Skip to main content

Full text of "Opera genuina, juxta editionem monachorum sancti Benedicti"

See other formats 


SANCTI BERNARDI 

OPERA  GEIVUIIVA. 


EX  TYPIS  L.  GAUTHIER  ,  VESONTIONE. 


SANCTI 


j^  ^fp  a^^^    _.,„. 


ABB ATIS  PRIMI  CLAR^EVALLENSIS  , 


Q>w>mm^  ^MmwiMM^ 


JUXTA    EDITIONEM   MON  ACH  ORUM  SANCTI   BENEDICTI. 


TOMUSSECUNDUS, 

COMPLECTEIVS 
VI  OPtSCULA,  ET  SEBMONES  DE  TEMPORE  ET  DE  SANCTIS. 


PARISIIS, 


APUD    GAUTHIER  FRATREM  et  SOC,  BIBLIOPOLAS, 

In  via  Haule-Feuille,  n°  22. 

ET  VESONTIONE  APUD  EOSDEM. 


1856. 


SANCTI 


BERNARDI  ABBATIS 


CLAR7EVALLENSIS 


Q)F®S©©^^. 


LICER  SEU  TRACTATUS 

DE  DILIGENDO  DEO* 


PU.EFATIO. 

rjro  illustri  domino  Haimerico'',  ecclesice  Roma- 
niE  diacono  cardinali  ,  et  cancellario ,  Sernardus 
obbits  dictus  de  Clara—valle ,  Domim  vivere ,  et 
in  Bomino  mori, 


0. 


'rationes  a  me,  et  non  qusestiones 
poscerc  solebatis  :  et  quideni  ego  ad 
neutrum  idoneum  rae  esse  confido.  Ye- 
rum  illud  indicit  professio,  etsi  non 
ita  conversatio  :  ad  hoc  vero  (ut  verum 
fatear)  ea  milii  deesse  video,  quae  ma- 
xime  necessaria  viderentur,  diligcn- 
tiam  et  ingenium.  Placet  tamen ,  fateor, 
quod  pro  carnalibus  spiritualia  repeti- 
tis,  si  sane  apud  locupletiorem  id  fa- 
cere  libuisset,  Quia  vero  doctis  et  in- 
doctis  pariter  in  isliusmodi  excusandi 
mos  est ;  nec  facile  scitur ,  quae  vere  ex 
imperilia,  quajve  ex  vcrecundia  excu- 
satio  prodeat,  sinon  injunctioperisobc- 
ditio  proljat :  accipite  de  mea  pauper- 
tate  quodhabeo,ne  taccndo  philosophus 
puter.  Nec  tamcn  ad  omnia  spondeo  mc 
responsurum.  Ad  id  solum  quod  de  dili- 
GENDO  Deo  quajritis,  rcspondebo  quod 
ipsc  dabit.  IIoc  enim  ct  sapit  dulcius ,  ct 
tractatur  sccurius,  ct  auditur  utilius. 
Kcliqua  diligcntioribus  rescrvalc. 


CAPUT   1. 

Quare  ,  el  quomodo  dili{]endus  sil  Deus. 
i.  ViLTis  crgo  a  mc  audire,  quare, 
t'l  quomodo  diligeiulussit  UcusV  Kt  cgo : 
2. 


Causa  diligendi  Deum ,  Deus  est :  mo^ 
dus,  sine  modo  diligere.  Est-ne  hoc 
satis ?  Fortassis  utique,  sed  sapienti.  Ca?- 
terum  si  et  insipientibus  dcbitor  sum; 
ubi  sat  est  dictum  sapicnli ,  etiam  illis 
gerendus  mos  est.  Itaque  proptcr  tar- 
diores  idem  profusius  ,quam  profundius 
repetere  non  gravabor.  Ob  duplicem 
ergo  causam  Deum  dixerim  propter 
scipsura  diligendum  :  sive  quia  nihil 
justius,  sive  quia  nil  fructuosius  diligi 
potest.  Dupliccm  siquidem  parit  scn- 
sum,  cum  quairitur  de  Deo,  cur  dili- 
gendus  sit.  Dubitari  namque  potcstquid 
potissimum  dubitetur  :  utrumnara,  quo 
suo  mcrito  Dcus,  aut  certe  quo  nostro 
sit  commodo  diligendus.  Sane  adutrum- 
quc  idem  responderim ;  non  plane  aliam 
mihi  dignam  occurrere  causam  dili- 
gendi  ipsum,  praitcr  ipsum.  Et  prius 
de  merito  videamus.  Rlultum  quippe 
meruit  de  nobis,  qui  et  immeritisdcdit 
scipsum  nobis.  Quid  enim  mclius  scipso 
potcrat  dare  vel  ipse  ?  Ergo  si  Dci  meri- 
tumqua3ritur,cumipsumdiligendicausa 
qua3ritur,illudestpra;cipuum:quiaipsc 
prior  dilcxit  nos.  Dignus  plane  qui  rc- 
dainctur,prajsertim  si  advertatur,  quis, 
quos,  quantumque  amaverit.  Quis  enim? 
nonnc  is  cui  omiiis  spiritus  confitctur : 
Dcus  meiis  es  tu,  quoniam  bonorum  meo~ 
7-um  honcijes?  Et  vcra  hujus  carilas  ma- 
jcstatis,  quippc  non  quicrcntis  quK  sua 


S.   BERNARDI  ABBATIS 


sunt.  Quibus  autem  tanta  puritas  exhi- 
Letur?  Cum  adhuc ,  inquit,  inimici  esse- 
mus,  reconciliati  sumus  Deo.  Dilexit 
ergo  Dcus,  et  gratis,  et  inimicos.  Sed 
quantum?  Quantum  dicit  Joliannes  : 
Sic  Deus  dilexit  mundum ,  ut  Filium  uni- 
(jenitum  daret.  Et  Paulus  :  Qui  proprio, 
ait  5  fdio  non  pepercit ,  sed  pro  nobis  tra- 
didit  illum.  Ipse  quoque  Filius  pro  se  : 
Majorem,  inquit,  caritatemnemohahet, 
quam.  ut  animam  suam  ponat  quis  pro 
amicis  suis.  Sic  meruit  justus  ab  impiis, 
summus  ab  infimis  ,  ab  infirmis  omni- 
potens.  Sed  dicit  aliquis :  Ita  quidem 
ab  hominibus  :  sed  ab  Angelis  non  ita. 
Verum  est,quianecesse  non  fuit.  Caete- 
rum  qui  hominibus  subvenit  in  tali  ne- 
cessitate,  servavit  Angelos  a  tali  neces- 
sitate  :  et  qui  homines  diligendo,  tales 
fecit,  ne  tales  renjanerent;ipsea?que  di- 
ligendo  dedit  et  Angelis,ne  talesfierent. 

CAPUT   II. 

Deus  quantopere  ab  hominemereatur  amari, 
ob  bona  tum  corporis,  lum  aniniae.  Quo- 
modo  ea  agnoscerida,  et  habenda  citra  do- 
nantisinjuriam. 

2.  QuiBus  hgec  palam  sunt,  palam 
arbitror  esse  et  curDeus  diligendussit : 
hoc  est,  unde  diligi  meruerit.  Quod  si 
infideles  hiec  latent,  Deo  tamen  in 
promptu  est  ingratos  confundere  super 
innumeris  beneficiis  suis,  humano  ni- 
mirum  et  usui  praestitis ,  et  seiisui  ma- 
iiifestis.  Nempe  quis  alius  administrat 
cibum  omni  vescenti,  cernenti  lucem, 
spiranti  flatumVSed  stultum  est  velle 
modo  enumerare,  qua3  imiumera  esse 
non  longe  ante  praefatus  sum  :  satis  est 
ad  exemplum  praecipua  protulisse ,  pa- 
nem,  solem,et  aerem.  Praecipua  dico, 
non  quia  excellentiora ,  sed  quia  neces- 
sariora;  sunt  quippe  corporis.  Quaerat 
enimhomo  eminentiora  bona  sua  in  ea 
parte  sui ,  qua  praeeminet  sibi ,  hoc  est 
in  anima  ,  quae  sunt  dignitas ;  scientia , 
virtus.  Dignitatem  in  homine  liberum 
arbitrium  dico  :  in  quo  ei  nimirum  da- 
ttmi  est  caeteris  non  solum  praeemine- 
re,  sed  et  praesidere  animantibus. 
Scientiamvero,  quaeamdemin  se  dig- 
nitatem  agnoscat,  non  a  se  tamen. 
Porro  virtutem ,  qua  subinde  ipsum  a 


quo  est,  et  inquirat  non  segniter,  el 
teneat  forliter  cum  invenerit. 

3.  Itaque  geminum  unumquodquo 
trium  horum  apparet.  Dignitatem  si- 
quidem  demonstrat  humanam  non  so^ 
lum  naturse  pra^rogativa,  sed  et  poten- 
tia  dominatus  :  quod  terror  hominis 
super  cuncta  animantia  terrae  imminere 
decernitur.  Scientia  quoque  duplex 
erit,  si  hanc  ipsam  dignitatem,  vcl 
aliud  quodquc  bonum  in  iiobis ,  et  no- 
bis  inesse ,  et  a  nobis  non  esse  noveri^ 
mus.  Porro  virtus  et  ipsa  aeque  bifaria. 
cogrioscetur,  si  auctorem  consequenter 
inquirimus  ,  inventoque  inseparabi- 
liter  inharcmus.  Dignitas  ergo  sine 
scientia  non  prodest:  illa  vero  etiam 
obest,  si  virtus  defuerit :  quod  utrum- 
que  ratio  declarat  subjecta.  Habere 
enim  quod  haberc  te  nescias,  quara 
gloriam  habet?  Porro  nosse  quod  ha- 
beas,  sed  quia  a  te  non  habeas  igno- 
rare,  habet  gloriam,  sed  non  apud 
Deum.  Apud  se  autem  glorianti  dicitur 
ab  Apostolo  :  Quid  hahes  quod  non  ao- 
cepisti?  siautem  accepisti,  quidgloriaris, 
qiiasi  non  acceperis ?Nonait  simplicitcr, 
Quid  gloriaris?  sed  addit,  quasi  non 
acceperis  :  ut  asserat  reprehcnsibilcra, 
non  qui  in  habitis ,  sed  qui  tamquam 
in  non  acceptis  gloriatur.  Merito  vana 
gloria  nuncupatur  hujusmodi ,  veritatis 
nimirum  solido  carcns  fundamento. 
Veram  enim  gloriam  ab  hac  ita  discer- 
nit  :  Qui  gloriatur ,  ait,  in  Domino  qlo- 
rietur  :  hoc  est,  Jn  veritate.  Veritas 
quippe  Dominus  est. 

^.  Utrumque  crgo  scias  necesse  est, 
et  quid  sis ,  ei  quod  a  teipso  non  sis  : 
ne  aut  omnino  videlicet  non  glorieris , 
aut  inaniter  glorieris.  Denique  sinon 
cognoveris  ,  inquit ,  teipsam ,  egredere 
post  greges  sodalium  tuorum.  Revera 
ita  fit.  Homo  factus  in  honore,  cum 
honorem  ipsum  non  intelligit,  talis 
sua?  ignorantiae  merito  comparatur 
pecoribus ,  velut  quibusdam  praesentis 
suae  corruplionis  et  mortalitatis  con- 
sortibus.  Fit  igitur  ut  sese  non  agnos- 
cendo  egrcgia  rationis  munere  crea- 
tura,  irratlonabilium  gregibus  aggre- 
gari  incipiat ,  duin  ignara  propriac 
gloriae,  auaj  ab  intus  cst,  coaformanda 


DE    DILIGENDO    DEO. 


orls  rebus  scnsibilibus,  sua  ipsius  cu- 
riositate  abdu  itur  :  cfficiturque  una  de 
cwteris ,  quod  se  prae  caiteris  nihil  ac- 
cepisse  intelligat.  Itaque  valde  cavenda 
haec  ignorantia,  qua  de  nobis  minus 
nobis  forte  sentimus  :  sed  non  minus , 
immo  et  plus  illa ,  qua  plus  nobis  tri- 
buimus.  Quod  fit ,  si  bonum  quodcum- 
que  in  nobis  esse ,  et  a  nobis ,  decepti 
putemus.  At  vero  super  utraraque  igno- 
rantiam  declinanda  et  exsecranda  illa 
praesumptio  est,  qua  sciens  et  prudens 
forte  audeas  de  bonis  non  tuis  tuara 
quaerere  gloriara  :  et  quod  certus  es  a 
te  tibi  non  esse ,  indc  tamen  aiterius 
rapere  non  verearis  honorem.  Prior 
equidem  ignorantia  gloriaui  non  habet: 
posterior  vero  habet  quidem,  sed  non 
apud  Deum.  Cseterum  hoc  tertium  ma- 
!um,quod  jam  scienter  coramittitur, 
usurpat  et  contra  Deum.  In  tantum  de- 
nique  ignorantia  illa  posteriori  haec  ar- 
roganlia  gravior  atque  periculosior 
apparet,  quo  per  illam  quidem  Deus 
nescitur,  per  istam  et  contemnitur  :  in 
tantura  et  priori  deterior  ac  detestabi- 
lior,ut  cum  per  illam  pecoribus,  per 
istametdaemonibussociemur.  Est  quip- 
pe  siiperbia,  et  dilectum  maximum ,  uti 
datis  tamquam  innatis ;  et  in  acceptis 
beneficiis  gloriam  usurpare  benefici. 

5.  Quamobrem  cum  duabus  istis ,  di- 
gnitate  atque  scientia,  opus  est  et  vir- 
tute,  quae  utriusque  fructus  est,  per 
quam  ille  inquiritur  ac  tenetur,  qui 
omniura  auctor  ct  dator  raerito  glorifi- 
cetur  dc  oninibus.  Alioquin  sciens  el 
non  faciens  digria,  multis  vapulabit, 
Qu?re?utique  quia  noluit  intelligerc 
ut  bene  ageret :  magis  autem  iniquita- 
tem  meditatus  cst  in  cubili  suo ,  dum 
de  bonis,  quae  a  se  non  csse  ex  scicntiae 
dono  certissirac  corapcrit,  l)oni  Doraini 
gloriam  scrvus  impius  captare  sibi, 
imrao  et  raptare  molitur.  Liquet  igitur 
et  absque  scientia  dignitatera  essc  om- 
ninoinutilem,etscicntiam  absque  vir- 
tute  daranabilcra.  Verura  horao  virtutis, 
cui  nec  damnosa  scientia,  nec  infruc- 
tuosa  dignitas  manet,  clamat  Deo  et 
ingeuuc  confilotur :  Non  nobh,  inquicns, 


Doniine,non  nohfs,  sed  nomini  tuo  da 
(jloriam.  Hoc  est,Nil  nobis,  o  Domine, 
de  scicntia,nil  nobis  de  dignitate  tri- 
buiraus  :  sed  tuo  totura,  a  quo  totum 
est,nomini  deputamus. 

6.  Caetcrura  pene  a  proposito  longe 
nirais  digressi  suraus,  dum  deraonstraro 
satagimus,  eos   quoque  qui  Christum 
nesciunt,  satis   per  legem  naturalem 
ex  perceptis  bonis  corporis  animaeque 
moneri ,  quatenus  Deum  propter  Deum 
ct  ipsi  diligere  debeant.  Nara  ut  bre- 
viter,  quae  super  hoc  dicta  sunt,  ite- 
rentur  :  quis  vel  infidelis  ignoret ,  suo 
corpori  non  ab  alio  in  hac  mortali  vita 
supradicta  illa    necessaria  ministrari, 
unde  videlicct  subsistat ,  unde  videat, 
unde  spiret,  quara  ab  illo,  qui  dat  es- 
cara  omni  carni ;  qui  solem  suum  oriri 
facit  super    bonos  et  raalos,  et  pluit 
super  justos  ct  injustos?  Quis  itera  vcl 
impius  putet  aliura  ejus,  quae  in  aniraa 
splendet ,  humanae  dignitatis  auctorem, 
praeter  illum  ipsum ,  qui  in  Gencsi  lo- 
quitur :  Faciamus  hominem  ad  imaginem 
et   similitudinem   nostram  ?  Quis  alium 
scientiae     largitorera    existiraet,    nisi 
aeque  ipsum,  qui  docet  hominem  scien- 
tiam?Quis  rursum  munus  sibi  aliundc 
virtutis  aut  putet   datum.  aut  speret 
dandum  ,  quam  de  manu  itidem  Domini 
virtutura?  Meretur  ergo  amari  propter 
scipsum  Deus ,  et  ab  infideli :  qui  etsi 
nesciat  Christum,  scit  tamcn  seipsum. 
Proindc  inexcusabilis  est  omnis  etiam 
infidelis,  si  non  diligit Dominura  Deura 
suura  ex  toto  corde ,  tota  anima ,  tota 
virtute  sua.  Clamat  nempe  intus  ei  in- 
nata,et  non  ignorata  rationi  justitia, 
quia  ex  toto  se  illum  diligere  debeat, 
cui  se  totum  debere  non  ignorat.  Ve- 
rura  difficilc,  immo  impossibile  est, 
suis  scilicet  querapiara ,  liberive  arbi- 
trii  viribus  semel  accepta  a  Deo,  ad 
Dei  ex  toto  convertere  voluntatem ;  et 
non  magis  ad    propriam  retorquere , 
eaque  sibi  tamquam  propria  retinere , 
sicut  scriptura  est :  Omnes  quce  sua  sunt 
qucermil;  et  item  ,  Proni  sunt  sensus  et 
cogitaliones  hominis  in  malum. 


S.   BERNARDI  ABBATIS 


CAPUT  III. 

Christiani  quantos  habeant  stimulos  amandi 
Deum  prae  inlidelibus. 

7.  CoNTRA  quod  plane  fideles  norunt , 
quam  omnino  necessarium  habeant  Je- 
sum ,  et  hunc  crucifixum  :  dum  admi- 
rantes  et  amplexantcs  supereminentem 
scientiae  caritatem  in  ipso,  id  vel  tan- 
tillum  quod  sunt ,  in  tantse  dilectionis 
et  dignationis  vicem  non  rependere 
confunduntur.  Facile  proinde  plus  di- 
ligunt ,  qui  se  amplius  dilectos  intelli- 
gunt ;  cui  autem  minus,  donatum  est, 
minus  diligit.  Judaeus  sane  ,  sive  paga- 
nus ,  nequaquam  talibus  aculeis  incita- 
tur  amoris ,  quales  Ecclesia  experitur, 
quaj  ait :  Vuinerala  caritate  ego  sum; 
et  rursum ,  Fit/«7e  me  floribus ,  stipate 
me  malis ,  quia  amore  la^igueo.  Cernit 
regem  Salomonem  in  diademate ,  quo 
coronavit  eum  mater  sua;  cernit  Uni- 
cum  Patris,  crucem  sibi  bajulantem; 
cernit  ca?suni  et  consputum  Dominum 
majestatis;  cernit  auctorem  vitse  et 
glorise  confixum  clavis,  percussum  lan- 
cea,  opprobriis  saturatum,  tandem  il- 
lam  dilectam  animam  suam  ponere  pro 
amicis  suis.  Cernit  haec,  et  suam  magis 
ipsius  aniiYiam  gladius  amoris  transver- 
Lerat ,  et  dicit :  Fulcite  me  floribus  ,  sti- 
pate  me  malis ,  quia  amore  langueo.  Haec 
sunt  quippe  mala  puuica ,  quae  in  hor- 
tum  introducta  dilecti  sponsa  carpijt  ex 
ligno  vitae ,  a  coelesti  pane  proprium 
mutuata  saporem,  colorem  a  sanguine 
Christi.  Videt  deinde  mortem  mortuam, 
et  mortis  auctorem  triumphatum.  Videt 
de  inferis  ad  terras ,  de  terris  ad  supe- 
ros  captivam  duci  captivitatem,  ut  iji 
nomine  Jesu  omue  genu  flectatur,  coe- 
lestium,  terrestrium ,  et  infernorum. 
Advertit  terram  .  quae  spinas  et  tribu- 
los  sub  antiquo  maledicto  produxerat , 
ad  novae  benedictionis  gratiam  innova- 
tara  refloruissc.  Et  in  his  omnibus. 
illius  recordata  versiculi ,  Et  refloruil 
caro  mea,  el  ex  volunlate  mea  confitebor 
ei ;  passionis  malis ,  qux  de  arbore  lule- 
rat  crucis,  cupit  vigere,et  dc  floribus 
resurrectionis,  quorum  pra3sertim  fra- 
grantia  sponsum  ad  se  crebrius  revisen- 
dara  iiivitet. 


8.  Denique  ail :  Ecce  lu  pukhcr  ek^ 
dilectc  mi,  et  dccorus ;  lectulus  noster  flo^ 
ridus.  Qua3  lectulum  monstrat ,  satis 
quid  desideret  aperit :  et  cum  floridum 
nuntiat ,  satis  indicat ,  unde  quod  desi- 
derat  obtinere  praesumat.  Non  enim  de 
suis  meritis,  sed  de  floribus  agri ,  cui 
benedixit  Deiis.  Delectatur  floribus 
Christus,  qui  inlMazaretli  et  concipi  vo- 
luit,  et  nutriri.  Gaudet  sponsus  coeles- 
tis  talibus  odoramentis,  et  cordis  tha- 
lamum  frequenter  libenterque  ingredi- 
tur,  quod  istiusmodi  refertum  fructibus , 
floribusque  respersum  invenerit.  Ubi 
suse  videlicet  aut  passionis  gratiam,  aut 
resurrectionis  gloriam  sedula  inspicit 
cogijtatione  versari,  ibi  profecto  adest 
sedulus,  adest  libens.  Monimenta  siqui- 
dem  Passionis,  fructus  agnosce  quasi 
anni  praeteriti ,  omnium  utique  retro 
temporum  sub  peccati  mortisque  impe- 
rio  decursorum ,  tandem  in  plenitudine 
temporis  apparentes.  Porro  autem  Re- 
surrectionisinsignia,  novos  adverte  flo- 
res  sequentis  temporis ,  in  novam  sub 
gratia  revirescentis  sestatem,  quoruni 
fructum  generalis  futura  resurrectio  in 
fine  parturietsinefmemansurum.  Jam, 
inquit,  hiems  transiit ,'imher  abiit  et  re- 
cessit ,  flores  apparuerunt  in  terra  nostra  : 
sestivum  tempus  advenisse  cum  illo 
significans,  qui  de  mortis  gelu  in  ver- 
nalem  quamdam  novae  vitae  temperiem 
resolutus,  Ecce,  ait,  nova  facio  omnia  : 
cujus  caro  seminataest  inmorte,  reflo- 
ruit  in  resurrectione  :  ad  cujus  mox 
odoremin  campo  convallis  nostrae  revi- 
rescunt  arida,  recalescunt  frigida ,  mor- 
tua  reviviscunt. 

9.  Horum  ergo  novitate  florum  ac 
fructuum ,  et  pulcritudine  agri  suavis- 
simum  spirantis  odorem ,  ipse  quoque 
Pater  in  Filio  innovante  omnia  delec- 
tatur  ,  ita  ut  dicat :  Ecce  odor  filii  mei, 
sicut  odor  agripleni,  cui  henedixit  Domi- 
nus.  Bene  pleni,  dc  cujus  pWnitudine 
omnes  accepimus.  Sponsa  tamen  fami- 
liarius  ex  eo  sibi ,  cum  vult ,  flores  legit, 
et  carpit  poma ,  quibus  propriae  adsper- 
gat  intima  conscientiae ,  et  intranti 
sponso  cordis  lectulus  suave  redoleat. 
Oportet  cnim  nos,  si  crebrum  volumus 
habere  hospilem  Christum ,  corda  nos- 


<ra  sempcr  Iiabcre  munita  fidelibus  tes- 
iinioniis,  tani  de  miscricordia  scilicet 
morlcntis,  quam  dc  potentia  resurgen- 
tis;  quomodo  David  aiebat  :  Duo  hcec 
w.idivi,  qxda  potestas  Dei  est,  el  tihi,  Do- 
mine,  miscricordia.  Siiiuidem  utriusfjue 
rei  testimonia  credibilia  facta  sunt  ni- 
mis;  Christo  utique  moriente  propter 
delicta  nostra,  et  resurgente  propter 
justificationem  jiostram,  et  ascendente 
ad  protectionem  nostram,  et  mittente 
Spiritum  ad  consolationcm  nostram  ,  ct 
quandoque  rcdituro  ad  consummationem 
nostram.  Nempc  in  mortc  misericor- 
diam,  potcntiam  in  rcsurrectione,  utram- 
que  in  singulis  exhibuit  reliquorum. 
tO.  Hffic  mala,  hi  flores ,  quibus 
sponsa  se  interim  stipari  postulat  et 
fulciri,  credo  scntiens  facile  vim  in  se 
amoris  posse  tepescere  et  languescere 
quodammodo  ,  si  non  talibus  jugiter 
foveatur  incentivis,  donec  introducta 
quandoque  in  cubiculum,  diu  cupitis 
excipiatur  amplexibus,  et  dicat  :  Lava 
ejus  suh  capite  meo ,  et  dextera  Hlius  am- 
plexata  est  we.  Sentiet  quippe  tunc  et 
probabit  universa  dilectionis  testi- 
monia ,  quae  in  priori  adventu ,  tam- 
quam  de  sinistra  dilecti ,  acceperat, 
prae  multitudine  dulcedinis  amplexan- 
tis  dexterai  contemnenda,  et  omnino 
jam  quasi  subtus  babenda.  Sentiet  quod 
audierat  :  Caro  non  prodest  quicquam , 
spiritus  est  qui  vicificat.  Probabit  quod 
legerat :  Sfiritus  meus  super  mel  dulcis, 
€t  hoereditasmeasuper  mel  et  favum.  Quod 
vero  sequitiir ,  Memoria  mea  in  genera- 
tionc  sceculorum;  hoc  dicit,  quia  quam- 
diu  stare  praesens  cernitur  sajculum, 
in  quo  generatio  advenit,  et  gcncratio 
praeterit,  non  decrit  elcctis  consolatio 
de  memoria,  quibus  nondum  de  prae- 
sentia  plena  refectio  indulgetur.  linde 
scriptum  est  :  Memoriam  ahundantice 
suavitatis  tuce  eructahunt  haud  dubium, 
quin  hi ,  quos  paulo  superius  dixerat  : 
Generatio  et  generatio  laudahitopera  lua. 
Memoria  crgo  in  gcncratione  saiculo- 
rum,  praiscntia  in  regno  coelorum.  Ex 
ista  glorificatur  jam  assumpta  electio  : 
de  illa  intcrim  peregrinaas  gencralio 
consolatur. 


DE  DILIGENDO  DEO. 

CAPUT  IV. 


Quiiiam  cx   Dei  recordalione  consolationem 
capiaiit :  quive  magis  ad  ejusamorem  idonei. 

H.  Sed  interest,  qusenam  generatio 
ex  Dei  capiat  recordatione  solamcn. 
Non  enim  generatio  prava  et  exaspe- 
rans  ,  cui  dicitur,  Fce  vohis  divites ,  qui 
hahetis  consolationem  vestram  :  sed  quae 
dicere  veraciter  potest,  Renuit  conso- 
lari  aninia  mea.  Huic  plane  et  credi- 
mus,  si  secuta  adjecerit  :  Mcmor  fui 
Dei,  et  delectatus  sum.  Justum  quippe 
est,  ut  quos  pra^sentia  non  delectant, 
prsesto  eis  sit  memoria  futurorum  :  et 
quidererumfluentiumqualibetaffluen- 
tia  despiciunt  consolari,  recordatio  illos 
delectet  aeternitatis.  Et  haec  est  gene- 
ratio  quserentium  Dominum ,  qugeren- 
tium  non  quse  sua  sunt,  sed  faciem  Dei 
Jacob.  Dei  ergo  quaerentibus  et  suspiran- 
tibuspraesentiam,  prsesto  interim  etdul- 
cis  memoria  est ,  non  tamen  qua  satien- 
tur ,  sed ,  qua  magis  esuriant  unde  sa- 
tientur.  Hoc  ipsum  de  se  cibus  ipse 
testatur  ,  ita  dicens  :  Qui  edit  mca  adhuc 
esuriet:  et  qui  eo  cibatus  est,  Satiahor, 
inquit,  cum  apparuerit  gloria  iua.  Beati 
tamen  jam  nunc  qui  esuriunt  et  sitiunt 
justitiam  ,  quoniam  quandoque  ipsi,  et 
non  alii ,  saturabuntur.  Yse  tibi  gene- 
ratio  prava  atque  perversat  vae  tibi 
popule  stulte  et  insipicns  ,  qui  et  me- 
n^oriam  fastidis ,  et  praesentiam  expa- 
vescis!  Merito  quidem  :  nec  modo  enim 
iiberari  vis  de  laqueovenantium,siqui- 
dem  qui  volunt  divites  fieri  ni  hoc  soeculo, 
incidunt  in  laqueum  diaholi;  nec  tunc  a 
verboaspero  poterisliberari.  0  verbum 
asperum  ,  o  sermo  durus !  Ite  maledicli 
in  ignem  ce^ernum.  Durior  plane  atque 
asperior  illo,  qui  quotidie  nobis  de  me- 
moria  passionis  in  Ecclesia  replicatur  : 
Qui  manducat  meam  carnem ,  et  bibit 
sauquinem  meum ,  habet  vitam  cetemam. 
Hoc  est,  qui  recolit  mortem  meam ,  et 
exemplo  meo  mortificat  membra  sua 
quaj  sunt  super  terram ,  habet  vitam 
ffiternam  :  lioc  estj  si  compalimini,  et 
conregnabitis.  Ettamen  plerique  abhac 
voce  rcsilientes  et  abeimtes  hodieque 
retrorsum ,  respondent  non  verbo,  sed 
facto  :  Durus  est  hic  sermo ;  quis  polest 


€ 


S.  BEBNARDI  ABBATIS 


eum  audircf  Itaque  generatio  quae  non 
direxit  cor  suuin  ,  et  nou  est  creditus 
cum  Deo  spiritus  ejus ,  sed  magis  spe- 
rans  in  incerto  divitiarum ,  verbum 
modo  crucis  audire  gravatur,  ac  me- 
moriam  passionis  sibi  judicatonerosam. 
Verum  qualiter  verbi  illius  pondus  in 
praesentia  sustinebit  :  Ite  maledicU  in 
ignem  ceternum^  qui  paratus  est  diaholo, 
et  angelis  ejus?  Super  quem  profecto 
ceciderit  lapis  iste ,  conteret  eum.  At 
vero  generatio  rectorum  benedicetur  : 
qui  utique  cum  Apostolo ,  sive  absentes, 
sive  prcesentes  j  contendunt  placere  Deo. 
Denique  audient ,  Venite  benedicti  Pa- 
trismei ,  etc.  Tunc  illa  quse  non  direxit 
cor  suum ,  sero  quidem  experietur , 
quam  in  illius  comparatione  doloris 
jugum  Christi  suave ,  et  onus  leve  fue- 
rit,  cui  tamquam  gravi  et  aspero  duram 
cervicem  superbe  subduxit.  Non  potes- 
tis ,  0  miseri  servi  mammonae ,  simul 
gloriari  in  cruce  Domini  nostri  Jesu- 
Christi,  et  sperare  in  pecuniae  thesau- 
ris ;  post  aurum  abire,  et  probare  quam 
suavis  est  Dorainus.  Proinde  quem  sua- 
vem  in  memoria  non  sentitis,  asperum 
proculdubio  in  prsesentia  sentietis. 

42.  Caeterumfidelis  anima  et  suspirat 
praesentiam  iiihianter ,  et  in  memoria 
requiescit  suaviter ;  et  donec  idonea  sit 
revelata  facie  speculari  gloriam  Do- 
mini,  crucis  ignominia  gloriatur.  Sic 
profecto,  sic  sponsa  etcolumba  Christi 
pausat  sibi  interim  ,  ct  dormit  inter 
medios  cleros,  sortita  jam  inpra?seii- 
tiarum  de  memoria  abundantiae  suavi- 
tatis  tuaj ,  Doniine  Jesu ,  pennas  dear- 
gentatas,  innocentiae  videlicet  pudici- 
tiseque  candorem ;  et  sperans  insuper 
adimpleri  laetitia  cum  vultu  tuo,  ubi 
etiam  fiant  posteriora  dorsi  ejus  in  pal- 
lore  auri ;  quando  in  splendoribus  sanc- 
torum  introducta  cum  gaudio ,  sapien- 
tiae  plenius  fuerit  illustrata  fulgoribus. 
Merito  proinde  jam  nunc  gloriatur ,  et 
dicit :  Lcem  ejus  sub  capite  meo  ,  etdex- 
fera  illius  amplexabitur  me ;  in  laeva  re- 
putans  recordationem  iiiius  caritatis, 
qua  nulla  major  est,  quod  animam 
suam  posuit  pro  amicis  suis  :  in  dex- 
tera  vero  beatam  visionem ,  quam  pro- 
misit  amicis  suis;  et  gaudium  dc  pra^- 


sentia  majestatis.  Merito  tlla  Dei  et  del- 
fica  visio,  illa  divinae  praesentiae  inaes- 
timabilis  delectatio  in  dextera  deputa- 
tur,  de  qua  et  delectabiliter  canitur :  l>e- 
lectationes  in  dextera  tua  usque  in  finem* 
Merito  inlaeva  admirabilis  illa  memora- 
ta  et  semper  memoranda  dilectio  collo- 
catur,  quod  donec  transeat  iniquitas,  su- 
pereamsponsa  recumbat  et  requiescat. 
43.  Merito  ergo  laeva  sponsi  sub  capite 
sponsae,  super  quam  videlicet  caput 
suum  reclinata  sustentet ,  hoc  est  mea- 
tis  suae  intentionem ,  ne  inclinetur  et 
incurvetur  in  camalia  et  saecularia  de- 
sideria :  quia  corpus  quod  corrumpitur, 
aggravat  animam ;  et  deprimit  terrena 
inhabitatio  sensum  multa  cogitantem. 
Quid  namque  aliud  faciat  considerata 
tanta  et  tam  indebita  miseratio,  tam 
gratuita  et  sic  probata  dileclio ,  tara 
inopinata  dignatio,  tam  invicta  man- 
suetudo ,  tam  stupenda  dulcedo  ?  Quid, 
inquam,  haec  omnia  faciant  diligenter 
considerata,  nisi  ut  considerantis  ani- 
mum ,  ab  omni  penitus  pravo  vindica- 
tum  amore,  ad  se  mirabiliter  rapiant, 
vehementer  afficiant,  faciantque  prae 
se  contemnere,  quicquid  nisi  in  con- 
temptu  horum  appeti  non  potest?  Ni- 
mirum  proinde  in  odore  unguentorum 
horum  sponsa  currit  alacriter,  amat 
ardenter ;  et  parum  sibi  amare  sic  amata 
vidctur ,  etiam  cum  se  totam  in  amoro 
perstrinxerit.  Nec  immerito.  Quid  ma- 
gnum  enim  tanto  et  t.anti  repensatur 
amori,  si  pulvis  exiguus  totum  se  ad 
redamandum  collegerit ,  quem  illa  ni- 
mirum  Majestas  in  amore  praeveniens , 
tota  in  opus  salutis  ejus  intenta  conspi- 
citur?  Denique  sic  Deus  dilexit  mun" 
dum,  ut  Unigenitum  daret ;  haud  du- 
bium  quin  de  Patre  dicat.  Item,  Tradi- 
dit  in  mortem  animam  suam;  nec  du- 
bium  quod  de  Filio  loquatur.  Ait  et  de 
Spiritu  sancto :  Spirilus  Paraclilus,  quem 
miltit  Pater  in  nomine  meo ,  ille  vos  do- 
cebit  omnia,  el  suggeret  vobis  omniaquoB- 
cumque  dixero  vobis.  Araat  ergo  Deus , 
et  ex  se  toto  amat,  quia  tota  Trinitas 
amat  :  si  tamen  totum  dici  potest  de 
infinito  et  incomprehensibili ,  autcerte 
de  simplici. 


DE 


CAPUT  V. 

Chrisliano  quantum  incumbat  debitum 

amoris. 


'  lU.  Intuens  ergo  haec ,  credo ,  satis  ag- 
Doscit,  quare  Deus  diligendus  sit,  hoc 
est ,  unde  diligi  mereatur.  Cjeterum  in- 
fidelis  non  habens  Filiuni ,  nec  Patrem 
proindc  habot,  nec  Spiritum  sanctum. 
Qui  enim  non  honorificat  Filium,  non 
honorificat  Patrem  qui  misit  illum ;  sed 
nec  Spiritum  sanctum  quem  misit  ille. 
Is  itaque  mirum  non  est ,  si  quem  mi- 
nus  agnoscit,  minus  et  diligit.  Attamen 
ct  ipse  totum  ei  sese  debere  non  igno- 
rat,  quem  sui  totius  non  ignorat  auc- 
torem.  Quid  ergo  ego,  qui  Deummeura 
teneo  vitae  mese  non  solum  gratuitum 
largitorem ,  largissimum  administrato- 
rem,    pium  consolatorem ,  sollicitum 
gubernatorem ;  sed  insuper  etiam  copio- 
sissimum  redemptorem ,  seternum  con- 
servatorem ,  ditatorem ,  glorificatorem  ? 
sicut  scriptum  est  :  Copiosa  apud  eum 
redempHo;   et  item  :  Intromt  semel  in 
sancta,  ceternaredempliune  invenla;  et  de 
conservatione  :  Non  relinquet  sanctos 
suos,  in  aternwm  conservabuntur ;  et  de 
locupletatione  :  Mensuram  honam,  et 
confertam,  etcoagitatam,  el  supereffluenr 
tem  dabunl  in  sinum  vestrum ;  et  rursum : 
Nec  oculus  vidit,  nec  auris  audivit,  nec 
in  cor  hominis  ascendit,  qu(E  prceparavit 
Deus  diligentibus se ;  etde  glorificatione  : 
Salvatorem  exspectamus  Dominum  nos- 
trum  Jesiim-Christiim ,    qui  reformabit 
corpus  liumilitatis  nostrce  ,  configuratum 
corpori  claritalis  suoi ;  et  illud  :  Non  suni 
condignce  jyassiones  hujus   temporis    ad 
fuluram  gloriam  ,  quce  revetabitur  in  no- 
bis;  et  iterum  :  Id  quod  in  prcesenti  est 
momentaneum  et  leve  tribulationis  nos- 
trce ,  supra  modum  in  sublimifate  ceter- 
num  gloria;  pondus  operatur  in  nobis , 
non  contemplantibus  quoe  videntur,  sed 
quce  non  ridentur. 

iS.Quid  retribuam  Domino  pro  omni- 
bus  his?  Illum  ratio  urgct  et  justitia  na- 
turalis  totuni  se  tradere  iIIi,aquose 
tolum  habet,  et  ex  se  toto  debere  dili- 
gore.  Mijji  profecto  Fides  tanto  plus  in- 
dicit  amandnm,  quanto  eteum  me  ipso 
pUiris  Kstimanduni  intelligo  :  quippc 


DILIGENDO  DEO.  '  7 

qui  illum  nonsolum  mei,  sed  sui  quoquc 
ipsius  teneo  largitorem.  Denique  non- 
dum  tempus  Fidei  advenerat,  nondum 
innotuerat  in  carne  Deus,  obierat  in 
cruce ,  prodierat  de  sepulcro ,  redierat 
ad  Patrem  :  nondum ,  inquam,  commen- 
daverat  in  nobis  suam  multam  dilectio- 
nem ,  illam  de  qua  jam  multa  locuti  su- 
mus,  cum  jam  mandatum  est  homini  dili- 
gere  Dominum  Deum  suum  extotocor- 
de,  tota  anima,  tota  virtute  sua,  id  est,  ex 
omni  quod  est,  quod  scit,  quod  potest, 
Nec  tamen  injustusDeus,  suum  sibivin- 
dicans  opus  et  dona,  Ut  quid  enim  non 
amaret  opus  artificem,cum  haberet  unde 
id  posset?  Et  cur  non  quantum  omnino 
posset,  cum  nihil  omnino  nisi  ejus  mu- 
nere  posset?  Ad  hsec,  quod  denihilo, 
quod  gratis ,  quod  in  hac  dignitate  con- 
ditum  est,ct  debitum  dilectionis  ma- 
nifestius  facit ,  et  exactum  justioi^em 
ostendit.  Caeterum  quantum  putamus 
adjectum  beneficii,  cum  homines  et  ju- 
menta  salvavit,  quemadraodum  multi- 
plicavit  misericordiara  suam  Deus?  Nos 
dico ,  qui  mutavimus  gloriam  nostram 
in  similitudinem  vituli  comedentis  foe- 
num,  peccando  comparati  jumentis  in- 
sipientibus.  Quod  si  totum  me  debeo 
pro  me  facto,  quid  addam  jam  et  pro 
refecto,  et  refecto  hoc  modo?  Nec  enim 
tam  facile  refectus ,  quam  factus.  Siqui- 
dem  non  solum  de  me,  sed  de  omni  quo- 
que  quod  factum  est,  scriptum  est : 
Dixit,  et  facta  sunt.  At  vero  qui  me  tan- 
tum  et  semel  dicendo  fecit ,  in  reficiendo 
profecto  et  dixit  multa ,  et  gessit  mira, 
et  pertulit  dura ;  nec  tantum  dura,  sed 
et  indigna.Quid  ergo  retribuara  Doraino 
pro  omnibus  quse    retribuit  mihi  ?  In 
primo  opereme  mihi  dedit,  in  secundo 
se:  etubi  se  dedit,  mc  mihi  reddidit. 
Datus  ergo ,  ct  rcdditus,  me  pro  me  dc- 
beo ,  et  bis  debeo.  Quid  Deo  retribuam 
pro  se  ?  Nam  etiamsi  rae  millies  repen- 
dere  possera,  quid  sura  ego  ad  Deum  ? 


CAPUT  VI. 

Brevis  anacephalaeosis  et   summa  prae- 
diclorum. 

t6.  Hic  primum  vide,  quo  modo, 
iinino  quain  sinc  modo  a  nobis  Dcus  amari 


S.   BERNARDI   ABBATIS 


merucrit :  qui  ( ut  paucis  quod  dictum 
est  repctam  )  prior  ipse  dilexit  nos, 
f  antus ,  et  tantum  ,  et  gratis  tanlillos , 
et  tales.  En  quod  in  principio  dixisse  me 
mcniini,  raodum  esse  diligendi  Dcum, 
sine  modo  diligere.  Denique  cum  dilec- 
tio  qua3  tendit  in  Deum ,  tendat  in  im- 
mensum ,  tendat  in  infinitum,  (  nam  et 
infinitus  Deus  cst  et  immens.us  : )  quis- 
nam,  quaeso,  debeat  finis  esse  nostri,  vel 
modus  amoris  ?  Quid  quod  amor  ipse  nos- 
ter  non  jam  gratuitus  impenditur ,  sed 
rependitur  debitus?  Amat  ergo  immensi- 
tas,  amat  geternitas,  amat  supereminens 
scicntia?  caritas :  amat  Deus,  cujus  mag- 
nitudinis  non  estfinis,  cujus  sapientiae 
non  est  numcrus ,  cujus  pax  exsuperat 
onmcm  intellectum  :  et  vicem  rependi- 
mus  cummcnsura?  Diligam  te ,  Domine. 
fortitudo  mea,  firmamentum  meum ,  et 
refugium  mcum ,  ct  liberator  mcus  :  ct 
meum  denique  quicquid  optabile  atque 
amabile  dici  potcst.  Deus  meus ,  adjutor 
meus ,  diligam  te  pro  dono  tuo,  et  modo 
meo ,  minus  quidcm  justo,  sed  plane  non 
minus  posse  meo  :  qui  etsi  quantum  de- 
beonon  possum,  nonpossumtamen  ultra 
quam  possum.  Potcro  vcro  plus,  cum  plus 
donare  dignaberis,  numquam  tamen  pro- 
ut  dignus  haberis.  Imperfectum  meum 
Yiderunt  oculi  tui :  sed  1  amen  in  libro  tuo 
omncs  scribentur ,  qui  quod  possunt  fa- 
ciunt,  etsi  quod  debcnt  non  possunt. 
Satis,  quantum  reor,  apparet,  et  quo- 
nam  modo  Deus  diligendus  sit,  et  quo 
merito  suo.  Quo ,  inquam ,  merito  suo. 
nam  quanto,  cui  sane  appareal?  quis 
dicat?  quissapiat? 


CAPUT  VII. 

Non  sine  fructu  et  praemio  diligi  Deiim;  et  ter- 
renis  non  satlari  humani  cordisappetitum. 

17.  NuNG  quo  nostro  commodo  dili- 
gendus  sit,  videamus.  Sed  quantum  est 
et  in  hoc  videre  nostrum  ad,  id  quod 
cst?  Nec  tamen  quod  videtur  tacendum 
est,  etsi  non  omnino  videtur  ut  est.  Su- 
perius ,  cum  propositum  esset ,  quare , 
et  quomodo  diligendus  sit  Deus;  du- 
plicem  dixi  parcre  intellectum  id  quod 
quaeritur,  Quare  :  ut,  aut  ([uo  suo  me- 
rito ,  aut  quo  nostro  commodo  diiigcn- 


dus  sit ,  utrumlibct  quajri  posse  perinde 
videatur.  Dicto  proinde  de  merito  Dei, 
non  prout  dignum  ei,  scd  prout  datum 
est  mihi ;  supcrcst  ut  de  praemio ,  quod 
item  dabitur,  dicam.  Non  enim  sine 
praemio  diligiturDeus,  etsi  absque  prae- 
mii  intuitu  diligcndus  sit.  Vacua  nam- 
que  vcra  caritas  esse  non  potest ,  nec 
tamcn  merccnaria  est ;  quippe  non  quae- 
rit  quae  sua  sunt.  Affectus  cst,  non  con- 
tractus  :  nec  acquiritur  pacto  nec  ac- 
quirit.  Sponte  afficit,  ct  spontaneum 
facit.  Verus  amor  seipso  contentus  est. 
Habet  praeraium ,  sed  id  quod  amatur. 
Nam  quicquid  propter  aliud  amare  vi- 
deaiis,  id  plane  amas,  quo  araorisfinis 
pertendit,  non  per  quod  tcndit.  Paulus 
non  evangelizat  ut  comedat ,  scd  come- 
dit  ut  evangclizet :  eo  quod  amet,  non 
cibum ,  sed  Evangclium.  Verus  amor 
praemium  non  rcquirit,  sed  meretur. 
Praemium  sane  necdum  amanti  propo- 
nitur  ,  araanti  dcbetur ,  persevcraiiti 
redditur.  Denique  in  rcbus  inferioribus 
suadendis,  invitos  promissis  vel  prae- 
miis  invitaraus,  etnon  spontaneos.  Quis 
enim  munerandura  horainera  putet,  ut 
faciat  quod  et  sponte  cupit  ?  Nerao , 
verbi  causa ,  conducit  aut  csurientem 
ut  comcdat ,  aut  sitientem  ut  bibat ,  aut 
certe  matrem  ut  parvulum  allactet 
filium  utcri  sui.  An  vero  quis  putet 
prece  vel  pretio  quempiam  commoncn- 
dum  suam  ipsius  vel  scpire  vineam, 
vel  arborem  circurafodcre ,  vel  struc- 
turara  propriae  domus  crigere  ?  Quanto 
magis  Deum  araans  aniraa ,  aliud  prae- 
ter  Dcum  sui  amoris  pra^mium  non  re- 
quirit?  Aut  si  aliud  requirit,  illud  pro 
ccrto ,  non  Deum  diligit. 

18.  Incst  orani  utenti  ratione  natura- 
liter  pro  sua  sempcr  aestimationc  atque 
intentione  appctere  potiora,  et  nulla 
re  esse  conlentum,  cui  quod  decst, 
judicctpraefercndum.  Nara  ct  qui ,  verbi 
gratia,  uxorem  habet  speciosam ,  petu- 
lanti  oculo  vel  aniino  respicit  pulcrio- 
rem  :  et  qui  vestc  pretiosa  indutus  est, 
pretiosiorem  aflcctat ,  et  possidcns  mul- 
tas  divitias,  invidet  ditiori.  Videas  jam 
multis  praediis  ct  posscssionibus  am- 
pliatos,  adhuc  tamcn  in  dics  agrum 
agro  copukirc,  atquc  infinita  cupidi-. 


1 


DE  DILIGKNDO  DEO. 


f) 


tute  dilatare  tcrminos  suos.  Yideas  et 
qui  iu  rcgalibus  doinibus,  amplisque 
habitant  palatiis,  nihilominus  quotidie 
conjungere  domum  ad  domura,  et  in- 
quicta  curiositate  sedificare,  diruere, 
mutare  quadrata  rotundis.  Quid  homi- 
ncs  sublimatos  honoribus?  an  non  insa- 
tiabili  ambitione  magis  ac  magis  totis 
viribus  conari  ad  altiora  videmus?Et 
horum  omnium  idcirco  non  est  finis, 
quia  .nil  in  eis  summum  singulariter 
reperitur  vel  optimum.  Et  quid  mirum 
si  infcrioribus  et  deterioribus  contentus 
non  sit,  qui  citra  summum  vel  opti- 
mum  quiescere  non  potcst?  Sed  hoc 
stultum  et  extremae  dementiae  est,ea 
semper  appetere ,  qua3  numquara  ,  non 
dico  saticnt,  sed  nec  tempcrent  appe- 
titum  :  dum  quicquid  taliura  habueris , 
nihilominus  non  habita  concupiscas, 
et  adquoeque  defuerint ,  semper  inquie- 
tus  anheles.  Ita  enim  fit,  ut  per  varia 
ct  fallacia  mundi  oblectamenta  vaga- 
bundus  animus  inani  labore  discurrcns 
fatigetur ,  non  satietur  :  dum  quicquid 
famelicus  inglutierit ,  parum  rcputet  ad 
id  qucd  supcrest  devorandum,  sera- 
perque  non  minus  anxie  cupiat  quse 
desunt ,  quara  quae  adsunt  Isete  possi- 
deat.  Quis  enira  obtineat  universai? 
Quaniquam  et  modicum  id  quod  quis- 
que  cura  labore  obtinuerit,  cura  timore 
possedcrit,  certus  quidem  non  sit 
quando  cum  dolore  amittat,  certus  au- 
tem  quod  quandoque  amittat.  Sic  di- 
rccto  tramite  voluntas  perversa  con~ 
tcndit  ad  optimum ,  festinat  ad  id  unde 
possit  iraplcri.  Imrao  vero  his  anfracti- 
bus  ludit  secura  vanitas,  mentitur  ini- 
quitas  sibi.  Si  ita  vis  adimplcre  quod 
vis,  hoc  est,  si  illud  apprehcnderc  vis, 
quo  apprehenso  nil  jam  amplius  velis  : 
quid  tentare  opus  est  et  cajtera?Curris 
per  devia ,  et  longe  ante  moricris ,  quam 
lioc  circuitu  pcrvenias  ad  optatum. 

19.  IIoc  ergo  in  circuitu  impii  am- 
bulant,  naturalitcr  appctcntcs  unde  fi- 
niantappetitum,etinsipiGntcrrespucn- 
tes  undc  propinquent  (ini  :  fini  dico, 
non  consumplioni,  scd  consummationi. 
Quamobrem  nonbeato  fineconsummari, 
scd  consumi  vacuo  labore  accelerant, 
qui  rcrum  magis  spctie  ,  quam  auctore 


delcctati ,  prius  universa  pcrcurrcrc  , 
et  de  singulis  cupiunt  experiri ,  quam 
ad  ipsum  curent  univcrsitatis  Domi- 
num  pervcnire.  Etquidcm  pcrvenirent, 
si  quandoque  voti  compotes  cffici  pos- 
scnt,  ut  omnia  scilicet,  praetcr  omniuni 
principium,  unus  aliquis  oblineret. 
Ea  namque  suae  cupidilatis  lege  ,  qua  ia 
rcbus  coeteris  non  habita  prai  habitis 
esurire ,  et  pro  non  habitis  habita  fas- 
tidire  solebat ;  mox  omnibus  quse  in 
coelo ,  et  quse  in  terra  sunt  obtentis  et 
contemptis,  tandem  ad  ipsura  procul- 
dubio  curreret,  (jui  solus  deesset  om- 
nium  Deus.  Porro  ibi  quicsceret;  quia 
sicut  citra  nuUarevocat  quics  ;sicnulla 
ultra  jam  inquietudo  soUicitat.  Dicerct 
pro  ccrto  :  Mihi  autem  adhcerere  Deo 
bonum  est.  Diceret ,  Quid  enim  mihi  est 
in  ccelo ,  et  a  te  quid  volui  super  terram  ! 
et  item  :  Deus  cordis  mei,  et  pars  mea 
Deus  in  oilernum,  Sic  ergo  ( ut  dictum 
est)  ad  id  quod  optimura  est ,  quivis 
cupidus  perveniret ,  siquideni  ante , 
quod  citra  cupit,  assequi  posset. 

20.  Verum  quoniani  id  omnino  im- 
possibile  praestruit  et  vita  brevior,  et 
virtus  infirmior,  et  consors  numcro- 
sior  :  longo  profecto  itinere  et  casso 
laborc  desudant ,  qui  dum  quaecumque 
dcsidcrant ,  attingcre  volunt ,  ad  cunc- 
torum  desiderabiliura  nequeunt  pertin- 
gere  finem.  Et  utinam  attingere  uni- 
versa  animo ,  et  non  experiraento  vel- 
lent !  Hoc  enira  facile  posscnt,  et  noji 
incassum.  IVamet  animus  scnsu  quideni 
carnali  tanto  velocior ,  quanto  et  per- 
spicacior,  adhoc  datus  cst ,  ut  illum  ad 
omnia  pra^veniat;  nihilqueaudeat  con- 
tingcre  sensus,  quod  animus  praecur- 
rens  ante  utile  non  probavcrit.  Ilinc 
enim  arbitror  dictum ,  Omnia  prohate  , 
quod  bonum  est  tcncte  :  ut  videlicet  ille 
huic  provideat,  nec  is  suura  votum  , 
nisi  ad  illius  judicium  conscquatur. 
Alioquin  non  ascendes  in  montcm  Do- 
mini,  nec  stabis  in  loco  sancto  cjus  , 
pro  co  quod  in  vano  acccpcris  aniraam 
tuam  ,  hoc  est  aniinam  rationalem  : 
dum  iiistar  pecoris  scnsura  sequeris, 
ratione  quidcm  otiosa ,  et  non  rcsis- 
tcnte  in  aliquo.  Quorum  itaque  ralio 
non    praevcnit   grcssus ,  currunl,  scd 


10  S.   BERNARDI  ABBATIS 

extra  viam:  ac  proinde  Aposloli  spreto    et  fiiialis.  Ipse  dat 


consilio ,  non  sic  currunt  ut  appre- 
hendant.  Quando  etenim  apprehen- 
dant ,  quem  apprehcnderc  nisi  post 
omnia  nolunt?  Distortum  iter,  et  cir- 
cuitus  infinitus,  cuncta  primitus  atten- 
tare  velle. 

21.  Justus  autem  non  ita.  Audiens 
nempe  vituperationem  multorum  com- 
morantium  in   circuitu  ( multi    enim 
sunt  viam  latam  pergentes  ,  quae  ducit 
ad  mortem)   ipse   sibi  regiam   elegit 
viam,  non  declinans  ad  dexteram  vel 
ad  sinistram.  Denique  attestante  Pro- 
pheta,  Semitajusti  recla  est,reclus  callis 
justi  ad  amhulandum.  Hi  sunt ,  qui  salu- 
Lri    compendio   cauti   sunt  molestum 
liunc  et  infructuosum  vitare  circuitum, 
verbum  abbreviatum  et  abbrevians  eli- 
gentes ,  non  cupere  quaecumque  vident, 
sed  vendere  magis  quse  possident,  et 
dare  pauperibus.  Beati  plane  pauperes, 
quoniam  ipsorum  est  regnum  coelorum. 
Omnes  quidem  currunt ;  sed  inter  cur- 
rentes  discernitur.  Denique  novit  Do- 
minus  viam  justorum,  et  iter  impiorum 
peribit.  Ideo  autem  melius  est  modicum 
justo  super  divitias  peccatorum  multas, 
quoniam  quidem  ( ut  Sapiens  loquitur , 
ct  insipiens  experitur)  qui  diligit  pecu- 
mam,  non  saturabitur  pecunia  :  giii  jau- 
tem  esuriunt  et  sitiuntjustiliam  ,  ipsi  sa- 
turabuntur.  Justitia  siquidem  rationo 
utentis  spiritus  cibus  est  vitalis  et  natu- 
ralis :  pecunia  vero  sic  non  minuit  aninii 
famem ,  quomodo  nec  corporis  ventus. 
Denique  si  famelicum  hominem  apertis 
faucibus  vento,  inflatis  haurire  buccis 
aerem  cernas ,  quo  quasi  consulat  fami , 
nonne  credas  insanire  ?  Sic  non  minoris 
insaniae  est,  si  spiritum  rationalem  re- 
Lus  putes  quibuscumque  corporalibus 
non  magis  inflari ,  quam  satiari.  Quid 
namque  de  corporibus  ad  spiritus?  Nec 
illa  sane  spiritualibus ,  nec  isti  e  regione 
refici  corporalibus  queunt.  Benedic  ani- 
ma  mea  Domino ,  qui  replet  in  bonis 
desideriura  tuum.  Replet  in  bonis ,  exci- 
tat  ad  bonum,  tenet  in  bono ;  prgevenit, 
sustinet ,  implet.  Ipse  facit  ut  desideres, 
ipse  est  quod  desideras. 

22.  Dixi  supra :  Causa  diligendi  Deum, 
Dcus  cst.  Vcrum  di\i :  nam  ct  cfricicns. 


occasioncra,  ipse 
creat  afl^ectionem,  desiderium  ipse  con- 
summat.  Ipse  fecit,  vel  potius  factus 
est  ut  amaretur  :  ipse  speratur,  amau- 
dus  felicius ,  ne  in  vacuum  sit  amatus. 
Ejus  amor  nostrum  et  praparat,  et  re- 
munerat.  Prsecedit  bcnignior,  repen- 
ditur  justior,  exspectatur  suavior.  Dives 
est  omnibus  qui  invocant  eum  :  nec  ta- 
men  habet  quicquam  seipso  melius.  Se 
dedit  in  meritum,  se  servat  in  prae- 
mium ,  se  apponit  in  refectione  anima- 
rum  sanctarum,  se  in  redemptione  dis- 
trahit  captivarum.  Bonus  es,  Domine, 
animae  quaerenti  te  :  quid  ergo  inve- 
nienti?  Sed-enim  in  hoc  est  mirum, 
quod  WEMO  te  quaerere  valet,  nisi  qui 
prius  invenerit.  Vis  igitur  inveniri, 
ut  quaeraris,  quaeri  ut  inveniaris.  Potes 
quidem  quaeri  et  inveniri ,  non  tamen 
praeveniri.  Nam  etsi  dicimus  ,  Mane 
oratio  mea  prcevenict  te  :  non  dubium 
tamen  quod  tepida  sit  omnis  oratio, 
quara  non  praeveneritinspiratio.Dicen- 
dura  jam  unde  inchoet  amor  noster, 
quoniamubi  consummetur,  dictum  est. 


CAPUT  VIII. 

De  primo  gradu  Amoaris,  quo  diligit  homo  sc 
propter  se- 

23.*AiviORest  affectio  naturalis  una  de 
quatuor.  Notae  sunt :  non  opus  est  nomi- 
nare.  Quod  ergo  naturale  est ,  justum 
quidem  foret  prirao  omnium  auctori  de- 
servire  naturae.  Unde  et  dictum  est  pri- 
mura  et  maximura  mandatura  :  Diliges 
DominuniDeum  tuum,  eic.  Sed  quoniam 
natura  fragilior atque  infirmior  est,  ipsi 
primum  imperante  necessitate  compel- 
litur  inservire.  Et  est  amor  carnalis, 
quo  ante  omnia  homo  diligit  seipsum 
propter  seipsum ,  sicut  scriptum  est : 
Prius  quod  animale ,  deinde  quod  spiri- 
tuale.lSec  praecepto  indicitur,  sed  na- 
turae  inseritur.  Quis  nempe  carnem 
suam  odio  habuit?  At  vero  si  coeperit 
amor  idera  (ut  assolet)  proclivior  esse, 
sive  profusior,  et  necessitatis  alveo  nii- 
nirae  contentus,  campos  etiam  volup- 
tatis  exundans  latiiis  visus  fuerit  occu- 
pare ;  statim  superfluitas  obviante  man- 
dato  cohibctur,  cum  dicitur  :  Diliges 


DE    DILIGENDO  DEO. 


11 


proximtim  tuim  skut  tcipsum,  Justis- 
bime  quideni,ut  consors  naturae  non 
sit  exsors  ct  gratia;,  illius  praisertim 
gratiae,  qua;  naturai  insita  est.  Quod  si 
gravatur  homo  fraternis,  non  dico  nc- 
cessitatil)us  subvenire.  sed  voluptati- 
bus  dcservire  :  castigct  ipse  suas,  si 
non  vult  esse  transgressor.  Quantum 
vult ,  sibi  indulgeat  :  dura  aeque  et 
proximo  tantumdem  meminerit  exhi- 
beudum.  Frenum  libi  temperantiae  ira- 
ponitiirj  o  horao ,  ex  lege  vitse  et  disci- 
plinjB  ,  ne  post  concupiscentias  tuas 
eas ,  et  pcrcas ,  ne  de  bonis  naturae  hosti 
scrvias  aniraa?,  hoc  est  libidini.  Quara 
justius  atque  honestius  communicas  illa 
consorti,  id  est  proxirao,  quara  hosti? 
Et  quidera  si  ex  Sapientis  consilio  a 
voluptatibus  tuis  averteris,  et  juxta 
doctrinam  Apostoli  victu  vestituque  con- 
tentus,  paulisper  suspendere  non  gra- 
varis  amorem  tuura  a  carnalibus  desi- 
deriis,  quse  railitant  adversus  aniraam ; 
eane  quod  subtrahis  hosti  animae  tuae , 
consorti  naturae  puto  non  gravaberis 
impertiri.  Tunc  amor  tuus  et  temperans 
erit ,  et  justus ,  si  quod  propriis  subtra- 
hitur  voluptatibus,  fratris  necessitati- 
bus  non  negetur.  Sic  araor  carnalis  effi- 
citur  et  socialis,  cum  in  comraune  pro- 
trahitur. 

24.  Si  autera  dum  communicas  proxi- 
mo,  forte  tibi  defuorint  etiam  necessa- 
ria,  quid  facies?Quid  enim,  nisiutcum 
omni  fiducia  postules  ab  eo  qui  dat  om- 
nibus  affluenter,  et  non  improperat : 
qui  aperit  mauurasuam  ,et  implet  omne 
animal  bencdictione?  Dubiunisiquidem 
non  est,  quod  absit  libentcr  in  neces- 
sariis,  qui  plcrisque  ct  in  superfluis 
non  deest.  Dcnique  ait :  Primum  quce- 
rite  regnum  Dci  et  jmtiliam  ejus ,  et  hcec 
omnia  adjicientur  vobis.  Sponte  daturura 
se  potlicetur  neccssaria ,  superflua  re- 
stringenti,  et  proximum  diligenti.  Hoc 
quippe  est  pviraum  quajrere  regnum 
Dei,  et  adversus  pcccati  implorare  ty- 
rannidcm,  pudicitiae  potius  ac  sobrie- 
tatis  subire  jugura,  ([uam  regnare  pec- 
catum  in  tuo  mortali  corporc  patiaris. 
Porro  autem  ct  hoc  justitiaeest  cura  quo 
tibi  cstnaturacoraraunis,  naturae  quo- 
que  cuni  co  nmnus  non  hal)crc  divisum. 


25.  L't  taraen  pcrfecta  justilia  sitdili- 
gere  proxiraum  ,  Deum  in  causa  haberi 
nccesse  est.  Alioquin  proximum  pure 
diligere  quomodo  potcst,  qui  in  Deo 
non  diligit?  Porro  in  Dco  diligcrc  non 
potest,  qui  Deura  non  diligit.  Oportet 
crgo  Deura  diligi  prius ,  ut  in  Deo  diligl 
possit  et  proximus.  Facit  crgo  ctiara  so 
diligi  Deus ,  qui  et  caetera  bona  faciL. 
Facit  autera  sic.  Qui  naturam  condidit, 
ipse  et  protegit.  Nam  et  ita  condita  fuit, 
ut  habeat  jugiter  necessariura  protecto- 
rem ,  quem  habuit  et  conditorem  :  ut 
quae  nisi  per  ip&um  non  valuit  esse ,  nec 
sine  ipso  valeat  oranino  subsistere.  Quod 
ne  sane  de  se  creatura  ignoret ,  ac 
proinde  sibi  (quod  absit)  superbe  arro- 
get  beneficia  creatoris ,  vult  horaincm 
idem  conditor  alto  quidem  salubriquo 
consilio  tribulationibus  exerceri :  ut  cum 
defecerit  homo,  et  subvenerit  Deus, 
dum  homo  liberatur  a  Deo,Deus  ab 
homine,  ut  dignum  est,  honoretur. 
Hoc  enim  dicit :  Invoca  me  in  die  tribur 
lationis  ,  eruam  te ,  ct  lionorificabis  me. 
Fit  itaque  hoc  tali  modo ,  ut  homo  ani- 
raalis  et  carnalis ,  qui  praeter  se  nemi- 
nera  diligere  noverat,  etiam  Deum  vel 
propter  se  amare  incipiat,  quod  in  ipso 
nimirum  (ut  saepe  expertus  cst)  omnia 
possit ,  quae  posse  tamen  prosit;  et  sine 
ipso  possit  nihil. 


CAPUT  IX. 

De  secundo  et  terlio  gradu  Amoris. 

26.  Amat  ergo  jam  Deuin ,  sed  prop- 
ter  se  interim  adhuc,  non  propter  ipsum. 
Esttaraen  quaedara  prudentia  scirequid 
ex  te,  quid  ex  Dei  adjutorio  possis,  et 
ipsi  servare  te  iufensum ,  qui  te  tibi 
servat  ill^sum.  At  &i  frequcns  ingrue- 
rit  tribulatio ,  ob  quam  et  frequens  ad 
Deura  conversio  fiat,  et  a  Deo  aeque 
frequens  libcratio  consequatur;  nonne, 
etsi  fucrit  fcrreum  pectus,  vel  cor  la- 
pideum  totics  liberati ,  emolliri  ncccsse 
cst  ad  gratiam  liberantis ,  quatenus 
Deum  horao  diligat,  non  propter  sc 
tantura  ,  sed  ct  propter  ipsura?  Ex  oc- 
casione  quippe  frequentium  neccssita- 
tum  crcbris  necesse  est  intcrpcUatibni- 
bus  Dcum  ab  homine  frcqucntari,  fro' 


u 


S.   BERNAilDI   ABByVTIS 


«lucnlando  giistari  ,  gustando  proLari 
«]uam  suavis  cst  DomJnus.   Ita  (it,ut 
ad  diligcndum  purc  Deum  plus  jam 
ipsius  gustata  alliciat  suavitas,  quam 
urgeat  nostra  necessitas;  ita  ut  exem- 
plo  Samaritanorum,  dicentium  mulieri 
quae  adesse  Dominum  nuntiaverat,  Jam 
non  propter  tuam    loquelam  credimus; 
ipsi  enim  audinmus ,  et  scimus  quia  ipse 
esl  vere  Salvntor  ?/iund«,- ita,  inquam, 
ct  nosillorum  exemplocarnem  nostram 
alloquentes,  dicamus  merito  :  Jam  non 
propter  tiiam  necessitatem  Deum  dili- 
gimus  :  ipsi  enim  gustaviinus  et  scimus 
quoniam  suavis  est  Dorainus.  Est  enim 
carnis  quaedam  loquela  necessitas ,  et 
Leneficia  quae  experiendo  probat,  ges- 
tiendo  renuntiat.   Itaquc  sic    affecto, 
jam    dc    diligendo    proximo    implere 
Tuandatum ,   non  erit    difficile.    Amat 
quippe .  veracitcr  Deum ,  ac  per  hoc 
quae  Dei  sunt.  Amat  caste,  et  casto  non 
gravatur  obedire    niandato,  caslificans 
magis  cor  suum,  ut   scriptum   est,  in 
obedientia  caritalis.  Amat  juste,  et  man- 
datum   justum    libenter   amplectilur. 
Amor  iste  merito  gratus ,  quia  gratuitus. 
Castus  est,  quia  non  irapenditur  verbo, 
neque  lingua,  sed  opere  et  veritate. 
Justus  est,  (juoniam  qualis  suscipitur, 
talis  et  redditur.  Qui  enimsicamat, 
haud  secus  profecto,  quam  amatus  est, 
amat;  quairens  et  ipse  vicissim,  non 
quai  sua  sunt,  sed  quae  Jesu-Christi , 
quemadmodum  ille  nostra ,  vel  potius 
nos,  ct  non  sua  quaesivit.  Sic  amat  qui 
dicit  :  ConfUemini  Domino  quoniam  bo- 
nus.  Qui  Domino  confitetur,  non  quo- 
niam  sibi  bonus  est ,  sed  quoniam  bonus 
cst;    hic    vere  diligit  Deum  propter 
Deum,  et  non  propter  seipsum.  Non 
sic  amat  de  quo  dicitur  :  ConfUebitur 
tibi  cum  benefeceris  ei.  Iste  est  tertius 
araoris  gradus ,  quo  jam  propter  seip- 
sum  Deus  dilisitur. 


CAPUT  X. 

De  quarto  gradu  amotis,  cum  nec  seipsum 
diligit  homo  nisi  propler  Deum. 

27.  Felix  qui  nieruit ad quartum  usque 
pcrtingere,  quatenus  nec  scipsum  dili- 
gat  homonisi  propter  Dcum.  Justitiatua, 


Deus,  sicut  montesDci.  Araor  istc  mons 
est,  et  mons  Dei  excelsus.  llevera  mons 
coagulatus  ,mons  pinguis.  Quis  ascendet 
in  monlem  Domini?  Quis  dabit  mihi 
pennas  sicut  columba^ ,  ct  volabo  et  re- 
quiescam  ?  Factus  est  in  pace  locus  istc, 
et  habitatio  haec  in  Sion,  Ileu  mihi  quia 
incolatus  meus  prolongatus  est!  Caro  et 
sanguis,  vas  luteum,  terrena  inhabita- 
lio  quando  capit  hoc?  quando  hujusce- 
raodi  experitur  ailectum ,  ut  divino  de- 
briatus  araore  aniraus ,  oblitus  sui ,  fac- 
tusque  sibi  ipsi  taraquam  vasperditum, 
totus  pergat  inDeum,  et  adhasrensDeo 
unus  cum  eo  spiritus  fiat,  et  dicat :  Dc- 
fecit  caro  mea  et  cor  meum,  Deus  cordis 
mei,  etpars  mea  Deus  in  osternum  ?  Bea- 
tum  dixerim  et  sanctum  ,  cui  tale  ali- 
quid  in  hac  mortali  vita  raro  interdum, 
aut  vel  serael ,  et  hoc  ipsum  raptim  , 
atque  uniusvix  moraenti  spatioexperiri 
donatum  est.  Te  enim  quodamraodo  per- 
dere  ,  tamquam  qui  non  sis  ,  et  omnino 
non  sentire  teipsum ,  et  a  teipso  exina- 
niri ,  et  pene  annullari,  ccelestis  est  con- 
versationis,nonhumana3  alTectionis.  Et 
si  quidcra  e  mortalibus  quispiam  ad  il- 
lud  raptim  interdura  ( ut  dictum  est  ) 
et  ad  moraentum  admittitur ,  subito  in- 
videt  saiculum  nequam ,  perturbat  diei 
raalitia,  corpus  mortis  aggravat,  solli- 
citat  carnisnecessitas,  defectus  corrup- 
tionis  non  sustinet,  quodque  his  violen- 
tlus  est ,  fraterna  revocat  caritas.  Heu  ! 
redire  in  se,  recidere  in  sua  corapelli- 
tur,  et  miserabiliter  exclamare  :  Do- 
mine  vim  patior,  responde  pro  me;  et  illud: 
Infelix  ego  homo ,  quis  me  liberabit  de 
corpore  mortis  hujus  ? 

28.  Quoniam  tamen  Scriptura  loqui- 
tur,  Deumoninia  fecisse  propter  semet- 
ipsum :  erit  profecto  ut  factura  sese 
quandoque  conformet  et  concordet  Auc- 
tori.  Oportet  proinde  in  eumdem  nos. 
afTectura  quandocumque  transire  :  ut 
quomodo  Deusomnia  esse  voluitproptep 
semetipsum ,  sic  nos  quoque  nec  nosip- 
sos,nec  aliud  aliquid  fuisse,  vel  essc 
velimus,  nisi  a^que  propter  ipsum,ob 
solam  videlicct  ipsius  voluntatem ,  non 
nostram  voluptatem.  Delectabit  sane 
non  tam  nostra ,  vel  sopita  necessitas , 
vel  sortita  fclicitas ,  quani  quod  cjus  in. 


DE  DILIG 

Dobis,  et  de  nobis  voliintas  adimpleta 

videbitur.  Quod  etqiiotitlie  postulamus 

in  oratione  cum  dicimus  :  Fiut  voluntas 

tua,  sicut  in  coclo,  et  in  terra.  0  amor 

sanctus  et  castus!  o  dulcis  et  suavis 

affectio !  o  pura  et  deficcala  intentio  vo- 

luntatis !  eo  certe  defacatior  et  purior, 

quo  in  ea  de  proprio  nii  jam  admixium 

relinquitur  :  eo  suavior  et  dulcior  ,  quo 

totum  divinum  est  quod  sentitur.  Sic 

AFFici,  DEiFiCARi  EST.  Quomodo  stilla 

aqiiae  modica  ,  multo  infusa  vino  ,  defi- 

cere  a  se  tola  videtur,  dum  et  saporem 

vini  induit,  et  colorem  :  et  quomodo 

ferrum  ignitum  et  candens ,  igni  simil- 

limum  fit,  pristina  propriaque  forma 

exutum;  etquomodosolis  luce  perfusus 

aer  in  eamdem  transformatur  luminis 

claritatem,  adeoutnoutara  illuminatus, 

quam  ipsum  lumen  esse  videatur  :  sic 

omnem  tunc  in  sanctis  humanam  affec- 

tionem  quodam  inellabili  modo  necesse 

crit  a  semetipsa  liquescere.   atque  in 

Dei    penitus    transfundi    volunlatem. 

Alioquin  quomodo  omnia  in  omnibus 

erit  Deus,si  inhominede  hominequic- 

quam  supererit?  Manebit  quidem  sub- 

stantia  ,  sed  in  alia  forma,  alia  gloria  , 

aliaque  potentia.  Quando  hoc  erit?  quis 

hocvidebit?  quis  possidebit?  Quando 

veniam,  et  apparebo  ante  faciem  Dei  ? 

Domine  Deus  nieus,tibi  dixitcormeum, 

exquisivit  te  faciesmea,  faciem  tuam 

Domine  requirara.  Putas  videbo  tem- 

plum  sanctum  tuum  ? 

29.  Ego  puto  non  ante  sane  perfecte 
impletum  iri,  Diliges  Dominum  Deum 
tuumex  toto  corde  tuo,  el  cx  tota  anima 
tua,  et  ex  tolavirtute  tua;  quonsnue  \[)s\im 
cor  cogitare  jam  non  cogatur  de  corpore, 
et  anima  cidcm  in  hoc  statu  vivificando 
et  sensificando  intendere  desinat ,  et 
virtus  ejusdem  relevata  molestiis,  in 
Dei  potentia  roboretur.  *  Impossibile 
namque  est  tota  hajc  ex  toto  ad  Dcum 
colligere,  et  divino  infigere  vuitui, 
quaindiu  ea  huic  fragili  et  aorumnoso 
corpori  intenta  et  distenta  neccsse  est 
subservire.  Itaque  in  corpore  spirituali 
etimmortali,  in  corpore  integro,  pla- 
cido ,  placitoque,  et  per  omnia  subjeclo 
?piritiii ,  speret  sc  anima  (luarlum  ap- 
prohcudere  amoris  gradum ,  vel  potius 


ENDO   DEO. 


i7i 


inipsoapprehendi :  quippe  quodDei  po- 
tenliic  est  dare  cui  vult,  non  humana? 
iaduslrijE  asscqui.  Tunc,  iiuiuam,  sum- 
mum  obtincbit  facile  gradum,  cum  iii 
gaudium  Domini  sui  promptissime  et 
avidissime  festinantera  nulla  jam  rctar- 
dabit  carnis  illecebra,  nulia  raolestia 
conturbabit.  Putamusne  tamen  hanc 
gratiam  vel  ex  partc  sanctos  l\Iartyre3 
assecutos,  in  illis  victoriosis  corporibus 
adhuc  conslitutos?  Magna  vis  prorsus 
araoris  illas  aniinas  introisura  rapucrat, 
qua  ita  sua  corpora  foris  exponere ,  et 
torracntaconteranerc  valuerunt.  At  pro- 
fecto  doloris  acerrimi  sensus  non  potuit 
non  turbare  serenum,  etsi  non  pertur- 
bare. 


CAPUT  XI. 

Haeo  amorls  perfectio  non  compelit  eliam  so- 
lutis  animabus  Ijeatorum,  anle  resurreclio- 
nem 

50.  QuiD  autem  jam  solutas  corpori- 
bus?  Imraersas  ex  toto  crediraus  im- 
menso  illi  pelago  aetcrni  luminis,  et  lu- 
minosse  ajternitatis.  Sed  si  (  quod  noii 
negatur  )  velint  sua  corpora  recepisse , 
aut  certe  recipere  desiderent  et  sperent ; 
liquet  proculdubio  necdumaseipsis  pe- 
nitus  immutatas ,  quibus  constat  necdum 
penitus  deesse  de  proprio,  quo  vel  mo- 
dice  intentio  reflectatur.  Donec  ergo 
absorpta  sit  mors  in  victoria,  et  noclis 
undique  terminos  lux  percnnis  invadai 
et  occupet  usquequaque ,  quatenus  ct  in 
corporibus  gloria  coelestis  effulgeat ;  non 
possunt  ex  toto  animai  seipsas  exponerc, 
et  transire  in  Deum,  nimirum  ligataj 
corporibus  etiam  tunc,  etsi  nonvita  vel 
sensu,  certe  affectu  naturali,ita  ut  abs- 
que  liis  ncc  velint,  nec  valeant  con- 
sumraari.  Itaque  ante  restaurationeiu 
corporuin  non  erit  ille  defectus  aniino- 
iuin ,  qui  perfectus  ct  suininus  est  ipso- 
ruin  slatus :  nec  carnis  jam  sane  consor- 
tium  spiritus  requireret,  si  absquc  iila 
consummaretur.  Enim  vero  AiiSQUE  pro- 
fectu  anima)  nccponitur  corpus,  nec  re- 
sumitur.  Dcnique  pretiosa  in  conspcctu 
Domini  mors  sanctorum  cjus.  Quod  si 
inors  prctiosa,  quid  vita,  et  illa  vita  ?  Nec 
mirum  si  corpus  jam  gloriae  conferre  vi- 
dcturspiiitui,  quodct  infinnum  etnior- 


iU 


S.   BERNAR 


tale  constat  ipsi  non  raediocriter  va- 
luisse.  0  quam  vcrum  locutus  est  qui 
dixit,  diiigentibus  Deum  omnia  coope- 
rari  in  bonum.  Valet  Deum  diligenti 
animaj  corpus  suum  infirmum ,  valet  et 
mortuum,  valet  et  resuscitatum  :  primo 
quidem  ad  fructum  poenitentiae,  secundo 
ad  requiem ,  postremo  ad  consumma- 
tionem.  Merito  sine  illo  perfici  non  vult 
quod  in  omni  statu  in  bonum  sibi  sub- 
servire  persentit. 

3t .  Bonu*  plane  fidusque  comes  caro 
spiritui  bono:  quae  ipsum  aut  si  onerat, 
juvat;  autsi  non  juvat,  exonerat:  aut 
certejuvat,  et  minime  onerat.  Primus 
status  laboriosus,  sed  fructuosus  :  se- 
cundus  otiosus ,  sed  minirae  fastidiosus : 
tertius  et  gloriosus.  Audi  et  sponsum  in 
Canticis  ad  profectum  hunc  trimoduni 
invitantera.  Comedite,  inquit,  amici ,  et 
bihite;  et  inebriamini,  carissimi.  Labo- 
rantes  in  corpore  vocat  ad  cibum  :  jam 
posito  corpore  quiescentes  ad  potum  in- 
vitat:  resumentescorpora,  etiam  ut  ine- 
brientur  impellit :  quoset  vocat  carissi- 
raos.  nirairum  caritate  plenissimos.  Nam 
et  in  caeteris,  quos  non  carissimos,  sed 
amicos  appellat,  differentia  est :  ut  hi 
quidem  qui  in  carne  adhuc  gravati  ge- 
raunt ,  cari  habeantur  pro  caritate  quara 
habent :  qui  vero  jam  soluti  carnis  com- 
pede  sunt,  eo  sint  cariores,  quo  etpromp- 
tiores  atque  expeditiores  facti  ad  aman- 
dum.  Porro  prse  utrisque  mcrito  nomi- 
nantur  et  sunt  carissimi,  qui  recepta 
jam  secunda  stola ,  in  corporibus  utique 
cum  gloria  resumptis,  tanto  in  Dei  fe- 
runtur  araorem  liberiores  et  alacriores, 
quanto  et  de  proprio  nil  jara  residuum 
est ,  quod  eos  aliquatenus  sollicitet  vel 
retardet.  Quod  quidem  neuter  sibi  reli- 
quorura  statuura  vindicat;  cum  et  in 
priori  corpus  cum  labore  portetur,  et 
in  secundo  quoque  non  sine  proprietate 
aliqua  desiderii  exspectetur. 

52.  Primo  ergo  fidelis  anima  coraedit 
panera  suum,  sed  heu ,  in  sudore  vultus 
sui.  In  carne  quippe  manens  adhuc  am- 
bulat  per  fidem ,  quara  sane  operari  per 
dilectionem  necesse  est :  quia  si  non 
operatur,  mortua  est.  Porro  ipsum  opus 
cibus  est ,  dicente  Domino  :  Meus  cibus 
estj  ut  faciam  voluntatem  Patris  mei. 


DI  ABBATIS 
Debinc  carne  exuta  jam  pane  doloris 
non  cibatur ;  sed  vinum  amoris ,  tam- 
quam  post  cibum,  plenius  haurire  per- 
mittitur,  non  purum  tamen,sed  quo- 
modo  sub  sponsi  nomine  in  Canticis 
dictum  legitur  :  Bibi  vinum  meum  cum 
lacte meo.  Vino  enim  divini  amoris  etiam 
tunc  anima  suavitatem  naturalis  immis- 
cet  affectionis,  qua  resumere  corpus 
suum,  ipsumque  glorificatum  desiderat. 
Jlstuat  ergo  jara  tunc  sanctae  caritatis 
potata  vino ,  sed  plane  nondum  usque 
ad  ebrietatem  :  quoniam  temperat  in- 
terim  ardorem  illum  hujus  lactis  per- 
mixtio.  Ebrietas  denique  solet  evertere 
mentes,  atque  omnino  reddere  imrae- 
mores  sui.  At  non  ex  toto  sui  oblita  est, 
quae  adhuc  de  proprio  corpore  cogitat 
suscitando.  Caeterum  hoc  adepto ,  quod 
solum  utique  deerat,  quid  jam  impedit 
a  se  ipsa  quodammodo  abire ,  et  ire  to- 
tam  in  Deum,  eoque  sibi  penitus  dissi- 
millimara  fieri,  quo  Deo  simillimam  ef- 
fici  donatur  ?  Tum  demum  ad  crateram 
admissa  sapientiae ,  illamdequa  legitur, 
Et  calix  meus  inebrians  quam  prceclarus 
est!  quid  rairum  jam  si  inebriatur  ab 
ubertate  domus  Dei,  cum  nulla  raor- 
dente  cura  de  proprio,  secura  bibit  pu- 
rum  etnovum  illudcumChristo  inregno 
Patris  ejus? 

53,  Hoc  vero  convivium  triplex  cele- 
brat  Sapientia ,  et  ex  una  coraplet  cari- 
tate,  ipsa  cibans  laborantes,  ipsa  potans 
quiescentes,  ipsa  regnantes  inebrians. 
Quoraodo  autera  in  convivio  corporali 
ante  cibus  quam  potus  apponitur ,  quo- 
niara  et  tali  ordine  natura  requirit  :  ila 
et  hic.  Primo  quidera  ante  mortem  in 
came  mortali  labores  manuum  nostra- 
rum  manducamus,  cum  labore  quod  glu- 
tiendum  est  masticantes  :  post  mortem 
vero  in  vita  spirituali  jara  bibiraus, 
suavissima  quadam  facilitate  quod  per- 
cipitur  colantes :  taodem  redivivis  cor- 
poribus  in  vita  immortali  inebriaraur, 
mira  plenitude  exubcrantes.  Haec  pro 
eo  quod  sponsus  in  Canticis  dicit :  Ca- 
medite ,  amici ,  ct  bibite ;  et  inehriamini , 
carissimi.  Coraedite  ante  mortera,bibite 
post  mortera,  inebriamini  post  resurrec- 
tionem.  Meritojam  carissimi,  qui  ca- 
ritate  inebrianlur  :  et  raerito  inebriati, 


DE  DILIGENDO  DEO. 


{% 


qui  ad  nuptlasAgniintroduci  mcrcntur, 
edentes  et  bibenres  super  mcnsam  illius 
in  rcgno  suo,  quando  sibi  jam  exhibet 
gloriosam  Ecclesiam,  non  habentem 
maculam,  neque  nigam,  aut  aliquid 
hujusmodi.  Tunc  prorsus  inebriat  ca- 
rissimos  suos,  tunc  torrente  voluptatis 
BUffi  potat :  quoniam  quidem  in  com- 
plexu  iiioarctissimo  ctcastissiraosponsi 
et  sponsse,  flurainis  irapetus  laetificat 
civitatem  Dei.  Quod  non  aliud  esse  ar- 
l)itror  quam  Dei  Filium  ,  qui  transicns 
niinistrat,  quemadmodum  ipse  promisit : 
ut  ex  hoc  jam  justi  cpulcntur  ct  exsul- 
tent  in  conspectu  Dci,  ct  dclectentur 
in  iactitia.Hinc  illasatietassine  fastidio: 
hinc  insatiabilis  illa  sine  inquietudine 
curiositas  :  hinc  seternum  illud  atque 
inexplicabile  desideriura,  nesciens  cges- 
tatolh  :  hinc  dcnique  sobria  illa  ebrie- 
tas,  vero,non  mero  ingurgitans,  non 
madens  vino,sed  ardens  Deo.  Exhoc 
jam  quartus  ille  amoris  gradus  perpetuo 
possidetur,  cum  sumrae,  et  solus  dili- 
gitur  Dcus  :  quia  ncc  nosipsos  jara  nisi 
propter  ipsura  diligimus,  ut  sit  ipsc 
praemiura  araantium  se,  praeraiura  aeter- 
nura  araantiura  in  aeternura. 


CAPUT   XII. 

De  Caritate  ex  epistola  ad  Carlusianos  scripta. 

54.  Memimi  rae  dudura  ad  sanctos  fra- 
tres  Cartusienscs  scripsisse  cpistolam, 
ac  dc  his  ipsis  in  ca  gradibus  intcr  coe- 
tera  disseruisse.  Fortc  autem  alia  ibi . 
etsi  non  aliena,  dc  caritatc  locutussum; 
et  ob  hoc  quoedara  illorum  huic  quoque 
sermoni  subjungere  non  inutile  duco  : 
praescrtim  cura  facilius  ad  manum  ha- 
beara  transcribere  jam  dictata,  quam 
nova  itcrura  dictarc.  IUa,  inquam,  vera 
etsinceraest  caritas,etomninode  corde 
puro,  et  conscientia  bona,  ct  fidc  non 
ficta  fatenda  estprocedere,qua  proxirai 
donura,  aeque  ut  nostrura,  diligimus. 
Nam  qui  magis,  aut  certe  solura  diligit 
suura,  convincitur  non  caste  diligerc 
bonum  quod  utiquc  proplcr  sc  diligit, 
non  propter  ipsum.  Et  hic  talis  non  po- 
test  obcdirc  Prophetaj,  qui  ait  :  Confile- 
mini  Domino  quoniam  [>o?ius.  Coiifltctur 
quidem,  quia  fortasse  bonu;»  est  sibi, 


non  autera  qiioniam  bonus  est  in  se.  Qua- 
proptcr  novcrit  in  sc  dirigi  illud  ab 
codcm  Prophcta  opprobrium  :  Confltehi- 
tur  tibi ,  cum,  henefeceris  ei.  Est  qui  con- 
fitetur  Doraino  quoniara  potens  cst,  el 
est  qui  confitetur  quoniam  sibi  bonus 
est ,  et  item  qui  conlitetur  quoniara  sim- 
pliciter  bonus  est.  Primus  servus  est , 
et  timet  sibi ;  secundus  raercenarius,  et 
cupit  sibi;  tertius  filius,  et-defcrt  patri. 
Itaque  et  qui  timet,  et  cupit ,  utrique 
pro  se  agunt.  Sola  quae  in  filio  est  caritas, 
non  quacrit  quae  sua  sunt.  Quamobrem 
puto  de  illa  dictura  :  Lex  Domini  imma- 
culafa ,  convertens  animas ,  quod  SOLA 
vidclicet  sit,qu3e  ab  araoresui  et  raundi 
convcrtere  possit  aniraum,  et  in  Deum 
dirigere.  Nec  tiraor  quippe,nec  araor 
privatus  convertunt  aniraara.  Mutant 
interdum  vultum ,  vel  actura ;  affectum 
nuraquara.  Facit  quidera  nonnuraquam 
etiara  servus  opus  Dei  :  sed  quia  non 
sponte ,  in  sua  adhuc  duritia  perraancrc 
cognoscitur.  Facit  et  raercenarius  :  sed 
quia  nongratis,  propria  trahi  cupiditate 
convincitur.  Porro  ubi  proprietas,  ibi 
singularitas:ubi  autem  singularitas,ibi 
angulus  :  ubi  vero  angulus,  ibi  sine 
dubio  sordes  sive  rubigo.  Sit  itaque 
servo  sua  lex ,  tiraor  ipse  quo  constrin- 
gitur;  sit  sua  mercenario  cupiditas,  qua 
et  ipse  arctatur,  quando  tcntatur  abs- 
tractus  et  illectus.  Sed  harum  nulla, 
aut  sine  macula  est,  aut  aniraas  conver- 
tere  potest.  Caritas  vcro  convertit  ani- 
raas,  quas  facit  ct  voluntarias. 

35.  Porro  in  co  cam  dixcrim  imma- 
culatam,  quod  nil  sibi  de  suo  retincre 
consuevit.  Cui  nempe  de  proprio  nihil 
cst,  totum  profccto  quod  habet,  Dei 
est :  quod  autcm  Dci  est ,  imraundum 
esse  nonpotest.  Lex  ergo  Doraini  iraraa- 
culata ,  Caritas  cst :  quae  non  quod  sibi 
utile  est,  quaerit,  sed  quod  raultis.  Lcx 
autera  Domini  dicitur,  sive  quod  ipse 
ex  ea  vivat,  sive  quod  eam  nullus,  nisi 
cjus  dono  possideat.  Nec  absurdum  vi- 
dcatur,  quod  dixi  etiara  Deum  vivero 
cx  Icge  :  cum  non  alia  quam  caritate 
dixcrim.  Quid  vero  in  summa  et  beata 
illa  Trinitate  suraraam  et  inelTabilem 
illam  conscrvat  unitatem,  nisi  caritas? 
Lcx  cstcrgo,et  lex  Doraini,  caritas, 


if)  S.  BERNAR 

quoeTrinitatcm  in  iinitatc  quodaininodo 
cohibet,  et  coUigat  in  vinculo  pacis. 
Nemo  tamcn  me  jBstimet  caritatcm  liic 
accipere  qualitatem,  vel  aliquod  ac- 
cidens,  (  alioquin  in  Deo  dicerem ,  quod 
absit,  esse  aliquid  quod  Deus  non  est ) 
sed  substantiam  illam  divinam.  Quod 
utique  necnovum,  nec  insolitum  est, 
dicente  Johanne  :  Deus  caritas  est.  Di- 
citur  ergo  recte  et  Caritas,  et  Deus  ,  et 
Dei  donum.  Itaque  Caritas  dat  carita- 
tem,  substantiva  accidentalem,  Ubi 
dantem  sigriificat,  nomen  substantiae 
est :  ubi  donum ,  qualitatis.  Ilsec  est  lex 
aeterna,  creatrix  et  gubernatrix  univer- 
sitatis.  Siquidem  inpondere,  et  raen- 
sura,  et  numero  per  eam  facta  sunt 
universa ,  et  nihil  sine  lege  relinquitur, 
cum  ipsa  quoque  lex  omniura  sine  lege 
non  sit ,  non  tamen  alia  quam  seipsa  : 
qua  et  seipsam  etsi  non  creavit ,  regit 
tamen. 


CAPUT  XIII. 

Delege  propriae  voluntatis  et  cupiditatis ,  ser- 
vorum  et  mercenariorum. 

36.  C^TERUM  servus  et  mercenarius 
habent  legem,  nona  Domino ,  sed  quam 
ipsi  sibi  fecerunt:ille  Deumnonaman- 
do ,  iste  plus  aliud  amando.  Habent,  in- 
quam,  legem  non  Domini ,  sed  suam; 
illi  tamen ,  qua?  Domini  est ,  subjectam. 
Et  quidem  suam  sibi  quisque  legem  fa- 
cere  potuerunt :  non  tamen  eam  incom- 
mutabili  a^ternse  legis  ordini  subducere 
potuerunt.  Tunc  autem  dixerim  quem- 
que  sibi  fecisse  suam  legem,  quando 
communi  et  aeternae  legi  propriam  prae- 
tulit  voluntatem,  perverse  utique  vo- 
lens  suum  imitari  Creatorem  :  ut  sicut 
ipsc  sibi  lex,  suique  juris  est,  ita  is 
quoque  seipsum  regeret,  et  legem  sibi 
suam  faceret  voluntatem.  Grave  utique 
et  importabile  jugum  super  omnes  filios 
Adam,  heu!  inclinans  et  incurvans  cer- 
vicesnostras,  adeo  ut  vita  nostrainferno 
appropinquarit.  Infelix  ego  homo,  quis 
me  liberabit  de  corpore  mortis  hujus? 
quoutique  premor,  et  pene  opprimor, 
ita  ut  nisi  quia  Dominus  adjuvit  me , 
paulo  minus  habitasset  in  inferno  anima 
mea.  Sub  lioc  onere  gravatus  gemebat 


DI  ARBATIS 

qui  dicebat  :  Quare  mc  posuisti  conlra- 
rium  tihi,  et  faclus  sum  miliimct  ipsi  gra- 
visl  Ubi  dixit :  Factus  sum  mihimct  ipsi  gra- 
('2s,  ostendit  quodlexipse  sibi  esset,  nec 
alius  hoc  quam  sibi  ipse  fccisset.  Quod 
autem  loquens  Deo,  praeraisit,  Posuisti 
me  contrarium  tibi;  Dei  se  tamen  non 
efTugisse  legem  indicavit.  IIoc  quippc 
ad  aeternam  justamque  Dei  legem  per- 
tinuit,ut  quia  Deonoluit  suaviter  regi, 
poenaliter  a  seipso  regeretur  :  quique 
sponte  jugum  suave  et  onus  leve  cari- 
tatis  abjecit,  propriae  voluntatis  onus 
importabile  sustineret  invitus.  Miro 
itaque  et  justo  modo  aeterna  lex  fugiti- 
vum  suum  et  posuit  sibi  contrarium,  et 
retinuit  subjectura  :  dum  videlicet  nce 
justitiae  pro  meritis  legem  evasit;  nec 
tamen  cum  Deo  in  sua  luce ,  in  sua  rc- 
quic,  in  sua  gloria  remansit,  subjectus 
potestati,  et  subraotus  felicitati.  Do- 
raine  Deus  raeus,  cur  non  tollis  pecca- 
tum  raeura  ,  et  quarc  non  aufers  ini- 
quitatera  raeam?  ut  abjecta  gravi  sar- 
cinapropriae  voluntatis,  sub  levi  onere 
caritatis  respirera;  nec  jara  servili  ti- 
raorc  coercear,  ncc  raercenaria  cupi- 
ditate  illiciar  :  sed  agar  spiritu  tuo, 
spiritu  libertatis,  quo  aguntur  filii  tui, 
qui  tcstiraoniura  reddat  spiritui  ineo , 
quod  et  ego  sira  unus  ex  filiis ,  dum  ea- 
dem  mihi  lex  fuerit  quae  et  tibi  :  et  si- 
cut  tu  es,  ita  et  ipse  simin  hoc  mundo. 
Hi  siquidem,  qui  hoc  faciunt  quod  ait 
Apostolus,  Nemini  quidquam  debeatis, 
nisi ut  iwicem-dHigatis ;  proculdubio  si- 
cut  Deus  est,  et  ipsi  sunt  in  hoc  inundo  : 
nec  scrvi  aut  mcrcenarii  sunt,  sed  filii. 


CAPUT  XIV. 

De  lege  caritatis  filiorum. 

37.  Itaque  nec  filii  sunt  sine  lege, 
nisi  forte  aliquis  aliter  sentiat  propter 
hoc  quod  scriptum  est :  Justis  non  est 
lex  posita.  Sed  sciendum,  quod  alia  est 
lex  promulgata  a  spiritu  servitutis  in 
tiraorc;  alia  a  spiritu  libertatis  data  in 
suavitate.  Nec  sub  illa  coguntur  esso 
filii ;  nec  sinc  ista  esse  patiuntur.  Vis 
audire  quia  justis  non  cst  lex  posita? 
JSon  accepistis,  ait,  spiritum  senitutis 
itemm  in  timore.  Visaudire  quod  tameii 


DE  DILIGENDO    DEO. 

slne  legc  caritatis  non  sint?  Sed  acce- 

pistis,  inqnit,  spiritum  adoptionis  fUiorum. 

Denique  audi  justuin  utrumque  de  sc 

fatentem ,  ct  quod  non  sit  sub  lege ,  nec 

tamen  sit  sinc  lege.  Factu^  sum ,  inquit, 

his  qui  suh  lege  erant,  quasi  sub  lege  essem, 

cum  ipse  non  essemsub  lege  :  Jiis  qui  sine 

lege  erant,  tamquam  sine  lege  essem;€um 

sine  lcge  Dei  non  esseni ,  sed  in  lege  cssem 

Christi.  Unde  apte  non  dicitur :  Justi  non 

habent  legem,  aut,  Justi  sunt  sine  lege; 

sed,  Justis  non  est  lex  posita,  hoc  est, 

non  tamquam  invitis  imposita  ,  sed  vo- 

luntariis  eo  liberaliter  data,  quo  suavi- 

ter  inspirata.  Unde  et  pulcre  Dominus  : 

ToUite,  ait,  jugum  meum  super  vos,  ac  si 

diceret  :  Non  impono  iiivitis,  sed  vos 

tollite  si  vultis :  alioquin  non  requiera, 
sedlaboreminvenietisanimabusvestris. 
58.  Bona  itaque  lex  Caritas ,  et  sua- 
vis  :  quaj  non  solum  levitersuaviterque 
portatur,  sed  etiam  servorum  et  mer- 
eenariorum  leges  portabiles  ac  lcves 
reddit,  quas  utique  non  destruit,  sed 
facitut  impleantur,  dicente  Domino  ; 
Non  veyn  legem  soh^ere,  sed  adimplere. 
Hlam  temperat ,  istam  ordinat,  utramque 
levigat.  NuMQUAM  erit  caritas  sine  (i- 
raore,  sed  casto  :  numquam  sine  cupi- 
ditate,sedordinata.  iMPLETergo  caritas 
legem  servi,  cuni  infundit  devotionem : 
iraplet  et  raercenarii ,  cum  ordinat  cu- 
piditatera.  Porro  timori  permixta  de- 
votio  ipsum  non  annullat,  sed  castificat. 
Pcena  tantum  tollitur,  sine  qua  esse  non 
potuit  dum  fuit  scrvilis ;  et  timor  manet 
in  sa^culum  saicuU  castusetfilialis.  Nam 
quod  legitur,  Perfectacaritasforasmittit 
iimorem;  poena  intelligenda  est,  qua^ 
servili  (  ut  diximus  )  numquam  decst 
timori,  illo  scilicct  genere  locutionis, 
quo  sape  causa  ponitur  pro  cfTectu. 
Deinde   cupiditas  tunc  recte  a  super- 
veniente  caritalc  ordinutur,  cum  mala 
quidcm    penitus    respuuntur  ,    bonis 
vero  mcliora  praeferuntur,nec  bonanisi 
propter  meliora  appetuntur.  Quod  cum 
plcne  perDei  gratiam  assecutum  fuerit, 
diligetur  corpus,  et  univcrsa  corporis 
bona  (antum  propter  animam:  anima 
proptcr  Deum:  Deus  autcm    proptcr 
seipsum. 


4f 


CAPUT    XV. 


Do  quatuor  gradibus  amoris,  et  /elicl  «tala 
patrise  coelcstis. 


39.  Verumtamen  quia  carnales  su- 
mus,  et  de  carnis  concupiscentia  nasci- 
mur,  necesse  est  ut  cupiditas  vel  amor 
noster  a  carne  incipiat.  Quae  si  recto 
ordine  dirigitur,  quibusdam  suisgradi- 
bus  duce  gratia  proficiens,  spiritu  tan- 
dem  consummabitur  :  quia  non  prius 
quod    spirituale,    sed    quod  animale; 
deinde  quod  spirituale.  Et   prius  ne- 
cesse   est  porteraus  imaginem  terres- 
tris;  deinde  coelestis.  In  primisergo  di- 
ligit  seipsum  homo  propter  se;  caro 
quippe  est,  et  nil  sapore  valet  praeter 
se.  Cumque  se  videt  per  se  non  posse 
subsistere ,  Deuin  quasi  sibi  necessariura 
incipit  per  fidem  inquirere ,  et  diligere. 
Diligit  itaque  in  secundo  gradu  Deura, 
scd  propter  se ,  non  propter  ipsum.  At 
vero  cum  ipsum  coeperit  occasione  pro- 
pria3  necessitatis  colere  et  frequentare, 
cogitando,  legendo ,  orando ,  obediendo ; 
quadam  hujuscemodi  farailiaritate  pau- 
latim  sensimque  Deus  innotescit,  con- 
sequenter  et  dulcescit :  et  sic  gustato 
quam  suavis  est  Dominus,  transit  ad 
tertium  gradura,  ut  diligat  Deura ,  noQ 
jam  propter  se ,  sed  propter  ipsum.  Sane 
in  hoc  gradu  diu  statur  :  et  nescio  si  a 
quoquara  hominum  quartus  in  hac  vita 
perfecte  apprehenditur ,  ut  se  scilicet 
diligat  homotantura  propter  Deura.  As- 
serant  hoc  si  qui  experti  sunt  :  raihi , 
fateor,  impossibile  videtur.  Erit  autem 
proculdubio ,  cum   introductus    fuerit 
servus  bonus  et  fidelis  in  gaudium  Do- 
minisui,  et  inebriatus  ab  ubertate  do- 
mus  Dei.  Quasi  enim  miro  quodam  raodo 
oblitus  sui,  et  a  se  penitus  velut  defi- 
ciens,  totus  perget  in  Deura  :  et  dein- 
ceps  adhaerens  ei ,  unus  cura  eo  spiritus 
erit.  Arbitror  hoc  sensisse  Prophetara 
cum  diceret :  Introibo   in  potentias  Do" 
mini ;  Domine  ,  memorabor  justitia;  tucp. 
solius.  Sciebat  profecto   cum  introiret 
in  spirituales  potentias  Domini,  exutuni 
se  iri  universis  carnis  infirmitatibus ; 
ut  jam  nil  dc  carne  haberet  cogitarc, 
scd  totus  in  spiritu  memoraretur  jus- 
i  titio;  Domini  solius. 

2 


18 


vS.   BERNARDI    ABBATIS 


^O.  Tunc  pro  cerlo  siiigula  Clirisd 
membra  dicere  poterunt  de  se,  quod 
Paulus  aiebat  de  capite  :  Etsi  cognovi- 
musseciindum  carnem  Chrislum,  sed  nunc 
jam  non  novimus.  Nemo  ibi  se  cognoscet 
secundum  carnem :  quia  caro  et  sanguis 
regnum  Dei  non  possidebunt.  Non  quod 
camis  illic  substantia  futura  non  sit ;  sed 
quod  carnalis  omnis  necessitudo  sit  de~ 
futura ,  carnisque  amor  amore  spiritus 
absorbendus:  et  infirmae,  quae  nunc 
sunt,  humanae  affectiones  in  divinas 
qiiasdam  habeant  commutari.  Tunc  sa- 
gena  caritatis,  quae  nunc  tracla  per  hoc 
mare  magnum  et  spatiosum  ex  omni 
genere  piscium  congregare  non  desinit, 
cum  perducta  ad  littus  fuerit,  malos 
foras  mittens,  bonos  solummodo  reti- 
nebit.  Siquidem  in  hac  vita  ex  omni 
genere  piscium  intra  sinum  suae  latitu- 
dinis  caritatisrete  concludit  :  ubi  se  pro 
tempore  oranibus  conformans ,  omnium- 
que  in  se  sive  adversa ,  sive  prospera 
trajiciens,  ac  sua  quodammodo  faciens, 
non  solum  gaudere  cum  gaudentibus , 
sed  etiam  flere  cura  flentibus  consuevit. 
Sed  cum  pervenerit  ad  littus,  velut 
malos  pisces  omne  quod  triste  patitur, 


foras  mittens,  sola  qua?  placerc  et  ju- 
cunda  esse  poterunt,  retinebit.  Nuraquid 
enim  tunc,  verl)i  gratia,  Paulusaut  in- 
firmabitur  cum  in(irmis,aut  uretur  pro 
scandalizatis,  ubi  scandala  et  infirmitas 
procul  erunt?  Aut  certc  lugebit  eos  qui 
non  agent  poenitentiam,ubi  certum  est 
noc  peccantem  fore,  nec  poenitentem? 
Absit  autem  ut  veleosquiignibus  aeter» 
nis  cum  diabolo  et  angelis  ejus  depu- 
tandi  sunt,  plangat  etdefleat  in  illa  ci- 
vitate,  quam  fluminis  impetus  laetificat, 
cujus  et  diligit  Dorainus  portas  sup&r 
omnia  tabernacula  Jacob  :  quod  videli- 
cet  in  tabernaculis,  etsi  quandoque 
gaudetur  de  victoria,  laboratur  tamen 
in  pugna,  et  plerumque  periclitatur  de 
vita  :  in  illa  autem  patria  nulla  prorsus 
admittatur  adversitas  sive  tristitia, 
quemadmodum  de  illa  canitur  :  Sicut 
lcEtantimn  omnium  liabitatio  est  in  te;  et 
rursum :  La^titiasempiternaerileis.  Deni- 
que;quomodo  misericordiae  recordabitur, 
ubi  raemorabitur  justitiae  Dei  solius? 
Proinde  ubi  jam  non  erit  miseriae  lo- 
cus ,  aut  misericordiae  tempus ;  uuUus 
profecto  esse  poterit  miserationis  af- 
fectus. 


TRACTATUS 


DE  GRATIA  ET  LIBERO  ARBITRIO; 


PRiEFATIO. 

Domno  Guillelmo  abiati  sancli  Theodorici ,  frater 
Bernardus. 

Opusculum  de  gratia  et  libero  arbi- 
trio,  quod  illa,  qua  scitis,  occasione 
nuper  aggressus  sum ;  eadem  gratia  ad- 
juvante  peregi  utpotui.  Vereor  autem, 
ne  aut  grandia  minus  digne  locutus  in- 
veniar,  aut  pertractata  a  pluribus  su- 
perfluo  retractasse.  Proindeilludlegite 
primus,  et  si  judicatis ,  solus  :  ne  si 
proferatur  in  medium,magis  forte  scrip- 
toris  publicetur  temeritas  ,  quara  lecto- 
ris  aedificetur  caritas.  Quod  si  palam 
fieri  utile  probaveritis ,  tunc  si  quid 


obscurius  dictum  adverteritis ,  quod  iii 
re  obscura ,  servata  congrua  brevitatc , 
dici  planius  potuisset ;  non  sit  vobis  pi- 
grum  aut  eraendare  per  vos ,  aut  mihi 
resignare  emendandum,si  fraudari  noii 
vultis  proraissione  illa  Sapientiae,  quae 
ait  :  Qui  6  lucidant  me  3  vitam  cetemam 
Jiahebunt. 

CAPUT  I. 

Ad  boni  operis  meritum,  una  cum  gratia 
Dei ,  concurrere  liberi  arbitrii  consensum. 

1.  LoQUENTE  me  coram  aliquando,  et 
Dei  in  me  gratiam  coramendante,quod 
scilicet  ab  ipsa  me  in  bono  ct  praeventura 


DE  GRATIA  ET  L 
agnoscercm,etprovelii  sentirem,  etspe- 
rarem  perficiendum  :  Quid  tu  crgo ,  ait 
unusex  circumstantibus ,  operaris ;  aut 
quid  mercedissperasvel  prsemii,  si  to- 
tum  facit  Deus  ?  Quid  enim,  inquam,  tu 
consulis  ?  Da ,  inquit ,  gloriam  Deo,  qui 
gratis  te  praevenit,  excitavit,  initiavit; 
et  vive  dignc  de  caetero,  quo  te  probes 
et  perceptisbeneficiis  non  ingratum,  et 
percipiendis  idoneum.  Etego  :  Bonum, 
inquam,  consilium  das,  sed  si  dederis 
et  p.osse  teneri.  Siquidem  non  est  ejus- 
dem  facilitaiis  scirequid  faciendum  sit, 
et  facere  :  quoniam  et  diversa  sunt, 
caeco  ducatum ,  ac  fesso  prabere  vehi- 
culum.  Non  quicumque  ostendit  viam, 
praebetetiamviaticum  itineranti.  Aliud 
illi  exhibet  qui  facitnedeviet;  et  aliud 
qui  praestat  ne  deficiat  in  via.  Ita  nec 
quivis  doctor ,  statim  et  dator  erit  boni 
quodcumque  docuerit.  Porro  duo  mihi 
sunt  necessaria,  doceri  ac  juvari.  Tu 
horao  recte  quidem  consulis  ignoran- 
tiae  :  sed,  si  verum  sentit  Apostolus, 
Spiritus  adjuvat  infirmilatem  nostram, 
Immo  vero  qui  mihi  per  os  tuum  mi- 
nistrat  consiliura ,  ipse  necesse  est  mi- 
nistret  et  per  suum  Spiritum  adjuto- 
rium,  quo  valeara  implere  quod  consu- 
lis.  Ecce  enim  jam  ex  ejus  munere 
velle  adjacet  mihi ,  perficere  autem 
non  invenio ;  sed  nec  aliquando  me  in- 
venturum  confido ,  nisi  qui  dedit  velle, 
det  et  perficere  pro  bona  voluntate. 
Ubi  ergo,  ais,  sunt  raerita  nostra  ;  aut 
ubi  est  spes  nostra  ?  Audi ,  inquam : 
Non  ex  operihus  juslitios  quce  fecimusnos, 
sed  secundum  suam  misericordiam  salvos 
nos  fccit.  Quid  enim  ?  Tu  forte  putave- 
ras  tua  te  creasse  raerita,  tua  posse  sal- 
vari  justitia,  qui  nec  saltem  Dominum 
Jesum  dicere  potes  nisi  in  Spiritu 
sancto  ?  Itane  oblitus  es  quis  dixerit , 
Sine  me  niliil  potestis  facere  ?  et,  Neque 
currentis,  neque  volenlis ;  sed  misercnlis 
est  Dci  ? 

2.  Quid  igitur  agit,  ais,  liberum  ar- 
bitriura  ?  Breviter  respondeo  :  Salva- 
tur.  ToUe  liberum  arbitrium ,  et  non 
erit  quod  salvetur  :  tolle  gratiam,  non 
erit  unde  salvctur.  Opus  hoc  sine  duo- 
bus  effici  non  potest :  uno  a  quo  fit :  al- 
tcro  cui,  vel  in  quo  fit.  Deus  auctor 


IBEROARBITRIO.  l^ 

est  salutis,  liberum  arbitrlum  tantum 
capax  :  nec  dare  illam,  nisi  Deus;  nec 
capere  valet,  nisi  liberum  arbitrium» 
Quod  ergo  a  solo  Deo  ,  et  soli  datur  li- 
bero  arbitrio ;  tam  absque  consensu  esse 
non  potest  accipientis,  quam  absque 
gratia  dantis.  Et  ita  gratiae  operanti  sa- 
lutem  cooperari  dicitur  liberum  arbi- 
trium,  dum  consentit,  hoc  est  dum 
salvatur.  Consentire  enim  salvari  est. 
Proinde  pecoris  spiritus  salutem  hujus- 
cemodi  minime  capit,  eo  quod  illi  vo- 
luntarius  eonsensusdesit,  quo  salvanli 
videlicet  Deo  placide  obteraperet,  sive 
jubenti  acquiescendo,  sive  pollicentl 
credendo,  sive  reddenti  gratias  agendo. 
Enimvero  aliud  estvoluntarius  consen- 
sus,  aliudnaturalis  appetitus.  Posterior 
quippe  nobis  communis  est  cum  irra* 
tionalibus :  necvaletconsentirespiritui» 
carnis  irretitus  illecebris.  Et  fortassis 
ipse  est,  qui  alio  nomine  ab  Apostolo  Sa- 
pientia  carnis  appellatur,ubiait :  Sapien- 
tiacarnis  inimica  est  Deo :  legienim  Deinon 
estsubjecta,  nec  enim  potest.  Hunc  ergo(  ut 
dixi )  communera  habentes  cum  bes- 
tiis,  consensus  voluntarius  nos  discer- 
nit.  Est  enim  habitus  anirai,  liber  sui. 
Siquidem  non  cogitur  ,  non  extorque* 
tur.  Est  quippe  voluntatis ,  non  neces- 
sitatis;  nec  negat  se,  nec  praebet  cui* 
quam,  nisi  ex  voluntate.  Alioquin  si 
compelli  valet  invitus ,  violentus  est , 
non  voluntarius.  Ubi  autera  voluntas 
non  est ,  nec  consensus.  Non  enim  est 
consensus ,  nisi  voluntarius.  Ubi  ergo 
consensus  ,  ibi  voluntas.  Porro  ubi  vo- 
luntas,  ibi  libertas.  Et  hoc  est  quoddici 
puto  liberura  arbitriuin. 


CAPUT    II. 

Quid  liberum  arbitrium  ,scu  in  quo  consistat 
libertas. 

3.  Sed  ut  manifestius  fiat  quod  dici- 
tur,  et  competentius  ad  id  quod  volu- 
mus  veniamus,  paulo  altius  aestirao  re- 
petendum.  In  rebus  naturalibus  non  est 
id  vita,  quodsensus;  non  sensus,  quod 
appetitus;  nec  ille ,  quod  consensus. 
Quod  ex  singulorum  definitionibus  cla- 
rius  cluccbit.  Est  enim  in  quolibet  cor- 
pore  Vita,  internus  ac  naturalis  motus, 

2. 


to 


S.  BERNARDI  ABBATIS 


\!genstantumintrinsecus.  Sensus  vero, 
Vitalis  iu  corpore  motus ,  vigcns  et 
Cxtrinsecus.  Appetitus  autem  natura- 
lis,  yis  in  animante,  movendis  avide 
eensibus  attributa.  VefUm  Consensus, 
nutus  est  volunlatis  spoiitaneus,  vel 
certe  (  quod  superius  dixisse  me  me- 
mini  )  habitus  animi ,  liber  sui.  Porro 
Yoluntas  est  motus  rationalis,  et  isensui 
prffisidens,  et  appetilui.  Habet  sane, 
quocumque  se  volverit,  semper  ratio- 
jiem  comitem,  et  quodammodo  pedise- 
quam  :  non  quod  semper  ex  ratione, 
sed  quod  numquam  absque  ratioile  mo- 
veatur ,  ita  ut  multa  faciat  pet  ipsam 
cbntra  ipsam ,  hoc  est  quasi  p6r  ejus 
ministerium,  contraejUs  consilium  sive 
judicium.  Unde  est  illud  :  Prudentiotes 
simt  filii  hujus  scecuU  filiiglucisin  genera- 
tione  sua ;  et  rursum :  Sapientes  sunt  ut 
faciant  mala.  Neque  enira  prudentia 
seu  sapientia  inesse  creaturae  potest, 
vel  in  malo  ,  nisi  utiqUe  per  rationem. 
4.  Est  vero  ratio  data  voluntati  ut 
instruat  illam ,  non  destruat.  Destrue- 
ret  autem,  si  necessitatem  ei  ullam  im- 
poneret,  quo  minus  libere  pro  arbitrio 
sese  volveret,  sive  in  malum  consen- 
tiens  appetitui ,  aut  nequam  spiritui ; 
ut  sit  animalis,  non  percipiens,  vel 
certe  et  persequens  ea  quae  sunt  spiri- 
tus  Dei :  sive  ad  bonum  gratiam  sequens, 
et  fiat  spiritualis  :  qua^  omnia  dijudi- 
cans,  ipsa  a  nemine  judicetur.  Si,  in- 
quam ,  horum  quodlibet  prohibente 
ratione  voluntas  non  posset ,  voluntas 
jam  non  esset.  Ubi  quippe  necessitas , 
jam  non  voluntas.  Quod  si  ex  neCessi- 
tate,  et  absque  consensu  propriae  volun- 
tatis,  justa,  injustave  fieri  possent;  ra- 
tionalis  creatura ,  aut  misera  profecto 
esse  nulla  ratione  deberet;  aut  beata 
penitus  non  posset,  cui  nimirum  in 
utravis  parte  id  deesset,  quod  solum 
in  ea  miserise  ,  sivc  beatitudinis  capax 
eSt ,  id  est  voluntas.  Csetera  siquldem  , 
qua3  supra  memorata  sunt,  vita,  sen- 
sus,  vel  appetitus ,  nec  miserura  per  se 
faciunt,  nec  beatum.  Alioquin  ct  arbo- 
resex  vita,  et  pecudes  etiam  cx  reli- 
quis  duobus,  vel  miseriaj  possent  essc 
Obnoxise ,  vel  idoneae  beatitudini,  qtfiod 
ouinino  impossibile  cst.  Comjuuncm  itar 


que  habentes ,  vitam  quidem  cum  af"- 
boribus,  sensum  vero  ct  appetitum,et 
seque  vitam  cum  pecoribus;  id  quod 
dicitur  voIuntas,nos  ab  utrisque  drs- 
cemit.  Cujus  voluntatis  consensus  ,  uti^ 
que  voluntarius,non  necessarius,  dura 
aut  justos  probat ,  autinjustos,  etiam 
raerito  bcatos  facit  vel  miseros.  Is  ergo 
talis  conscnsus  ob  voluutatis  inamissi- 
bilem  libertatera,  et  rationis  quod  se- 
cuiri  scmper  etubique  portat,  indecli- 
iiabile  judicium,  non  incongrue  dice^ 
tur  (  ut  arbitror )  liberum  arbitriura , 
ipse  liber  sut  propter  voluntatera ,  ipse 
judex  sui  propter  rationem.  Et  merito 
libertatem  coraitatur  judicium  :  quo- 
niam  quidera  quod  liberura  sui  est,  pro- 
fecto  ubi  peccat,  ibi  sc  judicat.  Estau- 
tem  judicium ,  quia  juste  profecto ,  si 
peccat,  patitur  quod  nolit,  qui  non  pec^ 
cat  nisi  velit. 

5.  Caeterum  qUod  sui  liberumnon  esse 
cognoscitur,  quo  pacto  vel  bonum  ei, 
vel  malura  imputatur  ?  Excusat  nempe 
utruraque  necessitas.  Porro  ubi  neces- 
sitas  est ,  libertas  non  est :  ubi  libertas 
non  est ,  nec  meritum ,  ac  per  hoc  nec 
judicium.  Excepto  sane  per  omnia  ori- 
ginali  pcccato,  quod  aliam  constat  ha- 
bere  rationem.  De  caetero  quicquid  hanc 
non  habet  voluntarii  consensus  Kberta- 
tem,  proculdubio  et  merito  carel,  et 
judicio.  Proinde  universa  quae  sunt  ho- 
minis  i  praeter  solam  voluntatcm,  ab 
utroque  libera  sunt,  quia  sui  libera 
non  sunt.  Vita  j  sensus,  appctitus,  me- 
moria-,  ingenium,  et  si  qua  talia  sunt , 
eo  ipso  subjacent  necessitati ,  quo  jion 
plene  subdita  sunt  voluntati.  Ipsam 
vero  quia  irapossibile  est  de  scipsa  sil)i 
non  obcdirc ;  (  nemo  quippe  aut  noii 
vult  quod  vult,  autvult  quod  non  vult) 
etiam  impossibile  est  sua  privari  libcr- 
tate»  Pote.it  quidcm  mutari  voluntas, 
scd  non  nisi  in  aliam  voluntatemj  ut 
numquam  araittat  libcrtateni.  Tara  ergo 
non  potest  privari  illa ,  quara  ncc  se- 
ipsa.  Si  poterit  homo  aliquando ,  aut 
nihilomaino  vellc,  aut  vellealiquid,  et 
non  voluntatc ;  potcrit  et  carerc  liber- 
tate  voliuitas.  Ilinc  cst  quod  insanis^ 
infantibus  ,  itemque  dorraientibus  , 
niliil  quod  faciant,  yel  bonum ,  vcl  ma- 


DE  GRATIA  ET    LI 

lum,  iinputatur  :  quia  nimirum  sicut 
suaj  non  sunt  compotcsrationis,  sicnec 
usum  retinent  propria)  voluntatis ,  ac 
per  hoc  nec  judicium  libcrtatis.  Cum 
igitur  voluntas  nii  liberum  liabeat  nisi 
se,  merito  non  judicatur  nisi  ex  se.  Si- 
quidem  nec  tardum  ingenium,  nec  la- 
bilis  memoria,  nec  inquielus  appetitus, 
nec  sensus  obtusus,  nec  vita  languens, 
reum  per  se  statuunt  hominem  y  sicut 
nec  contraria  innocentem  ;  et  hoc  non 
ob  aliud  ,  nisi  quia  haec  necessarie  ,  ac 
praetervoluntatem  posse  provenire  pro- 
bantur.  

CAPUT   III. 

Triplicera  esse  liberlalejn,  nafurae,.gratise, 
gloriae. 

6.  SoLA  ergo  voluntas,  quoniam  pro 
sui  ingenita  libertate,  aut  dissentire 
sibi,  aut  prater  se  in  aliquo  consentire, 
nullavi ,  nulla  cogitur  necessitate;  non 
immerito  justam  vel  injustam ,  beatitu- 
dine  seu  miseria  dignam  ac  capacem 
creaturara  constituit;  prout  scilicetjus- 
titiae,  injustitiajve  consenserit.  Qua- 
propter  hujusmodi  voluntariuin.  libe- 
i:umqu6  consensum,  ex  quo  et  omne 
8ui  (  cx  his  quse  dicta  sunt )  eonstat 
pendere  judicium;  puto  non  incoiigrue 
id  esse,  ut  supra  definivimus,  quod  so- 
let  liberum  arbitrium  appellari :  ut  li- 
berum  ad  voluntatem ,  arbitrium  refe'^ 
ratur  ad  rationem.  Sed  sane  liberum, 
non  illa  libertate ,  de  qua  dicit  Aposto- 
lus  :  Ubi  spirilus  Domini,  ihi  libertas^ 
Est  enim  illa  libertas  a  peccato ,  sicut 
alibi  dicit :  Cum  cnim  servi  esselis  pec- 
cati,  libcri  fuistis  justiti(B^  Nunc  autcm 
liberati  a  pcccato,  servi  aulem  facti  Deo, 
habetis  fructum  vestrum.  in  sanctificatio- 
nein,  finem  vcro  vitam  oiternam,  Quis 
vero  incarnepeccatiapeccato  sibi  vin- 
dicat  libertatem  ?  Hac  ergo  libertate 
dictum  merito  nequaquamopinor  libe- 
rum  arbitrium.  Est  item  libertas  a  mi- 
seria,  de  qua  itidem  Apostolus :  Et  ipsa, 
inquit,  creatura  liberabitur  a  servitute 
corruptionis  in  libertalem  glorioi  filiorum 
Dei.  Sed  numquid  et  istam  sibi  quis- 
piam  in  hac  mortalitatc  prajsumit  ?  Et 
hac  itaque  liberum  nominari  arbitrium 
non  imraeritoabnuimus.Estvcro  quam 


RERO  ARBITRIO.  2t 

magis  ei  congruere  arbitror  libertatera  , 
quara  dicere  possumus  a  necessitate, 
eo  quod  necessariura  voluntario  contra- 
rium  esse  videatur  :  siquidem  quod  ex 
necessitate  fit,  jamnonest  exvoluntate, 
et  e  converso  similiter. 

7.  Cum  igitur ,  prout  interim  potuit 
occurrere  nobis,  triplex  sit  nobis  pro- 
posita  libertas,  apeccato,  a  raiseria,  a 
necessitate;  hanc  ultimo  loco  positam 
contulit  nobis  in  conditione  natura,  in 
primam  restauramur  a  gratia,  media 
nobis  reservatur  in  patria.  Dicatur  igi- 
tur  prima  lib^^rtas  Naturae,secunda  Gra' 
tiae,  tertia  Vitae  vel  Glorice.  Primo 
nempe  in  liberam  voluntatem  ac  vo- 
luntariam  libertatera  conditi  sumus, 
nobilis  Deo  creatura  :  secundo  refor- 
mamur  in  innocentiam,  nova  in  Chrislo 
creatura  :  tertio  subliraaraur  in  gloriam, 
perfecta  in  spiritu  creatura.  Prima  ergo 
libertas  habet  multura  honoris,  secunda 
plurimum  etiam  virtutis,  novissima  cu- 
mulum  jucunditatis.  Ex  prima  quippe 
praestamus  caeteris  aniraantibus;  in  se- 
cunda  carnem,  per  tertiam  mortem 
subjicimus.  Vol  certe  sicut  in  prima 
subjecit  Deus  sub  pedibus  nostris  oyes 
et  boves  et  pecora  campi :.  ita  quoque 
per  secundam  spirituales  bestias  hujus 
aeris,  de  quibus  dicitur:  Ne  tradas  bes~ 
tiis  animas  confitentes  tibi,  prosternit 
ajque  et  conterit  sub  pedibus  nostris  : 
in  ultima.  tandem  nos  ipsos  nobis  plc- 
nius  submissurus  per  victoriam  corrup- 
tionis  et  mortis  ,  quando  scilicet  novis- 
sima  destruetux  mors,  et  nos  transibi- 
mus  inlibertatem  gloriae  filiorum  Dei : 
qua  libertate  Christus  nos  liberabit , 
cum  nos  utique  tradet  regnum  Deo  et 
Patri.  De  hac  enim ,  et  item  de  illa 
quam  diximus  apeccato,  puto  quod  Ju- 
da^is  aiebat  :  Si  vos  Filius  liberaverit, 
vere  liberi  eritis.  Liberum  arbitrium  li- 
beratoreindigere  significabat:  sedplane 
qui  illud  liberaret  non  a  necessitate , 
quara,  voluntas  cura  esset,  penitus  non 
noverat;  sed  a  peccato,  in  quod  tara  II- 
bere ,  quam  voluntarie  corruerat  :  si- 
mulque  a  poena  peccati,  quam  incau- 
tum  incurrerat,  invitumquc  fercbat: 
quo  utroque  malo  liberari  omnino  non 
potcrat ,  nisi  per  illum ,  qui  solus  ho- 


n 


S.   BERNARDI  ABBATIS 


ininura  factus  est  inter  mortuos  liber, 
liber  videlicet  a  peccato  inter  pecca- 
tores. 

8.  Solus  namque  inter  filios  Adamli- 
Lertatera  sibi  vindicat  a  peccato ,  qui 
peccatum  non  fecit,  nec  inventus  est 
dolus  in  ore  ejus.  Porro  et  a  miscria, 
quse  est  poena  peccati ,  habuit  nihiio- 
minus  libertatem,  sed  potentia,  non 
actu.  Nemo  quippe  tollebat  animam 
ejus  ab  eo ,  sed  ipse  ponebat  eam.  De- 
tiique,  teste  Propheta,  Oblatus  est  quia 
ipse  voluit,  sicut  et  cum  voluit  natus  ex 
muliere,  factus  sub  lege ,  ut  eos  qui  sub 
lege  erant  redimeret.  Fuit  itaque  et 
ipse  sub  lege  miseriae  :  sed  fuit  quia 
voluit,  ut  liber  inter  miseros  et  pecca- 
tores  utrumque  jugum  fraternis  a  cer- 
vicibus  excuteret.  Habuit  ilaque  totas 
Ires  libertates ,  primam  ex  humana  si- 
mul  et  divina  natura  ,  reliquas  ex  di- 
vina  potentia.  Quarumduas  posteriores 
utrum  et  primus  homo  in  paradiso  ha- 
buerit,  vel  quomodo  et  quatenus  eas 
habuerit,  postea  videbimus. 


CAPUT  IV. 

Qualis  libertas  competat  animabus  sanctis  car- 
nesolulis:  quaeve  Deo  ,  et  omni  creaturae 
rationali  communis. 

9.H0C  autem  indubitantersciendum, 
ntramque  plenam  atque  perfectam  per- 
fectis  inesse  animabus  carne  solutis, 
cum  Deo  pariter  et  Christo  ejus ,  atque 
Angelis  supercoelestibus.  Nam  sanctis 
animabus ,  etsi  necdum  corpora  rece- 
perunt,  deest  quidem  de  gloria;  sed 
nihil  prorsus  inest  de  miseria.  Verum 
libertas  a  necessitate  aeque  et  indiffe- 
renter  Deo,  universaeque  tam  malae, 
quam  bonae  rationali  convenit  creatu- 
rae.  Nec  peccato ,  nec  miseria  amittitur, 
vel  minuitur ;  nec  major  in  justo  est , 
quam  in  peccatore ,  nec  plenior  in  An- 
gelo  ,  quam  in  homine.  Quoraodo  nam- 
que  ad  bonum  per  gratiam  Qonversus 
humanae  voluntatis  consensus ,  eo  libere 
bonura ,  et  in  bono  liberum  hominem 
facit,  quo  voluntarius  efficitur,  non 
invitus  pertrahitur  :  sic  sponte  devolu- 
tus  in  malura,  iii  malo  nihilominus 
tam  liberum  quam  spontaneum  consti- 
tuit  j  sua  utique  voluntate  ductum ,  nou 


aliunde  coactum  ut  malus  sit.  Et  sicut 
coelestis  Angelus,  aut  etiam  Deus  ipse, 
permanet  libere  bonus,  propria  vidcli- 
cet  voluntate,  non  aliqua  extrinseca' 
necessitate  :  sic  profcctodiabolus  aeque 
libere  in  malura  et  corruit,  et  persis- 
tit,  suo  utique  voluntario  nutu,non 
alieno  impulsu.  Manet  ergo  libertas 
voluntatis ,  ubi  etiam  fit  captivitasmen- 
tis,  tam  plena  quidem  in  malis,  quara 
in  bonis,  sed  in  bonis  ordinatior ;  tara 
integra  quoque  pro  suo  modo  in  crea- 
tura ,  quam  in  Creatore ,  sed  in  illo  po- 
tentior. 

10.  Quod  autem  homines  solent  con- 
queri ,  et  dicere  :  Volo  habere  bonara 
voluntatem,  etnonpossura ;  nequaquam 
huic  praescribit  libertati ,  ut  quasi  vim 
aut  necessitatera  in  hac  parte  voluntas 
patiatur  :  sed  plane  illa  libertate ,  quae 
dicitur  a  peccato ,  se  carere  testantur. 
Nain  qui  vuU  habere  bonara  voluntatera, 
probat  se  habere  voluntatem :  non  enira 
vulthabere  bonamnisi  pervoluntatem. 
Quod  si  voluntatera ,  et  libertatera ,  sed 
libertatera  a  necessitate,  non  a  pec- 
cato.  Nempe  ut  non  valeat,  cum  velit, 
babere  bonam,  sentitquidem  sibi  deesse 
libertatem ,  sed  profecto  libertatem  a 
peccato ,  quo  utique  dolet  premi ,  non 
perimi  voluntatem.  Quamquara  jam 
proculdubio  utcumque  bonam  habet, 
ubi  habere  vult.  Bonum  quippe  est  quod 
vult;  nec  posset  bonum  velle  ,  nisi 
bona  voluntate :  sicut  ne.c  velle  malura, 
nisi  mala  voluntate.  Cura  bonura  volu- 
mus ,  bona  est  voluntas  :  cura  malura 
volumus,  mala  est  voluntas.  Utrobique 
voluntas,  et  ubique  libertas;  cedit  si- 
quidem  voluntati  necessitas.  Cura  au- 
tem  non  valemus  quod  volumus ;  sen- 
tiraus  quidem  ipsara  quodamraodo  li- 
bertatera  peccato  esse  captivara,  vel 
miseram,  Don  tamen  amissam. 

il.  Ex  hac  ergo  tantura  libertate, 
qua  liberura  est  voluntati  seipsara  judi- 
care  :  vel  bonam ,  si  bono  ;  vel  malara , 
si  malo  consenserit,  (quippe  quae  iii 
neutro ,  nisi  certe  volendo ,  consentire 
se  sentit)  liberum  arbitrium  credimus 
nominari.  Nam  ex  illa  quae  dicitur  a 
peccato  ,  congruentius  forsitan  liberum 
Consilium ;  et  item  ex  illa  quae  dicta 


DE  GRATIA  ET    L 

ost  a  miseria,  libcrum  potius  Compla- 
citum  posset  dici ,  ([uam  liborum  arbi- 
(rium.  Arbitrium  quippe  judicium  est. 
Sicut  vero  judicii  est  disccrncre  quid 
liceat,  vcl  quid  non  liccat :  sic  profecto 
consilii  probarcquid  expediat.  vel  non 
cxpedial:  sic  complaciti  quoque  expe- 
riri  quid  Ubcat,  vel  non  libeat.  Utinam 
tam  libcre  nobis  consulcrcmus ,  quam 
libcre  de  nobis  judicamus!  ut  qucm- 
admoduni  libcre  per  judicium  licita 
illieitaquc  decernimus;  ita  per  consi- 
lium  etlicita,  tamquam  commoda,no- 
bis  eligere;  et  illicita,  tamquam  noxia, 
respuere  liberum  babcremus.  Jam  enim 
non  solum  liberi  arbilrii,  sed  et  liberi 
proculdubio  consilii,  ac  per  boc  et  a 
pcccato  liberi  essemus.  Sed  quid  si  to- 
tum,  solumque  quod  expcdiretvcllicc- 
rct,  etiam  libcret?  Nonnc  liberi  quo- 
que  esse  complaciti  merito  diceremur, 
quippe  qui  ab  omni  proinde  ,  quod  dis- 
l)licere  potest,  boc  est  ab  omni  nos  mi- 
seria,  libcros  sentiremus?Nunc  autcm 
cum  multa  per  judicium  vcl  admit- 
tenda,vcl  omittenda  esse  decernamus, 
qua;  tamen  per  consilium  nequaquam 
])ro  judicii  rectitudinc  aut  eligimus, 
aut  cuntemnimus  :  rursumque  non  om- 
nia,  quae  tamquam  recta  ct  commoda 
consulte  obscrvamus,  etiam  ut  benc- 
placita  libcntcr  amplectimur,  sed  insu- 
per  quasi  dura  ac  molesta  vix  a^quani- 
miler  ferrc  pcrduramus  :  liquet  quia 
liberum  nec  consilium  habemus,  nec 
complacilum. 

12.  Aliaqua3stio  est,  si  vcl  ante  pec- 
catum  in  primo  bomine  habuimus  : 
quod  loco  suo  disculictur.  Certissime 
autem  habituri  sumus,  cum  Deo  mise- 
rante  obtinebimus  quod  oramus  :  Fiat 
roluntas  tua,  sicut  in  coelo ,  et  in  terra. 
IIoc  nempe  complebitur,  quando  id  quod 
iiunc  cuncla3  passim  rationali  (ut  jam 
diclum  est )  creaturaj  commune  vidctur, 
liberum  scilicct  a  nccessitatc  arbitrium, 
«'rit  ctiam  in  elcctis  hominibus  (uli 
jam  in  sanctis  cst  Angelis)  et  cautum  a 
pcccato  ,  ct  tutum  a  miscria ,  probanti- 
bus  tandem  triplicislibertalis  felici  cx- 
perientia,  quw  sit  bona  voluntas  Dei, 
ac  bencplacens,  et  pcrfecta.  Quodquia 
necdum  est ,  sola  inlerim  plena  inte- 


ICERO  ARBITHIO.  25 

graque  manet  in  hominibus  libertas  ar- 
bilrii.  Nam  libcrtas  consilii  ex  parte 
lantum,  et  hoc  in  paucis  spiritualibus , 
qui  carnem  suam  crucifixerunt  cum 
vitiis  et  concupiscentiis  ,  quatenus  jam 
non  regnct  peccatum  in  eoruni  mortali 
corpore.  Porro  ut  non  reguet,  lil)ertas 
facit  consilii ;  ut  tamcn  non  desit  ex 
intcgro,  captivitas  est  libcri  arbitrii. 
Cuni  autcm  venerit  quod  perfectum  cst, 
tunc  evacuubilur  quod  ex  parte  cst  : 
hoc  est  cum  plena  fuerit  libcrtas  con- 
silii ,  nulla  jam  erit  captivitas  arbitrii. 
Et  hoc  est  quod  qnotidie  petimus  in 
oratione,  cum  dicimus  Dco  :  Jdveniat 
regnum  tuum.  Rcgnum  hoc  necdum  ex 
toto  pervenit  in  nos.  Quotidie  tamen 
paulatim  adventat ,  sensimque  in  dies 
magis  ac  magis  dilatat  terminos  suos, 
in  his  dumtaxat ,  quorum  pcr  Dei  adju- 
torium  intcrior  bomo  renovatur  de  die 
in  diem.  In  quantum  ergo  regnum  gra- 
tia3  dilatatur,  in  tantum  pcccati  potes- 
tas  minuitur.  In  quantum  vero  minus 
est  adhuc  propter  corpus  mortis  quod 
aggravat  animam*,  et  ob  necessitatem 
terrena3  inhabitationis  utique  depri- 
mentis  sensum  multa  cogitantcm  :  ne- 
cesse  habent  etiam  qui  pcrfectiorcs  in 
hac  mortalitate  vidcntur,  confitcri  el 
dicere  :  In  multis  offendimus  omnes;  et: 
Si  dixerimus  quia  peccatum  non  hahe- 
mus,  nosipsos  seducimus,  et  veritas  in 
nobis  non  est.  Quapropter  orant  et  ipsi 
sinc  intcrmissione ,  dicentes  :  Jdveniat 
regnum  tuum.  Quod  non  erit  vel  in  ipsis 
consummatum ,  quousque  peccatum  non 
solum  non  regnet  in  eorum  mortali  cor- 
pore ,  sed  nec  sit  omnino ,  nec  esse  pos- 
sit  iu  immortali  jam  corpore. 


CAPUT   V. 

An  libertas  a  miseria,  seu  complacili ,  detur 
in  hoc  saeculo. 

43.  Jam  delibcrtatecomplaciti  inhoc 
Sfficulo  nequam  quid  dicemus?  ubi  vix 
sufficit  diei  malitia  sua ;  ubi  omnis  crea- 
turaingemiscit,  etparturit  usque  adhuc, 
vanitati  nimirum  subjccta  non  volcns; 
ubi  vita  hominis  tenlatio  estsuperter- 
ram  :  ubi  viri  quoque  spirituales,  qui 
primitias  spiritus  jam  accepcrunt,  in- 


n 


S.  BERNARDI  ABBVTIS 


gemiscunt  et  ipsi  intra  semetipsos, 
exspectantes  redemptionem  corporis 
sui.  Numquidnam  inter  ista  locus  ullus 
est  hujuscemodi  liljertati?  Quid,  in- 
quam ,  liberum  nostro  relinquitur  com- 
placito,  ubi  totum  occupare  videtur 
miseria?  Neque  enim  vel  innocentia  scu 
justitia ,  quemadraodum  a  peccato ,  ita 
etiam  a  miseriatutae  csse  hic  poterunt, 
ubi  justus  exclamat  :  Infeiix  e<]0  homo, 
quis  me  liberahit  de  corpore  mortis  hu- 
jus  ?  et  item  :  Factoe  sunt  mihi  lacrymce 
mecepanesdie  ac  nocte.  Ubi  noctes  dies- 
que  in  moerore  continuantur,  nullum 
profecto  temporis  spatium  complacito 
vacuum  relinquitur.  Denique  qui  pie 
volunt  vivere  in  Christo ,  ipsi  magis  per- 
secutionera  patiuntur;  quoniara  judi- 
cium  a  domo  Dei  incipit.  Quod  et  prse- 
cipit :  A  meis,  inquiens,  incipite. 

14.  Sed  etsi  non  virtus,  vitium  forte 
in  tuto  est,  et  aliqua  interim  ex  parte 
frui  potest  complacito,  cavere  mise- 
riam.  Absit.  Nara  qui  laetantur  cum 
male  fecerint,  et  exsultant  in  rebus 
pessimis  :  tale  est  quod  faciunt,  quale 
cum  rident  phrenetici.  Nulla  autera 
verior  miseria ,  quara  falsa  laetitia.  De- 
iiique  in  tantura  miseria  est ,  quod  vide- 
tur  felicitas  in  hoc  sa3culo,ut Sapiens 
dicat '.  Melius  est  ire  ad  domum  luctus, 
quam  ad  domum  eonmii.  Est  quidem 
in  bonis  corporis  nonnulla  jucunditas , 
videlicet  in  edendo ,  bibendo ,  calefa- 
ciendo,  caeterisquc  lalibus  fomentis  vel 
teguraentis  carnis.  Sed  nuraquid  vel  ist* 
vacant  aliquatenus  a  miseria?  Bonus 
est  panis,scd  esurienti;  potusdelectat, 
sed  sitienteni  :  denique  saturato  cibus 
poiusque  jam  nequaquam  sunt  grata, 
sed  gravia.  Tolle  famem ,  et  panera  non 
curabis;  tolle  sitira,  et  limpidissimura 
fontera  ac  si  paludera  respicies.  Simi- 
literumbram  non  quaeritnisi  aestuans; 
solem  non  curat  nisi  algens  sive  cali- 
gans.  Alioquin  nihil  horum  libebit,  si 
non  praecesserit  urgen?  necessitas.  Quae 
si  perfecte  tollatur  c  rebus,  statim  in 
tsedium  atque  molestiam  convertetur 
ipsa  quoque,  quae  videtur  in  his  esse, 
jucunditas.  Fatendum  igitur  et  in  hac 
part^»,  omne  quod  pr.-esentis  vitae  est, 
occuparc  miscriam :  nisi  quod  in  tri- 


bulationibus  continuis  graviorum  Iab<>- 
rura ,  leviores  utique  sint  qualiscunque 
consolatio  :  et  dum  forte  pro  temporo 
ac  rerum  eventibus  vicissimsibi  gravia 
leviaque  succedunt ,  minorum  expe- 
rientia,  aliqua  miseriaj  videtur  inter- 
polatio ;  ut  cum  aliquando ,  post  experta 
plura  gravissima,  in  minus  forte  mo- 
lesta  evaditur ,  felicitas  putetur. 

dS.  Attamen  fatendum  est  eos,  qui 
per  excessum  conteroplationis  rapti 
quandoque  in  spiritu ,  quantulumcum- 
que  de  supernae  felicitatis  dulcedinc 
degustare  sufficiunt ,  toties  esse  liberos 
a  miseria ,  quoties  sic  excedunt.  Hi 
piane  (quod  negandura  non  est)  etiara 
in  hac  carne,  raro  licet  raptimque, 
complaciti  libertate  fruuntur,  qui  cum 
Maria  optimam  partera  elegerunt ,  quae 
non  auferetur  ab  eis.  Qui  enim  jam  te- 
nent  quod  auferendum  non  est ;  expe- 
riuntur  utique  quod  futurum  est.  Sed 
quod  futurum  est  felicitas  est :  porro 
felicitas  et  raiseria  eodera  tempore  si- 
raul  esse  non  possunt.  Quoties  igitup 
per  spiritum  illam  participant,  toties 
istara  non  sentiunt.  Itaque  in  hac  vita 
soli  contemplativi  possunt  utcumque 
frui  libertate  complaciti  :  et  hoc  ex 
parte,  et  parte  satis  modica,  viceque 
rarissima.  Porro  libertate  consilii  fruun- 
tur  etiam  quilibet  justi ;  ex  parte  qui- 
dem ,  sed  non  raodica.  Caeterura  liber- 
tas  arbitrii  ( ut  supra  liquido  apparuit ) 
cunctis  pariter  ratione.  utentibus  con- 
venit;  non  minor,  quantura  in  se  est, 
in  raalis ,  quara  in  bonis ;  tam  plena  in 
hoc  saeculo ,  quam  et  in  futuro. 


CAPUT   VI. 

Ad  volendum  Lonum  graliam  omnlno  esse 
necessariam. 

16.  Sed  et  hoc  satis  aperte  monstra- 
tum  esse  piito,  quod  haec  ipsa  tamen 
libertas  taradiu  quodammodo  captiva 
tenetur,  quamdiu  illam  duae  aliaeliber- 
tates  rainime,  aut  minus  plene  comi- 
tantur;  nec  aliunde  noster  ille  defectua 
veiiit,  de  quo  Apostolus  :  Ut  non  quc^' 
ciunque  vullis,  ait,  illa  faciatis.  Vellc 
siquidem  inost  nobis  cx  libero  arbitrio, 
non  etiam  posse  quod  volumus.  Non 


DE  GRATIA  ET  LIBERO  ARBITRIO. 


dico  vclle  bonum,  aiit  velle  malum : 
sed  (antum  velle.  Velle  etenim  bonum, 
profectus  est,  velle  malum  defectus. 
Velle  vero  simpliciter ,  ipsum  est  quod 
vel  proficit ,  vel  deficit.  Porro  ipsum  ut 
esset,  creans  gratiafecit;  utproficiat, 
salvans  gratia  facit;  ut  deficiat,  ipsum 
se  dejicit.  Itaque  liberum  arbitrium 
nos  facit  volentes ,  gratia  benevolos.  Ex 
ipso  nobis  est  velle ,  ex  ipsa  bonum 
velle.  Quemadmodum  namquc  aliud  est 
timere.simpliciter,  aliud  timereDeum; 
et  aliud  amare  simpliciter,  aliud  est 
amare  Deum  :  quippe  timere  et  amare, 
simpliciter  quidemprolata',  affectiones ; 
cum  additamento  autem  virtutes  ,  sig- 
nificant  :  ita  quoque  aliud  est  velle, 
aliud  velle  bonum. 

i7.  Simplices  namque  affectiones  in- 
sunt  naturaliter  nobis,  tamquam  ex  no- 
bis  :  additamenta  ex  gratia.  Nec  aliud 
profecto  est,  nisi  quod  gratia  ordinat, 
quas  donavit  creatio  :  ut  nil  aliud  sint 
virtutes  nisi  ordinata?  affectiones.  Scrip- 
lum  est  de  quibusdam,  quod  illic  tre- 
pidassent  timore,  ubi  non  erat  timor. 
Timor  fuit,  sed  inordinalus.  Ordinare 
illum  volebat  Dominus  in  discipulis, 
cum  diceret :  Ostendam  vobis  quem  ti- 
mere  deheatis;  et  David  :  Venite,  ait, 
filii,  audite  me ;  timorem  Domini  docebo 
vos.  Item  de  amore  inordinato  argue- 
bat  homines  qui  dicebat ;  Ego  lux  veni 
in  hunc  mundum;  et  dilexerunt  homines 
magis^  tenebras ,  quam  lucem.  Idcirco  pos- 
tulat  sponsa  in  Canticis,  dicens:  Oi-di- 
nate  in  me  caritatem.  Similiter  quoque 
de  inordinata  voluntate  arguebantur, 
quibus  dicebatur  :  Nescitis  quid  petatis. 
Sed  ad  lineam  rectitudinis  edocti  sunt 
distortam  reducere  voluntatem,  cum 
audierunt :  Potestis  bibere  caticem ,  quem 
ego  bibiturussum  .<*  Et  tunc  quidem  verbo, 
sed  postmodum  etiam  exemplo  volun- 
tatem  ordinare  docebat,  cum  orans 
instante  passione  ut  transferretur  ab  eo 
calix,  statim  subjiceret :  Ferumtamen 
7ion  quodcgovolo ,  scd  quod  tu  vis.  A  Deo 
igitur  velle,  quomodo  et  limere,  quo- 
niodo  et  amare,  accepimus  in  condi- 
tione  natura; ,  ut  essemus  aliqua  crea- 
fura  :  vellc  autem  bonum,  quomodo  et 
tinicre  Deum ,  quomodo  cl  amarc  Deum, 


accipimus  in  visitatione  gratiae,  ut  bi- 
mus  Dci  creatura. 

