Full text of "Compendivm Ethicæ Aristotelicæ ad normam veritatis christianæ revocatum-fab Antonio Walæo ... accesserunt ejusdem Orationes dvæ cum Hymno ad Devm, & Theodori Schrevelii Jambi morales continentes totius philosophiæ moralis summa capita ac præcepta"

See other formats

Early European Books, Copyright © 201 1 ProQuest LLC. 

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag. 

224 A 53 [1] 




Early European Books, Copyright © 201 1 ProQuest LLC. 

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag 

224 A 53 [1] 




Early European Books, Copyright© 201 1 ProQuest LLC. 

Images reproduced by courtesy of Korinklijke Bibliorheek, Den Haag. 

224 A 53 [1] 




Early European Books, Copyright© 201 1 ProQuest LLC. 

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag. 

224 A 53 [1] 




Early European Books, Copyright © 201 1 ProQuest LLC. 

Images reproduced by courtesy of Koninkiijke Bibliotheek, Den Haag. 

224 A 53 [1] 




Early European Books, Copyright© 201 1 ProQuesf LLC. 

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliorheek, Den Haag. 

224 A 53 [1] 




Early European Books, CopyrightO 201 1 ProQuest LLC. 

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag 

224 A 53 [1] 




Early European Books, Copyright (D 201 1 ProQuest LLC. 

Images reproduced by courtesy of Koninkiijke Bibliotheek, Den Haag 

224 A 53 [1] 




Early European Books, Copyright © 201 1 ProQuesf LLC. 

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag. 

224 A 53 [1] 




Early European Books, Copyright (D 201 1 ProQuest LLC. 

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag 

224 A 53 [1] 




Early European Books, CopyrightO 201 1 ProQuest LLC. 

Images reproduced by courtesy of Koninklijlce Bibliotheek, Den Haag. 

224 A 53 [1] 



I 



r 



COMPENDIVM 

E T H I C ^ 

ARISTOTELIC^ 

^ii Sormam Veritath Chrifltana revoMtam, 

A B 

Antonio W a € o, SS. TheoL 

Doilore 6c Profefrore. 
xAcceJferunt ejufder» 
ORATIONES DViE 
Cum 

Hymno ad Devm, 

& 

ThEODORI ScHILEVELrr 

JAMBI MORALES 

Contineiites todus Philofophix Moralis 
riimnia capita ac praccepta* 





Lugd, Batavorum 

Ex Ofticina Elfeviriana, 

Cl^ C XUY«- 




Early European Books, Copyright <E) 201 1 ProQuest LLC. 

Images reproduced by courtesy of Koninkiijke Bibliotheek, Den Hcag. 

224 A 53 [1] 




Early European Books, CopyrightO 201 1 ProQuest LLC. 

Images reproduced by courtesy of Koninklijlce Bibliotheek, Den Haag. 

224 A 53 [1] 



AmpUjfmUy ReverendU > DocUJ^- 
tnifytie VirUy 

D. lAcoBO ScHOTio, Exconfuir, 

D. SiMEONi Beavmontio, 
PenfiODario, 

D. loANNI VlSSCHERO) Coft- 

{il. urbisMiddclburgculisi 

£ r 



D. Hermanno 

F AVK E LIO, 

D. EnochoSter- r/^fA'>«« 

j msfrtft 



\€cclejfx Chri/tt 
in €ade?n urbe 



T H E Ml 0> 



Curatotibus illuftris Scholac Middelburgendy^ 
Domiiiis atque amicis fuis perpetuo colendij. 

l<iter omnes rhilofopbiA 
fartes , awflifwn ac R(?- 
verendi Viri , tUa jant 
olim utiltfima humang 
generi , non immertto judicata fuit^ 
qua Mtbka feu Moralis appellatur , 

A ^ t^^m 



Early European Books, Copyright © 201 1 ProQuest LLC. 

images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag. 

224 A 53 [1] 



Ep istola 

2<Jm licet uUYdL in contempUttont 
rcrum occupau , mentem hominis fu- 
ftA felpfain evehant , & plurma, 
qtu vttam cjm ornatiorem ac heatio- 
rem reddant ^pafAm fuppeditent \fola 
Umen Ethica a^iones humanas vir- 
tutis fpkndcreittujlrat ^normafqueac 
formas prdtfcrihit , quihus hominum 
mores incivitate,familia , &privata 
tonverfatione honeftatem indtmnty 
atquea hejliartmiy latronumque fo' 
tietate dijiinguuntur. Hdcreseffecit, 
utjam olim vtri quidam magni , quos 
Deus inter Gentiles ad ipfortim tKiy- 
^ov excitavity in hacqtioqueVhtlo* 
fophtA parte excolenda diligenter la- 
lorarint , atque inter eos pra cmrts 
Tlato & Arijloteles. Aclicetftnt, qui 
exiftiment Platonem in docfrina Mo' 
rum tanto effe fuperiorem Ari^fotele^ 
quamim in rehrn Phyjicis Arijloteks 
Platonem anteceUit ohtinuit tamen 
ptmaltqiiot fecults inter ChrijlianoSf 
utArifiottlica fcripta in Scholis atqtte 

Acadcr: 



Early European Books, CopyrightO 201 1 ProQuest LLC. 

Images reproduced by courtesy of Koninklijlce Bibliotheek, Den Haag. 

224 A 53 [1] 



DEDICATOalA. 

Academlis, hoc etiam m gencre , 
tonis commcntatiombtis fufcmn- 
tiir. l^obisveroin prdfentiahancH' 
tem noHram facerc non e^l propoli- 
tum. Eftentm, ubi Platoni^ do^ri^ 
na Artftotelis pr£cepta longe mtcceU 
Vtt. Eft vero rurfum, tibi Platoab Art* 
fiotcle re^ie refrehenditur atq.j emen- 
datur. Quandoqtiidem tamcntiteri}^^ 
licet inter gentiles cateros longe emt^ 
neat , S. Scriptura , Spiritufque fan- 
ai vera luce deftitutus fuerit , ac 
proinde in decretis a* prMptis fuis 
haudexiguos errores commiferit ', id- 
ctrco uttlem omnino operam l^ebuf- 
pub. Ecclefiifque Chriftianisprdftant^, 
quieorum vironim ac fimHiumfcri" 
pta fuo loco quidm fufpictunt , & 
qudtab iis eruditeac laudabiliter funt 
tradita aliis commendant ; ita ta- 
men ut debita ac neceffarta Itbertatt 
tanquam Chriftiam in eorum ndvis 
notandis ac refdendis utantur. Alio- 
qutn mm ex iUorum authoritate , 
^ A 5 ^ 



Early European Books, Copyright© 201 1 ProQuest LLC. 

images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag. 

224 A 53 [1] 



Epistola 

in temis juventutis anmU pauU^ 
timpM]udic'taformantur , q<i£ dein^ 
de adultis magno lahore vix eximi 
fojfunt', atquein Rehufpub. Ecclefnf' 
que ChriHianis magnarum turba- 
Tum fApe funtcaufa-, qtium Tbeolo' 
giamCbrtflianam adnormas do^ri- 
m Arijlotdica , non contra Arijlo' 
teltca decreta ad normam veritatts 
CbriflianAConantur dirigere, Cujus 
rei multa exempla & domi & foris 
afferri poffmt , nifi vulnera potius 
fanarey quamrefricare.nobis hiccffet 
conflitutum . lUc ratio me movit^ 
Amplifmi ac Keverendi Viri , quarCy 
cum in tllujlri veflra Schola , inter 
utera , hujus quoque fcicntiA injlitU' 
tio mibi a vobis antehac ejfet man' 
data y compendium aliquod illius ex 
ipfo Ariftotele difcipulis nofirispropO" 
fuerim \ in quo , pro tenuitate judicii 
tneiy qu£ in Ariflotele aliifqueutilta 
cccurrunt , breviter & perfpicue a 
me fcltgerentur . (^od compendium 



Dedicatorxa. 

ctftcofineconceptum nonfuit.utun^ 
quamlucemadfptceret, quiatamen 
emedttiomibtavobu.ame meum 
ex Ecclcfta ac Schola vejlra in hanc 
Academtam dtfcejftmjerto commen^ 
data fuit ; non potui hac in rejudtctts 
poftulattfqueveftris deeffe ; feddtehus 
altquotejtu recognitioni tmpenfis , tl- 
lud tn lucem emitto; ut qutidan- 
tehac a me audtverunt , ejm memo- 
riamrecolercy &altijiqui vdint.tn 
hac qtioque Vhtlofophi^ parte , ejtis 
manuducltone juvari ac dirtgt pof- 
fint. Scio aliosquoque antehac tneo 
aenere laborafle , quorum dtltgenti<i 
hacmea opcUa nihtl detraaumvolo; 
cptemtamen Fhtlofophos Chnfttanos 
majori Itbertate in hifce cafttgandts 
nonnunquam uti , quo minQrt cum 
fertculo tpfi fontes dcinde ajuventutt 
adtri pof tnt : fed dum ab Artftotelts 
flacttis vix lattm unguem atident 
dtfcedere , in ccelcftem veritatem co'* 
Qunm effe injurii , aut ipftm Artfio- 
^ A 4 tUem 




Early European Books, Copyright© 201 1 ProQuest LLC. 

images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag. 

224 A 53 [1] 



E P I S T O L A 

teUm contra ejus mentem loqucntem 
factunt. Intcr Theologos nojlros Me- 
lantbon & Dandus induflriam fuam 
htc quoque Eccleftis probarunt : fei 
aim paucula tantum ex Ariflotele in 
ufum fuum traductm , plurima ze- 
ro alia ex ipfa S. TheologiiZ praxi in 
cpus fuum transfcrunt^ novumplane 
opusy & alteriusgenerU ab iU efl con^ 
flru^um 5 atque adeo ad Arifiotelem 
aliofque Ethicos recle inteUigendos pa- 
rum utilc. Nos ergo conati fumus in 
hoc exiguo opere utrumque pr^flarey 
nempe materias ab Arijlotele in Etbi^ 
cis ad Nicomachum pr<£cipue tracla' 
tas^ coUatUquoquecdtcrorum Pbilo- 
fopbortm opinionibus , eodemfere or^ 
diue compendiofe proponere ; & erro^ 
resineisdwe obfervatos ad veritatis 
ChrifltanA normam corrigere. Vobis 
veroy Ajnphfimi ac Reverendi Viri^ 
laborcm hunc meum qualemcunque 
infcribere voUiiy tum quta in Schola 
vejlraefinatus , atque editionis ejus 

mihi 



D E D I C A T O R I A .' 

mihifuijlisauthoYe$',ttim quoque ut 
gratt animi adverfus vos , & (ludit 
ptei erga Scholam veftram altquod 
documentum praberem. Valete Am- 
pliftmi ac Reverendi Viri\ Deum ro- 
go , ut vos Reipubs & Ecclefu fuA diu 
incolumes fervet. lugduni Batavor. 
ex Uufdo noftro iv. l<ionas Septcm- 
bresy AnnofalutisfartA i6io. 



VeftraJ Amplitudini ac Rrve*- 
lentiae addidiCTimus 



Anton. WAt-ffVS. 



1« 




Early European Books, Copyright© 201 1 ProQuesf LLC. 

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Hoag. 

224 A 53 [11 



IN COMPENDIVM 

E T H I C V M, 

Kev. Ciarijf. Viri 

D. A N T O N I l A L >£ r, 
Amici veteris & collesiX 
lionorandi. 

QVi plactia ueterum t luhricofqut 
StagirA, 

E/ Socrateos ^ Platonls anfraciu^t 
iFaJiHmque volun portictn CleantheA, 
Atque inde crijlas , inde Jpiritu^fumis» 
Ceu cun^a doHu4 , feu peritior cuncOi', 
JDediJci multay nojfe fiparas plura^ 
JEt dtfcepauca » noffe fi partis multa, 
-GiHii. nunc VVaUtis veritatis &ternt, 
Tatrontu acer explicat trihu^ charti^, 
Jiumana ratio virihui fuis nixa, 
yelut minuta puppis in tenebrofo 
'£>eprenfa ponto ^ jAvientibt44 venttd, 
Brratque, voluiturque, nec fibiconfiat, 
H&c una virtus veritafque dat morest 
^luam veritatisnormay veritas ipfa, 
Deu^, Deique natuf, ore divino {fcif, 
Chrijltis profudit , Chrijliana mens di' 
a&c ad beatam fola fujjicit vitamt 
^luippe adfutura?n Jola fufficit vitam. 

Dan, PIeinsivs. 



Early European Bcx^ks, Copyright© 201 1 ProQuesf LLC. 

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag. 

224 A 53 [1] 




Cowpendium 

E T H I C 

Ar I STOTELlCiE 
Ai l^ormam veritatls ChriJiianA 

A B 

Antonio "Wal-^o. 

jHiLOSOPHiA, Latinis 
l fapientix ftudium, ^uplexf';;;/^- 
vulgo ftatuitur,lnftrumen- ^y^,,-^,^ 
talis fcilicct, & Principalis. 
Inftrumentalis proprie Logica dici- 
tur : qua: ideo c^yuic^ ab Ariftotele ap- 
pellatur , quia pra-ceptis & regulis fuis 
dirigit mentem hominisinindagatio- 
ne ac cognitione rerum. 

Principalis vero vocatur, qus verfa- 
tur circa res ipfas ; & vulgo definitur, 
Cognitio rerum divinarum atqne hu- 
manarum, quanfa^ homo CQmtnentand» 
bic confe^ui {oteji, ^ 




'5 



f 



Early European Books, Copyright© 201 1 ProQuest LLC. 

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Hoag. 

224 A 53 fll 



■i 



iz Introdvctio 

Ea nirfum cft dupIexXontcmpIati- 
va fcilicct ) & Adiva. 

Contemplativa , gra-'ce Ji<ygjjW,ap- 
pellatur , qux fola rerum contempla- 
tione fcu cognitione eft contenta. 

Complediturqj Metapliyficam,Pliy- 
ficam,& Mathematicam. Metaphyfica 
agit de fummis caufis, (peciebus, & af- 
fedionibusentis, qua enseft. Phyfica 
dc caulis, fpcciebus , atque aifetfbioni- 
bos rerum naturalium, quar coclo 8c 
terra continentur. Marhematica deni- 
que dc fpcciebus&afFcdionibusqUan- 
Titatis cohtinuaj & difcrctar : idquc vel 
abftrade & abfolute , ut Geometria & 
/rithemetica j vel concretc 8c relate ad 
certa fubjc(5la, ut Aftronomia, Gco- 
darfia, Cofmographia , Scc. 

Adiva.gra:cea?«j£2^x;;,eapars Philo- 
fophia! dici£ur,qu<^ fola rerum contem- 
plationc contentanon eft, fcd pra^ter 
cognitionem rerum^adionem & exer- 
citationem catundem quoquc requirir. 

Ad hoc poftrcmumPhilofophix gc- 
iiuspctinct Ethica. Nominaturautem 
Ethicaagrxca voce idcftmos 
fcu confuctudo, quia verfatur circa ho- 
Jninifm morcs ; quapropter & latine 
Jciemiftmrfilis appcliatur. 

De£. 



Early European Books, CopyrightC) 201 1 ProQuesf LLC. 

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag. 

224 A 53 [11 




u 



1 

V 



IN EtHICAM. I) 

Definiiiporeft, Scientiapraciicahu' Defmi^ 
tnanarum aciionum quatenHS in illi^ ^f^^' 
honefioi locum haberepoteft. 

Gcnus ergo ejus t^Jcientia) quia 
etfiin ea demoftiationes tam exadas 
requircnda: non fint , quales in mathc- 
maticiscxrant, tamen certisargumcn* 
tis nititur, quxhominisanimum con- 
vincere, & de veritate fua perfuaderc 
poHunt. 

Pf/i(5?/V^ vero dicitur, quianonfuf- 
ficit prxccpta dc honeftis adionibus 
cogno(ccre:fed prxtciea rcquiritur eo- 
rundcmpra:ceptorum adrio &eXerci- 
tatio. Nihil enim prodeft , fi quis fciat^ 
qua^r fit juftitia; aut fortitudinis natura, 
& quomodo a contrariis vitiis diftin- 
guatuti nifi eafdem virtutes in vita fua 
cxprimere,&: contraria vitia fugerc co- 
netur. 

Ethaeceftcaufa cur Ariftotcles ini- ^^^/^ 
tio Ethica: fua: necet Adolcfcentes eire ' 
idoneos Ethica? auditores, ncmpe cos, tMidim^ 
quiWs TmJ^n» kii^XbJyfl()(sl einfj U qui 
cupidiuibus fuis tranfverfum adi pa- 
rumcurant, quid in adionibushujus 
vitq honeftum lit aut inhoneftum. Ado, 
lefccntes ergo inteUigit , rlc^) ijA<>c/<«j» 
^ T» jfi?^ , xtatc & mo\ibus , ut ipfc lo* 

quitur, 



Early European Books, Copyright© 201 1 ProQuest LLC. 

images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag. 

224 A 53 [1] 



f4 iNTRODYeTlO 

quitur. i '^u^^ ^ ^*'"'*' ^ tx^i^^^^^^^^ 
^i^^TVK^ TTtid^ ^j^r- id eft,dcfe6l:us liic 
non ellaba:tate: icdexeoquodfecun- 
dum affed:us vivitur. Rcquirit ergo ta- 
lcm auditorem qui ipfe bonis moribus 
inftitutus eft , vel faltem bene monen- 
tem paratus cft audire & (equi. 

Differentia in hacdefinitionefumi- 
tur ab objedo proprio, & ejus confidc- 
randi modo. 
Ethicd Objcdum Ethica^amultisftatuun- 
fhje^lnm, (uj- afFedus feu perturbationcs. Qua: 
fententianoneft aliena, fidc prxcipua 
objedi parteintelligaturinam hoc pra:- 
cipue^gitEihica, ut afFedus humani 
icdx rationi fubjiciantur. interim ta- 
mcn pro objccflo toto feu ada:quato 
haberinon polfunt : quia Ethica ratio- 
nis quoqueca:citati & voluntatiscor- 
ruptioni pcr pra:ccpta fua aUquo modo 
medetur. 

Magis proprie ergo loquuntur , qui 
objedum adarquatumEthicas ftatuuac 
sBiones humanfts , non tamen quovis 
xnodo confidciatas , fed qu(ttenu4 t» 
mfiTrvf feu honejias in iis locum habety 
^ quatenus 'virtutii capaces funt i quia 
oronia qua; in Ethica tracflantur , ad 
bUAcfinem ac fcopum rcfcrripoflunr. 



iN Ethtcam. 

Hxc fcientia vulcjo dividifolct in ^ , . 
trcs fpecies. Qairupnma verlaturcir- ^■^■j^^^ 
ca adiones cujulqi hominis per fe con- 
fiderati, & Ethica ftridliori modo dici- 
tur.Secunda veifatur circa adiones ho* 
minis cjuatcnus familiam habet auc 
pars cjus eft , & Oeconomica vocatur. 
Teitia vcrfitur circaacSliones hominis 
quatenus prxeft ciyitati , aut mcm- 
brum cjus cft , & PoHtica appcllatur. 

Nobis tamen magis placetahorum 
divifioi qui Ethicamdividuntinduas 
Ipecies. Quarum prima gcneraliscft, 
i^uia in genere tradat de adiionibus vi- 
ri boni quocunque modo confiderati. 
Altera vero, qua? ca , qux in generc de 
moribus dida funt , ad ccrta & pccu- 
hariafubjedla applicac. Quorumpri- 
mum & principale cft civitas , undc 
Politica diciturj fecundum familia,uiv 
dc Oeconomica; tertium dcniqucho- 
xno fincrularis , unde morum Comitas 
feu Civilitas appellatur. 

Deprimogcncre, quodreliquorum 
cft fundameutum , nobis proprie hic 
agcrc propofitum eft) idque fecundum 
ordinem quem Ariftoteles in Ethicis 
fuis ad Nicomachum fervavit,corrc(ftis 
tameniis^in quibus vel defcftus cft,vcl 




I 



Early European Books, Copyright © 201 1 ProQuest LLC. 

images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag. 

224 A 53 [1] 



Vfta 



Intiiodtctio 

a veiitatc abcrravit, ad normasreligio- 
nisChriftianxiin qua fola veram &per- 
fedamde moribiis dodrinam tradi, 
apud omnes Chriftianos in cofelTio eft. 

Qumdoquidem vero omnis ars & 
fciencia fua utilitace fe probat , ufus 
quoquc hujus fcicnti*e breviter a nobis 
funt indicandi. 

I. HsBc fcicntia aoB abfurde ftatui- 
tur fundamentum civitatum , & bona^ 
rum lcgum in civitatibus. Unde & So- 
cratcsglodari eft folitus , fe Philofo- 
phiam c coclo in civitates derivafle; 
quia cum ejus temporis Philofophidc 
rebus contcmplativis & aftionomicis 
fcre difputarent , ipfe primus difputa- 
tiones de moribus infticuit, & dciif" 
dem prxcepta certa difcipuUs fuis tra- 
didit 3 unde & ad juris civiUs fcientiam. 
plurimum utilitatisafferc. 

1. Hxc fcientia ufum ctiam infi- 
gaem in Theologia habct j quia nobis 
Jndicatrchquiaslcgis naturai)& quod- 
jiam difcrimen honcfti atque inhone- 
fti ipfis quoque Geutilibus cognitum 
fucric. 

5. Nemo cum idoneo fru^u ver- 
fari poterit in vctcrum fcriptorum le- 
^lione, nifihujusfcienti;ealiquam co- 

gnicio- 



Early European Books, Copyright © 201 1 ProQuesf LLC. 

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag. 

224 A 53 [1] 



I N E T H I C A M. 17 

gnitioncm perceperit. Nam plcrique 
tradatus , qui a vcteribus Philofopliis 
confcriptifuntjparticulaE quxdam func 
hujus fcientia:. Omtorcs lentcntiis cx 
Ethica petitis funtplcni. Hiftorixip- 
fx , prartcr judicia Ethica , qua: paflfim 
occurrunc , cxempla humanarum a- 
d:ionum ubique proponont, qux ex 
Ethicis reguhs judicari debcnt , honc- 
ftane an inhoncfta, laudcne an vitupe- 
rio digna , imitanda fint an fugicnda. 

Vc vcro gcnuinus hujus fcientia: ufus Dsfcri' 
canto mchus coguofcatur, difcrimcn ^^.^^^- 
EthicjE Chiiftiana; & Ariftotchca: bre- ^chrtjiia^ 
viter hicadnotandum. ' ns&A- 

I. Ethica AriftotcHs , prxterquam rijlottli^ 
quod plane ignoret Euangehum, & 
virtutes quas ad EuangeUum proprie 
Ipedant, legis quoque moraUs pra:cc- 
pta valde impcrfc(fle tradic. 

Nam de prasceptis prima: tabulas 



1. 



parum aut nihil agit, in qua camcn vir- 
tutcs prsBftantifTimx continentur. Py- 
tliagoras , & Plato hic paulo fcUciores 
fuerunt, quia in Syria 6c >?igypto pcre- 
grinatifunt, & ab Hebra^orum fapien- 
tibus multa didiccrunt, qua: Ariftote- 
lcs vcl nefcivit vcl ncglcxit. 

5. Nonnullas quoque vixtutes fe- 

ciind<e 




Early European Books, Copyright © 201 1 ProQuest LLC. 

images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag. 

224 A 53 [1] 



Partitio 
hujuf 

diL 



1% Introdvctio 
cundx rabulx Ariftoteles prxtenvit.ut 
inircricordiam , obedientiamfuperio- 
ribus dcbitam , &c. imo& vitiaqux- 
dam virtutum loco habuitjut vindi- 
dtam aliquam fui ipfius laudabilem ju- 
dicatj primos afFeduumfeu concupi- 
fccntia; motus inter vitia noa ponit> 
cum tamea pra;cepto decimo prohi- 
beantur. 

4. Dcnique Ariftoteles vcrum pria- 
cipium)& vcrumfinemverarumvirtu- 
tu ignoravit. nam Principium omnium 
adlionum virtutis, ex virtutis habita 
tantumeducit ; cum tamen&fidesia 
Deum pcr Chriftum^&Charitas (cure- 
Ycrcntia Dei, virtutum verarum actio- 
ncsex iplarumhabitibus educant , & 
infinemredum dirigant. Finemulti- 
mum proptcr quem virtus exercetur 
ftatuit ipfam honeftatc.Dc gloria Dci, 
& felicitate futura , ad quam omnia, 
etiam ipfi honeftas ,.icfercnda funr, 
mcrumhic cft filentium. Uudenccef- 
fario confequitur,fi quis in hilccEthicis 
cxtra erroris periculum verfari velit, 
omnes hujus fcientix partes elfc corri- 
gcndas ad normam Verbi Dei, & ex eo 
clVefuppIenda, qua:hic dcfunt. 

Vt crgo fcientia hxc methodice & 

brevi- 



t 



Early European Bcxjks, Copyright© 201 1 ProQuesf LLC. 

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag. 

224 A 53 [1] 



114 EtHICAM. 15 

breviter a nobis tradetur,idque fecun- 
dum ordinem quem Ariftoteles fecu- 
tus eft, primode ipfo Summo Bono 
agemus,deinde de Mcdiisadfummuni 
bonum ducentibus. Omnis enim fcien- 
tia pradica a fummo cjus fine incipit» 
quia fummus finis amorem conciliat 
mediis , <Sc ordinem in mediis confti- 
tuir. 

JMedia hascvirtutesfunt, &contra- 
tia earundem vitia ; virtutes ut vix , ad 
fummum bonum tendcntcsj vitia ut 
avia, ad fummum bonum contendenti 
fcdulo vitanda. 

De virtutibus autemj duobus modis 
agcndum ;pnmoingenere, deearunv 
caulis internis atquc cALcinio , fubjedo 
itcm atque objerfoideinde in fpecie dc 
fingulis virtutibus,atqueillarum oppo- 
fitis vitiis. Virtutes autem funt duorum 
generum>fimpHces,&compofit3e.Sim- 
plices rurfum vel voluntatis vcl intelle- 
dusicompofitic.virtus heroica, & ami- 
citia. Hunc ordincm fequitur Arifto- 
teles, ideo & nos eum fequemur. 

De fummo enim hommis bono agic 
lib. I. 

De caufis & objedis virtutum gene- 

ralibosagitUb. i. &primapartetertii. 

Dc 



Early European Books, Copyright © 201 1 ProQuest LLC. 

images reproduced by courtesy of Koninkiijke Bibliotheek, Den IHaag. 

224 A 53 [1] 



lO DE SvMMO 

De viitutibus voluutatis reliquo lib. 
5.item4.& f. 

De virtatibusintellccflus, lib. 6, 
Dc virtutibus compofitis j nempc 
yirtuteheroicaagit lib. 7. de amicitia 
lib. 8. & y. 

Denique dc voluptatfe & beatitudi- 
nc contemplativa, lib. 10. 

Pars prima 
De fummo homims Bono. 

IX M M V M hominis Boniim 
vocatur cxtremus finis om- 
niuma<^ionu humau^rum, 
quod etiam bcatitudo , & 
felicitas appellatur.Gra^ci appcUant 
^M^vlxi , quia nos beatis mentibus fi- 
milesfacit ; vocant etiam ^iCjr^y^cc^ab 
^Tr^rHvi id eft , bene & feliciter age- 
re : item 7» i^^V , & 75 reX(^ , Sc 79 

Deeo primum inquiremirs , an fic 
aliquod fummum Bonum : fecundo 
quid non fit : denique quid fit. 

Summum aHquod Bonum efleho- 
mini propofltum , nemo Philofopho- 
Bmtm. tum unquam negavit^idcoquc tam an- 

zic 



Jum/nii 




Early European BcxdIcs, Copyright© 201 1 ProQuesf LLC. 

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag. 

224 A 53 [1] 



HOMINISBONO. 2.1 

xie inquifiverunc , quidnam illud fir. 
Piobatur veio idem multis Sc firmis 

rationibus. 

I. Omne animal appetit aliquod 
bonum fibi proprium , in quo acquic- 
fcit. Homoautemeftanimaliumprar- 
ftantifiimum, 

1. Natura nihil facit fruftra; atqui 
homo pcr naturam concupifcic fxlici- 
tateiii i Cigo d;irnr fi'Hrirn<; , aut iUa 
concupifcentia effet fruftra. 

5. Smgula^ adiones hominum ha- 
bent ahquem finem, prarcipuc vero fa- 
pientum. Ergo dandus eft aliquis finis 
[i j fummus , in quo adiones hominuna 
tandem acquiefcant ; vel dabitur pro- 
crrelTus finium in infinitum ; quod eft 
abluraum. 

4. Homoeftcapaxinfa?hcicatis,cr- 

go & fselicitatis 5 aHoquin enim elfec 
crcaturarum mifcrrima. 

y. Denique homo inftru<flus eft 
mediis Sc inftrumcntis ad fummum 
Bonum ducentibus. Ergo capax eft 
fummi Boni. Antcccdens probatur, 
quia prajditus cfi: mentc, honcftatis & 
&hcitatisintclligente 5 item yolunta- 
te, virtutis & fsclicitatis capace. 
1. Obi. SialiquodcftfummumBo- 

num» 



Early European Books, Copyright © 201 1 ProQuest LLC. 

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haog. 

224 A 53 [1] 



11 DE SvMMO 

num, cur PhiloTophiin tam varias dc 
fummo Bonorententiasivcrunt,& cur 
quidam hoc, quidam illud pro ruramo 
Bonohabucrunt? 

Refp. Hanc diveriitacemleutcntia- 
lum de fummo Bono» non eflcutrum 
aliquodflt , quodomnes fatentur , fed 
quidnamilludfit. Caufa: vero cur hic 
difTenferint, dari poffunr, 

I. CrTcitac mrntis in liumiue jam 

corrupto. 

1 . Studium aliis contradicendi. 
5. Denique afFe(5latio inaniseloriar, 
quaquifque fibi'novam fedamerigc- 
re» & ehgere voluir. 

Nam fi Philofophorum fententia: 
accurate perpendantur, Epicureisex- 
ceptis, qui non aHter Philofophi,quam 
ignispid:us,ignis , appellandifunt, re- 
liqui omnes deprehendentur re ip(a 
convenire, etfi in circumftantiis qui- 
bufdam varient. 
fiifum- At quando homines id alfequuntur? 
mumbo- Reipondethic Ariftoteles, inhacvita 
num M' quxrcndum elfe fummum Bonum ho- 
' mmi , & non tum demum cum c vita 
deceflerit. Qijai fctentia pcriculofa eft, 
<i verba, ut fonant, accipiantur. Ahi ta- 
men illiim cxcuiant; quod hic^gat ad- 

Ycrfus 



Early European Bcxjks, Copyright© 201 1 ProQuesf LLC. 

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag. 

224 A 53 [1] 



HOMINIS BONO 

feli 



9i) 



Tcrfus Solonem de telicitate civ 
<jux incivitatcacquiri dcbet, velnuC 
Cjuam. Sedha^cexcufiuio nulliusmo* 
nienti eft > quia Ariftoteles agit de 
fummo Bono liominis , quatcnus cft 
homo , atque omnes animantes caete- 
ras fuperat, &:felicitatis eft capax. Me- 
lius crgo illum cxcufant , qui ejus fen- 
tcntiam conferunt cum fententia Pla- 
tonis , qui ftatuit in hac vita aliquem 
gradum fummi Boni acquiri pofte ac 
deberc : perfedam vero ejus poireffio- 
nem demum haberi poft hanc vitanv 
fed ab iis folis qui aliquem ejus gra- 
dum hic obtinuerunt. Qv.x fententia 
in Thefi vera cft , & cum Chriftianif- 
mo confcntiens j cui & ipfe Ariftotelcs 
Tidetur confentire Hb. lo. Ethicorum, 
I ubi agit de bcatitudine contemplativa. 
I Hadenus prima qua:ftio,nempc an 
I fitfummum Bonum. Sequitur jamut 
inquiramus qiiidnam illud fit. ubi pri- 
nium fentcntius falias refutabimus,dc- 
indc vcras adftrucmus. 

Scntentia:falfx' vcl funt vulgi > Tcl 
quorundam Philofophorum. 

Vulgus hominum fcre judicat fum- 
mam fa:licitatem hominis fitam eflc in 
di.yitris,& omnes adiones cflc referen- 

das 



fummum 
Bonuin, 



gide 
fumfm 
bm9» 



Early European Books, Copyright <D 201 1 ProQuest LLC. 

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag. 

224 A 53 [1] 



f 



14 »E SvMMO 

das eo ut liomo diccfcat. Sed hxc fcn- 
tcntia viris (apientibus indigna eft , 5c 
fvqucntibus argumcntis refutatur. 

I. Q2];ia diviti*E i^epe pcr injufta & 
mala media acquirunturifummum au- 
tem Bonum non uifi pcr jufta & bona. 

1. Qiji^ fummi Boni poirclforcs 
ipfi func boni.At multi di vitiarum pof- 
fcflores, (lint homines mali & vitiofi. 

5. Summo Bono ncmo ad malum 
uti poceft. At divitiis multi ad fcelera 
tbutuntur. 

4. Divitiic funt inftabilcs. Sum- 
mum Bonum cft ftabile Sc permanens. 

5. nivrri^r Kominis appetitum non 
implcnt .* nam ijuo plu4 funt pota,, plu4 
fitiunttir aquA. At in fummo Bono ho- 
minis mcns plaue acquiefcit. 

6. Denique , divitia: ab optimis 
propter fc noa cxpctuntur, fcd propter 
aliud : fummum autcm Bonum pro- 
ptcr (e tantum expctitur. 

Sccundafententia vulgi, cft mulco- 
rum Politicorum , & virorum Milita- 
rium , qui pro fummo adionum hu- 
manarumfine, gloriam & honorcm 
habcnc, ut Cicero teftaturin Orationc 
pro Archia. Sed etiam hasc fentcntia 
ab omnibus Philofbphis rejicitur. 

L Quia 



Early European Books, Copyright© 201 1 ProQuesf LLC. 

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag. 

224 A 53 [11 



HOMINIS BONO. ij- 

I. Quia honor gloria fxpc ab in - 
dignis acqiuncui:(ummum autem Bo- 
num non mii a difrnis. 

Quia honor cfl: inconftansrdim- 
mum auccni Bonum efl conftans & 
flabilc. 

" h Qu'a honorcftmagishonoran- 
tis quamhonorati, idcftl m.igiseftia 
potcrtatc & arbitrio ejus cjui honorcm 
defcrt» quam ejus cui honor dcfertur. 
At fummum Bonum cft: iu poteftate 
poffidentis. 

Deniqucquia honor ab opcimjs 
pLo^JLcr (e non expctitur; (ed proprcr 
aiiud, ncmpe ut fi: tcftimonium virtu- 
tis ipfbrum : fummum autem Bonuin 
proptcrfe expecitur. 

His fcutentiis rcjedis , fcquuntur J^c^/^e;,- 
(cntcutix Philolbphorum , quorum ^'-«/^/•'^^»- 
quatuor Q0:2: apud veteres prxcipue-^^^^'"'"^ 
fuciunc ceIcbrcs,Epicureorum fcilicet, ^'^'''^' 
Stoicorum, Pcripatcticorum quoruin 
princeps Fuit Ariftotclcs, & Academi. 
corum quorum princeps Plato. 

Epicurci fummumBonum hominis 
in voluptate conftituebant : Stoici in 
jiabitu virtutis : Peripatctici in adione 
virtutis: Platonici denique in un: • 
tomims cum Dco. 

B 



Early European Books, Copyright© 201 1 ProQuest LLC. 

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag. 

224 A 53 [1] 



Sertten- 

ciireo- 



Ser.tcn- 
ttA Epi-' 
cureo- 
rum re- 
futatur^ 



r>E SvMMO 

Singulas has fentcntias exnminabi- 
mus , & quantum veritacis in le conti- 
neant videbimus. 

Epicureorum fentcntia duobus mo. 
dis explicari folet. Vetercs plcrique, uc 
Cicero,Horatius, &ahi, fenteotiain 
Epicureorum intclligunt de vokiptate 
corporea & fenfibus externis obleda- 
tionem afFerente.Recentiores quidam 
conantureosexcufare, & pcr volupta- 
temeosintellcxiire volunt , non volu- 
ptatem illam , quam homines cum be- 
iliis habcnt communem : fcd volupta- 
tcm animi puram &arebus corporeis 
abllradlamj qualis animo hominis ob- 
oriturex cosnitione rerum infijrnium, 
Sc aiHjionc rerum honclcarum. 

Si igitur Epicureorum fententia hoc 
poftcriori modo intelligi pofTetinoa 
cflet ufque adeo abfurda i nam omnes 
fatentur illam animi oble<f)-at'.onem ex 
illis cauds orientem, aut elfe fummum 
Bonum , aut faltem fummi Boni ind 
viduum adjun<n:um, quemadmodum 
poftca explicabitur. 

Sin vero hxc Epicureorum opinio 
intelligatur dc voluptate corporea» & 
fenfibus extcrnis oble(5lationcm afFc- 
rente i quemadmodum pleriquc vetc- 

rcs 



HOMINIS BONO. 27 

rcs intellexcrunt, tum (cntcntiailla ab- 
iurdaeft, & homineindigna, utex lc- 
oucntibus rationibus liquet. 

1 . Summum Bonum efl; liomini pro- 
prium : voluptas autemillacftliomiui 
cum bcftiis communis. 

1. Qi^idquid parit fui{atieutem,tx- 
<lium , & pccnitentiam » illud non cit 
fummum Bonum : nt talis cft voluptas 
corporea : Eigo , . . 

5. Quidquid homincmadhoneftas 
adioncs ineptum redditj immo&ad 
gravidima fcclera excitat , illud non 
poteft cfle Bonum hominis , multo 
niinus fummum Bonum. TaUs vero 
cftvoluptas corporca. 

4.Summi Bonifruitiocum pofTide- 
tur impediri non potcft: at voluptatum 
fruitio vel morbi;, velfcncctute , vcl 
aliis cafibus impeditur. 

f .Summum Bonum cum virtutc pu- 
gnarenon potcft, & quo ampliusco 
fruimureo mcliorcs fimus. At nimia 
Yoluptatum fruitio cum viitute pu- 
gnat, nempe cum temperantia , & for- 
^ titudine. Ergo, &c. 

Obj.lllud eft fummum Bonum quod 
omnia animantia fimul cxpctunt : At 
omaia anim^.ntia tnm rationaha qu.ini 

B 1 irri- 




Early European Books, Copyright © 201 1 ProQuest LLC. 

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag. 

224 A 53 [1] 



f 



2.8 D E S V M M O 

iirationaliaexpetunt voluptatcm. Er- 



PO&C. 



Refpondco. i Negaturma or, quu 
illudnonpotcll: eire lummumBonum 
hominis , quod homo una cum bdliis 
cxpetit:(cd quod peculiariter tanquam 
homo debet cxpeteic. Deindc rc- 
Ipondeo ad minorcm j taremur ede 
quidc aliquid iu homine , quod ad vo- 
luptates fertur , nempe appetitum. fcn- 
fitivum 5 fcd illud non cft prxcipuum 
quodin homiuc eft : Summum vcio 
Bonum hominis non dcbetqii^ii in fa- 
cultate homintsignobiliorejied in par- 
te ejus nobiliorcqua: cft ratio &mcns, 
cui aliud multo cxcellcntius bonum 
propofitumcft quam voluptas. 

Ha: refponliones Fhilofophorum 
cnervant plane argumentum Epicuiij 
Theologi vero etiam aliter refpodcnr, 
ncmpe in minore ciVc fallaciam acci- 
dcntis. Namquodhomo ad corporis 
voluptates fua natura procIiviscft,illud. 
non habctex prima fui crcatione , in 
quafacultasfeniitiva , mentifinda: & 
ad imagincm Dci condita^: plene fubje- 
d:a erat: fcd ex corruptione & peccato, 
quod naturam homiuis poftea invalir. 
quo faclum eft, ut mens fua iancflitate 

dcfti- 



Early European Books, Copyright© 201 1 ProQuesf LLC. 

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag. 

224 A 53 [1] 



m 



. ..! 



HOMINIS BONO. 15 

dcftituu , renfitivxfacaluti imperare 
iiecvelitncc poflit, nifi illud vitiiim a 
Dco rcfrxucturj quemadmodam id iii 
quibufdam Ethnicis refra:navitjvel nifi 
corrii;atur pcr Spirita San(5lum, qucm- 
admodum fit in iis, qui pcrfidemiii 
Chiirto rcgcniti funt. 

RcfuiAtis fcntentiis manifcfto ab- 
furdis, reilat ut illas examincmus,qux 
vcritati macis funtconlentanea?) & iu 
mul ortcndamns quam parte illx ica- 
tcntiaj defcda: fint. 

Stoici, Peripatetici,& Acadcmici in ^■''^'''■■'^ 
hoc conlenlerunt , quod lummum ho- ^^^. ^ 
minis Bouum in virtutc litqua:redum. peripa- 
Argam^ta qux eos moverunt,h<jc lunt. tetico^ 

i. Illud d\ fummuTn hominis Bo- ^"'^' 
num , quod pra^ftantifllmam parteni 
hominis maxime ornat & iUuftrat. At 
-virtus mcntcm hominis , qua: pra:ftan- 
riirima cjus pars cft , niiximv! ornat 3c 
illuftrat. £rgo virtus eft fjmmu Bonil. 

2.. lllud ellfummum hominis Bo- 
num, quod homincm Dco quam fu 
millimumreddit: hoc vcroelt virtus. 

3. lllud cil: iummu hominis Bonum> 
quod nullus FortuniE cafus ab hoiniae 
auferrc poieft : at hoc ci^ ibla virtus. 

4. lllud cfl fummnm hominis Bo- 

B 5 num> 



Early European Books, Copyright © 201 1 ProQuest LLC. 

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag. 

224 A 53 [1] 



inter 
*Stoicos 
& Peri- 
patert- 
£os de 



A 0 D E S V M M O 

Bum , qiiod jucundifllmum, honcflil- 
£mum » & maxime laudabile eft : hoc 
autemeffcviitus. 

y.Dcni^^uc , illudcftmaximum ho- 
niiuisBonum,quod omnia minora Bo- 
na,honcfta & vcrc bona facit. At virtus- 
facitjUtdivitia:, honores,vaJctudo,&c. 
retfle ab homine ufurpentur. Ergo ilhid 
eft maximum hominis Bonum. 

Hadenus crgo Philofophi intcr (c 
convenerunt. Sed interStoicos & Pc- 
ripateticos quxftio uobilix movetur, 
fitnc habitus virtutis maximum illud 
Bonum,an vcro virtutis adio.Fatcban- 
tur quidcm utriquc , utrumque fempec 
conjun^ijnam]a6lio virtutis nulla con- 
ftans cft nifi ex habitu proficifcatur j & 
habitus virtutis in mente nullus cGt 
poreft, nili adtioncs fuas producat. 

Contendunt tamen Stoici , fx karc 
<luo intcr le conferantur , eminere vir- 
tutishabitum : Pcripatctici vcro cou- 
tra , anteccllcre virtutum acfliones. 

Stoicorum argumcnta ha;c funt. 

I. lllud quodanobis ^otcft aufer» 
ri , vcl ab alio impcdiri, non cftfum- 
mum,fjd co aliquid cfl majus. A t adio 
& exercitatio virtntis poteft tolli &im 
pcdiri , habitus vero nunquam. Ergo 

naa 



Early European Books, Copyright© 201 1 ProQuesf LLC. 

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag. 

224 A 53 [1] 



HOMINIS B O N O. 51 

non adio, fed lubitus cftrummumil- 
lud Bonum. 

1. Illud cft maximum Bonum> 
quod ita eft in noftra potcft-ue. ut k 
nulb alia re pendeat: At fohis habitusi 
nulla aha re pcndet, adioncs vero vit* 
tutum pcndcnt vel ab objeais ncccUa- 
riis , vcl ab inftuumentis j ut in pacc 
fortitudini bcUicx non eft locus ; ia 
paupcrtate hbcrahtati, &:c.Ergo, &c. 

j. Summum Bonum totum rimul 
poiTidctur, non pcr partes. At aaioncs 
virtutum fimul poflideri non poflunt, 
quiancmo omncs virtutcsiimul cxer- 
cerc poteft ; habitus vcro omnium vir- 
tutum fimul poflldentur.Ergo habitus, 
non adioncs funt tummum Bonum. 

H^c funt prxcipua Scoicorum ac- 

gumenta. 

Peripatctici fua quoque habcnt , & 
non parvi momenti , quibus contra 
probantfum.mumBonumin virtutuni 
aaionibus , & non in habitibus confi^ 
fterc. Primaria hxc funt. 

I. Ociofus Sc dormiens non potcft 
dici fummc fchr. Atqui otiofus Sc 
dormiens,virtutis habitum habcrc po- 
teft. Ergo in viitutis habitu non eft iica 
fumma fchcitas. 

B 4, i.Iilud 



Early European Books, Copyright © 201 1 ProQuest LLC. 

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag. 

224 A 53 [1] 



P) E S V M M O 

'lud non e/1 fummiim Bonum, 
cui aiiud Bonum addi porcH: , quo fi.\t 
perfe(f>ius. At vimuum liabitui addi 
pofiunt virtutum adlioncs, quibus ipfi 
habitus perfcaiorcs & illurtiiorcs rcd- 
duntur. 

5. Summum Eonum propter fe cx- 

pctiturj&ncnpropteraliud.Athabitus 
viitutum cxpctuntur proptcr adiones. 

4.Quod maximam.jucunditatcrn&: 
voluptaccm animi habet adjunclam, 
illud eft fummum Bonum. Atafliones 
Tirtutum , non babitus , maximam ju- 
cunditatcm & voluptatcm habcnr 
conjunclam. 

QuodnosDcofimilioresreddir, 
id pro maximo Bono efthabcndum. 
Sed adioncs virtutum nos magis Deo 
imiiles rcddunt, cjuam habitus i cjuia 
Dcus in pcrpctuaaclionc veifatur. £r- 
go, &c. 

Ha: dux fcntenti;3e etfi diveife vi- 
deantur, non ira tamcpugnant, utnon 
aliquo padlo poflint conciliari. Nam 
Scoici non fcntiunt habitus virtutuin 
linc a(flionibus efle fummum Bonum : 
fcd hoctantum voIunt,il!osqui virtute 
funt preditijctfi excrcitatio adionis e> r 
tcvnx impe'diietur;nihiIomiaus tamea 

macerc 



Early European Books, Copyright© 201 1 ProQuesf LLC. 

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliorheek, Den Haog. 

224 A 53 ni 



HOMINIS BONO. 51 

mancre felices: qnia habitum viitutum 
& adiOQeseaium intcrnas, qua;nun- 
quam impediri podunt , Tcmper polH- 
denr. Periparetici quoque nullas veras 
a^Stiones virtutum agnolcunti nili qux 
cxhabicibus fuisproticifcuntur^&cum 
dcadionibusloquuotur, in primis in- 
ternas intclligunt , C[ux nunquam im- 
pediri poiUint , ac le ubi opus eft eriam 
foris oftentant j & Hcet omnes (imul 
adcUe non poHint , tamcn propolitum 
eas omnes fuo tempore exercendi , a 
viro beato tolli non potcll:. 

Hxc controveiliaigitur ita concilia- "^^^^^ 
ri potefl:. Sed reftatalia quxdam qux- ^^^^^ 
ftiointer Stoicos & Peripatcticos agi- peripatt- 
tata,(ic Bonis uempc corporis & fortu ticorum 
na;, qualialiint bona valctudo , robur dijfenfu, 
corporis, nobilitas, divitia:, honor &c. 
An hzc etiam vcre Bonalintappcllan- 
da , & an eorum poHllIio virobcato Cit 
cxDctcnda. Ariftorcles caeire vere Bo- 
naftatuit , acproinde etiam expcten- 
da 5 & licct abfcntia eorum Bonorum> 
homincm virtuce prceditum non poffic 
planereddcre infeliccm Scmifcrum: 
tamen ftatuit, felicitatem ejus per co- 
rum abfcntiam obfcurari quiainftru- 
mciitis deftituicui ad quaruudam vir- 

B s tucum 



t 



5 4' D E S V M M O 

cutum ^(flioncs excrcendas : imo vcio 

6 ftatum firlicitatis Jabeflicflari , li, 
quemadmodum Priamo accidir, grau- 
dia infortunia ingruant. Stoici vero 
ha:c planc contcmnunt, nc inter bo- 
naquidem numeranda cenfent , quo- 
rum argumenta Cicero cxplicat fecun- 
doparadoxo. 

Obj. Atqui» inquiunt Peripatetici, 
cjufmodi bona fortunq & corporis func 
utilia , immononnunquam neceflaria 
ad quarundam virtutum adiones exer. 
ccndas. Ero-o bona illa fortuna? & cor- 
poris virtutcm redduntillultriorem. 

Refpoudent Stoici , Primopcrne- 
gationem confequentia?;quia id fit pcr 
accidens , propter homiuum pravam 
opinionem, qux virtutem illuftriorem 
judicat, cum pluribusinnotefcit , auc 
fplcndorem extcrnum adjunclum ha- 
bet. Deinde, ctiamficoncedipoffit & 
dcbcat.quafdam acflioncs cxtcrnas vir— 
tutum , per abfentiam horum Bono- 
rura impcdiii: tamen intcrna: impediri 
iion poflunt; & rurfum per ejufmodi 
Bonorum abfentiam , fuppeditantur 
occafloneS) actionibus virtutumeden- 
dis,qua2.magis illuftrcs funt & laudabi- 
ks quam illae qus impediuntur. E. G. 

homo 



Early European Books, Copyright© 201 1 ProQuesf LLC. 

Images reproduced by courtesy of Koninlclijke Bibliotheek, Den Haag. 

224 A 53 [1] 



HO MINIS BoHo. 3T 
homo valetudinariiisnonpoteftcxer- 
cerc viitutem libcralitatis ; potelt ta- 
men vir fortis etiam in advcrra valetu- 
dinc non minus hudabiha prxftare, 
ncmpe corporis cruciatus fortitcr & 
put-cnter fcrre j item divitias & hono- 
rcs parvi facere , & paucis elTc conten- 
tus; c^ua:virtutum adliones magis ar- 
duz innt, quam priorcs. 

Ha!c Stoicorum opinio valde mafcu- 
la efl:, & a Chriftianirmo non al ena,fi 
ncmpe rcnfcrint ha:c fortunq Bona non 
eflc Bona morah*a, nec eorumabfcn- 
tiam, animi fchcitatcm toliere , imo 
Ycro & (irpius eam illuftrare,ut inHio- 
bo , Davidc , & ahis Sandis vidcmus . 
Scd ii intcllexerint ea non elfe Bona. 
naturaha, qux fobrie ac lcg} time cxpe- 

ti ac ufurpari poflint, in jurii funt in na- 
turx audorcm. 

1. Q^ia a Dco funr condita. 

2. Qiya a Deo fa:[>c conceduntur 
in prxmmm obcdientic-e , & contraria. 
mala vel pro afSiclionibus & caftiga- 
tionibus, vcl nonnunquam pro panis 
infliguntur. 

3. ^ Denique, etfi hominespravi iis 
piavc utaiitur, tr.men id fit per acci- 
dcns: boni vcro iis benc utuntur,ncm- 



Early European Books, Copyright © 201 1 ProQuesf LLC. 

images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Maag. 

224 A 53 [1] 



pe lu per ca aliis bcnef-aciaiit: j & fuas 
adliones illuftiiorcs rcduanr. 
y .' t - : Hadeniis probatum eft, fummum 
Bonui-ji confiflerc in virtutc acbioncs 
jUmnmm ^uas fuo tcmpore produccntc , cuivir- 
Monnm. tutitanquam individua CGmcs,fcmpcr 
conjunAa eit honefta qua:dam animi 
voluptas & tranquillitas. Nam qui vir- 
tutis habitum poiridet,& cam currj cc- 
cafio poitulat cti im exercet, isanimi 
quadam jucundit.ue pcrFuuditur, 5c 
confcicntia tranquilla fiuitur j cum 
contra, ad;iones fcclcrat^animi dolo- 
rcm & a:gritudincm fecum trahant. 
Hinc nafcuurnobilisqua-rtiointcrip- 
fos Pcripateticos , an elfcntia & forma 
fummi JBoni , confifLu in illa animi 
tranquilitatc, & voluprate qua; virtu- 
tem conlcqjiitur : an vcro in ip(a virtu- 
tis forma & natura, qux hanc animi 
tranquillitatcm fcmper h.'bct comitc. 

Quidam mngni nominisl hilofophi 
atque etiam Chiiftiani,ftatuunt viitu- 
tcm quidcm cilc fammum Bonum ho- 
minis:fedcaufiluer,utIoquuntur,quia 
iicmpe hanc animi tranqaillitatem & 
jucunditatcm pant j ipfam autem illam 
animi tranquillitatem & jucunditatcm 
clfc furami^m Bouum formaliter, Ar- 

gumcnta. 



H O M 1 N I 5 B O N O. 

gumcnta quibus nitunrur hxc funt: 

I. Q5od omncs etiam Boni&: vir- 
tutc pi;E(liti appetunt,illud efi; lupcrius 
Bonum quam ipfa virtus. Sed omnes 
Boni &qui virtutcm jam pofiidcntjcx- 
petunt etiam illam animi quictcm & 
voluptatemicontrarium vcro dolorem 
ut malum furriunt. Er<!o illa animi 
tranquillitas di luperius Bouum quam 
fiZ ipia virtus. 

Sed ad how .a^un.cntum relponde- 
tur, expcti quidcm a virtute pia:d tis 
hanc animi tranquillitater on ta- 
mcn ut ipium (ummnm BoiiU4ii,lcd ut 
fummi Boni adjundum & frudum, 
qucmadmodum honorab eifdcm ex- 
pcti potcd; cumiplum fummum Bo- 
num , vcl ipfo Aiifi;otcle tclle , non 
tantum maxim.e fit jucundum , fed 
\k ctiam maxime honorabilc. 
I; 1. Ulud quod propter {eitaexpeti- 
:j: tur, ut propter nullum aliud expeta- 
lu; tur, eRfummum Bonum. Ha:c animi 
feii tranquillitaspropter fcitacxpetitur, uc 
y propternuUum aliud expetaturi viitus 
vero proptcr hanc animi tranquillita- 
tem cxpcti potcft. Ergo illa animi 
tranquillitas, non virtus, cftfummura 
Bonum. 

Relpon- 



Early European Books, Copyright © 201 1 ProQuesf LLC. 

images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Maag. 

224 A 53 [1] 



J8 



15 E S Y M M O 

Rcfpondctur ad hoc aigumciuiiiii. 



minorem non circ fmipliciter veram ; 
quia etfi illa voluptaspropterfeetiam 
expetatur; tamen prarcipuc expetituE 
\irtutis tiua:us& tcfbmoniumiqucm- 
admodum honor & vcra gloria ctiam 

expcti poteft. 

j. Animi tranquiilitas,la:titia, gau- 
dium, & voluptas auimi,&c. in omni^ 
bus fcrc linguis pro fehcitatc & bcati- 
tudinc ufurpantur. Brgo in iis fita eft 
fumma fxlicitas. 

Sed hic etiam refponderi poteft ad 
anteccdens , cfle metonymiam cfTedi 
pro caufla, itcm adjund-i pro fubjedoj 
cum animi illa tranquillitas pro fclici- 
tate fumatur, quia efi: fclicitatis indivi- 
duuni adjundum &: efR'<llum. 

4. Dcus ipfe in facris*fcripturis pro- 
mittit voluptatcm animi & gaudium 
cacleftc , tanquam pra.'mium & finem 
laborum noft.orum. Ergo fumma fe- 
licitas hominis in co confiftir. 

Rcfi^onderi potcft ad antecedens, 
yeium quidcm cfle, hocgaudium ca- 
leftc promitti in futura vita',& animi il. 
lam paccm& tranquillitatcm in hac vi- 
ta : fcd plura quoquc promittuntur, & 
qux funr majoris momenti,ncmpcDci- 



Early European Books, Copyright © 201 1 ProQuest LLC. 

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotfieek, Den Haag. 

224 A 53 [1] 



iritif 



HOMINIS BONO. 59 

vifio & fruitio, item plena fanditas, & 
gloria } ac proindccum fcripturaita lo- 
quitur, fynecdochice loquitur. 

Proptcrhxc argumentaomnes vcre v 
philofophantesagnofcunt^inipro fum- fpf*» "««^ 
mo Bono hancanimi tranquillitatem ^^ll^"^ 

i et con- 

& gaudium rcperiri : re tamen accura- jn„^a,eji 
tiusexpenfri) ftatuendum eft» eam pO'/M;»wi» 
tius elfg affedionem infeparabilem, & htnnm. 
adjundu proprium fummi Boni.quam 
ipfiusfummi Boni formam: circntiam 
vcrofummi Boni conliftere in virtutc, 
tanquam hujusgaudii caufa.Argumen. 
ta qua: id demonftranthazc funt. 

1. Quia non ab illo gaudio, autnni- 
mivoluptnte nominamur Boni : fedl 
virtute . lllud autem cft cflentialitcr 
Bonum, a quo Boniappcllamur. 

