o7. po
Olei confideratio 74. 6.vfis spl —
E
jofacultates ex Gal. 74-68; flies,
14-fatlititin duplex ibid. st. b
Thid.a2 veterum 79.52 linisséa o
phadnum 75.66. yluefirisol den
figonium ibid.27.fco
36.Cidnum 76.4. Ricininum
mine Ebuli ibid.z;. T
fhica 32.1.cbalcanthi 924 T
luteis 285.23.balani T
firibedera «65. 62
Refina larigna 102,
77:23 e ffyrate Be oro
4. Fraxtni 129.65. éfermpatindmaa —
€ vires 924.342 lafmim $647. Mi
36.60. mueleorum Armani ze
ex nusibus v exLa
fiodo Peieite 3. Tnniperi
virga dede
- fibus vires 25. 3t Myra ho,
TUM vermium —
E
aljamum.
|
|
E
H
- o. «bros Diofcoridis.
Ornitbogalum primum 412. fecundumibid. — 6g1.mum idem cum Amaraco $i.«4. Picem Plinius Cedriamrvocat ^ ^ 1234f
maius [picatum 413.5 Paffinaca marina 263.60. — eiuradg vires. Pile in bellorum ventriculi 953.60
Orisia 32655 — 26434 Prlofella 657.0. Baior repens,mimui birjuza
Qnonis 500.56 Paffinace marineidusfiena 1019. remedia — ibid.eius vires 6356.60
Ornus fiue Orneogloffum 128.58 — 1019 Pilule de Mez ereo 87 2 pro talidü g2j.42
Orobanche 409.1. Tbeophraffi alia ibid, 20.e- Paftnaca domeflica ge Jylueftris ibid. erra- € chamapityde 670
ius facultates ibid; tica 5 49. cius Yires 54.9 Jmaior fylueft.&oi | Pimpinella Italica 712.58. faxifragà | 229.1
Orolus 343.12 .Creticus ibid. | 66 Mir iid. fí (ue Sanguiforba maior. 729
Ofifiagus 285.14. PAtomum oua pefima 282.52 7.non eff Tragium 7 28.63.eius yos 729
Offracites lapis 965.40 Pau[anias de Platano 127.62 47 ui die 'Jangut[orba minor 730
Ojiryx Theophr. 354.66 Peden venera 4o34. Pinei nuclei purgantes 104.6.facultates. ic3
Ojjri 337.15.eius vires ibid.gs Peplus $6848 . 34
Otbonna 469.20 Peplis 869.1. Pinguedo Taf 307.22
Quum 282.13. eorum partes 283.cotlura di-. Peponum confideratio 396.1.» 27.eius vires. Pinguedinis differentia C» vires 306.20
! serfa 282.55.vires 282.66 ^ 397.42 Pinna fiue Aflura 2444
— Oxalis 'fitte acetofa 353.33. duplex M Tim € Phafianorum oua. 282.50 Pinorum eruce 983.64.C" 29142.
Qxyacantba legitima 149.5. Paliurum qui-. Peregrinis medicamentis efl vtendum | 96.8. Pinus C» Picea 6.63 pluefiris montana 97.
da male flatuunt 14.7.3.eius viresex Gal. Perfoliata 805.14.eius vires - ops — 12. Domefficailid. fpecies Cr confideratio
TTE Perforata 667 9841.fylueffrit Mugo 98-40. fpluefiris cz-
lMpebes 33.1.Plinibid.g 4. eius vires Periclimenum 691.5.Germanicum ibid. eius — broibid.Tarentina 29.18
-"ex Aetio 354.66 . vires 691.60. Piperella 434
ex Acora 23.2 Perfea 236.50 Piper 433.13.Indicum 28.5 o. montanum 8.2
Oxymelitis confectio triplex gu.25 Perfee mentio ex Gal. 23730 48.6 872.27. duo genera Tbeophraffo ib.
0xys Plinij 609.43 Perfica 207.66. eorum confi üderatio Crgenera — yo.plantein Italia 434.5. Aerbiopicunt
aon, 202.54.4mygdala 202.64. yiresex Gal..— ibid, G.corniculati mentio 434.32. Indi
x P. ilid.«g cum ibid.38.Indici varietas ibid.vires 43$
Perficaria 440.8. altera ibid.eiw viresibi.óg |. 7.defiriptio «37. inti, i
ADWTA i00 192.66 Perfonata 804.47. fiue Lappa maior altera. Piperitis
Pederos Pau[anie !$0030.6" 402. 805.15 .eiut Vires ex Gal. 305.53 Pifies lapidibus infculpti 900.52 ifie da
Paoniamas 655.20.famina. — ibid.eius vires: Pes vallinaceus quorundam 383.55. Pifiium Ci carnium noxevemedia.—— 100
"ex Gal.ó5 5.62 farmina flovepleno. 656.1. Pes coruinus ibid. Piffafhbaltum : 1.42
Paliurus 146.35. — eam quidam Rbamnum Pes columbimus 622.35 er-iccsinupespuéi or ur a ne
«onfingunt 144.34. Theoph. variabiflo-: Petafites 806.3. flore candido 615 .20.es vires
ria 146.50. vete stones ibid. Piflolochia
ibid.ó$ petricriniti err ras Syriacum Mannam pu- — 222.8. cotum confieratio hif
Palla smarina 953.60 — tantis 186.60 ibid.46
Palma 188.20. eius confideratio C» ifloria Petri Criniti error 95.52 Pew haitts 343.10. minds ibid.cicer arieti-
488.4 in Cypro 189.42. eius genusin In-. petroleum triplex 116.6. eius bifloria c vis — mum perperam putatur ibid, 49. eorum
: dia190.57.66.Elatequidfiti92.2.earum —- admirabilis 12.45. — vires : ibi.
vires 192.13.vinifera ibid.y. eiuscere-. Petro[clinum Macedonicum 3636 Pityu[a $67.1.eius vires ex Gal... 867,47
brum quid 497.20 Pettiimboría 481.50 Pixex Cedro123.60.liquida wild uis ib.
- Palmule optime 183. 44. Thebaite | 190.66 Peucedanum 579.1. — Officimarum adulteri — 4.eius facultates nisi2 oleum. ueg
Palma Chrifli maior ó37.32.mimor — 638.1.— mumib.3o.viresex Gal. $79, 46 Plateary error volentis Capuam cx fucco j
Baludapium MA sa Tledem Pinum.effe probatur 103.68 —. berla xrisstitewe 20
Btgeineieshoricund g Pbenx 707 723 Plantequa fl lligend: 1 melios —
Wariphili trackatus de berbis fabulofüs c». e. Pbalangittm Diofc.óo6. E d 6o7.1.eiusvi-— uranio Ae
: perfhitiofus 439 — racex Gal. mumefeduum -— Mta
x 6.20.aquatica ili. adis
376.2 , Ll
Md 2 376.4
Panicum 21d domeficum lid fluefre 2.40 Plantarum degeneratio — $2
D ibi NCC 7044. Hasan) ARAM: Q2
mci E a virent 322.7 Pbafioli. 034146 Platanus 27.4 / 12743
Pannum in laricenafcens &* eius vfus 102.58. Pbafiolerum cotra 414.65.vires ibid.ón — vires — 0 128.2
Papauer corniculatum Diofc-747.50. - [pu- Phelldrys €» eius bifforia —. adnÁS Plinius de Elephanto zin
meum Diofc.7 4 7.6o.fpinofum 748.21 taa HEN UE 1.angnfhifolia ib. Pling lap[us glyoyrrbizam aculeatam dicerie
: €erniculatum rubrum 7 43.6. corniculati * 485.60 !
' Yirt&ex Gal. 748.37. erraticum Diofcor. Phoie uin $ "uet dme 5» pads etis
744.66.[atiuum 74y.1o.. polyan Phry lapidi omfderatia vires 9j 0. "
3oiza6. oatitts pus i fa Phu maius Cr eius Infloria 37.56 — «aPopulum 130.36. lapfus Go. $7. lapfus
— 24637 Pbuminu - sd.ó: — dePino100.37. error qui Tedam propriam.
Papymu Nilorisa: Dec UgRA0. Pbuminimum 3» x siue 1 saper
i0139.14.quoddam ge- Phuvires Mattbiolo —— 35.55 aesti LS
us 139.21.viresex Gal. ilis; Pbyliitis 6o6 1.eius vires ibid.e3 iris a —
err csuttitior ES. 996 Pbylon 631.42. Tiontish 631.54. Rue -
Je? cou ago ema ed oy iFnide
X2 VERAM EA eer rdi pe: Pss MR 102.53 ger cen P vfi a
Tip oz
bs gu. glos qz2.
A
.
Blivj tutela aduerfus Bra[Auolum 46.30. la-
pus Fraxini folia mortiferaeffe | 128.40
lapfus 617.40.lap[us 203.51. lapfus Lada-
num ex Ciffo colligentis 159.62. lapfus in
ol.gleucino : 83.64
Plumbum elotum 922.56. v[Ium 925.1. ve-
erementum 925.14. [cobis noxa & cura-
tio 998 facultates 92550
Podagricorum reflitutio 119412
Poetarum fabula circa Succinum — 130.54
Polemonia Diofc.631.63.e10 vires — 682.13
Polenta confideratio 322.4
Polium 612.24.alterum ibid. Plin ibid. eus
vires ex Gal. 613.5
Polycnemon 5 94.56.eius viresex Gal. ibid.
Polygala Diofc. 836.38
Polygonatum 678.35 eius vires 679.11
Polygonum mas 676.40 .feminaibid. minus
677.maritimum latifolium ibid.4o.Pelo-
nicum cocáferum ibid.eiu vires; 677.23
Polypi mira magnitudo 264.61
Polypodium $87.10
Polypodium alterum ibid.
Polypodij vires ilid.6o
Poma precipua 201.48
Poma Adami 2674.€7 208.40
Pomorum Adami vires ibid.z1
Pomata paranda ratio 307.25
Pomphelyx 918.63.eins vires 920.33
Populus alba C nigra 129.40. Lybica 130.1
vires 132.60
Porrum fétlile 417.58.communeilid.capita-
tum 418.5.fecliuum vt faciendum ex Co-
lumella ibid.eius facultates ibid.i9
Portulaca domeffica 372. fjlueffris ibid. eius
—— yires ibid.s:
Potamogeton Diofc.7 96.6 vires — 797
Potentilla 718.33.€105 vires ibid.s2
Poterium 498.1. vires ibid.zi
Pracauendi venena modus 975-48
Precautio vulgaris Principum contra venena
explofa 975.50.venenorum ex medicame-
tis
976.55
Pracipitati Yocati vis 1011
Pratis qua planteletentur $57
Primulaveri 801.altera $o2
Propolis 215 .38.eius vires ibid.
Proferpinaca Apuleio 677.5
Prunella 684.11
Prunus 216.22.67 219.26.Cerea ibid. Aegy-
pli 217.22. fylueffris ibid.34. Poterium
| Coma — * 49837
Pfeudoaconitum Pardalianches — 766.25
2l
feudospias;ó2óderipio — idés
| Pfeudobunium Diofcor. 822.63
Pfeudeafia — 46.41
idocli 395.10
Pfeudocoffus 5 4.10.à Coffo difcrimen $4.47
yo
; $22.26, 7 523.34.
Pfeudoelleborum $24. $26.34
eudoleontopadi $28.14
Pjeudolonchità afpera 66i
. Pfeudolotus 211.38.67 212.60
Pféudomelantbium 581.8650 deferip. 580.52
peti tain l ag.
IndexinSex
Pfeudemyagrum
$15.20 Remdia Ad varia fy
Pfeudorbabarbarum
479.59 Remedia contra yenega o^, 4 n P
7:67 trag
Pfeudobermodactylus 77938 29957. adfompionum;
Pfeudoflachys £oy 18 Refina lentifci ineo we 0 Ng
Pfeudoffrutbium 44222 gnaeflcinis Terebintbipa d; 1041 li,
Pfeudoturpetum Garganicum Saóo — terebintlina09.;
Pfyllium 753.1.2lterum ibid.cius viresex Me- — 42.larigna vires
fue 752.61.viresex Gal.753.40..— veneni. Resta bouis
noxa c curatio 988. Rba Diofcoridis
L
sh
Ptarmica 441.29.alterd ibi.eius yires 442.2. Rhbabarbarum 478.20, 0i hin ilii
Ptifzne confideratio 3224 . Ó2.X Troglodyticavegi
Pagurus 252.50. Maiam [latuit Rondeletiu — tur ibid.s. eius nomenclaturs 477 5.
252.47 idem cum Rhaponticoz7;, Mos.
Pulegium 21.22. amguffifolium ibid.eius — augende479.45 falsb quidam yigls
duo genera Plinio ibid. 58.vires — ibid.ó7 — vocant ilid.22. adulteratum :
Pulmo marinus 278.6 ibid.22 lin
Pulmones variorum animalium —— 278.60 "Rbamnusprimus 123.1. feunitilid, qp.
Pulmonaria 7334. .— taniusibid.2. tertius 14a
Pulmonaria altera ibid. — ibid.óz es
Pulmonaria vites 732.66. Rbaponticum 475.42 folio We
Pulfatilla 462.1.0bva Clutea ibid.yiresibi. «4761.65 fub Rbabarbaro mien,
" vapio C Auicenna ibid. 44, vmm
Puluis contra venena 98L20 . 477.26 Beo
Pumex 947.64. vires 945.8 Rbei tria genera Mefüeili.35.] ume
Pungitopi $20.41 catio wee
Punta mali confideratio 192.62.cultura194. — nomenclatura 1 SEE
10.vires ibid.2 7.arbori facultates ibid.9* Rbodacena funt Perfica
Purpurartim confideratio Cr bifforia. 225.8 Rhodiaradix 7 24.10.eius;
Dioftor. 242:45 Rhodius oleafter |
Purpureis floribus qua berba fint 12.36. Rbododendrum Ba
Pycnocomum 876.8 Rboispluranomina apudGal.
Pyra 208.25 .cotonea 202.34 facultas vires. Rhox d^
209.10 - Rbus * cc iia
Pyrethbrum Diofcor.573.65 verum y7 2.4.4l- Rbus duplex heophraffo. .. iig
terum ibi: in pratis ibid.2.3.eius vires ibid, Ribes officinavum i
2 e
49 Ribes offic.vfus pr
Pyrite vires ex Gal. 957.60 Ridnusanimaleulum pg
Pyrola 696.64. Ris -.* spes th
Pyrola vires. — 6gz.1 Rim viresibid.óo.oleum 1i
in Rifagallictvatto
os
: g Roberti Confienti
Qe 17848. que proferat ex Theoph. Rondeletij ervatum 27.
- Abid.éo MS
Quinquefolium 719 3o.eretfuim incanum 10/51; Jodi Plinij y *
72o.paluffre rubrum ibeius Yirs. 721.38. cuptea viridis 2.23. ji. carm fu
E aus c dilutum Y6y.674 :
E : 122 166.50.€arutn gene
Adises quando effodienda y.15. optima- — facultatesié 7.52. p
rum nota ilid.29.quomodo müdan- Rofacei olei con[iderati
ibid.eius vires.
Radicula feu Lanaria berba 442.12 iofc.5 7 j.19. torum.
Rana 270.50.£ari pavt? ib. 67.vis 271.24. pa. bifloriaex Theoph
luflris veneni too1. maleffigna ércuraib. —— 23 fyhueffreminusibid,
Ranunculus primus 457.1.[ecundus — 458.8 ibid.o.vires Matth.
tertius ibid.quartus ibid.zo. quartus flore. Roftrum poránum.—
pleno ibid.quintus 4594. fextus — ibid. Ruberta e
eius yires 459.52 Rübeta 270.62 itis VEtnum
Raphanus 249.22. vufficanus fiue vulgaris Rubigoferri — :
350.1.corum Theopb.genera plura ibid. 5 Rubia jofc 659.1-P
vires ibid.oleum — 2746 efirisibid.eius vires ex
modo ab erucis vindicetür 346.66 Rubus Diofc. 714-29 j
Rapunculu 3 47.1.non efl rapum fjln. ibid... exa.
Alpinus [picato fimilis de10 Rubucamé -—
Recocia vires 302.46. Rubus canit?
Remedia ad conuulfiones ex alui profluuis — Rubi cant Vit
100& 7 bid
a
O-—-—
Libros Diofcoridis.
$12 3th vnguento populéo 130.44. £rfa- Sanguis 208.53. eius chn[ideratio 309.1. expt-. Sgrtbica Theophr. i.
tum 675.58. ballucinatio «96.18.errorA- — rimenta vana ilid. taurinus 996. eius ves, Sebeflen confideratio c» iloria 2k. facul
vratylidem Cnicum [ylu. effe credentium menatanatura 996. menffrui venenum, — tasibi.3o.Dofís
393-18.ballucinatio Coluteam fenamcen- — eiusó, curatio ibid. draconis 714-3.duplex. Secacul quid 679.3.eius hifforia gos et.ab E.
fentiu 72.3.erratum y29.43.errorgó8.55 — 934.7 ryngio differt ili.;ó
eror Laricem perpetua fronde efe tot. s. Sanguinaria Diofs. 676.25 Secale 324. 19. vulgaris vires ilid ó1
Hermolai lapfus voy:30.Cr Hermolai lapfus. Sanguinella 38.49 Secwridaca maior 641.40 minor ibid eju; fi-
442.5. lapfus 462.59. Cr aliquorumer-. Sameula 634.24. eius aliud genusib.34 vires — vas
E : 642.10
ror de Rbabarb.277.1o.lapfusa43.54.€* .— ibid.26 Sedum maiu 754.43. mimu D. Y pra
Fucbsij error de Cardamomo 28.50. error Santalum album c trinumés.25. rubrum — tium Diofc.ibid. 6, acerrimum 78y. 66.
qui (inam infetoriam Rbamnum cen- — ibi. torum confideratio vires 63.49.hi- — eius viresex Gal, 786.48
feit 1e. 8. lapfus 329. 47. is notatur, oria 6448. Selago Plinius 9.63
quid Rhodium oleaffrit Afpalathum cen-. Santolina n7.22 Selenites lapis m
fuerit 62.6 .croceum florem Abietitribu-. Sapinus ; 10.20. Semperuiuum matus 785. 1. minus mas ibid,
it 103.15 Saponaria 442.22 minus femina 735. 35.minimum ibid.ar-:
Rumex 353-40 Sappbirus lapis 962.20. eius vires ibz9 borefcens 786. 12.4rborcfcens alterum ibi,
Rufcus 40.2 4.eius con[ideratio ibid.s5.Myr- Sarcocolla Diofior.587.48. eius viresex Ara-. Semen [anctum fiue Semenz ina 511.1. Abfine
tus eit flueftris 15.66. libus iidó4 — thimarininon eft jto2i
Tuta Diofcor. 5-40. capraria 836. v. (ylueftris. Sardonia berba o9o. eius venenum eiuig,cu-. Sena 571. 8. acutioribus felijs feu Alexandri-
54 flueffris tenuifoliaibid.eiusviressu1 — ratio $90 maibr.nonesl Delpbinium $71.$56.eius de-
fjlueftris Harrmola 5 42. fylueffris alterius. Satureia Diofc. 532.23.alteraibi. Columelle — lineatioilid. 62. folliculi virentes purgant
yires j43.caprarie mentio Cr vires — $43. 532.68 372.48. dilutum cur tormina 'fequantur,
- Satyrium Diofror. 636.42.erytbroniumilid. — ibid.£2. c» eius diluti Vires $73. . Vires ex
S. 34-grimum 657 a.bafilicumpratenfema- — Mefüe c Serap. ib.20
EN culofum 638.1.0ius viresex Gal..— 638.67. Senacio Serap. 377.63
Sabinano.s. baccifera Y20.13. eius vires. Saxifraga vera Diofc.óy3.2:, alteriusfheciei: Senecio 793 maior ibid.eiu facultates ex Ga-
121.8 F1 » abid.tertia 694.6.quarta ibid. o. magna — leno Saiyutds 5
Sacchari cenfideratio 313.20. faGitijinuentio — 694.«o. multa planta dicuntur 695.35. Senetla anguium à 261.14
- dlid.8 maioris vires 69540. Seminum C fruGuumin plentu difcrimina
Saccola duplex 2238 Stabiofamaior 683.23. minoribid.offiin.óso — i7 :
Sayaberba ... * $2537 3j.mgentea anguffifoliaibi.eus vires 689. Semina berbarum tollicenda 6.46
Sanicula montanavotundifolia,minor7231 — 12 3 Sepi fere confideratio 1022. morfu figna cr
Sagitta maior 797. minof ibid. Scammonia Diofc. 869.60. Monffeliaca$71. — remedia T ibid.
E
Sagapenum 584.32. in Apuliaibid. 46. eius — 1.eius lefiones C vires ex Mejue 870.48 Sepia 264.45.eavum facultates 26y.22
vireex MefuesSa.49.ex Gal. — ib.óz. Scandix Plinij 405. 45. C 402. 54. Cretica. Seplafiariorum lap[us in ol. Maflich, confici-
Salamandre venefica natura 984.28.0ius ve- 404.1. Italica 403.1. eitis Yiresex Galeno — endo 79.12. errorin Celtica Nardo 37.34
neni curatio iba; — id. . Sept 295.1. inter mortiferos ferpentes Adtio
Salamandra 292.14.eius generatio ib. 64. i- Scariolaque fit 387.23 dmeflica 390.5 i.mi- 295.32
gne abfumiturib.g1.aquatica — ibid.go — moroffic. iig Serapioniinterpreti lepus in pede columbi-
Sal Indum 314.55. gemma feufoffitiit oz 9.9 Scebra E. daó: me ;
lacuffre ex Plin.ibi.14.ex ftuminibus ibid. Schiffi lapidisconfideratio c* vires 959.3. Serapionis lapfus
-Ammoniacus 949.32. Indus est Saccha- Sdlla 453. 23.veneficis aduer [atur 14.10.tiws Serapionis lapfus
vum ibid.eius [puma ibid.rubigo ibid. vires — venenata noxa C curatio 987.3.inter ve-. Serapionis lapfus
^ 950.4. [puma — 94553 gem. Una Kia ME Seres Paufanta
Saliue viresex Gal. gung — mica iW, maior radicevubra 54.1. eius Seri lad vires
Saliunca num fit Celtica nardus — 33.53. preparatio ibid. 18. vires ibid.s8 Senphium
21
Sambacnum €» Sambucinum idem non est. Scolopendrium quid t . 6obi2 Senpillum
deer, JUNTABA 273,93. aga men Pisis icumeptimum 6143. 534.13 i
| $74.1. ali uentrem di ciwsviexGal. 61942 Serratula 47242
seo $74.07 875 Storie vires ex Gal. 200092429. Smatulevires IMPR
Samius lapis 966.47 Scerodoprajum 423-4o.yir » — iz Sertulacdimpana i dear
Sampfucbum Diofcor. 534.23. eiu viresex. Scorpena — - 253 Sefamimum oleum C» eta vires 20 79
Gal. o o me 3r. Saophularia 791. palu[frü 793. flore ; i- i maen DE BED HE
j E bid. eius vires 7 92.minor 463.36 Diefc. abs
Y em TUN ibd as Suorpio terrejlris 253. 50. borum generano- eps 330. yo. tius vires ex Galeno 531,
Sendar, . Grecorum C Arabum. — uem ibid.fatus 254.14. aligeru 254. 22. 1
É Yr rticpiir gedipn to ic facultates 254. 30. genera octo ex Nican- Seeli Mafilienfe 559. Mafilienfe nopnulo-
, riflotels 119.3. Arabum est gummi dro1ois. idus Cr curatioex Aetio — 109. rum — uu AE
ilpeniges s) vpn iili venéfica vis. Scorpioides 89 .4-eiusfacult. , Mid. Sefeli Aethiopium 5c. Aethiopicum alte-
"Nbagane C 999 Scorzonera Hifpanica 410.3 3-Bobemica ibid. E : gu
" n - *WPeo —ciwvirn 4112 — 1 3
MER e. rese o fexwkla RU. f ^7 ih
indu 57) es 4b. bh a.
*
2852
«
rela, di il e, ut gu
Sefeli Creticum maim ibid. 40.Creticum mi-
nus ibid.eius vires ex Gal. jj242
Sferra cattallo 647.18
Sideritis Diofc.7 10.32 .heraclea 711.1. fecunda
ibid. vulgaris birfuta. 711. 33. tertia ibid.
quarta 712.1. Fach[i 716. 69. eius vites ee
Gal. 712.64.
Sideritis lapis 960.34.
Sigillum Salomonis 678.63.8. Maria 443.56
Siligo antiquorum 323.36
Silique 199.40. mel fundentes 200.7. earum
vires ibid.14
Silurus 271.58.6ius confideratio 27232
Silybum 354.12
Similitudo quarundam partium in plantis 10
12 |
Simplicia medicamenta qua pollent aduer[us
yenena 978.29
Simplicium peritiam nemo potest adipifci ex
— librorum lectione 3. 25.peritia à precepto-
vibus non ex libris comparatur 3.3 5.cogni-
.— tioperficit medendi rationem 2.45
Sinapi primum 424.10 fecundum ibi. 2o.ter-
tium ibid.eius vires 425.6
Sinapifmus ilid.i
Smapinumvleum 77456
Sifer primum 351.2o.[écundum ibid. apudPli-
7 mium 35 2.8. Tiberio Cef gratiffunum ibid.
* zofjluefre ibid.3i
Sifon 552.40.femenincognitum |. 553.4
Sifymbrium bortenfe 73.18. fylueftre ibid. a-
. quaticum 379.20.4quaticum alterum ibi.
| elus in mentbam mutatio 378. 66. vires
32958. epus
Sium verum 377.13. vulgare ibid. eius vires
3784 2:
Smarides 273.1
Smilaas confideratio 180.58
Smilax bortenfis 415.4. aera duplex 165.1.
E afpera 838.1.eius radix 6e. 63. leuis 859.1
-ovtriusd, vires 839.66
Smyris lapis 3655
Smyrnium Diofc.565. 36. € 666. 10. Creti-
*eumilid.Pling $65. 6o. eim vires ex Gal.
s $66.50
Sodomeus lacus » 112.22
Solani manici Yeneni noxa C curatio. 986.
: 24. pomiferum fructu rotundo , molli 761.
x fotidum [pinofum 228. maius , fiue ber-
7 ba bella dontia 756.28 maius non effe Man
: - dragoram Theophr.736.50.eorum vires ex
" Gal.z7 10. tuberofum efculentum 753.1. Stramonia à Mi :
'tuberofi vadix c» jjudus 758.1. bertenfe. Stratiotes Diofcor.797.millefolium 724.eius
234-1 balicacabum ibi. furiofum 754.50.
Somniferiim 7554
Solbaffrella 729.60
Soldanella 369.32
Solidago 684.11. regalis 685.5. "regalis vires
36556
IndexinSex
Spatulam Sparganium credit Ruellius 762.8
Spelta 322.68
Speronella $90.43
Sphacelus $2534
Sphondylium 577 .23.eius vires ibid.yo. Acan-
tbum Germ. Fuchf.vocat 377.44
Spica Celtica 34. 24. Nardi est Nardi TAdix
3037
Spina infectoria 144.1. eius fuccus C eius vi-
ves ibid.53.alba 494.29. alba altera ib.al-
ba legitima 49 5.22.alba viresibi.s5. Ara-
lica 496.5. Arabicanon eil Acacia ibid.g.
Arabica vires 1b.45
Spinacia 361.25. feminenon [pinofo 362. 1.e-
ius facultates 363.39
Spleuion 396.62
Split $07.66
Spodium 18.63
Spongie 95 4.13.earum hiftoria ex Arifl.o5 4.
25.Yires ex Gal. ibi.óéo
Spuma mariscffic.o 53.20.aYgentiDiofc.o2 9.1
Sputum vanis rabidi rabie afficit —^ 972.40
Squala $35.26
Squatma eris 921.38.buius lethbifera vis c? re-
media 998.[lemomatis 921.26
Squillarum con[ideratio 2j1.64
Squinantbum Offianarum $6.20
Stacbys 605 .10.buins vires ibo
Stacte $2.68
Staphis agria 850.40. buius yires ex Gal.850.
65. noxa Qr curatio 985.68
Staphylodendron 2 2 2. 12. Plinij 223.2
Stellaria 819.1. eius vires ibid.go.
Stellionum morus remedia 985. 20. confide-
Tatio 982.55
Stercoris vires 309. 60. bumani experimen-
tum ibég
Stercusferri 924.20
Steriles mali quomodo facunde fiant. 201.60
Stimmi Plinij 926.26
Stirpes folia immutates dum adoleftunt 2. 62
earum mutatio 8, 12. imagines parum aut
nibil profunt ad fimplici dignofttda 4.7
Stabe 688. 20. eius confideratio ibid. 53. vires
6$9.28 E
Stoechas $18.1.61us yives $17.64.Citrina 726.1
huius vires 237.2
Stomoma effe chalybis fquamam 922.23. 60-
ficiendi ratio ex Arift. 922.4. idem est
quodchalybs — 922.64
StrabodeSilphio — 582.57
228.11
vires ex Gal. 799
Striginentum 74.48
Struthij con[ideratio 442. 54 Plinij ibid.62
Fucbf. Saponariam perperam [latuit 443.
| 8.eius vires ibid.
Styrax 89.25 liquidus 85. 10. adulteratio o.
Matt. ibid.g
Selifugsbifria — 24446 — 27virt ex Gal. ; 9032
Sonchus a]pera 384.35. letis 585.1. leuis alte-. Sublimati epoti figna cR nA
railid.leuis carulens ib.3 g.eius vires ib «o. Suberprimus 181.1 fe ib.eius con]
Sorbus dome[lia 215.1 fyluefruibid. termi- — tio e hifforia ihid. 55.cortici v[us itt. yo.
nalis 215.34.£orum vires ibi.éo Plinij ib. 3.vires Mattb. 182.4
Sory b xut 942.58 Succedanea quando admittenda. 981.60
Sparganium zo2.8.eius facultates | 702.34. Succ quomodo exprimendi c conferuandi
Spartium 852.14. Hi anicum 4j222 74 wore
rin pae vw s APA Succnum «lbum 133. 9. eius varia hifforia
ibi.66 — 130.69. lachryma arbor Pinorum 131.17
fus ex Plinio
*
Eamen B e ef
bituminis genus Aor le:
ilz preryaphran WE.
Succi[a 462.5 4.eits vires yl
Sudoris animalium Vires C" vemod; id
Suffrutices qui fing. "a"
Suillus adeps 25
Sulphur 9. 7-0 foffitium 247.15. Me
endi ratio 947. 37. eius esa
Vite: ex Gal,
947.48 5 Ga,
Sumacb M
Sufinum oleum »
2
Sicyonium oleum »
Sytomorus 231.53 1nentio ex Gal 23s...
thifera arbor 8e ne
Sycophante cuiu(dam calumnia der,
É ideni
Syluatici ballucinatio 494.15 emy gp.
Syluij error Bes
Sympatbia c Antipathia quaru -
in fimplicium materia.
Symphytum petraum 682. 35,
maius tubero[a radice 683.5. yi
685.12 : à
Syrupus violaceu $22. 55. vofarum lu
166.35 yon
t
pelo
T4 charte vfum prebet ndash ios
Talus fuillus m
Tamarix Narbonenfis vio, 5. cm genna.
141.6 XE
Tamarindorum confideratio igo; vip |
42
Tanacetum 651.1. Artenifan fid.
lius 618.12.eiu vires - diia
Tarantule venenum e remedia.
deratio 294.17. remedium Mufisape.
28 -
Taraxacon ofc. —
Tartatum vpn
Tafipinguedo itt
Taurinusadeps —— oiii 2:
Taxus 773. 30. eitis Ventfica natu :
ca noxia 989. glandifera ilid.
Thcophrafl.7 74.viresex Gal.
Tedaconfideratio —
Telephium purpureum 472.35»
Telinum oleum
Telline
Tembul feu Betel. cin
Tempus quo ffirpium partes legense y
renlintha India Theplr 22254 à
firiptio 108.20. Indica piftactarumpu
ibid 6s confideratiode vis
Terra omnis Diofc géd.2a.Ertriaiba
miaibid. 16. Chiagb7.t 0 MD
10. Cimolia 967. prie ont d
& T.
*
nacum 967.16.
ibid. 58. :
ilid. S d x
potnit sid.
Libros Diofcoridis. ^
Teucrum $96.36.duplex Blinio ibi,s7. Alte-
1 pum;297.1.ciui Vires ex Gal. $97
Thap/ia $5 1.10.eius vires ibi.ó4
Thàlsffomeli Diofc. 910.34
Thalicirum 79 4.yirt ilid.
Thelyphonum Theophraffi 763.7. eius biflc-
Tia 762.10.x Theophr. 264.58
Theamedes lapis 96o
Theodori Gaz.a error 272.32
Theopbraffi error de V lmo 135 .6o.locus fufpe-
&us 213.50
Theriacz laudibus à Galeno celebrata vo14.
deprauatio $4.44. optima indicium 1603.
veterum C» recentiorum comparatio 978.
49.bona nota E
Yhlafpi primum 427 5.vulgatum [errato fo-
lio tbid. fecundum ib.«o.tertium ib. faxa-
tile minori folio-428.15.quartum ibi. vil-
lofum 430.1.vires 243.63
Thuia fiue Thya 42445.67 12549
Thora minor 7674
"Thracs lapidis mentio 96o.10
TYhuntius 275.52. eorum captura 275.65. in
vilis facultas 226.24
Thus 92.32.C7 93.30. hifloria ex Theophra-
ffo & Plinio 93.18.vires ibid.51. facultates
ex Galeno 94.1.arbor 96.40.differentis i-
lid.«3
Tlyites lapis 962.10
bra 532.5 4. eius vires $23
endi. ae venenatapotie — 1003
Tbymoxalme 911.60
Tbymum 531-12. vulgare tenuiore folio ibi.ex
Creta $31 $0.eius Yires ex Galeno C» Aetio
33139
Tigname 68.61
Tilia mas 135.23.157.42.6ius vires ibi.
Typba 626.18. T beophr.ibid.eius vfus. ibi.33
Titbymali Diofcor. $63.15. Characias 862.1.
Myrfinites ibid.Paralius 862.54. Helio[io-
pius ib.Cyparif(ias 865.1. Dendroides ibid.
leptophyllos 865 .34.eorum hiflo. ex Theo-
phr.866.10.vires ex Gal. $66.23
Tormentilla 674.34.cius vires 673.64
— Torpedo 257. 46. eius mira facultas 258.30.
vires ex Gal. 253.20
Voxicum 99 2.42.eius note ex Nicandro 993
6.C" Napelli diuer[a cura ib. 13. &* Tufom
iem ibid.26. Grecorum € Arabum Na-
pellum non effe idem | 802.55
Tragacantha 503.40. eius Vires Matt.C* Gal.
504.18 E d
Tragacantba officin. 07247
Tragemaquid — (04 664
Tragium Diofc.12g. 10. C 728. 24. alterum
728.33.cius vires 730.18
Tragopogon 410. 1. alterum ibid. laciniatum
411.27 purpurei mento 409
Tragoriganum 518. 50. C7 520.1. Plinius cum
Origano male confundir. 3194
3 32556
"i error 320.20
Tragum Diefc. 732.60
Trafi 412.35.eorum vires 2o
Tribulus terreffris 69 2.2 2 aquatica ibid. eius.
vires 6915
Trichomy spes 952.5 peius vires 353.30
Srifolium 657.5 2. Afbbaltite 608.1
Aid. 23, acetofum larem iid. a
*:
669.1. pratenfe alteriüm ibid. praten[élu-
Teum 610. 1. peltatum Creticum 611.38;
JBinofum Creticum ibid. acutum Scribong
- 6og.rr.pratenfis tria genera 609.45 .aceto-
fi vires
"Trinitas 610.1, non efi Epimedium — 70013
Tripolion Diofc. 851. 20. eius vires ex Galeno
832.5
Triffzzo Theophr. 5 93.9. paluffris 614. 4. feu
Chamadrys 397.34
Triticum 317. 1. amyleum 323. 38. in loli-
ion C lolium in triticum mutatur 351.
32.€ius genera ib. 4. Italicum 318.6. mul-
tiplici (ica ibid. 23.vires 319.23.Indicum
ibid. o
Tubera 413. 50. eorum bifforia ex Plinio ibid,
6o.yires ex Gal.
41412
Tiübulus Plinij 104.18
Tune 235.13
Ttrcicus lapis Fucbfto malà Thyites creditur
962.14 ^
Turpetum album C nigrum $62.14.eius ve-
nenata potio 1003 offiimarum 831. 23. al-
bum Alypie radix ibid. yo. vires 331.68
Tuffilago 614. 4o. maior 615. 2o. fiue Farfu-
gium 616.1. eam fine flore fcribit Plinius
614. 66 duplex Plinio 615.3. tertia c e-
ius bifloria 615.5 9.cius vires 616.40
V.
Accinia 15347
Valerius Cordus aveuitur $27.53
Valerianarubra dila 40.34. peregrina pur-
purea ibi,
Venenain [Fatum diem interimere num pof-
- fint 974.10. ijs affuefieri innecue quis an
it ibid.
Venenofis abis viclitantia animalia,mum ex-
iriofam vim retiacant 975.10
Venenum manifeflantia 976.28. e opera-
tio qualis 971. 54. géntrAtFia 071.57. ea
quot modis mortem adferant 972.11 olfa-
&u necantia 972. yo. folo utu necantia
'db.gz eorum effectus à diuerfis caufis ibi. 58
dupliciter agit 973.1,manife His C occultis
qualitatibus fimul gentia ibi. y z. diuerfa
membra petunt , e non primum cor ibid. —
morbis C alteri veheno remedii
Vohasfruh h. Itz5],
ji D $e
Verbenaca 741.34 tins vires 2428
Verbena nodiflora 742.40
Vermes in capite cerui 290.11. terreni 297.36
terrenorum vires ibid, 4o. lignorum v[us
Hid
Vernix liquidus. 18.5o
Veronica mas 513.32 mas fupinia $141 farmi-
maiblemsymes —— 51340
Verrucaria 494.6
Veficaria repens
Veparusm idu; C remedies
1016
185.20 Vitis alba
Vefleiex Amisnto YA
Veteramentorum virei ex Gal, 2lue
Vetonicorum florum defcriptio w3£. 33. vires
ibid.é6 -
609.38. Viburnum 186. 1. eius bifforiaibid. 64. yir
187.12 "
Vicia «1638
Victusratio demortfis à cenevabido infiituen-
da 101. torum qui venena fumpferunt
37733
Vinetis qua berbe letentu? t5$
Vinca peruinta 680.6. Chamadapbne $42.
42. perperam. Chamadaphne flatuitur
680.25
Vincetoxicum 5 92.18. eius vire ibi.gu
Vini natura 905. 30. facultates varia promo-
do vfus 206.24. id ctti etati conüeniat 906
*5. nitierefrigeratum malum 906. 48.02
ptimi note 906.57 .Pucinum genero(umi-
bid.óo. ex palmulis Plin.188. 66. belenitei
73-24.€x pyris 913.33.Oenantbinum gi3.
40. EX Punicis 913. 44. rofaceum 914.1.
myrtites 214.16. myrfinites ibid. 16. lenti-
finum é terelintbinum ibid. 24. pal.
meum ibid. 3o. ex caricis fadum iid. 43.
refinatum iid. 6. frolilites ibid. 66.Ce-
drinum C alia gis. 1. picatum ibid. zo.
abfintbites ibid. 30. byffopitesibid. 46.ex
diuerfis plantis ibid. 53. ex diuerfisodora.-
mentis 96.25. ex diuerfis berbis faclaibi.
46. EGnalaco Matthiolus primus inuenit
$17.26 Etphragiatum 722.5 bi
B y filivkis i. 40. Jlin i eia
ibid. 5 9. [allini vires ex Gal.912.5 4. mari-
mum 912.68, Cydonites 13.10. Omphaci-
te1 907. 40. Labru[ca 208.6.melitites goi
15.€ Punicis conficiendi ratio 19 4.17.Guaa
iaci conficiendi C» exhibendi ratio 162.51
Berberu C eis vfu 150.57
Viola purpurea 821.5. Martia multiplici flore
821,38.arbore[cens ib. earum vives 822,40
Vipera 258 47.ex bomine fugata.281.17. ta
rum partus 259. 21. facies cv fexus difri-
men 259.34.venatio Crear 'illi 268
24.vires aduerfus tabem 260. 5. vinode-
uris dgio
is indicia 1020-mrorfus remedia. o1
ieAzie Plin ———— bids
49139 duplex — 494.
Virga aurca latifolia 712.32. vires ibi.
$89. 54. Dama[cenum 90.5 ex radicibuk
ibid.é. vires ex Gal.5 90.17. 6 febeflenupa-
ratur - 210.26
VitalbaóS1.4.moneflvitisagrefa — 382.6
Vitex 173. 54. latifolisferrata. ibidem 24
Vitisnigra 1i;34
Vitis nigra vires LN
Viti fylueffri 881.33. eius vires ex Galen. 882
i2
Viris vinifera Diofcor. 901.60. quo pato ab e-
rucis conferuetur 962.39. perpetua fronde
virentes go2.$0
112.26
Viru alba vires dia
uu r1 pee r -. Vitis.
| yiticelle bifloria$$4.22. vires ibid.ó8
Vitruuius de Minio 935.6.eius de Lavice quod
mon flagret, opinio vana. 101.18
Virulinus adeps d. 3065;
Viuerra 270.31
Viurna Gallorum 187.8
Vnus 134.5 7.6ius quatuor oeneva Plinio 135
5 fuite tinis 136. 20/0x Galen.
ibid. 36
Vlua 796
Vmbelliferarum numerus 12.63
Vinlilicus veneris 787.35. Alter ibid. tertius
28841.vires 788.59
Vnguentum prefati imi ad ainbufla $74
-— 34. Nicandri 1015. eorum confideratio 8o.
20. compofitio 79.16. genera tria ibid. 36.
j Mitata ex quibu confidantur 79.49. Ye-
E menatum ex helleboro 73.40
Yhgua odoratus 2 4.6.3.eius and deratio T
i124
Vngula caballina. Uo
Vugule afini & capre 280. s. earum vires
2580.35 ea
Vnionum vires 244.26
Index i Sex Libros Diofcoridis. | ? |
Volubili&wfficiarum ^— — 339.10. Xyloalo?
Vrinarum facultates 311.35. medicinas con-. Xylobalfa Officinar:
tempfit Gal. ibid.a3 Xylon fie Gofipium.—
Vrfarum partus 278.62.adeps 307.15 Xyr o2. Jo-viresex Gal,
Vrtica lactea 791
Vrtica prima 7y.2y.[ecundaibid. tertia 790 z
1. vires 789. 68. feminis noxa C euratio
957
7 tinta
Zarza parilla$55, ay.
Vfhta ..—. : 64.65 163.28. vie iÓa d
Vua marina minor 226.40 Zta322.65. eins his
Vua quercina 182.50 de»
Vua vrfi 151.40 [dam
Vua [pina duplex 151.2.v[us ibz
Vuapa[[a Dioft.go3. 1.earum in facultatibus — longa rotunda 439
differentia 903.33.viresex Gal. —^— ib.6o vireibn. Aicemegus
Vua lupina 986.50 Zibettibifforia 6. 2.vinms
Via Diofc.902.12.e4:8"m facult, — 902.53 Zilibum oficinarum
Vulneraria potio 697.6. Zingiber C eius fili
Vulparia — 762.6 Ziephaslo d Nd
218.55.Pli; x.
Xx .— Zolellehifforia e
Antbium 834.1. eius vires ibidiz Zopiffa
Xiphia pifcis 275.60 Zurumbeth bifloria
li hiflor. C vires 62 .11.vires Matt.ó625.51. Zythum
EI NO LOE
PETRI ANDREAX-
MATTHIOLI
SEM EUN:SI S,
SERENISSIMI PRINCTI
pis Ferdinandi Archiducis Au-.—
ftriz, &c. Medici,
A&POJI.O GLA
ADVERSVS;^AMATHVM
LVSITANVM,.CVM CENSVRA
in eiuí(dem enarrátiones.
EV ;
Epiftolarum e3Xtedicinalium Libri V.
dCEOESM:
Dialogus de Morbo Gallico.
Cum Gratia e9 Priuilegio Caf. Mareff. [peciali ad decennium.
: " FRANCOFVRTI,
- Ex officina Typographica Nicolai Baffzi.
eu D.XCFI I4
B"ORET AN-VS
Serenifsimi Maximiliani Regis Bo.
- hemiz Medicus
&
PETRO ANDREJXE AMATTHIOLO
praclariftmo Medico .$. P. D.
t
| NS
| EwrN1 hocvnquam mortalium ha&enus cóceffüm fuif:
fe video ( praftantiffime Marthiole) quantumcunque in
y przcelleret facultate,vt in tanta paflim iudiciorum,
ententiarumq; varietate, omnium defidetia, & omnium
animos zqualiterexpleret. Atquein hac communi mor-
talium quidem infaclicitate nefcio quomodo placatiores,
yr, &longé plus femper moderatos fe exhibent boni viri, in
j quibus & virtutis , ac fingularis probitatis, fimul & eximia
eruditionis ux enitefcit, quàm praui , & crucríi, qui quó
D tw maioriimplicati funt infcitia, tantó &cdiiciliore:, &ino-
mnibusíc morofiores prebent. Vtquod ignauia,vel mentis heberudine, fiue (uo quo-
daminfortunio non valuerintadi pifci, id fuz imperitiz tenebris in aliis obruere con-
tendant. Quorum quum molefta, & inhumanafit ingratitudo , tum non ferenda eft
hacin cis arrogans, & effrenata libido, qua non modo ipfi, quibus nihil bonum & eli-
matum placere poreft, in optirnis faftidiunt, fed & eó prorumpunt, vt etiam cateris o-
mnetollancemolumentum, & omnido&trinz fruétu, & vtilitate fpolient. Ac quamuis
€a fitinte conftantia, ca morum grauitas, vt aut nihil curandam, & omninó ne-
ligendam tibi arbitreris Amathi cuiufdam Lufitani hominisingratiffimi, & ab omni
stianicsteslienHeiaE imperitiffimamin tuis fcriptistemeritatem : tamé
nónihil vererimecum ccepi, ne hecanimitui magnitudo longius quàm par fit, euadat,
Namquum iam frequenter ad medelatum foret, te Apologiam,quam contra huncin-
ptum hominem inítitueras, pariter & cenfuras in cius grauiflmaerrata pen? ad finem
"perduxiffe,jnon minustua, quàm omnium reliquorum caufa, vePE au animo nó me-
diocrem voluptaté , quód hasdefenfionis partesper neminem commodius (übiri, nec
pervllum facilius, & clarius huiusinfanam vecordiam , quàm per te ipfum retegi poíle
'exiftimarem. Nuncautem quo confilio, quavementisalticudinc teaut tzdeat , auc pu-
deat publice facefferealiquidnegotij cum ifto nugatore;neício laudem, an (quod mihi
€erté potiusvidetur)tuum hacin re nonnihil vituperem propofitum. Quod fitibi per-
fuades,vt non tanti zftimes Lufitanum,quem nemo aditu,nemo congreflunemo con-
aliquo doctorum virorum meritó dignatur, vtindignum plané tibi iudices, vt
dta. diffolutam, & przcipitem loquacitatem irrctiram retundas, magis tuam erudi-
tionem, quam fummam effe nullys dubitat, quàm rcliquorum confulis iudicium, An
quo fingulari doctrinz luminefacilé cu huius talfitatem animadueriis, idem quoque de
omnibusceníes? Erras profecto mi eruditiffime Matthiole. Quoterunt, qui cafu in
hunchominemincident,quos iftius falfitas à veritatis ftudio impediat? Quotille non-
dum fatis inftru&os, &in hac facultate roboratos fuis calumniis à tuis pulcherrimis o-
: peribus auertet? Qui quóinfirmioresadhuc circa huius (cientiz meus eint o-
2l
*
c.
Matthioli laus.
* Petri And. Matthioli
autnec duin tua dodtiffima (cripta expendcrint, tantó periculofius 35 hdch i:
inducentur.Q ui adcó perfridz fronus cfthomo inaliena reprehendendo,in fj; ei
lTasintrudendo;adcó perfidiofus in alienis fcriptis violandis & (quiimpetitorum mo. .r
Ícfole)adtó procliuis cft in fua conitituenda fententia , vt vel medioctiter ded
nihilforté commoueat. Huiusimpudentiztunon occurres? Eam quum tu huile
tua molcítia comprimere valeas, cum omnium reliquorum detriméto libidinose -
ari paticris: Dicamid , quod fentio, Matthiole,non tam vt caterisin hac noftra mes;
diíciplina przftanciflimis virisaliquid derozem,qui pro fua humanitate fumma; Otfinia
tbi tribuunt,quàm ne tui oblitus effe videaris.Q uis hac noftraztate doGiüsinhacme.
dica facultate claborauit? Q uis vtilius, & luculentius hanc nobis Iaioti diliee: iiw
eruditione illuftrauit? Vt excellentiffimi vbique viri , quos maria, terrz, inus Mi
menfitas diuiduntàtuo cófpe&tu,hi animo,fermonibus, fcri ptis,literarum miflione
tuoptime nofti)certatim velutingentes, & immortales tibi gtatiasagant. Ego üidem
(vtde me priuatim ingenué fatear)his tuis aimpliifimis cómuhibus beneficiis fic metibi
deuinctum,&adftri&um cognofco, vt nihil cui caufa detre&tare nec dcbeam,nec veli,
Quisita fitinhumanus , quz in quoquam tanta fit immanitas, vt tuis pulcherrimis te
fru&uofiffimis elucubrationibus adiutus , his fruens, his quotidie ote aie hondi-
coingratitudinis, vel minimum ihdicium oftendat, fed hos tuos preclatiffimos (ior
immortalicatis,fi poffit(id quod fore nonambigo)glorianon compenfet? non omnib
monumenuis decorádos eos putet?licetnulla gloriz cupiditasad hocte fibus e
maior eft cuusanimus,nec eate huc impulit, fed folus communis ,& publice veilitrg
amor, quo incredibiliter flagras, teinflammauit,vtomnes grauiffimos fufcipereslabo.
res. Tantánefuitin Lufitano ingratitudo, cáne inhumanitas , vt nihiliftorum recorde-
tur? Nonqeód vili tantum largiar homini, vc tantam ci vindicem excellentiam. eps
nilomninóineo deprehendi valeat, quod nonleuiter aliquem offendat, quo
nuem aliquem apud alios mereatur reprchenfionem. Nec tantum tu tibi afl
quidem fecifíc) emendatum ce à Lufitano dolere queas. Víque adcóne hominem effe.
immoderatum? Ia in aliorum labores impudentem? Sic vbique inalicnis re
imperitum? Et quod ad tc attinct, minus equidem fum follicitus de ca modefta, piea-
cegratitudine, quam ille imperitiffimus homo tuz praftare debuerat humanian. Non -
uantieítidincómodum,vt eorrigi, & refarciri poffe à quamplurimis do&tiffimis, &gr
uiflimis viris dubitem. Nam vtinnumcros hoc noftro pratermittam tempore, rudici(-
fimos,& plenos leporis, venuftatis, humanitatíft; viros, qui quo funt ingenij En a
fagrantillimo literarum amorejin perpetuum obligatos fe tibi profitentur, tum ve v-
nus Cronemburgius Colonienfis,fummus & przftantiflimus medicus tuo cordihacin
parteabundé fausfacíat. Cuius tí doctiffima;ac clariffima fcripta à te verfaranonigno-
rem, audi obfecro qua gratitudine, autoritate, quàm do&té, quàm luculenterinfüode
compofitione medicamentorum libro brcuiter fuum in teintimumaffedum decre
& Lufirani illius nequitiam, &indoctam improbitaté redarguat,ac perítringat. E
ve
ni-
-
rHvs, 18 QY1T, Lvsir AN vsfrequenterodiofa confidentia, virusinuidcnuz
inclariffimum,modeftiffimümq; virumMatthiolum Seneníem eructardum
misintempeltiué huius doGtrinam fuper cómentariis in Diofcoridem editis.
zx
po
: Ha 3
re debeat A quo dum zmulandi ftudio diffentitjin graucs,manifeftolg, erroresim Sd
denshomo prolabitur. Cuiufmodi exemplum tum in hac pláta, tumin Acantbio,
Coronopo,tum Elichryfo, ac in plerifquealiis vifitur. Multó fatius fuerat, quo
1emíe zilimaret, có quoque modcftiorem fe przftare , quodingenuum Paro*
decet. Hactenus. Quid fyncerius ? Quid magnificentius huiufcemodi bus.
teftimonio ? Vt recreare potiuste debeant talium, & tot clariffimorum virorun
riz,quàm vt te moucat vnicum inter homincs effe portentum, quod n
tem,gratitudinem,beneuolentiam,& ip(am humanitatis naturam exuerit. 9
hoc ít fimile, talem in lucem effe editum,& in comune humanum con/or
produ&um huiufcemodi hominem,qui ea rodar, laccret; cóuellatinca E ctatlidi
bacchetur, de quibus humaniter parcs agere gratias nunquarh poterat» d dt cue
reformido, quin parum multi fint futuri , qui fua modeftiaiftius ESAE pn
vincant, qui (ua gratitudine, & candorc, illiusinfolenccm malignitatem» faperente "j
. Apologiaaduerfus Amathum: j
(xperent. Quorum fynceritas, honeftas,probitas, non te plusreuocent;ac confolentur,
uam iftius barbaries te deiiciat. Abfit, vt non multó plus eruditiffimotum virorum iu-
dicia valeant, quàm importunitas vnius Lufirani. Hoc porro magisme affligit, quód
quum cu ipfe per tc commodé,&opportuniffimé cenfütare poflishancaudaciam,id
teficri nolis. Án aliorum patrocinia expectas ? um alios non animus, fed ingenuus
dorab hac dchortctur moleftia cum ifto fabeunda homine, ALj fuis impediti nego.
tiisalienz difficulter fe fubiiciantfalci, Czteris aut nóinnoruit Amathus,auc (quod mi-
hicftverifimilimum)tibi hancreferuant prouinciam. Indignum fe arbitrantur de cius
difceptare mente, & iudicio cumalienatemeritate ;coincolumi;&adhucfu petftite, cu«
iuslabores fintattentati, cui fua craditio optimé fit cognita,& explorata, qui optimé fe
ipfum intelligat. Non decereid onusin cateros reiici, quedab co fitaccerütum » qui &
id facile ferat, & maiora portarit, Neminemaliena cenfenr tutius, diligentius, fidelius,
céturum,quám fuaipfius,in quibus(uus honor, fua laus, (ua gloria ver(atur. Cur de-
fendam Matthiolum: Viuitipfe, ipfe eft (aperítes.Qua ftudiofitlim? eft commentatus,
ca hobisferuetintegra, hzc cuftodiat nobis falua,, contra perueríorum calumnias hzc
nobistueatur. Quaretue fit prudentiz excellentiffimie Matthiole,vc quid hicte faceta.
conueniat, feduló profpicias. Fr quid opus eft mágna híc,& longàconfultatione: Qua
ficobícurum, quat te ipfum idlateat, magis tein ifto negotio tuz obtemperare men-
tis generofirati, quàmnoftri omnium expcéationi. Vide ja aar dyxvep/a eruosi xa
wexietwn. Sufpecta tibi fit eafecuritas, exqua & tuz autoritati, & czterorum ftudionon
leuisfortaffe imminet ia&ura. Ne nimis fecure permittas obrepercingremium tuorum
librorum z»zuaSiar 8 dzo3s072 Lufitani, Excutciftum fcarabeum é tuis Roribus ,ned
finas,vt fuis moleftiffimis fufurris,& faetore ifta contaminet, ex quibusoptima, & rofci-
damella reliqui fe confecturos fperant. Hiclabor(& quis labor? ) nifi ad cateratua prz-
fiantiffima monumenta, velut cumulus accedat , canos à te accepiffe cognofcemus be-
ncficia,quz fuerint inchoata,non abfolata,fplendidé adumbrata, non expreffa. Quid?
Vereor Matthiole;ne qui fint futuri, quiiftuc cuum filentium molefté , ac adeó ferant
accrbé, qui & priorum ampliffimorum beneficiorum pornituiffe te dicariz,cüm tanti ea
non ducas,vt eanobis ab hac contagione liberes.Propulfa nobis hanc moleftiam,decli-
na,obtunde omnem improbitatem, vt tutó nos in tuis luculentiffimis operibus (ciamus
pote verfari. Site mortuo(quod Deus Opt. Max. auertat) Lu(itanusita nequiter tua in-
uafiffet opera, implorandus,& excitandus(credo)nobis eras, vt omni ignominia, macu-
la, omni vel tenuiflimaafperfà labecula, tua nitidiffima nobis reftitueres opera. Nune
quid viuus ceffassQuod tuncá mortuo nosobtinerenon poffe pené € putaremus,
quanto id erit deploratius,quantó iniquiusà viuo non impetraífe » Quid illud? Nihilne
tc hoc moucbit,quód vius; & tuo iudicio,quod grauiffimum eft (üperatus,manü con-
fererc cü ifto imbelli transfuga abnuerecenfeberis? & eaiam tacité códemnare, ob qua
cxteri fua foelicitati cum primis grazulantur? Scimüsiam hanc operam te incaeptam,
plusincrebuithic rumor, quód DET ephas diffiparit. Vt hae
uoque opera fuas bibliothecas do ES o MSPcup etandasexpedtent. Hanc
pem comprchenfam,& mentibus noftrisinfixam, fi tua praftantia defraudet, quid co»
gitabimus,curab incoepto deftíteris? Cur nonid perfeceris, quod tu ipfeinchoarissAn
cedere te poffe quifquam credat Lufitani ineptiis? aut iure te ares coc eg
eritiffimo calumniatore fateberis? Nulla vel tenuiffima irrepathui odi fufpicio,
ontem,quam omnia tribuere doctrinz. Vici nilr. tem. Cedit Matthiolus A-
matho. Hzzc ne profüa impudentia, fi non effutiet, fecum uolutabit? Noli tantum lo-
cum darc huiusamentiz. Nobis nihil erit iueundiustua cxiftimationc, nil dignius, nil
contra huiusfürorem vehementius, quam quod ex cuzeruditionis armatío deprome-
tur. Effecitid iamanté tua przftans eruditio Matthiole,vt nihil vulgare;nihil mediocre,
nihil nonprzclarum,& eximium omncesá te fperent. Noli tc (rogo) in cam przcipitare
opinionem, vtaliquid in cuis bibliothece fcriniis dcliteícat,qu nobis fübtrahas,quod
nobisinuideas. Non patitur noftra confuetudinis,& familiaritatisamor, vt hzc parum
follicité, non fatisanxie tecum pertra&tem. Tametfi de medica fis matetiaita bené, &
przclaré meritus,vt temotibi deeffe , nemo non omnibus bencficiis te cumulatiflimé
litiofi tua abucan-
profequi valeat,timeo ramen fubindé, ne hoinines ingrati inuidi, Uy
a : s - j tur
6 Petri Andr. Matthioli
tur humanitate, & fummo reipublicz amore. Q ui tanc demum veram (a Venripnes
gloriam,fi (id, quod nunquam, vt confido , adipifcentur) fuis maleficiis tuo; Putant
przclariffimos obliterarelabores: Vt quod liberali do&trinamon potueruntcoj ^
idimperitia;impudentia;furore nancilcantür. His,quzfo, pernoítram amici eis iq "
communem omniumlitetarüth ariorem, quibus animum femper habuifti dedii.
mum, declarà; quàm mala cxcitate ruant. A peti horum vanitatem , concute, di "
iftorum inuidentiz virus. Indica eis quam longe fuerat tutius fana in eis mente yj
quam in illis fuum firofem patefacere; ex quibus baarire poterant cum fapiengifr.,..
fummam vtilitatem. Infrinige nóbis hune'Aáthüm, qui antequam fapere didicerit,
omnium feagiratorem przbet: Qued quamtuapoftulet apientia, eruditio, exin;
tio; rum nihil prius, nihil potiustios àteexpe&tamus, quàm tea, qua antea. oif;
nobis elucubráfti; ea nuncaduerfushunc przdonem,calumniatorem,tuta (3l &iflime M
& intacta pofteritatis memori tradas, fimul & ipfum fua imperitia, & etroribusi "ws "4
tisornes. Valemicruditiffime Matthiole, & uàm celerrime noftrz fatisfacias ompis
expce&ationi. Viennz Auftriz, QuartononasSeptembris, 1:5 5 7. YYoidaa,
Amaàthunm.
- Serenifsimi Regis Romanorum, &C..
SOURCE Ursi oTi c MEINT
OOPET-ORRVS ANDREAS MAT.
»» 05
Y
E p».
E AUS 2 (elarifitme rir) fummos cy praffantifmos viros , quo magis ex-
Aes d Rp). cellumt,quamtóg,cateris bonis , ac eruditis viris magts fatisfaciume,
E EN At tanto tmpartunius improborum nequitia , Cj calumniis impeti , ac
Ses EVO acefft.. Quo mimus mibi dolemdum cerco , [rego quoque ( quamuis
d l(34& in mequideza Cy in boc mto amore fatis acri publica vtilttatis, non
Ma. tdpreftantia culmen videam quod eos [ammoperé offendat)post tot
9/7 confumptos labores, borum improbitatem imutdiam,eirritos mer-
Jr. [us eua dere nom potuerim. Quod quidem neutiquam in buiufce a-
9A CAS cw uiimprobitatem(mt ndi dies ) féd in impiorum bo-
sinum tmpudentiam reiiciendum arbitror. Quod tametfi mtnus fft nouum minus inufitatum,vt
ab bone/Hffimo quenquam impediat inffituto, tamen miférum esl, cy certé deplorandum,quum vmà
eum ip(a virtute pata [it iauidia liuor cum primordiis emerférit, c bac omni tempore fuam exercue-
rint improbitategs. Ingidia verà virus improbitatis[uenunquam tn ob[euros ignaros , abietlifque
exercere folet, fód im eos plurimum, quiceteris vel docfrina , vel aptentia , vel aliis E
nimi,velfortune dotibus preclariores, eminentioré/gue euaférunt. Vipotó quacum eb locieuebi mon
poft, quo praclari viripropria virtute peruenerunt , fraudibus tantum Cr technis fé extollere niti-
tur, N ec ideireh mirum videri debet, [quà imagi quis inclare[tat , eh webememtiue in illum bec [6
tacillerur Aipera, cy [eujat tigris. Uddhacautem quum doque amimaduertij Jabores,ca-
natü/que noffros abinuida d:lacerari compert]emm, gaudebam fani, eme [ felieita-
tis effe ducebamlizet nunquam mibitantum tribuerim) à clarifümorhm bomina ifo
ma me non fGaregari. Ob idá, desreueram potius inuidorum rabiem filentio extingmert , quam fert-
ptisropondendopalàm facereeorum latratus mibi uegotium faceffere: prefertim cumin omni vita
pratipuos comites mearum actionum ,con[iltorumyvoluntatum pudorem, 4c m; tare
efft voluerim. Verkmquum vidi/fem,legt/[emque vantfümas quafdam calumnias in mofiros in Dis-
féaridem Commentarios editas ab x Amato Lufitamo bomine fané man [olun , vt cius fert momen.
elatio apprim indoclo, féd etiam, quamtim ex eius feriptis collici poteit , omnium arrogantifümo :
quimquepreter id comperi[fembune quamplurima ex commentariis nofira furtim in [uas tranffu-
life emarrationes, ci im ills ipmumeros commifs/fe errores ,qui rei herbaria ffudiofis magno fnifent.
detrimento(boc enimpra cetera ximPangebat )nifiy àmobis palm veféllerentur , pietate po-
tius, quàm cupiditate aliq dendi, à qua maximi fa alienus, excitarus, pati [ame non pata
(etf aliter mecum prius fHatueram) quin fcriptis im publi di contunderem yer-
"ala ripielendr es SUA D WS MAU - patefacerem. Quid quum tandem (feaifern, du-
Din fubind? diffrabebatur animus, an quam tovficeram Apologiarn, — Cenfaricin eius delz-
ramentain lucemproferrem,sn verà diutius dominoftrap 5i ametfrmo verebar
binc aliquem mereportaturum vittoridnontimen ucebam eam mbi fore gloriofam ,eà quod cum
7 "JVimnatianisin certamen defcenderem.. Ob idaue
oraine nullius ferà fFuau qr pauca adi
o - 2
fere frugi E) T £95-
thiolusSenenfis Medicus S. P. D. ^ ^ 77
YS » | pupa 5x qua patio id. ferà femper vfu venire animaduertamius —
iH
8 Pet. And.Matth. Apolog.adu.Amath.
confaltius videbatur firiptailla iam adornata in aliquem tenebricofum angulum 4bdere , quàm i
lucem ennlgare. «Ld boc accedebat, quid. audirem , c iam etiam viderem quamplurimos is
mos C honeffiffimos viros (quos nunquam mosipius ) non tam noffra, quàm veritatis cana. 3
nium fafcepilfe, ac iam tandem pro me tuli[fé fententiam, Anzatbum verb can[atecidiffe, Verum dy.
uerfum füadebat genius meus, fubinde velut tnfüfurraus indicmum fore fi meas partus tanta ipigyia
affiiTos hac zantum ratione deflitui/em. Id, eó magis mihi faciendum fuadebat, quidiamin prom.
ptu effent, qui fuis feriptis ad boc muneris exequendum meplurimum compellerent, Dumitaquean,
ceps tm bis verfor opinionibus, in altera muibi animus repuenat in altera verb cüfcientia , c» ipfis
bominis damno[aimperitia me admonet y vbi potiss negotium boc honefe? fübterfugere cupitbam,
quam exequi;tot acce[fzrunt dolorum virorum vf uaffones tot amicorum litera,tot calcographi noflri
preces, tot quorundam allata rationes,vt t. dem (quanquam fere inuitus) decreuerim eo i
fiquifémtentiam,quàm meam. v Atqui inter tot fuafores amicos cy fIndiofos nullus mibi fefe obtuli,
qui animum magts vinceret meun,quam Francifcus Partbinus Serenifümi Maximiliani Regi Bo-
hemia medicus apprimeruditus, ci in omni l'udiorum genere optimé ver[(atus,cuims litera omnium
pofreme adeb me à priori inflituto reuocarunt, vt eius opinioni Cy cenfilio, quod, fem plurimifi,
«[fentiri decreuerim. Caterüm quum iam diu nomerizn (vir clariffme) quantum docfrina, eruditis.
ze,ac f ynceritatepra[les, quinetiam quantüm iudicio fummo, ingenio, equitate , y autbéritateua.
leas,quimquete babeam pracipuum inter tos,qu05 mihi eximie obféruandos propofui , bos vltimy
labores noffros non tautüm tibi legendos, videndó[que mittere decreni , fed etiarn muncupare vul,
Nec(mibi crede)eo animo , vt bacre tuain me collata beneficia rependere velim ac putem , (td qid
eximia virtus tua id merità à me expofcat. Doékrina enim tua , ac fingulari erudistone imperitifimi
Bbuin[ce bominis nequiffimas in me calumnias , C errata quamplurima facile nofcere poteris , animi
fpoceritate difeurrere, indicio Qj ingenioponderare , equitate iudicare y poffrem autoritateurri.
pere. Hoc ff (vt (pero) eo feceris amizno, quo in omuium amicorum,bonoruma, virerum negatis fom
per efe ales, verendum mibi mon eii, quin tuis etiam prtconiis mfra augeantur pre[idia. ami
videris bec omnia partim in mefalsó efft collata, partimin vei medice noffra C [ludioforumgma-
euloríma, diferimen e[fé deprompta ,tu qui ommi pietate duceris,neutiquam te continere poltri quis.
omnibus medis labores noftros tuearis. Vale. Praga, Quarto Caleud. Septembris.
PRAEFATIO. "
$777 ^0 Vvuitagsenofme magnolabore,maznad, indulria Coxiuentaries in DiofCoridem d
NY eaidiffem, quetddicd d dotlu VidE eU Jes UT MB Me inf Were o
vi fs bofce laborm noftros won iv gratos fare fperabam : frc nemantim tam peruer[um , inmi- gno labore (apt
y dumimprebumá foreiudicaui , qui non potius optivsi confatleret ( vt irgenuefatear) tditi
(, avdidrrmron eS fjncerorcomatmaguamxmig rin quidpiamdebise mares Et
im quum [emper me admodum deletianerit medica materia, C4 tempori 62 fHadij
Mi tantum impenderim, vtaliquid quequene[t in bac facultate valere iud.
1 SUP c did ; y ingenui bone[H ia, viri mutus ej2 putani, fma indujHia, 04 labore parta, ve
Reipublica imnidere m ffndioforum v[um in publicum promere, Hancitaque
1 o obcau[am boc mibi ingenumm, bone[Iumá, videbatur , vi sd quod vmufgsilque im quolibet fcientia genere,
velingenio,veldoclrina, vellonga diuturna, lucubratione , obferwanttaá /1 brprisatim , CC noquafiprius-
14m C$ fibi proprium fuerit aec » contineat , (ed in tetiste retpubli ; pro tiri- Qvi cb excl
4a libenter effandat. Hocczmiampridem à me effet fatlum,non fine fFutiu fortaffe , met ( vt audio ) ab[que comucniai
snagna multorum praclariffamornm virorum lande, quibus lucubrationes placuerunt tameth ij nec mre Diocor. Lai.
sonerint nec viderint unquam nen leviter fa itatusyut libentini Ch alacris nonumm [ufciperena laborem, nt edui, & pj
vt ea apgerentir plantarum imaginibus decorarentur.C$ Latino fermohe cuderentur. At drm acrioriyimten- illae neE mrs
tiorig,, quam battenus, in bac wer[or opinione , £4 iam opue pralui Eva[:ianis fube[fet , freguentibus amico *
vum literis ad aures meas peruenit incredibilis dmathi cwin[dam Lufitani intemperantia. Id quod nà parum
forta[fs ab boc meo me dimertiffet in[Htuto,nifi ab boc vno contemni, C4 arrodi audiuiffems.que totpraffantif-
Ingenui virt
Iunus,
30 [mor indici. "prebarent, Ve; néadeo bominum indicio flare volui gin 6$ 18e Ln-
Jftanus. quem in mode[Hiffime in meos inuebi ot audieram, nonnibi! me commoteret, INoB enim,
arbitrabar botnimemillumtanta pue ducitemeritate , vt ea, que paf abommbus pen? probarentur , frne
magnaratione, €d confilia conuellere, C lacerare anderes, — Quamob Jedi, vt eins hbri ad we :
deferrentar non alioprofetio animo,quam quod philofopbi munwa, € wee modeHe fémmper duxi, non ea per- hos
sicacta propriis affizi,ut eorum improbaretur opinio, qui melins C$ [aniwua akquid [entirent. — Equidem pu-
tabam quod cum Lufitanta ille ogomium vltimus Diocorid:s codwemexpendi[fet , adeo omnia cribra(fet, 8
exculfifet, vt nullus veliquue fuerit ambigendilocus, Mouebat quoque1/Hue ( znturionismomen,q
wries qua [dam dige[fife asebamt. Sed vbiprimnm eim enarrationes smtuerica peram , longé aliter quam ps.
tarazs, eueni[fe coznomi. Quandoquidem prater calumnias mibifalso afcriptae , nibil aliud quam inmiden-
4 emimiem, ac loo € ineptum hominem ob[eruare potui. Nefcsoprofetló magiene me offende- Cus edie, het Ma
vit bominis imperitia,qui nsllo indicio,nullarationealiena preceps C8 in[an:][ime damnet ,animprobitas , ($. Apologia.
infigni nequitia quod rarrimpudenter ex bieipfr, quein alioscalumtatur, fus agit radas, t4 rxquam fia
quaft vindicat. Verum vt [nam agnofcatin[citiam ,nec [uis calumniis quica oflre detrabat amtoritati,
aut publica vtilitati, quin C2 ne im poflerum farte benefi fBimumnoffrum, vel aliorum impediat cur[um , co-
gor fané eius ineptias aperire, ne videar id mali ad pofferosrelegare , prefeutibus culpis sgnofterem.. Licelit
12280 nobis noflra pro virili defendere, € ex omntpartetueri.ne fi bec filentio diffimularem, aliquis tandem
mode[Ham noffram in confGrentiau duceret. Et primo ne aliqua iniuria, aut fraude bic, quitam improbe nos
laceffinit, fecum agi putet, ae etiam vt candidus leor facilins deprebendat 02 equi[fimedi[cernat vtrinque
controuerfjam , antea eius verba ob oculosponame, ad que [ingulatim mibi re[ondendum meminero.. 4t vi-
« e deteob[ecro, quam grauiter ac vebementer me priwsm adoriatur Lufitanus, non quafi de berba fibi fit certa. Calamniat,
men [ed qualimeciideregione contédat, qua, bomo incon[flans, ia pride twrpifimeé ac impudenti[fime de[eruit. dc Mco,
Nec enim (inquit )veritae ipfa occultanda'eft bac de cam[a,gmia Plinius [eriptum reliquerit, (uotepore Mei in
Jtalia ron nifi apaucifimis medicis (eri, quem (equmtus poftea Marcellus Virgilius vir alsoQui detliffimus,
reitamen berbaria non admodum peritus dixit; Nunc, quod (iiam, nzllum talia Meum eif. Ob qua ver-
4a Mati biolus Senenfis in Italia queque Me eperiri clamat, imi "Patres AMefuts interpre- s
tateresyacriter 4g it, qui in Calabria. C$ NNurfia montibus Meum na[ci affirmant. Quodita effe crediderim, —
eim apud Bonsniam quoquenafcatur , vt teffes [unt Nicolaus Nicoluccius pharmacepola Ferrarienfis, 0$
Cajjar de Gabrielis nobilis Patauinus barum rerum maximus indagator. Accu[andus igiur AM,
30
efi potius cim pragis negligens in inquirenda bat berba fuerit, quam diligentiffimi | Patras , qui defudanres :
50 Nrfie tes a iris 2" dicarent, «fc ei: Sed fiuffr, L. » fig Loftanu. Cálumnia
"Attendat ipfe, quanta v[m fim mode[Hia im buinfcerei a[fertione. QNonemim clamo «Meum in Icalianonre- refeilitur,
periri, fed plura fané e[[e (ériba, qua me ancipitem veddiderunt an Memm quod ntc pro genuino fumiimr,le-
gitimum fuerit. A Lufitanoiamprid, didici in [talia quoddam circumferri Meum , eium ante tpfut
boc [Giuerim. In banc tamen inclinari me dixi opimonem , lud a gemnimo ac vero Mco mibi videri lovgé dif" ei Z k-
fimile. Hoc etfi fimpliciter à me effet ditum, vt ; bac inparte [olum exp fententiam: nt [cio tamei Südetacio; 1
cur accufandus magis illi videar , quàm leniter admenendus "dt qubd in banc venerim opinionem, ilwd imn
cama fauit.quod plures huiusrei vaibiconfFarentratianes, enim eff inprimis qubd viderim firatii Meira- ^
diceslong? cra[fiores, vegettoref tni bofloria : quippe longas C4 tenue radices Meored- |
t Die D deinde.g, cadem gramiter potius , quam faauuerale tamen Dioftoridi Meo
didit Dioftorider.Efl deinde. eadem grauiter potius , guam faamserol ant , quum tamen di Mo Lon; quod
o radicesreguirantur odorate nom l Ej ea. Quod ven i A ereptam. circumfertur à :
di quim. Galena 4mtbore, Meum tertio exce[fi excalfactat, cur non illud genuinum acriori vipellere exifs genuino pluri
omaueri. im quod im? in vfum medicum concefit? Eft etis, quod extent manu firipi "Diofcoridis difidecnotis,
codices qui Mei nom Znetbi [ed Anifi foliit coferant. Qund e$ idéreferi Plinins qué licetveiiciat Amatus,
non tamé fae ratione eff adduélus,vt feriberer np na[ciam Itaiia Mei. Naw eim nénifía wi c adrmo- :
d paucis ip[furn feratur , magnum € euidenseft arg L fua [ponte pregipri. Quer (umm velut X ^
v peregriniéà medicirexcolebatur rbi im nhan tldesefre vede Hist alm notat
reincen(endo Meo mibiplerimum fuerit amb C Etenim mibi perpe: í elsi Iron ita fac
rebus dubii ffr mare.ne id arrogantie potius , Atia, s quam dolirine, 4 diligentia mobiraferiberetur.
V'eritamentoluiob id pretermittere.quin buiu[ce Mei mag mzappingeré won tamt, vt boctátum avgumito v
cr fateri viderer ila, emninireferre Mesi fed vt illud nobis antea —— 2
15 Petri And. Matthiolt
Qaam obcau[ans nomwodo illos mibi femper deteflandospropo[i, quitam facile de incertis feng, eos fr
fea && eos longe magis qui vbi fatear .bancillam menon vidi[fe nec nosiffe [Hrpem mox clamsitanr, M
mearguunt. Equidem (erper optimi viri mmu e[e credidi, ignota , vel dibia y poti fllentio irittolueye
nibil de illis determinare, quaman pofFeritatts difcrimen, fala prà verts de[iribere C4 dubiapro cercle
VulpinaLufitani Quod quandoque fecifjé monachos illos, quosyvulpina quadam religione patres Lufitanus appellat nop ap;
rcligio.
Calumnia
fecunda.
Plinium quan-
doque non faris
&biconftare.
giis 4
unis, Sed[ane mirum videtur quuta nof ram C3 [nam religionem omni flagitio polluerit dedecore nac],
uerit [celere obliganerit, Cd eam tantnm obcan[am e [à exulauerit Lufitania,qnod hictam acriter. pro Mo.
pachts illis dépugnet, qui [ndeorumomhe genus maxime per[equuntur. Sed € illudetiam miratdumuobs
Jéfe offert, quod bic metantoperé lace[fierit , quód in eos bac ferip[erim , quum tamen ipfe pluries My, b
illos alias damnet. Id quod etiam éurn "Pliniofeciffe conflat, At iam hominis videre smconfdanres feueri.
tatem, qui Ed fipanlo ante (puto euim me aliter inpadere no potui[e ) Plinium bum, €4 alios grauiffmasag.
1hovas explodere, ac datmnare nv'eff geritusymetamen quafrrigidus patrius [euere increpat, quid a Plinis »
nibilin Iridismentione difce[ferim,earatione addutius, quüd is prater Dio[caridés fententiam, candidam Ip.
dem rufa pratulerit biz verbis Ilytica quoque duorum generumest. Raphanitts à fimilitudine que c mo.
lior: RinZotomos [ubrufa.Nouam bic quand. sgitat Lufitanus artem, qua re adoriri poe putat. Nagy
quumidem Pliniui alibi feripferit Iridis radicem cateris prafFare, qua vufofuerit colore,ne vlla imtantyoj,
obféruaripaffit difenfta, eam zmuenit defenffonem fidus patronus,qua Laud fiio an defendi Je velt ipfe Plinigg,
"qui Lofiapuspriorem claufulam d foluens ita legit: Ilyrica quoque duorum generumeft, Raphanis
Jemilitidine: reliqua que (equuntur in vnum co&rcet cumrelatino, Qua Cj melior Rbizotemos fabrufa, Qin.
t
certo (Gam im nullo inteeniri At afferatur ium in medium Frobenianaeditioquam tibi patrocinariputu dh,
to
ignem Pal. n. Non equidemrogabo Amathe, vt dicas, in quo codice tales iere pt E
feratur inquam) vi fL atim confu[eus fbleas. At nonsepudet editionem banc votarei iudicium vt lich ndm
Jit» Grammaticorum um iudicio, ET particulam, pro E T 1.4 2M sbi fumi? Quatfla connexiost
eriam melior Rbizotomos [ubrufa. Nimis fané multanobis affers de werbo cuius fenus cvilibet leyentiSdbln.
cidius apparet, Iffis grammatica confufis legibusnolit(yme hercule) defendi Plinius, 7Malit is communidbh.
"tionis quodam errore( quod €$ dotliffimrs € fummis viris inter vmulia quandoque contingit negotia) lg)
idert.quam buicgrammatico fna [ubici opera. Idnemonumtibiest m Plin y vt aliquoties fibi vn fu
confdet? Mibi quidem C8 fHndwfrs le&loribus nequaquam. Etenim de Ca[lore[eribenr Plinins Me id
£Àpite 30. (affare affirmat dentibusfebi teffcs ab[cindere,guum venatu vrgentur,ob boc fe peti qnani idqud
poflea libro 33 capite 3. apertiime negauit Cd tanquam fabulofum explofit.. De Popteloastem ageniliivné. y
capite 33. nullum banc florem ,ntlumá, fintium edereait, quorum oblitus lib. 31- capite 8. eandem Doy;
dixit, Cd uai, Cd [emen gignere, boc comitialibus, 1llas ad unguentapraferens. Quid igitur mirumynüfo.
lus id erit, fi Cd £m iride, C$ fibi, 2 Diofcorizi Pliniusrepugnaffe dicetnr ? Equidem id flagitium mon dia in
Plinto [ammo uique autore, ffin tanto opere, C$ tam varia letlione aliquando memoria fragilitate ft preda. —
pin praefertim ctm is potius alienamrecitet bifloriam , quàm propriam. Tepotits miror Amathe,ququa
Animaduerfioin 75; Jubet, idem cateris,quumtameniu[La id vatio [uadet nom licere cenfeas QN os veritatem ubique equimur,
Lüfitanum,
./Calamnia L1
4c Amomo.,
*
Calumniz de-
pulfio.
dan nnlla bominum authoritáte, quoad po[famus, patimur obfufcari, INontanti(smihicrede Jeff aflimandm
jn Plinia aliqieis tnemorit lapfus, quantieam ,quam de laboribus noffris agtá rapina affimandamat
Quid enim turpità, impudentius, deteflabil.sifquesquam fartiuam frugem ex aliena me[eim fuwmtranfer
fehborreum? Quid deindeinhumanius quam quem expoliateris, elado £3 conmitits aderiri? Optimoremu 4v
bac unt pomum ? Graffsorum, predonz mque potius mibi videtur , quos tu máxime fequutus viderii.Qu
jétvt mirum non frt , f primzm 9 Lufitania pul[in , ac deinde ? Germania in Italiam vetetlus , jam indettiam
profugns aberras, adeo wt (alum fere non inuenias, vbiiatn tutus effe poffis. Porro bac mibi de Lufitanilidi- : L
xi[fe liceat, non vt videar cum bominepugnare, quem non esl uttimeam,nequeetiam vt odio profeguarali
labatur errores, Atqui quum probi, accandidibominis non ftt munus cóutits ac maledictis fidpr pori
pute pugnare, ea utar sn dicendo mode[Hia, quam animi noflri [jnceritas,Ed einsinfolentiaexpo[ierevidehm PIT
tur. Quod f quandoque pietate [uma adduttus ,velcalumniarum iniquitate (auciatuspauea qum d
bora forta[fe sn bunc deprompfero,rogo atque etiam ob[écro, ne quis id mibi vitie vertat. Scia quiae x
fpondendo memagnam non babere expellationem,quod nemo iam fit, qui eins legerit libros y quingritr pH
probauerim,nec damnas,
vs ty;
o confilio,mon aliqua, ud &
j
o S SACER
ApologiaaduerfusAmathum. T
mea fententia decipitur Matibiolus,eum licet T heopbraftus 84 Plinius im Calamo odorato calamum, € von
radicem laudare videantur ,alibitamen (nlamiodoratiradscem dejiderant , €9 tam cateris calami partibus :
anteferunt , vt apsd Plinium efl legere libr. 14. cap.1.sn qno cim Calami odoratiiuuamenta enumerat fe jJ
inquit : Efficaci[/ima autem in omni barnndine , que proxima radici:efjicaci[fma 6$ genicul, Per qua verba
manife[He percipitur quodinomni calamo,[jue barundine ,radix efficacior ef pars. Qua de caufa Calamio-
derats radix potius , quam cal, in opis trabendaeit ,vt merito batt, pharmacopola bac praciofa 6$
exoticaradiceypro veroyac genuino Calame odorato vfi unt. Quantum verb ad Diofcoridem attinet , Jf quis
sniro[piciens eum ac penderit,simueniet illum deradice potis logui quam decalámo eumradix ee-
niculata dicitur calamus vero potius nodis cinilus. His netam t ffolide meputat concludi Luffttamu?Sed audi-
Yo atip(é non quam Mattbiolussq "tisa prinsqmam [cripferit penfitauit (Od quam turpiter ip[e potius de-
ciptatur:quippo qui temere Plinij, e$ Diofcoridi graui[femorum amborum abutitur tefHimoniis. Inprimise-
nim vt eius argumenta diffoluam , Cd tanquam inania Cg irri v/érem ,non vereor ne Plinius aut T beo.
prafw Calami edoratiradices adeo defiderarint , vt nueg wm fecerint mentionem. Nam quid Pli
nis ait,efficaci[[imarm inomni barundine eam, e[fe partem, , quaradiciproxima , quis fuerit Plniane le-
ionis , Latintque [fermonis adeo imperitus , vt mon videat de arundine non de radicibus intellexiffe Ph. 3
nium.? Namque examináturis quanam, partes in vniuer(o calamo ceterispra[Tent , n& nonradicet, vt a 1
Lufianuse [ua quadam malitia , velforta[[e imperitia sn me difforquet, féd partes radicibus proximas cateris
praffare inquit: quod facil prudens. animaduertet.. [Nec enim., aliam ob caufam putat Plinius smaiori s
vi pollere calami partes , qua properadices babentur , qudm eedem ibi cra[fures , vegetiores ,robu[Hiort/gue
20 in omni barundinum genere reperiantur ,quam in cateris earnndem locis: quo fit , vt etiam calami ipfius
qgenicula efficaciora pariter ipfe exiflimauerit "Plinius , quippe € genicula robujtiora funt , € cralficra. 1
Quam ob cau[am Calamum tlumpretulu Diofcorides , qui dense fuerit geniculatu. Sed iamip[um queo ZU
intneamaur locum,quem illeguafi violentum quoddam telum in me'vibrat, At fi vl/a in eo fit prudentia /fme ST
lius C$ confrderatius verba Dio[coridis mecum perpenderit ,mon folum deponet banc iracundiam fedfortafe '
etiam nofcet , quam magno ducatur errore, Nam quod Calamum ,nonradices defirtbat Diofcorides aperi
quidem con[lat,csm ait: Calamus odoratus in India nafcitur, melior ef fulums densc genicmlatu, C$ qui [ua -
lose frangitur,plenaaraneorum ffHula. Hac vile. Que tamen perperam Lufitantu intelligit :quippe calamus im.
rimis barundinem defirnat, dicem. "Preterea proprinm barumdinis eff pluribus comfHare geniculie ,
a[felost frangi. Deindefiftula ,in qua quodd, tela femilecoucluditur calamo tantum debetur non.
3 0radici,que folida ,dura,ligno[a, C$ ubig, occln[a pellatur inomni barundimum genere. Ad bac fulnus color
calamo fané debetur non radicitquippe qubd vadis in barundineperpetub albicet. /Adid autem quod propri-
»mfit radicis ( vt illecontendit) vt ipfa geniculata dicatur , calamus uerbpotius nodis intus , Diofcorider i-
pferefpondet.. Quandoquidem is von modo quarundam plantarmra vadicesgeniculatasfacit, [ed etiam cau-
les , € calamosnonnullarum fHrpinm reddidi geniculates vi facile quis certror fieri poterit , qui eine codi-
cem legeritin Hydropipere iin altera ('claminoam Gentiana, in Panace A[ilcpio im Ligufbito »» Elapbobo-
Ili S. "HP
2 dile MN
féo,in Crateogono,m Gramine im E qui[etoym Cicuta in Pityu[a,im Ebnlo aliifg dina
hac (inquam )qualegerenonvacatit Lofitano,£2 alios cenfulamus authores. "Plinius tritici tulmis penicula
[77
"o 220
i'ag, (atis iam co.
defendenda fa
i t 4 A 1 T Ó o *
E Pec And. Matthioli«
venit mibi im mentem ne qmod inieriam bu faciam ,quibuspraceptoribus [2 toties Vfeisn iathitat Pray
Rhodium Olca: abijs buc fit doc ua fenipfeingenio bac éxcogitanerit (malo enim hon ame becagitaritefliponis pura
fuum non ei; "4c i2uc]?rganda tantum fiujira fiifeipi laboras )egoprofe&lo Rhodium illud ligtiemn mulia dif 4mad
Alpiathum. — arbo certo jciozquod privati isa cortice tems vubensnou fit [E d potius albicans. Afpalathus enim Dif vt
detralto cortice adeortibet,vt phrpram pénereferat. Quo avrà umento crcdid£ve quidam Santalup, g hd M
legitiimurm effe Afpalathum,gnanguam €d illi Aberrauerint.Sed €$ id clariffime demonfivat, Rhodium lunz
nnllam cum Aba'atbobabere cognationem yqieod fcribat Galinig, qui legitimum in Grecia fortaffe AX
: degufast bunc ufiu ejfe acri , c4 mol. adflringenti vipr sditzm.1d quod mininiinboc Rb divhi Pa eod j
Rhodij Olcaftzi rir quemadmodum nccprenalens amaritudo , quai iliveddidit Diofcorides. Quid antes bise
biitoria. planta fat Olcafri pecie 1d maxime fatentur Rbodyy qui eius bifariam ex jii ev. ad me féripferuns y
: bis verbis: Lignum ex quo torno globali funt adfundendas preces ,truncu et arborss, loni üsdigeboniyis E
metam uon exvedenrzs, Na[Gitur arido €9 faxofo tratlis ,ffende perpetra Oleaftri amula, fivribus allicami. 2
busbaccrs nigricantibunparuiscaudice breulcontratdo brachij inflar craffo.a quoram: predennt ?ari fing
Fere nullis,atit admodumpaucis , albscantecortice. L igni materies cortice tenus eandiat puedelituoeriyi, :
gricat. Radicibus nititur firmis albtcantibus. Quibu: palam effe avbitror Rbodtam bot enum 2b falis :
admodum effe duuer fim , 4 Lifitanum vnacum Ruelli» in eedem verfari errore; Quippe( vtpreifm )
"Afpalathnatantuma cor scetenus,non vt ille exift nae videtur jin totadigni fubflantiayadeb [atuvatbrufels,
"vt purpureus appareat. Quinetiam cm Afpalambm in "Rbodopromeniens.frntex hit furculofis (otte]hseid
Diofcorides) non arbor procertt,raticti confonntmo noti efl vt ad brachialem craffitudinem adel[eat.Faterm
quod de reincertanon modocontendaát, fed tam facile audeat affirmare ,deteffandum mibi videtur. Q
. nibiltam temerarium, dmque indignum fapténtis grauitate credidi vim , quam antfaljum fentire,
3 on [atis explorate perceptum fit €$ cognitum, fine vlla duliiatione defendere. —
2 ^ " : A: E Hinc ad belenium venio,im quo quom Lufttanus exiflimiet me plsyibuts seodis ballacinatum adeb
d UT os Bitpoffim me defendererationibus acrtorinmor[U in nos inuebitur bis ver bis:Confirmat Marcellus Fe
fic in antiquil[imno Drofcortidu codice legtffe: Canlem ex (e mittit Heleudum ,eva[fnen bir [unm cu!
aliquanto maiorem angulosi ma, s flores lnteos, € in ijs fémen Verbafco fimile tatu pruritum fat
facile evedere eft, vt bscpernerfa, c immutata fuere ita quoq, pars ba:c ad amaritudtmerm attinen
eam quoqire a Phintopratermif]am animaduerto.'Ündev 9Mattbiols a Senevfis bicfalso admo
adáncit lab.io.cab.g. qui vltra quod im eo capite ullam pentttas de Ehelenio mentionem factat
zap.io.vbz Helenij meimintt non de bac lo35itur (ed potis de Aepyp ticus Diofzoridesin hoc.
ie Crateue berbart ramulosferpylls modo bum [paras tribuit folus verà Lentifgitiazui q.
ksullans tyibtit amaritudinem. 7m in de[cribenda bac berba Phnisa a Dioftoride variat cim D.
Jolia Lenius.& vamnlos Serpyliperterram Jparfos Aegyptiam Inziam babere tradat. Ille vero
dia feel Serpylli potius poffrdere dictt. Mzcedunt ad bac , quod cap. 2.eiufem libri obi medica
pertratlat dulcem effe a [ferit thon amaram:vt liquido vov flet Plcinm deillatantsm dnlai 4
»
do cen dicat Pi all amarit ribuere cum reveraulli dulcedinem condonet, ($
, .0, Wemyut ctia legenti hora ertt. ers editis, a piste,
Caluniaicüi- — Horis se Int amein me]biculamittit Luftanus, Sciatiziruv velim culpam , qua meaccufat,n
aes *o— speed in Typograpbum e[Jeveuciendam , quippe qmiimpruden'ey meam perwerterit, entiam obliti
sspriorum loco acceptisex decinzo vigefimi primit libri cap
m ac lubricus fei lapfus , quippe quumprapt e
Lufirani irhpru«
deniia.
mum
«ure
»s
Calamniz 7. in
" feribit abd long magi phim LI
io di. eg Lo 3i
& V y Tur
A pologiaaduerfus A matlium. 13
t4 ,quenulis argumentis probari po[faut falfo probare contendat, c? que pluribus ané modieprolata funt
nulli in contrarium allatis vationtbus inani quadam arrogantia , improbare nitatur fic inguieni: Eifrapud
Theophra/tum vel Plinium »nonnullo(3, altos celebret viros Sampfuchns eadem cum "dmaraco frue Maiora -
ma berba fit apud Dio[coridem tamen , € Galenum ,ac Paulum Aegmetam mulitim inter [e d Ferunt,cm
Samp[uchus Maiorana berba bodie in fibilibws 62 vafemlu repofita ad feuej]rae pro delicin babita fit: 4a..
racus vero Parthenium eff que an Matritariaofficimarum fet tertio dicemus hbro. Hanc ver) ammaduer-
tentes inter vtrangue differentiam Galenus , 4 "Paulus diner(a capita tamquam devebus diuerfis fecerunt ,
idelicet de Samp[ucho,6$ Amaraco quam priuemo/cens Diofcorides vigrlanttfimus,eleum Sampfuchinum
nb oleo JAmaracino ,tanquaus rem diver(am diflinit. Nam Amaracu: Galeni £4 Pauli, proculdubio apud
10. Diofforidem, Partbenium efl,vttertio libro facile quis comprehendere poterit , ctim ibi Partbenium Ama.
racum e[[e dicat. Quivero Amaracum Galeni $ Pauli , Marum Diofcoridi effe opimantur ,miro modo ce-
eutinnt.nam etfi verum fet qubd Galenus, € Paulus in libris de facultatib 1i femiplici,
de Maro nullara faciant mentionem non proinde Ay aracum iorum , Diofcoridis Marum, ob nominis vici-
nitatem effe dicere debent:£2 eo magis quia Galenus in libris de Antidotis , € Amaraci C4 Mari, 1AF 149
rerum diuer(arum memtnit. Quare Mattbio!us Senenft fihbec ammaduert [fet non fic facile cefpitaffet , nec
bac frc conf a(aveliqufet. Hailznus ille.Sed cur bec Amathe? Tuid mibiturpe ducis homopracept ,quódin Calmnig cos.
rebus dubie meam fujpenderim femtentiam?an vela tupotius vi precipiti quadam arrogantiain tHam tyapy Ficatio.
incurram vecordiam?n'fincredibiliarderes ibid: me moffros oppugnandi labores tutam effe s inter bosfézpu-
los preceps?adcb temere debis decerneres? Nos fané longéaliter [entzsue, Etenim malocateris veritatis inda.
30 gands apertasmrelnguere vriaus quam nom utemeritate eos binc anertere , pre[ertim ctm non defrat clariffi.
miviri,quibac G ilemileHioneplurimum hefttarunt. Siquidem non defunt rationes , qua offendant Apsava.
cum Galeno Cj Paulotam Parthenium,quam Marum peo[fe defgnare. Quam obrem nec bancnec illam opi^
nionem probare, velimprobare libuit. t ffaliquid in re difficili 83 [m]peHia ajferere liceat quod neutiquam in
tanta antiquitate nouwn effe debet magis in boc inchnor,vt hbrariorum negligentia bunc Gen locumceor-
ruptum pute», ac hocerrore Masi titulum in Amaracum effe tranflatem, [aqua retametff authorum certa
defut tefHimonia non tamen buiusvei abfunt indicia,qua Amaracum Galeno, E4 Paulo e Marum defrenare
pra fe ferant.Siguidemcum fit Galenipraprium inffitutum fimplici di um virerex Disfcoride
defiribere yid pra[ereim feruarein his qua viribus mi vu'garibuspra[Hant neutiquam crediderim.ff Ama-
racum Galeno Parthenium defignaffet , quin (Cripfifetex Difroride id Epitbymimodo bilem atram , c6 pi-
go tritam detrabere [ufbiriofos 84 melancholicosinware,calculofosexpedire, lors hbevam fbirandifacwlta-
tem reddere,quin C$ eis decotlo im fidentibus Femims utevi duritias emollire C2 ivflammatwnes arcere y illi-
th ver ignem facrum extinguere colleiiamé a, confumere. Quandoquidem tamvaras ,vtiié ue fachltates
baudquagnam putarem felentio snuolmiffe Galewem ,ff de Parthenio eocapite egif£t, Perumcim Maronil
aliud virium tribuerit Diofcorides quam q«)4 iln erpentia vlcerafifLat , Q4 quüd im emguenti« addatur,
pirum fanenoneft fide Marotrattaturu Galemu libro fexta de fimplicinem medicamentorumffaculi atibus,
vbi forta]fe deprauata letlione de Amaraco legitur, deeius viribus fobrit admodum tracfawerit, pawctsá, per-
JIrsuxeritnecplura dixerit quam quod (ua viexcalfaceret , C2 ficcaret, 4 quod etiam egitforto[f. lnbers,
qd latius de eo feribere [Hatniffet libr. 1. de antidotisin Hedichroi comprfitioue. Hec nobi dilla velim mon
leam ii aliquem verba facere uec quicquam agere , cuis nequiuerim canam pr sbabrlem red dere eóq, pra-
agens fcriptum
cum vocavi. Hocidem facile
19 rimum in Cygicomafei feribit, e$ sara
Es L H
n E
(£25
I
racum,quam Samp|
R 1 . 13 4 D
34. Pet Andr Matthioli 5 .
A : : E
erodmaliis retionilo ertt j j [ 71 : D.
Qu aa eran a Qi Hs tais & fd Fame bicmaxime Pallerinetum gal f
teu mullo magis berbarumgenere big, abghdeiltalia,quam Corlufetida cile pani Mh.
featent causpi porti area platea (émite,ac celles.adea vt tiitllns in cala frs locus , vobi bac hob, sd
"Adde qitod CH dicat Galenusin (32.'c0 Vimaract tiafci plurimum , vbi e^ maracinum vy i Fronemat,
m odorati[fimure parabatur , C$ nobis iam comprobatum fit Sampfuchum a CyAicenis A s ERU Op
appellari [atis etiazs cemprebatum effe putamus , Lebtatum medie materiaAgna; D Hus D. d
Cslamsiav 11, Oslenotdeza effe Sampfechum,quod Amaracum, Denim an Diofcoridis Pariberimm Cotula] jest
delafmeno, .— VAMIgevecata ( vt Lefjtants certo fibi pev fnadet?) ix pofleaandiet. De lafgneno Vngnenta mulum a Rie j
Ciim contendit, C4 ex us floribus velt parari Tafmentem , o5 Itali vnico appellent Geifimini 9 rt, me. 2t
Depuláo calum- sztllssrattonzbiti comprobet ,fédtantznz [uis nitatur verbis non esl cir multis €upa tllo a. pi^ Am
nia. effe exiflimo ctm firibat Dic fcorides parari Iafmenti (1d efl violacenm viguentiz) E ribera N
pattofiere poffe, vt ex alis pavetter floribus, €& ex irs prafertim,quorit apud Dofcoride c4 anti, ET
Jit babeturbifforia Quinetiam (epernacancam bic omnem verbofitatem effe cen, feo eo quod 1 ia
noferi fati fepera, comprobatum Jit ens proculdubio decipi,quo: Luftanus fibi émitandos prepefí
eum irratioutbus argumeuti[á, nofBrzs nullis provfas ob[fet verbis , nec vlla dicendifaculiate (p
mediciumQue vt audto [e putat ) non vereor , qteim factle [etre po[Tit , me ad fuas nonteneri obieliona
NEU mum ad noftravepbanderit argumenta. Quibus npla alta de carfa Hut nibil in contraritm AU
fao. "6 oni auam quodis longesmagu defendenda pere Acte quam veritati fuerit addillus. Inpio antes,
phrafl um defendere videatur fre mecum agit Lefrtansa. Longum profetlo tec minus diffeile effetys
si fpecies perctrreretllins tamen (T beophraffo autbore hbratertio de büforía. plantartan, 10.) dua
ei, altera vrbana altera vero [ylueffris, Sylneftrem vro in Ideam,C$ Maritimam partitur, AN
eff montana retlor , celfror ,materieqtte cra[flor esE.[ed smaritimafoliaornatttr tenutori ambeci
Lice lautori. ad coria util in 2ua nux corfpicsturrotunda, breniaue dehifceus. In Idcavero tanga
xeftrier.oblongtor efl viridis minz[gue bens. Hacad T beaphraffi menten.qua vera effc «dh
au dubita traxit, preter msan Mattbiolum S, enen(cmygni omnino bec [o tantum itáicto fil
natarydicens fe tn fylueffri Maritima Pino obfermaffe nuces non quidemrotundas fed eblongas
wificulter debifcetites : im inontana vero non. oblangas »fed breua, € ad. aperiendum facile ,
Lo(ràni fame. 77^ Theopbrallum versn vrteerjal'ter dixiffe objermattimus »4C ZMattbiolem. ami non rel j
ta explo duntur. 6 4t potius Ut now aliqutd alu dixi[fe videretur medium bac afferre wolaifje. Hac liue f
tertm an uera, velfalfa .fyncere,vel febdoleprolata,candidr[emus quisqne leétor qus n
smentartos faciie con ijcere poterit. Explodenda enims deteflaudad, (ent. Lufitanifigm
su habei. Sigtidem egorecitata T beopbrafli bifforia , necenm balucimatum nec delu[em aff
tum T beopbroffarepequare dixi, quod vtriufque Pinaftri [lvobilusin noflz o clmateteffatur.
eran fila nee fabulo[a [evipertm (ut ex fe ipfo fortaffe me iudicat Lufitauus ) is pocteld
vit,qui in Agro Tridentino [deam in Senenfr,ac Pifano Mritimam obferuauerit Pineffxum.
vitipzi ifce locis duo babentur Pinaffri 'genera,quarum alterum fHrobilos profevt fbothama longi
vero bieuiorespaulo,compatlili duritie conclu[is mec per fe faeule debifcentes, In Tridentinus
quemadmadum Cd in Bshemia ,qua Pium ubicunque [yluefcit , Prmaflri nuces in vninerfum t
zaaritimts breutares Anfirmiores[g, , qe cum primum iav nevint ,Mlico dchi[cunt € abarh
fiquis ad viuas ,virente[g, huiu[ce Pinorum plantas fe conferre nequizerit noua Pinorum
me consmertariorum noftrorum editioni appitl as tntuertpoterit. Quod /fencero ammi ,
erem quinfacile coniiciat noffram inplantarum bifloria fidem falfo à. Lufitano improbat
eat f binde etiam magnam illius imperitiam , € apertam in nosintadenttam, Fgoquide
b«cit T beopbrafLum reiicere , fed noflro climatican[am Bffignaui. Quazsobrem non po[fa
Luftantim quippe quinon fit veritustam euidentes in me efferre calumnias. Equidem numqu
*Pinaflras,gtte tn (da monte proueniut.quin C easqua in Gracia maritimis crejeset ;
Csliimnia X. f trarjo nodo forftan fé babere cee!t foli, iliius mmutata matura. ento ad Hippocan
Hijpocampo: persino de(zyiptam ballemu vcpert. Quofityut difficileadmodum fit abge ulia di
nbis fit pifGim m gentue,quad Hippacampum appellauerit antiatitas, Nec difblici
us
Lini opirio sr fexus eques. fo quo probari poffit, effet ad manus. Vernmtamé cum valla exti poi t S
fec refellitur, | eir, epintoxem acctptá [ane non habeo:quim necetia currefellam. Plinius lib.56.cd 1 dive
NEP uei randaperciirit saArmora, uideri [cribitin maxima dignatronc, Gr. Domitij delubr d
purnem T betim at3, Achillem , Nereida[g, fupra Delphinos, e Hippoca os. Qua qtra
Hippocampes equorum effigiem pra fe ferre ,nàtamen bac Phnijautberita.
force
placitis fub
acprim nom tgnara[[c. V'er CE abfer
Cifuind W1 nolira .&$ali: i epitioné,ranqua ab[urdi e,
31"mn':a . Jj - - y
^fi 4 "a cütra nas de (atino
dé Tatiud Cui 2, ufqueieq, factle cernat AM ulta e A cO 77 ipta.
mere. Tieeic ig aiehg, Cucumer va big, fati reperit
*
A pologiaaduerfus A mathum. T1
epeponem effe certo feimua,Cnc 77. vvnlzarium forfitán voce fedutli, quiin Ialia fere vmiuerfa
es Flandria Ac Germania Curulum Cucumerem vocant [ed , vt dixi ,non fme magno ne dicam pudendo,er-
vore,inter quosmon:fji Mattbiolus Senenfis in fuo*Dio[coride Hetru[ca lingua confelio, Est sgitur
Gracorum Cncumer, fite Cucumis dittus fic ( vt Varromiplacet ) quta facile curuatur baculi craffrudine,
colere viridi longitudinecubitali, E maiori prafertim [fin flore extfHens im Ffhulam mittatur Tunc enim (vt
rradit Plinius libr.19 cA]. mira longitudine , $ ad fiffula complementum crefcit, 6$ bac de caufa Columella
"Anguinum Cucumerem eum appellat quia oblongus,cra[fus atq, infPar anguis flexwofus fit. Na[cituv enims im.
fimili planta .qua Crenssis [ylnefIris oritur. Rarosn Lufitanta Cucumer videtur fecus autemtn Alteraparte
Hifbanie precipue apt Salmaricen[as,vbi in magna cernitur copia birfutus,colore omnino viridi , longitu
1 0 dine cubitali,E2 curua.At Pepo is efl, quem Officina ob colorem Citri in maturitate acquifitum , Citruli ap.
pellant. Graci vero 1n a évavor id eff maturmm Graia voce dixere. Quam vocem Hi[bani vel bodie feruan-
16 nullamutata litera aut fpllaba slew quoque epanum vocant:e£ eius [upremampariem conctfm fronts
«Ius bora,in quaillumplerung, ; "j efrigerantems ad Qu Velim qoo à Greci
fieri Diofcorides innue'e videtur. Ve[cimur enim Pepone Hifpani ,dum viret nampo[!a m3 vi
Jorem luteum Citri maturi contraxit,tang iboinutil. cimus. Si quid tamen illius a,
eius faprema,C$ cartiliginea parstantum provitiu,r. T M dullaviparte accipiend, * ys rseroieid
viores Germanospleruig, fit qui Peponibus its non nifi maturis contra Hifpanorum con[uetudinem , in vitin
tuntur:quorum voedellarem,Cd interiorem partem in qua (emen continetur tanquam impróbam C$ malam
veiiciunt [uprema Cd artilagimeailla crebris verrucis ornataparté contenti, Qui mot apttd Grecos quoque
fa fuitivt ex Galeno deprehenditur lib.z.de Alimentorum facultatibus ubi inquit: Huc accedit quod im Pepo-
nibus beminci à carnt intimayin quo (amen babetur abf i Sed becig Mattbiolus , nil in boc capite
facit. quam vellicarealsos, Sed audias Amathe.Solus ne inter tot erndits]/imosyires Quibuseadem placuit opi -
nio, tereprebendoriSolum inter ofálios Mattbiolumin[ellart? Quapropter?non alia opinor caufa, Amathns (uae:
nifi vt tnam malitioam inuidentiam in eius tantum videaris monumenta ejfudi[fe ex quibuttu opima fpolia Parrationes in
conge[fifhi. Egregian.certe bominss in furando prudentiam,uttacite iis fecum gaudeat: que publice crimtna- puto «x Mat.
riputetur.lIccirco,bano vaferrime,tot bec contra meconflrnuntur bic verba? Sed audiat yp[e Lufitanu: quam c o tranfci.
bistoto aberrateritaelo. Etenim [ententie noftra haudquaquam ob[lare féd plurimum afhpularicenfemut, Calumnia refcla
quod dixerit UarroCucumem à curneore e[fe diclum. Quippe quod Cucumeres.qi po[im tm [ealaproweni. lituz,
unt,£d quosfalfo Luttanus Pepones effe contendit,plerung, itncmrui [pellantur "vt affatetota didere quis poteft
3 0 inclari/fimars vrbit plateis ,vbi i vend, « Porro fi bac ignorat Lufitanus,medicot won con[ulat,
fed olitores. Nam iiffenfisincursorum cucuminsé millenarizs facilecra[Jambane caligine ab ipfius oculis de-
tergent."Praterea vdlzarem Cucumim ,quo palm vtimmr , verum Cd genuinum eje manifeffocomprobat Cucumis vulga.
Pünius lib.i9.cap.g.bua verbis : Particulatim Cueurnis floret. frbiipfr fuper loreféens, candida lanugime ebdn- 15.
ur magisg, cum erdcit. Hec ille. Quibus palam eff Cucumeris noftri vfus legitimose[Je:quippe f Lufitanut
vt (praediximus) oliores adibit , C6 ad eorum bortor fape fé contwlerit, vmiuer[os videbit cuaumeres 5llosfcili-
cet ,quinuperemer[eunt , 8 iampri ad inglandium q tatem i fibi ipfirin cacumine
Jfüperflove[cere,€$ alla quad. tegi lanugine. Ad bac fententiam noffram, ac quam plurimorum clar:[Ji-
morum fcriptorum àLufitanofal[o improbatam illud fane luce clarius offendit quod fatuus ac vulgari Cu. Cucumis fari.
cuis frutlu tantumab erratico differat.Vtriq, enim eadem [unt folia, didem flores , eadem biticule , 04 eade a ertatico
4o in vniwer[im denig, facies, vt lib. a.teffatur Dio[iorides G4 lib.».cap.6.de bifloria plantarum pofferitatis me- pr
morie pdiditT beophafIs.-Tata enim inter a[ceplantas intercedit femilitudo cognatiog vt f mul ferantur,
vel altera alteri conferatur ntulla fere differztia digno[catur. Nec roptereatiegauerim,quod Cucumisille,goi
k £9 Cucumeres
ippe fato (nbinde | quod exemptum fit ex bifee pralon- oram mango.
fé diffundi, es gni iim pof vend t d i cas ét. not experimento nio varias indus
gis mangonio illo paraus,in pofrerum per fefe "n int UH J At
$o füléue sot foliia C 71 Jed : án Cucnrbitis prefertima, iniit quas Indicar , Spudqode unt formas.
jam Plinius affirmat lozo prius citato, INa? ; Cam es
mali eee iem (djautem vt Lufitani fert opinio Jprelongi wem dier €3 buin[ce epos mdr
vellet-forte (inquit ) primo ita audi mox femi genus fatHg. Hus , palam fit( v
Pc en t Lt 44 tgno.acpudend. 0 orte aco arent ovn i
Jitanue) wniuer(um Cucuminum genus [ponte (ua ita pralong T yfe - eft — eet"
x ED
d *7 Ci fa ll» ad»o1n 'oten/ "fel »/
quippe qui Gribat Cucmerein feabae[é quam minimos jm Proui * vor, Namfi fponte fua
e teri rar maar ^h costa ri mibingfaefepefem) qued
—— 7 7 à
40 Cucumeres fic [ralis vocati im füppofitam aquam de[cendere nitantur appen, » €? contra refugiant , &
modo robicdeertr ae olea plenum [upponatur apertum. 14 quod proprium efe Cucieris affirmat
elari T "7 ph . fa ptores. prater. gufium Add Pp 'J4? " i
ei aeq eril. T" lr. nofiroteogmoeipeeft. Adae cumiria T heopbrofie, 8 P eem
mio fint C; era,L $9 Beoticun g, ee maxime stia Lofitawo aduerfatur. -
cere; : ; , ds rb pa (ein, hdi rmt
flatuatCucumeri genera [ic inquiens: Et medulla (ucumeris Z.
ree, LM numi rem anus fati -: m anguins vocari, reca cucw- 2
quod forma anguis veferat. | em, d . ^^ sdapihr iud 7 effert pre err ire Pod 3 -
Asceptié referat. Confat enim squimii Cucumim nil alind fwi[fe Larims qua Curumim T Ar at gen
P d :
LJ
LI » * :
16. (Pet Andr. Matthioli
suodam fjlueftre eMdlliuem Diofcoridi eMnguinum vocatur non qttod formare Fal Atte) odd WT
ftribue id locis,ubifacile fable wi Ceterü bitreride "iae lue ga
teflatev in primis Lucius Adptleius fio de fitmplicium medwamentorum libro Capite propri Az Alia,
cumere,quin C$ quidam Diofcoridiscod:is ut Hermolaus € Marcellus legent quibus etia, wefiri Cu.
Lufianusfuoi- siuslib.2 0 .cap. ni. Sedewr boc titar tantorum virorum teffimonits coprobare cup, Liefitanus ipfe. n"
phuslaqueo ca. eyefFa Cuecemere firiipfns obletue,id aperte fateatur, C8 fto spfe fe teg let aladro? Seáguodfa. l^ eid
Las PER Jhoponio fuerit ss ufus. praterid quadnv[gmam abipfo boc fcripti effe fzumvu ,teflemn babes slemeleto,
Sue € men- feme preclartffinsesqtti in fito Corolario Lufitanum meundacioredarguit bis verbis: Cutesiérai v IE
Füppocrate demiffo flare smiralongitudine quaff angina fpecie promenitmt , quanquam Avoui uj apud
dera videiur effe , qui Sylueffris, multo infra magnitudine fatim ,Erraticis C8 ngueu Columelig one Wie :
a fatto penitus differensihatlenm Hermolaus. - - QNS A kae "
«di frità demus bti bono viro a fua forma longiore illos Cucutneres ab aliquibus dinghinos vot : ke s à
snteliivit quam non £obsrentta quá in fe 1pfnem repugnantia dicatfnunqiid nom videt jomo mujer " * diy.
aha ob caufam ba differeutie platis adds falent,gua quod &reliquis eat unde. generibudiflinganin?,
flFatimob bac [equitum effc etiam alia cucumeriü genera ? Refipiat mifer, e$ fna sam vecnrhoféat evrata ofi,
113uam ,cii frgmis omnt luce clarioribus vincatur à teffibus Cd. propriacofe Tome wrgeamr. Ciprobai A
Cueumis vul ea- czrmerem noftrate no effe Peponem, cuta in prima fapor tuta detmdefacultas, Sap d Ke
tis non eft /: po. Sipseon Setb: Gracus auibor,Pepones spore effe dut.esnullafaneratine fiers poteft, tt Cubunterei tod
fiserim Pepones quippe qui eo magis amavefcumt,quo maturioresetadgt;vi T beophraffus feribit bb 6s
dep laniaruva caufis. Pratevea fi Peponum facultas expendater-, toxfl abit faneex Galeni fententia, a
&orait biliofos excitant morbos . qan C$ vomienes | € 1d quide (wt Simecnille affir) fia. dulcedil
unt peafertuma cum in biliofum inciderit ventriculu, Ad bae vas.fricita Pépenhpmicaro(*t Gale
ventu tt facte. nempe alpbos letigsnes.ephelidaf, abftéroit dulci;qua mbun uer facco.Id qeod ex mof
vumeria affriitu nunquam confequeris.ANecobflat $uod Higam Cucumerem noflrum s Lufü
Pepansem vocent :quippe eum fala Latins eriginem ducant omnino credendum vidáur Lati
esenclaturas vett ius afferaa[e cos qttam ceteruenari Dem fabulofum effe [cimns, €& L swftan
: quod Flsadri unlgaret Cucunzeres edavt. etm penitus confenserint:uta enim donn noftre Flandris
HEN OENER ferninni, € di Fiandriam.€$ Germamamferetota per agrarint d. penitzs deteffamt AN et i
Sum expo e oenjg a Pepontum cartesuttma,que (nen continet abfH mere bammes.quim id fiat potui in Cum
quorüfeminibus vna ctm carne veléimir. Hu itag, poterit Lufttanus fortaffe nocere dam 3i cenfmda Ca. 19
vtmeris biffori fuerit balincinatus 65 fubinde palmodiam meditari, Nam f fecuffecent.quilm fimbuPl
nitus Cucumerti n fialia quam minimos , in prottincits vero quam maximos prouenire ummy,
regto.qua 2 oriundum facit,ad vltimas Europa oras abeattrr', 8 ob id cezesis fortoffa magus ab In
verendum (ane est ne rei medica fludici qui bacperlegent, C: em Lufitauomater
feaffirment.Sed ueste fortaffe prolixe Cucumeris cau[am egt. Equidem hacnimta ejt faee v in.
féurazver en vt buinteal. e Cmaleditla aliquando ceffent entia ettty eSEobtty der
portunitas ne fi forie breuer fron Aure fsbt cedi putet amimu[o, fiby anobis fatifalium clamuer; 84.
Calutnnia Xll» avrog antia mon flentio vel dif[mulatione uane fe vitlorem o loriettr. Iam de Carpefía paucaei
! deCaipefio. quaugens Lufitanuscaptte de Pipere.poffguasli de Caryopbylns egit noflfrum ibs ordinep 6$
CERE fant ^ | roam D 1 feat HII ite adi Jus notfcr 'ensci 'nifc -Cavyopbylle Ca rjefs nmi
bise impo, $74 Ctbrba O ficima dicitur, vt lib mmeminimrar, 09 AMibmar its cifirmzar. Non emitm Carpe]
dcnia & méda. fie Zomrumbet Arabum eff vt Martbiolus augurat, quum potus vt dicimns, CavpefimnCub.
cionouur. — [o Lefitanus, Falfonquam ,quod a nobis nujaram feripium [it Zedoartam fiue Zinrnmbet.
uis ergo non miretur b "ist 'p denti 'mfidelà d. : 4 lo "ion ? Qui
barufcemadi hóminum genus quitam s,ac impefPurts canda diff gw[g
adbibenda fide buic credendum?bure a(fBnttend? Nequaquam. In confe[fo entun estar
dnce feripta fui tpfrus effe figméta mendacia; vanitates adeo vi amorzntbus fforiacbum
iacit tiem hallucinetur mter, dum [rbi pev [nadet Zedoaram , 88 Zurumbetum M anvitanta
QCilumnia X HI. poffea audiet ,cttm immmmeros illius errores promulg auero. Sequitur, vt quid de Artemi)
inAmcmifia. ^ /4, p, pri fja dreplex eff.altera latifolia bortenfis ,odoreacmtofapore vero amaro; atra vera /
tenuifolia,À Gracts Leptapbyllos appellata.N'ec enim. mw [enten iem ,quod Aetrica
nim fit ut Mattbialus contra omnes grani ffamas yaedicos dit , quim venera teviifolia
aris Matricaria fit. "Nam Panbenium, Brufaculum, Herba fetida Chamomilla omnl
loco: Hac illius Ad vnguern funt verba:inaniatamen ntbilg, ponderts referentéa.. Quim erim
myentu rationibus 5 authorum tefHmroniis quibue fatta |uperg nobis comprobatum esi, AM.
^ qncatam.alteram non effe. Artemifiam nibileffonderu nec, de villis sudicits aeva
s. Hamnoflram firipferit.fed frea tantune fal[a op imiont dutiue,noneft [aneam cumilloj
Peres A imfespfémiee elonquem. Verum vun buiw[ce homimisimperitiamplumibue
et uri ee EVE m hbebit skabu nnne DEedntreXiMPA. 1 e. Scribit tta s "Wi 7
von tamen eb ideam proprie appellauit »e7]/ quor, quam ta proprie Jerléevitor: MNA
J
; 4. L h
0j
Matriearih nal. feovidi adlterinam putant.cuius cap iris titmlo: fic babet, mel Meyezucíaphenlet inse T"
lam e([-Artemi- £gpfre T joffovidé quinnecetiam Plinium primigeneri Aruemifam bortevfem eJ*punr peo
fic fpeciC aperte pp oriri pri, opto Cdper feprotentat ut illeut frbialgwie arroget fatetiv. Ad bae dt junta m
proba:ur. Main dece ep m anra REESE, s elo Jecsin diyenerte vfra. d Iter:
refragari nemapoteft que vaax Varricariam noh ejfe fecim di generat r0, ;
(00 fore fit paruo temet ,im umiver[usn candido :id qend [are im Mrracaria vi vif]ur, qué por
ffemuinris decuplo maior. fymm ndterws min vnier[a Gere caida fed uomlalisa tent "i 7
li eircsfeptui Ut in s dntbemide. Alei quod, plialit ad sean pumilayat tener
.
Apologiaaduerfus Amathum. 17
gemifia amnlatarr,adeog illi eongenereff (a2 fatetur etia Brafaublus)vt ambiged nb fn quin ipfa t altera Alps
temifía, Adde quod,eum Matricaria folus caule floribus Palm primi P An EP
non eit (ane cen[endum quin eius differentias ac notas tfelentio innolu jet Diofcorides Jed eum ier prima ed
alterum Artemifía genus nulla intercedat differentia ,pi erg tenítndini cra[ftudini(g »Vt tp/émet a
perte fatetur Diofcorides mon fuit illi opus alterius "AMrtemifia notas pluribus explicare. Demum iud
vnicuig, cótra Lufitani [ententiam veri potef efe argumentis » quod antiqworu nullus feripthi reliquerit, r-
4. 4. $
tate banc longe magis excedere quam ip(a , Galeniteflimonto , excedat Artemilfa. Het stag, f quts recle. per-
3o penderit nobis quidem nzinime verenda fuerit , quin Lufitaniin[citiam 64 indicij vanitate facile deprehen-
s ppeliationeCotulam fatidam dicunt noi penitus detéff a. Cotula eecidà
mur,quippefi Cotulafatida Diofcoridi Paribenisi effet quii bac omni experte Antbemidem ádeovefeyat , y; ^00 cf Puuhi)
iura;
verbüex verbo Ea iiRie ; Serapia,quieandem [eruat regulam erat particula tli vod ,arbitrandum
o [ane cff particulatllà xsara.
eii Cotula f etida l'ize acrior fit qua amara adeo vt eafedem abftergentibus ardor? nó ob[inria inferat ob id3,
vulgo Ferrarienfibus( vt Bra[auolus inquit ) dicatur Bruféiaculo, Partbeni effe nonpateft. Qa idem? Brat, scola
€ Defcoridi Partbeniis nulla faporis acredine commendatur fed tanti amaritudine , quein Mari k
fatida contendit , 6$ eo magis quia in Spatula faetidapilulas non cóperiri n quibus femen claudatur, dicat: *
quodfalfi Emi e[fe quiSpatulo fatide mediocre babent naticid norunt. ProindeSparganis (fatidum : Ec
effe certum eff: Halfenustlle.Demiror [anetamperfritda smi reri naturam, plan. Calamnià coa. »
Tarnm omnis intem 2 natitis didicerit ac tmbiberit,ade mbiimponit errores con, voudi ":
feflim me errare accufat.t ti vt S benzina ; loop;ni-
buerei berbarie fFadiofit (unum tanti uelim excipio ) fed C$ ceteris omnibus , quiburaliqna f ffirpisers :
$0 cognitio,in confe[fo eff ni! alinde[E Spatula fatidam quam dMyriremm prater 1d, $v2tulaféscida 1
, quod omnibus notis ,Spatula fetidam refzrat foliarsi odore facite indicat memenclatioms occafronem, quippe Lect á
caciar. €
SIL LI D ORME T ritos eei au ili nom? adeo vt irefia tueltalpa
Fit,quinon viderit,Spatulafatida vocata omn, nenatis Xyridé vef, refer
riepr. quam aMattbaa Syluatico DandeHL arii autbore,qusea [ridi fmilemreddudit id qued Lofitani pe- Icidi milis Xy:
gum Aige ph i, MM RR eve roni 7i My i dae MU. ui Oriba- ris,
Ix P Eu. ud Syleefere. a Pàquo quanti d sper gamium ium.eo. veli at liis f(ylaeftz diei,
luvib bist nella aude Sd. tar Xytis,
* Jt e e -
3n nónullis vallibus folio a/pero,Saluia e, tanquam uj albicate, C$ per circuit tanq)
&o quercus dentato,quod fricatii ex fé odor£ qualFex Cydomiu optime meaturu oriri videmus, emittit qu? Dio[eas
de: [ubintelligit,ci dicit gufamon imincundo ct adjIrstlione aliqua. Hane vero Fuch/iunin [uo berbariona-
M rele AM
eognoniffét illus odart aai iméé nunqua pratermif fet. Hac eine fimt viera [éd quameamni [aco ttamia hm o ig e
P[é videat. Quod enim de Siderite prima quz fé n datbmi wiri Fa yb ario narf, nif juaprifem sf dicis Lue
tat cómentitias nugas bic facile d. irat, quadei foliamo p-Pra fpetia fet apii ficznus,
mec per ambiti ulla part lacini 3 z: "n GM o AL EC aic POR Sg aec 10 PA Side:itis Fuchs "E
n deer puedo TAB mul ae Visas ME Spe vr dni ;itis Fuchfij. E
y S od
"Ie
Peu
zt lib L;
€4tos in cali p me Ante 1n Lp x "vn efahur L
N ps EC TIUES E ^j f " e
perinerffitia d. fry MCA TEE E em ? ^48 i A fitam
| 18 Pec And. Matthioli
ftans illi tribuit. Dio[toridet enim nec Cydatiorét odore ,nec quouis alio Siderité bang Cmeh dani :
non thiuctindomultaenim babentur,qua odore maxime placeant,Cd Japore difbliceant Sed mibi f ed eu fti
dum efe an L.ufitanus Cydenierum odorem bnic planta tribnerit, vt vera fateretur,an fortaffe Y «s
opinionis can[a. Quippe Fachfius buin(Ge odoris non meminit ,nec nobis periculum facientibus pe afimenda
Von enim banc f'izpe: 1g9Horamueyut [rea potita temeritatequa fesentia exzflimat Ly, vfitahsus, So ", nif Cw
fiapo aberraret qui deceret Lefttantm Fuchfjj Sideritem nu[quam vidiffe, nifi appiilam uo dfali Z
Sideritem bancin vallibus na[ci,vbi plerung, folum vlginofum effe, folet, Fucb[rus vero perinde ac Dumbat
Calumnia XVII 5; ajperts.petrofis acincultis locis. eS Manus acerbe aliquanto patior,cum deTrago nofl ram j^ £5. "hjcorid
e Trago, pins ,vbi Luft ita (aam exorditur calunniam.N'on praetermittendus quoq, est Ruellius emendare
"E zagus, Iunci Idubio1 digno[cenda berba ifla multum balucinatus eft , quiTragum Tutiei fTeciem effe E dd e
fpecics, quoque AMatibiolus Senenfis[ubferibit nullafultusratione cum e diretlo Tragus berba r»ecro honte
conficit. Atqui inter omita,gue baGlenus nobisobiella fent à Lnufitano , € (atzs dilucide ,vt AP
tata mbil inff ues nibil eqmius fateor ,unquamin nobis efl calumniatus quam ua de Trago bie ETE
mmodo [rcauere potuiffet, day nimis fé follicitumexhibetcirca exiguam in nobis labeculam, non apfephiribuf
maceiliscontaminaret.Equidem fateor,olim in Tragibifforia ancipitem me Lbabuife opinione m, qn
snclinaret qtandoque animu ad credendum, nil aliud Tragum effe quam quoddam humilis piss
?HATIIIS p? ens cui femenacino[um in umitena[cttirrubrumyafIringenti fapore.Eram enim fetu
oc argumento ,qued fcilicet fcripfifjet Diofcorides nafér vagum finefolirs, pulilli cireumrgmos acinis rif
vultis magniti dime tvitici,acute c. ne, que omnia potius ad iuncos Jfpettare gnamaliam Quamipla
tam videbantur. Opinionis indicia fubinde augebat, quod feauentiflatim eapite dem'Dioftoride,
"vrilgariburegerit.Verum quod €$ [ummis C$ praclarif[imis comingst fngenits, ut temporis proc «fup Nu.
queintenerint,C$ diligentius examinauerint id mibi accidiffe fateor. "Renanque in pofferwmexalliut.
vata ac perpen[a melioribus adinuentis minime puduit priorem deponere opinionem. Etenim cum anim)
nerterem apud T beophrafWum ,€9 Plinium ,quorum etiam iudicium in noflris Latiniscom, irit frr
fumus d ragum virifaue Scorpionem appell quemadmodum C9 Diofcoridi aculeatam in
efe platttam. priorem quein animo ver[abatur , opinionem dittina fequi non libuit. De bac euin pls
In vapite,bis verbis. Interea vero diflintla generaplurimum qua aculeato folio coflant imirum ^ quud
Gr di ex toto [binofum infpiciater exiguo eff numero quemadmoad. d, cimus 6 difficiie quien amf- "riso "
» es prater Corrudams€9 Scorpium que poft Aequinollium Autumni florefésit. Scorptua euim floremin cae
bs extuberatte fab extremo actlei profert, initio candidum poflea leniter ncced. 4d, ne Es
radice;eademque breui adbaret.Hac illeui fab[eribit Plinius lhib.21.Cap.1$ fic inquiens, Spino[erum. mulia F
fpeciessintotmm fpina eff Afparagus,Scorpio:zmallum enimfolium babet. Quibus palam. efe T vag umqumDie
v[Corides etiam Scorpionem vacat.nnllis prouenire foliis fed fcatere tantum aculeis. Id quod ettam vide fa-
teri Diofcorides quod dixerit.T vagum , quemalijScorptan vocant fpne fohisoriri,acutis rantumcircara
ndnatis granis, Quamobrem libenter bac inrepo[lea meam cerrexi fententiam , quam Lufitana difllieu
fimmopere gauderem fi quid hac mea dubitationemelius , ac certius aliquid deprompf fet. [ed qu
mire plerinane folet , dum nimis in me excande[cens maius aliquid a[feuerare nititur long
Kali &Alkali À - tarprffirme labitur , quod eam velit plantam legitimum efe Tragum que Mauritanis Kali, 62 alkaligppels.
rabum. zur, nobis vero Hetrn[eis Soda swingueimag mem vltima buic editioni addidimu libr. z4pter ZAriplict
Kali bifloia — pinum expreffam. Quandoquidem planta bac.ex qua alumen conficinnt, quo vitrarii utimur,
Alkali. pellatum. quin € (al,guod aplanta Alkali vocant.falits von vacat.quum admodum fit foliofa. n
tua viget actilens.lp[a enim cum primum emergit ,falüsprofilit minori Sedo amnlis , qua dee E
drantalifere longitudine augentur genicmlatimq,protrabuntur. Cum vero iam adolenerint prodemtiget
enlis foliapingma,era[Jag, ancurua ex lata origine in acutum definentia. Vbi veroad femmum cnfi
sn cani ni longe minorasexiliaraque [pelantur rufo colore, quorumexartup
prodest pilae in quibu mnutum omen concluditur t videre e extra rgefimaniaguprfimlt,
quibus [alinarum mea circundantur. Que Traginatu prar[iu vepugnant, Adde quod Kali ape
Lufitani iacon- 2/5. T; es; vero non falfo, fed adflringente. Qua omniacitra controner fiam atteLamtur gu
Rana, Tragumnu qiiam viderit necnouerit Lufitanua: uitam excors,obliuiofu[g, depreben: |
CTzgusgenui. Pamlepitimum Ti 47m effe affirmet, quampri, eruit effe Anthyllidem vt po[Pea diffe
— eimftatplancam gesse'unm eje Tragum,quem toi[éolsceeppiniim, QUigpte& el
finofa vifitur nullis cércstndatur folis C5 im maritinqis na[citur.fi
smmumeria triangnlis qus avatguhifue iticimagnitudine ulia, (catens, "
inquit) pof Autumni «JE qairollinm flosemiat albgs,qui paruo temporistrata purpum
: genti fapore perinde ac totaplasta-adeu ut nibil repugnet , quin bec genminum TA
Aatóx Tragur seni pr, pripyp, ip Torseflino folo n Hadriatici littore, vbi freqmentiIima copiofe
pimutiancoic. egg zil tiqui vguippe qued auclisonpo[u iscarabea pi
poem. Tantum igitur abeíf , vt celari uelim mea [icmbi firt, errata,utea erani)
gaudeoque bac à ceteris aperiri, modo iíja emper adhibeatur moderatio et potins
ns impr. F^ Z . 4 5 vut pi Rari arie o ^
tramtr ,vbi quis fe lapfum nowerit (quum: proprium fet haminum lati ) e nabnes
guam was fl pertinacid , dc vecordia quo. VIRC ATP mordi
Tel
T"
z nta l.
7 7 2 J :
nellinon cón[entias, Ac fane im its artis qu |t e eiii
prebendi.gue minus quam decreneram à nekt énuclent, exalleg effent. feripta, dnd
eram necis. Verebar qutd. t. feflinatio inter tot alia, qui M I EE
té extrem, atem ign b wenerteret. Quod [ane peccatum lee ( "rl
NEST" H d e j | poffe aenjzreom
2 q' yumj pen) s,tum rele obfemrari pa[f eenjerem
q—
A pologiaaduerfuüs Amathum. 19 |
prasot ac maleuolos bomines minime defutnros , quietiam ret [me A nobis difta lacerare , Cg canini denti.
$u arroderetion ce[Jarent,E2 aui cil "or fruiin [e expel lent quat.
alicui leche ee quid Tor ; ant imierpei ' qui bocopiu a me inte
tareht,€8 prope fuo inre pofIularent,te boc t /Ensdi pártu eos diutina defiaudarem, e nibenioste-
merem ot imprabors yInsidoruema, smiquis morfibus meintempeflmius obici malnerim,quam borumrefi-
ffere voluntati. Erzifitander opus quam amttorum precibus, ob(ecrationibus efHagsta
Twm,quorsam defideriis fati faclum anobisplurimum qaudeo.$t qua tero erant numis accelerata, a jane lon.
£t Acchratim im Latinis nof? 4 7 ' 7 an »€$ difcuffa ,id quodtunc me maxime folabatur:
quefi ante ime ita deprebend:ffet Lufitanus,ut nullam: im me offentalJet acerbitatem , mulas inoptimemunta,
10 firmata foasingeffifet calimmiaa, 83 non fuminfidelitate in alienas po[feffiones irrumperet.grateas eiprofeilo
C^ agefemsqued fuo éndio, C8 ymeeritate hifce mos fublenaffer laboribus, [a verooptima quao, fadiffivie leceffiz,
consellit diripit £2 in quibus aliq t mererc poterat ere calumiia hac matori off a/catfalfitate.Dixs à
pauto anteen Trago uam fuarepreb, , ttrpiter aberranerit mune qued, in ed nsarantbomtbilo cautiws Lofirani ebstaz
C peritin fe gerit. seii Tiafdod etium de sd marantbi viribus diferentem me eitaffe in vulgari CU0in Amátaas
"AImarantbo , quum Aetioni! frt alind Amarantbum gnam Diofcoridi Hehchryfam N'ee tamen à Lugano 9
admonitus facile, € noniiuitus quadam remocare , 6$ omnia prov[qatrutinare decreseram im Latinispofcos
vtomminetaris: qnod C$ iampridem eff fatum, adt nte Laufi cont liet ste mnlli inceg tanti
sndulgendam vociferetur , videat ipfe quam; falfo hi perfuadeat vimlgaris vfus Awmaranthà elfe Ci bry cem.
ZNamfi( vt andis ) Greci érmonis peritum fe ipfum facit, maximo ilu vitio ndjer. sbendum fuerit, qiod Gra- : pase Pide:
1o termin verborum vires tam negligenter expenderit seuzis enim Grecitaurum Latinis defgnat,ni;m veroca- ror Baa ci
*' oma.Adeo vtid [it Grecis »evesséun quod Latinisasrea coma: quo manifefle deprehenditur Lufitami im Citia. Chrf(ocoma,
Qnandogqnidem cum vn lgari E cbiaikel os mag aureus fed in purpura ardens, quapa&la fiers
poft vt vette is yeucentun Grecis dicaterr jj. icent,gui Greci fermonis periuores babetur imerpretts, Quia, :
Tec dilsgentitis exploranerunt. Quod autem Chryfocome flore ft aurea eut rpfafert momenc/atio tefLis efe Plan.
ib. it.cap. S. vbi fic inguit:Chryfocome rue Chryfitis non baber Latimam appellati »paimi altitudineesi, Ch:yüiis,
vomantibus fulgore auricorymbis. Quamobre non folum cift abit , quam lubvice lapfine fet Lufitav us [ed quams
*« fallo, acinique accu[auerit Ruellinm, C4 Fucbfiii. Quippe cum Chryfocome , Cd «dmarantbum longetnter [€ Ruclius & F
differant vi clariffimislli virireHemorunt non abre vilis diebum eff, Amarantboptrpurén vim c, py- chínàLolis:
gentem [iguidem man[acoma folia ac etiam radix ad[Iriv gentem facultatem my ob[curam pra fé His nicalumniavias
0 accedunt , qua in minori Sedo Lufitanusenumerat , ita exordtens, "At minus Sedum ( vt egoopimor ) faba dicsntur.
v erafas rne fabstnuerfa berba ditkaefi patura frigida mom autem Vermiicnlarit us 2Mattbiolus, C$ alj puta, 62 8aXN TIR
quia Permicularis berba fapare acris efl matura vevo calida qua deo mirime Sedo minori (tM eomm efle pesibue
vt dixi, Sedum minus, ficut Cd maius natura frigidum eft Ceterum € planta ip/a de, loni intotore/ban- (ato.
. der,vt iure cücludendurm fitvt Faba inuer[a fiue cra[Jaditla eminus boc trea Hecillius fnnt de-. Vetticularis a«
liramenta.Sed [ane vereor yne bac tam cra[a,tama, frigida berbacerebrum es totumperffigerarit yin RE " :
7 j enitus amentem fecerit. Inquit Diofcorides: Semperuiuum minus in boiditut FER
pe "| bibus opacis mafcitur, ltcuiis ab vnaradice mult: ibus ere- *
brofoliatis exxilibsa folita votumdis, pinguibus mutrenatis caule à medio emicante palmum alto vmbelamy
berbidefa, flores, £4 tenues verente. Diofcoridi fubfiribit Plin lib.ag cap.vy.his verbisz/Mimue Semperuiuumin Calamwia refi
dna adnatis tuberculis Afphadelifere modo eolorecinereo cortice leui C fn P? sm p
? Wa
c
ee
c
T neci vulzerr Bagiofsom prrfa decim Cane
enime]? ut dixiuus tereti,qui vba, tenus) acteleis vigeat. AdbecCr fin cap are queritur pwrpurea
id » Plon lib. 13 cap. quain lavwpinem debifcant. Atesi vulg areBegloljum mu
T eig voftoridz fatetur
etiámprater Div(iori ergtis j rm -
: 7 'U ! d b o e Xm as di - tresid. .
pre [eferentts capituli formam wce vnquam (anus GERA ^ni
vulgare Hegl]mlegitimme[t Cham inquesenndo dottps eno ene m eaae C
4
: quicum fivipferit v vulgaris Bez lofoyim gor] à pv eT : " (sep
, 11 . 4
26 Petri Andr. Matthioli
* t E
( vtopinámir yenminiimaginem quis videré potérit iti commtarits noflris MIA Viu pipi Lon
: Leo. DRuglofumenimquodpaffim conce|[t invfum,vel Echfifpecióséflyvelpotimifertaffs 4pfa Lyeopfiz s ferat,
Béunab XX. pis explicabinus.Reliqueft ut ad eavefpondeam;.quibu mefalfoin Elebara ACCH(at Ly, fnac LINER
CoU8099— — Ex taptoribus quoq, Mattbiolus Senenfisuigrum Elleborii albo perilulofiarérà facit, quia ita exp eie.
Explodirüt La- prehenditquum tamen bodie boni pratlici higró corretiotangua Diagrediotattur:bac in no; boss d
fitani calumnia. Fé, vel ininria,eos indices velim gui accuratius quam ille eá perlegerunt,qua in commen tariis Ie uec
Mf, Ellebori viribus fcripfimna quibueg, in animo emper eff nà mentiri. Siquidem ij ubi nefquam a yi
ptum vepererint nigrum Veratrüalbo effe validius perniciofiu[o, (vt Lufitanus fominia[fe videtur pr
mibi verendum e[t quin illum temeritate,ac mendacie accu(aturi fnt. Scripft qnidem , feripti Pie
Lufitani inuidc- PLn. lib. 2 5.6ap.j INtgrum boues emos, [asefg, necare,cum lámen Albo ntllo i, do depafcamt endaje ]
uadetegitur. — ortininriam tn mereiecerit Lufitanusqua non noffre, [cd Pliniana [unt leflionss : at. quum adf 10
Animaduerfo — 1; s foyej inpidentia ac liuore [totum accinxerit,eo cacitatisinfolentieo, proce[fit vt etiam alor, D
HAN EE dn uósremierityutpote,gHi mentiri nunqua erubuerit,non alia opinor cana, quam quad voluerit un. "
mque, feleris atq, audacie fus effe in con[peélu omninm. Hattenus eImatbetum tnepti/fimts calumniis fatisfu
puto à tiobis effe refpon[am.ato ita clarestantag, [nceeas me diluiffe nunc arbitror ut fi vlla inte ^ fuerit ratis
guaprobitas frquos etiam fcuentia vefhigium.facile feu in me.feuin alios ifHam fispofl bac depolituru temer.
tatem.Efl quidemyvt difcas quid dotis fentiant, priufquam tam arroganter tam temere in eorum labortig.
Jolefeas. Quinetiam quo patlo eor [ea doribus potius candide €9 gratanter fuaris , quam vt eos imperite
fas Cd tnis calumniis obruas. Etenim non iccirco has vigilias hbentiffimo animo frfcepimus , ut tu eas
tna itiuidentia ac eria imperitiasetenim finoffras bas Incubrationes tibi v(ti effe nolis , cur tal cla T
furem teexinbasyot folum tuafurta commendata aliis e[fe velis,catera vero , quatua libido [ibi non vilis
ea salitiofa fBHudeas opprimere inuidentia? Patefaciam in aliistunm infideleza in meis feriis anivzum, Vase
fatis mibi eff fétnas contuderizn calumnias quibin fituo quoque indicto à me ejf fatisfatlug , vebementertu
cam[agaudeoyfn is maucas ac per[eneres. qualem te effe praduwant ,certenon omnium 1ndicium candir, ata.
quabiüstasex vnatua indacla C9 pracipitipendebit malenolentia "Narrat vetufTagentilitas €05,Gtt|
fent magne Dea facrificiis confeflim excacari quam quiden cecttatem illinontam ad otulos,quam
tenti bant. At ero Amatbenon te ideo cecum dico dutlus bac gentilium fapev[Hitione 4ttod Cy
iati "eris [acris fed eatantumratione,ac fententia ( vttu ipfe lam pride in teexperiris) quoda] im-
amortaliperfid: [fime de[zifcas.Etenim cum (vut andia ) numo noftrveligionisteipfurs facias , nnd lindas.
Lufitanus Semi gibus. fuperffittonibn[o, tetotum addicas , Cd sitamon foluga in homines, fed ín ipfim Deum Optimum Maxi. 19
Iudeus. miüinfslefcas minime id ef mirum .[i ate ipfo quaa, deficias. Cdomni flatu mentis di 15. non modoi
sis tales ornllevirtat pietas nullavelirioyvertume3 in ipfa medicafacultate,quamimmerito profiteri; plarimumca-
aranosvocant x 2 " x 2535 . : j : d .
quos maxime eytios. Hincego fieri arbitror,vt nen folumtibi, ed ceterz omnibus emolefe insum,acinfefHifmumte exhibe. 9
n 25,82 Issohe [iis mmentts furiis impulfus smado huc moda illuc agitert:quin etiam ttt, quitamdintmime
CurAmathus | pietate im diuina cacutie veritate mune nec alios,nee te ip um inspa medica facultate intelligas. Quarenulu
n laboret bor admiratione [ittam obfFinatam detretTes exuere vefaniam,INo id iam animo mecum propontlam,
eecitatc. : x ; 3 : ru L dat VATUR
Cur autho: ha; 79? 1£eircotuam reprimere [am conatus in(anabilem (*vttimeo )l emyvttetut aliq
confcerit Apo- tatis lnceponiteat infauie fed id magis elaborani,ne tyromes €2 buin[ce medica materia [Hediofos inforteim-
logiam. pedivent calumnia, Nibiltuam Amatbesmoror cen[aram.Dndicabunt fjnceriui dotH, acpraclari Peminti, v.
trim tinie[Hits mne inuaferisan ego maiori vite in metemereirrust li im penttnfo, profüganerim, 92
Quapropter aut ceffa e" e matbepoflbac calumniari » Ag Lam qua[a non frs futslis, C3 inauis,ut quum relique
vum labore 62 feriptaexplodas tu nibil melius afferasaut quod oltimum eft cate ne apudernditos,&à equ
Jfimos leHores,ac indices qui nunqua deerunt,tia inuidia 6$ calumnia noffrum augeant C2 amplificet banart
PETRI ANDREZEMATTHIOLIIN e
| AmathiLufitanienarrationes
; Ceníura. E
Przfatio in Cé- Y 45 pip vereri debeo te quis potis gloria captanda cupiditate me putetaddutium , vt hen it
ti Cá verum omnium imperito.[tospatejaciam errores,quam ad id vera , atlag, duciratione. Quod] Hbt-.—.
fiut inb 'petul, timportune laceffitusi, e s quisprobus nn id mihisare consedarilh A. je
matbum , inquam qui futsiniquiffimis calumniis mon modo boneffiffimoslabores noffrasapprimere nitur
Jed &8 , quamium in ipfo eft, fua imperitia € impudentiffima confidenti dicam b csrare conati e
ninerfam, "N'ec fane aliud fibi quis de eo perfnadere potet ,qui aliorum [cripta a quamplurimi campribie
ta fati[gue communtia ,fuatemeritate ince[fit Ed violare molitur. Hoc fiimpune, 4 tacitefit. inpribi a
mittendum .,vt fuo tantum indicio audatlerreprehendant ac cótaminent ematía , quonam aummpronen
/ facultatum cultus deueniet? Quis poffbaciflorum [e obieHiet inaratitudini? Veram ute Lu
4444 adbuc ineo viget ratiopanitzat tifHius calumniandi infa ime licenita 6$ non folum. exalis ue
6x spo fuam cognafcat omni njeitiamsinfing ndaelt ae imisargann d fram
Nom arbitrabar quenquam tam prefritle frontis e[fe poe , quiibi tam. eueraim alios SAEI. s d 1
vis ipfetat vbique (Saccat erratis e Mooleflum friuolumque pene credidi graumioribus impedi WE nó
vt cum btiu[ce bomints diceptarem., ineptiis ,niff ipfum, in metam petulamter in [altare a plurium aui
Jemo. INuncautem eadem» molefHia ,quai[Hus smpetum , € v incur fionem. rd c
JHims feueri cenfaris impellatur indiciayut [latim apprabet , qua ab ilo viderit proferri: «udiat bonu ht
din vir quanta tutissforta[fe fuerat honeffe tacere,quam. eo patlo contra ceteros infaneablatrart- jd
qui bac is re ea neutiquam. vtar vatittate , quaille contranos,€2 ne borinem.ptiupt feud produam
ritatis [Tudioft videammr nibil nobis erit negatij cum e/Amatho.Etenim eius erraia fici. e iiolgt
vi frvel ipfémet aliquid babeat , quo iis, quue a mobia afferuntur, contradicere. valeatyla Harum y qud
inaciaveliquor Indi ui boc E
quiefgam,quam vi aliqua pevtinaciaveliquori [India retardem.Idem qui
tjl aquriffmi fe non ab Amatbo , qué rediturum vix ad menté pero [alsem aberuditaleBare ptf " ;
|
: : : : : "n
A pologiaaduerfus A mathum, at
id: s P : H
w» qu mora ne quod inipedimentumrerum C médicine fiat candidatis vt tuns demum devtiópnt fof rui
fuam ferat fententia ub nojf rai dsltg enter expenders peusrarit. Amat. fanada piti
dementia noffros tu nafitlabores conzwwifit diffraxit nni b fce faéls afeventrarionem,, ifi qicoa j
pitati,boc eff fHeltiffima libidint;rautum . putaverit vbique conce[fum.;. Ego fane,qua m ijlo repreh-
apertis , e$ ipfa luceclarioribue argumentis indutlus videar , enpie me eidem argui temernatosfiniri-
tte ignorante quam de fd prodidit süe. t3, fenscusididur! leilor,quibacin mans fümpferit favile defGerner,
7. 7
dtsribals.
stafore arbitror, e emnrpi jj lapfus fed $$ now ise . H
noffro labore rermrs plerimarimm £ernti explanatusmaturas., Idrog, bac.guo maiori cam faciltate, C! emolu-
menta difIintlius ab quttbza leterenimr gm certa dge[fimms capira, ac. den ali 45 fileutie i-
10 wolutts ad ea que [untbracipia,m quibusilleturp:j;me off mdit veniamur. . POUR PACEEFDEIRE: ; MM:
eda EC PP ER NM: NO Museih rend E, nero
CLA qi. MEM NS TES -
CL J Lu * 4 AN dit idc fed; top ejtevat à pris "diede. De Acctotraf
re fententia ip[evtdeal o1 vezetiorem Galangam nibilab dcotodiftrepare niat s cuu erro muleis eu YT a
nr : bbrg: t Ae.
Cala» tam vpfam Cy nm Da- "o icm rdi
Dylonicum vocent. T1mqnod ius mee rb faim, G dpt Giu e
vla ex partereferat: dd: angant(g mam Yepejra folia —
eif, qua qu[Iu fuerit ubamaro,ut . pen
prions quiinter e frduu in enarranda f/my axdef Galamga, —
20 Aliud vera AcorumOb candem ] ] AMyripfcu npe T
ev durea AMexandrimtidato,6$ deorum E ;
s. .
À "5 aievis
"sd Luficonus Bai
marg "S fauelo d/ittag
ut pertinax frt atetbor, ff sam pri I8 Fochías lili
4r LT 47 C9 entity urbots erum dete- vus, '
?tefla quadam dicendi ferie quia foam.
Da videtar abe,
Age fos te
3
g44
tle feriptis c
die
pet E A TM
"coro feripferit "Pr ;
ventiana deinde v
Men x: -
Ls Ó rt á tin "is cá st
Ma de m Lr otro
44, CLammedryés , Chamepiyes , Hyperici , poo
2 Petri Andr. Matthioli
Radices aute be Zinz beris, Iridis, Rhei, Quiuqnefolis, Cuftss Nardi Indica , Ta ET
"tbamatici Phu, Aviflolochie tenuis. Meccvw vero bac api, Petrofelini , Turpe tiep Mà
suli,Daucs, Cardamorni. Hac ille. Recen[uit etiam inter femina Cardamomnm nior. My ls. hethi, Ey;
carmine de'T beriaca fcripfit bis verfibus. d 0iaC by, vbi
KZ nagd Spo actpn; yat idv] oy xügd toutov.
Ked d agaejv citeeie oragSípaios cíevnt. :
Hec Andromache C$ Galenus,aduei [us Lufitumum antetot fecula friptaveliquesuyy,
NIGELLA CITRIN A. Ede:
Cenfura III. de Rrat Lufitansis,guodvecentiores guo[dám forte feguntus Jobi per faa[erit Ns, ella ^ j Hr
Nigella Citrina | resehecemass arta vti vocabulis maius drea dfe order s m mami
non effe Corda. AMeleghetám vocant. Quandoquidem Seraptoiimaius Cardamoms femen eff, quod) lire tis "ad te
momum. Iuditur: ipitibusyite fere fimili » ques Rofitprodennt granis [abnigris rotundis, inu, Aun a
nentur femina angulo[a.fartta,C$ odorata.Id quod mamfeflo arguit Nigellam bane eue Molan; bid.
cies (ut nobis alias fatis [pera offenfum arbitramur) Maius Manuritanorum Cardannmum, efc
"Adde quod Nigella calix nullum intra fe babeater. quod ipfiem [men ex, (piat. felparua Emi «
sntércurfantibus mebranis papauerzs modo. P rater id, c [ii Cardamomi colovz| Jubnigri fecerint Arabs,
video cur INigella Citrina vocata,qua colore [pettatnr Citrei malia quoillinomenymays Mlorvwclt L7
mum appellari po[fit. MO
E MELEGHETA.
Cerfüra TTL. V'od preterea Moelegheta,minus ManritanorumCardamonii non fet quis facile copi ONE
: » : quisfacile coricere vterit ui.
iis ise (ren calice quodam; Melantbit inflar concludatur:Card, boviban Serapis
momüminus 44)[mmm ferat femen nullis occlifum capitibus,colore maiori epulo. Qniramen color. bniger
minime ef? [fimilis ,eo quod ba colore ftmt fabrufo Indici Milii inflar , quod Tbufei Sagna vocant,
vero Melegam , vndeforta|fe acce[fit bis feminibus Melegbeta momen. Adhec cum. 7Mdegheta pis
ssaita babeattr, quam INsgella Citrine hon video [ane cur confentaneu fuerit id minus socari Cardampmy.
CVBEBA,CARPESIVY M. WERE
Cenfura V. de * Es Cubebis , £d Carpeftocenfendis q berrat?quod Cubebas velit, quibus palfon vtuntur Ofcine;
Cubebis& Cat- Aoup, vera, [rabum elfe (ubebastumetiam legitimum Galeni Carpefrum.Uerups ut. ipid Arabunulu
p*fio non efci- j. betur, qui ferip[erit vfguam Cubebas effe baccas,vel [Emsen:ita necapud Gracos vlus extat. Author gwiCar-
em. pefttm fateatur e[fe [Eemen. Galeno enims Carpeffum tenues fentfeffuce. fine armenta parta, Cintámomi vir. 19
gnltis fimilia. Quare quum Manritanis idem [st Cubeba, qitod Grects Carpeffam , ntello yatto fieripofAputa-
mus,vt vulgaris Cubeba,que baccarum generibus afcribenda eit, interfeflucar, 62 tenuis virgulta, (ande
nm effe po[fit,ac debeat:quin etiam nec. genuina Mauritanorum Cubeba,utpluribusrembanc in commena-
vis noflris explicatam babemus.
D
SALIVNCA, vo
€enfüra V I. de V'lto vero apertius fuam declarat in[citiamtn Salinnca , qn dem arbi [E plantam quam
Hei Nd 3 Pfeud rd ippell Lad quod qug gena refetur, que, 1
Lie rac ime go vocatur L dula:in quo certe miror bomin:zs tiefcto fmmpertttAm , an füinore dixero. Etenim
quid alieniustquum manifefle Plinius Saliuncam foliofam afferat e[fe plantam ,adeo bretemyut nei npif- i»
Jít:quin 84 berba verius quam flas,den[a,velutimannupre[fa radice oa cobarens. Quantumabhocdf-
Pieudonacdus, fert Pfendonardu ? quumplanta fr frumco[a lignofua, , Rorifmarini Coronarii inflar mn breuis fed bicubi-
Talis C$ flos verius quam herba,CS quain corollisfactle ne£i poffit. Florum enim ygsovs pediculi inuceofe
Jentore praftant.PratereaP[éndonard) oft radicibus non cobaret nec adeo denféjuticat, wfoliatam.
pertinaciter fobitp[is inbareant, vt tanquam manupre[facernantur.Addde quodin Panmnia,C4 in Noricorié
"ipium apricts locis nu[qua Pleudonardus py vebi Plinio ipfoteffenumero[aprasenit Salinnta, Hu-
milis autern Cibrenis Saliunca herbulae[f non bicubitalis Ed "Pfeudonardi medo fruticda:ac lignofa,quam-
ebrem in Bucolicis pta cecinit:
Puniceis burnil cedit Salinmcarofetgz. z-
Tantum diferimeninter Salinncá C Pfeudonardiinon cernit Lufttanus,vt bumillims berbama hicubitli p
nodiffingnat frutice.Timends nift bic oculorii curet caligine ne culice p caneyvelfarti[fe etiá equo acoipiate
CENE CINNAMÓOMYM mu
enfara V L.de Edibo in gratia aliquand. boc bomine,qui alienis ( vtinams vere ) mos locupletet initis d optime
heme soe e Ci Z capfss (ut lle inquit Jeamnellarefertis , qua ab India deferuntur dmtuerpia matabmdurt
: 4 efe corti
corticem. 3Satlat,€4 contra omnit pr aclariffimors autborü[e 5a libi perfmadet,Ci,
ciat fide Sed cii nec ipfe id a[frat,nec Lulitani ,quinamigz iff asterraspetierunt ulla huiurrei
iffe cómétitisoinmentiea Hip í
Lust a.
P ribus f 7 jf Ci v5 e[fe pluribus conj Huic, : L
elt sitgulid pu. FC MRORS o rtm Queis autem Cinnamomi ecierab uma radice, ceu frutex quidamparum imm
müsabor — gisemirtir bec fev.slla [eptem virgulta velpanlopimra pauciorave, nü equalitamtommia lmgtubmon
os id olilpedi e/f;pedis Ligas nàexcedit? Hac ille. Adefd adbec liber pes ifr ac ura
mentis ad Paterniansi Galeno ad[eriptus,qmietia de Ci fie babet: Ci
e. nérugit » E
ulta qua ab ynaradicepluraexere[cut ella d minnta,brening, colore fubrufe t$ cortice exttnfa E
A pologiaadtüerfus À marum. ET
Mni cortex nin ita facile vhgte aliqno sbraditurimodulosplures Cdinterzalla babens, din edis lanes boten
tur.Si vero ffangautur quafippln » Fere.en maxema
(innamomi ie ead f it ombixm. rerum odoratr(rmsm. Quibim 2/7 di im «trijl €—
wanzommm farcilism effc teffatur lib, 9.cap.13 debriforia trinis fic inquiens. [ndrabya cj. aris Gimia-
moms appellata,quam ferculos Cinnamomiporiare cd nidum exhi Í t Ni dii eljs LL.
vibus C$ ramis, fed inel fagittis piembaur adum. petunt, arg, adifen aint Cuinan 4d-
ec Ci as Citato, e Pekin; «d d Ir,
ratoresextare memi qer din veluti Pao in ws pee s ploeres d: ji pt b» 34
tur fed Hedebori fipwram prefeferebat,vel pori. ^ Quibum palam eil. C, " | Cinosmomi e
^ To tenuia eue vt IR 2g Pitra Lu rH MEG po "Adde quod quis ipfe piss iow oH E p JH seal 4
fettlos accepit Cs 5 Ben cortices ex eo nee ta Imperatoriure iens
E nire c ramaufeulos apud [fe fexmafje, VX€iks [Fabit oxanib us vgleum ejfe t
folum im ipfacartice fv. din Lgnoodonatamreperiri fac ltatem, Qn. Sy qnid. ve (s yum corticetan
tum prafhtifetycurpretuleri Diofcor "i Admodum £6 Galenius/enevà video. to euh
Lofitano fabulam banc «eo tantum p spraferii à i 1
Lufitano excepto,qtti Pe qid ex h :
quam vici mM mamomi virgul rem. rm tn sjsié
*
^
i eir ite idee ES MONA
Onfalium lonze melius 4 hidcm firentia) fuiffet Lu fitatio. Dye h o pilla dd mi et obiil
36 Pars oh punt Vien uides; profelto. r deLacea Aiabó,
n£. [denim orenibu pala fie diminvé wiedlicaverfatis qui d osi dus
vtéa quis difi ifi cillime faby, - Lufitapi centue
[?
carum fletcus,
a fefe afferzit fie mentayadeo r? [erez pre. ferentia, 7
A breite i adii atra popererit mirandum fane n eff. Pilates. na
1 Tp^guiid prepria agat natura ,qua tn prafentía
; 4 petis ; fabulo ait id ad ceret ins ver
Mer matu ape im ri me rb vs ra odo. LufitaniLaccae
ilie cemis fe wsapf eff deser plrara i dera percipitt/r qutm odi Lofaries Ig. uforia fibu,
Mens vabram stranftueidam stintlaris pratipte deferuientem $ e exén Officine cempofitionem pa. ^
Wb dam preparant Dial. am ,qu& (vt certo [cimus ) non rummi , ant avbeywplantene alictius :
gutta eft, fed potu fovtai leurum alternis frei fanagóqee velut tera apurz.. PnreggoipiturPesudide 0
Fadoseum terra,uelphiuia, afi sfarmica predia liymaquedam [nbtilua abine 1
» € bac de ENON pte
MO QE
tolis frc difboftrainaltuma[£endunt ,
e. Mem e wr bucufque omnerfere.
[mee reni
Eco 5
fieri xp kt iJ ribi m , $ fa
mra Srsnra ref Irosanerpseelirs Cala "am
concreta, nnlli inbarens ligno, noneit odi f
MUS ANAL Trier LIU m oH Stel
E Ped "Ade
etr sn Me
grs
34 Petri Andr. Matthioli
Quod autem ex Indicanuce Elaomelzaanáre non crediderim ,id ane mibi licere perfuaferim,
biftoria ; bab auth enbprater Luftanum. * 11d bii,
MACER.
Cenfura X. de C Ontendit maxime Lufitanus, vtpote quifemper falfa tneri nitrtur , Maácim , quo Myrfita S.
Macete, non idé textui snffar conteguntur € Graecorum Macerem mibilinter -fe differre. Cui mfi quis fola E
e(ic cam Maci. feermsizdex cont declaratztantam fibiarrogat authoritatem , vt Certo putet Finca Pr
re affipulari deliramentis./Oerum quumid nulla afferat ratione velantboritate, 3pfe merit m. t1 debe.
Luütaniinfolé. 5544 fup ss declarandus fed infolens vecors ac delmrus. Quippe quipotins errori patrocitiari P contu.
"e perpendens , €8 aliorum [mb[crxbere ineptiis , quam veritatem ampleéli ac tueri, "dtqui quum nobis yd
: ementarits nofPris in Diofcoridem editis , abide comprobatum [it cum Grecorum ttm etiam Marii, com. ;
Macis & Macet teflimoniis horum Macim Myrifliva victis effe tegumentum »vttpfo oculorum intuitu vnufauig, Sir
quid. : : À de A : epa.
teft, AMacerem corticem e[fc vadz t hib.12. Du
efljillorem verb o à eje citi (vtapertilfime hb.ix. cap.8.teffatur Plinius) non eft
vut bicpluribus ifhius Centurionistnfolentiam C2 inj redarguam.Eb itag, fe conferr. t, qni b;
differentias batlenms non confiderarunt. gJeenfe "poterint qui ife
E REC
CenfüraXE. dé NE minus in Erica bunc deceptus veperio quippe qui neget contra otnium docliffimorums virorum fog.
Xiica. tentiam ,eam plantam é qua vniuer[afere Hetruriaad mundandas «des fcopae fibiparat, vllo pati
Ericam , boctantzm inani argumento fretus , quid bacfemeltantzum in anno floreat quum tamen
Ericabisin aü- 7 beophraffiteffimonio bis in anto jflarere debeat. 4t qttam decipitur ?czmnonnobis tantzm [id alii gus
no floret. plarimisebferuatum fit plantam , guam Evicam vocamus , bisin anno , nempe verno C auumnalitapure **
Jfne vlla controuerfsa flerefGeve. At cim hib.u.feribat Diofcorides Corm herbam Erica t foliis proueninyan-
Jiéro, 1d Ericamnoffrám peromniareferre.palam fit omnibus banc legitimareffe Ericam. 3 Í
A:CAECALEESS. Ron
Cacalim na[ci feribit apud fue gentis Olyfipanam Lwfitanici regni metropolim fiutin albo, phfiliomar-
garitts fimili,ex planta quadam inter Myricam €$ Ericam media. Sed quod ad fabulas vedeat, palum
facit Diofcorides, qu fivipfit Acacalim [amen babere Ep yptijfruticis AMyrica femine fimili, n.
Mytice genezá. calm fraticem effe AMyrica ffrilem. Ceterum cum duo fint Adyríice genera, alterum frutium gera
florem compage m[cafim, alterum uero Galle fimilem, videant obfecra, quirem medicam profitentur gui
Cen'üta XII. de
Acacali.
negligenter Diojcoridepa legerit Lmfstanus : quin C$ quaautboritate velvatione duElus affirmartas[u Lit.
cacali [engen pufrllis smavgaritis uou e[fc abfimule quam antiquorum quifpiam ( quod fiiam Jmjpanid? ?
Jériptis commendanerit.
PALIVRVS. FIER
Cenfara Xilt. de. Y ZVPalisro sonfandens b/floriampedeprolabitur : fiquidem putat Dio[corida Paliurum Cg cam de qualib,
Palioro non cfl: 4 5. cap. i7. de bifforia "Plantarum tradidit T beophraffus, C4 Galenus o£Laso de frmplicium mediiamenu-
Apgniolum. — jj Foeplraribus illam: effe arborem quam edgrifolium vulgo vocamus, folio Lauri, per ambitum aculuto,
: crafja s perpetuóguefrutiu Ru[cti nodo rubente. At tam Diojcoridi, quan T heapbrafto citato loco, P; lir
frutex esf, non arbor, 8 feinen in fiülrquis profert. fuligimofunn, msan(m lentoremvelinquens femine lini modo,
Jd quod in Agrifolio nu[quam [petlars potest, cuma bacerfera fit arbor. INcc propterea negauerim dgrifel "
alind effe Paliurigenus, quod (ut ipfe Theophraflusinguit lib.64 capit. 4.de hifloria plantarum )im Api?
ca nafcitur,g busillamreferat,. Verumnonob:d affrmauerim "Agrifoliti alterum ilud e d
genus, quod fihquas profert. Sed estem Lufitanmeforté andicvit Agrifolium inter Paliurigenerabaleri, net ;
vnquam legerit Paliuri differentias aj Deaphraftum,nulla adbibita diffinélà j Am |
folium adducit. e id T d 3i The. I
Quin && in boc decipitur, quid certo crediderit Paliurum à Plinio deferiptum lib.13,capa9. E'5u
Spes X phraffo hbr. 88 capit. 4.effe DiofcoridisPaliurum. Error fag per fé patet , quod Diofioridi Pa LO UE
UR sin feliquis ferat zT beophraflo verb € Pliniacttatis locis, frntluemferat rubrum filiquia nullis 'nferti
tametfrfiliquarum non meminerit Diofcorides ; fed tantsim (feminis, quum tamenrarain. arbori fo
na, qua filiquis, vel va[culis quibuslibet non afferuentur, non temere cen[eri poteft filiquaspre
- feoridem. Nam fide Afficana Palinro féripffet is, frmtluememumiJet non feminis, Adbac quum 3
fna Paliuro filiquas ferenti eafdem tribuerit tum vires tum qualitates, quas fuoreddidu Dufcort
gendum [ane non eit, quin Dio[toridis Paliurme femen tn filia utis ferat. M s
Y - Man R IL ^ E dias
BES. - ric iiiter cui
j)udid arbafe J, cena hort 8 viriderit famili
VUE. asd
T
Cenfüra XV. in "upitanorum Ribem vulgi opinionem feg sean bortis 63 vi
RKubem. Vrem, qua folio £xit vitigineo, pound mieni) — : , DU
mis,e quibus frutlus vacematim de, j ig pipere, 2
Ribeslegitimz manifejfevefella eur Serapto, (Ribesenim Arabica plantaeit) Ribem aerem ejearbarem n wr pra
hiftoria. rentem ,colore veridirubefcente, foliis laris agnis rotundii, qua quidem nota sn mfra | ar s
derantmr. Vulgaris enim Ribes necfert capreolos nec latanec magna ,necvotumds
ed dinifurisper. re y DARE: ge enr AK go E
E KOS4 DAMASCENJE |
V in alum magis in bocturbulento marivela facio, ea flagrantins ad portum aliqumme T^
Eo Q 2 fn magis in boct mari vela facio defi ar Sed quid em! B
entura ,
velim.T edet profetdo cum sHs ineptiis me dintius ad nafe diuantur fia v^
tuerat vefipizendum.,nunc danda vela, quacunque [e offerat mole, ua: maxime cum it vica qua Dana.
Fur bic £4. vt binc adferiarenocemur. Avdite 4 nefo lepidam bominis peririarm. De pli i Lie
Jeenas appellat qia(2, vulgsa Mf bettaa vocat, quod odori forta[r fragranria Mufiumra
bas non minori vi deteHoria pollere exifEmet, guam Scanpmyonia : ed exitiofi fimum tff? Liceat mibi , 3
. ter contendit. Hoc s confirmet, amiléprorfia buic fabaxitfabulam, quod Venns uiderit sym femelttt
feo vtitefHasanto )nobsüffunam anda fua gent mulierem Beatrice A Luna uotaum» r
Apologia aduerfus A mathum. M
tum faccharum ex hifce Rofisparatum à medico quodam Veneto tanquam medicamétium quid nullo incóm-
moda aluum cieret deguftaffet.[atim faucinm E isngue defguamaiionem,quim C2 ventriculi eroffosem cem-
vaxi, Nibil ad me attinet sllayquam adducit muliercula. Primum (1 ego mibiteffis effe po[fum ud con-
4
ira Liefirant fententia maxime pugnat,quum [apis ipfemet id fump[érim medic valifauefreg )
dederim fine vllo prorfus i do,adeo vt dog, pueris fehciffime propinauerim. Preiereamon magno d iudici
E
negotto deprehbendipotest Lufitaniindicium efe falfum,queod man[à bec rofa nnllam peuiturguftui relinguat
acredinem fediantum [e ofTendittum adjIringentem tum etiam [ubamaram. Id quod manifefleindicat ,«2
nulla faucisi aut lingua erofio smflamazione binc. degn[Iatibus accedere poffit. Mibienim bafce refas fepe ma-
- denti,vt quandoa, adfHritl. tarem alumm nililerofionis iv fl 'ont/ue acce[ft. Quo fit,vt quis ve
1 ocfeopinari poffit, [2o inconfFants indicio delufum e]fe Lufitanum , vtpote qui bwiufce medicamenti facultatis
penitus tgnaras [jympromatis tls can[am in illnd perperam reiecerit. Cum potins credendum fe id ab acrisi,
falforumsQ, [uccormm defluxu prosen iffe qui torte fortuna eo tempore, quoro[aceum tllud faccharii mulier illa
fumplit a capite in eas partes labi capit, Necputanerim vnqua medicum illps Veneti, quem tamé nomina -
re non audet Lufitanus adeo excordem imprudenie, negligentemao,futffe,vt tamnobihi.acdimit mulieri me-
dicamentum prabuerit,cuius iqnorauerit vires prafcrim cum ad buinfimodi ditiffimos «grotantes ij plerung,
accedant medici,qui primas tn ciuitatibus tenent. e/Aiqui magis (ane demiror hominis imperitiam,gued tans jo fitani ià
acriter damnauerit bas Dama[cenas Rofas, odore perquam [maui ffagrantes,? quibus clementiffmii lud J4- medica iid
vatur medicamentum nullo penitus incommodo aluum ducens. Contra vero tam magnis laudibus pratuleri peritia.
ad eandem exeluendam Perfici arbor (flores: quin 6€ / 4 eorundem dilut paratum. Quandoquidem
a O(vt iam [éxcenties ob[eruauimus) Perfici arboris flores ad ducendam alum denovati incommodis quam plu-
rina [ninentes ajffciumt nempe crebris tionibus , Tenis C8 inteffsmorim to bus, anima deliquio,
C$ crebra alui aeiellionibut que omniaplerumo, fequitur frigidus (udor,«fluatio virium amiffio, 64 corporit
wniner [1mbectlltas, Prater id, quinam efmatbg benc merito A'uaBi, non appellauerit , cum to 19 Horantià Lvfitani in Iclz-
pereeniffe confPet yt certo fibi per[saferit Ielemiabzn € Perficis paratum de quopluvics infebrium cnratione 0$ niabin inícitia,
ventriculi dolore meminit Asicenna ex Perfici arboris floribus parari debere? Sed qnam fal/ayac ridendate-
neatur opintone luce clarius offendit ipfá medii ' latro grippe Feleniabin Manrii »
preclariffimorum medicorum confenfanil aliud defimat,quam Ael Rof. Sed quonam patto Rofa
Mele floribus Perfici arboris pararipo[fit (ab ab ab previfu féribere fert neguimue) quifcinnt. doceant, 2u8
1d batlenus nec viderim neclezerrm v/auam. ConjHatenim per Rofas Per ficaenslaliud wolm[fe »"uicenna, Rote TEES
3 oquam "Puniceai.Siguidem lib.v.wbi ui de compoliti di egitidequib "à apud Auicenna,
meimit volunnne feleniabinad febres 64 ventriculidolora parari iubet Rubeis Rofis,non autem (^ Lufi- s
tani vanafert opinio ) ex "Perfici arboris floribus.7a quod mantfefte indicat nil aliud Perficas Rofas duce -
na defignare,quam Puniceas ,Per[icasiliforta[[E vocatas,quod a Perfss im fuas venerint regiones, Nam € noi
Dama[cenas vocamus eas de quibua diximut,quedé Damafco Syrie primo ad nosperuenerint.
^PALMZE INVOLVCR V M, v
Allitur prater id Lufrtanus inea examinandapalma,quam Gractksdmyy vocant.Tr enim nilaliud Palm.
F Inuols is Uatnyy Gracis pri efe exifismat, quam INucis rmi MiovE i. ch
boc tem£'argumeto fretus 4, Nux fndica vocata ab arbore pferatwr(«treferunt quiin India peregrimátar ) lucto.
Palma fimili. Deinde vera [uaforta[fe incon fVantia dutbus,im ein[de capitis proce[f,remocata priers fententia
4 o(qui tal'puerorit eff mor) nilalrmdrandem affrmat apud Diofcoridzeffe Elaten quam Palma germen quod ;
Gracis Encepbalos dicitur,ea ratione innixus qued feripferit Galenus libro ollauo de fimplictit medicamto -
rum facultatibus idvette Elaten vocari.Sed gemino lic fe implicat errore. Quadoquidem Dioftoridi Palpra P*1maElate
late mibilaliedeft,qua fiuluspalmarittüdhuc) entisé immolucrit ealixq,, no mucte alicuins teg rjj, P'oicoridi quid.
init Diofeoridet nec (quod fcimerigp, ezerimme antigusriali- e
iedamdnb
TA y . Gai
X PERREP] "y up d 4
Igermé eit ipfim Pal mede
atur ge re. Diolcorids
d-
m2 ne c m eei
ERSIAUENPON pico
dais E ACTA ? moffrete dif CenfuraXVIE, — —
- da , nopieu das dz Peifea.
V wferre, Sed quamille tots fig vanus, Cf quam : "ds Pla. Periesatbasi
tiffimarii authorum tefHimoniu. Nam( vt. : raft ite NA. eteta, fari pottf/rram hiftotaez The-
. : MEET LS PAM S
tarum bi, P. bor efl cg ypts afpeHlte magna formo[aa, folio fiore, ran ag fera po hifon
inim lera dectd uo ejl. Frutium abunde parit omnt, ie mpore perfi. "1 afe:
Eu; hosow amiculum femper occsipai. piALIT Lia
26 Hi Petii Andr. Matthioli
fertnt,ato, vecondunt.Frutim eft magnitidine Pyri fg uraoblongms, "nygdale mods , telore orbi, uc
£em intus babet,ut Prumum verum longe minoremymo dioremo,. Caro eius frais, ac pradulc;, y, "s
concoctug, facilis ,62 snmonaca etia largsore cibo fecimpta. Radice arbor *XHperat tum longitudine, UM
erajfitudie, multitudineq,. "Materie conftat robufla aura vifug, decora veluti Lots euspripte, -
Gmulachra,C3 le&lulos, Gi men[as C$ reliqua femzisafabricant :baclenus T beophrafhes, Có exta,tg
deg yptia note cum Perfico noffrate conferantur.qua vniner[ns oatet orbis liquido conf abit ba; ? Pi Pejcn
Perficideferie — donem uen inter fe di arequam a quercufalicem: Perficis enim arbor qua nofLris i bertis,tiridarrig ac. wx
puo. tispalfim freguentilima vifitur procera magna fermo[aq, nufgua vi iter ,nibila, eum Pyro cognatis; x *
bet, fed patiusper omnia efmyrdalumrefert. Quinti necfronde perpetto viret nec frnllum emis téjore pe
ettynec oblonguais eft Amygdalain[Lar, fed orbiculatamin fphsra modum, colore minime berbidg Jd cds
maiuruerit ant (abpallido,am (abcand: S AME rubente,aut flauo. Huic officulum prater Pt dn 2*
non vilitur fed quandog, diplo.triplog, mains, nec ills figstra fimile a uin nec fatu "facilius fed longs ii »
£1us. Adbec nofiratis Perficifrutlus guf upradulcinon pereipitmr [ed potins fibanffero aur vino», Add,
unlgaris Perfictfrutlus maxume dammauerit Galenus hbro fecundo de Alimentorum faculiatibas dies, í
facet alimentum, €$ qnifacilecorrumpattmr, 2 noxam ventriculo inferat: contra vera qui ex e ej tia Pa.
Jéaproueniunt. Poflyemo Perlcts noftraszadice nititur breminon lo »gaytenui non craffa,rava non muli,
€9 proinderariffime annofa reperitur. Contabefcit., perita, faeile quod isnbecillibus admadss ffentetuy pad.
vibus. O^ ida, lani matertes illivara, Jagofaq, cernitur, uec ntfiad ignem Apta quum tamen e£ yptie p,
fea falda. compatta,p ulcherrimag, Jpettetur, vipete qui in multiplicts veniat víus. Qus fit, ut omis dus
tho amenutior.CS Liufitanola[etoffor faerit qmi mon nouerit Perícam vA, Jgoyptiarborem a vulgari Puy i.
mum ai plrimumdifferre. | Idgumdetiam comprobatur Plinüteflsmonio. qui libro decimo quii
decimo tertio ic Jeripiama reliquit: Nam Perfica arbores fero, €4 cupa diffizultate tratfiere vt qu 'in
mbilferant.quod primnm ab AE qoypta eorum fuerat bofpitinm. Falfum eii uenenatacum CTRCÍALI dh *
gigni, E penarum cauíaa Regrbustranslatasn VEryptum,CS terra mitigata, ld enis de Per[ta diligenti
tradunt,quain totum aliaeff, necextraorientem nafci volunt. Eam q*09, negauernnt erndiiorees| vi
propter fupplicía translatam.(éd a Per/zo AM: mph [atam,€d ob id Alexandrum illa corbmar; villa
JPituiffe in bonorem atazi fuz. Semper autem folia babet,e3 poma [ubna[zentibus altis : bac Plini . F
non medo bic C2 pariter T beophraff us deflruunt Lufttanienanidam fententiam. fed etiarn, grasifomiauth
Galenus, qui libro vt decompofittone medicamentor& [ecundum locos mantfe[fe teflatnr in nulla
nisfebditagente vidi[fe Perfeam a; borem.praterquam in Alexandria eEgypti. Sed wbirerm
nd funt.quidoptiseft verbis? Hoc tamentantum addam,quod cum per longasante Galennm tata Perfew,
vulgaris notitia arbor vniuerfam occtipauerit Graciam,Ialiam,ac alias paff vegioner fi. Perficumeraab
i s gyptia non differret Perfea nullo palo credendum eff eo dementia perwent[fe Galeutemyvt pofferitame. :
: enoría danerit,hu[guam centium vidife Perféum,nifitantum in fala Alexandria. B iv
Mr.
FLYVIATILES. CANCRE EL.
Cenfura XIX. d Vum Luftanum de Finmiatihibus Cancris diffrentem legerem tenere me nan pottii , quinin t
fluniatilibus ca- tem [oluerer cachim Siquidemillum eosifcit. '« peruentffe offendi in hifce cenfendts,ut a iil Te
en Jfudinis Cancrorum affirmauerit ejfe genue, eo grauiffimo argumento igepnalfo , quod bettiesa, 6 lentafelee 3
Ridenda Lufita- [aborantibus maxime cogmendentsr. OQ lepidum caput ftne beliebara tibi cerebrgum demnlceam? Seumehut ag
miamenta. — dirpzrr, ab [patbo? anvi[um mouere fna vecordiafludet? Nim f adducsr vt credam (f AD
qued (entia) aliquo amentie genere illum quandoa, uexari,Cd proimde tumetemperis non nifi bunfezodi deb
vamenta dejcribere. Nam €$ Rane,€4 Cocbleeip Cancrario genere erunt gnod beiliss maxime.
potis Lufiani delirio addicimur, quam veritati. 50. E sc
*$ MARINVS- SCORPIO
/. Cepfara X &.de iy Posd Scorpionemparuuluem quoddam putat effe animalulum, quod ex Caerario gene
. Marino Scorpi A ?