18.  Creati  quippe  quodammodo  nos- 
tri  in  liberara  voluntatem,  quasi  Dei 
efficimur  per  bonam  voluntatem.  Porro 
bonam  facit,  qui  liberam  fecit;  et  ad 
hoc  bonam ,  ut  simus  initium  aliquod 
creaturae  ejus  :  quoniam  expedit  pro- 
fecto  nobis  magis  omnino  non  fuisse, 
quam  nostros  permanere.  Nam  qui  vo- 
luerunt  sui  esse ,  utique  sicut  dii ,  scien- 
tes  bonum  et  malum;  facti  sunt,  non 
tantum  jam  sui,  sed  et  diaboli.  Itaque 
libera  voluntis  non  facit  uostros;  mala, 
diaboli;  bona,  Dei.  Ad  hoc  pertinet 
quod  dicitur  :  Novit  Dominus  qid  sunt 
ejus.  Nam  illisqui  ejus  non  sunt :  Amen 
dico  vobis,  inquit,  nescio  vos.  Cum  ergo 
per  malam  voluntatem  sumus  diaboli, 
quodammodo  interim  nonsumusDei: 
sicut  cum  per  bonam  voluntatem  effici- 
murDei,  desinimus  jam  esse  diaboli. 
Nemo  siquidem  potest  duohus  dominis 
serpiVe.  Caeterum  sive  Dei  sumus,sive 
diaboli ;  non  tamen  similiter  desinimus 
esse  et  nostri.  Manet  quippe  utrobique 
libertas  arbitrii,  per  quam  maneat  et 
causa  meriti  :  quatenus  merito  vel  pu- 
niamur  mali,  quod  tamquam  liberi  ex 
propria  voluutate  efficimur  :  vel  glori- 
ficemur  boni,  quod  nisi  quae  volun- 
tarii  esse  non  possumus.  Sane  diabolo 
nostra  nos  mancipat  voluntas ,  non  ipsius 
potestas  :  Deo  subjicit  ejus  gratia,  non 
nostra  voluntas.  Nostra  quippe  volun- 
tas  bona  (quod  fatendum  est)a  bono 
Deo  creata ,  perfecta  tamen  non  erit, 
quousque  suo  Creatori  perfecte  subjecta 
sit.  Absit  autem,  ut  ipsi  sui  ipsius  per- 
fectionem,  Deo  autem  tantum  creatio- 
nem  tribuamus;  cum  longe  nimirum 
melius  sit  esse  perfectam ,  quam  fac- 
tam  :  et  dictu  ipso  nefas  videatur,  Deo 
quod  minus,  nobis  quod  excellentiua 
sit  attribuere.  Sentiens  denique  Apo- 
stolus  quid  ex  natura  esset,  quid  ex 
gratia  exspectaret,  aiebat :  Fd/e  adf/a- 
cct  mihi,  perficere  non  invenio.  Sciebat 
profecto,  velle  quidem  sibi  inesse  ex 
libero  arbitrio  :  sed  ut  ipsum  vclle  per- 
fectum  haberet,  gratiam  se  habere  ne- 
cessariam.  Si  enim  velle  maluin ,  de- 
fectus  quidam  cst  voluntatis;  utiquo 


26  S.  BERNAR 

Lonum  velle ,  profcctus  ejusdem  erit: 
sufficerc  vero  ad  omne  quod  volumus 
Lonum ,  ipsius  perfectio. 

i9.  Ut  ergo  velle  nostrum,  quod  ex 
libero  arbitrio  habemus,  perfeclum  ha- 
beamus;  duplici  gratiai  munere  indige- 
mus,  et  vero  videlicct  Sapere,  quod 
est  voluntatis  ad  bonum  conversio;  et 
pleno  ctiam  Posse,  quod  est  ejusdcm 
in  bono  confirmalio.Porro  perfcctacon- 
versio  est  ad  bonum ,  ut  nil  libeat  nisi 
quod  deceat  vel  liceat ;  pcrfecta  in  bono 
confirmatio,  ut  nil  desit  jam  quod  li- 
Leat.  Tunc  dcmum  perfecta  erit  volun- 
tas,  cum  plene  fuerit  bona,  et  bene 
plena,  Ilabet  siquidem  duplex  in  sc 
bonum  ab  initio  sui  :  unum  quidem 
gcnerale  cx  sola  crcatione ,  quod  a  bono 
scilicct  Deo  non  poluit  creari  nisi  bona, 
fiecuiidum  quod  vidit  Deus  cuncta  quse' 
fccerat,  et  erant  valde  bona  :  altcrum 
spcciale  exlibertate  arbitrii,  in  qua  ad 
imaginem  utique  ipsius  qui  creavit,  est 
condita.  Quod  si  duobus  his  bonis  acce- 
dat  et  tertium,  conversio  scilicct  ad 
Creatorem,  reputabitur  non  immerito 
pcrfccte  bona  :  bona  nimirum  in  uni- 
versitate ,  melior  in  suo  gcncre ,  optima 
in  sui  ordinatione.  Est  autcm  ordina- 
tio,  omnimoda  conversio  voluniatis  ad 
Deum,  et  ex  tota  se  voluntaria  devota- 
que  subjectio.  Iluic  vero  tam  perfectse 
justitiae  debetur,  immo  jungitur  gloriae 
plenitudo  :  quia  sic  se  comitantur  duo 
ista,  ut  nec  justitiae  possit  haberi  per- 
fectio,  nisi  in  plena  gloria;  nec  gloria? 
plenitudo,  absque  perfecta  justitia.  IMc- 
rito  denique  talis  justitia  non  erit  sine 
gloria,  cum  gloria  vera  non  sit,  nisi  de 
tali  justitia.  Unde  recte  dicitur  :  Beati 
qui  esuriunt  et  sitiunt  jusliliam ,  quoniam 
ipsi  saturabuntur» 

20.  Haec  autcm  sunt  illa  duo  quae  su- 
pra  nominavimus,  verum  Sapere,  et 
plcnum  Posse  :  ut  Sapere  ad  justitiam, 
Posse  referatur  ad  gloriam.  Sed  Verum 
etPlenum  addita  sunt,  alteriim  ad  dis- 
tinctionem  sapienliai  carnis,  quae  mors 
cst;  itemque  sapientise  mundi,  quae 
stultitia  apud  Deum,  qua  et  sapientes 
apud  semetipsos  sunt  homines,  sapien- 
fes ,  inquam ,  Mt  faciantmala;  alterum 
ad  illorum  differentiam,  de  quibus  di- 


DI  ABBVTIS 
citur:  Potentespotentertormentapatien-' 
tur.  INam  verum  Sapere  aut  plenura 
Posse  omnino  non  inveniuntur,  nisi 
ubi  libero  arbitrio  jam  illa  duo  con- 
juncta  sunt,  quae  item  superius  me- 
moravimus,  liberum  vidclicet  Consi- 
liura ,  liberumque  Complacitum.  Solura 
profecto  dixcrim  vere  sapicntem ,  ple- 
neque  potentem,  cui  jam  non  tantura 
velle  adjacct  ex  libero  arbitrio,  sed  ex 
reliquis  quoque  duobus  invenit  et  per- 
ficere  :  dum  nec  velle  valeat  quod  ma- 
lum  sit,  nec  carcre  quod  velit  :  quo- 
rum  alterum  est  ex  libertate  consilii, 
id  est  verum  Sapere :  alterum  ex  liber- 
tate  complaciti,  scilicet  plenum  Posse. 
Sed  quis  talis  est  ac  tantus  in  homini- 
bus ,  qui  in  hoc  glorietur  ?  Aut  ubi ,  aut 
quando  istud  obtinetur  .''  Numquidnam 
in  hoc  saeculo?  Sed  si  quis  esset  hujus- 
modi,  majoresset  Paulo,  qui  confitetur 
dicens  :  Perficere  autem  non  invenio. 
Xumquid  Adam  in  paradiso  ?  Sed  si  ha- 
buisset,  nuraquain  exsulasset  a  paradiso. 


CAPUT    VII. 

Utrum  primi  homines  in  paradiso  trina  illa 
libertafe  prEcdili  fuerint,  et  post  peccatum. 

21.  NuNC  locus  est  pervidendi  quod 
supra  distuliraus;  utrum  scilicet  totas 
tres  illasquasdiximuslibertates,  id  est, 
Arbitrii,  Consilii,  Complaciti;  vel  aliis 
nominibus,  a  necessitate,  a  peccato,  a 
miseria,  primi  homines  in  paradiso  ha- 
buerint :  an  tantuiu  duas,  an  unam  so- 
lummodo.  Et  de  prima  quidem  nulla 
jam  qusestio  est,  si  meminerimus,quara 
aperte  et  justis  eam,  et  peccatoribus 
inesse  sequaliter,  ratio  superior  edo- 
cuerit.  De  duabus  reliquis  quaeritur  non 
immcrito,  an  uraquam  eas  Adam  ha- 
buerit,  autambas,  aut  vel  unam.  Nara 
si  nuUam  habuit,quid  amisit?  Arbitrii 
ulique  libertatera  tam  post  peccatum, 
quam  ante  seinper  tenuit  inconcussam. 
Si  ergo  nil  amisit,  quid  ei  obfuit  ejec- 
tum  fuisse  de  paradiso?  Quod  si  unam 
quamlibet  illaruin  habuit,  quomoda 
amisit?  Nam  certum  est  quia  ex  quo 
peccavit,  nec  a  peccato  prorsus,  nec  a 
miseria  manens  in  corpore,  liber  fuit. 
Caeterum  nullatenus,  quamcumque  illa- 
rum  semel  acceperit,  amittere  potuit. 


DE   GRATIA  ET   LIBERO   ARBITRIO. 


27 


Alioquin  perfectum  nec  Sapere,  nec 
Posse,  juxta  quod  quidem  duo  Iiaec  su- 
perius  definita  sunt,  habuisse  convin- 
.citur;  qui  nimirum  et  velle  potuit  quod 
non  debuit,  et  recipere  quod  noluit.  An 
dicendus  est  aliquo  quidem  niodo  ilias 
habuisse,  sed  quia  non  plenarie,  po- 
tuisse  amittere?  Ilabet  siquidem  una- 
quaeque  illarum  duos  gradus,  superio- 
rem  et  inferiorem.  Superior  libertas 
consilii  est,  non  posse  peccare  :  infe- 
rior,.posse  ncn  peccare.  Item  superior 
libertas  complaciti ,  non  posse  turbari : 
inferior,  posse  non  turbari.  Itaque  in- 
feriorem  ulriusque  libertatis  gradum 
simul  cum  plena  libertate  arbitrii  horao 
in  sui  conditione  accepit,  et  de  utro- 
(jue  corruit  cum  peccavit.  Corruit  au- 
tem  de  posse  non  peccare  in  non  posse 
non  peccare,  araissa  ex  toto  consilii  li- 
bertate.  Itemque  de  posse  non  turbari 
in  non  posse  non  turbari,  amissa  ex  toto 
complaciii  libertate.  Sola  remansit  ad 
poenam  libertas  arbitrii,  per  quara  uti- 
que  caeteras  amisit ;  ipsam  tamen  amit- 
tere  non  potuit.  Per  i)ropriam  quippe 
Yoluntatem  servus  peccati  factus,  me- 
rito  perdidit  libertatem  consilii.  Porro 
per  peccatura  factus  debitor  raortis, 
quoraodo  jara  libertatem  valebat  reti- 
nere  coraplaciti? 

22. 1)e  tribus  ergo  libertatibus  quas 
acceperat,  abutendo  illa  quae  dicitur 
arbitrii,  reliquis  sese  privavit.  In  eo 
autera  abusus  est,  quod  illara  cura  ac- 
cepisset  ad  gloriara,  convertit  sibi  in 
contumeliara,  juxta  testinioniura  Scrip- 
turac  dicentis  :  Homo  cum  in  honore  es- 
set,  non  intellexil;  comparatus  est  ju- 
mentis  insipientibus ,  et  similis  factus  est 
illis.  Soli  inter  animantia  datum  est 
homini  posse  peccare ,  ob  praerogativam 
liberiarbitrii.  Datum  est  autera,  non  ut 
proinde  peccaret,  sed  ut  gloriosior  ap- 
pareret  si  non  peccaret,  cura  peccare 
posset.  Quid  naraque  gloriosius  ei  esse 
poterat ,  quara  si  de  ipso  diceretur  quod 
Scriptura  perhibet,  dicens  :  Quis  est 
/iic,  et  laudabimus  eum?  Unde  ita  lau- 
dandus?  Fecit  enim  mirabilia  in  vita  sua. 
Quae?  Qui  poluit  transgredi,  inquit,  ct 
non  est  transgressus ;  facerc  maJa,  ct  non 
fecit.  Hunc  crgo  honorcra  qiiamdiu  abs- 


que  peccato  fuit,  servavit;  amisit,  cum 
peccavit.  Peccavit  autcni,  quia  libe- 
rura  ei  fuit :  nec  aliunde  profecto  libe- 
rum,  nisi  ex  libertatc  arbitrii,  de  qua 
utique  inerat  ei  possibilitas  peccandi. 
Nec  taraen  fuit  culpa  dantis,  sed  abu- 
tentis,  qui  ipsara  videlicet  facultatem 
convertit  in  usura  peccandi ,  quam  ac- 
ceperat  ad  gloriam  non  peccandi.  Nam 
etsi  peccavit  ex  posse  quod  accepit : 
non  tamen  quia  potuit,  sed  quia  voluit. 
.\ec  enim  prajvaricante  diabolo  et  an- 
gelis  ejus ,  ctiani  alii  praevaricati  sunt : 
non  quia  non  potuerunt ,  sed  quia  no- 
luerunt. 

25.  Peccantis  igiturlapsus,  non  dono 
adscribendus  est  potestalis,  sed  vitio 
voluntatis.  Lapsus  tamen  ex  voluntate 
non  aeque  ex  voluntate  resurgere  jam 
liberum  habet  :  quia  ctsi  datum  fuit 
voluntati  posse  stare  ne  caderet,non 
taraen  resurgere  si  caderet.  Non  enim 
tara  facile  quis  valet  cxire  de  fovea , 
quara  facile  in  cara  labi.  Cecidit  sola 
voluntate  homo  in  foveara  peccati :  sed 
non  ex  voluntate  sufficit  et  posse  re- 
surgere ,  cura  jam  et  si  velit,  non  possit 
non  peccare. 

CAPUT  VIII. 

Libertatem  arbilrii  remanere  posl  peccatum- 

24.  QuiD  ergo  ?  Periit  liberum  arbi- 
triura,  quoniara  non  potest  non  pec- 
care  ?  Nequaquara  :  sed  liberura  perdi- 
dit  consilium,  pcr  quod  prius  habuit 
posse  non  peccare  :  quomodo  ct  quod 
jam  non  valet  utique  non  turbari, indo- 
misero  accidit,  quod  complaciti  quoquc 
libertatcm  amiserit,  per  quam  ct  ante 
Jiabuit  posse  non  turbari.  Manet  crgo, 
etiara  post  peccatura,  liberum  arbi- 
triura;  etsi  miserura,  taraen  integrura. 
Et  quod  se  per  se  horao  non  sufficit 
cxcutcre  a  peccato  sive  miscria,non 
liberi  arbitrii  signat  destructionem,  sed 
duarura  rcliquaruni  libertatura  priva- 
tionem.  Ncque  enim  ad  liberum  arbi- 
trium,  quantum  in  sc  est,  pertinet,  aut 
aliquando  pertinuit  posse,  vel  saperc, 
scd  tantum  vellc  :  ncc  potentcm  facit 
crcaturam ,  nec  sapicntem ,  sed  tantum 
voloMtcm.  Non  crgo  si  potcns,  aut  sa- 


28 


S.  BERNARDI  ABBATIS 


piens,  scd  tantum  si  volens  esse  dcsie- 
lit,  libcrum  arbitriura  amisisse  putanda 
erit.  Ubi  enim  non  est  voluntas,  nec 
libertas.  Non  dico  si  velle  bonum,  sed 
si  velle  omnino  creatura  dcsierit;  fa- 
tendum  sine  contradictione,  ubi  non 
jam  ex  voluntate  bonitas^sed  ipsa  cx 
toto  voluntai-  periit,  etiam  liberura  de- 
perire  arbitrium.  Quod  si  vclle  bonura 
tantum  non  potcrit,  signum  est  quod  ei 
desit  liberum,  non  arbilriura,  sed  con- 
siliura.  Si  autera  non  quidera  velle,  sed 
ad  id  quod  iam  vult  bonum,  ei  posse 
defucrit;  novcrit  sibi  deesse  liberura 
coraplacitum,  non  libcrum  periisse  ar- 
bitriura.  Si  ergo  liberura  arbitriura  ita 
ubique  scquitur  voluntatem,  ut  nisi 
illa  penitus  esse  desinat,  isto  non  ca- 
reat;  voluntas  vero  sicut  inbono,ita 
etiam  in  malo  aeque  perdurat  :  aequc 
profecto  et  liberum  arbitrium  tam  in 
inalo,  quam  in  bono  integrum  perse- 
verat.Etquoraodo  voluntas  etiaraposita 
in  miseria  noii  desinit  esse  voluntas, 
sed  dicitur,  et  est  misera  voluntas ,  sicut 
et  beata  voluntas  :  ita  nec  liberum  ar- 
bitriura  destruere ,  sive  ( quantum  iu 
se  est)  aliquatcnus  irarainuere  poterit 
quaecuraque  advcrsitas  vel  necessitas. 

25.  Sed  licet  ubique  pariter  sine  sui 
diminutione  perduret;  non  tamen  pari- 
ter  sicut  de  bono  potuit  per  se  in  ma- 
lura  corruere,  ita  quoque  per  se  de 
malo  in  bonum  poterit  respirare.  Et 
quid  mirum  si  jacens  non  valet  per  se 
resurgere,  quod  stans  in  aliquod  rae- 
lius  nullo  suo  conatu  valebat  proficere? 
Denique  dum  adliuc  duas  alias  liberta- 
tes  ex  aliqua  parte  secum  habcret,  non 
potuit  de  inferioribus  illarum  gradibus 
ad  superiora  ascendere,  hoc  cst  de 
posse  non  peccare ,  et  de  posse  non  tur- 
bari ,  ad  non  posse  peccare ,  et  non 
posse  turbari.  Quod  si  libertatibus  illis 
etiara  utcuraque  adjutum,  non  prgeva- 
luit  tamen  de  bono  in  raeliu§  se  exten- 
dcre :  quanto  rainus  eisdera  prorsus  de- 
stitutum ,  de  raalo  in  id  quod  fuit  bo- 
hum ,  poterit  per  seip&um  emergere  ? 

26.  Habet  igitur  homo  necessarium 
Dei  virtutem ,  et  Dei  sapientiam  Chris- 
tum,  qui  ex  eo  quod  sapientia  est,  ve- 
runi  ei  Sapcrc  reinfuudat,  in  restaura- 


tionem  libcri  Consilii;  ct  cx  eo  quod' 
virtus  est,  plenum  Posse  restituat,  iii 
rcparatlonem  libcri  Complaciti  :  qua- 
tenus  ex  altero  pcrfecte  bonus,  pecca- 
tum  jam  nesciat;  cx  altcro  plene  bea- 
lus,  nii  adversum  sentiat.  Sed  sane  ista 
perfectio  in  futura  vita  exspcctctur, 
quando  utraque  nunc  amissa  libertas, 
libcro  arbitrio  plene  restaurabitur;  non 
quomodo  justo  cuivis  in  hoc  ssecula, 
quanturacuraque  perfecto;  non  quo- 
modo  vel  ipsis  primis  horninibus  datum 
fuit  eas  habere  in  paradiso  :  sed  sicut 
jam  nunc  Angcli  possident  in  coelo.  In- 
terim  vero  sufficiat  in  hoc  corpore  mor- 
tis  atque  in  hoc  sseculo  nequam,  ex  li- 
bcrtate  quidera  Consilii  peccato  non. 
obedire  in  concupiscentia  :  ex  libertate 
autera  Complacili  adversa  non  formi- 
dare  pro  justitia,  Est  autem  in  hac 
carne  peccati  et  in  hac  diei  malitia  non 
mediocre  Sapere,  peccato,  etsi  non  ex 
toto  carere,  certe  non  consentire  :  et 
est  Posse  non  parvum,  adversa,  etsL 
necdum  feliciter  omnino  non  sentire, 
viriliter  tamen  pro  veritate  contem- 
nere. 

27.  Discendum  sane  hic  interim  nobis 
est  ex  libertate  consilii  jam  libertate 
arbitrii  non  abuti,  ut  plene  quandoque 
frui  possimus  libertate  coraplaciti.  Sie 
profecto  Dei  innobisrepararaus  imagi- 
nem :  sic  antiquo  honori  illicapcssendo, 
quem  per  peccatum  amisimus ,  per  gra- 
tiam  praeparamur,  Et  beatus  qui  de  se 
aiidire  merebitur  :  Quis  est  /i?c,  et  lau- 
dahimus  eum  ?  et  Fccit  enim  mirabilia 
in  inta  sua;  qui  poluit  transgredi,  et  non 
est  transgressus ,  facere  malum)  et  non 
fecit. 

CAPUT  IX. 

Imaginem  et  similitudinem  Dei ,  ad  quam 
conditi  sumus,  in  triplici  lihertate  consi* 

slere. 

28.  PuTO  autem  in  his  tribus  liberta- 
tibus  ipsam,  ad  quam  conditi  suraus, 
Conditoris  imaginem  atque  similitudi- 
ncm  contineri :  et  iraaginem  quidem  iii 
libertate  arbitrii,  in  reliquis  autem 
duabus  bipertitam  quamdamconsignari 
similitudinera.  Hinc  est  fortassis,  quod 
solum  liberum  arbitriura  sui  omninodc- 


DE   GRATIA  ET  LIBERO  ARBITRIO. 


$9 


Ifcctuin  seu  diminutionem  non  patitur, 

quod  in  ipso  potissimum  aBternoe  et  in- 

commutabiiis    divinitatis    substantiva 

qua^dam  imago  impressa  videatur.  Nara 

etsi  babuerit  initium,  nescit  tamen  oc- 

casum,  nec  de  justitia  vel  gloria  capit 

augmentum  :  nec  de  peccato  sive  mise- 

ria  detriraentum.  Quid  aeternitati  sirai- 

lius,  quod  non  sit  aeternitas  ?  Porro  in 

aliis  duabus  libertatibus,  quoniara  non 

solum  ex  parte  minui,  sed  et  ex  toto 

amitti    possunt;  accidcntalis  qusedam 

luagis  sirailitudo  sapientiaj  atque  poten- 

tiae  divinae,  iraagini  superducta  cognos- 

citur.  Denique  et  amisimus  illas  per 

culpam ,  et  per  gratiam  recuperaviraus; 

et  quotidie  quidera  alii  plus,  alii  mi- 

nus,   aut  in  ipsis  proficirausj  aut  ab 

ipsis  deficiraus.  Possunt  etiara  sic  arait- 

ti ,  ut  jara  non  valeant  recuperari :  pos- 

sunt  et  ita  possideri,    ut  nec  amitti 

queant  aliquando,  nec  minui. 

29.  IIujus  bipertitse  sirailitudinis  sa- 
pientiae  et  potentiae  Dei ,  non  quidem 
in  gradu  sumrao,  sed  qui  ipsi  taraen 
esset  proxiraior,  borao  conditus  est  in 
paradiso.  Quid  enim  vicinius  ad  non 
posse  peccare,  vel  turbari  ( in  quo  uti- 
que  jam  sanctos  Angelos  stare ,  et  Deum 
sempcr  esse  dubiura  non  est )  quam 
posse  et  non  peccare ,  et  non  turbari ,  in 
quo  homo  profecto  creatus  est  ?  A  quo 
illo  per  peccatum,  irarao  nobis  in  illo 
et  cum  illo  corruontibus,  rursus  per 
gratiara,  non  quidera  ipsura,sed  pro 
ipso  quemdam  inferiorera  gradum  rece- 
pimus.  Neque  enim  hic  possumus  peni- 
tus  esse  sine  peccato,  seu  miseria  : 
possumus  tamcn,  gratia  juvante,  nec 
peccato  superari,  nec  mlseria.  Quam- 
quam  tamen  Scriptura  loquatur,  Omne 
quod  nalum  est  ex  Deo  ,  non  peccaf.  Sed 
hoc  dictum  est  de  praedestinatis  ad  vi- 
tam ;  non  quod  oranino  non  peccent,  sed 
quod  peccatura  ipsis  non  iraputetur, 
quod  vel  punitur  condigna  pcEnitentia, 
vel  in  caritate  absconditur*.  Caritas 
quippe  cooperit  muUitudinem  peccato- 
rum ;  et ,  Beati  quorum  remissce  sunt  ini- 
quitates^  et  quorum  tecta  sunt  peccata; 
et,  Beatus  vir  cui  non  imputavit  Domi- 
nus  peccatum.  Divinaj  ergo  sirailitudi- 
nis  summum  gradum  summi  Angeli  te- 


nent,  nos  infiraum  :  Adam  tenuit  me- 
dium ,  porro  diBmones  nullum.  Super- 
nis  nempe  spiritibus  datura  cst  sine 
peccato  et  miseria  perdurare  :  Adae  au- 
tem  absque  his  quidera  esse ,  sed  non 
etiara  perraanere  :  nobis  vero  ne  esse 
quidera  absque  his,  sed  ipsis  tantum 
non  cedere.  Caeterura  diabolus  et  raem- 
bra  ejus,  sicut  nuraquam  volunt  reluc- 
tari  peccato,  sic  nuraquara  possunt  poe- 
nara  declinare  peccati. 

50.  Cum  ergo  istae  duae  libertates, 
Consilii  scilicet  atque  Coraplacili,  per 
quas  rationali  creaturae  vera  sapientia 
et  potentia  ministratur,  ita  Deo,  prout 
vult,  dispensante,  quibusque  pro  cau- 
sis,  locis,  teraporibus,  varientur;  qua- 
tenus  in  terris  modice ,  in  coelestibus 
plenarie ,  mediocriter  in  paradiso ,  apud 
inferos  nullatenus  habeantur;  libertas 
vero  arbitrii  de  ipso,  quo  condita  est , 
statu  aliquatenus  non  mutetur,  sed 
aequaliter  semper  (quantum  in  se  est) 
a  coelis,  terris,  inferis  possideatur  : 
raerito  illae  sirailitudini,  haec  imagini 
deputantur.  Et  quidera  apud  inferos, 
quod  utraque  libertas  perierit,  illae 
scilicet  quae  ad  sirailitudinempertinere 
dicuutur,  Scripturarum  testatur  aucto- 
ritas.  Nam  verura  illic  Sapere,  quod 
utique  de  Consilii  libertate  concipitur, 
omnino  non  esse,locus  illeraanifestat, 
ubi  legitur  :  Quodcumque  potesl  manus 
tua  facere,  inslanter  operare  :  quia  nec 
opus,  nec  ratio^nec  sapientia  est  apud 
inferos ,  quo  tu  properas.  Porro  de  po- 
tentia,  quae  per  libertatem  Complaciti 
datur,  Evangelium  sic  loquitur  :  Liga- 
tis  manihus  ac  pedihus,  projicite  eum  in 
tenehras  exteriores.  Quid  enim  est  raa- 
nuura  peduraque  ligatio,  nisi  omnimo- 
da  potestatis  ablatio  ? 

51.  Sed  dicit  aliquis  :  Quomodo  non 
est  ibi  aliquod  Sapere,  ubi  mala  quae 
tolerantur,  cogunt  pcenitere  malorum 
quae  facta  sunt?  Numquid  aut  in  tor- 
raentis  quispiam  non  poenitere;  aut 
poenitere  mali,  non  esse  sapere  potest? 
Hoc  autem  recte  opponerctur,  si  opus 
tnntum  peccati ,  et  non  etiam  voluntas 
mala  puniretur.  NuIIi  quippe  dubium 
est,  quod  nerao  in  tormentis  positus 
actum  iterart?  peccati  delectetur.  Vc- 


50  S.   BERNAR 

rumtamcn  si  voluntas  etiam  in  tor- 
mcntis  mala  perdurat,  quid  ponderis 
lial)et  operis  abnegatio,  ut  ideo  sapere 
quis  putctur,  quod  jam  in  mediis  flam- 
rais  luxuriari  non  libeat  ?  Denique  in 
malepolam  animam  non  introihit  sapien- 
tia.  Lnde  autem  probabimus  quod  mala 
et  in  poenis  voluntas  perseveret  ?  Certe, 
ut  caRtera  omittam ,  nollcnt  omnino  pu- 
niri.  Justura  estautera  puniri,  qui  pu- 
nienda  gesserunt.  Nolunt  igitur  quod 
justum  est.  Sed  qui  non  vult  quod  jus- 
tura  est,  justa  ejus  voluntas  non  est.  Eo 
ergo  injusta,  ac  per  lioc  et  raala  est 
voluntas,  quo  justitise  non  concordat. 
Duo  suNT  quae  injustara  coraprobant 
voluntatem ,  A^el  Cum  peccare ,  vel  cum 
irapune peccasse  libet.  Quibus  ergo  pec- 
care  libuit  quaradiu  licuit;  et  cum  jam 
non  possunt,  inultum  manere  volunt 
quod  peccaverunt  :  quid  in  boc  sapien- 
tiae  vcrae,  quid  bonse  voluntatis  appa- 
ret?  Sed  esto,  pcenitet  eos  peccasse  : 
numquid  non  tamen,  si  optio  detur, 
malint  adbuc  peccare,  quam  poenara 
sustinere  peccati?  Et  tamen  illud  ini- 
quuni  est,  hoc  justum.  Quando  vero 
Toluntas  bona  raagis  quod  iniquura, 
quam  quod  justura  est  eligeret?  Ca?te- 
1'ura  non  vere  poenitent,  qui  non  tam 
dolent  se  sibi  vixisse ,  quam  hoc  ipsum 
jam  non  posse.  Denique  foris  ostenditur 
quid  intus  agatur.  Nara  quaradiu  corpus 
vivit  in  flarama,  tamiliu  constat  in  ma- 
litia  persistere  voluntatem.  Itaque  de 
similitudine,  quse  in  Consilii,  et  item 
Complaciti  libertate  continetur,  apud 
infcros  penitus  niliil  est,  nec  esse 
potest ,  imagine  tamen  etiam  illic  per 
liberura  arbitriura  iramobili  perraa- 
nente. 


CAPUT   X. 

Siinilitudinem  divinae  imaginis  in  nobis  re- 
formari  per  Christum. 

32.  Sed  neque  in  hoc  saeculo  aeque 
inveniri  uspiara  posset  similitudo,  sed 
adhuc  hic  fceda  et  deformis  jacuisset 
imago,  si  non  evangelica  illa  mulier 
lucernam  accenderet,  id  est  Sapientia 
in  carnc  appareret,  everreret  doinum, 
videlicet  vitiorum,  drachraam  suam  re- 


DI  ARRATIS 
quireretquam  pcrdiderat;  hoc  cstima- 
ginem  suam,  quae  nativo  spoliata  de- 
core,  sub  pelle  peccati  sordens,  tam- 
quam  in  pulvere  latitabat;  inventam 
tergeret,  et  tolleret  de  regione  dissimi- 
litudinis;  pristinamque  in  speciera  re- 
formatam,  similem  faceret  illam  in 
gloria  sanctorura,  immo  sibi  ipsi  per 
omnia  rcdderet  quandoqueconforraem, 
cum  illud  Scripturae  videlicet  imple- 
retur  :  Scimus  quia  cum  apparueriti 
similes  ei  erimus;  quoniam  videhinius 
eum  sicuti  est.  Et  revera  cui  potius  id 
operis  congruebat ,  quam  Dei  Filio ,  qui 
cum  sit  splendor  gloriae  et  figura  sub- 
stantiae  Patris,  portans  verbo  universa, 
ex  utroque  facile  raunitus  apparuit,  et 
unde  reforraaret  dcforraein,  et  unde 
debilem  confortaret :  dum  et  de  splen- 
dore  figurae  fugans  tenebraspeccatorum 
redderetsapientem ;  et  ex  virtute  verbi 
contra  t}  ranuidera  daemonum  potentem 
efficeret. 

53.  Venit  ergo  ipsa  forraa ,  cui  con- 
forraandura  erat  liberum  arbitrium  : 
quia  ut  pristinara  reciperet  forraara,  ex 
illa  crat  Tcforraandura ,  ex  qua  fuerat 
et  formatuin.  Forma  autem,  sapientia 
cst  :  conformatio,  ut  faciat  imago  in 
corpore ,  quod  forma  facit  in  orbe.  Porro 
illa  altingita  fine  usque  ad  finemfortiter, 
el  dispoiiit  omnia  sua\-iter.  Attingit  a 
fine  usque  ad  finem,  hoc  est  a  summo 
coclo  usque  ad  inferiores  partes  terrae; 
a  maximo  Angelo  usque  ad  miniraum 
verraiculuin.  Attingit  autera  fortiter, 
non  quidera  mobiii  discursione,  vel 
locali  diffusione ,  vel  subjectae  creaturae 
tantum  officiali  administratione  :  sed 
substantiali  quadam  etubique  praesenti 
fortitudine ,  qua  utique  universa  poten- 
tissime  movet,  ordinat,  administrat.  Et 
haec  omnia  nulla  sui  cogitur  facere  ne- 
cessitate.  Nec  enim  aliqua  in  his  labo- 
rat  difficullate  :  sed  disponit  omnia  sua- 
viter  placida  voluntate.  Vel  certe  attin- 
git  afine  nsque  cul  finem ,  hoc  cst  ab  orlu 
creaturae  usque  ad  finem  destinatum  a 
Creatore  :  sive  in  quein  urget  natura , 
sive  quein  accelerat  causa,  sive  quem 
concedit  gratia.  Jttingit  forliter,  dum 
nil  horum  evenit,  quod  non,  prout 
vult  .potenti  praeordinetprovidentia. 


DE  GRATIA  ET  L 

54.  Sic  ergo  et  lihcruin  aii)itrinin  suo 
conetur  pr?eesse  corpori ,  uf  praeest  sa- 
pientia  orbi ,  allingens  et  ipsum  a  fine 
usqiic  adfinem  fortiler;  imperans  scilicet 
siiigulis  sensibus  et  artubus  (am  poten- 
ter,  quatenus  non  sinat  regnare  pecca- 
tuni  in  suo  mortali  corpore,  nec  mem- 
bra  sua  det  arma  iniquitati ,  sed  exhi- 
beat  servire  justitiae.  Et  ita  jam  non 
erit  homo  servus  peccati,  cum  pccca- 
tumnon  fecerit :  a  quo  utique  libcratus, 
jamlibertatcm  recuperareConsilii,  jam 
suam  iucipict  vindicare  dignitatem, 
dum  divinae  in  se  imagini  condignam 
vestieritsimilitudinem,  immo  antiquam 
reparavcrit  venustatem.  Curet  autem 
haec  agcre.non  minus  siuailer,  quam 
forliler,  hoc  cst  non  ex  tristitia  aut  ex 
nccessitate ;  quod  est  initium,  non  ple- 
nitudo  sapicntiae  :  sed  prompta  et  alacri 
voluntate,  quod  facit  acceptum  sacrifi- 
cium  :  quoniam  hilarem  datorcm  diiigit 
Deus.  Sicquc  pcr  omnia  imilabitur  sa- 
pientiam,  dum  ct  vitiis  resistetfortiter, 
et  in  conscicntia  requicscet  suaviter. 

55.  Verum  cujus  ad  talia  provocamur 
exemplo,  indigcmus  et  auxilio  :  quo 
ipsi  videlicet  per  ipsam  conformcmur, 
atque  in  eamdem  imaginem  transfor- 
memur  a  claritate  in  claritatem ,  tam- 
quam  a  Domini  spiiitu.  Ergo  si  a  Do- 
mini  spiritu,  jam  non  a  libero  arbitrio. 
Nemo  proinde  putet  ideo  dictum  libe- 
rum  arbitrium ,  quod  aequa  inter  bonum 
et  malum  potestale  aut  facilitate  verse- 
tur  :  cum  cadcre  per  se  quidem  potuc- 
rit,  non  autcm  rcsurgcrc,  nisi  per  Do- 
luini  Spiritum.  Alioquin  ncc  Deus,nec 
Angeli  sancti ,  cum  ita  sint  boni ,  ut  non 
possint  esse  mali ;  nec  praevaricatores 
item  Angeli,  cum  ita  sint  mali,  ut  jani 
non  valeant  esse  boni ;  libcri  arbitrii 
esse  diccntur.  Scd  et  nos  illud  po.^t  rc- 
surrectioncm  amissuri  sumus,  (juando 
utique  inscparabiliter  alii  bouis,  alii 
malis  admixli  fucrimus.  Caetcrum  ncc 
Deus  caret  libcro  arbitrio,  ncc  diabo- 
lus  :  quoniam  (juod  illc  csse  non  potcst 
malus,  non  iufinna  facilnccessitas,  scd 
firma  in  bono  voluntas,  et  voluntaria 
firmitas  :  quodque  is  non  valct  in  bo- 
uum  rcspirarc,  uon  alicna  facit  violciila 
opprcssio,  sed  sua  ipsius  in  nialo  obsii- 


IBERO  AR  rilTRlO.  51 

nata  voluntas,ac  voluntariaobstinatio. 
Nunc  igitur  ex  eo  potius  liberum  arbi- 
trium  dicitur,  quod  sive  in  bono,  sive 
in  malo,  aeque  liberam  faciat  volunta- 
tem :  cum  ncc  bonus  quispiam,  nec  iteni 
malus  dici  dcbcat,  aut  essc  valcat,  nisi 
volcns.  Tali  jam  ratione  non  incongru(i 
dicetur  ad  bonura  se ,  et  ad  malum  Iia- 
bere  acqualitcr  :  quod  utrobique  videli- 
cet  par  sit  ei ,  non  quidem  in  electione 
facilitas,  sed  in  volunlate  libertas'. 


CAPUT  XT. 

Libero  arbitrio   nihil  dero{jari  per  gratiam , 
neque  per  tentalionem. 

56.  Hac  sane  dignitatis  (  ut  dictum 
est)  praerogativa  rationalem  singula»i- 
tcr  crcaturam  Conditor  insignivit,  quod 
qucmadmoduin  ipsc  sui  juris  erat,  suae- 
que  ipsius  voluntatis,  non  necessitatis 
crat  quod  bonus  erat :  ita  et  illa  quoque 
sui  quodammodo  juris  in  hac  parte  ex- 
sisterct,  quatenus  nonnisi  sua  volun- 
tate,  aut  mala  fierct,  et  juste  damnare- 
tur  :  aut  bona  maneret,  et  merito  sal- 
varetur.  Nonquod  ei  propria  posset  suf- 
ficcre  voiuntas  ad  salutem;  sed  quod 
cam  nullatcnus  sine  sua  voluntate  con- 
sequerctur.  Nemo  quippe  salvatur  invi- 
tus.  Nam  quod  lcgitur  in  Evangelio, 
Nemo  venit  ad  me ,  nisi  Patermeus  traxe- 
rit  eum;  item  in  alio  loco,  Compelle  in- 
trare,  nihil  impedit  :  quia  profecto 
quantoscumque  trahere,  vel  compel- 
lere  videatur  ad  salutcm  benignus  Pa- 
ter,  qui  omnes  vult  salvos  fieri  :  nul- 
lum  tamen  judicat  salule  dignura,  quem 
ante  non  probaverit  voluntarium.  IIoc 
(^uiPPE  i^TENDiT,  cum  tcrrct  aut  pcr- 
cutit,  ut  faciat  voluntarios,  non  salvct 
invitos  :  quatcnus  dum  de  malo  mutat 
voluntatem  in  bonum,  transferat,  noii 
aufcrat  libcrtatem.  Quamquam  tamcii 
non  scmpcr  inviti  trahimur  :  nec  enira 
csccus  aut  fcssus  contiistatur  cum  tra- 
hitur.  Et  Paulus  ad  manus  tractus  est 
Damascum,  utique  non  invitus.  Trahi 
dcnique  specialitcr  volcl^at,  quoe  et  lioc 
ipsum  magnopere  flagitabat  in  Canti- 
cis  :  Trahe  me,  inquit ,  imst  te ;  in  odore 
ciirremuft  nnquentorum  tuorum. 

57.  Dciudc  (luod  c  rcgione  scripluin 


32  S.  BERNAR 

est,  Unusquisquc  tcnlatur  a  propria 
concupiscentia  ahstractus  et  illeclus;  ct 
fUud,  Corpus  quod  corrumpitur,  aggra- 
mt  animam ,  et  deprimit  terrena  inhabi- 
tatio  sensum  multa  cogitantem ;  ct  item 
illud  Apostoli ,  Invenis  aliam  legcm  in 
membris  meis  repugnanlem  legi  mentis 
meai,  et  captivum  me  ducentem  in  legem 
peccati,  quos  est  in  membris  meis;  haec 
omnia  putari  possunt  cogere  volunta- 
tem,et  praeripere  libertatem.  At  vero 
quantislibet  quis  intus  forisve  tentatio- 
nibus  urgeatur ,  libera  profecto  semper, 
quantum  ad  arbitrium  spectat,  volun- 
tas  erit  :  libere  quippe  de  suo  nihilo- 
ininus  consensu  judicabit.  Quantum  au- 
tem  pertinet  ad  consiiium,  sive  com- 
placitum,  carnis  interim  concupiscen- 
tia ,  vitoeque  miseria  reluctante ,  minus 
quidem  se  liberam  sentit  :  sed  prorsus 
non  malam,  dummalo  non  consentit. 
Denique  Paulus,  qui  captivum  se  in 
legem  peccati  trahi  conqueritur,  haud 
dubium  quin  ex  minus  plena  libertate 
consilii :  consensum  tamen  sanum,  at- 
queinbono  quoquejam  ex  magna  parte 
se  habere  liberum  gloriatur :  Jam  non 
ego,  inquiens,  operor  illud.  Unde  hoc 
confidis,  0  Paule?  Quoniam  consentio, 
inquit,  legi  Dei,  quoniam  bona  est;  et 
rursum  :  Condelecior  enim  legi  Dei  secun- 
dum  interiorem  hominem.  Oculo  exsis- 
tente  simplici ,  totum  corpus  lucidum 
esse  praesumit.  Sano  consensu  tractum 
licet  peccato,  vel  captivum  miseria, 
liberum  se  in  bono  profiteri  non  dubi- 
tat.  Unde  et  fidens  generaliter  infert : 
Nihil  ergo  damnationis  esl  his  qui  sunt 
in  Christo  Jesu. 


CAPUT  XII. 

An  negans  fidem  melu  mortis  ac  pcEnarum  , 
excuselur  aculpa,  veldestilualur  libero  ar- 
bilrio.  Ubi  negatio  Pelri  discutitur. 

58.  Sed  videamus  de  his ,  qui  poena- 
rum  mortisve  timore  fidem  verbo  tenus 
ncgare  compulsi  sunt:ne  forte  juxta 
lianc  assertionem ,  aut  culpa  non  fuerit, 
quod  vel  voce  negaverunt;  aut  cogi  in 
calpam  et  voluntas  potuerit,  ut  vellet 
videlicet  homo  quod  eum  et  nolle  con- 
stiterit;  et  sic  perierit  lil)erum  arbi- 


DI   ABBATIS 

trium.  Quod  quia  impossibilc  erat, 
( velle  quippe  et  nolle  idem  codem  tem- 
pore  non  poterat )  quaeritur  unde  ma- 
lum  nequaquam  volentibus  malum  de- 
buit  imputari.  Neque  enim  tale  cst  hoc, 
quale  originale  peccatum  :  quo  non  so- 
lum  non  consentiens,  verum  plerum- 
que  et  nesciens ,  alia  ratione  constrin- 
gitur  necdum  renatus  baptismatei 
Exempli  causa,  veniat  in  medium  Pe- 
trus  Apostolus.  Ipse  quippe  visus  est 
ncgare  veritatem  contra  propriam  vo- 
luntatem  :  siquidem  aut  negare,  aiit 
niori  necesse  erat.  Mori  timens  negavit. 
Negarenolebat,sed  magis  nolebat  mori. 
Itaque  invitus  quidem  :  sed  negavit 
tamen,  ne  moreretur.  Quod  si  lingua, 
et  non  voluntate  loqui  homo  compulsus 
est  quod  nolebat ;  non  tamen  velle  aliud 
quara  volebat.  Lingua  mota  est  contra 
voluntatem  :  sed  numquid  et  mutata 
voluntas?  Quid  enim  volebat  ?  Prorsus 
quod  erat,  Christi  esse  discipulus.  Quid 
loquebatur?  Non  novi  hominem.  Curita? 
Mortem  evadere  volebat.  Sed  quid  istud 
criminis  fuit  ?  Duas  Apostoli  tenemus 
voluntates:  unam ,  qua  voluit  non  mori, 
penitus  inculpabilem :  alteram ,  et  mul- 
tum  laudabilem,  qua  sibi  complacebat 
quod  esset  Christianus.  In  quo  ergo  cul- 
pabitur?  An  in  eo  quod  mentiri,  quam 
mori  maluit?  H^c  plane  voluntas  re- 
prehensione  digna  fuit,  quia  corporis 
magis,  quam  animae  voluit  servare  vi- 
tam.  Os  nempe  quod  mentitur,  occidit  am~ 
mam.  Et  peceavit  ergo*,  et  non  absque 
consensu  propriae  voluntatis,  infirmae 
quidem  et  miserae,  sed  plane  liberae. 
Peccavit  autem,  non  spernendo  aut 
odiendo  Christum,sedse  nimis  amando. 
Nec  in  hunc  perversum  amorem  sui, 
voluntatem  metus  ille  subitus  compu- 
lit;  sed  esse  convicit.  Jam  tunc  procul- 
dubio  talis  erat,  sed  nesciebat,  cum  ab 
illo  quem  latere  non  poterat,  audivit : 
Priusquam  gallus  cantet ,  ter  me  negabis. 
Illa  itaque  voluntatisinfirmitas  per  in- 
cussum  timorem  nota ,  non  orta ,  notum 
fecit  quatenus  se,  quatenus  Christum 
amaverit.  Notum  autem  non  Christo, 
sed  Petro.  Nam  Christus  et  ante  sciebat 
quid  esset  in  homine.  Quatenus  ergo 
Christura  diligchat,  vira  prorsus  (quod 


DE  GRATIA  ET  LI 
npgandum  non  est)  passa  cst  illa  volun- 
tas,  ut  contra  se  loqueretur  :  quatenus 
verp  se;  voluntarie  proculdubio  con- 
sensit,  ut  pro  se  loqueretur.  Si  Chris- 
tum  non  amasset ,  non  negasset  invitus : 
verum  si  se  amplius  non  amasset,  non 
ali(iuatenus  negassct.  Fatendum  igitur 
hominem  fuisse  compulsum  :  volunta- 
tem  propriam  etsi  non  mutare,  occul- 
tare  tamen  :  compulsum,  inquam,  non 
quidcm  recedere  ab  amore  Dci ;  cedere 
tamen  aliquantulum  amore  sui. 

59.()uid  crgo?  Fortedissoluta  cst  tota 
supcrior  assertio  de  libcrtate  voluntatis, 
quia  nimirum  inventa  cst  cogi  potuisse 
voluntas?  Est  planc  :  scd  si  cogi  ab  alio 
potuit  quam  a  scipsa.  Quod  si  scse  ipsa 
coegit,  compulsa ,  ct  compcllcns;  ubi 
amittcrc,  ibi  et  recipere  visa  est  liber- 
tatem.  Vira  quippe,  quam  ipsa  sibi  in- 
tulit,  a  se  pertuUt.  Porro  quod  a  se  vo- 
luntas  pertulit,  cx  voluntatc  fuit.  Quod 
cx  voluntate  fuit,  jam  non  cx  neces- 
sitatc ,  sed  voluntarium  fuit.  Si  autem 
voluntarium ,  et  libcrum.  Qucm  sua  de- 
nique  ad  ncgandum  voluntas  compulit, 
compulsus  cst  quia  voluit  :  immo  non 
compulsus  cst,  scd  consensit,  et  non 
alien»  potcntiae,  scdpropriaj  voluntati, 
illi  utique ,  qua  mortem  omnimodis 
evadere  voluit.  Alioquin  quando  vox  1 
mulicrculae  linguam  sacram  in  vcrba 
formare  ncfanda  valuisset,  si  non  lin- 
guac  domina  voluntas  annuisset?  Deni- 
que  cum  se  a  sui  postmodum  nimio  illo 
lempcravit  amore,  ct  Christum  coepit, 
ut  debuit,  toto  corde,  tota  anima,  tota  ' 
virtutc  diligere  :  jam  nuUis  valuit  minis 
vel  poinis  extorqucri  aliquatonus  vo- 
luntati  dare  linguam  arma  iniquitati, 
scd  potius  audacteraccommodans  veri-  j 
tati  :  Obedire,  inquit,  oportet  Deo  ma- 
gis  quam  hominibus. 

hO.  Est  sane  gcmina  compulsio ,  se- 
cundum  quod  aut  pati  aliquid,  aut 
agcre  contra  propriam  cogimur  volun- 
tatcm.  Quarum  passiva  quidem  (sic 
enim  priorillarccte  nominatur)  potcst 
nonnumquam  fieri  absque  conscnsu 
voluntario  patientis ,  sed  activa  num- 
quam.  Proindc  malum  quod  fit  in  nos, 
sive  dc  nobis,  non  est  imputandum 
nobis,  si  tamen  invitis.  Caeterum  quod 


BERO  ARBITRIO.  53 

fit  et  a  nobis,  jam  non  sine  culpa  est 
voluntatis.   Yelle  planc  convincimur, 
quod  non  fieret,  si  nollemus.  Est  ergo 
compulsio    quaedam  ctiam  activa  :  scd 
non   habct   excusationem ,  cum  sit  cf 
voluntaria.  Cogebatur  Christianus  ne- 
gare  Christum  ,  et  quidcm  dolens.  non 
tamen  nisi  volens.  Volebat  nimis  gla- 
dium  vitare  ferientis;  atque  illa  talis 
voluntas  intus  praesidcns  os  apcriebat, 
non  gladius  qui  foris  apparebat.  Porro 
I  talera  esse  illam  voluntatem    convin- 
cebat  gladius  ,  non  cogebat.  Ipsa  igitur 
se  in  culpam ,  non  gladius  impellebat. 
Denique  in  quibus  sana  crat  voluntas  , 
occidi  poterant,  flccti  nequibant.  Iloe 
cst  quod  eis  praedictum  fuerat :  Facient 
in  vos    quoBcumque    vohierint  ^  sed    in 
raembra,  non  corda.  Non  vos  facietis 
quae  voluerint  :  sed  ipsi  facient ,  vos 
patieraini.  Mcmbra  cruciabunt,  scd  vo- 
luntatcra    non    myitabunt  :  saevient  iii 
carnem,  animae  autcra  non  habcbunt 
quid  faciant.  Sit  licet  patientis  corpus 
in  potestate   torqucntis,  sed  voluntas 
est  libcra.  Infirraa  si  fucrit ,  saevicndo 
cognoscent;  non  esse  cogent,  si  noii 
fuerit.  Sane  infirmitas  ejusa  seipsa  est, 
sanitas  vero  non  a  se ,  sed  a  Domini 
spiritu.  Sanatur  autem,  cum  renovatur. 
I     41.  Porro  rcnovatur,  cura,  queraad- 
modum    docet  Apostolus,    speculando 
gloriaraDei  in  eamdemimaginera  trans- 
forraatur  a  claritate  in  claritatcra ,  hoc 
cst  de  virtute  in  virtutcm  ,  tamquara  a 
Doraini  spiritu,  Inter  quera  utique  di- 
vinum  spiritum,  et  carnis  appetitura, 
tcnetraedium  qucmdam  locura  id  quod 
dicitur  in  hominc  libcrum  arbitriura, 
id  est  humana  voluntas  :  ct  taraquam 
in  devexo  latcre  raontis  adraodura  ar- 
dui  inter  utrumque  pendens ,  ita  in  ap- 
petitu  infirmatur  pcr  carnem,ut  nisi 
sedulo    spirilus  adjuvet    infirmitateni 
cjus  pcr  gratiam ,  non  solum  non  valeat 
justitiae,  quae  est  juxta  Prophctam  sicut 
monles  Dei,  ascendendo  de  virtute  iii 
virtutem,  apprehendere  culmcn  :  scd 
ctiam  de  vitio  sempcr  in  vitium  suo 
ipsius  pondcrc  dcvoluta  ruat  in  prae- 
ccps ;  praegravata  nimirura  non  soluni 
lege  peccati  originaliter  membris  insita, 
verum  ct  consuctudine  terrcnae  inhabi- 


54  S.   BEUNAIi 

fationis  usualiter  alToctionibus  inolita. 
Quod  humanaj  voluntatis  videlicct 
utruinque  gravamen  uno  breviter  vcr- 
siculo  Scriptura  commemorat,  diccns  ; 
Corpus  quod  corrumpiiur  aggravat  ani- 
mam  y  et  deprimit  terrcna  inhahitatio 
sensuni  multa  cogitantem.  Et  haec  duo 
hujus  mortalitatis  mala ,  sicut  non  no- 
cent,sed  exercent  non  consentientes  : 
sic  non  excusant ,  sed  damnant  consen- 
tientes,  ut  nec  salus,  nec  damnatio 
ulla  ratione  sine  praicedenti  consensu 
voluntario  possit  haberi :  ne  qua  forte 
ex  parte  praescribi  videatur  libertati 
arbitrii. 

CAPUT    XIII. 

Merita  hominis  mera  esse  Dei  munera. 

42.  QuAMOBREM  id  quod  in  creatura  di- 
citur  liberum  arbitrium ,  aut  juste  pro- 
fecto  damnatur,  dum  ei  ad  peccatum 
nulla  vi  prsejudicetur  extrinseca  :  aut 
misericorditer  salvatur,  cui  ad  justi- 
tiam  nulla  virtus  sufficit  sua,  Sane  in 
his  omnibus  cogitet  lector  originalis 
peccati  prorsus  excipi  rationem.  De 
caetero ,  libero  arbitrio  nec  extra  ipsum 
quaeratur  damnationis  causa,  quod  jam 
non  damnat  nisi  propria  culpa;  nec  ab 
ipso  salutis  merita,  quod  sola  salvat 
misericordia.  Cujus  quippe  conatus  ad 
bonum,  et  cassi  sunt,  si  a  gratia  non 
adjuventur;  et  nulli,  si  non  exciten- 
tur.  Caiterum  m  malum ,  dicente  Scrip- 
tura,  proni  sunt  sensus  et  cogitationes 
hominis.  Proinde  non  ei  a  se  (ut  dictum 
ost )  sed  desursum  polius  a  Patre  lu- 
minum  descendere  merita  putentur  : 
si  tamen  inter  data  optima  et  dona  per- 
fecta,  ipsa  merito  per  quae  salus  aeterna 
conquiritur ,  merita  deputentur. 

43.  Deus  namque  rex  noster  ante 
saecula ,  cum  operatus  est  salutem  in 
medio  terrae,  dona  sua  quae  dedit  ho- 
minibus ,  in  merita  divisit  etPR^MiA  : 
ut  et  praesentia  per  liberam  possessio- 
nem  nostra  interim  fierent  merita,  et 
futura  per  gratuitam  sponsionem  ex- 
spectaremus,  immo  expeteremus  ut 
debita.  Utraque  Paulus  commemorans , 
Hahetis ,  inquit ,  fructum  vestrum  in 
sanctificationeifi,  finm  vero  vilam  oster- ' 


DI  AliBATIS 

nam.  llGm,  Et  nos  ipsi ,  Ait,primitifis 
spiritus  liahenlcs,  ingemiscimus  adoplio- 
nem  exspeclantes  filiorum  Dei ;  primitias 
spiritus  vocans  sanctificationem ,  id  esl 
virtutes,  quibus  impraesentiarura  sanc- 
tificamur  a  spiritu,  ut  raerito  conse- 
quamur  adoptionem.  Rursura  in  Evan- 
gelio,  eadom  saculo  abrenuntianti  pro- 
mittuntur ,  ubi  dicitur  :  Centuplum  acci- 
piet,  et  vitam  02ternam  possidebit.  Itaque 
non  liberi  arbitrii,  sed  Domini  est  salus; 
immo  ipse  salus,  ipse  et  via  est  ad  sa- 
lutcm  ,  qui  ait :  Salus  populi  ego  sum, 
Qui  item  perhibet  :  Ego  sum  via,  Se 
fecit  viam,  qui  et  salus  erat  et  vita,  ut 
non  glorietur  omnis  caro.  Si  ergo  bona 
viae  sunt  merita,  sicut  et  patriae  salus 
etvita,et  verum  est  quod  ait  David, 
Non  est  qui  faciat  honum ,  non  est  usque 
ad  unum,  illum  videlicet  unum  de  quo 
item  dicitur,  Nemo  honus ,  nisi  solus 
Deus:  Dei  sunt  proculdubio  munera  tam 
nostra  opera,  quam  ejus  praeraia  :  et 
qui  se  fecit  debitorem  in  illis,  fecit  et 
nos  promeritores  ex  his.  Ad  quae  tamen 
condehda  merita  dignatur  sibi  adhibcre 
creaturarum  ministeria*,  non  quibus 
egeat,  sed  quibus  per  hoc,  vel  de  qui- 
bus  prosit. 

44.  Operatur  ergo  illorura  salutem , 
quorum  nomina  sunt  in  libro  vita3,  ali- 
quando  per  crcaturam  sine  ipsa,ali- 
quando  per  creaturam  contra  ipsam, 
aliquando  per  creaturam  cum  ipsa.  Mul- 
ta  piofecto  ".fiunt  hominibus  salubria 
per  insensibilem ,  et  item  per  irrationa- 
lem  creaturam  :  quae  idcirco  dixi  fieri 
sine  ipsa,  quod  non  queat,  intellectu 
carens ,  esse  vel  conscia.  Multa  quoquc 
multorum  saluti  utilia  facit  Deus  per 
malos ,  sive  homines ,  sive  Angelos :  sed 
quoniam  invitos,  ideo  contra  ipsos.  Nam 
dum  nocere  cupientes  juvant,  quantum 
aliis  valet  utilis  actio ,  tantum  ipsis  per- 
versa  nocet  intentio.  Porro  per  quos  et 
cum  quibus  operatur  Deus ,  boni  sunt 
vel  Angeli,  vel  homines,  qui  quod  vult 
Deus,  et  agunt  pariter,  et  volunt.  Qui 
enim  bono,quod  opere  compIent,vo- 
luntate  consenliuiit,  opus  omnino  quod 
per  eos  Deus  explicat,  ipsis  communi- 
cat.  Unde  Paulus ,  cum  bona  plurima , 
quse  Deus  per  ipsum  fecerat,  enanasset: 


rr   GRATIA   ET   MRERO    ARr.ITRIO. 


55 


Non  aulcm  e(jo,  ait,  sed  gralia  Dei  mc- 
cum.  Potuit  dicero,  pcrme,  scdquia  mi- 
nuserat,  inaluit  diccre,  mecum ; praesu- 
niens  sc  non  solum  operis  csse  tviinis- 
TRUM  per  eflectum;  sed  et  operantis 
(|iiodammodo  socium  per  consensum. 
liS.  Vidcainus  nunc  secundum  tripli- 
cem  Dei  operationem ,  quam  posuimus, 
quid  creatura  qua?quc  pro  suo  ministe- 
riomereatur.  Et  illa  quidcm,per  quam 
ot  sine  qiia  fit  quod  lit ,  quid  mcreri 
potest?  quid  illa  contra  quam  fit,  nisi 
i  ram  ?  Qnid  ct  cum  qua  fit ,  nisi  gratiam  ? 
In  prima  itaque  nulla,  in  sequenti  mala, 
i\\  ultima  hona  merita  conquiruntur. 
Nec  cnim  pecudes,  cum  per  eas  bonum 
nut  malum  quodcumque  fit,  boni  quip- 
piam  mcrentur,aut  mali.  Non  habent 
quippe  unde  bono  malove  consentiant. 
MuUo  autem  minus  lapides;  cum  nec 
sentiant.  Cajtcrum  diabolus ,  vel  homo 
malus,cum  vigeant  ct  vigilent  ratione , 
jam  quidem  mercntur,  sed  non  nisi 
pocnam ,  pro  eo  quod  a  bono  dissentiant. 
Paulus  autem  qui  volens  evangelizat, 
ne,  si  invitus,  dispensatio  ei  tantum 
credita  sit;  et  quicumque  similiter  sa- 
piunt :  quoniam  quidcm  cx  consensu 
voluntatis  obediunf ,  repositam  sibi  esse 
confidunt  coronam  justitiae.  Utitur 
ERGO  Deus  in  salutem  suorum  irratio- 
nabili,  et  itcm  inscnsibili  creatura, 
tamquam  jumento  vol  instrumento,  qua3 
jam  expleto  opcre  nuscpiam  erunt.  Uti- 
TUR  creatura  rationali,  sed  malevola, 
quasi  disciplinae  virga,  quam,  corrccto 
filio,  in  igiiem  projiciet  tamquam  sar- 
mentum  inutile.  TJtitur  et  Angelis  et 
hominibus  bonae  voluntatis,  tamquam 
commilitonibus  ct  coadjutoribus  suis, 
quos  peracta  victoria  amplissime  mu- 
nerabit.  Dcnique  ct  Paulusde  se  ,  suis- 
que  similibus,  audacter  pronuntiat : 
Coadjutores  cniin  Dei  sumus.  Ibi  itaque 
Dcus  hominibeuigne  incrita  constituit, 
ubi  pcr  ipsum,  ct  cum  ipso,  boni  quip- 
piam  operari  dignanlor  instituit.  Ilinc 
coadjutorcs  l)ei ,  coopcratores  Spiritus- 
sancti ,  promcritores  regni  nos  cssc  prce- 
sumimus,  quod  pcr  con^onsum  utique 
voluntariuin  divin.TC  voluntati  conjun- 
gimur. 


CAPLT    XIV, 


Quid  gralia?,  quid  libcro  arl)ilrio  in  negotio 
salutis  atlribuoiuluin. 

U6.  QuiD  igitur?IIoc  ergototum  liberi 
arbitrii  opus  ,  hoc  solum  cjus  est  mcri- 
tum  quod  consciitit  ?  Est  prorsus.  Non 
quidem  quod  vcl  ipse  consensus,  in 
quo  omne  meritum  consistit,  ab  ipso 
sit  :  cum  nec  cogitare  (quod  minus 
est  quam  conscntire  )  aliquid  a  nobis, 
quasi  ex  nobis  sufficientcs  simus.  Verba 
sunt  non  mea ,  sed  Apostoli ,  qui 
omne  quod  boni  esse  potest,  id  est  co- 
gitare  ,  et  velle,  et  perficere  pro  bona 
voluntate ,  attribuit  Deo ,  non  suo  arbi- 
trio.  Si  ergo  Deus  tria  haec,  hoc  ost 
bonum  cogitare,  vclle,  perficcre ,  opo- 
ratur  in  nobis  :  primum  profecto  sino 
nobis ;  secundum ,  nobiscum ;  tcrtium , 
per  nos  facit.  Siquidem  immittcndo  bo- 
namcogitationcm,nospiMevcnit;immu- 
tando  etiam  malam  voluntatem,  sibi  pcr 
consensum  jungit;  ministrandoct  con- 
sensui  facultatem ,  foris  pcr  apertum 
opus  nostrum  internus  opifex  innotcs- 
cit.  Sane  ipsi  nos  praevenirenequaquam 
possumus.  Qui  autem  bonum  ncminem 
invcnit,  neminem  salvat  quem  noii 
praevenit.  A  Deo  ergo  sine  dubio  nos- 
trae  fit  salutis  exordium ,  nec  pcr  nos 
utique ,  ncc  nobiscum.  Verum  conscn- 
sus,  et  opus,etsi  non  ex  nobis,  non 
jam  tamcn  sine  nobis.  Neque  primum 
itaque,  in  quo  quippe  nosnil  facimus; 
ncc  uItimum,quod  et  plerumque  ex- 
torquet  aut  timor  inutilis ,  aut  simulatio 
damnabilis;  sed  tantum  medium  nobis 
reputatur  in  mcritum.  Sola  ncmpc  in- 
tcrdum  bona  voluntas  sufficit :  caotera 
non  prosunt,  si  sola  defuorit.  Non  pro- 
sunt  dixerim ,  scd  agcnti ,  non  ccrnenti. 
Valet  itaque  intcutio  ad  mcritum, 
actio  ad  exempluin,  utramque  praevtv- 
nicns  cogitatio  tantummodo  ad  cxci- 
tandum. 

47.  Cavendum  ergo,  nc  cum  hopc 
invisibilitcr  intra  nos  ac  nobiscum  ac- 
titari  sentimus,  aut  nostrae  voluntali 
attribuamus,qiiae  infirma  est;  aut  Doi 
nocessitati ,  qua)  nulla  csl ;  sed  soli  gra- 
tiae,  (|ua  plenus  cst.  Ipsa  lilicnim  o\- 
citat  arbitriuni,  cum  scminat  cogilatum; 

3, 


36  S.  BERNAR 

sanat,  cum  immutataffectum;  roborat, 
ut  perducatad  actum;  servat,  ne  sen- 
liat  defectum.  Sic  autcm  ista  cum  libero 
arbitrio  operatur,  ut  tantura  illud  in 
primo  praeveniatjin  caeteris  coraitetur; 
ad  hoc  utique  praeveniens,  ut  jara  sibi 
deinceps  cooperetur.  Ita  taraen  quod  a 
sola  gratia  coeptura  est ,  pariter  ab  utro- 
que  perficitur  :  ut  mixtim,  non  singil- 
latira;  simul,  non  vicissim,per  singu- 
los  profectus  operentur.  Non  partim 
gratia,  part4m  liberum  arbitrium,  sed 
totum  singula  opere  individuo  pera- 
gunt.  Totum  quidera  hoc ,  et  totura  illa; 
sed  ut  totura  in  illo,  sictotura  ex  illa. 
48.  Credimus  placere  Lectori ,  quod 
a  sensu  Apostoli  nusquam  recedimus; 
et  quaquaversura  evagetur  oratio,  in 
eadem  pene  ipsius  verba  frequenter 
recidimus.  Quid  enim  nostra  aliud  so- 
nant  quam  illud :  Ergo  neque  volentis  , 
neque  currentis ,  sed  miserentis  est  Dei  ? 
Quod  sane  non  ideo  dicit,  quasi  quis 
velle  aut  currere  possit  in  vanum  :  sed 
quod  isqui  vult  et  currit,  non  in  se, 
sed  in  eo  a  quo  accepit  et  velle,  et  cur- 
rere  ,  debeat  gloriari.  Denique  ait : 
Quid  habes  quod  non  accepisti?  CreaLTis, 
sanaris,  salvaris.  Quid  horum  tibiexte, 
o  horao?  quid  horum  non  impossibile 
libero  arbitrio  ?Neccreare  qui  non  eras, 
nec  justificare  peccator,  nec  raortuus 
poteras  teipsum  resuscitare  :  ut  caetera 
praetermittam  bona ,  quae  aut  sanandis 
necessaria  sunt,  aut  salvandis  reposita. 
Quod  dicimus ,  de  prirao  patet  et  ultirao. 
Sed  et  de  raedio  nerao  dubitat ,  nisi  qui 
ignorans  Dei  justitiara ,  et  suara  volens 
constituere ,  justitiae  Dei  non  estsubjec- 
tus.  Quid  enim?  Agnoscis  creantis  po- 
tentiam,  salvantis  gloriam ;  et  sanantis 
ignoras  justitiara?  Sana  me,  ait,  et  sa- 
nahor;  salvum  me  fac,  et  salvus  ero, 
quoniam  laus  mea  tii  es.  Iste  justitiara 
Dei  agnoscebat,  a  quo  aeque  sperabat 
tam  sanari  a  peccato ,  quara  a  miseria 
liberari  :  et  ideo  laudem  suam  illum, 
non  se ,  raerito  statuebat.  Propter  hoc , 
et  David  ingerainans : Non  no6js,  inquit, 
Domine,non  nohis,sed  nomini  tuo  da 
gloriam  :  quod  utramque  a  Deo  stolam , 
et  justitiae  scilicet  exspectaret,  et  glo- 
riae.  Quis  est  qui  ignorat  Dei  justitiam? 


DI   ABBATIS 

Qui  scipsum  justificat.  Qhis  EST- qnt 
seipsum  justificat?  Qui  merita  sibi 
aliunde,  quara  a  gratia  pracsumit.  Cae- 
terura  qui  fecit  quod  salvarct,  etiam 
dat  unde  salvet.  Ipse,  inquara,  raerita 
donat,  qui  fecit  quibus  donaret.  Quid 
retrihuam ,  inquit ,  Domino  pro  omnihus, 
non  quae  tribuit ,  sed  quoe  retribuit  mihi  ? 
Et  QUOD  EST,  ct  quod  justus  est,  a  Dco 
esse  confitetur :  ne ,  si  utrumlibet  nc- 
garet,  utruraque  perderet,  araitteudo 
utique  unde  justus  est ,  et  sic  damnando 
quod  est.  Sed  sic  vel  tertio  loco  invenit 
quod  vicissim  rependeret :  Calicem, 
ait,  salutaris  accipiam.  Calix  salutaris, 
sanguis  est  Salvatoris.  Ergo  s«  deest  tibi 
omnino  de  tuo,  quod  vel  secundis  Doi 
donis  retribuas,  unde  tibi  salutem  prae- 
sumis  :  Nomen  Domini,  inquit,  invoca- 
ho,  quod  nirairura  quicumque  invoca- 
verit  salvus  erit. 

49.  Igitur  qui  recte  sapiunt,  tripli- 
cem  confitentur  operationera,  non  qui- 
dem  liberi  arbitrii ,  sed  divinae  gratioe 
inipsOjSive  de  ipso.  Prima,  creatio; 
secunda ,  reforraatio;  tertia  est  con- 
summatio.  Primo  namque  in  Cbristo 
creati  suraus  in  libertatem  voluntatis , 
secundo  reformamur  per  Christura  in 
spiritura  libertatis,  cumChristo  deinde 
consuramandi  in  statum  aeternitatis. 
Siquidem  quod  non  erat,  in  illo  creari 
oportuit  qui  erat;  per  formara  refor- 
raari  deformem;  raerabra  non  perfici 
nisi  cura  capite.  Quod  utique  tunc  com- 
plebitur,  cuiii  omnes  occurremus  in 
virum  nerfectura ,  in  mensuram  aetatis 
plenitudinis  Christi  :  quando  apparen- 
te  Christo  vita  nostra,  apparebiraus  ct 
nos  cum  ipso  in  gloria.  Cum  igitur  con- 
sumraatio  fieri  habeat  de  nobis,  sive 
etiara  in  nobis ,  non  autem  a  nobis , 
creatio  vero  facta  sit  et  sine  nobis :  sola, 
quae  nobiscura  quodammodo  fit  propter 
consensum  voluntarium  nostrum,  in 
raerita  nobis  reputabitur  reforraatio. 
Ipsa  sunt  jcjunia  nostra,vigiIiae,  conti- 
nentia,  opera  misericor^yae,  caeteraque , 
virtutum  exercitia,  per  quae  utique 
constat  interiorera  hominera  nostrura 
renovari  de  die  in  diem  :  dum  et  inten» 
tio  terrenis  incurvata  curis,  de  imis 
paulatim  ad  superna  resurgit;  et  affec- 


DE  GRATIA  ET 
tio  clrca  carnis  desideria  languens, 
sciisini  in  amorcm  spiritus  convalescit; 
t't  memoria  veterum  operum  turpitu- 
<!jne  sordens,  novis  bonisque  actibus 
candidata  in  dies  hilarcscit.  In  his 
namque  trlbus  interior  renovatio  con- 
sistit  :  rcctitudinc  scilicet  intentionis, 
puritate  afTectionis,  recordatione  bonae 
operationis,  per  quam  sibi  bene  con- 
scia  memoria  enitescit. 

50.  Verum  hajc  cum  certum  sit  divino 
in  nobis  actitari  spiritu,  Dei  sunt  mu- 
uera  :  quia  vero  cum  nostrae  voluntatis 
assensu ,  nostra  sunt  merita.  iVon  enim 
vos  estis,  inquit ,  qui  loquimini,  sed  Spi- 
rilus  Palris  vestri  qui  loquitur  in  vobis. 
Et  Apostolus  :  An  experimentum  ejus 
quasritis,  inquit,  qui  inmeloquiturChris- 
tns  ?  Si  ergo  Christus,  aut  Spiritus  sanc- 
tus  loquitur  in  Paulo,  non  etiara  itidem 
operatur  in  ipso?  Non  enim  loquor,  ait , 
7»a?  per  me  non  efficit  Deus.  Quid  ergo  ? 
Si  non  Pauli  ,sed  Dei  loquentis  in  Paulo 
vel  operantis  perPaulum,  et verba  sunt, 
ot  opera ;  ubi  jam  Pauli  merita?  Ubi  est 
quod  tam  fidenter  d.iehdLlt  Bonumcerta- 
men  certavi,  cursum  consummavi,  finem 
servaii:  dereliquo  reposita  eslmihicorona 
justitice,  quam  reddet  mihi  Dominus  in 
illa  die  justus  judex.  An  in  eo  forte  con- 
fidit  sibi  coronara  esse  repositara,  quod 
per  ipsum  illa  fiebant?  Sed  multa  per 
malos ,  sive  angelos ,  sive  homines ,  fiunt 
bona;  nectaraenreputanturillis  inrae- 
rita.  An  quia  potius  et  cura  ipso,  hoc 
cst  cura  ejus  bona  voluntate ,  fiebant? 
Nam  si  invilus  ,iiu\\iit,  evanqclizavero, 
dispensatio  mihi  credila  est  :si  CLutem  vo- 
lens,  gloria  est  mihi, 

51.  Caterum  si  vel  ipsa  voluntas ,  de 
qua  omne  meritum  pendet ,  ab  ipso 
Paulo  nou  est :  quo  pacto  eara,  quam 


LIBERO  ARBITRIO. 


o7 


sibi  repositam  pra?sumit,  coronara  vo- 
cat  justitise  ?  An  quoniam  juste ,  jam 
ct  ex  dcbito  requiritur,  quodcumquc 
vcl  gratis  promittitur?  Denique  ait : 
Scio  cui  credidi,  et  certus  sum  quia  po- 
tens  est  depositum  meum  servare.  Dei 
promissura ,  suura  appellat  depositura  : 
et  quia  credidit  proraittenti,  fidenter 
promissura  repetit.  Promissura  quidem 
ex  raisericordia,  sed  jara  ex  justitia  per- 
solvendura.  Est  ergo  quara  Paulus  ex- 
spectat,  corona  justitiae,  sed  justitiae  Dei, 
non  suae.  Justum  quippe  est  ut  reddat 
quod  debet:  debet  autera  quod  pollici- 
tus  est.  Et  haec  est  justitia,  de  qua  prae- 
surait  Apostolus,  proraissio  Dei  :  ne  si 
hanc  contemnens ,  suam  velit  statuere , 
justitiae  Deinon  sitsubjectus,  cujus  ta- 
men  suae  justitiae  ipsum  Deus  voluit  ha- 
bere  consortera ,  ut  et  coronae  faceret 
proraeritorera.  In  eo  enira  sibi  justitiae 
consortem ,  et  coronae  statuit  promeri- 
torem;  cura  operura,  quibus  erat  illa 
reproraissa  corona ,  habere  dignatus  est 
coadjutorera.  Porro  coadjutorem  fecit, 
cura  fecit  volcntem ,  hoc  est  suae  vo- 
luntati  consentientem.  Itaque  voluntas 
in  auxiliura,  auxiliura  reputatur  in  me- 
ritura.  Si  ergo  a  Deo  voluntas  est,  et  rae- 
ritura.  Nec  dubiura  quin  a  Deo  sit  ct 
velle ,  et  perficere  pro  bona  voluntate. 
Deus  igitur  auctor  est  raeriti ,  qui  et 
voluntatem  applicat  operi,  et  opus 
cxplicat  voluntati.  Alioquin  si  proprie 
appellentur  ea,  quae  dicimus  nostra 
raerita;  spei  quaedara  sunt  serainaria, 
caritatis  incentiva,  occultae  praedcsti- 
nationis  indicia ,  futurae  felicitatis  pra3- 
sagia ,  viA  regni  ,  non  causa  reg- 
NANDi.  Denique  quos  justificavit ,  non 
quos  justos  invenit,  hos  et  magnifi- 
cavit. 


TRACTATUS 

DE  BAPTISMO 

ALIISQUE    QUAESTIONIBUS    PROPOSITIS 
AD  IIUGOIMEM  DE  S.  VICTORE*. 


PRtEFATIO. 

Si  tibi  videor  tardius  rescripsisse , 
scito  me  tarde  quoque  accepisse  ad  quod 
lescriberem.  Nam  quod  miseras,  non 
continuo  ad  me  usque  perlatum  est,sed 
Pontiniaci  diu  anle  retentum.  Porroubi 
accepi ,  moram  minime  feci  in  rescri- 
bendo.  Ca^terum  id  brevius ,  quam  tua 
forte  deposcebatintentio  :  sed  nonplane 
quam  mea  occupatio  sineret.  Curavi  ta- 
men  ne  te  utcumque  lateret  quicquid 
super  interrogatis  ego  sentirem ,  tuo 
sane  eadem  mea  sensa  et  otio ,  et  ingenio 
plenius  adstruenda  relinquens,  si  ita 
oportere  cognoveris.  Nec  dubito  ad 
manum  tibi  esse  rationes  certas,  et  con- 
gruas  auctoritates,  quibus  facile  id  pos- 
sis.  Is  ergo,  cujus  mc  respondere  asser- 
tionibus  jubes,  et  nomen  taces,  tibi  no- 
vcrit  a  me  super  consultis  quod  sentio 
dictum ,  non  sibi  contradictum ,  etiamsi 
quid  aliter  ab  ipso  sapimus.  Nam  si  ve- 
rura  nos  sapiraus,  veritaseicontradicit, 
non  nos.  Sed  enim  si  non  confunditur 
acquiescere  veritati,  et  veritas  cum  eo 
sapit,  et  nos.  Sin  autem,  servum  Dei 
tamen  non  oportet  litigare,  sed  magis 
patientem  esse  ad  omnes.  Ideoque  non 
quaerimus  pugnas  verborum  ,  novitates 
quoque  vocum  juxta  apostolicara  doc- 
trinam  evitamus.  Patrum  tantum  oppo- 
nimus  sententias  ,  ac  verba  proferinuis, 
et  non  nostra  :  nec  enim  sapientiores 
sumusquampatres  nostri.  Abundet  sane 
in  suo  sensu  qui  vult  quantum  vult, 
dummodo  nos  patiatur  in  Scripturarum 
scnsibus  abundare ,  quomodo  dicit  Apo- 
stolus :  Non  quod  sufficienies  siinus  cogi- 
tare  aliquida  nohis ,  tamquam  ex  nohis  j 
sed  suf(icientia  nostra  ex  Dco  est. 


CAPUT  I. 

Non  oLligasseBaplismum  ,  ex  quo  dictnm  fuit 
Nicodemo,  Nisi  quis  renatus ,  etc. 

I.  ScRTBis  itaque  quemdam  asserere 
nescio  quem .  (  nam  non  nominas  )  ex 
quo  priraum  dictum  a  Domino  legitur, 
Nisi  quis  renatus  fuerit  ex  aqua  et  Spi- 
ritu  sanctO)  non  intrahit  in  regnum  ccelo^ 
rum  :  ex  eo  nerainem  absque  eodem 
percepto  actualiter  visibili  sacraraento, 
vel  ejus  vice  martyrio ,  allatenus  po- 
tuisse  salvari :  sed  etsi  forte  illud  quis- 
piam  cumvera  fide  et  contritione  cordis 
expeteret,  sed  praeventus  mortis  arti- 
culo  assequi  quod  cuperet  non  valeret, 
tamen  omnino  daranari.  Ubi  primo  de 
temporis  quidem  praefixione  durum  ni- 
mis  austerumque  vidctur  ,  ut  videlicet 
verbum  adhuc  absconditum  palam  jam 
noceat,  et  ante  judex  feriat  quam  mi- 
netur  :  quodque  interira  in  tenebris  lo- 
quitur  et  in  aure  Salvator,  nondura  qui- 
dera  salvet ,  quia  nondura  apparet ;  et 
jara  mundum  rmpleat  condemnatis.  Itane 
ergo  verbum  salulis  et  praiceptum  vita3 
non  prius  vitam  restituerevaluit,  quam 
mortem  inflixerit;  idque  eo  innocenti- 
bus,  quo  et  nescicntibus  adhuc  volun- 
tatem  Domini  sm^Num  gentem  ignoran- 
tem  et  justam  ( ut  cum  Ethnico  loqua- 
mur )  dehuit  interficere  Deus?  Quis  ita 
sapiat?  Non  equidem  vitae  concordat 
Auctori ,  morte  nimirum  ,  quam  exter- 
minare  vencrat,  uti  mox  in  initio  via- 
rum  suarum  ,  ad  praejudicium  saecuU 
coelcste  adliucrecentissiraura  ignorantis 
edictura.  Nefas  est  profecto  sentire  de 
omnium  largitore  bonorura ,  quod  tam 
malum  principiura  dederit  adveniens. 
Minime  prorsus  id  ego  cuipiam  de  Christo 
assenserim ,  quod  magis  al»  Antichristo 


DE  BAPTISMO. 


59 


mcritof()riiiidatur,quia  videlicetet  ipse 
l)araverit  sagitlam  suam  iii  pharetra,ut 
gagiltaret  in  obscuro  rectos  corde. 

2.  Quanti  namquc  interim  toto  orbe 
no'n  baptizati  moriuntur,  profecto  igno- 
rantes,  quid  cum  Nicodemo  Jesus  noclu 
secretoquc  confabulctur?  Quid  ergo? 
Necdum  lex  promulgatur,  et  jam  pra3- 
varicantes  tenentur?  Et  quomodoy  in- 
qnit, credent  in  cum  quemnon  audierunt? 
Quomodo  vero  audienl  sinc  prcedicante? 
Quomodo  aulem  prcEdicabunt  nisi  mittan- 
tnr  ?  IVecdum  injuncta,  necdum  vulgata, 
necdum  audita  praedicatio  est:  ct  juxta 
l>igri  ac  ncquam  servi  scntentiam  tam 
durus  cst  Dominus,  utnccdum  sata  jara 
metcre  velit,  et  non  sparsa  colligcre? 
Absit.  Sed  audi  magis  liujus  rei  verita- 
teni.  Qui  unus  est  Magistcr  in  coelo  ct 
in  tcrra,  ei  qui  magister  tantum  in 
Israel  erat ,  familiari  privatoque  coUo- 
quio  tradebat  quod  traderet;  docebat 


et  iu  (ines  orl)is  terroc  vcrba  eorum  : 
quia  jam  dissimulari  non  vaict  audi- 
tus,  profecto  inexcusabilis  est  et  con- 
teraptus. 

3.  Multaprofecto  scienda  ncsciuntur, 
aut  sciendi  incuria,  aut  discendi  desi- 
dia ,  aut  verecundia  inquircndi.  Et  qui- 
dera  hujusmodi  ignorantia  non  habet 
excusationcm.  Scd  numquid  fortc  tale 
cst  hoc ,  quod  inquisitum  humano  pos- 
sit  addisci  magisterio?  Homo  hominis 
nonnisi  ipso  indicantc  cogitatum  intcl- 
ligit:  quantominusdivinum  quispoterit 
investigare  consilium  ,  nisi  cui  ipse  vo- 
lucrit  rcvelare?  Audi  deniquc  ipsum. 
Si  nonvenissem,  ait,et  locutus eis  non 
fuissem,peccatumnon haherent.  Non  dicit 
simpliciter,enocu(i(s  non  fuisscm ;sed 
intersercns  eis,€t  loculus  eis, inquit,  non 
fuissem  :  ostendens  sine  dubio  non  ante 
censeri  inexcusabilcs  de  contcmptu , 
quam  ad  ipsorum  usque  notitiam  jussio 


quod  doccret,  non  quod  cxigcret  et  ab  i  pervcniret.  Nam  si  locutus  quidem  fuis- 
absentibus,  non  unde  praescribcret  ct  j  sct,  scd  non  eis;  inohedientiae  cul- 
his  quinon  audierant.  VALDEquippein-  pam  ignorantia  nihilominus  excusaret. 
juste  exigitur  obeditio,  ubi  non  pra3- i  iVunc  autera ,  inquit ,  quoniara  locutus 
cessit  auditio.  NCque  enim  tale  est  hoc.  '  sum,  et  locutus  sum  eis,  excusationem 


quod  et  absque  promulgalionc  nalurahs 
lex  ignorare  non  sineret ,  quale,  verbi 
gralia,illud  est:  Quod  iibi  7ion  vis  fierij 
alii  ne  feceris.  Factitiura  magis  quodam- 
liiodo  est,  et  non  naturale  raandatum. 
Quaenam  enim  natura  seu  ralio  docet, 
internam  seternamque  salutcm  nemi- 
uem  mortaliuni  posse  pcrcipere,  cujus 
corpus  foris  pcrfusumvisibilinon  fuerit 
clemento?  Sacraraentum  Dei  AUissimi 
est  suscipiendum,  non  disculiendum; 
vencrandum ,  non  dijudicandum;  fide 
sortitura,  non  innatum;  tradilione  san- 
citura,  non  adinvcntum  rationc.  Porro 
lidem  nccesse  estut  auditusprajcesserit 
dicente  Apostolo  :  Ergo  fides  cx  auditu. 
Quod  crgo  omnino  fieri  non  poterat  si 
non  audiretur.  quo  pacto,  qua?so,  exigi 
debcat  etantequara  audiretur?Vide  au- 
tem  quomodo  huc  refugit  Apostolus ,  et 
de  soloauditu  convincit  incredulos.  Sed 
(//co,  inquit,  Numquid  non  audicrunt  ?  Ac 
sidicat :  Excusari  poterant,  si  non  au- 
dissent.  Ubi  enim  non  est  lex,  nec  pra»- 
varicalio.  Nunc  vero  cura  in  omnera 
lcrram  exierit  sonus   praedicantium  , 


no7i  habent  de  peccato  suo.  Undc  et  aie- 
bat :  Ego  palam  locutus  sum  mundOy  et 
in  occulto  locutus  sum  nihil.  Non  quod 
suos  domcsticos  multa  in  occulto  pri- 
vatiraquc  non  docuerit :  sed  quod  lara- 
quam  nihilum  interim  rcputaret;  et 
nec  poenam,  nec  praemium  ea  agere 
quaj  in  secrcto  tradebat,  judicaret, 
donec  de  raedio  fierent ,  et  prodi- 
rent  in  lumine.  Denique  et  diccbat, 
Quod  dico  vobis  in  tenebris,  dicitein  lu- 
mine  :  ut  merito  videlicct  jara  audien- 
tibus  obcdientiaivcl  racritura  adscribe- 
ret',  vel  contemptum,  cum  in  medio 
proferrcntur. Itera, Qui  vosaudit,  inquit, 
7?ie  audit;  et  qui  vos  spernit,  me  spernil. 
Ac  si  diceret :  Judiciura  meura  inter 
obcdientes  et  contcranentes,  non  de 
mca  secreta  traditione ,  sed  de  vestra 
publica  praulicatione  pcndebit. 

4.  Sed  forte  aliquis  dicat  :  cos  qui- 
dcm  qui  non  audierunt,  etsi  non  de 
contcmptu  judicari ,  daranari  tamen 
propter  originalc  pcccatum  ,  a  qiio  uti- 
que  nisi  per  lavacrum  craundari  ral- 
nime  potuerunt.  At  vero  quis  nesciat  et 


/»o 


alia  practer  Baptismum  contra  orii^inale 
peccatum  remedia  antiquis  non  defuisse 
temporibus?  Abrahaj  quidem  et  semini 
ejus,  Circumcisionis  sacramentum  in 
hoc  ipsum  divinitus  traditum  est.  In 
nationibus  vero  ,  quotquot  inventi  sunt 
iideles,  aduUos  quidcm  fide  et  sacrifi- 
ciis  credimus  expiatos ,  parvulis  autem 
solam  profuisse*,  immo  et  sufTecisse  pa- 
rentum  fidera.  Pojrro  hoc  ita  quidem 
usque  ad  Baptismi  tempora  perdurasse : 
quo  uno  substituto ,  vacasse  caetera. 

S.  Quaerimus  itaque  Baptismi  tempus 
ex  quo  coeperit.  Ex  quo  ,  inquit ,  pri- 
mum  dictum  est :  Nisi  quis  renalus  fue- 
rit,  etc.  Tene  ergo  firmiter  dictum  hoc 
ad  Nicodemura,  utique  amicum  Jesu, 
occultum  taraen  propter  raetum  Ju- 
daeorura;  occultumque  illud  de  nocte 
requisisse  colloquium.  Quanta  autem 
putas  obisse  interim  (ut  de  Gentibus 
taceam)  millia  circumcisorum ,  cum 
necdum  in  lucem  prodierit  quod  de 
Baptismo  tunc  in  tenebris  dicebatur? 
Quid  ergo  ?  Daranatos  iUos  oranes  dici- 
mus ,  quia  baptizati  non  sunt  ?  Fit  ergo 
injuria  antiquo  illi  Dei  a^que  raandato , 
si  novo  adhuc  furtive  quodaramodo 
superveniente,  non  tamen  subveniente, 
illud  ita  subito  evanuisse  putetur,  ut 
prodesse  deinceps  non  valeret.  Et  qui- 
dem  quara  longe  post  putas  publice 
praedicatura  et  clamatum  super  tecta 
fuisse:  Si  circumcidamini,  Christus  vohis 
non  proderit  ?  Quomodo  deinde  stabit 
illud ,  quia  a  dicbus  Johannis  Baptistce 
regnum  coelorum  vim  palitur,  si  prseci- 
pue  tunc  temporis  contigisse  constite- 
rit  hujuscemodi  a  regno  violentara  in- 
terclusionem ,  qualis  quidem  nec  ante 
fuerit,  nec  post  futura  sit?  Sancito 
quippe  novi  raysterii  decreto ,  sed  ad- 
huc  secreto ;  quisnara ,  quaeso ,  morien- 
tibus  interim  ad  regnura  patct  accessus, 
dum  et  vetus  jam  deficit,  quoniam  a 
jiovo  excluditur  :  ct  novum  tamcn  non 
subvenit,  quoniam,  dum  neseitur,  non 
percipitur?  0  infelicissima  illa  tem- 
pora!  quae  sola  a  saeculis  orani  penitus 
salutis  reraedio  vacua  transicrunt,  dum 
et  circuracisio  quae  illo  usque  viguerat, 
prodesse  jam  subripiente  baptisraate 
non  auderet  :  et  baptisma,  quoniam 


S.   BERNARDI   ABBATIS 

adhuc  lateret,  non  succurrcrct ?  Forsan 
dormiebat  eo  tempore  Deus,  ncc  fuit 
interim  qui  redimeret,  ueque  qui  sal- 
vum  faceret. 


1 


CAPUT   II. 

Baptismi  obligationem  ccEpiise  primum  post 
sufficientem  ejus  promulgationem.  In  ne- 
cessitatis  tamen  articulo  sufficere  Baptis» 
mum  fide  et  voto  susceptum  ,  sicul  et  mar- 
tyrium. 

6.  Satis  profecto  ex  his  (quantum 
reor)  apparet,  quod  damnatio  non  bap* 
tizatorum ,  et  frustratio  circuracisorum, 
et  evacuatio  sacrificiorum,  quae  forto 
contra  originale  peccatura  ritus  obser- 
vabat  antiquus,  generaliter  jara  tunc 
minime  coeperit ,  quando  Nicodemo 
clara  dictura  est  :  Nisi  quis  renatus  fue- 
rit  ex  aqua  et  Spiritu  sancto ,  non  intra- 
bit  in  regnum  coelorum.  Sed  nec  quando 
Apostolis  palara  injunctum  est,  Ite , 
docete  omnes  gentes,  baptizanles  eos  in 
nomine  Patris ,  et  Filii,  et  Spiritus  sancti : 
sed  ex  eo  tempore  tantura  cuique  coe- 
pit  antiqua  observatio  non  valere,  et 
non  baptizatus  quisque  novi  praecepti 
reus  exsistere,  ex  quo  praeceptum  ip- 
sum  inexcusabiliter  ad  ejuspotuit  per- 
venire  notitiam.  Sane  parvulis  et  uec- 
dum  ratiane  utentibus,  quia  sola  no- 
cere  creditur  peccati  contagio,  ncn 
eliam  mandati  praevaricatio ;  tamdiu 
credendum  est  antiqua  valuisse  sacra- 
raenta,  quaradiu  palam  interdicta  non 
fuisse  constiterit.  An  ve*ro  ultra?  penes 
Deum  est,  non  mcum  diffinire.  Porro 
in  majori  aetate  quisquis  post  vulgatum 
ubique  Baptismi  reraedium  renuit  jam 
baptizari ,  generali  originalique  macu- 
lae  addit  et  ex  proprio  criraen  super- 
biae,  duplicera  secura  portans  justissi- 
mae  damnationis  causam ,  si  sic  de  cor- 
pore  exire  contigerit.  Tamen  si  ante 
exitum  resipuerit,  et  voluerit  et  petie- 
rit  baptizari ,  sed  niortis  prseoccupatus 
articulo  forte  obtincre  nequiverit ;  dum 
non  desit  fides  recta,  spes  pia  ,  caritas 
sinccra:  propitius  sit  raihi  Deus,  quia 
huic  ego  ob  solara  aquara ,  si  defuerit , 
nequaquam  oranino  possum  desperare 
salutera  ,  nec  vacuam  credere  fidem  , 
nec  confundere  spem ,  nec  excidere  ca- 


DE  BAP 
ritatcni :  tantumsi  aquam  non  contemp- 
tus,  sed  sola(ut  dixi )  proliibeat  im- 
possihilitas.  Si  quis  aliter  sapit ,  viderit 
und,e  sibi  quod  asserit  persuaseritrnam 
me  non  facile  fateor  assentire ,  si  non 
lirmior  induxerit  vel  ratio  ad  intelli- 
gendum  ,  vel  adcredendum  auctoritas. 
7.  Sed  miror  admodum ,  si  novus  iste 
novarum  inventor  assertionum,  et  as- 
sertor  inventionum ,  invenire  in  hoc 
rationem  potuerit,  quae  sanctos  Patres 
latuerit  Ambrosium  et  Augustlnum , 
sive  auctoritatem  eorumdem  auctori- 
tate  potiorcm.  Nam  si  nescit,  uterque 
idem  profecto  sensit,  quod  fatemur 
sentire  et  nos.  Librum'certe  Ambrosii 
de  morte  Yalentiniani  legat  si  non  le- 
git;  recolat  si  jamlegit;  nondissimulet 
si  recolit :  et  advertet  sine  dubio,  Sanc- 
tum  homini  non  baptizato  et  mortuo 
fidenter  de  sola  fide  salutem  praesumere, 
ettribuere  indubitanter  bonae  voluntati, 
quoddcfuit  facultati.Legat  etAugustini 
de  unico  Baptismo  librum  quartum  :  et 
se  vel  agnoscat  imprudenter  deceptum, 
vel  probet  impudenter  obstinatum. 
«Baptismi,  inquit,vicem  aliquando  im- 
»  plerepassionem,  dcLatrone  illo,  cui 
»  non  baptizato  dictum  est ,  Hodie  me- 
»  cum  eris  in  paradiso ,  beatus  Cyprianus 
»  non  leve  documentum  assumit.  »  Et 
addit :  «  Quod  etiam  atque  etiam  con- 
«siderans,  invenio,  inquit,non  tan- 
»  tum  passioncm  pro  nomine  Christi, 
»  id  quod  ex  baptismate  deerat  posse 
»  supplere  ;  sed  etiam  fidem  conver- 
»  sionemquecordis,  siforteadcelebran- 
»  dum  niystcrium  baptismi  in  angus- 
»  tiis  temporum  succurri  non  potest.  » 
Et  infra  :  «  Quantuni  itaque,  ait,  valeat 
»  ctiam  sine  visibili  sacramento  Bap- 
»  tismi  quod  ait  Apostolus,  Cordc  cre- 
»  ditur  ad  justitiam ,  ore  aufcm  confessio 
»  fit  ad  salutem,  in  illo  Latrone  dccla- 
»  ratum  cst.  Scd  tunc,  inquit,  imple- 
M  tur  invisibilitcr ,  cum  mysterium 
»  Baptismi  non  contcmptus  religionis, 
»  scd  articulus  necessitatis  excludit.  » 
Et  quidem  non  ignoro  rctractarc  ipsum 
idquod  posuerat  tcstimonium  de  La- 
trone,  minusque  idoneum  ad  compro- 
bandam  illam  scntentiam  confiteri ,  eo 
quod  sane  incertum  sit,  utrumne  fucrit 


TISMO.  41 

baptizatus.  Cicterum  sentenliam  et  au- 
dactcr  prosequitur,  et  multipliciter 
confirmat;  nec  uspiam  (nisi  fallor) 
retractasse  reperies.  Item  in  alio  loco 
Augustinus,  cum  aliquos  prainiisisset, 
quos  Scriptura  commemorat  invisibili- 
ter  quidem,  non  tamen  etiam  visibi- 
liter  sanctificatos ,  tandem  infert :  «  Ex 
»  his  colligitur  ,  ait,  invisibilem  sanc- 
»  tificationem  quibusdam  affuisse  et 
»  profuisse  sine  visibilibus  sacramentis, 
»  quae  pro  temporum  diversitate  mutata 
»  sunt,  ut  alia  tunc  fuerint,  et  alia  mo- 
»  do  sint.  »  Et  paulo  post:  «Nec  tamen, 
»  inquit,  visibile  sacramentum  omnino 
»  contemnendum :  nam  contcmptorejua 
»  invisibiliter  sanctificari  non  potest.  » 
Ubi  satis  evidcnter  ostendit,  fidelem  et 
conversum  ad  Dominum,  non  si  nequi- 
verit,  sed  si  contempserit  baptizari, 
fructu  privari  baptismatis. 

8.  Ab  his  ergo  duabus  columnis,  Au- 
gustiuum  loquor  et  Ambrosium ,  crede 
mihi,  difficile  avellor.  Cum  his,  in- 
quam ,  rae  aut  errare ,  aut  sapere  fatcor : 
credens  et  ipse  sola  fide  hominem 
posse  salvari,  cum  desiderio  percipiendi 
sacramcntum  :  si  tamen  pio  adimplendi 
desiderio  mors  anticipans,  seu  alia 
quajcuraque  vis  invincibilis  obviarit. 
Vide  etiam  ne  forte  ob  hoc  Salvator 
cum  diceret ,  Qui  credidcrit  et  baptiza- 
tus  fuerit,  salvus  erit;  caute  et  vigilan- 
ter  non  repetierit,  Qui  vero  baptizatus 
non  fuerit;  sed  tantum,  Qui  vero , 
inquit,  non  crediderit ,  condemnabilur , 
nimirum  innuens  solam  interdum  fidem 
sufficere  ad  salutem  ,  et  sine  ipsa  suffi- 
cere  nihil.  Quaproptcr  etsi  martyrium 
vicem  Baptismi  posse  implere  concedi- 
tur,  non  plane  hoc  facit  pojna,  sed 
ipsa  fides.  Nam  absque  ipsa  quid  cst 
martyrium,  nisi  poena?  Quoe  crgo  mar- 
tyrio  pra^stat ,  ut  absquc  ulla  dubictate 
pro  baptismate  rcputetur;  ipsa  ita  in- 
firma  et  imbecillis  perse  erit,  ut  quod 
darc  alteri  valet,  sola  non  valcat  obti- 
nere?Et  prorsus  sanguinispro  Christo 
effusio  magna?  cujusdara  fidei  indubitata 
probatio  est ,  non  Deo  tamen ,  sed  ho- 
minibus.  Sed  quid  si  Deus,  qui  pro- 
fecto  ad  probandum  quod  vult,  nullis 
indiget  experimeutis ,  aeque  magnam  iu 


^2  S.  EERNARD 

rordc  cujuspiam  iii  pace  inoricntis  in- 
s[)icitfidcni,  martyrio  quidemnonintcr- 
rogatam  ,  martyrio  tamcn  idoneam  ?  Si 
rccordatus  fuerit  homo  ,  necdum  se  sa- 
lutis  pcrccpisse  mysterium,  et  dolens 
poenitensque  toto  desidcrio  expetierit , 
sed  assequi  mortis  celeritate  praeoccu- 
patus  nequivcrit ;  damnabit  fidelem 
suum  Deus  ?  damnabit ,  inquam ,  ho- 
minem  pro  se  etiam  paratum  mori  ?Pau- 
ius  dicit :  Nemo  potest  dicere,  Dominus 
Jesus ,  nisi  in  Spiritu  sancto,  Hxinc  ergo 
qui  in  articulo  mortis  non  solum  invo- 
cat  Dominum  Jesum ,  sed  ipsius  quo- 
que  toto  desidcrio  expetit  sacramen- 
tum  ;  diccmus  aut  non  loqui  in  Spiritu 
sancto ,  -et  falsus  erit  Apostolus ;  aut 
et  cum  Spiritu  sancto  damnari  ?  Sal- 
vatorem  habct  habitantem  per  fidem 
in  corde,  et  in  ore  per  confessionem; 
ci  cum  Salvatore  damnabitur  ?  Pro  certo, 
cum  non  aliunde  raartyrium ,  nisi  ex 
fidei  merito  illam  obtinuerit  prserogati- 
vam  ,  ut  singularitcr  vicc  Baptismi  se- 
cure  suscipiatur;  non  video  cur  non 
ipsa  a?que  et  sine  martyrio  apud  Deum 
tantumdem  possit,  cui  et  sine  marty- 
rii  probamento  proculdubio  innotescit. 
Possit  sane  tantumdem,  dixerim,  quan- 
tum  ad  salutis  spectat  obtentum,  non 
autem  ad  meriti  cumulum  ,  quo  indu- 
})itantcrmartyriumantecellit.  Lcgimus, 
Oinnis  qui  odit  fratrem  suum ,  homicida 
est;  et  item  :Qui  viderit  mulierem  ad 
concupiscendum  eam  ,  jam  mcechatus  est 
in  corde  suo.  Quid  planius  ,  quod  volun- 
fas  pro  facto  reputetur ,  ubi  factum 
excludit  necessitas?  Nisi  forte  putetur 
in  malo  ,  quam  in  bono  efficacior  inve- 
niri  voluntas  apud  Deum  qui  caritas 
est ;  et  promptior  esse  ad  ulcisccndum, 
quam  ad  remunerandum  miscricors  ct 
miscrator  Dominus.  Quomodo  is  qui 
alieno  debito  se  leneri  forte  in  extre- 
mis  positus  recolit ,  si  desit  unde  per- 
solvat,  sola  nihilominus  poenitentia  et 
cordis  contritione  obtincre  veniam  cre- 
ditur,  ne  jam  pro  eo  damnctur  :  sic 
sola  fides  et  mentis  ad  Dcum  conversio, 
sine  effusione  sanguinis  ,  et  sine  perfu- 
sione  aquae  ,  salutcm  sinc  dubio  opera- 
tur  volcnti,  scd  non  valenti,  prohi- 
bente   mortis  articulo,    baptizari.  Et 


1  ABRATIS 

sicut  nulla  illl  poenittntia  rcmittitur 
peccatum ,  si  cuni  possit ,  non  restituit 
ablatum  :  sic  et  huic  nulla  prodcrit 
fidcs,  si  cum  possit,  non  pcrcipit  sacra- 
mcntum.  Quamquam  et  fidem  convin- 
citur  non  haberc  pcrfcctam ,  si  ncgli- 
git.  Vera  enim  et  plena  fides  universa 
praecepta  complcctitur  :  est  autem  hoc 
unum  ipsumque  praecipuum  ex  prae- 
ceptis.  Merito  ergo  non  infidelis ,  sed 
plane  rebellis  atque  contemptor  repu- 
tabitur ,  quisquis  obcdire  renuerit.  Quo- 
modo  denique  fidelis ,  qui  Dei  contem- 
nit  sacramentum  ? 

9.  Sane  infantes ,  quia  hanc ,  prohi- 
bente  aetate  ,non  possunt  habere  fidem, 
hoc  est  cordis  ad  Dcum  conversionem  ; 
consequenter  nec  salutem,  si  absque 
Baptismi  perceptione  moriuntur.  Non 
quod  vel  ipsi ,  quando  baptizantur ,  fide 
omnino  careant,  sine  qua  impossibile 
est  vel  ipsos  placere  Deo  :  sed  salvantur 
et  ipsi  per  fidcm ,  non  tamen  suam,  sed 
alienam.  Dignum  nempe  est*et  ad  Dei 
spectat  benignitatcm ,  ut  quibus  fidem 
aetas  denegat  propriam ,  gratia  prodessc 
concedat  alienam.  Nec  enim  Omnipo- 
tentis  justitia  propriam  putat  ab  his 
cxigcndam  fidem,  quos  novit  propriam 
nullam  habcre  culpam.  Porro  alicna 
opus  est  fide  ,  cum  sine  sorde  non  nas- 
cantur  alicna  :  quatenusnec  a  parvulis 
alienum  sit,  quod  de  omnibus  genera- 
liter  dicitur :  Fide  mundans  corda  eorum. 
Nec  dubium ,  quod  macula  contracta 
ab  aliis,  *aIiorum  quoque  fide  valcat 
vcl  debeat  emundari.  Haec  sunt  quippe 
judicia  divinae  justitiae,  in  quibus  ex- 
sultans  sanctus  David  ,  Memor  fiii,  iu- 
quit  5  judiciorum  tuorum  a  s(2culo,  Do^ 
mine,  et  consolatus  sum.  Ilucusque  de 
his. 

CAPUT  m. 

Justos  veteris  Tesfamenti  non  tam  claram 
haLuisse  nolitiam  fulurorurn  mysteriorum 
fidei,  quam  nos  habemus  praeterilorum. 

iO.  AssERiT  praeterea,  ut  dicis,  ille 
quem  dicis,  omnes  antiquos  Justos,  quot- 
quot  videlicet  Cliristi  adventum  prae- 
cesseruntjtantam  omnino  habuisse  prae- 
scicntiamfuturorum,  quantam  nos,  qui 
post  sumus,  pra?tcritorum  scicntiam  : 


DE    BAPTISMO. 


45 


ita  ut  uullus  vel  simpliclum  justoium 
aliquld  prorsus  ignorarot  cx  omnibus, 
(ju«  modo  nobis  cvangclica  pandit  bis- 
toria.  Verbi  gratia,  Yerbum  incarna- 
tuni,  partum  virginalem,  doctrinani 
Salvatoris  ,miracula,  crucera,  mortcm, 
sepulturam,  descensum  ad  iufcros, 
rcsurrectionem ,  ct  ad  coclos  asccnsio- 
nem ,  sic  omnino  omnibus  illorum  tcm- 
porum  Justis,  ct  apcrte  omnia,  et  dis- 
tincte  singula  fuisse  pra^cognita,  quem- 
admodum  suo  sunt  tempore  post  cx- 
hibita ,  ct  modo  cognila  nobis  :  adeo 
ut  nec  justi  fucrint,  ncc  salvi  sint, 
quibus  ita  clara  omnia  et  pcrspicua  non 
fuerunt.  Et  id  quidem  falsum. 

11.  Verum  ad  refcUendum  tu  tanta 
in  tua  epistola  posuisse  videris,  ut  nil 
addcndum  penitus  putem ;  ct  pene  quid 
addi  possit ,  non  inveniam.  De  homine 
tamen  qui  ista  loquitur,  (pace  ipsius 
dico  paucis  quod  sentio)  videtur  mihi 
plus  novitatis  curiosus  ,  quam  studio- 
sus  veritatis;  gravariquc  de  omni  rc 
sentire  cum  aliis,  et  dicere  quod  aut 
solus  non  dixcrit ,  aut  primus.  Unde  fit, 
ut  in  liis  quoe  sentit  vel  loquitur,  mo- 
dum  omnino  tcnere  aut  ignoret,  aut 
dissimulet.  Ecce  cnim  et  in  hac  asscr- 
tione  sua  dum  pares  in  scicntia  facit 
omnes  ,  qui  ventura  sperabant,  iis  qui 
prajterita  lcgunt;  Deum  profecto  aut 
nimis  parcum  prx'dicat,  aut  nimis  lar- 
gum,  oculum  discretionis  ex  nulla  parte 
apcriens.  Aut  cnim  numerum  Electo- 
rum  illius  tcmporis  sub  paucitate  redi- 
gitrarissiraorum  spiritualiura,  quospro 
suaj  sanctitatis  speciali  exccllentia  in- 
signes  illustresque  illis  temporibus  ex- 
stitissc,  ac  singulari  muncre  Spiritus 
singula,uti  vcntura  erant,  praividcre 
ccrtissirae  potuisse  Scriptura  comme- 
morat;  et  sic  nimis  abbreviat  manum 
Dei ,  dum  prjcter  paucos  illos  perfec- 
tissimos,  neraincm  eo  tempore  putat 
potuisse  salvari  :  aut  certe,  si  et  illa 
tempora  multitudincm  salvandorum 
etiam  prajter  istos  habuisse  non  diffite- 
tur ;  magnam,  sed  inauditara  divini  mu- 
neris  largitatcm  velcri  populo  collatam 
asserit:  siquidcra  omncm  illaraniultitu- 
uineiu  oinnia  ,  quK  de  mystcrio  nostrx' 
rcdcmptionis  superius  cnumerata  sunt, 


liquido  prsecognovissc  constiterit.  Cum 
cnim  ex  his  quippiam  tunc  nec  scrip- 
tum  manifeste,  nec  publicc  praedica- 
tum  fuisse  manifestura  sit  :  rcstat  ut 
fateamur  omnia  omnibus  per  Spiritum 
revelata  fuisse  ;  et  sic  omnes  spiritua- 
lcs,  omnes  perfectos  ,  oranes  exstitisse 
Prophetas,  quotquot  ab  adventu  Do- 
mini  retro  justi  et  salvi  fuerunt.  Fuit 
itaque  antiquis  temporibus  aut  perrara 
salus,  autniraiura  nuracrosa  perfcctio: 
quorum  quidem  quodlibet  sapere ,  dis- 
crctionis  terrainos  excedcre  cst. 

12.Quod  si  videtur  tolerabilius ,  im- 
mo  et  Deo  dignius  judicatur,  replcsse 
potius  ct  ditasse  sa^cula  illaraultitudine 
perfcctorura,  quara  salvandorura  tanla 
fuisse  paucitate  contentura,  quatenus 
et  salvi  non  pauci  tunc  fierent,  etora- 
nes  nihilorainus  repleti  spiritu  pro- 
phetico,  necdura  revelata  mysteria  jam 
tunc  penetrarent :  si ,  inquam ,  hoc  re- 
cipitur ,  benedicimus  quidcm  Dcum  in 
donis  suis;  scd  quid  tempori  gratise  re- 
servatum  sit,  non  videraus.  Nisi  quod 
terapus  gratiae  illudpotiusjuxtasenten- 
tiam  hanc  fuerit  appcllandura ,  in  quo 
tot  et  tantse  Dei  populo  divitioe  spiritus 
afiluebant :  ut  illud  prorsus  incredibili 
felicitate  cerncretur  irapletum,  quod 
Moyscs  optabat,  cura  diceret  :  Quis  da~ 
hit  ut  omncs  prophetent?  Quaso,  quid 
simile  attulit  Evangelium  ?  Frustra  glo- 
riatur  Paulus  de  primitiisspiritus,  quas 
se  putat  cum  suis  coapostolis  accepisse, 
cura  nil  tale  in  diebus  suis  potuerit 
experiri.Denique  aiebat :  Numquid  ow- 
ncs  Prophetce?  Frustra  ,  inquam,  glo- 
riatur  de  Evangelio  suo,  quia  non  ab 
hominc ,  nequc  'pcr  hominem  illud  ac- 
cepcrit,  sed  quasi  speciali  quadampra3-f 
rogativa  pcr  revclationem  Jesu  Christi : 
cum  et  ante  ipsum  pcr  Spiritum  sanc- 
tuju  fuerit  etiarn  populis  revelatum. 
Sed  ncc  apostolus  Pctrusprofecto  debuit 
propheticura  illud  ad  sua  tempora  re- 
torquerc :  Effundam  de  Spiritu  meo  super 
fdios  ct  filias  veslras,  ct  prophclabunt  fitii 
vestri  et  filice;  si  abundantior  jam  pra?- 
cesscrat  transactis  saiculis  ctTusio  Spiri- 
tus.  Aut  certe  Prophcta,  vel  potius  in 
Prophcta  Dcus,  (si  verc  illa  tcinpora 
apostolica,  cura  hoc  dicerct,  intucba- 


fih 


S.   BEnNARDI   ABBATIS 


tnr)  non  plane  cffundam,  sed subtraham 
jiiagis  de  Spirilu  meo  dixisse  debuerat. 
Quid  eniin?  Si  filiis  Evangelii  omnes 
veteres  jiistos  pares  facimus  in  scientia, 
numquid  non  et  superiores  in  gratia 
consequenter  fateri  necesse  est?utpote 
quos  non  lectio,  sicut  nos,  aut  prsedi- 
Ccitio ,  sed  ipsa  unctio  docuerit  omnes 
do  omnibus. 

13.  Eslo  tamen  :  toleremus  nos  nos- 
tram  injuriam ,  et  Apostoli  quoque  suam 
ut  et  ipsis  minimi  etiam  antiquorum 
Justorum  coraparentur  in  scientia ,  prae- 
ferantur  in  gralia.  Sed  est  sane  quod 
ullo  oranino  pacto  non  feriraus ,  et  me-  ' 
i  ito ;  ut  Dorainus  videlicet  gloriae  sen-  | 
tiatur,  vel  falli  uraquara  potuisse,  vel 
ftiUere  voluisse.  Et  quidera  ipse  protes-  | 
tatus  est ,  inter  natos  raulierum  majo.- 
rem  Johanne  Baptista  non  surrexisse.  j 
Vide  autera  si  non  vere  falsum  fateri , 
cogimur  Veritatis  hoc  testiraoniura ,  si 
tantura  tribuamus  veteribus ,  quantura 
nec  Johanni  vindicare  valeraus.  Non 
utique  fit  injuria  Johanni ,  si  quid  igno- 
rasse  creditur  aut  dicitur,  nirairum 
quod  et  ipse  non  diffitctur  :  sed  si  quod 
prreconi  Veritatis  negamus ,  contra  prse- 
conium  Veritatis  alteri  daraus;  hocnon 
tantum  injuria ,  sed  et  blaspheraia  est , 
et  plane  contradicere  non  Johanni ,  scd 
Veritati.  Quid  ergo?  Amicus  sponsi  du- 
bitat,  et  quccrit,  Tw  es  qui  venturus 
es,  an  alium  exspectamus?  etnos  milli- 
bus  horainum  certitudinera  de  oranibus 
iiostro  mendacio  confirraamus ! 

14.  Nec  ipsos  de  se  ita  veteres  sensis- 
se ,  paucis  advertere  possumus.  Moyses 
scril)it  Deum  ad  se  loquentera  dixisse 
»\c:Ecjo  sum  Deas  Abraham,et  Deus 
haac ,  et  Deus  Jacob ;  et  nomen  meum 
Adotiai  non  indican  eis,  sul)audit,  sicut 
tibi.  Ostendit  ergo  se  de  Dei  notitia 
plus  aliquid  prGecedentibus  Patribus  ac- 
cepisse.  David  quoque  super  doctores 
suos  et  seniores  donum  sibi  intelligen- 
tiaj  audacter  praesumit,  ita  dicens  : 
Super  omnes  docentes  me  intellexi,  quia 
tcstimonia  tua  meditdtio  mea  est.  Et  rur- 
sum  :  Super  scnes  intellexi.  Sed  et  Pro- 
phcta  Daniel ,  Pertransibunt ,  ait,  plu- 
rimi ,  ct  multiplex  erit  scicntia ;  amplio- 
j  cra  scilicet  rcrum  notitiam  promittens 


et  ipsc  posteris.  Si  ergo  (ut  ait  ctiani 
sanctus  Papa  Gregorius)  sccundum  in- 
creraenta  teraporum  crevit  et  scientia 
spiritualiura  Patrum;  et  quanto  vici- 
niores  adventui  Salvatoris  exstiterunt, 
tanto  mysteriura  salutis  plcnius  perce- 
perunt :  non  est  dubium ,  quin  his  qui 
ct  pracsentes  fuerunt,  multo  ampliu3 
contulerit   rcrum  ipsarum    exhibitio, 
atque  pra^sentia  exhibentis.  Denique  et 
audiunt  :  Beati  oculi  qui  vident  qu(S  vos 
videtis.  llem  :  Vos  autem  dixi  amicos , 
quia  omnia  quoecumque  audivi  a  Patre 
meo,  nota  feci  vobis.  Multi,  inquit,  i?e- 
ges  et  Prophetce  voluerunt  videre  quce  vos 
videtis  ,  et  non  viderunt ;  et  audire  qu(B 
auditis ,  et  non  audierunt.  Quare  ?  ut  vi- 
delicet  clarius  largiusque  perciperent, 
quod  vix  tenuiter  obscureque  praesen- 
serant.  Alioquin  quid  opus  erat  foris 
videre  carncra ,  et  carnis  audire  sermo- 
nes,  si  jam  intus  a  Spiritu  fuerant  pcr- 
fecte  instructi  de  omnibus?  praesertim 
cura  Dominus  dicat :  Caro  non  prodest 
quicquam ,  spiritus  est  qui  vivificat.  Quod 
si  Prophetae,  et  qui  illustriores  vide- 
bantur  in  illopopulo,non  omnes  omnia 
liquido  aequalitcr  agnosccre  valucrunt, 
scd  alii  plus ,  alii  minus ,  prout  eis  Spi- 
ritus  dabat,  dividens  singulis  prout  vole- 
bat ,  idque  absque  praejudicio  suae  sanc-^ 
titatis  atque  perfectionis  :  quanto  magis 
sirapliciores  quique  justi  sine  detrimen- 
to  salutis ,  salvationis  tempus,  moduin  et 
ordinera  ne.scire  potucrunt ,  quae  tamen 
certa  spe  et  fide,  uti  promissa  fuerant, 
firmissime  tcnucrunt? 

15.  Quanti  hodieque  profecto  in  po- 
pulo  Christiano  vitse  aeternse,  saeculique 
futuri,  quod  indubitanter  credunt  et 
sperant,  et  ardentcr  desiderant,  for- 
mara  tamen  ac  statum  ne  cogitare  qui- 
dcm  vel  tenuiter  norunt?  Ita  crgo  raulti 
antc  Salvatoris  adventum ,  Deum  omni- 
potcntem  tencntes,  et  diligcntcs  suae 
salutis  gratuitura  promissorem,  cre- 
dentes  inpromissionefidelem,  sperantes 
certissimura  Redemptorem,  in  hac  fide 
et  exspectationc  salvati  sunt  :  licet 
quando,  et  qualiter ,  et  quo  ordinc  salus 
repromissa  fierct,  ignorarcnt.  Deniquc 
Beda  apcrte  docet  aperta  orania  omni- 
bus  nequaquam  fuisse  quae  de  Christo 


DE  BAP 

fiitiira  crant,  qnod  fu  qiioque  tcstimo- 
nium  in  tua  cpistola  posiiisti.  «  Unum, 
)» inquit,  idemquc  dominicae  crucis  tro- 
» phajuni  prius  Prophctae  et  Moyscs, 
»  quam  Apostoli  noverant  et  pra^dica- 
»  bant  :  sed  Prophetai  hoc  aliquoties 
■  figuratis  vchitisque  sermonibus ,  Apo- 
I»  stoli  autem  Apostolorumque  succes- 
»  sores  patcfacta  luce  Evangelii  semper 
»  aperte  praidicabant :  ita  ut  nunc  om- 
»  nis  populus  Christianus  scire  ct  con- 
»  fiteri  debeatfidem,  quam  eo  tempore 
>»  pauci  admodum,  et  perfectiores  qui- 
»  que  noverunt :  quamvis  omnis  popu- 
»  lus  Dei  etiam  tunc  ejusdem  mysteria 
M  fidei  in  legalibus  cairemoniis  typice 
» portaret.  »  Multa  sunt  qua3  ad  ha3c 
confirmanda  concurrunt  :  sed  modus 
cpistolaris  cuncta  non  patitur ,  ncc  opus 
cst.  Arbitror  enim  (ut  ante  jam  dixe- 
ram )  me  quoquc  non  respondente ,  ea 
potuisse  sufficerc  quae  tua  super  hoc 
epistola  continct.  Sed  hoc  addidi,  ne 
intactum  quid  praiterirem  ex  omnibus 
quae  petisti. 

CAPUT  IV. 

Qgtendit  dari  peccatum  per  ignorantiaTTi,  con- 
tra  assertorem  contrariae  opinionis. 

16.  Jam  contra  tertiam  assertioneiti 
non  raultum  nobis  arbitror  laborandum, 
tum  quod  manifcstam  nimis  praeferat 
falsitatem;  tum  quod  ipse  ejus  inven- 
tor,  in  sua  supcriori  sententia  ipsam 
per  sc  satis  impugnet,  sibimet  ipsi  con- 
trarius,  Cum  enim  de  nocturno  illopri- 
vatoque  susurrio  Domini  cum  Nicode- 
mo,  laqueum  nectat  publicae  damna- 
tionis  per  totum  orbem  ignorantibus  , 
arbitrans    videlicct  neminem    ex  illa 

.  hora  potuisse  salvari,  qui  non  fuerit 
baptizatus  :  nonne  aperte  peccatum 
ignorantia;,  et  pcccatum  damnabile 
conlitetur?  Nisi  forte  tam  protervus  sit, 
ut  Deum  homines  sine  culpa  damnare 
existimet.  Verendum  tamen  ,  ne  si  vel 

\  breviter  non  respondctur  stulto  juxta 
stuUitiam  suam;  putans  fortc  sapientiam, 
sccurius  spargat  seniinarium  vccordiaj 
in  aurilms  insipientium,  et  ita  jain  in- 
sipientiic  cjus  non  sitnumerus.  Verita- 
lis  proindc  tcstimuniis,  paucis  et  ma- 


TISMO. 


h^i 


nifestis,  manifcstum  mendacium  con- 
futctur.  Is  forsitan  qui  asscrit  non  possc 
pcccari  pcr  ignorantiam ,  numquam  pro 
suis  ignorantiis  dcprecatur  ,  scd  potius 
Prophetam  irrideat  deprecantem  et  di- 
centcm  :  Delida  juventulis  inece  ,  et  igno- 
rantias  meas  ne  memineris^  Forsitan  et 
rcprchendet  Deum  exigcntcm  pro  pec- 
cato  ignorantise  satisfactionem.  Loqui- 
tur  cnim  in  Levitico  ad  Moyscn  dicens  : 
Jnima  si  peccaverit  per  ignorantiam , 
feceritque  unum  ex  his  gttcc  lege  Domini 
prohibentur ,  et  peccati  rea  intellexerit 
iniquitatem  suam ;  offeret  arietem  imma- 
culatum  de  gregihus  sacerdoti ,  juxla 
mensuram  astimationemque  peccati;  et 
rursum :  Qui  orabit  pro  eo  quod  nesciens 
fecerit,  el  dimittetur  ei ,  quia  per  erro- 
rem  deliquit  in  Dominum. 

17.  Si  ignorantia  numquam  peccatum 
est,  cur  dictura  est  in  cpistola  ad  He- 
bra30s,quia  in  secundo  tabernaculo  se- 
mel  in  anno  solus  Pontifex  intraret,  non 
sine  sanguine ,  quem  offerrct  pro  sui 
et  populi  ignorantia  ?  Si  peccatum  igno- 
rantia)  nullum  est,  non  ergo  peccavit 
Saulus  quod  persecutus  est  Ecclesiara 
Dei,  quoniam  quidem  ignorans  Iioc  fecit, 
manens  in  incredulitate.  Bene  itaque 
faciebat ,  quod  erat  blasphemus ,  et  pcr- 
secutor,  et  contumeliosus;  quod  erat 
spirans  minarum  et  caedis  in  discipulos 
Jesu;  et  in  hoc  ipso  quippe  abundanter 
aemulator  exsistens  pateriiarum  suarum 
traditionum.  Non  ergo  debuit  dicere, 
Misericordiam  consecutus  sum  :  sed  mer- 
cedem  reccpi ,  quippe  quem  ignorantia 
apeccato  reddebat  immunem,  insuper 
et  a^mulatio  remunerabilem  judicabat. 
Si ,  inquam ,  ignorantia  numquam  pec- 
catur;quid  ergo  causamur  adversus  oc- 
cisores  Apostolorum,  quandoquidem  non 
solum  malum  esse  nescienmt  interfice- 
re  illos ,  sed  insupcr  quoque  id  facicncifl 
arbitrati  sunt  obsequium  se  pra?start 
Dco  ?Sed  et  frustra  in  cruce  Salvator  pro 
suis  orabat  crucifixoribus,  quippe  nc- 
scientibus,  ipso  teste,  quid  facercnt,  et 
ita  nequaquam  peccanlibus.  No(iue 
cnim  fas  cst  ullatenus  suspicari  meuti- 
tum  fuissc  Dominum  Jcsum ,  aperlc 
pcrhibentcm  eos  Ignorarcquid  faccrcnf ; 
clsi   fortc   de    Apostolo  dubitct  quis- 


^6 


S.  BERNAIIDI  ABiiATlS 


quod  carnem  suam  aemulaus,  sicutho- 
mo  raentiri  potucrit,  ubi  ait :  Si  enini 
cognovissent,  numquam  Dominum  glo- 
rice  crucifixissent.  Numquid  nou  cx  his 
satis  apparet ,  in  quantis  jaceat  igno- 
rantiae  tenebris,  qui  ignorat  peccari 
posse  interduni  per  ignorantiam  ?  Sed 
de  his  hactenus. 


CAPUT  V. 

Sententiam  quamdani  suam  male  acceptam  a 
calumnia  vindicat ,  nempe  ,  quod  anfjelos 
latuerit  consilium  Incarnalionis  dominicae. 

18.  In  fine  mihi  insinuas ,  amicabili- 
ter  quidem,  moveri  aliquos  super  qua- 
dam  mea  sententia ,  qua  dixi  cum  Evan- 
gelium  exponerem*,consilium  Dei  nulli 
etiam  beatorum  Angelorura,  antequam 
Virgini  revelatum.  Primo  quidem  inde 
(ut  arbitror)  quia  non  satis  juste  mo- 
ventur ,  advertere  possunt ,  quod  eam- 
dem  sententiam  non  constanter  affirmo, 
sed  cum  temperamento,  suspendens 
sub  disjunctiva  particula  :  vel  ideo  , 
inquara,  dictum  est,  a  Deo.  Siquidem 
prsemissa  una  causa  quae  mihi  videba- 
tur,  cur  Evangelista,  cum  diceret, 
Missus  est  Angelus  Gabricl ,  nominatim 
subjecerit ,  a  Deo  ;  alteram  quoque  tem- 
perate  quidem  et  sub  disjunctione  sub- 
junxi,  quo  etmihi  non  incumberet  de- 
fendendi  necessitas,  et  lectori  daretur 
eligendi  facultas  quam  e  duabus  voluis- 
set.  Si  igitur  una  quielibet  illarum  stare 
potest,  de  altera  quid  suggillor,  quippe 
qui  neutram  affirmans ,  lectoris  utram- 
que  magis  judicio  derelinquo?  Quam- 
quam  etsi  ex  sententia  dixerim,  igno- 
tum  usque  tunc  sanctis  Angelis  fuisse 
Dei  consilium ,  non  quidem  quia  per 
incarnandi  Verbi  mysterium  Dei  pro- 
positum  erat  quandoque  operari  jsalu- 
tera  in  medio  terrae  ( hoc  enim  et  mul- 
tis  mortalium  et  prsescire  donatum  est, 
et  praedicere)  sed  quod  potissimura 
tempus  ,  quemve  locum ,  vel  modum  , 
prsecipueque  quam  virginem,  ad  im- 
plenduni  propositum  suum  elegisset 
Deus ;  si  inquam ,  hoc  Dei  consilium  nou 
de  opere ,  sed  de  tempore ,  loco ,  raodo, 
at([uc  persona ,  etiam  sanctos  ignorasse 
Angclos  senserim   et  scripserim;  pro- 


feclo  non  vidco  cur  incredibilc  vidcatur. 
Sauc  ibi  unusquisquc  in  suo  sensu  secu- 
rus  abundat,  ubi  aut  certa)  rationi,aut 
non  contemnenda}  auctoritali  quod  sen- 
titur  non  obviat. 

19.  Quajnam  enim  me  ratio  sive  auc- 
toritas  sentirc  cogat,  etiara  tempus  il- 
lud  ab  antiquo  Angelis  innotuisse  ,  dft 
quo  Apostolus  :  Postquam  venit ,  inquit, 
plenitudo  temporis,  misit  Dcus  filiuin 
suum  factum  ex  muliere ,  faclam  sublege  f 
Credibilius  raagis  fortasse  videtur,  ut 
sicutfuturi  adventus  Domini,  ipsoteste, 
diera  prorsus  ignorant ;  ita  quoque  prio- 
ris  terapus  nequaquam  prsescierint.  Quis 
scit  enim,siraodo  illo  spirituali  Dei 
Sapientia  de  prirao  adventu  suo  et  An- 
gelis  illud  locuta  sit,quod  Apostolis 
per  os  carnis  assuraptae  de  secundo  le- 
gitur  respondisse  :  Non  est ,  inquicns, 
vestrum  7iosse  tempora  vel  momenta ,  quoi 
Pater  posuit  in  sua  potestate  ?  Quse  me 
rarsum  credere  corapellat  necessitas, 
Angelos  jara  ante  advertisse  civitatem 
Nazareth ,  quam  illo  cernerent  missum 
Archangelum  Virginera  salutare,  etpar- 
tura  nuntiare  divinura  ?  Siquidera  quod 
prseelecta  fuerit  Bethleera  nativitati , 
Jerusalem  passioni;  etiam  sic  aperte 
prsescitum  et  prsedictum  cst  a  Prophe- 
tis.  Quod  autem  et  Nazareth  praevisa 
similiter  est  conceptioni,  non  tamen 
similiter  (ut  arbitror)  praevisurafuisse 
et  a  Prophetis ,  evidens  aliquod  inveni- 
tur  de  Scripturis  te^timoniura.  Nam 
quod  legitur,  Quoniam  Nazaroeus  voca- 
bilur,  profecto  Evangelista,  qui  hoc  de 
Prophetasumit,  non  tam  ad  conceptio- 
nem,  quam  ad  educationem  referri 
satis  evidenter  ostendit,  quodillo  vide- 
licet  ex^gypto  reportatus  fuerit,  iliic- 
que  nutritus.  Denique  Judaei  ad  Nico- 
demura ,  Scrutare ,  aiunt ,  et  vide ,  quo- 
niam  Propheta  a  Galilcea  non  surgit.  Et 
quidera  scienti  legera  loquebantur,  et 
qui  magister  erat  in  Israel ,  nihilque 
facile  ignoraret  ex  oranibus  :  ettaraen 
tota  fiducia  instabant ,  monstrantcs 
Scripturas  non  loqui  Cliristum  venire  a 
Galilaea,  cujus  Nazarcth  civitas  esse 
cognoscitur,  Plus  sanc  ad  manum  fuit 
eis  testimonium  de  Propheta,  ex  quo 
Rcgi  locum  sciscitanti  nalivitatis,   iji- 


DE  BAP 

cunctantcr  Bethlccm  responaerunt. 
llaiiuc  natus  in  Bcthlccm  Christus  cst, 
ct  in  Jcrusalcm  passus;  et  utrumque 
•aperte  praedixisse  Prophetas  manifcs- 
tura  cst.  Conccptus  a^que  est  ct  in  Na- 
zarcth  civitatc  Galileae  :  nec  tamen  vi- 
sum  est  occurrcre  quippiam  vel  Nico- 
demo,  pcr  quod  sive  Galilseam,  sive 
Nazareth  ad  Christi  adventum  undecura- 
que  pertinerc  docerct. 

aO.  Sic  quoque  Nathanael ,  doctus  et 
ipse  in  lege,  Philippo  nuntianti  Jesum 
liliuni  Joseph  a  Nazarcth ,  raox  sub  in- 
terrogationc  adniirando  respondit  :  A 
Tiazarelh ,  inquit, pofesf  aUquid  boni esse  ? 
Niirirura  admirans,  quod  a  Nazareth 
Christus  nuntiaretur,  quod  ex  nulla 
penitus  Scriptura  rccoleret.  Aut  si  non 
interrogando  quidera,  sed  raagis  affir- 
mando  illud  respondisse  contenditur, 
memor  utique  praefati  testimonii ,  quo- 
niam  Nazarceus  vocabilur  :  non  tamen 
perinde,  quod  in  Nazarcth  conceptus 
fuerit  Jesus,  eura  agnovisse  constahit : 
cura  multae  aliae  caus»  occurrere  po- 
tuissent,  cur  illud  Propheta  praedixerit. 
Potuit  ergo  et  de  conceptionis  loco ,  ut 
Prophetas ,  sic  et  Angelos  divinum  la- 
tuisse  consilium. 

21.  Modum  deindc  illum  tam  incom- 
prehensibilem  ,  quem  et  Virgo  sollicita 
requisivit,  unde  quaeso  doceri  queara 
Angelis  fuissepraecognitum?  Mihi  vero 
videtur ,  ne  ipsi  quidem  (ut  pace  ejus 
dixerim  )  qui  nuntiabat :  quod  et  ipse 
fatetur,  si  ejus  verba  diligenter  adver- 
timus.  Respondens  quippe,  Spiritus 
sanctus  supcricniel  in  te ;  nonne  aperte 
mittit  ad  magisteriura  Spiritus  sancti, 
cujus  unctione  doceatur  de  omnibus , 
quorum  ipse  sibi  non  praesumit  scien- 
tiam,  ct  discat  experlendo  quod  au- 
diendo  non  poterat?  Denique  subjungit, 


TISMa..  47 

Et  virtus  JUissimi  ohumbrabit  tibi  : 
exprcssius  profccto  significans  modum 
sccretissimum  arcani  incomprchensil)i- 
lis  ct  ineflabilis  sacraraonti ,  quo  quasi 
in  urabra  cum  sola ,  ct  in  sola  Virgine, 
sola  Trinitas  conceptum  fuerat  opera- 
tura  divinum.  Ad  hoc  quoque  investi- 
gandum  mysteriura  minus  se  idoneum 
confitetur  magnus  ille  Johannes ,  cuni 
se  indignum  pcrhibet  solvcre  corrigiam 
calceameiiti.  Sed  et  ipsani  Virginem, 
rogo,  unde  probabitur  ex  nomine  ,  vel 
ex  facie  ante  cognitam  Angelis,  quod 
ipsa  vidclitet  esset ,  quam  Deus  clegc- 
rit  in  matrem  sibi ,  cxcepto  dumtaxat 
Archangelo ,  cui  et  servanda  ab  initio 
tradita  fuisse  credenda  est  ?  Porro  au- 
tem  si  diabolus  eam  nec  post  concep- 
tionem  agnovit,  Joseph  utique  despon- 
satione  deceptus:  credipotest  et  sanctis 
Angelis  vel  ante  minirae  innotuisse, 
quod  ipsa  videlicet  esset  Dei  mater  fu- 
tura.  Sane  ctenim  reprobi  spiritus,  etsi 
destituti  suntparticipatione  gratiae  spi- 
ritualis,  non  tamenvivacitate  industriae 
naturalis. 

22.  Videsne ,  in  quantis ,  salva  fide 
et  veritate  Scripturarum,  divinumAn- 
geli  consilium  poterant  ignorasse,  prae- 
scrtim  ut  horum  revelandorum  praero- 
gativa Matri  Virgini  servaretur  ?Priraum 
equidem  cst  tempus  ,  secundum  locus, 
tertium  modus,  quartum  electio  perso- 
nae  virginalis.  Hoc  responde  fratribus  , 
qui  me  reprehendunt  quod  dixerim  ad 
laudem  Virginis ,  ideo  positum  esse  a 
Deo,  ne  cui  forte  vel  beatorum  Ange- 
lorum  suura  consiIiuraDeus,priusquam 
Virgini ,  revelasse  putetur ,  excepto 
dumtaxat  archangelo  Gabriele.  Suum 
consilium  dixi ,  non  de  opere  ,  scd  de 
operis  tempore  ,  de  loco ,  de  modo ,  de 
personaj  quoque  clectione.  Vale. 


TRACTATUS 


DE    ERRORIBUS    ABAELARDI 


INCIPIUNT  CAPITULA  IlyERESUM  PETRI  ABAELARDI. 


T,   Horrenda  simililudo  de  siKillo  aereo,  de 
specie  et  genere  ad  Trinilatem. 

Pelrus.  —  «  CuM  Sapientia  Dei  quse- 
dam  sit  potentia  ,  sicut  oereum  sigillum 
cst  quoddam  aes ;  liquet  profecto  divi- 
nam  sapieutiam  ex  divina  polentia  esse 
suum  habere  ,  ad  eam  videlicet  simili- 
fudiacm,  qua  sigillum  sereum  dicitur 
osse  quod  est  ejus  materia  ;  vel  species 
cx  genere,  quod  quasi  materia  speciei 
(licitur  esse ,  ut  animal  hominis.  Sicut 
cnim  ex  eo  quod  est  aereum  sigillum, 
cxigit  necessario  quod  aes  sit,  et  ex  eo 
quod  est  homo  ut  animal  slt,  sed  non 
c  contrario :  ita  divina  sapientia,  quse  est 
potcntia  discernendi ,  exigit  quod  sit 
divina  potentia,  sed  non  econtrario.  « 
Et post  pauca.  «  Benignitas  ipsa,qua3 
hoc  nomine  quod  Spiritus  est  demons- 
tratur,  non  est  in  Deo  potentia  sive 
sapientia.  » 

II.  Quod  Spirilus  sanctus  non  sit  de  substan- 
tia  Palris. 

«  CuM  itaque  tam  Filius ,  quam  Spi- 
ritus  Sanctus  ex  Patre  sit,  hic  quidem 
genitus,  ille  procedens;  differt  in  eo 
generatio  ipsa  a  processione ,  quod  is 
«lui  generatur  ex  ipsa  Patris  substantia 
ost,  cum  ipsa ,  ut  dictum  est,  Sapientia 
hoc  ipsum  esse  habeat,  ut  sit  quaedam 
potentia. »  Et  post pauca. «  Spiritus  vero 
quamvis  ejusdem  substantiae  sit  cum 
Patre  et  Filio,  unde  etiamTrinitas  ipsa 
liomousion,  id  est  unius  substantiae, 
praedicatur ,  minime  tamen  ex  sub- 
stantia  Patris  est  aut  Filii,  quod  esset 
ipsum  ex  Patre  vel  Filio  gigni :  sed 
magis  ex  ipsis  habet  procedere  ,  quod 
est  Deum  se  per  caritatem  ad  alterum 
extendere.  Quodammodo  etenim  per 
amorem  unusquisque  a  se  ipso  ad  al- 
terum  procedit,  cumproprie,utdictum 
cst,  nenio  ad  seipsum  caritatera  habere 


dicatur,  ut  sibi  ipsi  benignusesset,  sed 
alteri:maxime  autem  Deus,  qui  nullius 
indiget,  erga  seipsum  benignitatis  affec- 
tu  commoveri  non  potest,  ut  sibi 
aliquid  ex  benignitate  impendat,  sed 
erga  creaturas  tantum.  » 


III.  Quod  ea  Deus  solummodo  possit  facere^ 
vel  dimitiere,  vel  eo  modo  tantum  vel  eo 
tempore  quo  facit ,  non  alio. 

«  Hac  ratione  qua  convincitur,  quod 
Deus  Pater  tr.m  bonum  genuit  Filium 
quanfum  potuit ,  cum  videlicet  alitcr 
reus  esset  invidiae;  clarum  est  etiam 
omnia  quae  facit,  quantum  potest,  egre- 
gia  facere;  nec  ullum  coinmodum 
quod  conferre  possit,  subtraherevclle.» 
Et  post  pauca :  «  In  tantum  in  omnibus 
quae  Deus  facit,  quod  bonum  est  atten- 
dit,  ut  ipso  boni  pretio  potius  quam 
voluntatis  sua?  libito  ad  singula  facien- 
da  inclinari  dicatur.  »  Ilem.  «  Ex  his 
itaque  tam  de  ratione  quam  de  scripto 
collatis  constat,  id  solum  Deum  facere 
posse  quod  aliquando  facit.  »  Et  post 
pauca. «  Qui  si  mala  quae  fiunt  disturbare 
posset,  nec  icl  etiam  nisi  opportune  fa- 
ceret,  qui  nihil  importune  facere  potest : 
profecto  non  video  ,  quomodo  peccatis 
consentiens  non  esset.  Quis  enim  con- 
sentire  malo  dicendusest,  nisi  is  per 
quem  etiam  opportune  disturbari  pos- 
set  ? »  Kem. «  Praedictis  itaque  rationibus 
velobjectorumsolutionibusliquerereor 
omnibus,  ea  solummodo  Deum  posse 
facere,  vel  dimittere,  vel  eo  modo  tan- 
tum,vel  eotemporequo  facit,nonalio.» 

IV.  Quod  Chrislus  non  assumpsit  carnem  ,  ut 
nos  a  jugo  diaboli  liberaret. 

«  SciENDUM  est,  quod  omnes  nostri 
Doctores  qai  post  Apostolos  fuere,  in 
hoc  conveniunt,  quod  diabolus  domi- 
nium  et  potestatem  habebat  supcr  ho- 
raiiiem,  ct  jure  eum  possidcbat.  »  Et 


DE  ERRORIBDS 

pnxt  pnttca.  «  Nec  diaboliis  urnquam  jus 
aliquoil   haljuit  supcr  honiincm,  scd 
juro  cum  possidebat  pcrniittente  ,  ut 
carccrarius  ;  nec  [  ut  eum  ]  Filius  Dei 
a  jugo  diaboli  liberaret  ,  carnem   as- 
siunpsit.  »  Etpost  pauca.  «Quomodonos 
justilicari  vcl  reconciliarl  Deo  per  mor- 
tem  Filii  cjus  dicit  Apostolus,  qui  tanto 
amplius  adversus  hominem  irasci  de- 
buit,  quanto  amplius  in  erucifigendo 
Filium  suum  deliqucrit ,  quam  in  trans- 
gredlendo    primum  praeceptum  suum 
unius  ponii  gustu:  quomodo  enim  am- 
plius  justum    fucrat  ?  Quod  si  tantum 
fucrat  illud  Ad;c  pcccatum  ,  ut  expiari 
non  posset  nisi  ex  mortc  Christi,  quam 
expiationcm  habebit  ipsumhomicidium 
quod  in  Christo  commissum  est,  tot  et 
tanta  scdera  in  ipsum  vel  suos  commissa? 
IVumquid  mors  innocentis  Filii  tantum 
Dco  placuit,  ut  per  ipsam  reconciliare- 
tur  nobis  ,  qui  hoc  commisimus,  prop- 
terquod  innocens  Dominus  est  occisus; 
nec  nisi  hoc  maximum    fierct  pecca- 
tum,  ctiam  leviuspotuitignoscere  mul- 
to?nec  nisi  nmltiiilicritis  malistambo- 
num  facere,   in  quo  ct  jusliorcs  facti 
sumus  per  mortcm  Filii  Dci,  quam  ante 
eranuis,  ut  a  peccatis  jam  liberari  de- 
beamus  h>ltem  :  «  Cui  vero  non  crudele 
et  iniquum  videtur  ut  sanguinem  inno- 
centis  ,  et    prctium  aliquod  quis  re- 
quisierit,aut  ullomodo  ei  placueritin- 
noccntcm  interfici  ?  nedum  Deus  tam 
acccptam  mortcm  Filii  liabuit,  ut  per 
ipsam  univcrso  reconciliatus  sit  mun- 
do.  Uxc  et  his  simiiia  non  mediocrem 
movcnt    quaestionem  ,  non  solum    de 
rcdemplione  ,  sed  ctiam  de  justifica- 
tione  nostra  per  mortcm  Domini  nostri 
Jesu  Christi.    Nobis    autem    videtur , 
quod   nihilominus  sumus  justificati  in 
sanguine  Christi;  et  Deo  reconciliati 
pcr    hanc    singuhircm   graliam  nobis 
exhibitam  ,  quod  Filius  suus  nostram 
susccpit  naturam,  ct  ipsa  jios  tam  vcr- 
bo,  quam  exemplo  insliluendo  usquc 
ad    mortem   praislitit.   nos    sibi   ani- 
plius    per  amorem  adstrinxit :  ut  tanto 
divinjB  gratia;  accensi  beneficio,  nulla 
reformidct   caritas.  Qnod  quidem  be- 
neficium  anli(iuos  etiiim  Patres,  hoc 
per   fidcnj  exspectantes,  in  sumnium 

2!. 


ABAELARDL  ftO 

amorem  Dei  tamquam  homines  tem- 
porisnon  dubitamus  accendisse.  »  Et  in- 
fra.  «  Puto  crgo  quod  consilium  et  causa 
incarnationis  fuit ,  ut  mundum  luce  suae 
sapicntiie  illuminaret,  etad  amorem 
suum  accenderet. » 

V.  Quod  neque  Deus  et  homo  ,  neque  liomo 
persona  ,  quae  Cliristus  est ,  sit  terlia  perso- 
na  in  Trinitale. 


«  QuANDO  dico,  Chrlstus  est  tertia 
persona  in  Trinitate;  hoc  volo  dicere, 
quod  Verbum ,  quod  ab  a^terno  tertia 
persona  in  Trinitate  fuit,  tertia  per- 
sona  sit  in  Trinitate  :  et  ita  puto  quod 
locutio  sit  figurativa.  Si  enim  propriam 
diceremus  esse,  cura  hoc  nomcnChris- 
tus  idem  sonet  quod  Deus  et  homo, 
tunc  talis  esset  sensus  :  Deus  et  homo 
est  tertia  persona  inTrinitate,  quod 
penitus  est  falsum.  »  Etpost  pauca.  «  Et 
est  sciendum ,  quod  quamvis  conce- 
damus,  quod  ChristUs  est  tertia  per- 
sona  in  Trinitate ,  non  tamen  conce- 
dimus  quod  ha^c  persona ,  qua?  Chris- 
tus  est,  sit  tertia  persona  in  Trini- 
tate.  » 

VI.  Quod  Deus  non  plus  faciat  ci  qui  salvatu  r 
antequam  cohaereat  gratiae  ,  quam  ei  qui 
non  salvatur. 


«  Sic  iterum  solet  quaeri  illud  quod  a 
quibusdam  dicitur ,  scilicct  utrum 
omnes  homines  ita  sola  misericordia 
salventur,  ut  nullus  sit  qui  bonam  vo- 
luntatcm  habere  possit,  nisi  gralia 
Dei  prKVcnientc ,  quce  cor  moveat, 
et  bonam  volunlatcm  inspiret,  ct  in- 
spiratam  multiplicet,  et  multiplica- 
tam  couscrvet.  Quod  si  ita  est  quod 
homo  ex  se  nihil  boni  opcrari  pos.sit, 
aut  aliquo  modo  ad  divinam  gratiam 
suscipicndam  pcr  libcrum  arbitriuni 
sine  auxilio  gratia^  sc  criger<  ,  prout 
dictiim  cst,  non  possit;  non  videtuf 
ratio ,  quarc  si  peccat  puuialur.  Si  cnini 
non  potest  cx  se  aliquid  boni  faccre, 
et  talis  factus  cst  qui  sit  pronior  ad 
malum,  quam  ad  bonum ;  nonne  si 
peccat  immuniscstaculpa;  etnumquid 
Dcus,  qui  ita  infirmum  et  fragilis  na- 
turaj  cum  fecit,  est  laudandus  de  tali 
crcatione?  Immo  si  ila  esset,  noniie  pn- 
tius    culp?ndus   videretur?  »    Et   poat 

k 


«0 


S.  EERNARJ)!   ARGATIS 


pauca.  «  Quodsi  ita  osset  quod  liomoad 
divinam  gratiam  pcrcipiendam  se  cri- 
gcre  sine  alterius  gratia  non  possct; 
non  vidctur  ratio  essc ,  quarc  homo 
inculparetur ;  et  Dei  gratiam  non 
liabere  potius  in  auctorcm  ipsius  re- 
fundendum  videretur.  Quod  ita  non  est, 
sed  longe  aliter  dicendum,  prout  rei 
veritas  se  liabet.  Dicendum  est  ergo, 
quodhomo  per  rationem, a  Dco  quidem 
datara,  gratia^  appositge  cohaerere  po- 
test  :  nec  Deus  plus  facit  illi  qui  salva- 
tur  anteqiiam  cohsereat  gratia?,  quam 
illi  qui  non  salvatur.  Ita  enim  se  gerit 
Deus  erga  hoinines,  quemadmodum 
mercator  qui  habet  preliosos  iapides 
venales,qui  videlicet  expouit  eos  in 
foro,  et  oeque  omnibus  oJIert,  et  per 
ostensos  desiderium  in  eis  ad  emen- 
dura  excitat.  Qui  prudens  est,  sciens 
fic  eis  indigere ,  laborat  ut  habeat; 
acquirit  nummos,  et  cmit  eos :  qui  deses 
est  et  piger,  etsi  desiderium  habeat, 
quia  taraen  piger  est,  non  lal)orat ,  etsi 
fortior  sit  alio  corpore,  nec  emit  eos; 
et  ideo  culpa  sua  quod  caret  illis.  Simi- 
literDeus  gratiam  suam  apponit  omni- 
bus,  et  consulit  Scripturis  et  Doctoribus 
exiraiis  ,  ut  pro  libertate  arbitrii,  qua 
gratise  cohsereat  qui  prudens  est,  pro- 
videnssibi  infuturo  ex  Ubertatearbitrii 
qua  liuic  cohaeret  gratise.  Piger  vero  a 
carnalibus  desideriis  implicatus,  etsi 
desideret  beatiticari,  numquam  tamen 
vult  laborare  compescendo  se  amalo, 
sed  negligit,  quamvis  per  liberum  arbi- 
triura  possit  cohajrere  gratiae ;  et  sic  ab 
omnipotenti  Deo  negligitur.  » 

VII.  Quod  Deus  non  debeat  mala  impedire. 

«  In  prirais  videndum  est ,  quid  sit 
consentire  malo ;  et  quid  non.  llle  equi- 
dem  malo  consentiens  dicitur,  qui  cum 
debeat  hoc  prohibere,  et  possit,  non 
prohibet :  si  autem  debeat,  etnon  possit ; 
et  e  contrario  si  possit  et  non  debeat, 
non  est  reus.  Si  vero  nec  debet,  nec 
potest,  multo  minus  reus  censendus 
■est.  Et  ideo  Dcus  a  consensu  malorum 
cst  alienus ,  qui  nec  debet,  nec  potest 
mala  impedire.  Ideo  non  debet,  quia 
cura  res  per  benignitatem  illius  eveniat 
eo  modo,  quo  melius  potest,  nullomodo 


j  lioc  velle  debct.  Ideo  autem  nonpotcst, 
quia  l)onitas  illius  clecto  minori  bono, 
illi  quod  majus  cst  impedimcntum  rai- 
nime  parare  potest.  » 

VIII.  Quod  non  conlraximus  ex  Adam  cul- 
,      pam ,  sed  pcenam.  ' 

!  «  SciENDUM  est,  quod  cum  dicitur 
originale  peccatum  est  in  parvis;  hbc 
dicitur  pro  poena  temporali  et  a?terna, 
qua^  dcbetur  cis  ex  culpa  primi  paren- 
tis.  »  Et  paulo  post.  «Similiter  dicitur, 
in  quo  omncspeccaveruni :  ideo,  scilicet, 
quia  seminarium  omnium  erat  in  ilio 
qui  peccavit.  Non  tamen  inde  provenit, 
quod  omnes  peccassent  qui  non  erant: 
ct  qui  non  est,  non  peccat.  » 

IX,  Quod  corpusDomini  non  cadit  in  lerram. 