1. Qu.iahomines vitiofi, quiintcm- 
peranticc & injuftitia: habitum contra- 
xcrunt , ctiam cum voluptate adioncs 
fuas cxercent. Si ergoinillaanimi ob- 
ledatione confifterct forma fummi 
Boni, ctiam fceleratialiquam partem 
c;us aliquando poflTidereDt 

3. Per quod animi illa voiuptas con- 
fcquitur, ut bona & laudabilis fit, illud 
eft majus Bonum , quam ipfa voluptas . 
Atavirtuce voluptas illa animiconfe- 

quitur: 



Early European Books, Copyright © 201 1 ProQuesf LLC. 

images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Maag. 

224 A 53 [1] 



4# deSvmmo 
qiiitur ut boaa fit &Iaudabilis:crgo2c c. 

4. Dcnique>quemidmocium omni- 
bus rebus appeticum fpccStantibus , vo- 
luptasaliquaerfc conjunifli) itaetiam 
conjand:acrtfumnio Bouo. Scd volu- 
ptas qujedam omnibus rebus appeti- 
tum lpc6t:antibus cilconjundra , noa 
ut finis cxtrcmus illarum rerum : fcd ut 
quiedamaiR:d:io , per quam^^pccitus 
cxcitctur ad rcs illas nntoavidiuscx- 
pcccndas. 

Qiiemadmodum vidcmus in cibi 8c 
potub lumptione neri , item in acqui- 
litionc honoiis & fcientiarum. Ergo 
ctiam fiimmo Bono hxc voluptas cft 
coniun(5ta,utipra viicus tantoardentius 
a no jis cxpetatur j non ut animus fim- 
pliciterin illi voluptite acquiefcat. 

Exiis igitur qux di<fl:afunt,& ha(flc- 
ii.is difputatijlummiBoni definitio;fe- 
fententia cundum Ariftotelcm , talis eftjSum- 
AriHotc- mum Bonum crt alio virtutii perfg' 
'^** Biffimt in ^vita undiqHc peyfnfiay qnA 
animnm hominu iucundttate m.ixima 
perfundit 1 c5* ipfnm hominem fummo 
honore dignutnfacit, 

Virtpis quaj hic perfeclijj;.;,,i vccatur, 
duplcx ab eodem ftatuuur , Contcm- 
pUtiya fcilicec, & acbi va. 

Con- 



Definitlt 

fufnm: 
boni, ex 



Early European Books, CopyrightO 201 1 ProQues» LLC. 

Images reproduced by courtesy of Koninlclijke Bibliotheek, Den Haag. 

224 A 53 [1] 



KOMINIS BoNO. 41 

Contcmplativa in mcnte vocatur 
Sapicntia. 

Adiva in voluntarc vocaturluftitia. 
Qnx dua: virtutum(|iecies,quo pcr- 
fed:ius in uno liomine conlpirant,eo is 
felicior tft &c beatiorj etd la:pe contin- 
gat uc in uno (apicntia,in alcerojuftitia 
magis cmineat;vjui nihilominusfelices 
cenrentur, ctfi imperfcdius. Perfecfla 
vero fclicitas ex utraque conjun(5la de- 
mum naicitur. De qua conjuni^ionc 
iUtriufq; virtutis Arirtotclcs multisagit 
ilib.io.Ethicorum. VQivitam ueroper-' 
'StfeBam quidab eointciIigatur,dilputa- 
iri fo^etj maxime autcm probabilis ell: 
Islilla fcnteiuia,qun,per vitam perfcrtamy 
rlicalis vitahominis intelligitur , quxji - 
lQ:fto tcmpore pcrdurat,& toto cuifuluo 
fvitiofis adionibus non macuhtur. 

Hxc fcntcntia Ariftotclis (1 fecun- ^J*^'^*' 

d,- 11- fententtM 

um menremcjus lumatur, valde im- ^^/y^^f^, 

ipeife(5la cft : (in vcro mcns ejus coiri- /j^.* 

l igatur, & verba fumanturin eumfcn- 

iillum qucm fcrre poirunt, tum fcnteutia 

I ijha^c cum veritatc concihari potcft. 

Namhomo in cumfincm eft crcatus 

faDv;o, urperadlioncs viitutum, tam 

imcntis quam voUintatis,ipfi ellct coq- 

iformis.Scd hic rurfu dcfcdus cftiquod 

cxcicma 




Early European Books, CopyrightO 201 1 ProQuesf LLC. 

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag. 

224 A 53 [1] 



41 DE SvMMO 

cxtrema hominis perfcdio in Iiifcc vir, 
tutum adionibus llatuatur, quum hxc 
conformitas, quas in hac vitapoftuk- 
tur, fit via tantum feu medium ad fcli- 
citatemfuturam& xccrnam.Nec vero 
virtus ica propcer fe expctenda c(i , ut 
ctiam non expctatui propteraliud, Sc 
quidemmajusbonum 5 ucmpc ut pcr 
cam Dcus colatur, proximusjuvetur, 
& via ftcrnatur ad felicitacem futuram. 
Senten- plato vcro hic altius afccndit, qui 
tta Ploj Cypj^nium Bonum corliflere ftatuic iii 
Chri/iia- vilione reuhuitionc Dci. Virtuces ve- 
cum ro , quas hic habcri poflunt, fenfic eflTe 
taconfln- nicdu mcntem noftram 8c volunta- 
^*^^ tempurgancia, uttanto facilius & mc- 
'JJenjtis. Dcusa nobis videri, & nobifcum 

uniri poflic. 

Intcr virtutes autcm illas purgatri- 
ceSj pra:cipunm ftatuit rcligionem & 
pietnem in Dcum, quam Ariftoteles 
liic planc pra:tcrivit. 

Hanc Dci vifioncm & fruitionem 
appellavit Idcam,ut pra^ftanciflimiPh- 
tonici notant, quam mens noftra fem 
pcr contemplari dcbct, ut fcmpcr fcli 
efle poflTit. Ac proindc qua: hic ab Ari 
ftotclc contraPlatoncm difputantur d 
Idcis , ac li Plato ftatucict felicitatci 

con 



Early European Books, Copyright© 201 1 ProQuesf LLC. 

Images reproduced by courtesy of Koninlclijke Bibliotheek, Den Haag. 

224 A 53 [1] 




Fro..ii.Nis Bo.su 45 
eoufifterc iu contcmplatione toima- 
lum ablhactarum , illaprxtermentcm 
Platonisabco dici vidcntur, qucmad- 
modum PJatonis libros lcgcnti facilc 
lit]uebit. 

Hxc fcntcntia Plaronis opdme con- 
Cruit cum vcritate Theolocvica. Nam 
iacra lcriptura teuaturiummum homi- 
nis Bonumconliflerein DeiviHone 8c 
fruitione; cjuam vifionem Dci necelU- 
rioantecedit vera mentis illuftratio & 
voluntatis purc^atio , qucmadmodum 
ChriilusMatth.f.loquitur.l^f/f// wff»- 
docorde, quia B^m ipfum uidebunt, 
Scd hic crravit Plato, quod veram cau- 
fim,perquam mens,& voluntas nofha 
purgatur & prseparatur, ignoraverit ; 
quiafola Chrifti per fidem apprehcnfi 
gratia,& efficax ejusad mcntcm & vo- 
lunrats:m noflram per Spirit. S. appli- 
catio, vcra caufa purgationis hujus ell. 
Qucmadmodu Pctrus tcftatur A<flor. 
ly. cum dicitjidepurgari cord4 nojira: 
cnjus gratix pcr Chriftum nobis par- 
tx frudlus 8c tcftimonia , funt vcra; & 
Chriftian^ virtutes,quarum mulr^mo- 
dum virtutum Ethicarum lonjre exce- 
dunr. Ecfi & hoc fatcamur, virtutes il- 
laSjfcUjUtfcripturaloquitur,bona ope- 

ra, 



Early European Books, Copyright © 201 1 ProQuesf LLC. 

images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Maag. 

224 A 53 [1] 



44 deNatvra 
ra , cfrcmcfiiaperqnxnobisadfutu- 
ram nc cocleftcm fclicit:ucm cft ten- 
dendum: quia licet non fmt caufa re. 
inanit .fnrjt tamen via Regni , ut Bcr- 
nardus pie & rorunde loquitur. 



Pars Secvnda. 

O^/x agtt de Vtrtutis natura in 
gcncre. 

P';^ .-7n»r5 AcTENvs dc ptima hujus 
f fcientix parte egimus , nem- 

I , , :pe fummjp Bono , tanquam 
^ ■'^omnium acfliouum huma- 
narumfine. fequitur jam utadalteram 
paitcm proccdamus in qua agcadum 
erit de virtutibus & vitiis ; qux mcdia 
funt 3c vii 3 ■! fummum iWnd Bonuui 
ducentia 

Idautc :. linefiat , i. ingenere 
dc natura viicutis eritagendum . dcin- 
de m fpccie dc lingulis virturibus. 

Ingcncrcad naturam virtutis redlc 
intclligendam hxc func explicanda, i. 
quodnam lic (libjectum cui^ viitus pri- 
mirioinhGErer. i. Qijodnam fic obie- 
d:am , circa quod pixcipue verlacur 

5. Qur caufjccjusc*"'' • ^?s. 4- 

niqu . , 



Early European Books, Copyright© 201 1 ProQuesf LLC. 

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Hoag. 

224 A 53 ni 



V I R T V T 1 S. 4f 

ftique , quae fic ejus natuia ac definitio, 
: in quot genera dividatur. 
Subjedum viitutis omucs Philofo- 7)^/«^'- 
phi aenolcunt efle animam hominis . 
Id autcm ut accuratius inrclligatur, ^^^^^^ 
cjusfacultates 7niyy)^o^f yj/^ TVTru nobis 
lunt co^^nofcenda:. Nam exada earun^ / cmi^^u 
tradat!o-ad Phyficam fpedat. 

Anima* humana,* facultates ab omni- 
busPhilofophisftatuuntur duxj qua- 
lum prima rationahs, Gr^ecc ro y,yt/^- 
tiKcy (cu >.c^Ko»appcllatur j altera vcro 
iirationalis, fcu 7» tt?iop9 6c tv iJarjjfS- 

Primxflicultatiimperium i fccundx 
obcdicntia convcnit , in hominc benc 
conftituto. 

Rationalis facultatis dua: funtpar- 
tes, intclledus fciHcct, & volunta-s. 

Intelleclus duplex cll:,Theorcticus, 
& Pradicus. Theoreticusappellatur, 
qui les funphciter ut veras comipre* 
Ihcndit, line ulloadatflioncmfuturam 
rcfpedui Pradicus, qui rcs compre- 
hcndit, prout humauisaclionibus fub* 
Ijeclxfunt. 

1 Hic intcllcdtusicui rcminifcctia fub- 
fervitj^uobus modis resEthicas com- 
prehendit.i.In geiicre,quatcnusnatura 

fua 



Early European Bcx)ks, Copyright © 201 1 ProQuesr LLC. 

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag. 

224 A 53 [1] 



■4 



4^ ©eNatvra 
fuaatquc ablblute funt bonx ycI malar; 
dcindeinfpccie, quatenus intelle ^lus 
res obje(?.as cum fuis circumftautiis, 5c 
comparatc cum aliis/ibi bonas vel ma- 
hs , ac proinde agendas vcl omittcndas 
opinatur. 

Prior vis , qux in gencrc de rcbus 
Ethicis judicat, cft intcgrior 3 & homo 
etiam naturalis de bonitate vel malitia 
multarum adionum iugenereredius 
judicat; & ha^cvis propiie confcientia, 
gra:ce (nwr>lp>}jt{ appellatur. 

Altcra vis . quas in Ipecic de fmgula- 
ribus aclionibus judicat» & juMcium 
ultimum rationts praciica dicitur , eft 
corruptiorj quia ratio illa fpecialis affe- 
dibus fuis feduda , fibibonum & eli- 
gendum fcpe judicat, quod in fc ac fua 
natura eft malum , & malum cHc judi- 
catur. Quemadmodum illud Medese 
oftendit: 

Sed trahit invitam nova vlst alind» 

que CHpido. 
Mem aliud fuadet . vidco meliora, 

proboque ; 
Deteriora fequor. 

Secunda pars rationalis facultatis eft 
voluntas > qua; cft appetitus animx ra- 
tioaalis pcrfequens aut fugieus , quod 

xatio 



Early European Books, Copyright© 201 1 ProQues» LLC. 

Images reproduced by courtesy of Koninlclijke Bibliotheek, Den Haag. 

224 A 53 [1] 



V I R T V T I S. 47 

^Hratio illa particulaiis fugiendiim aur 
^Hperlcqucndum judicavic. 

Hxc voluntas , Grxce /SkAjjctj , ycI 
^Hrefpicit fiuem aclionum , & propue 
^H Toluntas appcllatur , vcl rcipicit mcdia 
^Had fiucm airequcndum ducentia , & 
^Hvocatur arbitrium, Grxce tizts^^pi^if 
^H id efl: , pra:cIe6lio. Nam voluntas pro- 
^Horie non dclibcrat de finc c|ua finis 
^Hicd dclibcrat de mediis pcr qux finis 
^H cfl aircqucndus ; ucmpc > c|ua*nam ex 
^H jncdiis congrucntiflimc cligat , ut fi- 
^H oeni fuum allcquatur. 
^H raculcas rationis expers homJni 
^H cum brucis eft communis. qua: etiam 
^H^lupIcx efl , facultas fcilicct cogno- 
^H fccns, & facultas appetcns. 
^H Facultas cognofccns fcu fcnfitiva» 
^H «{l , vel fenfuum cxtcrnorum , vel in- 
^H tcrnornm. 

^H Excerni fcnfus funt quinque illi no- 
^H ti^nempc vifus, auditus, odoratus, gu- 
^H ftus & tadus j qui idcp cxterni voca«- 

tur, quia illorum inftrumenta extrin- 

fecus in corpore apparcnt , & obje»5la 

fua cxtrinfccus rccipiunr. 

.^cnfusinterni dicuntur, quorum ^c- 

mIcs eftin ipfo intimo cercbro , & quo- 
^H rum objcdla etiam iutrinfecus occur- 
^H lunc. 

t 

^ ^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^HHHI 



Early European Books, Copyright © 201 1 ProQuesf LLC. 

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliorheek, Den Haag. 

224 A 53 [1] 



*4 



48 deNatvra 

run:. Suntque dupliccs , Mcmoria fci- 

licer, & Phantafia. 

Memoria cft fcnfus rci prarterit:^. 
. Phantafia , Latine imaginatio , efl: 
lcnfus rci pr^clentis, qua^ctiamlenrus 
communisappellatur, quiaab omni- 
bus externis ienfibus fjiccics abftrahir, 
eafque ycl conjunclim vel feparatim 
intra feipfam fpeculatur.Etfi aHqui len- 
fum quoq'ie communem vocent, ju- 
dicium aliquod difcretivum de rebus 
finguLuibus y quod in imaginatione 
fit, ex rtb'-!*^ pcrfenfjsrcccptis, quale 
ctiam in bcftiis rcperitur. 

Visappetens in hac animi lenfitivi 
facultate etiam duplex cli, ncmpe tV 

Tc ^v^uiith Latine ira > vel vis irafci- 
bihs, fpe(5latea qua^animofuntgratio- 
ra, quahs efl: vindidla, honor,Yi<5loria> 
& fimiha. 

To iTn^vwij^IficfliF.Latinc concupifccii- 
tia , vel vis concupilcibilis, (j)cdat ea, 
qua; fenfui & corpori gratioia funt , in 
primis guftui & t.idui. Piior vis faci= 
lius obtcmperat rationi, quia rationi 
efl: vicinior. Poftcrior vero difficihusj 
ideoquc Ariftotcles non male notat, 
quod ira fa;pe pro rationc pugaet con- 
tracoucupifcentiam» Ha:c 



Early European Books, Copyright© 201 1 ProQuest LLC. 

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag. 

224 A 53 [11 



V I r't V T I S. 4^ 

Harceftbrevis deliueatio omnium 
animw-c humana* facukatum, tam ca- 
rum qux rubfunt^quam qux imperant; 
cxquarum nonnullis intcr fe conjun- 
J^is oriuntur dua^ faculates compofitx, 
lliempe ingcnium 8c indoles. 

Ingenium proprie vocatur prompti- 
hndo vcl tarditets facultatum cognofcerK 
Itium & intelledivarum. Nam felici 
|vcl bono ingenio is dicitur pra:ditus, 
Iqui prompte intelligir, prompte recor- 
Idatur, & promptc judicat: malo vel m- 
fcIicicontra,quiditKcultcrrecordatur> 
lifficulterintelligit, & difKculter ju- 
licar. 

Indolesvero proprie fignificatboni- 
item vcl pravitatem facultatum ap- 
_>ctentium. Nam bona indoleprxdi- 
tus dicitur, qui fponte quadam natura: 
)rocIivis efl: ad illud quod honeftum 
:ft & decorum : mala vero indole dici- 
curis prxditus, cui voluntas appcti- 
tusfenlicivi ma^is ad malum fcruntur. 

Hadtenus de virtutum fubjcclo e<ii- 
pius: fcquiturjam ut deearum objedo 
pgamus. 

Objeclumcirca quod virtus Etliica*^^'^-/-"' 
)rxcipue verfatur, omnium Ethicoia,;"!^!!^ 
:onieuiu , lunt arkdus , fcu animi pcr- njfk.:iilf,if, 

C turba- 



Early European Bcx)ks, Copyright© 201 1 ProQuest LLC. 

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliorheek, Den Haag. 

224 A 53 [1] 



diNatvr.a 

turbationes , quas Grxci appcl- 
lant. Naminiismodcran(iis,& redtas 
rationi fubiiciendis , virtus prxcipue 
occupatur. 

Affeduum caufas naturalcs inquire- 
repropriepertinct adPiiyficum. Qii,i- 
bus vero rationibus in animis homi- 
num excitentur, demonftrare, pertinet 
ad Rhetorem. Hic vero duo tantum 
qujeproprie Ethicam fpedant, nobis 
tradanda funt. i. AfFc(fluum fontes & 
(pecics funtenumerandx. i.Qua^ftio- 
ues nonnull^ movendx funt, dcco- 
rum pravitatc aut bonitate, 

PraecipuaafFe^luum capita & qua(i 
fontes, ex quibus rehqui omnes nafcu- 
tur, nonuuUi ftatuunt voluptatcin & 
doloremjquia fciHcet in omnibus afFe- 
ftibus , vcl illorum altcruter, vcl uter- 
quercpcritur ; & quia ad dolorcm vi- 
tandum,voluptatcmqueafrequendam, 
homines fere vcl malc vclbcneagunt, 
ut Aiiftotcles hic quoquc notat: Alii 
vero ccnfcnt harc potius clfeafFe(5l:uum 
omnium adjun(fla , qux tamen fxpc 
ctiam caafx rationcm habeut. Qucm- 
admodum in zclotypia , voluptas & 
dolor conjun(5ta funt , & graviffimo- 
tum afte(5tuum , utirar , odii , defpcra- 

tionis, 



V I R T V T I S 



tionis, Scc. caufae. In mifericordia, do- 
lor cft conceptus ex aliena mileria , 8c 
ftudium alcerum juvandi jqui dolor, 
cauladeindeeftdefiderii alicuar mifc- 
riae fuccurrendi. 

Stoici omnes afFcdus Hmplices rc- Afe- 
^ucunt ad quatuorgenera,quxa Virg. ^uum 
hoc verfic. comprchenduntur : dnsff, 
Hinc cHpiunt ^ metuuntquei dolent, 
gaudentque. 
I nempe gaudium & dolorem, (pem& 
nietum. 

Hxc Stoicorum divjfio cx ipfis al?e- 
^tuum objed:is eft fumpta. nam omnes 
afFe(flus oriuntur,vel cx eo quod homo 
If bi bonum, vcl cx eo quod Iibi malum 
opinatur. Bouum veroaut MaUim il- 
lud eft duplex, vel pr^fens, vel futurum. 

Obbonum prxfens (ad quod etiam 
reducitur recordatio prartcritij homo 
gaudet. Ob malum vero prxfens , aut 
pr^Eteriti recordationcm homo dolec. 
Rurfus, bonumfucurum homo fperar, 
I malumverofuturum metuit. Noser- 
go cum plerifque Ethicis,hanc quoquc 
Stoicorum divifionem fequemur , & 
affecflus omnes dividemus in prima- 
rios & fecundarios. 

Prihiarii funt quatuor ilHjam di<fVi. 

C 1 Qui 



Early European Books, Copyright © 201 1 ProQuesf LLC. 

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag. 

224 A 53 [1] 



deNatvra 
Qui breviter fic definiri poflunf. 

Gaudiil fcu voluptas,cft: dele(5labilis 
motasappetitusfcnlitivi/pirituscordis 
cxcitans, propter bonum prsefensvcl 
pra:tcritum.Dolor cll: triftis motus ani. 
mi, fpiritus cordis opprimcns , propter 
malumprarfcns vel prarteritum. 

Spcs cft animi afFedtiojqua movetur 
appctitus ad bonum futurum cxpeten- 
dum , &paticnterexpedandum. Me- 
tus eft animi affe^Vio , qua homo de 
malo futuro foUicitus eft , & propter 
cjus cxpcdationem afflij^itur. 

HaiStcnus primariiaffed:us,(cquua- 
tur jam fccundarii ; qui rurfum funt 
duorum gcncrum , aut Icniores , qui 
Gr2Eca«> appellautur , aut acrioics, 
qui ww^ vocantur. 

Lcniorcs funt, amor, ira, mifericor 
dia, verecundia, indignatio, &c. 

Acriores funt, odium, invidia,furor; 
cxcandefccntia, defperatio, &c. 

Qixorum omniumdefinitioncs, e 
jpfa vocum notatione Citis uotoc eifi 
poflunt. 

Generalis eigo omnium afFcduu 
definitio hxc cfle poteft, quod llnt paf^ 
ftones feu motiones Appetituum , fpiritt 
cordiicontrfihentss , ftnt excitmtes ,pro 

pte 



Early European Books, Copyright© 201 1 ProQuest LLC. 

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Hoag. 

224 A 53 [1] 



V I R T V T I S. fj 

\pterohjecium , c^uod nohu vel]ucundum 
i^elmolejiumopinamur. 

Reftat jam, utquarftiones nonnul- ^^A«>- 
llas.quxadEthicamfpcaant, movea- ""^^'^1 

Eti. quxrituran aff<;d"tusnntinap- i^tx. 
pctitufcnfitivo, an in voluntate ratio- i.<^<- 

'nali. -^'^- 
Refpondco, afFedlus cos cflTc in ap- 

pctitu fenfitivo , quos homo commu- 
ncs habet cum belliis. Sed quos homo 
I pcculiares habct,qui refpiciunt bonum 
Tclmalum fpirituale & a^ternum, illi 
prajcipaam fedcm in appctitu fenfitivo 
iabcie non pollunt , etfi appetitum. 
fcDficivumquoqueafficiant; fedin vo- 
luntate rationali pra^cipue collocandi 
'int,atquc ideo quoque in Angehs qui 
appcticu fenlitivo carent reperiuntur. 
Quales funt amor Dei 8c pioximi, 
odiumpeccati, &SathaDaj, fpes vicas 
«ternas, &c. 

1, Qu^ecicur an aivcclus fint opinio- z- ,^4- 
nc&> an vero qualitatcs naturalcs. f^^"' 

Rcfponfio. Stoici omnesafFcdusia 
opinione confifbere contenderunt :fed 
| il!a opinioc ftfalQ. NamafFevflus funt 
in corde , opinio in cerebro ; deindc 
gaudiameftex Ipirituum in cordeex- 

C 3 cita- 



Early European Books, Copyright © 201 1 ProQuesf LLC. 

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Maag. 

224 A 53 [1] 



i>eNatvra 

citatione > dolor nafcitur cx nervorum 
difhadlione , aut cor.dis contra6lionc> 
qua^nonefl: opinioj& rationesquasfe- 
qucnti qua:ftione afFcrcmus , quibus 
probabimus aftcclus toto fuo gencrc 
Don efle malos,(imuI quoque evincent 
infola opinione illos uou con£il:eref 
et(i ncgari non poflit,quin cx opinionc 
fok laepe nafcantur. Prout enim res co- 
gnofcenti facultati oblat^e , bona*vcl 
malx, fivcrevera flvefallo , apprehea» 
duntur,ita quoque aflPe^tus moventuf, 
3. ^rf- Pra^cipua vero controverfla agitata 
inter Stoicos & Pcripateticos fuit, an 
afFc^flus toto fuo genere fint vitiofl , ac 
proinde ex homine virtutepr^dito pl*» 
ne eradicandi.Hoc aflBrmabant Stoici; 
jios quidem fatemur cum Peripateti- 
cis, alFc(5tus farpe modum excedere, & 
judicium mcntis pervertcre: tamen to- 
tofuogencremaloseflc negamus , ac 
proinde componendos efle & mode- 
randos,non eradicandos. Ratioaes pro 
hacfentcntia ha: funt: 

I. Quia quidam affeflus ab omni- 
bus hominibus judicantur boni,ut mi- 
lcricordia erc>a mifcros, ftororas natura- 
lcsinter parentes & hberos, 6ic. 
1. QuiaafFcdus poflunt eircvirtu- 

tuoi 



Early European Books, Copyright <E) 201 1 ProQuesf LLC. 

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag. 

224 A 53 [1] 



V,I R T V T I S. S1 

tum inflrumcuta. Nam qiii ex amorc 
yiitutis virtutem redatur,& vitia fugic 
cx eorundem odio, majori ftudioid 
facit, quam fmeillis affedibus. 

3. Iple primus homo cum afTedibus 
creatus fuit. Ergo non funt mali. 

4. Deo afferfus nonnulli aflcribun- 
tur,utira,mirericordia,amor,&c.Ergo 
nonfunttotogcnere vitiod. 

u Cliliftus triftatusfuitobmortem 
Lazari,Iohan.ii.liEtatus fuit ob fucccf- 
fum prajdicationis Euangelii.Lucse 10. 
mifertus fuit turba; cum incdia premc- 
letur, loan. 6. Matth. 1 s- Ergo &c. 

6. Denique , affedus multi nobis 
prJCcipiunturaDeo, ut pafnmvidere 
cft, inprimis Matth. f. 

Ex quibus argumentis invide dc- 
monftratur,feateDtiam Stoicoium efle 

faham. 

Obie<n:io. Quod rationemperver- 
tit, & hominem a virtute avertit , illud 
cft fua natura malum. At hoc faciunt af. 
fedus , ut experientia docet. Ergo &c. 

Refpondeoad majorem, faterinos 
quidem in homine jam corrupto id fre- 
quenterfieri , fempertamen id fieri nc- 
gamus. Nam quibenefacitparentibus 
cxarhoj-cpareQtum, aut virtutemfc- 

C 4 datui 



Early European Books, Copyright © 201 1 ProQuesf LLC. 

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibiiotheek, Den Haag. 

224 A 53 [1] 




^6 DE NatvRA 

dtatur cx amore virtutis»aut malum fu- 
git ex odio mali j is rationcm non per- 
vcrtit fed perficit. Caufa vcro cur alFc- 
ilusnnperationem pervcrtant, duplcx 
affertur , una a Philofophis , altcra sl 
Theologis. 

Philolophi aifeclusin hominetribus 
modis confidcrant. 

I. Inco» qui virtutis aut vitiihnhi- 
tum nondum contraiit. f| 

In eo , quijam habirus vitiorum 
contraxit. 

3.*Dcniqueinco, quijamhabitum 
yirtutis contraxit. 

Si fpcdes cum qui necdum altcru- 
tium habitum induit^ftatuuntPhilofo- 
phiafreclushic le haberc mcdiaratio- 
ne,id cfl:,nccdum bonos vel malosifcd 
tamen ad utrumque flcxiles,inftar cqui 
qui fienum nondum eft pailus. Quum 
ergo homohic patituraffcccus domi- 
narirationifua:, culpam eflc non in af- 
fc(5libus, fed in rationc j qux cum affc- 
<flibus impcrarc debcat , fc iis fervihtcr 
fubjicit. Agnofcuut tamcnin cjufmo- 
dihomincafFedus ma«>is inclinare ad 
malum quam ad bonum , tum quia 
cxempla vitiorum magis obvia funt 
quam virtutum j tum quia Dcus virtu- 

tcm 



Early European Books, Copyright © 201 1 ProQuest LLC. 

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag. 

224 A 53 [1] 



V I R T ▼ T I S. f 7 

Ircmin arduo locavit, ac proindc ho- 
ftemei propofuit expugnatu quidcm 
difticilcm, fed umcn expugaabilem, fi 
htiomoquantum potcftadnitatur. 

Quod vero attinet illum hominem, 
qui jam habitum vitiorum contraxit, 
in co affc(fbus femper quidem pervcr- 
tunt rationcm :led illud ficri cenfenc 
noutamafrcduum vitio, quam ratio- 
nis , quae cum habitum malum induit, 
•vel aftcdus fecum ad malum ducicvel 
alFe£luum vitioforum du-fbui fc manci- 
pavit. 

Dcniquc quod attinct cum, qui - 
tutishabitumjamcontraxit, in coafFe- 
ftus omnes bonos eflc flatuunt , & rc- 
I ftaerationi morigerosj quiajam aftue- 
verunt fponte & iibenter xzdx rationi 
rede moncnti ac praccunti parcrc. 

Theologi vero huic objcctioni plc- 
nius poflunt fatisfacere > quia vcram 
caufam corruptionis nativse norunt.Ea 
autcm cft duplex. Prima confillit in af- 
fc(flibus:altera in ipfa ratione. Qiiod 
affcdus attinctjiUi rationi red(^ immo* 
rigeri fadi funt , quia ipft ratio fcfei 
Deoavcrtit.Pocnaergo hxcjuftc mcn. 
ti i nfl i £ta e ft , u t aftc £1 u u m rcbel li on c ni 
Cintiat, quasipfa Dco rebellavit. 

C ; Alcc- 



Early European Books, Copyright © 201 1 ProQuesf LLC. 

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibiiotheek, Den Haag. 

224 A 53 [1] 



deNatvra 
Altcram caufam diximus quxren- i 
damcHein ip(a«atione, qua^eaperfe- ) 
<5lioneaDeo crcata eft, uc afFedibus i 
dominari poflir. lam vero , cum pro- i 
pterinobedientiam fuam in multis cx- l 
ca fit,atqueimbecilliorrcddita,viribus I 
quoq; idoneis deftitutaeftadalFedus > 
lubigeudos,quorum contumaciam ex- • 
peritur,& nonnunquam improbat,fed 
abiisfedu^la fospiflime fequitur. Illud 
autc vitium inftitutioue rcda in adlio- 
nibus cxternis quidcm nonnihil emen- 
dari poteft , in internis tamen & extcr- 
nis fimul vcre corrigi non poteft, nifi a 
Dei fpiritu mcntem illuminantc & af- 
fc(5lus ipfos fandificanre. 
De caufs virtutum caulis cfficienabus va- 
'ilM^vir- "colimdifputaruntrliilofophi. Galc- 
tutis, ^ Medici qui illum fequuntur,, 

Senren- contcnduiK cauCim virtutis cffe tem- 
lUMedi- peramcntumcorporis, argumcntodu- 
" jjI^ cxpcrientia. Biliofi enim fere 

fiintiracundi & vchementes ; Melan- 
cholici triftcs & coginbundi j Sangui- 
nci hilares & dudilesj Pituito/i delides 
& ignavi. 

Sed ha^c (ententia Medicorum, non 
cftfimplicitcr vera. Nam ctfifatcamur 
tcmperamentam moibidum & vitio- 

fum; 



Early European Books, Copyright© 201 1 ProQuesf LLC. 

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag. 

224 A 53 [1] 



V I T V T r r. f9 
fum > & tale quod inftrumenta evertit, 
necellario fecum trahere mores liomi- 
nis j cum videamus bilem in homine 
vehementer accenfam agere eum ia 
furorem , mclancholiam nimiam in in- 
(aniam, pituitam fupramodumredun- 
j dantem in fatuitatcm : tamen tempc- 
rameutum naturale.qualcin {aniscor- 
poribus repeiitur, non necellario tra- 
hit fecum moics hominum , etli eos ad 
has vel illas pertuibationes incUnct; 
quod tamcn vitium alfuctudine 6c do- 
^rina corrigi poteft, fi cxtcrnos morcs 
fpcdcs , B. vcro intcrnos & rpiritualcs> 
Lperfolius Spiritus ctEcaciam e- 
nicndatur. Nam primocxpciientia te- 
ftatur multosclfe fapientes , fortcs 6c 
caftos , quorum tamen tem.peramen- 
tum contrarium videturindicarc. De- 
indctcmperamentum hominis fere eft 
immuubile, mores verofuntmutabi- 
lcs. Dcnique temperamcntum cft a na- 
tura; at virtus non cft a natura, utinfia 
probabitur. 

Secunda (entcntia cft Stoicorum qui Senten- 
•yirtutes diccbact animo incfleanatu- tiaSt^i- 
ra, cumque iis homines nafci , vitia ve- 
ro incfle prarter naturam , cum fcilicet 
homiqes a natura; boaitate dcfcifcunt, 

\cl 




Early European Books, Copyright © 201 1 ProQuesf LLC. 

images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Maag. 

224 A 53 [1] 



io deNatvra 
vel pravis cxemplis fedudi , vel prava 
adfuetudine corrupti. Arque ideo con- 
vcnienter natura: vivere , iis perinde 
cratac fecundum virtutem viverejhanc 
fententiamrefutat Ariftoteles fequeu- 
tibus argumentis. 

1. Qi^idquid incft a natura, illud eft 
invariabilc, nec ullaadfuefadione tolli 
poteftiqucmadmodum fi quis lapidem 
inillieslutfum projiciat, nunquamaf» 
fuefict ut furfum tcndat » quia contra- 
rius motus eia natura incd : at morcs 
hominum mutari pofiunt, ac virtutc 
prajditus poteft ficii vitiofus,& contra, 
Ergovirtus non inefta natura. 

2. Quidquidanaturaincfl homini, 
cjus potentia aprimo ortu ei perfcd<i 
incft, ut potcntia audiendi, vidcndi, 
guftandi, &c. ac deinde faas adioncs 
profert, non ex a(flionibus nafcitur. At 
virtutum potentiar a primo ortu non 
funt perfc^a? : fed paulatim pcr opera- 
lionesacquiruntnr, atquc in iis profi- 
citur. Ergo, &c. 

5. Deniquc Ci virtus eflet a natura, 
tumomncs aut faltcm plcrique eflcnt 
virtute prt^diti,quemadmodum omncs 
aut pleriquc audiendi > &videndi po- 
tcatiam habcu:. Ac minima parsho- 

minuai 



Early European Books, Copyright© 201 1 ProQuesf LLC. 

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag. 

224 A 53 [1] 



V 1 R T V T I S. 

minumeftviituteprsdita. E^gO' ^-^- 
Hiscaufisigiturrccdis ftatuKAri- 

ftoteles, animumhomini > prif^^o 
ortu, efle inftar tabulx rafe, feUjUt nos ^,^^ 
loquimur , inftar chartx pura:. cui qui- /. 
demipfavirtus non eft imprefla . led 
folaaptitudofeuhabilitas ad virtutcm 
aut ad vitium.Fatetur tamcn aUbi qux. 
dam piincipia virtutum,qua: lunt quaii 
carum femina , hominum animis clle 
xnffenita, quorum adjumcnto dcindc 
viitus a fuis caufis excitetur & toimc- 
tur, Caufam vcro adacquatam & vcram 
tirtutis ftatuitaflucfaaionem fcucxet- 
citationcm. Comparari enim virtutis 
habitum per crebram vututis aftic)- 
nem;qucmadmodum faber fabricando 
fit faber , reliqua:que aitcs comparari 
folent crebris cxercitationibus , & 
fcientix crcbris dcmonftratiombus. 
Ejus rationespra^cipuxfunt ha:: 

Prima,QuiaGia:cqvox-^ii(^,ideft, 
inos,derivaturab idcft,confue- 
tudo. 

Secunda , Quia vidcmus mukuni 
intereflead vitium auc virtutcm , a 
quibus aliquis fit cducatus, cumiHi> 
qui a bonis 5: bene cducatifu"t, frc- 
queiuc;:ad Yiftuuni, quiYCioamalis 



6t deNatvra 

& male » fieqiientcr ad vitia fc appli- 

cent. 

Tertia, Qii'a legumlatorcs ut ani- 
mos hominum ad virtutcm adfuefa- 
ciaDt,'pra;mia & honores bcnefacicnti- 
bus folent proponerc , male vero fa- 
cientibus pocnam & ignomiaiam, quo 
cofdcma vitiis avocent. 

Qijirta , Denique experientia af- 
fert , nempe homines fortitcr & pru- 
denteragendo, fortes & prudctes ficri. 

Objedtio; Qiji prudcntcr, fortiter, 
&jufteagit, jamjuftuseft. Ergopru- 
dcnter , tortiter & jufte agendo nou fi- 
mus julli. 

Relpondeo, ncgatur confcquentia 
Bujus enthymematis , quia aclioncs 
virtutum (unt duorum generumi qux- 
damcnimanteccdunt habitum virtu- 
tis i quxdam eumfcquuntur. 

Qijx habicum virtutieantecedunt, 
fiunt quidcm per hominem : fcd cas 
non producit homo tanquam illarum 
primaria cauG, ra^cM^ifB^^ , »g 
i^j^»ei»)/7zy$, fciens, eligens, & immo- 
ce : fcd vei alieno fualu & impcrio , vel 
imitatione, vel metu pocnxjvcl dcfide 
lio prxmii autiaudisj qucmadmodu 
Tidcmus cosquiaices mcchanicas di- 

fc^unr. 



Early European Books, Copyright <D 201 1 ProQues» LLC. 

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag. 

224 A 53 [1] 



V I R T V T I S. 6^ 

fcunt,a(?biones artis excrcerc antcquam 
Jntartifices, per quas paulatim habi- 
tum ipfum acquirant. Adiones vero 
ltirtutum,qux habitum rcquuntur,non 
tantum fiunt per hominem : led etiam 
ab ipfo tanquam primaria earundem 
caufa : idque fecundum normam non 
alienam jfed quam apud animum fuum 
jamipfcconcepit. Ex prioriilloadio- 
Bum gcnere nafcitur habitus.Ex pofte- 
riori manifcftatur & confirmatur. 

DifFcrentia vcro adionum virtutis 
habitum antecedcntium &fcquentium 

ha:c fere eft. 

I. Primo quod adiones qua: virtutis 
habitum lcquuntur> funt perfediores, 
& rationis reAxpra:fcripto magis con- 
formes: qux vero habitum virtutis an- 
tecedunt, funtimperfediores, &a vir- 
tutumperfedla norma nonnihil (Jecc- 
dunt , qui defedus afluefadione con- 
tinua paulatim corriguntur. 

1. Secundo, Adionesvirtutis habi- 
tumconfequentes conftantcrfiunt , & 
fine vitiorum interruptione. Qux vero 
habitum antecedunt,funt incoftantio- 
res , & vitiis nonnunquam inteniipta:. 

5.Tcrtio,Adiones quq habitum vir- 
tutisantecedum,difficulta&laboriofc 

fiunt*. 



Difcri' 

men in- 

ter A- 

£iionet 

virtutis 

habitum 

anteee^ 

dentes 

& confi- 

quenttA* 



Early European Books, Copyright© 201 1 ProQuesf LLC. 

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag. 

224 A 53 [1] 



f 



^4 deNatvra 

fiunt. Qijx vero {equuntur,facilc & fl- 

nc labore. 

4. Quarto, Denique adliones virtu- 
tishabitum confcquentcs comitcmha- 
bcnt animi voluptatem atquc hilarita- 
tem : Qoa; vcro anteceduntj farpc mo- 
lelliam & dolorcm. 

Difcrimen hoc patct in cxemplo ho» 
minis tcmperantis & continentis, quo- 
rum utrique proprium cftabftinereab 
ilHcitis voluptatibusrfed c6tincns,quia 
nondum virtutis habitum adeptusefl, 
cum molcftia & labore id facitj tcmpe- 
rans vcro cum facihtate & hilaritate. 

Idcirco ctiam Aiiftoteles hic non 
malcmonet, ut lUi qui virtutcm non- 
dumadcpti fuot,& tamcn cjus defide- 
riotcncntur, fc ipfosfledlant & quafi 
cogant, ctiamcum moleftia, in par- 
tcmvitio plane contrariam, & inpri- 
miscam quaca voluptatc omni longif- 
Cmediftat , quia natura maxime ad 
cam proclivesfumus. Exempligratia, 
fi quis vinoaut gula;lit dcditus, &ti- 
men virtutis contrari^ delideiio tcnea- 
tur , utmediocritatem & tcmperantiae 
habitnm hic affcqui poflit, rcbusgu- 
lam oblcctantibus ad tempus plane ab- 
ftineat jitaenim futuium cft) uttan- 

dcni 



Early European Books, Copyright © 201 1 ProQuest LLC. 

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag. 

224 A 53 [1] 



V I R T V T I S. 

cm in mcdiocritate conriftatificutar- 
or , qux incurva eft , in contrariam 
artem fledi iblct, ut reaa fiat. 

Ex his diffcrcntiis &ad)unais aaio- 
num, virtutem antccedcntium & con- 
"cqucntium. quivispoterit dcprehen- 
crcquantum in virtute profecerit,auc 
quantumabeaadhuc abiit. Nampro 
oportionc,quaadjunaailla,virtuti5 
bitumcomitantia, in Te dcprchcn- 
it, cadem ctiam proportionc in k dc- 
rehenditvirtutis prc mautdcfc- 
^um. Dc qua rc exftat mhguis traaa- 
' s apud Plutirch. cujus tituhis elt, Dc 
ofeaafttoinvtrtutecognofcendo. ^ 

Hanc crgo Ycram & ada-quatam vir- 
tiscaufam Ariftotcles ftatuit. 
Quxritur hic vcro , ancruditio& 
ocainanon fit quoque inttr caufas, 
▼irtutcmefiicient<:S,ponenda. . 

Muhi exillimant viitutem doceri ^^. 
nonpofle, quiaetfiintcllcausde vera ^-^^^^-^ 
•virtutisforma pofTitinltLui: tamcn vo- cattfa, 
luntas pcr inftruarionem iUamad vir- 
tutem non pofllt fleai. Cum cxpericn- 
tia tcftctur , muhos doarina infignes, 
cHe tamcn homincs vitiofos. 

Hoc ctfi planc ncgari non poflit, ta- 
mcn cenfendum eft , id potius ficri pcr 
^ acci- 




Early European Books, Copyright © 201 1 ProQuesf LLC. 

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibiiotheek, Den Haag. 

224 A 53 [1] 



DB NATVRA 

accidens , nempe cum dodrina incidit 
in liominem perveif^ niturx . Alia^, 
fi doftrina per fc conlideretur , intcr 
caufas adjuvautes virtutis cenlenda eft, 
quasquidem non ncccflario virtute 
ingencrat, fed tamcnadeam movet 
incliuat voluntatcm hominis. Juxta il 
lud Ovidiij 

— Vidiciffe fideliter artes, 
'EmoUit mores, nec finit effeferos, 
Rationes autem quibus dodrina ho 
mincm, do(5lum potius , quamind< 
dtum, ad virtutcm ftimulat, potiffi 
mum hxfunt; 

Ratio I. Q^ia perfcientiasanim, 
hominisadfueht, utfuas cogitationc 
avcrtat a rebus corporeis & afFc<5luu 
objc<5lis , atque itapra^cidunturocca 
fiones, quibus homo ad vitia pellic 
folet. 

1. Qma, qui rerumnaturas &cau-3 
las novit , rcs asftimare poteft prouc* 
funt , ac proinde magna magnifacere» 
vilia vero contemnere ; & qua: vulgi 
opinionetcrribilia funt aut admirabi- 
lia, terrorc & admirationc fajpe elTe in- 
digna novic. 

5.Quiain cognitione rerum natura- 
lium & fupcrnaturahum multae caufe 

fiippe- 



Early European Books, Copyright© 201 1 ProQuest LLC. 

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag. 

224 A 53 [1] 



«i9 



V I R T V T I s. €y 
fuppcditantur , quibus homo ad virtu- 
tcm accendi, & a vitio ayerci folet. Na 
:^ui Dci naturam & excellentiam intel- 
ligit.defiderat ei elle fimilisi qui omnia 
squx rubrolefunt propter hominem a 
Deocreatanovit, is ctiam accendetur 
ut benefadlori fuo gratus fit atque fer- 
fiat. Sic, qui in brutis ipfis videt virtu- 
tum imagines » in quibufdam tempe- 
rantiar, in ahisfortitudinis,& caftitatis, 
in omnibus naturalem inftindum 8c 
induftriam ad illa munia obeunda,quac 
ipfi funt propria, is ficilc adducctur,uc 
cocritct iniquum fore & hominis natu- 
xaindignum, fiipfeofficio fuo dcfic. 

4. Peniquedoarinaprasfcnbitfoi;- 
mam vcram virtutis,proponit cxcmpla 
"virorum laudatorum , itcmpra^mia ac 
gloriam, qux eos eft fecuta j & contra, 
jenominiam & triftes exitus corum, 
^ui fceleribus fe dcdideruntiquibus rc- 
bus menshumana, nifi planepervcrCi 
fit, facileinamorem&admirationcm 
\irtutis rapitur, & a vitiis avertitur. y-gra & 
Hxc cft ergo fententia Peripatetico- chri/lia' 
rum. Caufam videlicctprincipalem & "^"l^.^-^^ 
adajquatam virtutis, eHe alluefadio- ^J^^^jf* / 
nemi-adjuvantem vero &inclinantem, ^^^^^. 
dodrinam,& naturas feu indoHs boni- tavirtu- 

tatem. f«. 



Early European Books, Copyrighf <D 201 1 ProQuesf LLC. 

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag. 

224 A 53 [1] 



^8 DB NATVRA 

tatcm. Quxfententiaaliquopadoefi: 
vera, cuni Sapiens Proverb. ti. verC 6. 
dicat, Infirue puerum proratione vU 
ijffites ; eiiam qnum vaUe fennerit , non 
recedet ab ea: fcd tamcn imperfeda, 
quiafummam & pra^cipuam verarum 
virtutam cauiam omittit , nempe gra- 
tiam & auxilium Dei. De quo Aiiitot. 
cap. 9. hxlitanter loquitur : quam ra- 
mcnPIato,Pythagoras.& plcriquePhi- 
lofbphi veferes coftanteragnoverunt. 
nam illi omnes virtutem tam eximium 
effe bonumagnoveruntjUtnacuri' hu- 
jus inferioris fbrtem fupcret, ac proiu- 
dc divinitus nobis contingerc dcbere 
judicarint 1 ac proindc cam a Deo alli- 
duo ede pctendam. Plutarchus in libro 
*rSk^ ■mxjh)* kyoiy^q i tum demum viitu- 
tcs perfc<^lasiu animis hominum oriri 
fateturi cum natura: bonitas^alHictudo 
rc(Sla , &divini numinis favorlimulin 
unohominc confpiranr. Imoipfi l oe- 
ta? , ut virtutem divinituscontingerc 
indiccnt, paffim heroibus divos vel di- 
vas pcailiarcsaffignant, quibus a vitiis 
avertantur ^ id virtutem civilemac 
bellicam excKcntur. 

Illa igicur tria li conjungantur , vera 
& Chrilliana lcuccntia licformari po- 

tcft- 



V I R T V T I S. 69 
tcft. Nempc quod virtutes quidem ci- 
▼iles & extrinleca forma laudabiles , iti 
homine oriantur ex caufis j.im diilis: 
fcdut virtutcs fpirituales & Chriftia- 
nx in animis hominum ingenerentur, 
oporretcorruptam hominis naturama 
Dcifpiritu intdnfccus cmendari, feu, 
mScripturaloquitur, purgari acreno- 
▼ari, idque per gratiam nobis a Chrifto 
paitam . Dcinde per eandcm gratiam 
oportet homincs moveri ad fidci 
charitatis a<5lioncs exercendas. 

lacrementum vero harum virtutum 
ctiam quidem cft ab eaidem gratia , ita 
tamen ur earum crcbra excrcitatio dc 
niediorum , qux eas excicant , ufurpa- 
tio , neccflaria iint inftrumcnta , pct 
qux Dcus collatam gratiam nobis vulc 
augerej quemadmodum Chriftuspa- 
rabolatalcntorumdcmonftrat,& dido 
lohan. ly. Omnem palmitem in me fe^ 
rentemfrucitisy Vatermetapurgahiti ut 
plures fruciws proferat. 

Explicatis caufis externis virtutum, D^^^J'-^ 
confcquens eft , ut jam de carundem "'^'^^'^^ 
natura, ac forma agamus. Qnx virtutis ^^Y^^f^. 
definitione contincntur. 

Vijtusab Ariftotele dcfinitur, H^- 

hitt44 <^^c^^iliKOifeH ^U^iVHii in me- 

diocri- 



Early European Books, Copyright <© 201 1 ProQuesf LLC. 

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibiiotheek, Den Maag. 

224 A 53 [1] 



deNatv^a 
diocrtteite pofttti4 y quondnost (^prout 
»vir prudens definiverit. 

Hahitum^cilQ probat Ariftoceles , 
tumquiacftqualius animi crebroufu 
acquilica , ut (upra probacum cft , tam 
quianuUaeft ex tribus rcliquisrpccic- 
bus qualitJtis. Nam no cft potcntia na- 
turalis , cum fapra probatum fit virtu- 
tcm noncflea natura. Ncccftaffc(5lus 
fcupatibilis qualitas,quia afFedus fxpe 
funt mali , viitusautcm fempercftbo- 
na. Ncccftfigura, utnotumeft, unde 
relinquitur, quod fit habitus. 

Vocat autem* habitum eleBivum t 
quia virtus non cxercetur temere aut 
fortuito : fed certo confilio & ex deli. 
beratione. Qucmadmodum infra la- 
tius exphcabicur , cum de virtutum 
principiisagemus. 

Forma virtutis , fecundum Ariftote- 
lem , confiftit in mediocritate quoad 
»w.Quod utintelligatur,fcicndumcftj 
Quemadmodum falfum eft mulciplex, 
verumautem unicum & fimplcx j ita 
etiam malum efle varium & multiplex, 
bonumautemin mcdia malorum tur- 
ba unicum Sc fimplex. Uc crgo bonum 
illud in unoquoquegenere inveniatur» 
oportet id quxii & cligi ex magno ma- 

lorum 



Early European Books, CopyrightO 201 1 ProQuesf LLC. 

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag. 

224 A 53 [1] 




V I R T V T I S. 71 

iorum numero. & quemadmodum in 
irculo centrum unicum cftinmcdio 
jirculi > reliqua veio omnia pun^ta cx^ 
Itra mcdium 1 centra nou funt, fcd a 
ccntro rccedunt;ita ctiam lccundum 
Ariftotelcm viitus cft quarrcnda in me- 
dio Yuiorum,vel potius,iu mcdio afFc- 
£tuum, non in coium cxtremitate. 
Mediumautcm illud in quo virtus 

3uaercndaeft, ftatuitur duplcx. Ari- 
imeticum, & Gcometricum. 

Arithmcticum vocatur , a-qualitas 
exccfluum, ut inter tria & novcm me- 
dius numcrus cftrenarius. 

Gcomctricum mcdium vocatur, a:- 
qualitas pioportioniim fcu lationum 
nullaexccfluum habita rationc : ut nu- 
mcrus quatcrnarius cft medius inter 
binarium & odlonarium . quia ficut 
quatcrnarius cft duplus ad binarium, 
itao6lonariuseft duplus adquaterna- 
rium rctftratione exccfruum odona- 
rius longius diftet a quatcrnario quam 
quatcrnarius a binario. 

Hic crgo quxnitur , an virtus confi- 
ftat in medio Arithmetico an Gcome- 
trico j & rcde refpondct Ariftotcles, 
virtutem non confiftcre proprie in mc- 
L dioArithmctico.fcdinmedio Gcomc- 
m uicoi 




Early European Books, Copyright © 201 1 ProQuest LLC. 

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag. 

224 A 53 [1] 



deNatvrA 
trico; quia viitus non {cmper a:qualit ; 
rcceditab utioque cxtrcmo , fedncpe 
fit, utpropiusaccedatad vitiumquod 
in cxceflu eft) quamad vitium in dcfc- 
au, & contra. Excmpligratia, fortitu- 
do propius acceditad audaciam, quam 
ad mcticulofitarem j contra temperan- 
tia propior cft abftiucntix', qu^ in de- 
fedu cft,quam int^mperantix,quas cft 

incxccflu. 

Atquchxc vicinitas majorautmi- 
nor efle potcft , prout occaflones & 
objc(5la fiDgularia id exigunt. 

Qua: circilft.intia: & occafiones fin- 
gularcs hoc vcrliculo coprchcndunturj 

6)uts qt4id, ubi, quibtii auxilitij cur, 
quomodoi quando. 
Quiccircumftantix diligcntcr cxpen- 
dendxfunt.ut a<5lio virtutisfccundum 
rcdam rationcm,& mediumiiludpro- 
portionalcdirigatur. 

Scd quiarurliimhicnova fcmanuc- 
ftatdifticultas, quopado, tum inaftc- 
(5libus,tum in circumftantiis omnibus, 
medium illud Gcomctricu fcu propor- 
tionale poflit in veniri,idco addiditAri. 
ftotclesin virtutis definitione , prout 
vir prudens definiverit. Quibus verbis 
notat ) medium illud nou cflc quiercn- 

dum 




V I H T V T I $. 7J 

dum in ipfaafFeauumnatura, necec- 
iaminvulgijudiciorred illud mctien- 
dum elle, exredo fenfu, & judicio viri 
prudentis. Quod judicium vin pru- 
dcntis tribus modis haberi potefl: , ycl 
cx confilio corum prudentium qui in- 
ternos vivunt; vel ex ipforum lcriptis 
& tradatibus de virtutejvel denique 
cx eorum excmplis. Hxc fententia Ari- 
ftotelis > nonnihil dicit de virtutis for- 
ma : fed tamen animo hominis virtutis 
Ycrx ftudiofi fitisfacere non poteft, 
proptcrfequentcs caufas. 

1. Quiain acn.ionibus fingularibus, 
& fubitaneis,nec confilium,nec cxcm- 
plu viri prudcntis femper haberi porcft. 

2. Quiaipfiilliprudentes,quos Ari- 
'^otclcs hic nominat, de ipfa virtutis 
forma fxpe inter fc diiicntiunt.Sic Pla- 
.to diffentit ab Ariftotele, anvindida 
privata fit Hcita , nccne, Ariftoteleid 
ftatucnte,Platoneautem negantcCa- 
todiffentitaCiceroneanfeipfum po- 

tius interficcre , quam fupcrefle cafui 
Reip. fit adio fortitudinis, uec nci Ca- 
tone prius illud judicante , Ciceroac 
negantc. 

5. Qu,ia illi ipfi Prudcntes & Sapicn- 
I tes, d&<iuibus agit Ariftoteles, rationis 

t) cxcita- 



Early European Books, Copyright © 201 1 ProQuesf LLC. 

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haog. 

224 A 53 [1] 



vera 
•virtutis 



^4 r>E NATVRA 

ciecitatem &naturxcoriuptioncm mn. 
xima cx parteignoraverunt. llndeh- 
<n:um eft , ut cjecx rationis dudum le- 
cuti, fxpe vitium pro virtute, & virtu- 
tem pro vitio habuerint. 

llt ero^o animus hominis omni dubi- 
tatione tiberetur , ex rehgione Chri- 
ftianaftatuendum eft, veramnormam 
virtutis efle Dei legem,qua: in fe couti- 
netperfcaifTimum omnium virtutum , 
cxcmplar. Ergo vera & unica virtutis i 
forma confiftit in congruentia feu 
convenientia adionum & habituum 
cumDeilegc. Qnemadmodum vitii 
formaconfiftit in difcrcpantia eorun- 
dem a Dci lege. 

Quia tamen Lex Dei m generc qui- 
dem prsecepta virtutum prxfcribit , & 
ad adiones (ingulares non fcmperde- 
fcenditjideo ut circumftantiarum quo- 
que ratio ha!)eri poflritjfecundarix nor- 
jx\x adior.um virtutis erunt exempla 
laudata hominum fandorumjquorum 
vitam & resgcftasfacraScripturanobis 
commc dat. Exemph vero laudata qux 
apud ethnicos cccurrunt,aut prxccpta 
qux de virturibus rcHquerunt , a nobis 
nGnfunt plane rcjicienda ; modo cum 
pr^ceptis &excplis facris ncii puguent. 



V I R T V T I S. 7; 

Potl: natuiam virtutis communiter 
cxplicatam,qua:fl:iones nonnullx mo- 
veri Iblcnt , qu^e virtutem in gencre 
concernunt. 

Qii,arum quaeftionuni prima eft, An 
oninisreccffusamedio lit vitiofus. 

Ad quam Aiiftotelcs non malc rc- 
fpondct , omnem quidem receirum a 
medioertevitiorum : fcd fiisexiguus 
fit, eumitaa virtuteablorbcri, ut vel 
con appareat, vel omncm (altem adio- 
nislaudem non toUat. 