E
"
3t
zs
erim (vidimus enim illud fepe i Hadriatici littore tanquam fnptile a pifcatoribus
ac tenutbis cruribus ,corports forma terre[ffri feorpton: firnili chelis parster tenwiffimse, canda ns
peuituspu/pa carens. Gulielmus Rondoletua libro 18. capite 22. de e ZVarrnta pifcibus am vers
erum Beg yryisuv vocat, V'eruma "iriffateli, Hicefio, Galeno, etheneo, Plinioy liano, gj, Scorpintpt
pifcu.€s sauter mtlios, A[ellos lacevtos,cermaas e , quotquot fuent , alios, dura carnis vetenfetur, 02 4
erario genere. Qunm autem ess bifforiam im (ommentarsis noftris in Dioftoridem plaribur ett
verá Scorptons imaginé appnxerim eo fe conferre poterit Lofttanus ff cacttati fi emtdis p
: m RAN AE.
CenfuraXXI.de X T Bi Ranarum viret expendit Lufitamu proculdubi FMEAUUR C pitt
Ransquasve, — Y- Jfaucen[cat, adeo ut im Actium intelatur, quod is libro 3.6ap. y y. paleffrerratat i ups
Error nimts efl mamifefIus, quod quatannzs infinitus ranavum
paludibus cd ferabibus morantur, 88 nullo tamen di
/[
A pologiaaduerfus Amathum. 17
3d quod ex Diofforide deprompfit,quipariter de bye egit iifdem verbis. Quibufmanifeffe ferapatur Plinins
libro 31. cap.quinto vbinon modo Ranarum iu pratulit contra ferpentium Eus , fed etiam ad Afarini Lepo-
rit venenum bauffa venena deuoratam Rubetam,Salamandrag its laudibus pretulit. Necobid velim for-
Taffe putet Lufftanus AAetisi fibi ipfirepugna[fa : quippe qui dixerit librois. quod deuorata palufiris Ranatan -
quam veneno[a,varits ac mtltis vexet inc di; adoquidem ibi de palufiribus Ranis non eftguein,
cibum venist fed de venenofi,quae Bufonum funt genere,&8 inpaludibus , pre[ertim fatidis, morantur. P»fe
enim cum proximo capite de Rubetis Ranis egrffet, quas Bufones alii appellant veluit de aquaticis etiam Ju Bufones dupli.
fonibus, quos Graci (ub Ranepalufiris nomine comprebenderunt verba facere, quoniam 'fEiwerat Bufones cq ^
terreffres Cd aquatilesreperiri vt unumquemq, compertum babere non ambigimus,gui d. lgentius , accura -
19 riufjy rei medica opera nanarit , quam fecerit Lufitanus. Id quod manifefle declarat libri rlisus titul. qui de
noxtorum animalium mor[u, C4 de befHis virus eiaculantibus infcribitur. Nam 6$ ide legitur apud Dioftori- K
dem,quippe qui libro fecundo de Ranis, quain cibum veniunt,egit.fexto veroyubipecultariter de lenenis, € Lufitanoin re
Venenatis animalibus tratlanit,de Rubete,E2 paluflfris Rana curatione caput proprium edidit. Adeo vt iam medica none(fe
uobis fateri liceat nentiquam inve medica Lufitano effe afftipulandum.. altpulandum,
x GALLIN AE.
Tquinulla mibi amplius esf contentio cum Medico,optime leor , verum cum folertiffimo degnflatore, Ceníara XX11,
vel cogo potius, quoplurimum recreatur officio regalium epularum, Gallinas inferioris Germanis pra dc Gallinisma.
nimia algortsincl. 7 babere feribit bircinis,vel carinis deteriores, 62 proide malum ,vitrofunzue "alimentum
1 0 prebere alii quin C3 raro ibidem bominos idcirco ve[cigalimis. O indagatorem ommum edu lior iy , P "entibus,
Patere id metepercontari: quis amabotesbidem Princeps na prefecit culine, vi ifHis eum Jpoliares delciis ?
Jdquum egomecumadrniratus Flandris quibu[dam exponerem fabulam ejfe aiebant. Quippe quod non mi-
nus in eorum regionibus carnium probitatis fapori[g, 1ucirdiatepra[fent, galline , quam alibi, Adbac. pariter
fabulofum ejfe fatentur, quod varo gallinis ibidem ve[Gantur incole, earatione tunixs, quod cari cibus repro-
bum generet alimentum [ed quod multi fortaffe à gallints abfBineant famptuiparcentes. Quod autem prater
rationem ij medici agant (vut ait Lufitanus) quipost exallam purgationem ad ventriculum ab/lergendá ab
snberente medicamento fimplex gallinarum ius exbibent, ane non mprobamus, [ed qi fint tllipror/us qgno -
TATIHs qHUm in communiommiem medicorum vn perpetuo e[Je [ciuerims fus tlnd boc in negotio nunquam
exhiberi nifiaccbarum adnii[fceant rubeum. Necidtemerefatiump Ipm,cstm nà apibigan iui ita pa-
à O0 ratum non modo abffergere [éd etiam poffe roborare : id quod à purgationeplurimum praff at.
| LAC SCISSILE.
Ix Seiffilenil aliud effe cenfet,quam lac ipfum fimplex per (e ace[cens.. Comwincituripfrus Diof-oridis te. Cenfara XXTit,
Li
"flimonio,qui buiu[ce parandila&Hisvationem [eribu his verbis, Ex omni laHe fit, quod Seiffle appellant, cen E
boc modo, Lac fiftilinanoferuet ramog, ficulnéorecentimowetur , infPerfit,posTquam bu wel terefferbuerit, varsndi tato,
totidem acetimulfi cyathis, quot [unt latlis bemine. Ita emim [eve(cens liquidum ab eo dinidimv, quod m ca.
feum concrenit, [ed cum v feruet ne faperfundatur conneniet [ponga ex frigida continuo fitlilu labrum deter -
gere fextariumq, arg frigide aquaph lemtttere: bac tlle, Diofcoridi fubferibit Galenus libro deci-
mo;de fimplici b wm facultatibus, vbi de ('anino fH'ercore egit: quin € Paulus lib. v.cap. S8. : :
Aon po[fama fatus cogitare, qua fuerit in bomine tanta imprudentiayatt [omnolentia, quod ctim tam [p&ndi-
^? disenarrationibus explanandum "Die[coridem fu[ceperit adeo grami laba[cat negligentia, EOS
Q.L-Y RA
IX^ genere eam, magno errore Olyram cenfet Lulitanus,quammos Secalam ,E Plinius Seca. Cenfara XXIIII,
lem,C2 Farraginem appellat 2 quavu[Hei panem coficiunt nigrum triticeo longe deteriorem. Sed cadit Lu. de Olyta, quaai à
fitani opinio, quod Galeno primo de ali wm facultatibus Olyra colore fit albo adeo vt dixerit Phan Sealmecan
' dibro decimoatlauo,cap.oblauo,e[e, 2i ob Olyracandorem ,illam Oriqam effe putarent, Pretereaferibttadé 00000
Plinins ex Olyra dulcem confici panem, id quod ex pane ex Secale confeito munimepercipitur, cüpotm quo-—
d. d: refrpiat. Alber Voca E cia res i Mit ow us Lap
$9 dum Olyrinasexpendit partes fiz inquiens: Habet autem T yph velut O/yra
* Hordeum, verum decorticatum in panes congeritur : C p fe lyra, cum, vt de-
cet fuerit decarticatanominatum Tyagum con ficinnt quopleriq, vt. p à de-
eorticari in area non po[f flagellis admod, Horden. "dutnd, dum im arca concuti- ;
rar fed epia efe in pila pinfenturyor etiam bec eta raris eff apr om
vo- CenfuraXXV,
cant, edarg qricolarum confenfus gui m, dr Cine,
Hordei enim plura bab » Vt qma ex T beophraffon, deplan-
) ind Vend E etx CATONE
bij id ecl p s" ts xd
fe ar dapetus Tema Lirs grano. Nam prater id , quadper omnia, nempe facie € viribus , Hor-
"alo( differt enim ab Halica Far )tdeo eadem Pirra Far. PRI
ranominatur Aruricolis. Huic aliueeiu affinis TP » quod feripferit riu F Mer urn deFsrrc & Hali: :
ferre idque ex Scandellapar. i, quam Ze, ; Dicoccon cenfet. et vs s gy " yet dora caqua idé faeit. e ;
mc 22 hbro 18. cap. 8.11 feri, .Frn- :
quam fiumenti voliriti euh, a A orinm vss» flcenim bro y te x: 1 : dd
V
MC Petri. Andr. Matthioli
menti penevanon eadem vbigne negne vbi cadem, Junt eifdem nominibus, Vul,
$
; ar.
eun veierosappellamere, [tem eodemcapitey vt 1 dad Aly;
£s iz nauit, non bab s dvdlisd vg,
ye Far, Qui eA ut untur,tinquit, non babent Far. Ftem aue CR EE
retantun e jrumento trecentis annis vfum V'erreus feribit, MF.
, ; à us E ; . 1 ;
fextarii dimidium, decolli Marrubii vuvidis fextaritm vnum, Hac inva vitri det. ;
: (2:1
q Halicam maceramu; bac Gale 4
Quibus palum eff a Farre differre Halicam. | Galeno fub fcribit Aetius lib. 9.68.45. bis werbas; |
Frumentum modico | empor a
mam a carticerepurgato , viivero c
| : hec penitus a corticefuerit nun digg |
eraffiffinze solito, tta vt granum vnum in quatuor aut quinquepartes redigatmr , 8 ficum affrugis,. yr
r. Hac ille. ad qua Certe peytitgere de
DXHSAOSORESO S E-VSS. :
, Cenfuci XXVI, Hafeolum, fie Phaftolnm, non paruamillam 63 vulgarem, quam Galenus Ocbron appellat , fed y
de Ph aleolo. quá effe Errzilid falfo tendit. 9 d. j idem Eruilia illa mator Latints Pifum dicitur. non autey; D) pu
Eruiliam ftatuit, Jéole. Differre autem Phafeolum ab omni Ersilia c$ Po, teffus est Plinius lib.i 8.cap. 7. fic inquie
zuenits folis barmndinaceum, Fabevotnndum, td magne leguminumparti. Longtora Ersilia ,Eg.
Phafeolis venoja. Quibuspalam eff nec Erutlia genna, nec Pifim effe Phafeolum (onflat fene ]
Jiecuiufque generi, vel Ptfefiliquas elixasin cibis anemine mandi,quod adeo dura [int cartilagime qt
man[ dentibus con[iei queant. Contra ier vulgaribus, gentinifa, Phafeolis accidit. fdquod idemfa d
OPhinins cap. 12. etu[dem libri, vbi frc babet. Siliqua votunde Ciceri, ceteris legztmoinum longe, Pifo cylmdy
£2, Pbafeolornm cum ipfis manduntur grants: id quod noflris Pha[tolür velgaribus accidit. "Nam
an filiqua [uere granuvefertae modo imn acetaria dparagorum modo ,&etc vna cum brafficise
saainritatem afLatecamedim: quodtamen nulli ali legunitum generi natnra dati efe compa
11a9, palam e$t, "Phaféolum Diofcoridi nullam eff Erniliam, fed vulgaris vis Phafcolum, quipa j
à px feritur. Quippenan tantum folia illi nfunt (vt Plinins ingmeit) veno[a, ed (vt Diefcorides ait,
: g 1»flat fpiritus ciet, Cd egre concoguitur. Quin etiam viridis cum filiqua famptus, alum emollit.
CEara XXVIlL jdemscadsterratum,quum Eruilam, quam cotfendebat cum Phafeolo, Dohchum à T beopbraffa
AnDoliho. . peJari? quum Dolichum illezeffetur aperte adatto longo palo con[evrgere, Id quod maxime
à nil aliad ef, quam varium Pba[eolum illum, qui'Die[coridi bortenfit Smilax dieitur.
, ongilfimos afcendit palos, qui Lupi Saliflarii modo fe circum uolmit, nec ahbi,quam in boris
damewsfilique [ipnlcum grants, perinde ac aliorum Pbafeolrum, manduntar in cibis. 1d quoa
ne [ecundilibride Ali um facultatibus teflatur Galenus , €4 Paulut "degineta libro primo, ^ qn
pluribus inanem (uamvela feuteyitiam confotari, commentartosnoflios im Diojcoridem confzclat, Pluraenim.
sibi reperiet, qus bic filentio prater da duxsmus,neplantarmem potitus biftraviam fcribere , aliti v-.
beris exequuti fumus , quam iflitemerarii bominis imperitiam acuer ligentiam videamur
jam noftrum est infHitutum [éd id breuiter ne flomnino tacuerimms, ile [ua teme 'tatein
tatur mo. dej. E 4 3t im "24/2. - ^
C-n(oraX XIX, A
, deRümice: bominis erratis: qua fi nuda in medioponerem, cni non i, moneat? INunc it4a
quod in b ren
ied
y ) Lap Beamagroem
cgultushodofed viribus etiam Beta bortenfest adümile. Ferum cum o fft fuaniar 1
3 — quam Beta. ane idem [fbi perfüadet L T - P M
cus Galenus locoiam citato, ubi yleeflre Rapum inter olera, quecomedunturj
, rit Beta. Quin etiam E2 Tvidentin ,€4 Goriti 77 FHTA Lot iU fere Rtalia agre Lu
probant cum vert [ylueffrir Lapathi plurimum mandutent, quad. eotesporeientla babeut
; CHONDAYLLA: TS diese :
Cenfura XXX. C Hondrylla Diofcoridi £ahlera, , floris , €8 folia babet Cicherio femilia adeo tt. é
dc Choudrylla. veniat numerandaz. tethior tamen. teta Cicbario eíl, — eft amc io quim
Apologiaadueifüs Amathum. 19
maxime ver[fatum [e vig, cenfet, (oondryllem folio effe bortenfi Iniybo minsa retTe fcribit.7d quod prés! dn-
bio oftendit Chondryla [lirpem ul; 4 g vidiffe Luft
GINGIDIV M.
T Ecerrore vacant, quede Gingidiocenfet quippe qui velitrecentiorei quo[dam [2 nilalitd Gre- (entes tióÉt
cz effe Gingidium,quam vulgareillud Olus.quod Qherophylium, vel Cherofolinm vocant. Atqui Che. ác Gingidio
rophyllifolia,pariter ac radices mibilamaroris ad/iritioni[g, dentibus relinquunt, (ed potius dulcedimis quod Chefo.
chis umm refipitent, quum tamen Dio[coridis 6$ Galeni teflsmonio Gingidin lerba frt adfirittio- phyllum facit
nis C$ amaritidims non ob(cmre , adeo ^ fit etiam. fglueflri Paflinaca amarior, C$ obid (vt Galenus inguit
1O j/ibro focundode Als mfacnitatibus) potiusfnerit bec berba medic. quam alimentum. Ad.
de quad Galeno libro de (ibis bons C$ mali fucci cap.otlamo, E4 Attennante villusrationecapite tertio , Gis-
gidium berba fst [ylueffriu : contra vero Cherophyllii, quad pa[fim in bortis fertur, ad obfonia,
SCANDIX.
NEZ eminus improbaridebet, quod fenferit legitima Scandic£eame[fe herbam , quesn [retibus naftitm , cours. xvxu
plerunq, in agrorit extremuatibus Cheropbyllo füjmilis, Geranii emulis s quibus conditur femen : qHtan- dc Scand.ce,
doquidem bac berba nec amaraest, nec abacri qul deprehenditur. Id quod sm Scandice Galeni tef »
« a monob(curepercipitur, adeo vt banc ille retulerit snter ea mediamenta. qua fecundo ordine inten[o, veltertio
20 fncipiente excalfaciunt, Preterea qmum Scandicis bifloriam (guod viderim, legerimq,) nemo ferepferit anti
quorum, arduum [ane videtur , velpotius temerarium decernere, C$ pro certo affirmare bane vel illam phrh-
tam effe Scandicem. — Quippe bac quam, alios [eguutus, Scandicem appellat Lufitantms( an ves berburia pe
riti eifPimant) eam maxime refert plantam, qua Plinio Veneris Pellen appellatur , vt latins in commenta
riis noftris [criptumreliquimns.
HIRCI BARBVL A.
Vantumin cenfenda Hirci Barbulafallatmr Lufitanus, 8i facile mofcent, qmi inve herbaria ein legerint Cé(aca XXXtI,
enarrationo, — Veenim, vt noui aliquid afferre videatur, ff vera defint, fablofa afferre non ambrgit, de Hirci baibus
Seribit i duas Tragopogonie[J? fpecies , alieram flore parpureo , alteram luteo, fed iriqueradicem. efe par- la.
Qm bulbo[am, aliq [sm oblongam, ,duellanenncis magnitudine, dulcem , C2 efui aptam, quam pueri
ub Hifansa in campiseradi a fsmilitudine paruarum nucum Nucellas appellant , 68 illarum efa ma-
xime delelantur. — Sed aberra[fe deprebenditur, quod non folum Diofcorides, fed e$ Tbeophbraffus,8 Pj.
nius f£riptum reliquerint, T ragopegonradicem effe longam ac dulcem. — Id quod Soleclarint vifrrur im ge-
nuinaHirci Barbula, non autem bulbo[am Nucts Pontica magnitudine, — Quibus palam eff , quam dili. -"
genter quamque accurate diligens enucleator legerit Diojcoridem (vt T beopbraf!um € Plinium. prateream) i. , DN on
quem enarrandum [u[cepit. — [senim ( quantum video) eamplantam Tragopogonmm putat , quam Fuch/js «s niiotn
$n (ommentariis de Strpium natura AApios admentitur. Planta bacin Bobemia frequens,nonin agris tay. anter,
tum [éd etiam in vines: German Terre INucem appellant, — Sed quam babeat cum Tragopogomo cognatio -
nem, ego [ane nullam video. :
zy SMILAX- HORTENSIlS.
c
Nnm "feto etiam errore notatur Lefitanus , t Dioftoridem de Hortenfi Smilace differemtem do Cent Xxx,
omni Pha(colorum genere (ub Smulacis slliusnomine fcripfi [fe arbitretur, cum vulgares Pba(eelt, quib, dc horeaf $mis
pal[fim in cibis ve[cimsur, dum fati in campis virent, pant, nec adeo frutices con[Cendár , vt Smlatus mo-
do topiariasCenas inumbrare queant. Preterea quum vulgaris Pba[éolnspa(fim im campis ferazur , cate-
rorum leg "i more,quopatio,quaue nfis $milax vocari poffit. profetlonefiwo. — Sed qua-
niam beclonge pluribus nobis comprobata [nmt in Commentariis noflris in"Dio[coridem ,co Lufitannm. re-
mittimus. i: 3 diis ud
THNSPL- dMinpA Mee aiu ape e
Ecmintet decipitur Luft pendendo T bla[Hi, quod dixerit im eo latum percepi[fe femen, 64 fol ; Neu
É NZ cacumine dimifa. Ac rex verbiseiurcomielluram facere licet (quod tamen pa adsis une. n, ERES :
giam vidit Tblafpi. Nonenim i femen latum eit, vt Galenus. sftd rotundum sms milio ,&$
lig lox zimfetlum, 88 proindereBe[eripft Dioféori »Tblafpi emen eft Najhurtio fie, Latus qui- :
demfolliculus eff. qui femen ipfurn includit, [ed quifolliculum dscant ejfe femen, d babtop m 3
Luftanumb. Caterum T blafpi folsa ( vt (bns facile patebit )nufq ! Cac dui [petTan- e
ter, fedfolliculi, qui fe lIndunt , Vt in commentarits nofi ria quas [egere poterit , vbi bune Diofcoridis
docup vefdituimus. : 8 Miis *
ZEDOARIA. |
HC Pod Zedoaria 6$ Zurumbetum Manritanisidem nan fent, aduer (sa Lufaanum reclarnat Serapio, qui Crea yy.
6o wis Liner fes capitibna dimer [am [cribit bofforiam,, "Deinde yog irpo ; up caen Dao enn
bor nfrucifer. citreumodorem [pirant, folio Salicz: colere ex viridi im luteum, ;
peregi Vrbideant ch " odia n i-o ada jara - etia tamen
vt (a minit, Zedoarie, fcilicet,Ed Arnab i variis in locis. qua JL dac inter [e diffe
rentibus, | Sed Lufitano perinde ac aliis quibu[dam errandi an[am dedit Serapiomitimterpres qui eapue
centeffmo feptuagefimo fecundo, Zedoariam faífo Zurumbetum appellat, — "Patet interprewserror Serapio- Serapionis ipces,
mus ipfFas tefHimonto, quippe qui capite dmcenzefimo feptmagcfimo, rimo, de Zurumbeto egeru , Cd longe aima. prcus lapíua.
« Zedonriafectrit. ! cc; STRE
30 — Petri And. Matthioli
STRVTHIYM. m
Yao vs
v laid ie S Tyutbium,fiue Radiculam. fiue Lanaria berba magno [ane errore nibil valraribut Sajonayib
pntat Lufitanu. Quippe quod barimullajbinofo proueniatfolio,qua ramen T beopbr.ac Plin.Struj),
dist Socii aculeata fit planta,C4 caule proferat fienilaceii quitali iis Saponarts de quibus meminifli, win Brod
inL uflcani bu. de quad nentrum Saponarie genus fLernutamenta ciere valeat..dd fabulam aut maxipye ridendz, e? yis;
am. 557 fongo Cachinnoexplodenda quam verbisvefellenda tam narrat Lofitants de berbasla in ejus cafa
nis nafcente,a quo (eoriundum facit que flovefit IPajferculs effizieseo d ibi pafferes quamiplurinsi oid; -
€$ femine im coiti esaculato berbavadicas refbergant nil alismd dicenda ife *ifi quod bic fetis delis, ,
Tis colaphone addiderit Lufitaums. (terum féprope nidifi paffer j plante obi df. Vairs. d À
eoru illaru forma praferat,e earim vadsces zorum [Dersaate made[cat cur. fiatigitur oj plurimari a pofer- Y
titm formas, quiincampe[Iibia, e [uis morantur in quam plurimis nonreperiantur. herbis, quo, A d Eor
femine perfihis, Lofit.ipfe dicat.qui faa fingulari amentia nouam hancphilofophia EXTCODILATHIE it poo fus
vaffe perfeuerandurs fHatuerit,d/feat etiam a virculataribus Jeribere Madragaras ex bumantfeminis pf A
, Peorimi quin C$ AAntirrbintm ex bubulo, quod eins fermen va[cndia includatur,que vitulina referuy; Ss ,
: CYCLAMINVS$S ALTERA. AME
Ce fara XXXIX. Rane,&8 permoleflum mihi efl, a, ini (yelamino fii erroris Pefaciat antborem,cum dicat Mattlislg gi
x e (yea: menfem alteram Cyclaminum a e confprBam effirraare radiceparua Aueilana perfireili, tamerfi hag;
? i-anus inani, "ftfHensquam viderit. Quibus conicere quisreHle poterit,qua ieo[citanter commentaries hoffros leggris ag
ir Mardhiolum €$imantter mecitauerit : quandoquidsm nobi: nufquam ditlum est Cyclaminum alteram , cui fuperuaes
ciiat. radicem affignat Dio[corides radice conflareparua, INucts Pontica tgnitudine quam ibi vele E
rim Cyclaminum hane menu[guam widiffe in ftalia, ;
BVLBVS ESCVLENTVS. e
Cenfüra XL. de N Vien difirinzen cernit diligense2 folertifinsus erum injpetior mer. Efenlemum Bullam, &4 à i
Balbo Eículéto. cum Cape quod'uot unlro vocamim Scalongna. At qnantit diflant » Afealonicum enim pe inter Cu.
ns pars zeeraamtquis vetenetur non atttem inter Bulbos. Lufitanoveff. 4 í opbrafftui, quip.
» pequitib. 7.cap. 4. de Plantarum hifforia, A[alonicum Cape,ac alterum eifdem generis Efi p"
seter Caparum genevaveceifitit non éntey Bulbos,de quibus fbeciatign egit capas. eifdem librz, cs
Caparü genera, Plinises lib. 19 cap. G ffe inauiens: Allium, Capa[g, inter Deosinreiurando babet AE, zo. Gi
à cos pla Sarda, Samotbratia, Alfidena,Setama, Scbsfla, Mfealonta aboppido Iuda nominat,
denis lib. 6e Wmplicium "aed, facultatibus, Efculentos Buibos amarofos , ac pariter &
tes facit. Pl quodritrfasrepetitt lib. 2. de Alitmentorumfacmltatibus. Quatamen qualitates in AftaloniaC
panonveperiuttur. [pfaeiins acri eff valde.perinde ac cetera Cepariom genera nec quicquam cinia.
x rofffaports.Equidem putabam bac non tguoraffe Lui quumilum comperta M
quibs[dam nonproculab AMftalone Indie. 7 x ; P
dis J»ARGEMONE ALTERA. :
£3 T
Lteram Avgemonesa Diofcoridi adulievinam e[fe non ambigimus ,vt in ommehtariis teft ri diffufm -
becihercs | eek fed boc fortaffe moiens Loossostadbtpiontotidruut eA OI :
quam gemi. effe cenfetyqua recentiavibus quibn[dam A» gentinaicitur mon alia ( ut opcmor ratione, quan quod Argen- 5*
mamface — puwafoliscerat vulgari "grimonio fimilia qua quanttim eum Sylneffei Papauere babeant cognatiofis fmi. ——
ixrt litudimifue (22dia enim ezttgemoni alteriveqmiruntur falia) ii indica evimt qviplantarum hifhrias dilqu-
Mlfimeexplorauerunt, €$ Lufitané imperitiam norum. Quicumfarto[fisfébi perfuaferit, eam obcanfa
. patorio Argematii namen accejfiffe, quad faliis 88 facie Arsemonem hancreferret, elata
SEBIAMS quam plautarum ipJaruim noti, bic etiag: muifér [e deridendumdedit, ——
: TELEPHIVM.
Cenfara XLIT, Qantum in (Vnfara Telenhii ballucinetur qi vnlt T elephs
uum teitiü facir, cari.Siguidem Diofcorides hae tras non récit, fed. 2 bremho ei
dicendam tevtium Sempertiuum eff? T elephinm:4. dnodum (exerpligratia) nec Helfine
benium quo[dam appellaffe Diofcoridas feribit, Parthenium eff mec Ajarum BacaaretE,
miontem ,nec Gingtdóz Lepidium tametfi hacenmia alarum plantarum m aps appellentar.
AN Diofcorid: ides effet Telepbium, d tertium hoc Semperuimi genus non faeffet tlli. pus de alteroper fe. aersperfé —
am fr Disfcoríd: effet T elep ses petii der emer 1 2
rs Dips
2; lib. fcribere, de altevo verolib.3 inter Semperuinig b o Mpidd/ or o indie |
Célutz XL ET.
dc Agkrico. ion : ; i pe
"di nos illnm errore fant longe materi procul debito ducicenfemtu eoq,pra[ertimy quad m
necprobatiffimorum (criptortem autboritatem, quo fuam fultzat fe
"Arabas G6 qmiimcomponends med; : :
LI
Lis
$9. lcm'Diofarid: fedé medio f$
€Q inlocts exe[a mon acti [ed potius fnbamtara . "dde: init
Apológiaaduérfus A matlum. -
prin f in fio vigore adusiFadlnsins affermare, Salis vtro &$ Givgiberi buic medic fo facnlrat.
Frofira quidemtot catapoti :f TII DARE ue.
uaria almum ducentia , 6 Agaricum inpuluerem yep flatim de erderet vires frat frnfiraque ind
im Therracaaddidiffe 4ndromacbi, Qu Quamobrem omine e. da erit Loan a intrhtia Qyr pre ero.
8 placa folu iubeat dgaricum ea ip(a bera effe contnndei addi.
d medicamentis qua expedit illo vii, , ^ timer
RHABARARY M. er 1
vErerum de "Rbabarbaro fcrikens Lofttamu medicoi illo magnoteneri errore contédit, Xtítrt;
QC vfEa Rbabarbará dy(entericie propitant ,eAratione addati? y Dex querni [XSdMR iaa iita
M Con abradamt. Quare fnadet vt à Rbabarbaro in dye entertcis omnino ab/ffuncanr mtdici. Agni f di
barbari dari libeat non uflnm,meg, a[fum um effe propimandum , [ed Cradi, bac tamen conditione, Vt prins anfe
vantur ab eo tenuiores pared Jd o facie ( viii wasoid txaquadlatagints vel Ro/arum ota a]
Ferurs Luft ejragatur Mefues , bt Rbabarbari virc; expendit bis verbye. Momee 8 tof ups toos d
dyfenterscse probe confert Erpanb fupra «it, Quod ip bacc fonthon vicera edjfrillibneroborantee. €onuenire.
erintsipfum quidem Rbabarb em centr. exb x A dt tlnd,ay rg, 'qnetorrefeit, ve.
emiebter aperatursacetiam vebementis id. quod cóbnritr. H«c Me ei. Sed Do srum Galensi, quil, 9.
de Compofiti buj. fla te Ss ea anta dyfentericts dare faa.
det nempe Cochleas, Cornti Cerninum, Opium, Gala, Lil erum, oni corticem, Hyo[ctamit, Acatiam 4
alia plura vinonigre exvepta.Praterea X [de Si, plici toc, ettorum facultatibus, exufdha etiam Có.
ehleascum Galla 68 Pipere dyfentericis dat. Quibs fanepater hon modo boc in dicamento [berne-
re Galenum; Cocblearum, 6 Galla buflarr diuem fed etium addereP. qper acerrimum medicas
«n a nnlladubitatione teres Graci, Paulm( inan )Oriba.
fne etin, lender: "dde £a visistasterbufmrintafi c, ^» vduripigméiupi,Sandaracham, dun
en, Calcem, deris [; a, C alin plura ciyfferib i; His ag, palamefh,
ombzfea ofla, 1 Hob wiod. nullo pror[uni do dyfentericis dari pofé s fed magno ame
wamento,qitod crudis longe magts exiccét,acetiam adffringant: tt ji v/fA,€$ rn cineres vería Merició tnt
exhibere [uadent tot. grautífim: untbores,cur ilis tof am Rhabarbarum interdicat AM
Nam fi Medicorum omntum con[enfa , dy énteria affelli ali debent affatis Volatilium carnibus,etoris vitelu
jgnitis tegulis te[lis, 68 aliis qua plurimis alimentis frixis , torrefatlifque , cur igitur A Rbabarbaro ido fuerih ^
abfhinendum nulla penitus us fallor. feft offert vatioPorro ad aliud Lowftanifig mentw. m. quo; iv Me ed )
res vidife Lujtanos fui generis bumines dy(enteria afeBHos vli Rhabarbaripotwimteri fé mil andre piden .
dumin pre[entia feccurrit, guam quod nobis minimefft approbandu.
cátos fciamus tofti Rbabarbartpotu. Equidem non po[fam nómirari Lafraum quod ua seraient Lu.
Jitanos Rbabarbari vhs petwintérempter in plum adducat ac fi illist, *
eum tanienis( "vt ipf Cerreftantur fcripta x fere is fira decuríu apud Vas s Germaneiprimii 84 deima
de apud [talos fuam ex tmedicina.D rorité, g, iratemere 'quaff diminitus edolms a non fit
eritses potita ex BRhabarbaris fli potz interiiffe eos,qu. bac fciri ni poffint. —
mibinunqua perfua[fum Mri oreieendre m fübeburbdsu iliud; profeturum,c, aqua Plant
vel Rofarumfueritimaceratum quamto[]um vel víIum: "Quandognidem, Galeni teflimonio, afitioo es.
49 plurinzis ffecitatisad! n/Honifg, medicametis confert, cotra vero euenil its.qua aquis mtcerütuy.Sed berfora
Jé in medism adducit Lufitanm Aui à confi fus qui dyfintericis Rbabarbarum nulla vílHonem
affationemo, experti ex plantaginis Aqua bibendum fv adet, gp fortaffe nefeinerit Rhbabarbarum mialind uj luicani inei
cena defi, fgnare interpretis lap, guam Grecorum. Rhaponticum. Quod ctm nulla dieHoria vi ipelieat citra cone Riaba Aui r
v/Henem a[fatiohema, propinat Auicennaex Pjantag inis imis aqua nec id macerat,vt fibi Me: Leere.
CHAMJELEO ALBVS ET NIGER.
Ceumili Cbameleonem album cenfet effe flivpem pons vd brrmtem flan
[eee tne quidam Cardwium Marie ;quidama maculis Cardin,
dam Suarttm,quod co fuer owes paf
talem C quandog Waiavem adnatie pluribsivefevtüm lino en e
ziec Cbasaleonz facultas.Siguidems dexorata Divfeorides necat.
redec fuos non modo iini REUNIR ER
qualem in alba ,talera C8 im n'gro fe declar. eem irr
Carduo Latiario nslla alia dignofcitsr dif Meri ii maculis vefter-
Jasfed potius migricantibus. Cui iffud coi ur: penruórem,vec dodantalem, Jed bi-
€ubitalem ,ac colorz vrai Dei har ore er fe Cd purpurei. compte d
hicisdinrmidsial, umtcgrag, mon ChameleomuWigri Nigri Chamalr iter
ont Verona
Bro colore d;flintla,mon meelrinia imigricant
ke c oc Rar qum : ag
F "OROcODtLM. | /à
vi - li z L Á NA efe hi d 2s / » " L ac V.
AL mela ifi : Ame i fpinis fed en 7 arenofit vt Pls. corde
dentibus na[ca?ar locis Eire en quod Carlin, » A
Eu cpu
IAS cum. fatioge. "igno , sis. e » PEN
E. Petri And. Matthioli
Crecodihi mira Ga]op i; Plitins , d£ alii plerique pejferitatis mexmoria prediderimt. Crocod:lii enim detolups ( h
T yonitimteflimonio ) potui datum [anguinem copiofitm per narespellit. Quod fi prefl aret Carl; BN
admodum pretio af imaretur a Medicis. Adde quod Crocodilioradix fit longa leuis,alig "itis; Aen
Veyut Naflwrtio,acutoiCarlina vero cra[fa,rotutda,afpera inequalisexefaque nllo Na[lavtis odope Prédita,
"Adhac Crodilii femen,GalenitefHimanio,acre,odora tum, percipitur: qua facultatessm Caliga precalda)
sefiderantmr.
POTERIVM.;
ped Et P Orterium eam vul effearbafeulam, quam Germani s cbleben »nervero fjluefirem Prunum wominap,
runi y. acit quod idem exif mau Cornarius viv elo quisnfignis, cuins opinione magus bic fequitur Lufitane, nam
Cormadsre. &ehimi Poterii biflariam.Ega vero nibil biccontra Cornarium dicam, quem vir Clarilfimu Fuchs plor. 1o
prchenduuc /— PUsargumentis coptofr/fime refellit. Quacirca bis ia (aper[edems.folum,vt nof]rimemores Tn[Hituts, dicimus
vtrundg, deceptum , €? plurimum aberraffe Lufitansi,quod [ylueftvis Prunus potius inter "fruticofas arborave-
ten[eri debeat, quam inter berbassitems,qnod nulla penitus conue[liatur lanugine , quod item ramulis nn ba.
beatur longis ac ensibus T vagacantba modo, fed bveuibus folidis , duris, contortifque : quinnec frutnefa.
cuto net odorate, [ed iuodoro,auffero ad[iringenti admodum [acco:adea yt qti dixerit fylueffrem Prunum " ;
fe Poterium( Corharii,Cg illius pace dixerim )Tirefta cacior dici po[ftt;velmente captis. Quo fit, uit miraring
Vachfilaus — debeant medici, frclariffimus ille Fuchféus plnra in Cornarium wberrime con[eripferit. a
LEVCACANTHA.
Cent XLVIIT. dc N Ec à feipfo difentit,quodetiam Leucacantbam berbam eam effe arbu[inlam contendat , quein [qihu, a8
€$ fiutetis prouenit,folio Pyri feutlu in maturitate nzeroylignflrinis baccis non abfimili ,e quibustlgi-
tiffimiim colorem viridem parant pitlores, Quandoquidem Diofcorides boc loco de aculeatis berbis egi n,
antem de arboribus. Adhac arbn[cula bac,quam nos vocamus Spino Merlo quidam uero Spina Zerbimyoy
periradices non babet féd arboreas lignofas longas pradura(q ue, auffero fapore , nulla admiffa Kid
Adeo vt nibil fecci inde exprimi poffit etiam fr ars[ino prelo fringeretur quuna tamen e Leucacamharadi.
cibus fuccum exprimat Diofcorides, ad rupta € conunl[a [ananda. E
CRETENSE DICTAMNVM ALTERVM,
€enfara XLIX. Ce v/£terum C2 dealtera Cretenfi diclamnoa cacutiffe Lufitanum non ambigimus quippe qui fripfeuideri
dcalieto Cteté- X 7 foc non prado in bortis fed etianz in fictilibus ad fenc[/ras frequenter veponifolio ("vt ilia erlisstar) ja
4bdamae, — QV. flore pulchro,purpnreo ,qui fr'icatus odorem ex fe vefzrt qualem ex flore INaratitoriri didemm.Sed
quam fibi ipfimpouitiprimum quod boc Diélamnum T beopbrafHi teftimonio in Creta t proutiat. Id
quad videtur etiam fateri Diofcorides cum dicat. &à boc ez: Creta ad nos ad uchi. Praterea guod non[mipfrit
"Diofcorides quim etiam nec T beopbraflus, tiec Phimise , Diilammtim bocfolta effe Sifymbriü e dquaticiqud
Lufitamus,ynlgus fequutus, Crefonem appellat [id Szfysabrti abfolute , quod. Mice ur preclari[fasautbo-
r& deprisza Sifymbrii genereintellexile .Stfysnbrinmz eio primi generis folio efl Mentha,rotundi ]
non autem Eruca qualia funt Crefonisfolsa, qua an soagis Ditlamnifolits fint comparanda ,quam prim qe-
neris Sifymbrio yii düudicent , qui rem berbariam doti [fimeprofitétur.His accedit , quod Diofcoriddnn]n
Ditlamnifeliaodorem ex fe dium inter Sifymbrinm €9 Salmiam , a quo omnino eum dinerfumo —
putamus,quem Arantiorum flores [aant/ime fundunt. ao do
NE CALAMINTH A. | za
Cé(araL. de Ca O quad Ferrarien(i,£2 Lonzobardi Gattariam herbam INeuedam (quaft Nepetam ) voxent magtutr-
Jamiutha. BE per[nafit Lufitanus, niei banc effe fecundi eni, p aberra[[e videtur quip
pe Diaftoridi Calam:ntha fecundo locopofita, folioest Palegii , vt € fapore, non auem pisei, ve
tct qub. Gattaria vocata maxime vifitur mula, INecmminuitem decipiturin cen| jg ,
bacfalia habeat Pulp
Leucacantlia,
C&(ura LT. de
dilecte. ^ mintba,g crediderit banc ea effe qua paffim in Italia vtiétur Sepla fia. Patet errar ay bacjal dpi
grandiora,rotundiorag non aute pralonga Mentaffrimodo,cui tertiam Calamnntha male fecu Diofeeridns
SAMPSYCHVS. / d S
Cen(íura. LII. de Fanta fft Lufitans inconflantia,quata im nori bendi frauquantaq, is fitrpfrias capiatur obliniete,it
Sampfíacho. facile intueripoterit,qui legerit eiut enarrationes hb. xim Olei Sampfucbini confettone , & Jil, api
proprio de Sampfucbo. Quandoquidem lib.y.apertiffime contendst adue (i nos fertbent, Diefearidi Sampu-
chum nlla ratione efe Amaracum.€4 obidplura bi innos machinatur vt in Apologéa [uperiuspram| mh,
Lufitani leuitas. Libro verotertio 7 "fatetur »sagnof: leu '; ded. iL alind effe Senpisch qid NL 1
velMaioranam. Quaremon modo (eipfum euidenter confmtat Ed gran:ffame vulnerat, fed etiam palam
rat,nonaliam obcau[am noftram tmpusna iam ,quam vi nobis aduer [aretmr , C5 ,
fuum virus in nosenomeret.T auta in uos ivflammatusraptur cupi (1
tollat,C3 in[(ano quodam modo [ip fun deffruat ac pene [abuertat. iz zi ael
i : RVTA SYLVESTRIS. t MESS
CenfaraLilL. de. QUYIneffrem Rutams , quam Cappadocibus Molyn , Syris Befifa. quibufdam veroalis Herwoitr x
Rus fy.quam i Dijofe ipawit eam effeplantam exi[limat Lufitamua , quam Car yepbylles wltramarimors ir
cur: llaz fed manifeite decipi adem bez verbapraier id quod fola Rata sonprfer
pedcs gua appellat. (ed manifeste decipitur. Quandog: preeri o Oni etiam capita mon prodexnto
atreorgerit magnos,ad lnteum ver. tes mon,vs Ruta [yluefiris cands s. Quin slliviftar trianguli
ulrerius Ruta modo fed longa plurz vs erpinentibus cofHe fbriata. Praterea,néc feme e Adde ctiam qued
à ciemreferens neque [nbrufum, fed lougum nigrumque, nulla amaritedine pr: aditin. rwr, Inderum^
Galemitefrimenia sLucfhris hae Rutaradicem preferat migram jd qud in bie Cargeplylarena P
plantis maxime dejideratur. j : crAC
t
iK
Apologiaaduerfus A mathum.
CVMINVM SYLVESTREÉ
$ Yiefirc Cuminum qui non viderit mecnonerit L,
perinde ac fradeo vilgaris notitie fuerit ,vt nullo
fit epus examine,
prrrantur Pharmacopetqui onum vel alteruws Jfolaeffrzs Cumin.
tuum nali aliud nouere Seplafie, At Amatbus ne videatur d
faeit vt quis illud apud Afyropolas intueri poffit. Quofit,
Jfírts Cumimi bifToriam confundere 64. quid fit fjlueffre
14 £$ vielg arra fatert. Duoenim Dioftoridi,guem nutauam accurate legit Lufitan.
3
sfitánus illud Officinisyu[Hcis Cuminmn vocari rt, Ceaf. L:1fr. da
guum tamen panci (ne dicam mulli) vé- lylucfCamine;
1 genus legstime cognoféant. Nam prater a-
d tgnorare.fylueftre Cumithum
vt relle intdentibus palam fit non Amatlumfylue-
Cuminum penitus ne[cire,€
adeo vilzare
ignorata, tangua cogni-
18 (rt Cum;
ni genera in»
ter [eplaribusrepuenantia fed bec negligens Amatbus vem omnem con fndit.Siguidem nilla generum babita CehÜ Ly. deegi
VO ferentia abfolute protulit flueff reCuminum, Offeinis Cyminumrzflicum vocari, guum tam
ret berbarte peritifimt,qui ba&lenus de fylneffris Cumini generibus nibil, affirment:
CORIANDRVM,
I N'cen[éndo Coriandro quam non balucinatur mi decipitur fed pene delirat?quod vulgaris vfus Coriandri C&C 11. deas
en non defims
-
firibat,mon effe antiguortmz Coriandrum [ed liis Coriandrum fife aliam plantam Cicntariam dila, tiandro quod
ilio noffratis Coriandrifimili.Id quod tueri nititur boctantum
nullo incommodo oleraceis cibis ndwsifceant. Quim 8 qmod eine fkemen odorat.
fit adoris vel (aparis.Caterum bac quum legiffem mirari fane de,
, medium adduxerit. Quis autem Dij boni) Lufitanum bunc nug
20 Coriandri vulgaris berbam odoris quidem fatidifimi lelulariorum cimicum., D
ac faporzs? Emden cenfebam vtero tautum gerentes mulierescitta picag, corripi poffe.
thus etiam eo morbo laborabat , quod fortaffeob muliam praflitam tn ve medica opera.
Centurias adeo in'umuerit vt pregnantifimilis euaferit: Vel a, forta]]e
argumento
ar optihat effe cdori amens; e»
Sed (vt video) dfpnd -
m , C ob magnaitllai
Coriandri itum inter olera efitaucrit
qued Coriandriplatam Hifpani diue:(um fic
hi fit, C8 eiue pariter berba optimi TURN E.
5 qd aliaetiam innmera deliramentàin
antem 1770 £8 amentem ighoret,
quut dicat Lufitáni inf;
$n Hifpania eitis (aports,odori[q, pra[fantta alleElus ,vt inde facile amentiam contraxerit. quam facere Coria 6o
drim [cribit Diofcorides,ubi lavgims affematir in cibum.
titcon[equutius, Prateveacur fuam probare poffit "Amati fTeltitiam,quod. Coriandrum commnnis V/Aat bts
terum Coriandrum non fit, quod im cibo acceptummibilmali inferat nibil, ! ame rationis adducipotefo. Quan-
Quo poflea fatlum eFt.,vt inde Amatbinomen fue-
doanidem etiam Galenttempore Coriandrum in ob[oniorum venerat vfum vt tpe teflatur Galenus hbz.a. de
Adlimentorumfacult.£ libro de Attenmante vitlus ratione.
39 driefa abfHinere prohibet. Proinde mirum noneft fi cum aliis oleribuspro ob[onio d
di afferat. perinde ac Papauer.
Quin & Diofcorides non mta
largiore Cerian.
bil
PETROSELINVM.
| (S Entinum Grecorum Petrofelinum idem quod Sep
magno fane lapfu e[[e credit Amatbse, qteod boc Paln.
folo gaudens.Contra vero Peirofelinum,quod Diofcoridi
la[ie,E Herbariorum les paffim dpium vocati, Cenfits try; !
dapium frt in bortis translatum riguis ed viginofà de Petrofeling
€9 GalenitefHimonio ,inpreruptis C$ faxei monti. «I: apium,
vem locit vt ip[amet indicat nomenclatio.tantum proteniat. [mine d mri edoratiere fapore acri aromaolen-
teld quod in communi Officinarum Apio nu[quampercipitav.
o
Ge Olimpo. "buldlamrvei. agraria L bna M lburnum vocari affirmat f.
het fad.
Li Jj
cgo legiscum Aiburnmn plantá
ELAPHOBOSCVM.
Rrarein Elapboba[co non mado Amatbum cenfémws, fed pro more etlam f.
ditur math ,Plinuprimu: teftimonio qui lb.16.6.18. de "Aliurno bet fis
5 "CUN XETSRER UM WES
YO tici arborum ett. quifa
je ec xe
re Alburnum mollis acpeffimapars lign. borefacilepautrefcé; ^ ia: Quare ferreo A.
péslontic a Cade val eibi actae er e ERE im effugiat ceth/uram,
d'xerit,non dix'ffe Colluteans vocari e/diburnum, fed Laburnum, € id errarisin Typogr. reiecerit,
facile vefpanderi poterit €? boc [f allum. Quandoquidem Laburmum ,teffe*Phnio, ha tantu» eft
arbor dara € candida materie,ciu florem cubiti longitudm á d Jd quod in Collutea fa-
nre defrderatnr quum bac Alpinanon it fed vbiqueforep " alba , [ed exteri bu xta mts
doltesurmigra fiore noncubitiloxgitudime fed breui, Genifa modo, — regm
AOSANE dA 4 TN QC Dg: "SENA. E Ux à ads
IREterum magtbetiám evrave Cribit Seha berbarm aluum éeoluzióm eam eff plaitam vtipe
fe (DTE t pia Mp aur No d ud Thorp ? Colrta Aus.
figat explicet, mon folum batlntisatws deprehenduur, [ei C$ confufia , adeo vt qisid [bi uelit nefcia., Prarey.. cum Ravi
duplex fit Coliyrea,
ea cum (ollyrea vmraque T heophra]lahb.3.cap 14-8 vy.de biftoriay,
que e Mr arbarei nius conjHare rb vana Luft.
vise os EK Y CEWME
Nempe ien eem adiuseri Liphki qui TAA
: m
Dioftoridi biftaria cancordet,égo illicredam?
fit hoh berba, ££ viria
aphd LokahienfaSiderit gue cf Cites XL 0
Gawe ——
inálir) Cent LX.
epinálur) C 4.
nec dé qua intel.
fitam potefl epinzo, |
omm tam e balaminmefrn
fabulofem,vitio mibi dandum non cen [to fi mfidet
4^
TIPLL, dc :
ALTYS. *
34 — Peti. Andr. Matthioli
ALYSSVM.
CE(ira LXIL de N F'lam conflitnit differentiam inter Diofcoridis lyon, C3 Plinianum. Sed qua; petitin "ases
AlyTTo,dü Diofc. lexit? Signidem Diofeoridi Aly[Jusn exiguus efh frutex unicam fubafper votundy; "foliis, pes :
&Plhoüidem — (5 fceetorum effigie,quadantenus latur in montibus C$ ajperis locis emicas:que faneomni i: ; *
eB: val. ; ; ET tai fj Ru.
bia,qua Plinio Alyffam eft defiderautur.Siguidem bac non adeo exigua e[f planta fed, plerung, Dicubitalis ny
vno tanti caule crefceus fed pluribus folits minimerat&dis , fed flelle modo decu[fatis femine rothdowonlm,
nec duplex nec femplex [putumreferente. Hu accedityguod Diofcorides de vtrag, Rubia,maiori & :
noritradiditvno € eodem capite. 1d quod illumfeciffe patandum non eft, JE Sylueflrem Rubiam ab »
diuer[amnonindicaffet, de quo prius dixerateodem libro.
: ATTRACTYLIS. "xs n
Ceníüra LXIII. Edit anfferus € immitis cen[or?virgam yvelfu[tem potius profert. Esicitomnes ex medicorum yid efl ey
d« Attra&ylt feo fenatus 6 gram[ime ballucinars eos contendit qui negant "ttraciylida alterum Syluefiris Cnicieff
Si alierà Ce. c LEPHsSto AF HenIO innixus,quod (cribat Plinins, primam fylueftris Cnici [pectem "Aitratbylida quibu[dam.,
' vocari fed, quantum videre aut coniicere. polfam , Amatus ipfe potius ballucinatur. Nam quamuis (iribat,
Plinius primi generis [ylueffre Cuscmm quibu[dam Attra yltdanancupari,nótamen affirmat, Cnicumilud
effc Attrattylida, nec eorum recipit fententiam , qui putant genuinum fylueffre Cnicum nihil ab "Attratblids
differre,quemadmodum [nperius diximus de T elephio d ufferétes,T elephim non propterea efe Semperuim.
soinus,quod bic eriam T elepbium(ut Diofcorides fcribit)quibu[dam dicatur ,nec Helcinen Parthenig "eo
"fenum Hemionimm: quoniam uis etiam nominibus à llis appellentur, Quamobrem Plinium. y
dem libro [peciatim de aditrattylide egit bis verbis: (dcarta coloretantum rufo à Scolymo difiinguitur, ^p E
riore facco.Idem erat zdttrailylis quoque nift candidior effet,E$ nifi [anguineii [nccum funderet,quaditun.
fà Phonos vocatur aquibu[dam odore etiam gratis. Quibis palam est, Plinio "ittratlylida nullum fjlufra
Cuicz effe genus.Id qmod maxime atteflatur I beophrafHas b.G.cap.a.de plantarum bifloria.It enim poa
deomni Cnicigenere di[feruit,de e/dcarna,C4 Attratlylide [eciatim egit. e" dde quod experimentattiam,
liquet ynemirum [ylueftris Cnicigenus fanguineum [accum fundere. Vnde efmathi minus probari pteíé
fententia.
TEVCRIVM.
Cenfura "nguiforbam quam Itali Pimpinella proprie appellantyquama, fequentiffime iu acetarite addun, Ama. "
MAII de Feu- v. thus T eucrium ejfe indicat, At inpriffina fna verfatur cacita'e, quippe cia fcribat Diofcorides Teumiühe. T
» V rude icit bam virga effigiem veferre Tri[aginis frilumdime facile palam fit inter T eucrifi $ Sanguiforbam maximi
zutercedere differentia Siquiae bac nobis Pimpinella vocata iuncets conftat canliculis folis viring putatis,
Amsthiopinio - 77 virga effigiem, nec T vi[agints fermasn referentibus. Quod vero Pimpinella bocnamine. fit appelataga
exploía, qitod odore fit Curuls,que Hifbans Pipini vocant nobis probare nan libet ,quum compert&i Dabeamui, ttti
tam fuiffe primum Pirpinellam à bipinnitzs canlicnlis ,umdepoffea corrupta appellatione Pimpinelaefiae ——
pellata.INam cum nullo Citruli odore vel fapore fit pradita cur Amathi fententiam probem non video, T j
T " LYGHNIS. z A Ebro
V'a de Lychnidis viridibusfoliss fefibit "maius, quod fcilicet ea oleo illita igne flagrent,E? indemmen.
Qu JHrpem fabulofaomnino videntur,cumre vera Lychntdis falia mon viridia. fed. [ficcaad luer-
nari v[um pra elychnio v[urpauerit antiquitas unde fibi nomen inuenit, non 2, viridia Lflagrent,vi. nuthu.
putat. Quippe nvzgev Graets lucerna dicitur o iovfunicilui, qui gofrpto lecernss inditnr ad ignem excipi
endum.Sunt enim Lychnidzsfoliaadmodum villofa stomento[ag,,€8 preinde arefattaignem, facile,
perinde ac illius erbafcifolia,quod Lychnide ab eodem effetu pariter appellatur. 2
? MAR T.AG V M.
Cenfara LXVI. "rtagum flores edere Lilio albofimiles.fed croceos affeuerat ,€2 proinde Martag, wm Plinio eam|
Mart2go. effeexti imat.quam tp[e ab Hercule Petilium vocatam feribit lib. 2 t.cap.9. At demiror, vli
quitanta v[itantaomnium rerum peritia eff, pradims, Martagum viderit croceos emittens flores Mibi
ante bunc diem, id eil inauditum cwm flores proferat puyrpureos, rubentibus quibu[dam panttir
quod manifefle arguit, Hemerocallem pro "Martago accepilfe Luftanum. INama, d flore conftat defriphs p
Tum facie Hum etiam magnitudine. Ceteri an "Martagum ,vel Hemerocalls Petilium fit. 4 Plinio B
fateri [ane non aufm quum Petilinm, Plynii ipfrus teflsmonso , autummalitempore floreat inter supra e
rofa fylne[Trissilla vero cum ali Lilis media fforeant efdate. QS.
TRE FO-E: EM: : T.
Céfata LXVII (Q Bituminofum'T vrifolium nunquam videritnozeritg, Lufttanus, boc angumentofacileci Bitimi-. em.
de Tufolio, vbi quud afferat praten[e Trifolium omnibus vulgo notum primo R leve) PP eem jf al mexglmte :
ree cum mteadoremreddere.e/ftaui bocfalfem effe vuisuique conftabit,quipratenfis Ti meet sefLacomma- 60
£r. Mc uerit.Siquidem id nec Ruta mec Bituminis quicquam vllotemporerefipiat.Et f Plmmilbrie
€i niTrifolioquod Graci Afpbaltite,abodorenos Bituminofu Jceireo rele feri ere. —
cap.9.T rifalii tria efe genera:e/Afpbbaltite aliud. alind acutum, Minutum item alind. P e Lif-
fcatent. Hine itaque apertiffime confHabit. pratev[e Trifolium longe ab e/d]p T DU pec E
tanum non paruo in errore ver[ari,
CÉ(ura LXV.de
Lychuide.
AMBROSIA. mU
Miraftam ait illee[fe berbam quam vnlgo Tanacetum tocant Seplafie. Verum patet palmorum dong
boe Mia T: MH vM] ayqpn Diofeoridirtefmanio pulla eH frutex aden "ian rinde quaj reitmt-
ilit Tanacecum. 4/nem non excedat, foliis exig uis circa imum caulem , Ruta referentibus , canhienlirp L2
uU
]
Apologiaaduerfus Ámathum. "n
di granidis ami nunguam florent,odere vino[o [nawia radice tenui (e (3uipedali, que omnia in T'snaceto my-
serme defiderantur, Nang, T abacers Gcubitales gerit cánles AC étiam quándog, lewpiarts folia nen Rote fed Taste dii
maioris JValefolii amaro fapote, flores aurebsvlobili modo olere ( quod maxime refert Jgrati,acimgrato, pe
Nullos fert bec plantaracemes canliculis spbenfos, nulle ibi rmofus odor, nec aliae [mamis, Jnd etiam adii
potest quod Tanaceto nu[quam vifalitradix fefqipedalis, fed breuts,£e fepermacma: M
GNAPHALIVM. 1
A Deo breuiter, perplexe2ue Gnapbalii biftorlam fribit Diofcorides, quinetiam Plinins illut fequutui,vt Cent yox. ái
« non decernas,guenam planta ex bis,qua in ipfo ature viridario colitur. Gnapbalinm repra- Guaphal.o,
fentet. At Lufitanus quibacyquemadmodum C3 cetera leniter admodum expendit. quandam berbam Gra-
phalium ejfe afferit.qu& Anconitanis Zi appellatur,eatants ratione dw(lus,quod bec planta tenmibis Ji fe-
liis mollibus albicantibu[a, quam tamen plsra babeantur herbarüm gentta qna bis notis rn fig nmiamtur, pet-
inde ac berba illa , qua vnlg aribus "berbariis Gnapbaliinomen tir. Etenim adeo Plin dÍmpiamrepra-
dentato, vtpostibac ambigendum non fit quin Impia nobis fit defiderandd. ;
OENANTHE HERBA,
.c gerade quofdam féguntsa Oenantbeneam vit effe plantam , quam Filipendal, tcumpeti- coe t4 i
"0 be, Diofcoridtstej caslem craffum palmi longitudine gerat , femen quale in Aaimiplite Qenzs a bes.
dpettatur radicem ' inwonlta rottimd. L berantem, na[caturquesn petris, eft longealiter ba, etic Eiipcu. *
prouenit Filipendula. Etenim mon in petris fedi in pratis, E? leto folo majcituv radice nufgumam magna, ghe ti, dalam,
29 rotunda capitula extubevet, fed fili modo tentris pluvibusappenft lobulis mon rotundis yfédpotiva glandinn., Fibpendi deii.
Fignra,vt im peonia , [ed longe minorib.vnde ilinomen.Semen praterea Atriphcis ulli noh ineff fed (globuli im UM
fiar quadruplici apice mucronati,ut in Buxogintn nec caulisilla vifitur cra[[ns fed tenuis mo palmari logis
dine [eb bicubitali. Quibu: palam e[[e won ambzpienna , Oenantben a Filipendula quam maxime abeft.
PHYLLVM, "
D T'as in Pbyllo Ruellii fententia improbat Lufitanayfeipfum ignoratia manifefte accufat bis verbis: He TR
Raellius altera Perficaria e[fe credit.quo vero indicio aliiiudicent, EJ] vero bodie berbnla queda uni. M A L Xx E L]
cotantum ornata folio, inde Vnifolinm dita Semen? [um [erpentis limilitudimem fevens. His bey Ophiogi.ium
1llam defcribere videtmr Lnfitanus,quam quidam Opbioglolfaus, sd efe, ferpentinam linguam vocauere, Sed facic. :
39 plurimum is à veritatis (Copo,€2 a veris ipfius herbe deli s digreditur. Etenim prater id, quod Emeh., :
raceme|jm non proferat id nulla érpentis maginem e[Hendit [ed férpentis potins linguam imitatur. Ideuod 4
certo arguit Jedówapesaa coss t. Nie peli examina[Je .. His accedit alisa 1Hina lapfiut,qued. Cenf, LX X i; AE
anffirmauerit Dio[coridis Pbyllum ejje Oplocloffam cum nullis prorfu ó CONHEMÍ, ;
HORMINVM.
Lierum quorundam infiflens veftigits pro certo a[[euerat Hormintem ea e[fe quam qnidar Sclaream
alá Mairifalaium; liberum S olgnnit greens fdynsm Hovmiev Diofsids plaza fa Mar- nei die
vubio [imis caule emicubitali, circa quem eminentie frliquarum forma prodeant ad radicem [Peclantes , im mo. quod clare
3 ry esp MID; c pO quam crediderim,Sclarea ipfam , que miro odorefragrat, am flatus,
40 effe Horminum. Quandoquidem bac folio e Ferba[cigno Marrubii,canlebicubit femiciubitals. Pra
"7 gereaSclareecauli null vefhur filsquis [ed rami,qui ex caulesp[o prodemnt multi. A. «c filiquule ih A
biu femen concluditur rotundum,non oblongum adradicemnon [Pellat, fed ad verticem. "Adde etiam,quod
, mullaodortspra(Fantia Hormi »mendatit Duo[corides. tenis tllsue odoris ffazrantiam nunquam fi.
dentio invalitiffet Dio[éoridet. Quo fit "t cum hac mon perpenderit Lufitansa , aliorum iat ris
:dens abdull us errauerit ynacam iis, quorum fequitur error ^ ur
; 7
Pn
qubr ^ rt
À Mer 3 " L P» /,
pbi eae ovn ded
Ourense
T P ke
Qisies
tur
fa excreuerit , in
ertu parnerotemde
Vispu.
"
v
16 Petri And. Matthioli
parte Lentis figuram veferat cuiprior Antylis eft mula fateatur ex veteri fuarum opinion
Hm. S tu i
confl anter bac feprotulsffe Lufitanus. Adbac cum ipfe de Trago d afferat Alkalefe Trap t
€Am opinionemyvut credam Luft. Circe 7i A » VRAT CS candem y, m
1m variastran[mntareforma. Quod in Alkahfatlum videmus,quam nunc Tragumnunc Antylidey, xw
LITHOSPERMY M. ncs
E oS C Enninum Diofcoridis E^ urat v memorat Me piensen quegiebvimiug lachrymas :
quod lacrymam ^7 mittit,quibus vtuntur fumnicn tratecin aanumerandas preces.In quo mantfeflepeccat quonia! thi
ftatuit: ridi Litbofpermum planta eft foliis Olee. longioribus latioribufg, sac mollioribus, bumi accubatibas 7amulz
rellis, bus firmis,cra]fitdine acuti innci,lignofis in quarum cacumine bifidsexortus catiliculorum
ctem exhibeant foluslongis inter, paruum (emen, rotundum, Ertni parei ( vt Oribafrns ed. S, E ie
Lachtimz de- | Drofcoride tranfcribunt)magnitndme na jfcaturg, inafberis. Qua omntain planta lachrymas illas ferentedef.
fcrip. derantur.Siguidem becfoliaprofert Harundinaceayq dmodpum €3 crlmas, per internallageus A
quibm femen Orabo duplo grandius vifrtur,que quantum cum Lübojherminetis babeant t feratlitudinis apf
videat. Adde etiam quod Litbofpermum in editis 82 a[perrslocisper fe [ponte nafcatur : lachryma VETO VoLálà.
mon ntfi [ata prouentat;erelisomnino calamis non bumirepentibus ut. fcribit Pliniui, CRM
ALISM A. xis
Cenfüra e/Etertm Alifmam berbam credit Luftanus Ruellium €d Cordum fequatus , ear effe. plantam qum
LXXVII. de quidara Plantaginem Aquaticam;alit Barbam S. Syluanam vocaut.cd falfum nà ob(cure [i qvei ERR
Alifma, quzilli | 4, Jmafalia fert Plantagini fezmtlia. [ed angufltora in terram reflexa lacmtatag,, canlefimpliciter
"ar wt lito alitore capitibzs T byrfi flare candido ,palle[cente.. 4t plautagini e"danatica folia infant Plant int à
dzíctipt, ra, ACuto cacirmine [nrfum [petlantia neutiquam laciniofa cauteplurimzo adnatis mulus referto,ttdlaTiy. :
JEeffigie,radice inodora,nec eriam acri, Qua omniapalam faciunt maxime deludieos , qui vna cum Lufum
zn boc verfantur errore. : "iud
BRITANNICA.
Cen füra A Liorum iterum adlbare[cens evrorá credit nilaliud effe Britannica, quam eam berba ,qua ; ff $9ls.
EM T ves e fissa vulgarib.berbarus Bisterta dicitur ,eo tantum fortaffe argumento duilui quod hac, planta. Remi.
i " Biflorca. 297 eis fat folio.F'erum mea fententia fallitur. Etenipa quamuis Biflorta (falto fit Lapathi aut Rumicisnigriorepi- .
lofíare tamen non vifitur. fed e labriore, leuiarea,,vubeis intercur[antibis fibris, €2 terra quadantena cf, 3^
que omnia in Britannica maxime defrderantur, Adbac Britannica radix requiritur tenuis ac breui [27
vero alteri, Nama, Biflortevadix quandoquenobis vifa eft Ebrachialifere. craffitudine bipollic aia
mescoloreiu nigrum ruf [cente, non (utin Britannica fcribit Plinius)nigro.Praterid Britannicera ib
quam breuibus ac tenuibus mhil virium attribnit Diofcorides (od tantem foliorum [accum ad. mredicamenta
pratulit. At Bifforta contrario modo (e babet cum rante vadicibus pra [Het €9 ntellee ft eig ifolierumvfu. "
* ALTERA CLEMATIS. Qs cNUIU MUPIUE LAN
^ Einem rg NS c mint in altera decipitur Clematide, quippe qui cenfeat Fin Iam vrlro appellatam , gentimicfe
tidequodrlam. DA er E ER ARM CRUDUM bec Diafcerias per as obi NEO S MUR ME
mulam vult, ?A4/g4Z mibividerelicut,cum plantafit rei caulis. Legitima Clematidem nos eam effe nam LP
UMP
imagmem dedims 2 in comme tar snoffris ,quanquamob id baudquagus negabo, Flammulam hanc Gh. 1
auatidisnon e[fé gena: [ed non propterea affir mauerum unquam Clematidom alteram effe Diofearidis;
MesC ant a -POLEMONIA. | »
— Rua N Tism additis Brafanoliyviri alio ui ernditiffimi,non tam ut veritatem videatur indagare qumt
suinilli G. alegs. pro fita fide,&4 antiqua confuetudine bzuiuspatracinerur fententi& , Polemoniam e[fe herbam aM
quam quidam Rutam Caprariam,alii Galegam appellant, Multa porro fint (ut in Comentarits noferisefra
t LES dim: )que virinf) fententiam corfutet. Primum finatale folii pendasiua ad profetofacilesmdicahi Ga
legam nan ejfe Palessaniam,quad bec in montibus C$ [peris promeniat illa in capeffribus leto &9 olii dE
Jo,adeo vt prope agas ,€À in [evob quarum marginibuspluri, iri videatu Pratereanthilinfum o
mis caulibus babet , quod carymbateam effigiemreferat, Jed cormiculos Forni Graci amulos y; i AE :
vccluditur refe[fiente calore quad in Polemonianigrumreg irit Hacitag, ff diligentinsex]
zgantia — "e nonttaforta[fe facile in Bra[anoli fententz
e ueritvt tantum Bra[auelituengican[a, Aloyfi
six YO ^ : 7
oae dior the,quofurore agitart?quat. ^a
vindicatur.
e
densdeteexiflimat
Iia eandotead. 7 YeHO
modefhins nominare affeefcas. HER
, LAGOPVS. TET.
Céfara LXXX. T. sm maswoerrorecamplaptemexifimat Loftamu quatrplieifiluraper fepe
de Logopodum 1.7 0, ap dei dz cum Diofcorides, Plimue, 6€ fi qui fant alii qmi Plantarum biforih [e ;, qune B
M ber E voci apa derihrat nde lu ofi dise ui gueferccnqued dH p
A
A
A pologiaaduérfus Amathum. -
ta antiqueie fuerit Lagopus./Uerum quod Trinitàs Lagopns mon fit id arewmento ff petef? quid ille Plinii e$
Diofcoridis teflmonio inter feeetesna(Gatur in campis,ulla vero im fruteiis iuxta fepei , &$ m epacispromehiat,, —
XYPHIVM. :
V'od Pliniuelibro 25 .capit.u.per Xypbium intelligat Pfendoacorum , quod in Paludibiwe prouenir, flare CE oral XXX,
aureo, dridis eteloyvt Lufitamme perperam intelligit minimeprobamiu non folum ea ratione, qued Xy. 9 Xyphio quod
phubifforiam Plinius accmrate probeque de(cribat non P[emdoacori-[ed 2sod eriam, genuina éiu faciltarei, mua —
quas Dio[coridi acceptas facileveferrepotefi recenfeat.Praterea Pfeudoateroradicem eff fridà grándierepi
nemo ambigit. v/dt Plus ibidem retie Xyphio dixite[é radicem Nucis Aellane ficura, Necobfüat Quod
Í5 fertpferis 1s nafci Xypbion in aquofi , Diofcorides Vero in aruis , quim € in aruis , C$ impalufiribut loeis ma-
i quoque proneniat,vt perinde ac mos res berbarie [Vudio[os obferual]e non dubitamus, At Plinius, Qi lohi-
ge melius Xyphii natale folum explorauerat quam Lufitanus ,non aliam ob cav[am in bumidis náfci dixit,
quam vt eorum refelleret opinionem, qui Lonchitim a [eminis figura Xypbium elfe cenfebat. — Hinc itagueis
argumentum [umcens, probat Loncbitim Ayphium non effe , quod illa in fitiehtibus tantum proseniat locis. Hie
alius accedit Lufitani lapfus, quo facile adducor vt credam ,ip[(um nu[gquam vidije AMyphrum, nimirum xod
Jeribat illi effe radices Canimstefliculis fFmiles, quum nufauam Xypbiumvepertum fit, quod Oynoforchis mo -
doradisces gereret. Xyphiienim radicesrotunde [unt C$ compre[fa verticilli modo, v«l Hbifei feminis 1nltar , cul
plirimum afl ipulatur innolucris [emul concln[a, its fimi, crinis Croci bulbus contepitur, Que tamen
de bis feripturus animaduertiffe debuerat Lufitanus.
io GRAMEN HARVNDINACEVM.
Pfitaniopini, de Harundi Gramine earationeimprob » quod feribat plantam e[fz vrlga. Cenf LxXXtI
riffimam ad Eridaniripasna[centem,quin C2 iumentis gratiffimum effe pabulum. Nam cum( Diofcoride de. Hocundi.
tefte ) boc graminis genus iuxta vtas oriatur mon iuxta flumina , non magno mibinegotto credendum fucrit, 5559 Gramine.
"Aquaticos (Alamos qui prope faniorum aquas na[ei folent, pro Harundimaceo Gramine accepte Lufitans,
RVBVS IDZEVS.
EY Ametfi Ideum Rubumin Idamonteplurimum nafci feribut Diofcorides , t füpins Tdeum pro moutago Cc» LXXXIUIL
accipiatur. Lufitanus tamen ad Padi fliminisvipasoriri hunc Rubum affrmat, — Sed minime vereor, 10 Kubo,
Y quin pro more cecutiat,quum qua montana (ant. flumiatilia fecerit.
eat.
: CHRYSANTHEMVM.
Vuyynu[quam verum Chryfanthemum viderit Lufitanusquo tamen abundat Italia, Wéemni. Ceo E
bus fit notum quumque Sr coat: bifloram examinafJet aud Diocoridem. , ps iat ed yis ücCh 27 »in
fanibemum efe putat quam berbariorum vulgus , quod vnoqueque menfe floreat , Calendulam vocar, 4. ^9 quo^ Gal.
perteconzincitur error,quod Chryfantbemnm Dio[coridifolia geratplurimits inci[furis duni/a dd qnod in (*- tham voluit,
lendula vocata prorfis defideratur quum slli minoris Anchn[a modo longa [petlentur, nvllis pror [at imcifuris
laciniata.Sed idfortaffe vum in banc opini dduxit, quod bab aliqua Dioftovidrs exemplaria,
qua babeant Cbyfantbemum ,q; alii Caltbam vocant € c. Namq defintre berbaris periti ui Ca-
lendulam banc non [imneratione (altbam effe exsiflment ille nomimis tantum argumento fretus, negletlapeni-
4o tut Chryfantbemi bifforia, (alendnlam ip[am Chryfantbemum effe putawit. At fe in fimplitimm facultate ac hi
flariayut illum ane decebat,, fe exercmifft, € varia Dio[coridis exemplaria babwi[fet ad manus ,e aene pre —
fertim qua a dotliffimis viris magno labore fant refHtuta,vidi[et quidem in Cbryfanibemo non Iegi soon fed
ASTRAGALVS.
aM
do magna, feribit Diofcorides Quibu qui facie cevico.
") » d
E
E
»
M
n^
M
d
[
-
Üx
1
DR
:
-J
23
S.
ACONITVM..
sudicet de coloribus, C? nulla ratwne feribat «cons. LXXXVII, de
D Fm in »fei 4. L4 $* » L
longe graiss aberrat: quippe qua tanquam cacu
tum Pardalianchen in mak d erar n
generis Acenitoradicem facit Scorpionta c
6o eAflabafirum colore fit nigrorufefcente,j
iderin: ad Conlfantimi lauaerum prope.
ri ehshaecx Aida
peiamo. ME. EY cce
bic bomo [émelerrandi faciet finem? quau[gue to vitiis bic omninm. det ist» Cenfiora
ms lbi lreec qued eriam i mmtlmpagomurefrendf Phngne( vt oerefarar ) UOXXVI de
[4
ad nan[eams v|que omnia pa[fimn a bacc c, quabuiile [mny., C7 co. ood
VLER T ARE fisem-[rillumper omma propero. Quidtamen bomi de. Cul. pardo :
boc mibilrefert diffids b Hevasedat! lo de qofertjere Paalue, Ur Srra*to VLL LLL "3
E E.
- €bicofentirt pfert Áiffrder
V
$ & * x : / LI ^
38 Perri Andr. Matthioli
efh,quo nnt Luftanotnérito velutlemur eum Patelus diverfis capitibus eodem libra de Colcge, ee en
vhodatiylo tratlanerit bunc per (à vel ex decollo potum , avtbritteu commendans Jillud mA
ib v(is medico abrgens. "ds Lufitantsi,vt fam tieatir (enzentiam mtrandumnon ejfe dicit;quod Pagos fit;
fem de Hermodailylo ;tanguata à Celchico differente érmonem babeat , alibi vero caput de C, Jer.
qat:quum id con[ultofecerit, videns utique Calebizum non adeo veneno[uma e[fé , precipue bi Hiryy,
fus dicebatur (éd rei medica poriw códucibile. Qua de cama de eo, vt venenofo, cum caterm Gracie caput coy
Jüitnit;alibi vero,tangtam dere [ibi nouiter comperta, C$ ton admodum veneno[a; [nb Hermon die -
uifferit. Vernm bec Luftani fgmenta,cree [ane probes jnon video. Siquidem fi Pasthus bac fuiffet duihu
nione cred-ndten quidem non eff ,quaff tlle £o in[anie .fisrorifatie perueniffet, vt Colchicinomen in
Gylem perevtiffotz: quinetiam nec quod in medicum afferret vfum saortiferum medicamentum, de quy y. Y
panlo post egit (ex tantis intertetlis capitibus,propréa occultato homine ,quumvetlefeinerit Posi 3
Jfaeuliatetin plantis baberi ,non in ertum nomenclaturis, Nec pariter abffat alia Lufttani TAEÍ0 Bitirup,
quod in vtoloco de eatanquam veneno [reb Colchici nomine jcrip[erit Paulus In altero tanquam medicamen.
to tb Hermedattyliappellatione.. Quandoquidem cum Pauli libro quinto nter ceteras veneno |
Colchici latis meminerit non fuerat. illi opusitertm de eo fcribere libro feptima , ubi de ei
Bbribus,nan de venents egit Mectam borrendam facere metamorpbofim,ut rnedicos deciperet. ;
Serapionis autboritas.qued is Colcbicum Diofcoridis Hermadatlylum appellet. Quippe bucin
: aliis wennullis Colcbteum quod Hermedatlylum vocat, cum genuitio Hermodathyle » de qmo
Setapiolapfus. | Pau, »confendit. Etenir: catere mendu Hermodatlylicaput in Serapione quisfacilenoneri:
qua Diofcoridi acceptaveferre debeat,, Pato aftvibat , £8 qua Pauli [untén Hermodatiylo , Galeno
referat. Quod antem( vut Lufitanusputat )n fola Colchide Colchicum nati veneno[um aclethale,
vo minime, non facileprobamuectem mulla buincevet fit nobis veterrum atttboritas. At quum Dio[cor
4-Ubt de Colcbico feripfit man Colchicos tantum admoneat ,ne buiniíceplantevadicem denoreut eus
nt alletiz, fed omnesin uminerfnm bomines,maximo ef? argumento »bancplantam non tamumapna
fed vbique na[ii venenofam.
EPHEMERYM.
:: : Vans vecentioves quofdam féquttus Lilium;quod conuallizm vocant , magne errore Ep, "
ai rium putat.£iNAm buic Lilio.folia nonin[ant Lilii:quinnec radix longa que digin fit craffit
^ mu i li puse 5m capillamenta defuens.Praterea nec caulis illi videtter Lilio firmlis, fed gracile flexch[a, ten
: AME let[fe ,quinetiam nec Galenum, quieius
eonualüin; Jar. Adhbac neccredipar est, Deofcoridem filentio f [fea :
Conualliim fragrat,fi boo illia £pi
riasa narrat frauiffimi odarzs preflantiam quo Lilinm
Jityut vna cum Lufitano Cacutiaut qui bac ducuntur opinione. ——
i VMBILICVS VENERIS-
Cen(uta XC.de Bide Veneris Vmbilico feribit n (fsi tam prí quam altertm parietibus bavere à
Veneris Vrabi- maetdis na[cisn locts, folio evaffo wotundo , concanoycoxendicts figura, quibus palamfit,quat
lico. Lariapraffet va Ieatque Lufitanus, quippe qui ballucinatue exiflimaueritinter Peneris yn !
tercedere differentiam foliorumsradicum,acetiam locorum 1n quibus prapeninnt : quum tan
C otyledouss primm genne foliaferat cetabulifigura.€4 radicem Oise smodovotundam:alh
sn referat Sedum ,€5 maiori nttaturradice. Adde etiatn quod neutrum in bumellisna[fcatur.
B mor iti telorum tegnlis Cà collapfrs edrficiórten parietibus. proueniat maritimi preferti
inquit: Alterum vero inter ingentia [axasn montibus na[catur. 2
" THALICTRYVM. Ri
e cu Pelliut virprofelloclaviffimus,€2 in fHirpium hiftoria nanpeffremts author , Thalillrum in i
G. : xe
Jféi feribit ibique appellari Argentinam ea quod eins Coriandrina folia argent
autem quod bstic herbam nu[gquam viderimus,'Ruellii fei am necprobarest
Lnfitanus quinullaratione omnes impugnare [olet ftatim id, falfo fenfs]]e
tinam nec viderit nec nouerit yuquam.,.- Nec valet Lufitani arg qnece
aliis vocatam à T balitlro maxime diHnguat, Siquidem de bac Lufitani efrgentina
ligit Ruellius.Hec enimfoliis mon eff Coriandri,fed vnico tantum folio a[argst m :
Jit; vt ille merito veniat acch[andue, quum inimria alios accufet.
E POTAMOGETVM.
cDATC,Het P
Ruellitem [éribitste
"od.
e
Cé(uta XCt. dz
- Potamogeéto;
quod Pulmona- ^
riam dicit. fep
D
gii Potamog
1h flominib fci:
eiofolia hm Beta fed Bugleffi. jagen
dequod buic matuls quadam ii
gethufforiam narrapit, e
T
Cri XCHI. (C) Quam veh Lrcipitur Luficahus in tenenda rana Loto. Cmnjatid que
deVirbana Loto, aetbortem teflimoniistemere affrmauerit am efe Lotum Vrbanam, Lage
o ore acc- lef» alii Panem Cuculum noutnuli 4lleluia vocant, Etenim non meminsme legere 4p x
tofum flacuit. F1 .
" m»
DOE
-—
To
- Apologiaaduerfus Amathum.
lique Lotta late (apore effe acetofo. Prateréa Plinio quis tton viderit alind à
Liam acetofiam,quod ipfe [beciatim Oxyn à fapore merito vecat,qiod homine
39
Satinam Lotum,aliud Tvifos
G viribui dferant ?Siguidem
tle Oxyn adenterocelas, C$ difjilutum [Homachum pre[lare ait id duod facile qu«tufis Aeprehendere ote,
Lotum vera (atinam ad difcutiendaoculorm cicatricét,argema, C$ mubeculas ex Diofcoride prope[futt,tamz
quam excufforium detev(oriumg, medicamentum. 14. quod nunquam Oy praflare poterit,
ANTIRARHINVM.
I ACexiHimando Antirrbino immerito fane Lufitanu Pliiium chiminatir,ghod Antirrbini plantam lino Cent XClift dg
Fmilera fecerit ac ttiam quod Lychnin Agriam appellauerit. Nec alia ratione Plinium Imphgnat,guam q, ^nütrhino, ra.
, Von liceat (uz ipfe putat) Atirrbmnum appellare Lychnin quod forem babeat ill femislem , 82 magna fit inter ie appellari Ly.
ro par plantas differentia. Qua inre [ane quid argiatin Plintenefeit : cuiusin[eitia id in cana effe putauerim.., i mn :
quod Lufttanus Plinianz leoni, perinde ac aliórum autborum, impatiens £d ndis fuerit. Nam quánqua
Plniva libra 15 .capit.Yo. e/dnirrbinum L yebnin Aériam vocari feribit: non tamen ob boc affirmat, guod
eZfotirrbinam eL Jychuss "feria vna C$ eadem [rnt planta. [ed tantum ádponet,a quibü[dam ita vocari 4n-
urrbiuum.ld quodetiam inuenitur in quibufdam Dicfcoridit codicibus, quita babent vrT i Aivey cl JV a zr
Firav, o d xd pu rho Avid eoi ay qa) 8i. INec tame abid Acch/andu efl etzams Dicfcorida , qst nob bocpra-
terpinft, quin Ly bnidu doris ; itobi hbrotertio de domeffHica fcripfit. "Ahárenim nobis fuperims di
um edi. prefertimaue de'T elepbio differentib.non deeffe plantas Que aliarum etiam plantarum nomenclatus
ris appellentur.quum tamen nibiléum illis babeant cognationz. Praterea cum. plures bodie babeantur Jfntiy-
vbini [ectts quarum alia qua maiar est.folia. gerit mul'ifida,alia Lino [ilia alia párua, Vi Anac allis, gue
2 frt affz genera nanquam vidit Lufitanus bic Plinium defendere non verebor QUÉPI tavten miror accuíare
jacriter "P auod ibiautd, deprompférims;
Átititthini fpé-
cies.
Lufftanum quum is de Iride difere 4 im Pizni,
, 4
POLYGALA.
Olygalam feribit Dioflorides ad palmi altitudinem adol-[eere feliis Lenticuls, ufu af]ringenti, cui itd
Ffnbjéribu Phnius libro 27.cap.13. Polygala palmi altitudinem petit im caule fummo folis Lenticule , £9 Polygala.
Jisudfhritis. Quibns tamen notis difficile admodum videtur v: quis berbam afferre pojfit. due legitimam Pa
Iygalamreferat,quum horumnezter caulim: farumyradinm natali/oue foh btttti/ee planta mersiterit.e Aft
Lufitanut,qui (quantum video ) loy e potita Qedipum quam medicum profitetur, qu plantam Poly-
galam e[fe putat qua virgas Genifha mztit im quarum [umitate flores emicant atrenprefFautiodore,ex qua
30 (vtipfeai)magnapars [talis éobas parat. Quin ct ham quoqueplantam, Jerabu faporee[fe ámarifima, Ue-
runtamen cum Anemine menzria proditum fit ,Polyalam bifenatis baberi "eC uyj yq Hae fe dicit babere Lufitani conie:
Lufitamuspre[ertim quam eas feribere nan frt anfua friolas ac tuahei putamus, dde VofCorides, Ga. €um inutiles, "
lenus, Plinius, Oribafiue,7 quot quo: fumt alii gracifinsi antboret nufquam Pelygalam [cripferunt effe asma. -
ram [éd ad|Iringenti fapore.Praterea Polyraleplanta tota omnibus con[entientib *
B
Cenf XCV.de
tantum quorum nemo vmeminit.Sed bocsgnorans Lufitanue, putat banc facultatem forim tabitumi deberi,
5 Ly. dé Eurzdasas.
CAE, non flores
quod fnanipreftent odore ,ac/i od ; fint
Padre ' j OCHRA.:' .
Vat Luftants Terbricam qua vtuntur Pig mentarii ac Sarcinatoye,
r1
qn43, Vf fint baHenus Myrepole, Cent XCVÍ, de
40 T Hamatitis viceegeninimam e]? Ochram. Sed magno tenetur errore. Ochra enim ( vt Diofcorides Ochra.
féribit ) luteo eff colore mon rnbro,vt propria indicat nomenclatio. £Poecs emimt Grecis, pallor Latinis tnter-
pretatur.Id quod etiamfatetur Galeri Comra.A.n Itb. Prognoflicorum Hippocratis, Qua i legifet Lufita-
ntu non ita fortaffe temere derebia fibi igmrotis tam ridiculum protieliffet indicium.
MELANTERIA. ie ^ a
Elanteriam nafci in fa vin quibus tfoditur [alis moda cancretam , quin € in fume CatzeVikde | 0 95
ma facie eorundem locortemyteffis eft Diofeorides: quo fit vt eris potiua aliquid banc continere credi- Melmera, ——0—
derim quam argenti,ut fibi faljo per[uafit Lufitanus. Ipfaenimzin argenti smonreperiur fedimariteu- 00
niculisewine facultates poffidet.perimdeac Chalcantbum,Sory, (115, 4€ 4 pre recle vim ca
JFicam obtinere Melanteriam faribis Dio[ioridas , quemadmodum C4 Lifj. "drgento enim nulla vis cauffica
ineft fed ariquam plurima, —— ies. D 5
: SORY.:
Nrcenféndo So ducitur errore quod procerta crediderit, Chalcantlum faBitium, quod Plar- Eg
LI Viriclens Romanum vocant.genmtnum effe Sorg. Patet errar,quad Soryres fit effo[faynom arte pa- aso 5
rata,.tum etiam quod Chalcantbum fraefojfitinm ffe fit arte paraium Sereni scat R$ REPAIRS
430
differat. zi : ;
: AVRIPIGMENTVM.
m
e
L
me ; y
Se
MJ 47 P
d Odemfe ? diesen
6o Tbe palamfit .q ipi pr f gipui iis
C es L Eel p Crud: get pun
quatar 6$ jguetorreatwr magwopererafefét,aden vs Carbunenl. f
* x ^ "GAGATES. :
erum tllud Succins gent e[fe arbitratur ,quoi-
CAPS ,velad D. Jacobi ades,telad alias
- c
- cm
afferat id coEIum effe. Error fa Cenlera X CTX,
tm metallis , vs quibus guntur de Auripigméto,
cotum. Quippe fica-
£4 pellncidi ft.
T
7
exconut ATT4
*
Vid de Gagate pr E^ ed 4
agincs parantar torum gaíerzs afgends , e
AME AibaLL vfi. » fii paenitet. 4 wil » fe di [fonanti Quum Snccumm hoe.lapis non fit,
fedpotius, vt quidam pmavt, Bünminit,autpi Japbalrigemas,Gagatesporre lapis fT htumsimo sa, non axiem
Bii pum fzrualidrer, C$ cruffojuscontra vero (lud, quumnad, S [ecim pre e ferat ,muiogne,
Jena
eferam?, Cenfura C.de
Gagate lapide,
Gayaus deierige
J
CÓ 34 D zÉ
Animadueifio
40 Pétri Andr. Matthioli Apol.&c,
fgnalore,erufHifve fit vitiatum. Genuino ac vero Gagate vtuntur Septétrionales quamplurimaveeiig qus
irgnis non admodum abandant,ad fouendum ignem. Plurimum Gagatis foditur in Leodienfr a, qa fia.
droi , Brabanto[que,quiplurimum differt ab 1o [Bceint genere. Sed pracidamus tandem queo alia quare.
ffantinnumera ,ne vid pelos quofgque carpere qui veritatis candorem impediunt, 64 ne minttias quaf-
quecasillarinos avbitrerur Dufitanus. Mibi quidem(/ t ingenuefatear ) non leuefuit in
; í Commodum cups,
buius friuolis meptitscollutlari. Verentasmentum ifHits protertitate lace[fitus,tum multorum Cotpredisi
miu )bonefliffimorum virorumprecibus excitatus, id diligentiusfacere fum coactus, quam vel mee ocChpatio
n6 , vel iffius leuiffima € imperttif[ima temeritas à e exigebant: Simul € bat non mediocrite "
jm.
3n Amatchum.,
Vitus faset[[rna auvboritas,quam inomncs tamtermeretamque vane fibi vendicat, cmi tantum. caterosexifHima.
uit adbibituros Edei,vt ea quogue.qua nulla confirmaret ratione ,eodem mentis JInpore excepturos aliorps. 18
tarit.Hoc frveltemerttate , velfortaffe fimplicitate »aut in[citia potius, quibus plurimum valet, fecerit, Afho-
fiat iam denique qnam eipericulofum fuerit aliormm carpere 6d immodeflil[ime damnare labores ,priaf.
quam [4a valeat sntelligerefediffima errata , quibus omnia eius volumina,€4 praclave ille Centuria vbigue
fcatent.INunccum € telarepulerim , que tam in[iptenter illein me fecerat , €8 pariter bominem ex [ueprefr.
diss,citraomne negotium, di 1m,non tyromibus mmodo , (ed etiara doGl ia non ingratam me in boccalla
operam arbit ver. Nec verotanti mibi erit. fr Lwufitanus, quo eit feror, anitufLe fe argui clamitet. Quin boc.
fingalare fua de: ie dabit sndici. qua manifefiius argumentis, nullavatione ,nulla veritate fatifieri
poffe conqueratar.Equidem quantum potui boc vnice fum conatus ,"vt mon (olum fereprebendi doleat,,
Jed C8 [ue confidentiffime imperitte 1pfn e? t. Quinetiam vt [ciat acmofcat(éers
: rerum Centuriamfectffe, quemadmodum 64 agritudinum». Inquo quantum
profecerim, Letloris candidi, €2 eruditiffimorum virorum P
erit iudiciunL, i
E IN S.
Dedicatio.
PETRI ANDREE
MATTHIOLISE
| -NENSIS MEDICI
EPISTOLARVM MEDICINALIVM -
Libri Quinque.
| SERENISSIMO PRINCI
inl PI FERDINANDO, ARCHIDVCGI
ps cold Auftriz, Duci Burgundie &c, Comiti
Tytolis, &c.
Domino [uà Clementiftma,
Exp Voppaucosadbuc fadiraffe video, s à x 1551 M Dn tw ca ps,
"S eamab ineunte atatc vitz degeride rationem,id cotifilium fequucus
| Y (um, vt turpe otium ác defidiam,quantumi in me cífccfugerem fcm-
peroperis vero,& laboribus meis publica vtilitati omni témpore,&
JC//M loco perquam fideliterinferuirern: nec eadem de cau dubitaui de-
NU) fraudare fepe genium meum voluptatibus omnibus, & honorib.&
* opibus pofthabicis,ipfaq; valetudine mea negleda Itaq; in vigiliis, &
perpetuoveritatisindagandz ftudio ( liceat hzc tunc mi hi citraia&antiam de mcipfo
przfari)etatem hanc fetfam iam continuatiorie laborum,iamque annis ingrauefcétem
fenex adhuc traho:eftquc animusim pofterum ctiam, quicquid reliquum eft virium, id
torum publicis dicare cormmodis, laborareque in medium, doncc fpiritum hüc meum
debitum fibi natura,morfque vltima lirtez rerum repetierit. Aceomaiore fancanima
maiorequefpe hac omnia aggrediar,quod cum co me effe P & 1s c1 P & intclíigo,cuius
(ub auxhartalc, cleinentis prid cnHiage hoapesn ado. eigo AP hola fi 2
mra calumniis,
nibusabiniuriisomnibus,ab egeftate , quinctiam ab infidiis, i
tanquamin portum hofpitalem appulíus,tutus, & fecurus ractare Í publice pro-
futura, mezque vitz extremam partem ferliciter claudere queam, Carautem ab im-
pedimentis hifce omnibusque (zpcnumero;vcl optimis conatibusobffant,quominus
optatos fortiátur euentus,te Domino immunem me, & liberum omninofore fperem,
diceremin pra(enuaplucibusfi aut ca facundia fem, quz rei tanta füfficeretaut non
verecundiaimpedirer, ne fortaffe fortuna: tuz,& vniueríz Auftriacz familiz affencari
potius,quam meritas vobis Iaudes tribuere viderer. Dicam tamen ingenuequantum
(o res dequafermo haberi ccepit;poftulat.Nam confideranti mihi noftro feculo genus,in
| genium,mores,& corum omnium inftitunum, qui cumImperio,& poteftate humanis
rebusadminiftraridis przfunt , non multos quidem ínter cos reperiri polle certíco,qui
hifcenaturz & diuinz prouidentiz dotibusvobis Avsr k1A cis PuiNcipinvs
comparari poffint.Si enim vniueríam familiam intucamur,fi patrem non ram ampliffi-
mo illoimperio,quam virtutc, & fapientia Auguftum & verendum, fi Auos, Proauos,
Patruos & Patrucles,quorum geftis ad celum vfque plena funt clementa,fi fratrem tu-
um Boémie Regem, cuius fplendore,magnanimitate, pietateque iam fulget vbiqueo-
mnia,fi Carolum te natu minorem , cui regna Scimperia rauis quzdá comit mori
maicftas,fi spé. de cuius vi ro & cxteris T ccu "n Stai arp ear
exo i iberc.fpe&einus,qua mundus yniuerfus patet,ad extremas v(-
debco,quam breuiter &criberc.fy 5 DD ; gie
v VERO ty.
LI ^ [ : 1 * r
42 Dedicatio. A E
que Indias,quarum etíam habetis imperium,dignitas, fama; & gloria veftrai ,
fulgore, & lumine refplendet.Q uid enim? An non hoc, quivitam, fpititumque p,
les;aliquo faltem iudicio przditi ducimus libentiffime confitemur omües
dam fato miferante res noftras fa&um effe,vt difficilimis ; & gtauilfimis reg
niliz Aufttiacz faftigium;ad Coelum vfque immenfis facultatibusjinnimeraq c.
^ Ap rumacceffione,füblatum extolleretur, vt imperia omria fehefcenteiam mu
; minantia, veftris opibus, & potentia fuftehtarenzur, aut collapfis iam illis a
priftinufque fplendor, & glo riareftituerentur? Quod quidem mágnificey ique TP
E rum fieri videmus.Omnces in vós Reges &T'rincipes, omnes cibirare 5, omnes m
populi coniectos defixofq: oculos habent,a vobis iura petuntjà vobis Opem,conílium
ruciiangibmá Diisquibufdàm immortalibus expetunt. lidem VeftramfAmhnm! —
dinem, & Maicítatem tremunt: clementiam & pietatem amant:
turjinvnatam potenti familia admirabilem connexum omrium,
nesconferrc potuit, bonorum, fapientiz.forrünarum,
quod magis cítanimotum veftrorum admirabiles con
quznaturainhom;
»
D T- molireturynacum C A x o Lo Quinto inui&tiffimio Cate, & Seren
obi Romanorum Regecxercitum duclirantibus,in Saxoniam conceffifti : vbi
pertuses,quam dulces (inc yictoriz frutus.Pofteavero cum du&andis tec
' €itibufg; fuisin Vngaria FE & DIN AND vs Rex Patertuusannoab hincquartoprz
citet ( memini enim, qui ipfe eriam periculis illis aliqua ex patte interfui) eo te
ducisoptimi officio ad ralis es, vt non folum Scghetumà Turcisanteaó
-— . jnuitishoftibus, militibus, commeatibus, bom bardis,& armamentorumm
nere, maunieris,vtab initio tibi propofueras. Sed Babotiam munitiffimam,€
& àlias arces expugnaueris , occifis Turcis quampluribus, & incolumi |
: - exercitu hactantum decaufacongregato: lam vefoin pace degens, quamin
^ tanda politica difciplinajiifque adminiftrandis, quead iuftitiarh; & tranquilli
*
mre €tant;& ad promouéda ftudioform bonarum artium przmia, promptusael
Jj Elitio cám e. 5. pübliceteftanturomnes. Vt eni mde me vno dicam,ad illius fum tuofioper
.00. o übfgri. quoddeomniítirpiumgencreà me nuncinftituitur,grandiori us,& el gan
NOST LS maginibusad viuum expreffisquantum tu mihi fubfidii recens contulifti? Verpmn
Hail eantentus eo;criamalia ratione bene mereri de fapientia ftudiis ftatuifti. Pergeridum
Eu of verótibi,P x rN cz ? s, codem animocft, eodemque tenore redte fa&orum feriescon-
rinuanda- Itaemmtuinominis fplendorem & gloriam ,nulla vnquamatasar
nullaobliuio obliterare poterit.Sed vt redcam vnde digreffus fum,lztor quidem
Y ^. feénumenmihi cam fuiffe propitium,vtfenili hac etate, tu mihi eaauthoritateji
VIT S Ue tátibus, ealiberafitate,infüpertam promptain bonas Hes preadcue
Et —. ,mmnibufg ornamentis maximis que oprare quifque in fuo Principe;veID
: ; lit.vel poflit. praeditus parronus contigeris.Sub E quidem cumvoluptai
que fudores,& lucubrationesmeas fedulus perfequi qucam.Id, quod vnum
busomnibusczterisopto. Eftautem & parsaliqua dili gentie, acftudii »
De cpiftolis hit, P1$T o L15. Quas quidem,& (i in meis in Diofcoridem editis commentariis
PN
. . oremteiplantariz indagande do&rinam defcribere pollicituseffem, non tame
- temporecastypis committere publicelegendas decrcuiffem. nifi amic i
^ damfrequentiores fuiffent adhortationes. Namque hz adco HO: esi :
potuerim illis non morem gerere. Continent vero materias varias feitul vot |
2
- indignum Medícum tuum
. ^" Dedicato. ^ 4
dignas , quibus explanandis me nonnullam gratiam apud candidos & vetitatis fudio- -
fosmicuram non difido, Nouarum plantarum in his frequens, crebraque fic mentio,
pluraquein plantatia Facültate habentur, de quibus nihil pnus in commentariis noftris-
in Diofcotidem à nobis di&üm eft; adcovt nouumiamin his habeam viridariolum
Quo plurimos fe delecdtatürosnon am bigo: praefertim quum przter id nonnulla deani-
malibus quibuídà 1c eriam foffilibus iis explicentur, quorum antea forcatfe, vel Gltein
hoc hoftto uo meminit nemo. Continent etiam deinde defenfiones noftras,aduer- |
fus maleniolorum blatcronumq; quorundam calumnias, quibus (criprá; & monumen-
ta nofttà defenduntur: quitrietiàm & cenfuras contra eoruni ignorantiam, & aperciffi- '
maminuidiam. Plurima praterea foluunt dubia, & aathorum loca deprauata refti- .
"tuunz,non folumad iptum materiammedicam Ípc&tantia, fed ad vniueríam medicinz
ficmlatem. — Multa étiam poftremo afferunt ,qui&ad ahtidotos rete parandas perti
nent, quarum paffim in Mycopoliis eft v(us » Vb: plurzexpenduntur,;di laranturque
fimplicia medicaments, quz hactenus à nemine füntr &eexplicata, quibusPharma-
copcinon parumfefe oble&abunt. ^ Catera, quz etiam non modica func, le&oribus
explicandarelinquo. Atqui haud neceffe eft hac przfatione opus hoc noftrum com-
mendare, ip(um enim per fe (vt fpero) & le&ores, & emptores cofque doctos reperiet,
vbi primum in manus faltem,afpe&tumque bonorum vitorum,& iudicio aliquo przdi-
toram illi peruenire contigerit. Ad vetotibi benigniflime, & Sereni. PR iN cx PS,
dedicare & confecrare placuit, In rua enimaula, &tanquam domi cuz, füb cuo patro-
cinio ac uore, magnacius pars conícriptaeft. . Etenim fortaffe argumentum fcri-
"punonpucabuntaliqui dicaum efle canto P & 18 € rb, quem fcientia armorum
tius, & prudenti confiliis. quam hainfmodi quaftionibus ad ree & i.
Medicam pertinentibusinftru&um effe oporteat: negaritamen hoc planenonpoteft,
bonas& vtiles Reipubliczfeientias, &artes, eorumque cultores omnibus feculis cute
fummis Regibusfuife. ^ Laudivero fibi duxiffe optimos & potentiffimos quoíi; fem-
perde literarum cultu non male mereri. | Itaque hac celeberrimo nomini cuoinfcri-
pftac dicaui, non vtealegeres, qui rebus grauioribus ad Regni ampliffimi procuratio-
nem pertinentibus occupatiflimuses,fed vt d quod res eft, cum te effe
PRiNCIPEM,quiintellecta dignitate, & vrilitate: ifciplinarum ; quibus nec priuata
virajnec publica carere vllo paéto porelt, fumptu eas & fauoretuo, quantü poflis, pro-
moueas, & tuearis contra corum barbariem, quiin NR voluptatibus honorumq;
& opulentizfplendore confiftere fummum bonum arbitrantur. Quinetiam contra
inuidos & obtre&tatores omnes defendas & tucaris: Tum vero etiam apud multoste-
ftimonium gratitudinis, obferuantiz, & fidelis feruitutis inte mez extare volui, qui tot
rantifque beneficiis absteaffeétus eorum memoria , non folum víq: ad extremum vi-
rz mczdefixam tenere animo, fed ctiam fcriptis& monumentisad pofteritatem pro-
pagarevchementer cupi "Vale PRiN Bees BzNicNISSIME,& Matthiolum
be Vigne hy
: ut
CAES OS Y
DS P7
SS
PETRVS ANDREAS. MAT.
(THIOLVS MEDICVS,IVLIO ALEXAN.
m ; drino Protophyfico Cafarco, OM
55 » D. D. i »
^ CMfgitur de quibufdam Galeni comtraditlisnibus, - E
9| 7m V'alerifrus Calcograpbus enetus Diofcoridem meum Lali 36m
f i m ! m lalico fermone exaratum.
Dog derefatnln fiers qumplaremisinmprdemeantPargofl eg
Q sos bo[ce laboras ls excndendos traderem. Ego veroytametfé cttm ob 1p/Gua V'alerifiis mt ihe
PO XE PES É di
IE ENCARTA
AN AUN E feruantiamyttum in cudendo librosnoflrosd, 7
eS
Peri i Jfem- Hocitag inftituto eum de Aloe in dinerfrs ipfius libris legerem, videbatur Galentsipfequi,
À 4 i eh - : J
fphaltite fecan- differt libro,videtur idera Galenta non [olnm plurimum a Dio[loridisfententia
4 brem : DO RLIUE
da contradiclio- ay aripnerpfa ac veritate longe [ane abeffe. Quamob , ja
- f£ baudauaz am ac notio arationcommi effe alienum, Trifolium tllud ,contrarite slhs,de
Y féribit.confFare facultatibus cum nullain ea vie deleteriacon[picipoffi, Fe n ieita deseo fcriptumteli- —
quit T rifoliumberba, qua byacin:be [ailáeilcum Ferepaytarit e? formen | Cuicoperfimi
-decocla admodum , deinde ice "ratiéi vel Vipera nd e Hie dgio »
flatim fedat.Sim autemin alio mon commmor[o fanum locttpa eod. fata circi dederis, finsilem fenfumn, fom
dolores iis, quos moros ingebitammes efficit, ut re vera miraculo gnum opus e[fe videatur videlicet herbam —
€3 mor [um fAnare, Cd ferarum mado (anam partem prane afficere: Hatlenusibi Galenus. Quitamen (pute
Lib. y.cap. 106. santipbilofopbi ac medici dixerim) ncohgenter fatis Dicftoridemlegiffe videtur. Nama fi Diofcoridaerba
reife expendantur ,id nullo prorfus natura miraculo fieri facile confFabit, fed potiusrationabiliac lgitim
nature lege, Quaundognidem (^ vt ree fcribit Diofeorides) fmplex huinee Tvifoli dezallum b dd. ,
. 3d efficere potest : fed tautum illud , cuiusfotu quifpiam à ferarum marfibus liber euaferit, ff vadens alterins lo.
ene vleere affeius non fants (ut Galenus inquit )perfundatur. 1d quod aperte Diofforidis verba declarimt,
emn itiquit:Tradunt aliquitotin fruticu, radici folirumq, decoElum, fou udoloreteorum finire, qufrpte —
serpercu[ferunt. Quaantem aqua fanatus qoa fuerit fiea uillam aliurfoneatur , quilcu babueritpern- —
de ac ille afficitur, qui fuerit a [erpente demarfua. Hinc itaq, mi dotlilfme Iuli, clarum feriarbitrormnhs —
lenibilsm forem banc admirationis babere: ed etiam Trifulinmóp[um uel eividecot5am ammi prie —
- Tetería deffnifacultate. Nam cum T vifolu ipfius decollunn, quo demorfus, velitlus qua Fiam fneatur fr ^
2 ow pentis venenum a vulnere extrabat eique permifieatur, haud dubi id venenofum vedd. * ame |
* nil mirum id videri debet, fidem decolum, quo quif] pier ten "
vicere laborauerunt, , ueneno per meatus vlcera imi diente, ac fangnini fe com ] vu
mala, quibus demorft: inie. em enimroermam cuv [e tef Aem quoqueprabeas efetbuevest
t : Vide liquidrcollieipoteft, quod virus a T vifolid decoffo euocatum mon antem T falutem fie, quedfitmo y
Venenumvlce- —fenfmeyr, [smile(a. dolovesfaciat,. Quod antem venenum à ferarum motfibus exntlum, ant A" E
maooremaóS od, euoratum, vleeratis particulis contaHum., necem afferre po[fit, complura tam Grasiquam ufo v.
accem affer. autorti mantfeflefatentur. — Quandoquidem RUP Aper IS CRMM ere prefam a d
remedium. feriomos admonet, ne idore ulceribusaffetio fiat. quotitam fF. ; nud viens go
ret. (agentem proculdubioin mortis diferimen duceret, — Hacitaque (unt. qua me maxume etc.
de i nambeciE see [Hun DIGG ues UM voie. fed etiam , Flieem dicere, plarimem
secutiff-. Nas quemadmodsrm eodern de T beriaa libro ad P» for idem Galerus balinimamt* $1
&2
Epiftolarum Libl- AT
quod feribat , Nicaudrsum feouutu, V'iperam partu necari corrofrt afilize suteflinis ( : "
vmnibas notumeiT ) ita facile adducar, vt credam in TY. tfolio fpbaltite eundem Lir sch rd Mein ruis
cle Poeta, vela Stmo Medico, qms ante slum fabulam banc feriptam reli MU SR de
^ [3
quis facrle poterit libro C2 cap. 21.. Sed C4 illud mibi magis mirum videtur, Quod ob(ernariom Ga ris
€um £n Philefopbia, tumin Medicina parem crediderim inuenir poffe inem , adco Poetis Haie
earum fabellas bifforie loco tamfacile acceperit, ('umantem quomodo in bis partim aberrauerit partim ve..
rafibi tpfi contradixerit, nefciam profetlo cogitare, nedum decernere: ad te voii dotliffime Iali, mibi confu-
giedumforeputati,vt bacumretuam mibideclares epnienem , quonam patlo bifcesn rebns falus Fuerit
Wemus, — Etenim cum videam ex tuo dotli[fimorum Cuantiomatum libello .quamtu. Litt imfomas , uie.
Y 0 bjeue Galenum tuearis à calummiaterum infrdiis.guantuma, laudis in E ncomie Hlo tto tlli tribueris mon ali.
ter fane mili perfuaderepolTam, quam ate buiu[cemods expitcationem me accepturtm oua 6 Gale, Tp(ums.
dabomni crimine fernatum videam, C4 mibiplurimuns fati:f. Humejepuiem.. Seinequidem non fire mibi
epus, ut aliis te literis follicitem , quo ad bace meascito re[Pondeas , cum bad me lateat , quod tantofis (^ gua
ne. itas) mibi fatisfaciendi defiderio, tántog animiferuore conti [rss im Galeno defendens
do, vt non opártent me auo (vt ainnt ) [bontecurrent: calcaria adbibere, (terum bac omnia in eamtepar-
term accepturum c[Je confido , quam 85 Jummatua bumanitas, C$ jam plane confirmata amicitia noffra pof]
Jat,. Pale. Goritie.
,PEIRXS ANDIAS MATTHIOLVS
Iulio Alexandrino Cafarco Archiatro,
à ue 9.65 Bus Discus -
"gitur item de nonnullis in Galenum animaduerfiomibus,de «Maie.
m: re, C Horde, tee
^t
c Onparii aa mrationis attulerunt mibi literatua, Viienimex ilis abi te aliguid notipulchri "
3 E4 afferrifperabotsquibus Galenumtunm aberroribu illa defenderesin quibus erfari ani $
iN ; za werteram Lab. de T beriaca ad. Pifonem, nil alimd in eo defendendo te attulil/é video, quam 9, Liber dethanas
d aperte affmea lib, ilum baudquaquam a Galeno fuiffe editum , C$ ob id non effe eputaliquo tcd Pilonem
defen lionis genere.o, c corra pene [um [Hnporeaffetus, quod [emper ant mibi perfua eram
. librum illum l;gutimum eje,quemacmodum(3 cateri arbitrantur qui inre Medicaprimas tenent, Cem Ga. Pruh
lenica letione [e perpetsto exercent, qualis ehf in primis Iacobu Sylus apud Gallos infgnirpreclarig momi-
vit AMedictitg —€— Galeno it4 vc el, vt effiment quidam Galeni Geninm in ip[um tran[migra]e ,vt
tendis medica.
*
wii facile vnteligere poft, cum excceteriseist feriptis ium ex eo volumine , qu ) -
L xt uA v etri i dubitare, quint deT heriata liberft Galem legitimus. Quinimo de [oe
£3 Afbbahitetrifolto fCribens, cadem omniaex Galeno deprompfit, qua de ijdem libro de T heriaca ad. Pijon£
pori, Quin etiam non Syluinm (olum bac dues opinione video, Jed quotquot firnt 1m [talia noffraprecla-
rifinei medici, C$ prefertim ii , qui inpublicis Academits vnedicam favsltatem profitentur ( 2 fane audio y
«o demproculdub:o affirmant. Idcircacum id erroris abitetantum fuerit obferuazum, b 0€G, oh paucis compro-.
ba rationibus ,u.pape quod fIylus C$ oratio ipfà a Galeniordineac grauitate plurimum d.fleut., » C nonnnlld
babeantur tbi voca bula, quibus numquam vtt oleat Galenus , nonpo[fum te tpfam , IHIHTIO, E CONES acu IET,
men magnopere adm vrari, Gd (ceterorum, quifeens tenent, pacedixerim ) fententiam tuam alieomib.praa —
Totus 15 C; m En! reinde retlis n
qui Galeniopera recudereeogiabunt, librum illum. Theriacaad
dpurio, eferiptifgteautorereronderim Coi bee meritoacce
ri quotastotbabentur resmeclica fender. "Atqni mibirelilis 7^
bus argumentis im boc, quad n.«nc proponam Galenus fermare po/fit, cum
ferre. Adibi quide tu rationes adeo firmis fulciri videntur. mente, vt nibilft quod impediat, eni
(o Galeno ad, :
ejfe legiti D A. 4gue. V IA A M ,"Hna
: biawi E vb tatione effelegitimes, — De AMacere stagi prima erit animaduer/io , 7"? Dc Micer
5o labii rni dq EI ime dE Maite ed P roin
anquit,in tertzo fccantimm efl, in calerzi vero, C$ frigoris differentia infigniter efficit. — erum bu- uei
je[ce forta[fecenfera oblitus Inpge abcr fenfije detur libro fexto demedicamenz.. fitiome
locesyubi de arando & Punscts pharmau e egit, fic in vens; iN à; autem Maces Tex quidam aromas
ticus, qui ex Indiaaffertur multum calj aciens 6s dftringens, , Que anre vuicuique palam eff Jibi parum
confLare Galenum», ac etiam manifefe co ntradicere, cum bie aai efi » !lie vero
nec excalfacere, nec frigefacerecenfeat,. "Prater id eodem [ane modo videtur im borde tdem aberra(f fo
AX
o.
quidem libro de Prifana, Fordeum , inguét,gemtraliter acceptum, efrigeret atquesxiccat,— Et prio DeHotdeo eng;
de Alimenterum faculratibus : Hordeum, ait, en fe gue ' vs aptd b ad Lia cwm tpi -— Gal ten.
€0 tico babeat faculiatem.,: fiquidem bocp í def acit tllud vero ed dnd 2 i
la quain medio [ont calfacientinm Gi vefigerautimm, t amplum Cj panislorus) fed quoguomodo vare, fip
panes ex ipfa feceris fine ptifanam coxeri ,iue polemtam p v gud al à Que ver.
^ apfras dolirina repuqnattia lera pee
bacumiitageteraliter fimt prolata, bec efficere prafpareque bar Mays ow] Fhterr as rea , veri
Venuom feripfilje hordeum refrigerare 8j. aycu A hs rei cepe eyes |
Log a
"finnt ex calido C2 bumido afficiuntar. m ca cataplafpata quaex bordes] ommrimr,
-- cal/aciant bumetieig, ommburi afi Llbut quibu moueri pa expedit admenem: ac il, rd
"
- "e Petri. Andr. Matthioli Es
| buspalamesi,quod tamsetfe pleribur aliis tin locis femper affirmat, bordetm, quoquo modo in med, :
venerit, corpus ip[itmvefrieerare ac fiecare: bictamen emanifeffe docet contrarium, ripa idem, bord, bi ;
dum C3 bunsidums putet. Proiude bac inveteconfalendum decreni, wipote Galeni defenforem,, eo es e
acuttate Có dotlrine preffantia bofce nodos difoluere facile valeasquin etiam Galeni ipfeem fien, Ye s
tis tueri.CÓ voibiid maximeexpetenti fatifacere. Quod finon tta cito, ut velim, expedits, alisfoytaio m,
ributin Galenum autmaduerfonibns te quamprimtm praoccupauerim. Hasquidem pradithus bi Paio-
mcaliquattulum fubuererer.netibiplus moleflia afferre quam par frt, fi longioribus literis ad te ifm,
Hoctantum addam, nimirum me fummopere optare, vt me flaterho eo amorepro[éauaris , quofé :
bac erga me affetlum tefwiffé cognoni. Vale. Geritie. "mper ante.
PETRVS ANDREAS MATTHIOLVS '*
Medicus, Iulio Alexandrino Cafareo Ar- D
chiatro, S. P. D. E
Trallatur an fratja pulmonis vornica ptit quandoque Cet Galenusig quit) lS
pev vrinemeatus excersm 'pofst.
Vun tabellariorum ,qui iflbsueirent defeilu priores litera ynee hifce Jécttndis adnexa ad te misti verus
Q uerint, man[eriuta, apud me ab Idibus Decembris ir bunc Va, diem : cümtttere non potrei, quini :
adte fcriberém narraremq, quata (im affetius admiratione , 64. peneattonittiifatius , dy, brfce dole 1
Galeni libras de lacts affetls legerem, Siqeidens ts lib.G.cap.s vbi diffu[fts de vefrca siorbis egit, ac. elojy j
dis corporis excrementis,qua per urima meatus excernifalent ves intelietln PmAaxtine arduam efferre vi,
his verbis : Prater bas alio quidem fiunt purgationes[edvaro,vt cumtborax , eg peelnto pér alium puri.
qua [ib feptatranfuer[à pofite fent partes per vritas: quorum caufam cum monmalli dpnorent, nea, id ungu
accid:ffe viderint quad a unultis an[um eff negant fieri poffe ut abfeeffa in p'timone arto. psa pervena, Mud
tur. Pulponis vomicamper urinam thoracis autem per inteflina 64 alutim expursari vidimus, Ouangua
re verade latione ex pulmone in renes nullaomn:no fit dubitatio, Etenim vt à CAZA ena ja quu,
arteriarami defcendunt ad renes, Hac queafHotamen Evafiflrati feblatores non parum vrget,oui
folem fpiritum in arteriis contineri. QNobis vero nil dificulati affert, "utpote sntellizentibus, q ;
Ieria putlomouts,quanttm 201 ex rupta vótaicá fafcipit vd m fniffrum cordi fin um d. eferrepa "^ p pe
in magnam tp[ne arteria itcidens.perrents tranfit ad vefcam. Hatlenu ili Galenus, Eloc idem pariter ori.
pues reliquit Auicenna.vtpote quimazis Galeni teffimahia acqtieuerit,quamvationi, Qu, 2)
"E
mio Jlupeféa ,quopatto velitibi Galenus quod pra ipft quod nil alind efl gudputridus , ftés 28 corr
siam, quorsum [alum labatur per arteriatyn quibia vitalesrecluduntur firitua, qui vbt patelifper à. ys
funttiane C$ in difcur fa remorentur.pra[ertima, ab bus impedimentis, quibus leduntur, verédaemerri
ptomata:fed qmod ingredzatur in frniffes cordia finumyobimilprofella aliud manere potef? ("vt Gal.
quam tenuiffimus ac pueriffimnta f[ngutastenui[[ingia [piritibuevefertue: nimiri nefcio ego quomodz,
gp in fuiffro cordes imuyvbs ominis vita e$ fang uta ille puri[Tiypus fia có vitali fpiritu continetur.
cattteri ea teporepustlnd feetes,erodes abefatban[g, ,velillac trarre, quim fánguine luna féledlagt.
tfecaturs C3 per can[équens quim mortem illico afferat. Siguidecum Medicis omb. comprobata fit
quod[anum omne quod a putrido titur, putridz fiat,mon video fane,quo pattofieri poffit quim fin
gus illepurif. pere fatido labefaHlatm,aligenid im fé fetoris putredini[o, excipiant, C2 veréd,
fequantur [jmptomat. EIER rér tal HUI eL ABE Anon "emu quotidie,guim
Japensmero,cor ipfum ver[utmalqnaorferri vapore , à vitiatis [acta exortos qui quamprá cor
naferint gros vsducunt cum in animi deliquium,tum in cordi tremore 2 Que fjmptomata ffatim
ffigidus fador sotius corparis pallor, varium defeHia avteriarit interceptio, 9 alia buin[modi ac
bazzints interitum dentnciare folent,a At fFeetums el ab infetlo aere infici [bivitus, C2 heemarer, d pe
Jiibinde (vt Gal.plurib.im locis feriptit reliuit ) oririfebres quarm putredme dnnumeri moriunmr ,qi
Jfierzgoteff yut non (alum [Firitna fed etia fanguis ob tam fetidi purisper eovstua[a , immaper ipia uita,
decur[um,non admodz afficiantur.(0d ex con[equenti corpua viiuer [ima affe Fla facultate vitali Fia :
ddtam velocitér qu a natura freripo[Tit.baud vnquam
eontattis affetlifg, fpiritib 4d fieri queat..Nam quéad: fa act qHaMt:
,Ulbiin phtridum inciderit cadauer, quod nullo [ane patlo Fere poft,guin 'fertor Hi illico narerfe í
abicontentos thificiat gta [ane longe magzs infici poffe fpiritus uitales crediderim, quia fetidif ilo frt
contatH. Equide mihi de bacre diligenter ird nulla faccurrit ratio erimus auxilio cognofcere. pf ja
75
"v
a
ey
mibi aliter perfua[erirm,qua quad impe
4, d |-DEOCR ER VeSCRPTROSIS
Bursor.
diuertereoporiet. H1
er artertas illas,
dir dine
tatis memoriaveliguertnt bnifmodi ab[ee[fus furfum eripere, ngua ira, an
partimíin ventre e éutefling tráfmitti partim: in vefica per va[a queda m GERIT
m, bacinre (/itamé boc liceat afprmare)aberra[f Gal. Qusobre ni defient eria do PO EN 3
i
Epiftolarnm Lib. T. 47
tawtfiat buinfcepràl ad vefca. vfomi ffio,tranfmitiiid ad venam fmepari, Gracis E) sov vel alius forte cir. Vonits paleie
cApulmones vel thorace C$ indein venam caua renes 64 vefica. Nam nomnunquam in Janina? men[Iruig p "I ipurgsno-
Ssteri affetiionib.ubiobfiruEaea vafa fnerint qiib (ang sts Hleexpurtari debet, far fum ferri videmi per ve- 2 ad tias vri
mam cand C$ deiude nonper ateriasneg, fénsflrum cordis finm [éd ( t putamu)per venam, inr pai vul d- Gc a ul
lias quafcutg, a quibusfacile in pellus tboracema, def unditur, fieria, inde, vt ita afela mulieres
emittantputtm : [ra videtur facile enénire po[fe vt eodem duflu pueipfum deorfitm feratur, Proinde monita
fatileadducar ad credendum po[fe pus per arterias illas 62 per cor sp[um tranfre vt. [pé apertiffime cenfet Gs-
femur ,nifitu, me deti ifie Dalisgui Galeni gemioprotnavelumtate vzeri, doib fama tuis argumentis abbat
medimoneris (ententia. Vale. Goritia, .
IVLIVS ALEXANDRINVS, PETRO
Andrez Matthiolo Medico.
Rtfpondetur elicllisnibus C animaduerftonibus monnullis in Galesuüm facli ,
Six
in Eptflols precedentibus,
Vohiam ttatibi videri video,Vir celeberrime,ab[linebimin in pofferum à nimis illac verboft gira sd
Att antea incboatam,ac nunc demum ab[oluta D 'm decere vid. amicitia noffram,
gollcstationibus: 16 id feel. Futuro. feinper t£pore intenti Unum ,vt quote víir venerit Aliquad, fefealiouptan-
20 dem patto muttto inuandiprabuerit occafio, vno tant! verbo gqnidfit qmod fieri acperagt a mobs velimsa, tp
^o sernoifipnificemus."Diofceridem Gallici autoris illum ,qu£ad nos ferae, pofhridie Hieronymo à Sprincenz
ffain Baroni nominis tui amati] legendi dedi:ipfe tame pris qui Prou tliis autoristotii,ac capitapra-
terea quedam deletla a meadvem banc aliteapércmrifem. [n quib. bonorificentif. femper mentio tui frat. P.
vg, eo, vt ingenue pa[im fateatur autor libri accepta fe vni prepe tibi libenter veferve omnia, guecuna, tande
ict ant exco ;grtart ab eo potuerint Ad rem bac apte Ci concmne. Hocnbn o; inor tQnorai fipanlo sagte elorios
Jasne[cta cuta e femnis cupidi, quantii noh folii tibi Awterioperutanti ceris landlie effet, fed eti miba , cuims r
tn nomen in[cribendii curaftt in parteclypet,guem Dio[coridi detwo,tánguam Minerne olm fe opimor Phi. t
dias tlle affixeras. Ci iamoperis non foltm Talia pern/i famdfzsijoluis vernmetia Germania ipfatn omn : GE
peragrazait, Gallias 8d LHjpanias occupat stg, band. [Cio àn minirie in bir tantum locis fabfiens vlterius e-
do fam fefe propaganerit 84 ad Indos v/g, peruenerit noua[a, memorianeffra i ovbispeuetrameritve qiones,
F'erum natura 2 adi, 6€ infftuto phrlofüpbo homini cu'n[modi tw effe in pw videris hj tam de boc glorio- 2d
ande efje cen[co (quanquam €? boc quide non proríue dedecear, fi qui ne aptid bo esandiat) quod E j VR
moministut apud gentes omnes C$ nationtsfama Vigeat,quam deeoletandis magnopere,quod properatussn v- : j^ ES
wiser[ositaexrerum tuarum animaduerfione bac vfus, c fEn El nofi ff. omnib. Faturus ft , vtitam tibi bomini,vt ih
dixi anaturaadphilofopbiam fatto fatis boc futurum fupera, fit fetetza Lencfatis buis[ce tiri quod mox atq, d *
velim in yuiterfum gena bumatimredun, "Jr onfctentia con (olere. e/fta, bac ita fe babent. EU. »
Quod autemnodos mibi offertexplicandot quofdam im Gal, libris, quamuiifciam bocidépreffariateipfa Re opliogen 5000
vaelins poffe non fubterfugiam tamen boc quicquid id efl amice iniuntium à te mibi laboris, vt f fentétia de tadidjen&G,.. — * A
re hac voffra forte conuentant, certior quedam opinioniindenoffre acquiratuv fide: Fn spimus at avfa tamen lnide Mace ^ z
$o ex boc feborta veritatis apparcar aliqua quam tenerepo[fimm .edMcprimum de Macereyvideo à Gal.hbris de ,
Jfimpl medic facul, Cortice id effe ffatuiex 7ndia allatum im quo exiccandi, C$ adflringédivirinfit inffenis,ac
psucapraierea caliditas quadam Grensitas acrimontag, eXIENA, qu£ Aemiata referat notetur, »
quonbil effatudignnm veperiatur.quod adcalorem velfrigua attineat, Argi in nab. de comp, Med. per loco
*
o
dextoddifnani Auteriseinfde ditfa de hocquoloco Macer verbis ji eq teexcalfacereeé
'adffringere dicite, Non confu ideo nunc vat dicam. "oda, irn z tamen poffim) bo [ce de comp,
bros, interomucs afe po[trezmofattosveponia Gal, E imp med Jacpit pr 'veror,
quetrallatim de lapidib. pracedat,multoamie are ab Autorcezd .
ne baud fane exert verifimilimum, 722 potuiffe di eitiore qnadam
euentt,ob/eruatione, alia quadam veperir: cortex ts facultate pradinet à
3 won alia dinerfa nimirum accontraria: fed quad lam mulio antea)
Ad
rein loco,
B *.
49 Petri Andr. Matthioli
bunsorumeam omnem atfert. Sic quidem, vt quodprius Galenus in lib. de Simp.wedica, f'acnltat, dis
inavac Eneatyei ng) suQererstlerit in Ib.decomp. sacdicamtent.per loca, iavas üguayoy X91 gUQuY. yÁC Qin,
loco £ugasrei Üsquakvay reponit idem volui[fe ac effetlums omnino eundem nota[fe videatur, diuerfa diasuid
ratione fieretyprope vt illud lipuakyn pro £ngatvov acciptendum fit. Reliquaenrm omnia eade dere verba,
boc uno dempto, vt ff reiicere dt/Jenfronts canam in librarios velimus , facere id baud vlla omn Pes fees ;
Jamon prorfus immerito po[[Imus, contenderemusq, boc pa&toeorum culpa n fedépriaris Eneakravirrepfife po.
JHeriusBsguaivor, Quid efenim quamobrem iidem prope vtrob, advem bauc verbis aneretur in boc dutem
*, vno di/fideret? aliog ti longe quoq, verifrmiliza cum fit, cum infini adfhringendi vesnfrenem illam exiccandi
pottus quam calefaciendi confifVere facultatem po[fe. Quad fi ücppakvav ftriptum omnino fit noc pe
egregie calidAi, exiccare egregie quon, folere.q dmodiá exi v ficutiprim dicebam, Calfacereex acp. 10.
3 denii€$ quide nonteuuiter.[02:uide humore quos ficcando diffoluit.frsgidi valde fuerint. Neo, !4mER inieyea |
E promagna babenda controner(ia 1lla frt ac diffenfiosn quarts eadem calida fémper effe, pronunciat, plas lice
aliquando minua, aperta,&3 ex profeffo diélorum repuguantta effet , ffquod, priua fLatusffet frigidum, calidi.
poftea vebementer e[fe afferevet. Nunc cum calidum primos [éd non magnopere sfectindo vero magnopere cali-
dum po[uerit, ida, interielo annorum plus vigmti [acto videri cuipiam poflerius dinerfum potius quamad- j
uerfansaut vept.qnans priori, ditbum non iniuria poffit. ; :
Refponfioadfa. ^ — Zamde bordeofacilior est explicatio: vt enum frigidum id alibi fBEmmper [Vatuerit Galenus, quarta m
9s dzhordeo — Z Jerap./Meth.hibro, Catapla[ma ex hordeo inter calefacientia € hueaellantia uanserarit sm cam par :
9bicctiones. eipendum didum boc fuerit 1i Cataplafma ex bordeifartna, idem yquodveliqua pue imoueniacunilafag.
unt pra[tare exifHimemu. Qua cumemplafhea effe conmeniat, fic meat , um obimratinec.
natieupa detinent,vt bac decan[a, quoniam quidem calorem bunc,rem calidam bunidama adaugent,
faeere &à humetlum veddere dicaviur. Plus prope in eo ine[[e comtrouer fa videricuipiam non imm
at,quod quum ex quarto Meth. ex [appnrantibzs hordeumfeciffet: idem deincepsquamto de imp. Mt
libro,ex borum tp[arum numero delet addita etiam ratione, quod abffergeutts ineffe illiphts facultatis ?
at, quam fuppuratibus conueniat. Verum boc defimpliciacper fe, Decompoftoillud zntelgendumyuth
non [ane mulium a [upparantium temperamento vecedat ,baberitamen buiufmodi non niji addit
poli. Neq, tamen inueniai quarto Metb.ea quidem inparte hbripriuatimsominatima fatlam
leno bordes mentionem vllam "In bunc quidem modum feribit , xad volum xci rà df. vie GuAVaxa
eux Quod Pnterpyas vertit: Ideog,ea Cataplafmata que ex bordeifartna componitur: quae
i Jim affirmare. Necignoro alibi a Galeno acceptum fu[[e àptsvawprofarina bordei,ut vq. Meth.
Denuo, atia. Adzvos prius memes, (abdit poflea veut Ja dre và xe voy do dbesy ita voco bordeifarinam,Ide
ügailicaa —— 44e coppo medic um xarà -Manprotslht, quod nà fic tamen perpetuum babendum fuerit,vt ni
: modari alterius alicuius generirfarima vox eadem ab astore eodem [oleat , aa ex fectmnda collis pate
sed.per loca lib.cap. de Cepbal, Kexüiya dunodeu , bordeacea inquit o4) hNómei quali alia quog quami
reperiatur : € quaro eiuldem operis lib.quo loco medicamentos Archigenis meminit itidem i apii
: Birg. 2 zrvelra dd efl, bordeacea veltriticea. ata, itidem jextointer A4 chig ents ein(dem medicamenta
E "s gareonas, Kal dug Akéeiy &mSéov Td JA xpiliie dAdiegu li dj Pavoamépuu i mi ees Ad eE m
2 avem quaex bordeiyuel Ims (ensinis velf emogvacifartt ponitur. Quodfeigiturmonz
x : dpáis Meus fignificatum effe manifefeo ayparetyviderit interpres, qui opsiv Aiaw bordes [latim fo
* : pretatus est,auamrvetlefatiun ab co boc fuerit : vtiiam fiquidem vera funt,que diximus,ac quarto:
. diubinullabordei meniio ac [appurantiatralantur.pro aj xucutriticeam, ut qua dzbio prac
Jte b y ABECUS sacerper VES 479.2 7 * J mj " f
ditiis controutrfía fit €4 vt cataplafmatmibiti hordeifarinainteligatar calidum id
quo antea diximus mado caloris videlicet innati adaullioneimelligatur, non unis quidem be
ftd bydrelai, quod velin primis nominandum dui Actis fit. Sic enim ait Autor li. qtti introde ,
dicus infiribitur, TÀr Ji emu Aacuáror TÀ ur da pore parre xal 5Adin xa maudádenu X22 44A 617
* 7IXÀ. Tudk Ji B dpa ate , dere vou (enw pdt Mswytdeft , Cataplafmath alia ex [olo soelle G$ alea pr.
nomtnantirg, saalatliwayalia vero ex bydreleo,aquauimivim Có oleo quam eiiv Miam Vocat.
binc duis Nisus compofitionem bydrelsi poti effe. quam farine additamenti, que, fieutiditlum,
dacea quog, terdum fit olei in primis € aqua additione nancifei temperameiumid queat e[fey
L 4i vnum quoddam poffit. Atq, bac eredeyeomnia magis poffimus, fid
node bordeo meminerimus quibus i seit aliquandotemp » Gi ex fjteo
perte pronunciet. [da intro etiam pra ciba a[fumpti. IranamaQ, ait,lb.de alimentis primo.
Jéren pr Vr lwudirsa à oap xaT Sdtya, sgvmot Gkcvaci as y Üoypalrum ) xe Éygairaen dfugogue ;
* ur ydg AAqilor à, Tie ogvzeioue nexis javágavow trago e qakieua Engasyor, À rios) vpgatrd err y
| cua qi Nolatemaergequacung modepartar ordeicabfarit meisatanti ejesiteti
Ü dlinerfitate quibus praparatus. Eteniys farina.que extoffa hordeo fit, pmanfileco ede ;
: z 3 4. DNUS L4 Eus
liceat nulla
EPLES
IBATE
"
fi p eo ac eomemit praparetur bumetlat que de bardeayut n
debent : £iufmodi uam quidem excalfecerit. e/ft fecus adi
eiiam quod diBa quarto ZMiibod d) nda illapro ordei farina babeatar. à
firmum certuma, ejfe ditHis antea de caulitapparet. Obit&b illud dicend,
^ flram.a EA: xf2 Asa] 7 ud
AM .GHATH.
,
erurrit.
» qe À L4 a * - J L3 1-493 .
do dicicalidum, atque humidum poft natinum ipfameal. feruando fuperius offendisres
» ? meprotulilfe, Galemiev, í
5 $2 IL : ; pe. mp cima z perfe habeatur;
Hfee veluti a[fenerari certins etiamnum po[f. Etenim fibordeum , quod ficcii perfe :
Lazauszfis,
Epiftolarum Lib. I. | 49
on Autemfacile memini incidie sein loca Galeni vnguam vlla,in quibut vit ^ t
- indedens femper certiffima quadam ducs G Pui-. " : equite Fem t
Gaea effe: ideoque pro diluto jemper tunc accipiendum. Qnoniam certum, probatum ne fit, fégocirafinds
v/itatil[imum3, diluends bene vini veteribus femper moremfui/je. Quafi vera ejfe contendimus » AC ficcitag
folis , acper perpetuo intellicenda eff bumiditas autem 34 admijft ditlad, autori de boc apti[fime [eme
per tanquam appicari (enf(ui queque [uo po[Tunt, nnlla bac quidem inre dijfenjio, di/cordia nulla. Lfwerit, ficuti
nec in bordeo,quod varia qwadam ratione, merito mado [iccum, modo bumidum dicatur, frnlraque bocpas
£o ter actante, atot actantis fu[cepte de rebua bualtercationes fneriht,, quas diluere vnica bacex re verita
teque ipfa (vt mibi quidem videtur ) annotatione liceat. Venio ad:d, tn quo non tám Galenus culpari vi
Yo deatur quod minime coberentia [bs protulerit, quam damnari quod impo|ibalia , queque «x fieri queant,,
rationi suni ut sndori que po/Jit reci, » eripferit.Ea [umt dila fewto de locu affec.li.quo loco tho- Relponfo ad
7ace C$ pur 2 ro, atinterdumtamenper aluum icuti qua [ub tran, qpatlionem de : act
omi per vrinasp ergari folere dixit atque ita byonis ali d ffs Lp nerf fepto ionevo LE
4 P/eeffum per vrinam iboracis veroper im. qo ur Bat
te/Hina 8 aluum purgatum vifum a fe tefWar: ipfe non dulitauerit. ime v/gue adeo videri misso NT ce ated
eat quum band difficulter Sent rpfe ait lemis pulmonis arteria quod puris sn Jeipfam recipit ex abrepto ab.
feel , id in fintf]rum cords vttriculum deferrepoffi vndeim magnam arteriam mcidens puuper renes in ve
ficam tran fiens deferatur. Quod quemadmodum ex vena cata yficex magna quogueartertaramo(e qua-
dam propacinesinrenestendant,. Cui igitur non videar admiratione maxima dignum ( aii tu )purnlen-
TAm id genis materiam ac corrupram.prate naturalemque (ansem natura noflre infen[am ,mon [olam arte-
&o ris tp[as,quibus fpiritus vitales, rerum [ibi aduer/antinzs noxam pra[entien. ;
to: fed etiam [infirumilum cord s ventriculum occupare pe[fe , qua loco fanguis folummodo [Diritucfus qui , " "
dam confiffere foleat ,vt füperuenireeo delatum p d farm fit cum [Diritus eà im prismis tnfi-. f 1
eiin qbus vita,tum vero borrenda inde euedam (ympiomata equs,cum tantum non quotidie in curationis
bin ipfis videamusimpetentescor ipfum. fumidos quofdam vapores ac mülignos,cordis tremorem ,[jncopes y
frigidefy, fudares ac borrenda quag, wferre (yepomata.lam fi ex aeris corruptione infetiss pentibmfolrue-
re«ntur pefbilentes,unde multa(2ne bominum mili p t, quid cen[emusfuturum,d. b putrid,
n!4na acfatidamateria,non infelum [latim iri peritus ac [anguinem? cordif2we Virt$ Corpu«g, vnatotum.
correptum ajrci eredemus? Hu addutlus vationtbus:mcon/iderata cuin(dam o[citantis prope damnas Gale-
nums,nec intrevationem vllam te po[fe au, quomodo venire in mentem Galeno potuerit vt ifHa feriberet : ma
go Ximeautem quodrepugnantia bi ipfis [erip/i]fe videripoffit nonimmerito y vt feHione e/Apborifmorum v. A-
phor.11. Quaparte d bis cffe admonet, ne per principales corporis partes quam dn
cantzur btemores.Eadems culpanotas Auicennam quod sdem fenfifle vifus fit. Paulum 6 Aetisi eximis quod
dinería: edd extremumrvetetla Galeni ip(e tnam de tuo affers fu bac fententiam , vtfatlitamen ratio,
4 fieri interdum videamus [ernetur:ait quoque videri tibi sran[rni|Jionem puri banc per venam potius fr.
nepar: firi per quam in venam cauam delatum perneniretandem ad veficam poffit, nà fecus ac in menfIruo-
rum (appref[iane videmus alicsando,dutlibus et[dern fmr[um a(ium (ang [Ditto tandem retici. eftque
bacfereargumentafimt.nifalorquta quibus Galentcw dere bac ditus fidem vehementer (ane abrogas. P'erié
fe dilgentsr nobi[Ggim perpendentes reput. y enimaduertere licebit longe alind effe , quii quid natura
z *«
hter,atque quampreiernaiuralier fut, ci n facultate quadam ,atg, quum ab affeliu, cumpar: valet ,atque
4o Cim imbecillis e$t cum expellitur noxa,atqte cim recipitur. Contrarium enim nter [everum barum,dier-
! y Ne
(0 famgnoqueac contrariameffe rationem oparket, INebilsgitter eorum qua ante attulimus ad dam Ga-
leni féntentiam fuerit.in quonon affetinmimbecile ac veluti vitium c[Je cor ipfum mece[Tumn fit.In fsncope e
nim ,actremorecordie C$ buinfimodi, quis nom imbecills die videat, ? Non enir contingerealiteri-
2 Jflapoffam. Eodempatloinfbirats. Iws aer pefbilens ficor
eo drediniexpoftasoffende inttilerit, alitor veronequaquam:non inturt
impetenti xviribw( ue fats defeiium a[ficitmr. Contra vero quotias.
lidum vtitur longe A (d venientem femper noxam expelit. YET S
non vt reti dwsittit,f
feda l/À ,4
ELE 9] 7 We
«t, quaque, cumpulmonis abjce[fas difPuptus,eam [ibi fa
$0 ce viallustanquam fugiens [mtfrum quoque cordis ven
robore fto conflanscor,[Diritibu[gue vnapraditum validis
quandam expullronemyvti jamrobufta quid. P
tatem [aam obtinet.
dereauten expultrü —L
v quaque occafaneper
"erento: prapellere; autorem baberi Hippoeratem ipfum.
a a
b ; k
Tis jS 1a ma rris Dem osirivan s xol 3 Lo
quà 6 Suvue rid aloe ir renea sus ciar. Idefí,Videtmr nm vr:
es pm vnam, babere omnis confirationé confinxs, ficuts
; ST ALOD C
"i B
2 4 ANY dot J"
Dis maxirie Hippocrates dixit. Hac : "ex wo
€o Hortrabi humores malos.atqtteetiam malignos [spead v. Mp
ipfis im exti à faperficiem expulíos verti , quotr »f. ws
1 -—- Ü ky co Mie . — Á ades
pasti anviower pL flilentis feb fa »expilm 'facmltate proirn[a , par Sem
MM RUE une Hi, Ses ^ "
won Jj ii RAI de deds Apt;
dis fieri poffe a[frwit.: Quafisuidemrobufba vea pt PIA ti Vu AM RR I i PN
sexi olds ir GURARi c nas a Ia Lar cA t rem effe emi
cellam grand rr stm qu mon prorfus matura vireeffgeri atqueideequavmu ej seem adea quens
7 "n zH 2 (À -
uod fi rune temporiimbecilumeer fiy gg gnis m P "ER Bot: Garde
esa
jo Petri And. Matthioli
am valeatynoi tiep amerim ea cafu, quibus ab[ee[fus ad cordis fedes eas tetenderit, bofte Syntoje idein,
praterea incurrere (ymptomata alia po[e, atq, adeo mortera quoq, ipfam fortaffe quandoq, obire, id
"effe potefl redundantts eo [amie vis ac copia, mde vt veluti fuffocatus perire eger queat. Nam alias Wis,
exuberet, non crediderim faeile smoriturum, cuius vobur tampotems fuevit, vt immutanda imn melio, :
Woxia conficiendog, inde puri [atise/fe potuerit. Neq, Galetio tamen aduer[antur ifla, quito loti fi Pit à
"de locis affetlis mil aliud quam delationem purisper loca ea contingere poffe affrmauis : féebféa nantur. dl E ges s
ne [ymptomata, nibil quicquarm py (arit. In quo égituv quefo reprehendere Galentm, poffemus, quii
gue fieri poffit narrait,rem verorpfam aliquando infequentia non attulit: Nea, entm neceffaritm. p.
facere esf,vt qui pus per fFniff rum cordis — tranffre,ata, ita in veficam deferri aliquando por,
kk
45 propterea yo
xerit, idem is,nifi tunc olere bocipfum graniaq que infequimala addat,da bn.
Non enim vem attingit boc, qua explicata fatis effe videri potest. fé delatio ea puris notettir tantum eg uds |
parten quanhbilquam boc offenfum aliud volebat Galenus. (onceffevim igitmv vem banc , misa.
quiinterdi : nfi ideo culpabimts Galeni? 91d quod fiat farrpférit, accidétia aute, aliquado no feri feri? ag
ng affetius quida cordis,quit de bis feilicez rmflitutus foln férmo eft mivetle mumerabrmtur. Mquoswiblowas, —
fequi pleri, fjncope cafmetrerit, etiafemulla yncopes mentione faciamus.Scimus obflrntliong, arteriam. —
tari cordi, fyncopen facere : epe de arteriarüi eariüobflrutlionib.loguimur aut fcribimus : owotier bof
videlicet auttm agimus. de [yncope verbum mullum: anideo falfanos dixeffe cauillabitur aliqui ? Sic Ga.
no quium deritatiotantum purisilla fruificada eo in loco effet,mibilpratereanon fuerant nece[fario ads
da (ymptomata, qua in[equi isterdum deriuati illam con[ueuerimt. Quid itaquefueritquod qu |
de Galeno? Numquid falfa ipfum dixilfe dicemus quod per cordis loca abire in velicampus exi[him,
vilbotas boc , C2 evwrvoiay Hippocraticam illaadmittere docuimms ,exemplog, firmas 7 2
Ax .
Vignerzm bumorum ultro citro per corporis particulas omnespermeautisimyE2 modo feforas ex pracor. i
ud
s : ^" "y!
extirmas corporis partesprotridentium , modo eifdem prorfins vits ,fed difceffia in contrarium JL
lorum ida, in omnes pror[us partes, vt inquittnto,ex erayróe , Cd vurftas Ge oravsie eie vày e£eedas,
mat. faculi.lib.mulla at indeexini prorfm pars videatur: Sedenim dices.non addidit malorum quummdam
femi tum fea uelam, Primum non erat nece[fum boc. "facere aliud agenti, vemq, folii ipfam «x contirim
anti: Deindenon femper fuccefferint [jptamata ein[mnodi , fed qno cafe tantum imualidum i ;
fuerit cor, Jpiritufa, vitales exiles, quemadmodum non quo[cuna, corripi animi defetlu videsmu etiam tim
vorpore cata [ubfrt, quafacere boc valeat. Fortis namq, virtus, quod dici folet, multo maximimemenis
vefrfeit, Ns miremrigitur Galemem ifla dixiffe, qua. à d "ngerepoffInt ratio extet. Necualereex-
sfhimemus tran oniffionem eam ad locaea puris fequuntur aliquando [yraptomata quadam :erga tranfmi[fin
va non fit. Fieri autemnon difficulter interdum [ane poffe abfgue quod velpareat , vel, 'eraniffinis quibuflam —
Jfymptomatis corripiatuy ger , aperte, nifallor, doctiimus, ac promde minime cütraria frbi attuli ] Lb
2i. e/dpbor. lib. t. Quorum fiveHaexamtnetuvatio confirmanda potius Galenica brinfeemod: féntétia can.
ja adduci Hebeant, tanta abest v deftruant. Nibil enis aliud per[aadeve nobis nititur ibi quá vt loca que 1
Tramusper qua commodius femper. tutius duci enacuandus humor queat: infpiciatá, [émmper artifex mmt, 2
dmpetum ita bvzzarum anaturafatlum ut í arium vero cobibeamuym
Boauertanzus ato, bec fent apborif libri dia. Mtin de loc afféthis: folere inguit,interdum fe E
| Fareuter, ut materiaex pulnione in cor feratur.'Ov uli daB ro cuufalyets de 7Y moM0 qavleus 4 :
seus eie sde squryclae demglos sfvectas. Mtquiait,pluri dta contingereconfuemit ; fattaprinimipt au
Ya arterias vrilpoufbwe, Oa huie piri Ni v/itatam elfe dicat , preindemine effe quoa, inlip-
7n commodam nifftamen affatim covfertima tranfiniffio illa ad tracheam fiatim quo periculi ffo
nisenfit. [dem prorfus,quad in Aphor. dixerat confue[fenaturam, modo conuenienter moda contr
vere. Neo, v[guamrreperietur Galenus eo quidem in loco i banc aliis pratuliffe.fed foh
eet, a matura feri, dixife: videlicet, «t quum potiorém aon inu&nit,banctamen ipfam tanquam
ed exenerandum [e quarat, In Aphar.autem nibil alind, quam medicum adwmonet,éustea dslirt
docatnconttententia ducat, quad nos quoq, praceptum fequnti, quoties ndum nobts con
pie effet, f quam moliri nobis aliam dam magis amies
qmod ídem natura quoa, fiat, vt nonyntfi quum alter aliquate
f2» 4 bes. "3
tamitate dep
2p i i aie
FIdg eciei? Ato, bec fanb fr dotlffeme,qua fe plaris mibi quog, pbabuntur fr minis fe M
Epiftolarum Lib. I. $1
yiam [uperef ferte nunc fatirsdboe mihés 4d fcribédi temporis ,frguifica[?, doHi|Timsi quég, Datamimoris me. Libet deThesig,
dicorum,quos ego ,preceptor femper loco babeo, non dnbitare de T bertaca ad Pifoné libro, Galeni, 24 Pifoncm
effe (vt ta dicam )ipfifimum,gquamobrem "n contrarist (entient, ad te [erip[erim:rogo,legerene gramare, licet ates
paucula quadam dere bac ;fertpta alibs a me fent. Primmm dico libri ds&iionem tls yoguffime femper mili di.-
flare vifum ab ea, qua Galenus sn operibus [ute vtitur. Huin[ie egorei fidem facere ceruorem ton polJum, qua
fiperfe ernditi,quos egolongemeipfo mim boc ipfum atum eeluerfiro! Jperaré collatis inter fé lelltonib.dimer-
fissexatlesmprimis in b, prebenfuri voci ac fipurari dierfitatem maxi-
meg, diner[as elocttionis formnlanperiodot váriat fixum, nimis yac folutum dicédsgenus, Vox Ursi ina dui
bitandiprrimum mibian[am dedit,qua «Ariftoteles & "Diofcorid. vtthbtur: Galenne(. qued [csi nunqua fi ci ci
10 alenaforterecitat. it d/9Xas uy exaxóie Uéidvs vie Ga qaazur se. Confejl lis. Peria-
dusprofeélominzis pro Galeno molis. Auto emimillud 4,420 pro Ma Audi verbum Poetiti prerju 6 prope
dixerim, amptllatii quibus no. temere v[um Galenum reperias, Dum Pifonisfilii bifforia narrat, quam fepro
«adulatere gerit autortlle? quod Galenus [emper canit. Diminum (ap:f[ime appellat Plitonem, Galen fapien-
nffimum quo loco appellarit no [accurritquod autor i2 faeit. Jdem [mpevatoré March di fen
temere ingentas Galenum Marcii, aut T? aut dri, aut ( ommodn ant Nerohemy,aut Seueri,
aut Antoninum diuinos vecalfesut qui (fares quoties orum mentio incidit nomitub.tatum [uis appellet frc
9 fimpliciter. Deindequod per[uadere polfittempormm ratio non quadrat. Scriptum namqne
fae ? apparet ad Pifonem librum Roma duobus imp bus Cefaribus atq, ibidem rur[ina dpsperatoris Mar
ci,qui cum Feroaliguandim imperauit vt demortui iam mentio fit.ConjLat autem quandiu Roma vixit Ga-
20 lenus,nullos duos fimul p mun depnetieipe Marcum C$ erum,a quibua ad Maximinorum vg, 4
Gerdianor pora foli smp Pertinax, Inlianus, Seuerus, Caracalla, Macrinm ,He-
liogabalns, Alexand, Vnd cst yore a An E D Que fivera
fient,certifg, argumentis colligi poteft poft Senerum Roma non vixilJe Galenum.poft quem demum AMacrint,
epe: & Gordiani mon foli imperarunt:lber autem (sut diximma ) ws pnrium [imul [mperátorum me-
minit:necefja itur , Galenum tp[am libri autoreya baberi neutiqua po[Je:qu: fab Imperatoribss duo-
bus Marco € Vero Romatantum fuerit , quosip[osad Pifonem liber mortuos vam faciat. Fut[fe autem Seuerá
temporibus Roma Galenst vel illnd argumento e[Jepotel! vnsi guod Seneri ve]fu in Theriaca compofittche,co-
attus fuerit Cinnamomum ex Adrian: aposkecitftmere, ida, Rema prin[quam v fecundo peregrin naretur. ug
quod deind. pereg iffe te
6 tertio eregrinatus eje. Cópo/it autem N Very Matidefisen 4, vi, -É iere. L7) poftea
. Vei pdpto foe; vrnullo tandé patio copofiiffe librum ad Ui Arana psy an id Roh
pora fatius compofituà dca dem porromanifa elus adbuc faciet leliopergenti.lVidebit praterita pro aari-
JH modo minimequi Galeno vfitato Tiu taata. ioni ipiaduertet adulati qemua Galeno
bifloria fabu. fmi ieilione , de Clea-
pam buius ip/r. llarsmfh bus de Augulto.de Polyxena de Pia i Pompeio: inamiterre-
lata quadam.dusveidí rer quuáros axiq Jii evroriuas ^ac, cesuu NT éraejy AriyT Ng. Parmusias e yn -
ei pro Vlr, reraphuelirvor, bula [unt,g minime Galeni monetapercn([a vaderi po[fint..
quidem de. efuoeaprofert nonalienis viitur.. Iud vero quomodo credamus Galenum admilJurum fuiJe vt
puelloilli T beriacaad pernitiem daretir? Hoc atq, huiufmodi praterna quadampracipne vero gens dicendi,
3559 longe à Galenice diuerfum, fidem cuiuis facere po[[ant.a Galeni effe hbrum bunc. Ac
vide quo progrediar:egonead Pamphiliantm quidem libellum, Galeni effe credo aput,catdem ob canam.ne-
que tazzentam me Áriflarchum de rebus bis facioyvt ad verfuum duorum in[petis ficuti in [andalari,
alleolimprofitear Galenisme po(je banc illemvee[o Ast non e[adiiienemafirmare. Veruns,quod initio dixi,
Jperarem egoerud ^4 certius animaduer uror, m modo animus duboet iore
forta[é boc deprebenderim non id per picacia aute edi endum alicui ft ed "feni pe
ciidam Á " g, inpettioni p
zer Gleant flndio maiora emper quada [pretisi
PETRVS ANDREAS MA CTHIOLYS | ME--
7 dicus, lofepho Salandio. Medico, S. D..— —
soin dr Am I Pe RE Aces d Sos
fete etind dapmínd uL
- Sumautem si maximopere deleédarua, cumáa viro Madica facmliat
d.
n Peci Andr: Matthioli
fibi nonnibilbutufée facultatiste Hecerepotuiffen nec quad cvedam eaipfa metalla mihi lonte magy
vibieffe coonita;fed. quod videam Baliflum vlum,quem tecum daxerasiae cenfendis metaliscis nic.
t5.qua afornacibn quibus es conflatur fé accepiffe fcribit monpav i a féopo aberra[[e. Quandoquidem qus
ea omniaa Dio[coride defcvibantur ac etiam aGalenoynon tamenilla mibi effe videntur 44;
tat.Seribit.n.quod mittatad me Cadmiam,Spodium 414, Pompbolygem;ctm tamevepereri,
prionibus, pro Cadmia DiphrygemmnfJam efe pro Spodio Cadmiam botritem fnbmgrams 8$ pro
lyge Cadote alittd cente quod exeimereo vnfefcit. Legitima Pompholyx eft mhiad manus , ca)
Spoduun vbi — JPitilirs C9 admodum lento, quam ip [émet ab erarits dera[eram fornacibus qua iis in locis c í
P5pholyx legi-
tuna.
ispurcarin — 98édanefronilis vbi eris metallum igne. "flagrans vaporens extrafornacem impellit. Eft etiam aduana e. j3
Éroacibes me. disp, quodcirca imas buinfce locireperitur partes, vtpote ipfius Pornpholygts parsaranior , Gé urguris
vallicis, XQsamobrem ff vna vobifeum fuiffenz preterid , quod tua con[uetudine ac dochrimaf wi[fim. maxime
"Oratius. Baliffus ipfe nommibilfortaffé datltor inde veceffiffer. £enim non folum metallica bac pri
bur appellaffcus. fed alia fortaffe nonntella digito( vtaiunt )offendiffean, nempe,aris florem (cor
tam Chdeaians tnm placitem,tumfoffitiam,qne omniaimsinlocisveperirifacile crediderim. Ata
adpitrotis qui fatium fit vt sa quei tm vis congsirendis te preceptorem a[ciuerit atavemonimem pc t
bec habeo ibugratia. quod (vt fidum amici decet )ita libere ad me fcribasstibi me aberraffe vaderi
tbi brfforta ctim adalefeentem Hyacintbum,non Aiacem yut ipfe féribo;tn Hyacintbi floremperm
tes. Quinetiam quod de Ziea dicoeco agens illam non declarauerim effe Far, quo noftratey in cibis
unter certo [cta non alidob caufam bac abste mthi féribi,gua vt meo bonori,meifo, laboribus Gen
tyelis, cwptajgy mea fcripta omni prorfus erroris nota carere nibil mibi verendsi eff, quin gatifurus fis dite
trag, obietlione,tetpfam,non me quidem ballucinatum cópevies. Proinde quemadmodst ego fraternastuab-
- debhanes cádideac fyncere ate emanare video,acetiam lato gratog, anisno fu[cipto uelim yut eade:
: wu aa mittas defenffonas. Quatamen cimfartaffe tam placide effenequeant , quin teobliuiofam
v egve feras [8 quonzado aberrameruyntmctibi aperta.érenim id tatum cffisiam non vtte arguerei
vt cegnofcas vie im altero non aberraffe m altero nó defeciffe. Vt autem ad priorem tud obietliau
ini quaine aberralfe putas quod non relie fóripferim Aiacem in florem Hyacintbum fuiffe
quede Aiacis crnoretradiderim , Ouidins de Hyacinthi adolefcentu fanguine ab AAprosnterfe.
1 le corsendauerit [ctas velim jam mibi fane mantfefle conflare, philofophis €$ medicinaf,
nobiliorace futt uofrera adeo ttam occupaffe vvt butnce fabuleprorfu fuerisoblitus:
€ nib: fapennmerocotigiffe (Dio.Siguidem Ouid.lib.vo.6g u.AMetamorpb.feribit, Aiacis fa
deys cressiffe florem, queus Hyacinthus fé per it. Quo fatlum «fut spell cuins dico.
acinilius, Owid ipfius refi ixnomto ynor tentem folaretur bis verbtsz 0000 0.
Semper eris mecum memaoriquebarebisinore | 00 oos.
Telyrapul[a manu.tecarmina noftra fonabrnt. IIT
c Flefgne nous feriptogeraitus mttabere noftros, - : *
coco "Yempte 6$ illud erit,guo fe fortiffimna beros :
(o0 ertddatin bunt florem felioque legatur eodem. |
Ailarís & tya.
ciuthi bua,
FAT Hicenim de 4; À V ABICEgr LESS 0e PETS fon; LL cin
A M [ 3 —
esmfdemoperis fccarminebabetz- 00 ;
vViY a 5 4, ffc fe T2
d 4 Lg Es 2 : e «
vo Driintiinp velnerap 5
—: dnb didis ani -
Nec valuere wem Sipsinedidüsm ice:
ec valmeren / ipt,
—CExpulitipfecruor rabefatiagus famgumetel |
3. B E mA x» » : :
m" CH vtr 1À T9?9f, M moe 5
Ww
Qui prius Oebalio verat de umlnere natuss LIE
Za & fat noni.
dei tunc fein:
*
Prifana quz di-
caur o —0-
Jai "4 ES 2 1 cen t : H
vibtimditur. 'atersm quod Alica pas
emen. ah ir Ogni
Epiftolarum Lib. I. 50
Plinio item (abf: ribit Coftantinus Imperator , qui lib.3. fu aevic. Ad alicam in. quit )parandam Zea decor.
TcAmm^, C$ imferuentem aqnam imucitur. Oprimaeft, qua prims excujfa eft: fecundum locum bab que[uc- Mica uu
cedit , detertor atttem tertia id quod a Plinio tran(criptum videtur loco "apertus citato, Quibus facile palam ncta.
*
efl non [plumparari Alcam ex Zea fed adeocam frangi mola , vt poflea imcernicula tria eiufdem ea (d "
tur genera. nempe craffi bii, C$ tenmim. Nec obffat quod. lferipférit Galemws libro primo de als "
culiat, Chondrum ex genere effe tritici. Quippe quod ( vt poflea dicam ) eon loco cbondrum profarre , quod Adoreumfemá
ex triticeo fémine paratim,accipiat Galen. Quod autem far fieret ex quoda tritici genere, AAdoreo antiquis ap. framéu genus,
pellato obeiustn (acris [pon [alitvornm vfum faciletibi atisfats irz putanerim,vbi bacqua fequstmr legeris,
Phin.lib.a8.c.8.Frumenti genera,ingquit,nü eadem vbig neg, vbig eadem (unt is/de nominibus, Fulgati/imi Komani 0o.
10 far & veteres adoreum appellauere.Et eode ip[o cap. Qn Zea vtiiur imquit nó babent far.lIrem 7 eiae [;b, 200is farre cane '
cap. Populum Koman,att farretantü e ffumentotrectiis annie vum Uerrius tradidit. Quo temporenulus e. 9 Vixcrunt,
rat Alice v[ua,nec vnqua poflbac,nifipoft Pompeijmagni euum.Proinde, inquit ide Pin. Alicara Romana
eft neg, Popeiimagmi atate in vu fui[fe traditur nec pridé excogitata. Preterea differre Alicà afarre tefhatur
apertiffime «A [cleptad. ligmate.o fcribitur a Gale.hib. 7. de comp.medicam.per genera c.g fic inquiens: á
Farris Clufini appellati fext dimidium , decotli marrubii viridi fextarium vns. Hacin vas vitreum
coniela per diem C$ nolle macerari finito fequenti die Pbarmacum mollito, qutadmodii Alica maceramus,
Hocidem mamfefHs ac clarius demon(hrat Aet.lib.9.c y g.itaex "irehigene tranferibens: Quod vero Latine paris parandi
in vegionib. Romse vicinis far appellatur,boc modo app .F dfi 2 efactto, ratio.
indeg, extratlum € in pilam contetlum veluti ptifanam,a cortice repurgato,vbi vero cortice exuerat ,tolltto
tempore 4.
pore
20 arg, in[olato: Deinde bus tritum ,donecpenitus à cortice funeri, craffifime molito,ita «t grans
unum in quattor aut quing, partesredigatur,C4 frecume aforuato.I'Jue autem tempore Allica modo coquitur ,
€? a fanis in cibo umttur pro ezris vero varie apparatur C2 £pithematis quóg, admifcetur. Quida icas fru- i
mentiadhnc virides tollunt ex tpfa, ystecteuAminadecde o €? firausus C sucundime redditur. Hac ille, Ad. Fatris & Afi
bac factleconftabit,Parmiluleum Alica bab »"gnattonis /j Zee (nb]f. ette expendatur.E]].m bsc fra diffecaciir
4rlisyac mollis adeoyvt cortice expoliari non po[Jit (t Plin inquit )nsfsm pilis lgneu cum lapidi duritia fran - :
gatur nec queat in frigidistrathibue feri mifi ereimcboante,cmm fit algoris € fHsgorisimpatiens. Far vero cà-
mra, deriffIimim it, quoda, alrores ac frigidifimas byemes faperave po[fit. Acca propter, dicebat Plintus loco
diapertus dilo far ex omni frmentori genere effe dwriffinum C8 contra byemesfirmtffimum.Patitur jmquit,
far frigidiffimoslocos c minus fubatlos,vel e[Inmo[os fitientesg,. Primus antiquis Latio cibus magno argumé-
30 to fn adorea dom, ficuti diximus. Optimum far dabat olim Clufum antiqm[ima Eririe urbs, vnde drcebae
Plin.hib.i8.c.7.Intranfpadana Italia fcio vicena«quinas hbrasfarris modios penderecirca Cluftum 8 Senas.
Hincitag, tibipala fiet mulla dubitatione effe affrmadum,non [clum Far ab Alica differre [ed quod improprie
1n quibu[da Ptalie locis Alicam far pent, lica( t diximns )ex eo Zee venere fiat, que dicoccosap-
pellaturqueg, Foroinlienfibus vulgo vocatur Pirrafarra,quod ipfi queg, perperam Alicam far legiimnm ejfe
putent.Sedyeilam Ali lati 4) nent edInanien[esin agro Tridentino,qmippe qui Zeam à .
? iib Pug Alram, quaft Alicam vocant farrig,, 7 det bab prepriumref. « Qo fidum fir,
men.Siquidem Adoreum [no idiomate appellant formento farro. Quo autem fatum fit,vr Alica farrisnome vt quicsn, alica
im aliquot Iralialocis boctempore fibi vendicauerit nulla mibi alia feccurritratio, quam quod putarim, quod Pat appellent,
cum legitimifarris fin ibi defecerit, Alicain eim locum fuccefferit, vel quod faciefortale far ipfumreferat,
4o Quemadmodum laricisrefFa,T erebimthine nomen €4 locum fibi vendicauit ? Acoru,odorati calami locum
tenet, C$ magnum Centaurium vbia, legitimum mentitur Rbapomticum.Farris aptid Grecos ( quod memineo
rim )nulla babertrbifforiayg uod proprium ft far Lati, quang ipd Afclepiadem (vt Galenus i
qui ) & apud Arcbigené(ut recitat Aetius) Latini boc nome. ex Latino Graci fit fallum. Peri tametf far -
ris propriumnopmen apud Gr quai pt óm tame " bie dum ejfe. , »quin :
3llis Far innotuerit cum eo (nis in med. s [rmt vf. Namque ( 2 fert fe a) cumitifa à
ie qucaduie te ce re Ml MEM EN
de
dixerunt vt palamefTex Galeni verbis lib. primo dealiment facul. etiamses Aetio to. wu momilrcop, rase
fane nomine Greces vforeffe 57 P propria fit seo fapenus generaliter vtuntur,
Srouidem non lum berdzi fh € Mica C Tririci c? Orygeptifanamapud illos inuenio. Teffatur hpc pri- á
pner Diofcortdes lib. [eenndo cap.de bordeo,vb fic habet: Pact bordeaceapti[ana ad acrimonia omnes fam-
M z p n n PvEmes peo vnm f ff. Galer 4. de lib.1.de alio fa L
— [A 2 weno row J, L 4. idizsd-
Ueterum nonnwlli ait veluti Diccla e$ Philotimue, Ptifa COME QUID. PninrMFU.
lant. Et panióinferim inquit: Quid. » dicit ex Alicaprifana egrotum futffe fs incor
un SNO D enndipe
&o remercapi foleat. Hoc dein farre videopariterobfrua[e Latimonquitamerf farparari a[erumt ex fyuméto Yu ca horien
ill? Adoreo, aliquando etiam farriememinerant bordes, Ci : LEGES rd Conf
zL
"U o» E
: « ayieté bordeid. vt
Palladins.]j im vbi, bafi. " em M ctbienenos teg p: Vp hn. "t
dur Geacicum Prifana fe b [d ye 'J ftohr agre apis gu gen
ferner adoremm finifcer, iut Piana orden C3 alica Zeum, Que t ut mibiperfuafum velirb( vt fuperisa. Chosdrosapod
dixizet)guod vbs Galenus lib.x.de aliment facul. »épdvos din Á4 eft » x arie necp
currentes babes eibi dofarreferipferit.ni deca quaes Zeopurarmr, Quimpafea quern Paulus po.
PAR ES
Do ett Cbondy
EOM metu quidem [unt i! Salands.g Lana 29b 7E —
8 Petri Andr. Matthioli
da facciterumtgue f Rácenrate,ut fole , perlegeris, ribilmibi verendumefl quin Miis abiicizs m
T'orroplanta,quam pro Wragorigano ad me muififHisctem folia férpylli nen habeat. jmibilo, Unzuam exs, :
uf ficcetg,: fed. mana lentitia ac mollitie. quan ;dam pra [c ferat baud quaqua Tvegoriganume e poter. des
eam alterzem rant Helenium quod in A qypto na[ct (Gribit Cratemnas, 6d alis,qui Patacem Cli; e
putent4éd c cum note toniadliprletur nea, Ins neq, illa battentus fab[eribere volui, Palitrtgs. quá
Librcapio4. —— icerum graniffa pua fanemibifuerit;fi Jfelegitima veferat.Scd cmmtantum [emen à Diofcoride de, nint c
* — lamcaterarz partiténotam t5 defcripferit,ne Cia quo patto mihi fnerit affrmandi Palitrüttam eff. i
nifea ratione,quod a à Grácis (ut ais.) Paliuris paff dicatur. Sed varta apud Antiques reperitur. Paligz ;
0 floriayvt in commentarits noflris in Diofcoridem dffufí us um comentatus Jale,€ ne ibus.
«dpologiaatnas quaste m(favuen feribi siii ad me mittas. Goritia, rid
Paliurus,
bbs And.Matthiolo, A: n
v Agitur de altera Diofcaridis Clematide,
haberi fortaff "Andrea dotliff. quitenunquam viderit,ntmqus EAR AL
adte feribat, eg amicitia tecum inire aliquo patio cogitet, Sedea eff eruduarum cord:
d Bonnltis amenter colanturg,. quos iline nauerunt quidem tantum abeft AT ciffextrin
vnus e ( tanta eft ingeni tti ac doctrina gloria )quemplurimi viri, 6$ doth ff. qmidétem
. 3d 8 hacnofira plane venerentur.. Quis.n.ejf bodie qui Medicina fludiz eperatn naut,
: 3Diefeorsdew, comentarios non perlegerit,ni üperdidiceritinam ado multiphci dotlrina, 6&5 versi e]
fertifant,vt merito illos medicinotburna manuyac dimrna verfare decreueritt. Meveroin prima
deleélant,ut uulla dies elabatur quin aliquid ex iis tanqua ex aliquoperenntfonte,bauria , quodfa ci
Lanc medendi meam ft qua eft, quá 4 fentio qna ft exiguaslocupletet: necparum mibi contulerunt
frsuticiarbori metallorum, cogniticnem.Ctnm vero legerem eaque feribis dealteraClematide
mon videris aliam planta confpeoi[fe quia illins de[eriptioni saagisrefpodeat,quam eam, que. vulc
nencupatur:nec illam ipfam effe negaresfi per arbores reperet , quod exigit Diofcorides, Egovere
anis cum effem Forifiuprouii (ea eff ciniasprope Metanrié Vinbriag.millibpaffeum a P;
campos hunt 4A peragrarem 8 bevbasquibuslocus abundat examinarem la (apenum:
Jas florerobferuasi, radicims (vt nibil non [7 Jeseliendam curani ,€84 1m fe
1l. Sensel auié contizit arbore. quandam proceram,cs amplam conjpi tere de quapunicei ; flore p
dependebani:cii Vero propius acce]; iim. frutex quidam smilimus Iousflamule, wtticulofisvamui
pure "ud bis Mentisgefin plane acerrimis flore puniceo.per illam vepenstotamoccuparat ; Cum
: ee coti degnjlafjem, bac efi altera Clesaatis ut exiflimo,dixi C4 ballenusillam e[f? na dubi ent
E jn ipfa Diofcorides exigit Hac dere voluicertionem te facere,ut poft hac dil; igenteb vc foler) inquirasbicfone
ticem examine[g, C8 [rmeatibi fententiaplacuerit publice viilitati elargiavis nec adeo a fuer
fraliaregyaraimt ameti d in We nne degis eamforta[fe nov ferat,babetur tanzen b ul
gquidiumm Fi locum appellant S. Francefco da la vrgna.Sed ign
menan : eiiis veperiffe hic plantam ac For'femprenii, quod nihi
1/71 "ia e meana, à quao M ndis
MU o ri ce cud P. D.
trinitas se
L CR Tate quidem acperin nt literetue, Ex üsenimfacil " :
NA Moe Ó quatit anitas ) quantus fit "; ^
4 eta eret ai Patphrio viro em : zi
gui meii d» fcie nomerir, ad me foribus 88 amicitiam
; B5 rrabere captae; cur» non defimt elariffmi viti quorum confueti ".
DIRE rea wn s mg ifi lp aal Pi De ;
denimt frequenter tamen ad ad sme, edice pu
Quam ob caufam f. lud
tlvai drm limi dirortis dele dellariaudiam..
C$ babeo gratias, MR
Jam prolabidiem an qualibrum meum non.
miren guru
dam tertio multis auBarchis actlloflratapradibunt
Jaudibis abste celebrari fpero, ice ina "t
edalieram Clématidem "Diefcaridit à acc amne
»
L proximi C. 7
stotefcered.f Jerer Scias itaque veli dei: ot ibi perpetn
tióne addat v 4 ctdere hac admeaccuratinforiberes j
qve ag, valeri Diar
"1
cuemibil'wibimeog fiam vatis, q
ix 7
- .
P Epiftolatum Lib. L^ — E
. riteecafontn nt cmmedi mam exbibebin, vé mi emipiranteritate mea feriptamugis olent, - Y de.
aunt autem dum Goritia O. "facerem, viticulcfà
VBexuféplantam ,egrersm queranda fé
dependebant jiores féedatim ferevadiatis fed'nefcto ona '
: legere, Cg lexerim. Ceterum
: E *$ *
JKerecle memini, becsibilprorfuse viticulorum € fa lierum facie a mea Clematid. »quanes Vitalba vecamme,
m diferre videbatur. Quo fit vt credam me non longe à feopo abe[fe: quandoqui. veifí Fitalba purpurcorflreg
/ 7 y dc norad
p /cand. 21H '1 Tarolenfi,
4
T d VI
motis perturbatione vel (omnolentia,a mepfo
non ferat, fie eper
» ct M 7 4 Clehn. d
compellat velsip(am Clematidem e[Jé alteram levitimam vel al'erum eiu genu, De (lematidis alterins Ho. doped tni
(o0 ribusnunqual meminit "Diofcorides,nec alius (quod viderim legerimo, )quiplantarum lrjlorias féripferit.
3o Sed cumprima illa Clematis, quam 2uidam Vincam peruincam vocant, cerileos geratflsres,oui quidem co-
J^
dem,qua purpnreosflores edit, Nec mirum fi P'stalba Diofcorides nom meminit, nec generi vis afecripferit, cum Clematis altera
p! tgutumas
3 4 aliarum plantarum g "fero boc eno fimt »deqibus antiqui nulli meminere, Re.
3j diquum eje vt fi bis in lotsaliquid tibigratine preftare pola, id libere a me peti abstepolfeimtedigae, Vale,
VINCEN TIVS CANTONVS MEDI.
cus, Petro Andrez Matthiolo, s. ». p.
L JN "etitantur CMattbiolo aligaot Monachorum quorundam cemfareim
(o € m Diofroridem Conimentaris, i
«7 Pm anno praterio pimmitofa qradom foxione offetlurefim nec morbum olli medicamos/à
ud exprenare po[fem, contuli me ad fanis Caffran: tbermas ut ibi aquas ontena[centes , guat
; AR valgo appellant della Ficeprela,infamerem. fer forttaderant eia rei catrfa mnndi vereris
: UNES vriasciues viri fa 'Í probitaie temet.
eT.
|
|
| 1 lor non longea nigricantr, purpureo d. »[Fat.facileadducer, vt credam eam legitimam e[je Diofcoridis Clemati..
,
1
1
í i His cum in amicitiam fau
SV miliaritatemg, veniffmyvt in'T pleruna, fieri foleztndereced. ltis a meprecib,
Bgtierut, vt ynasze ad urbem veterem conferrem: Quibus poffe bone[fe non alfentire,acetia
vidends orbis defiderio alletbus facile con[enfi. Fe lem illuc, vbi : " folatis p lnfirandeg, vrbs
30 gratia aliquot dier jf pfrffem interd. P! RUNS farte di : 4 My, ' n - " : ?
(2 79. enmceehifbexifjem lbus herbarum pl, cenier eff»[fas , €$ modo vnam modoalteram ,vt fieri, "
» rei berbaria fhtdiojis in fhexiffom,acetiam de hiscum amies illis mzeis nom paucadogui copilfem,rem. eoníque
E produxinti vt inffmplici Ji fe ncideremus,| Quotaudem fatlumefH, ve detuis
1n Diofcoridem com meutariis nenindignamfecerü : Qua cum pro eo,acrei ipfrus veritas pofhu-
larewidebater, ligdarcis q, eisiribiterem, qua a fumma viris medi, vaperitis Prfos, Pas
l unii, Douonéen tribui féiebayvs vira quidam, quivumforte aperneneratarridens reHe quidem inquit facie,
» J tu aes 4
: quiesmpatriotastuos laudibuneferre patriag, tue diewitatetuericonaris : Sivero Matibroliopum vele per-
xi pewdere wolweris id (ame permeultis erroribut vndig, fcatterire cormo[cts quorum ad quinquaginta , € fortaffe
20 phnesfiin etusedes me coferrem off eufurum effe dicebat. Hui egoreinottitate permotui,ut quiomnia ma-
49 gifore cred dif nibil ubieranims tontivgereabsfe poffe divi quam fid palam. faceret,ES eos mibi errore
* offenderet, fray man snultoii agre ume obi fFattws vie "
3 : à 39 w^ " : B pn "en j
& (0 Pgqteflam Bonachorum qui ine JMefuem commentatifen,intumm Dieforider ribilezendu oui, P
^: Qua cum perlegifém vidiffémg fi Is aitodim arg ^ bos patres endere confultinefave pe
O9 duxi, affintietdume[zq e defendere; ld astemeaes: bean fan; facere libuit vt réicopiam mibinen des. raa
A egaret, b lectis omnibui: petit, amadmi; ba copiam fa.
ud i en * Vete re 4 [4 y mm Vut a MU 2e ES :
" ceret, Covfenfi: illico ile,adea vt non hbel 1
T i 3 gs ES z yes : ^
cefjerit. Hunc ita, ad remitti fal: 2 ( vt fp
ditam iom addi Qtr els ubnrineligos " yi:
ET ape pce os MA; E
2E S UIT PACIENTE
te»on jefe fien
tere fane nany potui , quin tu.
6 £ x £4 »
7c :
"o Petri Andr. Matthioli
fateatur: quinttiam, wt fi fortaffe s falfam eorum imbiberit dotirinam , deguflato Mattbioli Ahtidato bay
ffatin vemonat. Scd iam audias quam belle, quam retle, quam facile horum confutarim calumnias, de
ACORVM.
dx auta cedi: FE Ateor quidem ut e JMonachi fcribunt me in meis fcripffe Commentariis vnlraris Péudoacorivad;
nc przdita. quod flore melino in paluffribus €4 aquofís nafcitur , uff ur non effe acrem : Jeun[tanti enim pu. ym
tique [zptius banc,omni prov[us acredine deflittam reperi. Sententia noflra maxime aflipulatur Fach
vir profeto clarilfimus, quippe qui feribatsn [mo libro de fHirpium bifloria, Pfemdoacorum boc nullam
tibus acredinem relinquere. Quod € tu facile uffrmabis, vbiprimum bu[ce fatli periculum fecers, p. 3
quinon.obid contendam reperiri non po[fe Pfeudoacorum alite in regionibus gu[In acre , vt cDMonachi vel, lp
videntur ,quum pro regionum natura aliquando vartet inplantis[apor. Fei 7 locaton wo.
minarint vbi Pfeudoacorum degu[Hanerint acre, facile adducar vt credam cen[ure fube[fe mendacium , m
Caftigatio. fit ut à primo inflituto netantillam quidem commonear. Ego de Italico lquatia, fem y Fuchfsts de Germani,
$
€o. Sed «Monachiforta[fe de fanatico d'[butant. j
GALANG A. ;
S Fiinflitutiimmemores PMonachi, fivibunt, de Galanga differentes , fe falfa à mede eoeffe redargytuy, ;
quod tpfi nu[quam [cripferint, quafi snferentes bis verbis, fe haudquaquam fersptis commendaffe CBS 0
na v[is Galangam non effe genminam, [ed [nnciodoratiradicem. Conflattamen dementatos e[fe « JMggs, 20. r
&Los [ito ip[orum teflimonio,guandoquidem in Galange antidoti commentario id apertiffimefatentur lays. —
bis. Hacautemradix, quepro Galanga babetur in vifu, tefle Braffauolo, Acorus eff imo verius, féctttdim, :
Furiue meffis. 4/jss radix qua vtimanur. pro Galanga, est radix Squinantbz, € non Acori. Hac illi: Quid poftea repetimm
fafpitio. in Diamornfie antidoto, vbi Galangam vocatam pro Schenianho [elflitmi iubent : Es fit , vt mon paria.
Jibi furtitee vne[fis fe patio, cum [ata fegetis non recordantur me[fores. Nouums iam andi problema de que
a^ latius alias differam. Interim de calumnia tu iudex effo. d
MEVM.
S Ed videas quam inane, ac infirmum fit tertium eorum [iculum, quad in me iaculantur ,cum]utim ex-
cujfum diffiliat &$ aculeum tm eosvefistiat. Scribunt emm mentientes, me duas Mei facere, fpecies comra 30.—
Drofcoridis mentem, quod [cilicet is non duas fpecies, fed duas Mei d'ffzrentias babeatme queli bisverbisin- pa
Librcap;. Jfmulantestanguam dialetlices imperitum : Quinetiam illnd mibi imput, , god g , ? Hager E
JMeun. oT: qui qua fronteid firibere audeant afferere profetlo nefcio: Signidena in prima ntfquam begin 5
Cafigatio. — feerffoim fuo codice Diofcoridespluves Mei fpecies, vel differentias, prout ipft fomniarit Datres cumibivsi
Libik PR rasnups Mei ngeminerit. Id quod mantfefloeft argumenjo quam fent bi Monachi medica materia imperi
2E C$ quam cfcitanter in Diofcoride f[uduerint. Phnuem dixi non Dioftoridem Mei duas facere [eciti, vel dia
Mei fpeciesdua. genera: quodidem fignificat vbi quis Grammaticus genus pro [pecie intelligat, nulla pror[usfatla differens: ——
rum mentione bis verbis. Duo genera eius, wobilius quod Atbamanticums vocant : quo fit vt iam «pets 1g
gnofcas quanta [ite ZW/onacborum fides. «Deinde, quod mibi vitio adfcribant me legiti m copnfert
Meum, band fane moror quandoquidé ingenui effe animi femper exiftimauerim, C$ fidi bominis mumaot. ?
rafateri. Caterum nnlla aliamob caufam de hacre me accu[ant, quam quod ego non fimeratione dubiam, ——
mum Meum ab insin Nurfie, 6$ Calabzissmontibusvepertum , genuinum illud fuerit ,dequo fcribunt, Dic ——
J£orides, €3 Plinius,ac ff eorum [eriptis aliquo inre credere debere, baud fecus quam ftea "dpallimta vel Arfin- d
Derebus difci. /4Pti man confcripta effant,. Atquiegononitafacile(aleo derebus affirmareques antea mon viderim ,aut-
libus dubitare, rim, quine iam nec dabiam eorum (oleo eani fidem ,quimullo iudicio , nulla rerum experi WIVES, an
non cftà ratione ru» a f a[/o difcernere nequeunt. Profzülo nunquam abre effe crediderim, nec aratione aluenum dertbudfe c
P(eudoacori ra-
n
Caftigatio.
zt
ru
alienam. fieilibius dabitare,quov[q,tratiutemports adeo inclare[cant ut nnllain poft quapt. 2
. jfeafatlum eit, vtinibilitti&ere de Mg decernere voluerim, etfi non de) nt qui pro legitimo Meo planta Ll
dubitatione d. Jferent, CHITI " / : JL Deo opt. max. nofi dos rrerre Meno Yo
" » P 4K. D Tg Mid T AM 3
1o ixher. 64/65 pingi cwrabinzua mon tamen vt boc gumento fateri videar illamg UpPOU 11
En e»t Je vt sllud nobis dmtea non ignoratum ( vt Monachi opi; dentur) offendam, Hanc certofe unes
Calabris Imptratricem appellari € ob ideam eff plantam, quam gensinum cffe Meummulla j
Meum,quore-. Patres afffymaant. Siquidem ij fomnperatoriam vel Imperatricem velberbam Imperataris banc E elle 1
centes vrmatur, fiysbgnt, Eandem plantam mifit nuper ad me Baltbafar Pepulus myropola Bononienfit: quofi " deer PR
nonperomgia PIIPIPE Monachi me [gum nunquam vidi[e Meum. Vidi quidem acwosiyg pio
muria cone . 4" legitimum fit, muitis decanfis dubitare contigit.Etenim efl im primis quod ,
fpondet. longecva[[ives vegetiore[q, , quam legitimum expetat Meurs , quippe longas e$
22S Diofcorides, Efl deinde quod eedem grauiter potius, quam fuauiter oleant, quum.