«  De  speciebus  panis  et  vini  quseri- 
tur,  si  sint  modo  in  corpore  Christi, 
sicut  prius  erant  in  substantia  panis  et 
vini,  quae  vcrsa  est  in  corpus  Christi :  an 
sint  in  aere.  Sed  verisimilius  est  quod 
sint  in  aere,  cum  sint  in  corpore  Christi 
sualiniamenta,  et  suamspeciem  habeat, 
sicut  aliacorpora  humana.  Speciesvcro 
istae ,  scilicet  panis  et  vini,  fiunt  in  oro 
ad  celandum  et  obtegendiim  corpiis 
Christi.  ^>Et  2wstpauca.<^  Hic  autemquae- 
ritur  de  hoc  quodqui  videtur  esse  raul- 
titud...  unde  et  praecipitur,  quod  a 
Sabbato  usque  ad  Sabbatum  servctur , 
sicut  de  panibus  propositionis  factum 
fuisse  legitur,  a  muribus  etiam  corrodi 
videtur  ,  et  de  raanu  sacerdotis  vel  dia- 
coniinterra-cadere.  Et  ideo  quaeritur, 
quare  Deus  permittat  ista  fieri  in  cor- 
pore  suo.  An  fortassis  non  ita  fiat  in 
corpore ,  sed  tantum  ita  faciat  apparere 
in  specie  ?  Ad  quod  dicimus,  quod  revera 
non  est  sic  in  corpore ,  sed  Deus  ita 
inspeciebus  ipsispropter  neg^  gentiam 
ministrorum  reprimendam  habere  fa- 
cit  :  corpus  vero  suum ,  prout  ei  pla- 
cet ,  reponit  et  conservat.  » 

X.  Quod  propter  opera  nec  melior,  nec  pejor 
efficiatur  liomo. 

«  SoLET  quaeri  quid  a  Doraino  remu- 
neretur ,  opus,  an  intentio,  seu  utrum- 
que.  Auctoritas  autem  videtur  vellc, 
quod  opera  a  Deo  seternaiitcr  remu- 
nerentur.  Ait  namque  Apostolus  : «  Red- 


DE   ERRORIBUS  ABAELARDI. 
»  det  Dcus  unicuique  secundum  opera 


M 


»  sua.»Et  Atlianajius  ait :«  Ueddituri  sunt 
»  de  factis  propriis  rationem.  »Et  paulo 
pos<;ait:«Et  qui  bona  egerunt,  ibunt  in 
»  vitam  aeternam  ;  qui  vero  mala,  in  ig- 
»  nem  aetcrnum. »  Nos  verodicimus  quod 
seternaliter  a  Deo  remunerentur,  sive 
ad  bonum ,  sive  ad  malum  :  nec  propter 
opera  pejor,  vel  melior  efficitur  homo, 
nisi  dum  operatur  ,  forlassis  voluntas 
ejus  in  aliquo  augmentetur.  Nec  est  con- 
fra  Apostolum  vel  alios  auctores;  quia 
cum  Apostolus  dixit,  reddet  unimique , 
etc,  ibi  eflectum  pro  causa  posuit,  opus  j 
scilicet  pro  voluntate  seu  iutentione. 

XI.  Quod  non  peccaverunt  qui  Chrisfum 
crucifixerunt  i{;noranter  ;  et  quod  non  sit 
culpae  adscribendum  quidquid  iit  per  igno- 
ranliam. 

Opponit  de  Judccis  qui  Christum  cru~ 
cifixerunt ,   et  de  aliis  qui  martyres  jjer- 
scquendo  pulabant   se    ohsequium  prce- 
stare  Deo;  et  de  Eva: ....  «  quse  non  egit 
contra  conscientiam ,  quoniam  seducta 
est,  et  tamen  certum  est  eam  peccasse. 
Ad  quod  nos  dicimus,  quod  revera  illi 
simplicesJudaeinon  agebant  contracon- 
scientiam  ,  sod  potius   zelo  legis   suae 
Christum  persequebantur ;  nec  putabant 
.se  male  agere,  et  ideo  non  peccabant: 
nec  propter  hoc  aliqui  eorum  daranati 
sunt,  sed  propter  praecedentia  peccata, 
merito  quorum  in  istam  caecitatem  de- 
voluti  sunt.  Et  inter  illos  erant  electi 
illi,  pro  quibus  Christus  oravit,  dicens: 
Pater  dimitte  illis,  quia  nesciunt  quid 
faciunt.  Nec  oravit,  ut  hocpeccatumeis 
dimitteretur,  cum  hoc  peccatum  non 
csset,  sed  potius  peccata  pra^cedentia. » 

XII.  De  potestate  ligandi  et  solvendi, 

«  Illud  quod  in  Mattha30  legitur: 
Quaecumque  ligaveris  super  terram , 
etc,  sic  intelligcndum  cst  :  Quasicum- 
que  ligaveris  super  tcrram,  id  est  in 


prscsentivita,  erit  ligatum  et  in  coelis^ 

id  est  in  praesenti  Ecclesia.  »  Et  post 

pauca.  «  Huic  sententiac,  qua  dicimus 

Dcum  solum  dimittere  peccata,  Evan- 

gclium  vidctur  obviaxc.  Ait    namquft 

Christus  ad   discipulos  suos  :  Accipite 

Spiritum  sanctum ;  quorum  remiseritis 

peccata,  remittuntur  eis.  Sed  nos  dici- 

musquodhoc  dictum  est  solis  Apostolis, 

non  successoribus  eorum.  »  Et  statim 

subditur.  «  Si  quis  tamen  successoribus 

eorum  convenire  hoc  dixerit,admodum 

supradictae  auctoritatishanc  quoque  ex- 

ponerc  decet.  » 

XIII.  De  sufjgestione ,  delectatione ,  et 
consensu. 

«  SciENDUM  quoque  quod  suggestio 
non  est  peccatum  illi  cui  suggestio  fit, 
nec  delectatio  consequens  suggestionem, 
quae  dclectatio  inest  cx  infirmitate  et 
memoria  voluptatis,  quae  est  in  imple- 
tione  illius  rci  quam  advcrsarius  sug- 
gerit,  sed  solus  consensus,  qui  et  con- 
temptus  Dei  dicitur,  in  quo  peccatura 
consistit.  »  Et  post  pauca.  «  Nec  dici- 
mus  quod  voluntas  faciendi  hoc  vel 
iilud,  nec  et  ipsura  opus  sit  peccatum, 
sed  potius,  ut  superius  dictum  est, 
ipse  Dei  contemptus  ex  aliqua  volun- 
tate.  » 

XIV.  Quod  ad  Patrem  proprie  vel  specialiter 
pertinet  omnipotentiae. 

«  Si  potentiam  tam  ad  notitiam  sub- 
sistendi,  quamad  efficaciamoperationis 
referamus,  invenimus  ad  proprietatem 
personae  Patris  proprie  vcl  specialiter 
omnipotentiam  attinere  :  quod  non  so- 
lum  cum  coeteris  duabus  personis  aeque 
omnia  efficcre  potest,  vcrum  etiam 
ipse  solusase,  non  ab  alio  exsistere 
habct  :  et  sicut  habet  a  sc  exsistere, 
ita  etiara  ex  se  habet  posse.  » 

Ilasc  sunt  capitula  Theologice,  immo 
Stultologice ,  Petri  Abaclardi, 


<l       ■■^a* 


AD  IKNOCEIVTIUJtt  II,   PONTIFICEM. 


PRiEFATIO. 

jtfnanUssimo  Patri  domino  Innocentio  ,  summo 
Pontifici,  frater  B.  Clara-vallis  vocatus  dbhas  mo- 
dicum  id  quod  est. 

Oportet  ad  vestrum  referri  apostola- 
tum  pericula  quaeque  et  scandala  emer- 
gentia  in  regno  Dei ,  ea  praesertira  quae 
de  Fide  contingunt.  Dignum  namque 
arbitror  ibi  potissimum  resarciri  damna 
fidei ,  ubi  non  possit  fides  sentire  de- 
fectum.  Hajc  quippe  hujus  praerogativa 
Sedis.  Cui  enira  alteri  aliquando  dic- 
tum  est ,  Ego  pro  te  rogavi,  Petre,  ut  non 
deficiat  fidcs  tua  ?  Ergo  quod  sequitur ,  a 
Petri  successore  exigitur  :  Et  tu  ali- 
quaiido  conversus  confirma  fratres  tuos. 
Id  quidem  modo  necessarium.  Tempus 
est  ut  vestrum  agnoscatis ,  Pater  aman- 
tissime ,  principatura ;  probetis  zelum , 
ministerium  honoretis.  In  eo  plane 
Petri  impletis  vicem,  cujus  tenetis  et 
sedem,  si  vestra  admonitione  corda  in 
iide  fluctuantia  coufirmatis,  si  vestra 
auctoritate  conteritis  fidei  corruptores. 

CAPUT  I. 

Iinpia  Abaelardi  de  sancta  Trinitate  dogmata 
recenset ,  et  explodit. 

1,  Habeivius  in  Francia  novum  de  ve- 
feri  magistro  Theologura,  qui  ab  in- 
eunte  aetate  sua  in  arte  dialectica  lusit, 
et  nunc  in  Scripturis  sanctis  insanit. 
Olira  daranata  et  sopita  dogmata,  tam 
sua  videlicet,  quam  aliena,  suscitare 
conatur,  insuper  et  nova  addit.  Qui 
dura  omniura  quse  sunt  in  coelo  sursum, 
et  quae  in  terra  deorsum,  nihil,  praeter 
solum  Nescio  nescire  dignatur;  ponit  iii 
coelum  os  suum,  et  scrutatur  alta  Dei, 
rediensque  ad  nos  refert  verba  ineffa- 
bilia,  quae  non  licet  horaini  loqui  :  et 
dum  paratus  est  de  omnibus  reddere 
r.ationera,  etiam  quae  sunt  supra  ratio- 
nem,  et  contra  rationem  praesumit,  et 
contra  fidera.  Quid  enim  magis  contra 
rationem,quam  ratione  rationem  conari 
transscendere?  Et  quid  magis  contra 


fidem,  quam  credere  nolle,  quicquid 
non  possit  ratione  attingere  ?  Denique 
exponere  volens  illud  Sapientis :  Qui 
creditcito,  levis  est  corde,  Cito  credere 
est,  inquit,  adhibere  fidem  ante  ratio- 
nem  :  cum  hoc  Salomon  non  de  fide  in 
Deura,  sed  de  mutua  inter  nos  creduli- 
tate  loquatur.  Nam  illam  quse  in  Deum 
est  fidera  beatus  Papa  Gregorius  negat 
plane  habere  meritum,  si  ei  humana 
ratio  praebeat  experimentura  :  laudat 
autem  Apostolos,  quod  ad  unius  jussio- 
nis  vocera  secuti  sunt  Rederaptorem. 
Scit  nimirum  pro  laude  dictum ,  /n  aw- 
ditu  auris  obedivit  mihi;  increpatos  e  re- 
gione  Discipulos,  quod  tardius  credi- 
dissent.  Denique  laudatur  Maria ,  quod 
rationera  fide  praevenit ;  et  punitur 
Zacharias  quod  fidera  ratione  tentavit ; 
et  rursura  Abraham  comraendatur,  qui 
contra  spera  in  spem  credidit. 

2.  At  contraTheoIogusnoster: «  Quid, 
»  inquit,  ad  doctrinara  loqui  proficit,  si 
»  quod  docere  voluraus,  exponi  non 
»  potest  ut  inteliigatur  ?  »  Et  sic  pro- 
mittens  intellectura  auditoribus  suis,  in 
his  etiara  quae  subliraiora  et  sacratiora 
profundo  illo  sinu  sacrae  fidei  continen- 
tur,  ponit  in  Trinitate  gradus,  in  ma- 
jestate  modos,  numeros  in  aeternitate, 
Denique  con&tituit  «  Deum  Patrem  ple- 
»  nam  esse  polentiam ,  Filium  quamdam 
»  potentiam,  Spiritum  sanctum  nullam 
»  potentiam  :  atque  hoc  esse  Filium  ad 
»  Patrera,  quod  quamdam  potentiam  ad 
»potentiam,  quod  speciem  ad  genus, 
»  quod  materiatum  ad  materiam ,  quod 
»  hominem  ad  animal,  quod  aereum 
»  sigillum  ad  aes.  »  Nonne  plus  quam 
Arius  hic  ?  Quis  haec  ferat?  Quis  non 
claudat  aures  ad  voces  sacrilegas?  Quis 
non  horrcat  profanas  novitates  et  vo- 
cum ,  et  sensuura  ?  Dicit  etiam : «  Spiri- 
»  tum  sanctum  procedere  quidera  ex 
»  Patre  et  Filio,  sed  minime  de  Patris 
»  esse  Filiive  substantia.  »  Unde  ergo  ? 
an  forte  ex  nihilo ,  sicut  et  universa  quae 
facta  sunt  ?  Nam  et  ipsa  ex  Deo  essc  non 


DEERRORIBU 
<llffi(clur  Apostolus,  nec  vcrctur  dicere : 
Ex  quo  omnia.  Quid  igitur?  Diceraus  ex 
Tatre  et  Filio  Spiritum  sanctum  non  alio 
prorsus  procedere  modo  quam  omnia, 
id  est  non  essentialiter ,  sed  creabiliter ; 
ac  perinde  creatum  sicut  et  omnia?Aut 
numquid  tertium  inveniet  sibi  modum, 
quo  eum  cx  Patre  Filioque  producat, 
homo  qui  nova  semper  incjuirit,  etquae 
nou  invenit  fmgit,  affirmans  ea  quae 
non  sunt,  taniquam  ea  quaj  sunt?  «  At 
»  si  esset,  inquit,  de  substantia  Tatris, 
»  profccto  gcnitus  esset,  et  duos  Pater 
»  filios  habcret.  »  Quasi  vero  omne  quod 
desubstantiaaliqua  cst,  continuoipsum 
a  quo  cst  habcat  gcnitorem.  Num  vero 
pediculi,  aut  lendes,  aut  phlegmata, 
vel  filii  carnissunt,  vel  non  sunt  de 
j^ubstantia  carnis?  aut  vermcs  de  ligno 
^utrido  prodcuntcs,  aliunde  quara  de 
nt;ni  substantia  sunt,  qui  taraen  filii 
ligni  non  sunt?  Sed  et  tineae  de  sub- 
stantia  pannorum  substantiara  habcnt, 
gencrationcra  non  habent :  et  multa  in 
Itunc  modum. 

3.  Miror  autem  hominera  acutum  et 
sciolum,  ut  quidem  ipse  sibi  videtur, 
quomodo  cum  Spiritura  sanctura  fatea- 
tur  Patri  et  Filio  consubstantialera ,  ne- 
gct  tamen  ex  Patris  Filiique  prodire 
substantia.  Nisi  forte  illos  cx  ipsius  pro- 
cedere  velit :  quod  quidera  inauditum 
est,  et  nefandum.  Si  autem  ncc  is  dc 
illonira,  nec  illi  de  hujus  substantia 
sunt :  ubi  quaeso  consubstantialitas?  Aut 
ergo  fateatur  cura  Ecclesia ,  Spiritum 
sanctura  de  substantia  illorura  essc ,  a 
quibus  non  ncgat  proccdcre ;  aut  ccrtc 
cura  Ario  consubstantialitatom  dcneget, 
et  prajdicct  apcrte  creationera.  Dcindc 
si  Filius  de  substantia  Patris  est,  Spiri- 
tus  sanctus  non  est  :  diffcrant  necessc 
est  a  se  invicem, non  solum  quia  Spiri- 
tus  sanctus  gcnitus  non  cst,  quodFilius 
est;  sed  etiam  quod  Filiusdc  substantia 
Patris  est,  quod  Spiritus  sanctus  non 
cst.  Quara  quidcm  postcriorem  differen- 
tiara  Catholica  hucusque  nescivit.  Si 
eara  adraittiraus,  ubi  Trinitas,  ubi  Uni- 
tas?  Siquidcm  Spiritu  sancto  Filioquc 
nova  a  se  diffcrentiarum  numerositate 
distantibus,  unitas  dissipatur  :  praeser- 
tim  cum  substantialem  essc  patcat  dif- 


S   ABAELARDI. 


oS 


fercntiara,  quam  iste  conalurinduccrc. 
Porro  autem  Spiritu  sancto  a  Patris  Fi- 
liique  substantia  recedente ,  non  Trini- 
tas  remanet,  sed  dualitas.  Neque  enim 
dignum  est  in  Trinitate  admitti  perso- 
nara ,  quse  nil  habeat  in  substantia  com- 
raune  cum  reliquis.  Desinat  ergo  Spiri- 
tus  sancti  processionera  a  Patris  Filii- 
que  substantia  separare  :  ne  duplici  im* 
pietate  nuraerum  et  Trinitati  rainuat, 
et  tribuat  Unitati ;  quod  utrumque  Fidcs 
abnuit  Christiana.  Et  ne  de  re  tanta  solis 
videar  humanis  inniti  rationibus,  legat 
epistolam  Hieronymi  ad  Avitum  :  et 
certe  videbit  inter  caeteras  quas  redar- 
guit  Origcnis  blasphcmias,  etiara  hoc 
cum  detestantera  quod  dixerit,  Spiri- 
tura  sanctura  de  substantia  Patris  non 
essc.  Beatus  Athanasiusin  libro  de  unita 
Trinitate  ita  loquitur  :  «  Solum  Deum 
»  ubi  meraoratus  sura ,  non  solam  pcr- 
»  sonam  Patris  indicavi :  quia  Filium  ct 
»  Spiritum  sanctum  de  hac  ipsa  sola 
»  substantia  Patris  esse  non  abnegavi.  >» 
Uoc  Athanasius. 


CAPUT    II. 

In  Trinifate   ron    esse    admittendam  ullam 
disparitatem ,  sed  omnimodam  aequalitatem. 

4.V1DET  Sanctitas  vestra,  quomodo 
isto  iLon  disputante ,  sed  dementante ,  et 
Trinitas  non  cohaeret,  et  Unitas  pendet; 
nec  istudsane  absque  injuria  majestatis. 
Quicquid  namque  illud  est  quod  Deus 
sit,  id  sine  dubio  est,  quo  noa  possit 
majus  aliquid  cogitari.  Si  ergo  in  hac 
unica  et  sumraa  majestate  juxta  consi- 
derationera  personarura  vel  parura  ali- 
quid  claudicare  rccipiraus,  dum  quod 
uni  plus  datur,  alteri  minuitur;  rainus 
profecto  est totum  ab  eo,  quo  nihil  ma- 
jus  valeat  cogiiari.  Majus  enim  sine 
dubio  est  quod  totum  maximura  est, 
quara  quod  ex  parte.  Ille  vero  digne  pro 
sua  possibilitate  divinam  aestimat  raag- 
nificentiara ,  qui  nil  in  ea  cogitat  dispar, 
ubi  est  totum  sumraum;  nil  distans, 
ubi  totum  est  unum;  nil  hians,  ubi  to- 
tum  Cbt  intcgrum ;  nil  denique  imper- 
fectum  vel  egens,ubitotum  esttotura. 
Totura  nempe  cst  Patcr,  quod  Pater  ct 
Filius  ct  Spiritus  sanctus:  lotum  Filiuii, 


5't  S.  BERNARD 

quod  ipse  et  Pater  et  Spiritus  sanctus; 
totum  Spiritus  sanctus ,  quod  ct  ipse  et 
Pater  et  Filius.  Et  totum,  unum  est 
totum,  nec  superabundans  in  tribus, 
nec  imminutum  in  singulis.  Nec  cnim 
verum  summumque  bonum ,  quod  sunt, 
inter  se  particulariter  dividunt  :  quo- 
iiiam  nec  parlicipaliter  id  possident, 
sed  hoc  ipsum  essentialitcr  sunt.  Nam 
quod  alter  ex  altcro,  vel  altcr  ad  alte- 
rum  veracissime  dicitur,  pcrsonarum 
sane  designatio  est,  non  unitatisdivisio. 
Licet  namque  in  hac  incffabili  et  in- 
comprehensibili  Deitatis  esseutia,  alter 
ct  alter  ( id  quidcm  requircntibus  pro- 
prictatibus  personarum)  sobrie  catho- 
liceque  dicatur  :  non  tamen  ibi  est  alte- 
rum,  et  alterum,  sed  simplex  unum  : 
ut  nec  praejudicium  faciat  Unitati  Tri- 
nltatis  confessio:  nec  proprictatum  sit 
exclusio,  vera  assertio  Unitatis.  Tam 
longe  proinde  fiat  a  sensibus  nostris, 
quara  est  et  a  regula  veritatis  exse- 
cranda  illa  de  genere  et  specie  non 
similitudo,  sed  dissimilitudo ;  et  nihilo- 
minus  illa  de  aere  ajreoque  sigillo  :  quo- 
iiiam  cum  genus  quidera  et  species, 
quod  ad  se  invicem  sunt ,  alterum  supe- 
rius,  altera  inferior  sit,  Deus  autem 
imus  sit  :  numquam  bene  profecto  con- 
Ycniet  tantffi  aequalitati,  et  tantae  dispari- 
tati.  Et  rursum  de  ajrc ,  et  quodam  aere , 
quod  cst  a^reum  sigillum,  quoniam  quod 
inde  ineamdcm  usurpatur  sirailitudinis 
rationem,  simile  esthuic,  idcm  judi- 
cium.Cumenim  specics(  utdixi  )minor 
sit  ct  infcrior  genere,  absit  ut  hanc  in 
Patre  et  Filio  diversitatem  cogitemus; 
absit  ut  Imic  acquicscamus  dicenti ,  hoc 
esse  Filium  ad  Patrem,  quod  spcciem 
ad  genus,  quod  homincm  ad  animal, 
quod  aereuni  sigillum  ad  aes,  quod  ali- 
quam  potcntiam  ad  potentiam.  Sunt 
quippe  cuncta  hsec,  mutua  suae  con- 
nexione  naturse,  ad  se  invicera  supe- 
riora  et  inferiora  :  ct  ob  4ioc  nulla 
prorsus  adinJttenda  similitudo  ex  his 
ad  illud,  u!)i  nihil  cst  insequale,  nihll 
dissimile.  Vidctis  de  quanta  vel  impe- 
ritia,  vel  impictate  descendat  lurum 
adinventio  sirailitudinum. 


I  ABBATIS 

CAPUT   III. 

Ahsurdum  do{;ina  Abaelardi ,  nomina  abso- 
luta  et  essentialia  uni  personae  proprie  ct 
specialiler  aUribuenlis,  oppugnat. 

5.  Adiiuc  advertite  clarius  quid  sen- 
tiat,  doceat,  scribat.  Dicit  proprie  ef 
specialitcr  ad  Patrcm  potcntiam,  ad  Fi- 
lium  sapicntiam  pcrtinere  :  quod  qui- 
dem  falsum.  Nam  et  Patcr  sapicntia ,  et 
Filius  potcntia  verissime  sunt ,  sanissi- 
mequc  dicuntur  :  ct  quod  est  commune 
amborum ,  non  erit  proprium  singulo- 
rura.  Alia  illa  sunt  profccto  vocabula, 
quae  non  ad  se  ipsos  dicuntur ,  sed  ad 
alterutrura  :  et  iileo  cst  cuique  suum,  et 
non  commune  cum  altero.  Nam  qul 
Pater  est,  Filius  non  est :  et  qui  Filius 
.est,  Pater  non  est  :  quoniara  non  quod 
ad  se,  sed  quod  ad  Filium  Pater  est, 
Pafris  nomine  designatur  ;  et  itcra  no- 
mine  Filii,  non  quod  ad  se  Filius  ,  sed 
quod  est  ad  Patrem ,  exprimitur.  Non 
sic  potentia  ,  non  sic  sapicntia,  neque 
alia  multa  ,  quae  ad  se  dicuntur  :  et  Pa- 
ter  et  Filius  non  singulariter ,  alter 
respectu  alterius.  «  Non,  inquit,  sed 
»  ad  proprietatera  personae  Patris  pro- 
»  prie  vel  specialiter  invenimus  orani- 
»  potcntiara  attinere  ,  quod  non  sOlum 
»  cum  caetcris  duabus  personis  seque 
»  omnia  efficere  potest,  vcrum  etiam 
»  ipse  solus  a  se ,  non  ab  alio  exsistere 
»  habet :  ct  sicut  habct  ex  se  iexsistere, 
»  ita  etiam  ex  se  habet  posse.  »  0  al- 
tcrum  Aristotelem !  Annon  eadem  ra- 
tione,  si  hoc  ratio  esset,  et  sapientia  et 
benignitas  proprie  pertinerent  ad  Pa- 
trem  :  cum  etsaperc,  et  benignum  esse, 
aeque  a  se  Pater ,  ct  non  ab  alio  habeat, 
queraadraodum  et  esse,  et  posse?  quod 
si  non  abnuit  (ncc  cnim  de  ratione  po- 
test )  quid  quseso  facturus  cst  de  illa 
nobili  sua  partitione,  in  qua  ut  Patri 
potcntiain,  sic  Filio  sapicntiara,  sic 
Spiritui  sancto  bcnignitatem  proprie  ac 
specialiter  assignavit?Non  eniin  una  et 
eadcm  res  proprie  poterit  conveniro 
duobus,  hoc  est,  ut  cuique  propriasit. 
Eligat  quod  vult  :  aut  dct  sapientiam 
Filio ,  et  toHat  cam  Patri;  aut  Patri  tri- 
buat,et  aufcrat  Filio;  et  rursumbenig- 
nitatem  aut  Spiritui  sancto  sine  Palrc, 


DE  ERRORIBU 
aut  Patri  siiic  Spiritu  sancto  assignet  : 
uut  certc  desinat  nomina  communia 
propria  faccrc  ;  et  Patri ,  quoniam  a 
soipso  lial)etpotentiam,uon  ideo  tamen 
nudeat  conccdere  propriam  :  ne  et  be- 
iiignilatem  simul  et  sapientiam ,  quas  a 
se  nihilominus  habet,  identidera  pro- 
prias  ipsi  suaratione  assignare  cogatur. 

6.  Sedexspcctcmus  adliuc,  ct  videa- 
mus,  quam  theorice  noster  Theologus 
invisibilia  Dei  contempletur.  Dicit  (  ut 
dixi)  proprie  omnipotentiam  pertinere 
ad  Patrem;  atque  hanc,  ut  sit  integra 
t't  perfccta,  in  gercndo  et  discerncndo 
constituit.  Porro  Filio,  ut  jam  dictum 
cst,  assignat  sapientiam ;  ipsamque  non 
simpliciter  quidem  potentiam ,  sed 
quamdam  in  Deo  potentiam  csse  defi- 
iiit,  id  est  potcnliam  tanlum  disccr- 
nendi.  Forte  timet  injuriam  faccre  Pa- 
tri  si  tantum  tribuat  Filio ,  quantum  et 
ipsi  :  ct  cui  non  audet  potentiam  dare 
integram,  concedit  dimidiam.  Et  quod 
dicit ,  manifestis  dcclarat  exemplis  , 
asserens  potentiam  discernendi,  quae 
cst  Filius ,  ita  quamdam  esse  poten- 
tiam,  quemadmodum  homo  quoddam 
est  animal,  et  sigillum  aereum  quoddam 
cst  xs  :  atque  hoc  essc  potentiam  dis- 
cernendi,  ad  gerendi  discernendique 
potentiam ,  id  est  Filium  ad  Patrem , 
quod  homo  ad  animal  est,  quod  aereum 
sigillum  ad  xs.  «  Sicut  enim,  inquit,  ex 
>»  eo  quod  est  aereum  sigillum ,  exigit  ne- 
»  cessario  ut  a?s  sit ;  et  ex  eo  quod  est 
»  homo ,  ut  animal  sit,  sed  non  e  con- 
»  verso  :  ita  divina  sapicntia,  quae  est 
»  potentia  discernendi,  exigit  quod  sit 
M  divina  potentia ,  sednone  converso. » 
Quii  igitur?  Vis  ut  juxta  tuam  simili- 
tudinem,adinstarprajcedentium,etiam 
cx  hoc  quod  Filius  cst ,  cxigat  ut  Pater 
sit :  hoc  est ,  ut  qui  Filius  cst ,  Patcr 
sit,  quamquam  non  e  converso?Si  lioc 
dicis,  ha^reticus  es  :  si  non  dicis,  vacat 
i>imilitudo. 

7.  Ad  quid  enim  tibi  ipsam  tanto  cir- 
cuitu  de  longe  positis  rcbus  et  minus 
convenientibus  emcndicas,  tanto  la- 
borc  colligis,  tanta  inculcas  inani  mul- 
liplicitatc  verborum  ,  tantis  effcrs  lau- 
dihus ,  si  non  facit  ad  quod  adducitur , 
ut  vidclicct  mcmbra  ad  mcmbn!  con- 


S  ABAELARDI.  55 

gruisproportionibusrcducantur?Nonne 
hoc  opiis,  hic  labor  cst,  ut  per  ipsam 
nos  doccas  eam ,  quae  est  inter  Patrem 
et  Filium  ,  habitudinem  ?  Tencmus  au- 
tem  te  docente  ad  hominis  positionem 
poni  animal,  scd  none  converso  secun- 
dum  regulam  dialccticae  tuae  :  qua  non 
quidem  posito  gencrc  ponitur  spccies, 
sed  posita  specie  ponitur  genus.  Cum 
ergo  Patrem  ad  gcnus,  Filium  ad  spe- 
ciemreferas  ;  nonne  idratio  similitudi- 
nispostulat,  ut  similitcr  posito  Filio, 
Patrem  poni  ostendas,  et  non  converti? 
ut  quomodo  qui  homo  est ,  necessario 
animal  est ,  scd  non  convcrtitur  :  ita 
quoque  qui  Filius  est  necessario  Patcr 
sit ,  et  aeque  non  convertatur.  Sed  con- 
tradicit  tibi  in  hoc  catholicaFides,  quae 
profecto  utrumque  recusat,  tam  Patrem 
videlicet  esse  qui  Filius  est,  quam  esse 
Filium  qui  Pater  est.  Nam  alius  procul- 
dubio  Pater ,  atque  alius  Filius  :  quam- 
vis  non  aliud  Pater,  quam  Filius.  Nam 
per  alius  et  aliud,  novit  pietas  Fidei 
cautc  inter  personamm  proprietates  et 
individuam  essentiae  unitatem  discer- 
nere  ;  et  medium  iter  tcnens ,  rcgia  in- 
cedere  via  :  ut  nec  declinet  ad  dcxte- 
ram ,  confundendo  personas ;  nec  respi- 
ciat  ad  ^inislram,  substantiam  divi- 
dendo.  Quod  si  per  simplex  esse  dicas 
vere  consequi  ut  si  Filius  est ,  neces- 
sario  Patcr  sit :  nil  te  juvat,  cum  ratio 
relationis  necessario  cxigat,ut  convcr- 
tatur,  ct  cadem  vcritas  comitetur  con- 
vcrsam  :  quod  non  congruit  adducta)  de 
genere  et  specic,  vel  de  aere  ,  sereoque 
sigillo  similitudini.  Ncque  enim,sicut 
per  simplex  csse  dumtaxat  verissime 
dicitur,  Si  Pater  est,  Filius  cst ;  ct  si  Fi- 
liusest,  Pater  est :  ita  etiam  possu- 
mus  inter  hominem  et  animal ,  sive 
inter  aercum  sigillum  et  aes ,  in  veritate 
convertibilcm  tcxerc  consequcntiam. 
Nametsi  verum  sit  diccre  ,  Si  Iiomo  c?l, 
animal  cst  :  non  tamen  vera  cst  con- 
versa,  qua  dicitur  ,  Si  animal  cst,  ho- 
mo  est.  Et  itera  si  sigillura  aereum  est, 
neccssario  sequitur,  ut  aes  sit :  non  ta- 
men  si  aes  sit,  ncccssario  sequitur,  ut 
sigillum  aereum  sit.  Sed  jam  pcrgamus 
ad  rclicjua. 
8.  En  juxla  islum  habcjnus  omnipo- 


ZC)  S.  BERNARD 

lcntiam  in  Patre,  quamdam  potenliam 
in  Filio  :  dicat  noLis  ctiam  de  Spiritu 
sancto  quid  scntiat.  «  Bcnignitas  ipsa, 
»  inquit ,  quaehoc  nominc  quodestSpi- 
»  ritus  sanctusdemonstratur,non  est  in 
»  Deopotentia,sivcsapicntia.»Yidcl)am 
salanam  tamquam  fulgur  cadentcm  de 
coelo.  Sic  debet  cadere  ,  qui  ambulat  in 
magnis  et  mirabilibus  supcr  se.  Yides, 
Pater  sancte,  quas  scalas,  immo  quae 
pra3cipitia  istesibiparaverit  adruinam. 
Omnipotentiam,  semipotenliam,  nul- 
Jam  potentiam.  Ipso  auditu  horreo,  et 
ipsum  horrorem  puto  sufficerc  ad  re- 
fellendum.  Ycrumtamcn  testimonium 
pono,  quodturbato  interim  occurrit  ad 
removendam  Spiritus  sancti  injuriam. 
In  Isaia  legitur,  Spiritus  sapienlioc,  Spi~ 
rilus  forliludinis ;  Y>er  quod  utique  satis 
aperte  istius  audacia,  etsi  non  compri- 
mitur,  convincitur  tamen.  0  lingua 
jnagniloqua!  Esto  ut  injuria  Filii  vcl 
Patris  remittatur  tibi  :  numquid  blas- 
phemia  Spiritus?  Manet  Angelus  Do- 
miiii,  qui  secet  te  medium ;  dixisti  enim : 
«  Non  est  Spiritus  sanctus  in  Dco  po- 
»  tentia ,  sive  sapientia.  »  Ita  pes  su- 
perbise  ruit  cum  irruit. 


CAPUT  IV. 

Refellit  definitionem   fidei,  qua  dlcit  Abae- 
lardus  fidem  esse  aestimationem. 

9.  Nec  mirum  sl  homo ,  qui  non  curat 
quae  dicat,  irruens  in  arcana  Fidei, 
thcsauros  absconditos  pietatis  tara  irre- 
Ycrcnter  invadit  atquc  disccrpit :  cum 
de  ipsa  pictate  fidei  nec  pic  ,  nec  fide- 
liter  sentiat.  Denique  in  primo  limine 
Tlieologise,  vel  potius  Stultilogiae  suse, 
lidem  diffinit  aistimationcm.  Quasi  cui- 
que  in  ea  sentirc  et  loqui  quae  libcat 
liceat ;  aut  pendcant  sub  incerto  in 
vagis  ac  variis  opinionil)us  nostrae  Fidci 
sacramcnta ,  ct  non  magis  certa  vcritate 
subsistant.  Nonne  si  fluctuat  fides,  ina- 
nis  est  et  spcs  nostra?  Stulti  ergo  Mar- 
tyres  nostri,  sustinentes  tam  acerba 
proptcr  incerta,  nec  dubitantcs  sub  du- 
l)io  rcmunerationis  pra^mio  durum  per 
exitum  diuturnum  inire  exsilium.  Sed 
absit  ut  putemus  in  fide  vel  spe  nostra 
aliquid,  ut  is  putat ,  dubia  ajstimatione 


I  ABBATIS 

pcndulum ;  et  non  magis  totum  quod  in 
ea  est,  ccrta  ac  solida  veritate  sub- 
nixum,  oraculis  ct  miraculis  divinitus 
persuasum,  stabililum  et  consccratum 
partu  Yirginis  ,  sanguine  Rcdemptoris, 
gloria  resurgentis.  Tcstimonia  ista  crc- 
dibilia  facta  sunt  nimis.  Si  quo  minus, 
ipsc  postremo  Spiritus  reddit  testimo- 
nium  spiritui  nostro,  quod  filii  Dei  su- 
mus.  Quomodo  ergo  fidem  quis  audet 
dicerc  aistimationcm,  nisi  qui  Spiritum 
istum  nondum  accepit,  quivc  Evangc- 
lium  aut  ignoret ,  aut  fabulam  putet? 
Scio  cui  credidi ,  et  cerlus  sum ,  clamat 
Apostolus;  et  tu  mihi  subsibilas  :  Fides 
est  aistimatio  ?  Tu  mihi  ambiguum  gar- 
ris,  quo  nihil  est  certius.  Sed  Au- 
gustinus  aliter  :  «  Fides  ,  ait,  non  con- 
» jectando  vel  opinando  habctur  in 
»  corde  in  quo  est,  ab  eo  cujus  est;  sed 
»  certa  scientia,  acclamante  conscien- 
»  tia.  »  Absit  ergo,  absit  ut  hos  fines 
fides  habcat  christiana.  Academicorum 
sint  istae  sestimationes ,  quorum  est  du- 
bitare  de  omnibus ,  scire  nihil.  Ego 
vero  sccurus  in  Magistri  gentium  sen- 
tentiam  pergo,  ct  scio  quoniam  non 
conf undar.  Placet  mihi ,  fateor ,  illius  de 
fide  diffinitio  ,  etsi  iste  etiam  ipsam  la- 
tenter  insimulet.  Fides  est ,  ait,  sub- 
stantiarerum  sperandaruni,  argumentum 
non  apparentium.  Substantia ,  inquit, 
rerum  sperandarum ,  non  inanium 
phantasia  conjecturarum.  Audis  sub- 
stantiam.  Non  licet  tibi  in  fide  putare  , 
vel  disputarB  pro  libitu;  non  hac  illac- 
que  vagari  per  inania  opinionum ,  per 
devia  errorum.  Substantiaj  nomine  ali- 
quid  tibi  certum  fixumque  prsefigitur  : 
cerlis  c]auderisfinibus,certis  limitibus 
coarctaris.  Non  cst  enim  fides  sestima- 
tio,  sed  certitudo, 

10.  Sedadvertite  csptera.*Omii{o  quod 
dicitspiritumtimoris  Domini  non  fuisse 
in  Domino ;  timorem  Domini  castum  in 
futuro  sseculo  non  futurum ;  post  con- 
sccrationem  panis  et  calicis,  priora  ac- 
cidentia,  quae  remanent,  pendere  in 
aere ;  dsemonum  in  nobis  suggestiones 
contactu  fieri  lapidum  ct  herbarum , 
prout  illorum  sagax malitia  novit  harura 
rcrum  vires  diversas  diversis  incitandis 
et  incendcndis  vitiis  convenirc  ;  Spiri- 


DE  ERRORIBUS 


tum  sanctum  esse  animam  mundi ;  mun- 
dum,  juxta  Platoncm ,  tanto  cxcellen- 
tius  animal  cssc,  quanto  mcliorem  ani- 
mam  habet  Spiritum  sanctam.  Ubi  dum 
multum  sudat ,  quomodo  Platonem  fa- 
ciat  christianum ,  se  probat  elhnicum. 
Hsec,  inquam,  omnia,  aliasque  istius- 
modi  na^nias  ejus  non  paucas  praetereo  : 
venio  ad  graviora.  IVon  quod  vel  ad 
ipsa  cuncta  respondeam  ,  magnis  enim 
opus  voluminlbus  esset :  illaloquor  quae 
tacere  hon  possum. 


CAPUT  V. 

Arguit  Abaelardum ,  sua  sensa  aut  somnia 
unanimi  Patrum  sententiae  praeferentem  ; 
praesertim  ubi  dicit ,  Christum  non  ideo  in- 
carnatum  ,  ut  hominem  liberaret  de  potes- 
tatesatanoe. 

41.  Mysterium  nostrse  redemptionis, 
sicut  in  libroquodam  Sententiarum  ip- 
sius,  et  item  in  quadam  ejus  exposi- 
tione  epistolae  ad  Romanos  legi,  teme- 
rarius  scrutator  majestalis  aggrediens, 
in  ipso  statim  suaj  disputationis  exordio, 
ecclesiaslicorum  Doctorura  unam  om- 
nium  de  hac  re  dicit  esse  sententiam, 
ot  ipsam  ponit  acspernit,  etgloriaturse 
habere  meliorem  :  non  veritus  contra 
praiceptum  Sapientls  transgredi  termi- 
nos  antiquos,  quos  posuerunt  Patres 
aiostri. « Scicndum  est,  ait,  quod  omnes 
5>  Doctores  nostri  post  Apostolos  in  hoc 
5>  conveniunt,  quod  diabolus  dominium 
»  etpotestatemhabebatsuperhomlnem, 
»  ct  jure  cum  possidebat :  idco  scilicet 
»  quod  homoex  libertatearbitrii,quam 
vliabebat,  spontc  dlabolo  conscnslt. 
»  Aiunt  namquc  ,  quod  si  quis  aliquem 
»viccrit,  victus  jure  victoris  scrvus 
»  constituitur.  Idco,  inquit,  sicut  dl- 
»  cunt  Doctorcs,  hac  neccssitate  incar- 
»  natus  cst  Filius  Dei,  ut  homo,  qui 
»  aliter  libcrari  non  potcrat,  per  mor- 
»  tem  innocentisjure  libcrarctura  jugo 
»  diaboli.  Sed,  ut  nobis  vidctur,  ait , 
»  ncc  diabolus  umquam  jus  aliquod  in 
»  homine  habuit,  nisi  forte  Deo  pcr- 
»  mittente,  ut  carcerarius  :  nec  Filius 
»  Dei  ut  hominem  liberarct ,  carncm 
»  assumpsit.  »  Quid  in  his  vcrbis  into- 
lcrabilius  judlcem,  blasphcmiam,  an 
arrogantiam  ?quiddamnabiliuSj  temeri- 


ABAELARDI.  57 

tatem,  an  impietatcm?  An  non  justius 
os  loqucns  talia  fustibus  tunderetur, 
quam  rationibus  refcllcrctur?  Nonnc 
omnium  mcrito  in  se  provocat  manus  , 
cujus  manus  contra  omncs?  Omncs,  in- 
quit,  sic  :  sed  non  ego  sic.  Quid  ergo 
tu?  quid  melius  affers?  quid  subtiliu* 
invenis?  quld  secretius  tibi  revclatum 
jactas,  quod  tot  praetcrierit  sanctos,  ef- 
fugerit  sapientes?  Aquas  furtivas  et 
panes  absconditos,  puto,  apponet  nobis 
iste. 

42.  Dic  tamcn  ,  dic  quicquidillud  est, 
quod  tibi  videtur,  et  nulli  altcri.  An  quod 
Filius  Dei  non  ut  hominera  liberaret , 
hominem  induit  ?  IIoc  plane  nemini ,  to 
excepto,  videtur:  tu  videris  ubi  vide- 
rls.  Non  enim  hoc  a  sapiente,  non  a 
Propheta ,  non  ab  Apostolo ,  non  deni- 
que  ab  ipso  Domino  accepisti.  Magister 
gentlum  accepit  a  Domino ,  quod  et 
tradidit  nobis.  Magister  omnium  suam 
doctrinam  fatetur  non  esse  suam  :  Non 
enim,  ait,  a  meipso  /o^uor. Tuvero  de  tuo 
nobis  tradis,  et  quod  a  nemine  acce- 
pisti.  Qui  loquitur  mendacium,  de  pro- 
prio  loquitur.  Tibl  proinde  sint,  quaj  tua 
sunt.  Ego  Prophctas  et  Apostolos  audio, 
obedio  Evangelio,  sed  non  Evangelio 
secundum  Petrum.  Tu  novum  nobis 
condis  Evangelium  ?  Quintura  Ecclesia 
evangelistara  non  recipit.  Quid  Lex, 
quid  Prophetae ,  quid  Apostoli ,  quid 
apostolici  viri  nobis  aliudevangelizant, 
quam  quod  solus  tu  ncgas,  Deura  vidc- 
licet  factura  hominem,  ut  hominero  li- 
beraret?  Et  si  Angelus  de  coelo  aliud 
nobis  evangclizavcrit,  anathcma  sit. 

45.  Sed  qui  vcnerunt  post  Apostolos, 
Doctores  non  reclpls,  homo  qui  super 
omnes  doccntcs  te  intellexisli.  Denique 
non  erubcscis  dicere,  quod  adversum 
te  omnes  sentiant,  cum  ab  invicemnon 
dissentlant.  Frustra  proindc  illorum  tibi 
fidem  doctrinamque  proponcrem,  quos 
jara  proscripsisti  :  ad  Prophetas  te  du- 
cam.  Loquitur  sub  typo  Jerusalem  ad 
populum  acquisitionis,  non  Propheta  , 
sed  in  Propheta  Dorainus ,  dicens  :  Sal- 
vaho  te^etUberabo  <e,  nolitimere.  Quaris 
a  qua  potcstate  ?  Non  cnira  vis  ut  dia- 
boius  in  hominem  habeat,  vel  habuerit 
potestatem  :  fateor  nec  cgo.  Non  tamcn 


58  S.  BERNARDI  ABBATIS 

idcirco  non  Iiabct,  quia  ego  ct  tu  hoc 


iiolumus.  Hoc  si  non  confitcris  tu  ,  nec 
cognoscis  :  cognoscunt  ct  dicunt  qui  re- 
dempti  sunl  a  Domino  ,  quos  redemil  de 
manu  inimici.  Quod  ininimc  ncgares  et 
tu,  si  non  esscs  sub  manu  inimici.  Non 
potcs  gratias  agerc  cum  rcdcmptis,  qui 
redemptus  non  cs.  ISam  si  redemptus 
csses,  llcdcmptorcm  agnosccres,  etnon 
nogarcs  rcdcmptioncm.  ISfcc  qua^rit  re- 
(!imi,  qui  se  nescit  captivum.  Qui  au- 
lcm  scicrunt,  damaverunt  ad  Dominum, 
et  Dominus  cxaudint  eos  ,  et  redemit  eos 
de  manu  inimici.  Et  ut  intelligas  hunc 
inimicum  qui  sit :  Quos  redemit,  ait ,  de 
'  manu  inimici,  de  regionibus  congregavit 
cos.  Scd  primum  quidcm  agnosce  hunc 
congrcgatorem,  de  quo  Caiphasprophe- 
tat  in  Evangelio ,  quia  Jesus  moreretur 
pro  gcntc.  Et  qui  narrat,  sequitur  di- 
ccns :  Non  tanlum  pro  gente,  sed  ut  filios 
Dei  ,  qui  erant  dispersi ,  congregaret  in 
unum.  Quo  erant  dispersi?  In  omnes  rc- 
giones.  Ergo  quos  redemit ,  de  regioni- 
Lus  congrcgavit  cos.  Non  congregaret, 
nisi  redimeret.  Erant  cnim  non  solum 
<lispersi,  sed  et  captivi.  Redemit,  el 
congregavit :  redemit  autem  de  manu 
iuimici.  Non  dicit  inimicorura,  sed  ini- 
r.iici.  Inimicus  unus,  regioncs  muUic. 
Siquidem  non  de  regione,  sed  de  regio- 
iiibus  congregavit  eos,  a  solis  ortu  et 
occasu ,  ab  aquilone  et  mari.  Quis  iste 
imus  tam  potens  dominus ,  qui  non  uni 
praefuit  regioni,  scd  omnibus  ?  Non 
alius,  ut  arbitror,  quam  illc,qui  ab  alio 
Propheta  dicitur  absorhere  fluvium ,  id 
cst  genus  humanum ,  et  non  mirari :  ha- 
here  autem  fiduciam,  quod  et  Jordanis , 
hoc  est  electio  ipsa  ,  influat  in  os  ejus. 
Beati  qui  sic  intluunt  ut  effluant,  qui 
sic  intrant  ut  cxcant. 

44.  Sed  quid  ?  Nondum  forte  credis 
Prophctis,  sic  sibi  concinentibus  dc 
diaboli  potestate  in  hominem.  Veni 
mecum  et  ad  Apostolos.  I>ixisti  nempe 
te  non  sentire  cum  illis,  qui  post  Apo- 
stolosvenerunt.  Assentias  velApostolis, 
si  forte  et  tibi  contingat  quod  unus  eo- 
rumloquitur  de  quibusdam  :  Nequando, 
inquiens  ,  det  illis  Deus  poanitentiam  ad 
cognoscendam  veritatem ,  ut  resipiscant  a 
diaboli  laqueis ,  a  q'iO  capUvi  tenentur  ad 


ipsius  voluntatem.  Paulus  cst  istc ,  qui 
homincs  a  diabolo  captivos  tcneri  asse- 
rit  ad  cjus  voluntatcm.  Audis  ad  ejus 
voluntatem,  et  negas  potcstatem  ?  Si  ct 
Paulo  non  credis  ,  veni  jam  ad  ipsum 
Dominum;  si  forte  audi .s,  etquicscas. 
Ncmpe  ab  ipso  appellatur  Princeps  /m- 
jusmundi ,  ct  forlis  armalus  ,  posscssor- 
quc  vasorum  :  et  dicis  eum  non  habere 
potestatcm  in  homincs  ?  INisi  tu  aliud 
putas  lioc  loco  intelligi  atriura  ,  quam 
mundura;  vasa,  quara  horaines.  Quod 
si  atriura  diaboli,  mundus  erat ;  ct  ho- 
mincs  vasa  ejus;  quomodo  non  domi- 
nabatur  hominibus  ?  Ait  item  Dominus 
capicntibus  sc  :  Hcec  est  hora  vestra,  ct 
poteslas  tencbrarum.  Potcstas  ista  non 
latuit  illum  qui  dicebat :  Qui  eruil;  nos 
de  ]wteslate  tencbrarum ,  ct  transtulit  in 
regnumfdiiclarilatis  suce.  Ilanc  ergo  Do- 
minus  ne  in  se  quidem  negavit  diaboli 
potcstatcm ,  sicut  nec  Pilati ,  qui  mem- 
brum  erat  diaboli.  Ait  siquidcra  :  Non 
haberes  potestatem  in  me  idlam,  nisi  data 
tibi  fuissetdesuper.  Quod  si  in  viride  lig- 
num  in  tantura  grassala  est  ista  desu- 
per  data  potestas,  aridura  quomodo  non 
fuitausa  contingere  ?Nec  injustam  puto 
iste  causabitur  potestatera  datam  desu- 
pcr.  Discat  ergo  diabolum  non  solum 
potestatem,  scd  et  justam  habuisse  in 
homines :  ut  consequenter  et  lioc  videat, 
vcnisse  utique  in  carne  Dci  Filium 
propter  liberandos  homines.  Caitcruni 
ctsi  justam  dicimus  diaboli  potcstatem, 
non  tameif  et  voluntatem.  Unde  non 
diabolus  qui  invasit ;  non  Iiomo  qui  me- 
ruit  :  sed  justus  Dominus  qui  exposuit. 
Non  enim  a  potestate,  sed  a  voluntate 
justus  injustusve  quis  dicitur.  Hoc  ergo 
diaboli  quoddara  in  hominera  jus ,  etsi 
non  jure  acquisitum,  sed  nequitcrusur- 
patum;  juste  tamen  permissum.  Sic 
itaquc  homo  juste  captivus  tencbatur, 
ut  tamen  nec  in  homine,  nec  in  diabolo 
illa  esset  justitia ,  sed  in  Deo. 

CAPUT   VI. 

In  opere  liberalionis  humanae  non  solum  jui- 
sericordiam  ,  sed  et  justiliam  relucere. 

15.  JuSTE  igitur  homo  addictus,  sid 
misericoiditer  libcratus;  sic  tamcji  nii- 


DE  ERRORIBUS  ABAELARDI. 


KO 


sericorditer,  ut  non  dcfucrit  justilia 
quajdametinipsaliberatione :  quoniam 
hoc  quoque  fuit  de  raisericordia  libe- 
ran^is,  ut  (  quod  congruebat  reniediis 
liberandi  )  justilia  magis  contra  inva- 
sorom  ,  quam  potentia  uteretur.  Quid 
uanique  ex  se  agere  poterat,  ut  semel 
amissam  justitiam  recuperaret  liomo 
servus  peccati,  vinctus  diaboli  ?  Assig- 
nata  est  ei  proinde  aliena,  qui  caruit 
sua;  etipsa  sic  est.  Venit  princeps  hu- 
jus  mundi ,  et  in  Salvatore  non  invenit 
quicquajn  :  et  cum  nihilo  minus  inno- 
centi  manus  injecit,  justissimc  quos  te- 
nebat  amisit :  quando  is  qui  morti  nihil 
debebat ,  accepta  mortis  injuria,  jure 
iilum,  qui  obnoxius  erat,  et  mortis  de- 
bito,  et diaboli  solvit  dominio.  Qua  enim 
justitia  id  secundo  liomo  exigeretur  ? 
Homo  siquidem  qui  debuit ;  homo  qui 
solvit.  INam  si  iinus,  inquit ,  pro  omni- 
bus  mortuus  esf,  crgo  omnes  morlui  sunl : 
ut  videlicet  satisfactio  unius  omnibus 
imputetur,  sicut  omnium  pcccataunus 
ille  portavit;  ncc  alter  jam  inveniaiur 
qui  lorefecit*,alter  qui  satisfecit :  quia 
caput  et  corpus  unus  est  Christus.  Sa- 
tisfecit  ergo  caput  pro  membris,  Chris- 
tus  pro  visccribus  suis,  quando  juxta 
/ivangelium  Pauli,  quo  convincitur  men- 
dacium  Petri ,  morluus  jrro  nobis  convi- 
vificavit  nos  sibi,  donans  nobis  omnia  de- 
licta,delens  quod  odcmw?n  nos  cratclii- 
rographum  decreli,  qaod  erat  contrarium 
nobis  ;  et  ipsum  tulit  de  mcdio  ,  affigens 
illud  cruci ,  exspolians  principatus  et  po- 
testates. 

i6.  Utinam  ego  inveniar  in  his  spo- 
liis,  quibus  spoliatae  sunt  contraria;  po- 
testates,  traductus  et  ipse  in  possessio- 
nem  Domini  !  Si  me  insecutus  Laban 
argucrit ,  quod  recesserim  clam  ab  eo ; 
audiat  clam  rae  accessisse  ad  eum  ,  et 
ob  hoc  clam  recessisse.  Subjecitmeilli 
causa  sccr^tior  peccati  :  subduxit  me 
illi  ratio  occultioris  justitiae.  Autsi  gra- 
tis  vcnumdatus  sura ,  gratis  non  rcdi- 
niar  ?  Si  Assur  sine  causa  calumniatus 
cst  mihi,  sine  causa  causam  exigit  eva- 
sionis.  Quod  si  dixerit ,  Pater  tuus  ad- 
dixit  te  ,  rcspondcbo  :  Sed  frater  raeus 
rcdcmit  me.  Curnon  aliunde  justitia, 
cum  aliunde  rcatus  ?  Alius  qui  peccato- 


rera  constituit,  alius  qui  justiflcat  a 
peccato;  alterin  semine,  altcr  in  san- 
guine.  An  peccatum  in  semine  peccato- 
ris,  et  non  justitia  in  Chrisli  sanguine  ? 
Sed  justitia,  inquiet,  sit  cujus  est  : 
quid  ad  te?  Esto.  Sed  sit  etiam  culpa 
cujus  est  :  quid  ad  me  ?  An  justitla 
justi  super  eum  erit,  et  impictas  inipii 
non  erit  super  eum  ?  Non  convenit  il- 
lium  portare  iniquitatem  patris,  et 
fraternae  fieri  exsortcm  justitiae.  Nunc 
ergo  per  homincm  niors,  et  per  homi- 
nem  vita.  Sicut  enim  in  Adam  omnes 
moriuntur,  ita  et  in  Christo  omnes  vivifi- 
cafeitnfur  :quoniam  non  sic  illiattineo, 
ut  non  et  isti.  Si  illi  per  carnem  ;  et  per 
fidcra  huic  :  et  si  infectus  ex  illo  origi- 
nali  concupiscentia ;  etiam  Christi  gra- 
tia  spiritali  perfusus  sura.  Quid  milii 
plus  imputatur  de  praevaricatore  ?  Si 
generatio,  rcgenerationem  oppono;  nisi 
quod  spiritalis  est  ista,  illa  carnalis. 
i\ec  patitur  ratio  aequitatis  ut  ex  a^quo 
contendant :  sed  vincat  necesse  est  spi- 
ritus  carncm,  et  sit  cfficacior  causa , 
cujus  potior  est  et  natura  :  quo  plus  vi- 
delicet  prosit  generatio  sccunda,  quam 
priraa  nocuerit.  Sanepervenit  dclictum 
adme,  sed  pervenit  et  gratia.  Etnon 
sicut  dclicfum  ,  ita  et  donum.  Nam  judi- 
cium  ex  uno  incondcmnalionon ;  gratia 
autem  exmultis  deliclis  in  juslificationem. 
A  primo  homine  manavit  dclictura;  a 
surarao  ccelo  egressio  gratiae.  Utrumquc 
a  parente,  illud  a  primo,  ista  a  summo. 
Tcncna  nalivitas  perdit  me  :  et  non 
multo  magis  generatio  coelestis  conser- 
vat  mc?  Ncc  vereor  sic  erutus  de  potcs- 
tatc  tencbrarum  rcpelli  a  Palre  lumi- 
num  ,  justificatus  gratis  in  sanguine 
Filii  ejus.  JNcmpe  ipse  qui  justificat: 
quis  est  qui  condcmnet  ?  Non  condcra- 
nabit  justum  ,  qui  niisertus  est  pecca- 
tori.  Justum  mc  dixcrim,  sed  illius 
jusiitia.QuKnam  ipsa?  Finislegis  Chris- 
lus,  adjusliliam  omni  credenfi.  Denique 
qui  factus  est  nobis,  inqn\t,justifiaa  Deo 
Pafre.  Qua)  ergo  niihi  justitia  facla  est, 
mcanonest?  Si  mca  traducta  culpa, 
cur  non  et  niea  indulla  justitia?  Et  sane 
mihi  tutior  donataquara  innata.  Nam  ista 
quidcni  gloriam  habet,  sed  non  apud 
Deum  :  illa  autcni    cum  sit  salutis  cffi- 


(10  S.  BKRNAIl 

«ax,  malciiam  noii  liabet  gloiiaiidi 
nisi  in  Domino.  Nam  elsi  justus  fuero, 
inquit ,  non  levaho  caput;  ne  videlicet 
responsum  accipiat  :  Quid  habes  quod 
iion  accepisti?  Si  autem  accepisti ,  quid 
gloriaris,  quasi  non  acceperis  ? 


CAPUT  VII. 

Abaclardum   perslringit  ,  impie  ac   temere 
Dei  secreta  scrutantem  et  extenuantem, 

47.  H^c  est  justitia  hominis  in  san- 
guine  Redemptoris :  quam  hoino  per- 
ditionis  exsufflans  ct  subsannans,  in 
tantum  evacuare  conatur,  uttotum  quod 
Dominus  glorige  semetipsum  cxinanivit ; 
quod  minoratus  cst  ab  Angelis;  quod 
natus  de  femina;  quod  conversatus  in 
mundo ;  quod  expertus  infirma ;  quad 
passus  indigna  ;  quod  demum  per  mor- 
tem,  crucis  in  sua  reversus,  adid  solum 
putet  et  disputet  redigendom,  ut  (ra- 
Ueret  hominibus  formam  vitae  vivendo 
ct  docendo ;  patiendo  autem  et  mo- 
riendocaritatis  raetam  praefigeret.  Ergo 
docuit  justitiam,  et  non  dedit ;  ostendit 
caritatem,  sed  non  infudit;  et  sic  rediit 
in  sua  ?  Itane  hoc  totum  est  magnum 
illud  pietatis  sacramentum ,  quod  mani- 
festatum  est  in  carne ,  juslificatum  est  in 
spiritu  ,  apparuit  Jngelis,pr(Edicatum  est 
gentibus,  credilum  est  in  mundo,  assump- 
tum  est  mj/io>-/ft.?Incomparabilis  doctor, 
qui  etiam  profunda  Dei  sibi  aperiens, 
ct  ea  quibus  vult  lucida  et  pervia  fa- 
ciens,  altissimum  sacramentum,  et  mys- 
terium  absconditum  a  saeculis,  sic  no- 
bis  suo  mendacio  planuin  et  apertum 
reddit,  ut  transire  leviter  per  illud 
possit  quivis  ,  ctiam  incircumcisus  ct 
immundus;  quasi  Dci  sapientia  cavere 
nescierit  aut  neglcxeritquod  ipsa  pro- 
hibuit  :  sed  dederit  et  ipsa  sanctum  ca- 
nibus,  et  margaritas  porcis.  Sed  non  est 
ita.  Nain  etsi  manifestatuin  est  in  carne, 
sed  tamen  justificatura  est  in  spiritu  : 
ut  ct  spiritualibus  spiritualia  conferan- 
tur;ctanimalis  homononpcrcipiat  quaj 
sunt  spiritus  Dei ;  nec  fides  nostra  sit 
in  sapientia  verbi ,  sed  in  virtute  Dei. 
Unde  Salvator  ait :  Confiteor  tibi,  Pater 
Domine  coeli  el  terroe,  quia  abscondisti 
hoec  a  sapienlihus  ct  prudentihus ,  et  rc- 


DI   AKBATIS 

velasti  ca  parvulis ;  ct  Apostolus  :  Etsfj 
inquit ,  opcrlum  cst  Evangelium  meum  , 
in  his  est  opertum  qui  pereunt. 

48.  Denique  advertitc  horainem  irri- 
dentem  quajsuntspiritus  Dei,quoniani 
stultitia  illi  videntur;  ct  insultantcm 
Apostolo  loquenti  Dei  sapientiam  in 
mysterio  absconditam  ;  invehcntem  in 
Evangelium ,  Dominura  blaspheraan- 
tem.  Quam  prudentius  quod  non  valci 
coinprehenderc  ,  crcdcre  dignaretur , 
nec  auderet  contemnere,  aut  conculcare 
sacrum  rcverendumque  mysterium. 
Longum  est  ad  omnes  ejus  ineptias  ct 
calumnias,  quas  divino  struit  consilio  , 
respondere.  Pauca  tamen  infero,  e  qui- 
buscaetera  aeslimentur.  «Cum  solos,  in- 
)>quit,electos  libcraverit  Christus,  quo- 
»  modo  eos  diabolus  possidebat,  sivc  in 
»  hoc  saeculo,sivcinfuturomagis,quam 
»  modo  ?  »  Rcspondemus :  Imrao  quia  dia- 
bolus  electos  Dei  possidebat,  a  quo,  si- 
cut  dicit  Apostolus ,  captivi  tenebantur 
ad  ipsius  voluntatera  :  ut  Dei  proposi- 
tum  dc  ipsis  impleretur ,  opus  fuit  li- 
bcratore.  Oportuit  autem  liberari  iii 
hocsaeculo,  ut  liberos  haberet  in  fu- 
turo.  Deinde  infert :  «  Numquid  ctiain 
M  pauperera  illuin  ,  qui  in  sinu  Abrahae 
»  requiescebat,  sicut  et  diviteradarana- 
»  tum,  diabolus  cruciabat ;  aut  etiain  in 
»  ipsum  Abrahain  dominium  habebat, 
»  caeterosque  electos?  »  Non :  sed  habuis- 
sct,  sinonliberati  fuissent  fide  venturi, 
sicut  de  ipso  Abraham  scriptum  est : 
Credidit  Al)raham  Deo ,  et  reputatum  est 
ei  adjustiliam.  Itera  ;  Abraham  exsulta- 
vit  ut  vidcret  diem  meum ;  et  vidit,  et  ga- 
visus  est.  Propterea  jara  tunc  sanguis 
Christi  rorabat  etiam  Lazaro,  ne  flain- 
mas  sentiret :  quod  et  ipse  credidisset 
in  eum  qui  crat  passurus.  Sic  de  omni- 
bus  elcctis  illius  temporis  senticndum , 
natos  quidein  et  ipsos,  seque  ut  nos,sub 
potestate  tenebrarum,  propter  originale 
peccatura  :  sed  crutos  antequam  more- 
rentur,  et  non  nisi  in  sanguinc  Chrisli. 
Scriptum  est  cnim  :  Turhoe  autem  qme 
proicedebant,  et  quos  sequebantur,  clamct- 
hant  dicentes  :  Hosanna  filio  David,  hene- 
dictus  qui  venit  in  nomine  Domini.  Ergo 
Christo  in  carne  venicnti,  ctantcquam 
veniret ,  et  post,  benedictum  est  a  tur- 


DE   ERRORIBUS 

Lis  bencdictorura  :  quamvis  praeeuntcs 
plenum  minime  tunc  consecuti  sint  be- 
nedictionem,  scrvata  nimirumhac  prae- 
fogativa  tempori  gratiae. 


CAPUT  VIII. 

Quare  Cbristus  tam  gravem  ac  laboriosum 
nos  liberandi  modum  susceperit ,  cum  sola 
ejus  voluntas  seu  jussio  sufficeret.. 

19.  Deinde  laborans  docere  et  per- 
suadere  ,  diabolum  nuUum  sibi  jus  in 
liominem  vindicare  potuisse  aut  de- 
buisse,  nisi  permissu  Dei ;  et  quod  sine 
injuria  diaboli  jure  Deus  profugum 
suum,  si  vellet  misereri,  repctere  et 
solo  verbo  eripere  posset,  quasi  hoc 
quis  diffiteatur;  post  multa  aliquando 
infert:  «Quaiitaque  necossitas,  aut  quse 
>»  ratio,  aut  quod  opus  fuit,  cum,  sola 
>»  jussione  sua  ,  divina  miseratio  libe- 
>»  rarehominema  peccatoposset ;  prop- 
>♦  ter  redemptionem  nostram  Filium 
n  Dei,  carne  suscepta,tot  et  tantas  ine- 
»  dias,  opprobria,  flagella,  sputa,  de- 
>•  nique  ipsam  crucis  ignomiiiiosam  et 
>»  asperrimam  mortem  sustinere  ,  ut 
»  cum  iniquispatibulum  sustineret?  » 
Respondemus  :  Necessitas  nostra  fuit, 
et  necessitas  dura  sedentium  in  tene- 
bris  et  umbra  mortis.  Opus  aeque  nos- 
trum ,  et  Dei  ipsius ,  et  sanctorum  An- 
geloiuni.  Nostrum  ,  ut  auferret  jugura 
captivitatis  nostra}  :  suum .  ut  iraplere- 
tur  propositum  voiuntatis  ejus  :  Ange- 
lorum ,  ut  numerus  impleretur  eorum. 
Porro  ratio  hujus  facti  fuit  dignatio  fa- 
cientis.  Quis  nogat  Omnipotenti  ad  ma- 
num  Tjisse  alios  et  alios  raodos  nostrae 
rederrptionis ,  justificationis ,  liberatio- 
nis  ?  Verum  hoc  non  praijudicat  hujus, 
quem  e  multis  elegit,  efficacia}.  Et  for- 
tasse  is  praistat,  per  quera  in  terra  obli- 
vionis,  gravedinis,  lapsus  nostri ,  tot 
et  tantis  gravarainibus  Keparaloris  for- 
tius  et  vivacius  admonereraur.  Alias 
autera  nemo  hominum  novit,  nec  nos- 
cere  ad  plenura  potest,  quid  boni  ad 
gratiam ,  quid  congruentioe  ad  sapien- 
tiam,  quid  decori  ad  gloriara,  quid 
commodi  ad  salutem ,  penes  seipsain 
contineat  hujusvcnerandi  mysterii  in- 
6crutabilisalliludo:quainProphetacon- 


ABAELARDF.  61 

siderans  expavit,  non  penctravil;  ct 
Praecursor  Domini  indignum  se  judica- 
vit  qui  penetraret. 

20.  Caeterura  si  non  licet  perscrulari 
divinae  sacraraentum  voluntatis,  licet 
tamen  sentire  elTectum  operis,  fructuni 
utilitatis  percipere.  Et  quod  licet  scire^ 
non  licet  tacere  :  quia  (jloria  regum  ce- 
lare  verhuni ,  et  gloria  Deiirivesiigare  scr- 
monem.  Fidelis  sermo ,  et  orani  acccp- 
tione  dignus!  quoniam  cura  adhuc  pec- 
catores  esseraus,reconciliati  suraus  Deo 
per  mortera  Filiiejus.  Ubi  reconciliatio 
et  remissio  peccatorura.  Nara  sidicente 
Scriptura :  Peccata  noslra  separant  intcr 
nos  et  Dcum  ;  raanente  peccato  non  est 
reconciliatio.  In  quo  ergo  reraissio  pec- 
catorum  ?  Hic  calix  ,  inquit ,  novi  lesta- 
menti  inmeo  sanguinc,  qui  pro  vobisef- 
fundetur  in  remissionem  peccalorum.  Ita- 
queubi  reconciliatio,  ibi  remissio  pec- 
catorum.  Et  quid  ipsa,  nisi  justificatio  ? 
Sive  igiturreconciliatio,  sive  reraissio 
peccatorura ,  sive  justificatio  sit;sive 
etiara  redemptio ,  vel  liberatio  de  vin- 
culis  diaboli  a  quo  captivi  tenebaraur 
ad  ipsius  voluutalem  :  intercedente 
morte  Unigeniti  obtineraus  ,  justificali 
gratis  in  sangiMue  ipsius  :  in  quo,  sicut 
ideradicit,  habemus  redemplionem  pcr 
sangiiinem  ejus ,  et  remissionem  peccalo- 
rum,  secundum  dividas  graliai  ejus.  Cur , 
inquis,  per  sanguinem,  quod  potuit  fa- 
cere  per  sermonera  ?  Ipsum  interroga. 
Mihi  scire  licet  quod  ita  :  turita  ,  noii 
licet.  Nuraquid  dicit  figmentura  ei  qui 
se  finxit:  Quid  me  finxisti  sic  ? 

2\.  Sed  haec  stultitia  ei  videntur  : 
non  potest  tenere  risum.  Audite  cti- 
chinnos  :  «  Quoraodo,  ait,  justificari 
»  nos  vel  reconciliari  Dco  per  inortem 
»  Filii  ejus  dicit  Apostolus,  qui  tanto 
»  araplius  adversus  hominein  irasci  de- 
»  buit,  quanto  amplius  homines  in  cru- 
»  cifigendo  Filium  suum  deliquerunt , 
»  quara  in  transgrediendopriraura  ejus 
»  praeceptura  unius  pomi  gustu?  »  Qua- 
si  non  potuerit  Deo  in  uno  eoderaque 
facto  et  displicere  iniquitas  malignau- 
tiura,  ct  placcre  pielas  pationtis.  Et 
ait  :  «  Quod  si  tantuin  fuerat  illud  Adae 
»  peccatura,  ut  expiari  non  posset  nisi 
»  raortoChristi;  quam  expiationem  ha- 


62  S.  BERNAR 

»  bebit  ipsum  homicidium ,  quod  in 
M  Christo  commissum  est?  »  Breviter 
respondemus,  ipsum  sanguinem  quem 
fuderunt,  et  intcrpellationem  ipsius 
qucm  occiderunt.  Addit  etiam  :«  ^um- 
»  quid  mors  innocentis  Filii  in  tantum 
»  Deo  Patri  placuit ,  ut  per  ipsam  re- 
»  conciliarctur  nohis,  qui  hoc  peccan- 
V  do  commisimus,  propter  quod  inno- 
M  cens  Doitiinus  est  occisus  :  nec  nisi 
»  hoc  maximum  ficret  peccatum,  illud 
M  mullo  levius  potuit  ignoscere  ?  »  Non 
mors ,  sed  voluiitas  placuit  sponte  mo- 
rientis  ,  et  illa  morte  expungentis  mor- 
tem,  operantis  salutcm,  restituentis 
innoccntiam ,  triumphantis  principatus 
et  potestates,  spoliantis  inferos,  di- 
tantis  superos,  pacilicantis  quae  in  coe- 
lo  sunt  et  quye  in  terra,  omnia  instau-. 
rantis.  Et  quoniam  ha^c  tam  pretiosa 
mors  ,  voluntaric  suscipienda  advorsus 
peccatum,  non  tamen  poterat  fieri  nisi 
per  peccatum;  non  delectatus  quidem, 
sed  tamen  bene  usus  malitia  scelerato- 
rum,et  mortem  de  morte,  et  de  peccafo 
damnavit  peccatum.  Et  quanto  illorum 
major  iniquitas,  tanto  liujus  voluntas 
sanctior,  et  eo  potentior  ad  salvandum  : 
quatenus  tanta  mediante  potentia,  an- 
tiquum  illud,  quamvis  grande  pecca- 
tum,  necessario  tamen  huic,  quod  ia 
Christo  commissum  est,  cederet,  tam- 
quam  minus  majori.  Nec  peccato  sive 
peccantibus  adscribitur  haec  victoria; 
sed  bene  utenti  peccato ,  et  peccantes 
fortiter  perferenti,  et  convertenti  in 
usum  pietatis  ,  quicquid  in  ipsum  ausa 
est  crudelitas  impiorum. 

22.  Fuit  vero  sanguis  qui  efTusus  est , 
tam  multus  ad  ignoscendum ,  ut  ipsum 
quoque  peccatum  maximum,  quo  fac- 
tum  est  ut  effunderetur,  deleret;ac 
per  hoc  de  antiqui  illius,  utpote  levio- 
ris ,  deletione  nullam  omnino  dubieta- 
tem  relinqueret.  Deinde  iste  :  «  Cui  ve- 
»ro,  inquit,  non  crudele  et  iniquum 
»  videtur ,  ut  sanguinem  innocentis  in 
»  pretium  aliquod  quis  requisierit,  aut 
»  ullo  modo  ei  placuerit  innocentem 
»  interfici ;  nedum  Deus  tam  acceptam 
»  Filii  mortem  habuerit,  ut  per  ipsam 
»  universo  reconciliatus  sit  mundo?» 
^on  requisivit  Dcus  Pater  sanguinem 


DI  ABBATIS 

Filii,  scd  tamen  acccptavit  oblatum; 
non  sanguinem  sitiens,  sed  salutem  , 
quia  salus  erat  in  sanguine.  Salusplane, 
ct  non,  sicut  iste  sapit  et  scribit,  sola 
caritatis  ostensio.  Sic  enim  concludit 
tot  calumnias  et  invectiones  suas ,  quas 
in  Dcum  tam  impie,  quam  imperite 
evomuitjUt  dicat :  «  Totum  esse  quod 
»  Deus  in  carne  apparuit,  nostram  de 
»  verbo  etexemploipsius  institutioncm 
»  ( sive  ut  i)Ostmodum  dicit)  instructio- 
»  nem  ;  totum  quod  passus  et  mortuus 
»  est,  suae  erga  nos  caritatis  ostensio- 
M  nem  vel  commendationem.  » 

CAPUT  IX, 

C^hristum  venisse  in  mundiim ,  non  solius 
instructionis  nostrae  ,  sed  et  liberationis 
causa. 

23.  C;eterum  quid  prodest  quod  nos 
instituit,  si  non  restituit?  Aut  numquid 
frustra  insiruimur,  si  non  prius  de- 
struatur  in  nobis  corpus  poccati ,  ut  ul- 
tra  non  serviamus  peccato?  Si  omnc 
([uod  profuit  Christus,  in  sola  fuit  os- 
tensioiie  virtutum;  restat  ut  dicatur, 
quod  Adam  quoque  ex  sola  peccati  os- 
tensione  nocuerit :  siquidem  pro  quali- 
tate  vulneris  allata  est  medicina.  Sicut 
enim  m  Adam  omnes  moriuntur ,  itact 
bi  Chrislo  omncs  vivificahuntur.  Ergo 
sicut  hoc,itaet  illud.  Si  vita  ,  quari 
dat  Cliristus ,  non  est  alia  ,  quam  insti- 
(utioejus  :  ncc  mors  utique  ,  quam  de- 
dit  Adajn,-alia  erit  similiter  quam  in- 
stitutio  ejus  :  ut  ille  quidem  ad  pecca- 
tum  exemplo  suo ,  hic  vero  exemplo  et 
verbo  ad  bene  vivendum,  et  se  diligen- 
dum  homines  informarent.  Aut  si 
Christianse  fidei ,  et  non  haeresi  Pelagia- 
nge  acquiescentes,  generatione,  uon 
institutione  traductum  in  nos  confite- 
mur  Ad.ie  peccatmn ,  et  per  peccatum 
mortem ;  fateamur  necesse  est ,  et  a 
Christo  nobis,non  institutione,  sed  re- 
generatione  restitutam  justitiam,  et 
per  justitiam  vitam  :  ut  sicut  per  imius 
delictum  in  omnes  homines  in  condemna- 
tio7iem ,  sic  et  per  unius  justitiam  in  om- 
ncs  homines  in  juslificationem  vitoi.  Et  si 
ita  est,  quomodo  is  dicit :  «Consilium 
M  et  causam    incarnationis    fuissc,  ut 


DE  ERRORIBUS  ABAELARDI 
V  munduin  luco  suoe  f.apiontiic  illumi- 
»  narot ,  ct  ad  amorem  suum  accendc- 
»  ret?  »  Ubi  crgo  rcdenipUo?  A  Christo 
nempc,  ut  fateri  dignatur,  illuniinatio 
et  provocatio  ad  amorem  :  redemptio 
ct  liberatio  a  quo? 

24.  Esto  quod  Christi  adventus  illis 
prosit,  qui  sc  illi  possunt  conformare 
l)er  vitam,  et  vicem  ei  dilectionis  re- 
pcndereiquid  de  parvulis?  quam  dabit 
lucerasapiontia)  vix  adhuc  captantihus 
lucem  vitae?  Unde  acccndet  ad  Dei 
amorem,  qui  nccdum  matrcs  suasama- 


Cr, 


pingas.  Magnum  profcclo  et  valde  no- 
cessarium  humilitatis,magnum  ctomni 
acceptionc  dignum  caritatis  cxem- 
plum  :  scd  non  habcnt  fundamcntum, 
ac  proindc  nec  statum,  si  desil  red.Mup- 
tio.  Volo  totis  nisibus  humilem  sequi 
Jcsum ;  cupio  eum  qui  dilcxit  me,et 
tradidit  scmetipsum  j^ro  nie,quibusdam 
brachiis  vicarise  dilcctionis  amplccti : 
sed  oportet  mc  et  Agnum  manducare 
paschalcm.  Nisi  enim  manducavcro  car- 
nem  ojus,  et  biboro  cjus  sanguincm , 
non  habcbo  vitani  in  mcmctipso.  Aliud 


re  noverunt?  Nihilne  prodorit  eis  ad-   sequi  Jcsum,  al?ud  tcncrc,  aliud  man- 


ventus  Christi?  niiiil  quod  complantati 
sunt  similitudini  morlis  cjus  pcr  bap- 
tismum,  quoniam  nondum  possunt, 
prohibcntc  aetatc,  Christum  sapere  aut 
aniare?  «  Redcmptio  itaquc,  ait,  nostra 
»  cst,  illa  summa  in  nobis  por  Christi 
»  passionem    dilectio.  »  Ergo  parvuli 


ducare.  Sequi,  salubrc  consilium  ;  te- 
ncrc,ct  amplccti,  solcinne  gaudium; 
manducare  ,  vita  beata.  Caro  enim  ejus 
vere  cst  cibus,  etsanguis  ejus  vere  est 
potus.  Panis  cst  Dci  qui  de  coelo  de- 
scendit ,  ct  dat  vitam  mundo.  Quis  sta- 
tus  gaudio,  sivc  consilio,  absque  vita? 


non  habent  redcmptioncm,  quia  non  '  Nempe  haud  alins  quam  picturae  absque 


liabent  summam  ilhim  diloctionom.  An 
sicut  non  habent  unde  diligant,  ita  noc 
unde  poreant,  ut  non  sit  eis  in  Christo 
necessaria  regenoratio  ,  utpote  quibus 
generatio  ex  Adam  nihil   nocuerit?  Si 


solido.    Ergo    nec    humil.itatis    exem- 
pla,  noc  caritatis  insignia,  praeter  re- 
demptionis  sacramontum  ,    suat    ali- 
quid. 
26.   IIa?c,  domine  Patcr,  de  labore 


hoc  sapit,  cum  Pelagio  dosipit.   Quic-   manuum  pucri  vcstri  qualiacumquo  te- 


quid  horum  senliat,  palct  quantum 
Immanoe  sacramento  salutis  invidcat; 
quantum,quod  in  ipso  cst ,  evacuet  alti 
disponsationem  mysterii,  qui  totum  do 
salute  tribuit  devotioni,  rogoncrationi 
nihil  :  qui  nostr^e  gloriam  rcdcmptio- 
nis,  et  summam  salutis,  non  in  virtute 
crucis,  non  in  pretio  sanguinis,  sed  in 
nostrae  constituit  conversationis  profoc- 
tibus.  Mihi  auleni  ahsil  gJoriari ,  nisi  in 
cruce  Domininoslri  Jcsu  Christi ,  in  qua 
esl  salus,  vita  et  resurrcctio  nostra. 

23.  Et  quidom  tria  qua^dam  pra?cipua 
in  hoc  0|)ere  nostrae  salutis  intucor  : 
formam  humilitatis,in  qua  Dcus  semct- 
ipsum  exinanivit  :  caritatis  mensuram, 
quam  usque  ad  mortem,  et  mortcm 
crucis  cxtendit  :  redemptionis  sacra- 
mentum,  quo  ipsam  mortem,  quam 
pertulit,  sustulit.  Horum  duo  priora 
sine  ultimo  sic  sunt,  ac  si  super  inanc 


netis,  adversus  paura  quidem  novae 
hoercscos  capifula  :  ubi  ctsi  non  aliud 
quam  zclum  agnoscitis  meum,tamen 
propriae  interim  conscientice  satisfoci. 
Nam  cum  non  cssct  quod  agerem  pro 
injuria  Fidei  quam  dolcbam;  oporoj 
mihi  protium  arbitror,  si  illum  monui, 
cujus  arma  potontia  a  Deo  ad  destruc- 
tionem  contrariarum  assertionum  ,  ad 
dcstruendam  omnomallitudinem  extol- 
lontem  sc  adversus  scientiam  Dei ,  et 
in  captivitatem  rodigendum  omnem  in- 
tollectum  in  obscquium  Christi.  Sunt 
ct  alia  in  aliis  cjus  scriptis  non  pauca  , 
nec  minus  mala  capitula,  ad  quae  nec 
temporis,  nec  epistoUe  angustia  rc- 
spondere  pcrmittit.  Quamquain  noc  nc- 
ccssariuni  putem,  cuni  sint  adeo  mani- 
fosta,  ut  ipsa  ctiam  vulgata  iidc  facile 
refellantur.  CoUegi  tamen  aliqua,  ot 
transmisi. 


r  --a 


LIBER  DE  VITA  ET  REBUS  GESTIS 

SANCTI    MALACHIiE 

HIBERNI^  EPISCOPI. 


PR^FATIO 

Ad  Conganum  ahbatem. 

Semper  quidem  operae  pretiura  fuit 
illustres  Sanctorum  describere  vitas,  ut 
sint  in  speculum  et  exemplum,  ac 
quoddam  veluti  condimentum  vitae  ho- 
minum  super  terram.  Per  hoc  enim 
quodammodo  apud  nos  etiam  post  mor- 
tem  vivunt,  multosque  ex  his,  qui  vi- 
ventes  mortui  sunt ,  ad  veram  provo- 
cant  et  revocant  vitam.  Verum  nunc 
maxime  id  requirit  raritas  sanctitatis , 
et  nostra  plane  ajtas  inops  virorum. 
Quam  sane  inopiam  super  nos  adeo  in- 
valuisse  sentimus,  ut  nulli  sit  dubium 
illa  sententia  nos  feriri :  Quoniam  abun- 
dabit  iniquitas,  refrigescet  caritas  multo- 
rum.  Et,  ut  suspicor  ego,  aut  praesto, 
aut  prope  est,de  quo  scriptum  est : 
Faciem  ejus  prcecedel  egestas.  Ni  fallor , 
Antichristus  est  iste,  quem  fames  et 
sterilitas  totius  boni  et  praeit,  et  comi- 
tatur.  Sive  igitur  nuntia  jam  praesentis, 
sive  jamjamque  adfuturi  pra^nuntia, 
egestas  in  evidenti  est.  Taceo  vulgus, 
taceo  vilem  filiorum  hujus  saeculi  mul- 
titudinem  :  in  ipsas  Ecclesiae  columnas 
volo  oculos  leves.  Quem  mihi  ostendas 
vel  de  illorum  numero ,  qui  videntur 
dati  in  lucem  gentium ,  non  magis  de 
sublimi  fumantem ,  quam  flammantem? 
Etsi  lumen  quod  in  te  est,  inquit,  tene- 
hroe  sunt,  quantoe  sunt  tenebroi?  Nisi  tu 
illos  forte  (quod  non  credo)  lucere  di- 
xeris, qui qux'stum  aestimant  pietatem; 
qui  in  hajreditate  Domini ,  non  quae  Do- 
mini,  sed  magis  quae  sua  sunt,  quaeri- 
tant.  Quid  dico ,  quae  sua  sunt  ?  Perfec- 
.  tus  sit  et  sanctus  etiam  sua  quaerens, 
suaque  retinens,  si  ab  alienis  cor  ma- 
nusque  contineat.  Meminerit  taraen, 
qui  sibl  usque  huc  forte  pervenisse  vi- 
detur,eumdem  exigi  sanctitatis  gra- 
duin  et  ab  ethnico.  Annon  miiites  suis 


jubentur  contenti  fore  stipendiis,  ut 
salvi  fiant?  Magnum  vero  Ecclesiae  Doc- 
tori ,  si  sit  sicut  unus  militum  :  aut  certc 
(quod  ad  illorum  improperium  Prophe- 
ta  loquitur )  sicut  populus,ita  et  sacerdos 
fuerit.  0  deformitatem !  itane  summus 
merito  reputandus  erit ,  qui  a  summo 
corruens  gradu,  haerebit  vix  infimo,  ne 
abysso  absorbeatur?  Quam  rarus  tamen 
iste  ipsein  Clero?Quem  item  das  mihi 
contentum  necessariis,  contemptorem 
superfluorum?  Lex  est  tamen  praefixa 
ab  Apostolis  Apostolorum  successoribus : 
Fictuni  et  veslitum  /labenfes,  inquiunt, 
liis  contenti  simus.  Ubi  forma  haec?  la 
libris  cernimus  eam ,  sed  non  in  viris. 
Habes  vero  de  justo ,  quia  lex  Dei  ejus  in 
corde  ipsius,  et  non  in  codice.  Nec  perfec- 
tionis  is  gradus.  Perfectus  carere  et  ne- 
cessariis  paratus  est.  At  gratis  islud.  Uti- 
nam  superfluis  ponatur  modus !  utinam 
non  cupiamus  in  infinitum!  Sed  quid? 
Forte  reperias qui  hoc  possit ?  Id  quidem 
difficile :  sed  vide  quid  egimus.Quaereba- 
mus  virum  optimum ,  multorum  libera- 
torem;etecce  laboramus  in  inveniendo 
qui  seipsum  salvum  fa^ere  possit.  Opti- 
mus  hodie  est  qui  nonestnimis  malus. 
Unde  quoniam  a  tcrra  defecit  sanctus, 
videor  mihi  non  supervacue  ex  his ,  qui 
empti  sunt  de  terra ,  revocare  ad  me- 
dium  Malachiam  episcopum ,  virura  vc- 
re  sanctum ,  et  nostrorum  quidem  tem- 
porum  ,  singularissapientiae  et  virtutis. 
Iste  erat  lucerna  ardens  et  lucens  :  nec 
exstincta  est  tamen ,  sed  submota.  Quis 
mihi  jure  succenseat,  si  readmovero 
eam?Immo  vero  non  est,quod  mihi 
ingrati  esse  mei  saeculi  homines  de- 
beant,  et  omnis  deinceps  generatio 
ventura,  si  quem  conditio  tulit,  revo- 
cem  stylo;  si  mundo  restituam,  quo  dig- 
nus  non  erat  mundus ;  si  servem  merao- 
riae  hominum  liominem ,  cujus  memoria 
jn  benedictione  sit  omnibus   qui  legere 


DE   VITA  S.  MALACIir^.. 


n-; 


i^.-.gnahuiitiir  ;  si  inc  oxcilanto  ainicuni 
ilormientem,  vox  turturisaudita  fuerit 
in  terra  nostra,  diccns  :  Ecce  egovobis- 
cum  sum  omnibus  diehus  nsque  ad  con- 
summationeni  sivcuU.  Deindc  sepultus 
apud  nos  est  :  nobis  specialitcr  lioc 
opus  incuinbit.  Quid  quod  me  inter  spe- 
ciales  amicos  Sanctus  ille  babebat,  ct 
co  loci,ut  nuUi  in  hac  parte  gloriae  se- 
cundum  fuisse  mc  crcdam?  rsec  mer- 
ccdcvacat  niihi  tantae  familiaritas  sanc- 
titatis  :  priniitias  jam  accepi.  In  cxtre- 
mis  positus  crat,immo  in  principiis, 
JHxta  illud  :  Cuni  consummatus  fuerit 
homo  ,  tunc  incipit.  Accurri  cgo ,  ut  be- 
nedictio  morituri  super  nie  vcnirct.  At 
illc  cum  jam.  mcmbra  alia  movere  non 
posset,  fortis  ad  dandam  bcnedictioncm 
elevatis  sanctis  manibus  super  caput 
meura,  benedixit  mihi,  et  bcnediclio- 
ncm  hcercditate  possideo  :  et  quomodo 
ego  illum  silere  qucam  ?  Postremo  tu  id 
mihi,  abba  Congane,  injungis,  reve- 
rendus  frater,  et  dulcis  amicus  meus, 
ac  tocum  pariter  (utcx  nibcrnia  scri- 
bis)vestra  illa  omnis  ecclcsia  sancto- 
rum.  Libcns  obedio,  pra3scrtim  quod 
noncIoquiumexigitiSjScd  narrafionom. 
Dabo  vero  operam,ut  ea  sit  pura  ct  lu- 
culenta,  devotos  informans,  fastidiosos 
non  onerans.  Sane  narrationis  veritas  sc- 
curaapudmc  est,  intimataavobis,haud 
alia  proculdubio  protestantibus  ,  quam 
quaj  certissimc  compcrta  sunt  vobis. 


CArUT  5. 

Pueritia  el  adolescentia  S.  Malachiae. 

4.  Malachias  nostcr ,  ortus  Hibemia 
Ue  populo  barbaro,  ibi  cducatus ,  ibi 
lilteras  cdoctus  cst.  Cselcrum  de  natali 
l)arbarie  traxit  nihil ,  non  magis  quam 
de  sale  matcrno  pisccs  maris.  Quam 
vero  suave,  quod  inculta  nobis  barba- 
ries  tam  urbanum  protulit  civcin  Sanc- 
toruni,  etdomesticum  Dei !  Qui  produ- 
cit  mel  dc  petra ,  olcumque  de  saxo 
durissimo,  ipse  fecit  hoc.  Parcntcs  ta- 
men  illi  fucre  genere  ct  potcntia  ma- 
gni ,  juxta  nomen  magnorum  qui  sunt 
in  terra.  At  matcr  menlc  ,  quam  san- 
guine  gcncrosior,  satagobat  in  ipso  ini- 
tio  viarum  suaruin,  notas  parvulo  facere 
2. 


vias  vita)  :  lianc  pluiis  iili  cxistimans 
ventosa  scientia  litteraturaj  sa^cularis. 
Ad  utramque  tamen  huic  non  defuit 
ingcnium  pro  aetatc.  In  scholis  litteras, 
domi  timorem  Domini  doccbatur,  ct 
quotidianisprofectibusrespondebat  am- 
bobus  salis  ,  magistro  et  matri.  Ncmj)o 
a  principio  spiritum  sortitus  est  bonum, 
per  quem  erat  puer  docilis,  et  amabilis 
valde ,  mire  admodum  omnibus  pcr 
orania  graliosus.  P>ibcbat  autera  pra 
lacte  de  pcctore  materno  aquas  sapicn- 
tia3  salutaris,  et  fiebat  in  dics  seipso 
piudentior.  Piudentior ,  dicain  ,  aii 
sanctior  ?  utrumquc  si  dixero,  non  me 
poenitebit:  vcritatcm  enira  dicara.  Age- 
bat  sencra  moribus,  annispucr,  expcrs 
lasciviae  puerilis.  Cumque  cx  hoc  cunc- 
tis  esset  rcverentise  ac  stupori ,  noii 
tamen  inde,  ut  assnlet ,  insolentior  in- 
veniebatur;  scd  magis  quietus  et  sub- 
ditus  in  omni  mansuetudine.  Non  im- 
paticns  magistcrii ,  non  fugitans  disci- 
plinae,  noii  lcctionis  faslidiens ,  nou 
ludorum  donique  appetens  :  quod  v^cl 
maxirae  illa  a,'tas  dulce  ac  familiare 
habere  solet.  Et  proficiebat  siipra  om- 
iics  coa?tancos  suos  in  ca  quidcni  litlc- 
ratura  ,  quce  illi  compctebat  a^tati.  Nani 
in  disciplina  morura  profectuque  virtu- 
tum ,  etiam  super  omncs  docentes  sc  iii 
brcvi  enituit ,  non  tam  matre  tamen, 
quam  unctione  magistra.  Hac  sollici- 
tante ,  haud  scgniter  et  in  divinis  cxer- 
cebatur,  petore  secretum ,  anticipare 
vigilias,  nieditari  in  lege,  refici  par- 
cius,  orarc  frequeiuius.  Et  quia  ccclc- 
siain  Ircqucntare  nec  vacabat  proptor 
studium,  et  pro  vcrecundia  non  libe- 
bat ;  lovare  puras  manus  in  omni  loco 
ad  ccelum,  ubi  tamon  secrete  id  posscl. 
Jam  tunc  siquidem  cautus  fuit  decli- 
iiare  virus  virlulura,  inanera  gloriam. 

2.  Est  vicus  prope  civitatjin,  in  qua 
disccbat  puer,  quo  magistcr  cjus  fre- 
quenler  pcrgerc  solitus  erat,  ipso  solo 
coniito.  Illo  cuntibus  ambobus  paiilcr, 
ipse  (ut  postca  refcrcbat)  retrahebat 
pedem ,  sistebat  gradum,  et  stans  a 
tcrgo  magistri ,  illo  quidem  non  compc- 
ricntc,  cxpansis  ad  coclum  manibus, 
raptiin  quodammodo,  ac  vcluti  jacula- 
tam  emittebat  orationcni  :  ct  sic  dissi- 


^6  S.  BERNARD 

nmlans ,  magistrum  (ienuo  sequebatur. 
Istiusmodi  pio  furto  puersaepius  illude- 
bat  comitem  pariter  etmagistrum.  Non 
est  dicere  omnia,  quse  ejus  principia 
colore  bona3  indolis  decoravere  :  ad 
majora  atque  utilioracurrendum.  Unum 
tamen  refero  adhuc,  quod  hoc,  meo 
quidem  judicio ,  non  modo  bonae ,  sed 
et  magnae  injmero  dederit  insigne  spei. 
Excitus  aliquando  opinione  cujusdam 
magistri ,  ( erat  enim  famosus  in  disci- 
plinis,  quas  dicunt  liborales)  adivit 
illum  discendi  cupiditate.  Quippe  ex- 
trema  jam  pueriliae  captans ,  ad  eas  lit- 
tcras  anhelabat.  Intrans  vero  domum  , 
vidit  virum  ludentem  subula ,  crebris- 
que  sulcantem  tractibus  nescio  quo  no- 
tabili  modo  parietem.  Et  solo  visu 
offensus  puer  serius ,  quod  levitatem 
redoleret,  resilivit  ab  eo  ,  ac  deinceps 
illum  nec  videre  curavit.  Ita  cum  esset 
studiosissimus  litterarum,  prae  honesto 
tamen  sprevit  eas  virtutis  amator.  Tali 
quodam  prseludio  puer  prseparabatur 
ad  eum,  qui  se  manebat  in  fortiori 
aetate,  conflictum :  jamque  ipse  adversa- 
riura  provocabat.  Et  31alachiae  quidem 
pueritia  sic  erat.  Porro  adolescentiam 
simili  transivit  simplicitate,  et  puri- 
tate  :  nisi  quod  crescente  aetate ,  cres- 
cebat  simul  illi  sapientia  et  gratiaapud 
Deura  et  homines. 

3.  Hinc  jara ,  id  est  ab  ineunte  ado- 
lescentia  ejus,  capit  manifestius  appa- 
rere  quid  esset  in  homine,  et  gratia 
Dei  in  lilo  vacua  non  videri.  Videns 
enim  industrius  adolescens ,  quam  in 
maligno  mundus  positus  sit,et  cogitans 
qualem  spiritum  accepisset,  dicebat 
intra  se : «  Non  est  spiritus  hujus  mundi 
»  iste.  Quid  isti,  et  illi?  Non  est  socie- 
»  tas  alteri  ad  alterum,  non  plus  quam 
»  luci  ad  tenebras.  Meus  ex  Deo  est , 
»  et  scio  quae  in  illo  donata  sunt  mihi. 
»  Inde  mihi  interim  adhuc  innocentia 
»vitae,  inde  continentiae  decus ,  inde 
wjustitiae  faraes,  inde  quoque  illa  eo 
»securior,  quo  secretior,  gloria  mea 
»  est,  testimonium  conscientiae  meae. 
>»  Nil  horum  mihi  tutum  sub  principe 
»  mundi.  Deinde  habeo  thesaurum  hunc 
»  in  fictili  vase.  Verendum  ne  impingat 
M  et  frangatur,  et  effundatur  oleum  la3- 


I  ABBATIS 

»  titia?  quod  porto.  Et  quidem  non  im- 
»  pingere  inter  saxa  et  scopulos  distor- 
»  tae  et  anfractuosae  viae  et  vitae  hujuii 
»  difficillimum.  Itane  momento  perdam 
»  simul  omnes,  quibus  ab  initio  prae- 
»  ventus  sum,  benedictiones  dulcedi- 
»  nis  ?  Resigno  illi  potius ,  a  quo  sunt , 
»  et  me  pariter.  Et  ego  enim  ipsius. 
»  Perdo  ipsam  ad  terapus  animara  meam, 
»  ne  perdam  in  aeternum.  Et  quod  sura, 
»  et  quae  halieo  orania,  ubi  mihi  aeque 
)'  salva  ,  uti  in  raanu  Auctoris  ?  Quis  ita 
»  ad  servandum  sollicilus,  ad  retinen- 
»  dum  potens,  ad  restituendumfidelis? 
»  Servabit  tuto  ,  restituet  opportune. 
»  Sine  retractatione  rae  do  ad  servien- 
»  dura  illide  donissuis.Non  potest  raihi 
»  perireexomnibus,  quaeinopuspietatis 
»  expendero.  Forte  et  sperare  plus  ali-^ 
»  quid  licet.  Solet  reddcre  cura  usura 
»  qui  dat  gralis.  Ita  est.  Etiara  curaula- 
»bit,  et  raultiplicabit  in  aniraa  mea 
»  virtutera.  »  Haec  cogitavit ,  et  fecit, 
sciens  absque  facto  vanas  esse  cogita- 
tiones  hominum. 

CAPUT    II. 

Religiosae  vitae  tirocinium. 

ti.  Erat  homo  in  civitate  Ardmacha , 
(ipsa  est,  in  qua  alitus  est  IMalachif>s) 
et  homo  ille  sauctus ,  et  austerae  admo- 
dura  vitae,  inexorabilis  castigator  corpo- 
ris  sui,  cellara  habens  juxta  ecclesiam. 
In  ea  raanebat,  jejuniis  et  obsecrationi- 
bus  serviens  die  ac  nocte.  Ad  Imnc  se 
contulitJMalachias,  formara  vitae  accep- 
turusab  eo,  qui  vivum  se  tali  damnave- 
rat  sepultura.  Et  vide  Immilitatem.  A 
primaevaaetatein  sancta  arte  magistrum 
(  quod  dubium  non  est )  habuerat  Deum : 
et  ecce  factus  est  denuo  discipulus  ho- 
minis,  homo  raitis  et  humilis  corde.  Si 
ncsciebamus,  hoc  vel  solo  nobis  ipse 
probavit,  Leganthoc,  qui  docere  quae 
non  didicere  conantur  ,  discipulos  sibi 
coacervantes ,  qui  numquam  discipuli 
exstitere  ,  caeci  ducos  caecorum.  Mala- 
chias  doctus  a  Deo,  doctorem  nihilo- 
minus  quaesivit  homincm ,  et  quidem 
caute ,  et  sapienter.  Quid  siraile,  qua^o, 
afferre  quibat ,  in  quo  aeque  daret  ca- 
peretque  experimentum  profectus  sui  ? 


DE   VITA  S.   MALACHI.^E. 

Si  MalachiaR  cxempluin  ols  pro  minimo 
cst  5  Pauli  opus  altcndant.  Nonne  Evan- 
golium  suuin,  quod  non  ab  homine 
acccperat,  sed  a  Christo,  cum  homini- 
bus  tamen  censuit  conferendum ,  ne 
forte  in  vacuum  curreret,  aut  cucur- 
risset?  Ubi  illc  securus  non  est,  nec 
cgo.  Si  quis  hoc  scit ,  viderit,  ne  non 
tam  sccuritas  sit ,  quam  temeritas.  Sed 
haec  alterius  temporis. 

5.  !Nunc  vero  sonuit  in  civitate  quod 
factum  erat ,  et  commota  est  universa 
ad  inopinatam  novitatem.    Stupcbant 
autem  omnes,  ct  virtutem  mirabantur, 
coque  aniplius,  quo  minus  usitatam  in 
gentc  fera.  Yideres  tunc  revelari  ex 
nmltorum  cordibus  cogitationes.  Pleri- 
que  humano  aiTcctu  pcnsantes  factum, 
plangere  et  dolere  ,  quod  dilectus  oni- 
uibus,  delicatusque  adolesccns  ,  duris 
se  adeo  laboribus  mancipassct.  Alii  su- 
spicati  levilateraproptcr  aetatem,  diffi- 
dere  de  perseverantia,  limere  de  casu. 
Nonnulli  tcmcritatem  causantes,  indig- 
nari  et  fremere  in  eum ,  quod  supra 
ictatcm  et  vires  inconsultc  rem  arduam 
fuisset  aggrcssus.  Verum  ille  sine  con- 
silio  egit  nihil.  Nam  habuit  consilium 
a  Prophcta ,  qui  ait ;  Bonum  esl  homini, 
si  portaverit  jucjum  ah  adolescenlia ;  ct 
addit :  Sedehit  solitarius,  et  tacehit ,  quia 
levavit  se  supra  se.  Sedebat  sibi  juven- 
culus  secus  pedcs  Imarii ,  (  hoc  enim 
nomen  viro  )  ct  aut  disccbat  obedicn- 
tiam,  aut  se  didicissc  doccbat.  Sedcljaf, 
utquietus,  ut  mansuetus,  ut  humilis. 
Scdebat,  et  tacebat,  scicns  secundum 
Prophetam ,  cultum  justitiaj  esse  silen- 
tium  :  sedebat  ut  perscverans,  taccbat 
ut  verecundus,  nisi  quod  suo  illo  silen- 
tio  in    Dei    auribus  loquebatur   cum 
sancto  David  :  Jdolcscentulus  sum  ego  , 
et  coniemptus ,  justificationes  tuas   non 
$um  ohlitus.  Et  sedebat  intcrim  solita- 
rius,  quia  ct  sine  socio  ,  et  sine  excm- 
plo.  Quis  enim  ante  31alachiam  distric- 
tissimum  viri  propositum  vcl  cogitaret 
attenlare  ?  Nempe  mirabilc  omnibus  ha- 
bebatur,  non  imitabilc.  Malachias  imi- 
tabile  pcrsuiisit,  sedendo  dumtaxat,  et 
tacendo.Intra  paucos  dicshabuitimita- 
lores  non  paucos,  provocatos  cxcmplo 
j»ui.  Ita  qui  primo  solitarius  sedit,  ct 


G7 
unicus  patris  sui ,  fit  jam  unus  cx  mul- 
tis,  fit  cx  unigenito  primogenitus  iii 
raultis  fratribus.  Et  ut  prior  in  conver- 
sione,  ila  in  conversatione  sublimior  : 
et  qui  ante  omnes  venit ,  omnium  judi- 
cio  supra  omncs  emicuit  in  virtute.  Et 
dignus  visus  est  Episcopo  pariter  et 
magistro ,  qui  ad  diaconi  gradum  pro- 
moveretur.  Et  coegerunt  eum. 


CAPUT  III. 

Ordlnibus  irritiatus  Episcopi  vices  gerit. 

6.  HiNC  jam  levita  Domini  publice  se 
ad  omne  opus  pietatis  accinxit  :  plus 
vero  ad  eas  res ,  in  quibus  aliqua  inju- 
ria  viderctur.  Denique    cura  erat  ei 
maximain  sepcliendis  defunctis  paupe- 
ribus,  quod  hoc  sibi  non  minus  humi- 
litatem  saperet,  quam  humanitatera. 
IVec  defuit  novo  nostro  Tobise  rcdiviva 
a  mulierc  tcntalio ,  immo  a  serpentc  per 
mulierem.  Gcrmana  ejus  indignitatem 
(ut  sibi  videbatur)  officii  exhorrens, 
Quid  facis,  inquit ,  o  insane?  dimittc 
morvuos  scpelire  mortuos  suos.  Et  hoc 
illi  quotidie  cxprobrans  ingerebat.  Sed 
rcspondcbalur  mulieri  stultse  juxta  stul- 
titiam  suam  :  Misera,  tu  cloquii  casti 
vocem  tcnes,  sed  virtutem  ignoras.  Ita 
ministerium ,  ad  quod  coactus  acces- 
serat ,  devotustenuit,  indefessus  exer- 
cuit.  Unde  et  censuerunt  etiam  sacer- 
dotale  officium  imponendum   illi.  Et 
factum  est  ita.  Erat  autem  ,  cum  sacer- 
dos  ordinutus  est ,  annos  natus  quasi 
viginti  quinquc.  In  qua   ejus  utraque 
ordinationc,  si  quid  praeter  Canonum 
formam  proccssisse  videtur,  ut  vere  vi- 
detur  ( siquidem  infra  vicesimum  quin- 
tum  annura  leviticum  ministcrium ,  in- 
fra  triccsimum  adeptus  est  sacerdotii 
dignitatem )  donandum  sane  tum  zelo 
ordinatoris,  tum  mcritis  ordinati.  Ego 
vcro  istud  nec  in  sancto  redarguendum, 
ncc  usurpandum  consulo  ei  qui  sanctus 
non  fuerit.  Ncc  contentus  Episcopus , 
etiain  vices  suascommisitei,  seminare 
semcn  sanctum  in  gente  non  sancta  ,  et 
dare  rudi  populo ,  et  sine  lege  vivcnti , 
Icgem  vitaj  et  disciplina?.  Susccpit  ille 
mandatum  in  omni  alacritate,  sicut  erat 
spiritu  fervcns  ;  nec  falentis  incubans  , 


C3 


S.  BERNARDI  ABBATrS 


sod  inhiaiis  lucris.  Et  ecce  linguac  sar- 
culo  cocpit  evellerc  ,  destrucrc  ,  dissi- 
pare,  de  die  in  diem  factitans  prava  in 
directa,  et  aspera  in  vias  planas.  Ex- 
suUabat  ut  gigas  ad  discurrendum  ubi- 
que.  Diceres  ignem  urentem  in  consu- 
mendo  criminum  vepres.  Diceres  sccu- 
rim  vel  asciam  in  dej  iciendo  plantationcs 
raalas  ,  exslirparc  barbaricos  ritus , 
plantare  ecclcsiasticos.  Vetcrnosas  om- 
nes  ( neque  enim  paucae  invenicbantur ) 
abolobat  superstitioncs,  seuquaslibct, 
ubicumque  dcprehcndisset ,  malignita- 
tes  immissas  per  angclos  malos. 
.  7.  Denique  quicquid  incompositura, 
quicquid  indecorum ,  quicquid  distor- 
tum  obvium  habuisset ,  non  parcebat 
oculus  ejus :  sed  velut  grando  grossos  e 
ficubus ,  et  sicut  pulverem  ventus  a  fa- 
cie  terrac,  sic  coram  facic  sua  hujus- 
modi  nitebatur  totum  pro  viribus  extur- 
bare  ac  delcre  de  populo  suo.  Et  pro 
his  omnibus  tradebat  jura  ccelestia  op- 
timus  legislator.  Lcgcs  dabat  plcnas 
justitissi,  plenas  raodcsti*  et  honesti. 
Sed  et  apostolicas  sanctioncs  acdecreta 
sanctorum  Patrum,  pra^cipueque  con- 
suetudines  sanctae  Romance  ecclesise, 
in  cunctis  ecclesiis  statuc])at.  Ilinc  est, 
quod  hodieque  in  illis  adhoras  canoni- 
cas  cantatur  et  psallitur  juxta  niorem 
universae  terrse.  Nam  minime  id  antc 
fiebat,  ne  in  civitate  quidcm.  Ipse  vero 
in  adolescentia  cantum  didicerat,  et 
in  suo  coenobio  mox  cau*yri  fccit,  cum 
necdum  in  civitate  ,  seu  in  cpiscopatu 
univcrso  cantare  scirent,  vel  vcllent. 
Deinde  usum  saluberrimum  Confessio- 
nis,  sacramentum  Confirmationis,  con- 
tractum  conjugiorum ,  quas  omnia  aut 
ignorabant,  aut  negligebant,  Malachias 
de  novo  instituit.  Et  de  his  ista  pro 
exemplo  sufficiant.  Nam  et  pcr  totum 
historiae  textum ,  brevitatis  studio  plu- 
rima  praeterimus. 


CAPUT   IV. 

Malcho  episcopo  plenius  inslituendus 
adhaeret. 

8.  CuM  esset  illi  studium  et  zelus  maxi- 
mus  circa  cultum  divinorum  etvenera- 
lionem  sacramentorum,  nc  forte  dc  liis 


aliquid  conslituerct  vcl  doceret  seciis, 
quam  ritus  haberct  universalis  Eccle- 
sKJu;  subiit  animum  adirc  episcopuui 
Malchum,  qui  se  plenius  de  omnibus 
informaret.  Hic  erat  sencx  pienus  die- 
rum  et  virtutum,  et  sapientia  Dei  erat 
in  illo.  Natione  quidera  Ilibernus  ,  sed 
in  Anglia  conversatus  fuerat  in  habitti 
et  proposito  raonachali  in  Wintoniensi 
monastcrio  :  de  quo  assuraptus  est  in 
Episcopura  in  Lesraor  civitate  Murao^ 
niao :  et  ipsa  nobilior  inter  cseteras  regni 
illius.  Ibi  tanta  ei  desuper  collata  est 
gratia ,  ut  non  modo  vita  et  doctrina , 
scd  et  signis  clareret.  Quorum  duo  pono 
cxcmpli  causa  :  ut  omnibus  innotescat, 
qualera  in  scientia  sanctorum  Malachias 
habuerit  pra^ccptorem.  Puerura  raente 
captura  ex  his,  quos  lunaticos  vocant, 
intcr  confirraandura  sacra  unctione  sa* 
navit.  IIoc  ita  notura  certuraque  fuit , 
ut  illum  raox  constitucrit  ostiarium  do- 
mus  suse ,  vixcritque  idcm  puer  inco- 
lumis  in  eo  officio  usque  ad  virilem 
aetatem.  Surdo  auditum  restituit  :  in 
quo  idera  niirabilc  quiddara  confessus 
est ,  quod  cura  sanctus  utrique  auricu- 
Ix  hinc  inde  digitos  iraraisisset ,  duos 
quasi  porccllos  ex  ipsis  cxire  senscrit. 
Pro  his  atque  hujusraodi  faraa  crcbres- 
cente ,  noraen  grande  adeptus  est  :  ita 
ut  ad  eura  Scoti ,  Hibernique  conflue- 
rcnt ,  et  taraquara  unus  oraniura  patc." 
ab  oranibus  coleretur.  Ad  hunc  ergo 
Malachias ,  accepta  bcncdictione  patris 
Iniarii ,  et  ab  Episcopo  raissus ,  cum 
prospcre  pervcnisset ,  benigne  a  sene 
susccptus  est:qui  annos  aliquot  cura  eo 
raansit,  ut  per  hanc  teraporis  moram 
hauriret  plenius  de  pcctore  vetcrano, 
sciens  scriptum  :  Quia  in  miliquis  est  sa- 
pientia.  Sed  nec  hoc  quoque  ad  causam 
defuisse  reor,  quod  magnus  ille  Provi- 
sor  universorum  voluit  scrvum  suum 
Malachiam  in  loco  tara  cclebri  notum 
fieri  omnibus,  qui  erat  omnibus  profu- 
turus.  Nec  cnim  poterat  non  esse  gra- 
tus,  quibus  notus  fuisset.  Denique 
unura  interim  accidit,  per  quod  exali- 
qna  partc  quodnotum  Deo  erat  in  illo, 
manifcstuni  fecit  horainibus. 

9.  Inter  Regem  Mumonia)  (qu»  est 
Hibernise  pars  australis )  et  gerraanura 


DE  VITA  S.   M 

ojus  orta  siinultate,  ctfratre  Facto  supe- 
riori,  Rex  pulsus  regno,  confugit  ad 
episcopum  Malclmm.Non  tamcn  ut  ope 
illfus  regnum  recuperaret :  sed  magis 
Princeps  devotus  dedit  locum  irae,  et 
necessilatem  in  virtulem  convertit,  pri- 
vatam  cligens  ducerc  vitam.  Cumquc 
Episcopus  Regem  suscipere  debito  lio- 
nore  pararet ,  abnuit  illc  ,  sc  mallc  in- 
quicns  tamquam  unum  ex  illis  cssc 
paupcfibus  fratribus  qui  illi  adhaere- 
rent ;  rcgium  fastum  deponerc ,  et 
communi  paupertate  fore  contentum, 
exspectare  potius  Domini  voluntatem  , 
quam  per  vim  recipcre  regnura ;  nec 
velle  pro  suo  honore  tcrreno  sanguincm 
humanum  effundcre ,  qui  coutra  se  cla- 
met  ad  Dcum  de  terra.  Quo  audito, 
cxsultat  Episcopus,  et  admiratus  de- 
votionem  ,  satisfacit  voto.  Quid  plura  ? 
Traditur  Regi  paupcrcula  domus  ad 
liabitandum ,  et  Malachias  in  uiagis- 
trum,  advictum  paniscum  salc  et  aqua. 
Porro  ad  delicias  sufficicbat  Regi  Mala- 
chiae  prsesentia,  vita  atque  doctrina, 
ita  ut  diccret  ci :  Quam  (hdcia  fuucibus 
tneis  eloquia  taa!  super  mclorimeo.  Ad 
hnec  per  singulas  noctcs  lacryrais  suis 
stratura  suura  rigabat :  sed  et  quoti- 
diano  aquse  frigidae  bahieo  male  calen- 
lem  exstinguebat  in  carne  libidinem. 
Et  orans  Rex ,  cum  Rege  dicebat :  Ficle 
humilitalem  meam  et  lahorcm  meum,  et 
dimitte  universa  delicta  mea.  Et  non  amo- 
vit  Deus  orationera  eji.s  et  misericor- 
diara  suam  ab  eo.  Et  exaudila  est  ora- 
♦  ioejus,  etsi  secus,  quain  intenderct 
ipsc.  Nam  is  quidem  sollicitus  erat  pro 
auima  sua  :  sed  vindex  innocentiae 
Dcus,  honiinibus  ostenderc  volens  quo- 
wiani  sunt  reliquiai  homini  pacifico,  pa- 
ral)at  interim  laccre  judiciuminjuriani 
patienti,  quod  illc  penitus  non  spera- 
I)at.  Et  suscitavit  Deus  spiritum  vicini 
Uegis;  neque  enira  unum  estllibernia 
regnum,  sed  divisa  in  plura.  Hic  itaque 
\  idens  quae  facta  sunt ,  rcplctus  cst 
•/(•lo  :  et  hinc  quidera  indignans  praedo- 
)ium  !il)ertati ,  et  insolcntice  superbo- 
vuMi;  iudc  vcro  miserans  rcgni  dcsola- 
lionem  et  Regisdejectionem,  desccndit 
:ul  ccllulam  pauperis  :  suadet  rcditum  , 
i^ed  non  pcrsuadct,  Instat  tamcn,  spon- 


ALACHI^. 


60 


det  opem  ,  dc  cffeclu  non  diffulere  mo- 
net;  Deum  affuturum  promittit,  cui 
non  poterunt  rcsisterc  omnes  adversa- 
rii  ejus.  Proponit  ctiara  oppressionem 
pauperum,  patriaequc  vaslalionem,  et 
non  proficit. 

40.  Caiterum  accedente  mandatoEpi-. 
scopi  et  Malachise  consilio,  de  quibus 
illc  pendebattotus,  vix  tandemacquics- 
cit.  Scquitur  Rex  Regcm,  et  juxta  ver- 
bura  Regis ,  sicut  fucrat  voluntas  in 
coelo,  tota  facilitate  pulsis  praedonibus, 
rcducitur  horco  in  sua  cura  cxsultatione 
suorura,  regnoque  restituitur  suo.  Di- 
lexit  ex  tunc  Rex  ille ,  et  scmper  reve- 
ritus  cstMalachiam  :  coquc  propcnsius, 
quo  plcnius  in  sancto  viro  digna  vene- 
ratione  et  araore  compercrat.  Cujus 
enim  tantam  meruit  in  sua  adversitate 
familiaritatem,  sanctitatem  ignorare 
non  potuit.  Propterea  raagis  in  sua  pros- 
peritate  perpetuis  illura  amicitiis,  de- 
votisquc  colebat  obsequiis,  et  libenter 
audiebat  eum,  et  audito  eo  multa  facie- 
bat.  Et  de  his  satis.  Verumtamen  non 
fortuitu  factum  reor,  quod  ita  jam  tunc 
magnificavit  cum  Dominus  in  conspectu 
Regura  :  sed  quia  vas  electionis  sibi  erat 
illc,  portaturus  noraen  suura  coram 
Rcgibus  et  principibus. 

CAPUT   V. 

Sorori  defunclje  sacrificiioblatione  succurril. 

11.  Mortua  est  interimsoror  ejus  illa, 
quara  praefati  sunius.  Nec  praetercundae 
visiones,  quas  vidit  de  ea.  Hujus  siqui- 
deni  sanctus  carnalem  exhorruerat  vi- 
tam,  ct  tanto  zelo,  ut  se  devovcrit  non 
visurura  cam  in  carne  vivcntem.  At  illa 
carne  soluta,  solutura  est  votum,  et 
coepit  viderc  in  spiritu,  quam  in  cor- 
porc  noluit.  Quadani  noctc  audivit  pcr 
soranium  vocem  sibi  diccntis,  sororcm 
cjus  starc  foras  in  atrio,  ct  ecce  per 
totos  trigiiita  dics  nihil  gustassc  :  qui 
evigilans  cito  intcllexit,cujus  escae  ine- 
dia  marccrct.  Et  diligcnler  discusso 
numcro  dierum  qucm  audierat,  ipsum 
csse  rcperit,  cx  quo  pro  ca  panem  dc 
C(tIo  vivura  non  obtulissct.  Tum  ille 
qui  sororis  non  aniinam  oderat,  sed 
poccatuni:  bencriccntiam,  quam  intcr- 


70  S.  BERNARDI 

jniserat,  rursum  adoritur.  Neque  frus- 
ira.  Non  inulto  post  visa  est  illi  perve- 
jiisse  ad  limen  ecclesia) ,  nccdura  tamen 
posse  intrare ;  apparere  etiam  in  veste 
pulla.  Cumque  ille  perseveraret,  curans 
ne  qua  die  solita  stipe  frustraretur ;  se- 
cundo  vidit  eam  in  vesle  subcandida; 
fidmissam  quidem  intra  ecclesiam,  sed 
jiltare  contingere  non  permitti.  Tertio 
tiuidem  visa  est  aggregari  coetui  candi- 
datorum,  et  in  veste  candida.  Yides 
Isctor,  quantum  valeat  deprecatio  justi 
assidua  ?  Yere  regnum  cffilorum  vim 
patitur ,  et  violenti  rapiunt  illud.  Nonne 
libi  videtur  Malacbiaj  oratio  vicem  quo- 
dammodo  effractoris  exbibuisse  coeles- 
tibus  portis,  quando  peccatrix  mulier 
fraternis  obtinuit  armis,  quod  suis  me- 
ritis  negabatur?  Hanc  vim,  Jesu  bone, 
tu  qui  pateris,  facis,  validus  et  pius  ad 
falvandum,  faciens  misericordiam  et 
potentiam  in  bracbio  tuo,  et  in  sacra- 
inento  tuo  servans  sanctis  qui  in  terra 
sunt,usque  in  consummationera  sseculi. 
IIoc  plane  sacramentum  potens  peccata 
consumere,  debellare  obvias  potestates, 
iiiferre  coelis  revertentes  de  terra. 


CAPUT   VI. 

Monasterium  Benchorense  desolalum 
inslaurat, 

12.  Et  Dominus  quidem  in  regione 
Lcsmorensi  sic  praparabat  dilectum 
suum  Malachiam  ad  gloriam  nominis 
sui.  Verum  qui  miserant  eum,  minime 
jam  ferentes  absentiara  ejus,  missis 
cpistolis  revocant  illum.  Quo  reddito 
suis,  et  quidem  instructiore  de  omnibus, 
quse  oportebat;  en  opus  a  Deo  paratum, 
et  servatum  MalachicE.  Yir  dives  et 
potens,  qui  locum  Benc?ior  et  possessio- 
iies  ejus  tenebat,  inspiratus  a  Deo, 
tonfestim  inmanu  ejus  sua  omnia  dedit, 
«t  se  quoque.  Et  is  avunculus  ejus.  Sed 
?ilalachia3  spiritus  quam  carnis  propin- 
quitas  pluris  fuit.  Ipsum  quoque  locum 
iiencbor  de  quo  cognominabatur,  tradi- 
dit  ei  Princeps ,  ut  aidiTicaret  ibi  mona- 
stcrium,  vel  potius  reaidificaret.Nempe 
nobilissimum  exstiterat  ante  sub  primo 
Patre  Congello,  multa  millia  monacho- 
ram  gencrans,  multorum  raonastcrio- 


ABCATIS 

rum  caput.  Locus  verc  sanctus  foecun- 
dusque  sanctorum,  copiosissime  fructi- 
ficans  Deo,  ita  ut  unus  ex  filiis  sanctse 
illius  congregationis,  nomine  Luanus, 
centum  solus  monasteriorum  fundator 
exstitisse  leratur.  Quod  idcirco  dixerira, 
ut  ex  hoc  uno  conjiciat  lector,  quam 
ingens  fuerit  reliqua  multitudo.  Deni- 
que  ita  Hiberaiam  Scotiamque  reple- 
verunt  genimina'  ejus,  ut  ea  potissi- 
mum  tempora  Davidici  illi  versiculi 
prsecinisse  videantur  :  Fisitasli  terram, 
et  inehriasti  cam,  multiplicasli  locupktare 
eam.  Flumen  Dei  repletum  est  aquis,  pa- 
rasti  cibuni  illorum,  quoniam  ita  est  prce- 
paratio  ejus.  Rivos  ejus  inehria,  multiplica 
genimina  ejus ,  in  stillicidiis  ejus  lcetahitur 
(/erm/nons.  Etinhuncmodum  ca^teri  qui 
sequuntur.  Nec  modo  in  prafatas,  sed  et 
in  exteras  etiam  regiones ,  quasi  inunda- 
tione  facta ,  illa  se  sanctorura  examina 
effuderunt.  E  quibus  ad  has  nostras  Gal- 
licanas  partes  sanctus  Columbanus  as- 
cendens,  Luxoviense  construxit  monas- 
terium,  factus  ibi  in  gentem  magnam. 
Aiunt  tam  magnam  fuisse,  ut  suc- 
cedentibus  sibi  vicissim  choris,  con- 
tinuarentur  solcrania  divinorum  ,  ita  ut 
ne  momentum  quidem  diei  ac  noctis  va- 
caret  a  laudibus. 

lo.  Hffic  de  antiqua  dicta  sint  Ben- 
chorensis  monasterii  gloria.  Hoc  olim 
destructum  a  piratis,  ob  insigne  digni- 
tatis  antiqu»,  Malachias,  vciuti  quem- 
dam  replantaturus  paradisura ,  am- 
plexus  est,  ei  quia  multa  corpora  sanc- 
torura  dormireut  ibi.  Nara  ut  taceam 
illa  quae  in  pace  sepulta  sunt,  ferunt 
nongcntos  simul  una  die  a  piratis  occi- 
sos.  Erat  quidera  ingcns  loci  illius  pos- 
sessio  :  sed  3Ialachias  solo  contentus 
loco  sancto ,  totas  possessiones  et  terras 
alteri  cessit.  Siquidera  a  terapore ,  quo 
destructura  est  raonastcrium,  non  defuit 
qui  illud  tenerct  cum  possessionibus 
suis.  Nara  et  constituebantur  per  elec- 
tioncra  etiam,  et  Abbatcs  appcllabaii- 
tur,  servantcs  numine,  etsi  non  re, 
quod  olira  exstiterat.  Curaque  suade- 
rent  niulti  non  aUenare  possessiones , 
sed  totura  simul  retinere  sibi ,  non  ac- 
quievit  paupertatis  amator  :  sed  fecit 
cligi  jaxta  raorcra  qui  cas  tcnerct,  loco 


DE   VITA  S. 

(  ut  prajcliximus  )  reteiito  sibi,  et  suis. 
Et  forlassis  coiisultius,  ut  post  apparuit, 
iiitegrum  retiuuisset,  si  non  magis  suai 
prospexisset  humilitati,  quam  paci. 

il*.  Itaque  ex  raandato  patris  Imarii 
assumptis  secum  clecem  circiter  fratri- 
hus,  vcniensad  locum,  coepitffidificare. 
Lbi  quadam  die  cum  in  securi  ipse  se- 
caret,  casu  ex  operariis  unus,  illo  vi- 
branle  in  acira  securim,  locum  incaute 
occupavit,  quo  ictus  destinal)atur  :  et 
cecidit  super  spinam  dorsi  ejus,tanto 
utique  impetu,  quanto  ille  conatu  im- 
pingere  valuit.  Corruit  ille  :  accurrere 
omnes,  putanles  aut  percussum  ad 
mortem,  aut  raortuura.  Et  tunica  qui- 
dem  scissa  a  summo  usque  deorsum  : 
homo  vero  illaesus  inventus  est,  tam 
modice  et  summatim  perstricta  cute,  ut 
vix  in  superficie  vestigium  appareret. 
Stabat  homo  incolumis,  quem  securis 
prostraverat,  intuentibus  et  stupenti- 
bus  qui  circumstabant.  Unde  et  facti 
alacriores,  promptiores  exinde  ad  opus 
invenli  sunt.  Et  hoc  initium  signorum 
l^Ialachia!.  Porro  Oratorium  intra  paucos 
dies  consummatum  est  de  lignis  qui- 
dem  la^vigatis,  sed  apte  firraiterque 
contextuni,  opus  Scoticum,  pulcrura 
satis.  Et  exinde  servitur  Deo  in  eo, 
sicut  in  diebus  antiquis,  simili  quidera 
devotione,  etsi  non  pari  numero.  Prae- 
fuit  iMalachias  loco  illi  tempore  ali- 
quanto,  patre  Imario  ita  constituente, 
ipse  rector,  ipse  regula  fratrum.  Lege- 
bant  in  vita  ejus  quomodo  conversa- 
rentur ,  et  ipsc  ante  illos  praeibat  in  jus- 
titia  et  sanctitate  coram  Deo  :  nisi  quod 
prater  institula  communia,  multa  sin- 
gulariter  faciebat,  in  quibus  potius  prae- 
ibat  omnes,  et  aliorum  nemo  illura  po- 
terat  ad  tam  ardua  sequi.  Eo  temporis 
et  co  loci  quidam  infirraabatur,  cui 
assistens  diabolus,  et  aperte  loquens, 
suggercbat,  ne  umquara  crederet  nio- 
nitis  iMalachia;;  sed  si  intraret  ad  se, 
cultello  cum  peteret,  et  occideret.  Quo 
cognito,  qui  illi  ministrabant,  ipso  in- 
firmo  prodente,  verbum  perferunt  ad 
Malachiam ,  praemunicntes.  At  ille  solita 
arma  orationis  arripiens,  impavidus  hos- 
tom  aggrcssus,  et  infirmitatem  fugat,  et 
du^moucm.  Erat  autem  noincn  viro  Mal- 


MALACHI^.  7i 

chus.  Frater  est  iste  secundum  carneni 
Christiani  nostri,  Mellifontrs  abbalis. 
Arabo  enim  supcrstites  adhuc  sunt,  sibi 
in  spiritu  modo  gcrmaniores.  Nara  ille, 
ut  liberatus  est,  continuo  non  ingratus, 
loco  eodera  conversus  ad  Doniinum, 
habitum  simul  animumque  mutavit.  Et 
cognovere  fratres  malignum  invidere 
bonis  eorum;  et  a;dificati  sunt,  facti  de 
reliquo  cautiores. 


CAPUT  VII. 

Dysent-.Tia  laboranlem  curat. 

13.  Clericum,  nomirie  Michaelem, 
dysenteria  laborantem,  et  desperate, 
mittens  ei  aliquid  de  mensa  sua,  eodem 
loco  sanavit.  Secundo  eumdem  ipsum , 
gravissima  infirmitate  correptura,  ct 
corpore  pariter  curavit,  et  raente.  Ilico 
enim  adhaesit  Deo  et  Malachiae  servo 
ejus,  timens  ne  deterius  aliquid  sibi 
contingeret,  si  denuo  ingratus  tanto  in- 
vcniretur  et  beneficio,  et  miraculo.  Et 
nunc,  ut  audivimus,  praeest  cuidam 
raonasterio,  sito  in  partibus  Scotia^ :  et 
hoc  novissimum  omnium  quae  ille  fun- 
davit.  Pro  hujusmodi  augescebat  in  dies 
et  opinio ,  et  congregatio  Malachiae ,  et 
grande  ei  nomen  intus  et  foris,  non  ta- 
raen  re  grandius.  Nerape  ibi  deraoraba- 
tur  etiam  factus  Episcopus,  quod  locus 
esset  vicinus  civitati. 


CAPUT  vin. 

Episcopalum  Conneretensem  ,  licet  invitus, 
suscipit. 

16.  Vacabat  tunc  temporis  episco- 
palis  sedes,  et  jamdiu  vacarat,  Mala- 
chia  nolente  assentire,  siquidem  ipsum 
clegerant.  Persistcntibus  taraen  illis, 
tandem  aliquando  cessit,  accedente  ad 
vira  faciendam  mandato  magistri  sui, 
necnon  et  metropolitani.  Tricesimo 
ferrae  aetatis  suse  anno  Malachias  conse- 
cratus  episcopus  introducitur  Conne- 
relh  :  boc  cnim  nomen  civitatis.  Cuni 
autcm  coepisset  pro  officio  suo  agcre, 
tunc  intcllexit  homo  Dei,  non  ad  homi- 
nes  se,  scd  ad  bestias  destinatum.  INus- 
quam  adhuc  talcs  expertus  fuerat  in 
quantacumque  barbarie  :  nusciuam  rc- 


72  S.   BERNARD 

pererat  sic  protervos  ad  mores ,  sic  fe- 
rales  ad  ritus,  sic  ad  fidcm  impios,  ad 
leges  barbaros,  cervicosos  ad  discipli- 
nam,  spurcos  ad  vitam.  Christiani  no- 
mine,  re  pagani.  Non  decimas,  non  pri- 
initias  dare ,  non  legitima  inire  conjugia, 
non  facere  confcssiones;  pocnitenlias 
nec  qui  peteret,nec  qui  daret,  penitus 
inveniri.  Ministri  altaris  pauci  admo- 
dum  erant.  Sed  enira  quid  opus  plu- 
rium,  ubi  ipsa  paucitas  inter  laicos  pro- 
pemodum  otiosa  vacaret  ?  Non  erat  quod 
dc  suis  fructificarent  officiis  in  populo 
ncquam.  Nec  enim  in  ecclesiis  aut  pr.ie- 
dicantis  vox,  aut  cantantis  audiebatur. 
Quid  faceret  athleta  Domini  ?  aut  cc- 
dendum  turpiter,  aut  periculose  cer- 
iandum.  Sed  qui  se  pastorem,  et  non 
mercenarium  agnoscebat,  elegit  stare, 
quam  fugere ,  paratus  et  animam  suam 
dare  pro  ovibus ,  si  oportuerit.  Et  quam- 
quam  omnes  lupi,  et  oves  nullse;  stetit 
in  medio  luporum  pastor  intrepidus, 
omnimodis  argumentosus,  quomodo  fa- 
ccret  oves  de  lupis.  Monere  communi- 
icr,  secreto  arguere ,  flcre  per  singulos ; 
jmnc  aspere,nunc  leniter  convenire, 
prout  cOique  expedire  videbat.  In  qui- 
1)U5  per  hsec  minus  profecisset ,  cor  con- 
tritum  et  humiliatum  ofTerebat  pro  eis. 
Quoties  noctes  totas  pervigiles  duxit, 
extendens  manus  in  oratione  !  Et  cum 
venire  ad  ecclesiam  nolient,  per  vicos 
et  plateas  occurreJ)at  invitis ;  et  circum- 
icns  civitatem,  perquirebat  anbclus 
quem  Christo  acquircret. 

47.  Sed  et  foris  rura  ct  oppida  nihilo- 
niinus  sa?pius  pcrcurrebat  cuni  sancto 
illo  comitatu  discipulorum  suorum,  qui 
mimquam  deerant  latcri  ejus.  Ibat,  et 
erogabat  vel  ingratis  calestis  tritici 
mensuram.  Nec  veliebatur  equo,  sed 
pedes  ibat,  et  in  hoc  virum  se  aposto- 
licum  probans.  Jesu  bone  !  quanta  pas- 
sus  est  pro  nomine  tuo  bellator  tuus  a 
filiis  sceleratis  !  quanta  sustinuit  ab  his 
ipsis,  quibus,  et  pro  quibus  loquebatur 
.bona  tibi !  Quis  digne  exprimat,  in 
«piantis  vexatus ,  quibus  aftectus  sit  con- 
tumeliis,  quibus  injuriis  lacessitus, 
quoties  lassatus  inedia,  quoties  afflictus 
in  frigore  et  nuditate  ?  Attamen  cum  his 
qui  oderunt  pacem ,  crat  pacificus,  in- 


I  ABBATIS 

stans  nihilominiiS  opportune,  impor- 
tune.  Blasphematu5  obsecrabat;  inju- 
riatus  opponcbat  scutum  patienti» ,  et 
vincebat  in  bono  malum.  Quidni  vi- 
cisset?  Persevcravit  pulsans,  et  secun- 
dum  promissionem  tandem  aliquando 
pulsanli  apertum  est.  Quomodo  poterat 
non  sequi,  quod  Vcritas  praenuntia- 
verat  secuturum  ?  Dcxtera  Domini  fecit 
virtutem,  quia  os  Domini  locutum  est 
veritatem.  Cessit  durilia ,  quievit  barba- 
ries;  et  domus  exasperans  paulatim 
leniri  coepit,  paulatim  correptionem 
admitterc,  recipere  disciplinam.  Fiunt 
de  medio  barbaricae  leges ,  Romanae  in- 
troducuntur;  rccipiuntur  ubique  eccle- 
siasticae  consuetudines,  contrariae  reji- 
ciuntur,  reaedificantur  basilicae,  ordina- 
tur  clcrus  inillis.  Sacramentorum  rite  so- 
lemnia  celebrantur,  confessiones  fiunt, 
ad  ccclcsinm  conveniunt  plebes,  concu- 
binatus  honestat  celebritas  nuptiarum ; 
postremo  sic  mutata  in  melius  omnia, 
ut  Iiodie  illi  genti  conveniat,  quod  Do- 
minus  per  Prophetam  dicit :  Qui  ante 
non  popuhis  meus,  nunc  populus  meus. 


CAPUT    IX. 

Monaslerium  Ibracense  conslruit 

i8.  CoNTiGiT  post  annos  aliquot  de- 
strui  civitatem  aRcge  aquilonaris  partis 
Hiberniae,  quia  ab  Aquilonc  panditur 
omne  nialum.  Et  forte  malum  illud 
bene  utenti-bus  bonuln  fuit.  Quis  scit 
enim ,  si  tali  flagello  Deus  delcre  voluit 
mala  antiqua  populi  sui  ?  Istiusmodi 
Malachias  necessitate  compulsus,  et 
ipse  exiit  cum  turba  discipulorum  suo- 
rum.  Nec  otiosus  exitus  ejus.  Ilac  occa- 
sione  jnonasterium  Ibracense  construc- 
tum  est,  eunte  illo  Malachia  cum  suis 
numero  centum  triginta  fratribus.  Ibi 
occurrit  ei  Cormarcus  rcx.  Ipse  est,  qui 
olim  regno  pulsus,  sub  cura  31alachia8 
de  misericordia  Dci  consolationem  ac- 
cepit.  Et  locus  ille  situs  in  rcgno  ejus. 
Gavisus  est  Rex  viso  IMalachia,  se  et 
omnia  sua  exponens  ei ,  et  his  qui  cum 
eo  erant,  utpote  non  ingratus  nec  itn- 
memor  bencficii.  Adducta  incontinenti 
animalia  multa  ad  usus  fratrum,  multa 
insuper  in  auro  ct  argcnto  ad  sumptua 


DE  VITA    S. 

ocdincioriiin  pro  rcgia  libcralitale  col- 
lata.  Ipsc  quoque  eratintrans  et  exicns 
cym  eis  sedulus  et  officiosus,  habitu 
quidcm  rcx,  sed  animo  discipulus  Ma- 
lachiaj.  Et  bcnedixit  loco  illi  Dominus 
propter  iMalacliiam.  Et  in  brevi  factus 
est  magnus  rebus,  possessionibus,  et 
personis.  Ubi  velut  de  novo  inchoans, 
legem  et  disciplinam,  quam  aliis  impo- 
licbr.t,  magis  ipsc  portabat  cpiscopus  et 
magistcr.  Ipse  iii  ordine  vicis  suaj,  co- 
•juina)  ministcrio  inscrvicbat :  ipsc  fra- 
tribus,  cum  rccumbercnt,  ministrabat. 
Inter  succcdentes  sibi  invicem  fratres 
ad  cantandum ,  legcndumve  in  ecclesia, 
non  se  pnctcriri  patiebatur,  strenue 
implens  ct  ipse  officium  loco  suo,  lam- 
<iuam  unus  ex  illis.  Sanctaj  paupertatis 
non  modo  participcm,  sed  et  princi- 
pera  se  exhibebat ,  ipsius  prsecipue  su- 
pcr  omnesabundantiusaemulator  exsis- 
tens. 

CAPUT    X. 

Fit  archiepiscopus  seu  primas  Hiberniae. 

19.  DuM  haec  ita  aguntur  ,  contigit 
infirmari  archiepiscopum  Celsum :  ct 
ipse  est  qui  Malachiam  in  diaconem , 
presbyterum,  episcopumque  ordinavit; 
ct  cognoscens  quia  moreretur,  fecil 
quasi  testamentum,  quatenusMalachias 
deberet  succedere  sibi,  quod  nulliis 
alius  videretur  dignior,  qui  episcopai  c- 
fur  in  scde  prima.  IIoc  pra?scntibus  in- 
dixit,  hoc  mandavit  abscnlibus,  hoc 
specialitcr  ambol)us  Mumoniaj  regibus, 
vt  majoribus  terra),  sancti  Patricii  auc- 
toritate  praicepit.  Cujus  revcrentia  ct 
honorc,  tamquam  Apostoli  illius  gcntis, 
qui  totam  patriam  convertisset  ad  Fi- 
dem,  scdes  ilia ,  in  qua  et  vivens  prco- 
tuit,  et  mortuus  rcquiescit,  in  tanta  al) 
initio  cunclis  venerationc  habctur,  ut 
lion  modo  episcopi ,  et  saccrdotes,  et 
qui  dc  clcro  sunt ,  sed  etiam  rcgum  ac 
principum  universitas  subjecta  sit  i>Ic- 
tropolilano  in  omni  obcdientia,  etunus 
ipse  oinnibus  praisit.  Veruin  mospossi- 
mus  inoleverat  quorumdam  diabolica 
ambitionc  potentum,  sedem  sanclam 
Ahtentum  iri  ha?reditaria  successionc. 
Ncc  enim  paliebantur  episcopari ,  nisi 


MALACniiE-  75 

qui  essent  de  tribu  ct  familia  sua.  IVec 
parum  processerat  exsecranda  succcs- 
sio,  decursis  jam  in  hac  raalitia  quasi 
gcnerationibus  quindccim.  Et  eousque 
firmaverat  sibi  juspravum,  immo  omni 
morte  puniendam  injuriam,  goiuMatio 
mala  et  adultera,  ut  etsi  interdum  dc- 
fecisscnt  clerici  de  sanguine  illo  ,  sod 
episcopi  numquam.  Denique  jam  octo 
exsliterant  ante  Celsum  viri  uxorati, 
et  absque  Ordinibus ,  litterati  tamen. 
Inde  tota  illa  per  universam  Hibcrniam, 
de  qua  superius  diximus  ,  dissolulio  ec- 
clesiasticae  disciplinse,  censura)  enerva- 
lio,  religionis  evacuatio  :  inde  illa  ubi- 
que,  pro  mansuetudineChristiana,  saeva 
subintroducta  barbarics,  immo  paga- 
nismus  quidam  inductus  sub  nomine 
Christiano.  Nam  (  quod  inauditum  est 
ab  ipso  Christianitatis  initio  )  sine  Or- 
dine,  sine  ratione  mutabantur  et  mul- 
tiplicabantur  episcopi  pro  libitu  melro- 
politani,  ita  ut  unus  episcopatus  uno 
non  csset  contentus ,  sed  singulae  pcne 
ecclesiae  singulos  haberent  episcopos. 
Nec  mirum.  Nam  quomodo  tam  raorbidi 
capitis  membra  valerent  ? 

20.  Pro  his  Cclsus ,  atque  hujiismodi 
malis  populi  sui  vehementer  dolens, 
(  erat  enim  vir  bonus  et  timoralus  ) 
curavit  omni  modo  habere  sibi  succes- 
sorcm  Malachiam,  quodpor  ipsum  con- 
fidoret  posse  explantari  male  radicatam 
successionem  :  quicarus  esset  omnibu?, 
et  quem  omnes  acmularentur ,  et  Do- 
niinus  erat  cum  eo.  Ncc  fruslratus  cst  a 
spc  sua.  Nam  illo  mortuo,  substilutus 
est  31alacbias,non  tamen  mox,  noque 
id  facile.  Eccc  enim  de  semine  nequam 
qui  occupet  locuni,  ^lauricius  nominc. 
Is  por  (luinquonnium  ,  frolus  polcntia 
sieculari ,  incubavit  ecdosia?,  iion  epi- 
scopus,  sed  t)rannus.  Nam  vola  piorum 
magisin  Malachiam  convenorant.  Dcni- 
que  snadebant  cum  subii  e  onus  juxta 
constitutionomColsi  :  scd  ille,(iuiomn«! 
sublimc  haud  socus  quam  suum  pra'ci- 
pilium  doclinabat,  bonam  sibi  vidcba- 
lur  nactus  occasioncm  excusandi,  qiiod 
por  id  tcmporis  introitus  ejus  pacificus 
esse  non  possct.  Instabant  lam  sancto 
o|)ovi  ,  et  sollicitabant  onincs:  diio  i)o- 
tissimum  cpiscopi,  Malchus  cl  Ciillcbor' 


7'»  S.  BERNAR 

tus,  qiiorum  prior  ipse  cst  scnior  Lcs- 
jiiorensis,  de  quo  supra  mentio  facta 
ost :  alter,  quem  aiunt  prima  functum 
logatione  apostolica^  Sedis  per  univer- 
sam  Iliberniam,  Qui  triennio  jam  de- 
curso  in  liac  praBsumptione  Mauricii  , 
ct  Malachiae  dissimulatione ,  non  fcren- 
tes  ultra  ecclesise  adulterium  dedecus- 
que  Christi,  convocatis  Episcopis  et  Prin- 
cipibus  terra3 ,  uno  spiritu  adeunt  Ma- 
lacbiam,  parati  vim  facere.  At  ille 
renuere  primum;  praitendere  siquidem 
difficultatem  rei,  nobilis  illius  prosapia? 
multitudinera ,  fortitudinem,  ambitio- 
nem  :  multum  esse  ad  se  pauperculum 
opponere  se  tot,  tantis,  talibus,  taliter 
radicatis,  qui  jam  annos  ferme  ducen- 
tos,  quasi  hsereditate  posaedissent  sanc- 
tuarium  Dei,  et  nuncquoque  id  praeoc- 
cupassent  :  non  posse  illos  exstirpari, 
iiec  cum  mortibus  Iiominura  quidem  : 
sua  non  interesse ,  fundi  liumanum 
sanguinem  occasione  sui  :  postremo 
junctum  se  sponsse  alteri ,  qaam  dimit- 
tere  non  liceret. 

21.  Verura  illis  e  contrario  instanti- 
Ijus,  et  clamantibus ,  quia  a  Domino 
sermo  egressus  est;  sed  et  tota  auctori- 
"late  jubentibus  subire  onus  ,  atque  in- 
tontantibus  anathema  :«  Ad  mortem,  in- 
»  quit,  ducitis  me:  sedobedio  spemar- 
»  tyrii ,  hac  tamen  conditione ,  ut  si 
»  juxta  fidem  vestram  res  in  melius  ce- 
»  dat,  et  vindicet  sibi  Deussuam  hajre- 
»  ditatem  a  diripientibus  eam  ,  tunc 
»  demura  omnibus  consummatis,  et  ec- 
»  clesia  pacem  habente,  liceat  mihi  re- 
»  dire  ad  priorem  sponsam  meam,  et 
»amicam,  de  qua  rapior,  pauperta- 
w  tera  :  etprome  illic  aliumsubstituere 
»  qui  tunc  forte  repertus  idoneus  fucrit.» 
Nota,Lector,  virtutem  viri,  et  animi 
puritatem,  nec  honorera  scilicet  afiec- 
tantis,  nec  formidantis  mortem  pro 
Christi  nomine.Quid  hoc  animo  purius, 
quidve  fortius,  ut  sc  exponens  periculo 
et  labori ,  alteri  fructum  cedat ,  ipsam 
in  loco  principatus  securitatem  et  pa- 
cera  ?  Facit  hoc  ,  cura  liberura  sibi  ex 
pacto  retinet  reditum  ad  paupertatem  , 
pace  et  libertate  ecclesiaj  restituta. 
Spondentibus  illis,  demura  acquievit 
volunlali  eorum,  vcl  potius  Dci,  a  quo 


DI  ABBATIS 
sibi  jam  olim  prajostensum  recordaba- 
tur ,  quod  de  se  modo  dolebat  fieri. 
Nempe  jam  a?grotante  Celso ,  apparuit 
Malachix',  et  quidem  longe  posito  et 
nescienti  ,  mulier  procerae  staturae  et 
reverendi  vultus.  Percontanti  quajnam 
esset,  responsum  estesse  uxoreraCelsi. 
Quae  Iradens  ei  virgara  pastoralera  , 
quam  manu  tenebat,  disparuit.  Paucis 
decursis  diebus,  Celsus  moriens  misit 
baculura  suum  Malachiae,  tamquara  sibi 
successuro :  quera  ut  vidit,  agnovit 
ipsum  csse  ,  quem  viderat.  Hujus  prae- 
cipue  recordatio  visionis  terruit  3Ia- 
lachiam  :  ne  si  (  quod  diu  satis  dissi- 
mularat )  ultra  renueret ,  divinae  jam 
videretur  resistere  voluntati.  Verum- 
tamen  civitatem  non  intravit,quamdiu 
ille  incubator  vixit,  ne  hac  occasione 
contingeret  raori  quemquam  ex  his , 
quibus  vitam  magis  ministraturus  ve- 
niebat.  Ita  per  bienniura  (  nara  id  tem- 
poris  supervixit  ille  )  agens  extra  ur- 
bera,  strenueinuniversaprovincia  opus 
episcopale  exercuit. 


CAPUT   XI. 

Insidias  evadit   incolumis  ,  auctoribus  male 
perdilis. 

22.  Illo  igitur  celeri  morte  facto  de 
medio ,  rursum  Nigellus  quidam ,  immo 
vere  nigerrimus ,  sedem  praeripuit.  Et 
in  hoc  aaimae  suae  Mauricius  adhuc  vi- 
vens  providerat ,  ut  bunc  haberet  liae- 
redem  :  in  quo  qui  damnandus  exibat, 
operibus  adjicere  damnationis  persiste- 
ret.  Erat  enim  ct  ipse  ex  damnata  pro- 
genie,  cognatus  Mauricii.  Caeterum  Rex, 
et  Episcopi,  et  fideles  terrae  nihilomi- 
nusconvenerunt,  ut  introducerent  Ma- 
lachiam.  Et  ecce  consilium  malignan- 
tiura  ex  adverso.  Quidam  de  filiis  Bc- 
lial,  promptusad  malitiam  ,  potens  in 
iniquitate ,  sciens  locum  ubi  paritcr 
convenire  decrevissent ,  multis  aggre- 
gatis  sibi ,  latenter  vicinum  occupat 
collem  eminentcm  e  regione  :  unde 
illis  tractantibusalia,  repentino  impetu 
super  incautos  irruerent,  et  interfi- 
cerent  innocentcs.  Condixerant  enim 
ctiam  Regem  cura  Episcopo  trucidare , 
utnonesset  qui  vindicaret  saiiguinem 


DE    VITA   S. 

jushim.  Rcs  innotuit  Malacliiae ,  et  in- 
tians  ccclesiam(  erat  cnim  prope)  ele- 
\atis  manibus  wavit  ad  Dominuni  :  et 
ccce*  nul)es  et  caligo ,  sed  et  tenebrosa 
aqua  in  nubibus  aeris ,  diem  verterunt 
in  noctem.  Fulgura  quoque  et  tonitrua 
et  horribilesspiritusprocellarum,  diem 
wltinmm  minitantur,  vicinamque  ele- 
menta  intentant  omnia  mortem, 

23.  Et  ut  scias,  Lector,  quod  oratio 
Malachioe  concusscrit  elcmenta;  solos 
ijilerccpit  tempestas,  qui  quacrebant 
animamcjus;  solos  turbo  tcncbrosus 
invohit,  qui  paravcrant opera  tencbra- 
luni.  Bcniquc  ipse  ,  qui  princeps  exsti- 
tcrat  tanti  mali ,  fulminc  percussus  in- 
tcriit  cum  tribus  aliis  :  et  fucre  con- 
sortcs  mortis ,  qui  fucrant  participes 
sccleris.  Quorum  sequenti  die  inventa 
sunt  corpora  semiusta  ,  et  putrida ,  hx- 
rentia  ramis  arborum ,  ubi  quemquc 
spiritus  elevans  allisisset.  Alii  quoque 
tres  semivivi  inventi  sunt :  csteri  om- 
iics  circumquaquedispersi.  Illosautcni, 
qui  cum  Malachia  erant,  quamvis  pro- 
ximos  loco,  tcmpcstas  omnino  non  tc- 
tigit,  ncc  quicquam  molcstiaj  intulit.  In 
facto  isto  recens  capimus  experimen- 
tum  veritatis  verbiillius,  quia  oralio 
justi  penetral  ccelos.  Scd  et  novum  anti- 
qui  exemplum  miraculi :  quo  olim  tota 
yEgypto  vcrsante  in  tenebris ,  solus  Is- 
rael  in  luminc  mansit ,  dicente  Scrip-' 
tura  :  Vbicamque  Isracl  crat ,  lux  erat. 
Huc  mibioccurrit  et  factumsanctiEliK, 
nunc  quidcui  ab  extrcmis  tcrrae  nubes 
vL  pluvias  educentis,  nunc  vero  supcr 
Masphemos  evocantis  ignem  de  cado. 
Et  modo  de  simili  clarificatus  est  Dcus 
in  servo  suo  Malachia. 


CAPUT  XII. 

lloslcs  £cu  apmulos  ,  in  ipsum  armalos,  vir- 
lule  animi  el  constanti  in  Deum  lide  lenit , 
sibique  conciliat. 

