This is a digital copy of a book that was preserved for generations on library shelves before it was carefully scanned by Google as part of a project
to make the world's books discoverable online.
It has survived long enough for the copyright to expire and the book to enter the public domain. A pubHc domain book is one that was never subject
to copyright or whose legal copyright term has expired. Whether a book is in the public domain may vary country to country. Public domain books
are our gateways to the past, representing a wealth of history, culture and knowledge that's often difficult to discover.
Marks, notations and other marginalia present in the original volume will appear in this file - a reminder of this book's long journey from the
publisher to a library and finally to you.
Usage guidelines
Google is proud to partner with libraries to digitize public domain materials and make them widely accessible. Public domain books belong to the
public and we are merely their custodians. Nevertheless, this work is expensive, so in order to keep providing this resource, we have taken steps to
prevent abuse by commercial parties, including placing technical restrictions on automated querying.
We also ask that you:
+ Make non-commercial use of the files We designed Google Book Search for use by individuals, and we request that you use these files for
personal, non-commercial purposes.
+ Refrainfrom automated querying Do not send automated queries of any sort to Google's system: If you are conducting research on machine
translation, optical character recognition or other areas where access to a large amount of text is helpful, please contact us. We encourage the
use of public domain materials for these purposes and may be able to help.
+ Maintain attribution The Google "watermark" you see on each file is essential for informing people about this project and helping them find
additional materials through Google Book Search. Please do not remove it.
+ Keep it legal Whatever your use, remember that you are responsible for ensuring that what you are doing is legal. Do not assume that just
because we believe a book is in the public domain for users in the United States, that the work is also in the public domain for users in other
countries. Whether a book is still in copyright varies from country to country, and we can't offer guidance on whether any specific use of
any specific book is allowed. Please do not assume that a book's appearance in Google Book Search means it can be used in any manner
anywhere in the world. Copyright infringement liability can be quite severe.
About Google Book Search
Google's mission is to organize the world's information and to make it universally accessible and useful. Google Book Search helps readers
discover the world's books while helping authors and publishers reach new audiences. You can search through the full text of this book on the web
at |http : //books . qooqle . com/
M. TVLLI CICERONIS
PARADOXA STOICORVM • ACADEMICORVM
RELIQVIAE CVM LVCVLLO • TIMAEVS • DE
NATVRA DEORVM • DE DIVINATIONE • DE PATO
EDIDIT
OTTO PLASBERG
FASCICVLVS I
MCMVm
LIPSIAE
IN AEDIBVS B. G. TEVBNERI
• .• • ••
- •• • • •
•,•••• •
..• f • • • •
LIPSIAE: TYPIS B. G. TEVBNERI
EDITOB L. B. S.
Editionis huius, cuius mihi suscipiendae audor amie hos xn fere annos
fxUUt academia regia Borussica, in nwntiis Teubnerianis scripsi primo
fasciculo me additurmn eam praefationis partem quae ad Academiawm i
pertineret. postea cum expertus sensissem ita fieri non posse quin aui
diuellerentur quae inter se conexa essent aut bis dicerentw quae non opor-
teret, constitui totam praefationem cum tertio fasciculo edere, codictm, quos
in primo Academico lx fere numero coUatos habeo, uniuersam rationem
saiis perspicue ostendi ratus ^). 33, ciiius inueniendae rationis tiiam aperuit
Eduardus Stroebelius commentatione philologi tomo lii inserta, nam i/n
ceteris libris ad eos codices, in quibiw recensionem positam esse Halmius
inteUexit , pauci accesseru/nt iique secundi aut tertii ordinis; de his aestimandis
si quis quaerat interim Ottonis Diechhoffi consulat dissertationem Gottingensem
a. MDCCCxciv editam 'de Ciceronis libris de naiura deorum rccensendis*.
Gratiarum qtioque actio maior est hoc spatio. quare nu/nc satis habeo
eos laudare quorum mihi opera i/n plagulis corrigendis uti licuit. quem
laborem taedii plenum amici mecuni partiti sunt Budolfus Hdmius Bero-
linensis Carolus Kalbfleischius Marpurgensis Bicardus Beitzenstdnus Argen-
tinensis; qui permuUum mihi profuertmt monendo castigando docendo, Helmius
uero praecipue ea re quod saepe inspectis ^iesauris Berolinensibus Bosto-
chiensem Ubrorum penuriam aliqua ex parte subleuauU. in adnotatione
cum schedis meis iterum conferenda strenue commilitones ornatissimi me
adiuuerunt Crualtharius Neumcmnus Maximilianus Wiegandtus. denique
honore hum librum impertiuit lohannes Vahlenus uir et de auctore et de
editore optime meritus, cum non solum plagulas pcrlustrauit deque muUis
rebus adscripsit quid sentiret sed etiam totam hanc edUionem die xi m.
Augusti a. mcmu, cum quinquagesimum annum professionis academicae cele-
braret^ a me sibi oblatam benigne accepit.
Non desu/nt quae aut corrigenda uideantu/r aut addenda, quae ad
calcem totius operis licet reicere; nu/nc unum monebo quod grauius est:
interddit enim nesdo qm casu qmd adscriptmn erat adp. 43,15 ^anima J".
Superest ut eorum rationem proponam quae signis aut compendiis indi'
cata fallere possint legentes.
Litteris incUnatis ea expressa sunt add] addidit, additum
quae uidentur non fuisse in archetypo. cf] conferatur
oMeriscus uerbis Ciceronis interpositus ctj coniecit
defectum indicat, idem in margine ad- cl] coUato
pictus corruptelam, in adnotatione idem corr] correctum in
unam fere Utteram erasam; quod erasum del] dekuit
uidetur adscribitur uncis [ ] inclusum. dett] deteriores codices
Uneola \ in adnotatione u^suum e corr] e correctione
discrimen signat ex] correctum ex
IV
ft] fortasse
mg} margo
om\ omittit
pr] manu prima
rad\ radendo
ras] rasu/ra
rccj manu recenti
recl] redintegratum (ft red] aut redinte-
gratum aut e correctione)
8] sequenti
nid] uidetur
dicere pr] dicere scriptum manuprima,
altera addendo id effecit quod scripsi
qui pr] sic omnia manu prima scripta
qui rec] qui manu>s prima, s addidit
recens
bona ex ^o] bona ex bono
EBITIONES
Ald] Aldina 1523
Anzius] paradoxorum Goifiana 1890
(cf COMM.)
Arn.] Stoicorum ueterum fragmenta coll.
I. ah Amim (Chrys.] ml ii; Chrys.
eth.] uol. iii>
Asc (i)] Ascensiana paradoxorum 1609,
reliquorum librorum 1611
Asc ii] Ascensiana 1521
&] Baiteri Tau^hnitiana 1865
Orat] Cratandrina Basileensis 1628
B.] Dielsii ^Bie Fragmente der Vor-
sokratiker^ ed. ii uol. i et uol. n pars i
(quae pars in tnanus meas uenit db-
soluto meo quaternione ix^
Fust] paradoxorum princeps Mogun-
tina 1465
Heruag] Heruagiana Basileensis 1634
Lamhin] Lamhiniana Parisina 1573
Lamhinus] Parisina 1566 adscitis iis
quae in annotationihus Lamhinianae
1573 nouata sunt
Louaniensis] paradoxorum 1483
Mediolanensis] paradoxortm 1476
m] Muelleri Teuhneriana 1878/79
Manutius] Aldinae 1541. 1562. 1560
r] Beidi Academicorum Londinensis
1886
Rom] Bomana paradoxorum 1469, re-
liquorum librorum 1471
Schneideru^]paradoxdrumTauchnitiana
1891
t] Turicensis altera Halmi et Baiteri
1861
Ven] Veneta paradoxorum 1470, Aca-
demici i et Luculli 1471
Ven ii] Veneta 1494 uel 1496
COMMENTA TIONES
Anzius] H. Anz, Kritische Bemerkungen
zu Ciceros Cato muior Paradoxa
Somnium, progr. Quedlinhurg. 1890
BartJielius] B. Barthel, iiher die Be-
nutzung der philosophischen Schriften
Ciceros durch Lactanz i,progr.Strehlen.
1903
Briegeru^s] Beitrage zur Kritik einigei'
philosophischer Schriften des Cicero,
progr. Posnan. 1873
Forchhammertts] Nordisk Tidskrift for
Filologi, nou. ser. uol. v (^1880)
Hermannus] C. F. Hermann, de inter^
pretatione Timaei Platmiis dialogi a
Cicerone relicta, progr. uniu. Gotting.
1842
Hochdanzius] Hoctidanz, quaestiones
criticae in Timaeum Ciceroni^ e Pla-
tone transcriptum , progr. Nordhus.
1880
Krischius] A. B. Krische, uher Ciceros
Academica, in stud. Gotting. 1845
Mudlerus cens.] censura in nou. ann.
LXXXIX (lS6i)
Eaicackius] P. Bawack, de Platonis
Timaeo quaestiones criticae, Berol.
1888
Stangelius] Th. Stangl, TuUiana (progr,
Monac. 1898;
H. Stephatius] in M. T. Ciceronis quam-
plurimos locos castigationes , Paris.
1567
Werthus] in schedisphUologis Buechelero
et Vsenero ohlatis Bonnae 1891
COBICES
Augustini contra Academicos (dederunt
Gulielmus Bannierus Monacensis Vin-
centius Lekuschius Vindohonetisis) :
Cas(inensis 17i; Fris(ingensis 89>
Par(isinus 13369;
Nonii: Bem(ensis 83; Flor(entinus)
Harl(eianus) Leid(ensisW Wolf(en-
hUttelanus)
FasciciUus secundus, qui continebit libi'0s de natura deorum, propedicm
prdum suhibit.
Scribeham Bostochii mense Februario MCMvin.
iL "nXLI CICEROXIri
PARADOXA STOICORYil
Cjtxm M. t.^^*-*n
QuintUianus inst, orat. u 1,11 non communes loci, siuo qui sunt in
uitia derecti, quales legimus a Cicerone compositos, seu quibus quaestiones
generaliter tractantur . . ., in mediis litium medullis uersantur? cf. p, 4,2
CODICES
A Vossianus 84
F Florentinus Mareianus 257
M Monacensis 528
HarUiani 2622 et 2682
V Vindobonensis 189
B Vossianus 86
1 Animaduerti Brute saepe Catonem auunculum tuum^ cum in
senatu sententiam diceret^ locos graues ez philosophia tractare ab-
horrentes ab hoc usu forensi et publico^ sed dicendo consequi tamen
2 ut illa etiam populo probabilia uiderentur. quod eo maius est illi
quam aut tibi aut nobis^ quia nos ea philosophia plus utimur^ quae ^
peperit dicendi copiam et in qua dicuntur ea quae non multum dis-
crepent ab opinione populari, Gato autem^ perfectus mea sententia
Stoicus, et ea sentit^ quae non sane probantur in uolgus^ et in ea
est haeresi^ quae nullum sequitur florem orationis neque dilatat
argumentum, minutis interrogatiunculis quasi punctis quod proposuit lo
a efficit. sed nihil est tam incredibile quod non dicendo fiat probabile^
nihil tam horridum tam incultum quod non splendescat oratione et
tamquam excolatur. quod cum ita putarem^ feci etiam audacius quam
ille ipse de quo loquor. Cato enim dumtaxat de magnitudine animi
de continentia de morte de onmi laude uirtutis de diis inmortalibus i6
de caritate patriae Stoice solet oratoriis omamentis adhibitis dicere,
M TULLICICER0NI5 TOPICACXPLICITA; INCIRT PARA60 | Animaduerti
... tuum •. XA STOICORUOa F6LIC | cuinfenatu eqs A M. TULLII QCERONIS |
«*€r«t« wxmuB I PARADOXA STOICORU | INCIPIT FELICITER F M TULLI
^ _ VN
aCERONIS TORCA EXPLICITA | INCIPI^T PARA DOXA 5T0IC0RUM FELICIT. |
B Paradoxa de^ m. cf testimonium ad p. 14,9 adacriptum
1 catone^ a e^ a aperta tiel o A 2 dicere pr B philorophia^
tractare^ a e^ t itixta rasuram u^ius litterae uel duarum red A abhorentef,
r supra add pr, f in ras, ft fuit «-tem A 6 dicedi pr B difcrepent, p ex
mpr,B discrepant dett Fust 7 ab add A,omV 9. 10 cu in intercolumnio
add V, punctis additia et post orationif et post argamentu^ sed in hoc lineola in
ras, ut ft %bi olim fuerit signum ad «cu iUud referendum. sed minutis dett Fust,
et aut id aut minutisque Anzius commendat p, 7; qui quod in sententia pendenti
aduersatiu/um asyndeton ferri posse negat, cf de diu. i 47,105 fsapienter aie-
bant^ p, 41,10 ut nihil adfirmet ipse, refellat alios, alia, certe etiam quae secun-
tur de Stoicis accipienda sunt non de Catone, cf p, 4,3 Brut, 31,119 inter-
rogatijincubf VB mterrogati u*ncuhf ex <^gat mnc«^ A et quasi dett Bom,
cf de fin, IV 3,7 pungunt quasi aculeis interrogatiunculis angustis 11 efi^cit
o
ex effecit V qd in ras, uid fed fuisse B 14 loqor ex locor A loqummr V;
efde diu. ii 23,50 ex, 15 de contemnenda morte Walkerus, sed uide de orat.
I 13,56 in simtli enumeratione de temperantia de magnitudine animi^ ihid. 15,67
de continentia ... de morte, BiijUi epist i 17,5 de morte 16 nuUis o. o.
dett Fust o. 0. non Mediol adlubjtif ex ««betif AB
1*
4 .••:,'••. PARADOXA STOICORVM 8—6
;efCO 'tibi illa ipsa^ quae uix in gymnasiis et in otio Stoici probant;
:'''][adens conieci in communes locos. quae quia sunt admirabilia con- 4
' 'traque opinionem omnium (ab ipsis etiam paradoxa appellantur),
temptare uolui possentne proferri in lucem id est in forum et ita
5 dici ut probarentur, an alia quaedam esset erudita alia popularis
oratio; eoque hos locos scripsi libentius, quod mihi ista TtaQccdola
quae appellant maxime uidentur esse Socratica longeque uerissima.
Accipies igitur hoc paruum opusculum lucubratum his iam con- 5
tractioribus noctibus, quoniam illud maiorum uigiliarum munus in
10 tuo nomine apparuit^ et degustabis genus exercitationum earum quibus
uti consueui; cum ea quae dicuntur in scholis d^sxLxag [posidua] ad
nostrum hoc oratorium transfero dicendi genus. hoc tamen opus in
acceptum ut referas nihil postulo; non enim est tale ut in arce poni
possit quasi Minerua illa Phidiae, sed tamen ut ex eadem officina
15 exisse appareat in hac eadem jSgura exisse appareat.
1 uix* [punctum ut uid] B 2 Itudenf, 1 red A 3 &iam supra
add uix pr A supra paradoxa add i- mirabilia (cf Lucull. 44,136> B
ab ipsis ... appellantur ex Mu>eUeri sententia (cens. 186^ del hm, quae a^gre fe-
ratur si absint, quippe quibus eorum quae antecedunt aperiatur ratio, ut illis de
nat. deor. i 11,29 atsqfdvriv appellat, de fato 10,22 id appellat iXdxiaxov; quod
auteni u. 6 similiter ait ista ^agdioia quae appellant, id et ad sententiam apte
facit et a repetitione minime moleste, ut in simili formula loquendi de fin. ra 17,67
de bona autem fama (quam enim appellant sijio^iccv aptius est bonam famam
hoc loco appellare quam gloriam) et paucis interiectis hanc quam dixi bonam
famam. cf etiam haec quae minimis interuaUis ponit inter se simillima de diu. ii 7,19
quam dicebas praesensionem esse rerum fortuitarum et quae a te fortuitarum
rerum est dicta praesensio, pro (Jluent. 66,189 quod nunc denique patefactum
est et nunc uero apertum iam omnibus ac manifestum uidetur, Fhil. xiv 9,24 cum
imperatores eos appello et cum uictores appello imperatores, de inu. i 31,52
orat. 22,73 s 26,91« pro Scauro 3,4. cf Vahlmus de leg. p. 15,8 Martha ad Brut.
59,218, infrap. 7,5. 56,6 de diu. i 20,39. cf schol. Sangall. in accus. i 7 p. 157 Or.
proprium Ciceronis . . . in dialogis . . . eandem saepe sententiam dicere
4 ideftinforu- in ras (ft fuit ide ^) A; eadein cum quibusdam dett (in HarUiano 2682
a librario omissa ab eodem, ni fallor, postea in mg addita sunt) et Mediol del
Bentleius tbm, defendenmt post alios Beidus ad Acad. p. 97,14 Anzius p. 10
Leo ind. schol. Gotting. 1892,11. gymnasiorum umbrae atque otio opponitur lux
id est forum, cf de orat. i 34,157 Brut. 8,32 pro Bab. Post. 17,48 pro Sest. 24,53
de sen. 4,12 ad Att. v 15,1; uide etiam Brut. 62,222 ex acie id est a iudiciis
(epist. XV 4,16^, Lael. 26,97 in scaena id est in contione, Acad. p. 37,12
6 quo V TTAPAAOHA B paradoxa AV 7 appellantur dett Mediol
8 hif ea; iif rec V if cmr iif, deinde hif B 10 exercitationg pr B ex-
ni * f
ercitationu, earum V 11 conlueui, ue in ras V incholif* [0 ut uid]
A m fchohf V 06TIKQC pofidua B 0HTIKOaC pofidua, add, lua in ras
minore A ^««pofidiuf uel «-duif Harl 2622^ 06TIKOl)C, supra add rec i Kd -i-
pofreftiua V (■Ktr^vKa dett Bom). interpretamentum suspiceris olim positiue fuisse,
cf Muellerus cens. 134 Gellius viii 4 13 supra acceptum add rec i aptu V
ut m arce in ras paulo maiore (fuerit c-archa^ A; arca, superscr rec i ce
c ^-
V arte B 14 illa Minerua Mediol m fidi§ A c^e V; fidiae tamen,
•f' ftOlCOtt.
fidise in ras B ofi&|cina B ut ex eadem ofEicina exiffe appareat
in hac eadem figura exifTe appareat AB (nee aliter uterque Harleianus) ut ex
PARADOXA STOICORVM 6 (I 1) 5
I OTI MONON TO KAAON APAeON
Quod honestum sit id solum bonum esse.
g Vereor ne cui uestrum ex Stoicorum hominum disputationibus
non ex meo sensu deprompta haec uideatur oratio, dicam quod
sentio tamen^ et dicam breuius quam res tanta dici potest. 6
Numquam mercule ego neque pecunias istorum neque tecta
magnifica neque opes neque imperia neque eas quibus maxume ad-
stricti sunt uoluptates in bonis rebus aut expetendis esse duxi, quippe
cum uiderem rebus his circumfluentis ea tamen desiderare maxime
quibus abundarent. neque enim umquam expletur nec satiatur cupi- lo
eadem officma exiffe appare at • (linea suhscnpta rec), in mg add '' m hac eade
figura ex|iffe appareat V, cuius primitituim scripturam cum plerisque secuti illa
in hac eadem figura exisse appareat om thm, quae quo interpolatoris consilio
inuecta credam non assequor, nec m^agis proban posse quae corrector recens in V
effecit apparet, putabam olim ut ex eadem officina eadem figura exisse appa-
reat, sed nec hoc satis placet nec dlia, res puto plana ftt si credimus duplicem
conclusionem ex ipso Ciceronis scripto seruatam esse (cf Tim. 14,50>, modo sumas,
quod facile fieri potuit, exisse in altera per arorem scriptum esse, tit altera fu£rit
ut ex eadem officina exisse appareat, altera ut in hac eadem figura appareat
t. e. rj ai)trj I6icc. sed utram conclusionem auctor praetulerit alteri nequeo dicere,
nisi forte displicuerat ei hac ad Minemam relatum non ad opus; quod quidem
in illa similitudinis conformatione ne fieri quidem facile potuit aliter; ut in his
de opt. gen. orat, 3,8 sed quatenus ualuerunt, sani et sicci dumtaxat habeantur,
sed ita ut palaestritae, spatiari in xysto ut liceat, non ab Olympiis coronam
petant extrema a^ccommodata sunt ad palaestntas similitudinis gratia accitos,
cum sermo sit de oratoribus, et latepatet hoc genus, qu^d attingetur etiam adp.l9 ex.
ex eodem uel propinquo loco comparatio ducitur de orat. ii 17,71. 73 orat, 71,234
de diu. I 13,23 de fin. iv 13,34 de off, iii 2,10, cf Philo de losepho 8,39
1 COOjNON corr ()aON|NON B TOKA ANONAGAOON, T in ras,
G add, Q ex £ ut uid B ATA+0ON, tertia littera in ras pr, V 2 inter-
pretamentum cum ceteris una serie perscriptum Jiabent AB, in mg inferiore
add V, et archetypum ista interpretamenta in mg habtmse concludas etiam ex ii^
quae adnotabuntur ad p. 14,17. 19. 17,13s^. quo minus certum est ea a Cicerone esse
profecta (quamquam hoc quidem paradoxon paene eodem modo uertit de fin. iv 28,78j,
i ftoico}{. atti
et del uel om cum aliis tbm 3 exoticoru A exoticorum F ex oti corum,
in mg add i- fententia ftoico^ B ex Socraticorum unus codex Aldi Muellerus
cens. 276 clp, 4,7. 13,6 Lucull. 44,136 (Tusc. iii 5,10 de orat. iii 34,139;, bm ex otio-
sorum Marklandus ad Statii silu. v 2 p. 273, t. ex Stoicorum dubito quam recte
post Orellium repudiauerint, quod extoicorum olim fuerit; Stoicos Cicero in ora-
tionibus saepe commemorat, Socraticos numquam. non loquor tecum Stoica lin-
gua Seneca epist. 13,4. de hominum cf Stangelii TuUiana 33 5 reftanta*dici
A, reftant^a-dici B, utrumque ex reftant adici dici poscit dett Langius
poscet t (cf nou, ann. lxxix [1869] 765^ deleto post H. Wolfii coniecturam dici.
tradita recte defendit Muellerus cens. 280; nimimm res tanta tam breuiter dici
non potest, dicere autem rem, non de re, minime cdienum ab usu Ciceronis (cf
de fin, III 6,19; 6 m^rcule B hercule V tbm ™«.h«- A. cf de nat. deor. ii 29,74
de leg. p. 6,1. 13,5. 193,8 Vahleni, Lachmannus in Lucr. p. 152 StangeUus Tul-
lian. 55 tecta* magnifica* [m utrobique] B 7 maximea B 8 ee^
ex e& B 9 hif ex if (^ rec) B circumfluentes dett Mediol «-tis t circum-
fluentibuf A circu fluentib; VB. uiderentur ... circumfluentibus in M effectiim
rec minus apte et ad orationem et ad usum loquendi ca ex et ^l & V
de*fiderare [u ttel 6] A 10 cf de re p. vi 1,1 (Non, p. 424; lubidines . . . nec
6 PARADOXA STOICORVM 6—9 (I 1)
ditatis sitis; neque solum ea qui habent libidine augendi cruciantur
sed etiam amittendi metu.
In quo equidem continentissimorum hominum maiorum nostro- 7
rum saepe requiro prudentiam^ qui haec inbecilla et commutabilia
5 pecuniae membra uerbo bona putauerunt appellanda;^ cum re ac factis
longe aliter iudicauissent. potestne bonum cuiquam malo esse, aut
potest quisquam in abundantia bonorum ipse esse non bonus? atqui
ista omnia talia videmuS; ut etiam inprobi habeant et absint grobis.
quam ob rem licet inrideat si qui uult, plus apud me tamen uera 8
10 ratio ualebit quam uulgi opinio; neque ego umquam bona perdidisse
dicam si quis pecus aut supellectilem amiserit, nec non saepe lau-
dabo sapientem illum, Biantem ut opinor, qui numeratur in septem.
cuius quom patriam Prienam cepisset hostis ceterique ita fugerent
ut multa de suis rebus asportarent, cum esset admonitus a quodam
16 ut idem ipse faceret, ^ego uero' inquit *facio; nam omnia mecum
porto mea': ille haec ludibria fortunae ne sua quidem putauit, quae 9
nos appellamus etiam bona.
ezpleri nec satiari uUo modo possunt^ ubi uides nihil esse mutandum, quamquam
satiatis et expletis posuit de sen, 14,47
1 quae Harleiani Ftist; cf de leg. ii 11,28 2 meto B 3 nfm V
nf m, r e corr A nrm corr nxom B 4 qnia B 5 menbra B, del Gernhardus,
pecuniae membra del BentUius Heinius pkilol. x 117 tbm, pecuniae munera ci
Schuetzius, codicum scripturam defendit Anzius p. 10 eZ pro Sest. 46,98 huius au-
tem otiosae dignitatis haec fundamenta sunt haec membra, non satis id quidem
apte, quoniam ea translatio ducitm a paHibu>s domus, quae membra appellabantur
(ad Q. fr. iii 1, 1,2 Lachm<innus ad Lucr. vi 804^, sed tamen pecuniae membra
cum Ochsnero aliisqu^ intellegi puto itXovxov fUgri (Arist. rhet. i 5. 1361 a 13^;
pecunia idem qmd jtXovtog est pro S. Boscio 2,6, simili translatione dixit caput
uestrae pecuniae . . . fundamentum uectigalium de lege agr. ii 29,80, et ut supra
imbecilla membra apte ad translationem ita epist. v 13,13 circumspice omnia
membra rei p. . . . , nullum reperies profecto quod non fractum debilitatumue sit
uera pr V bona ex ^o A appellandaf ex «^duf B 6 malo wias-
culinum ee* ex e& B aut in ras, fuit haut ut uid B 7 quifqua, lineola
red uid A ee* ex g& B 8 et improbi dett Manutius, Maduigio auctore
bm, sed cf de re p. i 17,27 quod earum rerum uideatur ei leuis fructus exiguus
usus incertus dominatus, saepe etiam deterrimorum hominum inmensa possessio
(Werthus p. S6) Seneca epist. 117,9 id autem medium . . . uocamus, quod tam
malo contingere quam bono possit; cf TeUs p. 21,5 H. eobfmt ft pr A
8
obfmt etiam VB absint dett Asc i, Maduigio auctore t 9 qui rec V
10 bonuf pr B 11 hqi^ pr B aut sic V f§ pe*laudabo*[rj 1 red,
bi
dabo in ras (sed b eodem loco fuit primitus) \ji\ B 12 **ante A biantem
corr rec hi«- V 13 quom, qu in ras pr, cu add rec, V qua A cum B
patnam ex ««lum B pnenna V fugerent ciim ras ex «-runt A
15 omnia mea mecum porto dett (o. mea mecum p. mea Harl 2682^
FuM, cf Valerius Max. vii 2 ext. 3 Bias autem, cum patriam eius Prienen
hostes inuasissent, omnibus . . . pretiosarum rerum pondere onustis fugieutibus
interrogatus quid ita nihil ex bonis suis secum ferret *ego uero' inquit ^bona
fbmnia add GeHzius, cf Sen. epist 9,18 s dial. ii 5,6^ mea mecum porto'
PARADOXA STOICORVM 9—11 (I 1. 2) 7
'Quid est igitur' quaeret aliquis ^bonum?' Si quod recte fit et
honeste et cum uirtute id bene fieri uere dicitur, quod rectum et
honestum et cum uirtute est id solum opinor bonum.
^ Sed haec uideri possunt odiosiora, cum lentius disputantur; uita
atque factis inlustrata sunt summorum uirorum haec quae uerbis s
subtilius quam satis est disputari uidentur. quaero enim a uobis,
num uUam cogitationem habuisse uideantur hi, qui hanc rem p. tam
praeclare fundatam nobis reliquerunt, aut argenti ad auaritiam aut
amoenitatum ad delectationem aut supellectilis ad delicias aut epu-
11 larum ad uoluptates. ponite ante oculos unum quemque, regum lo
uoltis a Romulo, uoltis post liberam ciuitatem ab is ipsis qui libe-
rauerunt. quibus tandem Romulus gradibus escendit in caelum,
isne quae isti bona appellant, an rebus gestis atque uirtutibus? quid
a Numa Pompilio minusne gratas diis inmortalibus capudines ac
1 si quod nescio qui db H. Wolfio conimemorati et Bentleius fiquid AVB,
quo seruato u. 2 et quod dett Mediol, igitur quod Heinius philol. x 118
2 *idbenefien, Ibene in ras pr ut uid, A 3 bonum est H. A. Kochius progr.
PoH. 1868,42 4 odiofiora, supra add rec i obfcuna (sic) V ofcunora in
mg rec F, obfcvnora effectum rec M^ Fust. otiosiora dubitans ci t, alit alia, sed
uide de orat. iii 13,51 s ad reliqua aliquanto odiosiora pergamus ... reliquae
(partes) sunt magnae implicatae uariae graues, de lentius Brut. 48,178 nimis
lentus in dicendo et paene Mgidus, Hortens. fr. 22 Muell, lentius dicere solebat
{Crassus, de quo in Bruto 66,233 scribit nullus flos neque lumen ullum), Tac.
d
dial: 21 5 mluftrata corr e*»rata F 6 quam satis est non ad rem sed
ad audientium patientiam. post uarias Gh-uteri et Bentleii suspiciones illa haec
quae . . . uidentur praeeunte (in addendis) Gemhardo del tb ut ^otiosd' sed cor-
rupto orationis aequilibrio; cf ad p, 4,3 Jro, " et^ e corr B 7 num ullam
dett Mediol num illam A ^sl V nullam con' nvUam t. e. num illam B. cf de fin.
ublicS
n 19,61 hi ex u rec V ii tbm .p. B -p- supra add A, om V
8 auri et argenti dett Fust (om aut^, similiter alii, et ita solet Cicero, sed hic cur
unum posuerit apparet 9 amoenitatem pr B aut deliciaf et 10 aut
uoluptatef pr B 10 regum, g corr (ex x) nescio an red A 11 post prius
uoltif in mg add incipere F, idem uel incipiam dett Fust alii multi oratione
distincta uel ante regum u£l post; eadem distinctione probata regum cum dett
quibusdam Maduigio auctore del tb, ueterum pro regum ex H. A. Kochii con-
iectura (progr. Port. 1868,42^ posuit m. uoltis geminatum uidetur uim habere du-
plicis siue (Caecilius 5 B. uoltis empta est, noltis non empta est, Liuiu^ viii
13,15«;, cf mus. Bhen. liii 83 s. similis partitio est de orat, i 9,37. de oratiom
cf de diu. ii 23,51 qui credat exaratum esse — deum dicam an hominem, de
a ad Att. x 8,6 nec haec (aiiguria) coUegii nostri ab Atto sed illa Platonis.
ceterum unum quemque intelkgit eorum qui ^hanc rem p. tam praeclare fundatam
nobis reliquerumV, quos deinde secundum aetates dinumerat liberatam Lam-
binus; cf accus. i 7,18 post hunc statum rei p. quo nunc utimur iif B,
corr rec hif V 12 gradibus Romulus dett Mediol m efcendit corr efc<-> A,
afc«- B; afc«o Vt. in caelum escendere est Tusc, i 29,71, ascendere pro Mil. 35,97
de domo 28,75 Hortens. fr. 45 Mttell. Tusc. i 46,111, proprie Lael. 23,88; certum
usus discrimen indagari nequit, cf thes. l. L. ii 764,10. 756,5 13 if neq; con'
hif_ne'J; B hif nequecwr ♦jif nequ^ J. ulnequ^ V areb; V 14 anuma^
pompilio ex anum ap«*» A Numae Pompilii dett Lambinus 'cupidinef, ijt
mg A- capu|;dinef V; cappudmef B ut codices Nonii p. 398 (Oic. de re p. vi 2,2^
8 PARADOXA STOICORVM 11—18 (I 2. 8)
fictiles urniilas fuisse quam felicatas aliorum pateras arbitramur?
omitto reliquos; sunt enim omnes pares inter se praeter Superbum.
Brutum si qui roget quid egerit in patria liberanda, si quis item 12
reliquos eiusdem consilii socios quid spectauerint quid secuti sint,
6 num quis existat cui uoluptas cui diuitiae cui denique praeter offi-
cium fortis et magni uiri quicquam aliud propositum fuisse uide-
atur? quae res ad necem Porsinnae C. Mucium inpulit sine ulla
spe salutis suae? quae uis Coclitem contra omnes hostium copias
tenuit in ponte solum? quae patrem Decium, quae filium deuota
10 uita inmisit in armatas hostium copias? quid continentia C. Fabricii;
quid tenuitas uictus M'. Curii sequebatur, quid duo propugnacula
belli Punici Cn. et P. Scipiones, qui Carthaginiensium aduentum cor-
poribus suis intercludendum putauerunt, quid Africanus maior, quid
minor, quid inter horum aetates interiectus Cato, quid innumerabiles
15 a]ii (nam domesticis exemplis abundamus): cogitasse quicquam in uita
sibi esse expetendum nisi quod laudabile esset et praeclarum uiden- ^
tar? ueniant igitur isti inrisores huius orationis ac sententiae et iam
uel ipsi iudicent, utrum se horum alicuius, qui marmoreis tectis ebore
eape^dmer
capnt iN|eif ^ in superscriptis prior e in ras rec^ F, cf de nat. deor. m 17,43
corp. ghss. vi 176
1 fictilel*|*nmtilaf ex fictile|furaui' B fehcataf corr fil~ A hl^ corr
••fel«* (in intercolumnio A- fe;, in mg manu recenti^ima felicataf V felicitaf
a de
corr fjhcitaf 5 fihcataf F. cfPaulus Festi p. 86,6 M. f61,8 Th.) Cic. ad AU. vi 1,13
SaUorum Baitems apud t, hm speciose, cf corp. gloss. iv 29,2 cardens
nasa fretiua saliormn, sed tamen duhito ut Goetzius ihid. vi 176; Varro quidem
scripsit r. r. i 2,10 fundi enim eius . . iucundiore spectaculo sunt mnltis quam
regie polita aedificia aliorum, cf de fin. v 32,96 2 patref B 3 qui. V
n vif >^
egerit rec V 4 expectauennt V, pr A 5 nuq ex niiq ut
•ex t
%iid B Numquid V . ifte. V cui primum supra add A, om V
gecundo loco cui* ex quid ut uid A Numquid V 7 porfmnae (cf Weissen-
homi et Muelleri appendix ad Liu. 11 9,1 lul. Paris de praenom. p. 688,6 Kempfi)
corr porfennae AB thm p.rofennae (cf Florus p. 17,6 et 8 Bosshachi, alia) V
mutium B 8 cochtem, c prior ex parte in ras, uid cloc^ fuisse A
9 inpon*te [1] V deuotauita® mmifit B deuotauit mmifit V, corr
ftC
deuotauit. <>» A; cf Maduigius de fin. 11 19,62 11 W- J.Fm- B curu,
aUera 1 tn ras, ft fuit cunif A 12 carthagmenfiu A chartaginienfium B
13 quid minor de lihris errans om t 14 intenectdf ^r V 16 cogi-
taffent piimo^ deinde deinceps corr ^ne, ^ne, ne (sic rec) F, de cuius primi-
tiuu scriptura errans cogitassene t atque hm 16 esset] effe* [t] Ah e&
re
corr ee*, deinde restitutum e& B uidentur dett Borgersius mdetai AB uid&'
rec V, th 17 orationjf ex ^ne£ B 18 qui solis marmoreis, qui tectis
Bewtleius cl p. 26,20, cf etiam de leg. 11 1,1 magnificasque uillas et pauimenta
marmorea et laqueata tecta contemno, Varro Men. 533 B. Lygdamus 3,16 Festus
p. 242,17 M. ^314,17 Th.) Sen. ep. 114,9 Plin. epist. ix 39,8 Apulflor. 18p. 179,6 VI.
PARADOXA STOICORVM 13—15 (I 3) 9
et auro fulgentibus qui signis qui tabulis qui caelato auro et ar-
gento qui Corinthiis operibus abundant; an C. Fabricii^ qui nihil habuit
eorum nihil habere uoluit; se similes malint.
U Atque haec quidem, quae modo huc modo illuc transferuntur,
facile adduci solent ut in bonis rebus esse negent^ illud arte tenent 5
accurateque defendunt, uoluptatem esse summum bonum. Quae
quidem mihi uox pecudum uidetur esse non hominum. tu, cum tibi
siue deus siue mater ut ita dicam rerum omnium natura dederit
animum, quo nihil est praestantius neque diuinius, sic te ipse abi-
cies atque prosternes, ut nihil inter te atque inter quadripedem ali- lo
quam putes interesse? Quicquam bonum est, quod non eum qui id
15 possidet meliorem facit? ut enim est quisque maxime boni particeps
ita est laudabilis maxime, neque est uUum bonum de quo non is
qui id habeat honeste possit gloriari. quid autem est horum in
uoluptate? melioremne efficit aut laudabiliorem uirum? an quisquam 15
in potiendis uoluptatibus gloriando se et praedicatione effert? atqui
si uoluptas, quae plurimorum patrociniis defenditur, in rebus bonis
habenda non est, eaque quo est maior eo magis mentem ex sua sede
et statu demouet, profecto nihil est aliud bene et beate uiuere nisi
honeste et recte uiuere. sa
2 supra openb; add rec i opib; V 3 fefmiilef ex fifim«^ V esse
similes Suffrtdus Petrus similes esse Manutius se similes esse Louaniensis.
copula fadle caretur, pronominis autem repetiti neglegentia dicam an arti-
ficium non singulare, cf pro Flanc. 35,86 pro Chient, 24,66 et quae collegi
in libro gratulatorio ad Vahlenum misso a, 1900 p. 2^Sss 5 facile ex
facere A arte ex arce ftprV arcte B 7 cui ex cui V 8 de-
derunt V 9 neq* supra add B 10 quadnpede rec V quatnpedem
(corr manu insolita) B 11 putef* [t ut uid] B quicquam* [;m^«ww
interrogationis] V Quicquam. F Bom no ftexJioB quid A
qid ex qid B 12 mehorem non facit V 13 Jta, in t nescio quid corr
(i?) A itsb e B <^et A '^& V «^etiam dett Orellius 14 quidid| ex quid! A
1 iv ndo
quid B 16 potiendif rec V pdicationem B pr^dicatione (^ ex e) V
eodem studio quo gloria pro gloriando Mediol uel gloriatione Lambinus, quod
uocahulum Cicero primum finxit de fin. iii 8,28.: apte conferuntu/r ha^c pro
Planc. 36,87 erat non iure non legibus non disceptando decertandum, de re p.
I 16,25 disputando rationibusque, Lael. 17,61 blanditiis et adsentando, de dmno
17,45 ad placandum atque ad misericordiam, de orat. 11 84,341 legendi et de-
c f
lectationis . . . causa effert Atbm ecfert rec V 19 demouet corr
djme»» AB nifi fi B 20 uiuere*, e* in ras ampliore, fuit uiuerent ttt
uid B
10 PARADOXA STOICORVM 16—18 (U)
OTI AYTAPKHC H AP6TH nPOC eYAAIMONIAN II
In quo uirtus sit ei nihil deesse ad beate uiuendum.
Nec uero ego M. Regulum aerumnosum nec infelicem nec mi- IG
serum umquam putaui. non enim magnitudo animi cruciabatur eius
5 a PoeniS; non grauitas non fides non constantia non ulla uirtus, non
denique animus ipse, qui tot uirtutum praesidio tantoque comitatu,
cum corpus eius caperetur, capi certe ipse non potuit. C. uero Ma-
rium uidimus, qui mihi secundis rebus unus ex fortimatis hominibus,
aduersis unus ex summis uiris uidebatur, quo beatius esse mortali
10 nihil potest.
Nescis insane nescis quantas uires uirtus habeat; nomen tan- 17
tum uirtutis usurpas, quid ipsa ualeat ignoras. nemo potest non
beatissimus esse qui est totus aptus ex sese quique in se uno sua
ponit omnia; cui spes omnis et ratio et cogitatio pendet ex fortuna,
15 huic nihil potest esse certi, nihii quod exploratum habeat perman-
surum sibi unum diem. eum tu hominem terreto, si quem eris
nanctus, istis mortis aut exilii minis; mihi uero quicquid acciderit,
in tam ingrata ciuitate ne recusanti quidem euenerit, non modo non
repugnanti. quid enim ego laboraui aut quid egi, aut in quo eui-
20 giiarunt curae et cogitationes meae, si quidem nihil peperi tale nihil
consecutus sum ut eo statu essem quem neque fortunae temeritas
neque inimicorum labefactaret iniuria. Mortemne mihi minitaris ut 18
omnino ab hominibus, an exilium ut ab inprobis demigrandum sit?
•aref-
1 cfBiog. LaerL vii 127 OTY AV AYTAPKHC (superscr manu
insoUta) B H supra add A nPOC ex TIPOC A CYAAIMONIAN
in prima littera nescio quid corr A 2 de fin. v 27,79 uirtus ad beate ui-
uendum se ipsa contento est^ similiter Tusc. v 1,1 de diu. ii 1,2 3 uero*
ego, prior e corr, e red uid A uero praeter primam hastam in ras, uid uero
•b- -a-
fuisse, B 4 animi cruciabatur ei B 8 fortunatissimis dett; uide m
■)^
ad twl I p, 289,15 9 aduerfif corr ~fuf ut uid A «^fif B 12 quid*
ipfa [e ut uid] £ ex b, pr, A 14 cuifpef sic fere B; corrector insolitus uo-
Nihil
luit puto cuiuB spes 15 huic nulluf B certi enihil V 16 ne
unum quidem diem Bom uel unum diem ci Moserus; uide Maduigium de fin,
V
III 1,3 Stangelium Tullian. 37 17 nanctuf AV nanctif B accjdent
ex ««cede« A 18 mgrata B non post modo cum dett quihusdam et Ma-
nutio aliisque ex MtieUeri sententia (philol. xix 327 cens. 279) del bm, defenderunt
Osannus ad Cic. de re publ. p. 485, Lohseeus TuUianorum (progr. gymn. Leibnit.
Berolin. 1890> p. 13 et 17, Anziusp. 10; uide etiam Maduigium gramm. 461^ ed. iii
19 ^tnalim aut quo (sine in), i. e. aut ad quid^ t 20 cogitationf ex
~on B ni bis B 21 ftatu in ras, eem ex ee an ee, in que e ex corr
(hocpr ut uid) A 22 babefactaret ut uid A iniuna, a red uid B
23 fit in ras ex eft ftprV ? fit*COorf ex fiT-OOorf A
PARADOXA STOICORVM 18—20 (H. m 1) H
mors terribilis iis quorum cum uita omnia extinguntur, non is quo-
rum laus emori non potest^ exilium autem illis quibus quasi circum-
scriptus est habitandi locus, non iis qui omnem orbem terrarum
unam urbem esse ducunt. Te miseriae te aerumnae premunt omnes,
qui te beatum qui florentem putas, tuae lubidines torquentur, tu dies 6
noctesque cruciaris, cui nec sat est quod est et id ipsum ne non
diutumum sit futurum times, te conscientiae stimulant maleficiorum
tuorum, te metus exanimant iudiciorum atque legum; quocumque
aspexisti ut Puriae sic tuae tibi occurrunt iniuriae, quae te suspirare
libere non sinunt. lo
19 Quam ob rem ut inprobo et stulto et inerti nemini bene esse
potest, sic bonus uir et sapiens et fortis miser esse nemo potest.
nec uero quoius uirtus moresque laudandi sunt eius non laudanda
uita est, neque porro fugienda uita est quae laudandast; esset autem
fugienda, si esset misera. quam ob rem quicquid est laudabile idem 15
et beatum et florens et expetendum uideri decet.
III OTI ICA TA AMAPTHMATA KAI TA KATOP0QMATA
20 Tarua' inquit ^est res'. At magna culpa. nec enim peccata
rerum euentis sed uitiis hominum metienda sunt; in quo peecatur id
1 est post terribilis add dett Mediol, ante cum dliis t cf de nat. deor.
II 11,30 ex. 16,44 in. extinguunt B *jif eicliif ^ his corr l*if, deinde
rmms rec hif B w^V 3 uf corr rec bif B 4 dicunt M Fmt 6 qui
te florentem dett Mediol m (cfcens. 276) qui beatum te, qui florentem Anzius p. 6
uituperata iUa dltera collocatione uerborum, quae tamen eadem est de leg. agr. 11 18,47
cum se sociorum cum exterarum nationum cum reg^m sang^ine implerint uel
Brut. 97,331 hic me dolor tangit haec cura soUicitat torquent dett addito
te aut ante tuae (ita Mediol m) aut ante torquent (ita Fust aliique) aut post hoc
(post tuB,e Lambinu^), te lubidines torquent (om tuaej ex Baiteri sententia tb.
at luMdines torqu£ri tam recte dicuntu/r quam uel labi p. 12,8 wel incitari de
sen. 12,89 uel concitari Tusc. 11 24,58 uel turbari Tusc. iii 11,25 uel perturbari
top. 26,99. nam anaphorae ratione quod te flagitari ait Muellerus cens. 275,
id quale sit uel haec exempla docent: accus. v 52,136«« pro Sulla l^S de domo
21,56 7 futurum cum dett quibmdam del Lambinus, nuper Anzius p. 8 et
Schneiderus; uide Hartmannum arch. hxicogr. iii 348 8 ludiciorum, I in ras
exl utuid A 9 af*pexifki, pexi in raspr, B respirare Harl26S2 Mediol,
cf pro Quinct. 11,39 pro S. JRosc. 8,22, spirare alii dett, cf pro S. Rosc. 23,66;
suspirare sane insolenter sed fortasse non sine consilio positum, cf ad Att. i 18,1
reperire . . . neminem possumus quocum aut iocari libere aut suspirare fami-
liariter possimus (tbid. 11 21,2^ 10 libere om Vt, supra add A 11 & supra
add V f*tulto [1] B 12 ee nemo *♦ [ee] B 14 laudanda* [f ut
uid\ A laudandai sed r add uid V laudanda e Btbm 16 debet dett Bom
17 cf Diog. Laert. vn 120 Sext. adu. madi. vii 422. omnia peccata paria
teeZ simUiter Cicero pro Mur. 29,61 Luc. 43,183 de fin. iv 27,74. 28,77 on
ttfa Bom OTIC^ AVB AMAPIHMATA V ACOAPTHCOATA A A MAP THA
MATA. B KATA A KATOP.OOOIMATA, 9(0 in ras V TO)|TeG) MA B
i tu
18 ref supra add ante efb V, post e- A 19 euentif rec V
12 PARADOXA STOICORVM 20-22 (in 1)
potest aliud alio maius esse aut minus, ipsum quidem illud peccare
quoquo uerteris unumst. auri nauem euertat gubemator an paleae^
in re aliquantum, in gubematoris inseitia nihil interest. lapsa est
ipsius lubido in muliere ignota: dolor ad pauciores pertinet quam
5 si petulans fuisset in aliqua generosa ac nobili uirgine^ peccauit
uero nihilo minus, si quidem est peccare tamquam transire lineas^
quod cum feceris culpa commissa est, quam longe progrediare, cum
semel transieris, ad augendam transeundi culpam nihil pertinet.
Peccare certe licet nemini. quod autem non licet, id hoc uno te-
10 netur, si arguitur non licere. id si nec maius nec minus umquam
fieri potest, quoniam in eo est peccatum si non licuit, quod semper
unum et idem est, quae ex eo peccata nascantur aequalia sint
oportet. Quod si uirtutes sunt pares inter se, paria esse etiam uitia 21
necessest. atqui pares esse uirtutes nec bono uiro meliorem nec
15 temperante temperantiorem nec forti fortiorem nec sapienti sapien-
tiorem posse fieri facillume potest perspici. an uimm bonum dices
qui depositum nullo teste, cum lucrari inpune posset auri pondo
decem, reddiderit, si idem in decem milibus pondo auri non idem
fecerit, aut temperantem qui se in aliqua libidine continuerit in
20 aliqua effuderit? una uirtus est, consentiens cum ratione et per- 22
petua constantia; nihil huc addi potest quo magis uirtus sit, nihil
demi ut uirtutis nomen relinquatur. etenim si bene facta recte
facta sunt et nihil recto rectius, certe ne bono quidem melius quic-
2 quoquo te uerteris Eom ut de diu. ii 9,24. 72,149 Lael. 6,22 eput vii 24,1,
cf de fin. II 31,99; pro obiecto auditur peccare uetenf ^ A unueft,
e add B unum eft A Vtbm 4 ipfiuf supra add V, om etiam Mediol tbm ;
ego quo consilio istud ipsius inuectum credam non reperio et suspicor esse inde-
finite positum, insolito id quidein modo sed tanien adfini illi usui quem Mad-
uigius teiigit de fin, i 20,67. nisi forte istius fuit; eius uel illius dett alicuius
C. Stephanus 6 generofa gnobili V 6 transilire dett jauci, Veneta
a. 1506 ut Varro de l. L. ix 5;' Cicero solet transire finem et modum
8 transeundi cum dett del Gruterus t, quo uis orationis pessum datur. trans-
euntis ci Er^nestus 9 et peccare Anzius p. 1 10 necmmuf, c in ras
Iv
jr V 12 nafcantur rec Vtb, sed cf de fin. i 14,47 stare etiam oportet in
eo quod sit iudicatum et uide Maduigium de fm. ii 27,86, m ad hunc locum
14 neceffe eft AVtbm 15 temperatiorem pr V tempe^jrantj orem
[._ ut uid] j eo; o pr, B temperato temperatiorem dett Mediol, quod commendat
Wesenbergus ad Tusc. iii 2,8 cl orat. 7,23, ne participium adiectiue positum in
e exeat; cf Sen. epist. 66,8 sapiente Bom m 16 perfpici poteft B;
prae* fpici ex praef pici ut uid A 17 aurj ex auro A 18 decem utro-
bique ex decim A ide lineola red uid B pondo auri del Manutius
tb auri del OreUius idem ante fecerit cum dett del Bentleius 20 con-
fentienf, supra add rec i* entif, V et delendum censuit Graeuius
21 hic, supra add rec i* huc V huic Harl 2682 Bom t, qu^od iam exemplum
habet nullum; nec in eo haerendim quod demi requirere uideatur hinc: simile
est quod scribit de fin. v 14,39 et apta quaedam ad naturam putare et aliena
22 demi***ut, t in ras, fuit demittitur B 23 nihil praeter n in ros,
in qua agnoscebam uU, ut uideatur fuisse nuUu B
PARADOXA STOICORVM 22—25 (in 1. 2) 13
quam mueniri potest. sequitur igitur ut etiam uitia sint paria, si qui-
dem prauitates animi recte uitia dicuntur. atqui, quoniam pares uirtutes
sunt, recte facta, quando a uirtutibus proficiscuntur, paria esse debent^
^ itemque peccata^ quoniam ex uitiis manant, sint aequalia necesse est.
23 *A philosophis' inquit ^ista sumis'. Metuebam ne *a lenonibus' 5
diceres. ^Socrates disputabat isto modo'. Bene hercule narras; nam
istum doctum et sapientem uirum fuisse memoriae traditum est.
sed tamen quaero ex te^ quoniam uerbis inter nos contendimus non
puguis: utrum nobis est quaerendum quid baioli atque operarii an
quid homines doctissimi senserint? praesertim cum hac sententia 10
non modo uerior sed ne utilior quidem hominum uitae reperiri uUa
possit. quae uis est enim quae magis arceat homines ab improbi-
tate omni quam si senserint nullum in delictis esse discrimen^ aeque
peccare se si priuatis ac si magistratibus manus adferant^ quam-
cumque in domum stuprum intulerint eandem esse labem lubidinis. 15
24 'Nihilne igitur interest' (nam hoc dicet aliquis) ^patrem quis
necet anne seruum?' Nuda ista si ponas, iudicari qualia sint non
faciie possint. patrem uita priuare si per se scelus est, Saguntini,
qui parentes suos liberos emori quam seruos uiuere maluemnt, par-
ricidae fuerunt? ergo et parenti non numquam adimi uita sine sce- 20
lere potest et senio saepe sine iniuria non potest. causa igitur haec
non natura distinguit; quae quoniam utro accessit id fit propensius,
26 si utroque adiunctast paria fiant necesse est. illud tamen interest,
quod in seruo necando, si id fit iniuria, semel peccatur, in patris
uita uiolanda muita peccantur: uiolatur is qui procreauit, is qui 25
1 inuenirj ex o^re B 3 supra quando add rec i qm V, et quoniam
cum Bentleio tb. cf Maduigius de fin. v 8,21 auirfcutib; pmictum tantum
ad distinguendas uoces positum uidetur F a om JB 6 ne alenonibuf in ras
V. non nescio quo modo Socraticum illud lenodnium significat, quod sunt qui
credant, sed uerba ab aduersario cum contemptu iacta in eum ipsum ut in al-
tercatione retorquet; cf illud Momum emisti'. 'putes dicere: iudices emisti' et
similia ad Att. i 16,10 6 modo ■*'hercule, in mg add manu antiquissima
tbene A 7 memonae traditum, 8B ft» a AB, praeterea t prior in ras ex
& B, eadem t add ut uid A 9 nobis ex E^^nesti sententia t, cf p. 14,3;
bonif A VB de bonis dett Fust _ sit qtiam est vmlit t baioh A VB
10 doctiflimj ex «^me A pfertl ex c-ti ut uid B 12 magif, g
ex u pr ut uid B 13 fenferijJ, iS^ et ut uid i e corr, fuitne ««riid A fen-
fent B 14 peccare* [f] B ae om AB 17 an** A nec &**t*aNfer-
uum, a et fe in ras, n et r add, post & fuisse uid an; fuerit nec &annef er
uum B iudicare dett Mediol tb 18 faci*le [1] A poffim Vtb, corr
^mt A fceluf+e- [ptmctum] A faguntiNi*qui, 1 prima add, ni e corr
A fagunt^mi'qui B 20 interrogatione, quam etiam Harl 2682 et Fust sig-
nificant, oratio melius procedere uidetur quam affirmatione (ut tbm) 22 nt
e tcon!
€X fit A 23 admnctafb B «*»ta eft Atbm ad|iunctaeffc rec V pan pr A
patria B 24 peccator |)r B m patnf . . . peccanfc in mg add V'
25 uiolanda ex e«>len<y B
14 PABADOXA STOICORVM 26—27 (in 2. mi 1)
aluit^ is qui erudinit^ is qui in sede ac domo atque in re p. conlocauit;
multitudine peccatorum praestat eoque poena maiore dignus est.
sed nos in uita non quae cuique peccato poena sit sed quantum
cuique liceat spectare debemus; quicquid non oportet scelus esse,
6 quicquid non licet nefas putare debemus. ^Etiamne in minimis
rebus?' Etiam, si quidem rerum modum fingere non possumus, ani-
morum modum tenere possumus. histrio si paulum se mouit extra 26
numerum, aut si uersus pronuntiatus est sjllaba una breuior aut
longior, exsibilatur exploditur: in uita tu, quae omni gestu mode-
10 ratior omni uersu aptior esse debet, in syllaba te peccasse dices?
poetam non audio in nugis^ in uitae societate audiam ciuem digitis
peccata dimetientem sua: 'si uisa sint breuiora, leuiora uideantur'?
qui possint uideri, cum quicquid peccetur perturbatione peccetur
rationis atque ordinis, perturbata autem semel ratione et ordine nihil
15 possit addi quo magis peccari posse uideatur.
oTi nAC A0PQN MAiNeiAi im
Omnes stultos insanire.
Ego uero te non stultum ut saepe^ non inprobum ut semper, ^i
sed dementem [insanire] ♦ * ♦
2 praestat qui patris uitam uiolauit, cf VahUnus de leg. p. 53,2 maior
ut uid corr «^re B 4 quicquid . . . eiTe in mg add B 6 figere ex Lam-
bini coniectura (cl Horat. c. in 15,2 nequitiae fige modum tuae^ thm; possis etiam
finire, sed uidetur arbitrii significatio requiri, quae in illo inest, in his non item
8 fylla ba;una ex fulla bauna B 9 exfybillatur B Diomedes
p. 383,1 K. plaudo frequens est apud ueteres plodo. Cicero de gloria . . . item
in paradoxis Stoicorum apud eundem 'exsibilatur (ita codex Scioppii et Putschius,
insibilatur codices Keili) exploditur' muitatu B, ex «N^tatn A in uita tua
V 10 infylla B in syllaba id est in re minima, cf ad p. 19 ex. adno^
tata 12 uifa* [f] A uide uideantur A 13 quo* [i cum littera
^ d
(d ^) superscripta et puncto infra ad laeu^am adpicto (^quqi^] V 12. 13 oratio-
nem ita fere iam Victwius distinxit et Langius C^^^C' ^'^^ ^****' i^f^uit ^quem
auctor fingit sihi respondere^) , nuper leepius progr. Wolfenbuettel. 1868,15,
cf mus. Bhen. liii 86. 640. quae si uisa sint breuiora, leuiora qui possint
uideri usl similiter dett Fust et multae uisa sint breuiora, leuiora qui possint
(liideri om cum dett) Lambinus et Maduigii suasu (^possunt ex Bentleii conr-
iectura cum dett) t si uis, sane sint (^iideantur ci m) breuiora, leuiora qui pos-
sunt uideri Muellerus cens. 132 bm. de coniunctiuo possint uide in Anton. ii 4,8
Tusc. IV 26,56 13 q. peccatur dett Fust tb; cf m ad uol. ui p. 44,30
15 peccare B uideatur supra add sequente item supra uersum litura v
uel VI liUerarum A 16 TIAC V TIAC corr HAC A OTII TACA <t)PCi)N
B cf Diog. LaeH. vii 124 17 haec hoc loco a prima manu perscripta
wms habet A, a secunda addita in exitu uersus a prima U4icm relicto V, item
in mg B; cf quae ad u. 19 adscribentur omnes insipientes insanos esse
Tusc. rv 24,54, sed ibidem omnes stultos insanire; cf de orat. iii 18,65
ftultof ex e-tuf A 19 dementem****rebuf, m posterior e corr, r in ras,
ebuf red, potest fuisse dementemfanirerebuf A dem^ntem mfanirejreb;, d eo; u
V dementem omf ftultof mfanire (ha>ec tria uocabuUt linea transuersa inducta)
PARADOXA STOICORVM 27-28 (Iin 1) 15
rebus ad uictum necessariis esse inuictum potest, sapientis ani-
mus magnitudine consilii tolerantia rerum humanarum contemptione
fortunae uirtutibus denique omnibus ut moenibus saeptus uincetur
et expugnabitur^ qui ne ciuitate quidem pelli potest? quae est enim
ciuitas? omnisne conuentus etiam ferorum et inmianium^ omnisne 5
etiam fugitiuorum ac latronum congregata unum in locum multi-
tudo? certe negabis. non igitur erat illa tum ciuitas^ cum leges
in ea nihil ualebant cum iudicia iacebant cum mos patrius occiderat
cum ferro pulsis magistratibus senatus nomen in re p. non erat;
praedonum ille concursus et te duce iatrocinium in foro constitutum 10
et reliquiae coniurationis a Catilinae furiis ad tuum scelus furorem-
28 que conuersae, non ciuitas erat. itaque pulsus ego ciuitate non sum^
quae nulla erat; accersitus in ciuitatem sum, cum esset in re p. con-
sul; qui tum nuUus fuerat^ esset senatus, qui tum occiderat^ esset
consensus populi liber, esset iuris et aequitatis quae uincla sunt 15
ciuitatis repetita memoria.
Ac uide quam ista tui latrocinii tela contempserim. iactam et
inmissam a te nefariam in me iniuriam semper duxi^ peruenisse ad
o _
reb; B, margini V adpictum est manu recentissima ai. h. f; bmte ilfajnu reb^
abbica I neceffarijf; | Sapien. ic. et sic tiel similiter corruptis uerbis ad uictum
dett Eam, umde deinde omnia portenta effecerunt. hiatum primus sed post ne-
cessariis statuit Scioppius in elementis philosophiae Stoicae moralis cap. 129 f, 77>
past dementem Maduigii monitu ibm, nisi quod t post dementem seruauit insa-
nire. idem Sdoppius intellexit, in quo ei plerique adsensi sunt, maximam partem
huius lod periisse cum initio eius, quo proharetu/r solos sapientes esse ciues, strdtos
omnes fugitiuos et exules (cf Lucull. 47,144 pro Mur. 29,61 ad Brut. i 15,5>;
quamquam nonnuUa (u. 1 — 4 et 17 — p. 16,9^ potius ad eam sententiam spectant
qua affirmabant sapientem esse inuictum (cf de fln. iii 22,76 Stob. ecl. 11 7,1 19
uel nec iniuriam acdpere nec contum^liam posse (cf Seneca dial. 11 passini), et
amentia notatur p. 16,19. omnia initio corrupta sed u^ius disputationis esse,
Graeca autem p. 14,16 ab homine imprudenti inserta putabat Audomarus Talaeus
1 muictum corr ~tuf* A «*tum Bibm, e quibus tb post hanc uocem quae'
dam interddisse putant. setitentiam exempli causa ita explet Anzius p. Is in-
doctus homo atque incultus egens rebus; recte Helmio haec fere flagitari ui-
dentur ergo oppidum loco manuque munitum suppeditantibus rebus. de uni-
uersa sententia cf 2Wo. v 14,41 5 Seneca diah n 8,5. 6,4 potest] putem V
2 magmtudine B contemtione rerum humanarum, tolerantia for*
tunae Buhnkenius ad Butil. Lfup. p. 108, sed fortunam contemnere scribit
Tusc. V 26,73, nihil humanarum rerum intolerabile ibid, iv 17,87 cf 28,60
8 faeptif pr B 4 nec A pelli in exitu uersus add V 5 fera-
rum V 8 patnof pr B 9 i. e. senatus nihil ualebat ut dixit cwm
populo gratias egit 6,14; cfp, 12,22 ("10,11^ de leg. agr. 11 83,89 ex. (epist. iv 1,1J
Klotzius quaest, Tull, i ^1880J 182, MueUerus cens, 277, idem ad Seyfferti Lae-
lium p. 128; ^lti^' Bvoii' aifro^ iv &v9'Qai7eoi6i XiTtrj^ta^ Homeras d 710, al. ante
senatus crucem pomerat t probata cum OreUio Borgersii coniectura senatus no-
mine in re p. non re erat 10 pr^donum, ^ ex ft pr V 12 ante non
ciuitas ut inddatur, quod tb non feceru/nt, collocatio uerborum uidetur flagitare
ego supra add pr B 18 fu lineola euanida A 15 lunf red uid
nisi forte ex umf V 16 rep&e amemona V 17 hac B,exB,cA jfta|tui
ex ftatm B tala ex tale V contepfenmt jactam ex <«nnt lactam A
16 PARADOXA STOICORVM 28—81 (im 1. 2)
me numquam putaui. nisi forte cum parietes disturbabas aut cum
tectis sceleratas faces inferebas meorum aliquid ruere aut deflagrare
arbitrabare. nihii neque meum est neque quoiusquam quod auferri 29
quod eripi quod amitti potest. si mihi eripuisses diuinam animi
5 mei constantiam^ ** conscimtiam y meis curis uigiliis consiliis stare
te inuitissimo rem p.^ si huius aetemi beneficii inmortalem memo-
riam deleuisseS; multo etiam magis si illam mentem unde haec con^
silia manarunt mihi eripuisses^ tum ego accepisse me confiterer
iniuriam. sed si haec nec fecisti nec facere potuisti, reditum mihi
10 gloriosum iniuria tua dedit non exitum calamitosum.
Ergo ego semper ciuis, et tum maxime cum meam salutem
senatus exteris nationibus %U ciuis optumi commendabat, tu ne nunc
quidem, nisi forte idem hostis esse et ciuis potest. an tu ciuem ab
hoste natura ac loco non animo factisque distinguis? caedem in |
15 foro fecisti, armatis latronibus templa tenuisti, priuatorum domos
aedes sacras incendisti. cur hostis Spartacus, si tu ciuis? potes
autem esse tu ciuis, propter quem aliquando ciuitas non fuit, et me
tuo nomine appellas, cum omnes meo discessu exulasse rem p. pu-
tent? numquamne homo amentissime te circumspicies, numquam
20 nec quid facias considerabis nec quid ioquare? nescis exilium sce-
lerum esse poenam, meum illud iter ob praeclarissimas res a me
gestas esse susceptum? omnes scelerati atque impii, quorum tu te 81
1 Nifi, s exnut uid, i prior red A 2 reuere V r+uere, i et u red A
deflagare AB 4 ammitti B diuinam V 6 conTtantiam meif ABt
oaam meif V conscientiam, meis ex Moseri et Muelleri (cens. 274> coniecttMra bm,
quam non ideo repudiaui quod diuinam animi mei conscientiam minus recte dici
existimarem cum Heinio phtlol x 122 (cfpro Cluent 58,169^, sed quod constantia
sapientis eiusque diuinus animus (Sen. diah ii 8,3^ uidebatur hoc loco aptissime
tangi; quare intercidisse quaedam statui cum Heinio uelut si illam egregiam con-
scientiam, ft etiam quae comtantiae adiungerentur cum (hoc cum Harl 2682^
me
meis curis . . . staret te inu. res publica t 6 .monam A 7 mente
*undS ex ^te munde A 8 accipiffe B 10 exilium t, sed ut discessum
suum non eodUum dicit u. 18 et saepe alias, iter u. 21, profectionem cum se-
natui gratias egit 9,23, ita nunc ctdnominatione qimesita (cf de domo 47,123^
exitum 11 ego pro ergo ut illud bis Ugatur V 12 fanatuf pr B
ut habent Harl 2682 B(m, nec mihi eo in hac sententia uidetur careri posse,
quamuis adfirmet JDeiterus ^Berl. philol. Wochenschr.^ xi (^1891^ 920; cf si tanti
est Brut, 10,39 de nuUo ut diserto memoriae proditum est, de opt. gen. or. 7,21
13 nifi AV m B potef V an] ac F, 14 natura* [e] A «->rae
V natione BenUeius probante Halmio, sed uide in Anton, viii 4,13 qui natura
ciues sunt uoluntate hostes, Terent. adelph. 902 tuos . . et animo et natura
pater, %bid. 126 15 pnuatorem pr A 16 fi tu ciuifj^pt, omissa in
mg dextra addi coepta, deinde his dektis scripta in mg inferiore B potef=f
[tj V 17 ciuitar, in mg addi i- ciuitaf V, cf p. 15,13. 55,11 s 18 no*|-
mme [li.^J V 19 cir cu fpe cief B 20 c in priore nec lineola dekta
sed haec eradi coepta V supra qmd posterius in uel iv litterae erasae, nisi
forte membrana asperior A nefcif red A 21 ob dett Mediol ad A VB
PARADOXA STOICORVM 31—33 (101 2. V 1) 17
ducem esse profiteris, quos leges exilio adfici uolunt, exules sunt,
etiam si solum nou mutarunt. an cum omnes te leges exulem esse
iubeant, non appellet inimicus? *qui cum telo fuerit': ante senatum
tua sica deprensast; ^qui hominfem occiderit': plurimos occidisti;
^qui incendium fecerit': aedis Njmpharum manu tua deflagrauit; 6
32 ^qui templa occupauerit': in foro castra posuisti. sed quid ego com-
munes leges profero, quibus omnibus es exul: familiarissimus tuus
de te priuilegium tulit, ut si in opertum Bonae Deae accessisses
exulares. at te id fecisse etiam gioriari soles. quo modo igitur tot
legibus eiectus in exilium nomen exulis non perhorrescis? ^Bomae lo
sum' inquit. Et quidem in operto fuisti. non igitur ubi quisque
erit eius loci ius tenebit, si ibi eum legibus esse non oportebit.
V OTI MONOC CO0OC 6A6Y06POC KAI HAC A0PQN AOYAOC
Omnes sapientes liberos esse et stnltos omnes seruos.
Laudetur uero hic imperator aut etiam appelletur aut hoc no- 15
mine dignus putetur: imperator quo modo, aut cui tandem hic
libero imperabit, qui non potest cupiditatibus suis imperare. refrenet
primum libidines, spemat uoluptates, iracundiam teneat, coerceat
1
33
2 legef ex «-if A exul*em ex eolum ut uid V 3 appell& corr o»&^
rec ut uid V 'iubeant, non eris tu exul? exul non appelletur is, qui' Orellto
auctore th 'iubeant fappellet inimicus, qui' w errantes iUi de Itbrorum memO'
ria et deteriorum corruptelis decepti (uslut in M effectum rec non eris tu exul? non
appellatur inimicus qui^^ qttam^^m uerum olim exhibuerat Victorius. sententiam
miper perspexit Anzius p. 17, orationem explicui wws. Ehm. nn 82« nec me dedo-
cuit Schichius relat. syll. phiiol, Berolin. xxvi 297 s requirens quae aliena sunt ab
orationis huius consiUo, incipit deinceps cum legum uetitis comparare facinora Clo-
dii; deinde a se inimico ad familiarissimum eius ascendit M. Pisonem u.l, cf de
domo 27,70 de har. resp, 1,2 ex. ad Att. x 8,3 5 aedif corr «*>ef AB, rec V, b
manu* [f] V manuatu^a'deflagrauit B 7 exful, f in ras, sed primo
uid idem fuisse A 9 adte pr A ate pr V 11 mperto ex mporto A in|
porto rec V. cf ad Att. i 16,10 num dett probante Bentleio 12 tene-
bjt ex <«bat V fijbi ex fibi B 13 cf de orat m 18,65 Diog. Laert.
vn 121 al eheyeePOC, ye in ras V K/\], K et ) e corr pr, illud
AC
ex di B TTAC, TT ex TT, Ik in ras ex \ pr, A TTAC V 71- B
^<t)PON A A***|<l>PCaN V ^<t)RQN B . AOXAOC, in A nestio quid corr A
13—15 AOY^OC******omf flaudet] B, deinde in eodem feruof*'- et in mg
add •/• laud&ur. in V interpretatio in extrema parte uersus et intercolumnio add
16 imp B imperator iF, expunctum M, om dett Fust tbm, defendit Forch-
hammerus p. 24 cl pro Deiot 9,24 alieno autem a te animo (fuit quidam ad-
du/nt, cf Maduigius opusc. i 201 s> quo modo? quod exemplum quamquam plane
compar esse suo iure negat Schichius relat syU. phUol. Berolin. viii 31, tamefi
uereor ne delendo suum oratori adimatur; nec aiiena su^t haec dices frumentum
Mamertinos non debere. quo modo non debere? accus. v 21,52, ^at stulte, qui
non modo non censuerit captiuos remittendos uerum etiam dissuaserit'. quo
modo stulte? de off. iii 27,101 (^Uauc. \f n&s ^ixaia; Soph. Oed. Col. 832, %alQB
^Btve . . . If x^^Q^ **ff5 Theocr. 22,65J. cf p. 22,4 de har. resp. 16,35 de prou.
cons. 7,16 in Pis. 19,44 17 libro pr A
GicXBo ed. Plasbftrg 2
18 PARADOXA STOICORVM 88—86 (V 1)
auaritiani; ceteras animi labes repellat^ tum incipiat aliis imperare
cnm ipse improbissimis dominis dedecori ac turpitudini parere de-
sierit; dum quidem iis oboediet; non modo imperator sed liber ha-
bendus onmino non erit.
5 Praeclare enim est hoc usurpatum a doctissimis^ quorum ego
auctoritate non uterer^ si mihi apud aliquos agrestes haec habenda
esset oratio; cum uero apud prudentissimos loquar quibus haec inau-
dita non sint^ cur ego simulem me si quid in his studiis operae
posuerim perdidisse? — dictumst igitur ab eruditissimis uiris nisi
10 sapientem liberum esse neminem. Quid est enim libertas? potestas 84
uiuendi ut uelis. quis igitur uiuit ut uolt nisi qui recta sequitur,
qui gaudet ofGciO; cui uiuendi uia considerata atque prouisa est^ qui
ne legibus quidem propter metum paret sed eas sequitur et colit
quod id salutare esse maxime iudicat^ qui nihil dicit nihil facit nihil
16 cogitat denique nisi lubenter ac libere, cuius omnia consilia resque
omnes quas gerit ab ipso proficiscuntur eodemque referuntur, nec
est ulla res quae plus apud eum polleat quam ipsius uoluntas atque
iudicium; cui quidem etiam quae uim habere maximam dicitur Por-
tuna ipsa cedit, si, ut sapiens poeta dixit, suis ea cuique fingitur
20 moribus. soli igitur hoc contingit sapienti, ut nihil faciat inuitus
nihii dolens nihil coactus. Quod etsi ita esse pluribus uerbis disse- 86
3 hif Vfii 8 M corr ut sit sunt M Fust cur**iego ex
curaejgo ut uid A si om F operaB^r ex «^ram ut uid A
9 Dictueft, 6 add B dictum e AVibm 10 nomme pr A 11 recte
AVbm fequitur, e red A ^t B uiuit in ras iv fere litteris capcudore V, ut
dubium non sit quin in hoc quoque fuerit fequitur (cf de fm. ii 9,25^; sed Ulam
correctionen^ secuntwr bm, nam t ut nos sed cum cruce; qui quod talem fere sen-
tetvtiam se scribit eocpectare nisi qui recta sua sponte sequitur, ctim ipsum sequi
sit uoluntarium isto additamento fa>cile caremus. cf Ambrosii qui fertur comm, in
epist. ad Coloss, 4,1 cui sententiae (Gen. 9,26 maledictus puer Chanaan, seruus
seruorum erit fratribus suis^ ueteres assenserunt ita ut definirent omnes pru-
dentes esse liberos, stultos autem omnes esse seruos, quia prudens abstinet a
peccatis, ut hic ingenuus sit qui recta sequitur, seruus autem qui per stul-
titiae imprudentiam snbicit se peccato 13 me-tum ex me cum A
ea A, corr eaf V 14 qd|qa id in commissura pa^inarum, prius qd ft in
ras sed pr, linea subscripta et transponendi signa add (ut esset id quod^ rec, V
quia id Ven m nihil facit nihil dicit Anzitis p. 6, sed cf pro Quinct. 29,90
dictis factis cogitatisque; epitaph. Lys, 42 BinBlv xal yv&vai xal 'nq&^ai, sacra-
mentum editum in ^revus des etudes grecqu^es^ xiv 28 u. 11 (cf 19 et 21^ x[al
Xo\y(ai. [x]al l^ycoi xal yi/coftij^t 15 lidere pr B 16 referuntur dett
Asc II feruntur ABt ferunt ex ^nt V 18 quidem om Vt, post si u. 19
o
transponi iubet Werthus p. Sb 19 fiut ABt poetam quem dicat incer-
tum, uide RibbecJcium in palliatae ex inc. inc. fab. fr. lxii; qui quod Lachmannum
in Lucr. p. 94 ^apud Ciceronem scribere' ait suis fingitur fortuna cuique moribus,
is uersum poetae non Ciceronis uerba uoluit restituere fuif*ea [r %it uid]
e ex 1 ut uid A cuique fungitur, e ex corr ut uid V 21 ee* ex e& V
differendu^ft B c-du e AVtbm
PARADOXA STOICORVM 86—87 (V 1. 2) 19
rendumst; illud tamen et breue et confitendumst^ nisi qui ita sit
adfectus esse liberum neminem. serui igitur omnes improbi, serui,
nec hoc tam re est quam dictu inopinatum atque mirabile. non
enim ita dicunt eos esse seruos ut mancipia^ quae sunt dominorum
facta nexo aut aliquo iure ciuili; sed si seruitus sit, sicut est, oboe- 6
dientia fracti animi et abiecti et arbitrio carentis suo, quis neget
omnes leues omnes cupidos omnes denique improbos esse seruos?
2 An ille mihi liber cui mulier imperat^ cui leges imponit, prae-
scribit iubet uetat quod uidetur, qui nihil imperanti negare potest^
uihil recusare audet: poscit, dandum est; uocat, ueniendum; eicit, lo
abeundum; minatur, extimescendum. ego uero istum non modo
seruum sed nequissimum seruum^ etiam si in amplissima familia
natus sit, appellandum puto.
87 Atque, ut in magna familia stultorum, sunt alii lautiores ut sibi
uidentur serui, sed tamen serui, atrienses ac topiarii stultitiae suae, is
quos signa quos tabulae quos caelatum argentum quos Gorinthia
opera quos aedificia magnifica nimio opere delectant. Et ^sumus' in-
quit 'principes ciuitatis'. Vos uero ne conseruorum quidem uestro-
rum principes estis; sed ut in familia qui tractant ista, qui tergent
qui ungunt qui uerrunt qui spargunt, non honestissimum locum 20
seruitutis tenent, sic in ciuitate qui se istarum rerum cupiditatibus
1 confitendu ft B «^du e AVthm 2 nemmem***** Jgitur, i ex 1 Am
nemine ferui (Terui linea transuersa del) igit B, alterum serui cum dett Mediol
Detlefseno (act. acad. Vindoh. cl. phU. kist. xxi 127J om tb, utrumque retinen-
dum esse scripsi in libro gratulatorio ad Vahlenum misso a. 1900 p. 245 s
("suscepi causam Torquate suscepi pro SuUa 6,20^ 5 nexo AB, rec V
(in hoc ante n punctum ut uid erasum), cf epist. vii 30,2 alio Facciolatus;
cf Tim. 6,19 6 et ante arbitrio om Vt caren*tif [hasta] A ca-
renti pr V 7 improbof cum ras ex imbr«* A 8 pfcnbit supra add B
o o _quo mol _
9 qd| corr qdj, deinde qa do \ V 10 ueniendu e Harl 2682
Mediol m 11 ueo* ex ueom B 12 nequiffimum, fim e corr aut
red B 14 iuacta uersum a na familia incipientem in mg notis Tiro-
nianis scriptum hic dimissum est B, quod potius ad p. 20,8 pertinet
16 actopian AB ac topiani Harl 2622 acupan| corr ac,upani|, in mg add rec
ai acto pan V actu pari dett Fust ftultiae B 16 fignae V
17 'at Bumus' dett editiones ueteres (ut Veneta a, 1506^ tbm et defendi mus,
Bhen. liii 86 s famj, ' red V, in eius mg add rec ai. 1. efumif mqunt fum
pncipibs ciuitatif. (et ita Mediol, mquiunt iam Harl 2682; de numero cf Lucutt.
18,60 BenUeius ad Horat. serm. 1 4,79^ 18 nec V neccferuoru, c radendo ex
o, er e corr B 19 "fed ut, in mg add q, iuxta quod erasa uidentur fed ex V
20 qui+ungunt [1] B 21 feruitutif, ti in ras ft ex di, tu et ^f red A
quae leguntm a p, 19,14 usque ad 20,1, ea cum in dett uaHe corrupta fer-
rentur, post multos sed futtiles muUorum aut interpretandi aut corrigendi conatus
praeeunte I. I. Hottingero (opusc. 1^1 ss) praeter alia etiam transponendi artificio
U9US ita scripsit Maduigius, queni presse secuntur tbm atque in pari stultitia sunt,
quos signa, quos tabulae, quos caelatum argentum, quos CorinthiA opera, quos
2*
20 PARADOXA STOICORVM 37—39 (V 2)
dediderunt, ipsius seruitutis locum paene infimum obtinent. ^Magna'
inquit *bella gessi, magnis imperiis et prouinciis praefui'. Gere igitur.
animum laude dignum. Aetionis tabula te stupidum detinet aut
signum aliquod Polycleti. mitto unde sustuleris quo modo habeas;
6 intuentem te admirantem clamores tollentem cum uideo seruum esse
ineptiarum omnium iudico. 'Nonne igitur sunt illa festiua?' Sint 38
(nam nos quoque oculos eruditos habemus), sed obsecro te ita
uenusta habeantur ista, non ut uincla uirorum sint sed ut oblecta-
menta puerorum. quid enim censes, si L. Mummius aliquem istorum
10 uideret mateliionem Corinthium cupidissime tractantem, cum ipse
totam Corinthum contempsisset, utrum illum ciuem excellentem an
atriensem diligentem putaret? reuiuescat W. Curius aut eorum ali-
quis quorum in uilla ac domo nihil splendidum nihil omatum fuit
praeter ipsos, et uideat aliquem summis populi beneficiis usum
15 barbatulos muUos exceptantem de piscina et pertractantem et mui*e-
narum copia gloriantem: nonne hunc hominem ita seruum iudicet ut
ne in familia quidem dignum maiore aliquo negotio putet?
An eorum seruitus dubiast qui cupiditate peculii nullam condi- 39
cionem recusant durissimae seruitutis? hereditatis spes quid iniqui-
aedificia magnifica nimio opere delectant. ^at sumus' inquit ^principes ciui-
tatis'. U08 uero ne conseniorum quidem uestrorum principes estis. sed ut in
magna familia sunt alii lautiores, ut sibi uidentur, serui, sed tamen serui, ut
atrienses, at qui tractant ista, qui tergent, qui ungunt, qui uerrunt, qui spar-
gunt, non honestissimum locum seruitutis tenent, sic in ciuitate, qui se ista-
rum rerum cupiditatibus dediderunt, ipsius seruitutis locum paene infimum
optinent. quihus excmsis in libro gratiilatorio ad Vahlenum misso a. 1900
p, 236 ss nihil mutandum esse pronuntiaui, modo recte intellegeretu/r ut p, 19,14
(quem, intellectum nunc distinguendo significaui, cf Apvd. flor. 9 in.) et in ad-
dito ibidem praeter rationem stultorum et u. 16 item stultitiae suae confusio
quaedam agnosceretur in comparationihus frequens, qua de confusione multis ex-
emplis usus ipse Vahlenus egerat prooem. 1896/96, IS ss, cf p. 4,14. 14,10. sed qui-
hus id uideatur durius, iis huc quoque adscribo Itothsteini inuentum, qui in ceteris
mecum consentiens initium huim loci defectu lahorare censet in hunc modum ex-
plendo atque ut in magna familia <^plures sunt seruorum ordines, sic etiam in
familia> stultorum sunt alii lautiores ut sibi uidentur serui
3 actionif V. nomen, quod Lambinus primo agnouerat, repudiarat postea,
restituit t et ante eum Starkius ^archaeologischc Studien* (l%b1) 43 cl Brut. 18,70
Flin. nat. hist. xxxv 78 (cf encyclop. Wissow. i 700^. Echionis Mediol cum utU-
gata Plinii post aetionif in B interpositum de Lucullo, cf praefatio
vii pr V 6 non dett, u. l. Magnolii, JEmestus, quod m ueri simile dicit;
sed uide Maduigium de fin. ii 3,10, ipsum m ad part. u uol. m p. 69,13, de nat.
d. ni 10,24 sint] funt pr V thm 7 eruditof bis scriptum, alterum linea
transuersa del B 9 cenfeffi.L-mummmf, fi.L- in ras u uel in litt A
12 reuimfcat V, ex c-uef<^ B 00. AVB 14 uideat corr ^&ti A mdeant B
16 bartulof, in mg rec ai barbatulos V mullof, m e corr V et p.] ex-
a
portantem, supra add rec ^ -x ptctante V 16 jta, j cum ras ex l ut puto,
uo
deinde in feruu lineola add uid A 17 aliq,o sic nunc V, ut litterae q Tiasta
et o quae sequitur sint e corr; primo fuerit alico 18 dubia ft B dubia-e
AVtbm 19 fpe F, quod coniecerat Bentleius. cf de orat. m 42,168
PARADOXA STOICORVM 39—41 (V 2. 3) 21
tatis in seruiendo non suscipit, quem nutum locupletis orbi senis
non obseruat: loquitur ad uoluntatem, quicquid denuntiatumst facit,
adsectatur adsidet muneratur. quid horum est liberi, quid denique
serui non inertis?
40 Quid iam illa cupiditas, quae uidetur esse liberalior, honoris 5
imperii prouinciarum, quam dura est domina quam imperiosa quam
uehemens. Cethego homini non probatissimo seruire coegit eos qui
sibi esse amplissimi uidebantur, munera mittere, noctu uenire domum
ad eum, Praeciae denique supplicare. quae seruitus est, si haec li-
bertas existimari potest? 10
Quid cum cupiditatis dominatus excessit et alius est dominus
exortus ex conscientia peccatorum timor, quam est iUa misera quam
dura seruitus. adulescentibus paulo loquacioribus est seruiendum,
omnes qui aliquid scire uidentur tamquam domini timentur. iudex
41 uero quantum habet dominatum, quo timore nocentes adficit. an 15
non est omnis metus seruitus? Quid ualet igitur illa eloquentissimi
uiri L. Crassi copiosa magis quam sapiens oratio ^eripite nos ex
seruitute': quae est ista seruitus tam claro homini tamque nobili?
omnis animi debilitata et humilis et fracta timiditas seruitus est.
'nolite sinere nos cuiquam seruire': in libertatem uindicari uolt? 20
minime; quid enim adiungit? — ^nisi uobis uniuersis': dominum
mutare non liber esse uolt — 'quibus et possumus et debemus':
nos uero, si quidem animo excelso et alto et uirtutibus exaggerato
1 orbi* [f] J5 2 denuntiatum est dett Maduigim de fin. iii 17,58 tbm
«^fit AVB 3 muneratur ex «>»tuf ut uid A munerat ex ^i, supra add rec t
numat V qui horu pr A 4 non serui inertis Crat nisi serui non inertis
Fust non serui non inertis Werthus jp. 36, quibu^ acerhitas orationis non recte
Umpe^atu/r, cf p. 19,12. 20,1. 17; Bio apud Stob. flor. m 2,38 jp. 187,5 H. ol
&ya9'ol ol%itai iXs^d^sgoi, oi &s novrigol iXsvd^sgoi ^ovXoi noXX&v imO-viit&v:
^haec omnia* ait Hiberi non sunt, ne serui quidem frugalioris* ; cf Terent.
adelph. 480 cum Donato, Cic, ad Att. i 16,12 5 quid del Anzius p. 9
iam del Bentleius, om Harl 2682; quid? iam thm; cf de nat. deor. 11 39,99
7 Cethego, C ex c ut uid A chetego B 9 pciae corr pce** A
praecije, in mg add pu V prece, <«e in ras, ex precie ut uid B. nomen mulieris
a Plutarcho Juuculli cap. 6 memoratae primus agnouit G. Sengerus ^ fihlogicesskoje
obozrenije* ix 2 p. 189, cf mus. Bhen. liii 81 s. precari Harleiani JRom hm pre-
f«' ' - e
cibus t quaef uit rec, num f fuerit incertum V 16 iUaloquentiffimi,
a, ex e (Jtoc prima manus scripserat in ras) A iUa^loqo» V illaeloq»^ ex ill§ loq^ B
17 — 22 cf de orat i 52,225« 17. 18 ex miseriis de orat. l. s.
19 debilitata J5, ex «-litat A -^litaf V debilitati et fracti deU Crat tbm; cf Tusc.
lY 6,13 cum exanimatione humili atque fracta, 30,64 de ipsius metus incon-
stantia inbecillitate leuitate et, ne quis animi iam pmdere existimet, epist. ix 16,9
uolo enim abstergere animi tui metum 20 m erasum A, linea del B
libertate ex «^tate A uindicare B 21 mimme**, me in ras pr, fuerit
mminime V 22 quibus possumus et d. ad Herenn, iv 8,5
22 PARADOXA STOICORVM 41—43 (V 3. VI 1)
BumuS; nec debemus nec possumus; tu posse te dicitO; quoniam qui-
dem potes, debere ne dixeris, quoniam nihil quisquam debet nisi
quod est turpe non reddere.
Sed haec hactenus. ille uideat quo modo imperator esse possit,
5 cum eum ne liberum quidem esse ratio et ueritas ipsa conuincat.
OTI MONOC CO0OC nAOYCIOC VI
Qnod solus sapiens diues.
Quae est ista in commemoranda pecunia tua tam insolens osteu- ^^
tatio: solusne tu diues? pro di immortales, egone me audisse ali-
10 quid et didicisse non gaudeam? solusne diues? quid si ne diues
quidem^ quid si pauper etiam? quem enim intellegimus diuitem
aut hoc uerbum in quo homine ponimus? opinor in eo, quoi tanta
possessiost ut ad liberaliter uiuendum facile contentus sit, qui nihil
quaerat nihil appetat nihil optet amplius. animus oportet tuus se 43
15 iudicet diuitem^ non hominum sermo neque possessiones tuae. nihil
sibi deesse putat nihil curat amplius, satiatus est aut contentus
etiam pecunia: concedo, diues est. sin autem propter auiditatem
pecuniae nullum quaestum turpem putas, cum isti ordini ne honestus
quidem possit esse ullus, si cotidie &audas decipis poscis pacisceris
80 aufers eripis, si socios spolias aerarium expilas, si testamenta ami-
corum expectas^ aut ne expectas quidem atque ipse supponis, haec
1 tu.fi poffitjedicito, fit in ras, quid fuerit non liquet V pofe
pr A 2 poteft V 6 OTJ AV O om AVB, liabet Bom
TlAOyCyOC A nA|OICyOC V TI AOy CIOC B l haec in duobus uersibus
qui a prima manu uacui relicti erant add V 9 dum|mortalef, puto ali-
f ^»
quando correctum fuisse diim|mortaljf A 11 quod pr A 12 Bot pr V
quojtanta ex quotanta A quoi tanta rec V quo^itanta B 13 poffeffio
ft corr ««fioeft B «-^fio -e At ««fio fit V et ex Halmi coniectura bm; cf p. 24,14
ea post ut add Lambinus, post facile Bentleius; cf Brut 35,134 cum au-
tem ipsum audires sine comparatione, non modo contentus esses sed melius non
quaereres 14 ^quaerat, q in ras sed pr ut uid A tuif pr B
te dett Gramius, nuper Anzius p. n, idem w, 17 es cum Bom, utrumque non
recte, debebat certe etiam tibi u. 16, quod cum proxima curat et satiatus est
non patiantur, ne illa quidem uera sunt; uide etiam p. 23,1 ; nec haerendum in
ea re quod illa se iudicet diuitem non ea4em ad hominum sermonem et ad pos-
sessiones referri posswnt, cum possessiones ne iudicare quidem proprie dicantur
16 putant AV supra aut ras iv fere litt A 19 fraudef J9r V
pacifcex;]f ex ^re£ pr B 20 au* ferf [t] A 21 expectaf B, ft
p^' A aut ne expectaf B, om V et pr A, in quo autne* exp&af in mg
add. de codicum memoria errantes ^si test. am. ne exspectas quidem atque' tbm.
cf, qu>od Dobraeus attulit aduers, ii 374 (del atque ipse supponis^, Liuii xl 54,3
destituta senectus aliis expectantibus suam mortem aliis ne expectantibus qui-
dem (tbid. 10,6), Quintil. inst. or. ix 3,68 Buhnkenim ad Butil. Lup, p. 20«
Cic. in Anton. i 7,16
PARADOXA STOICORVM 43—46 (VI 1) 23
44 utram aboudautis an egentis signa aunt? animus hominis diues non
arca appellari solet; quamuis illa sit plena^ dum te inanem uidebo
diuitem non putabo. etenim ex eo quantum cuique satis est meti-
untur homines diuitiarum modum. filiam quis habet, pecuniast opus;
duas, maiore; pluris, maiore etiam; si^ ut aiunt Danaum, quinqua- s
ginta sint filiae^ tot dotes magnam quaerunt pecuniam. quantum
enim cuique opus est ad id accommodatur ut ante dixi diuitiarum
modus. qui igitur non filias plures sed innumerabiles cupiditates habet,
quae breui tempore maximas copias exhaurire possint^ hunc quando
45 ego appellabo diuitem, cum ipse egere se sentiat. Multi ex te audi- io
erunt cum diceres neminem esse diuitem nisi qui exercitum alere
posset suis fructibuSy quod p. R. tantis uectigalibus iam pridem uix
potest. ergo hoc proposito numquam eris diues ante quam tibi ex
tuis possessionibus tantum reficietur ut eo tueri sex legiones et
1 an^^egentif [n] B ^arca hominis dines, non animus appellari solet'
ci h; animus h. d., non arca, quae app. s. (sic m) uel quae app. falso s. Brie-
gerus p. 23; audacitis Amius (cf ^netie phUol. Bundschau^ xi 362^ a. h. diues
esto (uel sit^^ arca app. s. qui mihi quidem omnes (iberrare uidentur a metite
oratoris et constlio, quod dedaratur his metiuntur homines^ 3 u. accommodatur
w. 7, p. 22,11«; utitur pubUca persuasione ut Stoums (Sen. ep. 117,6^; cf de re p. in
9,16 quod cum faciamus prudenter facere dicimur iuste non dioimur^ in Antou.
xm 6,14 3 satis cf u. 7, Marx ad LuciL 203 4 Juiec filiam . . . sen-
tiat (u. lO^ quia non de quaestuoso sed de sumptuoso scripta esse diceret, post
pecuniae modus p. 26,7 transposuit Anzius p. 28 ipsa quoque disiecta in hunc
modum «^filiam . . . quaerunt pecuniam. qui igitur . . . se sentiat? quantum
enim . . . diuitiarum modus. at iUis quae sunt de fUiis apte eocplanantur ea
quae de diuitiarum modo dicta sunt, deinde ab exemplo non obscure reditkir ad
generaleni sententiam, ut ab hac repetatur condusio ea cuius causa explafiatio
tlla instituta erat. partitioni autem iUi quae uidetur institui non nimium est
tribuendum, quam ad normam si omnia uelis exigere, Ula quoque de exercitu
alendo quae secuntur sumptuosi potius quam quaestuosi esse uideantur
pecunia-ft B pecunia eft AVtbm 6 maiorS ex «^ru B Danaum cum
signo corruptelae m, sed recte t scribit inteUegi habuisse^ scUicet quasi pergat si
quis quinquaginta habeat filias; et omnino in tcUibus, quae breuiter orcUioni
tamquam notae interponuntur, congruentiam sermonis Cicero non anxie curauit;
udut in Lucullo 40,124 ut Dicaearcho uisum est scripsit et paulo infra ut
Platoni placuit^ sed eodem statim consilio ut Xenocrates (intellegas putauit),
audacius etiam de diu. i 18,34 quod et somniantibus saepe contingit et non
numquam uaticinantibus per furorem, ut Bacis Boeotius ut Epimenides Cres
ut Sibylla Erythraea, cf ihid. 33,72 Lticull. 41,126 ex. de orat. m 39,158; quod
genus plura congessit MueUerus ad off. (a. 1882^ p. 17,1 etprogr. gymn. lohann.
Vratislau. 1888,22 adn. 2. danai radendo ex <-»um M Fust Anzius Danao
dett Mediol b si cui, ut a. Danao, Bentleius si, ut a. Danai, cui MueUerus
cens. 279^ idem sed Danao Adlerus ^philol. Bundschau* i 1449 6 sunt
Mediol Lilie progr. gymn. Humboldt. Berolin. 1884,8 fdiSB ex «-»a V
7 opus] satis Crat, cf u. 3; ad Att. xii 32,3 (2) suppeditemus ei quod opus »it
et paulo infra uelim uideas . . . quid uiatici quid instrumenti satis sit
9 quando scUicet numquam, cfde diu. ii 40,83; quo modo dett Mediol tbm
11 de off. I 8,26 ut nuper M. Crassus negabat ullam satis ma^am pecuniam
esse ei qui in re p. princeps uellet esse, cuius fruotibus exercitum alere non
posset 13 propolito* ex o-tum B 14 refici&* superscr rec i at V, cf
SchmaUius synt. Ijot. 301 legiombuf A (tuenf exlegionef pr B)
24 PARADOXA STOICORVM 46—46 (VI 1. 2)
magna equitum ac peditom auxilia possis. iam fateris igitur non
esse te diuitem, cui tantum desit ut expleas id quod exoptas.
Itaque istam paupertatem uel potius egestatem ac mendicitatem
tuam numquam obscure tulisti. nam ut iis qui honeste rem quae- f^
5 runt mercaturis faciendis operis dandis publicis sumendis intellegimus
opus esse quaesito, sic qui uidet domi tuae partem accusatorum s{s
atque indicum consociatos g^eges^ qui nocentes et pecuniosos reos
eodem te actore corruptelam iudicii molientes^ qui tuas mereedum
pactiones in patrociniis^ intercidas pecuniarum in coitionibus candi- ^
10 datorum^ dimissiones libertorum ad defenerandas diripiendasque pro-
uincias, qui expulsiones uicinorum qui latrocinia in ag^is, qui cum
seruis cum libertis cum clientibus societates, qui possessiones uacuas
qui proscriptiones locupletium qui caedes municipiorum qui illam
Sullani temporis messem recordetur, qui testamenta subiecta^ tot qui
ift sublatos homines^ qui denique omnia uenalia, dilectum decretum,
alienam suam sententiam, forum domum, uocem silentium: quis hunc
non putet confiteri sibi quaesito opus esse, cui quaesito autem opus sit
1 I*gitur ex legc- ut uid A 6 parte A «^tem VB pariter dett Bom tbm
U8U ni fcUlor abhorrente a conmetudine Ciceronis. conicio per te, cta in sequmti'
hus respondeat eodem te actore; de positu cf de diu. i 30,62 sic . . . adfectis^
ibid. n 25,54 ea . . . significantes^ de imp. Pomp. 22,63 ab illis . . . improbari^
Acad. p. 51,4 et quae Vahlenm adnotauit de leg. p. 142,11. domus tuae partem
cl Ouid. ex Ponto i 7,68 Helmiu^; uide in Anton. ii 3,6. 14,35 iii 4,10- ad Att.
I 16,12 accusatorum ab accusatore est non ab accusato, quo uocabulo Cicero
non utitur pro mbstantiuo 7 mdicu rec V. cfde fin. i 16,50 ex. cofo-
ciatof ex cu£^ A 8 auctore dett Bom; pro Sest. 28,61 dux auctor actor
d r
rerum illarum fuit tuaf V 9 mtercidaf V intercessiones dett u. l.