Mcumlegitimü dicesveguirantur odorata xon graneolentes. Ef pratereaquad mana itum
inltalianoana ,,,, wm (Galeno teffe) Mex, bos EE line babeatur ,nibilefl qu jeu RA
fzi. 2A 4 eno tefce) FH? nj - monid dof'umtump Ef eim extet
Likarea Rus fM APTE ME ria en dd quiim pus D
mant [cripti Diofcoridis codices, qui Meumnon neri, fed AAnifi foliis faciant. I6 qu er rastumà Melt
| Omivi: Qui deindenon ineratione eff addutlus, vt feriberet nonna[ci in. ipn ith
Aatotisi; ftia. 9/7, adsodum paucis feri folere. Hisitagubpalameft, vt non abre incen endo Meo |
tum, amnbigendum. Eihim mibiperpetuo decreturn volui, neanche lee
us temerttatig quam datirina €4 diligentiemobis rib umero jg, qui tif
Man profe di taps temere de incertis fententiam ferum, quimetiam Greorlonti m go
tear banc vel illayn non vidue nec nomi plantam, mox ibi ira[eumtur. 6j erroriargum n gi.
berum dentes pertime[éere foleo , quod femperopumsi virimumu eje puuarim' toc
ys
—m
Epiftolaram Lib. L $7
inuolaere , nibilgae deilis decernere quam inpefleritatie diférimen fal/a pro veris deferibere , 8 dubia pe :
verts aff erre, ] ve
SALLYNCA v
Elivos aliguando feri Monachos, i: vfloeft avpumento , Afferamt fetinfofe Mattbiolum wihil Stolida Mosa:
D Celtica xb Aoi Plebe MR bocin Wi uim commentis, Quinimo ME. diit
irarium legitur, dam € Plin autoritate, c4 ratiomibus nonnullis contra Ruelinm Q iLeemicenum Celica /
erdt S " plurimum inter fé differre fim commentatun.
COSTYM:
WW Eniamenc ad (2mm quo wen leuiter me accu [ant .q sedperp "a je ipferim dulcis Cofi mexdstay ; e
amor Intra CS Mohtd- Cuffie nios
&
(ffe antbenticos[ersptores,cum tamen Serapio nonparie] aciena or, on]
gnana, dulcis Coffi mentionem fecerint, Porro mirer (ane cur eiiam Ae[ipi Fabulas centra it hon Cit akerint..,
Sed videas obfeero quam belle ex balatu cogne[cantmr oues, C2 ex [Irevith av [Pres, Serapionem eqo Wehauám., Scrapipnis]e:
Jim affernatis, quodis Diojtoridem,c4 Gah num (egi ; in fins ici » medi. libris protuldi- Qo non impro»
bia inter Arabasprimasteneat, "Atqui vbi Cofhs bsfleriam &$ viresdefcribir ,Cofli dulci mulibi mmini:y Potur. A
ac d I mad'modsm nec eAnicenna, Quo fit,vt. mibi perfuadeam, vb amari dulci/), Cof!s nemi Capite tertió V. :
" Léni quinti fua brentaritabiplere: febeffe mendas, quibus wbiq,[catent cuna y; e oyutatin volzrzitia, E. fele :
wrent/Je enim'id erroris facile credi mon folurn mterpr eg!rgentia 84 infcitia, id etiam arrogántia, dis vbt Ás
qaod aliquando non modica [ua ip forum imnentionz verba Adler jloit, Dasprp nil mirum firecettio- vent. ;
res 7Medict, qii btenon gnorant Mamritanorum firiptis velparum ,velmlileredant, Menda argunentum
prebet idem:pfe Serapto:etemim fefétuiffét dulce Collum baberi nulla ratione viti créde»dumef quim sili: Cap. pt,
vi mentionem feciffet vbi propre capite de Cofli bifforia 5$ viribni egit. Cuteriety Covflantini autoritatem, ^
tibiInrorer. nam prater id quod ipfe in boc decepirs fit, efrabum errores feguutus, cum Fuerit e? spfe Mona Monachi teft: *
eia, ribi ipetliffimus efl effi, cum de virog, uve rrritum [fe Manachiteflimcnium necliceat fratrem de monium n6 re
ffatre ,necpro fratreteffari.De Matagnana auter»milaliud dicam,guam quod Galeni €2 Diofcoridis panes Cipitur,
omibi cxcitand: fint vt montem bunc 4Montagnanam im indicium vocent, C£ fj in[citia agant. Nam cum
bsiz[cemodirponte,vb: totimimani[fima fyliestot pracipitet anfratlue tot fentico[a dametaytot fera, fot vehe-
fica veptilia habentur, nibilmibi negotri cif. E gointerim viridaria 62 fleridaprata colam, amnes inti/ap »
Colles, fragiferasnagriscoll, qgam grana, ajperdsvero, 29 fentico[as montes, quimetiam flramina AMenackis 0g.
€$ Éremutis relinquam, ; Á ma
: SCHOENIANTHOS
Crboninprimis de Sehmrianho grt quod er probare contenderim ifia Schanianb
oU nilalindeffé,gnam ge fimpto ab tpj d squod [cvicete cernan- "1
4 fter, ac tentes, contra Serapionis. qnippe qiti bafceraduesf d latas. Deinde
nontoleraut, ur aquum est, Patres, fed fecls falfo 1n Sch thi calumo a me c[feredargutos, qmod fe
- x ^ B 4l. 2 ;J 4, J, " u
rcomnes Dioffaridis codicec tam Greci, quam Latino fermone. mbil "enun, irt. Sed bet Caftigatloi dai
D»wmnia potiaeapparent, quam cenfiers. Somnia inguam, quodnnu/gquami rus meis probare con- *
/ " € doter ES tni od 72 : di L^ metteme ial ade. Ko o og T
tenacrism H /fsts ejje cog ! ds DÀ iS sd i M aq e: "gum Gert ay
cori inettionem. Sommiarunt praterea ( pace eorum daxerim )feriplifje Se «P chania wradiie — odiis:
ws elfe Latis Cd merris, Ereni vfi Scbaemianthn radicesth ucibus s tam lsores yersus
vA D — die L4 A. é :: a — "
ores "t 5er *
ponto [atae 64 negraseffe debere 2
^ "A UN 2m. [»4 PN VIN
E € 2 A E " 3 M " 7 1 71:3 d ;"
gom qan ac Ert MT ped s MN niii ; di
VUES B * illiel, vmantfeflo cuque ertt argumento ron in«
wIunt,
-— ; "Ww
VERLA dirt rdi oit cap ce ge PP on "yf diy
toll»viffe Serapisnes de latitudine fabjPantie uc ferma. fed quod moti late fe humi dfura ]
ades. APO es ME Aa Ap s s
Lf
spfetnrérpves Seri TT NUN 49- A EE EP lap. pa Naples. 2 roin ERIIEIS
Scbananthicatamis , * Drofcoridis eódiats tam aam criptsqisam t)pusxcuf, qui iechie
mies font babeantéoedae di 49 dolere acus us Hermolawe !
eng ,- SMarcelusyed Covnarins pravi cervos - OMPonitinb d
)
ri PRIN. p
convcbitur, a[cit tío eoramadoreex contatlu ptr, MALI Yo
5 fient) vbi vel Mofclium., uel Ambarum ,uelalià qnani od:
" pd Celi cnasff b ass fei : E
icm T2 n AAAAA€Ó 15 te
47^ YLE dst de CARI on Lone aon leo M en RCM T nde ccm oum
Atm
$,8 Petri! Andr. Matthioli
A
CANCAMVM. rcs
A Cla» propemodum vereor ne iu,qti red medica fludiis admodum deleHlaris, Jaffidias in TON
naraeris borumMonachorB erratis.Sed elim bac equo feras animoscum tu ipfe b&citicommodan);
Monácherum rameris. Cenqueruntur JMonachi,guod eos reprebenderim in Cacamo,quod, pro Cancamo fanguinis du
querela. lacbrymam [nbflituerint inea "intidotognam Diallaca vocant,propterea quod Cancamup, me"fa fri
eliciat.contra véro lacbrymas illaprobibeat. Atquicum non nonerim( aiunt ) multiz im plantis CoMiVariqefy
facnltatesyvt exempls cum[ain ipo Cacamosnius nà olum(tefle Diofcoride facultas efd vt menaren
p sfed vt [angmineas ganginarum fluxiones cobibeat, me ignorantia acriter ACCH (ant: qUifietia vs nt
absre de me conqueri videantur vider apertiff[ime clazsant ba[ce contrarias facultatas mon 1 Cancaofjz
[éd in maiori C$ minori centorio,in phillireayin alifinate im medio €3 in aliis quam plurimis, addentqueyy,.. LI
terea vt [aám magis videatur comprobare fententia mafHchem tefle Galeno, confiringere, ac pariter en;alji.
re.Idquodetiaa mefcriptum effe. [ciunt capite de prunis, vbi affirmare non dubitaui Pruga »7 amaritido; &
Caftigatio. d Myrabalanos ainum 64 exoluere,64 [emnlconfIringere po[Je. Verum non poffum borum fatis demirariigngs,
Cancami vires, tiamjiguidem cum Dialaeca antidotum Cancamum exeiptat eam tantum ob Camo , Vt IECPT CÓ vehtyicu.
SaoguisDigca! lumroboret ,aceorundens,cd lienis infartln expediat, iliericos iunet , menfes eliciat, Cd aqnas cHtem fabegy.
je am tei pellat, videas tu ob[ecro ,quaratiane lachryma 24a Draconis [anguine yocantycui tapt&i vis ine] adfrifls.
Myropola ad. 72a. ((aucami loco ta tegere fnbftitui poffit. Caueant staq, Myrepola netadeteflandz fequaniur errore Mna,
monentür. chorum feriptis delufi, 4 ne fal[a orsi do&irina morbos aurentes affetlos [abinde 'f'a cile in necem trabat,
kibicapag ^ 44,2 Ji verit Diofcorides admoto Cancamo fanguinem à ging itis manantem cobiberi vt Monachi affrmam,
preofetto me legife non memini.[ed quod eingiuas bumore pragnantes attenuet ,ca fane facultatis; TAHoh a ud
pariter obe[os extenuat. Somniarunt itaq, Patres,Cancamum fanguinisproflenia Ad[lringere, cum Dor
Gracos nec apud Arabas id v[guam reperiri po[it. Ad id autem quod dicunt me non nontffe. quam plirma
M TEE plantas qua contrariis confLant facrltatibus qualitatibu[a mlalisdrefbondendum feeccitrrit. quamqud
» amens 3» TofiveHte de fuo teflantur mendacio.Siquidem dum affrmant ;dmein MajHiche, Prunis,T amarinduti Mj.
iugula ut re&atanis cornoni[Je tu facile noffe poeris quam [pulte fe fio imgulauerint gladio. : A
COCCOGNIDIY M.
- x S Cripfi quidem nec id vnquam faterieruleftam, Coccognidius Anansen fibus Piper montanzm appel
iper montanü. X i XS xm. : hn |
etfi monacbiid sntbi vitio vertant, C$ vem aliam montanum Piper effe uelint. T bymelan enimlate que —
Coccoguidium Diu[cortdidicuntur adeo piperi fimziles fant,ut nil miri. rnfficifimiltudmeperfuaf hai bac 39
€ai in montibus pr entes Piper vocaneriut. INam C$ Tbeophraffna libro nono cap. 11 delifo-
riaplsstarum vbi de Piper egit illico de Gnidio grano meminit, Vtpote quod maximepiperis faciemriferat,
€ admodus ettam acre fentiatur. Mtouifacile concedam alus vforta[fe in lecis fieripoffe,vt incolan Feri gun
erts baccas montanum piper appellent quad [eiaen alas etiata effe plantas, qua pro regranum more variis uo-
cdutter nomtuibus quibua alia etiam alibi vocantur planta,ut exempli caufa de Cicborto dicam, did qui-
à
Planrz recionü 24/4 talia locis vocatur Girafole,guo nomine in eadem Italia appellat ali Ricinum, Inforo ; Abra
morediucüs — Aum vbi, appellatur leronica quat ime differt à Germanorum Veronica: Ideoq, Lern
vocantur nomi izreim pee ferspíilJe Manaelss;prafevtim quum quid velint pro mentanopiperenon dixerint. — Mu WC
— —cOMYRTINVM OLEVM. : censis
. Q Vodeum Myrtifolits ac bacvss Myrtinumoleum parari dixerim. fateor. Atqui etia fateorperpetuoba- — 3
Caftigatio. Incinari Monachos , quippe qué tamtemere negare audeant AMyrtinum oleum Mei nn[quácumfim- t|
Ehb. parari. Siguidemis Myrtinüolennz eodem mod parari fertbit,quo paratur é Cydomitemals.Cuaparé ——
"Myninioki — divatio Me ute ipffestefFimonio efl ut non folum (ydsnio lorum fuccus fed tpfaetiam malatejerum —
perandiratio. — ;5 055 ip pfe; decogmtimr. Quamobremnon fats admirari po[fara euanidams Monachorum cenjará, 6$ qud I
tam aperte nezare nodubitauerint , vllo patlo tesi bacca in myrtino elea imponi debere. iiu ?*
bnin[ce olei parand: ratio Mefais non effec etia Diofloridis.fed fecundum fe am noj fw
probaueriut Monachi parum [ane maror, cmm mullo iure me Mefuem [equi quifpid cogerepofft. Verum
serito quid e arguendi funt, quodin Myrtino oleo parado faum Mefa nquem mino
uantur ncc eius dotlrinamrecipiamt C$ ali b "[ce olei parandirati 4 fe inn
; PISSASPRILATI Y. Mes ena
! Cri, iffe me, Piffafohs D aL aliud effe etica M os 7/7 j J / fio 134
2s odere ctm bremsnemsinem mibi vitio ue putariun fids. í mox Plinins
Lib 14.cap.7- cMonackos.Scripii quidem td dixilfe Plinii, quod etiam iterum affirmo. Sedcur 7Matthialum nan Ha
perfequntifin Monachi iiebfosrorepondeant,quiburveritas cordi efl t4 borumi Vani
Monach Eos Ja A gs Sodomenm bi "en ,
idees 74 percendam putarim ,quoinfpidims affirmare. 4
scene phsitemmsd Pf phulm guedelM faim eret dpelai eT iom
| Ted Tu E MAE SOGERNTV
Monachorum E leinarinos
ovra? den 28
s
in Macexc quc- (dd i£ TT.
1ela. [e Serapionis autoritatem adducit, o» ni ribut alind elfe Diofcoridia Macer fed quodal
Pee ida Pli fron «t alisde[fe Diofeo io
quidna Galeni fententia
Monachorum - GAÍBÉddacer nibil dffert a Serapionis Mace difert Tn
argumentum. Mie Macer a Galeni ducere differt. Quod tawéfal/um [fé onminciim, Al act eti
T" ON
: Epiftolàrum Lib.T. f9
vertit ipfe Mattbiolus, 64 alia quadam exemplaria de Maceris acuitate nibil meminerint id eenife ceri
ef£, fcriptorumincnria C$ negligentia, cmims erroris matifejloei areumento Serapio, ui Diofcoridis verba
referens acntum Maceremfacit, quemadmodum c$ Galenus, Nec defunt Aliorum autoritate; » qai breni-
sati indulgentes pratermittendas duximus, Hac Monachorum funt verba : Qna quam fliuola, quam mania
"snfulfag, fnt, quamá, eorum argumenta valeant C4 veritatemrefipiant alico cogno[ces. Scias itg, velim Ga-
leni verba apud Seraptong mbil prorfus atteffaripro Monachis fed contra corum, v [ententia aperiilime affir-
ware. Quandoquidem fimalac éripfit Serapiain ipfa capitis principia (ub titulo Hibefe ey lfaach amtoriate Cap. iz
de nutiom Myriflicarum Mace illico (abiunxit aliorum tefHimonio ( Deofcoridis C$ Galeni thtelligo ) aliuws
reperiri Macerem, qni cortex esty allatnsnon Gracorumregione, fed aliunde, cra(ae. flauus, c admodum
UpO. affrigent, Quibia palamfit Serapiomipliastellimonio, duo proculdubioreperiri Maceris genera, quod, vl. Serapioni Maeig
tingmm genus Diofcordis 4 Galeni fit Macer, Poflremo bus generi fLatim coniunxit Serapio verba Galeni, Bcutta dus,
qytpote qiiimon tgnorabat de blico je Galeuusm ,vt quis facile ex iis Galeni verbis cognofcere poteit, cum
procaldubio affirment Galeni Macerem ex Indianonex Gedani Pd Nonii ep. que plurimum —
Jitterres qualitatis. Quibus palam eibeuanidum, inane ,falfumqa,e[fe Monachorum argumentum , C$ pro- Motachorum
nde flam quog, effe feq iam : Ad veritaté chi p lati: (vt Dialtlici atteftantur. Jregnirunr vr "Ermentü vaj
vrrag, pars fet veraz erum quumbre prior falfifima fit ergo, 8c. Augent praterea nofirarin Movacborya. "7
tiones Arabumnomenclature,etenim vt aperte patet. Aicenne tefHmonio, vocant Arabesnucum myrifHica-
vien Macem y Bisbefe: Alterum vero Grecorum , T'alifar, deque, non de isbeé apud Serapionem. fcribit RIA.
Galen t chminquit: T alisfar esl cortex qui ab India deferiur.Cs n modam baüucinari Mo- cis apud Arabat
20 n'tebas magnotibi ac cateriuerie Mies dens Las cum [cimifet AMaceris duo eff. genera , de bís ditf-tentia, -
diuerfis fGripfft capitibus, dimerfreinjeriptir. ir nempe de Arabum AMacere fub Bisbe[é de Graco - Talisfar.
ram vero [ab T alisfar,q Amodumpalam eil feciffe Serapionem. Adbec manifefde patet Galemi /Mace- iliefe
rem cum Macemyrifficarum bil babere cognati is qualitatibus quas ilitribuit Galenus li-
bro. G. de fip med. facultatib. Macer inquiens, cortex eit, duiex Indíaconnehitur gulln multum acerbo,
cnm lesicla qd. monta, incundum faueredolens, vt plerag aromata , qiaex India conuebuntur,
T'iderir ita, 63 ipfe ex miffa con[Fareeffrntia.pleraa, terrena frigida paucnla verocalida, C4 tenuiüm par» ra
tiem. Quamobrem valenter deficcat, ad/Tringug,. Proinde cerlsaeis, 64 dyfentericit miféetur facultatibu im "
tértéoc sum confiffensordineyin caloras, frizorisq, diferentia, nfrrniter effciens. Hac ad lite-
ram Galenus. Diiburquidewtlas hue coligopatert ge fatir à Mauritanorum Mace,differre Galeni c$
3o Diofforidis Materem : Signidem ip[e non reperio sAdrab Macem effe acerbinm ,nectam leuiufenle acris —
monte, quin potius [fmamdatur fauces non parum vellicat , ? osplurimum excalfacit, odorem iucundiiper -
fandi, £8 lemn[éulum quendam amararem qnadam cum fici Imquit. Quofacile quifiamrei Medi -
veperitus dixerit, Arabicum Macimt, calidi quantum fscci concepiffe velfortaffe plus calidi, C4 quod
plerag, einse[fentia fit tenmium partium, ommi[o, ad[fri&lionis 8 feigiditatis expers. Adbec maximo fgntar-
gumento, Macim c Macerem nibil inter fé babere cognationts Diofcorides , Galenus, €€ Paulus, quum ij
nul uam de Myrificisnucib nerint, quarum Mactseiltegumentum, Quippe ff Macer qui timc eis
vouttebebatur ex India, vielgaris futffez Macis, credendum non eft, quin etiam curm iilo adueberentur myri-
JfHEeo nuces , quartum bifIoriam 68 facultatern defribeve non pretermififfent, quum dnterperegrina aromata
non infim& babeant locum. Poflfremorem omnem aduevfot bofée Patres concludit Plinius , qui de Grecoris
o Macere egens, Macer, inquit, qui ex Indiaaduehitur cortex el rmbentradicismagne, nomine arboris fue, 5-11. eap.
Porro ndid quod dicunt foripfife Serapi li inare Macerem Dio[coridem , 6 mon vt ego [eribó,
4 ? j
alind efe Dicfcoridis Macerem, mbi fanemarar, qunm vtrag, lehio Monachisrefragari videatur.
fi alitey Macim nominauit'Dio[lorides, verum prabet indicium, eum decommuni Mace nà intellexi,
a5 bac dier fa nomenclatio: quinetia 6$ ea, que [ubfeguuntur ipft [met Dio[coridisverba. Eaenim [cesa
Serapionis interpretationeamni tra 7M onaches affir mit,eum dicant, Macbir cortex eff ligni fiue cori
£c, Eton Machireft cortex acis Muratayv fortalje fommiarit Monachi ,
Hicnn Disfeoridiseodige , quem ego fam mterpretatus, altos quapl
?
Yulsri enti fap | aridis codices hoc loco effe di M
Y ez e "71 -1 " " " ,
dofor uma c8 Serapibmeigerum munqua repertus fit Gracuscodex, nec "t e
* IM " cs DI7 ü £^
nec Latinus f japort:
ot qe ;/
d: Seraptonem, vel illa interpretis efe verba. Neco
pa'ameit) Diofeoride lengefuerit —!
| deretiiemeice nitate Rice
: ooo de A NL TE
ac quod id]
» Ee e E
A Macere 2d. Canisttmi ribum veniunt birver
Itaui qw. rit Prnrj tefimonio comprobare Cy
d Plinius peculiaria faciat capita de: I
P Diefie-
4&0 ridi: Cyseibato, afferens[ub. reba aberra ffe: Scdrtue- :
pec Aem ^ - fa, bac
beripoteft: miru non
AEELgHt Curia Fini
sen dise ectimri
quemad modum t2 Plinins, bunc Dio[coria C TERRRMOp difirr.l tà
rnb» Canino aliam plana fabiungensa D. Line ied iota. dmn ini. "n ipiómt P UP MERE
ride; rali Cani AED alari nut neos s ci nieto quy. tmi at T.
eppuia [ens clara vt clarus tid videntsr Munbirror Gu deinde vna nom eclariopherib? comemiatpli- -
x
6o Petri Andr. Matthioli
tis teflaterm apertiffime Plinius,cum dicat Lilium quoddamvubrum vocari Cynorrbodén,82 Qa
; aliquibus appellari Cynosbatonzgudmis preter id babeatnr roa quadam fylnefhris quafrutium eds, E
-— M cleimagmtudine.Hacillorum funt verba.Sed cuius ffnt valoris Có quainanta acfabnlofa ia mundi ps. (s
e "s À m d lofatmquam,quod nu[quam a me [criptum [n,Plimis €9 T beophra[ls Cj ynosbaton differre a Diofiorida Cap,
fententia; vubo,fcdtantum borum, Cynosbaton plurimum differre a fylucfirivo[a:quo fit , vt vbi premiffa funt falg qe
feaunntur vera effe nequeant, Prater id quod Cysosbati plantatam cum ofarum.,quam cu. tw
ri54: cognationes babeat. sin/ipida quidem videtur ententia. Quippe boc Argumento affereret quiis, — 3
Gitratamenrationemontem, inter [jlueffra vo[as C$ vubos,qui mora proferum nullam aterert dif,
Ruborum &Ro- f£am.Sed quis tam fuerit amens ,quinon nonerit bafce plantas floribus frutlibus Cale feltis ac,
Taram difteiétia. crfus inter fé maxime pugnare? Nemo faneid vnquam affrmarit n jr, prov[ie defipiat. 4d bac nuliib
E erim ,videriza nter [ylueffres vofes Caminirubi meminere vnquam T beophraflus €$ Plinius ,etfige,
Iehpids s CY- "taffe fomniarunt -Vronachi. Caterum àdid, quod aiunt Cynosbaton feuElWloferre offisoline fimailml
ie eee ied magnitudine , nil aliud verius dici potest , quam quodin boc , quemadmodum cá 1n CA1CT US, CáCHlam,
€aftigatio, "Probata ballucinari -WMeenachos tpfinfinet Dio[Goridis teftimonio: Siquidem is decsppari, €$ corn
wgens , proferre boyengsitfrutlusolue fimiles , quibin Facile quifpiam nouerit hic demagnitadine
sntellexsffe Diofcoridem: quum fenfibus noffvis palam fit barum plantarum baccas non forma folum. fedan
magnitudineolinasveferre odi ff Monachiin Dioftoridis le&ione ver(atieffent paulo diligentius baefs
fenonitaignora[fent. Etenim is ubi velflores,velfrutlus,velfolia cum aliis plantis CGPBpAT AL fidi
taminforma;quam in m ignit; dine fibi corr "[Pondeanto, femper addit magnitudinis » €? parnitatis:
tias. ld quodin buin[ceplanta feutla minime pratermififfer, cui ono nibns palam fitrofarusm. fyluej
Eus, non folum olinarum nucleis fed etiam ipfisoliters e[fe loge maiores. Uerum prorfus dementaiasi
tacos Factle comicies, firetle perpenderis quod bic afferat Cynosbati baccasolimarum nucleisefsamulutj
ynosbari &u.. £6 Mee [iiis corimentarits de Diamerone agentes buiu[ce plante frutdiumpyris fimilem faciant;. Drama
€usqualis, — naunauam Diofcoridem fivipfiffe reperio, Cyno(Pati frzInm fémaé aliquod includere; quemadinoduminnfa.
vem fruétu cerntimus.quippe 1s copiofifimo femine refertus eft non lanuginer flaceis tantum yt. ari
154910, C$ enm fequutiun Galenus, Ceterum non po[fum [abinde demirari « Syonachorum 4t]
afferere aufi fntsidlizo poft fyluefres vofas de alio Caniruli genere fertphl]e T beopbroflum. q.
domefézeu ,eS fylnesiribus vois egerit libra €9 capite fexto de, plantarum bifloria:de Canirnbo verai roter
capite 8. inter atia raboram genera, non enter (ylueflresvo[us, quema um fecit Serapio T]
mitatue Sed differre Cynosbaton a fjlueféri vofa dena t^ Laur T heoy bra[Hu libro €$ capitemona, itam.
€ynosbatifru. 725,75. Siquidem i Canirubi frutium aner[o flatu colliendam effe Jeribit,alioqtei periculum oculáimm
cid omms nere; td quad aperte demonfirat [uper eo veltenuem quandam lamuginem , velpnluerulentia,
pu quod fi a vento expellatur in calligentium oculos , cecitatis periculum imminere. |
vofarum ffutiu nunquam vifitur. Poffremo fi Diofcorides fciuiffetynil aliud effc Caninum vubun s
dpinelivem , faterat iliprofetlo dicere,quod Caninus rubus Rofa e[fct omnino fanzilisynon autem quad. i
smfear affirrgeretrubo longe mator.quodquefolia ferret Myrto latiora, à quibusrofaplurimumdi,
tur T beopbraflus Canirubum punica []eciem referre ait que cum folia cMyrto fimiliaproferat
vitm ego differre T beapbrafa Cynosbaton à Diofcoridis cano vubo. mr
SYLVESTRIS OLEA. 3
«Iniimasidca "Efeio profetio antemeritati velinuidis , anfIultitia vel ignorantia ,velfortaffe malitia.
chorum fides, bec AMonachorumcalumnia »quum nibilpror(us vationts aut veritatis réfiptant,. INegant
Monachi fidem noffram infinmlantes , fjlue]Pres oleas vlis vigere aculeis nec vllo authar.
Marifeta Mo. ceutrarimeomprobari poffe. Hius,vt cen[ura plus fideiautboritatifgne adinngant, addunt feplo
nachorum te- edprtlia olsarum plantas, tam dome[Hcas quam [ylneflres quam ego fere viderimfolia: fed quanti
iet in etis IPC abfit eorum fides , tuipfé tibi facileteflus effe pateris , quum im agro noffro Senenfi fylueftrs
icit babeattr. Quin etiam idem ceteri teflabuntur quamplurimi vei, plantaria flHedioff ad me quo:
: (qua eorum esl humanitas ) buc Goritiam profici/centes , qui amplum [ylueflris ole ramum.
^o denrigentem inbexerunt,ex AArbs Hadriatici «infula aductluga, C$ ad. Vt
| prime vilem. à;
J
| v. CORNYS. un
gi Cortio quid dicuur? meperperam [eripfife ex T heophraflo, Cornum arb.
a quibus longe magts diflat, quam a Sahice Ficus quinetiamnecnonil[fe, velin í
dice fabe[fe mendam vwzlfortaffe Cornum nunquam vidiffe T beophraflum. Praterea, ut etiam Gi
non imperitosoffendant nt nu[quam legiin T heophra[h codice Idam Trata effe montem, fs
Ménichorütit dam in Cresatanti baberi Infula.Ex quib facile quifpiam fanamentue ;cere poterit quanta]
inGeographia Geographiess lelionibus ignorantia. D Ida Troia monteob Paridis indicis faraoliffinzo feribunt
ignorantia. — sse Sirabo, Ptolemeus, Plinins, Porponina Mela, 68 ceteri clariores Geographi, quorum nanfilum
c 02^: manon legeree ZMonachi (ed nec ( paceeorum dixerim). eorum farta[e nonere nomina.
gauo. tior liq L 5 lla (cia hmyba TEM, Y
cum [ape legerimus apud Virgilium: 005000000 :
Qoo dores, dL. ce E osos
ac idem a Geographie omnibme deeribaimr. Perun bid di
Troiamalium non baberi ein[d. 7
Jenfinaltufimus monseit ad Traadem,
arborum .quod facile ex Thbeophraffi leth
Epiftolarum Lib.I. 6i
antem [cripferim ex Tbeopbraffo (arum arborem qua in Ida»onte erefeit, folia babere e Mm vt dala Mateor,
eum bocex Tocaphrefofacileprobarepoli.. Sed mecredidifs vel feri] efretem Cort, temi Ub y e
mibimorsaa ei Es ed myg dale ee foliis, numquam [ane fatebor. — De [davvero Corno, quam nu» auam vidi, ** Pismn lu
nullam ego certam po[[um afferre (ententiam,nectameneit quod probibeat , quin hberecredere queam s; Cor-
num tn [danafcentemfolio effe oblongo "Amygdals emulo, quum defoliorum sm plantis varietate ac forma pré
regtonum naiurantlla ft apud autores eontrouerfia. Quamobrem id pótius mnbi credendum flameram.»,
quam temere cum Monachis affirmándum T beopbrafiem uon nouije Cormum : erfireBe [ane quifbiam da.
biare poffet T beopbra[H i codici boc inloco fubeffe mendam. y
10 NYX-VOMICA ET ME *
TELLA.
Ro quam bi "Patres Reuerehdi Vix id mibiperfuadeam nifi fortaffe cum ad Elleborumi
ventent;. Nam vbisamcum Vomicu, C$ «AMetellunnzibus,quepropria /uaiparum facu late iol.
rium faciunt, i1 alia diu fit im? d: » verehdum efl ne tam propere ad mentem €? rationem rtho-
rentur. Seribunt mein bice cenfendis mucybus adeo e[fe balucinatum , s quid de iis feripferim nefciam,:
guum eenuces, qua intere 7Myriflicaereperiunturnec Vorice fint, , nece JMetella, fed nucum « JMyrifaca-
rum monjIrum, in quibus nulla cognofcstur deleteria facultas,vt ego mibi perfaadeam. — Verum Monachis
dandanunc venia videtur tang bhifce mucibus di 4, C$ eo piresds inl bed b; Mossckergn
inquam, quod nu[gua a me criptum fit reperiri Uomicas nuces, nec etiam Metellasinter Myriffscas, gna fu. cietuia &splo.
A? mentibusnecem inferant. i itur,
L-A-M P. S. A N A.
Nemea quod feripferim banc flore effe albo, quodquein Lal, "[irpetur in ci-
Uis, quum genuinaflore fit melino, C4 in e/Apulia frequenti[me im cibum veniat. vbi omutbus C$ pue-
rie etiamipfisnotiffma babetur. — Quibuaretle refpondipo[fe crediderim , quod fi diligentius atctiratim|gue
rem pl a expend[ent,ed optimos legil[ent autores , qui plantarum biHorzas jcribunt ,men itafertaffe fa-
cile fé ibus deridendosobieci[ent,. — Seripfiqnidem, Plinii teflimonia. florem proferre Lamp/anamna-
pocandidiorem non album, vt « Monachi fomniare videntur :id quod terum atque iterum affirmare nop, Lib. so, es
verebor. . Namque tametfi Lamp[ana melinum proferat florem , quemadmodum €$ Napus , cum tamen,
3 o Lampfane flos colore fgt longe dilutiore, rele [ane "Plinio fcriptum eit, hanc fore efe napo candidior. Qni-
"o busverbis videtur voluiffe Plinius Lamp[ane florem dilutiori baberi Colore quam napi, Cd mor... vt Mona -
chi volunt, ab[ol. dido, Verum fi n[cerationbis fibi [atifatium iri megauerint, , £4 me "Plin fenten-
tiam baud retie intellexiJe contenderint retIe fane oliicipoterit,eo: legitimam non no[fe Lamp[anam quum
bae, PUniitefHimonio, album non melinum gerat florem,
PAUSAADET A.
Ediam fefe offert recriminanda Bal/amitacen[ura, in qua, quod feripferim Bal/amitam vulgo mentam
M! Romanam vocari,non parum me balluci affirmant, quum ,vt ipfidicunt, ,ommum con[en[u ca
40 planta gentia fit mentba R. quam tpfi Laffulat. Sed quid alind retlins refponderimt,, Catigatio;
quam - Monachos fina ipforum falce fibi fecuife pedes? Etenim quum fuperius de Cynosbato litigantes o-
Jlendermt,, probanerintqueplures baberiplantas, qua vno C4 eodi ne appellantur bic vmitantumo —
"y " LL i dora » » ren
d re , ?
eni.
4 J
riam reddam, comprobare compelornon [lum meo spit edeus eriam tbimonio, Bal amitam metam
bé; Bref sifiltonse, Fr 7 mentbam, Fierentinam , Cj Albi , 4 cri/pua folus e7Mentbam., eri- 5
Jam appelari. M, CONT A |
M.
t^ wk
d
cani-
- ^
*
b 4 2p €T m
eTmbubeiam. Miseni ohPseriet Rnelisa , qui jadagenda Fispinm f eculsat anu? reerntiores
e ajeia nil aljud inteligit, quan Rofi rmv,
dere m £F prp.
D— Petri Andr. Matthioli
Caftgsig, — porcinum Fue Monachi cáphh. — Sed bacnon meminife « Monachornon parum demirsy ,
; din dere[um babnerint, caput, — — 3
t ÓCIMYM.
[Amtedepafettseumiffa ejt moadn "feam v[yue deve, fed tibi fatisfa
Ocimigeneta Jj» vct. fg Ocimo meaccu[ant,, quodtantumtria Ocimigeneraattulerim ,
Heer ug — DtlaBne Octmi meminerimi, — Scripfi quidem (ut smgenuefatear ) tria baberi Ocimig
Cáryo s h ylau £69 expendiffent Monachi, nouiffent fortaffe reperiri inter ea cum Citreatum, tum
Decimum, Uem, ctm id cui foliatnfunt puypureo e Amarantho fimilia Citreaim malum olentia nilali
Cap. 156.157.155. ma Citreatum : illad vero, cnifolia infant paruaactenuia, icundil[imumodorem '[pirantia,
Caryopbyllatumo, — Etenim fi qnis Ormicicenera, qna Serapionitribus diuerfitcapitibuse
qentims expenderit; facile quidem eadem efje cognofcet, qua in noftris babentur commentaris;
qua virlm [e iatlent Monachi, fé primum (paryophyllaum Ocimum boc atto adinueniffe,
pont folia parmin[aula proferat. , cd caulem lofum.», bis verofoli. Viffapbyl Eee
vends, edat c E PU Ses Me asia
^S$MILAX- HORTENSIS.-
V'od fevipferim bovtenfem Smilacem warii colorisphafelosproferettem capreolos ed.
arbortóss, alu(que fuftentaculis fé implicat., longe a fGopo yne aberra[fe clamant.., cun
Liba.eap.xqo, Ye in mamfeffo ver[ànturerrore. — edi guicur nón fatetr boc me feripfiffe cum illud idem.
des, €$ Smtlax tlleclamiculas fiue capreolosreuera manife]la proferat? Facile bocmonneg
Capreolus quid, 1565, fopities b eise [Co planta partes, mota[gue deligentitrexpendrffent.; fguenm fguor
Latints, quid xil Gracts defirnet. ^. Siquidem bortenfts Smilax [en (vt illi vocant, ) Indici
| greolus urringue in caule profert, qui etf vitium», C8 cneurbitarupa ipreolis per omni fimiles
Lib. 4. cap. 7. Tur. Capreoli, tamen [unt it per o»mnia fAmtles , qui in afpera Smilace, in Altera Clematide ,€4 i
babentzr. e/fc proinde rele fcribit Diofdorides Clematidem alteram vepereper arbores,
Unum cum bifce planta vaprebt Dicornes non rnt, Jed vnotantum proteffaprodeunt,para
pute folia, putant, patres bo[ce proce[fus, quibus bortenfs Smilax arboribus feámplicatab.
Cafügatio. — — pellari poffe caprzolos fly (t puto ) per[fRadentei ita à caprtolorura cornibni denominari; Ps
boh 2 i
Caftigatio.
2 am intellexiffent, , C$ fesmiffent capreolm Latinis a capiendo uam,
CF Gunz Gracir à verbo iolasa q:tod vertere circumuoluere, circimfletiereque de
ginem noniffnt profe Cap"ealos a bicorniformainime denomimari. Hüita.
tere plantarum capreolos omnes effe bicornas, vt fortaffe fbi perfaafere « Sytonacbi. * Qui
tá fuerit , quum magis dinimus leilomibut q8am humanis operam nauarint..
ops al eco CHELIDONIVM MINVS
| vaa panas quam Cloldonium wir scost gna a
Att,
mint quam maxime
nne qan
: itaque eifiriprim. «t.
coda non ttatamentemerea « Maonacb favi deb ^ —Neceti dob acrimo:
Tefticalus $a. " tenium Sacerdotis (vt vocant, «Monachi ) mint effe Che,
€crdoxis, vé, Virtutipotims quam vitto effe aeri
bosin fetpfoslatrarefonam, 65 de fuir inter fé
Epiftolatum Lib.L.^ 64
amo. fa fei 7 expe.
famreperias, [ed Cordi, ddami Louceri, 6$ aliorum 9 i » b st yf S: no " appe gui Misschonat
cenieant, eari genuisam effe cl. idem s"friflolóthiam ;, quám vilgu longam éxiimat. — Clomant; tipioto.
Monachi maxime ballucinari M atthialumt», quod afferat.fateaturque , non folum ton cognofcere cle-
manidem e/driflslochiam s fed in Iraliabab, jquieam demonflrét, cum tamen tibique bac t.
vinets , alujque in locis babeatur freguentiffima, 4 dáliylté vbiquecoptofror, quam putant me nittéqiam.,
vidiffe, 4 ob id haudquaquam [e ambigere aiunt, eme Clematidem pro daklylue perperam accpere, Hu
itaqne cum ( vt antea dixi) fatis fuperque ve[pon(um fitin Latina vlla editione , quam proptdiemm dabius
9m lycem, C$ ne in bifcesnanitatibusplura quam deceat etatis nofira rfcereper yd
? eben ea qua antea [eripta [unt bic a merepeti expelles
RVTA SYLVESTRIS, ,
Vam temere a[ferant, caomnia, qua deyluefiri Ruta in meis feriplé commentariis , Éfisim e DMefuevi
iriptis e[fe deprompta, unicuique facile con[Talit , qui eorum, 6$ meos legerit commentarios. — Sedno-
Ju ,obfecro , Deue Optimus Maximus, vt tam [im Amens, ut «Monachorum ineptiaeimi ; j
$n cenfenda j.*undi generis Ruta ,quum ibi mil alisd. habeant. quam fomnia , deliramehtague ,tam clara
grimtm edendos legeris; Diienim n folum e
tamque eutdentia ,vt nullis nonrifum ; e. Prenim (2 rem, Monachotüg
1 0 banc exordiar) fimulac longa verborum [erit dealibra fshuefiri Ruta, quam e/frmolam vocast, c Afrabei, ii ueni Rutd
egerunt, concludunt tandem.» ac fuadent;, cum bac mon babeatur mifirariffmain Prala, 9M)yropolas eua opimo;
vrce rette «ti po[e e/dndro[emo ,quod Hypericum t 4 aliud Hypericum fit quam gqnuind
dplnefiris Ruta altera, — Quainreu[que adea defpiunt, , vt non abre mbi verendum fit vi vlla vnquam, .—
tempore ad mentem refHitui po[nto, — Syluefé ris prirmi generis Ruta, "Diofcoridis tpfeus teflimbnio, im omni Lib.j.éap. 4j,
bus futs partibus bortenfrest fimilis, preterquam quod quffatu/it dcriori, | Hcin Gorttienfi agro Saluati-
fio, Cd Gargano ibws, adeo copte[a prouenit, vt toti fere Europa pro paratidus medicamentis ufficeré pof
fit: quam qui viderunt, vei berbaria fEudiofi, borum deliramenta , que me fibi fuvatmm. e[fe meniwmntur, WT
perpetua d. diiduneko. 4 i m P BECBNML T "BELA 1 Ar Je:8]; e eP*o- attigatid.
3)
re: Inmnuliaplici
s quam quod y ji int Spluefirem Rutaen ab e Andrefémo , 6$ Hy.
perico nihil differre: Deinde quad putauerint, e/fadro[amum,, € Hypericum viiam, €4 eandem ejje
ro^, : Diofcorides de his feorfem t de differentibus plantis egerit. — Poflremo
" 7 7 : uno : i quod
prodiderit, bane prim generis [ylueféris Ruta bifloriam bis à Dio[coride effe defcriptam., magnamque ba-
bere cum Hyperico cognationem, , quod potius (omnia[[e quam stedicio feripfiJe videntur «Mona
«bi quumnon buius Rut caput ftn cuins fronte in quibu[darn falis codicibus illa leguntur aue doH.ffimo-
rum virorumtefHmonio bic afcititia, Hyperici autem propria cenfentur :. (ed eius quod proxime fequitur, i
quo alterius ylueffris Ruta, quam ali AMly, alii Armolam vocant, defcribitur bifforia.
PANAX. "
Uod «JMefues im defcribendo Panace aberrauerit, 6 e/Ajcleps Heracleoconfuderit, fatentur Másí in Pans
4o fane omnea contra «Monachorum [intentias , c JyCedice materia [Indiofi , quiin e Me[uis codice Pa. ertatum,
naci caputperlegerunt,. Gummienim ,quod Opoponacum vuleo vocant oficina sex Heragleo tantum,
(vt Diofcorides inquit ) collachrymat , quippe cetera Panactum genera mbil liquoris fundunt. — equi "
cum Meu: ex plantadefimat, Opoponasx, qua ferulaceis fot folua , facule qui|piam mo[je poterit e/Aélepiumc, premo.
pro Heracleoperperam accepieeZMe[uemz, — Etenim Heracleum Danace foliis mon exit ferulaceis, fed fi- ^"
culpe. Demde [ui Panacis caulem facit Me[ues cubitalem, quod, oindicet Mejuem Afclepum
deferibere, quod Diofcoridtsipfms teimonto H alriffim: v jclepi is
bio band maierem. Quibmpulom tt nacum Af
^
6: Iii Kap ida HRS, 1 Clone m3 MES -
: (etitm EAE EM "LU. core.
zatr legitimum effe Carum: quod , ^ e .
feti , mon leiter me erroris accufanto , drin il. mumej 7 fua
femine pa[fim vtuntur ot NUIPITTE nte di eg
ubur. d: y E. T
vf Galenus ait ma- Lib. esp 17,
"mach. betne-
d Cui iflorianr
ntiqui nom de,
64. Pétri Andr. Matthioli
Nis: M VAPER " » : 4 »
de d tacittina y vnn/quifoue [anamentisper [e cognafcere potest, nilaliued unquamfueri Nigella city,
rum nonimmu- seffre Cuminum efficere , extrema eos teneri "| p 7
es , aeg enim i epoterit coloris in femine velin floribus varietas , éd bau, : "SUR
Cp Bea imi
it. Sed quid multa? nonneboc idem, inpapauerum (émine quotidie comperimus 2 35 vas
nca hbortenfi fpitlace, ananria yqtath cucumerem vocamus: in Hetruria, €2 aliis nonnulli P
* femina etff quandoque alia, q nigro, 7 Plattis oy
lind ab ills plante genus conflitunnt,.— Namfi exempli
baccen(enda Nigella, €3 fylueftris buiufce Comin; bj
€9 quieos fEqummti, plane ballscinati deprebendantut. — Quippe buiufce dplneflris Cumis,
pitibus mollibus ac rotundis acevafim gignitur , farta[e wunlgaris pimpinella noffratis rogo ,
fangsiforbam. vocant, , nons autem.» in capitibus c ZWelantbit inflar durum, [alid
gumax,
Caftigatio.
; OREOSEELINVM.
S Ed in Oreofelino quid fomnianere v MVonacbi?. Somniauerunt, ,inguam, quod -—
perperam crediderim montanmm eydpitum, quad Greci OgsoziNvoy vacant, , femen papaneru
capitibus proferre, cnm» tamen bocfiz fal fimum Hermolai£& Rueliiteflimonio ,qui retle fan
terunt, Diofcortdiscadici boc in loco fube|[e mendamz ideoque locum buncpri]Hino canderizej
pferunt, montanum ezdpium (emen proferre non papaueriz ,[ed cicuta, quemadmodum :
va. Jdquod manifefle demonflrat antiqua Diofcoridis verfio, ac etiam. Seraptonts detlio:
nife[le legitur montanum e/dpiuma cicute [emen progiguere- Hac ZWMtonachornm in. Orcefe
fmm mecen[ura, imo videnda fHaltitia.&8 mon vulgari amentia, quum ego Hermolas,
J'egnutus , inso potius T beoprafti lelvone per(unjua , [erip[ferim im commentar. »
quaquam capitula papaueris modo progignere. fed femen ctcuta amulum.,: qu0d omnib
mets in Drofcoridem corsmentarita meam de omni e/Apioperlegerintcenfaram,. — opddb
, Mincttur Serapiont proferre Oreofelinum [emen cicuta fimile cum quifhiam facile noffe
Qittigitio.
T
explanamus, — sdicimm in iuddg anda.
eXICecania corruptum.
l ETAT;
Loi e e £U
v1
vega vocatas e effe Cbamaleones
prehendantur cum nulla dubitatione affrm.
i jx abore
m colere Breuiariums.
erint d: fripftlagua
defe
diksiicdnnsnsiid
t
Epiftolatum Lib. L.. 6$.
LEVCACANTHA. 4
P Orro quam falfo me accu [emt in Lencácatbá, ipfa mea attejdas i , qi non itáfacl!à Afo Fal Monacho-
nachi fartefes tm (um peruerterent (enum, fn m tuenda potent quam deprimenda EN MUNA Fam ácculane,
4.
Siguidem tametfi dixerim ego non effe omnino? í um j 4m , dui Cárdumm diim
"Dius Maria appellant, Leucac bamp dfolia illi fint latieu o £e lis i r$ ae Died
maraac dura, nontamen id vnquam me afirma, ec vflat, a dmodum b. Tem ena Gu.
quidem quum neminem babeam ,qui Le L bif 7 im fcripferit nec apud Dio(coridem , Phmum ac
cateros, qui de plantis (crip[érunt vlla babeatur buitifee pl. preterquam quod fit Dana alba /imilu,nà
o abre credidere quidam 4b illis macula addatli, ac siam fortaffe radicis amaritudine ac dmritie , banc le:
Fo euin) ",quang enu borum placstte (ubfcribere nolnerim..
TRÁGACANTH Á
ant fubinde pat i vfu lachrym. paffim Ti acantba gummi VOCAIBNI , legiti-
N Ray | genuina ungue fabdita, facile (Dieersdisteffimenim ) collique[cat, bac vero nunquam.
Quinimo [i lingua fupponatur adeo lentejcit, ac tenax emadiz, erc Are goear. Qua quidem Monachord íd-
sm retoto caelo aberrant,vt qui Dio(Coridts verba perpe idi fcitia in expla.
de fola lacbryma lingue [ubdita, fed de eclegmate, quod banc enr cicovtaine feribit bis verbu: Huius dando Dieieacs
£o inerebruit vus ad oculorum medicamenta, ad tués exa/peratas fauces, Per vec, erar defilatisns 1 Lh.
cum mellein delintiu, lique[citq, fubietla lingue. Hac Diofcorides. Quibus voluit D idem Diotcoria. wd wa
Tragacantbe lacbryma non (olam, Gper fetantum ) fed à in legmat. lle paratam lmmgua eff Jubii - explicatas,
endam,vt clariffimorum medic Becbicis catapotis C4 Diatrag ac
bus ipfa lachryma commi[cetur : quandoquidem pe oporteat w medicàmenta quibus a[era LA (monti
ac pellus yniuerfum expurgari debent, » quadam temporis dimtmrnitate orevetenta , pellnque falda w- €
Jem leniterque lique[cere, vt im tracleónspereoleutar arteriam, voluit ibs Diofcoride ecieg,
fiim deferibere. — Nam fihuiv[mods 'arentu vmibslpror fm proficerent., quum tta non in
petto, C8 pulmones deferantur se fed in ventriculumz. — e/flia busc accedit ratio, quad fi lachrymam per ft
tantum lingua (ub intellexsffet Diofcorides, fabiun x» [fet quidem. ,vt fui moris eíI,quibus in mor -
go Pisidfathuandum efft. Etenim aburdumplane videretur feribere, quod aliquod gummi lingue [ubiicia-
tur paslatimque lique[cere cogatur , ac deinde filentio preterire quibus sn morbis idfaciendum,, — Quibus
-— ratiomibus mon modo recle ,meo quidem indicio, intelligi poteft volui[fe Diojcoridem eclegma,,
brym perit , lingue [ubisciendum e[Je, mon ipfam per [e lachrimam,[éd etiam *
* direc prindcaimcatra fedus
EIN. e
Agno etiam mibi vitio vertunt, meque inepti/fime ff tionem facere feribunt , quod ( vt
Mus — Hyf Lirty: Viae ER v eR Hd Vt cum "S oki
concerdari videretur. profeBo nimirum, quum batienus ad Eleb peruenerint,, eftqui
40 quum illuc adire meae Miri dter fciam per "ee itu Papauera , Mandragorai , faperiferum
ac manicum Solanum» ,nonp ne fomno longe altiori addilli ea nunquam perue- faceta caftiga,
nire queant, nifi fortaffe fomianta. Ego enim ,iverafateri debeam, nunquam vnum tantum corym . Vo.
bum Hyffopi plantam feci fed qua denfioribus fuerit cum [urcnlis , tum etiam. faluis floribufque COPIA PL,
velle imitari, — Quibus palam eit Wonachorum., argumenta perperam ex commentaria mofiris eje de-
prompta.
STOECHAS. et acr CELA
A Hgpei ilice ad Siatsbadem, eum dapi iue parum. meaberraff volunt,guod eam ,
effe St Stecbademafirmauerim qua lenerasajjeruur quum ipfi Ar (cam:
3 hora differre. Caterums in boc fal[a depre chormm cenfra, quod
eure ai dt eferri : fed quos
outs - liundeq EE
dargni, jj unt , itatemere dicant nullam.
tamen non dnt meqetatr ui Bielsa
cam Si
vues
EirunlL
€o rentiam, ,quam 2
snentiantur , nifi Tr iei emu vis at ve rem
faga m ETE E
5i alias UM vr Spp
* e B» I crie YMO Us. : * vs
: oct. Beo :
3 declarat Mattbiolua cmintgt- Mosa
actin Gn Diari ; verbu: INon onáchoram
1 osa tamen i fcire debi [et tertinm lud [fé obiedio.
neris Dil T. x (retapa[/m e FF; ;
,
" *
*4
66 Petri Andr. Matthioli
genundequo poftremo loco mesrini "D'oftorides. Primum enim nec florens, nec femen profert, Sed. :
1/ind € contra G$ flores C$ fémen edit , quo fit, vt illud effe non poffit , fed tertium ,cum omnibus inc, Tm
Ditiamnum quod boc tempore ex Cretain Italiam compartatur €$ flores, C$ [emen gereve ; quitteliay, fit,
firmari debere, aiunt, , effe boc P[endodiilamnum». Nam quum boc tn omnibus fitis partibus PER 3
ris Diélamno correfhondeat, ,rettefane quifpiam cenferepoterit neutiquam boc flores Proferre, mec. toe
meno HaeccYMonacherum [unt argumenta, quibus probare mittuntur, non folum me in cenfendo 2
neris Dillamneplurimum à féopo aberraf(fe : ed quod Ditlamnum hoc, quo paífim pro fenuimo aL.
Mrs Wd plafta tertinm ellud fit genus , quod ex Creta quoque afferri feribit Diofcoridasfalits Bfymbrii epulis... $ed
ei sues: Ned quamnfeliciter boc fibiper[ua[erint patres ,teffatur apertiffime T beophra[Hus , quippe 4ti libro Toto capi,
xo. decimo fexto deplantartam bifloria ,fmulac de. genuino. Dillamno, C2 Pfeudoditlamno ffi egit d di MW
etiam [cribens: EH »inqitit, aliud quoddam 'Ditlamnum veluti equimoce appellatum ,: ec enim fci. *
em,nec vim babet eandem : quippe quod folio fifymbrii cen[Let 8$ vamtiscondatur maioribus, cuig: vfus du
aliis minimeconuemit. — Quibus palam est prorfus balncinari- Monachos , quum commnts vfia Dig.
enu foliafifymbrii non babeat,. (cd Pulegio matora, cra[[oora,tomento quodam, rue fifa lantgineobdu.
a, gufluacri mordacique, — Qua quidem note tantutintertio illi Dilamno reclamant, X quant geni,
19, dz quo primo loco (Gribit Dio[corides, omnibus affipulatur modi. — Sed deprauata effe ea Diofcoridis eg
duniina ,qua defloribu: habent, ire J& dySos zx xaemiy osqen me[cierunt, e Monachi, cum tamen ex Thes.
phraf!o comprobari pajfit. . Quippe ss loca fuperius citato de (vetenft Dillamno agens : v[ue, inquit ,non va.
morum nec (eminis est, [ed fluorum». . Siqidem bis verbispalam est, Dilamnum primum. , € ramoreg
femen edere,qninetiam per con[eg €$ flsres , de quibus apertiffime fcribit F^. evgilius libro duodecima Ag. i$
zeidos Sed cum agis deceat e VLonacbos, Prophetas audire quam Poetas, P: ergiliatailla (Armin len, —
Locus Diofco- fiotnmolummo. | Tw veroft Diofcoridiscodrcem (uo priffino candorire[Hitutum hoc loco babere cupis jitaves
rdirefiurus. feribito.Kze 9 Zv3os V7 saqrée coptiget: id ef, neque flos neque femen confert , fcilicet jin medicamtiiu,
vt inquit T heophraftus. A
: DAVCVYM.
Inanis cenfura. N On paruaprofetlo mevedarguuni iworantiain Danci deftriptione « FVonasbi fua bae inani cn
quam ita dejcribunt,, In Daucicaptte e ZVaattbiolus vna cum alits nonnullis perperam Dio
interpretatur: [fquidem in tertio Dancigenereremomnem confundunt, quum primum boc e/fuethis :
lom G$ femenferre fcribant,: Deinde veraaddamt Paflinacaumbellam , C9 [eren cumino mile. qud.
eueniffe [cimus quorundam uerborum cann, que hoc loco in Dio[toridiscodzce defidervantmr. Patetmods |
ex antiqua Drio[coridw veríione qua quatuor Dauci fpecies babet, fCilicet tertiam Zfnetbo, €2 quartam Cy
mino tion abfimilem,. Hecomnia Vronachorum funt verba, quibui non in me folum. fed in caterosqt
quot fant clariffimos Diofcoridis interpretes ,imoin'Dio[coridem ipfim inueh zféd temere fane, fn —
Libyeap.és. — rantur futili confilio perfuaft , quandoquidem nullus (quod[éinerim viderimque ) babetur Diofosridutre —
Daudípedis — doy | por pana Jeriptus , mec typis exctifus , qui de pluribus quam tribus Dauci generibus meminerit. ^a
HER plira quam bac babent Oribafins C4 Serapio. qui ad verbum ex Diofcoridetranfivibunt.. ... Quimetiamm
efuicennaplura quamtresrefert Dauct [pectas nec e/dMrabs , vel Grac alius, qui deplamisJoripfmt.li- —
eoque eur magis hifce difcalceatzs blateronibus credam quam antiquilfimts Diofcoridis imitatoribus , Siria 4 h
, Tam preclaris interpretibus, mbilbabeo quod 7 uillam di at», coq, pre[ertim quod. antiqua ila Die-—
Jéoridis verfio, qua ad manuseft, bos man:fefle mentiri a[ferat,: quandoquidem etiam hac non de pluibua.—
quam de tribus Daucsgeneribus meminat.—— E : EORR NSI
SENA.
Zingbereur$e A T. quam nec [ui fe diffimile praftant, in Senat. Etenim quod fribam Xingiler cum Sena mif
nzadmifceatur. S Mefuem», non [alumni vt eiusin deticienda almoroberetur facultas, fed etiam », vtub. "m Sene?
xa, quam ilii idem tribuit ZWe[ies , defendatur-ventriculue,non parum mye snfiitia accn[ant,e
ac fi gingiberia tqnorarem facultates, Namque quam i perperam fibi perfuadeant Ningiberni
qu LLL Vericulum.,,ml magts Sene admrflum praftare po[fe putant, qam ipfis augere oma. Sed i
Lib.2- cap. 154. decipimntur, quum Xingiber ( Dioftoridis teftimonio )mon folum alumm leniter emolliat, fed etiam
(i lum inuet, 4d quod tertio de v, 4, f^
i
senliat pit gef primereftatur pater Gales
RROSMARINYM.
&.
Epiftolarum Lib. T. 62
dent. oiin DiofcoridisleHionefuerint verfati. Quibm cum palam st priora dsogeneya huma i$» Dio-
[ceridi effc gente: quid Monezbis mirum videri debet fs Diofcoridem tmitatus egopariter ex duobns illis m
fecerim genus? á :
PEYCEDANVYM.
P Éncedahmmi qnod legitimmm f fe ialantex Hifbania fecmm attuliff patru, Qushiamvera patinegsez
unt,quod qui/piam preter ipíos Peucedanum adtunen:[je [cribat,non folum. UegAnE Pte 4n e Mnansen Vines
montibus inweni]je Penced. féd nec vnd'ffe volunt, Qua inrepalam fit quam manis glorià cupidi, mecii
c. contendant Monachi. Quippequod baudquaguam pro certo affirmarim Ananienfé Peucedanum cf fehui-. Caftigatló
num [ed adeo Peucedanmm [uis notisveferre vt illud femper peucedanum exiflimem , quoad alind [eje ubi
efferat,g nod emidentioribus notis Vegitimum referat,
LASERPITIVM,
: 4 *
T accedit altevafere fFmslis Manach luvrmia im qua etfümibil deliguerim on tamen khi préer- Cs oewts,
mittendum putarunt y3tin bac etiaminremereum facerent, De Laferpitio taque agentes, affirmanto Calumnis à
gne contra Diofcoridis, € aho ig y fententiam, L ife pro planta pro lachryma Vero (ape eccepijz palio.
laferpitium. Sed mam inique mearguantpatres, facile teffantur mei th Diofcorid. ii: quando-
4. quidem ubieo in loco ex meipfo log fum .hunquam eguivoce bifce v[ns fum nomenclateris ldeoguemi-
&O bi vitio verterepatres non debent. yfPinterpresille , asi Ludouici R | peregrinationes Latinitate &oMAMit,
cuiu verba ibi nobis allata unt, , plante momenclationem pro lachrymaperperam acceperit , quum iderroris
sli non mibi fit aféribendum». — Sedprofeflonefcimnt, foto corruant impii , cum veritatis via femel aber. Caftigiiio,
vauerint.
EVPHORBIVM.
Offrenza Monach Binrgatio,vt omni
gentis videndum effe fcribant an Enphorbitm, ut ego commentatus [sm, ab Enphorbo Pubs Maurita- bilo explod
norum Regis medico [eam defump[éerit denominationem. Quainremibiforta[fe faccursbendum fore puta.
rent Monachi nifj Pliniuegranil/imus author eorum retundereitemeritatem, ne dicam in(aniaps, Si Quideps .
de libro 25.64p.7 menit snquit, €$ Patrumnoflrorum etate Rex Iuba, quam appellauit Euphorbium psedics
Jui nomine C7 fratris Muz,a quo Diusvs AuguHem confer. indicanivm us. bac tle, Sed tam meprofctlo
tedet imo potius pudet tam iueptiffimis ac puerilibus Monacboris cenfuris longisre/Dotidere: Nam etfiplura
quam bacin me (cripferant tamen quum mibilfeueisprater Auyaniz inde colligi po[fit merito fame cetera mi
bi daljciendaduxi. Quapropter,quereligua fanttibi cenfendarelinguo, Etenim qii diutius sam frs in im
plicinm cognitione ver[atus, borum ignorantiam ,€2 in plantarum bijToria infcitiam facileper temetip fu
ecgnofcerepeteris , Vale... GER i , 1
*
PETRVS ANDREAS MATTHIOLVS -
. Francifco Melchiorio Medico,
ao. D STD I
|^ teris tuis quae ad uai. Calend Martia mibi publicus reddidit
25 delethatur quod ex is iitellexerim quam rigo
2 à É ;
4a
4
AUR Powh aa NL ns CET NR TRE T re isis yita m Je n n " egt :
Taque lcg asatqueiterumreligas,velim,lucubrationer las mean.mn modo vt le aliquid quotide addiféan,
rng a obfernes analiquid ibiiruentas a, viae exiff ima. Nonenm rs fam quá
embiperfaadzam mea eripa vj pue aderefeelaborsta rat exp guimin, iig bus mo forta/Je in mnl -
ve reprehendi »g buperfett /p
m prafHare oin Proinde
bicanferre poteris, lo ad ree fapiws fcribere.
/ ndenibilgratins mi-
am ce bissa quib drfenferi m nAcpri
mobi rte
nidi 7? lo tobheurrede od retati fent Diofeos
bu x. *
exercmersinge- |
.— dinum quoque mquit,
tiepalap: (1 e
dargqutor. mem
l ET
g * Á p" &
&
e "A 4
* r
" * *
3 c9 d
x il :
&
» *
Pneptiffmia, ita praceteris fibilo explodenda, quium dili. png,
E
3
— Brafauolushaud
68 Petri Andr. Matthioli
[nadz .Caterumn?, Poffuem non mirari tufi de animi mei [yüceritate indicinmycuti téyto feiasex
ecc babe .confeetudineneminem falere caisemniars eJVtatibiolum : fed eos pottiss admo, E quam,
enldubio deliquifje Cognoutfit; Sed nonob idiibi f[uccenfere velim , quum fortafle potisis d. f. Lu » forpre.
motui quam edar rendi oluntate dere bac ad me feripferis. Hoc naque quem mbi perfusa d,
nziecum agam s. Ut aulepi ABimoi woe: [yncerttatem tantum à Veritatis Atlo tomimotag; efje inteljis a, peer
: nes quibus tndntlus fam clari[Tmis ilis auris cantradicere, à veritatis cápo non abeffe cogn Wi "C ratio.
Melimus color pe feel opinionem, , (ejas vtique , velim nufquam aliud quicquam Dio[carididefignaye wy BEC mie,
qu laicum , [fiue aureum colorem:e Albi vero nequaqua. Quo quidem votabulo in boc ignis. A «V rad ,
folumin Hypérico,cui procitldubio » flores ativeo (ant colore, fed in alits fere innumeris platitarum fio; ie
nullo alio colore extant, qam luteo ; 7d quod tibipalam fiet, €$ te tna amatebit fententia, fin Dj, d
cedice Celiicà nardi ranunculi fertula campana, Heraclii, panacis,bieracti,peticedani con ali : Jeoridi y o
phes,bupbthalmi,galliiverba[ci,thapfre,Cd aliartta plantarum quarunda bifforias perlegeris Sign, M
omnibus bice locts babet Diofcorides ibas palóuvor. Quo fane palam est, nilalind JMalinup cal; E Dt
rididéfitnare,quam luteus: quum being ula planta,quas genuin.as e[[e fatemu» omnes » luteo Peolu.
re proculdubio babéantur. Nec bis obflat tui Plinii autoritas qua farta[fe deceptus eFÍ « JMaycelly - fe
tede defenfi, duidem nat denamiinat Plinius album illum calorem , quo fuo emo vtebantur piBores à vocabuli; ptificar,,
Be.(ed a loco 4 quo ndnéliebatur,nempe ab [nula e JMtelo,unde felectiffimsus affevebatur in lTaliam, eAtous
Diofcorides non à loco fed a malorum prefertimque Cydoniorum aureo eolore,qt«a Grecis Mif;a dictar. "d
Amor perguamrélie denotminat,. Quo fit vt non pe[fim non demirari « SVtarcelli alioqui dotliffimi vip ues
nium quod in cateris plantarmm floribus, de quibus [uperiua meminimus Minas vbique luteum fertig.
Marcellus, &
Jretatus,€$ quod in Hyperice factpfis oblitsas Mpinp album reddiderit : qttod etiam de Brafauolo dixerim. n
Etenim quumis amplum femi ediderit ne[cio fane quo pacto Grecum Dis.
fcoridis codicem non fn[pexerit diligentius, vocabnlaque non expenderit,qua ad plant ,€$ florum etre,
ffettant:quinetiam qnod potius e ZVtarcelli lehionem fequi malaerit, quaadfontem viuum labiaadmmume.
ex quo quicommode limpidam poffunt baurire aquam, €9 ad rinulosende matantes potius declinant, ,
quid nfélto d; Hsc ff. diligenttss expenderis,non (olum me degiitmo inre cornofces accu(a[fe X
celum ac Bra[auolum:versi,CÀ tuipfe facilefateberisymennlla alia de can(a feripfiffe d in clariffmosi
roi, quam vi errorem Inc é medio tollerem:quinimo C3 eos ipfos accu[are ineipits quosprius defendera
terumnonobid pratermittas velim,quinin pofferum de Alitsqua tia fortaffis obfHabunt. [entente ad mn
(bas Hocfrfeceri erit mibitam gratum, quam quod grati[mum s: namque vbi erroris con[cium mea
neosfatebor id tibi ingenue, poflbac meipfum emendabo : ubi vero fécus euenerit pro virili enitar.
m meip[um ueriargunicntis ut non folum tu poft bac its ffabferibere poffis.fed 4 cateri , qui tuep
Tis,guam mis effipulab is. Pale. S s
* Hippolyto Brillo Medico, S. P. D. |
—— Probatur Guaiaci ligni decotlurn mon efft indifferenter dandum Gallica lue sffeif
e prafertim vbibiltofus fuerit affedtus. L2
antea refbondere non licuit , quad in conj Jorum meorum Indiceplurimums
Jv fane fuerim occnpatia.E x illi staqueintellexi , quod q m de morba Galicolibelumo —
2 [EXE «m nuper lezeres,nonparum fueris demiratus quad [Gripfert act ligui decorum nullaratum
rw Zip S? pe conuenire Gallicalueaffetiisqnacum flaua bile complicatafuerit: quim Ps qHie
Dus secttv fuerit prater modum biliofu - Ceterum quum tibi videatur mea bac opinio non partam à uer
" ratione d fleHere,decresi[fe teinguis , exercendiingenii caufa , contra fententiam HEATH 0B fj 3i
Primacontra difputare a7gumentis, qutbus facile [eras à m. ameamoturum fententia. Quod vt preffare uia
Matthiolum primis adducis pofitionemm fGilicet,quod eacontraria funt, q me inter [e differunt, ,
mnt,ac inuicem [efe propellunt,: fed ee qualitates,qua funt in Guaiaco,C4 dua. fnt in aguain
ipfam decaquitur [unt omninocontrarie, INamilludcalidis ficcifgue pollet facultatibua hec c
humidis. Vndepalam «ff magnas admoduminter Guaiacum 64 aquam babericontrarietates. Quofit
vt bine facile fequarur,quod he contrarie facultates [ibi adeo opponatur ut nece[ferio opua]ít , vtalt
ramuitcat. e/diaqui quam qualitates, gue im Guaiaco babentur minus valide fint ac potent. f *
qua vira faperarenon valent, Namque Guaiacum (vecentiorum medicorum teffemmnio) calidumeft :
7 £j
edo Jin derae ,
.— dicamenta longe maior fit aqua portia,a L vnag Guaiaci libra in quatur im vdet
ve que bru detoqui oleae qus quidcm agua quentitural sgidilfinzas y nfintiq
Fegidum 63 bumdum enedat,: quofit,ut febrienribus commodifume, ac admadum vtiliter
Offvenas literdi tuat reddidit mibi Marcellus Capuania Tergeflinorum Prefelu ui * '
x
à
Epiftolarum Lib.T. « 60
deratetum exea factre tuns INE qunm bac (;lapofitiome baud "falis CoBtrA Poe d/ Tur "A.
deas onic fecimdam annettz : uod fcilicet tts ex vebus , quein fats temperament ; À les babe T
grorfie vefultet alio. Quanaoquidem vhi bec illam "uperare debet... Hietsy iin VIS us ; poftcig;
£t Altera l'ovgemaioribus ; id guodex Gnataco bamdauaguas; IL potest , cuim. longe fatis "fnperque. «faerit
comprobatum ambecilliores,minore[gne eta qualitates a fortiortbus maioribv(220ip 424 perp;ahentibus
Jacilefuperari. Quibus pore segreta mc probatur Üsaiaci decotlum non admodyim excalfacere
saci decollo [amati fimt, . Quod tametfrc, iratis aliti po[fids at, , attAmen quantum viderzporejt [2778
Hs snmaminis quam lefrons femper af*rre [olet Quibus palam ef. Guaiaci decollup in bilofis afethibus
Waferit: quippe quod. vbi quis fbi diligenter profbexerit raro aduerfit fecchmbit imfieltationibus, Ceterum, h
vt ad meaco nfagiam prefidra , inquam , pefitiores prepofitione[a ue trii apudosnes tui rniles videriferjà "y
go 44i. etatti vt videas a fe ntn abe[fe Mattbioluy, »primi tui argumenti vim Irfrmilfimapt, [fe pro | Relpanfis E
quoque compofita opp cs insi ba- 8
Tera? viribus faperet longemzatoribia ed primum inter ceterafibi vendicet domiitum., ya 9o unumquad..
que compofitum fibi nomen acifcit jvel calidi vvelfrigidi,ve! bumidi vel feci Aprimo v[que ad quartmm tem...
perámentorsm induce vna longe magis quam a'terain bac velim illa exvperat qualitate. wo 777
E - f» ?/ * - D 3! " 4 "] 21
que aqua $ un
: : : : : [stis ne . Deco&tórura
gigenter perpendiffe decolloram omne genus qualitates ac virer. Quandoquidem f, 42a ( V tA minus confideratiiy
1 H 3
€ocha procmldubus fierent temperamento proxi " s'velpotins ad frigidum , quam ad calidum decim, n
R-
Mo rereenim non dubitas Guaiact decolum ite /, erenter exhiberi poffe tam in calidis , quam in fy gidis marbis,
veltemberattris, — eZ quiquum boc decollum, temperamento proximum feceris , nefcio fane quo pacto tibi
perfeafeeis , vtin frigidiffimss morbis viihter ! Aj
temperatis medicamentis veltempera metto
*
LX,
^
|?
: " "n
ue cda. E á
29" -—C2 7 5 0
queas, c
à. rigiditar
tas que de auam in
rit,ne expu G ignis feruore, la ItAE UTQUAm
2s puo griefofuenc riae epe
9 26$ d.
&
*
malura
*
E * : s*
E. S "^
: men ^s bu Se
E * " à 9 à
£ * £4 ' * *
7o Pétri Andr. Matthiolt
natura Wicdidamentorum gu[La aliquid referuit.. Pnimtica enim fuhil omnei calidis nbferseupg typi
fetibus ,ex quo claret baaomnibsà fatuliatibus effe calidas. Hacomnia Galenus contratuas FP dn
Deco Gaaiaei 47 1*€ sedetidi v[um:cwum af[eras fw letter dar! Guaiact decotlum, quod calidum iceimqui fati :
iempstanérum, P! ^thicpid tértié exce[[us, Gallica lue affeFtis qua biliofus foneat humor 4 vbi iécnr ipfum prater gatupsns
ferit excalfatlum: quin etiam its, qui finulcum bot morba mara]ma etiam laborant, quum a[era, i 5
reutér dari bus, V'erumnunq. negauerim ego noi po[[? [ecure propinari detotlug in biliofit tem es.
turis, vbi Gallica Ines ab ipfa bilesmmutata non foueater ,[ed ab alia quonis bumore,quum morbicoyayss
E eurentur temper. vero frmslibus een[eruetur. Sed ubi baliofin fuerit affeius, calidi curate modia
- * 5
mentis extrevpa (ane dementia fuerit. eyddbac,ut ommib tuisrefpotid. J4 s, dicam etiam , pos
vbi fcribit e"Afriffotele aquam vltima exceffa effe frigidam ibi de aqua noflri vfi mon Ioguatur , fed de fip. "
pheuacpuriffima 4qua,vt elementum purum gin quo nnlla ft cater 'or l n j TE n. J
quandoquidem noflri vfi aqua neutiquam [frmplex fuerit nec talis, cum omnium philofaph Mes 4
7/5 Cu.
ceteris mixtá fit elementis nec uacetterreis, aerets aC igneis qualitatibus vt Galenus teffatur lib, 4j ^i;
snentorum Có libra de ptifana, C$ paritey Auerrbots duev[is in locis. Siquidem fi noftri vj aHa, yer d
fit vltimo exce[fu ut inquit Ariftoteles de [implici ac purilfima aqua, proculdubia patantem interficeret
talis fjt eorum facultas, qua extreme [unt frigidaextingtitur enim ab bis naturalis calorvt de CLE
conto [eripferunt fere omnes antiqui « ZMedici. Ha staque cogne[ces quam friwolie mecum agas argumenta Ai
Hefponfioad — exemplum autem quod. adfers de bardei decotlo , quo probare niteris quod Guaiaci naliates aque coBin
exemplumde — fed, imbecilles nilaliudre|ponderepo|[am quam quod exiffimem te in non paruo ver[arierrore. Et
hotdci prifana. jp f drlirentins , accuratiu[que expenderis,qta ratione velit Galenus bordei decotlum fen Prifanam lange
*el denies magis Rlllerinpuere qua fimplicem aquam noftri u[ma reperies [ane fcribere Galenum ememire boc non ai
jn aqua deperdat hordeum dum caquitur frecam qualitatem quam po[fidet [ed alis verioribus deca. "ER dd
tamen quum medicum teprofitearisygtarave non deberes. Ceterum quum apertiffime cognofcam bac te pr
Lib de Ptifana. fp nefeireyaudias ob[ecro ,ut dottiar paulo fias, Galenum de prifana dil[erentem bis verbis: Peifand s4Hit,
-— «Pier Scd: hordei decollum fitim veprimit cen bumid. T v dg, eaH dem( 4 ; bumiditate infertor fit )plusa a
: tact eosmpe[cit. Porro quad citius digeratur quod ab eius lentovem firmam quandam habeat bumiditatem , qu
Pufaua curfe- frétereafrigida fut: Horum inquam,nomine febribus ardentib datiffimaeft, nec eatantum
: bribus repugnet ria quod bis vndequague repnguet [ed quod ? saxime cattilibm fit, atque innulla oh qualitatermbecilm
digeffuquefacilis, atque ob deterfiuam vim putridos faccos Infhret; égniputret atttem coscequat, Halm
Galenus.Cuits dotirinam ffreHlius expenderisycatfas quibus bordei decot!um magis vefriceret, € fi
tinguat, quam aquapura potabilis.facileconneftes , Có teet erratis con[cius fios. Quinetiam illico
, bordeitpfius qualitates nulla deflruipo[fe aqua elscatisne,fed in )pfo [emper permanere decotlo:id quada
Hordei qualita: f/f pe teffatur Galenus cumdieit : Prrfatia ( queaniamis bumiditate inferior eK) fim plua aquacomp-fh
ty quiter ut Quandeqeidem hifce verbis mamfefla offendi: Galenus bon aliam fane ob caufam pti[amam aqua pata
L1
ftruun: ade 3*1
4c EE e humidam quam quod in caveman [erit freca hordei qualtasquimetiam bocidem sTeudere viden d
cellibci ardeBibu alribu? accom ntidad miam efentifs Tam ton ea tahtuta ratione ,«vt his vndequagit
Kc AME EeUIBE O2» $n E fpes d
- tepignet:id quodproculdubto indicat non vtideguaque a febribus repugnare ptifanam, ob har :
Inptána non. rape ffrcitatemt, quaii ea permat/fit. Prater id quodin ptifana, vel bordei deceéta confernetur fa :
deperditur hor "e d 3 *»* oL Bardo: Febr, ; priore s ME
: | quali acidem maxime palam facit Galnus ubi feribit ardentibus febribu: etiam connentreptifsna
ax — fra detergendi viputridos fuccos lufhnet. Etenim quum def lard abalia qualitate quam à
Deterfioinhor fe negueat, cogertaelismolismecum fateri hordei decotlum ficcam eiu qualitatem fibi proctldubio
dzi denied [taque dicemu vnacum Galenovoneb td magis bumeltareptifamans , quod aquapot sis fet but
quanatqualit4t qu, )wypi dira, que ip ca reperitur ob 'entorem quiidh imeft firmior fit, 6d magis permanens, quam qualahe.
"3 ptifana ma. fAtin agua. Bc yo. ARUM ida MELIA DH E OTRA MOI er meine d febre 1
ishumeder — FAnIef, quanquam ect aer [ui nativa zumidior quam aqua,quam quod agna bumiditasfirmiar, "4t] ;
- » tyre m inentior habeatur quam aeru:proindeque primo canticorum dicebat e/duerrbots: oportet.
Aer LE s hume je» ef bumidiorem aqua, E2 quod aqua ft nilnlominus in humetlandis corporibus quibua
. ruris fe quam aer propter matorem [ubflantia conliflentiam.,. Quantum uero [peElat ad fecundam pofit :
1 4 r^ Dun viies n AMARE NUR A, uoo S ltet avo, C£c. mil alind mihireffo
"ds ad videtur.quam quod cum [dem covfu latur argumentis,qutbus primam , vnacum & :
( feradam. (5 fecimeuperfinum foneelfs a tadiofum bic eademrepetere argumenta, Ceterum
dono ad (perendosd, quod eit inprineipio ) god comedatur privza uarvm pofetonum [etica qued
Mer (ant Ec fequeretur.quod in biliofis affeélsb.naullo patto dars deberet Guaiaci decaFbum:Je num
P. pureinie P fa tt HH TPTRAEE ME
Jecfalfum nece[f eit effe Falfum etiam, antecedens, quodque] "aljitas palarn [jt ex medicorum pras
vfu, 5 c. "Refpondeo bacommia non parum tue detrabere autboritatz, quippe qui , fpretis poslofophu
- Ems fallaci nbeferis experimenta , quod tamen Hippocratis eflmaniapericulofum ac fallas e$t ,
; CB etamipeitiguem Lotti vor Pndemen ai] a e AIME 4
Lo bénpi am viderim elle curatum fimplici ligni pue ael Gallica slTa lue bil
E Mequemplemm em
x aie d^ d
929
tis diuturnis affe ibus sae feliciter c "yp,
Gsiaci deco&t 1, p; cog; in biliofa Galli
quib. admifcen.- TRAN pel
dnminbiliofis ^75 —" E
afcaibus, — fabsmsaut cicbarina
Cucucb'tulas frigide
admimftrari A ok à
d-berercpletis. ur ue
eotjetbu. cotium parum , vel
[Pn qua fere alo medicamentorum qualitates.
v/que ad tertium caliditatis gradum a[cend,
vt quirtleapereten
e: id quod maximepalam, acit ACEITIHIHTE
.
EpiftolarumLib] s | i , P
ferefmile;nfaut 08 pln aficiuntures bminfie docolHiporssquineriem Chef fminfods guapas 00000000
tione ilico fere invniner[o corpore Siquidem bac fierinonpolJunt nifi ab acribus ES calidis admodur r4
medicamentis Sed tufortaffe Batu decocli ipfius vires explorafti mec , 5n ^c
1
dorem eliciat:fed de bis (atu. Quum autem plusotisnaHiusfuero feribam contratuam fententiam »Cucurbiwe
E. j- lacinfesa [calpello tte admimiftrarinon debere nifipriwus pnrgatis corperib.AMannam, Cojflam,Cs catera cIru
m mentiora medicamenta dari fecure poffe atero gerentibus quocunque tempore neceffe preter Hippocratis in»
flitutum: Quinetiam Rbabarbari dilutum in Uiliofa PleuritiderelTe fane ac mulla repugnante ratione a pe»
dicis nonnuüm exhiberi, — Vale. ; : "^ 6
» 7 PETRVS ANDREAS MATTHIOLVS
lacobo Bofello Vtnenfiuum Medico;
Ss T ;
Difutatur quid Rbacoma apnd Plinium , m Satcharum antiguorum noffrum
ft Saecbarum , ci an pinguedoà fricido , velab humido gene- i : *
retur in animalibus,
"MW e) Llud mibi deditmatnra ingeni boc af rnauit temperaments »vt /r quid mibi qnandogub
£O 5o Ful quifpiam pollceatur , quie/cere non poj[it ammus meus, quou[que quod promiffum eil fuerit
é con(eqnutus, — eX Ms eo magis longa dilationis mora angore quodam teneo » quo expettata reá T7
mator fuerit confideratio main[awe illins conf quende defidlerium. fMdeogue vellem , vt in eo; - 1 |
: quod mibi bincproficifcensiam tribits elazfis menfibus pollicstus fueras , idem tnam liberaret hei
(eramtem pollicitus imul atque Visntmperne[[osstuis vico pollicitattonibus 6g noffriste (atisfatlnrum de-
filerise) 8 te perquam maxime hortor non quod decon[lantta, fideque tna dubitem (puto emim te bomine» gt
effe ceruffimum ) (éd qmia meredibili cupiditate ardeo eim(cer quam tu nibi promifit, vt longroritemporis ix
sioranon differas ad me [cribere ,tuaro de 'Rbacomate fententiam ex Pliniana lei!ione depromptam. Crpio
enim mirumin modumin re plantaria abste dator fieri ,atque id , quod ante bac à nemine didicerim »tbí
«acceptum referre ubi de Rba Barbarico( vt [ero )plurafuerocommentatua, F, qo quidem , qui amicorum
30 dilationas legitipsis apud me impedimentis defendere [oleo id fane mora prinio nec tia adferibebam negligen-
tie nec imperitie [ed verebar ne agrorum curis detentus , qui fregnentioret , nnmerofiore/queim *flate adcjfó
Jfólento, £8 lengatemperis mora bwin[ce negottifmertsoblitus:: fedcum nunc audiam ab bis qua Fino Goris
tiam veniuntpaucos admodum nunc iflic bomines a 'grotare , excu[artnullaratione potes. quod mibiltuarunz»
dierarum adios miferis quibus autte purges , aut tnis [atisfacias pollicitationibis. Quofít , vt non ab re
effcputarim fftibinegotium bocierum i tem vedigam. e 7MWeminiff enimeum bic effa € de Rba Dar-
barico fimulcollg aeremur ,percontanti tibi , nunquid fcrem vnde Rba Barbaricum nomen boc accepiffety
rejpondiffe , danomenclatione bacnilalimd me exploratum.» babere , quam quod probatiffimme fcriptoribus,
prefertimque - 2M'efue pofHeritatts memorie fuerit commendatum; nempe quod aregionibus à quio
bitar fibi nomen a[ciueri . Quandoquidem ( refponderam ) non folum medicamentum box Rhabarbarum.,
49 a ZMtefue appellari (plitum , [éd Rbajcenicum,c$ Rbaturcicum , quod non mado ex Barbaria afferrifoleat., ^
Jed A Turcis , G3 Sin ( ut puto) qii extreme Indie funt populi: Cur autem fat,vt id qnod. aumcex hidiaad- RhaBasbirig
genti prosentu otia cum Coffena[ci ferzbit i
"Pracletemporisfaiium eFÉ, vt ab Infula illiua nomine Rbabarbarum po :
^ quit ai 3 » irem,quo Pl;nianelells s LEE » 4 x E :
go d'nsillico Plniansmeodicem ceramaferri arant, eAfrqui
vicefimeo feptimsa capite uà. ferip//fe Plinium, qa velt;
raueras, Siquidem nec Indie,n
8 2 : LaL J s
vemm milis miner, 5$ rnfior paulo font odes vor
m veddit ad crocum inclinantem..Hecslle. Nec
Plntum
er "ae dien tame — ANT erTOrM CXcafationd, Ep.
recens fortaffe legeru antera vine Pind
Rhaucrfceui,
7i Petri Andr. Matth;
oli
ledionem tum Ptolemai Geographia confuderis.Siguidem bicin quadam Indiflutrings Infila oy
citur. e/fiqui nonobid , nec abillo , nec aquonis alio ( quantum legerim viderimque) ériptups e
quemadmodum perperam ex Pliniouffiemabascimitategm quandam nos regionem defcribit ng onis
effe TM.
circa ciitatem ilamnajci Rbabarbarum , necinde afcaiffe fbi nomen. Quo fit vt à « AMefugs bifis a "
recedendiá non fita wippe qui feribit Indicum Rba, R bauetícens, e SMaaurmanis oocari , tod à Sings f, 3 i
mverojHodex Barbari age —
(vt pradiximus ) lndorum omnium vltimis adnos conaebatar : Barbarict
cenféas , quod in Calepino ilazgs.
longeantea legeras.Vergin bec,vt Ameobiter dila recipias velipa mon quidem affirmanter donec. m cod
Pinguedoà &i-
giditate oritur.
Bofelli de pin-
g"edine opinio
exploía.
*
animalibus & in
quibus axungia,
ereícat pingae-
do.acer'áin re-
antigm fcripférunt,.. Cum autem plura incontrarium adduceremte[limonia, mil aliud vepondebas suam.
tibi accepta referam.Sednolim tuts cor filiistantey
zpitieve decreueras ut iis perles.
YA[foluva a frigiditate tantor-am au.
4
Epiftolarum Lib. f, ^
biplerimo abundent calore? Egoillico tibi refponder£, generari in fuperiore cords partépineuedinem ab. dt.
yir fPrgiditate,guem enr infir iabsienfquesm corpus ad refigerandum 1 vitale fbiritts , €$ cor i.
phos vefonillaudum:d quidem 15 obip rfj dpuimsonum arteriis lico aperiarem cordis par.
re») imnadit,eamazenon mediocriter refrigerat. Invenibus autem id fieri dicerem, quod etfiii calidiores fmt
cum tamen [saptenatura,7:0d aquo[um m fang uime generatur exceruant ac trabat,ilmirumy/icum aquo
fà fangotinis excremento muli dinis ducant, : que frigidu qmbu[d.
benttrr inbarens .facilein adipem éoalecit, quicum frzgidus fa moe quicquam cari Lol Boimotinut i
cana (aneest,vt aula ibi frisiditate ob copiofe ping
indeac aqtta que per glactem excurrityillico in glaciem concre[cit. Pefiremone ) putes 4 velimyadipem Galeno *
Io exwngiam tantum velmollem defignare pinguedinem, yed emne indifferenter » P^ iot genu. Quippe i
jd ime d uide » quiens, eft fi voles oleofamy
7 aicpess appellate. dfieuti 3 pnpuedimem, appellari totum boc
rl er Std de bisfortaffe plura quamparfnerit.. Quibus d potius pertinacue, quam veritati m
fueriz additis, faeileqmidem cognojéere poteris adipem quamiíoghss in parte "s e"
frigiditate , monabl :Quin tfPicere 9 vgea Philofor bi féopo "
piniotua. Necputes velim bec adte fcribere «.5M. biol (d de dolirs
cum teipfium.» , tuamque dotirinam» perpetuo , C9 lamdauerit, C4 p robauerit it apud omnes : fed Seton
bec illum non ignorare. Pnterimegotuas expellabo literas.[ed velim; vt quemadmodum bibere aperteque
mune im te arguo, nunc tuis ipe ve[pondeoobicllionibus,tW quoa, par pari ( t aint. )referas ubi valentiorib,
1c frmioribw[gue rationibus [dr ra vom fententiam tuam defendere fHatueris, Vale.Goritii,
PETRVS ANDREAS MATTHIOLVS
Iulianoà Martoftyca Medico, .
S. P. D.
Difjutatur an Turdifalubre praleant
alimentum. in
A *Ccs Fum Lelium à Cufanoy virum cum nobilitate tum ingeniipreftantiaclarum ,fmul
T : imn diuturna illa febre curaremus , 2 devitins vatione [imulcollogueremmr , egogue i
turdos in clbum illi deferiberem ,tu contraab us abféinere (uadebas, Sauonarola do-
rinaper[na[us : quippe 2ui fersbat (utm ipfe efirmabas) Twrdoi quartanarit mini- Obiedia]
me onuenire, quod craf]nm ,atrabiliarumque g vftquiplurilus
fan modi bac inre teerrare. duerto, Pri quod apud Sauonarolam,quem
tantopere feclari videri: UY eperio titrdosin bs melancholicuw, gignere fuc-
cum: deinde uero quod tuum borarg quidem Galenica dociri- '
né refi piat, ncc antiq ti: flipuletur. -Legicum domum merecepifJem Samonaro-
40 lam tunm, qui tamen perperam Galeni verba accepit, mecplera quam bac de T wrdis feripfiffe Menem inuenire '
licuit bis verbis annotata : Turdi, 4 e JMerula difficilia funt digefHoni ,féd remouetmr bocft ex imre pingui —
decoquantur : ba&leua ile. Quibuspalam e$t Sazonarole ipfi teflimonie Turdos concoliu tantum ejf? can. Saugnasola taz
j xàtur,
, mac nen cboli fuccum gignere, itmo fj pimpui é sure dl *£cod jnojegs . f
lh. v7fiquialiter de T'urdi video feripfi]fe G. n oio j-— | ;
fitam bancab eo depromebat dolrinam.,, Siquidem Galemu l'otertio Famerai VET,
tardis no! is feripumreligui z irme tu inni itte t MIN Tni "à
ferantur : imi abeo Manon e li nd] »quod tori fit Butritaenti, V'eruni» r
Amr or d aroob fs de 2: 6a T: L IMPTTIUNY ,
dicis Iumb (m gallinaceerum, &5 gallinarum tin *
jo enorm etiatn sse
marola nec melaucbolicum, cra[fa prebere ali n ve plas
carnem perdicis, attagents, C suuenum.
fageierofi opm Stparddoeeria rd oiditemem imi im tametfi exemplicaufa )bedind
aps qui non tamen ob id eguitur vitulinam
ifacil ima am ey sapere quifpiam nof
poteri g leat apnd Gi Z "3 7 reae ul dcr dem
sieipr 4 ud : affe PEE e y Jd quod i ct dobede: 772 remet
. €oncoquifacile, €d:
60 lib.de cibis boni €$ Vrat ec teflatur Galenus fic inquiens. Eig ta dam-
puit raptu ac n PAS S6 37er Aia Áoilad en econfijunt. E-
Pratereaex Gulli fami dep, C5 mares, ex amibut pbafani, perdictsartagenttcolum-
Be, merule, turdi, turtures, pa[fereuliqueommnes, Et libro de attenuamte vitiusratione, "
bus AUi. h p. T li 1
s ^ : 317 -— É l , dae. ed. y l . l bi »
— valiis auibus, q qua in locis aquofi efribn degunt, (unt praferenda. e /Autculas igitur, tur-
dos, mermlas, , Córeli dgenus a nticalu manda licet. "dam autem ei, qui atte-
xwaute vitlu vti volet, alits auibus, que in locis aquofs visunt. Hacff. "—T per tetefacilime t
hejci
d - : : à : »
72 Petri And: Matthiofi
goofee auautam nonjoluin à Galemcis decretis fed. ab ipa veritate tuis defcittevit Sattoliayo]a: 3,7 i
ficti ne illiin poflerumtam facile credas. Caterum fi. bifce allatis teft ^T atiü Add, j Topf j
saenttsfuerit corpos , negabit Unquam eorum auimalium carnes, qua probatiffpis veféieituy a M 1
3" optinets degunt. pafcurms, longe excellentius altere, quam quacontrario modo fe babent, Signidey,, ld
eb rationem Galeno improbantur pifeas qmi in fluminibus capiuntur, qua. TAQWAs per eint dto. rien:
quan quod putridis ve[cantur cibis , cum in bztuícemodi flumina vninería vrbis latrine,ac xol,
wonflaant. Eadem fanevatione olim in cents vetabaniur cotternices (vi "Phuins est AUT ) aC efiap, j iie
Panty Srtrhi, quod fcilicet bi cicuta ille veratri femine alautur.| Quapropter quum T; Migne Ne |
velatilinm genere, qna bpttmis vitlitant cibis nempe ficnbus , viis, aims myrti eg fUniperibaccis d
En spotttibtia Qj vineis ,ubi [alubrior efl aer, aliter 'faheratio concludere nequit, quam quod Tei
vadubriter alaty ae nmtriar..- Poflrémo cum turdos videamus canor ai effe asies y ad. mantfeftoporeitef,
mento bas melancbols ficco banda 2 abundare. Quodcum non igtoraret Diesen...
bris ciratione ad. Gt. feribens ,volatilib efcendum [inadet , que boni fieeci fient yea i dei,
won degunt. Quibusnemonficiari debet ,quinetiamibiturdos dat Galeni , Vipotequivbigue iam
consmendaterrt alimentum». Sed chmte fanemouerim in medendi morbis optime exerci; ÜMm. aia,
di Galenicis letlionibus affidutm, nom purum quidem fum demiratus cura viso fonte deflexeris d rini,
mjifortafes vt meam boc modo experireris dotlrinam. Que tametfiper omniatus eruditio moncorrthids,
non tamen adeo tenuis eft, vt putes mealimentorum omniam facultate ignorare, "ale. Goritie, s
PETRVS ANDREAS MAT T HIOLY
Iacobo Bofello Mcdico, S. P. B.
Difutatur item de Rhabarbaro , Rbacoiate, daba.
7o antiquorum. .
qua pollicitusfueras , de Rhabarbaro e
Bl ram fidem liberaPétjad id nibil mibi vejpondes, quod tetuum faterierrorem aperti)
d dit. Quo fit vt numcfacile cegnofécam baud meam me fefellsf]e opinionem , quod,
y 1o Calzpino effe delufiem , quivetians tepluratibidere bac confi xiffe , cum nullam
Rhacobzate 8 "Rhabarbaro teflimonium afferas, nec vllum yerbum facias de Barba
lla, quam infaucibis Gana extare affrmabas. e/Adbac autem; primum tibivefbondanduss,
inde frquaveliqua eribenda afferendague videl. arg 4, de irt poFlbac 1bi agendirms,
oues or Seque decere virum peritum C2 compotem mentieidebeentur. eftquitn »mefeto qtto patio tui
lac aberraffe videarts,nouts qtibu[dam aliis argumentis psgnas quibus Yortaffe putas metum adeb.
TuTUID t» cemiuya acillud a priori can[a auerfurum. vt nulla etus postbac in mevemaneat ene
Jatieac prudenter meditaris, fed au veHle Jyncereque, tu ipfe trbi confeiuses. Ceterum tarpetfi
bifcetus argumentis meoppanere mn tenerer mfi ubi prétie debitum perfolusffs, vel Falfus eff
imbecilitate teeffe deceptum ne videar tamen ea que recenter affers expatte[cere ,vecufare fane n
— quinille pluribus vepbndeam modis, fn primisitaque(wtvern tp[am fFatim ao grediar )fei
tffe ibi epustartum temporis conterere in deféribendis to autorum nominibin, qui de Rbab C
vo. Umproeuldubio fere tentbilad me feribere, quod mmo tea nohouers atque feirerim,uti
(00 Jforidemcommestari (4005 te legiffe non ambigo ) apertil[Ime attefLantur. - Ibi enira libro terti
TCZ agens, ea omnia qua nunc in medium affers, ac Habstenunc primum na[cerentar , C4 ea:
s Wniefujfier defcripta rent. Deindeadeaqua diciyon aliam ob canfamte eosomnos attulife
| Rhabarbaro ferip erant, quam vt affenderesillorumneminem baberi,gui depluribus,
neribus ( vt tiis star verbs ) meminerint, € ideo balluci s effe Mfiem yquadpr.
tentiam tría Rbergenera deferipferit, dimiferitque Barbaricuma Stnico, qua quidemgi
nio ) nihilintee [e di ferunt : ve(pondeoteipfum, nan « ZVefsem mil videri bath nata
Mc(aes defendi- Zimotguot attmlifh antaressi duorum tantum qenevim Kbeimeminerint id [ane baud
LL Tet, quin buisfce scum rco od poffint v E ; oeeine i
vint, quam de bis quarum notitia ad tos peruemit./ Quofit, ut incpalam fit qua "mis
fae o (qnarecantendas.: efi bae, quibus VE eadeni qum noo
inue aberraffe Paule, e/fuicennam, Rafim ,quo inio mit
Sigitidem c 'ofcorides, €$ Galenus quiin Plan: "crei
E
ki Cu xe gniieos Ionge,
3.
db Vod primum pofLalameram , t in bis , qua
Fn
Epiftolirum Lib.f. »
CPreterta ad id ibd ad me fcribis quad f Barbaria (ut meaferi opitiio Jextra Indiam effec, Mo fuor jrothida
bro defend: po[jet , G4 quod libenter à me andiras 2o Geegrapbo autore alibi efe Barbaraim intelgam , boc
fanerepondetnidum videtur quod cum [atis Juperquecomprobauetim in meis in Dwfcoridem commentarii
Barbariam antiquis dictam effe Troslodyticam SEtbiopse regionem hon e[fe bic opus cádern rebethre , fedsl. Bavbüria &T:8.
luc ad measte lucubrationts recurrere debere, Quanium autem e/Etbipia ab India difet , quirem Gea Eon ita tegid
: «s
graph ntellignnt tibi facil dicent, : Quopo[feaforta[fe fiet tum mon [olum in boc récogno[cdsérrofem jj
Jed etiam in eo,quodtam temere nnc primum a[[eras Barbari. quam prius Gangis in[ular f aciebas , regi.
10 Piel, in alia esu [dem luminta sn[ula ciuitai esl ( quemadmodum antea ad te[cripferám )nomine Bar. Patala fiae fd.
bari,a quaSinipoptls lon; $us di[Lant quam tribus millibus 64 gehtis [calicis oilliarib. Nimirum (s ide cna vbi.
Prtolemeus eíl autor)a faucibus Indi fluminis ad Sino; fexagintaquma, ihtercedunt latitudinis £radus. Qui. TPTRAT
burpalam eff Rba Sumicsm nullam cum Barbarico babere c gnati. Siquidem quand cécederetnus, "ds i:
quod tamen non facimme,a Barbariatlla ,quam tibifingis tua tantum defendend. )pinioni. idd fcrt. "
nos Rbabarbarum,adhsctamen in magno ver[areris errore ,cum Sinicum C$ Barbáricuts idem effe cen[eus.
Jdeoque velim nepoft bac ita mordicus teneas excogitatas àté tALum opiniones, (ed vt, faciliná véritati ácquie-
feas, Si vero fecus feceris, E8 pertihacie potius quam rationi €$ veritatifueris addiclus »nolim, «t « tgre feras, fg
nabil de bis tecum in poferum conferam. Adhac quod Rhaponticum Rhabarbaricum non fit ,adeo nobiscom-
probatum ejfe fGimua tr cominentárits no[rts in Diofcoridem editi: ,vt epne nunc non fit bicplura ad bac affer- wi. cada
ao re argumenta:mama, id adeo palam fecimus, vt feripferit vir quidam tempejLatis moffra clarifTismus extreme c. e ex Ihdià
effe dementis Rbabarbarum idem cum Rbapontico eflimare, Etenim non folum bac radix ex Ponto aduchi. atfcrti,
Thr quo a Rba fluuii accolis apportatur.[ederiam ex India Cd Troglodyrica regione, quam larbariám vete -
res vocanereyadnos defertur,argumetto quod 9uadogue eadem radix quam loricam vocamus a Venetus ne..
qgotiatoribus inter Rbabarbarum e/]flexandria j£, (Uypti allatum quo ex Pndia, Arabia «A. tbioptaquemer-
crmonia deferuntur veperiatur.Id, quod fi necis ft uoles VefeGiuerts facile , obi buit[ce fatis negotiatores dili-
genter interrogaueris. Hocitaquecum non ignoranerit «AMyrepficue ille e Alexandrinus , quitam diligenter
Jéripfit de compauendorum medic um ratione, vbicatapotia qiedam componit, £4p.1O.ad ventriculs
renum, € lenis affettus , Rbabarbarum C$ Rbaponticum adniifeet tanquam dinería medicamenta, Ete- ,
nim cum frufira( vt ait iriflateler)fiat perplura ,quod fieri poteft per pauciora, nà, fuerat ilit opus duo hac ad-
mi[cere medi nifi maznopere virium facultate eainter fe differre. Agno: ]fet. diqui ne «greferasob -
* fecro,ftecum verbis quandantenus amarin[culis de Rbabarbarico «£i. Namqueid amaroris in Rbabarbá-
ricum ipfam potius quam im Matthiolumtibireitcundum putarim.Cat nnnc de Saccharo wbite- $2echatuai;
cum difputandum fit,derufHata dulcedine facile banc Rbabarbarici amaritudinem temperabs , ftgui iocis
hifce relittis ad Saccbari ipfius controuerliamme confero, quayubi( n [Dero ) 0 tuíste deizcero prafrdus tni -
hiplurimum gratulabuntur amici.Siquidem,cum ad me [cribas qua tibs infirmitatis toh[cius, god fortaffe
$n Rhabarbarici examine tuas füperanerim wircs in bac fecunda faccbari te "agnefcere gui tuas
poffit vincere rationes ,magno admodum honori mibi ad[cribent omnes , vbi meetiamin boc Viciffe itelliz ét
nift idfortalfe ob[Let quod sanior feniorem viceritiam fatifrentem..— Ne autem diutius in lbifce ymmoremur Reprobata de
férmonibus rem ipfam aggredior A tuaimprimis quibus eum Auicenne tum etiain Kafít autori. Saccharo anti.
40 tate comprobare uteris (accharum antiquorum a noflro plurimum differre infirma fatis ac inania ejfe rejpon. quorum fentéfs
dleo:eo fane argunento,quod barima nemo Sacchari bifloriam deféripferit,quinetiam necquopatlotllud aia.
T'trapracrearetur.Có boc arte, "dc quanquam it de utroque Saccharo fersbunt,nu[gquam tamen fcriptum
reliquerunt quod alterum ab alero differat, in diner ignatur calami: quinetia ncc quod bos erorepro-
meniat illud ex avandinum [acco exprim "Seripérnnt quidem de vtroque Saccharo hy antiquipatras hon :
Bi ieia lamssid gigni cenferent fed v illeritati memariacommendarent ,Sacchamumnt r
folum à nobis arte parari, tulis de ois C£expreffis
calamis reperiri. &enimf fein, ent
reper uri. o, 7 ^ "off; *7 "een TES 4 od: T spfefe.
nium Saccharum mele[fe in calamis concretum quoda, femeleft, 2 sme 4 i
Watebuc dotar ut p Rd roe TT CRAS Y DOGS UELUT ar RR .
£ Iz 4, dfí22l L. lo Ls S: " [P iatim [eribhto Ü
ser Siquidem cumes plontarm rribu [aum melcolizereapes quaneiamex btrbiofi ommbnapalom jt
fertaffe FJ b. I ni iain ic ccr. ,
" da ) ken intelligat Galenus non autem de Sacchara , quod a dulceaint
id autos pe cata lar Sh pri v afcriberent Mdlinomen non ef quod turis fub[ersbam
y E 2 » 4 * .* Lis M T "x z Hj
v. Hia alia et tdit ratio, qua nonparum contra te pugnat, IN.amaue , cum dicat Galenue,
: — e GG i Sac«
:
76 Petri Andr. Matthioli
nim, facile palam eft buin[codi mel'nil aliud effe, quam Blantapartem: cum mibi baud verends
Jr feimfjet Galen. Saccharum illad sel effe aereum , quin i5 buin[ce mellis hiftoriam 7tá facile fretis
fet. quemadtsodum nec aerei mellis, 20d mannapofleriores vocauertunt , bifteriam non Teticum,
bec ideta nou ignoraffet Galenus , facie fcrtpfilfet s Saccbarum mel effe aerem, cadens fuper, Aii
concréfcens : nec pariter foripfiffet Pliiins Saccharmmrepéririin arumdimbus ammi modo cácretisy, id
etiam [criptumreliquit Anicema. [senimcum non 1enoraret , Saccharum non folum arte. fieri, Jed fin 1
gummi modé re(adare, affiampttum quidem. att, ficut qummiab árundine abflercit oculum. Hincifa a [ponte :
Jit; de boc melle bandquaquamintellexiffe Galenfí,€$4nod improprie Gravis Sachlarup, boc mel; z
latum,quemadriodum 69 Saccharumnofirum,quod a calamiséxprimitur mel Can HAY mp ing] apel-
lant Matritani, Improprie, inquam quod hoc exrore, vt genui melin aere
num meanlla exprimatur, Sed mel ettam ferre arbores aperti[/Imeteffatur Strabo libzo Y 5- de Indicis arbos;
Arbores in filij Dun feribens bis verbis Refert AriflobrInas, arbores ibi e[fe non mAFhA: , QUA magnasfTiguaf. "reri
quis mcl feren- digiteritm mellsplenas. Quinettamiam omnibusnotum eit. ongiber, quod conditi adnos Indiam vL
tes, lv alioaffernari quare, juam filiquarum melle, quo etiam myrobalanos, myrifeicas nuces, C? alia
va condiunt ac praferuant.. Sed ahi quidplnribus de bus difhbutandum,cum multorum teflizmon.
Saccharum no-. fft in Infulis, quas Cannarias,C8 diuyT home appellant ,in UJfdem fane calamis ,à quibus Sacch,
froctam zuo pent illud etiam per fé gsgni, C3 aperto arumdinis latere , manare,€2 qummi modo coale(cere? 4
fua pontcin caj fübferibunt i gti boc aua in fndiam napigant.Etenim ad Bathbecalam India vti »
- Ed concre- - : 4
vei
Dicasitaqne ib[ecro, quid ad becr "[pondebts: INonne Gal. dices peruerfilTime abste,contra bijl;
suce veritatem cffe allatum ? Autfatearts boc nece[fe eft, ant aberra[fe Galenzum. e/ftaui ego non " ;
f£ Baféllum aberraffé on ambigo. Caterum quanquam boc tantum argumento te omnibusiam defecife-
vibus agnofco, nolim tamete priusdare manus, quam tuAomnia fia
bo. Cumitaque fcripferim contra [ententiamtuam, ciim Saccharium auti.
Y»idofz
quartm [alis modofue
ipido| fieri baudquaquam po[Je, vt manna velro[cidi mells fuerit materia;eo argtmento
quam vifafit manna velvo[cidum met, que fitper plantas yvelalibi falis mado obdrefcevent yuel po
contatla liquefcerent, illico mibi obiteis boc effefalfum , 62 à Strabonis fententia Cni plurimum ac
deriealienum. Siquidem cum [cribat 1s, quod [uper folia arundintem,non quide fuper ipfa avundin
rumretperi[fet antiquitas facilepalam fit,non mana[fe id ex arudini mediulla.fed [uper folizs & Yore.
ueniffe. Vt autem firmius tuam banc fulcias opinionem illud etiam addis, quod quamuiserore «rt
gnatur, nibileff quod probibeat,quin concrefcere poffit falis modo, cum in cahdiffimis fiat regionib
hementi[mo folts ardore mon magno fane negotio [alis modo obdurefcit idque eo magts tibi perfuade
parum ad boc conferat foliorum artndinum adflrilloria vis, ac pariter deffccans-N ec bás obflarep
manna,qua in Europana[citur,ad tam folidam non concre[Cat duritiem ,cum id aeris € celi noffr
tía enenirenon poffit, cumque non colligatur ab armdinum foliis, fed plurimum inueniatur fuper la]
Obiedionam "92"e [aper caterarum plantarum frondibus, Hac tua. fent partim obiellona , partim refponf
fellonon vidas, quam fenfibuspateant mearationes, quamque tue contrario modo fe babeant , es
fft conietlura £9 tna tpfita inuentiones. Que quidem fr veris niterentur rationibus vel. proba
orum teff. 7 ji. Hon fo lpm viritter mecsemp «gnare videreris , Jed lonsPipagis ingenium
"Atquicum tamvetnfisnitaris [uffragitsmon magno ane [Hudin te comprehendam. Caternm ne
tara bifee verbieti ibisncatere velle, videas, obfécra, quam peruer[e Strabonis teffima
attuleris ,[rquidem is (quod viderim, gemi) wufquam [eriptum veliguit [aper artndinum foliis :
re Saccharum, fed ibi arundinem melfine apii qugnere, bis Verbis : Eienxs d$ arse Gy «g. MAY, i
AlosQy p dc0y.8 72 déydpoy civeu ug errogóegu.ku d T xag wv ueenr 1deft, dixit etiam aranda /
gignere, 65 cum non lit arbor frullifera , ex fruéiu tamen ebrium facere. Hac ille, e !
batur contratuam [ententiam non in arundine, (ed. ab arundine gigni Saccharum D t
ejfe frutium. Adhac sm magnote ver[ari errore animaduerto,ubi als vofcidum illud mel
duram (alis in[Lar ingenitur, [rccari ac concre[eereob ingentif[imos Indie calores,gtim
&onfutatio;
. . : : Met tou 1 ^
sferuari folent. Ali autem zx
165 Comp Fbi autéi E
rigaht mox percolatia bibunt,
o
UM
Saccbarim eíl mel in arknditibus concretum, C3 nil aliud affrmet, boc, quam Sacchapip, dis nid
$
3
zenfletnr fed exa; in 1
eraserim prafidia , que aduerfummehg,
Epiftolarum Lib. I. ^7
pragnantes ,A quibus non Liüvenibus, Saccharum qumimii modo vite manare folebat adeofréaüétei
babeanur:tu quidem bifce meis argnrientis sllico reclamas , C$ ea [ane plurimum veritati reffagari affirmas.
Jdeoque rationem à me expoffules,qui fiat, ut magis ab adultis quami à snwémibus talamis fundatur ficcur,
wum tamen bi teneriores rariores , C$ fuceo turgentioras babedntur ,quam 4t cofiebefcentài in dier tfccio-
res imaniorc(que euadunt Vt autem ba[ce tuaa comteturas mágistueri videar, Addis minime dubitanduy: ,
effe quin Indi antiquitus etiam &concifis €$ decoHlis calamis Saccbarum expre[erint ideoque id m Casfaron
effc quod antiquorum Saccharum ad nos conueli defierit Nam quum ( t A[femeras ) pvaclapiffimoyuin duto -
rum te[Hmnanzis (atis [uperque fuerit comprobatum, calamorum radicibus Indos [émpéy dulces elicuiffe liquo
rai id facilius e calamis qui B atim ad manus erant,elicerepotuerunt,quam fodiendo bummnm tash ingenttum
Ko arandmum radica exttrpare , qua quidem (vt Strabo £4 Solinus teVantmrtricemurn, Ouinümagenwmie, paf Arundines miri
fuum longstudine,tanta vero cra[fitudine,vt quibu[dam diametrus fit teymum cubitorum. Hac itaque funi maágotcudiais,
qu aduerfum me [cripta babesargumenta. Quibm re[pondebofacile magis effe rationi confentanesi faccopra-
gnantiores effe adultiot. dincs,quam que annuatim p went C3 exciduntur.Siquidé be dum crefcunt
maiorem lumoris partem in fuum ipfius amgmentum a[famunt , vt apertiffime videmus in ómni arborum ge-
nere,qua dum adole[cumt ,v[aue ad guend. iporis terminum, nullos ferunt fentlue, quos frfer unt fFmulac
aliquandiu adolenerint.pancos admodum eos efe cernimws:quippe cum cótinuo cre[cant,mator bumoritpars
quem terra a[fumunt, in earum tranfit alimentum quod vegetabilis adminiffrat facultas ad corporis encre
mentum. Ac biucfit, quod omnes quecunque extant arbores fecundiores [unt quum ad confiftentiam v[que
peruenerunt quam antea, Etenim cum tunc crefcere defierint , nec fubinde awementaopus fit , neceffe [aneeWí, p aua "
Zo viidalimenti,quod prius ad boc munua conferebat natura,aut ad frutiunm generationem fevecipiat ani per pore rhy h
certicisvimas egrediatir aut per in[enfibilu digeratur vapores.Pidemus enim aperte quod vefinifere plante a- tcs. à
mnes cuiu(modi [unt abies, pimus l'arix E id genis Alie,quinetiam gummifera,v: amygdalné , primes , cerd-
fia ,refinam aut gummi baudquaquam fundunt dum adole[Gunt, quemadmodum etiam im animalibus vido-
mut. Idemquoque palam eil ex iis arboribus qua perpetuo frutiificant frmiln[que in tertim ac quarti ,
annum ferunt, cuin [modi funt aurantia, €$ medicA malus, Harum enim plantarum fruttus f[uccumnlto pleni
eres funt ac (uamtores quam quiannuatim decerpuntur: Id quodte ignorare magnopere demror,cum 6$ Phi-
lofopbam te,€ medicum profitearis € idem fcribat T beopbraff.lib.6. cap. 16. de plantarum caufs fc ingusés:
Vbiplanta in longitudinem augeri ce[[arunt,crifpari deinde dilatarique sneipiunt frcut etiams animalia, Ea»
dem cana eft d quamobróm tadam.picema, aut vefinams ullam penitus nonelle arbores babeant, Alimenisi
O enim totum ad incrementa. frullificationemq, ab[umitur. Quippe poftea in tedam vertuntur ata, omninofrn
"Éibusillum deflinatum bumorem magnaparte v[urpant, Tuncenim velnt fordes natutalet qnedam bacre-
linquuntur,cum vis augenda longitudinis defHitit, Cd radix atq, vniuev[à arbotplus voboris capere inceperit,
Hacitag,rationeplus Sacchari reperietur in arundimibus que pluribus tréerunt anni , qua im iis qua vntia
zantum anni facio feruntur, na[cuntur ,cre[cunt fécantur premuntura, deinde antéa quam conffAant. Adbac
annon mibinitc diputand: eo quod nibil noffrw conferat colloquitt, 2mi iami , id fane no veticebo, ay
etfitibi : »quod uon facimus, Indos antiquitus etiam artepara[fe Saccharumi, id tamen adeoéxi.—
tenti ad dnicedincoperatur,quanis ea,qua per ign£ fit. Atqui boc po[leritatia quag ,
daxit Strabo, t net adomoncrtt ex bie radicib apud Indis Sarebark feri ler ed ut regione ilm dulcedi
in Syria,C. Creta Sietlia Cd in. Iw veg P
leet ad. aar iion eiie e i
quis inantiq
PEFRATEM SS
i5 Es Sr 2bed ereti liquoris Pontica ntüce hon e[et maior cum tA
is oom ja c T ipis mei z. Pe tu ciat tibi Kt
. * het, id nf li , j er illam:lufit ensm
dum [uccurrit,guam vtnaturam.p[am con ulas. Niall ue, aicut ni lini indiga,
debi. T X 5 wu s ; 2 » lentifénsrera yj , vm gignat. cum
afr suis ena sur ab arbort cuins vmbra centum ebteguntur bommes ,caphura
ii dalenucis maioribus : cur longiffima Cyparifue adeo exitum 'femet gre hatoa
» mnt ret ferant. en-
«vt fereoculo:s fallat,: ett [2 od id XC T4 , 2 $ arie
bislonge minores, Lac tijifacile aperiam qui atium fit quod Saccbari ilina paritcua 52
/ Sedit n Ap eco rd Saccharum apud. ee -
PSP ai m E E nto aliquid etiam contra mea te afferre fen.
Ras init misa "4 T 349 s i d Du dito vfum» Sed hac fatiaridenda videmur. Etemim 25 14
Di p.45 m , i GG 3 id
; 3 : *
E 4 :
78 Petri Andr. Matthioli
1d Plinii teflimoniointuam cotuleris opinionemego tamen Strabonem adducam, quippe Mass. : 1
. dinum Saccbaro bomines ebriosfieri. Id quod manife e fLüest argnmentoinp 3
tiguos fatm addidiffe Saccharum. — et fivefponderei quod de Cibisynen depeibu fieri lequntus disse,
:
ego id euenifJe,quod Saccharum non cir auerit im cibis Addere antigiitas ,q nec
pe nec alia mein acetiam fortaf[e ob eiu pentiriam,qua fiebat vt uix ad medi, Ed
tuncadnosconferebatur. — Poffera d alias efferrevationes (ed eum (atis [uperque de ve bac me dix:fé putem,
C8 sam fere in volumen exerenerit epiftota, ea Quidem filentio von abre nuoluere libuit, Eogue préfertip,,
quod in meis in Dio[coridem commentariis adeo Sacchari bifforiam expenderim "t 3. reli
bitandi locus quin veterum Saccharum ab ifdemrefuadarit calamis , equorum nitdta Vie
Verum fib fatisAétum tibinon fit, mannam,qua quotidie uteris vaccipito , Cj Eire imis Pra.
nitoyvelin furnum coniicito. 74, fifecerts mbil mibi verendum est , quinillico palinodiam fi emis *
Ceterum putaram depinguedinetetuas ad me [cripturum defenftonas. Verum cum Mur
garequa Goritie non [olum contra meam »[éd aduerfus Galeni (éntentiam afferebas in medium , nete
beam quorum prefidis vti pofi n 4d con[ciektia. theponderandum relinquam. Sed eum [ciam deping
erigine cum Paulo Regolino viro ditfft poa 1uo,te fapitta babuilfc eph filer
milbiquamtubicrederedebeam. "ale,
t
Icanni Francifco Naftimbeno
PETRVS ANDREAS MED
Ss qas ;
Agitur de Refinis omnibus , quarum memintre Die-
Jfiorides & Galenus.
P eogatura fim b fagénio, eaqueéperpetuo voluntate, vt ubi ifvdiuquifiom, pedicspiu Ae
tatis fellator.aliquid Amie petieri,recu[are non poffom, quominus illi protenui mea. facultate fa TL
nAudlar ,etfritullaantea cuin eo mibiimierce[erit amteitia : : viderer nunc profetto,, won pilis mesdjmo
fnj'ituto quin etiam boniviri officio ff ad ca qa à me petis de Refisarum dubiis expli i
Á pam, Jelerem. Cim tion (Glam doll riha, C8 eximia virtus imayid quod petis iure vwvrisidt eo
qaa pay iseit, nofira duumvrha amicitia illa unquam ex can[aviolanda , illud idemmagnopereexpofat,
AVon miror anlem ini cen[endu arborum quarundam veéfiais maltis in locis,vt févibis ,te effe adeo implicam, 4
Vt ine aliorum auxilio inde te extricare heguéas ctm certa féiam praterte non dee(fe doEhiffimos viros Gm).
, plamariafacnltate iam din ver[atas quinan folum in refints examinandis de pluribus dabitarunt ,fed intus. - )/
vandem bifforiatratlandanon parum etiam aberrarutt : argumento qisod vefinavum genera abipfi, ks eu
ncjesmerunt dr sphere ticum nouerunt differentias: quinctiam quod veras vocabmlorums nam Á
Andethaéus — 7 propr n Equarumnumero unusest sud.
raxatur. — ^ —— fori nef sgneranttam £n vertenda Galeni libro de com.medie, fecundum, rnm gomnlta confa
mirari debeata fitibi ac etiam alita ille non paruumfacef] i bifcecenfendis me
Refinarü impli- /75; 77 4 id quoda mepehs yveniams,tibi fententiam mens lico exerdiar. - Scribis itaque in.
—— hiftoria, diffe te apud Diofioridema Pineam, Piceamquerefimam, qua[ua pone ex Galliat$ Hetruria.
danturselim conzebifolitase[fea Colo) lopbone celeberrti s Asa cititate:quo arg
€9 Picea refmam nibilpror[us d: dferrea Colophonia. Atgni (inguis Jud unite ti qiidnua
verendum forequin bac inre aberrauerit Galenus,quum se apertilfime feribat lb s de comp. lici pe
ra, Piceam , Pi que vefaiim à Colophonia differre :4 aliera wivibu e[epre morem
J4quod ttiam libr.7.einjdenm voluminis irerum affrmanit. Qua omnia (a1 ) magno nobis effe pfe 'qumen-
10,B0n paruam inter befcerefo fr as intercederedifferemtiam. Demde [cire defideras, an Galen de pluriburt
finarum generibus tneminerit ,quam Diefcorides:'cmm tibi videatur is de pluribus | ?
quad prater eas de quibi (fcibit Diofcorides ,fritlam vel Colapboniam babeat , quam vulgo va tha
fie Gracam , aique etiam Hifpanicam ,€$ aliam quand. lla alio appellat umm qi
quod ex figulnisimpusa fumitur, C4 wbipurgetur in flam mutatur. edd bec feribit ei rer!
dem abere Galenum qua pityimon pby[emnaslli vocati ,queq, Andernaci dop
- Ha oértitur. Quo fit vt nan defrt tibi fulfutra quin ibi lelliofucrit depranata , vbi niambigoe i
Rs rdi NA etia prater bae memintffe Galen.l'inquis)Terebinthbine, Strobilineg, quam
» rare fateris et t [eias f8robilum n:laliud effe quam Pinttm. Atquicum im alio. bro i 1bat:
dUivov e uam [Gu pinea Cf e.videter quod mlnl differat pinea ssi ayrélsoo quziparor quit da
lib 9. deftmp.medicata aenbati inter bacmunifefinim. mterponat differentiam. Hia [ulun:
bregnam, € Pineameoem ex Galeno anneflis viderim tibi ingmm pineam banc a cateyis aijjerrt qn
€nttaritér aret ascculrsv euni ros de Strobilma pitieaque id. inevit Galenus ; fed quod von unt
vefinarum generibus feriphifz Diofc Coridem, P; Jremo baberi etiam apnd Gale inquies I
etam. qua anpix hqmdafit àme[ci re defider fi sq "idum s nat
diligens fueri in enumerandir frnisomimibus, nefcio de: faits fit, Kite (Cp Jr a EO"
Colephonig — cumsetiam banc babeat Galenus. Catevum ante,
dua fpecies, sum perplexum veddunt opersprecinm nobis eft nef affi ware diftimBienes €. interpretis
geresqiaa (ut viden ) meutenm tuam non mediocriter perturbant. dg mita etur Bangor 5d
re/ina duas Meipud gore aliera y eruda lgeida molifquetfl, ita jane a pino ver lite
T x
Epiftolarum Lib. L.— 70
Padi eranl ae d e e th
ecam cs friltamrefinam, € Coloph appe sfnemerunt [ciendum erit alzam quanda efe Colophó.
niam (ie mafficha perfimile aliquid Gabens,g.
temadmodum ila Q4 T hus. Suaxidem ex. hifce Gàlem verbit
facilepalam eif in Colophonte genere ,coSam fae fricam alteram ba berificcam : cruda alteram, mollem,
traliabilema, artificio nelloparatam, de 43 prit [peciatim ipfe meminerat Galenus lib. a. ein/dem volumi:
ni5ap.zo.de vtridi 4nd; biemplaftro deferens bis verbi: Liquida tamen diutiue perdurat, ficuti et -
yam (elopbonia tberts redolens,qua lis fola vocarmr ('alopbon:a edoratu (usuitatemy quiánda referens,
fécut Abietina.£$ colore mediocri pradita naféitur admodum modica, ata, ob id precio[n, Et b. 3«einídem o-
Yo peris, vbi de medi tis neruorum egityde Golophonia colla fite frsblasnter éccasvefenas pecmisarier [cri-
pfit ficimgeiens: Omnium vero fcctffima eil. guam nomumü: frs£lam, alis C. elopbeniam vocant. Pretereamo-
diro te ignorare trés baberirefin aram fecies, qma e Pino prouenient smter fe differentes quarum duac candice Pineg teling ie
sanantyertia vero enuetbins quas GrecigesCinve vocant. E. camdice mananitumalierà quidem c! omuium Rerà tri,
prefauffima lia vida, molis, albag, arberitramentorum fealiarii omma, smomunditie expers, C$ (vt Galen.im..
quie )iburisredaolens, cá vig, [yncera, Colepheniaproprie appellata, 4c caefí bac de qua imer liquidas "eft s
a5 meminit Diofcorides. eerafordida eit C$ retorrida »«tmpltrá &c exoleta , quam appellat. Galenus Pryi- :
monphy/ema, quod ba£ in ip(a arborte germimationé exudet, Hac enim earationeexoleta prouenit qd une Pityinen Phyfe:
temporis vminer[a plante bunr lovge magis defiribuatur ad nona germina praducehda foliag, nonelanstris : é
enda quam ad aliudperagendumnature opus: quopoileafit,vr qua eo tempere manatrefinaycaterts deterior
Ro babzatur :ditemadmiod«um detbtrreferibiu Plinwus qtod Vere a Sube legitstr. Hot vero qum baud Liheret
Theophraff um libro 9. cp. 197 de plantarum hiftoria: Terebintbum £8 Pim ;diuebat is , cc ff qua refnam *
alia fundunt, cedendas e[fe poft germinationem affrmant,.. Poffrema vero efi quam Strobilinam vocant. ,
que tamiumiepincis nucibus pronenit: Sref&os emm pimcam nucem defrgnat, non piniem arborem ip[am,vr
te ibi perfua/i]e video. sd dbectlludquoguetefetreoportet, baberisn refimarum genere ligutdarum € ari- Refinarü leat.
darum diffzrentiam,quinetiam vtrafgue exiidem arboribus manare, Quandogtidem $2 Pitimi (9. Picea 910m N ond.
€8 Abies eem prngues hiquidafze tum etiam ficcas ac exaletas proferumi vefinas ,eanimirumvatione de quà ium differentia,
fiperins dexiosus, — eaque in pinguem (euliquidarum genereeapracipua effe videtur qua Colepbonta aps
pellatmr, ac alia qpecunque lh fimylis qe in effate 9 autmmno fuis ab arboribus Legitir y finita plantarum 5
germinattone : inter liccarum verogencraexoletarumque, eaim primis babetur qua Puyimnon Phyféma voca -
&o tur, deinde qna in fiélilibus aduehebatur tertia que vc nedeccilafuerit (olosboma. ddeoqme dscebat Ga:
Jenves libroteviio faperite citato, omnim effe freciffimiam,guam nonni friclam, alii Colopban:am dicuizt.s
€$ buicetiam fuccedere, que ex freuliniscmpura 83 defDunsata fumitur. - Quinetiam bis ambabus ficciorem
eff*, qua dicitur Pityimon Pbyfema: Ex liquidis, nonrmilas liquidas permanere , quemadmodum Terebin-
thiam, alias vero inare[Gere , ficuti Serobilnam,. Sed bas faneomnes anter aridarnm genera reperio de[cri-
pta apud D'ofcovidem vt clarum pofleamtelliges. — Poflremo Cf illud etiam fcire debis eMadernacum mi. Ahdernaci veg:
mnuretde vevife virvivoy oGenua. 1d e FÉ. picea germinatio, quod Grecs v(rus pinem non piceam defignet. Cn - fio improbatug;
$us erroris feipfum accufgt), cum iud id. dop modo pineam germinaci, vertat, Hacitague :
prafaripriue cpovtebat , quam petitivairusrefonderern,. Nunc vero vi adrem ip/am meconferam. ton vi-
dra epimribwavrfinis fériphife Galenum quam Deo[éoridem, quanquam bic non uta diligenter , vt Galenus Diofcorides dg
$9 earum enarrauerit [pecits.. Refaufera ergo arbores Dio[coridt preter Cedrum , de quo is potTea peculiariter vcn omaibusy
fum. bincbus, lenti/éws: pinueslarix, picea, abies c2 Cypariffae: De V quibus & Ga.
L
feribit plares f unt,
quarsm Mud s £a? id nec de pluribus video [cripfiffe Galenum. Nee "piis
DTu-—-—e90
obflat quod apud ipfim plures videmitmrefferefinarum appellationes qva nonreperinutur apd Diojcoridem,
vt el exempli caufa Pityinon Pbyfema, 8$ qu imis smpstra fumitur, — Siquidem boc mec genna wa- .
viat, nec (becsem, fed aut remus in quo manare incipi yat copmomena fithlibes in quibus afbortentur —
nut maiorenz aut minorem pref aztiam oflendu. Preterea quamquam cerium eft Diofcortdi Colaphowiam
Al'amnan eff. g ! Ipfi z dicam cb id aberraff Galenum , quod ( vs inquis )labrh '
f «pinea Cf picea differre feribata,
pum dr ud vui def : pna gem A fe rafiratenlun ena,
[eire debes quod vbi eodem libro intuo Galenoveperisp ; e/mam : praflare , contra priorem.
iplis Galeni fentevciam, $ eamobcaufam inj Bi babera locum nan e[esd e adíri-
bendum, fed "P iet ndes /4co. . / : " : n ;
Iatainuerterit. | i dá dida T n e loco da ndé Andernaci te.
dxesáyei A many r8» fumvav : rain $a gurírn: dera iria tp in arÍrn ua eder prehes
Busr rail se rmvnlen xen à pofaMiémtd est, thrnarefi) ; pr. letifesma ,C4 e pinu € : «3
, efl pinantvefinam von ejlremum s vt ta ab o fn- Reha pine HE
T : webrimen : ' um » A ie ;
gro Pato men bom pinea iceaque [ed C$ ex caterie liquidis difubsna orbi mirati e
"Iam fuiffe li HfAPLS ? "i mpereetiaw Colophonia diceba-
[rca Pax io iod operisdicebat idem Galenus ( t antea diim; omnium vero ficifima
fiiam, alii vero Cai :
: Ule: . tq, en rdida C£ : a afferebatur a.
Nd dmqrstsi- ares Te MBEPR VE OPERI Ago t5) irünini fs » ne
dixipztut Cum ae inter.
p " ; dne TUE
D m
ex
d
* iw
8o Petri Andr. Matthioli
. QDeeaáhtem queanucibupineis emanatftrobilina vécata meminit Diofcorides libró primo cum,
j Mer: 724 Éngd s d aiv $51 sesCaAva uo) ENcTi rA 9 die érevutén, 8 di mirviyn d eft, Que veri ee P
xédam ex pine bus, alit ex abiere, psycea 4 pinnexserunt,, Quibin pala ef 5). 4- Hi
"Strobilina messis[je Dioftoridem fed £9 ceterarum de quibusmeminit Galehus. Siqidemilalisd eit :
pud Dio[roridene ficca pinivefna quam qua irisvivorti cupa vocRtur: quinetiam tilaliud f quam ^ ;
* upiceá &bieteg, ficca coligstur. Que qnidem yvt hoc etiam aub, ad torcomportantur empire ac arida "ie --
3 arbore folis Ed corticum ramenits vitiata, quibufdam inveceptaculise fiarü :
. 1i, Sta nibil [aue probibet, quin credamus ea[dem aduexi[e pisi niit i fillibns boinina. | vA ea eis
quepo[Hulasan picearefina, de inea ferabit Galeimtib ter oempofitione medicamentorum per. peg ^
Landi gugi: di duy plis deo, bancbaudjinaquam ejfe picem $ Jed picea nage ta z
Jffnam fua [ente manatitera. Etenise liguida prewenguam fua ne * fluit. fed arteaccenfisi ghe pinis, qua im
Kent nihilà Zedans contabuwerutt, vt pluribus differaimusin iolituin Diofcoridem (5 iis. Hi, iféeitaque Chiedi.
Dio(corid.i ze- giopgibue , tens allatis Galeni teflimonits honjolum Qua prim confafa derefinis videbantur Yam clara.
/finacum hiftoria ec evtpicatas eognofé Ges , [ed etiam quod itnvefinarum billorianibil à Dio[coride difentiat Galen , quod, :
'diffcacice; pleraquata is babeat earumdem genera. Quinetiamforta]fe plura Goritia vel Viinide refmts te didiciffe fa. y;
sebéris, guam Pata ,cuin ad me JcPibas ébite adinueni[e nemine, quiex bifee temebriste liberaret dumibi
ye E ifc L Vale. 1
PETRVS ANDREAS. EU.
loànni Francifco Nafcimbeno Medico,
o sdecabs.
Declaratur qua [it aris nieri [quama apud Galenum.
i
3
3
&.
:
x
| Tfianteaadeanonrefpondi,qna datis admeliteris, de nigri eis [?uama, à mepetier
lib. 2. decompoftt. (medic. ecumdumpgeneraca. 2. de qiluisexpplajers agens, meminit Ga
) ndramen velimtibi per[uadeas bandquaquam eucuiffesquod non femper accintlus fom
seb tezo fatisfaciam peiirionibus autidtauium anibi laboris faceffat;fed quod piri RA
Te D rsenfibusocctpatus i m angendt lendifa in Diofcoridem commentario, uec. :
Jindizs fine iatiura potuerim shygeninm ment anertere, qui cum otii iimcaliquid [uperfit diutinefantd]-
ferrenoupo[fem, quint ters Mene; Litera re]potdzam. Sciasttagte uelim ,quod quanquam son tg
genter perlezicuum a ecentiorem libros, qui de metallicis (cripferuut uou mmenutà sectam
: Legtfje apud quempiam reperiri e es quod [aapte natura nigrum fuerit. Scd haberies aureo yargetieoge art
disgenera — errubro tigre[cente, alferit Plinius lib. 2.4. cap. 2. fec inquiens: efie fria genera, Caudidum argenteovitar.
"- uam proxime accedens, in quo illa mifi nra preualui: : alterum in qua 7 tertii n qua ente
lisomnium temperies fuit. Prater bec eft as cuiusvatia reddi non poteft: éfuatelore prectofum ad iocinarüis-
lorem vergens, qued ideo Hepatizon appellant, Hiitaque funt. arts colores gites MER m
longe diffefius de ave fcripfit quam cateri quiante velposl ipfam cla eoi i
neranullanieri eris Plinio fit mentio,tifi quifpiamzfortaffe duceret , iisdn; igrum ejf es quod Hepatis.
vocat Plinius: quod cwm fit ( t ille inquit) ceteri prefata pr] anor ciam etiam fuerit eius fguama cd mtdi-
€ov[i . Hacfortaffeop non defpliceret,prafertim vbi eam pluribus , efcaciaribu[], ra-
tionibus augere adniterer. ANecdubito quin teinbanc fe iam longe meliss adducere pof[im ,quam twi ili
Probarifsimzz- pyscsproyos, quidicebant, ima nulla dubitatione C ai)afrmadunt lad f: Galenaes nigram quid Pi — 7
asper que nius Hepatizon appellat. Sed quoni. fextentiaynec etiam videturafipto ——
dari Galenus, nolim fane, v ignorata biiu[ee vei veritateité acquiefteres: ideoque dil, igemtius gc
diféutere oportet. "Dioftor. libro quinto duastantum arts (game [ecies habet de quibu di ifferit bis
Probatif[Ima aris (quama esf quein Cypriis arariis ex clauis essc c dede Ho n
eft clanaris proprie ditia. Died NE vnlrari ere aut candido confellafuerit tenuis C infrma ^
quam €8 nosreprab. "má approbantes craffam. De bis duabsa, hec depluribu feribit Galenaalbro.
nono de fimp. medic, faculatibus, e 4 Paulus "deginerain 7 & Aetius i imi. nibil, prerfus denigri a
differentes. Quo fit,cum apnd Gal. E$ ceteros eri fg 7 Ma v í
terá nigri aru [quamam tocanerit Gal. Quoniam autem i tmedicameti. dii. Hora €
$quama ris nj- 4247. expeti folent quium Helitis (quama Diojcoridis tefHimonia probati[fima Jit infirmiffimna vera alieras
gucüHelus, famemibi cenfendum non eft, quam quad Galents pro nigri eris [gn Hielitem intellexerit, qua in fan
officinis a rudi ere, 2 qt claui fiebant, ad nauim fabricas tmaleis is decutiebatirr. Neben
^ adducor ad credendum idp effe verum,quum certo fc. Glam «s illud, 2 quovirgaficbatt, P N
miparabantur,aliononfut[ecolrrequamnigro: DIU OH rasoir ert gnum i
p mn Coniiciuntur tum.
p" femnlac e [ua, piiterA, coitque velin ma[fam, velis vogudgerinr i 1ico faperi ;
Mr n iac mes map ius cap 'ibrt fic inq rend :
esnigrum canficitur. Ceterum fra me pertontareris quifíat vt at rat " reta n
EN ealongemagispraffet ,que à repurgata elaloratog, ereexcutitur, quocatabs sted t rid
rari Glent,cumtamen vuum € idem hit es, Ed ex e dicerem id era Misi
tione, quam quod procovfimdisclanis,vadistantum aris virga fomantar, Siquidem adu
eriuntur, ut inde cla fiant, excrementa had centra ad. " sferentias cn vitem ! is l
fea fit, vut (abinde malleis pereu]e, erajforem plenior ze li queeswam [juémam Teu
fafuerit ab arepluribus vicibusrepurg ato, vt fieri quotidie vidi imn araril fictis bi varia nf
Epiftolartins Lili L:«- 2 !
nera malleo E inicie, tiullo accedente igne conflantur. Etenim eris buimíce (uam cum teni» cft E parum
contineat excrementi, in quo mamrifiest secandi vis, snfirma eff. ,vt Duwfcorides inquit , C€ fere inutilu in,
medicamentorum v[u. Ideogueretie dicebat Galenus, Helitem fatte principete im iccando locum obtinere e
tenniffima omnium e[fe [abffastie, Quamobrem in eaperpetuo [um fententia, quàd vbi libro fecundo de com-
poitione medic um pe gentrasm piluosllemplaffro C4 im alio Hera ad vlcera contumacia lb. quar-
toein dem operis, eris nigri jmama meminit Galenus, de Helite intellexerit : ideft de, fquama ris rudis, non
elaberati. Quippe quod ( qtprediximm ) expurgatum &s,6 quo cortiBé, cacabi, lebetes, C&teraoue va(a con-
flauturtenuem admodum|gumam. tunt, mimimeg (fam : cuiumodi eff aibi avi [a
(vt Plintus eff aetor) quid boc non parum argenti contineat... Hac itaque funt, qua tibidere bac re[cribrn-
10 daputaui, quibus fitibifatisfatiume[fz putabis gandebo mibi ane plurimum : at ff "fort/fe fecus emenerit, vez
lim vtpro tu bumaniate meam hon accu[à ignorantiam, aut negligentiam, [ed quod plura mon repererinzj
qua viderentur melior. Vale.
TYPOGRAPHVS LECTORLÍ
IBramn primum Epiftolarutm, feparatim & quidem fecundo excufarurii,
X75 claudit Epiftola Francífci Parthini ad Matthiolum , quam unc Apologia
&àaé in Amathum przfixaminuenies, hacifi re auctorem imitati , qui fuz A po-
logizprzfixit./— At librum fecundum, exoría cft Apologia & Cen(ura iri
Amathum: quibus fübieci eaqua fequi vides. huius te monere voluimus;
nequid in Epiítolisà nobis prztermitfum, exiftimares;
E IN Gs
PETRI ANDITE/E-MATD
1HIOLI EPLIST OLAR. VM 'MEDICLOMDM
"NALIVM 3LIBER | SECVNDV$, «55. 0
PETRVS ANDREAS MATTHIOLVS BERN.
RE!
L2]
K
Aw
ardo Diffenio Ctohenburgio Medico; .
ài Boiccla
i
[ I" , à
Ponta fit dolorum [Iadio[orum que viroruminter fé esum dla micandid;ffme ac diffe
Cronenburgt , ego quidem indzes magis ac magis expereors cum non exiguis fit dotiffi
virorum üumeras ,quinoffrorum commentariorum lellione moti , partim mibi prim "
J per Epiftolas gratulentur, partim me amore & benenolentia femma profeq gpartit ^3
re contrá inuidos ebtrellataresque ineos fa ree [fente défendant, quitamen nunouam wy.
facie nonerunt , nec vlla mili cum illis antea interce[fit netejfiudints caw[a. exdiqui inter bos nem
fane babeo ,cui plus quam ttbi me debere [Giam , vrpote qui ad me nou amandum modo , quad ipfa
per fe maximum eit , fed etiam Abfentem €d igtiotum tuis doiii/Tma fértptis defendendum, laudanim, VO
colendumque accefferis,. Quod quidem iti caua eit. gumm tt [Int qui tum feriptis, ttem verbis (t
hin eft bumanitas) plurimum me collaudent ,atàsue etiem abfruent, t non facile COTPPIOHEAT dUeH.
dam insidorum acperditif[imorum homi l s s pro eyitm citm vrideam mibi non dee[fé clari.
uiros, qui me etiatn he[Giehte contra bortm vabidos vaór [us miln patrocitentar.T a ehi primus caufam nii
éontra Lufi-anmum ilum [n[cepiH in doELffrsno Mo 110 de compoténdy midicamentis volumine: quinetum
innumeri ane locu dignitatem meam quibys porutfh ampliffimmis verbis orna]ls. E me cateris, quibocwt-
Mira uo de medica materia [cripferumt (atra tua fog ularte fuit bewignitas prefere volmifHi. T antis autem
tus beneéficiu noh tideór sihi facile rejzondere pofje, nfi, forte ita fenfurus ei, vt me tibiveferre. gratiam pint,
»
guum beneficia bac tua memeria teneba. Qu L moriam colaribenewolentia fempiterna mono ——
Jum dum viuam € anima [pirabomea. [ed ettam quum te mortuo tui benefici pevmanelunt, 48. —
ANofte quidem ampliTmam tuam ergá me humanitatem, no[co b lentiams,quineti cdibiltam- ——
fem quibu dere LAW Imi tu tuam in me volunta-
pingenuiauimitui, C prop
verbis tamen € literis fatifacere nen po[fum: Damemm ——
; mibi nec fHylus, nec oratio appetit. Cognofeateum.———
virum dalium ,tun ettam officii plenum mea laudis ac fame ofer, frugi lum apis X
um ititegerrimuma, udio[um omnium uirtutum. Id eifshunquam te defacienonerim,nonitamen exti —
doEtiff. monsmentis, qua de parandis componendifa di r
GG». v.
pereproj queris t nofca ander
tem. Quibus omnibus etfi anima c$ corde fempar ,
dutide cupto exprimere quam meubideumtiumpi
7 s pofferitatis memaria religuifti. Quan-
doguidem clasiffimai 64 amictffimi homimta praclara bac ingenii dc doflrine monumenta afficiens, eum att.
ipfum vifius fum afpicere. Nam ip[aoratia £4 dicendi genus eimfmodieft, vt mhil nisidius , nthil elegantiuy.
niilmodefliui neque venu[fIurn magis dfiderari po[fit, uelin deleflucultugue verborum uel iudicii atri. 0
monia, vel dignitate C£ copia fententzarum.. evdpparet itaque im te ip[a , ut extat, quedam raranaturatua. 2.
probitas Cà fingularis ntegritas nullaobfufcataobtretiandi [indio. Quod tamen esf vera atqueperfetiamr-
tutis proprium , Cuius ques compotes [unt , cum tpfe fibi confidant, alienas falent virtutes exofimlari, Porrotum
de fariptis mew tndictum, tanquam profetlum ab homine do£tiffino ac laudatilfma , tnagna quidemme wn
luptate affecit.Ea eff emi profello ucunda laueque ab ite profici(eitur qui ipfiim laude vixerunt, uA —
nefcio quonam mod po[fnn tuam im tne compenare beneficentia, nifi pro virili dem operam ,vt aliquaex pere
teta de me laudes vere videantur. [nterim ega quicquid officiis, opera, canifilia, authoritate , dilige
fttibus, videamque te ex tuis frupiferi feriptts eius leone deleBatum effe pluri m:pretermittere quidem jo —
non potutt,quih Wunc exempl. adtemitterem vna cum Apologiacontra L vfitanum Amaibum ilem,
quem tutam pu bis. a indict. ehdiofilfime cribraflz, quamque vi legas maxime
sue tacente putarentvonnzlsvme ali ari cofi P, aut meis diffidere fcriptis : altera et wet
emtuz acerrimum tuum de Lufrtana iudicium. Ego bic Prage ( vtmeam TW GE ME: 7. mint.
Epiftolárum BEbID: ^. 8
loeoporbcudendo mibi fant Me ; deam ( modo Deui Optimus Maxima
fr Wc ur Ang T ter peu orant meperfeturum Quanguam non parum ve-
rear,ne vna cum opere cre[c, ent Cf snmmidia guodiam?no »li m Philefophie babeogra-
tam. qua non modo abomni (o ateri/2ue í riepabisoo fedem eoi temi fora
vmpetut 86 inmidorum latratus armat, Poflremo id : 2 peto, vt eo in me amoreyea bene -
wolentia (emper efe veli quibus femperanteafuifi, Kind fgntatis moror
Hoc i feceris erit mibitam gr quodg simum: Sed am quid opurefE vt teborter ad e
da,que tua [ponte prefLas?. Nunquid ego eqmo( ut aiunt )/b dbibeho Wdirdeado;
féribere volueris N»rimberg am ad Claviffimnm FUN TÉGA ac Pbilefapbsm /ummum Hi eronymium Donze.
ho bnum, vel in Ca(arit aulam ad Clariffimum Ialium Alexandrimnm Sm Maie. zbrchiatrum atrum mittere A.
ru, ERE MC M nc metuto Tfeupn Vales Pragedecsme tertio. Kalend: Semplemira:.
BERNARDVS- DISSEN-
NIVS CRONENBYRGIVS ——
UMEDICYVS; ^
PETRO ANDREE MATTHIOLO.
c "e e Ig
: - Coton AMiedi itl.
ez Cquidprimum inte tolindam, mi ona vJMattbiole, Vir mulis nominibus Cleriflme a)
] dotlilfimi, humanitatemne admirabilem ,an infignem animi candorem ,C4 incredibilem in -
zi tegritatem amorem2, mei, anpotit mulomnia ? Natu bomo eximins es in to elucet egre-
At. QI Virt4f, C$ omis bumanitatts plenus, mifi verims ipfa humanitas nominari merearis qui fec
» : temet deticias ac neglig aa, im fublimirelidens,im Ital ; doirimeparentenotus inftutnis
30 apud Principes, dies imo Cafara admiranda, vt me bumirep ionis aut potins nihili bo..
|J minem Ge: »dum literistuis ernditilfimi,omnig ys vifere
modo, utrum ni iper magnopere predicare, atque ingenitui fatura 4 monumento perpetua ac nunquam in-
termorittero locupletare volueris, Nec eft quod de e euurddena quicquam mireris qua inter Uirerii ingenzospra-
bos, doctas, (G; vfemper eit folida, ad. vinculo , «fertim ein[dem fidei ac proft, t ffronis,
"utcuna, delinquat m lenoli £2 agrefli ingentoimprobs, quorum baud ge 1fébac calunmiatrice late tir.
ba babetur. NL am vt de me verifrme confitear, qu ; fima in Dia-
fcoridem lezere ac relegere, atq, ii ifaper icona eleganti]. oss typis ad vinum exprefu contemplari capiffem 2,
mox quanta 1hgenis véribus, quanta aninzifortitudine Air inin quodam maefz, 2/5 pus labore 5i mplicium ve-
1o
ram corimtionem explicul/fas, genteims Diofcortdizs intevpr docu: fes, lap[ueplerofue etiam doctis
4o ntn animad; «erfas indicaffés, a; bfc m4 loieneménfanrafin. opiniones falfas ref uta [fes, atqué
vt (4mimatirm expediam, (otim. LoCo bien c pct ttá mibi aliorum in eundem fériptas
dang uere attt [altes vaina abfolute elaborata v videbantar, quam etiam maximi ilh Mominis atq, rari[-
fme dottrina viri fuerint (etenim fuam quifque iav dandem C$ gloriam meretur, quam i fis laboribus pro-
xim inuandiPudio 5x1 Con fag iit eit): vrcontinnoad dvanam pene indolem taps , incomparabilem (nge-
nii vim, oberrimam [c dam fujbics "ferim,vt quiduts ma -
luifem wam tui amorem deferere, QE E Dni AMMDPUR Iia ind
Oribo runfeli fus primi : Symilter Levnicenia,e M anardua, Marcel j vrgelius, Hermmelans Barbarne,
3n boc certamine Firiexercitati[fimni atqui emimenu fimi, Hosfequuts [umt Clariffimi. 7
Hieronym EPA Mem jene) Fuchjius, 7M, i
3 et reneraomnas faperat C$ bl. llo onus , "
facile fuprema :q
7 Lepat suibi (fine «
hac fPudiorum paleffra tibi conferendum, ad mon
expendamus. ddpraterpurimam blhonis facultas hairs ,
su corrigendis aliarnmerroribus "adm "itione: seed [e
J , : "or [aa fid m fit, quod nemo buic di je. ima
Preises S mer , i cedant, i ARA extollant,£2 ceu »
3 4 idem, exemplar imitands "iprgpenant ,« tra ac palfom tibi gratmlentur, te feudi. caen 3
[^ duis A ade ^ n Verein quisi oeuf
mon[eram rale mum aut aiterumprodaxeri) Bondpfr tamus
$e i Domine, € C$ intel » tibi ne an cui
antur. Ato, bas praclaras virtutes quum. e c ora vagno[cer Ed
guam. Eetdltyishs dac inar pcd meis. maleniflimum Sp
Mjlaiétet impio dp Palio B qeu c rmn so ex
Integer. vite. aie on : X
pia. ai di n RAvgtE plena Mieres idein as
Lew esr icy MIS ERIRA Podieder viedicateri i pue i lande Di.
$4- ^ Péii Andr Matthiali
primo editis Italice in Diofcoridem impndénter ac furtine libi vendicaffe quod, flagitium Mise
ri ] ] i Pymini-
meg, diffimnlandsm. |. Preterea eundem, per quem profecerat ,imperitiffime, immodefhiffime , ac
(modi perfidiffi 27/71 de feipfo prebuit nebisloa Chriflianifmo ad Eten, ien DIE CR.
dum de[ci[cens. Certe bactemeraria improbitate €8 innidentiffima ihfetlationetui , mbil alind eft
iure maximo ,maximam Medicorum ac Studio| iram in [e concitarit.dienu icciyc,
omes Reipubli ilitatetm atsahtes €? probi dottig, bemines exibient atque explodant, Siigitnr i
am ac pre[lautiam ingenii tui vteung, tutatur [um que depe[[imocalumniatore iudi
riis meis ita ferente occafione, in[eruerim, magno equidem id do mto feci, vt qui tam fis vir muni
ac lecuples, quad nion a(bertando fenore [Ludum illud me 'peh (are volueris infigni laudum
praconio quas agnoféere nonpo[fumn " L enter ambitio[us: neque negligere nifisswominie tolam [nbi
velim. Proinde vicuno fit, certe bea[Hi me teflimonio amaris , beneuolentta ac biemtamtatis tua : Siguidz sj.
wndetotaepillola declaras,quo me amicerum loco babeas babituru[g, fisfempiterna memoria, hon odo dup,
vius [edetiam dumtesmartuo, monumentaillim beneficii mei contra Lufitatun pro te [Bfeepti permanuha;.
Hoc fi vere dscis, fécutommino credo (alioguinon erat neceffe id fevibere non exyetlanti neque de facieugoug
vifo )pluris mihbiest. fjnceriffimus bic ánimus tuus, quam vniuerfe Crojffopes Jpondeog, bona fide emhay
1Hi nunquam apud me interituram,Quo ime eun fortuna vebat : éd inuiolabiig,, Jemlam , perpetuam ad. : ,
eod, immortalem fore : Neq, enim me vilius iris aut nece[fitudimis nexutenacim obfiringerepotiifli, Any ——
6 vtinam vtinam [acrum illud pe&H us intueri, facros mores d!feere, os Jaerum gena, amabile: deofculariyud],
quod malim, corpus totum complecti femelliceats Quanta becmihi feheitas , quanta leticia , quaniaviu. —
pras? Verum quum id non po[[irn, facio tamen quod po[fam ffitor elog uentiffimis A fimifgue cnn
rütsttis,in quibus viuamimaginem tuiindubitanter expreffam video: Hos THPtterAWte octelos pofitos
fion illos quidem primo eumlgatos (ed quostiua liberalitate, cen perennis amoris nofirifgm Lol. fn 'perzori
cefordenffü mercatus ad ios mififli. Ifhs foueo amoreti ili? memet veluti quottdiano fpeculo obl.
intueor .[pecimen ingens corporistui videre me mibi perfuafi : Ibo anrmii tui d eftderio, "fagranté, quod 2
refeinguo: ffhs velut amunilfamts Mtfarhi viretis fuor az pafzor ad [acretate: quibus a:cedit Epi] lama 39
1HA ex AY dta omnts eruditionis sngenuag, bumanitatistua plen]f; na,qua equide Vhttter fas ad ab alui wi.
eitis teceffariatáqua [arta tela explicantur. Hac repo[et interea que amimo seo cbari[firza fent vndegit-
dog,eam repeto,noso me gatidio ein [dé releEHione imbuitpr us, Quodauté tn vegas Ac petis, vt A pologis nt:
cétra Amatbii , qué cop ediofifime calamo meo cribratii Affert egam:dra: aditmeens eim|demedituain.
fees quari vhaest,ne quit mulus alicuimi teérroris con[cii fore, tutsa, diffidere vibus tacendozexiffimun:
e/Hltera vere, vt omnibuiiudicium meum de Lwfitano conffaret ; Legittaguenon folum illam, fedi infer
Cenfurasin Amatbi enarrattones, qua letlione ita fum recreatus , quaficoram duellum vtrinque fpéBatndi-
niffimo, a[fifIentetoto Herbariorum choro, prafide ata, iudice Apolline, teflibi Diofcoride, (vauua, Thu.
phrafto, Galeno, a[pexffem : in qo, Deumimmortalem, quot éolapbos, quot alapas, quot verbera quur ul —
tieva,quot vibices bomo ineptus, pig nahdésmperitwa, turpiter accepit, E2 nifitu maiorem vita illins rationem, 4t
quam ipfe fua ,habwi[fer, iam in ip/apugnaoccubuiflet mifer. Prague ff. quicquam [apit ,cauebit omnem cafi-
Iam etiam cum imperitis paruma, exercitati, Leri ed aliasedita Apologiecaufus eripto tua comprehenj. —
Porro quod ad priorem llam attinet, non arbitror quempiam fuiffetam inertem , improbum ,malguum, ut —
prar[es fne mente, quitam iniquam [mp pere voluerit de viro multarum linguarum peritia T
dncomparabilis ingetiii excellentia clariffimo,quipublico commado profuit multe, ebfuit nulli, tanta intmm.
yodefHia Aliorum errores cafHigans, vt omnium amare ac veneratione ti e dignuá baberi vel boc nomine um,
debeat. Nec credo vllum eorum ,q natim erro d, yfrngnlar: fane vrbanttate,s : dr
-«c bonorts prafatione,tanizlb et quefFuma , quum tamen €2 e/4vifloteles omicum pene. watura.
miracnlum, veritatis potius quam amick Platonisration?. babendam e[fe sudicait, Quare ego Lefianifnt.
Tam arrogantiam , €2 prod;gto[am in[amiam ifupotius ac Elleboro explodendam € expar ganar , quam $
feriptaconfutandam iudical[ven : attamen, qua tua fnblimisefi dotirina C9 animi ingeni magii ido, fama,
puenda laudanda integritas, bominem irrefragabilibus argumentis ac d:fertiffimis vationibsa femel conuin-
d, dum fures : quod certe frc fatum e/Apologiatuapariter ac Cenfura decernat Wit
quam exurgere velemergerepo[fit amplius. elteram quam allegae canam, bumamitatis be
eft, Fir fynceril[ime, qmbus Croneburginm noministui, aut magis veritatis prouchende tutandeg, [|nti
fimum indicio acerrimo praditum, fignificare voluiffi Td qualecumque fit apud te , tuique fmilimas pur
cevfuara viros, examinasdum relivquo, quamquam tergiuer aripeteram, nifi decreta tia tam impen fun
vem, aut faltem vnice deleHarer mibi fatis fuerit, fHalena laudis &€ dolrine iniqui[Imum amsalauremt e
loribws fuis vere depinxerim.e Mta, vtinam idem tam copiofe quam [celerate illita confidens NU FT
tur. Et bec batlenus. Nunc vici]im breuiter vita mee Hatum tibi exponam, Ega [ialiam Anno 48.9
Hifmam Bononien[fem Academiam in qu D. Curtinm aliofg, « TMedicosprofaenta audieram relqum
re£Ta (Deo propitio ) adpatriaspenatesin Hollandia floventiffime regionem redii: euius Laudes veri di
Elogio celébramit ter maximus Erafmus Roterodamusno[ler ad finem Chiliadum, titulo Auris Banana nf
dum annum unum artem exercui[em,mox ab inclyto €$ prudentiffimn Senatu Gi amine vrbs AM
Ho magnifica, opulenta, mutita,ac bene inffituta e ,nonitaprocul ab Orientali Oceano, pre 5 ei m
Jor. Hic anni nouem commaratus multis equidem dolentibus, Coloniam Z4avippruam peruemi, eamm Jalan
infe firum clariffima medico Ioanne Echtio amico meo chariffme.[Fudirr. M Anh TS
fedaliconinntki[fimo : In qua e Academiaetiamnum viuo, natus amnes quinquaginta : miram [me m
tatem mul'ipleiter expertus fim. Nuls Principum obffritlut tametfi talium codunonum usar
H á T
EpiftolarumLib. ]i ^ . 8j
non defuerint,quia ingenium meum aulis non perindetonuenit, v, é liberum ac fmplex , átque ee aliogl
formido, cogitans : Pee uali. Visi ife eol: Quai ud d UD Srmplici. rna u ne
probo, [smnia, lauda C$ pradico Summorum Motarchara liberalitatem, propen(am in té inundo orhat-
dog, voluntatem quibus dotibus e[e uere Reges declarant : mam nificomatui eiu[modi bácrahione i etur;
mon video quor fum literas 6$ di[eiplinas didici[fe, eafdema, pofferitari, imwien[aorporis iaHura, tradere e[cr i
opere pretium ,gnibutconlat omnis politia, rerum barmonia, philojaphie moderat n i falna , quibus :
areliqua mortalium fece difiungimur, 6$ ad Deorum beatitudine fenfim deduciminr. Poffremo quahdo ma -
xime rogas, vt in amore beneuolentiag,tuiper[9uerem , C4 Qua [equumtur in Epiflola. Hoctibisnreiurando
m^ affrmo Fir Excellentiffrme,menulltuorum amicorum ce[furum y tametficateris [um inferior , étiamfi capi -
1 O rispericulumobeutidum [fet reque paratum e[fe pro virili improbi[/imorum nebulonum virulehtam inía-
niam,in quorum Catalogo primastenet Amatus, prapellere. T u modo daóperam, mod fatis ne témere bung
affetium concepiffe videar,Cd me fimiliter amare perge. Jnterim malle virtute mi- JMattbiole, 64 ud cápi-
fli vigilantia doclrina €$ gloriarem Medicam prouebere,eadem qua[o abfolua »'vt omnes Hatim te gaudea-
mus ,Sacro[anila artino[flre gratulemur,fimulaue calumni, tus Lufí dnbat bum ésécromuP;
Certe admirantur te doliomnes,imitantur tàm pauci, quam reprebendit nemo, quicgquid amarulentui eA
matbue,quem facete 6$ (ale Amatbum vocas, inepte garriat,, His valebis Fir animo meà chariffome ,ed Á
quid babes in manibus materia CDMedice,eius me qua[ofacits participem , vt ifHiumodi beneuolentia magus á
tibi deuincias Croteburgium,quem iam dud. b additluma, po[Jides. Litéris tuis amantiff-
mis iamdinrejpondi[em.fs vt wbiperatus calamus,itapromptne fidn[g fuiffet nuncius. Iterum valedo&iffi
10 me Mattbiole, Colonia XX. diee JMartii, Anno M.'D. L X. /
MELCHIOR GVILANDINVS BO.
.xuffus, Conrado Gefnero Medico,
1 S. P. LE
mS Lato poi omé tes €e2 diuinioris fcientia autori longe clariffmus itemque Stoíci rnm
ms IS) rea» boce introducunt per in| 2, ?
KE EA Graci vocant, quii pbanaticus furoyeft »feruora, lymphaticus per (omtiorum isnaginationes,
J
fo A
je iS :
y Ga ac Chaldaeorum ob[eruati ét, Magorum, Brachmanum,Gymno[ophiffarum, Druydum,
... Atqne Augurum difeiplinam. Ceterum biplera[a, vaticinispártes C2 commendant €4 probant,
quamuis Xenophanes ac Epicurus iuddoyaottiem 6 medio tollete cauati fnnt. Hui dices , quo denigue tapz,
longepetitum exardiumtendet ? Cim literastuas vir clari[fime, dollrina baud vnlgarirefertas,Cg ommibn-
nanitate officia, genere pl. legiffem, adeo mibi /4 iss Corpus dutem armistelifg, vacuaveli-
&a [untyut qtta denique ratione tot in me acuti[ima direHà [picula viriliter propul[aremi, oculis nequaquam
circumjpicerepo[ferm, parumque abfuit quin a axvdiay meditarer,E4 infuper gratias agerém planeque tuo
sndicio acquie[cerem x Maamiras apud Paulum 6$ Holoconitin apud Hippocratém ,non moda diuerforís ge- Mamiras & Ho;
. meriplantas denatare,verumetiam vtrang, vocem pror[um ab Italorum Dulcichinis (qe Verónen[& Tra- loconitis,
49 [cid Trafivocant, Genuen[és xvziphasterre[fres, Hifpaui Inncumanellanam, &rabes denique HabbaziT. fi
Leoni Africam de[cribenti itemque Bellunenficredimus ) diferepare. Quod dum itatota die an xse [olliciteg,
mecum ip[e cogito,rubare [uffufius interim aliquaties ton tam quod autétiam meam córrui[é magnopere do-
lerem,quam quia minime prauidi[fem, quibus eam fulcyis contra aduer[ariorum in[ultus eommunirem, fen
fimpater illerer mnium Sol, ex noffro delap[ue borizante ad inferiue hemifbharisum ad latentes batenus
fot 4. p J y fL]ys; m : destoluitur , C$ mibi pl £a 4 membris ;h. fapor vn*
dig, esrcumfundiur, futerea infémnia opprimar manifefto liquidogue ac volitare cireunquadg, incipit, ves
luiiinfefto mari ventispul[ata nau : [nterrá vniuer [am excurra terra in
* *, re iQ, ; mbi ir fero ero ia "i
mitto mare,aerem peruolito Z
gor cboro,€d quod mirumett,integra
jV Vv MA
' "pentina C2 tá adeoperegrinatione
o re: nec. lanepriut Vr suareiy nga vrbe [or defit, quamin floridi fimum pratum vafhifima i T
: vilia Hoferid popsel: Ils s, quam diuinus Plato in diuino Timea Atlantidem dici tradit, C$ pro-
lixe graphiceg, in Critia defcribit: nec fane alia eff vlla,quam qua hodie Orbimoni, 6$ Indicarum Infalarié
terra forma 4meri 4 iib, vniuer[o mund. LL it, defe d »vbiyi tera D, :
l fici , Hippacratemque tpfumymiralile di£iu enera affeHugrauem, masndextera Baliz.,
A LE Muige xe "n 5
Slam Xantbitenentem,sniffra verocanos leniter pertrazlantem, voce deniq, alta Tva[ci a e Holoconitim ap - eii ef Hojo;
pellari faccinentem intanantema,. Dum hac f menti obuer antur ,expereifcor, ad meqme ipfum redeo , nec [a^ conicis Hippec-
ris [Cio gaudione magis, an dolore attonitus, Latabar equidem non parum, C4 magnamplane capiebam dele.
ae y :3 n T ERG appreb 4.
guod qua
6o partem vnam ex [omuiorum imag nibus apprel 2,4 à Peripateticorum,
placitisali flanimam interdiu mercenariam corporiinberere ,nequepo[e veritatem contempla
ri noH autem ab bac eruitute folutam, e in loco quieft cercatho tépselnteti ud taricitands pm -
plerrin feet Hp Pe uBMPUNME. «Tea NOE etel iim eri aia M
Tf J Ld
mnio agnita daceripo[fet minimeperHiciebam. Certun
Ü siguDuerr ovile pug à r4 jos Fac "ai
pi attulifHi, quam culpam deprecari, Videbam enimre m efe aram, vete[Hs mowitatem dare , monis au
t boritatems ob[oletts nitorem ;ob[curis lucem fafliditi. £ dubits | ve Cnata-
re faaomnia. Sed tamen ,vir aowualics Te ti TI] 7e , Animum. adverte m 3 prown mibi
emu peas eprtfidioc qual pusbümampeeit ymuam) mM mme, uo
86 Petri Andr. Mattioli
a altiuvimor fcrüterque in tuis literisobtulit. Scribis non viiderete cur Mamiras Tauli, opp uote mos
xeswvoYT ralliani dici ne2ucat ; nec animado tere etiam poffe, did impedizmento 12077 siet Pos foe
vulcare, Mamirase/Eiete vocetur. Denique Holoconirim Hippocratie, Moly a Diofcerids appellari yz
Verum cauendum tibi eff apprimie , Gefneresuctndiffime ,frquidein vndeguague videris eff se ; fenri,
nedum mea ades conuellere ACrIMs ES veritatem Cotarisinquirere Anxte yi denfiffim a«prolabaris bm
Tdemque tibi eueniat quod Chymiflts ufi ventre cernimus, quiam din fruftra verteudu JBecibbus eiui:
inm dilbend incülu : det
táto illi aureo Selleri fummo €$ temporis 68 rerum '[endioinciibuerant ,incuml, repel lhag
Dolcichinum ef pof'erum. YN am fi Dulercbinum ,Mamiras eit, vt profeilo Pauli verba atteftaniur radiculat eet fee
Mamiras, berbule geniculis frequentibus nodofie cinétarn , detergentis tiattra , nequaqtiám GiXSoigduso dici poris us
de Tralhanns inter Adamiras 84 BeMowdistvov diferépat » Virinf2ue féparatis loci mentionem fácións, (3a.
" snirasfane libr o medicine a. cap.5. hat | Boote thru apteps libro 7. mA ovii mid meminit. Ne fes Ig
Bulbocaftanum, Goupylum 63 "Andernacura viros alioquin celeberrimos, 4y3 BoACoxastyy, BaMarsratbuy fab ferra ik
demnontam vox ip[a loxCokdcuror, quam equidem vetuffatem haud vedolere "fateor, quemadmodum tesi.
Vady tec 3puuev; tec pali oaor, €8 fexcentas aliasquibus tamen frequenter Alexander "titi, P6 abis,
eruditis tolerantur, quama, autarts eoloco propofitum fbe&andum est, quando retlam VHETRS vatem pup.
lenta excreantibus pre[ribent, abflergentibu nutriendos precipit , qualia funt, Ins gAlloruy. ata
nopinguiumperdicum, attagenarum,tMrdormm, Jimiliuma, aui, Ad bec, F fanguis Yéliciatür bibi,
€Hlo ex incognere naandat BoxCoxdcuvor, alican ,itrispa, fümilaginem , C4 ess generi alia, quia ob facéitrafr.
tems, va[a [anginem continentia madice obfhruere €4 pectus lenire atqne abradere, potis fimt. e At tatitün ab.
ef? Caflancas detergend: 'farcietidra, vi pollere,vt nibil detergentibus C4 farcientibus mágis poffit effe cintray]- D"
um. ddde vocem Üayavoxacireaque efe nouam atg, Exe asuyé, C quod permagnirefert ymullamplanemt —
fent (aflanears glandes sym vinoie vtilitat afferre.Proinde verzorem veterem leBioneman.
queror, C$ Boh Goxdsuyoypro berba interpretor, qua pingui fucco conflat, 6$ facul btinet bamorum craft.
tiem mediocriter inctdendi,adeo vt execrationibus e pettore(it idonea, Quod vero fioxSoxdsuyoy vix alia di j
planta po[[i, quam ila tp[à cuins [érmina ad te mifi, argumenta habéo, turn quia atténuandi matürapoln M
Jentítians in [e habet, tum quiavadiceconffat bulbofa, Caftanee tamen v fimiliori qnam balbo, quanda tme
Jfartsobducitur migro,intui vero fabflantia Caftaneis milima expletur, queves C$ nomini occafiont preis, —
rat latione BonGoxashyov diceretur, quia Bulbum Caflaneam, mentiri Cites
miora. Quod maxime me mouet vt bhSoxgeuves creda herbam, cuits femina boc título ihferipft, sllud
homenin Gracia in bodierngi v(que diemretivet, Chis dyotsasevidiag, Bygantínts dopicxasura, Rhodia. 38
Condsava.appellantibus. AddFipulatuv inomnibus mee fententia , aut ego pottus flat , vir arasilfmts, cimi
Kallopilai£. — f]ripa, tup bumanitate clarus, Gabriel Faleppites Muwtinénfis ,in ordine €2 numero [&bola Medicorum by-
tauipa minime poftremns. Anatormicorit huius emi facsle princeps, ata, in plici paleffra athleta insibu,
imo vero in debellaudis domandifo, Chirnrgte prodigiis, talis Hercules. Quid baba mi Ge 2 1
zntes ? Quis (enfin esf verborum tuorum que tua mensi oculi! quid ate ? Nimis &rgeo , commoteri
fiquide errorem tuum agnoféis, Dulcichinanon modo Bo» Coudcnwes dici non pole, fed nec ZMamirds quiden
rette BosCondsuvoy appellari. Verum neim nonam fiymenti fufbicionem apudte incurram,quod velex tsudsfe-
*
i
L
Dorouieum du- »,,, c2 4, prin Af. deiloin D. prolixe pertrAtlet. Hudes tm modum huic, duo effe Daraniti, igeneraimpiem,
pes Orientale mempe, C$ Eurapeum, quod offcinarum feplafarii Romanum vocant : fed te toncedore quidem O
Ssporürin ra- dutem ar quia tomb Inca eicit Biel one atii eir Ld
diclbas diffian m um 3 qne jfoss euenive videmus eredendureninimtfr.
c" e pMlaia otis RIAL e p eme i Vr iri cii
otenim vOTNP EE - Mio
. , ederent frublus, vmo genere e[feritim omnibus locis Ed rigionibu omniuse faports. Scd eicih o E
-Monobafrtes vi. [ela Creta Monabafites vinum(AMaluaftum vacat vulgus) in Cirno Corficumym Campania Grecum Got
xs chrymam.circa Me[fanam in Sicilia Éamerti»um, in Thracia maritimaparte Maroneum, y deos
me Pramnium vtrung, Homeriteffimonia celebre in Liguria Amabile n Germania quatenue LUKH n
tirr neg, omnib.partibue, RÀ in P, ? P'wgaricum,religuifQ, locisplurimts inssmerahl mtb.
udine genera vini virtutetg procreari.2 Miles pofi Jar sr rta MORE rer
Chelidonió mi pori radicibinfufa enutrit meterisi per quam ezrediens ad cacumenprofundatpriprit sci C gener E
E. UEM apo fru foporem,Chelidonisi imus gp rudis herbay corum plebecula Scrofularià rgiperem vocat, eut n
nus.
Ls
i Epiftolarum Lib. 1T. &
grdinis abfoluti fet n calefaciendo &f defiecando fi Aetio credimus jdeog, magnam pref fert acrimonia r^ :
duum erodenenur quafostommandacando ape malam perf nob aeri memiam imprimir ids perf
anum quedinbumtdaloco natur fit? Cur uem Cycuta, Socratis maxime "fepp/icio nobilu m Germania, Gad, Cieina Ki
ds n plurimifaue [talia locis fere nnoxiana[cimr? nob eam canam guam Galen.lbr. T "m m. a dude: DO, !
fecundo. fcripta reliquit? Dicitemim Arie Cyrenis minimi medicam nofi, » EAR " aero miepefidere,
ndeo vt iti cibis vel Rapis utilius babeatim : [n [talsa vero , ac minors Aff contra adeo acre, vomedicamenn
duntaxat experatur, Dart ratione fieripoteft vt Chelidoninm min w C Cictta im Creta, Aitica , Chio, Cle
:.C
: $4 s.
cia,C$ Greciaem[modi viribsaprad. najcantur , quales eia veteribus contribuuntar »in filia vera, Gerz
pania , C$ Gallia nocendt oblitap Cemprobant id in primi infrnia awtorumtefEmenia , Dlipis
10 CoL lla, Martialis ,Gah D. jj 1des, C$ ceteri, Per(zamn arborem in Per fide extiofam ejfe tra latamq,
: " 437 "CLASE UA bu
ffotelei a«el qvrüyprimo.Pousa mortia in prouincia "Pera Occidentalis India,an Sorba effe gnora:? dt varie. Mors A risig o^
v 2 fent
tatisno: accidere con[Pet Summa [ummarum;, quod fsterra generibus bumerum nen elfet dfinudis » & d; dia-
rata nontantuman Syria, C$ Mdrabiaim Harnndmibus Cg dancie ent odores , ncque abietas ip Arabia Thu.
mo,quam vtautarum tefhim monftra: habeam nece[[e.. Jlud intranfitu adiecerim vobifcum fentive
7 aeophraftum £i Plnimm claris ^ d, vret, Cala d uncum odoratos ne. wicgpamánofhrua c
barundinibus C$ lancts diferzj are preterquam quodferecomper;um [it vt que (Hr n pe, yd
ve animyadmertam,quo mitius Dulcicbinum AMamiras diei Palfit mon recantabo,nec di imoucbor à mea [enten-
3 0 fiaynifi tu exercitatiores im lsterariapalaffra athletas m arenam deducas denuo , qui id agant , vrtna e$ fulci.
defuturam tibiarg capiars,qu
cari a]fcriz,nsn animmaduert:
(Pt dep -
337- »p
quada fafelo femilizsaa breniores aro Miri
mmihora tteraut,pro Baljam: frat tvendtab,
Jaomtm ciim iatlatione eziamntem di
4labaivelin Sed iamtempuseft vt Holocomitin dippoci L ejfe probcm , € veAMiyo, 0
rule Dishsridastarit umane An auem Hi Ta Ci qu ENSE TR MEIDN ii e
] Vul ATE
; T EO PELAR, e
ic: METUO NC conr sea
E
TC, ira
so SR cet roli cendi pie UE :
onc uie: Jegétterradix,de quaflos
3 wp
mates
x
88 Pec And. Matthioli
effodipoffe. Quacumita fe babeant, luce meridiana pátet clarius,Homerum per eAMtoly alind intell, xi
Aglaophotis E. bil.41a»2 Orslofas ceu Ag laopbotinterreflrem "IE liani,gua vti ate obfernatum egregie est, Da), "feni,
Lhiáni. fepha ini Belli Ind. bift. dicitar, C9 a "Democrito M armaritis nutctipatur. Tradunt enip, aid "n a m
Báharas Iofephi Fan.feu Cynofpa[ham captu admodum difficilem effe. €à rbizotomi manui fallere oculofo. refugere, » aba.
vecolügaut. — £onfiffere quara mulieris menfIruorum proflumio laborantts lotio fuerit con[per[a: neque tamen boc P iir
doretentam [ine perictlo euelli, quippe extra efent. mortem con[équi , wifi ein[de radicis oe
leto faerit communitus, quo carentes, terram circum circa [carificare, vadicemo, laqleo vintlap, cáni pep
re,acrepente difcedere.tandema, nimio conatu [equuturuin canemradicem extrabere, 2 veluti T
foluentem vices ilico commori,C nullo poflmodum periculo radicem illam a quouis tratari Pe[fe. Vim eii
expiationibus prefLanti[imam e[Je, vt etiam qui a [biritibus uexantur immundis , protinus liberare tempe "a
Jit Moly boc in marmoribus Arabia "Perfico latere , € in judea iuxta « "Macheruntem oppidum quare n
dum... INequeenim dici pog quicquam longius a veroremotum arbitror, quam e M. oly, quod Homery, c, .
"TDgusargui- — Jebrar, Narciffam T'heophraffa appellari, C$ Dio[coridi Colcbicon ,vt Tragus cenfet quando Colt, bicis.
tur. Eleus non eft : c9 T beophrafl us in[üper magnam inter «Maly Homericum, €3 ('olcbicon Diofioridis fim
ANarciffam difiriraen fHatuit. Sed eimmodi errores, T vago ferefatales, toto opere palfim. Homines finm, fa
teor :féd parciuserrare polfum ui,modo velimus : per incuriam multa committimus, Vt quimusainnt, Op
Moly Diofcori- Jasdanda,non opus. e" A lkeriuns AMolyos meminit Diofcorides C$ «Mediciomnes, cui graminis, non Scilla fo--
dis non cff: Ho- fj4,74dix non Cepa magnitudine, fed parma. Id tti Holocomitinab Hippocrate vocari credis, tlla forta[fe copies
loconiiin. urafretus quod atttar ts libro de muliebribis morbis primo radicem eius velut bulbum effE narrat snecplaye-
Oline paru dif[anilem : qua nota c Molyi 4 Dio[coride reddi videntnr. Equidemplemffime perfpiciocuy,, 1
bac in parte, tum in aliis plurimis Jfingulare 1llud ingenii tui quo pollas acumen , €2 fateor exo[culaturum me
fuiffeprotine[que ambobus quod dici folet, pedibus in iflam tnam [inientiam deftenfarum ,mft me G. P^
medicina corypbaus réuoca[fet, Cd veriorem ampleti exiflimationem coegtffet.. Nam antor ille in libello
ob[aleta Hippocratis vocabula planiora facit , udsuCav Hippocratem Vocare att , qua cateris e Mo ly diciyr:
baoxovinda vero berbam ejfe agre[fem , €$ à Diofcortde Gessavindu. appellari, quaff dicasin montenatam,
Quibus verbis per[picutm [it nibil minus po[fe fLatui juam cMoly Difcoridis, C$ Holoconitin Hippo.
vnius effe ['rpis nomina quando quod Dio[coridesc AMaoly nominat, Hippocrates udouLas ntmmcupat: Gti
OroconitisDio- guod bic éaoxoyizidia, ille ego vtm. Queresti, vbi apud. Dioftoride Sesuevins babeatar. Reffonda f. ]
Ícoridis, quan. Falfoigitur Galenus Diofcoridem allegat. Nego. Nam Ed Auicenna eodem libro quem feepra indicari
.£ap. 743. in deféribenda Zedoaria, €$ Serapto cap. Yo 4. medi. ffmp Lin Dechon id eff, Panico, non Mino
4t fhale interpres vertit, cá Plinius monis qui naturalem bifloriata condidit , fed alter libro dere «Sltelia
quarto, capite vltimo in Spomelidibus pomis, Dio[coridem citant, cum tamen nn[guam, que nominatiaui. — -
r5 de iis plantis adferunt apsd Dio[ceridem reperiantur. IN. fl igitur nomine Diofcoridis alinm quam Peda-
. Cim. "Anagarbeum intellsgant;profettó volumina,qua bodse [ub boc nomine circumferuntur, manca ein,
plerifaue videntur, Sed bacper contetluram dicla frnt. e/Ad. imfestutum redeo. Holocortitin Hippocratis, ner.
effe Moly Dio[coridu sam tandem te azno[cere arbitror alioquin nec Galenus udavCas apud Hippocratem,
parivatione /Moly Diofcoridz excutiam.perg 7
Ín Matthcolum. £P4olo traduntur ,Mely ignotam effe lala plantam dicenti.Ridere (abinde mecum tpfe foleo, Gefüerti Irpiáif t4o
c e d.