2^4.  Anno  ajtatis  sua)  triccsimo  octavo 
puupcr  Malachias ,  pulso  incubatorc, 
iiitravit  Ardmacha  ,rontifcx  et  Metro- 
politanus  totius  Ilibernia).  Rege  vero 
caaterisquc,  qui  introduKcrant  eum ,  ad 
propria  rcmeantibus ,  ipse  remanct  iii 
laanu  Dei,  ctremanent  illi  foris  pugnoe 


MALACHI^.  73 

intus  timorcs.  Nam  eccc  viperea  sobo- 
lcs,  frcndcns  et  vocifcrans  sc  exhaerC'- 
dari ,  tota  se  intus  ct  foris  suscitat  ad- 
vcrsus  Dominum,ct  adversus  Christum 
ejus.  Porro  Nigellus  vidcns  sibi  immi- 
nerc  fugam,  tulit  secum  insignia  qua3- 
dam  Sedis  illius,  tcxtum  scilicct  Evan- 
geliorum,  qui  fuit  bcati  Patricii,  bacu- 
lumque  auro  tectum,  et  gemmis  pre- 
tiosissimis  adornatum  ,  quem  nominant 
baculum  Jesu ,  eo  quod  ipsc  Dominus 
(  utfcrt  opinio  )  eum  suis  manibus  te- 
nuerit ,  atque  formavcrit.  Et  ha^c  sum- 
moe  dignitatis  et  vcnerationis  in  gente 
illa.  Nempe  notissima  sunt  celeberri- 
maque  in  populis,  atque  in  ea  reveren- 
tia  apudomnes,  ut  qui  illa  habere  visus 
fuerit ,  ipsum  habeat  episcopum  popu- 
lus  stultus  et  insipiens.  Ibat  homo  gy- 
rovagus ,  et  altcr  satanas  circuibat  ter- 
ram,  et  perambulabat  eam ,  insignia 
sacra  circumferens :  qua^  ubiquc  osten- 
tahs,  ubique  eorum  gratia  rcceptabatur , 
concilians  sibiper  haecanimos  omnium , 
et  a  Malachia,  quosque  potuisset,  aver- 
tens.  Haec  ille. 

25.  Erat  autem  Princeps  quidam  de 
potentioribus  iniquoe  progcniei ,  quem 
rex,  priusquamcivitatem  exiret,  jurare 
coegerat  paccm  tenere  Episcopo ,  ac- 
ccptis  ab  co  insupcr  obsidibus  multis. 
Is  post  rcgis  exitum  nihilominus  civi- 
tatem  ingrcssus,  consilium  habuit  cum 
propinquisetamicis,  quomodo  sanctum 
dolo  tenerent  et  occidercnt  :  timebant 
vero  plcbem.  Et  conjurantes  in  necem 
lMalachia3 ,  constituere  locum  et  diera, 
ct  traditor  dcdit  eis  signum.  Ipso  dic 
cum  vespertina  jam  solcmnia  in  eccle- 
sia  cclebraret  Antistes  cum  universo 
dero  et  multitudine  populi,  mittit  ad 
ipsum  nequam  illc  in  verbis  pacificis  in 
dolo ,  rogans  quatenus  ad  se  dignetur 
dcscendere ,  ut  faciat  pacem.  Respon- 
dcntibusqui  assistcbant,  ipsum  potius 
ad  Episcopum  dcherc  venire;  ecclcsiam 
csse  competentiorcm  locum  firmandae 
pacis  (  siquidcm  prccscnscrant  dolum  ), 
subjungunt  qui  missi  erant  hoc  tutura 
non  csse  Principi  :  tiraerc  cum  capiti 
suo,  ncc  sc  credere  turbis,  qua3  sc  antc 
hos  dies  causa  Episcopi  properaoduni 
intcrcmisscnt.  Contcndentibus  in  liunc 


76  S. 

inoduiii ,  illis  quidcm  ut  irct,  isiis  vcro 

iie  irct;   Episcopus  cupidus  pacis  ,  ct 


mortis  non  tiinidus  :  «  Sinitc  ,  inquit , 
M  Fratrcs,  sinite  mc  imitari  Magistrum 
»  meum.  Sine  causa  sum  Christianus, 
»  si  Christum  non  scquor.  Fortc  flccto 
»  humilitatc  tyrannum-,ct  si  non,Yinco 
» tamcn  exhibcns  ovi  pastor,  sacerdos 
»  laico,  quod  milii  ille  dcbucrat.  Vos 
»  quoque  ,  quod  in  me  est ,  non  parum 
>»  ajdifico  exemplo  lali.  Quid  cnim  si 
>»  contingatoccidi?Non  recuso  mori,  ut 
»  vos  vitae  ex  me  teneatis  exemplum. 
»  Oporlct  Episcopum,  ut  ait  Episcopo- 
•»  rum  Princcps  ,  non  dominari  in  clero, 
»  sed  formam  fieri  gregis.  Haud  aliam 
»  sane  formara,  quam  ab  illo  acccpi- 
»  mus,  qui  humiiiavit  semetipsum  , 
»  factus  obediens  usque  ad  mortem. 
»  Quis  mihi  det  hanc  relinquere  filiis 
»  signatam  sanguine  meo?Experiemini 
»  certe,  an  sacerdos  vester  digne  satis  a 
»  Christo  didicerit,  mortemnon  timere 
»  pro  Christo.  »  Et  surgens,  coepit  ire, 
flentibus  cunctis  et  supplicantibus , 
ne  tantum  cuperet  pro  Christo  mori 


ut  tantuni  Christi  gregera  desolatum 
relinqueret. 

26.  Verum  ille  totam  spem  suam  po- 
iiens  in  Domino,  tota  alacritate  per- 
rexit,  tribus  tantum  comitatus  discipu- 
lis,  paratismori  cum  eo.  Qui  ut  calcato 
limine  domus  repente  se  mediointulit 
armatorum,  scuto  fidci  ipse  munitus; 
concidere  facies  omnium,  quia  pavor 
irruit  super  eos,  ita  ut  dicere  posset 
Episcopus  :  Quitribulantmeinimicimei , 
ipsiinfirmali  sunt,  etceciderunt.  Ilocver- 
bura  verum  est.  Videres  hostiam  stan- 
tem,  carnifices  ferro  armatis  manibus 
undique  ciscumstautcs  :  et  qui  immola- 
ret,  non  erat.Tutares  stupcre  lacertos: 
sic  non  fuit,  qui  extenderet  nianum. 
Nam  etisquoque,  qui  eaput  malitise 
videbatur,  assurgit  ei  potius  quam  in- 
surgit.  Ubi ,  quyeso  ,  signuin ,  o  homo  , 
quoddcdcrasinmortem  Pontificis  ?  Hoc 
magis  honoris  signum,  quam  mortisin- 
dicium.  Deferre  est  hoc,  non  mortcm 
inlerre.  Res  mira!  pacem  offerunt,  qui 
nccem  paravcrant.Noncst  quodabnuut, 
qui  et  vitae  pcriculo  quoesierat  cam. 
Itaque  facta  cst  pax,  et  tam  firma.  ut  ab 


RERNARDI   ADBATIS 

illa  die  hostem  SaceVdos  non  modo  pa- 
catum  habucrit,  scd  subdilum  ,  scd  de- 
votum.  Quo  audito,  fideles  quique  ga- 
visi  sunt,  quod  non  modo  salvatus  sit 
sanguis  innoxius  in  die  illa;  scd  et  no- 
centium  multorura  animoe ,  Malacliiae 
meritis,  evascrintad  salutem.  Et  appre- 
hendit  omnes  circumquaque  tiraor,  au- 
dientcs  quomododuos  inimicoruraejus, 
qui  viderentur  ferociorcs  et  fortiores  in 
generatione  sua,  sic  subita  virtute  pro- 
stravitDeus  :  istum  loquor,  qui  in  ma- 
nibus  est,  et  eura  de  quo  superius  dixi. 
Alterura  enira  tcrribilitcr  mulctatum 
in  corpore,  alterum  miscricorditcr  rau- 
tatura  in  corde,  arabos  mirabiliter  com- 
prehenditin  consiliis,  quae  cogitabant. 
27.  His  ita  peractis,  coepit  jam  in  ci- 
vitate  Episcopus  tota  libcrtate  dispo- 
nere  et  ordinare  de  omnibuspertinenti- 
bus  ad  ministerium  suum ,  non  tamen 
sine  continuo  discriminevita3sua3.  Nam 
etsi  jara  nemoqui  palaranocerct,  abin- 
sidiantibus  tamen  ncc  locus  satis  tutus 
Episcopo  erat,  nec  tcmpus  feriatura.  Et 
dcputati  sunt  ei  viri  arraati  ad  custo- 
diam  dic  et  nocte:  scdilleraagis  iuDo- 
mino  confidebat.  Fuit  vero  consilium  , 
praefatum  schismaticum  insequi ,  eo 
quod  seduceret  raultos  ex  insignibus 
quae  fercbat ,  suadcns  omnibus  episco- 
pum  se  esse  debere;  et  sic  sollicitans 
plcbes  adversus  Malachiam ,  atque  ec- 
clesiae  unitatem.  Et  fecit  sic  :  ct  sine 
difficultate'lta  in  brevi  universas  sepi- 
vit  vias  ejus  per  gratiam  sibi  a  Doniino 
datara ,  et  quam  liabcbat  ad  oranes ,  ut 
malignus  ille  coactus  sit  dare  manus  , 
reddere  insignia,  et  quiescere  de  reli- 
quo  in  omni  siibjectione.  Ita  Malacliias, 
licetper  multa  pericula  et  labores,pro- 
sperabatur  in  dics,  etconfortabaturma- 
gis  ac  niagis,  abundans  in  spe  et  virtute 
Spiritus  sancti. 


CAPUT     XIII. 

Deiis  Malachiae  delraclores  punit. 

28.  Nec  modo  malefactores,  sed  et 
dctractorcs  Malachise  corripuit  Dcus. 
Quidam,  verbi  gratia,  gratiam  habens 
principum  et  potentum,  ctiani  ipsius 
Rogis,  qnod  cssct  adulafor  ct  garrulus. 


DE  VITA  S. 
et  potons  iii  lingua ;  favebat  pcr  oninia 
advcrsariis  Malacliiaj ,  ctprocaciter  tue- 
batur  partem  eorum:  Sancto  vero  et 
pra'&cnti  resistebat  in  facie ,  et  detrahe- 
bat  absenti,  irrcverenter  occurrens  ei 
in  onini  loco,  maximeque  ubi  celebrio- 
ribus  illum  sciret  interesse  conventibus. 
Sert  cito  digna  linguaeprocacis  mercede 
donatus  est.  Intumuit  et  computruit 
lingua  maledica,  vermibus  ex  ea  sca- 
tentibus,  et  diffluentibus  toto  ore  blas- 
phemorquos  per  septem  ferme  dies  in- 
cessanter  vomens,  tandem  cura  illis 
miseram  exspuit  animam. 

29.  Loquente  coram  aliquando  3Iala- 
chia,  et  populum  exhortantc,  mulier 
quaedam  infelix  ausa  est  interrumpere 
scrmonem  clamoribus  improbis ,  non 
deferens  sacerdoti,  et  spiritui  qui  lo- 
quebatur.  Erat  autem  de  progenie  im- 
pia,  et  spiritum  liabens  in  naribus, 
blasphemias  contumeliasque  evomebat 
in  Sanctum  ,  dicens  hypocritam  et  in- 
vasorem  aliena?  haereditatis ,  sed  et  cal- 
vitiei  illius  improperans.  At  ille  nibil 
respondit  ei ,  sicut  erat  verecundus  el 
mitis  :  sed  Dominus  responditpro  eo. 
Versa  illa  in  insaniam  est ,  Dominoju- 
dicante  :  et  crebris  vocibus  clamitans 
sc  suffocari  a  Malachia,  morte  de- 
inum  horrenda  luit  peccatum  blasphe- 
miaj.  Sic  misera  assumens  adversus  Ma- 
lachiam  impropcrium  Elisaei,  vere  il- 
lum  sibi  alterum  experta  est  Elisseum. 
50.  Porro  quia  causa  pestilentioe  cu- 
jusdam  ortaj  in  civitate,  multitudineni 
cleri  et  populi  solemniter  cum  reliquiis 
Sanctorum  tunc  foras  eduxerat,  nc  hoc 
quidem  prx'tereundum,  quod  oranto 
Malachia,  pestilentia  ilico  conquievit. 
Ex  hoc  jam,  qui  mutiret  adversus  eum, 
non  fuit,  dicentibus  qui  de  semine 
Chanaan  sunt  :  Fugiamus  Malachiam  , 
quia  Dominus  pugnat  pro  eo.  At  sero 
istud  :  quia  zelus  Domini,  ubique  oc- 
currcns  eis ,  persecutus  est  eos  usque  ad 
inlernecionem.  Quomodo  intra  paucos 
dies  periit  memoria  eorum  cum  sonitu? 
quomodo  facti  sunt  in  desolationem, 
subilo  defecerunt,  pcrierunt  propter 
iniquitatem  suam?  Grandc  hodieque 
miraculum  facit  lam  velox  gcnerationis 
illius  deletio,  his  praeseriim  qui  eorum 


MALACHI.E.  77 

novcrant  superbiam  atque  potentiam; 
31ulta  quidem  et  alia  signa  fuere,  qui- 
bus  Deus  glorificavit  nomcn  suum,  et 
servum  suum  inter  sudores  et  pericula 
confortavit.  Quis  digne  commemoret? 
^on  tamen  omnia  praeterimus ,  etsi  non 
sufficimus  ad  omnia.  Propter  seriem  au- 
temnarrationis,  ne  impediatur,  aliqua 
quoe  dicturi  sumus ,  reservamus  in 
tinera. 

CAPUT  XIV. 

Scdem  melrop^litanam  paci  redditam 
resignat. 

31.  Igitur  Malachiasintra  triennium 
reddita  retributione  superbis ,  et  liber- 
tate  ecclesiae  restituta,  pulsa  barbarie , 
et  reformatis  ubique  moribus  Christia- 
nae  religionis,  videns  omnia  in  pace 
esse,coepit  cogitare  etde  sua  pace,  Et 
memor  propositi  sui ,  constituit  pro  so 
Gelasium,virumbonum,  et  dignumtali 
honore ,  conniventibus  clero  et  populo, 
quin  potius  sustinentibus  propter  pac- 
tum.  ]\am  alias  durum  visum  omnino. 
Quo  consecrato,  Regibusque  ac  Princi- 
pibus  attentius  commendato,  ipse  cla- 
rus  miraculis  et  triumphis,  ad  suam  pa- 
rochiam  redit  :  non  tamen  Conneretls. 
Etaudi  causam  dignam  relatu.  Dioecesis 
illa  duas  fertur  habuisse  antiquitus  epi- 
scopales  sedes,  etduos  exstitisseepisco- 
patus.  IdvisummeliusMalacbioe.  Itaque 
quos  ambilio  conttavit  in  unum,  Mala- 
chias  revocavit  in  duos,partem  alteri 
episcopo  cedens,  partem  retinens  sibi. 
Et   propterea   non    venit    Conneretb , 
qnod  in  eajam  episcopum  ordinasset  : 
sed  Dunum  se  contulit,  disterminans 
parochias ,  sicut  in  diebus  antiquis.  0 
purum  cor!  o  oculum  colunibinum !  Lo- 
cum  tradidit  novo  episcopo  ,  qui  vide- 
retur  paratior,  principalior  haberetur; 
locum  ,  in  quo  sederat  ipse.  Ubi  sunt, 
qui  de  terminis  liligant ,  pro  uno  viculo 
perpetes  ad  invicem  inimicitias  exer- 
centes?  Nescio  si  quod  genus  hominum 
magis,  quara  istos,  antiquum   vatici- 
niumtangat  :  Secuerunt  pmgyiantes  Gn- 
laad  ad  dilatandum  tcrminos  suos.  Sed 
hoc  alias. 
52.  Mulachias  factus  Dunensis  epi- 


78 


S.  BERNARDI  ABBATIS 


scopus,  confestim  morc  suo  curavitad- 
sciscere  ad  solatium  sibi  dc  filiis  suis 
conventum  regularium  Clcricorum.  Et 
cccc  rursus  accingitur,  quasi  novus 
Christi  tiro,ad  spiritalc  ccrtamcn ; rur- 
sus  induitur  arma  potentia  Dco,  sanctaj 
paupertatis  humilitatem,  rigorcm  dis- 
ciplina)  coenobialis,  otium  contcmplan- 
di,  orandi  assiduitatem.  Quae  tamcn 
omnia  voto  magis  valuit  diu  tcncre , 
quam  actu.  Etenim  universi  conflue- 
l)ant  ad  cum  :  nec  modo  mediocres , 
sod  ct  nobiles  ct  potentcs,  illius  se  sa- 
piontioe  et  sanctitati  instruendos,  cor- 
rigendos  ac  regendos  committere  fes- 
linabant.  Et  ipse  interdum  ibat,  et 
cxibat  seminare  semcn  suum ,  dispo- 
nens  ct  dccerncns  tota  auctoritate  dc 
rebus  ccclesiasticis,  tamquam  cx  Apo- 
stolis  unus.  Et  nemo  illi  dicebat  :  In 
qua  potcstate  h<Tec  facis?  vidcntil)us 
cunctis  signa  et  prodigia  quae  faciebat; 
ct  quia  ubi  spiritus  Domini,  ibi  li- 
berlas. 

CAPUT  XV. 

Romam  proficisci  deliberat ,  pallium  a  ponli- 
fice  petiturus. 

35.  VisUM  tamcn  sibi  ^  non  tute  satis 
actitari  ista  absque  Sedis  apostolic» 
auctoritate,  et  Romam  proficisci  deli- 
berat :  niaximeque  quod  metropolicse 
sedi  dcerat  adhuc ,  et  defucrat  ab  ini- 
tio  paliii  usus,  quod  est  plenitudo  ho- 
noris.  Et  visura  est  bonum  in  oculis 
ejus,  si  ccclcsia,  pro  qua  tantum  labo- 
rarat,  qucm  hactenus  non  habucrat, 
suo  acquireret  studio  et  labore.  Erat  et 
altera  metropolica  sedes,  quam  de  no- 
vo  constituerat  Celsus,  primaj  tamen 
sedi,  ct  illius  Archlepiscopo  subdita, 
tamquam  Primaii.  Et  htiic  qaoque  op- 
tabat  nihilo  minus  pallium  Malachias, 
confirmarique  auctoritate  Sedis  aposto- 
licaj  pra)rogativam ,  quam  bencficio 
Cclsi  adipisci  mcruerat.  Innotescente 
proposito,  displicuit  fratribus ,  necnon 
et  magnatibus  ct  populo  terra3.  Omnes 
enim  intolerabiicra  sibi  judica])ant  tam 
diutinara  orauiura  pii  parentis  abscn- 
tiam,  et  quod  ractucrent  de  morte  ip- 
sius. 


54.  Contigit  intcrca  mori  gcrmanum 
ejus,  Chrislianum  nomine,virum  bo- 
num,plenum  gratia)  et  virtutis.  Epi- 
scopus  crat,  illi  quidcm  sccundus  in  cc- 
lcbri  opinionc,  sed  vitae  sanctimonia 
et  justitia)  zelo  forte  non  impar.  IIujus 
dcccssus  magis  terruit  universos,  ct 
discessum  Malachia?  reddidit  raolcslio- 
rera.  Dicebant  autem  nullo  modo  assen- 
tienduraunici  peregrinationi  patroni,ut 
non  dcsoletur  oranis  terra ,  si  duabus 
tantis  coluranis  sub  uno  moraento  tera- 
poris  destituatur.  Ergo  oranes  pariter 
contradicunt.  Et  vim  faciebant,  cum 
ille  divinam  ultioncm  minatus  cst. 
Non  taracn  destitere  illi ,  nisi  raissa 
sorte ,  prius  Dei  voluntas  supcr  lioc  in- 
terrogaretur.  Prohibcntc  illo ,  nihilorai- 
nus  mittunt  :  sed  illa  pro  Malachica 
parte  ter  rcspondissc  invcnta  cst.  Ncc 
enim  una  contenti  vicc  fuere,  cupidi 
retinendi  eum.  Demum  cedentes  dimit- 
tunt  illura,  non  tamen  sine  ploratu  et 
ululatu  raulto.  Sed  ne  quid  imperfec- 
tum  rclinqueret,  tractare  coepit,quo- 
modo  defuncti  fratris  semcn  suscitaret. 
Et  acccrsitis  ad  se  tribus  discipulis  suis, 
anxius  sestuabat ,  quisnam  dignior  ad 
hoc  opus,  sive  utilior  videretur.  Et  di- 
ligenter  intuitus  singulos : «  Tu,  inquit , 
»  0  Edane,  (  sic  cnim  vocabatur  unus ) 
»  suscipe  onus.  »1110  cunctantc  etflentc : 
«  Ne  timcas,  ait.  Tu  cnim  mihi  a  Domino 
»  designatus  es ,  quia  annulum  aureum , 
»  quo  dcsponsandus  es ,  jam  nunc  prae- 
»  vidi  in  digitotuo.  »  Acquicvit  ille,  et 
Malachias,  eo  consecrato,  proficiscitur. 

55,  Cumque  egressus  de  Scotia ,  pcr- 
venisset  Eboracum ,  sacerdos  quidam  , 
Sycarusnomine  ,intuitus  cum  agnovit. 
Ncc  enim  faciem  ejus  vidcrat  ante  :  sed 
cuni  habcretspirituraprophetiae,  reve- 
latura  fuerat  ei  jampridem  de  illo.  Et 
nunc  incunctantercircumstantibus  di- 
gito  eura  deraonstrans :  Ilic  est ,  inquit, 
de  quo  dixeram ,  quia  de  Hiberniasanc- 
tus  vcnictPontifex,qui  scit  cogitalio- 
nes  hominum.  Sic  non  potuit  latere  lu- 
cerna  sub  modio,  prodente  eara  per  os 
Sycari  Spiritu  sancto  qui  illara  accen- 
derat.  Nara  et  raulta  secreta  dc  esse  suo 
suoruraque  dicta  sunt  ei  a  Sycaro ,  quae 

i  ita  esse  vcl  fuissc  omnia  rccoguovit. 


DE    VI TA  S. 

Sed  ct  sociis  Malacliioe  percontauUbus 
ilc  suo  reditu,  respondjt  Sycarus  in- 
cunctanter,  (quod  post  rei  probavit 
evcntus)  paucos  vidclicet  admodum  de 
numcro  illo  cum  Episcopo  redituros. 
I!li  ,auditolioc,  suspicali  sunt  mortem: 
sed  Deus  aliter  adimplevit.  Nempe  re- 
diens  ab  Urbe,  quibusdam  apudnos, 
quibusdam  ct  in  aliis  locisad  discendam 
convcrsationis  formam  rclictis,  juxta 
verbum-  Sycari ,  cum  paucis  admodum 
repatriavit.  Hcec  de  Sycaro. 

56.  In  ipsa  urbc  Eboracensi ,  accessit 
ad  cum  vir  nobilis  secundum  saeculum  , 
Wallenus  nominc,  tunc  Prior  ia  Kyr- 
kcham  regularium  fratrum  :  nunc  vero 
monachus,  ct  monacborum  pater  in 
Mailros  monastcrio  Ordinis  nostri ,  qui 
devotus  3Ialachia3  se  orationibus  salis 
humilitcr  commendavit.  Is  advertens 
muUos  habcrc  Episcopum  socios,  et 
e(iuos  paucos  (nam  pr^ter  ministros, 
et  clcricos  alios ,  quinque  cum  eo  erant 
presbytcri ,  ct  cqui  nonnisi  tres)  obtu- 
lit  ei  suum,  quo  ipse  vehebatur,  hocso- 
lum  dolerc  sc  inquiens,  quod  essct  run- 
cinus  dure  portans.  Et  addit  :  «  Libcn- 
M  tius  d<jdisscm,si  melior  fuisset  :  scd, 
»  si  dignamini ,  ducite  qualcmcumque 
»  vobiscum.  —  Et  ego,  ait  Episcopus ,  eo 
»  libentius  accipio  ,  quo  praedicas  vilio- 
)»  rem  :quia  non  potest  mihivile  esse, 
»  quicquid  tam  pretiosa  voluntas  obtu- 
»  lcrit.  »Et  convcrsus  ad  suos  :  «Hunc, 
»  inquit,sternite  niihi,  quia  commodus 
»  satiSjCtsufficiensorit  inlongum.»Quo 
fa^to,  ascendit :  et  primo  quidemdurum, 
uterat,  scnticns,postmodumniira  muta- 
tione  valde  commodum  sibi  et  suavitcr 
ambulantcm  invcnit.  Et  ne  caderet 
supcr  terram  dc  STmonc  qucmdixerat, 
usque  ad  nonum  annum,  quo  mortuus 
est  ipsc ,  non  defecit  ci ,  faclus  optimus 
et  pretiosissimus  palefridus.  Quodquc 
cvidcntiusmiraculumcernentibusfccit, 
d(!  subnigro  cncpit  albcscere,  et  non  niul- 
to  post  vix  invcnicbatur  albior  illo. 


CAPUT   XVI. 

Romam  tcndetis,  ct  inde  rediens    Claiam- 
vallem  visilal. 

o7.  MiHi  quoquc  iii  hac  yia  dalum  cst 


MALACniyE.  79 

videre  virum,  el  in  ijus  visu  ct  Ycrbo 
refcctus  sum,  et  deleclatus  sum,  siout 
in  omnibus  divitiis.  Et  cco  vicissim , 
peccator  licet,  inveni  graliam  in  oculis 
ejus  extunc,  et  deinceps  usque  ad  obi- 
fum  ipsius ,  sicut  in  proncmio  prcefatus 
sum.  Ipse  etiam  dignatus  divcrlcre  ad 
Glaram-vallem,  visis    fratribus,  com- 
punctus  est  :  et  illi  non  mcdiocriter 
a?dificati  in  pra^sentia  et  sermone  ejus. 
Et  acceptans  locum,  et  nos,  atque  in- 
timis    visceribus    colligens,  valedixit 
nobis,  et  abiit.  Qui  transalpinans,  cum 
vcnisset  Iporiam  civitatem  Italiae,  hos- 
pitis  sui  parvulum  filium,  qui  male  ha- 
bens  moriturus  erat,  continuo  sanavit. 
58.  Erat  tunc  temporis  in  Scde  apo* 
stolica   fclicis    memoriae    Innoccntius 
sccundus  Papa  :  qui  cum  benigne  sus- 
cepit,  humane  satis   illi  supcr    longa 
peregrinatione    compassus.    Et    primo 
quidcm  Malachias,quod  altius  infixerat 
animo,cum  multis  lacrymis  implorabat, 
licere  sibi  vivere,  ct  mori  in  Clara-valle 
pcrmissu  et  benedictione  summi  Pon- 
tificis.  Et  petiit   hoc,non  oblitus   ad 
quod  venerat,  sed  afTcctus  quo  venerat 
dcsidcrio  ClarGc-vallis.  Non  autem  ob- 
tinuit,  quod   virum  Apostolicus  lucris 
potius  ubcrioribus  occupandum  decer- 
ueret.    Ncc  tamen    omnino  frustratus 
est  a  desiderio  cordis  sui,  cui  mori  ibi , 
etsi  nonvivere,  donatuin  cst.  Mensein 
integrum  fecitin  urbe,loca  sancta  pcr- 
ambulans,  et  frequcntans  causa  or;i- 
tionis.  Cumque  per  id  tcmporis  sicpe 
ac  diligonter  ab  eo,  et  ab  his  qui  cuia 
00  erant,  summus  Pontifex  inquisissct, 
esse  patria),  mores  gcntis,  statum  cc- 
clesiarum,  ct  quanta  in  terra  Deus  per 
cum  opcratus  fuisset :  paranti  jam  rc- 
patriare  commisit  viccs  suas  ,  per  uni- 
vcrsam  Ilibcrniam  Lcgatum  illum  con- 
stituens.  Significatum  siquidcm  erat  ci 
ab  episcopo  Gillebcrto,  qui,  ut  supra 
mcmoravimus,  tunc  Legatus  exstiterat, 
quod  jam  non  posset  pra)  senio  et  de- 
bilitate  corporis  villicare.  Post  ha?c  pe- 
tit  Malachias  confirmari  novaj  metro- 
polis  constitutionem,  ct  utriusque  scdis 
pallia  sibi  dari.  Et  confirniationis  qui- 
dem  privilcgiuni    mox   acccpil  :  «   I>c 
»  palliis  aulcm ,  ait  summus  Pontifcx , 


80 


S.    BERNARDI  ABBATIS 


>»  oporfct  soleiniiiusagi.  Convocalis  epi- 
»scopis,et  clcricis,  etmajoribus  terrae, 
»  celebraLis  generale  concilium  :  et  sic 
»  conniventia  ct  communi  voto  univer- 
»  sorum  per  lionesfas  personasrequiretis 
wpallium,  et  dabitur  vobis.  »  Deindc 
tollens  raitram  de  capite  suo ,  imposuit 
capiti  ejus  :  sed  ct  stolam  cum  mani- 
pulo  dedit,  quibus  uti  inter  offerendum 
solebat.  Et  saliitatum  in  osculo  pacis 
dimisit  eum,  apostolica  fultum  bene- 
dictione  ct  auctoritate. 

59.  Qui  rcvertens  per  Claram-vallem, 
suam  secundo  nobis  largitus  est  bene- 
dictionem.  Et  alta  suspiria  trahens, 
quod  non  liceret  sibi  pro  suo  desiderio 
remanere  :  Hos ,  inquit,  interim  pro  me, 
oro  ut  retincatis,  qui  a  vobis  discant, 
quod  nos  postmodum  doceant.  Et  infert : 
Erunt  nobis  in  semen,  et  in  semine  isto 
henediccntur  gentes,  et  illaj  gentcs, 
quae  a  diebus  antiquis  monachi  quidem 
nomen  audierunt,  monachum  non  vi- 
derunt.  Et  dimissisquatuor  a  latere  suo , 
abiit.  Qui  probati,  et  digni  inventi  mo- 
nachi  facti  sunt.  Post  aliquod  tempus, 
cum  jam  Sanctus  csset  in  tcrra  sua, 
raisit  alios,  ct  de  illis  factum  cstsimili- 
tcr.  Quibus  per  aliquantum  tempus  in- 
structis,  et  cruditis  cordc  in  sapientia, 
dato  eis  in  patrcni  sancto  fratrc  Chris- 
tiano ,  qui  crat  unus  cx  ipsis ,  cmisimus 
eos,  adjungcntcs  de  nostris,  quanti 
safficerent  ad  numcrum  abbatia^.  Quge 
conccpit,  et  pepcrit  filias  quinque  :  et 
sic  multiplicato  semine ,  augescit  in 
dies  numerus  monachorum ,  juxta  de- 
siderium  et  vaticinium  Malachiae.  Nunc 
jara  repetaraus  ordinera  narrationis. 


CAPUT   XVII. 

Diversabeneficia  sanitatiim  per  eum  collata. 

40.  Malachias  profcctus  a  nobis, 
prospere  pervenit  in  Scoliara.  Et  in- 
venit  David  regem,  qui  adhuc  hodie 
superest,  in  quodam  castello  suo  :  cu- 
jus  filius  infirmabatur  ad  raortera.  Ad 
quera  ingrcssus ,  honorifice  a  Rege  sus- 
ceptus ,  et  hurailiter  exoratus ,  ut  sana- 
ret  filium  suum;  aqua,  cui  benedixit, 
adspersit  juvenem  ,  ct  intuens  in  eum , 
ait;  Confide,  fili,  non  raorieris  liac  vice. 


Dixit  hoc,  et  die  scqucnti,  secundum 
dictum  prophetae,  sccuta  est  sanitas, 
sanitatcm  laetitia  patris,  clamor  et  stre- 
pitus  totius  exsultantis  familiae.  Exiit 
sermo  ad  omncs ;  nec  cnira  quod  in  do- 
mo  regia,  et  Regis  acciderat  filio,  la- 
tcre  potuit.  Et  ecce  ubique  resultans 
gratiarum  actio ,  et  vox  laudis,  tuin 
pro  salute  domini,tura  pro  miraculi 
novitatc.  Henricus  est  iste  :  nani  vivit 
adhuc  unicus  patris  sui,  Miles  fortis  et 
prudens,  patrizans  (ut  aiunt)  in  sec- 
tando  justitiam  et  amorera  viri.  Et 
araavit  uterque  3Ialachiam,  quamdiu 
vixit ,  taraquam  qui  iilum  a  raorte  re- 
vocasset.  Rogabant  eum  manere  per 
aliquot  dies  :  sed  illc  declinans  gloriam, 
moram  non  sustinuit,etraane  carpcbat 
iter.  Transcunti  igitur  per  villam  ,  no- 
raine  Crugeldura,  occurrit  puella  mula. 
Orante  illo,  solutum  est  vinculum  lin- 
guaj  cjus,  et  loquebatur  recte.  Dehinc 
villam  ingrcdiens,  quam  nominant  ec- 
clesiam  sancti  Michaelis ,  oblatam  sibi 
mulicrcm  phreneticam,  et  vinctam 
funibus,  coram  omni  populo  curat,  et 
dimissa  incolumi,  proficiscitur.  Pervc- 
nicns  vcro  ad  portum  Laperaspcri, 
transitum  ibi  per  aliquot  dies  pra3sto- 
labaturrsed  mora  minirae  transiit  otio- 
sa.  Construitur  interira  dc  virgis  in  se- 
pcm  textis  Oratorium,  ipso  jubente, 
ipso  operante  pariter.  Consumniatum 
circumdedit  vallo,  atque  interjacens 
spatium  in  coemeterium  benedixit. 
Sane  mcritalienedicentis  miracula  satis 
dcclarant,  quae  usque  hodie  ibi  actitari 
fcruntur. 

hi.  Inde  est,  quod  de  finitirais  locis 
infirmos  et  male  habentes  illo  portarc 
consueverunt ,  et  sanantur  raulti.  Mu- 
licr,  totis  dissolutis  racmbris  ,  plaustro 
vecta  illuc  ,  pedibus  suisrcmeavit  do- 
mum ,  una  dumtaxat  noctc  non  frustra 
in  loco  sancto  praistolata  miscricordiam 
Domini.  Alia  qusedara  ibidcra  pernocta- 
bat  in  oratione  :  quara  forte  reperiens 
solam  homo  barbarus ,  accensus  libi- 
dine  ,  ct  sui  minime  compos  ,  irruit  ra- 
biosus  in  eam.  Convcrsa  illa ,  ettreme- 
facta,  suspiciens  advertit  hominem 
plcnum  diabolicospiritu  :  «  Heustu,  in- 
w  quit,  miser,  quidagis?Considera  ubi 


D£  VlTA  S. 
»  es,  rcvcrcre  hocc  sancta,  dcfcrDeo  , 
t*  defcrscrvocjusMalachia),parccettibi 
»  ij)si.  »  Non  destitit  illc,  furils  agitatus 
iniquis.  Et  ccce  (quod  horribilc  dictu 
est)  vcucnatum  ct  tumidum  animal , 
quod  bufoncra  vocant ,  visum  est  rep- 
tans  exire  deinter  femora  mulicris. 
Quid  plura?  Tcrrefactus  resilit  horao, 
et  datis  saltibus,  fcstinus  oratorio  exi- 
lit.  IUeconfusus  absccssit,  ct  illa  intacta 
remansit,,  magno  quidera  et  Dci  raira- 
culo,  ct  merito  Malachiae.  Et  pulcre 
operi  foedo  et  abominando  foedura  in- 
tcrvcnitct  abominabile  monstrum.  Non 
prorsus  alitcr  decuit  bestialem  exstin- 
gui  iibidinera ,  quara  per  frigidissiraum 
vcrmem  :  ncc  aliter  temerarium  fre- 
nari  ausum,  frustrari  conatum ,  quara 
per  vilem,  inutilcmque  bestiolam.  Et 
]\asc  loco  isto  sufficiant  pauca  de  pluri- 
bus  :  nunc  jam  reliqua  prosequamur. 


MAtACirr^. 


81 


CAPUT   XVIII. 

Reversus  in  patriam,  tolus  curae  pastorali  el 
reformationi  iiicumbit. 

42.  AscENDiT  Malachias  navem  ,  et 
prospcre  navigans,  applicuit  monaste- 
rio  suo  Bcnchorensi,  ut  primi  filiipri- 
mam  reciperent  gratiam.  Quid  animi 
pulas  gessisse  illos,  sano  de  via  tam 
longa  recepto  patrc  ,  ct  illo  patre  ?  Ncc 
niirura  ,  si  sc  tota  in  gaudiura  effude- 
runt  viscera  corura  in  rcditu  ejus , 
quando  ct  cxtcris  circuraqnaque  gcnti- 
l)us  incrcdibilcra  mox  laititiam  vclox 
rumor  invexit.  Dcniquedc  civitatibus, 
ct  castellis,  et  vicis  occurrunt  ei;  ct 
quocumque  divcrtat,  suscipitur  cxsul- 
talionc  universa?  terra?.  Ycrumtaracn 
non  sapit  honor.  Opus  cxcrcctur  lcga- 
tionis  :  multis  inlocis  cclcbrantur  con- 
ventus  multi,  ne  qua  rcgio,  scu  portio 
rcgionis,  lcgationis  fructu  ct  ulili- 
tate  fraudctur.  Seminatur  supcr  omnes 
aquas  :  non  est  qui  sc  abscondat.  ab 
opcra  soUicitudinis  ojus.  Non  sexus, 
non  Ktas,  non  conditio,  non  professio 
rcputatur.  Ubi(iue  scmcn  spargitur  sa- 
lutarc,  ul)iquc  intonat  tuba  cocleslis. 
Ibiquo  discurritjUbiquc  irrumpit,cva- 
ginalo  gladio  lingua)  ad  facicndam  vin- 
diclam  in  nationil)us,  incropntiones  in 


populis.  Terror  ejus  supCP  facicntcs 
raala.  Clamat  iniquis  :  Nolite  iniquo 
agere ;  et  delinquentibus :  Nolite  exal- 
tare  cornu.  Religio  ubique  plantatur, 
propagatur,  fovetur.  Oculi  ejus  supcr 
cos,  ct  cura  ejus  ad  necessitates  eorum. 
InConciliis,  quae  passim  celebrantur, 
repetuntur  antiquae  traditiones,  quas 
tamen  bonas  fuisse  constiterit ,  abolila* 
vero  negligentiasacerdotum.  Nec  modo 
vctcra  instaurantur :  cuduntur  et  nova ; 
et  qufficumque  promulgaverit,  tamquam 
coelitus  edita  'icccptantur ,  tcnentur , 
scripto  mandantur  ad  meraoriara  poste- 
rorum.  Quidni  coelitus  missa  credcren- 
tur,  quae  tot  coelestia  confirmant  raira- 
cula  ?  Et  ut  fidem  dictis  faciara,  pcr- 
stringara  nonnulla  paucis.  Quis  enim 
cuncta  enuraeret?  Quaraquamlibentius, 
fateor,  iraitandis  immorer,  quam  ad- 
mirandis. 

CAPUT  XIX. 

Virlutum  ejus  insignia,et  mores  vero  prac- 
sule  digni. 

43.  Et  meo  quidcm  judicio  primuiii 
ct  maximum  miraculum  ,  quod  fecit , 
ipse  crat.  Ut  enim  taceam  intcrioreiu 
liorainem  ejus ,  cujus  pulcritudincm  , 
fortitudinem ,  puritatera  satis  indica- 
bantmorcs  ipsius  ct  vita;  ipsura  exto- 
riorera  ita  uno  seraper  modo  ,  ipsoquo 
modcstissimo  et  deccntissimo  gessit,  iit 
nil  prorsus  appareret  in  eo,quod  pos- 
sct  offcndcre  intuentes.  Et  quidcra  qui 
non  offcndit  in  vcrbo,  ille  perfectus  cst 
vir.  At  vcro  in  Malachia  quis  uraquau) , 
otiarasi  curiosius  obscrvarit,  dcprchen- 
dit  otiosura ,  non  dico  verbum ,  scd  nu- 
lum?  quis  manum  ,pedemvc  moventent 
frustra?  Immo  quid  non  a^dificans  iii 
ojusincessu,  aspcctu,  habitu,  vultu^ 
Deniquc  vultus  hilaritatem  nec  fuscavifc 
UKoror,  nec  levigavit  risus.  Totum  in 
co  disciplinatum  ,  totum  insignc  virtu- 
tis,  pcrfcctionis  fonna.  Pcr  omnia  sc- 
rius ,  scd  non  austerus.  Rcraissus  inter- 
dum,  dissolutus  numquam.  Ncgligens 
nihil,  olsi  pro  tcmporc  muUa  dissimu- 
lans.  Quiclus  sa^pe,  sed  minimc  ali- 
quando  oliosus.  A  die  prirao  conversio- 
nis  snnc  us<iue  ad  cxlromuin  vII.t,  Fiiie 


82 


S.   BERNARD 


proprio  vixit.  Non  servos ,  non  ancillas, 
non  villas ,  non  viculos ,  non  denique 
quicquam  redituum  ecclesiasticorum 
eaeculariurave  ,  vel  in  ipso  liabuit  epi- 
scopatu.  Mensse  episcopalinihilprorsus 
constitutum,  vel  assignatura,  unde 
Episcopusviveret.Nec  enim  vel  domum 
propriam  habuit.  Erat  autem  pene  in- 
cessanter  circuiens  parocbias  omnes, 
Evangelio  serviens,  et  de  Evangelio 
vivens,  sicut  constituit  ei  Dominus : 
Dignus  est,  inquiens,  operarius  mcrcede 
sua.  Nisi  quod  frequentius  ipsum  Evan- 
gelium  sine  sumptu  ponens,  de  labori- 
bus  suis  suorumque  ferebat ,  unde  sc 
et  eos  ,  qui  secum  laborabant,  in  opere 
ministerii  sustentaret.  Porro  si  inter- 
dum  quiescere  oporteret ,  in  sanctis 
lioc  faciebat  locis ,  quae  ipse  per  Hil)er- 
niam  sparserat  universam  :  apud  quos 
vero  morara  facere  libuisset ,  illorum 
se  conforraavit  raoribuset  observantiis, 
corarauni  contentus  vita  et  raensa.  Non 
fuit  in  victu ,  non  fuit  in  vestitu,  in  quo 
potuisset  Malachias  dlgnosci  inter  caete- 
ros  fratres  :  in  tantura ,  cura  major 
esset,  humiliavit  se  in  oranibus. 

44.  Denique  cura  exiret  ad  praedi- 
candura,  cum  peditibus  pedes  et  ipse 
ibat,  Episcopus  etLegatus.  Forma  apo- 
stolica  haec  :  et  inde  raagis  mira  in  Ma- 
lachia,  quo  rara  nirais  in  aliis.  Verus 
profecto  Apostolorum  hseres  est  iste , 
qui  talia  agit.  Sed  advertere  est ,  quo- 
modo  dividat  haereditatera  cura  fratri- 
bus  suis,  seque  nepotibus  Apostolorum. 
Illi  dorainantur  iu  clero  :  iste  dum  esset 
liber  ex.  oranibus ,  omnium  se  servum 
fecit.  Illi  aut  non  evangelizantes  man- 
ducant,autevangelizant  ut  manducent : 
Malachias  imitans  Paulum,  manducat 
ut  evangelizet.  Illi  fastum  et  quoestum 
a3stimant  pietatera  :  Malachias  haeredi- 
tate  vindicat  sibi  opus  et  onus.  IUi  feli- 
ces  se  credunt,  si  dilataverintterminos 
suos  :  Malachias  in  dilatahda  caritate 
gloriatur.  IUi  congregant  in  horrea  ,  et 
dolia  replent,  unde  onerent  mensas  : 
Malachias  colligit  in  deserta  et  solitu- 
dines,  unde  impleat  coelos.  Illi,  cum 
accipiant  decimas,  et  primitias,  et 
oblationes,  insuper  et  de  Csesaris  bene- 
(icio  telonia,  et  tributa  ,  et  alios  redi- 


I  ABBATIS 

tus  infinitos,  solliciti  sunt  nihiloniiniis, 
quid  manducent ,  et  quid  bibant :  Ma- 
lachias  nihil  horura  habens  ,  multos 
tamen  locupletat  de  promptuario  fidei. 
Illis  nec  cupiditatis,  nec  sollicitudinis 
ullus  est  finis:MaIachias  cupiens  nihil, 
non  novit  tamen  cogitare  de  crastino. 
Illi  a  pauperibusexigunt,quoddent  di- 
vitibus :  iste  sollicitat  divilespro  paupe- 
ribus  sustentandis.  Illi  raarsupia  vacuant 
subditorum  :  iste  pro  peccatis  eorum 
altaria  cumulat  votis,  hostiisque  pacifi- 
cis.  Illi  alta  palatia  erigunt,  turrcs,  ac 
raoenia  ad  coelos  levant :  Malacliias  non 
habens  ubi  caput  reclinet,  opus  facit 
Evangelista3.  IUi  equos  ascendunt  cum 
turba  horainura  gratis  raanducantium 
panera,  et  non  suura:Malachias  septus 
sanctoruni  fratrura  collogio  ,  pedes  cir- 
cuit,  portans  panes  Angelorura ,  quibus 
saliet  aniraas  esurietiles.  Illi  plebes  no 
agnoscunt  quideni  :  iste  erudit.  IUi  po- 
tentes  ettyrannoshonorant :  iste  punit. 
0  virumapostolicura  ,  quera  totettalia 
nobilitant  signa  Apostolatus  sui !  Quid 
ergo  mirura ,  si  raira  est  operatus  sic 
rairabilis  ipse?  Irarao  vero  non  ipse  , 
sedDeusin  ipso.  Alioquin  tu  es  Deus, 
inquit,  qui  facis  rairabilia. 


CAPUT  XX. 

Energumenos  vexatos  a  daemoniis  liberal. 

45.ERAT-muIier  in'civitate  Culratim, 
daemoniura  habens.  Vocatus  est  Mala  • 
chias  :  orat  pro  addicta ,  urget  invaso- 
rem ;  exit.  Sed  nondum  exsaturata  ne- 
quitia  ejus,  miseram  invadit  muliercu- 
lam ,  quae  forte  prope  assisteret.  Et  Ma- 
lachias  :  «  Non  ad  hoc,  inquit,  tibi  il- 
»  lam  tuli.  ut  hanc  pervaderes  :  exi  et 
))  ab  ea.  »  Paret ,  sed  repetit  priorem. 
Qua  denuo  pulsus,  recurrit  in  alteram. 
Ita  per  aliquod  spatium  alternatim  vexa- 
bat  illas,  hinc  inde  refugiens.  Tunc 
sanctus  indignans  sibi  illudi  a  doemone, 
colligensquc  spiritura,  infreniuit ,  et 
totis  viribus  fidei  facto  irapetu  in  ad- 
versarimu,  ab  utraque  fugavit,  et  qui- 
dera  non  rainus  vexatum  his,  quas 
vexaverat  ipse.  Cseterum  quod  moram 
fecitsancto   non  putes    Lector,  fuisso 


DE  VITA   S. 

Viilutis  ejus,  sed  dispeasationis  divi- 
iiae  :  ut  videlicet  ex  lioc  maiiifestior 
fieret  et  inaligni  praisentia,  et  victoria 
Malachia;.  Denique  audi  quid  alibi  fe- 
ceril,  nonautem  per  prasentiam  suam. 
Et  utique  potuit  prsescns  ,  quod  absens 
valuit. 

4G.  In  regione  Aquilonaris  partis  Hi- 
berniaj  jacebat  inlirmus  in  domo ,  ncc 
dubium  quin  daimonum  maleficio.  ]\am 
iiuadara  nocte  audivit  eos  loquentes, 
dicenle  altcro  ad  alterum  :  «  Yidene 
V  miser  iste  hypocrita)  illius  stratum , 
»»  stramenve  contingat,  et  sic  effugiat 
I»  manus  nostras.»Cognovit  homo,quod 
Malachiam  loquerentur ,  quem  non 
multo  ante  in  eadem  domo  meminerat 
pernoctasse.  Et  adhuc  stramen  in  loco  : 
sumptaque  fiducia ,  et  quo  potuit  co- 
natu,ca'pit  repere  debilis  corpore,  sed 
fide  fortis,  Et  ecce  in  aereclamor  etvo- 
ciferatio  :  «  Prohibe  eum  ,  prohibe ;  re- 
M  tineeum,retine:amittimuspraedam.» 
Verum  is  quem  portabat  fides  et  desi- 
derium  evadendi,  quanto  plus  clama- 
bant  ilJi ,  tanto  magis  genibus  manibus- 
que  nilens,  ad  remedium  festinabat.  Et 
perveniens  ascendit  lectulum ,  voluta- 
tur  in  stramine ,  audit  ululatum  plan- 
gentium  :  «  Heu,  heu  !  ipsinos  prodidi- 
»  mus,  decepti  suraus,  evasit.  »  Et  dicto 
citius  recessit  ab  eo  da^monum  terror 
et  horror  quem  patiebatur,  et  omnis 
pariter  wgritudo.  In  Lesmor  civitate 
homo  a  daemonio  vexatus,  per  Mala- 
chiara  libcratus  est.  Item  transeunti 
aliquando  per  Laginiam ,  oblatus  illi 
infans  habens  da^monium;  sanus  rela- 
tus  est.  In  re^ione  eadem  ligalara  funi- 
l)us  phreneticamsolvi  jussit,  et  in  aqua, 
quambenedixit,  lavari.  Lota  est,  et  sa- 
nata  est.  Alteram  quoque  in  Saballo  re- 
gione  Llydiae,  merabra  propria  denti- 
bus  laniantem,  orando  et  tangendo  cu- 
ravit.  Amentera  hominem ,  multa  pras- 
dicentem  futura,  amici  et  propinqui 
adducunt  ad  Dei  hominem,  vinclum 
funibus  fortiter,  quod  fortem  ad  nocen- 
dum  rabies  ipsa  fecisset,  ct  tcrribilem 
valde.  Orat  Malachias;  ct  incontinenti 
soger  sanatur,  et  solvitur.  Factum  est 
lioc  loco  quodam,  cujus  nomen  tace- 
uius,  quod  nimis  barbarum  sonet,  sicut 


MALACIIIyE.  83 

et  alia  multa.  Alio  tempore  in  praefata 
civitate  Lesmor  puellam  niutam  paren- 
tes  ejus  in  media  platea  offerunt  trans- 
eunti ,  cum  multa  supplicatione  rogan- 
tes,  ut  ei  subvenire  dignetur.  Stat  Mala- 
chias,  et  facta  oratione,  tangens  di- 
gito  linguara  ejus,  sputum  misit  in  os 
ejus,  etloqueutem  dimisit. 


CAPUT  XXI. 

Beneficia  moribundis  et  parturientibus 
praeslita. 

1*7.  ExiENS  de  quadam  ecclesia  ,  ol>- 
vium  habuit  hominem  cum  uxore  sua, 
quae  non  poterat  loqui. Rogatus,  ut  ejus 
iniserealur,  stat  in  porta,  populo  cir- 
cumstante  :  et  data  benedictione  super 
eara,  jubet  dominicam  dicere  oratio- 
nem.  Dixit  illa,  et  populus  benedixit 
Dominum.  In  civitate,  cui  nomen  Oen- 
threb,  decumbens  lectulo  quidara  dives, 
jam  dies  duodecim  privatus  linguae  of- 
ficio,  ad  jussionem  visitantis  se  sancti, 
loquelam  recuperat,  eucharistiam  su- 
mit :  et  ita  munitus,  extremum  in  bona 
confessione  efflavit  spiritum.  0  oliva 
fructifera  in  domo  Dei!  o  oleum  jucun- 
ditatis,  ungens  et  lucens!  Et  splendore 
miraculi  illustravit  sanos ,  et  suavitate 
beneficii  unxitinfirmum,  cui  mox  mo- 
rituro  salutarem  confitendi  et  commu- 
nicandi  obtinuit  facultatem.  Intravit  ad 
eura  quidam  de  nobilibus,  habens  ei 
aliquid  dicere.  Qui  inter  loquendum, 
fide  plenus,  tres  juncos  pie  furatus  de 
lectulo  ,  in  quo  ille  sedebat ,  tulit  se- 
cum  :  et  multa  Deus  de  furto  pietalis 
est  operatus,  fide  illius,  et  Praesulis 
sanctitate.  Forte  venerat  in  civitateui, 
nomiue  Duevania.  Et  cura  sederet  ad 
mensam,  ingressus  vir  nobilis  de  civi- 
tate  ipsa ,  humiliter  supplicatprouxore 
praegnante,  quae  jara  solerane  omne 
praeterisset  tempus  pariendi ,  ita  ut  mi- 
rarenlur  omnes;  et  nemo,  qui  aliud 
quam  vitae  periculum  crederet  irami- 
nere.  Ilogat  et^um  eo  Neeraias  episco- 
pus  illius  civitatis ,  qui  juxta  eum  sede- 
bat  :  rogant  et  caeteri,  quotquot  aderant 
simul  discumbentes.  Tum  ille  :  «  Cora- 
»  patior  ei,  inquit,  quod  bona  mulier 
»  sit ,  et  pudica. »  Et  porrigens  viro  po- 

6. 


8'i. 


S.   EER-NARDI  ALBATf.S 


eulum,  cui])onedixcrat :  «  Yado,  inquit, 
»  (la  illi  bibcrc,  scicns  cam  sumpto 
»  benedictionis  potu,  ct  sine  mora,  ct 
»  sinc  periculo  parituram. »  Factum  cst 
quod  pra^cepit ,  et  nocte  ipsa  subsccu- 
tum  est  quod  promisit.  Scdcbat  in 
campo  cum  Comite  UIydia3  aliqua  trac- 
lans,  et  multifudo  copiosa  circa  eos. 
Vcnit  mulier  gravida ,  ct  vcrc  gravis. 
Indicat  se  contra  omnes  naturae  legcs 
retinere  partum  jam  quindccim  mensi- 
I)us  et  diebus  viginti.  Compassus  Mala- 
chias  super  novo  et  inaudito  incom- 
modo  ,  orat,  et  mulier  parit.  Qui  ade- 
rant,  la^tati  sunt,  et  mirati  sunt.  Om- 
nes  enim  viderunt,  in  qua  faciiitatc  ct 
velocitate  loco  eodem  enixa  sit,  et 
triste  negati  partus  pcriculum  mira- 
culo  commutatum  jucundiori. 

GAPUT   XXII. 

Concubinario  obstinato  exilium  denuntial. 

48.  AcciDTT  ibidem  quiddam  pari 
quidem  miraculo ,  sed  sorte  dispari. 
Vidit  homincm,  qui  publicc  tcnere  di- 
cerctur  concubinam  fratris,  et  hic  erat 
Miles ,  minister  Comitis.  Et  publice 
convcniens  incestuosum  ,  alterum  ci 
Johanncm  exhilmit  :  «  Non  licct  tibi, 
»  inquicns  ,  concubinam  habere  fratris 
»  tui.  »At  ille  alterum  ipsi  nihilominus 
Herodem  rcdhibens ,  non  modo  non  au- 
divit  eum ,  sed  et  superbc  respondit,  et 
coram  omnibus  jurat  numquam  sc  di- 
missurum.  Tum  commotus  Malachias , 
sicut  erat  pro  justitia  vehemcnter  ze- 
lans  :  «  Et  Deus ,  inquit,  te  ab  illa  sepa- 
»  ret  vel  invitum.  »  Parvipendens  ille, 
ex  instauti  abiit  indignabundus.  Offen- 
densque  mulierem  non  longe  a  turba 
constituta  in  loco ,  vi  oppressit  cam , 
sicut  erat  satanse  totus,  cui  paulo  ante 
traditus  fuerat.  Nec  latuit  flagitium. 
Ancilla,  quse  dominam  comitabatur, 
recurrens  domum  (nempehaucl  pro- 
cul  aberal  loco)  nuntiat  anhela  quid 
mali  accidcrit.  Ad  quam  voccm  ger- 
mani  illius,  qui  domi  erant ,  zelantes 
sororis  stuprum,  tota  illo  festinantia 
pervolant,  pudicitiai  hostem,  ipso  in 
loco  et  operc  sceleris  dcprchcnsum, 
multis    confossum    vulneribus   inturi- 


munt.  Nccdum  convcntus  solutus  craf , 
cum  ccce  armigcr  illius,  quod  evene- 
rat,  nuntiavit.  Et  mirati  sunt  univcrsi , 
quod  sententia  Malachise  tam  celerem 
habuissct  cffectum.  Timuerunt  quiquc 
flagitiosi  audito  hoc  verbo  (nammuUi 
crant  in  terra),  etterriti  purgati  sunt, 
lavantes  manus  suas  in  sanguine  pec- 
catoris. 

CAPUT  XXIII. 

Varia  sanitatum  heneficia  variis  praeslita. 

49.  DiARMiTiuM  Comitem,multo  jain 

tempore  decumbentem  lecto,  duriter 

quidem  increpans  ,  qiiod  malus  homo 

esset,  immoderatius  serviens  vcntri  ct 

gulae ,  benedicta  adspersum  aqua ,  sur- 

gere  fecit  sine  mora  ,  ita  valentem,  ut 

equum  ascenderet  ilico,  et  utique  pr»- 

ter  spem  suam  ipsius  et  suorum.  In 

urbe  Caseiensi  venit  homo  ante  euu» 

cum  filio  paralytico  ,  rogans  illum  sa- 

nari.  Qui  orans  breviter  :  «  Vade,  in- 

»  quit ,  filius  tuus  sanabitur.  »  It,  efc 

crastino  redit  cum  filio  ,  sed  minim« 

sanato.  Tum  surgens  Malachias,  et  stan» 

super  eum  diutius  oravit,  et  ille  sana- 

tus  cst.  Etconversus  ad  patrem :  «  Offer, 

»  inquit,  illum  Deo  ».  AnnuithomOj  scd 

non  tenuit :  et  post  aliquot  annos  ille 

jam  juvenis  recidit  in  idipsum ,  sino 

dubio  propter  inobedientiam  patris  ,  ct 

pacti   transgressionem.    Alius  quidaju 

vcniens  de  Ipnginquo  ,.cum  esset  Mala- 

chias  in  finibus  Mumonisc,  attulit  ad 

eum  filium,pedum  pcnitus  officio  dc- 

stitutum.  Pcrcunctatus  quonammodo  illi 

id  accidisset:«  Ut  suspicor,  inquit,  dx»- 

»  monuni  malignitate.  »Et  addit:  «  Lu- 

»  denti  in  pratoipsi  (nifallor)  immiscrc 

»soporem,  evigilansquepuerulus,sic  se 

»  invenit.  »  Hoec  dicens  ,  cum  lacrymis 

precem  fundit,  efflagitatopem.  Misertus 

cjus  oravit  Malachias,  jubens  ffigrum 

intcrim  dormire  ibidem  super  soliuni. 

Dormivit;  et  surrcxitsanus.  Hunc  ipse, 

quia  de  longe  venerat,  aliquamdiu  iu 

comitatu  suo  retinuit,  ct  erat  ambulans 

cum  eo. 

50.  In  monasterio  Bcnchorcnsi  pau- 
pcv  quid:  n  fratrum  eleeniosynis  sus- 
tent;'!)atur.  Et  erat  quotidianam  acci- 


D,E  VITA  S.    MALACHI.5-. 


8:i 


liicns  slipcm,  aliquid  officii  faclitans 
iii  pistrino.  Is  claudus  ab  annis  duo- 
dccim,  liumi  manibus  rcpcns,  post  se 
Irahebatpcdcscmortuos.Qucradiequa- 
dam  ante  ccUara  suam  Malachias  moes- 
tum  ct  mocrentcra  invenicns  causam 
pcrconlatur.  Et  ille  :  «  Vides  ,  inquit, 
»  quam  ex  longo  misellus  afflictcr,  et  ma- 
»  nus  Domini  supcr  me :  et  ecce  ad  cu- 
»  mulum  aerumnae ,  homines ,  qui  mise- 
»  reri  dcbucrant,  irrident  mc  potius,  mi- 
»  seriamcxprobrantes.  «Qucm  ubi  audi- 
vit  piclale  motus  suspexit  in  coclum  , 
iiianusparitcr  levans.  Facta  autcm  brevi 
oratione,  ipse  intravit  ccUam,  et  ille 
surrexit.  Et  stans  super  pedes  suos , 
jnirabatur,  si  vereesset  quod  erat  pene 
somnium  suspicatus.  Coepit  tamen  se 
pedetentim  movere  :  neque  enim  possc 
ire  satis  credebat.Tandem  quasie  gravi 
somno  evigilans,  cognoscit  misericor- 
diam  Domini  super  sc ;  firmiter  gradi- 
tur,  et  in  pistrinum  revertitur,  exsi- 
liens  et  exsultans,  et  laudans  Deum. 
Viso  eo,  qui  ante  viderant  et  cognove- 
rant ,  repleti  sunt  stupore  ct  ecstasi , 
phantasmaputantes.  Virumitem  hydro- 
picum  orando  sanavit :  qui  ilico  rcman- 
sit  in  monasterio  ,  pastor  oviura  factus. 
51.  Civitas  Hiberniae ,  nomine  Corca- 
gia ,  vacabat  episcopo.  Traclatum  estde 
clectione  :  dissensere  partes,  quibus- 
que  ,  ut  assolct ,  prsesulem  volentibus 
constituere  suum,  non  Dei.  Venit  illuc 
Malachias,  audita  dissensione.  Convo- 
cato  clcro  et  populo,  etiam  corda  cl 
vota  discordantiura  unire  curavit.  Et 
pcrsuasis  illis  totura  negotiura  sibi  de- 
bcre  crcdi ,  cui  potissiraura  sollicitudo 
incumbcret  illius,  sicut  et  aliarum  pcr 
Iliberniara  ccclesiarura ;  incontinenti 
«ominat  eis,  non  querapiam  de  nobili- 
busterroc,  sed  magis  quemdam  homi- 
nem  pauperem,  qucm  sciret  sanctura 
et  doctum  :  ct  hic  erat  alienigcna. 
Quscritur  ille  :  nuntiatur  decumbere 
lccto,  et  ita  dcbilis,  ut  nuUo  pacto 
oxcat,  nisi  in  manibus  portatus  minis- 
trantium.  EtMalachias:  uSurgat,  inquit, 
» innomine  Domini,cgopra3cipio;  obe- 
»  dicntia  salvum  facict  cum. »  Quid  face- 
rct  ille  ?  Parere  volebat ,  sed  imparatum 
ac  scntiebat :  quod  etsi  possct  irc ,  epi- 


scopari  reformidabat.  Ita  cum  voluntate 
obediendi ,  pugnante  gemino  hostc , 
pondcre  languoris,  ct  metu  honoris , 
vicit  illa  tamen,  data  sibi  in  adjuto- 
rium  spe  salutis.  Itaque  conatur,  movet 
sese ,  tentat  vires,  invenit  se  solito  for- 
tiorcm,  Crescit  pariter  fides  cum  viri- 
bus ,  et  rursum  facta  fortior  fides  dat 
vicissim  viribus  incremcntum.  Jam  sur- 
gcre  per  se  valet,  jammeliuscule  gradi, 
jara  nec  sontire  inambulando  lassitudi- 
nem ;  demum  expeditus  et  alacer  per- 
venire  ad  Malachiam  sine  hominis  ad- 
jutorio.  Qui  assumens  eum,  misit  in 
cathedram,  clero  etpopulo  collaudante. 
Hoc  ita  in  pace  factum  est ,  quia  nec 
illi  ausi  sunt  Malachiae  voluntati  in  ali- 
quo  obviare,  videntes  signum,  quod 
fecerat :  nec  ille  parere  dubitavit ,  tam 
evidenti  argumento  faclus  securior  dc 
Domini  voluntate. 

S2.  Mulier  qusedam  fluxura  sanguinis 
patiebatur  :  et  hsec  nobilis,  carissima 
Malachioe,  plus  tamen  ob  morura  quam 
gencris  nobilitatem.  Quae  ex  toto  defi- 
ciens,nimirura  cura  sanguine  exhaustis 
viribus,  jam  posita  in  extremis ,  misit 
ad  Dei  hominem ,  ut ,  quod  supererat , 
animse  subveniret,qui  se  jam  non  essct 
visurus  in  corpore.  Audiens  Malachias, 
moleste  tulit ,  quod  mulier  virtutis  fo~ 
ret,  et  vita  ejus  fructuosa  opere  et 
exemplo.  Et  videns  se  non  posse  satis 
accurrere  tempestive,  accito  Malcho, 
quod  juvenis  esset,  et  expeditus:  (ipsc 
est,  cujus  supra  raerainimus,  frater 
Christiani  Abbatis. )  «  Accelera,  inquit, 
»  fer  illi  tria  poma  haec,  super  quae  no- 
»  mcn  Domini  invocavi.  Confido  in  ipso 
»  quod  ubi  ex  eis  gustaverit,  non  gusta- 
»  bit  mortcm ,  priusquam  nos  vidcat , 
»  etsi  tardiuscule  secuturos.  »  Festinat 
3Ialchus  sccundum  mandatum ,  et  vc- 
niens  intrat  ad  moriturara ,  alterum  se 
exhibens  pucrura  Elisaci,  nisi  quod  hu- 
jus  cfficacior  opera  fuit.  Jubet  missam 
sibi  a  Malachia  bcnedictionem  acciperc, 
et  gustare,  si  quo  raodo  valuerit.  At 
illa  exhilarata,  audito  nomine  Mala- 
chiae,  ut  obedirc  possit,  nutu  significat, 
paulispcr  se  erigi  vclle ;  nam  verbo  nou 
poterat.  Erigitur ,  gustat :  gustato  con- 
fortata  cst ,  loquitur  ct  gratias  agit.  Et 


8G 


S.   BERNARDI   ABBATiS 


iininisit  Dominus  soporem  in  eam  ,  et 
suavissime  requievit  in  eo,  cujus  usu 
diu  caruerat ,  sicut  ct  esu.  Stetit  intc- 
limsanguis,  et  post  modicum  cxpergc- 
facta  sanam  se  reperit,  nisi  quodlonga 
incdia,  et  sanguinis  minutione  adhuc 
debilis  erat.  Si  quo  minus,  die  sequenti 
desideratus  Malachiae  adventus  aspec- 
tusque  perfecit. 


CAPUT  XXIV. 

Feminam  sine  sacramenfo  Exlremae  unclio- 
nis  defunctam  resuscitat. 

S3.  Habitabat  vir  nobiiis  in  vicinia 
Benchorcnsis  monasterii,  cujus  uxor 
cum  infirmarctur  ad  mortem  ,  rogatus 
Malachias  ut  descenderet,  priusquain 
moreretur,  infirmam  uncturus  oleo. 
Dcscendit,  et  intravit  ad  eam :  quo  viso, 
cxsultat  illa,  spe  animata  salutis.  Et 
cum  pararet  ungcre  eam,  visum  est  om- 
nibus  differendum  potius  usque  mane. 
Erat  enim  vespera.  Acquicvit  Mala- 
chias,  et  data  benedictionc  supcr  a^grain 
cxivit  cum  his  qui  secum  erant.  At  vero 
post  modicum  subito  clamor  factus  est, 
planctus  et  strepitus  multus  per  totam 
doinum ;  siquidcm  insonuit,  quod  mor- 
tua  csset.  Accurrit  Malachias  tumultu 
audito ,  et  secuti  sunt  euni  discipuli 
ejus.  Et  accedcns  ad  lectum ,  ut  certo 
comperit  cxspirasse,  constcrnatus  est 
animo ,  sibi  impulans  ,  quod  fraudata 
gratia  Sacramcnti  obierit.  Et  elevatis  in 
coelum  manibus:  «  Obsecro,  Domine  , 
»  inquit,  insipientcr  egi.  Ego,  ego  pec- 
■»  cavi,  qui  distuli ;  non  ista ,  quse  vo- 
:>»  luit.  »  Haec  dicens ,  contestatus  cst  in 
audientia  omnium ,  nullam  se  receptu- 
rum  coiisolationem,  nullain  daturum 
requiem  spiritui  suo  ,  nisi ,  quam  tule- 
rat,  liccret  restituere  gratiam.  Et  stans 
super  eam,  tota  nocte  laborabat  in  ge- 
initusuo;  etpro  oleo  sancto,  largo  im- 
bre  lacrymarum  perfundcns  mortuam ,. 
vicem  iili  unctionis,  quam  poterat, 
exhibebat.  Ipse  qaidem  sic;  ad  suos 
autem  :  «  Vigilate ,  inquit  ,  et  orate.  » 
Itaque  in  psalmis  illi,  ille  in  lacrymis, 
noctem  duxere  pervigilem.  Et  mane 
facto  ,  exaudivit  Dominus  sanctum 
suum,  quia  spiritus  Domini  erat  postu- 


lans  pro  eo ,  qui  postulat  pro  sanctis 
gcmitibus  inenarrabilibus.  Quid  plura? 
Aperitoculos  quae  fuerat  niortua  :  et, 
ut  solent  qui  de  gravi  somno  evigilant , 
fricans  sibi  manibus  frontem  et  tempora, 
super  lectum  se  erigit ,  et  agnito  Mala- 
cliia,  inclinans  devote  salutat  eum.  Et 
verso  luclu  in  gaudium  ,  stupor  appre- 
hendit  omnes  ,  et  qui  viderunt ,  et  qui 
audierunt.  Sed  et  Malachias  gratias 
agens,  bcnedixit  Dominum.  Et  unxit 
eam  nihilominus  ,  sciens  in  hoc  Sacra- 
mento  remitti  peccata,  et  quod  oratio 
fidei  salvct  infirmum.  Post  ha3c  abiit 
ille,  et  illa  convaluit ;  et  vivens  inco- 
lumis  tempore  aliquanto ,  ut  gloria 
Domini  manifestaretur  in  ca  ,  peracta 
poenitcntia ,  quam  sibi  Malachiasin- 
junxerat,  in  bona  confessione  iteruni 
obdormivit ,  et  migravit  ad  Dominum. 


CAPUT   XXV. 

Alia  diversa  beneficia  in  diversos  collala, 

54.  FuiT  itera  mulier,  cui  spiritus 
iracundiaeetfuroris  in  tantum  domina- 
retur,  ut  non  soluin  vicini  et  cognati 
fugerent  consortium  cjus,  sed  filii  quo- 
que  ipsiusvix  sustincrent  habitare  cum 
ea.  Clamor,  etrancor,  et  tcmpestas  va- 
lida,  ubicumque  fuissct.  Audax,  ct  ar- 
deiis,  etprseceps,  metuenda  lingua  ct 
manu,  importabilis  omnibus  ,  et  invisa. 
Dolcntes  filii  tuin  pro  illa,  tum  pro 
seipsis,  trahunt  illain  ad  praesentiam 
Malachiae,  lacrymabilem  cum  fletu 
querimoniam  deponentes.  Vir  autem 
sanctus  et  periculum  matris,  ct  incom- 
modum  miscrans  filioruin ,  seorsum  ad- 
vocat  illam  :  fucritne  confessa  aliquan- 
dopeccata  sua,  sollicite  percontatur. 
Respondit :  «Nequaquam.  Confitere, » in- 
quit.  Paret.  Et  ille  injungens  poeniten- 
tiam  confitcnti ,  oransquc  supcr  eam  , 
ut  Dominus  omnipotens  det  ei  spiritum 
mansuetudinis,  in  nomine  Domini  Jesu 
ne  ultra  irascatur  jubet.  Sequitur  tanta 
mansuetudo,  ut  paleat  omnibus  non  esse 
aliud ,  quam  admirabilem  mutationem 
dexteia}  Excelsi.  Fcrtur  adhuc  liodie 
vivere,  et  tantae  cssc  patientiae  et  leni- 
tatis,ut  quac  omnes  exasperare  solebat, 


DE  VITA  S. 
nullis  inodo  exasperari  damnis,  contu- 
nicliis,  affliclionibus  queat.  Si  licet  et 
ine,  juxta  Apostolum,  abundare  in  sensu 
niep,  accipiat  quisquc  ut  volet  :  ego 
istud  superiori  suscitatae  miraculo  mor- 
tuaeceusco  praefcrendum,  quod  exterior 
quidem  ibi,  hic  verointcrior  revixerit 
Iiomo.  Et  nunc  curramus  ad  reliqua. 

55.  \  irsecundum  sseculum  honorabi- 
lis,  secundum  Deumtimoratus,  veniens 
ad  Malachlam,  questus  est  ei  supcrste- 
rilitatc  anima3  suae ,  supplicans  ut  sibi 
obtincret  ab  omnipotente  Deo  gratiam 
lacrymarum.  Et  subridens  3Ialachias, 
quod  gratum  haberct  in  homine  saecu- 
lari  desidcrium  spiritalc ,  suam  maxil- 
lam  maxillai  iliius  quasi  blandicndo 
conjungens  :  «  Fiat,  inquit,  tibi,  sicut 
»  petisti.  »  Tantos  exinde ,  et  pcne 
continuos  exitus  aquarum  deduxerunt 
oculi  cjus,  ut  illud  Scriptura?  ei  posse 
aptari  viderctur  :  Fons  hortorum ,  pu- 
teus  aquarum  vivcntium. 

Est  insula  maris  in  Hibernia,  ab  olim 
fecunda  piscium  :  et  mare  ibi  pisco- 
sum  valde.  Pcccatis  (  ut  creditur  )  ha- 
Litantium  adempta  copia  solita ,  quae 
multos  habcbat  filios,  infirmata  est,  et 
a  tanta  funditus  sui  commoditatecmar- 
cuit.  Dolcntibus  accolis ,  et  jacturam 
gravem  populis  aegre  ferentibus ,  reve- 
latum  cst  cuidam  mulieri  ,precibus  Ma- 
lachiae  posse  alTerri  remedium  :  idque 
innoluit  omnibus,  ipsa  prodente.  Nutu 
Dei  contigit  adesse  Malachiam.  Dum 
enim  circuirct,  et  replcrct  Evangelio 
legioncm,  divertit  illuc,  ut  et  ipsis cam- 
dem  gratiam  impertirct.  At  barbari , 
quibus  crat  major  cura  de  piscibus , 
omni  instantla  flagitant,  ut  potius  re- 
spiccrc  dignctur  supcr  sterilitatem  in- 
sulae  suae.  Qui  cum  responderet  se  mi- 
nime  ad  hoc  vcnisse,  hominum  magis, 
quam  piscium  dcsiderare  capturam;  vi- 
dens  tamen  fidcm  eorum,  flexis  in  lit- 
torc  genibus,  oravit  ad  Dominum  ,  ut, 
licet  indignis,  indultum  olim  bencfi- 
cium  tanta  fide  repetentibus  non  nega- 
ret.  Ascendit  oratio,  ascendit  et  piscium 
multitudo,et  fortc  uberior,  quam  in 
diebus  antiquis,  et  ipsa  populo  terrae 
perscverans  usque  in  hodiernum  diem. 
Quid  mirani ,  si  oratio  justi,  quae  pcnc- 


MALACHI^.  57 

tratcoelos,  penetravit  abyssos,  ct  de 
profundo  raaris  tantas  pisciura  copias 
evocavit  ? 

56.  Vcnerunt  aliquando  tres  episcopi 
in  villam  Fochart,  qucm  dicunt  locura 
nativitatis  Brigidae  virginis  :  et  quartus 
erat  Malachias.  Ad  quem  presbyter  qui 
hospitiosusceperateos  :«  Quid  faciam  , 
»  inquit,  quod  pisces  non  habeo  ?  »Quo 
respondente ,  ut  quaereret  a  piscatori- 
bus  :  «  Bienniura  est,  ait,  quodnon  in- 
»  veniuntur  pisces  in  flumine.  Unde  et 
»  piscatores  prorsus  difi^usi ,  etiam  arti 
»  suae  renuntirverunt.  •»  Et  ille :  «Prae- 
»  cipe,  inquit,  laxari  retia  in  noraine 
»  Domini.  »  Factum  est,  et  capti  sunt 
salmones  duodecim.  Secundo  miserunt, 
et  captis  totidcm,  inopinatum  inferunt 
mensis  et  ferculum  ,  et  miraculum.  Et 
ut  clare  liqueat,  Malachiae  meritis  hoc 
datum  fuisse  ;  aliis  quoque  duobus  se- 
quentibus  annis  eadem  nihilominus 
sterilitas  perduravit. 


CAPUT  XXVI. 

Veritatem  corporis  Christi  in  eucharislia 
propugnat. 

57.  FuiT  quidam  clericus  in  Lesmor, 
probabilis  (  ut  fertur  )  vitae ,  sed  fidei 
non  ita.  Is  sciolus  in  oculis  suis,  prac- 
sumpsit  dicere,  in  eucharistia  esse  tan- 
turamodo  sacramentum,et  non  rera  sa- 
cramenti,  id  est  solara  sanctificationem, 
et  non  corporis  veritatcm.  Super  quo  a 
Malachia  secreto ,  et  saepe  conventus , 
sed  incassum,  vocatus  ad  mcdiura  est, 
seorsum  tamen  a  laicis,  ut,  si  fieri  pos- 
sct,  sanarctur,  et  non  confunderetur. 
Itaque  in  conventu  clericorum  data  fa- 
cultas  homini  est  pro  sua  sententia  re- 
spondendi .  Cumque  totis  ingenii  viribus, 
quo  non  mediocriter  callebat ,  assercre 
et  defenderc  conarctur  errorera ;  Mala- 
chia  contra  disputante  et  convincente , 
judicio  oraniumsuperatus,  de  convcntu 
confusus  quidem  exiit ,  sed  non  correc- 
tus.  Dicebat  autera  se  non  ratione  vic- 
tura,  sed  Episcopi  pressum  auctoritate. 
«  Ettu,  inquit,  o  Malachia,  sine  causa 
M  mehodic  confudisti,adversusprofecto 
»  veritatcm  locutus,  etcontratuam  ip- 
»  sius  conscicntiara.  »McestusMalachias 


€8  S.  BERNARD 

pix)  honilne  sic  indurato  ,  sed  magis  Fi- 
dci  dolens  injuriam  ,  timenspericulum 
ccclesiam  convocat,  errantem  publicc 
arguit ,  publice  monet  ut  rcsipiscat. 
Suadentibus  liocipsum  episcopis  etuni- 
\erso  clero ,  cum  non  acquiesceret , 
tontumaci  anathema  dicunt^haereticum 
protestantes.  Nec  sic  evigilans  :  «  Om- 
»nes,  inquit,  favetis  homini  potius , 
r*  quam  veritali ;  ego  personam  non  ac- 
»  cipio,  ut  deseramveritatem.  «  Ad  hoc 
verbum  substomachans  sanctus :  «  Do- 
»  minus ,  inquit,  fateri  te  veritatem  fa- 
»  ciat,  vel  ex  necessitate. »  Quo  respon- 
dente,  Amen,  solvitur  conventus.  Tali 
i^le  inustus  cauterio,  fugam  meditatur, 
infamis  atque  inhonorus  fore  non  susti- 
3iens.  Et  continuo  sua  tollens  exibat , 
cum  ecce  subita  correptus  infirmitate  , 
sistit  gradum,  viribusque  deficiens, 
eodem  loco  jactat  se  super  solumanhe- 
3us  et  fessus.  Forte  incidens  in  id  loci 
Tagabundus  insanus  quidam ,  offendit 
liominem ,  quidnam  ibi  agat,  perconta- 
lur.  Respondet  gravi  se  infirmitate  te- 
iieri,  et  neque  procedere,  neque  redire 
\alentcm.  Et  ille  :  «  Infirmitas  ista  haud 
»  alia,  inquit,  quam  ipsa  mors  est. »  Hoc 
iiutem  non  dixit  a  semetipso ;  sed  pul- 
cre  Dorainus  per  insanum  corripuit 
cum,  qui  sanis  acquiescere  noluit  con- 
siliis  sensatorum.  Et  addit :  «  Revertere 
5)  domum,  ego  te  juvabo.  »  Deniqueipso 
duce  revertitur  in  civitatem;  rcdit  ad 
€or,et  ad  misericordiam  Domini.  Ea- 
dem  hora  accitur  Episcopus,  agnoscitur 
Teritas,  abjicitur  error.  Confessus  rea- 
tura  absolvitur  ,  petit  Viaticum ,  datur 
reconciliatio  :  et  uno  pene  momento 
perfidia  ore  abdicatur,  et  morte  dilui- 
tur.  Ita  mirantibus  cunctis,  sub  omni 
celeritatecompletus  est  serraoMalachia; 
et  Scriptur<Te  pariter  dicentis,  quia  vexa- 
tio  dat  inteltectum  audititi. 


CAPUT  XXVII. 

Pacem  et  concordiam  inter  dissidenfes  mira- 
biliter  con.ciliat, 

58.  Inter  populos  quarumdam  regio- 
num  orta  aliquando  gravis  discordia 
est.  Interpellatur  iMalachias  de  compo- 
Kcuda  pace  intcr  eos  :  et  cum  esset 


I  ADBATIS 

alias  impeditus ,  injungit  negotium  hoc 
uui  episcoporum.  Illo  excusante  et  ne- 
gante,  et  dicente  Malachiam,  non  se, 
quajsitum ;  se  contemptum  iri ,  frustra 
fatigari  nolle  :  Yade,  inquit,  et  Domi- 
nus  erit  tecum.  Et  ille  :  Acquiesco,  sed 
si  me  non  audierint,  scito  me  ad  tuam 
paternitatem  appellaturum.  Subridens 
Malachias  :  Fiat,  inquit.Tunc  Episcopus 
convocatis  partibus,  dictat  formam 
pacis  :  acquiescunt,  reconciliantur  ad 
invicem;  fide  hinc  inde  data,  stabilitur 
pax  :  et  sic  dimisit  eos.  At  pars  una 
videns  hostes  factos  securos,  imparatos 
esse ,  quippe  qui  pace  facta  mali  nihil 
suspicarentur ;  loquebantur  mutuo,  et 
dicebat  homo  ad  proximum  suum  :  Quid 
voluiraus  facere  ?  Victoria  prae  manibus 
est,  et  ultio  de  inimicis.  Et  coeperc 
insequi  illos.  Innotuit  Episcopo  quod 
ficbat ;  et  accurrens  convenit  ducera  eo- 
rum  super  iniquitate  et  dolo,  sed  spre- 
tus  ab  illo  est.  Invocavit  nomen  Mala- 
chiaj  adversus  eura ,  et  nihili  pendit : 
irridensquc  Episcopum  :  Putasne ,  in- 
quit,  propter  te  amittere  debearaus  ma- 
lefactories  nostros,  quos  Deus  tradidit 
in  raanus  nostras ?  Et  recordatus  verbi 
sui  Episcopus,  quod  habuerat  cum  Ma~ 
lachia,  flens  et  ejulans,  verso  vultu  ad 
monasterium  ejus  :  Ubi  es,  ait,  horao 
Dei?  ubi  es?  Nonne  hoc  est,  Pater  mi, 
quod  tibi  dicebam?  Heu,  heu,  veni,  ut 
facerera  bonura ,  et  non  malum :  et  eccc 
perme  omnes,iIli  in.corpore,  isti  ia 
aniraa  pereuirt  !  Multa  in  hunc  raodum 
loquebatur  laraentans  et  plangens,  et 
quasi  pracsentera  sollicitans  et  compel- 
lans  Malachiam  adversus  malignantes. 
Interira  vero  impii  cum  quibus  fccerant 
pacera ,  insequi  non  desistebant  ad  per- 
dendum  eos  :  et  ecce  spiritus  mendax 
in  orc  quorumdara  virorura,  qui  eos 
deciperel.  Et  occurrerunt  illis  in  via 
viri,  nuntiantes,  factara  irruptionein 
in  terras  ipsorum  ab  adversariis  :  iii 
ore  gladii  consurai  orania,  et  diripi 
bona  eorura,  uxores  quoque  ac  libe- 
ros  tolli  et  abduci.  His  auditis,  reversi 
sunt  festinanter.  Sequebantur  ultimi 
primos,  quo  irent,  aut  quid  accidcrat, 
nescientes.  Nec  cnim  omnes  audierant 
viros  loquentes.  Cumque  venissent,  ct 


DE  VITA  S. 
invonisscnt  nihil  horum  qux'  nuntiata 
ornnt,  confusi  sunt,  dcprchcnsi  in  ma- 
lilia  sua.  Et  cognovcrunt  spiritui  «rro- 
ris  ^c  traditos  proptcr  nuntium  Mala- 
cliiai  qucm  dcccpcrunt,  ct  nomcn  cjus 
quod  sprcvcrunt.  Porro  Episcopus  aur- 
dicns  frustratos  proditorcs  in  iniquitatc 
sua  quam  cogitavcrant,  cum  gaudio 
rcmcavit  ad  Malachiani ,  rcfcrcns  om- 
iiia  per  ordinem,  quye  accidcrant  sihi. 

59.  Sicicns  Malachias  cjusmodi  oc- 
casione  pacem  esse  turhatam,  nactus 
opportununi  tcmpus,  pacem  pcr  sc- 
mct  intcr  ipsos  denuo  rcformare  cura- 
vit,  et  lirmarc  rcformatam ,  datis  ct 
rcccptis  altrinsccus  fide  et  juramcnto. 
\'crum  illi,  quibus  ante  pax  fracta 
luit,  injuri»  mcmorcs,  neglecto  pacto 
et  praeccpto  Malachia?,  tractavcrunt 
ilc  vice  reddcnda.  Et  congregati  om- 
iics  in  mium,  ibant  ut  imparatos  prae- 
occuparcnt,  rcddcrentque  in  caput 
rorum  malum,  quod  sibi  ipsi  facere  co- 
j;itassent.  Et  magno  flumine ,  quod  in- 
torcrat ,  facillirac  transvadato ,  fluviolo, 
qucm  non  procul  ab  illo  offendcrc, 
rctenti  sunt.  Nequc  enim  jam  fluviolus, 
sed  planc  fluvius  ingcns  apparuit,  ubi- 
quc  sui  transire  volentibus  transitura 
ncgans.  Mirari  omnes  tantum  nunc  essc, 
tautJlhim  antchac  fuissc  scicntcs,  ct 
lo<iuiintcr  se  tUnde  inundatio  hiec?  acr 
scrcnus  est,  imhrcs  non  sunt,  ncc 
proxime  fuisse  merainimus.  Et  si  mul- 
tum  pluisset,  quis  nostrum  umquam 
hactcims  mcminit  in  quantacumque 
jlluvie  ita  intumuisse,  ut  operirct  ter- 
Tixm ,  safa  ct  prata  pervaderet  ?  Digitus 
Dci  est  iste,  et  Dominus  scpit  vias 
iioslias  proptcr  simctum  suum  Mala- 
chiam,  cujus  sumus  prsevaricati  pac- 
tum ,  transgrcssi  mandatum.  Ita  et  hi 
iiifecto  nogotio,  ad  sua  ajquc  confusi 
rcpcdavcrunt.  Divulgatum  est  vcrhum 
per  univcrsam  rcgionem  :  et  benedicc- 
hant  Dcum ,  qui  comprchcndit  sapien- 
los  in  astutia  sua,  et  confringcns  cor- 
nua  pcccatorum ,  sublimavit  cornu 
christi  sui. 

60.  Aliquis  dc  nobilihus  infcnsus 
Rogi ,  reconciliatus  est  per  manum  Ma- 
lachiaj.  Nec  cnim  Ucgi  satis  (idcbat  ilic, 
\it  pacem  cum  co  faccrct ,  nisi  medtantc 


MALACHI.,E.  89 

Malachia,  aut  qucm  Ucx  acquc  rcvcrc- 
rctnr.  Nec  iinmerito,  ut  post  apparuit. 
Nam  factuin  securum,  ct  minimc  jam 
caventcm  sibi,  captum  trusit  in  vin- 
cula ,  odio  antiquo  captus  plus  ipsc.  Re- 
quiritur  homo  a  suis  de  manu  mcdia- 
toris  :  nec  cnim  aliud  amici  exspectare 
quam  mortcm.  Quid  faceret  Malachias? 
Non  cst  quod  possit,  nisi  ut  rccurrat  ad 
suum  illud  solitum  unicumque  rcfu- 
gium.  Congregato  cxcrcitu  forti  nimis, 
turba  magna  discipulorumsuorum,  adit 
hominem,  rcquirit  vinctum;  ncgatur. 
Et  Malachias  :  «  Inique,  inquit,  agis 
»  contra  Dominum,  et  contra  me,  ct 
»  contra  teipsum,  pactum  praevaricans: 
»  si  dissimulas  tu ,  sed  non  ego.  Credi- 
»  dit  se  homo  fidei  mcae  :  si  conlingat 
»  raori,  ego  prodidi  eum,  ego  rcus  sau- 
»  guinis  cjus.  Quid  tibi  visum  est  me 
»  proditorcm ,  te  prsevaricatorcra  con- 
»  stituere  ?  Novcris  rae ,  donec  lihere- 
»  tur,  nihil  gustaturum,  scd  neque 
»  istos.  »  Sic  locutus,  intrat  ccclesiam: 
Deum  omnipotcntcra  suis,  suorumque 
anxiis  geraitibus  interpellat,  ut  injuste 
addictum  dignetur  eripcre  de  raanu 
praevaricatoris  et  iniqui.  Et  ea  die  cum 
nocte  sequenti  in  jejunio  et  oratione 
perstitcrunt.  Pcrlatura  ad  rcgera ,  quid 
fierct;  et  raagis  inde  induratura  est  cor 
ejus,  unde  eraolliri  dcbucrat.  Init  fu- 
gain ,  veritus  Iiorao  carnalis ,  ne  si  prope 
remancret,  orationis  non  possct  susti- 
ncrc  virtutem.  Quasi  vcro  vcl  ahscon- 
dituni  non  invcuiat,  vcl  non  pcrveniat 
ad  rcmotum.  Tu  metas  ponis,  miser, 
orationibus  sanctorum  ?  Num  est  oratio 
jacta  sagilta,  ut  fugias  a  facic  arcus? 
Quo  ibis  a  Spiritu  Dci,  qui  eara  por- 
tat,  et  quo  a  facie  ejus  fugies?  Deni- 
que  fugientcm  inscquitur,  invenit  lati- 
tantcm  :  erisque  caecus  et  non  videns» 
ut  raclius  vidcas,  et  intclligas,  quo- 
niara  durum  cst  tibi  conlra  stimulum 
calcitrarc.  Denique  senti  vel  nunc, 
quia  sagittoe  potentis  acutae  pcrvenc- 
runt  ad  te  :  quae  ctsi  resilierunt  a  cordc, 
quia  saxcum  est,  sed  non  al)  oculis. 
Ulinam  pcr  fcnestras  saltcra  oculorum 
pcrvcniant  usque  ad  cor,  ct  vcxatio  det 
intellcctum  coecitati.  Cerncrc  crat  Sau- 
lum  dcnuo  ad  manus  Irahi,  et  duci  a(V, 


f)0  S.   BERNAR 

Ananiam,  ad  ovem  scilicct  Iupum,ut 
icfundcret  pra?dam.  Refudit,  et  reccpit 
visum,  quod  Malacliias  usque  adeo  ovis 
essct,  ut  sit  niiscrtus  ct  lupo.  Diligen- 
ler  ex  his  adverte,  lector,  cum  quibus 
liabitatio  Malachiac,  quales  principes, 
et  quales  populi.  Quomodo  non  et  is 
frater  fuit  draconum,  et  socius  stru- 
thionum?  Et  idco  dedit  ei  Dominus  vir- 
lutem  calcandi  super  serpentes  et  scor- 
piones,  alligare  rcges  eorum  in  compe- 
dibus,  et  nobiles  eorum  in  manicis  fer- 
reis.  Audi  denique  quid  sequatur. 


CAPUT    XXVIII. 

Sacrum    aedificinm    moliens  ,    adversarium 
patitur,  sed  mox  ullione  divina  correptum. 

61.  Is,  cui  Benchorensis  monasterii 
cesserat  possessioncs,  ingratus  bene- 
ficio ,  extunc  et  deinccps  insolentissime 
semper  se  habuit  adversus  eum  et  suos, 
in  omnibus  infestus,  ubique  insidians, 
detrahensque  actibus  ejus.  At  non  ira- 
pune  hoc.  Erat  illi  unicus  fiiius,  qui 
imitator  patris,  audens  aliquid  et  ipse 
in  Malachiam,  eodcm  anno  mortuus  est. 
Mortuus  autem  sic.  Yisum  est  Malachioe 
dcbere  construi  in  Benchor  Oratorium 
lapidcum,  instar  eorum,  quse  in  aliis 
regionibus  exstructa  conspexerat.  Et 
cum  coepisset  jacere  fundamenta,  indi- 
genae  quidem  omnes  mirati  sunt,  quod 
in  terra  illa  necdum  ejusmodi  sedificia 
invenirentur.  Verum  ille  nequam ,  sicut 
erat  praesumptuosus  et  insolcns,  non 
miratus  est,  sed  indignatus.  Ex  qua  in- 
dignatione  concepit  dolorem ,  et  peperit 
iniquitatem.  Et  factus  susurro  in  popu- 
iis,  nunc  secreto  detraliere  ,  nunc  blas- 
phemare  palam ;  notare  levitatem ,  no- 
vitatem  liorrere ,  sumptus  exaggerare. 
Istiusmodi  venenatis  sermonibus  soUi- 
citans  et  inducens  multos  ad  proliiben- 
dum  :  Sequimini  me ,  inquit ,  et  quod 
iionnisi  per  nos  fieri  debet^  contra  nos 
fieri  non  sinamus.  Itaque  cum  pluribus, 
quibus  suadere  valuit,  descendit  ad 
locum,  repertum  cohvenit  hominem 
Dei ,  primus  ipse  dux  verbi ,  qui  erat 
principium  mali  :  0  bone  vir,  quid  tibi 
visum  est  nostris  hanc  inducere  regio- 
Btibus  novitatem  ?   Scoti  sumus,   non 


DI  ABBATIS 
Galli.  Quaenam  levitas  haec  ?  Quid  opus 
erat  opere  tam  superfluo ,  tam  superbo? 
unde  tibi  pauperi  et  inopi  sumptus  ad 
perficiendum?  Quis  perfectum  videbit? 
Quid  istud  praesumptionis,  inchoarc 
quod  non  queas,  non  dico,  perficere, 
sed  nec  videre  perfectum  ?  Quamquam 
amentis  magis  est,  quam  praesumentis, 
conari  quod  modum  excedit,  vincit 
vires,  superat  facultates.  Cessa,  ccssa, 
desine  a  vesania  hac :  alioquin  nos  non 
sinimus,  non  sustinemus.  Hoc  dixit, 
prodens  quid  vellet,  non  quid  posset 
considerans.  Nam  de  quibus  praesurae- 
bat,  et  secum  adduxerat,  viso  viro, 
mutati  sunt,  et  jam  non  ibant  cum  eo. 
62,  Ad  quem  vir  sanctus ,  tota  liber- 
tate  utens  :  «  Miser,  inquit,  opus,  quod 
»  inchoatum  vides,  et  invides,  sine 
»  dubio  pcrficietur;  perfectum  vide- 
»  bunt  multi.  Tu  vero  quia  non  vis, 
»  non  vidcbis ;  et  quod  non  vis,  morie- 
»  ris  :  attendito  tibi,  ne  in  peccato  tuo 
»  moriaris.  »  Ita  est  :  ille  mortuus  est, 
et  opus  completum  est  :  sed  ille  non 
vidit,  qui,  ut  praefati  sumus,  anno 
eodem  mortuus  est.  Interim  pater  au- 
dito  mox,  quid  de  filio  vir  sanctus  prae- 
dixisset,  sciens  verbum  ejus  vivura  et 
efficax  esse  :  Interfecit,  inquit,  filium 
meum.  Et  instigante  diabolo  ,  tanto 
furore  exarsit  in  illum ,  ut  coram  duce 
et  majoribus  Ulidiae  falsitatis  et  men- 
dacii  arguere  non  vereretur  hominem 
qui  veracissimus  essejt ,  veritatis  et  dis- 
cipulus,  et  amator :  et  convicium  intu- 
lit,  simiam  appellans.  Et  Malachias 
quidem  doctus  non  redderemaledictum 
pro  maledicto,  obmutuit,  et  non  ape- 
ruit  os  suum,  dum  consisteret  peccator 
adversus  eum.  Sed  non  Dominus  oblitus 
sermonis  sui ,  quem  dixerat  :  Mihi  vin~ 
didavi,  ct  ego  relribuam.  Eadem  die  do- 
mum  reversus  homo,  luit  linguae  effre- 
nis  temeritatenijipso  ultore,  quo  insti- 
gatore  laxarat.  Arreptum  in  ignem  pro- 
jicit  daemon;  scd  mox  manibus  assis- 
tentium  extractus  est ;  adustus  tamen 
corporis parte,  et  mente  captus.  Et  dum 
insaniret,  vocatus  Malachias  venit,  re- 
peritque  maledicura  spumantia  ora  tor- 
quentem ,  horrendis  vocibus  et  motibus 
terrentem  omnia,  ac  toto  corpore  agita- 


DE  yiTA  S.  MALACHI^. 


91 


(um,  vix  posse  tciieri  a  pluiibus  :  et 
orans  pro  inimico  vir  totius  perfectio- 
nis,  exauditus  est :  sed  ex  parte.  Nam 
ilico  quidem  sancto  orante,  ille  aperuil 
oculos  et  sensum  recepit.  Relictus  est 
autcni  ci  spiritus  Domini  malus,  qui 
eum  colaphizet,  ut  discat  non  blasphe- 
jnare.  Credimus  eum  vivere  usque  ad- 
Iiuc,  et  usque  ad  ha!C  tempora  luere 
pcccatiun  grande,  quod  peccavit  in 
sanctum  :  certis  temporibus  tanien  fe- 
runt  lunaticum  esse.  Porro  praidictae 
possessiones,  cum  jam  pro  sui  imbecil- 
litate  et  inutilitate  eas  tenere  non  va- 
luit :  in  pace  ad  locum,  cujus  exstite- 
rant,  redierunt.  Nec  renuit  Malachias 
post  multam  demum  vexationem,  pacis 
obtentu. 

65.  Sed  jam  ad  opus  aedificii,  quod 
Malachias  aggressus  est,  sermo  recur- 
rat.  Et  quidem  non  erat  Malachiae,  non 
dico  undc  perficeret,  sed  unde  faceret 
quicquam.  Erat  autem  cor  ejus  fidu- 
ciam  habens  in  Domino.  Dominus  vero 
providit,  ut,  etsi  nonsperanti  in  pecu- 
iiia)  thesauris,  pecunia  non  deesset. 
Quis  enim  alius  fecit,  ut  thesaurus  co 
loci  reponeretur,  repositus  non  repe- 
riretur  usque  ad  tempus  et  opus  Mala- 
chiae?  Invenit  Dei  famulus  in  Dei  mar- 
supio,  quod  defuit  suo.  Merito  quidem. 
Quid  enim  justius,  quam  ut  cui  pro  Deo 
non  crat  proprium,  cum  Deo  iniret 
consortium ,  et  marsupium  unum  esset 
amborum  ?  Fideli  namque  homini  totus 
mundus  divitiarum  est.  Et  quid  est  ille, 
«isi  quoddam  marsupium  Dei?Denique 
ait  :  Meus  cst  orbis  terne ,  ct  plenitudo 
cjus.  Inde  est ,  quod  JMalachias  reper- 
tos  argenteos  multos  non  reposuit,  sed 
exposuit.  Nam  totum  munus  Dei  in  Dei 
opus  jubet  expendi.  Non  suas,  non  suo- 
rum  considerat  necessitates ;  sed  jactat 
cogitatum  suum  in  Domino,  ad  quem 
ulique  recurrendum  non  dubitat,quo- 
ties  necessitas  postularit.  Nec  dubium 
Dei  opus  esse,  quod  Deo  revelantc  Ma- 
lachias  pra^vidit.  Contulerat  primum 
f  iim  fratribus  de  opere  illo  :  et  multi 
l^ra;  inopia  minus  libenter  assentiebant. 
Inde  anxius  dubiusque  quid  ageret, 
coppit  inter  orandum  vehcmenter  in- 
quirrre,  qua>nam  foret  voluntas  Dci.  Et 


die  quadani  de  via  regrediens,  cum  jam 
loco  appropiaret,  prospexit  cminus  :  et 
ecce  Oratorium  apparuit  magnum  lapi- 
deum,  et  pulcrum  valde.  Et  intuens 
diligcnter  situm,  formam  et  composi- 
tionera,  cum  fiducia  arripit  opus,  priu» 
quidem  indicata  visione  senioribus  fra- 
tribus,  paucis  tamen.  Sanc  totum,  quod 
attente  notavit  de  loco,  ct  modo,  et 
qualitate,  tanta  diligentia  observavit, 
ut  pcracto  opcre,  factum  viso  sirailli- 
mum  apparcrct ,  acsi  ct  sibi  cum  Moyse 
dictum  audierit:  Vide,ut  omnia  facias 
secundum  exemplar,  quod  tibi  ostcn- 
sura  cst  in  raonle.  Eodem  visionis  ge- 
nere  id  quoque,  quod  in  Saballino 
situm  est,  antequam  fieret,  praeosten- 
sum  est  iUi,  non  modo  Oratorium,  sed 
et  monasteriura  totura. 


CAPUT  XXIX. 

Claret  propheliae  spiritu ,  et  omni  miraculo- 
rum  gratia. 

61.  Transeunte  illo  per  quaradam 
civitatera,  et  raultitudine  magna  con- 
currente  ad  eum ,  casu  vidit  juvcnem 
intcr  alios  videndi  se  curiosum.  Ascen- 
derat  lapidem ,  et  stans  super  suramos 
articulos ,  extento  collo ,  oculis  et  anirao 
intendcns  in  eura,  queradam  illi  de 
novo  Zacchaeura  exhibcbat.  Nec  latuit 
Malachiara,  sancto  quidem  Spiritu  re- 
velante,  vcre  illum  v.enisse  in  spiritu 
et  virtute  Zacchaji.  Dissimulavit  tunc 
tamen,tacitusque  pertransiit.  Cgeterum 
in  hospitio  nocte  ipsa  narravit  fratribus, 
quoraodo  illum  vidisset,  et  quid  praevi- 
disset  de  illo.  Die  autcm  tertia,  en  ille 
cum  viro  quodam  nobili,  domino  suo  : 
qui  aperiens  votum  et  desiderium  ju- 
vcnis,  rogabat,  ut  a  se  commcndatum 
recipere  dignaretur,  et  liabere  de  caj- 
tcro  inter  suos.  Et  Malachias  agnosccns 
eura  :  Non  est  opus,  inquit,  ut  quein 
jam  Dcus  coramendavit,  horao  coni- 
mendet.  Apprchensumque  manu  sua 
tradidit  abbati  Congano  nostro,  et  ille 
fratribus.  Ipse  vero  juvcnis,  adhuc  (  ni 
fallor)  vivcns  primus  Conversus  laicus 
Suriensis  monastcrii ,  tcstimoniuni  ha- 
bet  ab  omnibus,quod  sanctc  conver- 
setur  intcr  fratrcs  sccundum  ordinem 


92 


S.  BERNARDI  ABBATIS 


Cistercicnscin.  Et  cognovcrunt  disci- 
puli,  etiam  in  hoc  Malachiam  prophe- 
tiaj  spirilum  hahuissc;  non  solum  au- 
lcm,  scd  et  in  eo,  quod  suhjuncturi 
sumus. 

60.  Cum  Sacramenla  offerret,  ct  ap- 
propiassct  ci  diaconus ,  facturus  aliquid 
pro  officio  suo,  intuitus  cum  saccrdos, 
ingemuit,  quod  sensisset  pcnes  illum 
latere  quod  non  conveniret.  Pcracto 
sacrificio,  sccreto  pcrcunctatus  dc  con- 
scientia  sua,  confessus  est,  et  non  ne- 
gavit  illusum  sihi  per  somnium  nocte 
ipsa.  Cui  injungens  poenitentiam  :  Non 
dehueras,  inquit,  hodie  ministrasse; 
sed  vcrccunde  te  suhtrahere  sacris ,  et 
defcrre  tantis  tamque  divinis  mysteriis, 
ut  hac  humilitate  purgatus,  dignius 
cxinde  ministrares.  Item  alia  vice  sa- 
crificante  illo,  et  orante  hora  sacrificii, 
ca  quidem  sanctitatc  et  puritate  cordis, 
qua  solitus  erat,  adstanti  diacono  visa 
est  columha  intrare  per  fenestram  in 
claritate  magna.  Ea  sacerdos  perfun- 
ditur  totus,  ea  suhohscurior  hasilica 
tota  refulget.  Columha  vero  aliquandiu 
circumvolitans,  tandem  rcsidet  super 
crucem  ante  faciem  sacerdotis.  Obstu- 
puit  diaconus ;  et  pavens  tum  pro  lumi- 
nis,  tum  pro  volucris  novitate,  quod 
illa  sit  rara  avis  in  terra ,  cecidit  super 
faciem  suam,  et  vix  palpitans,  sese 
erigere  ausus  est,  vel  quando  officii  sui 
neccssitas  postulavit.  Post  Missam  seor- 
sum  conventus  a  Malachia,  suh  periculo 
vitae  juhetur  nullatenus  secretum  pro- 
dere  quod  vidisset,  quoad  viveret  ipse. 
Aliquando  cum  in  Ardmacha  esset  cum 
quodam  coepiscopo  suo ,  de  nocte  sur- 
gens ,  coepit  memorias  Sanctorum ,  quae 
in  coemeterio  sancti  Patricii  multae  sunt, 
orando  lustrare :  et  ecce  unum  de  alta- 
rihus  suhito  ardcrc  conspiciunt.  Amho 
taiim  viderunt  visionem  hanc  magnam, 
et  amho  mirati  sunt.  At  Malachias  intel- 
ligens  signum  esse  magni  meriti  illius, 
vel  illorum ,  quorum  sub  altari  illo  cor- 
j>ora  requicsccrcnt,  currens,  et  se  me- 
diis  immergens  flannnis ,  expansis  bra- 
chiis  sacram  amplexatus  est  aram.  Quid 
ihi  fcccrit,  quidve  senserit,  nemo  qui 
soiat  :  scd  quod  amplius  solito,  coRlcsti 
ijjnc  succcnsns   ex  iilo   iguc  cxicrit, 


Fratrum  qui  cum  co  tunc  cranl,  rcor 
neminem  essc  qui  nesciat. 

66.  llxc  dicta  suntjpaucaquidem  do 
pluribus ,  sed  multa  pro  tcmpore.  Non 
enim  signorum  tempora  liajc,  secun- 
dum  illud  :  Signa  non  vidimus;  jam  non 
est  Propheta.  Unde  satis  apparet ,  Mala- 
chias  meusquantus  in  meritis  fuit,  qui 
tam  multus  in  signis  exstitit,  et  in  ra- 
ritate  tanta.  Quo  enim  antiquorum  ge- 
nere  miraculorum  Malachias  non  claruit? 
Si  bcne  advertimus  pauca  ipsa  qua)  dic- 
ta  sunt,  non  prophetia  defuit  illi,  non 
revelatio,  non  ultio  impiorum,non  gra- 
tia  sanitatum,  non  mutatio  mentiura, 
non  dcnique  mortuorum  suscitatio.  Per 
omnia  benedictus  Deus,  qui  sic  amavit  et 
ornavit  cum  :  qui  et  magnificavit  eum 
in  conspectu  Rcgum ,  et  dedit  illi  coro- 
nam  glorise.  Amor  prohatur  in  meritis, 
ornatus  insignis,  magnificatio  in  ultio- 
ne  inimicorum,glorificatio  in  praemio- 
rum  rctrihutione.  Hahes,  diligcns  lec- 
tor,  in  Malachia  quid  mireris,  liahes  et 
quid  imiteris.  Nunc  jam  quid  tihi  ex 
his  sperandum  sit,  studiosus  attcnde. 
Nam  finis  horum ,  pretiosa  mors  est. 

CAPUT  XXX. 

Locum  et  diem  morlis  suse  prsedicit ,  et  cau- 
sa  pallii  denuo  iter  ad  papam  Eugenium 
suscipit. 

67.  Percunctatus  aliquando  ,  quo- 
nam  inloco,  si  optio  dctur,  extrcmum 
malit  agere  diem,-(de  hoc  siquidem 
fratres  quserchant  inter  se ,  quem  sibi 
quisque  deligeret)  cunctatur,  ct  non 
respondet.  Instantibus  illis  :  «  Si  liinc 
»  migro  5  inquit ,  nusquam  libcntius , 
»  quam  unde  una  cum  nostro  Apostolo 
»  resurgcre  possim.  (Diccbat  autcni 
»  sanctura  Patricium. )  Si  percgrinari 
»  oportct,  ct  ita  permittit  Deus,  Cla- 
»  ram-vallem  delegi.»  Requisitus  itcm 
de  tempore,  diem  respondit  solemnem 
omnium  dcfunctorum.  Si  simplex  vo- 
tum  putatur,  impletum  cst;  si  prophc- 
tia,  ne  iota  prsetcriit.  Sicut  audivimus, 
sic  vidimus  de  loco  pariter,  et  de  die. 
Dicamus  hreviter,  quo  ordine  istud, 
quave  occasionc  provcnerit.  yi-^grc  satis 
ferehat ,  Hibcrniam  usque  adhuc  pallio 
caruisse,  utpotc  acmulator  sacramenta- 


DE  V-ITA  S.   MALACHIyE. 


9o 


rum  :  quorum  nc  uno  quolibct  gcntcm 
suam  vellct  omnino  fraudari.  Et  recor- 
datus  sil>i  a  Papa  Innoccntio  fuissc  pro- 
missuin ;  indc  magis  tristari ,  quod  dum 
adliuc  illc  superfuit,  non  fuit  missum 
pro  co.  Et  nactus  occasionem,  quod 
Papa  Eugenius  summam  regiminis  te- 
nerct,  et  eo  temporis  usque  in  Fran- 
ciam  appropiassc  nuntiaretur,  pppor- 
tunitatem  rcquircndi  se  invenisse  ga- 
visus  cst.  ■  Prajsumcbat  autem  de  illo , 
utiquc  viro  tali ,  et  de  tali  assumpto 
profcssionc  :  magis  vero,  quod  suo?. 
Clarae-vallis  spccialis  filius  cxstitissct , 
nec  timcrct  apud  illum  se  ullam  susti- 
nere  difficultatcm.  Itaque  convocantur 
episcopi,  concilium  cogitur  :  tractata 
triduo ,  qua;  tcmpori  imminerent  :  die 
quarto  aperitur  consilium  de  pallio  rc- 
quirendo.  Placet,  sed  si  per  alium  re- 
quiralur.  Tamen  quia  brevior  via,  ct 
ob  lioc  tolcrabilior  percgrinatio  videre- 
tur,  non  fuit  qui  ejus  obviare  praesu- 
mcrct  consilio  ct  voluntati.  Et  Mala- 
chias,  soluto  concilio ,  arripit  itcr.  Pro- 
scquuntur  eum  ,  qui  convenerant  fratrcs 
usquc  ad  littus,  non  multi  tamen,  ipso 
nimirum  prohibente.  Ad  quem  unus 
illorum,  Catholicus  nomine,  flebili  voce 
ct  vultu  :  Ileu,  tu  abis,  inquit,  et  in 
quanta  pene  quotidiana  vexatione  me 
deseris,  non  ignoras,  nec  fers  opem 
misertus  raci !  Si  ego  dignus  qui  patiar , 
fratrcsquid  peccavcrunt,  qui  vix  diem 
noctemve  ullam  a  tam  laboriosa  cura  et 
custodia  mei  fcriatam  habcre  sinuntur  ? 
llis  vcrbisctlacrymis  filii  (flcbatcnim) 
palema  visccra  concussa  sunt,  ct  am- 
plcxatus  est  cum  blandiondo ,  impres- 
soque  pectoriejussigno  crucis  :  «Certus 
»  csto,  inquit,  te  ejusmodi  nil  passu- 
»  rum,  donec  rcdcam.  »Eratautemcpi- 
lcpticus ,  ct  cadebat  frequentcr ,  ita  ut 
interdum  non  semcl ,  scd  sapius  pate- 
rctur  in  dic.  IIoc  jam  per  sex  annos 
morbo  horrido  laborabat  :  sed  ad  vcr- 
bum  ;MaIachia3  pcrfcctc  convaluit.  Ab 
illa  hora  nil  talc  pcrpcssas  est,  nil  tale 
(utconfidimus)  deinccps  pcrpessunis, 
quia  Malachias  deinceps  rediturus  non 
cst. 

68.  In  ipso  asccnsu  navis  acccdunt 
duo  ex  his ,  qui  illi  familiarius  adhacrc- 


bant,  audcntes  et  pelontcs  aliquid  ab 
co.  Quibus  ille  :  Quidvultis?  Non  dici- 
mus,  inquiunt,  nisi  spondcas  tc  dalu- 
rum.  Spondct.  Et  illi  :  Volumus  nobi-; 
ccrto  promitti  a  tua  dignationc,  te  iii 
Iliberniam  incolumem  revcrsuruni. 
Instare  et  caetcri  omncs.  Tum  illc  pa- 
rumpcr  dclibcrans ,  poonitcrc  prinio 
quod  se  alligasset,  qua  exirct  non  in- 
veniens.  Angustia)  undiquc ,  dum  nil 
occurreret  ab  altcrutro  tutum  periculo, 
voti  videlicet,  aut  promissi.  Visum  ost 
tandem  id  potius  eligcndum,  quod  im- 
praescntiarum  plus  urgeret,  rcliquum 
supernae  committendura  dispositioni. 
Annuit  tristis  quidem;  sed  magis  ill03 
noluit  contristare  :  et  spondcns  eis,  ut 
volunt,  asccndit  navera.  Et  cum  jani 
fcrc  medium  itcr  a^quoroum  peregis- 
sent,  subito  contrarius  ventus  navcm 
repellit,et  reducit  in  terraraHibcrnia;. 
Descendens  dc  navi,  in  ipso  portu  iii 
quadam  sua  ecclesia  pernoctavit.  Et  Ice- 
tus,  gratias  egit  divinae  consilio  provi- 
dcntia;,  quo  factura  cst,  ut  jara  fecerifc 
satis  pro  sua  promissionc.  Mane  vcro 
intrans  navera ,  ipsa  die  prospero  cursu 
fransfretavit,  et  venit  in  Scotiara.  Dic 
tcrtia  pervenit  ad  locura ,  qui  Virido- 
stagnura  dicitur  :  quera  fecerat  prsepa- 
rari ,  ut  ibi  statueret  abbatiara.  Et  re- 
licto  illic  de  filiis  suis,  fratribusnostris, 
monachorum  conventu  et  abbatc ,  ( nara 
secura  ad  lioc  ipsura  eos  adduxerat) 
valedicens  eis,  profectus  est. 

69.  Et  cura  transiret,  occurrit  ei  rex 
David,  aquo  susceptus  cst  cura  gaudio, 
et  retentus  pcr  aliquot  dies  :  raultaquc 
oi^cratuspIacitaDcOjinchoaturarcpctit 
itcr,  Et  pertransiens  Scotiara,  in  ipso 
introitu  Anglia;  divertit  ad  ecclesiara 
Gisiburnensem ,  ubi  habitant  viri  reli- 
giosi,  canonicam  ducentes  vitam,  ah 
antiquo  familiares  ei  pro  sua  religionc 
et  honestate.  Ibi  adducta  cst  ad  eum 
raulier  paticns  raorbura  ,  qucra  cancruin 
vulgo  appellant,  ipso  liorrendum  visu; 
et  sanaviteam.  Nam  ubi  aqua,  cui  bo- 
nedixit,  adspersa  sunt  ulcerum  loca , 
dolorcm  non  sensit.  Dic  vcro  scqucnti 
vix  ulcera  apparcbant.  Abicns  indc,  ad 
marc  vcnit;sed  ncgatur  transitus.  Cau- 
sa  ,  ni  falIor,fuit  orta  simultas quncdam 


9'i 


S.  BERNARDI  ABBATIS 


inter  summum  Pontificem  ct  Rcgcm 
Anglise ,  quod  Rex  ncscio  quid  mali 
suspicaretur  de  bono  illo  homine ,  si 
transiret :  nam  nequc  alios  cpiscopos 
transire  sinebat.  Quod  quidem  impe- 
dimentum ,  etsi  fuit  contrarium  Mala- 
chiai  voluntati ,  scd  non  voto.  Dolebat 
diffcrri  a  dcsiderio  suo,  ncscicns  magis 
per  hoc  impletum  iri.  Nam  si  inconti- 
nenti  transisset ,  oportebat  transire 
etiam  Claram-vallem,utsummum  Pon- 
tificem  sequeretur.  Jara  cnim  abicrat, 
eterat  Romae ,  aut  prope  Romam.  Nunc 
vero  intercedente  dilatione  factum  est, 
ut  tardius  transfretans,  ad  locum  et 
horam  sanctissimi  sui  obitus  opportune 
occurreret. 


CAPUT  XXXI. 

Biusus  Claram-valleTn  venit ,  moriturus  loco 
el  tempore  quo  desideraverat. 

70.  Qni  a  nobis  susceptus  est ,  tam- 
quam  verus,  ab  Occidente  veniens, 
Yisitans  nos  Oriens  ex  alto.  0  quantum 
iiostra3  Claraj-valli  irradians  sol  ille  cla- 
ritatis  adauxit  1  quam  jucundus  ad  ejus 
introitum  dies  festus  illuxitnobis!  Hajc 
dies,  quam  fecit  Dominus,  exsultatum 
et  laetatum  inea!  Quam  celer  et  saliens, 
tremulus  licct  ac  debilis,  mox  ipse  oc- 
curri !  quam  laetus  in  oscula  rui !  quam 
laetis  brachiis  missam  mihi  ccplitus  am- 
plexatus  sum  gratiam !  quam  alacri  vul- 
tu  et  animo,  mi  Pater,  introduxi  te  in 
domum  matris  mcae ,  et  in  cubiculum 
genitricis  meae!  Quam  festivos  deinde 
tecum  duxi  dies,  sed  paucos!Quid  vero 
ille  vicissim  nobis?  Ncmpe  hilarem, 
nempe  affabilem  peregrinus  noster  om- 
nibus  se  prsebebat,  omnibus  incredibi- 
liter  gratum.  Quam  bonum,  et  quani 
jucundum  agebat  hospitem  apud  eos , 
quos  nimirura  videre  venerat  a  finibus 
terrse,  non  auditurus  Salomoncm,  sed 
exhibiturus.  Denique  audivimus  sa- 
pientiam  cjus,  tenuimus  prsesentiam 
ejus,  et  tenemus.  Jam  quatuor  aut 
quinque  dies  liujus  nostra?  solcmni- 
tatis  defluxerant,  cum  ecce  die  so- 
lemni  beati  Lucce  Evangelista? ,  missa 
in  conventu  sua  illa  saucta  devotione 
celcbrataj  febre  correptus,  lecto  decu- 


buit :  ct  nos  cuni  illo  omncs.  Extrcma 
gaudii  nostri  moeror  occupat,  modcra- 
tior  tamen,  quod  lcvior  intcrim  febris 
esse  videretur.  Videres  discurrere  fra- 
tres ,  dandi  avidos ,  vel  accipiendi. 
Cui  non  dulce  videre  illum?  Cui  non 
dulcius  ministrare  illi?  Utrumque  sua- 
ve,  utrumque  salutare.  Et  humanitatis 
erat  prajbcr^  obsequium ,  et  profectus 
cuique  sui,  cum  gratiam  reportaret. 
Assistere  omnes,  omnes  solliciti  erant 
circa  frequens  ministerium  medica- 
menta  perquirere ,  adhibcre  fomenta, 
urgere  saepius  ad  gustandum.  Ad  quos 
ille :  «  Sine  causa,  inquit,  hsec;  sed 
»  caritate  vcstri  facio  quicquid  injun- 
»  gitis.  »  Sciebat  cnim  imminere  teni- 
pus  suae  inigrationis. 

71.  Cumquc  fratres,  qui  cum  80  ve- 
nerant,  fidentius  instarent  dicentes, 
non  oportere  diffidere  de  vita;nec  enini 
signa  morlis  in  eo  aliqua  apparerent : 
«  Oportet,  inquit,  hoc  anno  Malachiani 
»  cxire  de  corpore.  »  Et  infert :  «  Ecce 
»  appropinquat  dies,  quem,  ut  optime 
»  nostis ,  optavi  semper  ipsum  fore  diem 
»  resolutionis  mex.  Scio  cui  credidi, 
»  et  certus  sum,non  fraudabor  reliquo 
»  desiderii  mei,  qui  partcm  jam  teneo. 
»  Qui  me  sua  miscricordia  perduxit  ad 
»  locum  quem  petii,  terminum  quem 
»  seque  volui ,  non  negabit.  Quod  ad  hoc 
»  corpusculum  attinet, hic  requies  mea : 
»  quod  ad  animam  ,  Dominus  provide- 
»  bit,  qui- salvos  facit  sperantes  ia  se. 
»  Nec  parumspeirepositura  mihi  in  die 
»  illa  5  qua  mortuis  tanta  a  vivis  bene- 
»  ficia  impenduntur.  »  Nec  longe  aberat 
dies  ipsa ,  cum  talia  loqueretur.  Interca 
jubct  se  sacro  oleo  ungi.  Exeunte  con- 
vcntu fratrum ut solemniter  fieret,non 
sustinuit  ut  ad  se  ascendcrent  :  ipse 
descendit  ad  eos.  Jacebat  siquidem  in 
solario  domus  superioris*.Ungitur,  et 
sumpto  Viatico ,  fratrum  se  orationibus, 
et  fratres  commendans  Deo,  ad  lectum 
revertitur.  Alto  de  solario  descendebat 
pedibus  snis,  et  rursura  nihilominus 
suis  pedibus  ascendebat  :  et  dicebat 
mortem  esse  in  januis.  Quis  hunc  Iiomi- 
nem  crederet  moriturum  ?  Solus  ipse, 
et  Dcus  id  scire  poterant.  Non  vultus 
pallidior,  noa  macilentior  vidcbatur; 


DE  VITA  S. 

non  rugala  frons ,  non  rccondili  oculi , 
non  nares  extcnuatoe,  non  contracta 
labia,  non  adusti  dentes,non  collum 
exesdin  et  gracile ,  non  curvi  humeri  , 
non  caro  exinanita  in  corpore  reliquo. 
Haec  erat  gratia  corporis  cjus,  et  haec 
gloria  vultus  cjus,  qua3  non  evacuatur , 
ne  iii  morle  quidem.  Talisquoad  vixit , 
lalis  ct  mortuus  apparebat,  viventi  si- 
milior. 

72.  Cucurrimus  usque  huc  :  sed  modo 
ha^remus,  quia  Malachias  cursum  con- 
summavit.  Stat  illc,  et  nos  pariter  sta- 
mus  cum  co.  Alioquin  quis  libcnter 
currat  ad  mortcm?  praesertim  tuam , 
Pater  sanctc,  quis  rcferre  possit?  quis 
velit  audire?  Attamcn  dileximus  nos  in 
vita,in  mortc  non  scparabimur.  Fra- 
tres  ,  non  rclinquamus  in  morte ,  qucm 
vita  prosccuti  sumus.  Ab  ultcriori  Scotia 
usque  huc  cucurrit  ille  ad  mortem  :  ca- 
mus  et  nos,  et  moriamur  cum  co.  Opor- 
tet,  oportet  dicere,  quam  cernere  nc- 
cesse  fuit.  Adest  Omnium  Sanctorum 
clara  ubiquc  celebritas ;  sed  juxta  vcte- 
rem  sentcntiam,  Musica  in  luctiiimportu- 
na  narratio  est.  Adsumus ,  canimus  vcl 
inviti.  Flcndo  cantamus,  et  cantando 
flemus.  Malachias  etsi  non  cantat,non 
plorat  tamcn.  Quid  cnim  plorct,  qui 
appropinquat  ad  gaudium?  Nobis,  qui 
relinquimur  ,  rclinquitur  luctus  :  solus 
Malachias  festum  facit.  Quod  cnim  non 
potcst  corpore ,  facit  mentc ,  sicut  scrip- 
tum  est  :  Cogitalio  liominis  confitebitur 
tibi^  et  reliquiic  cogitalionis  diem  festum 
agtnt  tibi.  Dcficienteilli  corporisinstru- 
mento,  silente  organo  oris,  officio  vocis 
cessante ,  reiiquum  cst,  ut  mentis jubilo 
solemnizet.  Quidni  solcmnizet  sanctus, 
qui  Sanctorum  ducitur  ad  solemnita- 
tem?  Exhibet  illis,  quod  mox  sibi  de- 
bebitur.  Adhuc  modicum ,  ct  ipse  unus 
ex  illis  est. 

75.  Sub  noctis  crcpusculo,  cum  jam 
utcumquc  diei  a  nobis  expleta  celcbri- 
tas  foret ,  Malachias  appropinquavcrat, 
non  crcpusculo,  scdauroraj.  Annon  illi 
aurora.cui  nox  praecessit,  dies  autem 
appropinquavit  ?  Itaque  febrc  invales- 
centc,  cfppit  ex  intimis  ardens  per 
omnc  corpus  crumpere  sudor,  ut  quo- 
dannnodo  transicns  per  ignem  ct  aquam 


MALACHIiE.  93 

educeretur  in  rcfrigenum.  Jam  despe- 
ratur  de  vita  cjus,  jam  quisque  suum 
judicium  reprehcndit,  jam  nulli  du- 
bium  ,  Malachise  sententiam  prsevalere. 
Vocamur  :  adsumus.  Et  ille  oculos  le- 
vans  in  circumstantes  :  «  Dcsiderio  de- 
»  sideravi,  inquit,  hoc  pascha  mandu- 
»  care  apud  vos.  Gratias  ago  supcrnae 
»  pictati :  non  sum  fraudatus  a  dcsidcrio 
»  meo.  »  Vides  homincm  securum  in 
mortc,  et  necdum  mortuum,  jam  cer- 
lum  de  vita.*'  Nec  rairum.  Videns  ad- 
csse  noctem,  quam  cxspectaverat,  et 
in  ipsa  diescere  sibi ;  quasi  de  nocte 
triumphans,  vidctur  insultare  tenebris, 
ct  quodammodo  loqui  :  «  Jam  non  di- 
»  cam,  Forsitan  tencbrge  conculcabunt 
»  me,  quia  Iia^c  nox  illuminatio  mca  in 
»  deliciis  mcis. »  Et  blandc  nos  consolans : 
«  Habete ,  inquit ,  curam  mei  j  ego  ves- 
»  tri ,  si  licuerit ,  non  obliviscar.  Licc- 
»  bit  autem.  Credidi  in  Deum,  et  oni- 
»  nia  possibilia  crcdenti.  Amavi  Deum: 
»  amavi  vos,  et  caritas  numquam  ex- 
»  cidit. »  Et  suspicicns  in  coelum : «  Dcus, 
»  inquit,  scrva  cos  in  nominc  tuo  :  non 
»  solum  autem  eos,  scd et  omnes,  qui  per 
»  verbum  ac  ministcrium  mcum  tuo  se 
»  mancipavere  scrvitio.  »  Dciude  impo- 
nens  manus  singulis,  et  benedicensom- 
nibus,  pausatura  ire  jubet,  quia  non- 
dum  venerat  hora  ejus. 

74.  Imus :  redimus  circa  medium  noc- 
tis.  Nara  ea  hora  lux  lucere  in  tenebris 
nuntiatur.  Implctur  domus  :  adest  con- 
gregatio  tota  :  Abbates  quoque  multl 
qui  convencrant.  Psalmis,  ct  hymnis, 
ct  canticis  spiritualibus  proscquimur 
amicum  repatriantcra.  Anno  a^tatis  sure 
quinquagcsimo  quarto ,  loco  et  tcmpore, 
quo  prceelcgit,  ct  praedixit  3Ialacliias 
episcopus  et  legatus  sanctai  apostolicae 
Scdis ,  Yclut  c  manibus  nostris  assump- 
tus  ab  Angelis  ,  felicitcr  obdormivit  in 
Doraino.  Et  vere  obdorraivit.  Vultus 
placidus  placidi  cxitus  indicium  fuit. 
Et  quideni  oraniura  oculi  fixi  in  cum  : 
ncmo  tamcn,  qui  quando  exivit,  ad- 
vertere  potuisset.  Mortuusvivere,  etvi- 
vcns  mortuus  puiabatur  :  adeo  nil  in- 
tcrcidit,  quod  altcrutrum  distcrminarct. 
Eadcm  vivacitas  vultus,  sercnitas  ca- 
dcm,qualisapparere  solct  iiidormienlc. 


O')  S.  CERNARD 

Diccrcs  moiiem  nil  hoium  tiilisso,  ma- 
gis  auxissc  plurimum.  Noii  cst  muta- 
ius,  scdipsc  mutavit  omncs.  iMirum  in 
modum  luctus  ct  gcmitus  omnium  su- 
l)ilo  conquicscit  :  mutatur  in  gaudium 
moeror,  planctum  cantus  cxcludit.  Ef- 
fcrtur,  feruntur  in  coelum  voccs,  infer- 
tur  Oratorio  Abbatum  humeris.  Vicit 
fidcs,  triumphat  affectus,  rcs  in  suum 
devcnit  statum  :  cuncta  gcruntur  ex 
ordine ,  cuncta  cx  ratione  proccdunt. 
75.  Et  revera  quid  rationis  habct  im- 
modcratius  plangere  Malachiam,  quasi 
iion  sitprctiosa  morsejus,  quasi  non  sit 
magis  somnus,  quam  mors;  quasi  non 
sit  mortis  portus,  ct  porta  vitse?  Mala- 
chias  amicus  noster  dormit,  et  ego  lu- 
gcam  ?  Luctus  iste  usu  se ,  non  ratione 
tuetur.  Si  Dominus  dedit  dilccto  suo 
somnum,  et  talem  somnum,  in  quo 
haercditas  Domini,  filii  mcrces,  fruclus 
vcntris  :  quid  horum  videtur  fletum  in- 
dicere  ?  Egone  fleam  illum ,  qui  flctum 
evasit?  Ille  tripudiat,  ille  triumphat, 
ille  introductus  cst  in  gaudium  Domini 
sui;et  ego  eum  plangam?  Cupio  mihi 
hffic,  non  illi  invideo.  Interim  parantur 
exscquiaj  :  offertur  pro  eo  sacrificium ; 


I  ABBATIS 

consummantur  cx  morc  omnia  cum 
summa  dcvotione.  Stabat  cminus  pucr, 
cui  emortuum  pcndcbat  a  latcrc  bra- 
chium,  magis  illi  impcdimcnto,  quam 
usui.  Quo  compcrto,  innui  ut  accc- 
dcrct :  et  apprchensam  aridam  manuni 
applicui  ad  manum  Episcopi ,  et  vivifi- 
cavit  eam.  Ncmpe  vivebat  in  moftuo 
gratia  sanitatum  :  ct  manus  ejus  fuit 
mortua}  manui,  quod  mortuo  homini 
Elisaeus.  Pucr  ille  dc  longe  vcncrat,  et 
manum  quam  pendentem  attulerat, 
sanam  in  patriam  rcportavit.  Jam  om- 
nibus  ritc  pcractis,  in  ipso  Oratorio 
sanctEC  Dei  gcnitricis  Mariae,  in  quo  sibi 
bene  complacuit  Malachias,  traditur 
scpulturae,  anno  ab  Incarnatione  Do- 
mini  millesimo  centesimo  quadrage- 
simo  octavo,  quarto  nonas  Novembris. 
Tuum  est,  Jesu  bone ,  depositum ,  quod 
nobis  creditum  est;  tuus  thcsaurus,  qui 
reconditur  pencs  nos.  Servamus  illum 
rcsignandum  in  temporc ,  quo  reposccn- 
dum  ccnsueris  :  tantum  ut  absque  con- 
tubernalibus  suis  non  egrcdiatur,  scd 
quem  habuimus  hospitem,  habeamus 
duccm ,  tccum  ct  cum  ipso  pariter  reg- 
naturi  in  saecula  sseculorum.  Amen. 


TRACTATUS 


BE  CANTU  SEU  CORRECTIONE 

ANTIPHONARII 
CISTERCIENSIS    ORDINIS'. 


Bernardus  humilis  abhas  Clarm-valUs  omnihus 
transscripturis  hoc  antiphonarium ,  sive  canta" 
turis  in  illo. 

Inter  caetcra  quae  optime  aemulati 
sunt  Patres  nostri,  Cisterciensis  vide- 
licet  Ordinis  inchoatores,  hoc  quoque 
studiosissimc  et  rcligiosissime  curave- 
runt ,  ut  in  divinis  laudibus  id  cantarent, 
quod  magis  authcnticum  invenirctur. 
Missis  denique  qui  Metensis  ecclcsia) 
Antiphonarium  (nam  id  Gregorianum 
csse  dicebatur)  transscriberentj  et  af- 


ferrent;  longc  aliter  rem  esse  quam  aiH 
dierant,  invencrunt.  Itaquc  examina- 
tuni  ditplicuit,  eo  quod  ct  cantu,  ct 
littera  invcntum  sit  vitiosum,  et  in- 
compositum  nimis,  ac  penc  pcr  omnia 
contemptibilc.  Quia  tamcn  scmcl  coe- 
pcrant;  et  usi  sunt  co,  et  usque  ad 
nostra  tempora  rctinucrunt.  Tandcni 
aliquando  non  sustincntibus  jam  fra- 
(ribus  nostris  Abbatibus  Ordinis,  cuin 
mutari  ct  corrigi  placuisset,  cursc  nos- 
trse  id  opcris  injunxerunt.   Ego  vero 


DE  CANTU  SEU  CORRECT.  ANTli 


97 


ticcilis  cx  ipsis  fratribiis  nostris,  qui  ia 
art(;  ct  usu  canendi  instructiores  atque 
periiiorcs  invcnti  sunt,  dc  muUis  ct 
divcrsis  novum  tandcm  Antiphonarium 
in  subjectum  volumcn  collegimus,  et 
oantu(sicut  crcdimus)  et  littera  irre- 
prehcnsibilc.  Dcnique  cantator  ipsius, 
si  tamen  gnarus  fuerit,hoc  probabit. 
Ita  ergo  ut  dcmum  mutatum  est,  et  in 
hoc  voluminc  continctur,  volumus  in 
nostris  de  cajtero  monasteriis  tam  vcrbo, 
quam  nota  ubiquc  tencri;  et  mutari 
omnino  in  aliquo  ab  aliquo,  auctoritate 


prout  licet,  incipiunt  et  terminant,  de- 
ponunt  et  elevant,  componunt  et  ordi- 
nant.  IJnde  nemo  miretur  aut  indigne- 
tur,  si  cantum  aliter  quam  huc  usque 
audierit,  in  plerisque  mutalum  inve- 
nerit.  Ibi  enim  aut  irregularis  cst  pro- 
grcssio,  aut  progressioni  sive  disposi- 
tioni  reclamat  oppositio,  aut  oppositio- 
ncra  dissolvit  oppositio.  Haec  omnia 
cum  vitia  sint  regularum,  perfectio- 
nem  magis  exterminantia,  quam  deter- 
minantia,  omnino  procul  sunt  ab  illi3 
qui  vitia  magis  abscindere ,  quam  dis- 


totius  Capituli ,  ubi  ab  universis  Abba- 1  pensare  novcrunt.  Dcnique  cum  Musica 
tibus  concordiler  susceptum  et  confir-  recta  sit  canendi  scicntia ,  omnes  hu- 
matura  est,  prohibemus.  Porro  muta-' jusraodi  cantus  a  Musica  excluduntur. 


tionis  hujus  causam  et  rationem,  si 
qucm  evidentius  et  plenius  nosse  delec- 
tat,  legat  subjectam  praefatiunculam, 
quam  praefati  discussores  veteris  Anti- 
phonarii  ad  hoc  ipsum  praeponere  cura- 
vcrunt  :  ut  palam  factis  qua3  in  illo 
erant,  tara  cantus,  quam  litterae  vitiis, 
rcnovationis  et  correctionis  necessitas 
atquc  utilitas  clarius  appareret. 


PR^FATIO 


ANTIPBONARII. 


4 .  Cantum  quem  Cisterciensis  Ordi- 
Tils  ecclesiae  cantare  consueverant,  licel 
gravis  ct  multiplcx  obfuscct  absurditas, 
diu  tamen  canentium  commendavit 
auctoritas.  Sed  quia  penitus  indignum 
vidcbatur,  qui  rcgularitcr  vivere  pro- 
posuerant,  hos  irregulariter  laudesDeo 
decantarc;  cx  eorum  assensu  cantum 
ita  corrcctum  invenies,  quatcnus  elimi- 
nata  falsitatum  spurcitia,  expulsisque 
illicitis  ineptorum  liccntiis,  integra 
regularum  veritatc  fulciatur,  aliorum- 
que  cantibus,  quibus  crat  deterior,  ad 
notandum  et  cantandum  commodior  ha- 
beatur.  Dignuui  siquidem  est,  ut  qui 
tcncnt  Regula}  veritalem,  prajtermis- 
sis  aliorum  dispensationibus,  habeant 
ctiam  rcctam  canendi  scientiam,  ropu- 
diatis  eorura  liccnliis,  qui  similitudi- 
nem  magis,  quam  naturam  in  cantibus 
attcndentos,  cohaerentia  disjungunt,  ct 
conjungunt  opposila;  sicquc  omnia  con- 
fuudcnlos,  canlum  prout  libct,  non 
2. 


qui  nimirum  non  recte,  sed  irregula- 
riter  et  inordinate  canuntur.  De  muta- 
tione  namque  litterae  facilis  est,  nisi 
fallimur,  excusatio.  Eam  nimirum  in 
plerisque  adeo  parcam  et  restrictam  re- 
perimus,  ut  in  eadem  historia  idem 
versus  ter  repeteretur  aut  quater,  ac  si 
in  toto  veteri  ac  novo  Testamento  re- 
periri  non  posset  quippiam ,  quod  adeo 
comraode  posset  apponi.  In  multis  etiam 
historiis  Postcommuniones  ab  iis,  qui 
simplicitatera  cantus  ignorant  Antipho- 
narii ,  pro  Responsoriis  appositas  inve^ 
nimus  :  quibus  versus  subjuncti  ita  mi- 
sere  cohserentes,  ut  notari  non  posset, 
secundura  quod  eos  pronuntiari  neces- 
sariura  erat. 

2.  Dediraus  ergo  operam  ,  ut  in  nulla 
historia  idera  versus  plusquam  semel 
reperiatur;  immo,  nisi  fallimur,vix 
trcs  versus  reperies,  qui  in  toto  An- 
tiphonario  vel  bis  contineantur.  Post- 
communioues  autcm  quasdam  removi- 
mus,  usitata  et  authentica  pro  eis  re- 
sponsoria  apponentes :  quorumdam  vero 
litleram  ut  sanctam  et  evangelicara  re- 
tinentes,  honestate  et  pulcritudine  can- 
tus  supercoloravimus ,  sobriam  lamen 
atque  pudeutem  musicam  ubique  ser- 
vantcs.  Inmultis  dcniquelocislittcrani 
veteris  Antiphonarii  tantajrcmissionis 
atque  dissolulionis  esse  comperimus,  ut 
multis  falsitatibus  sive  apocryphorum 
na3niisrcspersa,non  solum  tanlium,  sed 
et  odium  sui  legcntibus  inferrct;  ita  ut 
novitii  qui  sub  ecclesiastica  disciplina 
erudili  fucrant,  ipsum  Antiphonarium 

7 


9S 


S.  BERNARDl   AEB.\TIS 


tum  pro  littera,  tum  pro  nota  fastidien- 
tcs  et  ignorantes ,  in  divinis  Laudibus 
tardiores  reddercntur  et  somnolentio- 
res.Praemonitos  autem  esse  volumuseos 
inaxime  qui  libros  notaturi  sunt,  ne  no- 
tulas  vel  conjunctas  disjungant  ,  vel 
conjungant  disjunctas  :  quia  per  hujus- 
modi  variationem  gravis  cantuum  oriri 
potest  dissimilitudo  :  insuper  et  singu- 
los  cantus  in  propriis  studeantterminare 
linalibus,  per  quarum  inconsultam  trans- 
mutationem  tanta  in  cantibus  orta  est 
confusio  ,  ut  plures  eorum  alterius  sint 
manerise,  et  alterius  deputenlur. 

3.   Quatuor   enim   sunt  diversitates 
sive  maneriae  cantuum  ,  quibus  omnis 
ipsorum    multiplicitas  includitur.   Hae 
apud  Graecos  vocantur ,  protus ,  deute- 
rus,  tritus,  tetradus,  Hae  inter  se  oppo- 
sitae  sunt,  et  certis  ab  invicem  differunt 
proprietatibus.  Prima  enim  maneria  est, 
quae  ab  voce  qua  terminatur  ascendit 
per  tonura  post  semitonium,  et  descendi  t 
per  tonura.  Haec  duas  tantum  habet  fi- 
nales  D  etA,  quarum  utraque  habet 
supra  se  priustonum,  post  semit^nium, 
et  sub  se  tonum.  Secunda  maneria  est , 
quae  a  voce  qua  terminatur,  ascendil 
per  semitonium  et  tonum,  et  per  tonum 
descendit.  Haec  iterura  habet  duas  fina- 
lesE  etB  quadratum,  apud  quas  nimirum 
illum  ascensum  et  descensum  naturali- 
ter  invenies.  Tertia  maneria  est  quae 
ascendit  per  duos  tonos ,  et  descendit 
per  semitonium  :  quae  nihilominus  ha- 
bet  duas  finales  F  et  C,  utpote  taliura 
proprietatum  susceptivas.   Quarta  as- 
cendit  per  duos  tonos,  et  descendit  per 
tonum  :  et  haec  unara  tantura  habet  fi- 
nalem  G.  Prima  maneria  duos  continet 
modos ,   qui  toni  vulgariter  dicuntur, 
videlicet  primura  et  secundura :  secunda 
duos,  tertium  et  quartura  :  tertia  duos, 
quintum  et  sextum :  quarta  duos,  septi- 
mura  et  octavum.Bini  veroetbini  toni, 
qui  sub  singulis  continentur  maneriis , 
non  distinguuntur  a  se  diversitate  fina- 
liura,  quas  prorsus  easdera  liabent;  sed 
progressione  et  compositione  :  quarum 
altera  quantitatem ,  altera  qualitatera 
determinat.  Qui  ergo  libros  notaturus 
es ,  tuae  diligenter  iraprirae  memoriaj , 
quod  omnes  cantus  prima;  maneriae,  qui 


facti  sunt ,  vel  qui  regulariter  fieri  po*- 
sunt,  in  D  tantum  et  in  A  terminari  ha- 
bent;  et  quicumque  cantus  potest  po- 
nere  in  aliqua  illarum ,  primae  profecto 
estmanerias,  id  est  primi  vel  secundi 
toni.  Utrumque,  inquies,  falsum  :  quia 
nec  omnes  cantus  primae  maneriaj  in 
illa  tantum  possunt  terminari ,  cum  et 
finem  in  G  ponant  per  B  rotundum ;  nec 
omnes  qui  in  illa  terminantur  primaj 
sunt  maneriae :  quia  Benedida  tu  in ,  et 
Petre  amas  me,  et  multae  consimilc3 
Antiphonai,  in  A  tantum  habenttermi- 
nari;et  taraen  sunt  secundae  maneriae 
quarto  tono  deputatae.  Haec  quidem  opi- 
nio  jara  multos  fefellit ,  quam  adduxit 
in  mediuraBrotundiadjectio,  per  quam 
multis  erroribus  JMusicam  maculavit 
ineptorum  praesumptio.  Sane  non  se- 
cundum  aliquid  accidentaliter  adjectum, 
sed  secundura  primam  et  propriam  lit- 
terarum  institutionera  distincta  est  fi- 
nalium  proprietas ,  apud  quas  nimirum 
principale  et  maximum  de  cantu  versa- 
tur  judicium.  In  naturali  autera  com- 
puto  litterarum  septera  invenies ,  quaj 
graves  nominantur.  Hse  ut  cantus  libe- 
rius  discurreret  duplicatae ;  quaedai7i 
vero  ex  ipsis  triplicatae  sunt :  in  dupli- 
catione  acutas,  in  triplicatione  supera- 
cutas  reperies.  Consideratis  litterarum 
singularum  habitudinibus,  quas  habent 
ad  proximas  sibi  litteras  altrinsecus  po- 
sitas,  nullam  profecto  reperies  praeter 
D  et  A  ,  quae  ascendat  per  tonum  et  se- 
mitonium  ,'jet  descendat  per  tonum. 
Unde  et  hae  tantura  finales  sunt  primae 
maneriae,  cujus  est  proprium  sic  ascen- 
dere  et  descendere.  G  ergo  excluditur, 
quod  in  naturali  ordine  litterarum  et 
ubi  prius  ponitur  ,  et  unde  repetitur , 
nequaquam  per  tonum  et  semitonium, 
sed  per  duos  tonos  directe  ascendit. 

4.  In  hoc  litterarum  ordine  non  com- 
putatur  B  rot.  Patet  enira  omnibus, 
quod  non  sit  aliqua  de  gravibus ;  cum 
etiam  inter  eas  nusquam  ponatur :  sed 
necaliqua  de  acutis,  cum  nulli  gravium 
per  duplarem  conjungatur  proportio- 
nem.  Est  autem  inventum,  non  ad  pro- 
prietatem  finalium  determinandam,sed 
ad  servandam  in  plerisquecantibus  eu- 
phoniam  ,  quam  apud  eos  minueret  vd 


M  CANTU  SEU   CORRECT.   ANTIPH. 


()<> 


auferret  tritonus ,  qui  apud  B  quadra- 
lum  terminatur.  Unde  in  qualibet  ma- 
neria ,  ubi  molliorera  expedit  fieri  so- 
num,  loco  B  quadrati  B  rot.  quandoque 
ponitur,  furtim  tamen  ac  raplim,  nc 
propter  ipsum  generctur  in  cantu  simi- 
litudo  alterius  modi;  quod  nimirum 
nullam  lineam  ,  nuUumve  spatium  per 
determinationem  alicujus  littera?  in  li- 
Lris  obtinet,  nisi  ipsum  apponatur.  Et 
sisemclB  quadratum  supervcnerit,  de 
libro  delcatur  omnis  cjus  memoria,  do- 
nec  urgeiite  supradicta  neccssitate  ite- 
rum  apponatur.  Si  ergo  in  G  per  ipsum 
aliquem  cantum  tcrminares  primae  ma- 
neriae,  contra  inventionem  ejusomnino 
agcres,  etinstitutioni  obviaresfmalium : 
quia  nullus  cantus  extra  finalem  suae 
mancri»  tcrminari  debet,  Quod  si  dixe- 
Tis ,  G  finalcm  esse  primae  per  B  rot. , 
respondco  hoc  esse  non  posse.  Ad  hoc 
onim  ut  finalis  essct  primae  maneriae, 
necessarium  esset  ut  secundum  natura- 
lcm  litterarum  dispositionem  ascende- 
ret  per  tonum  et  semitonium,  quod  nec 
B  rot.  nec  aliud  quippiam  ei  potesl  con- 
forre.  Licet  igitur  concedi  possit,  can- 
tus  primae  maneriae  quoquomodo  posse 
notari  vcl  cantari  in  G  per  B  rot.;nulIa- 
tenus  tamen  concedendum  est ,  vel  sic, 
vel  aliter  G  esse  finalem  illius ,  impe- 
diente  quam  diximus  necessitate.  Proin- 
de  quae  utilitas,  quaive  industria  est,  ut 
in  aliena  finali  cantum  aliquera  acci- 
dentalitcr  notes ,  quem  in  naturali  ac 
propria  notare  potes ,  eo  securius  quo 
irrcprehcnsibilius  ,  eo  laudabilius  quo 
diligcntius,  co  gratius  quo  vcrius  ?  Prop- 
tcr  hoc  ne  vitiosus  aut  superfluus  in- 
vcniaris,  ubi  necessc  est  B  rot.  studeas 
apponere  ,  quod  nimirum  necessitas 
adinvenit.  NuUus  enim  cantus  qui  sine 
ipso  notari  potest,  per  ipsum  notari  de- 
bct.  Qui  sunt  qui  sine  ipso  notari  non 
possunt  ?  Qui  apud  eamdera  littcram  , 
inodo  tonum,  modo  semitonium  habent. 
Quia  tanien  supcracutaset  vicinas  ipsis 
littcras  minus  notas  habent  impcrfecti 
cantores;  infirmitati  eorum  condescen- 
dens  consuctudo  quosdam  cantus  pcr  B 
vot.  notat  inferius ,  qui  apud  praedictas 
littcras  sine  ipso  commodius  possent 
aotari.  Nos  vero  volentes,  ut  sicut  in- ^  nasteriorum   bibliothccis 


feriorcs ,  ila  et  superiores  in  usu  ha- 
beantur  et  in  notitia,  (aliter  cnim  frus- 
tra  habercntur  )  quoscumque  cantus 
natura  confcrt  inferioribus,  cos  in  ipsis 
terminatos  reperies.  Terminantur  vero 
in  superioribus  qui  eas  naturaliter  ha- 
bent  finales.  Similiter  sciendum  est  de 
hac  antiphona  Benedida  tu ,  et  consimi- 
libus,  quae  in  A  tantum  terminari  pos- 
sunt,  quodsecundum  hujusraodi  dispo- 
sitioaem  proculdubio  primae  sunt  ma- 
neriae ,  et  non  quarto,  sed  secundo  tono 
applicandae  sunt.  Ecce  enim  haec  anti- 
phona  Benedida  tu,  in  quodam  loco  su- 
pra  finalcm  tonura ,  postea  semitonium 
naturaliter  habet  per  B  quadratum  ; 
alibi  prius  semitoniura ,  deinde  tonura 
pcr  B  rotundura.  Quae  obsccro  perspi- 
cacitas  est  ad  judicandura  de  cantu  illo 
cujus  sit  raaneriae,  accidcns  praeferri 
naturae  :  et  cura  sit  primae  secunduni 
naturalem,  judicari  secundae  secundum 
accidentalcra  dispositionera  ?  TJt  autem 
niagis  mireris  et  abhorreas  hujusmodi 
ineptiam,  inspice  hanc  antiphonam, 
Petre  amas  me,  et  muitas  alias  hujus- 
modi :  eas  profecto  invcnies  naturaliter 
habere  supra  finalem  tonura  et  semito- 
nium  per  B  molle  ,  et  nusquam  semito- 
nium  ,  et  tonura  per  B  rotundum.  Cur 
ergo  judicantur  esse  secundae  ?  Simili- 
ter  hanc  antiphonara,  Nos  qui  vivimus, 
secundura  quod  fere  ubique  cantatur , 
cum  principaliter  ac  proprie  tcrminari 
habeat  in  D,  et  sit  secundi  toni,  notant 
eam  iniqui  praevaricatores  in  G  pcr  B 
rot.  et  sacramento  asserunt  cara  esse 
octavi  toni ,  licet  apud  cosdem  G  per  B 
rot.  potius  primae,  quam  quartae  mane- 
riae  cantus  terrainet.  Quis,obsecro,  mu- 
sicus  patientcr  ferat,  ut  cantus  qui  pro- 
priara  et  naturalem  habet  finalem  D, 
octavo  tono  attribuatur  :  qui  vero  pro- 
priara  et  naturalera  hubet  finalera  A , 
sub  quarto  tono  contincatur  ? 

S.  Horura  ergo  cantuura  in  A  termi- 
nantium,  inquibus  naturam sufi"ocat  si- 
inilitudo,  necessaria  correctio  cst :  quia 
dissoluti  per  appositionem ,  quae  partes 
compositionis  contarainat,  alterura  in 
principio ,  alterura  in  fine  tonum  redo- 
lcnt.  In  vetustissimis  magnoruni  mo- 

elcgantissi- 
7. 