Magnolii; ex uaria lectione ad in patrociniis adscripta ortum suspicatur Helmius,
ut pactiones etiam pecuniarum intdlegantu/r ; ego potius crediderim aliquid inter-
cidisse, uelut, si libet hariolari, fuerit in tergi^uersationibus quaestus inhonestos,
intercessiones (u^l cautiones^ sordi^das pecuniarum canditatorum pr A
10 dimiffiojnef libertorum***, i tertia et nef libertorum in ras, o prior
add A^ 11 uiti.oru A 12 libertis dett Mediol, cf de inu. i 55,109 li-
benf AVB focietataef ex ^tataf A 13 locupl&um Vt cfdef V
cedef B, in ras paulo maiore (fuit opinor caedef, certe cladef nmi fuit) A cla-
des ex Buhnkenii coniectura (phUol. v 754^ tb caedes municipum alios habere
scribit H Wblfius 14 fullaijtemponf, t^ ex n A recordatur Morisotus;
uariatio modorum (u. 6), de qua cf Vahlenus de leg. p. 89,2 m ad part. iii iiol. ii
p. 190,32, in ha>c distantia facillime fertur tot qiii V. suspicor Cicerotiem
scripsisse qui testamenta subiecta tot, tot qui sublatos homines 15 dilec-
tu*decretu ex <^tumec<-> A edictum decretum Manutius tbm. ^delectu^ mUitum
uenalis non sic facUe haberi poterat (^uacationes uenales esse poterant), nec quic-
quam hic attingitur, quod ad mUitiam pertineat, sed omnia ad iudida et forum
spedant .... signifimntwr mbita eius modi praetorum edicta, qualia in Ven'i-
narum libro i, cap. ^Osqq. commemorantur (§ 106 et § llb)\ ita Maduigius apud
t; qui mihi non satis persttadet, uide Mommsenum de iure publ. Bom. iii 1106
16 aliena corr <«nv V tuam Bentleius, qui idem cum dett quibusdam
del hunc et u. 17 sibi, ubi tibi Werthus p. 36; sed notanda non toUenda per-
PARADOXA STOICORVM 46—49 (VI 2. 3) 25
47 quis iunquam hunc uere dixerit diuitem? etenim diuitiarum est fructus
in copia^ copiam autem declarat satietas rerum atque abundantia; quam
tu quoniam numquam adsequere numquam omnino es diues fiiturus.
Meam autem quoniam pecuniam contemnis — et recte^ est
enim ad uolgi Opinionem mediocris ad tuam nulla ad meam mo- &
dica — , de me silebo, de re loquar. si censenda nobis sit atque
48 aestimanda res, utrum tandem pluris aestimemus pecuniam Pyrrhi
quam Fabricio dabat an continentiam Fabrici qui illam pecuniam
repudiabat, utrum aurum Samnitium an responsum M'. Curii, he-
reditatem L. Pauli an liberalitatem Africani qui eius hereditatis Q. lo
Maximo fratri partem suam concessit? haec profecto quae sunt
summarum uirtutum pluris aestimanda sunt quam illa quae sunt
pecuniae. quis igitur, si quidem ut quisque quod plurimi sit possi-
deat ita diuitissimus habendus sit, dubitet quin in uirtute diuitiae
sint, quoniam nulla possessio nulla uis auri et argenti pluris quam ib
uirtus aestimanda est.
dii immortales, non intellegunt homines quam magnum uec-
49 tigal sit parsimonia. uenio enim iam ad sumptuosos, relinquo istum
quaestuosum. capit ille ex suis praediis sescena sestertia, ego cen-
tena ex meis. illi aurata tecta in uillis et sola marmorea facienti 20
et signa tabulas supellectilem et uestem infinite concupiscenti non
modo ad sumptum ille est fructus sed etiam ad faenus exiguus; ex
meo tenui uectigali detractis sumptibus cupiditatis aliquid etiam red-
undabit. uter igitur est diuitior, cui deest an cui^superat, qui eget
an qui abundat, cui possessio quo est maior eo plus requirit ad se 25
ifonae ex secunda in tertiam mutatio, quae scUicet tum fit cum orator modo ad-
uersarium intuetur modo audientes; cf m ad part. 11 twJ. iii p. 192,31
5 jivlli, A 7 nif pr V 8 fabncii q iUam, cii q 1 in ras iv fere
litt A 9 aureu A Samnitum Fust m -m- AV -^- B
cuni supra add A 10 q- F q- in ras, fuit quae ut uid A qjk ex q; B
11 fuam, £ ex t pr B 13 plun^mi ft radendo ex plurumi B
est h, idem Kaysero auctore possidet et u. 14 habendus est 14 di^tiffimur
Vt 15 *qm [distinctio] V 19 cap.iUe ex capiUe B sescena
Laur. Valla elegant. iii 5 fefcenta AVB feftertia^ tertia in ras patUo am-
pliore A 20 marmorea dett Bom marmora B, ex «-re A folamur^more V
21 et signa et tabulas dett Mediol Heinius philol. x 125, supellectilem
uestem Lambinus; uide Maduigium opiisc. i 338; Veir. iv 59,132 haec opera
atque artificia, signa tabulae pictae 22 sumptum . . . fructus unu^ liher
AVdi Nepotis Morisotus fructum . . . fumptuf VB «> . . . fuptuf (ex fuptuf) A. de
genere corruptelae uide Vahlenum Hermae xvii 595 (Tim. 12,44^ ad faenus
cf in Catil. 11 8,18 certare cum usuris fructibus praediorum exiguum V
23 detractatif AB 24 diuitior V 25 Cuiuf Harl 2682 (idem
p. 26,1 qm) Veneta a. 1506 tbm, quo quid lucremur nmi inteUego; pergit tam-
quam coeperit cui ea possessio est, quae quo est maior quo* [d] A qd V
quod B maior et in exeunte pagina scriptum et in proxima ineunte, sed
in hac erasum B
26 PARADOXA STOICORVM 49-62 (VI 3)
tuendam an quae suis se uiribus sustinet? Sed quid ego de me 50
loquor, qui morum ac temporum uitio aliquantum etiam ipse for-
tasse in huius saeculi errore uerser? M'. Manilius patrum nostrorum
memoria^ ne semper Curios et Luscinos loquamur, pauper tandem
5 fiiit? habuit enim aediculas in Carinis et fundum i& Labicano. ^Nos
igitur diuitiores qui plura habemus.' Vtinam quidem; sed non aesti-
matione census uerum uictu atque cultu terminatur pecuniae modus.
non esse cupidum pecuniast; non esse emacem uectigal est; conten- 51
tum uero suis rebus esse maximae sunt certissimaeque diuitiae.
10 Etenim si isti callidi rerum aestimatores prata et areas quas-
dam magno aestimant^ quod ei generi possessionum minime quasi
noceri potest, quanti est aestimanda uirtus, quae nec eripi nec sub-
ripi potest, neque naufragio neque incendio amittitur, nec tem-
pestatum nec temporum perturbatione mutatur. qua praediti qui
15 sunt soli sunt diuites; soli enim possident res et fructuosas et sem- 52
piternas solique^ quod est proprium diuitiarum, contenti sunt rebus
suis^ satis esse putant quod est, nihil adpetunt nulla re egent nihil
sibi deesse sentiunt nihil requirunt; inprobi autem et auari, quoniam
incertas atque in casu positas possessiones habent et plus semper
80 adpetunt nec eorum quisquam adhuc inuentus est quoi quod haberet
esset satis, non modo non copiosi ac diuites sed etiam inopes ac
pauperes existimandi sunt.
3 '(<)' A •(!)• V •m- J5 Nim corr Nrm, deinde Nrm, in mg nroru V nnn A
noftrum B 4 memona**Nefemp, Ne add A pauptandum A
5 interrogari statuit Wgttenbachius , affimiari cum mperioribtis t 6 diui-
tioref Fuitiorefpr B nos . . . habemus interrogari uolunt ceteri, ego aduer-
V u
sario dedi; cf p. 20,6 de tiat. dem\ iii 31,78 7 uero ftprA uerom rec V
cultu* [f ] B et ut uid A 8 peounia ^ft VBtbm paecunia e A emacem,
em in ra^, in mg rec emace V uectigalem B 10 ifti, *««i in ras ex ««a A
11 magno superscr rec i ni F magno, o in \ mutari coepta B quasi]
casu ci Gulidmius. cf de nat. deor, ii 46,117 quibus formis minime noceri po-
test, ibid. 66,167 (&pXaps6tavov) 12 ^e£i* [utrobique a ut uid] A eft supra
add B 13 nec ui tempestatum dett Gernhardus, sed cf tum serenitas tum
perturbatio caeli de diu. u 45,94 (Chustafsson de Ciceronis i de finibus p. 16)
14 perturbatione ex <->nu pr B 17 eft sed linea erasa V adpeSfunt ex
e^pedunt A uUa regent pr B 19 poffionef B 21 eet ex ee A
copiofi*ac, f add, i in ras A acdmitef rec B MAR TULL Cl-
CERONIS PARADOXA5 TOJCE CXPLICATd^ FEUCITER *j INCIPIT l6cuLLU5 | A
M. TULLI I CICERON: PARADOXA $TOICORU | EXPLIC : FELICITER | uersus
uacuus I INCIPIT LUCULLU5 (hic uersus in ras) V M TULLI CICERONIS PA-
RADOXA ^TOICUS EXPLICITA | FELICITER INCIPIT LUCULLU5 B. fuiPne
olim PARADOXA CTQIKOOC EXPLICITA ?
M. TVLLI CICERONIS
ACADEMICORVM RELIQVIAE
CVM LVCVLLO
ad Atticum xii 38,3 (38 al) Xon, MaL Astura si, qui me fractum
esse animo et debilitatum putant, sciant quid litterarum et cuius ge-
neris conficiam, credo, si modo liomines sint, existiment me, siue ita
leuatas sim ut animum uacuum ad res difficiles scribendas adferam, re-
5 prehendendum non esse, siue hanc aberrationem a dolore delegerim quae
maxime liberalis sit doctoque homine dignissima, laudari me etiam oportere.
ad Aiticum xn 40, 2 vu Id. Mai, Astura Asturam sum a te pro-
fectus. legere isti laeti qui me reprehendunt tam multa non possunt
quam ego scripsi — quam bene nihil ad rem, sed genus scribendi id
10 fuit quod nemo abiecto animo facere posset. . . . nunc ipsum ea lego ea
scribo, ut ii qui mecum sunt difficilius otium ferant quam ego laborem.
ad L. Lucceium v 15,4 brcui ante Id. Mai. Asiura itaque sic lit-
teris utor, in quibus consumo omne tempus, non ut ab iis medicinam
perpetuam sed ut exiguam obliuionem doloris petam.
15 ad Atticum xii 45,1 (44,4) m Id, Mai, Astura ego hic duo magna
awxdy^xcc absolui; nullo ejoim alio modo a miseria quasi aberrare possum.
ad AUicum xui 26,2 prid. Id, Mai. Astura equidem credibile non
est quantum scribam, quin etiam noctibus, nihil enim somni.
ad Atticum xu 52,3 xu K. lun. e Tuscula/no de lingua Latina se-
»0 curi es animi. dices 'qui talia conscribis': anoyqafpa sunt, minore labore
fiunt; uerba tantum adfero, quibus abundo.
ad Atticum xui 32,3 iv K, lun, e Tnsculano Torquatus Romaest;
misi ut tibi daretur. Catulum et Lucullum ut opinor antea. his libris
noua prohoemia sunt addita, quibus eorum uterque laudatur. eas litteras
25 uolo habeas, et sunt quaedam alia.
ad Aiticimi xui 12,3 ix uel viu K. Quint, ex Arpinati quod ad me
de Varrone scribis, scis me antea orationes aut aliquid id genus solitum
scribere, ut Varronem nusquam possem intexere. postea autera quam
haec coepi q>ikoXoy(oxBqa^ iam Varro mihi denuntiauerat magnam sane
so et grauem TtQoaqxavriaiv. biennium praeteriit, cum ille KaXXL7t7tldr}g ad-
siduo cursu cubitum nuUum processerit; ego autem me parabam ad id
quod ille mihi misisset ut a-^TW t« (istqo) xal kmov^ si modo potuissem
— nam hoc etiam Hesiodus ascribit: ai' x€ dvvrjai. nunc illam tcsqI
epistulae a. 709/45 scriptae omms; dies adscripsi fere quos post Schichium
constituit 0. E. Schmidtius. in hreui hac adnotatimie M est Mediceus, Z Tor'
naesianus, c Cratandrina, C eiu^detn margo, A Mediceus cum Vrbinati, 2 reli-
qui codices Ldimanni 6 liberalis sit Ursinus liberalisaima libri 18 qui
etiam Wesenhergus emend. 123 20 alia que scribis pr M talia rene (?) con-
scribis corr M 23 misi Z iussi M 24 litteras cf Beidus Hermathenae
X (xxv) 350 31 processerat m, cf Reidus ibidem 337
DE ACADEMICIS TESTIMONIA 29
xbI&v avvra^iv sane mihi probatam Bruto ut tibi placuit despondimus,
idque tu eum non noUe mihi scripsisti. ergo illam ^AKadrifiiKriv , in qua
homines nobiles illi quidem sed nullo modo philologi nimis acute lo-
quuntur, ad Varronem transferamus — etenim sunt Antiochia, quae iste
ualde probat — , Catulo et Lucullo alibi reponemus, ita tamen si tu hoc 5
probas, deque eo mihi rescribas uelim.
ad Atticum xm 13,1 vi uel v K, Quint. ex Arpinati commotus tuis lit-
teris, quod ad me de Varrone scripseras, totam Academiam ab hominibus
nobilissimis abstuli, transtuli ad nostrum sodalem et ex duobus libris con-
tuli in quattuor: grandiores sunt omnino quam erant illi, sed tamen 10
multa detracta. tu autem mihi peruelim scribas qui intellexeris illum
uelle; illud uero utique scire cupio, quem intellexeris ab eo ^riloTVTteia^ai
— nisi forte Brutum: id hercle restabat; sed tamen scire peruelim. libri
quidem ita exierunt, nisi forte me communis g>dccvrla decipit, ut in tali
genere ne apud Graecos quidem simile quiequam. tu illam iacturam 15
feres aequo animo, quod illa quae habes de Academicis frustra descripta
sunt: multo tamen haec erunt splendidiora breuiora meliora.
ad Atticum xra 14,2 (14/15,1) vi url v K. Quint. ex Arpinati illud
etiam atque etiam consideres uelim, placeatne tibi mitti ad Varronem
quod scripsimus. etsi etiam ad te aliquid pertinet; nam scito te ei dialogo 20
adiunctum esse tertium. opinor igitur consideremus. etsi nomina iam
facta sunt; sed uel induci uel mutari possunt.
ad Atticum xiii 16,1 iv K. Quint. ex Arpinati illam ^AKadrifiiKriv <Svv-
ta^iv totam ad Varronem traduximus. primo fuit Catuli LucuIIi Hor-
tensii. deinde, quia itaQa %h Ttqinov uidebatur, quod erat hominibus nota 25
non illa quidem aitaidBvala sed in iis rebus itxQi^^la^ simul ac ueni ad
uillam, eosdem illos sermones ad Catonem Brutumque transtuli. ecce
tuae litterae de Varrone: nemini uisa est aptior Antiochia ratio; sed ta-
men uelim scribas ad me primum placeatne tibi aliquid ad illum, deinde
si placebit, hocne potissimum. so
ac? Atticum xin 18 (17/18,2) ra K. Quint. ex Arpinati ego interea ad-
monitu tuo perfeci sane argutulos libros ad Varronem, sed tamen ex-
specto quid ad ea quae scripsi ad te: primum qui intellexeris eum de-
siderare a me, cum ipse homo TtolvyQaqx&tarog numquam me lacessisset;
deinde quem ^rilotvTtBtv nisi forte Brutum, quem si im} ^rikotvTtet multo ss
Hortensium minus aut eos qui de re publica loquuntur. plane hoc mihi
explices uelim, in primis maneasne in sententia ut mittam ad eum quae
scdpsi, an nihil necesse putes. sed haec coram.
ad Atticum xiii 19,3 prid. K. Quint. ex Arpinati in Varrone ista
causa me non moueret, ne uiderer (pdivdo^og; sic enim constitueram, 40
neminem includere in dialogos eorum qui uiuerent. sed quia scripseras et
desiderari a Varrone et magni illum aestimare, eos confeci et absolui
(nescio quam bene, sed ita accurate ut nihil posset supra) Academicam
2 ta Z, om M 5 ita] sic C 9 transtulique Zc 16 de Aca-
demicis del Beidus Hermathenae x (xxv) 339 24 primo ZC modo J2, quod
Schmidtius inepte defendit d p. 31,40 25 nQsnov non uidebatnr M
26 illorum Schuetzius 35 nisi . . . ^riXotvnst Bosii decurtatus, om M; cf
ti. 13 36 plene M 40 constitueram Pim <»ebam M 41 scripseraB
mddidi (cf u. SJ, scribis alii
30 DE ACADEMICIS TESTIMONIA
omnem quaestionem libris quattuor. in eis quae erant contra avMxa-
Xri^^lav praeclare coUecta ab Antiocho Varroni dedi; ad ea ipse respondeo^
tu es tertius in sermone nostro. si Cottam et Varronem fecissem inter
se disputantes, t^ a te proximis litteris admoneor, meum miq>bv TtQoam-
f> Ttov esset. ^hoc in antiquis personis suauiter fit, ut et Heraclides in
multis et nos vi de re publica libris fecimus. sunt etiam de oratore
nostri tres mihi uementer probati: in eis quoque eae personae sunt ut
mihi tacendum fuerit; Crassus enim loquitur Antonius Catulus senex
C. lulius frater Catuli Cotta Sulpicius: puero me hic sermo inducitur,
10 ut nuUae esse possent partes meae. quae autem his temporibus scripsi
MqiaroTilsiov morem habent, in quo sermo ita inducitur ceterorum ut
penes ipsum sit principatus. ita confeci quinque libros nsQi xbI&v, ut
Epicurea L. Torquato Stoica M. Catoni TIsQiTtaTriTiTia M. Pisoni darem;
a^fjXorvTcriTOv id fore putaram, quod omnes illi decesserant. * haec Aca-
15 demica ut scis cum Catulo LucuUo Hortensio contuleram. sane in per-
sonas non cadebant, erant enim loyiJKoxBQa quam ut illi de iis somniasse
umquam uiderentur. itaque ut legi tuas de Varrone tamquam BQfiaiov
arripui (aptius esse nihil potuit ad id philosophiae genus quo ille ma-
xime mihi delectari uidetur) easque partes ut non sim consecutus ut
20 superior mea causa uideatur; sunt enim uehementer jttd^ava Antiochia.
quae diligenter a me expressa acumen habent Antiochi, nitorem orationis
nostrum, si modo is est aliquis in nobis. sed tu dandosne putes hos
libros Varroni efiam atque etiam uidebis. mihi quaedam occurrunt, sed
ea coram.
25 ad Atticum xin 21,4 (21 al) K. Quint aut pridie ex Af-pinati Var-
roni quidem quae scripsi te auctore ita propero mittere ut iam Romam
miserim describenda. ea si uoles statim habebis; scripsi enim ad libra-
rios ut fieret tuis, si tu uelles, describendi potestas. ea uero continebis
quoad ipse te uideam.
.00 ad Aiticum xni 22,1 iv Non. Quint, ex Arpimti de Varrone non sine
causa quid tibi placeat tam diligenter exquiro: occurrunt mihi quaedam,
sed ea coram. te autem aa^ievaCrara intexui, faciamque id crebrius, pro-
ximis enim tuis litteris primum te id non nolle cognoui. . . . ^ . . Varroni
simul ac te uidero, si tibi uidebitur, mittam; quid autem dubitarim cum
85 uidero te scies.
ad Atticum xm 23,2 vi Id. Quinf. ex Tusculam libri ad Varronem
non morabantur; sunt enim effecti, ut uidisti, tantum librariorum menda
tolluntur. de quibus libris scis me dubitasse, sed tu uideris. item quos
Bruto mittimus in manibus habent librarii.
40 ad Atticum xm 24(,l) v. Id Quint. ex Tusculano quid tibi ego de Var-
rone rescribam? quattuor 6tg>^iQai sunt in tua potestate; quod egeris id
4 ut olim additum 6 nos in sex Schuetzius 11 ita sermo c2^
14 airilotvnritov Bosii codd a^rikoxvnov M 16 quam in utili demus om-
nia et unquam M; corr C (^his^ 19 measque j)artes Bosii codd eaeque
sunt partes Beidus Hermathenae x (xxv) 340 easque partes <(ego mihi sumpsi^
^id simile quid ci Bootius 23 etiam olim add 37 morabuntur Schuetzius
effecti edd. uett. deffecti M detexti Lamhinus m descripti mg Lamhin de-
faecati Mooneyus ^classical review^ xvi 121 d Sidon. Apollin. i 1,3 perfecti Schi"
chius relat. syll. philoL Berolin. xxx 410 41 ditpQ^B^iav ZM
DE ACADEMICIS TESTIMONIA 31
probabo. nec tamen aiSiofiat TQwag — quid enim? — , sed ipsi quam res
illa probaretur magis uerebar; sed quoniam tu suscipis, in alteram aurem.
^ist IX 8 V atU IV Id. Quint ex Tusculano Cicero Varroni. Etsi mu-
nus flagitare, quamuis quis ostenderit, ne populus quidem solet nisi con-
citatus, tamen ego exspectatione promissi tui moueor ut admoneam te, &
non ut flagitem. misi autem ad te quattuor admonitores non nimis uere-
cundos: nosti enim profecto os huius adulescentioris Academiae; ex ea
igitur media excitatos misi: qui metuo ne te forte flagitent, ego autem
mandaui ut rogarent. exspectabam omnino iam diu meque sustinebam
ne ad te prius ipse quid scriberem quam aliquid accepissem, ut possem lo
te remunerari quam simillimo munere; sed cum tu tardius faceres, id est
ut ego interpretor diligentius, teneri non potui quin coniunctionem stu-
diorum amorisque nostri quo possem litterarum genere declararem. feci
igitur sermonem inter nos habitum in Cumano, cum esset una Pompo-
nius; tibi dedi partes Antiochinas, quas a te probari intellexisse mihi 15
uidebar, mihi sumpsi Philonis. puto fore ut cum legeris mirere nos id
locutos esse inter nos quod numquam locuti sumus; sed nosti morem
dialogorum. ^ Posthac autem mi Varro quam plurima si uidetur, et de
nobis inter nos — sero fortasse; sed superiorum temporum fortuna rei
publicae causam sustineat, haec ipsi praestare debemus. atque utinam 20
quietis temporibus atque aHquo si non bono at saltem certo statu ciui-
tatis haec inter nos studia exercere possemus. quamquam tum quidem
uel aliae quaepiam rationes honestas nobis et curas et actiones darent;
nunc autem quid est sine his cur uiuere uelimus? mihi uero cimi his
ipsis uix, his autem detractis ne uix quidem. sed haec coram et sae- 25
pius. Migrationem et emptionem feliciter euenire uolo tuumque in ea
re consilium probo. Cura ut ualeas.
ad Atticum xm 25,3 iv Id. Quint ex Tusculano sed quid est tandem
quod perhorrescas quia tuo periculo iubeam libros dari Varroni? etiam
nunc si dubitas, fac ut sciamus. nihil est enim illis elegantius. uolo 30
Varronem, praesertim cum ille desideret, sed est ut scis deivog aviqQ'
xuja KBv xai avaCxiov alxiomoi ita mihi saepe occurrit uultus eius que-
rentis fortasse uel hoc, meas partes in iis libris copiosius defensas esse
quam suas; quod mehercule non esse intelleges, si quando in Epirum
ueneris — nam nunc Alexionis epistulis cedimus. sed tamen ego non de- r..>
spero probatum iri Varroni, et id, quoniam impensajn fecimus in macro-
colia, facile patior teneri. sed etiam atque etiam dico, tuo periculo fiet;
quare, si addubitas, ad Brutum transeamus, est enim is quoque Antiochius.
o Academiam uolaticam et sui similem, modo huc modo illuc. sed quaeso
epistula mea ad Varronem ualdene tibi placuit? male mi sit si umquam 40
quicquam tam iv itaQiqyco'^ at ego ne Tironi quidem dictaui, qui totas
Tteqioiag persequi solet, sed Spintharo syllabatim.
ad Atticum xm 35,2 ra Jd. Quint ex Tuscidano Varroni scribis te
7 huius Lambinus eius Mediceus illius Harleianns et FalatinuSy del Er-
'nestus 19 nobis et inter Manutius 34 non esse intelliges Zc2 int.
non esse J 41 enitar orgo at ego ZM enitar. ^'EQyov. At ego decurtatus
Bosii at ego del Bootius; iv naqiQyto; at ego Buechelerus mus. Rhen. lvii 326«
ingeniose, nisi quod sic potius intellego, Ciceronem quamuis occupatum tamen
summa cura epistulam edokisse
32 DE ACADEMICIS TESTIMONIA
simul ac uenerit: dati igitur iam sunt nec tibi integrum est, hui si scias
quanto periculo tuo. aut fortasse litterae meae te retardarunt, si eas
nondum legeras cum has proximas scripsisti. scire igitur aueo quo modo
res se habeat.
5 ad AUicum xin 44,2 xm ud xii Za7. Sext, ex Tuscvilano tu tamen
ansus es Varroni dare: exspecto quid iudicet; quando autem pelleget?
Tuscul. disp, n 2,4 nos autem uniuersae philosophiae uituperatoribus
respondimus in Hortensio, pro Academia autem quae dicenda essent satis
accurate in Academicis quattuor libris explicata arbitramur.
10 de nat deor. i 5,11 qui autem admirantur nos hanc potissimum
disciplinam secutos, his quattuor Academicis libris satis responsum ui-
detur ... ^* . . . nec tamen fieri potest ut qui hac ratione philosophentur
hi nihil habeant quod sequantur. dictum est omnino de hac re alio
loco diligentius. . .
15 de diuin. n 1,1 quod genus philosophandi minime adrogans maxime-
que et constans et elegans arbitraremur quattuor Academicis libris osten-
dimus.
de offic. II 2,7 occurritur autem nobis et quidem a doctis et eruditis
quaerentibus satisne constanter facere uideamur qui cum percipi nihil
30 posse dicamus tamen et aliis de rebus disserere soleamus et hoc ipso
tempore praecepta officii persequamur. quibus uellem satis cognita esset
nostra sententia. non enim sumus ii quorum uagetur animus errore nec
habeat umquam quid sequatur. quae enim esset ista mens uel quae
uita potius non modo disputandi sed etiam uiuendi ratione sublata? nos
«5 autem, ut ceteri alia certa alia incerta esse dicunt, sic ab his dissen-
tientes alia probabilia, contra alia dicimus. ® quid est igitur quod me
impediat ea quae probabilia mihi uideantur sequi, quae contra inprobare,
atque adfirmandi arrogantiam uitantem fugere temeritatem, quae a sa-
pientia dissidet plurimum. contra autem omnia disputatur a nostris,
50 quod hoc ipsum probabile elucere non posset nisi ex utraque parte cau-
sarum esset facta contentio. sed haec explanata sunt in Academicis nos-
tris satis ut arbitror diligenter.
ad Attictim xiii 21,3 iv K. Sext. Astura nunc ad rem ut redeam,
inhibere illud tuum, quod ualde mihi adriserat, uehementer displicet; est
53 enim uerbum totimi nauticum. quamquam id quidem sciebam, sed arbi-
trabar sustineri remos cum inhibere essent remiges iussi. id non esse
eius modi didici heri cum ad uillam nostram nauis appelleretur. non
enim sustinent sed alio modo remigant; id ab i^oxrj remotissimum est.
quare facies ut ita sit in libro quem ad modum fuit; dices hoc idem
40 Varroni, si forte mutauit. nec est melius quicquam quam ut Lucilius:
^sustineas currum ut bonus saepe agitator equosque'; semperque Car-
neades TCQo^oXfiv pugilis et retentionem aurigae similem facit ijtoxy. in-
hibitio autem remigum motum habet et uehementiorem quidem remiga-
2 si] sed Maniitius etsi Klotzius scilicet Schmidtius phUol. lvii 188 nisi m.
^si meas litteras, eim has proximas scripsisti, nondum legeras, scriptis et datis
Hlis proximis fortasse meae illae allatae et lectae te retardarunf 36 cf LuculL
18,59. 82,104 40 Lucilius Malaspina Osannus anal. p. 16 (u. 1305 Marx.)
LucuUufl codd 41 sustineas Lambinus cum codice, pr M «^at cett
42 Lucull. 18,57
ACADEMICIS TESTIMONIA 33
tionis nauein conuertentis ad puppim. uides quanto hoc diligentius curem
quam aut de rumore aut de Pollione.
Qumtilianus inst. or. iii 6, 64 M. Tullius non dubitauit aliquos iam
editos libros aliis postea scriptis ipse damnare, sicut Catulum et Lu-
cuUum ... 5
Flinius nat hist xxxi 6 de aquis capiti auribus priuatim medentur,
oculis uero Ciceronianae. dignum memoratu, uilla est ab Auemo lacu
Puteolos tendentibus inposita litori . . . quam uocabat^ M. Cicero Acade-
miam ab exemplo Athenarum, ibi compositis uoluminibus eiusdem no-
minis ... ^ huius in parte prima . . . eruperunt fontes calidi . . . cele- lo
brati carmine Laureae Tulli . . . ponam enim ipsum carmen ... ^ ^ . .
nimirum locus ipse sui Ciceronis honori hac dedit, hac fontes cum pate-
fecit ope, ut, quoniam totum legitur sine fine per orbem, sint plures ocu-
lis quae medeantur aquae.'
Plutarchtis Lucullo 42 <piXo0oq>lav 6e Tt&aav (uv riaTtoi^ero tuxI Ttqbg is
n&aav 6V(i6vrig fiv tuxI oMeMg^ iStov 6e rfjg ^AKcc6ri(ieiag i^ «(>%^? eQma
Kal ^rikov iiSyev^ ov rfig viag leyofiivrig^ nalneQ avd^ovarig rore roig KaQ-
vedSov Xoyotg 6La OClavog^ akXoc rf}g nalaiag md^avbv av6^a tuxI 6eivbv
eiTtetv rore 7tQO0rdrriv ixovarig rbv ^A6iuck(ovlrriv ^Avrlo^oVj ov Ttddri CTtov^rj
Tcotriadfievog q>ikov 6 AovKovkkog xai 0v^§imr\v avrirarre roig Oikmvog 20
iaiQoaraig (cf Lucull. 4,1 1 s). (5v %ai KiKiQoav rjv^ nal avyyQafifid ye Ttdywxkov
i7Coir}6ev eig rr}v aTQeaiv^ iv w rbv irceQ rfig xaraAijif/coig koyov Aovnovkkfp
neQiri^eiiiev^ avr& 6e rbv ivavriov AovKovkkog 6^ dvayiyQanrai rb ^i^kiov.
CODICES ACADEMICI I
Gassis A
meliores n (Parisinus 6331, Hdlmi P)
Wj \ horum cum n consensus fere non notatus; de locis rasis quae ad-
«, \ notantur ea semper ad unum n pertinere intdUgendum. q si-
Q J milis Halmi V
deteriorum genera ajJ^afij-O-x
(Balliolensis ex p est, Burneianus ex 9, Halmi A ex s, Lincolnensis et
liber Poggii ex f, Bodleianus ex %)
omnia genera
aliqmt codices ex uariis generihus ?
Classis r
genus corruptum (p. 43,9 — 47,14. 50,7—57,6;
\v
[v^: fere non commemoratm
genus interpolatum | y (Credanensis, Hcdmi G)
[y^: raro commemoratus ; de correctionibus et notis margi-
gincUibus quae adnotantur omnia ad unum y pertinent
1:
E|/--
non commemorati
CiC£BO ed. Plasberg
ACADEMICVS I
In Cumano nuper cum mecum Atticus noster esset, nuntiatum i
est nobis a M. Varrone uenisse eum Roma pridie uesperi et nisi de
uia fessus esset continuo ad nos uenturum fuisse. quod cum au-
5 dissemus, nuUam moram interponendam putauimus quin uideremus
hominem nobiscum et studiis eisdem et uetustate amicitiae coniunc-
tum. itaque confestim ad eum ire perreximus. paulumque cum ab
eius uilla abessemus ipsum ad nos uenientem uidimus; atque illum
complexi ut mos amicorum est (satis enim longo interuallo * ♦) ad suam
10 uillam reduximus. hic pauca primo, atque ea percunctantibus nobis 2
ec[si]quid forte Roma noui.
Tum Atticus «Omitte ista quae nec percunctari nec audire sine
molestia possumus quaeso» inquit «et quaere potius ecquid ipse noui.
silent enim diutius Musae Varronis quam solebant, nec tamen istum
16 cessare sed celare quae scribat existimo.»
«Minirae uero» inquit ille; «intemperantis euim arbitror esse
1 de insc7'iptione uide praefationem 1 ah oni J 9 enim F (corr
eum y) jt^ eum jtTt^Q^o), qiu) recepto reliqua pro sanis habet r, pro corruptis thm
et recte quidem; illud enim satis longo interuallo siue de tempore intellegitur siue
de loco, aegre persuadetur cadere in eos qui ^paulum^ a icUla abessent; quure ex
Dauisii coniectura ut mos amicorum est se uisentium longo interuallo t (ut scrt-
bit ad Att. i 4,1 nos longo interuallo uiseris^, in quo nikU est a7coXoyi6(iov qu^m
ueretur r. Maduigii inuentum (edit. Turic. ii p. 854^ satis tum 1. i., qu^d proba-
uit b, minus pla^et uel propter collocationem. mihi Meitzemteinus persuMsit enim
uerum esse et interddisse aliquid u^lut non uideramus inter nos 8 — 11 cf
de orat. ii 3,13 qui cum inter se, ut ipsorum usus ferebat, amicissime consalu-
tassent, ^quid uos tandem,' Crassus ^numquidnam' inquit ^noui?', Brut. 3,10, de
toto exordio epist. xi 27,1 10 ea 09» ^? Bom, cum Burando del tb, atque ea
cru4ie signauit m; post ea qtiaedam intercidisse suspicatur Stammius nou. ann.
(jxxxvii (^1888^ 179, qwie qualia fuisse dicam non reperio. xal tccvra confert r;
pluralem numerum posuit propter pauca, cf de sen. 7,22 10 et 12 percunctan-
tibus ud cN^cuntc- fere libri ^cont^^, tbmr 11 ecquid e Manutii coniectura
Lambinus et si quid FJ Romae y^, ut ci Emestus. Roma casu recto po-
situm 710 n recte eodstimat r 12 tum add r Atticus autem ci Lamhin. cf
de fin. I 5,14 pauca primo inter nos de litteris . . ., deinde Torquatus . . . inquit,
de fato 1,2; tum ille de fin. iii 3,10, tum Piso v 1,2, tum Furius de re p. i 11,17,
tum Philus 13,19, et ita passim 13 quaere ^g quare ceteri, sed tcq in mg
uel te qu(a)ere -po- fuel q) etiam ecquid Asci et quidrz/ 16 Hiero-
nymus apol. adu. libros Eufini i 1 t. ii col. 457 B Vall. olim pueri legimus 'in-
temperantis esse arbitror scribere quidquam quod occultari uelis'
ACADEMICVS I 1,2—2,5 35
scribere quod occnltari uelit; sed habeo magnum opus in manibus,
quae iam pridem; ad hunc enim ipsum» me autem dicebat «quae-
dam institui, quae et sunt magna sane et limantur a me politius».
3 Et ego 4lsta quidem» inquam «Yarro iam diu expectans non
audeo tamen flagitare; audiui enim e Libone nostro, cuius nosti stu- 5
dium^ (nihil enim eius modi celare possumus) non te ea intermitt^re
sed accuratius tractare nec de manibus umquam deponere. illud
autem mihi ante hoc tempus numquam in mentem uenit a te re-
quirere. sed nunc postea quam sum ingressus res eas quas tecum
simul didici mandare monumentis philosophiamque ueterem illam a 10
Socrate ortam Latinis litteris illustrare, quaero quid sit cur cum
multa scribas genus hoc praetermittas^ praesertim cum et ipse in eo
excellas et id studium totaque ea res longe ceteris et studiis et artibus
antecedat.»
2 Tum ille: «Rem a me saepe deliberatam et multum agitatam n
requiris. itaque non haesitans respondebo^ sed ea dicam quae mihi
sunt in promptu^ quod ista ipsa de re multum ut dixi et diu cogi-
taui. nam cum philosophiam uiderem diligentissime Graecis litteris
explicatam^ existimaui si qui de nostris eius studio tenerentur^ si
essent Graecis doctrinis eruditi^ Graeca potius quam nostra lecturos, 30
sin a Graecorum artibus et disciplinis abhorrerent, ne haec quidem
curaturos, quae sine eruditione Graeca intellegi non possunt. itaque
ea nolui scribere quae nec indocti intellegere possent nec docti le-
6 gere curarent. Vides autem eadem ipse; didicisti enim non posse
nos Amafinii aut Rabirii similes esse, qui nulla arte adhibita de s5
1 occultare d-g uelis Hierowymus WaUceriis h; cf Tim. 2,6 opns
magnum Jtbmr 2 quae ud que FJ, nisi quod qui pr y quo s"; quod Asc i
quia ci Dauisius; idque Christio auetore tbnir. cf TjUC. 26,82 qui ne nunc quidem,
de domo 9,21 qui in ipso Catone^ ad Att. xni 22,4 quippe qui omnia. d^ plurcUi
conferre licet Lucull, 40,126 id . . . quae^ Tusc. i 3,6 aHquid . . . illa, de orat. 1
62,226 quae . . . hoc enim F eum J, om Asc i 6 enim ^ eum T
enim eum ex Christii coniectura Halmio probata bm, cf Symmachu^ epist. 1 31,2
nam facilius est ardentes fauillas ore comprimere quam luculenti operis seruare
secretum 11 uereor ne fuerit cum tam multa 12 hoc genus vcpy tbm
13 res] ars g b; rebus pro artibus BenUeius. cf de diu. 11 1,3 in. m ad uol. 1
p, 254,37 16 sed] et Bakius ad legg. p. 305 ; ^quae enim^ inquit ^adiiciuntur satis
ostenduMt omnia inpromftuhabuisse Varronem, quae responderi necesse essef
16 — 18 quod ista . . . cogitaui del Schueteius, etiam sed ea . . . promptu Goerenzius.
uide quae attuli ad p. 4,3, cfp. 37,20 21 hoc F praster vv^, g 22 possent «
23 uolui r praeter u/num y, x possunt yq> fput y i. e. poffut, ut in mg scrip-
tum est) 24 eadem om <9'. uides autem ipse — didicisti enim eadem — Christio
auctore t, u. a. — eadem enim ipse didicisti — ex Dauisii coniectura bmr u. a.
— didicisti enim eadem ipse — cit (cfu. lO^; quorum ego uehementer dubito quic-
quamne aut ab oratiane requiratur aut ab sententia: Lycurgus eadem uidit fere de
rep. n 23,42, quod idem tu Lentule uidisti de domo 27,71; ^didicif autem Cicero
etiam iUud quod ait p, 36,3 ss, sibi uerbis nouis utendwm 25 Amafinii -d-g c^fanii
fere ceteri J et F ^c^^famii q>), cf p. 36,9; Amafinium Itbri uocant Tusc, iv 3,7 epist.
3*
36 ACADEMICVS I 2,6—6
rebus ante oculos positis uulgari sermone disputant^ nihil definiunt
nihil partiuntur nihil apta interrogatione concludunt, nullam deni-
que artem esse nec dicendi nec disserendi putant; nos autem prae-
ceptis dialecticorum et oratorum etiam^ quoniam utramque uim uir-
6 tutem esse nostri putant, sic parentes ut legibus uerbis quoque
nouis cogimur uti, quae docti ut dixi a Graecis petere malent, in-
docti ne a nobis quidem accipient^ ut frustra omnis suscipiatur labar,
lam uero physica, si Epicurum id est si Democritum probarem,
possem scribere ita plane ut Amafinius. quid est enim magnum,
10 cum causas rerum efficientium sustuleris, de corpusculorum (ita enim
appellat atomos) concursione fortuita loqui? nostra tu physica nosti;
quae cum contineantur ex effectione et ex materia ea quam fingit et
format effectio, adhibenda etiam geometria est; quam quibusnam
quisquam enuntiare uerbis aut quem ad intellegendum poterit addu-
15 cere? Haec ipsa de uita et moribus et de expetendis fugiendisque
rebus illi simpliciter, pecudis enim et hominis idem bonum esse
XV 19,2, Amifinimn Tusc. iv 3,6. Hieronymtis comm. in Osee lib. ii praef. t. vi p. 63
Vall. Amafinios (sic codices Vallarsii) ac Rabirios nostri temporis Rabarii yq>
1 diffiniunt fere lihri 3 disserendi] scribendi fp, pr y 4 orato-
rum] rhetorum d Fearcius ad i de orat. cap. 62 (p. 120 ed. u), contra quem r
attulit orat. 32,113 disputandi ratio et loquendi dialecticorum sit, oratorum
autem dicendi et omandi etiam Thc et © (om g) utramque uim
unam esse Manutius h utramque unam uirtutem esse d t, qui uirtutem recte
defendit cl de orat. iii 18,65 (adde i 11,48^, cf Heinius philol. xiv 499 Maduigius
de fln. in 21,72/ Quintil. inst. or. ii 20,1 an sit (rhetorice), ut compluribus enam
philosophorum placet, uirtus; ihid. 9 cur non tam in eloquentia quam in ratione
uirtutem eius (hominis) esse credamus, recteque hoc apud Ciceronem (de orat.
iii 14,66^ dixerit Crassus ^est enim eloquentia una quaedam de summis uirtu-
tibus' (pergit quamquam sunt omnes uirtutes aequales et pares, sed tamen
est specie alia magis alia formosa et inlustris, sicut haec uis, ut etiam de ui
constet) et ipse Cicero a sua persona cum ad Brutum in epistulis tum aliis
etiam locis uirtutem eam appellet. Cicero uim eloquendi dixit de nat. deor.
11 59,148, orationis de leg. i 9,27 6 quoque F (c[q pr (i) ^ quamquam fere A
6 malent v,5' mallent plerique malunt Manutius 7 accipient ex Da-
uisii coniectura t accipiunt FJ labor ©, in mg y, om ceteri, sed ic in mg
omnis opera in scribendis illis susciperetur frustra, unde t ci frustra omnis scri-
bendi labor (uel opera^ suscipiatur. cf Tim. 10,37 pro Mil. 84,94 ad Att. x 4,1;
possis etiam cura uel opera (de off. i 39,141 Tusc. v 1,2 al) 9 possum «g
posse fji Amafinius g c*»faniu8 plerique «^»franiu8 patid, cf p. 35,26
10 efficienteis Lamhinus «-tis ibm. ^causas rerum efficientium, id est, uim re-
rum efficientium, causas effidentes^ Turnehus, et Faher affert top. 14,58 proxi-
mus est locus rerum efQcientium, quae causae appellantur. cf de orat. ii 15,63
causae explicentur omnes uel casus uel sapientiae uel temeritatis, m ad part. ui
uol. II p. 526,14 11 appellant 7,13^5' physica r$9'^ «-cam ceteri
12 cum om contineatur g «>»eant -9" «>»entur unus continuantur (om curn^
Lamhinus conficiantur Moserus symh. crit. spec. ivls; ex utrumque del Kayserus.
forsitan cdiquid interdderit uelut et iungantur, cf p. 53,24 13 etiam F (%i\L)
enim J quam Fg quoniam J plerique 16 enim post illi collocatum in
A, quo positu conseruato uaria docti tAnptauerunt: post rebus lacunam signant ib
praedicatum uelut quam uarie tractantur intercidisse rati; in prindpio sententiae
peccatum esse censent Durandus r, ille iam uero scrihens pro haec ipsa, hic ecce
addens ante haec. tierum uidit m
ACADEMICVS I 2,6—8 37
censent; apud nostros antem non ignoras quae sit et quanta sub-
7 tilitas. siue enim Zenonem sequare, mi^um est efficere ut quis
intellegat quid sit illud uerum et simplex bonum quod non possit
ab honestate seiungi (quod bonum quale sit negat omnino Epicurus
se sine uoluptatibus sensum mouentibus ne suspicari quideni)] si uero 5
Academiam ueterem persequemur^ quam nos ut scis probamus, quam
erit illa acute explicanda nobis^ quam argute quam obscure etiam
contra Stoicos disserendum. Totum igitur illud philosophiae studium
mihi quidem ipse sumo et ad uitae constantiam quantum possum et
ad delectationem animi^ nec ullum arbitror, ut apud Platonem est, m
8 maius aut melius a diis datum munus homini. sed meos amicos^
in quibus est studium, in Graeciam mitto id est ad Graecos ire iu-
beo, ut ex [a] fontibus potius hauriant quam riuulos consectentur.
quae autem nemo adhuc docuerat nec erat unde studiosi scire pos-
sent, ea quantum potui (nihil enim magnopere meorum miror) feci 15
ut essent nota nostris; a Graecis enim peti non poterant ac post
L. Aelii nostri occasum ne a Latinis quidem. et tamen in illis ue-
teribus nostris^ quae Menippum imitati non interpretati quadam
hilaritate conspersimus^ multa admixta ex intima philosophia^ multa
dicta dialectice^ quae quo facilius minus docti intellegerent, iucun- 20
1 autem Lambinus enim FJ 8 ueram] unum WalkertM cl p. 52,1;
uide de fin. iv 15,40 ea;. 4 onmino negat yq> m; cf de nat. deor i 12,29
5 se add Lamhinus (non tr), et aane Cicero in Jiac aententia adferenda
semper pronomen poauit ne et quidem Dwrandus nec FJ nec intellegere
nec suspicari %• sentire nec suspicari ci Christius. in eadem aententia ne suspi-
cari qoidem Gicero de fin. 11 7,20. 10,30 Tu^c. iii 20,47, aaepe ne intellegere qui-
dem, uide Vseneri Epimrea fr. 67; cf Maduigius de fin. exc. iii p. 806 ed. iii,
contra quem qui dixerunt, ut nuper C. P. Schulzius ^Beitrdge zur Erkld/run^ der
romischen Elegiker^ 11 (progr. gymn. Frid,- Werder. Berol. 1898^ 4 et Frederktngus
philol, Lvin 628, Ciceronianum quidem unum particuHae nec ita positae probabile
aUulerunt exemplum, top. 4,23 de si uero Maduigiua de fin, 1 6,20; siue Tur-
nebus Lambinm 6 persequemur ic,ytp ««quimur ^ suspicamur v persequamur
«,,« tbmr. res dubia nos y in mg, g non ceteri 7 erit F (^rat y) A,
^Academia scHicet, id est Academiae raMo* Tumebua, cf p. 66,20 cum 65,10; erant
Ervmtua tbm de obacuro cf u^lut de fin. iv 1,1« de orat. 11 14,61. 32,137
de re p. I 24,38 (quem locum temere quidam interpolant) 8 illud igitur
li/yq> 9 quantum F quantam J 10 apud Platonem Tim. il B, cf
Cie. Tim. 14,52 12 in quibus id est Burandua id est om y; id es^
ad Graecos ire iubeo Lambino auctore del tbm. uide ad p. 4,4, Brut 46,172 sed
domum redeamus id est ad nostros reuertamur 13 ex f. ci t ex usu Ci-
ceronis ea a f . FJtbr ea e f . ci Lamhin, m hauriant riuulos quam sec-
tentnr nn^Q, sed in « qm in ras 15 ^pe iiiag (corr pr u4; uid) 11 magno-
pere fere ceteri magno opere tbr 17 L. Aelii Camerarius Lelii uel Laelii FJ
18 imitari pr y, <p,p^ meimipum*muta2i (in um nescio quid corr aut red)
ft I enmpu uuitati v non] ut di]xg, quo non abutendum itpta2i ut uid
ft 19 intuma ^vtp, 20 dicta sunt dialectice tacite r quae cum
Fabro et Bernhardio (^Grundr. der rom. Litteratur' p, 870 ed. v) del tb; mihi
inteUegendum uidetur inuitati sunt, adid autem Jiaec nec abundanter hoc quidem
loco — dedaratu/r enim his demum cur Menippeo more Varro scripserit — mc
38 ACADEMICVS I 2,8-3,9
ditate quadam ad legendum inuitati; in laudationibus, in his ipsis
antiquitatum prohemiis philosophiae more scribere uoluimus^ si modo
consecuti sumus.»
Tum ego «Sunt» inquam ^cista Yarro. nam nos in nostra urbe 9
6 peregrinantis errantisque tamquam hospites tui libri quasi domum
deduxerunt; ut possemus aliquando qui et ubi essemus agnoscere.
tu aetatem patriae tu descriptiones temporum, tu sacrorum iura tu
sacerdotum^ tu domesticam tu bellicam disciplinam^ tu sedum re-
gionum locorum tu omnium diuinarum humanarumque rerum no-
10 mina genera officia causas aperuisti; plurimum quidem poetis nostris
omninoque Latinis et litteris luminis et uerbis attulisti atque ipse
uarium et elegans omni fere numero poema fecisti^ philosophiamque
si tamen praeter constietudinem Ciceronis, de qita uide ad p, 35,16—18 quo
facilius . . . inuitati post conspersimus 1*. 19 Kaysero atictore traiecit h; cum
pro qno r peruerse haec cum sequentibus usque ad consecuti sumus uno inciso
comprehendens
1 inuitati sunt inteUego. inuitaui y, unde <^>uimus Werthus p. 38. post inui-
tati quaedam interddisse post suspicionem Turnebi statuit Casaubonus de satyrica
Crraecorum poesi et Bomanorum satira n 2 (p. 232 ed. Hah 1774^, cui et Bitschelius
assensus est mus. Bhen. vi (^1848^ 496 (opusc. m 435^ adn. logistoricorum comme-
morationem requirens p. 556 (^484j adn. et m, cf Boeperus phUol. xviii 431 s
in his ipsis recentihus 2 prohemiis J plerique proemiis tiel prooemiis (ita
ibmr) g premiis u>el praemiis F philosophiae uel «-phie (sic cum cruce m)
plericp^ e-phice g Manutius «-phe iib «>»phis r (cf ^ ClassicaJ Beview^ xi 350; phi-
lologis M. Seyffertus comm. crit. in Tusc. p. 118^. adieci more cl p. 31,18 de fin.
IV 9,22 philosophia quae communi more in foro loquitui* in libellis suo, de orat.
I 29,133 n 16,68 de leg. 11 4,9; ante philosophiae nescio quid interddisse putabat
Casaubonus l. d. uolumus 7e,(pi,g 4 sunt uera inquam ista Varro iiv
8. u. f bene cp^) ista inquam V. yq> sunt inquam ista V. fere A fs. ista inquam V.
uel s. inquam V. <5). nera qimrnquam potuit in ista sententia addi (cf de diu. u
13,32^, tamen neutrum Ulorum uerum esse ipse positus sunt uera (expectes uera
sunt^ argUfCre uidetur, ut dubitari possit insiticiumne sit Ulud uera (cf Laeh 2,6^
an ex uero corruptum (cf de leg. n 3,7 est uero it%), quod per compendium scrip-
tum fa>cUe in A potuerit inter&ldere 4 — 10 Augustinus de ciu. Dei vi 2
med. in primo autem libro (Acad&inico) cum eiusdem Varronis litteraria opera
praedicaret ^nos' inquit 4n nostra . . . aperuisti'. iiide Braulio praenotat. libro-
rum D. Isidori (Isid. AreucU. tom. i p. 9) et Boethitis qui fertur de diis et prae-
sensuynibus p. 392,10 Orell. 6 reduxerunt g Augu^timis tbm addux»- w,.
apte contulit r de leg. i 14,41 in deserto quo loco nactus . . . inbecillum atque
solum . . . in uiam deducet, adde pro Mur. 31,66 possum de L. Philo de C. Galo
dicere haec eadem, sed te domum iam deducam tuam: quemquamne existimas
Catone proauo tuo commodiorem . . . fuisse 7 discriptiones Augustini Lug-
dunensis l, mr, sed cf VaMenus de leg. p. 173,9 Lactantius diu. inst. vii 3,25
temporum constans ac mira descriptio; circumscriptionem temporum habes de
nat. deor. i 9,21 8 sacerdotem n, pr fn, v(p bellicaml publicam Au-
gustinus (^dom. publicamque Braulio). de off. i 22,76 haec quidem res non so-
lum ex domestica est ratione, attingit etiam bellicam sedum corr sedium
Augustini Corbeiensis, et altertim utrum inferiores eius libri praeter unum uel
duo, qui sedem cum FJ tbmr, quod quo modo •ferri posset nemo diocit, et m ci
situm; sedes autem i. e. domidlia saepe cum locis copuJantur 10 plurimum
quidem F et pkriqtie A plurimum -9^ plurimumque g Manutius plurimumque
idem Gruterus tbmr (cfp. 49,4. 54,11 Lucutt. 23,73j a poetis A praeter -O-sr
12 de poetmte uide Boeperum phUol. xviii 433 ss. omnigeno carmine satiras
suas expoliuerat Probus in Verg. ecl. 6,31 p. 336,23 Hag. de Menippo
ACADEMICVS I 3,9—12 39
multis locis inchoasti, ad impelleudum satis^ ad edocendum parum.
10 Causam autem probabilem tu quidem a£Pers: aut enim Graeca legere
malent qui erunt eruditi^ aut ne haec quidem qui illa nescient. sed
ea mihi non sane probas; immo uero et haec qui illa non poterunt,
et qui Graeca poterunt non contemnent sua. quid enim causae est 5
cur poetas Latinos Graecis litteris eruditi legant, philosophos non
legtot? an quia delectat Ennius Pacuuius Accius multi alii, qui non
uerba sed uim Graecorum expresserunt poetarum — quanto magis
philosophi delectabunty si ut illi Aeschylum Sophoclem Euripidem
sic hi Platonem imitentur Aristotelem Theophrastum. oratores qui- 10
dem laudari uideo si qui e nostris Hyperidem sint aut Demosthenem
11 imitati. Ego autem Varro (dicam enim ut res est), dum me ambitio dum
honores dum causae^ dum rei p. non solum cura sed quaedam etiam
procuratio multis officiis implicatum et constrictum tenebat, animo
haec inclusa habebam et ne obsolescerent renouabam cum licebat 15
legendo; nunc uero et fortunae grauissimo percussus uulnere et ad-
ministratione rei p. liberatus doloris medicinam a philosophia peto
et otii oblectationem hanc honestissimam iudico. aut enim huic ae-
tati hoc maxime aptum est, aut his rebus si quas dignas laude ges-
simus hoc in primis consentaneum, aut etiam ad nostros ciues eru- 20
diendos nihil utilius, aut si haec ita non sunt nihil aliud uideo quod
12 agere possimus. Brutus quidem noster excellens omni genere lau-
dis sic philosophiam Latinis litteris persequitur nihil ut isdem de
rebus Graeca desideres; et eandem quidem sententiam sequitur quam
tu, nam Aristum Athenis audiuit aliquam diu, cuius tu fratrem 25
1 incoasti pr ft, vy.tp^fi^ incohasti Ss^ implendnm ytp impelendum
V 3 malent vg mallent ceteri haec it,8<5 hoc ceteri (a ambigtte ^lv);
cf p, 35,21 nesciunt Jr; cf poterunt «*. 4s 4 ea mihi non sane V da
mihi nunc satisne J ("nunc ex parte in ras %) r (hic dic interpretattis cum aliis)
ea mihi non satis Durandm t eam Turneho auctore Lamhinus thm ft recte.
de sane c/ p. 3,8. 29,1 Tusc. iii 10,22 haec et Kayseri suasu h. ad et
haec ut supra ad ne haec quidem inteUegendum legent usl legere uolent
poterunt g potuerunt ceteri - 5 potuerunt r/Jg contempnent tp con-
tem(p)nant ceteri 7 Accius 3r,g Actius rQ,<s Attius tmr 8 dehehat per-
gere philosophi non delectant, sed spem significaturus mutauit orationem
9 ut illi J fsi ut illi . . . euripidem in ras tc) fiierint F f^runt 11) Aeschylum
(^o»i<*»^ r (ab^ v) Aeschinem J Sophoclen Euripiden r, et ita is in talihus
semper 10 mirentur F 11 sunt th 12 autem Jthmr uarro F
(ua,YO v); coniunxi, cf de re p. 1 10,15 de fin, 11 8,23 14 animo om Jthmr;
cf Tusc. I 1,1 ea studia quae retenta animo remissa temporibus longo interuallo
intermissa reuocaui 16 perculsus «x Lamhinus et om F 19 his
%,y<Pi<Pi, plcriqus w hiis p,fAqp iis g thmr 23 nihil ut J, ex nihil (p^; nihil in
livfpi ut nihil in yy^ (del in y) isdem <5 hise^ %,yfp,? hiisc*» q,v ub^ Wj^?
24 Graecia J desideres Aldus Nepos desideret FJ f^retur cr) c^ren-
tur d t Graecia desideret defendas d p. 29,15 (et de Graecia orat. 8,25>,
sed tamen Ulud quod posui aptiu^s uidetur huic omni orationi; cf de diu. 11 2,5
25 athetus n (non q) firatrem tu F
40 ACADEMLCVS I 3,12—4,14
Antiochum. quam ob rem da quaeso te huic etiam generi litte-
rarum.>
Tum ille «Istuc quidem considerabo, nec uero sine te. sed de f^
te ipso quid est> inquit «quod audio?»
5 «Quanam» inquam «de re?>
«Relictam a te ueterem Academiam^ inquit <^tractari autem no-
uam.»
«Quid ergo» inquam «Antiocho id magis licuerit nostro fa-
miliari; remigrare in domum ueterem e noua quam nobis in nouam
10 e uetere? certe enim recentissima quaeque sunt correcta et emen-
data maxime. quamquam Antiochi magister Philo, magnus uir ut
tu existimas ipse, negaret in libris, quod coram etiam ex ipso au- 4^
diebamus, duas Academias esse erroremque eorum qui ita putarent
coarguit.»
15 «Est» inquit «ut dicis; sed ignorare te non arbitror quae con-
tra Philonis Antiochus scripserit.»
«Immo uero et ista et totam ueterem Academiam, a qua absum 14
tam diu^ renouari a te nisi molestum est uelim», et simul «adsida-
mus» inquam «si uidetur.»
to «Sane istuc quidem» inquit, «sum enim admodum infirmus. sed
uideamus idemne Attico placeat fieri a me quod te uelle uideo.»
«Mihi uero» ille; «quid est enim quod malim quam ex Antiocho
iam pridem audita recordari et simul uidere satisne ea commode
dici possint Latine?»
3 istud <s r te] re e^^xg 6 ueterem Academiam Bentleitis ue-
terem iam JF (ne rem tam v iierem iam (p) ueterem illam Maduigius emend,
115 r tractari intellego non scribendo explicari sed cogtwsci legendo et
commentando 8 quid? ergo tbm id del Ernestiis 10 correpta ^,
co praeter sd" 11 pholo ftvqp 1*2 estimas liel ext«- uel exst^ F
negat (uel negauit^ Dauisius tbmr negarat Asc i. ft fuit negare solet, ut per-
saepe in opinionibus phtlosophorum 13 putarent rn c«runt (o tbmr. cf
Maduigius de fin. iii 20,67 16 Philonem in mg itTC^, supra add q, sr Phi-
lonia Maduigius emend. 116 b; Philonis Uwn expunxit sed seclusit'* m; Phi-
lonis sententiam t, rationem Ph. Nettleshiplus ^Acadetny^ viii 607, ea Ph. r.
modum loquefidi post alios (et ipsum Maduigium de fin. iv 25,69^ nuper copiose
illustrauit Vahlenus prooem. 1899/1900,5 5s; cf maxime ad Att. xii 23,2 ex Apol-
lodori . . . inuenire, ibid. xiii 32,3 eum uideo in Libonis praetorem, oi'at 70,233
sume de Gracchi apud censores illud, Lucull. 44,136; Varro r. r. i 1,10 de Ma-
gonis dempsit scripsit 79,? tb 17 ista g istam ceteri absum
tam lohannes Arretinus in mg cod, Monac. 763, aut in t^octu aut in mg fi ab-
8um iam e corr y (quod nescio cur tbmr praetulerint: te afuisse a nobis tam
diu dolui epist. 11 1,2^ absuntam v absumptam 3r,ftv, assumptam pr y et fere
ceteri (aqua plerique) 18 reuocari operarum culpa, quamquam non inepte,
Goerenzius (cf Lu>cull. 22,70 de orat. 11 48,199) 20 istuc (iyq> istud ceteri,
r. cf Seyffertus ad Laelium p. 93 ed. 11 quid est jt,a^ 22 inquit ille
Manutius, sed uide Maduigium de fin. i 3,9 Stangeliuvi Tidlian. 17
Varro ACADEMICVS I 4,14-16 41
Quae cum essent dicta^ in conspectu consedimus omnes.
16 Tum Varro ita exorsus est: «Socrates mihi uidetur, id quod
constat inter omnes^ primus a rebus occultis et ab ipsa natura in-
uolutis^ in quibus omnes ante eum philosophi occupati fuerunt, auo-
cauisse philosophiam et ad uitam communem adduxisse, ut de uir- s
tutibus et de uitiis omninoque de bonis rebus et malis quaereret,
caelestia autem uel procul esse a nostra cognitione censeret uel, si
16 maxime cognita essent, nihil tamen ad bene uiuendum. hic in om-
nibus fere sermonibus, qui ab is qui illum audierunt perscripti uarie
copioseque sunt, ita disputat ut nihil adfirmet ipse refellat alios, lo
nihil se scire dicat nisi id ipsum, eoque praestare ceteris, quod illi
qu^e nesciant scire se putent, ipse se nihil scire id unum sciat, ob
eamque rem se arbitrari ab ApoUine omnium sapientissimum esse
dictum, quod haec esset una hominis sapientia, non arbitrari sese
scire quod nesciat. quae cum diceret constanter et in ea sententia 15
permaneret, omnis eius oratio tantum in uirtute laudanda et in ho-
minibus ad uirtutis studium cohortandis consumebatur, ut e Socra-
1 essent yg coniectura sed reete puto; sunt g Lambinus sint ceteri propter
possint puto p. 40,24. quae cum dicta Crulielmius tbm hexametrum quaerentes (cf
Helmius ^Jjucian und Menipp^ p. 150 n. 1), cuius etiam exitum fugiens omnes cum
Durando del r. de fin. v exit in perreximus omnes (Varronis i rer. rust. in fac-
tnm discedimns onmes^. certe omnes de tribus dictum non debuit quemquam
offendere: Hortens. fr. 16 3f. cum uterque nostrum adnuissent omnesque . . .
uenissemus, Lucutt. 44,135 med. Min. Fel. 4,1; etiam de duobtis Lucull. 19,63 de
fm. II 32,105 2 q6 gftat mter in ras n; id quod constat inter omnes del m,
quem contra uide VcJiknum prooem. 1899/1900,4 s Brut. 23,90^ 3 ab ea;
'Msto.^ del TJrsinus; cf Tim. 1,1 4 omnibus J fuerant d Ernestus
6 de ante uitiis om Jtbmr. cf de fin. iv 25,71 ad uirtutes et ad uitia nihil
interesse, quamqtuim usus Ciceronis inconstans est, ut p. 36,15 et 43,7 scribit de
uita et moribus, idem in re eadem de uita et de moribus de re p. i 10,16 et
Tusc. m 4,8, et similiter uariat in aliis 7 censet ex Balliolensi Bauisius
censere Walkerus 8 conferre post uiuendum add libri Poggiani corrector,
item Bom, adferre Drechslerus eph^m. gymn. Austriac. xxxvii 724, ualere post
tamen t, facere deesse putabat Klotzius. intdlege potius esse (rrjv q>v6i%i]v d^Ba-
glav iiriShv bIvui TtQhg ijii&g Diog. Laert. 11 21, rectene an secus nihil ad nos,
aut si ad nos nihil ad hoc tempus in Fis. 28,68^. figuram post Gronouium ex-
plicuit r 9 iis V hiis 9 his fere ceteri 10 copioseque Fda^g et co-
piose <5 Lambinus (poterat utrumque, cf r) copiose ceteri 11 prestare se y,
pfbare* [m], deinde ceteris in ras, ic 12 putant ftyqp 13 se rem V
hominum ci Dauisius ((iriSiva Plato apol. 21 A, ft,ri&ivcc &vd'Qmjt(ov Xeti.
apol. 14, &vSq&v ^dvxfov uersus notus) 14 dictum] iudicatum de Lambini
coniectura Sdiuetzius, cf de sen. 21,78 La^l. 2,7. 10. 4,13 Val. Max. iii 4 ext. 1
hominis F omnis Jtnir omnino d Emestus. cf Plato apol. 23 A xivdv-
vi4)Bi . . . Tc5 bvxt 6 Q^Bhg 6oq>6g slvcct xal iv tw XQ'n*^l''^ rovraj rovro Xiysiv 3ri.
^ 6cv9'Q(07tivri 60(pla dXlyov tivhg Sc^la iatlv xal oidevog se 79,? tbm
16 tantum Bauisius ad Lactant. epit. cap. 37, cf de re p. i 10,16 tantum de uita
et de moribus solitum esse quaerere, Diog. Laert. u 45 Sext. adu. math. vii 8;
tamen (ita ex Ghruteri coniectura r) uel tum g tam plerique hominibus om-
nibus fere A positu a Cicermiis consuetvdine alieno omnibus hominibus g Ma-
nt^us 17 e] et 79 ex Asc i t
42 ACADEMICVS I 4,16—6,18 Varro
ticorum libris niaximeque Platonis intellegi potesi Platonis autem 17
auctoritate; qui uarius et multiplex et copiosus fuit^ una et consen-
tiens duobus uocabulis philosophiae forma instituta est Academico-
rum et Peripateticorum, qui rebus congruentes nominibus differebant.
5 nam cum Speusippum sororis iilium Plato philosophiae quasi here-
dem reliquisset, duo autem praestantissimo studio atque doctrina
Xenocratem Calcedonium et Aristotelem Stagiritem, qui erant cum
Aristotele Peripatetici dicti sunt, quia disputabant inambulantes in
Lycio, illi autem qui Platonis instituto in Academia^ quod est al-
le terum gymnasium, coetus erant et sermones habere soliti e loci uo-
cabulo nomen habuerunt. sed utrique Platonis ubertate completi
certam quandam disciplinae formulam composuerunt et eam quidem
plenam ac refertam, illam autem Socraticam dubitanter de omnibus
rebus et nuUa adfirmatione adhibita consuetudinem disserendi reli-
16 querunt. ita facta est, quod minime Socrates probabat, ars quaedam
philosophiae et rerum ordo et descriptio disciplinae. Quae quidem 18
erat primo duobus ut dixi nominibus una; nihil enim inter Peri-
pateticos et illam ueterem Academiam differebat. abundantia qua-
dam ingenii praestabat, ut mihi quidem uidetur, Aristoteles, sed
so idem fons erat utrisque et eadem rerum expetendarum fugiendarum-
que partitio.
Sed quid ago» inquit «aut sumne sanus qui haec uos doceo? 5
nam etsi non sus Mineruam, ut aiunt, tamen inepte quisquis Mi-
neruam docet.^>
1 max. Xenophontis intell. ct Dauisius cl viemor. i 1,11 (^y 7,6^ sed uide
Tusc. V 4,11 Quintih inst. orat. v 7,28 3 instituta J (^e-tutione s) consti-
tuta r. aegre dica^ utrum aptius 6 duo r%, aed y et % ah altera manu,
q> a prima corr duos, ut reliqui (etiam n^n^g) et r praestantissimos ftv,g
thm ft recte (uide Stangelii Tulliana 49^, sed cf Tusc. iv 1,2 praestanti sa-
pientia et nobilitate Pythagoras, de fln. ii 16,61 praestantissimis ingeniis ho-
mines, similiter alias, in Anton. xi 9,23 tuum istuc praestantissimum studium
7 Calchedonium bmr Chalc*^ Asc ii t Calcedonium ut FJ f^nichu v
«^nicum ^) ita Ahrincensis de orat. iii 32,128 Stagiritem n,v^y(p <-ten ^L(r)
Stagir|tem v Stageritem vsl c-rytem uel e*»ridem uel Strageritem ceteri
9 quia (ita ci r) u^el qui a 'Jt7C^Q,iiLv^y(p ; illi qui autem qp, 10 gignasium n
gynne- y,g ginn*^ qp,g 11 complecti j9r y, qp,d complexi Q- fubertatem unu^
ex his, ut Kraffertus progr. Auric. 1883,12^ 12 formam Burneianus, ^fortasse
recte^ ait r 13 dubitanter h cl de inuent. ii 3,10 sine ulla adfirmatione simul
quaerentes dubitanter unum quidque dicemus; dubitantem Ft dubitationem J (sed
tione 3r in ras) r 14 aAibita Qfuetudme in ras n; consuetudine ^lv
15 ante quod iteratum disserendi i/ (sed in ras paulo maiore, suh qua agnos-
ceham . . . . ff . . . d . o, n), idem ut uid in mg olim add, nunc del y 16 di-
scriptio m, cf p. 38,7 19 mihi om s Bom quidem om g Goerenzius mihi
uidetur quidem ceteri, sed signis transponendi pr additis ^, q6em in ras %. mi'
tatum ordinem etiam Lamhinu^ restituerat; cf. p. 54,1. 55,19 s; Tusc. iii 34,84
uerum quidem haec hactenus lihri 20 fugiendarumque om % 23 non
sum Minerua y^, pr y «-am v^(p,g ♦non* fuf mmeruam fhon in ras^ uid fuisse
n rum fuf m^) «
Varro ACADEMICVS I 5,18—20 43
Tum Atticus «Tu uero» inquit «perge Varro; ualde enim amo
nostra atque nostros^ meque ista delectant cum Latine dicuntur et
isto modo.»
«Quid me» inquam «putas, qui philosophiam iam professus sim
populo nostro me exhibiturum.» 5
19 «Pergamus igitur» inquit «quoniam placet. Fuit ergo iam ac-
cepta a Platone philosophandi ratio triplex^ una de uita et moribus^
altera de natura et rebus occultis^ tertia de disserendo et quid ue-
rum quid falsum quid rectum in oratione prauumue quid consentiens
quid repugnet iudicando. 10
Ac primum illam partem bene uiuendi a natura petebant eique
parendum esse dicebant; neque ulla alia in re nisi in natura quae-
rendum esse illud summum bonum quo omnia referrentur^ constitue-
bantque extremum esse rerum expetendarum et finem bonorum, ad-
eptum esse omnia e natura et animo et corpore et uita. corporis 15
autem alia ponebant esse in toto alia in partibus^ ualetudinem uires
pulchritudinem in toto, in partibus autem sensus integros et prae-
stantiam aliquam partium singularum^ ut in pedibus celeritatem^ uim
in manibuS; claritatem in uoce^ in lingua etiam explanatam uocum
20 impressionem; animi autem quae essent ad comprehendendam ingeniis 20
4 professus iam F sum iiy(p,^<5 6 me iam v me om Jr, post
sim addiderat Lambin^us 6 inquit rnn Fd', quod quidem abesse potest, cf
p. 46,16. 61,1. 22 Brut 86,183 al 6. 7 a Platone accepta Bom. cf Au^gustinus
de ciu. Dei viii 4 Plato . . philosophiam perfecisse laudatur, quam in tres partes
distribuit, c. Acad. ni 17,37 Diog. Laert. iii 56 Sextus adu. maih. vn 9 ApoU. Sid.
c. 15,100 7 ratio philosophandi, transpositum a correctore, % una
pars de ci r cl de fin, v 4,9, sed cf de off. 11 14,48 9 uerum et quid J
uerum sit quid ex Dauisii coniectura r consentiens] consequens sit Kri-
schius stud. Gotting. 1845,178 (bh) adn, 1, sine sit b, cl Tusc. v 24,68 orat. 32,115
LticuU. 28,91 de leg. 1 24,62, adde de diu. 11 72,160 de fin. i 19,63 de leg. 1 17,45;
sed tamen in eadem re posuit consentaneum esse Luddl. 7,22. 9,28, et consen-
tanea et consequentia copu2auit de fin. ni 15,48, cfde off. 11 6,18 Tim. 3,8; de fin.
III 3,10 ratio nostra consentit, pugnat oratio 10 repugnat a. aequabilitatis
causa uaria moliti sunt docti: consentiat nescio quis teste Goerenzio, consentiens
sit Goerensius cl orat. 32,115 Tusc. v 24,68 (LucuU. 7,22j, repugnans g Manutius
tbr repugnans esset m 11 primam J praeter g, quod uereor ut recte teneat
r cl p. 46,4. 49,7 partem illam g Bom r artem ci r, cf p. 46,3;
de diu. I 29,60 illa tertia pars rationis et mentis, de fin. v 4,9 repetebant
r; cf de fin. iv 17,47 v 11,33 12 (^nisi^ in] a ft, om ^ 13 summum illud
7t (non Q ut uid), 6(iv, sed iUud alterum magis uidetur esse ex usu Cicermiis,
qui illud summum bonum habet de fin. iii 1,2, hoc s. b. ibid. iv 6,16, sua summa
bona ibid. 16,45 referentur a^cp,^ reff^ v 15 omnia e natura om F
^omnia add y) omnia a natura «5- bm, sed recte Tumebus ^secundum naturam:
id enim e significat in hoc genere^ ; cf de fin. v 9,26 ut aliud equo sit e natura
aliud boui, de leg. i 21,56 16 ualitudinem fere libri 17 pulcritudinem
nonnuUi uelut n,aiiv 18 singularium 7t^,{L(p,f5 20 expressionem ccp^,
nonnuUi adscripto altero, idque d ManuUus, scripsit Sc^imtzius. contulerunt
de orat. m 48,185 numerosum est in omnibus sonis atque uocibus quod habet
quasdam impressiones et quod metiri possumus interuallis aequalibus; ^rv^ov
ud vdnaa^v dicit^ Turnebus ingenii Pg, cum Manutio aliisque del tbm,
44 ACADEMICVS I 6,20-21 Varro
nirtutem idonea^ eaque ab his in naturam et mores diuidebantur.
naturae celeritatem ad discendum et memoriam dabant^ quorum utrum-
que mentis esset proprium et ingenii; morum autem putabant studia
esse et quasi consuetudinem^ quam partim assiduitate exercitationis
5 partim ratione formabant^ in quibus erat philosophia ipsa. in qua
quod inchoatum est neque absohUum progressio quaedam ad uirtutem
appellatur, quod autem absolutum, id est uirtus, quasi perfectio na-
turae omniumque rerum quas in animis ponunt una res optima.
ergo haec animorum; uitae autem (id enim erat tertium) adiuncta 21
10 esse dicebant quae ad uirtutis usum ualerent. iam uirtus in animi
bonis et in corporis cernitur et in quibusdam quae non tam naturae
quam beatae uitae adiuncta sunt. hominem enim esse censebant
quasi partem quandam ciuitatis et uniuersi generis humani, eumque
esse coniunctum cum hominibus humana quadam societate. ac de
15 summo quidem atque naturali bono sic agunt; cetera autem perti-
nere ad id putant aut adaugendum aut [ad] tenendum, ut diuitias
sed Lanibin ingeniis recte interpretabatur: ^nam qui docilitate et memoria prae-
stant, ingeniosi dicuntur, fadlequ^e compreliendunt ea, qu>ae sunt ad bene uiuen-
dum idonea' ; cf de re p. iii 3,4 de leg. i 17,46 de nat. deor, u 2,5 Tusc. iii 1,2;
ingeniis tertio casu positum putat r
1 iis g Rom tbmr hiis w,,tf^v et in mores ex Halmi coniectura b.
uide m, qui confert de fin. iv 7,16 diuiserunt natu^am hominis in animum et
corpus alia, et supra ad p. 41,6 morem ytp 2 et ad memoriam yq>
3 esse ci Orellius probante Halmio 4 exercitationis assiduitate Jtbr
(laffibuitate* excicionis, prior e e corr, fi); cf pro S. Boscio 53,154 adsiduitate
molestiarum, Tusc. ii 17,40 de consuetudine exercitationis, de off. ii 15^53
consuetudine beneficentiae (cf ibid. 18,63^ 5 ipsa philosophia Fm
6 incoatum yg incoactum v incohatum g r absolutum dB&<s (^inchoatum
est neque credo desit absolutum Lincolnensis) perfectum non deterius g Bom,
om ceteri 7 id est del Krahnerus de Varrone ex Marciani Capellae sa-
tu/ra supplendo cap. i (progr. Friedland. 1846^ p. 2, absolutum, uirtus, id est
quasi Christio auctore bm, et probabat t, absolutum, ipsa uirtus, quasi Kay-
serus eodeni consilio sed prauo illo quidem, ut mihi uidetur cum r, si quidem
hoc agitur ut illa moralis ratio intellegatur petita esse a natura; et cf p. 52,11
facta . . . praue id est peccata 10 nam Goerenzius tbmr. apparet Cice-
ronem disputationis Graeccte capita pomre parum accurate excerpta; quare etiam
quidquid in his est tccvtoXoylccs ferendum non abiciendum cum Dobraeo aduers.
11 372 uirtus animi bonis et corporis cemitur in quibusdam J, et in qui-
dem ante animi et corporis abesse potest, ut om r; et autem ante in tertium
cum certe tenendum sit (nisi malis cum BenUeio praeterquam inserere ante
animi^, in illis quoqu^ malui alterius codicum generis auctoritatem sequi
12 enim om Jtr, autem ci m, sed enim peraptum est, quoniam illa quae beatae
uitae adiwncta sunt, i. e. patria parentes liberi amici alia, humana societate
continentur; cf Sextus adu. maih. xi 45 esse post quandam t*. 13 anv
14 hominibus] onmibus ex Ernesti coniectura b humana] communi ci
I. F. Gronouius obseru. iii 6, bm. cf de fin. v 23,65 nihil est . . quod latius
pateat quam coniunctio inter homines hominum, ibid. iii 19,62 iv 2,4 de off.
III 6,28. consulto ea significari uidetur societas quae homini cum homine sit
otad'' Zaov &vd'Qa}ytog, td ait Aristoteles eth. viii 13. 1161^8; cf Augustinus de
ciu. Dei xix 3 sub fiyi. (ex Varronis de phihsophia) gentes quas ei societas hu-
mana coniungit 15 atque de naturali y(p 16 aut ad agendum Jv
aut tenendum g aut ad tuendum ? Bom aut tuendum cum codice Mem-
Varro ACADEMICVS I 5,21—6,23 45
ut opes ut gloriam ut gratiam. ita tripartita ab his inducitur ratio
22 bonorum. Atque haec illa sunt tria genera, quae putant plerique
Peripateticos dicere. id quidem non falso, est enim haec partitio
illorum; illud imprudenter, si alios esse Academicos qui tum appel-
larentur alios Peripateticos arbitrantur. communis haec ratio, et 5
utrisque hic bonorum finis uidebatur, adipisci quae essent prima in
natura quaeque ipsa per sese expetenda aut oninia aut maxima; ea
sunt autem maxima^ quae in ipso animo atque in ipsa uirtute uer-
santur. itaque omnis illa antiqua philosophia sensit in una uirtute
esse positam beatam uitam, nec tamen beatissimam^ nisi adiungeren- lo
tur etiam corporis et cetera quae supra dicta sunt ad uirtutis usum
23 idonea. ex hac descriptione agendi quoque aliquid in uita et officii
ipsius initium reperiebatur, quod erat in conseruatione earum rerum
quas natura praescriberet. hinc gignebatur fuga desidiae uolupta-
tumque contemptio, ex quo laborum dolorumque susceptio multorum is
magnorumgt*^ recti honestique causa et earum rerura quae erant
congruentes cum praescriptione naturae; unde et amicitia exsistebat
miano Lambinus r (quia Graeci soUant in hac re ponere qpvXarretf^aij aut ad
tenendum fere ceteri. aut ad augendum (Tioc cum Victorio) aut ad tenendum
commendat Beiterus progr. Auric. 1892,21 cl p^ 50,7 et de fin. ii 13,40 cum ad-
notatione Maduigii, quae non satis apta sunt
1 tripartita an tripertita in archetypo fuerit amhiguum: triptita compendio
dubio w^,yqpqpi<y^Vi,g e-part<^ v cum aliis iis <s Bom tbmr hiis jt^,aiiv
4 tum Asc I dum FJ; appellantur yqp m. ^uerendum est ut qui tum appella-
rentur recte emendatum sit; exspectares saltem q. tum appellabantur' t, unde b
eam coniecturam recepit, m uerbis qui dum crucem, praefixit. at quod oratione
recta esset qui tum appellabantur, id si obliqus enuntiare uolebat scriptor (id
quidem non necessario sed certe non falso), appellarentur ponendum erat nihil
aliud: tum cum uidebantur quo modo uiderentur id quaeritur est in Lu^llo
27,88, uideo igitur causas esse permultas quae istum impellerent pro S. Bosc.
33,92, cum absolute esset multae causae istum impellebant, similiter accus. iv
6,11 ueri simile non est ut ille . . . rdigioni suae . . . pecuniam anteponeret,
et swnt propinqua quaedam alibi; cf de nat. deor. i 27,77 ex. qui ita tum
ci r 6 uidebatur Asc i uidetur yqp,g uideatur cetei^i prima in rds^s'
in prima ceteri prima (om ia) tbmr au>€tore Bauisio cl de fin. ii 11,33 quae
prima data sint natura; prima naturae ei Bremius de fin. l. d. mihi non in-
credibile uidetur Ciceronem, cum sibi xa itQ&xa xara (pveiv primum dicenda es-
aent Latine, ea esse u^luisse prima in natura, qumi> ad modum iis quae prima
secundum naturam nomineniur similia esse dicit prima in animis de fin. v 7,18
9 antiqua illa F (om plura turbans v, illa ant. v^cp^); cf de re p. ii 10,18
omnique illo antiquo . . errore sublato 11 etiam Fn et co tbmr; cf de re
p. III 3,5 de fin. iii 21,72 12 discriptione m, cf p. 88,7 13 conicias
fuisse in conseruatione sui et in appetitione earum rerum, cf de fin. v 9,24
omne animal . . id agit ut se conseruet, quod hic ei primus . . appetitus a
natura datur, se ut conseruet atque ita sit affectum ut optime secundum na-
turam affectum esse possit. hanc initio institutionem confusam habet et in-
certam, ut tantum modo se tueatur . . . cum autem processit paulum . . . tum
. . . coeptatque et ea quae naturae sentit apta appetere et propulsare contraria ;
ibid. m 6,20 iv 10,25. 13,34. 28,78 15 contentio q,s 16 que (o soli.
possis etiam m. et magnorum 17 descriptione Jr. uide u. 14 Lucull. 46,140
^adpetitus siue adpetitio ml simile substantiuum , quod sit contrarium su-
46 ACADEMICVS I 0,23—7,26 Varro
et iustitia atque aequitas, eaeque et uoluptatibus et multis uitae
commodis anteponebantur.
Haec quidem fuit apud eos morum institutio et eius partis
quam primam posui forma atque descriptio. de natura autem (id 24
6 enim sequebatur) ita dicebant ut eam diuiderent in res duas, ut
altera esset efficiens, altera autem quasi huic se praebens, eaque
efficeretur aliquid. in eo quod efficeret uim esse censebant, in
eo autem quod efficeretur tantum modo materiam quandam; in
utroque tamen utrumque: neque enim raateriam ipsam cohaerere
10 potuisse si nulla ui contineretur^ neque uim sine aliqua mat^ria;
nihil est enim quod non alicubi esse cogatur. sed quod ex utro-
que, id iam corpus et quasi qualitatem quandam nominabant —
dabitis enim profecto ut in rebus inusitatis, quod Graeci ipsi fa-
ciunt a quibus haec iam diu tractantur, utamur uerbis interdum
15 inauditis.)^ «Nos uero» inquit Atticus; <quin etiam Ghraecis licebit 25
utare cum uoles, si te Latina forte deiicient.> «Bene sane facis;
sed enitar ut Latine loquar, nisi in huiusce modi uerbis^ ut philo-
sophiam aut rhetoricam aut physicam aut dialecticam appellemy
quibus ut aliis multis consuetudo iam utitur pro Latinis. quali-
periori fugas,' aut post rerum t*. 16 aut post naturae intercidiase censet t, quod
satis probabile dicH m; at uerissime Helmius cmitinuari monet recti honestique
et earom remm
1 eaeque t ea eque /1179 ea*eque a ea que v haeque uel heque J (^beae-
que «1 h(a)ecque ^) haec Lamhinus et prius ta^ite om r multis]
cunctis ci Bauisius 2 an|ponebant* a 3 partis Walkerus artis T^;
cf p. 43,11. 49,7 4 diBcriptio m, cf p. 38,7 5 docebant F ^«-bat yi),
quod quamquam singulare est cum ita cofiiunctum tamen ueriim esse iwn posse
haud contenderim 6 ea quae cv(p,s t; eaque (ita uel ea que lihri plerique)
uolo esse et ea res, ut statim in eo quod efficeretur et p. 53,22 simiHifne; ea
qua Manutius h ex qua Turnehus Lamhinus, id^n uel eaque ex qua uel ea ex
qua uel ex eaque prohans ex eaque scripsit m, idem ex siia coniectura r
7 efficerentur F, pr g «-ret g 8 tantum modo om J thmr, sed t diihitans,
et certe non projHer ea reicieftdum est qua£ proxime secuntur, praesei^tim cum
ea ipsa non satis accurate expressa uid^antur e Graecis, quae talia fuerint o^-
SixBQOv 8' &VBV d^atigov slvoci dvvoctov. cf Lactantius diu. inst. vii 3,1 Stoici
naturam in duas 'partes diuidunt, unam quae efficiat, alteram quae se ad fa-
ciendum tractabilem praebeat: in illa prima esse uim sentiendi, in hac mate-
riam, nec alterum sine altero posse fesse posse Parrhasius quicquam posse
Brandtius) 10 uim esse sine Christio auctore h, quod intellegerulum potius
quam scrihendum 11 nihil . . . cogatur ex Jjamhini suspicione del HueUe'
mannus; cf Flato Tim. 52 AB quod ex utroque constaret, id corpus ci m.
t6 d' ^l icyicpolv 7]dri a&y^cc xal noiotritcc iY,dXovv. de ellipsi cf m uol. i p. 288,1S
de off. (a. 1882; p. 16,9 Flwtarchus de commun. 7iotit. 50 p. 1085 E triv fi^
oveiccv xal triv vXriv 'b(psatdvcci tccig noiotriGi Xiyovci (Stoici) . . . tocg ^h xoi6'
tritag a-S ndcXiv o^baiag xal amfiata noiovai,' tavta Bh noXXriv l%u tagaxijv etiam
apud Ciceronem, cf p. 48,3. 11. 13 13 habitis F (cum ras corr y, «*»tus 9,;
habetis usl habebitis 5 17 enitar inquit Durandtis, cf ad p. 43,6
n ut m sed ut linea del n eiuscemodi F^ 18 ut rhetoricam ci t dcle
fin. III 2,5^ at ihi est ut ipsa x)hilosophia <^cen uel c^cem in trihus nomi"
nihus g «^cen Mamitius
Varro ACADEMICVS I 7,25—26 47
litates igitur appellaui quas yeoidtritag Graeci uocant, quod ipsum
apud Graecos uou est uulgi uerbum sed philosophorum , atque
id in multis; dialecticorum uero uerba nuUa sunt publica^ suis
utuntur. et id quidem commune onmium fere est artium; aut enim
noua simt rerum nouarum facienda nomina aut ex aliis trans- s
ferenda. quod si Graeci faciimt^ qui in his rebus tot iam saecla
uersantur, quanto id nobis magis concedendum est, qui haec nunc
26 primum tractare conamur.» «Tu uero» rnquam «Varro bene etiam
meriturus mihi uideris de tuis ciuibus, si eos non modo copia re-
rum auxeris, ut effecisti, sed etiam uerborum.» «Audebimus ergo» lo
inquit «nouis uerbis uti te auctore, si necesse erit. — Earum igitur
qualitatum sunt aliae principes aliae ex his ortae. principes sunt
unius modi et simplices, ex his autem ortae uariae sunt et quasi
multiformes. itaque aer (hoc quoque utimur enim pro Latino) et
ignis et aqua et terra prima sunt; ex his autem ortae animantium 15
formae earumque rerum quae gignuntur e terra. ergo illa initia et^
ut e Graeco uertam, elementa dicuntur; e quibus aer et ignis mo-
uendi uim habent et efficiendi, reliquae partes accipiendi et quasi
patiendi, aquam dico et terram. quintum genus, e quo essent astra
1 Tcototritag in mg ny,? poeotetas 0qpi<)pj,e poeotecas yqp poeothetas flr,ajs:
poetjtas^ j ex e II poeticas v^ poticas v, alii aliter uocant] appellant ym
3 dialeticorum F praeter qpg, g b cf adp. 63,26 Flutarchm cfHieromjmus
comm. in epist. ad Oalat. 8,26 t vii 1 col. 516 C ValL ut autem et nos nobis fingen-
dorum nominum licentiam praesumamus, rebus quippe nouis, ut ait quidam, noua
fingenda sunt nomina (cf de fin. iii 1,3 de nat. deor. i 17,44 orat. 62,211 frg. KlO
p. 412 m) Martianus Capella v 510 6 hiis aiiv,^ iis g Bom s(a)ecla 5r,j?gs^
s(a)ecula ceteri 7 nobis magis yq>,^ «-maius e^Lv magis nobis fere A (et r),
sed magif ex maiuf ft pr n. in simillima sententia scripsit de fin. iii 2,6 quanto
id nobis magis est concedendum 9 meritus yg)iqpj,^s: «^tis q> 10 ut fe-
cisti s: Lambinus uti futei^ c;f Kloteius bm; efficere lalnyris est 11 erit r7C,^s
fuerit liher Poggii Bom est ceteri Victoritis 12 iis s Bom tbm hiis n^,6iLV,<s
13 vni mol ita scriptum ut legi possit hulc>» ft huius moi non satis perspi-
cue V iis s: Bom tbm hiis 7ti,(Siiv,^ uarie orte y(m) uarie (om ortae^
ft 14 hoc om Ar (hic aer quoque — utimur enim pro Latino — praue)
utimur futuntur Tt^) enim FJ, nisi quod enim om liber Poggii et Bom;
utimur iam cl p. 46,19 tb enim utimur iam m (in adnotatione scribit ^poteram
etiam hoc quoque utimur enim iam'^, qui idem ad uol. i p. 164,26 cum Mad-
udgio obseruat Ciceronem nusquam quoque enim aut enim quoque scripsisse nisi
forte mintts diligenter de fin, n 38,108; quo magis tetiendum puto id quod libri
praebent; nam in enim qua/rto loco posito non magis haerendum est quam in
autem u^lut de diu. 11 57,117 quid tam diuinum autem et quando ista uis au-
tem, pro Cluent. 60,167 aut in igitur de diu. 1 15,27 ille mihi uidetur igitur
uere augurari et om ^ pra^r Balliolensem 15 primae Burneianus,
Walkero auctore tb iis g Bom ^m hiis 7C^,\lv,^ 16 et ow Bodleianm
Manutius, sed didt &Qxccg xal 6toi%Bla, cf JDielsius de elemento p. 69 18 re-
liqua partis ex HaHmi coniectura bm, ut partis quartus casus esset. apte r con-
tulit Tusc. I 17,40 eam porro naturam esse quattuor omnia gignentium cor-
porum, ut . . . terrena et umida . . . in terram et in mare ferantur, reliquae
duae partes, una ignea altera animalis, . . . in caelestem locum subuolent;
Tim, 5,16
48 ACADEMICVS I 7,26—29 Varro
mentesque, singulare eorumque quattuor quae supra dixi dissimile
Aristoteles quoddam esse rebatur. Sed subiectam putant omnibus 27
sine ulla specie atque carentem onmi illa qualitate (faciamus enim
tractando usitatius hoc uerbum et tritius) materiam quandam^ ex
s qua omnia expressa atque effecta sint^ quae tota omnia accipere possit
omnibusque modis mutari atque ex onmi parte eoque etiam interire,
non in niliilum sed in suas partes, quae infinite secari ac diuidi
possint; cum sit nihil omnino in rerum natura minimum quod di-
uidi nequeat. quae autem moueantur omnia interuallis moueri, quae
10 interualla item infinite diuidi possint. Et cum ita moueatur illa uis 28
quam qualitatem esse diximus, et cum sic ultro citroque uersetur,
et materiam ipsam totam penitus commutari putant et illa effici "^
quae appellant qualia; e quibus in omni natura cohaerente et con-
tinuata cum omnibus suis partibus unum effectum esse mundum,
15 extra quem nulla pars materiae sit nullumque corpus; partis autem
esse mundi omnia quae insint in eo, quae natura sentiente teneantur,
in qua ratio perfecta insit, quae sit eadem sempitema (nihil enim 29
ualentius esse a quo intereat); quam uim animum esse dicunt mundi,
eandemque esse mentem sapientiamque perfectam, quem deum ap-
20 pellant, omniumque rerum quae sunt ei subiectae quasi prudentiam
quandam procurantem caelestia maxime deinde in terris ea quae
1 singulare 5r,g «^res ceteri quatuor n, alii 2 putant liber Pog-
gii Bom putat reliqui A putabant F 4 et tritius] contritius yqp permu-
tatis compendiis i et o. et contritius m ex] e vyq>,^ thm 5 efficta
Tmneho auctore Lamhinus, quod non falsum iudico ut r, sed non satis certum
tota omnia cum cruce t tot formas BenUeius formas onmis ex Dauisii
coniectura b sola omnia Banconetus apud Cruietum una omnia m omnia (del
tota^ ci Heinius philol. xxiv 484. de onmia cf IjUCuU. 37,118 ex materia in
se onmia recipiente, tota cl u. 12 de nat. deor. iii 39,92 aliis satis defendit r.
^Plato . . pro hoc tota habet xara tc&v ^ccvrov^ (Tim. 51 A) Faher possit
6b9' possunt ftyqp possint ceteri 6 mutari s: ut uid, Dauisius mutare F^,
cf u. 12 (diacxriiLati^oiLBvov Plato Tim. 50 C) eque F eamque Christius at-
que m eaque de Dauisii coniectura t eadem sententia qua etiam omnia interire
ci Lamhinus, contra quem recte Faher ^de materia ipsa tutiu^s fuerit opinor ac-
dpere^. eoque non atque adeo esse iudico ut r sed et ea re ut de fin. iii 5,16
nisi sensum haberent sui eoque se diligerent, de nat. deor. ii 11,30 11 qua-
litatem cf ad p. 46,11 citroque F introque ng que 71^ in utroque co
12 et] etiam t materiam (lam add v^y<p) totam ipsam F illa] ita
sr ut uid, Manutius 13 in ea; suspicione Dauisii del thm, qui praeter m
etiam illa cum omnibus suis partibus a natura seiungunt cohercente ng
(sed in mg coherente n choerente q), ca praeter 9 14 unum om Jr; cf Tim.
4,12. 5,16 de nat. deor. ii 33,84 15 que, e in ras pr ut uid it qu(a)eque
yqp materiae (^materia q>) pars Tm non praestantiu^ opinor altero in hac
quidem sententia, qua non de certis quibusdam materiae partibus agitur sed nulla
pars ponitur ut nihil u>el ne minimum quidem; cf Tusc. iii 20,49 uoluptatem . . .
in qua uirtutis nuUa pars insit, ihid. v 6,15 uitae beatae nullam partem re-
linquunt, Tim. 6,16 ut nuUa pars huiusce generis excederet extra partes
/t,g m 19 esse om F 20 post appellant non inddunt th sint m
prouidentiam Lamhinus, sed uide de nat. deor. ii 22,58
Varro ACADEMICVS I 7,29—8,81 49
pertmeant ad homines; quam interdum eandem necessitatem appellant,
quia niliil aliter possit atque ab ea constiiutum sii^ intere/t^m ** quasi
fEktalem et immutabilem continuationem ordinis sempitemi; non num-
quam quidem eandem fortunam, quod efficiat multa improuisa et
necopinata nobis propter obscuritatem ignorationemque causarum. 5
^ Tertia deinde philosopliiae pars, quae erat in ratione et in dis-
serendo, sic tractabatur ab utrisque. quamquam oriretur a sensibus
tamen non esse iudicium ueritatis in sensibus. mentem uolebant
remm esse iudicem^ solam censebant idoneam cui crederetur, quia
sola cemeret id quod semper esset simplex et unius modi et tale 10
quale esset (hanc illi ISiav appe]labant iam a Platone ita nomi-
9k natam, nos recte speciem possumus dicere). sensus autem omnis
hebetes et tardos esse arbitrabantur nec percipere ullo modo res eas
quae subiectae sensibus uiderentur, quod essent aut ita pamae ut
sub sensum cadere non possent, aut ita mobiles et concitatae ut 15
nihil umquam unum esset et constans, ne idem quidem^ quia con-
tinenter laberentur ei fluerent omnia. itaque hanc omnem partem
1 pertineant nn^, q e corr, vyq>,g «^nent pr g, ft, fere t» 2 esse possit
Lambinus, cfpaulo infra inter FJ sed interdum n^ ; hoc idem et item, qtiod
conieeerat BenUeius, in mg hahent nn^Q^ inter cum cruce posuit t, delendum
esse conidebat MueUerus pkilol. xix 629, tenet r eum usum loquendi agnoscens
quo Liuius scrihit uelut xxiii 2,1 maxime tamen inter corrupta omnia licentia
plebis et alii similiter, sed nemo cum singulari numero, nedum Ciceronem ita
scripsisae credam; ad poBsit autem infinitiuus, quem docti ex illo inter effid uo-
luerwnt (fieri ci Manutim, ire ci Dauisius, euenire Tumebus bm, interuenire
ci t), non requiritur, cf LucuU. 26,82 Maduigius de fin. iv 18,48 v 28,84; itaque
interdum uerum iudico, ut interdum . . . iuterdum . . . non numquam pariter
posita sint (ut saepe . . . non numquam . . . interdum, quondam de diu. 1 48,98^
in commemorandis explicandisque nominibus &vdyxrig BiiiccQiLivrig tvp\g, de quibus
cf r. post interdum u. 2 interdderit fatum id est seriem (uel s. causarum^ , cf de
nat. d. 1 20,55 de diu. i 55,125. 56,127 de fato 9,19 fr. 2 Aetius plac. i 28,4 sIqii^v
cUti&v tovviati rdiiv xal iniavvdsaiv &nccQcipoitov , Odl. yii 2 in. 3 num
nomquam nQ 4 quidem om Ftbm; nonnumquamque idem conido (cf
p. 38,10^ 4. 5 Lactantius diu. imt. iii 29,2 s philosophi . . . fortunae sexum
mutant eamque non deam sicut uulgus sed deum esse (Ucunt. eundem tamen
interdum naturam interdum fortunam uocant, ^quod multa' inquit Cicero ^efficiat
inopinata nobis . . . causarum'. ibid. 18 stultitia igitur et error et caecitas et,
ut Cicero ait, ignoratio rerum atque causarum natorae ac fortunae nomina in-
duxit 4 et Lambinus (cf Tusc. iii 13,28. 19,45^ haec uel hec FJ ac Halmio
auctore r 6 oratione v^(piq>^, d Lambin; uide de fin. iy 7,18 7 ore-
retur tb 8 tn n in ras n non om F 9 esse rerum vyq>,g ib
11 idean fi ideam ml ydeam ceteri appellant n,y tbmr appellabantur pr ii
iam om ft; iam . . . nominatam del m ut quae ^non uideatur Cicero scrip-
daae'*, sed cf IWc. i 24,58 orat. 3,10 12 omnes ii,sm 13 percipi
ex Christii sententia b, ^quod perceptio sit mentis, non sensuum* ; at id ipsum
negaiur eas] ullas yq> tbm 14 quod F quae Jr aut ita essent
Y^ip tbm autem ita essent y 15 sensu y,s 16 et add t, aut r, cf LucuU,
42,129 de har. resp. 9,18; nam nihil unum conitmgenda esse, qtiod in adnotaiione
ait r, non credo ne idem Manutius eidem FJ feisdem q>iq>i) et idem (del
quidem^ WaVcerus 17 s Nonius p. 148 opinabile Cicero Academicorum
lib. I ^taque h. o. artem r. 0. appellabat' (sic libri testibus superioribus: Lindsayus
~bant nuUa adnotatione). cf Tim. 2,3
Cicxmo ed.Plaf1>«rg 4
50 AGADEMIGVS I 8,81—9,83 Yairro
rerum opinabilem appellabant; scientiam autem nnsquam esse cen- 82
sebant nisi in animi notionibus atque rationibus. qua de causa de-
finitiones rerum probabant et has ad omnia de quibus disceptabatur
adhibebant; uerborum etiam explicatio probabatur, id est qua de
5 causa quaeque essent ita nominata^ quam itvnoXoyCav appellabant;
post argumentis quibusdam et quasi rerum notis ducibus utebantur
ad probandum et ad condudendum id quod ezplanari uolebani in
qua tradebatur omnis dialecticae disciplina^ id est orationis ratione
conclusae; huic quasi ex altera parte oratoria uis dicendi adhibe-
10 batur, explicatrix orationis perpetuae ad persuadendum accommo-
datae. Haec forma erat illis prima^ a Platone tradita; cuius quaa s^
acCeperim dissupationes si uultis exponam.»