LE
^
E
E
&
u
*
R
&.
RN
&
3
*
*
"E
Lj
"9
?
i3
à
5
75
R.
Hi
EN
E
et
c
3
E
x.
-
ES
i£
*
E
E
3
Y
ES
E
PU v2
f
:
cauo,albicante ,in cuius uertice c nogdoeidibe q in |
Lilioconnallium cernimus. Radix [abiacet parma, bulbofanullos in nucleos fe£la. Jed fimplex C$ ania, n
Allium caninum o/en; £2 fapiens qua cau[afuit vt a Trago Allium cani diceretur , £3.00 quoque [ub nomine écundo :
Trag post Allinzm [ylueflre depingeretur. Sed deommibus fatis à me ditlum eft, plemin(queac ab initio quidem ph-
ya memarat,radscis so-pedes longe, erum egofupereo alibi copiofe. Haciniranfitu menie quid fist? xd
Habes igitur vir raft. 7/ft e, pem ; ^5! le 1; i -3 d j ,
fponf ,7 de accipias uelim, vt ab eo qui te diligit fm aliquo fucoproficientem.Tuumertu
angenio,Có exailo iudicio tam bae quam alia que a me [eripta fame diligenter ex vd das
vel album , velnigrums ingulis porrigere : utrunque enim aqui bonique canfu- up
lam ,modo me ame , quod vt facias etiam atque eitamo 2
: rogo. Fale. ; "
"i
&
i
$
$
N
Ed
3
i
ES
i
&
3
8
i
i
Ei
i
H
s
E
&
Epiftolarum Lib.II. 89
CONRADVS GESNERVS MEÍ:
chiori Guilandino. S. P. D.
25) faeit.ratiastibi babeo doliime Guilandine. Nam quod Ad breuif/imam meamtam copiofe:
Lea quodad [ub. Gf familiare tam qrauiter C$ argumentofe vebondere dignati & idqui-
demex amoris in me tui abundantia profetlum ü tor. T Antus autem orationis tit appás
ratus eft vt perle omnibus umimo conffernatua , C$ nefcio quomode Affeius ( quod ex mea
16 eriamnimim fimplici dita itidem tibi contiei[fe vt fcribuymirar ) fententi. no mutarem,C$vi-
um vndiquag, vt faterer non parum abfui. Id quod( t mox initio dicam ,nepror[us contumacem 64 vez
fratiarium meputes) circa Bulboca[ft anum certe sngenue fateor. Dabo énim boc bonoritito ,vt vitloriam tibi
aderibam eins rei de quatecum non certaui fed intervogaui duntaxat. [abdbitansato, boc eiam gloriofité
tibieft fimenontanquam aduerfarinm [ed vt preceptor di[eipielum vintas. Inveliquis vero mon e3ue , t ih
progre[fa epiftola dicam,tecum [entio. Neque vero se ate amando , colendog, ( boc erhditio td lid benefi.
centiameretur ) acres £2 vebementesslle tua 32v andixgà furegetes di bunt:non tnagts quas ab intifibe-
ne Diogenem baculus.Imo quod tam andatler me increpas, quod mentem € oculos in merequiris »Meclama-
torio quodam C$ penetragico dicendi genere,equidem minime egre fero: qui malim , fi in alierutram peccan-
dum eff partem,nimioinueniende veritatis feruorepeccari , quam remi[ionenimianullum mniobts verg in-
20 quirendarum fIndium flagrare.ftaq, vt hoctibi condono , C2 vicilfim eodem ergate candore ac libeytate , bo-
mini Helnetico &$ libere educato agendi.ab[ü, vlla indignatione tna iue egomet mibi fimo atque po[ulo.E, pi-
L 2 memtninimium fortefamiliaris , dubitationes tantum Cf interrogationes algas contia
nebat:vt pleniusinffruerer de its, que tu fimpliciter ad me ferip[eras.Tu verota commotusts ,ac fiea qua [cvi
phifhisvera effe nega[fem,Cd toto ( quod aiunt ) calo aberrarem | Atquiintererrorem ac dubitationem muli
snterejF:adeo vr inuicem contraria fiut ita vt Lie C2 eiquaie. Dubitarecerte non eff negarezneguepenttu i...
gnorare;[ed principium quoddam €4 via ad cogniti Etphilofopbt bominis mon quidern ignorare mbil,
quod innullum bominem cadit:fed ignorantiam fateriprimum demde in vtramquepartem argumentadi[-
quirendo conferre. ia JV redis c/rogiizea Cencusroie arplpyé 72 dfaToplinu x2)dr. Wap Uexpoy qUmpeta, Avvig vÓy
arejrseoy Gerogeudyon 82 Aéen dU x Letv aryrolila rà daauy inquit im prima philotophia Ztriffoteles, Et in lib. di
39 longirmdime ac breuitate vita: d; 35 mos exbluns dvahesia employ ei dto otlinu «el acrdv. ^ft tw loge fecun,
neimqgiirendo anxie veritate in denfi/fimas tenebrae abeam periclitari me ais: 69 [loldiffimis bomins cbymi-
Pis me cüparas immerito: illienimrem impoffibilem merito non ii «qo vero diligenti WBWHEa-
gatione £4 hactenus in bocip[o Stirpium genere quadam inueni , Deigratia: C$ inuenio [ubinde, nullius amté
me literis qua ad me peruenerint.prodita. Dices forta[i di[centé equum effe eredere € affenziri. Fateor: € in
plurimarié reri cognitione, dotlore te frui licere mibi optarim.Sed difcentisi conditio duplex eff n am qui puerá
veltanná pueri dicunt, fimpliciter & abfque demon[Irationtbus etiam , fide autoritati praceptorum , «n filij
parentii,adbibere debent. Qui vero methodi ac demvfIratiomis vim intellipendo confeguspof[mnt, illos [ave bos
mini vtcimg amico, C4 autoritati ab[que certa ratione credere ,imrecbua quidem bumahis s prorfus dqibeseo»
eff.In amicitia vera val; To12 lentie vtring, babeda efl mutua fides qua [ynceriffime ita vt neuter
49 de alterius animo dubitet etiafreuentus aliquando non videaturre/bondere. Multa enim funt caufa &4 circit-
JFantie,proter qnas multa fecus quam wm[htueramus eneniunt.Indicio vero C$ dotlrina fua ,qmamms dubita-
Hones in contrarium non defint,credere amicum poft ulare ,ambitiofurn efl €8 nesum atnicitia equalitatem
excedit. Poterapibinullo artificio paucis Cd breuiter comprebenfis argumentis [atibfacere, ac dbrtatrones.
meas diffoluere:fedoratorern te efe declarare mibi voluifH. Non erat quod tantopere mirareris Guilauduies
Jtalia qua[dam aut Gracia plantasmibi effe sgnotas. Aut cur non Diofcoridem quoque , Galenum , Plinium,
Theophraflum, Hippocratem,€8 alios quiin bacnatura pari liquis mortali 7 vmgules pluri
peiscé e f vel ignarafeprorfua s vel nomina vel uireseorum (nibila bot amino
iidathores ) non probe call: [fe »mirarts! (ar nonte ipfum ? 4 eife "fa wism bos ad nofjram v[), etam
tem diligentiffime barumrerum cogniti per[ecutue:ad nostamen fi ticas q) eram
$O mas C$ alias qua[dam plantas (mon dubito) velpror[us, vel nomibus quibufdam, velfacultatibu , ante bac
jgvotastibioflenderern.Tu vero admiraris , Mamiran e[fe Dukickinsm aia Olocenttin ,non fHatim metibi.
affcrenti credidi[fejda, ffne autoritate ( quis enim b te docuit ?)
xoc anten ute co meras —
breui 8$ meompto Eptlolio meo etiam nen expre[[ fern, pe 7 erf prp m ea
2 7 dl HIMCHUI Ime » 2
TE Gere: &$ in eoadl m frutin aliquando ab[aluam: dnimalii bifariam dico, uis pars de Aqua.
tilibu totum nunc meoccupat ,x vix alid copitare liceat, Etbaceti que [eribo , imo effundo ,ali-
nd agens boras aliquot pifcib. meis [uffaratus feribo. Quod frotinm fuppeteret , C$. eadem diligentiain planta-
vusa bile: D L Im Z x A de ] L ferte 4. j
frotusdotsi Dim vi Sec ue ibip ofe Traiani locor ignara fem. Sed cauebo im pofterum,
pec Ime S mibi neimportunius fcifoitando ,aut arguta dubitando ,negociwm ribi facef-
fem A - H "pale bac amducia mibi. idit.Nam 64 eg (boc eft, Dei beneficio)
hs inima pojl: docunz; tibi.
non admodum commoueor : 64 à bonis doci[gue viris amandi , inter quos
tribuo Gutlandine ,nulla increpati : , :
vires qualem te effe mibi, (adeo non ideo me amare de, quod aliter forfitan quam expe arstibive-
ptom wiring ^ aeg nm mi rim Tuqui Germaniam P:aliam,Gra-
capti M fca oram, £4 aliasvegiones peragrafli:qui ingenio valer, C3 sndefefo femper [Endiaomne genus librae
rüps excuris.qni doli i[imorum virorum amicitiis flores multa non metantum , fed pubi . epo.
1er:idque vt facias Cf omnes tuas varias raras erudita p t» [arp 1ffer. praci-
7
Dom ACE d HH 3; qnam
SOC Roepiffolatua,rudita fane C2 prolixa, quanquam mibi cum voluptate legentiperbreuis eatis
epatione me abPerreri patior, T quoque viciffm , f magno cel(oque anima.
J eobfer : ,F. £6.
aliquid tibi accidat,etiam atque etiamterogo. Et quan-—
TN
Qo Petri And. Matthioli
quam te velemimplisism préponerepleraquesfi tamen opere precium videbitur interdu sie boipind
vitas ctiquam imponat , illis ctiam qui viri magni videri veluntinterdum reprebendis yftue PA.
epinione ipfortm duntaxat non ab[lHnebis.. Deme Quoaue,poftremo in boc fériptorum ordine Re raes ox
fenferis,pro arbitrio flatus totum enim in petefl atem me tibitrado. Quod fi quid laude dignum MF !
uerts,amabote;fi qpid meritotaxaueris mon ira(car."Puerile profetlo,d^ypoimoy £8 WEQHAqMAT [apientis p. 17
cam impij, viri eff -fau&bum amicitia ius propter Aliquot hberbas,eearumue nominasdi[folui , quod bodie phe di.
velinter virosmagnos C9 graues , vt nbi aut uulgo videntur , infrequens nonet , quibus boc fere rici
poffet quod Cynicus Diogenes bomini amicitiam eina expetenti;(aperdam vero( aut ca[cum ut alijtradi,
ferre detre&tanti ,dixiffe fertur : qd eU wal $ulà eu ay cumrbpdue Ava. Nifitafortaffis alindenam bic
Gariputar gloria C$ oflentationemingenij,quonemo libenter cedit.e/4t boc etiam ab[(ardiws eft app, fpe
€? contentionis fI adio f vir amicitiam folaereN osigitur iflos,ound Jta) rideamus : co alter
elterimspoflbac fententiam ac argumetta placide tranquilleque ( bocefl à oss aut certe pártió ma Sos )a
diamus:vt fi fferipoterit,can[entiamus per omnia: minus, [alua amicitia , libere. fimpliciter, candi, a
ter nos diJcutianiua nullis amnlationts inmidie,fimultatii , aut calumnia affetibusobnox vat indsfie
quidam doti bodie (amt, Amicitia vera animorum nter (6 vinculum ct vir aCpietatia rati Umi
acum ois gitur falsis quorum nemine fafcipitur rumpenda non eit. Quidad virtutem aut piet yd
frutex dapsepifciesqua uelfus ominibus tgnorari , velip[afHrpitus interire , quam facrofania amicitiain,
ra,quari autorétmo exemplar Deum babemus inter bomines violari praflaret. O vita,ó more. "Nonteca
3à Guilandine logtor:nec te buius criminis reum .facio:fed alios noftri teporis hominesyvix. homines, Pato: qui
mido fe. deridendosprebentd velin medicina noflrayuel alits devebus tie, magnimomenti ,Ed ad vilam
acpietatem minime nece[farita litigantes, umultumantur im[(aninnt ,colum terrepermiftent ngu [omnian ig
zestantum ( uttu (omniabas) ed vigilantes Vor mouavéaiy amis 6 4USos sie dAuelag Fev. Nihil implicita veri.
tate nibilfimplicitate pulchrins,cum alita isi rebusgam in oratione €2 dottrina, "Agamus igitur deincenimg
nosquam [rmpliciffone: € vt in Areopago moris erat ( neque enina mator illis (mate[Lasfuit quam atria,
. anter viros bonose[Je debet )ayzu aras x9. avesuipdM ov: Ut Veritas ip(a nuda fc magis elucefat quanam dim
feruore aliquo € iuffa emnlatione ingenium in afIruendo vero excitatur nimium tamen altercando tii
delgendo affectibus [ape amittitur veritas, Egofortete omnii in bac. palaftra exercitatilfBRimum ,autni
perparum docerepo|[am,mi Guilandine:excitare faltem te £4 veluti obffetricando,ea qua conctpifli,
parturisyoberius. felicius C4 maturiuainlucem vi edaninterrogando dubitand. 6, efficere a 1
percupio nam boc etiam non cuin uisest de vmaquag,recommode dubitare.Sed egonzet mibipralixitimuse
n e Ham tamen epiflola tua propezzodum mihi extorfít, Expeclasforte ut ea qua ad confirman ii-
miles tuas attulH tandem vefelian :ego vero uon tecum difceptare , fid profecto abs te aliquid adeifetri, d
rationiburtui intellettz cum ipfe folidius tecum feutireua tum apud alios Hifdem argumenta vti, C fentasi.
fielcirepoljena in aui, induxeram. INumequoniam € vei ipfapoffulare,€4 tu quoquepeiretie
deris fi quid in contrarinm po[[emyvt depromam , ne facile de. fententia femelnon feneratione conceptarectde
re videar quod lenitatis non indicijeft y expellationi tue aliua ex parie( quantum Cj per ingenium G3 per
"o ecium licet) fausfacerecanabor. Non dee[fent mibi probabilia multaquain contrarium adf[erremzistamm
abflinebo,cum mibiprolixiori [fe , nec liceat nec libeat quanquam tu quoque im tuis aftrnendu probabilia
multayvt oratores folent non undiquag, firma aut nece[faria , protulifi, Quid pridem adteferipféerim,mm
equidem [atis memini, neg, Epiffola ad te date copiam babeo: [ed ex tua qua feripferim »plerag,agmoo.Pri. EL
Mamiras & Bul. 7/972 jgitier in o quod dnbutati an/Mamiras Panli, Bulbocaftanum Trallianiforte effet , plene ate atifalli
bocsftanum di. mibi eft : C$ plantae effe dimer[us facile agnofco , C4 tibi quitam ligeido id mibi demonffrafli, gratias babeo
uciía, maximas, edt fuperiori a[Hate.cum femina quadam peregrina ad me dares protua liberaltate.prae Matmi-
raquidem Dulcichinnm mittebas ( ut nume quoque entis ) vadionlae [Cilicet: eam vero Oloconuim Hippoerte
tis effe negabas,quodridiculerbizotomus quidam ita fenfiffet: Oloconitidis antem. femen féorfim mittebat ti»
grum rotundum durum faperefere nitrofo,mag. tudiney2ua mi genus vitia, Scheda inferiplia
erát:Olovonitis Hippocratis,quad ei apud reliquos medicos nomzen quavendum. Nune vero im epifiolainaqua.
prie feparaueras,coniungis:T rafi ftue Dulcichi dorum, Pauli Ani Mamiran, Hippeera-
que 4t
tis Oloconitin effe magna voce clamae,C3 a ferentes idem Hippocratis mane; producis, Itaque tum forte dubi-
tani po[fetne idem Bulboca/Hanon dici ,quodvadix ueluti bulbulus quidam ,faporis dulcedine caf xPi«ya
acinis (vt Matthiolms feribit ) appareret:munc vero penitsa tecum fentio pof! quam G4 Bullacaffani atium
mibicommunica[H , e$ Rbadios etiamnum fic appellare docuit , E25. Quamobrem ef afertamat umm
Tralliani leisnem,C$ rem ipfam quoque demonfIratam , ex animo tibigratular, afentor gratiaciabes
eum dottri diligentiam dmirabilem veneror, candoi ofculor : qui communi mii
hac C$ alia complura, doti:ffimis tuis ad me literis , € nunc €2 prius facere dignatus t5. ees
. turquidfit mi ileff qued amplins addubitem., ami vto guid t sonia tua Vera in RN
bius: C2 rurfus veteris alicuius e Medici ( nom Hippocratis , qui e Mamiran ferta[fis dpt o
"Panli vel vAuicenna) manes ,fiqua arte non illicita potes non « Magia non quomen s €H6CuT1 4
Ui sna C
vellem , quomnem nobis bac dere dubitationem tollerent. T'u — ariran Dalcic adi affrmas ant "
Mamirasan Dal Y^ ^ — 4. ES D f
cichin otiut fomnias'ego vigilansnego. Veterum igitur de AM, féripta: C$ ana dii)
Rm prenons rti A4 Eis 2. vlti, es in prima declinatione, Cd [eruat alphain Citi.
(4 uit fe A Y * "
velutiradicula quadam efl.cisv ifiov m. herba , babens veluti nodosfiequente (sovdvaue guxiis ) 494: Fee 5
perge ior nectit e grs TR din natura , s Aegineta libr. 7, Mamiram win *
libro fecundo cap. 487. eff lignum ficut nodi , declinans ad nigredinem yin quesié rofesepet à 3
cutius quam vene tintiorum ,calidurs C€ fccum in finefecundigradus , abftergu e £xpmmgat Hmmm 3
ab[ergit albedinem vnguimn,. — Suecus ciue humiditatem cra[fam. detrahit , E$ purgat eut. eslid yr d
vebri, — Radix eius dolori dentism medetar. Purgatalbuginemoculi ,Cj acuit ha Aron ed |
bol , €? abffergit bumiditatem era[fam, proprie fuccus eius. Rodi etiam. vtilis eit id — fiet.
gris pun genti medetur : C$ eil meopronocatio. Hacerfuicenna, Quodfs vira Mamiraptrpe p
* 1 n
Epiftolarum Lib. 1T: ot
ponat fere Chelidonio uel maiori vel minori, à veterib. Gracis ad(eriptasveperias mon dico Chelidoniz Ata. Matlrs & Che,
mrán effc, virei conuenire dico : nempe Chelidonism maius euideter caifacit,€$ ficeat (boc eff im fecutido gra * lidonia carmi
dn, vel principio tertis) abffergitycral[os circa pupillam bumores difcutst ,radicu C9 fucei v[us eff, 2 ficco coj.. iium, i
dyrium fit dentium dolori medetur iélericts prodest bec omniafi«o « FMariratribuit Auicenna: Qinfaperg "
vngues albos ( /cabras sntelligo)emendet,€$ propter acrimomtam [eccus eius naribhs imnsi/[as, caput exprget
qua duoremedia Greci Cheitdonio minors adtribumn:. Non ('ánquam) Chelidonium Mamiran effe dico fed
virib. £o congruere: vendeapparet,q axinlcit bumetiante C$ inflante radice Dulcichinoris ab -
Mit. Acutise ( velut vetus interpres habet calidum )e[fe M. Ánii quit, qnam venae tinilorums,
Eodem autem in lib.cap.736.de venis tinllorum [ersbens (74rabiceeft Harucb[ubagi eadem pror[na de ipfi
10 iradit,gue de Chelidono Galenw.Ergo Chelidonte aut equales babebit vires Mamir.ai ant etiam vehemen.
Hore. Quid boc ad Dulcicbi diculam, qna pri lfaciendsordine nomexcedit,:4 acrimonia ormné
aret? iVegue bic mecommioucbunt argumenta tua Guylandme,quibus circa Doronicum vteris,2ued in £n.
ropa C$ noftris regtonibus fapore odore, viribus ceteris inferioratia[can:tur pleraque. videmns enim 8 expes
rimur eo[dem primarum qualitatum ordinati noflris herbis reperiri pl-ri/2ue omnibus, quos fu clim Gras
€i actribserant : quod fi pauca quadamexcipiasnib.lbac ad vniner[alems fententiam infringendam faciant,
Po[fem bic enagariad longam digrejfionem, fed non libet nec vacat.In Dulcicbinis eximiaeit dllcedo; 34» Dulcichisi &
amiran dulcem e[Je nemo dixit [ed acrem C acrimoniaabffergenté: qua quidem facul dia pintlta pra» Mamiisscom:
ffat,ad quanemo bodie Dulcichinis utitur nec vrereimr profetlo feliciter. "Dulcucbiniradiculas gemicnlatas P999.
cernimus :n ÀMamiracondylord eff nodos babent, Sic 6$ Polypadiü radicesnodis C$ veluticicatricibus aut
o PrPercu i diffinguuntur geniculata non fant. T acto ePfuicennam AM miran lgrumofacere , quod Dulcis
.. €innone2uaj e £e on radiculam, (éd velutiradiculam. Apud Trallianum libr, 2,
€ap. ad exterendas cicatrices oculorum vox us,uegge im Gracis codicibus deckt : & Gupyloex "IEgitetaeupt,
in locum reilerepofita. "Apud Nicolaum AMyrepfum requiritur in AAntidotii de Croco Efdra , mox abinitia:
Miluarits in Ruekii verfione babet PMamere, etum quidem £2 "Paulus in eim[dem antidoti de[criptiore
(Fnchfro teffe) Mam nerunt. Doronicum Orientale, Paulo Arnaboaut Mamiras vocatur: có
Romanum durisa €3 folidtus eFÍ : Fmchjius.Sed profe&io Doronicum,Arnabo 64 Mamirasyvt vocalniatria, Dotonicü, ^.
sta vesetiam tres diuer[e funt ,vt offend. Doroni ofirum, vt vulgus medicorum appellat, quod t 4|» habo à ^
pibusnoftrzs C3 bortis etiam tranjblantatum pronenit,nzolltia efl Romane 4 Orientadinifallor ad yanum 125353.
ento» peregrina nuncWon babeo, noflrum moüiculum [fe fcio. Ruelius apud Atlnarium Mamiran interpres
3 o tatis efl Doronicit ita vt lettor (ufbhcari poffit ipfests autori eam interpretatiznge[[e : quad fidi interpret: uon
eft, Cd asuliis forte impofeit, ficut cd Fachfio Gyraldus Simeonis interprs : Errant( ingmit Fuchfius )ouicar-
nabadiumrecentiorum Gracoram, idem ctr Doronico effe putant , nam ita Symeoni Seibicaren appellas
tur : Nicolao autem Merep[o umi AEibiopi "Atqui boc non Simeon Grace fcripfit, fed de [noadies
€it Gyraldus interpres, carnabadimm ejje cavenm. Caterum iifdem ferevationibus, quibus Dulccibii
effe Mariran negavi, Doroni iam virgo dicti Mamiram effe negari potejP. ac. Syluii etiam verba de
:Doronico ex Serap.non bona fiderecitantur ; Doron. (inqnit ille ) Serapionseft radix parua , foris (abflauas :
intus alba. dulcis calamo aromatico fimilis, calida, ficca ordine tertio , flatus , precipue vter: ,di/Tipat : cordia
palpitatiom corfert ipfamq,robarat ueuenolis icHibus auxiliatur fumptum € admotum (cum ficubus) Hac
Sylains, Aft Serapionis codex meus Argentina olim excu[us im voce Haronigi ( Syluaticuslegit V T
40 325.ne9, dulce Doronicum neg, Calamo eromatico fimile facit : fed reliqua, qua Syluiue de eo tradit; Frufta
Junt (3m quit )eraffitudineramarum [cearags magnitudine nodi pollicis ad fummum : €2 [unt vena (radices)
alba intus fabcitrineforis, aliquantulum dure C$ graues: C2 deferuntur ex Sem vi plurimum.Etmox devis.
ribus,eadem que iam ex Syluiovetulimus feribit: (qua certe cum Dovonico bodie diio fue Europeo fiue Ori- "5
oisi )es mag tceri ait , ficut ed IAuicenna libro 2. cap. 110. Durun- "
givel Durunegi vocans : Eff autem (inquir) fruftum lignofum radi, le, nodos babens ,interisa also , Ge, E
Loco eimspomtur xuvumbad eguale pondua amt duetertsep deris ipfins de caryopbyll,E. leder agi &
ptione Mamira 3$ Daruneci; fimilem e[f? apparet :colore. M à ii we bulis ya 2 |
mi remedra veroex vtrog, dsuer[a:etfi vtrum, t,b tia Mtud /
parente o ad «qi loco quandoquidem es evel Galan sam, vel qedoariam , vel cam qs
$0 ryaphbylos cum (ominibus, que flatus difipant vfurpabims : Hi feriptis , apud Syluaticum [ie legi: Doronee ; bisagbsi
radix eit familia brance pulpi, (pedi vel brachia polypi, acetabulis i modss afpero: Aqua imilitudiune
Ffilicmlaetiam nomen fe Graci) 4 adfertur ex India. fed quiavara habetur , ponitur pro ea'vernix : Sed
pro verniceputo varonig legendumyqued e$t Daronicsi Serapioni,ut p Eier rr PLA
bi fine autoree: Diro ict (mquir) fuut vadica parua,cuinfdam berba bmuliter nominata abentis folia par -
Ns guexon da, flores L 1j : TP ^r iis
bice ditam fentit. F'algarenoftrum Doronicum flores luteos profert, bedy vt barbe, 'fenis (quam.
€ vibus fria forma :9Hi an carulei quoque in [pec alia mibi adhuc ignota reperiume
ant ) flovibwe fs mila forma coloreque: qui forfi. de
nimia
eradices ita vt dine na,acri ;
6o ronico fao ullam [sporis dulee ; dedi e Quod f etiam tibi donarem Doronicumno[Irum € vete-
Cinnamamoponi C$c.Zedoaría Auicenne ( Algieduar ; peine n p
i: fed iusquam Durungiaduer(atur venenu,nommimatim n : »
odi e larezurehukeidz eii uote ge ae emendat fimile Cypero ed mains , Zaratubad, "5
€i /
hp Petri Andr. Matthioli
ieri inflationes pellit, Morfrbus fisefficaciter medetur, Zedoariein boc própingud. Ponij TEL
co eius aduer[us venena Durungi fefqmalierum, €$ due tertie (portiones ) dern ve de Nos. ME
ribi Vetnedia fjyy Zo.
€3 dimidinm ponderis tius de granis citri. Vides qnam cognata inter fe natura ac vi
ria, Zurumbed £9 Duraungi: £2 quam iniquefatiurus e[fet,qui pro aliquo iffariem Doronicum nofiri,
poneret: Ratamego malim aut Ariffolocbiam ,exremedis qua noftre TCg10h65 'ferumt,quam Doronicup, y.
Zürimbede& — ffrum, pro veterum Durnngiv[arpari, fed Redoariam pre cateris probo. Cateriz quod Zurumbed Sffabir ye
Carnabadium, Oracirecentioró Carnabadium dixeruntyut ex Simeone Setbi Apparet xsagya Cd duoy 'inguit )calidups ^
' Becum orditie tertio : concotlionem cibori adiunat flatus dilfipat flomachz roborat, uentrem fiflit ,Iembricgs
Zurumbethal. iptérimiit,Urina cit, pituitam incidit fed lauam bilem in calidis corporibu gignt. Porro Zurumberl alteri
terüm Serapio. Sepapjopis (cap. a 614p mea editione) q» Arabicealiter intrahslatione Gal.'T arich adbueba vocari dicis d
ma est calidum €4 ficeum.propetertin; gradum vafie €9 cubebis Qirib.proxiving, quod pro cinhamemi ] "-"
Galenus €4 Panlus autores fant. Et Pfaac filius Amram : Eft (inquit) arbor magna yin montibus Lubnen sid
eFl,in Oriente, ullo frutiu, foliis longis,colore inter viride C8 citrinum.[rmilia folie falicis : ide mowe-
tolor eff,odor citri. ('alefacit.frecat, aftringst »refoluit( flatus nimird , potius qua apoflemata , prefertim ma-
trictsyUt in gdp. 7 2.ex Me[arugie quidam tranflnlit) 69 adflringit ventrem.El in eo aflri£lio uma cum fubti-
litate &2 arat. Eadeni efficit que nux mofcbata , fed e$t fabtilior ea. Confert dolori capitis frigido € lg
sido cut oleo violaceo, fi flernutatorium inde fiat. Stomacho c» hepat: vi aromatica fia prodeft, Hac Sera-
pío- Funde apparetfacultates ea[dem fere vtrique Ziurumbeth fuo eut attribus[a: 69 flforte errauit Mattbige
Tus duobus capitib.in vnum conful[is , lenem C2 ferendum bunc errorem effe. Sed proliscior [um , quam parfi,
Certe Araba medicipleria, fapeves diuev[assn vnam confundunt;E3 ex uma propter ; velare
tas faciunt: C$ fcripta Gracorum inepte transferunt : quanquamin plurimts interpretes potius eorum, quai
fuerint accufandi. Carnabadium,Zarnabo, Arnabo autre una € eadem [unt aut fubflituiinucem poffunt,
Zarnabum femul Zeduaris in antidotum diamofthu Atlnariivecipiuntur. Zadera in diamargaru, (u-
mabadium €4 zedoariain antidotum aurea Alexandri: vbi Fuchftus Nicolaum AMyrepfum Carnabadumps —
Cuminü Jthio- »sne intelligere dicit cuminum eJ, tbiopicum »1da, conflare ex antidoto eins 406. vbi 1pfe ita interpretatar, zm
picum. Egointa antidote mibiltale inuenio,E2 numerum a librariis corruptié pto : hec magha aptid me AMyrefi 7
toritas eff. Cumi btop certe carnabadium e[fe minime concefferim. fed tm locum eims fartej
Granum Alzé- derépoffe.De Grano alzelen Bellanen[is verba bacveperio: Granum alfelen vel alicXen ;eft granit qu
ien. Y'enetos appellatur Dolceghini : C2 nafcutur etiam in Africa C2 alio nomine Arabico dicuntur Haba
dus fententia Leonem quoque (nefcio quem) Africe deféviptorem efe ai : £ruditus etiam Ed lowgeperegriiu 30
vir Alexander Benediélus idem [entit.T un contradicis. Mibi boc tempore ton licet diligentins vem perptnim,
Video tamen Granum Zelim a Serapione defcribi cap.517.€4 veprebéd Mos.quiid cum Croni velpipere Ni L
Ctoni. grorutà cófundunt. Eco Dulcichinos granum alxelin effe fentiam : Cani velpipernigrorum, id quodtuetium.
Jic appellas fed cum grano alzelin comra Serapionts fententiam confudis donec verifimiliora cognonero. en
fion Dulcichinum tu quoque calidum 64 bumidum e[fz fateris £d Venerem fhtmulave? atqui boc degramal.
elm feribunt,. ('onuenit € color , albus interius , faris citritius : C4 faper bonus , videlicet dulcis. fed magni
tudo ciceris gutes no contieniet : atqui mi[fa ate Dulcichimiradiculz parie (unt, 6$ in Africa multomm-
restiafeiteflis efí Alexander Beneditlus , ubi E2 oscev forte maiis habetur : fimode cicerts vete tranftulitin-
: . fene. Quod, | fires eadem non fit, vire vero fmt eadem, quid efl quod digladiamur? Uenio tandemad Ob*
Olocentis & O- coping éez -Atoly. Oxexovindos qiie yhvxetatilca. € dioe 6 BonCbe" quuxe?r 3 6x Sut. Pe erba funt Hippocrati 4
oe hibroprimo Demhebribus morbus. vbi a Diofcoride Vesuarlndes pro Gxovimdos feribitur. ewa 3 oswd-—
Aus 762 En per evo piérbu Gesneri da breue on, Galenus sm Gloffts. Ex quib. verbu miror putarete Gut ;
hie conielL eram meam Oloconitin Hippgeratis, Moly Diofcoridis effe, deftrwipolfe quafimonetiam-Z2Moy —
illudin vaontibus nafci poffit , aut fein montibus non na[Gitur , quid tum poflea ? neque enim vel Galenus, vtl T
aliquis bonus autar boc dixit : féd Diofcorides, veluti grammaticum agens, € etymologiam quareus cur oro-
€onttzs diceretur, a montibus ,frc dicteam contecit, - M oly quidem T beopbrafts fine idem.fine alind eft, aptd
Phenenm C$ Cyllenam Arcadia montes na(citur. Quin potius Galeno credamus , euiénonavine eff brine
dogla haz avodwe : bot eft olus quoddam [slueffrez ("ztpote C4 bulbofa €$ dulci radice olera autem quamus
JA
á
[plnefiria yn bérbas montanas, aut in altis sfcemtes appel :fed qua circa vrbe & p
Diofcorid. alter. 5; £4 iy agris fere nafcuntur. Diofcaridem dicat aliquis bonum effe autorem : elo, féd e/fuaRarbeum cuim gu.
de medi terialibros hab : de illo autem Galenus bic nonloguitur ,quod tu mom ani ;
dealterorecetitiore,gui proxima ante Gal.etate( patris ipfFti memoria vixit: 4 multis libris Hippoerati 4
Uionern exponere conatus ef :vt ex Gal. in gloffas praefatione apparet, Hunc vero tangudminime boni aut
Tem aliquotiu reprehendit Gal. Sed vehementius tn[Has : Gal. (1mquis) unu Hippetitrb osi
€ateris Moly dicatur itaq, infers, Moly Diofcoridis €4 aliorum , Hippoeratis Molycameff , non IE hag
fiitin eius. Impo[uittiliforte Latinus interpres aliquis : certe Galenus Graceht mmi auri x
és exigidos az ALU Tiv X404 yov, Yol B dfaXvouéslos ee dollar nri faanv boceff Molyzam vete. e
pocrata allium capitis fimplicis mon in []icas dimifum. Aliqui vero 7Molyinterpretüturzinfnuanpr "o zj E
tiam fibi magts pbari,merito fane nam Hippoc.lib.De muliebrib.morbis faciidiatisesperimemntind
Bit: ud nv Lay sagi du Voritn as, toeos eia, ud gti ed JA E gigas Cirrus [rc emi pofferiora. aque be
epartere,E ra ip[a e£ Cornarii interpretatio indicat,gue bwiufmodi eff: Caput allüiderafum apptmepP Ph
€ an ador per ottrafeat ob[erua. Porro in ffmpl medic.boc cen[u C? uon 4 pünud Galenomemr 1
Moly,ftuta — Jyéima eff, ruta fylueftris Diofcoridis, quam €4 ipfe AMoly vocari dicit in Cappadocia,a. vig n ji
fyusfris. — — cups e AMoly ferat radice nigra. flare candido. Myle vero Galeni, proculdubio Diefrori e Galeni eti
yle d uw diceparua,bulbofa, uuluts vrili. o/dMn uero eas apertat,an claudat : £d melior ne Diofcoridis id desi
MÀ fit, minc inquirere tempe[ffus mibi non e$t. Phn. Molon appellauit.caule ftriato fols mol 5 Plscssicife
Oloconítis eft quadrantali,in qua per extrezpst allis caput extuberat.Éode Syron,aut Scyron poe fne fonteh-
mee enim fine ajpiratione [ciberebnalo ) Hippocratis, Diofcoridis Maly €£ Galemi Mylem esme£ 5 Jo i
tiam nódumi muto.7Myle quiderm arotunditate radicis dicipe[fe viderur nam d tuin J^.
ain
dos
Y
d
Epiftolarum Lib.11. 0$
Caterum an allium caninum Tvagi,DiofCoridi Moly fit, accuratiui nzibi inquirendum videtur i in prefen-
tía non conce[ferim. Moly vel Morion Plinio libro vigefimo primo capite trigefimo primo,balicaccabus efi o- :
pio etian (mquit) velocior ad mortem. lam quod eMolyidem effe cum Aglaephotideterrefiris/Eliani a sfr. Aglaophotiá
mas, vno dentaxatargumento,quod Molyetiam vt Scboliaftes Homeri produ oaépsvoy gie D OLCETIMS
varoririt tivo ammardrm, quod e/£lianus "Aglaophotidi attribuit: non fatis ad faciendam fidem mibi vide-
tur : C$ poffem verifimiles aliquot rationes contra te producere: (ed nibil guam Mosueb da att Ciisuasyia Qué -
dam bac fuerint : quoniamres ip[e nobis ignota fant exvemotts ad Orientemterra martQ, petenda: ab incola
fétlicet Mdrabia,a quibusforfitan aliquis ad Trogloditas,aut Indos remittéretur : femper enim longius refugi..
unt buiufmodi miracula,C4 tand. 2 in periuntur. Hoctantum dicam non debn:ifje te afe.
1 6 seraretang luce meridiana clarius (fic enim loqueris ) Moly Aglaophotin effe.fedex conietinra dunta..
xat boc proponere propter féemilem ab autoribus traditam radicis emulfionem , qua conieilura tamen ,'vt disi .
infirma eil nam C$ Mandragora radicem cum olim frc fülitam erui, Enffatbiusvefert im udnvos mentioke: Midiagor t esi:
tim bodie itidem deeo quidam nugantur. Et Hyofcyamum C$ vri ( Papaner nigrum forte sntelligit ) frmils, ^ o
ter,non tamen canibus , fed auibus alligatis ,e/Elianus alicubitradit. De Bulbocaflano,'vt dixi , plane ribi
fib[eribo : ed qua defacultatibus eins fcribis non fatzs a[Jequor. NN smeras emim id inter ea, qua ob [ncci cra[- Balbocaft (. "P
fitiem vafa fanguinem inentia modice ob(Iruere, £4 petibus lenire;atg, abradere queant, | Et fubinde Ca. taces. y
Jlaneas vero (maquis) tantum abeft detergendi farciendig, vi pollereyut nsbildetergentibus C9 farciuntib.má -
rii effe poffit contrarium : £t paulopost., Bulbocaff. »non altam effepl, quam ego ajfero, argumenta
babeo,ttm quia attensandi nattra pollet, C$ lentitiam in fé babet,C$c. At fe cra[fifncei ejf Bulbocafanum,cd
1 0 obffruendi leniendig, vi preditum,C3 farciendi fimili vt alica trium, fimilago (qmbus cma Traliano
numeratur )C$ veliquumg mplaffi q do abradere,deteygere 24 attenmareyvelip(um vel ol-
lum alind emplafticum d '? Trallianus non quibufuts purnlentis , (um t/lorum commendat, ntque vt
| pre G fardes pulmonis abflergantur: fed its tanti im quibus [anguis purue apparet quem /(fta 4 obiurars mea-
185 ves po[Bulat..
[^ babui inprefentia que fubito ad epiffolamtuam mox vt accepi, re[ondere vifum efT:tu feriptioné
ltnariam 62 i ditam aqui bomique facies. Egoenim becornia €$ tno C4 amicorum indicio [abmit-.
tere rer 1 GP temagis eriam in pofferum ,quam frnulla vnquam inter nos controuerfraoborta fuiffity
amabo.
CC ATT HIO LV M defacienonnoni neque viri ingenium aut morcs, Dollrina eius 62 diligehi-
5 0 tia,ex editisin Dio[coridem fralice Latineque Commentariis, non vulgaris apparet. Sicubi tamen errat, aut.
errauit, bumanum boc eft, £4 nobis Emendabit forte multaii poft eriore editione, qua nunc expe -
atur. ai dium ydg eeprridee evodrreas. Quamobrem fi quid in eius féripts efT, auod reprebendas,mode]l ud
€$ fimplicius vt factas vogo : neque tam b qUAm eius errores vituperei,
$Aeyy S Ayr, Aoidopti as dU Sr pime
dydipaz quAocó ous y darsg dpromuAidu£
Faleoptime mi Guilandine, C$ me ama. Tiguri. «Martii die X. Anno Salutis «9M. D. LIH.
A PETRVS ANDREAS MATTHIOLVS
SENENSIS MEDICVS, !
Gabrieli Faloppio Mutinenfi Medico praclarffimo
MEUS iot eR b Jue Beyer
m NN
Zedoaria, Zurumbeto s Carpeio » Bara, Cy aliis onnulli
E
pao Noidi nuper nefio quofertuito of (prefbanti[[me Falppi) inti Guilindini
Ta eS (nra Gejeeri honus serm quibos i on tam famsliari aliqua fe obletia-
|rent falutatiuncula feria ( vt poImodum vidi) difp vi? fe alier-
J " J "a ae, s
arentur.eA primo. Afpeti "nem viriu(a nomen, ig icd 4
A) mj ]h » pri i stum. mediocri, Voc agiqas diéxie exo
it, quod titulus vtrin[], epiflola iam [Fatim A t
won alienam fert à medica nofIra materia cuirei( 71 nofH.) emper animnm
Lie amofor-
' D Doronici,Trafr aliarum, nonnullarum, quarum cogniti
Mosi ta[fe perquam paucis rei berbaria fHudioft baElenmt inmotnit. Fecetatidtam Gef-. Gefoei]
serus, noninfima eruditionisir,€2 quinon inter poflremos. «Medica facultatis profe[fores numerari ve-
; ibilleue nibil bmile ab ei ina expetlandum em: Verum quantum bac in parte peea
5 ede nion ipi ignit dec his ate lir ss : Gs er Quia ipee tei
ero tuum ( mi doti[fime Faloppi) eo [que amniattempertuli ,dum adeoprefundoimmergitu 1, vel dargaicat.
poii Fabien S SA (eredo ad Cimmerias caligines, quanwis fpa aliad i
Jeper[uadestz) Ge fomno abripitur, vt [ui Vouud) praec css cmn m quoque pro-
eucifime pungat., 8 impertuniuicalcibueimperat., Ei qum mener pu
i P SORS s
04 etri Andr. Matthioli
V ipfo tacente. facile deprebenderetur eius fommitm eatemuatamen molui dormientem
nts id (omnium non mantfeffam, C contemeliofam mintnferret acerbitatem. Etenim bi
mino temtleatos, Q8 furiofos toleramws vt infauiant dummodo neminem ladant.. Si vero
furorcaa. nec mauus aveliauis abflineant rum eortm propulfamus iniurias : Eodep, quoque
X 1mm jomniantem feremus, [i alid peccex nibil, mifi boc folum quod no&to: aique itegro di
Facete; ffiertat, Sin antem eo eius ermimpant [omnia, qt intolerabiltszn à eut. 92277 l
temodifemwiatorem excitet? Quisnon Borujfiacum bunc glivem exffratis deiciat ? Nam pr
ptiussc$ verius tn biufc di [na difeept. dictpotuit , quum bac talia delirame,
cnr [uo Gefiery m
epertintat, E ecce.
quer velleuijfinum vieum recitaret errorem non mado adotliffimo quonim bansite fi velab
dino; cui nemo foumianao fortafjepar esl , libenter Cd aqnifümo animo eerie: , C emend,
? lam tta [nas dif nugae, snfartas luis C$ maledicentia ea[que in ca
tat, fatis iudicauumus patefacindam ipfius imperiam ,quam noflratolerantiatantan
audacem tnfiitram, 5 in praclariffimam artem Medicaui, contumeliam [i[Hinend,
mabieffeeum Guilandino meminero , vt nullas inimicitias a quibus "mi femper abba
cum ipf fefespiendas. Diffivsilimum me plane tli prabebo y ut non perfeaui fariof videar,
pfe feaife fatis liquida conflat, quin vt potius eius erratavemoneana ne tle e Medicine
aiidoremareir . H enc frnüium ficut tpfeperpetuo in meis ftudiis fam venatusyvt ex mets
bovibus vberrima femper utilitas in fl sdifos redundet : Sic Guilandi, inme ita delirar,
féetesutricatuj] mis, C$ amuolutis fommmiis fH edzo[e imponat ismentuti,, edtaue quo [yncerin fine
Faloppilaus. — sitiiz, ab /qne omn fémieltate agere paulsfper cum Guilandima decreui (mspraclareftme Falopp
husns noffri fine colloquilyffue certansini teffem, indicem , ac arbitrum ie snp 2o ferma
cum fingslari certat Uumanitate, Cuius vei, tuorum nimirum ornamenorurá, non [ole domefhiei
tidianatua fruuntur con(uetzdine, uerum €9 exteri,in quos lattfiime bac dif undiunur. clarifamuns
ffimoniumn Quorumnonnuliia teex Patauina Vninerlitate Pragam venientes, cum.
dnter nos intercedere norunt, use cutt[erent, uebementer apud me obffupuevant, cum tali viro in e
plenaucrefertaomnteruditioni flore; (nauitateleporeac [emma integritateybune barbarum, "p
neimmanem Boru[jum caniij ere poj[e. . Es quanium te doikrina, Cj ovni vrtutis decore pracellere,
buncabislaudibss non alienum [olum, fed €9 animum iifdem habere sufz[ fitum
mirum fimter djimos flores fi aliquando delitef tangue? Quidfis
— Gulandinlaé- smretur, 6$ flagraurifemojPudio umacei
quitia.
ledicendi licentia. Quod fi
fiam barbariemyamp
ES ; À À. Zz
sngue ex tniproui/o euomptt Gnilandinus, quin eat [na cpiflolareprimeret,«
—ierculispanesiuforo vendentibus: Egoillam in ane Có qn totas e AMedicad nan
: "ainfanire permittam ? Continebofelicem lem [o em in snos m 4 t "
wur 6 fossniando la(ctuiat. Quinetia netibi f: n eperirbet dum tati
De Balanocafta- €:
no&Bulboca. tHTATH,
fiano, P
£f parum ne dictomntno na
E: mon[é-at,a quib. "Alexander bac eít zd.
dernacus dcfen:
euotur. ^
Epiftolarum Lib. If. 9f
Fefle aftipulalut Aétiue, qui libro olTamo capite fe: vagelimo tertio, vbi ad. /fanguini réiellion&t GtPallonem in.
Jféstnit Caftancarum corticem prabet, bis verbi : Baxdrà qsode vul udoasm. S vogára. d Quo medicamentum,
boc Jump? Alexanzrum, qui pofferior vixit, affrmare minime veter, quemadmodum C aliaplura, que
nuncpretermittimie, Praterea Asictyna, quiclaruitpoff Alexandrum, Eiohis [ang uinis imli-
tuens, Caf aneas ad id comméndanit bis Oerbis : Et quandoque admif, eis s foiptica qualia , ficut Caj) a-
fea, M dbec quum Dioftoridi Cafahee ap3/gvol prar. xsi due yum appellantur, cur non igitur Ca - h
FHIaneat Baxavcyasivec id eff, quoa cajFaneas Alexandro appellare (scuit diferentiacan(a? Nam, C4 eadem ;
ratione Queinas, e Pigneas qiandes dittmus, vt ettam in Bucolicta dixit Virgilius. ("aj affanca[g, nucci,quem-
ailmodum C? ip/f Graci uueiEdo.avor, vnguéntariam glandem vocant; Quamobrem non eit vilopatlo cen-
à o féndum leguntum effe Alexandrum de Bnlboca[laneo Guilandimi.. Deuique cum vullis babeatur inter anti-
quos, nec inter recentiores Gracos, aui [guam PMMufumei meminerit hec ein bifloriam ,velfacutatesde-
Jéripferit, abfurdmum fane admodum videtnr , í " ed fceram quem im midium AIt-
hf Tralianum, Medicum apprime circum beEh a, quuin id gine pe ia deferi, aperit ac d. itpra-
Jertimcum fibi foli fium mon ediderit opus, [ed ad totius Reipublita tum. INec tmeamea remonetopintone,
quod G Grecorum quidam, vt Rhodii ('firamen Uerarefert Guilandituo) berbe cuin[dam radicem &onCoxásn-
gov appellent alii vt Chii zjpnvigsasidtar, alii vt Bifantimi dogioxa. dem bas vlgares appellatienesego
Jemper admodum parni feci, quod ignarum vulp pro [uo arb:tria mon tantum plantis , [ed etiam alitsinnu-
merisvebus nomenclaturat imponat : jd quod etiam Dio[toridis wo fatimm inuenio , Cd deinde apud &/fra-
Lbaust6 alias nationes, Adde,quod, curn Alexander Rbodimenon fuerit, fed Trallibus Lydia oriundus , vnde
20 jlliTrallianicognomen non video (ane, cur potiue Rhodios tantumque Chios, Byfantinos , C$ alios torino ilii
e populos fuerit imitatus, apud quornulla vnquam extitit (. quod equidem legerim ) Buibocaffanes me. E reftitutu: lotus
uo fit, 'vt vana ac furilis fit Guilandini opinio, qus) » Gf grobatiffimorum autori 3
fiendis Bon Cond suvcy td. Jegendum cenfet, quod iirerelleque. Basarexd cavor omnium doilorum virorum,
eonfenfu legs debet. Qui» affipulatar C, deyrqme ated TER: $i fn Medici-
ne,vbific babet aduer[us Guiandinum: 74qua, in qua corticis Caffane ycaliactt,
elyfentericis , fanguinemveticientibus bibenda baud inutiliter datur, Quamobrem nonpe[fum mon admis
vari Gefnerum, quippe gui fta facile conce]feri: Guilandino , vadicem ills m:[ams , [fe Traliam Bnibocaftas
tion, cum nulla penitusin bac radice réperiatur adffritlio: lam, quod tantum in eo non Jim
genii, vt explorare ac no[fe quiuerit, in T ralliani codice bot sn loto menfe eft iffimam fube[fe mendam ,to toque
3 o prefertim quod Andernacum Cd Gonpylum b sberet buiuféeveiindagatores, Cedit Gefu :
bilrefpondens ili gratulatur illi a[entstur ,illigratizs babet,tims cerises een cando. ., P'chendi-
Gefberi fyriceti-
remexofculatur , quod enm ad [aas connerterit fabulas. Ceterum futile quidem, ac penitus inane e Guilan- Guilandini; idte
dini argumentum (vt Gefnerus etiam amotauit ) vbiiuquit,tilnl valere Caffaneas ad purnlentos,quod nul. Mcdica in(citia,
la detergendi, farciendique facultate praflent.Siquidem fj Alexand 'ws nec ita oféitanter legiffety
vidilfet quidem illum eo in loco Caftaneas nonprobaffe ad purulentos, nec ad detergenda pulmonmm vicera,
meque 3d pua edncendum, [éd vbi forte foriwna enenerit, quod ii purum veiecerint [anguinem y C9 vt tantum»
buic Sympta?sati eccurratur. Nec. prabet prater id iis Trallianus Halicam, ltrinm, Similaginem,
enodum Guiland'ts vei « SyLedice ignarus exiflimat, , vt bocalimento abradatur , abflergaturque pellws, Hiftoria planta.
«ut pulmo, cum cibi bac facultate praeditus, fanguinem veiicientibus non mediocrem po[[it inferre noxam, iu non fufficit
45 fed vt. fanguis craffiar reactatur, C$ lemiter ad/fringatnr ea, qua pollet, abft antia cra[firte. efecto profetio vbi a "gimus
nam repererit Guiladinus, qus tot fefaterur peragra[fe regiones, C$ quicum Apolline G e£ culapio de ré red,
baria certare andet, Halicam I; um Similaginem, vim babere abrademtem. Nonemim probat a quo vnqua
tam temere [criptum [ivt vbi bi fang xreticiator purs. opu frt abrafione. O felicem Gumilandinum,O admi -
randum Oraculum,O Boruf] forti ccn d tae a ob nonos oi Tol
ror equidem,quinimo deteffor,nounulor, qu* epe exsellere, CS noni ig iffe videam r 1
Jes inanei apporiat Cimatas quas vt oft nidant elaborato dam fco ilinuht , G5 fithin os yc, '^ ophifs.
veris autorum te[lHimonits adeo concinmant, vt noi m
licruntur deciptant, fed etiam quandoque fentores, 77M Ati Lapi varier l'erumeninruero
Jfivbi quis Hoe reise dod bafce ug diligenter smtsratur acexploret,facileborm inpoltorum fala. Vidal
$9 cie deprebedentur : Tametfienim primo illi afferre videantur ,9ummta- Perna d
men peruulgate SrinmanibubenerdstirumuecoramintHata té ese fajrm feborum mp desti: !
faris medela sehr pn inflar .qui quanquam tenzi[[imo
À a; imiem offendunt , plurium tamen manibus agitait, perdiif ifo stia
bi g poris deret vt. Hifieitag vationtbue, Cd probatift MTOP P vn qui/g,s ,
t perfufus veritati ;
Sii nd i i Cain * loguutum , » ,nioh de bulbo[a ac veteribua 64 recentioriburignata tlla radice,
quam ileforta[f nec nouit nec [qua vidit. radix fi ( t Guiland. "ird aia dius
dic lenire facile valeat, Halice ftris, C2 is inflar,non vides adere,detergere €d
attenuare valeat.Hic Guilandinut atto facilius fao patrocimetier opitioni mi amanti[ime Faloppi, tuaauto-
$0 ritate fads tmetur fententiam, £i teidem entire affirmat. erum quamus mte ingularn fit [plendor , Q* im-
qgeritim omni dotirine, d erspote qeneré agitatié 2 excnlium tamen nulli bomitit tantum vuquat: uia
rimyut no [qua vel bafftet uel. alizue cmittat lapfum. ki onus netrietptet qued Homines & do?
apis pero Doe fibi autoritatem aferut. Honinum eff fic vbig, babere Aci£, guia
quin aliquando ballucin£tur. Liberalis autem GHopchweiof iliam (Iualbin 'erénon dubito dg ne. ut.
effe dux, libenter cedere veritati, ac nul perts a. Quare mi doti fi Faloppi ome. efalfà bac ibiadferi. octauo
bat Guiland. quo facilius tanti viri igranitate fua obtegat imperitiam. esd dixerit fae Faloppium.
eruditiont, quaimomni difeiplita gerere abuderelucet 6$ éeelit, abifHus
rabo. Patefatfa 88 illuffrata tot argumétis ip[a veritate faétletupra tmatyregta dotria iudicabis. ite
aberrauerit vt implerifg uta bae sn parte Gul oid frtaf bandquaqusmitaber. 9 m BEPBIU, P
me D
96 Petri Andr. Matthioli
mena[cinunquam fibi [atius duxerit, vel in cunis emori,quum certo (Ginerit ab. Hippocratis 9a
excitauerat, admaonitus me fua temeritatis fuiterum e[fe domitorem. edt ani ego bunc viunp, fia infi PM
jn[citiz ac vecordia [petlatórem perpetuo adser[arà velim. Quantapraterea fit hiin[ce Born ipy ONE
rogantia,$ temeritas ih cen[endis, Oloconitide Mamirá;ac d vA(o quinetia in fa[citanda MU "ITA ar.
mbus,quadillaomnia unam tantum defignare plantam ,uelvadicem cenfeat,eos uerafal[a atteff Msc
soo faminasem encbatopinionem, ex [equentibusfacile palam fiet... Hippocrate: grauilfimus autay libr, that
Olocónitidi — Je puliorups morbis, vbi ad Secttidas pellendas ened. ?ta deféribit, Olocotutidis meminit bis verbu Ol.
fxamünatio. — 5 idis dulcemiradicem.EXt autem velut.Bulbus,eg parua uelut Olina,banc in vino terito duas Ms lh
romaior, ná fufficit. Hac ille. Quibss facile arrogans Guilanduni contiincititr a[fertia, Cd Hippocratis rà
conitidem non effe T rafüu, quod 'eneti Dulceghinum vocant, neque e VMamiramy,non magno [ane neg, 12
palam fiet. Vértmeniuuero [antén primis panderanda Hippocratia uerba,quod à graui[fimo fint pra M D
tare; Etenim cum afferat ad Secumdaspellendas Oloconitidis dulcis radicern videtur quidem, hifée verbis gi
Hippocratisverá
ba pouderatida.
gerere; quod alia fit Oloconitis qua dulézsnonfét fed amarafortalfis, vel alterins faports, alias ton fife
pusaddere dulci, nifi differentia caufas C$ pracipue cum dulcem appellauerit plantam, non radicem id. Di
Rationes contrá f84ximpe impedit Ofoconitidem,T vafum fiue Dulces binum e[feuon poffe : 1 | m enim planta dul; boi d
Guilaudini fen. | fed tantuss radix s qua nullo ufquam alio (45d fcsuerim uiderimque ) [apore babeatmr. quam ys s PME ,
wr .. Traforumvadicejfebftantia bulbofa non fuut,nec bulborum mado vla velaminibus circumtetla id 4tert
EN cxami Quodátenti, afpero C8 ad[lringente, guipertinaciter admodum inbar£tyadeo vt neeleospotiss nire da
bullos. Adde quod nufquam vila Tra[orum vi[a it radix qua Ola magnndinem equaret. [éd on nam
ge minores babentur. e/ddbae cum iubeat Hippocratés ad pellendas Secundas unam tantum dari Olotoni. 4
disradicem, vel duiusad [ummum;fi paruafuerit und maxime quidem hoc ipfa indicare videtur r. wn
Tif tempera. Pane veh effe meds quo (an 'in dig 4d fectinelas trabendes, Hoc etiam proculdubio cop.
t2. firmat Olaconitidezs non effe 1afum,quiapri liditatts ordi forta[fé non excedit ,nec vila pus.
candi vipollet , ac adeo clemenshabetur, vt edatur à Veronenfibus ,in quorim agro frequettiffmna naf, —
Trafum vbi plu/ praferimque apragnantibus mulieribusyque talia fere femper appetunt ad [atteritarem vque nullo AR "i -
timüra. sncorartado. Poffreria guum Galenus eo libello.guoob[oletas Hippocrdtis vaces explanat dicat Oloconitidm.
agreffem, C$ olerdceamejfe herbam. facile quisno[[e paterit 1 'vaformmplantam ,in qua vililpenitus oleas
i- perctpitur,non effe Oloconitidem. Ceterum necpotefl Traum e[e e "Wamira, uiae "Vamira Auic
fatio. E, io medi acrinuseft quam Vena intlorum,qua illi Chelidonrum defisnant , € calid
Marire facul. fccum in fine fecundi ordinis. Prateréa cM amira e/duicenna abflergit mitidat,pronocat., atirah
AK tim à capitepituitam i mandatur ,uelnaribus fuv fum trabatur. Quinetiam pra[Lat ad IU cvitiam, e dis
inteflá » iaproculdubio in TTa[à defiderantur. Nec potest Tra[um dici e Mamira, eo quidne
-diculas genieulatas babeat, — INamid a[fevere ex hactantum nota maxime fuerit abfardua , cum imiumm
E ONE Lab planta qua genicnlatae edant radices. Porro nec Oloconitidem cZWAmiram effe, putamui, in
(c Oloconitide, d? Pec ezdnicenne teflimonio acutior ef Chelidonto, ila vera Hippocratts autoritate dulcis. eri P
Mamiram ab A- Z4Mamiranotas ae facultates dilpenter exploranerit, fuetleconitcere paterit parum uel farta[e mibil, ab Ant.
nemoncnihildi zone d;ffare, Etenim Diofcorids ep fuemoneradix esf Olea magnitudine, qua veluti geniculis quib 4 j
"
K:
EVI
ftare, cingitur y vis ills acris C$ ea de caufa fuccus maribus infufus,purgat caput, Commandncata radix pituita rà
bit, decottainpalfo ,$ illita medetur oculorum inflammationibes cicatrices eorundem, C$ bebetudinuen
- dat, fordida vlcera ablFergit, lac promocat copiofum, menffrna fcit vellereimpofita , e$ lepras exterit. |
mnia adeocum cydutcenue 7Mamira conueniutit, vt nibil impediat,guin Mamira Cd A4nemone nih
fe differant.Conferamus;ob[écro,mi Faloppi, Auicenams cum Diofcoride, vt clarius Incidrn[o, noftra comp -
betur opinio. Marmira (2mquit Auicenna )nodo[uma et, acutius Chelidonio, ab[flerfinum, mundifia
€d prouacatinum. Quibus optimeretleque correfpondent,qua fcribuntur à DiofCoride,cum inq,
neradix veluti gentculis quibu[da cingituryumilli acris. fordida vlcera abHergit elepraseximut, lace
prauocat. Ptem Auiceuna Mamsra [accus extrabit bumiditatem gro[[am ex capite , 68 mundificat AM
tates cerebri : Id quod etiam Dioféaridas de dnemone [cribit cum ait : Succus naribus infufus purgat,
Omniaquzper Praterea Znicenna te/Himonio Mamiraconfert dolori dentinm, fed C$ idem videtur de e/fuemoi
os pituitam de( ve Diofcorides.quum inquit : Commanducataradix pituitam trabit, nam fere onmia, queman|
int dolori P lentium dolores mulcent,vt exempli gratia Pyrabhrum,de quo cribens Diofcorides ! un
dearium confe: quitpituitam elicit ideo in dolore denti liar. e" dtquiid clarissconfirmat Plinins libro.
peux vbi apertil[ime Anemonutradicem dentes [anare fcribit,fi commanducetur. Id qvod etiam ca c
' cellus antiqui[imua « Medicus cap. z. vbi de dentium medicamentis arit ."Dende ait Aicenn
albuginem.€4 acuit vifum. Cui maxime aflipulatur Diofcorides ,quad [erip ferit mederi Anemotes rasictmo.
t nflammationibus,Có cicatriées eorundem C3 hebetudi dare. ed Mri
conferre f -eritie guod in Dio[coridis e. "peritur. Sed cum à Galeno fcriptum,
P t P EE ta dE here ^d e Pe "Victa vele
JE ^ Li 5 M TOP PEQU. PLIE PAD 1 À
Quinetiam 4i Ieritiam curare valeat,C menfe 'aratos pei ereyut Diefeo :
Fée collatuypror fus. vut credam nibil aliud efe Anisenna « ZMamiram quam dnemo
Nam prater bac ( 440d viderimlegerimque ) nullaextatp agis uis facile
couentat,quam «4, Quid um animaduertiffet Dio
Paalus notatur, sex, IVec noflra opinioni abfLare uidetur,quad Paulus C$
(fit támen anti antaria venia ditum [e parumin fimplicium billaria C$ cognition
quandaea,qua breuiffi Àmzodum de Sumpliei, licam i babet ex fe ipfo
fed modo ex: Diofcoride, mado ex Galenotran[eribi Imodum, € alia omniaque "fe
! lentranferibir, qqemadmodum, C 1 n
elfit. Quo t ut mirari definam,quad quandaque aberrauerit Paulus inearum [Hrpium 57 1 Dnifidt
V. npn panca equiti Jd quad iamdinnoni[emofra sempdfati rud E
Auicenna nota- 1 : : [ lawdicalle -Auicennara erta,quippe q^ s
quo[que - 7Maedicosuon asibiga. Eodemetiam pede claudica[z «Auicennava amimaduert- d DE
ss clarionum varietate delufes (quibus pro fuo arbitrio variü vruntur antor&s ) s Anemona mem mTM—
Epiftolarum Lib.II. 07
primum cap. 486. fub Mamirz titulo,E2 deinde capite 664. fab nomine Salaik,guodpro certo ididerit n
appellaionum varietatem Sakaik C2 Mamirám diuer(as efe [Hrpes, quemadmodum in alise llis ende
fimili lapfst cacutire ob[eruauimus. 4t, id plerunque sis accidert folet, quiea ab aliis traniferibunt, ouortum
nnlla, uel admodum tenuis eff experientia, Hacia, fi tuna perpetidil[et Guilandints, non adbuc fami tli re Animadueríüg
berbaria deprehendi[fetignorantiam ? T am ne temere cateris, quiplurimum temporis € laboris buic fázüt. o Gulsdinn;
tati impenderunt ,in[ulta[ee ? Mirum mibi Faloppi dotliffime, videri crebro folet guo[darm bomines fui petii -
tus adeo immemores ,vt ne[cio qua facultate, quibus digitus amt Ungtibus, calum terPam,C4 omuia metiri c.
tendant. Qui dum vano quodam tinnith,C4 mera jaBantia réliquorum nituntur explodere labórer, vt nobis
facilius (aas comendent nanias, aliud nibil a[fequuntur quam vt inanitertinmiendo vgmnibus fuam TE'éfAhE,
1 o gualátebat , in[citiam. Anon bunc fintinm [uetemeritatis,C? arrogantie natus e$t Guilandimms ? udi,
obfecro pmi Faloppitu, qui plurimos ingenio, dotfrina,e9 autoritate pracellis quam etiam Guilatdinus in boc
feipfum vincat, Nam quo magis Guilandimi epifIolam perlego, co plua éiui ridendam imperitiam detego, Ipfe
enim dum contra Bellunenfem Granum elim apud Serapionem non efe T vafum ,féne Dulceg binum ptrpera U€ granoselidd;
contendit e/Etbiopicum piper ( vt etiam Gfefnerus annotauit) cum Grano Zelim turpiter cohfuhdit , de qui -
mns vno Cd ecdern capite [cribit Serapio bie verbis : Habz.elin granum esf pingue , Ciceris magnituditie ,citri- Habzelin quid,
num exterius,C$ album interius, C4 babet bonum [aporem, C$ defertur ex terris Barbaria, E2 nominatur Pi.
per Nigrorum. Verum Piper Nigrorum fecundum veritatem esl aliud, £9 in Barbaria nominatur Crchii , E Pipet aigroiudi,
eft fimile Fa[colts in forma (na, nif quia grana eius, C4 cortex [unt minora Fafcolis, 2 babet cóloresh nigrum,
€4 confert doloribus dentium. Hatlenus Serapio. At Guilandimus magnus Seraptoui tnterpres ea omuia 2uá
16 devEthiopicopipere Serapioni de[cribuntur , ad Granum Zelin vefert, C Bellunen[orn (quatum mea ferta -
pinio ) perperam impugnat. £enina ballutinatus non videt, quam aperte Serapio Atbicotcum piper tumma-
tis, thm facultatibus a Grano Zelin dif ingnat, Denique cum [iribat Serapio, Habxelin gratum e[fe pingue,
magnitudine cicerts ,citring exterius C album interius, botri faporis,quomado qttis imaginari poterit , ipfuns
dixi[fe, quod fit frmile Fafeolis,E2 quod babeat colovem tigriem C9 faporem acutum ficut piper. Sif uz Giislan-
dinusfalfo interpretatur) de Grano illa Zelin intellieret Serapio. Nonne bifee verbis lncetlariue palam eft. Guilandiná c4:
bic Serapionem piperis e/Ethiopici bifloriam de[eriberei At cum Guilandinta ad féribendum polius adeatuy lamutandicau(a
addutlus calumniandi cau[a, quam [ufinende indagándza, veritatis , magna fane cum dmom:niia drops "aeta fctibete,
féententiaa ad fas inuertit cbimeras. Quod fifortaffe negabit fatéri cogetur [uam in Seráptone in[ctttam . P"e-
rum cum virung, illi magno dedecori fcribi poffit, futt velignoratit Vel temeritatis penas mério dsbit, Pay.
30 ro is Bellunenfem deridendum temere clamat, quod feribat Habzelin nil aliud eJe« FVCauritamis | 94m id, gj
"Ueneti Dulcichinum vocant. Sed mea quidem fententianon folum ielonge mags deridekdui fuerit [éd ttiam
acriter accu[andus. Quippe qui Bellunen[eya 84 perperam, Cd citraomnepi ratiónem devidendum cenfear, E
qui vel [aa imperitia Serapi. non intellexerit, velforta[Je malia corruperit. Bellanenfrsenim cum dinim Bellanenfs dez
"Afficafuerit ver(atut,adea vt Arabica lingua perttiTimus ewaferit, E «bi Trafum,vel. Dulceyhinum taderit, fendicur,
€ nomen eius Arabicum retle ob[eruauertt , Quis prater Guilandinum adeofuerit vetart at tevieravits , i
dicat bac in veridendum e[fe Bellunen[em ?. Queis eiui opinioni, C4 germina interpretations merno hol feb[eri.—
pferit? Profilo nemo. Pra[ertim quum [cribat Auicenna Granum Zelin calidum ele 8 hwmtdum , giebt. Grooum Zelig
3am impinguare, C$ 'fémen angere. Quas quidem facultate Dulcegbine omnes proculdubio adjév ibunt. Hus ie iccghinü effa
cum etiam fuberibat Guilandinus, quidpluribusopus eft eint confutare yetulantiam ? Adbac comprobaiup 8 mum
40. Bellunen/is fententia Serapionis antoritate, qui Habzelin granum a[ferit effe pingue, td eff carnofum , bon: fa.
poris, id eff, dulce citrino cortice ,€2 alba intus medulla, [d qstod in Dwulceghino (uce clarius cernimus, Né
obflat quod Dulcegbini , quiin eronenfiagro proueniunt ciceribus fint moaiores , quando qui Afficam perlu-
flrarunt eodem longe minores ibidem na[cs fateantur. Que omniactiam confirmant ,qua prater beca nobis.
contra Guiland. fententiam [cribit Gefnerus qui. ilem smcor [Hantie aff ute notat , quedalias ad fe Dulcegbi. : uifandipusá -
num pro Mamira mi[erit, quod uy Aes «fft Olaconitidem 2$ ea propter Olocomitidis etia fermen Gui her cta
landinum mi[if fcribit, ex quo fortaffe randum aliquod monfirum prodiit in lucem. Quodautem Do-
ronicum cuius pa[fim in Mropoliis efb vfus, Mamirasnon fit tamet/f contrarium fentiat Fuchfrusin Nicefai Ptobavur Doro.
eMyrepfe annotationibus, ego quidem non ambigo, di[fentio tasien à Guilandino, quod Daronicum noftri * SoMichto, Son e
fitam id, quod in Orient. libi prouenit reg. nib »qua lind, quad in. repa nafc » non exiffimem., nd
$o elfe legitimum. Nam quanquam bocprobare nititur Guilandmns "Ruellii, Leoniceni,. v Manar- à ,
di,Cardani, Mondelle, Brafauoli 8 noflra eriam aut. niltamen affert, quod iure aliquo admitti po[- ir
fit. Quippe quatum ad me attinet, neito quo patlo Boru[fisille audeat me autore affymare'Doranicum vul-
aru "us legitimum e[e Daronicum de Í v feripfere A. ; 4 um * d siffirmauerim ied,
purior "Atqui f meam de Doronico eheam sn medium afferre [eBRtemiam , dicam ingenue legitimo hoí
carere. Cum enim Auicenne Dorenicum excalfaciat,€4 ficcet ordinetertio fuao, vi valenter flatus di[f2/nat, Dotoniei legitis
mon video cur Doronicum noftrum legitimum appellari poffit, ac debeat , quum nulla in eo veperiatur 25i. ifaculas," '
145,4uam non ob) Cura dulcedo , cuius nullus efl inter Arabas qui meminerit, Cateruminants,c2 fiiuolaef
"Guilandinivatio, quod velit nullam aliam ob caufarn Dovonicum , quod in Europa na[Gitur, linguam mini-
dens t OPiestab.o egiomum » vel foli diferimine, Etenim tametfi (^t ipfe a ferit, e$ mos quojue
6o alias fcripfmus )non defimt planta,ac radicer quain quibu[dam regi ! acres in quibu/dam ve-
^. roitípide (vt conflat exempli gratia de Acoro,82 minori Chelidonio) mon tamen eft bic admittendum fimo"
RAE AECS ,eo quodetiam Doronicum Orsentale, quod pro legitimo affertur,omnipemtus
pimim deffitmatur, Quod fi deguftafft Guilandinus , vt decebat tam admirabilem fHirpium indagatorem,
ile quid enitare potsi/fe
| faciles To pota (aterum quomodo feripo[' ,'vt Dorenunm €2 Mamira , ens m à Mae
€$ idem poffint e[fe medicamentum («2 Fuch/ua exzfbmat) nullapr fatio tum quede ficenna de mira differ,
diuerfis [crip[erit capitibus tum quad medicamenta fmt dinerfit p 7 bus t
Vend] ii etur nilaliude[e Mamiri guam Anemonem, Necolfat quod viramg,
fit acres CE calidum (de legitimo Doronico loquor ) Quippe mmumera funt medicamenta, que acredine pol
lent, Cd in qualitatibus innt nec tám fa eadem. NeepariterobfTat quod x sm
id
"moe p T i BET
08 Petri Andr. Matthioli
Madii SN forma videantur differre, eim pliva fant ( vt alias diximua ) gite, cH) Tamen font digiyfs ud
: rige facie correfpondent ,ut quandodg, peritos etiam medicamentorum exploratoresfallant, Ceterg, as OL MAE
] armos falliz, nabadium idem deffgntt qttod Maáaritanis Doronicum non adeo compertum babto,vt mibiggs z ns
- .. dubitandi locus. Suguidera INwcolaus AMyrepfieus antidoto 42,9.q4u0d ex Hermodslyios deitas op
C»inabadii exa- /at, babet Camini "Ethiopici, hoceft, Carnabadii. A&lzaris vero in quodam antidotoad cordis nup D
minario. nem. [enfnium flnporem, muoluntarios, fletus, tremoreés € terrichlamenta (tamen recle interpret, NN, |
"d lius )babet Carnabadi: yd est, Doronict fed aibi non conflat quum Atluarii Gracus Codex non. Jit ac Fuel. 3
quod batlenus a nemie (quod fciaps) fit excu[is,an illud id eit Doroniti, Atluarii fit, velinterpretis, Ass
vaeon Setbide Carnabadio Grace faribeus , quid frt nori explicat, quatiquam ex facultatibus, qua; illi y ^ :
vlt facile coniicitur hil aliud zl effe Carnabadium quam Cari femen. Quofit,vt non partem fit "li reddi. mA
quis borumrvetliui Carnabadimm fuerit interpretatus. Antidóta autem tm ANicolao quam aris di, 1$
pta, vtrag,àd Cardiacatn, cordis palpitatienem,E melancholicos affciiu praflant. Quamobrep, T4
fententiam probarem, fifcirem tlla Ruellii non effe verba. Nam Daoronictm AMauritanorum emi 4
fps prafertimg, Serapionis Cj Anicenna,ad cordis Vibrationem mirifice confert £d cor tp[um adde
Yat, qua tamen vire in Cumthotllos/E:biopico C$ Caro , autorum otnninm confen(n defiderantur,. 'zpgy
quibiam argueret, quod in boc antidoto Cuminum vel Carum addatur quod vtrungue flatus propellat aui, -
bus plerung, b Jypechondriaca g iguitttr affetlio , à dUo cordis palpitatio, CZ atrabiliarii excitatur morbi, E
fefacilerefbonderi poterit, non vodo praflare Doronicum, quad legitimum fit,ad corda affellns, es bi
tem conctltandam., tiem Sevapiontsy m AnicennatefHimonio, fed ad ventris , 4 uteri dolort i craff
ts excitatos. QN ec tamen ob id velim me bac omnino affirmare cenfeas. Cum enim mibilfolidi, certi, fi
efferat,quo vere affererepo[fem Carnabadinm e[fe zDóronicum, batdquaguam id avfn decernere, wr
fertim quad hifce dsebus nuper elapíis GalicImus Quacelbenns Flandrus ernditifipsa Medicus , 64 reiplage
taria fL ndiofiffimus Conflantin opoli,vna cum plerifque altzs peregrinis acrarzs /Empl.medicamentisadme;
ferit "Etbiopicum Cuminum ,cui Carnabadium inferiptt erat, eafortaffevatione (t puto) quod ils
, &isita Cuminum illud vocari audierít. INec placet eorum optnto,qui Doronicum Orientale Pauli «dn
OxentdleDoro: nem efft exiflimat, quod nu[quam apud Arabas legeriih , viderimque Doronicum addiin [I
band —— gratia tiec quod eorum aliquis Ca[fie 4 Carpeftosl'ud viribus Jfimilefecerit. Ceterumfi Paul; Arnaba
C9 Auicenna Zarnabumvetle expendamus ,nilaliud claris vertn[o, reprefentabunt quam portes "un
rapionis Zurumbetum. Quamobrem manife[le halucinatur Gfnerus in fna epiffola ad Guilandim
Zarumberum.- 2/5 ip Zurumbeto me accu[at. Quippe qui exiHimat pofterius Serapionis Zurumbetum e[fé Carpefiumm AME
Argumenra Con* a5 apud iplum quam apud ceteras "drabasnil aliud frt Carpelinm, quam Cubeba. Nam vbi Paulus Ane.
bes OP bonem [uum Carpelfiofacultate fimilem facit, Si erapio Zurumbetum Cabebts comparat. Pratereag
Carpcfium, lena libro prima de Antidatzs Carpefium herba ftt, non arbor magna ,'vt de Zurembeto fcribit Serapio;
: 2 perita, Gefnerifententia qui perperam in me inuebitur, ac prater omnemrationem feribit.quod duo:
Zurambeto Serepionss [imulconfuderim. Atquipotius mibi videtur confufas Gefnerus , cum certa,
Mlerims Serapionis Ziaerumbetum,.quod nos iam dudum fértpferates effe Pauli Arnabonemye[fe Carp
equidem alia de cauja dixiffe illum me bac duo capita confadife crediderim,quam quodprimum Zu
tum, Serapionis Ziedoariam fecerim. Caterum eum legaturin principio buitescapttus Zurumbet,id eft, Z
doaria futt radices rotunda fimiles Ariffolocbie, €$ idem Je Zedoaria afferat "Auicenna uon abi
£um conflat, fiprimum boc Zurumbetum Zedoarians fecerim. Pratereacum S eraptont: Ziurübe
loco defcriptum conferat maorfui uenenofarum animali, it Autcenna Zedoaria non video fane quia
quin boc Zurumbetum Zedcariam defg (gnet. Quofit, ut iniuria me accufauerit. Geferur. Eteni
SapiónisérroE bhandquaquam confudi, [ed per fe. ipfa confua [pe dantur. Quippe Serapioprimztum [ui Zuremi
cum Ziedoaria confundi ,vel quod frmilia fuerim inter fe medicamentavelfacultate, parta, at tef
üiffime Auicenna, vbi de Zuremb egit, Pe ; 0, Vt res tandem ad calcem redrgatttrg
raptonts Zurumbeti caput confu fum pronunciamus, quad im principia de Z. edoaria , tn procejf&t veroad ca
vue de Zurumbete tantum agat : Sec&ndum vero non aliud e[fe medicamentum dicimut,quam
niabonem ,€6 Avicenna Zarnabum. Verumy,vt nibilintatium reli 4 , dicendam eft mili
DeMoly. jam de AMoly in quo cefendopostamam pluribus probare contendit Guilandinus cantra. Gefneri fe
Diecfcoridis Moly nn effe Oloconttidemyreliquum eft (i401) vt parivatione « JMaly Diefteria
| perpendamque vera an fal[a frt, qua 4 Deo flo Herbariorum cMattbrolo. traduntur ,
Guilád. inuide, &ffe plantam dicenti. Quibus [ane verbis [nam it nos inmidenti mapertiffme declarat, 2
"Wadecaraur. qUaffizreisrando dixerit, non ts fum, qni canilla imp: ffuris inanem glorial, pari velim mé
feo, nec fPfeer£ velim : bit tame fni ipfius oblitus [Ii fane pl'arimhi, non mibi imponit. Sed "Uh for CINE
ft memar ,vima bic cauillis C$ impofluris inan&aloriam anenpari nolit, veiná bic metiri nefciat. i:
aiffeuel unqua cogita[fe affirmat? Ne[qua (me bercule) feripfiego AMelyeffe planta Balia igne rdi dr
de me ballenus in [;ahaveperire nó potuiffe Maly quod Dio[c.delineations refpáderet, nec. female abalnit
foife repertum aut alunde eo aduetium, Qua verba quantit diflont a Guil.calumnia, vufpnfa f
Cuiland. calum, ^A fAciltme digno[cere poterit. Sed ts re£le camillts fe ipum fallit cumtam fluide ballucinetur t e ni
nhe s num Allium a Hieronymo Tvago, fecundo loco apptilum.e[fe Molly. Etenim Diefc. plantaeft Mely ere
Molg dcfzriptü. babet graminets latiora, bumi fbar[a flore alba tola fimilem fcd minore magntindime vial idis eoe
Tum Jlaclei coloris C$ caule candidl quaternori cubitorum. At alinm alterum , a Tyro canini appellatum, —
foliageri gramines angufhiora furfum [Betlantia flore Lilio conualhli «mulo , violepurpuret bnge: e
caulem viridem inquam [pitbamayaut ad [ummum cubito lorgiarem. Que quide mota. ff jfaprafe "
tur facilepalam fiet,quam margnafit Guiland.vanttas, quam m[olentinfcuta. Nee itid fs vfuci. 0.
Guiland p» j» medium ? lude iffa eripunt? Ex Gal forta[fe dicet,62 ex eo libello qua cbfületa Hippotr. o fien
Gerperpcram in- felicem interpretem ,á admirandum rei plantaria indagatorem qui uàsQur apud. Hippocr: Lind ueri
terpictatur, 4 d rrt - is lfoa G Leo in loca you fttterpretari :
pretatur.Subinde verayvt [ua inanem cüprobet opinionem. falfo afferit Ga. en ns m fbicar dii f
quum aperiiffine feribat à u&Av [td pauio M luy Hippocrati vocari Allium capitis fmplicu,no m [pie Qu
H
LATE TEE RIEN RO
Zarnabum.
Epiftolarum Lib. 11. 090
Dn fortaffe ttitttr Hippocratu, ood aptis altero fit ad [spponenduso, € tmluis iniieiendmm. Linz thgaul
palam fit Guilanduni malitia, qui Vr probet Camnum Alum ejfe uisu, illa Galen verba it fuam pernértit-
Jententiana, id quod facile deprebendi poterit.ft Galeni verba reile perpendantur , qua tta firiptà reperto. ua -
As, dude;dos ac Wy TY A922) Eorty, fel t Ma vepiti loy eig d)XiSus. Tme 43 udAv, ideft , Milyga eff AUs-
sum, fimplezc caput babsns, Q$ non dimus tn nucleos : Quidam viro Moy. Quibus verbu maxime conflat,
non proba[[z Galentems eorum [ententsam qui dv Car uev Interpretabantnr ,2uum ipfe apertif[imie dicat yi -
»véiy Hippocratis nsl alid deffenare, guam AAütum Jrmplex caput baberi, cumque etam non ignoraret pa) v
coutrarta vipollere, qpeod vulua: occindat mon rejevet. Quid igitier alind profiter Borwfus vlie , quam peru- Guilanz:..:
lantiam,malitiam,maledicentiam? Quid aliud molitur, quam cauli detrabere, obtretlave, autorum jen. "alanus,
36 tentiasenertere, 6d falfa pro verts affevere ? Non enim (must ) eo dementia veni vt Matibiolipellem Bori]
ffacecerto anteponam. ditquitameifi bicfHoltil[ime ( vt albi diximus loqui videatur in boc tamen ply vi
fapere demonffrat, quad corium illud [num tanti faciat, prefagiensfortajje Jibialiquándo vfzi fore. Quam-
obrem corium illud diligenterinun&lum affermare poterit, e piotbe[auro recondere. Nam quid valetin: qiiid Grilssdini
aptis adiyszpanum faciendum ,vel Muficum fue gentis zen; vlandum , ouam Giilandini corium $ Q 7 ibus
snfalicem bomiem qui putat non folum maleditiis (éd etiam minacib e verbzs terrorem nobis ircutere Da -
bantyingut tandemimperitte fita paenas,quai caueat From japuerit, neipfe primu expertatam, l'idi quidetr
longe antea. quam forta|Je GuMandmus bunc Galem locum, quamuis is temere me ilium nec vidrffe mec legif-
Je cenjeat. Legi fame, ac vids, fed non vt u!leperperamsnteliexa. ZMolyitaque Allium nonest, fed Molyva Hip-
pocrattis, Galeniteftsmonio eium defignat tntegricapitis. Quofr, vt [idixerim bifce vationibw ; G$ uto - r
o rum tefimontisperfuafus me hatenus Molynomreper:fe in ftalia, non propterea tam acriter accu [avi debeo, ; s
vt Gailandimnus, qui tam adnzirandum mon[irum pro legitimo AMioly in medien affert, Caterum nec facile
Genero accefferim, quod putet IDiofcoridis 3M olyelfe Hippocratis Oloconitidé* Suquidem contrarits om ni- Generioplnig
no con[lFant facultatibus Olocomitis €$ Mbly. Etentm boc Galeni autoritate, contrabentis esl Facultatis adeo P robaua,
vt cim farina Loli [uppofitum, apertas valeat occludere vuluas alla vero maxime perire.Ceriunt inter (e de
Moly Guilandinua € Gejnerma. (' Jed vt ingenue fatenr, 63 vt Ge[neri viri altoqut non vulgeris pace dicam,
qued (entio) tanquam cum T yre[iatalpa ,cum bic vterque cecutiat, At quid nunc de Homericoilo Molyin
medium aferam [anenon babeo , necetiam quodprobem Guilandims (ententiam, qui temere (vt folet) affir - Gu'landinifen;
mare videtur, ml ahud. per Moly intellexiffe Homerum, qam Qnofpalfum, fine "Agleopbotim terreflrem «JE. us de Moly
liani, ffue Baavam, de quo libro feptimo capite vicelimo quinto debello [ndaico memtniu F. Fofe; bas : Sed fal. Ares, ceum-
30 lidecipique Guilandm in boc, vt etiam in ceteris facile palam fiet : Siquidem Homerum Ody[fea Mol :
fitiradicem nigram effe feribit , bis verfibus, . T
PiZn piv uéAar eus. ydAanT eikAoy dySo, " Ea
JA 5 pip xq^évo Ssci. ;
e^t Iofpbus Baare radicem flammeo colorenite[cere afferit, adeo tt civca ve]berae ideatuy veluti ig. Baara apud Io.
Bar fulgurans, Verum quonia fabalo(a perpetuo delexerim, eif longe plura hic aduer[us Guilandmiimeptias phum.
afferrepo[[em, ea tamen pottus fslentio d. pretermittenda, quam in medium proferenda. Porro Gejne-
vo gratias babeo ingentes, quod contra Guilandintm caufa finjcéperit ,fütarmen boc ipfum fecit defen.-
denda potius veritatis, Cd noffre vindicanda calumnia caufa, quamiilius áccn(ande in[olentia, | Hecitagua
fient polia (mi candidi[ime Faloppi ) qua profigato Guilandino tibi mittenda duxi » quod te mimums
40 modum [emper dilexerim,4t eiiam plurimmnm ob[eruaserim,quem mibifortuna dedit non modo amplificato-
rem dignitatis mee, [ed etiam inimicorum vltorem. Ouandoauidem praterguam , qued id mibi pollscentuy
Quandog
tain mepre[Htaoffcta non defunt (ane fludioffifebinc admosremeanies, Qui no folum de tua admirabili vir-
tute, eruditione, integritate, bumanit, plurimum commemorant : fed fepe , ac [apire audeuiffe Faloppita T
( quatna eit beneficentia) de FMatthioh dotlrina , eruditione, ac laudibus publice differentem praedicant.
Quamobrem fttus 6, tras fententia ie fepi[Eme armafFi, quei uis pracontis qui [uvhrmie tuis laudibus ja,
ad [ydera me euexi[Tt verendum mibinon est. fi qni pefferum forta fé emerferitypiei mofiraa
avtinitéets gil wegkipe rei
sei vo pto gm à
ceril[imis conatibus obeff? voluerit quin tma dotlrima, oséndi
Dodo d ose WB rho co e E vt c
Bnttne virtutes. Interim meexcn(a velim. fi e entitu , quan Bicofferapurlrititie lori Jmeritaio
jo pner ve ; id dam efe buinf e reieitese Sem. Ph tamen bon dicam, ne mie
DE mik dec sid pfi order mirari, Pals halüdet,memslmemr, 07
RN
t,
THIOLI EPISTOLARVM. MEDI. |
CINALIVM LIBER TERTIVS. - ie. &
à róni
GVLIELMVS QVACELBENVS CYR. d
: tácen. Phyfi icus, Petro Andrex Matthiolo, ^ A
k o; deuil "—
j
m3 Ontam temere vtiliff/imastuas occupationes, veia, berbayia iamtandem reuiuifzenti inpi
CA ed nece[[Jarias, Dotluffime e JMattbiwle, interturbarem,nifc mibi de [amma tha bumanita
Xdgg ex aquo omnes profequerts, vel ex [olae ZVragntfici "Domini mei Oratoris teflatione coji
b Se fer, ur nibil vereri debeam, quin amicifTime baspritnas meas [alutationes ffs accepturus, liom
9: veroilla abignotopror(us bommeyenient.nam quammts vix buspra[ens teprafentem 2
rim im prohibebat enim thi conentendi cupidiffimum familiarius tectum agere morbus, quo fu, periorii itinere
ner[us Vienna diftinebar,grasif[imus 62 diutmrnus ) lab[éntetamen i, am (ecundo Byzantium »4lg, ináe
4d Ponticav[a, Cappadocie AAnzaf[eiam comite [us [im a/Tiduo €3 fnantffumo atqui nec comite tant
rumetiam praceptore fidelilimo C9 ex quo emolumentiplurimum frutiu[a, percepi. Luculentiffimis prj
tuia sn Dio[coridem commin'arie totum debeo, qincquid ballenus de je ee aliorum que. fmpliai me 21
dicamentorum natura, (olide cogn fum. Flagrani quidem ega ab ineunte atate. remate ed
gnofcendorum non. mediscrideiderio ee 7i e non parhm relaxarunt dotiffimorum noftri temporisde vn
erta d. Seplafiariorum, quibns Medica materie enr "A
Jéientiamfiperiares Medici deteflabiliquadam [ua vecerdia, 41 magna mortalium egrorumpernitievik ——
quer; deinde hinc Graci, inde diuer[a fentientas Araba: : pofFremo quod nullum
miuerfum prodifet, cuti velut certoin tanta via incertitudine duitorituto cónfidi poffet. Sedpofiquam [e de
in publica editas eruditi fimas tuas, pleniffimafo, i in Dio[coridem enarrationes vel à limine tantum [ait]
receptoprotinus animo, cepi maiori longe, quam antea vnquam ,rei berbaria fTdio veneri ,confirmatapo
tusin boc animi fe fe mentia, mostalemin boc foientie genere inflauratoremnatloseff qualem f : HAS
nbih atat. iff but dotiffimum Andream Ve[alium. Scripferunt deeadem materia an p
slum complures. fed quospoft fe mnltzs parafangisreliguit. Seripfe Grit quoque antetenon pauci atque um
tempe[Batta « Medici celeberrimi, féd qui libenter nifipb, 7 tran[uerfirapiantur , tios par
[int ce[fari. Itaaccurateita dilucide ita ad » appeite mniapertratias. Habuit Ve éfalim(vts
« pirbiceenirEewn fits mulos non igtiobiles vira baba & 1405, féd quas iei pugnane pro it
£a perpetuo Feritate retundes. Patiaris ob[icro, dati iffme « AMattbiole me mibiin hat, parte suaugetng.
cAgitur de plantis quibufdam perearinis Conflantinopoli à Qua-
ctlbeno zuifis.
quamin ducas, me leuiter potius adulantemtibi, quam vere atq, ex od
Pp ns lla mibineceffa ía CABÍA 1| "e e Mer e eec
dubeum,drto qunreptimefentirt acl loqui, hart eii n
pite mi € mobili conuenientins ex
adanimum [s lendum d'fuiffe IUDUENU "
füam inter cetera perito aliquo pitlore, cuins opera ad ut us. ! ej depi
quam optimereferret, cogitabat smpnlfus quoque ad bac Serenifims Principis | pais za
iceueero Goes gua efie indirim saluum preprisarm rd
PANES,
: emet d anti 7 (4 mae tantu remonte Prima rit
Jed fs ; t fus faciebat fuperuenernns altera einjdemn demum
(Ua g m
10
Epiftolarum Lib. IL 1Ót
Regio, tum temporis apud Venetos, Oratore, qua detran[mittendo binc tuo eAcoro illum commonel. 4i, guod
quia nontam Principis, quam ine fieriintelligeret, capit not folum de mittendo "Acoro,neg, de arboris
bit exotict tAH!WIB , UETRHL eL1Àrh omnis generis plantisvari ( precipue quen tuis commentaris ant spo et^
jam Dio[coride defiderantur) €$ hoffro orbiincognitis animalibus, per égitia lofatisna duftcüme
conceditur depingendis curare, id quod baGenus ob dmri//Imam, qua bic vixi, ad; Si eu ui
Jirecelfit pro amimz fententia, [uccelurum tamen non infalicuer [erarem,modooptatà tam diu pacis tempora
tandem eluce/cerent,Có fHadinm [uum mon ine Sereniff. Principi;nequeimpen[as difficiles fore intellige.
ret. Locusenim bicest ad iHa accommodi//imus , Ponto berbarum omnium (vt pernofli ) paréntifacutdijJi.
mo ,e/fjiaitem C$ celebrioribus mediterranes In[ulis vicinut, Emporium prete ] abstid.
rise l
tifamum.,, [n primis vero earum, quavaritate bus bucex omnibua pene orbis regio-
mibus,externos mercatores, primorum procerum [Indiis, quimercium pre ceteris bominibus, quos v[-
quam vidi, velmaxime deletantur. Porro cum buin[mods mercium nonnullas ad Sereniffimum Arc
cem dominus Orator ,data per collegarum [uorum d:fce[fa f iffima , mittere confHiturffet ma
"A dim sipdeid. :
3llius mandato emendas Vienn [u[ceperat adimnxit intuam gratiam « 7 j
infiruilam,qua,vut ex tuts iss cognouimus, tibioptata iam dim aduenient,. De bis ob id bremé nar -
rationem adiiciendam putaui,quod quadam [int noflris antebac (nifallor )penituiincognita, quedam notá
quidem [éd tanta cum aliu quibu[dam fimilitud. untTa, vt vix aperito batumreri inuejHigatore ex-
atte difcerni po[fimt. Nomina C$ facultates duo potifima ad cogno[éendam vniu(cuu[oe reinatmra inflrn-
menta,partim à Pbarmacopolisspartim à falbitantibus bie €AMedicinam [udais,accepta cóhimnii, god non
parum adfaciliorem illorum perfcr teh jerem. INibil. tamen omnia exatisf-
fimo tto indici dendarelinquo illnd Umum iterum atq, itéri rogans,vt has measprimitias, vel, 3
J/ per? ", g, tru rogani,vi primitias, velut me[-
[is tuo feminepropagata , benijtiter [u[cipere digneris,
CALAMF Moulgsrem,quem Acorumintui Wharis effe affirma« mec malesneo ddicio il. Calamiüs volge2
liconseniente Dio[coridis defériptione Dominus Orator dato commeatuper Seplaffarium qnédam Fulgma- tis,cit Acouu;
tzm,cuiu apotbecain Pera eff non procul à Nicomedia,ex vaflifimo quodam lacu deferri curauit e Attwli
3lle complures plantas, inter reliquastantw vna quidpiam angnlefum velut cau fimile, gerebat | verticetrun -
cum ,exaridum2,,ex latere vero oblique eminebat aliquid non dffimile,aut plantaginu capitello amt auell .
nenucamento digitali longitudine, quod paucis pofl diebus ad vitigihei floris modum eflovefeere vifum eff,
3dg, panlo ante Calend. Maias , pof vero aliud flaris vefHgium inllum apparuit , licet plantas amphJrmus
3 0 vafir dmpofitas affu[a indies ad emipedalem altitudinem aqua ( fc enim ditto lacui innafcebantur) eam ob
rem bucu[gue dominus Orator a[fernaricurauerit, vtidei »ne fi florem Iridis fimilem in
e/dfcororequira (cuiustamen non meminit Dio[corides) verua bic fit Acorus. Superiori Am afiano tinere ma
proculavipts Halys, qui Galatiam à Cappadocia difIerminat, viginti pene durum itinere me herbam vide
recordor cui optime Dio[coridis defcriptio quadrabat, eamque babebat radicis dimifionem, quam appztlu Ino
libro, quitum in currupra sianibus erat nobis imago refert, odorata pratered evat , ($ catdida, ct dne licet
qpflantiprimum acris parum videbatur, tanta tamen políea acrimonia non folum fauces termi etam cla
interiora vellicabat vt procitldubio ff mon Acorus fuerit plantam aliam infirnem fuiffe oparteat,, FHAiniobid
potilfonum memini, quod é medio caulis eminebat , qui circa Calend, Aprilis florem promere sndebatur,
Extirpationem plante umi ditum difluliffet,vt aufevendi recentiorempoteflaus effet ineidente [2b ll; £*a-
del
49 wiffima domini Oratoris valetudine, dum illam follicitus obferua, i; » praterii came
pseteerat vaflne non lactffris, [ed quem intumefcens Halys aliquando inundarer.,
"AAleraberba RET A eft fjlueffris qam copiof fime tato itinere ab Amo[fia ad Sangariamv/g ha[ci Rura 6laefiig
»t tempor »at posl tamen cognitam intellelo bic ab /Arabibueilinms nomme, Hartel icu Harmel,
enimifHiyvt priores, quide ea [cripferunt appellant eodemq, modo indntla cerebro velut ebrietate quadapi,
rerum trifHium mole[Hamtóllereafferunt.— UApRbei Quipio diti
Tertia bic vulga E LIS S OT H,vacatur, ideft, herbagladiolus, vtuntur bac ad alui deicl/iana:
quem vero bumoremptw gando potifümum trahat, Reate m dije pmi E Sy x.
Experimento Autem tentare sm tanta aliorum vnibi copnitorum copia, neque itum vide
ueniens. I2 7 Xi m
$9.— LV MEN lameni,ficà Perfearegione, vude aduehitur nominatum ,vt bicv
6o Sidoleant eculi, babes ChefmeRen. Petras Hollonius im Galliti fui c
L.LL 4.
terantiquum Arabicarum vocumin Auicena expoture memini remfu
aerfim paxilla aperte confrat, cuius hic frequentifims, pra[ertim im oculaributeg
Weis ip Mies Reden n e BU
BOZET H an Alcyonii DMzlefii pecies fit tunm effo indizium. Dio[coridis cérté deferiptio —P—
CHESMEZEN tamvulgare bicadoculorisssmrbosef remedium ,ttviturn i pvauerbium5 Cheímezen (ig
» derebui Tt 'á " Acacalis.
"
s Aencalimo[ea[rrmas Ex Egypte feneaderrictrtemibiconfat eng obamhatta cium,
quantam vix requiras,emere poffiss Mon quedin wr pen
CHRYTSOCOL L Aquammitimut, fofili efl, rara iHe óffcimis mam plerunaue ert noffra fatli. Chryfocolla.
tia vtuntur. Debaciquicquam noflro aurifabra credere liteat boctantum habemus Hofiram longe adauri
CASTANE ARV M [pecia bic frequenireperitur, que obid Uhlro eduina cohominantur, 9ubd Cafes coui^
terna, aut quaterna d. ;pettoralium eq bist ffi pracipue C$ anbelitys drfficulatiepitulen. nz.
teur. "
CARD AMO MI fpecies ex dinerlis apotbeci diligenter corrafimmt penei te fa liberum de v iu. CáMdamoiüm,
: H3 iciumt
102 Petit Andr. Matthioli
dicium. Turca buint vrbis intela, córmanfss aliquot feminibus, viniodorem tegere folett ,alisag,
EA vita perictilo fe prodituri fi quando ad magiffratus fuos appellentur. Turis fj
€arnabadium. CARNABADIV AM vbide Ornitbogalo agis, cum AAGbuario Doronicum elfe entire vi deri, $».
colatu attenz Myrepfiealauories Cuminum eAtbiopicum interpretatur cni AdfHiplastur duo pay 2
Grace dillionaria, quorum adlItec alterum apudnosbabemus. Vi "lropraterea nota eliamnug, " f ej
^ CHiusopintoneiamillud mittimus. EPA eg
Couicoul. D E Coulcoul,£$ Hebnlben jnildum certi intelligere potui mifr quod Conlcoul, quibu/d in delis, 1
: : prefertim quando recentes ex e/Egypto aduebuntur. Genn quoddamrefna à Perf rsercatoye Capra fr,
Vapura vila. — porpopyinatuim obid Dominus Orator,quantum vis "magno dum putauit ,quod ilius ullas
pud quenquam ifi [mb alio fortaffe nomine mentionem fallam intelligeret.Venerem in primns flirgulav, s
Iraria virtute ab Arabibus attributa Capbure idemmercator referebat. Odor certe. "Japorguenon mediocrem b pi
validitatem poftidere tanti tff antur. Hic admonendwus e, dum imprudetius vitreum vafinlum in quof.
sabatur trattarem ,collifa anfisla, particulam vnam ata alteram vitri liquari incid'ffe, d
Yücus odoratus. 7 FNCF M odoratum ob i21itatem odore ido fudao quodam pro veromagno E ies.
z Oratorredemit,mirum qiantaacrimonia uffautis hnguam mordicet, '
Lapis Bezahar, . LAPIS Bexabar Perfis mercatoribus e regichequadam "rmi io VICIBA, VE iphireferunt. fid: É
ernefale,apportárir , precio ob id grandiftimo, qttod varior fit C3 illis non Jecus ata, Arabibus elim prejentif
; Bum aduerfus omnefere venenortm, genus prafidiem babeatur. ^ : :
Hzmatites, HU£ M AT IT VE noffro non male quadrarent Diofcoridis nate, fi deftiabilitatetantum conf'arez
fedcum ea non ono folum modo in vebus confideretur, nibil forta[fe impedit, quin bic. fit Hamatites prefirtim
quando adeos morbos à Medicis Pudets bic adhibeatur, ad quos conducere affirmat Diofcoridus qui, ua i.
funt vulgares ita non vulgaris bic quoq, esf precii. :
: CM A HV META NT[nalege uinipotuprobibiti,diuerfigeneris '"hofitiones intér IIR
Maslach. niffmaett, qua vulro Ma[lach dicitur meditati funt ,quibus non diffimilem ebrietati , mentis dicunEE
fibi inducere confnemerunto. Atquineciffamtamumy,verumimmanem quoque aliquandoin[atiam ,
nunc ad ponendam animi mo/Hitam nunc ad, lfugandum [aborientem invebus difficilibus pamorem ,otduge
réopimaniur. E:
NuxPFarfalach. NF CES Farfalachegotuaeata, Arabum, vomicae effe avbitror, propterea tamen mittendaiini,
quod inter illas una [ri cortice faperioriinte&la, qualem me illic vidiffe non recordor. ne -
, Nux&grpiia. . NV CIS quoddam gentsex Egypto adfertur cuins non externus tantura cortex fibrofas, lahea39
lere fubrufefcente.fed € internus ff vera bic narrant .quod,quirecens maollefcit, illima vegionts bomi
delitits expetitur. Illud deeo mirandum est, intantam poflea duritiem enadere, vt aptr/f/imum bic habeanr.
terebrarum capitellum im quayvelutinplanulis cardines circumuoluantur, » PEE
Nitrum, ANTT RO vero lengoiamtempore defHtpimur non fiue maximo egrorumi do. Belloniuin,
v/Epypto fe verum vidiffe a[ferit, quod fidem aliquam mihi facitctum ex Alexandria hoc noffrumaduelium
fGiamsneg, cum quoquam foffilium atq, nitro maiori frmilitudine c iat yvérum nitrum e[fe po[fe ,quadfi
| fit.quaniam abumde (attsilline aduebitur quantum putas noflris regionibus adiumentiaccefferum?
. SADETHZ nenminimiinter Judaos nominis medicus, aperti[[ima errore (7 ex "Diofcoride pae
Glancium, ter) Glaucium e[fe debat ,ego erugints potius fColacia fpeciem aliqua arbitror. Guff anti ne[oia quid fé
Lacei faporis refert atque egoprofetlo 2 feno compofaum elfe aliquidputarem, nif lumini admatií non difln- o
re,quailiuiesinatwra [ed paulatim indure[tere,pofl etii ficcitate att ipfo calore ninrio dehifiere vidi[em.
"rabo bic Dembehe vna vocant. Ocularibis vero compofitionibus plerunq, folet admifceri. PES.
CASSABOFSSERIRE Beloniusin dicli fee tariis,cum vulgo hie Pharmatopolarü. *
Calami ticum effe opi; s meo quidenind:cio ab[ardilfime. Placet edMnicenna. vtins fpodinme[.
Jfe.quod arundine vi ventorum €3 partium ad fe inuicem corfiicationeaduffas effe , uidetur iudicare, actalt.
quidpiam buic arundini accidiffe,alisuis mon inepte dicere sibi po[fe videtur. Nibiltamen certi de. docfeatun
fed totum vt alia omnia priora ad tuumindicium relego. : WEM e
Zédoarialudica; POSTRE M Acl Zedoaria Indica, vt prafentifsmum ad qualibet pene venena credium reed.
E . |? " Ad Principi
sumttafncredibilifere precio bic venaleyut ff Arabi iu edere liceat NS - 5s
* i ke
Eps dignius munus excogitari poffit. 1 x ; T2: 2402
HEC, dotliftme « SMatibiole maiori (t gente fatear ata, ip[aoratiomis,ed cbaratierum inqua.
litacteft abitur ) labore, €$ tibi gratificandi füHadio, quam cura € dihgentiatumultuarie conge[Ia ideirantu-
niconfular,quod ad mi[[am à« Magnifico Domino Oratore cilellam,ut ante off dina pete necefritti-
debantur adücienda pro ite vicifim nifi maiores teoccupationes alio auecet liberri "n rbi RS
Jfitguádm feviptis iadicinm tunm pofhulo. Latifimampretereafiplacerearum rerum explicatitem quud
vos illic aut defiderari nomifli, aut improbas tantum corruipta[que proffrare. Sic occafionem. ufi
poni feeteo v (rds Lad fua officia parati |ocDe barbá s is amimalibus irem térra
"
atque alis vonmulis libens quedo adiumgereo [édprobibet Ep lel pun :
$ |o fumen »€ :/ eJ 'Jore metue. Hg dis Oeo rt ERAT. Lap opia
: "" - 2i . 3éÁidnos PT P TNCUM * L ^»vferuet; Con--
o0 o o0 epnblice Studioforum 4 fi VITRE
Jlamincpoli V LI, Cal. dug. 1557.
COM dn
DUCES. ud
Epiftolarum Lib.IIf. .104
PETRVS ANDREAS MATTHIOLVS
Guliclmo Quacelbeno Curtacenfi Phyfico,
SP. ST i
Refpondetur pracedenti Epiflole , cenfugue quodam ommiá
expenduntur .
Vantum gaudii, quahtumue voluptatis áttulerint mibi iere tia , quantümaut debeam Cld«
Kp rufimo Angerio Romautrum Regis ifHic apud Turcarum fimptratoré Oratori, quod tám pul-
N cbra, tam rara, tans pretio[a ad me mijerit medicamenta, omni auro , acpgemmispraferenda,
) mulia dicendi facultate eloqui, nec tllo calamo exararepo[fwm.,. ZNam quid i5 mibi gratius,
quid incundius, quid unuine, quid optatins , à quoquam denari potuit? Profello nibil. Cm ^
nibil magis mibi unquam fuerit in optatis, quam perpekuo « JMedice materie Studiofis aliquid nous, bonipra-
elarique comparare. Etenim fiudium angendi acslnfhrandi eJ Medicam facultatem, Tuuandique pofleri-
tatem, adeo me totum compleilitur, a detinet, vt [prets is bui vite voluptatibus , boc folotantuma
enc obleiiem [olergueplurimum. Nam cum Dei Ostimimaximi manere lucubrationes noffras quotidie ma-
£d 4c magisinclavefcere ,nonolum apud praciarosvei e ZVCedice fPudiofos , fcd eriam apnd alios cuiu[-.
29 uis facultatis dofhi[Jimos viros animadnertam guis profetlo mibi vnquam per[fuadebut, ne praclariffimam
banc fimpls di facili omni theaters preferam? Quamobrem €8 Clariffimo dugé-
río.Cj tibi quoque tantas babeogratias, quantas [India erga me vefira ac offto/a voluntas requirit ac po[íu-
Jat. Fatebitmr C$ po[Pevitas (mififallor ) fe vobis plurimum debere, quod me tn boctam neceffario ac vili labo- Ld
ve teueritis, f modo mon ingrata pro tanto beneficto fuerit , quod baudquaquam futurum ceuffo. Nam guic-
quid propemodum totonofira vita curriculo, magno labore im medica facultate confécutt fumue, d totum ip.)
eint dum collatum vol, Hic paterniu nofVer amor , quo mirifice erga eam affetti fumus, multie
Clariffimi viris notus esf, quio libentine noffros conatus fummo JBndio adimmant 64. promonent ,quo magis
pifeersatis commodo dacurtur.| Caterum etfi nullsopibue, nullis officiis, bec in me collata beneficiavepende-
,. Vequiuero,enitar tamen, vt fériptts, ac praconis no[Hris ommibuspalam fiat , nos Ingennefateri , per quos pro-
39 fecimus. Non mepraterit, quantum tibimerito debeam, quod ita C osneffros ( quetuaeft buma-
nitar) ad colos v[2, euebas, C2 ceteris alis praferas quod facileex boc animaduerta: Aimgenui amims erga
exe voluntatem, ac beneficentiam e[fé baud vulgarem. Gaudeo (ane abste viro apprime erndito commendari
Jabores noffros, nom quod bifce deletter dationibue , "t pracaterts enchi velim , verum vt bime certior ":
fism menoninca[fum labora[fe,. Commentaria illa noflra nuncprimum iterum in lucemprodierimt , aua
mon modo [excentisfere locis, (éd quam plurimis plantarum, imalium imaginibus, qua inpriori editione
mon bsbentur, His praterea accejfit Apologia aduer[us ef matbum Lufs » € cenfura in eius emarratio-
mt ,quo fit, vt codex iam mulium excreuerit. dt quum iam dudum mili compertum fit , quanta anim: pro*
penfione rem plantariam excolas quantumque bac facultas tibi fit cordi dabo fedulam operam, vt Venetits ad
te ifehuc nona becnoffraperferantur. Curabo itaque vt mitiantur ad Venetorum Oratorem Bailum Vene-
49 rn vocant JJ ifPic agent, vt citins, C8 fEcurins ad tuas deferantur manus,€4 eis proarbitrio vtipo[fis,donec tertió.
perficiantur Icomb. longe maiorib.ac elegantiorib. ellufl rata. Alo nwenc bic fcnlptoresplures, quiompi folertia,
Ac diligeiia ad pilas excidunt tabellas ut ex icomib. quas dte muto, facile coniicere poteris Opin eff magni,
magni admodst [ayiptis,ac laboris. Verji quum prim Deum Opt. éMax habeam, qui bac fua (Temétia mibá
snfundit,nec Repas defint nec "Principes noflri, qui bac de can[a mibi non medioers liberalitate fucci LL
mi Gulielme,g. ,
folum
*
g4ndro, quanta ip veftra hac peregrina exceperim. ;
captus deliderio ,illeffrands bofcenofiror laboreselegantifumis smagir ibus, fe
Ém * Pe
n Cuore ASSUM SV SAEC Med ane AD 1 n alid. adi cu:
effer m$ oo Ó Mn Jj bn s - re 3
$0 tinue nanes operam, ac deligent:[[ime cures t fj qua vfee reliqua funt , qua operi nofiro profutmra cen[ear,
illa fuosmo [Indio collig ti. Porro que nunc à me defiderantur, bic per [fg anmotata reperiet. e/ftqui quum mibi
faeileperfaadeam longeplura abi te inneniripo[fe, quam a mepeti, ntn vereor quidem quimtm C$ augfdeme-
pix sus mi AR SPBUOL e ce aM rupe m meer Nee admo:
damfore difficile crediderim, vt ea qua abs te inmenta fuerint, buc ad. dtur, Quippe eum iHe fit Pe-
metorum Orator, eius auxiliocen[érem,q - ja e Rye ias po/[ut ad C. a peprersen
vi poffea per V'eredarias, qui ilimc quotidie adno; veniunt, bae omniatuto mittere p ag .
mes Nene re d aut eeifiramenamitttde quaa Cr ismomie ogriesehinifa o 63
LN primi eff Acorum folum pi plantas [2d imaginem ad visum pifTam Aden và. Pcoror veras,
60 fam emne: Soleclarits no, epofont, Calamum vulgare noffrum, nil almd eje , quam legitimum Diofcoridis Utenti
en eoruss. Quinetiam K state eget lr rm cea aie Dfideraf: vaqui Red
Jemtamen, ot caulem. ve veleins lconem mifi[is vua cum agnatisin la'ere Capitulis , quorum vette pe
mini[H, Siquidem baudquaquam crediderim , quadri quinon [olum dollrina, 6 eximia : v rimi bus
Sam pr / A. ACT : fta ipitila lla, C3 c nibiaf L P J Lacie ".-
ejrina, var ifs v ignotag, effe omnibus, wi Europam incolunt. Qu. » ov :
bim, Mag i, Rl piti d meis Bupis busnfeo plante peHPeH o Le auibort 8nrari : es
ymaginem. Dealia vero planta, quam tei tffe air, non procul a foem allen vip qui Galatiam a Cap-
padocia diferminat , quid entia , a[ereré nbn aufim cum planta nen/it d mAmus , nec pofiig de incertis , e$
Ji. E oo» Zinisidi T 7 P
j4
Ení3 L144 4 " d *
74 TU m ME s H 4 STLFE-
E
fetus
J 71.
: [37 |
[
104 Petri And. Matthioli
Sylueftsis ruta STLVESTRE M Rutamrelleprobams legitimam e[fe Harmola, qUUTI omhibus jp;
Icgitima. notis, quam cum batlenus nec viderim, nec nouerim, hilari admodum animo ACCepi, Tende,
Eliffoth videre. DE €LISSOT H,quametiam gladiolum appellasgnid dicam non babeo, cum HT Mavs uan
L2
vidife meminerim. Recenfebotamen fortaffe illaua inter deielloria meditamenta. Quare frforte for;
rim cogno(cerepoterts,quemproprienoftri corports exoluat bumorem,c4 qn detur menfura alfo e. si
ducas ,id ad me fcribere. rm
Alumenlareni. eALLV ME N famenivefatlitiaeft,vt ex zinfertis feft ucis qui[guam coniicere poteft e equipos.
vafateri velim,€$ meam de eo in medie adferre opinionem potinssllad Cbalcautbum pHtarem. y ve.
viue generis alumen,quod nibil [apore a Chalcantbo diffevat,tum etiam quod Chalcattbum Atemerss
beam colore illi omnino femile. SerenifTimus "Princepsmeus alletius colore Cf rernouitate, idtotum
Vo ffwad (érecepit, quopofleafatium est vt periculo fatto comperire nequiuerim an diluto gallarup, ife t6
Alumen Iameni id atrum redderet. Quod autem nonpstem boc alumen id e[fesquod Arabes Tamens VoCARI Mud inc, - 4
títaluinen fciffi« quod [cias nibil aliud WMauritanis effe Alumen Iameni,guam alumen fes ffiealbi non €&rhleicolori aus ;
le. eriam per [e folfile non arte paratum. Opinioni noffreretle quidem aftipulatur Serapio ex Diofcorid, feriis
€apitielo 410. vbi [ic babet : «Mule fient IMluminis fpecies, fed ille , que admtniffrahtur in medicinis 4
tra. Vnaeit illud,quod dicitur ament, €6 efÍ melior aliis C2 meliusex eo ett 1nd, quod eflvecen; albi fep.
tis albedinis facilediuidens e, £9 babens velut capillos albiffirmos. Serapioni f&b[cvib:t Anicenga A 76.
bis verbis. Sciffum vero e$t Alumen lameni, 84 efl album adcitrimitatem declinans. Quibus palam ef fx
alumen non efe legitimum [at fed Chalcatbum fathitium. pott, id quod facile comperia frealarum
decotía aut diluto lind aditcies, —G
F1 Blattiam Byzantiam ab vngue odorato fegregat, perperam moo iudicio faciunt , ctm Serapipy, ^"
Wlatta Byzantía. € 4drjcenne nil alind defignet Blattia B j)qantia, quam unguem odoratum vel conchnlam fndicam, deqia
lib. 1. meminit Diofcorides. P'erum cuman Si eraptone de Blattzs Byz antiis duo babeantur Capita, iun
(ut mea fert opimo) errore repetita, cógitauerunt fortaffe quadam differreintez fe Blattias ByZantina; "uk 2
* rátos vuguei,quopotfeafattum est ut abimpoffortbus boc Conch t genua .quod ad me mijfam est pu
ia ByRantía inpentum fit, € fubinde in medium vum conce[ferít. eA fi Medicivel Pharmacoperiijp.
raptone caput 151. C$ 44.38 QMibus de Dlattis ByRantus agitur, accurate legermr facile bancnouerinips
Bram. dier
Alcyonium Mi- eA LCYO NIE M . Milefsm, quod Turce Baze:h vocant. nifémiea me fallit obínta; legitimi
lefíum. peto. quod pluribus illt fefpondeat notts. Quod admeé miufam eff totum Accepét Serentffimus "Princ Na y
propterea Alcyonto AMilefr [um defBitutw: , com iam pridem fiht mibi na cum lllo ala Alcyonit fecit.
Chefnmezen, QU/O D imis genus Che[m. 2 5 effe no[fit , mibi, Janéincompertum fateor, Nec tamen Brlonifm
tentée Acceferim, qui femeh boc Acacasen perperam e|[e putat, quum nibilcum myrica habeat frnluudma,
velcogtationts, Seram ego boc femen futura vere ,niff aliud dinestities nobis accidat » Vt qid inde praueist,
infficerepo[fim T ainteriti utres tpfa lantaviaplurimum eFl cordi operam dabis, vt videas an ifBic ame.
catoribus,uel Myropolis, uel Medtcu explorare po[fis , verum femen fit av boris. fiutécie, velherba , quintam.
an eiusplantaramu[culum confeauipo/fis,. Cupiopraterea abs te. Jésre buisfce medi ufus ad aculuri
Chyfoolh ;— CHRTSOCOLL 4 M tueoonino mil vidi alas Uenetitosleriman, fad fr (hryfcolumta.
a Diofcortde petamus, buic nibil eum legitima cognatianisveperis , niff quod vtraque anri ferrunimtt.? s 4o
Equinzcaíla- cerunt [aneadmodum Cafanee, quas ifHe equinas vocari, ais, quod anlelofss ed tuffientibus equis máxima
ncz. fint auxilio. Cupere tamen abite certior fieri,an ab arbore prsducantzur vnlraribus Caffanets [jmili, an eth
nato conclud, i e, C2 an vt noffre tuto po[Fmt deuovariin cibi. Beet
Cardamemi vol Q'ID certidicamdetribis illis Cardamom: generibus, prater id , duod in Commentaritin d
giníngencta. — QDerirer memorie matdamimus, non fuperest, INectantnm otii nunc mibi fe offertyvt alins Cardamum
Cumin& Athio- ET S1ínm:nquode/£ibiepicum Cumimueon e[fe cenfeo , ifie ('arnabadion Gi acis ppelatmr, "7 spunti mte
picum, mien certo [ctam ,carmabadium effe carum, non po[feyn tna acquie[cere fententia , C4 ob id mibi facilepe
rim ea uerbatn Aiiuaria potims effe Ruellis, quam Authori. — Ea eph
Coulcoul cftStar VCLE'US quem Coulcont C2 Hebulben appellas, Jfreguentiffim in Bohemia, Auffria t$ Gin-
phylodendron. rief poro na[cy; nr. Hiinfce frufTus arbor Plinio Staphylodendron appellatur: feripimua nos bina arbaneti-
Jloriam, vbitn Diozoridede Piftacez egt. : : age
Caphuraviua LACHRIM AM quam visam Caphuram à Perfrs appellari feribis, plurimi facia. eris
quz. bac fedulo anforial[e legitimafit Satle. nam adeoodoreplacet ,'vt credam non obfcura facultatis efe :
dicet. Q. (ini det id, quodfatto perisula nan [alum mmihi ,[ed aliis mnpulla
daquidem, € mibi, £8 ilis benc iuncum matdentibs mibilpreter amaroris plurimum derelqui. 5
dam. Sed mirum quadtu ni indicis, C$ experientiapraffas anc potius onpofburamdoratum 690
effe putaneris , quam Officimarum Squinambum., , cum tamen boc noxus omnibus odoratum lun d
ert. ; v pra get Sereniffi
LAPIDEM quem e JMauritani Bezalar uocant accepit én [eicommodum pA quif Sae
punc dett
[i
pis Bezahar. P
-— Egoiam dudsm plures Mi émiles vidi lapides, (ed an veri , vel adulterini fut profetfo. S Dr
pionem, 6$ Kafim con[ulamus non video cur probem lapidem bunc l-g itizsung eje nee plara
Epiftolarum Lib.III. A0
in medium afferam ,cum [ententiam meam lib.s .-moflrorum commentariorum in Diofcoridem , " juam de s
Lemnia Sphragsde egimus fufrus declarauerim,
NO Nef i dubita, quin Hamatitas tona ft legitimmu.Frinbilitàs euim n illo non inteligitur co mo- Qusli fcisbi
do.quo digitis friari poffitcum fersbat Diofcorides Hamatitem lapidem effe duvum fcd quod cii fran, vgitur fa- litas Hematiat
cile fcinds poffit -Scatet enim venis facile did sm fubinde non magno nezoutote- intelligenda ác,
rüntur inpuluerem. ANa[citur bic etiam in Bobemia »Mifnia C9 Saxonia frequens. Sed tuna duritia C? pra-
ffantia bosplurimum [uperat,quad ex orientaliplaga afferatur.
MAHVAMEI ANORV/M Mallach minime parstipenderem pluribus de caufis , fi quibus cops Maslich Maba,
ponatur medicamentis, me baud lateret , quinetiam qua quantitate vel menfora dari pe[fit. Credideri bs ego ^
1O non vno tantum medicamentoparari , (ed pluribus quorum tum momenclationo tum facultates libenter abi
te Andirem,
RECTE quidem indicafHi nucis farfalach eas e[fe quas Vomicas appellant irabes. Ego Venetiis ali. Nuces farfalach,
asabiis emi,qui MyrifHcas nuces (eligant. Namplurimum inter illas ad nos comuebuntur.
ANF CE S alie,quaiex degypto iffuc afferri ats, via menu[juam batlenus vife yita necfaculiate co. Nuces Áegpo ,
gnite. Admiranda fane mibi eff non folum putamints interioris daritía Jed multo magis nuclei , cum nibil s; Pra.
necfdcultate coguité, ddnziranda fane mthi e[l,monp Toris duritia fed multo mage nuclei, cum
mibilis a duri[fumo quoque marmore dj feet. Caepio viribus mbi aliquid admngera;
enrare[(, vt etiam bui arb nos
AIT RF AM(u ex Cimenzarii nofris in uforidtbipat fiet elim im «/E eyptiis mitraviis ex Ny. Nicrat,
20 li aquafatlititi habetur./4t quonia Plinij tef! defcere , facile -
or ad credédum , vt boctuum legitimum fit. nitrum cum illionmibws notis torrefponden. Quamobrem
quam m Reipub promptifimus / tamcn ends »"Ut thagseiatonibw, qui vel flne ,velex esEgy-
ptoin Europam masigant. fnaderes,vt t, mnuliumenim visluatis bu- ^a
mano generi conferre poteris,fs twaoperaid noftra a[equantur rezionas
Mee SadetbA eje Glaucium mea ttiam mum fallantuy. Nibilenimobfoat i. hdecb oon efi
bi, quintecum pofituwii "m €i poe Sapone, arMpihe C Fawmulleforta[z ER os car
alis, atum credid. im,.cum " Sape luminis flamma admotus non liguefCar fed are/cat potius,
magi, Foie ad detergenda ocul. quam [euum. Videas tu interim fi parandi rationem ab
aliquo con[equi po[fis e vnde ifluc afferatur.
39 | ERRASSE toto calo Belioni culdubio Atimad, té, duod tamfacilecredideriz lapide Bellonij error,
orcalamos illos Aromati. L Nec obidtecum fentirepo[fum, t ij Spodinm fint Auicena. Nam
nint "Auicenna ea babeat, Spodium [Je radices cannarum adu[Hs propter feicationem [uarum
ventus easperflat, moua tamen Bellunen.letiio , qua batenus probatur abomnibus ,loco
cannarum babet dlcann, que; nobis LigufIrum defignat. Ceterum frpriorem verfinemmagis etiamproba-
vemus.q quums, illud canna radix combuflae|fe debeat, non ipfa canna id quidem mi
bi maxime obfhare videtur pun n efuicennefit. et Praterea fi diligentius boscanmarum trunculos
'expendamus ,quis mon potius illos lapideos effeHosiudicabit , quam ficitient velignealiquo combnflos? Scio
antem te minime latere reperiri fontes. flumina ac lacus in quibus quecuno, imponantur apidefcant. Quo fit,
vtmibi facileper(uadeam boc calami genus in litore alicuvua lacu [catentu petrifico [uccaprouentve, qui fub -
A9 inde vel ventorum ty vel alio quoms ca[uin lacum dense» fi im lapidem vertantur.7d quod facile palam
fiet funde afferatmr [cire curabis,c3 etiam quomodo fiat. ,vt potius Lapis,quam calamus videatur.
ZEDOARIAM M ovcne deg Lie batlenusnonerim nec viderim , quid ribi deeanarrare Z:doaria ladies
polfim fane non babeo.I7e quum in eaperceperi, snibilg, aporis mandennibus de- pes
quat,quieina prjHantiam offend. quidem adducar ad cred. 3
dicem b. eff ppt rri dee sre ar ge "
riculumfacere ,uelin Ted REIR eETTT: Tore 3
mifidagat. apr u f LE poffem , hanc Zed 27 ;L. "EE o doy 4
docere non liter ) Sed «t cogno[Gas me bac in re etiam aliq S Ee -
PLACENT nonparum Beben albiradices,quodnor: li ant. Eft Serapiohi Bchen afbum,
Bebenradixcontortay doratase4 manu lta, qua ex Armenia afr. nicerme vero fne frfra radicum
€0: So sse alo Ch li ;
deren pet im s eame quem gendo
di. ed 371
" icrede. unt. Neeobid Behen :
NUT fe Ls rre - eiae. Deben rübrum
Due ox " perfoa-
"ferim B. br iie mec ad venena,
erRug addereíoleo. /—— Tormentilla,
aurini, ru odaratit et
DBETUIE A acti eai ia Dele. pee
exc lens,
106. Petri Andr. Matthioli
vedolens.citrid legitimum dicam monbabeo. Quandoquidem fola amaritudo, queilliineft «pairs
chrymisacrefme non [ufficit,alits no adfhipnlantibus notis,vt adulterini boc Bdellium leoitipay, bei.
T AM ET SI eorum opiniones deteflatus [uv , qui Ephemertm Colchicumg legitissup; Ap
Hermodatiylum ,vumtamenneminem abeam qui Hermodattyh bifloriam Jféribat , an tuus Piso.
poffit nec affirmare ,nec improbare aufim. Rem stag, mihi gratiffimam factes , f duligent din PM dig
vbinafcatur, C9 an tfl bic eo vtantter £Medici prolegitmo Hermodatlylo.Praterea Vi ciresplar, ein.
plantam eum folus , C$ radice con[egmipo[fis. Caternm fi fato pertettlo babeas pro comperto Brahe. 1
* smocatlylum brncad avticilorum dolores , rogoata, etiamobfecro vt. plures ad sae slligs mittasvadica,
"abtiearum tria REÉBRICART M triailageneravidtac degefaui eaque nibil differre video avubrica is. -
gne quuni quam Seplafie Bolum J4rmenum Orientalem vocant,eg quam egoL am terram proculdubi E
cenfeo. Sed abste fieri certior velim ,anillaomnia rubricarum generaex Lemno Infula ifibuc MeL
velan aliafitrubrive velterre Jpecies,que ex Lemno afportatur. Cum enim Lemnum " qitod vylog " mc Sis.
Jimene vocant,non longe abfíta ByRantio sfacileforta[fe poteris legitimamterram Lemniam fei. dii A
"ut puto ton deerunt , qui quotidie tfHinc eo namigent negotiationis cau(a »quibi tuto rem banc
pel. ^01 4 e MG
IWUT ER bafee rubricatparuum quoddam, inueni terra fiuflulum cuins color ad luteum. poti,
quam ad vebrum fe babet. Quapropter sibi cogitandum fuit ,anforta[fe bac illafit e^Zfrmeniaterza, dequa a
Galen fcribit, 4 plurimum aduerfin peflem preffare ait T uum ergo eritymre certiorem facere ,an ex. erm. "
ma montibue frerit allata,an aliunde. Ceterum necpratermittas obécro , quinomti[Fudio, ac diligentiaiy, a
(Quiras vVtlegstibotm Ar m Bolum confe qui valeat, ZONAS
Zaccharum al S Tea qui [eripfizans de Zaccharo Albaffer in 105 noffris in Diofcoridem expenderi fui s i
hafler. mectm [entisid quod ad memfifli ,adultevinum effe,quod nulla ineo percipiatttr amaritudo,nec eti aii
vbaree dulcedinis quicquam. Verum cum de bis peregrinis difficile fit, tum retle negare , um etiam fima. 4
re quicquam.tumm potat in boc requiram gudicium,qumumin eofisloco (vt tuipfe fateris) inquom n
rina adiptfci poffe non ambigts. Curestgitur vt intell 'T44 in quibus regionibus Zaccharsum boc prone
«tc eiiam frfieri pojfIt ,vi fate arboruram[cnlns velfolium aliquod adte afferatur. EM
. TVTIA 44 llam team ,qua paffim pro legitima vtuntur Pharmacopei, Cadmiam Botrytemls
mam femper exiftimaui,vt ex noflris tn Duoftoridem commentaritstibi palam fiet. ,
A:gillada. CORT (C I5 tlliue fenffslum cui titnlus erat Argillada putarem egopfendocaffiam effe,
PharmacopetCafram ligneam vocant. n Bn n
LAPID E M cuititulusin[iribitur, Lapis Armenus,ceruleum proculdubio effe E ms
fftcolortisnon virtdis. "Atqui Armenium Lapidem lum effe non ambigoscui titulus erat , Reccba de Tui.
ne,quo ego [ape v[us (am magno auxilio ad 7Melancholicos. : Cocco
Herbatinctoria. T OST RE M A eil herbauntioria, quam etfinon nouerim necviderim batlenms ; niu
erediderim qua urca utuntur ad [uosinficiendos equos rubro colore. Si quaitaq, ei fet facultas sque aliq t
ernamentirei medice afferre po[it yvelis rogo deeame certioremreddere, (coil
HIS breutoribus ouibus patus y ibi noffram declavaumus fententiam, non eam obcaajamsnt.
tantum autborttatis mibinunc arregare uelim , at putem cexfaram neflram null fia abs te probari
debere fed ut tibi tantum id amepeienis fatisfathum effe non ignores Carerum quod nibilperegrinarmm
pim animalium ac alsorum quorumdam fimplicsum iis nunc ad me miffis adimmxeris nc 1
longiori fermone meobtunderes veltmolefHiaza emferres non potiei [ane mon agreferre. Quippe quumant
teris ex bis qua £n bacrepraffiti,medice materia mte adeo effe addi£lum vt mulli matbinamenta illinc, j
li poffim:cur tgitnr tibiptandwum feit ,molefHiam iis vebus nobis afferri quibus pracateris maxime della.
mur ideas tt potius ,neid , quod de me vereris ,tibi ipfrforfitan accidat ,dum pluraquam pe[jis, ate
Jferi. Quod fi quandog, ementre ammaduertas velim tespfum tantum accu [es,quad nimia bumanitate ,acfa
taffe hberaltatead id plurimum meexcitaueris. Quamunc anobis defideranttr , fébeda bifiemofir 5 annt
annotata reperies quibis catera interim ateinuentayut addas maximercgamta. ale miam ;
lielme €$ ad me quam celerrimefieri poffit.deomnibus 'Tufilfime (eribas.Interim ego Deum O, mum.
mum precabar,vt non folum pofferitatts iuandà cata te eruet ypcolumem. [edes fo[pitem,ac hil
reducat,vt tua valeamus confuetudine , doélrina , 64 humanitate feui. Praga , Pridie Nonas DX
no. 24. D. LV. 1L LI, n siio: PREIS
PETRVS ANDREAS MATTIHIOLVS-
- .. . Medicus,Michaeli Forinoà Lambftein adt
Asie Medico SSP.D..—
Difputatur quenam fent exantbimatum,ae marbilorum cane.
-b ZAmetfriam dudum nibilmihi incimdina ,deleiabilis[g eutnirep
Sb faeultates problematibus , quain medium hfferebantar refjondere
OI emeflveres demefTica curanda negotium agrotamtiuns cura, fma i
zu 9) delaborts ,1 om pencils guit Ua) ONE cage oc dn
Po BLESS bectempore valeam Verumenimuern , quum tibi vira dofk| vei medice puits) mt,
negarenon po[fimt, js tuts petitionibus morem geram , mernis ommbus bac inpegutio mbi conviction
labaranduma, eriteatamen lege.qnod fifarte fo bi memariam refrsca: sp ap e s e
gam sd non mii tantum ed vmbecilitatietiam noffea ,no[Irisq, vita intommodus
enpra[tare nequinero,quavelim,ueluatn (obfeero) plura non expfcere quam.
"1
»da&ylus,
"Tatio;
Lapis Armenus,
oncrj
SE Eis
L3 NOR ng USER Gu. 4 NEN n
*
] - * $ ". . "d A t
| Epiftolàrüm Lib.Iif. 165
| 'IPROBLE M A itaquedubiumvetuum erat, «nprobanda , vel improbauda fet cominthis omni. Problema a5 idi
n fere Medicorum fententia , de morbillrum ac vartolarmm q*As VOCAMI , CAMÍT , quapucros,adoleftentes, fans in rero ^ ü
| Vuwenes 5$ quandogne [enesinnàdunt guum proculdubio cen[cant id plerunque euenre , menjirui marcrnige 8596 menfiuó
| fanguinis impuritáte ac malitia, go alimtur orsnás ( vt eorum fert opinio ) dum matris vtero geffamaur. T*« Pyme.
antem qui inrento,ac erudi ane bícura pari praffasyvidebaris borum fententia prorfia vefia-
gari,argnmentis qmibu[dam aduerfantibzs mec vtig, negligendis.. Caterum quum tantumtibi fidere non au-
Weres immo potita recufartt rogabas,ut quid in bifGe drfficmltatibus 'entirem [yncere afferrem im medinm. Ad. ,
duci quidem primum dicebas,ut in eorum fententiam irenon poles , quum Galeno [cripta Áit.quinto fphorif- ti
morum Com. 7. fietumin vtero contineri acnutriri purif/imo prejfantifimoa, (angie. 14 quod noretiaph
10 feripfiffe [eim libro primo de anstate tmendastertio de morbis valraribus , c4 ltbro de atra bile, Dicebas pra- 1t Ratio; .
terea quod fi communis Medicorum opinià veritati confe (Jet , quum men HIrume [anguityt vexenum,
proculdubio fequeretur, omnes in vninerfum., snfantes mon folum btiufcemodi corripi morbillis , fed etiam o-
»yones ii [der fuffu[os nafci. Siquidem neceffarium putabas eo ff. pore , qo menj?rui [angminis venenofa
: vis infetis vaf, fferit , [angwints efferue[centiam fieri debere me autemte mere id tibiperfzafum effeo-
/ flenderessimpeffibile efe contendebas, fam illam quali juam nattra bu. infen/iffimun
boflem vna cum vi adbuc tenella € vbicalor modicus imbecilig reperitur »fn fanguine vnvsac inepurna
4 litat Tuc L t?
Ratio negá2 "
ua,
tur fruges feeriles euadant pereant C$ exurantur infita hortorum germina. Quinetiamfatebaris autboritati- - Pets :
bue quibufdam abortire vtero gerentes que menjtrusi fanguinem alteriux famine ierit pretergreffa , $442, VI ix Er
eo fibipudibunda infecerint:ida conceptionis [em adimere iis, qua viero ni gerunt. "Prater id ys 4r canes, V. Ratió, » -
qui fanguinem menftruum degujTauerint in rabiem Agi, bqmincs autem muri incommodis affe: )uamob-
modo nttririfotum Bono [jnceraque [anguine , fed etiam tratiu temporis (Vt polea dicam ) vitfo[o ac malo.
bocidem apertiffime teftatur idem Galenws lib, y. AphorifBarum ycom.4o.lb.de vena jeBlione aducr[ En T
um ab ipfanaturà ais expurgariex folum fiat illi accora- Sanguis meg:
madati/TIm um ahmentiz4 in lac, puriffimum vertatnr.[dd. "tiam concurrat. ad 1pfrta feetts renerationegs , vr aus ad fatag
nentibus excrementis ad tempua faiortus aperti[imefacetur. Hrs itaq, omnibus pala fit fanguinem menflru-
crementis , adeo "yt fine aliquo fetus i do
€ bu capite fecundo Cd tertio , Libro dena ia , Capite: . Ethbro tertio de vf parium £a.
pite decimo quibus in locis id apertiffimefatetmv. | Quofit,vt nom folum mutriatur fetus, dum in vitro manet
fanguine menflruo,féd vtetiam ex eo exordimm [us generattonts ducat, vna cum [emme , eed, nutriatur poff-
quam editw fuerit. Quippe fatisfüperd, comprobatu e[fevenfemus lac in fatarum mnhers vheribus e meh. 26s muliebtig
EE. Meine UI mei DWSCU MER Miel" s thoxie bet alimen:ii [od etium betica febre, 'f —- » facultas,
tte. cotes 7 J [Sp Lipsio etg i eoa f Puara[orod,
affetlu faluberrimmm ejf. quinetiam ad aliacorparis incommzoda praffat,qua. be dunidzf ed minime
praflare poffet fex ueneno fanguine (vt tn imaginari videris ) generaretur. Qxan: dec inquit Gal, 3 expri emm
lib.5. de ali a facnliatibus)eor qui lac velcapre vel alterm cwinfpra ammalis [Camonia, aut tithymali iier nx de
dlrpafHi eibi loco [je mpferimt, alui proffuwio omnino effici debere;pari fane ratione [egueretur vt omneiperivet , [e worme
vel in magnum venirent diferimen,quimmliebre lac deguflauerint ,ff ex venenofo [avguine fieret.Scd re
108 Petri And. Matthioli
ees guin eis hoc nunquam ( 4«0d |[efuerim ) enenerit ,fal[am omnino eorum [fententiam exiflimautrim aui aps
ter venenatum "PCI rmm venenatum fimpliciter elfe crediderit, Quofit yut Jeqiiineceffarium non !fit nafci di Lu finttinaw
non cíle, morbillis ac variolt feffu[os quamus nece[farium e]fe cenfeamus ,edttos ornes aliquo posín "enfaties ,
o affici debere y'vt poftea dicemus. Nec est quod putes necelfaritem, vt eo [Latis tempore y2t0 menffru; :
nis veneno[a ots in focus vaa conce[ferit ; [anpuimiseffernefcentiame[feexpe&landasa , » qUandoqui
pramifimus 69 paulo post dicemus ) men[rimus fanguis nou eft mec poteft dicidompliciter quidem (w
cremento[in C malitia quadam infetlns : quibusnon adeo afficitur natura ,vt illi neceffariupy fy. fati, a
fanguine efferuefcentiam moliri ,nifi fibi prins a[cifeat [anguis determinatum tum modum yog. AES
loris ficut non ebullit smnfeuto illico a'vinaceorum expyél[lone. Hicautem modus veducendi ademas,
mon esL in fetu adbuc in vero exiflente ,quin etiam nec in infante nuper edito. Latet enim calor [uff
Quare quidam. conc/u[taryo DP frs [eyue cum magna bimidiportione. Quumitaqueper difeurfum atatis ACQMiFituy f ni
tunusquidam | dus ai] nandi caloris fie id intrin[ecavelextrinfeca moliatur cau[a,tunc fit fémguuinis efferuefcentia. Eb.
s iita nde varioli c morbilli. Ceteri quoniam buin[cemodi acquirende drjbofitionis facultas im pfo c. DOE
'o vits dinerfisque fit modis nempe "fecundum infanttumtemperatur, CEU CANSA. 'alore va,
propter euenire non ambigimusyut etiam dinerfittemporibus acquiratur buit caloris ad agendu.
Sanguis méftru. 2" poffea fit vt aliqticititas ,aliqte tardius bifce corripiantur morbillis. Prater idmon BEQATIVA Din fa.
us cít vitiati ans gris gpen[Prsts , qui quolibet mené per uteri venas fluere folet. fft quoddam vitiati fatnguitis exi mE
guinis excreme- 97,4557; nobis minime fuerit affirmandum , fanguinem bunc effe venenum ,tum qtia Galeno aliifgne agii, j
cum. — 5. quis autboribus boc nunquam ( quantum legerim ) memorieproditum ft 18 etiam qiia omia ea quais.
medium affert , ad tuam probandam opinionem ,nibilbac in veconcludere videautur. Playa We
cotidiano efti idonea , quibus tamen , fi velnouella vires ,uelinfita uel 'geriina , velfruges,velalia aw
plantarum genera inficiantur,eorum contatti illico are[cant. Hocenimpreflaut pra ceterisoleumyage,
muria , quinetiam quam plurimareperiuntur medicamenta falubria , ommifane veneni expertia ,quef
Ai cahes,qui fan pofita vel iita » abortum Cd. Jferilitatem facinnt, Quod item catits , qui menftrtum fanguinem,
guinem méftru. /erint £m rabiem agantur ,ego quidem probare teh arm , quim feiammon deeffe mulieres, 44 nol
um deguftarüt, caufa e Meliteos canicules domi alant , gttam vt dum meti[ibis laborant ea lingant excrementa,q
tabiditant. creta pudibuudis partibus inberett, Nec proinde unquam euenit (quod certofciuerim ) ut huiufm
niculi,quos quidam ab officio cumnilingos appellant ,rabiofr, jfizrent,. et concedamus canis »quin
mmen[a deguVauerint ,rabie confütlars , non quidem ob oc vnquam affirinare quis poterit menffyi
e E sine e[e venenum quum idem faciant aromata que maxime pro[ant aduerfus venena ,ne. L
Map iuris Gingiber. "Pratercavonneganerimrecentioribus quibufdam ac etiam nobis »qui corem placitafegutil.—
P «d nem 5 , memorie proditum efe ,meujIruum [anguinesmprefertim Liliofarum mulierum ,acfacile rixamüm, —
€os,quifamp[erunt, varits afficere i disac Symptomatibus. Sionidem («a ipfffatentur ) aman
Jeuatici dd plerunque frantyfed nonpropterea dixerim egofanguinem menftruum quemctmiaue cffe venam, |
quoniam veneti proprium ef necareeum , qui fump[ertt, Verum quum plurababeantur , quibu contin
: ve[cimur i cibis , qua quandoque varios excitant tmorbos , qua frfortaffenegligantur , botaiterad interim
D en ducutit ,eainter deleteria medi faa llis cozmptetatity . adt quis iquorat vinum merum paffim
wird cum fonz ^qUtamque potabilem non efe venena neque veneno[a medicamenta? 6$ tamiena quam pluribusitterutt-
xia narelata fint , quod [umpta liberalize pra[ertim a coitu, balneo ,cnv[u , vel 1queexercitationepomink
" in magna trabant diférimina,. Ceterum efto [anguittem e[fe veneno[fur , qui fcilicet quolibet ma
Inranaturatauquam inutile excrementum [ed quum hic [anguis abeo differat,quo alimur,dum
mar illico (ol]uitur qu2ffio. Quod fi quis obiecerit pon erga generari morbtllas ex menfirui fanguini
cum itapurus anaturafuerit redditus jMllifacile ve[pondebimus , [anguinemillum non ita adam
ritatem [jnceritatemqne efe redatlum,quin aliquid adbuc men[rue infellionis vefpiat, Huic aliaetiam ac.
Feetus excremé ceditratio.. Quippe quim dicat Galenus libro primo , de Symptomatuma canfis quad fetis aulliorredditu
titio fanguine g»sp/rore egez nutrimento , 2 ob id euenire , vt non folum quicquid optimum in venis et , 4t Jedal-
nuu. quid etiam quod vitiofem eft , palam omnibus fieri crediderim , fatus ommesexcrementitia etiamfa
Au&zohatis fen. puri; e pec, e"duenzobaris fententia adflipulammr , alio etiam mado fanguine menfiruo
sentia pulchrz. — Nr, ( veipfeteflatur ) quem angu menffruus continnein uterum feratur , C4 in vnswerfam
EST.
"TERR "Ree
tiam ac corpus infundatur,nibil [ane mirum fuerit,infa Ho p vM THETIJE TRETEN
aliquam. contrahat infetlionem.,. Quandequidem4 5 fitlilia vitro cireumlita mon ictle mp
combibant liguores,ratlutamen temparts videmus , quad ipfos tandem combibunt, mediante fermenique-
litate poffquam ibi genstums fuerit C2 mmanferit diu adeo,quod fipoft longam fi&ilisablutiom :
4 d. ^ uu
in buie[modifitlile mpo[ueris [fne aliqua ermenti miffione ,ibi fermentationem at dpi
minime con[equeris Jffan nouum fittile Hr is Quee t Bec notaptnor frais "ufi irru ih terade-
eumbente fanguine menfIruo oppleta ,a queo mon leditur tim quia uteri voburillum twetur'tumetiam, qua neta
preffautiaoptimialimenti 7Menffruali malitia refiftit. Quibus 7 t pala à T nobi fumitmr-
Morbillosferi: fici poffe fatum materno [anguine quamdiu in vtero moratur. Quamobrem ton dire
exmenftrui fan- randum quad [erip[erint e/Auicena,s Amentobar, Halliabbas,ac aliietiam praelariares pipe M
guimis aliméto. billosyvariolofq, plerung, feri ex menftruifanguints alimento. Quorum in uniuer[umplacs Eae
debet,qni magi fina mode[Hia, nceritatiq, ,quam arrogantie actemeritati. confeltum veli.
plerimum fieri me is »4€ variolos Lid irm gabe eibi eie TE
obar illud zmanifefH]imum elfe fnum.» , quod fcilicet pauci ,velnulli reperiantur, qu
Aram fed quad etiam fsrscsot doti beri fü ea bic affeHusinaliam canam quam"
Qm plarimum 77555 ,/;7; queat, Quandoquidem ex tpfo fenfu omnibus palam eft, bominem, mo fereomyauin puma
m€— bac lue non laborauerit, Hisactedit,quad etiam manifeftum fit quam plurimos , mium admodum videt
tate, ad quintum,velad [eptimum annum [gue im bofce incidere morbillor,adeo ut: amis ft cafa qn
tur.fraliquando forte fortuna acciderit ut aliquis tllafus nada), Quo fit , aliqua poterit igi hatt
eum non poffet a(fcribi caua via latl,eo quod lac bumntnme conueniat, pluribusynan, frt
Epiftolarum Lib. III. 109
fartiicinifiin ste num. JNullaautem binc poteft effe caufa communis nifi materia mo]orui an-
gninis. Quo fit vi non fit amplius bac inre ambigendum.Nec obfTat quod aliqui inuenisntur ,quiplurizs bif. Qua de eaul
ceexantbematibus laborauerunt,. Quippe tametfi ipfi primo affetli mnt caufa materni fanguinis, tamen nibil quidam plor 2
probibet qui fipoflea tratlu temporis iterum atque iterum bac lnt ex alis etiam caufis a te in medinm allatis "otbillis 25, i.
aufefFantur corripiunturg, Nam mini ant autbores,i) ? ipu quu mor billitel uario. "t
91 Reliquum eit, vt meam proferam fententiam,an crediderim ego , boc ma- Auch bridai:
AM : 7 P6 " Opinio
locorrtpi fenes quandog, exagenarios ob materni fanguinis can[am,an ob putredinem ab eorum cruditate 'pro- de (:nibus mor,
uententem.Dixerim egoob id mibi ncn e[fe mirahdum quodctiam fenes poffint) morbillis vartolifà, affici mas illis £z Qus,
terna tantis infetlioney um maxime ex lis qua [perius diximus, tum etia quod [eripferit Galenus lib.de cibis
1 o boni £9 mals (acci, C$ libro de curatione renum , quod quamuis quandog, accidat,,vt hullaex frigidiffimopo- i
turiunenibus fenfibilis accidat, lefro , euenit tamen vt fenfim ,occulteqe cre[centé vitio ,ij manifefle lefenem
Jéntiant, quum iam atas fenis progre|Ju temporis acce[erit. Quinetiam ( t autbores comprobat. ) quia ca. Qi a cane tabiz
nerabido demordentur, 1 l » do demorden.
s: : ^ Y 9 AQUA Princ)
Acidexiut t. Poteff enim inueniricorpustam fjncerum tam robu[Ium tamque [uperfliitatibus vacans 82 im im da diem ti.
quo plurimum caloris innati confifHat. vt mirnm non fit ,fsim tali corporte di|bo[itione tam din protrabatur à4 bidifiuat,
fanguinis efferue[Gentia,quam diuperdnrauerit innaticaloris robur. Hanc igitnr obcau[amrari[[me fit ,qt Cut (oes taro
fenes hifce morbillis inficiantur quod tua opinioni maxime refragatur quiomnes caufas in cruditatés tfereére- "orbillis in&ci.
sicis INam cum [fenes eruditatibus longe magis ceteris (Cateant, y (equeretur tua fententia vt illi ceteris oppi. 5278t. :
2 0 Dusplns morbills , ac variolis e[fentobnoxit. Sed loc fenfibusrepugnat., quoniamreuera ea Corpora, ue fic-
€tora babentur,minus contagio[os experiuntur morbos. Eaitag, de cau[apitmitofa excrementa , ac erudirates,
quibus fenes fereomnes ex accidenti abundant, raro iis contagiofosexcitant, morbos, Sed anbelandi diffcul-
tates , deffillationes ,tufas articulorum dolores , vertigines ,apoplexias , C9 aliaplura incommoda, que iubens
pratereo. PotuilJém plura etiam adducere , C$ authorum [éntentias bic integras aliis conneliere , [ed ne longior
L d. 5
fieret oratio,quam res ipfa expo[Cat, illa omnia filentio i " ;""ale.
Li
GASPAAR JANOEVAZIVS ILLWVSTRISSLE
mi Saxoniz Ducis Electoris , Auguíti Medicus,
Petro Andrex Mattrhiolo Medico
npn,
io
Admonetur Matthiolus de quibufdam plantissim quibus ab :
ipfo di/féntit Nauius , nempe,de Scorpioide Poly-
gala e Oytifo.
ESI T fex dotliffimis tuisin Diofcoridem commentariis ,in quibue vem berbariam communi fln -
x (j diorum frutlu.flylo elegantiae in per[Hringédss aliorum erroribus mode[lIo [umma cum laude
] L0 rua »sndu[fria ingnlari pra aliis boc faculo exorna[H ,mibinon vulgarem depreffantta tua
W NUS b tate [pem , Cd ex pradicatione quoque aliorum concipiebam [emper ,antequam te vi- "
M EZGUY M di[fem,qua excitus cogitabam ignotus etiam, tibiqne [Lendore nominisyac fama dollrimesm-
par. fcribere ad te,de llis infimplici medicina,de quibus ambig Tamen eam ip[am longe nuper [n-
perafH, Praga tecum cum e[fem , vir dothilfime prejHantiffimeg,.Cum enim ex TImddao ANemico amico come —
muni,cupidum e[fe tui,amiciti, bi na[h pofl babitis :
, »bire me in via cognofcere , declina[Hi poft habitis tuis
veHigio ad meum bojpitium,meg, ita excepifHiita completi a. acigi ersdiüiiae Da
y) 7; dieu GET LIO VEIEEES T ES Y;
gatum ;
3ffem.. Callacutus vero , 1 inucfhigan : |
$9 defiderabam,vid. baris quaj i 3, Capiitag, fretus illa conferreteeum , e$ pro naturamea E
liberina forta[fe , quam me decuit ,aut tn. dmi, boritas , depilluris F 7 á
4
11,77, J.
314 son me bereuleoffeutandi ingenij c rfa m L minus, vt te n "ex | Hf fud. »
Qnid enim ( quod dici folet ) fies Mineruam?Sea potius indag anda T" deote ef -
: y esp Leni Vae pee s. Scerpioida innxifHi motus forta [e fpihtmdine cor- e Scorpioids
niculo in imperfeilione de[eriptionzs eius berba , cum illa T elephii capiti congruerepotins mibi videatur, 7 Velephiunt,
cumob filitadine: arum vero obfacult. faci »vVtex
Galeno affruis , (ed cum adfritlisnefrigidamreperioiniluplanta.. Crefcit enim apnd nos manc vbertim ex
diiiisézssd Saxo vocato prope , dcmum. tuli ,vna cum "Polygala, Polygala,
nti AP a adpreffants, ittam., , cum animaduertam coit e$
€ o illam tibi vifam nen e(f. Dicebam praterea Cytifurn Dioeoridis cum pitinram nullamcapiti iunBHaps vj. Cyafus Diofeor, 4j
derim,in commentariis tuis illam viderimibi , quam officina vulgo « 7Melilotum appellant, , nec moneríme, "WES.
fruticem illam Dio[corides appellet , quem proprietatis lingue Grac ,bommem. quippe militarem,
prese degentem. ,[Fudiofum parse fuijfe » €$ Galenus teffatur, 6$ exemplis , Lh friticepro berba
Fit [us , confirmari poteft , quamuis €2 candem ini, agro Patauino in quatuor aut quinque cubstosexurgen-
tem, fruticantemque viderim,, — Hac ($ aliatu profimgulari tua bumanitate modejfraqueprater morem
lorum.» , Ap it. fna, rater 1 »etiam, mordic "i diebat,
nec ratione addutlus , auer(abaris, | Et P anttiorem pitiuris Disftoridem propediem te daturum pro-
mitteres , ropabas etiam pro mode[Ha tua , vt contemplatts collatifque fingulis piiburis eum capitibus [nis
27 bu(dam ate di[entirem. ,id ad te vt perferiberem, — Et quamuis F
KK milis T
fi quid reperirem, ,in2quo rai quinj djent
n
ftarc.
i ; ! i ur
Ho Pet Andr. Matthioli /
mibi Vudiciums devuleiffimis dotHiffiifque tuis [eriptis mon fumo , [utm enim abarribéntiaa dae
xime,alieuifmu.. Quiatamen [Fudiis im boc genevetuis valde faueo , teque ob illa à voice raid
cities Gem» , fi quid apud nos ,aut in Saxonia ad inmandum conatum tsm phlcberrinum qii; oinpoli.
veperiri po[fit , mie pro teflifitanda obféruantia gratitud meque fumma volutate mifarum .. Term
alia de quibus tunc libenter tecum contuliffeon, , tumin fü plici medicitia y tum in aliis aysy, Mss y
iatis , mibique dubiis ,€2 non ffne fratlu , ut J[perabam tue confuetudinis. "Sed quia hegotia roble.
€3 mibi quod quarebam» , €$ tibi quod cuptebas , tum peragere non permittebant , veiecj on
pits alind , megue «t per literas, de quibus bafftavem, , tecum agerem , amanter e
vejponftonis band, /gratate cobortatis. — Proqua bumanitate , quod me collogiiotuo dol. ffirpo litera
dignaris ,eas , quaa meritua es gratias maximalago. — Et cum mibi fHaditsque meis in, excoliepii nur
rina [ébfediüplurium pofitum inpollerum exiftimetm , feribamad pheflaniiam iuaps ó
Hebreo mo[fro fingulis menfibus ad vos eunti , feciffemque baBenus , mifi crebris ab ep offitio y a
bus failf. va impeditus: Fhaddso veronoflvo renertenti adte bas literas dave volgi M esi Patio.
"Vt intelligerus memoriam tui mereuerentev confortare. eddiunxiff €$ literis portiucg,
honntlloriga , nif fe ante aresna librorem erauatum, exctifaffet , fed feret illa Hi
Fratrem, tuo nomine , vt voliMfli y falutaui. is femmts votis tuam., exoptat, amicitiay.,
santia [amma ve[alutare,. Defert autero tibi Jendium., €$ voluntatem. fuámi;. Ha
do&iffimeque , ac praflanti[mum « Medicum Gallum coll
S. codigo
A
Rpondetar ad Neuisepilolum crei fl. Bots,
uuptur QuafHones.
5, Dibus Febr. iucutdiffimas acpariter bumaniffimas Literas tuasveddidit mibi Tha.
P^ micités 5 tbi C$ mibi amicitia conitntlns , quagidetantapere me delelarant,
Ux fatis nequea. Tantaenim bumanitate mode[Hague mecum Agm S tot laudibus laber,
j) extolle , tantaque anim? propen[ione ( que tHÁ eil benignitas ) meprofequerisyut
am omuem tjipendarm operam, vt propter hac tibi gratus Figs agamyum etiara b,
$ vdtatamen ,'vt velim ,bacin parte nai (atzfacere videar. INz6 fane opis eff , t ne tanta bumana
censiaque collaudes quod ad hofpitiom uum ,tuitanum snttifendi Jalutandig, canfa accefferim,cun
plurimitsne tbi debere fciam ,ob tuam ila mei coghofcendrvolusatem ac Animi tui erga mebene
gibus metam bumani plexus C£ profe e. Nam uibil gratis nibil charms , nibilg
lbiaccidere poteft 4mam Vt doch [[|mtos erzdiciffame[gue viros in quorum alboiam dudum tea
beo , fapins inttifere , Cd eorum amteitta , ac confuetudiurefeus polfim. Quotiefetmqge enim.
familiari me intereffe comitngit fimul cum mirifica Volzptate , nonmedtosrem eruditionem.
ajporto.. Quodetiameo paruo tempori [paci , quotecum biteram oubieneniffe animads
quaiam dinobliuionitradideram ,mibiin mentem cum mira fvamitAL E FbvaruP qi His accedit m
&. NS. aat.
la Telepbii capits congruere potiua tibi videatur cum ab militudinem molt
: facultatem quoque , juam nec excalfacientems vt ex Galehi fententia aferuo , fed eum
Refponfio. feperis n illa planta. Hacina funt, , qua tamen quantum faciant,quantumme «
am noftram. , nunc tilipalam fit, Sciasitaque velim talia vnluiam diu.
& ingenio clariffimos , quibos quum re[ponderim , demouftrauerimgue tpfo
Terius voluerunt obrigere.. Verumne bistantum verbiscen[Gas nzeana me velle
Telephii defcri- feera )quibus contr Ate titarrationibas. :
PO. —— — "pur, Telphium erbaeft Porrulaca
Scorpioidem & annetiir,
Telephium ma- 77765 4zt
xime interfe di.
tonflet.Praterea Telepbiaaddit Dioftorides alae Limes in fingulis folior geniculis jque faneim »
ffranm [qud wfuntur.Ad bacT elephiifoli crejéit eeruleo colore fuffufs.q tamenins
^»
*
Epiftolarum Lib. TI. i
nu[suam ob[eruare licuit."Preterid T elepbii ramulifoliisveferti funt, Scorpicidis vero &anliculi foliis ad-
modum pancis veflinntur. His accedit neminem extare ( quod fcimerim ) qui ferig elepbium corniculoi
edere Scorpionum caudis femilos, | Quofit,vt nullis (guod viderim ) notis comprobari poffit plantam, quam *
pro legitima Scorpioide appinximus, leriti ejfe T elepbinm. Caterum quod Scerpiotdi conueniat, noffra
bsc imgoatteff antur corhiculi,gui Scorpionum caudas per ommiaveferunt. Quinetiam folia , qua inea pla-
Ta, paucavarag, vi[untur y adeo vt ( quemadmodum Diofcorides inquit:) eam potius berbulam, gham ber
bam appellare liceat,.Nullaenim veraratio pra oculis fefe offert , qua coniicere po[Trm,duci eo; qi aliter fen.
tiunt, ,nifffortaffe bulorum finnilitudine decepti (t quandog, fieri folet ) T elephium pro Telypbono ac- Telypbhonunt,
eipiant.Nam cum becplanta Scorpion etiam dicatur avadice,qua Scorpiontscaudamvefert, €4 5 corpons
10 jHibus aduer[atur,credidere forta(fe plura negligentes, noftram Scorpioidem legitimum e[Je T« lepbiutn, e fd.
eaantem qua dicis banc plantam Scorpioidem efe non poffe , quod Scorpicides Galeno ex tertio fft excalfaci.
entium ordine bac vero qua noftri tariis appimximus fririda c adfringens qu[Tu,veletiam fortaffe
experimento deprebendatur: Rejpondeo, Qued ec T elepbinum elfe poteft , cum T elepbiumfeterit Galenus ex Telepbij facul.
primo excalfacientium cen[m.Verum ( «t ingemue dicam,quod fentío) cum buiufce herbula nota Wotis onmi Vas.
Bus ( vtpradiximus) Scorpioidicorre[pondeant, , crediderim. potis euenire cali velfoh CAUÍA, t ein Y,
onibus noffris pra[ertima, in Germaniannllum coloris [gnum pra [e ferat quam quod adulterima dici debeat,
Siquidem (ff. Galeno credimus) vt Arum Cyrenis omui penitus ücredine vacat,Cé raporum modo .guffe
ci deprehenditur ,contra veroin Italia ; Et vt Chelidonium minus,e conuev[oin Italia opni
13s acredine uacat im Gracia autem adeo [it acre ,vt im terti, lfacientium ordine illu d repofuerit G,
26 facile etiam in Scorpioide Italico vel Germanico id euenirepoffe crediderim. Naim , "VtT beophrafdlus etiam
dnquit : loci à locte differunt. Quamobremnibil me mouetfacultas guam buic berbula 1effe feribis ,prafev-.
timcum illam viderim ,probauerimquenullam cum'T elepbio babere fimiludinerA ,contra vero Scorpiotds
maxime conuenire, Habesitaque Cd rationes E4 autboritates, quamecompellunt,,vt credám berbulam banc
Telepbium e[fe non po[Je imo nec quamuis aliam plantam prater legitimam Scorpitidepi,, Verumenimuero
nibil gratius mibi facerepoteris,quam fi mibi afferas vationes,quibus fententia nofIva refrágaris, vt fferte me
in errore ver[arinouerim , polfim te duce veritatem agnofcere. INunquam enim cum ratione p*ghare oleo, Cut author po.
Non effpratérea quod mireriste Polygalamnoferis coi 3is appitlam non adinueniffe, nec sbid putes ve- lygalam nópin,
lim plautam quampre Polygala quamplurimi rei berbarie fludiofi vfarpant, menon vidiffe ac eniám dg
Jfaffe , ac fapius fuerit ad nanus.Verum. cum tam paucisnotis à Dio[coride deferibatur, vt arduum ft ne di..
impo[[ibile.pi. hanc de qua loquimur legitimam facere Polyaalam , non placuit illas noffris come
mentarits ad[iribere. "Nolimtamen ob boc vt atuarecedas opinione, nec vt adeo refrigefcaa, quim eam quans
prasnanibus babes ad me ( vt polliceris ) mittito. Siguidem fi prater id quodfolia babet lenticule lac etiam
prouocarecopio[(um tibi experimento conjfet ,eam no[fris 3i adiungere banda 2 verebor,
temaximeautbore, Porro adid quodde (tif firibis mbilalindve[pondendum babeo , quam quodita que
de Cytifo fcripfi paulo diligentisa pergife » nowiffa quidem Cytifum fruticem vel potius arbufiulam ef. e.
39
Á : ytifum arbu-
fe quam herbam. Ver[abar enim €2 eg [cemodi errore nec aliud putabam effe Cyrfum, (zu
quam vulgare Germanorum Mellotum , quod. nottribulum C2 equinum trifolium appellamus. E and i. mine m
trallatemporis vem diligentim ina[fe eperitffemque Galeno,Columella ac Plinio Cytifum effe arbu[- Trifolium equi,
cnlar ,non potui ,n tantorum virortm non ire fententiam. Verum cumunulla v/2uam mibi fe fe obtuler;z 9m.
40 planta qua legitimum Cytifum pre [e ferre videretur mon licuit eius imaginem [uo loco demonflrare.Caterum
cum alia adbucte babere fcribastum inre berbaria tumin aliis vei medica, problematis, de quibus mecum li-
benter contulil[s dum brc eras ,niff. temporis angu[Ha 1d vetifet , rogo atque etiam ob[ecro , vt quod retenus
tuncnarrare non licuit , per literas nunc ad me fcribere velis. Nectamen idfacias velim quod inre Medica
berbariaque m e adeo ver [atum exi limes, vt emniade quibus dubitas explanare ac interpretari valeam, -
quim talis [anenon fim , quod bocforta[fe, vt putas ita preffare po[f fed vt ate excitatue dotlior enadam...
Hebraeus illeper quem AMetallica llaad memi s litertz policebaris ante Tbaddeum al s audio,
buc [e contulit nec aliquid tno nomine mili prefentauit. Quamobremtevogatum velim , ('sarmen id ab
1uiincommodo fieri po[fit , vt metallica illaper illum vel per alium " ad me mittere non differas. | "o ent)
foffilium brfForiaaliquidpra[fare ob idque mecum ipfe decreni boc anno menfe Maia vel Iunio.
go quam Ioachimicam vocant me conferre. Audio autem Agricolam dotliffimum p anti virum, :
quini dag 2 ll wm bifforia , bac atate , ceteris en t, fam fuum vitimumobi[fe diem , quod
fane mibi multum molc[Ha attulit cmm decreui[em bae affateex bifce Metall ad eum diuertere, eduxit Deploratur A
praterea molefliam quod à Nemico audierim,tam pr. eclarum probum, [enem, qui patrie fia plurimum au-. Ercolzintcri-
xit decorem,illinctantum folino adinueni[fe quo [umm pofet operire cadaner.Prol Dij immortales, Efl ye hoc ^
Chrifti ligionis infe ? Effne bac charitas illa ChrifHana,quam nune profitetur vniuer[a fere Ger-
mania? Ne fiio profeHo quiddicam mifiquod vbig, iam fimt plena dolis ac [mulatibus omnia, Cd vbi fen [unt,
Chrif us non eif. Bilis ita me [eribere coegit,cum omnino inbumanum fit talia exercerefacinorain proborac
dolos viros C$ prafertim vbi non im eos vruentes , fed im eorum cadauera tam vilisexercetur vindilla, Sed
enr bec mecum foritan dices? Non alia [anereponderim ,ratione , quam vtcum bomine virtutibus adma-
60 dumpradito legeam preclarifimi Agrizole snérrimum finem. Reliquum eft ut clarifmo fratri tMo agar meo
ine grad pro es imiprepenfiene vdica[o, illi velim ac etiam vt pollicearierego,me sli fu- i
turum perpetuo amicum. Cupia enim tantum amari abillo, quantum »à melle amatur C$ obféruatur. Clarif-.
fimum Dolorem Gallum € fratris 4 tui nomine offciofifime falutaui , qui » Imber.
^ alutat.| P'alevirepti ac dotliffime , C$ me ama. Nama men "
wer tenplrimen eam else PIT OQMPN
934 corri JG 5 Éipype—
7. à
E
?
E
| u: Pié: AndeNiidtls
IOAN » HESSVS NORIMBERGEN:.
1s Medicus, Petro Andrez Matthiolo,
SPP HI
Proponüntur Quefliones aliquot frmpliciusz medicamentorum , nempe Cards.
amomi, Gelomini Succint,Sal/a Parille, Glycyrbizze , Hyofciami albi,
vAumimis, Halofanthis, Lapidis Marochti, c alio-
1H quorundam.
Vanquammibinulla batlenuttécum interce[ferit familiaritas, tasnen propter diui
slum laborem, quen tion [olum interpretatione Diofcoridis , fed petrus omnium.
Mj de medica materia feripfermnt,praffitifH, femper [umte admiratus, optauique c
y mo, dari mibi occafionem cotitrabendi aliquam tecum amicitiam, vt à te per liter, :
4], fiquid[crupsli in bac materiaoccurreret doceri € erudiri poffem.. Poslauam jos.
ad nos venit Dominus Hieronymus Donzellinus ,Philofophiss €4 e JVredicus diüifi:
ERA uem tuis Commentariis eram certior fatius,fed ngu ti IALeP) serta.
nes |nnmoperepradicans, boc enenm defiderium longe AG!*s auxit , C8 tandemperfecit , offenfis etiam tuis].
teris, in quibus hoc videbarispetere, vt depofito omni pudore, has adte literas exararemy vt de bis, de quil
batlenm dubitarem,erudirer. . :
Cardamomo vero quam Arabum, tam Grecorum nonputa notomnino carere ,vt dutem veis poffe
de bacve iudicare, mitte ad teduas pevies Cardamomia Serapione defcriptas : e VVtaitis videtur ommibu wo.
tis defcriptioni conuenire : Minusest maiori mile, fed funbfLantia [nbtiliore ,nón babet caput refhetin má.
ris, fed grana babent corticem, velforte dixit carerecapite. Nam quangquam fit inter illa ffeció frequentiff.
ma iamenvari[[rre [uo cortici inclnfa adfertur. His addidi d tertiam fpeciem, quaforte ad Cardámumm
.Carpefidm: — JDioftoridis referri potet. Mitto tibi etiam verum Galeni Carpefium , vt puto, vidas eitis frutlam hc à
quafi tenuta virgttlta, £d odore Phuimitariz, BP
Cardamomum,
Gcl(ominurm.
autboritas Serapionis, quiomnes vires a Drofcoride de[eriptas attribuit [uo olco Zambacino : opitulatum üt
poribus, que calefathionem C$ dr[cuffis humoribus laxationem defrderant ,gramwus ctiam [pirat , vt quibufdi
?naribus fanguinem cliciat, que quidem Leucoio albis floribus minimecompetunt. ee
Succiná effe bi- Succinum non e[je alid , quam bituminis [eciem, ex quibufdam fcopalorum crepidinibus erumpunt
vuminisípecié. CS tandem in mare defluentem cum Agricola feutio. Quod €$ Nicias fenfiffe videtur , cum dixit, Sum
effe [accum radiorum folis. Nam ab/gque dubio nouputatit, quod bic faccus ipfis folaribus radiis , nibil prae
qualitatem exiftentibus infit, fed quod radiorum feruore , pinguis ille terr« fudor ,foras eliceretur, quad ple
rifque in locis etiam in liguido bitumine vid. e"drchelaum verefal[o affrmaffe , quad fit fuccus arbori,
zauifefte exnaturarei comprobaripoteit. Cum omne talu facci aquea rnt natura ,quareetiam [i folis auti. 49.
ghé catore den[éniur, aqua tamen onalicung, infu[a, fGattns diffaluuntur. Cuius contrarium offro Succita
mus,tuiqueftudiofs]fimus,nantantumraram tuam ernditionem,de quatam antéaey
Yes Í 4 j
vits.
Gelfominum vrlgo dictam plantam ,.ab Arabibus Iefemin effe ditam , quod, llores oderatos alli T)
alba viole y.odo proferat, € exeo vng zm la[mininum Dio[coridis e[fe parandumyut credam, mum
1
accidit, quod liquidum in mare influensfFatim den[atur. INec effe arboris Refinam glebarum forma fodit |
€$ magnitudo fatis offendit. Plinius feribit glebam allatam e[fe "Romam 13. librarum pondere. Nos vero fcis
sns noffra memoria repertam effe glebam (eptendecim librarum 64 unciarum quatnor. Quibus ibi
| eft foffile,vt etiam Philemoretiiffimse fentit. Nam Cd nunc quog, inter arádum grandes gleba eruumtur ma. —
tis a [lass C$ littore paffuum millibus. EX.
$al(s parilla c Sal/am parillam , effc [hectem Smilacis ajpere, «t credam , bifloria &virá, qua fulferibam, Ld "m
$xilacis fpecics. MEAT. "Retulit reibi aliquoties dotlsfimus vir, C8 vel berbaria perstifimus D. Lucas Ghinu preceptor meu
SIS leti quéndana Hi-
oszmmium quos unquam babui, fidehfamue, Ducem Flor busffe ua fua aula nobi
t
panum quicum aliquando negotiorum fuorum gratia ,inpatriae[Et profettus , ut rediret Domino fgra g.—
tior, fecum atinliffe variasllums regionis dona apud nosrariora, Cd inter ala integram
tamL. Sagactfimum Toc Dncen ,vt intelligeret ,anbac planta eiam 15 Jralia proueniret , vei e ;
Ghinum C4 alium qu "Medicum, cuins nomen excidit ,illofryue comuni itedicio [fa um agnoni[f td
herbam, a Dioftoride [ub nomine Smilacis abera defcriptam : quod etiam i comprotanit ec :
radicis Smilacie afpera decotlo,in cterando morbo Gallico, ficut ipfeimterfui, Lucas Glbinus MepRI
devfus efl, quem poffca alii in Italia Medici (unt fecuti, ut Roma D. Gibertws Horfchiws Flander qut) f :
gulis annis ad bunc v[um ex vicinis locts £4 Regno Neapolitano, vbi copiofi fime na[aitur , ds viderim. ym
pé exea confici mag buiusplantefibi curauit coligi. Qa, bec eft état vofcot ridi "1
fe.
num,qui bancplantam inter Alexipbarmasarecenfet. Hanc Dtfforiam ana ieu ei $03
Smilarafpera — "4 D. Fallopius, addebatque e buic dismdicationisnterfmi[[o quod tamen Ge d A d
duplez. qria appareat inter basradites differentia, Hifpanicam [cilicet 64 ftalicam , quad Liatita. pei
Hifpanica verorugo[a: Tamen antepaucai feptimanas aped D.Paulum Elngerum prima »
Mouriski eoe is vocant,tales radices mhbilplaneab Italicis differentes und cum aliii mertibus ex Hija Lr
allata funt [ub nomine Sal/s parilla.
latani [rmi
Glycgrhiza vul»
atis,nó eft Dios aris feerilis fit. Diocoridisautem fruélum ferat , ma "ep ? ds "E
ordi edet MBREEEETREE Naféitur autem in vicinis ocis apud pas etlqariprrm
lis ntfi quod ferat feu&lum illum afperüm, quem ad te mitto, Et propte? bam fiutlim
pláttam inter acnlcatas a Plinio eje connumeratam, 2 Mea
r4 L4
iam cupiradepiam-
Ghyoyrbiam tuicarem non e plantam eutr, qua Diseoridedepingitw ifs piae :
* * - . LI : ; bs S à
Epiftolarum Lib. III. n "on
feyamit album iam per tres annos babui in meo viridario babet foliaáriora & molliera ma tula. Hyofsam AD
ri P» doandid wa parum - | lauedinem tendens eins figura atis commode ef. expreffa in Diofcoride. edi M re d "e
15 4 9.Francofurti cum fig uris impre[fo. xs É * ^
e^Tiumnis [becics omnes Puteolis cum D. Bartholomao a Maránta diligentér inQuifii , 8 intev aliai Alameh,
reperimus [beciem liquids aluminis , albo quidem colore (ed flauecente , [Pirantem odorem ce[ei putridi »qua & Glo"
ppanibus lente[cit. Quare (epe [um (u/picatus lelionem Gr dicumsquilegunt) Tjadvé veriorem e a
feletlione Pniana,qui legit aveadse quem omncs (ane interpretes po[lea unt fequuti. Cum bec fcriberem vo-
lnireumdere illam aluminis [Decium ( nam eius portionem a[[eruo ) € inueni nohtantum amilife odorem Jed
maiorem eius portionem ejfe mutatam in e/dlumsen plumo[um ,ita t manifefle appareat ,ex alumine
1 0 proce[fu temporis fieri plumo[ium, [icut etiam ex plumo[o fit [eiffile,guod anteaob[eruami. . NS x : 4
Halo[antbos efe illud medicamentum , quod inepto C4 fabulo[o nomine nunc inoffcinis Jpermacetivo- Halofanthoset — * d
catur , vna cum'D. Valerio Cordo,guiprimus buie fententie autbor. fuit fentio.. Habetenim omnes motas a fpctmaceti ofla Fi
JDifcoride € Plinio fuo Halofantho datas. Reperitur in fFagnis mari adi, bus Ed per confeg etiass in *
Nilo, quod tot offiis in mare infiuit,odorem gari babet pingueeit,E$ totum imoleo vefolmitur mordax efi , C$ -
ad colorem croceum vergit. Quod maxime verumekí de boc medicamento nuperepiariextraHo,mecadhbuc 0 y1
loto..Nam cumnunc boc medic. ec exiff praffanti, »quoekt candidius, Certe nunc lazant ,'vd
aliquo modo colorem C illam acrimoniam deponat , ficut Cordus in quodam trailatu de bac materia [eriptos t "x
eleganter C dotleoffendit. &
Lapis Marocbtus reperitur circa Bononiam vbieliam vuleo venditur cuius pertionem,quam indeiu- Lapis Mototly. ?".
20 [adhue mecum babeo. Hac funt de quibus expeHo accuratil/Imum ET 4udicium. tus.
"Petit perro a menominette Ex.D. Donzellinus Catal pl »quod q primó
Sllirecu[aucum [cirem,guam rude e[jét chaos in: omni ordine €2 delelln congefium INamnon [oli bas plan- - E
tas collegi. fed peram prejHtit mibi egegiue e Medicus D. Jobannes Pronflerus , qui antepaucos "
annosobitt. Hinc fatum eit , vt vnicaplanta decies aliquando fit repetita , prout eam im diuerfis locis inueni-
mus, His accedit quod aliquibus impofserim nomina vt tumc eramyuffruGusyle quibus nunc plane aliter (ép '
fio. T amen cum infTaret malui in festa apnd téveus fieri, quam quicquam quod pofcerei negare. Hia. bene va- n
le,Cd vt meas ineptias boni con[ulas ,mequetibi commendatum babeas oro C$ obteflor. Data Norimberga die
Purificationis Marie. dnno à Uirgineopartu. s $ 9. : "
|) PETRVS ANDREAS MATTHIOLVS ' -
Ioanni Heffo Medico, Norimbergenfi, v wit
EPO oes SE
D] .
Soluuntur propofita quefliomes,qua in pracedentiepiffola eun-
zinentur.
Crepi bumani [fies literas tutae , ad ig. Calend. Martias quibus quod baBenu mon refponde-
e rim,non in caua fuit , quodvefpondendi argumento deflsimererquo plane abundabam. Sed
M eum mis occupationibits cmplicarer difHnererg,,ac fairemtua fripta eim[modi effe , que
(Qmibiabomnicura , € negocio vacuo cum diligentia C$ attentione legenda ac ponderanda e[-. disi
fent dintiutte/biffonem difluli, Ac. quidem vix tibi exponere po[[m,quantii voluptatis quae
thmqueiucunditati ex literarum tuarum leilione ceperimneg,id vero eafola decan[a , qitod (upra omimem |
expellationez meam stam dotum virum 6$ reip, etam peritum ,meis feriptisami. bicomp
werim [ed etiam quod ab illo plura edoFlneyCd vebusa meprins nu[quam vifi bumaui, donatus. De indi.
cievere ; eset Hiram ceteris inpl, 'afacult, yore 4t. 4: 7 rre Tunis EE
fta accipio,vt id tsi potius erga me amoris indici, em,q viliuu mea d in,ac virtutis teffimos A x od
win ) babeo tibimsagnas gratias. Came, talis viri r i fatis mibi pro ti Jhmoniofitmagnifa- — :
cio [ane [ynceram amoris ergametui voluntatem , tibique parem offero ac polliceor animi mei candorem, ———— -—— —
Nis ieoie qa ES elpotiut rapit ad a» end, »quam amoris erga mefjgnificatio , que cum inre JL &
ex tueis literis non mediocris appareat. multaque fi quaego inte non probem [olum, verumetiam
$0
genueynibiInnbi tam fui[fe vnqua in votis,quam erum amicitia feut,qui eo officio fuam muli fjneeritaté de- y --
elarent,,quopo[fim fi,qmidin meis feriptisab. m,velp jffamz f uerit id. ef sac etiam Ys.