400  S.  CERNAR 

inum  quodtlain  arllsmusicaebroYiaiium 
rcperitur  :  quod  sic  incipit  :  Quoniam 
jmucisunt;  duo  quidem  in  partc  legi , 
sed  nomen  Auctoris  me  legisse  non  re- 
colo.  In  eo,  si  bene  memini,  hujusmodi 
cantus  nothi ,  id  est  degeneres,  et  non 
lcgitimi  appellati  sunt ;  eo  quod  ,  ut  ibi 
legitur,  a  septimo  tono  incipiant,  et 
eumdemin  mcdio  servantes,  circa  finem 
degenerent ,  aliis  in  primo ,  aliis  in 
quarto  tono  desinentibus:  in  primo,  si- 
cut  Ex  quo  fada  est :  in  quarto ,  sicut , 
Benedida  tu.  Finc  proindc  competenter 
mutato,  omnes  hujusmodi  cantus  ad 
septimum  tonum  redactos  repeiics.-  Ho- 
rum  cantuum  duae  sunt  diversitates. 
Quidam  enim  eorum  ab  ea  littera  in 
quaincipiunt,  hilari  motu  ascendunt  ad 
quintam  et  pausant  in  ea ,  sub  qua  nisi 
prius  esset  tonus,  deinde  semitonium, 
postea  tres  toni ,  quae  dispositio  potest 
reperiri  tantum  sub  ea  littera  quae  quinta 
cst  a  finali  septimi  toni ,  non  posscnt 
ibi  notari  reliquae  partes  eoruni  can- 
tuum ,  ut  potes  videre  in  Benedicla  tu  , 
et  similibuscantibus,  qui  tam  in  capite 
quam  in  toto  corpore  tali  utcntes  dispo- 
sitione  ,  transmutato  circa  finem  per 
B  rot.  semitonio,  naturam  secundi  toni, 
et  similitudincin  quarti  inordinate  re- 
cipiunt.  Propter  hoc  circa  finem  muta- 
tione  indigentes,  in  ea  parte  correcti 
sunt.  Quidam  vero  sunt ,  qui  ab  ea  lit- 
tera  in  qua  incipiunt ,  tono  statim  de- 
ponuntur,  et  redcuntes  ad  quartam 
pausant  in  ea ,  quod  magis  vidctur  pla- 
galium  esse ,  sicut ,  Dominus  regit  me , 
et,  Post  i^artuni.  Hos  ergonon  solum  in 
fine  ,  sed  etiam  in  principio  mutatos  in- 
venies,  ut  septimo  tono  ubique  arri- 
deant.  Iterum  praemonendus  cs  de  fina- 
libus  tertiae  et  quarjtae  maneriae,  apud 
quas  similiter  magna  invcnitur  confu- 
sio.  Sunt  enim  quidam  raisetrimi  can- 
tus,  nullius  maneria^  habentcs  proprie- 
tatem,  qui  aeque  tcrminari  possunt  in 
C  et  in  G ,  quae  diversarum  sunt  finales 
maneria.rum.  Quidam  super  hanc  rem 
diligentius  intuentes  dicunt,  et  bene 
dicunt ,  omnes  illos  cantus  essc  irregu- 
lares  ,  quos  nullius  mancriae  certitudo 
distinguit:  et  judicant  omnium  horum 
cantuura  ita  debere  vel  extendi  pro- 


DI  ABBATIS 

gressionem ,  vcl  compositionom  variari, 
ut  in  finalibus  divcrsarum  inaneriaruni 
terminarinullatcnus  possint.His  proin- 
de  miserrimis  cantibus  suam  inccrtitu- 
dinem  levitcretbrevitorablatam  inve- 
nies,  ut  jam  non  sis  dubius,  quil)ussin- 
gulos  finalibusapplicare  debeas.  Omnes 
igitur  cantus  prima3  maneriae ,  id  est 
primi  vel  secunditoni ,  termines  ut  di- 
ximus,  in  D  vel  A.  Omnessecundae  ma- 
netioe,  id  est  tertiiet  quarti  toni,  in  E 
vel  in  B  quadr.  quod  licet  tam  authen- 
torum  quam  plagalium  naturaliter  siis- 
ceptivum  sit;  nullum  taraenauthentum 
inantiphonario  reperies,  quera  in  ipso 
terminare  valeas.  Si  enira  est  Respon- 
soriura  ,  versus  iliius  authenti  non  po- 
test  ei  competere,  qui  sub  sextalittera 
in  qua  incipit  scmitonium  habet  :  si 
vero  est  antipliona  Sceculorum,  ejusdem 
authenti  non  potest  recipere  proptcr 
eamdem  causam. 

6.  Nullum  siquidem  cantum,  qui  per 
diapente  et  soraitonium  ascendat  ad 
sextam,  terminare  potes  in  B  quadrato, 
quod  supra  sc  diapentenonhabet.  Prop- 
tor  hoc  non  satis  commode  invenerunt 
in  tertio  tono  versum,  neuma ,  ct  scecu- 
lorum.  Utrumque  tamen  forsitan  consi- 
deraverunt,  et  stcrilitatcm  B  quadr.  et 
habilitatem  :  sterilitatera ,  coinponen- 
tes  versum  ,  neuma ,  et  sceculorum  ,  can- 
libus  in  E  terminantibus  tantura  com- 
petentia;  habilitatera,  sexta  pro  quinta 
utentes  :  ut  si  quando  sterilitati  illius 
finalis  fcecunditas  succederet ,  parata 
esset  littera,  qua}  authenticara  ejus  elc- 
vationcra  rccipcret.  Apud  nos  tamen 
authentum  in  B  quadrato  terminari  re- 
peries,  scilicet  Euntihus :  quod  alibiter- 
minari  non  potest.Hoc  communemver- 
sum  nec  habet ,  nec  habere  potest,  sed 
habct  suum  propriura.  Porro  oranes 
cantus  tertiae  maaeriae ,  id  est  quinti  et 
scxti  toni ,  termines  in  F ,  vel  in  C ,  F , 
majori  parti  authentorum  ;  C  vero  om- 
nibusfcreplagalibusattribuens  :  omncs 
vero  cantus  quartaD  maneria} ,  id  est 
septimi  et  oclavi  toni,  in  G  tantum  ter- 
rainare  debes.  Harum  septem  littera- 
rum,  non  unam  inagis ,  et  aliara  minus , 
sed  omnes  aiqualiter  principalcs  ac  pro- 
prias  finales  esse  noveris;  habcntes  ni- 


DECANTU  SEU  CORRECT.  ANTIPH. 


101 


miium  tain  autheiitorum  elevationem, 
quam  depositioiiem  plagalium.  Inci- 
piunt  autem  a  D  gravi,  et  in  C  acuto 
(lesinunt :  supra  enim  vel  infra  nuUam 
invenies,  cui  non  desit  elevationis  vel 
depositionis  perfectio.  Ut  autem  una- 
quajque  earum  progressionis  prajcelle- 
ret  plenitudine  ,  fecerunt  Musici  dispo- 
sitionem  littcrarum  a  y  graeco  usque  in 
superacutum  •n";  non  quia  maluissent 
abundare  quam  delicere  :  sed  quia  nec 
superabundare,  nec  deficere  voluerunt, 
facientesdispositionem,  quaeneque  sine 
iacommoditate  contractior,  nec  sine  su- 
pcrfluitate  posset  esse  prolixior.  Ut  quid 
cnim  aliquid  superadderes,  cum  supra- 
dictae  plenitudini  hsic  dispositio  suffi- 
ciat,  cui  e  regione  si  aliquid  subtrahe- 
res,  aliquam  profecto  finalium  ejusdem 
plenitudinis  decore  spoliares? 

7.  Pra^terea  sunt  mulli  cantus  ,  in 
quibus  duplari  elevationi*hemioliam 
vel  epitritum  depositionem  quam  habe- 
resolebant,  subtractam  invenies.  Sicut 
('.ornelius  ,  Sancte  Paule ,  et  alii  plures, 
Omnes  enim  hujusmodi  cantus  duplices 
^unt  et  irregulares  :  duplices,  quia  par- 
tim  sunt  authenti ,  partim  plagales. 
Quod  vero  contra  regulam  sicascendant 
ot  descendant,  testantur  eliam  ipsi  doc- 
lores  erroris;  sed  perlicentiam  dicunt 
lioc  fieri ,  regulas  confundentes  ut  vitia 
retineant ,  non  vitia  resecantes  ut  re- 
f^ulas  custodiant.  Quae  est  ista  licentia , 
(luae  regionem  perambulans  dissimilitu- 
dinis  ,  confusionem  adducens  incertitu- 


crium  possibilitatemconsiderantcs.  Vc- 
rumtamen  secundum  illos ,  quorum 
exquisitior  videtur  esse  sententia,  us- 
que  ad  decem  voces  potest  cantus  pro- 
gredi ,  propter  auctoritatem  psalterii 
quod  decachordum  est;  et  ut  aequalis 
sint  dignitatis  singulae  voces  diapason, 
quae  octo  sunt :  quatcnus  ultimae,  sicut 
etmediae,  geminam  habeant  habitudi- 
nem,scilicet  elevari  etdeponi,  collo- 
catis  altrinsecus  duabus  vocibus,  altera 
superius,  altera  inferius;  quia  tantum 
hoc  per  octo  voces  habent  cantus  dis- 
currere ,  et  nun  per  plures  :  propter 
quod  regulari  cantuum  progressioni  dia- 
pason  sufficit.  Licet  enim  in  progres- 
sione  cantuum,  duabus  vocibus  hinc 
inde,  ut  dictum  est,  positis,  decem  vo- 
ces  inveniantur  ;  non  tamen  per  decem 
voces,  sed  tantum  per  octo  medias  can- 
tus  discurrere ,  et  usque  ad  voces  al- 
trinsecus  positas  pervenire  habet,  sed 
per  eas  ire  vel  redire  non  habet.  Et 
({uod  majus  est ,  secundum  dispositio- 
nem  tonorum  et  semitoniorum ,  quam 
habentMusici,  quiprimse  et  quartae  et 
septimae  litteraealtrinsecus  tonum  attri- 
buunt ,  secundae  et  quintae  inferius  to- 
num  et  supra  semitonium  ,  tertiae  vero 
et  sexta3  e  converso,  videlicet  supra 
tonum  et  inferius  semitonium,  nonprae- 
termittentes  quandoque  B  rot.  pro  as- 
peritate  tritoni :  Secundum  hanc ,  in- 
quam ,  dispositionem  nullus  cantus  fieri 
potest  in  decem  vocibus  vel  citra  qui 
notari  non  possit :  sed  undecim  vocmn 


dinis,  praesumptionis  mater  et  refugium  cantus  ficri  potest  ([uinotari  non  potest. 
orroris.  veritatem  deprimit,  ctpertur-  Fac  enim  cantum  qui  sit  authentus  ter- 
i)at  judicium  ?  (jua)  est,  inquam  ,  hajc  tiae  maneria),  etda  dispositioni  ejus  in 


illicita  licentia  ,  quae  coujungens  oppo- 
sita,  metasque  nalurales  transgrediens, 
sicut  inconcinnitatem  juncturae,  ita  et 
injuriam  irrogat  naturae  ?  Luce  siqui- 
dem  clarius  est ,  cantum  illum  male  et 
inordinate  compositum,  qui  vel  ita  de- 
primitur,  (juatenus,  prout  decet,  audiri 
ne(iueat;  vel  ita  elevatur,  ut  cantari 
non  \aleat.  Sic  enim  debet  ficri,  ut  in 
inferioribus  auditorem  liabeat ,  et  in 
superioribus  prolatorem.  Hujus  medio- 
critatis  tenorem  (juidam  in  octo,  qui- 
dam  in  novem  vocibus  cssc  voluerunt, 
non   clamosaramj  sed  vocum  medio- 


uno  loco  tonum,  in  alio  semitoniuin;  et 
eleva  cantum  illum  decem  vocibus ,  ut 
sintundecim,  addita  illa  quaj  cst  in  de- 
positione ;  scito  profecto  cantum  illum 
non  posse  notari,  quia  sub  C  acuto  ter- 
niinari  non  potest:  cum  in  depositione, 
sub  finali ,  modo  tonum  ,  modo  semito- 
nium  habeat ,  sed  nec  ibi ,  cum  cantus 
cxcedat  •/)  superacutum. 

8.  Estigitur  triplex  ratio,  (juare  can- 
tibus  decem  voces  attribuantur  :  Psal- 
tcrii  auctoritas,  dignitatis  a^qualitas, 
ct  notandi  neccssitas.  Secundum  hujus- 
modi  suflicicntiam  decem  vociun  con-' 


m  s.  CEnNAHD 

sldcraverunt  Musici  progressionis  ple-  j 
nitudinem,propterquani  singulisassig- 
nandam  finalibus  prajdictara  disposi- 
tionem  protraxerunt  a  ygrajcousque  in  j 
-n  :  alioquin  insufficiens  esset  formula, 
iiec  daret  singulis  plenarium  ascensum. 
Ilas  decem  voces  in  sua  progressione 
aliter  authenti,  aliter  ordinant  plagales. 
Authentos  vocamus,  qui  majoris  sunt 
auctoritatis ,  primum,  tertium,  quin- 
tum ,  et  septimum  ,  qui  gravari  nolunt 
aut  deprimi ,  sed  leves  in  saltibus,  agi- 
lc3  in  raotiJjus ,  quintam  et  eas  quae  su- 
l>ra  sunt  litteras  frequentant.  Hi  sub 
finali  quae  una  cst  de  decem  vocibus , 
unam  supponunt,  octo  supra  ponunt. 
Plagales  sunt,  qui  minoris  sunt  digni- 
tatis,  secundus  videlicet,  quartus, 
sextus,  et  octavus,  qui  raro  tangunt 
vel  transeunt  quintam,  sed  sub  ipsa 
volunt  morose  gravari.  Hi  finales  suas 
quasi  in  raedio  collocantes,  quatuor 
ipsis  voces  subponunt,  et  quinque  su- 
pra  ponunt,  pulcra  videlicet  rationis 
probabilitate,  ut  quot  vocibus  in  ele- 
vatione  superantur,  tot  superent  au- 
thentos  in  depositione.  Nullus  itaque 
plagalis  ultra  sextam  elevari ,  et  nullus 
authentus  plusquam  una  voce  debet 
deponi.  Plane  igitur  insaniunt ,  qui  pla- 
galera  elevare  per  diapason ,  et  authen- 
tura  per  diapente  vel  diatessaron  depo- 
nere  prffisumunt.  tJt  quid  enim  fiunt 
vel  habentur  hujusmodi  cantus ,  graves 
quidem  ad  notanduin,  graviores  ad 
cantandum ,  lineas  variantes  ,  arterias 
cruciantes  ,  caverciatam  habentes  pro- 
gressionem ,  nunc  ascendentes  usque 
ad  coelos,  nunc  descendentes  usque  ad 
abyssos?  Ne  etenira  ejusmodi  cantus 
lierent ,  testante  Widone  ,  consilium 
fuit,  ut  unusquisque  quatuor  modorum, 
videlicet  protus ,  deuterus .  tritus ,  te- 
tradus ,  partiretur  in  duos,  id  est,  au- 
thentum  et  plagalem ,  distributisque 
regulis,  acuta  acutis,  et  gravia  con- 
venirent  gravibus.  Cum  enim  hujus- 
modi  cantus  secundum  unam  partcm 
sui  sint  graves  et  plani ,  secundum  alte- 
rara  acuti  et  alti,-  versus  et  psalmi  uno 
eodemque  modo  prolati  diversis  com- 
petenter  aptari  non  possunt.  Quod  enira 
subjungitur ,  si  cst  grave  ,  cum  acutis 


I  ABBATIS 

non  convenit :  si  acutum,  a  gravibus 
discordat.  Prohibet  etiam  idem  Wido, 
ne  hujusmodi  abusio  elevationis  etde- 
positionis  fiat  in  Antiphonis  et  Respon- 
soriis,  quorura  cantibus,  psalmis  et 
versibus  coaptandi  sunt.  Cum  enim  can- 
tus  sit  communis  et  duplex ,  versus  au- 
tem  et  sceculorum,  vel  tantum  authen- 
tice,  vel  tantum  plagaliter  canantur; 
ad  illius  modi  cantura  competenter  non 
possunt  aptari ,  cura  plures  sint  in  qui- 
bus  ^adeo  confunditur  gravitas  et  acu- 
men ,  ut  vix  possit  adverti ,  cui  magis , 
id  est  authento  vel  plagali ,  conferantur. 

9.  Prohibentibus  itaque  raetis  natu- 
ra3  necessariis  ,  plusquam  quatuor  ma- 
nerias  inveniri  impossibile  est,  quae  et 
ipsae  secundum  depositionera  plagalium 
et  authentorum  elevationem  octo  mo- 
dis  exprimuntur,  quorum  bini  et  bini , 
authentus  videlicet  et  plagalis  ejus, 
conveniunt  omnino  in  maneria,  sed 
differunt,  hinc  in  depositione  et  eleva- 
lione  progressionis,  inde  in  hilaritate 
et  gravitate  compositionis;  elevationera 
siquidem  et  hilaritatera  usurpantibus 
authentis,  depositionem  vero  et  gravi- 
tatem  plagalibus  retinentibus. 

iO.  Ad  hos  inter  se  distinguendos, 
Neumata  inventa  sunt  singulis  subji- 
cienda  antiphonis  ,  quse  apud  quosdara 
Stiv(E  vocantur,  et  apud  Grsecos  signan- 
tur  perhsec  verba,  f^oa  ^iocane  et  nocais, 
et  his  similia,  quae  quidera  nihil  signi- 
ficant ,  sed  ad  hoc  tantura  a  Graecis  sunt 
reperta,  ut  per  eorura  diversos  ac  dissi- 
railes  sonos  tonorum  adrairanda  varie- 
tas  aure  siraul  et  raente  posset  corapre- 
hendi.  Ha3c  ila  maneriara  suorum  rao- 
dorura  et  corapositionem  debent  expri- 
mere,  ut  postquara  tuae  diligentius 
raemoriae  fuerint  impressa ,  frequentatis 
aliquamdiux:antuura  diversitatibus,  qui- 
bus  arrideant  cantibus ,  auditu  etiam 
facile  cognoscas.  Unumquodque  ergo 
eorum  suo  modo  singulare  debetesse  et 
sufficiens  :  in  boc  sufficiens,  ut  cuilibet 
finali  sui  modi  convenire  possit ,  in  hoc 
singulare  ut  cantui  alterius  niodi  con- 
venire  non  possit.  Non  enim  ad  discer- 
ncndos  modos  a  se  invicem  neumata 
competenter  esscnt  inventa,  nisi  unum- 
quodque  suo  modo  sufficcrct,  et  euni 


DE  CANTU  SEU  C 

cvidcMiter  ab  aliis  discerncret.  Debct 
crgo  maneriain  et  formam  ,  tam  com- 
inunera ,  quam  propriam ,  sui  modi  ex- 
pritoere  :  maneriam  videlicet  per  dis- 
positionem;  formam  vero  per  composi- 
tioncm ,  prxtermissis  interim  neumati- 
l)usplagalium,qua;competentcrinventa 
csse  videntur ,  utpote  sufficicntia  suis 
modis  atque  singularia.  De  neumatibus 
authentonim  scicndumest,  omnia  male 
esse  invcnta ,  vel    post  invcntionem 
corrupta,  praeter  ncuma  primi  toni. 
Unde  siquidcm  neuma  quinti  toni  et 
incompetenter  inventum  rcpcries,  quia 
suo  modo  nec  sufficicns,  ncc  singulare 
cst.  Cum  enim  asccndat  per  duos  tonos, 
ct  scmitonium,  licet  naturaliterC  fina- 
lem  habeat,  in  F  tamen  nisi  acciden- 
taliter  tcrminari  non  potest.  Unde  non 
est  sufficicns  :  quia  naturaliter  utrique 
finali  debct  convcnire,  non  per  B  rot. 
quod  a  distinguendis  tonorum  proprie- 
tatibus  omnino  excluditur.  Valde  enim 
absurdum  est,  ut  in  eisdcm  littcris,  in 
quibus  cantus  totus  comprchenditur , 
suum  neuma  quod  ipsius  naturam  de- 
bet  ostendere ,   recipcre   non  possit, 
quod  tibi  contingit  in  hoc  modo  in  can- 
tibus  asccndcntibus  per  tritonum.  Itc- 
rum  singulare  non  est,  quia  naturaliter 
et  proprie  terminari  habct  in  G ,  quae 
est  finalis  quartas  maneriae.  Considera 
namque  ncuma  septimi  toni ,  et  hoc 
illi  conferas  :  ejusdcm  utrumque  dispo- 
sitionis  prorsus   invenies  et  ejusdem 
ferc  compositionis,  ita  ut  hoc  seplimo 
tono ,  et  illud  quinto ,  eadem  possis  ap- 
iarc  diligentia,  qua  et  hoc  quinto,  et 
iilud  septimo.  Undc  ct  hoc  neuma  sep- 
timi  toni  irrationabiliter  est  inventum, 
cum  compctcre  possit  finali  tcrtiaj  ma- 
neriae.  Est  aliud  valde  indecens  in  utro- 
que  neumate  :  habet  enim  utrumque 
in  suo  principio  plagalem  elcvationcm, 
asccndens  per  tonum  et  semitonium,  et 
moram  faciens  in  quarta,  sicut  pror- 
sus  invenies  in  neumate  octavi  toni, 
qui  plagalis  est.  Ergo  vel  communem 
aulhcntorum ,  vcl    propriam  alicujus 
authcnti  compositionem  ncutrum  ex- 
primit,  nec  minus  competenter  assig- 
nari  potest  octavo  tono ,  qui  plagalis 
cst.  Propter  hoc  utrumque  mutatum 


ORRECT.   ANTIPIL  403 

invenies;  ita  plane  ut  suo  modo  unum- 
quodque  sufficiens  sit  et  singulare,  nec 
superflua  utatur  circuitione.  Neuma 
similitcr  tcrtii  toni  insufficiens  est,  quia 
authentis  qui  terminari  possunt  in  B 
quadr.  convenire  non  potest;  et  ideo 
sub  sexta  scmitonium  ablatum  inve- 
nies.  Hasneumatumexquisitas  proprie- 
tates  csse  scias  admodum  necessariaa 
ad  distinguendos  quosdam  authentos  tk 
suis  plagalibus.  Haec  enim  antiphona , 
Lex  per  Moysen  data  esf,  quac  scmel 
quintara  tangit,  et  se  totam  sub  ea 
coliigit,  omnino  plagalis  esset,  nisl 
propriara  sui  authenti  compositionem 
haberet,  quam  in  neumate  ipsius  in- 
venies;  videlicct,  a  finali  per  tonum 
descendere, et  inde  surgere  per  diates- 
saron,  constans  ex  duobustonisct  semi- 
tonio  ;  postea  per  duos  tonos  ascen- 
dcre  ad  quintam;  et  inde  per  quasdam 
interpositiones  redire  adfinalem.Curre 
per  quaslibet  antiphonas  primi ,  hanc 
fere  in  omnibus  compositionem  inve- 
nics.  Idem  reperire  potes  in  neumati- 
bus  aliorum  authentorum.  Caveant  au- 
tem  quicumque  dc  cantuum  distinctione 
perfectam  volunt  habere  notitiam  ,  ne 
propter  aliquod  brevitatis  desiderium 
liaec  neumata  quasi  superflua  praeter- 
mittant.  Adeptae  siquidcm  brevitatis 
non  tantum  valerct  compcndium,  quan- 
tum  amissse  commoditati&Jioccret  dis- 
pendium. 

H.  His  et  aliis  rationum  probabilita- 
tibus  contra  usum  omnium  ccclesiarum 
Antiphonarium  hoc  corrigere  coacti  su- 
mus;  magis  nimirum  naturam,  quam 
usum  aemulantes.  Nec  hoc  utique  sug- 
gessit  praesumptio,  sed  injunxit  obe- 
dientia.  Si  ergo  opus  singulare  et  ab 
omnibus  Antiphonariis  diversum  fecisse 
rcprehendimur,  id  nobis  restat  solatii, 
quod  nostrum  ab  aliisratio  fccit  diver- 
sum  :  alia  vero  intcr  se  diversa  fecit 
casus,  non  ratio,  vel  aliud  quippiam, 
quod  in  causa  casui  non  praeponderat. 
Licct  enim  in  vitiis  omnia  fcre  conve- 
niant ;  in  quibus  tamen  rationabiliter 
convenire  possent ,  adeo  disconveniunt, 
ut  idcm  Antiphonarium  nec  duae  canant 
provinciae.  Mirum  proinde  vidcri  po- 
tcst,  quarc  majoris  fuerint  auctoritatis 


m 


S.  BERNATlt)!  ABBATIS   DE    CANTU,  ETC. 


atquc  communioris  notitioe  falsa  quam 
•vera ,  vitiosa  quam  sana.  Ut  enim  dc 
icomprovincialibus  loquar  ecclcsiis  , 
sume  Remense  Antiphonarium,  et  con- 
fer  illud  Belvacensi,  vel  Ambiancnsi 
seu  Suessionensi  Antiphonario,  quod 
quasi  ad  januam  habes:  si  idenlitatem 
inveneris,  age  Dco  gratias.  Nolumus 
autem  latere  posteros,  quod  hortatu 
dominorum  ct  Patrum  nostrorum  multa 
retinuimus  de  veteri  Antiphonario,  quse 
quidem  tolerabilia,  sed  multo  melius 
possent  haberi.  Duo  tamen  incorrecta 
reliquimus,  digna  penitus  correctione , 
videlicct,metrum  quarti  toni,metrum- 
que  seplimi  :  quoe  licct  iii  Graduali 


correximus  ,  propter  usum  tamen  psal? 
morum  in  Antiphouario  non  potuimus 
corrigere,  reclamantibus  eisdcm  Pa- 
tribus  nostris ,  quorum  assensu  et  bc- 
nedictione  caetcra  pro  viribus  exsccuti 
sumus.  Prsedicta  metra  quare  vitiosa 
sint,  ratio  in  promptu  est.  Cantus  enira 
psalmorum  quarti  toni ,  impediente 
solo  metro,  nuUis  Antiphonis  potcst 
aptari  quae  terminentur  B  quadrato ; 
metrum  vero  septimi  toni  in  ea  littera 
pausat ,  in  qua  tonus  ille  nullum  prin- 
cipium  sumit :  quod  nulli  tono  licet.  In 
illis  enim  litteris  debet  pausare  quilibet 
tonus ,  in  quibus  habet  frequentius  uv- 
cipere. 


SA.XCTI 

BERNARDI ABBATIS 

CLARyEVALLENSIS 


SERMOIVES  DE    TEMPORE. 

IIV   ADVEATU   DOMIIVI. 


SER3I0   I. 

Bc  advcnlu  Domini,  el  sex  circumslantiis 
ejus. 

i .  HoDiE ,  Fratres,  celeLramus  Adven- 
tus  initium ;  cujus  utique,  sicut  et  cae- 
teraruni  solemnitatum ,  nomen  quidem 
celebrc  satis,  et  notum  mundo,  sed 
ratio  nominis  forte  non  ita.  Infclices 
onim  filii  Adam ,  omissis  veris  et  salu- 
taribus  studiis,  caduca  potius  et  transi- 
toria  qucerunt.  Quibus  assimilabimus 
liomines  generationis  hujus,  aut  quibus 
comparabimus  illos,  quos  videmus  a 
terrenis  et  corporalibus  consolationibus 
avelli  separarique  non  posse?  Profecto 
similes  sunt  his ,  qui  submersi  pericli- 
tantur  in  aquis.  Nimirum  videas  cos 
tenentes  tenere ,  nec  uUa  ratione  dese- 
rere  quod  primura  occurrerit  manibus, 
quicquid  sit  illud ,  licet  tale  sit  aliquid, 
quod  omnino  prodesse  nonpossit,  ut 
suut  radices  herbarum,  caeteraque  si- 
milia.  Nam  et  si  qui  ad  eos  forte  veniant 
ut  subveniant,  nonnumquam  solent  ap- 
prehensos  involvere  secum  :  adeo  ut 
jam  nec  sibi,nec  illis  auxilium  ferre 
l)ra3valeant.  Sic  pereunt  in  hoc  mari 
luagno  et  spatioso,  sic  percunt  miscri; 
dum  pcritura  sectantcs,  amittunt  solida, 
quibus  apprehensis  emcrgerc  et  sal- 
varc  possent  animas  suas.  Nequc  cnim 
de  vanitate ,  sed  de  veritate ,  dicitur  : 
Cognoscetis  eam,  et  liberabit  vos.  Vos 
igitur,  Fratres,  quibus  tamquam  par- 
vulisrcvelatDcus,  qucc  abscoudita  sunt 


a  sapientibus  et  prudentibus;  circa  ea 
quae  vere  salutaria  sunt,  sedula  cogita- 
tione  versamini,  et  diligenter  pensate 
rationem  Adventus  hujus,  quaerentes 
nimimm  quis  sit  qui  veniat,  unde,  quo, 
ad  quid,  quando,  et  qua.  Laudabilis 
sine  dubio  curiositas  ista  est  et  salubris ; 
neque  enim  tam  devote  Ecclesia  uni- 
versa  prsesentera  celebraret  Adventura, 
nisi  lateret  in  eo  magnura  aliquod  sa- 
cramentura. 

2.  Primo  igitur  loco  cum  Apostolo 
stupente  et  admirantc  intueamini  et 
vos,  quantus  sit  iste  qui  ingreditur : 
ipse  enira  est  secundum  Gabrielis  testi- 
monium,  Altissimi  Filius,  ac  proinde 
coaltissimus  ipse.  Neque  enim  fas  est 
Dei  Filium  degcncrcm  suspicari  :  sed 
aequalis  fateri  necesse  est  altitudinis,  et 
ejusdem  penitus  dignitatis.  Nara  et 
filios  Principum  Principes,  et  filios 
Regum  Reges  esse  quis  ncsciat?  Verum- 
tamen  quid  sibi  vult  quod  e  tribus  perso- 
nis,  quas  in  summa  Trinitate  credimus, 
confitemur  ct  adoramus,  non  Patcr, 
non  Spiritus  sanctus  advcnit ,  sed  Fi- 
lius?  Minime  quidera  ego  id  factum 
csse  arbitror  sine  causa.  Sed  quis  cog- 
novit  sensum  Domini?aut  quis  consi- 
liarius  ejus  fuit?  Neque  enim  sine  altis- 
simo  Trinilatis  consilio  factum  est,  ut 
Filius  adveniret  :  ct  si  considcramus 
exsilii  noslri  causam,  fortassis  advcr- 
terc  possumus  vel  ex  parte,  quani  con- 
gruum  fuorit  a  Filio  uos  maximc  Ubc- 


40« 


S.  BERNARDI  ABBATIS 


rari.  Lucifcr  enim  ille,  qui  mane  oric- 
Latur,  pro  eo  quod  Altissimi  similitudi- 
nem  usurpare  tentavit,  et  rapinam 
arbitratus  est  esse  se  aequalem  Dco, 
(  quod  utique  Filii  est )  pracipitatus 
ilico  corruit,  quoniam  zelavit  pro  Filio 
Pater,  et  opere  dixisse  videtur  :  Milii 
vindictam,  ct  ego  rctrihuam.  Continuo 
videbam  satanam  tamquam  fulgur  ca- 
dentem  de  coelo.  Quid  tu  igitur  super- 
l)is,  terra  et  cinis?  Si  superbientibus 
Angelis  Deus  non  pepercit  :  quanto 
magis  tibi,  putredo  et  vermis?  Nihil 
ille  fecit,  nihil  operatus  est  :  tantum 
cogitavit  superbiam;  et  in  momento, 
in  ictu  oculi,  irreparabiliter  praecipita- 
tus  est  :  quia  juxia  Evangelistam , /n 
veritate  non  stelit. 

5.  Fugite  superbiam,  Fratres  mei, 
quseso,  multura  fugite.  Initium  omnis 
peccati  superbia  :  quae  tam  velociter 
ipsum  quoque  sideribus  cunctis  clarius 
micantem  aeterna  caligine  obtenebravit 
Luciferum  :  quge  non  modo  Angelum, 
sed  Angelorum  primum  in  diabolum 
commutavit:unde  et  protinus  invidens 
homini ,  quam  conceperat  in  semetip- 
go,  in  eo  peperit  iniquitatem;  suadens 
ut  lignum  vetitum  gustans  fieret  sicut 
Deus,  sciens  bonura  et  malum.  Quid 
cnim  polliceris,  quid  promittis,  miser : 
cum  Filius  Altissimi  scientise  clavem 
habeat,  immo  et  ipse  sit  clavis  Bavid , 
quiclaudit,  et  7iemo  anerit?  Jn  eo  sunt 
omnes  thesauri  sapientise  et  scientise 
absconditi  :  tune  eos,  ut  homini  prse- 
stes,  iniquefuraberis?Videtisquiajuxta 
Domini  sententiam  mendax  iste  est,  et 
pater  ejus.  Nam  et  mendax  fuit,  dicens, 
Similis  ero  Altissimo :  et  mendacii  pater, 
cum  in  hominem  quoque  venenatum 
SUS2  falsitatis  seminarium  effudit,  di- 
cens  :Eritis  sicut  dii.  Tu  quoque,  o  homo, 
si  vides  furem ,  curris  cum  eo.  Audislis, 
Fratres,quid  hac  nocte  lectum  est  in 
Isaia ,  dicente  Domino  :  Principes  tui  in- 
ftdeles,  vel,  ut  alia  translatio  habet, 
inohedienles,  socii  furum. 

k,  Revera  enim  principes  nostri  Adam 
ct  Eva,  principia  nostra^  propaginis, 
inobedientes  et  socii  furura;  qui  quod 
Filii  Dei  est,  scrpentis,  immo  diaboli 
pcr  scrpentem  consilio  surripere  ten- 


tant.  Nec  dissimuhit  injuriam  Filii  Pa- 
ter,  ( Pater  enira  diligit  Filium,)  sed 
continuo  et  in  ipsum  hominera  vindic- 
tam  retribuit,  et  aggravat  super  nos 
manum  suam.  Omnes  enim  in  Adam 
peccavimus,  et  in  eo  sententiam  dara- 
nationis  accepimus  omnes.  Quid  agat 
Filius,  videns  pro  se  zelare  Patrem,  et 
nuUi  penitus  parcere  creaturae  .<'  Ecce, 
inquit,  occasione  mei  creaturas  suas 
Pater  amittit.  Altitudinem  meara  pri- 
mus  Angelus  affectavit ,  et  populum  qui 
sibi  crederet,  habuit  :  sed  continuo 
Patris  zelus  graviter  vindicavit  in  illum, 
percutiens  eum  pariter  cura  omnibus 
suis  plaga  incurabili ,  castigatione  cru- 
deli.  Scientiam  quoque,  qua)  nihilo- 
minus  mea  est,  surripere  voluit  homo: 
et  ne  illi  quidem  misertus  est,  nec  pe- 
percit  oculus  ejus.  Numquid  de  hobus 
cura  est  Deo  ?  Duas  tantum  fecerat  no- 
biles  creaturas  rationis  participes,  ca- 
paces  beatitudinis,  Angelura  videlicet, 
atque  hominera  :  sed  ecce  proptcr  me 
Angelos  perdidit  multos,  homines  uni- 
versos.  Ergo  ut  sciant  quia  et  ego  diligo 
Patreiti ;  per  me  recipiat,  quos  quodam- 
modo  propter  me  amisisse  videtur.  Si 
propter  me  tempestas  hozc  orta  cst,  ait 
Jonas,  toUite  me,  ct  mitlite  in  mafe.  Om- 
nes  invident  mihi.  Ecce  -s^nio,  et  talem 
eis  exhibeo  memetipsum,  ut  quisquis 
invidere  voluerit,  quisquis  gestierit 
imitari,  fiat  ei  semulatio  istii  in  bonum. 
Novi  tamen  in  affectum  malitise  et  ne- 
quitise  transrsse  Angelos  desertores,  nec 
ex  ignorantia  aliqua  seu  infirmitate 
peccasse;  ideoque  perire  necesse  est 
poenitere  nolentes.  Patris  enim  amor, 
et  honor  regis  judicium  diligit. 

5.  Propter  hoc  enim  et  ipse  creavit 
homines  ab  initio,  qui  supplerent  lo- 
cumillum,  et  ruinas  Jerusalem  restau- 
rarent.  Sciebat  enim  nullam  Angelis 
patere  redeundi  viam.  Nempe  novit  su- 
perhiam  Moah,  quod  superhus  est  valde  : 
ct  superbia  ejus  poenitentise  remedium 
non  admittit,  ac  per  hoc  nec  vcnise.  Al 
vero  hominis  vice  nullam  postea  con- 
didit  creaturam,  innuens  ex  hoc  ipso 
redimendum  adhuc  hominem  :  quippe 
quem  supplantavit  aliena  malitia ;  ideo- 
que  prodesse  ei  potest  caritas  aliena^ 


IN  ADVENT 

Ifa ,  Doininc,  obsccro,  coraplaceat  tibi , 
«t  cruas  mc,  quoniam  ego  infirmus 
sum  :  quoniam  dc  teira  mea  furtim  sub- 
latus  sum,  et  hic  innocens  in  lacuni 
missus  sum.  IVon  penitus  quidem  inno- 
cens  :  sed  quantum  ad  eum  qui  me  se- 
duxit,  innocens  aliquatenus.  Menda- 
cium  mihi  pcrsuasum  cst,  Domine  '• 
vcniat  Veritas  ,  ut  possit  falsitas  de- 
prchendi,  et  cognoscam  vcritatem,  cl 
vcritas  liherabit  me  :  si  tamen  depre- 
hcnsaj  falsitati  penitusrenuntiavero,  et 
cognitaj  adha?sero  veritati.  Alioquin  non 
humana  erit  tentalio,  nec  humanum 
peccatum,  sed  obstinatio  diabolica. 
Nam  perseverare  in  malo  diaI)olicum 
ost :  et  digni  sunt  perire  cum  illo,  qui- 
cumque  in  similitudinem  ejus  perma- 
«ent  in  peccato. 

6.  Ecce ,  Fratres,  audistis  quis  sit  qui 
veniat:  considerate  jam  unde  veniat,  et 
quo.  Venit  utique  de  corde  Dei  Patris 
i;i  uterum  virginis  Matris,*  venit  a 
fummo  coelo  in  inferiores  partes  tcrrj». 
Quid  ergo?  Nonne  et  nobis  in  terra  est 
conversandum?  Est,  si  tamen  in  ea 
perstitit  iile.  Ubi  enim  bcne  erit  sine 
illo ,  aut  ubi  male  esse  poterit  cum  illo  ? 
Quid  mihi  est  in  coelo,  et  a  le  quid  volui 
sxipcr  terram  ?  Deus  cordis  mei ,  et  pais 
inca,  Deus  in  aslernum.  Nam  etsi  ambu- 
lavero  in  medioumhroi  mortis,  non  timebo 
mala,  si  tamen  tu  mecum  es.  Nunc  au- 
lem ,  ut  video ,  et  ad  terras ,  et  ad  ipsuni 
quoque  desccndit  infernum  :  non  tam- 
<iuam  vinctus,  sed  tamquam  intermor- 
tuos  libcr  :  sicut  lux  quae  in  tencbris 
lucet,  et  tenebrae  eam  non  comprehen- 
derunt.  Unde  nec  relinquitur  anima  in 
inferno,  nec  sanctum  corpus  in  terra 
videt  corruptionera.  Christus  enim  qui 
dcscendit,  ipse  est  et  qui  ascendit  ut 
adimpleret  omnia,  de  quo  scriplum  est : 
Qui 'perlransiil  benefaciendo ,  ct  sanando 
omncsoppressos  a  diabolo ;  et  alibi :  Exsul- 
tavit  ut  gigas  ad  currendam  viam  :asum- 
»no  cah  cgressio  ejus,  et  occwsus  cjus  us- 
que  ad  summum  cjus.  Merito  proinde  cla- 
mat  Apostolus ,  dicens :  Quk  sursum  sunt 
qucerite ,  ubi  Christus  est  in  dextera  Dei 
mlens.  Incassum  laboraret  erigcre  corda 
nostra,nisi  collocatum  in  ccelis  salutis 
^iostra;  doccret  auctorcm.  Sed  vidcamus 


U  SERMO  I.  107 

jam  qua3  scquuntur.  Nam  elsi  materia 
quidem  copipsa  invcnitur  et  uberrima 
valde,  sed  angustia)  temporis  tantam 
sermonis  longitudinem  non  admittunt. 
Considerantibus  ergo  quis  veniat,  mag- 
na  omnino  et  ineffabilis  raajestas  inno- 
tuit.  Suspicientibus  unde  veniat,  gran- 
dis  plane  patuit  via,  secundum  ejus 
testimonium  qui  prophetico  praeventus 
spiritu,  Ecce ,  inquit,  nomtn  Domini 
venitde  Jonginquo.  Porro  quo  veniat  in- 
tuentibus,  apparuit  inaestimabilis  dig- 
natio  et  penitus  inexcogitabilis,  quod 
in  carceris  hujus  horrorem  tanta  do- 
sccndere  dignata  est  celsitudo. 

7.  Jam  quis  dubitet  magnum  aliquid 
in  causa  fuisse,  ut  majestas  tanta,  de 
tam  longlnquo,  in  locum  tam  indignum 
descendere  dignaretur  ?  Plane  magnum 
aliquid,  quia  raisericordia  raagna  ,  quia 
miseratio  multa,  quia  caritas  copiosa. 
Ad  quid  enim  venisse  credcndus  est? 
IIoc  namque  est  quod  juxta  propositum 
ordinem  oporteat  jam  perscrutari.  Nec 
sanc  laborandum  est  inhac  parte,  cum 
manifeste  adventus  ejus  causam  et 
verba  ipsius,  et  opera  clament.  Ad 
qujcrendara  quippe  overa  centesimara, 
quoe  erraverat,  de  montibus  properavit; 
et  ut  confiteantur  manifestius  Domino 
raisericordiae  ejus,  et  rairabilia  ejus 
filiis  horainura,  propter  no3  venit.  Mira 
quairentis  Dei  dignatio,  raagna  dignitas 
horainis  sic  quaesiti !  In  qua  si  gloriari 
voluerit,  non  erit  insipiens  :  non  quod 
aliquid  esse  videatur  tamquam  a  se  ipso, 
sed  quod  tanti  eum  fecerit  ipse  qui  fecit. 
Omnes  enim  divitiae,  oranis  gloria  mun- 
di,  ct  quicquid  in  eo  concupiscitur, 
minus  est  ad  hanc  gloriam  :  iinmo  nec 
cst  aliquid  in  comparationc  cjus.  Do- 
mine,  quid  est  homo  quia  magnificas 
eum ,  aut  quid  apponis  crga  eum  cor 
tuum  ? 

8.  Attamen  velim  nosse,  quid  sibi 
voluerit,  quod  ad  nos  venit  illc,  aut 
quarc  nou  magis  ivimus  nos  ad  illum. 
Nostra  cnira  crat  necessitas  :  sed  nec 
cst  consuetudo  divitura,  ut  ad  paupercs 
veniant,  nec  si  prajstare  voluerint.  Ita 
est,  Fratres,  nos  magis  ad  cum  venirc 
dignum  fuit;  sed  duplex  erat  impedi- 
mcntum.NamctcaligabantocuIi  nostri, 


108 


S.  BERNARDI  ABBATIS 


ilie  vero  liiccm  habitat  inaccessibilem : 
ct  jacentcs  paralylici  in  grabato  divi- 
nam  illam  non  poteramus  attingore  cel- 
situdinem.  Proptcrca  bcnignissimus 
Salvator  ct  medicus  animarum  descen- 
dit  ab  altitudine  sua,  et  claritatem 
suam  infirmis  oculis  temperavit.  Induit 
se  laterna  quadam,  illo  utique  glorioso 
et  ab  onmi  labc  purissimo  corpore  quod 
suscepit.  Ilacc  est  cnira  illa  levissima 
plane  et  prajfulgida  nubcs ,  supra  quam 
ascensurum  eum  Propheta  praedixerat, 
ut  descendcrct  in  ^gyptum. 

9.  Tempus  est  jam  ipsum  quoque 
considerarc  tempus,  quo  Salvator  ad- 
venit.  Venit  enim  ( quod  ct  vos  crcdi- 
inus  non  latere)  non  in  initio  nec  in 
medio  temporis,  sed  in  fine.  Nec  incon- 
grue  factum  est,  sed  vcre  sapientcr  dis- 
posuit  Sapientia,  ut  cum  magis  esset 
nccessarium ,  tunc  primo  ferrct  auxi- 
lium,  pronos  ad  ingratitudincm  Ad» 
filios  non  ignorans.  Yere  cnim  adves- 
perascebat  et  inclinata  erat  jamdies, 
recesscrat  paulo  minus  sol  justitise  :  ita 
ut  exiguus  nimis  splcndor  ejus  aut  calor 
essct  in  terris.  Nam  et  lux  divinoe  noti- 
tiae  parva  admodum  erat,  ct  abundante 
iniquitate  fervor  rcfriguerat  caritalis. 
Jam  non  apparcbat  Angelus ,  non  loque- 
batur  Propheta  :  cessabant  velut  de- 
speratione  victi,pra3  nimiautique  duri- 
tia  hominum  et  obstinatione  :  at  ego, 
ait  Filius,  tunc  dixi,  Ecce  venio.  Sic ,  sic 
dum  medium  silentium  tenerent  omnia, 
et  nox  in  suo  cursu  iter  perageret ,  om- 
nipotens  Sermo  tuus,  Domine,  a  rega- 
libus  scdibus  venit.  Quod  et  Apostolus 
innuens  aiebat ;  Quando  venit  plenitudo 
temporis,  misit  Deus  FHium  suum.  Ni- 
mirum  plenitudo  et  abundantia  tempo- 
ralium  oblivionem  et  inopiam  fecerat 
acternorum.  Opportune  ergo  tunc  adve- 
nit  aiternitas,  quando  magis  tempora- 
litas  praevalebat.  Nam  utcaetera  sileani, 
ipsa  quoque  pax  temporalisiUo  in  tcm- 
porc  tanta  fuit,  ut  ad  hominis  unius 
edictum  describcretur  universus  orbis. 

40.  Habetis  jam  ct  personam  vcnien- 
tis,  et  locum  utrumque,  id  est,  a  quo, 
et  ad  quem  venit  :  causam  quoquc  ct 
tempus  non  ignoratis.  Unum  rcstat,  via 
scilicet  per  quam  vcnit,  et  hajc  quoque 


diligenter  requirenda  :  ut  possimus, 
sicut  dignum  est,  ei  occurrere.  Verum- 
tamen  sicut  ad  operandam  salutcm  in 
medio  terrai  vcnit  semcl  in  carne  visi- 
bilis,  ita  quotidie  ad  salvandas  animas 
singulorum  in  spiritu  venit  ct  invisi- 
bilis,  sicut  scriptum  cst  :  Spirilus  ante 
faciem  noslram  Christus  Doniinus.  Et  ut 
uovcris  occultum  esse  spiritualem  hunc 
adventum  :  In  umhra  ejus,  inquit,  vi- 
vemus  intergentes.  Proptereadignumest, 
ut  si  non  valet  infirmus  in  occursum 
tanti  medici  procedere  longius ,  saltem 
conetur  crigere  caput,  ct  aliquatenus 
assurgere  venicnti.  Non  te  oportet,  o 
hoipo,  maria  transfretare ,  non  pene- 
trare  nubes ,  non  transalpinare  necesse 
est.  Non  grandis,  inquam,  tibi  osten- 
ditur  via  :  usque  ad  temetipsum  occurre 
Deo  tuo.  Prope  cst  enim  verbum  in  ore 
tuo,  et  iu  corde  tuo.  Usque  ad  cordis 
compunctionem  et  oris  confessioncm 
occurre ,  ut  saltem  exeas  de  sterquilinio 
miserae  conscientia^  :  quoniam  indig- 
num  est  illuc  auctorem  puritatis  in- 
trare.  Et  haec  quidcm  de  eo  adventu 
dicla  siint,  quo  singulorum  mentes  in- 
visibili  dignatur  illustrarc  prsescntia. 

dl.  Libct  autcm  manifesti  adventus 
viam  considcrare ,  quoniam  viffi  ejus , 
vise  pulcrse;  et  omnes  semitae  cjus  pa- 
cificae.  Ecce,  inquit  sponsa,  venit  is  sa- 
liens  in  montibus ,  transsiliens  colles.  Ve- 
nicntem  vides,  o  pulcra,  sedcubantem 
videre  ante.nonpoteras.  Dixisti  cnim  : 
Indica  mihi  quem  diUgit  aninia  mea ,  uhi 
pascas,-uhicuhes.  Cubans  pascit  Angelos 
in  illas  perpetuas  ajtcrnitates ,  quos  sa- 
tiatvisione  aeternitatis  et  immutabilita- 
tis  suse.  Sed  ne  ignores  te ,  o  pulcra  : 
quoniam  mirabilis  facta  est  visio  illa  ex 
te;  confortataest,  et  non  poteris  ad  eam. 
Verumtamcn  ecce  egressus  est  de  loco 
sancto  suo  :  et  qui  cubans  pascit  Ange- 
los,  ipsc  coepit,  sicque  sanabit  nos  :  et 
videbiturvenicns  etpastus,  qui  cubans 
etpascens  ante  videri  nonpoterat.Ecce 
venit  hic  saliens  in  montibus ,  transsi- 
liens  collcs.  Montes  ct  colles  ,  Patriar- 
chas  et  Prophetas  accipe ;  et  quemadmo- 
dura  venerit  saliens  et  transsiliens,  in 
libro  gencrationis  legc  :  Jbraham  genuit 
Isaac,  Isaac  genuil  Jacob,  etc.  Ex  hi* 


IN  ADVENTU  SERMO   11. 


m 


montibuS  proilii  t,  ut  invenies,  radix  Jcs- 
se,  unde  juxta  Prophetani,  egressa  est 
virga,ctexin(lcflosasceniiit,  superquem 
ro(iui<?vit  Spiritusseptiformis.Quodma- 
nrfestius  alio  iu  loco  aperiens  idem  Pro- 
pheta  :  Ecce ,  inquit,  virgo  concipiet  ct 
paricl  'filium,  ct  vocabitur  nomen  ejus 
Emmanuel ,  quod  inlerpretatur  ,  Nobis- 
cum  Dcus.  Quem  enim  prius  florem, 
ipsum  dcinde  Emmanuclem ;  et  quain 
tUxcrat  virgam ,  nianifestius  exprimcns, 
virginem  «ominavit.  Sed  necesse  est 
altissimihujus  sacramenli  consideralio- 
nem  dici  alteri  rescrvare  :  digna  est 
enim  proprio  scrmone  materia ,  praeser- 
tim  quod  in  longum  jam  hodiernus  ser- 
mo  processerit. 

SER3IO  II. 

De  verhis  Isaice  ad  Achaz  :  Pete  tibi  signum  a 
Domino  Deo  tuo  in  profundum  inferni, 
sive  in  excelsum  supra,  elc. 

i.  AuDiviMus  suadcntem  regi  Achaz 
Isaiam  petcre  signum  a  Domino ,  sive 
in  profundum  infcrni ,  sive  in  excelsum 
supra.  Audivimus  responsionem  ejus, 
formam  quidcm  habentem  pietatis ,  sed 
non  virtulem.  Propter  hoc  denique  ab 
eo  qui  intuetur  cor ,  et  cui  confitetur 
hominis  cogitatio ,  meruit  reprobari. 
Non  petam  ,  inquit ,  et  non  tcntabo  Do- 
minum.  Elatus  erat  Achaz  fastigio  solii 
regalis,  astutus  humanae  sapicntiaj  ver- 
bis.  Audierat  igitur  Isaias  a  Domino : 
Vade,  dic  vulpi  illi,petat  sibi  signum 
aDomino  in  profundum.  Ilabet  enim 
vulpcs  foveain,sed  in  infernum  quo- 
que  si  desccndcrit,  adest  qui  compre- 
hendat  sapientes  in  astulia  sua.  Item  : 
Vade ,  ait  Dominus,  dic  volucri  isti, 
petat  sibi  siguum  in  excclsum  supra. 
Habet  enim  volucris  nidum :  sed  ctsi 
in  coelum  ascenderit,  iliic  est,  qui  su- 
perbis  resistcns ,  propria  calcat  virtute 
supcrborum  ct  sublimium  colla.  Ve- 
rumtamen  dissimulat  ille  potestatis  cx- 
celsaj,  seu  incomprehensibilis  profun- 
ditatis  sapientia)  qua^rere  signum  :  ct 
propterea  signum  bonitatis  et  caritatis 
domui  David  ipsc  Dominus  promittit, 
ut  quos  nec  polestas,  ncc  sapientia  tcr- 
niit,  alliciat  saUem  exhibitio  caritati^. 


Potest  tamen  in  co  quoJ  ait,  /n  profun- 
(lum  inferni,  etiam  caritas  ipsa,  qua 
majorem  nemo  habuit ,  ut  in  infernuni 
quoque  pro  amicis  moricndo  dcscende- 
ret,  non  immerito  dcsignari  :  ut  pra2- 
cipiatur  Achaz  vel  in  excclsum  regnan- 
tis  expavescere  majestalem,  vel  des- 
cendentis  ad  inferos  amplecticaritatem. 
Molestus  est  ergo  non  solum  hominibus, 
scd  etiam  Deo,  quisquis  ncc  majesta- 
tem  cogitat  in  timore,  ncc  caritateni 
cum  amorc  mcditatur.  Propter  hoc,  in- 
quit,  dabit  Dominus  ipse  vobis  signum , 
in  quo  manifcsto  et  majcstas,  et  cari- 
tas  innotcscat.  Ecce  virgo  concipiet  ct 
pariet  filium,et  vocnbitur  nomenejus  Em~ 
manuel,  quod  interprctalar  :  Nobiscum 
Deus.  Noli  fugere  Adam ,  quia  nobiscuni 
Deus.  Ne  tiineas,  o  homo,nec  audito 
Dei  nominc  terrearis  :  quia  nobiscum 
Deus.  Nobiscum  carnis  similitudine , 
nobiscum  unitate.  Propter  nos  venit, 
tamquam  unus  ex  nobis,  similis  nobis 
passibilis, 

2.  Denique,  Butyruni ,  inquit,  et  mcl 
comedct.  Ac  si  dicat :  Parvulus  erit,  ot 
vescetur  infantilibus  alimentis.  Utscial, 
inquit,  rcprobare  malum,  et  eligere  bo~ 
wujn.Etiam  hic  bonum ,  et  malum  audis, 
sicut  in  arbore  vetita,  sicut  in  ligno 
transgressionis,  Sed  multo  melius  a 
primo  Adam  secundus  iste  partitur. 
Eligcns  enimbonum,malum  reprobat, 
non  sicut  ille,  qui  dilexit  maledictio- 
nem,  et  venit  ei  :  noluit  bcnedictio- 
nem ,  et  elongata  est  ab  eo.  Nam  et  in 
eo  quod  praemisit ,  Butyrum  et  mel  co- 
medct,  advertcrc  poteris  parvuli  hujus 
electioncm.  Tantum  adsit  ejus  gratia  , 
ut  quod  praestat ,  ulcumque  sentire  dig- 
ne,  et  accommodate  ad  intclligentiam 
profcrre  conccdat.  Duo  sunt  in  lacte 
ovis,  butyrum,  et  caseus.  Butyrum 
pingue  et  humidum,  caseus  e  contra 
aridus  et  durus.  Bene  ergo  parvulus 
nostcr  eligeie  novit;  qui  butyrum  co- 
medens,  caseum  utique  non  comedit. 
Qua)  cst  enim  ovis  centesima ,  qua3  crra- 
vit,  ct  in  Psalmo  loquitur  :  Erravisicnt 
Oi-is  qua^ periit^\][.\(\\ic  genus  humanum  : 
([uod  benignissimus  pastor  qua3rit,aliis 
sane  nonaginta  novem  ovibus  in  mon- 
f  ibus  dereiictis.  In  hac  igitur  ove  duo 


410 


S.  BERNARDI  ABBATIS 


reperies,  naluram  dulccm,  naturain 
J)onam ,  et  bonam  valtle ,  tamquam  bu- 
tyrum  :  et  peccati  corruptionom,  ut 
caseum.  Vide  crgo  quam  optimc  pucr 
nosterelcgit,  qui  naturam  nostram  sinc 
ulla  peccati  corruptione  susccpit.  Nam 
de  peccatoribus  legis  :  Coagulatum  est 
eicut  lac  cor  eorum ,  in  quibus  utiquo 
lactis  puritatem  corruperat  fermentum 
malitiae,  coagulum  iuiquitatis. 

3.  Sic  ct  apis  habet  mellis  dulcedi- 
nera,habet  etiam  aculei  punctionera. 
Apis  vero  est,  quce  pascitur  inter  lilia, 
quae  florigeram  inliabitat  patriam  An 
gelorum.  Unde  et  ad  civitatem  Naza- 
reth ,  quod  interpretatur  flos ,  advolavit, 
et  ad  suaveolenlem  pcrpetuaj  virgini- 
tatis  florem  advenit :  illi  insedit ,  illi 
adhaesit.  Hujusapis  mel  et  aculeum  non. 
ignorat,  qui  misericordiam  ei  et  judi- 
cium  cum  Propheta  decantat.  Attamen 
ad  nos  veniens  solum  mel  attulit,  ct 
non  aculeum,  id  est  miscricordiam  et 
non  judicium ;  ita  ut  suadentibus  quan- 
doque  Disclpulis,  ut  civitatem,  quae 
suscipere  eura  noluit ,  praeciperet  igne 
consumi,  responderit,  Fiiium  hominis 
non  venisse  ut  judicaret,  sed  ut  salva- 
ret  mundum.  Non  habebataculcum  apis 
nostra  :  quodammodo  deposueratillum, 
quando  tanta  indlgna  patiens ,  miseri- 
cordiam  exhibebat,  et  non  judicium. 
Sed  nolite  spcrare  in  iniquitate,  nolitc 
peccare  in  spe.  Habet  enim  apis  nostra 
quandoque  assumere  aculeum  suum; 
ot  acritcr  nirais  infigere  illum  in  me- 
dullas  hominura  peccatorura  :  quoniara 
Pater  non  judicat  quemquam,  sed  Filio 
dedit  omne  judicium.  Nunc  autem  par- 
vulus  noster  butyrum  ct  mcl  comedit , 
quando  bonum  naturae  humanae ,  divinae 
misericordiae  sic  univit  in  semetipso,  ut 
esset  liomo  verus,  et  peccatum  non  ha- 
bens  :  Deus  misericors,  et  judicium  non 
exhibens. 

4.  Ex  his  manifestum  jam  arbitror , 
quaenam  sit  virga  dc  radice  Jesse  proce- 
dens,  quisvero  flos  supcrquem  requies- 
citSpiritus  sanctus.QuoniamVirgo  Dei 
Senitrix  virga  est,  flos  Filius  ejus.  Flos 
utiqueFilius  Virginis,  flos  candidus  ct 
rubicundus,  electus  ex  millibus;  flos 
in  quem  prospicere  desiaerant  Angcli , 


flos  ad  cujus  odorem  reviviscunt  nior- 
tui;  et  sicut  ipse  testatur,  flos  campi 
est,  et  non  liorti.  Campus  cniin  sine 
omni  huraano  floret  adminiculo,  noii 
seminatus  ab  aliquo ,  non  defossus  sar- 
culo,  non  impinguatus  fimo.  Sic  omni- 
no,  sic  Virginis  alvus  floruit,  sic  in-. 
violata ,  integra ,  et  casta  Mariae  viscera, 
tamquam  pascua  aetcrni  viroris  florem 
protulere;  cujus  pulcritudo  non  videat 
corruptionem ,  cujus  gloria  in  perpe- 
tuum  non  marcescat.  0  Virgo ,  virga  su-» 
blimis,  in  quam  sublime  verticcm  sanc- 
-  i  tum  erigis !  usque  ad  sedentem  in  thro- 
no,  usque  ad  Dominum  majestatis. 
Neque  enim  id  mirum,  quoniam  in 
altum  raittis  radices  humilitatis.  0  vere 
coelestis  planta,  pretiosior  cunctis, 
sanctior  universis!  0  vere  lignumvitae, 
quodsolura  fuit  diguum  portarefructum 
salutis!  Deprehcnsa  cst,  maligne  scr- 
pens,  versutia  tua,nudata  cst  plane 
falsitas  tua.  Duo  imposucras  Creatori, 
mendacii  et  invidiae  infamaveras  eum: 
sed  in  utroque  convictus  cs  esse  men- 
titus.  Siquidem  et  ab  initio  moritur  cui 
dixeras,  IVequaquam  Qnorieris  :  et  ve- 
ritas  Doinini  manet  in  aeternum.  Sed 
et  nunc  respondc ,  si  potes ,  quam  ei  ar- 
borem,  cujus  arboris  fructum  invidere 
potuit,  qui  ne  hanc  quidem  virgam 
electam ,  et  fructum  sublimem  negavit  ? 
Etenim  qui  proprio  Filio  non  pepercit, 
quomodo  non  omnia  simul  cum  illo  do- 
navit? 

5.  Sed  jatn  advertistis,  ni  fallor, 
quoniam  Virgo  regia  ipsa  cst  via,  pcr 
quani  Salvator  advenit,  procedens  ex 
ipsius  utero ,  tamquam  sponsus  de  tha- 
lamo  suo.  Tenentes  crgo  viam,quam 
priore,  si  meministis,  ccepimus  inves- 
tigare  sermone;  studeamus  et  nos,  di- 
lectissimi ,  ad  ipsum ,  per  cam  asccnde- 
re ,  qui  per  ipsara  ad  nos  descendit :  per 
cam  venirc  in  gratiam  ipsius,  qui  pcr 
eam  in  nostram  miseriam  venit.  Per  to 
accessum  habeamus  ad  Filium,  o  bcnc- 
dicta  inventrix  gratiaj ,  genitrix  vitae, 
mater  salutis  :  ut  per  tc  nos  suscipiat, 
qui  pcr  te  datus  cst  nobis.  Excusct  apud 
ipsum  integritas  tua  culpam  nostra? 
corruptionis ,  et  Immilitas  Dco  grata 
nostra)  veniara  iinpclret  vanitati,  Co- 


m  ApVENTU 

piosa  caritas  tua  nostrorum  cooperiat 
multitudinem  peccatorum,  et  foecun- 
ditas  gloriosa  foecunditatera  nobis 
confe/^at  meritorura.  Domina  nostra, 
mediatrix  nostra,  advocata  nostra, 
tuo  Fiiio  nos  reconiilia,  tuo  Filio 
nos  commenda,  tuo  nos  Filio  reprae- 
senta.  Fac,  o  benedicta,  per  gratiam 
quam  invenisti,  per  praerogativam 
quam  meruisti,  per  miscricordiam  quam 
peperisti :  ut  qui  te  mediante  ficri  dig- 
natus  est  particeps  infirmitatis  et  mi- 
scriae  nostrse,  te  quoque  intcrcedente 
participes  faciat  nos  gloriae  et  beatitu- 
dinis  6ua?,  Jesus-Christus  Filius  tuus 
Dominus  noster ,  qui  est  super  orania 
Deus  benedictus  in  sa^cula ,  araen. 


SEI13IO  III. 

De  triplici  Domini  adventu  ,  el  de  septem  co- 
luinnis,  quas  in  nobis  erigere  debemus. 

i.  In  Adventu  Domini  quem  cele- 
bramus,si  personam  venientis  intueor, 
non  capio  excellentiam  majcstatis.  Si 
attendo  ad  quos  vencrit,  dignationis 
raagnitudincm  cxpavesco.  Stupcnt  cer- 
te  Angeli  de  novo,  vidcntes  infra  se, 
quem  supra  se  scmpcr  adorant,  raani- 
feste  jam  ascendentes  et  descendentes 
ad  Filium  hominis.  Si  considero  prop- 
ter  quid  venerit,  amplector  quoad  pos- 
suminaestimabilem  latitudincm  carita- 
tis.  Si  modum  cogito,  exaltationem 
agnosco  humanae  conditionis.  Venit  si- 
quidemuniversitatiscrcatoretDominus, 
veiiit  ad  homines  ,  venit  propter  homi- 
nes  ,vcnit  homo.  Scd  dicet  aliquis :  Quo- 
modo  vcnisse  dicitur,  qui  sempcr  ubi- 
quefuit?  Erat  quidem  in  mundo,  et 
mundus  per  ipsum  factuscst,  sed  raun- 
dus  eum  non  cognovit.  Non  ergo  vcnit 
qui  abcrat,  sed  apparuit  qui  latcbat. 
IJnde  ethumanam  in  qua  agnoscerclur 
induit  formam  :  qui  nimirura  in  divina 
luccm  habitat  inaccessibilem.  Nec  sane 
inglorium  majestati  apparere  in  pro- 
pria  similitudine  sua,  quam  fecerat  ab 
initio;  nec  indignura  Deo,  a  quibus  in 
substantia  sua  non  poterat  agnosci ,  in 
imaginc  exhiberi  :  utqui  fcccrat  horai- 
luin  ad    imagincm  ct    siraiiitudincra 


SERMO   Iir.  IH 

suara ,  ipse  homiuibus  iimotcscerct  fac- 
tus  horao. 

2.  IIujus  ergo  adventus  tantaj  raajes- 
tatis,tantai  huraiiitatis,tantije  caritatis, 
tantaj  etiam  glorificationis  nostraj,  ab 
universa  Ecclesia  semcl  in  anno  solem- 
nis  meraoria  celcbratur.  Sed  utinam 
ita  scracl  ageretur ,  ut  seraper  !  id  quip- 
pe  dlgnius.  Quantai  enira  insaniae  cst, 
ut  post  tanti  Regis  adventum  ,  aliis  qui- 
buslibet  negotiis  horaines  velint,  seu 
audeant  occupari;  et  non  niagis,  orais- 
sis  omnibus,  soli  ejus  cultui  vacent, 
nec  in  ejus  praesentia  cujusquara  nie- 
jnincrint  csetcrorum?  Sed  non  omniuni 
estquodait  Prophcta  :3/emoWam  abun- 
da7itice  sua^^italis  tuoe  erudabunt.  Siqui- 
dem  nec  oranes  ha^c  raeraoria  pascit. 
Sane  nemo  quod  non  gustavit,  sed  ne- 
que  quod  tantum  gustavit,  eructat. 
Uuctus  quippe  non  nisi  de  plenitudine 
ct  satietate  procedit.  Propterea  quorum 
sajcularis  est  mens  et  vita,  raeraoriam 
hanc  etsi  celebrant ,  non  tamen  eruc- 
tant :  sine  dcvotione  et  alTectione  dies 
istos  arida  quadam  consuctudine  obser- 
vantes.  Denique ,  quod  damnabilius  est, 
ipsa  quoque  insestimabilis  hujus  digna- 
tionis  mcmoria  datur  in  occasionein 
carnis, ut  videas  eos  tanta  sollicitudine 
diebus  istis  vestium  gloriam ,  ciborum 
parare  delicias,  ac  si  hsec  et  hujusraodi 
quaerat  in  Nativitate  sua  Christus,  et  ibi 
suscipiatur  dignius,  ubi  hajc  accuratius 
exhibcntur.  Sed  ipsura  audi  dicentera : 
Supcrbo  oculo  et  insatiabili  corde ,  cum 
Jioc  non  edcbam.  Quid  tanta  ambitiono 
vestcs  paras  in  Natale  mcum?  Detestor 
ego  supcrbiam ,  non  amplector.  Quid 
tanta  soUicitudine  ciborum  copias  re- 
ponis  in  tempus  illud?  Damno  cgo  car- 
nis  delicias ,  non  acccpto.  Plane  insatia- 
bilis  es  corde^  tanta  parans,  et  ex  tam 
longo.  Nam  corpori  utique  et  pauciora 
sufficerent,  et  qua?  posscnt  opportunius 
inveniri.  Celebrans  ergo  Adventum 
meum ,  labiis  me  honoras ,  sed  cor  tuum 
longe  cst  a  rae.  Non  me  colis,  sed  Deus 
tuus  vcnter  est ,  ct  gloria  in  confusione 
tibi.  Infelix  omnino,  qui  voluptatem 
corporis,  etsa^cularis  colit  gloriaj  vani- 
tatem.  Bcatusautem  populus,  cujus  cst 
Dominus  Deus  cjus, 


412  S.  EERNARD 

5.  Fratros,  nolile  scmulari  iu  uialig- 
nantibus,  noque  zelavoritis  facientcs 
iuiquitatem.  Intelligitc  magis  innovis- 
sima  eorum,  et  compatimini  eis  exani- 
ino,  ct  orate  pro  ois  qui  prseoccupati 
8unt  in  dolicto-  ITkc  enim  faciuut  mi- 
seri,  quia  ignorantiam  Dei  liabent. 
Nam  si  cognovissent ,  numquam  Domi- 
num  gloriae  tanta  adversum  se  iusania 
provocarent.  Nos  autcm,  dilectissimi, 
excusationem  de  ignorantia  non  habe- 
mus.  Plane  nosti  eum  quisquis  hic  es  : 
ct  si  dixci-is  quia  non  novi  eum ,  eris 
similis  ssecularibus,  mendax.  Denique 
si  eum  non  nosti,  quis  te  huc  adduxit, 
aut  quomodo  huc  venisti?  Alioquin 
<Iuando  tibi  persuaderi  posset,  carorum 
affectibus,  corporis  voluptatibus,  sae- 
culi  vanitatibus  sponte  abrenuntiare, 
et  jactare  cogitatum  tuum  in  Domino, 
ct  omnem  sollicitudinem  in  eum  proji- 
cere  :  de  quo  nihil  bene,  immo  tam 
male,  conscientia  testc  ,  merueras?  Quis 
tibi,  inquam,  persuadere  id  posset,  si 
nescires ,  quia  bonus  Dominus  speran- 
libus  in  se,  animae  quaerenti  ipsum; 
nisi  Jcoguovisses  ot  tu,  quia  suavis  est 
Domiuus,  et  mitis ,  et  multae  miseri- 
cordiae,  et  verax?  Haec  autem  unde 
nosti,  nisi  qua  non  solum  ad  te,  sed 
ctiam  in  te  venit  ? 

l*.  Triplicem  enim  ejus  adventum  no- 
vimus;  ad  homiues,  in  homines,  cou- 
tra  homines.  Ad  omnes  quidem  indilTe- 
renter,  non  autem  ita  inomnes,  aut 
contra  omnes.  Sed  quia  primus  et  ter- 
tius  noti  sunt,  utpote  manifesti;  de 
secundo ,  qui  spiritualis  et  occultus  ost, 
ipsum  audi  dicentem  :  Si  quis  cUligit  me^ 
sermonem  meum  servabit,  ct  Pater  meiis 
diliget  eum^et  acl  eum  veniemus ,  etman- 
sionem  apud  eum  faciemus.  Beatus, 
apud  quem  mansionem  facics,  Domine 
Jesu.  Boatus,  in  quo  Sapientia  aedificat 
sibi  domum,  excidens  columuas  sep- 
tem.  Beata  anima,  quae  sedes  est  Sa- 
picntiae.  Qua?nam  est  illa?  Animautique 
justi.  Merito  plano,  quia  justitia  et  ju- 
dicium  praeparatio  sodis  tuae.  Quis  in 
vobis  est,  Fratrcs,  qui  desiderat  in 
anima  sua  sedem  parare  Christo?  Ecce 
quaouam  illi  scrica,  quae  tapctia,  quod 
pulvinar   oporteat  prwparari :  JuslHin , 


I  AEBATIS 

iuquit,  et  jadiciumiyrccparatio  sedis  tuCe> 
Justitia  virtus  cst,  quod  suum  est  uni- 
cuiquetribuens.  Tribue  ergo  tribus  quae 
sua  sunt.  Uedde  superiori,  rodde  infe- 
riori,rcdde  aequali  cuique  quoddebes; 
ot  digne  celebras  Advcntum  Christi, 
parans  ci  in  justilia  sedem  suam.  Reddo, 
inquam,  revorontiam  praelato,  et  obe- 
dientiam,  quarum  altera  cordis,  altcra 
corporis  est.  Nec  enim  sufficit  exterius 
obtemperare  majoribus  nostris,  nisi  ex 
intimo  cordis  afl^octu  sublimitor  sentia- 
mus  de  eis.  Quod  otsi  tam  manifeste 
innotuerit  indigna  praelatiaHcujus  vita, 
ut  nihil  omnino  dissimulationis,  nihil  ex- 
cusationis  admittat:propter  eura  tamen 
a  quo  est  omnis  potestas,  ipsum  qucm 
modo  talcm  novimus,  excelsum  repu- 
tare  debemus,  non  praesentibus  por- 
sonae  meritis,sed  ordinationi  divinae, 
et  dignitati  ipsius  officii  deferentes. 

5.  Sic  et  fratribus  nostris ,  inter  quos 
vivimus,  ipso  jure  fraternitatis  et  so- 
cietatis  humanse  consilii  sumus  ct  auxi- 
lii  dcbitores.  Haec  enim  volumus  ut  et 
ipsi  nobis  impendant :  consilium ,  quo 
crudiatur  ignorantia  nostra  ;  auxilium  , 
quo  juvclur  infirmitas  nostra.  Sed  fortc 
erit  iutor  vos  qui  tacitus  respondcat, 
dicens  :  Quod  cgo  consilium  dabo  fra- 
tri ,  cui  nec  unum  quidem  dicere  ver- 
bum  fas  est  absque  licentia  ?  Quod  ei 
auxilium  impendere  est,  cum  nec  mi- 
nimum  aliquid  agere  liceat  absque  obe- 
dientia  ?  Ad  quod  ogo^ :  Non  deerit  certe 
quod  faclas-,  tantummodo  caritas  fra- 
terna  non  desit.  Nullum  ego  consilium 
melius  arbitror,  quam  si  exemplo  tuo 
fratrem  docere  studoas,  quae  oportoat, 
quae  non  oporteat  fieri;  provocans  eum 
ad  meliora ,  et  consulcns  ei ,  non  verbo 
noque  lingua  ,  sed  opere  et  veritatc.  Aii 
vero  utilius  aut  efficacius  auxilium  ali- 
quod  cst ,  quam  ut  ores  devote  pro  eo ; 
ut  non  dissimules  rodarguere  culpas 
ejus;  ut  non  modo  nullum  oi  offondicu- 
lum  ponas,  sed  et  soUiciius  sis,  quan- 
tum  praevalcs  ,  tamquam  angelus  pacis 
dc  regno  Dei  scandala  tollerc ,  et  occ;!- 
siones  scandalorum  penitus  dimovere  ? 
Si  talem  te  fratri  auxiliarium  et  consi- 
liarum  oxhibes,  reddis  ei  quoddcbcs, 
nec  Isabot  unde  causetur. 


IN  ADVENTU 

G.  Porro  si  cui  fortc  proelatus  cs,  Imic 
sine  dubio  tcncris  dcbitor  sollicitudiiiis 
ainplioris.  Exigit  a  te  ct  ipsc  custodiam 
et  disciplinani.  Custodiam  quidcm  ,  ut 
possit  cavcre  pcccatum  :  disciplinam 
vcro ,  ut  quod  niinus  cavit ,  minime 
mancat  impunitum.  Quod  ctsi  nemini 
fratrum  pra^csse  vidcris  ,  habcs  tamcn 
sub  te  ,  cui  custodiam  hanc  et  discipli- 
iiam  oportcatcxhibcri.Dico  autcm  cor- 
pus  tuunv,  quod  sine  dubio  rcgcndum 
acccpit  spiritus  tuus.  Dcbcs  ei  custo- 
diam,  ut  non  rcgnet  in  co  peccatum  , 
nec  mcmbra  tua  arma  fiant  iniquitati. 
Debes  ct  disciplinam,  ut  dignos  faciat 
poenilcntiae  fructus  ,  casligatum  ,  et 
subditum  scrvituti.  Longe  tamen  gra- 
viori  et  pcriculosiori  dcbito  tencntur 
adstricti,  qui  pro  multis  animabus  red- 
dituri  sunt  rationem.  Quid  ego  infclix  ! 
quo  me  vcrlam ,  si  tantum  thesaurum , 
si  pretiosum  depositum  istud,  quod  sibi 
Christus  sanguine  proprio  pretiosius 
judicavit  ,  contigerit  ncgligentius  cus- 
todirc?  Si  slillantcm  in  cruce  Domini 
sanguinem  collcgissem  ,  essetque  rcpo- 
situs  penes  me  in  vase  vitrco  ,  quod  et 
portari  sa?pius  oportcret;  quid  animi 
hahiturus  essem  in  discrimine  tanto  ? 
Et  certe  id  scrvandum  acccpi,  pro  quo 
raercator  non  insipiens,  ipsa  utique 
Sapicntia,  sanguinem  illum  dedit.  Sed 
ct  habeo  thcsaurum  istum  in  vasis  fic- 
tilibus  ,  ct  quibus  multo  plura  ,  quam 
vitreis  imminere  pericula  videanfur. 
Accedit  sanc  ad  sollicitudinis  cumulura 
ct  pondus  timoris,  quod  cuni  et  meam, 
ctproximi  conscientiam  scrvare  neccsse 
fiit,  neutra  mihi  satis  est  nota.  IJtraque 
abyssus  est  impcrscrutabilis ,  utraque 
niilii  noxcst:  et  nihilomiinjs  exigitur  a 
me  utriusque  cu^todia,  ct  clamatur; 
Ciislosquid  (h'nocle,custos  quid  dc  nocle? 
INon  cst  mihi  dicere  cura  Cain  :  Num- 
quid  custos  fralris  mei  sum  cgo?  sed  est 
fateri  humilitcr  cum  Propheta  ,  quia 
nisi  Dominus  cuslodicril  civitidem  ,  frus- 
tra  vi(ji!at  qui  custodit  eam.  In  co  lamen 
excusabilis  cgo  vidcor,  si,  ut  pr^dixi , 
debitam  cxhibeo  custodiam  pariter  ct 
disciplinam.  Quod  si  priora  quoque  qua- 
tuor  non  defucrint,  dico  autem  erga 
praelatos  rcYcrculiam  ct  ohcdicntiam, 


SERMO  IV. 


^n 


consiliumetauxlliumcrga  fiatres,quocl 
ad  justitiam  perlinet,  non  imparatam 
sedem  invenict  Sapientia. 

7.  Et  fortassis  hae  videantur  sex  co- 
lumnaj  ,  quas  excidit  in  ipsa  dorao, 
quara  sedificavit  sibi  :  ct  scptima  quo- 
que  quaercnda  est ,  si  forte  et  cam  no- 
bis  notam  faccre  ipsa  dignetur.  Quicl 
vero  prohibet  sicut  sex  in  justitia,  sep- 
timara  quoque  inteliigi  in  judicio?  Ne- 
que  enim  justilia  sola,  sed  Justitia,  in- 
quit,  et  judicium  j)rceparalio  scdis  tuce. 
Dcnique  si  pra^latis,  ct  a;qualibus  ,  ct 
inferioribus  reddimus  quod  oportet, 
nihilne  accipict  Dcus?  At  ei  planequod 
dcbet  retribucre  nemo  potest,  quod 
tam  copiose  accumulavcrit  super  nos 
misericordiam  suam,  quod  tam  multa 
deliquerimus  ci ,  quod  tam  fragiles  et 
nihil  simus ,  quod  tara  plenus  ct  suffi- 
cicns  illc  sibi ,  et  bonorura  oranium 
nostrorum  non  cgens.  Audivi  tamen  di- 
centem  eura ,  qui  inccrta  ct  occulta 
sapientiae  suse  revelaverat ,  quia  honor 
rcfjis  judicium  diligit.  Nihil  quod  in  se  cst 
a  nobis  cxigit  amplius  :  tantum  dica- 
musiniquitates  nostras,  et  justificabit 
nos  gratis,  ut  gratia  comraendetur.  Di- 
ligit  enira  aniraam,  quae  in  conspectu 
cjus  et  sine  intermissione  considerat, 
et  sine  simulatione  dijudicat  scmetip- 
sam.  Idque  judicium  non  nisi  propter 
nos  a  nobis  exigit  :  quia  si  nosraetipsos 
judicaverimus,  non  utique  judicabi- 
mur.  Proptcrca  sapiens  veretur  omnia 
opera  sua,  scrutatur  ,  discutit  et  diju- 
dicat  universa.  Honorat  quippe  verita- 
tem ,  qui  ct  se ,  et  sua  omnia  in  co 
statu,  quo  veritas  habet,  ct  agnoscit 
vcracitcr  ,  ct  humiliter  confitetur.  Audi 
deniquc  manifestius  a  te  judicium  exigi 
l)Ost  justitiam.  Cum  feccritis ,  inquit, 
omnia ,  quce  proecepla  sunt  vobis,  dicile: 
Servi  inutiles  sumus.  Ilaec  pJane  ,  quoad 
ad  horainem  ,  est  digna  sedis  prajpara- 
tio  Domino  majcstatis  :  ut  ct  justitiaj 
mandata  studeat  observare ,  ct  sempcr 
indignum  scse  ct  inutilcm  arbitrctur. 


SERMO  IV. 

Advcntu,  et  studic 
virtutum. 

\,  DiGNUM  cst,  Fratrcs,  ut  tota  cuni 


De  duplici  Adventu,  el  studio  verarum 
virtutum. 


8 


ia 


S.  BERNARDI   ABBATIS 


(levotione  Domini  celcbrclis  Advcntum, 
delectati  tauta  consolatione  ,  stupefacti 
tanta  dignatione ,  inflanimati  tanta  di- 
lectione.  Nec  vero  solum  cogitctis  ad- 
ventum ,  quo  venit  quaerere  et  salvum 
facere  quodperierat;  sed  ct  illum  nilii- 
lominus,  quo  vcnict  ct  assumct  nos 
ad  seipsum.  Utinam  circa  lios  duos  ad- 
ventusjugi  meditatione  verscmini,  ru- 
rainantcs  in  cordibus  vcstris ,  quantum 
in  priore  pra^sliterit ,  quantum  promi- 
serit  in  sc.cundo.  IJtinara  ccrte  dormia- 
tis  inter  raedios  clcros.  Haec  sunt  cnim 
duo  brachia  sponsi ,  iuter  quae  sponsa 
dormiens  aiebat  :  Lceva  ejus  suh  capitc 
mco,  et  dextcra  ejus  amplexahitur  me. 
Nam  in  sinistra  quidem  ejus,  sicut  alibi 
legimus ,  divitioi  et  gloria  :  in  dextera 
longiturnitas  vHoe.  In  sinistra  ejus,  inquit,. 
diniice  et  gJoria.  Filii  Adam ,  genus  ava- 
rum  et  ambitiosura  ,  audite.  Quid  vobis 
cum  terrenis  divitiis  et  gloria  tempo- 
rali ,  quse  nec  vcrse ,  nec  vcstrse  sunt  ? 
Aurum  et  argcntum  nonnc  terra  est  ru- 
bra  et  alba,  quam  solus  hominum  error 
facit ,  aut  magis  reputat  prctiosam  ? 
Dcnique  si  vcstra  sunt  haec  ,  tollite  ca 
vobiscum.  Sed  homo  cum  interierit , 
non  sumet  omnia ;  neque  descendet  cum 
eo  gloria  cjus. 

2.  Verse  ergo  divitiae  non  opes  sunt , 
sed  virtutes  :  quas  secum  conscientia 
portat ,  ut  in  perpeluum  dives  fiat.  De 
gloria  quoque  dicit  Apostolus  :  Gloria 
nostrahoRC  est ,  testimonium  conscientice 
nostrce.  Hsec  cst  utique  vcra  gloria ,  quae 
est  a  spiritu  veritatis.  Ipse  enim  spiritus 
testimonium  perhihet  spiritui  nostro,  qiiod 
fdii  Dei  sumus.  Gloria  vero,  quam  ab 
invicem  accipiunt ,  qui  gloriam  quae  est 
a  solo  Deo  non  requirunt ,  vana  est  : 
quoniam  vani  filii  hcminum.  Insipiens 
lu ,  qui  merccs  congregas  in  saccum 
pertusum  ,  qui  thcsaurum  tuura  alieno 
in  ore  constituis !  iguorasquod  arca  ista 
non  clauditur,  nec  seras  habet?  Quanto 
melius  sapiunt,  qui  thcsaurum  suum 
ipsi  scrvant ,  aliis  non  committunt?  Vc- 
rum  numquid  semper  servabunt?  Num- 
quid  scmper  abscondent?  Vcniet  cura 
manifesta  crunt  abscondlta  cordis :  quae 
vcro  fueriot  ostentata,  non  compare- 
bunLIIinc  estquodvenicntcDomino  fa- 


tuarum  virginum  lampadesexstinguun- 
tur ;  ct  qui  rccepcrunt  mcrccdem  suam, 
a  Domino  ncsciuntur.  Proptcrea  dico  vo- 
bis,  carissimi,  utile  est  abscondcre  raa- 
gis  quam  ostcntare ,  si  quid  habcmus 
boni  :  sicut  ct  raendici  cum  eleemo- 
synam  pctunt,  non  prciiosas  vcstcs  os- 
tendunt,  sed  seroinuda  membra,  aut 
ulcera ,  si  habuerint ,  ut  citius  ad  misc- 
ricordiara  videntis  animus  inclinetui. 
Quam  regulam  Publicanus  ille  servavit 
multo  melius  Pharisaeo,  ct  ideo  descendit 
justificatus  ab  illo ,  id  est  prse  illo. 

h.  Tempus  est,  Fratres,  ut  judicium 
incipiat  a  domo  Dci.  Quis  finis  eorum , 
qui  non  obediunt  Evangelio?  Quod  ju- 
dicium  his,  qui  in  hoc  judicio  non  re- 
surgunt?  Quicumque  enim  judicari  dis- 
simulant  co  judicio  quod  nunc  est ,  in 
quo  princcps  hujus  mundi  ejicitur 
foras;  judiccm  exspectent,  vel  magis 
timeant,  aquo  cum  ipso  principe  suo 
foras  cjicicntur  ct  ipsi.  Nos  autera  si 
perfccte  judicamur  nunc,  sccuri  Salva- 
torem  exspectemus  Dominura  nostrum 
Jesum-Christum ,  qui  reformabit  corpus 
Iiumilitatis  nostrse,  configuratum  cor- 
pori  claritatis  suae.  Tunc  fulgebunt  jus- 
ti ,  ita  ut  vidcri  possint  docti  pariter  et 
indocti  :  fulgebunt  enim  sicut  sol  in 
regno  Patris  corum.  Erit  autem  claritas 
soiis  septempliciter  3  id  est ,  sicut  lux 
septcm  dierum. 

4.  Adveniens  enira  Salvator  refor- 
mabit  corpus  humilitatis  nostrae  ,  con- 
figuraturn  cDrpori  claritatis  suae  ;  si 
tamen  prius  fuerit  cor  rcformatum ,  et 
configuratum  humilitati  cordis  ipsius. 
Proptcr  quod  et  dicebat  :  Discite  a  me  , 
quia  mitis  sum ,  et  humilis  cordc.  Consi- 
dera  sane  in  his  verbis,  quoniam  humi- 
litas  duplex  cst  :  altcra  cognilionis , 
altera  affectionis ,  quoe  hic  dicitur  cor- 
dis.  Priore  cognoscimus  quod  nihil  su- 
mus;  ct  hanc  discimus  a  nobis  ipsis,  et 
ab  infirmitate  propria  :  posteriore  cal- 
camus  gloriam  nmndi;  et  hanc  ab  illo 
discimus  ,  qui  exinanivit  semetipsum  , 
formam  scrvi  accipiens,  qui  etiam  qua?- 
situs  in  regnura ,  fugit ;  quaesitus  ad 
tanta  probra  et  ignorainiosura  suppli- 
cium  crucis,  sponte  obtulit  semetipsum. 
Sint  ergo ,  si  dorinire  volnmus  inter  mc- 


IN  ADVENTU 

iios cleros ,  id  cst  Juos  advcntus,  2>e«MCB 
nostrae  dcargcntalm  :  ut  illarti  scilicct 
virtutum  forniam  tencamus ,  quara  vcr- 
1)0  ct  excmplo  commendavit  Christus 
pra?scns  in  carne.  In  argento  siquidcm 
non  incongrue  intclligitur  humanitas 
ejus,  sicut  inauro  divinitas. 

5.  Omnis  itaquc  virtus  nostra  tam 
longe  est  a  vcra  virtutc,  quam  longc 
cst  ab  ca  forma  :  ct  omnis  penna  nostra 
ad  nihilum  valct,  si  non  fuerit  dear- 
gentata.  Magna  qua^dara  penna  cstpau- 
pertatis,  qua  lam  cito  volalur  in  regnum 
ccclorum.  Nam  in  aliis  virtutibus  qua} 
sequuntur ,  promissio  futuro  tcmpore 
indicatur  :  paupcrtati  non  tam  promit- 
titur ,  quam  datur.  Unde  et  praesenti  i 
tempore  enuntiatum  est,  quoniam  ip- 
sorum  est  rcgnum  coelorum  :  cura  in  cx- 
tcris  dicatur,  hcercditabunt,  consolahun- 
tur,  ct  siuiilia.  Yidcmus  autempaupercs  | 
aIi(pios ,  qui  si  vcram  haberent  paupcr-  j 
tatem,  non  adeo  pusillanimcs  invcni-l 
rentur  ct  tristes ,  utpote  rcgcs ,  et  reges  i 
cccli.  Sed  hi  suiit  qui  pauperes  esse  vo-  ' 
lunt,  eo  taraen  pacto,  ut  nihil  eis  desit : 
et  sic  diligunt  paupcrtatcra  ,  ut  nullam 
inopiara  patiantur.  Sunt  ct  alii  mitcs, 
scd  quaradiu  nihil  dicitur,  vel  agiturnisi 
pro  eorum  arbitrio :  patcbit  autcra  quain 
longc  sint  a  vcra  raausuetudine ,  si  levis 
oriatur  occasio.  IIa;c  mansuetudo  quo-  ' 
modo  hKrcditabit,  qua)  antc  haeredita-  i 
tem  delicit.^  Alios  quoque  lugentcs  vi- 
deo  :  sed  si  de  corde  procedercnt  illa; 
lacryniK,  non  tam  facile  ilico  solvc- 
renliir  in  risum.  Nunc  autcm  cura  abun- 
dantius  otiosa  verba  et  scurrilia  pro- 
iluant ,  quara  prius  lacryma)  :  lacrymas 
hujusmodi  de  his  esse  non  arbitror, 
quibus  consolatio  divina  promittitur, 
quandoquidcin  post  illas  tain  facile  con- 
solatio  vilis  admittitur.  Alii  tam  vche- 
mcntcr  contra  aliorura  delicta  zelantur, 
ut  videri  posscnt  esurire  et  sitirc  justi- 
tiara ,  si  essct  apud  eos  de  suis  quoquc 
pcccatis  idcm  judicium  :  scdnuuc  pon- 
dus  ct  pondus  ,  utrumque  ahominatio  est 
apud  Deum.  Nam  contra  alios  tam  im- 
pmleutcr,  quam  inanitcr  a^stuant :  seip- 
sos  tam  insipicnter  ,  quara  inutilitcr 
palpant. 

C.  Sunt  alii  miscricordcs  dc  his  quaj 


SKRMO  IV. 


ii:; 


idipsos  non  pertinent  ;  qui  scandali- 
zantur ,  si  non  datur  omnibus  abundan- 
ter ,  sic  tamen,ut  ipsi  nc  in  modico 
quidcm  gravcntur  :  qui  si  misericordes 
esscnt,  dc  suo  facerc  dcbercnt  miseri- 
cordiam ;  si  non  possent  de  terrena  sub- 
stantia,  de  voluntate  bona  darcnt  his 
qui  forte  contra  eos  pcccare  vidcrentur, 
indulgentiam;darentdulcesignum,ver- 
bura  bonura,  quod  est  superdatum  opti- 
mum,  ut  corum  mentes  ad  poenitentiam 
provocarcnt.  Dcniquc  et  his,  ct  omnibus 
quos  in  pcccato  essc  cognoscerent,  com- 
passionera  irapenderent ,  et  orationem. 
Alioquin  miscricordia  eorum  nuUa  cst, 
et  misericordiara  consequuntur  nullara. 
Item  sunt  qui  peccata  sua  sic  confiten- 
tur ,  ut  vidcri  posscnt  ex  desiderio 
mundandi  cordis  id  agere,  ( omnia  enim 
in  confessione  lavantur  )  nisi  quod  ea , 
qvLSi  ipsi  sponte  dicunt  aliis,  ab  aliis  pa- 
ticnter  audire  non  possunt  :  qui  si  vere 
raundari  desidcrarcnt  ,  ut  videntur  ; 
non  irritarentur ,  scd  habercnt  eis  gra- 
tiara ,  qui  suas  illis  maculas  demonstra- 
rent.  Sunt  et  alii ,  qui  si  viderint  quem- 
piara  vel  leviter  scandalizatum  ,  valde 
solliciti  sunt  quomodo  eum  in  paccm 
reducere  possint  :  et  vidercntur  paci- 
fici ,  nisi  quod  eorum  commotio  ,  si 
forte  quicquam  contra  eos  factum  dic- 
tumve  vidcbitur,  tardius  universispo- 
terit  difficiliusquc  sedari :  qui  nimirum 
si  vcre  pacem  diligerent ,  haud  dubium 
quin  eam  quoererent  sibi  ipsis. 

7.  Deargentemus  crgo  pennas  nostras 
in  Christi  conversatione ,  sicut  et  Mar- 
tyrcs  sancti  lavcrunt  stolas  suas  in  cjus 
passionc.  Imitemur,  quoad  possumus, 
eum  qui  sic  dilexit  paupertatem  ,  ut 
quamvis  in  cjus  manu  csscnt  fines  lcr- 
nc ,  tamcn  nou  habuit  ubi  caput  recli- 
naret;  ita  ut  Discipulos  adha-rentcs  ci 
legamus  famc  compulsos  spicas  mani- 
bus  confricasse,  cum  pcrsata  transirenf: 
quique  tanciuam  ovis  adoccisionera  duc- 
tus  cst,  ct  sicut  acjnus  coram  londcnte  sa 
obmutuit,  et  non  aperuit  os  suum :  quem 
et  super  Lazarum  ct  supcr  civitatcm 
flevisse,  ct  in  orationibus  pernoctasso 
lcgimus;  risissc  vcro  aut  jocasse  nus- 
quam  :  qui  sic  csurivit  justitiam,  ut 
cum  propria  non  habcrct ,  tanlani  pn> 

s. 


<16  S.   BERNAR 

pcccatis  nosfiis  a  SGipso  excgit  satis- 
factioncm.  Unde  in  cruce  niliil  aliud 
quam  justitiam  sitiebat,  qui  pro  ini- 
micis  mori  non  dubitavit,  et  oiavit  pro 
cruciCxoribus  suis  :  qui  peccatum  non 
fecit,  et  imposita  sibi  ab  aliispaticnter 
audivit,  qui  pro  reconeiliandis  sibi 
peccatoribus  tanta  sustinuit. 

SERMO  V. 

De  medio  advenlu  ,  et  triplici  innovatione. 

i.  DixiMUS  nupcr  his,  qui  deargcn- 
taverunt  peniias  suas ,  dormicndum  in- 
ter  medios  cleios,  duos  signilicantes 
adventus  :  sed  ubi  sit  dormienduin  non 
diximus.  Tcrtius  enim  quidam  adven- 
tus  est  mcdius  intcr  illos  :  rn  quo  delcc- 
tabilitcr  doriniunt  qui  eum  norunt.  Illi 
enim  duo  manitesti  sunt  scd  non  iste. 
In  priori  quidcm  in  terris  visus,  et  cum 
hominibus  convcrsatus  est  :  quando , 
sicut  ipse  tcstatur,  et  viderunt,et  ode- 
runl.  In  posteriore  vero  videbit  omnis 
caro  salutare  Dei  nostri;  et  videbunt  in 
quem  transfixerunt.  Medius  occultus  est, 
in  quo  soli  eum  in  seipsis  vident  clecti, 
et  salvae  fiunt  animoe  eorum.  In  primo 
crgo  venit  in  carne  et  infirniitate  ;  in 
hoc  medio  in  spiritu  et  virtute ;  in  ul- 
timo  in  gloria  et  majestate.  Pcr  virtu- 
tem  enim  pcrvcnitur  ad  gloriara  :  quia 
Dominus  virtutum  ipse  est  Rex  ylorice.  Et 
itcm  alibi  ait  idem  Propheta  :  Ut  vide- 
reni  virtutem  tuam ,  et  (jloriam  tudm. 
Advcntus  siquidem  iste  medius ,  via 
quaedam  est,  perquam  a  primo  venitur 
ad  ultimum.  In  primo  Christus  fuit  rc- 
demptio  nostra;  in  ultimo  apparebit 
vita  nostra  :  in  isto  ut  dormiamus  iater 
medios  cleros,  rcquies  est  et  consolatio 
nostra. 

2.  Sed  ne  cui  forte  inventitia  videan- 
turquae  dc  hoc  adventu  medio  dicimus, 
ipsum  audite.  Si  quis  diligit  me ,  inquit , 
sermones  meos  servabit  :  et  Pater  meus 
diliget  eum,  et  ad  eum  veniemus.  Sed 
quidest,  si  quis  diligitme,  scrmoncs 
mcos  scrvabit?  Lcgi  cnim  alibi  :  Qui 
timet  Deum ,  faciet  bona  :  sed  plus  ali- 
quid  dictum  sentio  de  diligente ,  quia 
sermoncs  Dci  servabit.  Ubi  ergo  ser- 
vandi    sunt  ?   Ilaud   dubinm   quin  in 


DI  ABBATIS 
cordc,  sicut  ait  Prophcia :  /n  corde  meo 
abscondi  cloquia  lua ,  ut  non  jyeccem  iibi. 
Sed  quomodo  in  corde  servandi  ?  an 
sufficit  sola  eos  servarc  memoria  ?  At 
vero  sic  servanti  dicct  Apostolus  :  Quo- 
niam  scientia  inflat.  Dcnique  ct  mcmo- 
riam  facile  delet  oblivio.  Sic  scrva  ser- 
moncmDci,  quomodo  melius  scrvare 
potes  cibum  corporis  tui.  Nam  et  ille 
panis  vivus  est,  et  cibus  mentis.  Pania 
terrenus  dum  in  arca  est,  potest  a  fure 
tolli,  potest  a  mure  corrodi,  potcst 
vctustatc  corrumpi.  Ubi  vero  comcderis 
illum,  quid  horum  timeas?Hoc  modo 
custodi  verbum  Dei.  Bcati  enim  qui 
custodiunt  illud.  Ergo  trajiciatur  in 
viscera  qua^dam  animse  tua?;  transeat 
in  affectiones  tuas,  ct  in  mores  tuos, 
Coinedc  bonum,  ct  delcctabitur  in  cras- 
situdine  anima  tua.  Ne  obliviscarls  co- 
mcdere  panem  tuum ,  ne  exarescat  cor 
tuum ,  scd  adipc  et  pinguedine  replea- 
tur  anima  tua, 

3.  Si  sic  verbum  Dei  servaveris, 
haud  dubium  quin  ab  eo  serveris. 
Veniet  enim  Filius  ad  te  cum  Patre, 
veniet  Propheta  magnus,  qui  renovabit 
Jerusalem,  et  ille  nova  faciet  omnia. 
IIoc  enim  facict  liic  advcntus,  ut  sicut 
portavimus  imaginem  tcrrcni ,  sic  por- 
tcmus  et  imagincin  coelestis.  Sicut  fuit 
vetus  Adam  effusus  per  totum  homi- 
nem,  ct  totum  occupavit  :,ita  modo 
totum  obtineat  Christus,  qui  lotum 
crcavit ,  totum  redcmit ,  totum  et  glo- 
rificabit;  quique  totum  hominem  sal- 
vum  fecit  in  sabbato.  Erat  in  nobis  ali- 
quando  vctus  homo  :  praevaricator  ille 
erat  in  nobis,  tam  in  manu,  quam  in 
orc,  et  in  corde.  In  manu  dupliciter, 
per  facinus  ct  flagitium.  In  orc  similitcr 
pcr  arrogantiam  et  detractioncm.  I;i 
corde  quoque  per  desideria  carnis,  ct 
dcsidcria  gloriaj  temporalis.  Nunc  au- 
tem  si  qua  nova  creatura  in  ipso ,  VC" 
tera  transieruiit,  ct  contra  facinus  in 
manu,  innoccntia;  contra  flagitium, 
continentia  est.  In  orc  contra  arrogan- 
tiain,  vcrbum  confcssionis;  contra  de- 
tractionem,  verbuin  a^dificationis,  ut 
recedant  vctcra  de  ore  nostro.  In  corde 
vcro  coiitra  carnis  desideria,  carilas; 
humilitas  contra  cloriam  tcmporalcm. 


IN  ADVENT 
Et  vitle  si  non  in  liis  (ribus  ClnJstuin 
Doi  Vcrbum  recipiant  singuli  clecto- 
rinn,quibusdic(um  est  :  Pone me signa- 
culnrn  siipc)'  brachhim  luum,  signum  su- 
])€)'  cor  tiium;  et  alibi ;  Prope  cst  verbum 
in  ore  tuOf  el  in  cordc  tuo. 


SERMO  VI. 

De  triplici  Adventu,  et  carnis  resurrectione. 

i.  NOLO  vos,  Fratres,  ignorare  tcm- 
pus  visitationis  vestrse  :  sed  nc  illud 
«juidem  quid  hoc  tempore  visitctur  in 
vobis.  Animabus  eniin  lioc  tempus  est, 
non  corporibus  assignatum,  quod  vide- 
licet  longe  dignior  anima  corpcre ,  prio- 
rem  sibi  sollicitudinem  naturali  vin- 
tlicct  dignitate.  Scd  et  prior  reparanda 
est,  quam  constat  corruisse  priorcm. 
Anima  siquidem  corrupta  in  culpam, 
fccit  ut  corpus  quoque  corrumpcretur 
in  pa?nam.  Denique  si  Cliristi  membra 
volumus  inveniri ,  sequendum  nobis  est 
sine  dubio  caput  nostrum  :  ut  videlicet 
Jirima  nobis  reparandarum  sit  sollici- 
tudo  animarum,  pro  quibus  ipse  jam 
vcnit,  et  quarum  prius  mederi  studuit 
corruptioni.  Corporis  vero  curam  illi 
tempori  magis  reservemus,  et  di(Tera- 
nms  in  illum  diem,  quo  reformandi 
corporis  gratia  est  vcnturus,  sicut  me- 
minit  Apostolus,  dicens  :  Salvatorem 
cxspectamus  Dominum  nostrum  Jesum- 
CJiristum,  qui  reformahit  corpus  humili- 
tatis  nostrce,  confmuratum  corpori  clari- 
(atis  suas.  In  priore  siquidem  adventu 
lamquam  procco,  vel  magis  vere  prajco 
ipsius  Johannes  Baptista  clamat:  Ecce , 
inquit,  JgnusDei,  eccc  qui  toUil  peccala 
mumli.  Non  dicit  morbos  corporis,  non 
molcstias  carnis,  sed  peccatum,  quod 
cst  morbus  anima;,  etcorruptio  mentis. 
r.cce  qui  lollit  peccata  mundi.  Unde? 
Utique  a  manu,  ab  oculo,  a  collo,  dc- 
inum  etiam  a  carnc  ipsa,  cui  altius  in- 
lixum  est. 

-.  Tollit  peccatum  c  manibus,  com- 
iiiissa  pcccala  delens  :  tollitab  oculo, 
}>urgans  mentis  intentionem  :  tollit  a 
collo,  violentam  rcmovcns  dominatio- 
ncMi ,  sicut  scriptum  Q^ii:  Sceptrum  exac- 
iitris  cjus  supcrasti,  sicut  in  dic  Madian. 


V  SERMO  VI.  i\7 

Itemque  :  Computrescet  jugum  a  facie 
olei.  Et  Apostolus  loquitur,  dicens  :  Ut 
non  regnet  peccatum  in  vestro  mortali 
corpore,  Siquidem  alio  in  loco  ait  idem 
Apostolus  :  Scio,  inquit,  quod  non  est  in 
me  bonum,  hoc  est,  in  carne  mea.  Et 
alibi  :  Infelix  ego  homo,quis  me  libera- 
bit  de  corpore  mortis  hujus?  Sciebat  ni- 
mirum  non  prius  liberandum  se  esse  a 
pessima  illa  radice,  quae  carni  infixa 
cst ;  a  lege  peccati ,  quae  est  in  membris 
nostris,  donec  et  ab  ipso  corpore  sol- 
veretur  :  unde  ct  cupiebat  dissolvi,  et 
cum  Christo  esse,  sciens  quod  pecca- 
tum,  separans  inter  nos  et  Deura,  per 
nitus  auferri  nonpoterit,  donec  libe- 
remur  a  corpore.  Audistis  de  quodam, 
quem  Dominus  curavit  a  da^monio, 
quoniam  collidens  et  multum  discer- 
pens  eum  daeraon,  jussu  Doraini  exivit 
ab  illo.  Itaque  dico  vobis,  genus  illud 
peccati,  quod  toties  conturbat  nos, 
(  concupiscentias  loquor  et  desideria 
raala )  reprirai  quidera  debet  et  potest 
per  gratiara  Dei ,  ut  non  regnet  in  nobis, 
nec  deraus  raembra  nostra  arraa  iniqui- 
tatis  peccato,  et  sic  nulla  daranatio  est 
his  qui  sunt  in  Christo  Jesu  :  scd  non 
cjicitur  nisi  in  morte,  quando  sic  dis- 
cerpimur,  ut  anima  separetur  a  cor- 
porc. 

3.  Habes  ad  quid  venerit  ChristuSj  et 
cui  intendere  debeat  Christianus.  Prop- 
terea  noli,  o  corpus,  noli  prseripere 
tempora  :  potes  enim  irapedire  aninise 
tuae  salutem,  tuara  ipsius  operari  non 
potes.  Omnia  terapus  habent.  Patere  ut 
nunc  anima  pro se  Iaboret,raagis  autera 
etiam  collabora  ci,  quoniara  si  corapa- 
teris,  ct  conrcgnabis.  Quantura  ejus 
impedis  rcparationcm,  tantum  impedis 
tuam  :  quodnimirura  ante  reparari  non 
poteris,  donec  suara  in  ea  Deus  imagi- 
nera  videat  reformatani.  Nobilem  hos- 
pitemhabes,  o  caro,  nobilem  valde,  ct 
tota  salus  tua  pendet  dc  cjus  salute.  Da 
honorem  hospiti  tanto.  Tu  quidcm  ha- 
bitas  in  regione  tua  :  anima  vero  pere- 
grina  et  cxsul  apud  tc  est  liospitata. 
Quaeso  te,  quis  rusticus,  si  forte  nobilis 
et  prapotens  quispiam  apud  cura  vo- 
luerit  hospitari,  non  libenter  in  angulo 
domus  sua^.  aut  su)»  gradibus  suis,  vel 


418  S.   LERN'AR 

iii  ipsis  cinciibus  accubabit,  cedens 
hospili  suo  locum  (sicut  dignum  est) 
potiorem?  Et  tu  ergo  fac  similiter.  In- 
jurias  vel  raolestias  tuas  ne  reputaveris : 
tantum  ut  hospes  tuus  honoridce  possit 
apud  te  demorari.  lionor  tibi  est,  ut 
pro  eo  interim  te  exhibeas  inhonorum. 

4.  Ac  ne  forte  despicias  aut  parvi- 
pendas  hospitem  tuum,  pro  eo  quod 
peregrinus  tibi  videtur  et  advena:  dili- 
genter  attendc  ,  quid  hospitis  hujus  tibi 
prssentia  largiatur.  Ipse  enim  est  qui 
tribuit  oculisvisum,  auditum  auribus 
prsestat  :  ipse  est  qui  linguge  vocera, 
palato  gustum,  motum  membris  ora- 
nibus  subministrat.  Si  quid  vitse  ,  si 
quidsensus,  si  quid  in  te  decoris  est, 
hujus  hospitis  beneficium  recognos- 
ce.  Denique  discessus  ejus  probat 
quid  praesentia  conferebat.  Protinus 
enim  anima  discedente,  lingua  si- 
lebit,  oculi  nihil  videbunt,  obsur- 
descent  aures,  corpus  omne  rigebit, 
facies  expallescet.  In  brevi  quoque 
totum  cadaver  putridum  simul  et  puti- 
dum  fiet,  et  decor  omnis  in  saniem  con- 
vertetur.  Ut  quid  ergo  pro  temporali 
qualibet  delectatione  contristas  et  leedis 
hospitem  istum ,  quam  nec  sentire  qui- 
dem  ullo  modo  poteras  nisi  per  ipsum  ? 
Ad  haec  si  tantum  tibi  confert  exsul ,  et 
iniraicitiarura  causa  a  facie  Domini  sui 
cjectus,  quantum  tibi  prsestabit  recon- 
ciliatus?  !Voli,o  corpus,  noli  impedire 
reconciliationem  iliam  :  quoniam  gran- 
dis  tibi  exinde  gloria  praeparatur.  Pa- 
tienter,  immo  et  libenter  teraetipsum 
expone  ad  omuia  :  nihil  dissimules  quod 
huic  videatur  reconciliationi  posse  pro- 
desse.  Dic  hospiti  tuo  :  Quia  recorda- 
Litur  Dominus  tui ,  et  restituet  te  in 
gradum  pristinum,  et  tu  memento  mei. 

5.  Omnijio  enim  memor  erit  tui  in 
bonum ,  si  bene  servieris  illi  :  et  cum 
pervenerit  ad  Dominum  suum,  sugge- 
ret  ei  de  te,  et  bjquetur  bonum  pro 
bono  hospite,  dicens  :  Cum  in  ultio- 
nera  culpae  suse  exsularet  servustuus, 

■pauper  quidam,  apud  quem  hospitatus 
sum,  fecit  mecum  misericordiam;  et 
utinararetribuat  prome  Dominus  meus. 
Prinio  siquidem  omnia  sua,  dehinc 
otiam  semctipsum  exposuit  utilitatibus 


DI   ABBATIS 

raeis ,  non  parcens  sibi  proptcr  mc ,  ui 
jejuniis  multis ,  in  laboribus  frequentcr, 
in  vigiliis  supra  modum,  in  fame  ek 
siti,  etiam  in  frigore  et  nuditate.  Quid 
igitur?  Profccto  non  mentietur  Scrip- 
tura,  qua  dicitur  :  Volunlatem  timen- 
tiiun  se  faciet,  et  deprecationem  eorum 
exaudiet.  0  si  fortc  gustare  dulcedinem 
hanc ,  si  forte  gloriam  istara  valeas  ses- 
timare  !  Mira  enim  dicturus  sum  :  sed 
tamen  vera,  et  omnino  indubitata  fide- 
libus.  Ipse  Dominus  Sabaoth,  Dominus 
virtutum,  et  rex  glorise ,  ipse  descendet 
ad  reformanda  corpora  nostra ,  et  con- 
figuranda  corpori  ciaritatis  suae.  Quanta 
erit  illa  gloria,  quam  ineffabilis  exsul- 
tatio ,  quando  Creator  univcrsitatis ,  qui 
pro  animabus  justificandis  liumilis  antc 
vcnerat  et  occultus,  pro  te  glorificanda, 
0  misera  caro ,  sublimis  veniet  ct  raani- 
festus,  non  jam  in  infirmitate ,  sed  in 
gloria  et  majestate  sua !  Quis  cogitabit 
diem  adventus  illius,  quando  descendet 
cum  plenitudine  luminis,  praecurren- 
tibus  Angelis,  et  tubae  concentu  exci- 
tantibus  de  pulvere  corpus  inops,  et 
rapieutibus  illud  obviam  Christo  in 
aera? 

6.  Quousque  igitur  caro  misera ,  insi- 
piens ,  caeca ,  deraens  et  prorsus  insana 
caro,  transitorias  et  caducas  quaerit 
consolationes,  immo  desolationes,  si 
forte  contingat  repelli,  et  indignam 
judicari  hac  gloria,magis  autem  nihi- 
lorainus  ineffabili  in  seternura  excru- 
ciari  poena ?'j>fon  sic,obsecro,  Fratres 
mei,  non  sic  :  quin  iramo  delectetur 
in  hujusmodi  meditationibus  aniraa 
nostra  :  quin  etiam  caro  nostra  rcquies- 
cat  in  spe  ,  Salvatorera  exspectans  Do- 
minura  nostrum  Jesum  Christura , 
qui  reformabit  illam ,  configuratam  cor- 
pori  claritatis  suae.  Sic  enim  ait  Pro- 
pheta  :  Sitivit  in  te  anima  mea,  quam 
multipliciier  iihi  caro  mea !  Desidcrabat 
siquidera  anima  prophetalis  adventum 
priorera ,  quo  se  novcrat  rediraendam  : 
sed  multo  amplius  caro  desiderabat  ad- 
ventum  postcriorcm ,  et  glorificationem 
suara,  Tunc  enim  implebuntur  dcside- 
rianostra,  ct  plena  erit  majestate  Do- 
mini  omnis  terra.  Ad  quara  gloriam,  ad 
quam  beatitudinem  ,  ad  quam  deuique 


I 


IN  ADVENTU 

paccm,  quac  cxsupcrat  omncm  scubum, 
ip^c  sua  nos  miscricordia  pcrducat,  nec 
confundat  nos  ab  cxspectatione  nostra 
Sah.ator,  qucm  exspcctamus,  Jesus- 
Christus  Dominus  nostcr,  qui  est  supcr 
omnia  bencdictus  in  soecula. 


SERMO    VII. 


41<) 


SER3IO   YII. 

De  triplicl  utilitalc  Advcritus  Domini. 

1.  Sr -dcvote  cclcbramus  Adventum 
Domini,  -id  facimus  quod  oportct  : 
siquidcm  non  modo  ad  nos,  scd  et 
pr.optcr  nosvcnit,  qui  bonorura  nostro- 
rum  non  egct.  Vcrura  nostrce  quidem 
indigcntia3  quantitatcra  manifestius  ipsa 
tlignationis  cjus  indicatmagnitudo.  IVcc 
modo  pcricuium  acgritudinis  cx  i|)so 
prctio  medicaniinis  innotescit  :  scd  ct 
valetudinum  imraerus  ex  mullitudinc 
reniediorum.  Ut  quid  enim  divisioncs 
gratiarum  sunt,  si  non  vidctur  necessi- 
tatura  ulla  diversitas?  Et  quidcm  dif- 
ficile  est  universas  uno  scrmone  prosc- 
qui  indigcntias,  quas  experiraur  :  sed 
occurrunt  mihi  intcrim  trcs  communes 
omnibus,  et  quodara  raodo  principales. 
iNcrao  enira  rcpcritur  in  nobis,  qui  non 
intcrira  ct  consilii,  et  auxilii,  et  pr^sidii 
indigus  videatur.  Nirairura  generaiis  cst 
huraanogcnerimiscria  triplex  ;  ct  quot- 
quot  dcgiraus  in  regione  umbra^mortis, 
in  infirraitate  corporis,  in  loco  tcnta- 
tionis,  si  diligentcr  advertiraus,  triplici 
hoc  incoraraodo  raiserabilitcr  labora- 
inus.  Nara  et  facilcs  suraus  ad  seduccn- 
duni ,  et  dcbiles  ad  operanduni,  ct  fra- 
gjles   ad    rcsistenduju,    Si    disccrnerc 


volumus  intcr  bonum  et  malum,  deci- 
pimur  :  si  tcntaraus  faccrc  bonura ,  de- 
ficimus  :  si  conamur  rcsistere  malo, 
dejicimur  ct  supcramur. 

2.  Necessarius  proindo  Salvatoris 
advcntus  ;  neccssaria  sic  pracoccupatis 
hominibus  prajsentia  Christi.  Atque 
utinam  sic  veniat,  ut  copiosissima  dig- 
natione  sua,  et  in  nobis  pcr  lidcm  ha- 
bitans  illurainct  coecitatcra  nostram,  ct 
nobiscum  mancns  adjuvct  infirraitatem 
nostram ,  ct  pro  nobis  stans  fragilitatem 
nostram  protegat  ct  propugnct.  Si  enim 
ille  in  nobis,  quis  jam  dccipiat  nos?  Si 
ille  nobiscum ,  quid  de  Cffitero  non  pos- 
sumus  in  co  qui  confortat  nos?  Si  ille 
pro  nobis,  quis  contra  nos  ?  Fidelis  con- 
siliarius  cst,  qui  neque  falli  omnino, 
neque  fallcre  qucat :  fortis  auxiliarius, 
qui  non  lassescat;  patronus  efficax,qui 
et  ipsum  satanam  sub  pcdibus  nostris 
velociter  conterat,  et  omnia  cjus  ma- 
chinamenta  confringat.  Kimirum  ipse 
est  Dei  sapientia,cui  scmper  in  prorap- 
tu  sit  inslrucrc  ignorantcs  :  ipse  Dei 
virtus,  cui  facile  sit  et  deficientcs  refi- 
ccrc,  ct  cripcre  periclitantes.  Ad  hunc 
crgo  tantura  eruditorera,  Fratrcs  mei, 
in  omni  dclibcratione  curraraus  :  hunc 
tara  strenuum  adjutorcm  in  omni  ope- 
ratione  invocemus  :  huic  tam  fido  pro- 
pugnatori  in  omni  colluctatione  com- 
mittamus  animas  nostras  :  qui  ad  hoc 
ipsum  venit  in  mundum ,  ut  habitans 
in  hominibus,  cum  hominibus,  pro  ho- 
rainibus,  ct  tcnebras  nostras  illumi- 
narct,  et  laborcs  levaret,  et  pericuia 
propulsaret. 


nOMILI.fi    IV 

DE  LAUDIBUS  VIRGIIVIS  MATRIS, 


SUPER      VEBHA 


J\IISSUS  EST  AISGEHJS  GABRIEL,  ETC. 


PUyEFATIO. 

ScRiijERE  mc  aliquid  et  dcvolio  jubct, 
et    prohibot  occupatio.    Verumtamcn 


quia  prx'pedicntc  corporali  molestia , 
Fratrum  ad  praesens  non  valeo  sectari 
convcntum  :  id  tantillum  olii,  quod  vcl 
mihi  dc  sorano  fraudans  in  noclibus  in- 


no 


S.  BERNAIIDI  ABBATIS 


tercipcre  sinor,  non  slnam  otiosum. 
Libet  ergo  tentare  id  potissimum  ag- 
gredi,  quod  saepe  animum  pulsavit  : 
loqui  videlicet  aliquid  in  Laudibus 
ViRGiNis  Matris,  super  illa  lectione 
evangelica,  in  qua,  Luca  referente, 
Dominicae  Annuntiationis  continetur 
historia.  Ad  quod  sane  opus  faciendum 
ctsi  nulla  Fratrum  ( quorum  me  profec- 
tibus  deservire  necesse  est)  vel  neces- 
sitas  urgeat,  vel  utilitas  moveat :  dum 
taraen  ex  hoc  non  impediar,  quo  ad 
quseque  ipsorum  necessaria  rainus  pa- 
ratus  inveniar ,  non  arbitror  eos  debere 
gravari,  si  proprise  satisfacio  devo- 
tioni. 

HOMILIA  I. 

Missus  est  angelus  Gabriel  a  Deo  in  civitatem 
Galilaeoe,  cui  nomen  Nazarelh,  ad  Virjjinem 
desponsatam  viro,  cui  nomen  erat  Joseph  , 
de  domo  David  ;  et  nomen  Virgiitis  Maria. 
Luc.  1. 

i.  QuiD  sibi  voluit  Evangelista,  tot 
propria  nomina  rerum  in  hoc  loco  tam 
signanter  exprimere  ?  Credo  quia  noluit 
Jios  negligenter  audire  quod  tam  dili- 
genter  studuit  enarrare.  Nominat  siqui- 
dem  Nuntium  qui  raittitur ,  Dominum 
a  quo  mittitur,  Virginem  ad  quam  mit- 
titur,  Sponsum  quoque  virginis  :  arabo- 
Turaque  genus ,  civitatem  ac  regionem 
propriis  designat  nominibus.  Ut  quid 
}ioc  ?  Putasne  aliquid  horum  supervacue 
positum  sit  ?  Nequaquam.  Si  enim  nec 
foliura  de  arbore  sine  causa ,  nec  unus 
€x  passeribus  sine  Patre  coelesti  cadit 
super  terram  :  putem  ego  de  ore  sancti 
Evangelistse  superfluum  diffluere  ver- 
bum,  prsesertim  in  sacrahistoria  Verbi  ? 
JNon  puto.  Plena  quippe  sunt  orania  su- 
pernis  mysteriis  ,  ac  coelesti  singula 
dulcedine  redundantia  :  si  tamen  dili- 
gentem  habeant  inspectorem ,  qui  no- 
verit  sugere  mel  de  petra,  oleumquede 
saxo  durissimo.  INempe  ia  illa  die  stil- 
larunt  montes  dulcedineni,  et  colles 
lluxerunt  lac  et  mcl,quando  rorantibus 
coelis  desuper,  nubibusque  pluentibus 
justum,  apertaestterra  Iseta  germinans 
Salvatorem  :quando  Domino  dante  be- 
nignitatem,  et  terra  nostra  reddente 
Iructum   suum,  super  iilum  montem 


montiura,  montera  coagulatum  et  pin- 
guem ,  misericordia  ct  veritas  obviave- 
runt  sibi ,  justitia  et  pax  osculataj  sunt. 
IIlo  quoque  iii  tempore  unus  iste  inter 
caeteros  montcsnonraodicus,  bcatus  hic 
videlicet  Evangelistajdum  desideratum 
nobis  nostroe  salutis  exordiura  suo  rael- 
lifluo  coramendavit  eloquio  ,  veluti 
perflante  austro.  atque  e  vicino  Sole  ra- 
diante  justitiae,  qua^damex  eo  spiritua- 
lia  profluxerunt  aromata.  Utinam  et 
nunc  Deus  emittat  verbum  suum,  et  li- 
quefaciateanobis;  perflet  spiritus  ejus, 
et  fiant  nobis  intelligibilia  verba  evan- 
gelica  :  fiant  in  cordibus  nostris  desi- 
derabilia  super  aurum  et  lapidem  pre- 
tiosum  raultura ,  fiant  et  dukiora  super 
rael  et  favum  ! 

2.  Ait  itaque  :  Missus  est  dngehis  Ga- 
brkl  a  Deo.  Non  arbitror  hunc  Angelum 
de  rainoribus  esse,  qui  qualibet  excau- 
sa ,  crebra  solcant  ad  terras  fungi  lega- 
tione  :  quod  ex  ejus  nomine  palam  in- 
telligi  datur,  quodinterpretatum  Forti- 
tudo  Dei  dicitur  :  et  quia  non  ab  alio 
aliquo  forte  excellentiori  se  (ut  assolet) 
spiritu,  sed  ab  ipso  Deo  mitti  perhibe- 
tur.  Propter  hoc  ergo  positum  est,  ^ 
DeOj*  vel  ideo  dictum  est ,  ADeo^  ne 
cuivelbeatorura  spirituum  suum  Deus, 
antequam  Virgini ,  revelasse  putetur 
consilium,  excepto  dumtaxat  archan- 
gelo  Gabriele ,  qui  ulique  tantae  inter 
suos  inveniri  potuerit  excellentiae ,  ut 
tali  et  nomine  dignus  haberetur,  et 
nuntio.  Necdiscoptlat  nomen  a  nuntio. 
Dei  quippe  virtutem  Christum  quera 
raelius  nuntiare  decebat ,  quam  hunc  , 
quera  simile  noraen  honorat  ?  Nara  quid 
est  aliud  fortitudo,  quam  virtus  ?  Non 
autem  dedecens  aut  incongruum  videa- 
tur,  dominum  et  nuntium  corarauni 
censeri  vocabulo  :  cum  similis  in  utro- 
que  appellationis,  non  sit  tamen  utrius- 
que  similis  causa.  Aliter  quippe  Chris- 
tus  fortitudo  vel  virtus  Dei  dicitur,  ali- 
ter  Angelus.  Angelus  enim  tantum  nim- 
cupative  ,  Christus  autem  etiam  sub- 
stantive  Chrislus  Deivirtus,  et  dicitur, 
et  est,  quae  forti  armato,  qui  suum 
atrium  in  pace  custodire  solebat ,  for- 
tior  superveniens,  ipsum  suo  brachio 
■Jebellavit :  ct  sic  ei  vasa.  captivitatis 


DE  LAUDIBUS   V 

pofcnfcreripuit.  Angclus  vero  fortitudo 
Doi  appcllatus  est,  vcl  quod  hujusmodi 
merueritpraerogativamoffieii,  quo  cjus- 
dcm  nuntiarct  adventum  virtutis  :  vel 
quia  virginem  natura  pavidam,  simpli- 
ccm,vcrccundam,  dcmiraculi  novitatc 
ne  expavcscerct ,  confortare  dcberet: 
quod  et  fecit.  Ne  tinicas,  inquiens,  Ma- 
ria ,  invenisli  gratiam  apud  Deum.  Sed 
et  ipsius  sponsum  ,  hominem  utique 
nihilomrnus  humilem  ac  limoratum,  non 
irrationabilitcr  forsitan  idcm  Angclus 
confortasse  crcditur  ,  quamquam  tunc 
ab  Evangelista  non  nominetur.  Joseph  , 
in(imt,filiDavid ,  ne  timeas  accipere  Hla- 
riam  conjugem  tuam.  Convenienter  ita- 
queGabriel  ad  hoc  opuseligitur:immo 
quia  tale  illi  negotium  injungiturjrecte 
tali  nomine  dcsignatur. 

3.  Missus  est  ergo  angelus  Gabriel  a 
Deo.  Quo  ?  /n  civitatem  Galilcece,  cui  no- 
men  Nazareth.  \ideamus,  si  ( ut  ait  ISa- 
thanael  )  a  Nazarelh  potest  aJiquid  boni 
csse.  Nazareth  interprclaturflos.  Yiden- 
tur  autcm  mihi  quoddam  seraen  fuisse 
divinaj  cognitionis,  tamquam  e  coclo 
jactatum  in  terras ,  allocutiones  et  pro- 
niissiones  factae  coclitus  ad  Patres,  Ab- 
raham  scilicet,  Isaac,  et  Jacob;  dc 
quo  semine  scriptum  est :  Nisi  Dominus 
Sabaolli.  reliquisset  nohis  semen,sicut  So- 
doma  fuissemus;  et  quasi  Gomorrha  si- 
miles  essemus.  Floruit  autem  hoc  semen 
in  mirabilibus,  quae  ostensa  sunt  in 
cxitu  Isracl  de  j^^lgypto,  in  figuris  et 
ajnigmatibus  pcr  tolum  iter  in  dcserto 
usque  in  terram  promissionis,  et  dcin- 
ccps  in  visionibus  et  vaticiniis  Prophc- 
tarum ,  in  ordinationc  quoque  regni  ac 
sacerdotii  usque  ad  Christum.  Christus 
autcm  hujus  seminis  et  horum  florum 
non  immerito  fructus  esse  intelligltur, 
dicente  David :  Dominus  dabit  benigni- 
tatem,et  lerra7iostra  dabit  fruclum  suum. 
Et  itcrum  :  De  fruclu  ventris  tui  ponam 
siipcr  scdem  luam.ln Nazareth ergo  nun- 
tiatur  Christusnasciturus  :  quia  in  flore 
spcratur  fructus  processurus.  Sed  pro- 
deunte  fructu,  flos  dccidit :  quia  vcri- 
lale  apparentc  incarne,  figura  pertrans- 
iit.  Unde  et  Nazareth  civitas  Galilx'a3 
iUcitur,id  cst,  transmigrationis  :  quia 
iiasccnlc  Christo,  omnia   iila  transie- 


IRGINIS  MATRIS.  421 

runt,  quse  superius  enumeravi,  quae,  ut 
ait  Apostolus,  infiguraconlingebant  illis. 
Hos  ergo  flores  et  nos  qui  jam  fructura 
teneraus,  pertransisse  videmus  :  et  dum 
adhuc  florere  videbantur,  transituri 
praividcbantur.  Unde  David  :  Mane  si- 
cut  herbatranseat,mane  floreat  et  trans- 
eat :  vespere  decidat ,  induret  et  arcscal. 
Vespere  etenim ,  id  est ,  quando  venit 
plcnitudo  temporis ,  in  quo  misit  Deu3 
Unigcnitum  suum,  factum  ex  muliere, 
factum  sub  lege,  diccnte  ipso,  £ccc  nova 
facio  omnia ;  vetera  transierunt  et  dia- 
paruerunt,  quomodo  in  novitatesuccres- 
ccntis  fructus  flores  decidunt  et  ares- 
cunt.  Unde  rursus  scriptum  est :  Foe- 
num  aruit,  et  flos  decidil;  verbum  autem 
Domini  manet  in  (eternum.  Credo  non 
ambigis,  quin  verbura  fructus  sit;  Ver- 
bura  autera  Christus  est. 

4.  Bonus  itaque  fructus  Christus, 
quimanet  inaeternum.  Sed  ubi  estfoe- 
num  quod  aruit  ?  ubi  est  flos  qui  deci- 
dit  ?  Propheta  rcspondeat.  Omnis  cara 
foemim:  et  omnis  gloria  ejus,  tamquani 
flos  foeni.  Si  omnis  caro  foenura  :  ergo 
carnalis  ille  populus  Judaeorum  ut  foe- 
nura  aruit.  An  non  foenura  aruit ,  dum 
idem  populus  ab  orani  spiritus  pingue- 
dine  vacuus,  siccaj  littcrae  adha^sit  ? 
Annon  etiam  flos  decidit ,  quando  glo- 
riatio,  quam  habcbant  in  lege,  non  re- 
mansit  ?  Si  flos  non  decidit :  ubi  ergo 
regnum  ,  ubi  sacerdotiura,  ubi  Prophe- 
tae  ,  ubi  teraplura  ,  ubi  denique  magna- 
lia  illa  ,  de  quibus  gloriari  solcbant ,  et 
dicerc  :  Quantaaudivimus  et  cogymHmus 
ea,  etpatres  nostrinarraverunt  nobis !Et 
iterura  :  Quanta  mandavit  patribus  nos- 
tris  nola  facere  ea  fdiis  suis!  Et  ha}c  dicta 
sunt  pro  co  quod  positum  est  :  /n  Nor 
zareth  civUatem  Galilxce. 

5.  In  illara  ergo  civitatem  missus  est 
angclus  Gabriel  a  Deo.  Ad  quem  ?  Ad 
Virgincm  dcsponsatam  viro,  cui  nomen 
eratJoseph.  Quai  est  hxc  Virgo  tani  ve- 
ncrabilis,  ut  salutctur  ab  Angclo  :  tam 
humilis,  ut  desponsata  sit  fabro  ?  Pul- 
cra  permixtio  virginitatis  ct  humili- 
tatis:ncc  mcdiocriter  placet  Dco  illa 
aniina,  m  qua  ct  humilitas  commcndat 
virginitatcra,  et  virginitas  exornat  hu- 
militatcm.  Scd  quan(a   putas  vcncra- 


i22 


S.  r.ERNARDI  ABBATIS 


lione  digna  cst,  in  qua  liumilitatcin 
oxaltat  foecunditas,  ct  partus  consccrat 
virginitatem  ?  Audis  virginem ,  audis 
l)umilcm  :  si  non  potcs  virginitatcin 
humilis,  imitare  humilitatem  virginis. 
Laudabilis  virtus  virginitas ,  scd  magis 
necessaria  humilitas.  lila  consulitur , 
ista  pra^cipitur.  Ad  illam  invitaris  ,  ad 
istam  cogeris,  De  illa  dicitur  ,  QiUpo- 
iest  capere ,  capiat :  de  ista  dicitur ,  Nisi 
quis  efficialur  sicut  parndus  iste,  non  in- 
trabit  in  regnum  coalorum.  Illa  ergo  re- 
muncratur,  ista  exigitur.  Potes  denique 
sine  virginitate  salvari :  sine  humilitate 
non  potes.  Potest ,  inquam ,  placere  hu- 
militas,  quse  virginitatem  deplorat  amis- 
sam :  sine  humilitate  autem  (  audeo  di- 
cere  )  nec  virginitas  Maria^  placuisset. 
Super  quem ,  inquit ,  requiescet  S].m-ilm 
meus,  nisi super  humilem  et  quietum? Su- 
per  humilem  dixit,  non  supervirginem. 
Si  igitur  3Iaria  humilisnon  esset,  supcr 
eam  Spiritus  sanctus  non  requievisset. 
Si  supeream  non  rcquievisset,  nec  im- 
praegnassct.  Quomodo  enim  de  ipso  sine 
ipso  conciperel?Patetitaque,  quiaut  dc 
Spiritu  sancto  conciperct,  sicut  ipsa 
perhibet,  respexit  humilitatem  ancillw 
suce  Deus ,  potius  quam  virginitatcm. 
Et  si  placuit  ex  virginitate  ,  tamen  cx 
humilitatc  concepit.  Unde  constat,  quia 
etiam  ut  placcrct  virginitas,  humilitas 
proculdubio  fecit. 

6.  Quid  dicis ,  virgo  superbe  ?  Maria 
virginera  se  oblita  gloriatur  de  humili- 
tate  :  et  tu  ncgligcndo  humilitaicm  , 
blandiris  tibi  de  virginitate  ?  Respexit, 
ait  illa ,  humilitatem  ancillce  suce.  Quae 
illa  ?  Virgo  utique  sancta ,  virgo  sobria , 
virgo  devota.  Numquid  tu  castior  illa  ? 
nuraquid  devotior  ?  Aut  nuraquid  tua 
forte  pudicitia  gratior  castitate  3Iaria3  : 
ut  tu  scilicct  sine  humilitate  placcre 
sufficias  cx  tua,  quod  illa  non  potuit  ex 
sua  ?  Denique  quanto  honorabilior  cs  cx 
singulari  munere  castimoniae,  tanto  tibi 
tu  raajorera  injuriam  facis ,  quod  ejus 
in  te  decorcra  foedas  perinixtione  su- 
perbiae.  Alioquin  cxpedit  tibi  virginem 
noncsse  ,  quara  de  virginitate  insolcs- 
cere.  INon  oraniura  quidcra  est  virgini- 
tas  :  multo  tanicn  pauciorum  est  "cum 
-virginitate  humilitas.  Si  igitur  virgini- 


(atcra  in  Maria  non  poics  nisi  mirai 
stude  hurailitatcm  iraitari,  et  suffic. 
tibi.  Quod  si  et  virgo,  et  humilis  es  j 
quisquis  cs  ,  magnus  es. 

7.  Esttamcn  majus  aliquid  quod  mf- 
reris  in  Maria  :  scilicet  cum  virginitale . 
foecunditas.  A  sajculo  enira  non  est  au- 
ditura ,  ut  aliqua  siraul  raater  csset ,  et 
virgo.  0  si  et  cujus  est  matcr  attendas ! 
quo  te  tua  super  ejus  mirabili  celsitu- 
dine  ducct  adrairatio  ?  Nonne  ad  hoc , 
ut  te  vidcas  nec  satis  posse  mirari? 
Nonne  tuo ,  immo  Veritatis  judicio,  illa 
quae  Deum  habuit  filium,  super  omnes 
etiam  choros  exaltabitur  Angelorum  ? 
Annon  Deura  et  Dominum  Angelorum 
Maria  suum  audacter  appellat  filium, 
dicens  :  Fili,  quid  fecisli  nohis  sic  ?  Quis 
hoc  audcat  Angelorum  ?  Sufficit  eis ,  et 
pro  magno  habent,  quod  cura  sint  spiri- 
tus  ex  conditione,  ex  gratia  facti  sunt  ct 
vocati  Angeli,testante  David :  Quifacit, 
inquit,  Angelos  suos  spiritus.  Maria  vcro 
matrem  se  agnoscens,  majestatcra  illam, 
cui  illi  cura  reverentia  scrviunt,  cum 
fiducia  suura  nuncupat  filium.  Nec  de- 
dignatur  nuncupari  Deusquod  esse  dig- 
natus  est.  Nani  paulo  post  subdit  Evan- 
gelista  :  Et  emf  ,inquiens,  subdilus  iHis. 
Quis,  quibus  ?  Deus  ,  hominibus,  Deus, 
inquam ,  cui  Angeli  subditi  sunt,  cui 
Principatuset  Potestatesobcdiunt,  sub- 
ditus  erat  Mariae:  nec  tantum  Maria3 , 
sedetiara  Joscphpropter  Mariam.  Blirare 
ergo  utruralibet ,  ct  (ilige  quid  araplius 
raireris,  siv&Filii  benignissimam  digna- 
tionem ,  sive  Matris  excellentissiraara 
dignitatcm.  Utrimque  stupor,  utrim- 
quc  miraculum.  Et  quod  Deus  fcrainae 
obtemperet,  humilitas  absque  exemplo : 
etquod  Deo  femina  principetur,  subli- 
mitas  sine  socio.  In  laudibus  virginum 
singularitcr  canitur,  quod  scquuntur 
Agnum  quocumque  ierit.  Quibus  ergo 
laudihus  judicas  dignara,  quae  etiam 
praeit  ? 

8.  Disce  homo  obedire  ;  disce  terra 
subdi;  disce  pulvis  obtcjnperare.  De 
Auctore  tuo  loquens  Evangelista,  Et 
erat,  inquit,  suhdilus  Hlis,hdLiid  dubiura 
quin  Mariai  etJosepli.Erubesce,superbe 
cinis  !  Deus  se  humiliat ,  ct  tu  te  exal- 
tas?Deus  se  hominibus  subdit.  et  tu 


DE  LAUDIBUS  VI 

dominari  gcslicns  Iiorainibus ,  tuo  te 
praeponis  auctori  ?  Utinara  raihi  aliquan- 
do,  talc  aliquid  cogitanli,  Deusrcspon- 
dcre  dignclur,  quod  ct  suo  incrcpando 
respondit  Aposlolo  :  Fadc  ,  inquit ,  2>ost 
ine  satana ,  quia  non  sapis  ea  qucB  Dei 
sunt.  Quoties  enim  hominibus  praeesse 
desidero ,  toties  Dcura  meura  praeirc 
coutendo :  ct  tunc  vcre  non  sapio  ea 
quaj  Dci  sunt.  De  ipso  nara({ue  dictura 
est  :  Eter.al  subditus  Ulis.  Si  liorainis,  o 
homo,  iraitari  dcdignaris  exeraplum, 
certe  non  crit  tibi  indignura  scqui  Auc- 
torera  tuuni.  Si  non  potcs  forsitan  scqui 
eura  quocuraque  icrit,  dignare  \cl  se- 
qui  quo  tibi  condcsccndit.  IIoc  cst,  si 
non  potes  sublimcni  inccdcre  seraitani 
virginitatis,  scqucre  vel  Deura  per  tu- 
tissimam  viara  humilitatis :  a  cujus  rec- 
titudine  si  qui  etiam  dc  virginibus 
deviaverint,  ut  vcrura  fatear,  nec  ipsi 
sequuntur  Agrium  quocumtiue  ierit. 
Sequitur  quidcra  Aguura  coinquinatus 
huinilis,  scquitur  ct  virgo  supcrbus;  scd 
iieutcr  quocunique  ierit  :  quia  nec  ille 
ascendere  potcst  ad  munditiara  Agui , 
qui  sine  niacula  cst;  ncc  is  ad  cjusdem 
inansuetudincni  dcsccndcrc  dignatur, 
qua  scilicct  non  corara  tondente ,  sed 
coram  occidente  se  obrautuit.  Attaraen 
salubriorem  elegit  sequendi  partem  in 
humilitate  peccator,  quam  in  virgini- 
lale  superbus  :  cum  ct  illius  imraundi- 
tiam  sua  hurailis  satisfactio  purget ,  et 
hujus  pudicitiarasuperbia  inquinct. 

9.  Sed  fclix  Maria,  cui  nec  hurailitas 
defuit,  nec  virginitas.  Et  quidcra  sin- 
^uiaris  virginitas,  quamnon  teracravit, 
scd  honoravit  foecunditas:  et  niliilomi- 
nus  spe<;ialis  huniilitas,  quam  non  abs- 
tulit,  scdextulit  foecunda  virginitas : 
et  incomparabilis  prorsus  foecunditas, 
quara  virginitas  simul  comitatur  ct  hu- 
militas.Quidhorum  non  mirabile  ?  quid 
non  incomparabile?quidnonsingulare? 
Slirum  vero  si  non  haisitas  iu  eorum 
ponderatione  ,  quid  tua  judiccs  dignius 
admiratione  ,  utrum  videlicct  potius 
»lupcnda  sit  foecunditas  in  virgine  ,  an 
iu  matrcintcgritas  :  sublimitas  inprolc, 
aucuralantasublimitatc  hurailitas.  Msi 
quod  indubitanter  horum  singulis  prae- 
fcicuda  sunt  simul  cuncta,  et  incompt^- 


RGINIS   MATRIS.  423 

rabilitcr  exccllentius  cst  atque  felicius, 
omniapercepisse.  quani  aliqua.Et  quid 
mirura  si  Deus,qui  rairabilis  lcgitur  et 
cernitur  in  sanclis  suis ,  mirabiliorcm 
se  exhibuit  in  Matre  sua  ?  Vencramini 
ergo,  conjuges,  in  carne  corruptibili 
carnis  integritatera  :  rairamini  etiam 
vos,  sacra)  virgines,  in  virgine  fcccun- 
ditatem  :  iinitamini,  orancs  homines, 
Dei  Matris  hurailitatera.  Ilonorate, 
sancti  Angeli ,  vestri  Rcgis  Matrera,  qui 
nostra)  adoratis  Virginis  Prolera ,  ipsum 
utique  nostrura  pariter  ac  vestrum  re- 
gem,  nostri  genoris  reparatorem,  vcs- 
tra)  civitalis  instauratorem.  Cujus  apud 
vostara  sublimis,  inter  nos  tam  humilis, 
a  Yobis  pariter,  et  a  nobis  detur  et  dig- 
nitati  dcbita  reverentia ,  et  dignationi 
honor  et  gloria  in  saeculu  sa^culorum  , 
Amen. 


HOMILIA  II. 

■f.  NovuM  quidera  canticura  illud , 
quod  solis  dabitur  in  regno  Dei  cantare 
virginibus,  ipsara  virginum  Rcginam 
cum  CKteris,  immo  primam  inter  caete- 
ras  esse  cantaturam  ,  nemo  est  qui  ara- 
bigat.  Puto  autera  illam,  pra.4er  illud 
quod  solis  licct,  cum  omnibus  taraen 
virginibus  ei  (  ut  dixi  )  coraraune  erit, 
dulciori  quodam.  atque  elegantiori  car- 
raine  la^tificaturara  esse  civitatera  Dei. 
Cujus  utique  dulcisonos  dcpromere  vel 
exprimere  modulos  ne  ipsarum  quidem 
virginum  ulla  digna  invenietur  :  quia 
soli  mcrito  dccantandum  servabitur, 
quffi  sola  de  partu  ,  ct  partu  divino  glo- 
riatur.  Gloriatur  dixerim  de  partu,  non 
in  so  ,  sed  in  ipso  qucra  peperit.  Dcus 
siquidem  (  Deus  enim  est  queni  pepe- 
rit )  Matreni  suara  singulari  in  coelesti- 
bus  donaturus  gloria,  singulari  in  terris 
prajvenire  curavit  et  gratia  ,  qua  vide- 
licet  incffabiliter  et  intacta  conciperet, 
et  parcret  incorrupta.Porro  Deo  hujus- 
niodi  decebat  nativitas,  qua  non  nisi  de 
Virgine  nasceretur  :  lalis  congracbat  et 
Virgini  partus,  ut  non  parerct  nisi 
Dcura.Proiude  factor  hominum  ut  homo 
fiercl,  nasciturus  de  hominc,  talem  sibi 
ex  oranibus  debuit  deligcre,  iinrao  con- 
dcrc  matrcni.qualcra  ct  se  decerc  scic- 


m 


S.  BERNAR 


hA  j  et  sibi  novcrat  placituram.  Yoluit 
itaquc  essc  virginem  ,  de  qua  immacu- 
lata  immaculatus  proccdcret ,  omnium 
inaculaspurgaturus  :  voluitctliumilem, 
<le  qua  mitis  et  liumilis  corde  prodiret, 
liarum  in  se  virtutum  necessarium  om- 
nibus  saluberrimumque  exemplum  os- 
tensurus.  Dedit  ergo  Virgini  partum  , 
qui  ei  jam  ante  et  virginitatis  inspira- 
Ycrat  votum,  ct  humilitatis  pra^rogave- 
rat  meritum.  Alioquin  quomodo  Ange- 
lus  cam  in  sequentibus  gratia  plenam 
pronuntiat,  si  quippiam  vel  parum  boni, 
quod  ex  gratia  non  csset,  habebat? 

2.  Ut  igitur  quse  Sanctum  sanctorura 
conceptura  erat  pariter  et  paritura, 
sancta  esset  corpore,  accepit  donum 
virginitatis  :  ut  esset  ct  mente,  accepit 
et  humilitatis.  Ilis  nimirum  Virgo  regia 
gemmis  ornata  virtutum,  geminoque 
mentis  paritcr  et  corporis  decore  prae- 
fulgida,  specie  sua  et  pulcritudine  sua 
in  coelestibus  cognita,  coeli  civium  in 
se  provocavit  aspectus,  ita  ut  et  Regis 
animum  in  sui  concupiscentiam  incli- 
naret,  et  coelestem  nuntium  ad  se  de 
supernis  educeret.  Et  hoc  cst  quodnobis 
hic  Evangelista  commendat,  cum  An- 
gelum  perhibet  a  Deo  destinatum  ad 
Virginem  :  A  Deo ,  inquit ,  ad  virgimm : 
id  est,  a  celso  ad  humilem,  a  Domino 
ad  ancillam,  a  Creatore  ad  crcaturam. 
Quanta  dignatio  Dei !  quanta  Virgiiiis 
cxcellentia!  Currite  matres,  currite 
liiiae,  curritc  omnes,  quae  post  Evam, 
ct  ex  Eva ,  ct  parturimini  cum  tristitia  , 
ct  parturitis.  Adite  virginalcm  thala- 
mum,  ingredimini ,  si  potestis,  pudi- 
cum  sororis  vestrae  cubiculura.  Eccc 
enim  Deus  mitlit  ad  Virginem,  ecce 
affatur  Angelus  Mariam.  Apponite  aurem 
parieti,  auscultate  quid  nunliet  ei ,  si 
fortc  audiatis  unde  consolemini. 

3.  Lsetare,  pater  Adam,  sed  magis 
tii ,  0  Eva  mater ,  exsulta ,  qui  sicut  om- 
nium  parentes ,  ita  omniiun  fuistis  per- 
cmptores;  et,  quod  infclicius  est. 
prius  percmptores,  quam  parentes. 
Ambo ,  inquam ,  corisolamini  super  filia; 
ct  tali  rilia;sed  illa  amplius,  de  (;ua 
malum  ortum  est  prius,  cujus  oppro- 
brium  in  omnes  pcrtransiit  mulieres. 
Instatnamque  tcmpus,  quojam  tollatur 


l)t  AbbAtis 
opprobrium,  nec  habcat  vir  quid  cau- 
setur  adversus  feminam  :  qui  utiquc 
dum  se  imprudcnter  excusare  conare- 
tur,  crudeliter  illam  accusarenon  cunc- 
tatus  est ,  diccns  :  Mwr/cr ,  quam  dedisti 
mihi,  dedit  mihi  de  ligno ,  et  comedi.. 
Propterea  curre ,  Eva,  ad  Mariam ;  curre 
mater  ad  filiam;  filia  pro  matre  respon- 
deat,  ipsa  matris  opprobrium  auferafc, 
ipsa  patri  pro  matre  satisfaciat :  quia 
ccce  si  vir  cecidit  pcr  feminara,  jam 
non  erigitur  nisi  per  ferainam.  Quid 
dicebas,  o  Adam  ^  Mulier ,  quam  dedisti 
mihi,  dedit  mihi  de  ligno,  et  comedi.  Verba 
malitia)  sunt  haec ,  quibus  magis  augeas 
quam  delcas  culpam.  Verumtamen  Sa- 
pientia  vicit  malitiam ,  cum  occasionem 
venise ,  quam  a  te  Deus  interrogando 
elicere  tentavit,  sed  non  potuit;  in 
thesauro  indeficientis  suse  pietatis 
invenit.  Redditur  nempc  femina  pro 
femina,  prudens  pro  fatua,  humilis 
pro  superba;  quse  pro  ligno  mortis 
gustum  tibi  porrigat  vitse,  et  pro  vene- 
noso  cibo  illo  araaritudinis  dulccdi- 
nem  pariat  fructus  setcrni.  Muta  ergo 
iniquse  excusationis  vcrbum  in  voccm 
gratiarum  actionis,  et  dic  :  Domine, 
mulicr,  quam  dedisti  milii,  deditmihi 
de  ligno  vitje,  et  comedi  :  et  dulcc 
factura  est  super  mel  ori  mco,  quia 
in  ipso  vivificasti  rae.  Ecce  cnim  ad 
hoc  missus  cst  Angelus  ad  Virginem. 
0  admirandam  et  omni  hOnore  dignis- 
siraam  Virginem !  o  leminam  singulari- 
ter  venerandam ,  super  omnes  feniinas 
adrairabilem,  parcntum  reparatricem, 
posterorura  vivificatricem! 

4.  Missus  est^  inquit,  Angelus  ad  Vir- 
ginem.  Virginem  carne,  virginem  men- 
te ,  virginem  professione ,  virginem  de- 
nique,  qualem  describit  Apostolus, 
mente  et  corpore  sanctam ;  nec  noviter , 
nec  fortuitu  invcntara,  sed  a  sseculo 
electam,  ab  Altissimo  prsecognitara  et 
sibi  proeparatara ,  ab  Angclis  servatara , 
a  Patribus  praesignatara ,  a  Prophetis 
promissam.  Scrutare  Scripturas,  ct 
proba  quae  dico.  Visne  ut  et  ego  aliqua 
ex  his  testimonia  hic  inseram?  Ut  pau- 
ca  loquar  dc  pluribus,  quam  tibi  aliam 
prajdixisse  Deus  videtur,  quando  ad 
serpcntem  ait :  Inimicitias  ponam  intcr  te 


DE  LAUDIBUS   V 

et  mulierem?  Li  si  adhuc  dubitas  quod 
de  Maria  iioa  dixerit,  auJi  (luod  sequi- 
t\ir  :  Ipsa  contei'et  caput  tuani.  Cui  haec 
servata  victoria  cst ,  nisi  Maria?  ?  Ipsa 
procul  dubio  caput  contrivit  venena- 
tum ,  quae  omnimodam  maligni  sugges- 
tionem  tam  de  carnis  illeccbra,  quam 
de  mentis  superbia  deduxit  ad  nihilum. 