Secunda Qii,x'flio cft Stoicorum, An 
omnes rcceiius a mcdio fit (Equaliter 
yitiolus. Hoc paradoxon defenderunc 
Stoici contra omnes reliquos Philofo- 
phos, argumcnto non magni ponderis 
addudi i quia peccare fit tranfilire li- 
neas juftitiaeiquicunq; ergo iilas tranfi- 
liat, fivc parum, live multum, a defmi- 
tione virtutis a:qualiter recedat. Exem, 
plo utunturhominisquiexripainfla- 
vium decidit. nam fivcisproperipam 
mergitur,five in medio fluvio,<^que ta- 
mcn mergitur.Scd hqc fentcntia eft ni- 
mis dura & paradoxa. quiahcet omne 
•vitiumrecedatamedio, tamen omne 
yitium non recedit xqualiter a medio. 
nam-qui homini perperammaledicir, 

D i rece- 



nes non- 
nulUde 
virtute 
in generc* 



(iio. 



1. 

p9. 




Early European Books, Copyright © 201 1 ProQuest LLC. 

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haog. 

224 A 53 [1] 



deNatvra 

rcccdit quidem a mcdio juftitiar: fed 

quihominemnecat, multo magisab 

coieccditj atquc idco etiam ina^qua- 

lcs pocnxab omnibus Legumlatoribus 

ndverfus inxqualiapeccata funtconfti- 

tutx.& facra Scriptura hic ctiam mani- 

fcftacft. Necexcmplumallatumcjuf- 

dcm cil gcncris : quia qui mcrgitur, ab 

aqua mergitur: qux ubique cjufdcm 

naturx cft : cum rcccffus a mcdio ubi- 

quc cjufdcm naturas non Ht , ut jam 

oftenfum. 

Tcrtia Qu,aeftio. Cum virtus in mc- 

dioduorum vitiorum confiftat : qux- 
ritur , an altcrum cxtrcmum magis pu- 
gnct cum aitcro , an vcro cum media 
virtutc. 

Refi>ondco. Si confidcrcntur gra- 
dus alFedluum, in quorummcdio vir- 
tus confiftit, extrema magis cumcx- 
trcmis fibi oppofitis pugnant , quam 
cum mcdiisvirtutibus. Sic plusirxSc 
furoris cft in audacia, quam in fortitu- 
dinc} atquc hoc rcfpcdu timiditas ma- 
gis pugnat cum audacia, quam cum 
tortitudine :fed fi pugna confidcrctur 
abfolutc , & fccundum quaHtatcm i vi- 
tinm quodvis extrcmu magis pugnaf 
cumniedia virtute, quam cum extie. 

mo 



Early European Books, Copyright © 201 1 ProQuest LLC. 

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag. 

224 A 53 [1] 



ViRTrTiS. 77 

Mmo fibi oppofuo ; cu vircus fit in gene- 
^ Ircboni, omnivitiumingcneremah. 

L. Qiinrta (iiixftio. (^xn uc ctiam 4..^^*-* 
ffolet,an virtutes omnes necellario vin ^^.^;^^^^ 
culo inter fe conncdlantur, ita utqui 

omnei 

unam vere lubet, etiam neceflario o- „ecefari9 
Lnes reliquas habcat , & qui omues conjun-^^ 
|jion habct,niillamhabeat. "J'" ' 

Rcrponfio. Hxc qua^ftiovarie dit- 
putata fui t, tum inter antiquos , tum 
interrccentiores. Quiaam, quos Sco- 
tiftsc fcquuntur, virtutes nullo vmculo 
Sjac.| neceHarioconnediaalTuot, & unam 
ab uno, aliam ab alio haberi pofle. Ra- 
tiones eorum ha; funt. 

I. Prima petitur a caufa cfficicnte 
virtutum. Poteft enim fieii ut aliquis 
afluefadus fit ad unam virtutem,forci- 
tudinem aut temperantiam puta : qui 
amfrJ nonfitalfuefadusadalias. 
HJ 1. Secunda: Si virtutesmter le nc- 
ceflario conjungerctur, una virtus ha- 
bcretab alterafuamformam, & eflen- 
tiam. At hoc eft falfumj nam unaqux- 
que virtus habet fuam eflentiam apro- 
pria fua forma. Ergo, &c. 

3. Experientia teftatur, Sc exempla 
in omnibus hiftoriis , multos fuifle vi- 
ros faftes,qui tamen fuerunt intempc- 

p ^ rantcr, 



Early European Books, Copyright© 201 1 ProQuest LLC. 

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag. 

224 A 53 [1] 



7? deNatvrA 
rantes; & contra,multos temperantcs, 
qui fucruut timidi , multos prudeutcs 
quifucruntinjurti. Ergo, &c. 

4. Si nuUa virtus fit vera virtus, nifl 
quar conjuncfta eft cum reliquis omni- 
bus virtutibus,tum nuila cft vera virtus 
in mundo, quia 

VhiU nemo fine nafcitur : optimui 
iUe efty 

€lui minimis urgetur. 

Hx rationcs videntur habere ma- 
gnum pondus j contraria tamcn fen- 
tentia eft verior & receptior.Nam nul- 
la vcra cftjuftitia, qua; non fit conjun- 
^la cum prudcntia, & ita dcinceps. 

Rationes qux hoc cviucuntprarci- 
puaf \\x funt. 

Ratio I. Nulli habitus contrarii pof- 
funt recipi in codcm fubjcdo limul & 
eodcm tempore. At omnis virtus eft 
habitus cuivis vitio contrarius. Ergo 
Bon poflunt fimul crte in eadcm vo- 
luntate vel appetitu. 

2. Vnus homononpotcft fimuIcfTc 
probus & improbus , bonus & malus. 
At a quavis virtute vera homo vocatur 
probus & bonus, & a quovis vitio ma- 
lus & improbus. Ergo, &c. 

3. Vnus & idemhomo non potcft 

fimul 



Early European Books, Copyright© 201 1 ProQuesf LLC. 

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag. 

224 A 53 [1] 



V I R T V T I S. 79 
fimul effc faix & infelix. At omnis vir- 
tus verareddithominemfelicem, om- 
nevitium reddit homineminfeliccm. 

Ergo&c. 

4 In fingularum virtutum habitii 
reqmiitur , ut adiones fuas conftantec 
& finc impcdmKnio interno producat. 
Athoclierinon poflet, fi virtus con- 
iunda eflVt cum vitiis. Nam tmn Jitas 
impedit adiones juftitix, cbiietas pru- 
dcntix, avaritiafortitudinis, &c. Ergo 
vitia vcra nOn poflunt coniungi cum 

Yirtutibii-" 

^ DenK|uc vLioamDciomncsvir- 

-utcsmaniFcftollmul rcquirit , ut fmt 
vcro: virtutes. Nam qm amat Dcuin 
(mquitloh.i.cpift.i.) non potcftodilic 
proximum fuum ; & qui dicit (c habere 
fidem , & opera charitatis non cdit , is 
mendax cft, inquit lacobus, cap. i. 
f H^E rationes tirmaj funt & irrcfuta- 
biles. Quia tamen argumenta fupra 
pofitanoQ funt parvi momenti, idco 
diftinaionibus aliquot eft opus, ut vc- 
litasrcae cognofci & defendi polfit. 

Nam viitiitesaHa; pcifeclx' func,ah.r 
impcrfeclx.Alix fimt virtutcs vcrqjahiu 

tantumfpecie tenus. Ahx fuutmagis 
confpicux, oMx funt minus confpicux. 

D 4 Agno- 




Early European Books, Copyright © 201 1 ProQuest LLC. 

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag. 

224 A 53 [1] 



80 D E N AT VR A 

Agnofcimus ergoin quibufdam er- 
tarequafdam virtutcs una cum vitiis: 
fed ilJa? potius fuut virtutum fimulacra, 
quam verarvittutes. Quemadmodum 
in Alexandro magno fortitudo , vcra 
fortitudo non fuit: Ccd potius animi 
quardam fcrocia , & gloriie immodica 
appctitio. Sic in Catone non fuit vera 
conftantia : fcd auimi qua^dam perti- 
nacia. 

Agnofcimus etiam in hac mortali 
vita non reperiri virtutes omni gradii 
perfedas j ac proinde fieri poflb, ut 
Donnunquam ac^lioncsaliqua^ intervc- 
jiiant , quaj vitiis nonnihil funt conta- 
minatx , proptcr impcrfc(5Vionem ha- 
bituum : contrarios tamcn habitus ia 
uno homine cfle poflc ncgamus. 

Dcniq; ctiam agnofcimus ficri pof- 
fc, utuna virtusinunohominemagis 
confpicua fit, quamalia^ vel quia ad 
una magis fe cxcrcuit , quam ad aham; 
Yclquia aptiora inftrumcnta corporis 
autfortuna?, ad unam quam adaham 
cftadeptus3 vel quiamunus & tcmpus, 
in quo vivit, occafiones illuftriores ad- 
fertad unam potius, quam ad aliam 
cxercendam. Hinc tamen non fequi- 
turrehquas virtutesin co noa cfle, ctfi 

obfcu- 



Early European Books, Copyright © 201 1 ProQuest LLC. 

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag. 

224 A 53 [1] 



V I R T V T I S. 



81 



'MM: 
asntri 



[^lobrcuriusinfint. Etper hasdiftinaio- 
;nes fatis rcrponderi poteft argumentis 
iScoti anteaallatis. 

Vltima quseftio , qu2B de virtute m ^*- 
gcncrc hic movetur, eft, utrum virtus fi^^^-^^J' 
rccipiat magis & minus , id cft , an m- ^^^.^.^^ 
tCDtior fieri poflit, aut remifiior. ^4^« ^ 
Stoici,qaemadmodumomniapcc- minHs, 

cata paria cllc contendebant , ita etianri 
virtutcm in m.edio individuo fitamcflc 
volebant, a quo fivel minimumrccc- 
dcrctur , omnis adio fieret vitiofa } ac 
proinde nihil juftius cfle jufto, nihil 
prudcntius prudentc, nihil fapientius 
(kpicnte. Imo co ufque arrogantia: dc- 
vcnerunt,utdicercntintervirtutcsDci 

& hominis nihil interefle, nifi quod cx 
in Dco cflcnt a natura, in hbminc vero 
pcr induftriam comparata:. Sed haec 
fc ntentia abfurda eft & blafphcma. 
■ Ratio I. Quia experientia tcftatur 
in una & eadem vittute unum homi- 
ncm magis profecifl e , quam altcrum 5 
immo unum & cundem homincm 
quotidie in eadcm virtutc proficcrc. 

1. Deindcomniquahtati eftcom- 
mune quod recipiat magis & minus. 
virtus autem eft qualitas. 

3. Deniquc , quia virtus in hac vira 

D ^ impci- 




Early European Books, Copyright© 201 1 ProQuest LLC. 

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag. 

224 A 53 [1] 



4ii 



Sfc DE NATVRA 

imperfcc^lior efl quam in futiira , nt 
Paulus teftatur i. ad Corinth. 15. 

Objedio : Si viitus rccipit magis & 
minus, fequitur id ficri , quia cum fuo 
conrrario mifcctur. At ablurdum cft 
virtutcm mifceri cum vitio. Ergo, &c. 

Refp. t. Nceamus minorcm. nam 
nulla virtusinhac vitaitapuraclt, uc 
Don ahquid vitii illi adha^rcat, idquc 
vcl plus vcl minus,prout ahquis in vir- 
tutc plus vel minus profecit : vocatur 
«a tamen virtus, non vitium,a quahta- 
te dominantej & qui paululum a redo 
exorbitat , non idco vitiofus dicendus 
cll: Qn.emadmodum , exempli gratia, 
aquacahila hcet minus calcat, quam 
fcrvida, proptcr imperfedlam frigoris 
cxpuHioium, tamennonfrjgida, fed 
cahda eft appellanda, quia calorin ca 
fupra frigus dominatur. 

1. Ncgaturetiam confequcntiaipa- 
joris , quia forma virtutis non eft con- 
ftitnti in pun<flo individuo : fed ha- 
bctahquam htitudincm, in qua lati- 
tudine rcmiflior velintcntior cfre po- 
Kft, qucm;idmodum fanitas in corpo- 
rc.Sic virtusin Adamoantelapfum fuit 
vera virtus , & fine vitiorum commix- 
ti©ne,& tamen minus intcfafuit quam 

beato- 



Early European Books, Copyright © 201 1 ProQuest LLC. 

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag. 

224 A 53 [1] 



V I R T V T I S . 

bcatorum Angeloiiim , aut quam c juf- 
I Acm Adami virtus uunc eft in coclo. 

In dcfinitione virtutis , una cx pvx^ 
cipuis conditionibus fuit,c[Uod/7^^/V«* 
ijtn fit eUaivu^ , id cft, 

cx libero confilio & electione operans, 
noncoaae, nec exneceifitatcextriQ- 
fecus illata ; nam virtus coada virtutis 
nomcnamittir. 

Hoc ut rcdc intellip,atur , Ariflote- 
lcs pixmittit tradationem dc fponta- 
nco&iavito. Qi],x brcviter nobisct- 
iamcftexamiuauda. 

Invite a£;erc dicitur is , qui contra Defpift-' 
inclmationcm fuam ad aliquid agcn- ^^^^^^^ 
dum movetur. 

lllud fpontaneum & invitum,Grxcc 
txir.ci Sc ix»tnov duplcx cft. Nam , vcl 
fequitur naturam rcrum fmc uUo fenlii 
aut cognitionc cjus, quod fitj vcl fcqui* 
turfcnfum & cognitioncm. 

piimomodolpontc agunt,vclinvi- 
tc, resbrutx Sc fenfu carentes : ut lapis 
fponte cadit dcoifum , coa*Stc fcrtut 
furlum , planta fponte fibi nutrimcn- 
tumattrahit, coade cx tcrra cradicatur 
& marccflit. 

Spontaneum Sc invitum quodfeit- 
fum & cof^nitionem aliquam fcquirur, 

luilum 




Early European Books, Copyright © 201 1 ProQues» LLC. 

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag. 

224 A 53 [1] 



S4 DB Natvra 

rurfum cft duplex ; vclenim cantum fe- 
quitur fenfum externum &L inccrnum 
cumfola cognitione boniparticulaiisj 
•vel fequicurrationem &confilium cum 
cognitione boni univerfalis. Priori mo- 
do fponte bos fequitur pabulum fuum, 
invitusad madationem ducicur. Avis 
fjjonte volat pcr aercm , invita cavex 
induditur, Et hoc fponcaneum propric 
inftincftus appcllatur. 

6'pontancum vcro & invitum, quod 
rationem fequitur & confilium , idque 
cum apprclienfione aliqua boni uni- 
verfalis,funtadioncs,quxabhomine, 
quatcnusefl:homo,proficifcutur,ideo- 
quc dc co proprie nobis fcrmo dcin- 
ceps cfthabcndus. 

Homo igitur uivitc dicitur agerc 
duobus modis, vel pcr coadioncm, vel 
per infcitiam. Qux duo fi rcde incelii- 
gantur, eadem opera ctiam incelligc- 
tur, quomodo fponce &libere agac. 
^^^^^'•^^^0 A\ilcn6v feu invicum quodpercoa- 
<^iouc fic , dclinicur ab Anftocclc prin- 
cipiohb.5.Ethicorum,/V, cujm prwci- 
fium , feu canfa extra rem efl , ita ut iU 
lud quodagit vel patitur y nihiladagen' 
dH velpatiendnm conferat. Ergo uc ali- 
quid iuYitum dicatur^ duo rcquiruncur. 

i.Ur 



aem Jit. 



Early European Books, Copyright (D 201 1 ProQuesf LLC. 

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag. 

224 A 53 [1] 



V I R T V T I S. Sf 

T. llt caufa a(fkionis -vel paflfionisfit 
extia lem quse agit vcl patitur. 

1. Deindj, utres quxagitvel pati- 
tur nuUam indinationem ad adioncm 
velpaflioneillam habeat. Nam exem- 
pli giatia, fi lapis ex turri deorfum pro- 
jiciatur » caufa quidcmliujus jidus cft 
cxtra rcm , quia tamcn lapis fua fponte 
adcafum iliuminclinat, idcohic cafus 
non cft proprie coaclusjfcd li navis ali- 
qua vi tempcftatis coada contra vo- 
luntatem Vedorum in fcopulos aga- 
tur, ejufmodieft invita. 

lUud invitum feu involuntarium rur- 
fum duplex cft; vcl meru , vel mixtum. 

Mere in voluntarium cft, cujusprin- 
pipium fcu caufa eft mera vis, &propric 
riolcntum appellatur-.quemadmodum 
lomo contra voluntatem fuam ad fup- 
plicium rapitur. Hoc violcntum vo- 
luntati inferri non potcft.Nam ctfi ho- 
mo cogi pofTit ut patiatur qua? no vult: 
tamen cogi.non potcft , ut veiit auc 
probetquod non vult j idco voluntas 
ab hoc violento eftplanclibera. 

Altcrum involuntarium,mixtum di- 
citur, in quo fciUcet partim vis , partim 
Yoluntas locum habet. Quodfitcum 
homoadahquid facieudum vclomu- 

tendum 



l 




Early European Books, Copyright © 201 1 ProQuest LLC. 

images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Oen Haag. 

224 A 53 [1] 



ftio. 



16 DE Natvra 

tcndum movctur» fpe majoris boni,vel 
metu majoris mali. Sic mercatar cogi 
potelt, ut laduramtaciatfuorumbo- 
norum, ne nauFragium fubirccogatur. 
Sic homo cogitur ad latronem vim ia-! 
ferentem occideadum » ne ipfeab co; 
occidatur. 

Hxadiones dicunturinvitosficau-i 
(am cxtrinfccus moventem rpcdcsiSial 
yero cauiam proximam & internai 
fpciftes, plus habcnt voluntarii quai 
involuntarii;quia nifi voluntas confen-: 
tiat ad \\xc facienda, membra corporisj 
illud nunquam excquenturjac proindc 
ejufmodi a6tioncs non carent omni 
laudeli bonx iint, nec omni vitio fi 
malx*;atque ideo rerum circumftantix 
diligcnter hic funt expendendae. 

Hic movetur valde clegans Qua:- 
ftio , ncmpe quatenus agere hceat me- 
tu majoris mali , vel fpe majoris boni. 

Etre<fle hicrefpondctur perdiftia-l 
dllonem boni & mali. Malum cnim cl 
duplex (quemadmodum& illioppo(i-i 
tumbonum) nempemalum turpe, 
malum trifte. 

Mahim trift? vocatur, quoddolo- 
rcminfcrt, & a Thcologisappellarur 
malum pocnx. 

Malui 



Early European Books, CopyrightO 201 1 ProQues» LLC. 

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haog. 

224 A 53 [1] 



V I K T T T I S. S7 

Malam turpe vocatur pcccatum fea 
jfitium, &aTheologisappellaturma- 

lumculpac. 

Inter harc malorum gencra triplex 
inftitui potcft comparatio ; vel malo- 
rum triftium inter fe; vel malorum tur- 

jpium inter fc ; vel denique malorum 
triftium cum mahs turpibus. 

Si mala triftia inter fc conferan- 
tur, & cx duobusaut pluribusunum 
proponatur cligendum , lempcr hcet 
minus malum prarponere majori. Et 
hic proprie locum habet diclum com- 
mune , inter dno maU minm ejl eli- 

\gendHm. Qiicmadmodum hquet ia 
cxemplo fupra pofito, mcrcatoris, cui 
jadura bonorum , vel vit^ facicnda 

Sin mala turpia inter fe conferantur, 
nullum corum fub cledlionem cadit.ac 
proindc voluntas omnia debetrcfpuc- 
rc, nullum ex iis fequendum fibi pro- 
poncrcj & (i contrarmm fiat, voluntas 
hominis non poteft ellc finc vitio- E G. 
▼cl prodendus tibi eft amicus,vel mcn- 
tiendum. Vulgo mcndacium folcnt 
pra:poncre : fed vitiofc , quia neutrum 
eft iFacicndum. folct tamen intcr ho- 
mincs aliqua vcnia & mifericordia exi- 

p;uum 

c 




Early European Books, Copyright© 201 1 ProQuest LLC. 

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliorheek, Den Haag. 

224 A 53 [1] 



I 



%% deNatvra 
guum dcliftum fcqui^pcr quod imma- 
nis aliqua poeua cvitatur. 

Tertia comparatio potcft inftitui 
intcr malumtriftc&malum turpc. Si 
utrumquc vitari non polfit, virobono 
clijiendum cft malum trifte, ut vitctur 
malum turpe. E. G. Rcgulo fidcs fuic 
fallcnda, veiredcundum ad parata fup- 
plicia Carthagincm. Rc<flc fccit quod 
pra:pofucrit,etiam duriflima fupplicia> 
perfidia% quar ei fuilfct committcnda. 
Nam nulla tormcnta tanta funt, quac 
voluntatcm hominis cogere poflunc 
aut debent.ad pcccata vcl fcelcra com- 
mittcnda. 

Quxritur hic etiam an caqua: ho- 
mo tacit voluptatc fcdu<ftus, pofTint 
dici involuntaria : cum voluptas videa- 
tur homincm potcntius trahercj quam 
\is extrinfccus illata. Scd re(flehicrc- 
fpondct x^riftoteles, hxc invita diccn- 
da non c{fe , fed voluntariaj quia vo- 
luntas eft affcduum domina , non fer- 
vaj & fi voluntas rationahs fe affedibus 
aut voluptatibus mancipct,tum prxter 
officium facit, utquxfefpoutefuaex 
'^* »»■ ^ domina fcrvam facit. 
'vito qtii Ha<ftcnus prima fpccics involuncarii 
rantiant cxplitata, ncmpc quaj per vim aut 
/f, coa- 



1. 

ffio. 



4 



Early European Books, Copyright© 201 1 ProQuesf LLC. 

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag. 

224 A 53 [1] 



wk 




r. •• y 



V I R T V T I S. 89 

co.iclionem fit: reftat ut akcra explicc- 
tur, quaroritur cx infcitiaj icu igno- 
rantia^ 

Hoc ut re^lc intellioatur,ignorantia 
cft dirtingueuda. Alia cft enim igno- 
rantiajuris univcrralis.Aliacftignoran- 
tiafad:i, autcircumftantiarum cjus. 

Ignorantia juris univerfalis fcu com- 
munis nonrcddit hominum adiones 
involuntarias,quia omncs homincs te- 
nenturfcirc,quid juris communisfit,& 
pollunt fcire, fi ddigentiam debitam 
adhibucrint j ideo h;cc ignorantia vo« 
catur lata culpa , item ignorantiaafFe- 
data 5 atque harc fpecics ignorantia: vi- 
tium adionis non cxcufat . Excmpli 
gratia , fi quis hominem occidat ut ia- 
juriamfibi illatam ulcifcatur i-autalie- 
na rapiat, ut vitam fuam fuftentet : hic 
non folctexculariapocna ^ctfi caufetur 
fc opinari rem illam non fuifle illici- 
tam. Sicfi civis in civitate peccet ad- 
\erfusjuramunicipalia, idq; perij^no- 
rantiam eorum, is excufari non lolct> 
quia ca fcire debuit & potuit. 
' • Secundafpccics ignorantia: vocatur 
jgnorantia t x«9-' t>(^^M eft,fadi,aut 
potius circumftantiarum fa(fli,quando 
fcilicetfa£li fpecies ignoratur , vcl fa(ili 

ciu 



I 



Early European Books, Copyright © 201 1 ProQuesf LLC. 

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag. 

224 A 53 [1] 



D E N A T VR A 

circumftantiae. Vt fi quis in proclio exi- 
ftimet fc ferire liolkm , & iaterim oc- 
cidat fratremfuum , in contraria parce 
militantem. Hxc aaio invita eft, quia 
ex mcra ignorantia piofeda : ideoquc 
excufationc inter homines mereii fo- 
ler, divina legchic etiamdifpenfante, 
Uf vero ignorantia hxc juftam cx- 
cufatioucmhabeat, duo requiruntur. 
I. Uc ignorantia hxc nonfitafFccVata» 
aut ex negligentia contrada. i. Re- 
qairitur , ut pocnitcntia fcquatur tale 
faclum. Nam fi panitentia fa(flum ta- 
lenoufequarur, fadti vitium non eiic 
mcrc invoUmtariumj quia etli voluntas 
hoc fa^lum non antcceireric , tamca 
poftquam commiHum fuit, voluntas id 
comitatur. Exempli gratia fiquispoft 
fcpcm , ubi homines ambulare non fo- 
lent, cxiftimetfcvidcreferam, eam- 
quejaculo transfigat, interim tamea 
forte ibi agentem hominem occidatj 

iioc fadum cx ignorantia contigilfe,& 
nvoluntarium cdc rcdc dicitur, fi au* 
<^^orcm caidis ftatim fad:i poeniteat: fed 
fi aucftor fa(fti mox fuperveniens ani- 
madvertatfc occidilfe inimicum fuum 
& ejus morti illa?tetur , fatftum illud 
non eft merc involuntarium , quia fit 

Yoluii- 



V I R T V T 1 S. f t 

Toluntarium pcr voluntatcm comitau- 

tcm. " 

Qiiajritur hic ab Ariftotele an ea C[\.\x <^*- 
fiunt per iram & cbrietatem, ex igno- 
rantia ficri redlc dici poflint i quum ia 
ira.atque ebrietate mens hominis ita 
obnubilari foleat , ut quid agat ncfciat, 
&quum ejufmodi fad:a,panitcntia fe- 
re fcquatur. Ariftotclcs hic per diftin- 
diouem rcfpondct s ahud, inquit, cft 
a£rere perinfcitiam,aliudag€reiufcien- 
tem. Hbrius vcl iiatus infcicns quidcm 
agit, fed non pcr infcitiam ; diiTCrcutia 
utriufquehxc cft : 

Quodperinfcitiamdicituragercis, 

quiabignorantia fua, tanquam caula 
impellcnte , ad agendum movetur. la- 
fciens vero dicitur agere is,qui quidem: 
dum agit, ignorat quid agat, ita tamen 
m caufa adionis aUunde oriatur. Hinc 
liquet hominem cbrium vcl fumme 
iratum , non agere invitum , quia prin- 
cipiumebrictatisatqucira;, cui igno- 
rantiacomeseft, quemadmodum et- 
iam nx & ebrictatis iacrcmentum^fuic 
in hominis poteftate. 

Ignorantia ergo qua? iram & ebrie- 
tatem fequitur , cft adfcititia & evita- 
^bilis. 

Da- 



Early European Books, Copyright © 201 1 ProQuesf LLC. 

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag. 

224 A 53 [1] 



91 dbNatvra 

Dubiratioliictamcnoritur , an illa . 
qux pcr iram & ebrictatcm fiant, noa 
mereantur aliquam cxcufationem. 

Refpondctur, fiprivatxinjuria^ fpe- 
a:entur,homincs libentius folcnt igno- 
fcereiis, qui per iramaut ebrietatem 
injuriam intulerunt, quam iis qui illam 
intulerunt fobrii , Sc animi fui compo- 
tcs : quia facilius pcrfuadetur, injuriam 
illam non proficifci ex odio deftinato 
in eum,cui injuria eftillatajtum etiam» 
quia major dolor & pocnitentia illo- 
rum facla fequitur. Sin vero pi^blicae 
confidcrentur olTenfx, fcntit Ariftotc- 
les cx fententia Pittaci lcgiflatoris, 
cjufmodi Jbomincs duplicem pocnan\ 
mereri -y quia Remp. duplici damno af- 
ficiunt. Nam per ebrietatem aut ani- 
mi fui impotcntiam , aliis funt malo 
cxcmplo,& fimul peccat advcrfus alias 
leges quibus Reip. pax confervatur. 

Plato tamen hic paulo mitior cft, 
cxiftimatquc poenas publicas in ejuf- 
modi delidis mitigari po^Te , modo 
non oriantur ex habitu ebriofitatis aut 
iracundiai. CauCis fententiae fua: has 
rcddic. 

Prima, quia illi, qui ex ira & ebrie- 
tate in legcs peccant , non ita funt ob- 

flinati 





' V I K. T V T I S. f } 

ftinati in malo, atqiie illi qui id faciunc 
animo fobrio & dcliberaco. 

Secunda, quia majordolor & posni- 
,$entia illorum facla lcquitur, ac proin- 
dc major fpes eniendationis in futii- 
luni dc iis concipi potcft. 

Hxc de fpontaneo & invito in Etlii- 
ca utiliter prxcipiuntur,quiaadionum 
humanarum conditioncmmultum va- 
riaut.rcibt jaip ut dc illis principiis hu- 
manxmcntis agamus , in quibus fpon- 
taneum & invitum fedem habet,&: quc 
jadiones ipfas ad habitus formandos 
producunt, aut ex habitibus jam for- 
matis foras educunt. Ipfi enim habitus 
' cutiin hifce principiis quoque funr, 
itaabhifce principiis adaduscxcitcn- 
tur neccfle ell:. 

Hxc principia funt , intcllc(5tus, vo- 
luntas,confultatio,&^Fe?ct<p6aj? fcu cle- 
{k\o. Intcllcdus enim rem agendam 
vcl omittcndam primo intelligit : vo- 
luntas dcindc cam appctit ut bonam, 
aut avcrfatur ut malam : vis confulta- 
trix poftca dehberat dc mcdiis,per qu^ 
bonum acquiri,malum vero vicari pof- 
fit : ac denique facultas za^cotpiliKvi ex 
Yariispropolitis mediis chgitillud, per 
quodboaum propofitum commodif- 

ilms 



De prirt' 
cipiis pro^ 
xir^U hu- 
manArH 
aliionit, 
voluntA'- 
te, con~ 
fultatione 
atque elt- 
ilione* 




Early European Books, Copyright© 201 1 ProQues» LLC. 

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag. 

224 A 53 [1] 



^4 r>E Natvra 

fime acqiiiratur , malum vcro quam 

commodiirime vitetur. 

De horum principiorum objedis 
hic nonnulla qnxruacur, qux brevitcr 
a nobis abrolvenda ilint. 
T>e intel- Q^'^ inrelledus objedum fic veri- \ 
lecltuob- tas , uemo ambigit. veritacem autem 
hic non fpcculativam , fed praaicam ^ 
intelligimus , qux boni ac mali uotio- 
nem in ic quoque comprchenditi nam 
utrum res bona an mala fit , non tan- 
tum in genere fed etiam fibi , ac proin- 
de & agenda aut om.ittenda judicat m- 
tellc(flus , non autc voluntas hominis. 
Dt va- Voluntas vcro malum ut malum ap- 
luntatu pctere non poteft , quia id cum ipfius 
«bjea». ^atura puc^nat. bonum enim appetit, 
& malum^averfatur. fcd bonum illud 
ut & malum duplcx eft, nempe vel vc- 
rum , vcl apparens. Hinc fit ut fub fpe- 
cie boni fxpe malum appetat, & bo- 
num fub fpecic mali nonnunquam a- 
verfetur. 

Objedio. At videmus tamen homi- 
ncs fceleratos in malumquod malum 
c{reagnofcuntruere,&contra,bonun[i| 
quod bonum elTc agnofcunt averfari, 
qucmadmodum illa Medeac fententia 
dcmonftrat, Vidfo milmfi} froh^ue 5 




Early European Books, Copyright © 201 1 ProQuesf LLC. 

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag. 

224 A 53 [1] 




V I R T V T I s. 5f 

teriorafequor. RcfponC Veium qui- 
em efteosnonunquaQi appetcrema- 
la, qux in i;encrc mala Sc inlionefta 
cflc i^orunt, CtdiWi ipfi illud malum, 
quodappctunt,ribibonumjufunaum, 

auturile judicant, (ivc ad cxpicndam 
vindidam, five voluptatem, livcavcr- 
(andum dolorem,mokftiam,&c.Hinc 
fic utoblcuiata notitia geneiali, ulti- 
mum judicium rationis pra6lica?ab af- 
fedibus leducatur, & voluntaci id tan- 
quam majus bonum proponat,quod m 
ic tamen mali rationem liabct. Quarc 
rcdlcjudicat hicAriftoteIcs,bonum ef- 
fc communc objecl:um voluntatis bo- 
nx, & maL^: fcd hanceHc dilTPcrea- 
tiam, quod volunt:isbona cum rcdo 
judicio rationisrcdae , voluntas autem 
mala , cum pravo judicio rationis , ab 
afFcc1:ibus (educla, confpirct j licut gu- 
j ftuscorruptuscibospravos, bonos3 & 
contra bonos, pravos Sc ingratosju- 
dicat. 

Voluntatis ctgo objcdum proprium 
cft bonumj non quodvis tamen bo- 
Dum, fcdilludtantumquod habctra- 
tioncm finis ad qucm mcdia dirigemida 
funt t mcdia vcro ipfa funt objcdum 
confultationis & (isx:$cc(^mas fivc ele- 

dionis. 



Early European Books, Copyright © 201 1 ProQuesf LLC. 

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag. 

224 A 53 [1] 



DE N ATVRA 

aionis. Nam , qui fincm aliqucm jatn 
vult, de mediis confultat, & ex medns 
variis unum aut plura eligitjatque ideo 
confultatio & clcdtio circa eadem iub- 
jeaa vcrfatur ; ita tamen ut conlultatio 
prxcedar, eleftio fequatur. 

I. Obje£lio. At fiues non minus 
quam media fiib deliberationem 8c 
cledionem cadunt. Ergo non tantum 
media. Refp. Id vcrum efie de finibas 
fubordinatis , non de cxtremis : fiibor- 
dinati autem fines aliquando medio- 
rumrationem habent. Sicuti Hercules 
non dehberavit utrum felix effe vellet 
nec ne,fed an per viam virtutis,an vero 
voluptatis ad felicitatem eifet ipfi con- 
tendendum: fic Dux exercitus non de- 
Jiberat, utrum vidoriam velitaec nci 
fed qua ratione & via cam coafcqui 
|)ofilt. 

i.Objeaio. Atnon videturinom- 
nibus aAionibus virtutis dehberatio- 
nc efle opus. Refpondco. QUv^dam 
funt, de quibus non deliberaturnifia 
ftolidis. Ut i.de ncceflariis & immuta- 
bihbus. 1. Deiisqu^ noftri rcfpcan 
cvcniunt cafuaut fortuna. 5. Derebus 
lcvicul-is &nugis ^.Dcniquede omni- 
bus quieaonfaat ia noftia poteftite. 



t 



I 




Early European Books, Copyright <D 201 1 ProQuest LLC. 

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag. 

224 A 53 [1] 



V I R T V T I 9. 



97 



iki 



Dclib( 



o eft carum tantum ar- 



leiratio 

dtionum , C|U2 aanncb, i^ui *uvw** «>-- 
quiri poiVunt , rcferuntur. 

Eftautem ha:c delibcratio duplex: 
Tcl plena & perfeaa j G[ua utimur in re- 
bus gravioribus &dirticilioribus,adlu- 
bitis^nonnunquam ctiam in confilium 
aliis : aiit impcrfcfta y qua utimur ia 
fubitisaut lcvioribus, & tlicluprom- 
^ ptis. Nam etfi dchbcratioin iisitanoa 
appareat, eft tamen remper ahqua , nifi 
quis temere agat,quod virtutis non cft. 

Ex his qux a nobis hadcnus difputa- De //- 
ta{Iint,oritur nobihs controverfia ab ^^^^^^^* 
Aiiftotclc -itque ahis Ethicis jam ohm 
ac^itata, &interThcologos nonminus 
controvcrfa, an hxc principia hbcrc 
at^ant & a fe ipfis determinentur , aa 
\ero necclfario. Nos excluhs difpu- 
tationibus prohxioribus Theologicis> 
quantum Ethiciha:c cognofccre intcr- 
cft, brc viter indicabimus, veramque ac 
Chriftianam fcntcntiam proponemus. 

Libertatis vox homonyma cft , ac 
yarie ufurpari folct. Frimo enim libe- 
rumdicitur quodvis fpontancumjqux 
^ibcrtasbtutis quoque competit. Nam 
bos libere quxiit pabulum fuum, aves 
libcrc vagantur per acrcm. SecnndoM' 

£ bcti 



ill 




Early European Books, Copyright © 201 1 ProQuest LLC. 

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag. 

224 A 53 [1] 




DB NAT VR A 

bcriappcllantui quivis aclus volunta- 
tis, qui a rationc diiiguntur. Sic Angeli 
in coslo libcre & tamen fempcr bcue 
opcrantur j voluntas hominis Ubcre 
vult ultimum finem & beatitudinem 
fuam. Tertio hbcrum fumitur pro eo 
Guod ncmini fubeft^autaneminc pen- 
det.Hoc mouo folus Deus libcr eft feu 
tw7tis<n^i ^cabfolutusfuarumaaio- 
cum Dominus. §lt{arto vcx libertatis 
fumicurpropotcltate rcm propofitam 
admittcndi velrecuiandi,fequendi vel 

fugiendi. ^ 

Hsec poftremalibertas duplex "^tui- 
tur> nempc fpecificationis,& cxcrcitii. 
Specificationii vocatur a Scholafticis> 
potcftas cx divcrlis propofitis rebus u- 
na confukatione pr^Evia eligendi , alias 
praztcreundi aut rccuQndi . Exercitii i 
vero vocatur , potcftas rem unam pro- 
pofitam chgcndi vcl rcjicicndi ; ab ahi$ 
vocaturlibcrtascontrariccatis, & con- 
tradiaionis. Et dc hoc poftrcmo liber- 
ntisgcncre nobis proprie agcnducft. 

Non difputamus autem hic anxie 
unde fit ut homo potius quam rcliqua 
animantia hac hbertate fit prarditus, 
quiaDeo auihori naturx placuit homi- 
ncm his dotibus pra: c;Eceiis ornarejm- 

terim 



. 1 



Early European Books, CopyrightO 201 1 ProQuest LLC. 

Images reproduced by courtesy of Koninklijlce Bibliotheek, Den Haag. 

224 A 53 [1] 



.cnmtamenncc caufa proxima , qu^ 
a nonnullis affertur , contemnenda elt. 
Nempe id ideo fieri, quia mens huma- 
nanoneftcorporca,necacorporenc- 

ceaano dependet . ficut rehquarum 
animantium formx i quum crgo ioluta 
fit & Ubera a corporeis nexibus , etli 
corponfitconjunda, hinceft, quod 
corpori & ejus afFedibus dominan pol- 
fit, nifi fe inejusvoluntanamicrvitii. 

tem addixerit. 

Non difputamusiiic ctiam fukus.m 
quanam facultate hujus hbertatispro. 
priafedesfit,inintelleaufcihcetanm 
voluntate:quum in utramquepartern 
argumenta non exigui momennlint. 
In^cnm tamc receptaacvulgatior fen- 
tentia, & S. Scripturarloquendi modis 
convenientior eft,propriam ejus fedem 
ciVe in voluntate,cui ha:c facultas inhta 
i Deo eft .ut fe in utramque partem flc- 
aerepofnt: etfi &hoccertum fit, vo- 
luntatcminfeelfecxcam, ac proindc 
fme intelleaus indicioac judicionihU 
cho-ere autrcfpuere polfe i cu)us intel- 
lec^lus indifferentia (circa diverfa enim 
media fe extendit) caufa quoque elt^ 
curvoluntas adus fuos vanarc pollif. 
atque lUudcft, quodin fcholis dicunt, 
^ E 2, Ubet- 



m 



Early European Books, Copyright © 201 1 ProQuesf LLC. 

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibiiotfieek, Den Haag. 

224 A 53 [1] 



100 r>E N at vR A 

libeitatem cflc in intelle^niii radicalitcr, 
in voluntatc autcm formalitcr. 

Tota vero difficultas , qua: hic dili- 
^cntius cft cxpcndcnda in hoc verla- 
tur, quoufquc fe extcndat calibcitas, 
qua:(c in hifcc principiis (eu facultati- 
busanima: manifeftat. Ut autemhajc 
difficultas plcne tollatur , duobus mo- 
dis hxc qua^ftio intelligenda cfl ; pri- 
mo 3 icfpcdu Dci & cjus providentia-f 
qua: fupra voluntatcm cftifccundo^re- 
Ipecluobjetflorunl , circa qua:volun- 
tas verfatur. 
^imeda Dc primo quarritur , an voluntas ita 
xjtlunta- (ithbera, & fuarumadionumDomi- 
tu Itber- jj^^ voluntati & gubcrnationi ia 

t!!*.?™' omnibusadibus fuis non fubfit. 
Deipro' De hac quarftione m divcrlasplanc 
viditjtia. fcntentias Philofophi antiqui iverunt. 
Nam EpicurcijCtfi Divinitatc aHquam 
vciboagnofcerent, cjus tamenprovi- 
dcntiam ncgabant, atquc omniateme- 
re ac cafu ficri contendcbant j ac proin- 
de voluntatemhominis divinsgubcr- 
nationi fubcfle negabant: auemadmo- 
dumHoratius cxLucrctio hanc corum 
fentcntiam his verbis cffert } Nawque 
dm dtdici fecurum a^ete JLVum. Sed 
illi, ab omnibus rdiquis Plulofophis 

rejc- 



IV I R. T V T I S. 101 
reje<airant. Imo & Ciccro dciisrcaQ 
~ judicat, cum verbo Deosfatcrentur, 
reipfa tamen cos raftulifle ; quia Deus 
fine cura & providentia intclligi noa 
poteft. 

Platonici & Ariftotelici faniorcs, a- 
gnofccbant quiJcm Deum omnia rc- 
^ere & proviJcntia fua univetfain fua 
natura contincre, ab illo tamen regi- 
ininc eximebant adioucs (ingularcs 
humanx voluntatis , quas lifMf » id 
c{l,in noftra tantumpotcftatc ciVc cotu 
tendebant. 

Stoici contra univerfi Sc (Ingula re- 
^cquidcm divina:gubernationi fubji- 
jciebant , fcd rurfum in altcrum cxtre- 
nium pcccabant ; (^uia difcrimcncau- 
larum necclTario & contingcnicr a- 
gentiumtollebant, & omuiainevita^ 
bili fuo , & caufarum naturali ncxtt 
contingcrc alfcrcbauf 

Philofophorum ergp fcntcntiis mif- C/mfftju 
fis,vera& Chriftianafentcntiaba:ceft: "^['"^j^ 
quod omncsadioncshumancjtambo- p^,-^^,. 
na: quam malx, tam univerla: quam yidcnti*. 
finguljc , divinas providcntix & gubcr- 
uationi fubjiciantur , & ab eadem rc- 
• gantur, fccundum dccretum ejus a?tcr.- 
num , & fcientiam infdUibilcm. Nam. 

E 3 £»r»- ' 





Early European Books, Copyright © 201 1 ProQuesf LLC. 

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag. 

224 A 53 [1] 



102. b'h Natvra 
prjEter Scripturam,qu3C id multls in lo- 
cis perfpicue teftatur , ratio id ipfum 
quoquc neceflario evincit. Sequeretur 
cnimilla, qua: fecundum Deidecre- 
tum non fierent , cxiftentiam habcrc 
cxtra Deum , ipfo vel ignorantc , vcl 
negligente,vel invito: quorum nullum • 
Dco line blafphemia adfcribi poteft. 
Tiuntergo omniaipfofciente , voleutc 
& regente j voluntate fcilicet & redio- 
ne , qua bona facit & promovet , mala 
^ero jufte permittit,& iafinesa fe prx- 
ftitutosordinat. 

i.Obje(5l:io.At fi hxc ita fe habeant, 
quomodo homo liber eft in adionibus 
fois, autquomodolaudemmcrctur in 
bono, & pccnam in malo ? 

Refpondeo.Hsec difficulcas tanta eft, 
Ut quidam, quia hxc inter fe conciliarc 
Bon poHunt, vel cum Peripatcticis Dei 
gubernationem in adionibus fingula- 
ribus negcnt, vel cum Stoicis omnia 
fato ficri afTerant. Scd etfi hxc difficul- 
tas tolli non polVet, non ideonegan- 
duefletquod in Scriptura perfpicuum 
cft , quia non poflet a nobis fol vi quod 
difficile eft. Vidctur tamen ingeniis 
modcratishoc modofatisfieri pofle, li 
^idelicct dicamus,decrctumDei de re- 

rum 



V I R T V T I S. . 

ram contingentium , & ab hominis li- 
bertate peDdcntium detcrminatione» 
nonexcludere, fed includerc libcrta- 
tem & contingentiamiquiaDeifapieu- 
tia tanta cfl: , ut decreto fuo naturam 
caufaium infcriorum non violarit , ac 
proinde non tintum rem ipfam, quam 
fibi prxftituit , femper allequatur , fcd 
ctiam modum fccundum qucm cam 
contingere voluic : ac proiudc ftatue- 
rit, ut caufae neccflari*E ncceflario a- 
^lionesfuas producercnt, caufx vcro 
contingentes concingentcr , & ex prx- 
via eledione. Atquc idco homo Iibcrc 
ao-it quod agit, quia Deus dccrevic , ut 
a?tiones has potius , quam ilias Uberc 
ageret. 

1. Objeift. At decretum dctermi- 
nansvoluncatcm hominis ad has po- 
tius producendas quam illas j planc vi- 
detur toUere omnem libertatem vo- 
luntatis , in adionibus produccndis: 
quum lioc Hbertatis fit, non ab alio de- 
terminari, (ed afe. 

Refp. Fateor hoc efle hbertatisab- 
(olatXi nondetcrminari ab alio, fcd 
tantum a fe. Verum hx'c abfolura liber- 
tasinfolum Dcum cadic: fufticitvcro 
ad hbcrtacem creaturas , li ipfa fe dccer- 

E 4 mincr. 



Early European Books, Copyright© 201 1 ProQuesf LLC. 

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag. 

224 A 53 [1] 



J04 I> ^ N AT VR A 

•Tninet» ut caufaproxima fuarum aiflio- 
num; & intcrim determuietur a Deo 
13 1 caufa fuprcma > & C[Ui proprios fuos 
motus etiam crcaturac relinquit;quem- 
admodum Augult recte loquitur : dc 
Civit. Deilib. 7. cap. 30. 

5. Objeftio. Athxc vixpofluntm- 
tclIigi.Refp. Fateor,& hoclibenter,ab 
inteiledufinitovias & modosagcndi 
potentixac fapientije infinitacperfeclc 
capi non pofle ; nec tamcn hinc fequi- 
lurrcmhanc iic fe non habere. Nam 
omnes (nififmtTurcis & Ethnicisdc- 
tcriorcs) agnofcunt , Deum pra^fciviflb 
ab a:tcrno determinationcm volunta- 
tis humanq in omnibus a^tionibus fuis. 
Quis vero hominum intelligerc queac> 
^uomodo Deus certum eventum m 
caufls indctcrminati^ prarviderit ? Imo 
Tcro explicct mihi quis > quomodo 
Deus infinito fcientix fux lumine fine 
violationelibertatis humanx hoc prac- 
vidcrit, ego ci cadcm opera explica, 
bo,quomodo Dcus decreto fapientifli- 
mo fuo id ab a:terno decrcverit, & finc 

f^Uiberi ▼iolationc hbcrtatis ejus in tcmporc 

arbitrii cxfequatur. 

'vires iri Altcra quarftio , cujus antca mcntio- 
i>ono& iicnifecimus, &ab Ariftotelehicagi- 



V I It T V T I S. lCf 

tatur , cft, An voluntascx natura fua 
candcm habcat potcftatcm ad bonura, 
quarn habet ad malum. 

Non agimus hic de hominc perChii- 
ftt Spiritum regcnitoj de cujus ad bcnc 
.aut malc agendum facultatc agcrc, 
propiieTheologorumcfti quiarege- 
ncratio rcs eft fupernaturahs, qua: ho- 
minianimaU plancignotaeft. Agimus 
crgode homine naturali & extra fta- 
tum regcnerationis confideiato ; qua- 
lcsomncs gcntiles Philoibphi, &eo. 
rum difcipuli fucrunt. 

Qi^xriturergo dc his,utrum tam (Ic 
inij^rorumpoteftate bcnc agerequam 
malc, & contra. 

Ariftoteles advcrfus Stoicos atque 
aUos id probat fequentibus argumctis. 

I. Quiaalioquin legumlatores pcr- 
peram bcnefacientcs prsemiis , malcfa- 
cientes pccnis afficcrcnt. 

1. Quia objurgationcs &rcprehea- 
fioDcs fruftra adhiberentur. 

5. Dcnique quia pccnitcntia & dolor 
non fequeretar malefada, tranquillitas 
animi & Istitia benefa^fVa* 

Interim tamen & hoc fatctur 5 cqs 
qui cx ignorantia, cujus fibi caufa funt, 
autcxhabiiuvitiofomalc agunt, npA 

E ; poflTe 




Early European Books, Copyright © 201 1 ProQuest LLC. 

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag. 

224 A 53 [1] 



To<r DE Natvra 

pofle non male agere j & tamen jufte 
reprehendi ac puniri ; quia principium 
ignorantix atquc habitus pravi in ipfo- 
rum fuit poteltate j & quia fingulares 
a(flus pravi,non funteomodonecefla- 
rii» quo habitusipfipravi, exquibus 
a(flus proficifcuntur, 

Hxc artrumenta non func nullius 
advcrfus Scoicos momenti. Vttamen 
hxc quxftio Chriftiane intelligatur ac 
folvatur, diftinguendum eflinterbo- 
num,& bonum.Nam aUudbonumeft 
fupcrnaturale & fpirituale : quod nem- 
pe cum vita furura certam relationem 
habet ; quale eft vera refipifcentia , vera 
fiducia in Deum per MediatoremChii. 
ftura , vera charitas erga Deum & ho- 
minesjvera fpes futurae & xternx vita?, 
&c. Ad hoc bonum homononrena- 
tus nullas plane vires habct , quia homo 
Animalu non percipit ea quAfunt Spiri- 
tm Dei , imo ne potefl quidem ea perci- 
pere , quia Jfiritualiter judicantur , r. 
Corinth. i. ac proinde hoc bonum no- 
bis per media fupernaturalia revelari, & 
revclatum per Chiifti gratiam com- 
jnunicari debet. 

Ahudbonum eftnaturale ac Politi- 
cum , qaodrelatiouemhabetcum vita 

bomi- 



Early European Books, Copyright© 201 1 ProQuesf LLC. 

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haog. 

224 A 53 [1] 



V I R T ▼ T 1 s. ro7 

hominis in hoc mundo vi vcniis j quo 
animushominis intra fe Dco proprie 
non obedit , aut futurum atque ^tcr- 
num praemium rcfpicit : fed per quod 
virtutes atquc artes occonomicas & ci- 
viles excrceti quibus haec vita & homi- 
numfocietas confervatur, & prxmia 
caduca refpiciuntur. Ad hoc bonum af- 
fequendum faremur homini naturali 
ahquam adhuc hbertatcm & faculta- 
tcm circ rcfiduam , ficuti argumenta 
ab Ariilotelcallata, atqj cxemplamul- 
torum laudatorum Ethnicorum,& ip- 
forum fcripta oftcndunt , & ipfa ctiam 
S.Scnptura inPharifqis teftatur.Interim 
tameu & hoc hic tencndum(quod Pla- 
to, Pythagoras,Plutarchus,aHique co- 
guntur agnofccrc ) naturam ad hoc bo- 
num pcc fc aiVequcndum valdc eilc de- 
bilcm , & non polVe ad aUquem ejus 
I cmincntiorcm gradumpervcnire , niH 
divino adfpirante auxiho,quod Theo- 
logi auxihum fpecialc vocant. Qriem- 
admodum de Saule hiftoria S. tcftatur, 
quod fpiritu lehovae initio rcgni fui 
fuerit indutus ; & Cyrus idcirco voca- 
tur undus Ichovx* } & Bafalcel ac Chi- 
[ ram ftrudores tabcrnacuH ac lempH . a 
I Spiritu Dei ad hacc opera cxtrucnda 

pecu- 





Early European Books, CopyrightO 201 1 ProQuest LLC. 

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haog. 

224 A 53 [1] 




K)^ DE VlRTTTlBTS 

pcculiaritcr oiaati dicuntur fuilfe. ac 
proindc & hoc bonum a Deocftpc- 
tcndum : coque magisa Chriftianis> 
quihocctiam ad fincs fupcrnaturalcs 
rcfcrrcdidiccrunc. 



P A R S Ter T I A. 

QifA agit de vkttaibus fwgularibm 

U Xplicatis iis qux ad virtutis 
' naturam in gcncic confti- 
tucnda ncccflariafunt, con- 
lcqucns eft ut dc finguhs vir- 
tutibus & iplarum proprictatibus Ipe- 
ciatim agamus. 

Virtutcs quae huie fcicntix fubjiciun- 
tur, vcl fcdcm habcntin voluntatc & 
a/Fediibus, vel fedem habcnt in intclle- 
^u. Priorcsproprie Ethica:, pofterio- 
icsi^^»fljj^^fcu intcUectualcs appel- 
lantur, de quibus poftea. 

Virtutes qua; in voluntatc Sc afFcdi- 
bus fcdcm habcnt , ab Ethicis nonnul- 
lis non male dividuntur in femiviitu- 
tes Sc plcnas virtutes. 
Ds ftmi- Semi-virtutcs appellantur ti^^Tii 
wirtuti' qua^dam feu difpofitioncs, & virtutum 
qu ^ danu u dim c flta; qu as p cr lc qui d e na 

iau- 



Early European Books, Copyright© 201 1 ProQuesf LLC. 

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag. 

224 A 53 [1] 



SlNGVL ARTBVf. IC^ 

budabilcs funt i fed tamen intcgram 
\irtutis formam nondum habent. Et 
licet Atiftoteles antc virtutum perfc- 
£Varum tia<ftationcm dc iis nonagat, 
fed alibi per occafioncmi nos tamcn dc 
lis Ixoc loco tradandum efl'e judica- 
mus, quia ab imperfcdioribusadpci- 
fcdiora evidentior eftprogreflus. 

Dividunturautcm in naturalcs, & 
^cquilitas. 

. Naturalcs funt , affc(fius quidam 
kudabiles , qui honiincm ad virtutes 
civiles inchnaat , a Ciccront vittutum 
j^niculi , & femina frcquentcr appd- 
iati. 

. Ecfienim Ariftoteles animum homi<- 
nisraf^etabulxcomparat, in quanihil 
infcriptum eft, fetl virtutes & vitia pcr 
ttdfuetudincm re(flam vel pravam in- 
feulpi polliint i umcn cap. uk. 6. hbii 
JEthicorum , & ahbi eos vidcturagno- 
fcerc. Et illorum fcntentia finc dubio 
cft verior, qua cum Platoniciseos ani- 
jnis hominum innaCci ftatuitur , cum 
Paulus Rom.i. 14. i f - difeite tcftetur, 
fil>tis Ugt4 fcriptum ejfe in hominumcor' 
dibtii , ^ eos natura qu& UgU funt 
facere.Sunz eigo illa: quardam rcliquiae 
imagmis Dcii^aDeo m jiatura quamvis 

corxa- 



Early European Books, Copyright (D 201 1 ProQuesf LLC. 

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag. 

224 A 53 [1] 



ttO DE VlRTVTrBVS 

corrrupta infitx,iion tantum ad Dcum 
cognofcendum ; (ed ut rerum hone- 
ftarum & turpium difcrimen quoq;ei 
cflct notum; & ut focietates hominum, 
a beftiarum conventibus diftingueren- 
tur. Vndc etiam videmus quoldam ad 
hanc potius virtutem proclives clVc, 
quamadaliam. Alios aptiores ad for- 
titudinem bellicam , ahos ad luftitiam 
civilem , aUos ad contemplationem & 
literas ralios dcnique adartes Mecha- 
nicas.Ideoque Lacedacmonii legem (a- 
tislaudabflem conftituerant, qua ju- 
bebatur, utpuer, cum ea eireta^tatc» 
uticcrtum witx cenuseieiretdeligen- 
dum , coram Magiftraru fifteretur ; at- 
que ibi diligcnter attenderetur , ad 
quodnam vita? genifs magis elfet ido- 
ncus , & quinam boni inftin(flus vel 
mali in eo deprehenderentur , ut mali 
fupprimi , &corrigi, boni verojuvari 
atque excitari poflcnt. 

Alterumgenus lemi-virturumadfue- 
tudine comparatur, & nihil aliudeftr 
quam imperfe(5la acquiiitio virtutum. 
Quarugeneratotftitui poflunt, quot 
funt virtutes perfedlx; commode ta- 
men ad h(^c tria reducuntur, Continen- 
tia.n fcihc«jc, Tolcrantiam, & Obe- 

dien- 



i 



i 



il 



S I N GVt A R I B V S 



iir 



^cntiam jquarum prior modcratur ap- 
petitum concupifcendi , fccunda ira- 
fcendi, tertiautrumque. 

De continentia qu3E concupiicen- Deconti. 
tix appetitum etfi imperfcde modcra- "'"^**- 
tur, multisagit Atiftoteleslib. 7. Ethi. 
cor. Ejufque idem objeaum efledo- 
cet) quod lemperantia:. ^ 

Continentiaergo, grjcce i^KO^-nl^i 
cft proba animi conftitutio , qua vt). 
-luptatibus illicit.s abftinetur,quia rcaa 
ratio eis abftinendum docet , etfi con- 
cupifcendi appetitus in contrariam 
partem trahcre nitatur. 

In viro contincnte autem tria con- 
currunr. i.Reda ratio,qu2e quid deco- 
lum & honeftum fit cognofcit. i.Con- 
cupifccntis rebelles motus. 5. Earum 
tamenrepreflio, & faltem in plerifquc, 
quibus multitudo hominum fuccum- 
bit, vidoria. 