J'ipplere. Quad /biimpartiri videam omni affettione C bumanitate,eaque beneuolentia , 6$ TUE
weis ic dee de m [olurn itunes fed eti, mp i elim 4 cid 7 7; 7 r- 3 "E
offemstibi aliquando easreferregratias , q fane plurimas , quo tibi palam facere po[fem quanti i; "
dei avenir a uei ian Que: P EHMNDRAPUS Vor puniam i *
6 o Asbiis confirmeris ac erudiaris frmgularicandarete id facere video. Nam etfrea AC peritia in medica
facultate praditiu fes vt vix ame i poffis tame collatione fententi, pinionum inter dotlos vtilem
ac nece[fariam effe exiflisnas. Gratiffima itaque nobis tua bec voluntaefuit,qua dexteritatem indicii Céanims i
candorem patefacit. Nunciziturad ea,de quibus te dubitare aut,refpondebo. ds ois
Ta de Cardamumo fententia mibi fame moun non eft , Fgovero ,quiverum [eriptaribus adeo inbarere Matihioli eme,
folo vt difficile illinc abduci queam nifi veris ac probatis ratunibus perfuafus , nonpotui baCenurim banc 2*0 vulganCag
ele dpi P dip Iesu p NE ELA
apud me à ffornantur [ecies Jegitimum effe Arabum vel Gracorum Card. iquidem Serapioni vt
F. yaris adea ria meer Cardamemorequiritur ,Ut eius capita rofarum capitibus rmtlia ba-
Free quibut ipiam lapin lorstoquitdin epit m— |
. ) 3
E
5
223
9 Uum
*
e
-*
à
e c
"TE
*
(* LJ . .
iA. Petri Andr. Matthioli
engilo[a oncladantid quod in buiufiemodi Cardamomo noftro reperirenequeo. Nay, Prater i ag)
: vem pottus btlbimsuel ficum forma referat, ,quam vofarum capitulum null, , Snc
baccam concludit ,loti arboris parern ,in quoparua illa granmla affertentur fed Lgraum la ipfa ay
cobarentiaintercterfantibui tenuibus membranis,quibus pariter emcimueffinntur ,vt $
cernitur. Ideoquenefcio quopatlo polfinz a meavecedere fententia , nifiquismein bác fa
frmffimtis argumentis vet in boccontuicerit veloffenderir, Serapionem fi Cardanog;
e deferipfilfe.Id quod difficile probari poffe crediderim ,cumanemine( quod extet )praterau, bius M
aperte de[eribatur:cti tamen videtur fab[cribere eAuicenta ,cum Inquit :e Magnum Cdi, nili c
,í, CHteicermigrum ,quod cum feangiturimierius babet granum albummordicans. Quippe loti ipaa ;M
Cei^amomi mi- paru a Cicere magnitudine diflant.. Idempariter fentio de soinori. Quippe quod Serapioni CE
pns Arabi hO vy pil, cenctudatur capitulo ,fed ita femina vutpleraque alia muda oriantur. Jdeirco f per. dc
"e quam ferenda de omnibus fit fententia non video :quopatto equi indice me damnare poffint. Si Pee xe
sectura aliqnaalster cenférent, ,itsego adffipmlari son poffum vifi cum illis poibiper[aadeap, ;5 EE
diciveimdanrinc[G pow osini » vel eundemfortaffe ud ex aliis autboribis tranferipffe jin jud
|o eZirquiquum banccontelluram comprobare nequeam non mibi "videor delizuiffe fate quemadnoday, s
a ceteris,quiita fentiunt in boc hattenus diffenferim. ZNbilonzinus non ita fiy opintoni mee adii], «s [UPC
de anelli uon patiar, vbi abite viro fane dott iffimo , efficactoribus argumentis me conclafum -—À
Grecorum Cat/. ferea non eff quod credam , Cardamommm boc cum Gracorum Cardamomo CoPBpATATI poffe ea vari Pres :
damomumab oujpure, fartaffe mibilabeo differre. Quippequod Diofceridi Cardamómum nullo concludatur ber :
Arabico differre. fed femen fit plenum , frangenti contumax ,guflu aeve , [abamarum € odore Caput feriens , aua quide ug,
prater acredinem (quantum video) in Cardamomo 1ffo non reperiuntur. S. quidem facillime fran iara 1
lam refrpit amaritudinem ( que Galeno adeo confbicua e[fe videtur , vut ea de cattfa vermes firi. «ferat, -
uec odoris violentia caputxmtadit imo potim fani fragvat, odore. Hiis accedit Plinii attoritas , qii dm
fimile. Grzcorg 7704 Zinomo fimilefactt,fesmine eblotgo,quinetiam eodem modo eneti feribit in "rabia, quo fit , Vtwibi
Ca:damomum Prerfesperfüadeam. Gracorum Gardamomum », eAuomimodo Tacematim oriri non bifie Tegtimentis
Amomi modo c/efumn T i e :
racematim pro- Siliquas nigras vatematim coberentts , quas ad mepro Carpefto mififei, cur prolem Vegitimzum e|
i d peftum nibilpenuus argumenti nbi fefe offert. Etenim quum Galenus Carpefitm prater id quodb,
peor qne pura C8 facultate Phu fimilis feffucis uel fHpults tantum conflare a[ferat, non filia uis mea, granis nontidn H
". quo pátlo tue acquie[cam fententia prejertima, quum tampridem compertum babeam lis see gai " H
Piper nigrorum. 2 0/2 , apap Piper nigrorum ita Serapioni vocatum qui eius hiftoriam psfleritatis memoria eos E
pem «an bis verbis. v/Etbiopicum Piper Barbari nominant Croni , C4 eflin forma fiza Pbafealis non abimile [emi : :
:
tame minora babet,Cd cortices filiquafue breutores,colore nigroC3 guflufere acri veluti, Piper.atg, enigranm :
plaga aduchitur dentium dolozibus non inutile. Qua quidem nota adeo conjpicua fint in bifce, *feligui, pe $
mis intus conclufis,ut nullus velinquatur dubitationzs locus, Adde quod manum ( vt mibi experinsétocanfa)
dentium doloresmulceat,, Et ad nos noh ex Syria vel Pamphylia ( vbi Carpefii plurimuth protenire teflatur
j - Galen ) fed ex "Ethiopia afferatur. : e
Gelüminieza- — Quodautem ad Gel/minnm (/ita vnulrovocatum ) attinet, non po[feen a vea recedere opititctte, ta ferner.
uino: fretus rationibus , quibus nixus faz in mels in'Dio[Garideus vommentartis , gua nifi valentoribus f AMT
argumentis in eadem fententia fémper mibimanendum prepofta-T w autem ut probes, Diofcoridis fafmenm ig
parari debere ex floribus Gelfégpini noflri, ais ad bane fequendam apintonem , re maximessoueria Serapima.—
ent horitate. Quippe qui fno oleo Zambacino eafdem atiribttat, vires, quas Diofcorides La[metio a[fienauit.
Lfmeni olei fa- j55d mibi Diofcoridem cum Serapioneconferenti minimeconfare videtar. ZuBrenim Serapio:Zambati-
cultates, utm oleum eiliuuatimum in byeme:fed fauiscalidiore temperamento refertus , illud odorat, mimis , veretidi LE
esL ne fang tinis flaxionese naribus concitet. Hac ille, e^frquilonge aliter ( f vetlefentio) Tafmeni faculta e 1
defcribit Diftarides bia verbse: Lfmenum vfievpatur apud Pey[as inter prelandim odorts ca[a am taticar-
z foriconuenit.pra[ertizs cum in ba'neas defcenfum eff. Sed bis opitulatur corporibus , qua. calfattionem &
ones m xtionem dederant. Gramm enim jpirat. , qnam vi libenter aplerifg, eripi E Diofiorida,
coijparaflcan- (Queomnia Lencoimm album euius cum floribus funt ipfe comparat Lafmenum preftarepo[f, mon ambigo.
""tiquos. Nam quum Leucoium(. Galeno teffe ) valeat.plurimum ad uteri phlegmonas , qua temports diutan itin *
in [cir bi nodum indurisere,€2 idempariter afferat, Diofcorides,men[erua prouocet , liene minuat, ed. d i
gricor inurt, quis etiam non concedat, iis elus oleum opitmlaripo[fe , qui laxationem calfattimema, ddr E jd
—.— "dbec cum iextcoium flore albo ceteris omnibus odoris flagrantia e? actitatepreflat : Adeo vt eim Gelím- rie
P — . godesodoris bonitate certare poffit,tanto magis adducar ad credendum «t in hac mea fententia mimimedezi- d
-o piar.prafertim cum Diofcorides Gelfimini nufquam meminerit. Eyenim fr Gelfiminum towiffet ile mtb
nunquamperfuadeve pnffem , quod vir tantus sn defZvibenda Medica materia facile Princeps eina bi
A je
*
IIN b edo v fer, etm non adeo verlgari e£ inutile t planta , vt is eam ita factie flent
Leucoium If. ti / xpend,
am duxifet. Praverid ,fi lafme ? ws apud Gracos ,inneniemus
me Aticisaps Zfrieis Lencoinm lafien appellariqunde poflea Pafin leur ditium,quad ex eiu paratur fun
pellari. JP tametfiinfBaret quifpiam Gelfminum noftrum Dio[covidifuiffe cognitum ,nontamene:fi
x dendum tans improprie voca[fe vlyrrm esta flores, alba viole flores,ac Gelfrsnizium eum Leucoro tenfudi[e xus
au, o Femtmimproprie cafe pese furias Hagen en LE
Salaparll. ^ De Swecino erg C$ Salfa Parilla zuamuis lam pridern aliam (vt vidiftr ) nec fine vabibos Jequut
Jémopinionem ,nunc tamen quum veram Succiniorizinema Boruffis 2 [alfa parilla. bifioriamab Hoan
acceperim ,uon potuinon complett veritatem ,quaea magismune msi clara lucidag fefeofertygua uidemm itomt.
$ mune ate viro dotlsffimoin bac pini 7i i EHE id
Hjoícyamüsal4 — EuHenim album Hyofcyamum non vidi , fitua velamicorum terum epera eius femen confgui peli
bus. P omih
conj 774rt, ^
faterasprofeHio sibi vem gratiffimam nam ex illa imagine in Dio[co.illo app :
pfe fatisfacere po[fim:confu[a mibisn ea videnturomnia. ; uds ax eo
Alumé hquidü. — "Plarer mirum. in modam ca[hgatioillatua in liquido almnine , nec aliter po[eleeum ilem. Ap
; T
22
idibdnsdk m... ani dba EU
* addidi
EpiftohrumLibllL —. w^ —— 0
manc primum mibiper[nadeo.T'ontoque magisin boctibi gratulor, quanto pls avimadueres Diefior; dis Z5 : ve
terpretum nullum id bailenueobferuaffe, Ferumtametfi mibi videatur impo[[ibile , vt 2uis qw. eges qe . 5 a
Grace lingua periti fumus, C$ sm Diofcorsdie leBioneplurimtm ver atus, erratum illud snimaduerterepotu- — e.
1/fet, nsfifortalJe ut t, liquidi aluminisodorem diligenter expend:/fet, laudo tamen maximus iegenibimid- ^00. $0 E
cumen. Sunt mibi iam dit ad manuromnia alumni? genertjab eodem Marantatrarfoni/a , verum quip , t. ; VJ.
[iquidum recens mon fuerit, nulm ex eo cafe odorem percipere potsei, q'e fityvt boctibi tantum acceptum re - P. orjcwreed a
Teram quan sudeamdertumaó Oribnfofw[eobjernatmm,guodfertejé Dif eode agua lernt
Jeripfit, bac menda vacaret. e fü. - -
"Plura funt, qua me ancipitemreddunt in cen[endo falis flore. Primumefl color queminSpermateCo. 00 5
3 o ti vocato, nu/aquam eroceum,vequevuffam, vt falis vflori mnelfe teff antur omnes, videre mibi licuir. Dem non Hosfztis, " "
mibi videtur hoc medicamentum adeo liquidum vt Galenm € Aerini annuere conjpictuntur, "Preterea 4 "ur * *
guum con(alamus, difficile quis affeuerabit efe. spa Sale v/fotenuine. Poflrema cum Dieftoridi &2 "Plinio iy 2a e
No flumine C$ lacubus quibu[dam tantum inmeniatur, nec v/guam in mari vel in maritimis pstedibus re-—- 00
periri meminerint, vbi Sperma Ceti boc euo colligitir, nom ita facile adducor ad credendum stud florem efe ».i UE
Salis legitimum. T amen ne videar aceteris contenttofe diffentsre, im boc etiam tll facile cedagz - prejertim fi quel
«bte certtor f al ua fuero, boc medicamentum eapo[fe praff are omnia , qua legitimo falis fari alfcripfere Dio- E. *
orides € Galenus. ;
f Lapidem Morochtum nufquam baBlenus mihi videre licmit, e/fiaui qunm ntnc abstecertiór ig fa * Lapis Moroch i - L
us nafci bunceirca Bononiam, féribam ad Fiyxem Aldrouandum, vt slum ad memittat., tué : »:os
£0 Quantum [ane tibi debeam prolegitime Glycyrrhbite feutlu , non po[Tom [atis verbis explicare, Quod Glycyithis Érnk e
enim maximo cum labore nequit báttenus affequa, 1d nnnc (um twaopera fme labore eonfequntus. Referaps Qusaculeatus, i3
tam tlindtibi acceptum, vbiprimum Valerius chalcographus meosrecudet Commétarits, C8 egoipfius pla. E
ta imaginem cum [Putla edendamcmrabo. Perbelle quidem Dioftoridis deféription: finEius £s ad/Hipulatur, hu
quo fit, ut non folum tecum: de Glycyrrbiz a ipfa fentiam , fed vt jam copnofcans duplicem effe Glycyrrbizam ;
quanquam fortajJe mbil differunt viribus. e/Atqui quod "Plinius en fortaffe cam[a , quod frnBius ig aculeatus xdi
Jity Glycyrrbiz aminter aculeatas enmmeranerit plantas, id nou ita (facile mibiprobandum eft, quum mauife* 6*7
fe feribat lib. 23. cap. 9.62 lib. ZL€ap. tj. Giycyrrbiz am folis effe aculeatis pinguibus e? tallugummofit,quo
Jityut mibi potius credendum fit, babwui[e Plin, Diofé. codicem im quo lubrico libratiorum lapfu zdhre pre exis bioii ertatm
vo legebatur, velgnodis Grece lingue non exatleperitus, (tplerifque aliss im locis ani tms ) vocas Yn Glycysdhuga,
8o bulorum vocumque familudme deceptus in boc etiam erranerit, quam quod mibiperfuadeam, à fimiln tan.. » da
tum (impf lum occafionem reponedi Glycyrrhigam inter actileatas pre[ertim cum pleragne alia s. id sd
tuer plantafrutTus aculeatos ferentes, quatamen nec ab ipfe Plinio, nec ab alis quod [ciam ) aculeata funt di- , :
&laynec inter aculeatas enumerate., E o»
V'dinon fine admiratione Catalogum tuavum plantarum ,quas tibi cum tanto compara[ labore: ob.
sdaque gratulor tibi plirimum,quod pl, sgnofcend. t/a, tot, Cd tam longas copfeceris pereqri- T
iones , mont» Ger ^a [olum, fed in ltaliafere viiuería, ac ettam in Gallia. eb Vero non minis gAu«
e deo quoditapol[im (que tnaeft bumauttas) tuis omnibus frui laboribus, Quamobrem neputares eaque mi- & qucd
bitam liberaliter offers, meforta[fe paruifacere, peto, vt que cum bifce literis annotata reperict,ea ad me mit- M. - AY e
,o tas. Quoenimcitins ad meperferentur ,eo gratius C2 alacrius boc tuum beneficium. 'fufiipiams E ampletlar, a P
40 num tantum in calce mearum literarum addam, nihil vnguamin bac vita, nec accidiffe ,nec accidere p v n
tittlfe optatius Cd defideratius, quamtua Ci talium virerum erudita, candida , € fjyncerifimaperfrui amtéi « Y $c F".
tia. Grati[fimum mihifeceris, i C de meis, Cd in cateris omnibusrebustumm iudicium libere mibi Aperueri, — gu -
Fgo vici[fm quo maiorem tibi adingam animum pr. diaers C$ qualiciique eruditioms eflimatione, 0L
libenter [bondeo acpromitto,nibimibi fore in Indiis tam fecretum €4 tam vntce cbarum quod obtnam,qua po v» $2 E
mibi offert umans[fimam amicitiam, tecum libenter 6$ amieilfime cómunicare nolim, Demeainterimpm. 500g ^"
tentia, quam bac eptllola familiariter tibi expofii, tuam quog, andire cen[üram vehementer erepto Fale,— Je
: : ERECURISESCSA Td DAT C E aaa vs AMA (e 4S (i
CASPAR NOEVIVS ME |
9 -Petlo Andrez Mat
i
terr.
e
—— "nc
«A ubl
Agitur degquadum
et friabils quamprolapide Lofilipafi
Huius portiunculam ad. ittereplacsir.
3n perferenda € reddenda illamibi, am [am vitra deferret Dominus Capit mens, Francifcus »"
ibd Mirwric bon, pii (ref E commevatis, Videtter antem deferiptiont lapidi "drmeni, non male. e
conuenire, nec itarer a [euerare illurn efe, [mihi de purgandi ipffus " ate confTaret. Sed quia tu -
dufiriain indagandi mplicibus &8 eorum factltatib. explicandi: omnes noflri feculi eruditos excel (a uic " ud
irm li tibi indigne obganniant ate pro meainte obfer vir dotliffimevoso,vt nallo atio, Ec. al
ad me indicium tnups deillaper eribue. Vale, Nauium tui Indiafjf. ame. Ex Par» Arnifelde m Metal
KK 4 PETRFS
i6 Petri Andr. Matthioli
PETRVS ANDREAS MATTHIOLVS -—
Cafpari Noeuio , Medico
b cien CR A |
Refjondetur Nauio cy explicatur Mattioli de lapide Arme.
nio cenfura,
"Armeni éandore modico, quitenuiorer bunc efficit colorem. Si autem fateri ingente debeam ,quemlgi- —— :
5$ perimentis, lapidem bunc e ZMelanzboliam fanare, €4 £a omnia exatle praflare , que illi reddidit eAlexan-
. — . Armenus &eg. de?. Ceterum mea [emper fuit opinio Armenum,C2 (üeruleum ex eadem conflari materia interra uifceribu, V
ruleus ex eadem 5/0a22ue aliana inter cos intercedere differentiam, quam quod coevmleus fuerit magis excollus. Etenim eum.
funtmateria, — fciam, ambos bo[ce lapides it[dem pollerefacultatibus, C$ in e/frmeno frequenter cerulea macula videant,
: utin life lapillis , quos ad tesmitto ,cernerepoteris, prefertim vbi aqua vel [aliua eos deterferis mibilbaben o —
.* Lapisqui paffim 5d se a searetrabat opinione. [ccirco eospror [us aberrare exifHmauerim , qui lapidem hune Melibitf
Moe effe cenfent quum «Melochites ,etffcraffa fit viriditatis, nibil tamen cognationts babeat cttm coeruleo ntt ——
musnon dt — melancholicas inuet, (ed. proamuleta infantibus, 2 puerts fujpendatur adner[us nocinos cafus Quan-.—
quam [uanon fruflrentur opiniane,qui Armenum proe JMelochite [ufpendunt. Quandaquidem(utfuutr ——
Serapio Linacriautboritate) ideza Armenus pre[larepotest. Atqui fi a mepercontareris, quidterramilum, ——
tuam e[fputezn, cum edrmenium efe ex premifisnon poteft, dicerem potiusfatlutium aliquemrepre[nt:
colorem, ex cevuleiforta[fe puluere lauigato C$ aqua fubinde excepto, quamper [eita in fodima oriri, Daun
& s bifce volui meam tibi aperire fententiam tuum nunc erit eam velprobare veli ATE. (uterum fiiio. L
tuain me confidctia fatisfecerim, latabor quidem, fi mi inime triflabor , prefertim vbi tu verioradé ———
lucidi. ibiattuleris ar quibus me ab errorevetraberepo[fem... Nibil noni nunc habeo quad ad gà. — d
B
3
ji Kt. te miltam, prater Armeniui meum.» Teautem, quiforta[fe quam pluribus talibus inuftatu s fnpon ta ——
" D E. commpnmibus E vulgaribus rebus abuudas, rogatum velim, v fj quid vari im eo generetibi a eruaneris dee E
..
: jamnobis impartiri velis. Libelosbofee duos, quoad tesitto, nuper àmoffraprodierumtefeina queibBgr.
* re non dedignaberis, facile coniicerepoteris, quam rete ab innidia illis me defenderim qni (^n firibu)mta
;sindigneobganniunt..e/4tobganniant quantum velint,montamen aliqua mole[Ha nde eficiar, Teaqu
(o Dea OpumicMaxima auxili lefunt mibi milites voluntarii, qui acerrime pro mepuguentvm ex go
. bie alligata papyro certior fis, Plura quenuncadte [cribam non abeo, id tantum abite petoyut qBan- -
doque ad me fcribere velis. [aut enim litere tna mibi femper iucundiffme. jmterimpren
sor tibiomnia f elicia,petoque vt clariffimo fratri tto meph : :
(0 wendatum facias. Vale. Praga. X V.die Augni. pw
, ezfuno 1558.
*
Epiftolarum Lib. IIT. n7 : T
GEORGIVS. MARIVS HERBIPOLEN. à
fis Medicus, Petro Andrex Matthiolo, '
Se^ Ec D md P
editur de plantis nonnulli, mbhpe Picta, Chameleonibus, Pyrethro, Saxifra-.
ge, Hermodactylo, c quibufdam aliarum Imaginibus.
Fm mibirecita(fet tuas literas DoRiffimus Hieronymi Donzellinu , cum queob ig eni acuti.
mi magnas dotes, virtutum C9 [Cientiarum omninm ,pre[evtim Medica artis familiaritatem pro.
illius fmgulari bumantate iampridem contraxeram nibil mibi vifum eit, Tucfidius àtanto virg
accidere potniffe, vir Clariffime C$ excellentiffime quam quod eoi fermónes , quos inter mo; de tuis
perpetuo vitturis s babuimus, itapro (ua virtute candide peppers Vt ferta[fis expetationems
tibi de mefecerit, poffe me fEudio qualicumque non dee[fe tuis pulcherrimis laboribus quibus mibi te VhiCEpES
materie Medica vindicem [emper oboculospropo[mi. Etffautem dolorum bomini notitia clarifffma C9 ma-
xima Apsd me [emper fuit, tamen eorum, quinoflram artem exornarunt femper effe volui ebférnanti[[imus,
€quarumnumerocum teab b. ibis lamdati ni btinuiffe laudem [ctam , magnam gratiam. . g.
dlhiveferam ,qui metuinotitiam babere voluerit. Tecnm Vero, Vir maxime, ita loquar , vt DATUM meam er-
£o gateob[eruantiam, partim candorem animi, quo me [olo beatum iudico , intelligere po[fis , quorum iffo in a- We
micitianibilfivmins avtliu[que iter bonoseffe poteft sla vero nibilpulchrius 8$ retlin; » qitam vt is indicis
um derebus arduis deferamus, quiomnem atatis opevam in id fHIudium fumma dexteritate contulerunt. Lu.
cas Ghinsu, viromnitmmortalitate digniffimus, cum me. tperioribus annis Medicinam doceret » € fubinde
nobis Diofcoridem curs Galenocommunem e[[e vellet im eas cogitationes venerat , vt de pinzendis e$ feriben-
dis plantis, qua pile ba&lenus nullo effent, deliberaret, quod cum differret, 8 illi poflea in manus venifnt ^
tui Dio[coridis Commentariasta illu femper deleflatus eft,vz 4 ego iam conii ? »[/u fis propo/itk 4 :
Jéntentiam mutarit, atque in eam em venerit, non po[fe quengquamnoflro feculo melius id prefdare quam te- :
sp[um, cnieam laudem iure deberscrederet, (Ceterum cum daerteret lLes plantas non aA viuum
Qd naturam a (Culptore expre[fas ita [ui avtificis mtluris dele&latus efÉ, vt earum aliquot [Poríim pingivolues
30 rit ea( vt dubium mibinon eit) voluntate, vt eastuoiudicio €8 cenfure (ubrmiteret. Fuereexilisvtpaueap 000000
adbuc memoria teneo , Picea E9. Pini genera, quarum alterum pro altero pofitum putaret , £4 Alia , Pick Pinus; i
queam eleganti/Imerecenti editione (atis deferipta c4 expreffa funt. Cbamel, ambos ,ita piíTos affero. Chamaleon,
bat, vt in tns eulpturis albus nigrum potinsreferret , € econtra, quod viuis plantis demonffrabat, idzue vel :
Typographi, vel[eulptaris vitio facile fieri potuit. Pyretbrum,€4 fi nom omnino d'[fimile,tamen aliud i2 mul. Prrethram, *
torum iudicio veri/fimum ,ex lacubwu Pifanisoffendebat. Saxifragiam longe aliam cenfebat quam pifla ba. Saxifraga,
lenus à quouis e[[et , l'enerat enim n cam oninionem , utin Dio[coride non legendum putaret, Epitbymo f-
milis, (AT ymo, neque alienamplantam ab illaeffe,quam Paulus pro Betonica defcri 1€uintplanta co-
* piamproxima occafione vobisfaciam. De Hermodatlylo ta fenttebat "vt paucis cam plantam batienu, c," Hetmodadylug, -
; gnitam crederet offendebatque aliquam qua Bononiain fecretis vallibus femiffr partis non longe a Dini Mi- Xs
40 chaelis ede creuerat, binistantum foliis maenlo[is , quantitate, vt in liliis, flore, ni fallor , fibcaruleo ,vadice ^
digito humano non omnino difimilem veferente » niuis copiam mifiem, fi mibi mearum librorum apud me
parsaliquafui[et. Hazexpaucis (ut pauca veroomuiaerant )eo ammo Adte fcribo, non quod creda Ghini d :
sudiciumtibi difolicere, aut quod male tantum virum iam mortuum apud te in/imulare velim »qui statibi SEE ^ - 3
additlus erat , ut iam paucis diebus antequam vita in immortali fecedevet ,plurisuasplantas ad te. t i
mier Fas[et , atque literis de fuaféntentia, quid de qualibet [Hatueret. tereilius admonuijet, Vtinam illius. Ae "i -
ferinta non perpetuo laterepa[Jent,. P'initadbuc Bononieein: flater cbirurgui: viuit Dotlor Camillur e E.
g
DIyxes ,qui al familiaces quotidie fuerunt , auibus omni »eredo s pitor ule noti[[/mwus erit ,à quibut omnia. . L^
peresutiri 8f ewzsyal erii; neque ego i quid potera, quod fentio quam fit exi peram aut [Hadium. z ues od
pretermittam a (Eadifís Germanis tlla inquirere, iquidex pitturis faperfit e$ fiba vai eff poterant. Pin. Ur Loud E
jo xeratidem al'iauot legantio L »quadefcripteg ate fedn pref : TIS
ea[dem adhuc babeat nefcio. Vereorenim ,nepars aliqua ad Fuchíium permenerit. Verum de bis melius p F4
— Boarrefpondebit , cuius /biexc dit. Hid ebu ad Medicos ZMontepefalanos [evibam ' 2
auditor ad annosfere tres fui. Siquid ibi effe poffet, quod reitue cows "e »feio neminem eorum nobis defe :]
tnrum,. [5'folus lacus Italiam a vfi / " a» fup vmibi vifus eff: Herbarum, : d
fingularium ttafertilis, vt Roremarino, Lentifzo, T erebintbo Chamelea C5 aliis foenm foueant incole, 'U.. 22
num intereate virum. AM A contr. / : Dew Ve 72 6 HMM i :
excolende buius partis «Medi bii ;/st »pre L / e,nfc vi. T
: Lam stratam poer ron frtParferepteit. a Gf meimpiermmame acm
mendatum habeto, iore Ni e Hr od - á i
: ue udi ix F P EFT, Nos te. : ;
E Dips ditis éns, 2M. D. LVIII, 0 $
PETRP3
u8 Petri Andr. Matthioli
* PETRVS ANDREAS MATTHIOLvg
Georgio Mario Herbipolenfi, S. P. D. UD
Refpondetur precedenti Georgii Mari epiflola.
Treris tuisiamdudumve[pondere voluiffem, Doilifige € bumanilfime w 9ytay nift b
bus ob Cafarts prafentiam, € Sereniff. Archiducis (aroli adneríam valetudiy, Hs s Jie dies
: Jolitanegotiorum acce[fiffet mnltitudo. Qua quidem 62 f neutiquam me tui ye. Cin. L4
A [A S imtemorem, [itamen mentem € corpus mibi ad alia diflraxermnt y'Vt magis Bi ou... :
2d epus po[Jem ad quod C4 meus in te shuitabat asor, €4 tua /mgilaris ergamepofinlabag lj Art My P.
ac beneuolentia. Quis tuus biceyga me animus? ut longe maiora mibitribras , quam e a
erstate [entire vel aulim, velqueam? Quodtametlimulti aliitecum femiiant eruditiffimi
£55 baccandida desides vri virorum benei ia, quam "t tanta de meipfo psibi and E
vendicare. In bac autem noftrá e;
bn
tur. Quamobremin po[flerum magis mibi connitendumcen[éo ,vt veftra amicilia €$ grauilfima de mean. P
3
ducundiorque mibi eff bactua de me opinto, referta omni beneuolentia,ac dottrina, qitod eam tuo prequ- i
re Luca Ghino,bemine fane excellenti €$ in bacplantaría facultate exatlifTmo itidice , velut berediur "
difeiplinarum pol fionem acceperis, €d two iudicio ac lohgo feudio anseris. Qni quem animum e7ga :
per gelferit, quidue de noffris in Diofcoridem Commentariis fjnceriffime indizauerit , teffanttr ipfim quam, ——
Betanti viri His
2s remque omnemyit
*» »- : vevimoffrum denda ejr.
DR PN OIL d 2.257 E.
ones v[ns fam, im Commentariis noftris ridezipoff eis. Que frperlegerenongrana-
beris, facilefartaffe, in noffram concedas opinionem. Ftenim picea folia ( Plinioteffe )pini mon funt fed ahietà
Chamaleon. — phorfee amula. Nofere etiam fententia fortaffe [ab[evibis, fr de vtroque Chameleaneprimum Dioftoridiuer
ba menteretieconceperis, Cd deinde commentaria noflra perlegeris. Equidem minime coniicere
modo, quaratione quate anthoritaté à me diffenferit Gbinia, quum *Diefcoridis ipfeusteflin
Pyreiliram Ghi- Jem gerat cauleym, fed tantum niger. Ghinipraterea Pyretbrum fateor me vidiffenunquam, t
ni. ; boerefpondeam not babeo. Si autemtuaoperaid confequipotera, nibilmibigratinspreffare,
b eus (vt meam tibi infiuuem mentem affectum me deprebendo ad hancmoffram plantarum indag:
7o 08 PerethrumMat- safcessodi amicorum dona, omnianro, gemmis ac cateris muneribuspraferama.. Scioquidei
gets rhioli. meum ( vtetiam letTarem admoni ) quad careat umbella, à Diofcoridis Pyrethro fatis differr
Fat. Saxifragia. obidmihi vitio vertendum puto, quod vnlgare illad demonff auerim. De faxiffagiaautenute
Pow mo dotli/fimis avgumentis, non potui in eius non dere fententiam;yadeo, vt nibil mibi fit am,
bs Bceronicaprima dubitandum. Eíf/iguidem proculdubio (t cite inquis) prima Panli Betonica, Na
A Pauliquz. —— Galenus (4 qo non ambigotranferipfife Paulum ) hbro C capite quinta de anitatetuends
ferit, qua fEnibus accommoda magis babenter. Inquit enim d vero quicalculo Jaborat, eti
eff immi[cendum: vocant autem berbam cana »faxifr )
" nica £4 Ceffri, qui in Galliis nafcitur,
? od D. L2 27 A-1 J9bs ; TT
4 que virentem quodam in fitlils, fed aruit ( vt ingenuc fatear) meate, Juge
tem nuncton fit ad manus, facies mibi rem grati[[imam, ft eam ad me mifiris, vt human
Hermodad. vc» ru Hermodatilylus , qui à Gbino iamdudum ad me es miffus frequentifimus hic in Boben
Bohemia. r ur fis etian tempore me daturum: m [pero. Cate viu nig VEN
inus;n quib, /E"ttbat virille bonus, nempe ft acuta bina, in Paliuro, E$ aliis quibu[dam.. Sed. daowhe »
Foy lune airo prajPlptiPna a nob liv foin ipw nilincrarum riri rl reg
bat aMatthiolo. Zanduem fuit, quam quod is mets aequieuevit rationibus : nififorte (vt ass) sorte prauentus, t fae :
Luce Ghinilau. serit. Scio quidem me maximam accepi[Jeialuram cum mibi ? vinis [fublatus eff Ghinsu,in quom gs
des. €4 quamplures f'algebant animi dotes inter quas praecipuum locum. fibi vendicabant integritate
manitas, fides. INulla vuquamin eo fuit intidia.Cuiusrei hoc " ini iod
quum ts decreui/[et, vt vette feribis,uolumina quadam, qua deplantis con[cripferat , ra pua
lucem edere, vifi perleHifgue commentarits noffris, non [olum ad me gratulatorias or ; vdfire acuit
pranenerim eiu(aue fublenauzrirm labores, fed €2 quam plurimas mifit plantae , quas ifane y se
: : * E:
Epiftolàrum Lib. HT. no ^
vbi ears imaginibusnohrum ornamipsus Dioftoridem... Pofl autem illins intéri "IY PY VEM C *
ra(em, ili fu [je in animo, nonas qua[dam, de quibu[dam plantis opiniones ad me feribere, 8 nonnullasetiap) " :
píantas, nou vulcares mittere, fcripfiad Fiyfem eAfldrouandum, virum fane infggnem, vt d; ligenter perqui-
veret,an noua ille opimtones , nter eius fcripta reperiri po[fent, fednibsl (vt lé refpondit JBnixfot res iugi. N
tums eif. j . "4
Eft eniminter nos magna vis amicitie, nec meab eo delufa en». d
J 4 F
Hifce diebus qnoque jeripfrad illum, vt Ghini imaginas ilias, de quibus me admones ,ad. memittat ,
tamen eas mibi prof uturae putauerit,/i vero (ecua cenfeat, vt tantum nomina mibi deferibat, , na. moweexbi —
facile coniiciam , an emolumenti aliquid ex iis mibi accedere poffit. :
10 ZDe bis quapro inuandis rbbus noflris ,ad eMontepe[Julanos c. "Medicos fcribere polliceris , babeo tibi :
gratias ingentes. : " ^ »
5i quid itaque «t [pero ab iis con[éguerisyid totum illico, t mibi communicare màn ranerit rogo, 64
vlipoteris, velin Italia, vel Gallia, velin Germaria, vel vbicumane locoru apud amico: (uos »aliguid rari
pulchriue mibi comparare ,ntbil pretermnittus ob[écro , quin sd agas fednlo. -
Polliceor me vici[fims, 2 omnia ( t decet ) tibi acceptarelaturum, vbi in commetitarist noftris , de big CE
nliguid d;firams. : ! y^
Equidemtibiplurimum gratulor, £9 mibimaxime gaudeo » quod talem nans fanamicum, quitamà *-
amanter ac bumaniter bonoris meicuram gerat. :
Ego interim verfa viceomnem meam operam tibi defer , 4 ex cordepolliceor maiora etiam preftá «
2.0 turum, vbi fefeobrulerit occaffo, Vale. Pragepridie Jdus Decembris , 2M. D. L VILI
PETRVS ANDREAS MATTHIOLVS
Georgio Hantfíchio Medico,
SAP. LX i
jo Defribitur Ellbori nigrà diti parandi ratio ad Quar.
tanarios. ;
(| Ametfi mi Geergi, loannem Naium Clariffmum virum, IHuffrifmi NUS
QQ Saxonie Ducis , Sacrique Pmperii Elelloris Medicum, de facie nun E
4. quam nonerim, ,necvlla ballenus mibi cum illo interce[ferit neceffitudo, &
momen eius tanzcin preclaram ,eruditio non vulcaris , 4 ergaomnes bu - E
duca manitatiam diu mibi nota funt. : ' s a
am prater ea que à (afparo Nauio viro dollifTimo eius fratre, zd 2n
ac col. de eistiinmedendis morbis felicitate retenus ae ; A A um 1
2| funt quotidie buiu[ce regni proceres, ac nobiliTimi viri »2464 ad inm tan- ; "
quam ad [acram anchoram confugites, vbi ceteritmediciseorum morbá & S.
curari nequiuerimt, bi eius dotlvinam, € in medeudo d. 7
)/ 2 'j [7
dibus 4 rim:
Quo fit, vt illum
: fed etiamobféruanerim.,
T aita enim ineft virtuti vis ,vt illos quosn g dim Htccagn v adeo
| colere compellat. : ut non [olurmeorum dotrinam, nemen, fansens 6d morus apudomnts promongamue
mapa qkandogeeprois fidam, are
Quamobrem pergratifimum mihi eft nunc abite audire , Neuiumpfemdatisadie literis, vrife F
$? vt ein nomine à me percontareris an Ellebori dilursm.,, de quo ad quartanam febrem curandam j erem
in meis in Diofcorid : Ve idis quadindéelo i dette Dali evan pfe
L:
morie maudan jan " alia r. ione p» n» quod que fjaliud eit, enndem inflanter petisfe , t2 pau
randi rationem à mepetere.— "esa v corda up m
Quenilsinti iam diu mili fueritin votis, vt aliqua [efe offerret occafio qua virum bunc pra
clarum mili conciliare pileo, quaque me illi benesolum declararem, lator fane nunc plurimum, me bone»
flam babere can, quaid quod maxime op 4 fim vfequu s ; ;
* efi xir uoguimmiess nel rises arit RBRIRRE UN deferibere, fed ei:
jam addere quibia medica : abi io: fi p purarepr i: fel. M »anteg m Elle erifmuns illud - *
QE DR Eum ade utt M tn Eie pof.
687 Cumitaguefigna aliquacalionis apparebunt uel eid matura fonte fattum. »velconzoquentibi a
- in otn PLU, E OTEN
lau-
m
t abfentem, tn folum femper «
2]
2t --:. a
no — Petri Andr. Matthioli
Syrup» ad quat- Sumito Ableni — 3 PON
Senartot, "Adianti SES
Fumaria
eMeliffopbylli
e] fintbi Pont.
"rtemifia
"Agrimonia J
Pulegii e Jengulorum manipulum $
T bysi
" Sene
Florum Antbemidis
- Betbonica
Bughfa * :
Borraginis e exin [jue manipulum [ernis
Rorifmarins
Stecbadis
£pitbymi
Radicum Cicboris
Jntybi
ppis 3
Feniculi C Jingnlorum drach. fex.
"d fparagi
Knfci
Paonis
"Anonidis
Eryngii
"Angelica
Bugloffa
Borraginis e Jingulorum drach, fex.
*Doronici :
Seminum Anif
Feniculi
Ocimi cuin[gue drach.
Citrei mali
€innamomi feletiiffimi unciam.
Santalorum flauorum drachmas duas. mon
e^rallochi drachmam vnam». | LUE
Jubeto efferue[Gere ad vertias in aqua quod fufficit écundum regulan, tandem percolato, &$ deindefumit, —
IUNIO SEDES mis. ÀBBI ;
(pi, de Fumaria E
d. Drs Lr. drachbmastra.
Bifantini h
"Acetoft devadicibus
eJMifceto fimulomniat? fiat. pesi db 1f. Cobtiniuis,
xleborifnüad Deinde Elleborifmmum [equensprabet
quartamarios, | Syssto decocti preferipti omcias quinque,
"Rba Barbarici optimi drachmam vnam €4 [emi
(orticumradicnm Ellebori nigripurpureum. orem, ferentia Jérup. pm
Tenci Odorati
Zedoarie
Semen paonie decorticate — Pfing. firup. emis.
Vini creticidrach.duas.
Tertio, quateri debent, C$ deinde mi[ieto smulomnia, 4 die acnotle mani Aio. 2
pereolato, 4 exprimito,d dein cum boc dsluto diffolmito, Ka
à lenitius
Fh.
A: mech. drach. duas.
"m quid.
;ta s mpetcbdesei meque idendsst. "
à ligo,ut id potins [ue erga mre humanitatis amarifgue indicium e[t cenféarm quam vlinepr
monium. Reliquum eil,vut tuis literis itacum IN euio viro tllo praclari/[rma ag t , Vt certo
cMattbiolum fei babere amantifimum, nibilgue ibi eff tam charum, dequo
ANanim perinde, ac re difponere non valeat, 3
"ale.
Epiftolarum Lib.lII. I
PETRVS ANDREAS MATTHIOLVS
Aliprando Spezzalancio Chirurgico ;
S.P, D.
v Agitur de Empluftri albi Damotratis parandiratione ,explicatura, quid
* ibi iryphera defienet.
Vmplurimum Galeni medicamentis vtáris, dut ad Chirurzicam [peHlant facultatem , €4 ini *
sis tibi comparandis nellis parcas laboribus ,paraturus nunc album £mplafirum Darocratis
3 carmine à Galeno deferiptum, ad calcem primi libri Kazà ern poffulufli ame quid ils verbu Emplsfiram il
EN 1nd tryphera defignet, (um irypbera( quod legeris )nufguam meminerit Galeni ec on- i wu.
(SM quam audierisirypber poft ii in Epmplafiris addi, Ego verosametíi "yphera quid
locum iftz nunquam expenderim, neq, forta/[e accurate legerim , nif nunc tia literis excitatus, nontassen : r s W 7s C ' le-
sn eo explanando tlla me ducisgnorantia cen(co,qua quedas dutiossune primum agnofco. Quare Laud pya- Me p -
termittendum mibiputaui quin meam de bactrypberaaa te 'fcriberem fententiam. Atqui feire ie pr pnuns ves
lim, me minime mirari, quod bac invenon parsam. 'for[am baferis,im qua doéis//imos quoq, viros Grace liugse
peritifimos in trypbera bac explananda nonbefite[je folum ob feruaui fed etiam mamfefie aberraffe. Fen,
Cornarins, qut bos Galeni libros in Latinum vertit ermonema, cum fortaffe ("ut puto) rquoraret , quidibitry-
20 phera defignet, Grecum vocabulum reliquit, nec anf e$ Latineidexplicave. Sedlorge magisvidetur ab-
erra[fe Lacuna, quitametfim omnes fere Galeni interpretes acervinzaa ferip[erit cen[uras , bictamen ip[é m2a- Y acon erra
xime efl ballucinatus, Siquidem vbi in fus in Galens librosepitomis album boc "Danzocratis foluta oratiote , ip exp s Esca
ex carmine vertit, frc babet; Ceru[a libram vnam litbargyri, irypbere t fingulorum vncias quindecim.Id quod Tiypheraapud
Lacuna ipfusin[citiammanifeffe palam facit. Ex bacenim ver fone non aliud qu: [biam exiftima[? Lacn.- Damociatem,
nom fibi perfaadere poterit, quam non folum, quod vocabulum illud fab]] aine à "Damocrate fit pofitum, fed
etiam quodaliquod fimplex ,velcompofit um defjgnaret medicamentum, Rudenda farein/citia ,iliquefere T
comparanda, de qua libroprimo, de Antidotis fcribit Galenus, Ibi enim fuo tempore Medicum o6 e no- &.
siffe ait, qui paraturia T beriacam, ne[oten[gue quid ibi Hedychroum defignaret, à Pharmacopatis injlanter
petebat Hedychronm, vt berbam vel alind fimplex medicamentum. Caterum Cornario Lactneg,im verten-
39 do Damocratis —— eff Andernacus qui Latine banc ditliotiem vertit. Nam vbi Cor.
narius babet litbareyritryphera, Andernacus babet litbargyri mollis. Quandequidem cum proprie soueselg vtveupr.
ide Gracis firnificet, quod Latinis delicatus, £9 idem fere fit delicatus, quod mollis, vele fane Ardernaciver-
ffapraferenda eft, ac etiam multo magis mibiprobanda. Quo it, vt ibi nihil alistd voluiffe Damocrate ex-
sflimanerim. quam vt ad [uum album conficiendum litbargyrue delicata adderetur , id elf, nitida pura,
fele&iffima, E omni forde, vel excrementis vacans, e/dudifh sam fententiam meam cui, vi Bero, facile ae-
quie[ces, Vale. E
HIERONYMVS HEROLDVS NO-
rimbergenfis , Petro Andrez Matthiolo,
1 | | VE: es ^
Agitur in bac epiflola de Oytifà, Petafte, Mefüa EupatorioyGratiola,Sifere, Antirrbi-
nis, Betonicaalbr, Luy icoy Flore fancli lacobi, Lilio coguallio,
Aquilia, Paiico E quibufdam aliis, de quibu gam |...
/ zo 007 Hereldus declarat eepfuram. —— Rire: ub oiii
T -Dotlor, Excel , À Sif nw
NOV j qua |
ni quadam berbas depingi,quas mitto 4 M.
gitatones config natas, de q ibn (dam herbis, C$ fratict d» quas vt legar, C
expendas,etiam atq, etiam vehementer npio,oferog, Exeelemia ua [Pudiumy
Sun SARI ad 15 O, mirer quod non ping atur, cum
p n [e 2H i
P : TY T - "
PareTopter Reiten cud aj
s Pefhleniz vumrt
D E Petafae nibil dubito,quin ea fit radix. que a Hieronymo T rago,Pef APP "Es . :
dA QU E EET rici itvubicantem villipedicula ta[cita flatim folium nsagnums,tandE Petaces,
-é
radix fer, it vebeysenter, c4 tandem plura; ola plercs etiam p diculos producir. e/Eguant folia , vt ipfe vidi,
Meniicsi epa Sr DRE interdum tmeant,r. — "Puluis radicis dracbma vnius pondere
datur in poftesmapue acinawtuto mirifice edoremcimlH acsi Ol An Dr Iceramalig in bominib,
tum in equis mirifice [anariearadice fepe vidi. Folia vtils requisanbeligdammr.————— d
GRAT IO L Avocata berba.à mecum l'alerio Cerdo creditur Énpatoriií Mofa omnino enim de- Gratiola etus
Jeriptio £d virescoueniunt.na purgAdo magna vim babet In febrib.eotidianta, C4 tertianis notbis, t [ape fum, vetorià Melug
inari admodii re L A E
" LL iíER 009 F
suyo s
axpertue vira Cei
ua Petri Andr. Matthioli
Bia 2e is £O SISE alium depi&tum; fetttio cum Cordo, guod fit Secacbul Serapionis, L7 Qhicguap, 3s nos
s xis T pugnet babeo. dn Sueuta mnlieres preparant maritis atq, v[am norunt. pudp,
- »Gtibini vadis ANTIRRHINQON,multiplex apsdnosvi[iur, €4 illud Os leonis appellatumtri
T€ firelutzo alierum purpureo terti Albo. Inter bac,quodluteit (florem babes fetabibn due D -" 1
1n comentarits dubitatur Minus etiam AntirrbinonyDorant Germanis ditium,ditlas differétias $e ic
B tronica du- BETONIC A,apudnosduplex eft. Altera albisflovibus,qua copicfe in pratis quibu(dam o
ES tisbonam crefcit. AIteraflorerabicante. s bs Re
Famaria duplex, FV M ARIA etiamapudnoseft duplex, alteraalbicantibus floribus,alterà verovubicantibur
Lopini Hifp. LFPINIetiam Hifpaniet apudnos vifantur luteoflore.
Nenecio duplex, SENECIONE M ttiamcumTragoduplicem exiflimoymaiorem € minorem.
Alpibus'vid:, nec vlla differentiam vidi quam magnitudinis.
E.iliü connalliü. LILIUO M conmaliumpolyronate [Deciem cum 2loifia fentio. !
Talietri eft (pa. T ALAET RI irc pecin tantum magnitudine differétes vidi fepe im bis redtonibus citu fbec
eieAquilegia, ZManilegiamnen dubito,e mo, maximam inter quatareas,puto. Sunt amariffime omnes, atquefeliis 6d. 1
vibus exiguum diff runt tantum quantitas differentiam confhitutt, Valeat Excellentia tua. ANVerim fe
X LLL Marii: eHhino, AM. D. L IX. i Ht
indes dd
Refpondetur, precedenti epiffole, e [uam Mattbiolus de pradiciis ompilnt ae
de quibufdam plantarum imaginibus, affert
fententiam.
Lurimum fane debeo Donz^llino Fro Clariffimo,quod mon folum apud te memaxitme collis.
danerit ac plaribus fortaffe, qua par fuerat , (ed quod lud icem qua fua et humanitas)amd.
à cateros virosperpetuo facere folcat.Regawi quidemllum pluritsyvi te meo nomine [aluta
quidem, quum ex eius literis acceperim ,abste paea fcripta laudari admodum, C$ precaten BH
tam pleris eflimari ,propter eam quamerga meprateferebas beneuolétiam. preterm ds -
dem non potus,quan Dangcllinum tp[sm vogaremy ut pluribus te meo nomine (alutaret, C tibi deizto inmeá- ,
shore gratias ageret; C: terzi quum wu (ape ad sae feriberet , certioré mefecit ,deutanon vilgariperitia, C$ fms
plici edi torum cognitione,babereg te dubia nonnuMa ignificanit, de quibis hibenter meciem eu.
ferrei. Ego antem cum isfinz, qui pro mta con[ueimdine gratiffimo [emper anima dotlorum virorttm
completti foleatn, nibil, nec gratius nec optatius mbi contingere poffe pute , duemi vi babrem ERR
dallas amicos, qui [nma ml preponant confideranda, 84 ege mea vicifrrn ipfortim candida cenfére amicifimt.
: fbiiciam, Donxelinum tip[um mag noperetogaut,ut peteret abrte,acetiam ab Heffo collega tuo figu,
—. rumopinionum contra mea foripta in anima veffris verfaveiur ,velfi quid plantarum baberetis mihi fe
velnon vifarum,vel incognit ;eandide de ommbusyne liberead me [criberetis. Quod quumab
bumaniter amiceg fa Bum fit, C. iles tibi maximas babeo ratas, À
AD Heffitteras quemmob faam duitrinam, Cd inveherbariaperitiam plurimum diligo
ee diebtu elapfitea cum b tate ac [ynceritüte)qua potui, ae debui, Id quod pariter nuticteo
vimm decreui.Fuerumt autem litera tue mb: evatiffimay om quod tuein me beneuolentia memoriam.
perpetuo teflatam velinquent, rm eiiam mod nonerima me amictum mibi comparaffe , qui noftras
res inae poffit. Accept fane congratulansplautarumtmaginosquae ad me mififH,guaco mili
quarariarerputo, dabo, operam vt vnacum met edantur, c4 cas ybi td effezevo; 6 vt mei
feram acceptas. Sed iam ad ea venio ,dequibuspartim dubitas partim ame diffentis, Dicam
tentiam meam candide ac bere nontanguam i5 quialios docere, vel rup:am vel
liorumq,refragari opinionibus [i qua in re ateyvelabillis difenfero, fed vt mentem mea
ciam. Quapropter velim vt ea ersnia boni, equiq, conulas, — SORTA EE
Cytif imaginé CTTIS imaginem eurínmeo Disjreridenm sipiemm HI MES aia fuit, quad non
cut infuo D:ofc. p/amta mon e/fet ad manus fed nod etiam dubitauerim,an leg itimain 7ta ra proutterit, ubirara
nonappinxerit. pypjpo feyibjt Plinius. Ego vera battenus nullam vidi,quaommus pra fe ferat Cyrifr unas. Habes
Matthiolus. hucplantamquam pro Cytrfa ad me mifit (Aarifi. vir Lucas Ghinasvetplantaria profecto acerrim
Der tor fe d cum falia nudavs oj] entarent camcwm [ed potis fatnrata virefcereit non duci am in to^
ee gendam T's vero fi quam alam baba que foluagerat lotitrifolia maiora incama tota doropromimene
ree j i icerum [apore,C£ ligni materie nigra ac fere offen illam procm í
Cyifos Mara, *[Efatelor. Pera Cjtifum qua a Dioft.lfforia mbil prorfin enariat,aferit [e reperife prope Nea
thz. - quoda dott/ff. Tali uepe 2 i SEPA RUE Y ppm ello nnnc pri?
1M
pus
Mec:
£duto,a quo fi plamafortaffe ( vt pera) confequi potero. Jeoné allig, vt decet, à
Peratkcis exámí- IN LELLL graterea qua dubitami eos sn errore verfari quiputant oer Dior
natio, tam folis magnisypna tam a FVucbíio quam a Trago pro Petafite pivgitur. Quandogn
diculus eft cubito mator, craft tudine pollici quo pregrandefol:zigaleri müdoampls
| Que quide nore eum Petafite Fucbfii vel T ragi conferantur , tirllo fane modo quisi
't illorit 2 ibit IN Am prater id q, planta:
ajfemarepaterit illorfé Pei aft eamreferre,de qua Die [evibit.IN am preter id qj pumat:
plaab ipfa [Iatsmvadice pfe; at (non vhum tamlfolium, «t leg e Petaftireddidis Diofe)
vifa efl in jammitate pediuliid ef camlis foli producere amplum G. velfangi ij^
*
Epiftolarum Lib. III. EM .
ANam quis ignorat fungorum pediculu in fmi orbis centro efe affixum ? Atin Petafite illa vxlgari lore fane ali
ter res fe babet cum foliapluraproferat teure tenus à vadiceprodeuntia, C4 caulem Feretantum emergenté,
in quo non folium fungi modo (upen[um haber (ed florts fere [bicatos ac pappe[os, Qua nota Ji ree perpendan -
tur facile,vt. [pera quis dignofcere poterit, €4 Fuchfium C$ 1 ragum C$ cateros,qui banc. fégnimmiur epinionem
effe deceptos.Sed an. quis [ana mentu, unquam fibiper[na[erit.am ingentem plantam cauliculum ita appellaffe
Diofcoridem? Annon oysmino irrideretur, fi quis defcripturus Elephattem illum amimialcilus appellarei? £go
fane baudquaquam illis adflipulabor qui bac inve Diofcoridi detrabere videntur, Nec ea rne vngSam come
aponebitratio vt credam bancplatam e[e "Petafitem,eo quod. agricoleyac me[fores efd imis caloribus, hifce folii
pro Galero tantur quum (apiusetiam viderim perfonate folis 64 aliarum plantark eo(dem fibi caput num -
10 Órare,quastamen [Grpes,nonobid Petafitem e(e putamus. Quamobrem plattam,qua pro Peialte minu và-
ea quibu[dam pingitur,eam quidem effe putauerim,quam a Plin. Per[onatam appellari cio. Hanc tgo ma- Petfonata. Plin
Sórem T u/filaginem potius exiflimarem plurib. tum notu,tum rátionib. hon infirmis wrotus. 1dà, magit nanc
eamfm,cum abste certior fim fatus eiueradicem dari vtiliter anbelofit equis Siquidem ex Per [otia
ta( vt Diofcorides es author )purulenta extuffientibus mirifice auxiliatur. Adde quod buicplanta idem p
f'por.qui in Per mata ipfa reperitur. 4dtqui veram legitimama, Petáfitem fatetur fe vidiffe Vlricus Leono-
rua Medicus Pragenfss fenex ,C$ apprime eruditus in quodam Bohemia loco , qu à Dioftoridis lbifforia nihil
prone recedit,cusus diligentia, [pero meeamomnimo con[eguuturum.,
QI O Dautemplanta vnlyo Gratiola dila, Me[ua Enpatorium( vt Cordus decepti feribit )referat,ni - G7atiola nog "
bileff quod me noueat,vt cum ilo feutia,cumnedg facies neq, f'aeultas Enpatorioilitant;llapy ane corre/on.. Éapatorià Me,
&o deat. Huicenim Eupatorio Mea tpfims fententia yreqmiritur,vt planta fit cubitalis foliis Centauri mmeris, faa. ;
viridibus,tatlu a/peris.per ambitum [erratis Cg tenuibus caulibus adnexis, qua cum frecantar. pallorem con «
ptantquinetiam,vt in caulium [ummuitatibus flores erumpant (abflaui cd oblongi, quibue notis pror ts gra
tiola caret. Nama, ea cubitalis plantanon eff fed faprapalmi altitudinem vara a [/arcens folia Cétaurii mino - G:atiolg dé(esiz
ris minime profert [éd Hyffopipotius lemia,pingnia ajpzra,equaliain ambitu non (errata. Prem florc; is Prio.
li inibitt Grattolabaundquaguam profert [ubluteos, fed inter folia intoto fere caule ex candido
lewiter purpura[centes. Qua quidem mote quantum ab Eupatorio lodiffent, tu ipfe bifceperpenfit rationibus,
tibi index effe poterts. 4t fortaffe dices, conuenire basplantas t facultate quod experimento conflat Gratiolana
tum bilem,tum pituitam deiicere [ed quum non defint alia planta, qua idem efie innz Cd tamen Eupatoriuns
non fant cur bactantum cat[(a Gratiolam , Eupatorinzailud e(fe dicam nulla (a io mihi fefe offert , pra-
$o fertimg, cum videam daria Mjne ad exoluédam aluumpuiueris Eupatori drachmas duae veltros, Quod
Jfitantundem Gratiolepropinaremua , proculdubio fa ; ducer im reagnum di[rimien ,ctm tanium.
pulueris buince berba (crupulum fu plar ,
"Nec noflris rationibus obftat , quod Graticla ipfa frt amara perinde ac Eupatorium ilud, Etenim
quum amaritudo facultas fftinnumerisplantis communis id minime cencludit Gratiolam effe Eupatorium,
de quo nunc agimueyaliis non a[Lipulantibua notis. Praterea Eupatorium Mefua corfoborai ventriculum, ie-
enr €$ vi[cera Gratiola veroyvt ego (apis animaduertimbecilia reddit, quum violentum fit medicamen
tum. Quo fit,vt rete à Foroiulienfibus vocetur Stanea Caualo, quod eiuspabulo eui admodum: veddaniuy Stanca eausa,
vmbecslles. Miror poftremo quod putes hanc plantam Eupatorium effe Mefua,quod aluum fere [ubdocat per-
Inde ac Centaurium minus cum id nv(quam [erip[erit Me(ues, ed qmod tantum foliia illi plane refpondet...
49 Legi imit itaq, Me[ua Eupatorium alla proculdubioerit planta, qua Dio[coridi Ageratnm vocatur. Quip- Ageratü eft Ea-
pepratzr id quod omniumfere dolorum virori con(en[u Diofearidu Ageratum,C$ /Mefua. Eupatorium ,ni. patorium,
bilinter fe differant, nia fibi intticem corre[pondent.
SI altero nobis appillo Siférifoliae[fent Pifr mon"Pa[Hinaca.florui violacei colorie spfify, violis longe miait- $ecacul dial
resqui non Vere folum [ed per initi, fium prodirem albi ac parui, im vmbella Pa[H nace fimi, femen ve- Sifer altérum.
rociceris magnitudine,rotundninigrum.fucco(um,Có fapore dulci, von latum,ac foli lentis fere infGar,
t in phondyliogecum profzttocum Cordo[entirem. Atqui quum bifze notis,quas fuo Secacul a[cripfit Sera-
io, St er alterum prorfi deflimatwr non video quo patio 6$ tibi, C$ Meere Ed dr
OANTIRRHINIGgeneragnuamor,ampridem apu. xtant foliorum 62 florum, quinetia C plan- Antirthiog
t4rum mg E "C anti, Quo B JaL (vt ffero) Meesune. 7 mefíris. Ne dps is
limi lis meis de Antirrhimi foliis dubitanerim: i Qu func non nifi vna tantum. hes
$o mireris
Diofco- Beronics dore
D
Pee aj 5
"Antirrbiniplanta fuit ad manus. :
REPPBRIRIBUMNSANE Ma EMiNEHLERE (fg ini,
e duos, api sibilferip| inp rfe 5 ibiper fn sferim [i colorti,
ridaobi: ": T ufa rv aie "cf ) Li xr Jd quod etiam de fia. F -
marianmcdilum e[[e vlo.quam iam diu nouiac vidi. ibi babeo gratiae quippe qui bec misi
in mentemreuocaueris. E! - 7 m2 v: di bi ] aliat fc zp -
LVPINVFS,quem Hipanicum vocas neofiore baHenusv[qu vifis non eit, Referam illum, Lopius Hifp,
tibilibenter acceptum, fita opera fieri pos, ut ad me trap oi coe
PL ANTA M,quam Germani irem Santi facobi vocant, quod ad finem Iulii frere foleat ,maier? vios nai foc.
o effe Senecionem facile G5 tibi Ed Trago conceda,quanqua in florib.C? pappis nonnulla baberetur d'fferetia.ld Scnccio maior,
go nümulnfacio,q dem infolsis G9 caulib. faci dem [apor £3 odor in vtrag plata appareat,
^ QVO D Lilumconualiamfz Polygonati feciu nonitafacile cum Aloifo [euim quod gemsculatat Viam conus
rad«ces nonproferat, à quibu Polygonatum denominazi epit, quinet quodnez caulessnecflartpro. um non cfto-
ferat,qui cim P: olygonato comparari po[[int gu Amod. ipfa foliayqna Lalii efe videntur,vt |ygonatifpeciese
Ge differentiasvelle expendentibi facile conftabit. MER — diee. :
E 7M. Aquileiaa loribis ita vocataplanta fit, qua ob eins maie[f atem, flórum artificium ac Aquileia,
pulciritudinem longe diffafius de[cribi mereatur, quam a Diofcoridefatium fit in Thalitiro ,mibi fane non
faadeam ,b. L legitimum eJ Th Lf. neca. mouet ad ttam corferta- ILLA
pp mh
Li
2 es lAamiletafolia diffet. akin cum bac tantum nota id probare noy, cic 1h
Hp— y
dam fe 7 au ilie: s LLi - anjn.
LJ
N T EM ". FRNUEL
124. Petri Andr-Matthioli
aufin. Adivar. Daterbaquod afferas Aquileiam,tt caterds illas [becits de quibus metniniti, efe pro»
guum mibi dum bec [cribà eam mandenti fubdulcis prorfus deprabendatar : quod etiam à Fac, MS
ze obferuatum. Cupio tamenreliquas plantas, quasillicongenertsfacis infbiceresdeoguerem iens » vides
M acies flea mibi videndastran[miferis. "p ergratum
aic prateafe, | 5 TIRPEM,quampratenfe "Panicum appellas iam diuobfernaui cum entibilffequéti; in Pralia y; ^
Beniat. Attamenplanta,à qno emen illud exiguum excutitur, Germanis Hissmeltbaug appellz "dd
Manna femen. jo Manna panicum boc fylueflre non eff, (éd graminis [pecite quedam,quainculmorum cacumminil; *"i
tenetilfipaa , longas tamen gerit (picas,veluti digitos vt diffu [ius lererepoteris im noflris in Diofierida : T:
spentartis vbi Secundo Libro de Corotiopo meminimms. Sevitur bec planta in Carmiola , €$ 1n Gerisi T i E
paffim ad ciborusa vfm, veluti cetera Cerealia, ideogtte ilsfreauentiffimo eff vfii , EA II. Ll
mis,apud quos ego boc f(eminepingni carnuim iure incotlo tnaxime. fram deletlatus in cibis, ANafcitur "i E
sam ibiplurimalocisintultis, Sed quoniam culta longe mitiorredditur,ea propter eandem colunt bns 2 :
Dabofortaffe eriam eitis imaginem cateris noflris addendam, curaboqueplantam mili afferri tu SA t
femineyobi abste intellexero tibi gratam futuram. Qua vifa. facilevos damnabis,qui tibiex Panico E. odi
gimamar [uaferwnt. d.
BiphtalihüCor- PLANTE iiw imaginem,quam Cordusyminus vetle B, iphtab yopellasit nonnyll; 3 hal.
di crrasum. lucinati( vt Tragus,quieam etiam pingit ) ntgrum F'eratrum legitimum effe cen[ent , tam Begligenterpilg ——
Te turus delineam ut a me vela quoquam, nunquam cognoféi potmil[ét nife mibi abs teoria fif 1
profetto eadem planta ip[a die ad mania quodam Myropola mibi allata ( nafcitur quidem fies. wei jin :
circa Pragam ) qua tua ad me allata [int litere, quo faébum est, ut ctirauerim a pitlore , qnem domi alo adt
viuum flatim depingi, tibi mittendam,vt videas quam longepittor tlle tuts à. .fcopa aberranerit, Dedieg A. L4
fnt[ce fLirpis imaginem in poftrema consmentariorum meorum editione, inter Ellebori 1conts,non. qued Ella. à
yum cam e[fe cen[Gam, fed quod in aliqua ver[er p zmtone,banc l egi fortaffe effe (in Mfligin tm.Cumy be. 3
videam pittoreim turn in bac pingerdaplanta. plurimum ab eins facte aberra[fe,vereor. quidem.neinaligg.
iam idem effecerit. Quofit,vt noh au [m citrare,vt a mea deliteentur pittore, nifiprius abs temibi fuerit per
féafiem : velplantas ipfas viziasfuevim con[equautus ide quote plurimum vogo.. Habt itaQ, vir doHiffime y
vrztibtu, de quibsa ad me [cripfifh i mdiciummeum, Inquo,frtibi fatisfallum fuerit, mibi quidem n
plurimmmyat f fecus euenerit velit tatnen vt boni confulu Edid grato animo fr[eipias quod. tibi fatifs E
gratia feribo. Uelim, at fi quid melius babes, quo polfet quifpiam bifce veis argumenti, ac rationib.obfis
fd libere inmedinm ejfferas, cmmuunquamtam pertinax fuerim Có metsopimionib. addi&lsa, quin poti
Fitati acquie[catm, guam mili iplimorem geram V ale, Praga XI. Calend. Maii, Anno M. D.L j^2 à
t
D.
Confiligó;
|J RETRVS ANDREAS MATTHIOLVS--
Vlyxi AldrouandoBononienfi Medico, — ^ —
Sh pe * sex
s Mgitur bac epiflola de picta, Pino, Chamaleonibus, Geranio bulbofe radicis, Saxifraga
— ANdtro , Acoro, Platano , Equinis quibufdam Caflantis Cy mom- 5
nullis aliis plautis,
í
IY iyi eum ero,anlicis bifce negotim impediar, necvegto bec raris fft plantisveferta quibus
LAS. pro/picere po[[?ma,ts tua opéra opus meum ,quodnuncpramaniUus eft , ex aiti i
vis plantis innumeris ad metrat[milfis, qua quidem magno (aneillierunt ornamento. Quodopu
imu ómhium eff quemadinodums C2 te fontirenon ambiga,€4 egore ipfa experior, taméanimonot
quam Principum ( quod multum eff) 6$ amicorum [uffragianon deficiant, tinam fic etentum meorü co
filiorum fortunet Deus Optimus Maximu,g Ímodi sfa nibil , neg laborta deerit, ned fe
ZNeceft.quodte mibitam vehementer excu[as, quod tam diu ad me fcribere neglexeris,Ueritus fortal|
aliqua fideitua inconffantía [ubdubitarim. Ci in eg t diligam.quantmm literisexy HELL NEN
gioffum non iudico poffe bac accidere, in natura ingenma C8 liberali, enin [modi tna ekt,vt pofferiares st san
Ho partes ferre velis. Quamobrem certus [um me tibi effe cordi, quemadmodum quidem antea femper ju.
ton parum mibi müraris adiunxit ,quodais seolefliis, de quibus féribie,mpeditus, ad m
pferis. Verumcum (vt aiunt )verum ft enciffitudo,omnino flHatno, €$ confido , quad fib tot
vio culus tlellienbmmprepediem exped, felicis, tibi 64 ceteris dotis viris. fa
Chinif-ntentii € s perleHis tuis literis nom potui tio admirariplurimum Lucam Ghinum , virum
in picca & fylue- zar rLoriffipsum, 6 4 dinrepl. ai dag da p. fortaffe babuitn mine á
Bn Piotimpro- 5,4517 7 mont spi sito Pipi vimus, cuint ramu[culum, tuna cum Coho, ad tenuncprim
batur. a4
C embr "Ananienfis imo €4 cereri qui im ago Tridentina degunt. vlr appellavt Cemibro aut. Cer
; ejfet Picea de qua Divfcorides feribit acetiam T beophrafIus, Ac eo magis id mibimirumun
manc certior fatfue furn,eavatione ita fenfiffeillum,quod Picea (vr inquis) py foliaeffé
z dvil 24 : pev Ta 3 à
oria fccipferumt. qun
anas nifallor me legeresRemini ap. 7 gui ae j Miei EU War
: Lerner ire Pinums C$ Piceams einfleme[f generi, fed fjecie tamen differte,am: €
"d flatuendum cenfen, piceam pini foliit virefcere. Verum potiuscenferemego accepi[f
Cos feris G6 re ferit plantis , qno fertomma iem fom predi
Epiftolatum Lib. l1. mj
£d piceam non geneve, [ed [ecietantum differre. Quod autem acceperit bic Diofcorides Gemul prd Vninerfa -
di, ac ( vt ità dicam ) generalifimo Coniferarum arborum genere , VA MH ye rdi si bts, hse
capite de Fago &$ [hee ipfemet Diofcorides fcripta reliquit bis verbis: Fapus G$ Hex , Quercui cidem, &£e-
neri affignantur, £4 confimile munus obetint.. Que verba ji. recleperpendantur , manifejlo tuiguépalam; . "
fiet bic, quercum generaliter pofui[fe Diofcoridem, promi aybore glandiferá , quum Aqic non [olum Gracis 5t: nom qn.
fignificet, quercum ipfam [ed in vniuer(um glandiferas à uafque [hrpei, e cuius genere fecit Fagum C8 Iicem, Binh. lc ateis
quatamen arborcsnon folum foliorum forma, fed frattu, cortice , Cd ligni materie inter (€ maxime differunt, ba ub
Jdeoque eodem [ane modo de pino €4 piceanobis fuerit cen[éndum,pra[ertimque cum illarum qualibet dincy- ——
fa appelletur nomine. Quandoquidem fipicea ( vt illecenfebat) € pinorum genere fuiffet mon erat illiopusprà-
ium babere fed 4 ito aliqno (uam poterat depromere [peciem,q d mod, -
plicau[a populus, quippe, quecum complures babeat [beciei, eas copnomentis difHmpguimmus,bahe albam, illas Populi i
nigram, alteram Libycam appellantes, id quod de 9Myrto pariter dixerim. Sigudem bac lalifoliam , ag - ^72.
guí'ifoliam illam alteram 1 " lem, banc item T arenty » fd . Jf tinam , bane vero [pluefirem appel. Myrti Beoctá
lant, fermato [emper generis nomine, Quod eo magis fw: [fet sn Piceaob[ermatum ,[i boc pini gems , pro picea Phat
recepi fet antiquitas quod idem foliis, floribus, nucibus, cortice, ligni materie refma, ac vmuer[afacie culis
referat pinum, tamet/inuces,nncleo(awe tanquam dinerfum genu panlo minores proferat, e/Ad bac qua-
quam T beophra[Fus, à quo fortalJe Ghinus fuum defumeb /. vbi defelior hueni if-
ferit libro primo, capite fexto, de bifforiaplantarum , feribit pinum, piceam, abietem,cedrumque foliis ejfe in
fummitate acuminatis, quod £3 nospáriter fatemur non tamen ob id fequitur , quod ein[madt arbores omnei
20 pinifoliis amiciantur, quum non de/int alit plante, vt Juniperus, Sabina, C$ complures alia , quarum falih
quanquam acnleatis cacuminibus Vifuntur, [ai tamen formaplurimum quidem a pini foliis difant., F. aque — 0
propter, quemadmodum Abietis 68 Cedrifolia, longe diuerfa à pini folis fefe nobis offendunt tta de picea fo- : iceg & abis ig
liis quibufemna ne cen éndumputarim. Id quod luceclarius demonfirat Plnina libro decinyo quinto capite vj. 2 qualia,
celimo quarto [ic inquiens : Infelia petlinum modo (intellige folia funt) picea abietique: C4 decimo esu[demi
libri capite, taxwm arborem, feribit folia proferre abieti C$ picee femilia. 7d quod non alum firmilfimum pra«
bet argumentum, piceam folio efe abietie, non pini ,quemadmodii C$ taxis, quod vir ille alioqui clari/f/amut,
«c (multorumpace dixerim) alter in AVedica materia Dio[coridesinre bac non parum fuerit ballncinatue,
dum fibiperfuafum voluit, boc pini genus, velalterum quodcunque, legitimam effe pi Etenim fipi) s
banc diligenter expendamzut nibil magis (mea fane opimioneveferre videt quam T arentinam,de qua fcri. Pinus Tarenq.
3 o pfit Plinsue libro decimoquinto, capite decimo, digitis fragili putamine auiumque expofitum furto tt arbo ^* :
re.Siquidem nuca nucleorumque putamina non magno [ane labore digitis friaripofunt C$auimm roffro fran-
ghvt dulcibus iliis pa[Gantur nucieis, edt fi Ghinus,non adeo mature (id quod quamplurimi éptaht ) com - Lucas Chinas
miuibue ce[[r fat fatis, 68 pofIremam editionem Diofcoridis mei , cui fémper (que fua erat benignstas) fuit ad - ^re f - um excqz
ditbutyinfpexifet, mibi quidem, haudquaquam alter cenféndum eft , quam,quod isqui cahdidiffmwus fide- 11d een
lifizzufgqueverum fuit ndagator, [nam bancreieciffotopiuionemo. . Caterumquod demiratuift , SMaran- :
t2275n ita methodo cogno(cendoruim (fmz licium, quanon parum [um delellatus, in afpera Loncbitide, quA Lonchitis afpe:
dn vaen a*pin vi Diof2oride, quavsque mecum l-gitimam efft cen[és me itafal/itatis inÜimnlalfe quod certo fci- m 7"
ets tam Tof'implantaim à Luca Gino effe aibi tran[mi]Jana ego [anemon demiror ,cum ves ipfa illatam mibi
inlierisw) aptrtifonepra fe frat. Quad vero 3d egre feras ,babeo tibi cratias, vtpote cniexprobranda difplice -
qo atcilummia. — oftatirebondebo eroilli adeo firmis argumentis, vi mibi minime verendum fit , quin pro-
bos lelloras omnesin illum commoeam , eofqueprajértim qui viderint, legerintque ,quam bumaniter de illo
féripferizs, quam benigneeum ipfum laudauerim, quamque honorifice collocarim inter tot clariffimos viret,
Nec deerunt mibinumerandi errores Q8 opiniones, quibus (epe [ép um fallit qua tamen mon concitato cala-
vos, ed animo quo potero tranquilo, ct bomimem fenem ac Phlofopbuos decet bumanime ecenfabo. ;
batlenus debis, Quod autem ad Chamaleone: [eSlat , cias, pro certo velim ,me non e[Je mea opimioni adeo Chammleon;
pertinaciter addisbum, quinfacile intuam, ac ceterorum deneniam fententiam vbiplantaufuerimconfbica
tut, qua cuideniioribus notis ,quam mee , Cbamaleones referant. quanquam non ob id alter mibi poifhac
perfeedeam, quam quod be, vel mea [Hrpes, fint (bameleonibus illis omnino imobr.
10
-
i ipfa w,guod fentio mibip : "Ud A "4 Ls e fe ; quem T
faris Oratore ad metran[sni[furn, [ubfFantra, € füpere Atwanon parum diff at. , que adeo legitimum ni.
trum refert, ut nibil fet, quod (mne indice ) reclamet. Prater idiranfmifit ad me Gulhelmus Quacelbenus e- iin ,
su[dem wie M er Medicum agit aliquot odorati calami vnlgarisplantas mes tantum caua e Colametedon; :
AL. 2H -: L x ira dios; efe Á 7 h ergunt dr dis angufhio « e 42,
h ^ noris Dic[corids Hi Platani i datiara,. Platanus orien :
dll scetcii o pieni pri o Hr AMCCENHMMND — " Mas aues Pons :
viderim, in[unt folia, piluleque vegetiorts,q "i
irefes Facile putarim.pli iam Platani baberi [pec "Allatum eit quog, vna cum, "dich is
Jr Y ry Tn s 7 d ks:
vire[cit. Quo fit, t fa P pd yy tas : af.
Caflancarum genus quoddam cuius amplifi folium pentapbylisy m
ar
à E EA ne mier i
v6 — — Petri Andr. Matthioli
bus Caflanem ioffvatibus non admodum différt eff tamen aliquattorotzdioy. Concludituy i. bini
.eraffo, raris ac fi miu aculen circtmnuallato,3uiplurimum anofirate differre videtur. S, cribit il
neas, ConfFaniinopoltania tdeo eqninas vocari, quod anbelofis equts ruj[ig, laborantibus » PHAXPO figs
dio, vbi ab tis deworentur. AMyfit idem fylneftrem etidm "Rutbamn, Harmolam quibzulda dila Pj.
Daftanex equi-
ha.
Hatmola. legiti-
ma
3 4 m facile adtes zr 1
£uttentar. Mitrerem ego bmc adte quam libenter, per Czfareos veredarios, fi bafte capfulas qaid. tena
sempediunt, ferre nón reca[arent, Quotquot babeo amicesnunc continuo defatigare cogor, vt bas Mies 1
metranjmittani flirpa.Iaenimnienc mea ffndiaexpo[iunt c2 plamarum imagiietque fPeciofove ain. —
3am pra manibus [unt vectdende. Promdene egreferasobfecro, fétibi modo , ficut €8 ceteris falhus fim med N-
flor. Cuepio admodum vniwer [am iunare Rrinpablivcam: quam obvaufam vnibi ift effe crediderim angi a
€3 confitium ab ommbus expetere, S: jtàq, inter fias plantas, QUA propeinntmeras à te afferuarifcio. Potepa.
1Muly, Pycnocomura, ATantacum, Solantem. Bulbus efculentus 62 Vomitoris, Phyteuma; Catanance popup,
ba ANardusveperirt po[[int,rogo Vt ea omnia quantim poteris maturi ad se tranfiittas ,vel iy rum plag, E
: Tarum imagines, Daboenim operam, vt quicquid aurt, vel argenti bac inve expo[ueris prd totuga tibi i E
Pycethrá Ghini. Z/lentiffoe reponam. Ghini Pyretbrum reperisnter ea, qna olimn pili milf fimplicia ac pariter Hermodg, ^ 3
ylnm. Minotibinunc Pyretbri meiramulmn vnacumradice, quodte nengmam vidiffe ais : Qaem aues. ]
[.
Ahíma, posthac flares ediderit , integram tibiplamam confevzabo mittemdam ,vna cum Alifina . qU Am tea petierg,
IVsllp entm planenegotioid efficiam,cum vtranque plautam abundepraferat Bobemicum folum. Dum Gk
tía agerem. mifit ad me Bononia Vincentius Canton c VWedicin 3 DIHHCEDS TEEVA , ay bovus Chit [dam rámsf. r "
Lotusaibor. — zz/nze baccis refertum pulcherrimisin purpura migrefcentibns : quanz plantam proveraaclegitizsa Lola, —
bore, à Fabritio Garaono "Medico Bononienf fc accep:ffe narrabat. Sed cum tunc Bobemico itinert TRéaCCe
gerem negotiis occupatus ne[uio 4o paloplantam neglexerim , €$ quo inlocoreconderim:nam. domipoil. -
bac frater meus iam veperirenon potttit. Erat quidem planta a[petinperquam iucimdo . baccis pulcherrima *
ferie d'fpafius ac coptofís , atte (zt audio ) iftic Bononse ne[ciosn quibi praeclaris edibus babetur. Cumautn ES
plantam bancrecuperare cupiam , velim, vt prota ergause Lenemolentia, Fabritium tp/itm meo omi,
Toquaru ata we ipfum roges , vt ubiramu[calum ein(dem arboris iterum wi mittendum der. e]fudio e.
yim hemtnem effe humanum ,dotlum , benignum , Ci meietiamamantilfimum,, cHiopto «t non filum me.
tommende (ed 5€ effera, velimque vt ad me feribas , quo nomine ?flic banc arborem vulgo nuncupenb, o ——
Oxzyacithz frü- tuam de illa fententiam. eXMito nanc adte Oxyacantbe mes al'quot baccas , queson oHm ERA m
Gusduplici nu- (5, fe dues intra fe conclndent vt binc eo vieTI argumenta explefa fetus qui banc plantam Oxyacamlam. im
leo. effc negant, , quod eius bacca unum tantem officulum babeant, , cum propritem fit Oxyacantba phares habe.
Coni go re, utili affrmant,. Poflremo facies mibi rem perquam gratiffimam ,fitmam de confiligine opinionem ad.
se feripferis, velimtamen vt antequam id. A(44,mtam etiam deea videas fententiam , bt 'feem de Elleborom. s
Diofteridzm commeniatzs, Pluranencadte feribendanon faccurruntas fí qua imerim fefe offerant, dehu.
alias ade foribum,. Vale. Pragepridie Idus Sepiembris. : Ee
-
X
PETRVS ANDREAS MATTHIOLVS-
$ Hieronymo Heroldo, Medico Norimbergenfi, — —
Sce i
Tratfatur deconfilizine, Ellebaro nizvo, venenatis Jigitti,Eupatis ——
rio CMefus cz Seacul. TW
x
Ceepi literastias vhA sup eaplanta, quati ego alteram Ellehori
vero Confiliginem eum Fuchfio 6$ Trago effecenfi ,mirorque quodtam «
hanc ejfe feriba:, cum bnimfceplantaradicibu: ^go fepe numera fim vfu
oe A NECI magno [ane yumamento , vbi alterius Elebori purpureum ftorem j
7 manu. ote T videntini Myropole atque etiam Foroinlienft snl
; Veratrum coll gunt, quo potiea ZVtedici vtuntur. [desque hane neguaquam Confiliginem effe
florü colores in fed certam veratri nigri fectem., qua herbaceos fores pr
planiisquanquá zsy app ipy, 4, "fas babeat [ecion florum
fpcciesvariant, | ppm ip euam plurinzis alis planti
penus tamen no $ - N C
pecori menimmntarenon po[Jant,. — Nam, fi exempli caufa .
: no ac purpnrea idemque [pellamzus in Onenide ,in Cynofarchi
féoridas. j Fi
retedat purpureos, vlla albos (gu.
£!Icbori nigri
altcra fpccies.
* ^
Ls
Epiftolatum Lib.1f:
boh ec f'acwlentes dV pewtiua axpandantur , eii proculdnbio ecia. INamquetametf, Dicfeerides étamtani.
tum nigri Elebori jjesem deferipferit id t. tiere ebjlncul. 2 ehit quin alas quoque Eücbos
ri mgriprocrearit [pectet y vs analsts quam plmrimis (Vt (uperima drximua ) eam fecilfe non igy Pra-
ter id ,€ nta bsc , ve tutam fateri faculiate quadam veuenofano vacer.perinde ac qualibet alteriut
Eüebori migrijptcies mirar (ane qma ratiene dutli , tam temere ^. RM » qiti tali ducuntur opimo -
me. banc planiam ejje con/ilig mema,cum jcribat Plana deploratis sn'"Phibiffeineradiem pr e/Hanti[imwume]fe
medicamentum ed tibs debere ex aqua , babtrigue aid ne fab lingua. Hoc fr/na cum Conjiligime 1j tenta-
sabunt, nulli dubium cil , quintabidei quofcumque 2uam primum émediotolant,, — Nibipretereaim- 6
pedst banc plantam E.llebori effe fhectem., , quod ciu canit in terium perduret annum, C8 fruticu [pecievn id-
XO duat, ,cium nigrum. Eleborum in montibus (ape viderim . folia nuuquam amittere C$ 10128550 vircfeere;
Anficitelái tibndtoribus Ellebori nigro [vcco,vt büc vsnen: gencre contatl e , fera citiussntereant. y baiIenis
mon addi. lotámth arté quadam parari ex a!bi Verairiradicum frcco vetenhm , qo i neh dis fagit- n» . liess
tis vtuntur Hifpani venatores, 4d, ut mibiexperimnta covjlac ibi fanguinem contgeri , amimelia qa. foco Kira iui
€unquepamlo post interficit, — V'ernmenimuero me anon paruam adpsirationem adduxu ,quod /i desove- hata Baut,
tr iif magna fuerit quantitas , zibilplaneYicómmédi afferre foleaz,. Jdtoqnz co ipjo vefés vensorts affr-
mant, , cum purgationcs aluimoliri cmpinnt ,obidawenibilmerum frferine carnes boc veneni genere cengui.
fita nibil prorfga Comedenzos inficiant. erum vhifatlo «iaculo wulnere (anguini fe immi[cuertt , ullo
«lio antidoio feruari ammalpoteii , nifi demoratis Cotoness malis, — Jd. quod a (a fare Ferdinando pstriesam. Cotoneà gita
dui, Fabilari itaque eosputarim vel uquiuoce nigram veratrumpyroalbo accipere dixerim , qui bec «lld 5Pdo:o ad vá
& Q guoquepraflare pfe afirmant,. — QuandoQuldim tahtum abefl , va nigrum veratrum copalio animal a 5 Ggicos.
necare queat, , vt perforatis auribus vellateribtsimm:/[um virm ente facileextrabat, — loc ane paíte-
ves C$ reirnfhce addifhi nan ignorant, ,qu'rpe quibuwes pefhilentia laborantes C$ a ferpenté demor/os nfertís :
E llebori nigriradicibus in eoram auriculis petlore crertbusguepafimeurant,. — Ceterumad. 1d, quod fen. Eiidboe Ap?
tentie mei im Secacul e$ Eupatorio ae M. fue defcripto nondnm a[fentiri po[jui, Gd obidadmones , t dilgen- XEM $i
ter eJMe[nem sn/piciam , milalutd nunc replscaude opere precinm mibi videtar rift vt t3 epiflolam tilàm Im
wmeam attentius velegas,Có meaareumenta accurata iv[precia, Quod feprafhiteris 8 potivi veritatiinda-
gande , quam mordicus opinioni tua vetinende aninium $$ mentem applicuerit multo antea tIMefucm me
isligenter lgiffe accurateque injpexiffe Facile intelliges. — Hoctantum de Sec cul addam, guod cum fcribar
eZfuicenna libro quinto Secacul , e[Je radices peregrinas Zingtberi fimiles , que ex Indiaadmehuntur , fd fati Secacal zz dix gà
89 faperg ue affirmare crediderim eos pror(ss ballscimari, qu* putant Sccaculeam eife pl que Fuchfia Sifer " Brina. i
defignat. — e/fiqui fi bacnon fujfiriant, , non wideofane , quopatlo tecum debis vlterius agam. prefer.
tim , vbineglells arg menti mo[f ris , quibus teve/^andere 'fPerabam , nmi alied mecim agv quem quod ite-
vum ad Mea l-gendum vortari. (Quzmctmutea (arts viderim legerim parcaseb[ccro y/54m boc tano
wem nunctibimerem ion ; eram. ale, TE : *
"YDALRICV$ LEONORVS ME ^ o5
: dicus, Petro Andree Matthiolo :
UI $m. M : ;
ees
4* :
weritur an Syrupi alutm I3. adii, de QE offimi
: M PRA und dehega daraipiyr em. a. E ts E
» wd (c P ginmerbie,
RI 7/1 sli Melle tibusk scalp
9/] eta medica ( gà certe bis t tibus cq eg fe 8 fidelirer illuffrave C2 excolo "7
MA actif tro Lace dia Fuer ab Butt 0 eM
rent, vt cromsbipridirins qutdjne Moti teur
m
e facete Mrd i. —
"T /ex. * je Contr ATTE D NTR T T d
Costolla mal a MER 4. RON
[ee ash heise m ,
medida i nis nm en d
VRIONASHAMIDU ERES UUEIr9I DTE Simo Quod
28 Petri Andr. Matthioli
feceris Wagla voluptate to afficiei 9 apinionem Woflrám tonfirimabis , 62 premunies , lot teyp, ixi,
criter confundes C5 demanifelàpertinacia coargues , frih fjrupis tuaphblice eoabundiu bat dere, -
fententiam nempe,s/dnvetle commodegue dari poffiito in morbis,bra[eriimque diuturnis, Syrupi iliud,
dretentes pluribus continuis debis , "vt quaya plurimiih Germania faciunt, e Medici, felici ads ide
3p/i dicunt, € nos experimur ) [uccej]u. Qurh Cd an boc Jfieripojtaa preter celebratifimum Hippocratis eg
deni inf ibutum ,qui Concotla medicari , 64 non moutretruda phecrpiunto, Quod frfeceris ,addisis y,
eiufmodi Syrupórum formulis ( ficut hon dubito ) non folut atiobis fed Apefferitaté quog, vt 3 alii plu,
sta etiamin bocthagnam mereberzs laudem, Vale, " " !ba, :
PETRYS ANDREAS MATTHIOLVS "
Vlrico Leonoro medico, e
Arcu py Kd
Probatur dari poffe Syrupos aluum deiicientes pluribus continuis diebuu Be
in morbis diuturnis nec effe preter Hippocratis, à ; ik
& Galeniinfitutum. d
a6
E: Eficiunt propemodz ingvaue[cente sam atate caloris innati flamme,aue ad fHudia nte Lat ay) á
Queftioanfrra. 3 E ncendebant. b j
: i mum ince -Q: brem ne mireris f tuts literistam diumnon refponderim. Quar ims gs
b' aluum citans 22 OS es an commoderetica, dart poffint in morbis, prefertima, diuturma,. Syrupia T
: & vent Hi | eSSEXQAG connus diebus,ut plurimiin Germaniafacistt Medici Jaliciadmodz ril
Zur ! a X)umeuam petis an bot fieri po[[it, preter Hippocratis € Galeni iflitutum y qui concoéla medicari precpie
: unt Cémonere non cruda. QusfHo [anenon vulgaris bac eff, 4 que mibi negotii nen parum faceffit titm quod
de bis differere abfa, labore nequeam ,tum etiam quod non deint Medica factltatis periti, quorum nonnulli
Hippocratem [équuti , bofce Syrupos mon folum dariprobibent , fed maledi£lis G execrationibus deteftentur,
jo
Jariorum moris Mg Exifmo enim plura fore,qui noftram fententiam fint. comprabaturi quam
quieam conuellere cona
Melicamen ta. Jidefendent ,fedetiam amalorumpetulantiam compe[cent,, Ptautem ,quodderebac fentiam tibi explicare
Clementiajiqu& incipiapa,m pritoü dif mguendum eit de quo S, )ruporum generemobisintellizendum t an [Gclicet de hieyqui
di l oribus parantur aluum deiicientibus med »eitiuimodi funt Cafia , Manna , Rbabarbarum,
Rofatutn dilutum numerolis macerationtbus paratum y ant Syrupsa ex eo confetius , aut ipfe purmrofarum
Medicamenta f'nicéns, Fumaria, Mercurialis, Epitbymum e JMyrobalaua, Sena, Tol ypodium,€$ baiufce claffisalia:uelde,,—
que clcdtiue pdt f, 5, or monis», , vel Twrpetum sy vel Pytin[am ,velagrefHis Cucumeria faccum, vel Elelorum», ;
pu Alia fimilia,qua ele£line (vt aiunt, ) purgant , C$ proprie edouaxa a deleteriaeorum vi appellauit Grecorum
antiquitas ,excipiunt,, Siitaque delis ,quitantum clementiffins illu
baud dubie affrmabo.facile , Cd veHle dari poffe bos in diuturnis morbis
prater Hippocratis € Galeni wmflitutum. eMlios vero g
expendantur,que fec babent. éaora, Qaguaxedem x, viram, Uu dua. , facile fane dep
ud per oaguaxsver velle illum , quam. non deberecum Pharmac.
mentis immatura expelli, guod einfmodipharmaca vbi bumores incolfos repererinteos
guinem inficiant colliguenig, ac pernicio[a fint. Eiufg
NecMannz nec "^^ P aei ai uidgoa i D 0d d bad E 2t
rofarum deie- "Zt I libro tertio de aliment facnlatibus de e mele : eribens. Itensde Ra,
&oriam fac deiecl
lenus.
Clemétia medi,
tilitate propina triculo ac locis illi propinquis extiflentes trabuntur poff bac per vmimer[um co Aj Ps 2. a
tin Aena difcrimine. fdeoque baud rete mea 4uidem [emtentiayhailenus iic AM Pelo TANE
piconflantur, tuto dar; pofünt, longe tutina dantur ubi iam materia coucoguitur nec profi fuerim F
G.lenum in io Pm am Loc tfta mpm [Hon QUIM OM AERE OEIL e i
einorisphl-£n0 avons ioo obi cotto aliqua fierincipiat, vacuare. et afuduts medicamentis algumatmm E
di ede verb». Procedente autem tempore, ubi phlegmoni. quiti STEM DMIGHNTRADEE aie i
t2 aluum deiici. 9 edicatmentis in cibis vti lucet y epe zi[aro C$ Celtica nardo , C$ "Php quod nominant, d
entia.
Epiftolirum Lib.Itf. "E -
eüsyrkio C4 Meo ficut etiam per ventrem vacuare ,friscinoria ca. afficitur , Cuico eibis admiflo C$ vi.
va, Mercurial, 64 Epithymo , 0$ Polypodto , £2 omnibutp 3 dice aluum dein A
ye rem Jiontbus , tum bis ipfis andacita, quam ante , vetidum:tmm vero qua bus funt. Valenttora partim m
Prr[ana incolis partim tufit C8 6m moli/imum pulueremredatiis. Exkbibenda vero 4 bac fant , velex Puja- Nori
quando ingox , E$ nigri veratri corticem, Mi erra 1
ba velex aqua.Egonama etiam Polypsdi aliquidin Prifana ali
Hacille.— Quibuepalamest a Galeni dogmate bandquagmam deniare "Mzdicos , qui, vbi im morbis md dion i hui
Énd app —— medicAmienta x : Y 34 7! dis: KY m LIE L, hen flups quóudie propi
3n diuturnioribu:, fed in alis etiam morbis. Conjfat praterea ex bifce Galeni verbis non modoperquan relie 31 Galeuus,
dari poffe is Sprupis ch a bec med. vedetiam vbi morbi intenfio remittitur sd eil , vbs adhuc
30 magis concoquatur materia etiam valentiora,vt Elleborus Pirfana incotlur. Quo fit vt nibilfit quod prob. Quid sgstelez
beat, quominus po/fimus etiam nor buiv[cemod: medicamenta [wo tempere prpinare, c prefertim clementia. chuc ! el ome s
ribus admi a,quod bacpraterid quod aluum deiiciunt, propria faafacultate manifeftis jubinde qmalitati- IB " t : -
fia exuperantes bamortspraparaut. quum fere omniapartim parti dant, partim aperiant., 4:
partim abfferg ant, quarum facult. lio cott do admi/Famn f acile (eparatmr C$ expelitur deinde
propria borum medicamentorum virtute. Seruari banc medendi normam paffim ab ommbus in vniscv[umi ,
Medicis , tam qui probant quam quiimprobantin contumacibus febribus, ammaduerto. Stgwide vfi dang Medicos oraed
prins Syrtipis ad collionz facientibus ac fnbindepb febris mon remiferu ad alos [pnt im pro mires £-
perant quorti vis bumorum preparationiperidonea bab Sed idplerung, cum Rüabarbaro expediu: mo. Tops Rhabark
do S; yyrupospropinantes 3n: Rbabarbarum exceperunt ,modo in iu[dem Rbabarbarn macerantes ensi linteolo 1o, d
2 0 exceptum C$ pluribus a[fiduis diebuspropinantes. Caterum perquam falicilmeetiam dantur boc modo alui
eiantes Syrupi in frigidis admodum C$ pituitofis affellibus,quim etiam tn iis qui ex adu[His proueniutit burna-
ribus quors concotlto veltarde admodá , velfertaffc nunquam fi futura ideog, Lui ep Lic 1 :
ibi is Dropinari pxecópi. ^ Diofcotideráng
tre Comitiali TTBPUPUNPY dausader. Ideo3, fi fortiora C$ elellime purgan - Oto vitis alba
tia medicamentain bifcemorbis non (ime auxilioprtares dedere Medicicontinuis diebus , guid probibebit ev. n pile.
£0.10 minus nos in fisilibus morbis [ecurius clegnenttoribus st amur?ac etiam quandoque,vbineceffitas ad. i ^ Fina
Mit eletlime pstrgantibus , vt Galenus cum F. Jebarofaciebat ? Nibil Jane, , miffpotine quo id. pintonibus,
quam rationibits C3 experientia additlie[f? vel; Eadem etiam e(( vt diximus )in aduffis mor- ^
bisnibil mibi verendum eft cum Galenus libro fecunilo ad Glaucosem, Cancrum , purrantibus medicamen- Cancrü frequen.
£0 tirsex quibus 'initas fequitur prompte [accumbere [cribit , € id am din faciendum pracipiat , donec [anituy Uus medicamá
vina partis [ab(é quatur. [d quod etiam repetit br. va. Metbodi,cap.9.bis verbi,Commumis igit cuya 222 tpi
tio eff vt bumorem vnde vitium eff ,mayum ilico vacuas fmili vacuationis genere ei quain aliis tumoribus ;
fopra esEcomprabenfa mox probibereporifmum frfieri poteft ,ne de catero eim(modi fuccus im veni colligáe
tur. Sin id fieri nequit, faltem cum omnino ex interuallis vacuarec mslparticilam firmare.ne quid bumo-
rum redundantiead eam cotifleat,.| Quibus palam eit nibil (ane obfTare , vbi in diuturnis 84 contumacibsuà
affethibus vitiati bumora e affi ant» quini] medi is aluum deucientibus frequenter vacuen.
tur bac tamen conditione ( «t Galenus inquit ) t eai m'[ceantur ,qne lefts languentibu[que pariiculisvo- !
burconferre valeant, — Cuim[mod: fant, cMyrobalanorum omne genius, Rbabarbarum , Rofarum [nccuey
aceniam acidi dathyli, quos Tamarindos vocant. officine. Siquidem vbifrequentioribus enacnationibis alie
«0 quidnon accederet quodvober affetHis particulas adderet mbulprofetto noxius e[fet quá frequenter euacuare, Es
"dtqui quum omutbus palam [it , quod in pituitoffs morbu maxime conferat, extenmatio bac etiam ratione bi irepoiuts pun
Syrupiconucntent vbi tn diuturam affetlibus pituiteplurimum vedundet, Quippe non folum iidé morbima m Hutt Me
teriam paulativi partim praparabunt partim educent , eo quo pradiximu vrodo fed peculiariter etiam este -
muabent, Quodantem bac aluum dacentia medi
tris deiethione népe affuefacientibus nobis yen, quecuma, continent , ea latim pe/fumim-
pellere. Corparis autem evbalatü qebitur celeri exercitatione. De quo autem med Camentorum genere (bie cer Qaem.
sntellexerit Galenus , debis i gam ego , de quibus meminit is libr. 5. Metbodiin locinorís
fO nempe de Mercurial,
Cice, Filicnla, Epitbymo, Pelypodio £t bnwfée clas alis Id quod aprrifme decla
on 77 (tof, qtii f bi Gallici Atgutnentacoms
SE M: ied COUR
A : d id ot 2
m molimur » E deicthorismedi-
- AM quum facultas bec fuphrari non Guidi deoa
€ó P»fftt nr alia fortaffe alterius à propria] vaca Ll fmerit contrarta.Nam ficut manifefhe mifceriproht, —
ligni ilius qualitates calida 64 fi nime impediunt. in tecinare calida 64 feca temperie affeHo,vt ip mor. bent "
bo Gallico fémper eu. vire mon ambigimvus , quo minut vis illa occulta iecur ad [uam temperiem
refHitnat, stanec dacentia alin medicamentaid efficere valent simo potius di Bi ipf virer (gent , quod Purgsptia medi
enater i3 continte minnant E4 exiccationem angeant , adeo vt non ipai icri willer ratiott Vi agoo- comcntacum
tantes His accedit emulioriexemplii, gui csi nulla alio medicamtto mec fimplici Guaiac. collopluries fum iacideco&
potuerunt ifo tam? deielorits medicamentis admixto tandé [anati Junt. Atqui. di eff, mognodati su.
qued o frigidis se diuturnis morbrs, vbi bimeratpraa [arivi fmt, bi fjrupi alui mowentes propimari nà debét, Quid femamdá -
mifipriita aliqua faHta fuerit concolia erudorü bworst. Sed bac cit valde calidis c temm parti medicas is
menti faciendanó efl 2 talmm facultascencoqnendi hi f , fed praparandi, queia concolla unt,vel cócomns (scopis aluü dee
i caperint, icicütibus,
"E
bh x. 3 n Pha.
130 Petri Andr. Matthioli
ib? 2n
Sancii us CEP Nang erndaadluersientemateriatldiramedicamea ppm
morom erudora ^/? 4Mgebsnt eruditates in venas pellentia. Nonitaquecum bis concetlionem moliri debemus d à
cGcodlio fit mo. "4tecalidie, vt Galenus docuit, 1n quarte deratione vitluicommento'quadragefrmo qnarta, ym CHID ttp,
lienda Jolum fieri debet cum bis , quaintus in torpus famuntur. [ed etiam cun bis , qU& exterius a í bp L]
fomentis €9 inunilionbus ventriculo 64 bypochondriis adbibitis, vt idem Galenus docui; : HET BEND
tenda, Quainre maximepra[lat Cha linum oleum € Ghamamali forum Pis iae.
xiliisfouerur naturalis calor, adea vt quie[centibusobid b. ibus commode cencotli fat MAIO, bag.
admodn mquititemperatu[o calor ad boc maxitnefacinnt, e contra Afitatio ,q4£ Àcalidis veli; : dá
: tis fit in bumoribus, juietem smpedir,€9 niaturalem calorem accendit,àuo poffeafit,vt non conc, medicam,
Qua PRione — yore, if]; fed potiiis patreftant. Vbi vero concótla fuerit materia, vel(altem COnCogMi Cteperiz es ha
Mossqoetens diria vrépo [ime medicamentis dena prapratosem confielend Mri
ad debe € E P rupusut eiat antea dium eff. Alt vbi bsmorespraa[fatifuerint, cum ii veram concodliogg iit EN
quanquam vera concotliene tune epus Won est, oportet tamen nosinnatum inuare calorem ts irs
mores eum praafJatis conisntloi concoQnat, adeo vt femper nobisopus fit, aliquam priui moliri Ker Sad
antequam 4d bofce Syrupos veniamus. Po[[egm quidem adhuc tibi plura dere bacin medium adferre aui
MR sam offendere, quad multi fent inter recextiores, vt Montanus ille elariffimsus , qui buin Vctiodi m
P ies eec Fhpts experieiitia dotli, fed ne Minerkam docere videar lubenseaomnia pratereo. Addamautem tam;
Te Mara guod plurimum eAMedici debeamus Mauritanis , qui nobis bectam (alubria offenderunt medic,
quibus titius vtt po[fuem tam 1n diuturnis quam in acutis morbis ,in quibus non nifi magno "x
v4 cumexoli
authoribus.
tantiwm difcrimine elelline deiici di eta propinaripo[[ant.INL.unc autem velia, x
fatlapétitione, bictibi deftribam, quo patto bofce S Si xi ries 1n pituitofiy C meer ER
Jus,quinetiamin morbi Gallici curatione, Quod € fefciam f'peruacanemem e[fe, quod non defint praclanff
sni Medici qui anteme fieles deferipferunt Syrupos, netamefortaffe, putares me boc laboris velle fabu
ve hic babos,quo ego vtor inpituito[is € "Melanelolicis affetisbna, ess
Sunitoitag,, Adianti 4 Es
Syrupi prirhi ad Afpleni :
pituitofos affe- Betonice , r
m petumdine- grimonii . b
Iutabi e Singulormm manipulum. AS
Cicheris :
"Amaraci i^
Flerum Stechadás :
Saluia |
"Rerifmarini
dicum, Faniculi
Fetrofelini comunis,
"fparagi Sing.vncian.
PA o
(entanrii maioris |
era cq : Polypodii contufi drachmas V I. 4^
Seminum, Anifr T:
Faniculs Vsapirun féfquiunciam.
Amm 3
Coriandri —
e/feallochi drachmas 11. E
Santalorum ,Flauorum Mir. drach. I 11. ;
Alborum
Feruefacita bec omnia feruato cofhionis ordinejim aqua libris decerm ad tertias, 64 fubindemida lite d
Áopercolato. Sumite deinde, Folierum Sene orientali libram. É die.
: Cinnamomi eletliffimi drachmus X. i ios
Florum cordialium Sing. unci.
£xcipita bec ómuiafitlili vitreato velflanneo vafe angwm[H arifcii , 6$ affufo decotta,
ti, macerentur in calida loca; occlu[a vafitore duobus diebus continuis. Demum colentur. ^
Sumitoitem huintdilutihb, IL. ——— e RET eds MES
Diluci Rofatipluribusrofarii macerationib parativel azeirofarii puri,ubi luti ni e[ét ad manm
Sacchari hbras I1 I. e paci :
Coquita ad tertias C4 tunc nddito Rbabarbari (clethi craffiufeule etti fofcunciam. T3
: €iam, C$ coquito vg, ad [ulapii confiftentiam "Demum [accule lineo pereolate, Gd va[etm
$rupifecundi — efrquifi compendium deliderae, boc aliud parari inbeto, minoritempereac labore. ———
breaior parandá Sumis, Felerum, Seneerientalss vtcias. 111. Qi aie 1
X eAbfnibis Pontici manip. Semi.
"A diants
vm Ret
"Radicum, Fauiculs ynciame,
Epiftolarum Lib.IIT. ut
Petrofelini ]
parati qe Sing. drachhas VT,
Eyes 4
pcr bixe mundate drach, 111.
Lu
$eminis. Feniculi |n mimm TN
Cinnamomi (elelifimi drachmas I^.
Rbabarbari optimi drach.V 1.
Turpetigensintdrach, 111,
Cogsis S nie lermdipraffantifini (femiunciam.,
oomniain 4244 qu. Cit , 'eruato le "m s ?
chari albi quantum fat fuerit ad eI RAE). lk. 1 Prabtto quotidie vise, he ues wk
"mora A no^ reir viriumratione. Ligue 4. Srripasi &ei
«teri vi is vti medicametie, in Melacbol.affellibus, Epitbymum e£ radicknighi ver. Meier se
proarbitrio addito. Quinetia Myrobolana, »Chebula, Empelica Ni gui Atri certict us
zo In morbi iem AHtem AMIIG e cieer s Mgntscum in diari uam niam ipdocoldi, Syrup us Guaiacl
Sumito Fumaria Dusdak * dmi.
dgrimonis
Cicborii
Pulegis Singuloi manip;
nbi, D d
5 o Meliffophylli
Florum Lupulorum
Stechadis
Borraginis
Bugloffi
Ro[arumrubearum
Radium, — Glyoyrriize
Fentculi
Borragints * $^ wa
Bugs Sing-vnciam;
4s Centaurii maioris
: Polypodii vncias 11 1I.
Seminum — Antforum
: Peonie : cuin[o, [eminnciam
Chebulorum Sing.drach.X,
Emplicorum
acus INGreu
1 ^ Dd pu; m^ 2 j
p o Zedoariedrachmam. pep ime 'rsDud zac t
$15 Santalorum Flauorum S57 feminnciam, r VA Erga e : 1 E:
Cmdm t Vrai
— Eptbymi Creieivmeias 1L i2
;felettifri jF
pride TIT R
eiclib. V I.64 ete DARREN T guingna-
ginta. Demum, en
$0 "omis if bnisfebibuill HILO -
, i Disi ir metta velfaccirofarnm pariv dilutum mon fitud
Anus. ins Glleriririón
Syrnpi de pomis 5. aM. s ; : :
"Sacchari libras TH HE. - ie CANT 2: |
Cognito ad tertias Dni pe Rh ia hu SPUMA ipte didit
iat, Inl. iconfffenti vac hériaseses ^ bi fre,
PI, fucrraleti additi dpat^ód quinifue. Quie[cat deinde. jr tir
det Fefper femut deco Guaiacifimplisb enam esc om ud. ipo ferm eii
ebibatein lem decoiHi uncia quaruar, dm crie
E cupi. » £7 ——
32 Petri And. Matthioli
Sumites — "Decotli primi Gnaiaci lib.V LT.
Foliorum Sena orientalis lib. V. ;
Rhabarbari (eletti vuciam. e
Epithymidrachmas X. :
Polypodii femscontufi vncias V.
Radicum Borragints i E
Bagloffr snciuncim (5
Glycyrrhiz.&
Seminis Anifi unciam.
"mmi [emiunciam.
Florum cordialium fingulorum vnciam.
Santalorum ipee cuin(que drac. 111.
Cequito fmulomnia.[eruato cotlonte artificio ad tertiet deinde addito Sacchari quod fatfueritad
liandam dulcedinem, Prabeto diluculo enas unciae nec affebum [udari fito. Reliqua expedito vt in lir)
diximus. | HNTNN
Hac boni confulaa velinz mi V lrice diletiiffim e.Iuterim fiquid aliud babeo, quotibi, gratificari pof w,
lim intelligat mbil mibi effetam carum quo minus illnd tibi etiam impertiar libenti[fime.V Ale.Prage,
IOANNES CRATO MEDICVS,
Petro Andrez Matthiolo.
d» Pech,
E
y
Ar
Hortatur Crato «Mattbiolum, neob maleuolorum infetfa-
tiones à Republica inuanda fuis fludiis f
; dimoueat. "err
03 Encficam ttam naturam €? publici commodi fHudiofifamum plurimam amati ac snmlaho. V
«| ribustuts (ape fuaus/[ime perftmsar , aliquoties mibiin animofuit ,tibipro mea partegratiaia.
| gere,teg, fé quo modo po[jens in curriculo ind [frie,im quotibi malenolentiaatq impudeni,
Ui mamalsdicentiayimpedimenta quad. D (etfi virtustua confirmationenoftranm
ELS X egere videatur) confirmare. Sed amoris ata, officii mei iter ne[cio quid impediuit nec inp
mosendipartes,qua funtprudentia ,mibi a[[emere volui.Cum astem intelligas, te fmgtlari fhudioiterumin
eo effe, vt Diofcorides illaflriffimmus ab ingenis tmipreffantia C4 artificum manu compiciatur, bac exigua qnie n
dem fed j"ati atque beneuoli aimi met &gnificatione tibi calcar addere vi[um fuit,ac fi bocpatertsrogarM ——
2oidsctes PBoruffi , aut aliorum infe£lationes a laudabiliénffituto te dimonere patiaris. Mirimerelautalu. —
dem affeBlant,,quicam ex alterius ignominia petunt, , 68 maleditium maleditlo trudere,perinde eft acinja- ed
niara in[amiendo depellere. Tuis laudibus , quas omnta pofferitas exceptura eíl grate tua fame,Boru| E
conquifitis monferis vocabulorum ineptifome parum apud bonos €2 virtutis rei AvIJAHLU 0l f
eommiouit , fiae pe[fime con[uluit. Vuica autern Socratica ratiore[pandendi conuegienti[ima e
Contra Guilan.
dinum.,
rejpondere,Cá plazas ac fi afnus calce teperce [f et,equo animo pati pre[ertim cii vera ces ató, tutri
que altercatione C$ dimicatione liceat;. Sed nejcio quanodo delabor adíd quod buic prflola no erat po
pofiism. Iud offendere fignificatione aliqua , ac potius tibi confirmare tanquam Syngrapba volui 5 E S
boc tnarefert ) à me non folum propter tua in rem /Medicamn praclariffma merita , valde amari,verum 3
propier exquiftam dotirinam C$ induffria excellentiam [mgularem,tanti fieri quanti ab eo putarsg
ac ingenii tuti dotes €2 virtutesintime nattit,candidiffime efhim at, € per [pt &ffimas babet. Hunc
mum fivllare verius.ata, euidentius,quam literis probare poteroseffictam, vt id quad [um
mun C$ amantifimum toguo[cas, INobilem €4 praflantem virum dominum Sauromannum y'
teris nanquam moyamanter compleilaris magnopere peto: Bene vale, Vuratiflania. ——
ow.
PETRVS ANDREAS MATTHI
— luslohanniCratoniS.P.D. — |
007 0 Refendetur precedentéeyi fole. Detegitur quanta frin bifori s
tarum Guilandipi imperitia, ej
(oan REC
7? On dixerim facile;mi (vato ,q
«2112 dicium , non certe quod gaudeam
1 fed quad illorumtefHmoniis,apud
p
vilentte[erip
wr. Jdquod ,tamg,
ane fit illa ira aduerfus innocentia perciti latratibus
* 2 an. tus 2 4. "
L- 7
Jeditioruma [norum f
1
" d
Epiftolarum Lib. 1I. 133
p joffent niterentur faltem , equiore certe animo actiperemusetigea , quacontranofra fententia affcrrentur, LaudaturCrato.
Sapienter is quidem Gj amiciffime pracipis me patiar a Boruf[a, vel alhorumcung, maledictis ac in[etlationi.. "i5 conülium,
bus à meo me dumoueriinfHituto , verumego ita vitam meam iampridem infert »'"Vt mbilmibi i magnopere
metuendum exifimarem. , quod quidem acnlpaabfit, — Quinetiam, id quoque meum,
«t a iusanda meis ffndizs pofteritate , mullis calumniis , mulli latratibus me anertere nani, Etenim [i, pul-
chrum eff (vt aiwrt, ) laudari alandatoywro ,putarim quidem a perditi[fimis nebulonibus C$ impudenti. Ncbulonum$y,
mi Sycophantis laudari ,prudentemvirum neminem optare quum id bominum genus laudare ne[ciat, snif cophantarumq;
afines fu. [Fmnles. Imo vero ab bu aem 74 Ssperiturfisdioh, Ede Republica bene meriti maximoid sli femper n
effe bomini exff ^. CH. i confilia ,nibil alind moliantur , quà virtuttopprimere,
LO verita'ema cüfunderevitinm vere(] /À tantwm poffent )extolere €4 mendacii fucats, fopbifm atibus vhicung,
alere , vr pra ceteris hifce illufiomibus miraculialiquid im medium afferre videantur. Huis fatlionisprinci-
pem iocum obtinere boc euo Guilandimum , quem tu vna cum ceteris merito vituperas neminem iam latere
cento 2t eiu 1n me cal, ia malediti aqueomnt fane faditatum, genere illita in
libello illo , » itapridem Patesii edito ,perleg ,Aque i, t amici quam mimici , quibus Guilandini ape-
eeritas,ac b : dieff ,tanq 4 4p. om indole nares non aliter auertunt , quam ab borribili logia,
C quacunque latrina. Quam aute , | atequd id quodm malm eit enam apt fi palam facitinfelicifimi libelli viel
titulus olus.Cum entm eum A» eorum ,qua a me contraeum
5n Eptflola ad Celeberrimsi virum Gabrielem Faleppium de Bulbo »Caffaneo, O lconitide, Mamyra C$ aliis
nonnullis incognitis ei plantis ditta erantyinflitwifet mox inffituti [mi obltus nibileorum affert nec facit , :que
^O mendax infcriptio pollicebatur. fed fetotum addicit comwitivs, nifi quod obiter mili quadam errata centi cir-
citer nunzero(. vt ipfe inquit )obicit. Quod ff ego centra vanum bunc bominemfacere vellem , boc eft, C$ di-
cere à facere, qua facile poffem,tam lam ei um Europamredderem, t ve-
fligium im ea, quo pedem poneret, vix: et inueturus.Sed meliawefl me temperare, velin(lifima ira mea. Iam
vtro quam leuibus armis,cótra me pugnat ,dum errores ("vt tlle ait ) quo[dam meos nudos unlla additaratio-
ne,nec etiam antiquorsi feriptors rvcisieng rectetapfe tus mi Crate,fHa conírdera fiplacet, € baud dubie in-
ignem pejfimi bominis vbig, imp € de imper deprabendes , quotie(cung, meerroris
alicuius in/mulat.F. Confundere mein primis duo. tellicomita vicos, ema malabaibrnm, Scd manifeftj Guilandiniob.
mendaeii illum accufant fHudioffomnes,qui mea in Dio[coridi l » vhi Syriact folu Cd M Tu &
Indici Malabatbri,non confufe ( vt ille mentiri non erube[uit ) fed aperte, ed) perquam. diflintle ex "Plinio me. P vun PUE,
39 gini.Siquidem alterum baberi dixeram in 5, yrsana[cent quadam ex arbore folio conmoluto , colere arido , ex
quooleum ad vnguentaexprimebatur ,alterii vero in India impaludibus gigni entispaluftris modo , Gracis Calünia in Caf
MaodaCargor appellatit.I I. Fadepratereacalumnia in Ca[fia,C$ Cinnamomo me faloinfimulat, cs tam aper- lan Cinamomo
te mentiri audeat Cripfije Galenum Cinnamemks tranfire n im Ca[[am non aute Ca/flam vt ego vertera,traf- PESE
sre in Cinamomit.Sedtam procacis bul dete[lant. » Galenispfims verba lib. 5-Coffam vrai 6
£4p.1.. de "utidotis, qua fic babét Ed i ulamce e Gy Bx 9aA Cd yos eie ex jay, Gov dv aopidke C avri fus mutari in Cine,
L2 à Aur ireluas [7 US Mars ees rai pir Tot ne LÀ AMye , xe udouga da m iubrila ri c prrurieícwog in momum,noné
"ris delews naci aceis Mrépauor Paetus pi nd» TUdug Laien 4USUuASe 42osae , OF (i6 59r dd d contra, cootra
xurdupi arde: mras axeiCas 6 d vagin xuTi 7 5 Blasii TU eAcle à hero vila xad ej Téroi 17 v2. (de Guilandini ifi
CucTda yretiznam xiva o JJ8 Tis jaómv oe T xai óegpizwer yviuera id eff. Qnandoguide autem dixitran[-
4 O sreexGalbanain Sagapensi, »quicquid illius fpsmofum,cififtens, albag, facile m bumeore diffolestur ,addendz
etia boc férmoni eft 64 maxime propter íi il per ex optima Ca[[ia in Cinamomii. Nimirum
vidi iam [pits Caf[ia procera, quaa, i ità ond excremiffet , vt ad !fruticis magnituding peruenirei germina
exquifita plane [imilitudine Cinamomi,3 quo ad afpet3 i , quam corticistenutaté , aliafg, certiffimas Cina-
mom notas quas tii lí gufhu t oder atuesplorema. qui lovteevia eumnlatius 624p 14. ein iH drea,
d Gal ic inquiens. 3i AED xaosia TAG ov 7 uraui ord aree D tread Tero ardt por on Se av nj;
dex (oy pu3s égd Dua Th ojos éydyor dueiCR iuosiay axpipovas di vrac € fraszé rapdiuo gupVy i Táp xMdue sir
qavcías svekruscur 1d eff, Ca[Jia autem genere ad Cinamomum accedit... ex tranfmu-
Tattone tliis Cinamomum,adeo Mie eid iai ut:
quadam inea Cinamomicontinua pis Cafe ramiareperiantmr. quidem qu ;
$0 smdignatione ac. antur , fibi certo perfuaden-
RE mimum bifirioné paraftums, profe[Jum quam A Diofcoridec? Gale. D d
*
mum inplateriá prefe tfertim f 'erfa ogehsetacetti ar a veniat nosti buiufci neis
feudo Fsb probata.
snterpretisj 1. ermo,quitam elato| ; «i Piburn " d OR a cogat itl
jk nomen mrt fs
iie esee re nquitenim Vergilou, Quantum lenta [olent inter V'iburna Cu
dcum fi lr. peinnumera bab vobdutli[2, duritieramis nec vll- :
(ien — erldaimes itiiaidvunul amo qui nulli lentori obnoxii. (ed veritats
pend additlirigidieri vult bafces "n Quis pucctonsdisquarlilinm quinreplan-
taria " indagandag, mte . weite tetto :L ince fabell din J.
tem Viburun Lodi : wapacapig crane Nom ud er eiae
fis partibou babeat Gdétisquedin Galabatl Siguideno Gali arbufonlam
" irma vocant. LL Atqui an Armonia bolus (de Oriental e$ umníain Ar.
felettifmo loquar ) quops
menio Bolo có-
—.. Japrecellens foftilium indagator,quippe. MuR e Saura
persa ifie dnquit:in amrarit Miariaferi stel i qui. ram.
Lodo E : )75 pelagi Infula , buiufc rubr (t
poe quit:) grauis dena, RU. ce nF s Kr SeP A vt feleifimra Armeniue bo
Wenepleysaep gu Fer ara tpequam rei i pad
J. L J,
Medis, terra fit Sinopica ton finereprebenfione ref] debit "Agrico- (isses nonctle 3
Lini Ü m
n4. Petri Andr. Matthioli
Guswladdsefadtus 2i odi i j p
Zedosium ve] Primi pro Y 6$ Galenus v [se eft , ubi Lemniaterramm eratad uaysg, uus
jsemaoneff; Hernobcuras [ane virtsvetinet. Zedoariam praterea legitimum efe coftum,vt impuden; fomniauir GuLIT
Qoftum. hus negabuni proculdwbio Diofcoridei £$ Galenus, Ile quidem quod Helenii radicibus, que NI landi
Junt, Coffums adulterari feribat , bic vera quod pluribus ín locis afferat Coftum ex difcufari
nuce oa tiq
P4788 da eiyg
Si meammon jy p; 6] dio; amaritudo,C9 acredovemiffror gu[H facile dabrebéndatur.V I. Salinncam doque non dfe Cul.
ei: iNarduCel CEETR I : ; f
arg rduCele : ri» Nardum man:feffo indicat Plinus libr. M. Quippe qui ono €$ eodem capite de vtrague fjeciatiu pie
Tgium. eit ballucinatua deprebendithr fordidus hic Mattbiolomaffis cum Tragium Diofcoridi fit fmit, folio val
1 3 - - ü . ü mis [fingulis Lentifco minóribut/Dichamni vero buu[cefolia,triplo Lentifesfolits maiora habeantur. vie
"x qc 4 hen, »i quod e Tvágio lacbryma diftillet , que ilta [icula ? unlneribus esiciat. Idquodinalba Ditlamnonyf;
batlenu vifum est. V 111.Cneorum quod videat inter adulterinas Thymelas nonenclaturas babere Diofeo.
b un T 7 s : .4 4 : 4 mex "trcbigeneyg
iofcondis & — Krédigoviv vict Xaqstuh eas xaAsi: quinetiam qued [eribat Plinius libr.35. capit. 21. T bymaleam 7
er$Á sis a Thy melaasnfunt.Debocalb: Cneori genere meminit Plin.libr.21, cap.9 inter odoratas plantas quibus 4dct«
lla, " Fonds Vtebatur antiquitas, có Caffram appellari Jginoferibit,quem poffea (equutue efl P De altero vera.
s Cneoro,de quo Diofcorides 62 Galen | ferspferant,in quo Gnidig granu na[ci ait,meminit is loco fuperiuscitu,
n ee. tis derideattur.1 X. Imaginem quam pfo Limonto appinsimu: genuinum Benvubrum Mauritanorum vnd
Gilenusà Gai- fidem fequutua in quampluribus deceptum eff, [s emim Limonium Jlnefire Beta effe ai. Quo fitt non Galen,
landini impu-
ton
A
ligiaent,
Herbam B-lía-
Pea - "x Ad vitam. X II. Solanum maius Italis berba Bellad.
Calumnia 1a fó-
uec ex- T heophrafHus, Nom emim planta exvacermis tattiü vt ex auribus eie ip sca aliispla
tis baccis folliculo obtetlu frequentibus canlibus foliis plenis,mala cotoneo amulis Cd ( dp
" Vina
Sosibietu * ferebat faxofit locis 8€ maritimis na[cens. Haritag, fiperpendamnsnotas,vana acerrimi faphi) ceni pnt aft (y
nee £Hle futa deiiciemus prafidi.X I Rotunds piper [ndicusia negotiator f. Cubelae[t
OS
Seal cA
fatus, T beophrafto Cubs
it.Sed videar dihgentinsopertet snuertatq, piperis aceruos fad mentérexecari cupit. premi T ipis
eh carnes (ed nucleum includu qui longe magis amarorem quam podus aen acf tam tutu d
£ - e rotund9 prot") it Apu4. ^
Sastala Sofi — aroma ile fuiffet ignotum X V I Adreliquade Myrtidano €4 Myrrbidato,quod un P entalantfei 1717, RR
wíaslegiima. — Hfjpgg, vafieadebes Galen.eneilletam temereréprobat libro deobfcuris Hipp-vecibus X V 11. aberra [etti
ataca feriri
2
EpiftolarumLib. I1I. Bf oc
west in Dio[coridem comentari merito bunc damnabunt cal torem, C$ ommium mendaci mum pro- V V.
mulgabunt.X LX.Fabariam , quam tà temere T elepbium non e[Je me puta|[é cenfet ff quis T elepoui modo ca- icqrbess
lidam abfferforiamque dixerit, bunc extremo laborare ffupore,qus non a[ferat? Hanc fi (2 3m commentarits Yelcphii.
noftris diximus) Telephiumfacere volumus, dicamus nece[fe eft bifce faculiatibuenoffram cárereFabariam, —————
obcali folig, noflri temperiem vt de Cyrenaico Aro feribit Galen.Sed T elt»bium T beocrito Nicandri Sché- recae Scho.
liaffa vocari Scorpioidem no[flram, nibil (ame moror , quod plantis proregsonum more dimerfif]ima fm: momi- Pak Telephiü
ná.Sát quidem mibi ei banc plantam Dio[Coridus Scorpioidem adeo per omniareferre y vt nulla prorfus nota
fit, quareclamut.X X. Ceterum quantum im cen [endis Diofcoridis nofiriplantis váleat buin[ce Pfendotratena
3udicium, quis non nocet incen[endo Amello. [am fanientem illum in Vergilium video, virgis vna tol-
1 o igátis ad eius comps[cendam infcitiam.Si4 idi mis Éorem,nà berbam de[cribat ferulaexcipiendi bunc G Vlandini inAz
effe putat ,quipro Amelli iflore,vel Chelidonii minoris vel Primula Vers folia , dubia £4 incerta fentehtíà ac- on —
cipiendum cenfet. An quisquam nifi flolidus amenfut non vider nullam caulium [yim ip[amg, ingétem ( v
Vergilius idem feribit ) Chelidonio minori , ant aliera illa planta extoll? T aceo fapor:s A/beritatem , qua in
bifceplantis nulla reperitur, quinetiam florenditempue prater quod tahtum Vere ipfo intboante floreat Pri.
mula veris acpariter Chelidonium illud aduentantibus ad noi birundinibne, mellis vero aAutumtitempore,
intonf't à falce iam vallibis. "Prater bac cum florem,non herba defcribat Vergilius, de foliolis tllis fefe sn to- $
to floris ambitu circifundentibw fcriphie nece[etfl nd. de berbá cuin]uis foliis. t2: [ane demiror ,2s0d etia :
«t tertium Amellum in medimm afferret, maiorém nó attulerit "Derficaria, quod buiclongeeuidentiora gam
illis allatisplantis nigra illa [Hg matain foliis videantur , t humerofioremin Amello progeniem relenqueret,
a0 Ceterumctimtevirum dotlifimum (fe mteligam,cui mibinon opns fit yhacomhia explanare figmenta, cua,
jam ad nam[eam vg, de iis aluas di [butamerimiplura bic Guilandini fomnia nimc explanare non libuit,guin-
etiam ea potiffimum cau[a,ne mea sngraue[Centis iam atatis pomenta,qua im pofferitatis Cd Reipub. commb-
dii mibiconferenda funtyim liée confuandis inanitatibue conteram. Boru[fum buné dimina e[fe indole facile
sntelligo,quod non fequi tantum naturam fedei prairenon illam explicare [ed noua per (étp[um condere velle
videtur.Non dubito quin vbiex India in dralia redieritmodo interim elementa, tam [ablimeyn nobis non va-
piantnature indagatoré,aliam naturam in Europa [it allaturus , Que inauditasplantartm animalisrg, tranf-
formationes nobis pariat. Verum fi bac dice [nos etiara inbumanif[nzos non transformalst mores mon deerit Fraxinum ipd
Reipub.vindicei qui C. demone bunc ad inferos repellant. Nam €$ in Hetruria Fraxini nafct f[Cémms, qWt. voii; p Ric ^ad
xton tanti virium facultate [cd ligni etia robore hnin)ce Borwj[iaca vipera veneni coercere potcft. Egveg:si ve- coctcenda Gui-
3 0 roexcogitasit Symbol, quo ad fuii Oenepolimm potantes alliceret. Quid enim fHiltim quid in[oleniims , quid lndiai peulan,
denig, imconfuliius,quam vnius tantum hominis caufa vnier[am in [e concitareregiene Et quam regionep? am
Hotrwianimiri que euerti fe imis à fundamentis optarit potius , qua publicas iniurias impunitas vehnquere,
dndio afide dignis bunc maledicorumobtretd q, Cerypbast , fta é patria exularepnblito montis Reges
"Academia decreto quod feditionas nonnullas excita[fet. Ideo mirum nobis effe mon debet, fi eo in Iraliamreittto
slico ibiplura corrumpi 63 male admods olerecaperit.Aga[onem Rom ,€3 in Siciliaprimi( "vt audio )egit,
quod tanta fuerit illipenuria pants , vt aliunde fibi vithii comparare nequimerit, qua ex alatis € montibus [uo
ü
T— 3^
- eum a[mo radicibus,cum quocum tà diu ver[ata fit nulli miris videri debet, fi afininos induerit mora. Faci-
norofim bomi buloni buic femilénunquam antea genuiffe Boruffriam facile inteMigo ex illius gentis bo -
norum dolloriq, virori moribus, quibus cum € in Italia,C3 in Bobemia, acetiam in Polonianonparua mi-
«o biinterce[fit con[ietudo.Inter quos [unt Valerius Fidlerus, Matthias Stoiua ambo Borw[fraciPrintipis Me- V
dici, loannes V F'illebrocbiusapud Sereniff. Ferdinandum , Arcbiducem duflrie, Che collega meu, Robertus meii uiDo
Finchiws Serenifi. Regina Polonia Pbyficus, Bartholomeus Vuagnerus,quiin ampli/ima Repub. Dantifcaua E
medicinam facit £4 ali plerig,,quospartim defaciepartim ex fcriptis noui. Horum dotlrina, bumanttatem,
pietaté fidem mode[Ha infjgnemq, animi candore ,ne[cio quibus verbis,prout merentur extollere debes. Quo
fita credam boc mon[Iro patria pulo mibilibi pof] bac facinoris fatorifve effe reliquum. Sed igmofceob[ecro
sni Crato,ft doloris iufAiffimi vel ja longius prosect lefHias omnes animi mein tusi amici/[imi mi-
bi bomims [mj ita confidenter e[Padi. Lenirienim mibi aliqua ex parte videtur dolor meuscum efl cum quo
qnafiparir um velesloquio oelperloerascommudepe[fam. Caterum velitibipe fudrarme tamamiei
dmi ad) miprimum libelliam fepiua im vulgus editi , deinde etiam muper feripta umani[mme ad
g o meepifeola inuitamit [anite quoad vixero culturum , C$ vbicung, occafio aliqua, ones ve fama,
modii sni omi fudio fuir Fal s NOT VR
THADDJ4EVS NEMICVS A HAGEK
Medicus, Petro Andrex Matthiolo,
" A ET Ei 2: 7 $8.5 P. D.
" (0o 7 eant Cotulas Elephantinas.
Vn erga meamor,E$ benenolzti, ii fumma bumanitate coniunEla, Dotliffime Matthiole fa.
cityvt 2s 4. x j 5e feris [Hadiis vel, «e " literasdum ita (orsfert,tecum
quod tho illi mt amori nibil
Ja A cp se mi angore afficior. Cui quidem, tutm demnaliquid
adiumenti C : quoties: Deum Gf naturam ideo [anete ;
praclaris ilia dotibus animi CY fortuma ornare voluiffe,t b on? bene merendideceterisCólice- — * m
ret etia ex tuo abundanti C perenni dotirinafo vberrii ire cognitioné. 7d quia €9 mibiia fepe con : 7
igit anc felicitatem mibi gratulor ,e8 tibi mi Mattbiolemazsimas ago gratias, Et quia mibileit quod vieif-
fim nunc a me tibi prafPari po]Ju gerogare non defrna, vt tant! per meii s 4, do ahimA C$ Lenemolentia
i bur. FIM ORSNGUS: MM x -paew
E. "y. [i íj , e » i
n6 Petri And. Mattlioli |
paréferas donec paaiorib.aliz mando officiis tibi eumd? declaranero. quod ad prefente literas attinet boss |
fe fciba,etficonietinra ad/equipotes,percontari me quidpia ex te iti doUlrina mpl. nam dari pone
'o moscelloguia, C$ fermone mi[cere folemus )tamen ne diutisa te deinea,ordinerem expana. Paucis ab I"
bisyscctl[it quidam meam officinam Pbarmacepeam.., €$ petiit fibi vendi offro idiomate Gebulas y
Cotilas Elephbautulas vocare con[geuerunt.Et quoniam illas iam olim plene cognofcere defiderabag, bac
vorda iate vetus illad defrderium noua quadam Cáaydenticnpidine v(a, eo in vae exarfit yut non congg; M
unimo.donec quidnam effent ex te cogno[cerem. QN am quieasexplisa[et batlenus, quod fciam, E
Solus Fuchfius praclara ernditionis vir ab animali Elephante eas wocariputauit. Sed verifimiliu, foriafe eft
£raha alicuius planta e[fe de quo quidem, quatua fit fententia, malo potius te dicentem audire , QUAM incest
agitariopinionibus, Hatlenus preterquam ad capiendospifcesquod equidem [éiam nullius vfi erat in. Mel8
dicina.Solent agtem eas mifcere eum veteri cafeo,melle 4 farinatritici,Indeformant, globulos fenpilulaspg ^
magnitudine guai in flamen ,vbipifcium concnr[us frequentior fieri con[uneutt ,proiciunt. Alislac [fequenti
compofitione viebantur , qua € ego dus e[fem adale[cens deletiabar ,nom quod. tenerer fludio Cápich dorum
pifcium quam quod vehberenter admirarer arte €3 effellum.Sic autem babet praditla pharmaci compofgi,
Sumito (otularum Elepbantslarum, Adipis agni,cuiu[que fémi »cafet antiqui fe[cunciam , C3 Capa.
bini feminis vnciam. His addito éminis Anetbi, Hyo[ciami,cmiu(que drachmas tres farine tritici dracbywas
duas,mellis drachmas fex: , Caphura drachmam vnam. Hec omnia in mortariein ma[Am redigantur ef.
ant inde catapotia pifi magnitudine, que fluminiplacido imicila ( ne videlicet apidius flumen príees alio abri.
pit €$ deferat unde pofl bac tollinon poffint ) C9 a pi[ecibus denar, ita , paulnla interietla PHOT Á 605 Pf AULAD,,
vt binc inde nunc in flumine difcur[ent , nunc moneantur in orbem ,magnacum., voluptate adolefientum., u
Mox fatigati C$ sam fere exanimas , in [ummo fluminis natantes retichilo pi[Gatorio extrabuntur, — Exyra.
5 [ubito,velexenterantur , vel in recentem aquam conitciuntur ,eietla prins ex illorum orepilula denorata,. ;
quaplerunque adbucin faucibusex veutriculoferta[fe eorum reietla berere folet. Plerique vedennt af
€2 quafireuiuifcunt , quod etiam quibw[dam accidit , fi forte paulo ditetius , vel in fluminerelinguantur uel
vifluminisin alium locum deferantur. — Sed ieatoribus eiufmodi capturapifcium odiofa eft. daquequ —
fie pifces capere defiderant , locum fluminis folitarinm dehgere folem,vbi nec a quoquam confpici mecinei
smodi captura deprebendipoffint. Quod vero ex illopharmaco fic infatnantur €4 extinguantuv pifies ff T4tya
illarum rerum ,quaincommiHonem veniunt confideretur, omi fiis interim cotulis , non egre vm
Phármacum ad
tapi&dos pifces.
1
E
Jeff. Dueenim funt famma C8 pracipua qua circa illam compoftionem in confiderationem veniunt, qu.
rum alterum eff, quod deletiat C2 allicit alterum quod perniciem adfert. Qua deleliant funt beciris fari. 16.
natritici,mel € ca[eus:conffat enim bisplurimum pifces dele&lari-reliqua exitio[n funt pifcibus. Commen.
tier autem delettabilibusne fraus deprebedatur.Sic interfeturimu[cas exlnb "rfeni lle mifi
binc prouerbium : Sub melle fel C$ venenum. Semen Cannabis € IAnethi calida fant Cd ficca , precipua vt
re Cannabis caput ferit. efc colnlasillasein[dem e[fe facultatis , ac fuabfFantie calida €9 tgneeipfe guffmin-
dicat,.e"Adeps [eu Seuum fenfus hebetat,€4 fómnolentiam inducit.Camphora nimia frigidi acit,
Hyofciamns peculsarster exitiofin eff pifeibus. Habet enim vim deleteriam Cd mentem maxime turbat. Ju,
hon mirum ekt fépi[ces ex demorationetalis pharmaci fic veluti inebrientur C9 pereant. Sed egoce[fowlerim
fatiohem compefitiants excutere , quin potius,ea omnia,two diligenti[fimo examini , dacutilfimo indicio vt
linguo,€4 ut ad me de hoctoto negotioperferibas ,uebementer rogo. Bene vale.€4 me vt facisama, Praga, Re
PETRVS ANDREAS MATTHIOLVS
^ 2 Thaddxo Nemico,àHagck Medico. uS
S. P. D F E
Reffondetur queflioni precedenti, cy declaratur cur piftatoriabaza.— de
à Germanis Pbarmacopeis Cotule Elephantiua s
: d"
fent appellata. Wu up ;
x 2m Oni con[ulas velim , quad petitioni batlenus tua nonrefpondi. "N'offi n quat.
345.6. femper negotiis occupatus , quo fit v non dubitem, quim tuip[é meam. Fir tare
S AN "mote (ita Deus me amet ) vehementer ob tuasin primis animidotu , tum deinde obmwla je
bite in me collat officia adeo vt voluntas mili nà defit tua in me volumtatipariterAC aque 1
s [iter corref[bandendi ,modoprotua de me expetlatione,id tam. facileprafurepim-Etirm
tametfi in indaganda defcribéndag, mp. medic. bifloria confinuerim , tamen mibilunquam derehudubia
affirmare au/im.Ideng, cum id perpetuo vitamerim ne[cio ane qua patto inve non. folum dubia , fcd peregrino
€$ cui biflaria batlenus nobis anemine quod fciam traditaefl, aliquid certi veri, afferre pof. «s $d
varum virai.Sà
NACE.
5 rn
NA t;
NH
e raga
quaspharmacopeorum yulgus, Cotulas Elephamtinas appellat notas (atis babeo, quinetiam
Aquaproueniant planta,velan ab berba vel frutice ,velarbore ,cumprar[u me lateat » non ef
tibi aperirepoffe Matthiolurn. Qui Alexandriaz/Egypti ad nosmercimonia conuebnnt, nus
Titbymalioz cas ferunt, quarum permulta fui adhue racematim herent pediculis . hedera boruin mos
mnespifcesne, Phidem nom animadnerti[fem.putabam basT ibymali alicusms effe fen Elus qu ubyma irem
sant. pifees certiffima [it facmltas . Atqui tratlm temporis cum diligentims ba[ce baccas examinar? chi dut pt-
ees. fed in foporem ,uelfluporem agi vider; ptioremg coatlus [um deferere fententiam. Qufa puc
bac milhiper[ua[erim alicuius foporifere fHrpta illius regiontsya qtta leferuuttr, aree
1s babea , ed alt
CotulzElcphan;
tinz.
Ld
A Myropali(-ut puto) appellari caeperint.Scio quide no dee[fe inter bos qtti
vocari 4, Elephantis gratift fit cibu.Sed :j a veritate longe fahe aberrant,
-Epiftolirum Lib.Hf. 132 k
ha bacca in Iraliam. , ullo appellata nomilie,quo fatlum., eil vi noffro Idtomate vecata fentà Venetiis mo. Pifciroa bi
gotiatoribus Coccole di Lenante , (d eit, bácce orientale Corcóle ehm ial, Fenenj (que prafertims, mlilà- c. i 5 h E i" E
Itd defignant .quambsccae i nec alind Leuante, quam Ocientem. Hoc nomenpojlca m vriucr[am lraliap vat.
9 dinnig atumest. Deinde vera cum a Germanis mercatoribus Vra cen ceteris peregrinis mercimoniti defer. Cocole d.i sui,
renter in Germaniam, vocarid, eas audiw[Jent Venetiis Coccoied: Lenante,udem Italicam linguam fita à e v à
Bpera prolatione corrmmpentei Cotslas di E'ebante eas rpfat vorauére. Quan vocem , fine nomenclatisn eo gc. Ha Us a:
reciptchtés (abinde Pbarmacopai Coinlas Elephbantinas bat batcas Latine appellare ceperunt. Nopcntla. cacucz Geil
ontsortgotam apud [iálos.quam dpud Germanos frc babet. Nec eff ,quodplura quam bec deorientalibis niséocentai Cos
baccii a meexpetles, quüd nemo barum bifloriam (gud feiuerim legerim 28e batlenue deferipferit. Quan- tuli Elepliantia
1 0 I antemad Dharmaciparands ex Orientalibus biee baccisrationem atiuet , ad fallendos pifces , e1/f dà
omnibus, que in illud veniunt, medicamentis [gut Adeo fii ratiocinatus t mibilfere add poffe erediderim;
ne fortaffe temen [uber Fugiendi laboris caufayme nil de bac ve ad tefcribere velle putavei, fria filentio prater-
Srem, C$ ne potiui a[fentatores qnam [idelis mici confilium me [equi cehferei , [itumm i bae reiudicinm pre
caterislaudarem relinquere [ane nom po[fum , quominus meam , vtrogas tibi de bis aperiam fententiam.
Placet fant (vt ingenue fatear) qua de triticifarina, melle 2$ cafeo afferit , quinetiam Qua de Canabino 62 V
"dnetbino Emine cen[es, quüd boc fua propria facultate (ommum conciliet , sllnd caput feriat, Atqui dum o. Oi&aliambae; ————
rientalium baccarum facultates mibi propono examina das cum adeb [oporiferas cffe fcéami , vt fumentes jn C270 facultas
fesporem agant , eafdem [ane calidas, igneas ficca [gue habere viret , e facile mibi per[uadere pojfupn, " inauioque,
Sopariferas e[fe bas marifeffo efl argumento, quód additis cafco tantum , 6S farind ac fubinde defruto , vel
10 delci vino excepta pifeibis gue obiectasj , pátlo poft fHupidi fiant." Nc me a mea mine opinione amaro iile
qui qnfPu percipitur , quiquete nonab[guerationecalida, eff? bas adcredeodum iudutit , quod Opium , Quà
nibil validius eff m fopore, fé wporeve excitando, amaritudine longa maiortpollere Uideams, Que quidem t
amaritedo non impedi (fi Galeno credimus ) quominus Opium fit ex guariorefrigerantium ordine; Quin. :
etiam amara [5ni Papaserum capita foliaque quemadmodum e$ Mandragoreradit amarore hon vd-
Cant ,quatamcn omhes Lr iow fomnum conciáant. Capburam preierea medicamentum efe friei-- c., phrath hon
dufninm., 6$ fna ingenti frigiditate [mentes fBnpides reddere , vc fal/g Mamrit inualvit epiria s effc fig dam cos
baudauagnam mibsperfua[erim.. Namque cumnon folum accenfa vehement fime flagretétiamm in áquap) a Mautitanos — —
prostía, [ed quod acut [fimo [it odore , C$ v[jue adeo tenuitm partium , vt n/fs ditgenter n[ruetuv fa-
cileir aram enolet , quiietiam fs mandatur ,os totum excalfActat 8 licct mon eft, gedcredam tantillum
gmidem frigidiatis im Capbura noffra reperiri pir. Talis itagde cum fit y teniifmurmque partiti Caslurs eut fig
referta ,relle quidem s frigidinfc dmi Cert Caphburam putaserim ,nonvefrigerandi 4 EEG pidis mifceacur
Jinporisinducend: can[a [éd t cra[forum medicamentorum vires (ecum vebat € facilius mtrodutat in coy mcdicamentis,
pus.Ceterum facit nunc Capbura ipfius mentioyvt filere tom pe ftm me cum ns baudquaguam [entire , quifs- :
biperfnad-nt Capbwram bytmminise[fe genus. Quandoquidem ,preter id , quad (éribat apertsfame Serapio, C'pharsm von
hanc ingentefüma arboris effe refinam,6zeiusbiflortam pluribos dilig etiftme pro[equatur ff ponaruy in diffil- ce geovs alu
latorio vafe nec olest nec aqna mittit fed bydrargyri moda ad vait cacumen a[cenags 11s candidior, nitidior, 10d bitumiuis,
to felelliorg, cobaret. Id quod nnlli praffat busminum genns , fiquidem bec omnia artificio 8 igne facile inole-
um Bhspauci deorientalibus Baccis fententiam audifHi quinetiam de med, t'iiitad-
mi[cendit.necplgra nunc fefe offerunt , qua tus petitionib dare pef:m. Hecliprobaueris latobor
o faneplurimum.Sin minus,ea boni con[mlus opto tanquam à me fyncer:fisme prolata. "Nec velim, obid defiflas
de aliis etiamad me feribereyula tibi fefe aliquacofferat octufiocmam eo gratius mbil mibi unquam pre[Fare, p?-
seris. P'ale, Prag. egsé
30
--GEORGIVS A TVRRICOMES ET LI. ^
berBaro,Pctro Andrez Matthiolo $. P. D.—
Xizx NE UE MP ;
2 OPERA i5 Ju Tov d iut lg dee os "
- y D
tfima Romanorum etate fem V s
is EE Nem tantum modo die- ajed suóquit "
; iu mapua fuiife *
tX.Ítimartoue.
- agücom, 7
Ro-
bortofane amenifirmos peracot, j s
recipient,
PE
8 Petrl Andr. Matthioli
Vecrpiens égtrenios vita dics confimili ruflicationis genere claudere decreuit.Summi enis e praslorifiog;
ri animadnerterunt verum omnium mortalium mhil agricultura melius uiid vberims nibil bogaiye *
dignius, nibil dulcius aut iucundius excogitari poffe.Sed bacpluribusfortaffe quam par est, ad te virum Eig
Yrancifcus Tur diutiftimum non idcirco fcripfi quod tibi minime per[uajum effe verear ,1ffos vrbatiarum ,versm jLudiofog hg.
tianusComes, £44 Vera folideque faslicitatis fu aberrare. Sed vt intelligas Parentem quoque meum noy fruflra reiruflicat
tci Agratiz ftu. 9724 delectatione duci ,quinon modo villam banc [atis amplis ad v[um €&4 babitationem edificiis , verygg.
dieíus. etiam ampli/fimo leporario €9. ameni[fimo pomario,ad veluptate exornare inflHituit im qW0 14 UAYiA fut arbg.
vuUtÓ femina confita in. quibus E nygdalarum,maloruma, diuerfi genertefurculos infereudos chrapit aie nuni
zpíra iucunditate in fingularem proceritatem adolefcere videntur. Ttaq, ex eorí afpetiu non modica oblega.
Tionc Ajficior frequenterque nouum. sngredior pomarii ,ex arbn[ocularum tum ordinibus, tum viridiate. fii. M
mam voluptatem capiens, erum ficuti "VLarcum. Catonem illum fenierem. , ton modo frutius »veus ot
etiam vis, Cd naturarerum ru[flicarum magnopere deletlabat, , quoniam [umma cum sucunditate Cohfdé. —
rabat. , quemadmodum terra gremio mollio fabatto femen exciperet , ac deindeillud tepefatlusa api.
ve £3 complexu [io diffnderet , atque eliceret berbefc e exeo viriditatem,que JFrprum miwa fibris adga :
le[ceret , C$ denigue frugem optata oportuno emiterettepore.Ira mibi euenit , vi admiratione qnadam C$
er cum cogito.quaratione exfici tantlo grano, ; »extam paruo cupre[fi femine ( qnedtuat.
Sar in tetis erudittffinsis in Dio[toridem commentarius e admiratus ) aut aliis Hirpium tninutif[mis feminis —
busytranciramique in tantam f sed proceritajem , atque in malleolus , vitibus ,yadicibis ,propagimis
bus , fratlibus plantifqueomnlWI varia €4 diuer[aratione ,fingulari quafi miractilo natia operettr , e;
gefgueproducat , qua eum ad voluptatem 64 alimenta ba » tum in re medica pracipaum obtitita TT
víums,. Quofit, vt meplenaperfellaque bius ponaarii voluptate fiui uou po[fe putem ,nifi non modoe, i
quà cum externe cernantur , C$ quotidiano percipantur v[u , etiam a peritzs agricolis diei po[funt, , vermm.
etiam viru 6$ naturam frugum tpfatum arborum, , cuius ogniti erudiuiffimidunt. at viri conf. í
etitio: füleitoexattepercipiamo. — Cuimsveioum incredibili tenear defiderio, neque alius occurrat, , per quem bu.
dc cupiditati mea aque ac per te (ati-fieri po[[e putem , bas ad te daresnflitui obnixe petens , ut quemadmadum 2
dampridem luculentilfime tuts E dirige commentavits omnium elegantiffume € copwfiffimeplanta-
rum fhirpiumque biffortam espro[equutus tantoque €d ingemii acumine , Cd dicendi copia fémplicium medi i
camentorum materiam illufframerts ,"ut uere optimo inier noffratessfhius facultatis fcriptores principem locum.
obtineas nunc fmgnlare ffPudium in de[cribendis e/Amygdalarum maloruma, cuinfcung, generis viribus;
natura C$ facultate adbtbeas. Quo vno vfficio me tibi vue adeo deninxeris , vt fr quem frutium an
borse) exip[à Pomario percipsam id tibi dot i[fimi[g me feripita tuis pot:[fi /; eferam., Vi
, Aubia. 1 T
.— PETRVS ANDREAS: MATTHIO-
aen - - luslllufti Comiti Georgioà Turri,
Bcc ix Ete
Tractatur de Amygdalerummalorumi, bifloria
E G facultatibus. L Y 4 :
. M m cie PT gs
auf Incundilfrme faneille,C9 mibigratiffma , ux cetámbiloptaisin efit quam deteex teipfoali- í
VC, quidtandéaudire.INam poft qua Praga profeilus era nihil deteneg, atein ev[g di pela. um
dE Xo num admefuerat. Gratulor autem tibi pluri teisfh huc vit Jiufiripatre (annm,
2 77 SSP larem fofpitema, perueni[[e. T na enim € patris tui [alus quantum nulucura effe debeat, Jet
bicomhai,quos minime latet, quanta beneuolentia , ac fauore (qu veffra eff bumanitas aig, benignitas )n Rus
v femper complexi frits, Ceterum velim te feiré ,me ape Deo OptimaeZMEAscimo maximas agere gratus qui
Jilufiris patris tui meminerit patrücítio , cum bsnc faciie comiciam principis beneualeniam.
monparum augeri, immdorum ,malenolarumque ,quibus ip[a uirius,C$ bonorum viro.
machum facinnt, maleficos dentes penitua retorqueri. Placuit deinde mili fummopere id quid de.
lia €$ Ports tam humantter a mepetis,quippe quod nibil aliud m magis optarim
ee e Erjauci antédiebu , Pluffris Come ad te &ripfera , có mibi tua litera Goritia fumtreddid,
YN
mon fatufaciam quod ingenti tui pr.
i ETT : "
Amggdalz vu- pei min ps * /
ccsduorum ge »Ut ajjcribas ,opto. 7/4 4 ant FOREN, MINE, por
Beteii 6 licet, quarum in cibis eff vjia 6$ amare, tanti dicamentis expetumtur. Dulciui ^
Dulcium Amy» re poteris) plures 'fane, Gent fPesies. Siguide. edam magne (unt.quadam, parue quada medtocr MS
wig ipee pere mentes dei isa fci pene A a verotamfiagilt
Quomodo exa. dentibus, fed digitis cofringi poffint.Sunt it£ qua duplics coflant nncleo. Quo fitu pra generu.
J. e fz : * d 3
marisAmygdale 2s duced: j Juperent.Finnt ex amarts dulces ff fHipite circufo[fo, G6 inimap. E
nir ens inde bumor abffergatur dimittaturg, diu fluere uel(i circaradicts apertas urit» nf
ed fandatur.E duris item nucibus fragiles mallefque ex asmarta dulces Amyé "e creabit
t : eder ide - : dalarit
qua ratione fiar 76 blag 3 4 alida fre4 d4 : ie pim Hon de -
£agilia. : : i V avt
i .
.Epiftolàrutmn Lib: IHI. 139
acer, widens maximeagre ferunt cultores, [dfi forte Amygdalis tuo in viridario virehtilboes acci . AT Toddlus lia
virens cm reddes , fi, xw dean wes calculum AR € ita librum thoiefces rpermije pee dés
Lrisy vt foramen conciudat, Praefat stem ferreopalo arboris caudicem vi perforare , 6$ deinde querimom paxil-
"lum forts percuf[fiane in[erere, AN ec mmnntsd facile confequeris, frperferata terebroradicitede prepingnu cw :
neum malleo 44/78. Seritur AAmygdalus vim radice,anul[o etiamramo, C$ nuce ip(a.Vbi antemanul/o rario Quotmodis fz-
tibi ferendafueriu ,effoffa (crobe cacumen proradice in terram figere inbebia fic vt cra[fior lignofiora, parz fr. Amy giat.
fum (pellet. Sed autumno hocfieri expedit,prin(a inuale(cat. 7t fimucibus id efficere libeat eae ter-
re non credaemfi prius liquido fimo, el aqua mulía nocle vna macer atas. Quodtaimen facere oportet circa
Calen, Februarias, Caterumnibil eque degenerat ,quam AAmygdalna ,sdeog, aut plantam [apii transferri, Aeréifelic)
Y O aut adultam iners pracipi Frutium perdit Amyg dalve facilme atte maturitatem, noceta, sls plrerimtim degenetst.
"Anfirinum vatum. Sed audiaerem [estu pulcherrimam. Democritus pofleritatis memorie prodidit ,nafts A.. ^mygdale Pd
ces quomo o
brine fiapertoputamine quis nucleum illefum tolldd , C$ in eo quod libet feribat; imualutuma, ed afta,
arta E$ iternm luto, c (uil fEercore nucleum terra credat. Amare[cunt dulces Ansyodale [i primo germs.
natu tenella arbores apecore decacnminentur. Dulces (ut Galenur ingnit libro 11. de aliment. auno d Dices jncutia
mibilpror[us adfiriugentis facultatis fortita unt,[ola enim extenmandi atà, ab/Vergempdi vi pollent,qna rum dk. amarefzoot.
féerarepurgant,tum bumorts £pnimonibus, ac tborace jputu expellorani. Oleo[atamen ac pinguis facultati, e cnn nd
vtanglandes participes (unt, cusus cana C$ ipfa procedente tempore fiunt, vt ille Oleofa , quod eis longe mw
nf bsc qualitas, quam implandibus. Ex iis [ane intelligi poteit, quod neq, ventri (ubdmcendo conferunt, se
corpus m msi imo WIFE, Hec de dulcibus Am, Galenus. Pa omnibus palam fit, quam ridenda ji
&.O eorum [(ententia, qui latk Put e/Tmyg alu, iem dari minime debere anbelofit, Mcdicorü dao-
caer, peloris C$ p s lab, dunt duod lfo ibi per[uadkant cremorem buco r22dam opinie
nino adfiritlarie otiosi pede mz tantum argumento freti, quod magno fane auxilio "V tol.
Dyfentericis prop e (fatamen veraveferüt) nom qnod vlla fit in Ame da-
die (^t Galenus i visui ) adírioria faeultas, fedpraterid quadalsurp non fnb ducant (vt ipfe etiam e)
faapinguia mum D»/[enteria fieri (olet, retundant, C$ snteffinor.
dolores mulceat. Hinc itag, bosprorfus ballucinari . Medicos facile comperies ,guifal/a bac opinione dutli, ve-
tant dari licum Aurghalaruim eremeremm tn[Fentibus.pleuriticis anbelofis e aflbmaticucontra Galeni 6$
ceterorum probatiffimorumPs amo. Sed am tai ipfo indicare poteri, quam magno duceretur
errore cenfor clarsjfimus slle, qui cor. 1e, 4um clar. elato fup tmorem ex 4.
30 mygdalis dulcibus expre[um adringenti inem wedioeri poliert, 6$ ideo injirandi difficmitate non e[fe, pré-
dum. Hac [ilentio i non d«xi, (tame Dis ameni ) vt meaapud tecrefcat antbori-
tas fe Gd vt cogno[cas nom omnes de bssveHe differere pole. Hinc itaque facile quis intelligere poterit Amygdalas Amygásharam
andquaquam ad[Iritloria e[fe faculgste , nibilgus magis earum cremeore anbelofi,Cd quomzs peGiorit ac pul. dulci faculas,
eonnm morbo laborantibus in cibis p efe ,cum parum nutrignt,attenuent, detergant, vifcera expurgent,
tum bunsores e pulmone ac tbor Pre[lant in cibis quaiam maturitatem adepta re^
centes ab arbore decerpuntur a, wod minus oleo[a fab/hantiapinguedinija fint referta. Pre[lant item quatams
din frigida fuerint macerata, vt. faciledelibrari queant,pra[ertim fr cum ficubus deuorentur. Sicca vero,qua
mullum experta [ant bumorem lo ; aryarwd. c mido ex pei expertes ejfe-
Ga, flomacbo magis competunt. Latleus earum cremor ex Sacchar i dee ratius eft cibus 84 nutritio- laci cremoria
«0 niidoneus concottug, facilis iis maxime vtilis, qui ardore vrina ant. e/fuget "Am yg dalarum 5 in cibis "*
vus genitale emen , C2 vifum etiam acuit, pra[ertim ficum Saccharo deuorentur, vel in placenta conforme-
tiir ex Sagcharo, quas "Martiapáts vecamms, Torrefunt eriam 6 inparticulas diffecaimr,€$ fubinde Saceba- Mattiapanü faz
ro,vel melle ad fu qua fe dus menfis yo cultas.
: y ep IT Belfariotum ex
belariis npponnntur. Terantur cum lo, tragacantbeg, lachrima €$ fubinde lale bxbulffté Saccharo ex- Pico"
cipiuntur micenturg, imul donec LH Azo ni rt anat esc 7 vfisilbna qui- rodean
bu[dam ad id efigiatisreponuntur,quou[o, tremulam quadam fy »/ Talifepeedulisrur Cibus albos ez
apparatu Ling are mm bee Im ect o e e eeb e EPUM Ls. anim
charo , á SErebe tcn sd rerspenéni nage n eer "
Wa rne mre rens npe io : UA Oan
peso ordnen rri podus Mia br D gateeenjten. Condiacui
" sur partet, mi[enturg, tu[emta Pads gusce reped vus paffis, aromatis, C4 croco parati pro feriis car. EL
mibus condiendis in vu [aut byemalipra| Teruntur delibrata C$ rofarum aqua pt[ujasm lapi" concinnaodis,
deo mortario £3 addita mica, ex, "a vgiberis ad ca AE 1B-
/ téntius. Ueniumt Am)g dala C4 in aliosciborum apparatu ques sececum magi quam Medicum bic Agere Yatinckas ex A-
videar, filentio inuoluendos duxi. Volui ts lla tibi deferibere, medi prelbideme dul mygdalis duleib.
ibus Amygdalis vtipoffis incibü. - Virides e Amygdala anteaquam. ligneam conirabant duritiem »fideno- Amygdalarü
Mapicy ame ue i llis fete effe obfer vepluri ad pra- nae.
dedii " : Uo tépoke mae.
Flerentinur im Gi ficia ait ad legendum maturitatem fatentur um
Eperit, que fi muria i 3 js eius pc or m emi —
gre corium exuant, obruta continuo relaxabuni,, — Amar Amararü Amyg.
uid tibi ii soedinm feram Jetfincibtabumifpue nmlum preffeni vfu, nor tamen, dalarü facultas.
arbori ieri fet mbi "werint,, tollantur , cum Amygdalcamas
72 Jive enim fex e Di : de Pi Es A oiesss i peas iig
minem 5 4 Drujesn Tiberzi
eee cimi ut Mes as demo sti BR pasxilum quidem in biis/i26-
dipotwreliftebsto. YTOH. mee effe «dditluri , e
t 4 obe
&
$ «
i ^ x z * 1 Li ^ às k iw
i4o Petri And. Matthioli
bocindigeas medicamento, (cd vt féias miram banc egusfacultatem, C2 compotaf[fé etiamolig, fad s.
: inde acnoffri compotant Germani C3 catérifeve, quiSepientrionales incoluntvegiones, V'sligireiedt
Amygdalz ama. y; tradunt, amaris Amygdalus deuoratis, quinettam C3 anferes 8 gallinas. Sed vulpe fattari ipt. v "ta.
Sal o Re an(e- &ide potái, uem ff. dimutant, proculdubio emorinntur. Eadem tia €4 illit& vitiacutis i facie, : epo ji.
pacem, ines, ionitos, impetiginefque dstergunt e SVLen[is admotecitnt. [lite fronti att temporibus cum acero ve)»
faceo,capitis dolores mlcent, EpinyElidae [anant ex vino, item putre[eentéa vlcera , €? quá in Carpe (cy, T
quinetiam canum mor[us citta nelle comomixta. Earum antem efie dolores finiuntur, Somnum ConCiliags
vrinam cient. Dantur vtilitee fanguinem veiicientibus, menta €4 amylo additis, Prafiantad Vitia y
Cj pulmonum inflammationas ex aquapote velin eclegmate cum terebintbi lacryasa dettorate, Caleulfo,
y greque vrinam veddentibus profmntex paa haufla. Mefcentur cnm melle 64. laile optisse prins tufa d 4. ] :
' que [abinde iocinorofés, tu[Bentibins C8 ool inf. Hone affetlis,quinetiam afthmaticis.pirrulentis a bel. *
fis zd pleuriticis,prafevtim vbt cra|Jatenuare lenta incidere £2 excreationibus educere oportet. Tocinorggb,
V —odfirntitonbuspltrimum conferunt, expediunt ena venas extremas lentis eraffifa, bumoribusoctupatas aus
«Ham expnrgant. Lienefosiumant,GS vterimorbospellunt. Radicum decoElum vitia cutis hnfacie deletpar,
inde ac frvtlus, GummWauod ex candice profilit, excalfacit €? adflrivgit. Hiitumeut impetigina toli
Ótá casali pra(ertimi vbiaceta fuerit exceptmm. ProdeFEpotusa cruentisveietliontbus. Bibitursnilite vum, diluto vin,
AE EL ad veterem tif] Havfium cum paí calculus Commintat. Olestm quod ex marii nucil "n
jte lli faculas, 97m iAcBirI ee prafl abit bauffum, quinque velféx vnciarum pondere." S. iquidem preffat magno inus
Contra veluarum 8$ vier dolere. Strangulatus, conuerffono, €8 eorundem locertem inflammationes. ,
Viti renum, diffcultar vrina, fefpirio fs, lienoftfgue mirifice prodeft, Dolor capitis, grauitatem,
91193 ii Certos, tinnitzfa ue difeutit. Maculas 63 vitia eutistollit facie ,E2 eam erugat cum melle cera 6$ lili
vYadice,aut rofaceo cbrato. Oculorum bebetuginereudat, € vlcera Capitti manantia , firfurefquecum qi.
no abffevgit, Hoc etfi dul Amysdalino lot ze [ft adomnia efficacius ,illud tamen buic quandique prefatur,
tiim facilius commodtmfauéab omnibus [ur att tum etiam quod hon adeo excalfaciat. 7deoque eo frequen.
Malofum vari. 7/57 tipps ad omnia praditta. Sed 4» E ygdatzs batlenus. Reliquum autem nuncest,vt demalisaliguid | s.
soo Egnera etiam fcribam. Quorim genera (/vt Galeni ingnit) varia ac multiplicia babentur,utnon[olumenumwe
i s via mdicat forma, fed etiam [Apor, quo fit, «n nonomtibus vnatantum ft facultas. ela namque auferam,
: Alaacidum, alia dulcem babent faparem. Sunt étiana qua mixto fft fapore,ita «t apparcam €4 dulcia fol.
€3 ae era. Habentur €2 4lia in quibua avfferitatcum dulcedine manifefte] ipitur. e/Ad bec aliacum
re acerbainemes quinetiam qt tro fFnsel fapores plane referant, dislcem fcihcet, acidum 62 ace
Aüftera. eoa ae cim [aporarin nalis variu f'ent , arias effe etian corumfacaltates neceffe eft. Etenim qua auflera, hm,
-. — terrea quidem qualitate redundant ob id 4ue stiliter vfoeypantur vbi adftringereac voborareopus eft. Aa
cia. M
ffigidum faccum babet ad veffigerandum utilem. Sed dulcia media [tB teraperatura adcalorem vergtmi
e^fiatii caterti fPividiora ipuamioraque font, qua infpidobabemur guftm. Hincitaquefit, vt variu d
Auftetorüvíus.. 9/72 75, loru p, fias, profaporum varietate, Prinur quidem atiPerzis ad ventriculimbecillitatemyvbiaffe
veléxupevante calida intemperie, vel nisssaredundante bumiditatefit. e/deerbit vero ubi hec aula adm
Acidorum víus. aps fiscrint. cMeidis vtüpssur cuin craffor fuccum, quinon magnopere frigidus babeatur ,fufbicamur in
Dulcium odora? $ep;r jc plo o7, coop, Qua antris odoratiora yc dulciora fantgn ab conueuientiora effe iudi
Mr ES vfus quemadmadum [unt, qua Appiah Hetruria dicuntur, C4 qua Rofeaetiava appellaviu. Rofea Gei
Mala q vitanda, Fororlienfàs Bertolina vocant, [1pore evatifimua, odorata, man fune [acco[a. Ceterum etamaop
Maliquafalu. sala vitanda (unt, «Bi22uAm 2n arborzh is matitruerint, quippe quoniam concotiu fiant difficilia o;
bijota. tarde permeant C$ praei funt faoci. Que vers belle vsaturain byener , C8 proximum ver a[eruantur,cete
Malorum facul- falubriora babengur. Sed longemaoriscolta quam cruda, prefertim frex optimo fuerint genere. Hacn
ET € ; Jauss bominibus ompetrnt , fed etium ecri quahdoque maxrimum efferuntpra dium ,fed, ji eibnim |
Auei:hois de
mali: fententia
ámprebazur.
Mala pracocia
jnucilia in cibis. recon
" ntgritie maturitatem pre.
1o téporr le- Q4. t
Er ENS pie a faerint (i
a(l[eruanda.
Malasarbor ae- niam fle ajo a
cundior vt fiat. artegerminalionem Aterra hitudinep Jis pl gts nd »/ tire e
. quou/gue mala üdole[éere aperi, tune enim [oluendua cireulnyefl , 65 fuotempare
.
,Q circa a»
3 : D E: i
1*9
Epiftolarum Lib. I1. Bb. .
i caduca fnt poma, fix£ radici lapis impaHsa earetinebit. Si copia ingentirames enerabynt, J'ulcimentis (ua. Malorat iadda
flintantur , tollantur ne, qua inutilia, Cd vitibfa videbuniur, boc enim patlorélifabliniora euadent, & ay. corum remedia,
bg ne f'ablemabitur, [n[eruntur Malaim [jlneffri Pyro,in Cydonio malo in Oxyacantba , ac étíap , Quibusin plane
migra Mero, qua deinderuberrima fiuht, SVeruce acce[ferint , fuffiantur arbores bitumine, piceyac eriato fai. 9* me inferi
phure id quod non [olum bae in arboreoperatur, fed ebiam in taterie. Hic itaque baber, om Iluflris Comcs ,ge bec «ie cinds
de Amygdalis C$ Malis obiter fefe obtulerunt deféribenda, in quibu fetibi[atufatlum e[fe intellexero »€TH. eruca,
mibitam gratmm ,quam quod gratimum, Vales
PETRVS ANDREAS MATTHIOLVYS
Cafpáro Peucero Medico, S. P. D;
UApitur de Hirci quibu[dam lat copiofüm prabentibus,
Emineram [ape me legife apud Ariffotelem libro tertio, capite vigefemo, de bifforiaanimali,
)finiffe olim in Lemto [n[nla Caprum 6 cuit mammis , quas geminas iuxta genitale gerebat,
tantum latlu emulgebatnry vt indecoloffravonficerent. [dqueetiam proli ma(cula Capri $di-.
sa enenifJe. Sed quum boc offentispotius anmumeret o/drilfoteles , adeo vt Lemnio illi pecori
2 domino con[ulenti, rejponderitoraculum , amplius uiurum peculii inerementum , putabam, &
quidem, d non, nifiraril[ime, tanquam aliquidfa(dm prater natmreordinem euenire poffe. e"diqui nimepri- TresHirci in
mum ahimaduerto ,boctamrarum non eje [e(laculi, par: e ams
«um vno C$ eadem tempore, bic in Bohemia dimerfis in. ,. ais hi fiat
locts trai hirci reperti [nnt qui fnmisex wheribus lac fatis bentes, E
copiofum reddunt. Delatuseki primus, cuius hic ad tei- ;
pem noflrum,& cuius mammis 3p [e ballenus pluries lac UE áü
copio[um emulfi. Nam cum , qui boc monftriferum ani. LachieintEpl,
malattulit,iereiurando a/Jeueraret ,latlis sllius potu je leprizos fanare '
Eptlepticos aliquos cura[fe infantes,vt d ego medicame- *
tipericulum facerem, illum domi mea alendum tradidia
mihi Serenif[Imns "Princcps meus. eque sam certior
ex. faclus fum, td procnldubio nom e[fe falfum. Dediego lae
Sw portandum pluribus non [folum infantibus [Ed etiam ado
3h le[centibus C$ adultis, quibus omnibui mon paruum pra
flitit amxilium, quanquam infantibus magis , quam cae
teris, Verum cum [ciam bircinum iecur, à quo fanguinis totius fons emanat, comitialibus adeo effe inimicum,
vt fideworetur ab ilis, illico deprahendantur, non po[fum profeElo mon mirari atis lac ipfum i [anguine geni-
e 'nmnon folum id non efficere, (éd quod maiwa efE, Epilepticos magnopere curare, Habet boc animal vt bic ex
$5
eins imagine viderepoteris, vbera antetefHiculos, non longe à genitali de Lemnio llo cribit Arifloteles.Sed
alter, quem ante paucos dies mifit ad Sereniflimum e Archiducem,llnflris Heros Gulielmus à "Refenberg vit
quidem vt Romana origine Clarif[imus ita virtute 62 liberalitate [plendidiffimus eo in loco vbera non babet,
Jed retro in utroque latere iuxtatefHiculos, nectantum latlis, vt ille alter,reddere videtur. Videbimus nune,
en qui ex iis na[centur badi[uum fequntmri fint venus, mam pluresex iis capre iam in vtero babent. Hactan-
quam woua C$ noflris temporibus inaudita ad te févibere volui,vt cateris ifHbic Medicis (4 matmralis Philo
phis Vudiofis illa ctis impartiaris, Necputes velim me tibi fabulas defiribere splirimi enim funt bic bomsinet E
euriofs, qui
*[/à C4 vbera tra&larunt €3 lac emuljerunt. Vale. Prag.
BALTHASAR KLEIN MEDL
'. eus, Petro Andrex Matthiolo, ^
S. : p. D.
; Mirtitur CAMattbiolo limumin Aymenium lapidi.
á eonuer[am.
u TlbaHenusdiftulerimpromilfionem mà - Gam, vir Clariffmo pi
ah
^ propter occipationes qsafa
EAE ZS4) mennonexifimábi iam me cLmionitrüdidife. Quitmimferrpofu, coe Mastbiol able.
OA mifcar, viri cum omni genere dokirine tum virtuteprejlantif/mi? Equidem vt defimt becti-
CSI bu( vt fant fane in te excellentia )tamenexgi € memoria mibinon poffit ,velob eam bu
- "955! manitatem, quamignato vsibi exbibuifis; shaxise per[uafum tibi effe c. 4o, me du
flum admiratione virtutit € doBrinatua, ffe Ini funt fEndio, lh Uu-
mam aute vicifim tibi mei fic placuerint moves,C? con[artmdo (qua q ides perpáucórum f uit dierum) v ta
dicio, Mattbiolitanti viri amicitia digwus cenfear, Sed de lus alias, T
Nem vt datam fidem liberemn, mitto lyynum im naturam lubi Armeni conserfiam , 64 Larbonem an-
Batum lapidi, dygnum virunque admiratione C$ deatuperpulchrum. , Dicerem dd me Ard umenti n:
: ire eg D
L4 ?4
maginem mitto, ad Sereniffimum Archiducem Princi 3
142 Petri Andr. Matthioli
gu te amoris C9 obferuantie mittere, nifitam vile effet. Nontamen dubito ,quin tibi bomini Philofiphs
vum id fit baud omnino ingratum .-Mafifem aliquid mearum Iucubrationtm vt tuum de ijs 1udici, M
permagni facio) cosnofcere pof[im , [éd de[cribi nom potuerunt tam fubito poslbac , Deo daute ac; «iP à
Clarij[ime , Cariffimeque Mattibiole: Ex Caballino monte. ds.
7
PETRVS ANDREAS MATTHIOLVS
- Balthafari Klein Medico, S. P. D.
Refpondetur pracedenti Epiffole, ii Y
"Abeo tibi gratias (mi Detiiffime Baltbafar )non folum ob tiat , quam erga me oftendis obj;
nantiam, fed etiam obtamrarum metallicum illud munus, quod paucis ante diebus ad gis "ES
miffti. Deindecum me videam abs te viro Dolliffimo , qui Lipfenfi Academia annis plnribus le.
^ gendo , decendoque maximo fuifli ornamento ,tot landibus commendari , non Doffam mibinon,
gaudereplurimum, quod nibilin bac vita preclarius quifbiam de[rderare po[[et quam laudaria lau el i
dotliffimss viris e quorum numero te baud poftremum ejfe , non ambigo. INouituum erga meamerem mon, ——
vulgarem notti antmipropenfronem, C tuam in mibi gratificando b 7 y toti amipliffimam doli
tám tam, virtutem, Cd ceteras ingenui animitui dotés, Quibus decaufis non folum fit, ut fà pl . ^
deleiler amicitia E2 conuetudine, [ed vt apertiffime cogno[cam,uonparum metibi debere. Sed batenu de
bis. Quata quidem admiratione ja contemplatus lign: illims ffufPunn Avmenium bolum fallu ,nonpoffum
Ligniin Arme-
niü belum mu-
tario.
rie fLadiofis [petdari cum admiratione poffit. Idcirco welim intelligas tuum boc munus longe mihi cari ef,
quam [i auri puri/[imi tantundem 2tits fodinis ad wie tran[mmifi[fun. fd namque sntuenti mili etiam perquam
diligenter Santali vubri fruffum properiodum apparet , vbi vero dentibus experior , lapidem weno nen ade
modum durum, fed quifacile diuidi poffit , quique etiam labiis appolítus, iis inbareat.e JMsra Jane nattravit.
3n transferendis tran[mutandi[gue rebus. Sed boc etiam magis mirum videtur,quod boc amo in quibufim
Bobemie montibus, vbi argenti tnetalum foditur in lapidea qnadam montis fodina vepevius lit a frin :
snteger ac ingens abietis &rboris caudex,totus lapideusfatlus,cortice adbuc non 5 preterquam a. Jo
p OLTRE lore. Sed non tam facile quifpiam coniellare potefT; quopatlo magna illa arbor per ducentorum pa[jummdi-
axcimonds in "fionem tam ingens durumque (axwura penetrauerit , prefer tim cum nulla in verticeappareat vina. Opre
lapidem conucr- /4ff fane ( fj quid veri nobis irmaginari licet ) olim boc faxum profundam latamque babuiff woragimem,
quam abici illa deciderit eandemque fubinde longo admodum temporistratln ,extuberante petrifica vi
'ecclu[am €2 arborem immutatam in illius lapidis naturam». INam cre[cere lapides € metallorum cuniculu
dereli&tas repleri, nulli dubium est. Verum non placet eorum opinio, qui fibi perfuadent , bec admiradamon-
jféra in terra cauitatibus aligtandoprocrearenaturam, Si quia autem quareret eur cortex non fuerit IHR
tata Una CHmm interiori materie: re[bonderem ego, haudquaquam agens agere po[e im patiente non depiftn,
tenim cum in cortice plus aerea qualitatis, im lygno plusterrea babeatur vil mirumvideri debereputarem
. — €ertex perinde ac lgmm non fuerit ipmutatus. Foffiles carbones longe antea vidi fubdubitauiqne , an eje. *—
Yofülesca:bo. P/It0£n terra ligno, an ex fubterraneis lapidibus fierent. Itquicum carbouem bine tuti adto lapidi adnt- ;
xum videam, vt ex eodem lapidefatlum intelligam, mea iam omnis ce[fat dubitatio , quo fit vt mibi perfuu-.
eara, eodemnatura artificio t lapidibus, vel t pingui glutinofaque terra fieri carbones , quo fiumt à ljgnilapi-
das non tamen sis dicam facultatibus, cum aliam facultatem petrificarn e[fe intelligam, , aliam vero (a à
ncs.
-
dicam )carbonificam. Sed quoniam de his copiofe admodum fcripfit vir doélifmms be qur e pisi "
beri erebros in 9Mafena feribit, in quibue ingens carbonum quantitae foditur, non eff quod bic deu
bus tecum agam ,pra[ertimque cum [ciam buin[ce metallica materia te effe peritifimum , Qd inea diligenter :
exercitatum... Cupioautem, vt, fi quid «dbuc habes ,velinpoflerum fueris confequutus »quod ar ros
lareue exiflimes, ne pratermittas, quo minus buiu[ce generis aliquid mihi etiam 1t tg wee
TE
tíaris, Lucubrationes illas tuas magno cum defiderio , vt ad me mittas, expello. Sci
ledationem, [ed etiam vtilitatem miht allaturas. Vale. "Praga. 2a ide
LAVRENTIVS SPAN A SPANOVV .——
Medicus, Petro Andrez: Matthiolo, adem
XV IUBE ort i
pod. Warit ur id fit vues apud Hippocratem , Quid. MEET
gui: mr gn eo:
tail
ira/Cs; f» ftri
JT P
tibi breuiter explicare, Efl enim meo iudicio, tamrarum nature artificium, vt abemmbia eSViedicemate, —
Tán.
TTE
Lj] y *
Epiftolarum Lib. I1I: 143
olus , breuiter. Hipp lib. n. devatione vill ua meminit polus cuin[dam , quem uvxvurà Vocab bi [evsbit uj à kkisy apa d Hia
n5l xuxtdza ijéeuv, vnde con[fat ipfins tempore in morbi etiam acutis, banc orbitionem fuifein vu, gijépj; Post. quid
admodum bodie apud noftros pti[ana eft. Et fi viro ex Ei ymologia votabulipatet, mxtuva aliquam fuiffe ye
alo enim miéeo fignificat, tamen ex quibus cop[Hterit diuinare hon bo|[um , tum mutor ip(e porroibil dicáta
Alu fonieperf imibipatiar efe Homerici illush Cyctotem de quo Iliddos i. feribit, quod Hocaiseda,
iv 78 jásti xVxnci rà eixDia ioni
divo aepiuréi9 (ml Ji elycóy Arf Teesy
xrist yaAMeiskrid' dogm. Mvid. rd. " . : :
ANam eini fortis cum ca[eo 4 alba farina mixtura ,in morbis iis , de quibueibl agit Hippocyatai, n"
[o non compete'e videtur, cum antor abffergentia Jputum facilitantia, Ed laexbibenda doceat,C5 fe «
Brispleruni, coniuntta illis morbis , vini fortioru v [um omninoprabibeat. fn eo igitur animipendeo,hec quid
certiflatwrepo[fum. Et quia neque apud recentiorti llam certam buina mentionem fieri video ( "Ruelium
-excipio, mippe quii de matura fHrpium libro fecundo tapite decimoollauo ad finem Homericum tatum Cyceos
nem infrit ) abitepraclariffime vir amanter C$ officiofé peto, vt quid tibi conflet , Ed mibi E4 meo nomine nó-
fra fanltatis fBndiofrs bemigne 6$ fideliter pro tuo veteri more commmnicare digneris, Facit quo&, Hippocra-
te 7 de morbis popularibus libro in curatione Charytis febre acuta laborantis mentionem calipbli cuini[ds, Calliphyllog ay
euiu potus fuppre[fam vrinam exciuerit, banc autem berbam nam herbam ex appellatione opinor,apud Dj. P3 Hippos,
eforidem, Plinium 4 T beophra[Hum non reperio. [deo te quam plurimum rogatum velim , vt tuam de bae
plintaexponas mibi fententiam. Promerebere eo dignas apud multos bonos gratias , C4 ità amicitiam nbflram
£0 on V, vt in officiorum commutatione, quaa meprafPari po[Junt, demintiifimumtibireddas. Vale, —
PETRVS ANDREAS MATTHIOLVS
Laurentio Span, à Spanovv, S. P. D, rd
Refpondetur pracedenti Fpiflola.
acm, Amsetfiocii fere nibil mibi fuperfit, preter eaque feneHine ip(a incipitsam afferre i dd;
Jos (4 E33 eumramen obiuam in me ob(eruantiam Cd meamergate beneuolentiam omittere non poffam,
BRE quo minme tma de meconfidentie omnibus modis re[pondeam ,cateris pofthabitis,epiflole tma —
4A [3:U) de Cyceone; 4 Calliphyllo apud Hippocratem, wunc paucierefpondebo. Sed am tibi fatifa&lm- rmi
SAND rus jim ne[cio, quum Galenus antiquilfimua , €2 graui/Ji ippocratis interpres Cyctonem CyéeonHippoa:
proprie, C8 fingsllatim deferibere nequimerit. 7s enim comment. fecundo fuper Hippocratis libra
de villusvatione in morbis acutis ( ficuti àte ob[eruatum video ) vbi Hippotrates Cyceonis meminit ,ne er-
bum quidem de Cyceone in medium affert. Nec id abre fortaffe fatlum efí. Nam cum hb.2 Commento ex-
to de morbis vulgaribus » de eo fé latius tra&la[fe (civet, mon videbatur illi valde necefarium , iter&i de illever-
bafacere. Hoc itaque in loco, quem te baudquaquam leilfe animaduerto, Medicos docet Hippocrates , dolo-
vein vniuer[um curare, iis verbis. In doloribus proximum ventrem purgare 64 a gon ventremre[cinde -
40 re, vHo fel io, calefatlio refrigeratio fer 'o.[Hrpium L ei in quibus vitm babent, € Cyceon ,male- :
ficornm lac,allium vinum feruefatum,acetum (al. Hac ille, «giu Galenus, cum ad Cyceanem de- Gal. de Cycta;
sientum esl, quem parari vino aliquo edulio admixto won ignorabat ,itavemexorditur. Nempequod vinuni &&lentenzia, ^
dolores oculorum ex obftrutii 1 itiget, ex AApbori[morum interpretationibus didicifHis, Nunc vera
€4 aliorum, quicunque eademrati. itantnr, dolorum,nennunq b fanguinis crafitudinem , nona
ywng -frigiditate, vobis in mentem veniat ewm [apisa C$ in ventris doloribus C4 in dolore capitit voca" i
10 Hemicranea, meracius vinum [umptum confefHim quidem manife[Te inmi[fe , accedente deinde fomno ,in
sotum dolorem (ufluli[fe videritis. Vidifhia »non illico ieiuno (ed alJumpto ciboexbibere. Zt boc la«
co vtrumque mi[iuit Hippocrates,cibum,€9 potum.T ale enim quiddam Cyceon eft , quemadmodsi apud Ha.
serum didiciffis : mi[centibus quidem alia cum vino,commune ver 7 inum babétibus :fortafo vd. —
*o ro £3 cumpoleuta vinum mi[c ant, hece[fario autem, C4 aliamiieriex bc nomine Cycton, vetera fgnificae
fiamp ity feos app banc ines fenfum magis acciptreiudicatu, : dliquáhdo auteb 0 :
EUM S TI da 2. EJ E yt. DATES
& 'J 150 Vino Vti rubeni, Ut op 7 J ey ed
Ltda ibus affetum locum petentibus,eum vt fui veritui magis cruciatum animaduerti, Egeprofetlo vi-
TOMÁES LS, Y. lafum ire arbitrabar ,e2 lentia idem te/Lata firmiorem opiniotém meam reddidit,
Cyceon autem, cum in feipfum cibum contineat offendere nequag uam poterit ham ex vtriu[g, mediocri nix Cyeconiy
nein pecaie ifa paries ia dagyerut eruit saura 51a cae a
facit, CS inten[a digerit. Hec ad literam Galenus, Quibus tamen nibil certi affert nobis de pavandi Cyceonia
ratione apud Hippo. Nam eifidicat ia FORTASSE VERO ET CVM TPOLENTA vVf-
ANFM MIS GERAANI Mu tonstigdcomtesabwe Naupciateke Cotetmedi tt
40 potu mixturam e[fe, quemadmodum apud Ho didi s difcipuli, quippe quad bic non buin[ca
ixtura componenda rationem afferat "fe de vocabuli fignificatione ag at. Quo fit vt nibil certi de (yctonia
aparatu, de quo Hippocratesimtellexit, ex Galeni feriptu tibidefcribere po[im. Verum fi meam de (yctone
dodi iam crediderim ego variit modia id appara/fe antiquot,guod videtur etiam fenfife Ga
Ienu,cumdicit:cMISCENTIBPES QVIDEM ALIA CVM VINO, c. Namquiadmo- Matibioli deu:
dum nos in ventriculidoloribus a frigiditate;uel flatu excitatis ('yceonem noftrum paramus os Cretico tino, Conefentchüa,
ouis, Sacebaro $ butyri yquinetia ex panetriturato, Có carnis iure ingolo, Có addito deinde vino ita
fine Cyceons fuum para[a veteres baud dubitauerim ,telex vino €4 ptifana,velex eodem € polenta , vt Ga «
deaur ffbicari vids »velex aliitforta[fe eduliu, quorum vus apud ille extitit IN am C$ apud Homeru (nt Hometi vasis.
stie puede Dabit Cet vieni Satieittin redémbrt deemey.