5.  Quam  vero  aliam  Salomon  rcqui- 
rebat,  cum  dicebat :  Mulierem  fortem 
quis  imeniet  ?  Noverat  quippe  vir  sapiens 
hujus  sexus  infirmitatem,  fragile  cor- 
pus,  lubricam  mentem.  Quia  tamen  et 
Dcum  legeratpromisisse,et  ita  vidcbat 
congruere ,  ut  qui  viceratper  feminam , 
vinceretur  per  ipsam ,  veliementcr  ad- 
mirans  aiebat  :  Mulierem  fortem  quis 
inveniet?  Quod  est  dicere  :  Si  ita  de 
manu  feminae  pendetetnostra  omnium 
salus,  et  innoccntioe  restitutio,  et  de 
hoste  victoria  :  fortis  omnino  necosse 
estutprovideatur,  quce  ad  tantumopus 
possit  essc  idonca.  Sed  mulierem  for- 
tem  quis  invenict?  At  ne  hoc  quajsisse 
putetur  dcspcrando,  subdit  prophctan- 
do  :  Procul  et  de  uUimis  finibus  pretium 
cjus ,  hoc  est  non  vile ,  non  parvum ,  non 
mediocre,  non  denique  de  terra:  sed 
de  coelo,nec  de  coelo  proximo  terris 
pretium  fortis  hujus  mulieris,  sed  a 
summo  coelo  egrcssio  ejus.  Quid  deinde 
rubus  ille  quondam  Mosaicus  portendc- 
bat,flammas  quidem  en)ittens,sed  non 
ardens,  nisi  3Iariani  parientem,  et  do- 
loreni  non  sentientem?  Quid  rogo,  vir- 
ga  Aaron  florida,  nec  humcctata,  nisi 
ipsam  concipicntem,  quamvis  virum 
non  cognosccntem?  IIujus  magni  mira- 
culi  majus  mysterium  Isaias  edisserit, 
dicens  :  Egrcdietur  virga  de  radice  Jcsse, 
cl  flos  de  radicc  ejus  ascendet;  virgam, 
virginem;  llorem  ,  virginis  partum  in- 
lelligens. 

6.  Sed  si  tibi  quod  nunc  iu  flore  Chris- 
tus  intclligi  dicitur,  superiori  videtur 
adversari  scntentiae,  qua  nou  virgK 
flore ,  sed  floris  fructu  designari  dice- 
hatur;  noveris  in  eadem  Aaronica  virga 
{{[nx  non  solum  floruit ,  sed  et  fronduit, 
ct  fructum  cmisit)  non  solum  flore  vel 
fructu,  sed  ipsis  ctiam  frondibus  cuin- 
deni  siguificari.  Novcris  et  apud  Moy- 
5CU  nec  fructu  virgae,  nec  florc,  scd 


IRGINIS  MATRIS.  123 

ipsa  virga  demonstrari ;  illa  utique  vir- 
ga,  qua  feriente,  aqua  vel  dividitur 
transituris,  vel  de  petra  excutilur  bi- 
bituris.  Nullum  autem  inconvcnieus  est, 
diversis  rebus  diversis  ex  causis  Chris- 
tum  figurari ;  et  in  virga  quidem  poten- 
tiam,  in  flore  vero  fragranliani ,  ia 
fructu  autem  saporis  dulcedinem,  iii 
frondibus  quoque  scdulam  ejus  intelli- 
gi  protectionera,  qua  videlicet  parvu- 
los  ad  se  confugientes  sub  umbra  ala- 
rum  suarum  protegere  non  desinit,  sive 
ab  aestu  carnalium  desideriorum ,  sive 
a  facie  impiorum,  qui  eos  afflixerunt. 
Bona  et  desiderabilis  umbra  sub  alis 
Jesu ,  ubi  tutuin  est  fugientibus  refu- 
gium,  gratum  fessis  refrigerium.  Miso- 
rerc  mci ,  Domine  Jesu ,  miserere  mei : 
quoniain  in  te  confidit  anima  mea,  cfc 
in  umbra  alarum  tuarum  sperabo  , 
donec  transeat  iniquilas.  In  hoc  tameii 
Isaiae  testimonio ,  florem  Filium ,  vir- 
gain  intelligeMatremrquoniam  etvirga 
floruit  absque  germine,  et  virgo  conce- 
pit  non  ex  homiue.  Nec  virga?  virorcm 
floris  loesit  cmissio  ,  nec  virginis  pudo- 
rcm  sacri  parlus  editio. 

7.  Proferamus  et  alia  Virgini  Matri, 
Deoque  Filio  congrua  de  Scripturis  tes- 
timonia.Quid  illud  Gedeonis  vellus  sig- 
nificat,  quod  utique  de  carne  tonsum, 
sedsine  vulnere  carnis  in  area  ponitur, 
et  nunc  quideni  lana ,  nunc  vcro  arca 
rore  perfunditur,  nisi  carnem  assump- 
tam  de  carne  Virginis,  et  absque  detri- 
mento  virginitatis?  Cui  ulique  distil- 
lantibus  coelis  tota  se  infudit  plenitudo 
divinitatis:adeo  ut  ex  hac  plenitudinn 
omnes  accepcrimus,  qui  vere  sino 
ipsa  non  aliud  quam  terra  arida  sumu>. 
Huic  quoque  Gedeonico  facto  propheli- 
cuin  dictum  pulcre  satis  convenire  vi- 
delur,  ubi  legitur  :  Dcsccndet  sicut  phi- 
via  in  vcllus.  Nam  per  hoc  quod  sequitur 
ct  sicut  stcUicidia  stUlantia  super  terram, 
idcm  datur  intelligi,  quod  per  inven- 
tain  rorc  madidam  aream.  Pluvia  nem- 
pe  voluntaria,  (luam  segregavit  Deus 
haereditati  suk  ,  placidc  prius  et  absqun 
strepitu  opcralionis  humana},  suo  so 
quietissimo  illapsu  virgineuin  demisit 
in  uterum  :  postmodum  vcro  ubique 
tcrrarum  difl"usa  cst  pcr  ora  pra?dicato- 


^26  S.   CERNARD 

rum,nonjam  sicut  pluria  iu  vellus, 
scd  sicut  stillicidia  stlllanlia  super  ter- 
ram,  cum  quodam  utique  stropitu  vcr- 
borum,ac  sonitu  miraculorum.  Siqui- 
dcm  recordata)  sunt  nubcs  ill3e,qune 
portabant  pluviam,  praeccptum  sibi 
fuisse  cum  mittercutur  :  Quod  dko  vo~ 
bis  in  teiiebris ,  dicite  in  lumine;  et  quod 
in  aure  auditis,  prcedicale  super  tecta. 
Quod  et  fecerunt  :  etcnini  in  omnem 
ierram  e.x?p<7  sonus  €orum,et  in  fines 
orbis  terrcc  verba  eorum. 

8.  Audiamus  et  Jcremiam  nova  vete- 
ribus  vaticinantem,  et  quem  prassen- 
tem  monstrare  non  poterat ,  venturum 
ct  ardenter  desiderantem ,  et  fidenter 
promittentem  :  Novum  ,  inquit,  crcant 
Dominus  super  terram  :  femina  cir- 
cumdabit  virum.  Quae  est  htxic  iemina? 
Quis  vero  iste  vir?  Aut  si  vir,  quo- 
modo  a  femina  circunulatus?  Aut  si  a 
femina  circumdari  potest,  quomodo 
vir?  Et  ut  apcrtius  dicam,  quomodo 
potest  simul  et  vir  esse ,  et  in  utero 
matris?  hoc  est  cnim  virum  a  femina 
circumdari.  Novimus  viros ,  qui  scilicet 
infantiam ,  pueritiam ,  adolescentiam , 
atquc  juvcntutcm  transcuntcs,  ad  gra- 
dum  usque  senectuti  proximum  perve- 
nerunt.  Qui  ergo  jam  adeo  grandis  cst, 
quomodo  a  femina  circumdari  potest  ? 
Sidixisset,  Fcmina  circumdabit  infan- 
tem;  vel,  Fcmina  circumdabit  parvu- 
lum;nec  novum  viderstur,  necmirum. 
Nunc  autem  quia  nil  tale  posuit ,  scd 
dixit  virum,  qua^rimus  quse  sit  hsec 
novitas,  quam  Dcus  fecit  in  terra,  ut 
fcmina  circumdaret  virum,  ct  vir  intra 
feminci  unius  corpusculi  membra  sese 
cohiberet?  quidest  lioc  miraculi  ?  Num- 
quid  potest  homo,  ut  ait  Nicodemus,m 
ventrem  matris  suce  iterato  inlroi^^e ,  el 
renasci  ? 

9.  Sed  verto  me  ad  conceptum  par- 
tumque  virginalem ,  si  fortc  inter  plu- 
rima  nova  ac  mira,  quae  4bi  profccto 
inspicit  qui  diligcnter  inquirit,  etiam 
hanc,quam  de  Prophcta  protuli,re- 
periam  novitatem.  Porro  ibi  agnoscitur 
longitudo  brevis,  latitudo  angusta,  alti- 
tudo  subdita,  profunditas  plana.  Ibi 
agnoscitur  lux  non  luccns ,  verbum  in- 
fanSj  aqua  siticns,  panis  esuricns.  Vi- 


I   ARBATIS 

deas,  si  attcudas,  potentiam  regi,  sa- 
picntiam  instrui ,  virtutem  sustcntari : 
Deum  dcniquc  lactcntem ,  scd  Angcloa 
rcficicntem ;  vagicntem,  sed  miscros 
consolantcm.  Vidcas,  si  attendas,  tiis- 
tari  la3titiam,pavere  fiduciam,salutcm 
pati ,  vitam  mori ,  fortitudinem  infirma' 
ri.  Sed,quod  non  minus  mirandum  est, 
ipsa  ibi  cernitur  tristitia  laetificans, 
pavor  confortans,  passio  salvans,  mors 
vivificans ,  infirmitas  roborans.  Cui  jam 
illud  quoque  non  occurrat,  quod  quaerc- 
bam?  Numquid  non  facile  tibi  est  intcr 
haec  fcminam  agnosccre  virum  circum- 
dantem ,  cum  Mariam  videas  virum  aj)- 
probatum  a  Deo  Jcsum  suo  utcro  cir- 
cumplcctentem?  Virum  autcm  dixcrim 
fuisse  Jesum ,  non  solum  jam  cum  dicc- 
retur  vir  propheta,polens  in  opere  et  ser- 
mone ,  sed  etiam  cum  tencra  adhuc 
infantis  mcmbra  Dei  mater  blando  vcl 
foveret  in  gremio ,  vel  gestaret  in  utero. 
Vir  igitur  erat  Jcsus  necdum  etiam  na- 
tus,sed  sapicntia,  non  setate;  animi 
vigore,nonviribuscorporis;maturitatc 
sensuum ,  non  corpulcntia  membrorum. 
Ncque  enim  minus  habuit  sapientia;, 
vel  potius  non  minus  fuit  sapicntia 
Jesus  conceptus ,  quam  natus ,  parvus , 
quam  magnus.  Sive  crgo  latens  in  utcro, 
sive  vagicns  in  praescpio,  sive  jam 
grandiusculus  interrogans  doctores  iii 
tcmplo ,  sive  jam  perfectae  aetalis  doccns 
in  populo,  aeque  profccto  plenus  fuit 
Spiritu  sancto.  Nec  fuit  hora  in  qua- 
cumque  aetafe  sua,  qua  de  plenitudiue 
illa  quam  in  sui  conccptione  accepit 
in  utcro,  vel  aliquid  minuerctur,  vel 
aliquid  cidem  adjiccrctur  :  scd  a  prin- 
cipio  perfcctus,  a  principio,  inquam, 
plcnus  fuit  spiritu  sapientiae  et  intel- 
lectus,  spiritu  consilii  ct  fortitudinis , 
spiritu  scientiae  ct  pietatis,  spiritu  ti- 
moris  Domini. 

iO.  Ncc  temoveat,quod  de  ipsolegis 
in  alio  loco  :  Jesus  autem  proficiebat  sa- 
pientia,€t  cetate,et  gratia  apud  Deuni 
et  homines.  Nam  quod  de  sapientia  ct 
gratia  hic  dictum  cst,  non  sccunduiu 
quod  erat,  scd  secundum  quod  appare- 
bat,  intelligendum  est :  non  quia  vidc- 
licet  aliquid  ci  novum  accederct,  quod 
cinte  non  haberctjscd  quod  acccdcre 


DE  LAUDIBUS  YI 

vidoretur,  quando  volcbat  ipso,  ubi 
vidoretur.  Tu,homo,cuni  proUcis,  non 
quando,  nec  quantum  vis  proficis  :  sod 
te  neaciente  tuus  modcratur  profcctus, 
tua  vi(a  disponitur.  At  vcro  puer  Josus, 
qui  disponitvitani  tuam,  ipse  dispono- 
bat  et  suam,  ct  quando  volebat,  ct 
quibus  volebat  sapiens  apparebat,  quan- 
do  et  quil)us  volobat  sapicntior  ,  quan- 
do  et  quibus  volcbat  sapientissimus  : 
quamquam  in  se  numquam  esset  nisi 
sapicntissimus.  Similiter  et  cum  sem- 
per  omni  gratia  plenus  fuisset,  sive 
quam  apud  Deum ,  sivc  quam  apud  ho- 
mincs  habere  doberet;  pro  suo  tamen 
arbitrio  eam  nuuc  plus,  nunc  minus 
ostentabat ,  prout  cerncntium  vel  me- 
ritis  congruere,  vcl  saluti  expedire 
sciebat.  Constat  ergo,  quia  sempcr  Je- 
sus  virilcm  animum  habuit,  ctsi  scm- 
per  iu  corpore  vir  non  apparuit.  Cur 
deniquc  dubito  virum  fuisse  in  utcro, 
quem  inibi  Deum  fuisse  non  ambigo  ? 
Minus  quippe  est  esse  virum,  quam  esse 
Dcun. 

H.  Sed  vide  si  non  etiam  hanc  Jere- 
miae  novitatcm  Isaias  lucidissime  apcrit, 
qui  et  novos  superius  Aaronicos  llores 
exposuit.  Ecce ,  inquit,  virgo  concipiet, 
et  pariet  filium.  En  habes  feminam,  sci- 
licet  Yirginem.  "Nis  et  dc  viro  audire 
quis  scit?  Et  vocahitur ,  ait,  nomen  ejus 
Emmanucl ,  id  est ,  Nobiscum  Deus.  Fe- 
mina  itaque  circumdans  virum ,  Yirgo 
estconcipicns  Deum.  Yides  quam  pul- 
cre  ct  concorditcrSanctorum  mira  facta 
et  mystica  dicta  sibi  inviccm  concinant. 
Vidcs  quam  stupcndum  sit  hoc  unum 
de  Yirgine  et  in  Yirgine  factum  mira- 
culum,quod  tot  miracula  prajvenerunt, 
tot  oracula  promisorunt.  Unus  nimirum 
fuit  spirilus  Prophetarum  :  et  licct  di- 
versis  modis,  signis  et  temporibus; 
eamdem  rcm  divcrsi,nondivcrso  spiri- 
tu,  et  pra;viderunt,  et  pra^dixorunt. 
Quod.Moysi  monstratum  est  in  rubo  et 
ignc ,  Aaroni  in  virga  et  flore ,  Gedeoni 
in  voUere  ct  rore;  hoc  apcrtc  Salomon 
pra^dixit  in  forti  mulicre  etcjus  pretio; 
apertius  Jcremias  pra^cinuit  de  fomina 
et  viro,  apertissime  Isaias  declaravit 
deYirgine  ct  Dco,Gabriel  tandom  ex- 
Libuit  ipsam  Virginem  salutando.  Ipsa 


RGINIS  MATRIS.  127 

namque  ost,  dc  qua  nunc  Evangelista  : 
Missus  est,  ait ,  Ancjelus  Gahriel  a  Deo  ad 
Firgincm  ,  desponsalam  JosepJi. 

i2.  Ad  Virijinem ,  inquit ,  desponsatam, 
Quarcdcsponsatam?Cum  esset,  inquam, 
virgo  electa,  et,  ut  ostonsum  est ,  virgo 
conceptura  ,  virgo  paritura,  mirum  cur 
desponsata  fuerit,non  nuptura.  Num- 
quid  vcl  lioc  casu  factum  quis  dixerit? 
Non  est  casu  factum,  quod  rationabilis 
causa  commendat,  causa  valde  utilis  et 
necessaria,  et  divini  prorsus  adinvon- 
tione  consilii  digna.  Dicam  quod  mihi, 
immo  quod  ante  me  Patribus  visum  fuit. 
Illa  utique  fuitratio  desponsationis  IMa- 
ria;,  qua?  et  dubitationis  Thom».  Mos 
siquidem  Judaeorum  erat,  ut  a  die  de- 
sponsationis  suaj ,  usquc  ad  tempus  nup- 
tiarum,  sponsis  sponsa?  tradcrentur 
custodiondae  :  quatenus  oarum  ipsi  eo 
sibi  pudiciliam  curiosius  scrvaront ,  quo 
sibi  ipsi  fidoliores  exsisterent.  Sicut 
ergo  TJiomas  dubitando ,  palpando ,  con- 
stantissimus  factus  est  Dominicae  con- 
fessor  resurrectionis  :  ita  et  Joscpli 
Mariam  sibi  dcsponsando  ,  cjusquecon- 
versationem  in  tompore  custodiae  slu- 
diosius  comprobando,  factus  est  pudici- 
tiae  fidelissimus  testis.  Pukra  utriusque 
rei  convenientia  et  dubitatio  Thomae, 
et  desponsatio  ^laria;.  Poterant  quidoiu 
similis  crroris  laqueum  nobis  injiccrc, 
fidei  videlicet  in  illo,  castitatis  in  illa, 
veritatera  in  suspicionem  adducere  : 
sed  valde  prudcnter  et  pie  factum  est 
pcr  conlrarium ,  ut  unde  metuobatur 
suspicio,  firma  sit  cerlitudo.lVam  et  de 
1'ilii  rosurroctione  citius  quidem  ego, 
qui  infirmus  sum,  crediderim  Thoma) 
dubitanti  ct  palpanti,  quam  Copha;  au- 
dienti  ct  credonti  :  ot  de  Matris  conti- 
nentia  facilius  Sponso  cjus  custodienti 
ct  expcricnti ,  quam  ipsi  quoque  Vir- 
gini  dc  sola  sua  conscientia  s(!  defen- 
denti.  Dic  ,  qnxso ,  quis  eam  videns  non 
dosponsatam  ot  gravidam ,  non  potius 
dicerot  merctriccm  quam  virginem.? 
Non  autcm  dccebat  hoc  dici  de  Malre 
Domini.  Tolcrabilius  veroatque  hones- 
tius  fuit,  putari  ad  tcmpus  Christum 
de  conjugio  fuisse  natum,  quara  do 
fornicatione. 

lo.  Sed  non  poterat,  iuquis,  Deus 


428  S.   BERNAR 

apertum  aliquod  ostcndere  signum,  quo 
vidclicet  fieret,  ut  ejus  ncc  ortus  infa- 
maretur,  nec  Mater  criminaretur?  Po- 
terat  utique;  sed  non  poterat  latere 
daemones,  quod  scirent  homincs.  Opor- 
tebat  autem  a  Principe  mundi  aliquam- 
diu  celari  divini  consiiii  sacramentum : 
non  quod  Deus,  si  palam  opus  suum 
facere  vellet,  impediri  posse  ab  illo 
metueret :  scd  quia  ipse,  qui  non  so- 
lum  potcnter,  sed  etiam  sapienter  quse- 
cumque  voluitfecit,  sicut  in  omnibus 
operibus  suis  quasdam  rerum  vel  tem- 
porura  congruentias  propter  ordinis  pul- 
critudinem  servare  consuevit  :  ita  in 
lioc  quoque  tam  magnifico  operc  suo, 
nostraj  videlicet  reparationis,  non  tan- 
tum  potentiam  suam,  sed  et  pruden 
tiam  ostendere  voluit.  Et  quamquam 
illud  aliter,  quomodo  vellet,  perficere 
potuisset;  placuit  ei  tamen  eo  pctius  ct 
modo,  et  ordine  hominem  sibi  reconci- 
liare,quo  noverat  cecidisse  :  ut  sicut 
diabolus  prius  seduxit  feminara,  et 
postmodum  virura  per  feminam  vicit : 
ita  prius  a  femina  virgine  seduceretur, 
et  post  a  viro  Christo  aperte  debellare- 
tur  :  quatenus  raalitise  fraudi  dura  ars 
pietatis  illuderet,  ac  raaligni  fortitudi- 
nem  Christi  virtus  contereret,  diabolo 
Deus  et  prudentior  appareret,  et  for- 
tior.  Ita  quippe  decuit  incarnatam  Sa- 
pientiam  spiritualera  vincere  raalitiani, 
quo  non  solum  attingeret  a  fine  usque 
ad  finem  fortiter,  sed  et  disponeret 
omnia  suaviter.  Attingit  autera  a  fine 
usque  ad  finem ,  id  est  a  coelo  usque  ad 
infernum.  Si  asecndero ,  inquit,  in  cce- 
lum,  tu  illic  es  :  si  descendero  in  infer- 
num,  ades,  Ctrobique  vero  fortiter, 
quando  et  de  supernis  expulit  super- 
Lum,  et  apudinferos  spoliavit  avarum. 
Conveniens  ergo  erat,  ut  suaviter  quo- 
que  orania,  coeleslia  scilicet  et  terrena 
disponeret :  quatenus  et  illinc  dejiciens 
inquietura,  reliquos  in  pace  Jirmaret ;  et 
hic  debellaturus  in^idum,  nobis  prius 
sus  humilitatis  et  mansuetudinis  valde 
necessariura  exeraplum  relinqueret  : 
sicque  mirabili  fieret  moderaraine  Sa- 
pientiae ,  ut  et  suis  suavis ,  et  hostibus 
fortis  appareret.  Quid  enira  prodesset 
diabolum  a  Dco  vinci ,  nobis  maueuti- 


DI  ABBATI5 
bus  superbis?  ^ecessario  igitur  despon- 
sata  est  Maria  Joseph%  quando  pcr  hoc 
et  a  canibus  sanctum  absconditur,  et  a 
sponso  virginitas  comprobatur,  et  Vir- 
ginis  tam  verecundiai  parcitur,  quaia 
famaj  providetur.  Quid  sapientius,  quid 
dignius  divina  providentia?  Uno  tali 
consilio  secretis  coelestibus  et  admit- 
litur  testis,  et  excluditur  hostis,  et  in- 
tegra  servatur  faraa  Yirginis  Matris. 
Alioquin  quando  pepercisset  justus  adul- 
terse  ?  scriptura  est  autem  :  Joseph  au- 
ieui  vir  ejus ,  cum  esset  justus ,  cl  nollet 
eam  traducere ,  voluit  occuUe  dimittere 
eam.  Bene,  cura  esset  justus,  noluit 
cam  traducere  :  quia  sicut  nequaquara 
justus  esset,  si  cognitara  ream  consen- 
sisset :  sic  nihilominus  justus  non  esset, 

.'  si  probatara  innoxiara  conderanasset. 
Cum  ergo  justus  csset,  et  noUet  eam 
traducere,  voluit  occulte  diraittero 
eam. 

14.  Quare  voluit  dimittere  eara?  Ac- 
cipe  et  in  hoc  non  meam,  sed  Patruni 
scntentiara.  Propter  hoc  Joseph  voluit 
diraittere  eara ,  propter  quod  et  Petrus 
DorainUm  a  se  repellebat ,  dicens  :  Exi 
a  me,  Domine,  quia  homo  peccator  sum. 
Propter  quod  et  Centurio  a  domo  sua 
eura  prohibcbat ,  cura  diceret  :  Domine, 
non  sum  dignus  ut  intres  sub  tectum 
meum.  Ita  ergo  et  Joseph  indignum  et 
peccatoremse  reputans,  dicebat  intra 
se,  a  tali  et  a  tanta  non  debere  sibi 
ultra  farailiare  prrostar.i  contubernium , 
cujus  supra  se  rairabilem  expavescebat 
dignitatera.  Yidebat  et  horrebat  divin» 
prsesentiae  certissiraui.i  gestantera  in- 
signe  ;  et  quia  raysteriumpenetrare  noa 
poterat,  volebat  dimittere  eam.  Expavit 
Petrus  potentiae  magnitudinera,  expa- 
vit  Centurio  prsesentiae  raajestatera. 
ExhoiTuit  nimirum  et  Joseph,  sicut 
homo,  hujus  tanti  rairaculi  novitatem, 
raysterii  profunditatem  :  etideo  occulto 
voluit  dimittere  eam.  Miraris  quod  Jo- 
seph  praegnantis  sese  consortio  Yirginis 
judicabat  indignum,  cum  audias  ct 
sanctam  Elizabeth  ejus  non  posse  ferro 
praesentiara ,  nisi  cura  treraore  quidem 
et  reverentia?  Ait  naraque  :  Unde  hoc 
mihi,  V/t  veniatmater  Domini  mei  ad  me  ? 
Idco   itaquc   JoscpU  voluit   dimittcic 


DE  LAUDICUS  VI RG 
ram.  Soil  qiiarc  occuUc,  ct  non  palani? 
no  vidciicft  divortii  causam  inquircre- 
tur,  cxigcrctur  rationcm.  Quid  onim 
vir  justus  rcspondcret  populo  durse 
ccrvicis ,  populo  non  crcdcnti  ct  contra- 
diccnti  ?  Si  diccrct  quod  scnticbat ,  quod 
de  illius  puritatc  comprobaverat,nonnc 
mox  incrcduli  ct  crudcles  Judot^i  suL- 
sannarcnt  illum,  lapidarcut  illam  ? 
Qu;mdo  namquc  Vcritati  crcdercnt  ta- 
ccnti  inutero,  quam  postea  contemp- 
scrunt  clamantem  in  tcmplo  ?  Quid 
faccrent  necdum  apparcnti,  qui  post- 
modum  impias  manus  injccerunt  cliam 
miraculis  coruscanti?  Mcrito  ergo  vir 
justus,nc  aut  mentiri,  aut  diffamare 
cogerclur  innoxiam,  voluit  occuUe  di- 
mitterc  cam. 

m.  Sin  vcro  aliter  quis  sentiat,  ct 
Joseph  sicut  liominera  dubitassc  con- 
tcndat,  sed  quia  justus  crat,  noluisse 
quidcra  habilarc  cura  ea  proptcr  suspi- 
cioncm,  nec  tamcn  (  quia  pius  crat ) 
traduccrc  voluissc  suspectara,  et  ideo 
voluerit  occulte  dimittere  cam  :  brcvi- 
tcr  rcspondeo,  ctiam  sic  dubitationcm 
iUam  Joscph  fuissc  nccessariam ,  qusc 
divino  mcruit  certificari  oraculo.  Sic 
quippe  scriptura  cst :  Ilcec  aulem  eo  co- 
gUante,  scilicet  quodoccultc  dimittcrct 
cam,  apparmt  ci  yingelus  in  somnis, 
(licens :  Joseph  fili  David ,  noU  tinicre  acci- 
pere  Mariani  conjugeni  tuam.  Quod  enim 
in  ea  natum  est,  de  Spiritu  sancto  cst. 
Itaque  propter  istasrationes  desponsata 
cst  Maria  Joseph ,  vcl  potius ,  sicut  ponit 
Evingclista ,  viro,  cuinomen erat  Josepli. 
Virum  nominat,  non  quia  raaritus,  scd 
quod  Iiomo  virtutis  crat.  Vcl  potius 
quia,  juxta  alium  Evangelistam,  non 
vir  simpliciter,  sed  vir  cjus  dictus  cst, 
mcrito  appellatur  quod  necessarie  pu- 
tatur.  Debuit  ergo  vir  cjus  appcUari, 
quia  nccesse  fuit  et  putari  :  sicut  ct 
patcr  Salvatoris  non  quidcm  cssc,  sed 
dici  raeruit,  ut  putarctur  cssc,  dicente 
hoc  ipso  Evangclista  :  Et  ipse  Jesus  crat 
incipiens  quasi  annorum  triginta,  ut  pu- 
fabatur.  filius  Joseph.  Nec  vir  ergo  raa- 
tris,  nec  filii  pater  cxstitit,  quamvis 
ccrta  (ut  dictum  cst)  ctneccssaria  dis- 
pensatione  utrumquc  ad  tempus  et  ap- 
pcUalussit,  ct  putalus. 
2. 


INIS  MATRIS.  129 

16.  Conjicc  tamen  cx  hac  appella- 
lionc,  qua,  licct  dispensatoria,  raeruit 
honorari  a  Dco ,  ut  patcr  I)ei  ct  dictus, 
ct  creditus  sit  :  conjicc  ct  cx  proprio 
vocabulo  ( quod  augmcntum  non  dubitas 
intcrprctari )  quis  ct  qualis  homo  fucrit 
iste  Joscph.  Simul  et  raemcnto  magni 
illius  quondani  Patriarchae  Ycndili  in 
illgypto  :  et  scito  ipsius  istum  non  solum 
vocabulura  fuisse  sortitum ,  scd  et  cas- 
timoniara  adcptum ,  innoccntiam  assc- 
cutum  et  gratiam.  Siquidcra  illc  Joscph, 
fratcrna  cx  invidia  venditus  et  ductus 
in  iEgyptum,  Christi  venditionem  pra»- 
figuravit :  iste  Joscph  Herodianam  invi' 
diam  fugiens,  Christum  in  ^gyptuni 
portavit.  Ille  doraino  suo  fidera  servans, 
dominse  noluit  coramisccri :  iste  domi- 
nam  suam,  Domini  sui  raatrera,  virgi- 
ncra  agnoscens,  et  ipsc  continens  fide- 
litcr  custodivit.  lUi  data  est  intelli- 
gentia  in  mysteriis  soraniorura  :  istl 
datum  cst  consciura  fieri  atque  partici- 
pcm  ccelcstiura  sacraracntorum.  Ille 
frumenta  servavit  non  sibi ,  sed  onini 
populo  :  iste  panem  vivura  c  coclo  ser- 
vandura  accepit  tara  sibi,  quam  toti 
raundo.  Non  cst  dubiura  quin  bonus  et 
fidelis  horao  fuerit  iste  Joseph,  cui 
Maler  desponsata  est  Salvatoris.  Fidelis, 
inquam,  scrvus  ct  prudens,  qucm  con- 
stituitDominussuaematrissoIatium,sua3 
carnisnutritium,solura  deniqueinterris 
magni  consilii  coadjutorem  sibi  fidelissi- 
mum.  IIuc  acccdit  quod  dicitur  fuissc  de 
domo  David.  Vere  enim  de  domo  David, 
vcre  de  regia  stirpe  desccndit  vir  istc. 
Joscph,  nobilis  genere,  mcnte  nobi- 
lior.  Plane  filius  David ,  non  degcnera:is 
a  patre  suo  David.  Prorsus,  inquam, 
filius  David,  non  tantum  carne,  scd 
fide,  scd  sanclitatc,  sed  devotionc  : 
quem  taraquara  altcrura  David  Dorainus 
invcnit  sccundura  corsuum,  cui  tuto 
committcret  sccrctissimujn  alquc  sacra- 
tissimum  sui  cordis  arcanum  :  cui  tam- 
quam  altcri  David  inccrta  ct  oroulta 
sapicntire  suse  manifestavit,  ct  dcdit 
illi  non  ignarum  esse  mystcrii,  quoJ 
ncmo  principum  hujus  sa^culi  agnovit  : 
cui  dcni(iue  datum  est  quod  multi  regcs 
ctprophctaj,  cum  vcllent  vidcrc,  "ou 
vidcrunt;  audirc,  ct   non  nudicrunt; 

'J 


^30  S.  BERNAR 

non  solum  vidcrG  et  audirc,  sed  etiam 
portarc,  deduccrc,  amplecti,  dcoscu- 
lari ,  nutrire  et  custodire.  Non  tantuni 
autem  Josepli ,  sed  et  Maria  descendisse 
credenda  est  de  domo  David.  Alioquin 
non  fuisset  desponsata  viro  de  domo 
David,  si  non  esset  et  ipsa  de  domo 
David.  Ambo  igitur  erant  de  domo 
David  ;  sed  in  altera  completa  est  veri- 
tas,  quam  juravit  Dominus  David,  al- 
tero  tamcn  conscio  et  teste  adimpletae 
promissionis. 

47.  In  fine  autemversus,  El:  nomen, 
inquit,  Firginis  Maria.  Loquanmr  pauca 
et  super  hoc  nomine,  quod  interpreta- 
tum  Maris  stclla  dicitur,  et  Matri  Yir- 
gini  valde  convenienter  aptatur.  Ipsa 
namque  aptissime  sideri  comparatur  : 
quia  sicut  sinc  sui  corruptionc  sidus 
suum  emittit  radium,  sic  absque  sui 
laesionevirgo  parturit  Filium.  I\cc  sideri 
radius  suam  minuit  claritatem,  nec 
Virgini  Filius  suam  integritatem.  Ipsa 
cst  igitur  nobilis  illa  stella  ex  Jacob 
orta,  cujus  radius  universum  orbem 
illuminat,  cujus  splendor  et  pra^fulget 
in  supernis,  et  inferos  pcnctrat :  tcrras 
ctiam  perlustrans,  et  calefaciens  magis 
mentes,  quam  corpora,  fovet  virtutes, 
cxcoquit  vitia.  Ipsa ,  inquam  ,  est  pra;- 
clara  et  eximia  slella,  super  hoc  marc 
magnum  et  spatiosum  necessario  suble- 
vatajmicans  meritis,  illustrans  excm- 
plis.  0  quisquis  te  intelligis  in  hujus 
saeculi  profluvio  magis  inter  procCllas 
ct  tempestates  fluctuare ,  quam  per  ter- 
ram  ambulare;  nc  avertas  oculos  a  ful- 
gore  hujus  sideris,  si  non  vis  obrui  pro- 
ccllis.  Si  insurgant  venti  tentationum , 
si  incurras  scopulos  tribulationum :  res- 
pice  stellam,  voca  Mariam.  Si  jactaris 
superbiaeundis,si  ambitionis,  si  detrac- 
tionis,si  semulalionis;  respice  stellam, 
voca  Mariam.  Si  iracundia,  aut  avaritia, 
aut  carnis  illecebra  naviculam  concus- 
serit  mentis;  rcspice  adMariam.  Si  cri  mi- 
num  immanitate  turbatus,  conscientiai 
foeditate  confusus,  judicii  horrore  per- 
territus ,  baratro  incipias  absorberi  tris- 
titiae,  desperationis  abysso;  cogita 
Mariam.  In  periculis,  in  angustiis,  in 
yebus  dubiis,  Mariam  cogita,  3Iariara 
iiivocu.  Non  rccedat  ab  orc ,  non  rece- 


DI  ABCATIS 

]  dat  a  cordo  :  et  ut  impetrcs  cjus  ora>- 
I  tionis  sufl^ragium,  non  descras  conver- 
1  sationis  exemplum.  Ipsam  sequens  non 
devias  :  ipsam  rogans  non  desperas  : 
ipsam  cogitans  non  erras.  Ipsa  tenento 
non  corruis,  ipsa  protegente  non  me- 
tuis,  ipsa  ducc  non  fatigaris,  ipsa  pro- 
pitia  pervenis  :  et  sic  in  temetipso 
experiris,  quam  merito  dictum  sit :  Et 
nomen  Virginis  Maria,  Sed  jam  modice 
pausandum  est,  ne  et  nos  in  transitu 
claritatem  tanti  luminis  intueamur.  Ut 
cnim  vcrbis  apostolicis  utar,  Bonum 
est  nos  hic  essc  :  et  libet  dulcjter  con- 
tempiari  in  siIentio,quod  laboriosa  non 
sufficit  explicarc  loculio.  Intcrim  autem 
ex  dcvota  scintillantis  sideris  contem- 
platione ,  fervcntior  reparabitur  in  his, 
quae  sequuntur,  disputatio. 

H03IILIA  III. 

I.  LiBENTER,  ubi  mihi  congruere  vi- 
deo ,  vcrba  Sanctorum  assumo ,  quo  vel 
vasculorum  pulcritudine  gratiora  fiant 
quaecumque  in  eis  lectori  apposuerim. 
Ut  autem  nunc  a  propheticis  verbis  in- 
cipiam  :  Vae  mihi,  non  quidem,  sicut 
Prophetae,  quia  tacui,  sed  quia  locutus 
bum,  quoniam  vir  pollutus  labiis  cgo 
sum.  Heu  quot  vana,  quot  falsa,  quot 
turpia  pcr  hoc  ipsum  spurcissimum  os 
mcum  evomuisse  mc  rccolo,  in  quo 
nunc  coelestia  rcvolvere  vcrba  praesumo ! 
Vehcmcnler  timeo,  ue  jam  jam  audiam 
ad  me  dicttim  :  Qiiare  lu  enarras  jasti- 
tias  meas,  et  assumis  testamentum  meum 
per  os  tuum?  Utinam  et  mihi  de  su- 
perno  altari,  non  quidem  carbo  unus, 
sed  ingens  globus  igneus  alTcratur,  qui 
videlicet  multara  et  invctcratara  pru- 
ricntis  oris  mci  rubiginem  ad  plenum 
excoquere  sufficiat !  quatenus  Angeli  ad 
Virginem,  et  Virginis  ad  ipsum  grata  in- 
vicem  ac  casta  coUoquia  dignus  habcar 
meo qualicumquc  replicare  sermone.  Ait 
igitur  Evangclista  :  Et  ingrcssus  Jngelus 
ad  eam,  haud  dubium  quin  ad  Mariam , 
dixit :  A^'e  gratia  j)lena ,  Dominus  tecum. 
Quo  ingressus  ad  eam  ?  Puto  in  secre- 
tarium  pudici  cubiculi ,  ubi  illa  fortassis 
clauso  super  se  ostio  orabat  Patreni 
suum  iii  abscondito.  Solent  Angeli  ad- 


DE  LAUDIBUS  VIRGINIS  MATRIS.  «31 

sertumy  skut  virgula  fumi,  ex  aromati- 
hus  myrrh(B  et  thuris  ?  Statimquc  Kgk 
egredieiis  de  loco  sancto  suo,cxsultavit 
ut  gigas  ad  currendara  Yiam  :  et  licet  a 
summo  coelo  egrcssio  ejus,  nimio  tamen 
pervolansdesiderio  praevenitsuum  nun- 
tium    ad  Yirginera  quam    amaverat. 


«.lare  oranlibus ,  et  dclectari  in  liis  quos 
vldeiit  lcvare  puras  manus  in  oratioue  : 
holecaustum  sanctae  dcvotionis  gaudcnt 
se  offcrrc  Dco  in  odorem  suavitatis. 
Maria;  autcm  orationcs  quantum  pla- 
cuerint  in  conspcctu  Altissimi,  Angclus 
indicavit ,  qui  insressus  ad  eam,  tam 


revercntcr  salutavit.  Nec  fuit  difficile  quam  sibi  elegerat,  cujus  decorem  con- 
Angclo  pcr  clausum  ostium  pcnetrare  |  cupierat.Quem  prospiciens  a  longe  ve- 
ad  abdiia  Virginis,  qui  utiquc  ex  sub-  j  nientem  gratulans  et  exsultans  ait  Ec- 
tilitatc  substantiae  suae  hoc  habet  in  na-  '  clcsia  :  Ecce  venit  is  saliens  in  montibusy 


tura,  ut  ncc  scris  ferrcis  ejus  arccatur 
ingressus,  quocumquc  suus  eum  impe- 
lus  fcrat.  Angclicis  enim  spiritibus  pa- 
rietcs  non  obsistunt,  scd  cuncta  illis 
visibilia  cedunt,  cuiicta  seque  corpora, 
quantumlibct  solida  vel  spissa,pcne- 
trabilia  sunt  eis  ac  pervia.  Suspican- 


transsiliens  colles. 

\  3.  Merito  autem  concupivit  Rox  de- 
corcm  Virginis.  Feccrat  enim  quidquid 
longe  antca  prsemonita  fuerat  a  patrc 
suo  David,  diccnte  sibi  :  Audi,  filia,  et 
vide,et  inclina  aurem  tuani,  et  obli^is- 
cere  popuhun  tuum  et  domum  ipatris  tui. 


dum  igitur  non  est,  quod  apertum  in-  'Et  si  hoc  feceris,  concupiscel  rex  deco- 


venerit  Angchis  ostiolum  Virginis,cui 
nimirum  in  proposito  erat  hominum 
fugere  frequentias,  vitare  coUoquia  : 
ne  vel  orantis  pcrturbaretur  silentium, 
vel  continentis  castitas  tentaretur.  Clau- 
serat  itaque  etiam  illa  hora  suuni  super 
se  habitaculum  Virgo  prudentissima, 
sed  hominibus,  non  Angclis.  Proinde 
ctsi  ad  cain  potuit  intrare  Angelus;  scd 
nulli  hominura  facilis  patebat  accessus. 
2.  Ingressus  ergo  Angelus  ad  eam 
(lixit :  Ji^e,  gratia  plena^  Dominus  tecum. 
Legimus  in  Actibus  Apostolorum,  et 
Stcphanum  plenum  gratia,  ct  Apostolos 
fuisse  rcpletos  Spiritu  sancto;  sed  longc 
dissimilitcr  a  Maria.  Alioquin  nec  in 
illo  habitavit  plcnitudo  divinitatis  cor- 
poraliter ,  quemadmodum  in  Maria :  nec 


rem  tuum.  Audivit  quippe  et  vidit,  non 
ut  quidara,  qui  audientes  non  audiunt, 
et  videntes  ncn  intelligunt :  sed  audivit 
et  credidit,  vidit  et  intellexit.  Et  incii- 
navit  aurem  suara  ad  obedientiam,  et  cor 
suum  ad  disciplinam,  et  oljlita  est  popu- 
luin  suuin,  et  domum  patris  sui  :  quiu 
nec  populum  suum  augere  prolis  succes- 
sione,  nec  domui  patris  sui  rclinquere 
curavit  hceredcm  :  sed  quicquid  honoris 
in  populo,  quicquid  de  paterna  donio 
reruni  terrcnarum  habcre  potuisset, 
omnia arbitrata  est  ut  stercora,  ut  Chris- 
tuni  lucrifaccrct.  Nec  fefcllit  eara  in- 
tcntio ,  quando  et  Chrislura  sibi  filiuni 
viudicavit,  nec  propositura  pudicitia^ 
violavit.  Bene  igitur  gratia  plena,  quctj 
et  virginitatis  gratiain  tenuit,  et  insn- 


illi  conceporunt  dc  Spiritu  sancto,  quo-  per  fcecunditatis  gloriain  acquisivit. 


raodo  Maria.  A^e,  inquit,  gralia  plena,  \ 
Dominus  tecam.  Quid  mirum  si  gratia 
plena  erat,  cum  qua  Dominus  erat  ?  Scd 
hoc  potius  mirandura,  quomodo  qui 
Angclum  miserat  ad  Virgincm,  ab  An- 
gelo  inventus  cst  esse  cum  Virgine. 
Itane  vclocior  Angelo  fuit  Deus,  ut  fes- 
tinantcm  nuntium  celcrior  ipse  pra3ve- 
niret  ad  terras  V  Nec  mirura.  Nain  cum 
csset  Rex  in  accubitu  suo,  nardus  Vir- 
ginis  dcdit  odorcm  suuin,  ct  asccndit 
in  conspectu  gloria3  ejus  fuinus  aroma- 
lis,  et  invenit  gratiam  corara  oculis 
Domini,  clamantibus  qui  circumsla- 
bant  :  <)u<v  est  ista  qi((p  ascendil  j)er  dc 


4.  ^rc,  inquit ,  gratia  plena,  Dominus: 
tccum.  Non  dixit,  Dominus  in  te,  sed 
Dominus  tccum.  Deus  eniin  qui  ubiqu« 
ffiqualiter  totus  est  per  suam  sirapli- 
cemsubstantiara,  alitcr  tamen  in  ratio- 
nalibus  crcaturis,  quam  in  ca^teris;  et 
ipsarum  aliter  in  bonis,  quain  in  mali3 
est  pcr  efficaciam.  Ita  sane  est  in  irra- 
tionalibus  creaturis,  ut  taraen  non  ca- 
piatur  ab  ipsis.  A  rationalibus  autcm 
oinnibus  quidem  capi  potest  per  cogni- 
fionera,  sed  a  bonis  tantuin  capidir 
etiam  per  ainorera.  In  solis  ergo  bonis 
ita  est,  ut  etiam  sit  cum  ipsis  propter 
concordimn  voluntatis.  iNam  dum  suas 

0 


io2  S.  BERNAli 

volunf  atcs  i  ta  j  ustitiac  subdunt ,  ut  Dcum 
nou  (ledcceat  vcllc  quod  ipsi  volunt : 
pcr  hoc  quod  ab  ejus  voluntate  non 
disscntiunt,  Dcum  sibi  spccialiter  jun- 
gunt.  Sed  cum  ita  sit  cum  omnibus 
sanctis ,  specialitcr  tamen  cura  Maria  : 
cum  qua  utique  tanla  ci  consensio  fuit, 
nt  illius  non  solum  voluntatem ,  sed 
etiam  carnem  sibi  conjungerct;  ac  de 
sua  Virginisque  substantiaunumChris- 
tum  efficeret,  vel  potius  unus  Christus 
fieret :  qui  etsi  nec  totus  de  Dco ,  nec 
totus  de  Yirgine;  totus  tamen  Dei, 
et  totus  Virginis  esset;  ncc  duo  filii, 
sed  unus  utriusque  filius.  Ait  itaque , 
Ave,  gratia  plena ,  Dominus  iecum.  Ncc 
tantum  Dominus  Filius  tecum,  quem 
carne  tua  induis  :  sed  et  Dominus 
Spiritus  sanctus,  de  quo  concipis  :  et 
Dominus  Pater,  qui  genuit  quem  con- 
cipis.  Pater ,  inquam ,  tecum  ,  qui  Fi- 
lium  suum  facit  et  tuum.  Filius  te- 
cum,  qui  ad  condendum.in  te  mira- 
bile  sacraraentum,  miro  modo  et  sibi 
reserat  genitale  secretum  ,  et  tibi  ser- 
vat  virginale  signaculum.  Spiritussanc- 
tus  tecum ,  qui  cum  Patre  et  Filio  tuum 
sanctificat  uterum.  Dominus  ergo  te- 
cum. 

5.  Benedicla  tu  in  mulierihus.  Lihet 
adjungere  quod  Elisabeth ,  cujus  haec 
verba  sunt,  prosecuta  subjunxit  :  Et 
henedictus  fructus  ventris  tui.  Non  quia 
tu  benedicta  ,  ideo  benedictus  fructus 
ventris  tui  :  sed  quia  ille  te  praevenit 
in  benedictionibus  dulcedinis,  ideo 
tu  benedicta.  Vere  etenim  benedictus 
fructus  ventris  tui ,  in  quo  benedicta} 
sunt  omnes  gentes  :  de  cujus  plenitudi- 
ne  tu  quoque  accepisti  cura  caeteris., 
etsi  differentius  a  caeteris.  Ac  propterea 
quidem  benedicta  tu ,  sed  in  mulieri- 
bus  ;  ille  vero  benedictus  non  in  homi 
nibus ,  non  inter  Angelos ,  sed  qui  est , 
ut  ait  Apostolus,  super  omnia  benedic- 
tus  Deus  in  saecula.  Dicitur  benedictus 
vir ,  bcnedictus  panis,  benedicta  mu- 
iier,  benedicta  terra,vel  si  quid  tale  in 
creaturis  benedictum  esse  memoratur : 
sed  singulariter  benedictus  fructus  ven- 
Iris  tui,  cum  sit  super  omiiia  benedic- 
tus  Deus  in  sa^cula. 

6.  Benedictus  orgo  fruc*  isventristui. 


DI  ABBATIS 

liencdictus  in  odorc  ,  benedictus  in  sfi- 
pore,  bcncdictus  in  spccic.  IIujus  odo- 
riferi  fruclus  fragrantiara  seniiebat  qui 
dicebat :  Ecce  odor  filii  mei,  sicut  odor 
agri  pleni,  cui  henedixil  Dominus.  An 
non  vere  benedictus ,  cui  benedixit 
Dominus?  De  sapore  hujus  fructus  qui- 
dam  qui  gustaverat,  taliter  eructabat, 
dicens  :  Gustate  et  videte,  quoniam  suor- 
vis  estDominus;  et  alibi  :  Quam  magna 
multitudo  dulcedinis  tuoe,  Domine ,  quam 
abscondisti  timentibus  te!  Et  alius  qui- 
dam  :  Si  tamen,  inquit,  gustastis,  quo- 
niam  dulcis  est  Dominus.  Et  ipse  Fruc- 
tus  de  se ,  invitans  nos  ad  se  :  Qui  edii 
me,  ait,  adhuc  esuriet;  el  quibibit  me 
adhuc  sitiet.  Utique  propter  saporis  dul- 
cedinem  hoc  dicebat,  qui  semel  gus- 
tatus  magis  excitat  appetitum,  Bonus 
fructus ,  qui  animarura  esurientiura  el 
sitientium  justitiam ,  et  esca ,  et  potus 
est.  Audisti  de  odore ,  audisti  de  sa- 
pore  :  audi  et  de  specie.  Si  enim  fruc- 
tus  ille  mortis  non  solum  suavis  fuit  ad 
vescendura,  sed etiam,  teste Scriptura, 
delectabilis  aspectu  :  quanto  magis  hu- 
jus  vitalis  fructus  vivificum  decorem 
debemus  inquirere,  in  quem,  teste 
alia  Scriptura,  desiderant  etiam  Angeli 
prospicere?  Cujus  pulcritudinem  in  spi- 
ritu  videbat ,  et  in  corpore  videre  cut- 
piebat,  qui  dicebat  :  Ex  Sion  species 
decoris  ejus.  Et  ne  mediocrera  tibi  vi- 
dcatur  coraraendasse  decorera,  rccole 
quod  in  alio  psalmo  legis  :  Speciosus 
forma  prce  filiis  hominum  :  diffusa  est 
gratiain  labiis  tuis,  propterea  henedixit 
te  Deus  in  ceternum, 

7.  Benedicfus  ergo  frucLus  ventris  tui, 
cui  benedixit  Deus  in  aeternum  :  ex 
cujus  benedictione  benedicta  etiara  tu 
in  mulieribus;  quia  non  potest  mala 
arbor  fructum  facere  bonum.  Benedicta, 
inquara,  tu  in  mulieribus,  quae  illam  ge- 
neralera  maledictionem  evasisti,  qua 
dictum  est  :  In  tristitia  paries  filios ;  et 
nihilorainus  illam,  qua  secutum  est, 
Maledicta  sterilis  in  Israd  :  ac  singula- 
rem  consecutaesbenedictionem,ut  nec 
sterilisraaneas,  nec  cura  dolore  partu- 
rias.  Dura  necessitas ,  et  grave  jugum 
supcr  omnes  filias  Evaj !  Et  si  parturiunt, 
cruciantur :  et  si  nonparturiuntjmaledi- 


DE  L\UDIBUS  VmGINIS  MATRIS. 


^33 


cuntiir.  Et  dolorpiohibetparere,  etiion 
parcrc  maledictio.  Quid  facies,  "Virgo, 
qua3  liKcaudis,  quae  liajc  legis?  Si  par- 
turis,  angusliaris  :  si  sterilis  manes, 
malcdiceris.QuideligeSjVirgoprudens? 
Angustia3,  inquit,  mihi  sunt  undique  : 
melius  est  tamen  mihi  maledictum  in- 
currere ,  et  castam  manere ,  quam  prius 
quidem  concipcre  per  concupiscentiam, 
quod  merito  post  cura  dolore  partu- 
riam.  Ilinc  etenim  etsi  video  maledic- 
tum,  sed  non  peccatum  :  illinc  vero  et 
peccatura  siraul  et  cruciatum.  Denique 
hajc  maledictio  quid  aliud  est,  quara 
Iiominum  cxprobratio?  Neque  ob  aliud 
sane  dicitur  sterilis  maledicta  ,  nisi 
quod  opprobrio  ct  conteraptui  sit  ha- 
benda,  tamquara  inutilis  et  infructuosa, 
ct  hoc  in  Israel  tantura.  Milii  autem  pro 
minimo  est  quod  hominibus  displiceo, 
dum  me  possim  virginera  castam  exhi- 
Jjere  Christo.  0  Virgo  prudens,  o  virgo 
devota  ,  quis  te  docuit  Deo  placere  vir- 
ginitatem?  Qusc  lex,  quoc  justitia ,  quae 
pagina  veteris  Testamenti  vel  prsecipit, 
vel  consulit ,  vel  hortatur  in  carne  non 
carnaIitcrvivere,Gt  in  terris  angelicara 
ducere  vitara  ?  Ubi  Iegeras,beata  Virgo, 
Sapientia  carnis  mors  est;  et  Curam 
rarnis  ne  fcrfcceritis  in  desiderio?  Ubi 
logeras  de  virginibus ,  quia  cantant  can- 
ticum  nomm ,  quod  nemo  alius  cantare 
potest,  et  sequuntur  Agnum  quocumque 
ierit?  L'bi  legeras,  laudatos  esse,  quise 
iustraverunt  propter  regnum  coelorum? 
Ubi  legeras,  /n  carne  enim  ambulantes , 
non  secundum  carnem  militamtis;  ct, 
Qui  matrimonio  jungit  virginem  suam, 
ncne  facit;  et  qui  non  jungit ,  melius  fa- 
(it?  Ubi  audieras,  Folo  vos  omnes  csse 
sicut  d  meipsum?  et,  Bonum  est  homini, 
.si  sic  permaneat  secundum  meum  consi- 
lium?  De  Virginihus,  inquit,  prceceplum 
vonhaheo,  consilium  autem  do.  Tu  vero 
r.on  dicam  prajccptum,  sed  nec  consi- 
liura,  ncc  exeraplura  :  nisi  quodunctio 
<loccbat  te  de  omnibus ;  ac  Sermo  Dci 
vivus  et  eflicax,  ante  tibi  factus 
uiagister  quam  filius,  prius  instruxe- 
lit  mentera,  quam  inducrit  carnem. 
CUristo  ergo  devovcs  te  exhibere  vir- 
?  nem;  ot  ncscis  quod  ipsi  exhibcri  tc 
oporteat  etiara  matrcm.  Eligis  in  Isracl 


esse  contemptibilis,  et  ut  illi  placeas 
cui  tc  probasti ,  maledictum  incurrcre 
sterilitatis  :  ct  ecce  maledictio  bene- 
dictione  commutatur,  sterilitas  foecun- 
ditatc  recompensatur. 

8.  Aperi  Virgo  sinum ,  expande  grc- 
miura ,  praepara  uterum  :  quia  ecce  fac- 
turus  est  tibi  magna  qui  potens  est,  in 
tantum  ut  pro  maledictione  Israel ,  bea- 
tam  te  dicant  oranes  generationes.  Nec 
suspectam  habeas,  prudens  Virgo,  foe- 
cunditatem,  quia  non  auferet  integri- 
tatem.  Concipies,  sed  sine  peccato. 
Gravida  eris,  sed  nongravata  :  paries , 
sed  non  cum  tiistitia  :  nescies  virum, 
et  gignes  filium.  Qualem  filiura?IIlius 
erismater,  cujusDeus  estpater.  Filius 
paternge  claritatis  erit  corona  tuse  cas- 
titatis.  Sapientia  paterni  cordis  erit 
fructus  uteri  virginalis.  Deum  denique 
paries,  et  de  Deo  concipies.  Confortarc 
ergo ,  Virgo  foecunda ,  casta  puerpera . 
Mater  intacta  :  quia  non  eris  in  Israel 
ultra  maledicta ,  neque  inter  steriles 
deputata.  Et  si  adhuc  malediceris  ab  Is  ■ 
rael  sccundum  carnem ,  non  quia  steri- 
lemvidcnt,  sed  quia  foecundam  invi- 
dent :  memento  quod  et  Christus  malc- 
dictum  pertulit  crucis,  qui  te  suam 
matrem  benedixit  in  coelis  :  sed  et  in 
terris  ab  Angelo  bencdicta,  et  a  cunctis 
generationibus  terrse  raerito  beata  pra3- 
dicaris.  Benedicta  ergo  tu  in  mulieri- 
bus,  et  benedictus  fructus  ventris  tui. 

9.  Quce  cumaudisset ,  turbataestinser- 
mone  ejus ,  et  cogitabat  qualis  esset  ista 
sahitatio.  Solentvirgines,  quse  verae  vir- 
gines  sunt ,  semper  pavidae ,  et  nunquam 
esse  secur» ;  et  ut  caveant  timenda 
etiam  luta  pcrtimescere ,  scientes  se  in 
vasis  fictilibus  thesaurura  portare  pre- 
tiosum,  ct  nirais  arduum  essc  viverc 
angelicc  inter- homines,  et  in  tcrris 
more  coelestium  conversari ,  et  in  carne 
cajlibem  agcre  vitam.  Ac  proindc  quic- 
quid  novum ,  quicquid  subitum  fuerit 
ortum,  suspectas  habent  insidias,  to- 
tum  contra  se  ajstimant  machinatum. 
Idcirco  et  Maria  turbata  cst  in  scnnone 
Angeli.  Turbata  cst,  scd  non  pertur- 
bata.  Turhaius  sum ,  inquit,  ctnonsum 
locutus;  sed  cogitavi  dics  antiquos,  ct  an- 
nos  LVtcrnos  in  mcnte  liahui.  Ita  crgo  c( 


m 


S.  BERNARDI  ABBATIS 


Waria  lurbata  cst ,  et  non  est  locuta , 
scd  cogital)at  qualis  esset  ista  salutatio. 
Quod  turbata  est .  verecundia^  fuit  vir- 
ginalis  :  quod  non  perturbata,  forlitudi- 
nis  :  quod  tacuit  et  cogitavit,  prudcn- 
lia).  Cogitahat  autem  qualis  essel  ista 
sahitalio.  Sciebat  prudens  virgo,quod 
ssepe  angelus  satanaj  transfigurat  se  in 
Angelum  lucis  :  et  quia  niniirum  Iiumi- 
lis  etsimplex  erat,  nihil  tale  penitus  a 
sancto  Angclo  sperabat  :  et  ideo  cogita- 
Lat  qualis  esset  ista  salutatio. 

40.  Tunc  Angelus  intuitus  Virginem , 
et  varias  eam  secum  volvcre  cogitatio- 
ncs  facillime  dcprehendcns,  pavidam 
consolatur,  confirmat  dubiam,  ac  fa- 
miliaritcr  vocans  ex  nomine,  beuigne 
nc  timeat  persuadet.  Ne  timeas,  inquit, 
Maria,  invenisti  gratiani  opud  Deum. 
INihil  hic  doli  ,  nihil  hic  fallaciai  est. 
IVulIam  circumventioncm,  nullas  hic 
suspiceris  insidias.  INon  sum  homo,  sed 
spiritus  ;  et  Dei  Angelus ,  non  satance. 
I\e  timeas,  Maria,  iwcnisti  gratiam  apud 
Deum.  0  si  scires  quantum  tua  humili- 
tas  Altissimo  placeat ,  quanta  te  apud 
ipsum  sublimitas  maneatt  angelico  te 
iudignam  nec  alloquio  judicares,  nec 
obsequio.  Ut  quid  enim  indebitam  tibi 
dixeris  gratiam  Angclorum  ,  quse  inve- 
nisti  gratiam  apud  Deum  ?  Invenisti 
quod  quserebas,  invenisti  quod  nemo 
ante  te  potuit  invenire,  invenisti  gra- 
tiani  apud  Deum.  Quam  gratiam?  Dei 
ct  hominum  pacera ,  mortis  destructio- 
nem  ,  vitaj  reparationem.  Hxx  est  ergo 
u;ratia,  quam  invenisti  apud  Deum.  Et 
Loc  tibi  signum  :  Ecce  concipics  et  paries 
flium,  et  vocabis  nomen  ejus  Jesum.  In- 
tellige,  prudens  Virgo,  ex  nomine  filii 
promissi ,  quantam  et  quam  specialem 
gratiam  inveneris  apud  Deum.  Et  vo- 
cahis,  ait,  nomen  cjusJesum,  Rationcjn 
hujus  vocabuli  alius  Evangelista  ponit, 
Angelo  sic  interpretante  :  Ipse  cnim'sal- 
ium  facict  populum  stium  a  piccatis 
eorum. 

i\.  Duos  Jesus  lego  in  typo  hujus, 
quem  nunc  in  manibus  habemus,  praj- 
ccssisse ,  ambos  populis  prsefuisse :  quo- 
rum  unus  populum  suum  dc  Babylone 
eduxit ,  alter  suum  in  tcrram  promis- 
fcionis  introduxit.  Et  iili  quidem  illos, 


quibus  praerant,  ab  hostibus  dcfendc- 
bant ;  sed  numquid  salvabant  a  pccca- 
tis  eorum  ?  Is  autcm  noslcr  Jesus  et  a 
peccatis  salvat  populum  suum ,  et  in- 
troducit  in  terram  viventium.  Ipse  enim 
salvum  facict  populum  suum  a  peccatis 
eorum.  Quis  est  hic  qui  etiam  peccata 
dimittit?  Utinamet  nic  peccatoremdig- 
netur  Dominus  Jcsus  animmerare  po- 
pulo  suo,  ut  salvum  me  faciat  a  pecca- 
tis  mcislVere  enim  beatus  populus, 
cujus  iste  Jesus  Dominus  Dcus  ejus, 
quia  ipse  salvum  faciet  populum  suum 
a  peccatis  eorum.  Vereor  autem  no 
multi  se  profitcantur  esse  de  pppulo 
cjus,  quos  tamen  ipse  non  habeat  pro 
populo  suo  :  vereor  ne  plerisque,  qui 
quasi  in  populo  ejus  religiosiores  esse 
videntur,  ipse  aliquando  dicat  :  Popu- 
lus  hic  lahiis  me  honorat,  cor  autem  eo- 
rum  longe  est  a  me.  Novit  cnim  Domi- 
nus  Jesus  qui  sunt  ejus;  novit  et  quos 
clegit  a  principio.  Quid  me  vocatis ,  ait , 
Domine,  Domine,  et  non  facitis  quai 
dico  ?  Vis  scire  an  pertineas  ad  popu- 
lum  ejus,  vel  potius  vis  esse  de  populo 
ejus?  Fac  qu»  dicit  Jesus ;  et  computa- 
bit  te  in  populo  suo.  Fac  quK  jubct  iii 
Evangelio  Dominus  Jesus ,  quse  jubet  in 
Lege  ct  Prophctis,  qua?  jubet  per  mi- 
nistros  suosqui  suntin  Ecclesia  :  obt^m- 
pera  ejus  vicariis  pra?positis  tuis,  non 
tantum  bonis  et  modcstis,  sed  eiiam  dys- 
colis;  et  disce  ab  ipso  Jesu,  quia  mitis 
est  et  humilis  corde  :  et  eris  de  beato 
populo  ejus,  quem  elegit  in  hoercdifa- 
tem  sibi;  eris'de  laudabili  populo  ejus, 
quem  Dominus  exercituum  benedixit, 
dicens:  Opus  manuum  mearumtu  es,  hce- 
reditas  mca  Israel;  cui ,  ne  forte  Israel 
carnalem  aemuleris,  ctiani  testimoniura 
perhibet ,  dicens  :  Popuhis  quem  non 
cognovi ,  servivit  mihi ,  in  auditu  auris 
ohedivit  mihi. 

12.  Sed  audiamus  quid  idem  Angelus 
sentiat  deillo,  cui  necdum  concepto 
tale  indidit  nomen.  Ait  namque  :  Hic 
erit  magnus,  et  fiJius  Altissimi  vocahitur, 
Bene  magnus,  qui  fdixis  AUissimi  mere- 
bitur  appellari.  An  non  magnus,  cujus 
magniludinis  non  estfinis  ?  Et  quis  mag- 
vus ,  ait,  sicut  Deusnosler?  Plane  mag- 
nus,  qui   tam  niagnus  ,^  quam  Altissi- 


DE  LAUDIBUvS  VI 

mus,  qula  ct  jpsc  Altissimus.  Neque 
ciiim  Altissimi  Filius  rapinam  arbitra- 
bilur  csse  se  xqualem  Altissimo.  Ille 
merito  arbitrandus  cst  cogitasse  rapi- 
iiam,'  qui  cum  de  niliilo  ia  angelicam 
formam  factus  fuisset,  factori  suo  se 
comparans,  usurpavit  sibi  quod  filii 
Altissimi  proprium  cst ,  qui  utique  in 
forma  Dei  a  Deo  non  factus,  sed  gcni- 
lus  cst.  Altissimus  cnira  Deus  Pater, 
quamvis  omnipotcns  sit,  non  potuit 
tamen  vol  squalem  sibi  condere  crea- 
luram,  vel  ina^qualcm  gignere  filium. 
Fccit  itaque  Angelum  magnum,  sed 
non  quantus  ipse  :  et  ideo  nec  Altissi- 
mum.  Solum  autcm  Unigenitum,  quem 
non  fccit,  sed  genuit  Omnipotcns  om- 
nipotcntem  ,  Altissimus  altissimum  , 
yHternus  coa^tcrnum;  ipsum  sibi  per 
omnia  comparari,  ncc  rapinam  a)sti- 
mat,  nec  injuriam.  Recte  ergo  bic  erit 
magnus,  qui  filius  Altissimi  vocabitur, 
15.  Sed  quare  hic  erit,  et  non  potius 
estmagnus,  qui  semperajqualiter  mag- 
iius,  non  habet  quo  crescat,  nec  ma- 
jorpost  conceptum  futurus  sit,  quam 
ante  vel  sit,  vel  fuerit?  An  forte  prop- 
terea  dixcrit,  erit,  quia  qui  magnus 
Deus  erat,  magnus  homo  futurus  sit? 
Bene  ergo ,  Ilic  evit  magmis.  Magnus  ho- 
mo,  magnus  Doctor,  magnus  Propheta. 
Sic  enim  dicitur  de  eo  in  Evangelio  : 
QuiaPropheta  magnus  surrexil  innobis. 
Et  a  minori  quodam  Propheta  magnus 
itidem  Propheta  venlurus  promittitur  : 
JEccc,  inquit,  veniet  Propheta  magnus, 
el  ipse  renovahit  Jerusalcm.  Et  tu  qui- 
dein,  0  Virgo,  parvulum  paries ,  par- 
vulum  nutries,  parvulum  lactabis  :  sed 
videns  parvulum  ,  cogita  magnum.  Erit 
cnim  magnus,  quia  magnificabit  cum 
Deus  in  conspectu  rcgum,  adco  ut 
adorent  eum  omnes  regcs  ,  omnes  gcn- 
tes  serviantei.  Magnificetergo  ct  anima 
UvA  Dominum  ,  quia  hic  erit  magnus,  ct 
Filius  Altissinii  vocabitur.  Magnus  erit , 
et  magna  faciet  libi  qui  potcns  est,  et 
sanctum  nomen  cjus.  Quod  enim  sanc- 
\ius  nomen  ,  quam  quod  Filius  Jltissimi 
xocabilur?  .Magnificetur  et  a  nobis  par- 
vulis  magnusDominus,  quos  ut  faccrct 
in:ignos ,  factus  est  parvulus.  Parvulus, 
ait .  natns  cxf  nohisy  et  filius  dalus  rst 


RGINIS  MATRIS.  iolj' 

nohis.  Nobis,  inquam,  non  sibi ,  qui 
utique  ante  tempora  multo  nobilius  na- 
tus  cx  Patre,  nasci  temi)oraliter  non 
indigebat  ex  matre.  Non  Angelis  quo- 
que,  qui  cum  magnum  habcrent,  par- 
vulum  non  requirebant.  Nobis  ergo  na- 
tus  ,  nobis  ct  datus,  quia  nobis  necc&- 
sarius. 

14.  Jam  de  nobis  nato  ct  dato  facia- 
mus  ad  quod  natus  est  et  datus.  Utamur 
nostro  in  nostram  utilitatem ,  de  Salva- 
torc  salutem  operemur.  Ecce  parvulus 
in  medio  statuitur.  0  parvulus,  parvu- 
lis  dcsideratus !  0  yere  parvulus  ,  sed 
malitia,  non  sapientia!  Studeamus  ef- 
fici  sicut  parvulus  iste;  discamus  ab 
ipso,  quia  mitis  est  et  humilis  corde  : 
ne  magnus  videlicet_Deus  sine  causa 
factus  sit  horao  parvus,  ne  gratis  mor- 
tuus ,  ne  in  vacuura  crucifixus.  Disca- 
mus  cjus  humilitatem,  imitemurman- 
suetudinem ,  amplectamur  dilectionem, 
comraunicemus  passionibus,  laveraur 
in  sanguine  ejus.  Ipsum  otTeramus  pro- 
pitialionem  pro  peccatis  nostris;quo- 
niam  ad  hoc  ipse  natus  et  datus  est  no- 
bis.  Ipsura  oculis  Patris,  ipsura  ofTera- 
mus  etsuis;  quia  et  Pater  proprio  filio 
suo  non  pcpercit ,  sed  pro  nobis  tradi- 
dit  illura ,  et  ipse  filius  semetipsura 
exinanivit  formara  serviaccipiens.  Ipse 
tradidit  in  mortem  animara  suara,  et 
cura  sceleratis  reputatus  est;  et  ipse 
peccata  multorura  tulit ,  et  pro  trans- 
gressoribus  rogavit  ut  non  perirent. 
Non  possunt  perire  pro  quibus  Filius 
rogat  ne  pereant,pro  quibus  Pater  tra- 
didit  Filiura  in  mortera  ut  vivant. 
yEqualiter  ergo  ab  utroque  speranda  est 
venia,  quibus  aiqualis  est  in  pietate 
misericordia,  par  in  voluntate  poten- 
tia,  una  in  deitate  substantia,  in  qua 
unus  cura  eis  Spiritus  sanctus  vivit  et 
regnat  Deus  per  orania  sajcula  saeculo- 
rum.  Amen. 

UOailLIA  IV. 

i.  Non  est  dubium,  quicquid  inlaudi- 
bus  Matris  proferimus,  ad  Filium  pcrti- 
nere;  et  rursum,  cum  Filium  honora- 
mus,  a  gloria  Matris  non  rccedimus. 
Nam  si  juxta  Salomoncm,    Filius  sn- 


i56  S.   BERNAR 

piens  glona  est  jxilris ;  quanto  raagis 
gloriosum  est  matrem  ipsius  effici  Sa- 
picntiae?  Scd  quid  ego  tcnto  in  ejus 
laudibus,  quam  laudabilem  pra^dicant 
Prophetae,  perhibct  Angclus  ,  narrat 
Evangelista?  Non  ergo  laudo,  quia  non 
audeo :  sed tantum replico  devotus,  quod 
jam  explicavit  per  os  Evangelista?  Spi- 
ritus  sanctus.  Sequitur  namque,  et  ait : 
Et  dahit  illi  Dominus  Deus  sedem  David 
fatris  sui.  Verba  sunt  Angeli  ad  Virgi- 
iiem  de  promisso  Fiiio,  promittentis, 
quod  debeat  possidere  regnum  David. 
Quod  de  stirpe  David  duxerit  originem 
Dominus  Jesus,  nemo  dubitat.  Quaero 
autem,  quomodo  dederit  ei  Deus  sedem 
jDavidpatris  sui,  cum  ipse  in  Jerusalem 
non  regnaverit,  quinimmo  turbis  eum 
volentibus  constituere  regem ,  non  ac- 
quieverit ,  sed  et  ante  faciem  Pilati  pro-  • 
testatus  sit  :  Regnum  meum  non  est  de 
hoc  mundo.  Denique  quid  magnum  pro- 
mittitur  ei ,  qui  sedet  super  Cherubim , 
quem  Propheta  vidit  sedentem  super 
solium  excelsum  et  elevatum,  sederc 
in  throno  David  patris  sui  ?  Sed  novimus 
quamdam  aliam  Jcrusalem  ab  ea,  quse 
iiunc  est,  in  qua  regnavit  David,  signi- 
licatam ,  multo  ista  nobiliorem ,  multo 
ditiorem.  Hanc  igitur puto  liic  fuisse  sig- 
iiificatanf,  illo  videlicet  usu  loquendi , 
quo  saepe  reperis  in  Scripturis  signifi- 
oans  poni  pro  significato.  Tunc  sane 
dedit  illi  Dcus  sedem  David  patris  sui , 
<|uando  constitutus  est  rex  ab  eo  super 
Sion  montem  sanctum  ejus.  Sed  hic  Pro- 
pheta  de  quo  regno  dixerit ,  expressius 
aperuisse  videtur,  in  eo  quod  non  in 
Sion  posuit,  sed  super  Sion.  Nam  ideo 
fortassis  dictum  est,  super,  quia  in  Sion 
quidem  regnavit  David :  super  Sion  vero 
rcgnum  est  illius,  de  quo  dictum  est  ad 
David  :  De  Jrudu  ventris  tuijwnani  super 
sedem  tuam.  De  quo  et  diclum  est  per 
alium  Prophctam  :  Supcr  sotium  Daml, 
et  super  rcgnum  ejus  sedcbit.  Vidcs  quia 
ubique  reperis ,  super  ?  SuperSion ,  super 
sedem,,  super  solium,  super  regnum.  Da- 
bit  ergo  ei  Dominus  Deus  sedem  David 
patris  sui,  non  typicam,  scd  veram ;  non 
temporalem  sed  ffiternam;  non  terre- 
«am,  sed  coelestem.  Quae  idcirco  ( ut  jam 
<}ictum  cst  )  memoratur  fuissc  David, 


DI  ABBATIS 

quia  ha3c,  in  qua  tcmporaliter  scdit, 
a3tcrna3  illius  gcrebat  imaginem. 

2.  Et  regnabit  in  domo  Jacob  in  ceter- 
num,  ct  regni  ejus  noncrit  finis,  II ic  quo- 
quc  si  domum  Jacob  temporalem  acci- 
pimus,  quomodo  in  illa,qu3e  aeterna  non 
est,  in  aeternum  regnaturus  est?  Quae- 
renda  est  ergo  domus  aeterna  Jacob  in 
qua  rcgnetin  aeternum,  cujus  regni  non 
erit  finis.  Annon  denique  domus  illa  Ja- 
cob  exasperans  impie  abnegavit  eum, 
etinsipienter  respuitante  faciem  Pilati, 
quando  illo  pcrhibcnte,  Regem  vestrum 
crucifigam  ?  uno  ore  respondendo  clama- 
vit :  Non  habemus  regem  nisi  Ccp,sarem  ? 
Require  itaque  Apostolum,  ct  discernet 
tibi  eum  qui  in  occulto  Judaeus  est,  ab 
illo  qui  in  manifesto  :  et  quae  in  spiritu 
est  circumcisio,  ab  ea  quae  fit  in  carne; 
spiritualem  Israel  a  carnali,  et  filios 
fidei  Abraliae  a  filiis  carnis.  Non  enim, 
inquit,  omwes  ^ui  ex  Israel,  hisunt  Israe- 
litce  ;  neque  qui  semen  sunt  Abrahcs ,  hi 
fdii.  Sequere  ergo  et  dic  :  Similitcr  non 
omnes  qui  ex  Jacob ,  hi  reputandi  sunt 
in  domo  Jacob.  Jacob  quippe  ipse  est 
qui  Israel.  Solos  igitur  qui  in  fide  Jacob 
perfecti  inveniendi  sunt,  reputa  in  do- 
mo  Jacob ,  vel  potius  ipsos  noveris  fore 
spiritualcm  et  seternam  domum  Jacob , 
in  qua  regnabit  Dominus  Jcsus  in  aeter- 
num,  Quis  ex  nobis  cst,  qui  juxta  inter- 
pretationem  nominis  Jacob,  supplantet 
diabolum  de  corde  suo,  luctelur  cum 
vitiis  et  concupiscentiis  suis,  ut  non  reg- 
net  peccatmn  in  suo  ihortali  corpore, 
sed  regnet  in  eo  Jesus,  et  nunc  quidem 
per  gratiam,  et  in  aeternumper  gloriam  ? 
Beati  in  quibus  Jcsus  regnabit  in  aeter- 
num,  quia  et  ipsi  cum  eo  regnabunt,  et 
regni  hujus  non  erit  finis.  0  quam  glo- 
riosum  est  regnum  illud,  in  quo  reges 
congregati  sunt,  convencrunt  in  unum, 
ad  laudandum  scilicet,  et  glorificandum 
eum,  qui  super  omnes  est  Rex  regum, 
et  Dominus  dominantium  :  de  cujus 
splendidissima  contemplatione  fulge- 
bunt  justi  sicut  sol  in  regno  Patris  eo- 
rum.  0  si  et  mei  pcccatoris  meminerit 
Jesus  in  beneplacito  populi  sui,  cum 
venerit  in  rcgnum  suum!  0  si  me  in 
illa  die,  quando  traditurus  est  regnum 
Doo  et  Patri ,  vi^^itare  dignabilur  in  sa- 


DE  LAUpiBUS  VI 
liilari  suo,  ad  videiiilum  scilicet  iii  bo- 
iiitalc  Elcctorum  suorum,  ad  lx'tandura 
in  laititia  gcntis  sua),  ut  laudctur  etiam 
a  rac  cum  Iia^rcditate  sua!  Veni  interira 
Dorainc  Jcsu,  aufcr  scandala  de  rcgno 
tuo ,  quod  cst  aniraa  raca,  ut  rcgnes  tu 
(  qui  dcbcs )  in  ca.  Vcnit  enim  avari- 
tia,  et  vindicat  in  rae  sibi  sedem  ;  jac- 
tantia  cupit  dorainari  mihi;  superbia 
vult  mihi  esse  rcx.  Luxuria  dicit,  Ego 
regnabq :  anibitio,  dctractio,  invidia  et 
iracundia  certant  in  racipso  de  mcipso, 
cujus  cgo  potissiraura  csse  videar.  Ego 
aiitcm  quantum  valco  resisto;  renitor 
quantumjuvor.  Dominuraraeura  Jcsura 
rcclamo;  ipsi  me  defendo;  quia  ipsius 
me  juris  agnosco.  Ipsum  raihi  Deura , 
ipsura  mihi  Dominum  teneo,  et  dico  : 
Non  habco  rcgem  nisi  Dorainura  Jesura. 
Vcni  crgo  Doraine  ,  dispcrge  illos  in 
virtute  tua,  ct  regnabis  in  mc,  quia  tu 
cs  ipse  Rcx  meus,  ct  Deus  raeus,  qui 
inandas  salutes  Jacob. 

3.  Dixit  auleiti  Maria  ad  Angelum  : 
Quomodo  (iet  istud?  quoniam  virum  non 
cognosco.  Prirao  quidera  prudenter  ta- 
cuit,  cum  adhuc  dubia  cogitabat,  qualis 
csset  ista  salutatio;  malcns  nimirura 
b umilitcr  non  rcspondcre,  quara  tcracrc 
loqui  (juod  ncscirct.  Jam  vcro  confor- 
tataetbcnepra3meditata,Angcloquidem 
loris  loqucnlc,  scd  Deo  intus  pcrsua- 
dcntc  (  erat  cnira  Dominus  cura  illa,  di- 
ccntc  Angdo,  Dominus  tecum; )  ita  ergo 
confirmata,  fidc  scilicct  depcllcnte  ti- 
morcra  ,  lajtitia  vcrccundiam,  dixit  ad 
Angclura  :  Quomodo  fict  istud?  quoniam 
rirum  non  cognosco.  Non  dubitat  dc 
facto,  scd  raodura  rcquirit  ct  ordincra. 
Ncc  cnim  qu;crit  an  fict  istud,  sed  quo- 
modo.  Quasi  dicat  :  Cum  sciat  Dorainus 
racus,  tcstis  conscientiaj  mca3,  votuni 
essc  ancilbc  sua3  non  cognosccre  virura ; 
qua  lege,  quo  ordinc  placebit  ci,  ut  fiat 
islud  ?  si  oportucrit  rae  frangcrc  votura, 
ut  pariam  talcni  filium;  et  gaudco  de 
lilio,  ct  dolco  de  proposito  :  fiat  tamcn 
voluntascjus.  Sin  vcro  virgoconcipiara, 
virgo  ct  pariara,  quod  utiquc  si  placuc- 
rit  ci,  inipossibile  non  erit;  tunc  scio 
vcrc,  quia  rcspexithumilitatera  ancillaj 
sua).  Quomodo  ergo  fiel  islud;  quoniam 
nrnm  non  cognosco.  Et  resimulens  An- 


RGINIS   MATlliS.  -«37 

I  gelus  dixit  ei  :  Spiritus  sancius  supcrvc- 
niet  in  te ,  et  virtuH  Allissimi  ohumbrabit 

i  tibi.  Superius  dicla  cst  fuisse  gratia 
plena :  ct  nunc  quomodo  dicitur,  Spiri-' 
tus  sanctus  superve^iiet  in  te,  et  virtus  Al- 
tissimi  ohumbrabit  tibi?  Nuniquid  potuit 

j  rcpleri  gratia,  et  necdura  habcrc  Spi- 
ritura  sanctura ,  cura  ipse  sit  dator  gra- 
tiarura?  Si  autem  jara  Spiritus  sanctus 
in  ca  crat,  quomodo  adhuc  tamquara 
noviter  superventurus  reproraitlitur? 
An  forte  idco  non  dixit  simplicitcr,  ve- 
niet  in  te,  sed  addidit  super;  quia  et 
prius  quidem  in  ea  fuitpcrraultara  gra- 
tiara ,  scd  nunc  supervenire  nuntiatur  , 
proptcr  abundantioris  gratia)  plenitudi- 
nera ,  quara  effusurus  est  super  illara  ? 
At  vero  cura  plcna  jara  sit ,  illud  am- 
plius  quomodo  capercpoterit?  Si  autera 
plus  aliquid  capere  potest,  quomodo  et 
ante  plcna  fuisse  intelligenda  est?Aii 
prior  quidcm  gratia  ejus  tantura  rcple- 
verat  racntera,  scquens  vero  etiam  veu- 
trcra  pcrfundcre  debct:  quatcnus  scili- 
cet  plenitudo  divinitatis,  qu^je  antc  in 
illa,  sicut  et  in  raultis  Sanctoruni ,  spi- 
ritualitcrhabitabat,  etiara  sicut  innuUo 
Sanctorura  corporaliter  in  ipsa  habitarc 
incipiat? 

U.  Ait  itaque  :  Spiritus  sanctus  super- 
vcniet  in  te,  et  virtus  Altissimi  obumbrubit 
tibi.  Quid  est .  etvirtus  Altissimi  ohum- 
brabit  tibi?  Qui  potest  caperc,  capiat. 
Quis  enim ,  excepta  fortassis  illa  qua3 
hoc  sola  in  sc  fclicissirae  nicruit  expc- 
riri,  intcllcctu  capere,  ratione  discer- 
nere  possit,  qualitcr  splendor  illc  inac- 
cessibilis  virgincis  scse  visccribus  infu- 
dcrit ;  et  ut  illa  inacccssibilera  accedere 
ad  se  ferrc  potuissct ,  dc  portiunculu 
cjusdera  corporis,  cui  se  aniraata3  con- 
terapcravit,reli(iu»massiE  urabraculuni 
fcccrit  ?  Et  fortassc  proptcr  hoc  raaxinie 
dictum  est,  obumbrabit  tibi,  quia  res  ni- 
mirum  in  sacramento  erat,  et  quod  sola 
pcr  se  Trinitas  in  sola  ct  cum  solu 
Virgine  voluit  opcrari ,  soli  datura  est 
nosse ,  cui  soli  datuni  est  cxpcriri.  Di- 
catur  crgo:  Spirilus  sanctus  supervcniet 
in  tc,  qui  uti(iue  sua  potcntia  f(ccunda- 
bit  tc.  Et  virtus  Altissimi  obumbrabit  tibi: 
hoc  cst,  illum  raodum  quo  do  Spiritu 
sanclo  concipics,  Dci  virtus,  ct  Dci  sa- 


izs  s  r>rnNARD 

])ientia  Chiistus,sic  in  suo  sccretissimo 
consiiio  obumbrando  contcget  ct  occul- 
(ahit,  quatonus  sibi  tanlum  notus  lia- 
beatur  et  tibi.  Ac  si  Angelus  respondeat 
ad  Yirginem  :  Quid  a  me  requiris,  quod 
in  le  mox  cxperieris?  Scies,  scies,  et 
fcliciter  scies,  scd  illo  doctore,  quo  et 
auctore.  Ego  autemmissus  sumnuntiare 
virginalen  conceptum,  non  creare.  Nec 
potest  doceri  nisi  a  donante  :  nec  po- 
icst  addisci  nisi  9  suscipicnte.  Ideoque 
et  quod  nascelur  ex  te  Sanclum,  vocabi- 
tur  Filius  Dei.  Quod  est  dicere  :  Quoniam 
non  de  homine,  sed  de  Spiritu  sancto 
conciples,  concipies  autem  Altissimi 
virtutem ,  hoc  est  filium  Dei  :  Ideoque 
et  quod  nascetur  ex  te  Sanctum,  vocahi- 
tur  filius  Dei.  Id  est,  non  solum  qui  de 
sinu  Patris  in  uterum  tuum  veniens 
obumbrabit  tibi,  sed  etiam  id  quod  de 
tua  substantia  sociabit  sibi,  ex  hoc  jam 
vocAbitur  filius  Dei ,  quemadmodura  et 
is  qui  a  Patre  est  ante  ssecula  genitus , 
tuus  quoque  amodo  reputabitur  filius. 
Sic  autem  et  quod  natum  est  ex  ipso 
Patre,  erit  tuus,  et  quod  nascetur  ex  te, 
erit  ejus ;  ut  tamen  non  sint  duo  filii , 
sed  unus.  Et  licet  aliud  quidem  ex  te , 
aliud  cx  illo  sit;  jam  non  tamen  cu- 
jusque  suus,  sed  unus  utriusque  erit 
filius. 

5.  Ideoque  et  quod  nascetur  ex  tc  Sanc- 
tum  vocahitur  fdius  Dei.  Attende  quaeso , 
quam  reverenter  dixerit,  quod  nascetur 
cx  te  SancfMm.  Ut  quid  enim  ita  sira- 
pliciter  Sanctum ,  et  absque  addita- 
mento  ?  Credo  quia  non  habuit  quid 
proprie  digneve  nominaret  illud  exi- 
miura,  illud  magnificura,  illud  reveren- 
dura  ,  quod  de  purissima  videlicet  Vir- 
ginis  carne  cura  sua  anima  Unico  Patris 
erat  uniendum.  Si  diceret,  sancta  caro, 
vel  sanctus  homo,  vel  sanctus  infans; 
quidquidtaleponeret,parumsibidi\isse 
videretur.  Posuit  ergo  indcfinite,  Sanc- 
tmn  :  quia  quidquid  illud  sit  quod  Virgo 
genuit,  sanctum  procul  dubio  ac  singu- 
lariter  sanctum  fuit,  et  per  Spiritus 
sanctificationem,  et  per  Verbi  assump- 
tionem. 

6.  Et  adjecit  Angelus :  El  ecce  Elisa- 
hcih  cognata  tua..  et  ipsa  concepit  frium 
in  senectutc  sua.  Qnid  fuit  neccsso  eiiam 


I  ABBATIS 

hujus  sterilis  Virgini  nuntiare  concep- 
tum  ?  Nuraquid  forte  dubiara  adhuc  et 
incredulani  oraculo ,  rccentiori  voluit 
confirraare  miraculo?  Absit.  Lcgimus  et 
Zacliariaj  incredulitatem  ab  hoc  ipso 
Angelo  fuisse  castigatam  :  JMariam  au- 
tem  inaliquo  reprehensam  non  legiraus, 
quin  potius  fidem  ipsius  Elisabeth  pro- 
phetante  laudatam  agnovimus.  Beata, 
inquit,  quoe  credidisti,  quoniam  pcrficien- 
tur  in  te  qua?  dicta  sunt  tibi  a  Domino. 
Sed  ideo  sterilis  cognataj  conceptus  Vir- 
gini  nuntiatur,  ut  dum  miraculo  mira- 
culura  addilur,  gaudium  gaudio  cumu- 
letur.  Porronecesse  erat  non  raodico  lae- 
titiae  et  anioris  pra3veniente  inflamraari 
incendio,  qua?  Filium  paternoe  dilec- 
tionis  cura  gaudio  Spiritus  sancti  mox 
fuerat  conceptura.  Neque  enim  nisi  in 
devotissimo  corde  atque  bilarissirao 
tanta  se  capere  poterat  dulcedinis  et 
alacritatis  affluentia.  Vel  ideo  concep- 
tus  Elisabeth  nuntiatur  Mariaj,  quia 
profecto  decebat,  iit  verbum  mox  di- 
vulgandum  ubique,  prius  sciret  Virgo 
per  Angelum,  quam  audiret  ab  homine : 
ne  mater  videlicet  Dei  a  consiliis  filii 
videretur  amota,  si  eorum  quoe  in  terris 
tara  prope  gererentur,  remansisset  igna- 
ra.  Vel  ideo  potius  conceptus  Elisabelh 
3Iariae  nuntiatus  est,  ut  dum  nunc  Sal- 
vatoris  ,  nunc  Praecursoris  edocetur 
adventum ,  rerum  terapus  et  ordinem 
tenens,ipsa  melius  postraodura  scripto- 
ribus  ac  praedicatoribus  Evangelii  re- 
seraret  veritatiem  ,  quae*et  plene  de  om- 
nibus  a  principio  coelitus  f  uerit  instructa 
mysteriis.  Vel  ideo  adliuc  nuntiatur 
Mariae  conceptus  Elisabeth,  ut  audiens 
cognatam  vetulara  et  gravidam,  cogitet 
juvencula  de  obsequio  :  sicque  illa  pro- 
perante  ad  visitandura,  parvulo  Pro- 
phetae  locus  et  occasio  detur ,  quo 
minori  sdhuc  Domino  suo  officii  valeat 
exhibere  primitias  :  et  dum  ad  se  invi- 
cera  occurrit  matrum,  infantumque  ab 
alterutro  excitata  devotio,  mirabilius 
fiat  miraculum  de  miraculo. 

7.  Vide  autem  ne  haec  tam  raagnifica, 
quse  ab  Angelo  audis  praenuntiata ,  ab 
ipso  speres  perficienda.  A  quo  ergo  si 
quaeris :  ipsum  audi  Angelura.  Onm  non 
crit,  hv[m{.  impossibilc  apiid Dcu)n  omns 


DE  LAUDIBUS   VI 

verhum;  lamquam  dicerct  :  Ilyec  quac 
cgo  tamfidelitor  promitto,  non  de  mea, 
sed  de  illius  qui  ine  misit,  virtute  prae- 
sumo  :  quia  non  erit  impossihile  apud 
Deuniomne  verhum.  Quale  enim  illi  ver- 
hum  impossibile  poterit  esse  ,  qui  om- 
nia  fecit  in  Verbo?  Movet  me  et  hac  iii 
vcrbis  angelicis,  quodsignanternonait: 
Quia  non  eril  impossihile  apud  Deum  omne 
factum,  sed  omne  verhum»  An  idcirco 
posuit  verbum ,  quia  quam  facile  pos- 
sunt  homines  loqui  quod  volunt,  eliam 
quod  nullatenus  facere  possunt;  tam  fa- 
tile ,  innno  incomparabiliter  facilius 
valet  Deus  opere  implere,  quicquid  illi 
verbo  valent  expriraere?  Dicam  aper- 
tius.  Si  hominibus  tam  facile  esset  fa- 
core  quam  dicere  quod  volunt  :  et  ipsis 
(juoque  nonesset  impossibile  omne  ver- 
bum.  Nunc  autem  quoniara  vulgaris  et 
vetus  sermo  est,  raultum  interesse  inter 
loqui  et  facere,  sed  apud  homines,  non 
apud  Deum  :  soli  Deo  quia  idem  est  fa- 
cere  quod  loqui,  idera  loqui  quod  velle : 
raerito  non  erit  impossibile  apud  Deum 
omne  verbum.  Yerbi  gratia  :  Potuerunt 
praeviderc  et  pra;dicerc  Prophetaj  Vir- 
ginem  vel  sterilem  concepturara  ac  pa- 
riturara  :  sed  imraquid  facere ,  ut  con- 
tiperet  et  pareret  ?  Deus  autem  qui 
dedit  eis  posse  praividere ,  quara  facile 
potuit  tunc  quod  voluit,  per  illos  prae- 
dicere,  tam  facile  potuit  nunc  quando 
voluit,  pcr  seipsum  quod  promisit  im- 
plerc.Siquidera  apudDcum  nec  verbum 
dissidct  ab  intcnlioue,  quia  vcritas  est : 
nec  fuclum  a  verbo,  (juia  virtus  est : 
nct  raodus  a  facto,  quia  sapientia  est  : 
ac  per  hoc  non  crit  impossibilc  apud 
Deuni  omne  verbura. 

8.  Audisti  Virgo  factum,  audisti  ct 
luodum  :  utrumque  niirura,  utruraque  i 
jucundum.  Jucundare  lilia  Sion,  ct  ex- 
sulta  satis  filia  Jerusalera.  Et  quoniam  | 
auditui  tuo  datuni  cst  gaudiura  et  lati- 
♦ia,  audiamus  et  nos  a  te  responsura 
la^titiap  ([uod  dcsideramus,  ut  jam  ex- 
sultcnt  ossa  humiliata.  Audisti,  inquam, 
f:ictum,  etcrcdidisti :  crede  etde  modo 
«luod  audisti.  Audisti  quia  concipies,  ct 
l»aries  niium  :  audisti  quod  non  pcr 
hominom,  scd  per  Spiritum  sanctum. 
Vxspectat  Angelus  responsum  :  tempus 


RGINIS  MATRIS.  1.19 

cst  enim  ut  revcrtatur  ad  Dtura  qui 
misit  illam.  Exspcctamus  ct  nos,  o  Do- 
mina,  verbum  miscrationis,  quos  mise- 
rabiliter  premit  senlentia  damnationis. 
Et  ecce  offertur  tibi  prctiura  salutisnos- 
trae  :  statim  liberabiniur  si  conscntis. 
In  serapiterno  Dei  Vcrbo   facti  sumus 
omncs,  et  eccc  morimur :  in  tuo  brevi 
responso  sumus  reliciendi,  ut  ad  vitam 
revocemur.  Hoc  supplicat  ate,  o  pia 
Virgo,  flebilis  Adam  cura  miscra  so- 
bole  sua  exsul  dc  paradiso,  hoc  Ab- 
raham ,  hoc  David.  IIoc  caitcri  flagitant 
sancti  Patrcs,  patres  scilicct  tui,  qui  et 
ipsi  habitant  in  rcgione  umbrai  raorlis, 
IIoc  totus  raundus  tuis  genibus  provo- 
lutus  cxspcctat.  Noc  iramcrito,  quando 
cx  ore  tuo  pendet  consolatio  miscro- 
rura,  redemptio  captivorum  ,  libcratio 
damnatorura  :  salus  denique  universo- 
rum  filiorura  Adam,  totius  generis  tui. 
Da,   Virgo,  responsum  festinanter.  O 
Doraina,responde  verbum,  quod  terra, 
quod  inferi ,  quod  exspectant  et  supcri. 
Ipse  quoque  oninium  Rex  et  Dominus 
quantura  concupivit    decorem  tuura  , 
tantura  desiderat  et  responsionis  assen- 
sum :  in  qua  nimirum  proposuit  salvare 
raundura.  Et  cui  placuisti  in  silcntio, 
•am  raagis  placebis  ex  verbo  ,  cum  ipsc 
tibi  clamet  e  coelo  :  0  pulcra  inter  nm- 
licres,  fac  me  audire  vocem  tuam.  Si 
ergo  tu  eum  facias  audire  vocem  tuam , 
ipse  te  faciet  videre  salutem  nostram. 
Nuraquid  non  hoc  cst  quod  (|ua;rebas, 
quod  geraebas,  quod  dicbus  et  noctibus 
orando  suspira])as?  Quid  igitur?Tu  cs 
cuihocproraissuraest,  an  aliaraexspec- 
taraus?  Inirao  tu  ipsa,  non  alia.  Tu,  in- 
quam,  iIIaproraissa,iIlaexspcctata,  illa 
desiderata ,  ex  qua  sanctus  pater  tuus 
Jacob  jam  morti  appropinquans  vitam 
sperabat  selernam ,  cum  diccbat  :  Ej}- 
spcctaho  salutare  tuum ,  Domine.  \\\  qua 
dcnique ,  ct  pcr  quara  Dcus  ipse  Rex 
nostcr  ante  saicula  disposuit  operari  sa- 
lulcni  in  medio  terric.  Quid  ab  alia 
speras^quodtibioffertur^quidperaliam 
exspectas  ,  quod  per  te  niox  cxhibebi- 
tur ,  dumraodo  proebeas  assensura ,  re- 
spondeas  verbum?  Responde  itaque  ci- 
tius  Angelo,  immo  per  Angclum  Do- 
mino.   Rcsponde   vcrbum     et  suscipo 


440  S.  BERNAR 

Vcrbum  :  profer  tuum,  et  concipc  divi- 
num  ;  omittc  transitorium ,  et  amplcc- 
tcrc  scmpitcrnum.  Quid  tardas?  Quid 
trcpidas?  Crede,  conlitcrc,  et  suscipe. 
Sumat  humilitas  audaciam,  vcrecundia 
liduciam.  Nullatcnus  convcnit  nunc,  ut 
virginalis  simplicitas  obliviscatur  pru- 
dcntiam.  In  hac  solare  ne  timcas,  pru- 
dens  Virgo,  prsesumptionem  :  quia  etsi 
grata  in  silcntio  verecundia ,  magis  ta- 
men  nunc  in  verbo  pietas  necessaria. 
Aperi,  Virgo  beata,  cor  fidci,  labia  con- 
fessioni ,  viscera  Creatori.  Ecce  deside- 
ratus  cunctis  gentibus  foris  pulsat  ad 
ostium.  0  si  te  morante  pertransicrit , 
ct  rursus  incipias  dolens  qua^rere  quem 
diligit  anima  tua!  Surge,  curre ,  aperi. 
Surge  per  fidem,  curre  per  devotioncm, 
aperi  per  confcssionem. 

9.  Ecce ,  inquit ,  ancilla  Domini ,  fiat 
rnihi  secundum  verbum  tuum.  Scmpcr  so- 
let  essc  gratia^  divinse  familiaris  virtus 
liumilitas.  Dcus  enim  superbis  resistit, 
humilibus  autem  dat  gratiam.  Humili- 
tcr  crgo  respondct,  ut  sedes  grati;» 
prseparetur.  Ecce ,  inquit,  ancilla  Do- 
mini.  Quae  est  haec  tam  sublimis  humi- 
litas  ,  quse  cedere  non  novit  honoribus, 
insolescerc  gloria  nescit  ?  MaterDci  eli- 
gifur ,  et  ancillam  se  nominat.  Non  me- 
diocris  revcra  humilitatis  insigne,  nec 
oblata  tanta  gloria  oblivisci  humilita- 
tem.  Non  magnum  est  esse  humilem  in 
abjectione;  magna  prorsus  et  rara  vir- 
tus,  humilitashonorafa.Si  me  miserum 
homuncioncm  meis  decepta  simulatio- 
nibus  ad  aliquem  vel  mediocrem  hono- 
rcm  provexerit  Ecclesia,  Deo  nimirum 
Iioc  vel  propter  mea ,  vel  propter  sub- 
ditorum  peccata  pcrmittente  :  nonne 
statim  oblitus  qui  fuerim ,  talcm  me 
puto,  qualis  ab  liominibus  (  qui  cor  non 
vident  )  putatus  sum  ?  Credo  famse, 
conscicntiam  non  attendo;  Et  reputans 
non  honorem  virtutibus,  sed  virtutes 
honori,  eo  sanctiorem,  quo  superiorem 
me  aestimo.  Videas  plcrdsque  in  Ecclc- 
sia  dc  ignobilibus  nobilcs ,  de  pauperi- 
bus  divites  factos,  subito  intumescerc, 
pristinaj  oblivisci  abjcctionis  :  genus 
quoque  suum  erubesccrc,  et  infimos 
(lediguari  parcntcs.  Vidcas  et  homines 
pecuuiosos  ad  houores  quosquc  ccclc- 


DI  ABBATIS 

siasticos  pcrvolarc  ;'•  moxquc  sibi  ap- 
plaudcrc  sanctitatcm,  vcstium  dum- 
taxat  mutationc,  non  mcntium  ;  ct  dig- 
nos  sc  a3stimare  dignitate ,  ad  quam 
ambiendo  pcrvenerunt;  quodque  (  si 
audeo  dicere  )  adepti  sunt  nummis ,  at- 
tribuere  meritis.  Omitto  autem  de  his , 
quos  excaecat  ambitio ,  et  honor  ipsc 
superbiendi  eis  materia  est. 

10.  Sed  video  (  quod  magis  doleo ) 
post  spretam  saeculi  pompam  nonnullos 
in  schola  humilitatis  superbiam  magi» 
addiscere ,  ac  sub  alis  mitis  humilisque 
Magistri  gravius  insolesccre,  et  impa- 
tientes  amplius  ficri  in  claustro ,  quam 
fuissent  in  sseculo.  Quodque  magis  per- 
versum  est,  plerique  in  domo  Dei  non 
patiuntur  haberi  contemptui  ,  qui  in 
sua  nonnisi  contemptibiles  esse  potuc- 
runt  :  ut  quia  videlicet ,  ubi  a  pluribus 
honores  appetuntur ,  ipsi  locum  habere 
non  meruerunt ,  sallem  ibi  honorabiles 
videantur,  ubi  ab  omnibus  honores  con- 
temnuntur.  Video  et  alios  ( quod  non 
sine  dolore  videri  debet )  post  aggres- 
sam  Christi  militiam  ,  rursus  saeculari- 
busimplicari  negotiis,  rursus  cupidita- 
tibus  terrenis  immcrgi  :  cum  magna 
cura  erigere  muros,et  negligerc  mores: 
sub  prsetcxtu  quoque  communis  utili- 
tatis,verbavendcre  divitibus,et  matro- 
nis  salutationes :  sed  et  contra  Impera- 
toris  sui  edictum  concupiscere  aliena , 
et  sua  cum  lite  rcpetere  ;non  audientcs 
Apostolum  ex  imperio  Regis  tubicinan- 
tem  :  Hacipsum ,  in*quit ,  delictum  est  in 
vobis ,  quod  causas  habetis.  Quare  non 
magis  fraudem  imtimini  fltanc  mundum 
sibi ,  ct  se  mundo  crucifixerunt,  ut  qni 
antea  vix  in  suo  vico  vcl  oppido  cogniti 
fucrant,  modo  circumeuntesprovincias, 
et  curias  frequentantes ,  rcgum  noti- 
tias ,  principumquc  familiaritates  asse- 
cuti  sint  ?  Quid  dc  ipso  habitu  dicam , 
in  quo  jam  non  calor ,  sed  color  rcqui- 
ritur;  magisque  cultui  vestium,  quam 
virtutum  insistitur  ?  Pudet  dicerc  !  vin- 
cuntur  in  suo  studio  mulicrcula?,  quando 
a  monachis  pretium  affectatur  in  vesti- 
bus,  non  nccessitas  :  nec  saltcm  forma 
rcligionis  rctenta ,  in  habitu  ornari , 
non  armari  appetunt  militcs  Christi : 
qui  dum  se  prscparare  ad  prajlium  ,  et 


DE  LAUDIBUS  VI 

rontra  aorcas  polcstatos  praRlenderc 
paupcrtatis  iiisignc  (lcbucrant ,  (  quod 
uliquc  adversarii  valdc  formidant )  in 
mollitie  Testimcntorum  pacis  potius 
pra;ferentcs  indicium,ultro  se  hostibus 
sine  sanguine  tradunt  inermes.  Nec 
aliunde  haec  omnia  mala  contingunt, 
nisi  quod  illam ,  qua  saeculum  deserui- 
mus,  deserentes  humilitatem,  dum  per 
hoccogimur  inepta  denuo  sectari  studia 
63ccularium ,  canes  efficimur  rcvcrten- 
tes  ad  vomitum. 

dl.  Audiamus  itaque,  quotquot  tales 
sumus,  quid  illa  respondcrit,  quse  Dci 
Tiiater  eligcbatur,  sed  humilitatem  non 
obliviscebatur.  Ecce ,  ait ,  ancilla  Do- 
mini ,  fiat  mihi  secundum  vcrhum  tuum. 
Fiat  est  desiderii  signum  ,  non  dubita- 
tionisindicium.  Et  per  hoc  quod  dicit, 
fiat  mihi  secundum  verhum  tuum ,  magis 
intelligendaestaffectum  exprimere  de- 
siderantis  ,  quam  effectum  requirere 
more  dubitantis.  Quamquam  nil  obstat 
intelligi  ,  fiat ,  esse  vcrbum  orantis. 
IVemo  quippe  orat ,  nisi  quod  credit  et 
sperat.  Vult  autem  a  se  requiri  Deus 
otiam  quod  poUicetur.  Et  ideo  forte 
multa  quae  dare  disposuit ,  prius  poUi- 
cetur,  ut  ex  promissione  devotio  exci- 
tctur  :  sicque  quod  gratis  daturus  erat, 
devota  oratiopromercatur.  SicpiusDo- 
minus,  qui  omnes  homines  vult  salvos 
ficri ,  merita  nobis  extorquet  a  nobis  : 
etdum  nosprsevenittribucndoquod  re- 
tribuat,  gratis  agit,  ne  gratis  tribuat. 
lloc  utique  prudens  Virgo  intellexit , 
quandoprsevenicnti  se  muneri  gratuitae 
promissionis  ,  junxit  mcritum  suae  ora- 
tionis  :  Fiat,  inquiens  ,  mihi  secundum 
verhum  tuum.  Fiat  mihi  de  Verbo  sc- 
cundum  verbum  tuum.  Verbum  quod 
crat  in  principio  apud  Deum  ,  fiat  caro 
de  carne  mea  secundum  verbum  tuum. 
Fiat  obsecro  mihi  Vcrbuni,  non  prola- 
tum  quod  transcat ,  sed  conccptum  ut 
raancat,  carnc  vidclicet  indutum,  non 
acrc.  Fiat  mihi  non  tantum  audibile 
auribus,  sed  et  visibilc  oculis,  palpa- 
bilcmanibus,  gestabilc  humcris.  Ncc 
fiat  mihi  vcrbum  scriptum  et  mutum, 
sed  incarnatum  et  vivum  :  hoc  est,  non 
mutis  figuris  ,  mortuis  in  pcllibus  exa- 
ratum  ;  scd  in  forma  humana  mcis  cas- 


RGINIS    MATRIS.  Ul 

tis  visceribus  vivaciter  impressum  :  et 
hoc  non  morlui  calami  depictione,  seil 
sancti  Spiritus  operatione.  Eo  videlicet 
modo  fiat  mihi ,  quo  ncmini  ante  me 
factum  est,  ncraini  post  me  faciendum. 
Porro  multifariam  multisque  modis 
olim  Deus  locutus  est  Patribus  in  Pro- 
phetis  :  et  aliis  quidem  in  aure,  aliis 
in  ore,  aliis  etiam  in  manu  factum  esse 
verbum  Domini  mcmoratur  :  mihi  au- 
tem  oro  ,  ut  in  utero  fiat  juxta  verbum 
tuum.  Nolo  autem  ut  fiat  mihi  aut  de- 
clamatorie  praedicatum ,  aut  figuralitcr 
significatum  ,  aut  imaginatorie  somnis^- 
tum;  scd  silenter  inspiratum,  persona- 
liter  incarnatum,  corporaliter  invisce- 
ratum.  Verbum  igitur,  quod  in  se  nec 
poterat  fieri ,  nec  indigebat ;  dignetur 
in  me,  dignetur  et  mihi  fieri  secundum 
verbum  tuura.  Fiat  quidem  generaliter 
omni  mundo ,  sed  spccialiter  fiat  mihi 
secundum  verbum  tuum, 

Excusatio  S.  Bernardi,  quoS  locum  istum 
Evangelii  post  alios  expositores  traclandum 
sumpserit. 

Lectionem  evangelicam  exposui , 
sicut  potui  :  nec  ignoro  quod  non  omni- 
bus  placebit ,  sed  scio  me  ob  hanc  rem 
multorum  fore  indignationi  obnoxium  ; 
et  aut  judicabor  superfluus ,  aut  pra;- 
sumptor  :  quod  videlicet  post  Patres , 
qui  hunc  ipsum  locum  plenissime  expo- 
suerunt,  rursus  in  eodem  novus  exposi- 
tor  ausus  fuerim  mittere  manura.  Sed 
si  quid  dictum  est  post  Patres  quod  non 
sit  contra  Patres;  nec  Patribus  arbitror, 
ncc  cuiquam  displiccre  debere.Ubi  au- 
tem  dixi  quod  a  Patribus  accepi ,  dum 
sic  absit  typhus  pra^sumptionis,  utnon 
desit  fructus  devotionis ;  patienter  au- 
diam  de  superfhiitate  causantes.  Nove- 
rint  tamen  qui  me  tamquam  de  otiosa 
et  non  necessaria  explanatione  suggil- 
lant,  non  tam  intendisse  exponere  E  van- 
gelium,  quam  ex  Evangelio  sumere  oc- 
casionem  loquendi  quod  loqui  delecta- 
bat.  Si  vero  peccavi  ,  quod  propriam 
magis  ex  hoc  excitarim  devotioncm, 
quam  communera  quasierim  utilitatem; 
potens  erit  pia  Virgo  apud  suum  mise- 
ricordcm  Filium  hoc  mcum  excusare 
pcccatum,  cui  hoc  meum  qualecumque 
Opusculum  devotissime  destinavi. 


IN  VIGILIA  NATIVITATIS  DOMIIVI. 


SERMO    I. 

JJ^i  pr(mun({atione  3Iartyrolo(jii,  Jesus  Christus, 
Filius  Dei,  nascitur  in  Belhleliem  Judae. 

1.  SoNUiT  vox  l3etitia3  in  terra  nos- 
tra ,  vox  exsuUationis  et  salutis  in  ta- 
bernaculis  peccatorum.  Auditum  est 
verbum  bonum,  verbum  consolatorium, 
sermo  jucunditate  plenus,  dignus  omni 
acceptione.  Jubilate  montes  laudem,  et 
omnia  ligna  silvarum  plaudite  manibus 
ante  faciem  Domini,  quia  venit.  Audile 
coeli  ,  et  auribus  percipe  terra,  obstu- 
pesce  et  lauda  universitas  creaturae , 
sed  tu  magis,  o  homo  :  Jesus  Chrislus; 
Filius  Dei ,  nascilur  in  Betlileliem  Judce.. 
Quis  tam  lapidei  cordis,  cujus  anima 
non  liquefacta  sit  in  hoc  verbo  ^  Quid 
annuntiari  dulcius  poterat?Quid  delec- 
tabilius  commendari  ?  Quid  tale  um- 
quam  auditum  est,  aut  quid  simile  ali- 
quandomundus  accepit?  Jfsus  Cliristus, 
Filias  Dei,  nascitur  in  Bethtehem  JuJce. 
0  breve  verbum  de  Verbo  abbreviato, 
sed  coelesti  suavitate  refertum  !  Labo- 
rat  affectio  mellifluae  dulcediniscopiam 
latius  effundere  gestien3,nec  ijiveniens 
vcrba.  Tanta  siquidem  est  graiia  ser- 
monis  hujus  ,  ut  continuo  incipiat  mi- 
nus  sapere,  si  unum  iota  nmtavero.  Je- 
sus  Christus,FHius  Dei,  nasciturin  Beth- 
lehem  Judce.  0  nativi  tas  illibata  sanctitate 
honorabilis  mundo  ,  amabilis  homini- 
bus  collati  magnitudine  beneficii  ^  in- 
vestigabilis  etiam  Angelis  sacri  profun- 
ditate  mysterii ,  et  in  his  omnibus  ad- 
mirabilis  singulari  excellentia  novita- 
tis  !  utpote  quae  nec  primam  similcm 
visa  est,  nec  habere  sequentem.  0  par- 
tus  solus  sine  dolore ,  solus  nescius  pu- 
doris  ,  corruptionis  ignarus ;  non  rese- 
rans,  sed  consecrans  virginalis  uteri 
templum !  0  nativitas  supra  naturam , 
scd  pro  natura ;  miraculi  excellcntia 
superans  ,  sed  reparans  virtule  myste- 
rii  !  Fratres,  generationem  istara  quis 
enarrabit  ?  Angelus  nuntiat ,  virtus 
obumbrat  Altissimi ,  supervenit  Spiri- 
tus  :  vii-g;o  credit,  fidc  concipit  virgo  , 


parturit  virgo ,  manet  virgo  :  quis  non 
miretur?  ISasciiur  AltissimiFilius,Deus 
de  Deo  genitus  ante  sajcula;  nascitur 
Yerbum  infans  :  quis  vel  satis  miretur? 

2.  Nec  sane  otiosa  nativitas,  aut  in- 
fructuosa  dignatio  majestatis.  Jesus 
Christus,  filiusDei,  nascitur  in  Bethlehem 
Judce.  Vos  qui  in  pulvere  estis ,  exper- 
giscimini  ct  laudate.  Ecce  Dominus 
venit  cum  salute,venitcum  unguentis, 
vcnit  cum  gloria.  jVeque  enim  sine  sa- 
lute  Jesus ,  neque  sine  unctione  Chris- 
tus  5  nec  sine  gloria  venit  Dci  Filius; 
siquidem  ipse  salus ,  ipse  unctio  ,  ipse 
gloria  ,  sicut  scriptum  est :  Gloria  pa- 
tris  ,  filius  sapiens.  Felix  anima  ,  quae 
gustato  salutis  fructu  trabitur  et  currit 
in  odore  unguentorum,  ut  vidcat  glo- 
riam  cjus,  gloriam  quasi  unigenili  a  pa- 
tre.  Rcspiratc  perditi :  venit  Jcsus  quae- 
rere  et  salvum  facere  quod  perierat. 
^lorbidi  convalcscite  :  venit  Christus , 
qui  contritos  corde  sanat  unctione  mi- 
scricordiae  suaj.  Exsultate  quicumquc 
estis  grandia  concupiscentes  :  d.escen- 
dit  ad  vos  Filius  Dci,ut  regni  sui  faciat 
cohaeredes.  Ita  obsccro,  sana  me  ,  Do- 
minc  ,  et  sanabor  :  salvum  me  fac  ,  et 
salvus  ero  :  glorifica,  et  ero  gloriosus. 
Sic  nempe  bcnedicct  anima  mca  Do- 
mino,  et  omnia  quae  intra  me  sunt,  no- 
mini  sanctoe^us,  cumpropitiatus  fueris 
omnibus  iniquitatibus  mcis,  sanavcris 
omnes  infirmitatcs  meas ,  replcveris  in 
bonis  desiderium  meum.  Haec  tria  ,  di- 
lectissimi ,  sapit  mihi  quod  audio  nasci 
Jcsum  ChristumFilium  Dci.  Quare  enim 
vocamus  nomen  ejus  Jesum,  nisi  quia 
ipse  salvum  faciel  jwpulum  suum  a  peccci" 
tis  eorum  ?  Aut  quare  Christus  nominari 
voluit,  nisi  quia  compufmcerc  facietju- 
cjum  afacie  o/ei.^QuareFilius  Dci  factus 
est  homo ,  nisi  ut  homines  faciat  filios 
Dci  ?  Voluntati  autcm  ejus  quisresistil  ? 
Jesus  qui  justificat,  quis  cst  qui  con- 
demnet  ?  Christusquisanat,  quis  cstqui 
vulneret  ?  Filius  Dei  qui  exaltat ,  quis 
est  qui  huniiliet  ? 

3.  Nascitur  crgo  Jcsus :  ^audcat  quis- 


IN  VIGILIA  NATIVIT 
quis  ille  est,queni  perpeluGC  damualio- 
iiis  reum  adjudicabat  conscieniia  pec- 
caforum.  Exccdit  quippe  piclas  Jcsu 
omnom  crimiuum  quantitatem  seu  nu- 
merositatem.  Nascitur  Cliristus  :  loete- 
tur  (juicunKiue  vitiis  iinpugnabatur  an- 
tiquis.  Siquidem  anle  faciem  unctionis 
Clirisli  nullusomninostare  potoritmor- 
Imsanimai,  quamlibct  inveteratus.  Nas- 
citur  Filius  Dci  :  exsultet  qui  magna 
solet  dcsiderare,  quia  magnvis  munera- 
tor  advenit.  Fratres,  liicest  hjcrcs  :  de- 
votc  suscipiamus  eum,  sic  enim  et  hae- 
redilas  nostru  erit.  Qui  cxim  proprium 
filium  dedit,  quomodonon  omnia  nobis 
simul  cum  filio  donavit  ?  Nemo  discre- 
dat,  nemo  luTsitct;  habemus  testimo- 
nium  credibile  nimis  :  Ferbiun  carofac- 
tiiin  est,  cl  habHaiilin  nobis.  Fratres  ha- 
bere  voluit  Unigenitus  Dei,  ut  esset  in 
multis  fratribus  primogenitus  ipse.  Ut- 
(lue  nihil  haesitet  ipsa  pusillanimitas 
fragilitatis  humanai,  prius  ipse  factus 
cst  liominum  frater,  factus  est  liominis 
filius,  factus  est  homo.  Siet  hoc  homo 
judicat  incredibile,  fidem  adstruunt 
oculi. 

4.  Jesus  Christns  nalus  est  in  Beth- 
khem  Judai.  Et  vide  dignationcm.  Non 
inJerusalemcivitate  regia:  sedin  Beth- 
Iehem,qua3minimaestin  millibusJuda. 
0  Bethlehem  parva,  sed  jam  magnifi- 
cata  a  Domino !  magnilicavit  te  qui 
iactus  est  in  te  parvus  ex  magno.  Loe- 
tare  Bethlehem  ,  et  per  omnes  vicos 
tuos  feslivum  hodie  Allcluia  cantetur. 
Quaj  tibi  civitas,  si  audiat,  non  invidcat 
pretiosissimum  illud  stabulum,  ct  illius 
prajsepii  gloriam  ?  In  univorsa  siqui- 
dem  tcrra  jam  celebre  est  nomen  tuum, 
ct  beatam  te  dicunt  omnes  gencratio- 
iies.  Lbique  gloriosa  dicuntur  de  te, 
civitas  Dei:ubique  psallitur,  quia/towio 
natus  est  in  ea,  et  ipse  [undavil  eam  Al- 
tissimus.  Ubique,  inquam,  pradicatur , 
ul)i(iae  clamatur,  quia  Jesus  CJiristus,  fi- 
Uus  Dei ,  nascitur  in  Jicthlchem  JudK. 
Nec  otiosum  quod  additur  JiidK  ,  siqui- 
dem  admonet  nos  ejus  qua)  ad  patres 
facla  est  repromissio.  Non  auferctur , 
in^iuit,  sccplrum  de  Juda .  ct  dux  de  fc- 
morc  cjus^doncc  vcnial  qui  nilttemluscst, 
ct   ipse  erit  exspcctatio  gentiHm.   Salus 


DOMINI,   SEHMO  I  U5 

quipi)c  ox  Juda.us ,  scd  salus  usque  ad 
/ines  lcrrae.  Jada,  ait,  telaudabunt  fra- 
ires  lui.  Manus  tuce  in  ccriicibus  inimico- 
rumtuorum,  et caetera, qua^  deJudaillo 
uusquam  legimus,  sed  in  Cliristo  vide- 
mus  impleta.Ipse  est  enim  Leo  de  tribu 
Juda  5  de  quo  et  additur  :  Calulus  leonis 
Juda,  ad  prxdam,  inquit,/?//  mi,  ascen- 
disti.  Maguus  pradalor  Christus,  qui 
priusquam  sciat  vocare  jiatrem  aut  ma- 
trcm,  Samariai  spolia  diripit.  Magnus 
prrxidator  Christus ,  qui  ascendens  in 
alluju ,  captivam  duxit  captivitatem  : 
noc  tamen  abstulit  quidquam,  sed  ma- 
gis  ipse  dedit  dona  homini])us.  Has  ita- 
que  ct  cajteras  similes  prophetias  im- 
pletas  in  Christo  (  de  eo  siquidera  et 
pra3diclas  )  ad  mentem  revocat ,  quod 
dicitur,  BelhlcJiem  Judce  :  nec  omnino 
qua^rere  est,  utrum  a  Bethlehem  possit 
aliquid  boni  esse. 

5.  Sane  quod  ad  nos  spectat ,  disci- 
mus  eliam  ex  hoc  quemadmodum  sus- 
cipi  velit,  qui  in  Betlilehem  voluit 
nasci.  Erat  cnim  qui  forte  ei  sublimia 
qua^renda  arbitraretur  esse  palatia, 
ubi  cum  gloria  Rex  gloria^susciperetur: 
sed  non  propter  hoc  a  regalibus  illis 
sedibus  venit.  In  sinistra  cjus  diiitioi  et 

.gloria,  indextcra  longifurnilas  vitoc.  Ho- 
rura  oinnium  a^terna  in  coelis  affluenlia 
suppetebat,  sed  paupertas  non  invenie- 
batur  in  eis.  Porro  in  terris  abundabat 
et  superabundabat  ha3c  species,  et  ne- 
sciebathoraopretium  ejus.  Hanc  itaque 
Dei  Filius  concupiscens  descendit,  ut 
eam  eligat  sibi,  et  nobis  quoque  sua 
ffistimatione  faciat  pretiosam.  Adorna 
thalamura  tuum,  Sion;  sed  humilitate, 
sed  pauperlate.  In  his  enira  pannis 
complacet  sibi ,  et  Maria  testimonium 
perhibente,  his  sericis  delectalur  in~ 
volvi.  Ahominationes  iEgyptiorura  im- 
raola  Deo  tuo. 

6.  Considera  denique  quod  in  Beth- 
leheni  Judai  nascitur,  et  sollicitus  csto, 
quoraodo  Bethlcheni  Juda)  invcniaris; 
et  jam  ne  in  te  quidem  suscipi  dedigna- 
tur.  Belhlehera  quippe  doniura  panis, 
Juda  sonat  confessionem.  Tu  ergo  si 
divini  verbi  pabulo  repleas  animam 
tuam,  fideliterque,  etsi  non  digna, 
ccrte  quanta  potes  dcvotione  suscipias 


SER^IO  II. 

Do  eo  quod  scriptum  est,  O  Juda  et  Jerusalem , 
nolite  timere,  cras  egrediemini,  et  Domi- 
nus  erit  vobiscum.  2  Par.  20.  17. 

1.  Veros  alloquimur  Judseos,  non 
littera,  sed  spiritu  :  semen  Abrahro,  cu- 
jus  multiplicatio,  sicut  promissa  legitur, 
sic  videtur  impleta.  Ncque  enim  fiiii 
carnis,  sed  filii  promissionis  deputan- 
tur  in  semine.  Sed  nec  illi  Jerusalem 
dicimus ,  quae  occidit  Prophetas,  Unde 
enim  illam  consolemur,  super  quam 
Dominus  flevit ,  quaj  data  est  in  sub- 
versionem?  Illi  dicimus,  quae  de  coelo 
nova  descendit  :  Nolite  timere ,  o  Juda 
ct  Jerusalem.  Nolite  timere  veri  confes- 
sores,  qui  non  solum  ore,-sedtoti  pa- 
riter,  et  ex  omni  parte  Domino  confi- 
.temini,  induti  confessionem  sicut 
vestimentum ;  immo  quorum  omnia 
interiora  Domino  confitentur,  et  om- 
nia  ossa  dicunt  :  Domine ,  quis  simitis 
tibi  ?  non  sicut  lu  qui  confitQntur  se  nosse 


ViH  S.  EEnNARD 

panem  illum,  qui  dc  coelo  descondit, 
ct  dat  vitam  mimdo,  Dominiciiin  vidc- 
licet  corpus  Jcsu;  ut  vctercm  utrem 
corporis  tui  nova  illa  resurrectionis 
caro  reficiat  ct  sustineat,  quatenus  no- 
vum  quod  intus  est  vinum,  lioc  solida- 
tus  glutino,  valeat  continere  :  si  dcni- 
quc  ex  fide  vivas,  etnequaquamgemerc 
oporteat,  quia  oblitus  sis  comedcre 
panem  tuum :  Bethlehera  lactus  es,  dlg- 
nus  plane  susceptione  Dominica,  si 
tamen  confessio  non  defuerit.  Sit  proinde 
Judffia  sanctificatio  tua  :  confessionem 
et  decorera  induere,  quam  maxime 
stolam  in  ministris  suis  Christus  accep- 
tat.  Denique  breviter  tibi  utrumque 
commendat  Apostolus  :  Corde,  inquiens, 
creditur  ad  justitiam ,  ore  autem  confes- 
sio  fit  ad  salutem.  Justitia  siquidem  in 
corde,panis  in  domo.  Est  enim  justitia' 
panis.  Et^Beati  qui  esuriunt  et  sitiuntjus- 
titiam ,  quoniam  ipsi  saturahuntur.  Sit 
orgo  in  cordejustitia,  et  justitiaquaj  ex 
fide  est.  Ilaec  enim  sola  habet  gloriam 
apud  Deum.  Sit  etiam  in  ore  confessio 
ad  salutem  :  et  securus  jam  suscipe 
eum ,  qui  in  Bethlehera  Judse  nascitur, 
Jesum  Christum  Filium  Dei. 


l  ADiiATlS 

Deum,fac(is  autcm  ncffant.  Vcra.  con~ 
fessio  est,si  omnia  opera  vcstra,  Tra- 
trcs,  opcra  cjus  sint,etconfiteanturcJ. 
Confiteantur  autem  gemina  quadam 
confessione,  ut  diiplicibus  vestiamini , 
id  est  confessione  peccatorum  vestro- 
rum,  et  confessione  laudis  divinx». 
Tunc  enim  vcri  Juda^i  eritis  ,  si  omnis 
vita  vestra  confileatur  vos  peccatores , 
et  dignos  multo  majoribus  pocnis  : 
Deura  vero  summe  bonum ,  qui  pro  liis 
levibus  et  transitoriis  poenis,  aeterna 
condonat  supplicia,  quae  mcruistis. 
Quisquis  enim  ardenter  non  desiderat 
pocnitentiam  ,  videtur  operibus  dicerc, 
non  indigcre  se  poenitentia ;  ct  ita  suara 
non  confitetur  culpara :  aut  non  possc 
prodesse  ei  poenitentiam;  et  sic  divi- 
nam  non  confitetur  bonitatem.  Vos  au- 
tera  estote  veri  Judsci ,  scd  et  Jerusa- 
lem  vera,  ut  nihil  jam  timeatis.  Est 
cnim  Jerusalera  visio  pacis;  visio,  non 
possessio,  cujus  fines  Dominus  posuit 
pacem,non  initium  sane,necmedium. 
Si  er go  pacem  non  habetis ,  immo  quia 
perfeclara  in  hoc  saeculo  habere  non 
potestis ,  saltem  videte  eain ,  intuemini, 
considerate,  et  desiderate  eam.  Illuc 
sint  oculi  cordis  vestri,  ad  paccm  seso 
dirigat  intentio  vestra  :  ut  omnia  quoc- 
cumque  facitis,  hujus  pacis,  qu.e  exsu- 
perat  omnem  sensum ,  desiderio  facia- 
tis  :  in  omnibus  hoc  intendatis ,  ut  re- 
conciliati  pacem  habcatis  ad  Deum. 

2.  Ilis  dicimus,  Nolite  timere,  hos 
consoIamur,^non  eos*  qui  viam  pacis 
non  cognoverunt.  Nam  si  illis  dicilur, 
Cras  cgrediemini ;  comminatio,  non  con- 
solatio  crit  ista.  Soli  nimirum  dissolvi 
desiderant  ,  et  cgredi  concupiscunt, 
qui  pacem  vident ,  et  sciunt ,  si  ter- 
restres  domus  eorura  hujus  habita- 
tionis  dissolvantur ,  quoniaraaedificatio- 
nem  habent  ex  Deo,  et  non  illi  qui  ia 
insaniam  versi  suis  compedibus  delec- 
tantur.  Denique  hi  tales  moriendo  non 
tam  egressi  dicendi  sunt ,  quam  ingres- 
si :  qui  non  in  lucera ,  non  in  libcrtateni 
vadunt,  sed  in  carcerem,  sed  in  tenc- 
bras,  sed  in  infernum.  Vobis  autera  di- 
citur  :  Nolite  timere,  cras  cgrediemini , 
et  jara  jion  erit  timorin  finibus  vestris. 
Multos  quidem  habetis  hostcs :  carnem, 


IN  VIGILIA  NATIV.  DOMINI,  SERI^IO  II. 


J')3 


f]ua  nullus  potest  os-^e  viciiiior  hostis  : 
5)r;eseiis  sx'culum  iicquam,  quod  undi- 
(jue  circumfusum  est  vobis  :  principes 
teiieDrarum,qui  viamvestram  obsident 
in  aere  coliocati.  Attamen  nolite  time- 
re,  cras  egrediemini,id  cst  in  proximo. 
Cras  enim  in  proximo  est.  Unde  et  sanc- 
tus  Jacob  ait  ;  Cras  renpondehit  vUJii  jus- 
iUia  mea.  Tres  enim  dies  sunt,  de  qui- 
bus  etiam  lcgimus  :  Vis>ificabit  nos  jwst 
duos  dies-,  in  die  terlia  suscilahit  nos. 
Unus  sub  Adam ,  altcr  in  Christo ,  ter- 
lius  cum  Christo.  Unde  et  ibi  subditur  : 
SdemuS)  seqaemurque ,  ut  cognoscanuis 
Dominum  :  et  hic  dicitur,  Cras  egredie- 
mini,  ct  Dominuseritvohiscum.  HisenLm 
dicitur,  qui  dimidiaverunt  dies suos,  in 
quibus  periit  dies  inqua  nati  sunt,qu9e 
cst  dies  Ad3e,dies  peccati,cui  Jere- 
mias  quoque  raaledicebat,  dicens  :  Ma~ 
ledicta  dics ,  in  qua  natus  sum.  Omnes 
enim  in  illa  nascimur.  Utinam  percat 
iri  nobis  omnibus  dies  illa ,  dies  nebuloe 
ct  caliginis,  dies  tenebrarura  et  turbi- 
siis,  quara  nobis  fecit  Adam,  quara  fecit 
iaimicus,  qui  dixit  :  Aperientur  oculi 
vcstri. 

3.  Ecce  vcro  illuxit  nobis  dies  rc- 
demptionis  novae,  reparationisantiquie, 
feiicitatis  aeternae.  Haec  est  dies  quara 
fecit  Dominus  :  exsultemus  et  Isetemur 
in  ca,  quia  cras  egrediemur.  Unde , 
nisi  de  conclavi  hujus  saeculi ,  de  ergas- 
tulo  hujus  corporis,  dc  compedibus 
neccssitatis,  curiositatis,  vanitatis,  ct 
voluptatis  ,  quaj  ctiam  invitis  nobis  pe- 
des  tcncnt  affectionis?  Quid  enim  spi- 
ritui  nostrocum  terrenis?  Curnon  spi- 
ritualia  desidcrat,  spiritualia  qua?rit, 
spiritualia  sapit?  O  spiritus,  qui  dcsur- 
sum  estis,quid  vobis  cum  infimis?<3«fl? 
sursum  sunt  qucerite,  ubi  Cliristus  cst  in 
dextera  Dei  sedens :  quoi  sursum  sunt 
s-apilc ,  non  quce  super  terram.  Sed  cor- 
pus  quod  corrumpitur ,  aggravai  animam , 
it  deprimit  terrena  inhabitatio  sensum 
inulla  cogitanlem.  Ncccssilates  multa!! 
miscri  liujus  corporis  dctincnt  nos. 
Viscus  quidam  pravi  desidcrii  ct  dclcc- 
tationis  tcrrcnae  volare  nou  patitur,  et 
citius  rctrahit  mcntem,  si  forte  aliquan- 
do  sublevctur.  Scd  nolitc  timcrc,  cras 
egredicmini  dc  lacu  miscria;  ct  de  luto 
2. 


faecis.  Nam  ut  indc  vos  cducerct,  infi- 
xus  est  ipsc  quoque  in  limo  profundi. 
Nolite  crgo  tiracre ,  cras  cgrediemini  de 
corporcmortis,  et  dc  omni  corruptione 
peccati.  Agitc  dieni  istura  in  Christo, 
ut  ambulctis  sicut  et  ipse  ambulavit. 
Qui  enim  dicit  se  in  Christo  manere,  debet, 
sicut  ipse  ambulasnt ,  et  ipse  amhuJare, 
Nolite  ergo  timere,  quiacras  egrediemim , 
et  sic  scmper  cum  Domino  eritis.  Vel 
quia  signanter  dictxim ,  ct  Dominus  erit 
vobiscum,  sic  intelligamus,  ut  dum  su- 
mus  in  corpore,  possimus  nos  esse  cuni 
Domino,  id  est ,  adhaerere  ejus  volun- 
tati;  sed  non  ille  nobiscum,  ut  consen- 
tiat  voluntati  nostra?.  Vellemus  eniin 
jara  liberi  csse,concupiscimusdissolvi, 
egredi  desideramus  :  sed  adhuc  differt 
ille  ccrta  ex  causa.  Cras  egrediemur,  et 
Dominus  erit  nobiscura  :  ut  quicquid 
voluerimus  velit,  et  in  nullo  a  nostra 
voluntate  discordet. 

4.  Itaque,  Juda  et  Jerusalem,  nolito 
timerc,  si  perfectionera,  quara  deside- 
ratis ,  nondum  potestis  adipisci  :  sed 
quodminus  habet  imperfectio  conversa- 
tionis,  suppleat  humilitas  confessionis  : 
ct  iraperfectura  vestrura  viderunt  ocuU 
Dei.  Propterea  enimmandata  sua  man- 
davit  custodiri  nimis,  ut  videntcs  im- 
perfectionera  nostram  deficere ,  et  non 
posse  implere  quod  debet ;  fugiamus  ad 
misericordiam,  et  dicamus  :  Quoniam 
meliorest  misericordia  tua  super  vitas  ,"et 
qui  nonpossumus  in  vestituinnocentiact 
seu  justitiae,  appareamus  vestiti  con- 
fcssionc.  Confessio  enim  et  putcritudo  iti 
conspeclu Domini ,"^^1  tamen  sit  (ut  dixi  • 
mus)  non  oris  tantum,  scd  etiam  totiiu 
hominis  ,  ut  omnia  ossa  nostra  dicant 
Domine,quis  similistibi?  idquesoliu- 
pacis  intuitu,  et  desiderio  reconcilia- 
tionis  ad  Dcum.  Talibus  cnim  dicitur, 
0  Judaet  Jerusalem,  nolitc  timere  jCraa 
egrcdiemini ;  id  est  quam  cito  a  corpore 
exicrit  anima ,  omnes  simulatTectiones , 
omnia  dcsidcria,  quibus  per  univcrsum 
intcrim  niundum  dispersa  ct  ligata  te- 
ncbatur,  dissolvcntur,et  egredietur  de 
viscohoc;  ct  Dominus  crit  vobiscum. 
Mmis  id  (luidcm  vobis  videri  potcst,  si 
tamcn  ad  vos  rcspicitis,  ct  non  ad  cri 
quae  cxspcclant  YOs.ISonnc  hoc  univor- 

10 


Aft6 


S.    BEIINARDI  AUBATIS 


sus  mundus  cxspectat?  Creatura  enirn 
suhjccta  cst  vanitati  :  et  cadente  hoini- 
ne ,  quein  constituerat  Dominus  domi- 
num  domus  suae,  et  principem  omnis 
possessionis  su3e;tota  siraul  hpfroclitas 
corrupta  est.  Inde  distemperalus  aer, 
terra  in  operibus  Adoe  maledicta,  et 
omnia  subdita  vanitati. 

5.  INec  sane  reparabitur  haereditas, 
donec  reparentur  hseredes.  Unde  et 
juxta  Apostoli  testimonium,  ingemiscit 
quoque ,  e.lparlurit  usque  adhuc.  Nec  soli 
utique  huic  mundo,  sed  et  Angelis,  et 
hominibus  spectaculum  facti  sumus. 
Me,  inquit,  exspectant  justi,  donecre- 
iribuas  mihi.  Et  JMartyres,  cum  judicii 
diem  postularent;  non  tamquam  vin- 
dictae  cupidi ,  sed  perfectionem  deside- 
rantes  beatitudinis,  quam  tunc  habi- 
turi  sunt,  acceperunt  divinum  respon- 
sum  :  Sustinete  modicum  iempus ,  donec 
impleatur  numerus  fratriim  vestrorum. 
Acceperuntquidem  jam  singulasstolas: 
sed  non  vestienlur  duplicibus,  donec 
vestiaraur  et  nos.  Vadla  tenemus  et 
obsides  ipsa  eorum  corpora ,  sine  qui- 
bus  consummari  non  possunt,  nec  ea 
recipient  sine  nobis.  Unde  de  Patriar- 
chis,  et  Prophetis  ait  Apostolus  :  D(?o 
melius  aliquid  providente  pro  nobis ,  ut 
non  sine  nobis  consummarentur.  0  si 
cognosceremus  et  nos,  quomodo  ex- 
spectant,  et  quantum  desiderant  adven- 
tum  nostrum!  quam  sollicite  quffirunt, 
quam  libenter  audiunt  bona  de  nobis! 

6.  Quidtamen  de  his  loquor,  qui  di- 
dicerunt  ex  his  quae  passi  sunt,com- 
passionem,  quando  et  ipsi  nos  Angeli 
sancti  desiderant?  Nonne  de  vermiculis 
istis,  et  de  pulvere  isto  restaurandi 
sunt  muri  coelestis  Jerusalem?  Putatis 
quantum  desiderant  cives  coelestes  in- 
staurari  civitatis  sua;  ruinas?  Quomodo 
soUiciti  sunt  ut  veniant  lapides  vivi, 
qui  coaidificentur  eis?  Quomodo  discur- 
runt  medii  inter  nos  et  Deum,  fidelissi- 
me  portantes  ad  eum  gemitus  nostros, 
et  ipsius  nobis  gratiam  devotissime  re- 
portantes?  Piane  non  dedignabuntur 
ut  siraus  eorum  socii,  quorum  facti 
sunt  jam  ministri.  Nonne  enim  omnes 
administratorii  sunt  spiritus,  in  minis- 
terium  missi  propter  cos  ,  qui  ha^rcdi- 


tatem  capiuntsalutis?  Fcstinemus,  ob- 
secro,  dilcctissimi,  festinemus  :  tota 
nos  multitudo  coelestis  curiae  exspectat. 
Exsultare  Angelos  fecimus,  quando 
conversi  sumus  ad  pcenitentiam  :  proii- 
ciamus,  et  festinemus  complere  de  no- 
bis  eorum  lajtitiam.  Vse  tibi ,  quicumque 
es  qui  deliberas  rcdire  ad  lutum  ,rever- 
ti  ad  vomitum.  Putasne  placatos  Iiabebis 
in  judicio,  quos  tanto,  et  tam  sperato 
privare  vis  gaudio?  Exsultaverunt  cum 
nos  ad  poenitentiam  venimus ,  tamquam 
super  his,  quos  ab  ipsa  inferi  porta  cer- 
nerent  revocari.  Quid  nunc  crit,si  ab 
ipsa  paradisi  janua  reverti  viderint,  et 
abire  retrorsum  eos ,  qui  jam  pedem  al- 
terum  in  paradiso  posuerunt?Nam  etsi 
corpora  infr^rius,  sed  corda  sursum. 

7.  Currite,  Fratres,  currite  :  non  soli 
Angeli,  sed  et  ipse  Angelorum  vos  Crea- 
tor  exspectat.  Nuptiaj  paratae  sunt,  sed 
nondum  plena  domus  :  adhuc  exspec- 
tantur,  de  quibus  nuptiae  impleantur. 
Exspeclat  vos  Pater  et  desiderat,  non 
solum  propter  nimiam  caritatem  suam 
qua  dilexit  vos  :  (unde  et  Unigenitus, 
qui  in  sinu  Patris  est, ipse  et  enarravit, 
Pater,  inquiens,  amat  vos)  sed  propter 
semetipsum,  sicut  loquitur  per  Prophe- 
tam  :  Propter  memel  ipsum  ego  faciam, 
non  propter  ros.  Quis  enim  implendum 
dubitet  quod  promisit  Filio,  dicens  : 
Postula  a  me ,  et  dabo  tibi  gentes  hoiredita- 
tem  tuam  ?  Et  alibi :  Sede  a  dextris  meis, 
donec  ponani  inimicos  iuos  scahellum  pe- 
dum  tuorum.  Non  conterentur  omnes 
inimici  ejus ,  dum  nos ,  qui  sumus  mem- 
bra  ejus,  aliquatenus  impugnabunt, 
Non  implebitur  liaec  promissio,  donec 
novissima  inimica  destruatur  mors. 
Nam  de  Filio  quis  nesciat,  quantum 
desideret  fructum  nativitatis,  ct  totius 
vitai  quam  gessit  in  carne,  denique 
fructuni  crucis  et  mortis  suae,  pretium 
sanguinis  pretiosi  ?  Nonne  traditurus  est 
regnuin  Deo  ct  patri,  quod  acquisivit? 
^onne  ei  rcstauraturus  est  creaturas 
suas,  pro  quibus  Pater  illuin  misit  in 
terras?  Exspectat  nos  et  Spiritus  sanc- 
tus.  Est  cniin  caritas  ct  benignitas,  in 
qua  praedestinati  suinus  ab  seterno  : 
nec  dubium  quin  pra)dcstinationem 
suam  velit  impleri. 


IN   VIGILIA  liXT.   DOMINI,   SERMO  III. 


447 


8.  Ergo  quia  paratae  sunt  imptia3,  ct 
oinnis  nos  curiai  ccelestis  frcquentia  dc- 
sidtirat  et  exspectat ;  curramus  non  quasi 
in  iiicertum ;  cixrramus  dcsideriis,  et 
profectu  virtutum.  Proficerc,  proticisci 
cst.  Dicamus  singuli  :  Jspice  iii  ine ,  et 
miserere  mei,  secundum  judiciam  diligen- 
tiam  nomen  tuum.  ISon  sicut  cgo  merui, 
scd  sicut  illi  dccrevcrint,  miscrcre.  Di- 
camus  itein :  Sicut  fuerit  volunfas  in  coelo, 
sicfiat.  Itcmque,  Fiat  voluntas  tua.  Sci- 
mus  quoniam  scriptum  est :  Si  Deus  pro 
nobis,  quis  contra  nos?  Aut  quis  accusa- 
bit  adversus  electos  Dei?  Anrionlicet ,  in- 
quit ,  mihi  faccre  quod  volo?  Ilaec  sit  in- 
terim  consolatio  nostra,  carissimi,  donec 
egrcdiamur,  ct  Dominus  sit  nobiscura. 
Qui  raagna  sua  misericordia  ad  beatam 
illara  egrcssionem ,  et  ad  clarura  illud 
cras  nos  perducat,  et  in  hoc  quoque 
proximo  cras  visitare  nos,  et  nobiscura 
csse  dignetur  :  ut  si  quis  forte  in  tenta- 
tione  qualibctdetinctur,ipsomiscrante 
qui  prajdicare  venitclausisapertionem, 
cras  egrediatur  :  ut  cura  gaudio  salutari 
suscipiarauscoronaraparvuli  Uegisnos- 
tri,  ipso  pracstante,  qui  cum  Patre  ct 
Spiritu  sancto  vivit  et  regnat  Deus  per 
orauia  sa3cula  saiculorum,  amen. 


SERMO  III. 

/n  »7lud  ,  Hodie  scietis  quia  veniet  Dominus, 
et  mane  videbitis  yloriam  ejus.  Exod.  16.  7. 

4 .  QuiQUE  tcrrigenae,  ct  filii  hominum, 
audite.  Vos  qui  inpulvere  estis,  cxpcr- 
giscimini  ct  laudatc  :  quia  veniet  me- 
dicusadaegrotos,  rcdemptoradvcnditos, 
ad  errantcs  via,  ad  raortuos  vita.  Vcnit 
quippe  qui  projiciatinprofundummaris 
omnia  peccata  nostra,  qui  sanet  omncs 
infirmitates  noslras,  qui  nos  propriis 
humeris  ad  propria)  dignitatis  rcportet 
origincm.  Magna  cst  ista  potentia  :  sed 
plus  cst  miranda  misericordia ,  quod  sic 
venirc  voluit ,  qui  potuit  subvenirc. 
Ilodie,  inquit,  scietis  quia  veniet  Domi- 
nus.  Verba  ha3C  quidcm  suo  loco  et  tem- 
porc  in  Scriptura  posita  sunt:  sed  non 
incongruc  illa  Vigiliae  dominicaj  Nafi- 
vitatis  Ecclesia  raater  aptavit.  Ecclcsia, 
Jnquara,  illaqua3  secumhahetconsilium 
ct  spirilum  Sponsi  ct  Dci  sui    cui  di- 


lcctus  intcr  ubera  commoratur  ,  ipsani 
cordissui  scdem  principaliter  possidens 
et  conservans.  Nimirum  ipsa  est  quaj 
vulneravit  cor  cjus,  et  in  ipsam  abys- 
sum  secretorum  Dci  oculum  contempla- 
tionis  iraraersit,  ut  et  illi  in  suo,  et  sibi 
in  ejus  corde  pcrcnnera  faciat  mansio- 
nem.Curaergoipsain  Scripturis  divinis 
Ycrba  vcl  alterat,  vel  altcrnat;  fortior 
est  illa  coraposilio,  quam  positio  priraa 
verborum  :  et  fortassis  tanto  fortior , 
quantum  distat  inter  figurara  et  verita- 
tera ,  inter  lucem  ct  urabram,  inter  do- 
minara  et  ancillara. 

2.  Hodie  scietis  ,  quia  veniet  Dominus. 
Secundura  gestimationem  meam  duo  in 
verbis  istis  dies  nobis  expressius  cora- 
mendantur.  Primus,  qui  a  primi  homi- 
nis  lapsu  labitur  usque  ad  finem  raundi; 
dies ,  cui  Sancti  saepius  maledixisse 
noscuntur.  Ab  illa  enimlucidissima  die, 
in  qua  conditus  fuerat  Adam ,  ejectus 
est;  et  in  has  rerum  contrusus  angus- 
tias ,  diem  tenebrosura  incurrit ,  et  pene 
a  luraine  veritatis  exstinctus.  In  hac  die 
nasciraur  universi,  si  tanien  dies  dc- 
bet,  et  non  potius  nox  vocari  :  nisi 
quod  lumen  rationis  quasi  quamdam 
scintillulam  nobis  insuperabilis  illa 
misericordia  dereliquit.  Secunda  yero 
dies  erit  in  splendoribus  Sanctorum  in 
perpetuas  seternitates,  cum  inclarue- 
rit  illud  serenissimura  mane ,  cui  est 
misericordia  repromissa,  et  absorpta 
crit  mors  in  victoria  :  cum  dimotis  um- 
bris  et  tenebris,  splendor  verae  Iuci.=i 
stirsum  et  deorsum ,  intus  et  exterius 
cuncta  pariter  occupabit.  Audilam  fuc 
mihimane  miscricordiam  tuam,  ait  Sanc- 
tus;  et,  Repleti  sumus  mane  miiericor- 
dia  tua.  Sed  ad  nostrum  diem  reverta- 
mur,  qui  tamquam  custodia  in  nocto 
prosua  brevitate  dicitur,  qui  tamquam 
nihilum  ct  inane  ab  illo  familiari  Spi- 
ritus  sancti  organo  nominatur,  cura  di- 
cit :  Quoniam  omnes  dics  nostri  defece- 
runt;  et,Defeccrunt  sicut  fumus  dies  niei ; 
ct,  Dies  mei  sicut  umbra  declinaverunt. 
Parvi  et  pes-imi  sunt  omnes  dies  vita^ 
meoi,  ait  ille  sanctus  Patriarcha,  qui 
vidit  Dominura  facie  ad  faciem ,  qui 
cum  eo  tam  familiaritcr  loquebatur.  Et 
(iuidcm  in  liac  ipsa  dic  homini  Dcus  ra- 

10 


f'iS  S.  BERNAR 

tioiiem  praesUil ,  liibuit  intelligontiain  : 
sed  iiecesse  est  ut  exeuntem  de  lioc 
mundo  illuminet  lumine  scientise  suae  , 
ne  si  de  domo  carceris  et  umbra  mortis 
exstinctus  exierit,  illuminari  non  va- 
leat  in  seternum.  Ideo  quippe  Unigeni- 
lus  Dci,  Sol  justitise,  tamquam  im- 
mensi  et  praeclari  luminis  cereus ,  in 
liujus  mundi  carcerem  illuminatus  est 
et  accensus  :  ut  omnes  qui  illuminari 
voluerint,  ad  illum  accedant,  illique 
jungantur  >  ut  nihil  medium  inter  illos 
sit  et  ipsum.  Peccata  enim  nostra  se- 
parant  inter  nos  et  Deum.  Sed  illis  su- 
blatis,  vero  lumini  illuminandi,  et 
quasi  concorporandi  connectimur  in 
idipsum  :  sicut  lumen  exstinctura  lu- 
mini  lucenti  et  ardenti  sine  aliquo  me- 
dio  conjungitur  ut  illuminetur,  quate- 
nus  per  exemplum  visibilium ,  elTectus 
rerum  invisibilium  cognoscamus. 

5.  Ad  hoc  igitur  tam  magnum  et  prse- 
fulgidum  sidus  juxta  Prophetam,  illu- 
minemus  nobis  lumen  scientise,  prius- 
quam  de  mundi  hujus  tenebris  exea- 
mus,  ne  de  tenebris  transeamus  ad  te- 
nebras,  ettenebras  sempiternas.  Qua? 
cst  autem  ista  scientia?  Profecto  scire 
quia  veniet  Dominus ,  etsi  quando  ve- 
niet,  scire  non  possumus.  Hoc  est  illud 
totum  quod  postulatur  a  nobis.  At ,  in- 
quis  5  ista  scientia  omnium  est.  Quis 
enim  nesciat  vcl  nomine  tenus  fidelis , 
quia  veniet  Dominus;  quia  venturus 
cst  judicare  vivos  ct  mortuos,  et  red- 
dere  unicuique  juxta  opera  sua?  Non 
omniura  ista  est  scientia,  Fratres  raei , 
sed  nec  multorum  paucorum  est ,  quia 
revera  pauci  sunt  qui  salvantur.  Pu- 
tasne  quia  illi  qui  cum  male  fecerint , 
laetantur  et  exsultant  in  rebus  pessimis, 
vel  sciant,  vel  recogitent,  quia  veniet 
Dominus  ?  Si  dixerint  ipsi ,  tu  noli  cre- 
dere  :  quia  qui  dicit  se  nosse  Deum,  et 
mandata  ejus  non  custodil ,  mendax  est. 
Confitenlur,    ait    Apostolus,   se   nosse 
Deum,  factis  autem  negant  :  qaia  fides 
^ine  operibus  mortua.  est.  Non  enim  se 
ita  omni  impuritate  poUuerent,  si  Do- 
minum  venturum  scirent  vel  formida- 
rent :  sed  vigilarent  utique  ,  et  non  si- 
nerent  tani  graviter  perfodi  conscicn- 
lius  suas. 