«Nos uero uolumus> inquam, «ut pro Attico etiam respondeam.»
«Et recte quidem» inquit «respondes; praeclare enim explicatur
15 Peripateticorum et Academiae ueteris auctoritas.»
«Aristoteles igitur primus species quas paulo ante dixi labe- 9
1 opinabilimn Goerenzius 2 notionibuB (i. e. ivvolaig, cf Tusc.
I 24,57^ ex ^codice tmo uetere* Lambinua motionibuB ITJ, quod Tumebus ei
Faber defendunt non agte ad persuadendum ; nam Flato leg, x p. 897 c non
conferendus est diffinitioneB fere libri 4 explicari F (eorr y)
probatnr fere <o 6 esset y, (sed pr corr essent^^ n^afig. fuitne quaeque
res esset ? ethymologiam usl ethiin<^ libri appellant g Bom
6 quibusdam om Ar notis ducibus TA, nisi quod motis ^ fifp, pr y. no-
tis (om ducibus^ Manutius notationibus t cl top, 2,10. 8,35, sed ibtdem sunt
uerba rerum notae; et rerum notis quasi ducibus Dauisio auctore (cl de fin,
ra 15,49; bm (Vdhlenus prooem, 1899/1900,16 confert Tusc. iv 30,64 de nat.
deor, I 15,40; ; mihi non saiis certum est Ciceronem quasi ueluisse ducibus
potius quam rerum notis adiu/ngere: quasi signa quaedam et notas Lael, llfi%
nomina tamquam rerum notas de fin. v 25,74 7. 8 in quo Manutius br
denique m ibique ci Dauisius itaque Huelsemannus ita Maduigius emend. 117
in qua cum cruce t, quod mihi a Cicerone neglegenter scriptum uidetur cum aiiis
et referendum ad tertiam philosophiae partem, de qua his omnibus agitur; cf
p. 53,22, et quo referimus in qua p. 44,5.^ cf de nat. deor. i 8,20 in. 8 liac-
tabatur c dialetice t*eZ dyal<>» F dialectica uel dialetica u^l dyal«<» fere m
9 conclusa q, fere ta oratoria del t, dicendi del Tumebus; cfp. 4,12
Brut, 75,261 cum ad hanc elegantiam uerborum Latinorum, quae etiam si
orator non sis et sis ingenuus ciuis Eomanus tamen necessaria est, adinngit
illa oratoria omamenta dicendi, de orat. ni 21,80 quique ad eam (diaiec-
ticam) rationem adiungat hunc rhetoricum usum moremque exercitationemque
dicendi, de fin. v 4,10 de inu. i 28,33 10 accommodate malebat Ernestus
11 forma cum A om docti praeter t prima] primum Krischius
p. 197 (Ib) adn, t forma Maduigius bm cl p. 42,3. 46,4 de fin. iv 8,19 in. v 4,9
Tusc. ra 17,38 ex. disciplina praeeunte Bauisio Klotzius prima forma r
tradita disciplina Krischius cf de re p. ii 29,51 quare prima sit haec
forma . . tyranni inuenta nobis in ea re p. 12 dissupationes Baiterus
(apud t) , qui eandem corruptelam monstrauit de orat, ra 54,207 ; disputationes
FA immutationes (ita t) uel mut«^ ci Dauisius commut«^ Krischvus l. d,
14 quidem om Atbmr; cf. de re p. ra 32,44 *sic plane iudico'. *et rectissime
quidem iudicas, de leg. i 5,16 inquit Atticus; cf de leg. i 13,35 tbique
Vahlenus, deinde continuatur oratio Varronis nomine non addito, ut p. 46,16.
51,21 16 igitur om Ar; cf p. 47,11. 51,21 Brut. 35,183
Vano ACADEMICVS I 9,«3— 10,36 51
factanit; quas mirifice Pldto erat amplexatuS; nt in iis quiddam di-
uintim esse diceret. Theophrastus autem^ uir et oratione suauis et
ita moratus ut prae se probitatem quandam et ingenuitatem ferat^
uehementius etiam fregit quodam modo auctoritatem ueteris disci-
plinae; spoliauit enim uirtutem suo decore imbecillamque reddidit^ 5
34 quod negauit in ea sola positum esse beate uiuere. Nam Strato
eius auditor quamquam fuit acri ingenio tamen ab ea disciplina
omnino semouendus est; qui cum maxime necessariam partem phi-
losophiae, quae posita est in uirtute et in moribus^ reliquisset to-
tumque se ad iauestigationem naturae contulisset^ in ea ipsa pluri- 10
\ mum dissedit a suis. Speusippus autem et Xenocrates^ qui primi
Platonis rationem auctoritatemque susceperant, et post eos Polemo
et Grates unaque Grantor in Academia congregati diligenter ea quae
a superioribus acceperant tuebanttir. lam Polemonem audiuerant
85 assidue Zeno et Arcesilas. sed Zeno^ cum Arcesilam anteiret aetate 15
u&ldeque subtiliter dissereret et peracute moueretur, corrigere cona-
tus est disciplinam. eam quoque si uidetur correctionem explicabo,
sicut solebat Antiochus.)>
«Mihi uero)> inquam «uidetur^ quod uides idem significare Pom-
ponium.» 20
10 «Zeno igitur nullo modo is erat qui ut Theophrastus neruos
uirttitis inciderit^ sed contra qui omnia quae[que] ad beatam uitam
pertinerent in una uirtute poneret nec quicquam aliud numeraret in
bonis idque appellaret honestum quod esset simplex quoddam et
86 Bolum et unum bonum. cetera autem etsi nec bona nec mala essent 25
1 Nonii pars codicum p. 470 Cicero Academiconun lib. i ^quas mirifice
Plato (uel Planto^ erat amplexari (lEimplexari lemma uid ad proxima pertinens,
per quod interciderit amplexatnsj iis Bom hiis n^^ciivvij^s liis ceteri
8 prae se post quandam ytp tbm. cf de leg. agr. n 2,4 nocem unam prae uobis
indicem uestrarum erga me uoluntatum ac stadiorum tulistis ferret JEr-
nestus h 9 in ante moribus om iiyq>,g tbmr; cf p. 41,6 10 se om ytp,^
11 discedit y,«^ff 12 Polemon F 18 Crantor ex Cratero y, ex
Crator n et q>^ Crator ^iQiCiivv^q^q^^,? eis n^sts 14 utebantur J. d^ mendo
cf de leg. n 18,46 (p. 129,4 V,) audiueranit'**^ nt in ras « audierant v,s
audiuerunt g Bom 15 Archesilaus ^ <*>las fere ceteri Arcbesilam ar^,!',?,
e corr n et yq) «^las pr yq>y q>xq>t arcefilla3 (corr pr) \l Archesilaum pr «, p, ceteri
16 moueretur cum cruce b partiretur (et definiret pro dissereretj Bentkius;
uide Vahlenum de Ug. p, 130,2, qui confert epist. xv 21,4 ingenium eius . . extuli
laudibuB . . . quod ita iudicabam: acute mouebatur (cf Lucull, 11,34. 15,47^
18 AntiocuB uel Anthiocus uel Anthiochus nonnulli 21 neruis ye
22 incideret primo (Jhisianus, Lambinu^ (ex ^uetere codice^) Dauisius bm «^rent v.
inciderit quamuis dubitans reliqui d pro SuUa 11,32 ecquem tu horum . . . aut
tam sceleratum statnis fmBae ut haec omnia perire uoluerit, aut tam miserum
ut et 86 perire cuperet et nihil haberet quod saluum esse uellet, accus. 11 46,113
(Lieuenua ^die consec. temp. des Cicero* p. 11 et 46> quae g qu(a)eque ce-
teri quaecumque ei r p. vm 25 omissa per neglegentiam turpitudinis mentio.
de sequentibus cf AriusDidymus apud Stobaeum ecl. u 7,7* uol. n p. 79,18 W. «al
4*
52 ACADEMICVS I 10,36--S8 Ttxrro
tamen alia secundam naturam dicebat alia naturae esse contraria;
his ipsis alia interiecta et media numerabat. quae autem secundum
naturam essent ea sumenda et quadam aestimatione dignanda doce-
bat^ contraque contraria; neutra autem in mediis relinquebat, in qui-
6 bus ponebat nihil omnino esse momenti. sed quae essent sumenda 37
ex iis alia pluris esse aestimanda alia minoris. quae pluris ea prae-
posita appellabat^ reiecta autem quae minoris. atque ut haec non
tam rebus quam uocabulis commutauerat, sic inter recte factum at-
que peccatum officium et contra officium media locabat quaedam,
10 recte facta sola in bonis actionibus ponens, praue id est peccata in
malis; ofQcia autem conseruata praetermissaque media putabat ut
dixi. cumque superiores non omnem uirtutem in ratione esse di- 38
cerent sed quasdam uirtutes quasi natura aut more perfectas, hic
omnis in ratione ponebat; cumque illi ea genera uirtutum quae su-
xk fir£f (scil, T&v &9ui(p6Qfav) slvat xatoi nfwaiv ta 9h naqa q>vaiv xa dh ofrs naQic
(pvciv 0^9 "Kata q>v0iv. l^ p. 80, l^ ^i^& ^h t&v &Siaq)6QiOv ra (ihv itXtlda &^iav i%uv
Toc S' iXdtT<o' xal TCf (ikv xa^' avta ta Sl noirj[fi,%d' xal ra iikv ngoriYliiva ra
d' &nonQoriyiiiva ta d' oi^Sstigms l%ovta. ngoriYiiiva (ikv oca &SuupOQa dtt^a
nolXriv i%Bi &^lav, ag iv &diaq>6Q0ig' &nonQoriyiLiva dk oaa noXXriv i%8i &na^lav
oiMtleog' o^TTs Sh nQoriyiiiva o^ts &nonQor\y^va oaa it^ts noXXriv l%8i ^&^lav
ILrjizt noXXrivy &nailav. 7' t>. 82,20 ndvta H <^tay xata q>vaiv Xrinta tlvai, %al
ndvta ra (^nuQccy qnoatv aXrinta. l^ p. 83,10 Trai^a &h ra xara <pvaiv &^lav
i%nv, xal ndvta ra naQa q>vaiv &naliav. 7* p. 84,18 t&v 9' &iiav i%6vtmv
ta iihv i%uv nolXi\v &iiav ra dh §Qa%stav. oiioimg Sh %al t&v dnaJ^iav i%6f^av
a iihv i%8iv noXXriv dna^iav a &h pQa%slav. ta iiiv (^olv^ noXXi^v i%ovta d^iav
nQoriyiiiva Xiysad^ai, ra 9h nolXi]v &na^iav dnonQoriyiiiva, Zi/jvtovog tavtag tag
dvoiuxaiag d^siiivov nQmtov totg nQaynaat. his, quae ex copiosa Didymi narra-
tione excerpsi, accurate coUatis elucet quo nomine Cicero errauerit, siue illa par-
titione ta iihv nQoriyi^iva ta d' &nonQoriyiiiva (p. 80,16; perperam relata ad ra
nXsita &^iav i%ovta, cum deberet referri ad &9idq>0Qa, siue deceptus, quod
Maduigius statuit de fin. iii 15,50, ^a Graeco scriptore, qui minus accurate lo-
cutus esset, ut facit Sext. Emp. Pyrrh. Hypotyp. iii 191% qui quide^n nQori-
yitiva appellat ra Itcavriv %%ovta &iiav, &nonQoriyii4va autem ra iii} Ixavi^v
i%ovta &liav, quae idem adu. math. xi 62 rectim ta Uaviiv dna^iav i%ovta;
cf L Lipsius manud. ad Stotc. phihs. p. 102. aliter nec mihi quidem probahilius
r. certe haec nec mutando expedienda sunt cum Dauisio, qui media ci pro su-
menda u. b, nec resecando cum Halmio, qui iUa his ipsis . . . numerabat u. 2
etiam nescio quo modo de latinitate suspeeta habet, nec transponendis eisdem post
minoriB u. 6 cum Christio, quae ratio ipsa per se reiectanea est. rectius haec
Cicero exponit de fin. iii 15,51. cf Bonhoefferus ^die Ethik des Stoikers Epictet^
p. 171
3 extimatione F (leste- vj a^^x^ dignanda, ^a in ras n, ex ^o y
dignando ceteri F digna ci Mathius eligenda ci Emestus dicebat Lam-
binus, cfp. 46,5 6 esse ex Emesti coniectura del b; cf p. 43,16. 48,11. 81,21 de
nat. deor. 11 12,32 (130,83^ Stangdius Tullian. 17«, de ponendi uerbo de leg. 11
8,6 Brut. 45,165 6 iis sr Bom hiis nj^,aiLvq> his fere ceteri extimanda
atpfaf
aiiq^^d^s existimanda y,d^ pleris iiv, sed 11 in mg pleris 9 quaedam:
del Walkerus 11 conseruata scripsi, cf de inu. n 22,66 de off. i 18,59.
39,141, de mendo supra p. 48,4; et seruata FJ seruata cum LambifM tbmr
deleto ei, quod ferri non posse Maduigius docet de fin. v 22,64 p. 718
ponebat ci Lambinu>s 12 diceret n,apx 13 quasi F que sed del manu
altera n, om ceteri et tbmr, cfp,4A^l 14 omnes pry^Q^gm supra p, 44,10«
Varro ACADEMICVS I 10,88—11,40 53
pra dixi seiiingi posse arbitrarentur^ hic nec id ullo modo fieri posse
disserebat^ nec uirtutis usum modo ut superiores sed ipsum habitum
per se esse praeclarum^ nec tamen uirtutem cuiquam adesse quin ea
semper uteretur; cumque perturbationem animi illi ex bomine non
tollerent naturaque et condolescere et concupiscere et extimescere et 5
efferri laetitia dicerent, sed ea contraberent in angustumque dedu-
39 cerent^ hic omnibus bis quasi morbis uoluit.carere sapientem; cum-
que eas perturbationes antiqui naturales esse dicerent et rationis
expertes aliaque in parte animi cupiditatem alia rationem collocarent^
ne bis quidem adsentiebatur. nam ei perturbationes uoluntarias esse 10
putabat opinionisque iudicio suscipi et omnium perturbationum ma-
trem esse arbitrabatur immoderatam quandam intemperantiam. Haec
fere de moribus.
11 De naturis autem sic sentiebat^ primum ut in quattuor initiis
rerum illis quintam banc naturam^ ex qua superiores sensus et men- 15
tem effici rebantur^ non adhiberet; statuebat enim ignem esse ipsam
naturam quae quidque gigneret et mentem atque sensus. discrepabat
etiam ab isdem^ quod nullo modo arbitrabatur quidquam effici posse
ab ea quae expers esset corporis, cuius generis Xenocrates et supe-
riores etiam animum esse dixerant, nec uero aut quod efficeret ali- 20
quid aut quod efficeretur posse esse non corpus.
40 Plurima autem in illa tertia philosophiae parte mutauit. in qua
primum de sensibus ipsis quaedam dixit noua^ quos iunctos esse censuit
e quadam quasi impulsione oblata extrinsecuS; quam ille (pavta6lav,
1. 2 hic . . . disserebat om la 4 perturbati v «^tiones WaJkems Hb; cf
Wesenberaus ad TiMC. iv 31,65^ de fin, m 10,35 de orat 11 84,343 5 naturaque
eum condolescere ci Bauisim 6 ea om v,g eam Emestus eas Walkerus tb
adducerent ci Lambinus, et sane ita Cicero pro Quinctio 6,19 part. or.
30,104 Lael. 5,20, sed uide de nat. deor. 11 65,164 de orat. u 17,71 7 morbis
cf Tu8c. m 4,7. 5,10 9 in alia Lambinua tbm; cf r 10 hiis 7C^,6fi(p iis
sr Bom 11. 12 matrem esse arbitrabatur «niF (^^arbitrantur 919,) a. m. e.
Q,a} (lEtrbitratur«^ g) r a. e. m. Ald 14 in om liber Vrsini Asc 1 m (hic
ex IV ortum ratus), item b scribens uti et Dauisius adderet posito u. IQ pro
adhiberet 16 ipsam eam naturam Christii sua^ tb; cf Maduigius de fin.
n 28,93 m ad part, m uol. 1 p, 100,7 17 quae cuique gigneret mentem
Maduigio auctore (ed. Turic. 11 p. 854^ b. recte m interpretatwr ^quae in sin-
gulis rebus qwie gignerentur ea esset natura quae gigneret* cl de fln. 1 6,18 quae
uia sit quae quidque efficiat (IHog. Laert, vn 134 roircov yag (xov ^bov) . . dicc
ndcrig a^btfjg (rfjg ZXrig) drnitovQyBiv ixacta) ; sed etiam pro et r ft uere
18 isdem y his*- «9 hiis^ n^^a iis*- ceteri fere arbitrabantur F (corr
in 6y) g 19 ab ea ^natura scilicet^ Tumebus; a re ea ci Bauisius
20 dizerunt yqp,ff Bom 21 xh noio^iisvov i. e, ndofov: Zeno fr, 85 Am.
22 autem] aut v et ft pr it> etiam 79 tbm 23 uinctos ar,9,g inuictos 6
24 ^durissimam et tamen certissimam dissolutionem membrorum, quae eidem
praepositioni subid debebanf (uide p. 54,2;, explicuit Maduigius de fin. p, 798«
phantasiam uel f^ Itbri Plutarchus Cic, 40 ixstvog ydg iotiVy &g
ipaeiVy Nttl T^y tpavtaalav %al t^v cvyxaxa^BCiv (p, 54,3^ %al triv inox^
(p, 61,1 Lucull 18,59 al) %al tijv ^atdXri^tpiv (p. 54,9 Lueua. 6,17. 10,31. 47,145
54 ACADEMICVS I 11,40—42 Vwrro
nos oisum appellemus licet; et teramus quidem hoc uerbum^ erit enim
utendum in reliquo sermone saepius — sed ad haec quae uisa sunt et
quasi accepta sensibus adsensionem adiungit animorum^ quam esse
uult in nobis positam et uoluntariam. uisis non onmibus adiunge- 41
5 bat fidem, sed iis solum quae propriam quandam haberent declara-
tionem earum rerum quae uiderentur; id autem uisum cum ipsum
per se cerneretur, comprehendibile — feretis haec?» «nos uero»
inquii; ^cquonam enim alio modo %axahi]^nx6v diceres?> — <csed cum
acceptum iam et adprobatum esset, comprehensionem appellabat, si-
10 milem iis rebus quae manu prenderentur; ex quo etiam nomen hoc
duxerat [at]; cum eo uerbo antea nemo tali in re usus esset, pluri-
misque idem nouis uerbis (noua enim dicebat) usus est. quod autem
erat sensu comprensum id ipsum sensum appellabat^ ei si ita erat com-
prensum ut conuelli ratione non posset scientiam, sin aliter inscien-
15 tiam nominabat; ex qua existebat etiam opinio, quae esset inbecilla
et cum falso incognitoque communis. sed inter scientiam et in- 42
aX,) . . . i^ovoitdaas nQ&tos i) t^^Uista * P(o(iccioi,g , tcc fihv iiBtaq>0Qats (cfp. 47,5^
ta 9' ol%Bi6tri6iv &XXaig yvmQiiia %al nQOCi^yoQa iirixccvricdiievog. CaeUus Awt"
lianus acut. morh. m 18 omnis phantasia, coius diuersitates Latini uisa uoca-
uerunt ut Tullius, siue illa naturalia siue contra naturam fnerint, animi non
corporis esse noscuntur. cf Macrobius in somn. i 3,2 (ad LucuU, 27,88^
1 appellicm' [a ut uid] sr appellamus ceteri teramus fupf pr y t*ramu8
v t'ran' a teneamus J, e coir y, tbmr, cf p. 48,4 Ltic. 6,18 uisum, iam enim
hoc pro (pavtacia uerhum satis hestemo sermone triuimus^ de fin. iii 4,15 de nat.
d. 1 34,95 hoc quidem uerhum <; et Halmio auctore br hoc uerhum quidem ce-
teri codices, cum cruce m coniciens h. u. ; idem erit enim utendum. cfp. 42,19
3 ascensionem F (corr in y) 5 iis ff Lambinus hiis «utfv his ceteri
hahebant yq> «^hat qp.qpj 6 uidentur yfp,ri? 7 comprehendihile nyCfifp^,
plerique co «-prendihile rt in mg, vy (corr ex ^e) q>q>^ tm «v-prehensihile uel «-pren-
sihile ^'9'? ferehat in mg n hoc Dauisio auctore tbm, cf Lucull. 29,95
8 inquit Atticus opinor (Tomponius i. Laltemandus Atticus i. ci Croeremius
i. Atticus Burandtis), qui etiam p. 46,15 Varroni respondet similiter interroganti,
cf p. 50,13. inquam Ald tbm quoniam v, pr y^ sr quam n^ qna
enl m captalempton diceres ? | praeter q in ras ft pr, deinde \ Sed in ras r uel
VI litt pr ut uid rt; alio, quod plane de more ponitur, om Jv r catalepton
ft catalerripton a cathaleton v calepton yq> captalempton n <*>tor q, uaria to (cf
Cruil. Schulzii orthographica in ind. lect, Marpurg. 1894> xatalrintixbv ci Bittents
et PteUerus hist. phH. Crr. p. 396 ed. vin 9 probatum Fg conpren-
sionem ytp. cf ad p. 53,24 Flutarchus 10 iis g Bom hiis rt^,6iLv his ceteri
prehenderentur i*eZ praeh*- ^,g r 11 ac ytp, del Manutius in re]
iure ft, (D plerique 18 comprensum n 9pnfu c comprehensum q, ceteri, tbr
tijv &l di' aicd^triQlov xatdXrifpiv atc^riGiv ixdXsi Amimius Zenon. fr. 62 d
Diog. L. vii 52 comprensum n <*>prehensum q, ceteri, tbr 14 si v sui
rc^,(p &iLBtd'jttoitov uel &tistd9'6tov iiitb X6yov: Arius Didymus ap. Stoh. ecl.n
7,11" uol. u p. 112,18 W. Sextus adu. math. vn 151 15 existehat scripsi
«^erat rt <*>eret p^os extiterat F (^extitat (p) ; cf p. 45,14. 17 post inbecula
putauerim intercidisse adsensio^ cf Tusc. iv 7,15 opinationem . . . uolunt esse in-
becillam adsensionem, Sextus ibid. vii 151 &6kccv dh t^v dad^svfi %al ijfBv^ij avyxa-
tdd^sCiV, Arius l. d. p. 111,20 s^ t^v yccQ &yvoiav listarttmtixriv slvai avyxcctd^saiv
xal &cd'svfj . . . dih xal ^iridk do^dSsiv tbv 6oq>6v. dittag yccQ slvat do|cifff, tijv
fikv &%cctaXi/jnt<p 6vy%atd9s9iv ti\v 9h ^n^Xr^^^iv &6d'svfl 16 fuitne et uero
Varro. Cicero ACADEMICVS I 11,42—12,43 55
scientiam comprehensionem illam quam dixi collocabaty eamqne ne-
qne in rectis neque in prauis numerabat, sed soli credendum esse
dicebat. e quo sensibus etiam fidem tribuebat; quod ut supra dixi
comprehensio facta sensibus et uera esse illi et fidelis uidebatur,
non quod omnia quae essent in re comprehenderet, sed quia nihil 5
quod cadere in eam posset relinqueret, quodque natura quasi nor-
mam scientiae et principium sui dedisset unde postea notiones rerum
in animis inprimerentur; e quibus non principia solum sed latiores
quaedam ad rationem inuenie^dam uiae reperiuntur. errorem autem
et temeritatem et ignorantiam et opinationem et suspicionem et 10
* uno nomine omnia quae essent aliena firmae et constantis assen-
sionis a uirtute sapientiaque remouebat. Atque in his fere commu'-
tatio constitit omnis dissensioque Zenonis a superioribus.)^
43 Quae cum dixisset [et], «Breuiter sane minimeque obscure ex-
posita est» inquam «a te Yarro et ueteris Academiae ratio et Stoi- 15
corum. horum esse autem arbitror, ut Antiocho nostro familiari
placebat; correctionem ueteris Academiae potius quam aliquam no-
uam disciplinam putandam.>
Tum Varro «Tuae sunt nunc partes» inquit «qui ab antiquorum
ratione desciscis et ea quae ab Arcesila nouata sunt probas, docere so
quod et qua de causa discidium factum sit, ut uideamus satisne ista
sit iusta defectio
camF ignotoque yqp 1688 Sextus ibid. nccvdlriipiv Sk xriv {bstccih vov-
xmv (inusti/jitris %al ^6^ris) . • • triv dh iiccTdXriipiv xoivriv &fiq>otiQmv (t&v ootp&v
xal x&v (pa^&Xtov) elvai xal ta^tr^v xgiti^Qiov &Xri9'6las na^eotavai
1 cOpniione o 2 paruis F (corr in y) soli * uerehatiMr ut sanum e88et,
solnm ei Chri8tiu8; uide ZeUerum de philo8. Crraec. iii 1 p. 83 adn. 2 ed.ui
4 conpfio c 6 qd «n ra8 ftpr n, om F coprender& o 6 in eam com-
pr^iensionem quodque eam natuia ci Manutius q. n. eam Faber 9 munien-
dam y intuendam tp^ reperirentor ci Gruterus aperiuntur d ManuHue ape-
zirentur ex Dauieii coniectura tJm. cf p. 46,13 Val, Max. v 1 ext 6 med, Verg.
Aen. TL 195 10 ignorationem Bumeianu8, quod ft recte commendat r; cfde
nat deor. 1 1,2 ex. pro Clueni. 39,109 suspitionem Ftt,? tb 12 biis
n^,c^y<S iifl s: Bom 13 ^constitit f. e. substitit, non tUtra progressa est^
Madudgius emend. 120; loquitur enim ex AfUiochi sententia. consistit Yyn^ con-
stit tp 14 et (ieZ Mantdius 16 uerum esse autem cum libris plerisque
(u.. a. e. ^) r, quod mihi non probatur, non quod putandam sine esse stare posse
non putem sed quia aegre desideratur subiecti apud infinitiuum significatio; quam
assequor accepto a Goerenzio et MueUero (progr. Landsberg. 1865,18) horum (^eam
ciErnestus); inteUegitur enim horum disciplinam breuitate nota, de qua cfp. 16,17,
de re p. ni 35,48 tibi . . . Bhodiorum . . . nuUane uidetur esse res p. , in Pis.
18,42 nullum est supplicium putandum, quo affici casu aliquo etiam boni uiri
forteBqtie possunt. autem cum x del Ordlius t, corruptelam signauit b ut
ca et v at ipq>ifi, add y ac 9, ab x at et ? ut ab n^ at ab ceteri 17 nouam
aliquam y(p tlm 19 tum g tunc ceteri, tb du(a)e ^ nunc] non
tp modo y 20 ratione nunc ^d praeter ? descistis ft (sed corr pr) vtptpi
(ip^ ambtgue), s desistis y deciscis n^ , Archesila f» e corr, cyfp^nn^,<5 aite
8ua V docere sed re del n doce n^Q, oa praeter ? 21 dissidium fty^,?
desidium cv
56 AGADEMICVS I 12,4i>-45 Cieero
Tum ego «Gum Zenone» inquam «ut accepimus Arcesilas sibi 44
omue certamen instituit, non pertinacia aut studio uincendi, ut mihi
quidem uidetur^ sed earum rerum obBCuritate quae ad confessionem
ignorationis adduxerant Socratem et [uel ut] iam ante Socratem
5 Democritum Anaxagoram Empedoclem omnes paene ueteres^ qui
nibil cognosci nibil percipi nihil sciri posse dixerunt^ angustos sen-
sus imbecillos animos breuia curricula uitae et ut Democritus in
profundo ueritatem esse demersam^ opinionibus et institutis omnia
teneri, nibil ueritati relinqui^ deinceps omnia tenebris circumfusa esse
10 dixenmt. itaque Arcesilas negabat esse quicquam quod sciri posset, 45
ne illud quidem ipsum quod Socrates sibi reliquisset^ ut nihil scire
se sciret; sic omnia latere censebat in occulto neque esse quicquam
quod cemi aut intellegi posset; quibus de causis nihil oportere ne-
que profiteri neque adfirmare quemquam neque assensione approbare,
15 cohibereque semper et ab omni lapsu continere temeritatem, quae
1 Archesilas vy9,5r,g 2« qnidem milii rn, cfp. 42,19 8—10 ef
Lactantius diu. inst. ui 4,11. 28,12« Anaxagoras pronuntiat circumfusa esse tene-
bris omnia, Empedocles angustas esse sensuum semitas queritur . . . Demociitos
quasi in puteo quodam sic alto ut fundus nullus sit ueritatem iacere demersam;
cf 30,6. EmpedocUs fr. 2 D. (Sext. adu. math. vn 123; aTsivtonol lUv yccQ na-
XdyLai xara yvta %i%vvxai,; Democritus fr. 117 D. (Diog. i. ix 72> ixt^ 9h o{>ikv
H^iisv iv pvd^o) yccQ ij ii^^Bia, cf Lu^uH. 10,32,- Anaxagorae de tenebris nthH
alibi traditum , ad qutm potius iUiid imbecillos animos referas cum Pappenheimio
^der angebliche Heraclitismus des Skeptikers Ainesidemos* (Berol. 1889; 13 n. 2
propter fr. 212). (Sext. ibid. 90) vn' &q)avQ&rr);tog airt&v (sensuum) oi> dwavol
iaiLsv xqLvuv x&Xri^^is, ut Ulud opinionibus onmia teneri conicias ad Xenophanis
Ulud (fr. 34 D. Sext. ibid. 49. IIOJ redire 96%og d' inl n&ai tiTvxtai. breuia cur-
ricula uitae Pappenheimius l. d. ad Ulam Hippocrateam uocem refert cl Diog. L. tl 73 ;
Protagoras ibtd. §Qaxhs mv 6 piog tov &v9'Qmxov 3 ne quis ea coniciat, cfde re
p. 1 3,5 eorum multorum pestes quae . . secutae sunt, Maduigius de fin. n 13,39
m ad part. iii uol. i p. 205,33 4 et iam ante Dauisius ad Lactantii epit.
cap. 32 et ueluti amantes JTJ uelut iam ante Muretus uar. lect. ix 14 So-
cratem] Hippocratem ci Pappenheimius l. d. 5 Enpedoclem n Enpod^ f»
6 uide ad u. 10 7 inbecilles ayq>,7t^,g et om ayq> 8 demersam
y9,e^g dim<^ aiiv,s, in mg n diuersam yt, ceteri m diuersa omnia in mg n
9 ueritate F intdlegas iqfB^fjg ndvta; denique Bentleius tbm densis Heus-
diu^ Ciceronis q>iXonXdt&vog p. 263 n. 1 ; cf Lueull. 39,122 10 dixerunt aut
hic aut u. 6 abiciendum esse Manutius suspicatu^s est, cui hic obtemperarunt ^m,
iUic Emestus aliique; cf diceret similiter iteratum de fin. iv 17,47, dicebant
Lucull. 44,135, dicitur de orat. n 18,75 (cf 3,13^, demonstrabit de inu. ii 35,107,
cognoBcunt de nat. deor. ii 58,145, differemus ibid. iii 7,18, m ad p. la uol. n
p. 14,27 Archesilas n, ii e corr, yq>,g possit v 11. 12 ut . . .
sciret habent F praeter v, nisi quod se scire sciret y reliquisset. Vt nihil ^e
scire se sciret. Ne illud quidem reliquisset. Sic (ee del pr, 'Ne
reliquisset del corrector) \l; eadem om Av tbmr; quae si interpolator addidit,
praeclare is quidem Ciceronis morem obseruauit, qui saepe pronominibus insfnyri'
tm&g addit qime abesse possunt, ut ne ea quidem iterare dubitet quae proxime
ante dixerit, cf de nat. deor. ni 10,26 alia; quo minus nunc, cum reapieiat ad
p. 41,12, cf LucuU. 9,28« 23,74 12 censebat g Lambinus <*>bant ceteri,
del Goerenzius 13 possit Jr 14 quamquam ait> sed quem^ in mg e
quequam, e in ras, fuit qua<^ aut quic<^ n assertione J praeter g
15 ne que breui uociHi adiungatur, decere contra cohibere ci Hauetus aU)i gra"
tulatorii in honorem Herwerdeni scripti p. 88
Cieero ACADEMICVS I 12,45—46 57
tum esset insignis ctim aut falsa aut incognita res approbaretur, ne-
que hoc quidquam esse turpius quam cognitioni et perceptioni as-
sensionem approbationemque praecurrere. huic rationi quod erat
consentaneum faciebat^ ut contra omnium sententias disserens de sua
plerosque deduceret^ ut cum in eadem re paria contrariis rn partibus s
momenta rationum inuenirentur facilius ab utraque parte assensio
46 sustineretur. Hanc Academiam nouam appellant — quae mihi uetus
uidetur, si quidem Platonem ex illa uetere numeramus, cuius in
libris nihil afQrmatur et in utramque partem multa disseruntur; de
omnibus quaeritur nihil certi dicitur; sed tamen illa quam exposui lo
uetus, haec noua nomrnetur. quae usque ad Garneadem perducta,
qui quartus ab Arcesila fuit, in eadem ArcesUae ratione permansit.
Gameades autem nullius philosophiae partis ignarus et, ut cognoui
ex iis qui illum audierant maximeque ex Epicureo Zenone, qui cum
ab eo plurimum dissentiret unum tamen praeter ceteros mirabatur, 15
incredibili quadam fuit facultate et to
quid autem stomachatur Mnesarchus, quid Antipater digladiatur cum 17
Gameade tot uoluminibus?
1 tum g Asc u, corr ex cxmi « cum ceteri cum corr tum a tum 9, in
mg y 2 esse s Manutius eet in ras n esset ceteri pr(a)eceptioni v,§9^
aBsessionem 9 asseitionem J 4 disserens de sua F dies iam J ; cf
Brut. 25,97 Tusc. 11 25,60 de orat. i 8,30 iii 18,67 (non quid ipse sentiret osten-
dere, sed contra id quod quisque se sentire dixisset disputare} Au^ust, c. Acad.
la 17,38 ex. dicens in eam Gesnero praeeunte Maduigiu>s emend. 121, r dicens eo
iam Helmius 5 plerosque <yft,g, c corr y pleresque pry^y^q) plerumque v plenos
? pleros ceteri A post deduceret aliquid interciderit uelut atque ef&ceret
6 ascensio iivtp assertio J 7 appellabant yg>,g 10 exposuisti Burandus
Krischius p. 176 (bO) adn. ibmr, cfp. 56,14. nec tamen satis mihi exploratum est
non ipsum Ciceronem peccasse neglegentia, qui simUiter de diu. i 39,87 (^intum
ea dicentem faciat se dixisse excepisse adiunxisse qtuie non is ipse sed Marcus et in
prooemio ^idem (^fis) dixerat 11 producta ii,v,g pducta, p in ras n
12 Archesila fi e corr, vyfp,it,% Arcesille ft Archesila v «-lae 79,«,^, del m, ut
solent talia, si quae ahwndare uidentur, infestare, uelut nomina Cleanthis Tusc. lu
32,77^ Eudemi de diu. 1 25,53, JSpicuri LucuU. 14,45 Aniiochi ibid. 34,111, Aristvppi
de fin, 11 12,35, MeteUi post red. in sen. 10,25 (de quo Vahlenus prooem. 1901,8
adn.), Memmii ad Att. iv 17,3 (16,6^, Laidos epist. ix 26,2 14 iis 9,5 hiis
6yi/»yfp^,n^,^ his nQ,y^,^ illis g Epicureo ft,g Epicuro ud Epyc<-» ceteri
16 fuit 10 facultate -1 doctrina sed ctrina a correctore add \l ^it facultate et
to cyy^tpfp^tp^ fuit facultate Jv r f. f. et copia dicendi de (Jhristii coniectura tbm
prohaMiter, cf pro Quinct. 2,8 summam copiam facultatemque dicendi, in Verr.
act. I 4,10 quae tante facultas dicendi copia, epist. v 12,3, de Cameade LuctUl.
18,60 de orat i 11,45 11 38,161 iii 18,68 (Krischius p. 179 (53) adn. 1). facultate
dicendi d r de stCbscriptionihus codicum uide pra^efationem
17.18 (fr.l) Nonius p. Gb digladiari dictum est dissentire et dissidere,
dictum a gladiis. Cicero Academicorum lib. i ^quid . . . uoluminibus'. idem tertio
(p. 62,4«;. deAntipcUro cf LucuU. 6,17. 9,28. 34,109 17 Mnesarchus lunius
mjfcn^fsarcus Harl mnsarcus ceteri, ex mensarcus Wolf stomachetur Sigonius
digladiatnr pr Flor «^^etur ceUri
58 ACADEMICVS H
ACADEMICVS II
s atqui si id crederemnS; non egeremus perpendiculis non nomiis
non regulis ^
4 quid lunae quae liniamenta sint potesne dicere [ne], cuius et nascen-
tis et inseniscentis alias hebetiora alias acutiora uidentur comua
6 quid tam planum uidetur quam mare; e quo etiam aequor illud
poeiae uocani «
8 in aqua remum integrum quasi fractum uidemus
*
9 quid mare nonne caeruleum? at eius unda cum est pulsa remis, pur-
purascit^ et quidem aquae tinctum quodam modo et infectum
*
11 alius adultiSy alius ualentibus alius aegriS; alius siccis alius uinulentis
is furiosis et ebriis omnia duplicia uidentur
2 — p. 59,3 ex di^fnUatwne a Cicerone contra sensuum ueritatem hahita, cfp. 64,7
2. 3 (fr. S) Nonius p. 162 perpendiculi (^Aa Quichera4;us) et normae. Oiceio
Academicoram lib. n ^atqui . . . reg^s' id scH. oculos uera ntmtiare
non egeremus om Leid 4. 5 (fr. ^) Noniua p. 121 hebes f^habes Leid) po-
situm pro obscuro aut obtuso. Gicero Academicorum lib. n 'qnid . . . comua'
4 sint lunius snnt lihri potest ne Wolf ne del JuniW
5 et inseniscentis Wblf, om Leid et senescentia lunius tbmr habetiora Leid
6. 7 (fr. ^) Nonius p. 65 aequor ab aequo et plano Cicero Academicorum
lib. n uocabulum accepisse confirmat: ^quid . . . uocant'. cf Varro de h jL. vn23
6 e quo] ego Leid ab aequo Quicheratus 8 Seruiiis in Verg. ed.
2,27 ^si numquam fallat imago': nulla enim res ita decipit quem ad modum
imago; nam et in speculo contraria ostendit uniuersa, et in aqua remum inte-
grum quasi fractum uidemus, quod etiam Gicero in Tusculanis plenius docet.
error scholiastae wnde natm sit non apparet. de remo fracto cfLucuU. 1,19. 25,79;
de spe&fnlo res dubia, cf SextiAS hypot. i 48 9. 10 (fr. 1) Nonius p>l^^ pur-
purascit Cicero Academicorum lib. ii ^quid . . . infectum' aut lib. iv legei/^
dum, quae uidetur etiam Klotzii sententia fuisse, aut Ciceronem hos libros retrac'
tantem plura mutasse censet r cl LucuU. 33,105; quod mthi ntiUa necessUate
statui uidetur 9 at eiusj adius pr Leid 10 aqui etinctum quod ad modo
pr Leid; aqua lunius aquae tinctae . . et infectae Guietus, quae Quicheratus Nonii
esse existimat; aquae tinctu quodam [modol et infectu ci L. Muellerus. sententia
Nonii culpa trimaxta; inteUege uelut infectum esse colorem uidemuB
11 (fr. 9) Nonius p. 394 s siccum dicitur et sobrium maditum (sic uel madidum
plerique aditum Le%d non madidum Mercerm modicum Goetzius) . . . Ciceio Aca-
demicorum lib. n ^alius . . . uinulentis' ^praecessit ut puta: alius pueiis'
L. MueUerus alius ad. Bem alios «^ ceteri ualentibus Quicheratus len-
tibus libri senibus PitM aems Bem eugris ceteri al. ad. al. adulescen-
tibus, aL aegris alius sanis (sS.. s. (M ed. Non. a. 1511^ alius siccis tbr
12 Lactantiu^s de opifkio Dei 9,1 libet hoc loco illorum reprehendere uanitatem,
qui dum uolunt ostendere sensus falsos esse multa coUigunt in quibus oculi
fallantur, inter quae illud etiam quod fdriosis . . . uideantur. cf Barthelius p. 14
ACADEMICVS H 59
si quando enim nos demersimus ut qui urinantur, aut nihil superum 1
Mi obscure admodum cemimus
quibus etiam alabaster plenus unguenti putre esse uidetur 3
*
error . . . falsi pro uero approbatio 4
niMl ab homine percipi posse, nihilque remanere sapienti nisi diligentis- .5
simam inquisitionem ueritatis propterea quia si incertis rebus esset assensus
etiam si fortasse uerae forent liberari errore non posset, quae maxima
est culpa sapientis ^
quae cum similitudine ueri concinere maxime sibi uideretur 9
probabile uel ueri simile . . . , quod nos ad agendum sine adsensione 10
1. ? (fr. 10) Nonius p. 474 urinantur Cicero in Academicis lib. 11 ^si . . . cer-
niiniiB' 1 demisimuB Sigonius 3 (fr. llj Nonius p. 546 alabaster Cicero
Academicoram lib. n 'quibus . . . uidetur'. barbaros aliquos dicit, cfHerodot. m 22«
Hut. adu. Col. 4 p. 11095 putrer (putret; esse dett puter esse ibr putris esse
ci Gerlachius putere Pius m putrere L. MueUems uideatur Aldina Nonii m
4 Atigustinus c. Acad. 1 4,11 «audi ergo» inquit (Licentius) «quod heri etiam
nisi intercessisses protulissem: error (cfp. 65,9 Lucull 20,66; mihi uidetur esse
falsi pro uero approbatio; in quem nullo pacto incidit qui ueritatem quaeren-
dam semper existimat. falsum enim probare non potest qui probat nihil; non
igitor potest errare, beatus autem esse facillime potest. cf ibid. 9,24 (Augustimis
in recapitulatione) ubi enim arcem locauerunt Academici . . . nisi in erroris de-
finitione? bss Augustinus c. Acad, 1 3,7 placuit . . Ciceroni nostro beatum
esse qui ueritatem inuestigat etiam si ad eius inuentionem non naleat perue-
nire . . . quis ignorat eum afBrmasse uehementer nihil eqs, cf u 5,11. ad Acade-
micos ea quae supra posui redire cum Hirzelio ' Untersuch. zu Cic.philos, Schriften^
m 297 adn. 2 statui de Hortensio dialogo Sls; aduersatus est Ohlmannus de S.
Augustini dicUogis in Cctssiciaco scriptis (diss, Argent. 1897> 36 ss 9 (fr. 2)
Nonius p. 43 concinnare est facere . . . recte autem concinnare et consentlre
inteUegi potest quasi concennare (sic pr Leid: concinere Wolf concentare d
Lindsayus), ut multis diuerse canentibus unus efEcitur modus. Plautus asinaria
(216) M. Tullius de finibus bonorum et malorum lib. iv (22,60) ^cum is cum
quibus re concinebat uerbis discrepare'. idem in Academicorum (naeadami
Leid) lib. 11 (sic Leid: i Wdf) *quae . . . uideretur'. fragmentum ad Antiochi sen-
tentiam de uetere Academia et Stoicis inter se consentientibus referens libro 1 tri-
budxU Krischius p. 180 (64t) tbmr; inteUege potius Cameades docebat sapientem
eam uisionem secuturum quae . . . uideretur^ cf LuctUl. 31,99. 34,107. 11,36
p. 32,12. 27 Augustinus c. Acad. 11 5,12 m 1,1. 18,40 qui cum Wolf tbr
quicnm ex Halmi sententia m ueri ci Lindsayus uerbi lihri tbmr con-
cinnere Leid concinere Wolf, ex concinnare Harl maxime om Leid
1088 (fr. 83 tbr 19 m) Augustinus c, Acad, u 11,26 probabile uel ueri simile
Academici uocant, quod . . . agamus tamen. ut uerbi causa utrum hesterna
nocte tam liquida ac pura hodie tam laetus sol exort[ur]us esset si nos quis-
piam rogaret, credo [quod] id nos scire negaremus, diceremus tamen ita uideri.
^talia' inquit Aoademicus *mihi uidentur . . . sapientem.' quid putatis
inquam Ciceronem, cuius haec uerba sunt, inopem fuisse Latinae linguae, ut
minus apta rebus quas sentiebat nomina imponeret? cf ibid, 10,24 (Alypius)
uideamus quaeso prius ne per hanc quaestionem • . . in uerbi controuersiam de-
cidamus, quod te ipso insinuante et (ex edd) auctoritate illa TuUiana turpissi-
mum esse saepe confessi sumus; 11,25 (Licentius) saepe abs te audiui turpe
esse disputantibus in uerborum quaestione immorari, cum certamen nullum de
zebus remanserit. cf p. 63,16«
60 ACADEMICVS H
potest inuitare; sine adsensione autem dico nt id quod agimns non opi-
nemur uerum esse aut nos id scire arbitremur, agamus tamen. . . . talia
mihi uidentur omnia quae probabilia nel ueri similia pntaui nominanda;
quae tu si alio nomine uis uocare, nibil repugno; satis enim mihi est te
5 iam bene accepisse quid dicam, id est quibus rebus haec nomina impo-
nam; non enim uocabulorum opificem sed rerum inquisitorem decet esse
sapientem. ^
8 firangere auaritiam^ scelera ponere, uitam suam exponere ad imitan-
dum iuuentuti ^
10 qui enim serius honores adamauerunt^ uix admittuntur ad eos nec
satis commendati multitudini possunt esse
♦
is Academico sapienti ab omnibus ceterarum sectarum, qui sibi sapientes
uidentur, secundas partes dari, cum primas sibi quemque nindicare ne-
cesse sit; ex quo posse probabiliter confici eum recte primum esse in-
15 dicio suo qui omnium ceterorum iudicio sit secundus. ^*fac enim nerbi
causa Stoicum adesse sapientem; nam contra eos potissimum Academi-
corum exarsit ingenium. ergo Zeno uel Chrysippus si interrogetur qui
sit sapiens respondebit eum esse quem ipse descripserit; contra Epicurus
uel quis alius aduersariorum negabit suumque potius peritissimum uolup-
20 tatum aucupem sapientem esse contendet. inde ad iurgium. clamat
Zeno et tota illa porticus tumultuatur hominem natum ad nihil aliud
esse quam honestatem, ipsam suo splendore ad se animos ducere nullo
prorsus commodo extrinsecus posito et quasi lenocinante mercede, uolup-
tatemque illam Epicuri solis inter se pecoribus esse communem, in quo-
2 nos Cas non Fris Par thmr exemplum aliquod etiam apud Ciceronem
fuisse puta 4 nihil] non m 8. 9 (fr. 6) Nonius p. 104 exponere pro
exempla boni ostentare. Cicero Academicis lib. ii ^frangere . . . iuuentuti'. ef de
leg. m 13,31 8 ponire ex poni pr Leid, unde poenire uel punire Guietus Lind-
sayus; sed uitia ponemus scripsit de orat. iii 12,46^ suscipere scelera saepe
mitandum pr Leid 10. 11 (fr. ^) Nonius p. 69 adamare Cicero Academico>
rum (^««00 pau>ci) lib. ii ^qui . . . esBe' 12 ss (fr. 34 tbr 20 m) Augustinus c. Acad.
III 7,15 9 est in libris Ciceronie quos in huius causae patrocinium scripsit locus
quidam, ut mihi uidetur mira urbanitate conditus, ut non nullis autem etiam
firmitate roboratus. difficile est prorsus ut quemquam non moueat quod ibi
dictum est, Academico Epicuro. ita poraeque prope de omnibus sectia
copiosissime Cicero iucundissimum legentibus quasi spectaculum praebet, uelut
ostendens nuUum illorum esse qui non, cum sibi primas partes dederit, quod
necesse est, secundas ei dicat dare quem non repugnare sed dubitare con-
spexerit. in quo ego nihil aduersabor nec eis uUam auferam gloriam. uideatur
sane quibuslibet Cicero hic non iocatus, sed inania et uentosa quaedam, quod
ab ipsorum Graeculorum leuitate abhorreret, sequi et colligere uoluisse. etsi
prohahile est Augustinum nonnuUa in his suo more ^propter faciliorem inteUeetum
uel praetermisisse uel paululum commutasse* ut ait ipse de ciu. Dei n 9 (cfm Ib
XIX 1 med.) uel ad suum hquendi usum accommodasse (ut quam pro nisi u. 22,
qui pro uter p. 61,10; cf Tim. 11,40 de nat. d. i 11,26 ii 28,70^, tamen etiam iUa
qtuie proponit u. 15 ss ita mihi uisa sunt Ciceronianum leporem prae se ferre, ut
ea non putauerim omittenda cum r; libro ii adscripsi cum eodem 14. 15 suo
iudicio m 17 interrogetur Cas ««entur Fris Par thr quis edd
22 quam ad th
ACADEMICI n. m 61
mm societatem et hominem et sapientem trudere nefas esse. contra ille
eonuocata de hortulis in auxiliam quasi Liber turba temulentorum quae-
rentium tamen quem incomptis onguibus baccbantes asperoque ore dis-
cerpant uoluptatis nomen suaoitatem quietem teste populo exaggerans
instat acriter ut nisi ea beatus nemo esse posse uideatur. in quorum 5
rixam si Academicus incurrerit, utrosque audiet trahentes se ad suas
partes, sed si in illos aut in istos concesserit, ab eis qnos deseret in-
sanus imperitos temerariusque clamabitur. itaque cum et hac et illac
aurem diligenter admouerit, interrogatus quid ei uideatur dubitare se
dicet. roga nunc Stoicum qui sit melior, Epicurusne qui delirare illum 10
clamat, an Academicus qui sibi adhuc de re tanta deliberandum esse
pronuntiat: nemo dubitat Academicum praelatum iri. rursus te ad illum
conuerte et quaere quem magis amet, Zenonem a quo bestia uocatur, an
Arcesilan a quo audit ^tu fortasse uerum dicis sed requiram diligentius' :
nonne apertum est totam illam porticum insanam, Academicos autem 15
prae illis modestos cautosque homines uideri Epicuro?
(Academicis) morem fuisse occultandi sententiam suam nec eam cuiquam 17
nisi qui secum ad senectutem usque uixissent aperire consuesse.
ACADEMICVS III
in tanta animantium uarietate homini ut soli cupiditas ingeneraretur so
cognitionis et scientiae
3 tantum Fc^cius m; fuitne Penthea.? 10 quis edd 17. 18 (7r.
85 ibr 21 m) Idem ibid. iii 20,48 quisquis autem putat hoc sensisse Academicos
(non posse ab homine inueniri uentatem), ipsum Ciceronem audiat. ait enim illis
morem . . . consuesse. quae sit autem ista Deus uiderit, eam tamen arbitror
Platonis fuisse. ibid. iii 18,41 (dubito an non ex Cicerone) Metrodorus (cf LucuU.
6,16. 24,78^ . . . primuB dicitar esse confesaus non derecto ("decreto edd) placuisse
AcademiciB nihil posse comprehendi, sed necessario contra Stoicos huiusmodi
eos arma sumpBisse. libro 11 adscripsi cum r; Varronis in iii disputationi tribuit
Krisdiius p. 186 (60). cf LucuU. 18,60 Tusc. v 4,11 Sexttts kypot. 1 234 Ohlmannus
de 8. Augustini dialogis in Cassiciaco scriptis (diss. Argent. 1897^ 75 s
20 quae secuntur usque ad p. 62,8, quae Varronis oraiioni omnia aut ple-
raque adscrtbit Krischius p. 185 {69) s et r, prooemii potius arbitror esse, de quo
Cicero vni K Sext. a. 710/44 Vibone scribit ad Atticum xvi 6,4 nunc neglegentiam
meam cognosce. de gloria librum ad te misi. at in eo prohoemium id (^idem
ex Wesenbergi coniectura m) est quod in Academico tertio. id euenit ob eam
rem quod habeo uolumen prohoemiorum ; ex eo eligere soleo, cum aliquod
avyygaiiita institui. itaque iam in Tusculano, qui non meminissem me abusum
idto prohoemio, conieci id in eum librum quem tibi misi. cum autem in naui
legerem Academicos, adgnoui erratum meum. itaque statim nouum prohoemium
exaraui et tibi misi; tu illud desecabis, hoc adglutinabis. secundo quoque Aca-
demico et quarto sua prooemia fuisse hinc non recte coUigitur 20. 21 (fr. 14>
Nonius p. 128 ingeneraretur ut innasceretur Cicero Academicorum lib. iii ^in
. . . Bcientiae'. cf LucuU. 10,31 de leg, i 7,22
62 ACADEMICVS m
1 quod si liceret ut iis qui in itinere deerrauissent sic uitam deuiam
secutos corrigere errorem paenitendo^ facilior esset emendatio teme-
ritatis ^
4 digladiari autem semper^ depugnare in facinorosis et audacibus quis
non cum miserrimum tum etiam stultissimum dixerit?
*
6 aliqua potestas sit^ uindicet se in libertatem
7 mihi autem non modo ad sapientiam caeci uidemur sed ad ea ipsa
quae aliqua ex parte cemi uideantur hebetes et obtunsi
*
9 disputationem se habuisse cum M. Yarrone
homine omnium facile acutissipio et sine uUa dubitatione doctissimo
11 fixus
Bdiqua Ubrorum iii ei iv fragmenta suis locis LucuUo subscribentur
1 — 3 (fr. 16^ Lactantius diu. inst, vi 24,1 nec tamen deficiat aliquis aut
de se ipse desperet, si aut cupiditate uictuB aut libidine impulsus aut errore de-
ceptus aut ui coactus ad iniustitiae uiam lapsus est; potest enim reduci ac li-
berari, si eum paeniteat actorum et ad meliora conuersus satis Deo faciat. quod
fieri posse Cicero non putauit, cuius haec in Academico tertio uerba sunt 'quod
si . . . temeritatis'. sententiam cum LucuXli cap. 43 confert JBarthelius p, 6 non *
probahiliter ; immo cfLuc. 3,9 et cum eodem Lact. m 7,9 2 secutos uel «^tus co-
dices «^tis editiones Lactantii, Patridus tb 4. 5 (fr. 12^ Nonius p. 66 digla-
diari dictum est dissentire et dissidere, dictum a gladiis. Cicero Academicorum
lib. I (p. 67,17»; . . . idem tertio 'digladiari . . . dixerit'. de sententia cf de re pubh
I 6,9 4 et depugnare Quicheratus m in] cum Iwnius tbr facine-
rosis mg Harl r 6 (fr. 21 tbr 16 m) Nonius p. 419 uindicare trahere li-
berare . . . Cicero Academicorum lib. ra 'aliqua . . . libertatem'. cf de re puhl.
I 6,9 si sit Aldina Nonii 7. 8 (fr, 32 tbr 18 m) Lactantius diu. inst,
m 14,16 cedo igitur quid didiceris aut in qua secta ueritatem deprehendeiis.
in Academia scilicet, quam secutus es quam probasti. at haec nihil docet nisi
ut scias te nihil scire. tui ergo te libri arguunt quam nihil a philosophia
disci possit ad uitam. haec tua uerba sunt: ^mihi . . . obtunsi (ita codd)^. AcadC'*
micis Sigonius adscripsit, librou Krischius p. 183 (bl)^ m ego (cfconsol. frctgm.
ap. Lact. m 14,20>, quae omnia ambigua esse apparet 9. 10 (fr. 36 tbr 22ifi>
Augustinus de ciu. Bei vi 2 denique et ipse TuUius huic (M. Varroni) tale
testimonium perhibet, ut in libris Academicis dicat eam quae ibi uersatur dis-
putationem se habuisse cum Marco Varrone ^homine' inquit 'omnium . . . doc-
tissimo'. non ait eloquentissimo uel facundissimo, quoniam re uera in hac
facultate multum inpar est, sed 'omnium' inquit 'facile acutissimo', et in eis
libris, id est Academicis, ubi cuncta dubitanda esse contendit, addidit ^sine
uUa dubitatione doctissimo'. cf August. c. Acad. n 9,23 acutissimis ac doctisBi-
mis uiris', et sic uel similiter saepe Varronem appeUat de ciuiUxte 2>et. ex Au-
gustino Claudianus Mamertus de statu animae n 8 11 (fr. 17) Diomedes x
DE CATVLO 63
JDE CATVLO INJDICIA EX LVCVLLO EXCEBPTA
CERTIOBA
3.9 in Hortensii uilla quae est ad Baulos, cum eo Catulus et s
Lucullus nosque ipsi postridie uenissemus quam apud Catulum
fuissemus. cf 25,80 Catuli Cumanum, Auffustmus c. Acad. m 16,35
*
4.11 isti libri duo Philonis, de quibus heri dictum a Catulo est 6
4.12 illa dixit Antiochus quae heri Catulus commemorauit a patre 7
suo dicta Philoni
7,18 Philo autem dum noua quaedam commouet . . . et aperte 9
mentitur, ut est reprehensus a patre Catulo, et . . . c/* 4,12 is
(Philo) qui is.ta quae sunt heri defensa negat Academicos omnino
dicere. etsl enim mentitur ...
*
10,32 uolunt enim — et hoc quidem uel maxime uos animad- 13
uertebam moueri — probabile aliquid esse et ueri simile, eaque se
uti regula et in agenda uita et in quaerendo ac disserendo. cf
Acad. njp. 59,955 Lucull 11,33—36. 17,54
18,60 Carneadem... etiam heri audiebamus solitum esse eo delabi 17
interdum ut diceret opinaturum id est peccaturum esse sapientem.
cf 21,67. 24,78. 35,112. 48,148 (Catulus:) ad patris reuoluor senten-
tiam, quam quidem ille Carneadeani esse dicebat, ut percipi nihil
putem posse, adsensurum autem non percepto id est opinaturum
sapientem existumem, sed ita ut intellegat se opinari sciatque nihil
esse qubd comprehendi ac percipi possit:
*
4.10 Catulus «Etsi heri . . id quod quaerebatur paene explicatum 84
est . . . tamen exspecto ea quae te pollicitus es Luculle ab Antiocho
audita dicturum.» «Equidem» inquit Hortensius «feci plus quam uellem;
. . . a me . . ea quae in promptu erant dicta sunt . . .
9,28 postulabat Hortensius ut id ipsum saltem perceptum a ss
sapiente diceretis, nihil posse percipi
p. %77,18 K. figor ambigue declinatur apud ueteres tempore perfecto; reperimus
enim fictus et fixus: Scaurus de uita sua ^sagittis' inquit ^confictus', Yarro ad
Ciceronem tertio 'fixum', et Cicero Academiarum (sic codices ««micarum editiones
interpolatae, t -micorum Keilius hmr) tertio malcho in opera adfixa' et Ver-
gilius (Aen. iv Ib) 'si mihi non animo fixum' adscribit Keilius ^fixum
dixit Cicero in Lucullo 9,27, stabile fixum ratmn esse debeat; . . . itaque lacunam*
(ante malcho^ Hndicaui. nam ea quae secuntu/r ex alio scriptore, cuius nomen uel
excidit uel in corrupto uocabulo malcho . . . latet, citata esse uidentur\ malleo
et opere hariolatur r, idem a Diomede Va/rronianum exemplum cum Ciceroniano
permutatum suspicatus Incertum adscribo hoc: Nonius p. 433 sensus et
sensa hoc separantur. sensus enim sunt qui sentiunt, sensa quae sentiuntur.
Cicero de oratore (i 8,32^ 'et quod exprimere dicendo sensa possumus ^** nam
primum manifestum est et sapere nos cum incitatio sit uel sensus' ; scilicet haec
posteriora cum eiusdem Ciceronis esse suspicatus sit Rothius conicias fuisse in
Academicis. pergi potuit uel mentis, et agere aliquid cum animus motus sit
ad appetendum; cf LucuU. 8,24. 10,30. 11,34
64 DE CATVLO ET LVCVLLO
1 4,12 (Philo) ista quae sunt heri defensa negat Academicos oninino
dicere
9 7,17 fabricemur . . . uerba, ne bic (Cicero) sibi . . . hoc licere
putet soli. cf Acad, i p. 46,14 55. 7,18 uisum . . . hoc pro (pavxafsla
uerbum satis hestemo sermone triuimus (cf Acad, i p. 54,1^. 8,22 iv-
volag . . notitias appellare tu uidebare
7 25,79 (Cicero) heri non necessario loco contra sensus tam multa
dixeram. 13,42 haec . . . concidunt etiam minutius. ut enim de sen-
sibus hestemo sermone uidistis item faciunt de reliquis. cf 7,19 Accul, u
p. 58,2—59,3
11 4,10 causa (Antiochi) . . . hestemo sermone labefacta est
19 4,10 etsi heri . . id quod quaerebatur paene explicatum est
. . . tamen exspecto ea quae te pollicitus es Luculle ab Antiocho
audita dicturum.
CODICES LVCVLLI
A Vossianua 84
F Florentinus Marcianus 257
M Monacenm 628
V Vindohonensis 189 (defieit inde a 32,104;
N Nostradamensis Parieinus 17812^ adhibitm ubi deficit V
B Vossiani^ 86
LVCVLLVS
^ Magnum ingeniimi Luci LucuUi magnumque optimarum artium
studium^ tum omnis liberalis et digna homine nobili ab eo percepta
doctrina quibus temporibus florere in foro maxime potuit caruit om-
nino rebus urbanis. ut enim [urbanis] admodum adulescens cum 5
fratre pari pietate et industria praedito patemas inimicitias magna
<5um gloria est persecutus, in Asiam quaestor profectus ibi permultos
annos admirabili quadam laude prouinciae praefuit; deinde absens
factus aedilis, continuo praetor (licebat enim celerius legis praemio);
post in Africam, inde ad consulatum; quem ita gessit ut diligentiam 10
admirarentur omnes ingenium agnoscerent. post ad Mithridaticum
bellum missus a senatu non modo opinionem uicit onmium quae de
2 uirtute eius erat sed etiam gloriam superiorum; idque eo fuit mira-
bilius quod ab eo laus imperatoria non admodum expectabatur, qui
adulescentiam in forensi opera^ quaesturae diutumum tempus Murena is
bellum in Ponto gerente in Asiae pace consumpserat. sed incredi-
bilis quaedam ingenii magnitudo non desiderauit indocUem usus
disciplinam. itaque cum totum iter et nauigationem consumpsisset
partim in percontando a peritis partim in rebus gestis legendis, in
Asiam factus imperator uenit^ cum esset Roma profectus rei militaris ao
1 de inscriptione uide p. 26,21. 28,23. 33,4. 23. 66,20 et praefaUonem , de
prooemio p. 28,23 2 luciiluculh, quinta littera et sexta cum parte septimae
in ras, sexto loco uid 1 fuisse V attium pr A 3 omif, if in ras rec, A
per accepta V ^cepta B 4 qui quibus Huelsemannus caruit
rec A, item ut uid B 6 rebuT humanif ut enim urbanif admodum AB, sed
ti
«rbanif rec A reb; humamf utenl admodum V. corr dett Ven 11 ; mendi ori-
ginem eocplicauit Dauisius 6 et add V 7 profectof pr A per
multos cum aliis maluerunt th praeter usum Ciceronis 8 3,,pfuit ex ^pfuit A
praefuit, efui in ras, a, et t red B 10 ita, i rec in ras ampliore A ifta pr
V ut add V 11 ing. prudentes agn. ci Beitzensteinus cl Tac. Agric.
40 ex. 12 miffif jpr AVB 14 expectabatur dett Bom fpect«- J.FB
16 adulefcentia ex '^a, AV ad^ulefcentia B 16 afia Vtr Asiam dett,
tmde in Asia in pace Grulielmius m in [Asiae] pace h. cf pro Cluent. 69,195 in
«ommimi Italiae pace 17 ufum pr B 19 pcontendo A p contenda
pr V perjcontanda B legendif, d aliquando fuit deleta V 20 ^fect
€X ]^^ A scholiasta Gronouianus ad orat. pro lege Manilia 10,28
p. 441,10 Orell. constat LucuUum usque ad tempora consulatus expertem fuisse
GicBRo ed. Plasberg 5
66 f LVCVLLVS 1, 2-3
rudis. habuit enim diuinam quandam memoriam rerum — uerborum
maiorem Hortensius; sed quo plus in negotiis gerendis res quam
uerba prosunt, hoc erat memoria illa praestantior. quam fuisse in
Themistocle, quem facile Grraeciae principem ponimus, singularem
5 ferunt^ qui quidem etiam pollicenti cuidam se artem ei memoriae^
quae tum primum proferebatur, traditurum respondisse dicitur obli-
uisci se malle discere, credo quod haerebant in memoria quaecumque
audierat et uiderat. tali ingenio praeditus Lucullus adiunxerat etiam
illam quam Themistocles spreuerat disciplinam; itaque ut litteris
10 consignamus quae monimentis mandare uolumus sic ille in animo
res insculptas habebat. tantus ergo imperator in omni genere belli
fuit, proeliis oppugnationibus naualibus pugnis totiusque belli in-
strumento et adparatu, ut iUe rex post Alexandrum maxumus hunc
a se maiorem ducem cognitum quam quemquam eorum quos legisset
16 fateretur. in eodem tanta prudentia fuit in constituendis temperan-
disque ciuitatibus, tanta aequitas, ut hodie stet Asia Luculli institutis
seruandis et quasi uestigiis persequendis. Sed etsi magna cum uti-
litate rei p. tamen diutius quam uellem tanta uis uirtutis atque in-
genii peregrinata afait ab oculis et fori et curiae. quin etiam cum
20 uictor a Mithridatico bello reuertisset, inimicorum calumnia triennio
tardius quam debuerat triumphauit; nos enim consules introduximus
paene in urbem currum clarissimi uiri. cuius mihi consilium et
auctoritas quid tum in maximis rebus profuisset dicerem, nisi de
me ipso dicendum esset, quod hoc tempore non est necesse; ita
25 priuabo potius illum debito testimonio quam id cum mea laude com-
municem.
bellorum, post in consulatu historiis studuisse ut bella destituta (^descripta d
Dauisius; bellica instituta Maduigius emend. 123> cognosceret. hunc (^hoc
Graeuius) in illo dialogo qui scribitur (^inscribitur Dauisius) Lucullus Cicero
docet, unde et in Hortensio Lucullus historiam laudauit. cf Sall, lug. 85,12
1 *(^ni [et, add ut uid\ V * diuina ex ^b. V 5 ej*, j eo; i
ei
\hasta'] A & F ei* cum ras ex & JB 7 malle, prior 1 add B hserebant
ex harc-» B 8 et F, corr a(£ A; aut B. in re ambigua tamen illud prae-
tuli: de fin. v 19,52 res gestas audire et legere uelle, de sen. 6,20 quod si legere
aut audire uoletis extema pr§dictuf, in mg \ pdit F 11 mculptaf B
12 inftrumenti F 14 quamque quam, e ex b> B legiffet ex
osffe V. legisset cum quarto casu ut cognoscere 16 hodie ft& sed ft& in
ras ampliore A . odieeftet|&, et add V hodie *ft_& [e] ^ 17 Ced pu>nctis
ut uid erasis V 18 u*if [i] B 19 afuit rec A affuit F 20 uertiff&
pr V acalumma A 22 urbe ex o»e AVB clariffimumin corr cla-
nffimuuin (sic) B 24 ita^' Vm; cf de diuin. n 9,24 Tusc. v 23,66
26 illum potius dett Ven r cumea ex cumea AV cuea^
LVCVLLVS 2,4-6 67
2 Sed quae populari gloria decorari in Lucullo debuerunt, ea fere
sunt et Graecis litteris celebrata et Latinis. nos autem illa extema
cum multis, haec interiora cum paucis ex ipso saepe cognouimus.
maiore enim studio Lucullus cum omni litterarum generi tum philo-
sophiae deditus fuit quam qui iUum ignorabant arbitrabantur, nec 6
uero ineunte aetate solum sed et pro quaestore aliquot annos et in
ipso bello, in quo ita magna rei militaris esse occupatio solet ut
non multum imperatori sub ipsis pellibus otii relinquatur. cum autem
e philosophis ingenio scientiaque putaretur Antiochus Philonis auditor
excellere, eum secum et quaestor habuit et post aliquot annos impe- lo
rator, quique esset ea memoria quam ante dixi ea saepe audiendo
facile cognouit quae uel semel audita meminisse potuisset. delecta-
batur autem mirifice lectione librorum de quibus audiebat.
6 Ac uereor interdum ne talium personarum cum amplificare uelim
minuam etiam gloriam. sunt enim multi qui omnino Graecas non i6
ament litteras, plures qui philosophiam, reliqui qui etiam si haec non
inprobent tamen earum rerum disputationem principibus ciuitatis
non ita decoram putent. Ego autem cum Grraecas litteras M. Catonem
in senectute didicisse acceperim, P. autem Africani historiae loquantur
in legatione illa nobili, quam ante censuram obiit, Panaetium unum ao
omnino comitem fuisse, nec litterarum Graecarum nec philosophiae
6 iam ullum auctorem requiro. Restat ut iis respondeam, qui sermo-
nibus eius modi nolint personas tam graues inligari. quasi uero
clarorum uirorum aut tacitos congressus esse oporteat aut ludicros
sermones aut rerum conloquia leuiorum. etenim si quodam in libro 35
uere est a nobis philosophia laudata, profecto eius tractatio optimo
1 popolan pr A poculan pr B decorare pr V 4 generi dett
Ven genere AVB 6 1 h, e. et add B proqueftore V aliquot
ex «-quid F, ex c-quod B aliqd A 11 quiq; rad carr cuiq; B quicque V
cumque^ cum in ras (spatio conuenit quic^ A quoiq: F effe pr Ao^prV
e& corr ee* B ea memona corr ea «>»a B qua Bentleius (cf idem ad
Horat. serm. i 6,16 Maduigius de fin. 1 8,29 B. Foersterus ann. philol. suppl. xxvii
178^ tbm prohdbiliter non ut certum sit ea corr ea. B 12 meminiff&
B potuiffe pr A 13 audierat d Ernestus 14 at Du/randus hm; cf
Brut 49,181 thes. l. L. 11 1077 uel.mmua V 15 gloria, g e corr et lon
in ras ftprB 16 pluraf pr V qui add A, om dett Ernestus r (iidem
u.lS putaiit^; aliqui qui Bentleius adsentiente Dauisio (qui ci etiam reliquique^;
cf p. 88,14 18 decorem pr B 20 legione V,pr A a censura Dueh-
nerus in MueUeri frg. hist Graec. 11 ^?. xx e c. Ed. Schwartztus coniectan. (ind.
lect, Bostoch. 1889^ 4. cf de re p.vi 11 cum autem . . . censorque fueris et obieris
legatus Aegyptum Syriam Asiam Graeciam, deligere iterum consul; Marx ad
obiit
Lucil. 464 p. 172 cenfura ^ pan^ ti*um^ lineola add, uid «otuum fuisse A
21 quomitem pr B comite, com in ras angusta, reliqua red ut uid A
ne ph^ pr AV 24 tacitaf pr V congreffof A, inter scrtbendum corr
««uf B 26 laudatam V. Hortensium significat
68 LVCVLLVS 2,6—3,7
atque amplissimo quoque dignissima est. nec quicquam aliud [ut]
uidendum est nobis, quos populus R. hoc in gradu conlocauit, nisi
ne quid priuatis studiis de opera publica detrahamus. quod si cum
fungi munere debebamus non modo operam nostram umquam a po-
6 pulari coetu remouimus sed ne litteram quidem ullam fecimus nisi
forensem, quis reprendet otium nostrum, qui in eo non modo nosmet
ipsos hebescere et languere nolumus sed etiam ut plurimis prosimus
enitimur. Gloriam uero non modo non minui sed etiam augeri arbi-
tramur eorum quorum ad populares inlustrisque laudes has etiam
10 minus notas minusque peruolgatas adiungimus.
Sunt etiam qui negent in iis qui in nostris libris disputent
fuisse earum rerum de quibus disputatur scientiam. qui mihi uidentur
non solum uiuis sed etiam mortuis inuidere.
Restat unum genus reprehensorum, quibus Academiae ratio non
16 probatur. quod grauius ferremus, si quisquam ullam disciplinam phi-
losophiae probaret praeter eam quam ipse sequeretur; nos autem quo-
niam contra omnes qui se scire a/rbUrcmtm dicere quae uidentur
solemus, non possumus quin alii a nobis dissentiant recusare. quam-
quam nostra quidem causa facilis est, qui uerum inuenire sine uUa
80 contentione uolumus idque summa cura studioque conquirimus. etsi
enim omnis cognitio multis est obstructa difficultatibus eaque est et
1 ahud ut uidendum AVB, sed ut erasum A, expunctum supra addito
r h. e. est V, praeterea in hoc supra primam d erasa littera aut signum (/. ?) et
eoDpimctis den supra add rec tan (ut esset uitandu;, in intercolumnio erasum /. t
ut uid; aliut olim fuisse ci t 2 E. add B 3 de add B tum
quum de Goerenzii coniectura Klotzius cumfungi ex co f^ uel eo f«>» B
3. 4 cum eo debebamuf , non (h. e. et non^ rec V, in eodem post nram (u. 4:)
in extremo uersu appicta rec a, ante uersus ab umqua et a fed (u. 6) incipientes
item b e^ c^ credo ut significaretur debebamus et remouimus, qiuie in uersibus
a, et h swnt, correcta esse ad facimus, quod in c est 4 numquam dett Ven
thmr, quod dubito an non necessarium sit in hac similitudine praedica>torum ;
Liuii quidem non dissimile hoc est xxxii 20,7 haec adhortatio praetoris non modo
quemquam unum elicuit ad suadendum sed ne fremitum quidem aut murmur
contionis . . . mouit (cf xxv 26,10^ 5 coeture mouimuf ut uid corr coe-
tu*remouemuf AV, sed in A etiam prima e nescio quo modo ex corr et comiuf
radendo restitutum; cae ture|mouim pr B iUam pr V fsecimuf ex fac<^
A facim VB 7 **^fimuf ex promJ&muf, sequitu/r fed (u, ^) additis in mg
inferiore quae omissa erant B 8 emtimur, in e nesdo quid corr A emtitur
pr V minui*fed ex mmuiffet A mmuif & pr V 11 in add Asc
__ aliia
12 disputetur ci JErnestus 17 omf quidicere quaeuidentur (sAiis add rec) A
omf quidicere | quaeuidentur punctis suh quae erasis (ita omnef quidicere quae-
uidentur Fr), in mg q ^ qui fcire | fibi.uident (et sic omnes dicere qui scire
sibi uidentur Bom) V omnes qui scire sibi uidentur dicere quae uidentur dett
^ qui se scire arbitrantur c^» ex Halmi coniectura h, cfp, Q9J 18 aha B
difCentient B 19 nram V nra*, a e corr ut uid A Nra* [m] B
or
facihfe cmr faciliCeft, in mg i* facihor V
LVCVLLVS 3,7—9 69
in ipsis rebus obscuritas et in iudiciis nostris infirmitas, ut non sine
causa antiquissimi et doctissimi inuenire se posse quod cuperent
diffisi sint, tamen nec illi defecerunt neque nos studium exquirendi
defatigati relinquemus. neque nostrae disputationes quicquam aliud
agunt nisi ut in utramque partem dicendo et audiendo eliciant et 5
tamquam exprimant aliquid quod aut uerum sit aut ad id quam
8 proxime accedat; nec inter nos et eos qui se scire arbitrantur quic-
quam interest^ nisi quod illi non dubitant quin ea uera sint quae
defendunt, nos probabilia multa habemus, quae sequi facile, adfirmare
uix possumus. hoc autem liberiores et solutiores sumus, quod integra 10
nobis est iudicandi potestas nec ut omnia quae praescripta [et quibus]
et quasi imperata sint defendamus necessitate ulla cogimur. nam ceteri
primum ante tenentur adstricti quam quid esset optimum iudicare
potuerunt; deinde infirmissimo tempore aetatis aut obsecuti amico
cuidam aut una aliquoius quem primum audierunt oratione capti de 15
rebus incognitis iudicant et ad quamcumque sunt disciplinam quasi
9 tempestate delati ad eam tamquam ad saxum adhaerescunt. nam
quod dicunt omnia se credere ei quem iudicent fuisse sapientem, pro-
barem, si id ipsum rudes et indocti iudicare potuissent (statuere
enim qui sit sapiens uel maxime uidetur esse sapientis); sed ut po- 20
tuerin^, aut, ut deJyuenmty omnibus rebus auditis cognitis etiam reli-
quorum sententiis iudicauerunt, aut re semel audita ad unius se auc-
toritatem contulerunt; sed nescio quo modo plerique errare malunt
eamque sententiam quam adamauerunt pugnacissime defendere quam
sine pertinacia quid constantissime dicatur exquirere. 35
Quibus de rebus et alias saepe nobis multa quaesita et disputata
2 iinierare pr V 3 dif fiffi* fmt ex -^ffif int B 6 uti in B
et audiendo om Vtbr; cf de nat d. i 20,66 ehciant M ehceant AVB
8 quidefendunt pr A 9 feque pr A 11 perfcnpta pr V
et quibus om Rom; ab aliquibus ci Schmtzius a quibusdam dett r 12 &
B hec in ras rec A 15 cuipiam Lamhinus m (cf Beisigii scholae in 65 ed.
in^ recte, nisi forte ipsam tllorum orationem Cicero imitatur 18 omma-
e
fa/cre_dere, in intercolumnio i onino | fec- (ita r) V 19 id add A
rudenf V rudef radeffido ex rudaf B Statuere! in ras A fbatuereeNim • in
ras paulo capaciore V ; fuerit in utroque ftat uere u^l ftatu uere 20. 21 ut
potuerunt ommbuf AVB. ut potuerint, potuerunt 0. r. a., c. e. r. s. Nunc autem
iudicauerunt (postea At iud. uel lud. autem, et sic thmr) re semel audita, atque
ad u. s. a. c. Lambinus tbmr, quod parum cum iis conuenit quae secuntur; cum
enim hoc enuntiato omnes dici uideantur leuiore illa ratione iudicare, qui potest
per sed addi plerosqm ita iudicare ; in eodemque uitio aliorum coniectura^ sunt
uelut C. F. Herm^anni philol. vii 467. quare praestat certe illud quod posui: dualms
iudicandi rationibus propositis per sed adiungitur earum plerosque non eam sequi
quam debeant. minus apte sed tamen rectius Lambino Muretu^s uar. lect. vii 18
sic ut potuerint: 0. r. a., c. e. r. s. iudicarunt, an, re semel audita, ad u. s. a. c?
similiterque Weidnerus philol. xxxvin 90 24 ea*m quae ex enim «^ A
25 qd F 26 ahafepe jpr ^ nobis om V a, nobis Lambinus; uide
Maduigium de fin. 1 4,11
70 LVCVLLVS 3,9-4,11
sunt et quondam in Hortensi uilla quae est ad Baulos^ cum eo Ca-
tulus et LucuUus nosque ipsi postridie uenissemus quam apud Gatulum
fuissemus. quo quidem etiam maturius uenimus^ quod erat consti-
tutum si uentus esset Lucullo in Neapolitanum mihi in Pompeianum
6 nauigare. cum igitur pauca in xysto locuti essemus, tum eodem in
spatio consedimus.
Hic Catulus «Etsi heri» inquit «id quod quaerebatur paene ex- .j
plicatum est^ ut tota fere quaestio tractata uideatur^ tamen expecto
ea quae te pollicitus es Luculle ab Antiocho audita dicturum.»
10 «Equidem» inquit Hortensius «feci plus quam uellem; totam
enim rem CatuZe Luadlo integram seruatam oportuit. et tamen for-
tasse seruata est; a me enim ea quae in promptu erant dicta sunt^
a Lucullo autem reconditiora desidero.»
Tum ille «Non sane» inquit «Hortensi conturbat me expectatio
15 tua, etsi nihil est iis qui placere uolunt tam aduersarium ; sed quia
non laboro quam[quam] ualde ea quae dico probaturus sim, eo minus
conturbor. dicam enim nec mea nec ea, in quibus non, si non fuerint,
uinci me malim quam uincere. sed mehercule ut quidem nunc se
causa habet^ etsi hestemo sermone labefacta est^ mihi tamen uidetur
20 esse uerissima. agam igitur sicut Antiochus agebat. nota enim mihi
res est; nam et uacuo animo illum audiebam et magno studio^ eadem
de re etiam saepius, ut etiam maiorem expectationem mei faciam
quam modo fecit Hortensius.»
Cum ita esset exorsus, ad audiendum animos ereximus.
25 At ille «Cum Alexandriae pro quaestore» inquit «essem, fuit ii
Antiochus mecum, et erat iam antea Alexandriae familiaris Antiochi
1 hortenfi/TuUa (i add rec) ex horte fiuilla A qua . . fuiffemuf in mg
su{periore add V 4 iNneopolitanum ex meops-» A ineopc-» pr V pompo
lanu pr A 8 tota*fere [d] B expecta pr B 9 te add B
ri
11 catulo AVB LucuUo dett Ven ii tbmr Catule LucuUo scripsi ferua tam F
^ h j,
15 e+uf ex etuf ut uid A 16 quam Bom quamqua AV quaquam ft ex
quaco B |ea euanidum A fi+eo ex fimeo A fim* | eo, e in ras, ex
fime I bo ut uid B 17 *****dica [dica] V nec ea om V, add B
Non -
nonfi • fuerint B fi non fuennt AV sed post fi supra add rec va h. e.
uera V si (^uera add Lambinus) non fuerint, non uinci me m. Ven r >» uinci
non m. t non, si falsa fuerint^ u. me m. m; et ea, in q., si non fuerint, u.
me m. b 18 uince uincere V meercula B 19 caufa F
labefacta * VB tbmr, e quibus r omnitio negat Ciceronem labefaciendi uerbo
usum esse, iniuria: labefecit est pro Sestio 47,101, labefacta consentientibus
libris de har. resp. 27,60 21 magnof V 22 ex_efpectationem/ei ex
«^nemei V 24 anim. , fueritne com' incertum B 25 essem Bom
iffem AVB
Lucullus LVCVLLVS 4,11—12 71
Heraclitus Tyrius, qui et Glitomaclium multos annos et Philonem
audierat, homo sane in ista philosophia quae nunc prope dimissa
reuocatur probatus et nobilis; cum quo et Antiochum saepe dispu-
tantem audiebam — sed utrumque leniter; et quidem isti libri duo
Philonis, de quibus heri dictum a Catulo est, tum erant allati Ale- 5
xandriam tumque primum in Antiochi manus uenerant; et homo na-
tura lenissumus (nihil enim poterat fieri illo mitius) stomachari tamen
coepit. mirabar; nec enim umquam ante uideram. at ille Heracliti
memoriam inplorans quaerere ex eo uiderentume illa Philonis, aut
ea num uel e Philone uel ex ullo Academico audiuisset aliquando. 10
negabat, Philonis tamen scriptum agnoscebat; nec id quidem dubitari
poterat, nam aderant mei familiares docti homines P. et C. Selii et
Tetrilius Rogus, qui se illa «audiuisse Romae de Philone et ab eo
12 ipso duo illos libros dicerent descripsisse. tum et illa dixit Antiochus
quae heri Catulus commemorauit a patre suo dicta Philoni et alia 15
plura; nec se tenuit quin contra suum doctorem librum etiam ederet,
qui Sosus inscribitur. tum igitur et cum Heraclitum studiose audirem
contra Antiochum disserentem et item Antiochum contra Academicos,
dedi Antiocho operam diligentius, ut causam ex eo totam cognoscerem.
itaque conplures dies adhibito Heraclito doctisque conpluribus et in 20
is Antiochi fratre Aristo et praeterea Aristone et Dione, quibus ille
secundum fratrem plurumum tribuebat, multum temporis in ista una
1 qm*, 1 in ras, fuit quae A chto* machiun ex e-»tuf m«>» A
phil;tconem [1] J. «>»li«o Ffilonem B 3 & (post qno) B, add A, om Vthmr;
particiUam pendentem agnosco, de qua Maduigius de fin. exc. i p. 788 ss Antonius
' Studienzur latein. Gramm.^ i S9ss; poterat enim pergere et quondam ex Antiocho
causam totam cognoui, quod nwic muUis inteiriectis posuit aliis mrhis u. l^
4^uiter dett Ven; cf u. 7 quideft pr B 6 phil*onif [1] A
alexandna, a e corr, nescio an in ras A 6 anthiochi* [a ut uid>} A an-
tiochia V 7 ille pr V S -tt h, e, enim add B id ante umquam
potuisse excidere monet r, requiritur non magis quam uelut de re p. i 30,46 scio
tibi ita placere, saepe enim ex te audiui 9 uiderent^Nec B 10 uel
«] uelle AB, pr V fil*one [1] AB philonem V au* diuiffe* [t his]
A audiuif fe ex ^m£ f) (h. e. set tiel sed^ B 11 phil*omf [1] A fco B
ne d r non recte dubitare pr A «^n corr re, dein 1 litura restitutum
B 12 omf AVB, sed Ir hominef mg V, uariae lectionis indicium - supra o
appictum B 13 tretiliuf V. nomen reliqui qu,amuis singulare, cf Cruil. Schul-
zius de nomin. propr. Lat. (comment. societ litt. Gotting. n. s. v 5) 242; Tetrinius
dett Vrsini Crepereius Bocus ci r (cf denarius cil 1 482^. metnlii codd epist. vii
18,3, uhi M. Aemilii Manutiu^s cl Asconio p. 32,13 K. au*diuif— f*e,romae
ex autdimf feromae A (^roin B) fil*one [1] AB phihone V 14 duo
V, rec A illos duos Ven co duo ihm; usus utrumque recipit illa ex lUi
AV, ex ille B antiochof pr JB 15 phihoni AVB sed media 1 erasa AB;
insiticium esse temere ci r 16 nec**fe [ef] V 17 cfp. 33,21 cum
«t Goerenzius m, et sane simUia exempla praesto multa, compar ntUlum
hera^chlytum, y ex 1 pr, B 18 antiochu^" | contra, in mg add -f-* difTe-
lente • | & item anjtiochum • A differente pr V 20 conp*leref [u] A
72 LVCVLLVS 4,12—6,14 LucuOus
disputatione consumpsimus. sed ea pars quae contra Philonem erat
praetermittenda est; minus enim acer est aduersarius is qui ista quae
sunt heri defensa negat Academicos omnino dicere; etsi enim men-
titur, tamen est aduersarius lenior. ad Arcesilan Cameademque ue-
5 niamus. y>
Quae cum dixisset, sic rursus exorsus est: «Primum mihi uide- ^j
mini» (me autem nomine appellabat) «cum ueteres physicos nominatis
facere idem quod seditiosi ciues solent cum aliquos ex antiquis claros
uiros proferunt quos dicant fuisse populares, ut eorum ipsi similes
10 esse uideantur. repetunt i a P. Yalerio qui exactis regibus primo anno
consul fuit, commemorant reliquos qui leges populares de prouoca-
tionibus tulerint cum consules essent; tum ad hos notiores^ C. Fla-
minium^ qui legem agrariam aliquot annis ante secundum Punicum
bellum tr. pl. tulerit inuito senatu et postea bis consul factus sit;.
16 L. Cassium Q. Pompeium. illi quidem etiam P. Africanum referre
in eundem numerum solent; duo uero sapientissimos et clarissimos
fratres P. Crassum et P. Scaeuolam aiunt Tib. Graccho legum auc-
tores fuisse^ alterum quidem ut uidemus palam^ alterum ut suspicantur
obscurius. addunt etiam C. Marium; et de hoc quidem nihil menti-
20 untur. horum nominibus tot uirorum atque tantorum expositis eorum
se institutum sequi dicunt. similiter uos cum perturbare ut illi rem 14^
p. sic uos philosophiam bene iam constitutam uelitis, Empedoclen
1 phil*onem [i] AB philionem V 2 ptemute*nda pr ex o^mittm^
aut eomittan«>» B acer, ace in ras, r red A 4 leuior dett Ven
A. -^^
camedemq- pr V 6 dixiCf* B 7 noatif, min ex parte in ras, fuerit
noatif^ B 10 reptunt pr A (ii) a Dauisius lam AVB iam a deit
Lamhinus hm enim o, r. cf de tota hac enumeratione Tusc. i 48,116 ualeno
AB 11 leg B 12 tum ad hos notiores scil. ueniunt, quod ipsum
intercidisse uidebatur Kaysero (cf p. 115,14. 151,15 Tusc. i 48,116 ueniunt inde
ad propriora, similia mtilta), sed uide Vahlenum ann. gymn. Austr. xxiv 248 s,
qui confert de diu. ii 70,144 post idem ad Antiphontem, Acad. p. 60,20 indc
ad iurgium; cf p. 105,17 Maduigius de fin. p. lxix ad p. ^IQ 13 agra*-
nam [g] A ant B 16 1- caffium quae pompeiu A «^cafiiumq- co YB
16 eundem A duouero V, pr ut uid A 17 de permutatione in
B facta uide pra^fationem aiunt tib; graccho, tum v litura deletum et in
q: *
exitu add f B aiuntib; gracchof, f add V aiifi'. tis. gracchof, W. tiB. in ras^
sex fere litt, f add A aiunt Ti. Graccho thmr auctores legum Ven rwr
18 ut uidemus et ut suspicantur ex Ghruteri et Guieti sententia del th, de-
fendit r: nam quod de Mario illi dicuntur nihil m^ntiri, non est cwr putentwr
mentiri de reliquis omnihus 19 metiuntur, prior t ca; c pr ut uid A
n _
m&iuntur V 21 fimile*, e ex i [ft t] A fsimiliter dett Ven ii) fimile VB si-
miles dett prohante Dauisio. apparet peccatum ah eo qui iwngeret institutum
simile 22—^. 73,8 cfp. 56,3—10. 88,13. 107,1—7 22 uos del d Lamhin,
fio
cf de leg. in 2,5 utuof A enpedoclen AB coclem V
Lucullus LVCVLLVS 5,14-~16 73
Anaxagoran Democritum Parmeniden Xenophanefif Platonem etiam et
Socratem profertis. sed neque Satuminus^ ut nostrum inimicum po-
tissimum nominem, simile quicquam habuit ueterum illorum nec
Arcesilae calumnia conferenda est cum Democriti uerecundia. et tamen
isti physici raro admodum^ cum haerent aliquo loco^ exclamant 5
quasi mente incitati, Empedocles quidem ut interdum mihi farere
uideatur, abstrusa esse omnia, nihil nos sentire nihil cernere nihil
omnino quale sit posse reperire; maiorem autem partem mihi qui-
dem onmes isti uidentur nimis etiam quaedam adfirmare plusque
16 profiteri se scire quam sciant. Quod si illi tum in nouis rebus quasi 10
modo nascentes haesitauerunt, nihihae tot saeculis summis ingeniis
maxumis studiis explicatum putamus ? nonne cum iam philosophorum
disciplinae grauissimae constitissent tum exortus est t«^ in optuma
re p. Tib. Gracchus qui otium perturbaret sic Arcesilas qui consti-
tutam philosophiam euerteret et in eorum auctoritate delitisceret qui is
negauissent quicquam sciri aut percipi posse. quorum e numero
toUendus est et Plato et Socrates, alter quia reliquit perfectissimam
disciplinam, Peripateticos et Academicos, nominibus dififerentes re
congruentes, a quibus Stoici ipsi uerbis magis quam sententiis dis-
senserunt, — Socrates autem de se ipse detrahens in disputatione plus 20
tribuebat is quos uolebat refellere; ita cum aliud diceret atque sen-
tiret, libenter uti solitus est ea dissimulatione quam Grraeci BlQfoveCav
uocant; quam ait etiam in Africano ftiisse Fannius, idque propterea
uitiosum in iUo non putandum quod idem fuerit in Socrate.
1 anatxagoran [g] x red ut uid, A parmeniden, in priore n neseio
quid cum ras corr B Xenophanem Platonem Victorius xeno platonem
AVB, sed xeno/- et in mg add /• phonte V 2 ufm V 3 ueterem pr
:k O
AVB 4 arceffil^ u£l ^le B, pr AV 6 h§rentahqno!ahco [1] ex h§-
rent|ahco V 6 mciuitati AV furere uideat, e uid e corr et, praeter
e ut uid, in ras; e qu^ sequitur ftextB 8 repenre corr ^nn B
mihi quidem omnes a reliquis seiungit r speciose non uere, nam maiorem partem
apparet esse plerumque non plerosque, et opponitwr raro admodum u. 6
10 8e ow F 10—12 cf p. 109,1—3 13 exortus dett Eom exorfuf
AVB ut post tum add F, post est dett Ven 11 14 tib- rad ex
tih; B, ex tibi A tibi V Ti. tbmr perturbar&iir V h pr V
16 ineoru ft rad ex me^ A auctontate A «^tem V delitesceret
h
Ven m 16 aut ex xit B 21 tnbuebat hif AV tnbu^e batif [a] (h pr)
I /• fcerA
B ahud atq-, in mg A cognofcenf V dicer& ex «-re B 22 est
(fet* Bom -e^t- A e& VB graecilronian, prior 1 red ut uid, I e corr
uel a4d A greci iromaN corr gr§co V graeci* ironian ex <«»cii ron<^ B in
omni oratione simulatorem, quem s^goavcc Graeci nominarunt, Socratem acce-
pimus de off. 1 30,108; cf Hirzelius quaest. 11 1,365 23 a*it ex aut A
fanjniuf B, cf de orat. n 67,270 Brut, 87,299
74 LVCVLLVS 6,16—17 LucuUus
Sed fuerint illa uetera si uoltis incognita: nihilne est igitur 6
actum^ quod inuestigata sunt^ posteaquam Arcesilas Zenoni ut pu-
tatur obtrectans nihil novi reperienti sed emendanti superiores in-
mutatione uerborum, dum huius definitiones labefactare uolt, conatus
5 est clarissimis rebus tenebras obducere. cuius primo non admodum
probata ratio (quamquam floruit cum acumine ingeni tum admirabili
quodam lepore dicendi) proxime a Lacyde solo retenta est, post
autem confecta a Cameade. qui est quartus ab Arcesila; audiuit
enim Hegesinum, qui Euandrum audierat, Lacydi discipulum, cum
le Arcesilae Lacydes fuisset. sed ipse Cameades diu tenuit, nam no-
naginta uixit annos, et qui illum audierant admodum flomemnt. e
quibus industriae plurimum in Clitomacho fuit (declarat multitudo
librorum), ingenii non minus in Hagnone, in Charmada eloquentiae,
in Melanthio Rhodio suauitatis; bene autem nosse Cameaden Stra-
15 toniceus Metrodorus putabatur. iam Clitomacho Philo uester operam 17
multos annos dedit; Philone autem uiuo patrocinium Academiae non
defuit. Sed quod nos facere nunc in[e]gredimur, ut contra Academicos
disseramus, id quidam e philosophis et ii quidem non mediocres fa-
ciundum omnino non putabant, nec uero esse ullam rationem dispu-
80 tare cum iis qui nihil probarent, Antipatrumque Stoicum qui multus
in eo fuisset reprehendebant; nec definiri aiebant necesse esse quid
esset cognitio aut perceptio aut, si uerbum e uerbo uolumus, con-
1 ueteribus Bentleius thm, sed incognita su/nt quae non certa ratione sunt
perquisita, significatione ducta ah usu iudiciario; cf p. 64,16. 57,1. 76,6. 99,1. 6.