: : ete
144. Petri Andr. Matthioli E.
teonis genere (vt rette animáduertifli) intellexiffe Hippocratem, quod ea mixtura COPIpofirio, gll
3n vitlu acutorum morborum, nec tn doloribus conueniat. De ('allipbyll autem dubitaueriy, idem dey,.
unate legs apsd Hippocratem, yaxkiguMvoy pro uaslouroy. Nam Galeyius eo libro , quooboleta, HT; dera.
ce explanat nullibi aX aoUN-u memini. 7d quod manife[Io efÍ argumento non Xe deusuy fed ini
Calliphyllon
Hippoc.
ps ie nda debere apud Hippocratem quemadmodum mibi videtur legere Galenus,aui /fic haber, titre dr
Mreiyoy xai ddiavior vod Zea. Adeo "vt credere nobis neceffariusm fit uel sn Hippocratica leis fub rial ^
dam, velécontra.Sit tamenq docunque, Galenus ob[alt batic vocem yaslzepysy €$ sj "
retatur.. Quod maxime Hippocrátice dollvina aflipnlari videtur quippe bac planta potui eyToy mter.
diode es vipfe feribit Hipparrate : Adianto enim cienda rios 2 ob(iura pur fadt: Clay
sam [fententia e[fe (Gio [nlinma Alexandrinum Cefareum Archiatrum , virum «vt doHifimum ir e "a
fummo praditum. Plura quam bac,non eff quod à meexpetlos non quod nolim omnibus modistib s hon:
ré, fed quad neféiam quomodo meliora reperire poftim. V'ale, MUS fate.
IOANNES IORDANVS MEDICVS, -
Petro Ándrex Matthiolo, S. P. D. E
Rationem Elleborifmni parandi ad quartamam do- et
ceri petit. PY
"
en 7Mpudenstibifortaffe videbor, Dotlifime 62 Excellentifime D. ZMatthiole,qui, iprorfuai ;
tus CS nibilde tepromeritus id àteaufim expetlare, quod notiffimi tantum 6$ amici.
MY bre Medicisbatlenus communicare veluifH.. Verum fretus animitui mmnguam fatu lauda.
* 3 *o candore, quo non amicts (olum , (éd etiam vniner[o orbiremedia longe praftantsfimapulli.
c ^^ caffi,non fnm veritu: idate per literas petere, quodtmnullo, nec rei ; Rec nomtints drfbedio ;
4 rz . Jfare pojes C$ mili effet optat:fmum [nul £4 maxime nece[Jarinm. E. quidem veterum medicorum.
snfifTens im profltg andis morbis Melachalicis Elleboro, velutpracipiunt, correto nonnumquam fam a
quidem feliciter, at non fime aliqua agrorum meleflia € periculo. Queambo euitare cupiens dili
€ relegi varia Medicorum veterum € recentiorum monumeta nibiltamen inueni »quod omni ex,
tien Ellebori ufum efficeret. Incidutandem im dotliffima tua in Diofcoridem commentaria , € legiqu
e JAN mones de Elleboridiluta magno : 2; do propi ? tamen diluendi , feu infundendi
^
* t Là
teretines, eam ego ad plenum [ima est molefnfh,ex te intelligere valde cupio. Quare tequamp
mibiper bunctabellariumve[eribas ,quaratione,€d praparatione utaris Viroq, Elleboro , £4 ameo.
dicos vti docuerts boc vno beneficto me tibi iam pridem denintlftimum ,emolumenta ex tuis de&isffim
metarus percepto, redditmrus deuintliorem. Et ff. quid erit in bac regione;in quo tibi vai fatura fit oper
eam offeropromptilfimamyab[g, vlla prorfus exceptione. Mato por lam einsy quam wofirata.
., toram vocant,ea admodum frequens m montibus bis nafcitur. Utuntur radice ad puerorum lambricas, Scire
NapellusMoyfi. c-.5;5 an ea jt guam cap.de Acotito Dio[coridis féribis ab Auicenna vocari Napellem Maoyfi, Habet hacli-
Dédromalache. t», Peplion £4 Jv e;ua^ aybo [ponte na[centem, copiofam;radice caudsce C2 flalonibus higno,
; femine Altbae paulo latiaribus.T ato babitu longe aliaplanta videtur,quam eacuinspi
te de malua.quam ex T heophraffo ais, culturatantum ,€d arte proceram fieri,vt vidifhs /"
Benacum. Habet bac vegtoplantas non contemnendas ,e quibus f quid defideres,curabopra virili bac
Bigratum facere. Deus Opt.Max, dotliffime e$ Excellentiffime D. Matthiole te diutiftime feri
€$ femper ad melioraprouehat. Genus Non. Nouemb. Anno «M.D. LIX. 9. Er
PETRVS ANDREAS MATTHIOLVS.
Ioannilordano Medico, S. P.D. ine
Epiffola bac fequens refpondet precedanti, gms :
planta.
Antora.
XQ
£t Vanquamtenunquam de facienoui,nec vlla haBlenus mibi tecum
3 matamenfuerunt mibi literetue,tum quod ex its cognonerim , quatum
s valeas, tum etiam quanta tua fit erg mi promp itudo,acin
VJ voluntas. Etenim mhil effe [naim in bac vitamibi femper per[ua, Duce
- beatius, quam optimas , ac deHlos babere amicos. INoffra buc fentent ane ph n
* Opt. Max binc f actle coniicere poffam,, quod non defint quotidieoptimi , ac dottrfimi viri, qu
bí quemnunquam viderent firibant,E$ meam expo[cant amicitiam. Quo fitvz nulin im
fare debeam quod nunc ad metibi ignotum [éribas fed potistetotum hilari ac benignocompi
etiam lstari,detua in me covflnibi e bumanitate, Vt autem id quod à mepetrs
eandidu Iuarum amanttfi. »gnof 'ttotibi Epiflolam buica
, * (frr in qwartanis propinando am pridem [cripferam. Haci
-
L
23
Alteri medico de Elle
fo mec aliud addendum fuit mifi fées quod eademratione album etiam.
qui buncin quartana febrepropinare hatienus s aufm. V fue [up no
ex aff- ibus fero caprino macerato, additis Paonie feminibus, Zedoaria, C9 Sch
: randiratione nunquam vus (am, nec vllum eius genustnpnls contritut :
«tmd -— cogitaui. Atqui velim vbi medi pertus fueris illud cateris,quosnojr1,
cones mà was tarent fortaffe aliqui. me id im mets mon recitaffe Cümentariis Bel auaritia uelimui
Elleborimum. gligentía potisu quadam praterm:[Jum eft, quam c, veluerim boc medic.obtegere. Z!
" Antora. Fidi e/fntera [ummitates ,qua longe cbariores visi fuiffint , [reu foribus C$ vadt
LJ
Epiftolarum Lib. I TT. 145 :
boc fi poffbac feceris meam deve hac habebis [emtentiam. Quandoquidem, quanquam exvrguibe(vt dum? Loo conem d
feipatefi, Cr ego nunc non aliter fentiam.quàm quod be fummitates eius fint Antore , qu:m puto appellajfe Auicennam hé Moy
Napellum Moyfi,nclo tam? id pro certo tibi affirmare nifi prius integram eiu plantam con[exerim. Napelli May ma-
ginem (ni fallor) dedi egovna cum Napello, fed nefcio , quomodo Chalcographorum, vel fortaje mudcrum caufs playta Vo NapelloMoy.
titulus fuerit immut atus. Id quod mibieueniffe video in maiori malua, quippe quod munquam im ea fuerim opis se . ng iciculus immu.
Maluegenus arboream fuiffe Maluam dequaveteres feripferunt, cuius vei argumento e/fé potest quod id nin 2uayr in 108 Chaleopra.
meis affi e ntarii. Porro ntc eam,quam in Francifcanorum mowacborum cenobio Grignani) videram , L Murquics «7
. , ke : : :
genuinam dyyd*o ua oy e[fe cenfco squid fcinerim, banc ex bortenfi acvulgari malua, Monachi cuiufdam manverio io Malaa maiori
1,71,
o 4 diligenti quadam cultura inflar arboris excreuifa.. Quam fententiam àm«gi / »quà minc abs te faclus fum rienlus.
certior iflbic [onte prouenire genuinam 4erdyoua2 y. Hanc fateeringeuti? me nunquam vidiffe.Quo fit vi motivum, 5) oam,
plantarum cupidus, munc abste petam ne me bac plant vel eins (mime diu defltutum relinquas. Poteri cum hac mutte.-
Te etiam Peplion. Hoc fi pro tua humanitate prafliteris prater id, quod mibigratiffanum feceris, nó modicam fottajfe Lau.
dem tibi omparaueris. Nam vbiprimum barum [lirpium imagines in meis addam Commentariis , omnia bac tibi tan
Tum accepta referam. Velim prater becvt quotquot fuerint ifübic planta , quibus putas augeri po[[e Diofcoridem noflrum
in Reipub. commodum, eas omnes bos «nno dil:genter mihi afferuares , quinetiam vt nullis parceres fumptibus. Cur ala
enim.vt nullo tue pecunie di[pendio boc abs te fiat, vt faftus Antianus,qui tibi ba[ce meas dabit literas, oretenus explica.
lut. Vale; C €oquo cepifls me amore profequere.
PETRVS ANDREAS MATTHIOLVS$,
Iulio Moderato, Pharmacopoco Ariminenfi ,
S P. D
Deferibuntur Ceruini fungi lifloria, c» vires.
Vwcrebus nótis te plurimum deletari fciam, Tuber quoddam fübterraneum, quod bic ceruinum Bele: Cerainus boe. T
tum Babeiti vocant, cum bifce mers liter ad te mitto. Puto enim de eotenibil vnquam audiuiffé , quid tas.
nulla apud antiquos ,rccentioré/ve fcriptores extet buiti/ce fungi memoria , quédque reperiri non poffit,
nift ila n fsluis, vbi plurimi babent cerui,ac venatores, qua bec nature fecreta morunt. fed quiim bec
SS inaudita fint apud vos, moliri te in po[Terum latere ceruimi fungi bifloriam e vires. Fungum tag, bunc Ccraini fangi
vii Lnalemine rn
SY zd
Voy A
30 JE SSIN
tuberum vulgarium modo (ab terra na(ci affirmant venat J in coitu inficitur folum. 1d quod plt- hiftoria, & 3*
sunquefieri folet exempto € vulua genitali adhuc feminis aliquid continente, mari impetum fugiente famina. unc for- ^
(0 daft insinire nemopof[et , mi ceruiipfi locum quodam [Tatuto anni tempore oflendevent. Scalpunt enim naturali quodam : Ww.
inffindu dudli anterioribus pedibus locum, vbi globofe« fungus fub tetra delitefiit , quod olfactu percipere tos affi mavt, tung
Spirat enim fungus graui odore referti effoffus.. Qui fereta bac tiorunt venatores C vuffici, qui (stus fre- :
quentant, laca diligenter obferuant ceruimis pedibus didutla effoffo ue fGirole, fungos eimunt , C» phariacopeis ven-
dunt, qui difféclos in particulas, Cr fiIB traieclos ficcant pofleain vinbra. ferudntg, in medicum vum. Hi eadem feri fa-
ciesineft, quamin ceteri [peclamus tuberibus, globofatamen in omnibus , C inequalis, Extima cuticula fabuigricat,
A0 cernofa vero Cr ipfa fungofa fubflantiaallicat.Sunt etiam qui gentis aliquod reperiri dicant , erecta virilis mentulefor. |,
ma, adco vt in alteraparte deteclaglans, inalteraglobuli quidam teflicidorreferentes confpiciantur. Hic funus in (i. mm fongu —— *
borum vum bactenus non venit , nec eove[cuntur Boljehti, fed eo jr in medicamentis vtuntur, quavenerem mouent. Si lom ci m
quidem ad boc plurimum ilum valere putant, é prafertima qui bumani genitalis faciem refert In quem v[un ficci pul- Fongi ceruiaí
ii» ach EC RLESS : ^
erem ex dulci vino propgnt. el fefquidr Ladlisvbertatem bunc etiam afferre aiunt ex psi. vizes. —
fana vel muliebri latte potum, fed lenti dag, 71. vei pi : i addatur, Suffitu Tufes fa n io ie t . ^ L.
férare tradunt, €» vulue fürangulatus auertere. Non defunt itiofe muliercule,quejsabutunturimamatorspo- — — 0 E
culis, quibufdam prius adi si «tionibus. praterea valere ceruimum fungum ad epota verena, Us
ex mero bauftum, quin etiam ad fo ium morfà d milli um excalfac re hunc ex.
sérré groptewisqupem fecind cai, aem tam tsm maficemtutut bl kaleim iem rid
fO tranfplantari pol[et, Cr inter cateravara fimplicia.q - ers arr rra e
etiam viueret fungus. Sedpoftquam boc nobis vetat natura , bunc ficum tibi aferuato, Mittetilipratr —— Chiliia &
-en -— Mlsgitima Cbalitis , ce vere Myfisabquorfrufla,quevtapudyos —, 0 MY
Pu - TATÁ y ita fane cara tibi futura pero. Vale. X eie
: jar e C BE aW 3 4 -PETAI e. 0
. 146 Petri Andrez Matthioli E
PETRI ANDRETE MATS
THIOLI EPISTOLARVM MEDICL
NALIVM LIBER QVARTY S, E.
Vlyffi Aldrouando Bononienfi Medico ;
Sr Pep, d
Difutatur an larix nofhra, fit arix Plinj " Antigtioruiii.
V on epiftolam illam ineain, quai ahtea ad temmferam,tantepere Ludibus dui, fedidng
quidem bumaniter C» amic? & ego me bercule mibi ipfi plurimum boc momige
ytefertim cum Robes telij viri Do£hffmi(yt feribir iudicio non pari , tum elepantig, tuy, PE
&rinealicuits nomineprobetur ,id quod ipfe mibi vix perfuadeo quando ne mibi quide inei!
(atufacio qui tamen fcripta méá, qtalecimqute fh, ejbermari non foleo. Atquimulty,
ruonomine gaudco,qod neis aygumentü perfuafus , iam de Picea C» Pino im. Manpd
apinionein adeovt tecum ipfe fHatuetis (qua rua e$t bumanitas ) vlàinpullici letion ias
: Doe pme C picta difféveretibi fefe offerat occafío , meam nos folum auditoribus afferre fententiam,
fed ettam comprobare. Pro qua ingenti animi tui erga me proper fione, [i eas tili gratias nonveferam, quas me ili yu
soi amligo. boni cen [ulus velim, quod plura nunc preflare non valeam. Verumvt eognofeas , quam promptus f
tbioli animus in taie expediendis petitionibus, etfi. ,— quest tibi à me feribi de Larice defideras , fadiu didi
adittedum facilia furit , nom tainen pratermittat ob cant, quam de ime concepifti [em , qui ibus tmodis
arx noftra cà. cj em voluptati. Quod itaquein comentasik noffrts in Drofioridem nulla dubitativne firipft. Lavicemnoffram,
dem cum aBU-— esee Loricembil differres eaemobrem rationibus nonnul pet fuafus,dubit offe te femper affrmas,imoetiar
A encaii con. fé videris. arborem quam Lariccin vocan.us, illazason e[[zs de qua firibit Plinius. Et ne videar pater rati
tr 2 Matthioli ve afitare, plura contra fcntentiam meam iti medium affers argumenta. fit inquiens : Larix Pt teftimonio.
fententiam. — iret folia pungentia babet non floret, Gr eus lignutm mon ardet , flammdtrque twn concipit, € eins cortes.
quam picea, e frerilis eit. Sed Larix vulgari perpetub non viret , folia pur.zentianon babet, floret , ardet, remtigm —
valde cvaffam babet Cr facunda «flerga Larix vulgaris , ron efl Larix antiquorum. Maiornota Gr eft ex Plinjbifor, —
e quod non ardeat, notum esl apud Viéliruuum. Minor propofitio ef ettam motiffima , vt te non ignotarecenfen..
| Mode |
stgamenta Pli.
nium pluribusin
eti t HH pU
dodiviri. Quippeqei »pe L
Etenim
Plinij locusin L5 pls ipfi teflimpnia
. ' à
Plinius non faiffze ilb opurper tranfitittam difinchuamá, orarimem pa
lia. Nam bec difiunctuo manifeffe demonftrat prius aliqua de Larice dixiff giam.
omnibus reddere clariorem, tta tuum cafligabu Plimum ex mo manu feripro. Wlaerzfftor.
Larix )f aliavillofirr. pinguiar, denfr , mollior, flexu. At Picea, Ges Quod nen fecerit
planabis locum, mec vllum vnquam viuum ilh dederu fenfum moin pluribus fibieonti
Epiftolarum Lib.IHI. 147
dem fi de Piceaillum loqui dices, cum ait, Va crafior leuiorque cortice, dicae item oportet , Picte bifforiam fequi, cum
inquit, foliovillofiar, pinguior, denfier , molliorque flexu. Sed quomodo fieri poffit vt ea folia, qua prius fecerat villofiora;
pinguiora, denfiora, mollerague, illico fecerit rariora, ficciora, tenutora C magis algentia,tibitp[e tuiudex eflo.Quam-
obrem, fi bec omniarecle expenderis, illico animaduertesin vulgari, vbicunque edita fit Plinij lone, defiderari par-
ticulam, H AE C , non folum ex Plimie manu fcripto, fed ex deprauatolectionis fenfu. Qua omnia tum vera fint , fai/um
elfe conuincunt , Laricem effe certice Picee leuiorem és pungentia babere folia, Siquidem villofum € [bino[um contra-
vio modo e habent. Nam villi, pili faut ta&u wolliffimo, qui quantum à [pinis differant, baud te latere nà ambigo. Mecá,
Plinius cum fciret Lasici folia non effe aculeata , eadem vidofiora;pinguiora , mollioraque pilorum modo baberi fcribit,
quemadmodum in noffra vifüntur Larice. ld quod eodem capite repet:jt de Larice pariter [cribens bis verbis. Mas lreuior
folijs c fimplicib
3 O (f durior , Femina procerior , pinguiorib
atquemon rigentibu. Nec velim putes dix?([e Plinius,
Famine non effe rigentia folia, ad maris differentiam, quodili, A T QV E , ml aliud fignificet, quam etiam , Ideitl , et- Plinij locas ez
:
jam non» im mare
faptriusvationibns. At frobijceres, eundem feripfife
s alias fibi ipfi in eodem feré loco contradreret Plinitee , e& allati
Plinium libr. 16. capit.2 4. Pino, Picee, Abieti , Larici , Cedro , pun-
gentia ineffé folia, cum bac videam tran[cribere illum ex T heophraflo lb. v. cap. 1 s. de plaufarum lifloria , necili Lari-
eirvlla fiat mentio y vercor fane, ne Pliniusibi Tbeopbra[fi eíruv Laricem verterit » vt alijsin plerifque locis idem feciffe
politus,
Plinius fpe si.
7w ex Theophta.
fto Laricem ma.
annotauimus. Qua quidem peruez frone perfuafus Thzodgrus Plintj potius féequutus errores ,quam Greca Theophtafli fide, le vertit,
Theophrafli ip[um im qua plurimis locis peruertit.Siguidevlà Tbeophra[li codex habet , Axaslodss 3 54 làv dugoy ka]à, T ^codorusnota
TB ife arsi xod exirvoe xg A d]ns» Cri dU wi pov, Theodorus vertit ,Pini quoa, , Laricir, Alietis atque etia Cedri extr- es ei
mitate pungentiafoliain[unt. Quod etiam fecit libro c cap. 2. de liffaria. Vi enim Yheophraffus babet.eior (nda ^
O. an, mrísus. Quaverba perperam vertit Gaza vt Abies, Pinus, Larix.. Atqui non hic folum «ivy Laricem inuerit, fedli-
broquarto, cap. fexto, Cr libro y. capit, 1. Gg. capite primo , C. da lnfloria. Quineriam de caufis libro 1. capit. vige- :
fimoprimo , £r lib. s. Cap. 2.4. C libr. 6. cap. 18. ac alijs plerifque im lotis , qua in Latino Ticophraffo caffigare poteri. ^
Quod astem l'linius Pinum fepe perperam pro Larice acceperit, con[lat ex eo , quod libr. 16. capit. 10. fcripfit bis verbis, pisi ergo it
Laricis morbus eft , vt tedafiat. Quandoquidem Pini proprium efl boc , non Laricis. Id quod apertiffme comprobatur lance Bind
TheophrafhteffHimoniosquilibro 5.capite 10.de bifforia fic habet, Morbum Pinis accidere talem dai incole narrat , cum
mon folum cor. éd etiam pars extrema caudicisin tedam tranfiuerit , tunc flrangulare quodammodo, qued [ponte accidit
vlertate arborislargifma, quoad quis coniecl are poft. Tedaenim totum e[ficitur. Ergo bec Pini propria ajfetlio fl. Ha- Pinorum fjlua
Genus Theopbraffus. [d quod bic im Boemia, vbi ingentiffuna Pinorum jlue vbique ferà baben:ur , continuo videmus, in Bohemia fie.
Preterea Plinius loco fuperius citato fcribit Laricem v[hs radicibus repullulare munquam. Péceavero contra. Quibus nma- quenulima,
3 C. wifefle deprehendi'ur y. bic etism perperam Laricem pro Prmu vurpaffe illus. Etenim Theophraflus codem libro C é4-
pitemuper citato, Pinum;inquit;aduflis radicibus nnq ggermi, Piceam regerminare quidem affirmant , yt in
Lesbo accidit incen[o monte Pyrrbeo;qui Piceis fcatet. Adbaclibrovigeftmo quarto capite fexto, Laricis é Picea foliorum
ex aceto decotum, dolori dentium prodefJe ex Diofcaride idem tran[cribit Plinius. Atqui Diofcorides non ex Laricis folis A
id parari medicamentum ait fed ex Picea Cy Pimi foliis, Sed de bia alias forta[fe plura. Quod autem men florere Laricem us
necfructum ferre Plinius dixerit add nil aliud repondendum videtur, quam quod,cum in buinfce planta bifloria plovi-
bw alioqui modis ballucinatus fit non videam quo pacto eins poftim comprobare fententiam, pre[ertim cum etfi ipfe affir- :
manter firibat libro decimoféxto,capitevigefimoquinto, Vlicem, Piceam, Laricem;Pinutm nullo flore exhilarefcere, Tto P
phrafh lib io, capite fexto, de bifloria plantarum. florere Pinum Cy Piceam nec negarit,nec affirmarit. Sed
florere veranque apertiffime teflantur Bobemie fylve , vbi florida quotannis infpsciuntur Pinus odore ( vt ego mibi teftis Prstdon
40 effe poffum baudquidem ingrato- Quofit,vt Plinio mibr fuberibendum mon fit, pre[ertim cum videam negafre ulum, Po- Meere
pulum, Myricam, Alnum haudquaquam frudum ferre nec Bechium florem , cum tamen boc falfum effe fciant , non fo-- , $
Íum rei plantarie periti fed coriarój ae vetula. : 1
Poflremonegas antiquorzm Laricem noftram effe pole quod Plimj,Viclruuij c Palladij attoritate fatis fft com- r
probatum, Laricem nomirderenecigne vnquam accendi. — Atqui velim vt fi Plinio perpetuotili credendumflarueru, —— :
fun ciondidum Plinio credere proculdubio ardere Larieem , vli Wisin. SUMUS i) hn ^ $5
exto capite duodectimo,In Macedonia Lari fcul, Maced cribit Fauni. dices tantum Cr ex bis para-.— :
resarlones.Quibusiam certior fies quam belle ibi confliterit Plmine in Laricis biflria, quamque deca fabulofe foripferit- "
Videtmimio quo PlMium non ambigi. Ceteri quam vana ac fat IITMR AE picem ardere
P u fre aic noftra —' ^ dd 7 ] 1 : us ET Videants contra Plinium á
$ 9 prater Macedonis,p(amanifefie teflacu: quidem cum tam iorum iriptorum con/enfu, & Vidiruuium,
prefertimque ipfius Virum] Ge Plunij Larix,prapinguem , liquidam Gy copiofam refinam fundat , mellis Attici colore,
qua perinde ac litumenigni admota,quam celerrime accenditur Cr vebementiffane flagrat » ignari imo potins fleldr bo-
minis esl credere Laricem prepinguem,re[imojam ér re[iniferam arloremisqua(fi Pm credimus ) faciletabefit imte-
Prrsseet cni saa bal. ris iaa rq ir S a TR i nonis nunquam fla- X
grant,vbi bituminofo fa dundent vt Gagates.perinde ac ligna exurantu vertanturqueinemeres. Idquod Lapidibus ligno
fadle teflabuntur Flandri,Brabanti, Cr alij plures Aquilonares popult,qui Le penuria, bifce lapidibus fucs perpe. Yum locoadigué
Tuo fouent ignes.Idehque i veraeff conjentimus , qua narrat Vichrumise de Cafallaillo circa apes trabibus Lartciné ex Vyooete
trucdo,quod fcilicet iuffu Cafaris dmotis incenfis irgarum fafeiculis ac facibus Lariceaille trabes edmotum re[pueri monium impu.
ignem, di "isa. ejfe eft. mo q d Laiicis Wateriano T ar. fedqt ventorum. aeris niuium , plu gnaur.
60 nie Cr algoris iniuria quibus Alpina regioilla quocunque fere tempore afficitur, durior ac lapidofior fatta ,non ita facile
cceudi pot uerit,prafertim quod: ab aterta,qua folidior fit nonillico primo [Lattm occtrfu facile acceda. -
jur . Etenim Larix[oliditate ac duri pteflat , quavis acres illo lapid dam contraxerit
maturam C eius vefina contabutiit mirum fame mamef s fipon ia feile accendatur. ad id autem , quod fi Larix anti«
; f " deu p 5
fla faiffet Larix cum
J J u
4 c M E - FU AMI CS eet eA
le li "4TH ecife nil. Bii endis sud i fucc rit q ; um fit id. ,
allum, e. alia l ara noticraque aba ef) [fa Sed mirari potiua debeo, quod iri «mmo Plinii Agar —
- 3 á f " SEL Galli. ii gl. co eue orte »zf quod tame vt falfa ii» ffe [eim , €o
Ae »-
j
: 23 s
M ume antea jeript um efe;noig)
Ne ;
j nendam ,quodciices iln eoniferae mon z lanid'feras arbores legendum fit, P EM
NN 2 vr ipe- - e :
&
*
m
s
« mam pro Tere rificad fit mentio, deinceps ab ommbus devidebuntur,vbi banc noftram epiflolam legerint. Sednibilestquod:
148 Petri Andr. Matthioli
Gailandiggs, — Vi/mpoffor illeomimium impudentiffimus ad Refarium Polonum fcribens fabulatur, & huni Plnj lc [cog
füituiffe gloriatur. Siguidem ibi Plinius invniuer fa illius capitts oratione de «lia ve non fcribit, qua de bis ou, yy
diferis arboribus proweniunt.. Quo fit vt quum vetetaror illelocum bunc Plinij baud emendarit non Plinin * fh ly.
fed ipfum cafligatione indigereiam cognofcere pof. Ceterum fi prater bec veliquas Lavicis nota; gren. :
fane erit quod tmpediat, qtio minus Larix nofl ramon fit legitima. Siquidem fi corticem Tntueamur eil quid ni
cortice craffiór vt Plinius inquit. Si materiapreftantiam, folidam eam, firmam,rebuflam,perpetusm, coy d
QC edium £y nauium fabricis aptiffimam, cim non folim in ficco, fed in umore ('ve Plinius inquit ) pra ceteris
Siligni colorem injpiciamus,quinetiam fi odorem experiamur, vubefcere fan? noflvatem Laricem, acaciefeodme we) —
cum Pliniofatebimir.. Si mana eins quoque faporem degu[lemus,atmaram illam cum Vilruuio dicemus. 4 LN :
corticatam in flumen, vel lacum proiiciemus, non fluitare Laricem noffram s fedillico eandem fundum nne «fide
sur. Queomia ceftiffimum prebent indicium,nibil ab antiquorum Larice differre noffratem. Hi acil rii RES
proceritas, natale folum, Qv ipfatripartita germinatio. Etenim noflra Larix facil? ceteras coniferas arboreslongi Yifa
füperat. Na[iitur in montibus, € im vnineva Rbatia regionecopiofiftma babetur. Vide ad reffituendum Ny, rd
vitm pontem, Tyberiws CéJar ( vt ipfé teftatur Plinsus.) ingentes Lariceas trabes aduchi curauit. Quinetiam oberg,
zum ejfe fimus terim ammo nofiram Laricem germina fundere. Prater id manifeffo efl argumento Larictmpoffsgm,
gentinam,ea, quam fundit Refina, falsó Terebinthina M; fyropolis appellata. Siquidem bac fubflantie tonfiflentia, e
etiam colore,odore., Japortá, tibilpenitus diflarevidetur à Laticea Refina,de qua ipfe meminit Plinius libzo deci »qu
eapite decimo, C librovigefimoquarto, capite fexagefimo. Eteritn Larice Refinam erumpere ait mélleo colore atá, len. -
tore, odore virofo, nunquam durefcentem.. 1d quod anteip um dixerat Vitlyutius. Siquidem i Laricis Refigam |]
dam effe faxibit , mellis Attieicolore c Phibificavtilem. | Quequidemmote in moffra Laricea adeyclara PARU
Thyre[ía cacior dia poffit, d Marpefía caute fiupidior , qui banc mon nouerit Refinam effe Larignam , de quamemi NC E
Vidtruuius C Plinius. Ceterum fi cuipiam fort affe tot rationibus, tot atg iss tot praclarifimorumaut, n"
vnoniis fatifattum non eft , con[ulat is etiam Galenum Cy eit wa ovn libros perlegat. Débsm lib. L cap. pies
quinte, Cr lib. 1L. capit. T. & H. quinetiam libr. 1V - capite Va. pluribus fané modis atg,teflimoniis comprobatumofa
- reperiet , Refinatm Lariceatmnoffram , nibil prorfus à gentina diflare , fed ipfam eandem eff ; de quaidem ferilit Ga,
mus , cuius etiam ato Terebintbina loco vfarpatur Larigna,vhi illanon effet ad manus. Quamobrem Wb
Jipofibac,vbi fuperioribus anni Terebintbinarefina defecerat; vliq, peti eius loco Larigneintaluerit vfus. Sed bi
. lid? aperted, comprobatum ejfe arbitror , noftram Qr antiquorum Laricem vnam c eandem effe plantam, vt ili
liu bacinrenon folizn tila fuerit viteriu ambigendum , fednec aliis quibufdam, nifi fortaffe pertinacibus ac
ticfis, quibus cum mullum mibi intercedit negotium. Ex quorum agmine , qui tam temere affcuerant Laricemi
Lárignam refi. sna erai illam effe Cedruth, quam Plinius Cedrelaten appellat cunt, in [aeri literis apud Hebraostàm frequ
sca € amines etiam non indoclos in delirium ducat, quam ipfa peftilens ambirio, qua plurimi j ducuntur, qii.vt prata
anziqui, fire, ac fapere videantur, nilaliuddieuottud, molismiur, quam vt votiinauditid, aliquid vel dicant; vel fcribant.
vt confequantur fucatis fophifinatibus fuae adeo concimmant féntentzas, ac poliunt, vt ffudiofaiutentus cui hec monita.
faciléinnotuit impoflura , bos perdites nebulones pra ceteris euebat ac colat. Sedvliineorum veninnt iudium qd —
vem ipfam vba, exploratam babent , facile fpongia veritatis dezergitur fusus C» detegiturimpofltura. Atquistamfu- —
Ladcem eon — Vi mientealienuss qui eredat Larieem noflram Hebraorum effe Cedrum , cim Plinius de ea peculiarem àLaruefeert.—
cíle Cedrum, — bifforiam, Cr quod illa Abietimon fit abfimilis, Cedrelaten appellauerit ? Quam qui in monte Libanoviderunt , vt.
contra Guilan. pi, e» eui Hierofolymam ad S ALV ATORIS noffritumulum peregre proficieumtur , non Larici fimilempi
dinum. fet Abieti : Vnderedé illi nomen à Greci defumptum Ksdsndirn Plinio inditum esl, adde etiam quod huic. fola perpe —
tuo virefcant. Talü itaque eft peflilensquorundam doGirina , 4 trattu temporis veri, ac folidir avgumentius-. —
pugnatam,dirutam, collap[ima, cernunt mec vllis poffint fé tueri prefidis illch ferarum morein furovemaguntur mm ———
Ye canumrabiderim latrantes &z fpumantioreoberrantes. | Quinetiam vipereo quodam veneno perfufi tattim comte.
riis, criminationibu, maledicti, €4 omne genus faditatibus confidum.. Quopoftea fit, vt dum alios lefuros fe pntant,
Jé ipfos interimant, C non [olim abinimteis , fed etiam ab amicis perpetuo habeantur opprobrio, Ego verbcim veritae.
Ti propalande fuflinendaZ, femper fuerim addi&üus, nibil, mibi magis femper fuerit in votis, quam Repub acpofiri
14tem iuuare, borum perditorum bominum calumnias, criminationes, conuitia, maledila , peflilentesa, ert
potitis aquo ac forti animoferre decreti, quàm à meo inffituto defifTere. Sed ne egre ferasobfecto , mi am:
drotande , quid tecut de bis colloquar. Quandoquidem cim baud melateat, tevirum e[fe integerrit
y pium, e do&um;voluihac ad te fcribere prater ea, qua de Laricedifferui , vt vbi in bofce incideris:
tiofos Svcepbantas, meum fequaris confilium : Cim probis, candidiré, viris long? confultiu fit;
? giri, quam me tantillum quidem à veritate defledlere : quam qui opprimere fludent , $a
dantur. Interimvelim , vt tibi per[uadens , te tantum tibi de me pofJe polliceri , quantum cognouri.
ti. Vale. ; Prada
HIERONYMVS DONZELLINVS MED
- -. acPhilofophus, Petro Andree Matthiolo Screniffi. Prina
z 7. pis Ferdinandi, Archiducis Auftrix Medi :
- 4 — opo Lipi nang EM
tamentulla fcopum buhc propiis attin
-
Epiftolatum Lib.II1I. 149
tionem ac contemplationem vagis vequirumt difiiplina ac fcientia, eiu ope Cr auxlioitavidcntun indigeré. vt fimeipfius
frucu nec comparari, nec exerceri commode fati poffit. Cuim enini ingenij , ac Sapientia (ludia lonamvaletüdi
corrumpant ac labefathnt cr qud generaliter ab 7triflotele esl prolarum. Vnits fcilicet vetortum; alterins effe mte- 1s. à
ritum , buc etiam apertiffane accommdari poffit , quit non videt foliui artü Medica opeta adiutos homines im Dutiná- nee
TuD:at anarumr. plat rari diutius poffe? Et quando bumanus animus , fi perpetuis pericu lá
tionum f[uctibus agitettr,adverum fcientiam permenire mimi pofíit ac ver'ffemum fit illud, quod dixit Arift im fedatá Libto Phy. vf, 5
ac tranquillo animo facil prudentiam at doc rinamimprimi Cy cotnpatari, efficacius bac inpatte Medicita quam Etbia
ca fabuenire nobis poteft, Si eniti animi mores cot lp tis , tanquámà fontibus tanatit, ac ciiuntur,
quemadmodum in peculiari lb.cerriffimis rationibus Galenus confirmaui i e fatius Medici fit opta,con-
1 o ficitur, nen tantum corporis, (éd animi quoq, valettdinem à Medico tiaclari quá fene vitaque ad facra Philofophia [tu-
dia liberrimum nobi aditum patefacit.. Quinetiam cum bonerum tria genera ab Ariflotele recenfcantur, qua ad corpus Libro Éthie. f,
pertinent, inter anivri ac fortune dioin loco funt comffituta, vt commodi vttisg, ipoffimt.Demoliligs & Rexh. L1,
ribw illis animi beris, quemadmodum Medicimairdigeant, antea diam efl. Fortuitavero valerüdiné, acra-
buff a, nec comparari , nec retimeri , nec torum fruitum peyerpi poffe, [atit patet, cuim cétte folledicina opifex eft a
procrtatrix Eam itag, non tantiim artiuth ormium prefTLanty »fedetiam generi hnimani matrem mutricein,atg,
alynam c[fe, quiub facil: poteft iudicare. Cuina et fj multa funt partes, deeatantum mili men futurus efi ferma,qua
Medicam materiam defcribit , €2 à Greci sod fett edguaxebrixi efl appellata , quam ego certé nünc multi nomimi-
bus, aliis pref rendam audacter p i fene primoinu liguis antiquiorem effe , Galenus e$t autos, Lib. ad Thstaft.
Vnde ctiam apparet candcm careris diflituram vtilem effe mortalilsis, cun fine hac alie tamen inanem t ttum, ac iriu- b
20 rilem notitiam tiobis adferaut , ac latgiantur. Vidi [tos ett folida Medicina imperitos , fola tame
auxili rum notitiaplurtmos inuare, C Empiricorolimreliq Medicina pattitm rude; atq, ignaros , multa pra-
ffitiffe in generis bamam: falutem, Galenui tei efl luculentifimus. Quicquid vero dut dbfcurtyaut contemplastur Me-
dici, bunc vnicum fcopum babent ,vt medica materia rite atQ,cportune vtipofumt.. t d/ghiotes , ac praflantiolei
Mediciidi fonper fewt babiti,quiinmedicamenterum fjlua cum dmites funt, ac opulenti tum vires C» facultates fingu-
lorum babent pez [peas , vt prudenter C Irum emol lis vti fe Pofl longas entm fPeculationcs, :
pof diutinas Medicorum inter fe [e fuis in deliberationib ertationes pofl morborum examtna;poft cau[arum (ym-
ptomatum, fimorumjindicationum , ac reliq qualegiti vr foni fünt premittenda , exactam inteflIigatias
nem ad maceriam acrem diorim penu tandem vecurritur fine quo omnis conatu irritus ac feudiun; fine fru cit fus
Turgn, Haiufce praterea Medicine parti eacil prafFantia,vt mulzipluem ac variam pulchri uni fcienttam
3-0 in fe contineat Cr conipleitator , qua per fe ac fola v[uig, nondum adbibita animum perficere atq, omit boucinm
exdines, sni a quadaom voluptate ad fefe allicere ac delethare quam maxime pofiit. Quicquid cadefles ac inmortales illi
erkcs. fuo ambitu c compl ifcribunt id. ia cl Mediza.Ergopertum Medicum: eorum tibil fugit,
que in fablunari boc mundo [trt collocata. Etquamuis fubiecti molilitate , ali Pbilofopbie partibus, not antecellat, " ;
vtilitate tamen, rerum varictate ac [entia certitudime, illis mon efl inferior. Igninitaque genera, aeris facultates, ter- :
rarum differentias mari . flum mm fontium, Lum, paludum qualitates [offi metallorum,lapiium genas »
rum berbarum.fraticum,arborum animanti pifaum auium reptilium quadruped que omnit , qtd
adilla quoq do pertinent , atit ex illu ori » ac profluunt, vires ac maturam Medicis nouit, C» contemplatur, "
ing eo potiffimum elaborat, vt aut fola, aut fimul mixta, ac varie praparata. e adprefligandos mctlosoportüne Adhi-
lita,vt [cite Galenus dixit, ex Co3 fiant Bonbiuara y que fane preclaro Encomio A[cleprades infigniuit , qui yeíqas zy d I1 Me
40 lay appellasit. Hanc Medicine, pii ig Bartnt, vemo tamen luculentius memo exatiuis memo
diligentius, quam Diofcorides Anazarbeus, qui profe&oin eatradenda vam graclare et ver[atus , vt otmues tum eqialeé Dio(zo rides 2
[uos tum antiquiores ctiam fuo lumine ita obfiurarit , vt neglect a pofleris corum viti o fqualoreobdutla, ade materia
acobliuiani rradita t andzintericrint.Quicquid etiam pofleri re fivipferunt ,ills và vitro acceptumreferunt (y medicam «i5-
fa bocin genere laudem ll iuremerito concedunt. Vnus mibi w[lar omnium futuru esi Galenus, qui outrif; uit.
cum ac locupletiffomum illis verbi tefHimomium ipertirur.. Inter omnes porro Diofcorides min videtur petfethifome Eh deep.
eonfeciffe trat. lemed eria. Fuerequidem dr antiquerum. y pofleriorumplures quialiguam i
Medica materia psrtem.puta de avimalius,ant de plantis aut de pifibus aut de metaliui «i fofilibus feparatiu funt. : : *
»
TA Ed
perti
e^t pi H w-
.O P€F.
Lib. de Sedis.
he
|
masfragium ferit. Vdvereanipjrum Arahen vt nt ex uai asm rm muinplasv jon cenrr tit certo
M m enum E MR
fionem , ac pex turbationem badkenu fuiffe , vt non vule. lium danno hac in re fit à Medicis peccatum. Tanta t
uritas, Cr ram ovni 3t perplexa, vt fuperi tum Medici , atit grauttn[cifiaopprefi er-
rores minime animaduerterent , aut in tantaverum d fgsulrate hefit antes, ae confilj mopts, qua ratione ex vaffo ,ac
N , i 7 fif lla Ch. f». 2 lis; ; lori tr.
Turbulento à wetem Choo je: gr pu-
fectus fpe depofita animum á ent. ac fecundo flumime nauigantes curpiffime fe darent. Emer fit vero tandem ex
illa zenebri moffrum boc féculum tanto fuperioribus exeellentiwi, quavtoea monffra.que matres nofiri exb
€9 ac formidarunt, non tantum ag grediell au[um. [éd anu etiam cen[erere,attandem edomare psrut u füperare. Fi-
——— duni eniminuenit quo ex ea Labyrimtbo fe tandem eucls ac liberaret. Ex egrum nuevo. doQ'iffime M A T T H O^ Matthioli coms
LE, cum te vnum, eum, fmmum pracipuum , ac coripbaum eruditi ommes [ciant iladtiba maxime gr atüland Fé uera
petite spent, conf ostia parant iiri parte jedtotamipjam Medi fto i
: doutes Medica mate-
* n iu o iaa Vires, acfa- ziz dua paties. T
NN ;j eultates d
10 Petri Andrex Matthioli
cultates doret,altera vero bi floriam exponit, rvtrana, enarr2s, vt tübil reterinilfam videatuy. Preclayytis
edifici abs teiattum eft fundamentum , cum Diofcoridem ipfum explicandum fufcepi[li, ex cines vniw verainte]im
rra bac démum Medicina pars priflinum, ác legitimum candoteim recuperare potest. Nec veroipfum tantyp, EE
explanas, obfcura vetegis, abdita p.tefacis, ac legitimum fenfum eius verbis veflituis , fed. quicquid etiam a, poen ^ :
Graci, Arabibus Ó Latinis eff muentam ,intuton illum velutizbe(aurum ita reponi FE quecung vllili extant eg. dl
lectu digna, illic tanquam in opere abfolutiffimo fuis in lotis aptecollocatareperiantur. si quidpratereasaut denti -
aut arecentioribus àvetlarationeeft aberratum,errori fontem aperis, e optimis argumentis ab eorum fententys dip,
dendum fuades feilices ne vudibus, ac imperitis gratium alioqui cr dotorum virorum authoritas ihponat. Quorign.
atitem funt plurima medicamentatam fimpliciu,quam compofita , non ita prideminuenta , quorumvis multa. adbuc
€5H ignotus complura etiam arcanasque paucorum adimnodam manibus contreGantur : Tuinuidorum odianihil
publiceomnium faluti canfülens ex veconditis locis bec in lucemprofers , eorum vero energiam d» retlam yrend; tn
siem doces, qua certe inre Ge liberal Cr candidi animi egregium in primis [Decimen abs te editum cum fümma erat
vum aclionecuntti unt Crconfitentur. Neminiigitur mirumvideri debet fi vninerfis mortalumatdin)l,
ditionibus t am gratuPücceptu[o, fuit tutu bic labor, t non tantum Medici, Clinic , Chirurgi, Pbarmaco pes,
etiam alj, qui ab boneffis [ludis minime abborrent.tuum Diofcoridem tum voluptatis, tum vtilitatis catifa. ex
is ant, ac thanibus qxotidieterant. Memini certe cimoptimus vir ac diligentiffunus typographus Vince a
p aee dhcgn e Tis mibi narraret à prima:lla ediriose füpra triginta duomillia Meis Ade, fuiffe iis :
ra vendita, . | 0 atidiffime tamen à quam plurimis etamnm flagitariquafrvero nunc primum vecensin lucem emitratur,vtfad
le appareat, noflra bac etate brum nullum magis eratum , aut libentius atq, alacrius acceptum in publicus
Jralice primem | Netanen taptus thefatirus folis Italis effet communis yex Italica , inqua primo fuit [cite 'fetiptus, lingua, ulli l l
fcripüt Manb. | dtr viniliis parcens,Latimum reddidi [Hoy tuam ita gas avporlny declarans e bonum quo communits en perfe
preftantis effc, mimine ignorans. Tandem ne quidin abfolutiffruo opere defiderari poffit verum fere, e
Diofcorides tradat viuas imagines adiécifli quarum fpcckaeulo nontantum erudiri, fed delati etia
ldautem vt exacte perfiteres; dict vix potest , quot labores , etus, ffgoras cali tempeffates, percpvinai
peuiulifii, quot inacceffos montes afcendifli quot valles, fyluas; emota peragrafli : quot imtnanium.
Lib. de fimpli.7. 55, sg. ty mg, vitam expofuifli, JGilicetneidem tibi contingeret, quod Galenw m tis yeprabendit, qui TÉrUM. (
TUih, quas ne per fomnium quidem viderunt, figuras defiribere aggrediumtur , quos nanirum videns prato
fact. quifugitiui mancipij notas ab aliis traditas publicant,quod tpfi non modo non viderint Yhquam atte,
forte afiflat ne agnofc ant quidem. Quandoquidem vero im epere eoyton folum modo tot tantag, mele?
uia intommeda yrid.ximus, erant tehi fufhmenda, fedin elaborando elimandog, potiffimum , € v rite eder,
ilo dutevf fy morum artificum opera diligentiag, m primis neceffevia fovet, diuinam bi prouidentiam mebercley
mirari non poffum, que quidem , me bonefb fnis fludiis C» optimi conatibus tuis vllum omnino obiiceretur c
zum in tota Europa Splendidiffime ac Wluffriffima Auffriaca familta clientela oportune te infimtauit , cuius [in|
biralir ate adiutus bene cepto ed ficto fü np lophonem poffe s. Maximam profettolatitia cata
* vibus diebus tue mibi litera fuppeditarunt ; quibus pariter ingici fimi Cefarb Ferdmandi & [mul Uluftrif. 1
viufdem filij Macenatis tud Ferdimandiiunioris , promptam adeo atque alacremin te voluntatem fienificafli, qu
jplendid femo munere tuns iam longe mo gis ac magis Diofcorides fit iuflrandu. Posi tot corporis lalovas , c
1€5 ac affi duas animi ctiras quid quefo füperest , quam legitimus tia virtutis frudlus-oloriammortals? lomn
- et atq eruditorumvirorum de confammata tta dofivina ac virtute concepta opimio, c publi; us quidamomnitmh-
minum plaufu ? Nullus quippenunc eft in omn: Europa angulus , siullus in luce bonzimumwvitens, cui non nodo
Jit Mattbiol nomen. fed etiam praclarum inprimis. Tuviuens & valens ditturnaiam tot annorum frueris laude €
ria, id quod pauciff.imis fate conceditur, quo magis tibi etiam veli ine eft gyasulandum. Dignus ante
feilomibividere, cui publizo non folum totius ln alia, cuins peculiare decus es à ormatin ian
ens 77 2 PLU enims S -alinbaid serti. J,
ah a D 5 (t VI 4 74i un ung Ul tH
ta patria bene imeritoid bomoris grati Atbenienfes detulerunt , quomagi lllud tili de inzmenfo erbe optime:
Contra Mat — rur? Siquiipitur fuut in hominum ttu, vr multoseffe verifimil ejf , (deteri mra *
thioli ofores. per est) quide te fecus, quam par eff, aut féntiant;aut loquantur, tos ego quos terra fuflineat imdignos,
ptftes ac veipub. detti; . Eorum calumnii: lantiaiamdudum te icio s id ameet
emnes deltrare credit , qui 7
. AMnidiz; catunsia. dBrerTatio; veh) sem
lacefirifilent.. Sed quiatantaveiindiguizate nmparum i
flentes ce confoleris, altina bis repetere, perap duxi, Antiquif
Qitb M o s : Similes aliotum refpice cafus. -—
Benet, us Ns gs Milia IEEE EA
CPybegoras 7 Pythagoras adeo fapientia dicirur exceltnf,vt Philofopha
Themift in $o; edic —— rapper rt ren pat n
phifta. Polycratem , Crotone ad Locrenfes propter Gylonem asfugit. nfilus a
infurrexerunt non alia certe ratione, quam quod tanti vir virtutem diutius
* "A nde ot ions
uro poditur. Tarentini mfaper moe , tanquam grauori aliquoonere fe leuatun in Me.
Lap pollpam ad quilrajntadiercln omui m Mafarum empoiaerifeperbltr. Quid
éisPeadi, '&iderit , quid attinet hoc loco commemorare ? Mejta, 4nyte SENS vpn !
&
^
Epiftolarum Lib. HIT. : n.
Ldqid fpinis di ni iris ab bominum flaltitia fit expeChandum iu vni ex ef petcfium. Adiac
itai doctrina, quid alnd eit, e dodla Piin vtvereclim efie ua. ái os
demptis, fieri Chriflranos affeterauerit.- 1 tamen Phils atonindignefia
gu fuit. gonfansi fone elebipar eum ter in Sicilian nde pc cun. bithu cana natig jc Ceterum
RM um iri. Rieder oid amos qua
TA in RRTRETAI LeTnen Sophiflaruem | febolam i piffi
We pe sni món e eium o m A Dj ut imet
do At benis «b Eurymedente impietatisin Deum faifo accu[atusin Colchidemprofugere eft Mine ea d yr
cere affirnauit, ne Atbenienfesiterum im P/nlofopham peccarent. Et quamuis de Atbenienfibus
1o p sgh e aq ev etae in
in a
B.
d
«ent Ü
Niles vfhillarus, à quibust
mienfibu fancti yomas leges, Solon dfagere ft ms
clitu, apud Sal«minem etus cineres ignominiofe
uerfe Grecia fal.te, ac libertate afferenda Demo; bents
modi fummorum virorum fortuna. slot fecit il werlio 7 is acci . Ci j5 .Cicero.
Nes apientie ata, el. ula"
P. tii, Pater patrie appellatue eff: non multo pofl attamen [i
brllovillor, dtznus trumplio iudicatus tru £f
fet bonorum omnii tiobis author Hippecrates i inquam. per oe Meng agnum regem Artaxerxem giha-
Écioy Voy cí at ra TÉ pa, ewita urpis Fhebans à ysuiravoaat, € à loue genus [usn ducere a [firmat : cum ille ab Ar-
Taxe xe effet veratus vt p in eras jua arie érmaret : recu [ant barbaros Gracortan bo-
Jesinfenfifmosiuuare fibi minime licere teftatus: Quare ilum nex à Cois ad necem expetitit, quorum etiam patrodi- Hippo inEgi
mio perictlum euafit. Quantum vero Rome Cr Medicorum dr Philefopborum adim, ata, indiam [uflinuerit Galenus, Co
yuus abeo de pracognitione tnfecriptus lber dempnffrat,. Biiwwwra Maficipa fienriadcftauri eftt; uis lupten ve-
quaquam toierabant quando eisdem fMendore cecuti in | ain-
litienem, ac voluptates fécdando, adwlatoriam potius , hs quiam Medieam ertum exeratbant, sa i ob prafa api
yo curationeca, plurtnias cunétüian eftt admirabilis, ipf, Medica facultate, fed Magi
n quadam.ac duntiateria arte fidla smpudentifime calumniabantur. V'exum po[Iquam folida: Cllehi deffriba Pi
te, c infcitia ac improbitas nulli non innote[ceret y ipfe nibilominus , vlt Quintum Medicum
elim Rome nobilifmum perfunmaminuriam abilitimexilum adum, cr preter Eun , tum alium quendam iu-
senem im arte ilia app cum binis famuli (vita fublatum audiuit, ab Eu peripatetico admo-
mirus, venenipericulum fibi imminere, reliilaillico Romiain patri
TAM fi quis totam antiquitatem. feratetur curiofvsptimas qui acernágifimn viruindguif me balitos
tet. Multa fuppeditant Plutarch: Parallel diuum illud ac pra-
clarum opus im quotahquam in [eculo.verifimum iffimum eff td quod dico perfpicue apparet. Ceterum nenoflrum boc feci-
lun bones Ce ezvegtia viris equins aut magis amicim , quam etas fupsrior exiftimetur , exempla aliquot proferam ex
4? iis,qui noflra memoriavixerunt: » q quam antea, eximia in primis, ingentia C» ingenua
mille vero apud Div) ^y
ci Tofl arai Ache p
mute eon
fludia,i u atit ud. atq, di, $ ym
CV M nofira tempeflate EG Luigi Mois valan ip imis literis deditue i UR
maxime conf'antiüirgent ad lftradem Medetinam contalfe éi m Arabum eenfira ae gaphrflarumimpertuta
garrulitate cunca fe lantiumyerroribus c J p 7 "
obnoxia fuit vt ne eorum morfu fentiret. perpetua cum ilé fuerit pugnandem; q quemadmodum in praclaru ab a oo
commentarii at prafertim Antifophiflaapparet.——— xem I M initi illia semis zi
jc Epi. aptifie
f cachinuis initio —- ed
. "ose det ed ir 7 rm tamen 3l aderr aries müftos e »
d 2t ft firipri
m t
Vae dj At rima erit Ati tamen tá f
ducrfariorum tela, dor prar n Jj ia ejin : EX Moe AY nitiarei , C « Moni BE gia alo
e iplum valide alide vb 2, eppignautant, iatm tandem. «c lubenti apio illi oncefferint. .
T Ld
- *
* ad se .
-
-
Cic. pro Archiz. riam tibiin meta propo [itan
52 Petri Andrez Matthioli |
Pluresinterim in Italia alifqueregionibus viuunt;qui Vefalio adbuc obfiffant fcilicet ne Herculi
24 o
conficiundis magis magi/que nomen eiu illuffretur. j yas Adi mft plu
At cur ego in recenfendis exemplis potiffimum longior. 'fims quandoquidem vna c eadem perpetu, | [onerum a
tium calamitas, femper fuiffe ompzriatur? Vnde etiam factum éredo,vt now modo no[ltbi temporibus, [od femptt [ma-
vifteni viri nomnell reperi » qui aniiorim imbecillitate potius , quami [ano iudicio addudi , explorar,
cute bumana prazutate , éturba frequentiaque vulgi ceud validaquadam tetipeflate , c procella , alfa
lutarem portum fe veceperunt. Quales profecto, quanquam promifcue multitudini ignoti , Diis potiffanum imp, fe-
bus antici aqualibufo, virü sims ipfi üptissibxifimani Hi tranquillamvitam agunt nea, egre pernitim so
Aro Net Ha CAES A à
* X
tiec alt » aticupari. Ex eorum albo Philofophos excellentifimas pio
principtsféuerofo, im, y pergrauesviros extitilfé complurimos;author cst Cicero. : fimi, npe, 1
Offic. Lib.L Tu igitur optitliMatt bicle,tantum abest vt tuo duer ariorum impetuata intidia debeas commoueri ns
eadem decaufa preciflittiligratulandum cenfeo..Te fiquidem exitniiillá viris fimilem eff declarant , quos]
&andum,vt commi forte exemptus plane habeas neminem, qui tibi fe opponat: nequeid pofhulaye deles s CH impetra.. E
Mstthioli ad- pediunt acvernvantur, Porro autem, cuz ego diligentius vem confidevo, aduer (arios tuosin duo genera partitos ife. ——
-: A: Sues deo. Quorum ij quidem C docti funt & erudi, nullog, aut leuioris att contentionis fludio tecum pugnant. 1$ am
:
Aphonfprimo. 7€ Voluit, cuim itdicitim difficile pronuntiatit. - Ex qua potiffimum difficultare C in Philofophia c in aliis cientiütot
fetkeprodierunt.. Hosego amico animo in te effe non dubito... Et cum te natura iumattum ac facilem nouerim terio)
ergaillos vt par eft egregie affectum effe; eque mibi certumsst. Ege e dg
bes. ac Pl. vbi bene de fe meritos praceptotes fumo honore Ariffoteles colebat , non.
alipfiapttedifrnti , qimimoemrumdem amicitiom ii faerofenim efthabazi tefatus Veatem tanen
bus praferendam ducit. Priorem banc inimuorum aciem y falua incolumió, necffuudine , rationibus folu. clic
E
od es
relinquo. -Cum altera vero mibi est congrediendum , eiufmodi enin [unt , vt eum illá EU
tibi putemindecorum. Vitranque Philofop ram iffi ignorant , tam eam, quein uatur a contemplatione verum veratur,
que affectuum i iamvirtutum mediocritate moderatur [olo nimirum menti furore fola amimiimanfun
tias fola petulantia, fola inuidiaobtam felice m tuarun facceffum, ade lace[mdum permonetur. T
eorum conditio, ne apud bonos é eruduosviros, fua authoritate tuam exiffmationem ladant aut obfru
bicfl verendum , quippe cum perditiftami fint C Reipub.labes Gy macula, quis obfesros nifitalpa cec
eorum verbis fidem adbibendam in inducat? Eoque enim fe prodit eortm fatar vt oi
tur: ab taque omnes tanquam à Mephiti quadam ,vt fentina longe dif/ugiant.. Animos ij Jibent tet
butos. £r nigerrimo boc , quo ba melrteveexarantur atramento y fadiores , vt indigniffimi frnt y
perffringantur ,aut quibus candidiffima bec papyrua à meinquinetur.. Horum itaque netantil.
Vi Ie, ; "n n , f
auam atus
Lr Ü
fe toutishahsüdasti. ttamen liq fa parte leuitm. 'omunciontm inf
c fleculum ilis paran, in quoimprobitatem fa ifefleacpalamimtueantur. ——
Ego Matibiole Candidiffme, ab adolef,entiavf ue & bonerum presept orum tori
* dam genio ita fui compatarus, vt antiquos, maxime Gracos eriptores min duxerim, erfe
andior falus, noflrum boc feculum non paruum dolorum bominum pr:
ratus , coniumxi dodorum. !
zum foreintelexero) duplici nomine dere
; t id quii
dut uit jua |
*.
Epiftolarum Lib. I E IT. 153
en Sos: Ew P iu q defid. «t, pr vnicar benc laudi C» glorie , qua quidem de-
tralla, quid rogoeil quodin boc tam exiguovi iculo tam breui tanti nos in laboribus exerceamus? Certe fini-
bil animus prefentiret in poflerum, C fi quibus regionibus vite [batium circumferiptum eft y ü/dem omnes c egitatunes
terminaret fasi, nec tantis fé laboribus frangeret , neque rot curu y vigiliis angeretur,nec toties fani de vita ipa dimi-
caret. Nunc incidet quedam n optimo quoquevirtus.quenotes & dies animum gloria [fimulis concitat at, admonet,
mon cum vite tempore effe d ittend, t mi i moflri, fed ni pofleritate PA
equidem generofos animos, verámque ac genuinam vi bil pereg t extrinje aa yep P
[fe feipa, uc proinde «rtis Medica glortam imprimis ae publicam bumani generis falutem , boc in certaniine tibi faf
propofitam.. Quia tamen idem tibi quod Cbremetiilli Terentiano accidere abfurdum mon eit, (cilicet yt bumani nibil à
1o te ali boc tanquam ines to non potui te nen adbertari me abbac fhatione difcedus in
: do diui fit di 1 dudum te coll. z Vale.
j.
4 (no morta-
lium J o : & :
Hic habes candidiffime Lector virorum noftra ztate precellentium Elogia decxi-
mia doctrina & virtute, Clariffimi Medici Petri Andree Matthioli Senenfis.
Nicolaus Mutonus Mediolanenfis , Medicus.
Nunt inter recentiores Viclor Trincauellius , Aloy fiue Mundella, Lucas Chinus, Nicolaus à S. Michaele , Auguftinus
€adaldinus, Francifeus Camrius , aliig, i l,quos me tedium pariat oratio, lubens ac volens pretereo. Nonomir-
zendus tamen [imgularis eruditionis C» perfpecke dilgentie, Petrus Andreas Mattbiolus, qui primus(quod tiam ) preftan-
tiffimnm ac niultis iam feculu comprobatum Medice materia fcriptorem Diofcoridem in Italicam linggam quam elegan-
rrfume vertit. Quo faclcizer peratto lebore commentaria adiecit, quibns Medice materia fcientiam , cum adefott bec
49 temperain nocle denfiffima dclituffzt tanquam i ptam nunc primiim ? cahginofis latebriin lucem reuocauit , e
cam velgti alio quedam partu genuit, per omnia membr a aluit , eduxit , vefliuit , Cr omni ornatu infignem reddidit
Hazcillein prefarionefut Serapionis,
Pratercain fiis annotation: [auros Pbarmacopeorum, Mattioli authoritate fretus, quamplurisos anmos
tauit errores. Quin Cr in fits in Serapionempl laturis Italicis Matt biolo mhi accepta refert. 1n Se-
rap.& annotacin thefauros.
; Vbertus Barlandus, Medicus Gallus.
Porro hocin negotio non cxtemiperium d-zaffen epi, veryomn exprimendis fimpliciii facultatibus c» forma Gale
mum fequutus jum. In priuat vero fimplicium cenfut a, eximium illum Cr erudirione Cr perfpetha diligentia Matrhiolun
reddidi precipue , qum in Diofcoride cenfindo bic C operam nauarit fintalarem atque adeo Colopbonem addiderir,
3? Hazciu Epi(tola nuncupatoria fuper fuasannotationes in Dioicotidem:
Item : Quod fi omnium longe in traQando Diofcoride acutiffamo Mattbiolo senenft credimus , Veri Acorumid
ejfe probabimus, quod ejficinis calamus odoratus nominatur. De Acoro, Item: Nec bodie Meon prouenire in tt4-
liaprecellentift. Mattb. ait : Cap.de Meo: Non modohislocis citat Matthiol. , fed aliis (ancinnumerig;
Bernhardus Diflenius Chronenburgius, Medicus Colonienfis in libro
fuo de compofitione medicamentorum.
, "fiam luculenter Andreas Matthiolus Medicu in Comentarii [ui im Diofcoridem /uftalit,
dum Calamum vus quotidiani odoratumsverifimum A oftendit cuiu dotlrina vtpote germane re]ragrari ncimà
éebet. Cap.de Acoroinantid.haemagogo, Item : Solus Andreas Mattbiolu:, folide de Indica Nardo pronuntiat.
.... Cap.de Nardoin Aurea Al:xandrina,Item: Qui volet dodiiffimi Ruell Commentaria , € hac atate in plantá-
^9 rum (dentia omnium principis Mattbioli opus in Disfcoridemverfet.In diafaiyció, — ^ .
PN)
In Heaatontk
morumeno,
Itern : Ceterum Marthlus excellenti conffantig, ingenio quam veliqui omnes authores Matricariam vocarunt at:
que alteram Diofcoridu Artbemifiam p » Partheniumdecernit, In SyrapodeArthemifia, ——
ltem : Manardus veram Acaciam primus putat im leaf, decffe,cni fummi iudicij c exquifitiffmà éruditimu vir,
Mattbiolus Senev fi fabferibit. Cap.de Acacia. Wem : Huic fententie mca adflipulatorem j ^
vri, Andream Mattbiolum culus verbaquoniam impojHuram fimul:
pereprecium omnino duxi, 1o Theriaca Andromachi.Capie deterraLemnía, —77——0—
ITEM: In fumma, non quetis alia ef recipienda. Pingi eiw exquifitam imaginer in Diofcoride Jub Matthias -
Tus Sencnfis,vir advnguemin arte abfolutu.. 1n Sycupo de Eupatoric. Capite utor
1 ITEM. Qu. juide fidem Matthiolus fü ; Medi 2E Ji COMPUU da cog 'tioné nini fecun
$5 ducomprobat. la Bencdicta NicolaiCap.de Tutbit, —-—^-
ITEM. Amatbu Lufitanw frequenter odicfa co
mprobum, in fe tranf
deridendas. Ecquid e:
iim Lodel bti
Eupatorium ^ yulgart ; fn erprenunti, in .de 3
tee d 4
. fi^
itatem mdicunt » bic adferibere o.
piis arse ah Mu
54. Petri Andrez Matthioli |
ftia c eximia animi fjnceritate c» moderatione. Sed totam banc diffenfionem exquifita. didtrinafiftua
moria digniftumus Mattbiolus in Comentariis [ui fuper Diofcoridem, quos leclitent Medici , nam meme
aperuiff. 1n Diafene Nicolai Cap.de Sen, fifa
ITEM. Sed Auicenne dcfenftonem ffngulartingeni imodeflia d» eximiapariter equitate Mattbiolus i i Coma PT:
zariis futs im Diofcoride fufcepit lib. 4.cap.27-quo etiam loco quater Accnitiformas confpiciendas
plicium cognitione ac medicina peritia clarifimus. n Trochifco veficariis diaphy (falido. me ie. es
ITEM. Cynogl [fum prorfus i iuxta Diofcoridi feripturam apud Clariffumum Medicum , Andream uti. !
doctifimis Commentariis fuis,in eundem fPudiofifime Wetten ie see poterit. In. Ttochifco dete
gillara: Capite de Bolo Armeno. » ems.
ITEM. Solus Matthiolusin clariffimis nttper editi Commentariis fuis, ad viuum affabre Sym,
profité quibus petant plantarierei fiudiofi. 1n cerato ex pellearietina. Cap. mfi men rs
ITEM. Hancopinionem [imul &» Fuchfiumimpugnat Mattbiolus in dodliffmis Commentariis fira nk ;
dem confcriptis, cr omnitiolegitimum Horminum ifle affabre pitum oftendit. 1n Oleo Saluiz. |
Conradus Geínerus Medicus Tigurinus.
PETRIAndrée Mattbioli Medici Senenfis preclariffimi extat liber vnus de morbi Gallici curandi tine
buicoperimultarara cr inirabilia experimenta autoris. Edidit &* Commentarios longe doBifrianosin libros fe J^ ;
vidá de Medica materia;qui fa eme Inhreeditis pifiteues ab bipfo autborein Latinam li
fiiper fant buic operi i m.e ines ad vium expre[a. . Eiafdem extat Apologia
ab erroribus Cr calumniis viudicat quibus notatur ab Amatho Lufi itano, Medico. Extant, C» obietlios
Amathi errata patefacit.. 1n Bibliocheca & Epitomis. ;
Petrus Andreas Mattbiolus Senenfis, Diofcoridem nuper in fermonem Italicum conuertit, c» copied
lingua copiofas c eruditos adiecit , vbi diligentiffime quacunque de riflcim medicementis Galenus faripfer p in À
loco recenfet. Plerunqueetiam Plinij Cr aliorum feriptis nititur, C recentior à Diofcoride :
ioribus paffim deadiecit , pluvima fua aduer us varios inorbos C exitnia quadam experimenta drfcri
Audio nuncidemopus Venetiis nunc primum Latin edendum. in prafationibus editis in Hieronymi Tz
Herbarium, Quin etiaminfinitisfere locis Matthiolum irat, & eius vtiturlaborib,lib. de hift.
ITEM. Petrus Andreas Matthiolus Senenfis,in Commentariis Italicis fuper Delphino Diofcoridis Senam à
tiffime defcribit Gr Ruellijerrores efellit. Libro de hiftoria quadrupedum deBoue. — 1
ITEM. Petrus Andreas Matthiolus, tette iti: Theopbraftumi in Orobauche alicubi per imperitiam efi
füm. Ybidem.' |
ITEM. NamRuellij fententiam de, Puls illo amplexicaule, quem Ji igillum Dite Marie aliqui vocant
Malacociffum, alibi Cyclaminum alterum faeit , Matthiolus iamoptime veprabendit.. Cui ms libenter. uf
lbidem.
ITEM. Ego Mattbicli fc ntentis magit accefferim,qui Helychryfin apud Thu Cos abandenafii erlin n
ITEM Marttbiolus Ruellium reprabendit , quad bane Cynocramben Atriplicem fyneftremeffe putauerit , cum Ami
plexefta libro fecundo; poft fatiuam fHatim à Diofcaride commemorata fs.. Qua quidem inve cum Matt aj intio.
Cane. ibn eriam innumeris fere locis in eodem volumine,inlibro de rupedibu ;
de volacili us Mattbiolum citat, & eia vitu tisaclaboribus.-
una Secubienfis, Hifpanus.
es.
Porro veram n Diofi aridis Bacc ign D à nolis aurem baud itapiidem in
tn supr ipÁAmud Pérem dui un Met viruin C auicum,cr medicament
Inan faper Diofcori :
ITEM. Seruieron meno pocoen ej am importante, ls Commentarios:
Medico excellente de mueffros tiempas: el qual con increyble deflrez.a tran[lado el mefino Diofcori
lediograndifiima«layidad con las fingulares expofituones qua fobrel hizo de lasqualesno
denueffras antiatationes. ld eft, Non parum auxilij nobis attulerunt , in boc noftro anti
ria,Docloris Andree Mattbioli Senenfs,excellentá huis e etempe[latis Mat i
ritate in Etrufcam linguam eundem vertit Diofcoridi ;
faris quorum auxilio multum profzzimus nonnulluin locis barum e annota
toriaad SerenifT, Philippum Angli, &c. Regem [aper fao Diofcoride | ]
ITEM. yreomapt up eb tl
las
ESL ILI
rioy vnoleo,los qualcs.por bauer. var gemi
tiones. 1d [cit Andisa Matrhsalu
defcribit remedia
.- Hieronymus Rufcellus Viterbienfis A
rope tium Italicum itade Matthiolo habet. D
Habblamo noi pet opera del Matthiolo fatti noffri(cide Iralianf) T6:
b.
& 4 uw
Epiftolatum Lib. I I IT. T
lori,chei Latinition gli hebbero, ma diro anchorache Greciiftefi, Ideft, Feclisius iso noftros.
di eft, Iralicos)Di aca Ptoloméurh ópera & dilgentia Matthioli: Etnon folühi meliórth d
quam habuerint Latini, fed dicam quam ipfimet Gr zei. i
: Antonius Vincentius Typogtaphus Lugdünen(üs -
ADH AEC eumdem Diofcoridem , (quallore , náuss ac maculi , quibus balieme featwit riomeri henehcio Ap
dree Mattbielt, bomimis sn boc genere ver [atifomi v Dolorum approbatione Medici dethiffni , eLaiis at (xpurgati,
probe curatum; sutidum cr terfim à nola emitti: cafüigationei pratereaquamplurimorum locerum ei, Mattioli
co adi Epiftola ad Le&orem in Diofcoridem Lugduni iimprelfurh.
: loanries Baccarellus Medicus Regienfis,
Lire deemfnfurlerem vincat defi edm dert reir hari oe cd
RobertusStephanus Matthiolum etiam quandoque citat authorem: Aquoeuam Cinnabaris
Battholomiusà Maranta Venufinus Medicus. :
AC tandem Andreas Matthiolus, qui tanta rei cognition videtur, quafiextremam manutn i vpofuiffe , vt paucá
«dmodumi, qua fuo nitori non fint refttuta, defiderari poffint. "a
In przfatione (uz methodi de coguofcendis (imp uh ! " PEL
Medicinz Studiofi quamplurimi , qui Paraui T hilofophiz Medicinz diu ope-
E ram nauarunt, affirmant audiuiffe fepe ac fepius Cloriflimos Medicos loannem
79? Baptiftam Montanum, & Gabriclem Faloppium in fuggeftolegentes Marthiolum
fummislaudibus extulitfe: Id quod E etiam arteftari poffum : Quin etiam Lucam
Ghinumpraclariffimum materiz Medicz indagatorein, Pilis , & Bononia magris
przconis Matthiolumcelebraffe, — —— — ,
PETRVS ANDREAS MATTHIOLVS
Hieronymo Donzellino, Medico ac Phi-
* .— Iefopho S. P. D.
j g/d P i Viffoles
Neh
À
^ ($5 Ceoiliteras abntetusl Vt hngacitadolhacia ofc plenae, quamemiricereertavent Veces a
4o Ds eris quam impeti quorimdam maleuelentiaintelligers Nimirum fic decet amitum candidum, vt mon tantum da -
meftci offic prafto it, vbi perirulum ullum fafeipitur , fed etiam palam cuvsopus efh, inuidia in fe partem derinans,
fua fententia Gr calculo approbet reto faiha, crimima diluat. Hic fammmm offizium amici agitur. Sed funt omnino blan-
AE X il 4 Ih
di dr prompti alias ad omnia, occult » Gr parum fortes amici, quileuiu ducunt de[eri, ne dicam prodi à fe
veritate) Ss 4 z vade. VM "E : : d yas inii odiofu Atque bs MEAN
tem precer ,teyero amo de eo, quo. effe ducn y n officiofas tantum amic, fed
d i P D CIT TAA mai
fato, mernanina or patrona. Vale.
UUUCIQANNES CR
ZO Ibilinvita mibieptaliu fuit lororum er gam lenewelentio, 6 judicio reto de me. Acptidin pracipità
sg pertefeluitati mee, fiquaefi foliuim reb umeris fui itane improborum maletolenriaab ha ,
us etin tibi confehtiet
ne cicedat tro.
e HA ME
landi,
uit
rib. mfita petuldiia.Ea vifum
meftii vl altem cum bumnanit are conum
iidssd
A Ad
156 Petri Andr. Matthioli
Nam reprehendere quam decere , effe facili de veteri fententia notum eft. Certe nihilda amori, neg à
in[litutione abfum auribus. Praclara atque laudabiliaexierunt in boc genereopera » fédtuum (. fe quid iudicare vr.
mibi quidem'ly ciae Cavlov Bé Xov videtur. Neque propter banc animi meiinduttonemGuilandipo yop, dra
aut in vituptrationem adduco. Acerbitatem odij € maleuolentie toto pectore atterfor C» doleo etg jm Yténii mj indi,
tuum, cognitionem literatum baudparuam, fludium conquifitioni non plane iners , ad obrretlationes T iiie],
infectationes C calumnias conferre. Ineptum effe fateor züaaavicos quiduis credere. Nec quifquam Iufirig eu,
tationis laudem expetens ,tàm duras leges feruis pracripfit »vt qua di[Miceant, probent. Sedilludprofedyinipsn t
teineritatis atque peruerfitatis plenum eft , omnem occafionem ladendi quatere , impetum m benemerente fors,
que vette cogitata firmaque fant, maleuolentia contellere , c es fuoingenioomni voluntates eflimare, Nisy;.
inconfülté boc fingit Tbeon te difplicere ormibts, Guilandino ciim non placeas. Nisiit incor fiderat Éprontnigiag fons
tis, c iudicij fui floliditatem prodit, dum tui multo vfu confirmati foliditatem euestete cótatur. "non prodygs pr.
tiic , Foliu ac Malabathrum difceruis ? 4n mon manifefla eft. calumnia de Caffiain ci WaTVIOWUPA EY ame go c
tatio? DeViburno actileata magis , quam firima obiecto, c» Nemefanum propugnaculum minit tutu, 1g
mali cadit nimia illius iaClantia. Effert autein fe immadità Buuonoyla agreflis , deBeta fyleflri. Salinam laccifergy.
bic fi fuiffet ei in borto quodam Ciuis noflri grandem admodum ante paucos annos monftrare, potuiffan, ce. triam,
flareputo. Quid obfetto efl occecari maleuolentia, fi boc non eff, ym wontaioti, Jed minori Cedio te bacca d
videt ? De Cen frligine quandoverbis autorum ial? intellectis odiofe pugnat; eaquevetezatorit, producit quid,
inful[as cauillationes e fam in arte Medicain[citiamprodit 2 4d Solanum , fi indermitiffer fadum ab eo efr;
Piper & Cubeba eum fatis excitant. Vtisam atti uteret intelligentiam fuam; cui Galeno tattam tribuit
tiam , €$ Matiatque Amaraci manifestum difirimen tuum ex Galeni fententia ante temeratiat feriptionen cg,
Taffzt , atque ad cenam, de Santalis , Fabavia c Telephioredlius ex veritatzs fhudio excitatum iudicium atty,
Sed de bis fatis.Ciiin aute; optime si Mattliole, nibil tam prauum, atque ineptum fit , quod ton fuos admirstor
approbatores reperiat, cumque de multorum févmonibus milii certo conflet , Guilandinum Jatiintbeatrumin Italialde,
res C7 quofdam Junciy. a9). v cyan QÍA ave rectiffmuieft, velévlg iov d Ceo eisovenéiy uatidva, agazlàv, dimilliis
sidia maleuolentta movfuque doloris lacerati conficiantur , vel fi quid publica vtilitatis Jludio üfcipimus, noftram.
aliorum saalis non mifeeamus, Cr quantum inolis eft maleditentiam effugere ftud| Efl autem fécun; Pa.
Tum, atque none[ in ant nobis , quin dicant non e[l, meritovt nedicant; id efl, Hec c» fivibo,non qued tue dotbrinagg,
«ellentiam in ambi;uum vocem, aut prudentia diffidam. Verum ne dum tuam innocentiam mibi atque alijs prolar
€uprs , in dicha maleuolentia incurtas. Nam fi bane tuam Epiflolam (id qtiod de. feriptionis diligentia exiflimo,neca
nisid fiat obflo) ederes, vereor nedit]Turi quidam effent, tein veliquis, ad. qua non ve[pondes , manus dare , qi
iam minis attente (id quodin ifla conuitiorum C criminatimtum ümpuritate C feditate,2 quo omesbonoru
abborrent , minimémuriem efe) confidera fe. De Malalatbra afferre poffet, Plinij autoritatem, non fatis
lonis tefHimonijs, Ad tlled Caffiam & Cinamomums vnits plante corticem nibilreffonfum. De Bole A
son ex Lemto afferat nibil allatum. Zedoaria autem pro Co[loita alto im multorum atiis radices egit ;vt
paripoffe videatur. Mibi quidem a teeuul[a efl radicitus. Conquerentur de Saliunca, de Diclammo allonen fati.
lisduon animaduerfum, quod contendit in Cap. de Trago apud Diofcoridem legendum maiora , non mino
1h25, quias producis, abflergere conabuntur. In Limonio autem iniuriam fieri clamabunt Guilandito.cum illeconte
: plantam, quam pingis ( officinis Benrubrum appellatam ) mon efft Limonitm. Tr'uverbexiflimarevidearis ,
tuere non efe verum Ben Mauritanorum. ^4mellum Vergilij, plantam quams offendi efe concedent, quid ft.
€us Dioftoridis ,pugnabunt, Hac etfi fcio cogitationis prebenfionem non effugere, tamen arem ti
fimum fudium meum, monere , quodeft amici, volui, neque dulita ac potise cert fcio , tein optimampartem acc
TU, p efe 3 : ll Tub 20x00 qua ; ifa lile p pofi "fol idi ; mandig, i ;
pfi. Quod autem c ad fidem inita amicrtie noflra attinet , itatibi eam pra[falo , vt inter multos tui amanti,
dmahtiorem Cratone, vix frs babiturus. Vale. Vyrati]laui. QE wd £ a MN
PETRVS ANDREAS MATTHIO-
lus, Ioanni Cratoni Medico
videantur ,
a
1n Guilandini
&cerbitatem,&
malcuolentiarti.
m)
Comprobantur que Cratani non fatis ferma
i; contra Guilandini cali 7
Micitia recentis, que amibi tecum contratla eft, iam frutus vlerrimos
d) ptrioribus diebus ad me dedifli: Plena enim funt non t, tun
modi que alere Cy con[eruare ani
"AH
vum meartm fucco (qua merum vr illiin venenum, venerint ) inopimantem left. An moniu[las ti
Jic demorfi prater Ras meritum meum ? Nibilowinuste bortatore » in pofterum finon compe,
I o. - 7
. i * » e
Epiftolarum Lib. III. 157
d;fimulabo eum quanti in me eit. Sed emim veniam merebor interirs fi quemadmods "Po[fidonivi Stoicus, " *
cnm omnino non dolere f atuifet, exclamauit tapien : O dolor, nibil facto, fie £$ ego nonnunquam bumanum
quid pa[fue quiritem,pre[ertim apud amicum , qualem; te effe indico, sdtque battenus impetra[fi ame, quod d
maxime volebas, vt deinceps in fcriptis meis mibi temperem.
Nunc ad eam partem tue epiflole venio , quarequiri aliquid ai adea, qna Guilandini obiellionibus
re[pondi. *iVam «t fingula ea excutiam,qua T beonparum cognita mibifwi[fe recenfet , id fane integri operis
fuerit non Epiflola. Hictantum mihifuit (copus cum ad te eriberem,vt ex pauctsoflenderemy,qualia reliqua
e[Jent illius. IN ec proptereadledi manus , quod eo in loco boffem penitus conficere non volui , eurm alio tempore,
Dee volenteytraclaturus. t NA .
to Sed qua dee[fe putafli meis literis ,ea fic babent "De Plinii autaritate in DMalabathro non [atis mhnita, T adtóriás
shiror torum, quos ais, iniquitatem ,ne dicam impudeytiam, qui vt grati autori detrabant fidem ,uulla alia uev
caufa inducuntur, quam vt fibi, tllo [breto C4 reiecto, fides babeatur. e dgno[cis autem ipfe d minime decere. -
bomines, qui docere fe poffe alsosprofitentur. — C. yfutare Guilandini op em, quod Galeno autore , dixe.
rit,Ca[fiam £4 Cinamomum vnius efc planta corticem ,non videbatur nece[[arium. Quiltm enim contra tum e cash,
dam probawerim, Cajfiam in Cinamomum tran/ire ,mon autem € contra , vt illetam temere imentiri pon eri- vois. plitac tud
befcit, ane tibi C caterie per/belium futurum, videbatur, intellexs[Je Galenum , cm bec dicir , de Cinamo- ticé centia Gui-
mi £$ Cai corticibus tantum, qui ex Cajfie plantiseximebantur quarum [urculi extremi i Cinamommo landinum,
quandoque tranibant. Nam ue vniuer[alis hec propofito e[fe non potest Ab[ue manif:fta Galeni contradi- 7
dione,qui Cinamonn arbu(culam a Caffe planta diuer[am facit. d
20 e/drmenium bolum cum (ciam ego, Con[Tantinopoli ad nos aduebi , C4 illuc apportari ex Lemno(fta Bolus Armeniag
men Veneti negotiatores mibi veranarrarunt ) nibilgue dec[Je lli, quod Lemniea terre non conueniat , puta- orientalis vnde
bam boc (ane baud te latere, necideoeffe operapretium, vt cum Gnilandinifabulis contenderem. « Mendaci ffcratur.
enim fides nulla eft. Cong in Sali 2 velint Guslandinici T beatri applan[ores, e 3Vtibi e-
nim longe magts Plinio, quam Marcello ad/Hipulandum eíl : quippe qui pos! Plinium, Dio[coridem,c4 Gale- MarcellusVene.
mum vixerit, vt fpfemetfatetur,nec vilam babuerit medicamentorum peritiam, Satte autem fitperque mibi 7 » Tonera,
probatum exiflimo ab authoritate, à viribus, a natali olo, Salumca €4 Celticam Nardum, dine» [as c]fE plan- « 7s ux s 3h
tas, nec ynotantum eZMarcello, vt Guilandinut, meas comparati probationes, e Z1 tanebo itaque in | Jenten- dam. Pyssd em
tia, nec inde metantillum demonebo,ni mibi clariora in comrarium afferantur. & Celrica Nar
Difceptationem banc excitauit (vt dotiiffimus Marcellungui )una tantum Diofcoridi addita vox, dn cider cii
30 quenec vnaneceadé in antizuis Graeis plaribus eff. Sed in aliquibue, S asstexa in aliquibus AA dlyya in P ontam
Caffiam &Cini-
gna Trepiem iie rne cadit Diei m, Tragium mái
'Crecetá adner[arii,eadem op Abi.
te Disféorides , Galemu, Oribafus, Plinita y T raga la-
ta, ml «m Guilandinicapoteritfpongia. In.
" BA i MINER uu LET ES: ETE JAPNCIC UN T H rj
E e P J 7e a, quamo. Limonium,
Am o0 ! querem, quo poftea fatlum eil, a legendo "n.
Manta , Hoyer ovem dtf pot alio afferant contentiof?
a
: l ditis i ; lea: m.
Jfonem, quam spina verhacompletliftatuerint. Ha ecerant , queegoprateriti multis Guiland,
| calumniis con[ulto viendeuda pst /, € qui í , fdqueea de caufa, vt tu uir alioqui doli Xmm ex N 2s
P? Ws CONNIC Hina infidelitatem quecognofceres, Sapientes emnia docere velle quen-
eps eite ig dignaris itaque caterareferuabo , vbirefipifeere ceperint, a«
S Vüctoquuofendum Gpbificncfi qepin. Pertinacibus onem perpetuo tacebo Bbaot ili quor"
60 tmwenmr
dy
mat C, Vt p ngenii alimentum ,tan in is-
fuscum nunquam pending Vends
E wan percapifi it fna aei A
Oud,
1,8 Petri Andr. Matthioli ^
PETRVS ANDREAS MATTHI
Stephano Laureo Medico Cafareo,
Sy Pul. NT
Exploditur Lacunaconfiliurm depropinando infantibus cAfrmenia Lapis uk
de fzrupult pondere, —— Lítibis
A WAS Pmbecannoin patriam itmrms haciter faceres ,offerebasmibi Diofcoridem ab EAM :
Rebioitondsm Biqii eg Ueih Grenie, S Latinis eri vetfatiimoin Hi pamicum lnguamcswor fum, 3 ruo
intlipanica lin- VN bus etiam illuftratum, [ed inter cetera Cum legeres m lapide Armenio ei antictationer ariyaha
guam vertit. fómepiurimtm, quod (eriberet 4r lapidem fcrup li pondere propinatud ex nq,
taurüdecotlo,ad: puerornm epilepfam, admirabile effe auxilium. Cnin itae, indicares Latsiann pss - ;
vt dobtiffimum ita in curandis agris efe exercitatiftimum, (. quanquam, boctibi vebémehtilLzag :
tur medicamentum, bominis tamen experientia, C9 doElrina per[nafus videaris eins fententiam uan.
no improbare. Nam cum tibi antea compertum ejfet, € 1 Italia C$ in Hifpania haberinon ebfénre fames
Argentum viüü: dicor, qui ad vermes interaneorum necandostuto, certon, auxilio pueris argentum visum petand, fife
sonravemmes. veyt, ouod tamen inter letbaliamedicamentarecen[ent antiqui, putabasmon effe mirandum Viprere
rationz,CÀ tui spftus opinionem tam facliciter im latlentibs puevu epilepfia vexatis, ermenio lapide v :
Lacuna. Hc dum mecst conferres petebas,vt deve bac meamtibi exponere fententiam. Atquitametfit
tisfaciende petitioni promapti][rmus effet amirmus, cum tamen tune itineri maturando amni celeritate te
deren, ego vero aulicts negotits octHpatilfimma eféern pollicebar metibiper epiffolas fatifatiurum qam,
sn Ce[aris aulam vedii[fos. Nunc autem quum primnm intelligam fuperioribus Hiebus ,illuc tefofbitem
niffe, ne pollicitationz inte me nmemeovem effe cenfeves committere fane no potui quin illico fenteuti,
am, dere bacadte [criberem. Si vero quid fentiam ingenuefatevi debeam nullafofe offerta ^45
fententiam comprobare poffim. Quippe experitnento fine ratione fatlo, non video , carita fiscile mibi fulfil
m
endum (it, prefertirm vbi hoc fiat medicamentis, quorum cum occulta facultatesgtum
tifima [unt omnibis,. Scio egonon folum Trallianiconfllia edotlus, fed pPdpWlatm curandis egris
Armenii lapidis zia, e/frmemium Lapidem ex eo baberi medicamentorumgenere, qua piis per vomitum , C$p.
deicttoria vis .— psgreant, nec quam diligenter lotum própinavipa[fe eiamrobu[hifimis vitis, quo minu pertim
quete lentas rioneat vonitiouer, C alui deietliones, ferupnli vel fei drachma pondere bauffum. Id quo
fatetim Mefies : quippe qui fcribaz Armenium lapidem noceve fVemacho ,quinetiam eu, wer fronte
Lscunzopinio coreptrgare, quo fit sn tenzerarium admodttim e[fe cenfeam Lacuna indicium , quad ibus inf.
improbata, — [4»idis Armyehii férnpuluvs propinare andeat, addito etiam Centauviümsnori decatloy, amarifimo
Meo gun
ad ei e" Trmneuum uocaht,tertiam.
"etim ex INicbelfone pefleritatzs memori
modam fibi confitiffe Lacunam dur baci
ArmeniusLapis camsentorzm babgtlje
qua quantitate
fumendus,
té liec maniaci, nec melacholiei, nec furiofrfiunt, quo fit, «n de bis baudquag, el
Meldicamentum rz«2a7 atáte adultiore iique robufhis, Proboquidem ego INicleffonts medicapmentum ,|
ad pacrorum Ér 55547, opnibiu veprobo. Ideoque vnius velalterius granipondere dnfamibasderip
: ME pilepfra tum jpirandi d'ffichltate affe li admirabili (ane iumamento, rbodarmelites 2x
vip exceptum. QN Am cum llud vemomant futiesites (vt INicheffon ille inquit ) nibil peniti
Nam ferupulo quatuor [1xue pojfe iugulavi mfantes , qo fane non ambigo. P'tinama
bac noffraepiffola antea qam unquara aliculinfantifutm boc propinet medicame
Jet iudicio, dum bec de[cribebat, quot propWnandoinfantibus argento viuo ] An
quidem uico eid ipe dari fotéfí frames | Eminis quahtitatey veletian dri
"mthi pondere, Siguidem cuna nnlla alia lethiferafaculate( vt Dinfioridas:
Arg?rum viuum 4292 sod fnoingentipondere inteflina laceret, n 1 Jane verendum idetur. á n
fecure dari poffe sd saobir i poffe vnquam, pra[ertim cum [ua gramedine, ac Spberica form facile ea
potandüad ne- eur. 24rirea mirarinon debemus, ff Brafanolustam clavus ata 7
ellos iütemns- vermes dari pueris argentum vitturn nullo incommádo cviftumre,
orum vermes, » : E Y J * H ap
DcFaeimelica dam Clariffemus eFibedicus Patauimu , quangnam paratdi dandiquer,
gimelica : : Eu 4 CSS ;
hoceftauditum. velréit. e/4;41 ego , etfi boc medicamento nunquam fum vus, viditamen dari,
A rg&cum viuum vat bna pondere, a Goritiebfibus obffetricibus agre parturientibus mslieribus Wulop
darinon finc atv foyliri o per eentu. Datur viuum non extinthem, vt quidampatant. 04 entm t.
A CET PU cul berer, ed itteffimte Cd fama excitat [ymptamata. Laudum amen priuetx acerrime
Acetum vigum ?0x (ems corio excipiendum manibu/2, tam din prensendum,quon[o, per od SIUS ERIT
Aa uatur.
Epiftolarum E Lib. ILI. 9
1, qui eo vti velumt. Hic babes, mi dotifime Stephane, meam de Lacuna medicamenta fententiam, qua
"on qc fed vt iudices ad te mitto. DM agmifacio » C$ ingenii tui acunsen,quib.bee
omnia me longe magis teenucleaturumnon ambigo, Vale, Prage.
PETRO ANDREZE MATTHIOLO
Senenfi , Medico clariffimo, Bartholomaus
Maranta Venufinus Medicus,
e S. o. IX
Excufatoria et Epiffola , de quibufdam contra CMat-
thiolum editis.
o m Ad te librum »quem d. ratione fcend. fFmpli. "pfi , pasccis ante
[2 menfibus miferim nec literarum aliguid abrie acceperim, fane sd mir moleftum fu -
B rt» quod expellatiTimis fnis ueri frui non show? quibus «e um laborum,ae
iN Landis (// qua erat) g gu dior ac gratior futura e-
SM rat, tanto gramus, ac molefhiue ; ipteumieeret Ercum boc cesern amicis dolerem »,
RE qui non folum (ujbicarentur, [éd qui certo fe entem diuinae crederent ,fatlum id ate effe non tam,
quodoperois negotiis, que ipfe accu[abam, difIrabereris , quam quod alieno a me animo [s , enm[g me vei can-
fam fui[Je meum ip[um, quod ad te mifi, opuc vafirmant.. e/Tfiebat enim te, filibrumip[im vniuerjume,
vt credere par efÉ, percurreris, omnino vw utiosi fado cowmotim »quod quada detesn eo minus modefle
aut bonorifice, quam vel. thoritas , vel fim pularis ruus in me amor expo[cat, fint pev[erz-
pi eaque fme ffomacho legia 4te hen potai[fi. V oeil ingrati atimierimen, bacin re non effecifje me
affirmabant ,non effe nifi cl máicia velle dy(cedere , qni me
non foluns magno amore [it profequutus , éd fümmus etiam landibuu orn ernanerit, Mltudquecrimen eograuius
effe &$ viderig ea quibus ate difcrepo, nullum [eruars modii amt mode[Isa [éd potius proterue, ac petulanter
30 profecutus fim : ut videar volui]Jz di ltam mibi laudem ancupari fTadeo, tmo [bendori , ac gloria quo-
dammodo tenebrasoffundere. Nam dmod. ff vium certius amicitie vinculum »quam con-
fenfus &3 (ocietas confiliorum Cd voluntatum, ita fimul, ata, fibi, velgloriam, vel vtilitatem , velaliguid ali-
nd, quam alteri quiquam maluerit ip[ammullam fieri, ac funditus emerti, afferunt. His quide ego nà medio -
fce uten fum. nam cum mibinibil ynquam maiori cura fuerit, quam vt primum absteip[o, dein ^
gratiffimus ergatee[fe cornofcerer, Cd cum nibil,quantum in mefuit pratermiferis,
vt dignitatem at IL Om» (ro ptis ceti fuit) E4 vererer , €4 fazsniis
etiam laudibus efferrem, quod fint nonnulli s quime infenjo ate, ata, nipii-
€o animo, eje f« ipicatul a rmeut- As eio raf vere r[ari in amicitia lor, vr emn in
per Anxifalfo accufari. ('uma, mibiipficon[Gius lim, mibil a 7 (4 efe
40 contrá dignitatem,atg, ndinem tuamyillorum, qui me accu[ant, repr fi fquead, s ate
pe eem nif inter cateros, Ioannes Antonius Pifanus Medicus ,vir [ummi indicis, faicimag, in bac noftra
vrbe autoritatis jdem sdmohuiff 2 reel osi mw fite tuorum fcriptorum fdPudiofiffmu:,
a ^5 tamen poti[fimum re, audiendis mibi fuit. Cognoui enim illum non ideo bac di-
--&ere, vt !metemeritatie, dentis! ajpergereyametfinon ignorem illum bonore.
réaiae adds obtreilationts G4 inuidia: , li quando opu: fiit, oreet.
tepropuguationem fu[cepi[f. Sedcum tenaon mediocriter obferuet , A n "E eres
pley Hop to Taciti m "nift prouifum prins fit ) immutare te mibi, » quodi,
í "s Besenelentid) m
5
diffidere vellem,
pi fidelis epe criptaris iSEaE ae ctr veritatem. (aevum 4m inre, ac hbereex-
ponere nibil fidnmo nibil: Tasselatum proponere Milaeerimqe fron ag. d rerfeson, tta laborare,
00: vt
"
*
160 PetrA ndr. Matthioli
«jt non tangttas aduerfariuss aliquem cüttincere. fed veritatemip[am,que inprimis efl bominis péoyyia i
ciensre feuseat Ex euo non à te folu fed amulits aliis praclartffimts viris diffentire mihi lere arbe E X
id commodi quod ex pey|betla veritate emanarefoletintidere bominib. viderer, Qnis enisae[f; d
us mortalibus, fi dum amicis ebladiordd celem, quod pracipne absliis expetttur 2 Qe Ad ONE 3
: l'abarsn laus frea tantum fertp[iro qua vel ate,velab alits maximi nominis viris priusdi hr, e Hhto-
pofteris funt demandata* Nififorte eam prominciam, ideo mibi fafapundam putaffem , Mire
[cripta meo teftimonio confirmata, libentiss le& um iri ab hominibus mibi abfiperfuafif is, S». E
t boc nonu Denenolentia genau ? Fudebectaminu[itata beneficentia? vnde adea inatidu umi cffc, : «
valit as? Hac non ideoad teyvir praclaviffrme.fcribo,qtod putem difblicuifetibi,me ate in nctibllis reb
ire fed at obtreblatorum nugts iter intercladam, Noui enimte veritatis àmatitiffimum,cupid, (fimi "re
i ahiortero boneftis laboribusnon (olers non inuideas.féd libenter eos etiam Compléetlaris : ed f. qudd *
epertas quod tit non prius excogitauerts, aut intenerisidipfam non afperneris, Vt qi €3 (Gia; C8 coy finta
tneptanis fcientia po[fe indio notta excogitari, i42, etfi in opnibus spraeipue tamen in fomplicium medicas
viinum indagatione euenire,quod ti in ermditiffIms tuis in Diofcoridem commentariis offendifii, Cum alia-
Fun operam intuis laboribus locupletandis non folum [onteoblatam non recu[aneris, fed etiam libenti a,
expetiumeris, quod C$ intuo opere [nis locts ingenue aperteq, confiteris, lla in re, ne minima qnid. "
fraudare aliquem [ja labore volueris. Quin potiusit aliquo celebrandoyata, inveferenda, atia, pr
nta, liberalisrem,quam exiguitas o]ficii polIelaret,te prabwi[H. Cuime quidem rei uelipfeteffis Jfumqui,
doncephatribueris, quamva C$ veritas ipfa concedat, Nec enimtu mibi gratiam modo babtffi fed ctmula- E
tiffimeetiamretuli(h, vt nifi pori fEadio ergate[m,€d voluntate, non folum 1ngratum, fed etiam mpium pf i 3
suc exiftimem. Verum quantitefacians, fempera, fecerim non dubito,quin ex Luca Ghinoprimum,
He
ngere ne qu
m gerere ,'ut prizi de b
: PA
In plici
e
Lonchitis afpe-
ra.
otis aflimet, longe aliterrem [e habere compr.
felit, quam meam adeni ma
minime fenfiffe, non autem al[eueraban
Ep, 'vi quen mendacii coarg uer
adeo familiaris ini;
Plante à Ghina te Pifis
milfz Matihio-
[75 ;
ger c c gti ak et
"m. 3 meip[um etiamanconfi :
S uu — dem, quod. ^, ienfan abta, quami. i: a[[c
ro nofrurt, , quia eum ea in re wer nos hon cen[laremmnt »
-
MEL s dE
Epiftolarum Lib. I1II. 161
mendacii coaveteret. Quare,vt ex tot anguHis emergerem, exponendum mibi erat env ate difenfi]em. Qua
quidem ds/[enío cum non tam ci ipfam,quam sn exploranda Luce Ghimi mente verfareturexifHma-
m5 4490 atimo te laturum, fr sm re mnllim fere momenti,ca(u ne[cio quo fal[umte ejfe tni amicilfimus,atque a -
mantiffimmne diceret. QNalilemim vetabat, vt velpagellailla, in qua Lonebiti in[ériptio erat deperderetur ,
velerojaobliterataue ad te permeniretta vt esus integram fe bi videre non liceret, velquod ear [ew
meltantum a teletiam,dum plantam ip[am depirgendam (culpendamue prabes,reieci[fes ytandema, ob rerums
sncredibilem var quam quidem i: labortofa opere conficiendo quotidie fIruebas quod im ea con-
tintbatur mente caderet, vel vt quenis alia forma incideret,qua animum tnum à veritate ipa diffraberet.
"cg dmodtmm ea,gue ca(n criminis expertia e[e debent: sta neque te rquomitia ,aut dedecore
10 effe&umiriexifmabam,quod falfusin eare appellarere, quam mecopinatus cafut gubernauit. Hanc igitur
meam extitife menteminisiis verbis, vir clari[fime, ntllo patio dubites velim. Denm, teftor immortalem.
nulla me iniquitate,aut p 'fit éd integro ,atque jncero animo ea protuliffe, Quodfi baud.
fatis aptis appofitifgque verbis, fed potius dmrisyambisui[g, slnd a/fecutua fum, in boc accu[ars, atque veprebene
dinon ate [olum [ed etiam 4 quouis facilepatiar meumqa, leprelen[ums iam atque manifefhwum con
fiteor quod tamen fi crimino[um est, inconfid. ; rfl. eghignts. ;
ex verbis C$ luteris mentem alicuims eflmare, calumniatoris officium. efl nam vbi reram teffimonia adunt.,
quidopua erit verbis ? AAnputamus aliquid ponderis babituras efe in rebua ambiguis, C$ ob[curis interpretum
explanationes, vbi ator ipfe firipterum [uorumratione, (ententi, gs " fiti fpr mantfejfat,
|l dL
Jam pnto metibi planius expofuiJe confilu TT diffe cur ita [eripferim de Lonchiti al-
10 tera, in quaquidemre,non de/beroforeyvt ( quitmu eFÍ amimicandor) in meisrationib quiefcas.Verum,
cur sta fen[érim ,ac quid poti/imum me mouerit vt tuam de Lonchiti fententiam per[ecutus non (im breuiter
exponam. Montt me quidem inprimis Luce Gbini i46, quicum in ca,quam tn depingts, a[bevitatenm
multam de/ideraret nunquam pro certo alfirmare aufus e$É illam veram e[fe Loncbitim ajperam, tandema,
di tlla, quam nos veram credimms, ita a priore fententia detru/ue eft , vt illam filicis genms elf crede-
ret bancque,vt veram Acgenuinam, agno[ceret. Atquesnduciad credendi vix po[fium, vut de bac fententia
Lucas deduceretur,vur[ufa, im priffa werteretur quandoin bac non a/peritaterm folum , (éd omnes alias
notat it aappofite Diofcoridis delineationi quadrare cognouit, vt mullainre,virille alioqui mode[Hifinzus ,o-
primu[a adeo fe magnificesatlaret, atq, ob nibilfere aliudjitagaudioexiliret, quam ex buius Lenchitis, quá
veriffimà exij yf ione. De quaintellexit in (uperius addnilain[cripti »eitm ingtit :fe acrioré
30 Lonchitim ap nofcere. Habet enim bacfolia féolopendriimaiora long sgis di.
quam tu depingisprater fguramquandam, pleni nibil babet, meo quidem indicio, Dio[cortdis deferiptia-
lam ego in ea inwenio prater vr[utiem, feu [Gabritiem illam, qua ex amer[afronde flauecit, Concludendum eft
igitur eodem patto a mobisin Lonchiti a[peritatem queri oportere. Sed diuerfis vocibus, eademvem voluit ex -
Boss.atumd fiasffauti
pofeemns, inteligi debere, quod exempla e$ addnita fatit declarant, ac bafie ver fime pls
4
"UU.
Y
(ffe, q enam que[o in tua Loncbitidinifioeft?n »j 7 tendat,
iei ems gy ct "i E. Oo MPÉDHMAMIE ts
Pitái eii, di foli eff gum, fedi, jin mrid.g d radiceadextremum
—— litur. Sed lov ge aliter,mea q j , 4 fE snam quas tu diuilrones appellas,
00 ; pore
: "
- . :* E
fzoridis infolio-
162 Petri Á nd. Matthioli | |
Ífhfbhaizwlam
"Poffemus namaqtte in ea, quod abvadice oblongum a|[urgit , oblongum appellarefoligms, at24e d; omit, 1
re, quiacits [ciffreva ita imt, vt ad extrezsum pediculum non perueniant : fed et portio adbuc, que[c din.
Tem cum altera coninngit. e-digue bunc fuiffe Dioftoridis morem, ex aliis elariffine cernimus, ^ fea pap.
T i ; : ; ez vtrinque digeflz, R crim
jn fe inramnlistenuibus. Sednonneidem penefoliorum exortus effin Lonchititua? (er cei » DN j Es
at e COP fiderepg, :
ea, qua a Dio[coridetradita [ient ,inueniemus inomnibusidem ab eo obférnatum efe, vt vbicun, ed
cant ,quemadmodi Cà filiciex vnopediculo cubitali folia exire multifida alarii amisi »odo. hfa : won »
chbitalé illa longitudinemvnicii folium exiftimanit multipliciter Jfeiffem. Ac miraribacinre liceg des.
"s
tur quidem fédnonadeytepum
dfiguram, quia febitnxitexiliorem effe
Jd. 4, à
$72],
viti intell'samus neceffe est quia ]
jflanefcens,sta € Lonclatis,sm avadu afperztatis folum eam fupe.
tinent períiniilhis. | Quaomniamnoffra effe nemo,
quiin noffra ef, tn [» tate adi nisrati
quodin
Va ROTEN 4 E dn ddi J8
) 4. J i: E Wo zi ^
- Eee TI EDU AU, PORTER E prd
)^ á E quan
prionem magts (ut
tem mutilatis, ex alieno mi 726
MDcOpHeS
rette a[jcqui non liceat,vut taceam v lari un P Lee hg
€? quod caput eff. formam. Quod quidem nonnullis exemplis sdemonjftrarem
effe cognafcerem € vberrimeu meolibellotranférifem. In bisrerum. angujHits
puram ot OIL n TRAP ; "i Ut t. '" :
kc ecdesiae i /
Epiftolarum Lib.ITIT. 163.
pemoriavipttrntu tiue marin? ficontingat ila virenté aliquando vidije id addam. api ditalis nigri
abfhulit. wore ra vr quod addendsueit , minus retle affequamtr, non 9 ia danari de7
bemia , cid in pancis admodsi eemepo/frt. Hocsta veri eit » vt atetpfo effec n effe puto; negatnrus non (i
wec feneget facile sd tibi concedatur.Faceri eni [tate plat as 4 mnltis tiba mifas elfe , qua viua virehte[a, ex "
Jonginquis partibus ad te minime permenire potuerit, in quarsi nonnullis nifi nefcio quid accemmoda/Jes, ne
sog itattone quide quifgua afe qii po[jit, vereateefformaripotui[je. INa Lyciiramnlus ex Daimatra tibi Alla-
tu cff Baccaris Roma c2 Arimino. Hormini fatimum,Cd opluves Pifis. Hemionitz. Patahio,atQ, €x alits io Piftachiisei2
exteris nationibus , baud [ane pawce.la vero fi virentiumy ab[olnta forma are[c plante fe gua iis ed
s o f tHo Pil acbió ferrata folia depimxifisen Latinis tmis comentarus , vilius cumpingeretur virentis Cüptati.
Li bi fappeditaretur IN am cumtandem virentem eam vidiffs iterum lam in ftalicojermone fcriptis commé- Masi :
tarite fme vllissm ambitu dentibus verius expre[ifH. Mwutaflietiam e/fpii, que C$ Afchas dicitur effigiem yin x am Pone
vijdem vulrari fermone con[criptis libris,quia quam Venetis ad te Nocolausa fanélo Michaele merat ( vd
eredere par eV) a[foassiminus probeobmutatam aviditate faciem potwifhi. Atque vt nomnmila ettam; ex hne
perféquar,cum T vifolium A|pbaltitem pingis quis non animadwertat plantam; tibi altequi notifica. Trifolium Ax
gram tum ad manus e[[e non potui[fz,cimm nec ramulos nec floresin ipfa exprimas ?idemque de fioribin Hraj, Iphaltice,
c2 marine ,Sifmbrii aq (i adlocs al 4 llarum fGrpium partib, que sn tuis pibtur is defraes.
rantur,a(fcrere licet. Iam igitur ad remipfa d. viderent queo hi , qui me temeritstisnotaojper-
quent, quantum ponderis babeant, verbaame deChámaltone albo feripta , non enipz vereor, iun totum «gui
bonique faciendum effe exifiiment,, Scripfimusmos eo in locopotife Ateerratum in piGuracommit ob
$9 plante vie penriam, in bis verbi. br excu[ati ppofuimus: Que excufatio [a guo-
quam non admi potius pertinacia fiet,g state. Quod autem me in [u/]icionem adduxit vt crede.
rem non extiti[e tibi viue plante copiam,cum illam depingend, didiffi fumtnon folum pitInra, qua cmm
bis, quas (1pifime nos collegimibts non » VETMIBETIAPI , Quia tinis in commentariis fcribis qniders , vbi
nigri Chamaleonis,quem putabas ubertas proueniat.. fed vbi album videris non apponis. Vnde nonabvecon-
dici quoquo modo poterat, mon licui tibuim bis locos, rd "Send »ma[centem vitama, bancplanta vi
dere fed altundetranfm:[fam. Ae fieri poteft , vt quandog, radix fala quandoque folia fola cum capitulo ad té
mitierentur vel ffsntegra quidera rmi]fa effet cafu aliquo [aparata partes adte peruenirent., quam cum, prnge-
re velios a Diofcorides delinzarisne adwmus.eamita ^it iacet typisexcufferis. [d fi 1a contigiffet.guisnifife ulta
co ftmpermeditansttam folertiam damnabi: ? vere d accn[ari debuerit ,iam me ipjumprimum repre-
8 * bendant.bominei,gui in t4 fententia non folum runc eram fed adbuc permaneo. Tibi vero nulla fit iniuria
to, quiid, quad ferip frt imisriofum effe mon nouerat, , cuim[Q, amimwsin tuislandibus celebrandi sex adicerebus
tibi motui per(geHio(2, abundeeft. Omni enim decipimur |Pecierelli , quare non verba. fed mens effimanda
L
4
"y
aar
ror.
eft, Neque veronunciterumita album Cb, 2d » Vt tiam pillnram omnino fal(am
dudicemus quando nibil verat quin climatis ant [oli varietate ita p iat, , Vt ate depivgitur guod non fo-
lum credim'es fed multis exemplisinnoffroepu[eulo comprobauimss. Nam cumtuam pitiuram veram non
efft diximutyctum bis illam comparaba motpluribuslocis effodimus. Atq, buc fbeHabant, ea verba,
rt 21 LL
(d Mod t A PF
qi babent, Diofcoridis defriptionem magis,quam plantam integramforte we verba etiam,
cum dubitanter mec cert proferarar fatis mdicant, me illed non aff maf ; adobe rem eene reliquifeerb-
o. dendum fieri poffe t planta illata inweniatur vt à te depingitur. Quod quidem frexplicateprotul/fem ian
40 nulla bac inrecaderet ambigsitas. e7ft quisomniattamihntati confideret , quinin ea, q lit,nonnium
quam incidat! P'idesrenim mibihocloco pro mepoffe Horatianum illud add «cere,
Verum opercín longo facile cftobrepere (omnum.
SED bacme Ritideal qu
din.
n
--
quam
affe vt tu eade, que cateri, deme, eric nec diffida ,«
manitate C$ lserationtculpe,ederri lam impetrare
effent feribitur.Petoo, abtte,vt nà de hie folum jm. nib;
Mess 7
164. Petri Andr. Matthioli
feribas,vt quod mibieb locorumlonginquitatem,ante quam optaipfum ederetur ,nà licuit e iamedito
tandem, per tecum [ecundo edetur , ab bus erroribusrepurgatum.per manus bominum verfari
at,vtide £8 obtrellatorum calumnia €d exiftimationinoflra con[ulatur. Te veroetiag »atque vu NE -
tne totum fsféipias defendendum ,eamq, voluntatem quam in ne laudando ernandoa, tibi Mil, X
tioui perpettiam,ac conflantem retineas. De me autem fic exiflames , ac tibi per[uadeas vehbementey. Bi.
bil me jpettaffe (emper,quam-vt nullum officii ergate [Fndiig,munuspratermitterz. Quod fi à quopis - hi.
fini datur mea msibi confcientéa plurts efl.quam bominun fufpitio, | Sed dabo operam pofthac , sr e
sttelligant animum meum ,ab omni alia cogitatione adtnam érga me beneuolentiam conciliandam i
dama, iampridem traduxiffe. Itag non in bacnoflrawrbe folum, amicis meis omnibui fed etas, pad
€ fapiffime loanni Vincentio Pinello, proxime, Iocobo Autonto Cortufio, ornatil[imis virus atg, vrina ed le
irum amantifimis,tottim mepatefecs , atq, bis fingulis fepe € accurate (cripfr quam nibil aliud cà
lnerim,quam meam evga teobferuantiam tibi grati][imam e[fe Nec dubitoyquin de ea ve ab illis certigr fatis
Jforserius me confl antie fore,vt nunquam peniteat ,non defpero. Quare bas literas velim exifl'me faderi
bituras effe vim,non Epiftalaymeq, eà qua tibi promitto ,acvecipio fanttiffime effe ob[e eo he-
meg fatiurum,V ale, C9 me,vt fecifHi,ama. Neapoli. Sa
PETRVS ANDREAS MATTHIO.
lus; Bartholomzo Marantz dies
C per vae h A cm ica li
^
—— m e" DL
Amice refbondetur ad Maranta excufationem, ^d
2 UY Xe "
-EwA "tearis oportet ,mi eAMaranta fetus nolueris refragari araumentis saliquidomnimofalafy
BUM »j can[a » cur tam multi vnanimi confen[u durioribus quibu[d PRÉDLATIOTHTIL) TROrLR
(Ci verbis offenfum meeffepradicent, — taemim mifisad me »dere bac literts ipfe teflarig TET.
tos ex amicis tuts file , quabus vpinto modefle € bonortfice , quam. mea durius E
vas poft ulabat amicitia locutus de me effe videreris. — fdque in primi vifum eit foanm vis. 0
NS,
Tesn. Antonius Pijan miiudieiimaximeque uli INeapoh autoritatis viro. tuii ium M
Pifanus. femuo Pijane fum gae irt IN Pup e^ftquisdem. , non alie folum [ed d
2
esf. Ideircofurffe aliquid omnino in commentario illotuo , quod Tamam meam offenderityuel. hoc argumento
vno.nemo prof: lo dubitauerit. Verumtn fufpicioni buic [nccur urussremedium affer:. is nan utr sn
Ert jefe ur fonant, ,actipiendac fed imum3, quo ifla cripferisinpiciendum. Quida
dio? verbane ergo contumeliofain me effe fateris,snimnm negast Atqui hominesex verbis de firiptaru
dudicant, pofl quam sam itacóditi [umus vx fene[Ira illa,qua cogitationes cutu(gue intueamur,
mua olim ille disinorum operum a[Hmator defiderari criminabatur ,deftituamur in unimer[um ,
£a5ea contumelufa efc etr igitur eainpici £4 perpendi,ita vt natura [ua fonant, , non permitti
Nifévero eatibi tantum 6$ Mwufii à v. ? , J , dic iiccioda
n&s ita acciptentibus,vt ratto proprieta[a, esus linguapoflulat,, INoli,mi Maranta,tio exempto P.
Dem ERN / $4 * Ji f
signi ms atra mq AE DERE E E,
commotus,quippiam effuti t, quodinditium. ^ » nepbas e[fe dicat. , verba interpre i edad
T endam effc. Hac viag ium vi 1 ep Z
Matthiolique-. (5,5, pir plantam mibi mniferit pro genuina verag, Lonch
sea. depinxit. Hacverb. eprahendi inionem,q fe
4 - (ed 2 de. d. 4
ne non e[f.t. (éd ed fidem infi dam,g gore
n" ifc Vt A. 1 nimc
mer[arto,potuiffe negare
d LI.
feriptia erat. ,eroa
;Epiftolarum Lib.1IH. 165
fea abieceriem:breniter aliquam tandem enbi ceni errorifife tmm. Time erat, lopfurr ita les
wem amici tam feuera,ac ad (ecutura fecula duraturo [upplicio vindicart i meam fidem om ibo [v petam
reddere inve tam (emi ? Quid faceres , fi quad grauius m ermen meum noi tm ejfetyd tacerts fcilicet. Cá-
terum vellem tantum.te opers non po[ui[e an ipuc/Hgandis nonis amterpretationsbus tlss à fonó verborum
uorum planealienis. edis bac verba , WESCIO QUO PACTO, dilicorrigereoferitatem.Eto
vero id non inteligosimo tla addita augere atrocitatem dixerim. Falfo dixit Martbiolra tran[milfarn Jit
banc à Luca Gino plantam «[je ytolerabile eil ; dum addis ne[cio quo patlo , [v Diciohem aur ,vafreneid
confilio an lewitate aliqua fecerim ,[ubaulitans, [Nam fi i fortuito can , ait errore aliquoidfalium Ami
e[fe dicere voluiffes , non addendum erat, , nefcio quo patio [ed ne[co guo ca[u:bac excn[sutes vox eit illa f.
10 jm indubium vocanti. Ataquecum con(entuens mulorum tui fer monti interpretatio cenfirmat.tum d-
liena ifta tua expelitio non exci(at. macula meam innocentiam non leui abs te ve]berfam, effe. Quid vero ff
granilfimi cefimouan icero, Lucam Gbinnm eam mibi plantam pro vera Lonchitide tran[mi]) eius asta
pramum €3 tibi C4 aliis men fIranerot e ZMonfirani certesam multiz ,quimecum funt, , deftifimis pariter I nin ex
integerrimis viru quibus ego aduer nm te teflibiu vor. Sed multorum loco fit cliff msn vir , Vy as d.
, *- Marthio i;Lonz
dromancius Bonomenfis Medicus , quirecens 4d medatis literis, Je meminife affirmat. quid ds Ah qun. ch aea : ow
"quage/me (écundo,m:[fa mibi a Gbine bac berbafu cum emferiptione , Loncbitis altera, Hiucreucere icffems 4 Luca Ghino fi-
monpoes, Gsm manum noti[fimam tibi ex dintnystd citm illo viro Con[uetudine y negare nec uis, Quid an, P füitic nziffam:
tem ergo,Anuon parnitet 14m in metam 1wprsdenter » C$ prater omne meriium meum c oKata [ifpitionis pr 1
có memi quidem ad te mijjarh plantam anno guinguazefmo primo Cum hoc titulo , Hanc ejje Lonchitima
ac afperam aliqui fentinnt, y ea mtl[am e[[e ri CriptioNe mutat yignoráni, Ts ergo
quod failum c [f gnorabasd mungstam fieri potui[Je fPatuifh, Hocquetam lemi fundamento nixus , ej sna
jfhiim amicum qu tn bojlem non competebant, nifceertine explora[[a omnia, qua propter ila diceres, Non i$
ego fnm mi « Maranta,qumi honoris C$ ext[Imattonta pearationem non habeam ,promde non eff quod cenfe-
as feripifje Loncbitidem hanc me Ghim liberaluate effe conféquutum prater illiua fententiam , vt quam pr:-
mum vir ile candidiffimus meosinfpex:[Jet eommen:arias mendaci &$ temeritatis meaccu[aret. Sed bec
mon per[ecuar ulterius. INonenim dubio ,quinip[e erratum tuum iav agno[cae , quo line imprudentia , i-
. Me neglicentía obrepente nimirum im opere tam/ongosomno t dici folet, comme [jum Jit erratum.certe fu
dit tibs innidiofum ,in me longe grauifumum. Verum quicquid boceil quod offendere ammum meum vl
ratione potuit d totum dono amicilia no[Ira dono dono e/fldromando, viris clarifimis , C$ viri],
3 9 soflism amaat[émis , dono Pinello nobilfimo aliai bomini. (id dedicatione comme vari tui longe nebihors
füiiosac cupidiffimees, vt petis vedeo ad perjpetHuva idum tibi (ape nili duicém amorem tua , qua £4 fi nunquá
s pellore mto extintEus eff ,refrixerat. tamen Aliquantulum triflitia ob [u/pittonem UBHIAU. erga me animi
ui P'enion unc ad aleram epilola ruepartem.que prior erat ordine m quao[fen[«mame ejfe arbitraris , quod
A mt aliquot inlocisd d ias. Ego uerotantum abe[! vtid egreferam, vi magnopere gratuler tibi,
"quoditafideliter tn tmedinon labora , versiateptque iu profundo, 4 Ce fena
donditum miroir 6 nchbranombuseruevdam C5 » € proferendam [u[eepijH. In que quidem labore focii Marante lata.
- 880 9:299 7 » axdza.i vir bus Mlorentem etd ipgenio i fiemmos i cioperacrip". .
313 T
2, Vi q dam Plilofophms dicebat. ,re- : "
duum laborsem patientifimzum ,in[uper ut fea lum le(Horem ita caudis m interpreiem toti antiquitacit,
Sicut autem im emuiopere coniuntHa duarum ias guf iral eoe SA. GR Dd RE -
40 muti lj alios,exbortenur inter [e imbecilii [nccury at. robufttor fe, o recenttor e in [umma neu tama £o. E a
Ls Li mno) MT arie [! i
wat vtrius uemin alio x
^ e: AVV TX
4 emmjet,vt.
Befpopfio ad.
Marantz argis-
menta in Aipe.
rti
Nc jc
MMC.
Pb»
4 e aut temiatate partium [ed quid renpil ce C6 cra[festipartinm s
el 1 Quidam amic. meni bomo im primis icu percitanti mibi quidnam bs giis
. ficaretur vocalbxia s recitapit or diné tjerba cx eode keiner tus s tap. 12. Foliorum vero Lon
d : dp E boutro AN Es M SSOEERL I HM I af
utwg o " Diofcoridie
m
166 Petri: Andr: Matthioli
gf verbis — » a[periora , maiora multoque magis diuifa, necefario voluit, Vel zafberitatep, le
i4 vel ;j féthionem. [abflantiam dici,ant certe omnia fimul, Hac flle dicebar. S
puto tam excordem te e[fe , vt amscus ille meus vetle dininarit. ftaq, fateor me iium locum nog titelli
Loachiidis a; 2, Pee enm faltem [érmonem didicerim , quo 4lii vtuntur. pre[ertina buin[ce facultatis Profeffores 2
Afplenifimilitus d'uinarequid iHa noua ratio fermonis fibi velit. Dicam ergo ingenue,quam fimilitudinem mmea Lochrids
docxDiofcorid. C9 [pleno deprebendam ,nec utar dubiis , aut ob[curis vocabulis fed quetu,c quis intellirat,, Fideo
"Afblenofoliurs multis fégmentis dinifumyidesn video in Loncbitidemea. Dein in "A Heno einfmmodi m
torium [itus e$t , qua vna exparte media vbi vena coberenz fegmenta , ills precife ex adner[onon
qua tn altera parte [st funt.[éd aliquanto aut altims aut bumalius definunt , nec eodemin ptiélo dextra ef. 4
niffre interfetlianes venam per medium folium ty unt. T alisfereetiam fegmentorum , qui. iy 4
bm folii Lonchitidis mea diflinguitur ratio eff. Annetnu banc aliquam fimilitudinem putas? putabis te A
modo pracepta illaque in fecundo voltminetuo tradidi[H , ipfe tueri voles: quo quidem in loco ad 4flmitd —
Filiculafoliorii ffpiltudine e[fe ducis , ut eode mado fcfla vtraq, effe appareant "Nec vepet omnia qua tu ad.
confirmanda [entetiam banc eruditifime , eo in loco difpntaffs: Potius aliam adbuc $i prater banc Jfimilitudi-
nem offendam.T am ejl »quam Lonchitis med , auer[a parte a|peris quibu[dam puntiss folio adnatie
flauefcit. Rara plante [unt,qua tam infignibus notis comp araripo[funt.' Tam tu veces fmnilitudinem banc ,vel
fubfLantie uel fignra vel [cindapfi,uel quocunque alio novnine, mili fatis eff [fÍmilia folia effe. "Nec enim alind
vult Diofcorides. Dices,at non per omnia fimilia fnt. Hic viibilrefbondeo. Nam liber ille tura profetio doBif-
Jfémus,qui fecundu eff ordine , patronus mee caufa erit. f deba multus vationibus defender. -fefficere ad | fimilitus :
dinem vt tn aliquibus faltem congruant planta. Sequitur in. DiofCoridi Yextu? Sed Afperiora TPATOTAQME 3
eMtaiora effe in mea Lonchitide nemini dubium e$t , sfpiriara quod fnrnéras. Deeoveromibiratoni- —
bus tecum difputandum non eit, fed pronocandum utriqueneoftrum ad fenfumtatlus., I buius contronerfa
endexe[fo. ezdppiugendamcurani propterea utriufque plaute fenaginem ,«t Cognita ex pillmra earum fe-
£ie C$ comparatis [sba viuis plantis rei berbarie fPudioff digitis tangantde quonos tam mnltis verbis di[cepta-
miu. Hiomne Loncbitim meam Afberam effe deprabendent. Nullam inquis, eff videre afperitatem, Fifia
fenfum bic vt adbibeas,opus non esl tangasoportet ,C4 frc a]peritatempercipies manibus vonoculs, Ille m
de a[peritate,E lenitate,bi de coloribus sudicant juanquam mea Loncbstis itaafperaeft , an oculis etiam id.
intueriliceat. Sed quifit,vt tu mox oblitus [Babram dicas ,cum afperamnega? Quid eft féabrum quam vt-
b jp € inaqnale in fuperficie. Fide quoab[urditatis delabaris , quod lene e(t antea afpera.
flistd nume fcabrum , boc eft inffeniter afperum fateri cogeris. Laueest ,quod cum tangitir digitumminime ^9 2
retinet fed Inbrica ferpevficte illàm bitic inde oberrare citraoffenfionem permittit. e/Afperum vero digitumre-
auoratur [iperfiesei inequalitate offen[fum:idaue cum immodicefacit,[cabrum dicitur. Qua palio ereaidem
Gane C$ fabrum ejfe poteft ? Nec weroineo tibi peens fatis con[htit , quod inquis birfutum feabrumue,
Hirfutum & fca- qW4// rem eandem bac duo fignifitent;. Hrutum vocatur quod willofum eff ,[eabrum alind e[l.- Sifialram
brum non effe ^ z;ea»; Lonchitidem e[fe dici ,aio e[fe:fr birfutam y nego. nah enim pilos vel illos ullos babet. Pergisstonfit
idem. (— relie comparatio nifi in afperitatibue eim[dem nature cd [Beciei. Hicvideri mibifepiam, pifeemimitatii ,qui
eum elabi aliter pifatoribus non petekt , atramentum ojfundit ,obJeuratifa bacfraude aqui elabitur. Cum
: enim bic comprebenfim tesri ntellexi[fa obfud)]Hi nobts caliginem ob[cwris verbis, qua nero intelligit, Quid 4
Afperitas.quid. rit rera tura 64 fpecies ? Cevie afperitas accidens eff feperfictei quorumcunzuecnpte
epnia corpora fuptrficiern Babentia externam , conferri itter fe jusud áfperitatem ej leutaem V —
x
rum T OBIRo AT hito. 1 & E s PRA :
polfuncz Dicimsma ferrum aliquod afperius lirno.Cutemibominz 4
xíres nó idcm
fignificant.
MAAAONE
Uta 2 fple i vetam 1 B
T »j vf?
»
fepararet eàà
22 fdeoque E. :
" t wenta , / pas s Phe dE
t effe uzr irptra. H
i
Epiftolarum Lib. IH11; 462
erlss ceni . Venionunc adeum locum , vbi qu ego fegmenta voco folij,eatu [Ep araka Talia effe afermas:
quem locum non dubito qiiin ifiuitó 28 aduer[ante Calamo fcripferis, meliorum ar gusnent: topts coach. Afpleni folis j
Hsc enim totis tantum abe[! vt pro tefaciat, , vt eriam magnopere obíit.Scribisumbiin Afbleno dimiftones ad. dicio,
n »f; pedi | een ldego duligenter con/iderasi ate admonitus at aluer fe babere depra-
bendi. Binaénim (egmehta t direliopofita neutiquam vontingnnt. [cfe intercedente dimifura vígueaiipfum
prdiculum, Sed demum contingere fie cobarere , C$ vniriimuicem , ab tn propterea folum fetbione v(queim
pediculum vhedinm defmente dimidi poffe megabis » au: quod fi duerdatur id folium c|je nolui? Dicespofje qui
. dem hoc fieri , fed bi fiat. eiufmodi dinifiones vulgato loguendi more folia dici non debere. Id confirmat
exemplo Trichonahis in quà propter diuifionum profunditatem boc totum , quod àradice a[frgitoblongum
8 o foliim non dicitur. Sed paruisdilentinm infFar orbiculi , qui ntera cilore [lendentsbua colliculis vtrinque
Aadberent. Miror ,me bercule ,faperfHitionem banctmaniimvt tam leui, qni bulis , qua [epe alivatg
alio modo ,proutresnate tulere , v[urpatmus , ita alligas bomines, vt éot voc. iBuchis fefe accomiemodave ,non am
tem illa ad vfum [uum ficere oporteat. Qu[o te fi vel Diofcorides vel quium a!rus , Trichomanes alis verbis
dejcribeni, totum qWod feparatum a terra ena[citur , folium diteret y ila auten lenis snfVardottola ,feementa;
numtu boc magnum crimen effe pntaret? sut fiquis eomodo 84 iu loco eqmentum in aliaa planta , foli
nomine ,per[Picuitatie gratia appellet aut € contra quodfolism fit, [epmentum dicat, , antu banc fcelue na-
gnam commififf? arbitraberis ? Sunt, quedamin herbis dequibu: dubium es , duuiffones ne an fala fint,
mum eas propterea inde[criptas relinquenzus ? verentes ne bic fortajc votabulis pagrio piáctlo altamur.
Dolendum certe, firerii vocabula nos adeo ad/lrineunt, , vtvebus ipfis accümoda vocabula inuenire non lices ECTS S
2€ 4t cum contrarium potis fieri debeato;ut vocabula rebus mon res vocabulis accommodentur. — Quariscir bee eis '"
in Trichomanefolia appellabimus : eademque won folia , fed foliormm [cffienem im Loncbiti ? Dicam 255a in Lonchitid: f "
commodum erat, Diofcoridislhic folii vocabulo vti , bic ferffiomis. — Licet enim autori eututs vocaótlte ad Viaappellaucris E
rempra[éntem aptis ad dilucidiorem explicationem , Mon vti tantum. , fed etiam fires itafzrat, abili cum, Diolcorides. t
liqnido con[Fet rerum longeymátorem varietatem e[fe,quam verborum. , quibus ille explicantur. ANam qua-
7 e rm
uiam in Trich pediculus,qiti lenticulas illas fufHinet , deferibendne pecmliariter erat, , ob infymem il
dumex nizro colore. 'jplendorem. » enm appellauit perfpicuitatis gratta ramum tenuem. — Sicetim (e meliua
putabat, intellenm iri , quam fi venam diceret , at neruum ,aztt pedicnlums. — Eygooportzitpofeeayut;
qua illi adbererent» folia diceret. Lonchitidem autem decripturis cum fimilem aliquo modo plantam ve-
peruffet eum quatllam conferret,oportuit etiam bocin Lonchitidefalium dicere, 2uod in illa Folter tiocaue-
rat. NNecconueniebat, , quod obprofundiorem incifionem a fimilindine difcederet , vt obfcuritatem affevveh
Lettori Difcederet antemtotaoratione à ffmmilitudime . ff idfolium vocaretin Lonchitide , quod in e/ffbleno
effet fetlio.. Ideo nece[farium erat. folii nomen vtrobique retinere,C? comparationem poflea corrigere, additis
werbis magis inci/a (atiserat,, Placuit antiquis proprieta , [uperfettio non placuit, Satis erat illis fic tito
voinibue ,vt animi fen[a aliis patefacerent,.— Sigui verbatantum ad amu[Jun examinata captarent. verum
enterea nez l.gentiffTmi,eos indignos [uis libvir cenfuerunt, Incertum eft vtrum 63 in Trichomanis defcriptios
nie $ m Lonchitide propriüffime voce folii Diofcorides v[asffr. Ego faneindignum cenfeo.vt deeodiputetur,
eun ves ip[as, quas de[cribere voluit ,cognofcaziu. Quid? uod C$1n Filicula c tHones vfque ad mediumpe-
diculum fattas mon foliorum locobabet Diofzaridas [ed inciffones nominat , Folium autem appellat oblongum
illud totum quod proxime aradice ena[citur.. Sic eniminquit in e/Afplem deferiptione, Folia Polypodit mo-
pj. 'iplanrasinau.
4 Bec tan mus E Hue,
«MD eS |
Lamchitdemdefcipfà Diofterida, Quiemimplamtamanre duafiiedt 0
Dauntar, — eM pevaefl. ld vero cgopeniti nego mam lanugimeq. »meliffima aura parte vbdnHla
eif, quam fi rangasyvideristibi boloferu ere. E
perii e[[2. quod villofum quidem.[ed molle Gd perquamlene efl tratianti. a emus nibilin WEHIPIHE Eni tu
tecsi di-
(io Bisexaminatio, ris,vr quidam fatentür ,teipfim acetiam mepluribus excu[ae
l
16 8 Petri Andr. Matthioli
&la elfe mon po[[mnt. , quia , vt tu dicis sn Epiflolaycrebrior diuifro maius fubieHum requirit. Tus
chitidisfolinm ad oculum multo vninus e5l,ut antea dixi folio "Afleni. Caterum profundiori
me [etha e[e tacitus ip[G fateris , C9 fenfus idem comprobant,. Nibil nunc veflat prater acu
sitate folii cuius tamen non meminit Dio[corides , quo te tuearzs
eft. Tuumergoiladobtufum acumeu mercbitur nomen lanceole
autem,
í "men illud in
» t9, illndin mta Lonchitide ple,
YIICHYLACHLMs hon mrerebituysiyg;
LONCHITIS MAT:- LONCHITIS MA. "à
THIOLI.
RANTA,.
m z
1»
H 7 ^
AN |
TU
eme, Ippouamiam finem bifee de Lonchitide difputationibus, Satis enim multis argum
. plantam efe fimilera folia 4 leno bac tamen masora C4 afperiora,ac magts dinifa. Contrat
si nec folis effe fimils nec maiore,nec a[periore mec magis diuifo. Indicet quus leor, vtraft
SESNVS a[pera,non modo ex prdsihi. fed ex ambarum plantarum imaginibus, quai bic appingi
Aiplnifolum rro eui difEhem culellofalium in fmjfro latere addidimus , t palam magisinti
»quam maxme "4 Loncbitidemnoflramreferat vvbiprofundius fcindatur, Atquinon eam ob canfa
Loüchitem refc- imaginem bic appimgereplacuit, quod ex earum infpeElione vel tau qupiam y.
pFns — 0 dateveindicaredebeat, fed ut ex earum facie , quilibet equis index fibi vitas e:
non viderit y €$ ex illisreHium ferre iudicinm. Sed baélenua de his. quatamen nou fufbi
gratia. [ed imdag ande verttatis ad te feribo:pro quanon folum , vt tuipfetnain Epiflola inquis
mynibil posslatuom preponere fed (^t egoputo ) ad mortem v[g, certarezquinetiam
on [anguimitati , ceterifg animi affetlibus reponere. Veritate nibilpulchrine nihil. W
etiam colaphis,€ calcibus cadi non indecorum fit nedum verborum contum / jnceffi. T befaur
: nebula Hina proudeiamertaba one. Surplta sob
AlbiChamaleo- dr effet, quam veritate.Sed iam ad album Chameleonem me confero,in qi
*
!
gnuein viis sllis tuts contra Ch, am [crib as facile.
eni dampnis tor th irr cente es Quin: iam non fi
unc tna declarare fententiam , freain memoriamrenoca[fs qua oripferas lib.
vbiplantam rem variam ac multi, licem ejfe fateris , £4 wnam ac eandem plantam,
mAtsra ata, etiam alias ob can[an erta[fe nobis ignotas variis quidem oriri madis, :
C vt panlo ante dixeras ) certam IMaetbodum im de[eribendts plancie inmemire nonpots rd
am oper eprecinm fuiffet ut bic cadem vteretu excu[atione, quaatuea etiam vfu 0i
EpiftolarümLib!Illl.! ^ ^ 16g
soja M 3 fid effe ffimand, eter ur eM THSERAB Lp USE ^
»jagis interna animi voli palam fa i verba, er rapiat aria.
: tuliimer fr qul o - nas animi voli
ASPLENVM. Miei uic plticeddin 1deog, infirma
pou deed Tua tinh, Viinam vaped alios -
valere,
neata elt di» "m ida Gs Ifria montibus dvyeans
plantam ,albo m videre li-
cuit, que plures , spas von Eciam pump megni,
proferret Oritur ie € fu
gnari ipfas proce[fa s quod in imagine noffra videri ne»
quit , ob folia qua anteriori parte ad radicem inuer[a,i-.
plum operinnt, Id atteffari facile poterit Georgius Libe.
Puls Pitlor,qui ex integra €$ vinaplanta non ex mutila
( vtt fufpicari videris) meam delineamit i
F'tinam Pior alter Venetus,cti xis amie C9 Prfbacióra. Api &Piftacia
mu[ewli delineandum dederz ,tam [e édulus fideh[z, tà Pguca.
Georgia foiffet.. Ille enim Goritia V'enettasprofeliurus
fnfceptas a me plantasin itinere amifít, Quapropter veri
144, ne ipie a re ferrem negligentiam , fi id re[cumffem,
venocata in memoriam barum plantarum facie,illasme-
moriter delineauit , £2 excidend. y non fne ma-
qna animi mei indignatione, Sed vt redeam nde diuer-
era myego quidem etf Chamaleonem albumi,tot inradi- Natwáin parti,
cis fa «ff baba: s nufquam con/Dexerim, um pofitione
tuam tamen baudquaquam impitghabo fidem, Quippe P7 omm Vitis
quod quemadmodum,n corportbma noftris videmus, non
parum (epius variare pra-
fertimque va(orum ac neruerum , adeo vt facile reperias
mu bunc plura babere va(a arteriafve , slit vero pauci
erararioraque : eodem famen modo quam plurimas baberi
plantasnon ambigo , qua etf jaffignens
Tar , variant tamen quandog, figura, quandsque colore,
* ^w aod partim n numero C$ quantitate, erum
0004 07 menobidneganerimplures ("vt tuvetie putas) me dedi[/
^ : éd plantarum imagines,que e ficis plantis ad me tran[m]fis
delineari "i BÍapsieqiltsiengiod qus eqelida maceratione contrallas à ficcitate rugas adeo
in iir extenderim , ku indbtl dine € parum tm 2 — difantes viderentur. Polfemega
par parireferre i dicerem album Ch, effe, quod illi bec plan-
4o !4,£ mediaradice [me caule [uum proferat echinum , tua con ab Jemmitate plurcs emittat, proce[fues
quorum finguli ffnguluméchinatum capitulum proferant.. "Sed cum plures efe canfus,: non dgnorem j quibus
rper qramfraDosordt amr dime . Tuumant. Fachfii .
HN vofira mato, parum fene moror cum Mrd
MrCatuts Qu eéx-heos r
Mesas Seat Clariffimus ilie Crab dd
VU D ET t "
feiperemmi ine neri fol neenon
2 4, Ch;
n 4 aw. C D dee LL m n. hs 4 x
imfriratIibn Cot Dioftsridori b cea io tee i isconpdrba fi vd
ethos ARRA esi x deii 7 d T3He UI-. *
dct Data quei ra leonis planta la ti v fefeoffe- à mA s
runt. f2x d. descend! dd Lll. * nsi d. is
P d J
o prm ghbem, queimprosrie flquasateocatan cenfeo quam veram Eu
pavo 0.4 t colore var !
acredine tanti re]ipit foit. Adde quod(' *) Dujoiietes eniiten p quinctiem ecc oni emitur:
firadime videantur. Quofit , vt hifce deficieuibusmatis ,) Itf asse can) Ch
TF gene-
170 Petii Andr. Matthioli à
H geminum dici debere. Nec propterea meum adeo me probare velle (eiae,t fealia ib efe afferat; shui a
magis genuinam veferat,quam meum C$ tuum,nolim veritati acauie[cere:fed quod ( ntfa lor) plures M
féfimnt ia meonote qua legitimo corre[pondent,.. Fateor quidem vmbellam illam quang non explican U
vdderetus Cbamaleonine(cio quid authovitatis tamen catera conuenirent , nec. effént;que adl uc ty. pi |
bet. quay, 171
3 Volshi ati |
bis mibiteey. |
hene d iid Ou ota Q, tmprimts denmiratus, ay in Oxyacantha menonpara aberra[fe putes quonia pro Oxyacan;ha fg. 10 |
apo ticems nü arborem [Latuerim,quitamen planta, qua ego nois omnibus ad[lipulantibus Oxyacantbz efe f. Y^
r [
:
|
bob i a baba d nimirum quod noflra Oxyacantba vide. |
tarübifloria abradice,caudice msltipliciyramofumqQ, fe attalityvt Rubus c5 Daliurue id quodnifivarifime. 5 ip
offa videtnr Oxyacantba. Qua quanquam quibu[dam in locis ,vz caterte fylueflribus arboribus pro ili gt * 1
: [
dopumila videat. plurimB tamen frmplicicaxd:ce rapofon C$ bayd 4
A mpsrdum.
Cenfüra deLepi-
dio &Ibeiide ex-
plodiur,
D:abz fiuc Ara.
bis caput Dio-
fcoridi adulteri.
num,
ci
e
habere maximearguit, Cd ab aliquo Diofcoridiaddita effe Dr. bts in Graceexemp e
a babeatur tum fVatimpafE T blafpi tem etiam post Glafbumad libri calcem intra aed
latur 6$ alias ifebie de ipfa tradimretiam iifdem verbis, vt nec denomine,nec deve [atis Fonfet,
apudnulumalium [criptorem neq, Draba,neg, Arabis mentiefiat.Poftremofs Dr, spa, jp
qitima effet cum pfe Lepid. pumtlama, [t herbnlam.per[nadere quidem hb
qu42 ediderim,Draba Lepidisfoliatribui[fe Diofcoridem, Queffit.
Obiectioinal. 5. OU PuDI TNT RP AS, fes; ant. P, lta que de [eeumda
teraAcaciadi. 7 j^, fen: id dicam ing T " pla. ipffnefaciespro eipa pugnat.À lec mibi
vefloret €$ fiutlumferat affate. Etenim preter id , qj procah € (olimatura ama C$ eadermp
ills fErime rufum proferat accedi "Plmis autoritas, quippe que (ribus hb XXHLeap X.
pA da M e Suy N34 ETT lidiu habeatsr.. [iret
ks lig j duthin feutlgi proferre Acacia, , fed qu idisnoni
p2//
*ura
AMI ast
Epiftolarum Lib. I1. 1t
Jemen in iliguis proferre, Acacia modo. Quo fit vt ne[ciam nec videam ,qua vationé caciam alteramnoflvá
"A palatbam alterum faciam. Hac abste,mi Maranta | fi veritatem fateri debeam ) baudquaquam egrefa-
ram. Nam cumte tauto veritatis ardore affe Ium efe coenofcam € 1m ea prormouenda oCCupatism mibi quis
dem aliter perfaadere mon po[fum quam quod bac spfims tantum veritati zelo publice edenda cursueris »ida,
feceris tua ipfius genio perfiafin , vtpote , qui proeuldubio cen[ebae fententiam tnam lovige magisquamtheam
ad veritatem cognofcendam,conferr. polfe.dtamicum ego im eadem opinione iam con[ennerim,e[fem quede íis
flEndits, gibus metotum iam díu,applicui , omnino indigne fi vel amicorum, vel máiorum ,veletiam mesi-
pres canfa,ab bocpropofito deficerem. | Ideog, finulla ipertnrb » C$ thai CS caterorum abopinicno
neffra difenfiones «2m fate animo accipio mon eff vt poffbac putem , te vmibi fuccenfere ,ficubi pariter Ate di-
10 entiam.Nam cum banc obcau(am à meip[a etiam d'[fenferim,€4 obi plura in cotmentarits noftris eméda..
uerim ,ac etiam inpoff. dare augereg, d. m, nec mtbt ipfi pepercerimton video, quamobreni
A'iorum erratavetezerenon debeam ( fituam fequi debeam fententiam )citra vilam amicitie ihturiam. Hoc
mon fol. Ila dubitátione baG feci[fe. fed eria im poflerum fablurum ejfe,ex tua bac epiftola animad -
werto,cym non pari im illos inttebaris,qui potis amicis blandiriadnlar:, nt, quam its veritatem declá-
rare C eorst errata retegere.2N AM QUVIDTVRPIVS (ingus) ESSE POTEST,QFV AM
CVM AMICO INIISKEBFSFELLE CONSENTIRE, QFASALITERES.
SE QVISPIAMSENTIAT,A4CVIDEAT? AVT QVU£ MAIORPESTIS IN
AMICITIA ESSE'POTEST,QV AM ADVLATIO,BLANDIT IAE, ASSEN.
T AT IO? Hoc vi claris exponas addis fidelis bomigme [criptoris effe munus , vt FERITATEM,
10 OVAMPFVT AT ATERTAM INEGENVE, AC LIBERE EXPLANET,NI/I.
HILFICTVAM,NIHIL SIMVLATVM PROPONAT,SED INSOLAFER/I
INQVISITIONE TQ PNFESTIGATIONE?TALABORET,VT NOM
TA FM ADFERSARIFVAMLC FINCERE,SED OERITATEAM PSAAM,
QFoEPNTPRIMIS EST HOMINISPROPRIA, INFENIRE,AC AFEXN-
TAM ILLVSTRARE STFD E AT. e/jenir inbociibi mi Maranta modo boc fiai jy terne,
fimpliciter, [yncere,C$ citra vllam ofienfiotis notà Sed /flecommia ctm amicis feruanda funt andu»m
^ E :
eff an publice 84 in conjpei d quam Wm ,an priuatim C$ fecreto amici admo
neri debeant. Hac frrelie faniton, indicabinius facile cognofiemiuefjmteri veria, amici effe munus vt clam de
s Ani 3monefacia blice ab eo difenti, fgue e Leneficii vtilitatem (ber-
erratu — P " 1287
39 pere videatur. Hoc fi fecerit ne Rejpublica , C4. fnt mra polleritas defraudetur , verita(2, ocerdtetur licebit cul
quampo/thac publice, velab ammcis quibu[emna, dsffentire.Hae fifitrent non Vereor quo mintu quam pluri.
mireperirentur qui abedendi aliorumerratis abflinerent. widem [i anteayquam id Agcvent. audis
rent qua contra afferripoent argumenta, fape enenire poffe, nen 'mbigoyvt qui in alium [cribe: e fa par i[fent,
4 á f^ Hl, — 22 de die. m 5i
sedem sri f becnser atur inuatlumabero eeiam Quapoliir etai dortns n
d gs t d eo oe: 2a ye ud IE.
Rogastu quidem vt (quid tuo in libello,guod / d » Velà veritate ipfa abbarreve nii
bi oifun itid ua per prinatae literas amice ( vt [oleo Afinificare velim. Sed nefcio qua rationetd à me
ea , admoneri
lem fane,mi Marantafipoffom etiam in boc gratificaritibiéd quopatlo que mca non funt ab/a, alior dana
4? ribicondonare. 'polfem,nulla quidem mibi ratio fefe offert.Condonani tibi ex animo , Paae i "d$ fidem honos
Galen.tib vrradieat fed mota im a ermguidrdcontoTijplmarpr cm Calr , ES
Bcc teen, n to eher sarete i7 wc a e ru s PORE
: : ic $ UR PR s E ej 4j * vu. x
E
122 Petri Andr. Matthioli
elebit noh valeré argtmentum ,quod bacflurnorum tantum non volatilium orznnium pettliaris fe Faeul, à
€$ in eozantum veneni genere, o) nà propriafacultate , fed calidi vel, !fisgidi exnperautia femento thterimit,
Sed aliter fe babet veneni vis,qua propria [i facultate animalia omuia necat. , quod buinfce deheris veneya
band44aquam in alimentum mutari po[fInt,,'vt ea quetemperamentorum exce[fa venena fent sedie
fentur d uemadmodum comprobat, Galenus , [Farnorum Cg anus cuiufdam e"dtbenienfis exemplo,gnenulg.
tapediumentavicutam deubrare con[aeuerato. [Nec valere puto adtuam fuflimendam fententiam »quod T hes.
p'irajlus ad Scorpionum ilu. T helypbonum tutopropinet,cum etiam Cantbaridis ad vabiofsrtem casi! map.
f 68 Nerim ad venenoforum ferpentinm itlus magno propinentur auxilio. Quatamen cum leibalafise,.
venena. fi cuipiara alteri hifce morfibu. non affetlo exbibeantur paulopofi necem ferunt, Caterttm at] beo.
Plitiogde Azo phrafHi The ypbonum non modo potum. ed. genitabibus (vt jpfe inquit ) admotum , bomine porinde ac que $
dripedas omues necare poffit, docet mos apertif[ime Plinius qui lib.2 G.cap.1.de e/Aconito illo pofteritetis mese *
ria bat oua feq untur fcripta,reliquit Sed antiquorum cur diligentiam q, quis poffet fatis veneraricum cup. ——
Jéeramniam form ocyffr effe Aconitum , £d tatlis quoque genitalibus famine fexus anima, bii
eodem dre inferre necem. Hoc [wit venenum quo imeremptas a Calpburnio Befliavxores 2, Ceciliua accula-
tor obicit. Hincilla atvox peroratioseum in drgtto mortuas, Hoc quoque tamen in vfum bumane falutis vers
tere, Scorpionum ilb aduer[ariexpertendo datum in vino calido. Eaeff natura vt hominemoccidat nf
tnuenerit quod in bamiaeperimat. Cum eofolo colluttatur velut pariintus inuento.Sola bac pugnaest ,CHDE.
venenum w vifceribua reperit, Mirumg,exittalia amboper [e cum fint duo venena in homine commorismtur,
"t bomo [uper fit. Ja22 vera C9 ferar remedia antiqui prodiderunt demonflrando j dovwenenarpíajant- ——
tur T orpefcunt Scargiónas Acóitutatta flupenta, pallentes 2 vinci fe confi - Auxiliaturei Helieborum X
alba tat urefoluente. Cedita, Aconttum duobims malis [uo C9 omnis. Quod fi ztis illa ab bomme excogitari —:
potu:fje crediuimgrate Deormnnera imtelhigitTapgunt carnes Aconito necantg, qufta earii Damberas nifi
bae fieret repleturas Wos ftti. Ob td quide Pardaliancbtsappellanere.Hatlenus de Aconito Pardalgthe hn,
Gilenus dien. CI Verba freHle expendas non magno fane negotio cognofces claudicare in boc féutentiam tua, cum de vo
ditur, tantum T belypbono T beophr. bac [cripferi. Plin. Hac imqua frexpenderi ,non parta fane ininriate Gal.af-.
eet fe f'ateberis Qeetppeqiilib.G de ffripl.yned fac. Acon'ti Pardaliacben inanit purrefaciódi fac.obtinere,
€8 letbale effe medic amentitzideog, incibo pota, fugienda. Prateribo Diofcor. Panli, Aetii G2 Auicenna ufni "
suona qua ttbi maxire aduer[antur,cii notiora fane [fnt qua a nobis defcribimereatur.INa biomnesi
nenabainjce Acantti meminere AN ecplacet deinde q, ferip[eris nonaliaob caufam buin/ce dconii menfe
Diefcor.quam 4» pala f'ceret eonecari Pantberas, Lupos 62 catera quadrupedia,que illud deuorarist.Sig E
dem ctm nonnadle [int animaliz barum partés quibus ad varios morbos viimm ,ofiemas banc dotirin
Vhmaj[! D ofcor.non fore Medicis inutile qyobieElo quadrtpedibis yfeeferis Aconito vnacum carin].
nie alio venenationi negotto ea cófequipof[ent. "deae docere Med:cos bac animalia venenis interfcere,ut] a
bác eorm partib»s utatur ad morbosproffrgandos ab oz niprorfia vatione videtnr alicnít c animaliaaforo ——
penubiu illa vel veneno interempta vb/2, carrumpantur, 8 prafertim vbi Acomitem deuaranerint, enitn
A ELI E : Var ^ odios Rd : n
puce £a vis in cff putrefatloria:quemadmadu e ceteri: que proprta e fumentet interimunt. Quoft ut ttu E
inM-dcüvium- "4 f! cadauera venena interempta vorauerint,m rabiem agantur. Proinde animalia que in vum Medici — —
venü: haudqua trabenda funt. hbaudamaqua ueneno necari debenr. Ego yero tsm mibi perfuadea Pot bandqiaquam sgnore[- $$
quiv-nznoac- f? Diofcor,'d nullarn aliam ob can [am ewm mantfefl affe cen[co,72am vt tara noxiapecort bominig, animalia .—
cauda. facile e mediotellerentur £4 ne eorDt excrejeevet numerus. In qna fententia me nraxime confirma: Pln.vipate 46 di
qui loco [aperies Citato in fict carnes dcontto ait Paniberz ehuiccendas. me fitus de vegion ejillaveplerentur. Po. —
nio
Jérema fi noftris argus acque[cere naluerta ep tamen difficile crediderim , quod non ambi Ate hominem x
e/fe rationabile facito buiufce nout Aconiti periculi. Hoc fi fecerim dllico proculdubtain noflra comedesfontn- —
Doronicü non ;,2 A5 erf fexcentos vulyarium Daromcerz saadios boc in negorto confum p "feris nunquam tamen
cós Ttenolunn. p OMINM «pos necabia.Cantua meus deuorata Dovonicorst fepRUuncta Inge Alacrior fathus eft. Adhec qu d
ris Maarstanort Dorenichex tertio e[fe excalfacientim &€ frccamis cen[n , eandem temperamen aM
hm babere [eribrs: quod fortajfe pates Doromicsi, de quo Arabas fcrirfere mbil aumlgani á ve ferre, ed
aliter rem fe babere maxime pollicetur gufa. Nulla enim alta tn eo percipitur 2 «alit. : YLZ medi u.s
: do omniprorfus acredine vacant Cuin tamen dulcedint nullis eff inter Avabas , quimeminenit.
bri yi non parum in'Cneoro ate diffentire cogor quad c&í quibufdam cen[éas,T heopbra, o nilalindd. /
ymzlra,nce « dide a rtt dd ^s s i "v
Chamzlaacl, 7447 Thymelaa €2 Chamalea. Nam Thymelea prater idquodmufguam faln dorat. (fient f
tis frientur virofum adoré; reddant rad:x qrandis non eff neg, alte defcendens quemadmadi m
ANec humi Cbamaleaprocumbit nec flovet poft eyrinlum utum fed Maji lenis n
ronnigri.quod T bymels2 e[fe arbitraris folio eft Myrtica quod quantum a T yme folio abj
iam daft non ER HE altera accedit oaa sffibis fitintey dj rin
crimen qui nigra altera appellari debeat altera vero alba. Deinde Cneonifal TR RVEeR ; ffe
Pün.ld quod masimoa eff argumento, ut non alia decaufa e odori coronas tx Cneoroparr en
CafraVergilii eft Zfjpc fir vt mi biper[uadeam Cafíam nil ahudV'ergilioin L wcoheu definave. quam NAE:
Coeoten. de Caffa arbare Jeribit ergilim fed de berba odorata »quaa Naiade m corolla neileb atur
hoc carmen, à cm 2 ond "n à edes a À 9 d : ; e
Miles Tum Cafía atq: aliisintexens fuauibus herbis.
NAM 8g (2 Plin eft auiey ) Cneoren Caffam docat, eo qui tm baudrelies ped
Cnpeokon Càfam aT herphy vocati abs , cum idfecern Gaxa Theophraflo neférente. Pratereae )
Gaidium gran. opprium cor [en Gridium granum e Thymalea proueniat . pucandum mibi non eif Lin
[lem qu 6 iced Cneoren ef T lymelsam cum d:lgenter ádmodum Cneort bf ramen Gnidii
fem addurt ad iredendum,quin de Cneori bactr ebi aliauid menyiiffer. c Meminit tamenu Gm
hb. 9. thi nubul páriter d? Cnearo feriptit véliguit Catey non egaterim.üb eren afjrmurim :
hb. capau decipofiitone medi Wm per genera , (bamulaum appellart.
Epiftolarm Lib: HI. 17i
E
TheopbrafH Cneorsn 4 Galeni 2$ Dio[coridis Cuébro plurimum diflare. Has Chori. differentias procildubio
nouis Plinisa quippe qui Galeni C$ Dioféoridis ('neori meminit y libr.23.cap. 21. C4 in boc Gnidrum granum
oriri ait-De'T beophra[Hi uero Cneoro egit lb. 11.cap.o anter odoratasplantas quibus ad coronma rebatur an-
1iquitas , C$ Cajjam appellari Igino feribit, Pluraenim [untplantarum nomina, que pluribus conueninnt;
plantis. Sed cum becbaudtelatere (ciam,ne Minernam fortaffe docere videar, pluribus ea declarare mon li- Zisgiber
det. ed dbagin Zingibere maxime tibi vefragazur Plinius. INam vla tnarboris radicem Zingiber effe a ffe Pipsis hócffe
meras ille de Zingibere C$ Pipere [cribens lsb.12 cap. 7 ZN'on eff anquit:Piperis radix , auod vocant Zimpibe- i x
rial vero Zingiberi, quanquam (apore fmile, Id enmn Arabia Cj Troelodytica na[cttur regione in villis;
. parua berba ,radice candida , celeriter ea cariem fentit quamuis i tanta acritudine.Id quod, pariter teflan-
10 tur Lufizani: C$ alii qui vs fuerunt in locis vbi Zimpiber nafcitur , C magna celitmr diligentia, Sed ad l/io-
Jas albas la[me veniamus, — [n quibua cenendisetiama me apertil[me diffentis, Pntas anim tu baudua- Gelómini & Leg :
quam ibi dealbis Leucoii foribus intellexilfe Diofcoridem [ed dc bis, gas vulgo appellamuu Gelmini, «c Co etaminatio,
quoniam ego fcrip eram , fide uulgari Gelfmino intellexiet is haudquaquam pratermtififet, quo minua de ea
«licnbi (iripfilJet, Cd bifforiam Có vires cum planta fit viribus non ob(euris referta aperte fententiam noflra,
ámpugharc videris , cum inquis non e[e boe firmum argumenti , ctm Diofcorides multorum [implicium
menisonem fecerit , nempe 1 buie arboris ,Buxi ,v"oyptie [ine Stybii,e moms, Hirculi berbe pfpluefiris
Lini.Pyracantba c$ lorum quo Morum nec vires nec bifloriam deferipfit, Idque ea tantuma
de canja fecilJé slum a[Jeuerae quod in medicii vjum bac nufquam veniant , 4 aliis, quam « Mt. edrein,epe-
ribus defcrutant,, Sed uejctoprofetlomie 2Maranta,quo (uadente genio bec (cripferis tm, quitam diligenter
20 fn Diofcoride ver[atus effe videri cum e/fegyptia(Pina &$ Stibium 1n multiplici medicamentorum v[u , ipf
Diofioridi habeantur... edid (ane magnam in admirationem sie duxit ,quod viderim tenulla dubitatione
affirmauifJe s IAegyptie fpina e suba hifforiam nu[quam fcriplije Diofcoridem , 2uitamen de Stibio libr, $
preprinm de fcribi Caput. esfopariter de Aegyptia [bimalibr.t. capitede Acacia ame mil alind eit , quam [pi-
na e/fegypia demodum declarat ipfeet Diofcorides bis verbis.s Mcacia tie degypto na(ettur (bina in«
dHar arboris fjutico(a ytou (e m reéium attollens: florem babet candidum , C4 [emen Lupino fomile sm follicwlis,
ex quo frniius expreífua ficcaturin vmbra, Spina decotlum [olstos artwusfotu committit, cde. Sed guod ma-
efl rna tp fius verbacontratepupnare videmur.Nam ivt inquis , T huia , Buxi , Hirculi C4 ceterarum;
quas fH pl vbiffortas non de[eripfit Diofcorides , quod bac in Medicum vfum nu/quam veni-
ant ,nejewo profetlo rur tibi per[wajeris cademnde can[a Gel/mms bifHoriam., mon defaripfife Mum cim hoc ad
3 o melta vtile babearur , C8 ipfemet Diofcorides feribat, , Lafmentum prater id,quod odoris (uanitatem tati cor-
pori conciliat ea corporai 4 lfaclionem laxationcmqtee defrderant , £$ tots corpori conuensres
eum sn balneas defcenfun eft Nonafferam nunc,im quam multipl di ; vfum veniat. apud
"rabas,quod bec longe antcate fcire non ambigam.Po[[em quidemlue plnravecen[ere argumenta qua mein-
dncwit, ad credendum Leucoti floribus , non Gel/omini lafmenum paroffe Per [as y nifi dere bac fufrus defe- ,
rui[fem,tum tm Epiftolis.Scio Atticis Lencoium appellari la[me ,quofit , vt a meadiponeri non po[[im opini - :
ope. Quod vero Ditdammum, t [eribie cantra Diefencidss & Tibeophrafhi fententiam ,uon folvm in Cretana oM inio,quod
"ase . j iG'ampum alie
féatwr. etiamreg j am tanzetfrex femine e Creta allato Prfa sm bor. V, ^ moumali
to Ghuhiproneneri; Dislamnum idtamenniT beopbrofio 4. Dio[ceridi detrahit, qmm ili de Diam va ee Ct8-
fpontepr énte féribant,non d. fatio cuia femen e Cretafucritallatum, Plinium pof! in Perfica arbore plofa.
Ao féquutua,ona cum illoimpli iderié;quippe qui dicas "Per/icam arboréin "legypto &3 locis proximis frg. PeicimaPeiiz
ficare, quanquam in Rhodo v(que ad floreon dumtaxat detenit. Hec eniyn de Per[ea e, pta intelligenda 9 difiectes
funt» non de Perficanoffrate qua Rbodus vbigue abundat finn noflrate , je s Feist) Gg : :
SES BS oTt d npe » vbi eA Myrrlam tenes non c[fe odaratam., vifi forta[fe mcenja Mvrthat odor
squemadmodum C$ T buet£d org alle qua tapsen mili diligenti. expende Aja bea
sie enocoempta Myhamifslacnf arci ig emu ipd
p sam sedenus argumentis. [em lib. 13 cap.ubs ea qiasn v ardinam entum; ueniunt,recen(et. Omnia aute,
T4, n nempe was 5 - N d 7 ! * era chr
bu[dam confetHionibus mixtum cotidie nsandunt adwer[as cris gran
tein je Lua quo Merian G Orte nasi
TU j ipjuts
A Petri And. Macthioli
xpfiem totum releral. Qui lini&ám accn[(antyqiod Sifjmbrinm in Calamintbasn mitapl FEribat oj
phrafli fententiam ,baudretle ( meo quidemindicio faciumt.eumid erroris depranate lethi ad L
adcribendum. Prater idenimyquod tn antigusffimo Pliniatio exemplarilegam egois Misibii s " hof
lamintbam degeuerare Sifymbrium,auts non videt Plinium exT beophraffotras jfevipfiffe? Qv; inen 5n Cg.
hour Jus lib.i cap. $-de bifforiaplantarum ,Cd lib. y-decanfis cap. 8.Sifymbrium in Mentbags esie m.
3aliop " veroCalaimintbam referre. Namque facies nonimmutatplantarum fapores neque facultates, I7; do RN
mula veris, liopfi Cd in*Primula Veris, quam quidam berbam Paralyfis vocant. ,etiamame difentire , ed c ie ,
Plinii foéusre-
fücacus.
fiat infirmis [atis argumentis fat inve bac mea Cómentaria tibi refpondere avbitror.HortenfisSolani G, 2
Solanum hor. £'/6antetm aut. faluefcentemfacere Dio[cor.cen[es , quod nunquam vereniger neg, verefuluus M. ii. iini i
tenfe. £go aliter vens intelliro:cum Horten(é-Solangm modo futi nigromodo rafefeente modo ex viridi 4th, , 4
Verbenaea fü» fepiffime viderim.Snpinamtuam verbenacam ,perqnam libentilTime elarem , quam non lon melo
pina. "dpulie ateinnentam [cribis.Vericum Diofeorideteffe ea fingulariramoplurimum cottfLare Era Bitent,
ce tis alritudine non 3ta factle tecum [éntiam aum tue vamulosplures adfiribasygui tribuli terreffris hi;
* $i repunt.Etenim repere hanc nu[quam fcvibit Diofcorides , Jedramit dodrantis aliitudine proferre. Erau
fanguinem per vrinam ducere non poffe ,mijifrequenter copiofeg, amatur ,tecum [enti dedi
A Panis fiam ( "utttip[e snqeeis ) offentent feas nifi certa Kaum ONE red ven
prorfus a te di[fentire me cogit ipfa veritatisvatio.Siquidetamet/ft nonnulla reperiantur venena MW |
quadam quantitate pota non interficiunt ,vt Cicuta , 7Meconium , Eupborbiumy,63 alia plira; is Mi. |
nenajantobcalidarum frssidarumq, qualitatum exuperantiam,funt tamen quamplurima M. e 3
J'acultate vel ( ut alii dicunt )propriaforma enecant. Etenim bacq 2 à PME d
runtur ot vix fentiantur ,tanta tamen eft eorum malefica atroxq, vis , «t brenitem, po aia Bios 4 ip
qgieantur dum it [ezpfa corporis humiditatem conuertunt,vt poflea bres temporis momento [umenies OPE
trabant:Huiu[ee claffis funt Acouitaomnia,Toxicum IN apellus,Cd alia ddgenueplura, tau. if bea
s me ipfopatas excogitata atidi quao Galenum,qui lib.y.de femine bocidem teffatur bis verbis, Qua aec i
etian minima particula bumarts letbalinm venenorum,que deleteria appellant,ubi animalis corpus in "fa
Jiersttotum id momento temporis immutat fibia, fimili affelione alterat :mon fecus fit curatio , qne p TE^
Feorum remedia € antidota adhibet, Cdc. Et lib.5.eap.19.de fi ipliei di Each PE Mis
dicamenta inquit qua tota effentia nobis contraria (unt proinde fi velminimum eorum affumptum fori *
vynino ledat nece[fe eft. Item lib.s.cap.21. Medicamenta erodentia,inguit,Ed putrefacient;a,et[rsm 2 E 2
te minima (amantur,omninotamen corrumpunt ,quia videli. quap dini obnoxi, tfamt calore hamidit ie
teg, putre[cere folent. Atqui calidushnmidueg, fanguiz efl sitag, putre[éeremunquam ceffarepo[fant. Pr vit j
longo poft tempore etiam a quo [umpta funt, , nonuullainterimmt potiffimum ,qua cra[fa. terrenaque efen.
: tia babentur.Hac Gal. Quibuspalam eff yoniuer[alem banc tuam propofitioneys nibil proi concluderepoff,
Cirrii mali qua. Cirrji mali corticem € femmina nulla dubitatione e[fe calida , 6$ eorum atidum [a frigidum vnatecum
Re "- affirmo,Sed in Ous non parum ate diffentio cuim album contrariamfere vitellfacultatempo[fideream, Ip
M rre UP" S banc fententiam me adducit Gal.lib.yi.defr plici di wm facultatibus vbi fic habet T empera-
puraporro Oworum album [ymmetro frigsdmm efWitaq, ea tendum on tantum ad oculor,verum etia ad alia
, Umhia,que medicamentarequirunt [uaui/fima ,minmea, mordacia , vt fant ominer[a fedis acpudendarum
Yaniperiniligui vlcera ia:féd iis mifcetur qua ab[o, morfu ea po[Junt deficcare. Porra 8 ipfe vitellus affamnilis eft a
fraxinciq; ri tura. Hac ille. Inniperi baccas 9 folia , C5 ffaxini etiam frondes ad qua[dam affettyonts valere intus fumpta 4o
non cffe vene-. féribts a DiofCoride doceri,verum f vtrismg, arboris ligniramenta deuorentur , perniciem afferre. Sedvpo
nofam, erae[fe vera non ambigimussitape[feriora fufbetta cen[emus.Eteni Galen. Pauls C$ Serapio, qui ex
Diofcoride tranfcribunt,nunq buinfcefabul. 'nerint ,necratio ipfa conféntiat mon eff quodprobi- —
Beat, quominus credendum fit, Dioftoridis codici fubelfe mendam ,prafertim cum non defint Graca exempla
via manu [cripta ,in quibus Iumiperi capnt big fere rte. cene quod etiam deFraxinei lign
£e cenfenduma puto, cum id nom affirmet Diofcorides , fed ita aliquibus tradi ait. Cateria hocadiungere
quad nau placeant comparationes qua cum [njpettia fiunt lettionibus. 6E.
Hac itag funt mi dot iffime Marantayguetuo n slo viridariolo fenticofa mobis vifa funt des zh
Opinio de venc-
his explofa,
7] pauca admad.:
tanda putamus. Atqui tametfi de bis ibi prop » nolim tamen bac tanquam ab Oracno—
prolata accipias fed tanguam ab homine amico ,quinom ambitione , non inuidia, non petulantia,non inim y
vindicandaynon tua impugnanda dotirine,nec fua p de opini rfa , fed veritatis,
t - *
defendi. Sed inuitus [ame ( ita me Dens amet ) C$ prater animi voluntatemin banc dene idifjutatimem.l
»itus.nquam,q: feles í umanums
vllum ejf paff quod aliqmid vel lefionis uel emmlationtrmon afferat. — eftquionymasnifaluryni
eulpam intereiicient,guituam illam Metbodum legerunt,C2 banctuam Epiftolam intuebuntur. :
vbi n 4. , 4 foh ; libello C4 fidem noflram leferie C3 fri, j. " in hc
weriz:[éd quod bac etam in Epiffela dumte abillata EIL uL d etu (
irioridi
ENUPTNCNEYEE RA 13-774 MOL NUUS ERIT ONUS A
»ne prouocas non vereor quin illi
Tem inmare niteris, Quamobrem audebo te bortsri,vt vhaneae perpetuo in fententia. T na iliius Methodi le-
ione (1 anteafa[Jus [um ) mirum in modum [um delelTatus, 0 ingeni tui acumen admiratus, quo fit, ug
etiam longe magis me deletlari pofThac putem Commentariis tuir m"Dio[Coridem editis , quod matnriori iu
dicio masorig, forta[fe diligentia bac e[fe edita putem. Fiinams tam e[Ern doUirina Có eloquentia praditus , ut
tibi auxilii aliquid confilitue boc in negotioprafHare po[fen, facerem quidem id ex amimo ,tantatue inmanda.
.. dotirinaeil mihi voluntai. Sed cum ad boc munus obeundum inid. effe intelligam, rtineris difé z-.
2.0 iia banc meam erg ateimpediat voluntatem, vogo atque etiam ob[ecro, vt animum bunc pseum boni con[ulas,
efr quoniam eiu[dem te e[[e in me voluntatis mibi certo per[uadeo, cum [ciam iHe im tro Regno baberi mon-
teiymaria &2 valles, quinetiam viridaria, in qnibus rare ac vtiler vire[cunt plante, velim vi protua ingulars
bumanitate ea omnia, qua noftra Commentaria E pr dte) poffe cenfebis,ad' ittere non dedigne-
ris. Quod te fatiurum omnino pero. IN am fitmam rejpexeris probitatem, animi ingenui i
tema, bac omnia tibifacile per(uadebunt, vt illico votis meis fatisfacere fEndeus. Si deimd inrebac de-
fiderium etiam confiderabis, illico cogno[ces baberi fortaffe neminem, qui me dignior fit, cui bec largiri debeas.
INulli enim hac concedere poteris,qui tui nominis laudes mazisextollat, qui dilygentius fs in libris collocet 65
eppingat, quique hecomnia maioribus praconiistibi acceptareferat , quam M AT T HIOLVS. Tam
bones petitionem " b. 4b amico optimo exigere. Jualionibus operapretiummon eff, ne videar quaft vel fa-
tion defint quandogue feneGiutis incommoda. Sed bac feremus forti animo. V ale. Prage.
ANDREAS DE- BLAVVEN MEDICVS,
| -... Petro Andrea Matthiolo, S. P. D.
Agitur de multiplici auri porabilis parandi vetione.
Atores acerrimos : qui cHm in materia
Y etd Atto wnt Cp egeris.
talents Hp Ré rS. ve lente) tu
aapererda qudm onfeendoch yii
go ita ardnamyveliqnauia, e| men
biipfigratulor, quod sm buins
quem in [ecrerioribu iff;
ter conferendi £4 coram di fit
- Ex notitia enims inter Wosper triennium b
plurimum rarioribus hifce par.
manibus peragendum [ubterfugias. edunt fougntquec offro: focis fPudrorum y itaque 3 ego tuo ex -
venta maoreteuio n ercónam ow pabendoram "dicamentornm ration jncubwl 4 mac
6o bili diuturnaingutfiti » varia leHione long aque experientia , nec fine magni fumptibus comperi
batlenus, ea libuit coram te boc loco referre: non v te docerem, quod ignorares fed vt bot vedo aliquidelicez
Porronofhs varias efe a dimerfis excogitatas rationes , quiburin liquorem potabilem aurum veduverevó--
nati fuere Sunt enim quiillud aquis quas a vebementi corrofionefortes dicwnt sm aqua vefoluumt, Parants? Prisins diffola£.
sfla vulro Cbymicis ex Salis nitri vnaparte € dupla Chalcantbi. eatur bà til dba quin jdn ipa - 3 auri mod" pex
Fatricti aquas vocant; di[foluitur enim argenti in a4u2,anpum vtro [ubidet in fundo pnlefeulo mgro fimile 922m fottem.
Siquis priorib. addiderit quartapariem $a Ammaniaciypareta, vt prim babebit aqui, quam Rerid Au. AquaRegia,
rifabri €$ Chymici appellat .Sub[idet [eparado im bac avgentuicales /fmile igmeeit vero auri inaqudveredus 0o
rei ful; eni mud. celeri. Scd ne quis lac vtatur, vmice canendi vi[éivaemmowmia xederet. Habet Phis .
4 PP 4 hil
re
i76 Petri Andr. Matthioli-
lippus 'O)ffadiws defcviptionem anri potabilis, quod foannem de Toleto, 69 Hazonem ambas Cardinalo in;
omnibvsfevculis v[irpa[fe, 3 pro maximo the[auro babusl[e dicit. Exuritter autem in aqua; gita js
poftionem, non antum (al nitri, C$ dmmoniacum , fed €3 "Mercurius fblimatus, quibus, Cem femme ;
corrofiua, nec veneno carentia, nullo palo tendum con[ulerem., Nec tajum propterea. fedue VeBlTithlug au.
Alius foluendi
Auri modus,
ro obd. » verendum. Inficit enimillaaquaomnia, qua attingit,pro Vartetate rerum, quibus eft conis, ]
xtasamrifrauronicro colore, fi argento, vel Mercurio vtuo, viridi fi cupro, Góc, E, wcog ifavit ille zuideys quis :
cunque eius fuerit autbor,rationem non admod ptam ud adimedi sa fet ea) 23
illam rodentesm, iterua deflillando ab auro foluta abflratlurum fe. ferat; vt in 'f'endo bytyro file Yémaneat, |
aurum: (éd [pwiunm aqua fortis, [alis pra[ertim evd8mmoniacs C$ Mercuriitánta eos Eerr/fita C3 vehi, l
no[a,vt frifhra [à quis ea aremanente atero faparatirum [beret maxime vero ifm argent Tha '
libenti[inze, €2 factlime cum Auro uniti C remanet, (ut etiam vtcunue liquidum Jenn wa Ü
lnua sn fe auvutiavecipitreliquisomnibusrenitens. 4q4a ego calida diffallata potius materiam. Men.
onu Pinfa, abinereientarem,qua proculdubio falfedo illa, € forte vis venenofa promptius auferetur, e fios "
Aw Aree huiufce eredita medicina, cumtantis venenuwpreparata, v[um Hol temeretentandum tec admittendum efe
PN gmanr ifLat. e/Alios ego noni, modumque conficiendi habeo , qui ex priori parte cranei bumani Calcinataud Cris —
flallinum,ac Diapbanum (al reduita, quad te quoque vidiffe puto, [e "Aurum potabile conflare, pofefherant —
fed virum confecerint, nefcio, Victmqte veroves bac f babeat, omnino vt (alex craneo paretur,oportet.Cum —
autem Salium natitorum copia nobis (appeditet, C4 aque ex alita rebua omnibus cotiby[fHs Sal confici pi :
quádipfos ad Cranei potifi nqui[iioner commouerit , miror. Recorder ego qtidem Albértide Maid A
libus di£hum,yvbia[ferit magnam ine[[e virtutem nuneralens capillis bumanis llis prefertim qui decina 3
féinduntur, uoc, tempore vifum, C$ rmuentum e[[e (ranemm bominis asd inter dentes [tura füperisrispar b
Humanorü ca- ; 65 5u]rg; aurei ptilzeris habuerit admixtas. Scio quoque Gebrum (qua falus fere , ex dpfrtes natara prin iR pes "
cw Á— Chbymiam tradidi ,quemq, ob hoc artis lius fHodiofitanquam Ariftarc bum (num ady.: viti )oleum qiod--
mcrallz magna dam;ex capillis bumamts proincerattone, vt logummtur (eu reparatione ad faciliorem t ;«efatlionem metal.
vis. lorem mirecommendare, Sed detmrip[os aàquid eo efficere tamen vatio bac preparandi valde Jemota C$ lon.
1 qtnqua videtir, etna alia multaveperiantur qua per fé idipfums pra[tant,ad quad craneum vix mulio Tempo
reperductpoterit.. Idaueeomagisquod faliflud conficiendo , t experisfaunt qui pesci sind
3
3
r
S
5
neum dum eximitur tetro fun, C$ maximefatenti odore (ut comburendo offa i leraque Jole jt
feriat, g, anb inficiat aerem. Habeoporro "drgentisienfis csesm dam Me
Auripotabilis — endi "durus patabile,ex folo Auro, ab[gue vllare alta addita p er ignis vim.gquem
fimplicifma — jj, per Stybitem expurgatit, intenauiffimas laminas redatium, ac ua[culis ad boc
conficiendi ra- 4 : i AI s aM
dió: quam lamine contingant appen[wm, dum exuritur € caleina sry fo arnace ad hoc
annum quam feruenttfTimum [e[Hinere oportet, quou[que tandem lamine ille Aurea sllince.
férelinguit eundcza illum fabrubeum lia. orem, à st
uum C5 imcoli feruaffe IMredicue tlle
verttet capitis, dracbmam unam etw affun
vo bac eius praparandsratto, adeo ab[ona vt
&eps libro tertso capite (ex agefimo tertio a[ferat : «2M
nem calcipationu,y febinngens, quod omnia c.