A temperante difFcrt ; quod ille mo- 
tus rebelles concupifcentias jam edo» 
muit, ac pcoinde ficilius & cum jucun- 
ditatcquadavoluptatibus abftmet j ut 
qui hoftcm jam dev:cit,ad vcifus qucni 
continensadhuc pugnat,& quemcum 
labore &moIcftia ut plurimum fuperar. 
Contiacnti opponitur incontinens) 

Graece 



Early European Books, Copyright © 201 1 ProQuest LLC. 

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Hoag. 

224 A 53 [1] 



Tnntia» 




III DB VlRTVTlBVS 

Grxcc «it^^W?, quialcviofibus cmm 
CQucupilccntix mocibus vincitur , iif, 
que, erfi rationi ejus repugnent, Ipontc 
lamen ccditatque induleec. 

Ab intemperante incontincns , (c- 
cundum Ariftotclem diffcrt,ficuti mor« 
bus incurabilis a curabili» &remperdu- 
rans ab co qui per intcrvalla recurrit. 
lutcmperans enim liabitu vitiofo labo- 
rat, & ratioeiuscumafFcclibus pravis 
fcmper confpirat. Incontincns vero ra- 
tio«em illam generalem , falcem adu 
primo , adhuc intcgram fervat, & quia 
cx infirmitate aut temeritate peccac , ia 
yiamficilius revocari poteft : quoniam 
iplius adioncs pravas pacnitenciafcrc 
fcquitur. 

AIccrafemivirtuscfl:coIcrantia,Gra:- 
cis dida 'we^7T^'e*, cui opponitur mol- 
luics fcu^Afltx/fle, qux tolerantia ira- 
fcendi appecicui eodem modo mode- 
ratur , quo continccia appetitui concu- 
pifccndij perfcrt cnim dolores quibus 
plerique homincs fuccumbunt , quia 
icda ratio perferendos fiiadet > ctn id 
ab eo fiat cum laborc & moleftia. 

Eodem mododiiFcrt a forticudinc, 
quo concinencia a ccmperancia;& mol- 
htic^ toleraDtix oppofiia eodcm modo 

dilfcrt. 



» 



5| 



Early European Books, Copyright © 201 1 ProQuesf LLC. 

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag. 

224 A 53 [1] 



II; 



S I NGVLAltTBVS. 115 

ab ignavia & timxditate, quo in- 
B contineiuuab iutcmpcrantia. 

Tcrtia tcmi virtus ftatuitur obcdicn- ^.^*^^'^ 
«ia, dc qua Aiiftoteles lib. i. cap. ^.nbi ""^'^ 
^hanc dilpoluionem in idonco Ethiccs 
fcjauditore icquirit. Eftautemredaani- 
fi mi affeitio , qua fe fapientiori & re<fle 
Vmonentifubjicit, ciquc obcdit, quia 
li retla ratio obcdiendum judicat i ctfi 
fchabitumvirtutumillarum (ad quaficil 
jfchortatur) nondum plene poiridct. Et 
t hsEC proba animi difpohtio eft inftiu- 
C mentum, & viapcrquam rehquarmn 

I .virtutum habitus paulatim acquirun- 
[ tur.Quamobrem &Arif!btcle$Hcfiodi 
I); teftimonium in huncfincm afFcrt : qua 
B primasbonitatis partcs ci afllgnatqui 
L ex fc & per fe fapit ; fccundas vero > qui 
b ic(5lc monenti obtcmperat. 

Jvicii' ^A^-mi t «4* ^''^ ^kS^*^ 




Early European Books, Copyright© 201 1 ProQuest LLC. 

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag 

224 A 53 [1] 



114 VlRTVTlBVS 

Haec qua: ab Arillotele de cribus liis Ccm 
mivircutibus dicuntur , ea mente qua 
ab co dicuntur, a veritate non funt alie- 
na : inteiim tamcn & illud hic aduo- 
tandum cl\ » concinentiam , tolcran» 
tiam, & obedientiamtalcm in Scriptu- 
ris nobisprarfcribi, quxinterpcrfedas 
& maxime arduas virtutes merito cen- 
fendaifuntj de quibus latius agere ad 
Theologos pertiner. 

Semi virtutibus hifce fic brevitcr cx- 
pofitis,reliquum cft ut ad iplas virtutcs 
cxphcandas deinceps procedamus. 

vhtutum virtutcs Ethicas di viduntur a variis 
authoribus vtric. 

iHviJr9» jUaiweus & nonnulJi aiii virtutcs di- 
▼iduut fecund um ordincm dccalog'> 
nempe in eas qua; fpe(flant Dcum,& ia 
cas c\\xx (pe<5bantproximu.QijoE Deum 
ipedant continentur quatuor primis 
decalogi prasceptis. Quorum primum 
mandat culcum Deiinternum , nempc 
cjus re(5tam cognitionem , fiduciam in 
ipfum, charitatem, &c. Reliquacxter- 
numj qui opere &fa(flo pra2llatur,pia:« 
cepco lecundoj qui verbis, pra.*ccpto 
tertio j qui ccremoniis leligiofis , pra:- 
cepco quarto. Virtutcs quaj proximum 
lpe(^ant couciacntur rcliquis fex. In- 

tcrnus 



^ SlN GYLARIBVS. ITf 

f tcrniis afFeaus crga proximum dirigi- 
tur prxcepto ultimo . Externa: vcro 
ladiones ,. reliquis : quarum nonnullae 
^terCintur inter iiipcriores & infcriores, 
prsECcpto quintoi intcromncs univcr- 
te,reliquis;rerpeau vitacprxccpto fex- 
to ircfpcau pudicitix, prxcepto fepti- 
tnoi rcfpedu bonorum extcrnorum, 
praecepto oaavoj rcfpcau dcniquc fa- 
tnxSc nominis ejus, pra^cepto nono. 
Hscc divifio fane pulchcrrima & perfc- 
eiimma cft, utpotcaDcoipfodivma 
'f>lanc mcthodo profeaa i fcd quia haec 
-niagis eft Theologica, idco hanc in 
pra-fentia non fcqucmur. 

Stoici vctercs,quosCiccroin officiis 
-fcquitur , diviferunt omnes virtutcs io 
quatuor fpccics j nempe Prudentiam, 
luftitiam , Fortitudinem , & Tcmpe- 
rantiam,quas virtutcs cardinales voca- 
bant, fub quibus rcHquac omncs conti- 
Dcntur. 

Nos vero, quiahadcnus Ariftotelis 
Tcftigia fccuti fum.us , ea ctiam dcm- 
ccpskquemur; utita, quantum natura 
hominis, Dei vcrbo deftituta,hic con- 
fequutafit, mcHus difcamus. Errores 
lamenfiqui occurrunt, ad vcrbi Dev 



normam corrigemus. 



Vir- 




Early European Books, Copyright © 201 1 ProQuest LLC. 

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag. 

224 A 53 [1] 



II^ DE VlRTVTIBVS 

Virtiues Ethicx qnx ab Ariftotcle 
cxplicantur , ab co referuntur lib. i. 
cap.y.pcrtra^aantur vero poflrrema par- 
telib.5.itcmlib.4. & y. Refcruntur au- 
tcm ab co fequentes. 

1. Fortitudo. i. Tempcrantia.5. Li- 
beralitas & magnificcntia. 4. Modcftia. 
& magnanimitas. f. Manfuctudo & 
clcmcntia. 6, Affabilitas. 7. Vcracitas. 
•8.Comitas.9.AfFeduslaudabilcs,ncm- 
pc Vcrccundia, &Nemcris. 10. Deni- 
quc luftitia. 

Hxvirtutes ctfi ad certagcnera rc- 
duci poflint : auia tamen id ab Arifto- 
tcle non fit , icd tantum reccnfcntur, 
nosetiamfb/a cnumerationc contcnti 
-crimusi carumquc naturam fummatim 
ciplicabimus, & quacftioncs qu«dc 
ii$ mo vcntur brevircr adnotabimus. 

De Tortitudine. 

pOrtitudo, h^^^XyCivoch ufum fpc. 
. <^lcs,velcorporiseft,velanimi.For. 
titudo corporis in lacertis , & viribus 
confiftit , fed talis leonum quoquc & 
-taurorum cft. Ha;c proprie virtus noa 
cft, fcd virtutis hujus nonnunquam in- 
.%ne inftrumcntu.Fortitudo animi vel 
Chriftianacft, velCivilis. Cluiftmna, 

quum 



117 




SlNGVLARlBVS. 

quumhomo nullum dolorem > autpC' 
ncula fui^it, quo Dcoobediat, ejufque 
vciitati teftimonium prxbeat > atque 
'^yhxc maxime in Maityribus cluxit. 
Civilisah Ariftorele definitur, me- 
diocritns '«^'^P?*^««t^^ (poti^j idcftj 
circaea qu^E fiduciam aut merumfii- 
untjproprie vero circa periculaiqua: 
irfortisopportune fubit, &gcncroIc 
rfert,quiahoncftumcft,& quia tur- 
c cft non fubireatque perferre. 
Objeclum fortitudinis cft duplcr, 
ternum , atque extcrnum. Internum 
bjcdum , funt vehemcntcs ira: & do- 
ris pcrturbationes,quas fortitudo rc- 
iprimic, ne modumcxccdaur, (ifortc 
Tper cxterna objcda acrius irritgntur. 
Nam 

Foriioreflqtiije, quamqui fortijftmn 
vincit 

Idocnia i nec virtus altius ire 
teji. 

ui&ipfeSapiens atteftatur Proverb. 
6, Melior eji longmimus robujloy ^ 
qui dominatur in animum Juum , eo qui 
eapit civitatim, 

. Extcrnum objcdum rurfus duplex 
cft) commune, vcl belUcum. 
Communc; yocantur quaEvis mala 

aut 



'1 




Early European Books, Copyright © 201 1 ProQuest LLC. 

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag. 

224 A 53 [1] 



iiS deNatvra 
aut infortunia , quse in vitam commu- . 
ncmliominum incidunt. Qualia funtii 
ja(5\:ura bonorum , ignominia , moibi, 4 
morsamicorum , &c. Etliergo Ariftonid ; 
telcsliarc ad propiie di(5tam forticudi- b i 
ncm non refcrar , tamcn quiha;cmo-o ^ 
deratc perfert , fortis omninovocatur,:L : 
& dicendus cft: qucmadmodum & illc'l 
qui mortem naturalem aut cafualc , ut i 
vocant , non nimium extimefcit : quia. 
vir probusDci Providcntix fe modcfte. j i 
fubjicit , & in vitx futuraj beatitudi^ urH 
nem oculos conjicit. Bellicum obje*i i 
<^um , funt pericula & mors bellica. a u 
Qijiaautemfortitudoviricivilisinbel. 't 
lo maximeelucet, maximequcliono- ( 
ratui^iiarc a:quitatis caufa e vidcntius ) 
fufcipi potcftjidcirco Ariftotcles in liu- 
jus explicatione maxime infiftit , & 
hanc fortitudinis fpcciem prarcipuc I 
commcndat. 

Extrema qua: cum hac virture pu- 
gnant, & inter qUv-e fortitudo media 
eft, funt , in dcfcd:u timidittu feu mcti^ 
culofiteiS) htxUixn exceffu temetitcu [et$ 
st4dAcia,Jpccr(^.Timidu4 quemvis do- 
lorem metuit & fugit , audax vero ia 
quarvis pericula iuconfiderate ruit. Ti- 
midff4 proptcr periculoal metum offi- 

cium 





Early European Books, Copyright © 201 1 ProQuest LLC. 

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag. 

224 A 53 [1] 



SlN GVLAR JBVS, IT^ 

^otn deferic : audax &c cemeranus fi- 
ic necefTitate i ex animi quodam fa- 
(lu, qua^vis difcrimina adit. Fortis au- 
tem , etfi doloris fenfu non carct, pcri- 
cula neceiraria non fugit , fed honefta- 
k tis caufa ea libenter lubit 3 Sc quia uoa 
■ nifiprudentcrabeofufcipiuntur, ideo 
^ ca conftancer perfert 1 & quo magis in- 
tjrruunt, eo gcncrofius iis itobviam, 
quamdiu vires locum habentjaut mori 
honeftum eft. Unde & re^le colligi- 
tur, viroforti nonnunquamhcere ho- 
neftefugere, line turpitudinis aut ti- 
miditatis nota: fi mortc fua: patri^c ma- 
igis prodefle non poflic> quam vita:tum 
cnim fugit non quia mortem metuit, 
(cd ut (e ad majus bonum refervct. 

Tcmcrarius vero , pericula quidem 
animofe fubit , fed illis praster expe(Sla- 
tioncmingruentibusfacdius ccdit, & 
in fugaminhoncftam conjicitur , quia 
certarationc ac dcbito fiueabeonon 
funt fufccpta 3 quapropter etiam Jpec- 
gvaixct ab Ariftotele appellantur , quia 
audaccs fa^pe fimul funt timidi. 

Vt vero fbrtitudinis natura eocri- fortittt*- 
dentius Hqueat, Aiiftotelcs hic qua:- dinU^ju^ 
dam fortitudinisflmulachraa verafor- ^^^" 
ticudine diftinguir. r. Maxime vicina ^^^^ 

for- 



nes de 
fortitu- 



110 DS VlRTVTIBVS 

fortitudini verx cfl , fortitudo corumf ^ 
quimctuignominix &rcprehenfionis, 
autfpc honoris fortitcr pugnant. i. qui 
obmctum difciplinajmilitaris. 3. qui 
ob periiiam rci militaris confidcntius 
agunt, aut propter virescorporis,& ar- 
morum quibus tc(5li funr. 4. qui cx im. 
petu naturx id faciuot, ut ob iram, do- 
lorem , authbidincm. y. quiexigno- 
rantia viriumhoftihum fortitcr agunc. 
6, qui ob metum fervitutis , autfpem 
pra:da:. Hi omncs enim cumproptcr 
iplam honeftatcm nonpugnent, vcrc 
fortcs non funt, ac proinde , caufa quar 
cos ad fortiter agendum movct cef> 
(ante, dcficiunt, aut animum dcfpon- 
dent. Ha:c omnia ab Ariftotele recle 
dicuntur, nifi quod honeftas ipla ei ex- 
tremuslemperfitfcopus, cum tamea 
vir vcre fortis Ecclefia: dcfenfionem, 
Dcique fuper omnia gloriam fibi ia 
omnibus propofitamhabcat. 

Sequunturjam ahquotquxftiones, 
qu5B ab Ariftotele & ahis hic propo- 
nuntur. 

Qna;ritur an viro forti nihil hccat 
mctuere ? & re(pondctur , non tantum 
hccre,(cd etiam honeftum cire ut qua^- 
dam mctuatiqualia fuac> 1, Res turpcs, 

infA- 



Early European Books, CopyrightO 201 1 ProQues» LLC. 

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag. 

224 A 53 [11 



SlNGVLARISVS. 



lecusuxoris 



itt 

ibcrorum, 
, utearum 
limpetushumanas vires longe fupercnr, 
fclmina videlicet , terrx motus , inun- 
dationes maris & (imilia : qux camen 
ita non fununetucncia , ut propter mc- 
tum pulillanimus quis judicetur , auc 
lofficium deferat. 

1. Quxritur, utrum viro forti liceat 
Imetuere mortem?Refpondet Ariftote- 
les, viium forte moleitiusferre mortem 
naturalem, aut exnaufragio, &fimili 
cafu, quia in illis tantus virtuti non eft 
locus: imo & vulnera, ac quamvis mor, 
tcm poflc metuere , etiam bellicaai, 
fed ut oporret ; quia illa virtutum o- 
innium, &bonorum eft privatio, etd 
honcftatis caufa eam nihilominus con- 
Iftanter fubeat. 

Hxc refponfio aliquo modo tole- 
Irari poteft , li affe(5lum naturalem in 
homine fpe£temus , cjuia omnis mors 
prasternaturam eft , & violenta corpo- 
lis atquc animse divullio. Videmus quo- 
que Davidem , atque Ezechiam , viros 
Ifortiftimosmortem immaturamaDeo 
[cfle deprecatos j quia per vitamfu3m> 
fcEccIcfix, & Dei glorijemagis fervi- 
turoJ judicabanc, Alioquin vsro ciira 

F has 



Early European Books, Copyright © 201 1 ProQuesf LLC. 

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Maag. 

224 A 53 [1] 



I 



1 



I 



*1 



ILt DI VlRTVTlBVf 

has confiderationes> cum mentem 
mundi miferias » pcccati inhabirantis 
molcftias , Dei voluntatem, vitxque 
flitura: felicitatem convertunt 5 inpri- 
misfi permortem fuam Dei vcritatem 
&gIoriam{int illuftraruri, OQorteetiam 
cum gaudio expcftant : quia mors ipfo- 
rum, fivenaturalis, five violenta , live 
bellica, noneftbonorum omnium fi- 
nis, autvirtutumextindio , uthicper- 
pcram aflcrit Aiiftoteles ; feU eft ve- 
rorum & perfcdorum bonorum ini- 
tium , & omnium Chriftianarum vir- 
tutum pe.rfedio, ac confummatio. 

3. Ultimaquxftio, & intcr Philofo- 
phos olim controverfa, cft: An liceac 
viro forti Cbi manus inferre. Stoiciid 
liccre judicabant, ut Cato Uticenfis fuo 
cxemplo probavit; & videtur illisparj 
aliqua cflc fortitudinis mortem con- 

teninere. 

Ariftotelcstamenhic redius fcntif, 
&Pythagorxi, (jui ftatueruntid plane 
efle illicitum , & ficuti miles de fta. 
tioDC , aut pricfidio difcedere non de- 
bct , nifi ab Imperatore evocetur , aut 
difceflus tempus ab Imperatore confti- 
tutum advenerit , ita etiam homini noa 
ficerccxhac vitaabirc , nifia Dcoipfo 

cvo- 



I 



Early European Books, CopyrightO 201 1 ProQuesf LLC. 

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag. 

224 A 53 [1] 



t 




SlNCYtAR.rBVS 115 

«irocetur : quacrentencia Chriftianx ve- 

ritaci confencanea eH:. 

' I. Quia pra?ceptam generale efl-, 

Bon occides ifiaucem alterumoccide- 

rc non licet', muico minus feipfum ; 

cum rcgula dilectionis proxirai fit fui 

iphusdi!tclio. 

/Vi'a ratio pra:c<;pto liuic GeneC 
$, vcii. o. addita > communis eft ad- 
Tcrfus infereiicem aliis & fibi neccm, 
effuderit fangi^inem hominii , ptr 
hominem Janguutlltfis effunditor » qHiti 
md imaginem fuam hominemfecit Det^s, 
^uiergorcoccidir, iraaginem Deiin (c 
yiolat. 

5. Ephef f. verf. 19. Nemopropriam 
earnemodio haht :Et^o multo minus 
cccidit. 

4. Ah^^^ontff exempla qua: in fcri- 
pturis exdaut , coademnantur a Scri* 
ptura. 

j. Denique ipfe Ariftoteles & hanc 
rationem atferc : quod qui ob pauper- 
tatem 1 aut amorem > auc molelium 
aliquid, fibi manus infert) non fortis 
fed pocius timidus fit ; quum mollicudi- 
nis fic laboriofa fugere. 

I. Objeft. Atfieri pocefl , ut quis , ad 
xnalumeviundum) quodmorce majus 

F z cft, 




Early European Books, Copyright© 201 1 ProQuesf LLC. 

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag. 

224 A 53 [1] 



114 VlRTVTlBVS- 

cft, idfdciac:utLucreua, adigno.mi- 
niam Numancini ac fervirucc.n cltu- 
giendam . Ergo ex dileAione propria 
id fit » qux minus majori anteponir. 
Refponf. Ignominiaquam Lucrecia ,(i 
contra voluncatem fuam vim paiTa eft, 
metuere potuit , & fervitus Numan* 
tinorum, mala funt ttiftia feu posnx. 
non turpia feu culpx. Ay^ipov/cc vero 
non tantum eft malum trifte , fed ctiam 
turpe; quia contra Dei & naturx Lc- 
gem cft > ac proinde hoc illo femper cft 
prxfcrendum. Deinde velfignum ex- 
iremxfuperbix, ut in Catcne & Nu- 
mantinis , cjui fe hoftibus validioribus 
fubjicere noluerunt vcl extremx pu- 
fiUanimitatis & dcfpcrationis, quemad- 
iBodumin Saulc , Achitophele, luda, 
&c. Qui hoc pado fpem veniasaDeo 
cofequendae cum vita fibiprxciderunt; 
&utangore$ac furias confcientixeva- 
ilerent,*^ pocnas infernalcs in feacccle- 
rarunr. 

1. ObjeQ:. Malum trifte cft prx- 
ferendum malo turpi. Ergo &virgini, 
utmanusftupratoris effugiat, mortem 
propriam eligcrc licet. Refp. N. coa- 
fcq. cjuiaftupri violenta perpellionoa 
cft fcclus mum fed alienum , mors vero 

ace 



S*lNG VLARIB VS. 11 J 

a te tibi illata eft fcelus ruum> non alie- 
Dum. 

3. Objea:. At in hidonis facris Sc 
prophanisexemplaexcant, quxabom- 
nibuslau<laniur:fi ncmpe permortem 
tuam patria: magnum aliquod bonum 
concilies : ut Curtii , qui liberavit mor- 
te fua urbem pefte : Samfonis, qui mor- 
te fua vindicavic Ifraelsm. Rerp. Noa 
funt facienda mala, ut eveniant bona. 
Quod vcro exemplum Curtii attinct» 
idimitari non licet, quiaex pollulato 
dxmoniaci oraculi id fadum, & quia 
cx glorix foloappctitu profedum.Sam- 
fonisvero , qui Hebr. 11. inter fideles 
ludicesrecenfecur, alia ratio ; quiaex- 
raordinarium hoc fuit, ac proinde imi- 
'tari non licet , nifi hxc tria concurrant. 
I. Vocatio ad ejufmodi publicam vin- 
diflam exercendam. i. Evidens bonum 
)atria: & rehgiooi inde oriturum. 5. In- 
ftinduj divinus & extraordinarius. Quse 
ciia in Samfonc funt confpicua, 

T>e TemperAHtia. 

r Ecunda virtus eft temperantia , Grar- 
ce tn^^p^onw^ , qua? iTTi^vfjin^.iKhy fcu 

concupifccndi appetitum moderatur. 
Eft autem cemperantia , vircus qua 

F j mc- 



n 



Early European Books, Copyright© 201 1 ProQuesf LLC. 

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag. 

224 A 53 [1] 



4i 



fltf DE Vl RTVTIBVS 

mediocriter , ^!^ utoportetappetiinrur 
aut fugiuntur rcs illi* > Quae voluptate 
fenfus afiiciunt. 

Voluptatcs autem illae confideran- 
tur vcl communiter in omnibus fenfi- 
bus , vel (peciatim ia feufu guf^us dc 
taftus. 

Temperantia, qusemoderatur volu- 
ptates > ex vifu , au Ji-u » & odoratu na- 
fcentes, proprio & (pecialinomincca- 
retjquiavitiahicminus noxiafunr, & 
confpicua. Et hic quoque tamen modus 
cft adhibendus, aut facilein uiramque 
partcm peccabitur. Nam (i quis ni- 
lT»ium delectatur piduris , floribus , fpe- 
£taculis, &c. autavium cantu, acmufi. 
ca, item odorum divcrfa copia , is ia 
Lanc virtutem pcccabit : li quis vcro 
fiulloharum rerum rcnfu afEciatur) ia 
alterum cxtremum incidct. 

Quaeriturhic, an voluptas animi qua: 
cx virtutum actionibus nafcitur, hujus 
quoque virtuiis ohjedum fit. Ec ex fen- 
tentia Ariflotelis eam non efle hujuf 
virtutis objcdum conftat, quia nemo 
re honefta nimium deletlari poteft » ac 
proinde nec intemperantia uti. Poteft 
tamenfieri, ut homoetiam una aliqua 
viicuce uimium dcledecur, ut Ci quis ex 

coa- 



Early European Books, Copyright © 201 1 ProQuest LLC. 

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag. 

224 A 53 [1] 



I 



:X2. 



S I N G VL ARI E VS. 117 

contempbnonetcrumnaturalium lan- 
tam voluptatemcapiat, utreliqua vitx 
ofticia neg]igat;quod quibufdam Phi- 
lofophis , & Aoachoretis contigit : auc 
utex nimia fuarum virrucum admira- 
lione evanefcat, atque infolefc^^r} o^uod 
Ciceroni ahifque contigir. Sed hoc po- 
tius vitium advcrlus omnium viitutum 
connexioncm , quam adverfus fiugula- 
rem aliquam vircucem peccat. 

Proprium ergo & prxcipuum hujui 
virtutis objeftum eft voluptas, quae Ten- 
fumtadus aut guftus afficit, nec tan- 
tum exrernum , fcd ctiam internum, 
quicx imaginatione nalcitur, item ex 
fcrmonibus, Sc gcftibus impudicis. 

Temperantia , qus: modcracur volu- 
ptatiguflus, proprie fobiietas & frugi- 
litas appeliatur ; cujus contrarium ia 
cxceffueft ^57'K^^><'ii helluatio , (ta 
voracitas, &cbrietasiin defedurjmia 
abilinencia. 

Tempcrantia , c^ux moderatur volu- 
ptatitadus, vocatur pudicitia , caftitas» 
five in conjugio five extra conjugium 
fcrvetur i cu)u$ contrarium in exceflu 
cft obfcenitas & impudicitia, Scc. 

Extrema inter quse tcmpcrantia eft 
media)fuQt,in cxceiTu k$(^Xx(nx» intem- 

F 4 petaa- 



Early European Books, Copyright© 201 1 ProQuesf LLC. 

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag. 

224 A 53 [1] 



ttAm. 



\1% DE VrRTVTIBVS 

perantia , in defc£lu vero ftupor fea 
aieuS-Knx . id eft, infenfatio. Sed pauci 
inhoc extremum peccant i atque ideo 
Socratcs eum qui nullo earum rerum 
fenfu afficererur, vel Deum efTe dixit, 
veltruncum. 
l{emeJia Qufa vero corrupta hominum na- 
^verfsu tura ad hunc excefTum valde proclivis 
pcran^ eft,idcirco&aPhiIcrophis & Theolo- 
gis Chriftianis, qua:dam remediafug- 
geruntur , per cjuie hoc vitium expu* 
gnandumeft. Remcdia autem illa vel 
luDthumana, vel runtdivina. 

Humana funr, ccnfideratio infamix, 
quac ejufmodi vitia comitaiur , vitatio 
occafionum , fcriptorum , fermonum 
impudicorum , quibus homo ad h^cc 
y'nh peliici folet , & contra inter fo- 
brios & pudicos confcrvatio. Nam 
/pSt^imjiv njyi ^^^ri^' e^tXtctf fi^yj/^. Cor- 
rumpunt bonos mores conxerjationcs 
fravd. I. Cor. ly. 5;, Dcnicjue diiigenj 
conlideratio exemplorum ; qux in hi- 
ftoria & vita communi nobis demon- 
ftrant , quanta mala fecum trahat in- 
temperantia, & qux contraanimi ac 
corporis bona comitari foleant tcm- 
perantiam. 

Divinafunt, fcria pra:ceptorum di- 

viiio- 



Early European Books, Copyright© 201 1 ProQuest LLC. 

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibiiotheek, Den Haag. 

224 A 53 [1] 



SlNG Vt ARIB V5. 12 ^ 

vtnorum adverfus hxc vitia meditatio, 
jpultus divini diligens obfervatio , ar- 
(flentes & continuse ad Deum preces, je- 
junia religiofa> & fimilia ; qujeDei ver- 
bum nobis proponit^ut hoc pacto mcns 
Deopotiusatque cjusvoluntaci , (^uaiu 
mundo & carni fervire polTic. 

jie Liheralitate, Magnificenttft, 

nPEriia virtus, dequa Ariftotelej ini- 
tio libri 4. agit, cl\ libcralitaS)Gia:- 
ce gXjOjjg/iOTTjj. 

Eft autem ea > Mediocriras in reci- 
piendaarquecroganda pecunia , ut ia 
iisnihilcommittatur, nili quod hone- 
ftum &deccrum eft. 

Objctlum ergo hujus virtutis funt 
I •^ij,<($6^ feu pecuniie. Per pecuniasau- 
I lem hic non tantum nummi intelligun- 
turjfedquaevisopes, feu quicquid nura- 
mis xftimaripoteft. 

Officia propria hominis liberalisfunt 
]ujle acci^ere ^ recle erogare , fcu do- 
narc , & fumptus facere. Accipit ergo 
liberali$,nonnifi«w^c//f^i?/ : id efl:> ex 
rcbuj propriis ; nonnifi uti debet , id eft» 
ca moderatione & menfura, quadebet; 
Donnifi a quibiu dcbet, id eft , non ex 
lenocinio , alea , foenore , aut alio turpi 

F 5 atcjuc 



Early European Books, Copyright © 201 1 ProQues» LLC. 

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag. 

224 A 53 [1] 




fjO DE VlRRVT.BVS 

atque odiofo quasftu, Ccd ex Iioncfto la- 
bore» fundione, mercimonio» h*ere- 
dicatc, reditu, &c. 

Aiterum officium viri libcralij eft 
recie erogare , (cu donare, & fumprus fa- 
cerc;&: in hoc libcrahtasmaxinieelu- 
cet } quia qui refte accipit, jufte potius» 
^uam hberaliter agitj qui vero teftc 
crogat , jufte partis utitur , beneficuj 
cft I maximamque laudem & gratiam 
aoter homines meretur. 

In re£ta aurem erogatione hxc fcrc 
a Philofopho obfervantur. i. Uc non 
deturnifi perfonis honeftis & honcfta- 
tiscaufj. 1, Ucdcrur quantum oporter, 
& ubi oportet 3. Uc detur quibus & 
<]uando oportet , nempe qui opisno- 
ftrajplurimum indijxent, aut quiid de 
nobis funt promenti , aut quos com- 
munitas & focietas vit^ nobismaxime 
commcndat. & ne nimia cun<5Vatione 
beoeficii gratia aut fplcndor pereat . 
4. Uc detur jj^iVA^s ^^; «xWj^cum hila- 
ritate & finc dolore. Dolore vero afE- 
citur (decenti tamenj liberalis ,• fifen- 
tiat , non refte collocata qux dedit, aut 
Dondatum cfle ubi dandum fuit. Po- 
tius tamen dolec propter pofterius. 

Ut detur pro fkculcacibos > id eft * ne 

foQS 




Early European Books, Copyright © 201 1 ProQuest LLC. 

Images reproduced by courtesy of Koninklljke Bibliotheek, Den Haog. 

224 A 53 [1] 



W SlNG VL ARIBVS. IJT 

fbns ipfe , unde datur , exarefcat : ac 
proindeiscui minores funt ficultatcs, 
paucioradeti cuimajores, plura. Quii 
liberalis adio , non tam cx mulcicudi- 
nc rcrum quae daniur , quam ex animo 
&habitudantis, meticnda eft:unde& 
fieri poteft , ut qui pauciora dat, magis 
fitliberalis , ta* ><pn tXM^rlcmv ii e 

minoribus facultaiibus dct. undc&Sa- 
piens Proverb. ii. 15. Animu^ heneficas 
fingtin efficitur , ^ qui uhertim com- 
mHnicat , idem Amplins profundet. Et 
rurfum cap. 11. 16. §iui oppriwit te-^ 
nuem m amplificet rem fuam , (j?* 
datdiviti» tandem ad egeflatem deve- 
nief, ' 

Extrema , intcr qux virtus ha:c cft Extrcnu 
media , funt duo j m excclTu ncmpe <]^^^^'^' 
dczJUc,, prodigaliras , in dcfcftu vcro ^^'^J'^'^^ 
»»sXdO^^'cc, feu avaritia:quarum natura ^^^,,^, 
cx virtute antea delcripta facis patet. 

Avarus enim aut accipit quas noa 
oporcet, aut unde non oportet,aut, non 
comodo & mcnfura qua oportct i vel 
concra non erogat , ubi dtbet , quando 
debet, & uti debet. 

Notat tamen & hoc rtcle Ariftotc- 
les, duoeflvi avaritia: genvra , quorum 
unumaltcroeft detctius , neutiumta- 

mea 



I 




Early European Books, Copyright © 201 1 ProQuest LLC. 

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag. 

224 A 53 [1] 



k 



0 



1 



I^t DE VlRTVTIBVJ 

nienciim virtute coDjundum. Deter- 
rimum eft eorum qui injufta Sc turpia 
Jucra feftantur , eademque avide reti- 
nenr. Alterum verocorum , quiabin- 
lioncftis quidem & alicnis abftincnt, 
fua tamen avidius quam decct retinent, 
& parcius cjuam conveniat crogant , ii- 
ve donandum , five fumptus ficiendi 
£nt ; qui proprieparcf, tenaccs , ficci, & 
cumini feiflores vocantur. 

Prodigus vcro contra plus crogat 
quam oportet , 8c in quos non oportet. 
Uudencpe fit ut prodigus etiam fita- 
varusi quia , utprodigalitatifuiEruper- 
ciTepofllt.injufte uniscxtorquet, quod 
aliis donet , aut in fumptus fuperva- 
cuosprofundat. 

Re£be & hoc aPhilofopho nctatur, 
illum ad prodigendum magis procli- 
veefle, qui opcsab aliisaccepit, quam 
qui induftria & labore fuo casacquili- 
vit; Quiacmnes fua magis amanr, & 
a fe profcfta , quam alieno labore par- 
ta, aut aliunde profefta. Deinde & pro- 
<3iguml?beraIicfl'efimiIiorem , quia ia 
multosbeneficusvidetur. Deniquepro- 
digum facilius reduci a vitio fuo ad li- 
bcralitatem j avarum vero cfTe incura- 
bilem j (juia, cura nummo & cum xta,- 

cc 



Early European Books, Copyright © 201 1 ProQues» LLC. 

Images reproduced by courtesy of Koninklljke Bibliotheek, Den Haog. 

224 A 53 [1] 



SlNGVL AR T B V5. I^} 

te, habcndi amor ferecrefcit : 'Etqui 
[fecumam amat , non fatiatur pecunia, 

Ecclcf. V. 10. 

Ejufdem naturae cum liberalitatcefi: ^,^^^, 
Magnificentia , Gra:ce f^tiytXo^Trti-^i^* cnifi' 
ac circa idem fcre fubjoAum verfatur, csnu^, 
nempe circa pecunias t aut potiuscirca 
fumptus. 

Occupaturautcm non circa res exi- 
guas autmediocres, fcdcircamagnifi- 
cas & illuftres > ideoquc proprie Ma- 
gnatumeft, Magiftratuum, &Princi- 
pum. Etli enim homo vulgaris hujus 
etiam virtutis habitum habcre poteft» 
tamen adiones ejus exercere vix po- 
tcft, nifi vaWe raro, ut in nuptiis. 

Definitur autem , moderatio animi 
ia magnis furoptibus facicndis occu- 
pata , utiniisaflequamur > quodhonc- 
ftum eft, ac decorum. 

Objertum hujus virtutis duplex cft, 
divinum , aut humanum : divinum ia 
openbus divinum cultum fpeftantibus 
vcrfaturj humanum in operibushuma. 
cis ; utrumqus non tam in pecunix ex- 
penfa: multitudinc, quam in operis pul- 
chritudine , decore, & majeftatc coa- 
fiftit. 

AJ «Jivina opera referuntur ab Ari- 

ftocde, 



Early European Books, Copyright © 201 1 ProQuest LLC. 

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag. 

224 A 53 [1] 



IJ4 D I V f RT VTIB VS 

ftotelc) D^orum Hcroumcjuededica- 
tiones, templorum exftrudionesjfacri- 
ficia, iimilelque folennirates } adhuma- 
navero , ludorum exliibiciones , praefc- 
fturarum aditiones , epularum publica- 
rumdonationcsj &c. 
Nos ad divina referf! poflumus Tem^t^ M 
ai Xenodochia, Nofocomia, Colle- ::: 
gia, Academias, &: redicus, adcorum 
fuftentationem , qui in ea recipiuncur, 
idoneos. Ad humana aucem , sedificia 
publica, aulas Principum , convivia pu- 
blica , legaciones , aut legatcrum ex- 
cepciones , & inaugurationcs Princi- 
pum, remuneraciones , congiaria, aliaf- 
que donationesa R?p. aut Principepa- 
blicefa^las , &c. aut etiam a privacis at- 
<jue opulentis in ufumprivatuin exrru- 
fba, autexhibica ; modo condi:ionem 
& forrunas eorum noncx^edant. 

Contraria huic virtuti , iu d<'f «fhi eft 
ftu^tTT^tTri c, pufillit:is,quando in dcco- 
ledeficitur, auc cu.n animj anxio & 
querulo fumptus finnt: fn excellu 
»«</73i«,qua;cftjidintia, & ofte.itatioin 
rebu? non necelTinis , qualis Cleopa- 
tras fuit , cumAntoniu n convivio ex- 
ciperet, &: unionem immenfipretii li- 
qucfa6tum ei propinaret : au: inardifi- 

ciis {■ 



Early European Books, Copyright © 201 1 ProQuesf LLC. 

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag. 

224 A 53 [1] 



' S INGVL AMBVS. 

ciis legationibufque omnem moduna 
excedens fplendor , opumquc profufio. 

De MagnanimitAte , & ModeftU. 

MAgnanimitaj . Grxce ftf^Xc^u' 
;yjx eft virtus > quse in magnis ho- 
Boribusappetendis.fugiendis, & ge- 
rendis, conftantcr eligttidquoddeco- 
fum cft. 

ObjeBum crgo liu)uf virtutis funt, 
Vf4^n^ klfiiai. ideft,honort & hono- 
rif piivatio ; non tamen quivis , (td ma- 
ximus tantum. SubjeBum, cftammus 
in quo omnium virtutum eft culmcn. 
indc fit ut magnanimus quibulvis ho- 
noribus diguusfit.cum nullum prcnuin 
fit majus honore , & nulla mcrcts vir- 
tuticompletaeadxquari poilit. 

Pfopria hujus viuutis pIurimaabA- 
riftotele hic coUiguntur ; qaoium qux- 
dam animum viri Magoanimi fpedanrt 
quaedam aflioncs , quxdam exteroos 
ejusgeftus. 

Animum ejus prxcipue rpe£Vant: 
1. quod ficuti magnis ^i^vwxs eft , fic 
ciiammagaisfe«|<ei, dignum cenfet» 
^^\'kll^^y cumdignitate tamen. 1. fi 
honores dcbitia bonis cofcranrur mo- 
dcrate , gaudet * *$ t oJxe^yy 'Tti'^%kim, « 



Early European Books, Copyright © 201 1 ProQuest LLC. 

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag. 

224 A 53 [1] 



Ijtf DE VfRTTTIBVS 

t^iXetrloicof » tanquam ad fc pertinentra 
adcptus, vcl ineritis minora. j.aVdO'- 

, nec in fccundis inrolelcit > nec ia 
adverfis animo frangiturj quiarcs cx- 
tcrnasdefpicitjurpcteVirtute fua mino- 
res. 4. is3i Jze^i(^^,)cU% nullarum rerum 
admirator, quia nihil ei raagnum.y.sJV- 
fmnt^y.(^ , nec injuriarum memor, 
quiaeascontcmnit. 6. nec valde curit 
utrum laudetur an vicuperetur , utpote 
rede faftonim fibi femper confcius , & 
abi ccu Tu^Kn^ , ideft, fe ipfocontentus. 
Denique cc^o^iw-Tzti , up 

rduf^^iKciTsy.i^ieitv, pudeteumfi benefi- 
ciumaccipit, & majori menfura cona- 
tur rependcre , ut femper fic fuperior; 
ideoqibcneficiorum quxaccepitmem- 
tionem kno/ji^ fine voluptate , qua? vcro 
in alios contulit , aj ^V^yj, , cum voluptate 
audir. 

Ad afViones ejus referuntur fere fe- 
quentia. i. Adhonores expetendos^- 
59? >^ ^g^jjTijj , tardus cft <J>: cundabun- 
dus; nififorcevaidefint magni. & ar- 
dui , ac laborum plcni. 1. oXiyjif 7Si>^K%' 
t($% , ^t^ccXuf 3 ^ h9ji(j^<ju» , paucas rcs 
aggrcditur, fed magnas, & memorabi- 

apertc 



Early European Books, Copyright © 201 1 ProQuest LLC. 

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag. 

224 A 53 [1] 



oiiso VLARIBV J. 

aperie amicus aut inimicuJ3 aroicus pu- 
tabonorum, inimicuspravorum ; quia 
latentcrhsecagere metuentium cft. 4» 
quxcunqueagit, apcrtc agit & loqui- 
tur,ideoque , »(9t&<p^6»>57*xa« ^ u>^rfi^' 
-«itoo contemptor puta gratiae aut m« 
gTaiixhominum , ac verax , diflimula- 
re necuit , nili fortc apud multitudi- 

(ncm,'atque idco non nifi cumamicis 
convtrraiipoteft. y. rutfum «JVi^rotfvg- 
Tjxo; n^Hs^h(^ » i^ec laudator 

a'iorum , ncc maledicus, r-c in mimi- 
cosquiJemH^tU/^^i^e^»» n^fi obcon- 
tume'iam. 6. nec peiax nec querulus: 
bona fortunx adlint, aabeneficen- 
tiam leferr^fi jbfint, non valderequirir, 
atque ideo pulchrorura potius , quam 
«tiliumpoireiror, 7. Inter Illuftres ma- 
gnus eft. inter medios medius, nec cum 
imbeUibus, fed cum fortibus conten- 
dit. 8.nec4;A«*.'v^r«/^» necp^t^^Jtw- 
fed fAi^>.ty.i\l-Mj(^ , necperi- 
cuIa amat, nec parva aggreditur , (ed 
inagna tantum , atque in lis kipi^Hi /3i», 
vitse fu2 non parcus. $. Honores ma- 
gnos a bonis oblatos fufcipitnon tan- 
quam a^quivalens pretium virtutis fua?, 
fedquiamajora ei dari nequeuntimi- 
oorcs vero ^ vuigares conteranit taa- 

quarn 



Early European Books, Copyright© 201 1 ProQuest LLC. 

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag. 

224 A 53 [1] 



I 



138 D E V I R T V T I B V S 

guamfe indignos, ficuti & repQlfam, 
«juiaipfumialle non rangic. 10. Deni- 
c]ue cum homines potcntes , divites » & 
nobilesi virtuce non pra:diti , Magnani- 
mum hac in re imitentur, <)uoU alioi 
prae fe contemnantac derpicianti folus 
Mignanimus ^y^^Jji^i *yt':^^^«»«> quia 
ii?^n&6>ff hlei^i, jafte, inouif, ahosdefpi- 
cic, quia jiidicium ejus eft iccundu 
vericatem } quum reli^ui injuftc hoc fa 
ciant , quia virtutc illa carent. 

HjC (unc ergo ex fentenria Ariflote- 
lisadiones viri M.ig uniini. Addicde- 
nique eorum externos geftus magni 
^uoque animi {i;in* prx fe ferre 1 in in- 
ceffu nempe tar<lit.item > in habiiu ^rim 
vicacem^ in voce 6c oracione couitaa* 
tia.m. 

Extrma Extrcma cum hac virrurepugnantia 
qu^cnm f-^np^ indefcdu^iK.^^J/.^y'*, ideftpu- 
liilanimitas, cum quis magiiij bonis di- 
gaus, fe tamen indignum judicac , quia 
lcipfum ignorat , ac proinde libi ipfi 
deeft. Hic tainen malusnoneft, nec 
ftohdus , fcd potiuspiger , & igoavus. 
Alcerum cxcremum inexcefTu eft 
roTij^^id eft, animi elaiio atque arro- 
gantia , qui cum magn:s digous non 
fic, xnagna tamen appctir, acveftium 

Iplca- 



tute fm 



Early European Books, Copyright <E) 201 1 ProQuesf LLC. 

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag. 

224 A 53 [1] 



I SlNGvi AB.IBVS. >39 

fplendore.externof.ftu,verborumque 

hononbus jam acqmfitu .nfolcntet le 
^1orumqu.devi,oMagnammodi-.«<«^^ 
mm aa ab Ariftotele funt , nonruUa vere ^^^^.^ 
aiaa funt , alia reaa cxplicatione mol ^^^^^^,-^ 
liripoffunt. fitamen ommaax*»? quis 
confiacret, nonnuUa hcmims natura- 
lis Pharifaicum faRum ommno fapiunt. 
acproinaeavera Chriauna magnani- 

xnitatefuntaliena. 

Nam qaod -r.^ Tr.7ni»Jv. hum.l.tatcm 
cmnem 1 viro Magnanimo ahenam 
judicat.&eumfacitaliorurn ve..r^-^ 

rnU-rem,idr)aneeaP^^^ 
cum. K^^^ meliu^ e/? ^^/w/jT»^ # 
/pin/« ^«^ ;7^^«/'««/»^ , ^^^^ ^^;^'"' 
fpolium cum [uptrhti . ait SapiensPra- 
ve:b.i6.vcrl.i9 Qaod vero ipfc fe qui- 
bu(vis houoribus dignum judicat , « 
propria virtute omnia mmora aelti- 
iiar.autbeneficia ab aliisaccipere , & 
accepta agnofcere pra:ter decovumar- 
bitratur.id fupra fortemhumanam elt. 
Kurfum quod magnanimum non vult 
effe «i) nuUiufque laudato- 
rem, idfcrri poteft, adveifusadul^ 




Early European Books, Copyright © 201 1 ProQuesf LLC. 

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag. 

224 A 53 [1] 



I40 DE Vl RTYT I B V$ 

tionem intelligatur : alioqui viJemin 
viros vcrc Magnanimos in Scripturafa- 
cra» alienas poiius quam fuas virtutes, 
modefte tamen » ubi opus eft > prxdica- 
re:fecundum pra?ceptumSapienti5,L4«- 
det teos extranei y non autem os iuumy 
alieni.vonautem labia tua. Proverb. 17. 
1. Quod inaledicum vel in hoftes neget» 
id redejfed quod adjungitj^i/? eontn- 
meliam » a fermento humano elt : Scri- 
ptura vero jubet etiam benedicere iis, 
qui maledicunt , aut ignominiam infe- 
runt; Matth. f. verf 44. nifi id de con- 
tumelid in Deum,autinjuria pubiicain- 
telligatur: quam vir Magnanimus im* 
punitamnon relinquitt non tamen ex 
afFeclu privato, fed ex rocatione publi- 
ca, ranquam miniftcr Dci, &gladioa 
Deo inftrutlus. Rom. 15. 
tMagna- Efto crgo nobis vir magnanimus, qui 
nimittM honoribus magnis eft dignus j & fe lif 
vera& ^qj^ planc indiojnum (eutitj li nempe 
' dignitatem inter hominej 

confideres j G vcro conlidercntur ut di- 
vinituscollatabeneficia , oemo adha^c 
cft idoneus , u: Paulus de Apoftolatu 
N. TeftJoquitur t Cor. i.& j. & David 
ac Salomon dc munere regio,t Sam. 
7. di I Reg. 5. capice. Imo & opibus, 

magno 



Early European Books, Copyright© 201 1 ProQues» LLC. 

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haog. 

224 A 53 [1] 



t ■ 

IRM 



r 



. iii. o Vi-AILIBVS; 141 

'i^a^roo licct cum Uborc fuo a fe parcis, 
Ucob fc inaignum profitetur, atque cas 
ad Dei roUus bcnignicatcm rcterc. Oc- 

nef. 31. . , 

Deindc & vir magnanimus honores, 

Iquibus aliquo modo par eft , ad cjuos 
iper Dei gratiam fe magis idoneum rcd- 
'dcre poteft, nonnifi modefte appetat; fi 
honoresilU non conferantur, repuUam 
facile ferat , & in vocatione prstcnti 
acquiefcat. i^amjlulti ipfiu^indignatto 
eodem die agnofcitnr , teg^f vero tgno^ 
miniamfrpiens. Proverb. 11. ly. i} vero 
confcrantur , .n iis gercnd.s ammum 
modeftum, & tamen magnumaccon- 
ftantem oftendat, omniaqi non ad pro- 
priam , fcd ad pubUcam utiUtatem , & 
Dei eloiiam referat ; judicia vcro ac 
ftrepitum maU^num multitudimspar- 
vi faciat , modo reae fadorum con- 
fcientia ipfi conftctj injuriarum memor 
nonfuiin adverfis non frangaturani- 
roo, in fecundis non infolelcat ; vitas 
fux' quoquc non patcat. fi ea proDei 
gloria , Ecclelixquc ac patri^E con.erva- 
rioncfitprofandcnda. Kes vcro luas 
Donprsdicct, nifi utDeuspercas glo- 
rificctur j aUcnas non dcprimat , fed luo 

loco & lemporc Dei gratiam in »»« 

(juoquc 



Early European Books, Copyright © 201 1 ProQuest LLC. 

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag. 

224 A 53 fH 



141. »E Virtvtibvs 
quoqueagoGrcat. TKtKluf, rcscxteroas 
Don nimis magni faciaC) fed iis xquo 
aoimo careacfiablinr, qaia verahomi> 
ms feUciiai in iis (ita ocn ef^i (i vero ad- 
linr, iis cum gratitudine erga Deum, 8c 
beoeficentia erga proximum mode- 
tate utatur. 

Qjo vcro majoreft , & melfor, eo 
coram Deo fe magis humiliet, & proxi- 
mumfeminorem, modo pium&pro- 
bum, non de(piciat. Qaia nihjl humani 
a fe alienum feotit , ac proiode vera; 
tumiliationis maceriam in fe femper 
agoofcit. Qja:cunc]ue vcro bonainfe 
fentit, ea Dci dona clTe novit &inde- 
bita, in cumque hncm a Deo ip(i rri- 
buta, utcain com/iiuDe conferar, eof- 
que juvet , tueaiur & foveat , pro voca- 
tionefua. tjuibusprxfccluj ef^.aut quos 
Deus ipfi fingjlariter commendavit i ut 
paupprcm, viduam , peregrinum , op- 
prclTum, Ha:c cft vca magnanimitas, 
quam pii Regcsac Pnncipes, item Pro- 
phera; & Apoftoli in vira fua paftim ex- 
preflerunc, & uobis imicandam com- 
mendarunt. 

Eadem eft ratio & natura Mode- 
ftiae , quam Ariftoteles nonnunquam 
rw^^i^ffwjlw vocat 1 etii cap. 4« eam 

propcio 



Early European Books, Copyright © 201 1 ProQuest LLC. 

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag. 

224 A 53 [1] 



S iKGYt ARIBVS. I4J 

)roprio oomine carcre aflerat. 

Difterentia tantiun in eo cft, quod 
lla circa honores niagocs , hxc circa 
minores mediocres verfetur , eofquc 
ut oportct, & uode oportet appetar, 
atque eo quo decet modo gerat » ac 
proinde quas antea difta fuot , huc quo- 
gue lytT tfffltA^jVrt* pertinent. 

Hujus extrema iunt in exceffbam- 
ibitio, graece ^<>o2<^/fl6 , m dcfeftu iKptr 
•>o2<^/flt, fcu honorum contcmptusi quia 
L vero in exccffu hic fappe peccatur, ideo 
ipfa virtus it^i>i«%fiiecf vocc frequentcr 
appellatur. 

Qu5Erirur hic an honorcs appetcrc 
liceat , aut quofvis oblatos recjpere. 
Rffp. i.Non quofvislicercappetcie.fed 
i illos taotum , quibus gerendis te parem 
: & idooeum cognofcis , aut faltem a vi» 
ris bonis & peritis idooeus judicaris, 
{icuti Paulus i Timoth. 3. v. i. ait eum 
quiEpifcopi munus defiderat,pulcbrum 
opus defiderare ; deinde vero fubjungic 
conditiones qu? in futuro epifcopo (unt 
neccfTaria:. x. Ut debito modo petao- 
tur, non per aliorum calumniaj, obtre- 
ftationes , aut larpitiones , aut nimium 
avide & immodcfte 5 utque etiam re- 
pulfam , fi forte patie nda fit , a:quo ani- 

mo 




Early European Books, Copyright© 201 1 ProQuest LLC. 

Images reproduced by courtesy of Koninkiijke Bibliotheek, Den Haag. 

224 A 53 [1] 



144 BI VlHTVTIB Vf 

irofcraj. ^.Finis prascipuusnon (itpro- c 
pria utilicas auc honor, fed reipub.com. i 
modum , Ecclefix a:dificatio , & Dei i 
gloria. Eadem quoque racio rufceptio- < 
Dishonorum, ab iis qui confcrrepof- 
func, oblacorum :nili quod viri magni 
f^peetiam oblatosfubcerfugerint» do- 
neca Deo, Regibus , aut Rep. adgra- ^ 
viora muncra acceptanda quafifuerinc : 
coa6li ; imo Sc plane recufarint , fi Deo | 
autEcclcfiiC fe in lis fervire non polTe i 
animadverterenc, quemadmodum Da- 
niel munus Satrafjse a Nebucadnezare 
oblatum acccpic,a Balthafare oblatum 
recufavir. 

De Manfuetudine ^ C/ementia, 

"\7lrtutes antecedentes viram publi- 
^ cam ut plurimum refpiciunt; qux j 
fequuncur, /n communi hominum con- 
verfatione magis locum habenc. Ac 
priraacjuidem verfatur in irx, &aIio- 
rum ex irafurgentiumafPeduummo- ' 
deratione. Vocatur autem hxc virtus 
gra:cc ^acoW, Latine manfuetudo 3c | 
clemencia : qua^ camen duo hac rationc 
videncur diftingui, quod Manfuecudo 
iram in animo hasrcncem magis refpi- 
ciac^ Clemeocia vindittam & pccnam i 

quam • 



Early European Books, Copyright © 201 1 ProQuesf LLC. 

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag. 

224 A 53 [1] 



SlN G VL AR I B VS. I4f 

cjuam homo cx ira inferre folet. itein 
quod Manfuetudo de privatis potius 
dicitar , Clemcntia de principibus & 
magiftratibu?. 

ElT: erSo Maofuetudo , fnediocriras 
in afFettuirafcendi , qua nonirafcimur 
nifi ut oportet , quibus oportet, & pro- 
pter quaj oportet j hoc autcm 7» ^ov 
Ariftoteles defiaitu valde difficile efTe 
agnofcit , quia circa fingularia fere ver- 
fatur, ac proinde cxiguum cxccflum 
hic non ufque adeo reprehendendum 
judicat. 

OfEcia hujus virtutis duo funt , unum 
iaternum, alterum externum. 

Intcrnum eft iram cohibere ne ex- 
furgac; autfi irafcendum , non nifi ob 
juftas caufas exfurgat , id eft , adverfus 
vitia , autca impedimenta , qua: virtu- 
tum aflionibus , Dci gloris , tranquilli- 
tatiReip. aut proximinoftri falutiad-' 
vcrfaria funt j undc & non abfurde ira 
fortitudinis cos appellacar , & pro ra- 
tione pugnare dicitur , advcrfus alias 
perturbationc$& concupifcentias. Dc- 
inde & hoc eft officium hujus virtutij, 
ut ira: frenum injiciat ne modum ex- 
cedat, autrationem obfufcct , autukra 
tempusjuftum 4utec. 

G Exter- 




Early European Books, Copyright © 201 1 ProQuest LLC. 

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag. 

224 A 53 [1] 



1^6 VtRTVTIBVS 

Extcrnum officium eft , diligentcr 
providere ♦ ne cuiquam injuriam aut 
paenam injuftam atque immoderatam 
cxira inferamus , aut ab aliis la^li vin- 
didamillicitam cxerceamus aut appe- 
tamuf. Et hoc eft quod Apoftolus mo- 
net, Irafcimim ^ nolitepeccare. Ephef. 
4. i6.& Sapiens Proverb 14. 19. Tardus 
Md iram ahundat intelligentia y pr&cep 
Hhtem excitat ftultitiam, 

Extremum, quod hic in cxceflu eft, 
▼aria habct nomina » quia hujus vitii 
varii funt gradus. i. o^><A/fle, iracundia, 
corum qui facile irafcuntur & facilc 
iram deponunt. i. ^tzx^otjjs , implacabi- 
litas ; eft irx concepta: continuatio > eft- 
que corum quorum ira cft ^(r^ccXv' 
7©-, non facile folvitur, fed temporc ut 
concoquatur opus habet. 3. ^f^iiXtTni- 
, fxvina , qux eft irx continuata: fu- 
ror (S<:giavita$, recccflatnifi vindi6"la 
exencira. huc quoque odium referri 
poteft. 

Ad verfus hoc extremum,prafceptum 
tiotabile eft , quod Athf nodorus Philo- 
fophus Augufto deditju; i\ quando iram 
animo obonri fcntiret > loquere- 
turi anrequam omneshccias Alphabe- 
li apudfc revoivifler j ut iutcrca fcilicet 

aoimi 



Early European Books, Copyright (D 201 1 ProQuesf LLC. 

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag. 