103,19. 146,7. 148,10 de diu. 11 14,33 al uetera de nat. d, iii 32,80 2 inuesti-
gatum est Ven; uide Maduigium emend. 127 55 acerfilaf J. 3 ob-
taractanf V noui e corr manu antiquissima ^n dimidia cum o e* u dimidiu
cum 1 in ras) A emendandif fupenoraf pr B 3 mmutatione corr
«^nef AB 4 6um ex m pr ut uid A 6 cum corr tum V 7 fole
pr V 8 confecta dett Manutius conficta A VB 9 hegeffm*u ex ^rnm
B egefmum V 11 quillu A 13 Hagnone Christius^ cf Academicorum
index Herculanensis 23,4 p. 84 Mekleri Zellerus de philos. Graec. m 1,626 w.
o <i"a°i o
ed. III hac nonno B hac Nonne V hacquam, quam in ras vi usl vii litt A Aeschine
r cum Dauisio cl de orat. 1 11,46, ubi quod Hagnon non commemoratur, ne Me-
lanthius quidem in5»c*|char mada (ex charmada cum ras pr) eloquentiae V
m carmade loquentiae con^ m camead§ eloquentiae A 14 melanthio, nt
ft ex m, hio in ra^ A rodio AB, pr V cameadem V cameadcN, leN
in ras paulo ampliore A caraeadenf tratoniceuf con' c*»den+ ffcrc- B 16 ch-
tomacho sed prima litterae m hasta del ut uid A phil*o [1] JB 16 phi-
hone sed posterior 1 paene erasa B uiuo ex <«»ui A 17 quof pr nisi
fallor A megredimur corr inegre- B, in*gr<>> A megredimur F et
pr AV 18 qujdam [fu^rit e] ex quadam A et red uid A hi F
faciundu** ex faciunt du ut uid, certe fuit cv»nt«^ A faciunt dum ex facium
dum ut uid V 19 uero*, e corr A ueru VB uerum enim Ven enim dett
Goerenzim; cf p. 63,20 Tusc. i 24,67 ex. 20 cu*jif , n et 1 red ut uid, j add
A cum hif, h lineola transuersa deleta, postea ipsa lineola erasa V 21 faiffe
pi' B agebant j>r B Neceffeeffe in ras x fere litt A 22 dkutprius add B
Lucullus LVCVLLVS 6,17—18 75
prehensiO; quam xardXrniiljLv iUi uocant; eosque qui persuadere uellent
esse aliquid quod conprehendi et percipi posset inscienter facere dice-
banjk, propterea quod nihil esset clarius ivccQysCa -— ut Graeci, per-
spicuitatem aut euidentiam nos si placet nominemus fabricemurque
si opus erit uerba, ne hic sibi» (me appellabat iocans) «hoc licere &
soK putet — sed tamen orationem nullam putabant inlustriorem
ipsa euidentia reperiri posse, nec ea quae tam clara essent defi-
nienda censebant. alii autem negabant se pro hac euidentia quic-
quam priores fuisse dicturos, sed ad ea quae contra dicerentur dici
18 oportere putabant, ne qui fallerentur. plerique tamen et definitiones lo
ipsarum etiam euidentium rerum non inprobant: et rem idoneam
de qua quaeratur et homines dignos quibuscum disseratur putant.
Philo autem dum noua quaedam commouet, quod ea sustinere uix
poterat quae contra Academicorum pertinaciam dicebantur, et aperte
mentitur ut est reprehensus a patre Catulo, et ut docuit Antiochus 15
in id ipsum se induit quod timebat. cum enim ita negaret quic-
quam esse quod conprehendi posset (id enim uolumus esse (Jxara-
kriiLmov)y si illud esset, sicut Zeno definiret, tale uisum (iam enim
hoc pro (pavra6Ca uerbum satis hesterno sermone triuimus) — uisum
ACADEMICVS m
^Quintilianua inst, or. vi 2,82 inseqmtur ^m^ysta, quae a Cicerone in-
lustratio et euidentia nominatur. cf Krischius p. 185 (69), de inlustratione u, 6
part. or. 6,20 1655 Augustinus c. Acad. 11 6,11 sed uerum non posse com-
prebendi ex illa Stoici Zenonis definitione arripuisse uidebantur, qui ait id
uerum percipi posse quod ita esset animo impressum ex eo unde esset ut esse
non posset ex eo unde non esset
1 qua**catalempfin*jlli ex quaquatalempfimilli B; catalempfm etiam AV,
cf p. 54,8 2 abquod A ahqd VB , cuni ras corr «^qd F 3 clariuf
fenerge aut pr AVB, corr «ogea+ut A c-»ge^aut B, similiter V, sed in hoc cor-
rectionis signa erasa; enarigia Ven n "^4 euinden^tiam B 5 ne dett
Rom Ven nec AVB 6 putet soli Bom mr rationem Dumes^iilus
nou. ann. cxv 760; uide p. 89,13 de re p. 1 24,38 7 reperire A
Y
8 cenfebant, c in ras pr ex cl tiel d ut uid, h ex r V cenferant AB
negebant pr B proace^uidentia, h add pr, p cum ras ex h B 9 ad
om V dicerentur|, r extrema red opinor A 10 *Nequi*fallerent**, Ne
in ras iv litt [p ut uid] f incertum ex f corr an red [url A Nequifallerentur, 1
red uid, f ex i V 11 euidentiu corr e-tia, sed illud restitutum radendo V
15 Catuli ex ^antiquo lihro^ Manutius, et solet sane Catulus pater dicere,
nam p. 8,9 suam rattonem hdbet 17 acattalepton A acatalempton VB (cf
u. \) xaTaXriTttov Ald Tumebus aduers. vn 1 b. scribit quasi posuerit omnia in-
comprehensibilia esse, fere ut de nat. d. iii 39,92 nihil esse quod deus efficere
non possit, et quidem sine labore ullo gumi scripserit omnia deum efficere
posse, uel ut de re p. 11 4,9 nulli erant antea maritumi praeter Etruscos et
Poenos, alteri mercandi causa latrocinandi alteri haec eoctrema non congruunt
cum prioribus nisi sic fere conformaOs soli maritumi erant Etrusci et Poeni
19 fantafia AVB Biog. Laert. vii 50 (cf 4t6) vosttai ih ij q)avtaala ii
76 LVCVLLVS 6,18—7,20 Luaaius
igitur inpressum effictumque ex eo unde esset quale esse non posset
ex eo unde non esset (id nos a Zenone definitum rectissime dici-
mus; qui enim potest quicquam conprehendi, ut plane coniidas per-
ceptum id cognitumque esse, quod est tale quale uel falsum esse
5 possit) — hoc cum infirmat toUitque Philo iudicium tollit inco-
gniti et cogniti; ex quo efficitur nihil posse conprehendi. ita inpru-
dens eo quo minime uolt reuoluitur. Quare omnis oratio contra Aca-
demiam suscipitur a nobis, ut retineamus eam definitionem quam Philo
uoluit euertere; quam nisi optinemus, percipi nihil posse concedimus.
10 Ordiamur igitur a sensibus ; quorum ita clara iudicia et certa sunt, ^l
ut, si optio naturae nostrae detur et ab ea deus aliqui requirat
contentane sit suis integris incorruptisque sensibus an postulet melius
aliquid, non uideam quid quaerat amplius. nec vero hoc loco ex-
pectandum est dum de remo inflexo aut de collo columbae respon-
15 deam; non enim is sum qui quidquid uidetur tale dicam esse quale
uideatur; Epicurus hoc uiderit et alia multa. meo autem iudicio
ita est maxima in sensibus ueritas si et sani sunt ac ualentes et
omnia remouentur quae obstant et inpediunt. itaque et lumen mutari
saepe uolumus et situs earum rerum quas intuemur^ et interualla
20 aut contrahimus aut diducimus, multaque facimus usque eo dum
aspectus ipse fidem faciat sui iudicii. quod idem fit in uocibus in
odore in sapore, ut nemo sit nostrum qui in sensibus sui cuiusque
generis iudiciimi requirat acrius. adhibita uero exercitatione et arte, 20
ut oculi pictura teneantur aures cantibus^ quis est quin cemat quanta
ScTtb 'bxccQxovtos xarci rb vndgxov iva7toyi6\i,ay\i,ivri xal ivaTiorsTvncofiivri xal
ivans6q)QayL6fiivri, oia oi)% av yivoi.ro aTto /at/ 'bTtdgxovrog ; cf Seoctus hypot. u 4
adti. maih. vn 248. 426 al., infra p. 109,13 ss (Zeno 59 Am.)
1 effictumque dett Ven ii effectum que A coquae V <«q; B, quod etsi
nonnumquam rectene corrigatur ambigi potest (uelut p. 48,5 Caes. de h. G. vii
22,1, cf de nat. d. i 23,65 Bonnelli leodcon Quintilianetm s. u.J, tamen et hoc loco
et p. 109,14 Graecum exemplum uix sinit dubitari, uide Tim. 10,34 unde
ee B, corr <«» eet AV let2 quod pro unde Lamhinus cl p. 109,13. 16 s; sed uide
Augustinum supra, itaque Oiceronem ait Maduigius de fm. v 26,76 id scribere
dehuisse, non scripsisse, quod Lamhinus posuit, r autem partem tantum defini-
tlonis posuisse; mthi uid 'bxdQxov intellexisse qimsi esset rb 'bno%slti8vov
3 pcepta corr «*»tv non deleta a F 6 et**cogmti, c In ras A 8 re-
teneamuf pr AV re*|teneamuf \ft c] corr cotjnc- B 10 quaru pr A
13 ne A 14 mflexu V 15 Non*e— m*jf fum ex Nonne nimif fum
1 *•
(N red) A non enim*if,fum [m] B q add A uideatur B uidetur A;
c/* j9. 14,13 16 ♦€picuruf [punctum opinor] € ex e A me pr V
17 *jta ex iffca ut uid A ifta V 20 aut deducimuf • multaq: facimuf in mg
add V eodem pr V 22 qui.in F cujuf quae, j in ras, fuit c
u
uel 0, etiam prior hasta litterae u ft add, ut fuei'it c\ioi£^ A 24 & oculi V
etc- A &o» B ; an si ei oculi.^ pictu|ra teneantur, a tenea red A ut
oculi . . . cantibus ex Dauisii suspicione del thm, defendit post JErnestum r
qui+ncemat, n e corr, fuisse uid quiincemat A quin cemet corr qui/n <>> rec V
LuctOlus ' LVCVLLYS 7,20—22 77
uis sit in sensibus. quam multa uident pictores in umbris et in
eminentia quae nos non uidemus; quam multa quae nos fugiunt
in cantu exaudiunt in eo genere exercitati, qui primo inflatu tibi-
cinis Antiopam esse aiunt aut Andromacham^ cum id nos ne suspi-
cemur quidem. nihil necesse est de gustatu et odoratu loqui, in 5
quibus intellegentia etsi uitiosa est quaedam tamen. quid de tactu
et eo quidem quem philosophi interiorem uocant aut doloris aut uo-
luptatis, in quo Cyrenaici solo putant ueri esse iudicium, quia sen-
(21) tiatur — potestne igitur quisquam dicere inter eum qui doleat et inter
eum qui in uoluptate sit nihil interesse, aut ita qui sentiet non 10
21 apertissime insaniat? Atqui qualia sunt haec quae sensibus percipi
dicimus taha secuntur ea quae non sensibus ipsis percipi dicuntur
sed quodam modo sensibus, ut haec: ^illud est album, hoc dulce,
canorum illud, hoc bene olens, hoc asperum': animo iam haec tene-
mus conprehensa non sensibus. ^ille' deinceps 'equus est, ille canis'. 15
cetera series deinde sequitur maiora nectens^ ut haec quae quasi
expletam rerum conprehensionem amplectuntur: *si homo est, animal
est mortale rationis particeps'. Quo e genere nobis notitiae rerum
inprimuntur, sine quibus nec intellegi quicquam nec quaeri nec dis-
22 putari potest. quod si essent falsae notitiae (ivvoiag enim notitias 20
appellare tu uidebare) — si igitur essent eae falsae aut eius modi
1 nmlti V, pr B; multa uident pictoref praeter mul red, ut incertum sit
gixmt
fueritne primitus multa an multi A 2 nos priu^ om V fu^wi- (u,el fuerit
fiuun, non fuit fuiui neque fuum^ B 3 mflatu+tj bicinif (posterior t ex
parte in ras) nisi fallor ex mflatuti uicmif B inflatu|uti^bicmif, prior u add,
if in ras, rec V 4 antiopam punctum nescio an casu factum V 5 qui-
denihil pr B degufbau&|)r B loqui****]in B 6 uitiosa] obtusior
Schuetzius uilior 6. cf de nat. d. 11 58,146 quibe pr A 8 cui assen-
tiantur Cruietus cui assentiamur Dauisius cui adsentiatur passiue (cf p. 87,8J
Maduigiu^s emend. 31 bm quia sentiat (scil. tactus^ ci Faher. nihil mutandum
iudico cum Orellio et r, sitie cum hoc interpreteris Si aiych to TCSTCovd^ivai siue
sentiri intellegas dolorem aut uoluptatem; quamquam duhites an interciderit id uuum
U£l solo illo, cfp. 108,11.150,19 Sextus adu. math. vii 191 tpaclv ovv ol Kvgrivaiycol
XQiT^^Qia elvai xa itdO^Ti %al ii6va KataXa^pdveed^ai xal &&idi\>ev6ra zvyxdveiv,
r&v dh 7Cenoiri%6x(ov ra ndd^ri ^iri&hv elvai xaxaXriitrhv iLT\Sh &didi\>ev6rov
9 qui doleat et mter eu in mg add V 10 ita qui* [f] AB «^quiC V
fentient B sentiat dett Ald m. simile de fato 8,15 med. 14 olenf* [1] B
hoc fperum pr A 15 illa dc^ pr B 16 fer+ief ex fenief ut uid
B ut haec post amplectuntur transponehat Walkerus 17 reru com-
he
prenlionem amplectuntur, lineola add, uerbum medium in ras paulo ampliore,
• ne
a red A 18 rationif in mg add V 19 difputari. ABthmr aut|dif-
putan, aut in mg add V. nec addidi cl de nat. d. 1 16,43 20 noticise*
7appellare|**tu, se erc a [f c(yrr e ut uid'] [ci uel ei], in mg /ennoeaf enim' no-
titiaf B ennaeaf (posterioris e pars superior utrum e corr an red in-
certum in loco paene euanido; certe o non uidetur fuisse) A enno eaf V
21 effent*eae falfg, ea in ras A «^ea e/falfae V efTent* eae «^ ex ««nte ae «^ 5
essent hae «« Ven r
78 LVCVLLVS 7,22—8,28 LucuUus
uisis inpressae qualia uisa a falsis discemi non possent^ quo tandem
his modo uteremur^ quo modo autem quid cuique rei consentaneum
esset quid repugnaret uideremus? Memoriae quidem certe, quae non
modo philosopfaiam sed omnis uitae usum onmesque artes una maxime
5 continet, nifail omnino loci relinquitur. quae potest enim esse me-
moria falsorum, aut quid quisquam meminit quod non animo con-
prefaendit et tenet? Ars uero quae potest esse nisi quae non ex una
aut duabus sed ex multis animi perceptionibus constat; quam si
subtraxeris qui distingues artificem ab inscio: non enim fortuito
10 faunc artificem dicemus esse illum negabimus^ sed cum alterum per-
cepta et conprefaensa tenere uidemus alterum non item. cumque
artium aliud eius modi genus sit ut tantum modo animo rem cemat^
aliud ut moliatur aliquid et faciat, quo modo aut[em] geometres cemere
ea potest quae aut nuUa sunt aut intemosci a falsis non possimt,
16 aut is qui fidibus utitur explere numeros et conficere uersus ; quod
idem in similibus quoque artibus continget^ quarum onme opus est
in faciendo atque agendo. quid enim est quod arte effici possit nisi
is qui artem tractabit multa perceperit?
Maxime uero uirtutum cognitio confirmat percipi et conprefaendi 8
20 multa posse. in quibus solis inesse etiam scientiam dicimus^ quam
nos non conprefaensionem modo rerum sed eam stabilem quoque et
immutabilem esse censemus, itemque sapientiam artem uiuendi^ quae
ipsa ex sese faabeat constantiam; ea autem constantia si nifail faabeat
percepti et cogniti quaero unde nata sit aut quo modo. quaero etiam
26 ille uir bonus, qui statuit omnem cmciatum perferre, intolerabili
1 difcemj ex cone B; difcerni npoffent, m n c corr, quid fuerit incertum in
loco euanido A q* tandem, o add, t e corr aut red, puto fuisse qd tc^» J.
2 iis tbmr aut ex aut B re*i [g] B confentaneu, li-
neola add, post u ft £ erasa A 3 uidemuf V, pr AB qusB ex qua
AV 4 omnif uitae AVB nisi quod f add uid in V; omnem uitae usum
WaJkerus tm omnes (uel eN»nis, sed ut sit quartus casm) uitae usus Bremius 6r.
emnem uitam tam saepe dicit Cicero, ut uix liceat dubitari omf qui A,
omnif qui V, omnef qui B, in omnibus corr que; ft fuit omnisque uno
V 8 aut ex t*st* Ciceronis B et Vtb, corr aet A aut ex duabus
Ven II, cf p. 41,6 quam perceptionem dici (cf u. td) recte scripsit Ma-
duigius emmd, 139, cf idem de fin. ii 19,61, cui non recte obloquitwr r, p. 63,4;
quas Walkerus b 10 dicem ex ^m B negauimuf pr A VB
11 uidebimus Lambinus 13 aliquo & V aut* [e] A autem V aut B,
cf u. 2 geom&ref ex ^n^ V geometnf AB (in hoc £ et c quae sequitur e corr
pr) 14 iaut priu^ ex jut A falfif, if ft e corr V 17 poffet AB,
pr V 19 uirtutii, ti in ras rec, uid fuisse <^tif A 20 in quibus i. e.
in perdpiendo et comprehendendo ; eo enim quMC sequitur disputatio spectat omnis
20—22 cf p. 54,14 21 non add rec A 21. 22 &immutabilem ex
&iamut<^ B Sextus hypot. n 214 -^ {Lhv yccg inicxri\L7\ pi6cci6v xi xal &^xar-
nxtoxov TCQ&y^ia slvav d^ilst; cf Tim. 3,8 23 fefe AB le V 24 pcepti
a
media eu^nida, ut fueritne p incertum sit A nacta AB necta V
LucuUus LVCVLLVS 8,28—26 79
dolore lacerari potius quam aut officium prodat aut fidem, cur has
gibi tam graues leges inposuerit^ cum quam ob rem ita oporteret
nihil haberet conprehensi percepti cogniti constituti : nullo igitur modo
fieri potest ut quisquam tanti aestimet aequitatem et fidem, ut eius
conseruandae causa nullum supplicium recuset, nisi is rebus adsensus s
24 sit quae falsae esse non possint. Ipsa uero sapientia si se ignorabit
sapientia sit necne, quo modo primum obtinebit nomen sapientiae?
deinde quo modo suscipere aliquam rem aut agere fidenter audebit,
cum certi nihil erit quod sequatur? cum uero dubitabit quid sit ex-
tremum et ultimum bonorum, ignorans quo omnia referantur, qui la
poterit esse sapientia? atque etiam illud perspicuum est, constitui
necesse esse initium quod sapientia cum quid agere incipiat sequatur,
idque initium esse naturae accommodatum. nam aliter adpetitio (eam
enim uolumus esse iQgii^Vy qua ad agendum impellimur et id adpe-
26 timus quod est uisum) moueri non potest. iUud autem quod mouet is
prius oportet uideri eique credi; quod fieri non potest, si id quod
uisum erit discemi non poterit a falso. quo modo autem moueri
animus ad adpetendum potest, si id quod uidetur non percipitur ad-
commodatumne naturae sit an aKenum? itemque, si quid officii sui
sit non occurrit animo^ nihil umquam omnino aget^ ad nullam rem so*
umquam inpelletur, numquam mouebitur. quod si aliquid aliquando
acturus est, necesse est id ei uerum quod occurrit uideri.
26 Quid quod, si ista uera sunt, ratio omnis toUitur quasi quaedam
lux lumenque uitae: tamenne in ista prauitate perstabitis? nam
quaerendi initium ratio attuUt, quae perfecit uirtutem, cum esset 35
ipsa ratio confirmata quaerendo; quaestio autem est adpetitio cogni-
4 aeftimat V, pr AB 5 nifi hif A V *uf ex niif B 6 possunt
Ven fifeignorabit | fapientia in mg add A 7 primum quo modo
ci Lamhin, sed cf de off. m 33,117 nam ubi primum prudentiae locus dabitur?
accus. n 18,44 quare enim primum ille adesse noluit . . . deinde tu cur . . . iudices
alios sortitus es? nomeN, me in ras, th ex e, fuisse uid nomine B
8 dein B 9 dubitauit V, pr AB extremum, t in ras paulo maiore,^
quid ftterit ohscurum B 12 neceffe, ef in ras A 19 offici A officii
VB 20 nihil*uqua [1] -4 21 nu mouebitur? (om quam^ V
23 quidqd, sed quid linea del rec, V quid si, si ci Wichertus ^die lateinische
Stillehre^ p. 72, quia id usu Ciceronis flagitetu/r; qui usu>s mihi non is uidetur
esse qui exceptionem non admittat. post uitae u. 24 lenius incidunt th ista
non quae modo dixit LucuUus sed quae aduersarios fedt statuere 24 dux
lumenque Bentleius, quoddam decus lumenque ci r non melius; rationem dici
arhitror et uitae lu>cem adferre et ipsam quam maxime in uita lucere
p*ftabitif [§ ut uid] A p*tftabitif [ae] B 25 perficit prior i corr e,
posterior primum con' e, deinde cum ras restituta I V perficit uirtutem,.
cum est ipsa Christius 26 ratio ut p. 80,3 addendum ita hic delendum
qnee S
censet Beitzensteinus e* [&?] B cognitionif.+quaeftionifq. -r-fiNif,
superscripta paene erasa, illa quaeft et reliqua e corr atque praeter c-if in ras^
80 LVCVLLVS 8,26—9,27 LucuUus
tionis quaestionisque finis inuentio; at nemo inuenit falsa^ nec ea
quae incerta permanent inuenta esse possunt^ sed cum ea quae quasi
inuoluta ante fuerunt aperta sunt, tum inuenta dicuntur: sic et ini-
tium quaerendi et exitus percipiundi et conprendendi tenet. itaque
6 argumenti conclusio, quae est Graece aTtddeL^ig, ita definitur: ratio
quae ex rebus perceptis ad id quod non percipiebatur adducit. quod ^
si omnia uisa eius modi essent qualia isti dicunt^ ut ea uel falsa
esse possent neque ea posset ulla notio discemere; quo modo quem-
quam aut conclusisse aliquid aut inuenisse dicemus^ aut quae esset
10 conclusi argumenti fides ? ipsa autem pfailosophia^ quae rationibus
progredi debet, quem faabebit exitum? sapientiae uero quid futurum
est, quae neque de se ipsa dubitare debet neque de suis decretis
(quae pfailosopfai uocant S6yfiata)y quorum nullum sine scelere prodi
poterit; cum enim decretum proditur lex ueri rectique proditur, quo
16 e uitio et amicitiarum proditiones et rerum publicarum nasci solent;
non potest igitur dubitari quin decretum nullum falsum possit esse
sapientis neque satis sit non esse falsum sed etiam stabile fixum
ratum esse debeat, quod mouere nuUa ratio queat. talia autem
(agnoscebam f inter b, et e, et db altero if usqite ad n ha>ec fq fmif, ut coni-
ciam primo fuisse quae scripsi cum A) B cognitiomf quaef | ftionif que eft finif
(T in initio mrsus add) V
1 necta 'pr V 2 pmanent*[i] B 3 muoluptate fuerunt, in inter-
columnio -f» lun V inuoluta** fuerunt, ta in ras, in qua extrema agnosceham e,
in prima potest fuisse p Atbmr inuoluta*fuerant*****, inde a t priore ita partim
in ras partim add B, ut post u mediam agnoscatu/r p, in extremo erunt et credi
possit fuisse olim muoluptate an fuerunt recipiendumque duxerim quod ci t
4 pcipiundi&c6prehen6eNten&, & . . . n a corr, copr et hendei in ras, fuit &p
hen
dendi, nisi quod & incertum B conpdendi A conphen|dendi, hen add V
_ Itaq. ^
ten&.7 itaq; argumti B tenet; argumenti A tenet argamenti F. et itaque re-
cepi cum r, quod paene necessarium est ad nexum senientiarum, et tenet tenui
cum Guieto, et rationem tenere puto satis intellegi in hoc loco quo de ipsa ratione
agitur; quod cui secu^s uideatu/r is ratio inserat post sic cum Walkero (nam
exitum scrihere cum Lambino uix necesse est); tenetur. argum^nti Bentleius tbmr
comprendendi facultate tenetur. «- Arnimius Chrysipp. fr. 103 5 apodmf
AVB Q 6x ex et A pcipiebatur ratio adducit, ur e corr pr B
7 iffci rad ex <^a A ifta V, pr B 8 notio] ratio Arnimiu>s Chrysipp. fr. 111;
uide p. 83,22 9 diceremus dett Bom tbmr temere ut opinor, quoniam nunc iudi-
candum est qui olim fieri potu£rit ut quisquam inueniret aliquid, si uera uisa a
falsis nulla posset notio discernere, et poterat pergere aut quam esse conclusi
argumenti fidem uel rursus ad haec conformare illa sic quo modo quisquam aut
conclusisset aliquid aut inuenisset, sed maluit uariare orationem, ut uariauit
deinceps cum quem habebit exitum posuit et reliqua, non haberet nec habere
♦ «
dicemus eet ex ee A 11 debet ex ^ot B 12 quam oneq* pr V
13 dogmata AB docc^ V; cf p. 81,13; 146,6. 8 de fin. ii 32,105 14 uera
sed rad a m i mutari coepta B 16 Non* ex Nom V 17 fapientif neq;,
neq; in ras v fere litt rec A fapientifq- V fapientif quae B fatifit pr V
Luctdlus LVCVLLVS 9,27—29 81
neque esse neque uideri possunt eorum ratione qui illa uisa e quibus
S8 omnia decreta sunt nata negant quicquam a falsis interesse. Ex
hoc illud est natum quod postulabat Hortensius^ ut id ipsum saltem
perceptum a sapiente diceretis, nihil posse percipi. sed Antipatro
lioc idem postulanti^ cum diceret ei qui adfirmaret niliil posse per- 5
cipi [consentaneum esse] unum tamen illud dicere percipi posse
consentaneum esse^ ut alia non possent^ Cameades acutius resistebat.
nam tantum abesse dicebat ut id consentaneum esset, ut maxime
etiam repugnaret. qui enim negaret quicquam esse quod percipe-
retur, eum nihil excipere ; ita necesse esse ne id ipsum quidem, quod 10
29 exceptum non esset, conprendi et percipi ullo modo posse. Antiochus
ad istum locum pressius uidebatur accedere. quoniam enim id habe-
rent Academici decretum (sentitis enim iam hoc me ddyfia dicere),
nihil posse percipi, non debere eos in suo decreto sicut in ceteris
rebus fluctuari, praesertim cum in eo summa consisteret: hanc enim 15
«sse regulam totius philosophiae^ constitutionem ueri falsi cogniti
incogniti; quam rationem quoniam susciperent docereque uellent quae
nisa accipi oporteret quae repudiari, certe hoc ipsum^ ex quo omne
aeri falsique iudicium esset, percipere eos debuisse; etenim duo esse
haec maxima in philosophia^ iudicium ueri et finem bonorum^ nec 20
sapientem posse esse qui aut cognoscendi esse initium ignoret aut
«xtremum expetendi^ ut aut unde proficiscatur aut quo perueniendum
flit nesciat; haec autem habere dubia nec is ita confidere ut moueri
non possint abhorrere a sapientia plurimum. hoc igitur modo potius
1 ratione qui,illa uifam aequib; V rationeq illa uifa eqnib; , duo q red ut
uid, tnteriecta in ras x fere litt, add A rationS quijlla uifa***4e quib; ex
ratione quiiUa uif^qub; qmb; ut uid B 2 negantic [a F] JB 3 utidipfu
praeter pfu in ra^ A 4 dicer&hif V ante patro pr A. cf p. 129,15
{fr. 21 Am.) 6 qm corr que AVB pof.poffe, om percipi B
6 consentaneum esse hoc loco, ubi om M, antidpatum puto cum tbmr ex u, 7
propter proximorum simUitudinem , posse percipi et percipi posse; alterum del
Manutius dicere corr «^ret rec V 7 acciuf pr A 8 utei,con{fenta-
nemn V, unde ut id ei Lambinus, utei deleto id t; sed mente aberrasse uidetur
Jibrarius ad u.h ee B 10 qdceptu B 11 poffe corr poffet V poffem
B 13 dogma V, ex ^mE ft pr A, ex docma B; cf p. 80,12 16 fluc
|ctuan,|c add V. ctctiuum praettdit r, deponenti enim primum Liuium u>sum esse,
quae ratio admodum incerta est; Cicero fluctuat scripsit ad Att. 11 12,8
eo* [f ] -^ 17 docereque et quae secuntur sm more uituperat Hauetus cUbi
Herwerdeniani p. 88 17. 18 quae uisa accipi t quaeuifaccipi* [o ut uid] A
«^pip V c-pi B 18 et quae JV Ven t sed hic dubitans ipse ex**quo
[m] B 21 ee posterius erasum A, del bm; cf p. 52,5 Stangelius TuUian. 5H
initium cum ras ex mittum ut uid V 22 expetenti pr B
^3 dubial+necjif ex dubi|anecuf uel c-iif ut uid B; hif A .1^ V 24 polTunt
sed prior hasta litterae u eradi coepta B possit scil. sapiens Walkerus, sed uide
p. 80,18
GiOEBo ed. Plftsberg 6
82 LVCVLLVS 9,29—10,31 LueuUus
erat ab his postulandum ut hoc unum saltem, percipi nihil posse, per-
ceptum esse dicerent. Sed de inconstantia totius illorum sententiae
— si ulla sententia cuiusquam esse potest nihil adprobantis — sit
ut opinor dictum satis.
5 Sequitur disputatio copiosa illa quidem sed paulo abstrusior — g^
habet enim aliquantum a physicis^ ut uerear ne maiorem largiar ei
qui contra dicturus est libertatem et licentiam; nam quid eum fac-
turum putem de abditis rebus et obscuris, qui lucem eripere conetur?
— sed disputari poterat subtiliter quanto quasi artificio natura fa-
10 bricata esset primum animal omne deinde hominem maxime^ quae
uis esset in sensibus, quem ad modum prima uisa nos pellerent^
deinde adpetitio ab his pulsa sequeretur^ tum ut sensus ad res per-
cipiendas intenderemus. Mens enim ipsa^ quae sensuum fons est atque
etiam ipsa sensus est^ naturalem uim habet, quam intendit ad ea
15 quibus mouetur. itaque alia uisa sic arripit ut iis statim utatur;
alia quasi recondit, e quibus memoria oritur; cetera autem similitu-
dinibus construit, ex quibus efficiuntur notitiae rerum, quas Graeci
tum ivvolag tum ^QoXilfitlfSig uocant; eo cum accessit ratio argu-
mentique conclusio rerumque innumerabilium multitudo, tum et per-
10 ceptio eorum omnium apparet et eadem ratio perfecta his gradibus
ad sapientiam peruenit. ad rerum igitur scientiam uitaeque constan- 81
tiam aptissima cum sit mens hominis amplectitur maxime cognitionem
et istam xardXriiL^iv ^ quam ut dixi uerbum e uerbo exprimentes
2 fede m conftantia V 3 sit] est Ernestus th, sed cf mr, Muellerua nou,
ann. cvn ("1873; 351 n. 11, ad Seyfferti Laelium p. 346; Tim. 10,37 4 uictu
pr B 6 largiarei ex ^ie A largiar*ei ex <-r& B 7 qmdem B
8 &*obfcunf [t] B conet ex coner A lucem in rebus clariBsimis eri-
pere Fasseratitis , possis addere soli uel diei, cf Otto de prouerbiis n. 1668; sed
Faber attulit de nat. d. i 3,6 eam philosophiam quae lucem eriperet et quasi
noctem quandam rebus offunderet et uide p. 79,24. 100,3. 126,17 11 fentib; pr
B primo ex Lamhini coniectura m primum dett thr; cf Tim. 14,51 de nat. d. u
12,33. 19,49 Seneca de henef i 11,1 prima demus necessaria, deinde utilia, deinde
iocunda, utique mansura, uhi item primum eduMt cum wno codice non optimo;
uide etiam epist. vii 16,1 eos Lamhinus, cf VaMenus de leg. p. 100,2
14 ipse Ernesto auctore (qui etiam est delehat) r. Sextus adu. math. vii 350 ol
dh a^btriv (rriv Sidvoiav) stvai rccg al6^6Big ea add A 15 ftatim utatur
praeter ftat e corr aut red, fuit ut uid ftatimmitatur A 16 alia quasi Faher
(cf Maduigius de fin. iii 19,63^ ahqua fic AVB nisi quod aliqua red in A; hiare
orationem post recondit ci Manutius ((ut ea cum opus sit depromat^ ci Lamhin)
recundit^ A cetera (corr c>^i^) in mg add V cetera, supra e prius
nescio quid litum B. cetera ea sunt quae dixit 7,21 i7 conltiuit, ruit in
ras et muculis A constituit dett Ven ennoeaf .BF enoeaf A; cfp. 77,20
18 prolempfif AB |)|lem_perfif V; cf p. 54,8 20 profecta Bom progressa
Weidnerus philol. xxxviii 125, hoc quidem non contra usum Ciceronis, cf p. 89,11
Tusc. II 21,47 de fin, v 15,43; sed cf p. 79,25 s mm hg. i 9,27 if A
23 catalempfin B catalepfiN, n in ras, fuerit m A; catellempfmquam, p add
(non in ras), n in ras (uid fuisse primo p, deinde n, denique n) V; cf p. 54,8
ut dixi p. 74,22, et hac remittendi formula defenditwr dicemus p. 83,1, q^d
Luctdlus LVCVLLVS 10,31—11,88 83
conprensionem dicemus, cum ipsam per se amat (nihil enim est ei
ueritatis luce dulcius) tum etiam propter usum. quocirca et sensi-
bus utitur et artes efficit quasi sensus alteros et usque eo philoso-
phiam ipsam corroborat ut uirtutem efficiat^ ex qua re una uita
omnis apta sit. Ergo fai qui negant quicquam posse couprendi faaec s
ipsa eripiunt uel instrumenta uel omamenta uitae^ uel potius etiam
totam uitam euertunt funditus ipsumque animal orbant animo^ ut
dif&cile sit de temeritate eorum perinde ut causa postulat dicere.
82 Nec uero satis constituere possum quod sit eorum consilium
aut quid uelint. interdum enim cum adfaibemus ad eos orationem lo
eius modi^ si ea quae disputentur uera sint tum omnia fore incerta^
respondent: ^quid ergo istud ad nos? num nostra culpa est? naturam
accusa^ quae in profando ueritatem ut ait Democritus penitus ab-
struserit.' alii autem elegantius^ qui etiam queruntur quod eos in-
simulemus omnia incerta dicere, quantumque intersit inter incertum i6
et id quod percipi non possit docere conantur eaque distinguere.
cum fais igitur agamus qui faaec distingunt^ illos^ qui omnia sic in-
certa dicunt ut stellarum numerus par an inpar sit^ quasi desperatos
aliquos relinquamus. Volunt enim (et faoc quidem uel maxime uos
animaduertebam moueri) probabile aliquid esse et quasi ueri simile, so
eaque se uti regula et in agenda uita et in quaerendo ac disserendo.
^^ Quae ista regula est ueri et falsi^ si notionem ueri et falsi propterea
quod ea non possunt intemosci nuUam faabemus. nam si faabemus^
interesse oportet ut inter rectum et prauum sic inter ueram et fal-
dicamuB esse, quamuis Cicerani in tcUibus coniunctiuus famUiaris fuerit, tamen
hoc loco, si quid sentio, ne potuit quidem; dicimuB Lamhinus
1 Ta in ras rec A propter se Lambinus; u^us utrumque recipit
■di
est enim Ven r 2 delucraf V 4 corroborat, tertia o in ras A
^ ex & V n^na, [a] A 5 est tbm; res ambigua 8 diffLCile^lfit
ex c-lef|ic B tementate ex «^te B 9 Nec, N in ras, e red uid A
11 disputent ManutitM tb disputentur ab eis Kayserua; cfp. 68,12 ueraimt
B. cf p. 79,23 18 Democritus cf p. 66,7 abftufent pr B 15 inter-
♦iNjcertu, 1 posterior in ras, n add, fuisse piUo intennj A mt certum pr B
16 conatur pr B 18 dicunt ex *-t, deif^ Mi om B pa an mpar ut uid
corr paran inpar, deinde rec <->anImpar V quafi, q in ras, ft fuit quiafi
A 19 aliqd jpr B quidem F 20 probabile, le in ras, fuit proba-
biq; B uen* ex «*»re aut «-ro A uerj ex <-re VB 21 eaq; uti pr B ;
c
eaquefeuti regula corr eaquefeuti regula V et magenda uita et In in ras
pr A; uita* [e] B 22 ueri et falsi priore loco del Lambinu>s tbm, quibus mihi
cum WemsdorfU) spec, n 6 etr ^sententiae uis et perspicuitas conciliari* uidetur,
cf de fin. I 7,22; de loquendi genere, lex dicitur iuris atque imuriae regula
(xavmv) de leg. i 6,19 notiotione V 28 intemofulla pr B nuflum
pr A 24 oport&, prior o ex 9, ut uid B prauu, u red uid A mf,
lineola incertum add an red B *^
6*
84. LVCVLLVS 11,83-34 Luct$Uu8
sum. si nihil interest^ nuUa regula est^ nec potest is cui est uisio
ueri falsique communis ullum habere iudicium aut uUam omnino
ueritatis notam. nam cum dicunt hoc se unum tollere, ut quicquam
possit ita uerum uideri ut non eodem modo falsum etiam possit [ita]
6 uideri, cetera autem concedere, faciunt pueriliter. quo enim omnia
iudicantur sublato reliqua se negant toUere; ut si quis quem oculis
priuauerit dicat ea quae cemi possent se ei non ademisse. ut enim
illa oculis modo agnoscuntur sic reliqua uisis, sed propria ueri non
communi ueri et falsi nota. quam ob rem siue tu probabilem
10 uisionem siue [in]probabilem et quae non inpediatur, ut Cameades
uolebat, siue aliud quid proferes quod sequare, ad uisum illud de
quo agimus tibi erit reuertendum. in eo autem si erit communitas 34
cum falso, nuUum erit iudicium, quia proprium in communi signo
notari non potest. sin autem commune nihil erit^ habeo quod uolo;
15 id enim quaero quod ita mihi uideatur uerum ut non possit item
falsum uideri. Simili in errore uersantur cum conuicio ueritatis
coacti perspicua a perceptis uolunt distinguere et conantur ostendere
esse aliquid perspicui, uemm illud quidem et inpressum in animo
atque mente, neque tamen id percipi ac conprendi posse. quo enim
80 modo perspicue dixeris album esse aliquid, cum possit accidere ut id
quod nigrum sit album esse uideatur, aut quo modo ista aut per-
spicua dicemus aut inpressa subtiliter, cum sit incertum uere inani-
1 \Si in ras V 2 uera pr A 4 uerum ante possit add ManutifM
ex ^antiquo l%bro\ ante uideri hm, nec uidetur id in hac disputatione posse
abesse (non hahent tr), cfu.16 ut . . . poffit in ras pr A ita del Lam-
himu 6 concidere pr A VB puenjhter ex puer|iter B 6 «c po-
tiu8 distinguendum (cum Maduigio de fin. iv 12,30^) ut, si qnis quem o. p., dicat
qu^am sic ut si quis, quem o. p., dicat; nam quid huc uerhi priuauerit tempus
facere dicatur me fugit ocuhf pnuauent^ f add, pnua in ras, u red, uid
fuisse ocuh fpuauent B 7 poffent* fe,ei ademiffe, in intercolumnio • n V.
8 uuaf jjr B uin pr A 10 siue probabilem Faher cl Sexto adu.
math. VII 166 ngoalcciipdvmv (6 KaQvsadrig) ri/jv ts md-ccviiv cpccvtaalav xal riiv
ni^avriv a\La xal &%BQLcna6tov xal $iB^m6BV[iivr\v , Galeno de plac. Hipp. et
Plat m p. 778 JST.; uide infra p. 124,10. m Ulo ahums tu etiam secundo hco po-
nehat Dauisius contra usum sermonis 11 proferenf B, pr AV (in A ft
corr pr) fequa quare V 12 quod A qvo, vo in ras, ex qd B
post autem incidit r, ut sit in eo nullum iudicium, non probahiliter, cf u. Iss
13 in del Manutius tbm; inteUego in communione signi comune B
14 abeo V, pr A *ha|beo, h in ras, ex auleo B 15 uerum non V
ueru.ne* ex uerunon ut uid A ueruNe, we in ras exnB 16 conuicio ueri-
ladicio -0 ac
tatis Maduigius emend. 146 conuincio uentatif V conuinti* uentateic ex con-
uintio uentatif ut uid A conumctio uentatif sic B 17 uolant pr ut uid A
18 quidem &interpref_jfum V quide** mpraeffu Atmr quide** «o [ffc] (con'
pr ut uid) B impressum subtiliter in animo cl u. 22 d Dauisius
19 ac] aut Lamhinm atque r, sed uide Hhes. l. L. n 1048,84 20 accedere V
22 aut menti impressa JDauisius h aut in animo impressa Ghtietus m, omnes
qitaerentes quod momri diceretu/r, et recte dicitwr utrumque, sed ambigo utrtm
LucuUus LVCVLLVS 11,34—36 85
teme moueatur: ita neque color neqae corpus nec ueritas nec argu-
86 mentum nec sensus neque perspicuum ullum relinquitur. Ex hoc
illud iis usu uenire solet ut quicquid dixerint a quibusdam inter-
rogentur ^ergo istuc quidem percipis?' sed qui ita interrogant ab
iis inridentur. non enim urguent ut coarguant neminem ulla de re 5
posse contendere nec adseuerare sine aliqua eius rei quam sibi
quisque placere dicit certa et propria nota. Quod est igitur istuc
uestrum probabile? nam si quod cuique occurit et primo quasi
36 aspectu probabile uidetur id confirmatur^ quid eo leuius; sin ex
circumspectione aliqua et accurata consideratione quod uisum sit id lo
(36) se dicent sequi, tamen exitum non habebunt, primum quia is uisis
inter quae nihil interest aequaliter omnibus abrogatur fides; deinde,
cum dicant posse accidere sapienti ut cum omnia fecerit diKgentis-
simeque circumspexerit existat aliquid quod et ueri simile uideatur
et absit longissime a uero, ne si magnam partem quidem, ut solent is
dicere, ad uerum ipsum aut quam proxime accedant confidere sibi
poterunt. ut enim confidant, notum iis esse debebit insigne ueri,
quo obscuro et oppresso quod tandem uerum sibi uidebunturattingere?
quid autem tam absurde dici potest quam cum ita locuntur: 'est hoc
quidem illius rei signum aut argumentum, et ea re id sequor^ sed 20
fieri potest ut id quod significatur aut falsum sit aut nihil sit om-
^impersonale' dicam moueatnr cum r (ut sentiatur p. 77,8^ an u^niuerse dictum
de quotbis homine (cf Tim, 2fi), inpressa autem puto satis per se intellegi nullo
uerho addito inaniteme Ald manit ue A VB
1 moueamur Faher ^«^antur Manutius 1665, animus moueatur idem 1560 ex
^antiquo 2t6ro' cl p, 90,22, mens «^ Lambinus; cfadp. 84^,22 neq- color add
B 2 necfenliis praeter uf m^nu altera, incertum in ras an red in labe
memhranae A nullum V ex hoc inde uidelicet quod eorum perspicuum
nuUum esse apparet. qua re non intellecta Hirzelius qumst, iii 264 adn. 2 haec
ovmia tisque ad illa propria nota u. 7 ab interpolatore profecta esse censuit uso
tllo quidem eis quae supra disputata sunt p. 81,2 ss; qu^ae his diuersa esse in-
teUeget qui Ula quicquid dixerint quid sibi uelint recte aestimauerit : simt enim
cauiUantium eos quibus nihil liceat statuere male constituto perspicuo. a responso
autem Academicorum illis quod eqs u. 7 exorsus, quoniam iUi certa et propria nota
opus esse negauermt, denuo in eorum probabile inuehitur 3 *iif [h] A hif V
dixennt^ r red uid, 1 in ras, ftexuA dixent V, prB ; cf p. 14,13
4 percipiffet pr AV <^f& pr B 6 ut*coarguaif , t co in ras A utquoarguant pr
V 8 probale prB 9 afpecto pr B id*cfirmatur, c add V fm* [t]
B ex ex eo A 10 accu+rata [r] A 14 uen+fimile [f] 5 16 a
add A VB ne add Maduigius emend. 148 magnS partlS ex c-a c^e AB
16 autueru A At co V autqua V accedant V 17 potuerunt
A 18 quo* [d] A obscurato cum ^u. c' Lambinus r obruto malebat
Dauisius, cf soluto liberoque de diu. i 18,34, incuruum et . . . inflexum ibid.
17,30 (sed inflexum et incuruatum de fin. 11 11,33^, confecto et saucio in Catil.
t
II 11,24, al. uero pr A |*adtingere [&] B 19 adfurde pr B
21 fit post nihil add manu uetisstissima A, qua re abusi del tb; cf de diu. n
53,109 de orat. 11 80,328. m 37,160 Wesenbergus ad Tusc. 1 26,60 11 31,76, m ad
uol. III part. 1 p. 317,23
86 LVCVLLVS 11,86—12,38 LucuUm
nino.' Sed de perceptione hactenns; si qnis enim ea quae dicta
sunt labefactare uolet^ facile etiam absentibus nobis ueritas se ipsa
defendet.
His satis cognitis quae iam explicata sunt nunc de adsensione ^^
6 atque adprobatione, quam Graeci HvyTcaTdd-stfiv uocant, pauca dice-
mus^ non quo non latus locus sit^ sed paulo ante iacta sunt fiinda-
menta. nam cum uim quae esset in sensibus explicabamus^ simul
illud aperiebatur, conprendi multa et percipi sensibus, quod fieri sine
adsensione non potest. deinde cum inter manimum et animal hoc
10 maxime intersit^ quod animal agit aliquid (nihil enim agens ne
cogitari quidem potest quale sit)^ aut ei sensus adimendus est aut
ea quae est in nostra potestate sita reddenda adsensio. et uero 88
animus quodam modo eripitur iis quos neque sentire neque adsentiri
uolunt. ut enim necesse est lancem in libram ponderibus inpositis
15 deprimi sic animum perspicuis cedere. nam quo modo non potest
animal ullum non adpetere id quod adcommodatum ad naturam ad-
pareat (Graeci id oIxeIov appellant), sic non potest obiectam rem
perspicuam non adprobare. Quamquam si illa de quibus disputatum
est uera sunt, nihil attinet de adsensione omniwo loqui; qui enim
20 quid percipit adsentitur statim. sed haec etiam secuntur^ nec me-
2 tacentibus WaUcerus; absentibus tmi forensi declarat r 4 iaex{ph-
catafunt.nunc ex lanunc manu uetustissinia A ; explicatfft ex exphcat T V
6 graeci*{fmcathe fm** (q fm in ras) ex graecif | mcat athefm B (Tmcata thefin
AV), cfp. 53,24 Plutarchus 6 antejecta, j e corr, primo fueritne t an tantum
uisa sit esse correctori incertum B fundamena pr B 7 umq; corr uimg;
_ *T
B; cuq- corr cuq-, om uim V; qu§ ex qui A e& corr e& nesdo quo consilio V
9 cu, c et lineola e corr, ft fuit tu A inter inanimum Ven n mt animu
AVB 10 quod inanimum nihil agit, animal agit ahquid Venii, sed illis nihil
agens satis de inanimo significatur, cfTerent. ad. 74 — 76 11 cogitan, gitar in
ras paulo ampliore sedputo prV 12 quae non est Walkerus, sed Stoice hquitur,
d .^ d
cfp. 64,4; quae sit ci t rebenda pr ut uid A .reddenda V; fita **redenda
a
ex fit adredenda B et ut uid corr ki A k VB. at tenuerumi omnes, sed et
uerum est; adiunguntur enim haec tllis*ei sensus adimendus est; unde simul ap-
paret non recte prius neque u. 13 delendum uisum esse Christio 18 adfen-
tire pr A 14 lace pr A libra A liberam V libram B tbr; casu sexto
nusquam Cicero usus esse uidetur; nam de domo 52,134 ut uiui etiam et spirantis
capiti bustum suis manibus inponeret scribendum est ex Arusiani memoria (vn
p. 484,1 K.) et ut in in codicibu>s Ciceronianis aut ex uti effectum putandum aut
in interpolando additum; alienum est de nat. d. i 20,54, ubi uide adnotata
16 perfpicuif, per in ras ampliore rec, sed p prior fuit etiam ante A prefpicuif
pr V non om V 17 idoetion, ido manu altera, d certe red A idoecion, e
ex c, cion e corr et praeter extremam hastam in ras V id oetion, supra t ap~
picta ft pr littera quam x Gra^cum esse puto B post poteft add amm' M
18 perspicuam non adprobare om V h V 19 attinenf, in mg \
t HO
attingenf V adtment B ommloqui AV omniloqui F ; omniloqm***quj*eni,
qui in ras, ex «-lo . . quicqmdenl B
LucuUus LVCVLLVS 12,88—13,40 87
moriam sine adsensione posse constare nec notitias rerum nec artes.
idque quod maximum est^ ut sit aliquid in nostra potestate^ in eo
99 qui rei nulli adsentietur non erit. ubi igitur uirtus, si nihil situm
est in ipsis nobis? maxime autem absurdum uitia in ipsorum esse
potestate neque peccare quemquam nisi adsensione^ faoc idem in 5
uirtute non esse^ cuius omnis constantia et firmitas ex is rebus constat
quibus adsensa est et quas adprobauit. ommnoque ante uideri aliquid
quam agamus necesse est eique quod uisum sit adsentiatur. quare
qui aut uisum aut adsensum toUit is omnem actionem tollit e uita.
^^ Nunc ea uideamus quae contra ab his disputari solent. Sed lo
prius potestis totius eorum rationis quasi fundamenta cognoscere.
Conponunt igitur primum artem quandam de fais quae uisa dicimus,
eoinimque et uim et genera definkint, in fais quale sit id quod per-
cipi et conprendi possit, totidem uerbis quot Stoici. deinde illa ex-
ponunt duo quae quasi contineant omnem faanc quaestionem: quae is
ita uideantur ut etiam alia eodem modo uideri possint uec in is
quicquam intersit^ non posse eorum alia percipi alia non percipi;
nifail interesse autem non modo si omni ex parte eiusdem modi sint
sed etiam si discerni non possint. quibus positis unius ai-gumenti
conclusione tota ab fais causa conprenditur. conposita autem ea so
«onclusio sic est: ^eorum quae uidentur alia uera sunt alia falsa^ et
quod falsum est id percipi non potest; quod autem uerum uisum
€sty id omne tale est ut eiusdem modi falsum etiam possit uideri'; et
quae uisa sint eius modi ut in is nifail intersit, non posse accidere
1 notia^reru B 3 quire nuUi V quirej nulli, ej in ras paulo maiore
A qui rei fnullj, j in rcts, ex ^ re inulla B adfenti+etur [a ut uid\ A
4 adfurdu pr B 7 quafi V idque ci r p. ix cl p. 83,20 ad|)babit
pr A 8 assentiri Lambinus, sed de mutata stntctura dixit Maduigius emend.
131« de fin, v 9,25 (cl de nat. d. m 14,36^; qui quod adsentiatur po^t^ dictum
uult, contra dixit r ad p. 296,4^ cf m ad uol. m part. n p. 192,28, nec mihi per-
suadet ille sed uniuerse dictum puto adsentiatur; scilicet is cui aUquid uisum
erit uel uirtus; assentiamur dett Asc, sed de mutata persona cf pro Cluent.
£8,169 est hominis magni . . atque sapientis . . . non se reputare solum esse . . .
maximique aestimare conscientiam mentis suae quam a dis immortalibus acce-
pimus; quae si . . . nobis erit, sine ullo metu . . . uiuemus, etiam Vahlenus
de leg,p. 130,3 10 emdeamuf j9r V 11 in potestis primus offendit t,
qui ci oportebit ttel opus erit; crucem appinxit h; oportet uos ^ut esset quod
intellegi possef m; et est sane iUud singulare rationef pr VB
12 iis Manutius thmr 13. 14 percipi*&, & in ras, ex percipiac B, cf p. 84,
19; et posuit p. 78,11. 24. 80,4 16 conteneant pr AB 16 iis Bom
hif A VB 17 mterfit nonomnef poffe B mt Iit | poffe corr ^hi Nonomf 7 1 ^^
A interfitpoffe V. non Ald recte recepit, sed omnef unde ^iatum sit non in-
teUego 19 poffitif, prima f uid eradi coepta B 20 iis Bom m
autem om Vt 21 et 23 et in adsumptione positum ut de nat. d. 1 40,110
alibi, quod frustra euitare studuit t interpungendo 22 pcipi, lineola e corr
A 23 etiam falsum Ven t; cf p. 84,4 24 sunt et potest tbm, Ulud cum
Bom Ven, hoc cum Ald, sed uariatttr oratio, cf p. 91,3 Tim, 12,48 «9 de fato 11,23
88 LVCVLLVS 13,40—14,48 LucuUus
ut eorum alia percipi possint alia non possint; 'nullum igitur est
uisum quod percipi possit'. qnae autem sumunt ut concludant id 41
quod uolunt, ex his duo sibi putant concedi (neque enim quisquam
repugnat). ea sunt haec: quae uisa falsa sint ea percipi non posse;
5 et alterum : inter quae uisa nihil intersit^ ex is non posse alia talia
esse ut percipi possint alia ut non possint. reliqua uero multa et
uaria oratione defendunt, quae sunt item duo: unum^ quae uideantur
eorum alia uera esse alia falsa; alterum^ omne uisum quod sit a uero
tale esse quale etiam a falso possit esse. haec duo proposita non 42
10 praeteruolant sed ita dilatant ut non mediocrem curam adhibeant et
diligentiam. diuidunt enim in partes et eas quidem magnas^ primum
in sensus, deinde in ea quae ducuntur a sensibus et ab omni con-
suetudine^ quam obscurari uoluni^ tum perueniunt ad eam partem^
ut ne ratione quidem et coniectura ulla res percipi possit. haec
16 autem uniuersa concidunt etiam minutius. ut enim de sensibu»
hestemo sermone uidistis item faciunt de reliquis, in singulisque
rebus, quas in minima dispertiunt^ uolunt efficere iis onmibus quae
uisa sint ueris adiuncta esse falsa quae a ueris nihil differant; ea
cum talia sint non posse conprendi.
80 Hanc ego subtilitatem philosophia quidem dignissimam iudico ^"1
sed ab eorum causa qui ita disserunt remotissimam. definitiones
enim 6t partitiones et horum luminibus utens oratio, tum similitu-
dines dissimilitudinesque et earum tenuis et acuta distinctio fidentium
est hominum illa uera et firma et certa esse quae tutentur, non
25 eorum qui clament nihilo magis uera iUa esse quam falsa. quid
enim agant^ si cum aliquid definierint roget eos quispiam num illa
definitio possit in aliam rem transferri quamlubet: si posse dixerint^
2 fiimaxu pr V 5 alterujn dd WaXkerm; cf acciis. iv 63,118 sunt aedes-
sacrae . . duae quae longe ceteris antecellant, Dianae et altera . . . Mineraae-
•e
iis Bom hif AVB 6 alia ♦ut [a] AB «^ aut V multa-tuana, aprima
_eo2u
m ras, fuit mult^tuc- B 7 unu quae mdeantur ♦♦* aha [eoii agnoscebam
in JB] AB 8 auaro corr a,u8Bro V lletomF 12 d+cuntur [i].
rec A dic<-> V dicc^» B 18 quae obscurare uolunt ex Dauisii cmiectv/ra h^
in quihus certe obscurare mUlo modo erat necesse, uide r, de nat d. n 9,23 de
orai. I 14,61 14 narratione corr nserratione, in mg \ ne,ratione V
16 unauerfa pr V fenfibuf-, buf- ft red A 18 aiucta, c uid linedla
del pr, n add pr A aiunta V abiuncta, ab in ras, ex aiuncta B 21 quj*,.
.] in ras, fuit quae B 22 harum Lamhinus rhetorum uel oratorum c%
t; cf de nat. deor. ii 5,15 de leg. n 11,27 fimilitudmefq; B, idem eraso q;r
A, uterque om dissimilitudines 23 et ow V tenuef V,prA; tenuiff&
acuta B 24 sunt malit t; cf de fin. v 12,36 de orat. i 60,257 26 defi-
ment B 27 aha ex <-a V qua iub& V, pr AB
Luctdlus LVCVLLVS 14,43—46 89
quid [enim] dicere habeant ciir illa uera definitio sit; si negauennt^
fatendum sit, quoniam uel illa uera definitio transferri non possit
in falsum, quod ea definitione explicetur id percipi posse; quod
44 minime illi uolunt. eadem dici poterunt in omnibus partibus. ' si
enim dicent ea de quibus disserent se dilucide perspicere nec ulla s
communione uisorum inpediri, conprendere ea se fatebuntur; sin
autem negabunt uera uisa a falsis posse distingui^ qui poterunt
longius progredi: occurretur enim, sicut occursum est. nam concludi
ai^umentum non potest nisi is quae ad concludendum sumpta enmt
ita probatis ut falsa eiusdem modi nuUa possint esse. ergo si rebus i»
conprensis et perceptis nisa et progressa ratio hoc efficiet, nihil posse
conprendi, quid potest reperiri quod ipsum sibi repugnet magis;
cumque ipsa natura accuratae orationis hoc profiteatur, se aliquid
patefacturam quod non appareat^ et quo id facilius adsequatur ad-
hibituram et sensus et ea quae perspicua sint^ qualis est istorum i&
oratio qui omnia non tam esse quam uideri uolunt. maxime autem
conuincuntur cum haec duo pro congruentibus sumunt tam uehe-
menter repugnantia, primum esse quaedam falsa uisa, quod cum uo-
lunt declarant quaedam esse uera, deinde ibidem inter falsa uisa et
uera nihil interesse. at primum sumpseras tamquam interesset: ita ao
priore posterius, posteriore superius conuincitur.
45 Sed progrediamur longius et ita agamus ut nihil nobis adsentati
1 enim ex p. 88,26 illatum del dett Asc ii sin ci Dauisius
2 fatendum est ci t sine causa uel illa| uero corr c^jauero V, uel del dett
Dauisius t, uel illa del Kayserus bm, uera om Ven, uel uera ab aliquo librario
AVt
ad illa adscriptum esse suspicatur t, iure ut arhitror non V 3 falfnm •
qd B falfum • qd V defi|mone A difitione corr defo» B 4 potuennt V
«>tuerco A «-terc^ B,pr M par**itibuf (hasta ante t ex primitiua n superest)
ex parentibuf ut u%d A, partes intdlego orationis eiu^s quam dixit p. 88,22 ;
partibus del Goerenzius, in onmibus pariter rebus C. F. Hermannus phUol.
VII 468 5 disserant ci Emestus, b 6 se posse fatebuntur dett Ven m
8 occurretur, enl . ficut, tur,eni- in ras vn litt V 9 potef^r B
11 nisa dett Manutius (cl Tusc. ii 21,47j uifa AVB 13 rationis et 16 ratio
^docti quidam' apud Lambinum, sed nec accurata ratio satis recte dicitur et cf
Tim. 3,8 de fin. 1 9,29 ratione et uia (i. e. accurate) procedat oratio, de nat. d.
II 7,20 Tusc. I 30,73 ex. omninoqm saepe Graecorum Xoyog utramque interpreta-
tionem admittit, cf Tmsc. iv 28,60 ratio et oratio, in eadem re ibid. 27,69 oratio,
sed III 24,58 ratio, de re p. u 89,66 14 pate factura, u cum ras ex o, & ex
u A appareat V 15 etfenfuf et, ante posterius et ft aliquid erasum,
certe non f A ' equ§ pr V 16 maxime ex «^mi ut uid in loco euanido A
19 declarajl quaeda| inde ab r in ras V ibidem F; cf Maduigius de
fin. 1 6,19 21 pnore cum ras corr <->n A, corr «^rj B pnon Vtbmr pofte-
nore corr <->rj AB ^ie Vtbmr conuincitur scripsi coniungitur AB c8n<-
Vtbmr; cfp. 130,17 Tim. 3,8 de fin. ii 31,99 redarguitur ipse a sese conuincuntur-
que scripta eius probitate ipsius ac moribus, de nat. d. 1 32,91 Tusc. 1 6,11
22 adfentati, a posterior in ras, i add, fuit nisi faXlor adfentait B
90 LVCVLLVS 14,46—16,47 LucuUus
esse uideamur^ quaeque ab iis dicuntur sic persequamur ut nihil in
praeteritis relinquamus. Primum igitur perspicuitas illa quam dixi-
mus satis magnam habet uim, ut ipsa per sese ea quae sint nobis
ita ut sint indicet. sed tamen ut maneamus in perspicuis firmius
6 et constantiuS; maiore quadam opus est uel arte uel diligentia^ ne
ab is quae clara sint ipsa per sese quasi praestrigiis quibusdam et
captionibus depellamur. nam qui uoluit subuenire erroribus Epicurus
iis qui uidentur conturbare ueri cognitionem dixitque sapientis esse
opinionem a perspicuitate seiungere nihil profecit; ipsius enim opi-
10 nionis errorem nullo modo sustulit. Quam ob rem cum duae causae \^
46
perspicuis et euidentibus rebus aduersentur, auxilia totidem sunt contra
conparanda. aduersantur enim primum quod parum defigunt animos
et intendunt in ea quae perspicua sunt, ut quanta luce ea circum-
fusa sint possint agnoscere; alterum est quod fallacibus et captiosis
16 interrogationibus circumscripti atque decepti quidam cum eas dissol-
uere non possunt desciscunt a ueritate. oportet igitur et ea quae
pro perspicuitate responderi possunt in promptu habere, de quibus
iam diximus, et esse armatos ut occurrere possimus interrogationibus
eorum captionesque discutere, quod deinceps facere constitui.
so Exponam igitur generatim argumenta eorum^ quoniam ipsi etiam 47
illi solent non confuse loqui. Primum conantur ostendere multa posse
uideri esse quae onmino nulla sint, cum animi inaniter moueantur,
eodem modo rebus iis quae nuUae sint ut is quae sint. ^nam cum
1 huf V, pr A *iif [h] B his Ven m fic, c in ras V 3 magnam ex
«^um V ut] & F 6 maiora quaeda V 6 praeftigiif**, giif tw ras, ex
praeffc ngiif B pr§ftigiif j?rae*er giif in ra$ ampliore A prefti**|guf ft ex preftri|<-
V^mr. cf de nat. d. m 29,72 corp. gloss. v 323,8 Buechekrus nou. ann. cv (^1872^
109 7 Epicurus ut ^e margine prau>o hco insertum* del hm, tutatv/r V<Menus
prooem. 1894,21 n., cf p. 67,12 G, Schraderus de Ciceronis nominum propriorum
usu (diss. Berolin. 1902^ 18. luswm Graecanicum (iniTcovQT^amv 6 'EnlTcovQog, cf
in Anton, xi 6,14^ agnouit Lescaloperius in humanitate theologica (de nat. deor.
I 7,17^ 8 *uf quiuidentur [h] sfwperscr rec f- erroref J. hiif qui uidentur
F. cf Maduigius emend. 160 s 9 |)fecit F, ex |)ficit AB fecit F ei de
V errans t cl Tusc. v 5,18 12 aduersatur Ald cum ^uetere^ C, Stephani
tb^nr, sed uide Maduigium de fin. exc. i 1 p. 797 ; de domo 65,140 in.
14 sint Dauisius funt A f VB. quidquid de aliis iudicatur (cf Maduigius de
fin, IV 20,67 cum Schmalzio synt. p. 359 ed. m, m ad part. m uol. n p. 32,11^,
in ista dupliciter pendenti sententia istaque alterius sunt propinquitate indica-
tiuu^ probabilitatem habet nvllam non possint Lambinus. si quid adden-
dum sit, malim quam ante ut 16 qmdem pr V; qda. cu eaf | in ras A
16 possint malit m cum 0. T. Keilio qu^aest. Tull. spec. n (progr. Lignit. 1846^ ix;
cum Srav non Sri 17 refpondere poffint pr A inprumptu corr «-to B
20 igmtur B igitur|igitur F argumenta| in a extrema nescio quid corr
a
A 21 i\h pr ut uid B 22 omnmoulla pr A omnijnon nulla F
inaniter xsv&g cf p. 84,22, quod qu^jile sit explicatur illis eodem modo . . . quae
Bint 22 — p. 91,1 moueair mquiunt in ras duorum uersuum extre-
morum paginae V 23 ut huf A <-^ uf in ras V ^ hif con' co *jif B
LueuUus LVCVLLVS 15,47—48 91
dicatis' inquiunt ^uisa quaedam mitti a deO; uelut ea quae in somnis
uideantur quaeque oraculis auspiciis extis declarentur' (haec enim
aiunt probari a Stoicis; quos contra disputant) — quaerunt quonam
modo falsa uisa quae sint ea deus efficere possit probabilia^ quae
autem plane proxume ad uerum accedunt efficere non possit^ aut si 5
ea quoque possit, cur illa non possit quae perdifficiliter intemos-
cantur tamen^ et si haeC; cur non inter quae nihil sit omnino.
48 ^Deinde^ cum mens moueatur ipsa per sese^ ut et ea declarant quae
cogitatione depingimus et ea quae uel dormientibus uel furiosis ui-
* dentur non inquam ueri simile sit sic etiam mentem moueri, ut non 10
modo non intemoscat uera illa uisa sint anne falsa^ sed ut in is
nibil intersit omnino', ut si qui tremerent et exalbescerent uel ipsi
per se motu mentis aliquo uel obiecta terribili re extrinsecus, nihil
ut esset qui distingueretur tremor ille et pallor, neque ut quicquam
interesset inkr intestinum et oblatum. Tostremo si nulla uisa sunt 15
1 somnis iam Dauisius defenderat fomn-if Ft S a, om Vtbmr et ita
sane scribit p. 149,15 et saepe similiter, sed cf p. 31,15.103,5. 110,5 de fin. iv
8,19 de diu. 1 50,118 quaerunt ergo quonam ci r 4 deof jw AV
5 ex plane proxume aUerum utrum del Durandus accedant Lambinus tbmr
probabiliter, cf Hirzelius quaest. ra 261 n. 5. 6 aut si . . . non possit om V
6 per dificihter corr «odificulter V quae perdifficiliter intemoscantur,
intemoscantur tamen d r, sed loqui uidetwr quemadmodum Plautus epid. 426
sine tuo labore quod ueUs actumst tamen uel ipse de nat. deor. i 20,54 quae
interiecto inani cohaerescunt tamen inter se 7 post tamen intercidisse talia
aut quae ne internoscantur quidem cl p. 92,15. 20 ci BentUius, sed uide p. 92,2
et cum ras ex at A qu§m ex quem A c[. ex c^. V intersit Lam-
•a
hinus, cf p. 92,16. 24. 93,3 _ 8 edeclarant V 9 fanofi*f ex «ofuf B
10 non mqua BV, corr non*nqua A nonne (u^l non^ inquiunt Ald t; non-
numquam Maduigius de fin. iii 17,58 p. 444 et deinde uerisimile est, quae rece-
perunt bmr; et certe qui ^forma interrogatiua et modus coniunctitms cum mem-
brorum aequabilitate tum pertinacia instantis philosophi magis commendetur\ ut
ait t, non sentio ; possis etiam fit, ut loquitur Terentius Andriae 225 mihi quidem
hercle non fit ueri simile, cf Tim. 8,8; sed tamen aegre fero istud nonnumquam
quod neque cum de his rebus locutus est umquam posuit Cicero, et cu/r in dor-
mientibus potius furiosisque ponerelur quam in cogitationibus nihil erat; itaque
suspicio nasdtur orationem mancam potius esse quam corruptam et talem fuisse
interrogationem non (uel non' inquiunt ^) intellegitis (uel non uidetis^ quam ueri
simile sit, ut scripdt de nat. deor. 1 27,77 sed tu hoc . . non uides quam blanda
•conciliatrhc . . . sit . . natura et saepe similiter montem pr B 11 iis Bom
hif AVB 12 & add A 13 motu* [f] B, item A sed ut quid fuerit in-
aertum sit tnbile pr A 14 ut utrumque deleri malebant Lambinus et
Dauidus, ut esset ea oratio quam attigit Maduigius de fin. iv 12,30; ego puto
utroque quorsi reuocari uim iUiua quod fuit u. 11, et ea de causa artius has sen-
tentias inter se conexas esse dgnificaui; nam si iUa inde ab ut si (u. 12) per se
stent, quod u>oluM ceteri, qui iUtld ^nihil ut sit qui distinguatwr tremor Hle et
paUar' effidatur aegre dicas. sed tempus commutatum quasi haec aduersarii non
ipsi dicant sed dixisse dicantur (cf p. 126,15. 150,7 Tim. 4:2^22 ss) pallor, o
^x a ut uid, erasum quid dt nescio A 15 inter om AVB, sed in A ctdd
inter, in B in uifaftmt [duae ut uid hastae] 1 red A
92 LVCVLLVS 15,48—16,60 LucuUus
probabilia quae falsa sint, alia ratio est; sin autem sont^ cor non
etiam quae non fadle intemoscantur^ cur non ut plane nihil intersit,
praesertim cum ipsi dicatis sapientem in forore sustinere se ab omni
adsensu^ quia nulla in uisis distinctio appareat.'
6 Ad has omnes uisiones inanes Antiochus quidem et permulta^^
dicebat et erat de hac una re unius diei disputatio. mihi autem
non idem faciundum puto sed ipsa capita dicenda.
Et primum quidem hoc reprehendendum, quod captiosissimo
genere interrogationis utuntur, quod genus minime in philosophia
10 probari solet, quom aliquid minutatim et gradatim additur aut demi-
tur: soritas hoc uocant, qui aceruum efficiunt uno addito grano, ui-
tiosum sane et captiosum genus. sic enim ascenditis: *si tale uisum
obiectum est a deo dormienti ut probabile sit, cur non etiam ut
ualde ueri simile; cur deinde non ut difficiliter a uero intemoscatur,
16 deinde ut ne internoscatur quidem, postremo ut nihil inter hoc et
illud intersit.' huc si pemeneris me tibi primum quidque concedente,
meum uitium fuerit, sin ipse tua sponte processeris, tuum. quis 50
enim tibi dederit aut omnia deum posse aut ita factumm esse si
possit? quo modo autem sumis ut si quid cui simile esse possit
20 sequatur ut etiam difficiliter internosci possit, deinde ut ne inter-
nosci quidem, postremo ut eadem sit. et si lupi canibus similes,
eosdem dices ad extremum; et quidem honestis similia sunt quae-
dam non honesta et bonis non bona et artificiosis minime artifi-
ciosa: quid dubitamus igitur adfirmare nihil inter haec interesse? ne
I fm* [t] B 2 pro ut Lambinus coniciebat inter quae uel eiusmodi
ut^ sed eodem breuiloquentiae genere scripsit u, 20 sequatur ut etiam difficiliter
intemosci possit^ cum eocplicate deberet sequatur ut etiam sit quod d. i. possit
3 fapiente ex ^te A V «-te* ex -^tif B 9 mterrogationjf ex *-nef pr
B m AB B, V 10 ^banafol& B Cu in ras A cum V quom B
II hoc genus (cfp. 118,8;; hos dettAsc, cfBrut. 12,46 ex. orat. 61,20l
qma^cer uu A quiaceruum VB quia aceruum dett Lambinus tbmr non necessario
ut opinor, cf p. 42,9. 79,14 Tim. 6,17 grano ex «-nu ut uid B 12 m*fu ex
uafQ ut uid A 13 &ia corr «-«a ut uid V 14 uerj*fimjle ex uenffime
B non ut h. e. a correctore transpositum V anuero B uero
Intnofcatur, o Int in ras A 16 concedente. eu A concedente,^^eum V
18 — 21 ita ft red, deinde \ facturu . . . &ia inter| in ras, tum infra hunc uersum,.
qui debebat paginae esse extremus, add \ Mofci di£&cihter poffit . . . fimilef | ; tur-
batum erat ft propter possit breuibus interuallis recurrens A 20 possint
Dauisius b nulla necessitate, cf u. 14 p. 114,16. ceterum uide ad u. 2
21 ea;dem sed linea transuersa del et in priore uersu superscr ibem B ; eadem
sint dett Asc tbmr, sed ft intellegitur eadem res &fi B et e corr A (cf ad
V
u. 1%) & fi VFtbmr, quae correctio uerane sit ambigo; solet enim Cicero in toZi-
bus coniunctiuo uti, et apte possunt haec superioribus per et subiungi, praesertim-
cum illorum uis interrogatiu^a in exitu sententiae admodum tenuis relinquatur;
ita si ci Dauisius sint similes Lambinu^ similes sunt Maduigius de fin.
IV 12,30,6 22 eodem A, pr VB
.Lucuaus LVCVLLVS 16,50—17,52 93
repugnantia qnidem uidemus? nihil est enim^ quod e suo genere in
aliud genus transfen*i possit; at si efficeretur ut inter uisa dififeren-
tium generum nihil interesset, reperirentur quae et in suo genere
essent et in alieno; quod fieri qui potest?
61 Omnium deinde inanium uisorum una depulsio est, siue illa b
cogitatione informantur, quod fieri solere concedimuS; siue in quiete
siue per uinum siue per insaniam. nam ab omnibus eiusdem modi
uisis perspicuitatem^ quam mordicus tenere debemus^ abesse dicemus.
quis enim, cum sibi fingit aliquid et cogitatione depingit, non simul
ac se ipse commouit atque ad se reuocauit sentit quid intersit inter lo
perspicua et inania? eadem ratio est somniorum. num censes Ennium,
cum in hortis cum Seruio Galba uicino suo ambulauisset, dixisse
^uisus sum mihi cum Galba ambulare'? at cum somniauit ita narra-
xdt ^iisus Homerus adesse poeta', idemque in Epicharmo ^nam uide-
bar somniare med ego esse mortuum'. itaque simul ut experrecti 15
sumus uisa illa contemnimus neque ita habemus ut ea quae in foro
^J gessimus. *At enim dum uidentur^ eadem est in somnis species
eorum quae uigilantes uidemus.' Primum interest, sed id omitta-
mus; illud enim dicimus^ non eandem esse uim neque integritatem
ACADEMICVS m
7. 8 (fr. IS) Nonius p, 139 mordicibus et mordicus pro morsu pro mor-
sibus . . . Cicero Academicorum lib. m ^perspicuitatem . . . dicamus'
1 repuguantiam Kayserits; cf de diu. u 72,150 de fin. 1 19,63 orat 4,16
h 1
quo de V, corr quod de A quode Btbmr. usus uirunique recipit 2 poff&
at B poffet. dt, t. dt in ras A poffjt | dat ex poffe | dat V 3 mt • eet ** | re-
penrentur [p et littera nescio quas'] re add A 6 cogitationeiNformant ex
e-ne forco A fiere pr A 7 puLiu ex pumu A abomb;, o ft red
A abhommib; V 9. 10 Nfimul acfe comouit, 6 ex o, qiuie antecedunt in ras
XII litt (om ipse^ A. commonuit ci Lamhinus; de orat. u 44,186 commouere lan-
guentem 11 eodem pr V ratio*e & [n aut it] B cenfef *enmu ex
cenfe fen c^A, idem sed emum B 12 abulamf fet, linedla add, fet in ras
A 13 fumihi ex fum<-> A Unnius ann. 6 V(M. cf p. 116,23
14 uif ex uif B ideq; ut uid ex ideq; A inepichar mona A m,epio
harmo;nam V mepi char mo.na B Ennius uar. 45 Vahl. 15 med ego
Ma/nutius me et|ego A me &ego VB memet (sed omisso praeter necessitatem
ego^ (jMidmius me decesse Vseneri coniectu/ra a Vahleno commemorata
simul ut cf r et Maduigius de /?w. n 11,33 17 cum V e-ade
ex e ade A in somniis Rom Ven t, cf p. 91,1 18 eoru quae AV
eoruq; B horum et eorum quae Lambinus eorumque quae C. F. Hermannus
philol. VII 468 thmr, cui Lamhini commentum ea de causa praeferas quod Oicero
post idem non posuit que ; sed sic potitM inteHlexerim : i^ «^^ ^^^f* «a^* ^nvovg
ij r&v vnag oQcaiiivcDv (pavrotcla, eadem manet, non mutatur pnuiu, in mg
i plunmu V
94 LVCVLLVS 17,62—64
dormientium et uigilantium nec mente nec sensu. ne uinulenti qui-
dem quae faciunt eadem adprobatione faciunt qua sobrii: dubitant
haesitant reuocant se interdum iisque quae uidentur inbecillius ad-
sentiuntur, cumque edormienmt illa uisa quam leuia fuerint in-
6 tellegunt. quod idem contingit insanis^ ut et incipientes fiirere
sentiant et dicant aliquid quod non sit id uideri sibi^ et cum
relaxentur sentiant atque illa dicant Alcmeonis ^sed mihi ne utiquam
cor consentit cum oculorum aspectu'. ^At enim ipse sapiens sustinet 6S
se in forore ne adprobet falsa pro ueris.' Et alias quidem saepe,
10 si aut in sensibus ipsius est aliqua forte grauitas aut tarditas^ aut
obscuriora sunt quae uidentur^ aut a perspiciendo temporis breuitate
excluditur. Quamquam totimi hoc, sapientem aliquando sustinere ad-
sensionem^ contra uos est. si enim inter uisa ** nihil interessety aut
semper sustineret aut numquam. Sed ex hoc genere toto perspici
16 potest leuitas orationis eorum qui onmia cupiunt confundere. quae-
rimus grauitatis constantiae firmitatis sapientiae iudicium^ utimur
exemplis somniantium fariosorum ebriosorum: illud attendimus, in
hoc omni genere quam inconstanter loquamur? non enim pro-
ferremus uino aut sonmo oppressos aut mente captos tam absurde^
80 ut timi diceremus interesse inter uigilantium uisa et sobriorum et
sanorum et eorum qui essent aliter adfecti^ tum nihil interesse. Ne 64
hoc quidem cemimt, omnia se reddere incerta, quod nolunt? (ea dico
1 fenfu* [fj B ne AB quidem (mV 4 edormiueruntJ. Ft&mr
5 furore pr V iunge incipientes furere (ut cum relaxentur^ et sentiant
et dicant^ eodemque modo u, 7 inteUege sentiant aliquid quod non sit id uideri
sibi^ nisi quod td deinde eocemplo confirmatur 6 id del Lambinus; uide
Maduigium de fin. v 8,22 uidenfibi&cu, fibi& in ras (ft additurus in mg
erat ~^ effe^ A 7 fentiant ex <«ent V alcmeonif semper AVB Alc-
maeonis Asc ii tbmr Ihmius scen. 84 VaM. cf p. 116,24 fedmihi^ hnihi
in ras A 8 ateni, ate in ras A, fuerit adeni (lad etiam pr VB)
sustinet se in forore cf p. 92,3 10 in om 7 ipsis d r ipsiua esse
ratus ^non aliorum hominum' ; sed cf de fin. i 19,63 exiguam dixit fortunam
interuenire sapienti mazimasque ab eo . . res consilio ipsius et ratione admini-
strari^ de leg. i 16,45 quis . . prudentem . . . non ex ipsius habitu sed ex aliqua
re extema iudicet 11 pfpicendo AV 12 excluditur «tc V quasi cor-
ripendum 13 nihil i^efTet in mg add V; si enim interesset nihil inter
uisa ci t non probabUius uerbis collocatis. sed plura uidentur deesse udut diffe-
rentium generum (p. 93,2^ 14 \io pr A toto, prior t red puto A
tota V 15 poteft ex <*»ef rec V 16 firmitatif ex <*»ti ut uid V
fapientisB lubiciu. | utimur^ lubiciu. add in mg, r in ras ex m ut uid A
17. 18 vnterrogari uidit Guietus; illud non ab attendimus sed a loquamur pendere
ait r, uereor ut recte 18 proferremus Ven ^feremuf AV, ex «*»ram<*> cum ras
pr B 19 captuf pr B 20 tu ea; cu A 20. 21 mt. ee- (jnter)|
uigi(lantiu uifa etfobnoru) et(fanoru eteoru qui)eent seclusa in ras pr A
22 jfereddere, fere red opinor A interrogari mdlui cum r qu^am ut
ceteri adfirmari
LucuUus LVCVLLVS 17,54—66 95
incerta quae aSrika Graeci.) si enim res se ita habeant ut nihil
intersit utrum ita cui uideatur ut insano an sano, cui possit ex-
ploratum esse de sua sanitate? quod uelle efficere non mediocris
insania est.
Similitudines uero aut geminorum aut signorum anulis in- &
pressorum pueriliter consectantur. quis enim nostrum similitudines
negat esse, cum eae plurimis in rebus appareant. sed si satis est
ad toUendam cognitionem similia esse multa multorum, cur eo non
estis contenti, praesertim concedentibus nobis, et cur id potius con-
tenditis quod rerum natura non patitur, ut non suo quidque genere la
sit tale quale est, nec sit in duobus aut pluribus nulla re diflferens
^ uUa communitas? ut sibi sint et oua ouorum et apes apium
simillimae: quid pugnas igitur aut quid tibi uis in geminis? con-
(56)ceditur enim similes esse^ quo contentus esse potueras; tu autem uis
eosdem plane esse non similes^ quod fieri nuUo modo potest. is
56 Dein confugis ad physicos eos qui maxime in Academia inri-
dentur^ a quibus ne tu quidem iam te abstinebis^ et ais Democritum
dicere innumerabiles esse mundos, et quidem sic quosdam inter sese
non solum similes sed undique perfecte et absolute ita pares ut
1 adela AV ad^aela B habeat Goerenzius (de fin. i 7,25^ et ita solet
Cicero, nec Ulum refutauit C. F. Hermannus philoL vii 469; cf Tim. 12,44
2 ut F an ut sano Lambinus bm; ego ambigo propter inconstantem in
similibus usum; uide p. 63,9 Maduigium de fin. iv 9,22 4 mrania e AB
c-eft corr infanisB eft Vtbmr; cf de inu. i 6,8. 9,12 ii 41,120 orat. 71,286 Tusc. m
32,77 de nat. deor. m 34,84 de diuin. ii 26,66 6 anullif corr «-11«-, deinde
^ll*- F 8 cogNitionem, Nit in ras, fuit nisi faUor nat B 9 pre-
ferhim corr pr§«- V cund cum ras ex <^ii B 10 in ante genere add
Lambinus t, ante suo ex Halmi sententia m, qui item de fin. v 9,26 scrtbi uult
ut in Buo genere perueniant ad extremum, ubi in libri non habent; et certe
scripsit Cicero quod in suo genere expletum atque cumulatum est JWc. v 13,39^
ut omnia floreant et in suo quaeque genere pubescant de nat. deor. ii 16,41.
nam Ulud ut in suo quaeque genere permaneat ibid. 47,121 e* talia conferri
non debent 11 fitalejpr J. £ic pr VB different jpr V 12 nulla
communitas Ven Lambinu>s b, quod falsum esse demonstrauit Maduigius emend.
164« idemque adu. crit. ii 242 his uerbis: Ui quorum hic sententia defenditur
contendebant su>o quidque genere esse tale quale esset, nec esse in duobus nuUa
re differentem uUam communitatem. itaque sequitur ut dicant natmam non pati
ut non ita sit, pertinetque prima iUa negatio ut non ad totum hunc complexum
sententiae ex affirmatiuo membro et negatiuo fnec sit — ulla^ constantem '
comumta A ut [sibi] sint Goerenzio auctore t at tibi sint Lambinus ut tibi sint
Christius etiam si sint ci t ut si sint MueUeri (coni. TuU. 24^ suasu br, quamquam
contra dixerat Maduigius adu. crit. n 242 nequ^e ipse m coniecturam suMm com-
memorauit in editione, atque tUa omnia ferri uix posstmt propter igitur; nec
probdbilius Maduigius l. d. et olim in Turicensi cUtera p. 854 ulla communitas
uisi. sint et oua, quoniam non nunc de uisis agitur sed de rebus ipsis. at si
uis sint ci Dauisius non male ut opinor, cf de diuin. u 15,34 de fato 4,8, nisi
quod ut in adiungendis eocemplis uerum uidetur. plura deesse uidentur Vahleno
V o
14 iimile pr A qo cum ras ex qd J. qd ea5 qd F Democritum
.fe_ Jfe
A 81 D. 18 fiquofda A mter.ee V mt. fe B 19 ita auctore
96 LVCVLLVS 17,65—18,56 LucuUus
inter eos nihil prorsus intersit, et eo quidem innumerabiles *♦ item-
que homines. deinde postulas ut, si mundus ita sit par alteri mundo
ut inter eos ne minimum quidem intersit, concedatur tibi ut in hoc
quoque nostro mundo aliquid alicui sic sit par ut nihil difiPerat nihil
b intersit. ^cur enim' inquies ^ex illis indiuiduis, unde omnia Demo-
critus gigni adfirmat, in reliquis mundis et in iis quidem innumera-
bilibus innumerabiles Quinti Lutatii Catuli non modo possint esse
sed etiam sint, in hoc tanto mundo Catulus alter non possit effici?' ^
Primum quidem me ad Democritum uocas, cui non adsentior potius 66
10 qua re fallor potest id quod dilucide docetur a politioribus physicis, *
singularum rerum singulas proprietates esse. fac enim antiquos
illos Seruilios, qui gemini fuerunt, tam similes quam dicuntur, num
Christio del t; confert r ad Att, xiv 13,6 quam dissolute quam turpiter quamque
ita pemiciose ut non numquam Caesar desiderandus esse uideatur nec dissimile
est hoc memoria ita fuit nulla ut Bruti 60,217
1 eo AB eo ex & ut et nunc desit V eos dett Asc; et eos q. innume-
rabiles Manutio atictore del Lambinus thmr; et eos quoque (hoc cum dett) i. sed
deletis it. hom. Bootius Mnemos. xxm (^1895^ 211. a sententia non absone eoque
innumerabiles item homines ci Dauisius, sed putauerim quaedam intercidisse,
ut haec fere fuerint et eo quidem innumerabiles etiam soles lunas maria terras
(cf Lucret n 1086^, singulas denique res, itemque homines; sic enim et apte
transitvs paratur ad id argum^ntum quo aduersarius utitur u. 5 ss et tegitwr quo-
dam modo fraus quae isti argumentationi subest: nam cum modo quosdam dixerit
mimdos absolute esse inter se pares, infra eos ipsos esse utdt innimerahiles
3 hoquoq; pr A- 6 cimi ex Ven ii m mdiuiduif uNde, uiduif un in ras
fed
B 7 qumti, ti in ras A qumoti V luctatii ex «^ti V S & B
tantS ex «-tu A 9. 10 potiuf quare fallar cum ras corr «-quere— fella* A
potiuf qua,re | fallor (in mg nihil nisi q^ V potir*qualefallor, tic in ras, supra
haec et proxima litura v litterarum capax, sub qua cognoscere uidebar manu in-
solita scriptum fvm; ante q olim fuisse uidehatwr at B ; poteft AB pot^Ct F.
potiusque refello propter id cum V correcto thr; sed de propter iam t duhiiauit
(potiusque f refallor potest id m ; cf Beissingerus de ob et propter, diss. Erlang.
1897,68 n., qui ci priusquam refelli potest id^ et de potest nihU mouendum
esse recte scripsit Deiterus philol. lii 169 a sententia ille quidem aberrans cwn
coniecit potiusque refello, si potest, id; apparet enim LucuUum politiorum quos
dicit physicorum (cf p. 114,13 Chrysipp. 114 Am.) atLctoritate uti ad profligan-
dum Democritumf cui rei haec uerha apta erant cui non adsentior, poiiusque
refellere potest id et reliqua, in quihus que si opus est uindicahit Deiterus,
uerum scrupulum inicit cum Vossiani B duhia mem^ria twm quod duo memhra
refutationis , quae fuisse testatur primum u. 9, ita parum inter se discemuntur
ut prius ne quale fuerit quidem satis appareat. fuit autem ut opinor tale ut
Lucullus Democriti se auctoritate negauerit in iUa cama commotteri; cui deinde
aJterum adiunxit^ id quod ex Democriti smtentia efficiat aduersarius refeUi poli-
tiorum physicorum auctoritate. quare defectu haec lahorare credas, fuerintque
olim talia fere cui non adsentior potius quam re fallar minime perspicua; inde
autem quod ef&cis id ipsum redarguere atque refellere potest id 10 d«-
lcide [u] F 11 fmgulaf add A antiquo pr AV <-=co corr «-qof
B 12 iUo pr V feruiliaf pr B similes fuisse quam dett Lam-
hinus 12—^.97,1 Nucenfef, n red ut uid, lineola e corr, etiam in c nesdo
quid corr (fuit cum fuisse uideretur cui enfef) A
Zucuaus LVCVLLVS 18,56—58 97
censes etiam eosdem faisse? ^non cognoscebantur foris': at domi;
*non ab alienis': at a suis. an non nidemus hoc usu uenire, ut quos
numquam putassemus a nobis intemosci posse eos consuetudine ad-
hibita tam facile intemosceremus uti ne minimum quidem similes
57 uiderentur. Hic pugnes licet, non repugnabo, quin etiam concedam 5
illum ipsum sapientem, de quo omnis hic sermo est^ cum ei res si-
miles occurrant quas non habeat dinotatas^ retenturum adsensum nec
amquam ulli uiso adsensurum nisi quod tale faerit quale falsum esse
non possit. sed et ad ceteras res habet quandam artem qua uera a
falsis possit distinguere, et ad similitudines istas usus adhibendus lo
est: ut mater geminos intemoscit consuetudine oculorum, sic tu
intemosces si adsueueris. uidesne ut in prouerbio sit ouorum inter
se similitudo: tamen hoc accepimus, Deli faisse complures saluis
rebus illis qui gallinas alere permultas quaestus causa solerent; ii
cum ouum inspexerant quae id gallina peperisset dicere solebant. is
^ 58 Neque id est contra uos ; nam uobis satis esset oua illa non inter-
noscere; nihUo enim magis adsentirer hoc illud esse quam si inter
ACADEMICVS m
13 — 15 (fir. 19j Nonius jp. 117 gallinas Cicero Academicorum lib. m
^qni gallinaB . . . solerent libro n (sic libri plerique, quod ex hu naiim ctdnotat
Lindaayus; idem libro ii Wolfcum cognatia) cum ...quaegallina... solebant'.
cf Plinius nat hist. x 155 traditur quaedam ars galHnarii (p. 114,23^ cuiusdam
dicentis quod ex quaque esset
1 dignoscebantur ci Dauisius intem«- WaJkerus; cf p, 114,24 adomi
|}r JLF ad domi pr B 2 uenisse Dauisius 4 uti ne minimum quidem
dett Ald mmium quidem corr .mi^nium quidem V utinu.quide^ utimi in ras,
utiniiniiiium
^asanm prima fuit n ud m, supra hanc -i ui uid A mmiu quide B. uti an
ut posuerit Cicero incertum, incertius quod t coniecit ut ii ne min. q.
Ximiliref h. e, fdlsus exitus cum uero coniunctas, deinde corr iinulifelTe B, unde
ee ^
limilef Am 7 occurrent Manutius habeant AVB 8 adfefu^ n
pr ut uid, lineola e corr A 9 fed&|c&eraf corr fed&ad|e^ V fed ad |
ceteraf^ fed in ras, ad add A fedadceteraf B 10 poffiT pr V
11 gemmuf jpr B eoculo2|. B 13 accipimuf jpr B copluref, lineola
ft red in loco euanido A co^pluref ea? cu p^- F foluif B 14 gallinaf
falere ex c-na fal<^ (prima 1 deleta erat lineola, sed haec deinde erasa) V gallma-
f^^alere inde ab f in ras A quae|£i|tuf [i] B 16 q* ex qi ut uid V
in gallina mutatum ut u. 14 F ^ 16 idem F ide A, corr ide- B
uof AMVB (cfp. 94,13^ nof F tbmr, quod mihi non satis certum est: potest
enim similiter disputare ac p. 95,8. 14^ ut, quamuis concedatur res similes usu
posse distingui, tamen affirmet sapientem in iis retenturum adsensum, id quod
modo (u. h) se dixit aduersario concedere, et ita pergere ut doceat quid ipse si de
ouis iudicandum esset faceret a similitudine profectus nobis dett JUom Ven
tbmr esset (e&) oua scripsi (an esse posset o. ?) e exoua ABtbmr eft exoua
^ «- exouo F forsitan fuerit illa nos non 17 nihilo Lambimts mhil
AVBtbr, quod aegre defendas sceptico iUo oit&kv iv&XXov, cf p. 88,25, m ad
part. II uol. m p. 143,32 ni uol. i p. 74,32 adsentirer hoc scripsi (cfp. 142,7)
potelt
adsentirephoc A ad|fenti rep- hoc corr c-rj* hoc, in mg q poteft F adfentu-e
OiOEBo ed. Plasberg 7
98 LVCVLLVS 18,68—59 LucuUus
illa omnino nihil interesset. habeo enim regulam ut talia uisa uera
iudicem qualia falsa esse non possint; ab hac mihi non licet trans-
uersum ut aiunt digitum discedere^ ne confundam omnia; ueri enim
et falsi non modo cognitio sed etiam natura tolletur; si nihil erit
6 quod intersit. Vt etiam illud absurdum sit, quod interdum soletis
dicere, cum uisa in animos inprimantur, non uos id dicere, inter
ipsas inpressiones nihil interesse^ sed inter species et quasdam formas
eorum. quasi uero non specie uisa iudicentur; quae fidem nullam
habebuut sublata ueri et falsi nota. Illud uero perabsurdum^ quod 59»
10 dicitis probabilia uos sequi si nuUa re inpediamini. primum qui
potestis non inpediri, cum a ueris falsa non distent; deinde quod
iudicium est ueri^ cum sit commune falsi? Ex his illa necessario
nata est ivcoxii id est adsensionis retentio^ in qua melius sibi con-
stitit Arcesilas, si uera sunt quae de Cameade non nulli existimant.
16 si enim percipi nihil potest, quod utrique uisum est, tollendus ad-
sensus est; quid enim est tam fiittile quam quicquam adprobare non
phoc^ ^ ex ^ B. adsentiri potest hoc correctam Vindohonensis lectionem Mar-
duigi%L8 emend, 132 cum aliis ita probabat, ut sensu passim acciperetur (cfp.SlyS);
adsentiri par est hoc Dauisius %mr quasi Maduigius emend. 160 ibr. sic
interpretor: ^nam nobis, si Ula oua non intemosceremus , satis esset, nec ideo ad-
sentiremur hoc ouum Ulud esse, sed, id quod uultis, adsensiomm retineremus;
qui ne tum quidem, si inter oua omnino nihil interesset, adsentvremur hoc iUud essc
i. e. eadem plane esse non similia , quod fieri nullo modo potest' (p, 96,16^. nec
opponi potest noluisse Stoicos inter duas res nihil interesse (p. 08,4^^ qtwniam id
fieri non posse ipsa oratione perspicue indicatur, fitque haec comparatio quo-
magis illud quod se facturum negat abswrdum esse intellegatur atque pueriliter
aduersarios similitudines illas rerum consectari. sed illis non magis quam apparet
rationi parum satisfieri; nam magis adsentiendum erat eadem esse si nihil inter-
esset quam si tantum 'non intemoscerentur , rectiusque erat multo minus quam.
sed illa formula loquendi non magis quam^ cum idem fere ualeret atque non
aliter ac u£l itidem ac'," non numquam minus accurate ueteres u^ su/nt, ut
Valerius Max. ii 1,7 Alexander de fato 9 p. 176,17 Br. (cf 21 p. 191,3^, et similiter
haud minus quam praeter rationem posuit Apuleius apol. 24 p. 27,26 H.
inter illa] in,terra, posterior r e corr ut uid V interea Ven
1 mt ee corr c^eet A V, c^eik B 2 iudicem om V 3 nen ex non
A ne* ex nec V; necfandam ex necfundam B 6 uifajNanimof ex uife
animof B ammof etiam AV praeter usum Ciceronis, uide p. 56,8. 84,18 de nat,
(leor. I 16,43 de fato 19,43 de leg. i 10,30; animo ci m animis dett Lambinu»
7 et quasi formas Walkerus ut species et quasi figura orat 1,2, et sane
solet Cicero pronomen quidam in talibus aut priori nomini adiungere aut si
posteriori postponere ; tam^en cfpro Cluent. 28,76 scrupulus et quaedam dubitatio.
formam quandam et speciem deorum scripsit de nat. deor. i 14,37. Gra^ctim
iSia uel sMog, cf p. 49,12 formef jpr A 10 fedqui A re add A;
re nulla Veti tbr 11 diftant V 13 epoche ide-, lineola red puto
A epochei- ' dem corr '^'Id^m V epochei ide B. cf ad p. 63,24 Plutarchus, p. 32,42
id est ads. ret. suspecia erant Manutio et Lambino; quod genus totum recte
aestimatum est ab E. V. E. Vogelo obseruationum ad aliquot Ciceronis locos (progr.