P229
rc hc 13
AS
ilh buspericulum eius a nobi fiebat, rris orefpondebat.
| dhiesaténnsa )
ta. -
]
*
Epiftohmm Lib.IL ^ — az
trf eruntur, Mit Ala glnieimpori Qj Loborisregniratw. Ego quoque fimilis aque ex vino 84 auro
- hers enn me € alios sani eét ac diutur: ni laboris partes liri
4b aqueis, t rerrefiribusr rele abfirabere. €f fepara are: quod cl. Chymici dictt. Has -
bet entm omne fe terreum, €$ ficum aliquid, quod defisllatione nobis feparatum; adeo teirum,bor-
rendum C$ grauiterolentem fatarem exhibebat. vt nontantum va[cula quibus continebatur , [ed 64 ip(as cis
e ffasimo C$ conclamia adeo mficeret ,vt AAfam fuam quis accen[am deieraffet.. V'tcunquetamen, C be, cd.
paífim alie fmt inuenta C$ vfu probate, plures via » C rationes aurum tn aquam potabilem red igends , experi-
entiatamen, 3 ratione firma conjLat iri quod tamaurmm, quamreliquas pmhietalla.
promptius in aquam vertat €$ foluat, dpfumane [ponte ficcum quum ft, facilius fluat , quam [alia mineralia, alle
nhE fmt
f'o Neque enim vn quán vinum per, je aut ipfa psritim (mfiper, "jale cab ci eM S e eh C3 foluendi io:
2n. is falib* confiere
ex C fubj
pe iam famm: "c dinem acqui "at, uel ipfe fax terreferis £S fatida, de qua firiditem,
irurnaedlkinatzono (gsóm. b ) deal, Qd exuta in [alis naturam convertatur. O
mne itague bell eond di dia) »quod aurum , aut per ip(a 655
1r, Aut per talia, qua ignis vi idis exwjfa, fala quid ut folent omnta com bufea) acquirant quon ip[a me--
talla agant. Qeeod 8 perfpicueteffatur Geber,capite 3. libro.dicens, OMNE QVOD SOLPFET
TFR'NECESSE EST SALIS AVT ALVAMMINIS, VEL EO AFM CONSE
MILIOAt NAT. RAM HABERE: NEQFE INFENIVNTER ALL SOL-
VI PRAETER ILLA. IGITFR OFV£CUNQVE SOLVENTER NECESSE
2Q EST TER ILLORVM WNATFE RAM EE. ER tau
oltten
splarimum oPnniu f m Saliscor
pere viij i wem T7 ird Iit sinn vt minimum tn fe cerrofionis DAP* munis.
ret, ac quam turi fine EPPEir pleri pofi Hsec C$ ipfe mecum animo quam dci igenti (jfime reputans ,in
eam tandem dencni fent. doceat SALIS CO Ap ior 151 em eme lene-
ri,non modoyuan Mc cu m d Haa »4c adeo ER La pH Sb cibus ami -
drat,E2 fi ja dintiut eo ab) incidat, ficut 63 carnas, iecit bu-
midiara pleraque, hifiipioconférmentur put t idonea: cum inquam sta fe bec babe-
ant in femrueii Sale illo compium yis Het ap À Salibus in aquam aurum redigi
30 poffe, atque adeorem, cuins imuejHi randa [mper amidilfimuu, (fut, varie per me C2 alios , quormm ad boc epera
utebs , tentanti, acáliqsot anms mamiter, cj [rujtra querenti tandem (é viaobrmli, qua re fatis fa licite
f'tcceffit. (Pam enim in valle mea Blauia, vbipredia mea C$ officinas, quibus ferrum coquitur Tamineque cn-
* duntur,5d inter veliqua, ad boc laboratorium (vt Chymici vocant) extrutbum babeo, quod locus, in monti.
(qnos Sudetas Ptolomausuuncupat )fitus, ob y fjhamem S carbonum v ripis witrorum, ac fithlimps
coemendifaciliorem occafionem. ad boc para ^ia laborarem: um primo quidem,
féd interea fepiws 2 bic Prage, Vari Eiee inh i ipem naff riim a) in fsgor. a - :
quoties ex S ATL, E communi, quocondiendis eis ctimur,, aquam ARE quoddam pingniu[en.
lamina 5 quem calcem dicunt per. Strybiumprim lege. arti
Ium (2 granecorfeci, in4 : y p! vns
purgatue trim e. aquam conuertit: adeoque [ubtile ac te
& O psium partit euadit, retempr cn alqm Sapor illi teipfo tefle , qui illam degu- ^U iporabilisos
fl affi . L'monmm feccoyn " mifi quod dum nuper est parata paulo plus acerbi fa vu e ia pali
fps f* "mee esca eu ps mn ia Vecce]f , in morbi diuturnis putridis , C2 varire ebffra. conis
wu. Ouaía rej abge. hoc quod nimium fitaere vel rat, famme est penetratiuum,. Quare e eiu Man
a men flemarum| Urthe, ca
p iwi nA
178 Petri And. Matthioli
li fabtiliorts leui irme prisni afcendunt Cd'ejflaunt , aqua vero deinde. Jéquitum : ita é contra acetup, ,
que C$ inprincipwo aquam dimittit ipfim verotandem mmulto maiorem requirit irnem qno apu,
Separata antem modo 4:0 dixi,enntaaqua, reliquum aceti per cineres deflillandum est ignefortiar;, MI 3
men ueque illad totum, ad finem v[que abffrabendum : turbidum enim redditur c» aile apeis ois. " ?
rum quam primum tertia, aut mediapars exceptafuerint, urgendo ceffandum, 6g reliquie abiicienda, De.
Salquo pado 7425 falis, ut dixi, Halenfis hbram vnam paucilfimo aceto mf'endens, [emper aguandosid vafz. li Len oh.
praparandum. trato in loco calido repofitum lente exi » atq, boctertto,aut quartoiteretur. Porro ad quamlibet li s ;
Salis communis, mice buius acidi [alis vnctam vnam atque alteram. Sicque deflillationi ifalprap, rose
Fornax qualis — &ebrs.Fornax [st [mtus 1llzs quibus aquas quasfortes dictnt, elicimus :in qua vndique cucurbita ; Whdp. —
elle dcbcar, biat. Egotamen (émper pofPerioriparti fornacis alter digni altior quam,quad vigilitz e? à orici ad
Vaía qualiare:./ $opip; imponendi parcat, znepte pigrum Henricum artifla nominant. Ex vafis maxime idonea es jo) 4
quirantur. qua Chymicis,quod ventre fit ampía,coilo oblongo, €9 angu[Hore contorta, Retorta dicituy : quam vndique li-
i J ?
momnnireoportetyvt ignis vina facilins [nflineat. Similefere eft vitrum plendoprep m fédam. -
pliffimum,quod duas n fé babeat hbras aqua diffillata. Fitlilisvetorta media pars faleyt dixi, preparatoim-.
pleatur. Mox eidem, vt fieri folet, fornaci tranfuerfim impofíto , altera conti aquam exterius opponatyr,
Jgnis primiis quatuor boris fit valde leuts, deindepaulatim auneatur , donec fumi , vel nubecule albe flntlibus
fimiles in cucurbitam ex "Retortaroffvo intrare videantur Quod lE fiet. fimili modo Sis regatur, quam dinil.
lae videre licebit,guod plerunque per [ex horas durare [olet . Deinde paulatim [Diritus Urgeto.sighe magis,
magis augendo,gsom[aueverorta penitus candeféatataue [rc dgnis per triduum ant quo diutius €o melius con.
Jferuetur non babitaratione,quod nec gutta uec vifibiles aliis [hirirus fuvfiem ferantur. Licet enim nulli cop. Y
Jpiciantur,videbitur tamen tn fundo aqua 65 parietibus vitrs indies aliquid pselueris albi ceu creta adhere, —
Quem ego cum .vt eopins terra ifHius alba collierem , per feguialterun menfem [fimili irme Urgerem ,in-
dies apponi,ata, augers ob[éruami: atq, qttod mirandum fingula diebus per bora,incerta tameu me
temyadeo gratus adeoque fragans odor non in ipfo tantus conclaui vbi parabatir optus, fid e$ à longeyimoper
integram aliquando domuta percipiebatur. qui nec optimo etiam 7Mofibo gratia cedebat , quod. afe cnm alus
JMagnificis Dominis, quossut fers buius tefles babeo non fine ma qna admiratione, "fapius deprabends, ESI au-
tens terratifLa adeo drulcis.ut fí quis bene eam deguftarit.dalcedinemynec vino,nec alio liquore aliquot borice.
ereabluerepolfit. Credebam egononnumauam terram banc effe alterum fumtim fre vaporem orm, quasi.
ignegenitos ad compo[itzonena elixiris C$ dulcorationem Igtoris foluetis, C$c. fapius Geber ChysiflarüPrin- ——
Separatioillorü cepsreguirit, Facta priore bac de[Lillatione, ex recipictite vitro omia funt eximenda ata, part inter fe cet- jo -
quesxpuen 35 fne, mixte aqua fcilicet aceii.olei falis C terra fh iss dulcis ab inuicem exattilme feparanda. Quoditafit, —
cxprouma falis "prr illa in cHCHrITA pofito capella in Balneum « Varia, [em Cacabumferuente aqua plenum 6$ len-
deítillatione. 1 : ; 4p i à , "unm : E
nifimo gne effluet aquapamlatim, donec tota emanarit. Terra veroiffaalba, qnam Cretam referre dicebam, «—
in cucurbttainterea dum aqna feparatur panlatim concreftetin lapillosobl. Mos, partin ob partim
neque vitripartetibus adbarentes diepbanos.dileiffimos ,ignis patientes: liguefeumt emim negueigueenap- —
TADL, , qui tum paruulolgneo € fsramimibis pleno cochleari, quali pro defumandis carnibus coci VITAMEAT,
b ind e,aut quoties concreti apparebunt eximendi fant 8 cuflodiendi.Pro maxi imn fecreto quibu[dan
ad conficiendum elixir expetuntur. Sinziliqueratione pergendum ,donec aqua omnis fimul, td actWmperde
Jembicum emanarit, quod guftu facile eft deprabenfu. "Remanebit autem im fondo olenm ince. 4
exaalbo vire[ens, quod afacibw ,qua: paucas in fundo admixtas babet in vafculum ex purifimo vitro. e- 4
netoparatum diff ande, Si quam puriffimum id e[fe, qus exoptet , poterit in Balnto Maria denuo deflilando, —
D
» dadhee fecum aqua babet, feparare, Hoc, inquam, efl Oleur falis, faparis, vt priua dicebam tuqueife ——
poo» Vo Dus euripurifitatiiopofueris, in cineribus calidis triduo fenGmiludlquft, ——
C$ paulatim omne in aquam comuertétur, colori vere aurei, qua tutiffimeintra corpua à quouis afemi poft Er
Auftei* Auri po- 57 44s facilius , CZ citis atrum illo diffolui expetat addat [ali , quod à principio Retarta diximus imponen.
tabilis fapor quo du, 2/1214 (alis nitri : Soluetmr eni facillime,[apare manenteeodem. Interea uero deigun regem
paco corrigen- rimum [olcitus, lenta eurm error totum opua deffrueret. Sed cum ut priua dixii,a bac auri dun
c Qj usper parata, alizuid quamuts id vix perceptibile,acerbifapiat milii illa sterumparat effet; planejra-
tui[fem f acere periculum, an crifallinisifHs ,quos dixi lapillis adeo dulcibus aliquid illigratia aa
Saccharum qua Quod facile, cum ex eodem vtraq, fint parata fale, futurum, erarem. Sin minus fe : extra
ratione fe Mo Saccháro.cuins aliquatios inter nos mentio fallaestid facile praffaripo[fet. Pllud enim a fa
cae Net betplurinas tenaces pici nigra non diffimiles , gramiterqueolentes adeo vt pauci 2
vent, probe expirzatum longeredditur [nbrilins: dulcedinem autem) licet quamtitate
dit làze maiorem, quam commmne Saccharum. Praterea colore anreo quecung, per felimpida, fu
tingit. Scioplena va[a vini fublimatt boc ipfo mixta ac dulcorata pro aqua vita , bono ucro.
aHa. Habet enim prater alia infe hoc a plurimis defidera k^cndiesecg mn
oluitur Cd omni tbi exatle mifettur neg, vna
miAquas vita vocant, plurimis batlenu defuit. [deog, uari varse ilie grati
*
Epiftolarum Lib.1Hil. 125.
exunoffra is aqua elictre eam po[[e. cSModum mim ibidem ipfe tradiditycum inquit falfedine àrefoluto,per
dulcem diligéter abluta, tintluram auri (irit vins excipi 0f demde 4b eodem fepuvari debere, Por:
ronunc maxime inquirendum videtur inq, eo cardi iverfathr negotium. P'irnm aliqua barum,qua
balenus pluribus pro Auro potabili dimer e parata funt anrea aqua terum 1nd Aure potabile fit antiquo-
rum ,aut reHie illius loco exhiberi po[[it. Quamuts uutem de bácper multos annos ab[]rua Medicina, ipfimet
aiiediei iii lantibus ez e quid joltd? ac certi nobis Hatui pofiit tamen quantuim ex leone pleri-
morum de bacre amtorum;priuato fLudro labore 4 fumptibu percipere hes apparet plerofque Autoré Chy
sucor , vbi de Japide wo piiofopbarsm,velelicir ditio, lognuntur con fHanter ($ vnanimiter a[erere: quodil. Vapis philofs,
laipfa Medicina nontantrm [t fuper metallayguaquod auri perfellionem C$ durandi vim non babeant) im- phorum,
to Prts n nico on Mind 30$ MIS tptibil EE iain (éd étiam in
liguida forma fumpta (bitum Aurum potabile dr unt ) morbos omnes àrceat, iutenilem C$ profberaim vále-
di n »xlto. 3 vfermet, RAP VE ££ candem effe ego rem Chymicis vidco [zi hut Elizit, & Aurart
potabile nsllog, penitue differre nifi ipfo fere vfu, nimirum quod alterum alidurh €4 paulo fixit i metalla [j.. Potabile idera,
emefalla proicélum illa perficiat, Alterum vero Elixir vita Raymundo ditium in aquam potui commoda ,
^j Jeruet, &4 vires ref anret. Experü mibi C$ aliis conffat ; neg, quif
quam hac reli trallans inficiae tre poterit, quim pleraque di&karum aquarum mutando argentum im aurups;
"»-i Ld V
aliquid, idoue fatis conferant C$ faciant. Verumad vber perj » quam Chymicipromittumt , eas
adbuc nonredallas vadi. Licet enim metalla mutent,tameu boc ip[o.pauco lucro [s femptus $ labores repE:
dunt, ac fuperant. Quod aliqnid perfelionis éllis adbuc defe omwino arguit. Ad alterum qnod attinet, mor ,
10 bor fcilicet arcendos &$ proferam valetmdinem coneruaudam , vifa quidem [aptus , vt dixy,aqua fimiles de-
bita adbibita ratione vfarpata plurimmm profwilfe fed qui omnes promifcue morbos iH cmrarit detes elapfor,
€ vnguss refHituerit batlenue vidi nemi Quod (nif, vt vertor ,encomiis etus Ch mf! e in bocyvt inple : Yn Chymiftag
tifgue folent, nimi dnlgeant )frmili aliquid adperfetlionem illorum adhuc de /iderarioffendit, Vnde
quidem quis non ii : quorum effe verum €$ perfelüum Aurum potabile dubitabit, Minime tame
ideo (uma tp/iit« omnino abiiciendum cen[eo.Cum enim avi puluis Antcenne C$ reliquis Medicis ad affeti g, ^vri puluisaüis
cord € alios morbos ad. d : ts ip o; . nni. :
64 "Arnoldi aurisnfufioné n C£ ei: dentirextiné
wi ingenia licet laboreque [uo C$ induffria aliquid operepretit efficiant , partim
'4 APRI & 3 2 H. »
petesic n
le $5: ^ 2 4
: babeant quopra c partins amavitia, t ncrum fuciant aliquam.
do etiam per ignorantiam veterum fcript yualrmon eadem, autmeliora multo veteribva Fht prodità, prb
ecreto, E quafi my/Terio in priatum kbitbe[aurum poffia publicum
Medium autem tentere beati.Tw igitur Pra M, Ti
r^ f2. 4l, * 4 J
de-
ice 15pri* Stibiam ézleinas
tonficiendo (unt
Ima creme
Salerofthus 605pyinis, onodomnes dif[oluendiaurivzodos ad Saliamitralia redegifH. Itaque omnino tecum 'fe
nini capitis.
Montan? libr
cópo(uit de de-
adodibus, & : à ia d
z 20 im c v. JA etate celeberrimus « Medicus tamum tribuit A
fuscft.
.18o — Petri And. Matthioli ^
PETRVS ANDREAS^MATTHIOXL:
Andrez de Blayvy Medico, S.P. D.
ox
Re[pondetur precedenti Epiffole.
eor] 7/5 63 fermonis [urcitie €4 affeHata caligine obtenebrarum (cvs Pa fua Magciffri Chyp;,
] perintur im ingeniofi bomines hoc feculo, qui ex illis nd rena iri Chii i]
or. fe 5, ; llig t ve Mu. p "T ijf , 09» Ad met, "d
pe neni, tum ad bominis fatitatem , vel con[eruandam, velinflaurandam pertinehtia, (m pe TT
"efficiant. Quippe quemadmodum Magnaferrum [olum attrabit, argentum E is tgnem
vum admittit,catera metalla re[puit omnia : ffcesu[modi ingenia ad verifcientiam BAtA, mirum auil A
Jffonibus , quibus e libris , quibus ab experimentis, viilem cd veram dottrinap, extrabant fal(amreouan; 1
cum interea alii notas die[gue laborantes nibil difeant, nibilinnemiant. Ceterum in prima admirabile mili
tuum ingenium videtur, ir Clariffimeygui ifla in etate,adbuciuuenili »prater abfolutam artium omnium,
caterarut, "Mediceo, precipue cognitionem in Ch )ymtcaartetantum profecertsyut non folum anti eg T
Jüphos obfcwriff.intellrgas [id eia experiétia € vfu confirmatussidonens videarte,qui boc féculiitam artépra
ffanté, fpeculationis Philafophica parte fere mobilift-[criptis edoceas, Ita enins &flinoo ex feripto Ps ditif. m 1
qpoximie mibituo nomine oblati, cotinebat infignia quada pracepta devatione anri potabils Preparands ldega
cum asiidi/fime aliquotiti perleeilfem, digntum indicani guod meo Epiffolarumoperi infereretur, Pet Lh :
snagnopere abs te, ne id fatlum à me egreferas. Decet enimate cum poffis , publicetuo ingen defe
Me ; genio prode[e muli
Ceterum quod advatiohem atri potabilrs conficiendi attinet nibil babeo »quod aut coniradicam , ant te dica
J[plendidius: omniaenim vti lucide, ita 84 veriffime explicafH, m primis antem illnd plenum ei eniie
Q run
qtti cranei bumani anteriore parte ad hancrem Vipntur, eos proculdubio td in Sal, priusvedigere, N,
memini aliquandome ex duobys craneis bumanis Sal de[Hlla[fe. Sic de cateris cogitandum, fe
ametalla,prisuieaad Salis naturam per ignem e[fe conuertenda, antequam ad bunc effeium ad
facnttatibus autem attri patabilis, dubium non eft, quin ea fmt maxima,cuis [modia te erudi.
tier. Aufim dicere, neminem Medicum ab[alutum efe, pe[fe, imo ne mediscrem quidem,qui in b
deflillaudi fcientia non fit exercitatus :idcum alibi um 1mprimis in Chronicts morbis ef a
tota maja [anguinea in vininer[o venarum ambitu corruptaeft., 62 referta multorum morborum ; fé
bi,inguam morbi citra metallica deuinci vix po[[ent, Eaenim fola viignis ita attei. am.
di vim acquirunt ,vt babitum'otius bominis facile permsent ; cum interea ceterepl,
Jrffineant. Ac qui ein[modi morbos citra feientiam ves metalicas tratlandi aggredi
95 fola cum magno dedecore 2 fio.64 artis Medica defiffent. Nec defunt exem pla magnorum :
quirenedits Chymzcis magnos effellus incurandus &gris ediderunt, V1 reliquostaceam, Moi ABUS
fHilationibis ,vt non folum ia s curandoso
fed etiarn libros mulsos de illis compofuenit : quiquidem hbri adhuc latent alizub
blicum.frtantum bantmfata bominibus non amplius inuidebunt,.. Intereate h
india diféentium.,. Nec veropatiaristed; ical; 5 lezifri
nobili.'Ualeant illi : babebis € tu, PT
suilliuns loco tibi fet Sereniffinus Arcbids wm ob alias excellentifi
mice artis peritiam( qua quidem quamplurima, difficillima: ca aus CHTATE
ceraregnil
(iam.
dio in aulam ad[cttum conduxit. Nec nter
noreffetu facile est contemnere fLaliditatem Ap
paucis ad tunm [riptum libuit re[pondere, IN
€upatus rebus aliis, C2 impeditis v.
ne[cente sam atate non,
»
PETRI ANDREE£ MA T-
THIOLI EPISTOLARVM MEDICI-
NALIVM LIBER QW INTVS.
PETRVS ANDREAS MATTHIOLVS
- Iacobo Antonio Cortufo Patritio Patauino
BER D:
Expenduntur plante quadam non vulcares.
328 Veundifima mibifuerunt litera tus, Idque ipfum [ane multis de camfrs, Primum quod tue,id
JJ eff, viri optimi atque docisfimi , deinde, quod elegantif/imis 11 noffro Ptalicoidiomate
40 "ipfum folum, metibitetsm. offero, ac voneo. Sed batienus de bis.
V O D autem ad plantas attinet,re[cribam, vt petis , deomnibus pini meam :quineti. [jn-
ceriffime fignificabo, qua legitima genninag, ,queg, [puria videbuntur. Sed id (ane faciam pro ingenioli mei
tenuitate. IN on quod autempo[fe me aliquid fingulariasndicii ad te fcribere , (éd vt petenti tibi morem geram,
Verum bac códitione idame accipias velim, ut vbituo acriori indicio,me forta[fe de his minus rele indica[-.
fe animaduerteris , non fileas, [ed quid. melim [entias mili fianifices.Sic enim fiet yt. difcu[fis uentilatifg, dia.
Dus inter nos,veritasTandem eluce[cat i 7 ——
RHABARB AR I imagocoloribusad viuum ornata, vna cum eis bifforia,A Trev cs alat, Rhabarbar i
rayitamibicaraeff. Hanc illicopingi. dig * » , 21. 2 je Fase p Lue erfrt oii Ee
ello , vt netepamiteat bec in mecontulilJe: fmm autem (*vt bumana funt ) mea fpes me forte fruftrata i fuerit ,tu
tamen virtutis tua C$ officii frutium tecum auferes. Optarem quidem banctuam erga me animi propen[iong
frmili ali fe fare. Sed quumnibil it ad manns, quo te dignum exiflimem prater me
$o ELATINE N quamnunquam ante me vidiffe memini ,unacum floribus , quo diljzentíu, ip/p;.. Flatine,
cio,to liberins genuinam e[fe fFatuo nec quicquam im ea videre cft, quod lerit. efpond
MED IF M Dic[ceridi &$ Plniofolioeft Tridis,fed his fube[fe mendam iam in fufputionem me addu. Medium.
cit Oribalius. Quippe qui Medium Intubi efe folio ex Diofcoride feribit. Cut atis bac planta, quam ad me
nffia "1 videtur, quama, Dodoneo Violam Marianam vocari fcribi. Hane plantam multis
sn locis pluries muli vifamrecordor. fed haudguaa imaduerti legiti elfe Medium, quod in
Die[coride 6$ Plinio leg í » Medium lridis folio effe debere, Etesiap Druom. Diofcoridis ca- Locus Diofzori,
dex quiad manuseft, legit, yn e coha Sata Vendu. Sed Oribafi codex taie réenda babet, Quo fit v2 cum bag dis iclisaas,
1 babeat notas, qua ad aman Jim Medio correfpondent fatil fe tiam legitimum eandem
. effc Medium: praefertim cum abste edotlus [im eam in faxofís C4 opacis tra&libus nafci,
€ o dum mibi feceris, fs fe "p fequi potero. Quad cum tantum [exto men[é a [ang
MENT HUM PHI dle S e.
^ue f p Ps ibus notis Ej fe Zu legii : : fed integra Z erg artibus de. Gineidi;
fidero, vt ad / lh , poffit. Hocpreffare fanef fep s b ee E "ES
plerimas alias, virefceve intelligam. "
PLANT AM,quam cumTvipoliume[zcenfirat , Venetis im littore marisconfeuifl, locis. quali. Ts; A
"HA AE fü; E 7 "
ddiquigratum admo-
»0p ems,
dit vnda, &4 ibi [umm ir afli ,quama erata fententia Marine viole Peciem e[/
cenfismu/quam me vidi[Jerecordor :ideo2, nec demomine, de viribustibi quicq feribere po[fam. Ue... a
rumtamen cum non fme |jeciali natura artificio deli cffe animad. s erediderim banc profetlo ad
multa, quaienoramus,effe vilem. —— ;
909 $CA-
Y
i Pest Ándr Maechiofi
$SCA44À20 NII radices féperioribus diebus T'arcico folo fepultam , wnifit ad te Conflartigopyy,
farem Orator Angeriws, queiam gerthinare incepit. Interim folia, flores, €8 femen obfernabo : quod, M E
tua illam effe [nie ,nonte poífbac gratabo, vtellam terum cum floribus ad mae mittas, Evit lamenmibiva] —
degratum,vt me certiore factas unde ad te allata effet. INam in Italiana[ei S. camontsi, batlegu, Behaudgg, ;
loca, TPERIPLOC.A M ferpeutem ante decennium mifit ad me Pifis Lucas Gbinus acerrinys ve pos.
barisindagator, Cuz fabfcriptum erat Doricninm repens, Sed cupto abste andire cum florum rum ttiam fig,
uum bifloriam. d. 2
SeGmoidismi- «^ SES. 47MM OIDIS minori fEirpi quam antea nunquam vidi,mirumin madum placet. Nullaeni —
noc deest illinota qua regitima non cerrejboudeat. Folia enim babet (oronopo maiora, berfutiorag, Cata dodyay
tales, in quorum [ummitate capitula exeunte quibus Jebpurpurafcentes prodeunt flores, quibus accedit tugp, qu.
de feniine C9 radice tefflimonium : nec me ab bac vn à bitopintene , quod bacplanta. folia babeae, u
Locus Diofcori- Coronopo maiora. Siquidem Oribafitis uaxe/ vega non pues Tees legit. Id auod manifeflo e$t argumento Dia.
dis rcfticatus. féoridi depraate legi Minefzeeg. READ 2 3
Elleborina, QAM Ellborinam pleri, ais vocari, lle vero venefi Scolopendrium vocabat Luca —
Ghinus quiprimum Pifiseandem ad me mifrt Phyllitim minorem.F, 4po vera notas non babeo, quibus banc £l.
leborinam, vel Scolopendrii genus aliqttod facere polfrm. Cupio autem edoceri , quo argumento banc herbam;
veneficam appellent, Quineriam an vere veneno[a fit, an venefica dicatur , quod fortaffe ea vtantur quidam.
ud veneficia C3 faíGinariones; T A
Spina alba (0 SPIN-MUEGalbafoliumplacet,quantum mutilaplacere poffant, (éd integram defidero plantam: foloe-
tiim boc folio teta planta delineari non poteft, Pw 92
Thlafpi S CIO non deelferei berbaria fHadiofor, quiplantam, quam ad mepro Tblafpi mittis idemtecum fm
tiant. e/fiqui ficum T blafhi, de quo feribit Diofcorides, diligenter conferatur, non video fane, quibus argu. :
mentia in legitimum T blafpitranfmttari po[fit, cwm nulla fere notain eo videatur , quail lepitimeconuenis.—
"át. His accedit (emmints non ob[curaamaritudo ,nullapenitus acredine pradita, qua in T bla T femine maxi-
Thlafpi Cappa- sreresiritur, Aon tamen negabo, T blafbi,quod in T auro monte sn (appadocianafcitur (a Galenus efl au-
8ocium. tor ) Cretico non ejfe [rmtle, nec alis cuicunque, quod pa[fim vig, nafcitur: id quod argumento eft plura efe —
T'hla[pi genera. Ceterum an hoc ad metran[mifum Cappadocio congenevtum fit, ego fane decernerene: t
(guod feamerim legerimatte ) eiua hifforía anemine defcribatur,
quaa in tto vebementem e[[é eperio.
tcamonium;
3
nec de fanzinis amaritudine
Snyrnium Cre- AGAS MT R NTI Creticiintegram videro plant, € vecemtem ejut vadicem diligenter is
ticum. firmare fane non aníim,ez Sm l
wf [e Dio[coridis. jntereatgitur,vt batlenss femper, vulgo v 2Ma-
Macconz. /— eeéromeplantam pro Smyrnio habebo "Pereratum tame mihi facies, ff integram bwiusplantam ad metranfmis
feris. Nam fortaffe fententiam mutare conflituam, onzmibus huin(ceplantapartibus diligenteri pellis: qud.
3 fim qui non meis opinionibus, fed veritati meperpetuo Addixerim. code. "WS
Papauer corni- PAP AVE R corniculareflarerubro,frequentilimum in Morata nafcitur inter fegetes, € inagn
Bro LOT app ae peribus, eo prafertim trat1u, qua Praga C'iennam profcimur. Quamprocul auiem à war dft
2 Bbacregio, fcsunt hic omnes. Quod aureoflare a Dio[coride defcribitur , nu[guam ibi videre licuit necali,.
; jttam maritimis locis :guanguam fortaffe yn mediterraneis ettam alicubi (AL. €
Acanthium. Alteram ACA NT HI babeo
tatene fatu effecenfeo. Sed nulla int
Se(cli Ethiopi-. mamá refert Acantbium. Simulac fai contemplatus
cum.
flirpém, folio tuo longe maiari. Quod tantum Soli pinguedinear ^
dit li umj acteta, differentia , vtr. queenim v i
v/Erbigpicum S E S E L I, quad etiam à Iulio Mude-
rato e Arimino mibi tranfmil[Jum eft , illico inclinanit animus tuum boc. magis legitimo adfHipttlari,
meium,quod tamen non dubito quominzu Sefelifit genus, —— SX UMS. dus
Amomum; A M O M Tiffariam Plinto adea confu[e deferibi animaduerto ut nibil certiinde elicipoffit.
enim Amomum,Labrufcam e[fe Indicam feribit: Deindealtorum apitionem (équutui fiuticem effe «
to fóomilem, foliis Punica mali: quibus non partm correfpondent arbu[cule folia , quam [^
pela, Sed cum feribatis bancplantam vuas,non baccar, praferrenonita (facile adducor
ffirpem imomum efe Plinii. Itag, fíclarioratenes indrcia, quibus banctuam poffis ueri
ad me [eribas perquam maxime rogo. Quinetiam [cire velim,an peregrina fit pl
Jd quod pariter de alia etiam planta audire defidero, quam quidam Diofcovidis.
ramw[culum quam libentifime viderem cum fuis floribusac frutibus : velfi bocfie
tafferavitatem, vellers faltem tiusiconem infhicere a diligentiffimo pitlore delineat
REPENTEM erbula folis Hecines avgenteo quodam nitore [lendenti
" €ordor.Itag, non eft vt de eius bifloria €2 virib.auicqua ame expeti "t
Argentiriái uon ambigo. Heic finomen mibiinueniendii foret,e am quidem ab arg i itt
Cíamda —— GENTIANVL A(utitadiam)noiitu circa Prageopioffima,
Polygoni genus. ir
mofris auxileis ad mentem reuotatieffent. * : : ioris d
PLANT A M radiceodorata Cf adfpringenti ,quafoliarum facie Agrimaniirifert na"
y
EpiftolarumLib. V. . ^. 18
leves fereHe memini berbam diui Guilelmi appellant : quemadmodÀ veftratui S.Chriffopbori votant.Hanc H3 diui Gu.
quan4 diligenter [um c platur, non tamen reperilocum ,$n quo meo in viridario eam ferere liceret. cimi.
Praferunt cam quidam ad Strumuas, fr) frequenter demoretur, vel banriatur inpotu.
WO N dixerimfacile, quam mihi gratafueritraratllaplanta, quam vnlgo appellant woftri S FE R-
RA (AVAL LO. Ateomibicariorest, quoommibus futspartib. ornatior acce[fit. Omnia ea adeo in. Vra Camallo,
tegra incorruptag, (unt, folia,caules flores feliqua radix ,ac finunc primum £terra decerpta e[fent, qua amnia
ad viuum delineari excindique curabo. Namnon vereor quam plurimis perquam gvati//imam futuram eius
smapgin£,prafertim Chymie 64 Magie findiofit. Hz fane ingentestibi babebunt gratias, quod tma opera, ac fln
dio bsc plania tn c v [pelinm venerst in lucem.
10 PETROSELINJ Macedonici plantam,vna cum eim imagine ad viuum delineata, mágha cu, Petrofelin Ma.
animi voluptate fam couteplatus,quod antebac a me vifa non fit. [tag, cam varifimi muneris loco babeo. Regs **eobicam,
ipfam ob esu« Irifacio pluris tamen fidem tuam,qua [eribis legitimam effe pl'itam quod [eiae (t
mibiper[uadeo ) velex Macedonia, vel Epiro e[e allatam, vbi Petrofelinsplurimum nafci fcribit Galenne.
NV NC primumin Marino Bryo me perperam damnaf[Je Plniit antmadmerto in[peiTa turn eit plan- Bryon Matinum
14,tum imagine quam à virentirecentique ce|pite delineata agnofco. Est emm laBbmcecrifa adeo per omnia V inti.
fimilis ut merito àpifcatoribus LaGuca marina appellari debeat. Nungnam puta[fem herbam per omnia La.
Guca fimilem tum improprie Bryon appellaffe Plinium, cum nibil, cum marino arboreoue AMu[cofimilitudis
nis babeat. Sed eatantum can[a banc cenfeo Bryon appellaffe ilumygnod ('oncbarum teffss C$ lapidibus inba-
rens, virefcat C4 vinat.
a0 — Quanquam OETN AN T HE. traque nbi valdeplactat, guod nouarum plantarit in[beHioneply Ocnanthe,
rimum delectari (oleam, efT tame quod in vtraq, defiderariputens, Primaenim cuim folium PafHnaca emmu-
lum vna cum integraimagine ad me mifjfH, leguima Oenautbe dics poffet, firadix qua fere nibilmagnitudi-
ne ,acfacie a Filipendula radice abest, cra[fiorstmberofiorg, [etlaretur. Altera vero Oenantben tuberofatan-
tumradicereferre videtur foliis mimime. Dico tibi fententiam meam, cui nolim acquie[2as mifi probateeris.
CWNARCISSORFM T Hy »Bulborumg, imagines , vu ac geninis NorcillusHya,
delineata coloribu grati[ma mibi fuerunt. Cupio tamen vias borum omnium plantas mto in viridariclo 4. iocus Bulbi,
diquando alere.Id quod ingularitua diligenti, tfe4 wm jpero.Itaa, vbi Bulbos mibi compárare pa-
teris, id vt diligenterfacias,obfecro.
E v/1P IL Orientalis (emen, [uo poffbac tempore feram. Cum veroadoleuerit [abulofa terra (/t doces ) &4 Apium Otienta-
3 0 ratione operiam,vt albecat,gua Cimauaram C$ Intubum Olitores byeme in Italia obruere folent, Experiarg, *
poflea an in ob[oniis eam quam polliceris, cum palato ineat gratiam.
CONFE RV AM dequa lib. 17. cap. 8. meminit Plinins, [ape fontibus innatantem vidimus, dc et. Conferua,
ind ptam diligenter tnjpeximus. ING animaduerti de ea ita aperte feripfiJe Phnium. Qua
teplurimum tibi debeo quod tuacperasam me dotliorem effe agno[ca.
RET fyluefirissquam Armolam Apbri vocant babeo, ConfHantinopoli à GwilelImo Quacelbeno Ca. Rata (slacftiis,
farei Oratoris Medico mibi tranfm:ifía cum floribus €$ capitulis : fed vna €4 eadé planta cum iia e[fe videtur, s
PLINIANI Pelaciniplure plantein quodamamicimei borto bie cum filiquis contortis € floribus Pelacinum,
virentes [p:tlarspo[Jant,qua nullis notis a tuo differre videntur.
TRIFOLII Afphaltitis eri a pallicerisyerit mili erati[imit hon quod indeplantak alere cupia,ad viugz Trfoliü A(phaf.
4o delineandas, cum bociam dim fatum fit, fed vt banc berbam ad morb ddos copiofam ad babeam, !e.
PRUET E Reaplantas de quibm ad me feribis reperi inipfo capfulefundo alias qua(dam mier quas
erat PORTE LAGE arboris ramus, Glaux, Cretamus acl » Gramen quoddam [jinofemn, ac ta Potcalaea arbor,
etiam [Hirps cuius filioua ferreo venabulorum mucroni féemiles habentur, quibus vtnntwr venatores apris ,ac Glauz,
vrfiinmadendis, De Portulaca alias meam dicam [fententiam ; nuncenim mibi esl , quod magts dicam, Pla. S ios A
— sla 9/8 otia one sober cog LUE A std
brucronatisfiliqui prouenit, Lonebitibu bant tertiam adderem juod lancea ovonimo [peciem liqua referiz.
De vinbwj quidbabo sdpierimswtabrtedoeeri AQ LL. E MMC cte
PV NCF.M quem Plinii Spartumfacere. m fcribis ,ubiqueexarminandnm mibi propofui. Sed Spartum,
; ia citerioris afferat is liccilfinpis locu ha[ci Sj en in lit
risyviderima, ego Hifpanisum Spariiü ab boc lonce fatu differre ,non ita facile barum placitis ad[hpwlaripof-
Jum. E Sparto lratarulHet fri orbit Plonu quim etiamigue face, caleamina, CS palrum veo, qua
amnia é [uo SpartoineaHipanuregioneruraomuiaparant. Sed non video quo patlo ex boccraffifimo [nci
genere vefFes parari queant, Ex Hipanico Sparto calceamenta contexta fàpius vidimus fed placidiore (atze,
: Mp. nie moe Rowanodif.
* 4 mulum Pifani fuberis, cuis a tron parum à Rorano diflant."Pifantm enim fbefla - Subet,
Thr folio longe produliore acuminatioreg, adeo v is potius [licis quam [uberis rr ttt rr
Jalig, natura, Nec dubito quinetiam fruilm differant. Nam firele mernini Romanum cz folio bremiore, ita
&landecompatliore,E2 rotundiore fpeHlatur. Vhbiautem Roma Suber cum glandibus tuustibi mutet Maci-
60 £nmsquem magno adm dum vii / atum, effe audio,id ad me delineandum, vt mittas, quam
maximeroco. Hocitag, eff mi amanti[fime Corrufe candidum liberumo, tui VCattbioli indicium derari-,
ps mis lam 54d me tranfn pu rM apr dtipigrke real
adinngas: quod fi ( t [pero ) feceris, igratilfimum feceris, "am magnotenear E
tvidendi defiderio Cedri à monte Libano ramninlum, id quod1w opera fieriy i: M A faciledi. Ccdtus Libani,
xerim, Ideog, cupio abste certior fieri am ill nfequendi alia tafit[pei, Audio enim limmnlac arnerit ; :
mox decidere folia quod im Larice etiameb[eruani. Gratulor autem mibiplurimum , quod tam bumaniter Lais.
pelliceris feripturum tein Cretam ac Cyprum ad tuos amicos ,qui fitin locis agunt , ct fi quid pulchri rariaue
sbi vepererint., quod ad banc noffram [pellet facultatem ,id ad te mittant tantum ( qua tua eff benignitas) *
mea cana. Sed faxit Deu Optimua c Maximus vt quas metibi babere gratia certo. fcio, quandoque cumu-
latius referre valeam. QQO: Expetlo
184 - Pet Andr. Matthioli
Palma ge ke
Suis Expello veram Palma apboris imaginem, ac etias inwolucrum, quod Elaten appellant: gu
Mufa, Pursila Palma genua quod vulgo Neapoli ab Encephalo appellant Cefaglionem. Expetlo e$ Mg
o clarijfimo Faloppioycus vt me commendespluri bs te peto. Reliquumelt ,vt prolentiginibs
Rersedia sd len- Iobzliffima illa Virgine, czius virtutes mibi tantopere collaudafli , aliquid remedii firibam...
tigines, lim difficile eiufinod: maculas adeo deleri poffe locahbus medie is nie pofibac train tc
" lent, prafertim afHino tempore, cum cau(ain ip[o bareat fanguine. e/Aitamen vidi egoplmries
lentigines frequenti ferofa lattisillitu. Preffat idem [ulphurisoleum,cuiusparandi rationem Jirip
ti2ffro de morbo Gallico.Sed buic addere oportet tertiam T avtavinioleiparters : quinetiam Am;
Deum ex amaris nncibus pre[[um,€9 cum Bryonia fucto illitugis. Praflat ad id nuts emguenta
wnguentarii ad multa vtuntur. Fit oleum € lacertis quod ego [umm expertus, boc modo. Sumito.
decem s62 affundito elei Amygdalarum amararum libram.Collocato deinde in balneoferuenti
treum,quod Lacertas 64 oleum exceperit aperto ore, C4 ita dimittito boris continims decem : dein
€» percolato,€8 inungito, addito cere odorata momentoyvt diutins barent. Vale, P.
IACOBVS CAMENICENVS, MEDICVS,DPE'
Andrex Matthiolo, S, P. D. :
Continet Epiflola fecti cuiu[dam hydropici bifforiami |
EZ 4to téporete in basvegiones vltra Alpes tran(mifere Dis immort. clariftime Mattb.n
in bac vrbe amplij[ima medicina facimus,verumetia e longingui locts,ad tetan qua Ad T hemidi
dum confugisit pleria, AMedicicofuliuri in vebus dubiis, tuam [ummaprudentiz indicis erudition?,
-Quo fit ,vt mnlti egri morbis qrau famis hberentur ,quipeftz irent nift te bominétanta dotlrin, ap
€3 bumanitate etiam pradit&t ad manus baberemus.Cum aute bacin vrbe veces cafus snauditue acci
£o nimc propter certas ,quas nofli cau[as domo excederepoffim, vt tecum coram colloguar, st;
fatetua bac fcbedula facile tanium impetraturum, vt tuam, roihi fententiam de bac ipfa, s
nerereang, literis configgnarar ita enim ditlatna crebriore meditatione facilius recolere ,C2
difcendi cupidis are potero, Res estem dequa iudicium tunm audire cupi fc bal
E-Airadiueris | ego C$ amici aliquot mei fPenimus dauer bominis,qui diuturno morbo labevanerat,
hriropici caiuf. po gresno effe1nserat. Refello autem ventre.cumtranfifemus mn[énlos abdominss,
dam Hiftoria. opis ep ppcarap: intra peritoneum Cf intefHina: de quoab aliquibin dubi tan
snderefpeximu ad bepar, tanquam in eo canam ,morbi manifeftam vifarz,. Idreperimms,
gricante, C8 feretali qualem m [lenea!tas cor fpicimus, Folliculus felis pleuiffnmw erat bi
parteeina canayprin[] am incommné ilum caudiccporta definmnt omnes obftrutla er.
LapillitaTIecore. dents foris migris imtus flauentib. Porro €& ille meatus quiex folliculo fellis effznia
inueni. modi obffrutiuserat. Hunc cum exemi[femusnbilomagi tame lili effluxit:coaluera
F.llis meatus la. ferndine bile adinteflina mittendi. Hanc iff ius meatus obflrntliortego caufam: futffe
pideobfirudtus. Jic bopzo ante bydrope longo tempore confli&tatus fuerat, regurgitante 4dtoei ;
Jccur te: a c&uc- prrgaréper inteffinzm debuiffet. 2N am meatus tlle, qui ex falliculo felirs
zifuperüci fe — Heparip[rmtota fnaconuexa [uperficie adnatis Diaphbragmati con[picieb
piotafüeifo ad^ dap, cvaffa C2 firmi/fima,nataforta(fe ex calore affante in eiufmodi quafier.
ne Iam €8 ide ager perpe:wo desufirni calore dextri bypochondrit queri fo
quid eriam apud veteres eiti[mods lapillorum mito aliqma fatla ft. Gal.
renibus C$ velicatantum interd vero etiamin inte[Hamis generari cri
tnr jid aut nefcivityaut fi fciuit certe fcriptis non prodidit.É Georgio
Georgii Bohe-
mizRegisfl — Jepof] pnorteexemptus,extat in quasloco bilislapis dur cotinetnr Jj
Dp EE pfi llo € digna de quate audiamm, Neq, enimest alius quinos
: PETRVS ANDREAS MATTHI
R niceno Medico,
k Refpoudctur ad Epiffolam pracedemtem.
pérsmmienecbrtemiifatieitom menicene, quod de insentis in fe
reddideris, C2 pre[ertim chi de lapillissm Incinorerepertis id at
eultatis feriptores, ulla (4, legerim videriraq, )pofferitatism fata
polfeyut poftea dics nan ambigo, Colligi plurimi in Afcitebydropicori aquam:
Gal.fatetur,cum libr.qui dicitur Medicus,tumetia quint de locis affe his miri
quida, vt inquis,de re bac dubitauerint, Nam
Teflime
Tecoris prater-— tur. De Decor
naturalis magni- Ü
JH, 3 D.
omné eins fubfbantia
Wr
Facilecaleulos rent Jocinore, C$ eius mon fo
inlecore gighl | jocinorte cauitate mtertore,
pole. equa ni confentiat d feri i
mine generatio in lomine
quomodo fiat.
. ; " .* " L0.
Epiftolarum Lib. V. 18;
mepida Cr inoderatacaliditas, C que naturalis esl ad frmandam, C indurandam terramodo hanc materiam : efl tnim
erafitics ad gener andum lapidem firgulariter accommodata. Sia temtior ei wiesentinri, Tunc plane indigebit calidi
tate fiue narsr ali, fue prater maturamyqua dure[cat interram. Si utes doffiluiz ato ita vli y. - cerrada:
valuerit Lapidem conformat.Hec ille. Quibus pala efl mon ff prater natura. fniecore etiam lapiligignantur, cumili via qua Lapi.
mon defit materialia can/a,nec effictunis, nec imflrumentalis, quibus y in ec generari poffint,cum eo obflruilo, quadog, cra[- d& gigacre t
fas quandog,g'utino[asquandog, ambo fimulsbibareant excrementa, calor non defictat nec va[orum cauitas i qua cal. (uat.
culi gignantur. Nam ficra[fus glutino[ufve fuccus,qui im renibus lapideféit ex tocimore per venam cauam fertur im venes,
mbiifane piolibet quo minus in o Lipdejcere pojat, vhi beferi diutius. Hi petis Mira, fretus crediderim egolapides
sniecore vi in revibus frequentiffime gigni. Sed quomi, prepter nce : citant dolores , nec expel-
luntur extra carpus,nec "si poffut nec tang, 1 qui in renibus [4 veficafiunt »fedin occulto delite(cunt , € morboruni
d Medicorum eonfideratton£ nou veniunt. Quo tft, rt bà bu ig i quand. Medui cur iis in morbis, qui ex to- SeomdogucMe.
eimaris in faru oririfolent nibil penitus curare valeat vio medicamentarit genere. Lepide émytddo muciquantitateim ds 8
Aurclis Petrucctetocinore Pandulpbi Tyri is repertit effe fcio,in fam teuciebant Me eS Amgdae
dici. Sedin fzlle nafci lapides teflatur Fendi: vir mfra etatepracarifimu,quilihj. de partium inorbis fic babet .Cal- Ve d magai-
eulus in cy fii f: plerumque concrefett niger fed leui, & qui tat. Origotlliefl ? flaua ile , qua pro- udine in Iccore
prioconcepta culo diutius coercita nec tempe[huevacuata , mec mote influxu venouata mtrum in modum obdurefcit. ld. — IM
autem in primit accidit, cum vterque Cy [Is ductusobffruitur. Huius quidem neg, manifefle funt note , neq, grauia fym- Lapides i a
promat a, quibus certo ac facile detegi poft. At fufpe&tus iis effe debet quis, graui ac diuturmus fuit iieru. Hactenus illt. mano felle gi-
Quo morbo cum bydropicus ille tuus diutius adodumlaboraffet , necm ipugnart potuiffet motus y ni| mi- gui.
TLLA fi lapillus in eius felle fuerit inuentus , qui duum ilium occluderet , qua lliimimt lima deferri folet , » quineriam 1d
poflbac coaluerit ductus , vli ducendim unus cejfauit, De felle autem Georgij Bols $E
res miranda ( vt putas ) non el. quedideriam im pluribus fiat. Nam vi Ferncliuinquit, Senex quidam decrepitus ad iram "t pus $e
mire propen[us,poft dece[fum fine felle C fime cy fl inset elt .in cuim fede calculus ingensconfederat. Qumetiam fuffé 7^ b ip am
ties feribit quipost di idlerum,oborto alui p natüre. calculos inflar Pain bordo gra- C A. à £lle
morum per aluum emiferunt.Quofit vt q ballsci i poffit Medici,quis vbi per alutim queil- per aluum quá«
piam viderimt, hosin n inteffinis exortos in In bubulo felle reperiri [pe lapides tuglandis magna quantitate,rufo tolo- d ze excetüi,
re;egoip[etej lur 'À Lanijs exemptos mibi comparaut, ad varios morbos curandos , vt in no/fria in Diofco m i fiis -
ridem Commenta aris fufius d.[feruiniws. Verum mirum omnibus videri po[Jot , fedtitecur conuexa fuperficie feptotrans.
uerfo fifeainaism m imeofirfca lerain lienem petopa hw operire Id quod dubium me
reddit, an matura lapfuyan ex inorbo(vt tu fajicarivideris)hoc fuerit fatum. Poruiffem pluribus hanc tradlare quaflio-
nen, fed quoniam necepuse[fr» videtur nec otium abundat bom confulas rogo Epiffola Ureuitatem.. Vale.
PETRVS ANDREAS MA TTHIOLVS,
Ioanni Matchefio S. P. D,
Agitur de Magnete Theamedem continente,
Sta E bumanitate tua qav/us es erga me fuperiori aflate , tiom ad me aliquot metallicorum [Pecies mitte.
3n NS rer iamdudum tibiegiffem gratias, nifi me c aula negotia , Cr operi mei editio impediffet. Agoramen V, The
à V, nune; aut babeo potius: relaturus diqueieu rl eccafa hib fefe aliqua commoda obtulerit.Inter ve- z He aed
S j Ji liqua, quaniferas erat Magnes , cui Theamedemineffé VVillebrochio dixeras , propterea quod vna ex pane h habens.
"P NO Misc ay iia pai Verum ego,cum eius periculum facerem ,nililtale depré- di
endi attrabeb, interueniffe vedo cum Vvillebrocbiotraderes. Nam ce ipfé
Modo Theamedein contineret, V, ile ,
e mní ^ ie dir
sibi — z : i
3?
Ea
T reacted
Eam qua Cu ;
o Torvt bes t * primum non debes;me ig 1 berineam'àno
ea emper mper fuc [e fent vini remm reni ado bisea fa:licitate
déc PCM SCORTS Rat » oui » if
d Gaenopaalaz nfi partur taiemprs "rggnellpraliirquudmalidalittume medicamenti quein hase o vo oae
p d eo 3 veniunt antiqui.
$34
186 Petri Andrex Matthioli
Mea faac, etant astidotum.Nama, quanquam in borum defectu fappefritii promorevtimur.Cvt quidam ptent à caeno i
viopria càrec £a. fPitutit, nomob id tamen siobis putandum eff. bi affumptis optimam parari pof Theriacam. Quandoquideim leg tamerf
&ültatc. $n apparentibus manifeflaa, qualitatibu cum ijs conuenire videantur, gue nobis defiderantur : non tamen(quod magni,
fecio)in latentibus, quibus snea fententia nulla caretplantajita facil: illis cotrefbondent. Quapropter riulla reperitur ji
Europa Yheriacaab Andromacho conferipta;qua viribus per omnta illi corre[pondeat;qua ab ipfo Galene Romanis illi In.
peratoribus parabatur. Na cr ipfii Galeni tempore(vt ipfemet fériptum reliquit lib.r.de Antidotit) quamuis plure, efant
Romabomines admodum ditites,qui fibi banc Antidotumparari curabant quod totam faliciter vti tinperatares or
non cam tamen jfdem viribuepraJLantem conféc .ebantur ob fimplicium qworundam defettum , que tantum apid ts,
Librum de füp- ratores ipfosextalant. Neceatntantum ob casam parii de füppofititiis confido medicamsentis, fed quod ilelusilt im qi
pofitis medi. de bis rra at up (s ipferins de carpobaljauro agentes diffufins diferemus) falfa ftc Galeno a[criptws.Ovofitvt quiiligs do. 18.
em. Gem, — rinamvbio, fequuntur perperz fuam conficiant Theriatam.Nec tamen obid ego ilis Medici ad[tipulor,qui volupt ng
"heriacam etia delereparari Theriacams qttum fieri eo modo nequeat,que antiquitu tum ab Andromatbo,tum à Galeuopararifotelat,
&nobisparari — Same maiey pars medicamentorum ad eina payandi vationem nece[Jariorum funt nolis ad marius, at q, cade ci^ifu Theria.
pofíc. tam fcio antebac à quam plurimis C» Venetiis, y Patauij alisg, Italie locis effe paratam. paravig, quotidie fonunis eppro-
bantib. Medicis. Quamobre fiin bifce ciuitatibus, vbi nibil temere à Myropolu parari folet, c» vbi ars Medica primas tentt,
j qui Reipul.prafumt,clariffimorum Medicorii cenfenfu parari Theriacam iubent:non video profecto, quid tibi fol obflara
poftit.cur tu etiam eandem parare nequeas vbi prefertim intercedat tantorum Medicorum, quorumin tuis lizeris memi
mifli autoritas, Cr omnibus iam din conflet de tua fingulariinduffria C fide. Vt autem ( quumvibil effereliquum putem,
quo tta voluntas impediri nune poffit )id quod de fideras felicius confequaris conabor plura tilàin mentem vettocare,
fortaffo rei Medica fludiofis noningrata erunt jac tuis c Reipub.c dis now inutilia. His itaq, vationibusnulliie (fe cen- 2 .
AH heriace bafes. feosqui fea fentiat. prefertim quum Viperei paffilli, Opium, C Piper ,qua totius Antidoti bafes effe videntur , nolis vig, :
fnt ad manus. Atqui fi quis inutmiretur tam pertinax qui Theriace prapavationeimpediret , ob caufas fuperius vecitatas,
3s fane exercitus Prafecto efft omparandue qui [uos iilites loricas ferreas induere prob beret , quod lombardi non refi-
ffant,ac fi lanceit,gladits, ac fagittis td effet obflandu. Tibiitag, Tbeviaca(vt [ero)confed uro expedit,vt fimplicia omnia
gam lrgiima,quam que fupponendatrunt mana cum dilger.tia cr indirio [utto tibiexamimanda proponas. Quodyt
facilius agas , bic flatim meam deomnibus tibi aperiam fententiam.
Mc ddicint: RADICES fint optitet extenfo cortice noh vngofo. hoc etenim eium maciem offendit , e quodin tempore cipes
emt iim tentinou f «erint effoffesvelfortaffefub calentibue adinodit foli bus exicca te:ci quaes vexuflate nec carie exoleueyint,—
Tund E » FR s CTY S, virgulta, & germina;vegetap'enaque o[fe debent. Item quicquid femen includit tegmina corti- T
: tes Qrinuelucza. .
Meg Meets SEMINA probantur, qua grauia ac plena habentur , quodex co conijciemus , quod tentum corticemhabaast, —
Liquores & fuc- monTuoofum. . Tuxenag : ——— SEL.
ei. LIQVORES 6 fuccimeg, diuturnitate arefatli ft,neg, fias qualitates obfeuras babeant , bat dicoquas guffa
olfatiug, percipimui.De bis cum fatü ig vuiuen fum diti fit , dicemus nunc [Deciatitn de omnib. à longo pipereincipientes, —
Piper longum. PIPER longum Galeni tempore fraudulenter comimnalatur,quamoli ? aqua tacerari iubet. Soluicur enimhnt
reum Sie a patfo,quad [alornatum efe. Porrepreffantiffmum trtllis adulteria vitiatstm Venéti copiofum vifiruv, id peculiariter de-
5jlucfte tepe- mefticum vocant : samo, Syluefire etiam ofteudunt. Elipendum efl recens non cario[um , nec ituoldutum,yegetum,
Tum eompattum acerrimumg,. scd - à
Opiumquoi ^ — OPIVM quodpaftimnin Seplafis proftet,leoitimum(quantum video) non eff. Nf Diofcoridiefl adbilendafides
pafsim habetur, Opiumex Lochea pepaueri capitum lacrymacolligtur,illudg, praftantiffimum baberur.quod fuerit denfum gufluama- 4*
non elle genzi- p odor; foporifryitn. c» quodfacile ata diluitur leue, candidum.neg, afperum neg, grumojutm, » quod lucernisad-
hom motum ton atra luceat flamma. At id quopaffim Seplafievtuntur, candid
SiS eiie Pad bl eid ce
3» P»
fadices quales
m
Chelidonij faccum admiflum babeat.
titT4. C Opium
Refz.
i ce
» — domvocatum pe y dirigen rituel ;
Nobfemen ——— NAPI femen an borte velfylueftris Theriaca fit
Domeftici Na- ve efr dup f e Coe pone
pifemen prat. Qué
-
smt Gde d
imponendum prasipiat , illi temen nan omnino a sham vae 0
Andromachus nec agrtfTrnec (atiniapertememisit, fed dulci quum feribitta
tius contra vcr píis aviguudla Buvtddos. rv dulcis femimis Napi: id quod palam facit Andromachum
xn quam fj femen, quam agrefls.. 1o agrefli enim ( quod feinerim ) mulapexcipitar dulcedo dam
; mjatio vero ontrasvtimur enim eo in cibis fua alleti dulcedine. — Preterea iunior Andronachnu , qui cx patt
trapferibit Theriacam, babet Napi tantum fimpliciter , quemadtrodum (y Damaerates saguidde
& : mefHcorum Naporum femine int ellexiffe Nam eum Napus fatiums fylueflristre habeatur » quum fimplitter -
Petoicenfmum ideuz;pr pati dejaiufrintuligerdem quam e fortenafene,. Haacccdt Difruun
materie facile Principis magnifacitnda authuri Bram i dao Napfordnn tado iint prn ;
Epiftolarum Lib. V. T
Kapi femen p ve! vires bebetat , antidotifa, admifcetur. Quastamen virer fjlueftri de quo fcripfit libro a.
fu/quam reddidit , fed tantum ad vrinas fecundafq, ducendas ndatit: quinetiam tent ,vefice Cj renibus viilem
wffe dixit. Id quod etiam, de eo fcribensipfemet affcrit Galenus. Plinius deinde libro vigefimo,capitz quarto , poflquam
primoloco fylueffris Napi meminit , Gr illum pretulit Diofcoridem fortaffe fequutus, ad feminarum pu»gationes , vefica
affeitus, c ad vrinam ciendam.. d lterum,inquit, Napt genus esl, quod Buniada vocant, Raphano j Rapo fimile, fems -
nis prac(ari contravenehaobid & in Antidotw vtuntur illo. Quibus palam esi de fatiuopoflremso locutum cffe Phintums
quippt is facie ad ynguem Rapbanum refert, qufdu vero faporeg, quam maxime rapum. Quamobrem nefcro quaratione
ductus Galenus fcripferit libro primo de Antidotis vli fimplicia. qm Tberiacam adduntur expenást famendum effe (jlue-
firi Napi femen: Nifi fortaffe is peculiariter compertit baberet ,id quod fuo euo ex Creta afferebatur propria forta|J; qua-
x, damvipelleread Antidotaparanda. At quum nos eo de/Atuamur, fnaderetm fane vt [atii femine vterentur Pbarmaco-
- pei, & id tantum (uis adimicerent Autidotis , quod palam fit tantorum praclarifümorum virorum autoritate praflate
hoc , ad venena Cr in Antidotis addi. e diberdi- à TUN ONES VA get
IRIS omnium praflantiffma est yria:quinetiam Macedonica. Ex lllyria facile Venetis comportatur. Eligen- v neges bri:
da tamen in boc genere, qua pre ceteris fuerit odórata. Reücienda efl Libyca,tum quod exnarefcat tum quod Galenite- itc
flimaniotantum ab Ulyrica diflet,quantüm abest cadauer à viuo corpore. Nafüitur tsi aliis esiam gentibus, qua viribus 4b X.
Iüyricaparum recedit , qualis e$ , quein Apulia prouenit, & qua candidum edit florem. Ceterum quum Jl)yrica fit
emnisim efficaciffima, ea tantum tibi fuerit feligenda. d tgo
AGARICV M(vt Galenw inquit )fraudemmullati admittit. Defüt comuebi ad mos ek Saviatia, Galatia C" Ci. 1 "yes d E
licia:quod autem per Vtaliamm cit cumfertur C Venetias comportatur , legitur partim in agro Tridentino, Tyroienjique cio Agaiesm
ae Comitatu ybimontes vbique Laricibus yluefcunt : partim yero affertur ex Norico tradu aliug, circuiniacentibus rig*0- copiolam.
nibus, quibus jane inlocis preflantifimum prouenit. Non autem multum refett,aut quo in loco crefiat , aut à quo affz-
ratur, modo pre[Jantiffmi notas babeat. Paulo prefertur albiffimum, fiiabile, minime lignofum. Sed uoi ex Meat fen- Agarici optinii
tentia addendum cen emus leue ratumprimo [latum guflu dulce mox amerum adflringens,ac eriam fubacre. Quod au. Pot2.
tem tale non [uerit , reücere oportet. Siquidem nigrum, deuJum, ponderofum , filis quibufdam veluti neruis inierfedum
acerbumque maxime improbatur. Quo fit , Yt Diofcorides libro fexto iltter deleteria tnedicamenta , id quod tale fits
vepofuerit. :
d CINNAMOMY M iatidiudefzót, vi in Cosumentarie té[lrisin Diofcoridem editis fufius diximin , quani. Cinnamóntuimi
quam non fne errore fili per uadet Fuchfrus, libro de Compofitione medicamentorum Lufitanum Amatbum illum fer-
ta[fe faquatus , reperiridegitimum Cynuamomii(vt fuis verbu yt ) in cap/is Canella refertis qua ad nos comuebuntur.
jo Adbac nibil minta ballucimitur, dum fibi per(ua [um babet Cinnarzomum , quod nobis Zeyla infula mistit corticem effe
arbori : fd aberra[fe bunc, teffis efl Galenus, cuis non folam authoritate, fed etiam aliorum probatiff borup
polis comprobatum fit, Cinnamomum effe gui fubftantiam, non autem corticem. Preffabit itag, iu Cinnamomi defó- ——
Eu fequi Galeni dogma, quod eit, Cafie duplum Cin iloto (ub "Quintus Galeni «tatem Cinnamomipent- Pro Cinnamó)
| Via Carpifium fupponelat quo etiam carens, Nam Cubsba yalgaris Carpe[ium non efl, vt 2uidam eredidere:vtg, in ^o 92d füppos
noflris in Diofcoridem commentaria latius differuums. heridum.
GLICIRRHIZ AE fuccus ex Creta c monte Gargano Apulie comportatur. Optimus cfl Creticus, 3 quo ta- et
een non longe abeft Italicu. ROS Abe cmt * "Sa ddp.
Li
litum vt in commentaria noflris in Diofcaridem fufim ditum ci. Sunt tamen impofferes, qui legitimum fe babe. Fus.
te Bal/amum mentiuniur, quod fi qui expendat , facile comperiet non modo id effe dultcrinum , fed Balfami ne tah- i. ctabütdf erit
gillum. nin fe continere. Antmaduertant tag, Pharmacoperi, ne ab its deludantur. Adulterabatr B. l/amtin alite Theophrafü —
, Hann adis (ipie itd
im fubflituitur Gá-
fkgtman oom CT
T0Hmes enitn pt Ddbot
PME oai
Anáromatbi C Galeniinflttutmm Opobal.
satu errote , inferius latius dicemus , vli
dandus -
Hi, tm) "fu: fed deleéku opus efl, nempe ,vtim Doc genere ea tantum fa-
esaege Pn tmm ett Tnt dne a
E c cur es $ CROCVM
Li
Po MI
188 Petri Andrez Matthioli
- Crocum. CROCV M Corytium Lyciumue ex Olympo monte decerptumsquod (vt Diofcorides e» Galenus teflantgr) d
PR teris efl pre[lantius,quod [ii am,ad nos non aduchitur. Primas in Italia tenet quod ab Aquila Veflinorug, Vile affstuy,
"OE Sene Preflantiff. imum efz conflat, quodiu Germania proucnit,circa Viennam Aduflria Met vopolim. Sed difficulter tranfit
in Au(lria. Aralos, tum quod copiefasn uon [it tum etiam quod Pannones , qui Aromatum C Crocivíaadmodum delcllantyr , ili
jn (aas conuebant resienes, Habet enim Auflriacum Crocum omnes feretum notas tum qualitates quas optimo cy e |
redáidit Galenus. . Quamobremeurent Pharimacopan pro virili qui Attidota parant » vt à Vienna ad eo Adferaur ve]
faltem flecliffimo vtantur Aquilana, i
Zingiber. ZINGIBER (vrGalenw inquit) adulteria non admittit. Sunt tamen bac atate ipoflores,qui fraudes ellas
illi parant .Siguidem quum carie Zingiber tentari cernunt rubrica quadam aqua fubatta füperlimiunt vr teredinum fo
raminaebflruant. | Eligaturitag, Zingiber, quod rubricam non admiferi t;ponderofum,farüum.folidum carie Pacans, 10
intus album. C» fapore acerrimum. Facile enim Zingiber carie contabefcit, quod (vt Galenus Inquit) recremestitia que. "
damilliinfit bumiditas, que facilecomputre[cit. ;
RHAPONTICVM legitimum, vt incommentariis noffrz in Diofcoridem 'Jeripfimus , toflra bac atate in Ita-
liam afferri cepit. Nec defunt Venetiis mercatores, ac Pharmacop ej »qui Jfelectifunum veudunt. Vlavero;quis adeo al
Italia proculabfuerit, vt illud confequi non pofüit, Rbabarlarum potius illi fipponendum fuaderem , quam magni Cen-
Rhabarbarum, /4Urüjradicem,vt recentiorum quidam cznfent. Quandoquidem Rbabarbarum preter id, quod polleat odori fagran-
ro Rhapontico £i4; preffat mirum in modum contra venena C venenatorum morfus : quin (ad pefllentiam , peffilentes febres co
impoaendum. inferaneorum vermes. Quibus tamen facultatibus omnino defHit uitur magni Centauri vad:x. Nec obflat , quodin...
bro, quem Galeno aferibunt , vlide fabflitutis agitur medicamentis , Rhapontici loco fabfituatur maphi Centauri
radix. Quippe prater id, quod femper crediderim librum illum eff Jpurium pluribus de catifis , quas poflea r. End EI
eredi fane pareil , quod, fi Galenus fimpliciuim medicamentorum indagator acerrimus Rbabarbarum nouiffet , nul.
lun aliud quat illud füppedita[fet medicamentum, vbi Rbaponticum non e[fet ad manu : imo fortaffe nunquam Rha-
t ponticum fuis Tberiacis admifiniffet.. Odoratum enim Rbabarbarum eft, vt diximus , qttod admsdum magnifacere
oportet. Quamobrem nulli mirum fit , fi Auicenna inter Arabes facile Princeps fuis Theriacis Rbabarbarum admi-
fiuit Rbapontici loco , quemadmodum c Nicolaus Myrepficts Alexandrinus , qui quum ram diligenter de medias — ^.
ment. campofitine fcripferit , vt fequute atatis Medici fuis plerunque vtaptur meduamentis , cenfendum fane won
651, quod fuerit is ("vt Facbfius putat) fhnpliium medicamentorum adeo ignarus , vt Béfiret , quid «ffét Rb, apm-
ticum C quid Rbabarbarum , prafertim, quumis vtriufqne fepe meminerit e in Hedycbroi compofitione virunque ad-
diderit.Velim itaque vt tu Rbapontiei [oco Rbabatbarum, féppotas. Quod fi non ntglexeris , Antidotum longe efficacius T
tili comparauer ts. : : un
Rhaponticum.
,
Quinquefo- QVINQVEFOLIVM contine intelligo, nonautem Tormentillam Vocatain;vt quidam exiflimant, cuiu. E
"Peradetdio: nufquam ( quod fiam ) meminere antiqui. Qui vero aliter Jféentiunt;ballucinantur vna cum Matardo Ferrarien- s.
fe... Nec tamen ob bac putent. velim Pharmacopei T ormentillam fuam , non babere v[um , in aliu medigament 0
arecentioribu inuentis , fiquidem berbula eft miris pollens viribus. ,
Calamyntha. CALAMINTHA, MARRVBIV M Nota funt omnibus, cy in Italia preclara nafcuntur. Inter Calamt- — - :
Marbium. — fhegenerapracellit Montanum;ünbecillrs est aquaticum. "UE 3
Perofili PETROSELINVM Mactdonicum,ton adeo magnifecit Galenus,quin velit eius loco alterius vegtotris Petrofe- . H
; linum [ub[litwipoffe. Inquit enim. Ti£i vero fi Petrofelinum Macedon quandoa, deerit,me peiorein exifmes Thé-
tiacam futuram. fi alidinpofueris: nam Macedonicum amariorem Theri facit , prafertin firezensadbucmpo- 9——
QuidproPe, — Bitur. Quamobrem quum nos tam Macedonico. quam caterarum gentium Petvofelina de[ftuamur, Stiyrmij femen cuius r
'trofelini Maces in Commentariis noffris, in Di jf "id editi im, «gin appinxim,
Mem eo Serpeuzium mo fibma opem ferat,sifdem omibu facultatibus,
rc iem STOECH A Snon ex Creta tantum c Stachadibui
quamin Apulia prouenitin Gargana "on omni
Stechas Ceeti-. prafert. Recentiores medici Aralicam fé
£a, e factlelocumobtineret. Caterum cum canucbino
«um Galeno Cretizam ali proferam.
P Es pu Men COSTVM quod l'egitinitin fit,
mum non ha. 44 éiriferuntui radices,
beri.
inge , UOTE
Cotto fappont
nenatorum morfibusopem ferat. Horum
ur. Verumtamen quum feribat Galenus
pofíe. : r duplum ponderis dere. Fuchfius
Fuchái opinie Mess ss " p eliam T:
: Ceterum nen defant bortenfan berbam , quam quidam.
improbata. " : ; s ir a quo
Mentha$artas ^74 Saracencam, quidam Mentbam Gracam quidam Sali
f
dama )piliera M axxUE iM xr :
eenica. Pant aberrantes. Virinfque Coft imaginem ( dulcu
E n ^
'
PIPER nirumnuliqued[Ginerim ,impoffuris fraudem admittit. T anto tamen prefRantie fuerit; p ipernigtuBii
quanto ponderofius. Quod enim game pondero[fuima, eff 69 corticemtenuorem babet ac mine (Jellatur vu-
gofnm, id ane optimum cenfetur.— í : 7
, DICT AMNVAM quotannis e Creta doctae mur ligat vetens son caricfurn , ecfetu obdu- Di&ámkum; :
wm vegetum &$ vndia, tormentofim euflu ferment 68 odoratutn; Er
: IFN(I a rure, Le ait ird Galeni auo.qui canam in Camelos vefert , qitod. tos aid: fji- loticus cdotas
vo me depa[cantur.Ego'vera cau[am potins reiiciamin e/frabas , qui tllas incolunt regiones , C4 eorum accu[abo C07
negligentiamac i; itiam : guandogtid. guam faaderi potero , vt credam Cameles adeo vniuerfaps.
regioneg illam erodere, vt nibilfere [nper/it florum Panciodorati acfi locuftavum ingentt[fimius BATLETIEAC-
cederet. Palee ita4, Cd calammiratio babend, Tit quum floribus deflituamur. Sed bac recentia effe opartet,o-
dorata,C$ quod mana eu[tui acriprobentur fapore: Qua enim diu [fermata funt facile (^t Galenus mat)
snodorata cuadunt C vniuer[am exwuunt acredinem, Quo fathum efl vt prima crederet Fuchfius , quifortafe
edoratum inncum atateexoletum degufFanerat , bas , qua circumferuntur paleas efe adalerinas : Sed Quups
deinde velrecentei eufla[[etyvelex: Commentariis noflrisin Diofcoridem intellexifjet fe magno duci errore lsb, Minpfetud
fti edi n ttoffram deuenit Jam. Monachi qui in Mefuem feripfere pariter in e.. zx. era
c ' :
oc ballscinati fant ut alibi de bis diffuftua diximus. "d «n
tO THIS adeocopiofam ex Alexandri "Aegypti ad nos affevtuy , ot verendum mon fit, quin optimiplurimii Y hus. i
babeamus.Eligatur clarum,albi , leue, ranis concretum? quad igni admotum facile accenditur. d
TEREBINTHINA refma qua legitima fetoflra tantum atate Ad nos ex Cypro y Cbio €3 alits qui- Tecbinthiià
Pn[dam deg ei martssn[ulis afferricepit.Cuius loco Larirna vfi fint Medici gni preteritis temporibus clan. 75 102« :
vint, Porro quorundam fIudioforum Medica materia diligentia ac ope , qrieo namigauerunt spoffeafatium ; i
eft vt reniserit Terebintbina. Afzrebatur. primum cotta fritlave,vel 2nod effet aduettu aptior, vel quod im-
poftoribus ad adulteria aditus boc modo facilior fieret, Ferumliguida,vt per fe ab arbore manat iam fieguens
aca ej. Hancitag, tantum expetaut qui Theri. ificiunt nam crnda bicopus eft. Galen. lib.1. de An- p
tidotis Chiam ceteris prafert quod £2 odore C$ fapore alias onznes pracellat. Fucbfins lib.d. pof. medicam, F d opuid
,. feribit Lariceamvefinam Tertbinthineproximan effc cad, tuto vti po/[z Pbaymacepteos , vbi legitima Tere V "s
$0 bintbina d-fecerit. His preterea additis Offcinaeomnes magno errore folam Abietinam pro? erebintbina fub-
Jlituere guum ea longe fit inferiore4 eins pace dixerim ) hallucinatur. Quandoquide falfum (ane efh , quod
Lariccare[ina Abietina m pracel'at bonitate. | trppe Diofcorides lib.t.cap.de Terebintho aperte contra Fach-
ffs fententiamysta de Reffais. fertpiwmveliqui.T erebintbinayre[inias omnes antecellit:proxima Lentifiima, C2 $ E
Pina, d breteg, Et capitefeaventi ubi in vninerfina deveftnis differmit. E Picea (inquit ) C$ ex Abietevefnà
£ateras antecedunt odorata enis fent, atque tburisodoremimitantur.1d quod poflea idem vepetinit Galen
hb.s.de Compolitiona medicamentorirz: per genera vbiin vefmarnm facultatibus fatetur. fe mibila Diojcori -
um dxnkedmem, —, 07
liciaaduehatur quiduniye Symm 00
vadeoquemagnifesis 00
Aw 7
ipo. Petri And. Matthioli
Fuchüi opinio P,ches, lip de Coprp, wsedicamentorum , Styracem Calamritem liquidum antiquis fuiffe contendit, non alj ;
Án cg — (quantum video ratione frerusquam quod in calamis adueheretur.. Verum mea [éntentiayaberrat, Qua.
- cap. 68. doquidem Dio[coridi lachryma eft arboris malo Cotonea fimilis , eag, cateris preflat , qua flata for refino[a sal.
bicantibus grumis,Cd qua dum molitur melleum liquorem reddit. Quibus facie comucipoteff Styracis abt
vis lacbrymam nungquamfuife hquidam.fed in grumos concretar ,qui mola (ubatli liquorem melli file
fundunt, .ANLon enim liquida mola atteruntur , [ed arida compatlave, Porrovidiculum fuerit dicere, Siyray
Galeni tempore portabatur in (alam:s ergo erat liquidis. edu nondeliriotentarizs (ane videretur , quidi.
ceret (avicaspalmnlafve effe liquidas eo quod ferantur in cadis lagenifue vini velolei modo V Nimirum, npn,
aliaratione qui Styracis lacbrymam collegevant ,$n Calama5 concludebant , quam, quod ne [aant/Timus eins
odor expiraretin attram , quemadmodum (vt T heapbraffus eft author ) ij faciebant , qui Ditlamnum Ley.
Barn in Creta lezebant. [pfienim buin[ceplanta manipulos tn ferula ant arundine intercludere folebant ne o.
dor vifa, expararet. "a"
Thlafpi. THL .AS'TPIfemen Galenoprimo de ezintidotisprincipem fibi lecum afciuit , quod in Cappadocia na.
féitur. Verum non omne [éd id tantum quod in'I auro prouenit."N abis autem quum Cappadocio caveam,
: noftrate vel Cretico vti licebit:quod enim in Ialia na[citur (t Galenus inquit ) non longe abeft a Cretico, A
Ammi. AM M Everumyiamnemofere eff quinon nouerit remtixit enim noffraatate, Eins imaginem ad viuum
Chamadrys. — delineatam fpellare quis poterit in noftris in Dio[zoridem Commentariis. : $4
Chamaepitys. CHAMAEDRYS CHAMwUET ITYS ommbus nota [unt nec longe diflant a (veticis Italica,
€ dee HYTPPOCISTIS quatamdin fepuelta delitBit,bac noffraflore[cente atate repnilulare cc. 'pít , adeo vt
id ji 9 damnullus fit in fralia Pharmacopaus , qui legitimam Hyppociflim no nouerit. Nafcituy copiofain Patamima qo —
agro E3 in Apeunino monte. (Nec est (vt Fucbfius credit ) fungus uec fungi imag mem referens , éd germen d
Orobancha non ab/imile.Praterita etas in[olato bircine Barbale fuccopro Hyppocifl ide perperam v/a eft Er-
roris caufa in Aphros reiizitur quippe qui Ciffum Hirci barbelam appellaerint. Quofailum efl ut errauerint
Seplafía fibi per [madentes nil alind elfe Aphris Cifhum,quam birci barbam,quam Graci vog emi ypradicutit».
3Mxabatlirar: Pbi autem Hyppocifuis ad manus nan fit, dcaciam,uel lorum agreflis Punica fuccum 1127/77777 Diofcor. "
à VL ALABATEHRF M dg folium ctiam vocant, iamdinex Indiaad nos aduehi defit : quapropter
Atra&ylis. Galenus con[ulendus erit.Isenim libr. 8. fimplicinm medsca. vbifolium abfit, Indscam Nardum vel Caliam.
. féppeditat.Fuchfius Medicus infjgnis lib.de compolitione med. in evAurea e Alexandrina Atratlslim berbam
pr Malabathro fab/Htnit.faccidaneornm (vt ip[é inquit) codicem [equutus quem falfo ,vr ingenue dicam
quod fentio, Galeno adfcribunt:quanguam in eo qui nobis eff ad manus nee[quam [iriptum repererim e/fira-
à &bylim pro 7Malabathro pojje fnbfeitui. Praterea quoniam,vt tpfe ait , "tractylis in Germania non prouenit, n
Yuchfü opinio 7/5 Portes fata, ( ardumm beneditlam [ubfHitmipracipit. Sedprob Dii dmomortalesqnanta eff bic Fuchfii in-
nei "grs eptia. dog std. i alia de can(a Carduum beneditlum fubflituit, guam quod in Germania Jimrally-
Bütssntis. lis non reperiatur nifi in bortis fata. Nec tamen videt Carduum hunc nullibi etiam reperiri mfefatums,. Cats
ram quum (3 Cafra cà INardusin'T beriacam veniant, quis po[[et dubitare an conueniat potius Caffe pondus
angere,an Spicayyuum Cafiam C$ [uas C9 Cinamomienices hic explere oporteat, Spicam potius augerideber
Macik: exilimauerim. Cronenburgins AMMedieus Colonienfís vir [ane ingenioCé dotlrina praclarus , pof! quam Nar-
dum C$ Cafiam ,ex Galeno attulit (upponendas: Maina ex e/Aaicente (intenta rette fapponendam etiam.
: — eHeexifimatzid quod egofacile conce[ferim. - m EN
CclicaNardus ^ CE L'T 1C 4 nardus, quami Có ip[aiamprimum veuixerit adeo nota ef omnibus vt nullus iam relin- 40
quatur ambigendi Iocus : Eligi tamen deb »fi deodorata, [is radicib cobarens.plenacá c
Hirculus qua mon facilefrangitur.eAdulteratur ( vt inguit Dio[zorid. )smpofit berba fimili, qua ab odoris grauita-
te Hirculus vocatur. Sed facile fraus deprabenditur, Nama, berba candidior e[. fime caule bremibu folisyra-
diteneg, amara .nequeodorata. cU ges
Io
"Tragopogon.
Gentiana.
Anifüm.
Foeniculum.
Forni i : ; Y J
Fio Barbari Md genns Barbaricum Penetis appellatum moftrate longe cra[fina €3 duleima, quad tamen qnaa ad edm
dota Áo
eisreceptaeff. Nos tamensetfi Meiradix DiofG ids st od
Fit acria ut quis eam flatuere poffit ex tertio excalfacientiu
lieed. zA dinicsmbrciditaccanli fo
7E ali - V» di 5 m
Ed iia. €8 aliaraferarum veneno[os flus :t
Aes : y RU o : : :
licet,quiexzarientaliplagaaffertur. Habet enim Rubrica hacomnu Lemnia terra notatae eam Ufo AX
fitis dr er inimua in noflris faper Diofcor.Commentarite. SEL Og cg. : |
d - :
j 1 E £5
. TO 'T. ; iua
Epiftolaturn Lib. V. "m
CH ALCITS üfrarababeaturin talia , E ín alits fortaffe regionibus ,reperitüv iapneh eptima e$ Chalcitis Say,
"tpiofa in Mifnia Bobemie contermina quibu[dam im metallis , vbi es, € Chalcanthi minera Jfoditur , vna -Á. E lante-
eum 7Mifj,Sory €? Melanteria. Quorumomnium AArmarium retallicum meum copiofe refertum babeo, M üiahz
mon lum in meiip/sus v[umn.[ed etiam amicorum , qui hac C$ alia ame petere folent. Qui Theriacam in lia. &
lia conficiunt Chalcantbum ignetorrefatium. ,pro Cbalciti [upponnnt: quod vbi Chalcitis ad manus non fits
facile concedo cum Chalcanthum € Chalcitis ex eadem materia gignantur , fed longe melius esf Chalcitim Chalcandss.
«ddere.Sunt erecentioribus,qui potius velint frmeChalciti T heriacazh parare , quam addere Chalcaz; bum ;,
quum ( vt ipfi aiunt )non alta decau[a Chalcitts in T beriacam ventat,n'fi vt bac nigro fiat tolore. Quvam-
obrem feribit Cordus fé quandag, T beriacam para[[e ab(gue Chalciti,que gufen longe gratior enafit.. Foris
d opinionem cur probemy,velimprobem.[olidi aliquid nà babeo.F'erumtamen quum (Gam Chalcitim Cj Chal-
cantbum ex eodem fluxiffe metallo ,ea(dema, babere vires ne Andromacha fententia corrumpatnr ,Chalci m
Chalcantb. ino t. dum [unaderem. o x de
pi AMOAMFVAM quod legitimum fitballenus mibi viderenon licuit , tec aliquem noui Medicashaterie Aioriug í
Jfudiofam,quisllud víquam [e vidi[ fateretur. Ideog, [emen illud quo pro Amomoperperam quidam tun.
tur Pbarmacoptei ,de quo etiam plura diximus in commentariis noftris in Diofcoridem , omnino A Mcdsco-.
rum v[ufuerit abdicandum.. Preflabit itaque Amomiloco Caryophyllos abflituere,quod "Amomi modo o. ias opb yjllos
doris gratia commendentur ,excalfaciant ,adflringant € exi Sunt qui codicem de fuabflitutis medica- adl oco fi
mentis Galeno afcriptum [cquuti , e/dcorum pro Amomo [uadeant [apponendum , quorum opinio minime Eis
2o improbanda videtur,quum AAcoriradix , quam "ees fal € stessa - M T0321
acris ac prater id,ad/iringat ficcetq,. Quumqueetiava fst bac legitima fententia Galeni libro fexto S mplic.me- |. Y.
pisos vbi tl rei ia Fidis "Acoro fimilem dde facultatem. INectamenob boc Caryophyl. Los Pero
losreicerem, quippe qui longe magisprajPare videantur , C4 basommosfacultatespraclariores babeant, Fuch. (at liroi gods ó
fius libro de dis medi 4 , vbi [mplicia,qua in Theriacam veniunt, expendit ,quum eoperue-
nityubiracemoft Amomimeninit Andromachu ,omnes Galeni snterpretes accufat bas verbis. Botryos Grace
Cérgvos. Pn bac voce interpretanda omnes Galeni,qui banc Compofitionem tradidit , interpretes baWacinati Fachtii de Amo:
fint.Siquidem Andernacus lib.i de Antidotis vua conmertit. Alii omnes 84 cum its Cordwracemofr.Gízpuas T! non fatis páa
vocem,cum AAmomi dittione coniungentes. quafi vero Andromachus de momo vecemofo locutus fez: Quod A opinio.
7 eerte Diofcorides mon Gorgiv [éd Gospudi Jes appellat. Separandaigitur ha dua ditliones per intertieclum commá 2
.. erunt,bocnimirummodo Auaus, Cérpuoe "Ut Hos ConMertimus ,vt imtellipamus AAndromachum de duabus in-. -
3? ter fe differentibus berbis e[fe lncutum, nempe Amomo €8 Botry. Veraeffe , qua affirmamus adeoque locuni
bunc Andromachi e[fe legendum,€4 fic interpretandum vnus "Nicolaus AMyrepficus abunde dacet , £2 confir.
trym berba, cuius meminit Diofcorides libro tertio. Nos vero a Fuchfro yviro alioqui clariffimo , bac inveprar- Opinio Fach
4£0 fits diffentimus C4 ipfumtantum ballucinatum putagyas. Siquidemiunior Andromachus, qui Patris T beria. Ieiccta.dum Bod
cam,ex carmine illo Elegiaco 1 folutam tranffulitorati » buius fHirpis nu[qua meminit (éd Amomitan. ing Thetiads
tum [smplicitev, Necetiam Damocrates qui poft ipfam,boc quoq, e viperis Antidots carmine deferipfit. Pra.
terea lib..de Antidotis aliam Thertac. vbi (ane nulla Botryog
mentio, Adbecyvbi Galenus firillatim fimmplicia, qua in T beriacs at ac diligenter ex.
Pelr him ud Gar gore aliat meminit. Qui. —— de
possi: : adoif eram Prepr fd Pauim oj
tamen Gracifu rdg z
Ed proprii um Anicenna,,
Tberincis Botrymnu/quamena, "ucbfio bac in fent.
^ remmanifefts berisriroi AMyrepficutsvt pferefert infia T heriaca ,primofla.
$ O tim loco dfcripta Bot em ( «t Fuchfius ipfe qui Nicolaicodicem vertit milz.
liestefh itur ) Nieolatcodex Graezu inpumeris admodum [éatet mendis. Fieri enimfats epotnit ut Nicola.
Grec: fermonis non eritis dndromasbn, non. intelli dmodum nec Fucbfeus intelli.
quod iineundem lapfum ei Nicolai My:
ER PME ME
"pro PEHADE ; Sunt;
myos,nec. — É ? fane fuerit Nicolai lapfitm fulcire R nelli
d. c hnos € : ax. »vt antinere videtur yid q. effefal[iem Facile Galeni ctptez
covfFabit. Siguide Diofcor.in Amomi capt fPatim occurfu fic babet: Autiuóy cniin i I. bue tésdefendürue
-
1 r $0 IN ;
192 Petri Andr. Matthioli |
v20t Cle. popric up defcribit fic inquit; 32 rormaor jaroxloporor ccd2 Ji sÜpavsov Corgua des tid eff. «po :
rnfam eff parumm fragile,racemo[umsftem patto infa vbi delygendi notas affert itain. PAL. ,
*uiigys y opsotoy Corpudyois :id est, Eligsto féminis plenum vis parnia fiie. Dro[ooridifsbferiiy Pli end, |
cap.13.vbi fic inquit: Amomi vua sn v[u efl. Indica vite labru[Gayut aliqui exifHima, !
libras X.L X.friato vero momo X L V 11I.Praterea libro de Theriata ad Poner a Tum Uia
: : $ etiam, EN
racemoft Amomi fit mentio vbi de T beriaco faleigitur. Quibus luce clariuspatet 64 "omm, dl
racemo[um,€d eos omnes unacum Fachíro decipi , qui A , fum effe negant, "efe vh mida.
Botryn berbam T heriacam addiputant,contra Gal. 9 Andromachi fententiam. Pene. qu
zliad effe praflantil[imum AAmomum ,quad fuerit racemo[um integrifa, viis conftans, deii duri
meminit,ne quis confra&ium,quod fraudes facile admittat admiceret : Idenim (tt inquit Plinigs ); A
longe minus eflimabatur. ' Od " ) metro 10
Te P HV omnibus yotum vbig fere locorum prouenit.'Pütico caremws,quod caterispratuli | I
Cilibus valgi: Praflabit itag, noftrae vti nempe ematori.Ceterum fi Carpefum effet ad mane fielicrl[ime pro. Phuí WA
rcsnon efleCar. "Poet. Halucinantur qui putant Crbebas vulgares, que pa[fim in Myropolits babentur,effé Carpefig aum
pefium. quod Galeniteflimonio Carpeffum emen nou fit , neq, bacca ,neq, Corimbns , fedfefineca quad, Maas
velforta[J radécis,ut alibi pofleritatis memoria commendauimms. |
Carobalamü. — CA RPOBALS.AMV M verum batlenus mibi videre non licuit namq id paffim S. lif AE
tuntur , adulterinumest ,ideoq,in c dis medi ti e PM (Ag mh.
Vertt admitttendan
Mera recs men eius vice Cubebas,qua pa[[ mn in JMyrepoliis babentier. fibflstuere. Si ve Cubebas à desi
fubfiruendas, ?Pficias fermorem [ane non ob(iurum. gufeu percipies , quin € Aromatis non modicum. jo ime "
Fachíiopinioa f niin ( vt ipfe ait D: iofcorides p ercipt folet. N. ecp effrm ba c in re Fuchfro ahogt viro dot'ifimoaffipulari, E
explofa Leucoii: 442 Carpobalfami C9. Xylobalfamni loco in Copofitione aurea Alexandrine , Lencosi vadia foede
radicemíuppo- precipit; quetamen radix fi retleexpendas,nullam,qua illis ve[ondeat, qualitatem promittit.Si " "ew P
d giafln mordax reperitur nec fermens ore tec vlla ex parte odorata. Hoctamen niegarenon poffim , quinin libro. |
sllo,quem falfo Galeno afiribunt,de fubflizutis medicamentis, Leucotiradix Bal[ami vicem gerat. Q n
prit
mena peritis E2 vei Medice ft ndiofis,mon ita facile probatur : quippe , quod librum illum di oi 1
Librum de EA uerini ác [ubinde nouerint (vt inquit Syluius praclariffimus Medicus )uon effe Galeni, fed procu, labo 3
S Menege rmm Inip[o enim féatim initio Grecis codex , qui ad man e$t , Galenum citat ,id quod firmiffmum,
Galeni oftendi-
tur.
argumentum librum bunc non effe Galeni.Praterea Anacardi mentionem facitcuius nufquam meminit
lenis nec aliüpriores Graci.Poffremo mnlta füpponit abfurdifima ,que , qui crederet Galeno e/fe excogitata,
omnino amens C9 onis iudicii expers dici prof ztTo pofJet. INam uid. abfurdina dicipotellquampro tmi, —
quod deleterium omninoest "Pharmacum.fupponi [jl ef/ris Iridi radicem ,pro Agarico Enplorbiun, m
Polypodio Chamalea vadicem.pro Cerui corna , Caprinii cornp.pro Epitbymo , Colocynthim (proh dii imtuor.
tales) pro Lemnio frgilla Sandaracam pernecá:medicamentum ,pro Polygonii fucco Eruce femen , quod cali-
diffimsum est ,E4 alia bwiss generis deteflandaplura ? Quid poffea ffolidius , ac ineptiuss quam fupponerepo ——
Chamamelo Antbernitem.pro Elaterto fylueflris cucumerte (mccum pro Opto [accum papaueris E prolapide.
Pyrite lapidem igni Quomodo Dii boni ) fieri vnquam poteft. fic deficiat Chamemelunzut fub
polfie Antbemis.fi Elaterium,Cucumeris agreflts (necs qui nilaliudeff,quam Elaterium.Sed prob, on
| dgsorantiam,atq, amentiam: Eo enim furoris peruenere quidam, vt fibi per fnaferint Galenumtam admi
dum grauiffimuma, Medica materi. lumen,$ fimplici Ji indag atorem t,
bas feripfilfe mug aa,eo forta[fe tantum argumento feti , quod hac ommia apud Paulum legerint,
Cürentariis ea accepiffe fatetur.Sed dicantij ingenue que[à,cui magis credendum putant, an P.
rationi: Si Panli Codici dicant profetto ballucinantur quod infirmtfimum (st Arijfotelesim
vitate fit argumentum.Quippe on magno (ane negotio fieri potstit , vt quis feiolus ea ad volie
cem addiderit:quinimso nec alitercrediparef , nifi quisforta[fe [Golidiu Panlum fibi fimilem fin
bactzabfarda]Folidag, esi nomperpends[f. At fimagi rationi [E evederedixerintprofetlo [à
nulla vnquam erit ratia,que peritis ac dotlis viris qui cum Galeno diu [unt verfati , e$ Pa
penderint faadere poffit tam abfürdatam inepta tamq, execrabilia Galeno feriptts fife
mi Balibajar fils qam Curpobalamiesemen popcféeritdigrefBfurmu Nam Glas
Hypericam. HYPERICF M omnibusnotum ,vbig fere locorum na[üitur. Italicum G.
diflat a Cretico.Bra[auelus autern quum falfo puta[fet Hypericum Diofcoridi flore
mon e[fe legitimum Sed quavatione is delufus fuerit fat altas ditumefh.
ACAT I A legitima deflitmimur. Seplafit autem [upponumt fuccum e fylueftribs
£ ^) L ERIS UNS . Hic Fucbfto
Acatia,
Acacizloco PT,
id (uppoi quajdam] " Jic Fucbfío €$ Cordaprabatur , (apponitut
r4 s: m potius opihiü pus ld fulpsvi cnectes Duferibr e i
Lentifcifoliorum faccum , vel poctfHm fuppomenda cen[emus. o
mi e fylucftri | pfimus) ; h fpina gum ef. fe ldinerj eir lachryn '
cx eotlo,velea Pim pifet erefrgerer vdlpaiies trisdém indito ii mápipobaem quid e
auftero Cerafo. Cotonea malo, velatffera Cerafo flaxerit. M hoi ee ys
Catdamomum | CARD A M Q MV M omne genus,quo antiqui Graci utebantur ,iam din i
duplex. féppons debere,quo pa(fim tum ur empero e Seplafia maius Có mima
femper putavim (uppeditands. Siquide boc non odore £8 atvedinepreffat, fed
Daucum. DAVCVAM probatur Creticum, fed hac etate (. quod fciam ) ad nier putt
magno negotio po[Jez, fi qmandog, Pharmocopei plus infudarent compar: Mp
Epiftolarum Lib. V. 193
; » ici penuria Guppohi Italicum , vel Sylue dris Paflinace feme. Quaxdz- dert ;
prep cedente S cr vmi &$ opel GR nibil viribw inter je diffe- i ar en
Lay" ird in lsbro yr d. m Daafatyrii compofrttone, Creticum Dancnm folá radi-
UA P dbne preftare cenfet. Catera vero Danes genera [mine tantum. Ceternm dijfidetab eo Yoch(si opinio
D e ippe 14 , tametfi , pofi qnam de omnium generum Jemime etg, viribus egit, Crettcum prater improbata,
D Cm MM a d gi imirias : mufa tamen Creiici Danci (emen [spertacunm
efe dici Duofceridi fabferehit Galenus. Siquidem is varie locis m hb.de Compe(- medicamentorum fecun.
duo mom Danci Cretici femen med, s adpicet.Id quod etiam expetit T beriaca. IN amo, feminetan-
? vt ipfemet Galenus precipit mon radice,
1o LEA: XP vta seceia in onispeen reperitur , quapropter [crutinio opu efe .Eligá- "I optimi
tr ita9, cartilaginofim merum i burie effigsem prabens minime lgnofum.grams odore. feminis C9 ferula non. ^ot2-
mililretinens adietlum, €4 quod neg, valde bumidum nec mimis aridum uerit. Kies E dofone
SAGAPENVAM quod yncerifaciem prabeat non ita facile inuentu crediderim. Scio tamen vepiriri LO £
legitimum fed rarum. Elgitopellucens fuluo »forim[écus colere , intus vero albo , €4 guítu aeri. quod enim tale
fuerit jmceri(fimum erit fin minus,mpofbnris vitiatum. EE Ms F^. AT]
OPOPA N AX quodomnes leguiminotaspra fe ferat.facile quis Jibi comparare poterit, gui Jimplici- Opopanax.
um medicamentorum fuerit peritus.Syncerum interne albicat , aut fabfuine[cit , forts vero ad Crocs cblorem uU
vergit.Vifitur praterea leue pingue graui odore € fapore quam amariffimo. Syncerttatis indicium prabet ,ff Syüceri Opopaz
digitis in aqua 9s latleum coloremreddat. Quod ehim adulterium sdmifit,non itafacile diffoluituy, — nacisnota.
10 "ASTPHABrvAt wdaicum effe debet ex Sodomao lacu aduetlum.Prateritis nuper annis [ynceriin [- A(phaltum luda
1aliaparua fuit copia:Sediam legitimum afferri cepit, icum,
CAS o E FM at im lialla ; quod fraudem aliquam mon admiferit. Sele&ilfimmrh Caltorcum.
ex Pannonia , Inffria , Stiria,ac etiam Bobemia, con[equi quis po[[ct.In "Pannoniaenim €2 Anffria Dana-
bius multosalit Caffores im Siria vero Drauus, C$ sm Bobemia Albis, quiindepermeat ad Saxoncs.
CENTAV RIF M tenue appellat Andromaebus iunior,guemadmodum € Plinius,quod wos roinus venam mi
»
vocamus, Herbaefi vulgo nota, pa[f/im vbig, fere prouenientsvfia eft florefcentis coma. —
ARISTOLOCH I A tenui mea (ane fententia ea efl quam Clematité appellant, vt fe/tis diximusihn Axiftolochia te.
^ Commentariis noftris in Dio[coridem. Sola bac Armi Dio[coridi appellatur, C ( t Plinius [cribit ) catervis nuis,
praftatior eff. Sed qun ea defHituamur longa vel rottitida retle fupponi poteff,, vtrag, enim venen ad ver(atur.
39 MEL Galenoprobatur,guod in Grecia prouenit nempe Aiticum ex Hymetto sponte, C omnefere aliud dMàdianod ovi
quod in adiacentibus colligitur locts:nsbil tamen boc impedit,quum in aliss etiam regionibus melprafHantifi- uyrha rini due
mum veperiripo[fityvt ipfemetfatetur Galenus. Siquidem affertur ex Creta C4 alis quibuldam &/Egeimarz
snfulis,quinetiam ex Dalmati, omnesoptimi mellis notasoflendit.Suntetiamin halialoca quadam ac —.
pariter in Sicilia ubi prefHantiimum babetur. .Quofit vt cuinfuis loci mel fumi pofi , [tamen notas omnes Melquod eip& — 4$
ndmiferit que [eleilsffimi mellis indiciumprabent.Elgaturitag, bimum.. Hocenim vettfHore.ac etian ve. dum.
centiore longepra[fantina 5T. /deog, aberrant , qui putant vetufate mel fierioptimum : amare[éit enisn (yg. cl vetatate
Galenus inquit ) quod vetera[cit C$ ingratum gulIniredditur. Sitpretereaodoratum fapore dulciffeniz.,, i prag
atg, etiam acre,colore pallidurs vel affum fub[HFantia non fit,necin grumosconcretum ,nec etiam li-
quidumplue,quam par fet fed fbiipfi unitum,€4 tantopraditum lentore,vt frrude, veldigito auferatur, vifcá
40 modofere in longum trabatur anteaquarmfecedat.T ale enim quod fuerit,praflantilfimum dici poterit,
FINT M eligaturodoratum,C5 quod firmifimum e[fe experientiacompertum eff. 4auofum Autem € Vinum quod o
viribn imbccillejfacile acefcens,ct quod vetu[Tate amarorem contraxit omnino "fuerit vitandum.In fumma pámum, :
(wt Galenus inquit) Vinumid generofi fimum e| quod tennipellucidao, (ubflantia vifitur,coloveaureo ,0-.— -
doratum, vultam aquemi qo[cit. Nam buiu[modi vina firmiffima fitnt , 6$ Antidotis sg; Vina quee cirea
liter adrsijcentur. Quofit vt Pueinum,ipacum 6$ alia buiu[cemodi vina | quecirca Pspidiam proneniuyr, l'Pid*m prouc-
ancor qu ri Ded Pet al
ridem.Caterum fi Creticumvinii quod fea em non admiferit, it ad mhyrus eo fane praffantius on inuenies, ommum opi.
ioni. Du edite VuobleMuet.
atantum fieminas admittunt qua. qui. Viperei patti
lbredeThersaread Pone, quem ton.
4
J (fent eger. A agiles,ceruice elata,oculis Viperarum foy : s
, mari, quem eti, m excedint vniser(a cor- Botz, —
tinet ftum, Mari duo tantum infant Canini z
euet $r
4t. Viperas quo t£.
h " Á m i n. C e , spere vij ose " Vena io fie: i debeat , € f de IC venand
difecanda c da quimetiam C9 Paftiliex eiconfei E CNIMIrint teda Port renamdum,
€ o entidotis bis verbis: Ciperas non vt aligui acini dee ct Miedo dis. et
1 iod a tm excitant latim abegre[fufripida icca cz extenuata fent.
; i bus tpfe famificauit: idest,
magnam fuipariem byemalefueri, 0
akarum verocapst 6$ cand arab[eindere í E j | Dowbéar a plares f'uepregnantes ant resicere oportet, :
" dii as
T e bir tede. " Graci vocant , vel auod "4
MN DELsucics c a aM e
A : '
£/
194. Petri Andr. Matthioli
melius adbue eft vitium [armenta.Salis autem fi fta tewrpore viperas coperis tantillum unitttre Syris da
eff ate iamincipientenibil. mittere in [uper eas contemnit, qua maritima loca queue in Aliqua falfa aguáruy
lacuna degerunt. Antidotus entm,qua buiufmod: viperas acceperit fitim excttabit, Urperas gir duum
cotlefueritit,ac fí quis ip[as comedere vellet,ab iure primum. extmemus,deinde £arHm carnes 1t à (Di aye].
lemusyut [inam aliquam non accipiamus annus carnes COTETETIWE id derudepanis ex puriffima farina pa
fetlioptimeg fíccati qui reciput €8 befiefermentatus fit Cd inf'urno non fib clibano coins m odicum quida
3 4 . S ] N) . i Dea.
admifcebimus IN. lli ih ce ife panem viperis banc men[uram feruandam precipimni,gpa..
nispondus viperinarum carnium dimidio minus fit. Ali netertiam partem excedat,malunt. E, 40 VETO Qán-
dog, quartam,quandog, qui pania tmpofui. Caterum ni[i bene coéluefierit periculi aliquid acerisim.
minet medicamento, c Vieline eff igitur panem bunc ttacdtiumper aliquot dies loco aliquo »ficciori exiccafg,! 4 3
Ferum quuin viperas 8 panem comumxeris diligentera, adeo fübegeris,vt nulla viperine carntsparticulang —
Paftillorur viper co5717 5 repsanferit.paflillosex eamal[fa conficitoygti tenues mt nam eraff etm difficulter ficcefcerefoleant eà
pnonmappa-. cevnem bitre(zere nunt : quamobre panem quoq, atte ficcatia torrere [atiue e$t, 6d non quemadmodum ants 5
vnd bosqui Cefari1 heriacam faciebant, viperaieriure macevatum : quamvem tpfe quoq, din feci, féd mibipohs —
meliua effe vifum esi. pauem antea contritum viperarum carnibus exatie jam febatius admifcere. Citiu na
paftii ficcantur, qui fccum panem not; madidum acceperit. 5 tamen cella xm qua pafl illos arefacies in fn.
periori domus parte ad meridiem con uer[a,velfaltem ad Septentrionem non re[pictatyvt Solis radtos t.
"die accipiat: T'alienim in loco commode ficee[c ftatim à 'pofi 1bi colloca ti5quo folaresvadii perueni- j
re tonpo[[unt. Frequenter autem ip[as conuertere opus erit ot equaliter trao, ex leni SM quodfacere .—
ft quis omiferit, faperior quidempars celeriter arefcet, inferior autem bumida dintim nebit , periculio, i|
erit re voarcefcant. Poklea vero quam exiccatifuerint maneant aliquot dicbus adhug eadem $n cella longius,
guamprius a folis adis, [epeg, denuo conmertantur. Sufficient autem ad bac omnia quindecim ad fa "L
Pafilliviperei — d;ey : Zeige post boc tempus, donec T beriaca conficere voluerts vecondi debent in vefe flamneo, aut vitreo, am
quibusinvais $5 rep. ftro fiquidem C auro nibil fraudulenter adnnifceripoteSE. fHannm autern plumbo adulieratur, ——
—: quod vitare 'et,non folum in bac antidoto [ed in quibufcung, altis medicimis quemadmodu: fperum ——
mon fuerit. Caterum longe melius eét baud multo postquam pa[lillos confeceras ipfis ti. Quaquamnonmul —
tum detrimeti capiunt etiam fi peratTo anno atq, etiam multo posl eva utaris, Relde namque aprincipio ficcati
«d tertium quartumq, annum integri per(euerant, dummodo tamen apte reponantur,C$ fubindepuluifculus z
4
*3
"e
E
3
quidam, quitpfis obna[ci atque obduct confmenit, dis linteoha interdum alflergatur. Is namq, fidism ——
snbareat,pafHillosperforabit. Per(picus eft auteinutileseostum d. reddi,quam perforati fuerint,quenz30.—
ndmodema anteaquam hoc accidat eriam fésmtiltum tempus itterceffevit non inutiles effe. Fla&lenus Gal.Fuch-
Puchfüopinio 5, Ji ro de fit. medicament. vipereis pa[Hllis, quorum tamenparandi vationem Andromach TE
Frog unE refert, Opobalfamum addit. Quamobrem non potui Fucbfium non mirari,quod non folum preter Androma- ——
mag rU Galeni inflHitutum boc fecerit, fed quod etiam medi addiderit , quo iam petitus din deflitui-
T. * V s SARRE
SdlimsRll. — SCILIIA PyjDU ev arta taptum Scilla E? Evnifarina conficiuntur, [ed hor quum ueram tanha-
Pancraium. ^— bear, Scrllam («t n Commentarii noffrisin Diofcaridem editis fufius diximus ) Paucratium accipimus,
nempe Capeslind,quod Seplafie omnes legitimam Scillam effe putant. Verum quum admodum parum inter fe
differant Pancratism € Scilla, eo fane Scille loca tuto vtipo[furmus. Caterum legitimum Érsuumnon wafa-
eileomnes babent Seplafie, nec etiam omnes,qui fe vei berbaria peritos putant , legstimum nottere. Quapropter? ——
ómnimod. ntoperam,qui T beriacam conficiunt é» Scillinosparant paffsllos,vt verumo fibi comparent. ——
6 b ; b v is
b
F dieit 44 euim facile a[feguentur quum iam legitimum feratur ab a atiofic babet Scilum 1
dorum rano. Principio ucculentam accipies cuins folia penitus iam arwerint. Huic deinde cortice detra&lo durierempuli- —
culam indices extriticifarina quant fieripateft quilite confetlans. Ipfam postea multo calidog, cintri EM
Jnbicktam nüprisa extrabas quoadu[g, circumpo[itapulticula crufta fiat. Quod fíubi bacagie furnualiqud ——
adit vita cum pane Scilla illac infergepotar, inde quum obdntlapuls iam exaruerit ipja abe tieomtto
var. Satis afjam vero Scillam intelliges ifefbtncam insmiJarn admiferit. Vbi uero Scillam diligenter attrinerit,
tandidam Erwifariharm admifte.nam qua candida nonefl, amara fupra modum e[fe confuemir. Cognitum
antem vnicttío, exiffimo. prius oportere tenuicribrofarina. »pratere diligenter cam leuigare Seil. E
Ja vero fefgteipotiderefarinatm fiperet opua ei : dico aute fefguipondere,t fW duasfarina famas, Scil tra 46
espias partes. Pofévemo [egsml ata, vottulas tenues ex hae mixturaconformaneris sim cella cuti antea dicebam.
in coipofttigue pafHillorum viptreorum ad meridiem erg £ponti: quast, non in Sols radita collotdo
; bis. Perum ficut depaffill vipera dium efl sta de his quoq, cateraperage.—— E
Hehteum — HEDTCHROJVP M(wu Galinguit ) gaemodoparari deberet neq, Andr
m cohifidebar, ab vnguentaria Hi
vellimpblex aliattad alind medi Z. Caterum po[lea fa&tum
dx - *- nd: Ei adul A ie »
Allnarims quin 6$ Nicol
alfammnm, C$ preter G
* larbarum ex duicenpafe (e Te pre
* barbarum ex Auicennafortaffe,€4. : ter
wm (ententia. Ceterum non deeft fuphitio,quin bic codex [cateat mendls, Siquide,v pal inr p E PE
Nicolai loc? re- vit, INicolaus babei Phu fimpliciter, C2 flatim abip[o Pb, ( Kheipitici,quafit ut fuerit fa picandst Rhei z£ ur :
Ar cula line iliegitime acce] E. Lrenim quifgi fuerit qui hac corruperit (itamibi ufpicadi videtur.) quifir- I5
oni ii ci Pb ef eopulanda, Rbripnuficuli mrerpofist sanguis qui bpm —
Epiftolrum Lib. V. — — 19;
vit, efe id à feriptaribuspratermifum. Sed bo 7 7
ei fermoni imperiti quad poft Ansomum f " S Ier ER y npe Adhscpalam fit, Nicolai Gra -
f$ w/rus fuperius diximus in mom examine ) in Grecorum ved ^ot ^ * cf SNR Theriscn(vut
p genet tn 1 sferam ejje plantam,;perperam Ao: pda pe eiae Lie B
alindper e medicamentum nempe Bi & í i momo ditffenxit, c3
sit. Porro Arabes Hedychroum victor eq ABBA ^ qued Techn £ttám in errorem vóca-
re defciuereg, ab Andromachi € Galeni placitis. Quamobrem V ÉSiR ot ak quam pluribus aberraue-
omnia fab [ersbere "Paratur autem Hedychroum ex Galeni fententia Picosdds peer € oportet C$ ei per
1o tn Afars, anaraci, cnin[a, drachmas duas, Calamsodorati, Innct MBORHEP dinh Hedychroum, A- Hedychroi ge.
Cinnamomi , Opobal/amt, Aylobalfami,cuim(g, drachmas duas. Mala bri naso orati CofHy Phupoutici, hr: parádi ra»
Cree cuiu[g, drachmas (exc, Amomi dracbmas duodecim, Maflicha 2 9 ie Nard Misco, Caf 4, Myrrha, T
pendehnu i deinde formentur pafHlli, qui demum ficcars sa, aC REM reenraiie
-— Reliquum eft, «a de quibu[d am medicamentis, que in buir[ce magmat. A cs v M €$ Scilliticis dili
cr TREND. pefiBotem admittuntur n
P AL AT HV S Dioforidisteflimenio naféituri :
1457t alii féribunt. Quo fit, vt non magno negotio ind ^ » o Rhodiorum Tnfila,quinetiam itt Cre-. Afpalathus,
minibus inualefceret ardor qam augende pecunie, Mirei spun nes y 7i Respnblica magts in bo-
dota quipro Ajpalat bo fapponunt Viticts femen, quod non nds centitaiPa rig " ind VR
10 Tuo venenatis fe erarum itibus auxilietur. Sunt etiam, qui Adgallocb. HABEN Neon
TAN Freire etzam fubferibo, qui Agallorbum [abfhimsenes loco uadeati,,
4M an legitimum babeamus ,non mibi fati
: ADEATIUS , i fatis confeat, hon ; j
kei Ds grain aninoribus »odoratioribus, dace fiit , llud A4. Varum.
Pitti, coma wipes sofririe Digosridtn editi fiuffus d etr veg
I rim me ee Meier lae
i vn ; e » Is
pie ait Vt Ungwentum tTünd t&metfi minus cries er pro Maro A maracus imponeretur : qma poft
tofcorides feribit Marum vira babere Syfimbrii confimilas wr , non tamen viribus inefficactus erat..
Bmbrio vti,cui non placeat 4. quapropter poterit quifpiam etiam ;
CALAMPA Pee nea . peepin d.
3 9 tur Seplafía etas ODORATI M mt tam effe vadicem , qua [ub calami
Sepiafie, validiffimis arg sd; in Co 14 fo 4 cdtams odorati notnine «tup. Calamusodora,
fteris relinquatur ambigendi locus. Caterum, quam e -iridiMlidins noftris in Diofcoridem , vt nullus po-
ue »quisnter Galeni opera "m ^ exijHimaf]em codicem ilium de fubfr
guiéiofüysriliceri fid perareperitur legitimum effe Galeni fuadeb S
Jbram p^ abfar Pr ue ette temporis diligentius accuratiuao, "tw pros ppeni enis Spha- Sphagnum,
, / pois, ineptiffirni[que documentis ESSE da náitjfem, ,veperifferna, [catere
venire fententiam postea coallus fam. Qua quamplurimi vt in practdentibus d; uai,
E . E Mol ml NE om iba 1£bamest ) inalia
Pw acce "yliapai. ideft, arboreum Mufcum,quum iacu rettef, -— e "4 proodorato Cala-
: Calamo uUo contraria : quippe, ui 4 menfes ci oridist "monio «Horiatantumiu-
hecn- reumesentum: E au aireluum drumicit
torum opinio qui vulrarem Cala d à non (atis conffat, IN DL
kun eese qud eri eire eame
non fo ato Calamo vires ob. e verum Calamum odaratum , [ed z:C ;
f allum put vade , e tincat pares fed quod etiaps E : »fé quonta ür Ácotus Ca-
» Vt Acorum in Calami odorati locum zem "éd at, INecalsafaneratione ous od
quam,quod quum priores Medici odorato Calamo fe de fh HA A er eR ater is Tocat cetperi -
» dcorum (emper eius locafmppedi-
'ppe
arent. Quoposfeafacile fatum eit, í
dat., quam ob odoris pref ; ^t »vt fetotum in C. L m
d « L "ys d "Angelicam vocant, bist da veterea i quis radicem ex, up
Cete aiu s pur ne in ano ai o ERE
C PRU DLMPPME I : dar "t fexcetis con- s
uir m
i5 aite EM s
acer bis verbis. Primum itaque d;ffol.. Ratio mifzendo,
pro Roter.
vba C$ Crocus: fStamen ita facere tutius tibi vj. 70^ medicamg-
SOHUTRET S TUSMeESS ideo vitto macerantur , vt C3 dilfolui ds inl he-
PWEPTN T aCam veniunt,
ax
Kiss e ut e scs
ineriat$ exculJeris promptis babere zuo reliquis vino m« E.
Gummi 6$ vino macerare, £4 ipfum per. d LE ? mace vit infoni ds 1
Be coe preparentur,atane jid. 77 MEpEH diffo TR Ge V. Hac igiur quo 4o dixi : M
daplii primum celiquati,
etae veseiecajule ub ni erae rs
-
sitos
. Y t Ta
196 - Petri Andr. Matthioli
bec fésoul atq, eff uderis,ed manibus complanauertsmeliz aliquiiulum, Refina qug, liqnefaGe nf unde ag
ita vafe cooperto ca rurfus liquari permutat, Melius est enim bis rebia smpalítis nodum meladmi[cere ig, 2
operto va[e quod aque innatat ure lxentur permittere, Interea dum ifa liguefiunt maceratis ex vinovebus,
ficcas medicinas eatenus adticies C comnifcebis,quou[a,fpu[fa effe fats vidsaniur. dtgyitapauloposimsop, ——
tarium magno cochleari liquefatta, tepidatamen tranjpones, robuflu[a, aliquis bomo rnc ipfacommifeegn, 0
"Icposiea quam bene inter e commixia, atq, in unm corpus redatia fuerint ,den[ag, iam quodammodo yi
deri ceperint mellis moderate decotis,€ proculdubio defpumati partem quandam [uperimrmuies pojfea cou 4
th[a rum medicinarum portionem quandam dein derur[us melinferes :poítea liquefatia Jed tepida infundg,
Po[ft-emo quicquidpulueris eg melli fupererit admi[cabis vehementer omnta magno in mortarieymagnaque
ti decula commi[cendo : cum vero tudecula duttuin martarta omnta coterint tm sm pilam traniferéda funt, V o
n2, fevreivutabulis diligenter exterfís ne quid rubigimis inífPat fne imermf denda. Rutabulum i
vera [(nbinde Ozobalfanao perunges ne fabigendarums verum tenacitate obtmmeatur nene diffculierfe inde —
artollentibus refrflat. P igitnr opus expedite procedat , imas rutabnli partes Opobal(amo frequenter inungerg ;
voseniet,atq, Opobaljamum hac vnainretotum abfumere. Meli efi autem in Sole Thertacam com mice
re fc entm citius in vnum corpus fimplicia coeunt drm, boc factemus. pilam in quaa /futidotis adm ife wr.
epcriemus, Atpofl quatuor, aut quinq, diesrurfusin Soleipíam eodem modo comm[cebimus,eandemg, fee
féptemue dierum fpatio imterietlo, iternm ata, deincepsrepeteyaus,donec men[a duo, velqnadraginta dis fal-
tem compleantur. Hatlenu quacungite conferiplfimius ad T hersaca vim augendam pertinent 4Uu& vero mox.
Colot Theriacz fabiungam ad colorem. Dan danamq, eft opera ut nigram T beriacam conficiamus nam boc etfr quo. patto in.
niger vnde. con[uetudenem venerit , ne[ciam, quifquis iamen bunc colorem non con[equitur, irridetur, quamquam nulla. 10
coloris qualitate medicamenti vis in muterur. IN iara vero T heriaca non erit ,fi Chalcitisflama luteaue dum -"
uritur eua(érit : Chalcitu enim particula quanrumuismntma colore [no T heriacam inficit, Ne quis igitur.
bac 2909, inre fruflretur iis qua dicam menté adb:beat. Quatuor Ci balcitis dracbmascum T beriacafolums —
soda captat, multa plures affare conueniet bc mada.Conuce im exiguam ollam Cbalcitiserude dracbmasnom
pauciora quadraginta polea [uccenfs cavbamibus,ollam abge operculo n medioprunarum flatne, Cuma, zb
Iiquefattam videris Chalcitim,ae qua leuiffima 6 [umo[apars eim eft innatare. [Latim ollam ab igne amo-. E
see humiquocollaca, nec vt aliquando nlebamus ficuti qui gnem accendun: ,ipff anfefflabis. mirandum esf .
enim,quantum ita faciendo lutem flaun[a, color emergat,. INontamen in Sole collocanda erit, fed in vmbra
donec frigeat ami'tenda. Hinc, pofteaid folummodo Capies , qnod [uperne [pumenm fuerit , quoda, neque lute-
un ,neg, flauum nea, pallidum ect. Deindeexperiundrgratia aliquantum eius, quod probauerts Accipe atque Pi ;
comminue, &à niim quis ex fapradiélis coloribus appareat infhice, Nam fi qualis accepta ef, viridis, aut cine- 1
- reamanferit, drachma quatuaripfus imponts.T alem namque Chalcitim exiguam inwenies etiamfi multam.
veris: Qua ad com dam conficiendamq, T heriacam requirebantur, omniaiam ab[olnimu. Hatle-
AMEN
i
x
E
Veneficum $co- pu: FENE FICO Seol Ld ks:
id alia te fall urum ,exvetTabo done
men qtd atesiffum b
etfi mnc nibil adea qua
Jopendiium.
Marum lcgiti-
mum, $
n-
Epiftolarum Lib. V. 197
ia Tireffa cacior fuerit, qus banc non agnofcát e[fe Marum. Folia illi funt Amaracà éandidiorà , € flores O .
nigaro mila. Primo gefIatu foliaamarorem relinquunt ,quem demde acrié feqsiur fapor : qmi tamen (vt
Galenus inqsit ) ab amaritttdine vincitur. Hanc JHirpts imagmem gratiffimam. futuram ceníeo omhibus rei
berbaria fL udio/s. INc(cent enm posthac quantum facie MarumabAmaracodifiet. —
1M A GO quama Marante Cyrifo delineatam e]fe fcribis videtur genuim: Cyifi [faciem on inéleganter Cyüfus,
referre: fitamen e [oloramw[culo integram platitam indicare liceat, His cum accedat eiiam Marantá teffimo-
mium, qui Cytifums à (e inuentum diigeniiffime defcribit; facile adducor ad credendum [Hrpem bancgenuns
ejfe Cycifum V elim autem vt. fab eon gidio Cumano nobili[[imo viro Cy illisramu[culii mtonomineim-
peirare psteris, ilem ctiam ad me mitia. Cum enim tuis literis faklws fim certier, mt plurimum atari abillo
Y o (que fuaeit bumanitas) non dubito quim busu(ce vei me compotem. falluru fit. IL Mud
AN O N parums (ane placet sntellexife Rbabarbars bifloriam , quam vna curs eiusiconé antea ad me fnifis Rhabarbarum
fli à loanne Baptifta Ramo in lucem sdizam, bomine meo quidem iudicioyitegerrimo,dotlo , C$ omni £e-
mere virtutum claro. Placuit mibi femper admodum Ramufiingenium. Nam ad virtitemtamim a natura
fatbu mibi imper vifi eft. Ileprimus Saltiam mibi videndaobtulit gallas ferentem; tna ad me ima finri- Saluiam gallas
lem,quam e Creta alatam dicebat : dequibia nulluseft antiquorum qui meminerit 0o p. profe.
PISTACIHDL itoviridarioramu[iulum,eam ob canam ad me mium exiflimó, quod à Maranta fa?- Pitacium
ta(Jc excitatus, tibi non placeret Piflaciimago,qua in priori Commentarior& nofror&m editione, piGloris cuis
wfdam infidelitate minus rete appitTa confpicitur. erum fi Commentaria noflra poffrezmó éditá ws diligenti-
sa sn[pexiffet non fuiffet illi opus emendare , qua nos mnlto antea tempore engendauimina : mec tibt buimfee fuf
£o cipiendi laboris cav[am dediffet. ».
PLURES eff Irianic fpecies iam dim animaduerto. Nam C$ tua hacplanta [riontm genébi notis ovni. lrionis plutes
bus correfpondet. [n meanailam videa motam qua Irionemnon referat: quanquam non defit blaterones gui haberi fpeciet.
eam damnent. Foliggnim est Eruca fylnefris,canltelts lentis. floribus luteis.filigie in cacumine graciltbus,
corniculatis.[emine Naffurtii exiguo , vrentis ufu, nec alibi nafcitur quam iuxta vrbes rudera € bortei,
quaomnia ua Iriom reddidit "Diofcorides. T ua maioribus con[picitur filtquis -grandiore femine refertts , quo
fit vt cen(eam meam faminam,tuam marem e[fc friontm vele contra fortaffe.
ANNTHIL dubito quinplanta.cui«sego imagmem dedi , legitimum fit E. lichryfum, quod Ttalia profert, à Elichryfii,
10 tamen notis quibu[dam diuer (am, quod ctiam (epe bic in Bohemia vidi, Creticeum vero nunc pyimum wA
bsberalitate agnofco. à ;
jo A AIO RI Pimpinelaneffrate, quam quidam Sanguiforbam vocantyubia, hic pratareferta fiht:qué- Punpinella ii
admodum C4 in Vugariayubi copiofiffimam na[ii vidimus. dor. ;
N£ dubita quin ME LIL OT V Mtuum legitimum t. ANam prater id,quodeiustotBornes legitimo Mclilorum.
corre[pondent,mibil differt a meo, quod ex Campania allatum eit.
CAVDAM Vulpind, Grecis Axe ixvpey vocatá e Lagopi e[fe genere tecit (entio.Sed anlac Axoaixseoe Cauda valpina,
fit, de qua meminit Plin.ab.at.cap. nt, nonstafacilea[feram, nifi eiue folia perpetuo vire[cere intellzam. Pul- :
pinam caudam enumerat Plinins snter herbas, quibns eterna [nnt folia. Sed an etiam in boc Plinio fides adbá- Plinii czratum.
benda fint, anceps quidem [um : cum ts inter eafi dem plantas Heliotropium babeat, cuius planta circa fin 44m. !
Ryryronir oic repllulat,quam media e[fate. ^ ji
: aidh emp sginem cnius pl orcyrasfhuc tranfmiiffam e[fe feribis, magi $emperui
40 admiratione (um contemplatus ob vei nouitatem.Iuffi sn lignea vabela ient Viti in delviari pud ma en ps
ritiffimo pore, vt exci[aedatur in lucem. — Í P
D ACTTL O S faisracemis barent, vna cum eorum inuolucro , quod Palpam Elaten vocant, à cla. Dadyli.
Palma Elate,
u imago, .- ; ta
de er
PLANT Aquam Syria quibu meip[o diffentire,
tuer Hifpani.ac etiam id i Ps "NOE
*
ibus, cd in Mifnia nobis contermina.
LOUPE ACEIT moamis
* *
m
198 — Petri Andr. Matthioli
torepronevire babe folia và apparei) Cytificandidliore floré aureo facile adducor ad credendum , padhai
quam mififH legititmafit Glas. i :
Eqdfedpluew — E Q'ISET [pluresquam diras,baberi fecius mne primum unimadtuerto ex bac quam atemifai,
fpecics. fpicio. Refpondet namq, £quifeti maioris de[ériptioniorombne fjeis noni, adeo vi credam itam banc, gea
effe Diofcoridu Hippurim,quod radice fft hgno[a,C$ planta vegetior at firmtor teta, ;
SolaaumSomni | C^ R Somnificum Solanum appellaueru eam fhtpem mii nouam quam antea ni [eras DAP, quid gy
ficum. biteum Hyo fc yamum retle( meo quidém indicto ) effe cenfent,nunc primum intelligo. Quare £03 aGCHfabo n i
perperam banc S. (fici Solani appellati in vilgarem conuerternnt vfum. 4
Seiphüabfn- SERIPHIF ablnbium,quod Alexddriae/£gypti allatum e[fe [evibispulcherrimum gp; vifa
shucaaminatio. longe magts Mbrotamum partum, idest. feminam refert, quam Seriphium, quod ad my jy [m |
liaprouemit. Hocenum non ad is herbnlaeftnec Abrotano paruo fimile, quan2mam fapore, edoris gra,
lentia, C feminis exignitate, Seriphio correfpondet. Quinetiam quod tantstm 1n maritimis lotis prouenia,
Caterum cuim tuum ooction [olum minori Abrotatio correfpondeat,C$ pumila ndmodiera fit plamta, fed etiam
3n e/ Egypto proueniát vlbina[ci Seripbium vna cun Dio[coride teffatur ettam Phniusadducor "facte vt cre,
dam; effe genuinum Seriphium Diofcoridis. Nec me ab hac amonebit opi nione , quad ab[nydum 4dmodups
Seriphiicaput "credere videatur, pro Olinaramo,tam exiguam berbam deruli[fe in [acria 7fiacis facerdotes, cumid Languans
Diokoridipla- 24/5 p ey Digfcoridenontranféribat Oribafius, CS alia plura fint in boc capste deprauata : quadam a
beta ied autoribus addita, quaton ad Seriphium, (éd ad P. Abfinthinm [be&ant. Male autem, fegimr
Mme id in boccapite na[ci Seripbium copsofifimum in T auro monte iuxta (/appadociam. Quilibet enim; nzel/git,ggi
pror fes non fuerit flupidsa quod niil fit abfurdins,quam marinum Abfintbium in bots nafci. Nam bog M
totum ex pracedenticapite ab Ab[intbii "Pontici bifloria »ad Seriphi»m translatum esi , quemadmodz &il-
lud,quod eiuspabulo maxime pmgue[cant pecora. Siqmidem boc vt T beophvaflus inquit lib.9.cap.i8. Poyijs
cum, non Seriphium facit. Quaomsia fcriptorum infidelitati, temeritaua, fant afri bee. s
Céaurium Ma-— Q/O D Marinum Centarium appellas fant qui marinam Anagalldem vocant. Alias baneplayfa i,
SR di, fed tanquam ignotam neflexi fi quid vlterime [cripferis de eius facultatibus id evit mibt qvatifimup
GELSIMÁÍNI vulgarisfintlus, quem milifhi, Lupino non abfimilis,eo ma qus placuit : 290 rartor bas
Gclfiminum.
letur.nec id orederera tih viderem ip(e C9 te buin[ce res haberem autovem. IN ufauam euim audini elími-
num fractum ferre. z
Buxusfluefti. $rYLLEESTRIS Buxusreimouaetiam mibieft,nec babeo (. quod meminerim) qui de eo Inter Axtiauos
ayentionem fecerit, Libenter abite audierim an ligni materias alteri Buxo correfpandeat. j
FENIO yuncad Marantam ,ob duriora quadam eius inmeditla iam calamum isi eum feringeve fla í
teram quum tamenilum fe per literaspurgaturum apud me intelligam, Có locusa in Loncbitide,in 21 fide
meam in[irmare nititur,emendaturum gu prudentifpi confilsis libenter obtempersbs. Cupio enim tui C&
Pinelli viri nobiliffimi caua, Marante amicitia con[eruare , fitamen ille bouorts mei vationem babeat, c fuit
vecogno[cat errorem. Scio quidem vose[fe bomines,quifame exuflimationifAo, mea rationem babeatis, ale, —
PETRVS ANDREAS MATTHIOLVS,
Iulio Moderato, Ariminenfi Pharmacopeco,
ed sou B RD. 0M
«5 vAfgitur dequibu[dam femplicibusmtdieamentis , qua in Inazardipam 4
«o veVufntidetum veniunt. en
Ceepi literas thai, quibus confetlurta ednacardenam Antidotum ,plnrirsnm dubitare eri
C PA125
Burtnpi ezami- 2 bis quid pro Burungi in eatibifuerit addendum ,quum varie de co fimt Scriptormm epinia-
gauo, AX nesob ida, petia, Vt inve bac meiste i filis. Ego vera ne videar boc labarie potitus [abo
7/ ANN refugere, quam quodputemtibifortaffe ac cateris [atisf acere po[fe,recu[ore fare tonpo[fum, ——
A777 obtuam fingularem erga meab[éruantiam quin tibi bis aperiam guid de Barungimibifme ——
per perfuaferim, cantra eorum omnii nionem, qui batlenus de eo commentati funt. V aria fane ac diuzt-
fA (7 relle ad me fcribis ) extant de Barungivezentiorum placita. e/fiqui tametfi plerique in cen(éndaboz. je
k medicámento non parum laber auerint ,nulld tamen reperio, quivelle (quantum conticere po(fzm )expofut-——
Luminarisma. Y/quid 2Mauritd uis defignet Burungi ,tantaefl apud Arabas interpretum confufio. Siquidem Laminare
loisopinioer mzaim vocatum Burungi Cubebas interpretatur , fed eius mili baud plácet opinio, tura quod frixol admidi
: x " D B J » * t *» 1 deii »
Cocdi [enatiá rusné potoit fam eoe gued vei HH EMMK oewlia confundat medicamenta. Cordus deindetu-
4
fant.quod di. érit noci poffe Burungi Melambi :
- 4
re ex eduicensaac Serapione qui Nigellam babent Burnngiloco. Quippe brcpertinacne: (o Movachifs
lent) négantes affirmant Auicenmam, SerapionemeQ (petperamtamen ) prater Nigellam babere etiam Barum-
£i. Caterum boc falfum efe contincitur, quum borum temo in hac Mntidoto, nec aliis duabus [equentib. Di
Pachfiicrratum. fungi meminerit. Quafit,vt noti ti p Jed etiaPi mendaci Far rp opinio.
eripe Mebfm impett,
aan ee- (er pradoimea falfum. Quandoguudé soeermplaimafe.
ERR UA eR E E ERR D ER
* ur. 1 F 1
EpiftolarumLib. V. 100
gos mirari Fucbfum alioqui doth fimum prudentifimuma, virum,quin G4. Mánachorus) JE atorbin acer -
rimum, quod ius bic tantam adbibuerit fidem, vt eorum potio trediderit te[H monis, quam quod vellet tanti
fuberelabori, vt boc loco Anicennarn in[piceret. Quod auiem nec Amicennam infpexerit , nec legerit, tdma-
mifeftum prabet indicium, quod fcripferi e/fnacardine dejcriptione apud Auitenná in hnulloprorfus variare
ab bac, quam de[éribit Dama[cenus, ob ida, magts banc Anicenna quam Damaf Med " ;
ferre debere : quod tamen fal[arn deprehenditur. Siquidem loge alia eft Amcema defcriptio, quum Spodiit,
Cardamomum minus Gingiber ,"Prperis arboris tadices,C$ zmum admittat, quorum non meminit Dama 9
Jéenua Nec à contra capiat Cbepnlos, Caftorenm, Coftum, Saccharum nec Lauri bacca, quibus fuam idera
conficit Dama[cenus. Prater id cenjét dem Fuch/ius Serapiotis autboritate. fretus Borungi Jfue Berungi "m
ynil aliud degnare,quam Meliffopbyllum quod ipfe Meliffam [uo Arabico idiomate Bedaravgic €? Be-
darungi Vocet et vt fuam tueatur (entétiam, dictt Serapionzs codicem boc loce inierpretuim 1nfcitia effeomni-
no deprauatum » €8 legi debere Burungi,non autem Bedarungi,quum nil alid Aphris fit Bedarn gi, quam.
Ocimum. Sed ipfe (quantum video )non omnia apud Arabas perluflrauit. Siquidem tametfi id jipiusmves
liquerit Auicenna, Serapio tamen Ocimum Bedarungs nufquam appellat , Jed Berepgemefch Berendarós € Ocimum, Beda
Berendarog, vt facile apud ipfam videre cft, Rafir vero lib. 21. Continents Badarengi Ocimum vecat, E; [j. xungi Aphris;
bro de Arabicis nominibus Bafilicon, inquit latorum foliorum appellatur Arabice Baduraic. Que omniafa-
eile offendi,nibi/folidi ab Apbris adeptum e[je Fuchfinems , quo retde probari po[fit Burungi effe Mehffaphylig,
Caterum nec eorum avg probanda putanerim , quy Melantbium pro Burungi admn[éeri contendunt, Mcliliinm pig
t» qnod Auicenna,ac etiana Serapio nigellam babeant,€2 Burungi non meminerit. Quippe quim ii ( vt pra. Burunginon fi.
3 o diximns) prete? nigellam alia plura babeant fmplicia , quorum nulla Damafceno fit mentio, vetde fane baud . meadum,
quaquam ajfirmaripoteft,an IN igellapotius, quam Cardamomst, vel Prperis radix, vel Zingiber,vel Ani -
fum,quorum ii [eciatim meminere, Burungi loco fuerit v[(mrpandum.Caterum vt tandem meam de Bursun- Dutuh gibó Bu:
gitibi aperiam fententiam putauerim ego legi debere Durtngi,non autem Burungi. Drrungienim AAuicen. rapgi legéducm, .
u4 fecundo Canone Doronicum defignat. Quod ad banc Antidotum parandam ad mod, petere videtur.
Quandoquidem Doronicum Serapionis e$ Auiccnne teftimonio cor mirifice roborat animumqa, hilarem ved. Doxoticuin,
dit, Neminem enim latere credide im,qui fe Medicum profitetmr, medicamtaea ,que ad cordis preffamt af.
fe facere etiam plurimum ad Cerebri morbos quum fpivisa attenuent , clariore[q, reddant, eatamen iti-
Teligo,quefacultate funt calida, Facilis enim ac lnbricu fmit Chalcographi lapfus qui D im B.nimiaforta[fé
manus properantia vertit, dum cbaretleresconnetlebut. QN ama, vbi D.imuer[um fuerit ,in B.mox cóner[um
g o videtur,quo fityvt Durnnginon Burungi legi debeat. v E
PETRVS ANDREAS MATTHIOLVS
Medicus; Bono Baldino M yropolz, -
A d I
Examiuantur qüadam medicamenta ,qua vehiunt in Trypberam
Saratenicam,
LA]
10
* de me confidentiam non paruifacere, tum etiam ne fo felerem, f a[fe Arabum medica» E-
dta exatle explora[? perimds &c ea, de quibus DAE Aprile d Scacul exami.
L D ^ t r à naue, . -. : x
ht eius j vae «deren
nermo[a.quaomniain Polygonatiradice defiderautur qunm, candidaadmodum fit fragilis Ef nulla ded :
culnuj2uam plantafuerit ffe, utem vera S est 7ndi pofita Pint
lib.s.vbt ftc babet. Secac: funt radica Zingiberi fimiles, qua cenuebuntuv ex fndia,e4 firex eir, qum font. Indica,
" US si n Prinets tn 4231, - :
ea d Vut vbi depen Saber ele fe :
iaderem ego ,vs pro Secacul Paftinacam, tu jatina, Loco Sceseul.
PXAE "uh gap
"y
t Sytbragi( Syoroyma bac fent apnd Arabu plara uidens Tinten
£o tum etiam [jlueflrem fupponeres : qseum Paj
AManvitaut. Catersgo Seitaragi But Sitbargi.
gecr veces ui ned oh reif o rbifforiam. Seraptene C$ Auicennam I. i. aed Meis ^ i
nde ee eI Bremer a Ee
ncu ficut Caryophyli: Erill quiaft femius dezlmat ad ruledomim, mig d Aigniperne,temuia, t3 ee. op
genera ? poffremi ulli dubi, eff, 1 legitima Iberims defrenet. nterpretis error vtieu;, V:
lior buseplastam ederet3 faperee]e Cordumens. » dC vus 95, P^- Taterpretis Atih-
: && 4 (0o Nw-
€ dis prefermr coma flaribusreferta, Alerum vera nempe naius quod pa[fim pro Rhap wem Jh
100 J. Petri Andr. Matthioli
affuit legenduneett. Qua verd medicamenta ex iisque moffris in Myrapoliis babentur, cetera duo gene:
Mosabborum y, pr« fé ferant nullus batienu (. quod faimerima) retle explicat. INecprobanda videtur Monachorum enia
"gm explo; tentia, quiin Damafc ja edidere: Quippe qui perperam fibi perfmaferint , nil alind Mauris
: panis Seitaragi defignareyquam Indicam Cafiam , veterem ZAuicenna ed fequuii, Signidem Alparm,
ille Bellunenfss, qus magnadiligentia Autcenne volumina reftatuit, libro 5. tn confettione Phnlofopborum i
Tryphera magna,quum inprima, tum etiam in altera in Elecinario de granis viridibus alufa nonnullis vbi
Gerbardis modo Cafiam fimpliciter modo Caffam fndisam vertit, Cafe buin[ce loco Arabicum nomen Say.
taragi fime Syibragi reftituit. Id quod fecilfe eum arguit , qnod ira bicalhgua peritus pro certo (ciuerit, dra.
bicum boc nomen nnllo patto ad Cafram vefervipolJe. Ceterum cogitanti nulinumprimum,ac fecundum Sai.
taregigenus,de quibus meminit Auicenna , ad nos aduebatur €$ im e VLyropeliis extet : flatim [efe rnibiceg. V9
i fendasobtulerunt odorata feft nca tlle Ü aryophyllrum snfFar quas nos vslgo vocamta FufH di Garoffani,ede,. j
Pesto Mg quin € frui us illi Caryophyllis tumidiore imfiprdsorefa, » uos [alice $ eplafra e/fntophyllos e Pféndocaryo-
g, timum ge- p'yllos vocant. Siquidem feffaca tlle primum, bi fruclus vero fecundum $ aitaragi penus apud vfIicenmam
aus. pra fe ferre videntur, Frufla enim Caryop byllorum ita nobis appellata priori Auicena de[criptioni, quam ma.
Ancophylli $ai- xjszecongruere videtur qutm ait : Sunt frufta ligmi parua,ac tenuia, GS cortica ficut C. aryopbylii Perumpus
Taragifecun- — ,, fabeffe vntevpretis, vel, LH feriptorzs mendaiin dillione cortices, quá Caryopbylli cortices non frmt ,fed ftir,
dum genus. 1 : í : ; Á ; p
. Cf comparatiaomnino ab[arda videatur: quapropter putanerim ego ita legendum: Suntfrufla ligniparua e$
rone, T ia drAtd ina Caryophyllorum. Etenim wulls dmbium est frufTa illa feu fusca Ui in
ter Caryophyllosabüdereperiwntar p Aicnlos effe €$ p a Caryophyllorum, que a Gerardo perperam (yt —
Bra(auoli opis — al/annaumera ) cortices fint translata, quim cortivésetiam patamina appellentur . 7deog, à Bra[analo Alioqui 1s
nionon accepta gifr/fiwo viro, ac acerrimi ingenii difentire cógor ipe qni sinus rette exiflirmanerit Seitaragiprimis ge- *
bucky: d nu ef? Carpefium: quum boc Galenitefl manto ex. Pamphylia afferatur ,Cd ingens eius prouentus habeatur in.
i um cenfen- Syria: Saitaragi vero primnm genus Indicum fst medicamentum. Praterea Carpefium nullo Caryopbylloruns
Aurophyli, — edore tummédatur nec vllam eum Ca» yophyllis babet cognationem neq, fimilitudmem, fed omnia funt illi (^
. ; Galenus inquit ) Phu vocato fimilia. Adhbac quum Auicenna de Cubebis (cribens cap. 38. fecundi libri mila.
lud feribat quam Carpefium nullo (anepatto rationi con[éntaneum videtur, quod Saitaragi illi Carpefn de-
Jignet. ig, i ffuBbus quos Italica Seplafre Amtopbyllos vocant parumper expendamus non [ane abfurdum wi-
deri debet, libordicem: facile e[fe poffe Seitaraga fecundum genus ; quippe bi fu&ls funt & Caryopbyllorii ge-
herecoloreex atro vafejcente. TNLam €$ biexperuntur ad compofita medicamenta,qua ad corportsimbecilltta-
tem prefeantideog vette Nicolao Myrepfíco in [ao Diatbamaro addantur.His itague rationibus mibi omni. j9
moperjnafam veliza nil alind Seitaragi Indici loco in bac Tvypbera imponi debere,quam Caryopbylorumfe- — *
: JPucas, [fue ped:culos quod odoris [ui fragrantia, C$ viriumvabare maxime bic adrem faciant, Quodantem
Origanum Per- zd Origanuns Perfcttrm (pettat, quid tibi certi afferam in prafentia (ane non babeo : nam Perfici Qriganime-
ficum, : min: ffe Diofeoridem,T leop braflitn, Galenum, Plinium aliofque, qui ante, vel post claruerunt, Grecos vel
Launos autores ( quos legerim viderima, ) baBenus on reperi ,tametfs apud e/drabas illud fapius inmene-
rim defiriptum n compofitis medicamentis, pra[ertimque apud e/dricennam , qui eius tamen ton meminit,
hbro fecundo wbi de Origano peculiariter [Gripfit. Orig anunastaque Perlicum (vt tibi meam aperiam [enten-
: tiam) alocoominino dicium putarim, videlicet quod apud Per[as prouentat : licmti etíam dicimus Pau Ponti-
^5 Rbws Syriacum, Bitumen Indaicum a lets, a quibus compertantur ea denominantes. ANecfortaffe t :
puto .atamob can[am Perficum Origanum bic pratulit Auicenna, nifi quad certe [ciret ea imi regtaneproweni-* —
re Origanumomnium prefHan[Jnnum. Nama, apud Per[aa din florui[fe Auiennam maxime teffatur Bel." *
danenfis. Nos autem qunm Perfico omnino careamus, Cretico eit vice ecurius vtipoffumu , quam noffrate,
"ida O^ fup Cups legitimum Origanuns nou fit, tum quod nec cá, qua Creticum, pra[farep offit. Pale. i
pua L : o - Et
- SPRETRVS ANDREAS MATTHIOLVS
Petro Spezzalancio Pharmacopoco,Compatrifuo, ———
PTS B PEE | p
5s ^ Examipantur fomplicia quedam medicamenta quam Antidotum T
j
I
t
1
icolai laca te« wertereteoportebit, quod ubi Nicolai codex int. Fachfío (emen Intybi babet , antiquus Lame Dm oo
fütüta. — — babet Afari. cà ee Ax E CENTS reni Marietenim adis Digfaridite z
Afarum. - CPP far Quo mibilonge magis ipie P 2 í i
AUR 0. calfatloriavi, quapallet,vrina cut, cutem fubenntes aquas eiitit 62 men[a trahit, quo fit «ut longe vti M
d "Adntidota veniat admi[zenda quam Putybi fómen cuim facnltas efl refrigeratorsa. Pratereasame ye
Cétaurium ma- IV7;o]a; editio, eodem Fuchfio vertente, C. ium maius tantum ad. Ra p: potiue LAMB TPETE UE
ee teptanda antiqua verfro , qua maius minus Centaurium recipit. Quandoquidem Di teri ^E
n um minus mene 4 partus extrabit .quinetiam neruo itirs fatecurrit : Galen diea 4
hir netreferat, Ed induratos lienes [anat. Quad maxime pollicetur bec Antidatus , dhartamenvriu pa c
d LI : IW RE t
Epiftolarum Lib.V. 20
. Nuper bàs radiceivecenti[fimas a Gárgano Apulie monieab Antiano Herbario allatay Ccotatitii me
pe m b i ct aduetlás vidi ego vnquam hong 2 i iori á eu peat ofa pu ug E ?
fangmineo fucco pragnantes. Solem enini cito bumorem emis d z -€— sni is pap : dicha teopifna.
€upis IncorruptAs ea diatins Aferuare, velin melle 'Jepelias, velim mago milit acevuo te perillita Ad
fita reponaz. Adbec cáutas, velim, nein admi[cendo Elzboro »Fuch[is opinionern feqnarm. Ileenim a» Fuchfii opinic
pst vir clar:ff. quod in antiquo Greco AM yrepfici ipfrus codice fegerit 24r? uéAavce credidit mon Vers [egy im te: a.
debere ;Jed $9 Cbev. Nam quum adtellimitm Míxeror mulla pror [s KNHHNE vim Helenio conuenire pofje cer Helcnium;
neretnon ab(que manife[avatione mendam jubeffe punani. e/dtqii longe alta fum ego opinione, quippe qui
Helenium non Elleborum admi[cendum cenjeam : eaomnino dutini ratsene, quad prater id quod fetneripà
1 6 G, cum Nicolai codicem numerofs admodum vbique fcatkre smetii mun vtdeam , quid emolumentiin bar
paranda Antidoto Elleborum nigrum laboriofum Wedicamentum , aluum, non frhe incümodo deiicren: pres
flare poljitspre[ertim quod ventricielo fét infen[iff[imua hec men [as cteve valeat mifi pro glande Jappufitta. Con.
Minieiag AL jandoquidem td Dio[coridis teffymanio men [a C$ urinas tet. flatus expellit, cz fPon;as
cho axileeft : quaomnia Antidotus Hamagogos nbbis pollicetier. Quofit , vt credam, imo omnino mibi per:
*— fmafum habeam ,ditlionem &nevieneg, amouendam effe , neq, immutandam, cd di&lionem uénavos potites coy
prigendam. Etenim (vt mea fert opiuto )non uéAavos fed Menaysíu legendnm est adeo "ut pratermittas nolim; * s
qnin Melatbium etiam admi[ctas cum "Diofcoride Cd Galeno opittoni noftre afhpulantibus, qui Melantbi & Ielanthittigi;
flats difentere ,urinas ciere, 8 menfa elicere tradunt. Prater idnealiquis commuitatur errorin dicione Si-
nonis pratermittendum non duxi, quin tibiindicarem qua mea femper firerit opinto im boc cen(endo medica.
* 9 mento, Egottag, quum Sinomis nm(ouam memin:/Je Re Medica feriptores animaduerterir,non Simonis, (éd ! r6 Sido:
Sifonis legendum efe putaui, Sifon enim Dioféoridi bb. exiguum femen eft, quodin Syria na[citur 44pip fj. P5 'cgendum.
mule,oblongum,n igrum ferttens,cmius facultas eff lienem abfumere rimas ducereyrem oratofG, met fes trabe.
re: ld quod maxime expetit Antidotiu Hamagogos. Quo fit,vt à Fucbfio diffentiam qui Simonem facit fylue. Fuchfifen-en;-
flris Peirofelini femen,cuitua etiam nmllus probatus autbor (quod feiwerim vellegerim) meminit. Quim €4 ab Pon accepaa.
sis difentire cogor,qui Sinonem Sium interpretantur ,quumnulla mibi [efe offeratvatio, euiad/bpulariqued, ——
Verum quum Si[on ex Syria afferri deferit, Cari [emen vjarpandum tenferem, guod pariter exca(faciat urs. : inonis loto fafy
mas pellat flatus extinguat, C concotlonem adiuuet : quod €$ vt factas velim. E5Í etiam tibi animaduerten- "i Pte um Cari
dum,quod vbi Gracus Myrepfies codex beber Asp gaxs, id eff, Saluia, Latinus babet Sabima.edtqui 2H. Sabina & Saluis
utraque menfes eliciat, partus 84 vrinas exirabat, non multmni veferre videtur an vna vel attera adpifcza - *
3 0 tur. 'erumtamencum Sabinaomnum con [en[ulonge magis Hemagoga babeatur, gram Saluta, quod nón
falum valenti[fime pellat menfes , (ed etam (angumem per urinam trabat , mon po[fm tibi non per(nadere ut
Sabinam pro Saluia adiicias, Poflremaetfi Gracusidem codex ex bac Antidoto Carpobalfa exclidar;, Cubebs pro Cag
quum tamen Latina verfiotd admirtat [aadeo vt pro Carpobal[amo, quo omnino deflituumur , valgares ad. Pobalfamo,
das Cubebas. Hac 1taque fe feceris nibil nobis verendum erit , quim optimam Hamagoqum paratam habeas
mu. ale. : | a , :
—OPETRVS ANDREAS MATTHIOLVS
— Petro Azaigla, Cafatis Ferdinandi Pharmacopoco.
"" me i4 » Sj P; L ;
Agitur de quibufdam fimpliibus medicamentis, qua in auream Alexah-
Coppe ceeeems ceni tee s diimam Izgrediuntur . ;
Aena Ame, ( vt ex tuis accepi literis proxitne ad edatis )idm diu in totihf
j a ES dlicamentis niaximie ver[atis is, c3 In iis eriam cognofcendis nom pari
72.54 Kram ob idyinquit tam clare lscin re ea cmmnia teeffe baclenm afequutum,
7| E /mrdegiburtibi debrareconmat, Quaprap ;
: ied deed |
TIE non tame tus petitioni t
Zedoaüi e
( müplssfüsoá dts
ra - Íclcgitiimam,
Zedoariu,
4
A mulla iod .
I»Phicin 'dicA"*Hto
riacenfa Medizm apprime do.
"wieurerbabaren -F'alere bastadices contra vg. *
pejHdtis ves arta perits, quippe omtis uno org.
"ER Contra venena: [d a, Quacelbens 1pfe -
x
202 Petri Andr. Matthioli
(vt tia ip[ermet fuia in literis Ad me datis legiti ) mibi aff rmanit , C2 obid incredibili ferepretio ab efrabibu,
qui eam Conlantinepolum comportant , vends (cribit, F'erum qnanq hifce radicibus Seplafis omnes A d
Lec* Nicolai re- Prudenterpreterea anima
firutus. Jabeiunadiiédaa doguid m vbi Gracuscedex babet &exiaQáxs :id esl, Salmia, Latinns antiquioris
rbeumatifimos, confert tabe laborantibus, sfiéntibusyanhelofís,C$ [ang reiicittibutauxiliaturrefolu.
tis: prodesl item vterihis affeitibus C$ vrinefHillicidits, Que omniafacile Saluia per f praflare potest, Sali.
ca Nardo dict- &4 414; folo. Vt autem defarma primum € quantitate differam, Saliunca planta eff ;foliofa , €$ adeo dena H
plantam. At fitibi forte obiiceret quifpiam, Celticam Nardum hacia Antidoto imponi debere, quod Saliun* :
canilaliud ibi defignet : illi facile refpandere poteris, id a ratione abe[fe plurimum qmod Afntidotu bac Nar. je
;
Que poftea fattum eft,vt bane prioris loco pingi curarem., Hancitag, [con[équi valebis (esFenim in ftaba.
bur p eos bri legitimum putant e[[e corum, prafértim.
Raellio Doroni- fant à Ruellioforta[fz fal/i.. Quippeis Carna
cummale .— Jetisi falfo citat, quod uu(qua (quod legerim vider
| E fccum ordine tertio, utile vera eft ad concollionem ciborum
; ; ventrem fifHitlumbricosnecat, vri y» monet,pituitam |
Carnabadiü effe Care féripferunttum Graci tumetiam drabanthilprofeHlo à (aro
exime umi : P TEE RR UI n ibt ved e
L] " H i
Epiftolarum Lib. V. 263 :
lum Dioftoridi ftomacho eff vile, C$ ee s de ata Serapioni auem, C2 eI uiceme à Litres * -
Setbi cateriq, pofferiores Graciplura defump[erunt vermes imterancorum necat ventriculum roba - NONSE
e M Qnifhé jo so palam est Pil aliud effe Carnabadium quam Cariem. diui poffet aligtets bac "à : m colat £i
nofére fententia reffagari Nicolai AMjyrepfici teffimonio fretus, quod ws in A ntidoto guadrihgentefma wig C a diGnon
sno noto qitod ex Hermodattylis inféribitur , bubeat Carnabad'i, id eit, Cumini e/Etbiopici. Huic, Am" C- cff: Cuminam
£o cile refponderim , verba illa , 1d eff Cumini e/J£tbiopict , ignari aliciiius [/ expofitor. 55 Vi alia EDDA. 4Eibiopicum,
plura : viel Nicolaum ipfum eavatione effe delufum , quod tanta ez thiapici C. nimini feminis, C$ Cári fit fimi
litudo vt Alterum ab altero minime fecerni pojfit mifi quis etruna, degmftauerit. Est adbut ad manu Eb
opicum Cuminum, quod tu etiam deguffa[Li, Conft antinopoli ab eodem Quacelbeno ad me mifum,quod ad-
I0 eo femen Carirefert, vt nifi mihi gufLanti Cumininoflratis faporem referret, ego Meme - Caro differre cen- RETE
Jerem. Quofatium fane crediderim, ut INicolaus borum feminum fi lit d fuerit AUR y f tATIÓ s EPA pU
(quod mibi fufpebum eif) Carnabadium ibi Cuminum e/Etbiopicum fuerit interpretatus, De ZMacedoni- y
fio autem quid [entiam nilalind babeo, quam quod putem« Macedonum defignare Petr ofelinum , Gm
quid fi Macedonifium mulli extet antiquorum : Asarin enim in bac Antidoto Macedotifii loto Petrofeli. in i
mum babet, quinetiam Latinus, qui extat Nicolai codex. Proinde non eff mibi Futhfio adfhipulddum,auip- Fippofelinum;
pequi velit pro Macedoni/ro eius plante inaudiendum effe femen, que Gracrs Hippafelinum, € Romanis olus "
^ — amm appellatur,per Hippo[élinum eam plantam intelligens, qnam tios legitimum effe Spmyrnium alias dó- ia
cuimus, Sed quum forta[je audierit Fucbfius,Seplafu buinfce plante femen vocari 2M acedonicum, fibifoy- Smyraülfemen
.o o tafeper[uafit de boc intellexiffe Nicolaum. | Quod autemfactum fit, vt Smyrni Jenien eM acedotiictim ap- N x AA icü
&o pellaricaperit, ero quidem indeeueniffe putarim , quod Petrafelini Macedonici penuriain eine [uccefferit lo- ^
cum : Siquidem quum iam e JVracedomueum Petro[elinum din ad nos afferri defierit ,« Medici quipreterito
auo claruerunt, s i femeiin eius locum (uppo[uerunt, quoposteafatium eil ,vtiratlu tefaportt e SYLa- Smyrniü non eft
cedonici nomen fibi v [arpauerit. Sed quanto errore ducantur, qui hant plantam e[e cenfent Dio[caridz Hip- Hippotciinum,
pofelinum, non eff bic nobisvepetendum , quam in commentariirnoferis in Dio[eoridem , id adeofuerit com -
probatum, vt nullus fuperfit ambigendi locus.a/Atqui nolim vt putes me bec in meditim attuliffe, quad tibi at -
que cateris interdicere velim, vt im po[lers caueatisne Smyrnii femen lepitimi Petro[elini loco buic admi[ceá -
tis AAntidoto, quum facultatibus, quibuepluribus pollet omaxirteconueniat, éd vt [ciant omnes bac Smyrnis
mon Petrofelini effe femen, »mnm[a, Hippofelini,vt putat quidam. — 5. Libyficüm:
ó De Libyfliroprofetlo tacere decreueram , quum [Giam te ton ignorare, quid lesitimum fit Lebyfbicum,
0 mificeteros admonere voluerisn, qui becforta[fe legent , ballucinarseos, qui pro Libyffico Khppofélini femen,
quod falfo quidam Libyfticum vocant fms compofitis medicamentis paffim admifcent,Reuixit tamen bacna--
Jfra atate (tte baud latere (eio ) Libyflicum , quorundamrei herbarie Jludio[orum dihgentia, C4 iam in 7 -
talia frequentiIyum habetrrr, wndefacile quis illud confequipaterit , nifi adeo erroribus antiquis faeritads à;
Milius, vt bec neglexiffe videatur. (Pa «era us * rn - Beprétiofü faz.
—| Nancreliquum eft, vt dicam E dE iguum , neue Sapphyrum , neg, Srnaragdum,ne AUCH PE
quélapidos adn ittere qua etiam Ailuario 'o fiunt pratermi[fa, quo fit,vt non defit [ujpitio , qfaim bac in : :
Grecocodiceadulterina (fortaffe babeantur, Ideogue nectemere fatlum putarim , goa al ccriniu
quod femp iderim lapiderq que lenigatos , nibil ab innato valore immutari poff ; ficit
pec aurnmy nec avgentum.,, Itemócontra nectemerefatlum dicam ,fé quis magis verlgarimm opinionem [2
40 qnutus, Vr bofce lapillos admifceat.., Nam tametfifortaffe nibil erant auxilii, noceretamen
be o no 9 nn n bibe j
Myropolz, S. P. D.
: Hla in —- vehinnr medicamenta fimnl macerat , at deinde ep medias mulla *
e : : dMianti ge
e
204. Petri Andr. Matthioli,
Adianti babitavatione,quod tamen in decatlie nifi poffremo lovo addi debet, Hoc itaq, Med exemplo fretus,
eos maxime ballucinari exiflmas,qui per fé medicamenta maverari iubent, gua facile longa cotiura refolusn.-
teryut eorum dilutum poflremo addant. t feruefaciendum ne diffoluatur , contratpíius 7Me[mis[ententiam, qui fg
Jecus fenfilfet cum fuerit in parandis medicamentis omni diligent: Jus, band unquam permififfet, quin,
alicubi dere bac memini[fet. Atqui quum tibitpff boc in negotio confidere non audeas, me etiam conftlere uo -
Juiflá, ac de bis omnibus meam audire fententiam,veritus fortaffe, etui argumentis decipereris. Quamobré
petis ac rogas,'ut nd te. feribere velim,an probanda, vel. improbada ttamibi vid eaiur opinto. Ego vero quitua
can[a longe maiora pra[Hare munquam recu[aerim:quaniyuam in compolitis medicamentis parandia non [am
adeo exercitatus, vt de bis itapraclare di]erere quemadmodnm tu tibiforta[fé per[mades :netamen ,
videar laborem bun [abterfugere, C2 buin[ce artis omnino itznarus, dica de bis candide,6 ingenue quod (en. ! 0
tiam... Otautem breuibus,qua à me defideras aggrediar, felibere ueritatemffateri debeam,non polfum in bis,
qua ad [erum [beciant tma omtttta Ad/Hipulari fententia, quamuis partim experientia, partim authoritate niti
videatur. Experientia quidem gutod compertum babeus, ferum quod ficiulneoramo , C4 Oxymelite a latte .fe-
cernitur nonitafacilecorrumpr, perindeacillud quod admixto coagulopaffamparari folet .Autboritate vero,
quod nu(quam Dic[corides €$ Galensa alterius feri meminerint quam ills quod per Oxymel conficitur. Si-
idem bifceqas in medium affers rationibus tibi non conflaterem bancita fe babere , ut tutibi peraadere
S$crumquodcü vider; Quapropter altius bac mibitrutinanda videntur, necita temerefortaffe profevenda. Etenim tametfi
oxymcelite para- féerum,quod Oxymelitis € fies ramulifacultate à late diuiditur non itafacile corrtmpatur ,ace[cata perine
bs hec &0'* dé,ac illud quo pal vtimur,quum tamen id ego non parandirationi fed Oxymellitantum tribuerim quod |
proprium mellis fit qua ili admi[centur feruare incorrupta :ft [ane vt necputarim in cana e[fe coaghlum,ut 9
ferum communis v[is,uhha velalteratantum die acefGat, quum lac ipfum purum,cui ni. bilcoaguli admixtum
Fit,eodem temporis [patio acidum fiat & corrumpatur "Praterea quum nufquam legerim (10d meminerim )
apud Diofcoridem 65 Galenum, Jérum coagulo paratum in vfum medicum baudquag effc expetendum,
emr igitur illud improbem,nan babeo. Meminit quidem [eri Galenus Oxxymelleparatt, Comment.a.de vilius
ratione im morbi acuti : ipfumq, ibi mon folum cau[o laberantibus ad exoluendam alinm , ediciendam. q, bile [
$erü vi coaguli
SER aliment facultatibus. Quippeisibi pracipit mel ata, etiara fal fera effe adiungendumy, ut magis ac felicim al-
, UY wunsexoluat.. Idquod [apermacumm C$ ab omni ratione alienum videretur ,ff Galenus nunquam vllo alio
: fuaderi pofi, Galenum mel atq, etiam [al fero illi addidi[fe , qui in tp[o apparatu mellis plurizsum ad miferit,
; : $2 OR ; D WM : T
i deris addiélus qui ad macerandaea,qua in antidoto illa Hamech adduntur non ferum Oxymelite paratum, ,
$erum cómunis fid aquam cafi, id eft Jerum,quod à caféo fuexerit, recipere Myropolas pracipit. Quo fit,vut noftri vfus ferum
víus nonimpro--
ban. :
nandam
HUDHEDAPRTA FUE DETCS
verendum eil,quin bocetiam di
69
—* buinfmodi confpicitur era.
prius quan[que quicquid.
i Les, »
*
e
attionens: inbet tamen fi qua fuerint
tet, Cd velut concretamfaciat
Epiftolarum Lib. V. 20$
1deaque tum Mefuesipfe,tum Medicorum omnium cttus exoluentem Rbabarbari vim potiiis imáteratione y et quani & b. abatbazi de.
per vaporem deperdi poteflquam coclione , à ceteris facultatibus feparant. Quod. autem tuá opinio mibi recipienda »»on oneri fle
jit id plane im caufa eft , quod nullum fit tam folidum compattumó, plantárum medicamentum , quid coctione non dif. (c excipi.
foluatur, c cuius tenuifime partes, fi plus quam par [it , decoquantur,non abeant in vapotem vi etiam tibi ipft confla- enda,
renon ambigo. Siitag, exempli cau(a coquatur Rbabarbarum » In quo natura varias, ac diuer fas fimul colligauit tum
Jübflantias tum facultates, iqnea à terreis feparantur , Cy facilevebementi co&tione in auram vefoluuntur :. mbn video
quid prohibere po ftt , quin boc idem etiam cuilibet diuerforum ;nedicamentorum diluto arte parato , vli diutius quam
par fit ejferbuerit euenire poffit. Quinimo fi dilutum quodlibet ferueat longe magis euanefcet,eo argtanento,qttod ma-
ati iffime tantum medicamentorum partes à ceteris excipiantur , qu quum fuaptenatura facile feruefatta
1 o refoluantur : nemo [ane quiratione nitatur tue poterit aflipulari fententie. Hinc enim fit,vt Mefuci dilutum illud con-
fectionis Hamech breui admodum tempore feruefieri iubeat, ne tenuiorum partium vires amittantur. Quamobremtori Sytupi de Gly-
video, quo pacto ab errore deferidi poffit Mefues in parando Syrupo de Glygrrhiza , nifi vel depratiata fit lecti , velipfum cyirbiza exami.
peritia mon ignaris Pbarmacopeeis feripfife dixerimus." Idcirco ff quis pertinacia potiui quam?ationi non fuerit additus, P210.
bic facilein noffram concedet fententiam. Si verocontra tam pertinax fuerit , vt fue nolit vefragari opinioni , poterit ij Dilucim | quod
fenedilutum exempli gratia parare, C aliquot vncias infamere. Deinde vero dilutum ad medias coquere tantündemá, sea fi cóquatat
illius altera die ebibere hoc ft fecerit facile fententiam mutabit,cogenteita experimento. Cetérum miliperfuadetenon "^ smuucie,
polfum , quin tu cui peritia plurimum in Medica materia attfibuere [oleo, hac ignoraueris. Ideog, te ea à me expeti[fe x
cenfeo vt experireris quantum corfily in medicamentis parandis praflarepofm. In quo fi tibi [ati fecerim, non parum
fanelator: Sivero fecus euenerit tuam de ine aceufalis opinionem. Vale.— "
"* PETRVS ANDREAS MATTHIOLVS
Balthafari Cleufclio. Myropolze
S.P. 4D.
CAitur de quibu/dam [implicibus medicamentis , que in Antidoto Diatriafantalo;
jn Paffillis de violis cy in Philonto perffzo adduntur.
i 40/0 KC audaui femper (mi Baltafar ) apud omnes diligentiani, c» folertiam tuam in pavandis compofitisme-
x dS Pi dicamentis, quetuoin Myropoloin medicumvfum a[feruas , quod non alum electiffima cuicunque
BUNE NO) veneris Jimplicia tibi comparare foleat, ftd quodetiam , vbi dubium aliquod[éfe offerat inlibris de medi--
AS
Md : à : : lum : ":
49 legidebere contendant, Mattbai Syluatict pandet?is perfua[i, quippe qui z accaram ibi Pfyliuminterpretatur. ics Zaccara, Dylliá,
prima el dubitatio quammon magno admodum negotio tili flatim exoluam. Sed audi
2
"t Cordi rium, Saccharii
fineiterum addiderit drofati. veL
ntiderum ekcibit, vi suns ome:
Antidoto y que ad effuantem.
L- mq
*
4 *
* $
& » * 2.
* "a d - " "-* id -
- s "1 ; uc
. & " S * E
s P P Ws Li : -— *.
226 Petii Andrex Matthioli-
Etenim vbiinfine Zuzcharum addidit ibi (arte admonere Myropolae debuerat , cur vofaceum . Drofatum Vi Sdchangng
commtitárit vt nibileis dubitandum relinqueretur. Seda breuitati nimium indulgens € celerits qiiam par faerit je- 1
gurrens nil mirum cuiquam videri debet fi [ape pedem impegerit.. Sed iam ad violaceos Pafiilles me confero, in qibg — d
dulitas,an ex purpureis violu , qua inetmte vere in campe[fribus florent , an ex Lencoos parari debeant , quum[eribgg — —
Cordus contra communem vum ex albis violis quas Arabes Keyr vocant , bofce pa[lillus ejfe parandos.. Hoc dubium fame
paucis tibi aperiam fi mibi d'flinxeria an Nicolai Paflillos an Mefüt pararevolueris,. Eteniin ff Nicolai Pafllitibigau. —
fiiendi fant Leucotum album accipito. St vero quos Mefues halet, pusputeas violas defuinito. 1d quod per 1e facile cos ;
gnofces,[i relicto Corda Majuem Gf? Nicolaum confilueris. Atqui id fane haudquaquam ignorare debes , Medicos im vni.
uerfum omnes.nullos alios im fuuin vertife víum quam qui M efui defcribuntur.. Prointe velim vt bofce, quoshaudstde — —
neglexit Cordus tion illos paratos babeas,ne Medici quituii vtuntur medicamentis decipiantur , C egri fubimde defrau- y ó' 1
dentur, Qui à Mefue de/eribuntur,ab js fatis longe ab[unt:quos parat Nicolaus. M enitin ex purpureis violu butuo iam ——
flaccefeentibus,turpeto manna 6$ G yoribizza fucco conficit nur, addito etiam quay doque Scammonio, Mivee(qud ———
piurunum diflat ) ex albi Leucorj floribus, Amylo Rhabarbarico. plantaginis Gr papaueris femine , Balfamo é Rboda-
flagmate parantur. Qui fireide expendantur contrarios prot as effechus facere coi meni fortaffe auibiget.. In Perfttg
philosiomluil tibidubiandum erit. an piper album aut papauer album commi [cendum (it, fi Me [uia librum legeru, lida "
fanguini reiecls curatione fexihit., Ibtenim ad capitis calcern Pbiloniwin Perficurs afferens, papatier album non piper al-
bii ungonit quodin (imgtinis fluxionemnllo pipere opu fit«fed qua refrigerent e fluxiones cobibeant,cuufmodieflpapa- —
Fuchfii (enten. ger. Quefit vt ballacinani Fuchfium in box periude ac in mu/tb alijs fadle quis deprehendere poft: Qià [i Mefui li )
uaerplola ^ — pru [egt mon itam Coi dum insedtue fuiffet, er rei veritatem proculdubio agnouift.. Recke autem Philontum boc
pipere defltutur,nam quum proi frenando Opto , £r croci & cafforei fatis excipiat . illt [aneopus mon eft adderepiper, 2g. —
: ve mapiincalefcat , vbà potius v. fr geravi debet. medicamentum , quod fiflendo [anguimi paratur. — Poflremo quod - — à
Fucifüera- — pip Gntentiam improbe, quod von folum in antidoto ? Santalis Nympbee flovspro Capbura fubffituats fed im ca-
po: teris compos iedicamentis qua Capburam accipiunt , recete quidem facere arbitror: Siquidem nunquam prola-
yim qua nulla afhpulante vatione itaproferuntur temere. Sed de bi fortaffe latius alias, Vtitor tu interim. Capbura,
ybi medicamenta qua Caphuram adinittunt parabis , C Fuchfio fite Nympbee flores relinqui: o. Hi paucis audifls ene
tentiam meam de brfce tuis dubitationibus: quam f fequaris profcélo;vi [bera ,non aberraueris. | Vale. :
IOANNES ODORICVS MELCHIO- e
rius Medicus, Petro Andree Matthiolo
s. D.d3-. 3
Viola£ei paftilli
qui parandi;
1
Fhiloriium Per-
h um,
c Mdgitur de quadam admirabili plantam Hifpania riperta,
; - € de Belenio apud Ariflotclem. E
oy Trés abs te accepiliterae eiuflem propemodum azqumenti , quectf grate mili quidem fuerintenm
2) mine, quod memor£ ce met effe tellabantur dolore tamen non leui ani id meum pei fhinxcerunt.Imelli-
eebamenim exilis haud iame libenter, perturbari te plurimum quorundam calis f obtredlatio-
dbussquosprater meritum cr expe&l atianem non fatis equos tuortan feriptorum veperifli iudizes. Hi
2 y ePi meam quagnib pevicttu literis tuis plenis illis iufl:ff ma querimonia, obortaeit refi
emucin velim m:d.ffie profilo fin£excedere udusrytuisq, ausibus non citra adulationt u]picionem nimium tribuert
Had certe affeuerare non dubitem , manua me ex quo tempore vitali boc fpiritu diuina benignitate inter bomines ff
magis indulf ffe dolori mco,neg, etiam putavezmaiorem me dolendi caufam habuiffe vnqua. Crinijt enirn te dei» gem,
valeftidine,de falute bominum tam lenemeritum ita connitiis pofavndi fercbam miquiffamesprafevtim, quem egom
ex omnibus hac atate on tam omni offictorii gemere colendum qua yncero aniore C tacita veneratione quadamprofeo
quendum eleger.um.Deinde à tua vriw iniuria ad confiderationemnoflrorum temporum tranfens , vfitatam illambadit.
dntebendiin optimo: quo(g, impunitatem jin vniuer(um deploralam. Videas enitn licet quameusg, in partem tev
snagnam tandem libellorum qui noftva atate ediui publice in Bibliopoliis proflant copiam, alio av pumento pr.
-. €onflarentllo quam qued conurciatur yiris vndequag, dod fans (y bonis, eamg, conuetudmem , tam pr:
, fflandam itamuncinualu [e animad vertimus vt nullum fit tam asictum ingenti, quod cx obtrcQlatione.
eruduifimicuiu[g, laudcm dr applau/um bominum promereri fe poft nom [perat Nc falluntur vnquam profi ha ffe fia
Nan fimulatq, aliquem magninomiui traducere ad populum £r yeprelcndere audacter capit quifpia ttd dui
acsi en quof
E
Y
*
'Epiftolarum Lib.V. 07
etiamfi abunde nibil aduerfi fefe ingerat, in pacc te, C otio fine odiis cr inuidia , atque obtreHatione optime fatorum
con[cientia munitum pie C religiofe decebat viuere. Equideim fateor /i obfc M genere vite olim probato Grecorum pra-
ceptum iAlad ^de Cadosg fequis c? tibi viuere tantum yon etiamprodeffe Reipub. uH flatu £s y ntimquant boc
fuiffe euenturum, vt botnines ambitioft boc tempore violando bonorcc oppugnatida di gnitage feni tut, gloriam fibi c fa-
mam auctiparentur.. Qui poffént enim inuidere, fi opes tu omnes tuas domi diligenter objeruatas » tibi tuifg, vfurpares
tantum ? Verum quando ainpliffimos tbe/auros ingenti] tiii, foras ominibus con[piciendos protulifüi, tuarumo, diuittarum
amplitudinem liberaliter impartiendo, loc esl candide docendo omnibus nationibus patefecifl: mon est mirum tam am-
plabona,tam (Dlendida,tam oumiyim oculis expofíta , imo omnium masribus contretiata indies , mouiffc Alicui ex tam
multis adinuidiam animum, qu& cum i ip[ defideraret maxime , nullatamen ratiotie f coh fequi po[fe cotifideret , tibi
Y o eaiam liberaliter diuino munere contigi[Je doleret fummopere. Delor ille in odium vertit; odium ad calumids , é cón-
sitia reperiendaingeniofos vel quo[libet facit , C nunquam non, ficut in fcirpo nodum, tta inquantum bene diclis e
factis reprabenfionis aliquam caufam, querit Cr inuenit : att certe inueniffe credit. Hec catifa est inuidiz , qua te fla-
grar dicis : que quidem eiufinodi efl, vt memo omninm hominum fit , quim eandem eadem de tana Jibi cotciliatam
eihnibus voris exoptet, eamo, [i contingat in fummortim bonorum simero ponat. Dices, at gratiis illa mibi feni ei : Ad
bac etfi dicere multa poffem: viridem nempe adbuc tibi pneBam c[fe , & viuendirobore praditam , C complura alia in
in eandem fententiam: tamen aliud est , quo magis uiti, tuofque te canos (quanquam ne lli quidem annofo adeopro-
dierint snulti) con[algriim primis velem , nimirum vtcogites in virttte tta Cr rede factorum con fcientia » torti,
pulcberrimerum GWHlifimorum operum contuitu zeuiefcere te toto animo debere. In bis enim vebus folida in primus
e nunquath peritura laus potifamusm confiffit : nec e& fane bomini finem bonorum omnium ferio pectanti . prater bas
2 o externorum darum magnopere quippiam expeendum.. Yleeniim fole fant tue , non tantum in boc Uretii fpatio
vite; quod bic degimus , contra omnes fortuna vicifitudines duratura conflanter , fed & apud Deum Optimtim Maxi-
mupo immortalia tibiin calo premia comparattre. Fiufmodi fundamenris cum optima [Pe confidentiffitme inniti pof-
fis; cane aliunde, vt tibi pendendumeffe avbitreris, vrabincon[Tanti hominum iudicio , vumerevulgi , applaufi populari,
laudevelvituperio cupiam : qua indignis fapcnunero blandiri quam indulgentifitme quotidiana experientia coupe
rimis omnes, Heccum pro tua prudentia pev [pecla tibi abunde fint ; opus e$t auertere te iam pofthas oculos atqut'uti-
ves, animumque fimul, à vultu & à frmone enobils e flolidi vulgi, nec ex illorum iudicio colligere , quid (entire , quid
gaudere , quid dolere deteipfe debeas... In te de(cenlasipfeoportet, tag, lona offe , € retlo , boc efl tuo , C nou alio-
vumindicio ea eflimare confuefce.. Deprehendes nimirumin te, qué ft tm alio quopiam cernere po[fes beatum illum pres
fedlo & fummefelicem effts pradicaturus. Nequeimmerito fane.Nam [irem rete cogitare , € contemplari anima
30 attentius velis, quanta te leticia perfundi neceffe efi, quoties meminifli tot laborit, molefliazum cr itinerum , eutfita-
tiontm , vigiliarum , que omnia pullica vtilitatis ovatia fafcepta s € infratlo animirolore tam multos atmos tole-
ata, tibi y toti Italie , imoverototibominum focitati, qua terrarum obit patet , tat bene, tam vtiliter, ci 'feeliciter
efferunt, Jam quidtibi fpectatuiucundis et, quamcum cermu in generofi rimis quilu/que noferi feculi meutibus iam
emicare paf adios doclrine , de luculentifimo inganijtui numine accenjos , difcuffa muniruim füperiorum annorum
caligine : qua contecta C» obuoluta delituerunt omn: C per dociiffimos Commentarios ttlos in lucem fant prolata?
Sane quoties of um memoriain to gita'iohe vepéto, eorum ego cmn ceteris artibus cape[fendis , ttinvero
*. " 4
etiamin Medicina addifcend.
nota (qat; Hermolaus Barbarus, Nicolaus Leonicenus, Ioannes Manardus
rs PRODftU, Antonius Mufa, Lacobus Syluius Ayfius Mundella c ali
T. vigili de laboribu loc vnum enixi funt maximopure omnes vt auxilia M.
2h. At deer. d 11 5e Eh rut
e
T3 2 ix
-:
208: . Petri Andrexz Matthioli
^ dino quicquam defideraretur, Quaratione fimul factum esl vt C in ceteris Medicine authoribus , inulti logi y iet.
plicati fint , quorum intelligentia in primia erat neceffaria ad inedicandum.. Sed bactu non ex profeffo » fed lanquam ^
ebiter , C velut aliud. agens.fecifli. — Primus enim laborum tuorum copus erat , vt Diofcoridis leclionem bonis ingegis
planamveddeves, tumvero etiam cum multa effcnt materia Medice partim noflra etate , partimpaulo pof illafeligs
Grecorum. tempora inuenta,earum etiam rationem habendam effe ducens , [rngulasper occafionem OpoTLt?12)] ftis
omnibus diligentifime defcripfiiii , vires enumeraffi, vtendit,odum fideliffime docuiffi.. Atverovtnullanotinye c.