224 A 53 [1] 



Sll^GV L A1^.1BVS. 147 

ammlimpetus rcfiderc, &cumiudicio 
refponderi poffct: & quod Ambrofius 
Imperatori Theodofio dcdit , ut i^ul- 
lum mandatum Imperatoris , de poena 
capitis alicui infligenda , exfecutioni 
mandaretur, nifipoftso. diemaman- 
dato edito i ut interea , derarviente ani- 
iniiratiaeftu, j|\iftitiamandatorumper- 
pendi, & ipfa mandatafi necefte eflet 
revocari poffent. g«i enim ad poenam 
^4t,ccedu iratpu , 'vix mediocritatem, qtit, 
hic reqMiritf4r , tenebit , ut reac Cicero 
notat. 

Alterum extremum in defetbu clt 
«^5>n<n'e6,idcft , nimialcnitas &indul- 
gentia . quod extrcmum etiam vitari 
debct, inprimis ab iis qui aliis prxfunr, 
quia omnem difciplinam labefadat , 8c 
occafionem fceleribus multiplicandis 
prasbct.Nam 

Odertmt peccare mali formidinc 
pxnA. 

Ideo&Elipunitusa Deo fuitquod ad- 
verfiisfiliorum cnmina nimis lenemfc 
prsebuifret, &Davidmulta malain fa- 
milia, & regno fuo propterea cft per- 
pelfus. 

Qusritur hic an vindiaa fit Hcita ? 
Ariftotelcs eifi ratcatur homioem man. • 

G 1 fijctum 




Early European Books, Copyright© 201 1 ProQues» LLC. 

Images reproduced by courtesy of Koninkiijke Bibliotheek, Den Haag. 

224 A 53 [1] 



14? DE VlHTVTlBVS 

fuetum 

yve>)fA3ViKQv i libentius ignofcerc , quam 
ulcifciauc punire ; judicac ramen, non 
propellcre irjuriam , aut pcrferre igno- 
miaiam pctulanrcrillatam > quam 
wXaxtTfjfJf vocac, efTe fervile. Sic & Ci- 
cero fentit Offic.I.r. Effs ulcifcendi 
punienditempus, imo fehaudfcire , an 
fatn fit eum , qurlaceffierit» injuris. fui, 
fosnttere, ut ipfe ne qttid tale com- 
mittat, 0* c&teri fint ad injuriamtar- 
diores. 

Plato tamenlib. i. dcRcp. hicme- 
lius fentit , vindi(ftam efle illicitam, hoc 
argumento. Quod eosin quosexerce- 
tur pejores facit, illud non cft propriLim 
virtutis j quia virtus eos :n quos cxcrcc- 
tur bonos facir,non malos. Atqui omnis 
vindida illos in quos excrcctur reddic 
pejores. Vclenim mcticulofos&igna- 
V05 reddit , vel cos denuo ad iram & 
odiumexcitat. Indc coacladit, ulcifci 
non efle virtutiS) fed vitii. 

Ha?c fententia Platonis cum divina 
veritatecon(entit> cum hac tamendi- 
flin^lione , quod alia vindida (it divina 
&' publica , aliahumana 8c privata. Pu- 
blica & divina Magiftratus eft , qui mi^ 
nifier Dei efi^nltornd iram, ei qui 

quod 



SlNGVLARIBVS. 



jp l malam efifecsrit, Rom, 



14^ 

fecent» Rom. 15. v. 4. 
Iquipropcerea non tantum juftepoteft, 
fed etiam pro muneris ratione delin- 
Uuentes coercere , & pro deli£lorum 
gravitate punire debet. Nam nimia 
clemcntia advcrfus pravos , eft crudeli- 
tas adverfus bonos. Sed hicfempervi. 
dcndum , ut modusnon excedatur, 8c 
ut nihil quam bonum publicum refpi- 
ciacur. 

Vindi£ta humana vel privata eft, 
quamprivatusadvcrfus privatum cxer- 
cet , vel perfona publica ex afFeAu pri- 
vato. H^c a Deo eft prohibita, tara m 
veteri quam Novo Teftamento ; nifi 
forte in extremo necelfitatis cafu, qui 
I vccatur inculpata tutela;cum quisal- 
tcri noxam infert , non cx odio aut af- 
fcduprivato adverfuseum, fed utvim 
a fe ruifque araQliatur , nulla fcilicet alia 
vim cvadendi ratione obvia. Sic Deu$ 
conceffit Exod.ii. ur, fi fur de node io 
aedes cujufcjuam irrumpere conctur, 
ratrifamiliajeum liceat arcere, etiam 
quando alitcr non poteO: , cum ipfiuf 
caede . Sic Chriftus pcrmifit difcipulis 
fuis ut gladios in fuo comitatu gere- 
rent , quod faDC non conceftlftet , G. 
omnis propria defenfio efret illicita; 

G 3 tametfi 



Early European Books, Copyright © 201 1 ProQuest LLC. 

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag. 

224 A 53 [1] 



1 

i 



IJO D£ V1R.TVTIBVS 

lametfiPetrusdeinde eo Cit abufuj, ac 
propterea a Chrifto reprehenfus. Nam 
Magiftratui etiam iDjuriam infercnti, 
privaca auchoruate per vimreiifti noa 
poteft. 

De AfahiUtate. 

T^Res virtutes, quxreliquxfunt. praj- 
cipue fpedant converfationem ci- 
vilem ia colloquiis &: congreffibus : af- 
fabilitas nempe > veracitas , & comitas. 

AfFabilitas feu humanitas , grasce 
propfio nomine caret j etfi alibi virum 
humanum <nfAyh vocct Philofophus. Efl: 
autem virtus ofnP^nltK-n 1 qua in fermoni- 
bus , congrertibus, & omni converfa- 
tione civili , nos fadles aut difficiles, 
blandos aut feveros pra^bemus , prout 
decorum & honcftas poftular. 

Objedum crgo hujus virtutis pro- 
prium eft illa fermonis & morum civi- 
litas , qua; inter civcs , & civium diverfas 
conditiones ac gradus requiritur. Alio 
cnim geftu fermone ac vultu conve- 
niendus Magiftratus, alio parentes , alio 
liberi , alio fervi , aliter agendum cum 
notis, aliter cum ignotis , aliter cum in- 
ferioribus,aliter cum fuperioribus.Cum 
fiiperioribus modefte & blande. Ser- 

monem 



i 



Early European Books, Copyright (D 201 1 ProQuesf LLC. 

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Blbliotheek, Den Haag. 

224 A 53 [1] 



SlNGVL ARIBVS. Ifl 

monem enim hlmdum & cor fideU 
; amat Rex , inquit fapiens , Pro vcrb. 1 1. 
1 11. cum inferioribus graviter & hunnaoi- 
uer, cuma:qualibusamice. Voluptatem 
aut moleftiam aliis affcrt , prout rei ne- 
I celfitas cxigit. Qaibus condeleaari pul- 
chrum non eft, fe auta:gr£ ferre, auc 
faltemnon con Jeledari , /jA«/38^'<y« 
. tamen , id eft verecunde & pruienter 
i oftendit : quemadmodum & fapicns 
monet, Spernenteproximum fuumdt- 
mente, vir prudens furdumagit. Pro- 
verb.ii. verf. ii.Quibus deleaari pul- 
chrum & honeftum cft . ii$ modeftc 
qaoque cnwK^u^i'^ feu ex iis volupta- 
tem fe capere demonftrat. 
If Ha:c virtus amicitiaj valde eft afti». 
cis, eoquetantumabilladiffert, quod 
amicitia cum fingulari amorc & afte- 
aufitconjunaa, hxc vero virtusergi 
omnes aequaliter fe gcrar. 

Huic virtuti in exceffu duo oppo- 
DUntur , KoXcti, A'pjax.®-dl- 

citurblandus, qui in omnibus placerc 
&obfequiftudet, tantum utplaceat, & 
neminem offendat. KoAal vcro , id cft, 
adulator & affentator , qui id quasftus 
atque emolumenti caufa facit.Diftert 
vero aduUtoi: a viro humano. i. quo<i 

G 4 A^^" 



Early European Books, Copyright © 201 1 ProQuest LLC. 

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag. 

224 A 53 [1] 



Ift DE VlRTVT I B VS 

Adulator non minus in fe inhonefta 
«juamhonefta obfequatur, & aflente- 
tur. 1. quod in rebus frivoIi5& levibus 
magis quam in feriij & gravibus. Nam 
ficuti fimia affedat geftus humanos ex- 
ternos & leviores , quia veros cxprime- 
je non poteft ; ita nec adulator huma- 
r.itatis veram formam , fed aliquam 
tantum ejus imaginem. |. quamdiu 
emolumenti fpes durat , alTentatur & 
obfequitur adulator; ea fi dch\'iat,eiiam 
ipfedeficic ; vir vero verchumanusfibi 
perpetuo eft fimilis. 

In defeftu opponitur A'<nfceA(^ 8c 
AWe/tj , morofus&conientiofus. Mo- 
rofusin congrefllbus & alloquiis difH- 
cilis cft , & tetricus ; Contentiofus, in 
confiliis, deliberationibusj &coIIoquiis 
m/'VA?& perpetuusoblocutor. Moro- 
fitas autem hxc , "fi ex melancholico 
tcmperamento eft , venia majorc di- 
gna , Sc Medico potius quam Echico 
cpus habec. » 

De Veracitate, 

CEcund.ivirtus 'c^ix^ltKVi cfl vcracitas, 
'-'voce tamcn generaliore , quemad- 
modum & Gra:ce (ptXaX^^ioi,» Eftau- 
tcm illa,retl:usanimihabicus, quo quis 

vcri- 



Early European Books, Copyright© 201 1 ProQuesf LLC. 

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag. 

224 A 53 [1] 



SlNGVL ARIBVSJ m 

Iveritatem in vita & rermone fuo con- 

Iftaoterrefert. 

Objeflumergo hujus virtutiseft ve- 
ritas , ncn Logica aut Metaphynca, fed 
civilis & ad hominum vitam relata : ncc 
tamen quajlibet. Nam quasin judiciis, 
teftimoniis , aut contradibus vcrfatur, 
illaproprie ad juftiiiam pertinet. Hic 
vero confidcratur veritas,proutin com- 
muni converfationc fpedari folet , & 
opponitur fiaioni in fermone & vit« 
forma. 

Eftergoviriveracisofficium, primo 
in vita & fermone fuo talem fegercre 
fine fiai one, aut dolo, qualis eft, nec fi- 
mularequse ipfi non infunti nec dilti- 
mulare qus ipfi infunt , nifi propter ju- 
ftas caufasj indinat tamen magis ad de- 
fedum, quamadexceflum. Namcohu 
het fermones fuos virfcicnsy ^frigidtis 
ejl Jpiritt4 vir inteUigens. Prov. 1 7. 17. 

Deinde in fermonibus fuis verita- 
tem ingcnue & conftanier proferre» 
ubi proferenda eft 5 filere vero ubi filen- 
tio eft opus , nunquam tamen men- 
daciumeloqui. 

Extremum in defeflu eft h^uvhx, 
diftimulatio j nempe quum quis dif- 
fimuUc aut negat fibi ineflc qu^ ta- 

G ; n^en 



Early European Books, Copyright © 201 1 ProQuest LLC. 

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag. 

224 A 53 [1] 



rf(: DS VlRTVTlBVS 

nien manifcfta in ipfofunt. quo ctiam 
refertur verfipcllitas, qua: candoriop- 
ponitur, quum fcilicet aliud in lingua 
promptum , aliud in pe(5lore occultum 
geritur , aut exfermone alicujus nun- 
<juam colligi poteft , cjuid ia animo 
ipfius Cit reconditum. 

Obje£tio. At videtur effe viri humi- 
lis, virtutes qua^infe funtminuere, ia 
aliis vero augere , ficut Socrates facere 
folebat. Imo Sc Chriftiana charitas hoc 
videtur poftulare, utaliena vitia tegaa- 
tur, &ex modeftia alius aliumfepra?- 
flantiorem exiftimet , Philip. i. verf 5. 
Refp. modeftedefe5(: nofupraid quod 
oportet fentire & locjui , virtutij effc fa- 
tcmur , ut charitatis guoc^ue judicio 
lcmper melioralperare de aliis , proxi- 
mique infirmirates filere & tegere. Mo- 
do hx conditioncs diligenter obfer- 
ventur. i. ut abfit omne mendacium. 
1. ut abfitomnis hypocrilis j qua: aliud 
videri vulr, quam loquicur , &: dona quaj 
infcfunt, minuit, uteo magisabaliij 
laudentur & augeantur. 5. ut idfiatin 
bonosfincs, quemadmodum Socrates 
videtur feciffe ; ncmpe, ut redargueret 
faftum Philofophorum fui temporis, 
ipfe fe hoc uoum fcirc profelTus c{\» 

quod 



Early European Books, Copyright © 201 1 ProQuest LLC. 

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Hoog. 

224 A 53 [1] 



quod nihil fcirct. Si vero aliquis vircs 
;Lsminuat, autinfe effe diirimulcr, 
mu^ tamen infunt, ut officmm pattix 
uaut amicis debitum fugiat , is a vera 
modeftia recedit , & m vitmm antea 
propofitumrecedit. 

Alterum cxttemum in excellu elt 
dXoLlc^^ot, arrogantia , &«5^&io'r^? ' 
cft . "vanitas. Arrogantes fibi tribuunt 
& fumunt qu2 non infunt , five honons 
adipifcendicaufa, five lucri 5 de quibus 
fapiens , Velut vapores & ventu4 , qut^ 
hu5 non adeft pluvm eft vir qmfe jaa^t 
deUonofalfo. Proverb. ij. 14. Vanivero 
&nueaces inconftantes funt m fermo. 
nibus luis , & vera ac falfa mifcendi h- 
nem non faciunt. ut omnium rerum vi- 
deantur confcii & pcriti.de quibus idem 

Sapiens.Ecclef. 5. 7*^^^^^^'^'"^''^'.^^^ 
mniorumvmitds, itaverbtimHltis. 

Quieftiones hic nonnulla;ab Ethicis 
moventur . qua: a nobis breviter funt 
cxaminandiE, 

I. Qasericur , an viro veraci taDUHS 
autironiis uii liccat in fermone fuo. 
quum a veritate manifefto d;fcedant? 
Rcfp. fi fabulaj narrenturu: res verx, 
aucironiis utamur utfaHamus , iUicitae 
f unt , & contra ofihcium viri boni ; fed fi 

nariea- 



Early European Books, Copyright <E> 201 1 ProQuest LLC. 

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haog. 

224 A 53 [11 



ly^ t)H VlRTVTlBVS 
narrcntur ut fabula:, & ironi:» ut ironia! 
cfFcrantur , lum plane illicita: noa 
funt, quia fubhujufmodi figuris & in- 
volucris veritas cfficacius exprimitur, & 
perfuadetur. Unde & (acra Scriptura iis 
nonnunquam utitur > & cum facra Scri- 
ptura viri pii & graves. 

1. Qua:ritur> An nunquam liceat 
inentiri, ne quidem in bonos fines. Sunt 
quidam etiam Cliriftiani Pbilofophi qui 
nonnullamendacia, inprimis qua:vo- 
cantofficiofa, licitaefTevoIunt, quan- 
do nempe quis in bonos fines menti- 
tur, &utproximoautpatri2pro(it, aut 
ctiam religioni ; quas hodierni nonnulli 
Pontificii pias fraudcs appellant. Sed 
Dos, etfiagQofcamus nonomoiamcn- 
dacia cfTe xque gravia>tamen pace alio- 
rum , cum Auguftino fentimus , omnia 
plane ciTe illicita. Kationes vero hx 
iunt: 

I. Quia omne mendacium pugnat 
cum naiura Dci, qui veritas eft, &: men- 
tirinonpoieft. Ergo & cumcjuslegc. 

1. Quia rcpugnat pr:Ecepto nono 
& muItJs generalibus prxceptis , ut 
Pfil. y. verf.y.Proverb.it;. vcrf j.Ephcf. 
4. verf 1 j. lac. 5. vcrf. 14. &c. 

Ac inquiun: , hic de teftimonio & 

nienda'. 




Early European Books, Copyright © 201 1 ProQuesf LLC. 

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag. 

224 A 53 [1] 



SlNG VLARIB VS 



«J7 



xncndacio agitur cjuo proximus Ixdi- 
Itur. Refpondeo, cum lexgcneralisfit, 
nec hxc cxccptio xn Scriptura ufquam 
occurrat>nobis quoque diftinguere noQ 
licet. 

3. Quia mendacium ertexDiaboIo» 
qui pater eft meudacii , & cura men- 
dacium locjuitur , ex feipfo loquitur, 

loan. 8. 44. 

4. Mendacia officiofa cxprefle re- 
prehenduntur. ut Gen. 18. verf. 15. Sara 
fnentiem negabat fe rifijfe , 5«*^ tfrne^ 

\ bat, & tamen reprehenla propterea fuic 
ab Angelo , cum ex metu & pudorc fo- 
lofinecujufquam noxa , ut rcprcben. 
fionem evaderet, mentita eflet. 

ImoipfeAriftotcles fine cxceptione 
hic mendacium condcmnat , 
I boniproprium efledicit , (p*X«cA;j}^> >^ 

r I. Objea. At pcr mendacia f^pe 
magna bona procurantur , aut mala 
I avertuntur. Refpond. Kegula immo- 
I tacftquam Apoftolus adfert, Rom. 3. 
verf.8.nonlicetfacere malautcveniant 
bona. 

L i.Objeft.Atin S. Scripturislaudan- 
Rur quida m , qui eb bonos fincs mentiti 
Lfuuc. Refpond. Faieor quidem perfo- 
p nas 



Early European Books, Copyright (D 201 1 ProQuest LLC. 

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag. 

224 A 53 [1] 




158 DI VlRTVTlBVS 

nasIauJari, &eventus bonosi fed pro- 
pterea modus quo eos procurarunr, 
non laudaiur. El\ ergo fallacia a dido 
fecundum qaid ad didum fimpliciter. 
Deindenon viviturexcmplis folis, fed 
legibus. 

3. Quxritur , an jocofa mendacu 
fintlicica. Refponf Nequaquam: nam 
fi officiofa non fint licita, ut probatum: 
Ergo multo minus jocofa. Deinde Scri- 
ptura omnem ^upoXo^icw & ftultum 
fermonem condemnat. Ephef j.vcrC 4. 
& omne verbum '^pv, otiofum. Match. 
II. verf. 5^. Ergo multo magismcn- 
dacium. 

4. Quajritur : An ob bonas caufas 
difTimulare veritatem nunquam licear. 
Refpond. Id quandoque licere : Vel uc 
periculum manifeftum vitetur, exem- 
plo Samuelis.iSam. 16. quicumadDa- 
videm ungendum Bethlehcmmn pro- 
ficifccretur, ex jufTu i[fius Dciprartc- 
xuit aliam caufam , & tamen vcram, 
nempe celebrationem publici convivii 
& facrificii in eadem urbe: Velut ali- 
quoJ bonum Patriae , aut aliis procure- 
tur j quemadmodum legimus Davidem 
afta fuiiTe ufum in bello adverfus ho- 
ftesfuosj & Principespiosjiafidiis lo- 

caiiS) 



Early European Books, Copyright (D 201 1 ProQuest LLC. 

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag. 

224 A 53 [11 



I. 



II 



SlNGVlARlBVS, Tf9 

nm , atQue aliisftratagematis ctiam ex 
Dei mandato fu^lTe ufos, ut viaorias ab 
hoftibus reportarenti& ReginaEfther 
Hamancm cum Rege ad convmum 
Tocavit, dillimulataveraejuscaura, ut 
populum fuum liberaret. Imo vero & 
Salomon teftatur , Provctb.25 • verf. n. 
euodfatuw totumfuum Jptrttum ft^ 
mulexhtilat , Sapiemvero eum repnmtt 
tone, Hac tamen cautione id facien. 
dum,nei.iafiatpermendacia. i.cum 
proximi noftri noxa aut fcandalo.3. vio- 
latione juris gentium. 4- l^fione di- 
vina^eloriae, aut detrimento Ecclciia-i 
ubi pictatis , aut veritatis profeflio a no- 
bis juftc exigitur. 

De Comitate, 

VLtima virtus , quae converfationem 
extei nam in civitate fpeftat , voca- 
tur comicas feftivitas , & urbanitas. 
Aiiftoteles hacvirtute prasditum tTnh- 
|i«?,^^p/8v& , &^'Te5''^A*v vocat. Apo- 
ftolus vero Paulus, tphef. verf. 4. 
r^ynxlcoi, in Chriftiano condemnar. 
Quia tamen omnem urbanitatem Scri- 
ptura non condemnat , fed ahquam 
tantum, nos paucisiUam excalimita- 
bimus. 




Early European Books, Copyright© 201 1 ProQuesf LLC. 

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag. 

224 A 53 [1) 



Itfo Dl VlRTVTlBVS 

Eftergo comitas feuurbanitaJ^anL 
mimediocritas, quain facetiis& jocis 
cbfcrvatur, quod honeftuin eftacde^ 
corum. 

Licere cnim viro gravi nonnunquai 
frontem cxporrigere , atcjue animui 
inficetias & jocosliberales folvere, fi- 
ve ipfe profcrat , five ab aliis prolatos 
audiat» patet exemplo Ifaaci » Gen. i6, 
V. 8. ubiludiccum Rcbecca uxorefua: 
Elix» I Reg. 19. 18. qui jocofcludifica- 
tus eft Bahalitas : Salomonis qui Prov. 
17. II. tcftatur j GiHodnnimtu Utm fa. 
cit medicinnm corpori , fed f^iritm con- ' 
tritt46 exficcat ojfi, Attamen non nifi 
fub his conditionibus: 

I. Uc diligenter perpendatur , quid 
dcceatperfonain & munus cjusqui jo- 
cos ufurpat, & ejusapud quosufurpan- 
tur; multa enim decent juvenes, qua: 
Doa dccent fenes, & contra; muitali- 
ccnt inter fimiliares , qnx inter alic- 
nos , & in dignitate conftitutos tion li^ 
cent. 

X. Uc diligens habeatur ratio tem- 
porum & ncgotiorum , in quibus occu- 
pamur:nam jocari auc luderc inrebus 
triftibus , aut cum deliberatur de nego- 
tiisfcriiS) & falutcm communem fpe. 



Early European Books, Copyright © 201 1 ProQuest LLC. 

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag 

224 A 53 [1] 



S I N G T L A R I B V f. 1^1 

aantibus , aut cum vacaturdivinocul- 
tui, omnino prxter decorum cft. 

3. D'iligenter viranda funt omnia 
peiulantia\ obfccena , profana , contu- 
meliofa , aut abufum facrarum diftio- 
Dum atque hiftoriarum prx fe fcrentia. 

4. Maxime vcro conveniunt viro 
honeftoiliijoci, <]ui eruditionem con- 
junai habent , quales funt Apophiheg- 
mata elegantia , 'hiftori« jucundar , &c. 
acute&fcftivediaa, & fimilia. Atque 
ideohicquoque fapiens icftatur : §1^04 
unhnu4prttdentU quArat fcienfiam , os 
Autejlolidorufn pafcaturfiuUitia. Pr 0 v. 

Extrema qux cum hac virtute pu- 
gnant , funt , in exccftu ^uf^s^tp^^t^, 
fcurrilitas , cum aut nimium aiTeaantur 
facetia; , aut etiam inrebus inhoneftis 
&fefceninisi aut cum intempeftive & 
indecore ufurpantur. Qui vero ex hu- 
jufmodi vitx genere fibi vidum , aut 
utilitatem quasrunt, parafiti vocantur. 
In defeaui;^<m$, rufticitas, eorum, 
quiomniconverfatione & quovistem- 
pore quofvis etiam honeftos averfan- 
lur. Scurrilitas tamen hic magisamc- 
dio reccdit , quam Rufticitas. 




Early European Books, Copyright© 201 1 ProQuesf LLC. 

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag. 

224 A 53 [1] 



I6l 



DE V I R R VTI B VS 




De qtiibufdam affeHibus "JirtHti 
ajfinihu6, 

HM funtvirtutcs perfeda?, de qm- 
busAriftoteIeslib.3. c^4- Echico- 
rum agit , quibus fubjungic alfetStui 
cjuofdam, qui interduoextrema quo- 
que verfantur, & cum virtutemagnan» 
cognaiionem habent > ecfi proprie di- 
£ba virtus non funt. Eft autcm ea Vere 
cundia, & Nemefis, 
Devtrt^ Verecundia gra^cc ««J^^j^eft lauda- 
fniuii^ bilis afFe6lus animi> quotimemus de- 
decus aut infamiam ex aliqua adione 
turp» orituram , aut crubefciinus ean- 
dera, G. aliquidforte indeceas auc turpe 
commiffum fit. 

Verccundiavalde fimilis eft timori, 1 
circa quem fortitudo verfacur, nifi quod i 
timor eft ex periculis, verecundia ex fa- ^ 
ftoturpi, timor fere pallorem , verc- • 
cundia ruborem producit. 

Qjia vero verecundia: objedum eft» 
metus infamiaj aut reprehenlionis , cx 
adione turpi oriens , hinc colligitur 
primo, cam non efle virtutem perfe» t 
fcdperaccidensi quiaa peccandoaver-i 
tit, & poenitentia? , poft turpe aliquodl 
commiflum, cft fignum j Deindenpn i 

cfle 0 



Early European Books, Copyright © 201 1 ProQuest LLC. 

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag. 

224 A 53 [1] 



SlNGVLARlBVS 1^5 

lcffe cujufvis xmis. fcd proprie juve- 
num qui affeaibuiaguntur j nara virtu. 
te prajditus non verecundatur , quia ni. 
kil turpe committit, auta fecomroil- 
fum iri debet metucrc : ncmo cnim nili 
•volensmaleagit, quod vir bonusvellc 
ponpoteft. Hoc autem devirtutequi- 
dem perfeaa eft verum , de ea tamen. 
qux in hac vita obtinctur, minimc, quia 
ctiam vir probus a pcccato prxvenui^ 
&pudendum quidac pcenitcndum ad- 
mitterepoteft. Interim tamcn noQ 
nialc dicitur hic ab Ariftotele . hanc vir- 
tutem cffe maxime laudabilcm m ado- 
lefcentibus, quare&aSocrate, virtutis 
purpuraappellatafuit. 

Huic opponitur ic^^^sj^»»?» "^^^ 
ftu, id eft , nimium pavidus , qui omni* 
veretur, & ad quofvis hominum con- 
greffus pavefcit, In exceflu vero a^M- 
^uvl(^. fcu impudcns.qui nempe frdo- 
lem ita pcrfricuit , ut nullam infamiam 
mctuat, & hic exceffusmagisamedio 
reccdit, &eft incurabilior-.luxtaiUud 

ufitatum ; 

Cui pudor periit , hi periit antequam 

SecunduwfFcaus laudabilis eftNe- ^^J^'' 
mcfij, qu« eft jufta quxdam indigna- 

* 110, 



Early European Books, Copyright <D 201 1 ProQuest LLC. 

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haog. 

224 A 53 [1] 



1^4 VlRTVTIBVS 

tio» &doIor mcdiocriscoQceptusapud 
animum viri boni,ob honores auc com- 
moda tributaindignis& fceleratis > aut 
negata iis qui virtute prxditi, iifquedi- 
gniores funt. De hac tamen obfcrvan- 
dum cft prajceptum Sapientis, Prov. 1 4. 
I9. Ne accendaris ira proptermaleficosy 
I nec inviieds improhis. nam non erit finii >• 

tnali , [ed lucerna improhrHm extin- 
guetur, 

Extrema in hoc afFcda funt invidia, 
<pjvf(^t qux omnium fciicitatibus in- 
dolefcir, & hnx.^fif^gtxU t mahgnitis, 
quar ob malaahisevcnientia gaudet 8c 
yoluptarcm capir, |^ 

Hxc ergo funt med»*a & extrema, 
quasin afFcdjbusab Ariftotcle hiccon- 
rtituuntur. Unum vero ab eodemc. 6, 
1. 1. obfcrvatum , a nobis hic adno- 
tandum eft. Excremorum fcilicct non 
elTe media, necmediorum cfle extre- 
ma j id eft , Gcuti fortitudo , tempcran- 
tia, manfuetudo , &c. nunquam mala 
efTe poteft : fic vitia illis contraria nun- .1 
quamfieri bona;ac finempe aliquan- ; 
do , &cum modo iiccretinebriari, aut \ 
fcortari.aut in videre, &:c. Nam h:ec ex- 
trema funt vitia;& cjuocunque modo 
agunturaut modificantur , femper ex- 

crcma 



Early European Books, Copyright © 201 1 ProQues» LLC. 

Images reproduced by courtesy of Koninklljke Bibliotheek, Den Haog. 

224 A 53 [1] 



S I N G V L A R I B V S. 

:renia ac vitia maacnt. Abfurdum cft 
?rgo , & cum omni ratiooc pugnans, 
^uod Mitio ille apud Terentium afle- 
.:it, non cfle peccatumin Adolefccntc 
fcortari , poiare , &c. fi illud cautc & 
:um modofaciat. 

De lufilttA, 

Oftrcmavirtusmoralis, dc quaAri- 
ftotclestoto libro agit, cftlufti- 
^< tia, Graece ^^(^affiwny cujus contrarium 
eft cc^kIoc feu in juftitia. 

lufticia eft duptex : univcrfalis, auc 
articularis. 

lufticia univcrfalis omnes virtutcs 
complcditur , juxta verliculum anti- 

quum j c# 5 ^i(^offtWYi avX^iio^Mf -TruT 

i^fvi 'ft, lujiitia in fefc virtutss continet 
cmnes, 

luftitia hxc a virtute difFert fola rela- 
tione , quia virtus per fe confideratur & 
poflidcntisperfiidionem rcfpicit, ani- 
mique ac afFetluuraomnium in eo re- 
ftam difpofitionem. lufticia verorelatc 
in ufu & frudu , quem in republica erga 
alios prxftat. 

Quapropter luftitiamerito omnium 
rirtutum prxftantilTima ccnfetur j quia 
mulciia rebus propriis virtute uti pof- 

funt, 



Early European Books, Copyright © 201 1 ProQuest LLC. 

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag. 

224 A 53 [1] 



166 



i 



funt) qui in rcbusalienis & commiini- 
buJ non polTunt. Vnde & Biantisillud 
a Philofoplio laudatur , "^y^ r ai^^ 
MagiftratHS oftendet virtim, quo- 
niam magtftratus fundio requiric > ut 
aliisarquein commuue omnibus coa- 
fulatur. 

Dcfiniturautemharc juftitia, proba 
voluntatis affidio , quaapti & prompti 
fumus ad res juftas conftanter agendas. 

Resjuftae vocantur hicTa ifcfttt^y ii' 
eft, jusipfum , fecundum quod inrep. 
vivendum & agendum eft. Proprium 
enim Legiflatorum eft peromniaoffi- 
ciorum & virtutum genera definirc 
-quid ajquum, juftum, & utile fir, tam ci- 
vitati integra:,quam lingulis ejus mem- 
bris. 

Dividit autem Philofophus cap.^.hoc 
jus , in <pva%ich & vo^oco» , naturale & le- 
gitimum. Naturale vocat, quod ubiquc 
eandem habet vim , & non quia fic vi- 
deturautnonvidetur. Legitimum vc- 
ro , quod initio quidem liberum eft, 
poftquam vero conftirutum fuit , obfer. 
vari necefte eft. Vt mina captivum efte 
rcdimendum, hacautilla ulna e^Teme-, 
tienJum. Primum ubiqueeft idem; fc- 
cundum pro ingeniorum , locorum. 



Early European Books, Copyright (D 201 1 ProQuest LLC. 

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag. 

224 A 53 [1] 



;& ftatuum ditterentns variare loJet. 

Objcdio. Atomne jus videtur tan- 
tum elTe legitimum , quia quod natu- 
Irale cft,immutabilc eft; (icuti ignis tam 
apudPerfaSi quam apud Graicos urit: 
Leges vero inter diverfas gentts varia- 
bilesfunt. RerpoudetPhilofoplius, pri- 
inoMajorem non univerralem,quia 
<juxdam naturalia per pravam coniue- 
wdinem mutari pcfTunt , ut dextra ma- 
Sius natura robuftior eft finiftra : pra- 
ya camcn confueiudo in nonnullis con- 
tf arium efHcic . Deinde ad Minorem: 
Naturanon a*ftimanda eft ex quorun- 
clam (Scpaucorum, fed cxplurimorum 
& optimorum judicio. Plurimi autcm 
& meliores in Icges naturales omncs, 
(altemquoad fubftantiam, confcntiunr, 
[ ctfi in cifcumftantiis poftit efle non* 
nulla varietas. 

Huic juftitias univcrfaH opponitur 
injuftitia univerfalis , qua: ab Ariftotele 
©^^»«^f';* vocatur , quandonempe ad- 
verlus legum pra:fcripta flagitiofe agi- 
tur & vivitur. 

Ad juftitiam univerfalem pertinec 
afquitas: Grxceimetjciixy tanquamejus 
quasdam nobiliorpars, de qua Ariftot. 
cap. ic. 

£ft 



SlNGVLARIBVS. 

difFerci 



foU 



n 



Early European Books, Copyright © 201 1 ProQuesf LLC. 

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag. 

224 A 53 [1] 



I6S DS VlRTVTIBVJ 

Eft vcro scquitas , cmendatio qucc- 
dam lcgis , vel potius defeftuum qui 
ialege funt, & opponiturxD^i^t^SojV- 
idcd» fummojuri. 

Sumitur aurcm eiKQ^(io$ir^6v feu 
fummum juj duobus modisrVel pro in- 
terpretatione calumniofa Icgum j cu- 
jufmodieft, quod rcfert Strabo, cum 
Thraccs aliquot dierum pa6bi induciaj 
Dodu populabantur BcEOtorum agros: 
aut cum Popilius in conditionibus pacis 
faftae cum Antiocho fcripfiffct, dimi- 
dium navium Roraanos Aniiocho re- 
lifturosefTejpofteanavesdiflecuiiiqua- 
rum dimidiam partem Antiocho rcd- 
didit, reliquuni inccodit. Hjcceftca- 
lumn!oia incerpretatio juriji quia verba 
prxtcr communem hominum confue- 
tudinem capiuntur. Talesfunt, refer- 
vaiiones mentales lefuitica: atque Ana- 
baptifticae , ab ethnicis ipfis tanquam 
injufta: condemnatx. 

Alter modus eft mag's proprie di» 
ftuj, cum fummum jusfumiturprori- 
gida juris interpretatione aut cxatlio- 
'Oe , qua: etfi fimplicicer injufta non eft, 
tamen mitigatio eft laudabilior , idque 
vclincafibuj lego exprelfis) vclalege 
•minislocum habec. 

In 



Early European Books, Copyright (D 201 1 ProQuesf LLC. 

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag. 

224 A 53 [1] 



m SlNG VL ARIBVS^ I^5> 

In cnllbus lege omiflis, ludex tan- 
quamviva lex» ex xquo &bono judi- 
cat, quia redaratiohicinftar Icgiscft» 
&li id ipfum fuiflei legiflatori propo» 
iicum, eodcmmodo (]uo(]ue deeolc* 
gcm tuliflct. 

In cafibuslegeexpreflisjcum non ad 
literam lege expreflam , fed menteffi 
legiflatorisattcnditur. Quumenim lex 
generaiis flt , aut faltem de co » quod uc 
plurimum lit i lingulares circumflantias 
fadum legc mandatum aut vetituin 
multum variare poiTuntrqua! ajudice 
cxpendi omnes debent , & tamcn m Ic- 
ge omnes exprimi non poflunt. 

Eft crgo bonum & a'quum, fecun- 
dum Ariftotelem » Emendatio legU e($ 
parfequa deficit, qttia univerfaliter 
ta eft, Exempli caufa j Lexlata eft ne 
quifquam peregrinus murum urbis ad- 
fccndatrperegrinus adfcendit murum» 
ficftrenue cum civibusurbem adverfus 
hoftem defendit. fifummum jus fpc- 
ftetur, poenam merctur : fi a^quum 
bonum, potius pr;]emium. 

Intcr Chriftianos vero «Tnwx^ce, fcu 
quitas h^c etiam latius fe extendit, 
nempe quicquid tibi non vis fieri y al' 
teri ne fecera; ^ diliges proximHm tmtm 

H ficHt 



Early European Books, Copyright © 201 1 ProQuest LLC. 

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag. 

224 A 53 [1] 



De hijii' 
tiaparti- 
culari. 

T>e injii- 
ria. 




170 DI VlRTVTIBVS 

ficiitteipfum. Priusgcntilibus quoque 
ufurpatum , pofterms Chriftianis cft 
propriutn. 

H«ec a'3 Ariftotele diverfis locis libri 
quintitradita fpedant juftitiam univer- 
falem, qurfcquicur particularis. 

luftitia particularis certam atque a 
fuperioribus virtutibus diftindam ju- 
ftiti^ fpeciem conftituit. 

Prebat id Philofophus ex ejus oppo- 
{itcquodcft TsjXievdU , feucupido plus 
quam juftum eft habendi. cujus vocis 
vim Latinipcr vocem injuriA fere ex- 
primunt. ctfi enim ea vox latius quo- 
que pro quovis injuftitia: genere fumi 
po(fir, rpeciatini tamcn proeogenere 
injuftitia; fere fumitur , quod cum alte- 
rius damno ac noxa conjundum eft. 

Idhinc quoque liquet , quodomnia 
reliqua injuftitiaj genera adverfus ali- 
quam aliam virtutem pugnant ; fola ve- 
ro Ts^eoH^loc cum nulla alia virtute fpe 
cialipugnat , quam cum juftitta. Und 
Philofophus evidenterconcludit) han 
virtutem cum qua 'o^saniU & injuri 
^ .. pusnat,efleiuftitiam fpecialiterdi£bam. 
Dehnitur vero , conftans voluntas 

JliftlttA 

parricn' uium cuiquc tribucndi. 

Verfatur hiec virtus intcr plus 5c mi- 

nus> 



Early European Books, CopyrightO 201 1 ProQuest LLC. 

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibiiotheek, Den Haag. 

224 A 53 [11 



S IN G VL ARI BVS. 171 

nOJ » tanquam extrema. Et medium 
cjus eftT» l^f* fcu asqualiusilla, qua: 
inter cives pro ratione meriti cujufque, 
mtinterres proratione pretii cujufque 
obtinerc debet. Nam qui plusboniu- 
furpat, quam par cft , aut minus one- 
rum vel mali fert , quam oportet , is 
tJT^fviiciTif Sc injurius cft ; quia minus 
inali aut damni ferre, quam oporter» 
cftplusboni retinere, quam oportet 5 
quum inter duo mala aut damna mi- 
nus malum boni rationem habeat. Un- 
de&querela; & pugox intcr cives na- 
icifolent, cum arqualibus xqualia noa 
tribuuntur, aut hic plus mali atque onc- 
rum , illc minus quam par eft in fe ad- 
mittit autferr. 

luftitia hxc particularis eft duplex: 
vel diftributiva , Grsecc ^^«^jjlfitii : vcl 
commutativa, Grxce :4^^^atx]ixii , Sc 
^c^Julixi)» ideft, corre^tiva. 

luftitia diftributiva verfatur in rc£ta 
diftributione munerum , item pra^mio- 
rum& pcenarum in civitatc, fine qua 
iuftitiae parte vincula civicatum diiloU 
vuntur. Nam quemadmodum leges 
funt nervicivitatum , lic prasmia tribu- 
tabonis, & poenas malis , funt QerYi& 
firmameaca legum. 

H i la 



(litia. 
diflrilfH- 




Early European Books, Copyright © 201 1 ProQuest LLC. 

Images reproduced by courtesy of Koninkiijke Bibliotheek, Den Haag. 

224 A 53 [1] 



lyi DS VlRTVTlBVJ 

InhacjuftitiiepartCTpmi', feuajqua- 
litas non dcbet exigi adproportionem 
Arithmeticam , fcd ad proportionem 
Geomctricam. de quarum difFerentia 
libro fecundo adum, cum de virtutis 
forma egimus. Proportioautem geo- 
metrica eft duplex: nempc conjunaa 
autdisjunaa. Conjunaadicitur, inqua 
tantumtres funt termini : nempe ficut 
fe habent duo ad quatuor , fic fe habent 
quatuoradc6lo. Disjunaaverocft, in 

quafunt quatuor teimini cxprefii: ur, 
ficutfe habent duo 4d quatuor, fic fc 
habent trfa ad fex. Utrumque enim eft 
in proportione dupla.' 

Disjunfla hxc proportio hic propric 
locom habet. Nam primo in diftribu- 
tione munerum , quahs eft proportio 
muncris ad munus, tahs debet efle pro- 
portioperfon» ad perfonara, cui mu- 
^ nera tribuuntur : BeHicum ad perfo- 
uam beUicofam , Scholafticum adper- 
^ fonam Scholafticam} idque diverfo gra- 
du & refpedu , prout muneris gravitas, 
& perfonx dignitas i«ter fe refpondent; 
& fic de c«teris. Atque ha:c perfonarum 
cum muneribus proportio , eft funda- 
xnentum refti ftatus Rerumpubl. 
Sic in diftribuiione prasmiprum alio- 



S I N V L A K i X. I7| 

rumi puta gloria:, fpoliorum, agrorum, 
pecuniarum commanium , qux' ratio 
eft perfonae ad perfonam , & mcriti ad 
meiitum, eaJemquoquceflcdebetre- 
imn ad res . Sic Triumphus debetur 
Confuli, jufto exercitulioftilideyido; 
Ovatio Prxtori , minori vidoriapoti- 
to. Agamemnoni prxrogativa in fpo- 
liorum diftributione dcbebatur quidem 
proptcr dignitatis iWf/^f^^fiM» » ita tamert 
ut Achilles plurimum meritus non dc- 
fraudaretur fuo . Qui fervavit Princi- 
pem , alio prxmio afficitur quam qui 
civcm ; alio ingenuus , fi Patrix prodi- 
tionem detcxit, alio fervus. Atqueiu 
deinceps. 

Difficultaj hic nonnulla ex textu Z'*^'* 
rhilofophi oritur , de pcenis , Qua: pro- f'^^*' 
pterdeliaa infliguntur, an ex ad com- y^^^.^^.^^ 
jnutativam an diftributivam juftitiam commu- 
pertineant 5 ac proinde an proportio tativam 
Gcometrica an Arithmetica in iis fer- audi/irU 
vari debeat. Et fanc videtur Philofophus 
cas ad commutativam rcferre, cum de- 
lida illa ad contraftus clandeftinos & 
violentos refert , & exempli caufa afls- 
lit, pcrinde efle, utrum vir probus ho- 
minem pravum defraudet Sc ipfius uxo- 
[ rcm adulteret, an vero contra virpra- 

H 3 vas 



174 DI V I R R VTI B VS 

vus hominem probum , aut uxorem 
hominis probi. 

In concrariam vero partem faciunt 
fcquentia. i. Quodadeandem fpeciem 
virtutis rcferri debeant pcena: , ad cjuam 
feferuntur pracmia. i. Quodcap. j. di- 
fertc adverfus talioncm Pythagoricam 
Phtlofophus difputet ; & pro argumen- 
to afFerti quodqui pulfat pcrfonamqus 
cum magiftratu eft , repercuffione \L 
ber effe non poteft) fcd gravius punien- 
dHS. 5. Quia nec jura humana nec divina 
in dehftis hujufmodi omnibus, a;qua- 
lempocnam ad proporrione Arithme- 
ticam conftituerunr. Alii enim pcena 
aflficitur qui Regem la;dit , aha qui fub- 
ditum. Aha pcena Deus in Vet. Teft. 
afficijuffit eum quiPrincipi in populo 
male diceret; alia eum qui privato. Ah'a 
quifiliam Sacerdotis vioIalTet ; alia qui 
communis civis. Alia poena, qui homi- 
nemfuratus efTet , aha qui pecusjalia 
quipecuniam iaterdicli rapuiffct, alia 
qui profanam 

llt ergo Philofophus hic fecum & 
cum veritate conciliari polfit > dicen- 
dumcfti alia deli^a cfTe privata, alia 
publica. DelicVorum publicorum vin. 
difta oranino ad diftnbutivam juftt- 

tiam 



Early European Books, CopyrightO 201 1 ProQuest LLC. 

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibiiotheek, Den Haag. 

224 A 53 [1] 



. . >l G V L ARI 13 V S. I7f 

OTEf mmfpeaat, & fecundum proportio- 
ncm geomeiricam exerccnda . David 
cnim ignominiam legatis fuisab Am- 
1 monitis illatam publico bello ultuseft, 
l jion tantum reciproca ignominia.i.5a- 
f inucl. lo. Et in Perduellioniscrimine 
LYoluntaspro fafko habcturrin reliquis 
r non item. 

DeliCta vero privata ad utrumquc 
juftitia: genus refcrenda videntur. Qaa- 
tenusenim publicum magis aut minus 
l^dunt, eatenusad juftitumdiftribuii- 
Lj|tam & proportionem Geometricam 
[ cxigenda : quaccnus vero intcr piiva- 
I tos confiftunt , & privatam tantum no- 
xam inferunt, eatenus ad commutaii- 
vam jufticix fpeciem , oc proportionem 
Aricluneticam funt referenda , ut ita & 
privatis , & Reip. limul fatisfiat. Exem- 
pla ab ipfo Philofopho alhta hanc di- 
ftindionem innuunt. Nam qui per- 
fonamiu magiftratii conftitucam per- 
cuiit , gravius in publicum peccar, 
ac proinde gravius puniendus j qaum 
contra qui adulterarur livefit uxor vi- 
ri probi five improbi , & qui defrau- 
datalium five probum fiveimprobum> 
eandcm ooxam publico , & privatam 
injuriam a:quaiem inferat , ac proin- 

H 4 



Early European Books, Copyright© 201 1 ProQuest LLC. 

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag. 

224 A 53 [1] 



Tta com 
Tnuta- 




17^ DE VlRTVTIBVS 

de ajqualcm pocnam mereatur. 
Dejufli' luftitia commutativa feu corre£biva 
proprie verfatur in re£i:a inftitutione 
commerciorum & contraduum , cjui 
inter cives exerccri folenr. 

Contradus illia Philofopho ftatuun- 
tur duorum generum: nempe volunta- 
*rii » Sc involuntarii. Voluntarii funt» 
quos voluntas antecedit . Quales funt 
venditio, emptio, muruum, fidejuflio, 
commodatum , depofitum , locatio, 
conduftio. 

Involuntarii funt vel clandeftini , vel 
violenci. Clan£{ejitni,\itfan\im , aduU 
terium, veneficium, lenocinium.fervo- 
Tum feduiSlio, dolofa cxdes , falfum te- 
flimonium. VioUmi, utverbera, vin- 
cula, mors, rapina , mutilatio, convi- 
tiumi contumelia. 

Horum contraduum primi proprie 
eontraftusfunt, quia ex utriufquepar- 
tis confenfu fiunt, ac proinde proprie 
juftitiam commutativam fpedani j re- 
liqui analogice tantum & fecundum 
(^uandam fimiliiudinem, quatenuscuni 
damnoiStlucro alterius, & privata in- 
juria, ex quavoluptas capitur & pcena 
redditur, conjunfti funt , ut fupra di- 
£lum. Nam quiinjuriam infcrunt, lu- 

crum> 



Early European Books, CopyrightO 201 1 ProQuest LLC. 

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibiiotheek, Den Haag. 

224 A 53 [1] 



SlNG VI A.R TBVf.^ 177 

rum; qui patiunturinjuriam, damnum 
ccipere fimilituHine quadam dicuQ- 
ur. In bac juftitia permutativa , fer. 
indaeft proportio Arithmctica, quas 
iqualitatem terum fimpliciter fpeftar. 
^aminrerum permutatione res per fe 
Ijcftimandae func citra perfonarum rc-. 
rpc6lum. 

Atque ideo, fi quis hic injuriamcft 
paffus , )udicemadit,quiproptcreadJV- 
mi(^<Pif graecc, quafi ^;^^^^ id eft, a:qua- 
lliter dividens , item ^iai^<^ vocatur, 
rquiafe medium interponir. Uccuiplus 
quamoportetacceflit, idabeodema- 
tur & alteri reddatur. Atque ita ti In^ 
. feu icqualitas reducaiur. Sicuti qui duas 
i lineas , quarum una akera eft longior, 
sequare vult , uni dctrahere dcbet,quod 
alteriapponat. 

Qaia vero in rcrum permutatiot>e 
I rcs non funt ejufdem &xqualis pretii, 
dco numniusinventuscft, cujusbenc- 
icio rerum pretia inter fe comparari 
polTun , & per fui multiplicationem 
aut detradionem ad xqualitatem rc- 
duci. Uc quia medimnus tritici pluris 
valet quam calceus j & rufticus calceoi 
calcearius tritico opus habet ; idcirco 
tficicum & calceus cum nummo com- 

H 5 paraii- 




Early European Books, Copyright© 201 1 ProQuest LLC. 

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag. 

224 A 53 [1] 



« f 




i 



ifS DI VlRTVTIBVS 

parantur , atque ita ad certam analo- 
giam ipforum pretia reducuntur j ut vcl 
pcrmutatioanaloga inftitui poflit, vel 
nummus rei permutandas vicarius fuc' 
cedar. 

Quxftiones, quxhicmovcntur, haj 
ferc (unt ; Primo qua^ritur, utrum lex 
talionis quse grajce «</7i7n7n!>^V vo- • 
catur fit jufta ? Pythagora»i affirmabanr, , 
iimpliciter juftumefle , ut quxquisfe- • 
cit , eadem patiatur & ipfe. Sed certura \ 
cftlegetalionis nec femper juftam ncc 
femper injuftam efle. Nam primo hoc 
nunquam juftum eft in criminibus, qu« 
merar poenasraiionem habere non pof- 
funt. ut fiquis adulterium cum alterius 
uxore commifit , non ideoadulcetium 
cum ftupratoris urorc permitti poteft. 
Deinde nequidemin aliisdelitlis, quae 
mera? poenas rationem fubire poflunr, 
id femper eft juftum ; ut fi quis percuf- . ^ 
fit magiftratum , foJa percufliohe fi- | 
milipef judicem puniendusnoncft , uiSEi| 




anteavifum. Tcrtio multum refertu- 
trum quisfpontean ex ignorantia altc- 
ti injuriam intulcrit, quarum circum- 
ftantiarum rationem judex habere de- 
bet > ut jus reftum excrceatur. Deus ta- 
mcn jus Talionij in homicidio atque 

homi- 



Early European Books, Copyright© 201 1 ProQuest LLC. 

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haog. 

224 A 53 [1] 



SlNGVL ARI BVS. I7> 

bomicidii gradibus in fua Repoblica 
infticuic, & ferc in omnibusrede con- 
ftitutis Rebufpub. ufurpatur: ac proinde 
&hociuftumeiTe, extra omnem con- 
troverfiam eft ; modo circumftantiae 
ipQefaai inter feconvenianc, ficutiati- 
teaeft didlum , Sc nona privatisin pri- 
vatos, fedamagiftratuindelinquentss 

exerceatur. 

Secundo quxritur , An quicunque in- 
juriam alteri facit, injuftus lit ? Refpon- 
det Ariftoteles, non fcmpcr efle inja- 
ftum qui injuriam facit , quia ut quis di- 
catur injuftus requiritur , utex habitu 
idfaciat& excleftione, non exigno- 
rantia aut animi perturbatione aut coa- 
ftione. 

Ter/ quaeritur a Puilofopbo, an juJ 
heiilcpaternum, &m.nitale, fit vcre 
)u$ >Kefpondet , non effe vere ju5, fed 
tantum fecundum quandam fimilitu- 
dinem, quia verum juseft interjpqua- 
le^tantum & hberos, adeoquc recipro- 
cum, quibus fola Lex & non alterius vo- 
luntas dominatur. Demde quia nemo 
infuamembra propric jus habet , aut 
inres fuaJ cftinj-jfius ; filius autem eft 
portio quxiam pairis fui , c^onec ab eo 
f er emancipationem eft feparaius. Ser- 

vus 



Early European Books, Copyright© 201 1 ProQuest LLC. 

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag. 

224 A 53 [1] 



11 



l20 DE VlRTVTIBVS 

vusvero eft vivum Jomini inftrumen- 
tum. Inter uxorem tamen & maritum 
major jequalicas eft, ac proin(le& jus 
intcr eos magis > quam interfiliumaut 
fervum verfarur.-jus autem non civile, 
fedoeconomicum. Hajcvideniur MtIo- 
?^o}Uf a Philofopho dici, quia quumjus 
maritale , paternum , 8c hcrile certis 
etiam legibus divinis & humanis ad- 
ftringatur, non minus inter eosjus& 
injuriam verfari negandum cft, quam 
inter mao-iftratum lecritimum & fub- 
ditos , «bi X()uah'ras peribnarum non 
cft, nec jus per omnia rcciprocum. 

^artociaxrkur , an quis volens in- 
iuriam pati poflit? £t refpondetur, quod 
accuratius loqucndo nemo volens in- 
juriam patiatur , quemadmodum ne- 
mo invirus iiijuriam facicnam injuria 
Labitum , habitus eledionem prasfup- 
ponit. Pcraccidens tamenfieripoteft, 
utquisinjuriam.voleus ac lubensferat, 
quanJouempe miaorcm injuriamad- 
mitti:, ut majorem evadar ; ficuti via- 
tor volens permi:tit fe Ipoliari a vali- 
diore latrone, ne vitam amittat. Sed 
tum iojuria habet ratiouem alicujus 
boni. 

^into qutcritur^an quifpiam fibi ipfi 



Early European Books, Copyright © 201 1 ProQuest LLC. 

Images reproduced by courtesy of Koninklijlce Bibliotheek, Den Haog 

224 A 53 [11 





SiNovlAribvs iSr 
ijuriam fjccre poflit.Ec refpondetur^iil 
ficri non poire, qnia volenci non fic in- 
I juria, & cjuia in iniaria uni tlecedic quod 
I alteri 3ccedic,c|Uar duo iimul in eundem 
hominem noncadunc: irem > quia ne- 
r. mo (ibi injurioe fpecies iDferc. Ncmo 
enim res fuas furatur , aut fuam uxorem 
adulterat , nec videtur conveniens uc 
unus & idem (it agens & patiens. 

Objicitur tamen : Quid fi quis in re- 
pj rum communium diftributione mino- 
\\i rem dcbito portionem fibi rctineat, 
1 1 fe ipfum defraudet, ac proindc inja- 
Li riam fibi ipfi fjicUt? Scd refpondetur, 
eum qui hoc excertoconfiliofacit non 
inferre fibi injuriam , quia portionem 
negledamcum melioricommutat) at- 
<]ue honeftatis ac benignitatis laudem 
tir inde reportat:fi quis vero id ex igna- 
ii via quadam,animi limplicitate» aut me- 
— Tj tufaciat) isdamno quidcm fefcafficir, 
y non tamen iojuria , proptcr caufas fupra 
i diCtis. 

Secundoobjicitur,quod, quifeipfijm 
M occidit, fibiipfi injuriam infcrat, quia 
i contra leges id facit. Refpondctur a 
h Philofopho , hunc quidem injufte facc- 
fare , non tamen injuriam iibi inferre? 

— M fed potius l^eipublica; , idecque & a 

Rcpu- 






Early European Books, Copyright © 201 1 ProQuesf LLC. 

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Hoag. 

224 A 53 [1] 



l8t »E V I RTVTIB VS 

Republict poft morcem puniri. 

Chciftiane tamen loquendo, UGhi 
^uoque injunam facif,non tantum quia 
conira legem eaturae fibi noxam in- 
fcrt , fed etiam quia anima; fuae velit 
nolitnocet. Nec vero illudcum ratio- 
nepugnat, ut quis diverfo rerpc£tu& 
volens patiatur & nolens. 

GltiAritur denique y injuriamne pati, 
an miuriam inferre fit majus malum? Ec 
refpondet Philofophuf , utrumque cflc 
malum , (pcu/^or» quia qui injuriam pa- 
ticur , minus habet i qui infert , plus ha- 
bct quam par eft ; virtus vero cft in me- 
dio , licut fanitas in medicina. Interim 
tamen redte aderic , pejus efte injuriam 
faccrc quam pati, quia qui injuriam in- 
fert > malitiofus cft dc odiofus : injuriam 
vero pati fine malitia Sc injuftitia quis 
poteft; peraccidens tamcn fieri, ut quis 
patiendo injuriam , mnjoris malicaufa 
(it , quam infercndo ; nempe propter 
grande aliquod malum, quod exejuf- 
modi injuria? perpelTione n;Uci poteft. 
quemadmodum licet Pleuricis (it ma- 
jus malum qaam sffl(\flio criins , tamen 
per accidenshoc illo majujfieri poceft. 
ut fi quis in belloeyafH do cruretar- 
datus, ab hofte occidatur. 

Hrc 



SlNGVLAMBVS. 

H^ec refponfio Philofophi excufari 
poteft, fi perTi)(p«<JA6»,f« dicitutrum^ 
qu9 ejfe malum , intelligatur malum 
nonturpc, fedtrifte. Namcertumeft 
omneminjurias perpeflTionem nonelTe 
malilm turpe. Imo vero io Martyribus 
& vere Chriftianis ea maxima eft virtus, 
& fupra captum hominis naturalij. 