Bipont. 1S30J 12, cf r p. 138,3, de nat. deor. i 8,20; nec in eo haerendum quod
aideatur idem uocabulum iam ante fuisse explicandum; nam et bis unum uoca-
bulum eodem libro interpretatm de nat. deor. i 19,50 et 39,109 et ytsgMov orat.
61,204 eas interpretationes commemorat quibus iam ante usus est 14. 15 ex- •
timant {e pr V 15 p *cipi [p ut uid'] A utiq- V
LuctUlus LVCVLLVS 18,59—19,61 99
cognitimi. Cameadem autem etiam heri audiebamus solitum esse eo
delabi interdum ut diceret opinaturum id est peccaturum esse sa-
pientem. mihi porro non tam certum est esse aliquid quod con-
prendi possit, de quo iam nimium etiam diu disputo, quam sapien-
tem nihil opinari id est numquam adsentiri rei uel falsae uel 5
60 incognitae. Restat illud quod dicunt ueri inueniundi causa contra
omnia dici oportere et pro onmibus. uolo igitur uidere quid in-
uenerint. *Non solemus' inquit *ostendere'. Quae sunt tandem ista
mysteria, aut cur celatis quasi turpe aliquid sententiam uestram?
^Vt qui audient' inquit 'ratione potius quam auctoritate ducantur'. 10
Quid si utrumque^ num peius est? unum tamen illud non celant,
nihil esse quod percipi possit. an in eo auctoritas nihil obest?
mihi quidem uidetur uel plurimum. quis enim ista tam aperte per-
spicueque et peruersa et falsa secutus esset^ nisi tanta in Arcesila,
multo etiam maior in Cameade et copia rerum et dicendi uis fiiisset. 15
01 Haec Antiochus fere et Alexandreae tum et multis annis post
multo etiam adseuerantius^ in Sjria cum esset mecum paulo ante
quam est mortuus. Sed iam confirmata causa te hominem amicissi-
mum» me autem appellabat «et aliquot annis minorem natu non du-
bitabo monere. Tune cum tantis laudibus philosophiam extuleris so
Hortensiumque nostrum dissentientera commoueris, eam philosophiam
sequere quae confondit uera cum falsis^ spoliat nos iudicio^ priuat
adprobatione omni, orbat sensibus? et Cimmeriis quidem, quibus
1 audebamuf pj' AV ee delabi A VB sed e media cum ras ex ut uid
pr V huc soL esse deL ci Lambin; s. esse eo labi Dauisius s. eo delabi ci Emestus
t
B. esse eo d. Goeretiziits 2 id-e- A, ex ide B idem V 3 e add A
^^ Vjk o o
conpedi ex conpedi ut uid A 4=qp A qdiV q*B, amnes ex qd IanLniu*&ia,
t
Imiu in ras, ex lamnuniuetia ut uid A 6 ideft ex idem ut uid A idem V
uelincognite (corr 'ot^, n prior e corr, puto ex m A 7 omnia ♦dicio
portere, c in ras, ex omm aditio p«- ut uid B udere pr V muenent
n
VB, pr F, ex «*»nint A 8 tade AV, fueritne tac- in utroque ualde dubium;
ta dem irtamYftena ex ta dejmYftena B 9 quafitui pe,ahquid V
ne &
10 quid B ratiON , n litura del, nec uid fuisse primitus B *(j
h. e. quam rec [q nescio quo signo distincta^ A auctontati pr V
11 utroque dett Dauisius thr utraque Vau>cherus; cf Maduigius de fin. ra 17,66
Lucil. 418 Marx, Plaut. cist. 149 pel ex pei ut uid V eft add A
celam corr c§lam V celamur Gulielmiu^, ^satis probdbiliter^ ait r ; cf u. 9
12 poffet pr A 15 cameadlS A «^dem V cameadem &, m ft deleri
coepta B reru e & sed e ut uid eradi coepta B uif **♦* fuiffet [foif
ut uid] A 16 alexandre§ corr c*.dn§ V 18 fedetia A 21 signi-
ficat Hortensii exitim philofopha pr A 22 fequere q;, ere in
•b;
ras, fuisse uid fequa req; B 23 omm, Vtr nec dubium est Ciceronem om-
nibus orbat sensibus potuisse scrtbere, sed omni adprobatione now sine ui po-
7*
100 LVOVLLVS 19,61—63 LucuUus
aspectum solis siue deus aliquis siue natura ademerat siue eius loci
quem incolebant situs^ ignes tamen aderant quorum illis uti lumine
licebat: isti autem quos tu probas tantis ofiPusis tenebris ne scintillam
quidem ullam nobis ad dispiciendum reliquerunt; quos si sequamur
5 iis uinclis simus astricti ut nos commouere nequeamus. sublata 62
enim adsensione omnem et motum animorum et actionem rerum
sustulerunt; quod non modo recte fieri sed omnino fieri non potest.
Prouide etiam ne uni tibi istam sententiam minime liceat defendere.
an tu^ cum res occultissimas aperueris in lucemque protuleris iura-
10 tusque dixeris ea te conperisse (quod mihi quoque licebat qui ex
te illa cognoueram)^ negabis esse rem ullam quae cognosci conprendi
percipi possit? uide quaeso etiam atque etiam ne illarum quoque
rerum pulcherrimarum a te ipso minuatur auctoritas.»
Quae cum dixisset ille finem fecit. Hortensius autem uehe- 63
15 menter admirans (quod quidem perpetuo Lucullo loquente fecerat,
ut etiam manus saepe tolleret: nec mirum; nam numquam arbitror
contra Academiam dictum esse subtilius) me quoque^ iocansne an
ita sentiens (non enim satis intellegebam), coepit hortari ut sententia
desisterem. tum mihi Catulus «Si te» inquit «Luculli oratio flexit,
so quae est habita memoriter accurate copiose^ taceo neque te quo
minus si tibi ita uideatur sententiam mutes deterrendum puto. illud
uero non censuerim; ut eius auctoritate moueare. tantum enim te
[non] modo monuit» inquit adridens «ut caueres ne quis inprobus
smt, quoniam aliquando etiam Antiochua retineri adsensionem uoluit; cf p, 107,3.
126,1. omnino d t cimmen hif V cimemf B
1 natnra //M/ ademerat; in htura ii uel iii litterarum capaci nescio litteraene
fuerint olim (d^f) necne; prior e in ras, fuit adliim<^ B adimerat |>r AV
2 que lineola add, suh e Utura B uti*lumine licebat, me- in ras, ex
utillum mehcebat B; utijunune ex utilum ne F 8 qof in raa, udd fuisae
qd J. 4 addifpiciendu ex addefp<*> V adafpc^ ex adefp«- AB (hic t pro c) ;
cf Tusc. 1 19,45 5 comeuere A sublata enim] fublatent V 6 ad-
fef|fione corr affef|fione V adfedfione posterioris d lunula ft eradi coepta B
affenfione . . . rationem (sic pro actionem^ in mg add A 10 dixenf-
♦eate, if et e in ras, uid fuisse dixer if ate ud «-ifeate A conperisse cf t»
Gatil. I 4,10 (qtLamquam iusiurandum ibi nuUum) Beitzensteinus Herm. xxxra 97
n. 4 liquebat duo detl Goerenzii cum detrimento sententiae, qu^amquam neque
ille improbauit nec r et recepit Klotzius 11 re*ulla ex remiUa ut uid A
rem,ol|lam ex remojlam V 12 illa| reru quoq. reru V qq* ex qCt B
16 nec add B iraNuqua, Nair in ras, lineola supra u add A 17 me
ex ViQ B 18 hortaRi^ bi e corr, euanuerant ut uid n B 20 habita,
ita red uid A quom^inufitibi (* add) V 22 confuenm pr V auc-
tontate lineola uid erasa B tenmodo AB tenonjmodo V quas seruauit r
interrogandi signo post dixisses p. 101,3 posito non probahiliter , et dubitat ipse ;
non te modo ex Dauisii et Maduigii (emend. 160^ coniectura t inusitata Ciceroni
formula dicendi; cum Ald bm ddeui non ut librarii alicuius socordia iUatum
qui non modo ex usu uellet itmcta ut modo post non insertum est pro Svdla 10,29
LVCVLLVS 19,63—20,66 * .-; 101
tr. pL, quorum uides quanta copia semper futura sit, arfipfijsel; te et
in contione quaereret qui tibi constares cum idem negares *qufcqug.m
certi posse reperiri idem te conperisse dixisses. hoc quaeso.«*caue
ne te terreat. de causa autem ipsa malim quidem te ab hoc dis€ii|i|'-\
tire; sin cesseris, non magnopere mirabor. memini enim Antiochutfi.»;^:
ipsum, cum annos multos alia sensisset^ simul ac uisimi sit sententia*..*
destitisso
f^ Haec cum dixisset Catulus, me omnes intueri. tum ego non
minus conmotus quam soleo in causis maioribus huius modi quadam
oratione sum exorsus: «Me Catule oratio Luculli de ipsa re ita mouit lo
ut docti hominis et copiosi et parati et nihil praetereuntis eorum
quae pro illa causa dici possent, non tan^n ut ei respondere posse
diffiderem; auctoritas autem tanta plane me mouebat, nisi tu oppo-
suisses non minorem tuam. adgrediar igitur, si pauca ante quasi de
fama mea dixero. 15
65 Ego enim si aut ostentatione aliqua adductus aut studio cer-
tandi ad hanc potissimum philosophiam me adplicaui, non modo
stultitiam meam sed etiam mores et naturam condemnandam puto.
nam si in minimis rebus pertinacia reprehenditur^ calumnia etiam
coercetur^ ego de omni statu consilioque totius uitae aut certare cum 20
aliis pugnaciter aut frustrari cum alios tum etiam me ipsum uelim?
itaque nisi ineptum putarem in tali disputatione id facere quod cum
de r. p. disceptatur fieri interdum solet, iurarem per louem deosque
penates me et ardere studio ueri reperiendi et ea sentire quae dicerem.
epist. IX 16,6^ post qaoquo de domo 10,25^ quam post aliud ad Att. m 15,5^ post
magis ibid. xin 1,1 ; cf Stangelim TuUian. 21 s. tantum adridentis est Cnicht
mehr und nicht weniger^), neque in eo huerendum quod Lucullus non ea ipsa dixit
(p. 100,8J quae eum dixisse ait Catulu^s. modo delere maluit Crat, sed tantum
non TullioMum non est
2 contentione B non maU, si significetur quam dicit ad Att. i 16,9 c2e o/f. i
38,137, sed uide p. 151,10 ("14; pro Mil. 3,8 in Vatin. 10,24; cf de nat. d. i 23,63,
* _
m ad part. ra uol, i p. 31,27 3 Idete lineola ft red A 4 neteltreat ex
net |reat A ipfa ex ^& A ipfam VB malim | * ex mah | m uel c-|in F
equidem w^ Lambin probahiliter; cf pro Tull. 12,29 (^O), m ad part. in
uoh n jp. 76,14 lordanus synlh. crit ad hist. Ung. Lat. p, 317. 319 6 aha corr
talia F ac] atque aliud d r est Halmio auctore b fententiS A
9 quandam orationem Lambinus ab huius modi quadam oratione d r;
cf Brut 34,128 L. Bestia bonis initiis orsus tribunatus 10 catulle A, pr V
11 ut**5octi [ut u£l et] A hominef pr VB 12 respondere me
posse Lambinus, cf p. 69,2 orat 1,3 responderi posse dett Dauidus bm, cf de
nat d. i 4,8; cf Maduigius de fln. v 11,31 18 natura ex --ra AVB
19 Na in ras paulo ampUore A 20 ego Fm 11 ergo AVB omni* [X] A
21 fruftran|tum ex fruftrarjcum ut uid V 21. 22 uelim itaque dett
Bom itaque uehm AVB 23 de*rp- ex d.erp- (post d quid fuerit in-
certum) B difceptur pr A lurare* ft Uneola in ras pr A; lurarem
piouem corr iurare,me,p,iouem F
102 :'. * LVCVLLYS 20,66 Oieero
qiii eij^inl^^^possum non cupere uemm inuenire, cum gaudeam si siniile 66
ueri qtud inuenenm? sed ut hoc pulcherrimum esse iudie^m, uera
uidefe^^ sic pro ueris probare fedsa turpissimum est. Nec tamen ego
:'isi'*9tm qui nihil umquam falsi adprobem qui numquam adsentiar
; >.^Ai nihil opiner; sed quaerimus de sapiente. ego uero ipse et magnus
./quidam sum opinator (non enim sum sapiens) et meas cogitationes
sic dirigo^ non ad illam paruulam Gjnosuram, qua ^fidunt duce
noctuma Phoenices in alto', ut ait Aratus^ eoque directius gubemant
quod eam tenent ^quae cursu intenore breui conuertitur orbe', sed
10 Helicen et clarissimos Septem triones id est rationes has latiore
specie non ad tenue limatas; eo fit ut errem et uager latius. Sed
non de me, ut dixi^ sed de sapiente quaeritur. uisa enim ista cum
acriter mentem sensumu^ pepulerunt accipio iisque interdum etiam
adsentior^ nec percipio tamen: nihil enim arbitror posse percipL
15 non sum sapiens; itaque uisis cedo nec possum resistere. sapien-
tis autem hanc censet Arcesilas uim esse maximam Zenoni adsentiens,
ACADEMICVS IV
5. 6 Augustinus c. Acad. m 14,31 clamat Cicero se ipsnin magnxun esse
opinatorem sed de sapiente se qnaerere
1 nero V 2 mneninm B, pr A iodico Emestus ^mr, sed
nescio an subaudicUur si uideam 8 falfat peflimu pr B egoificru,
lu in ras ampUore A ego^r^fum^ ifTu in ras, m add V; in utroque ut opinar
p
disHnguendi causa corr 4 ad^dem sic B . 5 opmor pr A
6 quidam 3Ianutius quidem AVBtbmr, quod non uidetur ferri poese nisi aut
deleto priore et aut ordine sie mutato sum opinator et magnus quidem
fum add A opmatur pr B 7 derigo m n* ex uvl V illa
paranlam
^ctcmofTram, cm in ras, fuit illa amicnofvram uel «-»mYCc- B; cynofyxa A cr-
nofvram ex e^frr^ ut uid V 7 et 9 uide- de noit. d. n 41,106, ubi hac fidunt
et nam cursu congruenter cum Arato 8 foenicef V phojmcef B di-
titur h
rectuf ^w A derectius m 9 conuer. B conu&itur V fedelicen V,corr
ftd ftd
fed.el<^ recA; fed.helicen ^^tc**^ &clannijmuf [&clanf] B. praepositio omissa ut
pro Q. Rosc. 2,5 non ex tuis tabulifi sed aduersariis^ pro BaWo 28,64 non de
8U0 peccato sed huius . . . uiri facto, orat. 12,38 non . . ad iudiciorum certamen
sed uoluptatem aurium; aecedit quod intercessit tenent 10 feptentnonef
VBtb ide- ex ide B 10. 11 id est . . . elimatas del Bootius Mnemos.
xxm (^1895; 211 10 latiores ci r 11 attenue hmataf V abtenuaejhmataf
(uel primo scriptum erat hu) corr adtenu*e elmi<-> Atbmr; natte nuehmataf corr
e
-natte nuehm<^ B, elimare Cicero numquam scripsit, limare aliquotiens (^limatam
quandam . . . tenuitatem de fin. in 12,40;. ad tenue limatas singulare, sed tamen
cf de opt. gen. or. 3,9 se ipse . . ad minutarum causarum genera limauerit, Ouint.
inst. or. xii 2,13 (dialectica) sectas ad tenuitatem suam uires ipsa subtilitate
consumet; Xoyovg xcct' s^bgvtsQcc oi) xccta Xsntbv igQivrniivovg 12 de,m.ut
V dm*fed [f] A, idem sed «-d in ras ex t B 14 per cipio, per in
ras paulo ampliore A 15 neque Ven m 16 arcef i+laf, c in ras, ex
artef illaf B Zenoni cf eth. 548 ss Arn.
Oieero LVCVLLVS 20,66—21,68 103
cauere ne capiatur^ ne fallatur uidere; nihil est enim ab ea cogita-
tione, quam habemus de grauitate sapientis, errore leuitate temeri-
tate diiunctius.
Quid[quid] igitur loquar de firmitate sapientis? quem quidem
Tiiliil opinari tu quoque Luculle concedis. quod quoniam a te pro- 5
batur^ ut praepostere tecum agam iam (mox referam me ad ordi-
^i^nem), haec primum conclilsio quam habeat uim considera: ^si uUi
rei sapiens adsentietur umquam^ aliquando etiam opinabitur; num-
quam autem opinabitur; nulli igitur.rei adsentietur.' hanc conclu-
sionem Arcesilas probabat; confirmabat enim et primum et secundum. 10
Cameades non numquam secundum illud dabat, adsentiri aliquando;
ita sequebatur etiam opinari^ quod tu non uis^ et recte ut mihi ui-
deris. sed illud primum, sapientem si adsensurus esset etiam opina-
turum^ falsum esse Stoici didmit et eorum adstipulator Antiochus;
posse enim eum falsa a ueris et quae non possint percipi ab iis is
*68 quae possint distinguere. Nobis autem primum etiam si quid per-
cipi possit tamen ipsa consuetudo adsentiendi periculosa esse uidetur
et lubrica. quam ob rem cum tam uitiosum esse constet adsentiri
quicquam aut falsum aut incognitum^ sustinenda est potius omnis
adsensio^ ne praecipitet si temere processerit. ita enim finitima sunt so
ACADEMICVS IV
14 (fr. 20) Nonius p. 69 adstipulari positnm est adsentiri. Cicero in
Academicis libro iv ^falsiiin esse Stoici . . . Antiochus'
o
1 tabea [h] 5 4 quid****| [q . . .] ^ quidquid V quic.quid sic, c in
ras ex d B 6 loculle A 6 agam lammox Vibmr aga.Iammox A
agam. laenimox B. iam qtuiinuis facUe errore scribi potuerit post agam tamen
non satis tuto abicitm (de coUocatione cfde diu, i 31,67^; enim autem isto quidem
Xoco ferri nequit, quare aut transponendtm est mox enim atd ei enim tribuen-
dum qui falso ante iam distingueret , cf p. 104,2^ unde iam enim huc adscriptum
uidetur VahUno. iam enim (del moxj Victonu^ 7 haec . . . habeat in mg
<add A 7 — 9 Sextus adu. maih. vn 167 bI x&v cvyxcctoetid-siidvtov ierlv 6
6oq)6g, x&v &o^cc6x&v ^6xai 6 co(p6g. oi)xi ^i ye x&v &o^oi6x&v iexiv 6 6o(p6g . . .
o4j% &Qa x&v avyxaxoeeid^sfUvav i6xlv 6 6o<p6g. sl &k rofrro, ^sgl yedvxoDv airtov
ds^i^csi &6vY'Kocxad'sxslv 9 de lacuna quae post opmabitur est in V uide
praefationem 10 arceffilaf JB 11 non numquam del m, sed cf p. 99,2.
110,5. 181,5. 153,13 secundum dd dett Dauisius bm. secundum illud
dabat non cum Arcesila sed contrarie Uli, ut in conclusione Ula primum i. e.
xh Xfjiiiuc (cf u. 13^ maneret, secundum autem i. e. ^QO^lr^ig fieret sapiens ad-
isentietur aliquando. non congruenter iis quae seamtwr adsentiri et opinari locum
mutare iubebat Manutius 12 ita sequebatur Manutius id adfequebatur
•que „ A
AV idadfe*bat B 14 ee*ftoici [t] Amr ee & ftoici V ee+&ftoici^ & m ras,
ex e& eftoici ut uid B, cf p. 104,19. esset natvm puto ex eo quod prope ante-
■cedit; cf Nonius 15 a add ft pr A; atuenf [d] B poffitnt ex «-funt
A 15. 16 poffmt diftmguere^ (m percipi ab iis quae possint, in mg add
J' pcipi V poffint A 19 adsentiri cum casu quarto ut adprobare,
nisi forte id ipsum intercidit, cf p. 142,7 20 adfenfiONepcipit&3C*fitemere,
104 LVCVLLVS 21,68—22,70 Cieero
falsa ueris eaque quae percipi non possunt iis qiia>e possunt (si modo>
ea sunt quaedam; iam enim uidebimus); ut tam[en] in praecipitem
locum non debeat se sapiens committere. Sin autem omnino nihil
esse quod percipi possit a me sumpsero et quod tu mihi das accepero^.
5 sapientem nihil opinari, efifectum illud erit^ sapientem adsensus omnes
cohibiturum^ ut uidendum tibi sit idne malis an aliquid opinaturum
esse sapientem. ^Neutrum' inquies ^illorum [nitamur]'. Nitamur
igitur nihil posse percipi; etenim de eo omnis est controuersia.
Sed prius pauca cum, A^tiocho^ qui haec ipsa quae a me de- 4g
10 fenduntur et didicit apud Philonem tam diu ut constaret diutius
didicisse neminem^ et scripsit de iis rebus acutissimC; et idem haec
non acrius accusauit in senectute quam antea defensitauerat. quam-
uis igitur fnerit acutus^ ut fuit^ tamen inconstantia leuatur auctoritas.
quis[quam] enim iste dies inluxerit quaero^ qui illi ostenderit eam
15 quam[quam] multos annos esse negitauisset ueri et falsi notam.
excogitauit aliquid? eadem dicit quae Stoici. paenituit illa sensisse?
cur non se transtulit ad alios^ et maxime ad Stoicos; eorum enim
erat propria ista dissensio. quid eum Mnesarchi paenitebat^ quid
Dardani; qui erant Athenis tum principes Stoicorum. numquam a
20 Philone discessit nisi postea quam ipse coepit qui se audirent habere.
Vnde autem subito uetus Academia reuocata est? nominis dignita- 7C
tem uidetur, cum a re ipsa descisceret, retinere uoluisse. quod erant
NB et hasta ac lineola quae secuntur e corr, & in ras, fi add A adrenfio^ne p
cjpit^&fi,teniere, j ea: e F adfenfio ne pcipit& fi*temere, & e* fi in ras, ex
«^pit &fittemere ut uid B ^ce£ fent^ Jta^ nt in ras, Jt red uid, supra
fent ras A
1 iis quae possiint add Lambinus 2 eni mdebimnf^ I ui utrum «n
ras an red ambigebam, supra enl ui ras cohaerens fere cum ea quam moda
diod A tam m A tamen m B, pr V. cf Maduigius de fin. v 9,26 p. 651
3 fe cum ras ex (b, A 4 pofitame *fumpfero [e] B mefumy fero
sic ex mefumY fero (ambigehat opinor corrector inter me sumsero et me summi-
sero^ V 6 an cum ras ex 0,1 pr V 7 nitamur; Nitamur V et priore
nit«- eraso AB 10 dicit V, pr A 11 dmffe in ras, potuit esse didi-
ciffe V uf ut uid corr hif Vtbmr 13 mconftanta pr AB
ur
14 quis Lambinus quifqua VB Qc^ A Quifqua F quisnam ci Crruterus
16 quam*** [qua] A quaquam V ***qua [qua] B neg**auiffet [it] A
• eum
nega*|uiff*& ex negita{uiffe& ut uid B 16 pemtuit. illa AB 18 qui-
de&.mefarci ex quibeumc-, cauit scU. corrector ne quis qui deum legeret; m si
fides puncio non pro i sed ante i posita A qmd.|deum innefarci ex qm|deum««
(corrector uoluisse uid quid eumne Sarci^ V quideu mnefarchi B quid enim
Mnesarclii dett Bom penitabat pr V 19 adhenifttu, t in ras, ex
osmftu B pnncipef*ftoicoru [e] B 20 phjlone ex pholc^' A phiUone
|i] B audierent V 21 renouata Manutius, cf Tim. 1,1 (aliter p. 39,16.
40,18 de diu. ii 2,7^, sed uide de fin. ii 1,2 (aliter p. 71,3 Tmc. i 1,1^ et de
orat u 48,199
Cicero LVCVLLVS 22,70—71 105
qui illum gloriae causa facere dicermt, sperare etiam fore ut ii qui
se sequerentur Antiocliii uocarentur; milii autem magis uidetur non
potuisse sustinere concursum omnium philosopliorum. etenim de
ceteris sunt inter illos non nulla communia; haec Academicorum est
Tina sententia quam reliquorum philosophorum nemo probet. itaque 5
cessit; et ut ii qui sub nouis solem non ferunt item ille cum aestuaret
ueterum ut maenianorum sic Academicorum umbram secutus est.
71 quoque solebat uti argumento tum cum ei placebat nihil posse per-
cipi, cum quaereret, Dionysius ille Heracleotes utrum conprehendisset
certa illa nota qua adsentiri dicitis oportere, illudne quod multos 10
annos tenuisset Zenonique magistro credidisset, honestum quod esset
id bonum solum esse, an quod postea defensitauisset, honesti inane
nomen esse, uoluptatem esse summum bonum — qui ex illius com-
mutata sententia docere uellet nihil ita signari in animis nostris a
uero posse quod non eodem modo possit a falso, is curauit quod 15
argumentum ex Dionysio ipse sumpsisset ex eo ceteri sumerent.
Sed cum hoc alio loco plura; nunc ad ea quae a te LucuUe dicta
sunt.
ACADEMICVS IV
1 Atigustintis c. Acad. n 7,16 Antiochus . . , ut nonnullis uisus est, gloriae
cupidior quam ueritatie 6 . 7 (fr. 2 1) No niusp.66 Maeniana ab inuentore eorum
Maenio (^moenio e corr Wolf moenia t«eZ menia uel monia cett) dicta sunt, unde
et columna Maenia. Cicero Academicorum lib. r^ ^interim ille . . . Academi-
corum uiam secutus est'
1 hinc Flutarchus Cic. 4 de Antiocho facerent- Sperare etiam corr
««Speraret etiam A «ofperare &ia B fecerunt j fperare &iam V. facere dicerent
ex Camerarii coniectura Lanibinus fecisse dicerent dett Dauisius t; cum spe-
raret iam t cum speraret etiam b sperantem m sperare (ud potim sperasse^
h
enim Dauisius for*e [t] A uti J. ut 11 corr ut hi F 2 fe add B
Antiochei Asc «>ii Ald antiochi AVB OOihi, iprior e corr, erasa lineola^, quid
fuerit nescio A 6 «ut V sub Nouis Fa^er fub nubef J.F ^-f M fub^nubef
B; ft fuit sub noueis. cf de orat. n 66,266 Varro de l. L. vi 59 f*eF [u] V
7 moenianoru A menianorum V m§niano4 ex c^ano B 8 tum ex cum
re
ut uid V 9 queret A diomuf B eracele o*tef ex eracelo ollef
tl )|e
A eracleotef V 10 quae V dic*f [1] A oportere ex opertc-» ut
uid A 11 tenuif f& add A eet * id [d ut uid'] A 12 idonu pr B
defenfitatuiffet ex ^hi auiffet A defenlitauif f& ptmctum pr ut uid V
15 pofit.a ex pofita B posset m. quamquam possit et posset saepe
inter se permutata esse et constat et consentaneum est, tamen uidep. 110,2. 114,2.
129,21 de nat. d. m 4,9 uelis, 4,10 regantur Maduigium de fin. 1 7,25 Wetzelium
^seHhstdndiger umd hezogener Gehrauch der Tempora* 35 curauit ut quod Lam-
binus tb praeter necessitatem , uide Muellerum progr. Landsherg. 1865,12 et ad
• ex
part. m uoh u p. 452,6 16 famerent B 17 cumhoc V alio loco
35,113. 48,183 te .^ Wle B
106 LVCVLLVS 23,72-73 doero
Et primum quod initio dixisti uideamus quale sit, similiter a ^
nobis de antiquis philosophis commemorari atque seditiosi solerent
claros uiros sed tamen populares aliquos nominare. illi cum res
non bonas tractent similes bonorum uideri uolunt; nos autem ea
s dicimus nobis uideri quae uosmet ipsi nobilissimis philosophis pla-
cuisse conceditis. Anaxagoras niuem nigram dixit esse. ferres me
si ego idem dicerem? tu ne si dubitarem quidem. at quis est;
num hic sophistes (sic enim appellabantur ii qui ostentationis aut
quaestus causa philosophantur) : maxima fuit et grauitatis et ingeni
10 gloria. Quid loquai* de Democrito: quem cum eo conferre possu- 7
mus non modo ingenii magnitudine sed etiam auimi, qui ita sit
ausus ordiri ^haec loquor de uniuersis': nihil excipit de quo non
profiteatur^ quid enim esse potest extra uniuersa; quis hunc philo-
Bophum non anteponit Cleanthi Chrjsippo reliquis inferioris aetatis^
16 qui mihi cum illo collati quintae classis uidentur. atque is non
hoc dicit quod nos, qui ueri esse aliquid non negamus, percipi posse
negamus: ille esse uerum plane negat [esse]; sensus quidem non ob-
scuros dicit sed tenebricosos (sic enim appellat eos). Is qui hunc
maxime est admiratus Chius Metrodorus initio libri qui est de na-
20 tura ^nego' inquit ^scire nos sciamusne aliquid an nihil sciamus, ne
id ipsum quidem nescire aut scire nos, nec omnino sitne aliquid an
ACADEMICVS IV
5 cf Lactantius diu. inst. m 23,11 epit 34,2
1 initio p. 72,6 ss 2 atq. corr at,q. rec V 4 non add dett Ase u;
bona A nouas Faher tm speciose sed parum apte ut puto orationis tenori, propter
quem etiam tractent posuit non tractant; cfp. 72,21 4. 6 dicimus ea Ven r
5 ipfi* [f] VB iplipfi* [f] A 6 Anaxagoras (A 97 D.) cfp. 124,7
me* [f ] B 7 tunili corr tunifi V 8 num hic t nunc hic A VB hic ? num
Ald m fophiffcef, e ex i, £ extrema red uid A appellantur dett Ven n
9 philosophabantor dett Goerenzius tbmr, quod neceasarium non uidetur in
definitione de qua cf Xenophon m^morab. i 6,13 Aristot soph. el. 1. 165 a 21
10 demicroto corr demicrjto sic V. Democr. B 166D. 11 sit] est t
14 rehquif corr «-quifq- AB 15 qumt8B***|claffif ex qumtahoc|laffif J5
hi£ A if in ras, fuitne h V 17 Negat. effe in ras vjjj litt A prius esse del
Dauisim tmr, posterius ex Halmi coniectura b sensusque idem Dauisius
tbr, cf p. 38,10 18 sed Guietus nec AVB Democritus B 11 D. rSextus
adu. math. vn 139^ yvanirig ^h 9vo slalv l&icci, i^ /^*' yvrialri ii ^k cxotlri * %al
6%orLr\g fthv rdSe ciiLitavta^ Stptg &xori d^iii} ysvaig tpccveig eos del Madui-
gius emend. 165*6 ante is primus distinxit Bosa; isque qui DauisitAS
19 Metrodorus B 12).: Eusebius praep. euang. xrsr 19,5 ygoitpajv yi xoi, ^sql
ifvcstog sicpol^ ixQ''^^^'^^ TOiotvrj} ^ o^b&slg ini^v oi)&kv olSsv, oi&' otiyvh roijro
n6rsQ0v otSa{isv ^ oix oHSaiisv^ ; Diog. Laert. ix 58 ^Xsys iir}&' aiyvo rothro sldivai
Bri oi}Shv olds; Sextus adu. math. vii 88 o^bdhv Haitsv, o^bo aiyco rovro t6\tBv Sti
ovShv teijLsv; cf Philodemus rhet. fr. inc. 3,1 20 fci*re, i ex i ut uid [ft i] A
fciere B fciamuf , ci in ras, fuit ft fuamuf B 21 fcire. nof ABtbmr post
dcero LVCVLLVS 28,73—24,75 107
^4 nihil sit*. Furere tibi Empedocles uidetur : at mihi dignissimum
rebus is de quibus loquitur sonum fundere. num ergo is excaeeat
nos aut orbat sensibus^ si parum magnam uim censet in is esse ad
ea quae sub eos subiecta sunt iudicanda? Parmenides Xenophanes
minus bonis quamquam uersibus sed tamen illi uersibus increpant 5
eorum adrogantiam quasi irati^ qui cum sciri nihil possit audeant
se scire dicere. Et ab iis aiebat remouendum Socraten et Platonem.
cur, an de ullis certius possum dicere? uixisse cum iis equidem
nideor, ita multi sermones perscripti sunt e quibus dubitari non
possit quin Socrati nihil sit uisum sciri posse; excepit unum tantum, 10
scire se nihil se scire, nihil amplius. quid dicam de Platone, qui
certe tam multis libris haec persecutus non esset nisi probauisset;
ironeam enim alterius, perpetuam praesertim, nulla fuit ratio perse-
^g qui. Videome tibi non ut Satuminus nominare modo inlustres ho-
mines, sed etiam imitari numquam nisi clarum nisi nobilem? atquiis
habebam molestos uobis sed minutos, Stilbonem Diodorum Alexinum,
ACADEMICVS IV
10 cf Lactantius de ira Bei 1,6.7
quidem disUnguentes , uft id sit nescire aut scire quod sequitur. multo planim
id referemus ad id quod ante negauit et nescire aut scire dictum putabimu^ noto
genere aitmndanUae quod apud Graecos nuper persecutus est E. Kemmerus Schanzii
eymbolarum uol xv, apud Latinos F. Leo analect. Plaut. de figuris sermonis 11
36«» (cf Vahlenus opusc. i 71) quoque Terentius Phorm. 809 scribit una onmis
ant scire aut nescire hoc uolo Ci. e. quacunque ratione sdre* Ruhnkenius); nam
nescire aut scire hoc ordine aptum uideatur cum a nesciendi affirmatione pro-
feetus eit (nego scire i. e. dico nescire^
1 anihil pr B furere**** tibi, rere in ras, ti red uid; agnoscere
uidehar fut ttibi B, impedoclef pr AVB 1—7 cfp. 72,22 ss
2 iis Bom hif AVB '3 adeoquae corr adeoquae, deinde adeaquae
f
A 4 parmem dexenophanef B Parmenides B 6 D. Xenophanes
B 34 2>. (Sext. adu.^maUi. vii 49 Diog. L. ix 72; 6 ilh corr illif AVB
mcrepant AB, sed in A correctionis signa ut uid coepta deleri 7 di-
cire B, pr A aiebat B aiebas Ald tbmr, sed uide p. 24,16 (110,11)
126,6. 132,17. aiebat p. 73,17 8 lUif pr B 10 fcire pr A
11 rcnre^ r prior corr j, 1 erasa uid B fe prius ex £iV cfp. 41,12. 66,11
12 certe* ex ««t& B 13 Ironeam corr «-jam Atbmr i^^ea corr «^ja B
iro,eam V nulla ex fiulla B 15 etiam om Vtr imitari? num
quem ex Manutii coniectura b imitari neminem ci Dauisius, sed ne imitari
quidem philosophum quemquam nisi clarum ci m; qui iniuria dubitant omnes
eiue de numquam, cui sua uis manet (cf de leg. i 14,4i;, siue de totius membri
forma siue de nnmquam et nisi compositis (cf pro Mil. 21,55 de nat d. i34,93;.
clarum et nobilem pro suhstantiuis posita si quis auersetur, is scribat licet num-
quam quemquam, cf de fin. m 8,29 16 moleltuf pr A Stilbonem e
corr Cantabrigiensis Bom fihbone AV; nunato£^*|lil4ibon6m ex minutoflilbi-
bonem B. Stuponem m^ Lambin tbmr, aed iMe Orotmrkm ^Kokitu und Mene-
demos* (Wesselyi stud. palaeogr. vi; 19 n. 106
108 LVCVLLVS 24,75—76 Oicero
quorum sunt contorta et aculeata quaedam sophismata (sic enim
appellantur fallaces conclusiunculae). Sed quid eos colligam, cum
habeam Chrysippum, qui folcire putatur porticum Stoicorum: quam
multa ille contra sensus, quam multa contra omnia quae in con-
6 suetudine probantur. 'At dissoluit idem/ Mihi quidem non uidetur,
sed dissoluerit sane: certe tam multa non collegisset quae nos
fallerent probabilitate magna, nisi uideret is resisti non facile posse.
Quid Cyrenaei uidentur, minime contempti philosophi, qui negant 7(
esse quicquam quod percipi possit extrinsecus, ea se sola percipere
10 quae tactu intumo sentiant, ut dolorem ut uoluptatem, neque se quo
quid colore aut quo sono sit scire sed tantum sentire adfici se quo-
dam modo.
ACADEMICVS IV
1 cf Augustinus de beata vita 2,14 contortum hoc et aculeatam
Seneca epist. 111,1 quid uocentur Latine sophismata quaesisti a me. multi
temptauerunt illis nomen inponere , nullum haesit . . . aptissimum tamen uidetur
mihi quo Cicero usus est: cauillationes uocat. cf Krischius p. 1SS(Q2J
3 Lactantius diu. inst. vii 23,3 Chrysippus quem Cicero ait fulcire porticum
Stoicorum
I contor & pr B acu enucleata A. Otto arch. lexicogr. vi 338 (de
prouerh. Bom. p.^) cl pro Scauro 10,20, sed uide p. 122,16 de fin. iv 3,7, supra
Au^ustinum; X6yov£ &%avQ'oidug %al ivvolag noXvnX6xovg Lucianus dial. mort.
10,8 Aristoteles top. vra 11. 162 a 16 66q>iciuc ^k ifvXXoyta(i6g iQi,aTix6g, Ga-
lenus de animi peccatis u 3 (y p. 72 K.) ta xccXo^iisva aoq^laiLata, X^yoi tivkg Swa
t\>£vdEtg slg 6iioi6rrica r&v ScXrid^&v nsTtavovQyrniivoi 4 Diog. Laert. vn 188
xai xara rfjg avvrid^elag xal i>7tkQ a-brfjg insxslQrics^ cf fr. 109 Am., infra
p. 116,17 5 at dissoluit Dauisius dddiTfoluit V ***diffoluit, potuit esse dd-
dif«. A addiffoluit sed ad linea del B 6 fane*** [tte sic] B tam, t
ft red A coUegisset ex c^ligc^ AVB 7 probabihtatem(agjni-
111 ^
*uideret*f refifti sic, m red uid [a (potius quam ti) et i] omnia corr rec F;
magna nifiuideretK refifti, f prima in ras, ex *-» mtiui6eretif ^ A ^ mfiuidere-
iftif 1
t** refifti, f prima in ras, ex «-mtimdentifc- B ^mderetif pr F) 8 cyrenei
B cyranei A CYr^nei V Cyrenaici mg Lambin tbmr ut et Graeci et Cicero ipse
p.llfi. 144,8.10. 150,19 alia^. q. C? uidentur mihi mimme c. MBom «>» uidenturne
tibi c. ^aliV a Lambino commemorati quid? Cyr. uid. min. c. Dauisius quid
Cyr. ? [uid.] min. c. cum Grutero m ; quid Cyr. ? [uid. . . . quil negant t. quid
. . . uidentur satis defendit r (epist. ix 21,1 quid tibi ego uideor in epiBtulis
nonne plebeio sermone agere tecum, ad Att. xiii 10,1 quid tibi Seruius quid
uideturj, quamquam non tam idem quod qualis esse dixerim quid quam primo
positum ad uniuerse inducendam quaestionem (ut epist. ix 21,1 u^l Plat. (^rm.
154 Z) rl 601 (paivsrai 6 vsavle-Kog . . . o^^x sijnQ^Goinog -,) , inde liberius etiam sine
illa quaestione: 'was meinst (sagst) du zu den Cyr.?\ tibi ante uidentur add
Durandus br praster necessitatem ut opinor; urbane enim sic fere quaerit quid
iudicamus de Cyr.? cf p. 116,8 de nat. d. iii 26,66. 27,69 Schmalzius ^Zeitschr.
f. d. GymnoMalwesen* xxxv 113 10 qo colore ex qdcolere A; colere pr B
d d
II fomno B, pr V fetantu pr ut uid A f& pr, deinde tam B ad-
ficife, e in ra^s ut uid V adfici* fe [f] B ra Ttad^ri naraXriTtrd, oijx &(p' &v
yivsrai Diog. Laert. n 92
Cicero LVCVLLVS 24,76—77 109
Satis multa de auctoribus. quamquam ex me quaesieras noune
putarem post illos ueteres tot saeculis inueniri uerum potuisse tot
ingeniis tantisque studiis quaerentibus. quid inuentum sit paulo
*post uidero, te ipso quidem iudice. Arcesilan uero non obtrectandi
causa cum Zenone pugnauisse sed uerum inuenire uoluisse sic in- 5
77 tellegitur. nemo umquam superiorum non modo expresserat sed ne
dixerat quidem posse hominem nihil opinari, nec solum posse sed
ita necesse esse sapienti. uisa est Arcesilae cum uera sententia tum
honesta et digna sapienti; quaesiuit de Zenone fortasse^ quid futurum
esset si nec percipere quicquam posset sapiens nec opinari sapientis 10
esset. ille credo nihil opinaturt^m, quoniam esset quod percipi posset.
quid ergo id esset. ^uisum' credo. ^quale igitur uisum?' tum
illum ita definisse: ex eo quod esset sicut esset inpressum et signa-
tum et effictum. post requisitum etiamne si eius modi esset uisum
uerum quale uel falsum. hic Zenonem uidisse acute nullum esse is
uisum quod percipi posset, si id tale esset ab eo quod est cuius
modi ab eo quod non est posset esse. recte consensit Arcesilas ad
definitionem additum, neque enim falsum percipi posse neque uerum,
si esset tale quale uel falsum; incubuit autem in eas disputationes
ACADEMICVS IV
3 cf Lactantius diu. inst. m 2,8 tot temporibus tot ingeniis in eins inquisi-
tione contritis
1 deaiicto|nbTir in priore uei-m multa red uid A qnaesieras p. 73,10
2 ueterSf [~] A inueri pr V 3 tantis studiis d r et iam ante Fluy-
gersius Mnemos. xi fl862^ 62 4 uidero 36,116 ss obtractandi (b corr p,
dein restitutum) V. cfp. 74,3 5 ze|no B intelli**|gitur [gi] A 6 u • qua,
u- in ras, ex mqua rec A mquam V m qua B 7 differat pr B 9 fapienti
AB, corr «-ti, dein ^tt Vthmr, etiam in B agnoscitur corrigendi conatus; cf
p. 12,16 10 quicqua, qu priores in ras, in cuius initio agnoscebam p; ft
iam pr corr, dein red A pofTet ex «-fit, t red uid A poffe pr VB
opmare pr A 11 opinaturum Asc n «^tur A VB 12 priore loco ufum pr V
l^ss cf p. 75,21 ss ficut -eet, lineola et t red uid A 14 effictum
Manuitius effectu AVB, cf p. 76,1 etiam^nefi ex etiam mfi F etia mfi
AVB eiusdem modi Dauisivs tbmr (cf p. 124,15) praeter necessitatem,
ef u. 16. 19 j9. 76,18 16 ueru uel quale falfii A 16 cuius scripsi (cf
quale u. 19 p, 75,18. 76,1^ eiuf AB eiuf V ut eiusdem Bauisius thmr
17 ab eo quodnonuteftpof|fet 'usque ad p in ras, of add A ab eo qd n poff&
B recte cum additum iungendum esse significaui cum Lambino et r cl
p. 76,2, et sic facilius intellegitwr uter incubuisse dicatur ; quamquam ipse r du-
bitat proponitque cum Manutio recte; c. A. (i^l recte concessit A.^; ad d. a.
(est) ; et alii et tbm post Arcesilas inciderunt ; certe non quod sequitur sed quod
mtecedit ad definitionem additum est confenfit, f posterior in ras ex t A
17. 18 adfinitione pr B 19 tale quale, uel falfum; in intercolumnio
add i ueru* | non eadem manu qua prior i V *jneaf ex aeneaf B
110 LVCVLLVS 24,77—25,79 Oicero
ut doceret nullum tale esse uisum a uero ut non eiusdem modi
etiam a falso possit esse. Haec est una contentio quae adhuc per- 78
manserit. nam illud, nulli rei adsensurum esse sapientem; Tiiln'1 ad
lianc controuersiam pertinebat. licebat enim ^nihil percipere et tamen
sopinari'; quod a Cameade dicitur probatum: equidem Clitomacho
plus quam Philoni aut Metrodoro credens hoc magis ab eo disputa-
tum quam probatum puto.
Sed id omittamus. illud certe opinatione et perceptione sublata
sequitur, onmium adsensionum retentio, ut si ostendero nihil posse
10 percipi tu concedas numquam adsensuiiim esse. Quid ergo est quod ^^
percipi possit, si ne sensus quidem uera nuntiant. quos tu Luculle
conmiuni loco defendis. quod ne id facere posses, idcirco heri non
necessario loco contra sensus tam multa dixeram; tu autem te negas
infracto remo neque columbae coUo commoueri. Primum cur? nam
15 et in remo sentio non esse id quod uideatur, et in columba pluris uideri
colores nec esse plus uno. Deinde nihihie praeterea diximus? ^Maneant
illa onmia lacerat ista causa. ueracis suos esse sensus dicit Epicurtis.* ^
Igitur semper auctorem habes, et eum qui magno suo periculo cau-
1 ♦nt [a] F *a [h] i? mo&iam V 2 a add B posset
Ernestus tbm, cf p. 106,16 ee^ red uid A 3 illud p. 103,9 ad-
hanc^ n m ras, c add A 6 Gameade cf p. 103,11 equibe^ lineola red
uid A 6 pLiliom F fiUoni [i] B metrO|do2o, 2 in ras ut uid exl B.
Apceptione
cf p, 74,16 *abeo [h] A 8 oppmationem fublata B 10 te et
Dauisius, sed agitur de sapienti, et cf qime scripsi ad p, 87,8 adsensurum
sit necesBe ci r temere^ nec quid m putet in his illud certe . . . adsensurum esse
^uix recte se habere^ uideo. redit enim his uerhis eo unde digressus erat, p, 104,3 ss,
ubi quod quasi optionem dedit aduersario utrum maUet de du>obu>s, id nuMC suo
iure neglegit 11 fj,ne ex fene V 12 defendis p. 76,10«« quod
Faber adnotauit ^omatus causa hic adiici^ i, e. poni ut quod si, quod quoniam,
quod utinam, similia, idemque et Reisigius schol. p. 108 ed. ra sentit et r (cf
de nat. d. n 37,93 de diu. ii 67,118. 62,127j; id Manutio auctore del tb, tu mg
Lambin, quamquam ne id Du/randus; si Ulud ferri non potest, ut est sane singu-
lare, scribendum quod ne ita cum m, qui confert Maduigium de fin. ii 6,17
13 negas p. 76,14 14 inflexo ut p. 76,14 ci Bentleius, cfp. 6S,S (^refracta et re-
flexa in eadem re Lucret. iv 440. 442^ iiifracto,remo ex mfractorem V com-
mouenm B 16 m remo, post m in mg olim add Iracto sed paene del litura B
16 necefe pr B 17 lacerat AV (cum cruce t) lecerat B; ifta VB, cum
ras corr iffce A. inde lacerat iste causam, qui ueraceis Lambinus Epicurum
intellegens, similiter Wemsdorfius spec. ii 12 Lu^culluni ; lacera est ista causa ci
t, laceratur i. c. Maduigio au^re (ed. Tur. ii p. 854^ b ; latrat i. c. Asc ii, quod
mireris placuisse C. F. Hermanno philol. vii 469 ; lateat dett Hertmg ; blaterat
iste tamen et ueraces uel blatero i. t. u. ci Hauisius ; laborat ex Ernesti coniec-
tura m (adscribit ^poteram etiam labat, uacillat, claudicat, iacet^. iaceat Can-
tabrigiensis (et e corr regius Hauisii), quod etiam Maduigius commendarat emend.
176 (^iacebit ci Faber) ; manent et iacet maluit r. haereat Reitzensteinus , qui,
quidquid de uerbo iudicatur, haec recte uidetur statuere, et aduersarium loqui nec
posse abesse nomen Epicuari, quod ante ueracis addi uoluit OrelUus, cum ceteri
dicit de aduersario Stoico inteUexisse uideantur (^uos . . . dicitis Maduigius in ed.
Tur., b; dicis m.). de re cf p. 76,16 ueracif uof Vb, corr cs^ciff uof, deinde
rec *»»cefc-» A. s&noa pro suos m, sed cfp. 111,1« 18 et om Vtbm; habet eum
ci Maduigius emsnd. 176 (cf Muellerus cens. 130^ habetis eum idem (ed. Tur.) et b
Cicero LVCVLLVS 25,79—80 111
sam agat; eo enim rem demittit Epicurus^ si unus sensus semel in
^O uita mentitus sit^ nulli umquam esse credendum. hoc est uerum
ii: esse^ confidere suis testibus et inportata insistere. itaque Tima-
goras Bpicureus negat sibi umquam cum oculum torsisset duas ex
lucema flammulas esse uisas; opinionis enim esse mendacium non 5.
oculorum: quasi quaeratur quid sit^ non quid uideatur. sic hic qui-
dem^ maiorum similis; tu uero^ qui uisa sensibus alia uera dicas esse
alia falsa^ qui ea distinguis? Et desine quaeso communibus locis;
domi nobis ista nascuntur. *Si' inquis ^deus te interroget ^^sanis
modo et integris sensibus num amplius quid desideras", quid re- lo»
^ spondeas?' Ytinam quidem roget: audies quam nobiscum male age-
rent. ut enim uera uideamus, quam longe uidebimus? ego Catuli
Cumanum ex hoc loco cemo; regionem uideo Pompeiani, ipsmn Pom-
peianum non cemo, neque quicquam interiectum est quod obstet,
ACADEMICVS IV
8. 9 Hieronymus contra Pelagianos 14 t. 11 coh 707 C VaJl, uerum audi
quid idem dicat orator tuus : ^desine communibus . . . nascuntur'. cf Augttstinm
de utilitate credendi 1,6 desinam talibus agere, ut, quemadmodum ille ait, se-
paratis nugis locorum communium res cum re causa cum causa ratio cum ra-
tione confligat (uide pro CaeL 9,22^
1 demittit Asc dimittit AV dimittit* [e] B Epicurus cf p. 125,2
{fe nat d. I 26,70 (fr. 251 Vs.) 2 nu11i| umqua ex nu | mqua ut uid A nul-
huq^-, q* in ras, fuit ^j^ ^ uirum Mtiduigius ad I. C. Orellium epist. crit.
(Hofm. 1828^ 139 certum dt 8 confidere pr B mportata AVB, cum
xuxe
cruce tm mportata J^ in porta Gulielmius in re probata b in prauitate (ud in •
peruersitate weZ in importunitate^ cZ p. 79,24) ^ mliC|ftero ex colxf|t«*» V
Itaque^ I et e red uid A 6 uifa pr B 6 fic+quide, c vn raspaulo
ampliore, quid fuerit nescio B; sit dett Goerenzius tbmr sed dett Ald (prohat
Maduigius emend. nS) 7 tuu ex tuu ut uid B fenfibi B 8 qui
ea diftinguif V quiea*diftinguif, 1 in ras ft ex &, e ex i uf^uid, a red [ft dl
A qui.e_a*diftinguif [dl B &derme V **d«« [et] Ar ♦d«> [&] B sed
desine Goerenzius thm desiste ci r; intellege desine communibus locis sensus de-
fendere, cf p. 110,12 (^doce mercede jjro Mur. 33,70, possum si uelim pluribus
Apul. apol. 80j; certe desinere cum casu sexto barbarum 9 inquis p. 76,1 Iss
10 modi pr A mtegnffenfib; nu, nffe in ras, n add, ; in ras, fuisse uid
6
mtegifCen (uel «*»fem^ fibmu B quidefideraf, 2^ ex q pr B qmd desi-
deres mg Lambin tbm 11 audiet (liber Vrsini) . . . egerit (dett) bm (cf
hic ad Seyfferti Laelium p. 454 et hoc loco) audiat . . . agatur Manutius ^ egerit
Goerenzius audias . . . egerint Asc *-» egerit Emesttis audiret . . . ageretur ex
Dauisii coniectv/ra t ^ ageret r audies . . . agi dicerem conicio (cf responderem
. . . dicit . . . quererer p. 112,5. 6. 11 Maduigius de fin. iv 17,47 p. 56V «^ agere
uoluerit Helmius «-agi rear Beitzensteinus 12 uidebimuf AVB uidemus
liber Vrsini LaUemandtLS tbmr catuli corr catule V 13 cum anu V
cumanti corr cona A cu anum coir cu anam B cerno AB regionem
uideo del tbm ut ^glossema ad u^erba Pompeianum non cemo adiectum^, e re-
gione uideo (deleto cemo^ Lipsius epist. quaest. v 17 et e regione uideo r; mihi
potius hiare uisa est oratio
112 LVCVLLVS 26,80—26,82 dcero
sed intendi acies longius non potest. o praeclarum prospectom:
Puteolos uidemus; at famiUarem nostrum P. Auianium fortasse in
porticu Neptuni ambulantem non uidemus. ^At ille nescio qui, qui 81
in scholis nominari solet^ miUe et octingenta stadia quod abesset
6 uidebat.' Quaedam uolucres longius ; responderem igitur audacter
isti uestro deo me plane his oculis non esse contentum. dicit me
acrius uidere quam illos pisces fortasse, qui neque uidentur a nobis
(et nunc quidem sub oculis sunt), neque ipsi nos suspicere possunt;
ergo ut illis aqua sic nobis aer crassus ofFunditur. 'At amplius non
10 desideramus.' Quid talpam num desiderare lumen putas? Neque
tam[en] quererer cum deo quod parum longe quam quod fialsum
uiderem. uidesne nauem illam: stare nobis uidetur; at iis qui in naue
sunt moueri haec uilla. quaere rationem cur ita uideatur; quam
ut maxime inueneris, quod haut scio an non possis, non tu uerum
16 testem habere, sed eum non sine causa falsum testimonium dicere
ostenderis. Quid ego de naue; uidi enim a te remum contemni:^^
maiora fortasse quaeris. Quid potest sole maius, quem mathematici
ACADEMICVS IV
n s Lactantius diu. inst. m 23,12 Xenophanes dicentibus mathematicis
orbem lunae dnodeuiginti partibus maiorem esse quam terram stultissime cre-
didit. cf p. 137,19 Dielsim doxogr, 121 n. 1 Barthelius p. 14
2 nim *auiamu [p] (mpra priorem u ad laeuam ft vnserta olim erat o, ut
fieret Pacuianium^ sed ex ea quod nunc uidetur superesse potest etiam macula
esse) A nfm oamamsrum ex coanmim ut uid V nnn amanu B nostrum C. Auia-
nium duhiis deteriorum indidis usus Goerenzius tbmr. C. Auianium Flaecum
frumentarium, quem dcero epist. xiii 75,1 hominem familiarissimum uocat et
ihid. 79 laudat morttmm, eundem fuisse atque hunc non necesse est 4 octo-
ginta M, quod cum Harduino uerum esse censuit Dauisius cUiique propter testi-
monium Plinii n. h. yii 85 in nuce inclusam Iliadem Homeri carmen in mem-
brana scriptum tradit Cicero. idem fuisse qui peruideret cxxxv passuum. huic
et nomen M. Varro reddit, Strabonem uocatum; at ne constat quidem himcne
Ciceronis lihrum dicat Flinius an alium uelut admiranda. cf Muenzerus ^Bei-
trdge zwr QuMlenkritik der Naturgeschichte des Plinius^ (Berol. 1897^ 178
5 at quaedam d m, qui haec recte a superioribus discreuit mdebat quaeda
uolu|cref qd ab e& mdebat quaedam (corr rec quafdam^ V 6 dicet dett
Asc thmr ' 7 illos dett Ven uUof AV, ex <-uf B mullos illos d Orelliua
muUos C. F. Hermannus phUol. vn 470 (del pisces uterque); uide Hdlmium nou.
ann. lxxi ("1856; 46, u. 12 p. 126,24. 142,9 8 fufpi*cere ex fufcip ere A
9 offenditur V 9. 10 non**defideramuf, de in ras A; desiderant
Christio auctore t 10 talpam V 11 tam quaereretur A ^ qu*ereret [a]
B tamen quaerer&ur V; tamen tam Dauisius; quererer Ald 12 uiderem
Ald uideret^FJ? ftaranobif pr AV (in A cum ras corr) nam, i in ras
Amr naua V naue corr -j B 14 ♦ut [a] A mueninf |)r AVB
aut pr A VB non te uerum t. Lamhinus non tu u. te t. Dauisio au>ctore m.
uide Mad/uigium de fin. v 11,31 16 sed quid ex JErnesti coniectura h
naue corr «*»j AB 17 • ee post poteft • add Vthmr, quo non opus, cfp. 49,2.
136,12. 146,11 de nat. d. ii 18,48
dcero LVCVLLVS 26,82—84 113
Amplius duodeuiginti partibus confirmant maiorem esse quam terram:
«quantulus nobis uidetur; mihi quidem quasi pedalis; Epicurus autem
posse putat etiam minorem esse eum quam uideatur, sed non multo;
ne maiorem quidem multo putat esse, uel tantum esse quantus ui-
•deatur, ut oculi aut nihil mentiantur [tamen] aut non multum — 5
mentiantur tamen: ubi igitur illud est 'semeF? — . sed ab hoc cre-
dulo, qui numquam sensus mentiri putat, discedamus, qui ne nunc
quidem, cum ille sol, qui tanta incitatione fertur ut celeritas eius
quanta sit ne cogitari quidem possit, tamen nobis stare uideatur.
:83 Sed ut minuam controuersiam, uidete quaeso quam in paruo 10
lis sit[is]. quattuor sunt capita quae concludant nihil esse quod nosci
percipi conprehendi possit, de quo haec tota quaestio est. e quibus
primum est esse aliquod uisum falsum, secundum non posse id per-
cipi, tertium inter quae uisa nihil intersit fieri non posse ut eorum
alia percipi possint alia non possint, quartum nullum esse uisum 15
uerum a sensu profectum cui non adpositum sit uisum aliud quod
ab eo nihil intersit quodque percipi non possit. horum quattuor
capitum secundum et tertium omnes concedunt; primum Epicurus
non dat, uos, quibuscum res est, id quoque conceditis. omnis pugna
:84 de quarto est. Qui igitur P. Seruilium Geminum uidebat, si Quin- ao
tum se uidere putabat, incidebat in eius modi uisum quod percipi
non posset, quia nulla nota uerum distinguebatur a falso; qua dis-
1 numerum, quem fuenmt qui mutari ueUent, tuetur Dielsius doxogr.
p. 63 n. 2 ; cf Cicero p, 142,10 2 Epicurus ad Pythoclem apud Diog, Laert.
X 91, cf Vsenerus Epic. jp. 382 4 ne F quide^ lineola ft red A
quidem V quid e B putat Asc n putant AVB 5 aut nihil men-
-tiant tam (hoc linea del) aut nmultu mentiant 7 ubi B aut nihil mentiatur **4c
aut non multu mtiantur; ubi Athm (deleto eUam cum dett posteriore mentiantur
r) aut I mhil mentiant ubi corr aut n,multu * | aut,nihil «-» V, cuius primititm scrip-
twra nihil impedit quominm ad eandem redeat quae ante correctionem fuit in B
et utputa in A, in qua ipsa mihi uidetur turhatum esse uerho tamen omisso et Joco
non suo inserto, quo transposito quaestioni quae sequitu/r ad p. 111,1 respiciens
swwm a^umen redditwr ; cui melius etiam consulas si scrthas est 'si semeP (cf
p, 120,8^ 7 QuiNe praeter in ras paulo angustiore A qui ne VB ne
^doctus quidam* apud Lamhinum quid? ne Dauisiu^ m quin ne th\ qui ne n.
q. putat Asc; uide p. 35,2 Maduigium de fin. v 20,66 10 controuerfia ex
o*a B m paruolif fitif AVB ('o^uol'-» ex cs>uulc- V ^xml^ B) parua lis sit Daui-
MU>s in paruo lis sita (b. sit^ Durandus ^ lis sit Goerenzius (Matthiaei miscellan.
V T
phUol. II 2,83j 11 conchbail (t pr) A cognosci mg Lamhin, cf p. 100,11
^^ 1
de fin. I 19,64 16 priore loco alia, 1 in ras, ex alla ut uid et hoc ex alla V
' ahanpoffmt 7 1 add A 16 afenfu pj A aliud falsum quod Zam-
binus 19 omf ex om£ AB omnjf ex «^ef V 20 qui, q ut uid in ras,
J 1 _
«1 red V is si ci t fi* quNtu ex fiq mnctu A 22 poffe+t [hasta] V
nuUa ex ^Va ut uid A notauero A
OicBBO ed. Plasberg 8
114 LVCVLLVS 26,84—27,86 (Hcero^
tinctione sublata quam haberet in G. Cotta, qui bis cum .GFemino
consul fait; agnoscendo eius modi notam quae falsa esse non possit?
negas tantam similitudinem in rerum natura esse. pugnas omnino^
sed cum aduersario facili. ne sit sane: uideri certe potest; fallet
6 igitur sensum. et si ima fefellerit similitudo^ dubia omnia reddi-
derit; sublato enim iudicio illo quo oportet agnosci etiam si ipse erit
quem uideris qui tibi uidebitur tamen non ea nota iudicabis qua
dicis oportere ut non possit esse eiusdem modi falsa. quando igitur 8i>
potest tibi P. Geminus Quintus uideri, quid habes explorati cur
10 non possit tibi Cotta uideri qui non sit, quoniam aliquid uidetur
esse quod non est?
Omnia dicis sui generis esse, nibil esse idem quod sit aliud.
Stoicumst id[em] quidem nec admodum credibile, nullum esse pilum
omnibus rebus talem qualis sit pilus alius, nullum granum. haec refelli
15 possunt, sed pugnare nolo; ad id enim quod agitur nihil interest
omnibusne partibus uisa re nihil differat, an intemosci non possit
etiam si differat. sed si hominum similitudo tanta esse non potest,
ne signorum quidem? dic mihi: Lysippus eodem aere eadem tem-
peratione, eodem caelo aqua ceteris omnibus centum Alexandrus eius-
20 dem modi facere non posset? qua igitur notione discemeres? quid 86
si in eius modi cera centum sigilla hoc anulo inpressero, ecquae
poterit in agnoscendo esse distinctio? an tibi erit quaerendus anu-
larius aliqui; quoniam gallinarium inuenisti Deliacum illum qui oua
cognosceret?
85 Sed adhibes artem aduocatam etiam sensibus: ^pictor uidet quae27
1 m c- cotta corr m.* cotta B m. c. cotta in ras xii litt A m,cotta V
quibif, dltera i m ras, ex «-»buf A eobxif pr V cmn P. Gemino d^
Dauisius 2 agnofcendum V poBBet dett Bauisius; cf p. 105,16
3 negas _p. 95,10 4 uidere V; uiden ♦ certe [j)] B 6 ludicio, c in ras,
fuit t B 7 uedebit pr A uid&ur V nal iav avrbs 6 6Qm(Lsvos Ji 6
doTL&v oQ&cQ^ai 9 exploratu V 12 dicis p. 93,1. 95,10 13 Stoicum
est id Lamhinus ftoicum |fede corr «*»|fedeft A c-fedem corr fed.e.m V fboicu
% fede corr cs, fede- B Stoicum fedeft Fth St. id est Dauisius St. est istud ex
Halmi coniectwra r St. istuc m. uide Chrysipp. 112« Arn. 14 qualef fit
pr AV qualefit pr B 16 poffmt pr V 16 re Vhmr res a re *; cf
p. 96,4 17 potef pr AB 18 ae*re [a] B 18. 19 aere %a%%&,
caelo xoqbI; aqua §di^i,s signifkari iam Fdbro uisa est, cf Bluemnerus techno-
logiae iv 333 $« 346 «; acu ci Orellim eadem caelatura (pro eodem caelo aqua^
C. F. Hermannus philol. vii 470, aeque t aequis Deiterus philol. xlvi 176 atque r
19 centum Ald certu AVB alexandruf (Graeco exitu) corr c-»dru*
A, cum ras cori' «^dnif ut uid V cs^dru B «^dros Ald thmr 20 poffet,
t in ras A 21 eiusdem modi Lamhinus thmr non magis necessario quam
hoc eodem anulo cera cum ras ex cena V anu+lo [1] B
mprefforo pr A VB (&e pro e A) ecque Bom haec quae AV ^ que coit
«-qu§ B 22 a+nu+jlanuf [n, 1] J? 23 gallinanu (lineola ft red) B,
ex coru ^ c^rum V. cf p. 97,13 24 dignosceret ci Dauisius; cf p. 97,1
26 adhibes p. 76,23 ss
Oieero LTCVLLVS 57,86—88 115
nos non uidemns' et ^simul inflami tibicen a perito carmen aduosci-
tor'. quid hoc nonne uidetur contra te ualere, si sine magnis arti-
fidiSy ad quae pauci accedunt, nostri quidem generis admodum« nec
uidere nec audire possimus. lam illa praeclara, quanto artificio esset
sensus nostros mentemque et totam constructionem homims fabri- %
87 cata natura — ' cur non extimescam opinandi temeritatem ? etianme
hoc adfirmare potes Luculle, esse aliquam uim^ cum prudentia et con-
silio sdlicet, quae finxerit uel ut tuo uerbo utar quae fabricata sit
hominem? qualis ista fabrica est, ubi adhibita^ quando cur quo modo?
traciantur ista ingeniose, disputantur etiam eleganter; denique uide- lo
antur sane^ ne adfirmentur modo. sed de physicis mox, et quidem
ob eam causam, ne tu^ qui id me facturum paulo ante dixeris^ ui>
deare mentitus.
Sed ut ad ea quae dariora sunt ueniam^ res iam uniuersas pro-
fundam, de quibus uolumina inpleta sunt non a nostris solum sed xh
etiam a Chrysippo (de quo queri solent Stoici^ dum studiose omnia
conquisierit contra sensus et perspicuitatem contraque oninem con-
suetudinem contraque rationem^ ipsum sibi respondentem inferioreni
88 fuisse, itaque ab eo armatum esse Carneadem); ea simt eius modi,
quae a te diligentissime tractata sunt. so
Dormientium et uinulentorum et fariosorum uisa inbecilliora
esse dicebas quam uigilantium siecorum sanorum. quo modo? quia
cimi experrectus esset Ennius non diceret se uidisse Homerum sed
uisum esse, Alcmeo autem ^sed mihi ne utiquam cor consentit'; si-
milia de uinulentis. quasi quisquam n^et et qui experrectus sit %i
eum non sonmiare, et cuius foror consederit putare non fuisse ea
l I
1 tibicjna| pento tx «-ceii<-' A tibi_cen*a,pento F tibi^cjna.pento tx
c^ceno» B adnofcit cum ras corr agncs» AVB 2 ualerefi*fine, i prior
e corr ut uid, f posterior ft red, quid fuerit non dispicio A mag^nif [i] A
4 pOBsmnns dett Ven illa p, 82,9 «s 5 confbractione pr V
6 temeritatem cf p. 88,8 7 potef* [t] V 8 tuo uerbo p. 82,9
fabncata* , fuisse uid «^ta e A 9 fabnca eft^ efb in ras paulo ampliore A
10 ingemofe | fed dif putantur ex mgenio | fed bif «^ V eleganf cum
- e ^
ras ex «>»t A c»»tur V 11 fede phyficif (punctum pr) B mox p. 188,13 ss
1
12 quid me B quii6e me A qui idem me V dixeris p. 96,17. 96,5
e e ***
14 qu» ex qua AB qua corr qua, deinde rec quw V 15 fed B
16 ChiyBippo cf p, 108,4 17 conquefient B econtraq- V 18 PZt*-
tarchus de Stoic. repugn. 10 p. 1036 C PovXri&slg ald^ig avvsmslv rfj avvrid^sl^
xal tatg alad^ijasaiv ivdsicxsQog yiyovsv kavrov ipfu corr c^a V 20 adte
AB iiwiiai,prAB tractata sunt j9. 90,12«« 22 dicebas p. 93,19««
28 EnniuB cf p. 93,14 24 coniciebam uidere uisum esse^ 8ed uide
|7. 98,14; on uisum esse adesse.^ Alcmeo cf p.94t^l 26 fomniare K et
ita Faher, ut putare esset &nh xotvo^ satis dme, nec minus somniasse Lambinus,
somniasse se m; somnia reri abhorrente uoce ab usu r; somnia sua uisa putare (ita h)
8*
116 LVCVLLVS 27,88-28,89 Cicero
uera quae essent sibi uisa in farore. sed non id i^itur; tum cum
uidebantur quo modo uiderentur, id quaeritur. nisi uero Ennium
non putamus ita totum illud audiuisse ^o pietas animi'; si modo id
somniauit; ut si uigilans audiret. experrectus enim potuit illa uisa
5 putare, ut erant^ et somnia; dormienti uero aeque ac uigilanti pro-
babantur. quid Iliona somno illo ^mater te appello' nonne ita credit
filium locutum ut experrecta etiam crederet? unde enim illa *age
asta, mane audi; iteradum eadem [et] ista^c mihi': num uidetur
minorem habere uisis quam uigilantis fidem?
10 Quid loquar de insanis? quaUs tandem fait adfinis tuus Catule gg
Tuditanus: quisquam sanissimus tam certa putat quae uidet quam
is putabat quae uidebantur? quid ille qui ^uideo uideo te uiuum
Vlixes, dum licet' nonne etiam bis exclamauit se uidere, cum om-
nino non uideret? quid apud Euripidem Hercules, cum ut Eurysthei
15 filios ita suos configebat sagittis^ cum uxorem interemebat^ cum co-
nabatur etiam patrem, non perinde mouebatur falsis ut ueris mouere-
tur? quid ipse Alcmeo tuus, qui negat cor sibi cum oculis consen-
tire, nonne ibidem incitato furore ^unde haec flamma oritur' et illa
uel simile cUiquid non inepte ci t, somnia fuisse scire Helmius; non addidi cum
Manutio eiusque 'antiquo libro \ quo etsi non acutior at certe acerbior fit oratio
2 nidebantur Bauisius uideant AVB Ennium ann» 8 Vdhl,
6 falsa putare Beitzensteinus ; et del Lambvnus Maduigius emend, 182 tbmr; esse
pro et bauisius; sed ft, id quod ait r, uisa non tpavtaclag nunc dicit sed q>av-
rdciucta (cf r, Ma>crobius in somn. i 3,2 omnium quae uidere sibi dormientes ui-
dentur quinque sunt principales et diuersitates et nomina. aut enim . . . aut est
tpdvtaciLay quod Cicero quotiens opus hoc nomine fuit uisum uocauit^^ et uisa
et somnia quoje dlibi uisa somniorum 6 Iliona Pacuuii fr. tv Bibb. iliona
♦*f5no, ona in ra^ [ante f fuisse uid a] A; fomna prB ita Dauisius lUa A VB,
cf u. 3 credidit ex Hahni suspicione b nec improbat m; certe ut experrecta
etiam crederet est ut crederet etiam si experrecta esset 7 illa tbidem fr. v
8 mane in ras A audiitera^ it- in ras, er red A audi it«era B
istaec Manutius et ifta A &ifba VB (ec ifta pro istaec Plautt PcUatini Pseud.
362^ ifta et decurtatus Bacch. 163^ ista ad Att. xiv 14,1 Tusc. u 19,44 tamqu>am
suis uerbis u^sus Cicero, hoc loco m 9 uigilantif ^J5, corr «>tef Vtbmr ; est
opinor quam si uigilantis essent^ ut scripsit u. 4 ut si uigilans audiret^ 6 aeque
ac uigilanti, 7 ut experrecta etiam crederet 10 tun^praeier t in rasA
catujle V 12 uidebaS"? | praeter ui in intercolumnio add, deinde quid . . .
uiuum| in ras V q*uideo, d ea; b, i supra q ft add A uideo te ui-
deo Bothius, cf trag. inc. inc. fr. xxix Bibb.; uiuu A uiuum VB (in ras V,
post m punctum erasum B) uiue ex iii de orat. 40,162 Goerenzius tbmr; sed
uide ne fuerit uideo te uiuum? uiue Vlixes dum licet 13 Vlixe r, cf
1
Maduigius de fin. v 18,49 dic& V 14 eurYffcei ♦*filiof ex «^ft§
hifiliof B 16 ita del Victorivs uar. lect. xxxv 12, cf Muretus uar. lect.
xvn 10 Na^elsbachius ^Stilistik^ 156,2 con&gebat h. e^ conficiebat et con-
figebat ex conficebat B 17 negat p. 94,7 fibi ee cum V fibi ** cu
[potest fuisse ee] A confentin prV 18 ibidem Enn. Alcm. fr. in Bibb.
et Vahl. incitato uehementiore facto (Incitatus ci Dauisius); cf Halmius
comment. Sest. 56,117; Ammianus xxxi 2,11 furori incitatissimo
dcero LVCVLLVS 28,89—91 117
deinceps 'incede incede^ adsunt me expetunt'; quid cum uirginis
fidem implorat %r mi auxilium^ pestem abige a me, fiammiferam
hanc uim, quae me excruciat^ caeruleae incinctae angui incedunt,
circumstant cum ardentibus taedis', num dubitas quin sibi haec ui-
dere uideatur? itemque cetera ^intendit crinitus Apollo arcum aura- 5
90 tum luna innixus^ Diana facem iacit a laeua': qui magis haec crederet
si essent quam credebat quia uidebantur; apparet enim iam cor
cum oculis consentire. Omnia autem haec proferuntur ut illud effi-
ciatur, quo certius nihil potest esse, inter uisa uera et falsa ad
animi adsensum nihil interesse. uos autem nihil agitis^ cum illa 10
falsa uel furiosorum uel somniantium recordatione ipsorum refellitis.
non enim id quaeritur, qualis recordatio fieri soleat eorum qui ex-
perrecti sunt aut eorum qui furere destiterint, sed qualis uisio fuerit
aut furentium aut somniantium tum cum mouebantur.
91 Sed abeo a sensibus; ' quid est quod ratione percipi possit? 15
dialecticam inuentam esse dicitis ueri et falsi quasi disceptatricem et
iudicem. cuius ueri et falsi, et in qua re? in geo[meo]metriane quid
sit uerum aut falsum e^ialecticus iudicabit an in litteris an in mu-
sicis? at ea non nouit. in philosophia igitur: sol quantus sit quid
ad illum? quod sit summum bonum quid habet ut queat iudicare? 20
quid igitur iudicabit? quae coniunctio quae diiunctio uera sit, quid
m ,
1 mcede mcede adTant A, corr mc§de mc§de adfunt V mcede mcedeat
£ B; incedunt incedunt tbr, corruptelae signum posuit m; uide Vahlenum
adsnnt cum Ald (quae etiam me me^ aliisque duplicauit r exp&unt, &
in ras u uel m litt A 3 quaene pr V ceruleae A V cerul§§ B cae-
ruleo Columna caerulea Goerenzivs tbmr. Aeschylus choeph. 1049 q^atoxlTOivss
xal yrsnXBxtavriitivat nvxvotg ^Qccxovmvy Statius Theh. 1 600 monstrum . . . concep-
tum Eumenidum thalamis . . . : aetemum stridens a uertice surgit et ferrugineam
frontem discriminat anguis; quamquam Vergilius georg, iv 482 caeruleosque im-
plexae crinibus angues angui cum Columna Goerenzius igni AVB
og e
6 cetera ex cetra ut opinor A 5. 6 c/* VaMenus 7 credebant A
7. 8 coreti pr V, corr corcu A 11 falsa uisa uel ci r 13 funt A £ B funt
•b - _
Vibmr, cf p. 24,14 14 cum moueantur pr M, t commouebant AB comcs>tur
y comm«*»tur F 16 ee feddicitif, fed linea dd B 16. 17 quafi falfi
(leul* ex cm\) in mg add, et quod sequitur om V disceptatricem et iudicem
quasi di>ayvmiSTixr\v xal SiaxQixixifiv (Sext. hypot. 11 229^ 17 ingeo-|meo m&n,ne
quid (^cone ex «-no ft pr) V mgeome* metnanequid \ft 0] ex «-niquit A mgeo-
metnane*t**quid (^etnane maximxim partem in ras) ex mgeomeo metnanequid
B IS £it ft ex fic A falfu lectif cuf A, pr BV (in hoc media £ non
del). dialecticus del Fluygersius Mnemos.^xi ("1862^ 62, b, iidem u. 20 illam pro
illum, utrumque propter ipsa j9. 118,2; cf p. 36,4. 126,1 de nat. d. i 31,89 dialec-
ticorum quae 20 fi V, pr AB 21 qu8e*difiunctio uera, 1 prima add,
£ in ras, fuit quaid eiunctio cs, B quaedjconiunctio uera ex qua idecomunctio
«- A qua id | ecomunctiof ® uerv, y ex a>, in mg ad • | nem (ut fieret quid ad
coniunctionem^ V fit add A
118 LVCVLLVS 28,91—29,93 Cicero
ambigue dictum sit, quid sequatur quamque rem quid repugnet. si
haec et horum similia iudicat^ de se ipsa iudicat; plus autem polli-
cebatur. nam haec quidem iudicare ad ceteras res^ quae sunt in
philosophia multae atque magnae, non est satis. Sed quoniam tan- 92
5 tum in ea arte ponitis, uidete ne contra uos tota nata sit; quae
primo progressa festiue tradit elementa loquendi et ambiguorum in-
tellegentiam concludendique rationem^ tum paucis additis uenit ad
soritas, lubricum sane et periculosum locum, quod tu modo dicebas
esse uitiosum interrogandi genus. quid ergo istius uitii num nostra29
10 culpa est? rerum natura nullam nobis dedit cognitionem finium^ ut
ulla in re statuere possimus quatenus, nec hoc in aceruo tritici so-
lum, unde nomen est, sed nuUa omnino in re minutatim interrogati,
diues pauper clarus obscurus sit, multa pauca magna parua longa
breuia lata angusta, quanto aut addito aut dempto certum respon-
15 deamus non habemus. ' ^At uitiosi sunt soritae.' Frangite igitur eos 93
si potestis, ne molesti sint; erunt enim nisi cauetis. ^Cautum est'
inquit; 'placet enim Chrysippo, cum gradatim interrogetur uerbi
causa tria pauca sint anne multa, aliquanto prius quam ad multa
perueniat quiescere' (id est quod ab his dicitur ii6vxdt,BLv), Ter
20 me uel stertas licet' inquit Cameades 'non modo quiescas. Sed quid
proficit? sequitur enim qui te ex somno excitet et eodem modo
interroget: 'quo in numero conticuisti, si ad eum numerum unum
addidero, multane erunt?' progrediere rursus quoad uidebitur. quid
/.an
1 ambigue V 3 mdicare, u in ras, ex mdc- ut uid B 4 philo-
rophiamult§|*at quae^ mult§ in ras A plulofophia,m ultae atq- V 5 nata
cum Emesto r suspicatwr insiticium esse; cf de fin, ii 21,69 6 progrelTa V,
cum ras corr «-u A ^greffa Btbmr elementa loquendi ra tov X6yov cxoi"
%Bla (Ghrysippus 148 Am.) abiguoru ex ab*^ B 7 concluden5i|q; , h\
in ras, fuit ti ut uid B dti jpr J? paucis additis i, e, pauio longius
progressa; cf ad extremum de orat, ii 38,158 7. 8 adfo2itaf, taf red uid, cetera
in ras A adfor,taf V 8 modo p. 92,11 10 nulla cum ras ex «*>lu V
coglNitionem, ni in ras, t red, fuerit cs>'natc- B 11 acerbo V, corr
ti
«-vo A, item cum ras B 12 ulla Ald, cf ad u.lh mterroga ex ^gi A
15 non ex Christii sententia del tbm (cf ad u. 12), defendit Maduigius
opusc. i 508 cl in Vatin. 1,3 (dubia de nat. d, n 13,35 in Anton, vi 3,7^
*at ex aut A B,d pr B *angite AB [f ut uid non f B, maius nescio
quid, ft fr A] 17 Chrysippo 277 Am., cf 275. 276 cti, c in ras,
ex tu ut uid B 18 fi*nt ex funt V ahquando pr B 19 per-
uenias uel «^atur ci Emestus (hoc ex ^fr, codJ* Goerenzius), sed ipsum Ghrysippum
dici apparet ex Garneadis uerbis quae secuntur est om B iis Bom
m; cf p. 145,19 efi cazi m A eficazi m V efycha zim B 21 proficit
qu^mquam accipi possit de Ghrysippo (cf p, 24,16^ tamen aptius intellegitur to
ii^vxoi^si^v cum Maduigio emend. 184, qui affert Brut. 24,92. 37,139 Tw^c.n 24,58.
quo usque autem pertineat ipsius Gameadis oratio dubium 22 qd^F, pr
B mnumere jw* V inmero pr B 23 addidere pr B
Oicero LVCVLLVS 29,93—95 119
plura? hoc enim fateris, neque ultimum te paucorum neque primum
multorum respondere posse. cuius generis error ita manat ut non
«4 uideam quo non possit accedere. ^Nihil me laedit' inquit; ^ego enim
ut agitator callidus prius quam ad finem ueniam equos sustinebo^
eoque magis si locus is quo ferentur equi praeceps erit. sic me' 5
inquit 'ante sustineo nec diutius captiose interroganti respondeo'.
Si habes quod liqueat neque respondes^ superbe; si non habes^ ne
tu quidem percipis. si quia obscura, concedo; sed negas te usque
ad obscura progredi; in inlustribus igitur rebus insistis. si id tan-
tum modo ut taceas, nihil adsequeris; quid enim ad illum qui te 10
captare uult, utrum tacentem inretiat te an loquentem. sin autem
usque ad nouem uerbi gratia sine dubitatione respondes pauca esse,
in decumo insistis, etiam a certis et inlustrioribus cohibes adsensum;
hoc idem me in obscuris facere non sinis. nihil igitur te contra so-
ritas ars ista adiuuat, quae nec augendi nec minuendi quid aut pri- 15
:95 mum sit aut postremum docet. Quid quod eadem illa ars quasi
Penelopae telam retexens tollit ad extremum superiora: utrum ea
uestra an nostra culpa est? nempe fundamentum dialecticae est,
1 hoc*eni, oc in ras, fuit ft haec eni uel hanceni; fa*tenf ex factonf A
tepauco2a Neq| pnmum in mg add A pauconun quid sit Kayserus
2 ita add A 4 agitator ex «^tur VB cf p. 32,41^ de comparationis
vo
membris confusis ad p. 19,14 — 20,1 5 q* ex q; B quof erentur jpr A
quoferuS' pr V 6 de iterato inquit cf m ad part 11 uol, ni p. 208,2
Buatinebo (^«-»ebo M) . . . respondebo {hoc Bom) dett Asc; cf p. 118,21 sequitur . . .
progrediere 23 7 refponde A VB, pr F fupbe corr ^hj£F facis superbe t;
superbe satis defendit r 8 pfipif ftpr M; perfipifli quia V p«^ B, corr pf*-
pi**fiquia rec A 9 in add b (om tmr) cl u. 13 p. 128,12 ct ita solet Cicero;
quamquam scripsit accm. iii 74,172 quot uoltis esse in uno furto peccatorum
graduB? ut si singulis insistere uelim, progredi iste non possit. nam Tusc.
e a
I 19,43 alienum est 11 cap^tare [1] ^ 12 refpondaf J9 refpondef A
13 &luftnonb; V et illustribus Lambinus 15 augendi nec mi-
o
nuendi B cs>tem utrobique Lamhinu>s ^ti Lambin cotis (quarto casu) tr, cum de-
trimento sententiae, in qua primum et postremum sic nude posita aegre feruntu/r.
primum augendi Latine did negant, dubito quo iure; sed utsummo, extremum
augendi opinor non nega/nt, quod si ferimus, ferendum est etiam primum ita
4iwm iHo copulatum ut u. 1 ultimum et primum, et ita quidem ut praeter ra-
tionem positum uideatur illa prioris loci similitudine inducente, si quidem in so-
rita augendi aut minuendi quaeri potuit eoetremum, initium non potuit (sed in-
sistendt) 17 penelope te*la,re-texenl' [c] V paenelopetelaretexeif|, petela
m ra^, re uel ret red, reliqua add, ut uideatur texens primo ante toUit omisswm
^se A penelo p&elarete xenf corr penelo^p&ela*rete^xenf B. Penelope tbmr, sed
-casum secu/ndwm cum Lambino praetuli, cf Plato Phaed. 84 J. &vr^vvrov ^Qyov
nQdtxBiVy Ilrivslojcrig rivcc ivccvTioDg lcthv iistaxBiQtiofUvriv (inde lamblichm pro-
irept. 13 jp. 70,2 Pist.), Proclus in Timaeum 341 JB itatic thv tfjg IlrivslinTig
X6t6v (Ottonis prouerb. Bom. 1379/ telam dett Bom 18 ania pr B.
nostra an uestra ex Christii coniectura &, nostro imti ut satis fieret, qui soUmus
ita qiMerentes secundo loco id coUocare quod uerius esse uolumns; at ne nos qui-
120 LVCVLLVS 29,95—80,96 Cicero^
quicquid enuntietur (id autem appellant &iLoyLay quod est quasi ec-
fatum) aut uerum esse aut falsum. quid igitur haec uera an falsa
sunt ^si te mentiri dicis idque uerum dicis^ mentiris' et ^si te men-
tiri dicis idque nientiris, uerum dicis'? haec scilicet inexplicabilia
6 esse dicitis; quod est odiosius quam illa quae nos non conprehensa
et non percepta dicimus — sed hoc omitto^ illud quaero: si ista ex-30
plicari non possunt nec eorum ullum iudicium inuenitur ut respon-
dere possitis uerane an &lsa sint^ ubi est illa definitio^ effatum esse
id quod aut uerum aut falsum sit? Rebus sumptis adiungam ** ex
dem opinor sitie exceptione, certe ueteres, etsi saepe eodem modo hcuti sunt, lU
Cicero p. 8,18. 13,9. 20,11. 23,1. 25,7«« 61,10. 132,15 de nat. (i.i 42,119 al, tamen
nequa,quam sibi constiterunt : de fin. iv 24,67 perspicuisne dubia aperiuntur an
dubiis perspicua tolluntui^ Tusc. v 19,54 utrum malles te . . . semel ut Laelium
consulem an ut Cinnam quater, ihid. 56 de diu. ii 22,49 de ojf. ni 22,87, per-
spicue Liuius vii 4,6 quod naturae damnum utrum nutriendum patri, si quic-
quam in eo humani esset, an castigandum ac uexatione insigne facienduiiL
Aiisse eqs, Tac. Germ. 5 propitiine an irati fandamejTu ex «-menu A
1 qmdquid pr B quo quid V enuntiaet A a>^xioma [n ut uid\
A axc-» VB cf Chrysipp. 193— 196 ^rn. ecfatum t effatu, ef ex et ut
ef f
uid A &fatu Vr Sf'^ B. cfde fato 1,1. 10,20 2 aut anU falfu add V
T?
3 run*fi,te ex fumfite V mentire pr A uere, «^e in ras ex «»»u ut uid
A 3. 4 mentinf ueru dicif VB, corr ^ uerli*^ rec A. an Emesto auctore
inseruit Schuetzius tJmr, cf Gellius xviii 2,10 quaesitum ibi est quae esdet
huius quoque sophismatis resolutio ^cum mentior et mentiri me dico, mentior
an uerum dico?'; mentiris [uerum dicis] JEmesto auctore Goerenzius, ut Hiero-
nymus epist 69,2 1. 1 col. 4:13 C VaU. recordatus Chrysippei sophismatis ^si men-
tiris idque uere dicis, mentiris'; uide etiam Pladdum corp. gloss. v 38,18. 95,14
(^vn 153^ et schol. Horat. epist. n 1,47 si dico mentiri et mentior, uerum dico.
apud Ciceronem plwra intercidisse uisa siint non tam propter pluralia haec
ti. 2 et 4 (cf p. 125,10^ quam quod illa qu^iestio haec uera an falsa sunt du-
plici conclusioni magis conuenire uidebatur ; inexplicdbile enim quod utroque
modo efficitur eu/ndem et uerum dicere et msntiri, cf Alexander qui fertur in
Arist. soph. el. p. 171,17 Wallies. fcilicet, fci in ras angustiore rec A fci-
hc& in ras paulo ampliore B 5 inuidiosius hic nisi faUor ci r (p. ix> cl
p. 151,14. 152,9 ; sed quae iUic inuidiosa dicit Stoicorum paradoxa eadem odio-
siora i?. 7,4 6 dicitif ^ AVB 7 uUum ex iUum ut uid V
Vii ex m AV 8 pofitif pr A effatum Bom ecf«*» tm effectu A VB
9 haec non minimo defectu lahorare miror neminem tcidisse superiorum, qui
satis habuerwnt alias p. 121,1 duplicare cum Bom, iUa ex iis quo referrmtur
securi. dubium non est quin ab effatis transeat ad syllogimnos in iisque quae
svmt iT^muxta appeUet rts sumptas (de diu. ii 53,108 sumptiones^; quibus adiun-
guntur scilicet jCQOcl^^ipsts (de orat. n 38,168^ ut efficiantur rationum stmmae.
atque demonstraturtis est, quamuis eodem modo nectantur conclu^iones , tamen uel
ea£ uel summa^s iUas non pariter esse probandas. sed iUa quae sint in genere
contrario dubito rectene dicat r ad utrumque genus rerum pertinere ante dictarum,
ut fere hoc udleant quae sint inter se repugnantia, sed quo modo sint accipienda
non adsequor nisi plura interciderunt; quae qualia fuisse possint una cum iUis
proponam: rebus sumptis adiungam ^alias, deinde concludam rationum summas,
eodem in omnibus conclusionis genere; tamen alias uincam^ ex iis sequendaa
(evvamxixo^g uel nsQavrixo^dg) esse alias inprobandas (ScTtsQdvTovg uel &6vvd%rovg)y
<^cum uoB dicatis eas conclusiones omnes sequendas esse, in quibus id quod
summae contrarium sit pugnet cum conexione sumptionum (xh &vTix8lfisvov tljg
imq>OQag iidxsTai r^ dia t&v XrnipLdttov 6v^nXox^, cfDiog. L.\n 77^, eas autem in-
probandas^ quae sint in genere contrario ex«if [f] AB ex,uf rec V ex hif ilf r
dcero LVCVLLVS 30,96—97 121
# iis sequendas esse alias inprobandas quae sint in genere contrario.
96 quo modo igitur hoc conclusum esse iudicas: 'si dicis nunc lucere
et uerum dicis, lixet; dicis autem nunc lu^ere et uerum dicis; lucet
igitur'? probatis certe genus et rectissime conclusum dicitis, itaque
in docendo eum primum concludendi modum traditis. aut quidquid s
igitur eodem «lodo concluditur probabitis, aut ars ista nuUa est.
uide ergo hanc conclusionem probaturusne sis: 'si dicis te mentiri
uerumque dicis, mentiris; dicis autem te mentiri uerumque dicis;
mentiris igitur'. qui potes hanc non probare, cum probaueris eius-
dem generis superiorem? haec Chrysippea sunt, ne ab ipso quidem lo
dissoluta. quid enim faceret huic conclusioni *si lucet, lu^et^ lucet
autem; lucet igitur'? cederet scilicet; ipsa enim ratio conexi cum
concesseris superius cogit inferius concedere. quid ergo haec ab illa
conclusione differt 'si mentiris, mentiris; mentiris autem; mentiris
igitur'? hoc negas te posse nec adprobare nec inprobare; qui igi- is
tur magis illud? si ars si ratio si uia si uis denique conclusionis
97 ualet, eadem est in utroque. Sed hoc extremum eorum est: postu-
lant ut excipiantur haec inexplicabilia. tribunum aliquem censeo
uideant; a me istam exceptionem numquam inpetrabunt. etenim
cum ab Epicuro, qui totam dialecticam et contemnit et inridet, non 20
inpetrent ut uerum esse concedat quod ita effabimur 'aut uiuet cras
Hermarchus aut non uiuet', cum dialectici sic staluant, omne quod
ita disiunctum sit quasi 'aut etiam aut non' non modo uerum esse
sed etiam necessarium (uide quam sit cautus is quem isti tardum
8 lucet dicis ctdd Manutius, nisi quod nuuc Dauisii est, quod etiani u. 2
ahesse malmt Klotzius, cfp. 142,8 6 igitur solet priori in diiu/nctione aut sub-
iungi, cwr hic non mbiungatur apparet 7 uide ManuUus uideo AVB; fuitne
uidebo.^ 8 mentiris] mentin pr AVB di*|cif, cif in ras paulo minore A
9 potef* [t] AB poteft V 10 chiyfipphea, fi e corr sed ft pr, eum
scripsisset chiyp A chryfipphea V chrrfippe pr B 11 luc& his B, pr
AV (lucet secundo loco add A, tertio V) 12 hc& pr V eder& pr B
13 haec add A 15 neab^bare pr A 16 »magif [1] B
audi potes adprobare, cf p. 122,12 fiuia, a in ras AB, in B fuit fi uita,
in A etiam 1 prior add 17 e- add A 19 uidebant A uideant, m
m^ i*adea^ V et ita etiam r, adhibeant * cl p. 114,26 pro Rah. perd. reo 7,20;
qu^ tn rehus dici soleat uidere aliquid pro circumspicere, idem hic iocose trans-
loitum in hominem putat m; sed cf ad Att. xii 14,1 quemcumque appellaris,
nemo negabit. sed Septimium uide, ihid. 2, thid. tv 12 uidebis ergo hominem
si uoles et ita saepius uidere positum pla/ne ut adire 20 cf de nat. d. i
26,70 de fato 9,19 ss(JSpic. fr. 376 Vs.) 21 mperent jpr A 22 hermarcus
AVB dialectici Chrysipp. 219 Am. 28 non semel AV, pr B
24 perrecturus sic fere erat qui magis ego illis dem quo ipsorum ars euertatur;
per parenthesin orationem alio deflexam esse uidit Wichertus ^die Lateinische
StiUehre^ i 61 catus Lamhinus thm ft recte, in eodem enim Epicuro
idem uocahulum posuit Tusc. 11 19,46 teste Nonio p. 92; quamquxm ihi qu^oque
libri Ciceronis cautus habent, nec de leg. 1 16,45 cati uocabuh utitur nisi mmi
122 LVCVLLVS 30,97—31,98
putant: ^si enim' inquit 'alterutrum eoncessero necessarium esse, ne-
cesse erit cras Hermarchum aut uiuere aut non uiuere; nulla autem
est in natura rerum talis necessitas') — cum hoc igitur dialectici
pugnent^ id est Antiochus et Stoici; totam enim euertit dialecticam:
5 nam si e contrariis disiunctio (contraria autem ea dico^ cum alterum
aiat alterum neget) — si talis disiimctio falsa potest ^sse/ nulla uera
est. mecum uero quid habent litium, qui ipsorum disciplinam se- 98
quor? cum aliquid huius modi inciderat^ sic ludere Cameades so-
lebat: 'si recte conclusiy teneo; sin uitiose^ minam Diogenes reddet';
10 ab eo enim Stoico dialectica didicerat^ haec autem merces erat dia-
lecticorum. sequor igitur eas uias quas didici ab Antiocho^ nec
reperio quo modo iudicem 'si lucet^ liicei^ uerum esse ob eam cau-
sam quod ita didici; onme quod ipsum ex se conexum sit uemm
esse^ non iudicem 'si mentiris^ mentiris' eodem modo esse conexum:
15 aut igitur hoc ut iUud, aut nisi hoc ne iUud quidem iudicabo.
Sed ut omnes istos aculeos et totum tortuosum genus dispu-31
tandi relinquamus ostendamusque qui simus^ iam expUcata tota Car-
neadis sententia Antiochea ista conruent uniuersa. nec uero quic-
quam ita dicam ut quisquam id fingi suspicetur; a CUtomacho
cautione. si obsoletq quaerenda sint, possis etiam bardum pro tardum^ ut ci r
nl de fato 6,10 (de diuin. ii 60,103 hebetem et rudem)
1 fi ecelTero h. e. omissa nim inquit alterutrum con^ correctum mance V
2 bermarcum VB hermacum A 3 uereor ne fuerit fatalis, cf de nai. d.
I 20,56 de fato 10,21 4 Tota in ras A b i^ ivavtimv (uel &vTWBifUvmv)
^utBvyiiivov ; cf de fato 16,87 6 aiat Ven ii ait VB, in ras A; potius negat
Lambin duunctio Br 7 difciphnam^fequor, linam in ras, ex difcipuli na-
fequor ut uid B; difciphna praeter d «i a in ras pr A 8 cludere V, cum
ras ex ^xk B; fuitne eludere ut de diuin. n 70,146 cameadef^ adef in
ras patUo ampliore, extrema uid fuisse i A 9 conclufit teneo.f in ex con-
clufit eneof m AVB, sed in B prior t erasa, dein restitwta; conclusi teneo
Lambinus ^ te teneo d Dauisius. similiter AugusHnus c. Acad. m 9,21 si uera
(complexio), bene teneo, si falsa eqs uitiofe^^c jcminam, minam in ras, ex
uitio fe minima B uitiofe mi** na [/r hastae] limola incertum fueritne pri-
mitus A «-» minuna sic, lineola add ut uid V diogeni AV, pr B c>»i. F
Diogenes mihi ibmr, possis etiam mihi minam, sed neutrum necessarium
reddat Manutius 10 dialectica AVtbmr, ex ^b, B ; cf de fin. i 6,20
(Maduigius) Tusc. i 13,29. 21,48. 24,67 11 ne pr A 12 lucet'', in
mg /. lucet V luc& semel B, item lic& A ueru cum ras ex ^a, B
14 esse posterius auctore Christio del tb, post non transponi malit Helmius, ex
t ^
se m; cf p. 121,16« 15 hocneiUut Btbmr hoc**;ne iUud [et additim erat
non deleto ne] A hoc ne illud V; ut probabtlius uidetur iudicabo del
Durandus 16 omnef Ciiftof, prima f add V et hoc totum Lambiniis,
€t ita uel similiter saepe Cicero non semper, cf p. 40,17 JEortem. fr. 66 M%uill.
pseudomenuB et soritam et totam dialecticam 18 Antiochea uel «^ia dett
Dauisius antioche AVB Antioche Fr; cf p. 132,14
Cicero LVCVLLVS 31,98—99 123
smnam^ qui usque ad senectutem cum Cameade fuit^ homo et acutus
ut Poenus et ualde studiosus ac diligens; et quattuor eius libri sunt
de sustinendis adsensionibus, haec autem quae iam dicam [quae]
-S9 sunt sumpta de primo. Duo placet esse Carneadi genera uisorum;
in uno hanc diuisionem, alia uisa esse quae percipi possint, dlia 5
quae non possint, in altero autem^ alia uisa esse probabilia alia
non probabilia. itaque quae contra sensus contraque perspicuitatem
dicantur ea pertinere ad superiorem diuisionem, contra posteriorem
nihil dici oportere. quare ita placere, tale uisum nuUum esse ut
perceptio consequeretur, ut autem probatio multa. etenim contra 10
naturam esset, si probabile nihil esset; sequitur omnis uitae ea quam
tu LucuUe commemorabas euersio. itaque et sensibus probanda multa
sunt, teneatur modo iUud, non inesse in iis quicquam tale quale non
etiam falsum nihil ab eo diflferens esse possit — sic quicquid acci-
derit specie probabUe, si nihil se offeret quod sit probabUitati iUi 15
contrarium, utetur eo sapiens, ac sic omnis ratio uitae gubernabitur.