Torum»quotquot ante te feripferunt , diligentiatia vinceres, pittura àtetam elegantes e fuinma induftria advigg
exprefa addite funt , vt vel ex illis incognitas plantas cognofceve , vel conffetlas quidgp antea , [éd à memoria lapfaz in
mentem vur(usveuócare,mon admodum Jitdiffcile. — Quaquidemin ve quanta tibt cüra adhibenda (fuit , vt optimos
quofa, pilares, £t quod longe diffiilius fuit. fiulptores quoque vndique optimos , vt nunc continuo facis, £Onqtireres? Le
Hic tu famptibusnullà pepercifhi , de longinquis regionibus lominesidoneos accetfens , qtofdam etiamipfe 4dree pin.
gendas c [culpendas herbarum imagines facta rerum propriarum ialura exercens. Tau verototntmero tatngtieya,
vias vest inue[ligares, quantas amoleffias pevferre te oportuit , tot peragrare magno cum fumptu regiones , excelfiju.
mo: 4c praruptos (candere montes , fub avdentifiimi falibus fqualidum vagari per prata , per agros per fjluai ps
- Whariut,ac fluminumlitteya.. Vitam fepe mari tempe[Patibus dicendi gratia committere: ac me quid aliud dicapo, n
| quantus labor tibi fabeundus fuit fatigandis amicis per literas , aui diuerfis € lenginquiffimis vegionibus commoran-
t65, exquifitaplantarum exempla tagna fane cra affertata tilifüppeditarunt? | Quid igitur nium ff érecentiori-
quidam qui ante te plantarum iiaginesin fuis Herbarijs crafior fatisyac rudi onmino facit pinxerunt , vt Loni-
€eruz mune primum quamplurimas recudi cuvauerint ex iconibus tuis in fa volumina transferentes ?- Quid Hemá
gontsilli qui poft te de plantarum bifotia,ac viribus firipferunt, mullis aliis flirpium imaginibus fü exornauerim 39
Feripta ( vt Lacuna in fuis Hiffanicis commentariis , quas etiam Lufitanus ille alter ex tui fere prorfus deprompfig) ;
quam ójs que à tuis viridaris apertiftme radicitus extirparunt ? 1dforta[fe magis mirum quamplurimis videbitur, 1
quod hifce apertiftimis furtis tuorumque laborum depopulationibus ifis , non folumillis ,mon irafcaris, fed potius plu- i
vimm Hbi oaudeas, c illi non modicas videaris haberegratias , qtod tuos tantifecerint labores, vt illos tanquampa- FE
gentes tbefouros depredari haudquaquam fint veriti: earatione frems quod dumij fe ditari illufirarig, fatagust , tum, r
mon illorum , [Mendor inillisemicare videatzer.. Sed bac fiaggrediarlicere, obhiuifcar epiflolam firibere.Me tllud ru
dicere neceffe eft, Fortü hpocomnino animfuiffe c ardentü cum veitatü amore , tum ftudio prouebendi pullict óoni |
offenfi qnorum bominum incurzerete [uflinuiffe , quos de errore conuictos nominatim vepe-
bendere palam aufüses, — Odiefaqnidem heces c tili fate parum vtilis, Dicere tamen verifomeboc omntspofüs ———
.musntfiidfecifes , mequaquam tuos libros tam muleis vui futurosfuiffe.. Quanquam enim à te omnia veüfmeim. 39.——
tenta , c frmiffimis rationibus , ac vetertan (ctiptorum autboritae jede d » Vt neno iam-de veritate duli-
Tet» quittaattente legerit , vides tamen , quevuleo fit difcentiumin perpendendi rationibus ignauia, ac negligentia.
Nati quod quifque alicuius namzni vir dixit yid nulla adbibita ampliore confideratione tanquam certum arripiunt.
atqui fiveprebendi quempiass animaduertunt ab alio » ibiprimum quafi coati excitant mentem , d» ratiütess e ar-
acre. Te
quam ex alieno ma infalicem. Calumpiagnim nontili má cit, t
entitio afficiat nihil tale wierentem. Quid? quod omnium apientum C magnorum bominum
Fum difci, CETERIS nfit,
dunt liam hatemu celebres alguor cr ua
celeberrimus vir, B
*
Dd fit fomatioriruris tue pud ius quem yt ffe ej.
2 dni rita tan tort fih emm vum fal
" ; : X
Epiftolarum Lib. V. 199
bümtanitati[a, effe partes; cen/u i £a
(3, efe partes; cen fuerunt. Deinde , vbi fama veminb tui ad Cofarérn Ferdingn.
yan pittatü
periata sie Serenifimi filg Medicum eje voluiffet , vt te J
beneuolen »-" torquem cibi aureum aeo cdita d HC tiae ad pev conjlant ffi dtum faam erga té
quine fe Medicum fibi t à Lor nt. Id final etia apud. :
we "i: "von. tmeji rn "a tu eis mominaffes. Poflreimo dat fant litera e n D profefi: ,ue-
» quibus impení t abillo vt fi quandovel ob fenium , vel ob que en ffimutu. Archidu-
plius fuftmerenon poffes , mon liceret tibi demi lab fenium., vel ob quemcunque cafim alvi aui
5, no migrare alio, quara Gortti dolre vi alium atiicos labores am-
peru cnt cineribus tuis (ua in ciwtate conditis extrema Betas ficia ipe d it rii REC
pi e con[Tanita in bomines quantumtuis pios bumawiffimo[que cadzre non Wi Aflatent. Talita in colendo ( a-
to fi ducer ge — Mattbiole, abunde te Anon paucis bonoratuin de fig ed or admiratibue or-
^ us magnopere non poffint. Veruth v. : E ohoratu viris , vt tibi igiii
" v^ 4 , titi ve ncnitamtagn 3 ? dat ic
puer bnc ceat tit Chrifltart orbis Imperator, te iuofque mae eia ed bon [inira bec tud
ads EIC Ro dmeeci auxert , fed é Jiruliatieh sy civ CMM Inani
-— : mambus babes , bros donauerit? | Exemplum fequuti (gnam jummain axcenti
— B.bemie proceres magnam fane vum pecuxi ad cand. d na geld m UE paratore ipfius fij,
wu" - alium figuris ad viusm delineatis, qui lii paris afar A erint y Vifis praclarfimis plan-
teft ASA. un pra mamibu, babes. Iam vero fiim partem glorie tue public Mn ntt fortaffe in poflerum ex-
«qiue Deine gram ORG Ri elk qual dle Te UHR RES S
Loved —— memo iam efl rei literaria fludiofüs , qui tuum s celebrans efi? i Italia, in Galla. im
habeat, imo iam eo ventum cid, dedecus mas non fcmper in ore animoque :
€o lum. Magnaverolau i i yt fummum [itin bibliothe zo Rn iam
tuorum fcri, in tiw lectione pluxim um profeciffe : contendentibuts nimi ca [aa an poffe offentare Mattbio-
rtm adag c ap Baria cognofcendapericlitari. Vrden mnm iam certam vinhibis , occaftord
1 a deer A » crap qd Valérifiu à primailla prie d eo 7chulit Yecens E
4CCIT "igit duo mila
zet. Eam à E 19e emendum víque tam multi Le uid nil excmpla-
iile aia so a d e RR N rae CBE. Qoi ia hanh rd
rS S ed 21 mos , qttas ex tuis libris cognitas , magri : tah ideae tam inffri vlsoué
; quifque jua fummo fludio €» affiduitate educant Cr colunt. Meri ut A ribus aliupde ad fe Din yon
i videri queat, iaclartiam boc vulgo à mer a agn am addendum puro , quod mirum 1
200 fasmundi regiones adeunt , vbique loc m negotiatoribus, qui lucri quavendi gratia longi fettajfe omnibus
cant , alij in Perfia, im AEQJp corum baberi cr legi Matibiolt Diofceridem gratia lorginqu fem ài ey déter-
€ infbedi » im AEgypto, alij cüm Alexandrie, tum ett idem. Sunt quii Syria fe etum vidiffe di
$ C infpcdione dicunt. Ipfe libi, aui etiam Mempbi yria fevum vidiffe di-
Hebieo translatum. Ceterum siddi €Ó eret Thefalontce fe illum MER ciel Pavos dclcilari eius
mag : cumin minori fatu fort » 4 pietate fumma, at lberaltate ingenui ptum reperiiffe à dolo quodam.
y cgo fertuma » ac rerum omnium tenwitare fludvofo animi tui ? nefito profeclo qui
2s diciet. HA rU Qai RAM vrl coabiteilgr. diii gehe
i y libros ilits innui eT Wait At min proprii 4l. AU et domes
tunes boritflfimis in rper ipee crate bipLe dA Ji ex rhe pecuvmi pognis a te lalo-
fos, vli tecum fuerant. plansarum at vicc ite coi Cu rien deni nidi
? ps . aes en /05 , ; FS
| Ruifama qti non folum tnam in rebus edid soit » vel te fortaf tantum videndi bue Mead iid
em fi NI à agendu dexteritatem , & inoffendendi » llecti praeclari nominis
|, Wam, cum preter id quod i Ue oqu oq Manni meds ndis cen /end fue planta faci
Mp een sepe id quod in conquirendis demevftrand; etantabant überalitatem , bum, Ad ce
v pertefis in [ci poteras, quotquot ad te verieb d/[jue plantis, nunc in montilus WS a. juma
. mantif. mos. Tot tu laudatores dimi : » domi tue exceptos à 5» nunt alii, nufquam la«
rmi t5 G admiratores tor eptos a te effe aiebant , peris ;
CAM LUaI y uto Cy facile potes. At Fist opt. vr eccim morum foit TU
riills x^ usd es s: erat omnium cn, [) erHere ceteros
: los» qui de omnibus in vnzuerfum benemeriti effent. s reed approbari , & pa-
csPiccnsiecgid datnr Las nidi ug
ty PDIqUid ior mamie. ris quisquam ex eo cdgnu cum f fipen agnos
» cum nallo conferri pof Ff obo: Liceat
n o
!faf.
faded ie
210 Petri Andrez Matthioli
Hifpanianafcatur. Quapropter teplurimum vogatum velim; quod fi quamillius cognitionem halis jd "ibi (vt f;
dig sos : : ales cup,
caterit) amanter fiomficarevelis. Namque digna est vt ob admivaliles eius facultates vbique babeatuy im bortis. 1n;
Planta ex Hifja tiet bacvna cuin berba € radicibus ex Hi, Ania mifit d
is alice Pe me Clariff. Ciefareus Medicus, Petrus Canniz eris eji lac tyferi.
Plante difti. ptione. In bac depingenda berba multiplici luxu rey parens
naturacóloyumornatu, feliciffmelafcittire Vifa e8.1[lius 'Jiqui- E
demradix dodrantalis, fimplex. vnica nonnulli Ur Cpqua.
queprodeuntibus fibris innititur , evaffirudine fatiug Paflina..
te, ipfacarnofa, rara, teres in mucronem turlinatur, Cortije
obtegitur ffmplici, fubnigro affero, tenui : hic frmulacinaryg. ü
rit contvrabitur, Cr in tinuesvünas fatifcit. Candida tado ig. *
tiw eft pingui quodam c digitis adberente pre lentore füce,
uflu fubdulci qualis ferein Ponti£a nuce. Summa tellure lac. 1
niata berba folia d'iffunduntur ,carnofa, longa. acuthinata, co.
lore viridi languefcente, Jfingulaa, ex interuallo thifpofita; Cap.
lesgerit plures tereies; graciles ac durifitulos ; in quottin fup. A
mitatibus berbacei prodeunt calices longiujculi toroft ata te. :
retes, cu[Pide toto aimlitu denticulata: à qua Maio menfe luti :
prodeunt flores adeo numerofís folis denfeflipatyvtuumerna: — 1
longitudine latitudinis angufliam: abunde penfant , vl vao T
prorfus explicata fuerit ,ovbemvadiatim drcatantes adeo pul. l
ebrivifanturyvt aureo colore, c figura folem exprimere yidiz.
pur. Ineunte autem folflitio planta bec deflorefcit miy abu ifa "
i pretioemptat primuln fuiffe oftenfam. Nam quum quidam (vt r
Quo coh t is ile afferebat) in agro me|[ores à viperis demordeventur bic, qui in Aphiica plantam banc nouerat , propinato eufderi fuc : i
*— M gud, — «mincolumes feruabot omnes, quotquot demorfi fuerant. Sed nemini plantain oft endelat ne lucro: defraudarerur. Qu.
poflea [allum el v vafriares quidam oferuanzes longinquo tratum 2 quo Apher ille plantam deferebat , luc concef..
m.
"M
SCVRZONE
RA
Quzftio dc Hc.
Ienio,
hemix Medio $. P. D... . |
Qi M MPERMETUR I S Sindcocie eet bord apa iy ci -
» Fefondctur ad pratedentem Epiflülam , C deslaratur uid Beleniumfigni- —
mom MEME
E e
uec cx
MEN
u »quo
tiacatilamom
$
t "Épiftolarum [ ib. V. PIT
dae. Proqua fua Li inme propenfrone at pietate j ego tibi viciffum sodü omnibus perpetuo refendebo. Dicant (T
Tant agant latzent contra me bi perditifuni Sycoplianta lacerent Liloris neffros,addant nialedicla, eriminationes con-
umeliasa, ton tamenobid à Hudiu iunande Republica, propazandea, veritatis re aucrteit, nec vnquam fatà Ventha-
L^ moribus Jixipta rea adeo dilaceralunt. labefactabuntg quim contra innatam eorum malignitatem continio in Nec
diuin dóltorumvirorum eimergant, & elucefcant.. O te fi baberem,quo cum ftudia nea comtinicay emn, vt an Ped fole-
"Eam, nibil mibi putarem etienire po[fe beazius. Hec enim tn fludiisvelaptas ocium requirit, fine qua quanguam itla qui.
dem manca non eil, eet tamen ea proculdubio bilarior, vhertor, dultora vt ade [Jes tilsquo cumi quotidie cor fere pofa
fem. Sed fortajfe comtunget nos Deus Opt. Max. anteaquam a corpere autmaim difiungat. lile AULEH cm anminel vo-
tain cen[pettu babeat tutvice;pautis anie diebucfocium mibi addidic Ioánnem V Villebrocbiuim Boruffum Medrumsbo-
1o minem vi literarum, itavirtutis inprimis fTudiofum., Isimaulam Sereniff. Principis u nunc primum afcitus esi , vf
1 79 mi lium bifforiam meditanti alic, interim negotii occupattfeamo, fita epera fit auxilio. Nec dül»to quin con -
junctis operis ha c dodiris itaneghgenter batenus tratatam exculiorem (veriorem aliquando fludiofis propofitu- Animalism hi:
si fimus. Efl enim Serenifft Princeps noffer deo buiu Ge inffauraudz biflorie fludiofus, vt multi iam tm loci doctos,ac /"- foriam inftau- 2
'"duffrigs homines alatyqui ton libros tantum antiquorum ea de re confutant $ id in ipfis animalibus octllati teffes, quid rati,
Vit, quid non fit verum, conféderent. "Taico pilores quiexternis ig reotonibus principi an, quadrupzdu in, volatilium. 5
VOreptilum infeitorumg omnium imagines cx ipfis viuis animalibus talasmo perquam diligentiffumo delineant ac propriis
pingunt coloribus. Ttaa, tatto principe aut ove habebunt jam Pbilefopln in pofferum pulcberrimamillam fue profefio-
"mis, qua baenu cavutrünt , partemintegYam s bona fide, mon ex libris collectam, fed ab ipfa verum natura defcriptani.
"Quanta enimigeng excellentia Principem byne diuina prouidentia ornauerit , veli ex eo imanifeflum est , quod cm in FERDI NAN;
o Philofophoruns libris addutius inde matürits ad maiorem, Regni ntmirum adminiffrand: clorieti, magnopere verfari D * Archiducis
mon potuerit, ifa tamen de maturis rerum c» [éntit, c» difforit, vt nontantum intelligere Philofophortumi decreta vidga. ^uis laus;
"tur y fed cis tiam,adducti ibus Gr obferWationibus propriis contradicere audeat. Vndefit [epe , vt non illus à no- à
* Vis quinomen tiruluma dottrina cerimus » fed nos abipfó deverum buiufimnodi veritate , exquitére fapeuuiero neceffe
fit Sed vi redeam vnde diuerteram eyoyie [1ud:o pevfequar, nec abillá vnquam me feparabos quoufoy axima fe paretur
A corpore, e pofHictempori anifffteddenda umbi ratio foret. Sedvenio ad plantam ,cuine imagitiem Vna cum Lifforia,
d *^ er vmibis adine mififfi: quam etfi antea Novislerga mibi mifit ex aminandam loannes Voffar Medicus, ui ceiiquircn-
da comparanda, fibiplasti vniuer[am fere peraorouit Europam. montamen fit, quin tia tibi tam grata fuerit quam
» quod gar fina; qum vna cum imagine vateevem ficca berba plantam ade tvanfiniferis , in quasantia viua fum con-
Templatus que eainimaghte mortua fere apparebant. Ex illa enim vcn folum viuam verao, ortum partium delinea.. -
tionem fam magna €um voluptate contemplatus, fedvadicis [apórem ac etiam odorem deguflare cuit. at doleo profedo
Moi quod tue petitioni, vt velim. fattsfeéere equeam. Nam planta bes peregrina antea mibi vifanon eft, Gfifors
D ra; tid tamen cognita. Memini quidem talem fere me conjpexiffé plantam in Goritienff agvo quodam m prato.pá-
i erum vitra Sontój flammis pontém: quam cum à loy zo Tracopogontin cenjerem,alia poftea vepeita cit. Verumanbacilà —
fuerit planta affirmare fatie tonaufim quodfoliorum Tinaemeim in mentem reuocare nequeam nec radices vidauhef. s
20 foam. Babetenimi/s cur onera bac tua flores Tragopogomemulos quinctiamvadicem peritide ac in illo dulcem,adeo yt Motthioli de —
. , Tragopogoni fpecies dici poffit, ni folia Cichoracea plante fpeciem E: catiles longe aliter quani in Tragopogono fe ,. ir. Sed
* pond ec s fuccofior e Hp pragpans baberetut. - PorroVetant i he Scttrzoneram Tragopogoni :
h erem fciam. Non defunt p "terea; Vt andioin Hif]ania vei lerbarie fortaffe nn ignari.qui bant plantam Cbon-
60a dollntfecn nquód füliis eam veferat ; tüm etiam quod Chondrylla ex vino pota viperarum morfibus fucct-
fo. Tat. Atqui cum flores Cichorij mou fit.zadix amara non fentiatur, fed dulcis , & eius natale folum circa montium catu.
; . minaviiiuofislocis Dabeatur, mon p ojfam bovum fabfcribere fententia. Quo fit. vt putem banc propr fiuipfius generi eC
) feplantom, extet brffaria, quemadinodum €2 aliarum multaruti que noffris temporibits ve-
m^ eandei ifforiam quam tiliretalit Hifhanu ille,quiberbam hanc tibi reddidit,
*
. '
, $9
cage elarifisié Ryleta Cefatew Phyficus cuius teffimon
beo, quetibi tonc expli
E
A»
i dia /5/ BeAdypoy quid.
AS um.) Ariftoreli- Ariftotelislo-
FT EAE : ldeipfa Per- cus reftitutus..
a. MNIUMM, monii
2 Pre fiemietlari gr, Libri de Then
x 7. css, Caad P E
aS es lbrtfidem;güód dübia fid mid
4 DM de E
EAS LO e a UnAOry
. irerefert. At caput. illoria;
A cm E : ("UE bulos,
uM menn
212 Petri Andrez Matthioli
A, Dulos.— Anterieribus dentibus in faptriori mandi enge:
SN fed molares vtrina, balat ví lifulea fete otunia c vi ilia á. i
jam ruminat. Dor[oeit féhfim prominente , quod per inc.
ER. Camilo, vomica fimilis, £ quo ne[sio quid excrgmenti fenfim
Er :
x -— f D
-— A CP
Aifotelesar. — dente folent. fcd bui ventre accubantibits, tta cogente animali anterioribus cruribus. Itag, fuperafcendens coit non au
guitur, tem , vt falfo de rétro mingentibus animalibus affirmat Arifloteles, amerfis clunibus. Id quod etiam falfum effe de Leona .—
rim egobumle quoddam prefepium auenarefertum confcend (fé, genitalea, illi magno cum murmure tam dm vonfrisafe
fé-qusufa, femenredderer, pluribus vna hora replicatisvicibus. Non tamen concepere capte buiufceanimalisfeminere-
Badicaouis. — fyrte, quod vr pnto,vi coaPheilli profliterint continuo balantes tum qu. d boc cum anitnali carum non conueniat fbecies, —
Indizam ouem epptllabat b:e animal, qui illud ad mos aduexit. Atqui à noftris ouibus quantum diftet.tuipfeiudicarepes
geris. Scdde Ceruozamelohatenus. Vbi vero aliarara afferenur misil pratevibo, quin te de eis certioremeddam, Quod,
VE Fu tiam facias (vt capifli) plurimum opto. Vale. . i KT
PETRVS ANDREAS MATTHIO
i -. AliprandoSpezzalancio Chitugico |. ^ —
S. P, D. ind : ^ AH T
Co 00 07 TET EEREERRUR-ENE 9a Crue
m
(38) à Poli vfum parere decreueris, petu à me quid fignificut ili CO Z V MBRL Gr am proeo liguidistyrazà .—
ADS Js facem vt inquit autàs Luviinaris majoris vel Styracem vubeam, vt inquit Cordus, vel vt quidam al pra- 48 "
ay (pim, Thymama,quodvulgo Itali Pbatmacepti appellant Tigname,admifeere debeas. Namens —
deas tot varias bominum éntentiae nec abiiste explicare valeas longe tutius faturumteputas, fidet — i5
, fitis medicamentis hailenuin[udauerim s perinde ac im fimplicibu y. fallafopino.qudis
e acre fsmpliciter fentiam. Quod efl vt pra Cozumbri i feleGiffmumimpon, rim as Styracem,mon liguidumt
tit, 7a facultati e[p Styracem idem facileteftatur Galenus libra 12. cap. 1. de Metbada medendi,lib. 6. commentarioquin-
| Ee vulgaribus de aurium doloribus ag "rb cap de Compoftimemedcamentrum adum ans de V
- id ii pai A bricitanti diff Quipp buit : j á effe me a
(oos UU Jtitur, id quod anteipfum pojleritaris memorietraddit Diofcorides libroprimo in Styracis capitis calet. Quibus pala —
(5 ilis Catapotis de Cymoglof vil omuenientus, ac api eitimé ra Coxumbri add pof quam eed "bes
Bespecstn TACem calamitem. Nan Catapotia bec vheumatifmi, tuffi, dflillationibus, peridonea funt non folum quod medua- iom
Cynogloffo menta excipiant jacit camunientia, f MN eorum facultate quibu omnia rfe —
facultas — Styrax defluxiones cobibeant quibus hac fpmptomata plerum excitari folent. Senteutia noftre aflipnlatur Sume —— E
habs quippe iclib2. de Catapatiis omne genus agens vbi ad foperifera euenit quorum plures parandirati P
? 7 z 77 3 eive d arteriaco * 3 x) 3 "n
dia y reicienda videntur. irn E dct oer dE L1 d
! S
Epiftolarüm Lib: V. E
PETRVS-ANDREAS-MATTHIOLVS^1IACO.
ocdeid bo Antonio Cortufo Patritio Patauino
^" SP. DX
Examinantur quadam planta c reftuitur Dioftoridis
" locus im Ofyride. i ugcen Mis
CX Rate mibi litera tine tamtum net imo vero & peroptata C» dulces, quod iisjntellioam, quanta me profé-
SU) quaris beneuBlentia,quantag, ingenui anii tti liberalitate continuo perféueras cum motas LUI etiuY
V raras ad memittere plantasquibus contemplasda to maiorem capio voluptatem, quo dulcier ef Jrutbin,
quem ex bis capere folea. Magnus earum catalogus anibi palain facit » quam diligens iuit: con paratis
S "Bh fueris, quamqa, fedulus iniuuando laboves noftros. Fro quibus collatis in tne efficitsac beneficits. eco qui-
dem multum me tibideltre (cios. Sed cum ean fim faculate, vt banc tuam eiga me benignitatem folus cotpenfare
dabo modisomnibus operamsv: mon clum prejentes rei plantarie Jftuiufi «fed & pofleritibi fe plurimum debere
fateantur.Quod ad cenfaram barum plantarum attimet,vtinam ca [jin doriza,eoingenioseag inplantaria facultate "
experientia,vt recle,ac aliquo cum iudicio de omnibus iudicare Pürsm « Cupio euim non tanttim tibi petenti morem eere- :
vo, fed mibiratiocinanti etiam fatisfacereV erum tfi fciam.id. d meon ita exade , vt velim pater pee dicas tamen :
«de bis,quemadmodum de aliis prius dixeram libenter quod fentio ,te fi tunc id facere recufarem , viderer negligentior fa- PPETUEUN
20 Nt etre quad me moueat. Foliaenim 41a Saluia zaiora [unt tion ninova, queq, longeumagis Betonicam vefe- " ^
JU
1conitum faciunt. folio aliquat fimili auer[i parte allicante , Lucas Ghinus Cacaliqm ng C2lisnchen:
WAY Jo
quam quidam Jj Jy 1 r TT z
*» imale cenfebat.Siqui Gacalia fulia fert.alamagnag, «Co tuffà c» fcabiciei azteriayum prodest, Tragacantba gogo, Cacalia.
9? 14 quod in bac planta ip(a Tufilaginis facies ndicat.Est enim«adeo per osazi ilh fimilis, vt nifs folia oblongiova effent sac. :
ora paulo, memo cíl,quieam Tuffiaginem ip[améffe non diceret. Vn Aconito Pardalianche fobévequiruntir Cycla-
r fubbiruta.atqui hac longe maiora fpetkantur alla lanugine,vt Bechitmn,auerfa parte ob-
minis, Cucunerisue qni
4o faciant. Poterij plantamr; queamn
niff. Cefaris Ferdinandi Oratare: N ja Poterio defrderari poft.
-.- HERB A«cui :
S ks d. 4.
"— 445
ondeant vamuliillisé Alatetmus; ^;
2 Petri Andrex Matthioli
€» olee perquam mge minora. Idem dicam de Attinia, cumvamufculum ad me tranfmilfum folia babeat Lun;
Attinia. : E Ago od à Ces.
Vimi, & flores vmbellatim coharentes, 2 quibus baceas gigni corimbaceas mon ambigo. «Atttniaenim Plinig 0mniung
Vlni generum excelfiféema vecenfetur, ac flerilis. Quo fit, vtillorum opinionem, qui bane Attini facitint , minime
comprobare queam. : :
KacmaoAe PLANTA cuiustitulu est Fucu marinus, albicantibus ac tomentofis foliis, alias Goritie fuit ad manis. Vte-
batur ea quidam circunforaheus ad Enterocelas, fed an fucus Marinus fit non ita facile decernam sprefertim cum (aam
bancimrmari fub aqtis nonnafa , c afferas tu oriri etiam eam in agro Foreiulienfi in [icco Tiliauenti fluuijj alueo.. Na«
faautem Eucum marinum fub aquis, nonin ficco quifpiam ex Galena certior fieri potefi : quippe qui libro 8. defin.
pliciuss medicamentorum facultatibus de eo fic babet. Pbycosetiamnum humens €» virtus ex mari exemptis deficcat.
Gnaphalium. — ordine fecundo. Id quodetiam teflatur Plinius libra 13. capit. 25. Dicerem ego potius bancplantau; Gnapb. alitmi ifi,
veleius aliquod genus, quod folia.lli fint eraffa alba, c adeo fbiffa lanugine obducta , vt pro tomento s quis commo.
de yti pofiit. re
"us ONIS flore liteo nafcitur pluribus in locis circa Pragatm y fine aculeis tamen. Sediam primum ex Dac tta
Ononisfore — euis duerto candem aculeatar reperiri. Eft enin proculdubio Ononidis tertia [Desies , féd quartam etiam bit Ontnie
luegdoper que reperi. florevbiqte candido.quam alibinufguamyvidere licit ; à a
ASTER ATTICY S floreinambitupurpurezsfoliolis, cirumfepto, insnediovero luteo;nafcitur bicylig,co-
piofus nullus deficientibus notis. Manela etgo ini fententia, ac interim tideba blateronum quorutdam petulantiam , qui
im neam de Attico Affeveimaninem inucbuntar. s :
After Atticus,
; "d n
$pina alba, PLACET [ane Spine alba flirps » (ed est adbuc aliquid; quod m ea defiderem.. Contemplabor diligentius onmes
"o ceiusnotas, deindesneatm folidiorem deeaafferam cenfuram. se c ia
Cyrifas, | Vidi CTTISI flerentissanium , quem à Marantateettepiffe(cribis. fed molimob bocpratermittas,quin alium.
quoque ab Acgidio Cufnana,viravt nobili, it adociiffiiio itteo nomime petas: Cupio enim [iliquas, quibus illerefertus efl.
Veras at vittas infpicere.
Yetbena, VERBENAM quam a Mayanta te accpife oribis, cur leritimamfaciam:ibil babeo.Scribam deat ad illum,
Drovolente vna cum aliis llissqua enmotaui in illins Metbodum de cegnofcendis fimplicibu. Hanc feribitille Tri--
buliterveffris inodo umi vepere, C plures habere ramos ycutttanien Verbenatam fingulari tantum vamo radiceg, fola
catflare , nec vlibi bumirepere fetibat Dieféos . 5 SA BS Lt UG Vd
Clynemm, | 5 — C CLTMENV M infiriptinn reperi y plantafaneett (vt inqui.) folio Plantaginis minore caule quadrato,
£ompreffotamen;pinnulis erbucen viring, fecndaim longitudinem fe diffimdentibus, capreoli multis veferto;quibus vi-
eumime prona. fubrubei maculis trevfuevfn fefe diffundemibus : quai quidem motas y fi diligenter quiffiam in. ?
Pifm $ylucft | ttteatur, facile cootiofeet anc plantas on ejfe C]ymenum. Egofyluefive Fifum potius appellarem : Clymeno enim folii-
E culos tribnit Diofcorides it fofe voflexos , vr in Polyporumpifcium cirris , Aquibus quam longe diflent buinfieplanta fii
qua ulla fii parte inflexe, fed quatuor dicitorum longitudine protenfa , € longo pediculo adalligate , mon dubito (ane.
quin tu:pfe videris : (éd tanta tua mode[ltaest vt potius mea velis acqui efiere cenfura quam tuoipfiu iudicio: Hisacces.—
dit.quod nufquam Di Goribfripam fi Clymevoncapreormistiepébu propina joimplcn flo pibns aie fji.*
einis fe oplizat plastis, Siliqua Cetufla vel vicia inodo , in longui protenfa craffiore tamen longionta, C finfiminca " * $
: m ueftris Pift moda. i 2D.
Cbamzfyce. j 8 HM cen 478 P t fid
| Corhorus -— s. dehifleri s cd rae.
leti prof enarrat. ifi
1 " 7 facit:ille. conuoluta effe dicit , fimilitudine:
Circea, Dd it» quod Theophraffi Cove boron e[fe indicaret, fi tamen. |
tgnationem, fi flores aureos , mon fetnen ton Milio, fed Echio fimile, nil fane vereor quin
s Aliter fentirent. o E B RITE
Pes
sal PLACVIT [ummopere C/ematitis alt ritis eri, altera minor feces, qu e. tua fiamme enipsidte i "c
sup ceret agnofca. quf fimenconféqui cre, eft quidem mii gratifmum ,quodinresemierlavebementem edinem —
tT : *-
- om deguftare cupiam, ép fium faenitatem percipere, quimetiamvt ommeseim partes fala inquam flrcs,capralhs $a."
Qoo Jarmenta e radicesimfBicerepofem. SR ET Mess eris und E Aue F
Ofis. . ^ - OSTRIDIS firpemperquamdilig ligentifime fm contemplatus, qua quanquam quibufdam notirDiofioridde-
coc riptisni refpondere videatur nempe quod so habeat ramulos lentos, rin bis rara Lini folia,vt ille, inquit, ter
4
É 241 7 "E ^ Val
Epiftolatum Lib. V. aj
hugm comeierides , & ne egre ferat meonomine fienifices, ff nunc ad eit pumanifümas literas tom vofpotdeo. "gnofeá
eerte me illi plurimum debere,ob eam nou vulgarem, quam de rie babet, epinionem.. Vale.
PETRVS ANDREAS MATTHIOLVS MAR-
tino Guidottino Pharmacopoco Tridentino. S. D.
Docetur ratio páranda antidoti quam Mithbridaticam nominatit.
Feiliteras tuas; quas vua eum Lopide Affo pulcherrimo ad ne mififli verum mon tam bac de caufa te num
1d me firibereanimaduerto, quam quod me con [alas,quomodo in paranda Mithridatis antidoto te gere-
DS
d xo debeas.quum mon defint fcopuli, quos tamen fi poffes itat velles. Sed vtinam tam prudens, tama, ex -
. 3 [OO m Sercitatus fin matu leruss vt meo confilio te adeo iuuave poffim, vt nauiculam tttaim in portura illafuin ve-
S3 Wo ACSdatai- Fatiam tamen ,v' eratificer tibi, periculumscum tibi omnino perfuadas,te neminem me baberà
fraif an tiórem, cii tecommittere pofi. : YES TEE
PETIS irag, primum,anin bac paranda antidoto Androtitasbun,an Damocratem fequi debeas. Nam cum vi-
deas Androma:hy Tberiacam cateris pratuliffe Galenum putas fortaffe terecle fa&urum fi Mulridatis antidotum para-
neri, que abeodens Audromacho deferibitur. Que quidem fententia, c fi baudiwfivmts nitatur vationibus, funt t aime
wrgumenta. quibus fateri copamur,Damocratemin bac paranda antidoto, Audyomacho alias Pbilofopho ac medico clá-
vifimo ejfe praferendum. Nam fi ex medicamentorum pre[lattia | ac viribus , iudictum ferendum el, cum capiat Da-
ao Pecratis tompofitto Agaricum,stecbadcm longum c alum piper, Baljam baccas,Bdellium, Creticum Dilamnum, Mithridátis à.
39
40
Afarum2 quibus ommibus altéra defhtuitur vemanto, bac omn:a pratey Ajarum etiam in Tbertacam quod vetienis mi. tidovusa 03
rifice refiftant, non cenfeo babcri quenquam qui aliter fentiat.quam quod eaque Damocrati defarilitur, alteri fit pra- mocrate defcri
ferenda... Debis autem,que ad [uccedanea fp-Qkant, meamintell.ges opinicnam ex bac epifTola ad Baltbafarem Pepului; PU Ceteris proe:
de paranda Thertaca quat buic aduexam reperies. Siquidem quid pro Opobal/amo;Coflo. Malabatbro, Carpolalfamno, pre
Cardamoma. Acoro, Meo, Acatia, Petro[clini femine fipponendum fit ibi d: fufizus fcriptum veperies.
DE ACORO nili etiam dicam,quod antea à ine fetis fuperg; comprobatum fit in meis in Diofcoridem cori-
mentariis, calamum aromaticum vulgaris víus legi imum effe Acorum. EE
PRAETER EA anmaduertas oportet baberi buitifie antidoti compofitiones que Afari loco Avi legunt , f
À nn i yuiufie an. qutt y fed mea Aram i
quidem fententia longevtilias Afayum,quam arum capit. Est enim farum odoratum medicamentum, Nardo fere pro- A
ximum,quin & Opobalfamo, cj Carpefio facultatibu proximum. Quod facile comprobatur G «leni teffimonio:Quippg Aram,
quilibro fectndo de comp. medica fecundum lc £6$, ybi bierasm componit ad ecs quibus ex ventriculo caput dolet pro Afa-
tro Carptfium fupponit, quopro Cinnamomo quidam Galeni auoin Theriecavtelantur. Et libronono eit/dem voluminis
apite 3-in quodam inedicamento ad bydropem Opolalfamum Aari loco fup ponendum fuadet. Quofit vt Curdo tibi affi. Cordi ertatumi
pulandumninfit qui Arum Afarilocoumponit..—. 7
CTPHIS, dequo etiam meam expofcis fententiam , AEeyptiorum anti, bymiama di itii
i; | is fente quorum tbymiama diutantuim extitit,
bs aatem eii venevarig, folebant in facris. Quod magne nobis tfl arowmento , antiquifümut medicamei-
um efft Cyp, "Ceterum fequuta atas non folum Cyphiv[a eft pro foffi:t ad aeris infetlones arcendas.féd etiam ad an-
" Á Hibadund: Nh ssbvsmdosenpiri affectus. At quicztant Cypbeos varie ;ac inter fepu-
gnan pol q 'a5qiain üttat medicamenta , aliera vero ab alica ponderum numeri
Bes —— E" eil apud aig cor dem , Audramacbum, Damocratem , Galenum és bed
» 4ó Ioiaum Myrepficum, e alics plerosq, quibus opnitus fezz. fiugularti babetur C heos [: :
: E à É 2 otüpoft -
^ Preciifum arid Vetatis noftra ncdici Devnesait Cyplim ceLETU antepontnt. Quosum in i vtilius ud
PHidndwm C »quo prajHantius med, n eifdem autoris cffe cenjemus , qui fue confiiende antidoti, ci
1 ui RT à P ei
dem Cy nem partit. Quefichalet. diesen id
ooo cef Vnapaffapinguiftme dctradis cortice Qr vinacei contufa Qr fabadtds
co paese ignetorefatia fosgu. vc... :
TIS E T
: ne
Cypheos saria
compofitiones,
a boa e
.— kendi oo
eig iih Ra UIS s
E ^ xs ]
; i "e
Bt.
iue funt
qui «um bit pulpa
CVM
216 Petri Andrez Matthioli
CV M flere odoratiiunci omnino deflituamur, quod etiam fita et «te eueni[fe feribit Galeni, praflabit Vtiréceg.
tioribus ipfius foliis, quippe bac gu[tantibus non obcuram reddunt atredinem, grato quodam odore accedente.
VNGV V M Bdellij meminit Diofcorides libr. 1. Nama, vbi per notas probatiffimum Bdellium expendit , iui
aliis pretulit, quod prater cetera vnguibus [it femile. Ideog,vecle bic Damocrates Bdelli vugues immifcet. Cornarit ta.
men vli in Aetio banc Cypbeos tompofitionem interpretatur vnguium Bdellij lotovngues odoratos addidit » Un locum
perperam vertens , quod Bdellium ignorauerit fuos etiam baberevngues. Caterum cum (vtputo ) legitimo 4t geht
Quid pro Bdel. Bdelliedeffituamur, vt in commentariis noflru in Diefroridem fufius d feruimus, quidpro ea fupponi pofitt,erit nung do.
lio fabfituen- — cetmemdath. Codex Galetio a[criptus de fuppofttitiis smedicamentis in Bdellij penuria Spbagni Jupponit fed cum tullafe
dum. Spliagni cuth Bdellio communis facultas , id fane probare non au[im. Ego Yeropotius Belzoinum nobis vocatum
Bezoinum. — ve ER egipy quinmiperquam odoratum. quemadmodum ce Bdellium faciunt , quodin Cyphi odoris gratia add
antiquos aud ynquaim dulitarem. Nec abrefactum mibi videretur , fi c Bdellg loco félechifanus Adderettr Stu, "o
Quippe bic maxime fuis facultatibus cum PF dellio conuenit. Quof actum efft cenfeo, vt illico post Styratiscaputdetotra, —
diderit Diofcorides. Excalfacit enim Styrax, emollit , concoquit,tuffwentibus prodefl,vulua Jpiraculalaxat (menfis det,
e difcutientibus malagmatisvtiliter admifcetur. | Quibus facultatibus preftare Bdellium maxime teflatur Diofcorides,
Reliqua que füpponi debent, fi qua tamen fupponenda erunt eain epiflolainuenies, quam ad Pepulum feribimus. Nung
alia aggrediar, de quibus prater pradicha meam etiam petis cenfuram.
BlülonioPir£: AD ID inprimis, quod queris an in Pbilonio Perfíco addi debeat album piptr,an papater album.quod nenpar-
coan piperal. s fje de bocinter Myropolas controterfia, id tibivefpondebo, quod füperioribus diebus vefbonderat Baltbafari Cleofelio
bum;an papauct. soreyi Gjyri Principis mei Pharmacopeo, idetn à me petenti,quod e$l , vt Mefuem confülas. Nam vli de fanguinis veiedti
album adden- curatione agit, Pbilonij buiufcecompofstionem in flituens , papauer allum , non piper album imponit. ltaemimbabg —
acl Mefüis codex;qui ad manus eit. 1d quod ton fine vatione fatum videtur, quod vli fanotis abrupto vafe fluat nullopipere "
opus fit : fed qua fua frigidavi. fanguinem craffiorem reddant, c fluxiones fiflant. Rccle itag, facitimt (vtmeafertopi- —
nio) qui piper negligentes,papaueris femen addunt. Nam cum ad coercendam epij malitiain j croci , & caffore fatu
Cordusdefen. &Xtipiat attidotus , mon video cuf opus frt addere pipervt magis ineale[eat , vbi potius veffigevatione fit opus. Quofit vt
ditur. Fucbfius alioqui doctiffimus baud vette Corduzm veprebenderit quod papauer mon piper adtmifcuerit. Ponitoitag,tuat-
dacler albipapaueris feinen, & ie cuves aliorum errataimitari. : : "
QV AERIS item anintompofitione EletTuarij de SebefTenis Montagnane aberrauerimt Luminaria Manlij d a« 1
liorum in aqua ponderibus , quod fere impofübile tibi videatur ; vt tam parua aqua quantitate,quevix offi admact- ——
randa eaomnia medicamenta, po[fe quempiam illa omnia tnacerare, coquere, ac diffoluere.. Quain ve vellem fametibi fa-
tüfacere iid Medii munus effet non Myropole. Sed cum ego cenfendis medicamemtis,non decoquendis sme totum dede- Y
à vim, confultius tibi fore fPevarem, fi deve bac teipjum confeleres. Quod fi feceris, cum [ciam te feplafiarium effé exerdta. 9"
tifimum, mbil fane vereor, quin tuis flatim tibi fuafirrus fit cenius , vi aque pondu atgeas, vbi adilla emniaparanda
Ele&uarijà$e- aqueilliu quantitas tion fufficiat, Ceterum vlà medmamentum patave decveneris fuadeo , vt. gentinun autorem féqua-
befenisparan- rugop Cordum. Natnetfielectuaritai boc Montagnana referat acceptum , loge tamen id abeius tompefitione eua-
diratio contra. jj;t ood sepninum Sebeffenorum, Prunorum; Tamarindoruma, , quinetiam fesninum frigidorum decottum tantum
spon. excipiat, Cordinumvero (vt ira dicam.) borum omnium pulpam, prater authore fententiam , €» feminum frigidorum.
duplum ljabeat. : rl
QY AERIS pratereaan ferum , quovtidebent Myrepole ad maceranda mediamenta, Cr eaprefertimqui —
$crum quod faratur confectio Amech paffim vetata, fumi debeat , quod a cafeo [eparatur dum premitur, anillud;quodexprefocafa —
pratftantius, quitur, d» à cafeireliquiisye quibus rezoBlap. Jecernit ur altero longe clarius. Hac tua quaflio eft. Verum finde
vonfiderabu, nil aliud effe ferum, quam partem lailis aquo[am à butyro,» caféo omni fépavatam, illud proculdubiolgi-" —
timum, ac purum erit, quod à cofei dj butyvireliquits prov[us fuerit expurgatum. Tale enim eft , quodexpreffo cafonto- —
quitur, C àvecotla fecernitur. Sed mecid quidem praflalit prois macerandi medicamentis quing, aftduis diclus qua ——
in illam venitmt antidotum, quam Amecb rabs conferipfit. Acefeet enim erum boc , quod tandiu manférit auteaquam m
cogatur, Gr antidotum acidam reddet,nift abinitto i facbari, vel mellis addat ; quod id ab acore c putredine ^
Seri abacore — feruare poft. Quamobrem vele ferum à cafeo feparalant antiquisadditis feruenti im fictili nouo ladli, toboxymeltitgés ——
conferuandi — 7j, quor erant latlts hemina conti 'ficuli over[antes , vt fecundo libro docet Diofcorides. Verumvt difufme, —
ratio. : ac clarits parandi. feruandig feri vatiomemintelligas,fnitto tibi aliam eti epflolamsqua [ézperioribus me ;
mo Baldino Pbarmazopeo exercitariftmma Vienna commoranti mi[eram , quod & etiam de parando fero plura
pertontatus. Ex ea enim fautle intell ges fericunfg explicationem. 005000
Voguentum ,. PRAETER idameetiam fciredefider uentum Alabaffri , quod decribitur à lacobo Manlio n fuo Lu-
Alam, ^ 5 fninari, illud it vnguentum Nardi picativt ipfenulla dulitatione affirmare videtur , quo à Matia Mag 1
wo 00 MESALVATOR NOSTER CHRIST S. Namcunvoguentum oc» quod Galbanum ; vefinam
- s Wum,Colopboniam, Sabinam £i Hedere gummi excipit, grauiftane mon fuauiftime oleat nonparum dubit,
veinquis, an Manlius vera referat, vel fabulas narvet. Sednon abvequidem dubitas. Ego euim longeanteaammaduer- —
teramide(f falfum,quodin (aeris literis babeamw, tantam fuilfe vnsuenti fagrantiam , vt vniuez(adomuin Wah
fua v illius od. PTRNEE, x: io furff emptum, vt proditor di vit Iudas poffeilludvenumdarimulo —
: /
Cornarii erra-
tum.
| Stytax.
e
3
siad
autor locis aperi citatis ) Laodicee Afievrbe , ,
am nunc feri videmnasttom Mofibo, bares» Zibe
ginquis regionibus voluptatis e lafctuie gratia ad nos affa
vtuntur, fedetiamviri. Tantus inualuit boc tei npe.
Fr
Epiftolarum Lib. V. A
füauiora, odoratiora, pretiofiorác, baberentur, nilinirüt fi neghedi illis, feqitita pofferitas priorum loco haciu vfum
reos AETERY M adeaqité guáris , anim Syrupo de Eupatorio Spine álla , C Árabite loco, quibus nos deflitui pu- Spinz alba &
145 addipsffrit Caryophyllate radices, aliud quidem refpohderemon poffam quam quod hoc optime fatum crediderim. pies 2 loco
Siquidem non folum bá Caryophyllorum odore, qua pradi a funt vi tales [prritus non parum recréant fed alis non vulga- es apponene
ribus facultatibus buic Syrupo quam maxime conueniunt . Profünt enim epota Caltacis, Stomachiciss Dyfentericis , € ü
es cobibent ác cateraa quafcunque fluxioues, adeo vt Spine alla C Arabica facultates omnes ^
eruenta expuentibus , menfe ^
babeant , fintq, prater id faauiter odorata. * ERU aeo DEMENS. n
Ns ers vis — loto, án Mumiá, qué ex Alexandria AEgypti ad nes affertur in vfum medicum centteniat , vli Mumia an in
in Arglicis compofitis medicamentis Mumia fuerit imponenda. Huic quafttoni, Cy. fi fat is fuper d, refponderimtsinng viam. medicum
19 ani i Diefcébil iis , vbietrate eos diximus , qui ficcas butnanoruim corporum carnesvel ofa pro Mumiá *Oppeniac-
p*teh re dicamentis , non tamen obid prateribo,quin nous aliquid de Mumia ád té féribam,vt [cias prater Pif* Mu IE
faffhaltum aliam Mauritanis effe Mumiam,qua y olim vtebantur. Sed audias que de Mumta Ayabum mihi fefe offerunt... o8 D e imd
féribenda, contra Bellonjj fententiam. Scribit itag, is, C» longi contendit ambagibus maxime bállucinari eos , qui pu- Bellonii (entens
tant Mumiiain Mauritánisillud defignare condimentum , ex Aloe , Myrrbá. Croco, Bal[amo, C áliis foitaffe aromatibus iam.
paratuni , quo apud Syros, AEgjptiós Cr alias iis coniermins nationes hominum cadauera infatciti folebant , cum fibi
perperam perfaadeat, nullam v/quam éxtare Mumiam prater Pifaphaltum.: Preterea [piculis quibuldàm octultis me
pungit, quod fcripferim poffe && apud nos parari Muiniam , fi defunctorum corpora buiufcemoti odovatis nedicamehtis
condirentur , C£ deinde AEg ryptiortm more linteis, fafcia, colligarentur , € idoneis collocarentus in fepulibris. Sed
& o quam magno ducatur erVore, dum hosperperam ballücinari contehdit pluribus fane Arabum teflimoniis facile tompro-
Lari potest. Etenim Rbafis libro de Arabicis mominibus,áttboritate l/ach Muiniayinquit;est nomeh PerJicum; C el ves
nigra confecia, C» ef etiam ália resreperta in fepulchris,guando fodi » qué ponitur cuin mortuorum tádaueribus
yt vermes non approximentar eis. Rbafi fabfcribit Serapio cap. 295. primo fGatirh initio vbi fic babet . Mumid fepul, bro
vum fit, cum Aloe, Myrrba, & quod adwu[cetur eis ex bumiditáte corporis bumani imul coierint. Hac ille. Quibus haré
facile cognofcet ille, fibec quandog, perleget,füam in Mumia ignorántiatn nec longe poffe peregritatiunes «acere quetis
quam, vbi bonor borum lectio, experientia & iudicium abfint.. Vale;
PETRVS ANDREAS MÀÁTTHIOLVS ME:
dicus, Ioanni Vifcero Dembdingenfi
um $; : T Di
draclatur de vertigine , Occipits delore, [lupore, pilorum defluuio, d glandi-
bus in inguinibus exortis.,
j$
d» :
Seo Eo Md d acrt
osuiv XT Neo bicis
*
Nonomnces
quibus pili de.
fluunt Galli-
caluc labora:zc.
218 Petri Andrez Matthioli
pili decidere conficiatur. Non enim folopilorum d:fluuio Gallica lues deprehenditur , cum (vt Galenw e$] autor pigs,
decompofitione medicamentorum fecundum locos ) ab alits etiam caufis affectus hic oriatur. Qui enim ex Gallica lug
pilorum deflauioafficiuntur jiisin vninerfum decidunt, € cuti vbig, glabrefit , quod vitiofus bumor iniecinore fedoy,
babens,nonin caput tantum, fed in vniuer(um feratur corpus." Verum tibiid nnquam accidit:cum per temporiinter-
sulla non ex vnitter[o corpore fed tantum à barba C capite aliqtii modo decidant pili, snodo renafcantur. Quin potins
. ideoillud facium eff crediderim , quod utetenus in facie C capite fatía fit. aliqua pituite exuflio,idquod indicant tg.
"omues fquamule furfuri foniles nde manantes , quavli pilorum radices arefecerit, est caufa;vt sj poftmodum deridane,
Continentíam
À veneris, iue
venibus pluri-
mum noccre,
Nama id mali,aut humidi defectuyaut (acci prauitate eonitingit. His igitur rationibus compulfus,aduer(amtuambamg ^
voletudinern à contracto frigore primum, deinde ab umore frigido , non autem à Gallica pefle emerfiffe putauerim. sed
auxit fortaffe morbum fecunda etiam caufa: nempe longa «oittts abflinentia » quaiutenes multoties in magnum duct in
difirimen.. Ait enim Haliabbas fi [peymatica füperfluitas fais auttain vafis coitu mon purgetur , nec poterit eam eSfelle.
ve natura iminguinibus extenfiofit, c aliis corporis partibusomnig, in corpore qratitas. Id quodetiatn ante dixerat Ga..
lenus 6. delocis affectis, cap.5. bus verbis.Equidem noui quofdam quibus huiufmodi erat natura , qui pre pudore à libidinis
vfu abflinextes torpidi pigria, fatli funt, nonnulli etiam Melancholicorum exemplopreter modum effi, ac tividi , ci.
bi etiam tum cupiditate,tum concotlionevitiata, Quamobrem cum fatearis longoiam tempore à Venereorum vfu te ab-
füinuiff, certifimum bine fumi potest argumentum, quod etiam à retento femine autla fuerit noxa c glandularumin
ingurnibus exten fio, C nunc primtem omerferit Gonorrbaa. Caterum quibus medicamentis quoue regimine viclas veli-
quumoxe curari tollig, poffit, cum eius mon parum füftulerint, e Gtaaiaci decoctum e alia plura quibus mea optra hac
eflatevfus es, certoq, (ctam te ex iis maius longe commodum reporta[fe ni eflus e Siriuiam prefens,qua inente conce-
peram ad finem v[o, profequi interdixi fent, noflrum illud con filinm effet vt proxime »Septembriprefatim, yg
illa omniaque fecimus, audacler vepeterentur. Atfi fortaffis id negotij inuitus füfceperis, non nifi multumtibiprofutura —
putauerim Patauina balnea. Sed cum eo breui te confayre decreueris, finta, ibi Medici omnium praclariffimii, C qui fio-
vum balneorum vires pra ceteris novutit,non est cuv bac inve plus confilij à me expeckes , nec praterea aliam velalimen-
10um,velmedicamentorum feriem , ne videar (vt in communi prouerbio est) noclmas Athenas mittere. Necputes velim
quod boc facere recufauerim fabtesfugiendi laboris caufa, cum tion te latere exiflimem, tme ea qua potui maiori buma-
mitate te prisnum fufcepiffe (uia emn virtus,ac nores ingenij expetebant tui, meu in omnes probos amor )poflea omvi
^o füdio, ac diligentia te femper adi[fe, atq, omnem meam curam, C» operam in egritudine tua adbibuiffé.. Quod fivltta
molifcum manendi tibi daretur facultas , proviributs adniterer , vt omnemeum officiunf apud te teflatum velinquerem.
. edillud te admonere nonpretermittam;quod fi Patauij futura byeme (vt putas) mo rari traxeris, omnino bjpocauftum
tili pararienres,ne denuo frigoris d algoris noxam expertus in eofdem affeClus vecidas,vel conceptos adauoeas, à quibus ; o
ante byemtz aduentum te prov fus euafurum [bero De Optimi Maxitni munere, [i modo Medicorum confilis obfequi fla-
tueri. Vale.
IOANNES VISCERVS VEMDINGENSIS,
: Petro Andrex Matthiolo Medico S. D. .
TT ue cL ig : ee Refondetur pracedenti epiftola.
Lo eee e TPUTINIP RERRNORRERRES CTEIS
p Vminanimum reuccomibi, vir clarifime,dulciffimum ac faauiffumum conuiclum,quoper menfesali- 42
quotquibus tecum fui, non fine maximo fasitatis c fludiorum fructu & commodo, frui lickit , veco-.
$ log, eruditiffimos fermones ac dottiffima collequia , quibus me de rebus Medicis quarentern erudiebas, i
zu veh i,mebercle,tvi defiderio animum meum pereelli fentio, c ad vefIras amamifimas valles int, :
ABE) 85. fpoffem mox aublare cupio. Multa emim fant , qua me alliciunt, coli falubritas, locipulcberrimus fio — E
Tus, Vina [uana : in primis vero preclara tuevirtutes atq, erudittopre[Tans. Turpetamen eflimo, vitamq,obbocacet- ——
biorem duco quod tet tantifo, beneficiis; quibus meignotum Cr immeritum cumulatim affecifl nullavatione refponde-
repotuerim, nec adbuc vlla gratitudinis mee figna edere pofim.Agmofco enimita officiis tuis me tibi deuintum,vi & và XN
€» proprietate , vt Yurifconfultorum verbisvtar, metotum tuum e[fe profitear. Animi certe grati per
bipolliceor,meac, ftudia c officiaferuiliter offero, C quod folum poffum mune preflo. | Ommnibus cum quibus "
tui dotes narro, pr. La». mtuam e rA 338 DR Àit, 4, infígt " x iie in Lund. berbaria $9. 2
eximiam, miram ingeni) fuauit atem c animi candorem, in conuihu familiari comitatem bumanifimam, in fermone ———
leporem dulciffimum, meis conuictoribus quotidie predico : idg, faciam femper dum fpiritus bosreget artw. Et fiDem ——.—
Prafatio.
EA ER d m A
PETRI ANDREE MA T-
| THIOLI SENENSIS MEDICI
IN LIBRVM SVVM,DE MORBI GALLICI
CVRANDI RATIONE; PRAEFATIO,
Vm valle quadam fecreta,locifque defertis ab omni fequeftratum penitus
! medicorum conui&tu fato me contincrem,cenfuiffemqy.ficut olim Philo-
1 &etes, diutius in folitudine mihi permanendum , per hyemem noftrz di-
37^ fciplinz memoriam literis propagarenon alienum putaui , vc& nobis Ío-
- — latium, & lc&uris pro virili vtilitatem parar&mus; nequando hon folum
vitzin obícuro tranfactz, (ed etiam temporis amiffi reddenda ratio foret. Nam dum
tempus ferebat, & herbas arbores, virgulta, czteraque id genusin collibus, p£atis , &
couuallibus germinabant,quz'aliquid medicinz conferre vtdébantur,ea confectabar,
folatiiqueloco mihi tunc erat, hzc vacuum partim füb vmbta, vt laccefcerent , collo-
care,partim zneis & vitreisorganis igne fubditoin puriffimas dquas redigere : ficutar-
dente iam Syrio domi fubiliffimz naturzliquoreri , fummoque pretio cotüparatos
medicamentorum potus conficiebam. Longum effet antidota, collyria, cataplafma-
12, quibus tunc infudabam,figillatim connumerare. Necab induftriavacuus atitum-
nus crat: peraltiffimos namque montes fedulo gradu radices vtriufque Veratri, quod
Helleborum Graci dicunt, Di&amnique Bezoatdici perfcrutabar,herbarumque fer.
meomnium , quarum apud Medicos nomen cftcelebre paffim ,gramina radicitus ex-
tirpabam.Nec minus, proutoccafio fefc ingerebat,& abietis oleum fümm
ditum, vulneribufque conglutinandis (FA , &exlarice cum A bubus de
gummi liquidum, ex quibus fumma male habentibus medicina falutem promittit
collieebam, Nuncverocum hyems inautumnilocum fuccefferit per Brumam dhid
endur reft, Mu uzà diuerfis authoribus de medicina tradita fuerint,
ria fiuea iquid fcribere? Sed cogitantimihi aliunde mottuorum
i t
sliterarum,d
entiam,quam
enta,quibus
* huiufmo-
- Gallico con-
. eutunt, ^
4
- J : ; ^ à ; i5
220 Morbi Gallici
huiufmodi noxafete plerique folet expugnari , defideto , nulla alia de caia, rti; và
vbi primum talia fuero diligenter expifcatus, tanquam planus improbiffimus fccunda-
rum pártium, ftatim primarum fiam, Proinde vide quid agas. Hzc e prius fcire volui;
ne poftca dicas non przdictum. A ND R E A s. Beneprofcéto & ex víu noftroidfer. -
monis nunc incidit, quippe de his me percunctaris, quz iamdudum fcribere concepe-
raft animo:calcaria igitarequofponre currenti ( vt aiunt ) addidifti. nam quodtuper-
plexe minitaris poftea videro: quamuis (vere dicam) nimium oneris, nobisimponis,.
quafi vero caterosin haccura medicos excellamus. Tu quidem mi Francifce, qui tan-
tum mihi tribuis, quantum ego ricc agnofco, nec poftulo, facis amice: tametfi vellem
aliquando confore, quod credis effe, autfuturum breui fperas: fed certe (ingenue di-
cam quod fentio) nihilin metideo figni, quo poffim quandoq; id futurum mihi pro-
mittere. Sed dehisha&enus. Verumanteaquamhi fermones fc altius efferant, vt vi-
uatantum Veritas cceleftis fpiritus gratia ore noftro proferatur inlucem, in primis
DeoOptimo maximo inuocato colloqui incipiamus. i: Pte
M i
RATIONE- DIALOG YS.
DE MORBI GALLICI CVRANDI
me Mnipctens patàv (vt Hefradus) antiquorum peruicaciatn perfpiciens, Pandoram cut dolio malis veferta.
N) terri immifit. Dentto gycmóría patrum, vt in effrcnatammortalium luxuriam debitis afficeret penis,
'tiÓ0.
e»
-——
- Junoribusbnncfoueri poffe. — ore déccocdEeci epp
| ANDREAS. Relletu quidem Frandfie, & vere im abiffo morbo siitaeffet, vt dixtistantaconta-
ro, tanta nobis impenderent mala: quoquo teverteris, bac effo est, nullo palo excluditur , femper intempefli- —
ta» feripev tole[la est. Vertun tibi vis geratur. Nonniulloepl "thq ue videmus puflulis » C tiberenlisexilibus fubru
beistotum corpus a[perfum gerentes , quibus fubalin, & ininguimibus turbinati, quadam malignitate
ee UE » abfceffis corporis 1; quada ugnttate
fübiroemerférunt.. Quod Galen us ctim 2 fangtiine, tum a bilefiericredi bis verbis; s, fexto "d pbor. libr. Sublimiorespt-
ffila, ato, tubercula abhumere calidivregenerantur. "Hac ille. Sedis morbus, eumaá fanguinefouetur .. umoris beni
- E jin € Aia OT die
ditate leuiavibu curatur remediis, Sunt quimaculas tantumubeas in.
quil Qv in faucibus, c» ciréa pubem , nunc erifjpe » & Phtlirisfismoua quadam fpe
ant: bifere lilioficivca frontem dolore covfüihantur.. Pitaitevero, p atra lila figna funt delrin oc
NE "verrueofa feppurationes , à gyp[apretereacomeretis nodis afe
rum generacum
Morbum Gal- o. din
Jicum noa effe.
curandi Ratio. 221
, - : i tenui, duracen fcalie a[bera,ad poftremuim vero tiigrefiehte , Cr ad offa car-
wg — tna var pos gale ^j aci Ó dicla fi recte perpendimus , iaxtmum
difcrimen inter basinnuunt, cum dicant, quod (umma cutu esi inequabiliter eraffa tenuifo,, Quod morbo Gallito labo-
rantibu fere non euenit. nam quamuis fit zubercula, pufPuleue in corpore fere toto, fumma tamen cutis equalis appa-
ret. Addont Elepbantiam prope nares [emper oriri: at Gallicus golem téfhiculofque quam primuminfeflat, Poflrcinà
Elephanti aci maxitnos in pedibus patiuntur tumorei , ficut etiam pedum, manuumq, [umtia partes «xxduntur ; at in
-— d d S CV S. Quid tu bec mibi? quafi vero «um imperitiffimis rerum omnium famonem baleas : nam
quotu[qui/a, e , quitibi talia differenti tacitus a[femtiatur ? Verum vt ad me redeam , quod ex autoritatibus vererum
perfuadere conaris, aliter effe experientia compertum babeo. Roma dum e[mn , wonuullos vidi turba pratereuntium ex^
poficcsim Aurelio ponte , iuxta molem Hadriani , morbo Gallico male affclos , manibus exefís , naribufi, tum dari
1 e 0nmibus articulis, inequali [amma cute : quofit, vt aut bunc inorbum Glhgsn non fui[Je dicas, aut Elephantiam Gal-
licum morbum fatearis preter fententiam. ,
ANDREAS. Nolitam faperbe: nedicam [ababfarde , dicentem compelare,cum tifi recle memoriateneo , (ü-
perius cum ommbus bumoribus conglutinari, ego cum omnibus eyrit udimibus babere cognationein dixerimus. Quod ctum
ita fit, qui fieri potes, vt annuat, Elcphantiawi pedum potius , quai aliarum corporis partium malum ? Quod fi fupe-
rioribus verbis parum credideris, adducam Galenum ad Glauconem libro fecundo, cap. de Cancro, talia dicentem: Sapius
cancer ad varices decurrit, & quandog, ad vaiuerfam expellitur , fitque is morbus, quem Elephantem nominant,
Quid igirur obflat, cur mon tit Gallicis , quos adduxifli, tum hmmoris adimiflione melan bolici , tum medicorum praterea
negligentia, Elepbantia acce[ferit ? Quinetiam Auicenna LLL. fui Canonis , Elophantiaait est additio in pedibus fecun -
dum modum,qui aceidir in venis varicum. ltem Rafis in libro diuifionum fic : Elephantia accidit in pede, C eve , ita
a2 o quodquando confirmatur, non babet curationem.Subfequitur iis Auenzoar : Dizirur Elepbantia , quta talitey diffonun-
tur pedes ve affunilentur pedibus vel tibia Elepbantis. Catfas autem eifinodi agritudinis paucis V L. Aphor. br. Con
ment. 21. aperutt Galenus eui dust: Vartx autein eíl, cum venalatiorcs fiunt in coxis, Cr cruribus, quod ex ereffo , c
x E :
FRANCISCV s. Hocmeiudice nibil ad rem mam Galenus de varicibus tantum non deElephantia loqutur.
ANDREAS. Sat tibi erit audire Auicenmam,Galeni fnterpretem, afferentem 111. Can. Elepbantiam cffeis pe-
dibus augmentum fecundum modum , qui accidit invenis varisum : quod non aliter à Galeno fuperius percipi videtar,
cum dicit : Fita, is morbus, quem Elepbantem nominant. Eiufdem funt fententia neotericorum pleria, , quorum vatio-
3e "* pluris explicare longum fovet, Elephatitia igitur cumin eruribu, C» pedibus pleruno verfetur c morbus Galli tu
cumin pudibundispartisulu, tum deinde per torum corpus emergat idem effe zn poffunt. Non tameninfictas cb, Gale
o lium morbum Elepbanti dere pofje , ficut etiam contra. Nam fecundàm Galenum Elephantie due funt fpeciess
eum enim aJerit cancrum ad varices decurrere, pedum Elephantiam exaitare comprehendit : cum vero ad cutim vuiuer-
fam, Elephantiamintoto corpore, quam ab Arabia autores Lepram appellant. Verum cum ab edem caufis ato, lame -
vibus non minus vna, quam alia eucntat, de is tecum máifferenter fum locutus: naim de agritudimum nominibus perum
surandum cen [emus (vt Galenus) cum aderit morborum bona curandi ratio. I/ach enim in fuo Viatico: Conflantistus ac
pleria, alij excellentiores vnam Tantum Lepra [Deciem Elephantiam dixerunt cum quatuor lepra à quatuor bupio: ibis
ingruant. Primae Caufatur ex fanguine combuffa , qua alopecia dicitur. Secunda à pituita corrupta, non abfnili Viri
: à ACCepILy Excoriationi. Tertia ex bile combuffa fit leomina calidior aliis,oris diflinclionem terribi-
agrotantium crura ad Elepbantum fpeciem
(luat, Gr Elpbartia
ian-
,
2 Morbi Gallici
fit tantum fanguinis elancbofici, longe ab eo diuerfa comprobatur. Et quouiam premifiu titedicovtám multorty,
tentta, morbum quet Gallicum dicunt. eum pituita c atra biletantum babere confortia:proptevea multi abeufmg
morbo non emergunt : quippe quoniam fanguimeus bumar aliter quam kilofes curatum , e difevopat im curatione pitüitg
ab atra ilv inferius docebimus. Nam fé biliofum e melancholicumi[dem medicamentis. quibu [anguitieum es
pituita male bab? curaueri,ag greffi fuerimus , magis mortem quavaletudinem promtutenus. Quod nonntllori Eng,
piricorum vnopharmaco omnes bomines curantium initia ftue dementia potius deprebenditus refte Galeno Qupimo —
Aphorifmorum fic ait: Quod fi aliorum humorum fíat euacuatio , ( mon eorum qui corpora mo[Ira moleflant , tO.
Tm euenit,neg, enim confert. e grauiter ferunt. Quamobrem morborum cau[es altis inuefligandas rele pafet.Quod
affrit idem Galenus primo Aphor.libro: Marbos ait smprimts maxima diligentia indagandos quoniam fi vecle coniiqun.
"tur qua fit adbibeuda proprie medela facileconiiciemw. F R A N. Bene fane & ex fententia dvxifli: ouofit vt non, poft,
iflorum non deteflariiudicivm qui nunquam fe fatis eafiffe vim morbi duciit, mfi in Empiricorum vianue inttderitt;qui
mullo difcrimine etat, babitudii fexus eodem medicamento mortales curant, fite potitus vrunt. A N D R. Quod mitis
gari non est ab[urdum:nam (f eiufinodi bommum genus,ea promittunt fe praflaturos. qua vnqtam ne fomnrunt qui-
dm, nedum pre[lterint pancis pecunits conduci. Eft etenim tanta morbi malitia orateolentia, contagiofa vit , yt nog
suiuria medici, quorum ex'[Himationem pluremi faciunt ,id empiricis condonent;id esl;ytonforibu, Yudais , c» eircmfo-
Taneis pharmacopoits , mibilommino purgationis agno[centibus, preter vnam colocyntidem,quam vt filiolam; femper ati
sugips ade plexantur.. Sed ad propofitum reuertamur. M. ia teneo llos me legiffe , qui morbum Gallicum pituita tan-
piraita non tum dixerint compleari, idque affruere non dubitarunt boc argumento: Hominem quendam defuyQum membratim
Sompliari — fMéiderant, cuius iunCturis magna vis pituita fuberat.. Quod quamuis dederim fuiffe , nibil eft tamen.mam premifimm,
cum quoub bumorum Gallicum morbum conglutinari.. Huic igitur cum multa labaraffet pituitavitiens, qua fjuapte na- N |
1ura ad iuntluras femper dc fluit, mortuo id eueniffe non cft mirum. Nam Galenus V I. Aphor, Semper, inquit.inami, —
culis compagibufque bumor piturofse aceruatitr. quem mucronem appellant. Quod fi dixiffent, ex vigintiimcfiseolm .——
'Merbum Galli-
I
E
--
&
3
&
i
3
H
-
Ri
Lh
hk
Ed
E
&
*^
isz]
Ei
m
*
3
E
S-
LI
^
Ej
Ei
^
-—-
E
E
hi
E:
—
ec
—
EN
Ee
&E
Ed
»
uw
-
i
"u
Ex
*
DOONUMRDENPET S ne i0
(vt par erat ) contrabentes , nec à meretricibus abflinentes tum in deter.
spoke s
TUM
t-
Bpermurtunlienron, qus cre v ritum ber rl K-
* et "p , , : no - ^ fs P ^ L s e ^ *. ationes vnquam 4g- qa —
$' Conciliatori de lepra. (fer i
*o Cmerem exercerent ,iberentes , baud.
contr abere, fi Pli
LI " A D 9
curandi Ratio. 223
ncipatu medioirrepfit in Italia, quodam Perfino équité Románo quefleriofari-
ba. cum in Afta apparuifft, inde contagtonem eins unportante. Ni ec fenfer eu wipes fic ineaut feruiti ED : *
mili, C media. fed prozércsveloci tranfit of.uli. id fi quis dederit " às ofi sik f eri pottffe , tant da. T ; ont E
womplexu, iueia, ofculo dabit. Nam e? pátt o* fuiniliaricer cognati deojs ulantur y vinis g s ant. sfecum : ADEL: * eten E
li, delicatique, tum pituita multa imbsti, contazioni funt obnox T. n" fins igitür eil eb tá ee m
(üt agione pcr mort ales gra[Jiri. Nam Aflronomorum apud d iamdudum et cxplofa fent "e "5 x "P -" -— "m eiie Y
potum tribuunt: quippe quoniam fi vera dicerent cum mag atq, agu diesinuah co Hot matum, e caffe pis n a
quotidie fere eofdem fieri flellavum concurfus , quód quam confentaneuin fit; ipf yideriit. i e [anc TNPUY "lie vir
Dawafcenus,quo cum libentius errauerim, quà m «um i vera dixerimin Aphorifinis » [sc contrà Matheiiatio: Ka I
1 o tentiam füperius enarratam teflatur: Nulla ves ubeelefl globo, velcirculo pofi 14; quoctinque gradu mitetir ciriufos, vt
- ; "m i , zpfo circulimotu. Hac ille. FRAN. Verena
trareuocatur in aternum ad illud qualitáti, Cr quantitatis.in quo fuerit in tpfocireulimotu
iudicio nonnulli morbum Gallicum non c[[: agritudinem trotiam afferentes a veritatis vta penitus diuerterunt. Nain die :
bus elapfis, Ag eregatoris cuiu (dam Lugduuen fis de Media materta opi ad nans titas deuenit Lage dam lect, quedehi
de morbo Gallicooculis mei fefe offerunt.Quamolrem noui aliquid addifcere dofiderans.quod dete ipa ibi fe Ptinistite-
tii diligenter excerpfi. Omibu igitar deinde perfrutatis, maxime aberrare nihi videbatur: Na & Mertum Gallicum
appellare Mentagram aufus efl zadem Pliny autoritate , quam tucontra M. aam adduxifri. Nam fi Meutagra ( quod
morbi genti Graci lichenas appellant) feminas, feruos plebemg, humilem , ac mediam nonintiafit , verum proveres tan- Ga'lieura. noia
sum veloci tranfitu ofculi, Ae greeatov ipfe videvit, quomodo reclitis drcatur Gallicus. Nam tempefTate noftra » tinlli i- bum none iie
munibus reléhs,per mortales gr sffatur. A N D R. Ingenuetu quidem , quamuis etiam aliarattone citt; opinio confutari 7 2 graze
& o pofiit. Premifmu emm, Gallicum fapius in verendoruin particulis oriri, at lichen , quoniam inentum imuafevat , Men- ARUM DM
Tagrenomen fibi vendicauerat. F R A N. Laurentium quendam Phrifium diebus iff offendi, qui Auguflo menfe pr sterito, Laer, rr ras e
de morbo Galjico fuum opufculum omnibus aperuit : quo fere tantum fgderum ajpe&kibus taorbum eueniffe f ctur , ac de-
inde digefluis folutimfo, pharmaciá mon omiffó, linimenzis argento uio carentibus iffum pellere morbi att«flatur : quod
quidem perpulchrum videtur,cum emnes fere Mediciin Mersurium inuebant. A N DR. Hic etenim, quein affers,pexiéua
ignorantia refertus dici par eft, nec vnazantum veritas ab eoelicipotest. Nameaquaeripfit, potius omnta , quam ex-
pertadiipoffunt, Putat enim [uis linimentis Gallicum morbum fugare, quo nil efl deterius , quibus quidem pette lenia
Jeabies curaripoterit.. Semeleius tantum perlegi brum, qui mihi poftmodum tantam Wab[eam ettotasiit y vi ipfam 6 da-
mo noftra perpetuo exulare decreuerim. Quod fupercsl,ficut arbores pleruna, folent primo vere froudefcerz , vati q flo-
vum generibus ornari, ita diuerficoloribu puffu!ss bumanum corpus fadabatur : quas fi meditorum cura peruiga expuli-
g o74t, d ibilominus repullulabant, fine certo temporisinteruallo: continuis vlceribus diffandebantur , aur glandulas
JBantes. Cy tubera ex fé signehant, aut offa penztrantes vitiabant: quanquam frue bis etiam füperiora nons unguat fies
hant. Multi, quos morbue male babebat, noct magi quam imterdimintolerabili fontis do lore,neruovumscompagu Hg,
«c tibiarum diffentione torquebantur. Nuncomnia fe mitius babent,tum quod nonira morbus fit noxius , tum quodiam
d medicis vera mon[frentur buic excotit ataremedia. Nam,vtin ephorifmis Damafcenis, ex iutatione flellarusm in lon-
gitudinem Ce latitudmemvitia, ci confuezudines mutantur. FRAN. Satis qu abs te primo loco petizram, explicafi,
- " Supercfl;vt deincduini dius ayamus, Attentuminterea auditorem me praflabo. ANDR. Fiatvtvis. lam duduti Mir-
bum Galcum ex quatuorbumorura ovii alt quo £eues: aut enim in fanguine aut De verfatur att pituita;aut cum atra.
" bile comimifcetur. Que quatuor, quanquam inter fe collisata, ata, implicita fint genera, tamen ex fingulis certa medicas
, mentorum [pedesne[féuntur.. Hecomnia :figillatim cum deereuerimus Agere » latin declaralimus : tamen videtur alti
4 0 quedam prius repetere eonfentaneum. — —-
bro. d pririm TI. Chnd Cafe ri
PELO s us Diuifio Medicinz,
" Tiiditur Med'imain tres partes cuit prima Jyohu fecunda oa. 1 : Yo M
d p c : OK esc n s ] putaxevlixh, tertia 4i ;
D itur, fécundum Celjum, ex Diac, Cariflj, Praxagore, Heropbili, Chryfippig. fénte zt HÀ k ES " ^d ip
Pudtamenin que mapumederear. Hacim butufmodé curatione nobirommanecearia fant. Nan nequaquam mio
Appreneit enim ep quiete fne, lngiribt maed amens fli manum ata erhonen
mue fiilatim edicmarió plaine tt. Sed quoniam quadrifariam, ideitper quatur lumaraa bunt dui
RE ar
r m Y wig WC Ed M
4o tain. Ugnoveroab nda astcrfiro, qud Guaiacum dicimus, deinde
feexpeto. ANDREAS, - Muar eyarionts e
ginis, acetof aquis aceto commütis von csumfir frgidit fict bunevofsce, pensa vens us
Cibwu fit boni fucci,id eil, ex oh/oni bonum, usus P mrt ro rm, ai Vi&us vérii
fermentátis, fale condi; Miseni P ddegr qe Ponte pd ^ puriorem facientibus. Sula ponis
RON e Ep "s 454. * ?
poss me appetar s auctpij vimne gems ex montibus, Lectt hadusnona[ernetur. pulo do.
ho credin ) ex veneno fwviitur cib. Horum cárnes tum idiot, tiras Hbeieti dete quibus (BP. Conn
" in: : 2 iit. 9mia, * :
CHE PADS QVI. Ordticremore, alicg, tu oneris aqua vel peel s fn
d ET . tür. Iit
224. Morbi Gallici
tur. Ii adici potefl lac amygdalinum, aquaex ordeo fuccog, malorum aureorum, qua bodie Arancia dicin;us , fiue ving
acri confedum. | Quandoque p'[ces buic etiam conferunt parui, faxariles, fabulofi, ex aceto elixi. Trunculi etiam , cum
petiolis bedorum, vitulorumque, ex vino punicorum malorum, c pufca decocti , congelátique , vt prouocetur appetitus,
ree dantur. Ex oleribus [pinacia, borago, labuca, intybus, lupulus, cicorea. fcariola » acetofa , portulaca , cucurluta
4tiam ex yiuo acri vel[ucio arautiorum condita. Legumitia veroylac, latte confecta; bulborum omne genus , c obfonig
pipere a[perfa, vt piper linguam adurentia, vitanda funt omnia. Fruclu ferme omnes fugiat , prater pruna damafcena,
Pyraetiam Cy poma decocta, tollendemaufee gratia faccharo affer [aim cibum itidem mon negauerim.. Conferunt tame
cydoniaprunis tofla, quippe que c [fomachi exhalationes probibeant , C concoclionem adiuuet. Quod fj «ger finefz-
bre fuerit, oua forbilia ex aqua detotla,corticelibera, cum acri fucco dabis. Euenit plerunque;vt a[fetkus ori exulceratione
tion mediocri bum conficere non poffit: buic pullorum gallinaceorum intvitum; medulla panis addita, lac amygdalinum, ! o
ius carnium inbecillarum, ex cyatho propinabis. Potio fit vinum album, fiue rubeum, lene, deco a aqua dilutum , Mc
ue berberorum, fiue punicorum malorum fuccus. Quod fi poft bane [iti male torquebitur, 2. tamarindovum, prunorum
damafcenorum, febeflen, ordei, florum lupulorum, fémn.quatuor frigidorum maiorum, fingulorum vnctam - florum vio-
larum manipulum. Hac omniain aque libris decem coquantur ad quartam , posl. bac exprimantur , exprefronig, fcd
citi vini granatorum, vini berberorwm fingulorum vnc. j. 5. addantur, & fiat cum faccbaro potio longa. 2t fi patien-
tisinnatant, que confecerit flmacho, tunc i illniatur oleo cydoniorum malorum, natdimo , ac etiam maflicbino. Sex
boris, aut ad [ammum feptem, per nottem dormiat, Dievero , fi ficti potest , fomno abflineat. Pile ludus ante prandium
per boram bune exerceat ; deambulatio fit concitatior [que ad [udorema, quippe quoniam curationi moxli Gallici exer -
tatio plurimum confert. Bi die cibum capiat : à prandtofeptem borarum decur[o fhatio, exilior. fit «na. Provinilitri-
füitiam expuat egrotus, £y letitiam compleitattr. F RAN. Quid ande cauffa e[fé dicam , quamobrem medicamen- à
torum pondera, etiam iuxta prafcripta antiquorum. prefertimqa, Cornelii Celfi que, "femper in inanibus babes, quem tati
topere sraris, Cy proviribus emularis alioqui, non dirigas? ANDR. Quaft veroé media faburra fermones nofitos ex-
pelles: nonesüita.| Hec enit quamuis tecum agam » Confentinis tamen Q» Brutiis Luciliano more arbitramur eloqui,
Pinguiigitur vt aiunt ) Minerua: cum preferim fi volueris nimis oboleta , qua tu requiris, denuo in lucem proferre, mi-
venonolfiuritates modo, edtenebra etiam fint fecutura. Naim quibus vulgo medici ibus is componendi vtuntur,
€ nos vtiquisvetat ?. Sednosad propofitum. Iita fe habentibus , vrina ferit adinixtione biliofa , noh admo dum [pif-
Jas ante vene mcifionem , accipiat pro alui lenitione flora caffe drachmas io. fiue electuarij lenttiui tantundem: fi fuerit
Jpiftor e fabruffa,violarum,maluari bete,mercurialis. fingulorit accipiatur manipulus, cr ex aqua tribus librit omnia
decoquantur, C per clyfler infundantur, quibus addita. prius fuerint caffta cribrata drach. vo. olei violacei vue. fj. fac-
chari rubei vngiola , cuique vitelle.. Clyflere deinde veddito ex vena bepatis quantum fuficit fanguinis extrabatur. 3 9
FRAN. Quafome interpellantem[uflineas , quippe nunquam fatis attendi, quis modus fit mittendo fangumi, qui. —
eruor /yncerus, quiinfedus. Nam [i Cornelio credimus. craffus c niger vitiofus, pelluceus autem e rubens efl integet:
idema, pratipit tamdiu fanguinem mittendum, quoadis pellucereineipiat : Sed vereor vt noffrorum corporumimbecil-
litas ferre pofiit : quamobrem bec abs ce differi latius velum. ANDR. Mos geratur. Recte quideim Cornelius Celfus: nat.
Jifuerit niger fanguis Cr craffus, douec colorem mmutauerit, ville nitietur. Quod fi duitins idem perfeuerauerit, fup-
primendus eit ne patientis d: ficiat anima. Namddisit bec Auerroi vij colliget, cap. de cura fynocba: Avsimitatur natue.
LCLLB "ain in TIT L Lon. - Propterea clinicus cbirurgo mittendo fanguim [em-
per aff flat, ne hafitationetimidius demittentu fealpellum fiat, vt fumma cute tantum lacerata exdiat. fanguu (abtilior,
Jubfida a, craftur. Ad bac illud accedit , quod fi pelluceat, eft fGatim fupprimendus, etian. , reter quod infer abfeno ine-
diu. Nam operari chirargi non rette agunt , qui mandatis ne tran[uezjum quidem vnguem nunq.am audent ab 49
errare fua ignor ahtia Paud [ang inem agnofcentes.Nam Hippocratem 1j quidem non attendunt primo Aphor. dicentem:
Et vaforum inanitio fi tali far, qualu fieri deber cr confert Cr bene tolerant : fin minus , contra. Hinc deterior babitu-
8o, medicorum. dedec.: us; C &gr otatitiuin mors. Si Vero &t44, [22771 £orporis, &iit, 'fmnadi yenaruminc ifionem tergiuerfan-
Turycucurbitulas( cute priu incifa) fcapulu c clunibus adinouebimus.. Cateruim; vt inateria digeratur , qua plerung,
Jangui putrefcit, bic fyrupusvetlà fepties propinétur qui conficitur exrheubarbari ele£li dracb. 5j. florum violarum , bo-
vaginis, bugloffe, capillorum Veneris lepulorum;rad.cum mtyli, fing: lorun ipulo, ovdei femuncia , [éminum com.
Afrigid. minorum.fing. drach.j. tamarmdorusa, prunorum .febeflen, fingulorum drach. vj. Contundantur fic omnia la-
WiteT, macerentura, ex aqua fumiterre, lupulorum;er intyli , triduum deinde bulliant ad decotlionem quarta partit,
Tum colentur; y prelodiligenter exprimantur: cremari acchariquantum [uffiit addatur poftea defecantur. »C fant
Jyrupi feptem,quiplurimum izcinor: conferunt. Quodfít diovolueritmus parécre , 27. fyrupi de ci bofiti de
fumeterte, o[ati fongulorum vn. 5j. 5. aquartem lupuloru nintybi, fumiterra. fingulorum vnt.v. c fiant frupifepré.
5 !
"d T :
curandi Ratio. 2M
dujralahorfe: bRAN, Pegequaceifi, ANDR. Quisfr igitur ager nies. Lotus quocibat, endem ffi
ry. quam fepirius expofuimmus, foueatur, Jemelg, velbis ad fummum quotidie pro viribus iflo intinento tibia, dorfum , e
Nebusdagnsandieiperhtonq i factis M. svn iguenti trtapharmaci án inortario pum ex olea , e «ceto rofata
fala, fingulotum libram, mercuri cxtindttyncj. fublimati drach. 5. camplore drach. fS. e fiat in thortario linimen -
tum. Sine Retipzadipsporiis bntyurcenti ig Lo liquam omia levtoigne, exacetapofhnadm c» aquavas
Jrumtam plantagnivptinlalinesvuitu bore momento absgientur, Deindeeies aquis aceto, adlantur yn
quenti triapbarmaci ebulico pri»« litharg yro exaceto) yne. vj. vbguenti fatdalimi Vn. itj. WevCuri extinttt vut. vus
camphere ferup.ij. C fiat néto. Quam fi «fficaciorem volueris, fc efficici. Recipe vnguentivofacei Mef, libra pondo, bu-
tyrirecehti vnc-vj. viguenti trapha» mae (uperioruvnt. ij Jandalini vh.ij. fapont nigriyncij. olei amygdalini dalció
XQ Vhc.jj. mercury exiinclt vuc. vij. fublimati drach. $j. fucei brafficarum, fcabiofe, fumiterta , fingulorum drach. iij. ce
bic ipsias ini Porro baud fisifeiens, patientem ventifper fuperioribus vneliosibus intingi delsr&
quoad putaueriiusomuttio materia confuuptam. Quod eumita fet, dierum numero diffinire quipoffumus? Sionata-
men certiftoma dabimus,quiUus certo [eiae llinitum fatu: cum deutes dolent os exfilceratur 1 lingua intumefat y dolores
medicamentis cedant diflentio neruorüm deficit C totum corpus lafatur, fatis illit ws : quibus perceptis y ci bo fupe
vius dido.potug, liberalius affectum fouebimus, quod tameu ad perittoris medici afitftenti fententiam véteto.. Interta fe
eor egrideficere videbitur, hoc remedio obuiam ibis... Recipe aque ro[acee, violaced, Pugloffe, boraginis 5 atetofa , ineli[-
fes fingularumvneiaut, acetivo[ati, vini snalorum punicorum fingul. femunciat, puluerü cordial temperatidrachma,
eroci ferupulum, e fiat Cataplefma cords applicandum, Scd euenit ex huiufmodi vuclionibus , propter umorem qui ex
Toto corpore ados redundat , vt fauces exajperentur, guttur, exuleeretur, qt aingie male babeant , taietfi fanguine
& o minusidfiat.. Primiigitur dibus id dilgemer per os eisciatur : namo fi maltpnttatem peccant materie retinterit &-
ger, mimquam fanefcet. Colluat ergo es 4qUa ex edeo, tele vofaceo adinixto, fite aqua ordeacea , C diamorone fte. a
quaintybi, c fyruporofaceo. Sed fi dolor cum rubore, c inflammatione non mediouri circagutttir agrum malé torferit,
lade caprino, in quo ex igne candens chalybs deferbuerst , fiat gavgarifatio : nam mirificé dolorem fedat, ac incend si ex-
Tinguit, A feptima die fyruparofaceo cum aquaplantagints latluceg, » totum os foutat. Mundalimus , e ad cicatriceni
perducemus exulcerationessex aquaplantaginisadmixto mellevofaceo, e aluimine*Poffreuo poteri idem petficere gar
gariffatione tali. 2 . aqua fabrilss là vij.plantaginis, vini cidoniorum malorum fing.vnc. tj.balaufitarum ymyrtillrum,
Jüomach.rofarum.fing manipulum, canda equina manip.ij. aluminis vnciam: c bulliant hec ad tertie partis confamptio-
pem poit coleutur,G addantur damoronis, mellis ro[acci, fingulorüvne.i) c fiat gargariffatio. Quib. remediis fimer-
Dimalignitas nequagua parcbit.fcapulis cr natibus ncifa cute per cucurbat ulas materiam diuertos -. quiu etiam fi nece[-
.80 fitar compulerit ex venacapiti, fiue braclijsprotinus fsngui mittatur. FRAN. Bene fane» v ex vju egrotantium garga-
riffationes addidi/Hi, quibus exulceratum quitur e os fanefceret. Empiricorum etenim turba cum fibi traditumperunsxe-
rin, faucibus ilico morbos anergentes null medicamentis difcutiunt : quorum infiitia plerumque euenit y vé tomen
to temporis edentuli penitus font. AND. Hocnibilefl : vidimus euim multos edo. Eulos, infuper lieutericis sdyfentericié
paffionibus uniri jugiter male porqueri, quibus etiata [uccttbuevint: quamuis non negauerimus, bac fiin corpore athletico
fíant;corrigi flatim rede non debere , inde enim fepe. fequitur perfetía Jalus in validirzat exiliori cibos Valentes fepitis yo
uquedieredie dabis , vinsmque rubeum dicum f'abrili aqua propina ,
faces mpntit » sardo, "ania, bireino ceruinove adipe perusges : lacpratertachalybeatum fiue ius capitis Veruecini,
: oro[aceo, adipeque lircino per clyflectiofundes. Quod fi cafin citjmodidefperatiohi proximus fuerit
t Arbanaffamyvel Philonmam affectu libat. Somni praterea difficultas vim araxime deprimit. Sic igitur affeddis ex enin?
46 papauer rit latu aqua cremoremin potum Telle dab. Accedet temporibus C brachiis fpongia. Excel ri
dnfmod:. 2£. vini cretici cyatbuu medii fucei byofLyami vuc.$j, eroci eliféi drachma, que fabiaatur in vict : ad
rectius tamen ex eo [ponytam naribus appofueris. Lorauerit nec culcitras M UP COTPMS omtitas
Tugusgunutauevi at fimibil enter excreucrit;per clyfteres lenitiuos alus ducatur. ti priflinam janitate redatius 75
m» fibicorp et. 22. vini alls odoriferi lb 1o.lixiugj lb. y.rofarum, myrtillorum,camozaille j
putris bene ficcatumpe lam diem tosquiefcerz
aru temporis interuallo veuocabis, Solet
4d nonara dioi
Jum commutat.
!Ps s fiunt. tabificis haud
n
ff petiong.
2 [hiffior feretur,
ertiitterg, quauis
Lis, fomachum c alutm Glo cetoneimali,vos .
dé
e
EU
- danieledti
226 Morbi Gallici
per vrina mon poffimusidvetleiudicare. — Nam quofdam liliofos erai, quibus etfi fabtilior Vrina , tameh craft
fanguis c niger facta inciffone ferebatur. Noni igitur fuerit abfurdum fettafj femper js fie affea is fa ngutnem mite
ve,cum,te[le Auicenna,phlebotomia fit euacuatio vniner alis. Nam fanguinem bonum f'atim füpprimetnus » infedum
vero tandiu fineuns defluere, quandiu eumdem retinuerit colorem. Quod atteflatur Albucafis Cap. devtilitatepble.
botomia,dicens : Na fanguis [iefl niger , tunt dimitteipfum exire , donec rubeat 6 fimiliter fi vides ipfum gvoffum,
qune dimitte eum,domec fubtilietur: c» fimiliter ff esl aut donec auferatur acuit 4 eins. Hec ille. Poft venarum incifi
nem vt materia concoquatur;quingsiesvel potius fepties fyrupits u hauriatur, Recipe. féariole, intybi,cicoree , latfuce,
portulaceyacetofa floram violarum,fing.tmanip j s feminum com frigid. ma. vicam s rheubarbart eledii ferup. 5j. vadi..
&um centattrea maioris fcrup.ij. [pica grana tria; feminis papaueris albi, floris nenupbaris fing.drach.ij. S. fandalori om-
nium f(arup.iij.contundantur vnavheuba: barum. [pieastadiecs femina. Jandalig, th aqua libraynius ponderissimtyli, € 19
fumiterre, C lupulorum per dies contimuostres macerentur poffmoduin ex libris mribus aque ordeacee , e libra ynafi.
nimalorum punicorum,cum pradict herbis ad mediam concoquantur. "A ddantur js ftres 4d finem fere decotlienis,
pofleacolentur. é exprimantur pralo,exprefttoni accbari ync viij. Addantu h inde fint fjrupi vj Vel 2£. fyupi acetof
Jimplicis. fjrup vofarum excinfufione fyrupi de fumoterva , fingulorum, vnc. ij. f. aquarum intyli, acetofa, lupulorum,
Y.C fiant fyrupivij..| Enimyero cogno[cens materiam iam digeflam , 2L. feminum quatuor com figidorum mai. Jing.
drach.ij. feminis papaueris albi dracb.iij. Contufis deindeim mortario lapideo ec vuciós duabus aqua eoelida intybi, c» fu-
uento illiniantur : 2L . vnguetirofacei Mef libram,ex aqttis flora pomorum befpevidum,que bodie aranciavocant fiue
florum myrtirofaruma, dama[eenorum ;fng.quantum fufficit. Hec fBathula lignea per boram [ubogitalis, postremo
* d
A NDR. Omnibi itur agrotantibus, quospituita mali babet, varium puftule per totum corpus emergunt ,nif :
fovteffe fanguinis aliquid adiectum fuerit: quia pituita natura(vt dixit Gal.. Aphor. ) ad iun&uras potiffimum 1
decurrit: vndeomuium non folum iundturatuim , verum etiam articulorum intolerandi dolores fiust ,quiocdputpotif —— :
Jimumtibiasg, male bahest, nou magis quam interdiu jid e& à tertiabora noctis, ad nonam porifümwm torquentur.
Horror est in capite, cateria membris : at cum materia Jalffor accedit, tota inguina , cum coleu »vultumque ,tumyo- f M.
Ls
mpagibus quedam glandule
Minera pra aedem
quod fit fermentatus, bene co&lus, liduauus , triduanus ,
*
&
curandi Ratio. 223
Aue polen tu fla pinbderaleoferun: quami uet atat enfer uerus aca
pig, omne genus in [Tagnis, C paludibus degentis noceant... In cibis etiam caucat ptjce D à ;. gea DAE E ei
dendi nan funt, quod facillime corrumpantur, e humores corrumpant, c pituitam gignant, " ^ mp por ! E
Ou setiamreientiaex itculo fampta proficiunt, ficut abhorrent cadem frixa duraque . Lac » lateque sei cta fugiar.
Ex leguminibus cicerum decolo tantum per fruatur | additis amaract, ment bequef. oliis. Ex oleribus pet » elino, faenit E
lo, ferpyllo. (aluia, mentba,roer mario, mel fas Anaraco,tanaceto » fatareia, artbemifia 2 lees d Sonn Per
gio, c fi quaaliacalidafuerint.. Ex radicibus baucia, pa[linaca , radices petrofe - fe c M (Met, recre Hm ef um fu " ed
Allium , capas, bulborum omne genus, radicula, vaphanum , erucam, finapi , quod inflent EET fone 78 e
fanguinens adurant; fugiat. Ex iufculi amygdalar um panem decoctum ex iure carnium 6^ He ; dáre M E
$ o Exfructibus conferunt palmule,, ficus, usucle: pine, pifeacta, amygdala; cydonia decotla , e litis qu 0, C coriandro:
i poma.pyra, chryfomela, cera[a, cum [int bumiditatü é fngiditatu maxime, non mediocre ba ward nocumnen-
Tum. Ex condit myrobolani cbebuli, cortices citri, gingiler, byringi, € acari radix nux mpriflica , cubeba , cavpobal-
fanium, crocus, lignum lots. Vtatur in potu vino albo, [iue fubrubeo leni , tuxtaillud Aunenne primo Can. cap. de eo
quod comediuur & bibitur , qu! fic : Scias etiam quod ex vini illud c s meluis , quod inter vetuflatem C nouitatem eit
«quale c quod ad rubedinem trabit, bonum babens od vem, equalis faporus € quod non est acre , neque dulce: dulcia
enim ad faciendas oppilationes [unt velocia , quoniam matura attrabit ea, antequam digerantur. Net posl cibum boc bi-
bendum eft, quia eft ex rebus magis irmpedientibus concoClionemi, quoniam digerptur velociter , [^2 faci penetrare cibum
indigefInm, C» facit bereditare oppilationes, c putrefa&hones. Quod fi Gallicum fitis male babuerit , is poft cibum talem
potionem pitifet. 2£. [igni aloes 9. $j.cinnamomi 2) j. coriandrorum praparatorum zi. iuiubaram , febeften Jrmgulorié
2 o $ liquiritierafez j. flovum cordialtum m.j.. Hacomniaex aqualibrarum decem ponderis, va, ad tertiam contoquam-
tur, inde colentur e addantur [acchari 5. vj. &* fiat iuleb longum. Nec audiendi fant noffrates Empirici , qui quoties
«gratis vifum fuerit, vinum rubeum, necminus album fabauflerum ü/dem propinant : fed [ua fententie vationem vide-
vint, Nobis vero qui traditus efl eger, nec nimium cibovepleridebet,nec nimium fame torqueri, tefle Hippac. Aphor. 1 f.
Jic afférente : Non atietas, mon fames, nec aliquid qzticquam quod modum natura exce[ferit. Galeno quoqueaffipulante
primodevegimine fanitatis, qui, Due, ait, funt intentiones [anatiue dieta , vna fcilicet vepletiovuacuatorumsaltera ve-
ro euacatiofaperfluitatis, Magnaigitur cum diligentia borum affectibus fuccurrendum cenfeo quamobrem ff maior
appetitus extiterit,quam pro viribus flomachi, adbuc etiam famefcentibus cibo finis eft imponendus , vt intemperantia
comedentis à cibo, nequevenarum pulfus intale[cat , neque [iritus difficulter reddatur. Nec edendum prius , quam beue
concotum fuerit: id enim féptem borarum interiallo plerunque fit. Porro cibus nifi leuitasinteflimorum acceffertt . fit ti-
8 o quidor. Siquis debilitate flomacbi bis quotidie comedere fat nan babet , propartione tribus vicibus voret. Prandium fit
prolixius quam cena. A fomno fuypentibus fuper Iuitates corporis expellantur. Lauentur manu , c» fies ,ex aqua fal-
sie; primule veris amaraci, lanendule, fiue vino odorifero. Corrigatur alui nimia fabdudlio, cIyertbus lenientibus , ep
balanis ex melle confectis: aut eger aliquando. 5j. vua thyminie ex fjrupo violaceo conttite , adito mjoihilolei dulcium
amygdalarum, tribus avtte cibum boris fumat.. FRAN. Sol iam columnas Herculis fpedtans exbatifla clepfydra , nos ad-
monet; vt velai contrabamus,remos inbib C portum deficiamus:que fequuntur igitur m pauta con fira: AND,
Liberote ifa €ura; ham quod times propuljabo facile, quippe alturum detenturus , cubiculum , culcitras » veffesque tibi
samparauimus, Sed vt redeam vnde diuerteram, buic opus ef pila, fimilibu[o, corpus exercere: nam Galenus vno libro
: inde confedo, pilam fummis laudibus exrulit. | Cornelius etiam Celfus non vnquam pratermifit , cuins exercitg laudes f
.— Rigillarim coner numerare, dies me profetto defecerit. Ad hoc illud accedit etiam quodplurvimanon folum Galenus, ve-
«o rum etiam plerique alij, multü in locu de pila monumentis literarum commendata non imineritorelequerunt. Nam per
deosimmortales quid dici potest conducibilius ? hac fupe» flua queque digeruntur, pilanature yim prouocat , eadeimvir«
Puer mifer teficas terpusexiccat ,[pritusexhalationib. noxiis lberat, poros totpori apztit. Plurimos desig vidimor-
MO LH NUN Pnitat SED gare merito poffent. Morbofi igitur corpus pila aut quotis alto tali luda
4 (81 donec a lefat Cr hoc eo tempore,quo mundius fit , quod tefle Principe tum videtur
m fit,ne Une. fubfidentes bumores exitio tali diffufr, venas atque inteflina corrumpant. Qui fi forteeo.
ar le s s llomur. Poffeaquam fe fatis exercuerit eger, cibi
Coxit ea. MIIen lege e poll cenam flatim cubitum fé recipiat,
dofedetrt firn, furetat Tecipat
i. F
7. bdormiuerit repletur fu-
? ergo nec faturo » necitiuno dprmien-
'h m» aut [altem parum conguiefcam. Mori mes
e pL ! le Tei rix, : J
mi Lora ch quem mre troi ten Dod. ANDR, Atqui fomnum non prolibeo, fi qui ni-
pupoft hd gari * m »perindeesi ac f dicam , qui, efcendum quando id tem-
Papa fepracipas ; Et Auicenta tertia primicap. V IT. [ic inquit: Non ilico posl come[fionem
dormiendum, d ri icenna fibiipfi, wm video : fecundo enim Cantice dicit:
peruenerit cibus affumptus. ANDREAS.
idem (cias boc Principis diftum ( fi re
TTE: quippe quantam , quarido 2 fona
igna Tut Auerrou fententia. Secundo
Vam filegera nouum Cantice textum ab
efecto , Non cil quoque posl cibum (» cxg..
I. Hinc igitur ei, Vt plerique Auitennam expo-
illari neo, (aruro, neg teiuno doriiendum;canones cg.
Bitte, efl malum , ves 63 deitensvirtutem :
» quantam replet caput vaporibus
VS. Affentior Ke i-e y oua x
otto componendum. ANDREA S." Bá 4-
feptimo : Sic oportet praterea vt fuper dex.
1 1. MERE TES ENDE, deinde renoluntur fuper finifhru » € poffea reuolaat Jt fuper dextrum,
to Noe
238 Morbi Gallici
Nono vero : Sedqua ex figuris fomnieft melior eft ve fper dextrumincipiat latus , € deinde ad finiftrum veusluargr,
quod fi eius inceptio fapeWyentrem fiat , auxilium fert magnum in digerendo, propterea quod calorem retinet nati aloy,.
FRAN. Dediepoflquam concoxerit, poteritne fommtantillumcapere? ANDR. Nibilminu: nam Princepitertia
primi: In die quoque dormire est malum, generat enim egritudines bumeclantes , e rheumatifmos , c corrumpit colo-
Tem, Cr grauat (lenem, laxat neruos, & generat pigritiam, debilitat defiderium, € generat apoftemata, € febres, Quo
fit vt dies vigiliis, tiox quieti fit nata. Nam Paulus AEgineta , in preceptis de tuendavaletudine , cap. 97. dixit; No-
&urno autem fomno baud alitis melior e$t : fiquidem nox fuapte natura , tum bumoré , tum tranquillitate fonum api.
&iens, coticoclionem perfectam efficit. Et Auerrouin comtnento Cantices Tempus tmatutinavefectionis eft totum tem. à
pue fomni. Cornelius Celf. libro primo, nocte dermiendum , die vero vigilandum fuadet. FR AN, Huiti argumeni
nibilreliquum mibi videtur effe , nifi quapiam de contingentibus anime volueris addere. ANDR. Haud inuitus gj te :
Fratidifce. Gaudium igitur, angor, iracundia, odium, furor, mafia, follicitudo, metus, inuidia, luxtiria, auaritia: 3
quidem omnia, affectu anima ab autoribus recle dicuntur :iis etenim cum mortales fe inteinperantius extulerint jin per
giiciofàs corporis morbos penitus conuertuntur.. Nam Galenus primo regimiti fanitati dixit , oportere medicum , qui
fanitati mortalium fludet, pro virtlioperam date, ne mores aftiimi corttmpantter , qiübus aditus egritudinibus Corporis
pateat : quippe furor, fletus, folicitudo, carerag, id genus magis quati pav e$t, febrinm, morborumo, catevori funt prin.
eipua. Quin ettam Princeps tertia primi ( fi recle themoria teneo) dicit : Accidentia anii borribilia, & motu corpori
fortes, dieflionem fieri probibent; cum multi proficifrantur ex eruditate morbi. Galenus etiam libro attis medical
amféripto buic aftipulatur dicens, omnes animi imsnoderat s affettus, itam , furorem , marorem , metum y intidum, à
maturchi evadu corpus deiicere. Deindeinferius: omues ammi motus, fiueperturbationes maluerimus dicere , £orpusbü- —
saoum exictare, FRAN. Sed quid iramdiemus? ANDR, Ariffoteles in primoproblematum ,iram nibilaliudet à& —
feast. vifi «ccer fione fanguint , circa cov.Quinetiam Cicero libro Tufculanoruin que]t. id£ex autoritate Hotnerividetuf
dicere : quod fic in Latinumttradusit i
CorqQue fieum penitus curge(cit triftibus iris :
Cum decoreatqueanimi me orbatum laude recordor.
* adpartes interiores fub corde. Et trigefimaparticula eorumdem ait : Timor quideminfrigidat manife[fi: ej sianifeflant 4* 1
"
Triflitiaeft caufa corruptipnia digeflonis. Et Gal. V. de metbodo medendi Triflitia, Cite, cr agnonie , cr foliatudims ——
— quolibet modo nocent difoluentes virtutem. FR AN. Frons femper igitur eft exportigenda, quoad eim fieri potefi. m
Pri pi Mai dm per End ima E 3
| infum, nan enti L : Et Auer. fupe? Cant.
pibe flemvifs attinespirofe momoriaptoddt. Animeigirur fettetemperauium tfe Princ
tertia primicap.4. Intemperamo cilia foit aima corpor fimul confit. Hab.
curandi Ratio. 229
dnon tgreditur pev coitum ,olar(latur in corpore, Cy generantur ex ea egritudines mále, Cr vapore: tali, quiafcen-
pou yi € cerebri, flomacbum corrumpunt (anitatem illorum membrorum, generant earitudinem. A N D.
* 3 ? * ; M aJ S odi -
Seg boc toti fuperfluitati est retenta: inde dicit Haliab. fuperfluitas aggregata. FR A N. Princeps in Canticis comenda-
ili,in malam crucem cum bac faa intempeIiwa veneveynam nihi con-
mibidummotea,cum creberrimam «grotationes peruitiofe, Jfenecufo, mata-
.
iuttentus matura tradit feneButem. em lb.de fenect. Lilidinofa etenim, ci in-
tur fex rebus non nat
p: dan
^af £
NL S
40 prapfie,de
iij.
tur;pofleacolentur, Cr accipiantur decoionis
cia oxymelli fimpl.ey f.
gingtbera, t lorunnyfieg
: iti S vj.decem boraruz
Su ffs mchiles o
230 Morbi Gallici
hedera, dich amni gentiana nula, bryotia bermodactylorum, fing. manip.cótumdantur bac omnia letter,» ey yis; ae
tici lib. xj. adtertiam decoquantur. Inde addantur amazaci,baccaris, camomille, abfynthy, bypericonis, lauendulo, ori
gani,tbyinepite;pulegij calamenti Jing.m j. G.iterum ferueant edmedium inde accedat flori rorifimarini, rina
Veri». falute, fino. sani ptlus, c bulliant leuiter vna paruo tempori interuallo , poftmodum colentur » € prelo ex prof
indantur yoleivofacei camomilüni, anetbini/bypericonis,coff ini;fing. 2 j.f5. alei t. er ebint bini E1 yj. Tefftie pines i dj
bulliant vfo, ad perfetlam vini confumptionez. denti addantur cum tolluntur abigne,croci 54H Gznamemi calami a.
vomatici, lg9i aloes Jflyracis calamiteladani, benz uin. fing. drachma, cintalaris Vhctasmercurij extindi vy; vj. (ulli.
mati dracb.tij. avaine porcinalibra,cara quantum fufficiat c fiat. fortiter agitando linim enti, FRAN. Hac p, nef
€ongruantstamen quidpiam breuius defiderarem. AN, D. Mos gerendus eii tibi. Igitur 27 AXHIgt p0T Che Collin iata hl )
butyrirecentis £ vj. olei larini $itij.oleivulpini, byperic 01i y t er lint bini , fing. $ ». ff D)ract ligtidielots cup) AQUa Ca-
vuioriille, C vino cretico, j.olei de ulphure 5.-iiij.cinmabaris 5j. B.mercurij extinctis vj. fabliman 8 .j- €t quani
fufficiat, er fiat vnitio. Quod fi compendium viagis affettas,2L axungia colliquate libzam;vnouenti |g?ippa iav dlato-
niisoleilaurini, terelintbini, fingulorum 2 ij. mercurij extindi vj. aMimati 5 ij. & fiat in mortario illnimentum: ed
ifforum primum laudabilis, meo quidem iudicio femper fuerit. F R AN. Memini quojdam e dicentes fuffitu, laceutog,
tantum (anatos. AN D. Quamuis nonuullis id euenerit ulti tamen fuccubierunt. ldeog, iff cum de &groto (beratung
fuerit, fuffitus onmino fant excludenditefte Galeno, ic dicente: Algritudo qua non babet nifi nom viam ad (ya tidani,
velit nolit infirgmis oportet quodper eam tranfeat, C» primo Aphor. Hippocrates: Extremi orbis, extrema exquifiteve-
"mediaoptina funt.. Quatuis non negauerim fuffitus ihe tentaffe fucceffa laudabili »tt bominibus videlicet atbieticirqui
"quidein fafieus fuerint buiufmnodi: 24 Cinnabaris vncAijmyrtbastburis fIng-vuciam aloes bcpatica Jandaracbe, fiyra-—
is calaiita lenezuin. feng drach ij mifce, er fuat puluis crafüor. Itealioquin 2Z cinnabari vnciij. myrrha thuris, alots, 20
Madii fitg.vuc j.contundanturtn puluerem . cum flyrace liquido fübigantur, inde fiant trocbifeiiuglanda viegnit udi-
equi fisgstli fuo rettmpore frgillatim prim fabditi coliiquefeant. Item 2Z. cinta L ris Sij. 6 ipigmeniti , cadmea ar-
gentee. fena. y. thuris;aloes, myrrbe,ffyvacis cala mite,ladari sfingulerum ó mifceantur bec onmia, Cy in puluere czaf-
fumvedigantur: erit enim boc aliis potentius. Etfi faperius in atbleiicis tantum hoc fieri debare affir mauitmus, accidit mi-
ditamen aliquando bocfeciffe felici facceffa etiam in corporibus delicatis , C» debilibu: c fui etuifiodi: 27 cinitabari
vna 5j. auripigmenti dracbj. diam alli, tovinentille, getiane, ben alli éy rubeiyanzelica, [in q- drach. tij. fim. átri,
Io
corporis habitis, anni t£pus etas decarfa,fexufque poterunt nos edocere. Sed vt fortius loc ferat, initio tataplafina, quad
füpetiu enucleauinitesest applicandi cordi, horag, ante fuffitum oua lina recentia orlaat Affe aut cocblear vnum Lfyru-
inde addantur cttm iam pene concoxerint, aluminis Toche
tis baud facile cefferit, cucurbitulis, elyfleribus, lotionibu. friéltomlus,
ait as at dolor, aut duritiesvrget: vrina fertur al.
sr pedes inwadunt yt elephantiacos referant: quibus eadem fere confert viuendi formula, quam fuperiu , qum depitti-
tofo differeremus,explicauimus: vt tamen mon fit alisnum,que fequantur anneerc, Si perfjexeri igitur à fece [ang
1» melancholicum verfi bos fieri, Jfmniflra mans venam, quam faluatel, 7 d
Japhenamvotant, ville faindes, Prodefl etiam fang uifugarum ad oa venarum,quas bamorrboidas Grasi vocant , 4ppl-
curandi Ratio. 231
: "ur : " d ^ 2 : Bakuent
i quidem fi à biliofa aduflione pendere videatur, fanguinis wiffio penitus fugienda decernitur, Cucurbitu
peri apap eraffioris,comuenire po[fent: quanquam Printepi quarta primi dixerit, cucurbiru-
larum quidem iuuamentum in corporibus gvoffaim babentibm fanguinem efl parui , quomam ex pa mon extrabitur 'fan-
ortet: imo qui ex eo vehementer e$ (ubttlir: e boc accidit quia refoluuntuv Spiritus illius membri, cr fic calo-
ut iri
Reid debilitandoyrefolnendo etiam de bumido fubffantifico membra debilitant. Huic obflat fenrentie Haüabbas,
cum mono Pralize cap. V LLL encmrbirulas melancholie conferre tefletur. Hec quidemvatiobifariam d fhrabitur,quip-
pe & fine fearificatione capitis humores deriuando,cucurbitula melancbalia conferre. polfant , Grex balneo cutis incifione;
fabuliatum (asgainem , quiprius faerat crafor , ree exbauriunt, cum egritudines melancholiza per totum fe PAM
verfantur. Vnde Germaniganeis confecti, propterea, varicofi at elephantiaci, bypacauftis inclufi, quibus fanguis craffior
1 o plerung, [abiliorfit,iüvtiluer curantur. Quo fit vt ex balneo non negauerim,melancbolicis portfimum ; f tamen pur-
gati corporib.id fet) féarificata priws cure,cucurbitulas. Optime fic ergo eos purgabimus. 2£ epitbymi Cretenfis, foliculo-
rui fene, capillorum Venere. florum boraginis, bugloffe, violarum;rorifmmartni, mel[fe, fing. mani. vad. sentaurea maia-
ri, polypadij, rbeubarbari. fing. drach j. fucci fcabiofa vnc. iiij. radices contundantur , C ex aqua ad mediam decocie di-
ligenter exprimantur jnfiillentur inde fyrupi epitbymi & fumiterra quantum fat est, fianta, fyrupiv. aut feptem. Vel,24
fjrupi de fumoterreymellis rofacei, de lupulis, de epit bymo, fing. ij. aquarum fumiterra , bugloffe » lupulorum , melifja,
Jing quantum [uficiat co fiant fyrupV. aut V 11. Quinetiam, 2L. [yrupi intybi compofiti , de epitbymo de fumoterra,
Jing ij B.aquarum fumiterre, Capil. Veneris bugloffe,lupulorum, meliffe, fing.5 it'j. cr fiant yrupi numero v.F R A N.
Recte tuquide-verum quod magis cacupifcit animus mens 4d retices. AN D. An dicu fyrupum,quo plerung, fete vll vudlio- — -
nibus, aut alits eiufinodi edicamenti ad fanitat£ perduximns quo[13 male affectos? FRAN. lffumipfum. AND. Quam-
2 o tiltin gurgujIio cordis meidelituerit ba&enus,vt itadicz , tb tamgiubenteprotrabatur in luc£ : nibiletenim meum ribive-
condam, fuerit vnquam. Viuentibus igitur adbuc anguibus, poffeaquam extremitates vtring, quatuor digitos menfura à
«atero corpore gladio fecuerit, permittes totum [anguine defluere,mundatas inde tarnes,lauata[q, ter in acero» 1H liquore
bugloffe, citrariag, (afcipies theraica optimavnc.visj fucci fumiterra,Iupulork, intyborit, bugloffe, fing.16.1. polypodij re-
centi corticiécitri fimg.vnc.ij.alots bepatica vnc.v. bec omnia ex vitreo vafe, per Balneii maria, in cuius fundo quantitas
barena re [ideat, fubdito vapore ignis,im aquas purifimaevediges, quarum res vncias ager, addita vneia fyrupi de corticibus
citri vel de epitbymo quotidie diluculo fumat.1i fjrupis à X L.die Wultos vt pradiximus) Deo duce curauimus.EH etiam,
quod imprudens filentio pene praterieram,non pratermittendum , quo minus ager feptimo quod, die catapntia voret be[-
lebori, que conftabunt inferiné, cum purgationes bumoris melancholici te docuero.2Z igitur myrob. Indorum drach. fla-
rum buglo[fz epitbymi, fingulorum manipulum jrecentis amunciam,contundantir bac prius, deinde ex fero ca-
3 o prino dec? borarii [batio macerentur: fedul, mnibuladda"tur exprefüoni covfetiomn Hamech drach. iiij. dia -
catbolicomis diaenz fing. drach.j. acci famiterre vnc.j, upi de epitbyrmo vnc.v. fiat potio. Sesuuda modo 27 eleduarg
lenitiui, conf. Hamech, fingulorum drach.iij.pulueri (EE Heeiql esa reoiis Volpe dis de "el vnc. vd
agnafumiterra fiat patio. Vel, 27 myrobalanorum Indorum drach.j. G.epitbymi Cretenfis rbeubavbari, fing. dracbmam:
cütundantur bac leuiter,de inde die nocteg, im aqua fumiterra bugloffza, macerentur,exprimantur , exprefftoni addas e-
leiuari lentius iacatholiconi fing drach ij cfel. Hamech drach-i.ele&k. Indidrachmz:fjrupdecpitbymo meia; hing
PatpetisNwequoi ari depitionibeit dai fupereft vt de Ua odd s mac ole tibi pollicitusfam. 25.
ur verá iij. dauci aniforum, piperis fjng.draclina. florum bugloffa drach.S.mufGi or.vi. end.
fede onmia leuiter,inde diem nodlemg ,ex vini cretici lb. v. sra i REY,
Huius exprejont 5j pulueri pilalari fumiterre, coc iari; aurearil fing.drach.à 6. füfcipi, yfübagitesa jinde permit
4 oH exiccari: porro ficcasc. puluereredailas e eodz vino cretico BiateT ADU Vt fupra. c» bot quater.Catapàtia ati-
diet /igilatimfamenda fant drachne pondere. Quinetia poteft ingericatapotium , quod ex pracipitato conflatur,
E o pus mbar perii AND. Ed quidi pulaisé morcaria confitus ho path: 22 aque qua aurum abargentodi peciam,
papae dag tens qul clsiorn nig epilprenants quad dlrei e dp
apetatios 215 5 praditlipul. P^ * F^ 4 psp
uw men itr yacinthoril, fing. gr.v. pf demepitan,
Adi fent pri
sffetfu Verumeriam ndificliervl-
Cap. €x aquafumiterra
elog
232 Morbi: Gallici
eloti 5 iij. etbargyri avgenteiz v.vofilla alba $ iij mercurij extincti vj. fablimati z iiij. e» fiat ex Morlari you,
tum. Vel. 25 radicis bellebori nigritecentium libram, bellebori 4lbi ijj. radicis art hauita vuc. vij. contun
"4
büic morbo, fed bauftum per hebdomadam , flomachi, inteffinorumque torminibus ex mat cria ventofa fiigidiorive pto- EL)
senientibus medetur, [blenisviria corrigit , vulua , vrineg, difficultatibus fuccurrit ex aqua tamarifci , velcapil. Veneri -—
quantitati guttarum fex. Quineliam tres vel quatuor. quttaex aqua ab/ynt bij, lumbricos fueat. Wem contra fcabiem,
Vnpetiginem, lichenam, flruma[que illinitum valet. Doloribus quidem podagricis frigidis mirum in tnodtm fert opem.
quod argentum vitium continet in fe. felphur fuuim bonum fixum;ex quo coagulatur in aurutn C» atgentum.fecmdum di:
| erfum di ponendi modum. Et Arift. in Meteor. Argentum viuum et aqua , que admifcetur cum terra nimis fubrili fül-
ghurea adimixtione forti, donec non guiefcat in fuperficie plana, e» boc eft ex ficcitate megna , queinest ii, C» ideo now
edbaret tangenti. Quib omnib. fatis cos. flat terram talem fite fulphur effe calide C» ficca complexionis. Cognofuitur eti.
Et Ag gregator: Argentum piti corradit ovavia,cuiobuiat ex membririntrinfeci. Quod autem fit frigidum de humidum,
leetper; ticenna boc comprobari et boc etiam experi Copnofcitur in primis mira eiu frigiditas perta-
SUERTE aA NES AID
E
Sur scd; LS AND. Quamuis
Bingen Me p Toon paa -— eiie 2.
^ - emt
$ .
à " ^ 2
curandi Ratio. me.
i viuii qttai ingüitur ardens efte» corrofiulic taleesi cii praci-
vandiff fertur. die icéhat Rhofis Amen eger -— od f aliqui extinguatar;ideim non efficit fed potius
pitarur n meleolentiavlera carrot, mida fos saa depracipitato intelligi Vis. AND. Etenim,u0 enim
cutit.FRAN. Quid ergo? cii argenti viui extincti menit is Lm diducere tum vnguento mundare. Verum dum
feper. bosad interiora melior; fed omnino purgationióus pri Lo shi i napi ioris
Siu immerar tate aradrapptm imprudens preterieram , jets gie à 3; s iti ci pd proni SM
- ; I Ex i velit. s Vaffri de pelle at
vllis vnclionibus morbum Gallicum delet. F R A N. ieri pe ed triapbarmati ad igneim confcdli, diachila -
tina, quod inguinaria bernia dotlores applicari p ^ queant pes adignem, c» cum infiigidaricaperimt , mercurij ex-
nis maieris, fingulorum vnc-V 1. refine p -—^»—— erdt € longo temporis interuallo fpatbula citra ignem conni-
rc til prkstei qon ce P PER s : hoctibiis 2 genus brachiis vero à cubsto , doneé
faeantur, c» (vt mos eft ) ex linteolis fiat (vt ita dicam ) fparadrappum :
to V OMM En) OE PADS :
£.
- "iie ico àc jue hürore contracto. i
De morbo Gallico à quocunque hümore contra: Tp eH
buiufiodi morbovnicuig, bumorum admixto differtifli , velle , ;
bem ah fcis) ripae etiam vec iere anorbum Gallicum recenter ferme " fugas e
LATE reni aptiores i Ane aim aree aea
j j mitiino i Franci[cenemini fecr ! rire ti
ra cmigeios "iniit dulitabo. Cumigitur aliquein abeiu[modi morbiiactili reventey vuluera-
hc sfenderi ipfum eiufmodi pharinacnm quadraginta dies Abforbere eti inii ded asl à Muner
n i ici rabalanoram emblicori, belliticorum, Indorii, fin.vnc. florum fa aginissbuelo[-
ALS eie uei iol zin bmille,fingul.manipulum.fiaccorum fumiterra,borzpinis,endiuie , ba-
1o fe radicis ipfarum florum violarum, cicoree, cambmille, fing pulum.fuccorum) à :
gloffe, lupulorum [ing.vnc.isj. facci pomorum dulcium vnc. V L11. vui RU MUE eremo RUE ds m o" 3
iquiritia munde vnc j.polypedij qucréiri, flicados rad.acori, fing snani.j. feminis famiculi du 4 ir jee-
Ao dicem TE Berg 1d f saipatoh folicalorum fene, epitbymi,fumiterra, Jingul.vnc.f :
«garici boni drach. XVIL belleborimigri drach. XU. aquarum intybt cápitl. Venetis famitgrre;buglofe. fing. 1b. ijj. »mi
petes LOU niece ipea pti ig fing mc P iotpu ours M
inantbi drach 4 eupatorij drach-itjrbeubasbari drach iij. addita aqua p ttuiali quaptum fu : -
f sia fuels into Jpifftari colentür , prelog, exprimantur. c addito faccbaro quantum d potss
longus. Vnaguag, tamen decimo die dum pharmacum boc affumpférit agev , azcipiat ad materiam expellendaim vne. (s,
iflius conf. 27. turbit,bermodattylorumruta agre[lis, fengu.drach iij.diagridi drach. iij. qariof. gingiberis,cinnamomi
$^ A ai f opea gr. ij. fquinantbi, (pice, epitbymi. falis gemme. fingul. drach S, fandalorum citrinorum, alb. rub.cro-
«ti fingul. ferup. ], marn«electe vnc. B. vheubarbari drach ij. edoavie ferup. 5j. Jaccbari vne. V 1i. e cum aga bu-
gloffe ad igne fiant troclnfei. Scias enim pro certoymultos bocvemediofwfr asates. Relizua vera fuperius explicatis,
Decuratione morbi Gallici perlignum Indicum.
pertum ejl. Quidam putarunt Auicennam fecundo canonis indiclione Karon boc lignum rememovare;dicentz: Karon eit
o lignuni Indum,cuius allatio ad terram noflram multiplicatur, c? esl magni iuuamentiin negotio fratture , tor[ronis, c»
dflationimonabrefortalfi nam Princeps ex ^Araiagenti Indorum propior erat.Quetmuis Roe, mibi fab Hadriano
Lextlceratarum tibiarun dium querenti affirmarint iurcitiran-
lere , erafütudine vlnarum duarum. folia plantegini noti difiümilia, corti-
quori [pecies olina figuram redderent, habere.
iridi lignosex quo,quod nigrum corticem gereret, palmam
ideligimus quod aque noninnatet ,propinquinssadicibus.
Privorum celorem medio igrefeenteteferat Aidem ero-
X
i t pag tiorum dolori W non inodici preflsbis, Aqua y
fidens. diluculo velpereg, pota loco decoctionis VRCi4?À quatuor ponderis , Etui. faxum
A 'tatuor boris ante cibum , mir um ig mo-
4 un n icu rfi e une frin
1ub.frm.drac 5 AS atis. ; 'ac- ij. fice,
qUhdrecy gea byringivnciam. berba Tinecis tnani.ij fem.ebuli
"S drach.
Cato plagmsa. Spesa du pp ?
234. Morbi Gallici
drach.iij bellebori nigri drach florum cordialium, flicados fing. mani.ij Ommia contundantur leuiter, Cy ex vini cretigi, i
aquarum intybi, c» fumiterra, fing. Yo ij. diesocte macerentur poftmodum decoquantur ad tertiam, inde pralo expi-
antur ,expreffiont [acchari quantum [ufjiciat addatur, fiat fjrupus,cum quo prdicle deflillationis vnc. iij fiue hgj
decoülionis de qua dicemus vnc.V.bisin die, fummo mane fillicet, Cr imclinato iam fole bibat affectus ante cibum quatugy
boris. Quod fi decodlienem volueris audire, paucis abfoluam-2L.Guaiaci concifi Tb. jg. f aque pliuielb. X X x. ex quil
fruflulabiduum macerentur qua nouavitreata tefla cooperculo praditacapiat ad bullendum lento «gni : (bumacalida , j
queinterea fit patientis vlcera curantur membrorum compagibus dolore pereitis eadem vtiliter adbibetur ,ac etiam ty.
beribus. pu[lulua, opem afferrevidetur. Fatka defpumatione gnum praditium decoquas. quou[a, fuperfit rertium. Cum
autem tepuerit lnteolo [pr fore colerur, conferuetur quod inde fluxerit vruula vitrea leue obturata , ne fiilicet vi eua-
nefcat. Huius decocli pro [yrupo X L.dies diluculoquatuor boris ante prandii,nec mitius imelipanteia fole quatuor bag 1
ante canam, vacas quina, figillatim tepidas bibat. Ad bec libra X X X. cale efl aqua ligno pxjma decothoms accedant, ve
ferueant eadem olla teft cooperculo, quonfg, libra X X. tantum fiant, C$ vitu prima decoclionb in vafe ori odudti fs.
iato, banc poterit affectus, cum [itiuerit. fiue tepidam fiue frigidam fumere. Quod | füperest, fi primam decotitonem cum
Jyrupo xbeubarbari pradiéto biberit affectus, citius valebit. At fi vinolignum incoquere placuerit, maiori cuim vtiltste
curam effiies. Namin pituitofis felici facceffa ego fepius periculum feci. FR A N. Quid boc Percepi à peritioribus tne.
dicis ligno iflo curantibus, affectos in bac curavinu bibentes nullo patto fanitatem adipifii. A N D R. Reletu quidem ,
at non minus ego , cum decodtionem ex aqua morbofi biberint. Verum enimuerovinum decochionis eiufmodi nullo patto
vleffepoterit, efficitur enim ex concodli dicinavalentior , quod adbuc neminem tenta[fe puto , at cgo fepius in fri.
. gido morbo felici fccefu perictllum feci. F R A N. Sequere igitur. ANDR. Recipe Guaiacirecentu couctfi cy eledii, ib,
Clin d pla
í [rtecceuscr esbaaeoreeuece mer jr sis e Aaa os |
2: Vo nuem ral Lh fatis
sj. rheubarbari electi drach.ij.radicum centaurea maioris drachmnam, foltculorum fene manipulum , fuinanthi frup.fi, 1
contufa bat. omnia ex libris X X. vini albi odoriferi, ctr eius aque dimidio biduum macerentur., «nde decotl a colentur non
«lio noebercule pato, quam quo fuperius eJ dium: boc fine pracedenri fyrupo vtà poteris. Ad boc Rec. Guaiacirecentirb,
j.quam ex vini albi leuiorislb. XV. per dietn macerabir,ita vt pofleatulliant omnia, quou[a, veflent lb. X. tuncinfundas
defüper aque feruentulb. X V. que fimul cum vino bulliant,quoufg, libre viginti tantum relique fint. Poffmodi colens.
t7 feruenturg in potum prandenti[o, cemanti[a, affetti. Sic curabis quos non foli vicus tenuitas, fed £t aqua aufleritas
terreizneg, abjurdum fuerit autummi tempore concifum lignum quindecim diebus cum vusz ad bulliendum ponere, nam
gonnullos ex huiufmodi potu fanatos percipies. Iia etiam optime con[ultum fuerit, fi pofl decodli potionem ante prandium |
fpatio vnius bora,cocblearis dimidii illius eletuarij aligurierint 2L. Ligni pradicti fubiiliter pulueriativnciam, fand.
rubr ligni aloes,thymi, florum bugloffa, boraginisocimi. fing fevu.j-pulueris diarbodonis abbatis diamufci dulcisdiam-
bre fin.gra. X. cy cii fyrupo de corticib.citriin pituitofamatetia,vel ci fyrupo de cicorea compofitoin fanguinea quantum Yo
fuficiat ex avte tüfiat eleüuavium. | Verumvt resquam trailamus ad calcem tandem de »deregimine fe
nion naturalium fammatim duemus.Hos igitur oportet diebus viginti lis die tanti comedere,uilaliud affumentes,quam
panis recocti binas vncias accedat vna tbyminiepraterea tantundem bibant aquam fiue vini decoctionis fecunda pra-
dithi ligni. Tran[actis bifce diebus panis alli bene fermetati fime [ale clibano toffi vnc. ij. tantundem, carnis aut a[feaut
elixe;pullorum gallinaceorum. fiue aucupij ex [luis c montibus petiti prandeant , crnent vero thyminias uas reo
inque panem ad trigefimum diem. Quatranatta duas vncias panis albi , carnefg, pradicas ponderi eiuftmodi , ér
prandere, C conare vele poterint, Cubiculi quo fe continet ager per affat£orienti ft expofitii : per byemem tepidari,
vel locus maxime claufus vbi continue lignorü boni odoris fiat ignis. Nec inde egrediatur mifi à quadragefimo die: noe
liat. flatimg, lecto cabans periftromate veftibu[, prouocet,q fcentibus linteosis, pofteaquams fatisfü. 40
perg, defudauerit abftergat. de fubucula;vefhbufa, pelliceis munitus linteo capite obuoluto,pracedens bore fpaciopta-
dium. fugat tum lotis manibus , facieg, mundata;detottione prima ligni naves (y aures purget;,deambulans per cubi-
culi: cui fi aluws fapprefttor fuerit, balano mellis, clyfHereue ex primadecoBione ligni, addito fale, oleeg, camomillim (y
violaceo poteris eandem ciere;quoreddito latim prandeat:pran[us quie[cat, legat. aut (udat imeridiamum [omnii provi-
ril declinanszangove nec ininus reliquos animi morbos fugiens ,exhilaretur. FRAN. Recotlum pauem iadudumingeftfli
mibi,nec quis fit fatis explicaffi. A N D. d. ievam.2L. pollinis farimatriticea quantüvolueris.non fm fer-
4v * uou -—
meto congruo, quam fabattam quatuor digitoriíeraffitudimis quoquouer [um , longitudinis duarü fpithamarüimpaft
formalis, decaques in clibano v[g, ad non completacodliong, extrahes deinde, £r poffeaquadeferbuerimt, acutiffimo cul ;
Tello poteris in tenu) ffrmas partes ecare,quas ex aquaro facea, Cy facchavo priu maceratas , in tabula figllarimcolld-————
Vis. furnoq,iterimandabis,vt legitime concoquantur. Porropriufquapradidli ligni deco&lii umant.prometbo pharme- 59.—
cis c fyrupis fuperius enarratis funt muniendi:quin & fi morbusexpo[tulauerit, anguis priu erit mitendwe.Verumpt- —
fieaquá ad quartum decimi diem pevuenri füerit;fumatpituit nat pi tofu. !die eius diet. purgatione bane: 2L agariapia- LS
paratiturbit electi, bermodaclylerum, fing-fcrup.j gingiberis fcrup.fs.bellebori nigrigrana V.contufapermollégnaqa ——
alti me cr fumer, exprimant exprfroi fiensr etai emtidoacbinj af. Hama
fing. drach.j. Cr fiat potio addita rbodomeliis vncia. Vel, 2A jquercini drach iij fem.ebuli contriti drac] f
lorum (inasepitbymistbyni,fficados amaraci, a[ari, florum [aliia fin.pugillum , fiat decodtio in qua coliiquefia E
Quar lenitini drach iij. confettrnis Hamech, eleduarij Inds fing drach. j.B agarici preparati ferup.B.triferepefet—
ferpj fypide fme e vu freto: qam trgefmoetiomdi daretibieri expedums, Quid fiGal ——
scu bocpb. r poterisvii. 2L rhbeubarb.electi drach.sj ex aqua intybi - VH drei MEI.
£a: permaneant fex boras.bec faperiaribus liguoribus ü : alla forti expreffia
tur drach.ij. eleQ.rof Mef drach iij. de fuccarofarum drach. B. Cr cum decodtione,
potusaddita, .Violacei vncia. Fn SU NEL SRS MOV NUERURS
exlaterit catnes elixas prandeat , £iufd ponderis emfdemg, 7 e
d er.
Tranfaila quadragefima lace liberalis poteris hume babere.Po[fridi
, : a E " ps
T e 4 124 9x
L : :
curandi Ratio. 235
:
gochlearit diidium ifein eletbuarüj afumert. 27. nuti Indice recentis rt muclearum ciet erba
amygdalartim dalciumi, piffaciorum, fine. vnc j feminis peponis mundati vnuc.V Jem. Mm D : e ag e T 2
tx aqua violacea vuc jptnidiorum, Getbarivtol.nenefarint fingync ifj. hec nes ee dcin i ^ ite ed :
ix fjrupoviolceo compofitofiat eetTuarium.. At nonnumquam fit,vt noh ita ex r e i: 4 : ed e : ^ niei /
Yerasit tribus vel quaruor menfibus poft affamptionem leni femel in bebdomada cd ori ; ; ^ S z ^ i ie
pondere faere 2E myrobolanorum omnium , trocb. colocyntida, maflick, A dj, E 7 2 " e : " : d
preyarati ffuzultracb j-orioamicymini. fing. dra: [AS beub dracb.j f. Spice tiat : gne eris is ig. x j fat ; ; : "s
Jérup- hat borrnigri ferug.1) polypodij quercini drath j feminis ebuli, fingul.drach.ij E ueris m. fin ie E : nufc
dulci fn aru. yj. aloes elote vuc- g.tberiaces drach. Contufis contundendis cutn n e fumo erra vw t4 ite iorum
to trücbj s. Verum: vt vica confilia tibi credam omnia, fetta per aliquot menfes ele&narium cum puluere ligni confe-
Qui quotidie pelaltermatim affedhya [famerent,abomni derelitha malignitate Blerarettur.
titat fir commixta, fublimezur aqua. Verum vas ipfum operculo vo[frato fit telum cui phialam vitream diligenter , ne
'qridex comm fuis expiret ,copulabir , accedente ex bgnis feupetius cacbonibussgne : exquocum elaratota defluxerit
aqua, C rabcptior sppaveatspbialamremouens buic fimilem vacuam [latere quod fluxcrit totum ferua. nam Janguunco
bylofo vecenti malo plurimum liquores eiufmodi profünt.. At in suorbum piruito[um » melancbolicumg, quo valentius
veil nibil actipecagariei preparati vnc-lij.aloes cleta ex fucco faniterra vo AX. Catapatij de arotiatib.vne. tij. myrobala-
varié on mpm fime.vne.) fene .epitbymi,melijfe recenti. florum cordialium fing.vnaij ermodaclylorum »turbit , fing.
vncarij ine arcbeticasbaccaris,flicados,cbamedryos faluissprimula verás.origani,faturcia fing-tmani-itj.radicm cen-
Tayrce natorit sbenbar fin.vne-j.rad.belleborimigrirecentá yne.Vi gengiberi, nucis myrifitca .gariofilori, cinnainami,
Wubebe, ca? pobalfamn ca'amraromaticiserodi, fing.drac justi tadici ebulis feci nad.Inula)fucet aribanite fucci abfyn-
tbj facciéupatorij, fuccibugleffe fucci fumiterra, fucci meliffes aceti fquilluicis fin. deunx, vini cretiti lb. X.zberiaces
eptimaeib.ij pulpe febeffen libra pond, dendacontundantur, Gr cum fuccis c liquoribinvafevitreo magno com-
mifeantur, & fic dieroGtopermaneant inde fablimntur ficut fuperius diximus. Quod fi efficacius in atram bilem defi-
deyaueris tres aut quatuor auoues,lenpos, NIRYOS excariatossexentevatofg tum multo ale temporis aliquo facio.tum
«ceto perfricates, vr vna colliquefcant addere poteris. Nam boc non folum morbo Gallico. ed lepra; tultifg, alis aoritu-
i eecrregns puatermittendas duxinsus maxime confert. FR A N C. Aueo fcire quonam pacloablumatio tali fit
; n exhibenda. A N DR. Ct velle cognaueris aliquem morbo Gallico calidiori confectum ;fex rebus nonnatu-
valibus cbfernatiz, vt diximus. fachag; prius phlebotomia,fi neceffe fueritnom minorem haic inediam imperabimtus quat
o Pit qesillimiius. Poft heceflate poteit bane affamens per domum deambulare: bruma vero vygente cubiculo fé contine-
rez nec ite dro quo minus pila vnius bore facio ante cibum, loco claufo fe exerceat. Sumat fingula quoq, die luce appa-
vente 'fangiinens fite biliofüs, fyrupi rofatide fucco irri, ino vnc.folei defulphure gra. X-quibus addantur prime fubli-
: pratirnirlunpidevnesj. femi Tubentisvero drach.iij. quod eligendum labat decem diebus: inde vnoqog, die prouocet fü-
30
dieu en reliquum eft vt de
liy Durga cule imento comproba--
infant $ pr unma, partes
LC due cel « Apoflemata ergo
Bpesermtesi edes "eg "it apoffemofum mri princi .
: em dva S b oe Ttn die bs PV iter s
it brpatir i o candum c DTE »quafroffratibus credimms
raplafinzriba iv Vom RAN. N D. Pro virililaborandi, vt.
fi/fram patefacientes. Quod fi predium mala efl tiufmodi; E esie rper Wieecos
ng manip radicum eryosierecestisvnz ij ulbu um binos. Hat aqua vette coguantur, er eom
Romei dom aaa io bye eem
Us8 irperis aleftibusvalerzt aniecimu. At frmateria f P Sigese nU cM quod cum in calido, fum etiamin frigidis
P degens our: icem d vmc.j. S .balbollior Tréb, chelidonia m, 6. ficuum ficcorum ye. f.. bulliang
beo n5
236 Morbi Gallici
bacomniain aqua quantum fuffciat , poflmodum conterantur éy incernantur : indantur deinde axungia porcina, olg
de lilio , butyrivecentis. fing vu ij. frumenti triticei vel filiginei vnc.iij. allij decocti fub prunis vnc.]. 6. farine frumenti,
famograci feminis lini, fma. vnc.tjj. ammoniad diffoluti in aceto vnc.itj.&? conficiatur emplaffrum : nec ex pef anda,
quof, cutis [umma per [e deducatur , tanta etenim eft morbi malitia ,vt affcctum locum in Carcinomapler »
malignitate precipitet.. Satiusigitur fuerit fcalpella 1a nigrefcens aptrire, quad praparalimus factasmafione prima die
albuoine oui,at pulueribus conducibilibus,inde per tres vel quatuor dies digefliuo de terebintbina.et ouorum vetellis im.
de bocvtemur mundificatituo : R. terebintbina clare ex aqua fumiterra , vnc. fifj. vitellos oui binos, mellisvofacci, fi
de fumoterra, fing.vnc.jj farina orobiync.ig. thuris inaflicisyaloes bepatica,fing.drach..ad peucedani drach je
mundificatiuum. Sivolueriavirium maiorum mundificatienz, accedat vnguentum apojlolicum:velfi adbuc maximam,
AEgyptitma. "dttamen boc ynum (cias precipitatum mercurium cum aquali pondere aluminis exufl commiflum;miri.
fice mandificare. F R A N. Quid? ad cicatricem obducendam valebit idem ?. AN D R. Non , fed triaphgrmacum cea.
tum opem preflabit : velboc,quovalentius mbil esl adminiflrabis. R. rafarum, ainyrtillevum , balatfliaram, caudeegui-
ne. feminis plantaginis,fingul.imauip.j. myrobalanorum citrinorum,, conorum cupref, fing.vnciam mediam, atate py.
pociflidos, fing. dracb.tj. Hecomnia prius contu[a , tribus diebus macerentum in aceto fertiffimo , poftmodum in co lud.
liant quou/g, vaediezas euanefcat , tunc quidem praloexprimanttm ; expre[[utm deitde cwm oris rofaceo £4 myrtimo co.
pulabis, litbargyrio miniog, additis, ceratum ad ignem conficies , addita tutia femuncia. FR A N. Pleruna fieri folet,vt
«4 morbo Gallico exulcerationes fordide,corrodentes,pongiofeg, faepius offacorrumpant: bis quibus remedusobuiam eun
diim fuerit, explana mibi. A N D R. Bifariam procedit bec curatio: mam fi ligna ab Indis petito ctrare fuerit confilium,
pluribus diebus pracipitato puluere mund'ficanda funt vlcera. Namq is tpfius poti ertapeccatis eueitatum,
aterievlceribusconiundle imalignitas , vt nifi quis optimus operarius acce[ferit, vix poffint ad sicatri 19
cem deduci. At fiper vnclionem faffi procedis, eatamen prius, que o[fa penetravint ,curare oportet vlcera,corroft
tia quippe,cauernofa;quag, bis fimilia: Ad offa non accedentia,vnguento.fuffitug, delentur fedos corruptum omniroab-
vadatur , cauteriog,inuratur y inxta illud Auicen. iiij. quarti, Capitis decorruptione ofris frc dicentis: Neceffe eft ficare
ipfum, Cr radere, aut cauteriz are, perueniendo advlti ipt ionis eius , vt cadant cortices corrupti, Cr remaneat
fanum. Itag, cum certiffmis arg, is offis vitium deprebenderis;aut incifione C» cauterio poteris operari , aut caute-
riotantum. Saneinobducii orwvlcere [pongiofo y corruptiorig, , nouacula penetrandum erit v[, ad osincidendocar- —
mem affeham , qua dil genter viring, poftea didutla , linimenti ex albo ouorum, c pulueribus obducentibus cicatricem
pervim infartiatur: nde fiet;vt poftridie eius diei fubiiciatur ostotum noflris ocula vitiatum,quod cum videris, bene fe-
eant: ferro putredmem cariofam diduees, cy fans à vitiato fepares:inde candendi ferro , carne madidis fluppipremu- -
tiita; os V[lulabis : Sivcvo latius patelit vlcus, carnem priw incidere fuerit inconueniens : nam cute deficiente , monpo-
vericnif foftulatim.idg,doficuter boffdiduc non fe maxiono anguimb fuxu.Sat eit igitur candenti ferro, quad
minima fiet fanguinis miffrone, carne d osvf, vitiat, ) ise vx ax Mee SEE infin PES dic menticura-
Bit quod combuf?ü fuerit.R. vernicis liquidi drac.ij.ex aqua folatvi fiue platagimis,vitellos oui tres tyri recentis vi
ela rofacei,omphacini violati nenupharini,fin.drac.i.Mifce fimul omnia het, C» fiat vn, ii qu
L7 in modit confert. At vicerís ci JU particulast iapha TACO eX oleo acetoa, rofati cb io,1f
plibeo fahBio adreftringenda cauterij vimilinies: quam eperationg fiqui reformidauerit; poteri quorundz fententia —
peuporiipuluer£eodz peruenire: fad mibi quidznonfit verifimilevt im profundavlcerevaleat i,aut einfmodi quippid,
fanfgrür.
refi :
quem * T 1 E TM
SOS h n Pd 5 : E SES E ] N.
emporu [paciocontradi inueteratevlce--
qu 1 xS: t ZI ENS A ^ rin S beraldübio
iA: 24 : iow
mer" ; tap nmi icit. id fon
isaf AD ha taie e
TM i-re
ito pratulimus: quippe quinon folum tena
vem vedeamts , patuit quamobrem vemediis cetevora, alum: ad. nnamqu
merbi circumuicina queo, carrutupens: quod tamen omne. ; atin eo hoxij, deodante,:
eUrauims. FRAN. Huine etenim cure avgunento innixus, liceor breui
verum etiam prefhantifünos quofg, medicas an ANDR. Agnofco mirata
ato]
toffratibi maiora videantur, quibus (ingenue dicam. laudari la
que quapatho int e.
tribui facile patiar. FR AN. fepiui fautes palatum v
I2
-fjnofateg, byofoyami fing -
vitreolum cr fal dtluantur oj 5
o. Recipe igitur aque prime, qua fit
Wlapidefiant: effraéta aula lapillos adherentesobeur,
ip aquam conueztuntur. F R AN, Apicem
aliud als te nuncexpetarm, nifi vt fepius ac
- pnfim.AN D.Libentifone quidem,
o (funi
X
INDEX EORVM QV IN
ANDREE MATTHIOLI
POSTERIORI-
BV$ TRACTATIBVS NIMIRVM EPISTO-
lis; A pologia& de Lue venereaécripto;
Á.
Bits in Centro Saxej monti in
X5 WW) lapide conuería — 7 142
E Abretinerefina preflantia. 19
Abfceffus pulmonis num per vri-
ms purgetur 20 46649
Abfynibü seripbii examinatio 193.Fiws ca-
put Diofcoridi pluribu in locis tfe depra-
satum ibi
Acacali i4
Acacia legitima mos deflitui 192. Quid eius
loco f[upponendum ibid.
Acaciam alteram Mattbioli non efe afpala-
tbum.i70 eius b/floria ex Diofcor.173 .ni-
bil aud eff quam ffina AEgyptiaca ilid.
Acantbium Mattbiol. i82
Aconit& pardalidches bomines eque 4c par-
dos & lupos necat 171 ex Phnieomnium
venenorum eft ocyffmum ibidem.
Aconitum 3?
Acerus 21, Acorus Gr Galaga funt diuer[aibid.
tf calamus aromaticus — ibid.
Acorum legitimum pro Amomo fubftitui igà
Galeno qui T
poe tritici genui. 5j
quaexingum. s 72
adulatio amicitie poft
459
Eta dices 19
nera Plinio o. (quama due fpr-
ibid,
Akgram
rant.
AEris tria,
cies Diofc ibid. fquamanigra
Affctus animi immoderati à naturali gradu
"n
T maxima im nici
C agrotum effc nun inter fé dife-
alumen [ciffile vo s. eius tres
VT es ;
vor jr
ME V
continentur;
anueracum ni eit Parthenium 3. Cy Sam -
pfuchum idem à ilid.
Amarantbui eff Helicbry/um Diofc. 19. non
est Cbryfoceme ibid.
"Amatbw furtinam fruger ex meffe aliena
im fuit transfert lorreum 10. eiu vulpiná
religià to. flos pa[ferculii referens 3o.Cen-
turie funt fabulofa $j-ad Iudaifmum de-
fiuit i4
Ambrofía Mattb. m
zAmbubtia — ini x d:
Amicitie Yinculum certiffimum est confen-
fae confiliorum d voluntatum 159
Zinmiverum " 19ó
dmomum 162
"momum ex India in Lufitantam affertur
10.
"Adimeinum legitimi nec Matthiolus nec Mé-
dictus quiuis aliis vidit 150. Quid eius lo-
«o fabftituendum ibid effe plantam tace-
miferam ibid. eius defcriptio ibid.Optimi
vote — 492
edhnperlam Matthioli enuinati effe oxya-
'tantbam. re tea A
dmyjdale duorum generit 158. amaré quio-
modo fiant dulces 158. quomodo in[cripta
na[cantur 159. dulciuim facultas ilid.vi-
vidium facultas ibid.amararum facultaá
14.0. Amara necant Vulpes,anferes & gal-
linai 140
"dmygdalus flerilis vt ferax veddatur $30.
actle degenerat ibid.
"Andreas à Lacuna Diofcoridemin Hifpani-
£&4m linguam vertitit 15$
Anemones vives "m
"dngelica coflo fimili $$. pro coffoim Theri-
aca (apponi poteit
Apiwmorentde —— 15
4quamjlranon efl extremefrisida Pe vim
Sil: coro "
Aqua farti 7j. vegia 17s. anta gx pip p4-
Jie : 476
*
A peniflarmnduifo
ins | Afferitas quid 166. Afpesum quid ibidem
Aquileia &on eft Tbaliergum 12$
Arabes Medicires diuev[as confundunt e v-
ham diser[as faciunt "m
Arbores omnes vefinas oleumque fundente
caliditate aliqua c» ficcitate pollere 233
Arbres quando fecundiores 77
Arbores in filiquis tael ferentes 26
Arborisnota propria ex Tbeopbra[To 170.qu&
perpetua coma irent 146
Zdrgemone altera noh eid Argentina vecen -
tiorum jé
Argentum viuum quid. 251. Eius vires ibid.
Cur planeta Mercurio comparetur ibid.
Quomodo extinguatur ibid.
Argentum viuuthi contra vermes tuta davi
folffe vss. datur pavturienibus ibid laua -
tur ibid. foluin aurum adiittit, catcrá
fnetallave[puil omnia ifa
Árgentind des D
Avgillada eft Pfeudocafftá 106
Ariflolochiam tenuem effe Clematidem i3.
Eius loco longati vel Yo unda fupponi po[-.
(2r. es did.
áriftolocbia clematis non efl lomavulgo vo-
"dá - 68
Arifloteles quefuerit paffus vg1. in bumana
fapientia ad miraculum eruditus, idem
iid. ;
"Ariftoteles niin nabure wiraculum | $4,
Arnabo Pauli &». Auicennz Zarnabi repre-
féttat Sérapionis Zarnabum 98
Artemifia Mattb.ió eius genera duo ibidem.
differunt craffitudine c magnitud. x7
Artium bonarum calami: as "i
Arutni Cyrenis atvedimevacat TEE Qd
Afpalaibum non $i Alóe nec Santalum tü-
bum à iz
2
mE
Iuáaicus 193-vli nafcatur 195.
in uius defzclu 5n Lberiaca fit fu.
lid.
Hyd
i7
a8 i4
Aid : fol.21
Attfacijlis 15. eitis loco eec iR
- Gum [ubfintuinon poffe ibid.
Aes leur ffe brabent alimentum — 25
Auicentia nof atur Epift. Lib, 2. 96
duree Alexandrine víug : 202
Auri dffolnendi modus ptr ad fortem. 17g
-— Alius modus Vifladii 176.vis in falibus ca-
it 177.per :
a item iscommani iy
F H3 ampie ÉHctndirgsiu .
176-exol.fali paratifaiulpapss — 12»
SE are 77
Auri puluis Auicenp, 12$
Gti 5 cami 39
B.
Balaneceflanum c» Bullocaflanum, 94-tins
XX dr-
kt)
defcriptio 86. facultatem 9
Balfamita él
Balfamum etiain T heopbraf!i tempore fu-
iffe adultevatum $7. Nouum balfami oe -
nusibid. Opobalfamum ihid.
Barbaria Antiquorum p]
Bdellülegitiminota 10$
Behen album vubri vadices funt voy. Bifforta
fen colubrina 10$
Beben locoin Aurea Alexandrina quidehge-
dum 202
Bea£vioy quid? 2114
Beluedere fol 214
Bez har lapis 104
Belxoinum 214
Beta fsluefris fol. 214
Betonica duplex 122
Betoitica folíizg.dri75
Betonicaprima Paulique frt 18
Blattia Byz antia tot nibil aliud effe qua vn-
guem odoratum 104
Boletum ceruinum 145
Bolus Armenaorientalia 106 .
Bolus Armenius verus non e terra. fjnopi-
€4 133. orientalis vnde afferatur 1577
Borufforum dolorum laus 435
^ Botryntberiaca compofitioninoeffe adden-
dam 191
gc a tot. e&t Zlcyonium Milcfium hgic
ti . 104.
Brion Marintnm Plinii 138
Eritanita- 36
Bryonia tadix Epilepticis confert s
Bugloffum vulgare non eft. Cirfium tg. val-
gare 20
Bulbu ejculetus cr Aftalonica cepa na efl 3o
Buphbthaltüuim Cordi 124
Burungi cxaminatio 198
Buxusjy'ueftn - eint 198
au
Catalia fe.
Calanius odorattr
11$
Calamw edoratus 1o. vnde deferatur ni. non
e fegitimus slides. verus vbi proueniat
Td. vulcaerà eff acorum 102
Calamim sdsrAtui non effe eam radicem,
qua. fub eius nomine vtuntur Seplafie 195
gro to in conficienda theriaca quidfub-
ibid.
Dn NIDJEGX
nera fecundum «Arabes »f
Capreoli plantarum quid fint é2
Carbones foffiles 142
Cardamotum 101.21.112.113.amomo fimi .-
p — dBPlinio 4.Grecorü ab Arabico differt
ib eius tria genera 104. THinoTÍs nota 114.
Cardamomuin efc duplex: 192
Carline alterius radices in acetariis baberi
169
doom, Zarnabo , Artalo aut idem
- fant aut fabflituipoffant 92. eiu vires i-
Lid. examinatio 98.102
Carnabadium non effe Doronicum uec cu-
minum AEtbiopicum 202
Carolus V.Imp.incenobio et bortis vixit 157
Carpefium Galeno quid — 22.6 112. 114.
Carpolal/amivice quid fabffituendum 152
Catyophyllorum fefluca Saitaragi primum
genus 19$
' Carum 65
Cafíia c Cinnamomum non est vnius plan
tatortex 156. mutatur in Cinamomuts
son contra 133. Virgilieff Cneoron 172
Cafiaodoratavig.Optimemota — ilid.
oio 12f
balenda 9 4
eq wine 101.104.
ibis felectiffimum ybi reperiatur 195
Catanance 175
Cataplafitia JBaradrappum 232
Catapotiorum e cynogloffo facultat — 212
Caudavulpina 197
Caufas morborum cur Medici nonnunquam
ignorent 4;
Centaurium maius y minus 198.Marinuta
ibid.
Centaurium minus 193
Chalcantbum igne torrefatium pro chalci-
ifppmipdfé ^ »
Chalcitis 14$
» Chaliitim,forysMify, melanteriam in Mi[-
Wiapluimumbaberi — 19I
: Chalcitims c Chalcanthum ex eodem me-.
tallo,eafdemo, Baberevires — D
Chamadrys & Chamapytis 190
erii
197
Chameleon albus Cr niger 21.6 117.08. 4.
Chamaleones 12 5.albus 162.6ius examinatio
flituendum 163:nigri examinatio 16g
ue lapidei now funt calamus aromati- — Chamafyce fo. 214
170; Chelidoninm minus 62. conuenit cum Ane-
Camila sd mone $6.in GreciaacreinItaliamon 111
Calamintlia Chefinexen ef! Acacalis Bellonio 201 uon eit
Calculos in iecoze facile Birpdodfa Co aMeacalis (40
leper aluuma qi excerni Chirurgorum infcitia V 24.
Callyphyllum Wppoeratis es Chondrus Gr«cis quandeg, alicd defignat 52
^ Cancamum y8. eita vires. : ibid. ell Zea genus 27. es nomen generale 53.
Canes;tadaterayi Ptadewran- —Chodrillaest cicborài pudmtic
tesimrabiemagi —— 52 — corio ROMS pee 74
Cancri fluuiatiles 26 Chryfant bemum 89
"Cancram frequentibus medicamentis pu. Chiti : 2 19
gantibus curatiit Galenus «d Chal ror militia. 104.
Capitis doloris caufa : 19
Capiliorum bumanoril ad dudilia e Cipit cS
da metalla maenavi 176 — Cicero queperpefus mala. "ii E
Caphura non efl frigidacontra Mauritanos — Cicutavtinterficiat Bn T7
17 Cinamomum 22., ejus plura genera. 2j
Cur frigidis medicamentis died iidsd Cinamowium 187. quid eius loco
eft aliquodgenw itumins — — ibid. iid. Sr
Cadhura viua 1oz.efl lecbryma ro4.tiu ge- Corcca : fil. 214
Clematitis alterius altera t[pesies fis
Clymenon D
Cneoron non effe Thymeleam e
leam 154. 7172. Vtrum, 2, Theop paf) |
Cneoro Diofcorid.c dale
Coccogtiidiunz E
Colchbicum od
Coler fubalbidus Cv fubnigevaui fp — 1
Color melinus qualis fit 68.ynde melinu d; .
eatur ilid,
Condimentum ex amzygdalis pro ferinis c.
nibus
Conferta [s
Confiligo 124.» 126.6its examinatio vag
Corchorus fol.z4
Coriandrtum 5
Corydalis as
Cofius
-Coflum. 18$. Lepitimum non baberi D^
Amarum Ibid.
Cotonea mala effe Antitodum ad. TA
Jagittas
Cotule Elepbantine vnde afferantur. ux
Cur àGermani itavocentur lid ab Ita.
là bacca orientales Ilid.
Cotulam fatidam tion effe Partbenium. 1»
Coulcoul & Hebulben nucleus 102. cft fla-
phyledendron 104
Cratonis exbortatio ad Matthiolum 132.
eius sconfilium nues AMatth.fül.153
Ci effeidem eum Carlima. 31
Crocum effe pre[lanti iffi in Aufria :
Cretamus aculeatus ijt
Cubeba zz Noflras Cubelas ton effe veras 4-
vabum,nec legitimi GaleniCarpefitoa
vulgares baccarum generibus [unt [43
benda
Cucumer fatiuus ]
Gracorü ii quis fit 15. in Lufitan.varovide-
zur Lid. curuore dictus. Varro lid.yul-
gari fatiuus ab erratico fructu tantum
differt llid.
Cucumis anguinus oft lue ftri e
. mnefi
Cuminum [ylueffte 69. pauci legitimi co-
gnofcunt 5 4. eius genera plurimum dif--
ferentia ibid. AEcbiopicum carnabadium.
» D.
A
Daucus 66-eins fpecies -
Dendromalache ;
Dffillandi fcientia Mediconteefania Ad
:
;
:
:
4
o
piatria(anbaloü TM 0j
Difhorine albus 225 eff Tragium Diofc.13 4
Cr 2n Creta alum nafitur 773
Dilamnus Cretenfis alter 31.6 6r
Did amnumii9.Opiini nota ibid.
Diofcor ids fonplicium parens (8
Dio cordes exadlifinne medicam materiam
partractauit 145
Diletuti quodábet, fieoquatur, vires amit
tre 20;
Dijc«ntium conditiotiem effe duplicem — $9
Dolcbwi ET
Docniii Orientale non eff Arnabo Pauli 98
Doionicum non eff Aconitum 177.non eil
vencuofüm 172.eius exammatio" — 171
Dorcnicum Eurcpsum ab Orientali differt.
£7 dulciffnum o1-veterum avulgartno-
Jiro dijfert ilid. vulgare noneft Mamiras
86.97 lc gitimifacultas 97
Deronicum 199 —
Draha caput in Diofcor. effe adulterinum
i70 :
Apéc Greci fignificat glandiferae quafcun-
que feres cod
Dubirare de incerti virtuti potius quara vi-
tio efcribendum 61 de difficthbus licet yó
Dalacbiswum Mamira eftsó - granum ze-
Imdifeunt. — SR nw
- Dyfinteruifrixis cr torrefadfis alendi E
E RES ;
Elster duo gentra NEC ape
-Elitine ^ :
-E^agagunter 21r, Eiusbiferia.— ibid.
Eleomels 23. non d. fluit ex palinarum cau-
d i 2329.
Elciluarj efeheflenparandivatio — 214
LhdexGwaso 234
" Ekd. reftaurans vires agall lueveconvale-
'*
HAIR.
Gentianda oxcgfá
2. Geranium 2 13.bulbofa as
; ium zp 6r 1d zm
d
. mh
& LJ
A
15
I.N D. E.X
Fel dectepiti fenis lapideumfatum — i85
Ferdimandi Arcluducis Auffria laus 2
Fütumnutririfangutemen[lruo — 107
Faeniculum barbaricum 199
Fraxinusin Hetruria nafcitur 235.6 ioni
fols non efl vencrofa 4
Fucbsilaus 21
Fucus Marinus fol.zt4
Fumaria duplex 122
ibid. -
Fungi cervini bifloria 14 .vires -
G
Gagates 39.tubi veperiatur maxime ^ ib. —
Galanga »
Galangatm maiorem non effe Acorum |. 202.
Galbantoptimi not 193
Galenus que mala faffinuerit 151.— togli-
genter legit Diofcoridem 4. parem non
habet in Philof. & Medicina 4$
eius non effe librum lum , qui de fabflirt
tir mandatis injeribitur - 192
Galiopfis Spic 9 174
Gallus morbus a quoctna, fouetur bumore
220.non efe Elephantiaibid. Potef? Ele.
phantie accedere 2 zi. cum fola pituita nd
complicatur 22 2.ab cpate dependet 2 26
Caroli Francorum vegis tempore emer fi
226.que membraprimo inficiat ibid. ex
anbelttu. etiam quandoque contrabitur
ibid. fala contagionegraffatur 223. non -
efl Mntagra Sx
Gallice luis liliofo fita er curatio 225. pi-
tistofe figna 224. ex pituita falfa, ibid.
wo expitutta cum fanguine complicata ili.
Melancholicafigna |... 230
Galline 27. Belgarum malum praebent ali-
mentum - yi ibid.
Gallortm faperbia e vanitas 226
Garganfinus : 225.
Gaudi comoda C» incommoda 228
Geler Chynizorum princeps 476
. Gelfminum riz. Cis eius éxamitnatio
SHippocempus 14. 2uid fit amlipitur
j Hordcum
Merminune
ox Viros erudlag -
yatio 234. in IA dn viiliter potefl
ibid. decoctum biliofis && melancbolicit
gallicis minime conuenit: 222.07 226
Guatact decottum non cotenit omnibus gal-
Ica lue affectis 6$. eiui pavadivatio 1Lid.
ctr longa opts babeat coclione 6g. excal-
facit ibid. quib. adgnfcendum in lilrofis
affectib. 7o-decotto dotedtoria femper ad -
tnifcenda 124
- Guilandini tgnovatitia in. Beben vubro cen-
endo 14
Caltonniam inCedro explodit Matthiol.13 4
in Amello mavifeffa infütia 125. Apclo-
£tá iue ; 133
Gummi e primo fjIneflri vel cotonea malo;
vel atflero cerafoin Yberiave compofitio-
neprobatur 191
: H.
Halzelin quid 27
Halofantbon est. [perma ceti 115. Opina
' Matib. n»
.Harmalalegitima a6
Harundinum radices quales frnt 2^
Hainatites lapis 97. eus nota Jof
Hedychrot gennina parandi ratio 19
Helenium 2 ^ 216.211
- Herba Diui Guilbclmi 183
"Herba tindloria 106
Herbavenere cur quadamdicantur — 2;
Hermodadlylus 106 verus 115. eil Ephese-
rum Colcbicum ibid.
ibid;
Hippocrates ex loue enu duxit 151. que i-a
coniiodafüflimuerrt tüid.
Hippefelinuim : 282
Hire ires in Bobemia reperti lac prabentes
nb s s
Hiram lac Epilepticos fama. 141
Hirculus berba E 190
Hafetum €$ fabprumidem non et i64. c
afperum non est idcm tbid;
Holoconitis Hipp. eit dulicbinum e» differt
4 Molya P
Homerus vaicus ingeniorum omnium fons
31177. TONES EC AM DE "P
és
: I - - b *
Sui. ga
copiis: Maiori Boc qi
Inguina iciinora ce dhlenis ef. Erifraiia
ny $5 *
" tidia quid 223. Cum virture Paftur yi.
OBS fitus no ti obfeuros fed excellentes
Tostitio pro gallico ws b S gp
Junna tico zngninei
Iraquid 228 vt ab odio dfe ibid
Mrionis plures baberi pies 19?
; XX 2 ina
/
iu
Iri lyrica pf EB nori af;
Jungus odoratus 139. C 102. de a momacho-
"rumerror ibid.
Iyniperini ligni fcobsvenenofamonefl 174.
K.
Kaly bit. f. prebet alum vitrariorum ibid.
L.
La: fciffile27. quomodo paretur ibid.
Lacca Arabum 23 . ybi gignatur ibid. duplex
ibid.
Lagopus 36
Lamphana fol. 213.5 ét
Lappate flens
Lapis Armenus voó. eius examinatio V6. co-
ler ibid. à ceruleo in quibus differat ibid.
non dandus pueris 158. qua quantitate fu-
mendus ilid.
Lapis philofo, Gpborum 1:79
Lapidis in bomine. gentratio quomodo fiat
134-tügignentiaomniainiecore tiae[fe
135.amygdalenucis magnitudi line in ieco-
zemulieris effe repertum iid. in bumano
fellegigni ibid.
Lapides concrefiere ve 2. quantumcung, la
sigatos nibil ab innato colore immutari
. polfes2os. iis lignorum loco adignem que
—ytantur 147
Larix Plinii 146. noffra eadem cum anti-
quorum ilid.ardet,contra Plin.C Vitra
ibid. & its.
Laferpitium
Laurentius Pbryfius minus redde de gai :
morbo fcripfit. 213
Lau ex alterius ignominia malepetitur 52
L«titiam nimiam geflientem ion minus qua.
müroretm exitio e[fe 228
Len: aquatitaaltera. fe.zs
Lentiginumvemedia m
Leonicenilaus ea 17:
Lepidium ey Iberis Maranta (2^ vut ti
demplantaibid.
Leprequatuor[pecies ——. 2I
Lemcatantha32. 6 65 Nc
Leucoium Attici laffmen vocarunt. 14
Liber de Theriaca ad Pifonem non efl Galeni
47. C 51
Ligniin Armenium lapidem mutatio — 142.
Lguflicum 161
Lilium conuallium 122. non eit polygonati
fpecies ie
Litbofhermon :
Lonchitis afpera 125. v 215. vere nota, "t
fimilitudocum afbienio — 162. dn
Letus arbor 12 6.vrbana
(cine. es aries tia
1$
4 : 122
Luxuria aliquibus cerporibus nonnumquam
opem pr. 5n ^ 224
bui (P
Mee Ferfnam NETNSE
203
Ste i pw 39
Macerona . 1$2
Mati 190. € Macer differunt 24
Malabatbrum 190. & Folium 133
Malorum varia genera 140. facultas Cr vfus
FONBD-RB 2
ilid. quevitanda ibid. caducorumreme-
dia 144
Mamiras c Bulbocaft anum effe diuerfa 9o.
eius bifloriaibid.earundem cum chelido-
mto YiriufA 91. eiu facultates examinatia
96
Manardi laus c incommoda que perpelfus
elt 1 :
Mandragore eradicatio
Manna femen 124. Vbi colligatur ibid. à e
floribus fab[lratis pellibus lezitur 7 6.eius
€ rofarum deiedloriam facultate igno -
rauit Galenus 121
Marante laus 16$
Maruth legitimi 19 6. Quid eiu locoin The-
riaca compofitione fit fumendum — 195
Marrubium 2$
Martagon 34
. Martiapanum facultas P
Maslach 107.102
Mattioli laus $3. aduer arios duum effe ge-
neri i52.eiusvirtus & doctrina 154.155.
eius commendatio 1 4.9.ofores 1jo
Mauritanis Mediciplurimum debent 150.£0-
rmn feriptayitiu (catent A Na
Meconium ab opio differre 186
Medicamenta clementia qua dicantur 121.
Electiue purgantia qua? ibid. clementia
3n morborii principiis cum vtilitate pro-
prnari ibid. Eledhmue purgantia cum cle-
mentioribus mixta quid preffare po(fiut
129
Medicine, preflantia 14h € 149. Eius partes
223. partem vAix)v fet. gaguaxdnoy
cateris effe praferendam 149
ica an i ca we fallit
$
e fill D GRMDUE
Medium pus D HE
Melancbolici «m conueniant. deo deg
8i. NU
Meantena 0 d
149
Melantbium proBarunginon di finer
4499.
Meg rone ariamum d vri
Melilotum. C E qur
wer lapis vulgari genuinus Kr
Malicoptio nota 193. ulin gi *
da Theriaca fit eligendumilid. vetuffate
amarefi cereibid. proprii eiuse[festa, que
ilh
üipta 204.
: Menffruus anguis s qualitatepeccat 107.0105.
malitia ibid. in quatuor diuiditur partes.
ibid non est fimpliciter venenatus did.
Mentagrenomen vnde? :
e EE
Mefü
RE
licamztis primas
474
impiis prisa. ife canaefd ;
calcnationis 1776
di 190. vbi nafratur ibid. ab Apuli Im.
peratricem vocari ris cea
peius (pecies fec Phm.— E
Mixa
cMaly Homeri eft Cymffa[lum fea in
phai terreffra. liani . mon eo
: obfrim. ip dis egi
(2M
288 E :
Narciffus Theopb. vec Colchicum pis.
fto. 88. vocatus Erin gium € Solanum
poriferum à Diofc. pH ruta ffl. a :
ái eius s pr 98- mon eii bolocopiris
ontani laus Ci incomm
i. (da que [fiu
Morbi Gallici Chiruroica curatis E
lignum Indicum 255. fap AP guine fona
223.utatio iid,
Morbillis cur C adolefcentes e fentsinto.
dum tententur 107. quidam citius
dam tardius afficiuntur 1085, QUA etate
vtplurimtm fiant. 108. €orum caua
109
Morborum genera multa , quorum
H Li
nature 1gnorantur en x
Morochthus lapis vbi veperiatur ah é
1$
Mufa. fol. 4. Eius imago. D
Mutnia an in Medicum v[um veniat ag
Effe duplicem.
Mjle Galeni Co Moly Diofc. ja
Myrepfij Codicem Gracum inmuneri fia
teremenda.
19i
Myrice duo genera 24
. Myrrha. 187. Eius feleclio. ili.
eye el. 58. foh paretur.
Napellus Mojf. 144.6145
Napi [emen 186. dameftici fémen prafan-
Tus contravenena quam fylufhre in.
Naturam plurimum variare flip ——
Narciffus byacintbus bulbi. DE
Nardi Indice optime note 19 1n buiusdefo- 1
&u Celticam fübflitui poffe. iid. i
Nardui Celticus : . 3
Nebulonum fscophantarumqa, munus J
Nicol Myrepficus diligent raft rw s^ 1
dicamentorum compof- ;
Nigella éittina 22. quid 6. vatrüies
22
Nibil tam efe prauum e ineptum qual.
non (uos reperiat adtiratores c appo-
| lateres. P oM,
Nod 5.6
Nux AEgyptia 102.6 i0j. en zov
20$. Voriica ds
dicamentis extentavi.. uS
Ochra sg. quid get E E
escis a 2 IE MS
Cr ertet C
| Oenanthe. ; ME
-Oenanthe berla : i :
Opium, io dpi, 4t
ens ex Heracleo seme
Optimi nota. Es
. 6x
Orscenit iu Diofi. ud
ofri. felis
Oei Indica. 212
Ouerum temp , 124
Qxyacantbe frudus duplici nucleo — 126.
Oxyacantba i70 arborem efe non frui-
em. ibid.
: |
Palisru 2o mnelldgri folium. — iid.
[ei Griqissn diii Dor
ode
*
Patax 65. Mefuis in Panace erra
Panicum pratenfe.
Panis recocli parandiratio
low. — ,
Pepo quid i5. peponum f acult.
F am i mi ! 142.€7 196
Per/ea arbor 25. differt à Perfo — a6. cn
423.
Perfjei flores a[fempti nocent. E
Petafitu 121. radicis puluerem contra pe-
Jlem facere. ibid. eius examinatio 122
Efi perjonatam Plin i
Parofelnum 25. C. 18$. Macedonicum
483. Quidpro Macedonia femine in the-
riace compo[itione fit [umendum. | 288
d: ni
z" papauer albem buic fit addendum
* 1
Phlelotomia quid 22g. eam mon eff adni-
i dn u 4! long. »"
a
LENS DoE.-X
Plantas fecundum fubflantiam conferri in-
auditum efl 267. nullius planta fa-
poresvt nec facultates ex facie illius im-
mutari.17 4. Nullam [fe que propria ca-
reat facultate 186
Planta ex Hifpania allata. 210. Eius bifloria
ibi. vires. ibid.
Plantarum [peciem mom genus color immu-
tare potest 63
Plataniplures (becies.125. Orientalis — ibi.
E
Senecion duplex 122 Maier Germanis p
Rbauet[cheni ; EN
Reprebendere facilius effe quam docere. 156
Refine colophonia due [Decies 73 pinea tria
genera 79. liquida C» arida inter fe diffe-
runt 79. liquide quo tempore legantur
ibid. optime 56
Refini fere arbores que C quot fimt 79 non
fundunt gummi aut refinam quando a -
dolefcunt 72
Rilts 2 vulgaris non est eadem cum Mau-
Platoni dinina ,Dpe c celeflis dodrina. i51 ,— ritanorum Ilid,
Platonicos pauci demptis fieri Chriflianos im de Turchine "H7.
ibid... : Rbod;j oleaflri biftoria :2
Plinius fibiipfi contradicit 1 46. non fatis fib Rorifmarini genera éó
conflat. 10. (ape xísvy ex Theophr.Lari- — Fofa 156 Damaf[cene 24 vndedidle — 25
. «emyvertit 147. eitu locus reflirutus ibid. Roja Per fica apud. Auic?n. quid fignificet]b.
eius in Agarico erratum 147. autoritas Ruborumm & rofarum differentia 6o
defenditur 1 57. metatur . 446 Rubricarumtria genera 106
Podagre caufam forteme[fe coitum — 228. Fubus canimus JoO37
Polcinonia as Rueliumin Galliazantumei berbaria ope-
Poligoni genus quod centum grana offci- — Tamaedife — 191
P NIRM. sn Mk 183 C7 22 C 63 Cn 101 esl
d ; 189 rmol. : 104.
Polygala 39. à Mattb.cammentariis fuis cur s I
senafrita 0 aub Sabinam becciferam reperiri 124
Pompholyx lvgitimavbicrefc 32 Sacbarum atbafer 106. quo patto. fcipfa
*- d í 106 quo p. P,
Populi tria genera 125 multo dulcius efficiatur 178 eiui prapa-
— arbor 183 vatio.ilid. csl duplex 7 s grecu iiproprie
d ncn Xa i 38 — meaipilaturzóantiquorum — ili.
Fr itn gem cen in 32.6215 Saccharo barundinum inebriari. bomines
21b. i M C P cis iig i e D
jj E. - Sade ntl Glaudium — 402€ 10$
Pracpiuatum quid 234 Sagapeni optimi neta. 19$
P/éudoacori radix non efl acris i * T2
Fossil A air cef fem s o. fil.zig
dns pni M E MN » Salad atrum difoluendum quo patto pre-
Prjfenevudeft 72. crude MERE parandus io tanimnis vfus nect[jarius
deacta Cr triticea apud Grecos eperaur " Pk y P RBUEIR bios Là
HAC n a Ee s RM ia Saliunia 22 & sz noneft Pfeudonardus 22
Sin facaltazei ili. mag. huwelst sue fen de Grana
ime er. meg 4f — Salfa parilla eft fmilacis fecies H2
Dyrebum Ghi. — - yi sid perferre. : |?
Ppetbrum LuceGlini na. Mattb, i. quibue Amatatu idem. ig rg
Dytlageracomnium Phlfiphrumparess, — somme ida
GINE. TOP. — Santalumrubrum
x XX 5
S an
S Aacoot 12)
Serapij de celebico &rvot 39
Serapio inter Arabes in [fmplicium bifforia
enarranda primas tenet 2
Serum , cum oxymelite paratum cur mon
corrumpatur 204. Serum catumunis y-
fus mon effe improbandum. ibi. Quomodo
parar debeat. in. conficienda bamedli
antidoto 1bid.
Sefamoides minor i82
Sefeleos quatuor geneta 139. Aetbiopicum
182
-
Sferra Cattallo 18$
Sideriris beraclea 213
Sifer cffe fécachul 122 eius vfus ibid.
Smilax bortenfís 29. 62. afper cutat galli-
cum inorbum 1 2 glands ee 797
Smurrium 196 non cffe Fh linum. 203
Creticum 182 Seinen curae" — um
vocetum 202
Socrates qua mala fuffinuerit 1j0
Solanwun bostenfé 174. Muius Mandrago-
ram Theophrafl non effe 434
Somniferumibi. C fol. 198eiusmota 13 4.
Solon quas C quantas fuflinuerit ignomi-
nias 151
ASomni diurni incommoda 228
Sery 39
Spartum 183
Spattilafatidanon esl Xyris fed payganium
Z
Spina alba 214 C 1$2
Spinacbum 28
Spodiwin 52 3l pompbolygospats paie.
impurior ;
Sraftenbalami vice fupponi ps
Si echas 65 Cr 188 Cretica ibid.
Styrax quid igo adultiratus 2g
Soporifire effe facultatis 2 12 rubeus
Germaid qualis — ibid.
Stibiuin calanaiuim — sgu4E.
Strütbium E EN
» Suler 75 ia d e 24.
-Succintn eft bitumini: [pecus i2
Sufji us in Ine gallica nan adtittendi , nift
in dc[pci atis | 2j0
Suilla caro valenter nutrit E
LEON. D BUX
Symphytum petraum 17
ru
Talietri tres [Decies i22
Telephinm zo eius defcriptio rb vires c fa-
cultates ibi. Nicandri Scboliafla qd2435
Telypbotm dicitur Scorpioides Ho
Tempus rerum omnium pater 149
Terebintbinavefina legitima 189
Terra Armenia 106 Lemnia 106 Synopeia
vnde babent nomen 133 eis bifloria ibi.
vfus tbid. Lemniam nibil aliud effe poffe,
quam, bolum. Armenam uunc feplafis
dictam - 190
Teucrium 24
Thalidtrum 324
Theodorus notatur pluribuserroribus: 147 .
Theriacanmia nobi ea faliuitate parari non
poffe, qua parauerunt antiqui 185 à nobis
quoq, parari poffe 186 eus bafes ibid. Ra-
tio micendovum medicamentorum eam
ingredientium 295 color niger. yude ei
acadat ibid.
Thlafpi 29 C 182 C7 196 Cappadocicum ibi.
ejfe inter alia optimum. 490
Tbus vnde ad nos proueniat i89. optimum:
note ibid.
Thutia 106
Timer quid 228
Tithymalis omnibus pifces ptcandi vim fa-
cultatemue ineffe 136
Toram nen effe aconitum pardalianchen.
204 à
Tormentilla 5
Tragacaniba 65 eius vfus ibid.
Tragtumin Creta tantum nafci 122
Tragopogon 29 tron effe Aphris iftum 190
T; agnum non es iunc fpecies 13 non efl Ka-
lurib genuimibifloria ib.
Trafc eil Hippecr.bolocenitis — $y
Trajerum examinatio 6 temperamentum.
abivbrplmmumvaftatur,
bor 62 tins folia aliter. Loibitidi
| filia, appellaat Ducere dr Lad idde |
Cella os 167
Trifolium affhaltite "i "A 483 eius tria
- gentra 34 pdptiers. aimed
gent
[E
Tryphera quid
Tripoliuin ua,
Turdorum facultas A
V UN
Veneris abflinentiam uubsibus fpi aj.
mum nocerejfol.218 pof y. main fi
mos fieri magis letos: 225. A
Tiam illius que. feguantur i TCI da
229 que ntthiam frequentiam
Verátrum nigrum non effe confiligimem Hi- 3
€ pelypodinimiuptiffana Gale, qund, ^
propinat 1
Vetbena ls. , d
Verbenaca (upina : 5 »
Vertiginis vana. - aj
".Vejalg lai criniinoda d d esl perpeffus d
Viburnum quid "
Villera non falteini info alentefare LU
etiam faptentierei corrumpere fet. 2
Vidlw ratio gallicorum..
Vinioptiminota (gy "Que Ad inita cf
etenda apt à ftit ibi. Mire.
. epum EL
Violas "marinas Dodonei legitimam [2n
Maium 196
Viperarum fainarum neta 193 Quottm-
pore captende ibi. Earum preparato,
vipereipafhlli — [7n
Vlcerum gallicorum curatio. in6
Vinbilicu venerü vos
Vnguenttim-yiolaceum fia lafeienum ue
nk e
rbd nii gs in cu »
adulterinum (fé. V j€ MESE
m c von 5j
4 SEU
Kacind 20j Non eff pjllium [/^
Zea res efl Romana 3
Zedoaria cr Zuramberh Masritamisened — .
idem 9 C 92 Inditaio2cft Amtoraíg i X j
emimon cffe legitimum coftum igg yes
fram won effe legitimam 201 uc :
COntrA: Yehiena
Zunziber 488 Non 4 je nimis
E fecultas
um
*
P E
nie