Fitcndum tamen & hoc cum Phi- 
lofopho , in juriain paii non femper cfle 
licitum. nempe li per injutiam infera- 
tur malum turpe, quod a te amoliri po. 
tes : cjuemadmodum virgini honeftas 
jotius moriendum , quam ftuprum pa- 
tiendum. In malis vero triftibus fcm- 
per quoq; injuria ferenda non eft. Nam 
magiftratui ideo a Deo cft coriccfTus 
gladius, ut publscam injuriam a fc & 
fubditisavcrtat: &privati$ cadem , ubi 
per jufta media id fieri poteft; a fe & fuis 
cftarcenda. nunquam tamen per in- 
jufta media , aut ei privata: vindiftae 
cupidine id hcet. Matth. y. verf. 39. 

&44. 

Haec a Philofopho toto libro qumto 
fcre traftanturrin quibus , ut obferva- 
vimus , multa laudabiliter dc utraque 
juftitia: fpecie funt adnotata, Ca^citas 
vcrohomiais naturaUs hic deploranda, 

quod 



Early European Books, Copyright © 201 1 ProQuest LLC. 

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibiiotheek, Den Haag. 

224 A 53 [1] 



il 



II' 



Dcfa- 
eultati, 
l'H4 in- 
teUccitis, 
honim- 
<ju: vit' 
tutum 
fuvjeiio. 



184 1>E , . . 2 V S 

quod nullam plaiic ;.).^ntion.'iii i^cc- 
riteju? jaiij.quod Djo a nobisiebetur: 
cum tamcn ilIuJ (it prxcipuum* & in 
civirate redc conftiruta prx cseteris co- 
lendum. 

"De Virttitihtu inteUecit44, 

T-TAdenus de virtute, qux fcdem ha- 
^ -^hQt iu voluntate & affcdibus , di- 
£lum el>. Sequuntur jam virtutes, qua: 
ab Ariflotelein intelle^lii coliocantur. 
Pfiores proprie iihy^ , id eft , moralcs, 
pofteriores :2^ye)j7<;(^ , ideft , intelle- 
€biva: dicuntur. 

De hifce vcro virrutibus brcvuer tan- 
lum agefnus ; cjufa accuratiorem ea- 
rum explicationem Logici & Mera- 
phyfici fibi vendicant. hic de iis tantum 
iradlatur, quatenusf o^^\ Adj^v, ideft, 
re<!^amillam rationem, quae virtutum 
aliarum dire£brix eft , nobis darius pro- 
pODunt , & quatenus beatitudinis ca 
pars, qua:contempIativadici:ur , in ii$ 
continctur. 

Qaasrenda eft autem ea re£la ratio 
inmentefeu intclledu. cujus du^e funt 
partes, vel facultatcs. Prima vocatura 
rhilofopho fTnptPiB^tKti i id eft, cogni- 
tiva 5 altera ho^nKii ^ /3»A/wVii , id eft, 

ratio- 



Early European Books, Copyright © 201 1 ProQuesf LLC. 

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag. 

224 A 53 [11 



r 

LSlNGVLAMBVS.^ iSf 
tiocinativa feu confultativa . Prima 
— ^prelienditresneceiTarias ^eternas, Sc 
IX alitcr fe habere Don poiTunt;Al- 
Iterares contingentcs humanas & qux 
Irariationem fubeunt. Nemo enim de 
IVcbus necefiariis aut practeritis conful- 
Ltati nec de rebus quce fub humanam po- 
ttentiam non cadunt. Utriufque facul- 
Itatis objedum el^ veritas : fed primae, 
weritas fimplex & coniemplativa : fc- 
fcunds , veritas aaiva; id eft, qux refpe- 
IftumhabetadboDitatem vel malitiana 
liD appetitu atque a£lionibus humanif. 
I Quicquid ergo in hifce duabus fa- 
[cuUatibusreaumeftj&bonum, id rc- 
l^a ratio & virtus ejus vocatur j quod ab 
lac reftitudine deccdit, rationis defe- 
\Gcus autdepravatio. 

Numerantur autem a Philofopho 
Iquinquediverfihabitus, fccundum quo$ 
omnis refta raiio operatur , & per affir- 
mationem aut negationem veritaiem 
I contemplativam aut a6livam enunciat. 

Horum i. eft e7nW^>j . id eft , fcien- 
tia.i. eftTfV^v»}, ideft,ars. 3. <p^onmi, 
|ideft, prudentia.4. »5«, feuintelledus.;, 
ffv^Ui id eft, fapientia. 

Qaorum primus &: quartus potifti- 
7 mum ia prima facultateintelleto fe- 

dem 



Early European Books, Copyright <E) 201 1 ProQuesf LLC. 

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag. 

224 A 53 [11 



l85 DI VlRTVTIBVS 

dcm habcnr; duo fec^uentcsin ficulta- 
te Aaj<f7K»j , feu /3»A<iC/2c)c»5': rapientia vc- 
ro inutraque j quemadmodum exipfo- 
rum definitionibus & proprietatibusli- 
gucbit. 

Prieter hos quinque habitus cft in 
mente vsnXyj^l^t; conjeftura , 8c ^luy 
opinio. fed hic corumrationonhabe- 
turjquia utrum verum aut falfum per 
hazc cnuncictur , ambiguum eft ; a. 
proinde ea nec certa contemplandiaut 
agendiprincipia funt. 
Bcjcien. Pfima ergo virtus mentis eft fcien^ 
, qua: definitur , t^t^ -^^Klixi , hoc 
cft, habitHt demonftrati^uus. 

Objedum fcigntiA funt res necelTa- 
rixxterna:, &:qua: fcaliterhaberenon 
pofTunt. Nam tum demum opinamur 
nosfcire, cum jadicamus illud , quod 
fcimus^aliter fc habere non poffe» quam 
comprehendimus. 

Quiavero quod fcitur ctiam doceri 
poteft, hinc manifcftum eft fcicntiam 
ex demonftratione nafcij fivedemon- 
ftratio illa fit ab univerfalibus ad fpe- 
cialia, qiix (yllogffmus vocaturj fivea 
fingularibus & fpscialibus ad univcrfa- 
lia, c}U3? inditBio appellatur. 

Secunda virtus meniis eft ars , Gra?cc 



De Arte. 



Early European Books, Copyright © 201 1 ProQuest LLC. 

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag. 

224 A 53 [1] 



SlNG VL AR1BV5. 1S7 
V*» > definitur £|«f ^stk >»cV» 
^iiTrri^un, hditui cum reciaratione 
effeaivfu. Objeaum enim artis fuot 
•res quas cffici atque extra efficientcm 
produci polTunt : ac proinde quae efle 
pofTunt aut non poffint, licut abAr- 
^chiiedodomus. Idcoque ars necin iis 
<ju*E neceflariafunt. ncc quxcx natu- 
ra funt, locum habet. DifFert vero cffe- 
aio ab adione, quia cffedionis fem- 
pcreftahnsfinij, aftionisvero ^i^^Ttt*' 
yicc, id cft, bene agerc, eft ipfe finis. 

Huicopponitur<eTf;g»/<«, id eft. inar- 
tificiahtas > quse eft habitus cum falfa ra- 
tionecffcdivus. . n 

Tertiavirtus mcntis 6^ cujus praeci- ^^J.^ 
pue ratio in Ethicis habctur, eft (p^ontnSi 
frudentia. 

Definitur autem e'!*? «Ay,^*^ Xo- 

t(gt.)iS^* hahitu4 reciui cum ratione aBi^ 
I circa ea qui homini bona velmala 
funt, 

Verfatut ergo ptudentia circa res 
humanas > quaj mutationi funt obno- 
xiae; & in iis quidbonum , honcftum 
atque utile fit, defpicit: idquc non ia 
fpecietantum; ut cum prudentem vo- 
camus medicum: f^fd in generc j cum 

ea 



Early European Books, Copyright C) 201 1 ProQuesf LLC. 

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag. 

224 A 53 [1] 



itt DB VlRTVViLVS 

cz cognofcuntur qua; ad beae vivcn- 
dum perciaent. 

Quum autem vita fit vel civilis vel 
cEconomica vel privata , in omnibuj 
illis rede inflituendis prudentia occu* 
patur. 

Frudentia autcm duobus modis ac- 
quiriturj vcl generalibusregulis& pra:- 
ceptis, vel eorumadcerta&fingularia 
fubjeda applicatione , quorum altera 
pars fine altera imperfeda eft. 

Ideoque juvenes prudentes effe vix 
poflunt i quia experientiam rerum fin- 
gularium non habent, adquas pruden- 
lix prajcepta applicari debent, Mulu 
verofine difciplina fo!a experientia re- 
rum agendarum magnam prudentiae 
partem funtaflecuti. Ex utraque tamen 
conjunifla perfeflio demum nafci fo- 
let ; ut in Pericle & fimilibus videre eft; 
quiideo prudentcs vocatifunr, quia & 
fibi & aliis ucilia difpicere potuerunt. 
D*/»- Qjarta virtus mentis eft id eft, 
telleClH. intelleclHi fpecialiter didus : qua? eft 
reda primorum principiorum apprc- 
henfio, 

Nam cum omnis fcientia ex antea 
notis, qux funt prima pnncipia & cora. 
munes notiones, colligaturj necefla* 

riuai 



Early European Books, Copyright © 201 1 ProQuesf LLC. 

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag. 

224 A 53 11] 



SlNGVLA» IBV 5. 189 

^ rmmefl:, utaliquafitfacultasia mente 
,i quac & ea redc apprehendat. 
"1 Ultima virtus mentis eft fapientia, ^'f^ 
['Grarce iniploc. Sapientiae vox duobus /"'^"^'^ 
imodis ufurpatur : vcl profumma perfe- 
Jftione &cxcellentia cujufoue artisj ut 
Jitum Polyclctum fapicntem ftatuarium, 
?& Apcllem fapientem pidorem efle 
idicimus : vel pro abfoluta cognitione 
fcientiarum > & principiorum undc eas 
ftruuntur. 

Ad fapientiam ergo hxc requirun- 
ir. I. EminentilTimaprimorum prin- 
icipiorum cognitio. 1. Abfoluta cogni- 
Hio fcientiarum qua; ex principiis ilUs 
:deducuntur. 5. Nobilillima in utrifque 
fubjefta. 4. Addunt alii ex fignifica- 
:tione prima antea propofita, corundem 
principiorum & fcicntiarum ad nobi- 
liilimas aftiones in nobililTimis fiibje- 
hftis applicationem; quarum conditio- 
i:,Dum plerajque in prima Philofophia, 
omnes vero eminenter in fola Theolo- 
iigiarcpcriuntur. QuiC de confultatione 
fatque aliis nonnullis hic a Philofopho 
irfubjiciuntur , ex fecunda hujus libelli 
ipartepeti poflunt , ubi ea maxima ex ^^^^^ 
:iparte fijnt explicata. mc Hc- 

Reftaret jam uc dc virtutibus com. roics. 

pofitis, 



Early European Books, Copyright© 201 1 ProQuesf LLC. 

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag. 

224 A 53 [1] 



190 DB VlHTVT. SlNGVLAR. 

poficis, nempc Heroicavirtutc,& Ami- 
citia.nonnulU quoquc fubjuDgercmuj. 
Sedcum virtus Heroica , '^tni )jp«*>t«, 
non nifi gradu ab anteccdcntibus vir- 
tucibus fecundum Ariftotelcm diffe- 
rat ; ficut ei contraria Feritfu , Jjjg^oTUtf^ 
non nifigradu a ntiis antea propofitis 
diftinguicur: haud exiftimamus neccf- 
farium in iis hasrere ; pracfcrtim cuni>- 
ipfe Philofophus valde paucis hancma- 
teriamabfolvat. 

De Amicitia vero, <]ux(pixlcc Grxce, 
&contrahenda & confifmanda, proli- 
xius cjuidem Philofophus agit hb. 8.& 9 . 
cum tamen a Cicerone hoc argumen- 
tum multo accuratius fic tra£latum iii 
libello de Amicitia » quera adolefcentes 
infcholis difcuntj nos hic finem faci- 
mus i& hoccompendium , nefine ne- 
ceffirate in molem nimismagnamex- 
crefcac, abfolvimns. 



IN- 




Early European Books, Copyright© 201 1 ProQues» LLC. 

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haog. 

224 A 53 [1] 



I N D B X 

Ri£CIPVORVM 

C A P I T V M, 

Qu3E hoc compcndio coa- 
tinentur. 

In introduHione h&c tra^antur : 

PHilofophi definitio^ & divifio^ ^^g' 1 1 

EtbtC4t definitio* i 3. objeclum.i^^dtvifio* i 

Ethica K^riJlotelicXy&ChriJlians difcrimen. 7 
Fartitio hH]U4 compendti. 18. 

IN PRIMA PARTEi 

Qua: agit de fummo bonOi 

H&c traSiantur. 

KNfitaliqtiodfHmmumbonum^i Pag.io^li 
^^Vbi fummum bonum acquiratur ? 2.1 
Sententis vulgi de fummo bono propcnHntur& 
refutantur. 15. 14« 

Stntentia Epicureorum fe fummo bono exami^ 
natur. ij 
Confenfus reli^uorum Philofophorum.fHmmunj^ 
bonum in virtute conjlituentium , demon^ 
Jlratur* 19 
Sententta Stotcorum de fummo bono^ 3 ^ 

Sententia Peripateticorum de fummo bono ^ & 
torum cum Stoicis conciliatio. 3 3 3* 

Examen fententia Stoicorum & Peripateti" 
corum de bonis corporis &fortHna* 3 3 

Volupta^ animifu fummum bonum^ 3 ^ 

Defi- 



Early European Books, Copyright © 201 1 ProQuest LLC. 

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag. 

224 A 53 [11 




m 



I N D E X 

Vefinitio fHtnmi boni ex fententia KArifloteiut 
& iUim explicatto. 40 

Definttio fHmmi boni ex fententia PUtonis > 
Chrijliari^ cnm ea confenfns ac dijftnfm^ 41 

IN SICVNDA VAKTly 

Qux agic de natura virtucis in 
genere, 

Hac fere tmSiantur: 

DE fubjeclo virtHtis , nempe anima hominis 
&fucultat:bHsejHS. 45 
De obfeifo virtutu , ntmpe ajfetUbui » eorum na^ 
tura.jpeciebwj & adjuntlu Ethicu. 45. f i 
^lu^JIiones nonnulU de aJfeSfibus. T 5 

Decaufis efficientibvu virtHtum; fententia Qa- 
leni/iarum & Stoicorum examtnatur* 58-59 
Sententia ^rifiotelis de caufis virtutum^ 6 1 
%An & (juatenus doCirina fit virtutu caufa ? 6^ 
Sententia vera & Chrifiiana de virtutum caum 
fis. ^7'^8 
DefinitiovirtutU y & ejHfdemfecundumomnia 
membra expltcatio. ^9 • 70 

Slu^ajliones nonnuUa de virtute proponHntur & 
ixplicantur* 7 5 

De Spontaneo & Invito. 8 5 

DePrincipiu proximu humanarum aSlionum^ 
nempe intelleSlUj voluntate^ confultatione^ & 
eleclione. 9 } 

De Libertate ^rbitni. 97 
^luomodo vdluntatif libertoi convenint cum 

Dei providentia ? 
Sj^afint libcri arbitrii virtf in bono aut malo^. 

IN 



Early European Books, Copyright © 201 1 ProQuest LLC. 

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag. 

224 A 53 [1] 



C A P I T V M. 



In TBRTIA PARTI, 

Qux eft de Virtutibus fingularibus, 
H&c tra^antur : 



loS 



T\ Ivijto gtntraiu virtHtHm» 
^ De Semi viriiitibm> 
De Ctnttnentia* 1 1 r 

DeToltrantia- ii*^ 
VeObedientia. iij 
VirtHtHm perfeilartim divijio fecundum varios 

114 

135.141. 
144 

1^7 
173 

' 171 
17^ 



X)« Foriitudine» 
De Temperantia' 

De Liberalitate & Magn ficentia» 
De Magnanimitate & Modejlta' 
De Manfuetudine& Clementia» 
De ^^ffabtlttate- 
De Veracitate» 
De Comitatt. 
Dt Verecundia & Nemeji, 
De Iitjiitia univerfali' 
De ty£qHitate» 

De lujlitia particulari & injuriai 
De lujiitia dijlributiva^ 
De lujlitia comptutativa, 
^ajiiones aliquot de utraque hacjujlitia pro^ 
ponuntur & folvuntnr- 178 
De virtutibui intelUHtiS' 184 
De fcientia , arte , prudtntia , inteliigentia , & 
fapientia' 18^.187.188.18^ 
De virtutc Heroicay & amicitia' 1 8.5 



F 1 N I S. 



An- 




Early European Books, Copyright© 201 1 ProQuesf LLC. 

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag. 

224 A 53 [1) 



I 



An T O N I I ^ ALJEl 

ORATIONES 

D V i£. 

In quarum priwa 
POLITICVS CHRISTIANVS. 

/n altera 

V E R I S T V D I O S I 

1 D E A 

defcribituu 
Quibus adjundus eft 
HYMNVS AD DEVM 



•li 



Early European Books, Copyright © 201 1 ProQuesf LLC. 

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag. 

224 A 53 [1] 



o 



o 



I 



In qua 

loftenditur, Prudentiam civilemnon ex folls 
piophanis faiptonbus ; fcd inprimis ex 
Sacrx SctiptuLxfontibus, viro Chri- 
ftiano cflfe petcndam. 

HabitaLHgd. Rat. 8. Febr. clo loc xxvr.' 

\lUtiftriff. Princtpes, Nohilijf, atqueAt/t^ 
plilf D Curatores, PrAtory Confules, 
reliqui hujus urbis inclytA Ke^ 
Boresy Clariff Profeffores , collegA ho- 
norandi , Paflores , Doaoresatqtie alU 
wi reverendiac Jpeclabiles ; totaque 
adeo hAC generoja atque ornattjfma 
jtivenum coronai 

UandoquidemAcadem!? bu- 
|ius confuetudo fcrr, ut qui 
jluperiorc anno Reftoratu 
tunaus eft , oratione alic^ua 
'illuftre Koc auditorium compcllctj ego 
quoque, licet a dicendo imparatus, 
committendumnon putavi, ut lauda- 
bilihuicconfuetudini, & veto expe- 
aationi deeffem. Quam ad remelegi 
cjufmodi argumcntum » quod nec a 
muneris noftri ratione plane eft alic- 

1 2. nuni; 




Early European Books, Copyright <D 201 1 ProQuest LLC. 

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag. 

224 A 53 [1] 



i 

i O R A T I O 

num : ncc, ut fpero, illuftri hoc audito 
rioerit ingratum ; cjuodque dignitate | 
atqueutilitate fua, cloquenti^ noftrx ' 
aefeaum aliquo modo poterit fupplere 
Statui enim paucis oftendere, Vir 
CHriftiano , in Repub. adminiftrand 
aliquando ut par eft verfaturo , pra:ce 
pta aut exempla regcndx Reipub!. non 
tantum ex profanis fcriptoribus j fed vel 
xnprimis ex S.Scripturse veris decretis, 
& finceris fontibus , effe haurienda. 
Quodcumdico,non ea nobismenseft. 
utfcriptorcsillos, quiinterGentiles,auc 
alios , prudentiae civilis laude celcbres 
funt, & multa quoque Chriftianis Ma- 
giftratibusimitanda tradunt, exmani- 
busveftris excutiendos judicem;quum 
ipfeMofes&Daniel in omni fapientia 
Chaldseorum & ^gyptiorum eruditi 
fuerint, & imaginis Dei fcintilla: ubi- 
cunquecmicant non (int negligendasj 
feJ ut oftendam neminem Chriftia- 
num reae &cum debito fruau unquam 
Reipub. pra:futurum , qui ex folis pro- 
fanisfcriptoribus, S. Scripturanegleda 
aut poftpofita . prudentise civilis regu- 
las fibi pracfcribat , aut circumfcribat ju- 
ftitia: atque ajquitatis limites : quiim jn 
illis oranibus naturalis folum lex aclo- 

lertia. 




' P R I M A. J 

Iflertia, quac in mulcis cxca, m multis 
i.perverfa eft, regnum obrinueritj in ido- 
neoautcm Reipublics Chriftiana: ad- 
^miniftro, juftitia atque ajquitasdivini- 
ift tu5 tradita I utramque moderari > &ai 
fines fuos dirigere debeat. 

Principioenim, in S. Scripturanoa 
ji tantum traduntur vera & falutifera re- 

I ligionis Chnftianae dogmata , & mo- 

II rumcommunium prxcepta, fine qui- 
i( bus Refpub. Chriftiana nec ftare ncc 
.5 regi poteft ; fed tota quoque ratio ac 
6 formapohtiaslfraehtica;. cui ipfeDeuJ 
K populum fuum rubjecic. Quisverotam 
i( profanuslic rerum a Deo mftitutaruin 
s a:ftimacor,uc non plurima ex ea in ufuin 
; Reip. Chriftiana: transferri pofiearbi- 
11 trctur ? Etfi cnim hbenter agnofcam 

populum Chriftianum ad legum Mo- 
,fi faicarum obfervaticnem non peromnia 
ui adftringi ; quia poft adventum UMx 
jceptrtim toUendum erat a Itida , Le- 
T gijlator ex medio pedtim ejus tamea 

Guinxquitas & juftitia qua: in 
£ arqiie infticutis iUis relucct , magnum 
, 3 civiiis pruaentiar ufum fit fuppeditatu- 
1.1 ra, ncmo Chriftianus poteft dubitare. 
m) Circumftantias legum civihum muta- 
tionem fubire pollunt, fundamentum 

I z camea 




Early European Books, Copyright© 201 1 ProQuesf LLC. 

images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag. 

224 A 53 [1] 



4 O R A T I O 

tamenipfum, cui ill^innituntur , im- 
motum & invariatum manet -. quialex 
moralis variationem non admittit, & 
(juodprimxvx naturac a Dco abinuio 
cft infculptum , nulla hominura infti- 
lutione potcift aut debct aboleri. 

Hxc autem civilis prudentia etiam 
magis hinc promoveri poteft , fi dili- 
gens variorum cxemplorum obfcrva- 
tio & meditatio accedat . quae in hifto- 
riafacra pcr facros fcriptores tambelli* 
quam pacis tempore eis fiintadjunda. 
AnullavelGr^eca vcl Romanahiftoria 
nobis viros fipientiores & ad rcgen- 
dumpopulumlibi commiflum divini. 
tuuna2;is fados reprxfeiuabit , quam 
vel MoYes , vel David , vel Salomon, vcl 
aliipii Regesac proceres, quorum res 
geftashiftoriafacra defcribir, fuotem- 
pore fuerunt ? Prodeat in medium tota 
gentiliumRegum , Impcratorum, aut 
aliorum virorum laudatiffimorum tur- 
ba ; nemo Chriftianus illos hac in parte 
hifce non dico non confercndos , fed 
ctiam non prxfercndos judicabit: quum 
Deus ipfe eos Spiritu prudentix fupra 
reliquos mortales afflavcrit , & omni- 
bus piis Principibus , ac proceribus in 
cxcmplum noa untum pietatis , fed 

etiam 



Early European Books, Copyright © 201 1 ProQuest LLC. 

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag. 

224 A 53 [1] 



P R I M A. 5 

etiam verae prudeotise ac fapientia? pro- 
pofuerit. Imo hxc fapientix ac civilis 
prudentiae laus lo iis ram confpicua fuiCi 
utipfiquoque fapientilFimi & pruden- 
liinmi inter gentiles, eam cis ijunquam 
invidenot. Hmc primarii inter eos in 
Phoeniciam , Syriam , atque iEgyptum 
peregrinationes inltituerunt , ut ex e€- 
rum fontibus prudentiac ac fapientia: 
hujus rivos augerent; quemadmoduiA 
deSoIone ac Platone tota vetuftas tra- 
dit ; adeo ut Numcnius Platonemiquia 
cx Molisfcriptis pluriina in fuatranftu- 
lerat , Mofcm Atticum appellavcric. 
Pvthagoras , referente lamblicho in 
viia ejus , annos plufquam ii. in illis 
regionibustranfegit, uccum eorumSa- 
cerdotibusac Prophetis fermonescon' 
ferret , ac fapientixeorum & pruden- 
tioj prxfcripta edifceret : quibus exa6li$ 
demum in Patriam reverfus cft ; & poft 
II. ann. in Itaham tranliit , ubi pluf- 
quam 600. difcipulos in omni fcientiic 
ac fapientix genere , arque inprimis 
haccivilijinftituit. Idemde Mofcolifn 
judicarunt, teftc Iib. r. contra Appio- 
nem Jofepho , omnes fcriptoresiEgy- 
ptii ; eumcjue Jdm f^^^iv > »^ S-rtov, 
"virHm admirandtm (^ divinum nun- 

I 4 cupa- 




Early European Books, Copyright <D 201 1 ProQuesf LLC. 

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag. 

224 A 53 [1] 



^ O R A T I O 

cuparunt. EtStraboni lib. i^. Geogra- 
phia; ) cle veteribus Ifraelitarum duci- 
bus , veritas idcm judicium cxtorfit, 
quum eos ^f^^jfOTT^yit^ ys^ui kXi)%9 
^'(7T/3f<5, ju/iitU cultores ^ vere pios, 
olim fuifTc affirmat. Atque hinc quo- 
^ue fadumeft, ut in legibus Graeco- 
lum, & inlegibus VetcrumRomano- 
rum , qux partim ex Pythagoras difci- 
phna, partim ex Grascia, Legatis in eam 
rem miflis , Romam adveflse funt, plu- 
rimas leges Mofaicis per omnia con- 
fentancas reperire fit : quemadmodum 
a diveffis fcriptoribus Chriftianis ea- 
rum collatio in eum finem cftinftitu- 
ta. Quid dicam dc ProverbiisSalomo- 
nis, aique aliis fcntentiarum in S. Scri- 
ptura Itbris j in quibus non tantum di- 
verfa Prudcntix privata: atque Occo- 
nomicx praccepta continentur fed plu- 
iimaquoc|ue Prudeniice atque folertiae 
Civilisab omnium Regum Sapientifti- 
mvi inufum eorum qui rebufpublicis 
prsefunt vel pra:futuri aliquando funt, 
traduntur. Qaamobrem &ipfeSapien$ 
ftatim initio ♦ ca hoc titulo commen- 
dat, VroverbinSalojncnis , fiiii Davi- 
dis, Regis Ifraeiitarufn; ad Jciendam fr- 
pientiam , & eruditionem , ad intelli- 

gmdHm 




P R I M A. 7 

l^endumdicia PrudentU , ad penipien- 
dtimerudittonemintelligentiA , ]uftiti£y 
jurijque ^ omnts reSfi , ad dandumfa- 
tuls ajiutiam, puerofcientia^n & foler^ 
tiam; quibM auditis fapiensadjiciat dif 
ciplinam, & intelligens indufiria confilia 
comparet. Aa ergo cjuifquam Chnftia- 
tiX Reipub. alumnus ex Colis propha- 
norumac gentilium fcriptorumcifter- 
nis hanc verse fapieotiae ac civiHspru- 
dentia: laudem petedam putabit, quum 
ipfeSpiritus S. hxc fcriptaadhunc mo- 
dum nobis commendeti atque ipfi gcti- 
tiumfapientiflimi legumlatores, acci-- 
vih's prudentix laudatillimi Magiftri, 
divinos eos fapientia: ac prudentix fon- 
tes longis quoque pcregrioationibuJ 
atqueimmenlis periculis adcundosfibi 
cxiftimarint ? De Pcolomxo Philadel- 
pho inter iEgyptiorum Reges pr udea- 
tilfimo refert AriftjEus & lofephus, 
quodcumaDemetrio Phalerso Theo- 
phrafti difcipulo , librorum illorum fa- 
niam & argumentum accepiftct , tanto 
eorum deiiderio accenfus fit, ut lega- 
tionem ad ludieorum Antiftites mife- 
rit , quo viros Hebraice & Grxce peri- 
tos ad fefe mitterent qui veteris Tefta- 
nieQCi literas in liDguamGrxcam trans- 

I j ferreotj 




Early European Books, Copyright © 201 1 ProQuest LLC. 

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag. 

224 A 53 [1] 



t O R A T r o 

ferrent j ut & ipfe &rubditi fuieorum 
librorum ledione frui pofTent : quod &: 
fadum efTe iidem authores&tota ve- 
tuftas Chriftiana teftatur. Ille ergo Rey, 
etfi gentilisex confilio fuorum totim- 
penfas & labores fuftinuit , ut horum li- 
brorum fibi copiam faceret ; & nos 
Chriftiani Chriftiana: Reip. candidati, 
tantum thefaurum > qui ante oculos 
noftros & in manibus noftris verfatur, 
Sc ab ipfo Deo noftras fidei concredi- 
tuseft , inhac partc negligendum aut 
pra:tereundum arbitrabimur ? De Chri- 
flianis principibus aut eorum confiha- 
riis , quia brevitati ftudeo , nunc cxem- 
pla non affero , qnx infinita nobis in 
hanc rem ab hiftoricis Chriftianis refe- 
Tunturj qui tanto femper fapientiores, 
& in Rep. adminiftranda feliciores fue- 
lunt y quo in horum librorum ledio- 
nem & meditationem diligentius in- 
cumberent. Qind, quod nontantum 
utile , fed plane quoque neceftarium fit 
viro Chnftiano, confcientia integrain 
Repub. aliquando verfaturo, priufquam 
civilis prudenti^B prxlcripta autexem- 
pla ad ufum revocet ; ut eorum jufti- 
tiam atque aequitatem , ad Verbi Divini 
normam examinet , & confpedam ha- 

beat* 



Early European Books, Copyright © 201 1 ProQuest LLC. 

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag. 

224 A 53 [1] 



beat. Nosenim hicLeguIeium non re- 
fpicimus , quem Cicero Iib. de Oratore 
prAConem vocat nclionum , cantorem 
formuUrumy ^aucupem fyllabarum-y 
aucquiex coeco tantumerga lcges af- 
fefludejure refpondeat. Nos requiri- 
mushicvirumChriftianumex veris at- 
que immotis xquitatis, jufticiae. ac pru- 
dentia: prxlcriptis Rempublicam ali- 
quando adminiftraturum. Hujus dici- 
mus conditioncm ac ftatumhunc efie» 
utin omnibus adionibus fuis, non tan- 
tum quid leges humanx jubeant , aut 
quid iibi aut Reipub. quoquo modo 
conducat, refpicere debeatj led infu- 
per, ut fummoomniumrerum mode- 
ratori Deo , carundem a£lionum fua- 
rum rativ/iiem aliquando reddere te- 
iieatur. Quemadmodum pius Rex Jo- 
faphat Judicibus a fe conftitutis (ug- 
geifir, 1 Chronic.19. Vid€teymc[M\t quid 
fitis faciuri: non enim pro homine judi- 
caturi efiis , fed pro lehova , qui vohif- 
cumfuturus efi in rebus judicii. €)utiri 
nuncinfit pavor lehovA vohisj ohjerv^f' 
tej (^facite: non enim efi apud lehovam 
Veum nofirum iniquitof y aut acceptio 
perfonarum, aut fumptio muneris. F^- 
citote ergo cum timore lehovA , cum 

fidey 



0 



y 




Early European Books, Copyright© 201 1 ProQuest LLC. 

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag. 

224 A 53 [1] 



1© O R A T I O 

fide, (^cum animointegro. Hunc , in- 
«^uam, virumin adminiftraiione Rei- 
pub. & jurikiidione re^^uirimus , c)ui 
bco noveric dare, 6c Imperatori quod 
fuumeft. Quod nunquamquifquamin 
Republica Chriftiana alTequetur, nifi 
divinam hanc fapientiam quavis occa- 
iione adhibuerit inconfilium, &hanc 
reram ac fupremam architedonicam 
omnibusaliis legibus & authoritatibns 
pra^poTuerit. Quia ha:c fola omnibus 
a!iispra:fcribitmodum ac formam,quo 
cxadDeum omnium fcicntiarum au- 
thorem ref^rri debeant. Nam aniraus 
Tcrc ChriAianus nunquam fibi patietur 
fatisfieri, fi vel Grxcos vel Romanos 
hocaut illo pafto Rempublicam liiam 
inftituifTe > aut jusadminiftraffe audiar, 
niliiimul ex Dei verbo certusfit , aut 
Deum hiiiufmodi adminiftrationis ra- 
tionem probafle j aut filtem nuncjuam 
improbafle, vel condemnafle. Nequc 
vcro quifcjuam hic mihi regerat,defe- 
ftus illos , fi c]ui fuerint in jurc veteri 
Cra:corum aut Romanorum , ab Im- 
peratoribus Chriftianis in jure novo ca- 
ftigatos ac fublatos efTe j ac proindc 
nonefleo^uod juris hujus icterpres ul- 

tcrius rc(juirat, Qaia de mero juris ci- 

vihs 



Early European Books, Copyright© 201 1 ProQuest LLC. 

Images reproduced by courtesy of Koninklljke Bibliotheek, Den Hoag. 

224 A 53 [11 



V K l M. A . 11 
p Til:sintcrprcte hicnon loquimur, fed 
qui Reipub. Chriftianas regimini eft 
[•prxfuturus , ad quod plura requiruntur, 
Dciiide 3c hoc juris noftri candidatij 
fcrio obfervandum eft , hunc juris & 
arqui rivum non femper tam limpidc 
fluere , ut ad ipfum ajcjuitatis ac juftitia: 
fontera non Ixpc fit adrcendeodum. 
Nam ^ eo tempore multi quoque abu- 
fus ac fuperriitiones in rcligionem Chri- 
ftianam irrepferant , qua: civiles leges 
perfa^pe in confcnfum trahunt. Inter 
Pontificios, Civihs juris defe£lum fup- 
pletjusipforum Canonicum, atquein- 
tereosjuri civili modum ponit; Quod 
jusCanonicum raro ex Scripturis San- 
ftis, nonnunquam ex Decretis conci- 
liorum , aut Patrum fentcntiis, perfaepe 
cx PontificumDecretis eft confarcina- 
tum ; inter Reformatos vero nullum juj 
Canonicum agnofcitut) nifi quod auc 
-cxipfo Dei verbo, aut exejus certa & 
conftanti analogia colligftur. Aninter 
rontificios idoncus lurifconfultus ha- 
beretur , qui jus ipforum Canonicum 
|ignoraret aut contemneret ? Noftrum 
jus Canonicum eft 5. Scripturaj qua: fo- 
laxquitatisomnisae juftitiar vera: Ca- 
lonera feu regulam prsefcribic , ut ex 

Salo- 




Early European Books, Copyright © 201 1 ProQuest LLC. 

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haog. 

224 A 53 [1] 



II O R A T 1 O 

Salomone jam intelleximus; ac proin- 
deproChriftian^EReipub. Reftoreaut 
Conrulto jurisagnofci non poteft, qui 
Divini juris , quod folum omni xquitati 
ac juftitix cin\i modum ponit& quafi 
ultimam manum apponit , negligens 
fit autignarus. Quam multa bic cxx- 
quo & bono in juramentis, votis , ufu- 
ris, conjugiis, teftamentis , atquealiis 
bonosfidei contraftibu? decidenda lunt? 
qu^ non tantum ex civili? juris apici- 
bus & formulis , fed ex moralis ac divi- 
nx quoque legis moderamine judican- 
dafunt, ut Chnftianx confcientias hic 
reperiant, in quo tuto acquiefcant. Qua 
multain pccnarum ac pra^miorum ci- 
viliumdiftributionc, ne adverfusipfum 
Rerumpublicarum authorem Deum, 
& ejus juftitiani peccetur ? quam ipfc 
Hefiodus Dei Filiam appellat, qux cum 
amortalibus judicibus negle£ba autlje- 
faeft, ad tribunal Patris fui in coelum 
adfcendereab eo fingitur, neque inde 
recedere donec juftam adverfus fui con- 
temptoresvindidam impetravit. Quod 
dcjuredixi, multoqaoque magis ob- 
fervandum eft in eorum iibrorum le- 
ftionc, ex quibusreguUs aut cxempU 
admiaiftraQdo: Reipub. pecenda efte 

plurimi 



0 




Early European Books, Copyright © 201 1 ProQuest LLC. 

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag. 

224 A 53 [1] 




V KIU A, l| 

plurimi arbitrantur. Fatemur multain 
cis paHim occurrere , qux in regenda 
Repub. ufum non exiguum habent, & 
ipfum quoquc Apoftolum Paulum non- 
nullas lcntentias ex eis ad Chriftianos 
convincendos adducere ; fed audeo ta- 
men cum Auguftino aflererc , tantam 
cfle Sacrse Scriptura: plenitudinem & 
fapientiam , ut quicquid homo extrs 
Scripturets didicerit , fi noxium eft , hic 
damnetur-yfiutiUy hicinvematur : & 
cnm quifque ibi invenerit omnia qtiA 
utiliter Mi didicit , njulto (tbundan- 
tius ibi inventurus fit ea , qua nufquam 
altbi invenire potuit. Non quod mens 
i\ug.uftini (it, omnium cafuum fingu- 
larium juris , aut Pohtias adminiltran- 
da: exempla ac prascepta ibi femper 
exprcflareperiri , licet plurima&ma- 
ximi momcnti ea ibidem animum Ver- 
biDivini ftudiofum oftendimusdepre- 
henderej fed quodiniis, quae hic ex- 
primuniur, generales normas & quafi 
cxemplaresidcas atque imaginesinve- 
niet, ex quibus de lingularum aflio- 
num juftitia & aequitate ccrtus redde- 
tur , & fine quibus animus adhuc tener 
ad prudentiam civilem formandus , nifi 
Qocum periculoia prophanisfcri- 

piis 



Early European Books, Copyright © 201 1 ProQuest LLC. 

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag. 

224 A 53 [11 



14 O R A T I © 

pti5 evolvendis verfabirur. Pocta», quu 
multa continerent fjbulora , inepta> 
impia, & impura, ipfe Plato in Rempu- 
blicam fuam non aJmittendos puta- 
vitjne ipfum quidem Poetarum Prin- 
cipem Homerum. Cui tamen Horatius 
hoc prarconium reddidit, quod, 

Giuidft pulchrum , quidturpe, quid 
utile I quid non, 

Tlenius ac melius Chryftppo Crm" 
tore dicat. 

Item: 

Rurfum qutd virtus & qttid fapien- 
tia polfit, 

Vtiie proponat nohis exemplar Vlyf- 
fem, 

Sed cgo hic Platonis potius , quam Poe- 
tasVcnulini de poetis judicioacceden- 
dum judico. Non quod velim eos e 
Repub. Chriftiana omnino exturbari, 
ad hnguam enim , ad venuftatem poe- 
fios , ad antiquitatis memoriam , ad 
muharum infi^nium fententiarum fe- 
lettionem,fervandi nobis omnino funt; 
fcd adprobitatis , juftitfa;, aut pruden- 
tias normam efformandam nobis noa 
funtadmittendi , nili ad divinam hanc 
amuflim exigantur. Agrnofcimus in A- 
chillc (uc ds hoc authore , quemranti 

facit 




tick Horacius, aliquid dicam) auda- 
ciam ac fcrociam militarem ; veram 
lamen virtutem aut forticudinem noQ 
agnofcimus. Nili fortiiudinis aut vir- 
tutis fit , convitia ex plauftro m lum- 
mum exercitus imperatorem cffunde- 
rc, &idquidcmexMinervxrapientiae 
Dqx priEfcriptouut Dcos & homines 
propterademptum fibi mancipium in 
vindiftam excitarc aut exirritatiani- 
mi impoientia cladcm poiius toti cxcr- 
citui meditari , quam ulcerati animi ae- 
gritudinem reprimere : &: plur^ fimilia, 
quiMnhocexemploab ipfo Poeta lau- 
dantur. Agnolcimus quoque m Vlyllc 
aftutiam & folertiam lingularcmi vc- 
ram tamen prudentiam aut virtutem, 
quamiUiidem Horatius affingit, noQ 
agnofcimus i nec in eo quifquam Chri- 
ftianus agnofcerepotcft, nili quifrau- 
des , mendacia , adulceria , artes magi- 
cas , & propriam vindidam , inter veras 
prudentixac virtutis prxfcripta ccnferi 
velit. DeTragicispoetis, inquibus ta- 
mcn totam veterum prudentiam cx- 
hiberi non male vir quidam magnus 
judicavit , egregium extat Cypriani, iii 
Epift. ad Donatum, judicium;quod hic 

b interfeiam , ut oftcndam quid de eis ve- 
f teres 



Early European Books, Copyright© 201 1 ProQuesf LLC. 

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag. 

224 A 53 fH 



O H A T I O 

tcres Chriftiani feaferint. Cothurntu 
Cioquttj efl tragicHS . prifcacarmine fct- 
einora recenfere , de parricidiu ^ ince- 
Jlt4 , horror antiqnus , expreffa ad ima- 
ginem veritatis aclione replicare , ne fe^ 
ctdis tranfeuntihus exolejcat , qucd ali- 
qnando commiffum efl. Admonetur Atas 
omnisauditH , fieripnffey quod aliquando 
facium efl. Nunquam Avi fenio delicia 
tnoriuntur , nunquam temporibus cri- 
tnen ohruitur , nunquam fcelus ohlivio- 
nefepelitur , exempla fiunt quAeJfe jam 
facinora deperunt. Ec iterumi Expri- 
Tnunt impudicam Venerem , adulterum 
Martem. lovem iUumfuum , non magis 
regno quam vitiis principem. §lujtre iam 
nunc anpofpt effe quifpeBat integer, vel 
pudicus, Deosfuos qucs venerantur imi- 
iantur , fiunt mijeris &> deliBa religio- 
fa, Sed, inquiac aliquis, Hiftorici ecrum 
autcivilium prarceptorum magiftrica- 
ftimagis atque fincerifunt, & minori 
cum difcrimine ex eorum decretis ani- 
mus ad civilem prudentiam formatur. 
Equidem fateor , in authoribus illisju- 
dicia integriora reperiri , &ad animos 
non racisadverfus vitia firmos moribus 
pravis imbuendos, tantis lenociniis non 
cffe inftm6los 5 iaterim camea nifi & 



P IL I M A. 17 

hk aivini verbi maDuduaio in viam rc- 
vocaverit. quod extra boneftatis ac pic 
tati.orbitas vagatur, non nirifummo 
cum animi ac Reipublicae Chrift.anac 
difcriminc in excmplum proponentur. 
Impia enim rel.gio non poteftnon m 
confenfum trahere ipfum Reip. guber- 
nands modum j & ex hac impura txcc 
Don poteft non infici fincerus ille pru- 
dentise atque arquitatis naturalis tons. 
Hinc multa del.aa . ut egregie Cypria. 
nut, illis non tantum licitaied & reli- 
eiora.Eclicetrcriptoresilh,aut Rerum- 
publicarummoderatores, Sacra Cere- 
ris , Mercurii . Vener.5, Bacchi, Saturni, 
&:rimilia, proptcr enormuatem tcelc- 
rum>quibus Rempub. inuudabant, per 
omnia laudare aut probarc nonnuo- 
quam veriti fintjeatamen vel ex Rc- 
luh.. (Ij?. tcllcre, vel vitia quas eis ex ipfa 
inftituticne cohserebant condemnare, 
propterreligionemnonfuntaufi. Quid 
dicamde ipfa naturx legc ab ipforum 
optimis in injuftitia . ut cum Apoftolo 
noftro loquar, detenta. H.ncfaaum. 
ut omnes Draconis leges fangumelinc 
fcriptar.-ut Plato communionem om- 
niumrerum, & inter eas quoqueuxo- 
rum & liberorumin fua Rep. requ.Ii- 

vent 



Early European Books, Copyright© 201 1 ProQuest LLC. 

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag. 

224 A 53 ni 



I 



l8 O R A T I O 

fiverit: ut in Rcp. Grarcorum & Ro- 
manorumnoD tantum jus vit*B & necis 
in fervos ; fed jus exponendorum quo- 
c]ue ac tollendorum liberorum pro- 
mifcuo ufu receptum (iti item fcorta- 
tionura atque aliorum nefandorum cri- 
minum impunitas relida. Imo vero 
ipfius imperii Romani in alias gentes 
propagationera , ipfe Polybius, rerura 
& morum Romanorum obfervantiffi- 
mus fcriptor , non ipforum virtuti ac 
prudentix , fed indomita: alicui ferocix 
acpercinacia: adfcribit; quod judicium 
eo nobis majoris faciendum eft, quia 
ipfa Scriptura fan6la Monarchias illas 
cum feris beftiis comparavit. Quid di- 
cam fingulos quoque fcriptores fetlac 
fua: errores aut vitia redolere ? Indc 
apud ipfum Tacitum , quem recentio- 
res quidam ranquam Politices parcn- 
tem, imo Deum aliquem venerantur, 
cx Epicuri decretis providentia divina 
indubium vocatur;&: prxter alia deli- 
ria dc ortu Sc progreliu ludceorum , to- 
ta religio ludxorum nou tantum fu- 
perftitionis accufatur ; fed abfurdis 5: 
impuris commentis profcinditur. Lex 
qua intercosSabbathu mandatur,atque 
Idolorum culcus > & infantium abjedio 

Yetatur> 



Early European Books, Copyright © 201 1 ProQuest LLC. 

Images reproduced by coortesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag. 

224 A 53 [1] 



r K 1 M A. I9 

Ufetatur, autnecatio,iDd{gne traducitur. 

Alibi ex Stoicorum placitis illi , qui fibi 

ipfi mortcm confcifcunt.quo hujus vitas 

afflidiones , aut Principum iratorum 

manus efFugiant , tantis prxconiis celc- 

braniur , ut nimia illorum admiratio 

nonnullos Chriftianos ad imitationem 

tranfvcrfos egerit ; utinam in ipfa hac 

patria noftra hujus imitationis exem- 

pla non extarent / Hxc eo a me non di- 

cuntur , ut ejufmoJi fcriptoret negU- 

gendos auc parvi faciendos judicem? 

fcd ut oftendam rem plenam periculi 

cfle, fi ad nimiam corum admiratio- 

nem juventusexcitetur j & ut Chriftia- 

niintelligant, quxcunque ab iisadci- 

\ilis difciplin^ ufum traduntur , ad nor- 

\am divina legis femper efte revo- 

canda ; ut plena cum animi fiducia in 

exemplum adduci poffint. Sed hic fe- 

culinoftri morbus jam paulatim inva- 

lefcit , omnibus remediis divinis&hu- 

manis expugnandus , ut in confiliis pu- 

blicis& privatis, hujufmodi fcriptores 

in exemplum alkti , majori admiratio- 

ni fint-.quam fi ex ipfa HiftoriaSacra,auc 

divioa; fapientiae prasfcriptis ea addu- 

cantur. Taceo alios , qui perverfiori 

^ judicio imputi illius MackiaYelli p^a- 

cita» 

I 



Early European Books, Copyright© 201 1 ProQuest LLC. 

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag. 

224 A 53 ni 



10 O A T I O 

cita , a faoioribus quoqj gennlibujcon- 
demnata , fuorum conriliorum nor- 
mam audcnt conftitucre. Id quo pie- 
m , probitfti , fides , privatA bonafunti 
quo juvaty reges eunt : atque omnis ihi- 
probitatis & tyrannidis autoramenta 
procivilis prudcntias exemplis aut prae- 
ccptis habentur. Utinam animi verc 
Chriftiani haec ferio agnofcerent j & 
adfcenderent cum Mofe in moniem 
Dei , ut ex ipfiusD.iorequidfacieo- 
dum aut omittendum » imitandum aut 
fugiendum fit , pnmum exquirercnt} 
haud paulo meliorem & fif miorem rei- 
pub. aarum inter Chriftianos oblerva- 
remus. Rt6K» |udicavic in diflertario- 
nibus fuis Poluicis & militaribus La- 
noxus , vir belKo |axra ac pace clarub-, 6: 
fimul vera; piecaiis verus cuftos; ex duo- 
rum hbrorum leaione & admirationc 
nimia, pcrn'ciem fere morum & pro- 
bitatis m re^^nis & rebufpubl. Chnftia- 
nis nalci ; nempe ex confic\i illius Ama- 
difii & fimiliumludicrorumauthorum 
fabulofis narrationibus , in quarum le- 
ftione adolefcentes multi ictatis fu^ 
floremperdunt, & tenerieorum aninni 
paulatim ad multorum vitiorum imi- 

tamcota adfuefcunt : Sc cx eU^ione dc- 

teftan- 



Early European Books, Copyright <D 201 1 ProQuesf LLC. 

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag. 

224 A 53 [1] 



P R I M A. ti 

iteftandorum fcriptorum Florentini iU 
Jius Secretarii, qua animi juvenum 8c 
kvirorum > perverfis folcrtia? civilis fi- 
lmulacrisimbuuntur> atque adomnem 
dmpietatem & improbitatem coecaho- 
^norum ac tiiulorum cupidinc cffingun- 
itur. Unum hic adhuc adjungo , quod 
LTclim in animos candidarorum juris, 
l&civilis fcientia; alumnorum quamal- 
tiilimc dercenderc. Nos hic virutnin- 
■'ftruerc, qui non tantum Ch.-iftiana:, (cd 
Rj fnrmaras Reipub. pra.futuru? fit , ac 
proindequi non tanium infpe^lioncm 
in res Civiles , fed in Ecclefiafticas quo- 
que cft habiturus. Dc qui» non refor- 
i;roidoa(rerere, oninium dirflculratum 
Sc controverfiarum , quas inter Magi- 
r^ratus & EccIcfi^E Reformatae antifti- 
itcs non raro oriuntur , cx lola (acras 
Scripturac ignorantia aut negledu oti- 
ri. Nam cum gubernatio Reip. &re- 
gimen Ecclefiafticum , in Ecclcfijs Rc- 
formatis, itaintcrfc imi.>licata fint, uc 
XDUtuos faspe fines ingrediantur , fieri 
oon poteft , ut non aliquando hic in di- 
verfa ftudia & partescatur, fi Reipub. 
Rcformataj Redor divmarum inftitu- 
tionum atque exemplorum ignarus fic> 
id quarum normam res illx lunc diri- 

geadar. 




Early European Books, Copyright© 201 1 ProQuest LLC. 

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag. 

224 A 53 [1] 



il O R A T I O 

gendx, Pontificii ut huic periculo oc- 
currerent Magiftratum ex omni cogni- 
tione regiminis Ecclefiaftici exturba- 
runt , & Rempublicam crexerunt io 
Republica. Imo vero Pont.fices eorum 
&Epircopiremcoperduxerunt , utre- 
luftantibus fruftra Principibus & Ma- 
giftratibus, fibi fupremam poteftatem 
& infpeaionem in ipforum munus u- 
furparint. Reformati femper faflifunt, 
divifum quidem efte utrumque regi- 
men , interim tamen Magiftratui lu- 
premo, tanquam utriufque tabul^cu- 
ftodi , ex Dei Verbo , aliquam curam & 
infpeaionem in Ecclefiafticum regi- 
men competere. Fac ergo , Magiftra- 
tum aiiquem , qui divinarum inftitu- 
tionum atque exemplorum , qua: hic 
fola gubernaculumtenent, ignarusfit, 
cxfolo jure civili fcripto , vel humana 
quadam prudentia , confilia fua hic mo- 
dcrarij Antiftites vero Ecclefis ex di- 
vinarum inftitutionum &exempIorum 
prxfcripto ;an non hinc neceffarioEc- 
clefise, acReip. collifioac perturbatio 
fequetur? Adeout vel ejufmodi Magi- 
ftratibus hic officium deferendum fit, 
vel alienistantum oculis & judiciis ni- 
lendum: quod animuj vere Chriftianus 

ia 



■* ! • 




Early European Books, Copyright © 201 1 ProQuest LLC. 

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag. 

224 A 53 [1] 



P R I M A. 

m rc tanti momenti lempcr refugic; 
Tcl Ci hoc officio quod cisdivinitusin- 
cumbicj proutparcft, dcfungi velinr, 
non tantum luftiniani fed etiam S. Scri- 
ftMTX codex iis diligenter cvolvendus 
eft I ut ex propria confcicntia , non cz 
alicno tantum prxfcripto aftionesfuas 
poflintinftituerc. Itacnim &pomoerii 
fua Ecclcfiarum Antiftites uitra fincs a 
Dco prxfixosextenderc non potcrunt; 
nec ipfi Magiftratus humanarum lc- 
gum aut confuctudinum authorita- 
tem, divinasauthoritatiunquamcona- 
buntur opponcrc. Faxic Deus author 
omnisjuftitia?& pacis, uthocmodofe 
ad regendam Rcmp. parent, quiin ejus 
fpemhic cducantur; tum demum Mo- 
fes& Aaron. David & Nathan, Salo- 
mon & TfadocRemp, rcformatacoa- 
jundis animis & viribus gubernabunr. 

Supcreft, ut corum exccptioni bre- 
yitcroccurram , quica qux ha£icnusa 
nobis dida funt,& vcra & optanda con- 
ccdunc;fedtantum cfTe juris Romani 
Oceanum , tantamcjue politicorum aii- 
ihorum muititudinemrcgerunt,ut2tas 
uniushominisad omncs fimulcdifccn- 
dos aut evolvcndos non fufficiat 5 at- 
f]ue ideo lurifconfultis rn.i , Thcolo- 

K gi. 



#11 




14 O R A T I O 

jTisfua efle relinquenda. SeJ primum 
memuiiflc juris hujus & F.eip. candi- 
ditos velim,mt hic ab cis noo rec^uirere, 
ut omnium quafftionum auc dilputa- 
tionum,cjua; interTheologos agitantur, 
pcriti fintj fed contendo, cis Sacra: Scri- 
pturajhiftoriam &excmpla, acprxce- 
ptaomniaadReip. Reformaras inftiru- 
lionem ncceflaria , qua: fere extra o- 
mnemcontroverfiam funt> diligenter 
eire obfervanda, ut ea opporcuno tem- 
poreadufus fuos poflintreferre. At ars 
tamen longa, & vita brevis. Sed an pro- 
ptereaeanegligenda quasmaxime cfle 
neceflaria jam antea a nobis eft evi- 
£lum ? aut an omnibus cujufcunque ge- 
neris Chriftianis S. Scriptura: dihgens 
fcrutatio mandabitur, ur propriam fa- 
lutem in ea inveniant , quemadmodum 
ipfe Chriftus loquitur, loan. y. luris,auc 
Reip. Chriftianaj candidati hic fe eii- 
mios aut excufatos putabunt ? fi non 
tantum falutem fuam neglexerinr, fed 
ctiam inftrumentum ilhus fcicntiaf,fine 
cujus notitia in propria fua funftione 
ur par eft non poflunt verfiri. David 
Pial. £. beatumillum virum pra:dicat* 
^ui in ltg€ Dei meditMtur dtss nocies. 
Apoltoius Pet. ep.i . cap. i. dicit, eos bens. 

facere 




Early European Books, Copyright © 201 1 ProQuest LLC. 

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag. 

224 A 53 [1] 



f P. I M A. tS 
fi$cere qui attendunt ad fermonem pro^ 
fheticum , tanquam ailucernam Jplen- 
dentem inobfcuro loco. Soli ergocivilis 
prudcnti* alumni . lub ullo prxtcxtu 
hacluccrna, c^ux pertcncbras feculiad 
beatKudinem vcram homincm ducic, 
fcfe privari patientur? Imo vero tanto 
magis hic obligantur , quanto cmincn- 
tius munus fortiti funt , & quanto quoqj 
diviua mandataatque cxempla cos hic 
magis videmu? urgere. Regi mandat 
DeusDeuter. 17. cap. ut defcribat fibi 
exemplum Leps divinA in libr<t , ex e$ 
qui erat in confpeHu facerdotum Levi- 
ticorum , & utfit penes eum , (^T i^g^f 
eoomnib/^ diebusvttA fu£. leholuxir- 
raelitarum duci idem mandatum re- 
novatur. lof.i. 8. Ke difcedito Itber ific 
legisexoretuoy fed meditaberts deeoin^ 
terdiu (^noBu» ut cumobfervantiafa» 
cias omninoyprout fcriptum efi in eo.iunc 
enim profperaberis in viis tuis , tune 
fecundaberis . An quifquam majorei 
occupationespra^tcndcrepoteft , quara 
Rcgi Ifraelis , aut lofuae Ifraclitarum 
duci incumbebant ? auc an quifquam 
maiori ncgotiorum mole prcmituc, 
quam Rcx David bello & pace totam 
vitam fuam eft expcrtus \ qui dc fefe ta- 

K 2. mcn 



Early European Books, Copyright © 201 1 ProQuesf LLC. 

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag. 