Etenim is quoque qui a uobis sapiens inducitur multa sequitur pro-
babiUa non conprehensa neque percepta neque adsensa sed simiUa
1 fenectute pr AV fiiit**homo, it in ras pr A 2 & qu<- V
3 quae AB quae V 4 carnea6i, i in ras rec A genera quaestionis
(6%i69ig Sextus adu. math. vii IQS), cf de off. i 3,7 5 aha uifa ee 'aliaK
^babilia; Jtaq;, ee red uid, aha n ^babilia in ras, J ex 1; in mg add h: que-
pcipi eire^babiha, et illa quidem quepcipi poffiiT db altero correctore, ab
altero reliqua, ex his rwrsus prima iUa aliaquae pcipi ut uid in ras (primo
fuisse arbitror alia uifa ee probabilia itaq; , a priore autem correctore adscripta
ffusse ut post ee inserenda que pcipi poffitT aha uifa effe, deinde adhibito
scilicet altero Vossiano correctionem perfectam) A aha| uifa effe quae percipi
effe probabilia • alia n pro**| omnia in ras iii paulo phis uersuum, quae etiam
mpra intercolumnium patet, sed in hoc non rescripta; primitiuae scripturae uesti-
^ia nuMa (a qua non modo iUa alia quae non possint afuisse suspicor uerum
eticm proonma in altero auteni; ; in extremo erasae ba| , deinde pergit manus
jprima |babilia V pofTint, ^ ex e B alia | quae non poffint e corr V
(ut p. 88,1. 6. 103,16. 113,15. 125,24; dha qusepcipi |non poffint in mg add
B, et ita etiam mg A (uide supra), m 7 que add A 10 consequatur
ex Hahni coniectura b; uide a4 u. 11 11 fi add ft pr F ; est probabile
nihil esse: et sequitur ex Christii coniectura tbm (^sequetur ci t), eadem sed
esset probabile r. inserto si patefit commutatorum in his modorum ratio: pri-
mum enim post possint (6) et dicantur (^) infertur consequeretur (^lOj, legi-
time id quidem in sententia multo ante prolata; deinde condicionalis enuntiatio
inducitur et ex mente quidem Carneadis sed iis uerbis quae eadem possint esse
Ciceronis ipsius; qua ambiguitate fit ut is deinde non sequi . . . euersionem scribat
(ut Dauisius) sed suis uerbis utatwr. et potuit sane sic quoque sequeretur, quod
<?» Lambin addito cum Manutio enim; sed uidetur disputationis Cameadecte locum
breuiter indicare 12 commemorabas p. 83,7 et s. p. m. s. adiuncturus erat
et utetur iis sapiens (u. 16j; cf Maduigim de fin. exc. i p. 790 ^**banda
[ba] A 14 quic quid, id in ras paulo ampliore V accedent pr V
15 offe+ret [r] A offerr& pr VB quid pr A 16 uteretur B
utet*, t in ras A uter&ur V 17 nobis Uber Vrsini Eom Ven non inepte (cf
p. 141,12^, sed uide p. 129,11 indicitur B
124 LVCVLLVS 31,99—32,101 Cicero
\xer\y quae nisi probet omnis uita tollatur. quid enim conscendens lOO
nauem sapiens num conprehensum animo habet atque perceptum se
ex sententia nauigaturum? qui potest? sed si iam ex hoc loco
proficiscatur Puteolos stadia triginta probo nauigio bono gubematore
5 hac tranquillitate^ probabile uideatur se iUuc uenturum esse saluum.
huius modi igitur uisis consilia capiet et agendi et non agendi fa-
ciliorque erit ut albam esse niuem probet quam erat Anaxagoras,
qui id non modo ita esse negabat, sed sibi, quia sciret aquam nigram
esse unde illa concreta esset, albam ipsam esse ne uideri quidem;
10 et quaecumque res eum sic attinget ut sit uisum illud probabile 101
neque ulla re impeditum, mouebitur. non enim est e saxo sculptus
aut e robore dolatus, habet corpus habet animum^ mouetur mente
mouetur sensibus, ut ei uera multa uideantur neque tamen habere in-
signem illam et propriam percipiendi notam. eoque sapientem non
15 adsentiri^ quia possit eiusdem modi existere falsum aliquod cuius
modi hoc uerum.
Neque nos contra sensus aliter dicimus ac Stoici, qui multa
falsa esse dicunt longeque aliter se habere ac sensibus uideantur.
hoc autem si ita sit, ut unum modo sensibus falsum uideatur, praesto 3^
20 est qui neget rem ullam percipi posse sensibus. ita nobis tacentibus
ACADEMICVS IV
7 cf Lactantim diu, inst, ra 28,11 epit 34 (39) 2 11. 12 f/r. 22; Nonius
p. 99 dolitum quod dolatum usu dicitur . . . Cicero dolatum Academicorum lib. iv
^non e. e. e saxo aut cultus e robore dolatus'
1 um pr B 2 nti* in ras rec A non VB 6 ♦ac [h] J? ac AV
ei uideatur Lamhinw h prohahiliter h pr V 6 uiii^f ex «*»fuf V
aut agendi aut non agendi Bu/randua ut de inu. i 26,86 faciendi aut non
faciendi . . ratio^ ibid. ii 5,18. 9,31^ sed et manendi in uita et migrandi ratio
omnis iis rebus quas supra dixi metienda de fin, m 18,61 7 erit] erat A
^bat pr A anaxagoraf ex xin^ ut uid V. cfp. 106,6 A 97 D. (Sext. hyp,
i 33^ 8 quib A quid ex quid V 9 concreta Manutius congregata
AB <-»tam V, cf de nat. deor. ii 10,26; congregari aquam dixisse unum Cas-
siodorum narrat thes. l. L. iv 294,17. congelata Cam^rarius 10 qn^cuque
ex qui«^ A ficat ting*et [u ut uid\ A fic AB, pr V 11 neq; add
A impeditu cum ras ex impetutu A eni add A. non est enim Beierus
de off. I p. 157^ uide Maduigium de fin. i 13,43 e ^faxo [a ut uid, sed ft
p
ea ipsa fuit e corr'] V efaxo*fcultuf, f media add B 12 e robore
mg Crat ex Nonio ebore AB eb«^ V cf Odyss. xix 163, quo etiam Sextus
utitu/r adu. mMh. xi 161 13 fenfib; in mg add V multa uera Ald r
uibeatur pr A habet Lamhinm, sed habere uisa negantur non sapiens,
cf p. 64,5; ea autem quae secuntur non satis accurate Cicero ad hanc sapientis
cogitationem adiu/nxit Chraecis opinor inductus, qu^as fuerint otnnia ab &6te (ut
u. ISJ suspema infinitiue; sapientis est pro sapientem ci Dauisius 17 Stoici
cf Chrysipp. 77 Arn. 19 modo* ex «^dum B 20 pcipo pr AB
Cieero LVCVLLVS 32,101—103 125
ex imo Epicuri capite altero uestro perceptio et conprehensio tolli-
tur. quod est caput Epicuri? ^si ullum sensus uisum falsum est^
nihil potest percipi.' quod uestrum? ^sunt falsa sensus uisa.' quid
sequitur? ut taceam, conclusio ipsa loquitur: ^nihil posse percipi'.
'Non concedo' inquit ^Epicuro'. Gerta igitur cum illo, qui a te to- 6
tus diuersus est, noli mecum, qui hoc quidem certe, falsi esse ali-
quid in sensibus, tibi adsentior.
1.02 Quamquam nihil mihi tam mirum uidetur quam ista dici^ ab
Antiocho quidem maxime, cui erant ea quae paulo ante dixi notis-
sima. licet enim haec quiuis arbitratu suo reprehendat quod ne- lo
gemus rem ullam percipi posse, certe leuior reprehensio est, quod
tamen dicimus esse quaedam probabilia. non uidetur hoc satis esse
uobis. ne sit; illa certe debemus efiFugere^ quae a te uel maxime
agitata sunt: 'nihil igitur cemis, nihil audis, nihil tibi est perspicuum'.
explicaui paulo ante Clitomacho auctore quo modo ista Carneades is
diceret; accipe quem ad modum eadem dicantur a Clitomacho in eo
libro quem ad C. Lucilium scripsit poetam, cum scripsisset isdem de
rebus ad L. Censorinum eum qui consul cum M'. Manilio fuit. scripsit
igitur his fere uerbis — sunt enim mihi nota propterea quod earum
ipsarum rerum de quibus agimus prima institutio et quasi disciplina 20
XOS illo libro continetur — sed scriptum est ita: Academicis placere esse
rerum eius modi dissimilitudines ut aliae probabiles uideantur aliae
contra. id autem non esse satis cur alia posse percipi dicas alia
non posse, propterea quod multa falsa probabilia sint, nihil autem
falsi perceptum et cognitum possit esse. itaque ait uehementer 25
1 Epicuri cf p. 111,1. 113,13. 18 de nat d. 1 25,70 (Vseneri Epic. fr. 25i;
3 potest om V, cidd A; percipi potest Ald mr; cf p. 12,16 pecipi pr B
fenfuf ex fenf V fenfibuf A qd F, corr qd J[ 4 conclufi**
s
ft pr A loquitur F 5 Noncon|concedo B ' 6 certe ex ^ii V
9 ef pr AB erunt pr V 10 hoc Christii surosu th; cf m, idem ad part. iii
iwl. II p. 12,6, infra p. 146,18.21 de leg. i 2,3 in. (Vahlenus relat. acad. Berol.
1904, 1076J de orat. i 62,226 quae . . . hoc, de fato 19,45 illa . . . illud; Kirkius
8tud. in hon. Gildersleevii scr. 1903 p.SO 11. 12 orationem recte cum Manutio
distinxit Maduigius (ed. Turic. 11 ^.864 ubi tamen certe casu omissum est); re-
prehensio est: quod . . . probabilia, non cum Asc t et Maduigii mente non
c
perspecta r 13 fit radendo corr fic A ht B 14 nihil . . . perspicuum
interrogari significant thmr cemjf ex cv^nef AV «^mf, 1 in ras, ex «*»naf ut
uid B 16 ante p. 122,17 s« ditomacho (cm dic ^^) pr B 16 accepi
pr V ante que in A ft b, erasa, sed id admodum incertum 17 adClu-
cihu, -C in ras, aUerum prmctum add A, fuerit ut in V adc lucc- fcipfit
pr A poetam ^ut manifestum glossema^ del th; cfBrut. 28,107. 85,132
oia
fcnpfit fet pr A 18 lucenfonnu A •*L.cenf«^ pr, scrihere coeperat 1
V L • cenfc*» B -^- A (r^ V; cu.m.**| ex cumen| u>el «omanl B, cf cil i
p, 147 ed. II 19 1!^ A, pr V 21 iUa V 22 similitudines Vm 11;
puto dissimilitudines et similitudines, cf p. 88,22 et Faber alise contra ex
aha c^ B 28 co||tra laesa membrana littera non apparet V 26 a*it ex aut A
126 LVCVLLVS 32,108—33,105 Cicero
errare eos qui dicant ab Academia sensus eripi^ a quibus numquam
dictum sit aut colorem aut saporem aut sonum nullum esse^ illud
sit disputatum^ non inesse in iis propriam quae nusquam alibi esset
ueri et certi notam. quae cum exposuisset, adiungit dupliciter dici 104
5 adsensus sustinere sapientem, uno modo cum hoc intellegatur, onmino
eum rei nulli adsentiri, altero cum se a respondendo ut aut adprobet
quid aut inprobet sustineat, ut neque neget aliquid neque aiat. id
cum ita sit, alterum placere ut numquam adsentiatur, alterum tenere
ut sequens probabilitatem, ubicumque haec aut occurrat aut deficiat,
10 aut ^etiam' aut 'non' respondere possit. nec ut placeat eum qui de *
omnibus rebus contineat se ab adsentiendo moueri tamen et agere
aliquid, reliquit eius modi uisa quibus ad actionem excitemur, item
ea quae interrogati in utramque partem respondere possimus sequentes
tantum modo quod ita uisum sit^ dum sine adsensu; neque tamen
15 omnia eius modi uisa adprobari^ sed ea quae nulla re inpedirentur.
Haec si uobis non probamus, sint falsa sane, inuidiosa certe non 106
sunt. non enim lucem eripimus, sed ea quae uos percipi conprehen-
dique eadem nos, si modo probabilia sint^ uideri dicimus.
Sic igitur inducto et constituto probabili, et eo quidem expedito 3^^
20 soluto libero nulla re inplicato, uides profecto Luculle iacere iam
illud tuum perspicuitatis patrocinium. isdem enim hic sapiens de
quo loquor oculis quibus iste uester caelum terram mare intuebitur,
isdem sensibus reliqua quae sub quemque sensum cadunt sentiet.
mare illud, quod nunc fauonio nascente purpureum uidetur, idem
1 Academicifl Schichim relat. syll. philol. Berolin. xxix 105; cf u. 17 cum
p. 99,22 Helmim philol. suppl. ix 564 de off. i 34,122 haec aetas . . . eormn
fenfif pr V 3 hif Mr 4 expofuiffet cum rcts ex «^potu«« A 6 ad-
sensus ah Hirzelii (quaest. m 168 n.) criminatione uindicauit r fuftinere
mo»
ex £iif<- ut uid B unodocu B G ut aut adprobet quid aut inprobet
del Dauisius th; defendit C. F. Hermannm philol. vii 470 et ubi jpro ut inutiliter
coniciens 0. Heinius ihid. xv 677 et progr. Posnan. 1862,18 ; scilicet non omnino
a respondendo se sustinet sed ah his duohus generihus 7 ait B aity in ras
iviiel V litt A 8 unujqua^r B tere pr B 10 in non nun^ deficit V
poffit N, ex ^£et F <-»fet A <-»f& B nec ut ANB hic ut Manutius
cum id Lamhinus nam cum mg Lamhin et cum ci Dauisius, h sed cum ex
Halmi su^spicione m etenim cum r. nihil affirmo nisi hoc moneo, relinquendi
uerhum usum hdhere duplicem, ut incertum sit prohandane relinquamiur illa uisa
an non relinquantur improhata (de hoc u,su cf p. 42,14. 51,9. 55,6 de fin. iv 14,38^
de altero p, 52,4. 56,9, praeterea p. 12,22 et de fin. iv 15,41. 16,43 de diu. i 3,5,
al.J, ut nec cum possit uerum esse 12 reliquit|**** eiufmodi, quit add \ft
quid] A reliquit NBt relinqui ex Dauisii coniectura hmr ; relinquit non ne-
cessarium 13 interroganti Ven, cf p. 119,6 et 118,12 utraq; ex «^aq;
B 15 in eius modi (ttel eius modi uisaj aut errasse Ciceronem aut lihra-
rium peccasse censet Hirzelius quaest.ui 165 n. 2; recte r confert p. 84,10
approbat ex ^antiquo lihro^ Manutius adprobauit t 17 lucem eripimus
cf p. 82,8 19 inducta et conftituta x)babilia AB, add N, emendauit Ald
22 ur* [0 an m] A 23 cadent dett Goerenzius fentient AB
deero LVCVLLVS 33,105--107 127
huic nostro uidebitur, nec tamen adsentietur, quia nobismet ipsis
modo caeruleum uidebatur mane rauum^ quodque nunc qua a sole
conlucet albescit et uibrat dissimileque est proximo ei continenti,
ut etiam si possis rationem reddere cur id eueniat tamen non possis
id uerum esse quod uidebatur oculis defendere. 5^
106 'Vnde memoria, si nihil percipimus?' sic enim quaerebas. quid
meminisse uisa nisi conprensa non possumus? quid Polyaenus, qui
magnus mathematicus fuisse dicitur, is posteaquam Epicuro adsen-
tiens totam geometriam falsam esse credidit, num illa etiam quae
sciebat oblitus est? atqui falsum quod est id percipi non potest, lo-
ut uobismet ipsis placet. si igitur memoria perceptarum conpren-
sarumque rerum est, omnia quae quisque meminit habet ea con-
prensa atque percepta; falsi autem conprendi nihil potest; et omnia
meminit Seiron Epicuri dogmata; uera igitur illa sunt nunc onmia.
hoc per me licet; sed tibi aut concedendum est ita esse, quod mi- 15.
nime uis, aut memoriam mihi remittas oportet et fateare esse ei
107 locum etiam si conprehensio perceptioque nuUa sit. ^Quid fiet arti-
bus?' Quibus? iisne quae ipsae fatentur coniectura se plus uti quam
ACADEMICVS IV
2 (fr. 23j Nonius p. 164 raumn faluum ("furuum L. MueUerus) Cicero Acade-
micorum lib.iv ^quia nobismet ipsis tum caeruleum tum rauum uidetur, quod-
que nunc a sole conlucet^ quod potest ita uerum esse ut ad LucuUum nihil inde
effidatur; cf Krischius p. 187 (61)
2 mane rauu corr mane f.auu A Manef-lauu^ f in ras, la add, fuit Manera»
uu B, uide Nonium quod non relatiuum est (quod esse ratus que u. S delendum
cit, quem^sequitur b, probat Hauetus albi Herwerdeniani p. Sl) sed adplicatu/r ad
quia u. 1, cuius rei eocempla attulit m (adde p, 55,6 Tusc. 11 23,56 orat. 39,134.
i8,162^ qua] qua F qa ». e. quia N 3 ei] et Lambinus tbmr, cfde fato 16,44,
sed proximo ei continenti uidetur itmgi potuisse ut liuic proximum inferiorem
de nat. d. n 20,53 (cf ibid. m 21,64^, his contrarios dissidentes Tim. 12,44^ ae-
tatibuB medius interiectus in Anton. x 5,10 (cf de re p. n 42,69, sed interiecta
et media p. 52,2, cf de opt. gen. or. 1,2^ 6 memo|nafi*nihipcipim ex <«|nar
mihipco B quaerebas fere p. 78,3 Quid B qfi*, q red, reliqua in ras
rec [d] A qd F quid N 7 memffe B pohen N c-muf A pohenjuf,
1 in ras, ex polfgmuf ut uid B 8 Epicuro cf fr. 229» Vs. 9 quae-
fciebat, c cum ras ex t B 12 ea delendum ci r; cf de nat. d. n 9,24 ni
9,24 pro Mur. 13,29 (uon nullos . . . eoBJ alia 14 meminit . . . Nunc omnia;
in mg add A feiron BN, mg A(FM) Sciron uel Scyron dett Bom tb Siron
mr. cf Hauptius Hermae i 40 s ((^pt^c. m 344 s) Croenertus ^Kolotes und Mene-
demos^ (cfp. 107,16j 126 nunc cum Siron uiuit; huic Bootius ikftiewos. xxm
(1896J 212 16 fateare Bauisius facere ut uid corr facjl*e A face re corr fa-
cjlejre B face sed om eBse N. facere esse defendit Christius apud t cl Mad-
uigio de fm. iv 4,8 non recte 17 artibus cfp. 78,7 ss artibuf quibuJT
iif que ipfae,
corr ftprM
iif que ipfae, que in ras A artib; , iif^ neq; ipf^ B; ut nos (sed hif ne> N, e
128 LVC^TiLVS 33,107—108 Ciwro
scientia^ an iis quae tantom id quod uidetur secuntur nec habent
istam artem uestram qua uera et falsa diiudicent?
Sed illa sunt lumina duo quae maxime causam istam continent.
Primum enim negatis fieri posse ut quisquam nuUi rei adsentiatur.
6 at id quidem perspicuum est, cum Panaetius princeps prope meo
quidem iudicio Stoicorum ea de re dubitare se dicat quam omnes
praeter eum Stoici certissimam putant, uera esse responsa haruspicum
auspicia oracula somnia uaticinationes^ seque ab adsensu sustineat —
quod is potest facere uel de iis rebus quas illi a quibus ipse didicit
10 certas habuerint, cur id sapiens de reliquis rebus facere non possit?
an est aliquid quod positum uel inprobare uel adprobare possit, du-
bitare non possit? an tu in soritis poteris hoc cum uoles^ ille in
reliquis rebus non poterit eodem modo insistere, praesertim cum
possit sine adsensione ipsam ueri similitudinem non inpeditam sequi.
15 Alteriun est quod negatis actionem ullius rei posse in eo esse 108
qui nxdlam rem adsensu suo conprobet. primum enim uideri oportet,
in quo sit etiam adsensus (dicunt enim Stoici sensus ipsos adsensus
I dathr^ di ex a>, nt in ras, 1 reliqua ut uid ex d, ut fuerit aadif A an
hiT N hab& pr AB; nec habent istam om N 5 illa at id qnidem
perspicaam est ad sequentia spectare significaui, quod idem Manutius uoluit
aliique et h, ut post ea qnae de Panaetio narrantur h. e. post sastineat u. 8
perrectuTus fuerit nihil esse car id sapiens de r. r. facere non possit, sed inter-
posita ex abundanti (cf ad p. 4,3^ sententia relatiua iUa mutata oratione protth-
lerit (quod si is u. 9 etiam avccyioXovd^STSQov dett Ascj. per se stare illa at . . .
est uolunt tb, quod ita fieri posse concedo ut desiderem deinde nam uel enim.
nam r cum superuacaneam superioribus affirmationem adiungens scribit et id
qnidem perspicuom esse, suspicatur iiero ea insiticta esse, non recte Hlos uituperat
quasi id ipsum a Cicerone dici uelint esse perspicuum quod adfirment aduersarii ;
uide Vahlenum de leg. p.Sl,4= 6 qaam] qaem pr AB, deinde ras ii fere litt A
q6i N 7 certillimu N, pr AB haraspicum responsa ex Emesti con-
iectura tbmr, ego malui inuerso ordine, quo supplemento paululum probabilitaiis
accederet. haruspicia Faber haruspicinam Emestus haraspicum omnia d r cl
j). 133,13 8 oraculaf foma, prior f eradi coepta, altera add B 02acala fonia*
praeter primae litteras partem in ras A uaticmationef, c ft ex i A *aa-
tinationef sic, ua in ras, ex uatitin**» B Sequeab, e posterior e corr, fuit
ut uid u pr corr e B fafbeneaut pr B 9 uel Goerenzius ** [ut ut
uid\ A Txi N \\i B etiam ci r dic pr B 10 habuerunt Kayserus b
II pofito pr AB (in A ft pr corr) ; quo (om positum^ N dubitare
Dauisius o»n ANB ; tria potius passiua Asc 12 fontitf [hasta'] A
15 negattif [n] AB 16 s« horum, in quibus haeserunt cum cdii tum m,
inteUectum adiuuare studui distinguendo ; scilicet sic ex mente aduersarii disputat,
qiii adsensum tollat tollere etiam uisa, ea autem si toUantur omnia toUi; inter-
ponit autem paene scholiasta^e more quo sensuum adsensuumque ratio patefiat
(oi Utcaiytol n&6av atcQ^riGiv slvai GvyttaTdd^sGiv %al xardXritpLV Aetius iv 8,12,
cf p. 54,13^. haec autem prima pars huius loci est, a qua ad secundam transit
p. 129,9 (cfp. 90,2ss 131,14 et 20. 132,19s de nat d. 1 16,43). de oratione: oportere
b, potius est^o sit r, neuter non probabiliter , sed sii post oportet et infinitiuum
poni potuit fere ui causali, cf p. 83,5, oportet autem ipsum post pendentem ora-
tionem ut de fato 11,23 id fuit defendi melius, deinde post interiecta illa pergi
oblique
Cicero LVCVLLVS 38,108—34,109 129
esse, quos quoniam adpetitio consequatur, actionem sequi) — tolli
34autem omnia si uisa tollantur. hac de re in utramque partem et
4s dicta sunt et scripta multa uide superiore^ sed breui res potest tota
confici. ego enim etsi maximam actionem puto repugnare uisis ob-
sistere opinionibus adsensus lubricos sustinere, credoque Clitomacho 3
ita scribenti; Herculi quendam laborem exanclatum a Cameade^ quod
ut feram et inmanem beluam sic ex animis nostris adsensionem id
est opinationem et temeritatem extraxisset^ tamen^ ut ea pars de-
fensionis relinquatur^ quid impediet actionem eius qui probabilia se-
109 quitur nulla re inpediente? ^Hoc' inquit ^ipsum inpediet, quod 10
statuet ne id quidem quod probet posse percipi'. lam istuc te
quoque impediet in nauigando et in conserendo, in uxore ducenda
in liberis procreandis, plurimisque in rebus, in quibus nihil sequere
praeter probabile. Et tamen illud usitatum et saepe repudiatum re-
fers, non ut Antipater, sed ut ais pressius. nam Antipatrum re- 15
prensum quod diceret consentaneum esse ei qui adfirmaret nihil
posse conprendi id ipsum saltem dicere posse conprendi. quod ipsi
Antiocho pingue uidebatur et sibi ipsum contrarium; non enim po-
test conuenienter dici nihil conprendi posse, si quicquam conprendi
posse dicatur. illo modo potius putat urguendum fuisse Cameadem, 30
cum sapientis nuUum decretum esse possit nisi conprehensum per-
ceptum cognitum, ut hoc ipsum decretum qui sapientis esse diceret,
ACADEMICVS IV
5. 6 (fr. 24^ Noniua p. 107 exanclare est perpeti uel superare. Cicero Aca-
demicorum lib. iv 'credoque . . . scribenti ut fuelut L. Mmllerus) Herculi . . .
exanclatum' 17.18 (fr, 25j Nonius p. 163 pingue positum pro inpedito
(^inpedimento dett imperito Crulielmus) et inepto. Cicero Academicorum lib. iv
^quod ipse (ipso Leid) . . . uidetur et s. ipsum contrarium'
1 Toli* ex Tolit B 8 fint pr A fupenore <xyrr <<»ra A, «^ra B,
uide superiora Manutio auctore del Dauisius tbmr; mihi, cum illa glossematis
cpinio nata sit ex correcta scriptura, primitiuam nihil esse uidetur cur a limine
propulsemus, qiMmquam haereo tn emendando, forsitan quaedam interciderint ;
conieci et scripta multa, et oratione quidem multo ut uides uberiore^ cfp. 150,26
de nat. d. 11 7,20 5 clitomacho ex «-»tho B 6 quout pr A 7. 8 ide J5
8 defeniioiym, ^ ex e, £ ft pr A 11 tequoque ex ceq*»* A 12 et
del Ald thmr; at non u/na haec serie efferuntur; cf p. 25,21. nin etiam ante
nau«- N ducendo pr A 13 libnf ^ A plu+nmif quae, u e
corr [/la^to] r red, un red aut ex um, svtpra *nm ras A phmifq; N
14 tam add B 16 u*ta*if ex uitatif J§. cfp.^\^12 |reprenftr, repre
in ras A refponfu N 18 ipfum N, inductum B; fibi*contranu eraso ip
g^d incertvm add an fuerit primitus A. cf Nonius 19 conprendj ex ^de
B si . . . posse habet N fi ipfum comphenbi poffe in mg add F
21 posset ex Halmi coniectura bm, cf p. 106,15 22 cognotum pr B
diceret addidi (cfu.lQ); qui sic et eb, F, item quod et esset tbm (21 nuUum
. . . sapiens p. 130,1 om N); ut hoc ipsum quidem decretum, sapientis esse
n. p. p. r
GiOERO ed. Plasberg 9
130 LVCVLLVS 34,109—86,112 Cicero
nihil posse percipi; fateretur esse perceptnm. proinde quasi sapiens
nullum aliud decretum habeat et sine decretis uitam agere possit.
sed ut illa habet probabilia non percepta^ sic hoc ipsum nihil posse iio
percipi. nam si in hoc haberet cognitionis notam^ eadem uteretur
5 in ceteris; quam quoniam non habet, utitur probabilibus. itaque
non metuit ne confundere omnia uideatur et incerta reddere. non
enim quem ad modum si quaesitum ex eo sit stellarum numerus
par an impar sit, item si de officio multisque aliis de rebus^ in
quibus uersatus exercitatus^u6 sit, nescire se dicat. in incertis enim
10 nihil est probabile; in quibus autem est^ in iis non deerit sapienti
nec quid faciat nec quid respondeat.
Ne illam quidem praetermisisti Luculle reprehensionem Antiochi iii
(nec mirum^ iu primis enim est nobilis)^ qua solebat dicere Antiochus
Philonem maxime perturbatum. cum enim sumeretur unum esse
16 quaedam falsa uisa^ alterum nihil ea differre a ueris, non attendere
superius illud ea re esse concessum quod uideretur esse quaedam
iu uisis differentia, eam tolli altero quo neget uisa a falsis uera
differre — nihil tam repugnare. id ita esset, si nos uerum omnino
tolleremus. non facimus; nam tam uera quam falsa cemimus. sed
so probandi species est^ percipiendi signum nullum habemus.
Ac mihi uideor nimis etiam nunc agere ieiune. cum sit enim ^
campus in quo exuitare possit oratio^ cur eam tantas in angustias
et Stoicorum dumeta compellimus? si enim mihi cum Peripatetico
res esset^ qui id percipi posse diceret quod iupressum esset e uero
1 elTe** B 1. 2 nullam sapiens r sapiens aut nuUum a. d. li. aut sine
Durandtis 2 aliu B 3 ille A alia Dauisius; iUa su^t qu^e praeter iUud
unum 'esse sapientis decreta cogitur tASu uitae ^balia pr A 6 Qua qm
corr Qua qm sed n uid litura del B non om B 7 fiquae|Iitu, ae in ras,
fi a^d, lineola ft add A ****** fi^^fituj [fiquae] J; crc q; 5 9 uerfat, si-
giUum ' corrigi coeptum in " sed restitutum A (^uersatur F) uersetur Bom
exercitafq; fit N thmr est atque exercitatus ci t dicant A
10 probabile est r 11 quod pro quid bis Lamhinus 12 cfp,S9^1Ss8
13 m,rum, m prior in ras, rec A uirum BFN Antiochus del b, cf
p. 57,12 14 philione B,pT A |*****;»c*3tc* fumer& unu A fumeretur.u|-
num************** [fumeret unum ut uid\ B 16 ea re N a*fe, & et £ in
ras A a*fe, fe in ras, fuisse uid aere B ea re a se Bom tbmr 17 alto
N alit A alter B quod dett Ven; cf Tusc. i 22,52 et de sen. 10,32 neget
is qui sumpsit nec attendit (cf p. 14,2^, nisi forte negetur fuit 20 signum
icnh Tioivov, cf p. 98,7« Percipie di.fignu B pcipiendi fignu, e red, ndi
in ras, f add A pcipi. nid fignu N 23 in Stoicorum dumeta dett Ven r.
St. in d. tb. cf p. 41,6 dume*ta ex du ecta B bum&ae, m&se in ras vi
litt A: cf de nat. d. i 24,68 Paulus Festi p. 67,10 M. (^47,23 Th.) 24 q*i6
ex qui6 A Qui- B euero | e corr, eue in ras A a uero M Lambinus m;
cf p. 76,1. 77,18. 109,13, de uariata praepositione Tim. 4,13
Cicero LVCVLLVS 35,112—36,114 131
neque adhaerere illam magnam accessionem 'quo modo inprimi non
posset a falso', cum simplici homine simpliciter agerem nec magno
opere contenderem atque etiam si, cum ego nihil dicerem posse con-
prendi, diceret ille sapientem interdum opinari, non repugnarem,
praesertim ne Cameade quidem huic loco ualde repugnante. Nunc 5
113 quid facere possum? quaero enim quid sit quod conprendi possit.
respondet mihi non Aristoteles aut Theophrastus, ne Xenocrates qui-
dem aut Polemo, sed [mijhi minores, tale uerum quale falsum esse non
possit. nihil eius modi inuenio. itaque incognito nimirum adsentiar
id est opinabor. hoc mihi et Peripatetici et uetus Academia con- 10
cedit, uos negatis, Antiochus in primis. qui me ualde mouet, uel
quod amaui hominem sicut ille me, uel quod ita iudico politissimum
et acutissimum omnium nostrae memoriae philosophorum. A quo
primum quaero, quo tandem modo sit eius Academiae cuius esse se
profiteatur. ut omittam alia, haec duo de quibus agitur quis um- 15
quam dixit aut ueteris Academiae aut Peripateticorum, uel id solimi
percipi posse quod esset uerum tale quale falsum esse non posset,
uel sapientem nihil opinari: certe nemo. horum neutrimi ante
Zenonem magno opere defensum est; ego tamen utrumque uerum
114 P^t^; iiGC dico temporis causa, sed ita plane probo. Illud ferre non ao
possum: tu cum me incognito adsentiri uetes idque turpissimum
esse dicas et plenissimum temeritatis, tantum tibi adroges ut ex-
1 adherere ex ^he^ A aderere N ad §rere ex ad erc^» B adherere* ex
o-rer& F adderet tbm adhiberet Ven n r; neque adhaereret illa magna ac-
cessio Kayserus. nescio cm Cicero ipse haec minus accttrate scripserit fere ut
Terentius hecyr. 278 ita animum induxerunt socrus omnis esse iniquas: haud
pol me quidem (ubi equidem Skutschius Hermae xxxn 94, cf Maduigiu>s de fin.
II 27,88; u^l Brutus epist. i 4 a 2 timeo . . ne . . altius se ascendisse putet . . quam
. . descensurum^ cum deberet descendet, et fadle puto ex diceret subauditur
uellet ml iuberet 2 homini pr A 3 contendere lineola ft red A
c o
6 necameadf*, ^ ex e [m] A Necameade* [m] B huic, hu in ras, uid
fuisse uhic B hoc ci et paene certum prciedicat r nescio cur, cum huic loco
sic soletis occurrere scripserit de nat. deor. ni 28,70 et ei loco respondere saepe
7 Ref Ipondit jpr 5 autheophrartuf jpr JL ne Ald mcANB
8 hi minores scripsi mihi minor-ef* [t ut uid] A m mino2e N mihiminore B
qui his minor est loa/imes Clericus a DoMisio laudatus, t qui minor est dett Daui-
sius r his minores Gruietus bm minutior Durandus minutiores d t 9 In-
cogmt*o/nemiru rec A incogmtionemiru NB «^scione^^^iru M c-to nimirum Lam-
bmus uerum uisum, cf u.ll Maduigius de fin. v 26,76 j>. 741 10 aca-
damia A 12 ficut []B ita cfp. 129,6 Maduigius de fin. n 4,13 p. 158, m
hoc loco (p. 70,24^ et pa/rt. n uol, n p. 378,33 ; mc eum esse addendum ex Halmi
sententia post politissimum nec esse cum Kaysero etbpost acutissimum; cfp. 102,7.
109,13 17 eff& uero, f& e corr, & ex parte in ras, fuit opinor ef feuero A
(nm N) 18 ♦nihi ex mihi B 19 e add A (habet pr N) |*+utruque
[ut ut uid] A 20 nedico N,pr A fed+ita \hasta] A sed ista d Bauisitis
fere pr A 21 pof ■♦♦fum [.po.] B uetef, e posterior e corr sed pr ut uid A
9*
132 LVCVLLVS 36,114—116 Cicero
ponas disciplinam sapientiae^ naturam rerum omnium euoluas, mores
fingas, fines bonorum malorumque constituas^ officia describas^ quam
uitam ingrediar definias, idemque etiam disputandi et intellegendi
iudicium dicas te et artificium traditurum — perficies ut ego ista
5 innumerabilia conplectens nusquam labar nihil opiner? quae tandem
ea est disciplina ad quam me deducas si ab hac abstraxeris? uereor
ne subadroganter facias si dixeris tuam; atqui ita dicas necesse est.
Neque uero tu solus^ sed ad suam quisque rapiet. ' age restitero 116
Peripateticis^ qui sibi cum oratoribus cognationem esse^ qui claros
10 uiros a se instructos dicant rem p. saepe rexisse, sustinuero Epi-
cureos tot meos familiares, tam bonos tam inter se amantes uiros:
Diodoto quid faciam Stoico^ quem a puero audiui^ qui mecum uiuit
tot annos, qui habitat apud me, quem et admiror et diligO; qui ista
Antiochea contemnit. ^Nostra' inquies 'sola uera sunt*. Certe sola,
16 si uera; plura enim uera discrepantia esse non possunt. utrum igi-
tur nos inpudentes, qui labi nolumus^ an illi adrogantes qui sibi
persuaserint scire se solos omnia? ^Non me quidem' inquit ^sed
sapientem dico scire'. Optime: nempe ista scire quae sunt in tua dis-
ciplina. hoc primum quale est, a non sapiente explicari sapientiam?
80 sed discedamus a nobismet ipsis^ de sapiente loquamur, de quo ut
saepe iam dixi omnis haec quaestio est.
In tres igitur partes et a plerisque et a uobismet ipsis distri- 116
buta sapientia est. Primum ergo si placet quae de natura rerum
sint quaesita uideamus — uel, ut illud ante: estne quisquam tanto
S6 inflatus errore ut sibi se illa scire persuaserit? non quaero rationes
eas quae ex coniectura pendent^ quae disputationibus huc et illuc
trahuntur, nullam adhibent persuadendi necessitatem; geometrae pro-
1 naturam*reru, m in rcis, ante r fuit hasta \, fuerit «^raadreru B
2 discribas m, cf p, 88,7 3 uiam Durandus; cf de off. iii 2,6 vn,
4jfinjaf ex defimaf B Idemque A 4 post traditurum enu/ntiaium
continuari uolu/nt thm, quod in eodem uocahulo concludit r; ego illa tantum
tibi adroges (p, 131,22) ita Ciceronem arhitror scripsisse quasi haec eoctrema per-
ficies eqs illi sententiae aut non esset adiunctwrus aut aliter ac deinde fecit (uehtt
sic quae conplectens quo modo perficies^ 5 inmerabilia B 6 difci-
plina A deduces ci r abtraxenf B 7 adqui B dtq N atq; A
8 age*refbitero, re in ras, f red A ; Age*Reft^iter_o.pen pateticif, r add B
9 claro B 12 a*p*uero ex aparuero ut uid B 16 Nolumuf ex
uolc- AB nolimus deU th; cf p. 24,14. 160,18 17 folof ex «^uf A
19 primum cf p. 128,16 |e in ras ii fere litt, in cuius exitu apparet i A,
est om N; ft fuit quale fi ex qualeft fapiete B 21 saepe p. (91 fi)
102,5. 126,21 omf ex omf AB 24 uelut ANB uerum Dauisius (cf de
orat. I 32,148; sed Tusc. iv 21,47 de nat. d. ii 32,81, cfp. 142,4; atrueUft. parui
Wopkensio lect. Tull. i 8 (^sctl. uideamus uel dicam') cl m de fin. ii 32,104
25 inflatof pr A 27 nulla add A prouideant caueant; eorum enim
Cieero LVCVLLVS 86,116—37,118 133
uideant^ qui se profitentur non persuadere sed cogere, et qui omnia
uobis quae describunt probant. non quaero ex his illa initia mathe-
maticorum; quibus non concessis digitum progredi non possunt^ punc-
tum esse quod magnitudinem nullam habeat, extremitatem et quasi
libramentum in quo nulla omnino crassitudo sit, liniamentum lon' 5
gitudinem sine ulla latitudine * carentem. haec cum uera esse con-
cesserO; si adigam ius iurandum sapientem, nec prius quam Archi-
medes eo inspectante rationes omnes descripserit eas quibus efficitur
multis partibus solem maiorem esse quam terram, iuraturum putas?
117 si fecerit, solem ipsum, quem deum censet esse, contempserit. ' quod 10
si geometricis rationibus non est crediturus, quae uim adferunt in
docendo uos ipsi ut dicitis, ne iUe longe aberit ut argumentis credat
philosophorum — aut si est crediturus, quorum potissimum? onmia
enim physicorum licet explicare; sed longum est; quaero tamen
quem sequatur. finge aliquem nunc fieri sapientem, nondum esse*, is
quam potissimum sententiam [melius] eliget et disciplinam? etsi
quamcumque eliget insipiens eliget; sed sit ingenio diuino: quem
unum e physicis potissimum probabit; nec plus uno poterit.
Non persequor quaestiones infinitas; tantum de principiis rerum
e quibus omnia constant uideamus quem probet; est enim inter 20
^^ magnos homines summa dissensio. Princeps Thales unus e septem,
non initia quidem sed rationes quaesiturus est; cf p. 100,8. prodeant (ut testes)
Bootius Mnemos. xxin ("1896; 212
1 qma ("q N) oma A 3 non concessis dett Eom Ven n|ceffif B 9ceflif,
9 in ras i uel 11 litt, ut non nunc desit A noncefTif F con|ceffif ^ 6 hberamtu
A hniamtii ut uid corr «^ta A «^mentum corr «^to* B 6. 6 tradita cum
cruce t lineam autem sine uUa latitudine currentem lo. Scala uel Manuiius, quod
defendit Bootius Mnemos. xxiii (lS9b) 212 iniuria cum C, F. Hermanno phUol, vii
472 aliisque dMtans de liniam^nti uocabulo (cf lineatio^; rectius hniamentum
longitudinem latitudine carentem Vrsinu>s tbm uel liniamentum longitudinem
Bine latitudine ci Bauisius (]m. sine ulla lat. r), cf Gellius i 20,8 M. Varro . . .
'linea eBt' inquit ^longitudo quaedam sine latitudine et altitudine', EijftXBUrig
autem breuius praetermissa altitudine ^ypafifiT}' inquit ^est iifjxog &7tXaTig\ Mar-
tianus Capella vi 707 linea in longitudinem ducta latitudinis nihil prorsus ad-
quirit, Chalcidius in Tim. 33 p. 99,5 Wr. Hnea sine latitudine longitudo. sed
nec sine ulla, quod aptissimum esse docet Martianus, eiciendum cum bm nec ca-
rentem^ quo mdii, nisi credas patentem fuisse, aUer potius defectus indicari uidetur,
quem signaui et sic suppleuerim atque omni altitudine^ cf p. 48,8. prius de linia-
mento quam de extremitate dici iubebat (xuietus 7 adigam ius Manutius adi-
ciamuf AB adiiciam ius dett Ald; cf Maduigius adu^rs. n 261 s nec prius.-
sintne haec sana dubitat m 9 folemaiore ex folemaic^ A 10 censent
Bosa 16 quS potiffimu AB, deinde fententia A, «^-tia B melius del
Dauisius et add Crat aut Nr. cf p. 68,15. 69,16. 24. 136,5 Tusc. v 29,84
18 ^pbabit B ^babimuf A <^tif N nec enim Asc 20 Liter, in
t nescio quid cum ras corr, incertum an manu altera A 21 — p, 136,2 cum
Qraecis quae exstant confert Bielsius doxogr. 120« 21 talef pr A
134 LVCVLLVS 37,118 dcero
cui sex reliquos concessisse primas ferunt, ex aqua dixit constare
omnia. at hoc Anaximandro populari et sodali suo non persuasit;
is enim infinitatem naturae dixit esse e qua omnia gignerentur. post
eius auditor Anaximenes infinitum aera, sed ea quae ex eo oreren-
5 tur definita; gigni autem terram aquam ignem^ tum ex iis omnia.
Anaxagoras materiam infinitam, sed ex ea particulas similes inter se
minutas^ eas primum confusas postea iii ordinem adductas mente di-
uina. Xenophanes paulo etiam antiquior unum esse omnia^ neque id
esse mutabile, et id esse deum neque natum umquam et sempiter-
10 num, conglobata figura. Parmenides ignem qui moueat, terram quae
ab eo formetur. Leucippus plenum et inane. Democritus liuic in
hoc similis^ uberior in ceteris. Empedocles haec peruo^ata et nota
quattuor. Heraclitus ignem. Melissus hoc quod esset infinitum et
inmutabile et fuisse semper et fore. Plato ex materia in se omnia
ACADEMICVS IV
2. 3 (fr, 26) Nonius p. 122 Cicero Academicorum lib. iv ^ad hoc Anaximandro
popularis ... persuasit. his enim infinitatem rerum atque naturae et in hoc
mundo ipso caelum terras maria cognoscimus'. tntercidisse huim exempli exitum
cum principio alterius ex Tusc. v 36,106 petiti inteUexit Rothius 6 — 8 cf
Augustinus de ciu, Dei yiii 2 Anaxagoras . . . harum rerum omnium quas nidemos
effectorem diuinum animum sensit et dixit ex infinita materia, quae constaret
similibus inter se particulis rerum omnium; quibus suis et propriis singula fieri,
sed animo faciente diuino (ita libri et recte) 14 hinc fortasse Seneca epist. 58,6
cupio . . . essentiam dicere . . . Ciceronem auctorem huius uerbi habeo . . . quo
1 confenfiiTe primaf B cs>mof, o c corr, ft ex <-af -4; concessisse lo, Scala
uel Manutio auctore Lambimis 2 anaximandra pr B folah pr A
fodal*i ex cs>dab ut uid B 3 infinitatem naturae to &nBiQov (IZ D.); cf
Woelfflvnus arch. lexicogr. iv 411 4 a*naxime^nef ex amax<^ B. A 9
(cf 6) D. aere pr A orerentur corr orjr<^ Ar ; exeoor i rent , i
add, ras nulla ut uid B 5 his Ven thmr 6 anaxagoraf A. A 49 (cf
1,8. 48^ D. sed ex ea] id est Lambinu^ dissimiles olim ZeUerus de
philosophia Grraecorum i 880 adn. ed. iv, qui nunc (i 984 a^. 2) ipse statuit
(cum Dielsio doxogr. 120j Ciceronem uocabuli oiioLOiisQfj ui ambigua esse deceptum.
cf supra AuguMinus 7 et minutas dett Lambinus primo m<ilit m ut
de re p. u 37,63 cl de nat. d. ii 65,138 a mente Lambinus 8 *eno-
phanef [f ut wid] A. A 4. 34 D. 9 umquam dett Ald uqm qcqua N uf-
quam AB 10 et conglobata AM conglogatapr J5. a^paiQosMg, cfA 33,2 D.
Parmenides A 36 -D. ignem, qui moueat terram, quae ferebatur; mutaui
cum Karsteno Parmenidis p. 225 et Dielsio l. d., qui conferunt Hippolyti refut. 11
TIotQ{LsviSrig . . . itvQ Xiyoiv xocl yfjv rccg tov navzog ocQXo^Si ^T/^ f-^v 7^^ «S ViLrjv,
t6 ih ^VQ Sg alkiov xal noiovv ; de moueat cf p. 47,17 Aristoteles metaph. i 3.
984^6 11 Leucippus ^ 8. 11 D. Democritus cf A 46 D.: Aetius i 3,16
ra vaGTcc xal %svd 12 impedoclef AB , corr empc- F ; enpc-» N. cf A
28. 30s5 JB 6 D. 13 Heraclitus cf A 1,7 s. 5 D. ignemehffus pr A
MeUssus Ad B 1 D. hoc] an omne ? &%siqov %al &iistax66firitov
(&vstsQoioDtov , sv Kal ouotov) xal Sciiiov (Scsl ^v nal &sl ^Gtai B 2)
14 Plato in Timaeo (slS6g ti . . navSsxig p. 61 A; cf Theophr. phys. op. fr. 9D.)
iJieero LVCVLLVS 37,118—38,119 135
recipiente mundum factum esse censet a deo sempiternum. Pythagorei
e numeris et mathematicorum initiis proficisci uolunt omnia. Ex is
eliget uester sapiens unum aliquem credo quem sequatur, ceteri tot
119 uiri et tanti repudiati ab eo condemnatique discedent. quamcumque
uero sententiam probauerit eam sic animo conprensam habebit ut 5
ea quae sensibus, nec magis adprobabit nunc lucere quam, quoniam
Stoicus esty hunc mundum esse sapientem^ habere mentem quae et
se et ipsum fabricata sit et omnia moderetur moueat regat; erit ei
persuasum etiam solem lunam stellas onmes terram mare deos esse^
quod quaedam animalis intellegentia per omnia ea permanet et trans- 10
eat; fore tamen aliquando ut omnis hic mundus ardore deflagret.
38sint ista uera (uides enim iam me fateri aliquid esse ueri), con-
prendi ea tamen et percipi nego. cum enim tuus iste Stoicus sapiens
syllabatim tibi ista dixerit^ ueniet flumen orationis aureum fundens
Aristoteles qui illum desipere dicat; neque enim ortum esse umquam 15
mundum, quod nulla fuerit nouo consilio inito tam praeclari operis
inceptiO; et ita esse eum undique aptum ut nuUa uis tantos queat
motus mutationemque moliri^ nulla senectus diutumitate temporum
ACADEMICVS IV
modo dicetur o^cla^ res necesBaria, natora continens fondamentum omnium?
Apollinaris Sidonius praef, carm, 14 lecturus es hic etiam nouum uerbum id est
essentiam, sed scias hoc ipsum dixisse Ciceronem. nam essentiam nec non et
indoloriam (cf Maduigitis de fin, u 4,11^ nouauit addens (cfp. 47,6^ 'licet enim
nouis rebus noua nomina imponere'. Chalcidim in Tim. 27 p, 92,19 Wr. sub-
stantiam siue ut Cicero dicit essentiam. ef Krischius p. 188 (162^ 14: Am-
mianus xxvii 4,8 Stagira ubi Aristotelen ut TulUus ait fundentem aureum flumen
accepimus natum
1 recipiente* [m] A 2 e om B nec ntmc habet A sed hic deinde nu
in Numenf in ras, et ex N, quod in eo saepius pro e scriptum est; ut uideatur
e in A fuisse, ex thmr 2^ ci t 2. 3 exif eljget ex c^leg«^ A exiir{eleg& ex
^xife|le- B ; ex his N tbmr 5 conprefam pr A 6 nunc Asc num AB
quonjam ex quomam A T et om B 10 intellegentia A
permanet N permeet media e in ras 11 litt A pme&, e in ras, ex coman& B
tanfeat pr A 11 abore pr A 14 dictauerit Durandus, cfp. 31,41
de fi/n.n 29,96 de nat. d. i 26,72 fundent pr A 16 Plutarchus Cic. 24
8nmg 6if xocI^tcsq ovttog &'KQdta} (piXottiiloc avvmv, &mfiXXa%TO rov cpd^ovstv Mqois
&(p^ovdytccTog mv iv t& to^s ^Qo ocbtov xal toifg xa^' ai>thv &vdQag iyv,onLidiBiVy
mg ix t&v 6vyYQafnuxt(ov Xapslv ^ati. noXla d' aiyco^ Kal &nofLvriiiovEvovaiv '
olov nsQl 'AQiato^iXovg 8ti, xQ^alov «ora/toff sl^ri (iovtog ; quae licet ad hu/nc ipsum
iocum redecmt tamen hausta sunt aliumde, ut puta ex Tironis de uita Ciceronis
Aristoteles in libro de philosophia ut coniecerunt docti (fr. 22 Mosii)
defipere m^dia e in ras ex & ut utd A 16 inito Victorius initio B, ex «-^cio
A 17 apta Bom apertum A aptum B tantof queat^* ex ^que at
A tantof*|queat, que add, at red u/id, fuerit tantofq; | at jB 18 moleri
j)r AB diuturnitasue Dauisius; cf de leg. 1 8,24 perpetuis cursibus conuer-
jBionibusgi^e caelestibus extitisse quandam maturitatem serendi generis humani
136 LVCVLLVS 88,119—121 dcero
exsistere ut hic ornatus umquam dilapsus occidat. tibi hoc repu-
diare, illud autem superius sicut caput et famam tuam defendere ne-
cesse erit: mihi ne ut dubitem qmdem relinquatur? ut omittam le- 120
uitatem temere adsentientium^ quanti libertas ipsa aestimanda est
6 non mihi necesse esse quod tibi est. quaero enim cur deus om-
nia nostra causa cum faceret (sic enim uultis) tantam uim natri-
cum uiperarumque fecerit, cur mortifera tam multa ac pemiciosa
terra marique disperserit. negatis haec tam polite tamque subtiliter
effici potuisse sine diuina aliqua soUertia; cuius quidem uos maiesta-
10 tem deducitis usque ad apium formicarumque perfectionem, ut etiam
inter deos Myrmecides aliquis minutorum opusculorum fabricator
fuisse uideatur. negas sine deo posse quicquam: ecce tibi e trans- 121
uerso Lampsacenus Strato, qui det isti deo inmunitatem — m^ni
quidem muneris; sed cum sacerdotes deorum uacationem habeant,
16 quanto est aequius habere ipsos deos — : negat opera deorum se
uti ad fabricaDdum mundum, quaecumque sint docet omnia effecta
esse natura, nec ut ille qui asperis et leuibus et hamatis uncinatis-
ACADEMICVS IV
5 — 8 Lactantius diu. inst. \u 4,11 respondendum est hoc loco plii]osophi&
maximeque Ciceroni, qni ait 'cur deus o. nostra (^nostri Pdlatinus) c. c. faceret
tantam uim . . . fecerit, cur tam multa pestifera terra marique disperserit'.
idem de ira Dei 13,9 sed Academici conixa Stoicos disserentes solent quaerere
cur, si omnia deus hominum causa fecerit, etiam mxdta contraria et inimica et
(et add Bononiensis) pestifera nobis reperiantur tam in mari quam in terra
6. 7 (fr. 21) Nonius p. 65 natrices dicuntur angues natantes. Cicero Academi-
corum lib. iv ^sic enim . . . fecerit' 11 cf Augustinus de du. Dei vi 2 illam
quasi plebeiam numinum multitudinem minutis opusculis deputatam
11 s (/r. 28j Nonius p. 189 uncinatum ab unco. Cicero Academicorum lib. iv
'nec ut . . . hamatis u. corpusculis concreta h. e. dicat'. c/*2>. 36,10 de nat.
d. I 24,67
1 efficere Walkerus b, quod etiam Dauisio et Halmio placuit; uide quae
modo attuli ex legum i hicnatuf pr A repuare, e et u «n ras, quid
c
fnerit non perspicio A 2 .aput ex apu6 pr ut uid A, ex aput B capud N
et] e in ras j uel n litt A 1 N fama N flamma B, corr <^S A
tua uel tua corr tuv A 3 cum mihi Goerenzius ex codice, r
quidem dett Ven quid AlB relinquetur Mantaius 6 quaero add r, q.
enim ego (cf p. 131,6 de fin. n 34,115^/ respondere ib, dicere m; intdlegitur fere
non mihi necesse esse aliquid sicut caput et famam meam defendere
6 nra corr nrf F iSi N natricum Ven n ut Lactantius et Nonius
matncum AB 1 ac add r, tam multa bis Lamhinus; pemiciosa deX
Dauisius cum Cantcibrigiensi stw et Fabro. cur tam multa pestifera terra cwn
Lactantio (diu. inst.) tlm 11 ahquif N «-»qui pr A (corr rec) tbm «-quid
BF, pr M 12 quicquam esse Dauisius b; uide p. 112,17 14 et cum
sacerdotes ex Goerenzii sententia r et ab his parefithesin incipere facientes tbm;^
nostra distinctione et memoriae librorum consuli apparet et sententiae lepori
beorum extrema hasta in ras A 17 qui ex asperis r; cf IWc. i 25,60 terra^
62 ex hac . . . terrena . . natura
Cicero LVCVLLVS 38,121—39,123 137
que corporibus concreta haec esse dicat interiecto inani: somnia cen-
set haec esse Democriti non docentis sed optantis^ ipse autem sin-
gulas mundi partes persequens quidquid aut sit aut fiat naturalibus
fieri aut factum esse docet ponderibus et motibus. ne ille et deum
opere magno liberat et me timore. quis enim potest, cum existimet b
curari se a deo, non et dies et noctes diuinum numen horrere et si
quid aduersi acciderit, quod cui non accidit, extimescere ne id iure
euenerit? nec Stratoni tamen adsentior nec uero tibi: modo hoc
modo illud probabilius uidetur.
^^2 Latent ista omnia LucuUe crassis occultata et circumfasa tene- 1»
bris, ut nulla acies humani ingenii tanta sit, quae penetrare in caelum,
terram intrare possit. Corpora nostra non nouimus, qui sint situs
partium, quam uim quaeque pars habeat ignoramus; itaque medici
ipsi, quorum intererat ea nosse, aperuerunt ut uiderentur, nec eo
tamen aiunt empirici notiora esse illa, quia possit fieri ut patefacta i&
et detecta mutentur. Sed ecquid nos eodem modo rerum naturas
persecare aperire diuidere possumus, ut uideamus terra penitusne de-
123 fixa sit et quasi radicibus suis haereat an media pendeat. Habitari
ait Xenophanes in luna, eamque esse terram multarum urbium et
montium: portenta uidentur; sed tamen nec ille qui dixit iurare 20
ACADEMICVS IV
10 (fr. 29) Martianus Capella v 617 uitandum similiter ne . . . in notissi-
mos nersus et mazime heroicos structura fundatur . . . , quamuis . . Cicero . . . heroici
uersus finem uel initium non declinet cum dicit (fr. 1 10 m) ^o miserum cui
peccare licebat' 41 in Academicis ^latent ista omnia Varro magnis fmagis
libri) obscurata et circumfusa tenebris'. cf Krischim p. 186 (QO) 19 cf
ad p. 112,17
2 ipse Strato, non Democritm cui adscribu^nt; cf de nat. d. 1 13,36
3 naturab; pr B 4 *aut [A] B ne cum ras corr fic A nc inductum
et superscriptum fic B 6 nomen pr B 7 accidit**, it in ras, fuit c^^dent
A accjdit ex <-ced<« pr B 8 ftratomtameN, tomtame in ra^, n add A
9 mojmodo B 10 craffif, craf in ras A cf p. 66,9 12 sint situs] sit
habitus ci r, qui ipse adfert Sen. controu. x 6,17 14 ipsa t. ipsi ad po-
steriorem potius sententias partem pertinet: medici ipsi, quamquam aperueru/nt,
tamen negant esse nota aperuerunt cum ras ex aparc-» A ut ut prius
uid deleri coeptuMj in altero t red uid B ut ea uiderent Ald
15 tam taiunt^ sequitur spatium solito m>aius (11 tiel lu litt), sed quidquam erasum
esse non uid B empmci AB 16 detecta dett Bom deiecta AB; cf
Tusc. I 20,46 medici qui ista aperta et patefacta uiderunt; nam de deiectis
hominibus tamquam hostiis hoc uix licet intellegi ecquid Ven hf cquib ft ex
hec*»» A haeclquid B 17 poffumuf ****et quafi^ im, mg inferiore ft pr ^
ut uideamuf terra paenituf nedefixafit sed fit postea add A 18 fit NM
fmt B, quod idem erasum puto in A^ cf quae modo adnotaui radicibus
suis haereat iQgiimtm: Xenophams All D. 19 de Xenophane errat Cicero:
uide Dielsium doxogr. 121 n. 1 20 portenta haec u. d r illo pr B
138 LVCVLLVS 89,123 Cicero
posset ita se rem habere neque ego non ita, Vos [enim] etiam dicitis
esse e regione nobis^ e contraria parte terrae qui aduersis uestigiis
stent contra nostra uestigia^ quos antipodas uocatis: cur milii magis
suscensetis qui ista non aspemor quam eis qui cum audiunt desi-
5 pere uos arbitrantur? Hicetas Syracosius, ut ait TheophrastuS; cae-
lum solem lunam stellas supera denique omnia stare censet, neque
praeter terram rem uUam in mundo moueri; quae cum circum axem
se summa celeritate conuertat et torqueat^ eadem effici omnia quasi
stante terra caelum moueretur. atque hoc etiam Platonem in Timaeo
10 dicere quidam arbitrantur, sed paulo obscurius. Quid tu Epicure,
loquere: putas solem esse tantulum? 'Egone? nobis quidem * tan-
tum'. Et uos ab illo inridemini et ipsi illum uicissim eluditis. liber
igitur a tali inrisione Socrates, liber Aristo Chius qui nihil istorum
ACADEMICVS IV
1 — 3 (fr. 30^ Nonius p. 102 e regione positum est ex aduerso. Cicero Acade-
micorum lib. iv ^nec ego non ita. uos etiam . . . nobis in contraria . . . stent ad
contra (&& nostra Mercerus) uestigia' 2. 3 c/" Lactantius diu. inst. iii 24,1
epit 34 (Z9) 2 homines qui uestigiis nostris habeant aduersa uestigia. Augustintis
de ciu. Dei xvi 9 antipodas esse . . id est homines a contraria parte terrae . . .
aduersa pedibus nostris calcare uestigia, Isidorus orig. ix 2,133. Seruius in
Verg. georg. i 236
1 possit 971 non ita uos etiam ex Nonio Dauisius Non enim etia AB
Non ne etia N. enim uid errore scriptum pro etiam^ nisifortepro hoc (cfF. Marx
ad LucU. 378 p. 139^ 2 nobis in c. cwn Nonio tbm ; e contraria parte
terrae aliena non Ciceronis uidebantur Lambino, de iUis e regione nobis du-
bitabat Grruterus 4 quam eis dett Bom Ven qua eof AN quameof ex qnam-
uif ut uid B 6 hic et affyra co fiuf A(t). fr. 1 D. theophraffcuf, c^f
f er
in ras, fuit ^m A <-tum B theofraft' N. physic. opin. fr. 18 JD. 6 fup.a
cum ras ex fupa B fupera in ras iv fere litt, in qua media agnoscebam p A
ftarecenfet, ece add, maximam partem in ras A 7 que N Quse ex Qua F
qua AB *circu, cir in ras A 8 torqueat * eadem [i sed lineola per-
breuis]B quae si Ald tbmr, sed cf de leg. n 21,63 Lael. 4,14
9 in Timaeo p. 4tO B, cf ZeUerus de phtlos. Graec. ii 1 p. 810 n. ed. iv
11 egoneuobif AB €go ne? uof N egone? ne bis Lambinus tb ego ne bis Orel-
liu^ (inuitus nisi fallor) mr, qui Epicurum u^lu/nt ^non praecise definire sed
latius circumscrtbere , ne bis quidem tantum esse, sed inter pedalem magnitudinem
et bipedalem (de fin. i 6,20j'.* ita quidem Maduigius emend. 186. at primum id
Epicuro ne uisum est quidem, qui solem posse etiam minorem esse putauerit qtMm
uideretur (p. 113,3^; tum quis ita respondet? debebat certe tantum uel paulo
maiorem, certe non bis tantum. ne illud quidem, quod Faber uoluit, egone?
nobis quidem tantum per se stare potest, quoniam non id qu^aeritur; sed accepta
illa emendatione suspicor quaedam intercidisse in hunc modum conformata nobis
quidem tantulum, reapse uel paulo maiorem quam uidetur aut minorem uel
tantum, ut est in Epicurea epistula ii p. 39,3 Vs. (Diog. Laert. x 91j th &h ^ii-
ysd^og iiXlov . . . xara ^ihv tb tcqos ijti&g xr^ixovrov iativ TjXltiov (palvsTai, xccr^
ih rb xad"^ ccbrb ^roi ^istSov rov OQcaiiivov 7] ilixqS} ^Xarrov 7} rr\Xixoi)rov rvy%dvsi
12 et uos] f; T uof N 13 at ali cum ras ex ad ah B an
fthochuf*qui, u prior exw, f e corr^ fuit ft ^chiuifqui A. fr. 356 Arn,
Gieero LVC7LLVS 39,123—40,126 139
184 sciri putat posse. Sed redeo ad animum et corpus. satisne tandem
ea nota sunt nobis^ quae neruorum natura sit quae uenarum? tene-
musne quid sit animus ubi sit, denique sitne an ut Dicaearcho uisum
est ne sit quidem uUus; si est, trisne partes habeat ut Platoni pla-
cuit^ rationis irae cupiditatis^ an simplex unusque sit; si simplex, 5
utrum sit ignis an anima an sanguis an ut Xenocrates merus nuine"
rus nullo corpore, quod intellegi quale sit uix potest; et quidquid
est^ mortale sit an aetemum; nam utramque in partem multa dicun-
tur. horum aKquid uestro sapienti certum uidetur, nostro ne quid
maxime quidem probabile sit occurrit; ita sunt in plerisque contra- 10
^ riarum rationum paria momenta. Sin agis uerecundius et me accu-
sas non quod tuis rationibus non adsentiar sed quod nullis, uincam
animum cuique adsentiar deligam — quem potissimum, quem? Demo-
critum; semper enim ut scitis studiosus nobilitatis fui. urgebor iam
omnium uestrum conuicio: ^Tune aut inane quicquam putes esse, cum 15
ita conpleta et conferta sint omnia, ut et quod mouebitur corpus *
corporum cedat et qua quidque cesserit aliud ilico subsequatur, aut
atomos uUas, e quibus quidquid efficiatur illarum sit dissimillimum,
aut 'sine aliqua mente rem ullam effici posse praeclaram; et, cum in
1 redit ad p. 137,12^ quamqmm de animo ibi nihil dixit 1. 2 ratifne
tanbfim ea praeter fatif in ras rec A 3 an Lambinus aut AB dicei^^archo
ex dic& archo B dice** archo^ in rasura secundo loco agnoscebam t A
4 tnfne, ne in ras, pro e ft fuit t A Platoni rei p. rv p. l^QAss, cf
Tusc. I 10,20 5 si simplex] -i fi un' et fimplex N 6 ut*xenocratef [e]
A Xenocrati Lamhinus; uide p. 23,5. 144,3. 4 Maduigium de fin. 11 6,17.
Xenocrates fr. 67 Heinzii menf AB, quod aegre tuearis cum Fabro et
Dauisio; cf Tusc. 1 10,20 Xenocrates animi figuram et quasi corpus negauit
esse, merum (ita Bentleius: uerum libri) numerum dixit esse^ unde hic numerus
Bentleim tbmr, merus numerus ego 7 mtellege pr A 8 utramque in
partem dett Henr. Stephanus in Sexti hypot. i 8 Lambinus utraq; mparte B
utraquempi-arte, r del pr ut uid A 10 m*plenf que ex imp<- A impirif ^
exinplenfq; sed ex deleri coeptum B 12 umc&m [1] A umca in littera c
nescio quid mutari coeptum B 13 secwndo loco quemnam ci r cl Verr. iv
3,5 Aug. c. Acad. iii 15,33 domocntu pr A, corr rec 14 Urgebar pi'
B 15 putef AN c^af B, uide p. 140,8 co*ita ex comita A
16 comjpl&aEt ex <«|pl&Et ut uid B ut et dett Bom et AB ut N, e corr F.
ut et quacumque quodque moueatur corpus (uel qua quicquam m. corporum)
ea aiiud cedat ci Lambinus ut et qua quodque mouebitur corpus aliud cedat
m ut et quo quid (hoc Christio auctore sed ut quo quidque m^xlit t) mouebitur
corporum corpus cedat tb ut et quidquid mouebitur corporeum cedat r. cum
quod conitmctum fuisse corpus pro certo habeo deinde uel ei aliquid corporeum
cedat fuisse ratu^ uel copiosius ei aliquid ex numero uicinorum corporum cedat.
traiciendum corporum post conferta suspicabatur Faber. cf Plato Tim. 79 B to
^Xrielov i% Tfjg iSgag did^el, ro d' di&ov^svov i^sXa^dvsi rh nXri6lov &8l, Simplicius
in Aristot. phys. viii p. 1350,31 D. &vrinsQi6xaeig $i i6xiv 8xav i^md^oviiivov
xivbg em^uxxos 'bnh edniaxog xb ^ihv i^ood^fj^av iv xa> xov i^oiid^rid^ivxog 6x^ x6n<p
xb d' i^oad^rid^hv xb ngo^sxig ^Scu^S xal ixsivo xb ixd^iavov, pap. Hercul. 1012,50
p.lll Croenerti (cf p. 101^16) Lucretiiis i SlSss 17 quodque de Lambini
eonieetura tbm ilico*, ico in ras v uel vi litt A 18 diffimimu pr A
140 LVCVLLVS 40,125—41,126 Cicero
uno mundo ornatus hic tam sit mirabilis^ imiumerabilis supra infra
dextra sinistra ante post alios dissimiles alios eiusdem modi mundos
esse; et ut nos nunc simus ad Baulos Puteolosque uideamus sic in-
numerabiles paribus in locis esse eisdem nominibus honoribus rebus
5 gestis ingeniis formis aetatibus isdem de rebus disputantes; et si
nunc aut si etiam dormientes aliquid animo uidere uideamur, ima-
gines extrinsecus in animos nostros per corpus inrumpere. tu uero
ista ne asciueris neue fueris commenticiis rebus adsensus; nihil sen-
tire est melius quam tam praua sentire'. Non ergo id agitur ut 12^
10 aliquid adsensu meo comprobem; sed tU eadem quae tu uide ne in-
pudenter etiam postules non solum adroganter, praesertim cum ista
tua mihi ne probabilia quidem uideantur. nec enim diuinationem
quam probatis uUam esse arbitror^ fatumque illud esse quo omnia
contineri dicitis contemno; ne exaedificatum quidem hunc mundum
15 diuino consilio existimo. Atque haud scio an ita sit;'sed cur rapior^l
in inuidiam? licetne per uos nescire quod nescio, an Stoicis ipsis
inter se disceptare, cum is non licebit? Zenoni et reliquis fere Stoicis
aether uidetur summus deus^ mente praeditus qua omnia regantur;
Cleanthes, qui quasi maiorum est gentium Stoicus, Zenonis auditor
20 solem dominari et rerum potiri putat: ita cogimur dissensione sa-
pientium dominum nostrum ignorare^ quippe qui nesciamus soli an
aetheri seruiamus. Solis autem magnitudinem (ipse enim hic radia-
ACADEMICVS IV
3 (fr. IZ) Nonius p. 65 exultare dictum est exilire. Cicero Academicomm
lib. III ^et ut nos nunc sedemuB (sic Itbri) ad Lucrinum pisciculosque
(^pisculoB libri praeter corr Flor) ezultantoB uideamus (sic libri: uidemus tbmr)^,
fwn dubito quin fuerit lib. iv Krischiique rationem (p. 185 u>el b9) abido cum r;
cf Lindsayus mus. Rhen. lvh 204
1 or^^natuf [bi ut uid] A 2 fimxtra A 4 ee lineola add uid B
locis eisdem esse r e*ifdem A eidem N eidem ex eidem B
5 ufdem ***+**t* derebuf, 1 prior add, d ex b, de in ras A ^lfdem B
K
diputantef pr A difputantif pr B 6 aufi pr A ut £1 N 7 extnfecuf
A 7. 8 Tuueroftane pr A 8 afciuenf, a rec in ras paulo ampliore, ft
fuit a aperta A 9 quanjtam pr B paraua A prauam B 10 sed
add Kayserus (deinde quod ante uide^, sed ut eadem ego; nam ne id quidem
uidetwr ferri posse quod Maduigio auctore (emend. 1%1) scripsit r quae tu, uide
ne impudenter e. p. 11 cuftatuajpr^ 12^baha^ 13 j)babitif B
factumque, c in ras A esse] etiam Asc u, del CJiristio auctore tbm;
cf p. 52,5 de nat. d. i 30,83 14 cotemno* [r ut uid] B mondum pr A
15 ante atque aliquid intercidisse uelut deum dicitis corporeum existimat
Beitzensteinus 16 ftoici*f ex «-^cuf A 17 mihi cum his dett Ald cum
his nobis ci r iif 5 hif ANr Zononi pr A. fr. 154 Am. f+ere
[1] B ftoicitf ex cs^cuf A 19 Cleanth^f B. cf fr. 510 Arn.
20 poti*ri trabes in i e corr, 1 et r in ras, fuit pothen nisi quod t incerta B
dcero LVCVLLVS 41,126—128 141
tus me intueri uidetur admonens ut crebro faciam mentionem sui)
— uos ergo huius magnitudinem quasi decempeda permensi refertis;
ego me^ quasi malis architectis^ mensurae uestrae nego credere: du-
127 bium est uter nostrum sit, leuiter ut dicam, uerecundior? Nec tamen
istas quaestiones physicorum exterminandas puto. est enim animo- 5
rum ingeniorumque naturale quoddam quasi pabulum consideratio
contemplatioque naturae: erigimur, altiores fieri uidemur, humana
despicimus cogitantesque supera atque caelestia haec nostra ut exigua
et minima contemnimus. indagatio ipsa rerum cum maximarum tum
etiam occultissimarum habet oblectationem; si uero aliquid occurrit 10
quod ueri simile uideatur^ humanissima completur animus uoluptate.
128 quaeret igitur haec et uester sapiens et hic noster^ sed uester ut
ACADEMICVS IV
8. 9 cf Ammianus xvi 5,6 exigua haec spernentem et minima
2. 3 decempeda hmc (liic A hmc eni sicN) m^ quafi malif architectif men-
fnr§ (^e-ae B) ur^ (^«-ae B) nego hoc (lioc add A) permenfi refertif (Ire add ft
pr A.) ergo credere ANB. transpositione turbatum esse intellexit Manutitts, quo
duce ego i*.3 ex ergo fedt Lambinus. scripsi haec ut post Maduigium emend. 190
et G. F. Hermawnum philol. vii 473« constituit t recte deleto etiam hoc^ quod
ut hic usl hinc credo correctoris esse uerum ordinem restituentis ; de hoc tdem
statuens r iUud alterum seruat huic me scribens cum dett 8 mali sitis
architecti Lambinus mali architecti Bauisius; cf p. 23,5 Apul. met. vin 28 ne
. . deae peregrinae stomachus, ut quorundam hominum lactem sic illa san-
goinem concupisceret B,BiDm\im(Weym^nus^Berl.philol. Wochenschr.' 1905, IO6O;,
wnde mihi quoque hoc uidetwr ferri posse, sed dubito an fuerit quasi in malis
a. h. e. ut facere solemus in m. a.; similiterque in addendum puto La^l. 17,63
.est igitur prudentis sustinere ut cursum sic impetum beneuolentiae, quo (im-
petu) utamur quasi equis tentatis sic <^in^ amicitia ex aliqua parte periclitatis
moribus amicorum 3 ergo dubium ci Manutius et d. ml hic d. ci m; d. est
igitor r. asyndeton concitatae orationi aptissimum 4 leniter Dauisius b; cf m
Mc et ad p. m uol. i p. 60,4 inuerecundior non nimis leuiter Car. Morgensternus
de litteris humanioribus (Halis Sax. 1800^ p. 53« adn. tbm ; cf p. 119,18 (^73,4^.
similiter in re simili interpolatum apud Senecam de benef. 1 10,2, ubi abrumpetque
frenos inpudicitia dett, meliores libri pudicitia ; simile id quoque genus quo scribit
uehd epist. xra 67,1 non te fugit . . . quam multi grati reperiantur i. e. paucos
reperiri. cf C. F. Hermannus mu>s. Bhen. vi fl847^ 445 5 extermi+nandaf
[ft 0] A 7 altiores cum ^codice uno uetere^ Lambini Dauisius latioref AB
elaci02ef Nr. in eodguo discrimine illud praetuli, quod et elatum v^l elatiorem
fieri non uidetur Cicero dixisse et quia sic uidemur aptius uidebatur. proprie
scripsit de fin. n 16,51 tanta uis inerat in uerbis . . . ut altior fieres; altum ani-
mum tam quam elatum sa^pe dicit uidetur pr A 8 defpicmiuf ex
difpco AB , sed ici in ras iv litt A fupera** ex fuper era B
9 minuta mg Lambin tb, cf Tusc. u 13,30; sed uide Maduigium de fin. v 26,78
exigua et paene minima, luuenalem 13,13 leuium minimam exiguamque malorum
particnlam, supra Ammianum ; Crraecorum (f^txpa xal iXdxi^cra et alia confert r
ipfa reru cum, fa reru in ras rec A 10 occurnt N occurret AB.
cf Moiduiqius opusc. n 282« de fin. v 15,41 Wesenbergus ad Tusc. iv 15,36
11 uenf umile B inmanifTima, in in ras paulo ampliore, in cuius initio
conspicitur hasta I, rec A; humanissima aptissimum in studiis hunianitatis
comple*tur [a] J. 12 haec nofber pr corr haje^ sic n>on deleta a B
142 LVCVLLVS 41,128—42,129 Cieero
adsentiatur credat adfirmet^ noster ut uereatur temere opinari prae-
clareque agi secum putet si in eius modi rebus ueri simile quod sit
inuenerit.
Yeniamus nunc ad bonorum malorumque notionem; et paulum
5 ante dicendum est. Non mihi uidentur considerare cum physici ista
ualde adfirmant earum etiam rerum auctoritatem si quae inlustriores
uideantur amittere. non enim magis adsentiuntur nec adprobant lu-
cere nunc quam cum comix cecinerit tum aliquid eam aut iubere
aut uetare, nec magis adfirmabunt signum illud, si erunt mensi^ sex
10 pedum esse, quam solem, quem metiri non possunt, plus quam duode-
XX partibus maiorem esse quam terram. ex quo illa conclusio nasci-
tur: ^si sol quantus sit percipi non potest, qui ceteras res eodem
modo qm magnitudinem solis adprobat is eas res non percipit;
magnitudo autem solis percipi non potest; qui igitur id adprobat
15 quasi percipiat, nullam rem percipit'. respondebunt posse percipi
quantus sol sit: non repugnabo, dum modo eodem pacto cetera per-
cipi conprehendique dicant. nec enim possunt dicere aliud alio magis
minusue conprendi, quoniam omnium rerum una est definitio con-
prehendendi.
20 Sed quod coeperam: quid habemus in rebus bonis et malis ex- ^
plorati? nempe fines constituendi sunt ad quos et bonorum et ma-
lorum summa referatur. qua de re est igitur inter summos uiros
maior dissensio? Et omitto illa quae relicta iam uidentur^ Erillum
1 adfirmet ex *»9mat ut uid B 2 putent A Sm pr B
4 sed Ald at r ut p. 132,24^ sed haec quae secwntwr ita iam pertinent ad
secundum locum, ut ipsos fines bonorum et malorum intellegendum sit in iis
rebus esse quae inlustriores (u. 6) esse dicantur physicis illis quaestionibus ; quare
aduersatiua particula non opus; cf t*. 23 Stangelius TuUian. 62 s 5 pby-
fici iftam AB ; physica Ald tbm, quod repudiaui non quo de latinitate du-
bitem cum r, qui physici del, sed quia physici u^erum puto et ex more positum,
quo more scribit ne hoc quidem physici intellegere potuistis de ^iat, d. ii 18,48,
ne omnes physici inrideamur de fato 11,25, hoc uos dialectici non facitis de
diu. II 50,104; leuiter carpit Stoicos ut qui physicis glorientwr; de coUocatione
. cf pi'o Cluent. 62,175 cecidisse de equo dicitur et homo infirma ualetudine latus
offendisse, cum sen. grat. egit 6,14 litteris studere incipit et belua immanis
cum Graeculis philosophari 6. 6 se post considerare add Lambinus, pro si
scripsit Dauisius tbm ; sed si non tuto tolUtur, cf Vahlenus de leg. p. 133,7 , eb
pronomen potest abesse, uide p. 112,14 7 assentientur neque approbabunt
Urnestus 8 nunc quam Ald nufquam AB qfqua N; cf p. 121,2
ali^quid, li ea; u t** uid, fuitne au quid B 9 illud qu^d in conspectu est,
cf^. 112,7; uUu N menfi*fex, fe in ra^ A 10 me*tin A mentin B
13 quo add F, rec A, quo modo tb praeter usum sermonis foii*f ex
c-^luf B 15 respondebunt scripsi Refponderunt N, corr <-n*nt A c*»der corr
«^'denir Btbmr 16 quantof pr A fol add A P&I4^ ^ ^ corr,
litterae a/nte et post t euanidae A 17 aliud cum ras ex abud B
18. 19 conphendi pr B 20 habuf pr B explorati N exploti B, pr A
(corr rec) 23 et del Maduigius emend. 201 tmr est deleto eodem uerbo post
re u.22 Klotzio auctore b. at et est tamquam et quidem, cf u. 4 ad Att. ix
Gicero LVCVLLVS 42,129—130 14$
qui in cognitione et scientia summnm bonum ponit — qui cum Ze-
nonis auditor esset uides quantum ab eo dissenserit et quam non
multum a Platone. Megaricorum fuit nobilis disciplina, cuius ut
scriptum uideo princeps Xenophanes quem modo nominaui, deinde
eum secuti Parmenides et Zeno (* itaque ab is Eleatici philosophi s
nominabantur), post Euclides Socratis discipulus Megareus, a quo
idem illi Megarici dicti, qui id bonum solum esse dicebant quod esset
unum et simile et idem semper; hi quoque multa a Platone. a
Menedemo autem, quod is Eretria fuit, Eretriaci appellati, quorum
omne bonum in mente positum et mentis acie qua uerum cerneretur, lo
130 Erilli similia, sed opinor explicata uberius et omatius. Hos si con-
temnimus et iam abiectos putamus, iUos certe minus despicere debe-
mus: Aristonem, qui cum Zenonis fuisset auditor re probauit ea quae
ACADEMICVS IV
6 — 8 Laetantius diu, inst. ni 12,9 Euclides qui fuit Megaricorum conditor
disciplinae dissentiens a ceteris id esse dixit summum bonum quod simile sit
et idem semper
5,2, p. 111,8 quaerelicta^, Iicta in ras, agnoscebam quaere l. .t& B. de uerha
efp. 42,14; reiecta ci r cl p. 143,12 de fin. n 13,43 Etillum F et Er~ Vm u
ut Er«-» DatMsius tr, sed Erillum cum posuisset ceteros (Eleaticos Megaricos Ere-
triacos) wna cum iUo serie complexurus ac deinde suhiwncturus illos certe et reliqua
(p, 143,12j, plu/ribus de eo additis institutum orationis mutauit ut p. 143,12 ss uel
ut pro Mur. 18,38 cum sic coepisset num tibi haec parua uidentur adiumenta
et subsidia consulatus, uoluntas militum^ id quod alterum est, ludorum elegan-
tiam, multis interiectis denique mutata oratione protulit 19,38 Herillum Ald
t; uide Madudgium de fin. n 11,36, de orat. m 17,62. (fr. 413 Arn.)
V _
1 pomt, t in ras A 3 megan coru corr megan- qoru B
4 modo p. 137,19 5 defectum notaui; deest fere Eleatae ambo futerque
Eleates Helmius) iif B bif ANr Eleatici Victorius uar. lect. x 17
eretnaci AB, cf u. 9 filofophi, i prior in ras ampliore pr ut uid A phi-
lolphi B 6 nominantur pr A (non N) pofteucli defocratif ex *»»difoc*»»
A poft euclYdef focratjf ex ««tef B. Socrati r cl Maduigio de fin. i 5,14 v 5,12
sed huius nominis sine exemplo difcipulxl ex ««Iif A 7 quid B
8 et Bui simile ci r, cf Tim. 10,36^ supra Lactantius multa AB
9 hif eretna, etn in ras, a add, fuit hif ert . . a J. if*eretna [f ] B is ex Ere-
tria dett r (hic ci Eretrieus cum Camerario) nullo opinor exemplo TuUiano;
Ameria pro 8. Bosc. 27,74, Larino pro (Jluent. 13,36 eretnaci, a aperta ex
parte in ras, ft fuit ««tndici A. Eretricos appellat de orat. iii 17,62 Tusc. v
39,113 et ita solent Graed, sed 'EQstQtaTti} (afQsei^s) Suidas u. ^ai^oav
10 Ementif B em<« N, pr F; em^ acie in ras (ft etiam in pofitu Uneola e corr)
A. et in mentis acie maUt t, cf p. 4tlfi 11 Herilli Maduigius t (de scriptura
uide p. 142,23j ulli AB Elii r (uel Eliaci, quia 'HXi^axohg u^l HXeiaTtohg Graeci)^
sed dbsurdum est in hac sententia antiquiores recentiorilms subiungi, et de orat
ni 17,62 genera philosophorum iam diu fracta et extincta cominemorat Eretri-
corum Enlliorum Megaricorum Pynhoneorum non Mia^corum, neque hos itsquam
nominat 13 Aristonem 362 Am. reprobabit, p cum ras ex h A
144 LVCVLLVS 42,180—181 GiceiO
iUe uerbis, nihil esse bonum nisi uirtutem nec malum nisi quod uir-
tuti esset contrarium; in mediis ea momenta quae Zeno uoluit nulla
esse censuit. huic summum bonum est in is rebus neutram in partem
moueri; quae adiatpoQLa ab ipso dicitur. Pyrrho autem ea ne sen-
5 tire quidem sapientem^ quae andd^sva^ nominatur. Has igitur tot
sententias ut omittamus^ haec uideamus^ quae nunc diu multumque
defensa sunt. Alii uoluptatem finem esse uoluerunt; quorum prin- 13]
ceps Aristippus, qui Socraten audierat, unde Cyrenaici, post Epi-
curuS; cuius est disciplina nunc [disciplina] notior nec tamen cum
10 Gyrenaicis de ipsa uoluptate consentiens. uoluptatem autem et hone-
statem finis esse Callipho censuit, uacare omni molestia Hieronymus,
hoc idem cum honestate Diodorus, ambo hi Peripatetici. honeste
autem uiuere fruentem rebus is quas primas homini natura conciliet
et uetus Academia censuit, ut indicant scripta Polemonis quem An-
15 tiochus probat maxime, et Aristoteles eiusque amici huc proxime
uidentur accedere. introducebat etiam Cameades, non quo probaret
sed ut opponeret Stoicis, summum bonum esse frui rebus is quas
primas natura conciliauisset. honeste autem uiuere quod ducatur a
ACADEMICVS IV
15 hinc Lactantius ea sumpsisse uideatur quae de Aristotde tiarrat diu.
inst. ra 7,8 in ceteris iUa potius secutus quae mnt de fm. v 7,20 «s (cf n 6,19.
11,34 Tu8C. V 30,84«;
1 iUa pr B nihif pr A 2 uirtutif B monenta pr B
cf p. 51,2555 3 uf 5 hif J.t 4 adiaphona B adiafona, fo e corr cum
raa, pro f olim fuit p A adiapo2ia N Pyrrhoni Dauisius; uide p. 139,6
5 &7cdd'sia (dett) Asc u; qu8e*apatino|minatiir ex quaeape^>natur A q apati
K
nominatur N qu§ apati-nommatur ex que apatinominatur B 6 ut del Ald;
cf pro Lig. 7,20 de fin. i 7,24 nunc post haec traiecit Lambinus hmr,
traiectum del t; ft post nunc interddit remanent et (cf de orat. ra 18,63^, nisi
forte hreuius locutus est; cf de fin. v 7,20 Tusc. v 30,84 8 anftYp|puf* [b,? o?]
B focratem B 9 posteriore loco difciplma linea subiecta A, «-nam tram-
uersa del B (om N) neque Ven ii r 10 uoluntate A (non N)
11 fme (tr) ee bono2i ut u. 1 N, et recte scrihit r Ciceronem solere coniunctos
fines singulariter appeUare; sed non numquam minus acctirate pluralem ponit ut
de fin. IV 16,43 (cfn 6,18; Tusc. v 29,83 callipho Bom calippo AB uacan
NB, corr ^re A *ieronimhoc idemj cu [h] lurnila add, hoc idemj in
ras A; cum om N 13 uiuere, secunda u in ras rec A uide ^uidere B
fruentem^ fru in ra^ rec A iis Manutius hif AB 14 acamia
pr A 15 ^)bamaxime pr A amici] aemuli BentUim, cf pro
Mu/r, 29,61 huc ex codidhus lo. Scalae Vrsinus, Orellius nunc AB
17 opponet N oppene^re* B opponeret , et e corr et ft partim in ras, ut putem
fuisse «^nere A. cf de fin. n 13,42 ftoicif fimu jw* B esse del&ndum
censehat Ernestm; uide p. 52,5 frue pr B iis Manutius hif AB
18 Honefta AB *honefta [H.?] N uiuere ex regio suo Dauisius ui-
detur A (dd F) uidere N, corr uidet* B, cf u. 13 dicatur pr B
Cicero LVCVLLVS 42,181--43,X33 145
conciliatione naturae Zeno statnit finem esse bonorum, qui inuentor
^3 et princeps Stoicprum fuit. iam illud perspicuum est, omnibus is
finibus bonorum quos exposui malorum fines esse contrarios. Ad
uos nunc refero quem sequar; modo ne quis illud tam ineruditum
absurdumque respondeat ^quemlubet modo aliquem': nihil potest dici 5
inconsideratius. Cupio sequi Stoicos. licetne — omitto per Aristo-
telem, meo iudicio in philosophia prope singularem — per ipsum
Antiochum, qui appellabatur Academicus, erat quidem si perpauca
mutauisset germanissinius Stoicus. erit igitur res iam in discrimine;
nam aut Stoicus constituatur sapiens aut ueteris Academiae — utrum- 10
que non potest; est enim inter eos non de terminis sed de tota pos-
sessione contentio; nam oninis ratio uitae definitione summi boni
continetur, de qua qui dissident de omni uitae ratione dissident; non
potest igitur uterque esse sapiens, quoniam tanto opere dissentiunt,
sed alter — : si Polemoneus, peccat Stoicus rei falsae adsentiens (uos 15
quidem nihil esse dicitis a sapiente tam alienum [esse]); sin uera
sunt Zenonis, eadem in ueteres Academicos Peripateticosque dicenda.
133 hic igitur neutri adsentiens * si numquam uter est prudentior? Quid
cum ipse Antiochus dissentit quibusdam in rebus ab hisquos amat
ACADEMICVS IV
8 Augustinus de ciu. Dei xix 3 ex. Antiocho . . . quem sane Cicero in plu-
hbus fuisse Stoicum quam ueterein Academicum uult uideh
1 Zeno 181 Arn. ftatuit*, 1 add, t in ras, fmi ftatu id ut uid
B ee* ex e& uel ek B 2 pnncepftoico2um pr A eft momnib;
AN uf B hif AN tbm, cf p. 160,9 5 quemlub& ex -^iub& B
•-hbet AN 9 ftoicif AN =*ref A 10 constituetur mg Lamhin
b; necesse est post sapiens add m 11 tmini pr B 12 defmitione*
ex c-nif Aj ex c*»nef B 13 conti *net, ti in ras [hasta] fuerit conto met A
contitnetur [0] B qui* [d ut uid\ A 15 alter N ahi AB uos
dett Ven nof N Num A Non B nam uos Dauisius tbm ; namque idem r
16 esse prius om Victorius b, posterius Asc u; posse . . . esse ci Vahlenus
£m B fm sed lineola non satis certa A h n N 17 penpateticof que*, e e.v-
trema in ras A et Perip. de libris errans r dicenda sunt ci r
18 neut N fmqua ex fiiiqua B hic i. neutri assentiens, si numquam,
uter sit sapiens, apparebit, nonne utroqi^e est prudentior Lambinus ^non sine
ope codicum manu scriptorum\ bm; hic i. n. a. multo quam uester est prudentior
Christius; hic i. neutri adsentietur? sin (scil. adsentietur^ , inquam, uter est
prudentior? r (similiter Guietus) , contra quem id maxime teneo, de prudentia
quaeri non PoUmonei et Stoici sed eorum quibus statuendum sit utros sequantur,
deinde hic et numquam esse inter se opposita; qua^ si uera su/nt, credi potest
fuisse hic i. neutri adsentiens tu effugies turpitudinem ; ego si numquam (scil.
adsentior^, uter est prudentior (h. e. ego mihi uideor prudentior, cf p. 141,4^;
adsentieris; ego si ci Beitzensteinus 19 hif AN uf B. hos dicit quos saepe
nostros, uide Stangelium Tullian. 34, nec de fin. iii 11,36 his Stoicis tutum est
mutare
CicEBO ed. Plasberg 10
146 LVCVLLVS 48,138—44,136 Cieero
Stoicis^ noDne indicat non posse illa probanda esse sapienti? placet
Stoicis omnia peccata esse paria; at hoc Antiocho uehementissinie
displicet. liceat tandem mihi considerare utram sententiam sequar.
Traecide' inquit, ^statue aliquando quidlibet'. Quid quae dicuntur
5 quom et acuta mibi uidentur in utramque partem et paria, nonne
caueam ne scelus faciam? scelus enim dicebas esse Luculle dogma
prodere; contineo igitur me, ne incognito adsentiar, quod mihi tecum
est dogma commune. ' £cce multo maior etiam dissensio. Zeno in 184
una uirtute positam beatam uitam putat. quid Antiochus? ^etiam'
10 inquit ^beatam, sed non beatissimam'. deus ille qui nihil censuit
deesse uirtuti, homuncio hic qui multa putat praeter uirtutem ho-
mini partim cara esse partim etiam necessaria. sed et ille uereor ne
uirtuti plus tribuat quam natura patiatur, praesertim Theophrasto
multa diserte copioseque dicente, et hic metuo ne uix sibi constet^
15 qui cum dicat esse quaedam et corporis et fortunae mala tamen eum
qui in his omnibus sit beatum fore eenseat si sapiens sit: distrahor,
tum hoc niihi probabilius tum illud uidetur, et tamen nisi alterutrum
Bit uirtutem iacere plane puto. Verum in his discrepant. ' quid illa ^
in quibus consentiunt num pro ueris probare possumus^ sapientis
so animum numquam nec cupiditate moueri nec laetitia ecferri. age
haec probabilia sane sint; num etiam illa, numquam timere num-
quam dolere: sapiensne non timeat ne[csi] patria deleatur^ non do-
1 iudicat dett Ven r; sed indicat tamquum imiiti est iUe addito c corr, uf
d
quidem uoluit, iUa A j)banta ex ^te B probabilia ex hmtiquo libro^ Ma-
nutius; non esse illa probanda s. b cum Lambino, qui idem non posse ilia probata
esse 8. proposuit. forma orationis etsi insolita tamen ad hunc locum accommodata
uideatur: quod ne Antiochus quidem amicis suis concedit id fteri nequit ut ullo
modo probandum sit fapiente p^- B 2 cf p. 11,17 dX om B
_ • qai()
4 qmdq; B, cmr c^g F que ft 2>r A queq; X 5 quom scripsi duce Bent'
m
leio quid AB (quidet F) q N; quod Ven ii et poift quid Guieto auctore (cf Mad-
uigius emend. 203J transponens r; hic pronomine ddeto in initio sententiae quid si
quae cum Mosero symb. crit. spec. iv 9s ponunt tbm traiectis simid cum Orellio
illis in utramque psurtem post dicuntur, quae ut opinor tam bene se ad haec mihi
uidentur applicant quam scribit ad Att. m 21 te oro ut, si quid erit quod per-
spicias in utramque partem, quam planissime scribas uel de off. ii 10,87 quae
qui in utramque partem . . . despiciunt uel de fin. iii 4,12 in utramque partem
ita paria redderent ut nulla selectione uterentur 6 dicebas p. 80,18
7 adfentiar NB, ex c-at A %ss cf p. 10,2. 51,23 (fr. 187 s Arn.)
11 ♦homuntio [punctum opinor] A 12 chara Ald clara AB praeclara
ci r. cf de fin. v 23,68 et addidi 13 Theophrasto in libro de beata
uita (de fin. v 28,86^ 14 contra post multa add Lamhinus, post copioseque
GoerenziurS tbm 16 ee in ra^ paulo ampliore A 16 fenfeat N, pr AB
la
fentiat M 17 tum^rie*« in ras A IS ii£ B illud ftprM illud AB
20 cupiditate A 22 ne Dauisim nec fi AB ; cf Maduigius de fin.
exc. III 'p. 807. an fuit ne sibi.^ patria • beleat. , abeleat. in ras B
dolea+t A doleant B. cf Tusc. iii 22,54
Cicero LVCVLLVS 44,186—46,187 147
leat si deleta sit? duruni; sed Zenoni necessarium^ cui praeter hones-
tum nihil est in bonis^ tibi uero Antioche minime, cui praeter
honestatem multa bona^ praeter turpitudinem multa mala uidentur^
quae et uenientia metuat sapiens necesse est et uenisse doleat. Sed
quaero quando ista fuerint Academia uetere decreta, ut animum sa- 5
pientis commoueri et conturbari negarent: mediocritates illi proba-
bant et in omni permotione naturalem uolebant esse quendam modum.
legimus omnes Crantoris ueteris Academici de luctu; est enim non
mi^us uerum aureolus et ut Tuberoni Panaetius praecipit ad uer-
bum ediscendus libellus. atque illi quidem etiam utiliter a natura 10
dicebant permotiones istas animis nostris datas, metum cauendi causa,
misericordiam aegritudinemque clementiae; ipsam iracundiam tbrti-
tudinis quasi cotem esse dicebant — recte secusne alias uiderimus;
136 atrocitas quidem ista tua quo modo in ueterem Academiam inruperit
nescio. Illa uero ferre non possum — non quo mihi displiceant, 15
sunt enim Socratica pleraque mirabilia Stoicorum quae paradoxa
nominantur; sed ubi Xenocrates, ubi Aristoteles ista tetigit[ur] (hos
enim quasi eosdem esse uultis): illi umquam dicerent sapientes solos
reges solos diuites solos formosos; omnia quae ubique essent sapien-
tis esse; neminem consulem praetorem imperatorem, nescio an ne 20
quinqueuirum quidem quemquam nisi sapientem, postremo solum
ciuem solum liberum, insipientes omnes peregrinos exules seruos,
furiosos denique; scripta Lycurgi Solonis, xii tabulas nostras non
esse leges, ne urbis quidem aut ciuitatis nisi quae essent sapientium.