DI  ABBATIS 

/».  Scientia  autem  ista  in  primo  gradu 
operatur  poenitudincm  etdolorem,  ut 
risuni  in  luctum ,  cantum  in  planctum  , 
gaudium  in  moerorem  convertat,  et  in- 
cipiant  tibi  displicere ,  quae  vehemen- 
ter  ante  placuerant :  et  illa  specialiter 
horreas ,  quse  specialiter  appetebas.  Sic 
enim  scriptum  est :  Quia  qui  addit  scien- 
tiam ,  addil  et  dolorem  :  ut  veracis  et 
sanctae  scientise  sitdolorsubsequensar- 
gumentum.  In  secundo  vero  graduope- 
ratur  correctionem,  ut  jam  non  exhi- 
beas  membra  tua  arma  iniquitatis  pec- 
cato ,  sed  coerceasguIara,jugulesluxu- 
riam,  superbiam  deprimas,  et  facias 
servire  corpus  sanctitati,  quod  iniqui- 
tati  ante  servierat.  Poenitudo  enira  sine 
correctione  non  proderit,  sicut  Sapiens 
ait  :  Unus  cedificans ,  et  unus  destruens  , 
quidprodest  eis  nisi  lahor?  Unus  orans, 
et  unus  maledicens ,   cujus  vocem  exau- 
diet  Deus?  Qui  enim  haptizatur  a  mor- 
tuo,  ct  iterum  tangit  eum ,  nihil  proficit 
lamtio  ejus,  sed  juxta  Salvatoris  sen- 
tentiam  verendum  est^  ne  ei  aliquid 
deterius  contingat.  Sed  quia  haec  diu- 
tius  haberi  non  possunt ,  nisi  circa  se 
multa  circumspectione  mens  indefessa 
vigilet  et  attendat :  in  tertiogradu  ope- 
ratur  soUicitudincm  ,  ut  jara  sollicitus 
incipiat  ambulare  cum  Deo  suo ,  et  ex 
omni  parte  scrutetur ,  ne  vel  in  levissi- 
ma  re  treraendse  illius  raajestatis  offcn- 
dat  aspectus.  In  poenitudine  accenditur, 
in   correctione  ardet,*in  sollicitudine 
lucet,  ut  int*erius  et  exterius  renove- 
tur. 

3.  Hic  jam  respirare  incipit  a  tribu- 
latione  malorura  ct  dolore,  et  timoris 
magnitudineni  spirituali  la^titia  terape- 
rare,  ne  suorura  enorraitate  scelerum 
abundantiori  tristitia  absorbeatur.  Hinc 
etsi  timet  a  judice,  sperat  a  Salvatore  ; 
cum  jam  in  animo  ejus  tiraor  et  Isetitia 
obequitent  et  obvient  sibi ;  pleruraque 
timor  Isetitiam  superet,  Iffitilia  saepius 
timorera  excludat ,  et  intra  sui  gaudii 
concludat  arcanum.  Felix  conscien- 
TiA,  in  qua  luctamen  hujusmodi  inde- 
sinenter  conficitur,  donec  quod  mortale 
est  absorbcatur  a  vita ,  donec  evacuc- 
tur  timor  qui  ex  partc  est,  etsuccedat 
laotitia  ,  quod  perfcctum  est  :  quia  non 


IN   VIGILIA   N  VT.  DOi^IINI    SEIUIO  III. 


l'(9 


limor  scmpitcrnus,  sccl  loetitia  scmpi- 
(i'rna  crit  ci.  Jam  vero  sic  ardcns  ct 
luccns,  nondum  in  domo  sc  csse  confi- 
dati,  ubi  sinc  omni  limore  vcntorum 
acccnsum  lumcn  solcat  deportari ;  sed 
memincrit  sc  esse  sub  dio  ,  et  utraquc 
manu  studoat  opcrirc  quod  portat ;  nec 
f  redat  aeri ,  etiarasi  videat  esse  tran- 
quillum.  Repcnte  enim,  et  horaqua  non 
putavcrit ,  nmtabitur;  et  si  vcl  ad  mo- 
dicum  manus  remiscrit,  lumen  exstin- 
guctur.  Quod  si  etiam  ardor  portantis 
manus  (  ut  quandoijuc  ficri  solct )  ad- 
usscrit,  cligat  potius  pati,  quam  rc- 
frahcre  manus  suasrquia  in  momcnto, 
in  ictu  oculi  poterit  cxsufflari.  Si  essc- 
mus  in  domo  illa  non  manu-facta , 
icterna  in  coelis,  ubi  nuUus  inimicus 
inlrat,  nullus  exit  amicus,  nihil  esset 
timendum.  Nunc  vcro  tribus  malig- 
nissimis  et  validissimis  vcntis  expositi 
sumus,  carni,  diabolo  et  mundo,  qui 
conscientiam  illuminatara  moliuntur 
exstinguere,  insufllantes  in  cordibus 
nostris  dcsidcria  mala  ,  motus  illicitos 
ct  ita  te  repente  turbantes ,  ut  vix 
praenoscere  valeas,  unde  venias  aut  quo 
vadas.  Ex  quibus  etsi  duo  saepius  intcr- 
mittunt ,  a  tcrtio  tamen  nemo  umquam 
sufflandi  inducias  extorsit.  Ideo  utris- 
que  manibus ,  et  cordis ,  et  corporis , 
anima  est  tegcnda  ,  ne  forte  quae  jam 
illuminata  fuerat,  exstinguatur;  nec 
cedendum  vel  reccdcndura ,  etiamsi 
gravistentatiouum  fervor  utriusque  ho- 
minis  statum  vchementer  afflixerit ; 
scd  dicendum  cum  Sancto  :  Anima  mca 
in  manibus  mcis  semper.  Eligamus  po- 
tius  ardcre ,  quam  ccdere.  Et  sicut  quod 
in  iranibus  nostris  tencmus,  non  facile 
obliviscimur  :  sic  nuiviquam  oblivis- 
camur  negoliura  aniraaruni  nostrarum , 
ot  illa  cura  principaliter  vigeat  in  cor- 
dibus  nostris. 

6.  Cum  crgo  sic lumbi  nostri  praecincti 
fuerint ,  ct  lucerna?  ardentes ,  custo- 
dicndae  sunt  vigilige  noctis  supra  gregem 
cogitationum  et  actionum  nostrarum  : 
ut  si  in  prima  vigilia,  vel  secunda  ,  vel 
tcrtia  Dominus  venerit ,  paratos  nos 
inveniat.  Prima  vigilia  cst  rectitudo 
opcris,  ut  ad  hanc  quam  jurasti  Ucgu- 
)am,  omncm  vitam  ex.Tpquare  coneris , 


nec  transgrcdiaris  tcrminos  quos  po- 
suerunt  patres  tui  in  omnibus  viaj  et 
vita3  hujus  excrcitiis,  non  declinansad 
dcxteram  ,  ncque  ad  sinistram.  Secun- 
da ,  puritas  intentionis ,  ut  simplex  ocu- 
lus  totura  corpus  lucidum  faciat  :  qua- 
tenus  quicquid  feceris,  propter  Deuni 
facias ,  et  ad  locum  unde  excunt  gratias 
rcvcrtantur,  ut  iterum  fluant.  Tertia  est 
custodia  unitatis,  ut  in  congrcgationo 
positus,  voluntatcs  aliorum  tuis  volun- 
tatibus  anteponas;  ut  non  solum  sino 
qucrela ,  sed  et  cura  gratia  intcr  fratres 
maneas ,  portaps  omnes ,  orans  pro  om- 
nibus ,  ut  et  de  te  quoque  dicatur  :  Hic 
cst  fratrum  amator ,  et  popuJi  Israel ,  hic 
est  qui  muUum  craf  pro  popuJo  et  pro 
sancta  civitate  Jerusalcm.  Ita  ergo  in  hac 
die  adventus  Unigeniti  nobis  veram 
scientiam  accendit,  scientiam  inquam 
illam  ,  quaj  nos  doceat  quia  veniet  Do- 
minus ,  quse  sit  moruln  nostrorum  per- 
petuum  et  stabile  fundamentum. 

7.  Et  mane,  inquit,  videbitis  gloriam 
ejus.  0  mane  !  o  dies ,  quae  melior  es  in 
atriis  Domini  super  millia,  quando  erit 
mensis  ex  mense ,  et  sabbatura  ex  sab- 
l)ato ,  cum  splendor  lucis  et  fervor  cari- 
tatis  usque  in  altissima  illa  magnalia 
terrarum  incolas  illustrabit !  Quis  de  tc 
cogitare ,  nedum  aliquid  praesumai  re- 
citare?  Interim  tamen  aedificemus ,  Fra- 
tres,  fidem  nostrara,  ut  si  mirabilia  illa, 
quse  nobis  reservantur » videre  non  pos- 
sumus,  saltem  mirabilia  ,  quae  propter 
nos  in  terris  facta  sunt ,  aliquantulum 
coutcmplcmur.  Tria  opera,tres  mixtu- 
ras  fecit  omnipotens  illa  majestas  in  as- 
sumptione  nostrae  carnis,  ita  singula- 
ritcr  mirabilia,  et  rairabiliter  singula- 
ria ,  ut  talia  nec  facta  sint,  nec  facienda 
sint  amplius  super  terram.  Conjuncta 
quippe  sunt  ad  invicera  Deus  et  homo , 
raater  et  virgo ,  fides  et  cor  humanum. 
Adrairabilcs  istae  raixturae,  et  omni  mi- 
raculo  mirabilius,  quoraodo  tam  diver- 
sa,  tamquc  divisa  ab  invicem,  invicem 
potucre  conjungi. 

8.  Et  primo  quidem  intuere  creatio- 
ncm  ,  positicnem,  et  dispositionem  re- 
rum  :  quanta  sit  videlicct  in  creatione 
polentia ,  quanta  in  positione  sapicntia, 
i\\  compositione  quanta  bcnignitas.  In 


4;;0  S.  BERNAR 

creationc  vidc  quam  mulfi),  ct  quam 
niagua  potcntcr  creata  suut  :  in  posi- 
1  ioue  quam  sapicnter  cuncta  locuta  suut: 
in  compositione  quam  beuigne  suprcma 
ct  infima  conncxa  sunt,  tam  amabili , 
(juam  admirabili  caritatc.  Huic  enim 
]imo  terreno  vim  vitalem  miscuit,  ut 
in  arboribus,  unde  surgit  venustas  in 
foliis  ,  in  floribus  pulcritudo  ,  sapor  in 
iructibus  et  medicina.  Ncc  hoc  conten- 
ius,  adjecit  etiam  vim  sensibilcm  limo 
nostro ,  ut  in  pecoribus ,  quaj  non  solum 
vitam  habeaut,  sed  et  sentiant  quinque- 
pertita  sensilicatione  vigentes.  Addidit 
adhuc  honorare  limum  nostrum ,  et  ei 
vim  rationalem  immisit,  ut  in  homini- 
bus  ,  qui  non  solum  vivunt ,  sentiunt , 
scd  et  disceruunt  inter  commodum  ct 
iucommodum,  inter  bonum  et  malum  , 
inter  verum  et  falsum.  Voluit  quoque 
infirmiora  nostra  abundantiori  gloria 
sublimare ,  et  contraxit  se  majestas  :  ut 
quod  melius  habebat ,  videlicet  se- 
ipsum  ,  limo  nostro  conjungeret ,  et  in 
persona  una  sibi  invicem  unirentur 
Deus  et  limus  ,  majestas  et  infirmitas  , 
tanta  vilitas  et  subiimitas  tanta.  Nihii 
onim  Deo  sul)limius  ,  nil  vilius  limo  :  et 
tamen  tanta  dignatione  Dcus  descendit 
iii  limura  ,  tantaque  dignitate  limus  as- 
ccndit  in  Deum  ,  ut  quicquid  in  eo 
Deus  fecit,  limus  fecisse  credatur;  quic- 
quid  limus  pertulit ,  Deus  in  illo  per- 
tulisse  dicatur,  tam  ineffabili ,  quam 
incomprehensibili  sacramento.  Et  at- 
tende  ,  quia  sicut  in  illa  singulari  divi- 
nitate  Trinitas  est  in  personis,  unitas 
in  substantia  :  sic  in  ista  speciali  com- 
mixtione  trinitas  est  in  substantiis  ,  in 
persona  unitas  :  et  sicut  ibi  persona3 
non  scindunt  unitatem  ,  unitas  non  mi- 
imit  Trinitatem  ;  ita  ct  hic  persona  non 
confundit  substantias  ,  nec  substanti.X' 
ipsae  personse  dissipant  unitatem.  Sum- 
ma  illa  Triuitas  hanc  nobis  exhibuit 
trinitatem ,  opus  mirabile ,  opus  singu- 
lare  inter  omnia,  et  super  omnia  opera 
sua.  Yerbum  enim ,  et  anima  ;  et  caro 
in  unam  convenere  personam ;  et  hsec 
tria  uimm,  et  hoc  unum  tria,  non  con- 
fusione  substantiae,  sedunitate  personai. 
Haec  est  prima  et  superexcellens  mix- 
tura;  et  hsec  prima  inter  tres.  Adverte 


DI  ABBATIS 

homoquia  limus  cs,  ctnonsissuperbus, 
quia  Deo  conjunctus  cs,  et  non  sis  iu- 
gratus. 

9.  Secunda  mixtura  est ,  Virgo  et 
matcr,  admirabilis  planc  et  singularis. 
A  saeculo  non  cst  auditum  ,  quod  virgo 
esset  quae  peperit,  quod  mater  esset 
quae  virgo  permansit.  Numquam  juxta 
rerum  ordinem  viiginilas  cst,  ubi  foe- 
cunditas  praedicatur ;  uec  foccunditas, 
ubi  virginitas  integra  conservatur.  Sola 
hgec  est,  in  qua  virginitas  et  foecunditas 
obviaverunt  sibi.  Ibi  semel  factum  est 
quod  factum  non  fuerat,  nec  fiet  in  aeter- 
num  :  quia  nec  primam  similem  visa 
cst,nec  habere  scquentem,  Tertiaest, 
fides  et  cor  humanum  ;  ct  ha'c  quidem 
prima  et  secunda  infcrior,  sed  non  mi- 
nus  forsitan  fortis.  Mirum  enim  est , 
■quomodo  cor  humanum  his  duobus  fi- 
dem  accommodavit ,  quomodo  credi  po- 
tuit  quod  Deus  homo  essctrquod  virgo 
manseritquaepeperisset.  Sicutferrumet 
testa  jungi  nonpossunt,  sic  ct  ha^c  duo 
nequeunt  commisceri ,  si  non  misceat 
glutinum  Spiritus  Dei.  Ergone  creden- 
dumest,quod  iste  Deussit,  qui  ponitur 
in  praesepio,  qui  vagit  in  cunis,  qui  om- 
nium  infantilium  neccssitatum  injurias 
patitur,  qui  flagellatur,  qui  conspuitur, 
qui  crucifigitur,  qui  poniturin  sepulcro, 
et  inter  duos  lapides  concluditur ,  ex- 
celsus  ct  immensus?Illane  virgo  erit, 
quae  lactat  puerum,  cui  maritus  conti- 
nuus  comes  est,  in  convivio,  in  thala- 
mo ;  qui  ducit  illam  iu  jflgyptura,  redu- 
cit  ab  ^gypto,  et  solus  cum  sola  tam 
longinquam ,  tam  secretam  conficit 
viam  ?  Quomodo  potuit  hoc  persuaderi 
generi  humano,  universo  orbi  terra- 
rum?  Et  tamen  tam  facile,  tam  potenter 
persuasum  est ,  ut  mihi  id  credibile  fa- 
ciat  credentium  multitudo.  Juvenes  et 
virgines,  scnes  cum  junioribus  elege- 
runt  milie  mortibus  mori ,  quam  vel  ad 
momentum  ab  ista  fide  deficere. 

dO.Ethaecquidem  mixtura  excellenSj 
sedexcellentior  estsccunda,  tertiavero 
excellentissima  est.  Primam  auris  au- 
divit,  sedoculus  non  vidit  :  quia  audi- 
tumestet  creditum  usque  in  finesterrae 
magnum  illud  pietatis  sacramcntum  : 
sedtamcn  oculus,  Deus,  non  vidit  absquc 


IN   VIGILIA  NAT.    D 

to,  quomodo  to  inlra  virginei  vontris 

anguslias  humauo  corpori  conjunxisti. 

Sccundara  oculiis  vidit,  quia  se  foecun- 

dam  jet  virginem  illa  singularis  Regina 

conspoxit,  qua^  conservabat  oniuia  verba 

ba3c,  confcrons  in  corde  suo  :  cognovit 

ot  Joseph  ,  non  minus  testis,  quam  cus- 

fos  tantx'  virginilatis.  Tertia  in  cor  ho- 

minis  ascendit,  cum  quod  factum  est, 

sicut  factum  cst   creditum  est  :  cuni 

raagis  oraculo  quam  oculo  crcdimus, 

cum  quffi  dicta  vel  facta  suut,  tenemus 

firmissime,   nullatenus  dubitantes.   In 

priraa  vide  quid,  in  socunda  perquid, 

in  tertia    propter   quid   Deus   doderit 

til)i.  Dedit  tibi  Christura  per  I\Iariam 

propter  sanitatem.  In  prima  remedium 

cit,  quia  ex  Doo  ct  homine  cataplasma 

confectum  est,  quod  sanaret  omnes  in- 

lu'raitates  tuas.  Contusae  sunt  autem  et 

coraraixtae  hae  duys  species  in  utero  Vir- 

ginis  ,  tamquam  in  mortariolo:  sancto 

Spiritu,  tamquam  pistillo,  illas  suaviter 

commiscente.  Sed  quia  indignus  eras 

cui  donaretur,  datum  ost  Maria?,  ut  per 

illam  acciperes  quicquid  haberes  :  qua^ 

per  hoc  quod  raater  est,  genuit  tibi 

Doum  :  per  hoc  quod  virgo  est,  exau- 

dita  est  pro  rcvereutia  sua  in  causa  tua 

et  totius  generis  humani.  Si  sola  mater 

osset,  sufnceret  ei  ut  salvaretur  per 

filiorum  generationem  :  si  sola  virgo, 

sufHceret  sibi ;  nec  benedictus  fructus 

ventris  ejus ,  mundi  protium  esset.  Cum 

crgo  in  primasit  remedium,  in  secunda 

adjutorium  cst  :  quia  nihil   nos  Deus 

habere  voluit,  quod  per  Mari.e  manus 

non  transirot.  In  tertia  autem  moritum 

cst,  quia  cum  liac  lirmiter  credimus, 

jam  meritura  habemus :  et  in  fide  sa- 

nitas  est,  quidi  qui  crediderit ,  salvus  eril. 


SER3IO  IV. 

De   mcdiciria   laevse,   et   deliciis  dexlera; 
Extelsi. 

1.  HoDiERNUM  quidem  S'jrmonera  Or- 
dinis  nostri  consuetudo  non  exigit :  scd 
ciastina  opus  erit  circa  IMissarum  so- 
lemnia  diutius  occupari,  et  hora  bnjvis 
sonuonis  longitudinem  non  admittet. 
rroptorca  non  ab  ro  puto  pr;cpararc 
liocUc  corda  vcstra  tantoe  soleranitati. 


oMiNi  sERMo  IV.  r>r 

prffiserlim  cum  sit  profundissima  sacra- 
luonti  hujus  ct  incomprelionsibilis  alti- 
tudo,  et  (amquam  fons  vita^  quo  magis 
hauriatur,  eo  magis  exuberans  num- 
quam  valcat  exhauriri.  Denique  scio 
quemadmodum  abundet  pro  Christo 
tribulatio  vostra  :  et  utinam  abundct  ct 
consolatio  vcslra  por  ipsum.  Nam  raun- 
dialem  quidom  consolationem  vobis  of- 
forre  nec  libet,  nec  licet.  Vilis  ^est,  et 
ad  nihilura  utilis  hujusraodi  consolatio : 
et  (  quod  magis  est  metuendum)  etiam 
verge  ac  salubris  consolationis  est  impe- 
dimentum.  Propterea  qui  dclectatio  est 
et  gloria  Angelorum ,  ipse  factus  est 
salus  et  consolatio  raiserorura  :  qui  in 
civitate  sua  magnus  et  sublimis  valde 
beatificat  cives,  ipse  in  exsilio  parvulus 
et  humilis  valde  loetificat  exsules  :  et 
qui  in  altissimis  est  gloria  Patris,  factus 
est  in  terra  pax  honiinibus  bonse  volun- 
tatis.  Parvulus  enim  datus  est  parvulis, 
ut  magnus  dotur  magnis  :  et  quos  jus- 
tificat  parvulus  ,  magnificet  postmodura 
et  glorificot  magnus  ct  gloriosus.  Hinc 
sine  dubio  Vas  electionis  quod  de  ple- 
nitudinc  parvuli  hujus  acceperat,  ( licet 
onim  parvulus,  sed  plenus,  plenusgra- 
tia  et  veritate,  et  in  quo  habitat  oranis 
plenitudo  divinitatiscorporaliter; )  liinc 
utique  Paulus  eructat  verbum  illud 
bonum ,  quod  his  diebus  frequenter  au- 
dislis  :  Gaudele  in  Domino  semper,  ite- 
rum  dico ,  gaudctc.  Gaudete ,  inquit ,  dc 
exhibitione,  iterum  gaudete  de  promis- 
sione  :  quoniam  ct  res  plona  gaudio,  et 
spes  plena  gaudio  est.  Gaudete,  quia 
jara  percepistis  dona  sinistrae  :  gaudetc. 
quiaexspectatis  praeraia  dcxlcraj.  Lrepfl, 
imimt,  ejus  sub  capile  meo ,  et  dextera 
'llius  amplexabilur  me,  La!va  quidem 
levat,  doxtera  suscipit.  La3va  medetur 
ct  justificat  :  dextera  amploctitur  et 
beatificat.  In  ]a?va  cjus  morita ,  iii 
dextcra  vero  pra?mia  continentur  :  in 
doxtcra,  inquam,  delicise,  in  sinistra 
sunt  medicina'. 

2.  Scd  attondc  pium  modicura,attcnde 
mcdicuin  sapicntem.  Considcra  diligen- 
tiusquam  novamedicamina  portet,  vido 
quam  non  modo  pretiosas,  sed  ct  spccio- 
sas  attulorit  mcdicinas :  non  solura  pcru- 
tilos  ad  sanitatis  fructuni,  scdet  delec- 


^52 


S.  DERNARDI  AEBATIS 


tabiles  ad  aspectum,  et  siiaves  ad  gus- 
tiini.  Denique  primam  ejus  medicinam, 
primum  quod  in  sinistra  portat ,  attende ; 
otconceptum  inveniessine  semine.  In- 
i  iiere,  obsecro,  qualc  sit  istud,  quam  no- 
\um ,  quam  admirabile ,  quam  amabile, 
qnam  jucundum.  Quid  enim  pulcrius, 
(juam  gencratio  casta?quid  gloriosius, 
«luam  sancta  et  sincera  conceptio,  in  qua 
nihil  pudoris  est ,  nibil  sordis ,  nihil  cor- 
ruptionis  ?  At  quoniam  minus  fortassis 
dotineret  nos,  grata  licet,  admiratio 
iiovitatis,  nisi  fructus  quoque  salutis  et 
ulilitatis  consideratio  animum  delec- 
taret ;  conccptus  iste ,  non  modo  glorio- 
sns  in  ipsa  quasi  exteriori  specie,  sed 
et  pretiosus  in  interiori  virtute  :  ut 
secundum  quod  scriptum  est,  in  sinistra 
Domini  gloria  simul  et  divitise  inve- 
iiiantur;  divitiae,  inquam,  salutis,  cum 
gloria  novitatis.  Quis  enim  potest  facere 
mundum  de  imraundo  conceptum  se- 
mine,  nisi  qui  solus  sine  omni  illicita 
ct  immunda  conceptus  est  voluptate  ? 
In  ipsa  radice  et  origine  mea  infcctus 
ot  inquinatus  sum  :  immunda  est  con- 
ceptio  mea,  sed  est  a  quo  tollatur  ista 
confusio.  Ipse  eam  toliit,in  quera  solum 
ipsa  non  cadit. 

3.  Divitias  salutis  haLeo,  quibus  re- 
dimam  proprire  conceptionis  impurita- 
tom ,  Christi  purissimam  conceptionem. 
Adde  adhuc,  Domine  Jesu,  innova 
signa,  immuta  miralulia  :  nam  priora 
quidem  ipsa  consuetudine  viluerunt. 
Plane  enim  solis  ortus  et  occasus,  terrse 
f«cunditas,temporum  vicissitudo,  mi- 
racula  sunt,  et  magna  rairacula  :  sed 
toties  hsec  vidimus,  ut  jam  non  si't  qui 
attendat.  Innova  signa,  et  immuta  mi- 
rabilia.  Ecce,  ait,  nova  facio  omnia. 
Quis  hoc  ait  ?  Jgnus  utique  qui  sedebnt 
in  throno.  Agnus  plane  totus  suavis, 
totus  delectabilis,  denique  totus  unctus. 
Hanc  enim  interpretationera  habet  no- 
nien  ejus,  quod  est  Christus.  Cui  po- 
terit  asper  aut  durus  videri,qui  nec 
ipsi  Matri  in  nativitate  quldquam  aspe- 
pitatis ,  quidquam  intulii  Isesionis  ?  0 
nova  vere  miracula  !  Conceptus  fuit  sine 
pudore,  partus  sine  dolore.  Mutata  est 
in  Virginc  nostra  malodictio  Evaj.  Pe- 
porit  enira  filiura  sine  dolore.  Mutata 


est,  inquam,  maledictio  in  benedic- 
tionem,  et  sicut  prsedictum  est  per 
Angelum  Gabriclem  ,  Bcnedicta  tn  in 
mulieribus.  0  beata,  sola  inter  mulieres 
benedicta,  et  non  maledicta;  sola 
a  generali  maledicto  libera ,  et  a  dolore 
parturientium  aliena.  Ncc  mirum ,  Fra- 
tres,  si  dolorem  non  intulit  Matri,  qui 
dolores  totius  mundi  tulit,  secundum 
quod  Isaias  ait :  quia  vere  layiguores  nos- 
iros  ifse  tuUt.  Duo  sunt  quae  time't  hu- 
raana  fragilitas ,  pudor  et  dolor.  TJtrum- 
que  Christus  toUere  venit,  unde  et 
utrumque  suscepit,  quando  (  ut  caetera 
sileam)  morte,  et  morte  turpissima 
condemnatus  est  ab  iniquis.  Itaque  ut 
fiduciani  nobis  daret  quod  toUeret  hasc 
a  nobis,  prius  Matrcra  suam  immunem 
ab  utroque  servavit  :  ut  nec  in  con- 
ceptu  quidquam  pudoris,  nec  in  partu 
quidquam  doloris  exsisteret. 

U.  Accumulantur  adhuc  divitiae,  cres- 
cit  gloria,  innovantur  signa,  et  mira- 
cula  immutantur.  Non  solum  sine  pu- 
dore  conceptus,  et  sine  dolore  partus; 
sed  et  Mater  est  sine  corruptione.  O 
vere  novitas  inaudita  !  Virgo  peperit, 
ct  post  partum  inviolata  permansit, 
foecunditatera  prolis  cura  carnis  inte- 
gritate,  et  gaudium  matris  habens  cum 
virginitatis  honore.  Jam  securus  ex- 
specto  promissam  milii  gloriam  incor- 
ruptionis  in  carne  mea ,  quandoquidem 
conservata  per  eum  est  incorruptio 
etiara  in  Matre  sua.  Facile  erit  ei,  per 
quem  Matcr  4psa  incorruptionem  non 
perdidit  pariendo,  ut  et  eorruptibile 
hoc  incorruptionera  induat  resurgendo. 

5.  Habes  tamen  adhuc  majores  divi- 
tias,  habes  gloriam  ampliorem.  Mater 
est  sine  corruptione  virginitatis,  Filius 
sine  omni  labe  peccati.  Non  cadit  in 
matrem  Evse  maledictio,  non  cadit  in 
prolem  generalis  illa  conditio,  de  qua 
dictuni  est  per  Prophetam  :  Nemo  mun- 
dus  a  sorde,nec  infans ,  cujus  est  unius 
diei  vita  super  terram.  Ecce  infans  sine 
sorde,  solus  inter  homines  verax,  immo 
et  veritas  ipsa.  Ecce  Agnus  sine  macula, 
Agnus  Dei  qui  tollil  licccala  mundi.  Quis 
enim  peccata  melius  tolleret ,  quam  is 
in  quera  peccatura  non  cadit  ?  Iste  sine 
dul)io  lavare  me  potest,  qucra  constat 


IN  VIGILIA   NAT.   DOMINI  SERMO   IV. 


i[ 


inijiilnatum  non  csso.  Ilyec  nianus  oper- 
(uni  luto  detergat  oculuni  iiieuni,  (luw 
•>ola  sine  pulverc  est.  Iste  mco  festucam 
cducat  de  oculo,  qui  non  habct  trabem 
in  suo  :  immo  istc  trabem  educat  dc 
nioo ,  qui  nec  exiguum  pulverem  liabet 
in  suo. 

().  Vidimus  certc  divitias  salutis  ct 
vita";  vidimus  gloriam  cjus,  gloriam 
quasi  Unigcniti  a  Patre.  Quoeris,  a  quo 
Patrc  V  Et  Filius  Jltissimi  vocahiiur. 
Manifestum  est  quis  Altissimus  sit.  Sed 
nc  quis  remaneat  locus  dissimulationis, 
Quod  ex  fe  nascetur  Sandum,  ait  An- 
gelus  (rahriel  ad  Mariam,  vocabitur  Fi- 
lius  Dei.  0  vcre  sanctum  !  Non  dabis, 
Domine,  Sanctum  tuum  viderc  corrup- 
tionem ,  quod  ncc  Matri  quidem  abstulit 
incorruptionem.  Crcscunt  miracula, 
multiplicantur  divilise,  thcsaurus  ape- 
ritur.  Quae  generat,  ct  mater  et  virgo 
est;  qui  gencratur,  et  Deus  et  homo 
cst.  Sed  numquid  dabitur  sanctum  cani- 
bus,  aut  raargarita}  porcis?  Abscondatur 
ccrte  thesaurus  jioster  in  agro,  et  pe- 
cunia  nostra  in  sacculo  rcponatur.  Ope- 
rialur  conceptus  sinc  semine  Matris  des- 
ponsatione,  partus  sine  dolore  vagitibus 
l»arvuli  et  moerore.  Abscondatur  et  par- 
turientis  incorruptio  lcgali  purifica- 
tione;  infantis  innoccntia  solita  cir- 
cumcisione.  Absconde,  inquam,  abs- 
conde ,  Maria,  novi  Solis  fulgorcm  :  pone 
inprajsepio,  involve  pannis  infantem; 
n:\m  ct  ipsi  panni  diviliae  nostraj  sunt. 
l'retiosiores  siquidcm  panni  Salvatoris 
oiuni  purpura,  ct  gloriosius  hoc  pr»- 
scpc  auratis  Regum  soliis;  ditior  deni- 
que  Christi  paupcrtas  cunctis  opibus, 
cunctisque  thesauris.  Quid  enim  humi- 
litatc  ditius,  quid  pretiosius  invenitur, 
qua  nimirum  regnum  coelorum  emitur, 
ct  divina  gratia  acquiritur  ?sicut  scrip- 
tum  est  :  Beali  "pauperes  spiritu,  quo- 
niam  ipsorutn  est  regmim  coelorum.  Et 
apud  Apostolura  :  Deus  superljis  resistil, 
humilibus  autcm  dat  gratiam.  Habes 
coraracndatani  a  Deo  hurailitatem  in 
Nativitate.  In  hac  enim  cxinanivit  sc- 
metipsura,  forraam  servi  accipiens,  et 
hubitu  invcntus  ut  homo. 

7.  Vis  adhuc  pretiosiorcs  divitias,  ct 
superexccHcntciu    gloriam    iuvcnirc  ? 


Habcs  caritalcm  in  passlonc.  Hlujorcm 
hac  dilectionem  ncmo  hahcl ,  quam  ul 
animam  suam  ponat  quis  pro  amicis  suis. 
Ujs  diviticc  salutis  ct  gloria,  sanguis 
pretiosus,  quo  redempli  suinus;  et 
crux  Dominica,  in  qua  cuin  Apostolu 
gloriamur.  Mihi  autem,  inquit,  ahsit 
gloriari,nisi  inCruce  Domini  nostri  Jcsu 
Christi.  Et  diccbat :  Nihil  arbitralus  sum 
me  scire  inter  vos,  nisi  Christum  Jesum, 
et  hunc  criicifixum.  lytsa  est  Iseva  Christua 
Jesus,  et  hic  crucifixus.  Nam  dcxtera 
quidcm  Christus  Jcsus,  et  hic  gloriosus: 
Christum,  inquit,  Jcsum,  et  hunc  cruci- 
/«.rum.  Fortasse  crux  ipsa  nos  sumus, 
cui  Christus  memoratur  infixus.  Ilomo 
cnim  formara  crucis  habet  :  quam  si 
manus  extenderit,  exprimct  manifes- 
tius.  Loquitur  autem  Christus  in  Psal- 
mo :  Infixus  sum  in  limo  profundi.  Limum 
quidem  nos  csse  manifestum  est,  quo- 
niam  de  limo  plasmati  sumus.  Sed  tunc 
quidem  limus  paradisi  fuimus,nunc  verw 
limus  profundi.  Infixus  sum^  inquit,  non 
pertransi ,  non  recessi.  Volxiscum  sum 
usque  ad  consummationem  soiculi.  Ipsc 
cst  enim  Emmanuel,  nobiscum  Dcus. 
Nobiscum  utiquc,  sed  pcr  sinistram. 
Sic  cnim  olim  Thamar  parientc ,  Zara 
prius  solam  protulit  manum,  quae  in 
sacramento  Dominica)  passionis  cocci- 
neo  alligata  est  filo. 

8.  Itaque  jara  quidcm  tenemus  sinis- 
tram,  scd  adhuc  clamare  ncccsse  est  : 
Opcri  manuura  tuarum  porrige  dexte- 
ram  :  nam  delcctationes  in  dextera  tua 
usque  in  fincm.  Dominc,  cxtende  nobis 
dexteram,  ct  sufficit  nobis.  Gloria,  in- 
quit,  et  diviticein  domo  ejus,  utique  qui 
timet  Domiimra.  Sed  in  dorao  tua,  Do- 
mine,  quid?  Profecto  gratiarum  actio, 
et  vox  laudis.  Beati  qui  hahitant  in  domo 
tua,  Domine,  etc.  Oculus  enim  nonvidil, 
auris  non  audivit,  et  in  cor  hominis  non 
ascendit ,  quoe  prceparasti  Deus  diligenti- 
hus  te.  Lux  cst  enim  inaccessibilis,  pax 
est  <jfua'  exsupcrat  omnem  sensum;  fons 
est  qui  asccnsum  nescit,  sed  descen- 
sum.  Non  vidit  oculus  lucem  inacccssi- 
bilcm,  non  audivit  auris  paccm  incom- 
prchcnsibilcm.  Speciosi  quidem  pedcs 
cvangclizantium  paccm  :  scd  licct  in 
omiicm  lcrram  cxicrit  sonus  coruir ; 


Vift  S.  I3EI1NAR 

pax  tamen  qusG  oxsuperat  oiuucui  sen- 
suiu,  nec  ab  ipsis  quaula  erat  potuit 
capi,  neduni  aliorum  auril)us  tradi.  Ait 
cuim  Paulus  ipse  :  Fralres,  ego  mc  non 
arhilror  comprchcndisse.  Fidcs  quidem  ex 
auditu,  audilus  autem  pcr  verbum  Dei : 
sed  fides,  non  species;  ct  promissio. 
non  exliibilio  pacis.  Et  (juidem  pax 
nunc  est  etiam  in  terra  homiuihus  bonae 
voluntatis  :  sed  quid  est  pax  ista  ad 
ilHus  plenitudinem  ct  superemJnentiam 
pacis?  Unde  ct  ipse  Domiirus  ait  :  Pa- 
cem  mcam  do  vohis,pacem  relinquo  vohis. 
Mesc  siquidem,  quse  exsupcrat  omnem 
sensum,  et  est  pax  super  pacem,  nec- 
dum  capaces  estis  :  propterea  do  vobis 
patriam  pacis,  etrelinquo  interim  viam 
pacis. 

D.  Sed  quid  est  quod  diximus,  Jn  cor 
hominis  non  asccndit  ?  Utiqiic  quia  fons 
cst,  et  ascensum  nescit.  Scimus  enim 
quia  fontium  natura  est,  rivos  sectari 
convallium ,  montium  ardua  declinare, 
sicut  scriptum  cst :  Qui  cmiltis  fonles  in 
cowallibus,  intcr  inedium  niontium  per- 
iransibuyil  aquce.  Hoc  autem  est  unde 
admonere  ssepius  studeo  vestram  cari- 
tateru ,  quia  Deus  superhis  rcsistil ,  humi- 
lihus  autem  dat  graiiam.  Fons  cnim  ad 
altiora  non  ascendit,  quam  sit  locus 
ejus  unde  procedit.  Sed  videri  polest 
secundum  banc  regulam  non  impcdiri 
a  superbia  vias  gratige,  praesertim  quod 
ille  primus  superbus,  qui,  secundum 
Scripturam,  rex  est  super  omnes  filios 
superbiae,  dixisse  non  legitur,  Altior 
cro;  sed,  Ero,  inquit,  similis  Altissimo. 
Attamen  non  mentitur  Apostolus,  quo- 
niam  ille  extollitur  supra  omne  quod  cre- 
dilur,  aut  quod  coJitur  Deus.  Horret  hu- 
manus  auditus  verbum  :  sed  utinam 
horreat  similiter  animus  cogitatum  ma- 
lignum  pariter  et  allectum.  Dico  enim 
vobis,  quod  non  tantum  ille,  sed  et 
omnis  superbus  cxtollitur  supra  Deum. 
Vult  cuim  Deus  licri  voluntatcm  suam, 
ct  superbus  vult  fieri  suam.  Jam  vide- 
.  tur  sequalitas  :  sed  attende  male  con- 
gruam  proportionem.  Deus  quidem  in 
liis  tantum  qua»  ratio  approbat,  suam 
vult  fieri  voluntatem  :  superbus  vcro  ct 
cum  ratione,  ct  contra  rationcm.  Vides 
(iuoniam  altitudo  cst,  ct  non  illuc  pcr- 


DI   ABBATIS 

veniunt  flueuta  gratiai.  JMsi  convcrsi 
fueritis,  iuquit,  ct  efficiamini  sicut  par- 
vulus  istc  (se  aulem  dicit,  qui  est  fons 
vitaj,  iu  quo  habitat  et  unde  manat 
plcuitudo  omnium  gratiaruui )  non  in- 
trabitis  in  regnum  coehruni.Vixxii  proindc 
rivulos,  aggeres  terrenae  ct  elahe  cogi- 
talionis  disperge,  couformare  I'iIio  ho- 
minis,  non  primo  homijii  :  quia  fons 
gratise  in  cor  liominis,  carnalis  scilicet 
ct  terreni ,  non  ascendit.  Oculum  quo- 
que  purga,  ut  videre  possis  mcrissi- 
mam  lucem;  ct  aurem  tuam  inclina  ad 
obediendum,  ut  quandoque  pervenias 
ad  quietem  perpetuam ,  et  pacem  supcr 
pacem.  Lux  cnim  cst  propter  sercnita- 
tem,  pax  propter  tranquillitatem,  fons 
propter  affluentiam  et  seternitatem. 
Fontem  assigna  Patri,  ex  quo  nascitur 
Filius,  et  procedit  Spiritus  sanctus; 
lucem  Filio,  qui  est  utique  candor  vitoe 
seterna?,  et  lux  vera  illuminans  omnem 
hominem  venientem  in  hunc  mundum; 
pacem  Spiritui  sancto,  qui  nirairum 
super  humilem  et  quietum  recjuiescit. 
Ncc  hpc  dico,  tamquam  propria  ista 
siht  singulorum;  nam  ct  Pater  lux  cst, 
ut  sit  Filius  lumen  de  lumine:  et  Filius 
pax  cst ,  pax  nostra ,  qui  fecit  ulraquc 
unum ;  et  Spiritus  sanctus  fons  est  aquae 
salientis  in  vitam  aeternam. 

10.  Sed  quando  ad  hoc  perveniemus.'' 
Quando  adimplebis  me ,  Domine ,  laetitia 
cum  vultu  tuo  ?  Gaudemus  in  te ,  quo- 
niam  visitasti  nos  orrens  cx  alto;  ite- 
rum  gaudemus,  exspcctantes  beatam 
spem  in  adventu  secundo.  Sed  quando 
veniet  plenitudo  laetitiae,  non  dc  nie- 
raoria,  sed  de  prrosentia ;  de  exhibitione, 
non  de  cxspectatione  ?  il/odeshavesfra^ 
ait  Apostolus ,  nota  sit  omnibus  homini- 
bus,  Dominus  prope  est.  Dignum  est 
enim  ut  modestia  nostra  nota  sit,  sicut  * 
Domini  Dei  nostri  modestia  cunctis  in- 
notuit.  Quid  enim  magis  incongruum , 
quam  ut  immoderate  agat  homo ,  con- 
scius  proprise  infirmitatis ,  quandoqui- 
dcm  apparuit  inter  horarnes  modestus 
Dominus  majestatis?  Discitc,  inquit,  a 
me,  quia  mitis  sum ,  et  humilis  corde^  ut 
possit  etiam  modcstia  vestra  innotes- 
cere  caeteris.  Jam  quod  sequitur,  Domi- 
nus  prope  csf,  dc  dextera  doi)ct  inlol- 


IN  VIGILIA  NAT. 
ligi.  iNaiu  (le  sinistra  ipse  loquitur  : 
f]cce  ego  vobisciim  sum  omnibus  diebns 
nsque  ad  consummationem  sosculi.  Prope 
ost  D6minus,  Fratrcs  mci,  niliil  sol- 
liclti  sitis  :  in  proximo  cst,  et  citius 
apparcbit.  IVolitc  deficcre,  nolite  las- 
sari :  quapritc  eum  dum  inveniri  potest, 
jnvocate  cum  dum  prope  cst.  Prope  est 
Dominus  liis  qui  iribulato  sunt  corde : 
prope  est  exspectantibus  eum ,  exspec- 
tantibus  eum  in  veritatc.  Dcnique  vis 
nosse  quani  prope  cst  ?  Audi  sponsam 
de  spoiiso  canentom  :  Quoniam  ecce  stat 
post  jmrietem.  Parictcm  istum,  corpus 
tuum  intellige,  quod  obstaculum  im- 
pcdit,  ut  eum  qui  prope  est,  nondum 
valeas  intueri.  Proptcrea  Paulus  ipse 
dissohi  cupit,  et  cum  Christo  esse.  Et 
exclainans  miserabilius,  Injelix,  inquit, 
eqo  homo ,  quis  mc  liberabit  de  corpore 
mortis  hujus  ?  Sic  et  Propheta  in  Psalmo : 
Educ ,  inquit ,  de  carcere  animam  meam 
ad  confitendum  nomini  tuo. 


SERMO   M. 

Jn  ilhid  ,  Sanctificamini  Iiodie  ef  estote  parati : 
die  enim  cruslina  videbitis  majestatem  Dei 
in  vobis. 

4 .  Celebraturt  Dominicse  Nativitatis 
ineffabile  sacramentum,  jure  quidein 
monemur,  Fratres,  in  ornni  sanctifica- 
tione  praeparari.  Adest  enim  Sanctus 
sanctorum ,  adest  ipse  qui  dixit :  Sancti 
estote,  quia  et  cgo  sanctus  sum,  Dominus 
Deus  wsfer.  Alioquin  quomodonondabi- 
tur  sanctum  canibus,  et  margarita  porcis, 
nisi  prius  illi  ab  iniquitate,  isti  ab  illi- 
cita  voluptale  pu-rgati,  de  caitcro  tota 
soUicituJine  fugiant,  illi  quidem  vomi- 
tum,  isti  volutabrum  luti  ?Susccpturus 
olim  divina  niandala  carnalis  Isracl,  san- 
ttlficabatur  in  justitiis  carnis,  in  baptis- 
malibusvariis,  iumuncribus  et  hostiis, 
qua?  non  poterant  juxta  conscientiam 
pcrfectum  facere  servientem.  Vcrum 
h?ec  quidem  omnia  transiere,  nimirum 
\isque  ad  tcmpus  corrcptionis  imposita, 
«|nod  utique  jam  adveuit.  Opportuno 
iij;iturcx  hoc  jam  perfecta  nobis  iiidici- 
tursanctificatio,  intornamandaturablu- 
tio,  exigitur  munditia  spirilualis,  di- 
ccnte   Doinino  :  lieafi  mundo  corde  , 


DOMINI,    SERHIO  V.  155 

quoniam  ipsi  Deum  videhunt.  Ad  lioc 
vivimus,  Fratres,  ad  hoc  nati,  ad  hoc 
vocati  sumus,ad  hoc  nobis  dies  hodier- 
nus  illuxit.  Erat  aliquando  nox,  quando 
ncmo  poterat  haic  operari.  Erat  nox  in 
universo  orbe  ante  veri  luminis  ortum , 
aiite  Christi  nativitatem.  Erat  nox  ctiam 
singulis  quibuscumque  nostrum  ante 
suam  cujusque  conversionem ,  et  inter- 
nam  rcgencrationem. 

2.  An  non  profundissima  nox,  ct  den- 
sissimae  tcncbrac  erant  super  universam 
faciem  terrae ,  cura  olim  patrcs  nostri 
factitios  colercnt  dcos,  et  insano  pcni- 
tus  sacrilegio  ligna  et  lapidcs  adorarcnt? 
Annon  etiam  cuique  nostrum  caliginosa 
nox  erat,  cum  tamquam  sine  Deo  in  hoc 
saeculo  viveremus,  cum  ambularcmus 
post  concupiscentias  nostras,  cum  sec- 
taremur  carnis  illeccbras,  cum  obtem- 
peraremus  desideriis  saecularibus,  cum 
oxhiberemus  racmbra  nostra  arma  ini- 
quitatis  peccato,  cura  servireraus  iniqui- 
tati  ad  iniquitatcra  ,  in  quibus  nunc 
mcrito  crubescimus  tamquam  operibus 
tencbrarum?  Qui  dormiunt .,  nocte  dor- 
miunt,  Apostolus  ait;  et  qui  ehnisunt, 
nocte  ebrii  sunt.  Et  haec  quidem  fuistis, 
sed  excitati  estis,  sed  sanctificati  estis, 


si  tamen  filii  lucis  estis  et  filii  diei,  noii 
noctis,  neque  tenebrarum.  Siquidem 
prseco  diei  cst  etiam  qui  clamat  :  Sobrii 
estote  et  vigilate.  Et  Judaeis  loquebatur 
inPentccoste  de  condiscipulis :  Quomodo 
luebriisunt,  cumsithoradiei  tertia?  Hoc 
cnim  est  quod  ait  ejus  Coapostolus  : 
i\ox  proecessit,  dies  autem  appropinquavit, 
Ahjiciamus  ergo  opera  ienebrarum,  et  in- 
duamur  arma  lucis ,  sicut  in  die  honestc 
ambulemus.  Abjiciamus,  inquit,  opcra 
lonebrarum ,  somnolentiam  scilicct  et 
cbrietatem,  (  quoniam,utsupra  memi- 
nimus,  qui  dormiunt,  noctc  dormiunt ; 
et  qui  ebrii  suiit,  nocte  ebrii  sunt )  ut 
tamquam  in  die  non  dormitemus,  scd 
ambulemus :  atquc  hoc  quidcin  honcste  , 
non  teinulcnte.  Vidcs  hominem,  cujus 
ad  omne  bonum  dormitatanima  prae  tx- 
dio?  in  tcnel)ris  est  usquc  adhuc.  Vidcs 
incbriatum  absinthio,  sapicntcm  plus- 
quam  oportet,  non  adsobrietatcm;  cu- 
jusnccoculus  visu,  nec  auris  implcatur 
auditu:quipccuniain  autsimilc  aliquid 


inC)         ,  S.   BERNAR 

Uiligeiis,  noii  salietur,  longain  iustar 
hydropici  sitim  bibens?  fiiius  noctis  cst 
et  tenebrarum.  Nec  facile  separantur 
liacc  duo,  dicente  Scriptura  :  Quoniaju 
iii  desideriis  estomnis  oliosus,  hoc  est,  in 
ebrietate  omnis  somnolentus.  Sanctiii- 
cemurergohodie,etparatisimus,parati 
quidem  hodie  nocturjium  excutiendo 
soporem;  porro  sanctificati  nihilominus 
taniquam  in  die  ab  ebrietate  nocturna , 
rupidinis  noxise  frenando  furorem.  In 
his  enim  duobus  mandatis  tota  lex  pen- 
det ,  et  Prophetai ,  quse  sunt ,  declinare 
a  malo,  et  facere  bonum. 

5.  Verum  hoc  hodie  :  nam  crastina 
nec  in  sanctificatione  erit,  nec  in  pr»- 
paratione,  sedinvisione  utique  majes- 
tatis.  Crastina,  inquit^  die  videbilisma- 
jestatem  Dei  in  vobis.  Hoc  est  quod  ait 
patriarcha  Jacob  :  Cras  niihi  respondebit 
jastitia  mea.  Tlodie  enim  juslilia  colitur, 
cras  respondebit  :hodie  exercetur,  cras 
fructificabit.  Alioquin  quod  non  semi- 
naverit  homo,  nec  metet.  Nec  enim 
lunc  videbit  majestatem ,  qui  contemp- 
scrit  interim  sanctitatem  :  nec  orietur 
ei  Sol  glorise,  cui  Sol  justitiae  ortus  non 
fuerit :  ncc  illucescet  ci  dies  crastina, 
cui  non  luxerit  hodierna.  Nimirum 
idem  ipse,  qui  hodie  quidem  nobis  fac- 
tus  est  a  Deo  Patrc  justitia,  apparebit 
cras  vita  nostra,ut  ct  nos  cum  eo  appa- 
reamus  in  gloria.  Ilodie  enim  parvulus 
nascitur  nobis,  ut  non  apponat  hoiiio 
magnificare  se  ipsum,  sed  convertamur 
magis,  et  efficiamur  sicut  parvuli  :  cras 
exhibebitur  magnus  Dominus  et  lauda- 
bilisnimis,  ut  ipsi  quoquc  magnificemur 
in  laude,  cum  videlicet  erit  unicuiquc 
laus  a  Deo.  Nimirutn  quos  hodic  justi- 
licaverit,  cras  magnificabit ,  et  consum- 
mationi  sanctitatis  succedet  visio  ma- 
jestatis.  Nec  inanis  visio,  quae  non  nisi 
in  similitudinc  constat :  similes  enim  ei 
erimus,  quoniam  videbimus  eum  sicuti 
cst.  Unde  et  hic  quoque  iion  simplicilcr 
(liciturj  Videbitis  majestatcm  Dei  :  sed 
additur signanter,  inuoft/s.  Hodie  nimi- 
nim,  tamquam  in  speculo,  nos  in  eo  vi- 
demus,  dum  nostra  suscipit :  cras  vidc- 
bimus  eum  in  nobis,  quando  jam  sua 
<ionabit,  cum  ostendet  nobis  se  ipsum, 
ct  assumet  nos  ad  sc  ipsum.  Iloc  cst 


DI  ABBATIS 

quod  tranbcuntcm  sesc  ministraturum 
fore  promisit,  dc  cujus  inlerim  plenitu- 
dinc  accipimus,  non  sane  gloriam  pro 
gloria,  scd  gratiam  pro  gratia,  sicut 
scriptum  est  :  Gratiam  et  (jloriam  dabit 
Dominus.  Nc  ergo  contemnas  priora 
muncra ,  si  sequentia  concnpiscis  :  nec 
fastidias  prius  edulium,  si  vis  accipero 
quae  sequuntur;  vcl  pro  ipso  ferculo  in 
quo  apponitur,  quod  apponitur  sumere 
nonrecuses.  Fercuium  cnimimputribile 
fecit  sibi  Pacificus  noster,  corpus  incor- 
ruptibile  aptans  sibi  :  in  quo  salutis 
epulas  ministraret.  Non  do6is,  inquit, 
sanctum  tuum  videre  corruptionem.  Illjid 
utique  de  quo  Gabrielad  Mariam  :  Quod 
nascetur .  ait,  ex  te  Sanctum,  vocabitur 
Filius  Dci. 

h.  Ab  lioc  igitur  Sancto  hodie  sancti- 
ficemur,  ut  majestatem  ejus,  ubi  dics 
i!la  adspiraverit,  videamus.  Siquidem 
dies  sanctificatus  illuxit  nobis ,  dies  sa- 
lutis,non  gloriae  aut  felicitatis.Denique 
donec  passio  Sancti  sanctorum  annun- 
tiatur,qui  nimiruminparasceve  passus 
est,  id  est,  in  die  praeparationis ,  merito 
omnibus  dicitur :  Sanctificamini  hodie,  el 
cstote  parati.  Sanctificamini  magis  ac 
magis  de  virtute  in  virtutem  profi- 
ciendo  :  et  estote  parati  perseverando. 
In  quibus  tamen  sanctificabimur  ^  Legi 
de  quodam,  dicente  Scriptura  :  Quo- 
niam  in  fide  et  lenitate  ipsius  sanctum 
fecit  illum.  Neque  enira  hominibus  sine 
lenitate,-non  plus  quam  Deo  sine  fide, 
placere  possibile  est,  Merito  sane  in  his 
monemur  esse  parati,  quibus  et  Deo 
convcniamus,  cujus  majestatem  visuri 
sumus  :  ct  nobis  invicem ,  ut  in  nobis 
eam  pariter  videamus.  Propterea  siqui- 
dem  oportet  nos  providere  bona  non 
solum  coram  Deo,  sed  etiam  coram  ho- 
minibus ,  ut  non  tantum  Regi  nostro,  sed 
et  concivibus  et  commilitonibus  nostris 
grati  esse  possimus. 

5.  Et  quidem  ante  omnia  fides  quae- 
renda  est,  de  qua  legitur  :  Fidemundans 
corda  eorum.  Beati  enim  mundo  corde 
quoniam  ipsi  majestatem  Dci  videbunl. 
Crede  ergo  te  Deo,  committe  tc  ei,  jacta 
in  cum  cogitatum  tuum ,  ct  ipse  te  enu- 
triet;  ut  fiducialiter  dicas  :  Domimis 
soUicHus  est  v.iei.  Ncquc  enim  hoc  sapiuni 


IN  VIGILIA  NAT 
^oinincs  amantes  seipsos ,  homines  scio- 
li,  solliciti  pro  se  ipsis,  curam  carnis 
porficientes  in  desideriis,  surdi  ad  vocem 
dicentis  :  Omnem  soUkitudinem  vestram 
projicientcs  in  eum  :  ipsienim  cura  cst  de 
vobis.  Nam  sibi  quidem  ipsi  fidere ,  non 
fidei,  sedperfidiae  est :  nec  confidcntia), 
sed  diffidcntiiB  magis  ,  in  semetipso  lia- 
bere  fiduciam.  Is  vere  fidelis  EST,qui 
nec  sibi  credit ,  nec  in  sc  spcrat,  factus 
sibi  tamquam  vas  perditum ,  sed  sic  per- 
densanimamsuam,ut  in  vitam  ajtcrnam 
custodiateam.Porro  idquidem  sola  facit 
humilitas  cordis,  ut  non  sibi  fidelis  anima 
innitatur  :  sed  dcscrens  semetipsam  as- 
cendat  jam  de  deserto,  innixa  super 
dilectum,  atque  idco  deliciis  affluens. 

6.  Sane  ut  perfecta  sit  sanctificatio, 
etiam  mansuetudinem  et  socialis  vit* 
gratiam  a  Sancto  sanctorura  discamus 
oportct,  sicut  ipse  ait  :  Discile  a  me, 
quia  mitis  sum,  ct  humilis  corde.  Quid 
enim  hujusmodi  hominem  dicere  prohi- 
bet  deliciis  affluentem,  qui  suavis  et 
milis,  et  multaj  misericordiae,  omnibus 
omnia  factus  est ,  ct  universos  pcrfundit 
oleoquodam  mansuetudinis  etlenitatis, 
quo  sic  infusus  est ,  sic  perfusus  etiam 
et  superfusus ,  ut  stillare  videatur  un- 
dique?  Fclix  qui  gemina  hac-sanctifica- 
tione  paratus  dicere  potest  :  Paratum 
cor  meum  Deus,  paratum  cor  mcum.  Ha- 
bet  enim  hodic  quidem  fructum  suum 
in  sanctificationem,  crastina  die  fincm 
habilurus  vitam  a^tcrnam.  Vidcbit  enim 
majestatem  Dei,  quod  utique  vita  setcrna 
est,  sicut  et  Vcritas  ait :  Hoec  est  vita 
asterna,  ut  cognoscant  te  solum  verum 
Deum,  ct  quem  misisli  Jesum  Christum. 
Reddetcicoronamjustitia3Justus  Judex 
in  illum  diera ,  cui  sane  altera  non  suc- 
cedet.  Tunc  vidcbit  et  affluet,  et  inira- 
bitur  et  dilatabitur  cor  ipsius.  Quousquc 
dihitabitur?  Usquc  ad  vidcndam  in  se 
niajestatcm  Dci.  Nolitc  arbitrari,  Fra- 
trcs,  quod  illam  vobis  promissionem 
vcrbis  cxplicarc  possimus. 

7.  Sanctificamini  hodie,  et  estote  pa- 
rati  :  crastina  die  vidcbitis,  et  gaude- 
bitis,  et  gaudium  vcstrura  implebitur. 
Quid  enim  majcstas  illa  non  implcat? 
Ktiam  supcrimplebit  et  supcreffluet , 
quando  mensuram  honnm,  ct  confertam^ 


DOMINI.   SERMO   VI.  VM 

et  coagitatam  et  supcirfflucnlem  dahunt 
/.'»  sinus  vestros.  Usque  adeo  siquidcm 
supercffluet,  ut  supra  modum  in  subli- 
mitate  exccdat  non  modo  mcrita ,  sed  ot 
vota,  sicut  verepotcns  cst  facere  supra 
quam  nos  intelligcrc  aut  spcrare  possi- 
mus.  Nara  desidcria  quidcra  nostra  in 
tribus  maxime  constituta  videntur  , 
quod  decet,  quod  expedit,  quod  de- 
iectat.  Ilaic  sunt  quaj  concupiscimus, 
omnes  quidem  omnia-,  sed  alius  magis 
lioc,  alius  illud.  llle  sic  deditus  est  vo- 
hiptati,ut  ncc  honestatem  satisreputet, 
nec  utilitatem  :  illo  qurestui  magis  incu- 
bans,  et  honestum  dissimulat,  ct  jucuii- 
dum  :  ille  voluptalis  pariter  et  utilitatis 
negligcntior,  solura  vel  maximc  hono- 
rera  sectatur.  Nec  vcro  reprehensibilc 
desidcriura  horum  :  sed  si  ibi  quaerere- 
raus  ea ,  vere  invenireraus.  Hgec  enim 
ubi  vere  sunt,  unuinsunt :  atque  ipsum 
utique  summura  bonura,  summa  utili- 
tas ,  sumraa  gloria ,  suraraa  voluptas. 
Atque  haec  quidera,  quantum  interim 
capere  possuraus ,  exspectatio  nostra 
est,  ct  promissa  nobis  visio  majestatis 
in  nobis,  ut  Deus  sit  omnia  inomnibus, 
omne  jucundum,  orane  utile,  orane  ho- 
nestum, 

SERMO   VI. 

De  annunciatione  ipsius. 

l.  AuDiTUM  audivimus  plcnum  gra- 
tia,  dignum  acceptione  :  Jesus  Christus^ 
filius  Dei ,  in  BeUilehcm  Judce  nascitur. 
Vniina  mea  liquefacta  est  in  sermone 
isto,  scd  et  spiritus  meus  in  praecordiis 
ineis  a^stuat,  jucunditatcra  hanc  etex- 
sultationera  solito  vobis  desidcrio  cruc- 
tare  fcslinans.  Jesus  interpretatur  Sal- 
vator.  Quid  tam  necessarium  pcrditis, 
(juid  tam  optabile  iniseris,  quid  tam 
utile  desperatis?  Alioquin  unde  salus, 
luidc  vel  tcnuis  aliqua  spes  salutis  in 
lege  peccati,in  corpore  morlis,  inmali- 
lia  hac  diei  etlocoafflictionis,  nisi  nova 
nobis  ct  inspcrata  nasccretur?  At  tu 
forte  salutem  optas,sed  curationisacer- 
bitatera,  tcneritudinis  paritcr  ct  aegri- 
tudinis  propriae  conscius,  rcforinidas. 
Nc  timeas :  Christus  (^st  suavis  planc,  et 
mitis,  et  multac  miscricordia) ,  unclus 


Jj8 


S.  BERNARDI  ABBATiS 


oleo  laetitiae  prae  participihus  suis,  els 
niinirum ,  qui  licct  non  ipsam  plcnitu- 
dinem,  de  plcniludine  tamen  hujus  acci- 
piuntparticipium  unctionis.NcYerosua- 
vcm  audienSjinefficacem  fore  autumes 
Salvatorem,  additur  etiam  Filius  Dei. 
QualisenimPater,ta!isFilius,  cuisubest, 
cumvoluerit.posse.  Autforsitanutilitate 
salutis  et  jucunditate  unctionis  audita, 
nescio  quid  submurmuras,  puto  etiam 
de  honestate  sollicitus.  Salvatorcm  tihi 
gratularis  adesse,  utpote  jacens  paraly- 
ticus  in  grabato,  aut  magis  inter  Jeru- 
salem  et  Jericho  semivivus  in  via.  Am- 
pliusautem  Isetaris  nec  durumesse  me- 
dicum,  nec  gpavibus  uti  medicinis,  ne 
tibi  forsitan  intolerabilior  videatur  bre- 
vis  ipsa  curatio,  quam  diuturna  a^gri- 
tudo.  Sic  nimirum,  sic  usque  hodie 
multipereunt  medicumfugientes,  quod 
Jesum  quidem  noverint,  sed  Christum 
nesciant,  humanosensu  de  multitudine 
et  malignitate  morborum ,  paratse  sibi 
medelae  molestiam  a^stimantes. 

2.  Jamvero  si  certus  es  de  Salvatore, 
ct  nihilominus  Christum  esse  cognoscis 
non  utcntem  cauterio,  sed  unguento; 
non  ustione,  sed  unctione  curantem  : 
unum  adhuc  arbitror  ingenuani  posse 
movere  creaturam ,  ne  forle  (  quod  ab- 
sit)  Salvatoris  hujus  non  satis  condigna 
videatur  esse  persona.  Puto  tamen,  non 
usque  adeo  ambitiosus  es  et  gloria^  cu- 
pidus,  aut  zelator  honoris,  ut  ab  uno 
quopiam  e  conservis  tuis,  si  pra^stare 
posset,  hanc  gratiam  suscipcre  detrec- 
tares.  Nani  si  Angelus  aut  Archangelus 
esset ,  vel  ex  superiori  quovis  ordine 
Spirituum  beatorum ,  multo  minus  ani- 
mositastua,  quod  causaretur,  haberet. 
Nunc  autem  tanto  ampliore  tibi  devo- 
tione  suscipiendus  est  iste  Salvator , 
quantodifferentius  pra3  CGeterisomnibus 
nomen  haereditavit  Jesus  ChristusFilius 
Dei.  Et  videsi  non  evidentius  hsec  tria 
ad  pastores  loquens  Angelus  commen- 
davit ,  gaudium  magnum ,  quod  evange- 
lizabat,  exponens  :  Quia,  inquit,  natus 
cst  vohis  hodie  Salvator,  qui  csl  Cliristus 
Dominus.  Exsultemus  igitur ,  Fratres , 
in  hac  nativitate,  et  multipliciter  gra- 
tuleraur  in  ea,  quam  et  salutis  utilitas, 
ct  unctionis  suavitas ,  et  Filii  Dei  ma- 


jestas  tam  cleganter  illustrat,  ut  nihil 
desit  cx  omnibus  qua3  desiderantur,  nec 
commodum,  nec  jucundum,  nec  hone&- 
tum.  Exsultemus,  inquam,  ruminantes 
intra  nosmetipsosetinvicem  eructantes 
suave  verbum,  eloquium  dulce  :  Jesus 
Christus,  filias  Dci^  na<icitur  inBcthlehem 
Judoe. 

3.  Nec  mihi  quis  ad  ista  respondeat 
indevotus,  ingratus,  irreligiosus  :  Non 
est  hoc  novum  :  olim  audilum  est,  olim 
lactum  est,  olim  natus  est  Christus.  Ego 
enim  dico,  olim  et  ante.  Nec  mirabitur, 
olim  et  ante,  cui  propheticum  illud  oc- 
currerit,  /n  ceternum  ctultra.  Natus  est 
eigo  Christus, non  modo ante  hsec  nostra 
tempora  ,  sed  ante  tempora  universa. 
Verum  illa  quidem  nativitas  posuit  tc- 
iiebras  latibulum  suum ,  immo  vero  lu- 
cem  magis  habitat  inaccessibilem  :  latet 
in  corde  Patris ,  in  raonte  umbroso  et 
condenso.  Ut  ergo  aliquatenus  innotes- 
ceret,  natus  est ;  et  in  tempore  natus  ex 
carne  ,  natus  in  carne  factum  est  Ver- 
bum  caro.  Quid  tamen  mirum  si  usquo 
hodie  dicitur  in  Ecclesia ,  Christus  fi- 
lius  Dei  nascitur ,  quando  tam  longe  an- 
tea  dicebatur,  liaud  dubium  quin  de 
ipso,  Pucr  nalus  est  nobis?  Olim  coepit 
audiri  verbum  hoc,  et  nemo  Sancto- 
rum  aliquando  fastidivit.  Siquidem  Jesus 
Christus  Filius  Dei,  heri ,  et  hodie,  et 
in  seternura.  Hinc  nimirum  primusho- 
rao,  omniura  viventium  pater,  magnuni 
eructans.sacramentura ,  quod  in  Christo 
ot  in  Eccle^ia  Apostoluspostmodum  evi- 
dentius  commendavit  ,  Relinquet,  ait, 
homo  patrem  ctmatrem,  ct  adhcErebituxo- 
ri  suce,  et  erunt  duo  in  carne  iina. 

h.  Hinc  nihilominus  Abraham ,  pater 
omnium  credentium  ,  exsultavit  ut  vi- 
derct  diem  hunc,  et  vidit,  et  gavisus 
est.  Alioquin  quando  servum  jurantem 
sibi  per  Deura  cceli,sub  femore  suo  ma- 
num  ponere  prsecepisset ,  nisi  ipsum 
utique  Deum  coeli  ex  eodem  nascitunim 
femorc  pra^vidisset  ?  Hoc  quoque  consi- 
lium  cordis  sui  homini  secundum  cor 
suum  revelavit  Deus  ,  qui  juravit  veri- 
latem  ,  et  no.n  frustrabitur  eam  :  Dc 
fructu ,  inquiens,  ventris  tui  ponam  su- 
per  sedem  tuam.  Unde  et  in  Bethlehera 
Judai  nascitur  ,  sicut  ait  Angelus  ,  civi- 


IN  VIGILIA,  NAT.   DOM INI,  SERMO  VI. 


m 


tate  Davld ,  uliqiic  propter  veritatein 
Dei  ad  (■onfirmaiKlas  promissioucs  Pa- 
trum.  IIoc  etiaui  uiultifaric  multisquc 
modis*,  CGeteris  revelatum  est  Patribus 
et  Prophetis.  Absit  autem  ut  a  diiigen- 
tibus  Deum  aliquando  fuerit  negligen- 
ter  auditum ;  nisi  forte  negligere  vidc- 
batur  ,  qui  dicebat  :  Obsecro,  Domine  , 
tnitte  quem  missuriis  es ;  aut  fastidirc  , 
qui  clamabat :  Vtinam  dirampcrcs  coelos, 
el  (/esccn'Jcrcs  ,  Cffiteraque  similia.  Idip- 
sum  deinde  Apostoli  sancti  viderunt,  et 
audierunt,  et  mauuseorumtractaverunt 
de  Verbo  vitoe  ,  quibus  singularitcr  aic- 
bat :  Beati  onili  qui  vidcnt  qucc  vos  vidc- 
tis.  Postremo  hoc  idcm  nobis  quoque 
servatum  est  fidelibus  ,  uliciue  thesau- 
ris  fidei  commendalum,  ipso  a^que  di- 
cente  :  Beali  qui  non  viderunl ,  et  credi- 
derunt.  Pars  nostra  ha^c  in  verbo  vitae. 
IVec  sane  contcn'.ptibilis  ,  ex  qua  nimi- 
rum  vivitur,  et  qua  vincitur  niundus  : 
quoniam  justus  ex  fide  vivit,  ct  haec  est 
victoria  qux'  vincit  mundum ,  fides  nos- 
tra.  Haec  est  quye  velut  quoddam  aeter- 
nitatis  exemphir ,  praterita  simul  et 
pra?scntia  ac  futura  sinu  quodam  vas- 
tissimo  comprehcndit ,  ut  nihil  ei  prae- 
lereat,  nihil  pereat ,  praeeat  nihil. 

5.^Merito  proindc  in  testimonium  fi- 
dei  vcstraj,  ubi  facta  cst  vox  annuntia- 
tionis  hujus  in  auribus  vcstris  ,  exsul- 
tastis  in  gaudio,  cgislis  gratias,  pros- 
trali  solotenus  adorastis,concurrentes, 
vclut  sub  umbra  alarum  ejus  ,  et  sub 
pennis  ejus  sperantes.  Numquid  non  \ 
singuli  nativitale  Salvatoris  audita,  cla- 
maslis  in  cordibus  vestris,  dicentes  : 
Mihi  aulem  adlucrerc  Deo  bonum  esf  't 
Aut  potius  illud  quod  idem  Propheta 
ait :  Deo  subjccta  csto  anima  mca  ?  Infe- 
lix  nimirum  quisquis  ficte  prostratus, 
cordc  rigidocorpus  humiliavit.jCsf  cnim 
qui  humHiaturnequder  ,  intcriora  autem 
efus  plcjia  sunt  dolo.  Quisquis  cnim  ne- 
cessitatem  suam  minus  considerat,  mi- 
nus  scntit  incommoda,  minus  pericula 
pavet ,  minus  devote  confugit  ad  remc- 
dia  orta?  salutis,  minus  affectuose  sc 
subjicit  Deo,  minus  fideliler  psallit, 
Dominc  rcfuqium  factus  cs  nobis  :  hujus 
ndoralio  minus  accepta,  hujus  prostra- 
tio  minus  verax,  hujus  humiliatio  nii- 


nus  habens,  hujus  eliam  victoriosa  mi- 

nus,  immo  et  minus  vivida  fides.  Quid 

tamen  dicit  :  Beati  qui  non  viderunt,  ct 

crcdidcrunt  ?  Quasi  non  videatur  ipsuni 

crederc  quodammodo  jam  viderc.  Secl 

advertc  diligenter ,  cui  et  quando  dic- 

tum  sit  :  ei  utique,  qui  arguebatur , 

quod  quia  vidissct,  credidisset.  Neque 

euim  idipsum  est  vidisse,  et  ideo  credi- 

dissc,  quod  crcdcndo  vidisse.  Alioquin 

Abraham  pater  vester,  quonam  modo 

Dominicumhunc  vidisse  dicm,uisi  cre- 

dondo,  crcdendus  cst?Sod  et  iilud  quo- 

modo  accipictur  quod  hac  noctc  canta- 

tum  est  nobis  :  Sanclificamini  hodie ,  et 

estote  parali :  crastina  enim  dic  videbitis 

majestatcm  Dei  in  vobis  :  si  non  mente 

videre,  est  pia  devotione  repraesentare 

et  recolerc  fide  non  ficta  magnum  illud 

magnae  pietatis  sacramentum,  quod  ma- 

nifestatum  est  in  carnc,  juslificatum  est 

iuspiritu,  apparuit  Angelis  ,  praidica- 

tum  est  gentibus,  creditum  est  mundo, 

assumptura  est  in  gloria  ? 

6.  Sempcr  igitur  novum ,  quod  sem- 
per  innovat  mcntes ;  nec umquam  vetus, 
(|uod  fructilicare  non  cessat,  quod  in 
pcrpetuum  non  marcescit.  Hoc  est  enim 
Sanctum ,  quod  non  datur  videre  corrup- 
lionem.  Hic  novus  homo,  qui  nullius 
umquam  vetustatis  capax  ,  etiam  cos  , 
(juorum  invcteraverunt  omnia  ossa,  in 
veram  vila^  transferat  novitatem.  Inde 
ost,  quod  etiamin  praesenli  lam  jucun- 
dissima  annuntiationc  ,  si  advertislis, 
congrue  satis  dicitur  nontam  nalus  csse 
quam  nasci  :  Jesus  Cliristus  ,  fdius  Dei , 
nascifnr  in  Bcthfehem  Judaz.  Sicul  enim 
quodam  modo  immolatur  adhuc  quoti- 
die,do!iec  mortem  ejus  annuntiamus: 
sic  videtur  et  nasci,  dum  fideliter  re- 
praescntamus  ejus  nativitatem.  Die  igi- 
tur  crastina  vidobimus  majestatem  Dei, 
sod  sane  in  nobis,  non  in  seipso:  uliquc 
majestalem  in  humiiilatc  ,  virtutem  in 
infirmitate  ,  in  homine  Deum.  Ipse  est 
onim  Emmanuel ,  quod  ijilerpretalur, 
Nobiscum  Deus.  Et  evidentius  audi  : 
Vcrbum,  inquit, coro  factum  cst,ethahi- 
tavit  in  nobis.  Denique  cxtunc  el  dein- 
copsvidimus  gloriam  ejus,  sed  gloriam 
(junsi  Lnigcniti  a  Patre,utiquc  plcnuni 
gratia)  yidimus  et  verilatis.  Non  enim 


*60 


S.   EERNARDI   ABBATIS 


gloriam  potostatis  auc  cliuitalis,  sed 
gloriam  paternae  pietatis,  gloriam  gra- 
tiae,  de  qua  Aposlolus  :  /n  laudcm ,  in- 
quit,  glorice  gratice  .siia?. 

7.  Sic  ci^o  nascitur.  Sed  ubi  putas  ? 
/n  Bethlehcm  Juda;.  Neque  enim  decet 
nos  ita  Betlilehem  praeterire.  Transca- 
mus  usque  Bethlehem  ,  dicunt  pastores , 
non  Bethlehem  pertranseamus.  Quid 
enim  si  pauper  viculus  est  ?  Quid  si  vi- 
detur  minima  in  Judaea  ?  Ne  id  quidem 
incongruum  ei ,  qui  cum  dives  esset , 
propter  nos  factus  est  pauper  :  et  cum 
esset  magnus  Dominus  et  laudabilis  ni- 
mis,  parvulus  natus  est  nobis;  et  dice- 
bat :  Beatipauperes  spiritu  :  quoniam  ip- 
sorum  est  regnum  ccelorum.  Itemque  : 
Nisi  conversi  fueritis  ,  et  efficiamini  sicut 


tus  est  coiiicdere  panem  suum.  Est  au- 
lem  paratus  et  non  turbalus  ,  ut  cuslo- 
diat  mandata  vitx',  qui  oblitus  ea  qua? 
retro  sunt,  in  ea  quae  ante  sunt ,  se 
extendit.  Vides  quara  fugienda  qux'- 
dam,  quam  sit  quaedam  oblivio  cupien- 
da.  Neque  enim  totus  Manasses  Jorda- 
nem  transiit,  sed  nec  totus  citra  sibi 
elegit  mansionem.  Est  qui  oblitus  est 
Domini  creatoris  sui,  et  est  qui  provi- 
det  eum  in  conspectu  suo  semper,  obli- 
tus  populum  suum,  et  domum  patria 
sui.Et  ille  quidem  coelestia  obliviscitur, 
hic  vero  quse  sunt  super  terram  :  is(o 
praesentia ,  ille  futura  :  iste  quae  viden- 
tur ,  ille  quae  non  videntur  :  postremo 
iste  quaesua  sunt,ille  quae  Jesu  Chrisli. 
Uterque  Manasses,  uterque  obliviosus; 


puer  iste ,  non  intrabitis  in  regnum  coelo-  '  sed  alter  quidem  Jerusalem ,  alter  Ba- 
rum.  Unde  etiam   stabulum  elegit  ct  ^  bylonis  oblitus  :  quia  alter  eorum  qua^ 
praesepe ,  utique  domum  luteam,  et  di-  j  impediunt ,  et  iste  paratus;  alter  sano 
versorium  jumentorum,  ut  hunc  esse  .  eorum  magis  quae  cxpediunt,  et  qui 
scias,  qui  de  stercore  erigit  pauperem 
ct  salvos  facit  homineset  jumenta. 


non  expedit  oblivisci :  atque  hic  peni- 
j  tus  imparatus  ad  videndam  in  se  Do  • 
8.  Utinara  autem  inveniamur  et  nos  jmini  majestatem.  Neque  enim  est  do- 

mus  panis  ,  in  qua  Salvator  oriatur; 
non  est  Manasses  ille  cui  appareat,  qul 
Israel  regit ,  et  super  Cherubim  sedeL 
Jppare ,  inquit,  coram  Ephraim,Benja- 
min  et  Manasse.  Ego  arbitror  islos  tros 
esse  qui  salvantur ,  quos  alius  quidani 
Propheta  Noe  ,  Danielem,  et  Job  nomi- 


Bethlehem  Jud» ,  ut  in  nobis  quoque 
dignetur  nasci,  et  audire  mereamur  : 
Quia  vobis  timentibus  Deum  orietur  SoJ 
juslitiai !  Forte  enim  est  hoc  quod  supra 
meminimus ,  ad  videndam  in  nobis  Do- 
mini  majestatem  et  sanctificatione  opus 
csse,  et  prseparatione.  Nam  et  juxta 


Prophetam, /acfa  esf  Jit'Ja?asa>icf//jcrtf/o  !  navit :  cosdem  quoque  et  tribus  illis 


cjus,  quia  videlicetomniain  confessione 
lavantur  :  et  domus  panis,  quod  Betli- 
lehem  sonat ,  ad  praeparationem  for- 
tasse  videbitur  magnopere  pertinerc. 
Quomodo  enim  ille  paratus  cst,  ut  exci- 
pere  tantum  hospitem  possit,  qui  dicit : 
Quia  non  est  in  domo  mea  panis  ?  Deni- 
que  quia  imparatus  crat  quidam ,  ne- 
cesse  habuit  amici  ostiura  clausum  mc- 
dia  nocte  pulsare  ,  et  dicere :  Quia  ami- 
cus  meus  venit  ad  me  de  via,  et  nonhabeo 
quod  ponam  ante  illum.  Paratum  cor  ejus 
sperare  in  Domino^  ait  Propheta  ,  haud 
dubium  quin  de  justo  loquens.  Confir- 
mutum  est  cor  ejus ,  non  commovebitm' . 
Non  est  paratum  cor  quod  non  cst  con- 
lirmatum.  Scimus  autcm ,  ipso  eodem 
teste  Propheta,  quod  panis  cor  hominis 
confirmet.  Non  cst  ergo  paratum,  sed 
aridum  ct  exsanguc  cor  ejiis.  qui  obli- 


pastoribus designari,  quibus  nato  Angelo 
magni  consilii,  gaudium  magnum  An- 
gclus  c\"ang€lizavit. 

9.  Yide  autem  ne  forte  ipsi  sint  ct 
tres  3Iagi,  venientcs  jam  non  modo  al> 
Oricnte,  sed  etiam  ab  Occidcntc,  ut  ro- 
cumbant  cura  Abrahara ,  Isaac  ,  ct  Ja- 
cob.  Forte  ehira  non  incongruc  videtur 
ad  Ephraim  quidem  (  (juod  fructifica- 
tionem  sonat )  pcrtinere  thuris  oblatio- 
nem  :  quod  offerre  incensum  dignum  in 
odorem  suavitatis  proprium  sit  eorum  , 
quos  posuit  Dominus,  ut  cant,  et  fruc- 
tum  afferant,  id  est  Ecclesioe  Praelato- 
rum.  Nam  et  Benjamin,  fiiius  dexterae, 
offerat  necesse  cst  aurum ,  id  est  sub- 
stantiamhujus  mundi,  ut  videlicetfide- 
lispopulus;  in  parte  dextera  constitu- 
tus ,  a  Judice  mereatur  audire  :  Quia 
esurivi,  ct  dedistis  mihi  manducarc  ,  ctc. 


IN  VIGlLIA  NAT.  D 
Porro  Manasses  (  si  tameii  is  esse  vo- 
luerit  cui  appareat  Deus  )  myrrham 
offerat  morti<icationis ,  quam  quidem  a 
uostra  specialiter  arbitror  professione 
requiri.  Et  Iktcc  dicta  sint,  ne  ad  eam 
partera  tribus  Manasse ,  qua3  citra  Jor- 
danem  substitit,  pertineamus,  sed  obli- 
viscamur  magis  ea  qux'  rctro  sunt,  ex- 
tenti  et  intenti  ad  antoriora. 

40.  Nunc  vero  redeamus  usque  Beth- 
lehem  ,  et  videamus  lioc  verbum  quod 
factum  est,  quod  focit  Dominus,  et 
ostendit  nol)is.  Domus  panis  est,  ut  jam 
diximus  :  bonum  cst  nos  illic  esse.  Ubi 
enim  fuerit  Verbum  Domini,  nondeest 
utique  panis  qui  confirmct  cor,  dicente 
Propheta  :  Confirma  mc  in  verhis  luis. 
Nimirum  in  verbo  quod  procedit  de 
orc  Dei ,  vivit  homo  ;  vivit  in  Christo  , 
vivit  in  eo  Christus.  Ibi  oritur  ,  ibi  ap- 
paret :  ncc  omnino  amat  cor  titubans 
;uit  vacillans,  sed  stabile  et  confirma- 
luin.  Si  quis  nmrmurat,  si  quis  hacsilat, 
si  quis  nutat ,  si  quis  cogitat  revolvi  in 
lutum,  redire  ad  vomitum,  deserere  vo- 
tiim  ,  niutare  propositum  suum  ,•  non  est 
Bcthlchem  istc,noncst  domus  panis. 
Sola  enim  famcs,  ct  fames  vaiida,  in 
/llgyptum  eum  dcsccnderc ,  porcos  pas- 
cere,  siliquas  esurirc  compellit ,  utpotc 
procul  agentcra  a  domo  panis,  a  domo 
patris  :  in  qua  etiam  racrcenarii  pani- 
bus  abundare  noscuntur.  Non  ergo  in 
hujusmodi  corde  nascitur  Christus  ,  cui 
deest  fidei  fortitudo,  utique  panis  vitaj, 
Scriptura  testc  ,  Quoniam  justus  cx  fide 
vivil,  quod  vidclicet  animse  vera  vita 
(  quai  ipse  est )  nonnisi  per  fidem  inte- 
rini  habitct  in  cordibus  nostris.  Alio- 
quin  quomodo  in  illo  nascitur  Jesus, 
quomodo  salus  oritur  illi,  quandoqui- 
dem  vera omnino  certaque  sententia  est, 
quod  is  tantum  qui  perseverai^erit  usquc 
in  finem,  salvus  eril  ?  Nara  quod  minime 
inveniatur  in  eo  Christus,  necde  cis  sit 
quibus  dicitur,  Quia  unclionem  habelis 
a  sanclo  ;  ex  eo  vel  maxime  constat , 
quod  sine  dubio  etiam  aruit  corillius, 
ex  quo  oblitus  est  comedere  panem 
suum.  Multominusautem  adFilium  pcr- 
tinct  Dci ,  qui  hujusmodi  est ,  quod  non 
nisi  super  quietura,  et  humilem,ac  trc- 
mcntcm  verba  sua  rcquiescat  Spirilus 


OMINI   SERHO    VI.  iCA 

ipsius,  ncc  sit  ulla  socictas  scternitati , 
ct  tantse  mutabilitati;  ci  qui  est,  et  ci 
qui  nuraquam  in  eodem  pcrmanctstatu. 
Ca3terum  quamlibct  firmi ,  quamlibet 
fortes  in  lidc,  quamlibct  paratl,  quaui- 
libet  panibus  abundantes,  ipso  quidcm 
largiente,  cui  quotidie  orantes  dicimus 
Panem  nosirum  quotidianum  da  dohis  ho- 
die;  necesse  haberaus  addere  cons(;- 
quentcr,  Dimitte  nohis  dehita  nostra. 
Alioquin  si  dixerimus  quoniam peccatuni 
nonhahcmus,  nosipsos  seducimus ,  et  ve- 
ritas  in  nohis  non  est.  Nirairura  Verilas 
ipse  est,  qui  non  simpliciter  in  Beth- 
lehera,  sed  in  Bethlehera  Juda^  nasci- 
tur  Jesus  Christus  ,  Filius  Dei. 

H.  Praeoccuperaus  igiturfaciem  Do- 
mini  in  confessione ,  ut  sanctiticati  pa- 
riter  et  parati  inveniaraur  et  nosBeth- 
lchera  Juda3,  atque  ila  nasccntem  Do- 
minum  videre  mereamur  in  nobis.  Cae- 
tcrum  si  qua  anima  eo  usque  profecerit 
(  quod  quidem  est  multum  ad  nos  )  ut 
sit  foccunda  virgo ,  sit  stella  raaris ,  sit 
plena  gratia,et  supervenientera  habens 
in  se  Spiritura  sanctum ;  putoquod  noii 
modo  in  ea  ,  scd  ex  ea  quoquc  non  dc- 
dignabitur  nasci.  Nemo  sane  id  sibi  ar- 
rogare  praisumat,  nisi  quos  ipse  spo- 
cialidesignationetaraquara  digito  mons- 
traverit ,  dicens  :  Ecce  mater  mea ,  ct 
fratresmei.  Enimvero  audi  unum  cx  is- 
tis  :  FilioUmei,  ait,  quos  itcrum  parln  - 
rio ,  donec  formefur  Christus  in  vobis.  Si 
enira  nasci  vidcbatur  in  cis,  cum  forma- 
batur  Christus  in  cis ;  quomodo  noii 
ctiara  ab  co  sirailiter  nasci  eum  dicerc 
quis  praisumat,  qui  in  ipsis  quodam- 
modo  parturiebat?  Et  tuquidcra,iinpia 
Synagoga,  hunc  nobisfiliura  peperisti, 
officio  quidem  matris,  sed  non  matris 
alTcctu.  Excussisti  eum  de  sinu  tuo , 
cxtra  civitatem  cjiciens ,  et  clevans 
supcr  terram,  taraquara  dicens  Ecclesiaj 
gentium,  paritcr  ct  Ecclcsia;  primitivo- 
rum  quae  cst  in  coelis  :  Nec  milii,  nec 
vobissit,  scddividatur.  Dividatur,  in- 
quam  ,  non  intcr  ulrasque,scdabutris  • 
quc.  Expulsum  cnim,  ct  cxaltatum  ,  ct 
clcvatum,  ct  quidcm  modice  satis  ,  ta- 
mcn  ut  ncc  in  tuis  esset  mocnibus,  ncc 
in  tcrra  ,  ferro  undiquc  coarctasti,  no 
fortc  Ycl  hac,  vd  illac  cxccderet :  ut 

11 


i(>2  S.  BERNAR 

videlicet  a  te  scparatus,  ad  ncutra.-n 
perveniret  illarum.  Sa^va  nimirum  ma- 
ter  ita  abortivum  facere  voluisti ,  dum 
non  esset  qui  excipere  posset  excus- 
sum.  Age  ergo ,  quid  profeceris ,  immo 
quam  niliil  profeceris  intuere.  Undique 
enim  egrediuntur  filiaj  Sion ,  ut  videant 


DI  AHB.VTIS 
rcgem  Salomonem  in  diademate  quot 
coronasti  eum.  Relinquens  matrem  ad- 
haeret  uxori  suaj ,  ut  sint  duo  in  carne 
una  ;  etcivitate  pulsus,  atque  exaltatus 
a  terra ,  omnia  traliit  ad  se ,  quippe  qui 
est  supcr  orania  bcnedictus  Deus  in  sjo- 
cula ,  Amen. 


IN   IVATIVITATE  DOxlIIIVI. 


SEl\3IO   I. 

Defontibus  Salvatoris. 

i.  Grandis quidcm  est,dileclissimi, 
hodierna  Dominicse  Nativitatis  solem- 
nitas  :  sed  dies  brevis  cogit  breviare 
scrmonem.  ISec  mirum,  si  facimus  nos 
breve  verbum ,  quando  et  Deus  Pater 
Verbum  fecit  abbreviatum.Vultisnosse 
quarn  longum ,  quam  breve  fecit  ?  Cce- 
/um,  inquit  hoc  Verbum  ,  et  tcrram  ego 
impleo.  Nunc  caro  factum ,  in  angusto 
locatura  praesepio  est.  A  soeculo,  aitPro- 
pheta,  et  in  sceculum  tu  es  Deus  :  et  ecce 
factus  est  infans  diei  unius.  Ad  quid 
Iioc ,  Fratres ,  aut  quae  necessitas  fuit , 
ut  sic  exinaniret,  sic  humiliaret ,  sic 
abbreviarct  scDominus  majcstatis,nisi 
ut  vos  similiter  faciatis  ?  Jam  clamat 
exeraplo,  quod  postraodum  praedicatu- 
rus  est  verbo  :  Discite  a  me,  quia  milis 
sum  et  humiJis  corde.  Vt  verax  invenia- 
tur  qui  dicit :  Ccepit  Jesus  facere ,  et  do- 
cere.  Obsccro  proinde  et  plurimum  rogo, 
Fratres  ,  non  patiamini  sine  causa  tam 
pretiosum  exeraplar  vobis  exhibitura 
esse ,  sed  conformaraini  illi,  et  rcnova- 
mini  spiritu  mcniis  vestrae.  Studcte  hu- 
niilitati ,  quse  fundamentum  est  custos- 
que  virtutum  :  sectamini  illam,  quae 
sola  potest  salvare  animas  vestras.  Quid 
cnim  magis  indignum,  quid  dctestan- 
dura  amplius,  quid  graviuspuniendura, 
quam  ut  videns  Deura  coeli  parvulura 
factura,  ultra  apponat  homo  magnifi- 
care  se  super  tcrrara  ?  Intolerabilis 
impudcntiaj  est,  ut  ubi  sese  exinanivit 
inajestas ,  vermiculus  intletur  et  intu- 
mcscat. 


2.  Hoc  igitur  est  propter  quod  exina- 
nivit  se  formam  scrvi  accipicns,  qui  in 
forma  Dei  Patri  aequalis  erat :  scd  exi- 
nanivit  majcstate  et  potentia  ,  non  bo- 
nitate  ct  misericordia.  Quid  enim  ait 
Apostolus  ?  jdpparuit  ,in(\mt^  hcnignitas 
et  liumcnitas  Salvatoris  nodri Dei.  A^p^- 
ruerat  ante  potcntia  inrerura  creatione, 
apparebat  sapientia  in  earura  guberna- 
tione :  sedbenignitasmiscricordiaenunc 
maxirac  apparuit  in  humanitate.  Inno- 
tuerat  Judaeis  potestas  in  signis  atquc 
portentis ,  undc  et  in  ea  lege  saepius 
invenies  :  Ego  Dominus ,  Ego  Deus. 
Philosophis  quoque  abundantibus  in 
sensu  suo  majcstas  innoluit,  quoniam 
juxta  Apostoli  verba ,  quod  nofum  esl 
Dei,  manifestam  estiniUis.  Verumtaracn 
et  Judaei  potestate  ipsa  premebantur, 
et  Philosophi  scrutatqres  majcstalis  op- 
primebanfur  a  gloria,  Potestas  subjcc- 
tioncm,  raajestas  exigit  admirationera, 
neutra  imitationem.  Appareat,Domine, 
bonitas,  cui  possit  horao ,  qui  ad  imagi- 
ncm  tuam  creatus  est,  conformari.  Nam 
majestatera,  poteslatera,  sapientiam, 
nec  imitari  possuraus,  ncc  expedit  ae- 
raulari.  Quousque  angustata  est  miseri- 
corJia  tua  in  sola  Angelorum  parte  ,  re- 
liquam  occupat  judicium  cum  toto  pa- 
riter  humano  genere  ?  Domine  ,  in  ccelo 
misericordia  tua ,  et  veritas  tua  usquead 
nubes,  terram  universam  condemnans  , 
et  aereas  potestatcs.  Dilatet  misericor- 
dia  terminos  suos  ,  extendat  funes,  ex- 
p.indat  sinus  ,  attingat  a  fine  usque  ad 
finem  fortiter  ,  disponens  omnia  suavi- 
ter.  Restrictus  est ,  Domine,  judicio  si- 
nus  tuus;  solve  cingulnm   tuum,  ct 


IN  NATIVITATE 
veni  miseratioiiibus  affluens ,  et  super- 
effluens  caritate. 

3.  tjuid  tu  times,  o  homo?  quid  rre- 
pidasa  facie  Domini,  quiavenit?  Venit 
«on  judicare,  sedsalvare  terram.  Olim 
tibi  persuasum  est  ab  infideli  quodam 
servo,ut  furtim  toUeres  et  imponeres 
regium  diadema  capiti  tuo.  Deprehcn- 
sus  in  furto,  quidni  timeres?  quidni 
fugeres  a  facie  ejus?  Forte  cnim  jam 
gladium  vihrabat  ignit«im.Nunc  in  cxsi- 
lio  positus,  in  sudore  vultus  tui  vescc- 
ris  pane  tuo  :  et  ecce  vox  audita  est  in 
terra,quia  Dominator  advenit.  Quo 
ibis  a  spiritu  ejus,  et  quo  a  facie  ejus 
fugies?  Noli  fugere,  noli  timere.  Non 
venit  cum  armis;  non  pimiendura,  sod 
salvandum  requirit.  Et  ne  forte  dicas 
etiam  nunc ,  Voccm  tiiam  audivi,  et  abs~ 
condi  me  :  ecce  infans  est,  et  sine  voce. 
Nam  vagientis  vox  magis  miseranda  est , 
quara  tremenda  :  aut  si  cui  forte  terri- 
bilis,  sed  non  tibi.  Parvulus  factus  est , 
tenera  merabra  Yirgo  Mater  pannis  alli- 
gat :  et  adhuc  timore  trepidas?  Vel  in 
hoc  scics  quia  non  venit  perderete, 
sed  salvare ;  eriperc ,  et  non  ligare.  Jam 
adversus  hostes  tuos  dimicat,  jam  su- 
perborum  et  sublimium  colla  tamquara 
Dei  virtus  et  sapientia  calcat. 

4.  Duo  sunt  tibi  hostes,  peccatum  et 
mors ,  id  est ,  mors  corporis  et  animoB. 
Utrumque  debellaturus  advenit ,  et  ab 
utroque  salvabit  te  :  noli  timere.  Et  jam 
quidem  peccatum  in  propria  persona 
vicit,  quando  humanam  naturam  sine 
ulla  contagione  suscepit.  Grandis  enim 
peccato  facta  est  violentia,  et  revera 
expugpatum  esse  cognoscitur,  quan- 
do  natura,  quam  se  totam  infecisse  et 
occupasse  gloriabatur,  ab  eo  penitus 
aliena  in  Christo  inventa  est.  Dehinc 
persequitur  inimicos  tuos,  et  compre- 
hendit  cos ;  nec  converlitur  donec  de- 
ficiant.  Contra  peccatum  dimicans  in 
conversatione  sua,  vcrbis  paritcr  et 
cxemplis  oppugnat ;  sed  in  passione  sua 
alligat  illud ,  alligat  plane  fortem  .  et 
diripit  vasa  ejus.  Jara  vero  eodera  or- 
dine  mortera  quoque  supcrat  prius  in 
seipso ,  cura  resurgit  priraitiai  dormien- 
tium,  ct  primogenitus  raortuorum  ; 
postmodum   debcllaturus  cam  paritcr 


DOMINI  SERMO   I.  <G3 

in  omnibus  nobis ,  quando  videlicct  sus- 
citabit  raortalia  corpora  nostra,  et  de- 
struetur  novissima  inimica  mors.  Prop- 
terea  enim  resurgens  decorem  indutus 
est,  non  (sicut  antea  nasccns)  pannis 
involutus  est.  Propterea  qui  prius  sinu 
misericordiae  affluebat  non  judicans 
quemquara ,  resurgens  praecinxit  se ,  et 
justitiae  cingulo  videtur  quodammodo 
effluentem  sinura  misericordiae  colle- 
gisse  :  quoniam  extunc  prceparatur  ad 
judiciura,  quod  in  nostra  resurrectiono 
futurura  cst.  Nam  ct  proplerea  parvulus 
antea  venit,  ut  misericordiara  praeroga- 
ret;  et  futurum  in  fine  judicium  praj- 
currens ,  misericordia  temperaret. 

5.  Licet  enira  pavulus  ad  nos  venerit , 
non  parum  tamen  altulit ,  non  parum 
contulit  nobis.  Si  quseris  quid  attulit: 
prinio  omnium  attulit  misericordiam, 
secundum  quam,  teste  Apostolo ,  salvos 
nos  fccit.  Neque  cnim  istantum  profuit, 
quos  tunc  praesens  invenit;  sed  fons 
est,  qui  numquam  poterit  exhauriri. 
Fons  nobis  est  Christus  Dominus  unde 
laveraur,sicut  scriptura  est :  Qui  dilexit 
nos ,  et  lavif  nos  a  peccalis  noslris.  Ve- 
rurataraen  non  iste  solus  aquarura  est 
Usus;  nec  tantura  sordes  abluunt,  sed 
et  sitira  exstinguunt.  Beatus  vero^  ait 
Sapiens ,  qui  in  sapientia  morabilur, 
fl  qui  in  justitia  medilabitur.  Etpost  pau- 
caiAqua,  incniii,  sapientice  salatarisy 
potahit  illum.  Bene  sapientias  salutaris, 
quoniam  sapientia  carnis  mors  est,  et 
sapientia  mundi  etiam  ipsa  inimica  est 
Deo.  Sola  quoe  ex  Deo  est  sapientia  sa- 
lutaris  est,  quae  secundum  beati  Jacobi 
definitionem  pr/mum  pudica,  deinde  pa- 
cifica  esl.  Nara  sapientia  carnis  volup- 
tuosa  est,  non  pudica  :  sapientia  raundl 
turaultuosa  est,  non  pacilica.  Sapientia 
vero  quse  ex  Deo  est,primum  pudica 
est ,  non  quaercns  qua^  sua  sunt ,  sed  quae 
Jesu  Christi ,  ut  non  suam  quisque  faciat 
voluntatera  ,  sedconsideret  quae  sit  vo- 
luntas  Dci :  deinde  pacifica,  non  abun- 
dans  in  suo  sensu,  sed  alieno  magis  ac- 
quiescens  consilio  vel  judicio. 

6.  Tcrtius  aquarumusus  est  irrigatio, 
quara  profecto  maxime  necessariani 
habent  novellae  plantationes  :  alioquiii 
aul  minus  proficientj  aut  ex  tolo  pen- 

11. 


iGH  S.   BERNAR 

bunt  prce  siccitate.  Quaerat  ergo  devo- , 
tionis  aquas,  quisquis  seminaverit  bo- 
norum  operum  semina  :  ut  irrigatus 
fonte  gratiaj,  bonae  conversationis  hortus 
non  arescat,  sed  in  perpetua  viriditate 
proficiat.  Orat  enira  pro  hujusmodiPro- 
pheta  :  Et  hoJocaustum  tuum ,  inquiens, 
pingue  fiat.  Sic  et  in  laudibus  Aaron 
legis,  quoniam  sacrificium  ejus  quoti- 
dianus  ignis  absumpsit.  In  quibus  om- 
nibus  nihil  aliud  intelligendum  videtur, 
nisi  ut  bona  opera  fervore  devotionis  et 
dulcedine  spiritualisgratiae  condiantur. 
Putas  inveniri  poterit  quartus  fons ,  ut 
paradisum  recuperemus  quatuor  fon- 
lium  irrigatione  amoenissimum?  Nam 
si  terrenum  paradisum  denuo  nobis 
reddendura  non  speraraus,  quomodo 
regnura  coelorum  sperabimus?  Si  terre- 
na,  inquit,  clixi  vohis  et  non  creditis, 
quomodo  si  dixero  vobis  coelcstia,  credetis  ? 
Nunc  autem  ut  de  exhibitione  pra3sen- 
tium  firma  sit  exspectatio  futurorum ; 
paradisum  habemus  multo  meliorem,  et 
longe  delectabiliorem,  quam  primi  pa- 
rentes  habuerunt :  et  paradisus  noster 
Christus  Dominus  est.  In  quo  tres  qui- 
dem  fonles  jam  invenimus,  quartum 
quaeramus.  Habemus  de  fonte  miseri- 
cordiae  ad  diluendas  culpas ,  aquas  re- 
raissionis  :  haberaus  de  fonte  sapientiae 
ad  potandara  sitim  nostram ,  aquas  dis- 
cretionis  :  habemus  de  fonte  gratiae  ad 
irrigandas  plantas  bonorum  operum, 
aquas  devotionis  :  quseramus  ad  deco- 
quendos  cibos  aquas  ferventes,  aquas 
aemuiationis.  Hsenimirum  condiunt,  et 
decoquunt  affectiones  nostras ,  et  ebul- 
liunt  de  fonte  caritatis.  Unde  ait  Pro- 
pheta  :  Concaluit  cor  meum  intra  me; 
et  in  meditatione  mea  exardescel  ignis. 
Alibi  quoque,  Zehts,  inquit, domits  tua^ 
comedit  me.  Siquidera  ex  dulcedine  de- 
votionis  diligens  justitiara ,  ex  fervore 
aemulationis  odio  habet  iniquitatem.  Et 
vide  ne  forte  de  fontibus  istis  praedi- 
xerit  Isaias  :  Haurietis  aquas  in  gaudio 
de  fontibus  Salvatoris.  i\am  ut  prorais- 
sionera  hanc  vitse  praesentis  esse  nove- 
ris,  non  futuraj,  illud  attende  quod 
sequitur.  Dicetis  in  illa  die  :  Confitemini 
Domino,ct  iwocate  nomen  ejus.  Invoca- 
tioquippe  prajscntis  tcraporis  est,sicut 


DI  ABBATIS 

scriptum  cst:  Invoca  me  in  die  Iribulu' 
lionis. 

7.  Porro  ex  his  quatuor  fontibus,tres 
quidem  proprie  convenire  videntur 
f  ribus  Ecclesiae  ordinibus ,  singuli  singu- 
lis.  Nam  primus  quidera  comraunis  est 
omnibus.  In  multisenira  offendiraus  om- 
nes  :  et  necessariura  habemus  raiseri- 
cordiae  fontem  addiluendasoffensionum 
sordes.  Omncs,  inquam ,  jjecca^jmus ,  cl 
egemus  gloria  Dei.  Et  Praelati ,  et  conti- 
nontss,  et  conjugati,  si  dixerimus  quia 
peccatum  non  habemus,  nos  ipsos  seduci- 
mus.  Quia  ergo  nemo  mundus  a  sorde , 
necessarius  est  omnibus  fons  miseri- 
cordiae ,  et  pari  voto  debent  ad  hunc 
fontem  Noe ,  Daniel  et  Job  properarc. 
De  caetero  quidem  Job  raaxirae  sapien- 
tiae  fontera  quaerat :  quoniam  ipse  ma- 
gis  inter  medios  laqueos  ambulat,  ita 
utmagnum  videatur,  si  a  malo  declinat. 
Danieli  vero  currendum  est  ad  fonteni 
gratiae,  cui  nimirura  poenitentiae  operu 
etlabores  abstinentiae  devotionis  gratia 
necesse  est  irapinguare.  Oportet  enim 
ut  nos  raaxirae  in  hilaritate  orania  fa- 
ciaiims  :  quoniam  hilarcm  datorem  dili- 
git  Deus,  Nam  et  terra  nostra  nequa- 
quam  fertilis  est  hujusmodi  seminis, 
bonae  scilicet  conversationis  ;  ideoque 
facile  exarescet,  nisi  crebris  irrigatio- 
nibus  atljuvetur.  Unde  et  in  oratione 
Dominica  hujusmodi  gratiam  sub  quo- 
tidiani  panis  nomine  postulamus.  3Ie- 
rito  sane,  'njp  forte  cadat  super  nos  ter^ 
ribilis  illa  maledicUo  propheticae  im- 
precationis :  Fiant  sicut  foenum  tectorum, 
quod  priusquam  evellatur  exaruit.  Fons 
vero  a;mulationis  Noe  convenit  specia- 
liter ,  quia  maxime  Prailatos  decet  hic 
zelus. 

8.  Quatuor  itaque  fontes  istos  adhuc 
in  carne  viventibus  nol)is  in  semetipso 
Christus  exhibet  :  quintum,  qui  est 
fons  vita3,  post  lioc  saeculum  repromit- 
tens,  ad  quem  sitiebat  Propheta  cum 
diceret  :  Sitivit  cinima  mea  ad  Deum 
fontem  vimm.  Et  fortassis  etiam  propter 
hos  quatuor  fontes,  quatuor  in  locis 
vulneratus  est  Christus  adhuc  vivens 
in  cruce  :  propter  quintum ,  cum  jam 
tradidisset  spiritum ,  transforatus  c&t 
in  latcre.  Vivebat  aJhuc ,  quando  fodc- 


IN  NATIVITATE 

ruiitei  manus  et  pedes,  utuobis  adliuc 
vivfotibus,  quatuor  fontes  ex  seipso 
prr ferret :  quintum  pertulit  vulnus  cum 
jam  exspirasset,  ut  in  se  nihilominus 
(juintum  nobis  fontem  post  obitum  ape- 
riret.  Sed  ecce  dum  loquimur  de  mys- 
teriisNativitatis,  ad  scrutanda  repente 
devenimus  sacramenta  Dominicse  Pas- 
sionis.  Nec  mirum  tamen  si  quaerimus 
in  Passione,  quid  in  Nativitate  sua 
Christus  attulerit.  Tunc  enim  conscisso 
sacco  pecuniam  quce  latebat,  in  pre- 
lium  nostrae  rcdemptionis  efTudit. 


SEIOIO  II. 

De  tribus  priecipuis  Dei  operiLus ,  et  tripliii 
commixtione 

1 .  Mafjna  opera  Domini ,  ait  propheta 
David.  Magna  quidem  omnia  opcra  ejus , 
Fratres,  siquidem  magnus  et  ipse  :  sed 
ad  nos  maxime  spectant,  quse  in  eis 
maxima  esse  videntur.  Ilinc  est  quod 
psallit  idem  Propiieta ,  dicens  :  Magni- 
ficavil  Dominus  facere  nobiscum.  Deni- 
que  quam  magnifice  nobiscurn  agat, 
specialiter  tria  qua^dara  ejusopcra  cla- 
mant ;  prima?  nostrse  Creationis,  proe- 
sentis  Redemptionis,  futurae  Glorifica- 
tionis.  Quam  magnificata  sunt  in  sin- 
gulis  opera  tua,  Domine!  Tuum  est 
virtutem  operuni  tuorura  annuntiare 
populo  tuo ,  nos  ipsa  saitem  opera  non 
silemus.  Triplicem,  Fratres  ,  commix- 
tionera  in  liis  tribus  considerare  est  cnc- 
lestis  plane  opcris,et  divinoe  virtutis. 
Nam  in  primo  opere  conditionis  noslra; 
<le  limo  terrae  plasmavit  liorainem 
Deus,  et  iuspiravit  in  faciem  ejus  spi- 
ritum  vitae.  Qualis  artifcx  ,  qualis  uni- 
tor  rerum,  ad  cujus  nutum  sic  conglu- 
tijiantur  sibi  limus  terra),  et  spiritus 
vitae  !  Limus  quidem  jara  antc  creatus 
rrat ,  quando  in  principio  creavit  Dous 
foelum  et  terram  :  at  spiritus  sane  non 
(ommunem,  sed  propriain  habet  con- 
<litionem,  nec  in  massa  creatur,  sed 
singulari  quadam  exccllentia  inspira- 
lur.  Agnosce,  o  homo,  dignitatem  tuam , 
:»gnosce  gloriara  conditionis  huraanac. 
l-;>t  cnim  tibi  cum  mundo  corpus;  sic 


DOMINI   SER:jo   II.  IG5 

enim  decet  eum  qui  constitutus  esl 
super  universam  hujus  creaturse  corpo- 
reae  raolem  ,  aliqua  ei  similuri  ex  par- 
te.  Sed  est  libi  etiam  sublimius  aliquid , 
nec  omnino  comparandus  es  ca^teris 
creaturis.  Compacta  et  confoederata 
sunt  in  te  caro  et  aniraa;  illa  plasmata , 
haec  inspirata. 

2.  Sed  cujus  interest  haec  commixtio? 
cui  hac  unionepra?statur?Etenim  juxta 
sapientiam  filiorum  hujus  saeculi,  ubi 
sociantur  summis  inferiora,  praevalent 
qui  potestatem  habent,et  hurailioribus 
utuntur  prolibito  suo.  Conculcat  fortior 
minus  fortem,  ridet  sapiens  indoctum, 
simplicem  fallit  astutus,  potens  despi- 
cit  imbecillera.  Non  sic  in  opere  tuo 
Deus ,  non  sic  in  tua  coraraixtione ;  non 
ad  hoc  sociasti  spiritum  limo ,  sublimem 
humili ,  dignam  et  excellentem  creatu- 
rara  abjectae  et  inutili  raassoe.  Quis  non 
videat ,  Fratres ,  quantura  corpori  prae- 
stet  anima?  nuraquidnon  truncus  esset 
inscnsibilis  caro  inanimatia?  Ab  anima 
enim  pulcritudo,  ab  anima  incremen- 
tura ,  ab  anima  claritas  visus  et  sonus 
vocis  :  denique  sensus  omnis  ab  aniraa 
est.  Caritatem  mihi  conjunctio  ista  com- 
mendat,  caritatera  in  hac  ipsa  condi- 
tionis  propriae  pagina  lego  :  caritatera 
in  ipso  statim  principio  non  solum  prae- 
dicat,  sed  ingerit  mihi  manusbenignis- 
sima  Creatoris. 

3.  Et  quidera  magna  haec  conjunctio, 
dilectissimi,  sed  si  stabilis  permansis- 
set.  Nunc  autera  licet  divino  fuerit  mu- 
nita  sigillo,  ( ad  imaginem  quippe  et 
simililudinem  suam  creavit  Deus  ho- 
minom)  heu!  diruptum  est  sigillum,et 
unitas  dissipata.  Accedens  pessimus 
ille  latro  recens  adhuc  sigillum  fregit : 
ct  sic  mutata  similitudine  divina  ,  com  - 
paratus  cst  miser  horao  juraentis  insi- 
pientibus,et  sirailisfactusest  illis.  Rec- 
tum  quippc  fecit  Deus  hominem  : 
atque  haec  similitudo  ejus,  dequo  scrip- 
tura  cst,;</uui  reclus  Dominus  Deusnosfer, 
et  non  est  iniquitas  in  co.  Veracem  quo- 
(luc  ct  justura  fecit  euni ,  sicut  et  ipse 
veritas  et  justitia  est  :  nec  unitas  ipsa 
posset  disjungi,  dum  sigilli  hujus  inte- 
gritas  permaneret.  Verum  supervcmt 
fiilsarius.  qui  indo^fis  sigilluni  promit- 


i6Q 


S.  BERNARDI  ABBATIS 


f ens  melius ,  vae ,  vae !  fregit  quod  erat 
manu  divinitatis  impressum.  Erilis, 
iiiquit,  sicut  dii,  scientes  bonum  etma- 
lum.  6  raalevole!  0  maligne  !  ad  quid 
eis  hujus  similitudo scientiae  ? Sint  certe 
sicut  dii ,  recti ,  justi ;  veraces  sint ,  si- 
cutDeus,  in  quempeccatumnoncadit. 
Hoc  quippe  sigillo  stante ,  stabit  unitas 
illa.  Jam  experimur  miseri ,  quidnobis 
persuaserit  versutia  diabolica3  fraudis. 
Fracto  namque  sigillo,  sequitur  ama- 
rum  dissidium,  triste  divorlium.  Ubi 
est  quod  dixisti  nequam,  Nequaquam 

moriemini?  Ecce  enim  morimur  om-  ne  Iioc  quidem  prsesenti  expositioni 
iies,  et  non  est  homo  qui  vivat,  etnon  i  obviare  potest,  quod  de  cnelestis  regni 
yideat  mortem.  1  dicitur  similitudine.  Ncque  enim  in- 

4.  Sedquiderit,DomineDeus?Num-  dignura  videtur,  si  coelorum  regnum 
quamne  reparabitur  opus  tuum,  et  qui  j  fidei  Mariae  comparatur,  qua  et  repa- 
ceciderit  non  adjiciet  ut  resurgat.  Non  !  ratur. 

est  qui  reficiat,  nisi  qui  fecit.  Itaquej  5.  Hujus  itaque  vinculum  unionis 
propter  miseriam  iiwpura  et  gemitum  nulla  omnino  solverc  poteril  creatura  : 
pauperum  nunc  exsurgam,  dicit  Domi- j  siquidem  nec  princeps  hujus   mundi 


homo ,  panis  cor  homiiiis  confirman&.  Fe- 
lix  rnulierbenedicta  in  mulieribus,  in 
cujus  castis  visceribus,  supervenieflto 
igne  sancti  Spirilus,  coctus  est  panis 
iste.Felix,  inquam ,  mulier  quae  in  haec 
tria  sata  immisit  fidei  suae  fermentum, 
Siquidem  fide  concepit,  fide  pcperit, 
et  ut  ait  Elisabeth ,  Beata  quce  CTcdidit^ 
quoniam  perfecta  sunt  in  ea  quce  dicta 
sunt  ei  a  Domino.  Nec  mireris,  quod 
fide  ejus  mediante  unitum  dixerim 
Verbum  carni ,  quando  quidem  et  car- 
iiem  ipsam  de  ejus  carne  suscepit.  Sane 


nus  :  pcnam  in  salutari,  fiducialiter 
agara  in  eo.  Nihil  siquidem  proficiet 
iniraicus  in  eo,  et  filius  iniquitatis  non 
apponet  nocere  ei.  Novara,  inquit,  ego 
facio  coramixturam ,  ubi  et  expressius, 
et  robustius  pono  sigillum,  eum,  qui 
jion  ad  imaginem  meam  factus  est,  sed 
estipsa  iraago,  splendor  gloriae,  et  fi- 
gura  substantiae  ,  non  factus,  sed  geni- 
tus  ante  saecula.  Et  ne  forte  tiraeas  esse 
frangendum,  audi  Prophetam  :  Aruit , 
inquit ,  tamquam  tesla  virliis  mea ;  sed 
talis  testa ,  cui  nec  ipse  raalleus  univer- 
sae  terrae  nocere  ullo  modo  possit.  Sarie 
cum  prima  ex  duobns  facta  sit,  secun- 
da  jam  conjunctio  fit  ex  tribus,  ut  dis- 
cas  ex  hoc  ipso  ad  sacramentum  acce- 
dere  Trinitatis.  Verbum,  quod  erat  in 
principio  apud  Deum,  et  Deus  erat; 
aninia ,  quse  de  nihilo  creata  est ,  et  ante 
non  erat;  caro  de  raassa  corruptionis 
sine  corruptione  aliqua  divino  segrega- 
ta  artificio,  qualis  nulla  jara  caro  erat; 
vinculo  indissolubili  in  personae  co- 
eunt  unitatera.  Ilabes  in  -his  triplex 
genus  potentiae  :  quod  non  erat ,  crea- 
tura;  quod  perierat,  reparatum;  quod 
super  omnia  erat  ,paulo  miuus  ab  Ange- 
lisminoratum.IIaec  sunt  evangclica  illa 
sata  farinae ,  quae  pariter  ferraentantur , 
%ltsit  panisAngelorura  qucm  manducet 


habet  in  eo  quidquara,  nec  ipse  Johan- 
nes  solvere  dignus  est  corrigiam  calcea- 
menti.  Quid  taraen?  Soivatur  certe 
aliquatenus  neeesse  est  :  alioquin  quod 
dissolutura  est ,  non  resolidatur.  Panis 
integer,  thesaurus  absconditus,sapien- 
tia  occulta,  quae  utilitasin  hisomnibus? 
Merito  flebat  Johannes  non  inveniri 
quiaperiretlibrum,etsolveretsignacula 
ejus  :  dum  enini  clausus  staret,  nemo 
ex  nobis  divinam  illam  attingere  sa- 
pientiara  praevaleret.  Aperi  iu  librum, 
Agne  Dei,vera  mansuetudo.  Fodien- 
das  expone  Judaeo  manus  tuas  et  pedes, 
ut  qui  in  ei?  latet  procedat  thesaurus 
salutis,  et  copiosa  redemplio.  Frango 
denique  esurientibus  panem  tuum.  So- 
lus  enim  frangere  potes,  qui  solus,  ut 
confracta  solides  ,  stare  potcs  :  et  in 
ipsa  confractione  solus  potestatem  ha- 
bes  ponendi  animam,  cum  volueris, 
resumendam.  Tua  igitur  miscratione 
solvatur  aliquatenus  hoc  templum,  sed 
non  penitus  dissolvatur.  Separetur  ab 
anima  caro ,  scd  Verbum  sane  et  carnis 
scrvet  incorruptioncm,  et  animoe  ple- 
nam  confcrat  libcrtatem  :  ut  sola  inter 
mortuos  libere  agat,  cducens  vinctos 
de  domo  carccris,  scdentcs  in  lenebris 
et  umbra  raortis.  Ponat  anima  sancta 
carucm    immaculatam,  scd  resumen- 


IN  NATIVITATE  DOMINI  SERMO  III 


tlam  tertia  dic :  ut  nioriens  mortem  pe- 
rimat,  et  vita  hominum  cum  resurgen- 
te  resurgat.  Ita  factum  est ,  dilectissi- 
mi,  et  ita  factum  esse  gaudeamus. 
Mortc'  illa  mors  mortua  est,  et  rege- 
nerati  sumus  in  spem  vitae  per  resur- 
rcctionem  Jcsu  Christi  ex  mortuis. 

6.  Jam  quid  futurum  sit  in  unione 
tcrtia,  quis  loquctur?  Nec  oculus  vidit, 
ncc  auris  audivit,  nec  in  cor  hominis  as- 
cendil,  quce  propparavit  Deus  diUgeyitibus 
se.  Con^ummalio  erit  illa ,  cum  tradi- 
derit  Christus  regnum  Deo  et  Patri  :  et 
crunt  duo  non  jam  in  carne  una,  sed  in 
spiritu  uno.  Etcnim  si  adhjErens  carni 
Verhum ,  factum  est  caro  :  multo  magis 
qui  adhseserit  Deo,  unus  spiritus  erit 
cum  eo.  Et  in  hac  quidcm  unione,  me- 
dia  humilitas  exhibetur,  et  humilitas 
magna  niniis  :  in  ea  vero  quam  exspec- 
tamus,adquam  suspiramus,  perfecta 
nohis  (  si  tamcn  nobis  )  rcposita  glori- 
licatio  est.  Quod  si  meminimus  in  prima 
conjunctione,  qua  ex  anima  ct  carnc 
compactus  est  homo,  caritatem  com- 
mendari;  merito  humilitas  eminet  in 
sccunda,  quia  sola.virtus  humilitatis 
cst  laesae  rcparatio  caritatis.  Porro  quod 
unitur  rationalis  animae  crcatura  ter- 
renocorpori,  omnino  non  est  humili-j 
lati  adscrihere  :  siquidcm  non  ex  deli- ' 
beratione  propria  carni  miscetur,  sed 
(rcando  immittitur,  immittcndo  crea- 
tur.  Non  sic  sanc  summus  ille  Spiritus,  1 
qui  cum  esset  magis  bonus,  ipso  bene-, 
placiti  sui  arbitrio  accessit  ad  corpus 
incoinquinatum.  Merilo  denique  carita- 
tem  et  humilitatera  sequitur  glori/i- 
«atio,  quia  sinc  caritate  nihil  prodessc  ci 
potest;  et  nemo,  nisi  qui  se  humiliatj  hi 


magnum  Anaelus 


cxaltabitur. 


SERMO  III. 

De  loco,  tempore,  ct  aliis  circumstanliis 
Nativitdtis. 

T.  Tria  quajdam  rerum  genera,  Fra- 
trcs,  iu  hac  Nativitate  Domini  consi- 
dero,  non  solum  divcrsa,  scd  ct  dissi- 
milia  valdc.  Siquidem  et  Puer  qui 
nascitur,  Dcus  est  :  et  Mater  de  qua 
nascitur,  virgo  cst :  et  partus  ipsc  sinc 
dplorc  est.  Fulgct  in  tcncbris  lux  nova 


'  de  coelo,    gaudium 
evangelizat :  laudat  multitudo  coelestis 
militiae;  datur  gloria  Deo,  pax  homini- 
bus  ])0na3  voluntatis  :  currunt  pastorcs, 
invcniunt  quod  ad  cos  dictum  est  ver- 
bum,  nuntiant  aliis  :  quicumque  au- 
I  diunt,  admirantur.  Ila^c  et  his  similia, 
dilectissimi ,  divinae  virtutis  sunt,  non 
fragilitatis  humana).  Vasa  sunt  aurca  ef 
argcntea ,  quibus  pro  tanta  solemnitate 
in  mensa  Domini  etiam  egenis  quibus- 
que  hodie  ministratur.  INon  est  nobis 
tollere  ista,  non    nobis   datur  aureus 
discus  aut  scyplius,  sed  qui  in  eis  est 
cibus  et  potus.  Diligenter  considera ,  ait 
Sapiens,  qua;  tibi  apponuntur.  Et  ego 
certe  agnosco  mea  essc  Nativitatis  hujus 
tempus   et  locum,  infantilis    corporis 
teneritudinem,  parvuli  vagitus  et  la- 
crymas ;  sed  et  ipsorum  quibus  primo 
annuntiatur  nativitas  Salvatoris,  pau- 
pertatem  pastorum  atque  vigilias.  Mea 
sunt  hsec,  pro  me  faciunt,  mihi  appo- 
nuntur,    mihi  proponuntur  imitanda. 
Hiemc  natus  est ,  nocte  natus  est  Chris- 
tus.  INumquid  crcdimus  casu  factum ,  ut 
in  tanta  acris  inclementia,  et  in  tene- 
bris   nasceretur,    cujus  est    hicms   et 
sestas,  dies  et  nox?  Nou  eligunt  parvuli 
caetcri  quando  nascantur  :  quippe  qui- 
hus  adhuc    vix  incipientibus  vivcrc, 
nullus  subest  rationis  usus,  nulla  eli- 
gendi   libertas,  facultas  nulla  dclibe- 
randi.  Christus,  Fratres,  etsi  horao  non 
erat,    erat    tamen  in   principio  apud 
Deum,  et  Deus  erat,  ejusdem,  cujus 
nunc  cst ,  sapientiae  et  potestatis,  ut- 
potc  Dci  virtus,  et  Dei  sapientia.  Na»- 
iturus  itaque  Dei  Filius,  cujus  in  ar- 
trio  crat  quodcumque  vcllet  eligere 
tempus ,  elegit  quod  molestius  est ,  prae* 
sertim  parvulo,  ctpaupcrismatris  lilio, 
quaj  vix  pannos  haberct  ad  involven- 
dura,    prffisepe    ad    rcclinandum.    Et 
certe  cum  csset  tanta  neccssitas,  nul- 
lam  audio   pellium   ficri   mcntionem. 
Primus  Adam  pelliccisvcstitur  tunicis, 
pannis  secundus    obvclvitur.  Non  est 
tale  judicium  mundi  :  aut  iste  fallitur, 
aut   mundus  errat.  Scd  divinam  falli 
impossibile  est  sapientiam.  Merito  pro- 
inde  ct  carnis  prudentia  (mors  siquidcm 
ct  ipsa)  inimica  est  Dco;  ct  saeculi  quo- 


1(53  S.    EERIsAn 

quo  prmlentia  stultitia  nominatur.  Quid 
eaim  ?  Cliristus  utique ,  qui  non  fallitur, 
(legit  quod  carni  molcstius  cst.  Id  ergo 
melius,  id  utilius,idpotiuscligcndum  : 
etquisquis  aliuddoceat  vel  suadeat,  ab 
eo  tamquam  a  seductore  caYcndum. 

2.  Jam  vero  etiam  nocte  voluit  nasci. 
IJbi  sunt  qui  tam  impudenter  ostentare 
gestiunt  semelipsos  ?  Christus  cligit 
quod  salubrius  judicat  :  vos  eligitis 
([uod  reprobat  ille.  Quis  prudentior  e 
(luobus  ?  Cujus  judicium  justius  ?  Cujus 
sententia  sanior  ?  Denique  tacct  Cliris- 
tus,  non  se  exlollit,  non  magnificat, 
iion  proedicat  :  et  ecce  annuntiat  eum 
Angelus,  laudat  multitudo  coelestis 
exercitus.  Et  tu  ergo  qui  Christum  se- 
queris,  inventum  absconde  thesaurum. 
Ama  kesciri,  laudet  te  os  alienum, 
sileat  tuum.  Adhuc  autem  in  stabulo 
nascitur  Christus,  et  in  praesepio  re- 
tlinatur.  Et  nonne  ipse  est  qui  dicit  : 
Meus  est  orhis  terrtB ,  et  j)Jeniludo  ejus  1 
Quid  ergo  s(abulum  elegit  ?  Plane  ut 
jeprobetgloriam  mundi,  damnetsajculi 
vanitatem.  Necdum  loquitur  lingua,  et 
«juaecumque  de  eo  sunt ,  clamant,  prse- 
(licant,  evangelizant  :  ipsa  quoquc  in- 
fantilia  membra  non  silent.  In  omnibus 
mundi  judiciura  arguitur,  subvertitur, 
coniutatur.  Quis  enim  hominum ,  si  da- 
retur  optio,  non  magis  eligeret  robus- 
tumcorpus,  et  a^tatcm  intelligibilem, 
quam  infantilern?  0  Sapientia,  quae  de 
occultis  traheris !  o  vere  incarnata  et 
velata  Sapientia  !  Et  tamen,  Fratres, 
ipse  est  promissus  olim  per  Isaiam  par- 
vulus,  sciens  reprobare  malum,  et  eli- 
gere  bonum.  Malum  ergo  voluptas  cor- 
poris,  bonum  vero  afflictio  est :  siqui- 
dem  et  hanc  eligit,  et  illam  reprobat 
Puer  sapiens ,  Verbum  infans.  Verbum 
enira  caro  factum  est,  et  caro  infirma, 
caro  infantilis,  caro  tenera,  caro  impo- 
tens,  omnis  operis,  omnis  laboris  im- 
patiens. 

3.  Et  vere ,  Fratres ,  Verbum  factum 
cstcaro,  et  sic  habitavit  in  nobis.  Dum 
esset  in  prlncipio  apud  Deum,  lucem 
habitabat  inaccessibilem,  et  non  erat 
qui  caperet  illud.  Quis  enim  investiga- 
vit  sensum  Domini ,  aut  quis  consilia- 
yius  ejus  fuit?  Carnalis  homo  non  per- 


DI    ABBATIS 

cipit  ea  qua)  sunt  spiritus  Dei  :  sed  jam 
capiat  et  carnalis,  quia  Verbum  factum 
est  caro.  Si  nihil  prajtcr  carncra  novit 
audire ,  ccce  Verbum  caro  factum  est : 
audiat  illud  vcl  in  carne.  0  homo,  in 
carne  tibi  exhibetur  Sapientia  :  illa 
quondam  occulta,  ccce  jam  trahitur  de 
occultis ,  et  ipsis  sesc  ingerit  sensibus 
carnis  tuaj.  CarnaHter  (  ut  ita  dixerim) 
pra3dicatur  tibi :  Fuge  voluptatem,  quia 
posita  est  mors  secus  introitum  dclecta- 
tionis  ;  age  panitcntiam,  quia  pcr  hane 
appropinquat  regnum  Dei.  Hoc  tibi 
prsedicat  stabulum  istud,  hoc  praesepc 
clamat,  hoc  membra  illa  infantilia  ma- 
nifeste  loquuntur ,  hoc  lacryma)  et  vagi- 
tus  cvangelizant.  Plorat  quippe  Chris- 
tus ,  sed  non  sicut  ca^teri ,  aut  ccrte  non 
quare  caeteri  solent.  In  aliis  sensus,  in 
Christo  praevalcbat  affectus.  Patiuntur 
illi,non  agunt,  utpote  nec  ipsius  ad- 
huc  usum  voluntatis  habentes-  Illi  ex 
passione  lugcnt,  Christus  ex  compas- 
sione.  Illi  jugum  grave ,  (juod  est  super 
omnes  filios  Adae :  Christus  filiorum  Adaj 
peccata  deplorat.  Et  certe  pro  quibus 
nunc  lacrymas  fundit,  postea  fundet  et 
sanguinem.  0  duritia  cordis  mei !  IJti- 
nam ,  Domine ,  sicut  Verbum  caro  fac- 
tum  est,  ita  et  cor  meum  carncum  fiat. 
Siquidem  et  hoc  pollicitus  es  pcr  Pro- 
phetam  iJuferam,  inquit,  a  vobis  cor 
lapideum ,  et  dabo  vobis  cor  carneum. 

U.  Fratres,  lacrymae  Christi  mihi  et 
pudorem  pariunt,  et  dolorem.  Lude- 
bam  ego  fojris  in  platea ,  et  in  secreto 
regalis  cubiculi  super  me  fcrebatur  ju- 
dicium  mortis.  Audivit  hoc  Unigenitus 
ejus  :  exiit  posito  diademate,  sacco 
vestitus,  adspcrsus  cinere  caput,  nudus 
pedcs,  flens  et  ejulans,  quod  mortc 
damnatus  esset  servulus  cjus.  Intueor 
illum  subito  piocedentem;stupeonovi- 
tatem,  causam  pcrcontor,  et  audio. 
Quid  facturus  sum  ?  Adhucne  ludam,  et 
deludam  lacrymasejus?PIane  siinsanus 
sum  et  mentis  inops,  non  sequar  eum , 
nec  simul  cum  lugente  lugebo.  Eccc 
undepudor.Dolorcttimorunde?Utiquc 
quia  cx  considerationc  remcdii,  peri- 
culi  mei  aestimo  quantitatem.Ncsciebam, 
sanus  mihi  vidcbar:ct  ecce  mittitur 
Virginis  FiliuSj  Filius  Dei  Altissimi»  et 


IN   NATIVJTATE    D 
jiibelur  occidi  :  ut  vulneribus  mels  pre-  , 
tioso  sanguinis  illius  balsamo  medeatur. 
\gnoscc,  0  bouio,  quam  gravia   sunt 
Tuinera,  pro  quibus  necesse  est  Domi- 
Mum  Cliristum  vulnerari.  Si  non  essent 
ha*c  ad  mortem,  ct  mortem  sempiter-| 
nam,  numquam  pro    eorum   rcmedio 
Dci    Filius  morcretur.  Tudct    itaque, 
dilcctissimi ,  propriam  ncgligenter  dis-^ 
simulare  passioncm  :  cui  tantam  a  ma-^ 
jcstate  tanta  exhibcri  vidco  compassio-, 
nem.  Compatitur  Filius  Dei ,  et  plorat : 
Iiomo  patitur,  et  ridcbit  ?  Sic  et  mcdi- 
ciuae   aestimatio,  et   doloris  mihi,  et 
timoris  exaggeratio  est.  1 

5.  Vcrum  si  diligcnterobservem  prse- 
cepta  medici ,  erit  etiam  consolationis 
occasio.  Sicut  enim  gravcm  agnosco 
jnorbum ,  cui  tanta  apponitur  medicina ; 
sic  et  ex  hoc  ipso  non  incurabilem  esse 
conjector.  Neque  cnim  pretiosissimas 
species  frustra  insumerct  medicus  sa- 
]»icns,  immo  sapicntia  ipsa.  Porro  frus- 
1r;i  insumi  constat,non  solum  si  absque 
cis  facilis  esset  curatio ,  sed  multo  magis 
i-i  et  cum  eis  sit  impossibilis.  Animat 
itaque  ad  poenitentiam  ,  ct  acccndit 
vchementius  desiderium  spes  concepta. 
Sane  accedit  ad  consolationem  ipsa 
(juoque,  quae  pastoribus  vigilantibus 
«'xhibita  est,  visitatio  et  allocutio  An- 
{4,cIorum.  Va)  vobis,  divites,  qui  habetis 
tonsolationem  vestram ,  ut  jam  non  me- 
rcamini  habere  coelcstem.  Quam  multi 
cnim  nobiles  secundum  carnem,  quam 
nmlti  potentes,  quam  multi  sapientes 
bujus  SKCuli,  hora  illa  in  stratis  molli- 
bus  quiescebant ;  ct  nemo  corum  dignus 
habitus  est  novam  viderc  Iucem,scire 
magnum  illud  gaudium  ,  Angelos  audire 
cantantcs :  Gloria  in  excelsis  Deo !  Agnos- 
cant  igitur  homines ,  quia  qui  in  labore 
hominum  non  sunt,  visitari  ab  Angelis 
iion  mcrentur.  Agnoscant  quam  placeat 
supernis  civibus  labor ,  cujus  spiritualis 
iiilcntio  cst :  quandoquidcm  et  cos,  qui 
pro  victu  corporis,  corporali  urgentc 
necessitate  laborant,  suo  dignantur 
alloquio  et  alloquio  tam  felici.  Nimirum 
humanum  in  eis  agnoscuntordincm  quo 
•  onstituit  Dcus,  ut  in  sudore  vullus  sui 
voscatur  Adam  pane  suo. 

6.  Obsccro  \os,  diicctissimi,  consi- 


OMINI    SERMO   IV.  iGO 

dcratc  diligentius,  quanlum  fcceiit 
Deus  pro  vcstra  cxhortatione  et  salute  : 
nc  infructuosus  inveniatur  in  vobis 
sermo  tani  vivus  ct  eflicax,  scrmo  fide- 
lis,  ct  omni  acceptionc  dignus;  sermo 
non  tam  oris,  quam  opcris.  Putatis, 
Fratres,  parum  mihi  molestum  esse,  si 
hoc  ipsum  vcrbum ,  quod  nunc  loquor 
ad  vos,  vacuum  et  sine  aliqua  utilitate 
dcperirc  in  cordibus  vestris  nossem  ?  Et 
quis  sum  ego,  aut  quis  est  hic  sermo 
mcus?  Si  hunc  tantillum  vocis  laborem 
inutilcm  esse  doleret  homo  pusillus, 
immo  ct  nihili  .  quam  juslius  indigna- 
bitur  Dominus  majestalij,  si  tantam 
ejus  opcrara  nostra  aut  duritia,  aut 
negligentia  contingat  evacuari  ?  Avertat 
hoc  a  scrvulis  suis,  qui  pro  eorum  salute 
induere  dignatus  est  formani  servi , 
Unigcnitus  Dei  Patris,  qui  est  super 
omniaDeusbenedictus  in  ssecula,  ameu. 


SERMO  IV. 

De  eo  quod  pasfores  invenerunt  Mariam  ,  ct 
Joseph ,  et  infantem  positum  in  praesepio. 

i.  Agnoscite,  Fratres  dilectissimi, 
quanta  sit  hodierna  solemnitas,  cui  efe 
dies  brevis,  et  terrse  angusta  est  lati- 
tudo.  Loco  pariter  et  tempore  dilatatur. 
Noctem  praeoccupat,  coelum  replet  an- 
tcfjuam  terram..  Nox  enim  ut  dies  illu- 
minata  est ,  cum  intempestae  noctis  liora 
pastores  circumfulsitluxnova  de  ccelo. 
Et  ut  noYcritis  quo  in  loco  solcmnitatis 
hujus  coepcrint  gaudia  celebrari;  quod 
jam  Angelis  erat,  futurum  omni  populo 
gaudium  cvangclizatur  :  scd  et  confcs- 
tim  adcst  divinis  personans  laudibus 
coclcstis  cxcrcitus  multitudo.  Ilinc  est 
quod  solemnis  ducitur  nox  ista  praa 
caeteris,  in  psalmis,  hymnis  ct  canticis 
spiritualibus  :  ct  his  polissimum  in  vi- 
giliis  sine  ulla  hasitationc  credendum 
est,  coelcstcs  illos  principcs  pra;venirc 
conjunclos  psallcntibus,  in  mcdio  ju- 
vcncularum  tympanistriarum.  Sed  quani 
multa  hodie  gemmis  et  auro  fulgent 
nltaria  !  quanti  ubiquc  palliis  paricles 
adornanlur !  Putas  ad  h.TC  divcrtcnt 
Angeli,  ct  pannosos  homincs  dcclina- 
bunt?Si  ilaesl,  cur  pastoribus  ovium 
magis  apparucrc,  quam  tciToc  regibns, 


170 


S.    BERNARDl   ABBATIS 


quam  sacerdoUbus  templi  ?  Cur  et  ipsc 
Salvator,  cujus  est  aurum  paiiter  et 
argentum,  sacram  in  corpore  suo  de- 
dicat  paupertatem  ?  Aut  certe ,  cur  pau- 
pertas  ipsa  tam  sollicite  enarratur  ab 
Angelo  ?  Neque  cnim  sine  certi  ratio- 
ne  mysterii  pannis  Salvator  obvolvitur, 
et  ponitur  in  praisepio,  quando  id  ma- 
nifeste  in  signum  nobis  commendatur 
ab  Angelo.  Hoc,  inquit,  vohis  signum  : 
invenietis  infanlem  pannis  involutum.  In 
signum  posili  sunt  panni  tui,Domine 
Jesu !  sed  in  signum ,  cui  a  multis  usque 
hodie  contradicitur.  Multi  quippe  vo- 
cati,  sed  non  multi  electi,  et  ideo  nec 
signati.  Agnosco  certe,  agnosco  Jesum 
magnum  sacerdotem  sordidis  opertum 
vestibus,  dum  altercaretur  cum  diabolo. 
Scientibus  Scripturasloquor,  et  quibus 
iion  ignota  est  prophetica  visio  Zacha- 
riae.  IJbi  vero  exaltatum  est  caput  nos- 
trum  super  inimicos  nostros,  ex  hoc 
plane  mutavitvestem,  decorem  induit, 
amictus  lumine  sicut  vestimento  : 
exemplum  dedit  nobis ,  ut  et  nos  eadem 
faciamus.  Utilior  siquidem  in  conflictu 
lorica  ferrea,  quam  stola  linea  :  licet 
oucri  sit  illa,  ha?c  honori.  Erit  cum  et 
membra  sequentur  caput,  ut  corpus 
jam  universum  uno  psallat  spiritu ,  et 
dicat :  Conscidisli  saccum  meum,  et  cir- 
cumdedisti  me  lcetitia, 

2.  Imenietis,  inquit,  infantem  pannis 
imolutum,  el  posilum  in  jn-cesepio.  Et 
post  pauca  :  Venerunt,  ait  Evangelista, 
festinantes,  et  imenerunt  Mariam,  et 
Joseph ,  et  Infantem  positum  in  j>rcesepio. 
Quid  est  quod  sola  ab  Angelo  commen- 
(iari  videtur  humilitas,  nec  tamen  sola 
a  pastoribus  inveniri  ?  Forte  specialius 
commendat  Angelus  humilitatem  :  quia 
ruentibus  cffiteris  per  superbiam,  ipse 
in  humilitate  stetisset.  Aut  propterea 
certe  coelitus  annuntiatur  humilitas, 
<luod  haec  quasi  propria  virtus  divin» 
exhibenda  sit  majestati.  Sola  tamen 
uon  potuit  inveniri ,  quia  sempcr  gratia 
datur  humilibus.  Invenerunt  ergo  Ma- 
riam,  etJoseph,et  Infantem  positum 
in  praesepio.  Sicut  enim  Salvatoris  in- 
fantia  manifestam  praetendit  humilita-* 
tcm  :  sic  per  Virginemcontincntia^jus- 
titiaperJoscphvirumjustum,cuiuslaus 


est  in  Evangelio, non  incongruedesigna- 
tur.  Sane  continentiam  deberi  carni  quis 
nesciat?  Justitia  vero  virtus  est,  quod 
suum  est  cuique  tribuens  :  et  haec  erga 
proximos  est  necessaria.  Porro  humi- 
litas  Deo  nos  reconciliat,  Deo  facit  esse 
subjectos,  Dco  placet  in  nobis;  sicut  ait 
Virgo  beata  :  Respexil  Deus  humililalem 
ancillog  suce.  Itaque  qui  fornicalur,  pec- 
cat  in  corpus  suum  :  qui  injuriosus  est, 
in  proximum  :  qui  extollitur  et  infla- 
tur,  in  Deum.  Fornicator  semetipsum 
dehonestat,  injuriosus  molestat  proxi- 
mum;  elatus,  quod  in  se  est,  Deumin- 
honorat.  Gloriam  «leajn,  Dominus  ait, 
alteri  non  dabo.  Et  superbus  :  Ego ,  in- 
quit,  mihi  eam,  licet  non  dederis, 
usurpabo.  Ncc  enim  placet  ei  angelica 
distributio,  dans  gloriam  Deo^  pacem 
hominibus.  Non  ergo  colit  Deum,  sed 
adversus  eum  extollitur,  impius  plane 
et  infidelis.  Quaj  est  enim  pietas,nisi 
cullus  Dei  ?  Quis  vero  Deum  colit,  nisi 
qui  voluntarie  ei  subjectus  est,  et  sicut 
oculi  servorum  in  manibus  dominorum 
suorum,  sic  oculi  cordis  ejus  ad  Domi- 
nura  Deum  suum  ? 

3.  Ut  ergo  inveniatur  in  nobis  sem- 
per  Maria  ,  et  Joseph ,  et  Infans  posi- 
tus  in  prsesepio ;  sobrie ,  et  juste ,  et  pie 
vivamus  in  hoc  sa;cuIo.  Propter  hoc 
enim  apparuit  gratia  Dei  erudiensnos, 
et  per  hoc  quoque  illius  gloria  appare- 
bit;  sic  enim  habcs:  Apparuil  gratia  Dei 
omnibus  hominibus,  erudiens  nos ,  ut 
abnegantes  impietatem  et  soBcuJaria  de~ 
sideria,sobrie,  etjuste,  et  pie  vivanius  in 
hocsozculo,  exspectantes  beatam  spem ,  et 
adventum  glorice  magni  Dei.  Apparuit  in 
parvulo  gratia  ad  cruditiouem  :  sed  hic 
erit  magnus,  sicut  de  eo  Gabriel  locutus 
est  :  et  quos  parvulus  erudierit  ad  hu- 
militatem  cordis  el  mansuetudinem  , 
magnificabit  postmodura  ct  glorificabit 
raagnus  et  gloriosus  adveniens  Jcsus- 
Christus  Dominus  nostcr ,  qui  est  bene- 
dictus  iu  sajcula  sa^culorum.  Amen. 

SERMO  V. 

De  verbis  Apnstoli  ,  Benediclus  Deiis  et  Paler 
Domini  noslri  Jesu  Chrisli,  Pater  miseri- 
cordiarum ,  el   Deus   lotius  consolalioi.i5  ,, 


I 


IN    NATiyiTATE   D 

(]ui   consolatur   no»   in  onirii    Iribulalione 
iioslra. 

I .  Benedictus  ,  qui  propter  nimiam 
caritatera  suam,  qua  dilexit  nos,  niisit 
nobisFilium  suum  dilectum,  in  quo  ei 
bcne  complacuit,  pcr  quem  reconci- 
liati  pacem  habeamus  ad  eum,  et  idem 
sit  in  nobis  reconciliationis  hujus  ct 
mediator,  et  obses.  Non  est  quod  ve- 
reamur,  Fratres  mei ,  sub  tam  pio  me- 
diatore  ,  non  est  quod  de  tam  fido  ob- 
8ide  dubitemus.  Sed  qualis  mediator 
cst,  inquies,  qui  in  stabulo  nascitur, 
in.praesepio  ponitur;  pannis  involvitur 
sicut  ca?teri,  plorat  ut  cajteri ;  deniquc 
infans  jacet ,  ut  ca^teri  consueverunt? 
Wagnus  plane  mcdiator  est  etiam  in  his 
omnibus ,  quoe  ad  pacem  sunt ,  non  per- 
functorie,  sed  cfficaciter  quaerens.  In- 
fans  quidem  est,  sed  Verbum  infans, 
cujus  ne  ipsa  quidem  infantia  tacet. 
Consolamini,  consolamni,(iicit  Dominiis 
Detis  vesler.  Dicit  hoc  Enimanuel,  no- 
l>i.scum  Deus.  Clamat  hoc  stabulum  , 
clamal  prssepe ,  clamant  lacrymae ,  cla- 
mant  panni.  Clamat  stabulum,  curando 
sese  homini,  qui  in  latrones  inciderat, 
l)ra3parari ;  clamat  praisepe ;  eidem  ho- 
mini,  qui  jumentis  comparatus  fucrat, 
pabulum  ministrari ;  clamant  lacrymse, 
clamant  panni  ejusdem  ipsius  cruenla 
jamvuhiera  ablui  et  detergi.  Siquidem 
nulio  horum  Christus  eguit ;  nihil  ho- 
rum  ilii  propter  se ,  magis  autem  omnia 
propter  ciectos.  Verehuyiiur fdium meum, 
ait  Pater  raisericordiarum.  Verura  id 
quidera ,  Doraine ,  reverentur  eum :  sed 
qui?  non  plane  Judaii ,  ad  quos  raissus; 
sed  electi ,  propter  quos  raissus. 

2.  Rcveremur  enim  eum  nos  in  prae- 
sepio,  reveremur  in  patibulo,  revere- 
nmr  in  sepulcro.  Devotc  suscipimus 
tenerum  propter  nos ,  cruentum  propter 
nos  ,  pallidum  propter  nos  ,  sepultum 
propter  nos  reveremur.  Devote  adora- 
nms  cum  Magis,  devote  amplectimur 
cum  Simeone  sancto  infantiam  Salva- 
toris,  suscipientes  misericordiam  tuam 
in  mediotempli  tui.  Siquidem  ipse  cst, 
de  quo  legimus  :  Misericordia  Domini 
cb  alerno.  Alioquin  quid  coa^ternum 
IJatri,  nisi  Fiiius  ct  Spiritus  sanctus: 
Ut  utcrque  quidcm  non  tam  misericors. 


OMINI    SERMO   ^.  i71 

quam  ipsa  vere  misericordia.  Nihilo- 
minus  etiam  Pater  miscricordia  cst  : 
atquc  hi  ticsnonnisi  una  misericordia, 
sicut  una  essentia  ,  una  sapientia ,  una 
divinitas,  una  majestas.  In  eo  tamen 
quod  Paler  misericordiarum  dicitur 
Deus,  quis  non  videat  velut  proprio 
nomine  Filium  designari?  Et  bene  dici- 
tur  Patcr  miscricordiarum ,  cui  pro- 
prium  est  misereri  semper  ct  par- 
ccre. 

3.  Sed  forte  quis  dicat :  Quomodo  illi 
proprium  est  raisereri ,  cujus  judicia 
abyssus  raulta?  neque  enim  dicitur  : 
Omnesvioe  ejus  sola  misericordia ,  sed, 
misericordia  et  veritas.  Non  rainus  justus 
quam  misericors  est ,  cui  misericordia 
et  judicium  decantatur.  Verum  id  qui- 
dem  :  cui  vult  miseretur,  etquem  vult 
indurat;  sed  quodmiseretur,  proprium 
illi  est.  Ex  se  enim  sumit  materiam,  et 
velut  quoddara  seminariura  miserendi. 
Nam  quod  judicat  et  coudemnat,  nos 
eum  quodammodo  cogimus,  ut  longe 
aliter  de  corde  ipsius  miseratio  ,  quam 
animadversio  procedere  videatur.  Ip- 
sum  audi  dicentem  :  Numquid  volunta- 
tis  me(s  est  mors  impiV,  dicit  Dorainus, 
et  non  magis  ut  convertalur  et  vivat? 
Recte  igitur  non  Pater  judiciorum ,  vel 
ultionum  dicitur,  sed  Pater  niisericor- 
diarum,  non  modo  quod  pater  videatur 
misereri  potius  quam  indignari  ,  et 
quemadmodum  pater  filiorum  miserea- 
tur  timentium  se  :  sed  eo  niagi^  quod 
raiserendi  causamet  originem  sumatex 
proprio ,  judicandi  vel  ulciscendi  magis 
ex  nostro. 

h.  Sed  si  propter  hoc  Pater  miseri- 
cordiaj,  quare  Pater  raisericordiarum? 
Scmcl  locutus  est  Deus,  ait  Propheta, 
duo  h(Ec  audivi :  quia  potestas  Dei  est ,  et 
libi ,  Domine ,  miscricordia.  Caeterum 
Apostolus  nol)is  in  uno  Vcrbo,  in  Filio 
uno  ipsam  quoque  misericordiara  du- 
plicem  commcntlat,  Patrcm  dicens  non 
unius  tantum  raisericordia),  sed  raiseri- 
cordiarum ;  et  Deum  non  unius ,  sed  to- 
tius  consolationis ,  qui  consolatur  nos 
non  modo  in  hac  vel  illa,  sed  in  orani 
tribulationc  nostra.  Misericordia)  Do- 
raini  multa;,  ait  quidam,  videlicet  quia 
multae  tribulationcs  justorum  ,   et  do 


m 


S.  BERNARDl  ABBATIS 


oinnibus  his  liberabit  cos  Bominus. 
Unus  est  Dei  Filius ,  unum  Yerbum  : 
sed  miseria  nostra  mulliplex,  non 
modo  magnam  miscricordiam ,  sed  et 
multituJinem  quaerit  miserationum. 
Forte  tamen  propter  substantiam  du- 
plicem,  qua  subsistit  humana  conditio, 
cum  sit  utraque  tam  misera,  non  in- 
congrue  duplex  hominum  dicatur  esse 
miseria  ,  licet  sit  multiplex  inutraque. 
Siquidem  etcorporis,  et  cordis  nostri 
tribdlationes  multiplicatae  sunt  :  sed  ab 
utrisque  necessitatibus  eruit,  qui  totum 
horainem  salvum  fecit.  Cum  ergo  unus 
ille  et  unicus  Dei  Filius,  et  jam  nunc 
venerit  propter  animas ,  tollere  scilicet 
peccata  mundi,  et  secundo  propter 
corpora  sit  venturus,  ut  ea  resuscitet, 
et  configuret  corpori  claritatis  suaj  : 
non  incongruum  fortasse  videbitur,  ut 
in  eo  quod  Patrem  misericordiarum 
benedicimus ,  duplicem  hanc  miseri- 
cordiam  confiteamur.  Suscipiens  enim 
humanae  naturae  corpus  simul  et  ani- 
mam ,  non  modo  semel  ConsoJamini , 
sed  (ut  supra  quoque  meminimus) 
consolamini,  consolamini ,  dicit  Dominus 
Deus  vesfer  :  ut  videlicet  certi  siraus  , 
quod  utrumque  sit  salvaturus,  qui  neu- 
trum  suscipere  est  dedignatus. 