224 A 53 [1] 



O R A T I O 

men Pfal. 119. teft^ tiir , quod teflimonU 
D«, non tanttm elfentolleciationesy fed 
etiam confiliarii ejus.Uem,Omnihus do- 
eioribus meis (inquit^^ inteUigentior fio, 
quia tejlimonia tuameditatio mea; feni- 
hus prudentior fum , quia mandata tua 
(41(1' cuftodio. Et plurima ejusgenerisin eo- 

dem Pfalmo. Imo vero , ut oftcnderec 
quantacum cura Dei legem meditare- 
tur, cundcmPral. 119. mfedionesii. 
juxta numerum literarum Alphabeti 
di vifit ; fingulas autem fetliones in ver- 
fus odonarios j & nullus tamen vcr- 
fuscftexillis 176 verfibus» quin faltem 
j femeh legis, & verbi Dei mcminerit. Si 

crgo Rex David totius regni negotiis 
tam bellicis quam civilibus diftcntus» 
tempus fufficiens meditandas divina: 
legi invenire potuit, quis fetcmpore 
cxcludi per alia negotia fua audebit 
caufari? Sed ut preffius oftendam nemi- 
ni Chriftiano tempus Sacris Hiftoriis 
Jegendis aut mcditandis deeffe j con- 
fiderent Reip. ac juris candidati , fepti- 
inum quemquc dkm huic fanfto ftu- 
dio a DcoefTc cofifecraium jquem ad 
profanaftudia fine divini praccepti vio- 
latione nemo abfque cvidenti neccf- 
fitate ; fnuUominusad res voluptarias 

aut 



P R I M /. «7 

autinlioiKlUs, poteft iransferre. Me- 
ixiinerintquoqueDeumin vctcri Tcft. 
primam& ultimam cujufq; diei horam 
jugifacrificio & cultui divino deftinaU 
fe. Illa tcmpora (i huic ftudio impcnde- 
rint,nihilcritquod detemporis angu- 
ftiaconquerantur. SicDavid dc fe iplo 
teftatur Pfai. jam citato, Venio ante te m 
ipfo crepufculoy ut vociferer.m verbo tUQ 
jpem habeo. ]itHitC\im,PrAvemHnt ocuU 
meiexcuhias ad mcditandum dejermo- 
ne tuo. Ec ne videartanium Prophetas 
autApoftolos in exemplum adduccrc, 
quoram tamen imitatores efle dcbe- 
mus, utilli Chriftiimicatorcsfucrei ds 
multis noatantumvirismagnis, fcd & 
magnis Regibus atque Imperatoribus 
Hiftorise Chriftiana; idem tradunt , dc 
Conftaniino ncmpe, Gratiano, utro- 
queTheodolio, Carolo Magnoatquc 
ahispIurimis.Conftaniinus ipfeSynoJo 
Nicena:interfuit, <^ cur.i tpifcopis ac 
piesbyteris ex Dei verbo de contro- 
vcrfisarciculisfententiam dixit. Theo- 
dofius magnus frequens in ore habuir, 
ma^ni fegat^dere quodmemhrnm Eccle- 
fii ^Dei effet ; quam quod in terrisregna- 
ret. De juniore Theodofio rcfert So- 
craies lib. 7 . Hiftori^^ fu.^, <luod primo 

K: j diltt- 



Early European Books, CopyrightO 201 1 ProQuest LLC. 

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliorheek, Den Haog. 

224 A 53 [1] 



1 



«H' 



28 O R A T I O 

diluculo ipfc cum foronbus fuis hym- 
nos alceraacim decancatos recicavir, 8c 
S. liccras pronunciau: memoriccr, & 
cum Epifcopis haud alicer ac (i Sacerdos 
defi^nacus fuifTec de eifdcm difTeruir. 
Reccnttorum excmpla omicco, cjuieo 
femper & prudenciores& feliciores ha- 
biti funci (}uo hoc (antto ftudio magis 
funt deledati. N^m pietoi ad omnm 
utilis e(l j habens promtjftonem mn tan^ 
tum vitA ftuuTA, fedetiam prAfentis.^u 
^lifAriteanteomnia tegnmn Deiacjtt' 
Jittiam ejus , ^ reltqtta adjungenttir 
vohis. Ne ergoexiftimace» Adolefccn- 
resacjuvenes Reip. Chriftiana; candi- 
dati , cempus illud vobis pcrire> auri 
luris ac prudencia? fcientia comparanda 
avertere ; fed hoc ance omnia rc£te efie 
collocatu , Sc ad prudentiae civihs fcien- 
tiam abfolvendam impenfum > quod di* 
vini juris mediracioni impendicis. Deus 
propcerca duplam mannae menfuram 
pridie Sabbaci concelfit Ifraelicis ia 
deferco, uc benedidione fua, tcmpus 
fjuodSacris meditandis infumicur, fefe 
fupplecurum demonftrarer. Vniu^stem- 
poris» incjuit Seneca, honefia avaritia 
efi. Qiiam mulrum temporis injuveo- 
tuce aodra nobis dabitur nih)] ^gcQ; 

ubu^ 



\ •V).-'' 



"1 

J 



»»lt 



Early European Books, Copyright © 201 1 ProQuest LLC. 

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag. 

224 A 53 [1] 



P R t M A. 

lult 



^9 



iHuJ asentibusi 
B€ aicam etiam male agentibus ? quam 
muUi intra fpeculum & peainem , ut 
dicit folet , bonas horas confjmunt? 
quam muUi ludicrij ciercitationibuj, 
CDDviviis . aut aliis ciiam vanioribus 
ftudiis, quaihuc applicari pofTentrdc 
quibus tamen Sapiens Ecclcfuft. 1 1. ait, 
LAtare luvenis in jttventa tua , & ex- 
hiUret te animus tuus diehus piven-^ 
mistuA , deniqueperge in viis animi 
tui, ^ adfpeaibus ocubrum tuorum jed 
eognofcefore ut propter omnia luc , ad- 
ducatte Deusipfeinjudicium. Nemini 
craocuiftudium&voluntas nondecft, 
j tempus uoquam in hanc rem tam ju- 
[. cundara,atqueutikmaeerit, quinon 
omnem verx utihtatis & jucunditatis 
I guftum amific. Poftulamus tantum u- 
nam aut alteram horam ia fingulos 
dies 5 ita paulatim ad S. Scripturae nor- 
I mam ac formam judicii noftti aciem 
cflfingemus. Et ficuti Mofes ^o. illos 
dies cum Deo in monte converfatus, 
fulgoreni eximium etiam ignorans m 
vuftu acquifivit5 ita quoquc, ex hac cum 
Deo convcrfatione quotidiana , animui 
nofter pietatis , juftitia:, fapientia:, ac 
vcrjc prudentia: habitum induct , qui 

K 4 omnee 



. 4 



Early European Books, CopyrightO 201 1 ProQuest LLC. 

images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag. 

224 A 53 [1] 




30 O R A T I o 

omnesa£biones & funttjones ejas »era 
virtutis gloria ik honx confcicncis te- 
ftimonio illuftrabit. DIXI, 




O R A T 1 O 

S E C V N D 

I» qua 

OflF.cia vcil Stiidiofi in Acadcmia 
defciibuiitur. 

Habita Lugd. Bat. 8. Febr. clo Idc xxvii. 

'ExceUentiJfimeyatqHe Ampliff. Sereniff. 
GMa Reg&s Legate. llluftriff. Prin- 
cipes , ac Comites , aliiqug uirigene' 
Toji. Nobiliff. ac Conjultiff D. Cu^ 
ratores. Pr&tor , Confules , ^ reliqui 
hujusurhis inclyt& Keiiores. Ciarijf, 
D. Profejfores, CollegA honorandi, Pa- 
Jlores , Dociores , aliique virijpecia. 
hilesac reverenJi. Tctaque adeoh&c 
doBifsima atque ornatifsima juve- 
num corona. 

^^^^ Athenodoro niilofopho 
^tradunt vcteres,quum ab Au- 
;ufto, apud quemadaliquoJ 
*TX5^x..^ tcmpusdiverterat, difcefrum 
pararct, cum valcdi£lionis loco pr^e- 

ceptuiD 



Early European Books, Copyright © 201 1 ProQuest LLC. 

Images reproduced by courtesy of Koninklijlce Bibliotheek, Den Haog 

224 A 53 [1] 




S i C V N 

ptum falubre de ira coh.bend^ pcr 

elemeototum Alphabeti tac.Mm re- 
.,pe:itionemluggeir.ffe:utper.ludlm 

aperatoti ac fabd.tij e,us abfens quoque 

oconluletet , & lui ^pud cum memo- 
«i.iamtel.nquetetgratiotem.Hoc.pfum. 

l Nob.l.ir..«iatque0.nat, Ilm. Iuven«. 
0 m.bi i negotiofo ac molefto hoc Re- 
, J munete , ad qu.et.us ftud.otum 
eenus tedeunti , omnino apud vos quo- 
quefaciendumiud.cavi;ut aUquo fa- 
Lnti^eptxfctipto.in hocult.moRe- 
Lratus noftri aClu . an.mos vefttos 
confi.matem.&novoadftud. ft™u- 

lo , noftti quoque memor.am ftuauo 
fiotem relinquetem . C.rcu.i.fp.c.enu 
autemmihi quid potiffimum eutn .n 
' bnem ttaaatcm , o.h.l vel ad ut.l.ta- 
,em commod.us . vel ad volupta eoi 
iucundius exift.mavi fote , quam , U vos 
ipfos& otEciaveftratanquam in Ipecu- 
lo vobis contemplanda ptoponetem, 
& ideam atque exemplar vet. ftuoioU 
Teluti penicillo depingetem : quo ,X 
qu.d Pattii ac Parentes veftr. a vob.$ 
Mpeaent. & quo paclo ornn.a veftta 
vosinftitueteopotieat , quafi.Qta.^e'1» 

poiritisconfpicari. 

Stttdiofumergo, adolefccivtem aut. 




Early European Books, Copyright © 201 1 ProQuest LLC. 

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag. 

224 A 53 [1] 



f 2 O R A T I O 

juvencmhicappcllo, quiex ludo Tri- 
yiali & fevero pra:ceptorum magifte* 
rioegrefTus , ad majorem ingenii cul- 
tum capieodum in libertatem Acade- 
micam tranfiit , fefequc ad funAionej 
lireratas. in Eccleiia auc Rep. obeundas 
parat. De cujus primum vira, deinde de 
ftudiorum cjus inftituendor<ira rarione, 
quanriim temporij brcvitas pcrmiiTuri 
eft, anobisagerur. 

Devira: ejus genere ac modo mihi 
ante omnia ranto magis Jaborandum 
cH:, quantoilla majoribus init o ditfi- 
cultatibus, ac periculiseft cxpofita. Li- 
bertas enim illa, in cjuam excuflo pras- 
ceptorum jugo tranfit Adolefcens , cum 
inftar ccjui , qni frcnum ac fciTorem 
amifit, fjjpe in prarcipitia invitat actra- 
kit:a?tas ejus jam pueritiam excedens, 
& curis virihbus nondum cxercita , fefe 
ipfa difficulter ppteft moderari.-exem- 
pla denique eorum , qui juvcntutem 
fuam per Ai^^hia. tranfigunt, atque alioj 
fui quoqu? fimiles eUe cupiunt, prob 
dolor, nimisfunc obvfa , atqueanimum 
cjus adhuc tenerum fa^pe tranfverfum 
agunr. Adverfus hajc omnia , quas Ado- 
lcfcenribus eorumqae {\adiis perniciem 
minanmr, tria Yirtutumgencra pra? cx- 

tcris 



Early European Books, Copyright © 201 1 ProQuest LLC. 

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag. 

224 A 53 [1] 



t 



m r 



S 8 G V N D A. 

pe, modefiia, ac />ietMs, Tempirantiaia 
rcfe iplis , modejiia advcrfus alios, & 
tas erga fupcriorej at(^u? inprimis cr- 
ga Deum. Ubi hxc tna viicuium ge- 
neralocumreperennt, non cftquoda 
reliquis vitiis multum mctuatur ; nec 
ullaobftacula , qux curfum ftudiorum 
remorari folcnt , facilc funt cxtime- 
fcenda. 

Prima crgo virius Hic (it temperan- 
tia , qux partim in vcntriscuiamodc- 
randa verfacur , partim in iis cupiditati- 
busrcfrenandis, quai pudicitiam & ca- 
ftitatem K-cdunr. Atque eo haec magis 
eft neceffaria , quo plurcs in hac xtatc 
ad eum fcopulum impingunt. Nim vi- 
gor corporis,otium javenile, atoue oc- 
calionum circumftantium multitudo, 
in banc virtutem maximos infultusfa- 
ciunr. iJeoque juveni rerum magnar- 
rum , ac fcieniiarum infignium cupi- 
do , contra ea dihgentcr vigilandum 
cft. Quomodo enim fieri poteft > ut 
animus hominis ad rerum utilium ac 
fublimium cognitionem aptus fit at- 
quij idoncus, qui fcfcpecudis inftar, vo- 
lupcatum ac libidinum cccno involvir, 
atque immergit \ Maf^se omues virgi- 




Early European Books, CopyrightO 201 1 ProQuest LLC. 

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliorheek, Den Haog. 

224 A 53 [1] 



5+ O R A T I O 

nes funt , Apollo caftitatis ac tcmpe- 
ramix pTxfci * Chariies fobrixac puJi- 
cx ; Venerem impuram > & Bacchum 
ebriofum) inconfortium fuum nonad- 
anittunc. Hinc quocjue prudenciam ac 
temperantiam eadem (m^^Ptnwni voce 
exprimunt Gra:ci, fapiencia; hujus haud 
polhemi magiftri: & quemadmodum 
intemperantiam nutricem Medicorum 
vocant. quia ex ea omne genusmor- 
borum corporis atque animi fere nzid- 
turjiic temperantiam matrem fauiia- 
tis, acla^iientia: refte appellant, quia 
liomo fobrius & pudicus,corporis atque 
aninii vjgore valct , & ad quaevis dotbri- 
TiX ac fapientia: monira percipienda 
purus ci^ ac paratus. Ideo fapicntirfi- 
mus Regum Salomo, per totum Pro- 
verbiorum librum, in quo juvenes ad 
prudentiam ac fapientiam) magnis pro- 
poficis vica: hujus ac faturas prsmiis , m- 
vicac , nihil crcbrius incuicat , quam ut 
vera: dodrinas ac fipientix alumni , an- 
tc omnia fobriitari ac continentiie li- 
tenciatqaeab impudicarum mulierum, 
tanijuama Sirenum atque infernaliura 
Fjriirum hmine, quam longillime ab- 
iilUnt. Sicftatim initiO) poftquam pras- 
mia fapieatio; ciwii magna verborura 

m^jellacc 



It 



S E C V N D A. 



3y 



majsftate atque efficacia commeniia- 
vic. §luumvenerit,iD(]uki/apieritiatn Cap.i, 
tini?nam tuam, & fcienda menti tUA '^' ^*^' 
amoena erit , ertpe te k vta tnali , a viris 
loquenttbui perverfitates , qui derelin» 
quunt itinera reSii , ut ambulent per 
njia^s tenebrarum ; qui Utantur quum 
Jaciuntmalum. ^ exultant tnperver- 
fitatibt^ pejfimu. Scc Eripetea muliere 
extranea quAdi^iS Juts blanditur, quA 
derelinqutt ducem adolejcentiA [uAy & 
fcsderls Dei fidi oblivifcitur : nam pro- 
pendet ad mortem domui ejus , ad ex- 
pertes vitA orbitA ejus. Et paulo poft: Cap.^. 
§iuamvis favum ftiUent lahia extra- 
ne£ , & mollius oleo palatum ejus , aita- 
• ..ienpcfieriusejus amarum eftutabjyn- 
thium , acutumut gladius bipennis , pe. 
des ejus defcendunt ad mortem-, ad fe- 
pulchrum greffusejus pertinent, Adver- ^^{'^^^' 
iiis comeflatores atque helluones iti- 
dem : Cui va , cui eheu , cui contentio- 
nes , cui vulnera imtune, cui rubor ocu- 
lo/um ? immorantibus apud vinum , 
euntibus adinveftigAndum muftum.^t 
mox, eiuicuftodit legem , filius eftprU- ^^' 
dens i qui autem fe confociat comeffato- 
fibusy ignominiaafficitpatremfuttm.Ac Cap, lo. 
uadem cgccludit, Vsriforeft vinum, '^•V- 




Early European Books, Copyright O 201 1 ProQuest LLC. 

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haog. 

224 A 53 [1] 



O R. A T I O 



Laett, 
in vitiX 
Socr.tr 



tumuUuofus potus inebrians quifqui 
§berrnt in eo, non Japit. Hi? ipia cjuovijuc 
expereocia attclUtur: Qjid enim So- 
cratem, Pythagoram. aliofque veterej 
Philolo^hos ad eum lcicnvx gradum 
CTCxit ? nonne temperantia eorumt 
qua^palfim ab ancicjuiscelebratur. Ad- 
co ut quum Socratis xvo , leftc Plucar- 
cho , peftis Athenas fajpenumero va- 
ftaret , folus ipfeabeafemperimmunij 
fuerit , quta in eo humores idooeos 
quos inficeret non invenic. Pythagoras 
vcroejurque difcipuli folis olcnbus at- 
que aliis e terra natis (fabis cxceptis, 
Idem in quiaad impudtcitiam incitant) ut plu- 
vitAPy. rimum vidicarunt, ac vinum incerdia 
noQ guftaverc . Daniclem ac Socios 
e/us codem ferc viftus genere ado- 
lercentiam fuam exercuiiTe , dum facrac 
ac profanae fapientias operam darenr, 
ipfe nobis ioitio libri fui teftis cft. Qacm- 
admodum & de Timotheo fuo teftatur 
Apoftolus, cui propter infirmitates af- 
iiduas aliqaem vini ufum praefcripfic, 
quodabftinentia corpus fuum caftiga- 
bat, nc cumaliij prasdicarct, ipfe rcje- 
ftineus fieret. Nec vero cum hoc mo- 
Dcmus , propterea ufum omnem iila- 
rOiii rcrum jttvenciKi iaterdicimus , fed 

abufum 



Early European Books, Copyright © 201 1 ProQuest LLC. 

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag. 

224 A 53 [1] 



SbcvndA. TT 
abafum & excefTum : (icuti &:Sapiens5 
. refficito vinum quum rubefcif, cum 

siivl ixhiiet in pocub colorem juum , quum 
Meftnenrer movetur reBi^tme ; nam 
tandem velut jerpens mordchtt & ut 
h^morrhois punget . Ipfe Plaio idcirco 
Toluit, ut in fua Repub. juniorcs vinum 
aut non bibcrent, auc nonnifiin pra!- 
fentia feniorum ; cjuoniam magnapan 
peccatorum tollitur . fi peccaturis adfi^ 
fiatteftis. At ne folavobisPhilofopho- 
rum ac Thelogorum nomina propo- 
namuj, qui tamcncommunihacviaad 
fapientiam ac doarinam funt grafTatir 
afTeroeamfoIam ac ccrtam eflc viam» 
adglorism in quibufvis munctibus li- 
^cratis Reip. imo & fcieniia militari 
acquirenda : quemadmodum cnim ter- 
ranimiis imbribus madida , nunquam 
frudus ad maiuritatem producit ; C\C 
nec animus javenis hifce viiiis infcaus. 
Infpicjte vitas Soloais, Lycurgi, alio- 
rumque Legumlatorum in Rep. Grae- 
corum : Numae, Camilli Catonum, ac 
Scipionum in Rep. Rom anorum; Con- 
ftantini, utriufque Thcodolii, &fim»- 
lium in Imperio Chriftianorum; omne» 
hos vidcbitis per virtutcm temperan- 
tiXi tanquam primum in fcala glonx 

civilis 




Early European Books, Copyright © 201 1 ProQuest LLC. 

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag. 

224 A 53 [1] 



f% O R A T I O 

civilis ac militaris graJum > ad ipfam 
pnmo rcientiam civilem ac militarem, 
deindc vero ad ipfum felicem eorum 
ufum p^rvcnifle. Er fi cjui intereosre- 
perti iutit , qui ad Veneris aut Bacchi 
caftrapoftja tranfiverunt, omnecjuo- 
que anteccdentis felicitaris ac gloriac 
Pltitar- decuscum hac virtute amifere. Hujus 
chu^ in rci illuftre exemplum in magno illo 
-ntAcjus. y^icxandro habetis , qui fub Stagiritse 
difciplina co ufque profecit , ut (ibi fre- 
quenter gratulatui lit, quod a Patre qui- 
dcm vitam ; ab ipfo vcro ut bene vivc- 
ret acccpiffer. Hic initio fuarum ex- 
pcditionum , quec ipfum fupra oaincs 
Rcges ac Principes exrulerunt » non 
tantum gloriari fuit folicusi quod pran- 
dii condimentum elTct maiutmum itcr» 
& ccena: obfonium eflet parcum ac 
frugaleprandiumj fedetiam tantus ca^ 
ftitatisatque honeftatisamatorfiiit , ut 
uxoremac fiiiasDarii jamcaptivas > at- 
queomnium focminarura orientis pul- 
cherrimas , ne quidem oculis fuis ad- 
fpicerc fuftineret. Is ergo tantus Rex, 
quam diu frugalitatis ac temperantia; 
kujus amacorfuit , & pra:ceptorum A- 
riftot. memor j ubi fortuna: quadam 
profpericatc ebrias, incontrariavitiafe 

ccxpit 



Early European Books, Copyright © 201 1 ProQuest LLC. 

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag. 

224 A 53 [1] 



S i c W ^ u 



39 



coepit immcrgere , plurima nefaria hac 
occalione in fuoj, patravit, & tandem 
omne aniiquum decus cum ipfa vita 
amifit. ViJetis,Generoli atque Ornatif- 
fimi Juvenes, ab una parte temperantiae 
atque honcftatis fruftus ; ab altera vcro 
iDcoramoJaacdedecus , <\ux inconti- 
Rii#»S nentiam atque intcmperantiam folenc 
comitari. Et fi hxc excmpla ctiam in 
gcntiiium fapientibus laudata funt; 
xkkM quid vobis pcr baptifmum Ecclcfia: 
ihctj Chnftiiofitis , atque ad fpem Reipub. 
ks»! inter Chriftianos gerundx educatis , fa- 
ciendum cenfetis ? Pra:fcrtim quum 
Chriftus ipfe difcipulos fiios moneat? 
^yidete necorda vejlra uUo tempore gra- Lu. 
Htentur crapuUy ebrietate^ aut curii hu- '^ - ^4- 
jusfecuU , repente fuperveniat vobis 
dies iUe. Ec Apoftolus Petrus i Sobrii ^ ^f' 
eftote ^vtgtlateinam aaverjartus ve- 
jier diabolus , tanquam leo rugiens , ob- 
ambulat>qturens quem devoret: cui re- 
fifiiiefirmiperfidem. Quidcrgo ?exci- 
piat hic aliquis non faus providus rc- 
rum harum ^eftimator, an nos juvencJ 
nafcicupis fcnes? an ftatim, ut mun- 
dum& cjus obleftamenta cognofccre 
incepimus, utiis rcnunciemus , priuf- 
quam eorum ufura fumus experti ? Imo 

vero 



■i 




Early European Books, Copyright © 201 1 ProQuest LLC. 

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haog. 

224 A 53 [1] 



4«> O A T I O 

vero egovosa voluptatibus & obleda- 
meiuis, quae pecuina, atque liomiae ia- 
digna funt , & cjuorum finis cft mor- 
bofa ic praecox leacdus , ia qua nihili 
<]uam mileria, dedecus, & fera poenip- 
leniiavobis reliqua eritiad animi cul- 
tum & vcra atcjue homine digna oble- 
damentacupiotraducereiquibus cor- 
poris vigor fer vetur , at<]ue animi vigor 
majora indies iocremeota capiat ; & 
Prov.i6. quibus, ut 3LhSifie(\s»eoronaornatt44ft 
3 !• camties , ^ha in via }uftiti& reperitur, 
Qnd enim coDtemplaiione rcrum in- 
(iguium graiius , quid virtutum adiooe 
jucundius.' de qua Platodicererolebatr 
Si virtus oculis confpiceretur , mirahtles 
fui amores in animis hominum excits^ 
ret, Et Ariftoteles fummum bonum, 
quod ia adione fapientia: ac juftitiae 
zoWocviiumaxime honoranium ma- 
ximt jucundum propterea afietuit. imo 
& Sapiens noftcr , intetligentia pretto- 
V. M • fior efl carbunculis, ^ nulla oble£lamen- 
ta homints poffunt Aquari ei, Expeii- 
mentum ergo illius capiant » qui ab ea 
aberrarunt iiadcnus, & verumclle 
lebuntur , quod hadenus igoorarunt. 
His etenimrcbus mens homiois quam 
proximc ad Angelicam prjeftaatiam, 

imo 



Early European Books, CopyrightO 201 1 ProQuesf LLC. 

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag. 

224 A 53 [11 




imo&adiprura Deum acccdit ; caelc- 
ftemque bcatitudinem ctiam m bac 
Tita dehbat . His obleaamentis deli- 
Ditiquiaam inter gentilcs, oculosfibi 
cffoaciunt , ahi in crcma ac fohtudi- 
Dcs fc reccperunt , quo rochus rcrum 
contemplationi tacarcnt. Pythagoras, 
Plato , ahique longinquas fufceperant 
percgrinationes . ut cum aliorum loco- 
rum Sapientibus de Sapientia confcr- 
rent. Regina Auftri rehao rcgno fuo, 
ad Salomonem iter inftituit, ut Sapien- 
tia:ejusdiaaacfafta auribus fuisatquc 
' cuhs ufurparct. Vobifnc crgo grave 
erif prava flagitioforum confortia & 
jfoedas cupidinum illecebras rehnque- 
^ , ut veris animi obleaamentis frua- 
mini , & mentem rerum infignium no- 
titia , ac vitam gloriofis faais arneiis? 
Quirritis autem etiam corpori laxa- 
inenta?&ea non adfpernatur vera Sa- 
picntia. Habuit Academia fuos hor- 
tos , Stoa fuas porticus , Peripatus fua 
ambuUcra. Sunt& ahaexercitia, quac 
Medicorumfihiad corporis fanitatera, 
& mcntis relaxationem commendant» 
quibusvcrx doarina: ac Sapicnti^ftu- 
diofisnonnunquam uti ac fruiconccf- 
fum eft i modo ea hoocftatis Umites 

non 




Early European Books, CopyrightO 201 1 ProQuest LLC. 

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliorheek, Den Haog. 

224 A 53 [1] 



Illf 



I 



4t O R A T I O 

nonexcedant, & certo cummodoat- 
que in temporc ufurpentur. 

Hxc eft prima virtus quse Studiofo 
noftro neccfraria eft. Alcera, huic fere 
fuppar , eft Verecundia ac Modeftia. Ve^ 
recundiam enim , cjux certus ad veram 
modeftiam gradus eft, Platononmalc 
virtutis purpurata appellat , & nofter; 
Stagirites eam Adolefcentiae propriani 
conftituit. Sicuti enimarbores frudum 
non ferunt, nifi primo florefcant i (ic 
necanimus juvenisuoquam fru^tus ex- 
optatosproducet, nifi hic flos virtutis 
fe primumoftendat. Cuiverofrons ef- 
frons , & animus ad monita contumar, 
cuipudor denique periitt is periit , ante^ 
quamperiit : uz rcde a veteribus cft di- 
ilum. Modcftiam LaDc duabus in rc- 
busconftituo, in opinione dcfemode- 
fta, & in aftionibus acmoribus mode- 
ftts. Multienimdodiac fapientes cfte 
potuiftent , mCi fe jam tales cfte falfo 
fuiflentopinati. Hoc vitium multi ju- 
venum ex Scholis trivialibus in Acade- 
miasinferunt; qui quoniam inter con- 
difcipulos fuos alicjuantum eminerefc 
arbitraci funt, & magiftrorum haudil- 
laudabili inftituto, ut aliosad dili<:en- 
cuni excicarcQC , Donauncjuam rehc}uis 

pra;lacij 



Early European Books, Copyright © 201 1 ProQuest LLC. 

Images reproduced by courtesy of Koninklijlce Bibliotheek, Den Haog 

224 A 53 [1] 



S E C V N D A. 41 

pxlati ; omnes alios pra: fe dcfpiciunr, 
& vana fui opinione turgidi, eiiam prx- 
ptorum fuorum labores pro vilibus 
udenthabcre. Ex Capnione Duarenuj 
rtur folitus diccre, Adolefcentes cjuum 
: Academias ingtediuntur, primo anno 
in oculis fuis tlTc dodtoresi fecundo an- 
. no fieri Liccntiatos , ac tertio demum 
anno vere Studiofos ac difcipulos. Id- 
*rco Pvthagoraei difcipulis fuis quin- 
j quennii (ilentium inter condifcipuloj 
i indicebant. Quemadmodum ergo u» 
'i tres vento aut aqua diftenti, vini aut 
p aliuspretiofi liquoriscapaces non funti 
i nili prioribus antea liberentur j Gc & 
a-^^mus fuiamore, atqucinanifcicntias 
1 fiducia plenus , vera; fcientia; capax non 
, cft, nifi vano illo tumore liberetur. Ua- 
de Socrates apud fui xvi Sopbifias, in 
eo antc omnia laborabat , ut ipfos nihil 
fcire convinccret. Et fane juvenis ve- 
ra:doflrina?ac fapientia; candidatus fe- 
riofc examinet, & apud fe perpendat, 
<]uantulum illud (it quod noviti & quam 
multafintqusignorat, hunc fui anu)- 
( remfacile deponet. Auguftinus rc£te ; 

quifediligit ftultum , non proficset ad Deverd 
Japientiam , nec fiet quifquam qualis ^'^'g^O' 
t^ecupit, nififcoderitqualiseft, EtGre- "^* 



p 



44 O R A T ! o 

goriusio moralibus (ais ; ad ver»m fs» 

pientUm pervenire non pojpint , qui fal^ 

ft, fuA fapientiA fiducia defipiunt, Imo 

ipfe Sapicns nofter Provcrb. z6. ait: 

Vidi virnm fapientem in oculis fuis , fed 

de fiolidomajar efi expeHatioy quam de 

iUo . Opinioncm dc fe modeftam fe- 

quitur fcre modefta quoque morura 

conftitutio , aliena ab omni arrogan- 

tia . ferocia » & barbarie. Hinc mitium 

virginum cultu Mufx omnes , atque 

Apollo, earum prajfesjjuvcnisimberbis 

ac modefti habitu a vetuftate eftingun- 

tur. Quia animum feroccm ac truculca- 

tum vera dodtina ac Sapientia fubire 

nonpotcft. Didiciffefideliterartes, E- 

moUit mores , necfinit ejfeferes. Et, Ke» 

mo adeo ferm efi qui non mitejcere pof- 

fit i Si modo culturA patientem accom^ 

modet aurem. lode fadum ut ioter 

Grxcos& Romanos, modeftius atquc 

humanius educatos , plurimi dodrina 

ac fapientiaprajftantes inventi fint; m- 

terferocesac barbaros Scythas vix unus 

Anacharfis. Confidercnt hoc nonoilli 

adolelcentesacjuvenes Chriftiani, qui 

tum demum fe verc ftudiofos , atque 

Academiarum alumnos pcrpcram ar- 

bitraDtur, quum fcrocia quadam pluf- 

quam 



1 



Early European Books, Copyright © 201 1 ProQuest LLC. 

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag. 

224 A 53 [1] 



SlCVNDA. 4S 

quam barbara reliquos homines de- 
fpicanrur , & genere viias plane infolen- 
tiBorem ajtaiis fua; maculanr: nempe 
fcrociam quandam affc-datam , animi 
tna^oitudinem fomr iint; & pedus mi- 
na^ atque injurias fpirans , fortitudincm 
&libertatem. Sed prxtcrquam , quod 
a vera fortitudinc multum aberranr» 
c]ux , ut ipfe Cicero definit , injutitis 
nullas infert , fed injufie iUatas a fe auf 
alits propulfat) nihil dodnnas ac Sapien- 
liae vcra? magis eft advcrfum , quam in- 
quietum ac tumultuofum hoc vivendi 
gcnus. Qaemadmodum enim mare 
a:1iuofum , & tempeftatibus agitatum 
nuUas firmas rerum imagines in fc re- 
cipit , fed deformestantum acturbatas 
reddit, fic mens turbata atque inaffe- 
ftus varios iranfverfum ada , i nfignium 
icrum fpeciesaut imagines intra fc rc- 
cipcrc aut retinerc non poteft » fed tur- 
bulentas tantum & inftabiles. Tran- 
quilla, fcdau, raodefta, ac verecunda 
mensdoftrina? humanioris, acfapien- 
tisc verarhabitaculum eft^ nontumul- 
tuofa ac fcrox. Ad Martis caftraillire- 
legandi funtj non ad templa Mufarum 
& Apollinis admittendi. Imo vero fi 
guihiclint, qui fcper variarumrerum 

fcien- 



44 O R A T r o 

fcicntiam ac veram virtutem , ad lau- 
datam militiam parant > cogitent fefe 
non ad illam furiofam , injuftam , ac 
barbaram vocari ; cui Mars Gradivuj 
ac turbulentus a vetuftate prxfedus 
fuit^fed ad jufram , fortem > ac prudcn- 
tcm ; qua* virgini Minervx Sapientia: 
Dea: a Gentilibus fuit confecrata j quia 
fapientiam, acmodeftiam, cumforti- 
tudine conjungitj & pereas in omnibuj 
cum Marte confli(5tibus fcmper fupe- 
rior , ac viflrix a Poeris fingitur. Ncm- 
pc, plus belloprudentiaquam audacia 
poteft , & fedata ac cogitabunda vir- 
tus , (]uam furor ; unde 8c ipfe quoque 
Homerus barbaros in acie tumultuan- 
tes ac clamofos, grxcos vero fuos taci- 
turno$\ 8clf^'ix -jveiov^lylvim fpirantes 
femper introducit. Exempla in eam 
remplurima alia tam facra quampro- 
fana afFcrri pofTent, nifi adeaqu^eno- 
bis reftant properarem. Inter Genciles 
fufficiant (i/4o fulmina. belli Scipiades, 
liomines tamen cxtra bellum miti(Ii- 
mi acfedatiilimi. Inter Sacros bellato- 
reseximiiIofua& David , cxemplapa- 
tientia;, modeftia;, atqueliumanitatis. 
Concludo ergo iterum hunc locum 
Fnv. II. jji^Q jjQ^^- s^j^iQntii ; Advenienti fti- 

ferhiA 



.1. . 



Eorly European Books, Copyright © 201 1 ProQuest LLC. 

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag. 

224 A 53 [1] 



I S E C V N D A. 47 

; crbiAevenh ignominia , apudmodefios 
I aufem esl fapieniia. 

Hisduabuj virtutibus Colophonem 
acfaftigium additPietas, tum erga fa- 
jjfcriores , tum inprimis erga Deum> 
omnis doclrinx ac Sapientia; fontem. 
Quomodo enim proficere ab iis poffic 
adolelccns, quosnon diligit, aut non 
ut parefta:ftimat? autquomodoadeo- 
rum moniia fe ac ftudia fua compone- 
re, quosnon reveretur?quum primus 
Sapientias gradusfit, pcrfeomnia co- 
gnofcere, fecundus verobencmonen- 
tibusaufcultare. IdeoSapiens nofter iti 
proverbiis fuis verx Sapienti«e ftudio* 
fos tanquam fiios fuos paffim alloqui- 
tur. At quemadmodum Deus omnis 
I boni fons eft & author , ita pietate erga 
Deuraante omnia opus eft, ut ad vc- 
ram doftrinam ac fapientiam perveni- 
ri poirit. lehova enim dat fapientiamt 
ex ore eju^ fcientia ^ intelligentia pro^ 
dit : repofitum hahet pro reHu: quicquid 
y^revera efi , fcutumpro a}?7bulantil?HS in 
[ integritate . Ut Salomo loquitur, Pro- 
^ verbior. i6. Et fane fi artium etiam Me- 
chanicarumfcientia , ad Deum autho- 
rem referri debet j ficuti ipfi Geniiles 
du€);u natura; coacli func fateri , & in 

L Taber- 




Early European Books, CopyrightO 201 1 ProQuest LLC. 

images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag. 

224 A 53 [1] 



thagoras, & ex iis Plutarchu^ hcet gen- 
^hvyrii* jjigj^ adveram atque eminentem vir- 
tutem ac Sapientiam tria confpirare 
agnoverunt. Naturam bonam » infti- 
tuiionem rectam , & Dci favorem at- 
que auxih"um. Ac cxcipiat hic ahquij; 
cxpcrientia tame docetomnibus fccu- 
lisrepertos elTe homines Literatos, ac 
dodos , qui tamen vica non fatis proba- 
ta fuere , imo &: inter eos nonnunquam 
apcrteimpios. Utmam vero hocplane 
anobis negaii poflit, Auditores; cer- 
tum tamen eit quod refpondeam. Licet 
ejufmodi homines Literati fuerint ac 
dodi ; nego tamen vere (apientes fuif- 
fe : quia fapientia a juftitia feparari non 
poteft, ut ipfe Ariftotelesagnofcit. Ec 
quo pado i$ fapiens (it, qui pms & juftus 
Prov. I. non cft r quum teftc Salomone,i»/W/iw 
V. 8. fapientU fit timor Domini. Et vulgare 
hoc ac vcriirimum fit > eum qui proficit 
inliteris&dcficit ia moribus, plusdc- 

ficere 



4? O R A T I o 

Tabernaculi Molis , ac templi Salomo- 
nis ftrudoribus Scriptura teftatur;quan. 
to magis illarum fcientiarum acquifi- 
tio , perquas, aut focietatcs human^ 
continentur ac reguntur, aut corpori 
humanofuo fanitas, aut animaehuma- 
na:xtcrna falusprocuratur. Plato, Py- 



Early European Books, Copyright© 201 1 ProQuesf LLC. 

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag. 

224 A 53 [11 



l 



S E C V N D A. 49 

«**Mficere quam proficerc. Attamcn hinc 
evincitur, inquiunti doftrinam noneflc 
taotum pietatis j fed etiam impictatii 
fiudiim. Sed nc hoc quidem nobis ad- 
mittendum cft , quia (ola pictas habct 
ptomiirionem vitspralfentis & futurae: 
impieias nullam. Verum enimvcro, 
quemadmodum Deus facit , ut Sol fuus Matt. y 
oriatur fuper malos & bonos » 8c pluit 
fuper juftos &injuftos , ut per ha:c bo- 
nitatisfuas effcfta longanimitatem fua 
demonQret , atquc eos ad refipifcen- 
tiam invitet i fic Deus quoque , in hac 
difpenfatione donorum quorundam fa- 
pientixacdoftnnar , facit. Piisacpro- 
bis ea largitur, ut fru<Sus ac pri'mia pie- 
tatis ac juftitiaj , aliis vero ut documen- 
ta fua: toleraotias, atque incitamenta ad 
refipifcentiam j & nifi ha;c Dei benefi- 
cia tandem agnofcant, ut vindicta^di- 
vina: adverfijs cos argumenta. Sic rc- 
fpondct ipfe Apoftolus gentium iis , qui 
exeofolo quod Dei beneficiis in hoc 
feculo ffuebantur , Dei erga fe favorem 
colligebant. Koman. cap. i.verf 4. jin 
divitias, inquit, benignitatis^teleran* 
tii, ejus ac lenitatis contemnis , ignorans 
tebenignitate Dei adrejipifcentiam du- 
fi r fed pro dHritiatua» 6» ccrde quod 



l 



L t refi' 




Early European Books, Copyright © 201 1 ProQuest LLC. 

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag. 

224 A 53 [1] 



O R A T I O 

rejlpifcirenefci( » thefaurizas tihiiram 
in diem ir& , patefa^ionu jusii judicii 
Dei , qjti reddet unicuique fecundum 
operaipjtus, Nam a fervo qui multum 
accepitmultumexigetur;5: qui talen- 
tum quod conc^um fuit , in uius Do- 
niiniruinon convertit, non tantumid 
ipfumamitcet, fed manibus quoqueac 
pedibus ligatis a facie Domini fui in te- 
rebras exteriores abjicietur. Nec vcro 
Dausfcmper judicia fua adverfus ejuf- 
modi liomines , qui dona Dei injufte 
detinent » in cxtrcmum diem dilfertj 
ledeofdem aliis m exemplum» feverc 
atqueignominiofe in hac quoque vita 
liaud raro ple£tic. Talis fuit Saul inter 
RegeS) AchitoplielinterRegum Con- 
liharios» loab inter bclli Duces , Bileam 
interProphetas:quorum triftes exitus, 
quia ipforum Sapientia cum pietate 
con junda non fuit , in Scripturis S. aliis 
jn exemplum proponuntur . Profanos 
plurimos nonattingo, quorum cxem- 
pla ubiquc funt obvia ; adeo ut Pocta 
ocntihs ex horum confiderationc ia 
hxc verba erumperc coadu^ fir, 

Ahfitilit hunc tandem Rufini paena 
tumultum, (mina rerum 

Ahfolvitqtic Deos, Non nuncadcul' 



Early European Books, Copyright © 201 1 ProQuest LLC. 

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag. 

224 A 53 [1] 



IS E C V N D A. 
_ _ Iniuftos crevijTe ^ueror i iolluntur in 
altiim 

Vtlapfugraviore rttani.' — ^ ^ 
Ejufmodi ergo dodriiu aut folerna a 
ficbis non quscritui ; quajritur dcanna, 
acfapientiaconftans ac vera , quxho^ 
rfriniin hac vita honorifica ac lalutaris 
(it , & ad fumram beatitudinem ducar. 
Ea fine pietate. nec efle.ncc acquiri po- 
tcft , quia ut Sapiens rurfum tcftatur, 
fruBu^ jufti eft fruBus arboris vitA.Prov.M. 
qnHmdifciplmambnit nnimoi fAptens. '^- 3o- 

Habeaius, nobihirimi Juvenes, qua- 
liter vitam fuam inftitucre Srudiofus 
debeac. Videamus j.im brevicer, qux ra- 
tioeiio profequendis lit ineun- 

da. Non ingrcdior hoc tcmpore pro- 
lixam de fingulis^ftudiorum generibus 
traLtationem , quam ad fingularum fa- 
cultatum Profeirores rcmitto : quos fj- 
per hac rc convcnic confalere. Gene- 
ralia tantum monebo , & qux per o- 
mnia ftudiorum gencra fe ditlunduor. 
Poffunt autem ea ad ha:c duo refcrii, 
dihgentiam nempe , & ordinem. Diii- 
gencia tantumin omni ftudiorum ge- 
nere poteft , uc in nfiagnis ingeniis prx- 
clarum quid ac fingulare hinc foleac 
' exiftercj mediocria vero ingsnia, per 

L 3 ^eaiu 



Early European Books, Copyright© 201 1 ProQuesf LLC. 

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag. 

224 A 53 [1] 



5t O R A T I o 

cam plusfemper effecerinr, quamfine 
ca etiam fumma. Notuseft Apologus 
conccrtationis intcr Te(ludinem& A- 
^uilam iaftitut«e j quorum illa iter de 
quo certabatur prius confecit, quam 
ille , quia inceflus afliduitate hxc Aqui- 
laemoras 8c diverticula pr^vertit. In- 
genium eniminftar fcrri ufu fpledefcir, 
& exercitatione aptitudinem atque am- 
plitudinem acquirit ad maxima qu«e- 
que capicnda. Si vero negletkim ha- 
beatur , aut otio torpefcit animusjin 
fimilitudinem otii fui, & pigritia:» in 
qua jacet) folvitur atque elfj:minatur. 
Uthunc natura; torpore excutiat Ado- 
Jcfcens , fummorum in omni dodri- 
nae genere virorum exempla fibi ob 
oculos proponat , eorumque vitas non- 
nuoquam perluftret : videbit quanta di- 
ligentia atque indudria ad fummum 
dodrinaj gradum fi»uenixi.Vidtbit in- 
ter cos Ariftotelis pelvim > Cleanthis lu- 
cemam, cavernam Demofthenisj& nifi 
plane fitignavus, &excors , facesac fti' 
muios ad corum icmulationem fibi fen- 
tiet fubdi: nec Miltiadis troph:Eum eum 
dormire patietur. Et licet radix aliqui J 
amarorisin fe contineat, fruLlustamen 
cjusraagnos intelliget &ruaves. Pro- 

ponac 



Early European Books, CopyrightO 201 1 ProQuest LLC. 

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Hoag. 

224 A 53 [11 



i S E C V N D A. 55 

.onatfibi quoque cb oculos ipfms fa- 
|>ientix monita , & Deum fu. labonbus . 

inquit Sapienj.-v^/w/ Argemum, er t^n^ 
auam Mttos Thefauros fcruiatus fne- 
ris eam, tuncintelliges reverenttam le- 
hovA , 6 agnitionem Dei confequerts, 

agrum viripigri tranftvi , pixtii vt- 
neamhominisdementis, ecce autemaj- 
furrexerant in ea chamdeones , [tiper- 
ficics e]us urticis tegebatur , & macert^ 
e,us deflruaA erat. Aaverfus vcrocun- 
aatorcSiScprocraftinatores ftatim lub- 
\\aupauculis fomnis, pauculis dormt- 
tationtbu^ , paticula compUcattone ma- 
nuumcubando, intereaadventt utvta^ 
tor expeditfn paupertas tua , & egejtas 
tua tanquam vir clypeatus. E^pergi- 
fcantur etgo procraftinatores illi . « 
manumoperitanaeadmoveant. Nam 
maxima vitA ac ftudiorum jacJura , ut 
Senecxverbis utar, efl dilatio : tUaprs- 
mumquemqueextrahit diem, tUaert- 
tit prAfentia certa , dum ultertora & 
incertapromittit. GUiotidie enim mort- 
mttr^ quotidie demitur aliquapars vt- 
t&y ^tunc quoque cum crejcimusy vita 
decrefcit, Infantiamainiflmtis^moxpue^ 

L 4 ritiam> 



I 




Early European Books, Copyright © 201 1 ProQuest LLC. 

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag. 

224 A 53 [1] 



54 O A T ! o 

ritUm , deinde adolefcentiam , ufqtde ad 
^ hefternum. De reliquo ergo quod fu-^ 
' pereft , cum celeritate temporis utendo 
celeritate certandum eft. Quemadmo- 
dumveroilli qui irer aliquod feriijsin- 
greifi (unt, ut tamen ad locum deflina- 
tum perveniant, acceleratione itiueris 
conantur morasantecedentcscompen- 
fare; fic eosquihacbenusmorasnexuc- 
runt, diligentia ac fedulitate antcgrcf- 
fas cundationes vincere necefle eft , uc 
ad optatam ftudiorum metam poffinc 
pervenire. Ncque idco tamen eorum 
inftitutum probo, qui totos dieschar- 
tis impallefcunt, vel femper libris aut 
pugillaribus imminent, nullamque ani- 
mo aut corpori rclaxationem indul- 
genr. Moderata cupimus , moderata 
durant. Deus ipfc fefta profeftis variavic 
in Rep. fua : certas horas quieti ac refc- 
ftioni, ccrtas labori atque operidefti- 
navit. Nec ergoanimus nimiaconten- 
tione corpus, ncc corpus animum ni- 
mio labore conficiat. Cupiam ergo 
matutinum tempus ante omnia ftudiis 
occupari ; Aurora enim amica Muiisj 
& uc Hefioduscanit, 

eumt* 



Early European Books, Copyright © 201 1 ProQuest LLC. 

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag. 

224 A 53 [1] 



S 1 C V N D A 



ss 



Aurora terihm diei tartem fihivm 



nempe elaborando nu. 



dicat. 
|uum natura 
trimento 
tnum 





n amp^ius intenta , ani- 
ab aliis cogttationibus vacuum 
ftat; & int^enii vigor novas pcr quie- 




tem vi>es collegit/Quo^i iptum quo- 
que de horis caenaj tempus anteceden- 
libus ftaiuenaum cft i nifi quod gra- 
viora ac maxtme feria ftudia m horas 
matutina^ optime dirpenfantur j leviora 
vero, & tantam animi contentioncm 
non exicrentia , pomeridianis commo- 
diirimedividuntur. His adjungatur at- 
que interponatur ledionum publica- 
lum , atque aliorum exercitiorum Aca- 
demicorum diligens obfervatio. Noii 
tantumutvirorum Eruditorum labori- 
busfruatarStudiofus, & exemphrftu- 
diorum prwatorum ex illis iibi defu-r 
mat; fcd quia audita quoque quam ledi 
magisanimo hxrent , & hxc fuavis al- 
ternatio animum doctrina* ac fapientiaj 
ftudiofum minus fatigat. Nec vero Pro- 
fefforibus facultatis fux , nonnunquatn 
latusdaudere, autconfulendo, accoa- 

ferendojfi quifcrupuli haerencmoleftus 
clTe metuac modo id in tempore 
fme peitiflacia faciac adolefcens: quii 

L 5 ni-il 




Early European Books, Copyright © 201 1 ProQuest LLC. 

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag. 

224 A 53 [1] 



$6 O R A T I O 

nihil iis gratius evcnire poteft autde- 
ber, quam fi animum difcendi cupidum 
injuvcntute perfpiciant, ac lumen de 
lumine (uo iifdem ponint accendere. 
Tempus prandio aut cccna: proxime 
fucccdens, honefta: recreaiioni aut c- 
ruditx confabulationi , aut fedatx am- 
bulationi , aliifque mitioribus exercitiis 
impendi valetudo fuadet. Lucubratio- 
nes autem noflurnas • quibus corpus 
gravatur Sc animus hebefcit , morolis 
potiusacSaturninisingeniis , quam vi- 
vidis & ad res gerendas natis relinquen- 
das )>jdicant > qui earum incommoda 
cum damno fuo fjni experti. Si quid 
tamen memona: infigen dum eft.id cxi- 
guo ante fomnum lutervallo, magno 
cumfrudu relegitur,& una cuni ipfa 
corporis quiete , animo ab alns curis 
vacuode node imbtbendum commit- 
titur , ut fub proximam auroram , tan- 
quam ex fida cuftodia , inde coprom- 
ptiusrepetatur. Temporis convenienti 
diipeDlatione fic fcinel inftituta , reli- 
quum cd ut modum atquc ordinem} 
quemin fcicntiis aut artibus addifcea- 
dis fcrvandum arbicramur , paucis ex- 
ponamii^f. Ordo autemilleconfiftit vel 
iu coufccutiuuefcienciarum ac rerum 

qu«c 



Early European Books, Copyright © 201 1 ProQuest LLC. 

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag. 

224 A 53 [1] 



S E C V N D A 



S7 






«uxfibimutuo inferviunt, vel mipfa 
authorum unius alicujus fcieniia: aut ta- 
:Cultatisele6\ione, aut leaione. Lingua- 
lum atque ariium organicarum noti- 
tiam, ftudiofo noftrocxludis literariis 
in Acadcmias inferre , oon ex nfdem 
primum petere par cft i quemadmo- 
dum&reliquarumquoque Philofophi- 
carum fcientiarum fundamenta. Aut fi 
quidhorum ibi neglcaum, cx ptivata 
potius Magiftrorum difciplina , quam 
rublicaiuftuutioncea funt fupplcnda. 
Academia carum piima rudimeutavix 
tradit, fed majorcm cultum ac psrfe- 
aicnjmiisaddit. Hocunum moncndi 
hic funtadolefcentes , oe in difp utatio- 
nedeipfis pra:ccftis, autaliisnon ma- 
gnimomentirebus, qu^e nuUum cxtra 
Scholasufumhabenr, nimiumtempo- 
fis infumantifed fulida earum fcicntia 
inftruaiad ipfas facultates (utvocant; 
maturc tranfeant. N^w illis mmo^ 
duhitabitquin opemfe nihil agant , qut 
in quAftionum inutilium ftuUiis w- 
fantur. Grxcorum ifte morbus olim dc Brt- 
fuit.tefte Seneca;utinam oe & Chtiftia- ituVit*. 
nos invafiftet inane ftudium fuptrva- 
cua difcendi/Ars enim longa & vita bre- 
vis j ac paucis > ut in omnibus cxcellanr, 

cft 




Early European Books, Copyright © 201 1 ProQuest LLC. 

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag. 

224 A 53 [1] 



58 O R A T I O 

cft conccfTum. Ncque propterea patro- 
cinamur iWis , qui uno aut altero au- 
thore percepto, atque , Academm vix a 
liminefalutatis, ftatim fc faculratisali- 
cujus Magirtros profitentur; & omnij 
clegantioris dothinx imperiti ac va- 
cui, com fcientiaaliqua vix dimidiato 
percepta, meram barbariem in ufum 
fuxartJS dcnuo introducunt. Avorum 
noftrorum memoria hoc monftrum 
ex Rebufpubhcis Chriflianis vix ma- 
gno labore exterminatum fuit i videant 
eruditionis vera? alumni, ne fuaculpa 
ac fcftinatione obfoletam barbariem 
ineafdcm reducarit. Qaando ergo fu- 
pervacuorum laborem diiruadcmus, 
non idcirco elegaotium autorum Je- 
clionem improbamus , aut variarum 
rerum eruditionem ; qux fingulis fa- 
cultatibusacvica: generibus ornamen- 
to, & maximo adjumcnro funt. Imo 
ctiam dum facultatibus ipfis ftudetur, 
ad alios Literatos fcriptores nonnun- 
quam divcrterc non tantum jucundum> 
ied utiJe quoque Studiofis: quia mens 
hac varietate nonnunquam reficienda 
cft, quiB alioquin in unonimium dcfi- 
xa torpefcit, autfatigatur; &tum com- 
modiiiime Ucerarum <]uo^i ufum per- 

fpicit» 



Early European Books, Copyright © 201 1 ProQuest LLC. 

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag. 

224 A 53 [1] 






S i c V N D A. 

fpicit , quando in rerum fcnarum in- 
d.iguione » ac concemplatione verfa- 
tur. Theologiaautem , lurirprudenria, 
Medicma , aut vira denique Politica& 
Literaca, ftudiorum noftrofum pr.rci- 
pueluc fcopus tftjin eum hic potiili- 
mum colhmandum. Eliganrur in hunc 
ergo autores optimi ac laudatiilimi) 
inprimis qui plurimis, do^lilllmjfque 
probatirunt, Sc vetuftatem tulerunt: 
quorum judicium a linigularum facul- 
tatumvel mutis vcl vivis Magiftris co- 
gnofcanc carum candidati. Ex iis primo 
compcndium aliquod libi proponanc» 
in quo totius fcientia^ auc artis compa- 
ges acftrudura iimul menti repr^efcn- 
tetur. Inde demum ad eos quivelea- 
dem fufius atque exaftius pcrrraflanr, 
vel de fingulis fcientiaj iHius partibus 
traftatus uberiores confcripfcre; ut quas 
compendiofe antea cognitafunc, tota 
amplitudinc fua poftea patefcant. Que- 
admodum enim qui aulxum autpidu* 
ram ahquam penicus cupit cognofce- 
. re, totam primoimaginem ac textum 
ejus , atque omnium partium intcr fe 
connexum ac proportionem luftrare 
folet , poftea vero fingularium partium 
dccuj atque aruficium ; fic etiam ia 

fcicnii» 



I 





Early European Books, Copyright © 201 1 ProQuest LLC. 

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag. 

224 A 53 [1] 



40 O R A T I O 

fcientiaj atque artis alicujus plcna com- 
prchenlionc fieri confentaneum eft, 
Neque arbitrctur adolefcens fe in com- 
pcndio tali edifcendo frudraneam o* 
peram ponere , quia in ampliori earum 
rerum tradationc eorundem forte fic 
repetitio. Nim Ccientix autartis alicu- 
jus preecipua fundamenta non fcmel 
fed iterum atque iterum inculcanda 
funt» ut animo liaiicant : quta tantuin 
quifcj; tenet quantum meminuj Sc nun- 
quam finguUrjum partium ufus autdi- 
gnitas > eo quo par cft modocompre- 
hendetur, oifi quomodo cum reliquis 
cohxreant quem ad fe mutuo refpe- 
ftum partcs habeant , ante omnia fic 
pcrfpedum. Hoc fundamcnto jam (c- 
mel & firmiter j j£Io , tum fe in aliorum 
ciufJem generis hbrorum campum li- 
berius immittat nofter (ludicfus, quia 
quo unumquodque referri debeat re- 
ftiuscapiet. Intcrim tamen utSenecas 
vcrba & pra:ccpta vobis reponam , lU 
Fftjt, 1. lud videatadolcfcens , ne iftaleBiotnul' 
torumauthorum^ ^ ornnis generuvo- 
luminum habeat aliijuid vagum ^ifi' 
flabile : certis tngeniis immorari , ^ in^ 
nutririoportet i (i valts aliquid trahere 
quod in animo fid^liter /edeat, l^ufquam 




Early European Books, Copyright © 201 1 ProQuest LLC. 

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag. 

224 A 53 [1] 



S E C V N D A. 61 

e^qutuhiqtieen. Inperegrinattoni vi- 
i tetm ftgentibus hoc evenit , ut multa hc- 
jpitiahabeant , nuUas amicitias\idem 
accidat necefft efi iis, qui nuUiusJein^ 
genio familiariter appiicant , fed omnis 
curfim & properanter tranfmittunt . 
Non prodeji cibus , nec corpori accedif, 
^uijiatimfumptus emittitur, Nihil 
que fanitateimpedit. quam remediorum 
crehra mutatio. I^on venit vulnus ad 
cicatricem , in quo crehro medtcamenta 
tentantttr. KonconvaUfcitpUnta, quA 
fdpe transftrtur, Nihil tam utile effi 
quodin tranfitu proft. Difirahit ani- 
mttm Ithrorttm multitudo. Itaquecum 
kgere non pojfjs quantum hahueris » f^^t 
eft iahere quantum legas . Sed modo 
hunc lihrum evolvere volo , modo /7- 
V li4m. Tajiidientis ftomachi ejlmulta de- 
gtifiare , qu& ubi varin funt ^ dtverfa, 
inqutnant , nonalunt, Vrobatos itaque 
femper lege , Cf fiqt*ando ad alioi diver^ 
tere libuerit y ad priores redi. Woc igi- 
lur viri hujus doai ac Upienns muni- 
lum, animiscjuoque noftris altiusinfi- 
gamus, atque audiendo , mcditando» 
difpurando , fctibendo , confeiendo fi- 
vecum fuperionbus, five cumajquali- 
Hl bus , eorum authorum feoteniias nobis 

I 



Early European Books, Copyright © 201 1 ProQuesf LLC. 