197 haec tibi Luculle, si es adsensus Antiocho familiari tuo, tam sunt S5
defendenda quam moenia, mihi autem bono modo tantum quantum
45 uidebitur. legi apud Clitomachum, cum Cameades et Stoicus Diogenes
f
1 fi deleta fit N ridelaefatir ex ridelaetatif A fi delet^atif ( ; add) B
4 aenientia^ m&aa, pr A 6 qxiB,ndtk pr, d red uid B Academia uetere
ecT&&
inUilego *d%m A. uetus floref ; ab Ac. u. Bom bmr dunttia ut F dunt tia ut
A duntti aut B dicta ut N, unde dictata ut ci t declarata ut ct r 8 omnif A
V
grantonf AB 9 Ettuberom B cfde fin. iv 9,23 Tusc. iv 2,4
11 ditaf pr B 13 alias cf Tusc. v 19,43 15 illa ♦uero ex ilh auero
ut uid B 16 funeni pr B quse ex qua A 17 iftatetigit ex ifbate
igit ut uid A ifta^te igitur N ifta tetigit- tur, t- add B hoc ft pr M hoc
AB 1S88 cf pro Mur. 29,61 Chrysipp. eth. 699 Am. 20 nefci^^an ft
pr A 22 cfp, 161,16 de orat. iii 18,66 23 funofuf pr B furiosos
denique coniunxi cum Dauisio et Bootio Mnemos. xxiii (^1896^ 213 5, qui confert
de fin. V 8,7 Timc. v 10,29. 27,77 al. scita ci Goerenzius insdte, quamquam
conmendat Bootius l. d.; cf de leg. i 6,11). 20 lYourgi* [£], (3^ ex c B
xn NB duodecim A 24 quidem ex Manutii coniectura t deniq; AB quidem
denique Rhtzius 26 bono NB bonu A 27 narratiuncuia quae sequitur,
10*
148 LVCVLLVS 46,137—188 Cicero
ad senatum in Gapitolio starent; Aulum Albinum, qui tum P. Scipione
et M. Marcello cos. praetor esset^ eum qui cum auo tuo Luculle
consul fuit^ doctum sane hominem ut indicat ipsius historia scripta
Graece^ iocantem dixisse Gameadi 'ego tibi Cameade praetor esse
5 non uideor, quia sapiens non sum^ nec haec urbs nec in ea ciuitas?'
tum ille 'huic Stoico non uideris'. Aristoteles aut Xenocrates^ quos
Antiochus sequi uolebat^ non dubitauisset quin et praetor ille esset
et Roma urbs et eam ciuitas incoleret; sed ille noster est plane, ut
supra dixi^ Stoicus perpauca balbutiens. uos autem mihi uerenti ne 138
10 labar ad opinionem et aliquid adsciscam et conprobem incognitum,
quod minime uultis, quid consilii datis? Testatur saepe Chrysippus
tris solas esse sententias quae defendi possint de finibus bonorum;
circumcidit et amputat multitudinem. aut enim honestatem esse
finem aut uoluptatem aut utramque. nam qui summum bonum di-
15 cant id esse si uacemus omni molestia, eos inuidiosum nomen uolup-
ACADEMICVS IV
8. y (fr. Slj Nonius p. 80 balbuttire est cum quadam linguae haesitatione
et confusione trepidare. Cicero Academicorum lib. iv ^plane ut s. dixi (^dic pr
Leid dictus Wolf dictumst ci Luc. MueUerus) St. p. balbutiens'
quam editores a superioribu^ solent diiungere, ita cuni illis coliaeret ut quae ratio
inter Gameadem et Diogenem intercesserit eadem inter Ciceronem et Lucullum uel
Antiochum intercedere intdlegatur ; quare dubito an supei'ioriJ)us per particulam
ut adyiexa fuerit. cf kist. Bom. reliq. i p. oxxra Petri
1 ien&tvi^ ex «-tut ut uid A mcapituli A alpinu B qui*-
cu+.p.fcipione ex quicumpfcipione ut uid A 2 et del h. cf Lahmeyerus
philol. xxn G7, m ad p. ii uol. i p. 162,20 &M- et con"- in ras A; Qful N
• cof • ex cof i ad Att. xii 23,2 (Astura xiv K. Apr. a. 709/45J quibus
consulibus Cameades et ea legatio Romam uenerit scriptum est in tuo annali ;
cf Muenzeriis Hermae xl 52 effet* eum, e tertia cum ras ex t aut c A
(^pto2e tecu N) effete*u ex effetecu ut uid B 4 ludicantem B 5 quia
sapiens non sum del r nimium opinor cupiens insdtiae crimine liberare eum qui
ut ait Polybius xxxix 1(12) aTcafivXog xal XdXog xal TCSQTCsgog Si^acpsQOvrcog fuit
cuiusque iocum CUtomachus ob ipsam inscitiam importmiitatemque narrauerit
urb+f [ft e] B interrogari potius puto quam adfirmari 6 Stoico ex
Halmi suspicione del b, et ft id Ciceronis est non Carneadis 7 dubitauf f&
B 8 urb*f [i] r eaj 1 pr B 9 dixi p. 145,8 puto iDcrpauca Acade-
mica uerenti ne Christii suasu t cl p. 142,1 ueremiN ne ex ueremnme aut
•Nl
uereninine ut uid A ueremini ne N ueremine B 10 opinationem Bentleius
tbm; cf p. 64,15 cum 55,10 et Tusc. iv 7,15 11 Chrysippus eth. 21 Arn.
12 triffolaf N tyfolaf A, pr F tiffolaf B qua AB, corr quse F de-
bv b,
finitif AB, corr <«tif sed bv et puncta erasa F ^tif M de fine ci r; cf p. 149,5
13 circucidit fd co; b, i red uid^ t in ras ft ex £) &*a putat [i] A ccu-
cidi etiam putat N ^h.e. enim add B 14 utrumq;, q; m ras rec, ftierit
punctum A utruq; N utru B
deero LVCVLLVS 46,138—46,140 149
tatis fiigere sed in mcinitate uersari; quod facere eos etiam qui illud
idem cam honestate coniungerent^ nec multo secus eos qui ad houes-
tatem prima naturae commoda adiungerent. ita tris relinquit sen-
139 tentias quas putet probabiliter posse defendi. Sit sane ita — quam-
quam a Polemonis et Peripateticorum et Antiochi finibus non fticile s
diuellor nec quicquam habeo adhuc probabilius. uerum tamen uideo
quam suauiter uoluptas sensibus nostris blandiatur; labor eo ut ad-
sentiar Epicuro aut Aristippo: reuocat uirtus uel potius reprendit
manu, pecudum illos motus esse dicit^ hominem iungit deo. possum
esse mediuS; ut^ quoniam Aristippus quasi animum nullum habeamus lo
corpus solum tuetur, Zeno quasi corporis simus expertes animum
solum conplectitur, ut Calliphontem sequar — cuius quidem senten-
tiam Gameades ita studiose defensitabat ut eam probare etiam uide-
retur; quamquam Glitomachus adfirmabat numquam se intellegere
potuisse quid Gameadi probaretur — sed si eum ipsum finem uelim 15
sequi^ nonne ipsa seueritas et grauitos et recta ratio mihi obuerse-
tur: ^tune^ cum honestas in uoluptate contemnenda consistat, hones-
tatem cum uoluptate tamquam hominem cum belua copulabis?'
^6 Vnum igitur par quod depugnet relicum est, uoluptas cum honestate;
de quo Chrysippo sunt, quantum ego sentio; non * mi^a contentio. so
alteram si sequare^ multa ruunt et maxime communitas cum homi-
num genere, caritas amicitia iustitia reliquae uirtutes^ quarum esse
•2 multo* [1] B 3 naturse ex <-ra A quomoda ex c*»do A
relinqui Goerenzius 4 putet ex putat jw ut uid B putat dett tbm; cfp. 148,12
Hit ita sane Lamhinus, et ita est de leg. i 1,2 Lael. 5,18 ; sit sane ita Brut.
81,279 5 faci*le [1] A 7 blandia*tur [n] B labor Bom ^ eo
Gruterus (cf p. 99,1^ labore N, corr <«ro A <-»re B 8 reprendit, repren in ras
paulo capaciore A repndit N 9 iungi Dauisius 10 habe,rauf rec A
12 ut del Guietus Lambinus b; defenderunt Manutius et pestea Lambinm,
uide Maduigium de fin. ni 13,43 Haasium ad Reisigii scholas ni p. 477 ed. iii,
m ad p. n uol. ii p. 276,4 15 si eum scripsi fi*** [cut in B certwn cst
fuisse, in A prohahile] AB fi Ntbmr ipeum cum cruce t istum ex Hnlmi
cmiectu/ra bmr 16 feuentaf J., corr fe«- B ueritas dett Ven tbmr
grauitas scripsi grauif ANtbmr grauif-, f- in ras B; cf p. 94,16 Tusc. 11 13,32
Hortens. fr. 64 m; seueritas et grauitas coniunctae pro Mur. 31,66 pro Cael. 12,29
aduersetur Lambinus tbm; ohuersandi uerbum per se prorsus aptum esse liuic
rei monuit r cl Tusc. 11 22,52 pro Sest. 3,7 (de domo 55,141^ 17 tune r (cf
p. 99,20; tun' Gulielmius) tum AB tu Ven 11 tbm, et potest ambigi con-
fiftat|honeftate, fta in ras, t;ho add, omnia pr ut uid A confiffcat fi honeftate N
18 copulabaf |)r A 20 chry*fippo [ft p] fn*it (hoc ex funt^ Atbmr
chnfippi* ^astd] funt N chryfippof+ui*t ex chrYnppufiuiit ut uid B. restituto sunt
defectum signaui, quem sic fere expleas non pauca acute disputata estque inter
illas magna contentio. non enim contempsisse Chrysippum certationem illam qua*'
esset uirtuti cum uoluptate Cicero ipse seribit de fin. 11 14,44; cf etli. 21 Arn.
21 altera A Alteram B mame pr AB 22 quarem jyr A
150 LVCVLLVS 46,140—148 Cicero
nulla potest nisi erit gratoita; nam quae uoluptate quasi mercede
aliqua ad officium inpellitur ea non est uirtus sed fallax imitatio
simulatioque uirtutis. audi contra illos qui nomen honestatis a se ne
intellegi quidem dicant (nisi forte quod gloriosum sit in uolgus
5 id honestum uelimus dicere)^ fontem omnium bonorum in corpore
esse^ hanc normam hanc regulam hanc praescriptionem esse naturae,
a qua qui aberrauisset eum numquam quid in uita sequeretur habi-
turum. Nihil igitur me putatis^ haec et alia innumerabilia cum 141
audiam, moueri? tam moueor quam tu LucuUe, nec me minus ho-
10 minem quam te putaueris; tantum interest quod tu cum es commo-
tus adsciscis adsentiris adprobas, uerum illud certum conprehensum
perceptum ratum firmum fixum fnisse uis deque eo nulla ratione
neque pelli neque moueri potes, ego nihil eius raodi esse arbitror
cui si adsensus sim non adsentiar saepe falso, quoniam uera a
15 falsis nullo uisi discrimine separantur, praesertim cum iudicia ista
dialecticae nulla sint.
Venio enim iam ad tertiam partem philosophiae. Aliud iudi- 142
cium Protagorae est qui putet id cuique uerum esse quod cuique
uideatur, aliud Cyrenaicorum, qui praeter permotiones intumas nihil
20 putant esse iudicii, aliud Epicuri, qui omne iudicium in sensibus et
in rerum notitiis et in uoluptate constituit; Plato autem omne iudi-
cium ueritatis ueritatemque ipsam abductam ab opinionibus et a
sensibus cogitationis ipsius et mentis esse uoluit. num quid horum 143
probat iioster Antiochus? ille uero ne maiorum quidem suorum. ubi
25 enim [et] Xenocraten sequitur, cuius libri sunt de ratione loquendi
multi et multum probati, aut ipsum Aristotelem, quo profecto nihil
2 imitio pr A 3 illos Epic. fr. 400 Vs. 6 prsercnptione ex praA-,
supra a paruula ras B 8 putabis Ald putas malcbat Goerenzius
qaiefcir
10 te N, add F, om AB 11 afcifcif N Adfcrifcif Br adfcnfcif ccwr ad-
♦q*efcif A; cf p. 140,8. 148,10 de fin. m 5,17 12 uis (om ftiissej dett thni
6886 uis Durandus uis ess6 7*. fuisse uis esse opinor 'nunc ais tum fuisse cum
adsensus es\ ut u. 14 adsensus sim ponit non adeentiar; cf p. 147,25 de-
queeo ex ^^queo A de quo eo N Dequeeo ex «->quoeo B rationeNequae, n6
add A 13 potef* [t] B 14 adfenfufim B puto cui sic ads. sim
ut (mg) non; aliter enim tempus non uidetur constare, de quo cfu. 12 falso
dett Crat falfe an <^»fo dubium propter maculas A falfe N falfae B 15 nullo
mfindifcnmine, mfm indttcta A nuUomfindif cnmine B nuUo di£cmnie Ntbmr ;
uisi scripsi Prsefertimcti, ae ex a,, m e corr et ex parte in ras ut uid B
17 adter**tia, r red, ex «*>temtia ut uid B 18 put& A, corr ut sit
-^tat B tbm; cf p. 132,17 20 Epicuri fr. 245 Vs. 21 notuf jpr A
conftu+it [hasta tit uid] B 23 cogitationif ex c^m B cognitionif N, corr
cogitationif A. cf de leg. i 7,22 de sen. 12,41 de nat. d. iii 9,21 uolunt B,
corr uolui+t A uoluit N 26 et A & B, om Ven recte opinor ut ortum ex
e spurio (cf p. 139,6J. aut Ntbmr tfjg tcsqI t6 diccXiysad^oci, %Qay\LaxsLug
PifiXlcc Diog. L. iv 13 26 probati* ex o»tu B
Cicero LVCVLLVS 46,143—47,145 151
47e8t acutius nihil politius; a Ghrysippo pedem numquam. Qui ergo
Academici appellamur (an abutimur gloria nominis?) aut cur cogi-
mur eos sequi qui inter se dissident? In hoc ipso quod in elementis
dialectici docent^ quo modo iudicare oporteat uerum falsumne sit si
quid ita conexum est ut hoc ^si dies est lucet', quanta contentio 5
est: aliter Diorforo, aliter Philoni, Chrysippo aliter placet. Quid cum
Cleanthe doctore suo quam multis rebus Chrysippus dissidet; quid
duo uel principes dialecticorum Antipater et Archidemus spinosissimi
144 homines nonne multis in rebus dissentiunt? Quid me igitur Luculle
in inuidiam et tamquam in contionem uocas, et quidem ut seditiosi 10
tribuni solent occludi tabernas iubes? quo enim spectat illud cum
artificia toUi quereris a nobis, nisi ut opifices concitentur? qui si
undique omnes conuenerint facile contra uos incitabuntur. Expromam
primum illa inuidiosa, quod eos onmes qui in con[ten]tione stabunt
exsules seruos insanos esse dicatis. Deinde ad illa ueniam quae iam 15
non ad multitudinem sed ad uosmet ipsos qui adestis pertinent.
negat enim uos Zeno, negat Antiochus scire quicquam. 'Quo modo?'
inquies; ^nos enim defendimus etiam insipientem multa conprendere.'
14© At scire negatis quemquam rem ullam nisi sapientem <^t hoc qui-
dem Zeno gestu conficiebat. nam cum extensis digitis aduersam ma- ao
ACADEMICVS IV
8 cf Hieronymus epist. 69,2 t. i col. 413 i> Vall. spinosulus noster ob-
mutuit
1 Sib A nusquam Dauistus ex regii sui uaria lectione, r cl ad
Att. VII 3,11 (aceus. iv 16,33^ Terent. ad. 227 quid Ald tbmr dubito
quam recte 2 ds ea; In 5 abutimur ex c-muf B 3 melementif
ex inclc- AB 4 iudicari ci r; cf Maduigiu^ de fin. i 9,80 fi add
B 6 dioro B, pr A Diodoto Lambin. uide Zellerum de philos. Grraec. 11 1
(ed. iv^ 260,2. 270 philmi pr AB Chrysippo fr. 285 Am.
8 dialecti coru, .co e eorr, ft ex eo A ; c poHerior ex e B antipat e.T c-par
A. fr. 26 Arti. &*achidemuf [r | B. fr. 6 Arn. (qui Archedemus, sed cfpro
f
Flacco 22,53) spinosissimi C. F. Hermannus philol. vii 475 opinofifimi A
(cum cruce ibm) opiniofinimi Nr ; opmofif^fimihihonunef B. opinione onmium
ingeniosisBimi ci Georges in lexico copiosissimi Deiterus philol. xlvi 176. cf orat.
32,115 qui dialectici dicuntur spinosiora multa pepererunt^ de fin. m 1,3 Stoi-
cornm . . . subtile uel spinosum potius disserendi genus, aL; supra Hierony-
mus. nec quid melius inumiri possit uideo nec opinioni qui locus sit in hac
re intellego, et ad quem prouocant Tertullianus adu. Marc. iv 35 opiniosi uoca-
bidum sententia plane diuersa posuit 10 mmuidia N jNjNuidja ex inimdea
IN
.4. inuidjam ex muideam, sed e pr effecta erat ex 1 B uocas cfp. 72,6 s«
101,2 11 expectat AN 12 quereris p. 83,6 13 exproma, p ras
ex ^), ro in ras (fuit b we? h, tum ft a> A 14 contione Bom contentione A
contemptione B cf p. 147,22 20 Zeno 66 Arn. geftS ex «^u A
empi
a* [1
geftu* [m] B
152 LVCVLLVS 47,146—48,147 Cicero
num ostenderat^ ^uisum' inquiebat ^huius modi est'; dein cum pau-
lum digitos contraxerat, 'adsensus huius modi'; tum cum plane
conpresserat pugnumque fecerat, conprensionem illam esse dicebat^
qua ex similitudine etiam nomen ei rei, quod ante non fuerat, xaroc--
b Xt]fitl}tv imposuit; cum autem laeuam manum ad^/ouerat et illum
pugnum ai-te uehementerque conpresserat^ scientiam talem esse dice-
bat^ cuius compotem nisi sapientem esse neminem. sed qui sapiens
sit aut fuerit ne ipsi quidem solent dicerc. ita tu nunc Catule lucere
nescis, nec tu Hortensi in tua uilla nos esse. num minus haec in- 146
10 uidiose dicuntur? nec tamen nimis eleganter; illa subtilius. Sed quo
modo tu si conprendi nihil posset artilicia concidere dicebas nec
mihi dabas id quod probabile esset satis magnam uim habere ad
artes, sic ego nunc tibi refero artem sine scientia esse non posse.
an pateretur hoc Zeuxis aut Phidias aut Polyclitus, nihil se scire,
15 cum in iis esset tanta soUertia? quod si eos docuisset aliquis quam
uim habere diceretur seientia, desinerent irasci; ne nobis quidem
suscenserent cum didicissent id tollere nos quod nusquam esset,
quod autem satis esset ipsis relinquere. Quam rationem maiorum
etiam conprobat diligentia, qui primum iurare ex sui animi sententia
20 quemque uoluerunt, deinde ita teneri si sciens falleret, quod inscientia
multa uersaretur in uita; tum qui testimonium diceret ut arbitrari
se diceret etiam quod ipse uidisset, quaeque iurati iudices cogno-
uissent ut ea non aut esse atd non esse facta sed ut uideri pronun-
tiarentur.
25 Verum quoniam non solum nauta significat sed etiam fauonius ^
ipse insusurrat nauigandi nobis Luculle tempus esse, et quoniam
satis multa dixi, sit mihi perorandum. posthac tamen cum haec
2 contraxerat dett Victorius contexerat A conrtrinxerat X conxerat, e ex
Sipr,B. Quintil. inst. or. xi 8,94 tres contracti poUice premuntur, tdirf. 102 Pliii.
n. h. XI 94 8 cf orat. 82,118 de eodem Zenone cum compresserat digitos pug-
numque fecerat compraeNfione cum ras ex cumpraeiTionu*u4 4 cata
lemplin+jmpofuit ex «^fimm pof«« A catalempfi^nimpofuit B; cf p. 54^8
5 aduerat pr AB aduerterat N ; an ftiit ad dexteram admouerat.^ 7 co-
pote* ex cupoteft potius qu^m c^^em A conpote N cdj)otem, m in ra^, ex cu
f fit
poteft B 7.8 fapienf»rit*aut ex fapientef haut A fapientef aut B; fa-
pientef aut fmt aut fuennt N et sine priore aut t 8 jta, j m ra.s-, uid
fuisse I ta J5 9 neftif pr B ortenfi pr A 10 eleganter ex eligc<c
A ehgant (uix ^t), sequitur paruula labes membranae, qua uix quidquam inter-
ceptum B illa p. 151,14«« 11 concidere corr cs^cedc^, sed i radendo coepta
restitui B nihil comprehendi dett Ven (c^-iV r neque iklem 12 dabas
p. 78,7 «s ^pbabile* [ft f] A 14 policlituf AN polvclYtuf ^fi'»s quam
pohclc^ B 16 defiiiirent A 17 nuf*qua ex numqua A 22 &ja
ex &ia ut uid B qq; N quaque A Qua|q; B lurati dicef pr B
28 aut nbn esse addidi; ut ea non esse f. Manutius tbm ea non ut (hoc ciim Nj
esse f (del ut ante ea,) r ut ante uideri delendum ci Chiietus; cf p. 91,10^
pronuntiarent dett Manutius 25 folum add B 27 dixi***ieft, eft
r
LVCVLLVS 48,147—148 153
[tamen] quaeremus, potius de dissensionibas tantis summorum uiro-
mm disfleramus de obscuritate naturae, deque errore tot philosopho-
mm qui de[in] bonis contrariisque rebus tanto opere discrepant ut
cum pluB uno uerum esse non possit iacere necesse sit tot tam no-
biles disciplinaSy quam de oculomm sensuumque reliquorum men- 5
daciis et de sorite aut pseudomeno^ quas plagas ipsi coutra se Stoici
texuerunt.»
-4rS Tum Lucullus «Non moleste> inquit «fero nos haec contulisse.
saepiufl enim co.Dgredientes nos et maxume in Tusculanis nostris si
quae uidebuntur requiremus.^ 10
«Optume^ inquam, «sed quid Catulus sentit, quid Hortensius?»
Tum Catulus «:Egone» inquit, «ad patris reuoluor sententiam,
quam quidem ille Cameadeam esse dicebat, ut percipi nihil putem
posse, adsensumm autem non percepto id est opinatumm sapientem
existumem, sed ita ut intellegat se opinari sciatque nihil esse quod 15
conprehendi et percipi possit. per epochem illam omnium rerum con-
probans illi alteri sententiae, nihil esse quod percipi possit, uehe-
menter adsentior.»
«Habeo» inquam «sententiam tuam nec eam admodum aspemor.
sed tibi quid tandem uidetur Hortensi?» so
Tum ille ridens «^ToUendum».
add A tbmr dixi fit N dixi*eft, eft in ras, fuit dixifit ut uid B et ita etiam
si semel locutus sit Cicero tanien nan intellego cur ne seniel quidem, ut facile
sim passns semel uidetur posuisse Tusc. 1 23,56 (cf Terent. Andr. 20S), quam-
quam ne id quideni ei concedunt docti, cancedunt ut setnel dixerit ne quis sit ad-
miratus in sententia pendenti pro admiretur de off. 11 10,36 ; uide etiam p. 82,8
haec^ c red uid B
1 tam Jinea tramuersa del AB, mn N; an fuit iterum.^" dedi fenfionib;
pr B 2 de ^, add F, om AB; nisi forte in potius fuit, quod errore
aliquo in u. 3 inrepserit : ceHe haec de obsc. nat. cum dissensionibus coniungenda
sunt (cfp. 133,20;, non ut medium in tribus metnhrum effidant, quod uoluerunt
ibmr 3 de^*bonif [m nt uid] A debonif iV deinbonif B (cfde leg. iii 15,33
V
et adn. u. 2) 4 compluf ex conpluf A tot*tam, ta ex a aperta A
6 defonte pr B autfeudomeno cum ras ex ^^^mono A ftoice pr A
9 de enim non recte dubitatur nnf , f add B 13 dicebat NB «-^bant A
15 exiftume* fed, lineola add [dua^ hastae non plus] A itelligat fe
opman N mtelhgentjf opinan ex ^te£ «-> AB (o»leg<^ B} sentiatque ci r
argutius, ne scire dicatur is cui nihil uideatur sciri posse 16 per AB quare
ex Manutii coniectura thmr; per ex percipi natum statuens epochen enim illam
Lambinus curis secundis non improbabiliter, modo effixiiatur negatio; sedpotuit esse,
tU exemplum propmiam, perfectam igitur et absolutam. certe eam dicit quum Car-
neadem probasse Clitomachus auctor erat p. 126,8. 10, improbasse Metrodorus
p. 99,1. 110,6; quare ad sententiam (quae contraria est illi p. 110,9 s) recte nec
pro per Turnebu^ aduers. xvi 18 (nec semper Faber) non probans Maduigius
emend. 206*5 inprobans ex Dauisii coniectura m, contra quos obscurius quam
h
ueriu^ disputat r 17 j)|banf illalteri pr A 19 *abeo [punctum ut uid]
A 20 quid tibi tandem B, quod quue uideatur habere similia (de re p.in
36,48 quid tibi tandem Spuri Rhodiorum . . . nuUane uidetur esse res p. , de
leg. I 3,9 de diu. 11 20,46) m iis tibi nuUa ui effertur 21 rj*denf ex
154 LVCVLLVS 48,U8
«Teneo te> inquam; ^nam ista Academiaest propria sententia».
Ita sermone confecto Catulus remansit^ nos ad naaiculas nostras
descendimus.
reddenl' B toUendum scU. wticoras (cf Varro r. /*. iii 17,1^» 9}*^ Cicero
facete ad tolletidum adsensum (p. 87,9. 98,15) traducit. rem recte explicuit r (et
ante eum Ern. Hauetm act. acad. scient nwrcU, Paris. cxxi [1884] 681j, cui non
adsentiendum est huc referenti illa ad Att. xiii 21,3 (p. 32,38 «s)
1 academia eft corr -.ge eft AB rach- A) 8 (M. T. CICERONIS LU-
CULL)US ; EXPLICI(T ♦♦**♦*♦ INCIPIT DE LEGIB. LI)B PRIW ; A (0. TVLU CICE-
RONIS LVCVLLVS EXPLICIT (INCIPIT LIBER PRIOUS DE LEG)IBUS| B; in utroque
quas inclusi in ras. finit dialog' ad 02ton- (sii'.) fmm. marcii tuUii 6e n h5%
\\\)' i- incip- y
M. TVLLI CICERONIS
TIMAEVS
de fhf, I 3,7 quamquam si plane sic uerterem Platonem aut Aristo-
telem ut uerterunt nostri poetae fabulas (cf 2,4 fabellas Latinas ad uer-
bum e Graecis expressas, p. 39,7^, male credo mererer de meis ciuibu&
si ad eorum cognitionem diuina illa ingenia transferrem. sed id neque
5 feci adhuc nec mibi tamen ne faciam intei^dictum puto. locos quidem
quosdam si uidebitur transferam, et maxime ab iis quos modo nominaui,
cum inciderit ut id apte fieri possit, ut ab Homero Ennius Afranius a
Menandro solet.
Tmc. V 4,10 Pythagoras . . . cuius de disciplina aliud tempus fuerit
10 fortasse dicendi.
Hieronymus comm, in Isaiam xii t. iv p. 492 Vali. denique Timaeum
de mundi harmonia astrorumque cursu et numeris disputantem ipse qui
interpretatus est Tullius se non intellegere confitetur (dr fin. ii 5,15 cum
renim obscuritas non uerborum facit ut non intellegatur oratio, qualis est
15 in Timaeo Platonis/
Idem comm. in Amos lib. ii t. vi col. 283 CT) VaU. de cuius numeri
(septenarii) sacramentis in Scipionis somnio plenius narrat Tullius et obs-
curissimus Platonis Timaeus liber est, qui ne Ciceronis ,quidem aureo
ore fit planior.
COniCES CICEIiONIANI
A Vossianiis 84
F Florentin-m Marciamis 267
M Monacemis 528
L Vossianm 10 raro commemoratus
V Vindobonensis 189
B Vossinnus 80
CODICES FLATONICI
quorum selectas lectiones adscripsi ex Burneti exemplo Oxoniensi
A Farisinus 1807
P excerpta Palatini Vaticani 173
Y Vindobonensis 21
F Vindobonensi^ 56
Pr Procli testimonia
hi^ ancis n inSuduntnr quae aut Plato aut Cicero plura habct quam alter
1 Multa sunt a iiobis et in Academicis conscripta eontra physicos
et saepe cum P. Nigidio Carneadeo more et modo disputata. fuit
enim uir ille cum ceteris artibus, quae quidem dignae libero essent,
omatus omnibus, tum acer inuestigator et diligens earum rerum
quae a natura inuolutae uidentur; denique sic iudico, post illos nobiles 5
Pytbagoreos, quorum disciplina extincta est quodam modo, cum ali-
quot saecla in Italia Siciliaque uiguisset, hunc extitisse qui iilani
2 renouaret. Qui cum me in Ciliciam proficiscentem Ephesi expecta-
uisset Romam ex legatione ipse decedens, uenissetque eodem Myti-
lenis mei salutandi et uisendi causa Cratippus Peripateticorum om- 10
nium, quos quidem ego audierim, meo iudicio facile princeps, per-
libenter et Nigidium uidi et cognoui Cratippum. ac primum quidem
tempus salutationis in percunctatione consumpsimus
*
^ D r^^gcTiv oOv 61^ KaT* k\i^v 66Hav irpOjTov biaipcT^ov Tdb€'i ti t6 6v dci
2 Quid est quod u
3
T^v€civ hi oOk ^xov, xal t{ t6 TiTv6|Lievov jli^v rdeP
semper sit neque ullum habeat oi-tum, et quod gignatur 15
Po8t libri de diuinatione 11 subscriptionem INCIP TIMEUS A \ INC* TIMAEUS *
FELIC : I infra hunc tcersum linea erasa et iuxta eum ad laeiiam locus ra^is
tadem fere amplitudine V INCIPIT TIMEUS \ B. cf praefatio
2 cum add dett Manutius p corr p- J., J> F, p- jB 3 ceteril'
ex teto^B; cetenfar.quae, far e corr et praeter partem litterae r in ra^ A
hbero* [f ] B 4 ornatof pr B fcunc AB , cum ras corr tum V
6 pytagoreof ex fyt<- A phithagoreaf V phvthagoreof pr ut uid ex o^af B
7 ficiha_quae cum ras ex fico^ B 8 cihcia ex ^a B proficifcente F ^fi-
cifcente AVB 9 Romam dett Venu roma AVB decedens dett Asc u
defcendenf A, ex difco» B defcc^ V uemffe quae pr B 10 me* [1] A
me B gratrppuf corr gratyppuf A gratippuf pr VB pipateticorum
ex c^.titiCo» A i* — ipateticoru, eticorti in ras V pen^pateticorum ex c>»titicc>> B
12 gratippu pr AVB 13 pcunctatione* ex ^nif A per— cunctationif,
e
1 alteri nescio quid appictum ut ft uoluerit e F p conctationif ex «-^cuncc- B
hiatum cognouit Ald 15 — p. 158,3 Boethius co^mment. in Ciceronis topica
lib. III |). 319,39 Orell. (ad Cic. 5,27^ nam, ut inter optime philosophantes con-
stitit, illa maxime sunt quae longe a sensibus segregata sunt, illa minus quae
opiniones sensibus subministrant (bpinioni sensus s. ci Orellius, opinioni sensibus
subministrantur Helmius); unde etiam idem Cicero in Timaeo ait ^quid est . . .
rationis expers*. hic igitur id quod semper sit rationi adiecit, id uero quod
numquam sit sensibus iunxit 15 nec Boethius habeat Boethius habet
AV; hab&*or|tum [t ut \iid'\ B
158 TIMAEVS 2,8-5
dv bi oOb^iroTe; t6 }xiv bi\ voncci |li€T(3i X6you 2*
1 nec umqtiam sitV quorum alterum intellegentia et ratione
Tr€piXnTrr6v, dcl kotA TaOTd 6v, . t6 b* aO 66H13
2 conprehenditur, quod unum atque idem semper est; alterum quod
|li€t' alce/|C€U)c dX6T0u 6oHacT6v,
3 adfert ad opinionem sensus rationis expers, quod "^totum ' opinabile est,
TiYv6)Li€vov xal diroXXuiuievov, 6vtujc bk o06^iroT€ 6v. irdv bi
4 id gignitur et interit nec umquam esse uere potest. omne
ou t6 T»Tv6|LJi€vov Oir' akiou tiv6c it d,y&fKr\c ^fifyecQai ' iravTl yap dbu-
5 autem quod gignitur ex aliqua causa gigni necesse est; nullius enim
vaTOv xu^pic aWou fivecw cxcTv. 6tou ixiv oOv dv 6 bnmoupToc
6 rei causa remota reperiri origo potest. quocirca si is qui aliquod 4
Trp6c t6 KaTd toOtA ^xov pX^iriuv d€i
7 munus efficere molitur eam speciem quae semper eadem intuebitur
toioOti|) Tivl TrpocxpuiM^voc irapabciYlLiaTi Tf|v Ib^av Kal 6uva)niv aOToO dTrcpTd-
8 atque id sibi proponet exemplar,
lr\Ta\ , KaX6v i^ dvdTKnc oOtu)c diroT€X€iceai irdv * ou 6 ' dv €ic t6 t€Tov6c
y praeclarum o])us efficiat necesse est: sin autem eam quae
rT€vvr}Td) TzapabeiyixaTi irpocxpiuiuevocj oO KaX6v. 28
10 gignitui', numquam illam quam
'0 bi\ irdc oOpavOc f\
11 expetet pulchritudinem consequetur. Omne igitur caelum siue
k6c|lioc fj Kai dXXo 6ti ttot^ 6vo|ua26|Li€voc iiAdXiCT* dv b^xoiTo ToOe' i^iLJitv
12 mundus siue quo alio uocabulo gaudet hoc a
d)vo|LJidc6uj — CK€irT^ov 6' oOv itepi aOTOu irpiuTov ftircp
13 riobis nuncupatus sit — de quo id primum consideremus quod 5
lS8 cf orat. 3,10 has rerum formas appeilat Idia^ . . . Plato, easque gigni
negat et ait semper esse ac ratione et intellegentia contineri; cetera nasci
occidere fluere labi nec diutius esse uno et eodem statu intelligentiae
ratione Boetlnus 2 quod u. a. i. s. est om Boeihim, idem quod, necessarto
nisi uellet phira afferre 3 ad addidi opinlone, lo in ras V opinioni
Boethius t6w ad sententiam recte ; nam libere Graeca uertit Cicero, cfp. 159,6. alterum
opinione , quam affert Hermanntis p. 36 expref pr A totum praeter
necessitatein sed eleganter positum ut undique p. 159,4; cf de rt p. i 2,2 uirtue
in UBU sui tota posita est et similia multa 4. 5 & iNterit . . . quod gignitur
in discrimine paginarum omissa, deinde in prioris payinae mg inferlore add p^-
A 4 mtent cum ras ex «*»id V 5 enl his, sed posterius transfossum B
6 remota et r quae sequitur in ras A; fuerit quod in B est re mota
qcirca ex ocirca ut uid V fi*if [t] B qui** ali ([uod, 1 prior ex
parte e corr [.t] A quaet|ah^qd, t add, a in ras ampliore, 1 nd ut uid {0 add)
V quj** ali qd, j cum ras ex a, ut uid [.t] B, fuit igitur quaetaliquod
7 ea ea; ea ^ f ep ea? fep A post eadem add eft A(L)Btbm, cf p. 189,2
eam
8 id jB ea e corr, & et ex parte e in ra^ A proponet dett Asc 11 «-^nit
AVB exempla V, corr «^pla A <^»pla pr transfossa a, deinde lineola ddeta
supra add v B 9 eain V
TIMAEVS 2,5-6 159
Oir6K€iTai ir€pl iravT6c iv dLpxf\ bcTv ckoit^Iv, ir^T^pov f\\ jicl
principio est in omni quaestione considerandum, semperne fuerit i
T€v^C€U)c dpxi^v Ixiuy o06€|ui(av, f\ y^Tov€v dii' dpx^^c tivoc dpEd-
nuUo generatus ortu, an ortus sit [an] ab aliquo temporis s
|ui€voc. T^ov€v dpaT6c ydp dirT6c t^ ^ctiv
principatu. ortus est, quando quidem cemitur et tangitur 3
Kai cOj|ua ^x^uy, irdvTa bi ra TOiaOTa aker|Td,
et est '^undique^ corporatus, omnia autem talia sensum mouent, 4
J26 C Td b* akeT]Td, 66Hri ir€piXr|irTd f^lu€T' akeiqccujc^,
sensusque mouentia quae sunt eadem in opinatione considunt^ 5
YiTv6|Li€va Kal T€wr}Td iq>&yr\' tiu 6* aO T€vo)li^viij <pa|Li^v
quae ortum habere gignique diximus, niliil autem gigni posse e
Oir' alTiou Tiv6c dvdTKT^v clvai Tcv^ceai. Tov jui^v oOv iroir^Tfiv Kal iraT^pa
6 sinecausis. Atque illum quidem quasi pa- 7
To06€ ToO iravToc cOpctv t€ ^pTov Kai €0p6vTa
rentem huius uniuersitatis inuenire difficile, et cum iam in- s
€k irdvTac dbOvaTov X^t^iv. t66€ 6' oOv irdXiv ^iriCK^irr^ov f"ir€pi
uenerit indicare in uulgus nefas. rursus igitur uidendum, 9
oOtoO^, irp6c ir6T€pov tCjv Trapab€iTMdTU)v 6 T€KTaiv6|ui€voc aOTOv dirT)pTd2€T0,
ille fabricator huius tanti operis utrum sit imitatus exemplar, 10
J^9 A ir6T€pov irp6c t6 KaTd TaOTd Kai iJbcaOTUJC ^xov f\ irp6c t6 t^-
idne quod semper unum lA&mq^ue et sui simile an id quod u
Tov6c. €1 la^v h^ KaX6c ^ctiv 66€ 6 k6c|lioc
generatum ortumque dicimus. atqui si pulcher est hic mundus 12
6 T€ 6nMioupT6c dTae6c, hf\\ov \bc irp6c t6 dibiov ?pX€ir€V
et si probus eius artifex, profecto speciem aeternitatis imitari ma- 13
1 -e- ♦♦♦**♦ momni [potest fuisse inomiie] j ex e A 2 an ofi» dett
Ferionius ab ex oh AV temporjf ex c-ef A 3 e- &quando
(punctum add) B 4 undiqne cf p. 96,19. 185,17 de fin. v 24,69 cor-
porens ci OreUius. at corporeum p. 164,14 et 175,18 dicit id quod Platoni est 6cma-
TOHSig, illud autem defenditwr animati id est i|;i;;^r)i' ix^vtog analogia, quae
coniungunt Plinius nat. hist. vii 66 Lactantius diu. inst. u 9,21 « aha pr
B 5 consiBtunt manu recentissima L et mg V, Eom (cf H. Stephanus
p. 2 Hochdanzius p. 8); senmum mouentia quae siint ea a sensihus allata ad
opinionem in ea considunt non aliter atqu^ improhitas dicitur alicuius in mente
considere de fin. i 16,50 6 gigniq; ex igniq; B 7 — 9 cf Minucius
Felix 19,14 Platoni . . in Timaeo deus est . . . , quem et inuenire difficile prae
nimia et incredibili potestate et cum inueneris in publicum dicere inpossibile
praefatur; qu^ie num ex Cicerone hausta sint dubium; longius discedunt Ter-
tullianus apolog. 46 et Lactantius diu. inst. i 8,1 (cf de ira Dei 11,11. 13>
V
8 hiuf A Ce muenire B muenent corr <«nf Bli>m muenir it corr
muener if A muenint con' muenent F. uide p. 130,17 Seyffertum ad Lael. 16,59
Valmaggium ^rivista di filoV xxxi 329 8« 9 indjcare ex ^^dec^ A mdicant
pr B nefas &Svvatov ut Horatius c. i 24,20 quidquid corrigere est nefas,
cf Krischius ^ Forschungen* 1 188 10 frabncator V 11 ideq; i, cfp. 179,11
ri58,2. 170,4;,- et idem deU Rom tbm (cf p. 12,12; et deU Bom ut AVB
— • ut i. e. est ut L fui* [f] AB fuif V 12 hmc B 18 jifecto
cum ras ex p=« ^r A
160 TIMAEVS 2,6—3,8
el 6^, 6 iLiri^' clTreiv tivi e^inic, irpoc t6 ye-
iluit; sin secus^ quod ne dictu quidem fas est^ generatum
Tov6c. iravTl bi\ cacp^c &ti irp6c t6
8 exemplum est pro aetemo secutus. non igitur dubium quin aeter- 7
dibiov 6 |Li^v jdp KdXXicToc tuiv y€Tov6tu)v
3 nitatem maluerit exequi, quando quidem neque mundo quicquam
6 6' dpiCTOc tOjv akiujv. o^tui bi\ fef€yr]ixivoc
4 pulchrius neque eius aedifieatore praestantius. sic ergo generatus
Trp6c t6 X6tuj xal q)pov/|C€i ir€piXniTT6v xal xaTd TaOTd ^xov beb^iJixo^^p-jrYTai.
5 ad id est effectus quod ratione sapientiaque eonprehendittir atque
toOtuiv bi OirapxdvTuiv aO irdca dvdTKn 29 B
6 aetemitate inmutabili continetur. ex quo efficitur ut sit necesse
t6v6€ t6v k6c|Ij10v €lK6va tiv6c elvai.
7 hunc quem cemimus mundum simulacrum ^aetemum^ esse alicuius \
M^TiCTOv b^ iravT^c dpHacGai KaTd cpOciv dpxriv
« '^aetemi.^ Difficillimum autem est in omni conquisitione rationis exor-
tti6€ oOv irepi Te €iK6voc Kal ircpl toO irapabeiTMCiToc aOrr^c biopiCT^ov,
9 dium; de his igitur quae diximus haec sit prima distinctio.
lOc dpa ToOc X6touc, ttivir^p €lciv ^Sr^TilTai, toOtuiv aOTUiv Kal cuTTtveic dvTac ^
10 omni orationi cum is rebus, de quibus explicat, uidetur esse ^
ToO ju^v oOv i^ovijLiou Kal pepaiou f"Kal iiieTd voO KaTacpavoOc"" ;
11 cognatio. itaque cum de re stabili et inmutabili disputat oratio
|uiovi|aouc Kal dineTaiTTUiTouc — •'Kae' 8cov ot6v Te"" Kal dveX^TKToic irpocfiKei X6toic
12 talis fit qualis illa: neque redargui
1 dicto pr B tb om A 2 quiN* ex quiin ut uid A qum|in cum
ra^ ex qm B 4 sic Victorius Si A fi VB 6 imutabili corr iin<^ A,
iin<- V 7 Scldtov slx6va tivhg Miov bIvm ci H. Stephanus p. 196 ; uide
Proclum p. 102 B Hermannum p. 30 8 Nonius p. 30 exordium est ini-
tium . . . Cicero Timaeo Mifficillimum . . . exordium' dificillimu pr A V; in
Nonio dit ficillimum pr Leid dicit facillimum Wolf omne A, pr V
rationif punctum ft casu ortum A 9 iis Bom tbm; uide de nat. d. m 34,84
haec quae dixi, de diu. ii 69,123 haec quoque quae dixi, de leg. i 13,38 haec
quae dixi, ubi significat ea principia quae paulo supra poUicitus est se posi-
turum; et in hac formula, qua compkcti solet res ante dictas, nuUo fere discri-
mine tribus pronomintbus utitu/r quae sunt hic is ille diximuf ['] jB
10 iis Manutiu^ hif AVB explicat Orellius exphcata AVB, sed in V ex-
trema littera olim fuit lineola deleta , quae lineola postea paene erasa est; «^atur
ci Manutius 11 cognatio, 2^ ex i A ^mi^ V, prB cu dere+ftabih, I dere
in ras, opinor fuisse ^de reftabili A. cf p. 78,21« difputat jL 12 fit
scripsi (mus. Bhen. liu 90 s, cf Maduigius de fin. iv 12,30^ fit AVB; cf de fin. m
5,19 cum de rebus grandioribus dicas, ipsae res uerba rapiunt: ita fit cum
grauior tum etiam splendidior oratio, de fato 7,14, orat. 27,94 cum fluxerunt
continuae plures translationes , alia plane fit oratio, et uide ne eodem modo
emendandus sit Brutus 80,295 ex. tamen sit placet Schichio relat, syll. philol.
Berol. XXVI 295, quod id ad Platonicae orationis similitudinem propius accedat
(et addere possis oportet>, deinde scilicet quae cmseruato. memorabile quod
eodem qtio Cicero nomine a Platonis oratione discedit Chalcidius post illa
TIMAEVS 3,8—9 161
29 C clvai Kal dviia?|Toic, f"TOUTOu 6d \xY\biyf ^XXcdreiv'' — toCjc bi toO irpdc jijI^v ^KCtvo dir€i-
neque conuinci potest; cum autem ingressa estimi-
Kace^rroc 6vtoc bi €Ik6voc €lKdTac dvA X6tov t€ ^k€(vuiv 6vTac •
tata et efficta simulacra^ bene agi putat si similitudinem ueri con-
6ti ir€p irpdc t^v€Civ odcia,
sequatur: quantum enim ad id quod ortum est aeternitas ualet,
toOto irpdc iricTiv dXifie^ta. ^dv oOv ^(b CUiKpaTCC iroXXd iroXXujv'' ir^pi,
tantum ad fidem ueritas. quocirca si forte de
Ocuiv Kal Tfjc ToO iravT6c T€v^C€U)c, pii\ buvaTol fv^vih-
deorum natura ortuque mundi disserentes minus id quod s
|Li€Oa irdvTri irdvTUJC aOToOc lauToic 6|uioXoTou-
auemus animo consequimur^ ut tota dilucide et plane exomata s
im^vouc X6touc Kal diniKpipui|ui^vouc diroboOvai, pLi\
oratio sibi constet et ex omni parte secum ipsa consentiat, haut 7
eau|ijidci;)C • dXX* 4dv dpa r|ijiT]6€v6c fjrrov'' irap€xu()|Li€ea €lK6Tac, dTairdv
sane erit mirum^ contentique esse debebitis si probabilia dicentur; s
XpVi )Li€|LivnM^vouc il)c 6 X^uiv ^T^ 0|ui€tc T€ oi KpiTai
aequum est enim meminisse et me qui disseram hominem d
29 D q)uciv dvOpujiriviiv ^xoM^v, Ujct€ ir^pl toOtuiv t6v clK^Ta iiiOeov dTrobcxoim^-
esse et uos qui iudicetis, ut si probabilia dicentur id
vouc irp^irci toOtou yir]biv ^ti ir^pa Zr{T€\v
ne quid ultra requiratis. ii
A^TW)M€v bi\ bx* Y^vTiva alTiav t^v€Civ Kai t6 irdv t66€ 6 cuvicrdc cuv^cttic€v.
Quaeramus igitur causam quae inpulerit eum qui haec machi- 13
)E dTa-
natus sit ut originem rerum et molitionem nouam quaereret. pro- 15
e6c i^v, dTCxOti) bi o66€lc ir€pi o06€v6c o06^iroT€ tf^i-
bitate uidelicet praestabat, probus autem inuidet nemini; u
add qu§ A(L) , quse Btbm. correctorem mentem auctoris perspexisse non credo sed
quae referri uoluisse ad illa; ut sententia sibi constaret, aut poBsit scribendum
erat cum Kaysero aut si quae cum Helmio, de oratione contuli de nat. d, 11 38,96
de diu. n 68,142; addo pro Bab. Post. 16,43 ueterem amicum sumn . . . sustinmt
. . . hodieque sustinet nec amicnm prudentem ruere patitur: nec illius animi
aciem praestringit splendor sui nominis nec mentis quasi luminibus officit alti-
tudo fortunae et gloriae (cf Vahlenus prooem. 1899,10^, Brut. 57,207 ca;.
%al F solus
1 ScvMi/itoig AJPr ("inexpugnabilis Chalciditts) &%i,vi]toi,g FY(P) dei"
AFYPr dh P, e corr A 2 efficta Perionius eflfecta AVB, cf p. 76,1
3. 4 Augustinus de cons. euang. i 35,53 quidam eorum nobilissimus philosophus
Plato in eo libro quem Timaeum uocant sic ait ^quantum ad id . . . ueritas'
4 8l^6vta}v post TCoXl&v add Y, Xeyovtsg in interpretando addit Pr p. 106 E ;
Tiigi pro nBQl JDiehlius 6 auemus Tumebo (adu^ers. xxviii 14^ auctore Oliueitts
habemuf AVB confeqmmur corr c*»quemm AVBtbm Ttdvt&g A
. 7 et add V 8 ^avfiacJi; tig pr A di+*|centur, ex v A dice-
rent V dicerentur B 9. 10 et . . . esse om V 9 quit [d] A
11 neid pr A apud Platonem pauca interponit Socrates 13 sit] est
b; cf p. 117,13 de diu. n 47,97 ceciderint |)bitati V
GiozBO ed. Plaaberg 11
162 TIMAEVS 8,9—10
TV€Tai q>66voc * toOtou b' ^kt6c Ct»v irdvTa &r\ iidXiCTa ^pouXy)6r) fcvicdai
1 itaque omnia sui similia generauit.
TrapairXf)cia ^auTi^. TaOTTjv bi\ f£vic€wc Kal K6c|yiou iidXiCT' dv tic dpxi?|v ku-
i haec nimirum gignendi mundi causa iustissima.
piuiTdTTiv rTrap' dvbpuiv q>pov{|Liuiv d7ro6€x6|uievoc'i 6pe6TaTa diro6^xo*T* dv. pouXv)- 30 A
3 nam
6€lc Ydp 6 6€6c dTa6d jui^v irdvTa (pXaOpov b^
4 cum constituisset deus bonis omnibus explere mundum mali nihil
|LiTj6^v €lvai KaTd bOvajbiiv, oOtui b^ irdv 6cov i^v 6paT6v
5 admiscere quoad natm^a pateretur^ quicquid erat quod in cer-
irapaXapibv oOx i^cuxiav dyov
6 nendi sensum caderet id sibi adsumpsit^ non tranquillum et
dXXd KivoO|ui€vov irXii|Li|ui€Xu)c Kal dTdKTUic, €ic TdHiv a6T6 fJTttT^v
7 quietum sed inmoderate agitatum et fluitans^ idque ex inordinato
^K Tfjc dTaSiac, i^Yncd|Li€voc ^kcivo '"toutou irdvTuic'' d|ui€ivov O^-
8 in ordinem adduxit; hoc enim iudicabat esse praestantius; ' fas lo
|Liic 6' oOt' f^v oOt' ^CTiv Tij) dpicTi}) bpdv dXXo irXfiv t6 KdXXicTov.
9 autem nec est nec umquam fuit quicquam nisi pulcherrimum facere
XOTlcd|Ll€VOC OOV T]OpiCK€V ^K
10 ei qui esset optumus. cum rationem igitur habuisset, reperiebat
tOuv KaTd q)Ociv 6paTU)v oOb^v dvdrjTOv toO voOv ^xovtoc 6Xov 6Xou KdXXiov ?C€- 30 B
11 nihil esse eorum quae natura cemerentur inintellegens intellegente
c6a( TroT€ ^pTOv, '"voOv b* aO x^P^^ M^^X^c dbOvaTov irapa-
13 in toto genere praestantius.
T€v^c6ai Tip"'. 6id b^ t6v Xotic|ui6v t6v6€ voOv |li^v ^v ipuxtl
is quocirca intellegentiam in animo
ifiuxi^v 6' ^v cUi)LiaTt '"cuviCTdc t6 irdv"' cuv€T€KTa(v€TO, Siruic 6ti KdXXiCTOv £\r\
14 animum inclusit in corpore: sic ratus est opus
•"KaTd (pOciv dpicTOv iO ^pTOv dTr€ipTac|iji^voc oOtuic oOv b^ KaTd X6tov t6v
15 illud effectum esse pulcherrimum. quam ob causam non est
2 St] FYJPr dh AF njmiru ex neme^ AB Augustinus de ciu.
Dei XI 21 ex. hanc etiam P]ato causam condendi mundi instissimam dicit, nt
a bono deo bona opera fierent 4 xpXa^Qov uel q>avlov 5 qdad ex qdad
V 6 tranqmllv ex <^la (sl eocpuncta) V 7 ^ysv F alii Indxordinato
A mexin|ordinato ex mex|o<- F. inordinato adiectiuum; est enim id genus quod
illustrauit Vahlenus relat. acad. Berol. 1888,40«« proo&in. 1894/96,7 8 ad-
bnx, di ftexc A adduxjtit ex <«xent V ante iudicabat forsitan interciderit illo
ei eam j
10 ei rad ea; et J. eu X & deinde corr & V & B cum hanc rationem
H. Stephanus p. 3 (cf p. 168,2J praeter mentem Plaionis, cuius dev^ non hoc ra-
tione inita reperit, nihil sibi nisi pulcherrimum fas esse facere, sed illud quod
deinde sequitur. rationem habere dixit oaxus. v 14,36 Lael. 24,89; cf Vahlenus
Hermae xxx 26 11 mtellegentiae V 13 mtellegentia ex intelligentia
AV 14 puto 6 6vvicxag ut p. 159,10. 161,12. 163,5. 167,9. 169,11. 175,11
*ratuf [g] A gr^ VB 15 pulchenmu B canfa B
TIMABVS 3,10—4,12 163
€lK6Ta 6€t \if€\y,
cuBctandum profiteri — si modo inuestigari aliquid coniectura po- i
t6v6€ t6v K6c|yiov ti^ov £^\|iuxov ^wouv t€ ^Tfji dLKY\Qeiq^ biA Tf|v toO
test — f hunc mundum animal esse idque intellegens et diuina s
e€oO Y€v^c6ai irp6voiav.
prouidentia constitutum. 3
30 C ToOtou b' OirdpxovToc aO tA toOtoic ^q)€5fjc V||uilv Xckt^ov, rivi vSjv
^ Hoc posito quod sequitur uidendum est, cuiusnam 4
Zi|)uiv aOT6v €lc 6|Lioi6TiiTa 6 cuvict6c cuvIctt]C€v.
animantium deus in fingendo mundo similitudinem secutus sit. 5
Tuiv im^v oOv ^v iLA^pouc €tb€i Tr€<puK6TU)v iuiibcvl KaTaHlu()CUI|Ul€V —
nuUius profecto id quidem, quae sunt nobis nota animantia: sunt 6
enim omnia in quaedam genera partita aut inchoata^ nulla ex parte 7
dT€Xd T^p 4otK6c oi)biy itot' dv t^oito
perfecta; inperfecto autem nec absoluto simile pulchrum esse nihil s
KaX6v — oO 6' ^CTiv TdXXa JCjia KaO* ?v Kal KaTd yiyx] ^6pia
potest. cuius ergo omne animal quasi particula quaedam est — 9
toOtij) irdvTUJV
siue in singulis siue in uniuerso genere cematur — eius similem 10
6|Lioi6TaTov aOT6v €Tvai ti6i&|li€v. Td ydp bi\ vo^Td ZCfia irdvTa
mundum esse ducamus. omnes igitur qui animo cemuntur et 11
dK€ivo ^v ^auTi?) ir€piXap6v ^x€\,
ratione intelleguntur animantes conplexu rationis et inteUegentiae, 12
30 D Ka6dir€p 6b€ 6 k6c|lioc V||uidc 8ca t€ dXXa 6p^|iji|LiaTa cuv^CTr|K€v 6paTd.
sicut homines hoc mundo et pecudes et omnia quae sub aspectum is
Tiu T^P ^Otiv voouii^vujv KaXXicTip
12 cadunt^ eonprehenduntur. quod enim pulcherrimum in remm natura u
Kal KaTd irdvTa T€X^qi jtidiXiCTa
intellegi potest et quod ex omni parte absolutissimum est, cum is
1 cunctandu ex cuncta du A VB 5 deuf sed Unea erasa A
exiir
6 id] id F 60 2i. L; cf p, 119,9. 167,10 de fato 1,2 Vahlenus de leg. p. 94,4
tota pr V 7 eNim, n in ras A aut] et Kayserus, sed cfde fin.
ni 7,26 licebit etiam finem pro extremo aut ultimo dicere, ihid. rv 17,46 omnia
quae sumenda quaeque legenda aut optanda sunt^ 47 quodcumque in mentem
ueniat aut quodcumque occurrat eparte pr A 8 mpecto pr A
neabfoluto pr A necfoluto V 10 uniuerso dett, H. Stephano (p, 4j auctore
Manutius diuerfo AVB cemimus Kayserus. in sententia interposita non
ad defmiendum quihus condidonihus illud esse possit sed quot modis de ea re
quaeri coniu/nctiwus uidetur ferri posse, ut posse cemas consentaneum est
eft
11 dicamuf VMtbm 12 coplexuf V 13 et prius om V 16 pot- &
ft ex pot & B est, ei cum deus H. Stephanus p.ihft recte, cf u. Sp. 164,10,
est, cum deus eius Klotzius m, cf u. 10. tamen nescio an Cicero pronomen
11*
164 TIMAEVS 4,12—18
aOT6v 6 e€6c 6|ijioiu)cai pouXnOeic l(\}ov Iv 6paT6v,
1 deus similem mundum efficere uellet animal unum aspectabile^
irdve' ^Sca a^ToO xaTd q)6civ cuTT^vfJ'' Z(ba brrdc ^xo^' ^auToO, cuv^ctticc. 31 A
8 in quo omnia animalia continerentur^ effecit.
Tr6T€pov oOv 6peujc ^a o6pav6v TTpoc€tpnKa|Li€v fj iroXXoOc Kal dir^ipouc X^xciv
3 rectene igitur unum mundum diximus an fuit pluris aut innu-
T^v 6pe6T€pov; ^va, €tir€p KaTd t6 ira-
4 merabiles dictu melius et uerius? unus profecto, si quidem factus
pd6€iTMa 6€bii)LiioupTnM^voc ^CTai. t6 t^P frcpi^xov irdvTO 6ir6ca votitA 2ipa
h est ad exemplum. quod enim omnis animantis eos qui
ILice' ^T^pou TbcOTCpov'' oOk dv iroT' ctn •
6 ratione intelleguntur conplectitur id non potest esse cuin altero :
irdXiv T^P ^v ^T€pov €lvoi t6 Tr€pl ^Kcivui 6^oi Ziliov,
7 rursus enim alius animans qui eum contineat sit necesse est^
oO im^poc dv €tTiiv 4K€ivuj, Kol oOk dv ^Ti ^Kcivoiv dXX*
8 cuius partes sint animantes superiores, caelumque hoc simulacrum
^Kcivu) Tip ir€pi^xovTi T6b' dv d(pu)|Liotui|ijidvov X^ToiTo 6pe6T€pov. Vva oOv
9 illius ultimi sit, non proximi. quorum ne
t66€ KOTd Tfjv |ui6vuiciv 6|uioiov fj Ttfi iravT€X€l Z^vjjtii, 31 B
10 quid accideret atque ut hic mundus esset animanti absoluto simil-
6id toOto '"oOt€ 60o oOt'
11 limus hoc ipso quod solus atque unus esset, idcirco
dir^ipouc ^irodiccv 6 iroiuiv k6c|liouc, dXX'"' €lc 6b€ |liovot€vi?|C o0pav6c t^TOvUic
12 singularem deus hunc mundum
^CTtV ^KOX ?t' ^CTOl^.
18 atque unigenam procreauit.
Cu)|LJiaT0€i6^c hi h^ Kol 6paT6v dirr^v t€ bel t6
14 Corporeum autem et aspectabile idemque tractabile omne 13
T€v6|Li€vov cTvat. X^Pi^e^v hi Trup6c o06^v dv ttotc
15 necesse est esse quod natum est. nihil porro igni uacuum aspici
omiserit: cf de nat. d. ii 66,165 in. de re p. u 29,51 non nouam potestatem nactus
sed quam habebat usus iniuste, epist. ni 3,2 qui cum uenerit, quae primum naui-
gandi nobis facultas data erit, utemur
1 similem scrihit neglecto fuiXLaTu ut p. 163,10 superlatim 2 effecit ex
cofice- AVB 4 putes unum 5 animaantif B 7 ixsivo) FPPr Sto-
hasus ^(o A ixsivo Y, et horum alterutrum legit Cicero 8 superiores om V
9 ahuf V 9. 10 nequit B 10 accideret ex <«it V 11 idcircirco
B 13 atque om V 14 itemque dett Bom thm; cf de nat. d. ii 11,31
integro et libero et puro eodemque acerrimo et mobiHssimo ardore, Brut,
79,273 et splendida et grandis et eadem inprimis faceta et perurbana . . oratio
15 neceffeef teffe, eef in ras, sed f eodem loco fuit prvnitus, uid fuisse
neceffiif teffe (itel «*»fuf<-*^ A; scripseritne Cicero necessust esse nimis incertum
est xs P, e corr A igni dett Valla gigni AVB aspici t afpecie
AVB
TIMAEVS 4,18--6,14 165
6paT6v Y^voiTO, o\)bi 6lwv6v fiv€u tiv6c CTtpeoO, CT€p€6v
ac uideri potest, nec uero tangi quod careat solido, solidum i
bi oOk dv€u ff^c. (J6€v ^K Trup6c Kal ff^c t6 toO iravT^c
autem nihil quod terrae sit expers. quam ob rem mundum efficere s
dpx6|iji€voc cuvicTdvai cOj|lux 6 6€6c ^7ro{€t. 60o bi ^6vw KaXuic
moliens deus terram primum ignemque iungebat. omnia autem duo s
\1C cuv{cTac6ai Tp{Tou x^P^<^ o^ 6uvaT6v b€C|ui6v ydip 4v im^ciu 6€1
ad cohaerendum tertium aliquid anquirunt et quasi nodum uin- 4
Tiva d|ijiq>otv cuvaYiuT^v TiTV€c6ai. 6€C)nuiv bi KdXXiCTOc
, culumque desiderant. sed uinculorum id est aptissimum atque 5
6c dv aOTdv Kal tA cuv6o0|iji€va 6ti jbidXiCTa
pulcherrumum^ quod ex se atque de is quae stringit quam ma- «
?v iroif|. toOto bi ir^q)UKev dvaXoyia KdXXtCTa diroT€X€iv.
xime unum efficit. id optime adsequitur quae Graece ccvaXoyCay 7
Latine — audendum est enim, quoniam haec primum a nobis no- 8
6ir6Tav ydip dpi6|Lii&v
-^ uantur — conparatio pro portione dici potest. quando enim trium 9
TpilXlV eiT€ 6tKIWV €tT€ 6uvd|Ll€U)V iJbvTlVUJVOOv
uel numerorum uel figurarum uel quorumcumque generum con- 10
f A fj t6 im^cov 6ti irep t6 irpurrov irp6c aOT6 toOto
tingit ut quod medium sit ut ei primum pro portione ita id 11
aOT6 irp6c t6 ^cxaTov, Kal TrdXiv a06ic 6ti t6 ^cx^tov irp^c t6 jijI^cov
postremo conparetur, uicissimque ut extremum cum medio 12
t6 jLi^cov irp^c t6 irpuiTOv, t^tc t6 ixicov ^iv irpili-
sic medium cum primo conferatur, id quod medium est tum is
Tov Kal ^cxaTov yiTv6m€vov, t6 6* ^cxaTov Kal t6 TrpuiTOv aO in^ca djti-
primum fit tum postremum, postrema autem et prima media fiunt: i4
1 uideq ex c-re AVB poteffc* [ft ifj B 2 fit fit V
3 Augustinus de ciu. Dei v|n 11 in Timaeo autem Plato, quem librum de
mimdi constitatione conscripsit, deum dicit in illo opere terram primo ignem-
que iunxisse 4 anquirunt V mqiiirunt B 5 ap*tiffmiu [p] B
6 pulcher mum pr A deif quae pr A diB hifg- ea; c-q. V de-if quae B ex
iis quae Lambinus, cf p. 130,24 de off, i 30,109 qui nihil ex occulto nihil de
(ei PcUatinus) insidiis agendum putant tnngit pr A ftnngit| , git add B
astringit dett Bom; si quid mutandum, possis etiam constringit^ cfp. 167,4
7 analogia AVB 8 aubendnm A andiendum V audiendu B 9 ^por-
tione V proportioue, u in ra>s A «^ne Btbm. scripturam pro portione uindicaui
mus. Bhen. liii l^ss, cf u. 11 p. 166,9. 167,1. 174,1. 176,9 tnu L pnmu AB,
cum ras corr <-o, in mg - mo V 11 ut ei Gesnerus in ihesauro u. 'comparo*
uti AVB 12 comparetur dett Valla comprobetur AV con<« B medio*
ex ««lum ut uid A ^o ex ^^n V 13 roi^To to dett ut uid; cf p. 167,1
medio A V primS ex ^u A t6tB to] t6 ts A Phtloponus et
ante id add V 14 fittu ex fictu B et om F fiunt add A
166 THIAEVS 6,14—16
q>6T€pa, irdv0' oCfnuc i% dvdpciic xd aOxA elvai cu|Lipi^c€Tai,
1 ita necessitas cogit ut eadem sint ea quae deuincta fuerint;
Td aindi bi T€v6|iji€va dXXy)Xoic Iv wdvTa toai.
s eadem autem com facta sint^ efficitur ut omnia sint unum.
€l jiji^v oOv ^Tr(ir€6ov |li^v pdOoc hi ^r\biv ixoy Ibex T^Tv^ceai t6 toO iravT6c ciXi|uia,
' 8 quod si uniuersi corpus planum et aequabile explicaretur neque in
|Li(a |li€c6ttic dv ^SfipK^i Td t€ |Li€e' a6Tf)c cuvbctv Kal 3^ B
4 eo quicquam esset * * requisitum ; unum enim interiectum medium
4aUTl?|V. VOV bk CT€p€0-
5 et sepse et ea quibus esset interpositum conligaret. sed cum soli- 15
€i6fj Tdp aindv Trpocf^K€v €Tvai, tA b^ CT€p€d " ^ia [xk\ oO-
6 ditas mundo quaereretur, solida autem omnia uno medio
6^iroT€ 66o 6^ d€l |yi€c6TTiT€C cuvap|Li6TTouciv • oOtu) bi] Trup6c
7 numquam duobus semper copulentur, ita contigit ut inter
T€ Kal ff^c Obuip d^pa t€ 6 0€6c ^v jiilcqi e^lc Kal Trp6c dX-
8 ignem atque terram aquam deus animamque poneret eaque inter
Xr^Xa ''KaO' 6cov f^v 6uvaT6v"' dvd t6v aindv X6tov diT€pTacd|iji€voc,
9 se conpararet et pro portione coniungeret,
6ti ir€p irOp irp6c d^pa toOto d^pa irp6c Obuip, Kal 6Tt
10 ut quem ad modum ignis animae sic anima aquae^ quodque
1 f^t^mt ex funt A deuincta ex deiuncta B et ut uid A demncta Vfbm
faeront F fuerant ci Lambin, OrelHus thm; cf LebreUm ^etudes sur la
langue et la grammaire de CicSron^ (Paris. 1901^ 205 s 4 defectum signaui,
quem ita fere explendum scripsi mus. Bhen. liu 73 « altitudinis fue{ craasitudinis^
cf p. 138,5j, nihil amplius esset, de oratione comparans p. 165,4; altitudinis,
plus uno medio non esset Schichius relat. syll. philol, BeroL xxvi 294. profundi-
tatis uel altitudinis ante esset intercidisse putauit H. Stephanus, sed %d dbiecto
enim cum M correcto et tbm; alii ex requisitum effecerunt improbabilia, cui tbm
crucem praefixeru^t 5 sepse scripsi fe ipfe A VB c^n L -^e Mtbm. SEPSE ita
correctum est in codice de re p. in 8,12; eittsderfi uocis uestigia supersunt ibid.
VI 25,27 (cf m) et 26,28 (cf t); cf Seneca epist. 108,32, M libri sese. minus
certa nunc omitto 6ss Augustinus de ciu. Bei viii 11 med. deinde iUa
duo media, quibus interpositis sibimet haec extrema copularentur, aquam dicit
(m Timaeo Plato, cf ad p. 165,8^ et aerem. idem ibid. 16 ex illa ratio Pla-
tonis, qua elementa quattuor proportione contexit atque ordinat, ita duobus
extremis, igni mobilissimo et terrae inmobili, media duo, aerem et aquam,
interserens, ut quanto est aer aquis et aere ignis tanto et aquae superiores
sint terris . . . idem ibid. xxn 11 in. magistro Platone didicerunt mundi duo cor-
pora maxima atque postrema duobus mediis, aere scilicet et aqua, esse copu-
lata atque coniuncta. ibid. sub finem si ita est elementorum ordo dispositus
ut secundum Platonem duobus mediis id est aere et aqua duo extrema id est
ignis et terra iungantur 8 qua pr B eamque A ^q- V eaq; B
eaque ita inter conicerem, nisi obstarent Graeca 9 conpara*r& [t uel
potius e] B proportione tbm ut p. 165,9 10 aequabilitatem orationis qui
putat codicum uitio esse tu/rbatam, ei post animae uel aquae inserendum est com-
pararetur; mihi Cicero neglegenter scripsisse uidetur uel potius Platonicam ora-
tionem imperfecte esse imita^
TIMABVS 5,16-17 167
df|p irpdc Obuip Obuip Trp6c n^v, cuv^br]C€v
anima aquae id aqua terrae pro portione redderet; qua ex i
xal cuvccrfjcaTO odpav6v dpardv xal Attt^v.
coniunctione caelum ita aptum est ut sub aspectum et tactum s
3Ji C Kal 6iA raOra ^k t€ hi) toOtiuv TOioiiTuiv xal t6v dpi6|yi6v
cadat. itaque et ob eam causam et ex is rebus numero quat- 3
T€TTdpuAf t6 toO K6c|Liou cdijLia dT€vvfj0T] 6i' dvaXoyiac 6iLioXoTf^cav ,
tuor mundi est corpus effectum, ea constrictum conparatione 4
(ptXiaV T€ ^CX€V ^K toOtu)v,
qua dixi; ex quo ipse se concordi quadam amicitia et caritate 5
djcT€ clc TaOT6v airvSjt cuv€X06v dXuTov (nr6 tou dXXou TrXf|v 6ir6
conplectitur atque ita apte cobaeret ut dissolui nullo modo queat $
ToO cuvbyjcavToc T€v^c6ai. Tuiv 64 bi\ TCTrdpuAf
16 nisi ab eodem a quo est conligatus. Earum autem quattuor rerum 7
?v 6X0V ?KacTov €tXT]<p€v if^ ToO K6c|Liou cOcTacic.
quas supra dixi sic in omni mundo partes omnes conlocatae sunt, s
Ik TOP injp6c TravT6c 06aT6c t€ koI d^poc Kal t^c cuv4ctt]C€v aOT6v 6 cuviCTdc,
ut nuUa pars huiusce generis excederet extra atque ut in hoc »
3J9 D iLi^poc o064v o06€v6c oiibk 60va|Liiv ^Su)6€v OTroXiirtbv, Tdbc 6tavor]6€ic,
uniuerso inessent genera illa uniuersa; id ob eas causas^ lo
irpi&TOv |Li4v tva 8Xov 6ti fLidXiCTa 2^Cj)ov t^Xcov Ik tcX^wv tiIiv fLicpdiv ctr],
primum ut mundus animans posset ex perfectis partibus esse per- 11
33 A iTp6c bk toOtoic ?v, Stc oOx OTroXcXciimiui^vuiv k^ iBv dXXo
fectus, deinde ut unus esset^ nuUa parte unde alter gigneretur \t
toioOtov t^voit' dv, ^Ti bk \va dYif|pu)v Kal dvocov ^,
relicta; postremo ne qui morbus eum posset aut senectus 13
rKaTavoiIiv \bO cucTdTi|i cUiimaTi 6€p-
17 adtingere^, omnis enim coagmentatio corporis uel u
)Lid Kal ipuxpd Kal Trdv6' 6ca buvdjLicic icxupdc ^x^i TrcpucTd-
caloris ui uel frigoris uel aliqua inpulsione uehementi is
1 aqu§| eo; aqi V v9(oq tovto (S') vd(OQ dett et pars codicum Prodi
pro portione uide p. 166,9 1. 2 Seruius Danielis in Aen. iv 482 ergo
bene ^aptum', conligatum: Cicero in Timaeo ^qua . . . aptum est' id est constric-
tum et conplexum 3 iif B hii AV 4 effectum et|ea, et add V
6 xov aXXov AP tmv aXXmv FY alii 9 huiusce] ullius Valla, sed
hocce genu8 dicit univtersa elementa, quae noluit ut Plato iterum enumerare; cf
p. 48,15. quod statim eadem appeUat genera, cf p. 53,4 excideret V, corr
«^cedc-» AB 10 a.h pr B 11 posset Lamhinus poffit AVB
12 &tB om A alt X altera AVB 13 nequi| ex neq;' B eum
ex tum A, ex tunc B iupr V posset Lamhinus poflit AVB 14 cvctdtfa
y
Pr IvviCtiig t& P, e corr A, Philoponus ^t& t& F ^^&v t& Y coagmen-
tatio AB coacmen<- V 14. 15 corporis uel calore uel frigore uel Ven 11
c. ui caloris uel frigoris uel Halmio suadente th c. uel c. uel fr. ui uel m c. uel
c. ui uel fr. uel Klotzius, quod praetuli, quia paulo saepius in talibus priori
168 TDiAEVS 6,17-.6,17
M€va ^Hu)6€v xal irpociTiirTOVTa dxaipwc Xu€i xal vdcouc ff\pdc t€ lirdTOVTa
1 labefactatur et frangitur et ad
<p6iv€iv TTOiei bid bi\ tiPjv aWav Kal t6v Xotic|li6v
. 2 morbos senectutemque conpellitur. hanc igitur babuit rationem
Tdvb€ ?v 6Xov
s "^effector mundi et molitor deus\ ut unum opus totum at-
dXuiv 4H dirdvTuiv t^cov xal dfripujv
4 que perfectum ex omnibus totis atque perfectis absolueret; quod
Kal dvOCOV aOT6 4T€KTl?|VaT0.
5 omni morbo et senio uacaret.
CxfliLia bi ^6u)K€v airrCj) t6 irp^irov Kal t6 cuyt^v^c. n^ bk 33 B
6 Formam autem ei maxime cognatam et decoram dedit. a quo 6
Td irdvTa bt a(iTip Z^ol Tr€pUx€iv jli^XXovti 2^i[)ip irp^irov dv
7 enim animanti omnis reliquas contineri uellet animantes, hunc ea
€tT] cxftiLia t6 iT€pt€iXr)(p6c 4v a(iTi?i irdvTa 6ir6ca cxrmaTa' bi6
s forma figurauit qua una omnis formae reliquae concluduntur, et
Kai c(patpo€t6^c, 4k yxi-
y globosum est fabricatus^ quod 6g)aLQ0€idhg Graeci uocant, cuius
cou irdvTij irp6c Tdc T€X€UTdc icov dir^xov , kukXot€P^c aCrr6
)o omnis extremitas paribus a medio radiis adtingitur, idque ita tor-
^TOpvcticaTO , irdvTUJv t^XcUitotov
11 nauit ut nihil efficere posset rotundius, nihil asperitatis ut haberet
12 nihil offensioniS; nihil incisum angulis nihil anfractibus, nihil eminens
quam posteriori meinhro addi uidebam quod in u^oque ualeret; quamquam non
potest non ambiguum esse iudidum. uim caloris et frigoris dixit Tuac. i 20,45
V 26,74 de off. u 4,13 15 HhqaexcLvai AP
1 X^bnccg P, e corr A 2 inor*b; [ij B habuit rationem cf p, 162,10
3 mohtor ex c^tur A U APY ^va FPr Simplicius 4 i^ 8X. a.
Pr aliique omnibue et totis fbm 5 aijxh AP airthv FY Philoponu^
PhHo 6 ei scripsi mus. Ehen. iau 91 5 et AVB maxime respondet arti-
cuHo, cf p. 170,2 cognata/. decora, in intercolumnio add /. et maxime V
o o
7 reliquaf F c-»qf Lfbm; sed feminino genere Cicero utitu/r non solum cum de
bestiis hquitur sed etiam homines et bestias comprehendens in u/num de fin, iv 11,28
8 dmf Ltbm; forma rehqua AB, corr ^se ^sb V; concludi*|tur A con-
clu^itur 7 inde a d in ras (prima fuit d) B. in arcJietypo apparet forma reliqua
scriptum fuisse propter omnis uocem ambiguam, relictum autem concluduntur
9 globosum imria lectio a Valla commemorata , Orellius gloho£u£ AVB
fpero idef corr fpero^idef B fpero id«e- corr coict*e* A fpero ide V 11 posset
Klotzius poffit -4FJ? effici possit dett Ven 1480 11— 2^.169,1 nihil asperitatis
. . . lacunosum Schuetzio ab interpolatore adiecta esse uisa sunt ex ii de nat. d. 18,47,
idem Briegerus iudicauit progr. Posnan. 1873,18 illa de uniuerso posita nescio
quid inepti habere pronuMtians; qutbus eiectis orationem hiare tion sine causa
scripsit Orellius, cfFriesius mus. Ehen. liv 567 ss 12 incisum Lambinus (cf
de nat. d. ii 18,47^ mclufum AVB; incisum angulis ysymvuoiiivov (Proclusp. 168
B) nihil ante eminens del Briegems l. d. corrupta orationis aequabilitate,
qua cum angulis comparantur anfra>ctus qu^asi sinus emmef pr B
TIMAEVS 6,17—19 169
6|Lioi6TaTdv T€ aind ^auTip cxnM^iTiwv, vo|li{-
nihil lacmiosum — omnesque partes simillimae omnium; quod i
cac •"jLiupiqj'' KdXXiov S^oiov dvofLioiou. Xctov hi bi\ kOkXiu
18 eins iudicio praestabat dissimilitudini similitudo. omni autem totam i
33 C irav ^Hu)6ev aOT6 dmiKpiPoOTO r^oXXuiv x<ip»v.'' 6|Li|LidTU)v t€ ydp
figuram mundi leuitate circumdedit. nec enim oculis &
lir€6€tT0 oCibdv, 6paT6v ydp oOb^v (nreXeliTeTO IHu)6€v,
egebat^ quia nihil extra quod cemi posset relictum erat^ 4
o06* dKofjc, oOb^ Tdp dK0UCT6v, Trv€0|Lid T€ oCik i^v ir€-
nec auribus, quia ne quod audiretur quidem^ neque erant anima b
PI€Ct6c 6€6|Li€vov dvairvofjc, oOb' aO ti-
circumfusa extrema mundi, ut respirationem requireret; nec uero e
voc iiribelc i^v ^pydvou cxciv, ^ Tf\y |li4v €lc ^auT6 Tpo<pi?]v b^HoiTO tV|v bi
desiderabat aut alimenta corporis aut de- t
irp6T€pov ^HiK|Liac|Lidvnv diroiTdiLmioi irdXiv dinjci t€ ^ap oOb^v
tractionem confecti et consumpti cibi: neque enim uUa decessio »
oOb€ irpocijciv auTili iro^cv, oOb^ ydp f^v aOT6 ydp lauTq)
fieri poterat neque accessio, nec uero erat unde; itaque se ipse »
Tpo<pf|v Tf|v lauToO <p6iciv irapdxov Kal irdvTa kv ^auTiju Kai 0<p' lauToO
consumptione et senio alebat sui, cum ipse per se et a se et pa- lo
33 D irdcxov Kal bpdiv r^K T^x^^n^^ t^Tovcv • i^Yir|caTo ydp aOT6 6 cuv6€lc
teretur et faceret oninia; sic enim ratus est ille qui ista ii
aOTapKCc 6v d|Li€ivov ?c€c6ai ^dXXov f\ irpocbek dXXuiv.
iuncxit et condidit ipsum se eontentum esse mundum neque egere i»
Xeipuuv bi^ atc oOtc Xafeiv oOTe au Tiva d|Liuvac6ai xp^ia tic i^v, ind-
19 altero. itaque ei nec manus adfixit, quoniam nec capiendum quic- 1»
34 A Ty|v oOk ^cto betv a\)T<^ irpocdTrTeiv , oub^ irobuiv oxibk 5Xu)c tt^c irepl Tf]v
quam erat nec repellendum, nec pedes 9,ut aliqua membra qui- u
1 laconofum pr V simillimas Perionius tbm, sed simillimae ferrt
potest post interposita illa p. 168,11 — t*. 1, ut haec adiungantur quasi scripserit
nihil asperitatis ut esset^ quae ratio si illa ahsint multo minus sit prohdbilis
2 diffimilitudinif AB «^if V omnia V Omnia A oma B 4 quo V
vyfsXslaesTo FPYPr Stohaetis, ex vnslEinto A 5 quia ne*' AB 6 extrema
dett Asc n extema AVB 8 confupticibi • Neque, c posterior in ras, i
qua>e sequitur red, punctum add A confumptio ibi; neq; (;\ add) V confump-
cibi7
tipne^que B 9 post ipfe add fine| V 10 ipfepfe, prior e ex i AB et
pr ut uid V 12 &lcondidit &condid it ftprB 13 qmdquam pr V
quipqna B 14 alia dett Bom thm, sed aliqua uerissimum est et ad Plato-
nicum oi)Sh oXms accommodatum ; quem usum saepe infestant docti; cfp. 19,6 de
inu. II 5,19 ex iracundia . . aut ex aliqua causa earum qua impulsum aliquem
id fecisse <iicet, epist, xi 1,3 Rhodum aut aliquo terrarum, Caesar h. Gall. vi 16,6
in furto aut latrocinio aut aliqua noxia, ihes. l. L. i 1609,42
170 TIMAEVS 6,19—20
pdctv Omipcciac. k(vt]civ fdtp diT^veifi€v aOrip Tf|v
1 bus ingressum corporis sustineret. motum enim dedit eaelo eum
ToO ct()|LiaTOC olxeiav, tuiv IittA ti?|v irepl voOv xal <pp6-
9 qui figurae eius esset aptissumus, qui unus ex septem motibus
vTiciv iLidXiCTa oOcav bx6 hi\ xaTd TaOTd ^v rCb
z mentem atque intellegentiam cieret maxime; itaque una conuersione
aOTij[i Kai ky ^auTCp ireptafaT^v aOT6 diro{r)ce kOkXip KivelcOat cTpeq>6|yievov,
4 atque eadem ipse circum se torquetur et uertitur;
Tdc bi ?H dirdcac Ktvr)cetc d<pelXev Kal dirXavlc dirripTdcaTO
s sex autem reliquos motus ab eo separauit itaque ab omni en*a-
'"^Keivuiv"'. kni bk Ti\v irepiobov TaOTT]v dT* oOblv irobiliv
« tione eum liberauit. ad hauc igitur conuersionem^ quae pedibus
6^ov daceX^c koI dirouv aOT6 ^T^vvTicev. OOtoc bi\
7 et gradu non egeret, ingrediendi membra non dedit. Haec deus 20
Trdc ftvToc del Xotic|li6c OeoO irepl t6v iroT^ ic6|uievov ee6v XoTic0elc X^ov 34 B
s is qui erat de aliquando faturo deo cogitans leuem
Kal 6|LiaX6v iravTaxiJ tc ^k ili^cou tcov
9 illum effecit et undique aequabilem et a medio ad summum parem
Kal 6Xov Kal T^eov Ik tcX^iuv cu)|LidTU)v cdiima 4iroiT|cev.
10 et perfectum atque absolutum ex absolutis atque perfectis.
li^uxi^v 6^ elc t6 ^^cov aOToO 8elc bid TravT6c Te ?T€ivev
11 animum autem ut in eo medio conloeauit ita per totum te-
Kal Itx ?5u)eev t6 cdijLia aOTfl irepteKdXuipev ,
ittendit; deinde eum circumdedit corpore et uestiuit extrinsecus
Kal kOkXip bi] kukXov CTpe<p6|Lievov o0pav6v ^va |li6vov ^pTmov KaT^cnicev, bt*dpe-
is caeloque soliuago uolubili et in orbem incitato conplexus est, quod
1 ingressus corporis H. Stephanus p. 5 (sed ut «^ corpus mallet cum Ma-
ntUio, quod scripsit Lamhinus) ingreffu corponf L ^ corpore AVB ; cf de
nat. d. II 39,101 aer . . . uolatus alitum sustinet 2 figur§ ei fit L
<-> esset OreUius figuratuf iit B figurattuffit [ft n] A figurantjfit sic fere, lineolae
supra t in ras; fuerit primitus ««rantj, corrector uoluerit figura sit V
^qui* , uid aliquando corr fuisse ^que A qyi\ cum ras ex q\ B mo^tibuf
[n] A montib; V 3 cieret, ei in ras n uel m litt (g fuisse non potest)
A coier& V cierat B itautiq- V itaque A 5 ab*ommerratione
ex abhomin ratione nisi quod uirgtUa 8upi'a n incerta, corr ft pr V abomnj
ratione, ^ ex q A abomni rc- J5 8 is qui semper erat ci Manutius is semper
qui erat ci Orellius de^o A 9 effecit ex e-fic«- F efficit B, c in
ras ex g ut uid A effigit V pare*, e ex parte in ras [ej, fuerit parte A
a ▼ _
10. 11 ob|folutum- atq- perfectif; animu (; add) V 12 ueftimt. puncta
qui posuit corrupta opinor putabat imt V 13 post foliuago add & Ati)m
dubito quam recte, si quidem non tria memhra uidentwr esse sed duo; cf Ma-
duigius opusc. i 338
TIMAEVB 6,20—7,21 171
xfiv hi auT6v a(iTi[i 6uvd|Ui€vov cuTT*Tv€c6ai xal o0b€v6c ^T^pou»
secam ipsum propter uirtutem facile esse posset nec desideraret
Trpoc6€6|Li€vov, Yvt()pi|Uiov b^ Kai (piXov iKavuic aOT6v aOTCji. 6i6 irdvTa hi]
21 alterum, satis sibi ipsum notum et familiare. sic
TauTa €66a()Liova e€6v aOT6v kf€ynrf\caTo,
^deuB ille aetemus^ hunc '^perfecte^ beatum deum procreauit.
34 C Ti\v hi hi\ ipuxi?|v o6x ^c vOv tiCT^pav £Tnx€ipoO|yi€v X^T€iv oOtujc d|UiT|xavi?|-
Sed animum baud ita ut modo locuti sumus tum denique cum
caTO Kal 6 6€6c v€uiT^pav o6 ydp dv dpx€c6at TTp€cpt5T€pov i^itb
corpus ei effecisset inchoauit: neque enim esset rectum minori
v€UJT^pou ^cuv^pHac^ €iac€v • dXXd iruic i^|bi€lc iroXu |Ui€T^xovT€C toO irpocTUx6vTOC
parere maiorem; sed nos multa inconsiderate ac temere dici-
T€ Kai €lKfl TaOTij inj Kai X^tom^v. 6 hk Kal T€v^C€i Kal dp^T^ irpoT^-
7 mus. deus autem et ortu et uirtute anti-
pav Kai iTp€cpuT^pav ipux^^v cuiiuiaToc dic 6€Cir6Ttv Kai dpSoucav
quiorem genuit animum eumque ut dominum atque imperantem 8
dpH0|Ll^V0U CUVCCT^ICaTO ^K Ttlivb^ T€ Kal T0Ujfl6€
oboedienti praefecit corpori; idque molitus tali quodam est modo. 9
35 A Tp^Tnu. Tf)c d|Li€p{cTOU Kal d€l KaTd Tat!iTd ^xo^cric
ex ea materia quae indiuidua est et quae semper unius 10
oCiciac Kal ttJc au tr^pl Td cUifuiaTa T^Tvoiii^vTic |Li€piCTf^c
modi suique similis et ex ea quae ex corporibus diuidua gignitur 11
TpiTOv i^ d)Li(polv ^v |Li^ci|j cuv€K€pdcaTO o6c{ac €T60C, Tf)C T€
tertium materiae genus ex duobus in medium admiscuit; quod «
Ta^ToO <pt3c€uic [aO ir^pi] Kal tt^c OaT^pou, Kai ^KaTd TaCiTd'' cuv^cttic€v
esset eiusdem naturae et quod alterius, idque interiecit 13
Iv iLi^cui ToO TC d|Li€poOc aOTUiv Kai toO KaTd Td cUijLiaTa ineptCTOu*
inter indiuiduum atque id quod diuiduum esset in cor- 14
I proptuiiiiute facile in ras ftprA poffit AB, corr c-=et V
3 pfecte deu beatti deu V 4 audita pr B 6 parare pr V 9 pfe-
cit ex cs>fic«- AV, item sed prae^ B corpori om V qddam ex qdd«*» V
10. 12 Cicero ^quum identidem^ (cfp- 176,8. lO^ ^oixsiav maieriam reddiderit,
did non potest quantum ab omni Platonicae philosophiae indole et argumento
dberraverit\' ita Hermannus p. 16; quod incommodum inde natum apparet quod
Cicero ut solet in re dubia, ne quid sua ctdpa turbaretur, quam maocime potuit
se ad Platonem appHcuit, qui illo ipso uocabulo non sine ambiguitate utitur; in
Acad. I autem p. 48,4 quod materiam eam uocat quam in Timaeo alterius tiatwram,
inde de hoc loco nihil efficiendum, quo aedificator mundi etiam ea natura, quae
semper eadem est, tamquam materia utitur. cf quae adscripsi ad Acad. iv p. 134,14
&
II fed AB, corr t*et V Sed F quae in c. Lambinus tbm ft recte, cf u. 14,
sed ex pro %atcc etiam p. 179,7 s 13 av nsgi del Stallbaumius (cf u. llj, quod
nec Cicero uid legisse nec Sextus adu. math. 1 301, testantwr multi mt jecit,
j in ras ex g B 14 id J? m V, corr id A
172 TIMAEVS 7,21-^23
Ktti xpia Xapdjv adxd dvra cuvexepdcaTO clc inlav irdvra Ib^av,
. 1 pore ; ea cum tria sumpsisset in unam speciem temperauit, 22
Tf|v GaT^pou q)Ociv buc|Li€iKTOv oOcav elc TaCiT6v
. 2 naturamque illam quam alterius diximus ui cum eadem coniuncxit
cuvap|Li6TTU)v p(qi' ^eiTvOc ht |Li€Td ttic oOciac
3 fugientem et eius copulationis alienam; quae permiscens cum ma-
xai ^K Tpioiv iroiTicd|Li€voc ?v irdXiv 6Xov toOto iiioCpac dcac 35^ B
4 teria cum ex tribus effecisset unum id ipsum in ea quae decuit
irpocHKCv 5i^vei|Li€v, ^KdcT^v b^ Ik t€ TauToO Kal 6aT^pou Kai
5 membra partitus est. iam partis singulas ex eodem et ex altero et
Tf^c oOciac )Li€|Li€iT|Li^vnv. ^PX^TO bi biaipelv iDbe. ^(av d<peiX€v t6
6 ex materia temperauit. fuit autem talis illa partitio. unam principio
irpOuTov dTT6 iravToc ^olpav, |Li€Td bi TauT^v dq)ijp€i biirXaciav TaOTTic,
7 partem detraxit ex toto, secundam autem primae partis duplam,
Tfiv b' au TpiTTiv y||LiioXiav |li^v tt^c beuT^pac TpiirXaciav bi
8 deinde tertiam, quae esset secunda sesquealtera, prima [de]
Tf^C irplUTnC, T€TdpTT|V bi TT^C bCUT^paC blTrXf^V, Tr^|LnrTT|V
9 tripla, deinde quartam quae secundae dupla esset, quintam
bi TpiirXfiv Tf^c Tp(TTic, tV^v b" ^KTTiv Tf^c Trpt()TT)c ^KTairXaciav , 4- 35 C
10 inde quae tertiae tripla, tum sextam octoplam primae, pos-
p56|LiTiv bi 4TrTaKai€iK0cnrXac(av Tf^c irptbTnc.
u tremo septimam quae septem et uiginti partibus antecederet primae.
|Li€Td bi TaOTa cuv€TrXT]poOTO Td Te biirXdcia Kai TpiirXdcia biacTT||LiaTa 36 A
12 deinde instituit dupla et tripla interualla explere 23
1 rumpfilTet inuna | , liffet muna in ras V 2 naturaiUa pr V ui
Pertonius uel AVB; fuerit uei eadem cfp. 176,7» 180,9 3 copulationif
corr c-ne~ V alienamque pmifcenf A alienaq- perm«»» ["] F aliena pm*^
B; quae OreUius 4 effeciff& ex ^tic^ VB 5 lam ' rec V ik
tovTCDv Ex F Plutarchus 7 icnb rov navrog e corr A tofca pr B
fecunda V, corr «-a -4 8 fecunda V, corr «^ae ABtbm, item pnma V, corr
<^8e ABtbm ft recte; sed in consentiente memoria librorum uirobique casum rec-
tum reliqui praesertim inuitante sesquealterius uocabuli natura fique altera
corr feque c>. A, fique«- V fefqvaltera, efqv in ras B sesquialtera Bom ibm.
primitiuam scripturam que hic ci p. 173,7.8.9 restitu^ere non dubitaueram coUatis
his exemplis: sesqueopus Plauti capt. 726 uetus aliique, sesqueulixe Itbri Noniani
in satirae Varroniatuie titulo constanter, sesqueoctauus et sesquetertius Amohii
Parisinus 11 24 i>. 68,2 Beiff., sesquealtera ilorentinus Apuleii apoh 89 ^.99,3
H., sesquemodii Cic. accus. iii 92,216 Lagomarsiniani 42 (optimus) et 29; nam
etiam in his, qummm alterum membrum a comona incipit, sesque scribi potuit
non sesqui, in iis praesertim quae non essent usu trita (cf Gell. xviii 14^. nunc
cf Skutschitis ann.philol. suppl. xxvii 88 8. 9 tetropla corr **trjpla A, tetrjpla
sic rec V **trjpla [de u^l doj j in ras ex o B. de anticipatum puto ex deinde
_ V
10 indeq; coir ^qci ^j ^^' ^ '^^; J^ octoplam Atbm pnm§i-
poftremo, ^p^^ ex <^io> V 12 dupla., a aperta ex e ut uid B
TDiAEVS 7,23—24 173
lioipac In ^k^8€v diroT^iyiviuv xal TiOelc elc rd iiiCTasi) toutijuv,
partis rarsus ex toto desicans; quas in interuallis ita locabat
i
tJjCT€ ^v ^KdcTiu 6iacTr|)LiaTi bOo cTvai |Li€cdTiiTac,
ut in singulis essent bina media — uix enim audeo dicere me- s
dietates, quas Graeci [leedtrjtag appellant^ sed quasi ita dixerim in- s
tV|v |Li^ TaCmjj iiA^pci
tellegatur, erit enim planius — , earum alteram eadem parte 4
Tuiv dKpurv aOTUiv Oirep^xowcciv ^^^ Cnr€p€XO|Li^T]v
praestantem extremis eademque superatam [eadem partem praestant 5
Ti?|v bi tcui ^kv KaT* dpte)bi6v (iirep^xow-
in extremis eademque superatam] alteram pari numero praestantem e
cav Tcip bi (nr€p€xo|Li^vTiv. /||liioX(u)v bi biacTdccuiv Kai
extremis parique superatam. sesquealteris autem interuallis et ?
diriTpiTUiv Kai ^iroYb^uiv y€vo|li^uiv kx toOtuiv tuiv bccjiiuiv
sesquetertiis et sesqueoctauis sumptis ex his conligationibus .s
36 B iy Tatc irp6c6ev biacTdccciv Ttji toO ^iroTb^ou biacTr||LiaTi Td iTriTpiTa irdvTa
in primis interuallis sesqueoctaui interuallo sesquetertia omnia 9
CUV€irXTlpoOTO , XCITTUIV aClTlilV ^KdCTOU |Ll6plOV, THC
24 explebat, cum particulam singiilorum relinqueret; eius lo
ToO liopiou TauTTic biacTdccuic XeKpGcicnc dpi6|bio0 irpdc dpi6|bi6v ^xo^^nc touc
autem particulae interuallo relicto habebat numenis ad numerum u
I deficanf corr cs>fecc- AVBtbm, uide Solmsenum ^Studien zur lat Laut-
geschichte^ 130 n. 1 in Muellero auctore (coni. TuU. 9) add t 2 m om
V 3 mefotetaf AVB 4 alterum altera V alteram sic A (cfp. 170,12)
•a
5 edemq- ex idemq- V 5.6 fuperatam'|eadem partem pr^ftant mex-
tremif- ea demq- fuperata- dltera (puncta add, ^ ex e, d^ ex b,) V fuperata. ea-
dem partem prsefjtair m extremif eademq; fuperata- altera (puncta add, eadem
. . . fuperata linea del) B. 5 — 7 fuperata; Alterapannume|ropr§ftanteextremif
inde ah A praeter ime| in ras, cuius amplitudo accuratissime congruit cum eo spatio
quod in praecedentibm efficitur illis (u. 4. b) eadem parte praeftante extremif ; in
mg inferiore ras w fere litt, in cuiu^s initio haec agnoscebam +e . . dem p, in exitu
if A, cuius librarius scilicet eadem ante oculos habuerat quae primo fuerunt in VB
sed a secundo praestant ad tertium delapsu^ quae media erant omiserat
7 fefq;altenf corr fefqvaltenf AB Sefqualt-^», u in ras Vtbm; cf p. 112 fi
1 VI
8 fefque tertif cor^' fefquj tertif A fefquiitertiif V fefq;t«- Btbm; cf p.ll^fi
fefq;octauif B fef qui|oct«- ex fi q;|=>» t*eZ fic q;|«--4 fefq*octc« ex ficq;oct«»» Vtbm;
cf p. 172,8 sumptis fere consumptis; ortis usl natis Hermannus p. 87
1 VI
9 iNprimif ex iprco A fefq;octaui corr fefq*«- A fefq;«- J5 Sefquijc- V;
cf p. 11 2,S. sesquioctauo dett Venii tbm, sed illud et Grraeco exemplari aefen'
ditur nec est alienum a sermone Latino fefque tertia corr <-quj «-» A fef-
quitertia V fef q;tco corr fef qvit<- B; cf p. 172,8 10 Tfjg ^h Y, e corr A
quu
II **|relicto [ab] A adreliqu L adrelictq V. ad anticipatum uid eo tempore,
quo illa numerus ad nondum intercidissent. haec add dett Valla
174 TIMAEVS 7,24—26
6pouc
eandem pro portione conparationem in extremis quam habent
?2 xal ir€VT/|K0VTa Kal btaKociwv irpdc xpia Kal TeTrapdKovra Kal 6taK6cta.