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag. 

224 A 53 [1] 



O R A T I 0 

familiare? ref^damus, qai ab.omni xvo 
inliogulis fcientiiy, ac facultattbus pal- 
inam tul^-runt, aut noflro a^vo a virij 
prxftaniilTimis fempfr ca.neris pra^po- 
fiti funt: in reli^ois ut hofpes aut ex- 
plorator verfetur adolefcens, in his ut 
manfor&rinquilinus. Nam, 

€}ui frucitiofa , non qui mtdta fcit, 
faj^it. 

Qiiemailmodum ergo apcs certis ferc 
campis infident , quos identidem repe- 
tunt ; cieteros vero non inanes aut (iDe 
frudu tranfvolant: fed flores hinc inde 
colleftos ac decerptos in alvearia quo- 
que fua deferunt, & ccrtis diltinda cel- 
lulis difponuut j lic & ex aliorum au- 
torum ledione faa quoque adverfaria 
augeant Studiofi , & ea qux incer cxcera 
cminent , aut ufum infigniorcm con- 
iuncVim habcnt, in fuasquoque fedes 
ac locos digerantj ut ca, tanquam ex 
Thefauro aliquo , quando opus erir, 
in ufus fuos depromant. Alioquin qui 
femper legunc, nihilque indeeligunc 
auc colligunt, perindc faciunt, utilli> 
qui mulcarum rcgionum oras radunr, 
ik urbes pra:tsrnavigant , fcd nullum 

alium 



Early European Books, Copyright © 201 1 ProQuest LLC. 

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag. 

224 A 53 [1] 



S E C V N D A. 63 

lium inde frudum referunt , nifi quod 
ic eas vidifle poilint memorare. 

Hxc funtjnobilifTatque ornaiifTlu- 
cncs, fpes Ecclcfix,& Reip. qux de ve- 
ftro officio vobis proponenda habui. 
Veftrum eftea ferio apudanimum ve- 
i ftrum expendere , & ad ufus veftros ap- 
I plicare. Vobis hic proprie, non nobis 
feritur aut metitur j nifi quod magnum 
operxpretium nos confecutos forcat- 
bitrabimur , fi Patrix multos bonos ci- 
ves, EcclelTx fidos atque eruditos Pa- 
ftores, &Reip. prudentes Retloresac 
Medicos ex hoc Reip. atque Ecclefix 
Seminario poflimusfufficere. Deus o- 
ptimusmaximushoc ipfum , quodha- 
ftcnus verbis fuafimus , per Spiritum 
fuum animis veftris plene ferfuadeat. 
Quod cx animo vovco atque opto. 
D/XI. 



F I N I S. 



Hym- 




Early European Books, Copyright © 201 1 ProQuesf LLC. 

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag. 

224 A 53 [1] 



Hymnvs ad Devm, 

OB RESTIT VTIONEM 

omniumrerum per adventum Veris. 

\TIx Yofeos aftrorum ig^ies fub luce corufca 

Prtjptratexoritns tremHlu ex a^uorts undk ^ 
Pr^via luctftro mattr Mathta dieh 
Cum mihi vernantis Zephyri vegetabilu aura 
Difpulit irriguum per mtmbra rtfula foporem^ 
Elicuit^ue thoro* Video Clementu Olympi 
Temperitm, adftriclos hyemis torpore vtgores 
Solvier igne novo caliyfoecundacjue rerum 
Seminia egremio terrai matru in auras 
Exciri , campos humtles aicjue objita dumis 
Culminafronde fua^viridiq^ umbrefcere amtSlu. • 
^dfpicio varias circum fupracjue volucres 
Muicentes tenuem li^uidu conctnttbui athram% s 
En igitur.qutd agamidum cun^a vigore repleta 4 
Cratantur reduci Photbo.dumque emniamundi 
Jnftaurata novagauient virrufe , egofolui 
Torpebo, ^%eterem fub cordefovtbo vtttrnumf 
SluifoLui fublimu eo, fubltmia mintu 
Lumina fptclaudii hu for'ior. Haud ita: pgnet 
Ergo rumpo morOA^ juvat evafijf lattbras 
Teclorumy & nttido mentem ob/eClare fereno^ 
CaU auroA haurtrejuvat, propiuftjut partntie 
Natura luftrare fintu- Std tjt^ifnam eafando 
Singula commemortty cjua divitecopia cornu 
Funitbat. Prtmum dtxtra dt parte rtnidtns 
Caruleu dtftinda notu tentoria Phoebud 
Egredttur, rutilafcjut comoy mortalibus agri$ 
Dividtt. extemp^o cjua pratajacentia nubes 
Vtftteratj tenui furgens ptUuctdafumo^ 
Stft aperttspuramcjuefugax vanefcitin Atbram^ 
lamque fuw color eii htrbu^jam pendulapaftim f 

Kcru 



Early European Books, Copyright© 201 1 ProQuest LLC. 

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag. 

224 A 53 [11 



Motu gutta viret ygemmap^ue imitata niitnttJ 
lilitdtt variu adverfo folejiguru. 
fnrtu» irrightjam rnra virentia rivi 
rercurrHtit, treptdi<jue fuo confinia mordent 
^ccubitH , vtgetaf<]Ke berbis pofcentibui aurat 
Suffictunt, Vitreo necfiagna liijuentia vultt* 
Torpefcunt. illic exarnina lubrica, pifcttt 
Exultim ducunt choreM, agilicjuenatattt 
Pravenunt celtres liejuido fubgurgite vtfud. 
^eu juvenii peLlax mufcofo in margine dextra 
Faiiacts jlruit infidiai : hic prontu tn undM 
Tortam nodofafufpendit arundtnefetam 
lUicibuspratextam hamii j ille humida tendit 
Linat trahens varia4 damno maiore rutnas. 
HuU vero atherei fpat ium dijfufile campi 
Tranfeat ' Aittuum pluma htc rutilante cchorii» 
Lucu iaardefcunt radiu , trtmuloejue volutf^ 
Ejjir.gunt fiexus altos , aliofque rtflexui. 
Pars ftcat auratis obliquo Itmite penni4 
KAtra : pars crebro aiarti/ft fnperarddafcandiu 
Kubila remigiot variis folata labortm 
Cutturu arguti modu/u :pdrs dtnique cafu> 
Practpiii tacitu ttUurem adlabitur aiu' 
^rboru hactenerumfacili Itbramine ramum 
Infiltf.illahumili gauiet mage gram nit umbrai 
Hxc fibifurtivum rojiri moitmtne nidum 
Sufpendity piexum fingens teretem atq^ rifingent: 
JUa fua Venerujam piena cdoribtu ova 
Fata parit ; moUiefuefovet conntfa labort 
Corporu : exciufife altbi plumtfcerefatut 
. Mirantur :qu9s foUic-.ta pietate revtfens, 
Vei qtteruias mulio mattr fcrutata voiati* 
Efcarum ctbat tUecebru , velforte repertot 
Si puer immitu nido detraxtrit aihram 
^uafiibui immodicu , iuciuqut recentefatigat* 
\lpfa ettam gremio teUuigavtja pattntt 

Cdlejies 



Early European Books, Copyright © 201 1 ProQuest LLC. 

Images reproduced by courtesy of Koninlclijke Bibliotheek, Den Haag. 

224 A 53 ril 



CdLCjits exceptt opes , toiofqne ptr aylui 
Dijfiidit , vnltHCjfie hilari teflatafavorera 
zy£therif, infoltto (efe oftentabat ami^iu. 
^cprtmum viridt fefe tener bortHlas umbra 
Proditf ubi varios vernalis Flora decores 
Sparferat. hicfnfco ferpunt violaria cultu^ 
Candidacjue enodt pHbefcunt Itlia culmo : 
lUtc tpfe fui marcens "i^larctjfui amore^ 
Caruleum ntveovitiat difcnminefticum^ 
^uid referam natos alio fub fole^ renator 
Sole alioi fuetof^ueplagu furgentis Eci 
K^Snte , peregrinu adfuefcere cultibui ? lUinc 
^mulu6 augujli dtadtmatis Imperialis 
Flos rubet : hinc fiavo primum contenta capiU$ 
^dfuefit varios imitarier arte colores 
Tulipa i multiplicU finuofa volumina texti 
T^oniafiringebatapex; Irifque , videri 
Slu^poterat, virtdi fefe occultabat amiHu. 
Sluid referam varios induta rofaria cultu? 
^udfiorum vartos habitus , variafcjue figuras 
Commemorem}qr4os Flora parens calefitbus auris 
Fata tuhtj Phccbicjut calor revocavtt adortum. 
^c velutipi8is auUa animarefigurU 
^arbarica cjuicertus acu^ prtmum ordineion^o 
Fffigtestenuiconfufim oslendere duffu 
Occipitjunc varia^ panlattm educere formas] 
Ffac tenuifplendore notaty pleno igne magiflra 
Exprimit tUa manu.dubiia, ea deprimit umbri^i 
Indeminutattm variifinuamina texti 
Ditatopumpretiofo auElu j jam fcricaneSlit 
Tuniceum mentita crocum , calo inde fereno 
c/£mula\ jamargentifu/gentia fila latenter 
infinuaty duElicjue comoi interp/icat auri: 
Donec ea in varios habitU4 , fpirantiacjue ora 
Induit , augtifta regale ornamen in auU 
Talh erat terra varie fiyorentu imago, 

Uie 



■Bf FloYalu honos tittera vtridabatin herba^ 
^mmftifo prodens fe habitn J pars inde fitienlti 
mMnodtim coUecla ftntiSy dijhn^la videri 
m^peral, externo meditans dtfcrimma duiiHi 
WParsvarit4 aptcem rimis effraiia virentem 
Wtmdicat inclnft4m<]i4e deci44y fefeqne ttimentem 
Wfion capiens^ vachOi ernmpit aperta ft^batira^^ 
mEfff4faf(]He expromtt opes , exponit honores* 
m6iti'd vero Medtctvs jitrpes^ Phabicjuepotentes 
^merbathm enumerem fcetta ? ejuos rore recenti 
Wjmbi^erat calefte jubctr* qhidodort bentgno 
mPrasirantes ,olerHm4^^ coma^F^uas Jponteper agros 
mDiffevit Natnra parentj variifve coacla 
%LArtibH4 hi4manos gent4tt clementer inuft4S. 

^^la^d referam arboret generis plantaria^ velqt4M 
i^Infcecnnda foU ft^rgHnty fedfortia; velqna 
wSpefrHclii4 avtdum la^lant fcecunda colonum? 
mtfacfrcndu folttts honosj fiore tlla comata 
Jf^uniceoy varttis paftm decorabat ami6iu4. 
LH// tenuisgummt jiutt internodia circum 
mtxLachryma,& albentu fctntiUa effulgurat ignis^ 
m\%^Ht vtridi muffo cortex obducitHr* tllis 
w^Hrafuperfictes cHltorum prodit amores 
mylncifosy cYefcuntqu^ libro crefcentC'^ Nec indt 
\yPrxter€<) Iaios cerealta dona per agrosy 
m\It4geribt4s dimenfa fuis] ubi mefis in herba 
m.Lacienti beat agricolam^ velfirmior horret 
mCulmti^ , & e viridi teneram meditatur arifiam 
WjfroderefoUfCHloy velfiorem indntarecentem 
JmL^thereHm blandecircum diffundit odorem, 

"-jero pecudum , qu:dlHXHriantia campis 
\x Agmina tarda bonu^ qua morfibus obvia tondent 
A jGramtnaPqHid capreu , aut nbera laxajuvencti 
Commemoremfvel mane vigilqua Uta labornm 
WLRHftica ficcarat primt4m furgentu Eoi 
W%yid radioh niveo referens fpumanlia Ucle 

'M Cjmbia^ 



Cymbla » vtl rnatru cjU4 c$rpora pindHltu hatdfii a 
%Atulferat , adfneto tefiatusgaudia Isifn* 
Sic agiles ergo huc ocHlosfic volvimus illHc. 
^liialts fe vitreo fpccHti miratnr in orbe 
Virgo decens^ jam flaventU difcrimina cinni 
ObflHpet , & fiavHm pnlchre redimentiacinnum 
FlameayjamfHrtim teneroA jatniantia flammas 
LHmitia iHmintbus tacitu obit , in^t^e genarnm 
Orbibns errantem gandet candore rnborem. 
Kec vidijfe femel fatu esf ; velit nfcj^ie tueri 
Exanimt vultus nuncjuam fatubtlu umbrat 
Ni mentem feriat peofi melioru imago- 
Talu e^o , varias varia fub imagtne rerum 
NaturatHrgentis opesdum luflro^ flupenttque 
ObtutH defixu6 eoy cuptam ufque morari; 
Ni rcvocet natura autor^ mentemque fibi tpfe 
Poflufety irato tam longa filentia vhIh^ 
Ergo age mens^age iingua.haud invidiofaParetit 
In laudes exurge tui, rerHmque fatori 
Solve fuos vocu modulo incun^anter h^n^^res^ 
Tu Tater es cui laus omnu y cui glortafoli 
Debetur^ tu in Trino unusy tu Triuus tn uno^ 
Lucis inaccejfa circum fuigentis abyffo 
Cingeru^ in tehabitansy in te omnia circuplextu^ 
n^rinciptum fine fine Pater, genitura perennis 
ty£terni PatrU fipientia, nexus utrumque 
Suave ligans aquxvns '^mor^ Amor ortus utro^* 
Th Deu^ seterno mentem devinfius amoro 
Rupiflt seterna^ tenebra4,confinia iucis 
lunxifli : tu tempia ifthxc diffufiiis sethr^ 
Fornicis in morem circumcamerata , perenni 
Lege ligas , denos tmpieciens orbibtu orbes* 
Sl^orum qui decimus, fupero difcnmina fecio 
Ponit : ubi caleflum acics caieflibus alis 
K^uthorem circumvolitant.gens fanaa.facrif^. 
Promt^ mintfleriis i noflroque exercit^ mundo^ 

Tk 



■ 

^Bi Tf^ nitidii JlellafHm ocuVu^ tu foedera folii 

Lunaiqne giobo Jlatuis : tibi militatuni 
^Hi Suavtbiisobfequiis chorui aftricm omniiOlym^^ 

Tu li^utios Athra tralius^ attjueaeris alti 
HB : ladcunda vtrtute reples tu cjHiccjuid in orbe 
W ' • MiramHr, quiccfutd citca ignoratio Sorti 
^ ^AffiMgtty qtttcqHid male- fana fcientia matri 

Nutnra ytu folus agts \ tufolus ab alto 
W/l^ ' Obtnidts tennes Jlnuojis nubibta anr^as, 
e^ftim ji Ind:gacjue exfutura^ pluvtts genialtbus arv4* 
|b Tti folus premts v/£*olios & promis alumnos: 
^ Jmbrtcitor tibifiat Boreoi ; tibt pura Favonl 
Wp^ Ky4ura flutt , tn marmoreis e fl^tltbtu undas 

FatorumUttcHmfecTefaperintimaterr^ 
■b;^ I Surfam agisixt hereos hanftus^ igneofjue vigoret 
W/M I Orrrnbus impltcuiftt unus. jamqt^e injita rebtu 
^^■i §ffinctp$aid^m unturffoves' htnc dtvtte cornu 
■ Fundtt opes varias te proliciente fub auras 
Terra parens i rurfum te deftttuente recondit* 
tftnc vari<z Jpectes antrnori^ animantibus } ilUnc 
Conctpihnt alius diverfo tempore motus^ 
Slu^a^^ fecant li^juidii ruulantibus ^thera pennisi 
^lHsicjHe per herbofos carpentes gramina campos 
Luxariant ; cju^qne adfnet^ fertoribm aujis 
Venatu invigilantjatibrtfcjue vagantur opertis; 
£lua^^ profhnda cavis fulcantes aquora ptnnisf 
! Ingeminant varios licjuido fnb marmore lapfus^ 

I'\ Nd/ igitur^ cjuorum divinafaventia mentes * 
^ Jgniculo accendit facro intelle^ilis aura^ 
\ ' Te folum rerum dominum^ rerumque Parentem 
5 Laudibus evehtmus ; te Majeftate verendtim 
\ Supplice adoramtu vultu , virtute potemtem 
I I KAufu humiles tremimtis faGto fapiente ftupendH 
l Miramur mente attoniti , bonttate benignum 
^ Devoti cordts fincero ardemvu amore- 

Tu vtr^y qui nQs StygHs efaucibui Orct 

Lnfla- 




Early European Books, Copyright © 201 1 ProQues» LLC. 

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag. 

224 A 53 [1] 



m 



Lffcfatu^ cum motte rapU, qui CAlica nobU 
Templa aperu ^ pnra facrati Jramtnis unda 
EUie concreta^ wfeclo e peSfore labes. 
Pille ammotentbroA ;ut fc fuper aflrachore^s 
Inter Olyrnpiacas^ fincero luce vigentes 
Vfurpent ocuUrnentu tua Numinay corcjue 
Q^cJarets plenum fuccu te fpiret^ &- unum 
Vntce amet^ totitjt^e adeo fine fine fruamur 
Lattttai cui nulH oruli , nuUum altte vento 
^criui ingeniifefe infinuavit acumer^ 
Tum demu certatim alacres^ digne^ue canemu€ \X 
Lau^u^ animojuges indeficientetenores. 



F I N I S. 



I 



r H E O i:. 



Early European Books, Copyright © 201 1 ProQuest LLC. 

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag. 

224 A 53 [1] 



Thiod, Schrbveiii 

AMBI MORALES 

A D 

Ethicam Ariftotelcam 

©, A N T 0 N I I VV A L r. 



M 




Early European Books, Copyright <D 201 1 ProQuest LLC. 

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag. 

224 A 53 [1] 




E T H I C A 

D. ANTONII VT^AL^I 

Metaphrafi Poeiica lambicicarmi- 
Dis adumbraca> 

KAutbore 

D. Theod. Schrevilio. 

Vit Parca dira? virgoquae Cocytla? ^uthorU 
Aut fxta raonfttis Eumcnis noccn- ^uereia 

"bus ^ ^ decorn^ 

Caliginofo Ditis infcrni fpcca ptisfdcHm 
Laxata pridcm? Nodis acrae filia ^ mori-^ 

Potcns Echidnis , fasviorquc Erinnyc ^^6. 
Atflavit orbcm ? Solis infccit diem? 
Audacixquc triftis incendit faccm ? 
Craffata latc, quaquc Phoebus occidic, 
Et qua refurgens lucidum extollit caput. 

In damna praeceps fertur humanumgcnuf, 
Mundus fatifcit, omnia in pejus ruunt, 
Mortaliumquc pcdori infcdit furor ; 
Et fuccus atrae pcftilcns loliginis. 
Profanaplcbcs, contumax puertiat 
Liccntixque, ludicrifque dedita: 
Domanda nulli fpiritus altos geric 
Fcrox luvcnta, ccrcaad quodvis ncfas, 
Scquax malorura, quac voluptas impcratt 
Aut blanda fuffic Cypris , aut potcns Amor e 
Pietas rcfrixit, impiorum fadlio 
lam figna tollit, fugit e tcrris Themis 
Profcripta mundo , rcgnat infandum fcclu^i 
Etalmavirtus cocpit (hcu)contcmptui, 
Pcobroque habecii vcQditur pretio dccus; 

M % lxct(Si 



Early European Books, Copyright (D 201 1 ProQuest LLC. 

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haog. 

224 A 53 [1] 



JPhilofo 
jphiam 
Tnederi 



I A >i( JB I 

Ixccflit orbc candor, & decens pudof: 
Pectiniaium luxus ingens hclluo, 
DccoQor acris, ocioquc marcidus 
Carcam juvcncam traxic in cafles fuos* 
Icdodta Circc vcrcere in fues viros 
Pocens, venenis robur cncryatfuis. 
Tum vicia quxvis ^faflus, 6c mores malf 
Crevere, pravo fa^culi commcrcio. 

Nonhxc Machaon doclus , auc Cous fcncr, 
Curabit argri pc6toris concagia . 
Culcura mencis , arcium Sophie parens 
Donaca ccelo , pignus & munus Dei; 
tam vera Vicx magiftra , prima virtutum comes 
gtnimorii Ferct medelam, refticucrix roboris, 
Tncdici- Solatiumque Socracis Schola? dabunt ; 
ftam. Qyi difciplinas cvocatas ca^licus 
^iorali^ Deduxicaftris, & recepcas urbibus 
Thilofo- Morum magifier inculit Penacibus: 
Civcs cocgic, poftcrofquc Cccropis 
Pra^cepca vicac difccrc , &c verum decu^,' 
Ueaciores & deinceps vivcre. 

Et quac fecuca nomina Ada^um fenem, 
Speulippus accr, Crantor, & princeps Platoj 
it illa Itirps Afclepia , & dium gcnus, 
Ivlachaonifque crcditus verus nepos, 
lubar Stagirac, faeculi miraculum, 
lerctlevamen ulceri Chironio; 
£c roUet omne quidquid in vita mali, 
Jvlorumquc tradet regulas redi aibiter : 
Kara quid rcpugnans , quidve Natura^ placcHf > 
Collcgit unus, imbucns natum patcr; 
^thtcd^^ Eudcmiumquc Thefeum dacum fibi : 
rtfi^Nico- Qu3?normare£i:i, quod ficexcremura bom, 
Jiacined ^^^^' ^ ^"^^ limices jufti daci 
^ £i^<- itquo, bonoque , quodque Vircutis dccus* 
mia Hafc cuniU lege c^tioinis comptendetc 



phia ai4 
thor So- 
cratis* 



Early European Books, Copyright © 201 1 ProQues» LLC. 

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag. 

224 A 53 [1] 



M O A L E R. 

' Ptxcepta, vittus fuafit , atque atdens amor. 
Favcte Mufx, tuquc Mufatum patcr 
ApoUo, vatis orfa vocalis juva. 

Scd ne vageraur , difciplina Socratis 
Motalis il.a, qux vocatut Ethice, 
DetetminaaJa finibus ptimum fuis, 
Hxc actionum , & praxios fcientia eft, 
Non nuda retumnoiio, fed quateuus 
Pincs honefti rcfpicitfehx homo. 
Objcda quippe non inertis Ethicar 
Sunt aaioncs, quas honertas praccipic, 
It alma virtus fucta redum ttaderc. 

Divifa juftis patiibus Scientia 
l<Iec uniformis, vita morahs duplex, 
Diffufalate quodlibet traaat priot 
Gcnus aftionum : proxima objcais fibi 
Intcnta ccrtis , rcfpicit vctum bonum. 
Verum ut fcquamur ordincm tritum magis 
Scientiis , vitiutibufque pradicis , 
Pricepta primum pauca de fummo bono, 
Dein media tradam , fumpta vittutum choro,' 
Ecquajad fuptemum Ixta perducunt bonum. 

Apcx falutis , quoque nec majus bonum 
Hominesfaiemur, dicitur Fehcitas, 
Bcatitudo, qux rccoiflis mentibus 
TEquare dia pofTet humanum genus . 
Sed quis fit illc terminus fummi boni 
Coclo locandus, numinique proximus, 
Mens bruta nefcit , haerct obtutu (tupcns. 

Vulgusprofanum quacritin bonis bonum, 
Solos beaios dictitans ter, & quater, 
Qui multa poffunt , quique multa poffident, 
Atqueinviden-las regibus gaias tenent, 
Quasautfupctbodivesauri gurgite 
trudat Hermus, aurifer volvit Tagus. 
Eulcherve Gangcs , quafque fub tetris opes 

M j Etebo 



ralu dt' 
Jinitio, 
Pag. I 

Thilofo» 
phia mt' 
ralu di' 
viJio'fag» 



Feitcitdi 
tudinit 
benHm, 

fag, to; 

pinio de 
fnmm» 
bono- pag* 
ij. 14. 



Early European Books, Copyright © 201 1 ProQuest LLC. 

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag. 

224 A 53 [1] 



I A XI B I 

Ircbarcpoftasfodicintaftas Iber. 
jfoUtic$. Sunt qui pcrcnni glorix magis ftudcnc, 
ruopinio. Arabumquc gazis , prxfcrunt tama^decus, 
i^. Pulchrumquc crcdunc omnium prxconiis 
Pcr ora fcrri , tollcic ad coclum caput: 
Et qucm pcruric glorix ma/or ficis^ 
In dignicatc coHocac fummum bonura, 
Miracus oftrum, & purpucam laca: cogx; 
Trabcas rigcnces aureo fubccmine • 
Stupcc ; criumphos , laurcamquc fomnians 
Solum curule ponic in bonis cbur. 
l^piCHTo Ncoclc naco, cxccris bc aflcclis^ 
THm di Placuic volupus fola & indolcncia 
fHmma Moeroris cxpcrs, feu volupcas corporis, 
lf07io opi^ Seu mcncis ifta fueric , intadlum volo. 
nto. pag. Damnacus crror , vindicaca vericas, 
%€• Oiim Sophorum calculis jultis dacis. 
^hilofo^ Communis ifta , & fanior fenccncia, 
fhoTHm Virtucc fummum do£la mcciri bonum: 
€omuni$ In hoc Sophorum coca confenficcohors, 
ppinio^ In hoc Lycca, Scoa confcndt bonuni, 
fag. 15. Ncc non Placonis Cccropl umbrofx fcholx* 
VtrHm Refulcat cx his qu^sftio, fcd nobilis, 
ftimmum Vccum fuprcmum maximumque lit bonum, 
bonum in Viicucis habitus, an ftc ejus a6lio ? 
acfione Hinc Scoa ccrcac , &C fcholx Zcnoniac, 
y?/ , an inlllinc Lycea ; falvacuiqueauthotitas, 
hab tu^ Ratioquc conftac, vericatis regula. 
^y^jtritHT Si fegregaca paicium divorcio^ 
pag^ 30. Vnicademus, ftantc fempcr copula. 
Bona ex" Scd qux fercraus corporis candcm bona? 
terna cjho Diftincta rc£to, robur, formx decus, 
loco ha^ Forcuna qux vcl blanda largicur bona, 
iftiidci^ Cenfus, honores, ftemmaca, acque opes Midx, 
fa^. 5 5 . Conccmnic ifta porcicus Zenonia, 

Placeac alumap, quem Scagira fuftulic, 

Aique 



I M o A L E S» 

Atqac expctcnda veia contendic bona ; 
lUufttioremquoddedategloriam. 
' Acccdit illud , quod comes fummi bonl 
Suavis voluptas fit, beatis mentibus : 
Verura Platonis altius fefc levat 
Mens dia magni , collocans fummum bonum 
in vifione numinis, quodcft Dcus ; 
Pulchtafque ideas mentc conccpit Plato. 

Felicitatem pandimus fincm boni : 
Media fupctfunt ; pioxima ad metam eft via 
Aut ipfa viitus, five vittutum chotus. 
Qux digna fedes ? quodve fubjcdum capax 
Virtutis^almx ? Quod fit objeaum ? cui 
Imentavittus?QuiqucNatutx dccoi? 
Quartcnda potro. deinde vittutum notac, 
Et fingularum non tacenda nomina. 

Regina vitws Mentis in faciaiio, 
Animique in atce tota majcftas nitct, 
Cum Mente regnat, cumque parte ptmc.pc : 
inius malorum (]uidquid eft Afteauum 
Subcfle cogit, efteios motus domat 
Metum fcpeUit, fpemque vel caflam fovet : 
Sanat dolotes, ponit itato modum; 
Et quod voluptas fufcitavit gaudium 
m mcntc claudit, &c filentio ptemit : 
Cupidinumque toUii impetus leves, 
Et lcniores, atque fetvcntes nimis, 
Quos HeUas audax ptoptie vocat tiuj^^^ 

lam qux bonaium caufa viitutum efiican 
Mon una mens eft omnibus. Cous fcnex 
Patet medcntum , 5c natio Galcnica, 
Victutis efle pioximam caufam volunt 
Bene temperaium cotpus, 6c plenum falis. 
At Stoicotum feda, natutx magis 
Ttibucnda cenfet piima redi femina. 
Natus Stasiix ,ptincipes caufas facit, 

M 4 Stu 



Hatonif 
cpinio,&' 

41.. 

Media 
ad fnrH' 
mttm b»' 
nnm vir* 
t»tes» 
fag- 44« 

fHbjeSlU 
vtrtntt*» 
Mjfecltbits 
irnperat' 
pag. 45. 



VtrtHtH 

f*ejji- 
cientes* 

Medtco- 
tHTn fenm 
tentia. 
fag- 58. 

Stotcorii 
Cententia* 




Early European Books, Copyright© 201 1 ProQuest LLC. 

Imoges reproduced by courtesy of Koninkliike Bibliotheek, Den Haag. 



1 A M B I 

^rijioii- Studlumque longum, 8c adioncs perpctts; 
lif fente- Et comparati fumma virtutum putat 
tU-p.6i. Crebro laboris ufu, 6c afluetudine. 

Nec vana jaftant, quotquot acceptum ferune 
Morura ptofcdum litterarum cultibus: 
Didiciflc quippc littcras fideliter,. 
Mollirc morcs crcdidit Nafo feros. 

His vcntilatis, colligi redepotcft 
Quod aima virtuj habitus , 6c clcaio eft, 
dtfinitio. ^^^^'0 repofta, quaque vcl nos rcfpicit, 
f .6y. 70, racticnda mcnteprudentis viti. 

Verum iftaquid vultpcrtinax r^^xt^Sfftgi 
Eleiftionc libera quidvis agit. 
JIuc refe- virtus nomcn amittit fuum, 

rtnda ^ y-tsmov tt damnat, ut quodvis raalum; 
^ponta- ^?omt fiat, feu per ofcitantiam. 
nenm & I^^tufaMoram Praaicxquc cflentia. 
Jnvitum. '^'"""s iftaeft, Phoebc conatusjuva 



Viftutu 
accurata 



fag.S}. 

'Ethica 
farticu- 
Laru di- 
'vijlo in 
Dianoe 



Favcns lambis, doncc ad finem manu 
It umbilicum cundla perducara fuum. ' 

Morata virtus nobili fcicntiar 
Sub/eda, rurfum fedibus diflat fuis : 
Vni voiuntas, impetufquc Affc6tuum 
Concefla fedes ; altcti yis ignca 

Intelligendi, mentis intcgra: vigor. 

iicam & niembrarurfus morccommendabilis 
JEthicam. ^^^^^^ virtus, partium dilbt gradu: 
fag.xoZ. Vnainchoata, & Semivirtus dicitur, 

At plena virtus altcra, 6c perfedior. 
Vtrtui a- ivjam five rcdos pcdori immifit fatus , 
la In- Bonarque mentis femina cx ortu dedic, 
<hoata, Diaequcparvas fubdidit menti faces 
Terfecta jsTjtura folleis, fempcraugmcnto tamcn 
alta.pag. intcnra virtus, rcfpicit majus bonum. 
^ ' Vcfum inchoatas primitus , dein cstcras 

1 • PetfsOiorcs pcofequcmur ordine, 

Quan 



M O F. A L 1 5. 

C^ntum Uccbit lcge leivata mcttl. 

Hic Semivircus piima , Continentia cH, 
Sedemquc jutc piincipcm fibi vendicar : 
Hxc quotidecomm cjuodque fit tcaum capit 
Motus icbciles , 6c cupidinum fetos, 
Labotiofo piicvalens ccitaminc, 
Retundit iaus , foitis 6c tandem domat. 
Scd Continenti Incontincns opponitur, 
i.j. I Qui concupitis vincitutfacillimc : 
m." I Raiiorcpugnat,noniepugnaiimpotcns: 
Sed fponce cedit, victus indulget^fibi : 
Eoquc ditfett Tempeiante Coniincns, 
Quodil.c motus , impctufiue affcdluum, 
Libidinumque Frxnet impotcntiam, 
NuUa laborans ardui moleflia. 
Ta!es Peticles, Scipio tedi tcnax, 
Xcnocratef]ue, nuda qucm rifit Phryne. 

Hinc Scmiviftus alteta eft Tolerantia, 
Qux dura patitur, & dolendafuftinct, 
Sul^ettdolorcs, bilis intus aftuat : 
Ratio repugnat mentis impotenti.x. 
Modetatut iram, nec doloti fuccuba, 
>5ec molhs audit deftituta roborc. 
Laudatus oUm callus Adxi fenis, 
Pompeius ingens, Codtus, &c magnus Cato: 
Et vindicanda obUvii rubigine 
IntaminataReguU conftantia. 

Nec Ssmiviitus eft filendatema, 
Submifla Peitho. Mentis haec aifcaio cft 
Moratatcac, qu.x potentioribus, 
Atque etuditis audiens dido vcnit, 
Libenfque paiet , icda cum mens imperatj 
Et caetetaium nofmaviriutura ciuit; 
PcUcitaiis almaducit ad viam. 

Perfeda virtus , le£ta viriutum cohors, 
la a!ta tendit, CcsUtum fpedans domos, 

M 5 



Smhk' 

tutes.f* 

io8. 

Conttntn^ 
ili* 



ToUran' 
tia^n^f-^" 



Obeditn^ 
tia- pa^" 



PerfeSI^' 
Virtutes» 




Early European Books, Copyright© 201 1 ProQuest LLC. 

Images reprcxJuced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag. 

224 A 53 [1] 



I A M B r 

Btatiorem quactir in ccelis locum. 
PcrcaclU tcrras, aflra felix cogitat, 
Ereda furfum vcrticc in coelum dato. 
rortitHda Has inter agmen ducit invicta manu 
dvdpicc, Virilc robur, qusquc virtus mafcula, 
fa^, 11 6. Audax virago, pr^liifque intcrrita; 

Non in laccriis virihuftiue corporis, 
Qualcs lconum, coUocatfiduciam, 
Sed mcnte fotti fuffcrens quajvis mala, 
OhjeiJum Compcfcit irara , fpiritus mares domat. 
Fortittt- Acrcs dolorcs concoquit vidrix fui. 
tlinij tn- Necextimcfcenspallidaformidinc, 
UtnH & Periculorum commovctur turbine : 
txternti, Qii^ fcrre honeftum cenfet, & pulthrum mor 
fag. iij. tt turpc credic non fubire vulnera, 

Bclli tumulm fi iaborct patiia. 
^xtrema Taracn furentes impctus audacia 
FortstH- Radone fracnat, ficut & timidos fugit, 
dtnii.pag. Et dcfcrentcs (igna conderanat, mciu. 
i i8» Viitute ciari, &c militari glotia, 

It Tullus audax, Coclcs m Thybtim datus, 
Siciniufquc, torque clarus Manlius, 
it Theramenes Critia; bibens fuo : 
Ad aftra clarumfama Marccllum tulit, 
Lconidcmquc, Sparta qucm fortem dedit» 
Tempera- Rurfum fccunda fedc Temperantia eft, 
tin, ow- Modcrata virtus, qua: dccentcr appctit, 
4>()0i7V¥ti Fugitque cauta, qux voluptas blandula, 
^itid i Et melle fragrans ftnfibus fubjeceric 
pa^' 1 1 y . Lafcivicntcs luminura regit feccs, 
Ol/jeclttm Etaudiendis ludicris ponit modum: 
'volupJM Ad hxz odorura cinnamique copiam, 
fenfiium. (Quam vcl Sabarus Icgit aut felix Arabs ) 
fagyit,j. Luxumque damnat : helluones improbat, 
Et ventricofis ebriis fcribit dicara : 
Siolos beacos fubcioj yicae^ pucac : 



r 



M o ^ A i; 1 $ 
Taaum gubctnat, quem Cupido fervidur, 
Aut nuda luafu Cypvis , aut deccns Venus. 
.Exttemuates hinc, &i hinc. Iniempcians, 
Stuporquc fenlus , biutaquc infenlaiio. 

Ftugi Lycurgus Spaiiiata nobllis. 

Ptugi Peiicles, Soctatespatcaedapis : 

Ponti ty tannus lUbai inter ptaniia ; 

Demctiiique nota funt jejunia ; 

Zenonenullusiempetantioitamen. 

Pcifeda vittus tettia cft , quae Latsuas 
Vulgo togatis dictitata gentibus : 
Ell lectitudo, qu2 pecuniis prxtlt, 
Ouas vcl decentet ciogat, vcl accipir, 
Saiiperque honertum refpicit quovis modo. 
V.ttutis ejus;^ W& objectum, atquc opcs 
Nulli invideSdas. quas l.bcntec collocat 
Dolotis cxpeis ; cogitat quanium lat.s, 
Quibufque donet, & locct quo tcmpoic. 
E^Ttcma funt ci<n^nc^> actcnacuas 
Intenta lucto , fordibufquc dcdua. 
Vefpafiani nota Libcialitas, 
Antoniique , 6c GtatUni Caefamm ; 
Vatumque fummus aeftimatoi Cilmus, 
Et etuditi pulvctis Contlantius: 
Scd largitatc prxllitit cundis Cmion, 
Qui multa amicis, paupcti, f"^»'^^^^*^''- . 

Cognata vittus fumptibus gaudct magis, 
It magna fpedat, Anali famam ftudet 
^quare facUs, quiiit in fumm.s decus, 
Aieina volvit , &c fecanda maimoia, 
Locat arucndis Piincipum palaius, 

Templiscolumnas Afticx ««^^f^JJ^S^';. ...^ 
Monumentare^-im, & Memph.dos mua.u.a 

^fequanda Olympo, mente tota concipu. 
Moliiur atccs, tuiribus coelum pent, 
Tiieaira, poctus, poiticus Zcnonias, 



Extrtma 
Teperan- 
ttji. pag' 

117- 
iiS. 

Libtrali' 

Objellum 
Liytralt- 

Extrtm* 
LihtrAli- 

131. 



centia, 
fag' 133- 



1*^ 



Early European Books, Copyright © 201 1 ProQuest LLC. 

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag. 

224 A 53 [1] 



Metata latis cxftruit dccempedis; 
Vulgarc quid.juid Ipetnit» 6c picUs trabw 
Inccndit auro, pingic ajratas fores, 
Aul.^a toilit, vafalignis horrida 
Abdcis reponit, prandiocjuc publico 
Donat clientes, fumptuumnuncjuam pigct. 
Extrema Contra decorura li quid hotum omictitur, 
funt Ph- Sumptufcjue fiancanxie, dh Pufilliias ; 
/liJitat,^ EgreHa Hncs aulico falb tumens, 
O^etatto, Hi unionum prodiga , oftentatio cft ; 
pii^, 134. lactantis.jue non ferem^a gloria. 
Maz»a. ^^^g^-^nima virtus , mentis ardux bonum, 
mimttM, ^^"^^^ recurcs, faidbufcjue ducitur, 
/t/c-^^Ao- ^'"^"^2 f^'^nx, maximiKjue honoribus ; 
S^W:*. ^'^'"sappetendis, & gerendis eligit 
rat^ iS^. ^^''l^od^^ecorummaxime, & laudabilc, 
Contratiumquc quod minus decet , fiigit. 
VpjectHm Objeaa honorcs confularis purpurs , 
^Ugna- Privatio.jue laudis . &c carencia. 

Mens alta inagni pccloris dignoHitur, 
'.^uod fefc honorc quodlibet diguum putct, 
Votique compos , gaudium in finu fovet, 
Majora fpetat , nec fecundis tollitur 
Immota, fpernit fortis alterna: viccs : 
pta<ji4*} Nihil ftupcndum deputat , magnumnihil, 
f^^-ij^* Uismajoripfi; fufquc dequeinjurias, 
Calumniafjue civium vanas habet, 
Sccurarcdo: munus acceptum lefctt 
Majore fcmpcr lance , nanquam vinoitur; 
Et candidata: fi petendusfafcium 
Honos videtur, tardior vcnit gradu : 
Patiens repulf^ , fumma femper appetens; 
Apette amica, nemini parcitmalo- 
QuTcunqus fentit , libcrepronuntiat; 
Conrtantiamque fervat in vita gravcm. 
Rurfus rcccofetrauot laudcs mi 

AmaQ^ 



inmita- 



Early European Books, Copyright <5) 201 1 ProQuesf LLC. 

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag. 

224 A 53 [1] 



Amantls acquum , fcd filcmio prcmlt. 
Nec deiue carpit lividc fama: dccus ; 
Pericla vitat , nec fubii vulgasia, 
Sed m.igna tantum, paica nec viiae fus, 
ExceUU virtu^ fulfu Albini ducis, 
Qui ihacus mtet miliium ftrages datas, 
Tropha:a volvit , hofiiumt|ue ancilia 
Rcfufciiato fpiritu fixit lovi. 

txiremitatcs hinc, & hinc pugnantium 
Suntarroganies, bc pufilli pcdons : 
lUi fecuudis tuigidi fallu tumcnt, 
Et metiuniur purpura Yctum dccus, 
Etmagna fpirant ebtii liicceifibus: 
His mens pufilla, (luique nec notitfua, 
Dignique cum fint tafcium fummis bonis, 
Indignitatem femper incufant fuam. 

Cognata cclfis mentibus Modedia eft 
Submifla virtus, ambituque xquabilis; 
Non invidendis fafcibus mitis iludet : 
I Ebur curulc, purpuramquedcrpicit, 
j Humihfquelaxs fyrma non tiahit togJC, 
I Contenia (bcco. Si quod obtigitdecus, 
I EtfamajulHnominis,ptcmit finu. 
Nunquam Modertus gaudio attoUit caput, 
Compos honorum ; nec negatis invidet, 
Doletque raptis : attogat nihil fibi : 
Nechumihoie defpicit quemquam loco, 
Suum tuetur, commodus filentio. 

Extrema damnat , ambitus faftumlevcir), 
Cupidinemque non deccntis glorix, 
J Animumque nuUis erigendum fafcibus. 
I| Manfuetavirtus ponit irato modum, 
Facililque fleailactymis Clementia, 
Sufflamcnirx, quando mcnsexorbitat. 
Haccilla virtus ,qua:facit mitefccre 
Inimosfeioces , vimleonLs inilcam; 



9 



nimita-' 
tU Extre- 

JiUanimi- 

m^.ar- 
rogantia» 
fag* 1 3 8* 
Modeftia 

pag* 1 4 2. • 
Extrema 
nAlode* 
fti£ , <p^i- 

^ oiCp^' 
Mnf^ioc* 

fag* 143* 
ManfhC^ 
tudo & 
(Umen^ 
lia.^cc^ 

^Htd fit? 
fag.i4^^^ 




EbuU 



•f 



Early European Books, Copyright © 201 1 ProQuest LLC. 

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag. 

224 A 53 [1] 



I A M B I 

ExtrtmA EbuUienti fanguini impoaitmoras. 
Clemen' Ncc damnat iram cauta quam juftam facic^ 
tUt & Quibufque oportct contumax iiafcitur, 
varia e- Et tuipe rurfum crcdit irafcibonis. 

nomi-' Hac mcntc Cacfar victor, fic potcnifui, 
na-In ex- Pcpctcit ira: c«cictis clemcntior; 
eeffUJra. Solatus hollcs, juvit infeftum fibi, 
€undtat Ei ambientem Memmium fafccs novo*. 
i^yiXiit. Famofa Calvi fcommata, 3c falfos jocos, 
Implaca- Ncc non Caiulli ftigmatum diras notas 
bilitasy txcepit a:«.]ua mentc, contemplk minas : 
•mft^- Statuamquc Syilae, quam tumultus publicus 
TiS' Stravit, reponi juflit in fuum decus. 
Savitia Bxtremitatis nomina exceflu latcnt, 
x»Ai W- ^*"^ ^^^" co^\i , iracundia cll, 
^ Et quae dolorcm concipit caufamoblevem, 
j ^ Animofquc ponens fletttitur fpatio bicvi. 
7» defe- tut^us iradifficultcr folvitur, 

xop- QH'*'^ ^^'^ j"'^' tcraporis domat motx 

'i/natcc faevientis pccloris majorfuror, 

T.^., Quique obftinatus talioncm cogitat, 
jLenttat * i- • i i i- 

nimia & Animoquc vulnus condit implacabili, 

Jndttke- ponit aeftum biliofi fanguinis, 

^f^ Hoftcm priufquam vindicavit dextera. 
j ' Dcfcctus autem Lcnitas ptaEpoIteia, 

Vtrtutes Lenitati proxima Indulgcntia, 
in con- Dai^nofa cuivis , maximc Redoribus, 
verfatio- Reique quotquot publicae clavum tcncnt : 
ne civilii difciplinx robut cncrvat meiura, 
^^fj^ Scelciumquc laxat omnium repagula 

In civitatc non fercnda impunitas. 
^fahili- Nec impcobanda civium congteflibus 
ios.gracf Humanitas, Veracitas, & Comitas, 
^iSBtS<^- QH?"' Gratiarumconjugavitcopula, 
n^^Q^a,. Amica vitae, dc mutuo commercio, 
pag. 1 5 o. Secmonis illa Suada, 6c Eloqucntia 



Iriuu 



M O ». A L H S. 

lanatalabris, gellibulliuehumanitas, 
Qjax qaid decorum maximc in fcimqni- 
bus 

Spc6tare gnara, fpcinit aftaius levcs, 
GnaihonicolViuc , blandulofque dcvovet 
Moratagcftus,tetticos (cmper nova 
Morofitatedamnatextremo malo 
Contentiofos biUs atrae fihos. 

Sccunda virtus vcritatis arbitra , 
Sinceritafque , candor, & nudum dccus, 
Et abf juefuco, fidionis nefcia, 
Scrmonc, geflu, vcftium velamine, 
Omnique vita fcmpcr acquahs fibi. 
Sed veritati vanitas opponitut, 
Mcndaciumquc , ftaufque confutis dolis, 
Blandique lingua: fafcinum , & virus no- 
I Ixtremitatesvcritatis;atrogans, (ccns. 
) Qui vana jaaat , arte fumos vcnditans; 
Et verfipcllis jquique fallacem gerit 
Sub corde vulpem , quique pcitoris finu 
Aliud rccondit , ahud orc jaclitat ; 
Etdodus «gA»v fallere, & cafllis fide. 

Poftrcma virtus blanda convetfatio cll, 
Vrbanitafquc, qux facetiis ftudct, 
Sahbufquegaudet, quatenus dccetvirum 
Rc£ti tcnaccm , ludcrc atque uti jocis. 
Requics laborum, pcdoris folatium 
^feuris fubadi , robur alietnis redit. 
Verum in jocofis hxc tenenda cautio eft, 
Kc vcl profani, aut fcenici rifus falcs, 
/el impudica effutiantur fcommata» 
Placent acuta ludicra, &: roulti fahs t 
Extrema peccant, vcl joci fcuttihtas, 
Vcl inficctx, tufticaequc fabula:. 

Scd nc indecoti in lebus , aut fetmoni 
buj, 

Quic 



Extrem4 : 
bUndtii , & 
adHUtoY' pag» 
151. morO" 
fH4y &con' 
UntiofHS. fAg, 
I 51- 

♦ 

ytracttM 1 tt' 

Veracitati of- 
ponitur tn ex» 
ceJpH ^rro- 
gantta.tn defe- 
£iH ii^uv^iou 
pag' 1 5 }. 

ComitoA , 

Extnmay .^^- 

jcHYTtlitaA , in 
txcijfu: eb* A - 

Jitcttau, in 

VencHndiaj 
• a^^^g^Htdi 
pag^ 162^ 



Early European Books, Copyright © 201 1 ProQuesf LLC. 

Images reproduced by ccxiftesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag. 

224 A 53 [11 



1 



1^5. 1^4. 



yiiOf^pag. I ^4. 

lufiitia > (^^- 

dt^plex i Vni^ 
verfaitsy Par^ 
ticHlarU* 



VtrtHtfim E- 
fitome* pag* 



I A M B I 

Quic.]uaai gcutur , confcias vetat Pudor. 
Non ipfa virtus, fiJa vircutis coraes, 
Cuflofque honefti cft , gerama morum ful- 
guraH) 

Whx Magiltra faf\a caftigat mala: 
Ncc turpe quicquam fuadet , aut patrat 
fcclus. 

Mctuic pudendum dcdecus, rc£lrix fui; 
Infamiamque vicat, ut diium nefas j 
Durxque frontis odic impudentiam, 
PavidaKjue mcntes ponic extrcmo loco. 

Atfecius alcer moribus laudabilis, 
Quem jufta turbatira ,& indignatioeftt 
Tumens dolorc , bilcperfundic jecur 
Minax Hagello funtico Rhamnufia, 
Cum mente volvitimmerentis pra;mia, 
Dignos habcri laude Therlicas mcros, 
Ec promovcri Lentulorum fanguinemt 
Etpofthaberi natafamajnomina, 
Meiitifquc claros , defticucos gloria. 
Excrema Livor , & comcs fuccefluum 
Fcliciorum pcifima Invidcntia, 
Malignicaf<]ue livida , &: gaudens malis. 

AsTRAE A reftar, juris anciftes facri> 
luftiijue ledlrix, pacis ac legum dacrix, 
idea icdi , legibus confenciens. 
Natura lufti , qiuQuc fe pandic Thcmis 
Ditfufa lace, parcium in divorcia 
Abicbimembris : univcrfe fumicur, 
Specic deinde propria diftinguicur. 
Scd univerfa fedis auguftx Themis^ 
Non una tancum, fimpUcifque cftencix eft, 
Sed cota vircus , qu.xque vircuces habct 
Veluna cunctaspcdoris facrario. 
lixc fumma virtus, quaque iion raajas bo- 
Qumt 

la 




Early European Books, CopyrightO 201 1 ProQues» LLC. 
Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag. 
224 A 53 [1] 



[g M O 8. A t E S. 

k atce vlrtiis Iiac locanda Cochtum, 
^teique taiuum puichra vittuies nitet, 

Quantum iniet ignes prxvium Solis jubar. 

Hxc eft volcndi artbaio , Sc conftaniia, 

Qx\x prompia rcmpct., & parata juguct 

Ad tes ftcrcndas quallibet , jullas tamcn: 

Hxc jus tuetut publicum . & ptivoslaies, 

Scu legis illud, fivc Naiuta: bonum : 

Hxc xquitatis ai bitia , 6c lcgum parcns. ^«^. 
Spccics fecunda eft , quamque coraracndat 

, Thcmis, ^ particu-» 

Conftansvoluntascuiqucdandiquodfuumeit: ^^^^^ 

Extrema cujus plus , minulVe dicimus. /j^i 
Mediolocaia luris ell squalitas : 
Hinc inde jufti coniinetut teiminis, 
Vt ncc minora , aut largioia confctat, 
Mctitiquc fcmpci jufta lit proportio. ^ 

Vcium illa lutfura partibus diftat fuis, 
Diftribuit una , corrigit fed alteta ; 
Vtraque jufta lancc metitut bona. 
In civitate, reque publica ptioi. 
Vcrfatut jcqua, pra:miaaut pocnas fcrcns : 
Ttibuitmercniipraemia, & pocnam malis: 
Qux lobui ingens utbium dixit Solon, 
Retumque fuma publicarum vincula. 
Sed qualis ifta paitium pioportio ? 
Disjunaa, qualem judicat menfor foii. 
Pcifona qualis, talis & coUatio : 
Piopoitione dona tefpondent viris, 
Et munus omne meiiendum honoribus, 
Victutibufque finguloium acquaiitcr. 
Sic lex perennat , tcfque florcnt publicx. 

luftitiavero qua: regit commercia, 
Coniraaibufque civium pra:cft boais, 
Mutationis, Emptionisarbitra, 
luiis vocatui: dcbiiicoricaio i 



K^d tAin 
pertinet 

tjuitiU» 
itiA 



^uidjiti 
fag-i-JO- 

ixtrewal 

JufiitiA 
fartictl" 
larti df^' 
flex> pag* 

171- 

DiJirU 
butivti 
juptia» 
pag. 171* 

portio' 
pag.iy^* 
luftiti^ 
commi*'- 
tativa» 
feu cot' 
rtSliva» 

pag' 17^* 



Qux 



Early European Books, Copyright© 201 1 ProQuest LLC. 

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag. 

224 A 53 [11 



iUim. 
/4^.177. 



firtmei 

faculta- 

tes, 

184. 

Scientia, 
1^6. 

irace. 

pag- 1 8 . 

Pruden- 

187. 
InteUe- 

pa^.iSS, 

Sapien- 
tiat 09- 
<pUpag. 



I A M 1 I 

Qua: lance jufta luris & pnideniia 
Inujua pcnfans , cocrigit quovis modo : 
itqualiumque calculorum fupputans 
Numcros rcccnfct. Nuda rerum qualitas, 
jtqualitafquc jufta fpedtatur prior ; 
Pcrfona ceflat, dignitafvc nominis. 
Scd facra Themidos ingredi mihi cautio cft> 
Phccbiquc myilx ; luris hafc fcientia cft. 

Ceiebrata virtus appctitum cortigens 
lam rcrtatilla, diaqua mentem regit, 
Cognata ccclis , igneacfcdis vigor, 
Sinc qua, nec ipfa moribus virtus juvat. 

Sed mencis almx fun^io rurrum duplex^ 
Quarum ad fciendum maximc prior valet» 
Et confulendo comparacur altera, 

Sed prima virtus Mentis, cft fcientia, 
Scientixque ccrtitudo maxima, 
Quxfcire caufas proximas felix jubet. 
Secunda virtus artium (it regula. 
Scdfummavirtus Mcntiseft Prudcntia> 
Moralibufque difciplinis qux prxeft; 
Quarque adiones fingulares dirigit ; 
Intcntafini^ telpicit fcmper bonum, 
Fugitqucdamnum cautione provida, 
At quaria virtus mcncis igncx vigor, 
Quiquc appreJicndic notioncs principcs. 
Supicma virtus mcntis e(l Sapientia. 
Pulcherrimarum rcrum ca eft fcicntia, 
Etabfoluta maximarum notio, 
Apex fcicndi dcrivatus coeiitus, 
Vitxquc norma fandlioris Lclbia : 
Matcr beatas mcntis, artium parens ; 
Animx aicdcla, portus , & mcncis quics, 
Pellit timorcs, fra^nat impcius levcs, 
Animiquc tollitfortis impotcntiam : 
Cupidincfquc mentis cftcra: domat. 





Early European Books, Copyright© 201 1 ProQuesf LLC. 

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag 

224 A 53 [1] 




, J« nofmet ipfos nofce.e 8c Dcum )ubc», 
. liuo nulla tertis majoc eft fehatas. 

Sed nec premenda inglot.o fi entu> ^^^^^^^^ 
silietoavittus , culmen atque ape.boni, 
l-iSplendorc qu^ vel Solis anceiiet ,ubar, ^^^^^ 
' Sublimitatc montium '"S^' . fkecu, 4^ 

I yEqaanda coclo, nubium ttadus pet . Jr ^.^^ 

Lateque rcgnans quombet compleauut 
I Habitus beatos. gtande vututum decos. 
: Et major alma viribus motuiium, ^ 
beatiore mentis alBatu tumens. ' 
Hac arte coelura natus Alcmena petit. 
Cretenrmmque legibus Mjnos datus 
Lacetyrannus-.ReguUfulfuhdes. 
ArdenccdextraSca:volsconftantia. ^ 
""tgo iUa virtus r^.in.a. & (ummum bonu, 
Divinavirtus.nuUaquaperfeaior. 
Pcrfeaionis cxtetas fuperans gtadu. 
Manencc forma , major "«l^^""^- 

Fetitas repugnat. belluma immaniws, 
Rabies patrandi quaclibct nc atia : 
Libido qualis ctFcta ell in belluis ; 
o ualis Tyrannis , Atrei infandar dapcs. 
Q;;;iquc orafunais cnecant viventium, 
A^Ic mugientes aete qui tortent viros. 

lam reftat una, tara quam colit Fidcs 
Amica vita:, mentium coagulum, 
AtFcdioque demerendi mutua, 
> Cognaca lufto , civiumque vmculum. 
GoScordi.-equepublicxprxlen.bonunr. 
Sinequabeacuscflenecpocefthomo. 

Et qua remoia vita nec felix datur. 

Virtucis hxc fit claufula, & fummi bom. 
Gotonidifque qux tucbitut locum. 

F l N 1 S. 




i5>o» 



AmicitlA 




Early European Books, Copyright <D 201 1 ProQuest LLC. 

Images reproduced by courtesy of Koninkiijke Bibliotheek, Den Haag. 

224 A 53 [1] 




Early European Books, Copyright © 201 1 ProQuest LLC. 

Images reproduced by coortesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag. 

224 A 53 [1]
Internet Archive Audio

Featured

Top

Images

Featured

Top

Software

Featured

Top

Books

Featured

Top

Video

Featured

Top

Mobile Apps

Browser Extensions

Archive-It Subscription

Save Page Now

Full text of "Compendivm Ethicæ Aristotelicæ ad normam veritatis christianæ revocatum-fab Antonio Walæo ... accesserunt ejusdem Orationes dvæ cum Hymno ad Devm, & Theodori Schrevelii Jambi morales continentes totius philosophiæ moralis summa capita ac præcepta"

See other formats