2 ducenta quinquaginta VI ciun ducentis quadraginta tribus.
Kal bi\ Kal t6 ili€ix6^v, il oO TaOTa KaT^T€|Liv€v, oOtwc i\br\ irav
s atque ita permixtum iUud, ex quo haec secuit, iam omne con-
KaTavTiXu[iK€t. TaOTiiv oOv tV^v cOcTactv irdcav biirXfiv k^tA ixf\-
4 sumpserat. hanc igitur omnem coniunctionem duplicem in lon-
Koc cxicac, ^^criv irpdc |li^ctiv ^KaT^pav dXXi^Xaic otov X€i irpocpaXibv
5 gitudinem diffidit mediamque accommodans ad mediam quasi de-
KaT^Ka)Lii|j€v €lc kOkXov, cuvdipac aOTatc t€ Kai dXXr)Xatc 36 G
6 cusauit, deinde in orbem intorsit, ut et ipsae secum et inter se,
^v tCD KaTavTtKpu tt^c irpocPoXfjc, Kal t^ KaTd
7 ex commissura qua e regione essent, iungerentur, eoque motu.
TaOTd ^v TaOTiJp ir^ptaYOin^vij Ktvr)C€t ir^-
H cuius orbis semper in eodem erat eodemque modo ciebatur, un-
ptH aOTdc ^Xapcv, koI tOv |li4v ?Hu)
9 dique est eas circumplexus. atque ita cum alterum esset exte- 25
t6v b' ^vt6c ^Trot€iTO tuuv kOkXuuv. jiyv }xiv oOv IHiw
10 riorem alteriim interim^em amplexus orbem, illum
vm
1 eandem j)portione con parationem B ea*dem proportione* conparatu***
ex eandem proportionem conparationem A eandem ^portione Lh eandem ^|por-
tionem conparationem V eandem proportionem conparationemque dett Valla tm.
cfp. 166,9 2 • VI 7^ • VI- add F (om AV sdl ui ante cuj tn|b; hic erasum, suo
loco add (anticipatum inducente ft simiUtudine numerorum iii et m) B 3 se-
cuit iam Ald fequi etiam [^] A fequi&ia V fequi &iam ("fe tenuiorihus litteris
add pr) B secuerat iam (uel secabat iam^ ci Perionius omne corr ««e M
omnem AVB 5 mediaeque dett VaUa tbvi medie qfi L; ego malui ad in-
serere propter Graeca; cf p.llb^lA^ decufauit Vtbm, sed per unum s scrihitur
paene constanter licet non uere (Mart. Cap. i 85 ii 208 viii 828 Apic. vii 266, de
Vitruuio et gromaticis cf indices Nohli et Bursiani), decusis quoque non num-
quam (Varr. de l. L. v 170 bis, ibid. ix 81, cf Marx ad Lucil. 1158^, item
besis besalis semper (cf thes. l. L. n 1981. 1933J, tresis (Pers. 5,76 cf Varro de
l. L. IX 8i; uigesis (Martial. xii 76,i; centusis (Pers. 5,191 Fest. p. 287,19 M.
cf GeU. XV 19,2^, quae pleraque spernuntur ab editoribus 6 Big nvniov Y,
cum yg. mg A slg iv xvxXtp AFPr 7 commiffutra [a ut uid\ A comnuf-
fura B quaci sic dispestum V quae A q corr q e B. quae e regione esset
dett VaUa tbm, quod primum nec ad uerba Platonis quad/rat nec ad sententiam,
qui eam dicit '3tQ06§olr\v qua inter se committantur coniunctiones nondum in
orbem intortae, non eam qua deinde iungantur; tum ex commissura quid in ista
oratione sibi uelit aegre dicas et uideatur paene ea commissura fUigitari. qui
scrupuli remouentur iis quae posui, in quibus ex commissura aptum uidetur ad
rem, quoniam ex Ula priore scUicet commissura coniunctiones torquentw donec eo
perueniant ubi e regione sint (curuauitque in orbes quoad coirent inter se ca-
a
pita Chalcidius) 8 Taiyrcc xal iv Y e,dem V 10 defectum sup-
pleuit Manutius. cum alterum fecisset (hoc cum VaUa) exteriorem interiorem
alterum (sic Lambinus) amplexus (u^l ambitus, casu secundo) orbem OreUius
TIMAEVS 7,26-8,26 175
''«popAv"' ltr€(p/)|Liicev elvai rfjc TaOxoO (pOceuic, xfiv b' 4vt6c xfic 6aT^pou.
eiusdem naturae, hniic alterius notauit. i
Ti?|v iLi^v bi\ TaCiToO xaTd irXeupAv kni beHiA irepHfiTOT^v ,
eamque quae erat eiusdem detorsit a latere in dextiBram partem^ %
Tfjv bk OaT^pou KaTd bidjLieTpov kn* dpicrepd.
hanc autem citimam mediana linea direxit ad laeuam. s.
$€ D KpdToc 6' ^6u)K€v t^ TaOToO Kal 6|Lio{ou irepKpop^, iuiav ydp aOTf|v ficxiCTOv
sed principatum dedit superiori, quam solam indiuiduam i
etacev Tfjv 6* ivT6c cxicac ^Hax^
reliquit; interiorem autem cum in sex partis '^caeli^ diuisisset, s
^irrd kOkXouc dvCcouc KaTd Tf|v toO bmXacioii Kal TpiirXaciou bidcTaciv iKd-
septem orbis disparis duplo et triplo interuallo e^
CTTiv, roOcuiv ^KaT^puuv Tpiujv,"' KaTd TdvavT(a |li^v dXXi^Xoic irpoc^TaEev l^ai
moueri iussit contrariis inter se cur- i
ToOc kOkXouc, Tdxei bk Tpetc ili^ 6)lio{u)c, toOc bk
sibus. eorum autem trium fecit pares celeritates, set quat- g
Tdrrapac dXX/|Xoic Kal Totc Tpiclv dvo|Lioiu)c ^kv \6f{\)
tuor et inter se dispares et dissimilis trium reliquorum. 9
bk (pepojn^vouc^ !(►
*€ir€l bk KaTd voOv v^ cuvicTdvTi irdca f\ Tfjc ipuxf^c cucTacic ^tct^vtito,
^ Animum igitur quom ille procreator mundi "^deus^ ex sua mente 11
)Ll€Td TOOtO Trdv t6 CU)|LiaT0€l6^C
et uoluntate genuisset, tum denique omne quod erat concretum 12
^Vt6c aOTT^Cr 4T€KTa(v€T0 Kai
atque corporeum substemebat animo interiusque faciebat atque 13^
3l€ JE fLi^cov iLi^cij cuvaTaTiiJv irpoc/ipiLiOTTev. i\ V kK fLi^cou
ita medio medium accommodans copulabat. sic animus a medio u
Trp6c t6v ^cxttTov o0pav6v irdvTij biairXaKetca kOkXiu t€ aOT6v ^HuiOev ire-
profectus extremitatem caeli a suprema regione rotucdo ambitu cir- 15^
1 nominauit Manutius 2 — 4 eumque qui . . . hunc a. citimum . . . qnem
solnm indiuiduum ex Manutii coniectu/ra Lamhinus, sed turbauit Gicero cum
iUa de notatione quae dicuntwr non expresso Platonis tpoQccv ad orbem rettulit,
in reliquis rursu^s Graeca secutus. eamque conuersionem quae Schuetzius, ne hoc
quidem necessario 3 citjma d mediana Imea (1 prima redj ex item (sic) a
^ •ma
mede*» A citem^ammedianalmea V citiemame dian^ahne^a (puncta add) B citi-
mam a mediana 1. Victorius tbm, in quibus a. nec certo traditum est nec necessarium
uidetu^ direxit**, it in ras A dixent V 4 fupenori ex o^or A
5 Platonis uerba axioag s^ccxv Cicero perperam uertit inductu>s ft illis oixs&v k^Ka--
tigmv XQi&v, quae Plato de interuailis posuit. utcwmque id est, quoniam Cice-
ronis ctUpa turbatum esse apparet, nolui caeli delere cum Manutio tbm
8 paref, ef in ras paulo ampliori A partef V celentatef, en in ras an
red in uitio membranae A fed V *et in ras A; &quattuor & B
cnm _ e —
11 quam V qu*e ex qua A quam B 12 omnem V 13 fubtnebatj^r J5
14 acconodanf V copolabat |)r -4 d in ras 11 litt, fuitne nd A 15 fumma
176 TIMAEVS 8,26—27
piKoXOiiiaca aOxVi ky aOxq CTp€<poiLi^vTi Qeiav dLpxi\v fjpHaTO diraucTou xal H^x-
1 cumiecit seseque ipse uersans diuinum sempitemae sapientisque
<ppovoc 3(ou f^irpdc Tdv cOiniravTa xP<^vov''. Kal t6 ^kv bi] cili-
2 uitae induxit exordium. et corpus qui- 27
|Lia 6paTdv oOpavoO t^tov€v, a<ni\ bk d6paToc |li^v
s dem caeli spectabile effectum est; animus autem oculorum effugit
XoTiC|LioO bk |Li€T^xowc« Kal dpiLioviac h»uxi^ 37 A
i optutum^ est autem '^unus ex omnibus^ rationis concentionisque,
Tuiv voT]Tuiv dei t€ 6vtu)v
5 quae ccQfiovia Graece, sempitemarum reram et sub intellegentiam
0ir6 ToO dpicTOu dLpicTt] T€vo|Ui^ tOjv
6 cadentium compos et particeps; quo nihil est ab optimo et prae-
T€WTie^vTuiv. fiT€ oOv kx ttJc TaO-
7 stantissimo genitore melius procreatum : quippe qui ex eadem
ToO Kal TT^c OaT^pou q)Oc€U)c €k t€ oOciac Tpidiv toOtutv cuTKpa-
s iunctus alteraque natura, adiuncta materia, temperatione trium
e€ica |Lioipu)v Kai dva X6tov ^inepiceelca KaP cuvbcOetca, aimr| t€ dvaKUKXouiLi^T)
9 partium pro portione conpacta, se ipsa conuersans,
•"irp^c aOTTiv^, 6Tav oOciav cKcbacTV^v ""^ovt^c tivoc^ iqxkwnyrai Kal 6Tav
10 cum materiam mutabilem arripuit et cum
d|Li^picTov, X^T^i Kivou|Li^vTi bid irdcTic ^aUTTJC,
11 rursus indiuiduam atque simplicem per quam omnis mouetur dis-
6tuj t' dv Ti TaOT6v fj Kai 8tou dv ?T€pov,
12 cernitque quid sit eiusdem generis, quid alterius, et cetera
TTp^c 6ti T€ iLidXiCTa Kal Sirri 37 B
18 diiudicat, quid quoique rei sit maxime aptum, quid quoque loco
B, quod, quamquam Cicero solet sammnm locum et talia dicere fsummam re-
gionem in uersu de nat. deor. n 44,112^, tamen recipere dtibitaui, quia etiam
alibi summnm pro supremum illatum uidebam (Lactant. diu. inst. rr 4,6, cf i
6,24 et Cic. de leg. i 7,22; de sen. 19,69 summum tempus unus Leidensis, ceteri
supremum^
1 diuinum Hadoardus Orellius ~nuf A VB e*»nae Ven ii 3 aspectabile
H. Stephano auctore (p, ^) Lambinus tbm, cf p. 164,1. 14 est om B
f f
4 concentionisque Manutio auctore Lambinus contentionifque AB contentionifq-
V 5 armonia AVB intellegentia ex ^a, B 6 compof*& [e ud o]
& ex t Af ex cumpoff(& B 7. 8 eadem . . altera cf p. 172,2 8 uinctus
dett (ft M) Valla natura om V 9 compactus Manutio auctore Lam-
binus tbm; ipfa cum ras corr c^e Atbm «^a B ipfo V; et se ipsa quidem possit
ortum uideri ex sepse male dissoluto (cf p. 166,5^, sed fieri potest ut et in hoc et
in conpacta ipse interpres similiter peccauerit ac supra p. 176,2 ss 10 arri-
puit Manutio au>ctore Lambinus ampuiffet AVB 11 mdiuiduu AV ^nm
B, u tertia corr a AB Xiysi AYFr Xiyji A e corr, F Flutarchus Stobaeus
Xijysi Sosicrates et Amelius per quam] in se Manutio auctore Lambinus
per se Orellius tbm; ego tradita reliqui Tullium difficilem hunc locum, in quo
uel Graeci titubanmt, non expediuisse stispicatus et legisse aiyrfjs non iavtflg
omf A omnef pr V moueuetur fue etiam inductae ft pr) A
TIMAEVS «,27-^28 177
xal Siruic xal dirdxe cuMPct(v€i xard rd YiTv6|Li€vd xc Trp6c
aut modo aut tempore contingat; quaeque distinctio sit i
?KacTov ^xacxa cTvai fKal Trdcx^iv"' Kal Trp6c xd Kaxd raOxd ?xovt« <i€i. X6tqc
28 inter ea quae gignantur et ea quae sint semper eadem. ratio 2
bk 6 Kard TaOx^v dXTiei?|C tiTv6|li€voc Tr€pi
autem uera^ quae uersatur in is quae sunt semper eadem et in s
T€ edT€pov 6v Kal ircpl t6 TaOT6v, ^v TCf» Kivou|ui6^i|j 6<p' aOToO q>€p6)Li€voc
is quae mutantur; cum in eodem et in altero mouetur ipsa per 4
dv€U <pe6TT0W »«ai ^X^c, 6Tav |li4v ir€pl t6 alceiiT6v TiTvnTai
sese sine uoce et sine ullo sono, cum eandem partem adtingit ^
Kat 6 GaT^pou kOkXoc 6pe6c (bv
qua sensus cieri potest, ^ orbis illius generis alterius inmutatus 6
€lc irdcav raCnroO^ Tfjv Miuxi?|v biaTTtiXij, bdlai Kal iriCT^ic fi-
et rectus omni[a] animo mentique denuntiat^ tum opiniones ad- 7
37 C TvovTai p^paioi Kal dXriO^lc, 6Tav bk aO ir€pl t6 Xoticti-
sensionesque firmae ueraeque gignuntur; cum autem in illis rebus s
k6v ^
uertitur quae manentes semper eadem non sensu set intellegentia »
Kal 6 ToO TaOToO kOkXoc €OTpoxoc Ctiv a6Td iuitivOcij, voOc
continentur * 10
iiriCTriinri t€ 4E dvdTKiic diroT€X€tTai * to6tui bi iv (3> tuliv 6vtu)v ^TlrfTvcceov, dv 11
iroT^ Tic aiLiT6 dXXo irXfiv i|iuxi?|v cfin;!, irdv imotXXov f\ TdXriOk ip€t. *Qc bk kwx]-
e^v aOT6 Kal tdiy 4v6tic€v tuiv dibiuiv O^iliv t€Tov6c dTO^I^ci 6 T€vv/|cac TraTf|p,
2 gignuntur B 3 uetera quae A u&erao- ex ^q-, in mg A' uera V
uteraq; B uf J? hif ^F ' eadem **|&in, & add A 4 iif J? hif
AV cum] quaeque ex Orellii coniectura b, sed apparet Tidlium instituisse
iUum quidem Platonis u£Stigia premere, sed eius oratimis membris mdle dispestis
et iu/nctis identidem lapsum esse ac ne interpolafido quidem potuisse abstinere
in add dett Valla 4. 5 reuoluta addi uoluit Manutim, ut esset quod (psgS-
nsvog redderet 5 cumque H, Stephano (p. IJ au^ctore Lambinus eandem]
eam Manutio auctore Lambinus tbm; sed pronomen idem uidetur etiam p. 169,5.
188,2 praeter necessitatem esse positum, qu>ae neglegentia et in ceteris Ciceronis
libris nonnumquam agnoscitur, uelut de nat d. i 37,105 de diu. i 49,109 in. de
re p. i 5,9 ex. (laccedit eodem tam quam eo^ et inferiore aetate magis percrebuit,
uide Hcuisium ad Beisigii scholas n, 368 6 qua+fenfus [a ut uid et f sed
haec quidem in angustiore spatio ft per coniecturam olim inserta; sed res incerta]
A cieri corr *-re A fcire B et add Perioniu^ (om t), orbisque Ma-
nutio auctore Lambinus mv AY ld>v FPr Plutarchits Stoba^us
7 omni H. Stephanus p. 7 omnia AVBtbm (aino Dammannus ai^tcc Archerus
Hindus cl u. 10) 8 firmae ueraeque dett Ald (t atque u. Asc n) firmat
t
uereque ex «-que A firmat- ueraquae (punctum add) V firma uera^equ^ c.v
«^que B 9 eade corr eaede AVBibm; cfp. 6,14 Beisigii schol. n. 326
fenfufed, f tertia red uid, d ea; t ^ fenfuf & V, corr fenfuf & B 10 cou-
n* _ . _ ^
tmetuT [ ut uid] A contment ex -^t V pergunt libri p.ns,6; defectum
notauit Ald
CiCKBO ed. Plasberg 12
178 TIMAEVS 8,28—9,29
"^fdcQr] T€ Kal ei>(ppav6eic ^ti bi\ ^&XXov dimoiov irpdc Td irapd6€iT|yia direv6r)C€v
1 gaudio elatus
s dtreptdcacBai.
kl oOv X6you Kal biavoiac 6eou ToiaOTiic irp6c xp6vou t^vcciv, rVva T€WTi6q ^^ ^
s ratione igitor et mente diuina ad originem temporis ^
Xp6voc,'' f^Xioc Kal c€Xf|vri Kal ir^e dXXa dcrpa ^irlKXriv ^xovTa irXavT]Td clc
4 [curris] curriculum inuentum est solis et lunae *
5 6iopiciLi6v Kal q>uXaKf|v dpi6|Liuliv xp6vou x^Tovcv. C(jti|LiaTa bk auTuiv ^KdcTwv iroif|-
cac 6 6€6c ?6riK€v elc Tdc ir€pt<popdc &c fj 6aT^pou irepioboc fj^iv,
6 * aUervis natura conuerteret^
^irrd oOcac 6vTa lirrd, C€X/|vt]v )li^v elc t6v irepl f^v irpuiTOv, 38 D
7 ut terram lunae cursus proxime ambiret;
fjXiov bk. eic t6v beOTcpov Oir^p HTic, ^u)C(p6pov bi
8 eique supra terram proxima solis circumuectio esset; lucifer deinde
Kal t6v i€p6v *€p|LioO Xey^ibievov elc t6v Tdxei |li^v icobp6|Liov fjXiqj kOkXov
9 et sancta Mercuri stella cursum habent solis celeritati parem
i6vTac Tf|v hk IvavTiav elXnx^Tac aOTCD bOvajLiiv, 66€v KaTaXaiLipdvouciv t€
10 sed uim quandam contrariam, eaque inter se con-
Kai KaTaXaiLipdvovTai KaTd TaOTd Oir* dXX/)Xujv flXidc t€ Kal 6 toO '€p)LioO Kal
11 cursationes habent lucifer Mercurius sol, aliique alios uincunt ui-
1 Augustinus de ciu. Dei xi 21 in. et Plato quidem plus ausus est di-
cere, elatum esse scilicet denm gaudio mundi uniuersitate perfecta
3.4 Nonius p.l9S currictSum neutro genere Cicero Timaeo ^ratione . . .
lunae' , ubi si «mw masculini notatio intercidit post ea (juae eocscripsi (potuit etiam
ante), dubitari potest interdderintne simul TuUiana quaedam. cf Churisius i
p. 77,12 K. curriculus masculine deminutio est currus, neutraliter autem curri-
cnlum spatium ad currendum aptum uel ipsum currendi officium, ut Cicero et
Tarro locuntur. incertus de dubiis nominibus G. L. K. v p. 576,3 currus generis
masculini et ideo diminutiue curriculus. nam Cicero curriculos et curricula
dixit. ceterum masculine, ut quidem agnosci possit, Cicero numqu^m, neutraliter
sa^pe 3 ratione Flor manu terti^i rare Leid Wolf. fuerit hac ratione
3.4 iva yBvvrfi'^ xQovog quod Cicero omisit, ea re non debuerunt uti ad circum-
cidendam abundantiam Flatoni familiarissimam , de qua uide Vahlenum in Arist.
art. poet. p. 126 ed. iii Herm. xxx 365 s 4 curris del Victorius uar. lect. xix
17 currentis lunius
6 pergunt codices ex p. 177,10. luf ex altenuf superesse agnouimus ego et
Friesius mtis. Bhen. lv 54; defectum sic fere suppleuerim corpora autem eorum
cum fecisset deus, coUocauit in illis septem conuersionibus quibus se alterius
natura conuerteret riyBv F 7 lunae, n et liasta quae praecedit in ras
pr V, c/"^. 191,6 ^ximuf B 8 fupera B 9 fanctam mercun
(corr conii sed prima i erasa uid) ftella A fancta mercuri ftella V tov
del Burnetus; stispicor slg roi/ xqLxov xal xixaQxov, xd%hi, celentati*, prior
e rad ar 8b [f] ^ celentatif V 10 ea,q- V eaq; corr ^q; B 11 xara
FF Stobaeus xal xara Y, pr A fol aluq; rad ex <-» alliq; A, ex -^^ altiq;
Qt 1
B fol. alliq- sic fut add rec, qui idem u.ll et p. 179,1 ex uincunt et umcuntur
effecit e*»cant et «-cantur, deceptu>s opinor ueteris correctoris titubatione, quem non
aliqui uoluisse puto sed aliiquej V 10. 11 eaque conuersione quam inter
TIMAEVS 9,29—30 179
liDC(p6poc. tA 6' dXXa ol bi\ xal 6i* &c akiac IbpOcaTo
30 cissimque aincantur. reliquorum siderum quae causa collocandi i
€1 Tic lircSioi irdcac, 6 \6yoc irdpcpToc
fiierit quaeque eorum sit conlocatiO; in sermonem alium differendum 3
38 E iliv irX^ov dv ?pTov iBv ^vcxa X^T^Tai irapdcxoi. TaOTa im^v oOv tciwc Tdx' dv rKaTd
est^ ne in eo quod adtingendum fuit quam in eo quoius causa id 3
cxoXfiv^ OcT€pov Tf)c dSiac tOxoi biTiTi?|C€U)c. '€ir€ibi?| hk oOv clc t^jv lauT<|i
adtingimus longior ponatur oratio. Quando igitur sibi quidque 4
Trp^iroucav ^xacTOv dq>{K€TO (popdv tuiv 8ca Ihex cuvair€pTd-
eorum siderum cursum decorum est adeptum, ex quibus erat motus 5
2^€c6at xp^vov, bccfbiotc t€ ^inniuxoic cuOjLiaTa bcO^vTa
temporis consignandus, conligatisque corporibus uinculis animalibus e
t<3^a ^€wiP)eri t6 T€ TrpocTax6^v ^)Lia6€v, xaTd
cum animantia orta sunt eaque imperio parere didicerunt, tunc 7
39 A bfi Ti?|v OaT^pou q>opdv irXaTiav oOcav, 6id ttJc TaOToO q)opdc loOcric t€
ex alterius naturae motione transuersa in eiusdem naturae motum g
Kal KpaTou|Li^vTic, t6 |Li4v )a€(2:ova aOribv
incurrentia in eaque haerentia atque inpedita, cum alia maiorem 9
tO 6' ^Xdrnu kOkXov 16 v, 6dTTov |li4v Td tOv ^XdTTU), Td hk. t6v
lustrarent orbem alia minorem^ tardius quae maiorem celerius quae 10
|yi€{2Cw ppoftOTcpov irepiijeiv. tt) bf| toOtoO <pop^ Td TdxiCTa
minorem; motu unius eiusdemque naturae quae uelo- n
se habent L. M. S. Ven 11, idem sed conuersatione et deinde (cum Periomo) alii
alios Hbm qnasque inter se concursationes habent <^ d m. ueram lectionem, quam
OreUiiis scripsit esse admodum uitiosam, restitui ne de eaque quidem iam duhi-
tans (Itaque ci Ferionius, eoque olim conieci), guod recte ad nim contrariam
refe^ri et Plato docet et simtlia uelut p. 66,3 ae leg. iii 7,15 regale ciuitatis
fenus . . non tam regni quam regis uitiis repudiatum est^ de fin. 1 10,33 ofQcia
eserunt mollitia animi
1 siderum om V 2 fit add A 3 fuit in B fuisse uid sed iam
non comparere 6b uitium m^embranae qua* m, a ea? o nisi fallor A qd m
o o
V quoiuf sic B **cmuf [prima fuit q] cui in ras A qd luf corr qd|iuf,
deinde qd|cuiuf V 4 attingimuf Ft. pra^sem tempus tuetur Plato, cmtts
uerba MQBgyog atv quod Cicero libere u^ertit inde nata temporum inconstantia
sibi dett ibi A VB unum dett Ven n t quodque dett Asc tbm
5 decorum, c ex e ut uid A dequorum pr V modus m inuitus puta
6 configurandus Bom, probat Hermannus p. 37 ; sed consignandi uerbwm
plane proprium est in spatiorum temporis signis (p. 191,7^ conhjgatifq;, g
eif
add B coUigataque corpora Manuiio au>ctore Lambinu^ corponb; V
7 cum dett Bom tu AVB, del Manutio auctore Lambinus tbm. cum Cice-
ronem posuisse puto, ut tunc in propinquo haberet qu>o referretur et ut in hnyiore
m
sententia ne obliuisceretur qui legeret eam pendere (cfp.lSly6s) tunc Vm
8. 9 ioHadv tB xal xQatoviisvTiv libri recentes 9 h^rantia sic ex herc- B
mp
incedita, a add B 10. 11 tardiufq. j maiorem- ! celenufq- minorem
in mg A (q- bis etiam VB, quae Astio auctore Crelliu^s) tu Y, om AF
12*
180 TIMAEyS 9,30—88
Tr€pii6vTa 0ir6 Turv ppabiVrepov 16vtu)v ^(paivcTo KaTaXofApd-
1 cissume mouebantar ea celeritate uiuci a tardioribus et cum su-
vovTa KaTaXa|Lipdv€c6at* irdvTac ydtp to(ic kOkXouc aOTitiv CTp^(pouca
2 perabant superari uidebantur; omnis enim orbis eorum quasi he- 31
^XiKa bid t6 bixfl kctA tA IvavTia fi|Lia irpoi^vai
3 licae inflexione uertebat^ quia bifariam contrarie simul procedentia
t6 ppabiHaTa dTn6v d<p* aCiTf^c oOcric TaxCcTTic ^yrOTaTa dir^- 39 B
4 efflciebant ut quod esset tardissimum id proximum fieri uideretm
<paiv€v. ^va b' €!ti in^Tpov IvapT^c ti irp^c fiX-
5 celerrimo. atque ut esset mensura quaedam euidens quae in
\r\\a PpabuTT^Ti Kal Tdxei Kal Td ircpl Tdc 6KTib q)opdc iropcOoiTO, <pdic 6 6€6c
octo cursibus celeritates tarditatesque declararet^ deus ipse
G
dvfini€v Iv T^ TTp6c Y^v beuTdpqi Tiiiv ir€pt6&ujv,
7 solem quasi lumen accendit ad secundum supra terram ambitum,
6 h^ vOv K€KXi^Ka|Li€v f^Xtov, tva 6Tt iLidXicTa €lc diravTa <pa{voi t6v o6pav6v
s ut quam maxime caelum omnibus conluceret
|bi€Tdcxot T€ dptBiLioO Td 2!tba Scoic f^v irpocf^KOv, jLiaOdvTa irapd Tf^c TaCiToO
n animantesque, quibus ius esset doceri, ab eiusdem motu et ab eo
Kal 6|Lio{ou iT€pt(popdc. vuS
jo quod simile esset numerorum naturam uimque cognoscerent. nox 32
jLi^v oOv i^iLi^pa T€ Y^Tov€v oOtiwc Kal bid TaOTa i^ Tf^c 39 C
11 igitur et dies ad hunc modum et ob has generata causas unum
ILltfiC Kal <ppOVl|LlU)TdTriC KUkX/iCCUJC ir€p{0b0C, |Ll€lC b^
12 circumitum orbis efficit sapientissimum atque optimum, mensis
^TT€ibdv C€Xif)VTi ir€pt€X6o0ca t6v ^auTf^c kOkXov f^Xtov lirtKaTaXdpri,
13 autem quando luna lustro^o suo cursu solem consecuta
^viauT6c bk 6ir6Tav y^Xioc t6v ^auToO ir^pi^Xeij kukXov.
u est, annus ubi sol suum totum confecit et peragrauit
TU)v 6' dXXuiv Tdc ir€pi6bouc oCik ^vv€vot)k6t€C dv-
15 orbem. ceterorum autem siderum ambitus ignorantes ho- 33
1 e*a* [t ut uid, 6] A && V ' umcia, o, ex i A uinti,a V umcia JB
e
PQccdvTeQ(ov A 2 omnif [jpunctum] V orbef V a{fTi} e corr
A helicis Victorius helicae ex eiusdem coniectura t (et licet dubitari) feli-
citate AVB 3 qna A idque Tullius scripsit nisi plane excors fuit; qua
L bifana A contranae A ^ae V «-ae B fumul pr V
procedentiae V ^pcredentia AB 4 effent A fieri| corr fieretl Vthm
uideretur addidi 6 %al ta AY xal xag tcc F mg tcc C. F. Hermannus
xa^' a Archencs Hindus; sed xal tuetur Chalcidius fbmniumque octo motuum
perspicua esset choreaj , qm duce conicia^s q)OQccg ivccQymg itoQBvoito 7 fole
ex ^u pr ut uid A folum B yfjv AY yijg FPr 9 ius] fas ci Orellius
nocen V eo] eius mg Lamhin thm; uide p. 172,2 11 generata* [f]
A ge rata B 12 circuitu V 13 lu*na [a ut uid] A lunain B
to at
lufbro corr ^& A, «-.o VB
TIMAEVS 9,33—10,34 181
6pu)Troi irXfiv bkifox tuiv troXXdiv oOt€ 6vo|Lid2Couctv oOt€
mines praeter admodum paucos neque nomen appellant neque i
irp6c dXXr)Xa cu|Li|yi€TpoOvTai CKOirouvTCC dptOiLiotc, 0&ct€ '"dic ^iroc €lTr€lvT oOk
inter se numero commetiuntur; itaque nesciunt hos si- 2
39 D tcaciv xp6vov 6vTa tAc toOtwv trXdvac , irXyiOct \xkv
derum errores id ipsum esse quod rite dicitur tempus, multitudine s
d|yir)xdvi|j xP^M^vac ircirotKtXiii^vac 64 6au|Liacniic* ^ctiv 6* Siiiiuc oCib^v fjTTOv Ka-
infinita uarietate admirabili praeditos; ac tamen illud perspici 4
Tavoficai 6uvaT6v dic 6 yc t^Xcoc dpi6|Li6c xP<^vou t6v
et intellegi potest, absoluto perfectoque numero temporis abso- 5
^. T^€ov 4vtauT6v irXr)po1 t6t€ 6Tav diracOtiv
lutum annum perfectumque tunc conpleri denique cum se octo e
Turv 6KTtb tr€pt66uiv Td Trp6c dXXr^Xa cufiir€pav64vTa Tdxri cxQ K€<paXi?iv TCfi toO
ambitus confectis suis cursibus ad idem caput retulerunt cumque 7
TaCiToO Kal 6)Lio{uic 16vtoc dva|Li€Tpri0^a kOkXip. ^'KaTd TaOTa'' bi\
34 eos permensus est idem et semper sui similis orbis. has igitur ob s
•"KaP toiJtiuv ?v€Ka iTCwfiOri tuiv dcTpuiv 8ca 61' o6pavo0 irop€u6|ui€va
causas nata astra sunt quae per caelum penetrantia 9
^cx€v Tpoirdc, \'va t66€
solistitiali se et brumali reuocatione conuerterent, ut hoc omne 10
39 E Uic d|Liot6TaTOv ^ t^ ^T^\i\3^ KaP voriTiIi Z^\3^ Trp6c
auimal quod uidemus esset illi animali quod sentimus ad aeter- 11
tV|v Tf^c 6tatu)v{ac )Li{|Lirictv (pt3c€uic.
nitatis imitationem simillimum. u
Kal Td \kbi dXXa f\by\ V^itfix xP<^vou T^v^ceuic dirc^pyacTO €ic
10 Et cetera quidem usque ad temporis ortum impressa ab is
6iLiot6TTiTa ijiirep dir€tKd2:€T0 , t6 bi \xi\tz\x) Td irdvTa t<S^a 4vt6c a(iTOu
illis quae imitabatur ecfinxerat; sed quia nondum omne animal in u
1 nomine dettAsctbm; nomen defendit Reidus adAcad. p. 126,6^ qttamqtuim
is de inu. 11 26,78 nmi recte confert; sed similiter M. Caesar adFront iilljp. 36
Nah. quam ille sunm nomen catachannam nominabat fnomen parentes nomi-
nanmt Claudiam carm. epigr. Biiech. 62,8^ 3 his quod rite dicitur Tullium
uoluisse reddere illa mg ^nog slnstv non recte affirmant Leopardus emend. vui 21
Hermannus p, 15, omisisse recte Perionius 4 pdito corr «-tof A <-to V
6 quae B abfoluto ex ^iu B 6 tum m ft recte demq-, in mg i demu
. • • • ^^
V 7 retulef A 8 fui* [f] A fimiljf ex «-lef B 10 fol*fti-
tiah* [1, f] ^ fohftitiahf V folftitiah B. cf de nat d. ni 14,37 (ubi alia t) de
diu. n 44,93 (bis) Varro de l L. ix 18 Solin. 26,1 Probus inst. art, G, L. K. iv
p. 124,4. 7 Lucan. comm. Bern. viii 852 gromat, p. 186,5. 8 Lachm. Darmstadiensis
N
Censorini corp. ghss. vii s. u. conuerter& B 11 animah quo id B
^ quod corr <- quojd A 13 expressa H. Stephano (p. 9) auctore Lambinus tb
impresaa defendit m cl p. 43,20. 76,1. 109,13 14 ecfmxerat, ec e corr, fuit
ut uid etfo» A &f«- V ef<- B rb AFPr tm Y, e corr A
182 TIMAEVS 10,84—36
T€T€vii|Li^a ir€pt€iXr]q>^ai, ToOnj ?ti cTxcv dvo|yioiu)C' •"xoOro bi\ t6 KaTd-
1 mnndo intus incluserat; ex ea parte deficiebat ad propositum
XoiiTOV dinipTdt€TO aCiToO Trp6c Tfiv toO TrapabciTMaTOc dTroTUiroO|yi€voc q)t5civ''.
8 exemplar imaginis similitudo.
*Hnr€p oOv voOc IvoOcac Ib^ac tijii 6 ^ctiv 2It|fov otai t€ ?v€ici Kai 6cai KaOop^,
3 Quot igitur et quales animalium formas mens in speciem rerum in-
ToiaOTttc Kal TOcaOTac bicvo/iOii 6€!v Kal t66€ cx€lv.
4 tuens poterat cernere, totidem et tales in boc mundo secum cogi-
clclv bi] T^TTap€c, |yi(a [liv
5 tauit effingere. erant autem animantium genera quattuor, quorum 35
oOpdviov ecdiv T^voc, dXKr\ bi imiv6v Kai d€poir6pov, 40 A
6 unum diuinum atque caeleste^ alterum pinnigerum et aerium,
TpiTTi bi Ivu&pov €l6oc, Tr€Z6v bi Kai x^pcaiov T^TapTov. ToO |li^v oOv Ociou
7 tertium aquatUej pedestre et terrestre quartum. Diuinae anima-
Ti]v ttX^ictiiv I6^av ^k Trup6c dirripTdt€TO, 6imic 6ti XaiuiirpoTaTov
s tionis maxime speciem faciebat ex igne, ut et splendidissimus
Ibetv T€ KdXXicTov €111, Tili bi iravTi irpoc€tKd2Iu)v
9 esset et aspectu pulcberrimus; cumque eum similem uniuersi na-
cOkukXov ^iro{€t, TCOriciv t€ clc
10 tura^ efficere uellet, ad uolubilitatem rotundauit comitemque
Ti\v ToO KpaTicTou q)p6vr]civ ^KcCvip cuv€ir6|yi€vov, v€(|yiac ircpi irdvra kOkXu)
11 eum sapientiae quam optimae mentis efficit circumque omne cae-
t6v o0pav6v, k6c|liov dXn0tv6v aOTu) ir€iroiKtX|yi^ov eivat KaO'
12 lum aequaliter distribuit, ut bunc uarietate distinctum bene Graeci
6Xov. Kivf|C€ic bi 60o irpocfl\|iev
13 xoa^ov, nos lucentem mundum nominaremus. dedit autem diuinis 36
^KdcTiu, Ti]v ^iv iv TaOTiIi KaTd TaOTd ir€pi Tdiv aOTuiv dci Td
14 duo genera motus, unum quod semper esset in eodem de quo et :{:
1 ea ex eo ut uid B 3 anjmaliu ex anino» A 6 pinnigeru corr
a
pen**» AV etenum A &haenum B 7 defectum itidicauit Ald, aquatile
Mamutio amtore add Lambinm, pedestre et ego animatioiyf ex «*»nef ft
pr B. diuini animantis ci Kayserus; animatio dicitur quod animatum est ut
natio quod natum; deinde autem scribit quasi dei posuerit figura satis nota;
cf de diu. ii 61,126 ex. 8 ♦ignj ex figne A ut add A fplendi-
diffimti L, corr ^-^muf A fpendidiffimuf B 9 naturae dett Ald natura
•me
AVB 11 sapientiae quam Lamhinus fapientiamque AVB obti-mentif
pr A optim^ mtif ex obtime «^ V optim§ c*» ex c^^me «^ B efficit corr c*»fec««
ABibm efficit sed super i priori nescio quid erasum V 12 diftnbuitq; ut
B bac Manutio auctore Lambinus 13 cofmon AVB cf Tiberidnus
hymno Platonico 24 hic deus hic mundus . . . lucens augusto atellatus flore
iuuentae; Apuleius de mundo 29 p. 127,32 Goldb. (Martialis x 28,lj an
nominemus.^ 14 de quo cum crtice tbm aeque dett FaZZa idemque Kalb-
fleischius; in eodem et quod idem proposui mus. Bhen. lhi 92 ss (de ex p. 183,1
TMAEVS 10,3«— 37 183
40 B aindi lauTt|f 6iavoou|yi^i}) , Ti\v hi €lc t6 irp6ce€v (nr6
idem de omnibus atque uno modo cogitaret^ alterom quod in anti- i
Tf\c TaCiToO Kal 6|yioiou ir€piq>opdc xpaTOuiyi^iji * t6c b^
quam partem a conuersione eiusdem et similis pelleretur^ quinque s
TT^VTC Kivf|C€ic dKivriTov Kal ^ct6c,
autem reliquis motibus orbum eum uoluit esse et expertem^ immo- s
Hfva 8ti imdXiCTa aCiTuiv ^KacTov y^oito Uic dpiCTOvJ
bilem et stantem. 4
lE fic 6fj ttJc alTiac y^Tovcv 6c' dirXavf^ tiIiv dcTpuiv
ex quo genere ea sunt sidera quae infixa caelo non mouentur loco, 5
JCfia e€la 6vTa '"Kal dLibia^ mi KaTd TaCiTd
quae sunt animantia eaque diuina^ ob eamque causam e
iy TaCiTCfi CTp€q>6|yi€va d€i |yi^v€i. tA bi Tp€Tr6|yi€va Kal TrXdvrjv
suis sedibus inhaerent et perpetuo manent. quae autem uaga et mu- 7
ToiaCiTnv icxovTa KaediT€p iv toIc Trp6ce€v ippi\Qr] KaT* ^KCtva t^Tovcv.
tabili erratione labuntur ita generata sunt ut supra diximus. a
•jf\v bi Tpo<p6v ^iv y||yi€T^pav iXXo|yi^vr]v bi Tr€pl t6v 6id TravT6c
37 iam uero terram altricem nostram^ quae traiecto axi sustinetur, 9
40 (T ir6Xov T€Ta|yi^vov, (pOXaKa Kal 6n|LxioupT6v vukt6c t€ Kal i^fyi^pac
diei noctisque effectricem eandemque custodem, 10
^|LxriXavif|caTO TrpudTrjv Kal irp€CpuTdTr|v e€uiv 6coi ^vt6c oOpavoO
antiquissimam deorum omnium uoluit esse eorum qui intra caelum 11
T€T6vaciv. xop€(ac bi toutujv aCiTUiv Kal irapapoXdc dXXr|Xujv
gignerentur. lusiones autem deorum et inter ipsos deos concur- u
hiu: traiectum ratits, deinde et quod mutatum in qao et)^ idem sine et Schichius
relat. syU. philoh Berol. xxvi 296, quo modo u^ereor ut recte propius abesse ora-
tionem a Platonica arhitretur
1 de addidi cum Kaysero, in dett Valla omnibus semper atque
Kayserus cogitaret Hermanntts p.S7 du^itans, Kayserus celaret AVtbm,
corr c^l«^ B celeraret Asc alterum om V manti|quam, ti in ras n
uel III litt A inanit qua V maniti qua B in anticam Victorius thm, cf thes. l. L.
II 168 2 conicias sui similis ut p. 169,11. 171,11. 181,8, sed uide p. 143,8. 180,10
quiNque, n in ras A quidq* V 3 orbum t orbem AVB (deinde n
expte . M) eum] enl V 5 mflixa B 7. 8 mutabili erratione
H. Stephano (p. ll^ auctore Orellius mutabihf ratione AVB «^liter r«^ F
8 generanti pr B 9 6h ytegl FTFrPlutarchus dt trjv negl AP axi*
[1 ut uid] AB xii corr axu V axe L ft u&rius cf Produs p. 281 D
IXXoiiivriv &h xr]v CqfiyyopL^vriv ^riXot xal avvexoiiivriv' ov yccg, mg jiQtCTOtiXris
(de caelo 11 13. 293»»31. 14. 296*26; ofarai, xriv xivovpiivriv 10 noctjfque
ex «otefc- AB «^tefq- V 11 q i quae AVB 12 lusiones cum
H. Stephano (p. llj (heUius flufionef F fluf«^ AB flexiones dett Victorius; an
fuit elusiones.^ deos cum dett et Bom del tb; uide Vahlenum de Ug.
p. 86,6. 150,8, de re p. i 44,68 ex nimia potentia principum oritur interitus
principum, de nat. d. 11 57,143. 58,145, alia confurfionef pr V
184 TIMAEVS 10,37—11,88
Kttl TTCpl Tdc Tdiv kOkXuiv TTpdc ^OUTOOc ^TTavaKUKXfjceic
1 siones, quaeque in orbibus eorum conuersiones
Kal irpoxujpif|C€ic, ^v t€ tcTIc cuvdi|i€Civ
2 quaeque antecessiones eueniant; cumque inter se paene goU"^
6Trotoi Tdiv Ocdiv KaT* dXXif)Xouc inTv6|yi€voi Kal 6coi KaTavTiKpC^,
s tingant eorum qui prope copulentur contrariaque re-
|yi€e* oOcTivdc TC ^TrdrpocOcv dXXif)Xotc, Vmtv t€ KaTd xP^^vouc
4 gione, et pone quos aut ante labantur^ quisque temporibus
odcTivac ^KacToi KaTaKaXOtrrovTai Kal irdXiv dva(paiv6)Li€voi (p6pouc
a nostro aspectu oblitescant rursusque emersi terrorem in-
^Kai cim^a Tiliv |ui€Td TaOTa y^viicoilx^vujv^ TOtc oi) buvaiii^voic Xoy(- 40 D
cutiant rationis expertibus,
lecQax ir^iUTrouciv, t6 X^€iv dvcu 6i* d\|i€UJC toOtuiv
si uerbis explicare conemur nullo posito ob oculos
aO Tdiv |uii|yir]|yidTUiv luidTatoc dv ctii irdvoc. dXXd TaOTd T€
simulacro earum rerum, frustra suscipiatur labor. sed haec sati^^
iKavuic ViiLxTv Ta^, Kal Td Tr€pi Ocuiv 6paTuiv Kai Y€v-
9 sint dicta nobis, qxiBeque de deorum qui cemuntur quique
vtiTtliv elpiiiLA^va (pOccuic ^x^^ui t^oc.
10 sunt orti natura praefati sumus habeant Hbunc^ terminum.
5
6
8
TT€pi b^ Tdiv dXXu)v &at|yi6vuiv ^ ^
Reliquorum autem, quos Graeci daC^ovag appellant, nostri opinor ^g
€lTr€tv Kai Tviiivat
18 lareSy si modo hoc recte conuersum uideri potest, et nosse et nun-
tV|v Y^vcctv jyi^ov f\ KaO' t^jytdc*
u tiare ortum eorum maius est quam ut profiteri nos scribere audea-
1 nsQl del AstifM; xal xcc nBql Archerus Hindiis; ngbg (cuiuerbiaUter) Diel-
sius a Rawackio p. 31 laudatus prtib; pr B 2 TtgoxtoQi^csLs pr OJSekkeri
(ngdoSot Pr p. 286 D progressus Chalcidius in commentario p. 189,7 Wr,) nqo6-
XtoQi^asig pleriqm lihri, Pr in uerhis Platonis faccessus Chalcidius in uei'8ione) ;
X r
cf H. Stephcmu^ p.lZ Eawackius p,dln. intefaepe ne B 3 eoll. ^
eof, e ex parte et of in ras paulo ampliori Atb onoeoi Eawackius p. 33
xar* AFY hn P, e cmr A contraq; pr A contranaq- corr ^aq-,
deinde lineola del V 4 pone corr pene AB aut B labantur dett
Asc II labuntur AVB qmfque, f in ras, b aut b; non potest fuisse , fuitne
Q, an c A quibuaque dett Manutius fbm; cfm ad part. iii uol, ii ^. 312,13
6 emerfi^t^errorem V (emersi terrorem etiam Hadoardus et dett) emerfi* errore
[t] A emerfit errorem B 6 experti pr AV oi) pr A, om cett (^non
expertibus ci H. Stephanus p. l^) 7 pofito a^ld B 9 que add
Perionius 10 pfecti pr V 11 ciaemonaf AB dgmc-» V appellat B
nn*, n in ras, fuit nisi fallor nfaT-l 12 enuntiare H. Stephano (p.l^)
auctore Lambinus tbm 13 eorum del b cum iisdem ; ahundat more prisco,
de quo cf Plaut. Bacch. 946 trin. 328 AltenburgtiS ann. philol. suppl. xxiv 493
scribere] scire (cf p. 73,10 de fin. v 18,49^ Lambinus, cf Hirzelius de dia-
logo 1 541 n. 1 Leo qumst. Plaut. 44 n. 1, et esset sane ea corniptela facilis ad
TIMAEVS 11,38—89 185
TTCiCT^ov bi Totc elpr^KOCiv €^Trpoc6€v,
mus. credendum nimirum est ueteribus et priscis ut aiunt uiris, i
liq"6voic |Lx^v 0€iX)v oOciv liic l<pacav
qui se progeniem deorum esse dicebant ^itaque eorum uocabula f
caq>uic bi irou toOc ye aC»TiIiv irpoT^vouc €l66civ
nobis prodiderunt^; nosse autem generatores suos optime poterant,
5
dbOvaTOv oOv 6€uiv iraiclv dTriCT€lv Ka(ir€p
ac difficile factu est a deis ortis fidem noii habere: quamquam 4
40 E dv€u T€ €iK6Tiuv Kai dvatKaduv diro&€{S€iuv X^touciv,
nec argumentis nec rationibus certis eorum oratio confirmatur, 5
d\X' \i}C olK€ta q)acK6vTiuv dTraTT^XX€iv ^iroiui^vouc TtJ) v6|yiuj
sed quia de suis nobis rebus uidentui' loqui, ueteri legi morique e
iriCT€UT^ov. oiiTuic oOv KaT* lK€lvouc l^lLltV i\ Y^V€CIC
39 parendum est. sic igitur ut ab his est traditum horum deorum
ir€pl toOtu)v ti&v e^iliv Ix^tuj Kal X€T^c6u)* ff^c t€ Kal OOpavou
orfcus habeatur atque dicatur, ut Oceanum Sala-
irat6€C *QK€av6c t€ Kai TrieOc 4T€v^c6nv,
ciamque Caeli satu Terraeque conceptu generatos editosque memo-
toOtuiv bl ''06pKuc^ Kp6voc t€ Kal *P^a koI 6coi |ui€tA
remus, ex is Satumum et Opem,
7
8
9
30
41 A toOtuiv, Ik bk. Kp6vou Kal *P^ac Z€i)c *'Hpa t€ Kal irdvT€c
deinceps louem atque lunonem, reliquos, n
explicandum: cf p. 106,20. 107,11. 160,11 de diu. 11 51,105 (nam in Bruto 49,181
num uerum uiderit E. F. JEberhardus et ante cum H. Alanus ohseru. in loca
aliquot Ciceronis 6 dtibito cum aliis atque ipso Hirzelio ibid. 497 n. S); sed uide
p. 133,1, de nat d. 1 5,10 se docere profitentur, ad Herenn. in 15,27. profiteri
no8 ac suscipere ci Stangelius litteris ad me datis cl de orat 1 6,21 fsusc. ac
polliceri^ 22,103 et 25,116 (bubc. ac profiteri^ u 36,153 fsusciperent profiterentor
agerent). scribere cum scribehat Tuilius, si modo scripsit, de didlogo non cogitabat
2 fe^genie ex ^e B feprogeniae ex «*»ae A fe^geniae V ee ex e B
4 factu*[m] A ««tu V «- tum B adei^forte^if V adeif^origf** ex adei
forte i£A; quare ft fuit orteis 4. 6 habere* A, idem sed e posterior e corr, uid
fuisse «^rat sed at ligatis B haber& V, »n quo omissis his quamquam nec argu-
mentis nec rati sequitur omnib; jcertif 6 post sed in Itbris sequitur cum duplex
j). 189,11 (cfp. 193,3), uerum ordinem restituit Vatla; cf praefatio quia V
notif A hotif, in mg *• F bif notif B, quo t««Mfi nobis conieci mus. Ehen.
Lui 95, quod idem in Parisino 6624 esse testatur Friesius mus. Bhen. uy 49; a<i
mihi quidem nobis uidehatur cum uidentur esse iungendum, cum loqui ft rectius
Schichio relat syU. philol. Berol. xxvi 295«; certe faciUime haec pronomina a suis
uerhis remota grauioribus uocibus adplicantur, uide p. 9,7. 69,26 de orat m 19,71.
52,200 Brut 40,147 de nat d. 11 28,70 de diu. i 53,121. sibi notis r. uel suis
sibique n. r. H Stephanus p. 20 suis rebns et sibi notis Lamhinus notis r. ^5
suis r. m 8 ducatur V Seruius Danielinus in georg. i 31 hanc Te-
thyn Cicero in Timaeo Salaciam dicit 9 conceptu e^ifgeneratof ft pr B
X
10 exif A exhif Vthm ehif B phorcynu add Valla, phorcyn Ven 11,
quod nomen Ciceronem omisisse puto quod id non reperiret quem ad modum di-
ceret Latine. Phorcum qui diocerit ante Varronem (apud Seruium in Aen. v 824^
non inuenio 11 luntone [e an a] A
186 TIMAEVS 11,89-40
dcouc ic|ui€v d6£Xq>ouc X€TO|lx^vouc adTi&v,
1 quo8 fratres inter se f^atosque usurpari atque appellari uidemus,
^Ti T€ toOtwv dXXouc iKT^VOUC.
2 et eorum, ut utamur ueteri uerbo^ prosapiam.
'6ir€l 6' oOv irdvT€C 6coi t€ ir€pnroXoOciv q>av€piiic
s Quando igitur omnes et qui mouentur palamque se ostendunt 40
Kal 6coi q)a(vovTai KaO* 6cov dv ^O^ujciv ^QeoV t^cciv
4 et qui ea tenus nobis clarantur qua ipsi uolunt creati
lcxov, Xitei Trp6c aOToOc 6 ''t66€'' t6 irdv Y€vvi?|cac Td6€* '0€ol
^ sunt^ tum ad eos is deus qui omnia genuit fatur haec: 'Vos
0€U)v, d)v tfih 6r]|yiioupY6c iraTf|p t€
€ qui deorum satu orti estis adtendite. quorum operum ego parens
IpYUiv, a ^bi* 4|yioO Y€v6|Li€va'' dXuTa i\xo(i fe ^i\
7 effectorque sum^ haec sunt indissoluta me inuito:
^OIXovTOC. t6 |yi^ oOv bi\ beQiv -n&v Xut6v, t6 ye imfjv KaXuic 41 B
^ quamquam onme conligatum solui potest, sed haud qua-
1 qnos add Ald, quad etiam ad louem Iimmiemque referendum uid
int*iVe^ f in ra,8, ex intnie ut uid B usurpari et appellari ex Manutii
coniectura Lambinus «^are utrobique AVB fa^ili errore, cum inter se cum uerbis
iungendum uideretur 2 netere tbm cf Quintil, inst. or. 1 6,40
3 ovv om FPr &(pav&s FPPhHoponus , e corr A 4 qni^eatennf, e
prior rad ex sb A clarantnr Atbm (cf p, 180,6> |decl«^, de add B
clarai^ | , in mg add caela.s V. in clarantnr acquiescendum duxi, quamquam eo
uerbo et Cicero (de consulatu ii in i de diu. 12,21 et Arateorum u, 39) et reliqui
um non mnt nisi in uersibus; nam Apuleio non utor, qui de deo Socr. 16 p, 20,5
Goldb, nesdo an Ciceronem auctorem sequatw ut in multis qna corr qno A
qna B ol ^sol AP d-sol FY Philoponus Eusebius, Produm non legisse
censet Diehlius (uol. iii p. 194,17^ dubito quo iure 6 fatetnr V
haeuof jpr A b—p. 187,6 orationem dei ab haec indpere faciunt cum iis,
qui in codicibus puncta posuerunt, Bom tbm (a uos Valla); quod cur maluisse
uideatur Cicero quam Platmiem sequi non intellego. accedit Augustini testi-
monium de ciu. Dei xiii 16 sed cum apertissime Plato deos a snmmo deo factos
habere inmortalia corpora praedicet eisque ipsnm deum, a qno facti sunt, in-
dncat pro magno beneficio pollicentem qnod in aetemum cnm suis corporibns
permanebnnt nec ab eis nlla morte solnentur, qnid est qnod isti ad exagitan-
dam Christianam fidem fingnnt se n&scire qnod scinnt nempe Platonis
haec uerba snnt, sicnt ea Cicero in Latinnm nertit, qnibus indncit snmmnm
denm deos qnos fecit adloqnentem ac dicentem ^uos qui deomm . . . conligati'.
ecce deos Plato dicit et corporis animaeqne conligatione mortales et tamen
inmortales dei a quo facti sunt nolnntate atque consilio 7 a om F, yg.
tdSs m^ A ttXB Badhamus Mnemos, n (ISl^) 300. S Si,' iiiov ysvofiiva non
legit maior pars testium, del Bernaysius comment, acad. Berol. 1882 iii 64, cf
f
Bawackius p. 17 ss mdifoluta pr A indef» corr indjfo» B indissolubilia
Augustinus ut Cicero p. 187,2, sed ibi Plato addit xb ndpi,7cav, et de Augustino
cf quae scripsi ad p, 60,12 ss, infra p. 187,3. 4 me inuito qumi posuerit
quod VaUa scripsit non snnt dissoluta, cf de Ug. m 13,29 id autem difficile factn
est nisi educatione quadam et disciplina, qu^d planius ita scribi poterat id non
facile fit nisi e. q. e. d., et simile genus uide p. 75,17; itaque non necessario me
non inuito ci Perionius, ut ^i} om FP, e corr A cum testibus nonnullis
8 quaqua (fuit ft qua^ ut in AV) B ro di yz P, e corr A qnaqna V
TIMAEVS 11,40-41 187
dpiyiocO^v ^Kal Ixov eO^ XOeiv ^O^Xeiv KaKoO. • 6i' & Kal iTrciircp ye-
quam boni est ratione uinctum uelle dissoluere. sed quoniam estis i
T^vr)cO€, dOdvaroi |yi^v oOk ^ct^ oi)b' dXuToi t6 ird|ynrav,
orti; inmortalis uos quidem esse et indissolubiles non potestis^ 3
ou Ti |Lx^v bfj XuOifiCEcO^ ye oOb^ tcOHccOc OavdTou |LAo(pac,
neutiquam tamen dissoluemini, neque uos ulla mortis fata per-
3
Tf\C 4|Llf^C pOUX/)C€U)C |LX€(2:0V0C ?Tl bc-
ement ^nec fi*aus ualentior quam^ consilium meum, quod maius est 4
C|Lxou Kal KUpiuiT^pou Xax6vT€C ^K€(VUIV oic &t'
uinculum ad perpetuitatem uestram quam illa quibus estis tum 5
iyixy^cQe cuvebctcOe. vOv oOv 6 Xiyuj '"Trp6c i)^dLC ^v6€ikvO|la€vocT
41 cum gignebamini conligati. quid sentiam igitur cognoscite. e
^dO€T€. OvHTd ^Ti yiyr\ Xoiird Tpia ^dT^WTiTaT- toOtujv bi ^f|
tria genera ^nobis^ reliqua sunt eaque mortalia^ quibus prae- 7
T€vo|Lx^vu)v o0pav6c dT€Xf|c ^CTar Td t^P diravT* iv aOTiI)
termissis caeK absolutio perfecta non erit: omnia enim genera
H
1 bonum Augiistinm 1 — 6 Augustinus de ciu. Dei xxii 2%emendet
libros saos istorum omnium magister Plato et dicat eorum deos, ut beati sint,
sua corpora fagituros id est esse morituros, quos in caelestibus corporibus
dixit inclusos, quibus tamen deus, a quo facti sunt, quo possent esse securi,
inmortalitatem id est in eisdem corporibus aetemam permansionem , non eorum
natura id habente sed suo consilio praeualente , promisit . . . apertissime quippe
iuxta eundem philosophum ubi dis a se factis promisit deus non factus inmor-
talitatem quod inpossibile est se dixit esse facturum. sic enim eum locutum
narrat Plato: 'quoniam estis orti' inquit ^inmortales esse et . . . conligati'. si
non solum absurdi sed surdi non sunt qui baec audiunt, non utique dubitant
dis factis ab illo deo qui eos fecit secundum Platonem quod est inpossibile
fuisse promissum. qui enim dicit ^uos quidem inmortales esse non potestis
sed mea uoluntate inmortales eritis', quid aliud dicit quam 4d quod fieri non
potest me faciente tamen eritis'. cf idem tbid, x 31 xiii 17. 18. 19. idem ser-
mone 241,8 inducitur deus a Platone ipso alloqui deos . . . atque inter cetera
dicere illis 'quoniam . . . non potestis (u. 2)\ iam ad istam uocem illi intre-
miscere poterant . . . ergo ut eis auferret timorem, secutus adiunxit atque ait
^non tamen dissoluemini (u. S) . . . illa quibus coUigati estis'. ecce deus dat se-
curitatem diis a se factis 2 ortim mor|ti mmortalif, mmor|ti inducta, lif
corr eolef B uos quidem om Augustinm c. D. xxii (sed uide supra ex-
scripta) et sin-m., habet idem c. D. xiii mde folubilef corr ind] £^ A,
£
mdj-fo» V 3 neutiquam etiam apud August. c. D. xiii Veronensis cum aliis
^nec umquam, numquam, nequaquam reliqui), non idem c. D. xxii et serm.
tamen quae A tamenq- V 4 nec erunt ualentiora tribus locis Augustinus,
uide adp. 186,7; de fraude cf p. 191,5 de leg. m 4,11 al. 5. 6 tum cum
gignebamini om Augustlnus tribus locis (c. D. xiii add dett quidam) quibus
coUigati estis idem in sermone 6 gignebamini B fentiam**:^, tiam
in ras, fuerit fententiam B l.S cf Augustinus de ciu. Dei xii 27 nam si
nulla causa est uiuendi in hoc corpore nisi propter pendenda supplicia, quo
modo dicit idem Plato aliter mundum fieri non potuisse pulcherrimum atque
optimum, nisi omnium aninialium id est et inmortalium et mortalium generibus
inpleretur? si autem nostra institutio, qua uel mortales conditi sumus, diui-
num munus est, quo modo poena est ad ista corpora id est ad diuina bene-
ficia remeare? idem tbid. 25 xiii 19 7 prsBFmiffif, sb ex & B
188 TIMAEVS 11,41-12,42
yivr\ tibujv oOx ^Hei, • beX 6^, el |yi^X^ 41 G
1 animalium conplexu non tenebit^ teneat autem oportebit, ut ex
Xei T^Xcoc iKavuic elvai. 6i' I|yio0 bi TaOra Y€v6|yi€va •"xal piou |yi€Tacx6vTa"' ecotc
2 eodem ne quid absit. quae si a me ipso effecta sint^ deorum uitani
lcdJoiT' dv • Kva oOv Qvr]r& t€ fj ''t6 t€
8 possint adaequare ; ut igitur mortali condicione generentur,
ir&v t66€ 6vtujc fiirav fp, Tp^Trccee ^KaTci (pucrv^ 0|yietc ^ttI Tf|v tuiv Z\\}ujv br\'
4 uos suscipite ut illa gignatis
|LXlOUpT(av, |LAI|LAOO|UI€VOI Tf|V ^|LXfjV 6uva|LllV ir€pl Ttf|V 0|LA€T^paV Y^V€CIV.
5 imiteminique uim meam, qua me in uestro ortu usum
Kal KaO' 6cov ^iv aOTuiv dOavdTOic 6|lxu(ivu|liov
6 esse meministis. in quibus qui tales creantur ut deorum inmor-
Clvai TTpOCl^KCt, OCtOV X€Y6|L1€V0V
7 talium quasi gentilis esse debeant^ diuini generis appellentur
8
»
i^Y€MOvoOv t€ ^v aOTotc tu)v del biKij Kal 0|aiv
teneantque omnium animautium principatum uobisque iure et lege
4e€X6vTU)v ^TrecOai, CTreipac Kal OirapSd|yi€voc t(Oj irapabudcuj *
uolentes pareant. quorum uobis initium satusque tradetur a me,
Tt^t b^ ''Xonr6v'' 0|LX€tc dOavdTU) eviiT6v irpocuq)a(vovT€C 41 I>
10 uos autem ad id quod erit inmortale partem adtexitote mortalem :
dTr€pTd2:€ce€ JlCpa Kal T€wdT€ Tpoq)/|v t€ 6i66vt€C aOHdv€T€ Kai q>e(vovTa
11 ita orientur animantes, quos et '^uiuos^ alatis etconsump-
TTdXiv 6^x€ce€.'
12 tos ^sinu^ recipiatis.'
ToOt' eTire, Kal irdXiv iiii t6v Trp6T€pov KpaTf^pa,
18 Haec ille dixit; deinde ad temperationem superiorem reuertit, 1|
^v ip Tf\v ToO iravT6c \^vxf\v K€pavvuc ^|liict€v,
14 in qua omnem animum uniuersae naturae temperans permiscebat
1 oportebat pr A 2 nequit corr ««quid^ rec «^quid V abit pr A
qua B sed quae ci Manutitis quod si Lambinm quae si mg Lamhin ;
effecta si th 5 jmiteminiq; ex nit«^ aut init«^ B imitaminique Orellius tb
qua* ™e* V quamet A qua& B qua me et Victorius ortu ui ufum
V 6 memmiffetif A meminiftnf V creabuntur Lambinus tbm
e
d*eo2|. [e] B 7 gentilif Btbm 8 teneant atque, at lineola del ft pr, A
t
teneanq;, n altera red uid B ammantu A 9 uolentef ex ^ti£ ft pr A
satusque H, Stephano (p, 26) auctore Lamhinus ftatuf quae A ftatufq- VB
tradetur Valla traditur AVB 9. 10 Augustinus de ciu. J)ei xn 27
ita sane Plato minores et a summo deo factos deos effectores esse uoluit ani-
malium ceterorum , ut inmortalem partem ab ipso sumerent , ipsi uero mortalem
adtexerent 10 ad**texjtote ex adte extoto B 12 Aiigustinus de
du. Dei XIII 19 optime autem cum hominibus agi arbitratur idem Plato, si
tamen hanc uitam pie iusteque peregerint (cf p. 190,6 sj, ut a suis corporibus
separati in ipsorum deomm, qui sua corpora numquam deserunt, recipiantur
sinum 14 In qua, In e corr, ex parte in ras; uidehatur fuisse bicqua ueJ
toqmb A dthebat permiscuerat
TIMAEYS 12,42—U 189
Ta Tujv Trp6c0€v OTrdXoma KaT€X€iTO iiiicYuuv Tp6Trov
supei-iorisque permixtionis reliquias fandens aequabat eodem i
^A^v Tiva t6v at>T6v, dxripaTa bi oOk^ti k^tA TaiFTd UicaOTU)C,
modo ferme, nisi quod non ita incorrupta ut ea quae semper j
dXXA 6€0T€pa Kai Tpka. cu-
tiS43 isdem, sed '^ab iis^ secundum sumebat atque etiam tertium. toto s
CTr|cac bi t6 Trdv 6i€tX€v \|juxdc lcapiOfuiouc Totc ficTpoic
igitur omni constituto sideribus parem numerum distribuit ani- 4
41 E ?v€i|Li^v e* ^KdcTiiv Trp6c ^KacTOv, Kal ^juiptpdcac Uic ^c 6ximoi
morum et singulos adiunxit ad sii^ula atque ita quasi in cur- s
Tir]v ToO TravT6c q)uciv ^6€iH€v, v6|yiouc tc toiic €l|uiap-
rum uniuersitatis inposuit commonstrauitque leges fatales ac ne- 6
€t7r€v aCn-atc, 8ti y^v€Cic irptCiTr] |lx^v ^coito T€TaY|bi^vri ^(a irdciv,
et ostendit primum ortum unum fore omnibus eumque 7
iva |yif| Tic ^XaTTotTO 6rr' aOTOu, 6^01 bi
moderatum atque constantem nec ab ullo inminutum; satis 8
crrap€icac aCjTdc €lc Td rrpoc/|KOVTa ^KdcTaic ^KacTa 6pTava xp<^viuv
autem et quasi sparsis animis fore uti certis temporum interuallis 9
42 A q)uvai Jliiiujv t6 e€OC€p^CTaTOv , 61-
44 oreretur animal quod esset ad cultum deorum aptissumum. sed 10
irXf^c bk oOcric tt^c dv6puuir(vric (pOccuuc
cum duplex esset natura generis humani, sic se res habebat ut 11
t6 Kp€tTTOv toioOtov €tr) Y^voc 8 Kal ^rr€iTa k€kX/|coito dvrjp. 6rr6T€ bi\
praestantius genus esset eorum qui essent futuri uiri. cum autem 12
ciO|Liaciv ^|yiq)UT€ue€t€v k^ dvdtKnc Kal t6 |yi^v rrpocioi t6 6* drrioi toO
animis corpora necessitate inseuisset cumque ad corpora [necessi- 13
1 superiorisque Manutio amtore Lamhinus fuperifque AVB permix-
tionif ex c-nef V fundenf i ex unde| B 2 fonn§ V fer me, er e corr,
puto for me fuisse A incorruptaa Lambinus auctore Manutio, qui etiam
eae et secundas et tertias uoluerat; cfp, 176,9 ♦ut [a] A aut V aut B
3 idem Bom tbm, sed expectes eadem w* p. 177,2. 3. 9; an fuit in isdem, cf
p.174,8. 177,3 ab iis H. Stephano (p.21 s) au^ctore Lambinus adiif ^FJ5
o
totofjgitur, j e corr, fuii/ne totoq;igc- A tetoigitur V 4 fi derjb; ex fi
dereb; B 5 adiuncx lineola super x non conspicua A aig om F
N
6 con*moftrauitque ex commc<« A fatalef ut uid rad corr i&to^ A
8 ab ullo qu<iisi in6 xov inminuitum V inm»inu*tu ex mmunuitu B
1
9 Cparfif V xq6vov Pr Plutarchus (c^oi ci Fl,) ut p. 191,7, ex quo Cice-
ronis eirorem non probabUiter repetit Hermannus p. 33 s ; uerha Stoicum resipiunt,
cf de leg. i 8,24 perpetuis cursibus conuersionibusque caelestibus exstitisse quan-
dam maturitatem serendi generis humani 10 oreretur corr orjieo AB
post sed lihri pergwnt p, 193,16, cf p. 186,6 11 habebant B; cfp. 95,1
12 praetantiuf B 13 animos corporibus Pei'ionius tbm, sed cf lahnius ad
Pers. 6,63 p. 191, m ad part. 11 uol. m p. 323,37; ex ipso corpora, non corpo-
ribus, turhae natae qtiae deinceps secrmtur animif corporatu AV sed tu
erasum A 18« necessitate Manuiio auctore del Lamhinus
190 TIMAEVS 12,44-46
c(i))LiaToc atiTiiiv, Trpdrrov ^iy akenciv dvat-
1 tate] tmn accessio fieret tum abscessio, principio necesse erat
Katov €!ri |Lx(av Traciv Ik piaiuiv iraeiiiuidTiwv
2 sensum e:icsistere iinum communemque omnium uehementiore motu
cO|yiq)UTOv T^Yvcceai, bctiTCpov bk ^boyfji
:\ excitatum coniunctumque naturae, deinde uoluptate
Kal XOirij |yi€|yi€iYM^vov ^puiTa, irp6c bi toOtoic (p6pov Kal eu|yi6v
4 et molestia mixtum amorem^ post iram et metum
8ca T€ 4Tr6|yi€va a^Totc Kal 6ir6ca ivavTduc ir^- 42 B
5 et reliquos motus animi comites superiorum et his etiam contra-
<puK€ 6i€CTiiK6Ta- iDv el ^^v KpaT/|coi€v 6(ki3 piuicoivTO , Kpa-
^ rios dissidentes. ^quos qui ratione rexerit iuste uixerit^ qui
Tr)e^T€C bk d6iK(<;i. Kal 6 |lx^v eO
7 autem iis se dederit iniuste. atque ille qui recte atque honeste 46
t6v TTpoci^KOVTa yifi^vov pioOc irdXiv elc tVjv toO
8 curriculum uiuendi a natura datum confecerit ad illud astrum
cuvv6|yiou TTopeueelc oIkiiciv dcrpou '"p(ov €66a(|LAOva Kal cuvfieri ^Hoi^* cq)a-
9 quocum aptus fuerit reuertetur; qui
Xelc bk TOUTUiv eic yuvaiK^c cpOciv ^v t^
10 autem inmoderate et intemperate uixerit, eum secundus ortus in
beuT^pqi T€v^c€i |Li€TapaXot- |Lif| Trau6|yi€v6c T€ ^v toOtoic li\ KaK(ac 42 G
11 figuram muliebrem transferet, et si ne tum quidem finem uitiorum
Tp6irov 6v KaKOvoiTo KaTd Tf)v 6)1016-
12 faciet, 'grauius etiam iactabitur et^ in suis moribus simillimas figu-
THTa TT^c ToO Tp6irou Y^v^ceuic etc Tiva ToiaOTnv del |yi€TapaXot Oi^petov cpOciv,
13 ras pecudum et ferarum transferetur
dXXdTTWv T€ oO irp6T€pov ir6vu)v Xf^Hoi irplv t^ TaOToO Kai 6|lao(ou ire-
14 neque terminum malorum prius aspiciet quam illam sequi coeperit
pi66ip T^ ^v a^Tilfi cuv€inciru(i|Lievoc
15 conuersionem quam habebit in se ipse eiusdem et uni similis innatam :{:
1 tu prius add A, oni V tu posterkis ex cu B 2 ^iav om FPr
H excitatum coniunctumque dett Ferionim ^io «-toq; AVB 4 ira et
metu AV, corr «-a ««u M ira & motu B 5 motof A, corr «^uf V <^6f B
contrarie H, Stephano (p. 28^ attctore Lamhinus ib; cf p. 127,3 de diu. 1
57,129 Nipperdeius opusc. 66 Gruil. Heraeus qua^est. crit. et palaeogr. de uetmt.
cod. Liuianis (diss. Berol. ISSb) 16 s 6 lufte uixent (x ex u manu eadem)
in mg add A iufte|uix_ent, te add B 7 |*iif [b ut uid sed in mg, ft add]
A dedennt B dediderit dett Lambinus tbvi, sed cf de sen. 13,43 Tusc. i
30,72 II 24,67 v 39,112 10 imoderate ex imc-> V 11 tranffe*ret A
tranf ferr& V £i%e V uitiorv ex c-re B 14 iUa ex «^a V
a
15 habit con"^ habeb A habebit Btbm in uni, gworf cum Victorio
del tbm, latere conieci sui, cf qum scripsi ad p. 183,2 de nat. d. i 13,33 in.
TIMAEVS 12,46—18,46 191
t6v '"TroXOv 6xXov Kal^ ilcTcpov irpocq^Ovra
et insitam: quod tum eueniet cum illa quae ex igni anima aqua i
42 D ^K m)p6c Kttl dbttToc Kai d^poc koI t^c 6opup(j[i6ii Kal fiXotov 6vTa Xd-xvj Kpa-
terra turbulenta et rationis expertia insederint ratione 2
Tf|cac elc t6 Tf\c irpiijTiic Kal dpicTiic dq>{K0tT0 clboc ^Ecujc.
depulerit et ad primam atque optimam affectionem animi perue- s
AiaO€CfioO€Ti^cac H •"irdvTaT aCrrolc TaOTa, Vva tt^c '^irciTa eXr\ KaKiac
l^ nerit.' Quae cum ita designasset seseque^ si quid postea 4
^KdcTuiv dvaiTioc,
fraudis aut uitii euenisset, extra omnem culpam causamque posuisset, 5-
?Cir€lp€V TOOC }Xkv €lc T^V TOUC 6' €lc C€Xf|VTlV ToOc 6' €lc TdXXa
alios[que] in terram alios in lunam alios in reliquas &
6ca 6pYava xp^^vou.
mundi partes, quae sunt [adjspatiorum temporis signa et notae con- t
t6 bi |LX€Td t6v CTr6pov TOtC v^-
stitutae^ spargens quasi serebat.. post autem eam sationem dis ut »
oic irap^6uiK€v O€oic cuDiyiaTa TrXdTT€iv OvriTd
ita dicam iunioribus permisit ut corpora mortalia effingerent, »
t6 t' ^TriXomov, 6cov ^ti i^v H»uxf)c dvOpu)ir(vric 6^ov irpocY€vkOai,
quantumque esset reliquum ex humano animo quod deberet acce- lo
^2 E toOto Kal irdvO* 6ca dK6Xou0a Ik^ivoic dir€pYaca|ui^ouc
dere^ id omne et quae consequentia essent perpolirent et absol- ii
dpx€iv Kal KaTd 66va|Lxiv 6ti KdXXiCTa Kai dpiCTa t6 0vriT6v
uerent, deinde ut huic animanti principes se ducesque praeberent i%
1 et insitam om V euemat^ a, ex e ut uid pr, A eueni& sed a litura
dd V qu§ ex qui A aqua Wesenhergm emendat. Tusc. part, iii
p, 19 n. (laqua atque VaJla) atque AVB. conieci olim fuisse ut apud Platonem
igni aqua anima terra, deinde cum per error&m atque essei scriptum, transpo-
situm; cf p. 166,8 «s 2 expertia dett Asc ii expta AVB 3 depulennt A
depulent, e prior coj i, it in ras V effectionem B, coir aff*-» V; cf de nat. d.
i 8,19 Tusc. II 18,48 rectae animi adfectiones i. e. ^iad^icstg 4 dissignasset m
ut de nat. d. i 8,20. 11,26 in 36,85 ; sed cf constituta et designata de diu. i 38,82
TTjg AP tolg FYPlutarchus 6 uitji cum ras ex «^tu B 6 alios dett
f f -
Asc II ahoquae A alioq- VB terram Perionius tra AVB lunam Perio-
nius luna B, ex hma ut uid A (cf p. 178,7^ luna litterae n prior hasta red V
7 adpatiorum pr B. ad del h; ad sp. t. cognitionem signa et n. Helmius
ad sp. t. significationem notae dett Bom (nocte^ Valla, id(m sed del notae t
8 fatonem pr V 8. 9 cf quae adscripsi ad p. 188,9 5 et 193,5. 7
10 effent V, pr AB agmo add A accedere corr «-cjde- A accedere
ex ^r& B 11 *effent [fuerit punctum] A poherent B ppoljrent ex
piuuerent nisi fallor A penuuerent V. an fuit perficerent.^ obfoluerent B
V
12 uthic sed ut inductum (quod fuit cum mihi pr factum uideretur) B;
ut add A, om V principes se duceaque dett Lamhinus pnncipe fe duce
quae AVB puerent A, preu^^» V, praeue- B, corr «*»berent V, c^berent AB
192 TIMAEVS 18,46—48
biaxupcpvdv txJbov, dri \xf\
1 uitamque eius quam pulcherrime regerent et gubemarent, quatenus
KaKuiv aCrr6 ^auTCj) t^yvoito atxiov.
3 non ipse ^bene factus^ sua culpa sibi aliquid miseriae quaereret.
Kal 6 |ui^v 6fj fiiravxa '"TaOTa"' btaTdSac €|yi€vev iv tCij ^auToO
3 Atque is quidem qui cuncta conposuit constanter in suo 47
KaTd Tp6irov fieel* ilx^vovtoc bi voifjcavTCC ol iratbcc Tf)v toO TraTp6c TdEiv
4 manebat statu; qui autem erant ab eo creati, cum parentis ordi-
^TreteovTo aOTij Kal Xap6vT€c
5 nem cognouissent, hunc sequebantur. itaque cum accepissent
dedvaTOv dpxi^v GvtitoO l\ijo\) |yit|LAoO^€voi t6v cq)^T€-
6 inmortale principium mortalis animantiS; imitantes genitorem
pov bimioupY6v Trup6c Kal t^c 0baT6c t€ Kal d^poc dir6 toO K6c|yiou bavei-
7 et effectorem sui particulas ignis et terrae et aquae et animae a
26|Li€voi |LA6pta liic diro&o6r)c6|yi€va irdXiv €lc TaOT6v Td Xa^pav6- 43 A
s mundo, quasi rursus redderent, mutuabantur easque inter se copu-
Ki€va cuv€k6XXujv, oO toIc dXOTOic olc aOTol cuv€IXOvto &€C|yiolc
9 labant; haud isdem uinclis quibus ipsi erant conligati^
dXXd bid C|LxiKp6TnTa dopdToic iruKvoic
10 sed talibus quae cerni non possent propter paruitatem crebris
T6|Liq)oic cuvt/|kovt€C, §v ii, dirdvTuiv dTr€pYa(^6|Li€vot ciI)|Lia '"^KacTovT
11 quasi cuneolis inliquefactis unum efficiebant ex omnibus corpus
Tdc Tf^c dOavdTOU \\f\)Xf\c Tr€pi66ouc iv^bouv €lc iirippUTov cu)|yia Kal dir6ppUT0v.
12 atque in eo influente atque effluente animi diuini ambitus inliga-
al 6' €ic iroTa|Li6v ^vbeOeicai riroXuv"' oOt' ^KpdTOuv
is bant. itaque illi in flumen inmersi neque tenebant 48
oOt' iKpaToOvTO, p(qi hi ^q)^povTO Kal ?<p€pov,
14 neque tenebantur, sed ui magna tum ferebant tum ferebantur.
iijCT€ t6 |lx^v 6Xov Kiv^TcOai Zipov, dTdKTUic |Lif|v 6irr| tOxoi ^^ ^
15 ita totum animal mouebatur illud quidem, sed inmoderate et for-
1 uilitamq; sed li paene erasae B regeret et gubernaret AB, pr V
3 contanter pr V 4 cu add A fi potius add sed ex parte in ras V
nQOCta^iv F ditktaiiv P, e corr A 6 cognouiffeil ex c-»fet A «-f& pr VB
7 et ante animae in discrimine uersuum omV 8 quaf* [i] Atbm qua|fi
corr quaf !♦* B. quasi retinui propter ms, quamquam scrupulum inicit redderent
(expectes reddituri essentj reddereil sed punctum et i era^a V 10 credif
fac c
prB 11 cmneoolif V mhquetif A mliqu&if V inliq; fatif B efficebant
AB 12 animi diumi corr como cs»no A ^mx c^ni B ambituf Fajm-
bituf, h ex B iUigabant L inligabat AVB 13 in ingens fl. immersi
Lambinus (m fl. ing. imm. mg Lambin) in fl. immensum imm. Klotzius
Ciceronem ivSvaai legisse putabat Lindauius comment. in Plat. Tim. p, 68
15 totum dett VaUa motu AVB
TIMAEVS 13,48—14,49 193
trpotivai TKal dX6Tu>c^, tAc SE dtrdcac kivViccic ^ov etc t€ fdtp t6 trp6c6€
tuitO; ut sex motibus ueheretur: nam et ante i
Kal 6ince€v Kai trdXiv clc 6€5id Kal dpiCTCpd KdTU) t€ Kal dvui
et pone et ad laeuam et ad dextram et sursum et deorsum^ a
Kai TrdvTi;! KCTd touc ?5 Tdirouc irXavudiiicva irpoijciv.
modo hue modo illuc * s
45 B Tu[)v bi 6pTdvu)v irpu)T0v |ui^v q>u)cq)6pa cuvcTeKT^ivavTO 6|yi|yiaTa, TOi^bc iv6ificavT€c 4
aiTiqt. ToO in)p6c 6cov t6 ^iv Kdciv o6k ?cx€ t6 b^ irap^x^iv q[Mi)C fliiicpov, olKdov
urere lucere 5
^KdcTi^c y)|Li^pac, cd)|Lxa ^|uiiixcivy|cavTO t^TvccOai. t6 tdp ^vt6c /||lxu)v d6€Xq>6v dv 6
45 C toOtou irOp clXiKpiv^c liroiricav 6id ti&v 6|yi|yidTU)v p^v X^ov Kal itukv6v . . . 6Tav oOv
per oculos emicare i
|ui€6im€piv6v ij <pd)c ir€pl t6 Tf^c 6\|i€U)c ^€0|uia, t6t€ ^Kirtirrov 6|yioiov irp6c fipioiov,
cuiniraT^c Y€v6|yi€vov, §v cu)|yia oIk€iu)6^v cuv^ctt] KaTd tVjv Td)v 6|yi^dTU)v €66uu)p{av,
45 D Smjir^p dv dvT€p€(6ij t6 irpocirtirTOv ^v6o6€v irp6c 6 tCEiv Su) cuv^ir€C€v . . . dir€X66vTOC
bi €lc v6KTa ToO cuTT^voOc irup6c diroT^TinTiTai . . . ira6€Ta( t€ oOv dpuiv, ^ti T€ ^ira-
TU)t6v Oirvou T^Tv^Tai * cu)Tr)p(av ^dp f^v ol 6€oi Tfic 6\|)€U)c ^|yir)xavi?|cavTO , tVjv tuiv
defenstrix la
45 E pX€q)dpu)v cpOciv, 6Tav TaOTa cumuiOcij, Ka6€(pTvuci tV|v toO Trup6c ivT6c 66va|yiiv . . .
46 A t6 bl ir€pl Tfjv Tiliv KaT6irTpu)v €lbu)Xoiroi(av Kal irdvTa 6ca ^jyicpavf^ Kal Xcla KaTi6€lv
oOb^v ^Ti xaX€ir6v. ^k Tdp ttJc ^vt6c ^kt6c t€ toO irup6c ^KaT^pou KOivu)v(ac dXX/|-
Xoic, ^v6c T€ aO ir€pl Tfjv X^idTrjTa ^KdcroTC T€vo|li^vou Kal iroXXaxQ |yi€Tappu6-
1*^ ♦ 11 splendore consedit, tum uel eadem spe- 16
49
46 B iiAicO^vToc irdvTa Td TOiaOTa ii dvdTK^c l|yi(pa(v€Tai, toO ir€pl t6 irp6cu)irov irup6c
cies uel interdum inmutata redditur, cum ignis oculorum
17
Tu) ir€pi Tfjv 6\|)iv irupl ^ircpl t6 Xctov Kal Xa|yiirp6v'' cupiira-
cum eo igne qui est ob os eflFasus se con- is
ToOc TiTvojLx^vou. b€Hid 6^ q)avTdZ!€Tai Td dptCT€pd, 6ti
fadit et contulit. dextra autem uidentur quae laeua sunt, quia i9
1 ante* [pimctum ut uid\ A 2 po*ne [e] A poene V et add Lam-
binus 3 libri pergtmt p, 186,6 qma, uide praefationein ; defeetum notauit Ald
5. 7 Augustinus de ciu. Dei xui 18 si di minores, quibus inter animalia
terrestria cetera etiam hominem faciendum commisit Plato, potaenmt, sicut
dicit, ab igne remouere urendi qualitatem, Incendi relinquere quae per oculos
emicaret, itane deo summo concedere dubitabimus ut de came hominis . .
corraptionem auferat, naturam relinquat ... 12 Priscianus partit. xu
uers. Aen. princ. i 16 G. L. K. iii p. 468,19 defenstrix quoque Cicero in Timaeo
protulit addita t. cf Hermannus p. 14
16 cf p. 189,10. iifplendore A iifplendore V tif fpendore sicB. quod ante
splendore proximum fuerit uocabulum incertim est discrepantibus testimoniis: si
AV uerum habent, conicias speculi, sin B, leuitatis, puta igitur fuisse cum
uterque ignis in leuitatis (uel speculi^ splendore consedit; sed in splendore Eotn
sed si in spl. Vdlla tbm non recte explicata transpositionum ratione, de qua cf
praefatio edem ])r A eadem uel | fpecief sed uel inductum B
e
18 obof V ofiHisus dett VcUla tbm 18.19 ivi/inayBl yiyvoyi^ivtp AY
d
19 contulit V dextra, a e corr B xarcc ta F, pr A qui pr A
CiCKRO ed. Plasberg 13
194 TIMAEVS 14,49—50
Totc ^vavTioic |ui^p€Civ Tf^c 6^i€U)c ir€pi TdvavTia ^ipr\ tiTvcTai ^iTaq>f)
I contrariis partibus oculomm contrarias partes adtingunt.
^Ttapdi t6 KaO€CT6c ?0oc tt^c TrpocpoXf^c"'. belxdi bk tA 6€5iA Kai Td dpiCTCpd dpi-
8 respondent autem dextitt dexteris^
CT€pd ToOvavTtov, 6Tav la^TaTr^cij cu|Li7rnTvO|LX€vov ijj cu|Lnr/|TvuTai q)U)c-
3 laeua laeuis conuersione luminum, cum ea inter se non cohaeres-
toOto bk ^Tav /| TU)v KaT^irrpuuv \€i6ttic ^vOcv Kal fvOcv 46 C
4 cunt : id fit cum speculorum leuitas hinc illincque
OipTi XcipoOca Td 6€Hidv €lc t6 dpiCT€p6v jui^poc dirudcij
5 altitudinem adsumpsit et ita dexteram detrusit in laeuam partem
Tf\c 6n)€UJC Kai OdT€pov ^irl OdT€pov. KaTd bi t6 |yif^K0C CTpaq)dv toO
6 oculorum laeuamque in dexteram. supina etiam ora cemuntur
irpocudTTOu TaOT6v toOto {Jtttiov ^Tro(TiC€v irdv q>a{v€cOai, t6 KdTU) Trp6c t6 dvu)
7 depulsione luminum, quae conuertens inferiora reddit quae sunt
Tfjc aOyf^c ^T^ T* &V9J Trp6c t6 KdTU) irdXiv"' dirtjjcav.
8 superiora.
TaOT* oOv TrdvTa IctIv tu)v cuvaiT{u)v,
9 Atque haec omnia ex eo genere sunt quae remm adiuuant 50
olc 0€6c (»Tnip€ToOciv xP^^ai Tf)v toO dpicTou KaTd t6 6uva-
10 causaS; quibus utitur ministeriis deus cum optimi speciem quoad
t6v Ib^av dTroT€XiI)V bo^&Zezai bi C)Tr6 tODv ttX^Cctwv oO cuvaiTia 46 D
II fieri potest ecficit; sed existimant plerique non haec adiu-
dXXd aiTia €tvai tu)v TidvTWv
12 uantia causamm sed has ipsas esse omnium causas, [quae uim
\|)uxovTa Kal 0€p|yia{-
18 habeant frigoris et caloris] quae uim habeant refrigerandi calfi-
vovTa TniTvOvTa t€ Kai biax^ovTa "hcai 6ca ToiaOTa"' dTr€pTa2[6|LX€va * X6yov
14 ciendi concrescendi liquendi, care-
bi oi)biva oi)bi voOv clc oi)biv buvaTd ixeiv icdv. tu)v ydp 6vtu)v ij) voOv
15 ant autem omni intellegentia atque ratione, quae nisi in animo
^6vov KTdcOai Trpoc/|K€i X€kt^ov H^uxn^ — toOto bi d6paTov,
16 nulla aKa in natura reperiantur ; animus autem sensum omnem
4 illinc dett Orellius tb, uide Meaderum arch. lexicogr. xii 246. illiinque Cfce-
ronem scripsisse credit m 5. 6 dextera . • . laeuaque dett Bom tbm ft recte; an
dexterum (^ia, ex cs»ru ut uid pr A) ... laeuumque.^ 6 &ia|&ora V 7 deu-
fione pr B 8 forsitan interciderit superiora autem quae inferiora 10 quo*ad
[d] A qdad ex qde- V qvo|ad, vo in ras, fuit q(l|c^ 5 11 efficit dett Bom
ef f
tbm etfecit A &^ V Sio^ B existimant H. Stephano (p. 29j au^tore Lambinus
eftimant corr §c^ AVB 12 ipfafeffe, fef add in spatio unius litterae aut
duarum capaci, uid fuisse ipfa^fe (hyphen paene erasum) B ommiu A
12. 13 uncis inclusa om Vtbm, ego credo ex Ciceronis autographo superesse quae
abici uoluerit, cfp. 4,14. q. u. h. frigoris et caloris, concretionis et liquoris, careant
Valla 13 refngerendi B 14 i: calleail mg V 16 expectes reperiuntur,
ut a quae nouum enuntiatum incipiat fenfum, m m ras, fuit f ut uid B
TIMAEVS 14,60—52 195
irOp hi Ktti (Ibuup Kttl yf] koI df|p cij(>|LiaTa irdlvTa 6paTA
effugit oculorum, at ignis aqua terra cmima corpora sunt eaque
ytfovev — t6v bi voO Kal ^mcTr||Lxr]C ^pacTfjv
51 cernuntur. illum autem qui intellegentiae sapientiaeque se ama-
diV&JKY] TdC Tf\C ^|LAq)pOVOC q)Oc€U)C
torem profitetur necesse est intellegentis sapientisque naturae s
46 E aiTiac irpiJbTac |LX€TabiijC)K€iv, 6cai hk ^ir' fiXXiwv \xiv kivou|lx^viuv ^T€pa h^
primas causas conquirere, dein secundas earum rerum quae ne- 4
kl dv(ifKT]c KivouvTuuv YiYvovTai, 6€UT^pac. Troir)T^ov h^ KaTdi
cessario mouent aKas cum ipsae ab aliis mouentur. quocirca nobis 5
TaOTa Kal i\\x\v' X€KT^a |lx^v d|yi(p6T€pa tA Ttbv alTnIiv 'iivr\^
sic cemo esse faciendum ut de utroque nos quidem dicamus ge- 6
Xiuplc hk 8cai |lx€t6 voO
nere causarum, separatim autem de is quae cum intellegentia i
KaXuiv Kai dTaetbv bii|LxioupTol Kal
sunt efficientes pulcherrimarum rerum atque optumarum et de 8
6cai |Lioviu8€!cai q)povr|C€iuc t6 tux6v fiTaKTOv ^KdcTOT€ ^S^pYdCovTai.
is quae uacantes prudentia inconstantia perturbataque efficiunt. 9
Td \x^v oOv Tuiv 6|LX|LidTU)v cumLi€Ta(Tia irp6c t6 ^x^iv t^v 60va|Lxiv f^v
62 Ac de oculorum quidem causis, ut haberent eam uim quam lo
VOV €tXnX€V €lpf|CeW t6 hi ILX^YICTOV a^Tuiv €lc
nunc habent, satis ferme esse dictum puto; maxuma autem eorum ii
ibq)€X(av ?pTov, 6i' 8 0€6c a(58' i\\iiv b€6(i)pr)Tat, ^€Td toO-
utilitas donata hominum generi deorum munere deinceps i8
47 A TO fjHT^ov. 6i(iic bf| KaTd t6v ^|lx6v X6tov aWa Tf^c |LX€YiCTric ib(p€X(ac t^-
explicetur. rerum enim optumarum cognitionem nobis oculi adtu- is
Tov€v i^iLitv, 8ti Tubv vOv X6tu)v ircpl toO TravT6c X^to^^vwv
lerunt. nam haec quae est habita de uniuersitate oratio a nobis i4
o^Fbcic dv iroT€ ^ppi^iOri |Liif|T€ ficTpa \xi\i^ f^Xiov
haud umquam esset inuenta^ si neque sidera neque sol is
|Lii^T€ o6pav6v lb6vT(uv. vOv
neque caelum sub oculorum aspectum cadere potuissent. nunc is
1 et aer post terra add Bom, anima duce Orellio sed cl p. 191,1 ante
aqua thm; ego mcdui Platonem sequi corpofant pr A 4 beinde
jf cu
V &11'/iUqv (om fihv) A 6 aliacn ipf§ B ahaf. ipf§ ex ^e A ahaf .
ipf§+ ex ««6, in mg nihil V 6 ntde ex uide AB mde pr V gere B
7 fepatim pr AV dejif ^i red) ex deuf B dehif AV 8 ef-
01
fientef ex eicientef A pulcher^mnamm [i] A 8. 9 dejif ex deuf B
dehif ^F 10 6xBlv FY 11 nS^ add A eoru**** [eoru] A
12 uti*htaf [1] B m*nere [o uel e] A numere B 16 afpectu AV,
corr *-u B
i
196 TIMAEVS 14,52
6' i^M^poi T€ Kttl vuH 6(pe€lcai luf^v^c t€ Kal ^viau-
1 uero dies noctesque oculis GOgnitae^ tum meusum annorum-
TU)v ir€pioboi |ui€|uir)x<iviivTai |yi^v dpiGiyi^v, xP<^vou bi fwoiav
2 que conuersiones et numerum machinatae sunt et spatium tem-
7r€p( T€ Tflc Tou TTavTdc <pOc€iuc ^ifiTiiciv ^bocav il d)V
3 poris dimensae, et ad quaestionem totius naturae inpulerunt; quibus
^iropicd|ui€ea (piXocoq)(ac t^voc, oO |LX€tZov dtaedv oOt* i^Xe^v oOt€ 47 J
4 ex rebus philosophiam adepti sumus, quo bono nuUum optabilius
r\i€\ itot^ Tijj GvtitiIj fivei biupr^Qtv Ix O^uiv.
5 nullum praestantius neque datum est mortalium generi deorum con-
6 cessu atque munere neque dabitur.
pi_
I 1 conit^ pr B tn ex txi AV menr,u sic his corr V annoru
i annoruq; B 2 post nsQlodoi F habet nal iarifiBQlai xccl tQonai in
I teponf desinit V
, 3 totil* pr B 4 optabilmr cum ras ex obt<-» B, ideni sed cs,bliuf A
I 4—6 cf p. 87,10 de- leg. i 22,68 Tusc. i 26,64 (Lact. diu. imt. m 14,7; lAiel,
I 6,20 epist. XV 4,16. Augy>stinus de ciu. Dei xxii 22 ex. philosophiam . . . , quam
\ ^di quibusdam paucis' ait Tullius ^ueram dederunt, nec hominibus' inquit 'ab
f his aut datum est donum maius aut potuit ullum dari' ad Hortensium potius
i respicit (Ohlmannus de S. Augustini dialogis in Cassiciaco scriptis, diss. Argent.
1897,7i; quam ad iii de re p. 3,4 (Vsenerus 'Gott. gel. Anz.' 1892,382^, tibi Cicero
de mente potius ud ratione similiter uid^tur locutus esse quam de philosophia, ut
p. 9,9 de leg. i 22,69 de sen. 12,40 de off. iii 10,44 Lactant. de opif. Dei 3,14
6 geneq ex ^ie A gerj ex <-re B 6 subscriptio nuUa; sequitm de
fato AVB
iniiiiiiiiiH
3 tlDS GIB t|50 6SS
Stanford University Llbrary
Stanford, Califoroia
Iq order thflt others may use this book,
please return it as soon as possibki but
not later than the date due.
tl.STtC/ffj^
%
Live Music Archive
Librivox Free Audio
Metropolitan Museum
Cleveland Museum of Art
Internet Arcade
Console Living Room
Books to Borrow
Open Library
TV News
Understanding 9/11