S.  Sed  in  quibus  putas?  Plane  in  po- 
pulo  suo.  Jpse  enim  et  nunc  salmm  fa- 
ciet ,  non  quoscumque ,  sed  populum 
suum  a  peccatis  eorum  :  et  postmodum 
non  omne  corpus ,  sed  corpus  humili- 
(atis  configurabit  corpori  claritatis  suse. 
Denique  populum  suum  consolatur,  uti- 
que  populura  humilem,  quem  salvura 


faciet :  nam  oculos  suporbofum  humilia- 
bit.  Vis  nosse  populum  ejus?  Tibi  dcre- 
lictus  est  pauper,  ait  homo  secundum  cor 
Dei.  Sed  et  ipsc  iu  Evang;eIio  :  Fce  vohisj 
inquit,  divitcs,  ([ui  hahetis  consolationem 
vestram.  Utinam  nos ,  dilectissimi ,  in 
eo  populo  inveniri  somper  optemus, 
non  cui  dicit  Vae,  sed  quem  consolatur 
Dorainus  Deus  suus.  Quid  enim  cohso- 
letur  eos  qui  suam  habent  consolatio- 
nera?  Non  consolatur  Christi  infantia 
garrulos,  non  consolantur  Christi  la- 
cryrage  cachinnantes  ,  non  consolantur 
panni  ejus  arabulantes  in  stolis,  non 
consolantur  prsesepe  et  stabulum  aman- 
tes  priraas  cathedras  in  synagogis  ;  sed 
sequanimitcr  forte  universara  hanc  con- 
solationem  exspectantibus  in  silentio 
Dorainum  ,  lugentibus ,  paonosis  pau- 
peribus  cedere  videbuntur.  Caetcrum 
audiant,  quod  etipsiquoque  Angeli  non 
alios  consolantur.  Vigilantibus  enim 
pastoribus  et  custodientibus  vigilias 
noctis  evangelizatur  gaudium  novae  lu- 
cis,  et  eis  natus  dicitur  esse  Salvatcr. 
Pauperibus  atque  laborantibus,  non 
vobis  divitibus,  qui  vestram  hahetis 
consolationem,  et  Vae  divinum,  inter 
ipsas  vigilias  noctis  dies  sanctificatus 
illuxit;  et  nox  sicut  dies  illuminata, 
imrao  in  diem  mutata  est,  dicente  An- 
gelo  :  Quianatus  estvobis  Salvator,  ho~ 
die  utique,  non  hac  nocte.  Siquidem 
nox  prsecessit,  dies  auteiri  appropin- 
quavit ,  verjis  utique  dies  ex  die  ,  salu- 
tare  Dei,  Jesus  Christus  Dominus  nos- 
ter,  qui  est  super  omnia  Deushenedic^ 
tus  in  ssecula,  amen. 


IIV   IVATIVITATE   SS.  IIVJVOCEIVTIUM. 


SER3IO  UNICUS. 

De  qualuor  continuis  solemnilalibus,  scilicet 
Nativitatis  Domini,  ac  SS.  Slephani,  Joan- 
nis,  et  Innocenlium. 

1.  Benedictus  qui  venit  in  nomine 
Domini,  Deus  Dominus,  et  illuxit  no- 
bis.  Benedictura  noraen  glorise  ejus 
quod  cst  sauctum.  !\e(|ue  enim  otiose 


venit  quod  ex  Maria  natum  cst  Sanc- 
tum  :  sed  copiose  difl^undit  et  nomcn , 
et  gratiam  sanctitatis.  Mmirum  indo 
Stephanus  sanctus ,  inde  Johannes  sanc- 
tus ,  indc  sancti  etiam  Innocentes.  Utili 
proinde  dispositione  triplex  ista  solem- 
nitas  Natale  Doraini  comitatur  :  ut  non 
modo  inter  continuas  solemnitates  dc- 
Yotio  continua  pers^Y^ret,  sedct  fruc- 


IN  NATIVITATE 
fusDominica}  Nativitatis  exiiule  iiobis 
velut  ex  (luadain  prosecutione  eviden- 
tiusinnotcscat.  Siquidem  advertere  est 
in  his  tribus  solemnitatibus  triplicera 
quamdam  speciem  sanctitatis;  nec  fa- 
cile  praeter  hajctria  Sanctorum  genera, 
quartum  aliud  posse  arbitror  in  homi- 
iiibus  reperiri.  Ilabcmus  in  beato  Ste- 
pliano  martyrii  simul  et  opus,  et  vo- 
luntatem  :  habemus  solam  voluntatem 
in  beato  Jolianne  ;  solum  in  beatis  In- 
iiocentibiis  opus.  Biberunt  omnes  hi 
calicem  salutaris ,  aut  corpore  simul  et 
spiritu,  aut  solo  spiritu,  aut  corpore 
solo.  Caliccm  quidcm  mcum  bibetis,  ait 
Dominus  Jacobo  et  Johanni  :  nec  du- 
biuni  quin  de  passionis  calice  loquere- 
tur.  Demum  cum  Petro  diccret ,  Sequere 
??ie,  evidenter  eum  ad  imitationem  sua3 
provocans  passionis ;  conversus  ille  vidit 
discipulum  f  quem  diligebat  Jesus ,  se- 
quentem,  non  tam  gressucorporis,  quam 
prompta3  devotionis  affectu.  Et  bibit 
crgo  Johannes  calicem  salutaris  ,  et  sc- 
culus  cst  Dominum  sicut  Petrus,  ctsi 
iion  omni  modosicut  Pctrus.  Quod  enim 
sic  mansit,  ut  non  etiam  passione  cor- 
porca  Dominum  sequcretur,  divini  fuit 
consilii,  sicut  ipse  ait  :  Sic  eum  volo 
manere  donec  veniam.  Ac  si  dicat  :Vult 
quidcm  et  ipse  sequi ,  sed  ego  sic  eum 
Yolo  manere. 

2.  An  vero  de  Innocentium  coronis 
quis  dubitct?  Illcpro  Christo  trucidatos 
infantes  dubitet  intcr  martyrcs  coro- 
nari,  qui  rcgeneratos  in  Christo  non 
crcdit  inter  adoptionis  filios  numerari. 
Alioquin  quaiido  coaevos  sibi  pucros 
pucr  ille,  qui  natus  est  nobis,  non 
conlra  iios ,  propter  se  pateretur  occidi , 
quod  utique  solo  nutu  poterat  prohi- 
bcrc,  nisi  melius  aliquid  eis  provide- 
ret?  ut  qucmad  nodum  caiteris  infanti- 
bus  tunc  quidcm  circumcisio ,  nunc 
vero  baptismus  sine  ullo  propria}  volun- 
iatis  usu  sufiicit  ad  salutem ,  sic  nihilo- 
minuspro  eo  susccptummartyrium  illis 
sufficeret  ad  sanctilatem.  Si  qusoris  eo- 
ruin  apud  Deum  merita ,  ut  coronarcn- 
tur  :  quxTc  ct  apud  llcrodem  crimina, 
uttrucidarcntur.  Anforte  minorChristi 
pictas,  quam  Ilerodis  impictas,  ut  ille 
quidem  potuerit  innoxios  n^ci  dare, 


SS.  INNOCENTIUM.  il^» 

Christus  non  potuerit  proptcr  se  cccisos 
coronare?  Sit  ergo  Stephanus  martyv 
apud  homines,  cujus  voluntaria  passio 
evidentcr  apparuit  in  eo  vcl  maxime , 
quod  in  ipso  mortis  articulo  tain  pro 
pcrsequentibus,  quam  pro  se  ipso  sol- 
licifudincm  gereret  ampliorcm,  vincc- 
retque  in  eo  scnsum  corporea?  passionis 
interna)  compassionis  aflectus;  ut  illo- 
rum  magis  scelera,  quam  sua  vulneru 
plangeret.  Sit  Johannes  apud  Angelos 
martyr ,  quibus  tamquam  spiritualibus 
creaturis  spirilualia  dcvotionis  ejus 
signa  certius  innotuerunt.  Ca^terum  hi 
sunt  plane  marfyres  tui,  Deus  :  ut  in 
quibus  nec  homo,  ncc  Angelus  mcri- 
tura  invenit ,  singularis  tua3  pra^roga- 
tiva  grati»  evidentius  commendetur. 
Ex  ore  infantium  et  lactentium  perfe- 
cistilaudem.  Gloria  in  excclsis  Dco,  An- 
gelidicunt,  et  in  tcrra  pax  liominibu.^ 
bonoi  voluntatis.  Magna  quidcm ,  sed 
audeo  dicere,  necdum  perfccta  laus, 
donec  veniat  qui  dicat  :  Sinite  parvulos 
ad  me  venire ,  quia  talium  est  regnuni 
coeIorum;Qt  pax  hominibus,  etiamsiiK! 
voluntatis  usu  in  sacramento  pieta- 
tis. 

3.  Considerent  hsec,  qui  de  opcre  ct 
voluntate  contentiosis  solcnt  disputa- 
tionibus  corrixari  :  considercnt  et  ad- 
vertant  ncutrum  negligi  oportcre,  ul)i 
non  vidctur  deesse  facullas,  praescrtim 
cum  utrumque  sine  altero  ( ubi  tameii 
facultas  deest)  non  modo  salulem  con- 
fcrre  possit ,  sed  etir  m  sanc'  itatem.  S;'{1 
et  hoc  quoque  firmiter  tcncant,  pro- 
dcsse  quidem  opus  sine  voluniate,  non 
autcm  contra  voluntatera  :  ut  undc  sal- 
vantur  infantes,  inde  magis  damncntiir 
ficte  acccdentcs.  Nihilominus  sane  in 
quibusdam  voluntas  sine  opcre  suffi- 
cicns  est ,  non  autem  contra  opus.  Verbi 
causa,  rapiturquis  in  bona  quidcin  vo- 
luntate  ,  scd  nccdum  pcrfccta,  necdurn 
idonea  martyrium  suslincrc  :  quis  illj 
audcat  j^ro  hac  impcrfcctione  negaro, 
salutcm?  Forte  cnim  proptcrcn  non  si- 
nitur  in  illam  ^ravcm  tentationem  ve- 
nire,  nc  dcficiat,  et  damnetur.  Nimi- 
ruin  si  in  hac  fain  infirma  voluntalc 
induceretur  in  eam,  qua3  supra  ipsum 
cst,  tcntationem,  noc  voliintas  robora- 


474  S.  BERNARD 

rcturt  quis  illum  dubitet  defecturum , 
negaturum ,  et  si  iu  eo  mori  coutigerit , 
ctiam  i^crituTuml Qui enim^ruhucrit  me 
coram  hominibus,  erubescam  et  cqo  eum, 
ait  Dominus,  coram  AngeUs  Dci.  In  ea 
igitur  imperfecta  voluntate ,  in  qua  sal- 
vatur  quis ,  ubi  deest  facultas  operis; 
jam  non  salvari  posset  propter  defec- 
tum  operis,  vel  opus  dcfectionis.  Idem 
vero  ct  in  ignorantia  posset  accidere. 
iEmulemur  proinde  caritatem,  et  sec- 
temur  bona  opera ,  Fratres  mei,  nec 
infirmitatis,  nec  ignorantiaj  peccata 
ullo  modo  parvipendentes.  Magis  au- 


I ABBATIS 

tem  solliciti  ct  timorati,  agamus  gra- 
tias  bcnignissimo  et  largissimo  Salva- 
tori ,  qui  humanoe  salutis  occasiones 
tam  copiosa  caritate  perquirit,  ut  in 
his  voluntatem  et  opus ,  in  his  sine 
opere  voluntatem ,  in  his  etiam  sine 
voluntate  opus  salutis  invenire  latetur, 
qui  vult  omnes  homines  salvos  fieri,  et 
adagnitionem  sui  venire.  Hajc  est  enira 
vita  ajterna  ,  ut  cognoscamus  Patrera 
verum  Deum ,  et  quem  misit  Jesura 
Christum ,  qui  unus  cura  eo  verus  est 
Dcus  super  omnia  benedictus  in  sae- 
cula,  amen. 


m  cmcuMcisioxE  do:iiiivi. 


SER3IO   I. 

De  ledione  evangelica  ,  Postquam  consummali 
sunt  dies  oclo,.  ut  circumcideretur  puer, 
vocatum  e»t  nomen  ejus  Jesus.  Luc.  2.  21. 

l.AuDiviMUspaucis  expressummag- 
num  pietatis  sacramentum  :  audivi- 
mus  congniam  lectionem  Yerbo  abbre- 
viato,  quod  fecit  Dominus  super  ter- 
ram.  Abbreviatuin  enim  in  carne , 
amplius  abbreviatur  suscepta  etiam 
carnis  circumcisione.  jMinoratus  paulo 
minus  ab  Angelis  Dei  Filius,  humanaui 
naturaminduit :  sed  jam  nec  ipsum  re- 
spuens  rcmedium  humanai  corruptionis, 
plane  multo  minoratus  ab  eis.  Habes 
igitur  hic  magnura  fidei  documentum; 
habes  et  manifestum  humilitatis  exera- 
plum.  Ad  quid  enim  tibi  circumcisio 
necessaria,  qui  peccatura  non  commi- 
sisti,  nec  contraxisti?  Quod  ipse  non 
feceris,  setas  manifestat  :  quod  non 
contraxeris  ,  multo  certius  probat  Pa- 
tris  divinitas,  integritas  Matris.  Sum- 
mus  Sacerdos  es ,  quem  ncc  super  pa- 
tre  ,  nec  super  matre  contaminandum  , 
prophetatum  est  in  lege  potius  quam 
-mandatum.  Est  enim  tibi  Pater  ab 
aeterno,  sed  Deus  est,  in  qucm  pecca- 
tum  non  cadit.  Est  et  Mater  ex  tempo- 
re  ,  sed  virgo  ;  ncc  parere  potuit  incor- 
ruptio  corruptelam.  Super  hsec  omnia 
circumciditur  Pucr,  Agnus  sine  macula : 


etsi  non  eguit ,  tamen  voluit  circum- 
cidi.  Nec  vestigium  quideni  ullum  vul- 
nerishabens,  alligaturam  non  refugit 
vulneris.  Non  sic  mipii ,  non  sic  ;  non 
sic  agit  perversitas  elationis  humana?. 
Erubescimus  vulnerum  ligaturam  ,  qui 
dc  vulneribus  interdum  etiam  gloria- 
mur.  Quem  nemo  potest  arguere  de 
peccato  ,  ipse  pcccati  remedium ,  et 
verecundum  pariter  et  austerum  ,  sine 
ulla  necessitate  suscepit;  nec  repulit 
cultrum  lapideum,  in  quo  solo  vetus 
illa  quae  eradcretur  rubigo  non  fuit. 
Nos  e  contra  inverecundi  ad  obscoeni- 
tatem  culpaej^erubescihiusagere  pceni- 
tentiam  ,  quod  extremae  dementiaj  est; 
male  proni  in  vulnera  ,  pcjus  in  reme- 
dia  verecundi.  Qui  peccatum  non  fecit, 
non  dedignatus  est  se  peccatorem  repu- 
tari  :  nos  et  esse  volumus ,  et  nolumus 
sestimari.  Itane  sano  opus  est  medicina , 
et  non  male  habentibus?  Immo  vero 
itane  eget  medicamine  non  aeger ,  sed 
medicus  ?  Quis  hominumtantae  sibi  non 
dicam  glorise ,  sed  vel  innocentiaj  con- 
scius,  a^quanimitercircumcidentis  ma- 
num  admitteret?  Christus  vero  patien- 
ter  quae  non  rapuit  exsolvit ,  qui  vene- 
rat  purgationem  facere ,  non  suscipcre, 
delictorum.  Sed  dicas  :  Quidni  suscipe- 
ret  par\  ulus  ?  Immo  vero ,  quidni  sus- 
ciperet  llmmilis  etmansuetus?  Quidni 
obmutescerct    coram    circumcidonte. 


I 


IN  CIRCUMCISI 
qui  coram  tondente  oLmutuit,  coram 
<Tucifigentc  siluit?  Alioquin  non  erat 
illi  difficile  carncm  suam  integram  con- 
servare  ne  scinderctur,  quifecerat  nc 
virginalis  uteri  porta  in  exitu  suo  ape- 
riretur.  Non  erat  difficile  parvulo  pro- 
hibere  ne  caro  illa  circumcideretur, 
quando  nec  mortuo  fuit  difficilc  custo- 
dirc  ne  corrumpcretur. 

2.  PostquameTgo  consummali  sunt  dies 
octo  ut  circumciderctur  jmer^  vocalum  est 
nomen  ejiis  Jesus.  Magnum  et  mirabile 
sacramentum  !  Circumciditur  puer,  et 
vocatur  Jesus.  Quid  sibi  vult  ista  con- 
nexio?  Circumcisio  nempe  salvandi  po- 
tius,  quam  Salvatoris  essc  vidctur  ;  et 
Salvatorem  circumcidere  decet,  quam 
circumcidi.  Sed  agnosce  mediatorem 
Dei  et  hominum,qui  ab  ipsonativitatis 
suae  exordio  divinis  humanasociat,  ima 
summis.  Nascitur  ex  muliere,  sed  cui 
foecunditatis  fructus  sic  accedat ,  ut non 
decidat  flos  virginitatis  :  pannis  invol- 
vitur  ,  sed  panni  ipsiangelicis  laudibus 
honorantur  :  absconditur  in  prsesepio ; 
sed  proditurradiante  stella  dc  cocIo.Sic 
et  circumcisio  veritatem  susceptaj  pro- 
bat  humanilatis ;  etnomen,  quod  esl 
super  omne  nomen  ,  gloriam  indicat 
majestatis.  Circumciditur  tamquam  ve- 
rus  Abrahaj  filius;  Jesus  vocatur  tam- 
quam  verus  filius  Dei.  Ncque  enim  ad 
instar  priorum  meus  iste  Jesus,  nomen 
vacuum  aut  inanc  portat.  Non  cst  in  eo 
raagni  nominis  umbra  ,  sed  vcritas.  Coe- 
litussiquidem  inditum  nomen  Evange- 
iista  testatur,  quod  vocatum  esl  ab  An- 
gelo,  priusquam  in  ulero  concipcrelur.  Et 
attende  verbi  profimditatcm.  Postquam 
natus  est  Jesus,  Jcsus  vocatur  ab  ho- 
minibus,  quo  nomine  vocatus  est  ab  An- 
gelo,  priusquam  in  utero  conciperctur. 
Idem  quippe  et  Angeli  Salvator,  et  ho- 
minis  :  sed  hominis  ab  incarnatione  , 
Angeli  ab  initio  creaturoe. 

3.  Vocatum  est,  ait,  nomen  ejus  Jesus, 
quod  vocatum  est  ab  Angclo.  In  ore  crgo 
duorum  vcl  trium  testium  stat  omne 
verbum :  ct  ipsum  quod  in  Prophela 
abbreviatum,  manifestius  in  Evangclio 
legitur  caro  factum.  Nos  ,  Fratres  mci , 
nos  rcspicit  hKc  parabola.  Christus 
cnim  nec  angclico  eguit   tcstimonio. 


ONE   SERMO  I.  175 

'nec  humano:scd,  utscriptum  cst,  om~ 
nia  propter  electos.  Triplex  proindc 
quacrendum  nobis  salutis  propriye  testi- 
monium,  ne  fortc  videamur  assump- 
sissc  nomen  Dei  nostri  in  vanum.  Et  nos 
enim ,  Fratres ,  circumcidi  necesse  est , 
et  sic  nomen  salutis  accipere  :  circum- 
cidi  sane  non  littera  ,  sed  spiritu  ct  ve- 
ritate  :  circumcidi  non  uno  membro, 
scd  toto  corporc  simul.  Licct  cnim  ma- 
gis  in  ca  parte  ,  in  qua  mandata  est 
Judaeis  circumcisio ,  regnet  addita- 
mentum  Leviathan,quod  a  malo  est,  et 
amputari  debet;  universam  tamen  oc- 
cupat  carnem.  A  planta  pedis  usque  ad 
verticem  non  cst  in  nobis  sanitas;  nec 
cst  aliqua  pars,  quae  non  tabida  sit  hoc 
veneno.  Propterea  sicut  parvulus  adliuc 
in  fide  ct  dilectione  populus  congruum 
sibi  mandatum  exiguai  circumcisionis 
accepit:sic  ubi  crevit  in  virum  perfec- 
tiorem,toto  jubetur  corporc  baptizari, 
quae-totius  cst  hominis  integra  circum- 
cisio.  Hinc  est  quod  Salvator  noster  et 
circumcidi  octavo  dic,'  et  post  annum 
tricesimum  dignatus  est  crucifigi ,  ubi 
in  poenam  corpus  omnc  distensum  est : 
cujus  similitudini  moriis  complantamur 
el  nos,  ut  scribit  Apostolus,  nimirum 
quod  novissime  traditum  est  obscrvan- 
tes. 

U.  Quae  est  ergo  moralis  circumcisio 
nostra ,  nisi  quam  commendat  idem 
Apostolus  ?  Fictum,  inquicKs  ,  et  vesti- 
ium  Iiabentes ,  liis  conlenli  simus.  Optime 
prorsus  circumcidit  nos,  et  supcrflua 
resccat  univcrsa,  voluntaria  haec  pau- 
pertas,  poenitcntiai  labor,  regularis  ob- 
servatio  disciplinoe.  Caeterum  in  hac  cir- 
cumcisionc  triplcx  nobis  quaerendura 
est  salutis  nostrae  testimonium ,  ab  An- 
gclo,  etMaria,  ct  Joseph.  Oportet,in- 
qnam ,  ut  antc  omnia  nobis  magni  con- 
silii  Angclus  salutis  nomcn  imponat. 
Dehinc  et  ipsius  quoque  congregationis 
ncccssaria  est  attestatio,  quae  tamquam 
mater  est  singulorum;  mater,  inquam, 
vjrgo,  tamquam  ca  quam  dcspondit  A- 
postolus ,  uni  viro  virginem  castam  exhi- 
bcre  Chrislo.  Sed  nec  ipsius  ministri 
contcmnenduracst  tcstimonium  ci,  qui 
imitari  quacrit  Salvatoris  cxcmplum, 
Hic  cst  Joseph,  locum  quidem  obtinens 


176 


S.  BERNARDI  AEBATIS 


sponsi,  rc  autcmvcra  servus  ct  dispcn- 
sator ,  qui  sane  pater  vocatur  nia£,is 
autem  nutricius  est. 

5.  Sed  dico  eadem  manifestius.  Et  ab 
his  qui  foris  sunt ,  Fratrcs  mci ,  ct  ab  co 
qui  intus  est,  habcrc  oportct  testimo- 
nium  bonum.  Cujus  cnim  omnibus  gra- 
ta ,   nemini  oncrosa   cst  convcrsatio , 
huic  sine  dubio  propria  de  salute  uni- 
versa  fratrum  congregatio  attestatur. 
Frustra  plane  super  his  dumtaxat  quaj 
sunt  in  manifesto ,  nequissimus  ille  fra- 
trura  accusator  trahat  in  causam,  qucm 
cxcusat  universitas  fratrum.  Habet  et  a 
praelatis  testimonium  ,  quisquis  et  pcc- 
cata  saecularis  vita? ,  et  hujus  quoque 
temporis  negligentias  (  quoniam  in  mul- 
tis  offendimus  omnes  ,  nisi  forte  sanctio- 
res  nos  arbitramur  Discipulo,  quem  di- 
lexit  Jesus  )  humili  cis  et  pura  confes- 
sione  judicanda  scmper  exponit,  et  eo- 
rum  satisfacere  studet  arbitrio.  Jam  ne 
in  his  quidcm  pessimi  illius  timcnda  est 
accusatio ,  quoniam  non  judicabit  Do- 
minus  bis  in  idipsum.  At  forte  criminari 
volet  intentionem ,  et  in  ea  parte  ca- 
lumniam  struere  machinabitur,  in  qua 
nec  fratrum ,  nec  ipsius  patris  tcstimo- 
nium  satis  efficaxvideatur.  Neccsse  est 
ergo  ut  in  hac  parte  opituletur  nobis 
testis  internus,  qui  magis  cor  quam  fa- 
ciem  intuetur :  a  quo  sane  et^ncipien- 
dum  est ,  utnon  prius  quidquam  conci- 
piatur  in  animo ,  quam  ab  eo  salutis 
nomen  acceperit.  Ubi  veroin  opuspro- 
cesserit  manifestum,  expedit  jamexte- 
riora  quoque  sibitestimonia  conciliare, 
sicut   ait  Apostolus :  Prondentes  bona 
non  tantum  coram  Deo,  sed  etiam  coram 
hominibus. 


SERMO  II. 

De  variis  ejus  nominibus. 

i .  Postquavi  consummati  sunt  dies 
octo  ,  ut  circumcideretur  Puer,  vocatum 
est  nomen  ejus  Jesus.  Ab  initio  Deus  mo- 
.dum  acceptat,  etnihil  umquam  immo- 
deratum  illi  placuit  aequitati.  Hinc  fuit, 
quod  non  modo  in  pondere,  etmensura, 
et  numero  condidit  universa;  scd  et 
protinus  ipsi  homini  modum  praescrip- 
sitjmandatum  contulit  diccns :  Ex  omni 


Ugno  parudisi  comedcs,  de  ligno  aulcm 
scientiiB  boni  et  mali  ne  comedas.  Levis- 
simum  plane  mandatum  ,  et  larga  om- 
nino  mensura  !  Scd  transgressus  est 
homo  praescriptum  sibi  modum,  et  con- 
stitutum  sibi  tcrminum  prGetergressus. 
Undc  ct  avertens  ab  eo  faciem  suam 
Deus ,  vix  tandem  in  diebus  Abrahae 
amici  sui  placabilis  fieri  incipiens,  rur- 
sus  modum  instituit ,  promulgavit  le- 
gem ,  sed  nonpriori  similem  usquequa- 
que.  Ea  siquidem  ad  cautelam  fuerat , 
ha^c  ad  medelam  :  ibi  prohibitio  facta, 
ne  superfluitas  subintraret  :hic  jamin- 
dicta  abscissio  est ,  ut  sacramenti  rc- 
mcdio,  quae  subintravcrat,  tolleretur. 
Postrcmo  illa  quidem  in  arboredata  est 
Icx,  ne  fructu  cjus  vesceretur  :  haec  in 
proprio  corpore  ,  utcaro  pra^putii  scin- 
deretur.  INcc  dubium  sane  quin.caetcra 
quoque  humani  corporis  membra  addi- 
tamentum  illud  Leviathan  occuparet, 
venenum  scilicet  concupiscentia^,  ct 
immoderatae  atque  inordinatae  illecebra 
voluptatis,  ut  generalis  quaedam  ab- 
scissio  omnibus  necessaria  videretur. 

2.  Caeterum,  quia  singulorum  mem- 
brorum  abscissionem   humanae  carnis 
fragilitas,  et  infantiiis  aetatis  infirmitas 
nullatenussustineret;  pio  moderamine 
dispositio  superna  providit ,  ut  in  ea 
potissimum  parte  concupiscentia  casti- 
garetur,  in  qua  veliementius  cam  sse- 
vire  constabat,  etviolentius  malignari. 
In  omni  siquidem  contradicentium  spi- 
ritui  rebellione  membrorum  ,  solum  il- 
lud  usque  adeo  contumax  invenitur,  ut 
contra  omnem  voluntatis  deliberatio- 
nem  ad  inhonestos  et  illicitos  motus 
assurgat.  Nam  quod  haec   circumcisio 
octava  die  fiebat,  spem  commendabat 
regni  coelestis  ,  quod  videlicet  ad  pri- 
mum  reflexus  dierum  circulus  praeferre 
quamdara  coronae  speciera  videretur. 
Hinc  est  quod  octava  potissimum  dics 
post    solemnitatcs  praecipuas  celebra- 
tur;  et  in  serraoneDoraini,  priraae  bea- 
fitudini  copulatur  octava,  ut  coelestis 
regni  demura  iterata   proraissio,  evi- 
denter  nobis  coronani  fabricet. 

3.  Merito  sane  dum  circumciditur 
Puer  qui  natus  est  nobis ,  Salvator  vo- 
calur  5  quod  videlicet  cx  hoc  jam  ca- 


IN  CIRCUMCISIONE    SERMO  III. 


n? 


t)erlt  oporari  salutcm  nostram  ,  imma- 
oulatmn  illum  pro  nobis  sanguincm 
fuudcns.  Ncciuc  cnim  jam  quacrcrc  est 
Christianis ,  cur  volucrit  Dominus  Chris- 
tus  circumcidi.  Proptcr  hoc  siquidcm 
circumcisus  cst ,  propter  quod  natus, 
proptcr  quod  passus.  Nihil  horum  prop- 
ter  sc',  sccl  omnia  propter  clcctos.  Nec 
in  peccato  gcnitus  ,  nec  a  pcccato  cir- 
cumcisus.,  nec  mortuus  cst  pro  peccato 
suo,magis  autcmpropterdelicta  nostra. 
Quod  vocatiun  cst ,  inquit,  ab  An<jdo , 
priusquam  in  utero  concipcretur.  Voca- 
tura  cst  plane ,  non  impositum  ;  nempe 
hoc  ei  nomcn  cst  ab  a^tcrno.  A  natura 
propria  habet,  ut  sit  Salvator :  innatum 
cst  ei  nomen  hoc,non  inditumabhu- 
mana  vel  angelica  creatura. 

4.  Sedquid  dicimus,  quod  egregius 
ille  Propheta  hunc  ipsum  puerum  mul- 
tis  nominibus  appcllandum  fore  praedi- 
cens ,  hoc  unum  tacuissc  vidctur ,  quod 
solum  (  ut  praemonuit  Angelus,  et  tcs- 
tatur  Evangelista  )  vocatum  est  nomen 
i!jus  ?  Exsultavit  Isaias,  ut  viderct  diem 
hunc  :  et  vidit,  etgavisus  cst.  Denique 
€t  loquebatur  gratulabundus  et  laudans 
Deum  :  Puer  natus  cst  nobis,  filius  datus 
eslyiobis,  ct  factus  est  jrrincipatus  supcr 
humerum  ejus  ;  et  vocabitur  nomen  cjus 
Admirabilis ,  Consiliarius ,  Deus ,  Fortis, 
Pater  faturi  sceculi,  Princeps  pacis.  Mag- 
na  quidem  nomina  :  sed  ubi  est  no- 
men,  quod  cst  super  omne  nomen,  no- 
mcn  Jesu ,  in  quo  omnc  gcnu  flectatur  ? 
Forte  in  his  omnibus  unum  illud  inve- 
nics,  sed  cxprcssum  quodammodo  et 
«ITusum.  Ncmpe  ipsum  cst,  de  quo 
sponsa  in  Cantico  amoris  :  Olcum,  in- 
quit ,  cffusum  nomen  tuum. 

r>.  HalMJs  ergo  unum  in  liis  omnibus 
appellationibus  Jesum  :  ncc  omnino  aut 
vocari  possct ,  aut  cssc  Salvator,  si 
forte  (luippiam  horum  defuissct.  Num- 
quid  non  vereadmirabilcmcum  singuli 
sumus  cxperti,  inmutatione  uliquevo- 
luntatum  nostrarum  ?  Hoc  ncmpe  est 
salvationis  nostra;  principium ,  cum  in- 
cipimus  respuere  quod  diligebamus , 
dolere  unde  laitabamur,  amplecti  quod 
timebamus,  sequi  quod  fugicbamus, 
optare  quod  contemncbamus.  Admira- 
Lilis  planc,  qui  haic  opcratur  mirabilia. 


Sed  nihilominus  et  conslliailum  sesl* 
cxhibeat  necesse  est  in  electionc  poeni- 
tentia3  et  vitae  ordinationc  :  ne  forte  sit 
nobis  absque  scicntia  zclus,  ct  volun- 
tati  bonaj  prudentia  desit.  Sane  opus 
est  ut  Deum  quoque  probemus  in  rc- 
missione  videlicetpriorum  dclictorum: 
quia  nec  sine  hac  salus  nobis  conslarc* 
potest ,  et  nemo  potest  dimittere  pcc- 
cata  ,  nisi  solus  Deus.  Yerum  nc  id  qui- 
dcm  suflicit  ad  salutem,  nisi  fortcm 
quoque  cxperiamur  in  expugnando  im- 
pugnantcs  nos ,  ne  ab  eisdem  rursum 
concupiscentiis  superemur,  et  fiant  no- 
vissima  nostra  pejora  prioribus,  Vide- 
turne  jam  aliquid  deesse  Salvatori  ? 
Plane  deesset  quod  maximum  est,nisi 
et  patcr  esset  futuri  saeculi:  ut  pereum 
scilicet  in  immortalitatem  resurgere- 
mus ,  qui  per  praesentis  saeculi  patrem 
gencramur  admortem.  Neque  hoc  satis, 
si  non  etiam  princeps  pacis  Patri  nos 
rcconciliaret,  cui  traditurus  est  regnum: 
ne  forte  sicut  filii  perditionis  utique, 
non  salutis,  rcsurrecturi  videremur  ad 
poenara.  Multiplicabitur  sane  ejus  im- 
perium,  ut  merito  Salvator  dicatur 
efiam  pro  multitudine  salvandorum  : 
et  pacis  non  erit  finis ,  ut  veram  nove- 
ris  csse  salutem,  quse  non  possit  timere 
defectum. 

SER3IO  m. 

De  die  oclavo. 

i.  In  Circumcisione  Domini,  Fratrcs, 
habemus  quod  amcmus,ct  admiremur, 
habemus  ctiam  quod  imitemur.  PatcL 
in  ea  magnum  dignationis  bcneficium, 
unde  gratias  aganius  :  latetaliquidclau- 
sum,  quod  in  nobis  implcre  debcamus. 
Venit  namque  Dominus  propter  nos , 
non  solum  rcdimendos  sanguinis  elTu- 
sione,  sedct  doccndosverbis,  et  cxem- 
plis  nihilominus  instrucndos.  Sicut 
cnim  penitus  erat  iimlilc  viam  scire, 
si  detineremur  in  carccre  :  ita  redimi 
non  prodessct,  si  viai  ignaros  qui  pri- 
mus  invcniret,  primus  rcduccret  iu 
carcercm  rctrudendos.  Itaquc  in  ma- 
jorc  quidem  a)tatc  ,  paticntia)  ct  humi- 
litatis  ,  ct  supcr  omnia  caritatis,  ca^te- 
rarumciuc  virtutum  manifestadedit  Sal- 


478  S.  BERNAR 

vator  cxcmpla ;  in  infantia  Vero  figuris 
Yclata. 

2.  Sed  antequam  ad  haec  disculienda 
veniamus,  delectat  aliquid  prius  de 
tanta  ettam  manifesta  dignatione  loqui. 
Habent  Angeli  gloriam  puram  etper- 
fectam  :  sed  nec  nos  erimus  sine  glo- 
ria.  Vidcmus  gloriara  ejus,  gloriam  quasi 
Unigeniti  a  Palre  ,  gloriara  misericor- 
diae  et  aflectus  vere  paterni ,  gloriam 
procedentis  ex  corde  Patris ,  et  paterna 
plarie  yiscera  exliibentis.  Omnes  enim 
peccaverunt ,  ait  Apostolus ,  elegent  glo- 
ria  Dei.  Et  alio  loco  :  Milii ,  inquit , 
■  ahsitgloriari,  nisi  in  cruce  Domini  noslri 
Jesu  Christi.  Quid  enimnobis  gloriosius, 
quam  quod  tanti  sestimavit  nos  Deus  ? 
Quaj  ve  major  illi  gloria,  quam  tanta 
dignatio  et  tanta  benignitas,  eo  utique 
dulcissima,  quod  tam  gratuita?  nam 
pro  impiis  mortuus  est.  Videtis  quan- 
tum  fecit,  et  pro  qualibus  :  pro  quali- 
hus,  ut  non  superbiamus;  quantum , 
ne  desperemus.  Propterea  ut  invenia- 
mini  non  spiritumhabere  hujusmundi , 
sed  spiritum  qui  ex  Deo  est ,  et  sciatis 
(luae  a  Deo  data  sunt  vobis ;  nolite  ob- 
secro  fieri  sicut  equus  et  mulus,  sed  si- 
cut  pium  jumentum,  quod  ait :  Vt  ju- 
mentum,  factus  sum  apud  te ,  et  ego  sem- 
per  tecum.  Talia  enim  jumenta  cognos- 
cunt  possessorem  suum,  et  praesepe 
domini  sui  :  in  quo  positura  est  eis  piis- 
simum  foenum ,  ipse  qui  panis  est  An- 
gelorum.  Ipse  enim  est  panis  vivus,  de 
quo  vivere  debuit  homo  :  sed  quia  ho- 
mo  jumentum  factus  est,  et  panis  fac- 
tus  est  foenum ,  ut  vel  sic  vivat  de  eo. 

5.  Et  hujus  quidem  mutationis  sacra- 
mentum  die  Nativitatis  celebratum  est, 
<luando  Verbum  caro  factum  est ,  cum 
sit  omnis  caro  foenum.  Ipsa  ergodie  mi- 
noratus  est  paulo  minus  ab  Angelis,  et 
habitu  inventus  ut  homo  :  liodie  vero 
niirabilius  aliquid  audio..  Jam  minora- 
tus  est  multo  minus  Angelis ,  qui  non 
solum  formam  hominis,  sed  formam 
habetpeccatoris,  et  infigitur  velut  quo- 
dam  cauterio  latronis.  Quid  est  enim 
circumcisio,  nisi  superfluitatis  et  pec- 
cati  indicium  ?  In  te,  Domine  Jesu, 
quid  est  superfluum  quod  circumcida- 
lur?Nonne  tuverus  Deus  es  deDeoPa- 


DI  ABBATIS 

f re ,  homo  verus  sine  omni  peccato  iie 
Virginc  matre?  Quid  facilis  circumci- 
dentes  cum? Putatis  quia  supcr  eum  pos- 
sit  cadcrc  illa  sententia :  Mascuhts  cujus 
proipulii  caro  circumcisa  non  fuerit,  peribil 
anima  ipsius  de  populo  siio  ?  Potcst  obli- 
visci  Patcr  filii  utcri  sui  ?  aut  non  eog- 
noscereteumnisisignumcircumcisionis 
haberct  ?  Imrao  vero  si  quo  raodo  pos- 
set  non  agnosccre  filium ,  in  quo  ei  bene 
coraplacuit,  ex  hoc  raaxirae  signo  po- 
terat  ignorare  eum,  inventa  in  eo  cir- 
curacisione,  quara  peccatoribus  ipse 
providerat,  ob  purgationeni  utique  de- 
lictorura.  Sed  quid  mirura  si  caput  pro 
merabris  accepit  curationera,  quam  ta- 
men  in  seipso  non  habuit  necessariam  ? 
Nonne  et  in  merabris  nostris  saepe  pro 
unius  infirmitate  alteri  adhibetur  cura- 
tio  ?  Dolet  caput ,  et  in  brachio  fit  coc- 
tura  ;  dolent  renes,  et  fit  in  tibia  :  ita 
hodie  pro  totius  corporis  putrediue 
cauterium  quoddam  infixum  est  in  Ca- 
pite. 

4.  Denique  quid  mirum,  si  pro  nobis 
dignatus  est  circuracidi  ,proquibusdig- 
natus  est  raori?  Totus  siquidem  mihi 
datus,  et  totus  in  meos  usus  expensus 
est.  Ego  enira  audiens,  quia  transit  ante 
carcerera  filius  raagni  Regis,  coepi  altius 
gemere ,  et  raiserabilius  exclaraare  di- 
cens  :  Fili  Dci ,  raiserere  mei.  At  ille 
sicut  bcnignissiraus  :  Quisnara  est,  in- 
quit,  iste  fletus  et  ululatus  quera  au- 
dio  ?  Et  dicimt  ei  :  Ipse  est  Adara  prodi- 
tor  ille ,  quera  Pater  vester  trudi  fecit 
in  carcerera,  donec  cogitet  quibus  illum 
suppliciis  faciat  interire.  Quid  ageret, 
cujus  natura  bonitas,  cui  propriura  est 
misereri  semper  et  parcere?  Descendit 
in  carcerem ,  venit  ut  educat  vinctum 
de  domo  carceris.  Judsei  vero  non  im- 
memores  odii  quo  oderant  Patrem , 
exercent  illud  in  Filium,  unde  et  ipse 
ait  :  Qaia  oderunt  me ,  et  Patrem  tneum, 
Quid  ergo  fecerunt  impii,  quibus  gravis 
erat  etiam  ad  videndum?  Hic  est,  in- 
quiunt,  hcsres ,  venile  ,  occidamus  eum. 
Sic  crgo  occiderunt  Agnum  Dei  :  in 
suam  quideraperniciem,sed  in  salutcm 
nostram.  Illi  enim  sanguinem  Agni  fu- 
derunt;  nos  accessimus,  et  bibimus  il- 
lum.  Accepimus  calicem  salutaris  ;  ct 


IN   CIRCUMCISIO 

calix  inebrians  quam  pra^clarus  cst! 
Eccc  unde  gratias  agamus.  Nam  antc 
paucos  dies  celcbravimuaadvcntum  cjus 
in  carccrcm  bujus  mundi,  id  cst  diem 
Natalis  :  bo«[tic  vcro  cclebramus  quod 
catenasct  vincula  nostra  susccpit.  Ho- 
dic  enimquipeccatura  non  fecit,  utrcos 
absolverct,  innoxias  manus  eorum  ca- 
tcnis  inscruit  :  hodie  sub  lege  factus 
cst,  qui  lcgem  dcdit. 

5.  Scd  diccndum  cst  jam,  quid  in  hac 
circumcisione  nobis  spiritualitcr  indi- 
cctur  agendum.  Ncquc  enim  sine  causa 
in  legc  praeccptum,  nec  sinccausa  com- 
plctum  cst  in  Domino,  ut  octava  die 
fieret  circumcisio.  Sed  quis  cognovit 
scnsum  Domini,  aut  quis  consiliarius 
cjus  fuit?  Adsit  nunc  vestris  desidcriis 
advocalus  Spiritus,  qui  scrutatur  alta 
Dci,  ct  edisserat  nobis  sacramentum 
istud  octavae  diei.  Non  ignoramus  jam 
oportere  hominem  nasci  dcnuo  :  nam 
propter  hoc  secundo  natus  cst  Dci  Fi- 
lius.  In  peccatis  siquidem  nascimur  om- 
ncs,  et  nccessc  habemus  renasci  in 
gratia,  quam  in  baptismate  quidem  pcr- 
cepiraus  ,  scd  hcu!  totum  periit  in  sa^- 
culari  vita.  Nunc  primum,  miserante 
Dco,  virtus  grati»  in  nobis  opcratur,  ut 
in  novitatc  vitx  ambulcmus.  Ergo  tunc 
nascitur  homo,  quando  Sol  justitioe  ortus 
inanimo,  peccatorum  illuminat  tene- 
bras,  horrendumquc  Dci  judicium  in- 
ternis  obtutibusoftert,  addens  ad  tcrro- 
ris  vinculum  brevcm  dierumnurncrum, 
ct  finem  incertum.  II;cc  plane  vcspera 
cst ,  ad  quam  deniorabitur  flctus :  ct  ne- 
cesse  est  addi  matulini  laetitiam,  ut  au- 
ditamfaciat  nobis  misericordiam  suam. 
Sic  cnim  fit  vespere  ct  manc  dics  unus. 
Estautem  dies  ista  justitioc,  rcddens  uni- 
cuique  quodsuum  est,  nobis  miscriam, 
misericordiam  Deo.  In  hac  die  Pucr 
nascitur,  quando  cx  his  quae  diximus, 
ad  amorcra  poenitentiae,  ct  odium  pec- 
cati  animus  excitatur. 

6.  Sed  periculosum  cst,  si  forte  vclit 
inter  sa.'culi  turbas  agere  posnitcntiam: 
ubi  nimirum  alii  vcnenatis  pcrsuasio- 
nibus,alii  undique  cxemplis  pcjoribus 
ad  peccatum  alliciant  :  alii  adulationi- 
bus  in  vanam  gloriara,  alii  detractioni- 
bus  in  irapaticntiam  animumcjns  dcji- 


NE    SERMO  III.  170 

ciant.  Procedat  jam  neccsse  cst  prudcn- 
tiae  radius.  Ostcndat  quantas  ct  quam 
importunas ,  praescrtim  in  hac  gencra- 
tione  ncquam ,  opportunitatcs  et  occa- 
sionespcccali  offcratmundos  ct  ingcrat: 
quam  debilis  sit  ad  illas  humanus  ani- 
mus,  maximc  qui  in  peccati  consuc- 
tudine  sit  nutritus.  Iq  hac  crgo  die 
prudcntiae  eligat  de  praesenti  saeculo 
nequam  fugere ,  dicens  cum  Propheta  : 
Odm  ecclesiam  malignantium ,  et  cum 
impiis  non  sedebo.  Sed  nondura  sufficit 
hoc.  Forte  cnim  vult  eligcre  solitudi- 
ncm ,  non  satis  attcndens  propriam  in- 
firmitatcra,  et  periculosam  diaboli  luc- 
tam.  Quid  cnim  periculosius  ,  quam 
solum  luctari  contra  antiqui  hostis  ver- 
sutias,  a  quo  vidcatur,  et  quem  viderc 
non  possit?  Itaque  jam  habet  necessa- 
riara  forlitudinis  diem ,  ut  noverit  cus- 
todiendam  ad  Dominum  fortitudinem 
suam,  ctin  acie  multorum  pariterpug- 
nantium  esse  quaerendam,  ubi  tot  sunt 
auxiliarii ,  quot  socii ;  et  tales  qui  di- 
ccre  possint  cura  Aposlolo  :  Quia  non 
ignoramus  astutias  inimici.  Congregatio 
cnira  pro  fortitudine  sua  terrihilis  est,  ut 
castrorum  acies  ordinata.  Vce  autem  soli^ 
quia  si  ceciderit,  non  habet  suhlevantem. 
Quod  si  cuiquara  ex  antiquis  Patribus 
gratiara  hanc  conccssam  audivimus; 
non  expedit  tcraere  secommittere  huic 
pcriculo,  nec  oportet  tentare  Deum, 
sicut  et  Magister  noster  de  anachoreti^ 
loqucns  :  Qui  non,  inquit,  convcrsionis 
fervore  novitio,  ctc.  Itaque  in  liac  for- 
titudinis  die  ad  id  quod  jam  coeperat , 
id  est ,  Odivi  ecclesiam  malignantium , 
ctiam  addit  quod  sequitur :  Lavabo  inler 
innocentes  ynanus  meas. 

7.  Verum  cum  cligit  csse  in  congrc- 
gatione  muUorura,  nuraquid  cliget  cssc. 
raagister  qui  nondum  discipulus  fuit, 
ct  docere  quod  didicit  numquara?  Et 
quomodo  aut  in  se,  aut  in  aliis  motus 
irrationabilcs  polcrit  tempcrare?i>'e»jo 
umquam  cnrnem  suam  odio  habuit,  Quo- 
modo  crgo  putalis,  si  jara  magistcrsuus 
fuerit  iste,  quin  facile  sibi  aliquando  co 
amplius,  quofamiliarius  condcsccndat? 
Illucescat  igitur  dics  tcmperantiae,  ut 
quaerat  quomodo  teraperari  et  refrcnarl 
possint  incontinentes  motus  voluptatis, 

12. 


^80  S.   BERNAR 

bestiales  motus  curiositatis,  cervicosi 
motus  elationissuse.  Eligat  abjectus  esse 
in  domo  Dei  sui ,  et  subjectus  essc  ma- 
gistro,  subquo  frangatur  ejus  voluntas, 
et  obedientiaj  freno  concupisccntia  re- 
primatur ,  sitque  quod  ait  Propheta : 
Imposuisti  homines  supcr  capita  nostra. 
JNec  dedignandum  servo,  quod  prseces- 
sit  in  Domino  :  siqiiidem  non  est  serms 
viajor  domino  suo.  Ille  enim  cum  jam 
crevisset  aetate,  saplentia,  et  gratia  apud 
Deum  et  homines;  cum  jam  duodecim 
annorum  esset ,  et  remansisset  in  Jeru- 
salem,  inventus  a  beata  Virgine  et  Jo- 
seph,  cujus  filius  putabatur,  in  medio 
doctorum,  audiens  illos  et  interrogans : 
tamen  descendit  cum  illis ,  et  erat  sub- 
ditus  illis.  Et  tu  ergo  subditus  esto  prop- 
ter  illum. 

8.  Sed  jam  tibi  in  ipsa  obedientiae 
via  aliqua  fortassis  dura  et  aspera  oc- 
currere  possunt,  ut  accipias  interdum 
praecepta  nonnulla,  quoe  licet  salubria 
sint,  minus  tamen  suavia  videantur. 
Ilaec  si  moleste  coeperis  sustinere,  si 
dijudicare  pra^latum ,  si  murmurare  in 
corde  :  etiamsi  exterius  impleas  quod 
jubetur,  non  est  haec  virtus  patientise, 
sed  velamentum  malitise.  Necesse  est 
crgo  ut  illucescat  dies  patientias ,  per 
quam  omnia  dura  et  aspera  tacita  am- 
plectaris  conscientia,  te  magis  dijudi- 
cans ,  et  durius  arguens ,  cui  nimirum 
displicent  quce  ad  salutem  sunt ;  et  in 
cogitatione  tua  semperpartem  raagistri, 
quoad  potes,  adversus  temetipsum  ju- 
vans;  te  quidem  in  omnibus  accusare, 
ipsum  vero  magis  excusare  laborans. 

9.  Porro  in  lioc  loco  jam  cavendum 
tibi  arbitror  a  superbia.  Magnum  est 
enim  omnino  sic  vincere  semetipsum. 
Meliorest,  ait  Salomon,  patiens  viro  forti; 
et  qui  dominatur  animo  suo,  expugnatore 
urhium.  Considera  denique  quam  raani- 
feste  Propheta  doceat  necessariam  cssc 
hurailitatem  post  patientiam ,  dicens  : 
Verumtamen  Deo  sxibjecta  esto  anima 
mea,  quoniam  ab  ipso  patientia  mea. 
Nonne  videtur  hic  occasione  patientiae 
tentationem  sensisse  superbiae  ?  Necesse 
cst  ergo  ut  illuminet  cor  tuum  radius 
humilitatis,  et  declaret  quid  a  te  sit, 
quid  a  Deo,  ut  non  altum  sapias :  quo- 


DI  ABBATIS 

niam  Deus  supcrhis  rcsistit,  humilibus 
dal  gratiam. 

10.  Jam  vero  cum  in  his  diutius  fueris 
exercitatus,  roga  dari  tibi  devotionis 
lumen,  dicm  screnissiraam,  et  sabba- 
tum  raentis ,  in  quo  taraquara  eraeritus 
railes ,    in    laboribus   univcrsis    vivas 
absque  labore,  dilalato  nirairura  cordo 
currens  viam  raandatorura  Dci :  utquod 
prius  cum  amaritudine  et  coactione  tui 
spiritus  faciebas,  de  caetero  jam  cum 
sumraa  dulcedine  peragas  et  dclecta- 
tione.  Hanc  ( ni  fallor )  gratiara  petebat , 
qui  ait  :  Remitte  mihi  ut  refrigerer.  Ac  si 
dicat:Quousquein  sudoreet  dolore  isto 
crucior,  et  morteafficior  tota  die?  Re- 
mitte  miJii  ut  re/rif/erer.  Verura,  et  ad 
hanc  quidem  perfectionem  pauci  (  ni 
fallor )  pcrveniunt  in  hac  vita.  Nequc 
cnim  si  quis  aliquando  videtur  hanc  ha- 
bere,  continuo  credat  sibi  necesse  est, 
raaxime  si  novitius  est,  nec  per  praefa- 
tos  ascenderit  gradus.  Pius  enim  Domi- 
nus  noster  Jesus  Christus  pusillos  corde 
blanditiis  talibus  solet  allicere.  Sed  no- 
vcrint  qui  hujusmodi  sunt,  gratiamhanc 
prsestitam  sibi  esse ,  non  datam  :  ut  in 
die  bonorum  meraores  sint  raalorura ,  ct 
in  dic  raalorum  non  imracraorcs  sint 
bonorura.  Longc  alitcr  qui  exercitatos 
habent  sensus,  devotionis  hujus  felici 
fruuntur  jucunditate.  Sed  raulti  tota 
vita  sua  ad  hoc  tcndunt ,  et  numquam 
pcrtcndunt :  quibus  tamen ,  si  pie   ct 
perseveranter  conati  sunt,  statim  ut  de 
corpore  exeunt,  redditur  quod  in  hac 
vita  dispensatorie  cst  negatum,  illuc 
perducente  eos  sola  gratia,  quo  prius 
tendcbant  ipsi  cum  gratia  :  ut  consum- 
mati  in  brevi,  explcant  tempora  multa. 
H.  Illis  vero  qui  ad  hanc  dcvotionis 
gratiam  pcrveniunt,  unura  vidctur  re- 
stare  periculum  ,  et  omnino  timenduni 
eis  a  daeraonio  meridiano  :  Ipse  enim 
satanas  transfigural  se  in  angelum  lucis. 
Hoc  ergo  timcndum  ei,  qui  tanta  delec- 
tatione  omnia  facit ;  ne ,  dura  sequitur 
affectionem ,  corpus  destruat  per  imrao- 
deratam  exercitationem ;  ac  deinde  ne- 
cesse  habcat,  non  sine  raagno  spiritualis 
exercitii  detrimento ,   circa  debilitati 
curamcorporisoccupari.  Ergone  incur- 
rat  qui  currit,  illuminari  necesse  est 


IN  ^PIPHAN 

lumine  discrclionis,  quae  malcr  virtu- 
tuni  cst,  et  consummatio  pcrfcctionis. 
IIa'C  nimirum  docct,  ne  quid  nimis; 
atque  hoec  cst  octava  dies,  iu  qua  cir- 
cumciditur  pucr  :  quia  discrctio  vere 
circumcidit,  ut  non  plus,  ncc  minus 
fiat.  ISam  et  qui  nimius  est,  fructum 
boni  opcris  abscindit ,  non  circumcidit : 
sicut  qui  tepidus  est,  si  minus  facit.  lu 
hac  ergo  die  nomen  imponitur ,  et  no- 
men  salutis  :  nec  de  eo  qui  sic  conver- 


lA  SEIIIMO  I. 


181 


satur  dubitcm  diccrc,  quod  suam  ipsius 
salutem  operetur.  Usque  ad  hunc  enim 
dicm  diccre  possunt  Angeli,  qui  norunt 
secreta  coelestia :  sed  ego  nunc  primum 
ei  fiducialiter  nomcn  salutis  impono. 
At  vcro  quia  omnino  rara  ista  avis  est 
in  terris,  hujus  discrctionis  locum  in 
vobis,  Fratres,  supplcat  virtus  obe- 
dicntise  ,  ut  nihil  plus  ,  nihil  minus, 
nihil  alitcr  quam  imperatum  sit,  fa- 
ciatis. 


IIV  EPIPHANIA  DOMIIVI. 


SERMO  I. 

De  verhis  Apostoli,  Apparuit  benignitas  el  hu- 
manitas  Salvatoris  nostriDei;  et  d»  tribus 
Christi  Apparilionibus. 

\.  Apparuit  henignitas  et  humanitas 
Salvatoris  nostri  Dei.  Gratias  Deo,  per 
quem  sic  abundat  consolatio  nostra  in 
liac  percgrinationc,  in  hoc  exsilio,  in 
liac  miseria.  Supcr  his  namque  sajpius 
vos  admonere  curamus ,  ut  numquam 
mente  excidat,  percgrinos  nos  esse, 
longe  factos  a  patria,  pulsos  hacreditatc. 
Quisquis  enim  desolationem  non  novit, 
nec  consolationem  agnoscerc  potest. 
QuiSQuis  consolationem  ignorat  csse 
necessariam,  supercsfut  non  habcal 
Dci  gratiam.  Inde  cst  quod  homines  sa}- 
<uli  ,uegotiis  et  flagitiis  implicati ,  dum 
iriseriam  non  scntiunt,  non  attcndunt 
niiscricordiam.  Vos  quibus  non  frustra 
diclum  cst :  f^^acale  et  viiete,  quoniam 
suavis  cst  Dominus;  et  de  quibus  idcm 
Prophcta  :  Firlutem  ,  inquit ,  oj)crum 
suorum  annuntiabit  f)opulo  suo :  vos,  in- 
quam  ,  quos  non  dctinet  occupatio  sa3- 
riilaris,  attendite  quajnam  sit  consola- 
tio  spiritualis.  Vos  qui  non  ignoratis 
cxsilium,  auditc  quia  de  coelo  venit 
auxilium.  Jpparuit  enim  benignitas  et 
inimanitas  Salvatoris  nostri  Dci.  Prius- 
<iuam  apparcrethumanitas,  latcbat  bc- 
nignitas;  siquidem  ct  prius  erat,  nam 
ot  miscricordia  Domini  ab  aiterno  est. 
Sed  undc  tanta  agnosci  poterat?  Promit- 
lebalur,  scd  non  scntiebatur  :  unde  et 


a  multis  non  credebatur.  Multifarit-; 
quippe  multisque  modis  loqucbatur  Do- 
minus  in  Prophctis  :  Ego ,  inquiens ,  co- 
gito  cogitationespacis,  et  non  afflictionis. 
Sed  quid  respondcbat  homo  afflictionem 
sentiens,  pacem  nesciens?  Quousquo 
dicitis ,  Pax ,  pax ,  et  non  est  pax  ?  Prop- 
ter  hoc  Angcli  pacis  amare  flebant,  di- 
ccntcs  :  Domine,  quis  credidit  auditui 
nostro?  Scd  nunc  credant  homines  vc! 
visui  suo  :  quia  testimonia  Dei  credibilia 
facta  sunt  nimis.  Ut  enim  ncc  turbatum 
quidem  oculum  lateat,  in  sole  posuit 
tabernaculum  suum. 

2.  Ecce  pax  non  promissa ,  sed  missa ; 
non  dilata,  sed  data;  non  prophctata  , 
sed  prsesentata.  Ecce  quasi  saccum  plc- 
num  misericordia  sua  Deus  Pater  misit 
in  terram;  saccum,  inquam,inpassione 
concidendum ,  ut  elTundatur  quod  in  eo 
latct  pretium  nostrum ;  saccum  utique , 
etsi  parvum,  scd  plenum.  Parvulus  si- 
quidem  datus  cst  nobis ,  sed  in  quo  ha- 
bitat  omnis  plenitudo  divinitatis.  Post-, 
quam  cnim  vcjiit  picnitudo  tcmporis, 
venit  et  plenitudo  divinitatis.  Venit  in 
carnCjUtvclsic  carnalibus  exhibcrctur, 
ct  apparcnte  liumanitate  benignitas 
agnosceretur.  Ubi  cnim  Dei  innotescit 
humanitas,  jam  bcnignitas  lalcre  non 
potest.  In  quo  enim  magis  commendare 
poterat  bcnignitatem  suam ,  quam  sus- 
cipiendo  carnem  mcam  ?  Meara ,  in- 
quam,  non  carnem  Adam,  id  cst  non 
qualcm  iilc  habuit  ante  culpam.  Quid 
tantopcrc  declaret  cjus  miscricordiam  , 


iSSt  S.  BERNAU 

quam  quod  ipsam  suscepit  miscriam? 
Quld  ita  pietate  plenum ,  quam  quod 
Dei  Verbum  propter  nos  factum  est 
foenum?  Domine ,  quid  est  homo  quia  re- 
jnitas  eum,  aul  quid  apponis  crga  eum 
cor  tuum?  Hic  attendat  liomo,  quanta 
sit  cura  ejus  Deo  :  hinc  sciat  quid  de 
00  cogitet ,  aut  quid  sentiat.  Non  inter- 
roges ,  0  homo ,  ea  quse  pateris ,  sed  quae 
passus  est  ille.  Quanti  te  fecit,  ex  his 
qu»  pro  te  factus  est ,  agnosce ,  ut  appa- 
rcat  tibi  benignitas  ejus  ex  humanitate. 
QuANTO  enim  minorem  se  fecit  in  hu- 
raanitate,  tanto  majorem  exhibuit  in 
bonitate ;  et  quanto  pro  me  vilior ,  tanto 
inihi  carior  est.  Jpparuit,  inquit  Apo- 
stolus,  henignitas  et  humanitas  Salvatoris 
nostri  Dei.  3Iagna  plane  et  manifesta 
benignitas  Dei  et  humanitas!  et  mag- 
num  benignitatis  indicium  declaravit, 
qui  humanitati  addere  nomen  Dei  cu- 
ravit. 

3.  Et  quidem  ad  Mariam  missus  Ga- 
briel  Angelus  Filium  Dei  loquitur,  sed 
iion  nominat  Deum.  Benedictus  Deus, 
([ui  talem  nobis  de  nobis  ipsis  Angelum 
iledit,  ut  noster  ipse  suppleret  quod 
ille  non  dixit.  !Nam  et  ipse  spiritum  Dei 
Iiabuit ,  et  ejus  spiritu  locutus  est ,  quod 
iiobis  valde  necessarium  fuit.  Quid 
onim  sic  instruit  fidem,  spem  roborat, 
caritatem  accendit ,  quomodo  humani- 
las  Dei?  Sed  Angelo  nostro  id  reserva- 
lum  est  quod  alii  tacuerunt.  Neque 
(>nim  omnes  omnia  dicere  congruum 
crat,  ut  a  diversis  diversa  coUigere 
gratulemur,  et  debitas  singulis  gratias 
rcferamus.  Attamen  unum  est  in  quo 
conveniunt  Apostolus  et  Angeli ,  qui  de 
Christi  nativitate  loquuntur,  id  est  in 
nomine  Salvatoris.  Ad  Mariam  quidem 
tamquam  plenius  edoctam  per  Spiri- 
tum,  Gabriel  loquens  indicat  nomen 
soluni  :  Et  vocahis ,  inquit ,  nomen  ejus 
Jesum.  Ad  Joseph  veniens  Angelus  non 
solum  nomen  protulit,  sed  et  causam 
ojus  interpretatus  edocuit,'dicens  :  Et 
rocabis  7iomen  ejus  Jesu7n;  ipse  enim  sal- 
vuni  faciet  populum-  suuni  a  peccatis 
corum.  Sed  et  pastoribus  quoque  annun- 
tiatur  gaudium  magnum ,  natum  illis 
Salvatorem  Christum  Dominum.  Simile 
aliquid  Paulus  loquitur :  Jpparuit  heniq- 


DI  ABBATIS 

nitas  el  liumanitas  Salvatoris  nostri  Dei, 
Bene  dulce  nomen  nullus  ex  ipsis  ta~ 
cuit,  quia  hoc  mihi  maxime  necessa- 
rium  fuit.  Alioquin  quid  agerem  audiens 
Dominum  venientem?  Numquid  non 
fugerem,  sicut  Adam  qui  a  facie  eju3 
fugit,  sed  non  effugit?  Nonnc  despera- 
rem,  audiens  quia  venit  ille,  cujus  le- 
gem  sic  pra^varicatus  sum,  cujus  pa- 
tientia  sic  abusus  sum ,  cujus  beneficio 
tam  ingratus  inventus  sum  ?  Quae  vero 
inajor  consolatio  poterat  esse ,  quam  in 
ilulci  vocabulo ,  in  nomine  consolatorio? 
Propterea  et  ipse  dicit,  quia  non  venit 
Filius  utjudicet  mundum;  sed  ut  salvetur 
niundus  j)er  ipsum.  Jam  confidenter  ac- 
cedo,  jam  supplico  fiducialiter.  Quid 
cnim  timeam,  quando  Salvator  venit 
in  domum  meam?  Ei  soli  peccavi  :  do- 
natum  erit  quidquid  indulserit  ille  : 
utique  enira  licet  ei  quod  vult  facere. 
Deus  est  qui  justificat :  quis  est  qui  con- 
demnet  ?  Aut  quis  accusabit  adversus 
electos  Dei?  Propterea  gaudere  nos 
oportet ,  quod  in  nostra  venerit ;  nunc 
enim  facilis  ad  indulgentiam  erit. 

4.Denique  parvulus  est :  leviter  pla- 
cari  potest.  Quis  enim  nesciat ,  quia 
puer  facile  donat?  Ecce  si  non  fuerit 
nobis  pro  minimo,  possumus  reconci- 
liari  pro  minimo.Pro  minimo,inquam, 
non  tamen  sine  poenitentia  :  sed  quia 
minimum  quiddam  sit  nostra  ipsa  pceni- 
tentia.  Pauperes  sumus,  parum  dare 
possumus  :  attaraen  reconciliari  possu- 
iiuispro  parvo  illo,  si  volumus.  Totum 
quod  dare  possum ,  miserum  corpus  is- 
tud  est  :  illud  si  dedero,  satis  est.  Si 
quo  minus,  addo  et  corpus  ipsius;  nam 
illud  de  meo  est ,  et  meum  est.  Parvu- 
lus  enim  natus  est  nohis ,  et  filius  datus 
est  mihi.  De  te ,  Domine,  suppleo, 
quod  minus  habeo  in  me.  0  dulcissima 
reconciliatio  !  o  satisfactio  suavissima  ! 
0  vere  reconciliatio  facilis,  sed  peru- 
tilis  !  satisfactio  parva ,  sed  non  parvi- 
pendenda!  Etenim  quam  facilis  modo, 
tam  difficilis  erit  postea:et  sicut  modo 
nemo  est,  qut  reconciliari  non  possit, 
ita  post  paululum  nemo  qui  possit  : 
quoniam  sicut  benignitas  apparuit  ultra 
omnem  spcm ,  ultra  omnem  humanam 
a^stimationem    :   similem    exspectar^ 


IN  EPIPIIAN 

possumus  judicii  tlistrictionem.  Noli 
ergo  contemnere  Dei  misericordiam,  si 
nonsentirevisjustitiam,  sed  iram,sed 
indignationem,  sed  Kmulationem,  sed 
furorem.  Doinine,  ne  in  furorc  tuo  ar- 
guas  me  ,  ncque  in  ira  tua  corripias  me. 
L't  enim  sciros  quanta  districtio  succe- 
dit,  tanta  illam  mansuetudo  praevenit. 
Exmagnitudine  indulgentige,  magnitu- 
dinem  ultionis  attendc.  Immensus  est 
enim  Dcus  ct  infinitus  in  justitia ,  sicut 
et  in  misericordia :  inultus  ad  ignosccn- 
dum,  multus  ad  ulciscendum.  Sed  mi- 
sericordia  quidem  priora  sibi  vindicat : 
ut  si  voluerimus,  districtio  invenire 
non  possit  in  quem  soeviat.  Propter  hoc 
cnim  henignitatem  pr^erogavit,  ut  pcr 
eam  reconciliati  severitatem  vidcamus 
securi.  Propterea  voluit  non  solum  ad 
terras  descendere  ,  scd  etiam  inno- 
tescere;  non  solum  nasci,sed  et  ag- 
uosci. 

5.  Denique  propter  hanc  agnitionem 
dies  ista  celcbris  hal)etur,  et  insignis 
dies  Apparitionis.  Hodie  enim  Magi  ab 
Oriente  venerunt,  ortum  Solem  justi- 
ti»  requirentes,  eum  de  quo  legitur  : 
Ecce  vir ,  Oriens  nomen  iUi.  Ilodie  ado- 
raverunt  novum  Virginis  partum,  sc- 
quentes  novi  sideris  ductum.  Nonne  et 
hic  nobis  est  magna  consolatio,  sicut 
in  illo,  de  quo  locuti  sumus,  Apostoli 
verbo  ?  Ille  dixit  Deum  :  isti  non  voce , 
sed  opere  dicunt.  Quid  facitis,o  Magi. 
quid  facitis?  Lactcntem  puorum  adora- 
tis,  in  tugurio  vili,  in  vilibus  pannis? 
Ergone  Deus  est  iste?  Deus  certe  in 
templo  sancto  suo,  Dominus  in  coelo 
scdcs  ejus  :  ct  vos  eum  qua^ritis  in  vili 
stabulo,  inmatris  gremio?Quid  facitis, 
quod  et  aurum  olTertis?  Ergo  Rex  est 
ipse?  Et  ubi  aula  regia,ubi  thronus, 
ubi  curia)  regalis  frequcntia?  Numquid 
aula  est  stabulum  ,  thronus  praesepium , 
curicc  frequenlia  Joseph  et  Maria?  Quo- 
modo  ita  insipientcs  facti  sunt  viri  sa- 
pientcs ,  ut  adorent  parvulum  despica- 
biiem  lam  sua  a?tatc  ,  quam  paupcrtate 
suorum?  Insipientes  facti  sunt,  ut  lic- 
rcnt  sapicnles ,  et  praedocuit  eos  Spiri- 
tus  quod  postea  pr^edicavit  Apostolus  : 
Qni  viill  bupicns  esse  ,  sMtus  fiat,  iit  sit 
nupiens,  Quia  cnimpcr  snpientiam  mun- 


lA  SERMO   I.  i83 

dus  in  sapienlia  siia  Dcum  cognoscere  non 
poterat ,  placuit  Dco  per  staltiliam  prce- 
dicalionis  salvos  fieri  crcdentes.  Nonne  ti- 
mendum  erat,  Fratres,  ne  scandaliza- 
rcntur  viri  isti,  et  illusos  se  crederent, 
cum  tanta  indigna  vidercnt?  A  regia 
civitate,ubi  Regem  quaercndum  con- 
jectabant,  ad  Bethlehem  villam  parvu- 
iam  diriguntur :  ingrediuntur  stabulum , 
inveniunt  involutum  pannis  Infantu- 
lum.  Non  illis  sordet  stabulum,  non 
pannis  ofTcnduntur,  non  scandalizantur 
iactcntis  infantia  :  procidunt  ,  vene- 
rantur  ut  Regem,  adorant  ut  Deum. 
Sed  profecto  qui  illos  adduxit,  ipse  et 
instruxit  :  et  qui  per  stcliam  foris  ad- 
monuitjipse  in  occulto  cordis  edocuit. 
Hsec  igitur  Domini  declaratio  clarifi- 
cavit  hanc  dicm,  et  iMagorum  devota 
vencratio  devotam  fecit  et  venera- 
bilem. 

6.  Nec  sola  haec  apparitio,  sed  altera 
quaedam ,  sicut  a  Patribus  nostris  acce- 
pimus,  hodie  celebratur  :  quae,  etsi 
longo  post  tempore,  facta  creditur  hoc 
ipso  die.  Cum  enim  jam  Christus  triginta 
annorura  tempus  exegisset  in  carne, 
qui  secundum  divinitatem  idem  ipse 
est,  et  anni  ejus  non  dcficiunt,  inter 
populares  turbas  ad  baptismum  Johan- 
nis  advenit :  venit  tamquam  unus  e  po- 
pulo ,  qui  solus  erat  sine  peccato.  Quis 
eum  tuuc  crederet  Filinm  Dci?  quis 
putaret  Dominum  majestatis?  Valde 
quidcm  huniiliaris  ,  Dominc  ;  in  imis 
absconderis,  scd  Johannem  laterc  non 
potcris.  Nonne  ipsc  est ,  qui  pcr  matcr- 
nura  uterum,te  nondum  natum  non- 
dum  natus  agnovit?  Nonne  ipsc  cst  qui 
per  utriusquG  materni  uteri  parieles 
le  agnovit;  et  quia  turbis  clamare  non 
potuit ,  saltera  matrcm  suam  motu 
exsultationis  edocuit  ?  Nunc  au  tcm  quid  ? 
Fidit  eum  Joha^incs ,  ait  Evangclista, 
venientcm  ad  se ,  ct  ait  :  Ecce  yignus 
Dei ,  ecce  qui  tollit  peccata  mundi.  Vere 
Agnus,  vcre  humilis,  \ere  mansuetus. 
Ecce ,  inquit ,  Agnus  Dei ,  ecce  qui  toUil 
peccata  mundi.  En  ipse  qui  purgationem 
faciat  dclictorum  ,  ecce  sentinam  nos- 
tram  purgaturus  advenit  :  et  tamen 
post  hoc  tcstimonium  baptizari  vult  a 
Johanne.   Tremit    ille.  Quid    mirum? 


m 


S.    BERNAllDl  ABBATfS 


Quid ,  inquam ,  mirum ,  si  tremit  homo , 
iicc  audet  attingere  sauctum  Dci  vcrti- 
ocm,  caput  adorandum  Angelis,  reve- 
rcndum  Potestatibus ,  tremendum  Prin- 
cipatibus?  Baptizari  vis  Domine  Jesu? 
Ut  quid  enim ,  aut  quid  tibi  opus  fuit 
haptismate?  Numquid  sanoopus  estme- 
tficina ,  aut  raundatione  mundo?  Unde 
tibi  peccatum,  ut  baptisma  sit  necessa- 
rium?  Numquid  aPatre  ?  At  Patrem  qui- 
(lera  habcs,  sed  Deum ;  et asqualis  es  ilii , 
Deus  de  Deo,  luraen  de  lumine.  Nam 
in  Deum  peccatum  cadere  non  posse 
quis  nesciat?  An  vero  de  Matre?Nam 
ct  Matrem  habes  ,  sed  virgo  cst.  Quod 
ergo  peccatum  ex  ea  traliere  potuisti , 
quaete  sine  iniquitate  concepit,  et  salva 
integritate  peperit?  Quam  maculam 
liabere  potest  Agnus  sine  macula ?  Er/o , 
inquit  Johannes,  a  te  debeo  baptizari, 
ct  tu  venis  ad  me  ?  Magna  utrimque  hu- 
militas,  sed  nulla  comparatio.  Quomo- 
do  enim  non  humiliarelur  homo  coram 
Iiumili  Deo?  Sine  modo ,  inquit  Domi- 
nus :  decet  enim  sic  nos  implere  omnemjus- 
iitiam.  Acquievit  Johannes,  et  obedivit : 
])aptizavit  Agnum  Dei,  et  aquas  lavit. 
Nos  abluti  sumus ,  non  ille  :  quia  nobis 
lavandis  aquae  cognoscuntur  ablutae. 

7.  Sed  fortassis  minus  credis  Johan- 
nis  testimonio,  quia  et  ipse  homo  est, 
ct  potes  habere  suspectum;  cognatus 
ojus  est  cui  testimonium perhibet.  Ecce 
testimonium  raajus  Johanne  testimo- 
iiiura  advenientis  columboe.  Nec  incon- 
grue  ad  indicandum  Agtium  Dei  venit 
coluraba  :  quia  nihil  raelius  agno  con- 
venit  quam  columba.  Quod  agnus  in 
animalibus,  hoc  columba  in  avibus  est. 
Suraraa  utriusque  innocentia ,  surama 
inansuetudo  5  surama  simplicitas.  Quid 
cnimsic  alienum  ab  omni  malitia,  sicut 
agnus  ct  columba?  Noccre  cuiquam  ne- 
sciunt,  Isedere  non  noverunt.  Sed  nc 
fortuito  casu  id  evenisse  causeris,  ecce 
testimonium  Dei  Patris.  Ecce  Deus  ma- 
jestatis  intonuit ,  Dorainus  super  aquas 
multas,  et  Vox  Patris  audita  estiHic 
est  Filius  meus  dilectus,  rn  quo  mihi  bene 
complacui.  Vere  enim  hic  cst ,  in  quo 
non  est  quod  Patri  displiccat,  quod 
oculos  majestatis  offendat.  Unde  et  ipse 
a>t  ;  Quia  qncr;  idacita  sunt  ei ,  facio  scm- 


per,  fpsum,  inquit,  aadite.  Ecce,  Do- 
mine  Jcsu ,  vel  jam  nunc  loquere.  Quous- 
que  siles?  quousque  dissimulas?  Diu 
tacuisti ,  ct  valde  diu  :  sed  jam  nunc  lo- 
quendi  licentiam  habcs  a  Patre.  Quam- 
diu  Dei  virtus  et  Dei  sapicntia,  quasi 
infirmusaliquiset  insipiens  lates  in  po- 
pulo?  Quamdiu,  nobilis  Rex,  et  Rex 
coeli ,  fabri  filium  te  pateris  appellari 
pariter  et  putari?Etenim  Lucas  Evan- 
gelista  testatur,  quoniam  adhuc  fdius 
Joseph  putabatur.  0  humilitas ,  virtus 
Christi !  o  humilitatis  subliraitas !  quan- 
tum  confundis  superbiam  nostra3  vani- 
tatis?  Parum  aliquid  scio,  vel  magis 
scire  mihi  videor ,  et  jam  silere  non 
possum ,  irapudenter  me  et  impruden- 
ter  ingerens  et  ostentans,  promptulus 
adloquendum,  velox  ad  docendum ,  tar- 
dus  ad  audiendum.  Et  Christus  cum 
tanto  terapore  silebat,  cum  seipsum 
abscondebat ,  nuraquid  inanem  gloriam 
raetuebat?Quidtiraeretab  inanigloria, 
qui  est  vera  gloria  Patris?Utique  time- 
bat,  sednon  sibi.  Nobis  timebat  ab  illa, 
quibus  noverat  esse  timcndum  :  nobis 
cavebat,  nos  instruebat.  Tacebat  ore, 
sed  instruebat  opere  :  et  quod  postea 
docuit  verbo ,  jam  clamabat  exeraplo  : 
Discite  ame ,  quia  mitis  sum,  et  humilis 
corde.  Nam  de  infantia  Domini  parum 
aliquid :  audio  extunc  jara  usque  ad  hunc 
tricesiraum  annura  niliil  invenio.  Nunc 
vero  jam  latere  non  potest,  qui  tam 
manifeste  demonstratur  a  Patrc.  Nam 
in  prima  quoque  apparitione  cum  Matre 
virgine  voluit  apparcre  ,  quod  vere- 
cundia  quaedam  in  virginilate  signa- 
retur. 

8.  Tertia  quoque  apparitio  ejus  in 
Evangelio  invcnitur  :  et  haec  nihilomi- 
nus  hodie  celebratur.  Invitatus  enim  ad 
nuptias  Dominus ,  vino  deficientc ,  com- 
passus  eorum  vcrecundia? ,  aquam  mu- 
tavit  in  vinum.  Hoc  etiam,  sicut  ait 
Evangelista ,  signorum  ejus  fuit  initium. 
Itaque  in  prima  apparitione  homo  verus 
innotuit,  ubi  inter  ubcra  matris  infans 
apparuit :  in  secunda  vero ,  verum  esse 
Dei  Filium  Patris  indicat  testimonium  : 
in  tertia  vero,  verus  esse  Deus  deraons- 
tratur,  ad  cujus  iraperium  nalura  mu- 
tatur.Tot  testimoniishodie  confirmatur 


IN   EPIPHANI 

ficles  nostra,tot  incliciis  roLoratur  spcs 
iiostra,  tot  inccntivis  inflammalur  ca- 
tilas  nostra. 

SER3I0  II. 

3)«  Magis  ,  uhi  cxponitur  illud  de  Canticis,  Egre- 
dimini  filiae  Sion ,  et  videte  resem  Salomo- 
ncm. 

1.  Tr-ES  apparitioncs  Domini  lcgimus, 
«na  quidcm  die ,  scd  non  uno  tcmporc 
factas.  Et  quidem  mirabilis  secunda, 
mirabilis  tertia;  sed  prima  apparitio 
mirabilius  admiranda.  Mirabilis  aqua- 
rum  mutatio ,  mirabilis  Johannis  ct  co- 
lumbaj  paritcr  et  paternse  vocis  attcsta- 
tio;  sed  illud  mirabile  magis,  quod 
agnitus  est  a  Magis.  Nam  quod  Deum 
agnoscant,  indicat  adoratio,  indicat 
Ihuris  oblatio.  Nec  solura  Deum ,  scd  et 
llcgcm  agnoscunt,  quod  designatur  in 
auro.  Et  in  his  non  latet  eos  magnum 
pietatis  sacramentum  :  unde  et  in  myr- 
rha  indicant  moriturum.  Adorant  Magi, 
ot  offerunt  munera  adhuc  sugcnti  ma- 
trisubera.  Sed  ubi  est,  o  Magi,  ubi  cst 
purpura  Regis  hujus?  Numquid  vilcs 
panni  isti,  quibus  est  involutus?  Si 
Rex  est,  diadema  ejus  ubi  est?  Scd  vos 
cum  vcrc  vidctis  in  diadcmate ,  quo 
coronavit  eum  mater  sua ,  in  sacco  mor- 
talitatis,  de  quo  rcsurgens  ait  :  quia 
conscidisti saccum  meum  ,ei  circumdcdisti 
melcetitia.  Egredimini  filiiP-  Sion,  et  vi- 
dcleregem  Sulomonem  in  diademate,quo 
coronavit  eum  mater  sua,  elc.  Egredimi- 
!»i  virtutes  angelicae,  incolae  civitatis 
bupernac.  Ecce  Rcx  vester,  sed  in  coro- 
na  nostra,  in  diadcmate,  quo  coronavit 
eura  matcr  sua.  Sed  his  deliciis  usque 
niodo  caruistis,  hanc  hactenus  dulce- 
dinem  non  gustastis.  Habctis  sublimita- 
tcra  ejus,  sed  humilitatcm  ejus  non 
vjdistis.  Egredimini  igitur,  et  videte 
regcra  Salomonem  in  diademate,  quo 
coronavit  eura  mater  sua. 

2.  Verumtamen  non  cst  opus  illis 
nostra  exhorta(ione,quoniara  ipsi  sunt, 
qui  dcsiderant  in  illumprospicerc.  Illis 
cnim  quanto  subliraitas  notior,  tanto 
hurailitas  prctiosior  ct  araabilior  est. 
Inde  licet  nobis  raajorsit  causa  lajtitia) 
^nobis  eniin  uatus  est,  ct  nobis  datus :) 


A   SERMO   HI.  J83 

tamen  ipsi  nos  praivcniunt,  ipsi  nos 
exhortantur.  Probat  hoc  Angelus  ,  qui 
gaudium  magnum  cvangclizat  pastori- 
bus,  et  quae  cura  eo  facta  cst  multitudo 
coelcstis  exercitus.  Yobis  crgo  dicimus, 
filiai  Sion,  animae  saoculares,  dcbilcs, 
dclicata)  /iIiac,ctnon  filii,in  quibus 
nihil  est  fortitudinis,  uihil  est  virilis 
animi  :  E(jredimini ,  filice  Sion.  Egredi- 
mini  dc  scnsu  carnis  ad  inlellectum 
mentis,  de  servitute  carnalis  concupis- 
centiae  ad  libertatem  spiritualis  intelli- 
gcntiaj.  Egrcdimini  de  terra  vestra,  ct 
de  cognatione  vcstra ,  ct  de  domo  pa- 
tris  vestri,  et  videte  regem  Salomonem  : 
alioquin  non  erit  tutum  vobis  videre 
eum  Ecclesiasten.  Idera  enira  qui  Salo- 
mon,id  cst  pacificus,  in  exsilio  est, 
Ecclesiastes ,  id  est  concionator,  critin 
judicio  :  Idida,  id  est  dileclus  Domini, 
in  regno,  In  cxsilio  mansuetus  et  ama- 
bilis,  in  judicio  justus  et  terribilis,  in 
regno  gloriosus  ct  admirabilis.  Egredi- 
mini  igitur,ct  videte  rcgera  Salomo- 
nem  :  nam  ubique  Rex  est.  Licet  enim 
regnum  cjus  non  sit  de  hoc  raundo,  ta- 
men  Rex  est  ctiam  in  hoc  rnundo.  In- 
terrogatus  siquidem ,  Ergo  Rex  es  tu  't 
Ego ,  inquit,  m  hoc  natus  suw,  et  m 
hoc  veni  in  mundum.  Ilic  ergo  rector  est 
raorum ,  in  judicio  discretor  meritorum , 
in  regiio  distributor  praeraiorum. 

3.  Egredimini  proinde,  filiae  Sion,  et 
videte  Regcra  Salomonem  in  diadema- 
te,quo  coronavit  eura  mater  sua,  in 
corona  paupertatis,  in  corona  miseriai. 
Siquidera  coronatus  est  et  a  noverca 
sua  corona  spinca,  corona  miseriac  :  co- 
ronandus  a  familia  sua  corona  justitia^, 
quando  exibunt  Angeli ,  et  tollcnt  de 
regno  ejus  orania  scandala,  quando  ve- 
niet  ad  judiciura  cum  scnioribus  popu- 
li  sui ;  cum  pugnabit  pro  co  orbis  terrae 
advcrsus  insensatos.  Coronat  cura  et 
Pater  corona  gloriae ,  sicut  ait  Psalmista : 
Gloria  et  honorc  coronasti  eum,Domine. 
Videte  eum,  filia^  Sion,in  diadematc, 
quo  coronavit  eura  raater  sua.  Suscipite 
coronara  parvuli  propter  vos  Regis  vcs- 
tri ,  ct  una  cuin  3Iagis  humilitatem  ejus 
adorate,  quorum  fidci  devotio  vobis 
hodie  proponitur  in  cxemplura.  Cui 
cniinconiparabimus  ct  cui  similessesti* 


i86  S.  BERNAR 

iiiahimus  viros  istos?  Si  Latronis  fidem, 
si  Ceiiturionis  confessionem  considero , 
ineo  supcrexcellere  videntur  isti,quod 
jam  tunc  miracula  multa  fecerat,  jam 
tunc  a  multisprffidicatus  fuerat,a  mul- 
tis  adoratus.  Attamen  consideremus 
quid  et  illi  dixerint.  Clamabat  Latro  de 
cruce  :  Domine,  memcnlo  mei  dum  ve- 
neris  in  regnum  tuum.  Ergone  per  sup- 
plicium  ille  vadit  in  regnumV  Quis  in- 
dicavit  tibi  quoniam  oportebat  pati 
Christum,  -et  sic  intrare  in  gloriam 
suam  ?  Tu  quoque ,  Centurio ,  eum  unde 
nosti  ?  Videns  quod  sic  clamans  exspiras- 
set ,  Fere  ,  inquit ,  hic  homo  filius  Dei 
erat.  Mira  res,  et  omni  admiratione 
digna ! 

4.  Propterea  rogo  vos,  intuemini  et 
videte  quam  oculata  sit  fides;  quam 
lynceos  oculos  habeat,  diligentius  consi- 
derate.Cognoscit  Dei  Filium  lactentem, 
cognoscit  in  ligno  pendentem,  cogno- 
scit  morientem.  Siquidem  Latro  in  pa- 
tibulo,  Magi  in  stabulo  cognoscunt :  ill(i 
clavis  infixum,  isti  pannis  involutum  : 
Centurio  vero  vitam  agnovit  in  morte. 
Isti  Dei  virtutem  in  teneri  corporis 
infirmitate,  ille  summum  Spiritum 
in  exspiratione.  Isti  Dei  Verbum  in 
infantia  cognovere  :  siquidem  quidquid 
illi  sermonibus,  isti  muneribus  confi- 
tentur.  Latro  Regera,  Centurio  Dei  Fi- 
lium  simul  et  hominem  pronuntiat.  Et 
quid  liaec  tria  ipsa  Magorum  munera 
indicant,  nisi  quod  in  thure  non  tam 
Dei  Filium  monstravere,  quam  Deum  ? 
Obsecramus  ergo ,  carissimi ,  prosit  vo- 
bis  tanta  caritas,  quam  nobis  Deus  ma- 
jestatis  exhibuit;  tanta  humilitas,  quam 
suscepit;  tanta  benignitas,  qucc  nobis 
per  Christi  humilitatem  apparuit.  Aga- 
mus  gratias  Redemptori  et  Mediatori 
iiostro,  per  quem  nobis  innotuit  tam 
bona  erga  nos  voluntas  Dei  Patris. 
Siquidem  taleni  jani  novimsis  ejus  ani- 
mum ,  ut  non  immerito  dickmus  :  Sic 
currimus,  non  quasi  in  incertum.  Pro- 
fecto  enim  tale  cst  erga  nos  cor  Dei 
Patris,  quale  nobis  cxpressit  qui  de 
ejus  corde  processit. 


DI  ABBATIS 

SERMO  III. 

De  lecUone  evangelica,  Ubi  est ,  qui   natus  esl 
rex  Judaeorum. 

i .  Necessarium  nobis  vidctur,  Fratres, 
juxta  cseterarurn  solem.nitatum  consue- 
tudinem,  etiam  solemnitatis  hodiernae 
vobis  exponere  rationem.  Interdum 
enim  contra  vitia  loquimur,  et  genus 
illud  sermonis  perutile  :  sed  diebus 
cseteris  videtur  opportunius  convenire. 
Festivisautem,  etraaxime  in  praecipuis 
solemnitatibus,  magis  circa  ea  quae 
solemnitatis  sunt,  immorandura  vide- 
tur  :  ut  pariter  et  erudiatur  animus,  et 
excitetur  affectus.  Quomodo  enim  cele- 
brabitis  quod  nescitis ;  aut  quomodo 
scietis,  nisi  annuntietur  vobis?  Prop- 
terea  non  sit  molestum  his  qui  sunt  in 
lege  periti,  si  parum  doctis  morein 
gerimus ,  ut  exigit  ratio  caritatis.  Credo 
enim  ne  ipsos  quidem  suis  epulis  esse 
fraudandos,  si  niinus  eruditis,  tam- 
quam  popularibus  turbis,  grossiores 
prius  apposuerint  cibos.  Ita  vero  appo- 
nent,  si  fraternce  caritatis  intuitu  pla- 
cuerint  eis  quaj  necessaria  sunt  non 
satis  intelligentibus ,  etsi  fortasse  minus 
necessaria  videantur.  Sic  autem  frag- 
menta  postmodum  recoUigent  sibi  ipsis, 
si  diligentius  recogitantes  subtiliora 
qugeque ,  tamquam  munda  animalia  ru- 
minaverint,  qua3  parum  intelligibiles 
animos  prae  subtilitate  effugerint. 

2.  Solemnitas  igitur  hodiernse  diei 
ab  apparitionc  nomen  accepit.  Epipha- 
nia  quippe  apparitio  est.  Hodie  ergo 
Apparitio  Domini  celebratur,  non  tan- 
tum  una,  sed.trina,  sicut  a  Patribus 
nostris  accepimus.  Hodie  enira  parvulus 
Rex  noster ,  paucis  a  nativitate  diebus 
transactis,  stella  declarante  primitiis 
Gentium  apparuit.  Hodie  quoque,  cum 
jam  triginta  ferrae  in  dispcnsatione 
carnis  egisset  annos  {  qui  secundum 
divinitatera  idem  ipse  est,  et  anni  ejus 
nondeficiunt)  inter  populares  turbas 
absconditus,  ad  Jordanem  baptizandus 
advenit ;  sed  testimonio  Dei  Patris  inno- 
tuit.  Hodie  nihilominus  cum  Discipu- 
iis  suis  vocatus  ad  nuptias,  deficicnte 
vinOi  signo  admirabili    suae   potenti.Te 


IN  EPIPHAN 

aquas  iii  viuum  niutavit.  Sed  delectat 
cain,quac  in  infantia  Salvatoris  facta 
;'st,  apparitionem  diligentius  intueri, 
quonrdm  ct  dulcissima  est,  et  spccialius 
liodie  noscitur  celcbrari. 

5.  Ilodie  crgo,  sicut  audivimus  in 
evangelica  lectione,  Magi  Jerosolymam 
vcncrunt  ab  Oriente.  iMcrito  sane  ab 
Oricnte  vcniunt,  qui  Solis  justitiac  no- 
vum  nol)is  ortum  ann.untiant,  qui  la^tis 
rumoribu-s  totum  mundum  iUuminant : 
nisi  quod  "infelix  Juda>a,  quia  luccm 
odcrat,  ad  fulgorem  novaj  claritatis  ob- 
ttMiebratur,   et    caligantcs    oculi    ejus 
coruscante  radio   Solis    wterni    multo 
magis  excajcantur.  Venicntes  ergo  ab 
Oriente  3Iagi,  quid  dixerint  audiamus. 
L'bi  cst ,  qui  natus  est  Rcx  Judceorum  ? 
Quam  ccrta  fidcs,  et  nibil  penitus  haesi- 
tans  !  Non  quxrunt  utrum  natus  sit : 
scd  fiducialitcr  loquuntur,  ct  interro- 
gant  sine  dubitatione,  ubi  sit  qui  natus 
ost  Rcx  Judaeorum.  Porro  audito  no- 
mine  Rcgis,  rex  Ilerodes  successorem 
buspicatus  expavit.  Nec  mirum ,  si  tur- 
batur    Ilcrodes  :  sed  quod  Jcrusalein 
civitas  Dei,quse  visio  pacis  est,  cum 
llorode  turbatur,  quis   non    miretur? 
^  idcte ,  Fratres ,  quantum  noceat  iniqua 
potcstas  :  quomodo  caput  impium  sub- 
jectos  quoque  suae  conformat  impietali. 
Rlisera    plane   civitas,  in   qua   rcgnat 
Ilcrodes  :  quoniam  Hcrodiana?  sine  du- 
bio  parliceps  erit  malitia^,  et  ad  novae 
salutis  ortum  Ilerodiana  movebitur  tur- 
batione.  Confido  ego  in  Domino,quo- 
niam  intcr nos  minime  regnabit,  etiamsi 
adcssc  contingat,  quod  ct  ipsum  Dcus 
avertat.  Nam    Ilcrodiana     malitia     et 
Babylonica  crudelitas  est,  nascentem 
velle  exstingucre  religionem,  et  alli- 
dore  parvulos  Israelis.  Si  quid  cnim  ad 
salutem  pcrtinens,  si  quid  religionis 
oritur;  quicumque  resistit,  quicumque 
rcpugnat,  planc  cum  yEgyptiisparvuIos 
Israeiitici    germinis   necare    conatur; 
immo  cum   Ilcrode  nascentem  perse- 
«luitur  Salvatorcm.  Sed  jam  incboatam 
prosequamur  historiam.  Credo  si  quis 
oonscius  csthujusrei,  studiosius  sibi 
cavebitde  coctcro ;  etllerodianum  exse- 
crabitur  animum,  nc  similem  exitura 
sorliatur. 


lA  SERMO  III.  iS7 

4.  Ergo  quajrentibus  Magis  Regcm 
Juda3orum,  ct  sciscitante  a  Scribis  He- 
rode  Dominica}  nativitatis  locum,  illi 
juxta  Prophetam  nomen  civitatis  edi- 
cunt.  Cumque  recessisscnt  Magi ,  et 
reliquisscnt  Judaeos,  Ecce  stella  quam 
videra.nt  in  Orienfe,  anlecedebat  eos. 
Hinc  manifeste  dalur  intelligi ,  quo- 
niam  humanuni  flagitantcs  consilium, 
(iivinum  amisere  ducatum ;  et  conver- 
sos  ad  tcrrcnum  documcntum,  signum 
cceleste  deseruit.  Unde  et  rclicto  He- 
rode,  continuo  gavisi  sunt  gaudio  mag- 
no  valde.  Stella  enim  antecedebat  eos , 
usque  dum  veniens  staret  supra  ubi 
puer  erat.  £f  intrantcsdomum  ,invcne- 
rmit  puerum  cum  Maria  matre  ejus ,  ct 
procidentes  adoraverunt  eum.  Unde  vobis 
hoc ,  0  alienigenae  ?  Ncque  enim  tantam 
invenimus  fidcm  in  Israel.  Sic  vos  non 
offendit  vilis  habitatio  stabuli,  non 
pauperes  cunae  praesepii  ?  Non  vos  pau- 
peris  matris  prajsentia,  non  lactentis 
infantia  scandalizat  ? 

5.  Dcnique  apertis  thesauris  suis^  ait 
Evangelista,  oblulerunt  ei  munera,  au- 
runi,  thus ,  et  myrrham.  Si  solum  obtu- 
lissent  aurum,  videri  fortasse  potcrant 
paupertali  matris  voluisse  consulere, 
ut  haberet  nimirum  unde  parvulum 
posset  filium  educare.  Nunc  autcm  of- 
ferentcs  pariter  aurum,  thus,  et  myr- 
rham;  sine  dubio  spiritualis  oblationis 
genus  insinuant.  Aurum  enim  inter  di- 
vitias  saeculi  videtur  excellere  :  quod 
per  ejus  gratiam  omnes  nos  devote 
obtulimus  Salvatori,  cum  pro  cjus  no- 
mine  ex  intcgro  dereliquimus  substan- 
tiam  hujus  mundi.  Jam  vero  necessc 
est,  ut  qui  pcrfecte  tcrrena  contemp- 
simus,  flagranti  desiderio  coelestia  re- 
quiramus.  Sic  enim  offcrimus  et  thuris 
odoramentum  ;  quo  nimirum  ,  ut  in 
Apocalypsi  beati  Johannis  legis,  signi- 
ficantur  oraliones  sanctorum.  Unde  et 
Propheta  in  psalmo  :  Dirigatur,  inquit, 
oratio  mca  sicut  inccnsum  in  conspectn 
tuo.  Sic  et  in  alio  loco  lcgis,  quia  ora- 
tio  jusli  ccelos  pcnetrat.  Oratio ,  inquam, 
non  cujuslibet,  sedjusti.  Nam  quiavcr- 
lit  aurcm  suam  ne  audiatlegem,  oralio 
cjus  erit  exsecrabilis. 

C.  Porro  si  justus  cssc  volucri?,  ct 


488  S.  BERNAR 

non  avcrtere  aurem  tuam  a  mandatis 
Domini ,  ne  avertat  et  ipse  suam  a  pre- 
cibus  tuis  :  necesse  est  ut  non  solum 
prajsens  saiculum  contemnas,  sed  ct 
ipsam  carnem  castigcs,  et  subjicias  ser- 
vitnti.  Nam  qui  dixit,  Nisiquis  abrenun- 
tiaveril  omnibus  quce  possidet,  non  potest 
ineus  esse  discipulus ;  et  alibi ,  Si  vis  esse 
perfedus,  vadeet  vende  omniaquce  habes, 
et  da  pauperibus ,  et  veni,  sequere  me; 
idem  ipse  in  alio  loco  ait  :  Qui  vult 
venire  post  me ,  abncget  semetipsum,  et 
iollat  crucem  suam ,  et  sequatur  we.  Quod 
exponens  Apostolus,  Quicumque,  inquit, 
sunt  Christi,  carnem  suam  crucifixcrunt 
cum  vitiiset  concupiscentiis.  Duas  igitur 
alas  habeat  oratio  nostra,  contemptum 
mundi,  et  afflictionem  carnis  :  ncc 
dubium  quin  coelos  pcnetret,  ct  diriga- 
tur  sicut  incensum  in  conspectu  Dei. 
Erit  enim  gratum  sacrificium,  et  ac- 
ceptabilis  oblatio  nostra,  in  qua  cum 
auro  et  thure  fuerit  etiam  et  myrrha  : 
qua3  licet  amara  sit,  tamen  pcrutilis 
cst,  et  conservat  corpus  ,  quod  mor- 
tuum  est  propter  peccatum,ne  deflucns 
in  vitium  putrcfiat.  Ha3C  brcvitcr 
pro  imitanda  Magorum  oblatione  sint 
dicta. 

7.  Cffitcrum  quoniam  Apparitioncm 
hanc  esse  diximus ,  quid  in  ea  appareat, 
dignum  est  ut  quaeramus.  Utique  secun- 
dum  verba  Apostoli,  Jpparuit  benignitas 
ct  humanitas  Salvatoris  nostri  Dei.  Eccc 
cnim  InEvangelicalcctione  audivimus, 
(juoniam  intrantes  domum  Magi  uivene- 
runt  puerum  cum  Maria  matre  cjus.  In 
infantili  corpore  ,  quod  virgineo  mater 
fovcbat  in  gremio,quid  nisi  veritas  sus- 
ceptse  carnis  apparuit  ?Quid  in  co  quod 
cum  matre  parvulus  invcnitur,  nisi 
vcrus  homo  et  verus  hominis  filius  dc- 
claratur?  Jara  vcro  etin  secunda  appari- 
tione  vide  si  non  manifeste  vocis  pa- 
tcrnse  testimonio  Dei  Filius  approbatur. 
Coeli  namquc  apcrti  sunt  supcr  cum,  et 
descendit  Spiritus  sanctus  corporali 
specie  sicut  columba  in  illum ,  et  vox 
Patris  audita  est  :  Hic  est  filius  meus 
dilectus,  in  quo  mihi  bene  complacui.  Satis 
equidem  manifestum  cst  ex  hoc  ipso , 
satis  evidens  ct  indubilabile,  quoniam 
Dei  filium  neccssc  cst  Deum  esse.  Nam 


DI  ABBATIS 
et  filios  hominum  homincs,  et  ipsorum 
quoque  animalium  foetus  ex  eodem  cum 
eis  gcnere  esse  nemo  est  qui  dubitet. 
Verumtamcn  ut  nullus  sacrilego  errori 
rcmaneat  locus ;  qui  in  prima  appari- 
tione  verus  homo  et  filius  hominis  est 
declaratus,  et  in  sccunda  verus  nihilo- 
minus  Dei  fiiius;  in  tertia  jam  verus 
Dcus  et  auctor  naturae  probatur,  ad 
cujus  nutum  natura  mutatur.  Nos  crgo, 
dilectissimi ,  Christum  Jcsum  diligamus 
ut  verum  hominem  et  fratrcm  nostrum, 
honoremus  ut  Dci  Filium,  adoremus 
ut  Deum.  Secure  credamus  in  eum, 
secure  credamus  ei  nos  ipsos,  Fratres 
mei,  cui  nec  potestas  decst  salvandi 
nos,  cum  sit  verus  Deus,  et  Dei  filius  : 
nec  bona  voluntas,  cum  sit  tamquam 
unus  ex  nobis  verus  homo ,  et  hominis 
filius.  Quomodo  namque  nobis  erit 
inexorabilis,  propter  quos  factus  est 
similis  nobis  passibilis  ? 

8.  Jam  si  desidcratis  super  his  ap- 
paritionibus  aliquid  ad  aBdificationem 
morum  audire,  illud  attenditc,  quod 
primo  oranium  Christus  appareat  puer 
cum  Yirgine  matre ,  ut  simplicitatem  et 
verecundiam  ante  omnia  qusercndam 
nobis  doceat  esse.  Nam  et  pueris  sim- 
plicitas  naturalis,  et  cognata  virginibus 
verecundia  est.  Omnibus  crgo  nobis  in 
convcrsionis  nostrse  iiiitio  nulla  magis 
virtus  nccessaria  cst,  quam  simplicitas 
humilis ,  et  gravitas  vcrecunda.  In  se- 
cunda  vcro  apparitione  venit  Salvator 
ad  aquas  baplismi ,  non  quidem  lavan- 
dus,  sed  magis  a  Patre  testimonium 
accepturus.  H»  sunt  lacrymse  devotio- 
nis ,  in  quibus  non  indulgentia  pecca- 
torum,  scd  bcneplacitum  quaeritur  Dei 
Patris  :  cum  dcsccndit  in  nos  spiritus 
adoptionis  filiorum ,  testimonium  per- 
hibens  spiritui  nostro,  quod  sumus  filii 
Dei ,  ut  raellifluam  nobis  vocera  de  coelo 
videamur  audire ,  quia  vere  Deus  Pater 
in  nobis  complaccat  sibi.  Ncc  parum 
distat  inter  has  lacrymas  devotionis ,  et 
setatis  utique  jam  virilis;  atque  eas, 
quas  primseva  setas  inter  infantiae  vagi- 
tus  emisit,  lacrymas  utique  poenitcntia? 
et  confcssionis.  Verumtamcn  longe  am- 
plius  utrisquc  praiccllunt  alia;  quwdam, 
lacrymae ,  quibus  ct  infunditur  sapor 


IN  OCTAVA  EPIPHANI^E. 


m 


"vini.  Illas  cnim  lacrymas  vere  in  vinum 
mufari  dixerim,  qux  fratcrnae  compas- 
8ioni§  affcctu  In  fervorc  prodeunt  cari- 


(atis  :  pro  qua  cliam  ad  lioram  tui 
ipsius  immcmor  cssc  sobria  (]uadani 
cbrictate  viderls. 


IX  OCTAVA  EPIPHAlVIiE. 


SERMO 

De  circumcisione,  hcptismo,  et  verho  Domini  ad 
Joannem ,  Sic  decet  nos  implere  omnem  jus- 
titiam. 

i.  PopuLO  durse  ccrvicis  cultellus 
crat  nccessarius,  et  lapideis  cordibus 
mcrito  cultri  lapidci  dcbobantar,  qua- 
libus  a  Jesu  Nave  facta  circumcisio  me- 
moratur.  Noster  autcm  Jcsus,  tamquam 
agnus  mansuetus,  omnem  austcritatem 
abstulit.  Domine,  agnus  cs  cum  lana  ct 
laclc  vcnicns  :  aufcr  a  mc,  obsecro, 
cultcllum  istum.  Durum  cnim  videtur 
etcrudcle ,  parvulo  reccns  nato  cultrum 
lapidcum  adhibere.  Sic  agit  misericors. 
Duritiam  duris  bcne  congruani  servis, 
fiJiis  commutavit  in  mansuetudinem  : 
ut  rubiginem  originalis  peccati,  quam 
vix  cultellus  cradcrc  potcrat,  cx  hoc 
jam  cum  unctione  gratise  facile  lavet 
aqua.  INihil  crgo  mirum,  si  pro  diver- 
sitatc  tcmporum  mutata  sint  Sacra- 
menta,  ut  daretur  utrisque  quod  con- 
gruum  crat  cis.  Ipse  vcro  Christus 
utrumquc  suscepit :  ut  tamquam  lapis 
a.igularis  utrique  paricti  cohacrcret, 
ac  si  duarura  capita  corrigiarum  con- 
sucndo  connectcrct  :  sicut  ct  Pascha 
figuratum  ipsc  complevit,  et  verum 
protinus  inchoavit, 

2.  Scd  ct  proptcrca  voluit  circumcidi, 
ut  ostcndcrct  auctorcm  se  esse  vetcris 
Legis,  sicut  et  Evangclii  :  quoniam  qui 
pcr  seipsum  ait :  Nisi  quis  renatus  fuerit 
ex  aqua  ct  Spiritu  soncfo,  ?Jon  intrabit 
in  regnum  ca;lorum ;  ipse  idem  per  scr- 
vum  suum  prius  dixcrat :  Omiiis  anima, 
cujus  prxputii  caro  circumcisa  non  fuerit, 
pcribil  de  populo  suo.  Quod  si  solum 
baptisma  susccpisset,  videri  poterat  rc- 
fugissccircumcisionem,  tamquam  nihii 
ad  se  pcrtincntcm.  Si  vero  circumcide- 


retur  ct  non  baptizaretur,  quando  mihi 
persuadcri  possct  baptizari,  circumci- 
sionc  rclicta  ?  Nunc  itaquc  post  circum- 
cisionem  baptisma  suscipiens,  illud 
mihi  tcnendura  tradidit,  quod  uUimo 
susccpit. 

3.  Denique  communitatis  amator  et 
commendator,  qui  habitare  facit  unius 
moris  in  domo,  quomodo  coramunita- 
tem  dcsererct,  ct  alios  scandalizaret? 
Sic  enim  scandalizarentur  videntcs  eum 
non  circumcidi,sicut hodie  scandaliza- 
retur  Ecclesia,  si  infanlcjn  videret  noii 
baptizari.  Ncc  solum  communitatis  ek 
unitatis  bonum  commcndare,  sed  hu- 
militatem  voluit  exhibere  :  ut  ligatu- 
ram  vulneratorura  suscipcret,  qui  solus 
erat  absque  vulnere.  Ilinc  enira  Aposto- 
lus  dicit  :  Misit  Deus  Fiiiuni  suum  in 
munduni,  natum  exniuliere,  factum  sub 
lege. 

4.  Verum  ne  quis  forte  diccrct,  quod 
circumcisus  est,  parentes  fccerunt,  par- 
vulus  enim  erat :  jara  triginta  annorum 
ad  baptismum  ipse  perrexit.  Inclinatur 
sub  Baptistae  manibus  caput  treraen- 
dura  potestatibus ,  et  principatibus  ado- 
randura.  Quid  mirum  si  Baptista  con- 
tremuit?  Quis  vcl  ipsa  cogitatione  non 
contremiscat  ?  0  quam  altum  erit  in 
judicio  caput,  quod  raodo  sic  inclina- 
tur  !  ct  vertcx  qui  modo  tam  humilis 
vidctur ,  quam  sublimis  ct  cxcelsus  tunc 
apparebit !  Sine ,  inquit ,  modo  :  sic  enim 
dccet  nos  implcre  omncm  justitiam.  Si- 
quidem  qui  in  plenitudine  temporis 
vcnit,  et  in  quo  habitat  plcnitudo  divi- 
nitatis,  nihil  novit  nisi  plenum.  Nam  et 
lcgem  non  venit  solvere,  sed  implere. 
Kst  autcin  justitia  quajdam  stricta  et 
angusta  valde,  ita  ut  quam  cito  pcdcm 
verteris,  in  pcccati  fovcam  cadas :  nec 
prajponcre  se  aquali,  ncc  sequare  pra?- 


<90  S.  BERNAR 

posito.  Hujus  definitio  cst,  redderc 
unicuique  quod  suum  est.  Altera  latior 
et  araplior  justitia,  nec  ajquarc  se  pari, 
nec  inferiori  prseponerc.  Sicut  enim 
grandis  ct  gravis  cst  supcrbia ,  pra3fcrrc 
se  aequali,  aut  aquare  praelato  :  ita 
magnai  humilitatis  est,  inferiorem  se 
cxhiberc  aquali,  aut  requalem  infc- 
riori.  Maxima  et  plcna  justitia  cst,  sc 
inferiorem  exhibere  etiam  ipsi  infe- 
riori.  Sicut  enim  summa  et  intolerabilis 
supcrbia  est,  superiori  sc  prffiponere  : 
ita  infcriori  se  supponere,  summa  et 
plcna  justitia  est.  Quod  Johannesait, 
■Ecjo  a  le  debeo  haptizari,  de  prima  fuit, 
quia  superiori  se  subdidit :  quod  autem 
Christus  fecit,  de  plcna  justitia  fccit, 
siquidcm  ille  servuli  sui  raanibus  se  in- 
clinavit. 

5.  Videat  nunc  quisque  quera  iraite- 
tur ,  hunc,  an  eum  qui  extollitur  super 
omnc  ([uod  crcditur  Deus ,  aut  quod  co- 
litur.  Studcamus  etnos,  obsccro,  Fra- 
tres ,  adimplere  omnem  justitiam.  Ipsa 
enira  est  via  per  quara  ad  Isetitiam  ve- 


DI  ABBATIS 

nitur.  Nam  la^lilia  prsemium  est,  jus- 
tiiia  vcro  mcritum  ct  raatcria.  Nara  de 
ipsa  justitia  erit  loetitia  nostra ,  quando 
Christus  apparebit  vita  nostra,  ct  nos 
apparcbimus  cum  ipso  in  gloria  :  quo- 
niam  ipsc  cst  qui  factus  cst  nobis  a  Deo 
Patre  justitia.  Beati  vero,  qui  ctiam 
nunc  de  justitia  Isetantur,  et  cxhila- 
rantur  in  conscientiis  suis ,  sugcntcs 
mel  de  petra,  oleumque  dc  saxo  du- 
rissimo.  Nunc  enim  vidctur  laboriosa 
justitia  :  scd  veniet  quando  in  suavi- 
tate  et  jucunditatesine  omnilaborc  de- 
sidcretur  ct  habcatur,  ametur  ct  pcr- 
cipiatur,  quando  fruemur  ipsa  justitia. 
Va3  autcm  his  qui  prsetergrediuntur 
viam,  qui  relicta  justitia,  vanam  et 
transitoriam  lai-titiam  qua^runt.  Cum 
enim  de  transitoriis  quserunt  Isetitiam, 
non  poterit  non  transire,  transcunti- 
bus  his  de  quibus  crat.  Sicut  enim 
lignis  deficicntibus  deficit  ignis,  sic 
mundus  transit  ,  et  concupisccntia 
ejus,  haud  dubium  quin  et  Isetitia 
quoque. 


DOMINICA  PRIMA 

POST  OCTAVAM  EPIPHANIi?^. 


SERMO  I. 

De  miracuto  facto  in  nupltis;  ef  de  eo  quod  Domi- 
nus  ait ,  Et  vos  similes  hominibus  exspectan- 
tibus  dominum  suum,  quando  revertatur 
a  nuptiis. 

l.  In  lectione  sancti  Evangclii ,  Fra- 
tres  ,  hodie  audivimus  ,  quia  Dominus 
noster  ivit  ad  nuptias.  Faciamus  ergo 
quod  alibi  monet ,  et  studeamus  similes 
ficri  hominibus  exspeclantibas  dominmn 
suum,  quando  rcvertalur  a  nuptiis.  Nam 
tencnti  carrucam  in  agro  ,  et  vendenti 
aliquid ,  vel  emcnti  in  foro  ,  non  dici- 
mus  :  Quid  cxspectas  ?  neque  enira  si- 
miles  sunt  exspectantibus.  Ei  vero 
quem  videraus  stare  ante  januara ,  pul- 
sare  crebrius ,  saepius  suspicere  ad  fe- 
ncstras ;  nihil  rairura  si  dicitur  :  Quid 
cxspcctas?   Illi  crgo  sunt  sirailcs  cx- 


spectantibus,  qui  non  surda  aure  audie- 
runt  :  Vacale ,  et  ridetei  quoniam  ego 
sum  Deus.  Veniet  Dorainus  exspecf anti- 
bus  cum  in  vcrilate ,  qualis  erat  qui 
dicit  :  Expectans  exspectan  Dominum. 
Venict  tamquam  revertens  a  nuptiis, 
incbriatus  vino  caritatis  ,  ct  iramcmor 
iniquitatum  nostrarum.  Veniet  non  ex- 
spcctantibus,  tamquam revertens  a  nup- 
tiis,  tamquampotcns  crapulatus  avino. ' 
Vcre  ebrius ,  ct  inimcnior  miscratio- 
num  suarum.  Tunc  enira,  quantum  :id 
illos,  obliviscetur  misereri  Deus.  Vc- 
niet  in  ira  et  indignatione ,  tamquam 
furibundus ;  sed ,  o  Domine ,  ne  in  fu- 
rore  tuo  arguas  me.  Ha;c    raodo  non 
tam  de  prsesentibus  nuptiis  ,  quam  pro 
earum  occasione  sint  dicta. 

2.  Jara  vero  sequaraur  una  cura  Dis- 
cipulis  ad  nupiias  cuntcjn  Domlnum , 


DOMINICA  I  POST  E 
ul  vidcntcs  quod  facturus  cst,  paiitcr 
credamus  cum  illis.  Deftciente  vino  dixit 
MatcrJcsu  adciun  :  Finum  non  Jinhent. 
Coinpassa  est  cniin  eoruin  verccundiae, 
sicut  misericors,  sicut  bcuignissima. 
Quid  de  fonte  pietatis  procederct ,  nisi 
pietas  ?  Quid  ,  inquam ,  mirum ,  si  pie- 
tatem  exhiheut  viscera  pietalis?  Nonne 
qui  pomum  in  manu  sua  tenucrit  dimi- 
dia  die  ,  reliqua  diei  partc  pomi  scrva- 
bitodcrem?  Quantum  igitur  viscera  illa 
Yirtus  pietatis  affecit,  in  quibus  no- 
vcm  mensibus  requievit?  Nam  et  ante 
mcntcm  replevit,  quam  ventrem  :  et 
cum  processit  ex  utero  ,  ab  animo  non 
rcccssit.  Durior  fortasse  et  austerior 
vidcri  posset  responsio  Domini  :  sed 
noverat  illc  cui  loqueretur  ;  et  quis  lo- 
(juerctur,  illa  non  ignorabat.  Denique 
ut  scias  quomodo  rcsponsum  ipsum  ac- 
ceperit ,  aut  quantum  de  Filii  benigni- 
tate  prajsumpserit,  ait  ministris  :  Qnce- 
ciimque  prceccpcrit  vobis,  servate,  et  fa- 
cite. 

3.  Erant  autem  ihi  lapide(2  hydrioi  sex 
jmsitce.  Ilas  nunc  liydrias  purificandis 
vcris  JudxM's  non  littera  ,  sed  spiritu, 
neccsse  habemus  apponere  ,  vel  magis 
appositas  demonstrare.  Quia  enim  non- 
dum  pcrvenit  Ecclesia  ad  perfectam 
purificationem  ,  quando  eam  sibi  Chris- 
tus  exliibebit  gloriosam,  non  liabentem 
maculam,  neque  rugam,  aut  aliquid 
Jiujusmodi;  mullis  interim  purificatio- 
nihus  opus  habet ,  quatenus  sicut  abun- 
danl  peccata,  abundet  et  indulgenlia; 
sicut  multiplicatur  miseria,  sic  et  mi- 
sericordia  :  nisi  quod  noii  sicut  delic- 
tum,  ita  et  donum.  Gratia  cnim  non 
solum  peccata  lavat ,  sed  et  merita  do- 
nat.  Scx  igitur  hydriae  sunt  positae  liis, 
qui  post  baptismum  in  peccata  labun- 
tur  :  de  his  enim  loquimur,  quia  dc  his 
sumus.  Exuimus  tunicam  vctcrcm  : 
sed,  heu!  pejus  reinduimus  eam.  La- 
vimus  pedcs  nostros  :  sed  pejus  inqui- 
navimus  eos.  Sicut  ergo  quod  alius  in- 
quinaverat ,  lavit  alius  :  sic  inquinatos 
a  nobis  lavari  opus  cst  a  nobis.  Alicna 
lavit  aqua  ,  quos  culpa  inquinaverat 
aliena.  Ncc  tamen  sicalienam  dixerim, 
ut  negem  nostram  :  alioquin  nec  inqui- 
narct.  Scd  alicna  cst,  quia  in  Adam 


PIPIIANIAM  SERMO    I.  iOl 

omnes  nescicntes  peccavimus  :  nostra, 
quia  etsi  in  alio ,  nos  tamon  peccavi- 
mus,  et  nobis  justo  Dei  judicio  impu- 
tabatur,  licct  occulto.  Verumtamen,  ut 
jam  non  sit  quod  causcris ,  o  homo; 
contra  inobedientiam  Adae  datur  tibi 
obedientia  Christi ,  ut  si  gratis  venum- 
datus  es,  gratis  etiam  redimaris;  si 
nescicns  in  Adam  periisti ,  nesciens 
vivificeris  in  Christo.  Nescisti  quando 
ad  lignum  vetitum  vetus  Adam  teten- 
dit  manus  noxias  :  nescisti  nihilominus 
({uando  in  ligno  salutifero  innoxias  ma- 
nus  Christus  extendit.  A  primo  homino 
in  te  manavit  macula,  qua  inquinatus 
cs  :  a  Christi  latere  aqua  ,  qua  munda- 
tus  es.  Nunc  jam  inquinatus  propria 
culpa,  propria  nihilominus  aqua  mun- 
(laberis,  ab  illotamen  et  per  illum  , 
quisolus  estpurgationemfaciens  pecca- 
torum. 

4.  Priraa  ergo  hydria  et  prima  pur- 
gatio  in  compunctione  est,  de  qua  legi- 
uuis,  quoniam  in  ciuacvmque  liora  inge- 
inucrit  peccator,  omnium  iniquitatum 
cJHs  non  rccordabor.  Secunda  vcro  con- 
fessio  est.  Omuia  siquidcm  in  confes- 
sione  lavantur.  Tertia,  eleemosynarum 
largitio.  Ilinc  enim  habes  in  Evange- 
lio  :  Date  cleemosynam ,  et  ecce  omnia 
munda  sunt  vobis.  Quarta,  remissio  in- 
juriarum  ,  secundum  quodorantes  dici- 
uius  :  Dimitte  nobis  dehila  nostra,  sicut 
et  nos  dimittimus  debitoribus  nostris. 
Quinta  cst  afflictio  corporis  :  unde  et 
oramus,  ut  mundi  per  abstinentiam, 
Deo  canamus  gloriam.  Sexta  est  ohe- 
(lienlia  prxceptorum,  sicut  audierunt 
Discipuli,  quod  utinam  audire  merea- 
mur  et  nos  :  Fos  mundi  estis  propter 
scrmonem  ,  quem  locutus  sum  vobis.  Ni- 
mirum  quia  non  erant  sicut  lii  quibus 
dicitur  :  Scrmo  nieus  non  capit  in  vobis  : 
sed  in  auditu  verbi  obaudierant  ci.  Ilia 
sunt  sex  hydria}  posita  in  purificatio- 
ncm  nostram ,  quae  vacuae  sunt  et  ple- 
nae  vento  ,  si  pro  inani  gloria  observan- 
tur.  Aqua  rcplcntur,  si  timore  Dei  cus- 
lodiantur  :  quoniam  timor  Domini  fons 
vit;r.  Aqua,  inquam,  timorDomini  est, 
etsi  minus  sapida  ;  sed  optime  refrige- 
rans  animam  noxiis  desidcriis  acstuan- 
tem.  Aqua  cst,  quaj  jacula  inimici  ig- 


192 


S.  BERNARDI  ABDATIS 


nilix  possit.  cxstingaere.  Nam  nec  illud 
dissonat,  quod  aqua  scmpcr  ima  pctit, 
ettimor  ad  ima  cogitationcm  dcducit, 
et  in  infcrioribus  immoratur ,  atquc 
loca  liorrenda  pavida  mente  collustrat , 
juxta  illud  :  Vadam  ad  portas  inlcri. 
Sed  divina  virtute  aqua  mutatur  in 
vinum,  quando  perfecta  caritas  foras 
mittit  timorem. 

5.  Dicuntur  autem  lapidcse  liydrise, 
non  tam  proptcr  duritiam,  quam  prop- 
ter  stabilitatem.  Capientcs  singulce  me- 
tretas  hinas  vel  icrnas.  Duse  mctretae, 
duplex  timor  :  ne  forte  trudi  in  gehen- 
nam,  ne  forte  ab  eBterna  vita  contingat 
cxcludi.  Sedquiade  contingente  futuro 
sunt  ista,  et  blandiri  potest  sibi  anima 
dicens :  Postquam  aliquamdiu  in  volup- 
tatibus  tuis  vixeris ,  ages  poenitcntiam , 
nec  ista  jam  cariturus ,  nec  periturus 
in  illa  :  bonum  est  adhibere  ct  tertium, 
qui  utique  spiritualibus  notus  est,  eo 
utilior,  quo  de  prsesenti  est.  Timent 
enim  qui  noverunt  spiritualem  cibum , 
ne  quando  forte  fraudentur  eo.  Cibo 
siquidem  forti  egentqui  manum  mise- 
runt  ad  fortia.  Vivant  de  paleis  Jilgypti, 
qui  deserviunt  in  operibus  luti  ct  late- 
ris  :  nobis  fortior  cibus^est  necessarius; 
quoniam  nobis  grandis  restat  via,  ut 
ambuleraus  in  fortitudine  cibi  illius. 
Ipse  cst  panis  Angelorum  ,  panisvivus, 
panis  quotidianus.  Hic  est  de  quo  no- 
I)is  promissum  est,  quia  centuplum 
accipiemus  in  hoc  sseculo.  Sicut  enim 
mercenariis  et  quotidianus  cibus  datur 
m  opere ,  et  mcrccs  servatur  in  fine  : 
sic  Dominus  vitam  seternam  in  finc 
rcddet ,  et  interim  centuplum  repro- 
mittit ,  et  exhibet.  Quid  ergo  mirum , 
si  timet  ne  perdat  lianc  gratiam ,  qui 
jam  consecutus  est  eam?  Haec  est  me- 
trcta  tertia ,  quam  sub  disjunctione 
signanter  posuit ,  eo  quod  non  omnium 
sit :  quia  nec  omnibus  centuplum  rcpro- 
missum ,  sed  solis  qui  omnia  relique- 
runt. 

SERMO  II. 

De  spiritualibus  nupliis  in  evangelica  hisloria 
desiynatis. 

4.  In  operibus  Domini,  Fratres ,  ct 
minus  capaces  animos  exterior  consi- 


dcralio  pascit;elqui  magis  exercita- 
tos  habent  scnsus ,  solidiorem  intus 
cibura  inveniunt,  ct  suaviorcm  ,  tam- 
quam  adipem  mcdullamquc  frumenti. 
Sunt  enira  et  exteriori  specie  delecta- 
bilia  ,  ciintcriori  virtute  multo  delec- 
tabiliora  :  quemadmodum  et  ipse  extc- 
rius  quidem  speciosus  erat  forraa  prai 
filiis  hominum,  interius  autem  tam- 
quam  candor  lucis  setcrnaj ,  etiara  ipsis 
supereminens  vultibus  angelorum.  Ap- 
parebat  enim  foris  homo  sine  culpa  , 
caro  sine  peccato  .  agnus  sine  macula. 
Quam  spcciosi  pedes  annuntiantis  pa- 
cem ,  annuntiantis  bona !  sed  multo 
speciosius  et  pretiosius  caput  ejus  : 
quoniam  caput  Christi  Deus.  Delectabi- 
lis  aspectus  hominis,  in  quem  pecca- 
tum  non  cadit,  ct  beati  oculi  qui  vide- 
runt  :  sed  multo  magis  beati  mundo 
corde,  quoniam  ipsi  Deum  videbunt.  De- 
nique  cum  pervcnisset  ad  nucleum , 
testam  jam,Iicet  decoram  vaIde,nou 
rcputabat  Apostolus  dicens  :  Elsi  cogno- 
^>imus  aliquando  Christam  secundum  car- 
nem,  sed  nunc  jani  non  no^^imus.  Nimi- 
rum  qaia  Dorainus  ipse  praedixerat : 
Caro  non  prodest  quicquam ,  spiritus  csl 
qui  vivificat.  Sed  hsec  cst  sapientia , 
quam  loquitur  Paulus  inter  perfcctos , 
non  intercos,  quibus  legimusabeodem 
dictura  :  NiJiil  arbilratus  sum  me  scirc 
intervos,  nisi  Jesum  Christum,  et  hunc 
crucifixum.  Totus  suavis  est ,  totus  sa- 
lubris  est,  totus  dclecfabilis,  totus  de- 
nique  secundum  Sponsse  vocem  deside- 
rabilis.  Sicut  autemin  eo  ostensum  est; 
sic  ct  in  operibus  ejus  reperies.  Nam  et 
superficies  ipsa ,  tanquam  a  foris  consi- 
derata,  decora  est  valde  :  et  si  quis 
fregerit  nucem,  intus  inveniet  quod 
jucundius  sit,  et  multo  amplius  delec- 
tabile.  Non  sic  apud  Patres  veteris  Tes- 
tamenti  reperies.  Nam  in  operibus 
corum  decora  et  delectabilis  est  signi- 
ficalio  mystica  :  ipsa  tamen  si  per  se 
considercntur ,  invenientur  aliquando 
minus  digna ,  ut  sunt  facta  Jacob ,  adul- 
terium  David ,  et  multa  similia.  Pre- 
tiosa  quidem  sunt  fercula,  sed  vasa  non 
adeo  pretiosa.  Et  fortasse  propterca 
dictum  cst ,  Tenebrosa  aqua  in  nubibus 
acris;  quoniam  tcnebrosse  nubes  iliaj 


DOMINICA   I  POST   EPIPHANIAM  SERMO   II. 


495 

pro  omnibus  quae  retribuit  tibi ,  ut  sis 
socia  mensae ,  soci  a  regni ,  socia  denique 
thalami ,  ut  introducat  tc  Rex  in  cubi- 
culum  suum?  Vidc  jam  quid  de  Deo 


f.icrunt:  et  subjunctum  est  deDomino, 
Vra:  fulgorein  coyispeduejiis  nubes  irans- 
icrunt. 

2.  Credo  jani  advertistis  ad  quid  hajc 
dicere  velini.  Audistis  enim  hodie  mira-  tuo  sentias,  vide  quantura  de  eo  prsesu- 
culum  factum  in  nuptiis,initium  utique  mas ,  vide  quibus  brachiis  vicariai  cari- 
signorumDomini :  cujus  et  historia  sa-|  tatis  redamandus  et  araplectendus  sit, 
tis  est  admirabilis ,  et  significatio  am- 1  qui  tanti  te  sestimavit ,  imrao  qui  tanti 
pliusdelcctabilis.Magnum  enim  diviuGe  te  fecit.  Delatere  enim  suotc  reforma- 
majestatis  indiciura  fuit ,  ad  nutura'vit,  quando  propter  te  obdormivit  in 
Domini  aquam  in  vinum  converti  :  sed  cruce  ,  et  somnura  mortis  excepit. 
cst  illa  multo  melior  mutatio  dextera '  Propter  te  a  Deo  patre  exivit,  et  ma- 
Excelsi ,  quam  in  ista  prajllguravit.  |  trem  synagogara  reliquit  :  ut  adhserens 
Omnes  cnira  nos  ad  spiritualcs  nuptias  ei,  unus  cura  eo  spiritus  efficiaris.  Et 
vocati  suraus ,  in  quibus  utique  sponsus  tu  ergo  audi ,  filia ,  et  vide ,  et  considera 
est  Christus  Dominus ;  unde  canimus  in  quanta  sit  erga  te  dignatio  Dei  tui ;  et 
Psalrao  :  Etipse  tamquam  sponsus  proce- ^  obliviscere  populum  tuum.  et  doraum 
dens  de  thalamo  suo.  Sponsa  vero  nos  |  patris  tui.  Desere  carnales  affectus , 
ipsi  sumus,  si  nonvobisvidetur  incre-|Sa?culares  mores  dedisce;  a  prioribus 
dibile  ,  et  omnes  simul  una  sponsa ,  et  vitiis  abstine  ,  consuetudines  noxias 
animre  singulorura  quasi  singula?  spon-  obliviscere.  Quid  enira  putas?  nonne 
sa».  Sedquando  hoc  sentire  poterit  fra-  stat  Angelus  Doraini  qui  secet  te  me- 


diara,  si  forte  (  quod  avertat  ipse)  al- 
terum  admiseris  amatorem? 
4.  Jam  enira  desponsata  es  illi,  jam 


gilitas  nostra  de  Deo  suo ,  quod  eo  af- 
fectu  se  diligat ,  quo  diligitur  sponsa  a 
sponso  ?  Multum  enim  hoec  sponsa 
sponso  suo  inferior  genere  ,  inferior !  nuptiarum  prandium  celebratur ;  nam 
specie  ,  inferior  dignitate.  Attamen  i  ccena  quidem  in  coclo  et  in  aula  seterna 
propter  ^lhiopissam  istam  de  longin- !  paratur.  Verumtamen  numquid  ibi  vi- 
quo  Filius  ffiterni  Regis  advenit,  et  utjnura  deficiet?  Absit.  Inebriabimur  ibi 
sibi  desponsaret  illam ,  etiara  raori  pro  |  ab  ubertate  domus  Dei ,  et  torrente  vo- 
ca  non  timuit.  Moyses  quidem  ^.thio- ;  luptatis  ejus  potabimur.  Paratura  est 
pissara  duxit  uxorera ,  sed  non  potuit '  profecto  illis  nuptiis  fluraen  vini ;  vini , 
jtthiopissaj  mutare  colorem  :  Christus  inquam,  quod  laetificat  cor  :  siquidem 
vero  quam  adamavit  ignobilem  adhuc  flurainis  impetus  laetificat  civitatem 
ot  foedam  ,  gloriosam  sibi  exhibebitl  Dei.  Nunc  autem  quoniam  grandis  no- 
Ecclesiam  ,  non  habentum  maculam ,  bis  restat  via  ,  prandium  quidem  acci- 
ncquc  rugam.  Murrauret  Aaron,  raur-i  piraushic,  etsinon  in  tantacopia,  quod 
muret  et  Maria,  non  nova,  sed  vetus;!  plenitudo  et  satietas  coenae  reservetur 
nonMaterDomini,sedsororMoysi;non  aeterna}.  Hic  ergo  nonnumquara  vinum 


nostra,  inquam,  Maria;  illa  enim  solli- 
cita  esi,  si  quid  forte  deest  in  nuptiis. 
Vos  autem  ,ut  dignum  est,  murmuran- 
tibus  sacerdotibus  ,  murmurante  Syna- 
goga,  toto  affectu  in  gratiarum  actione 
Vcrsamini. 

3.  Unde  enim  tibi ,  o  humana  aniraa, 
unde  tibi  hoc?Unde  tibi  tara  inaesti- 
raabilis  gloria,  ut  ejussponsa  raerearis 
csse,  in  queni  desiderant  Angeli  ipsi 
prospiccre?  Unde  tibi  hoc,  ut  ipse  sit 
sponsus  tuus,  cujus  pulcritudinera  sol 
et  luna  rairantur,  ad  cujus  nutum  uni- 
yersa  mutantur  ?Quid  retribuesDomino 


deficit,  gratia  scilicet  devotionis,  et 
fervor  caritatis.  Quoties  mihi  necesse 
est,  Fratres ,  post  lacrymosas  querimo- 
nias  vestras,  exorare  Matrem  miseri- 
cordiaj,  ut  suggerat  suo  benignissimo 
Filio  ,  quoniam  vinum  non  habeatis? 
Et  ipsa ,  dico  vobis ,  carissimi ,  si  pie  a 
nobis  pulsata  fuerit,  non  deerit  neces- 
sitati  nostrae  :  quoniara  misericors  est , 
et  mater  raisericordiaj.IVarasicompassa 
est  verecundiae  illorum ,  a  quibus  fue- 
rat  invitata  :  multo  raagis  compatietur 
nobis,  si  pie  fuerit  invocata.  Placenl 
enim  illi  nuptia;  nostra?»  etpertineut  aU 


194  S.  BERNAR 

cam  multo  amplius  illls  :  nimirum  dc 
cujus  utero,  tanquam  e  thalamo  suo, 
coelestis  Sponsus  processit. 

5.  Sed  quem  non  moveat,  quod  in 
nuptiis  illis  respondit  Dominus  benig- 
nissimae  ac  sanctissima)  matri  suaj  di- 
cens  :  Quid  mihi ,  el  tibi  est ,  mulier  ? 
Quid  tibi  et  iili  est,  Domine  ?  Nonne 
quod  filio  et  matri  ?  Quid  ad  illam  per- 
tines  quaeris,  cum  tu  sis  benedictus 
fructus  venlris  ejus  immaculati?  Nonne 
ip.sa  est  qua;  salvo  pudore  concepit ,  et 
sine  corruptione  te  peperit  ?  Nonne 
ipsa  est,  in  cujus  utero  novem  mensi- 
bus  moratus  es ,  cujus  virgineis  uberi- 
bus  lactatus  es,  cum  qua  jam  duode- 
cim  annorum  factus  de  Jerusalem  de- 
scendisti ,  et  eras  subditus  illi  ?  Nunc 
ergo  ,  Domine,  quid  molestus  es  illi , 
dicens,  Quid  mihi  et  tibi  ?  Multum  per 
omnem  modum.  Sed  manifeste  jam  vi- 
deo,  quod  non  velut  indignans,  aut 
confundere  volens  virginis  3Iatris  tene- 
ram  verecundiam,  dixeris,  Quid  mihi, 
et  tibi  ?  cum  venientibus  ad  te  juxta 
Matris  prseceptura  ministris,  nihil  cunc- 
tatus  facias  quod  illa  suggcssit.  Ut  quid 
ergo ,  Fratres ,  ut  quid  sic  respondebat 
prius?  Utique  proptcr  nos,ut  convcrsos 
adDominum  jam  non  soUicitet  carna- 
lium  cura  parcntum ,  et  necessitudines 
illse  non  impediantexercitium  spiritua- 
le.  Quamdiucnim  demundo  sumus,  de- 
bitores  nos  constat  esse  parentibus.  At 
postquam  reliquimus  nosmetipsos,  multo 
magis  ab  eorum  sollicitudine  libcri  su- 
mus.  Unde  et  lcgiraus  fratrem  quemdam 
in  eremo  convcrsantcra ,  cura  ad  cum 
carnalis  fratcr  auxilii  gratia  adventas- 
set ,  respondisse ,  ut  adiret  alterum  fra- 
trera  eorura,cura  ille  utique  jam  obiis- 
set.  Cumquc  adrairatus  qui  venerat  re- 
sponderet,  quia  illc  obiit :  eremita  se 
quoque  sirailitcr  obiisse  respondit.  Opti- 
me  ergo  nos  docuit  Dominus,  ne  solliciti 
simus  super  propinquis  carnis  nostrge 
plusquam  religio  postulct,  quando  ipsi 
Matri,  ct  tali  Matri,  respondit :  Quid 
itnihi  et  tibi  est,  mulier  ?  Sic  ct  in  alio 
loco  cum  suggereret  ei  quidam ,  quo- 
niam  foris  staret  cura  fratribus  Doraini, 
quaerens  ei  loqui ,  respondit :  Quce  cst 
mater  mea ,  et  qui  sunt  fratres  mei  ?  Ubi 


DI  ABBATIS 
modo  sunt  qui  tamcarnaliter  et  inanitef 
super  carnalibus  propinquis  suis  solent 
csse  solliciti ,  ac  si  adhuc  viverent  et 
ipsi  cum  cis  ? 

6.  Sed  videamus  jam  quid  sequitur. 
Erant ,  ait  Evangelista  ,  hydrice  sex  pO' 
sitce.  secu7idum puriflcationem  Judceorum, 
Vel  ex  hoc  potes  manifestius  advertere 
non  plenitudinem,  sed  praeparationcm 
nuptiarum  esse,  ubi  nimirum  adhuc 
opus  est  purificatione.  Desponsationia 
ergo  nuptiae  istae  sunt ,  non  copulatio- 
nis.  Absit  enim  ut  credamus  illis  in  nup- 
tiis  fore  vasa  purificationis  :  quando 
gloriosam  sibi  Christus  Ecclesiam  exhi- 
bebit,  non  habentera  maculam,  neque 
rugam,  aut  aliquid  hujusmodi.  Ubi 
enim  non  crit  macula,  quae  purificatio 
.erit  necessaria  ?  Nunc  utique  lavandi 
tempus  est ,  nunc  purificationem  patet 
esse  necessariara,  quando  nemo  mun- 
dus  a  sorde ,  nec  infans  cujus  est  unius 
diei  vita  supcr  terram.  Nunc  abluitur 
sponsa,  nunc  purificatur,ut  in  coelesti- 
bus  illis  nuptiis  sponso  suo  sinc  omni 
macula  prsescntetur.  Quseramus  crgo 
hydrias  scx ,  in  quibus  haec  ablutio  Ju- 
daeorum,  id  est  confitentiura,  purifica- 
tio  fiat.  Nara  si  dixerimus  quia  pecca- 
tura  non habemus ,  nos  ipsos  seducimus, 
et  veritas  in  nobis  non  est,  quae  sola 
liberat ,  sola  salvat ,  sola  lavat.  Quod  si 
confiteamur  pcccata  nostra,  non  dee- 
runt  veris  Judaeis  purificationis  hydriae : 
quoniara  fidelis  est  Deps,  qui  dimittat 
nobis  peccata-i  et  emundet  nos  ab  omni 
iniquitatc. 

7.  Ego  quidera  sex  hydrias,  sexob- 
servantias  arbitror  esse,  quas  ad  puri- 
ficanda  confitentiura  cordasanctiPatres 
instituerc,  et  omnes  illas  (ni  fallor) 
hic  poteriraus  invenire.  Priraa  siqui- 
dera  hydria ,  continentia  est  castitatis , 
qua  diluJtur  quidquid  ante  luxuria  in- 
quinavit.  Secunda  vero  jejuniura  est, 
ut  quod  maculaverat  crapula,  nunc 
abstinentia  mundct.Per  scgnitieraquo- 
que  et  otiositatcm ,  quae  inimica  cst 
animae,  multas  contraximussordescon- 
tra  Dci  sententiam,  in  sudore  vultus 
alicni ,  non  nostri ,  pane  vescentes  : 
propter  hoc  quoque  tcrtia  hydria  nobis 
apponitur,  ut  sordcs  illse  in  labore  ma- 


DOMINICA  l  POST  EP 
ruum  (liluantur.  Sic  et  per  somnolen- 
tiain  caetcraquc  noctium  ettenebrarum 
opcra,  multa  dcliquimus  :  ideo  quoquc 
quarta  hydria  vigiliarum  obscrvantia 
ponitur,  ut  nocte  surgentcs  ad  confi- 
tendum  Domino,  non  bonas  noctes  prse- 
tcrili  tcmporisrcdimamus.  Jam  vero  dc 
lingua  quis  nesciat,  quam  multum  in- 
quinaverit  nos  pcr  vaniloquia  ct  raen- 
dacia,  per  detractiones  et  adulationcs, 
per  verba  malitiae  et  vcrba  jactantiae  ? 
Pro  his  omnibus  necessaria  est  hydria 
quinta,  silcntium  scilicet,cuSTOS  reli- 
GiOMS,  et  in  quo  est  fortitudo  nostra. 
Sexta  quoque  hydria  disciplina  est,  qua 
jion  nostroarbitrio ,  sed  alieno  vivimus, 
ut  deleatur  quicquid  indisciplinate  vi- 
vendo  deliquimus.  Lapidea  sunthsec, 
dura  sunt :  sed  necesse  habemus  in  his 
lavari ,  nisi  forte  volumus  propter  foe- 
ditatesnostrasa  Dominoaccipere  libel- 
lum  rcpudii.  Attamen  ineoquod  dicun- 
tur  lapidca?,  non  solum  duritia,  sed 
multo  melius  soliditas  potcst  intelligi  : 
quoniam  non  lavanthKC,  nisifirma  sta- 
Jjilitate  pcrmanserint. 

8.  Ait  ergo  Dominus  ad  ministros  : 
Jmplele  hydrias  aqaa.  Quid  sibi  istud 
vult,  Domine  ?  Ministri  soliiciti  sunt  de 
vini  pcnuria,  et  tu  dicis  :  Implete  hy- 
drias  aqua.  lUi  de  poculis  cogitant,  et 
f u  prx'cipis  ut  vasa  purificationis  im- 
pleant.  Sic  ommino,  sic  suspiranti  Ja- 
cob  ad  Rachelis  amplexus,  Lia  a  patre 
supponitur.  Nobis,  Fratres,  qui  minis- 
Iri  sumus  ct  scrvi  vcstri,  per  Christum 
ncbis  prx'cipitur  implere  hydrias  aqua, 
quoties  deest  vinum.  Ac  si  dicatur  :  Illi 
devotionem  desidcrant,  vinum  requi- 
runt,  icrvorem  flagitant  :  scd  nondum 
venit  hora  mea  :  implete  hydrias  aqua. 
Quai  est  enim  aqua  sapientiae  salutaris, 
etsi  non  adeo  suavis,  nisi  fons  vitae,  et 
initium  sapientia)  timor  Domiui  ?  Dici- 
tur  crgo  ministris  :  Incutite  metum  ,  ct 
spirilu  timoris  non  tam  vasa,  quam 
corda  rcplete  ;  quia  utad  caritatem  per- 
vcaiant  j  initiandi  sunt  a  timore ,  ut  di- 


IPHANIAM  SERMO  II. 


495 


cantetipsi:^  timore  tuo  concepimus , 
Domine ,  etparturivimus  spiritumsalutis. 
Sed  quomodo  implebuntur  hydria?  ? 
Praedixerat  cnim  Evangelista,  capientes 
singuloe  metretas  binas  vel  ternas.  Quae 
sunt  duae  metretae,  quaevc  tertia  ?  Uti- 
que  duplex  timor  communis,  ct  notus 
omnibus :  at  tertius  quidcm  minus  com- 
munis,  et  minus  notus.  Primus  enim 
timorest,  ne  cruciemur  in  gehenna  : 
secundus,  ne  cxclusi  a  visione  Dci  pri- 
vemur  tam  inacstimabili  gloria  :  tertius 
replet  anlmam  omni  soUicitudine  tirai- 
dara,ne  forte  deseratur  a  gratia. 

9.  Et  quidem  omnis  timor  Domini  ^ 
sicut  aquaexstinguit  ignera ,  sic  exstin- 
guit  peccati  concupiscentiam  :  sed  is 
maxime  cum  ad  omnem  tentationeni 
statim  occurrit, ne  forte contingat  amit- 
tere  gratiam ,  ut  sibi  derelictus  homo 
labatur  quotidie  de  malo  in  pcjus,  de 
peccato  minori  in  graviorem  culpam  : 
quales  utique  raultos  videraus  cura  ia 
sordibussunt,sordescentes  adhuc.  Nam 
adversus  timorem  istum  non  est  unde 
sibi  blandiatur  anima  sive  de  minori 
fortc  quantitate  peccati ,  sive  de  emen- 
datione  futura.  Talibus  enira  blandi- 
mentis  impediuntur  aliquatcnus  duo 
prima  genera  timoris.  Praecipit  crgo 
nobis  Dominus,  ut  hac  aqua  hydrias 
implearaus.  Sunt  enim  aliquando  va- 
cuae,  et  plenae  vento  :  si  quis  tamen 
adeo  insanus  est ,  ut  in  eo  pcr  vanitatis 
studium  illae ,  quas  praediximus ,  obser- 
vantiae  raercede  perpetua  vacuentur, 
ut  sunt  fatuae  virgines ,  in  quarumvasis 
oleum  non  habetur.  Intcrdum  autem 
(  quod  pejus  est)  plenae  quidem  sunt, 
sed  plenae  veneno  ,  quod  est  invidia  , 
murmur ,  rancor  animi ,  et  detractio, 
Proptcrea  ne  forte  subintrent  ista  ,  dum 
vinum  deest,  jubcmur  implere  hydrias 
aqua ;  ut  observcntur  mandata  Domini 
in  limore  :  quaj  tuncmutaturin  vinum, 
cura  tiraor  expellitur  a  caritate ,  et  im- 
plcntur  omnia  fervore  spiritus  et  ju- 
cunda  devotione. 


1". 


IN  SEPTUAGESIIVIA. 


SERHfO   I, 

i,  Magna  mihi  consolatio  est,Fra- 
tres  mei  j  in  verbo  illo  Doraini ,  Qui  ex 
Deo  esl,verha  Dei  aud«7. Proptereaenim 
vos  libenter  auditis,  quia  exDeo  estis. 
Nec  ignoro  quod  alio  in  loco  dicit  Scrip- 
tura :  Ex  ipso ,  et  per  ipsiim,  et  in  ipso 
sunl  omnia,  Sed  multo  aliter  sunt  ex  eo, 
qui  secundum  beati  Johannis  Evange- 
iium,  non  ex  vohmtate  carnis  natisunt , 
sed  ex  Deo.  Unde  et  invenies  ab  eodem 
Johanne  in  Epistola  sua  scriptum  :  Om~ 
nis  qui  natus  est  ex  Deo,  non  peccat,  sed 
generalio  ccelestis  conservat  illum.  Non 
peccat,  inquit,  id  est  non  permanet  in 
peccato  :  quia  conservat  illum ,  utique 
ut  perire  non  possit,  ea  quae  falli  non 
potest  generatiocoelestis.  Sive  non  pec- 
cat,  id  est,  tantumdem  est  ac  si  non 
peccet*,  pro  eo  scilicet  quod  non  impu- 
tatur  ei  peccatum  :  generatio  enim  coe- 
lestis  etiam  in  hac  parte  conservat  il- 
lum.  Sed  generationem  istam  quisenar- 
rabit  ?  Quis  potest  dicere ,  Ego  de  elec- 
tis  sum  ,ego  de  praedestinatis  ad  vitam, 
ego  de  numero  filiorura  ?  Quis  haec, 
inquam,  dicere  potest  ?  reclamante  ni- 
mirum  Scriptura  :  Nescit  homo  si  sit 
dignus  amore,  an  odio.  Certitudinem  uti- 
que    non  habemus  :  sed  spei  fiducia 
consolatur  nos,  ne  dubitationis  hujus 
anxietate  penitus  cruciemur.  Propter 
hoc  data  sunt  signa  quaedam  et  indicia 
manifesta  salutis,   ut  indubitabiie  sit 
eum  esse  de  numero  electorum ,  in  quo 
ea  signa  permanserint.  Propter  hoc , 
inquam,  quos  prsescivit  Deus,  et  prae- 
destinavit  conformesfieriimaginis  Filii 
sui :  ut  quibus  certitudinem  negat  causa 
sollicitudinis,  vel  liduciam  prae«tet  gra- 
.tia  consolationis.  Hoc  enim  est  unde 
seraper  solliciti,  et  in  timore  et  tre- 
more  humiliemur  necesse  est  sub  po- 
tenti  manu  Dei,  quoniam  quales  sumus, 
nosse  possumus  vel  ex  parte  :  quales 
autem  futuri  simus,  id  nosse  penitus 
nobis  impossibile  est.  Itaque  qui  stat. 


videat  ne  cadat :  et  in  ea  forma ,  quae 
salutis  indicium  est  et  arguraentum 
prsedestinationis,  perseveret  atque  pro- 
ficiat. 

2.  Porro  inter  ea  quae  fiduciara  prao- 
stant  et  materiam  spei,  unum  illud  ma- 
'  ximum  est,  de  quo  nunc  coepimus  lo- 
qui  :  Qid  ex  Deo  est ,  verha  Dei  audit, 
Nonnullos  enim  sic  interdum  audientes 
invenies,  acsi  nihilomninoad  eos  per- 
tineant  quae  dicuntur  :  non  intrare  cor 
suum,  non  discutere  mores  suos ,  non 
fogitare,ne  forte  quodaudiunt,  dictum 
sit  propter  eos.  Magis  autem  si  forte 
sermo  Dei  vivus  et  efficax ,  qui  suo ,  et 
non  ejus  qui  loquitur,  arbitrio  fertur 
quocumque  voluerit ;  si ,  inquam ,  mani- 
feste  adversus  vitia  illa  processerit,qui- 
bus  sese  illi  sentiunt  obligatos,  dissi- 
mulant ,  et  avertunt  oculos  cordis,  aut 
qualibet  adinventione  palliant  vitia, 
et  seducunt  miseri  semetipsos.  In  his 
ergo  salutis  signa  non  video ,  magis  au- 
fem  vereor,  ne  forte  propterea  non  au- 
diant  verbura  Dei,  quia  non  sunt  ipsi 
ex  Deo.  In  vobis ,  Fratres ,  (  Deo  gra- 
tias  )  vere  invenio  aures  audiendi :  ni- 
mirura  cura  in  emendatione  vestra  sine 
mora  appareat  fructus  verbi,  sed  etiara 
inter  loquendum,  fateor,  nonnuraquam 
sentire  mihi  videor  fervorem  studii  ves- 
tri.  Eteniraquanto  abundantius  sugitis, 
tanto  araplius  replet  ubera  mea  digna- 
tio  Spiritus  sancti :  et  fanto  copiosius 
datur  quod  propinera  vobis  ,  quanto  ci- 
tius  quod  propinatur  hauritis.  Prop- 
terea  saepiusloquor  vobis,  etiarapraeter 
consuetadinemOrdinisnostri.Scioenim 
quis  dixerit  :  Si  quid  supererogaveris  , 
cum  rediero ,  reddam  tihi, 

3.  Initium  Septuagesimae ,  Fratres, 
hodie  celebratur  ,  cujus  nomen  in  uni- 
versa  Ecclesia  celebre  satis  habetur. 
Jam  vero  dico  vobis,  carissimi,  quia 
plurimum  in  hoc  nomine  compatior 
mihi  ipsi.  Comraovetur  enira  intra  me 
spiritus  meus,  suspirans  nirairura  ad 
patriam  illam  ,in  qua  nec  numerus  est. 


IN  SEPTUAGESIMA  SEniVIO  I. 


197 


nec  mensura,  ncc  pondus.  Quamdiu 
cnira  in  pondere ,  ct  mensura  ,  et  nu- 
mero  univcrsa  corporis  et  animai  bona 
recipio  ?  Quanti  mercenarii  in  domo 
Patris  mei  abundant  panibus,  cgo  au- 
tcm  hic  famc  pcrco  !  Nam  dc  corporali 
cibo  ad  Adam  dictum  est,  ct  pervenit 
usque  ad  me  :  Iii  sudore  vulius  lui  ves- 
ceris  panc  tuo.  Sed  et  cum  laboravero, 
panis  datur  milii  in  pondere,  potus  in 
mcnsura,  pulmcnta  in  numcro.  Et  de 
corporalL  qnidcm  sic.  Quid  vero  de  spi- 
rituali  ?  Utique  antequam  comcdam, 
suspiro  :  atque  utinam  cum  suspiravcro 
ct  flevcro,  vcl  fragmentum  exiguum 
inerear  de  coelesti  convivio ,  et  tam- 
quam  catellus  edara  de  micis,  quse  ca- 
dunt  de  mensa  dominorum  meorum.  0 
Jerusalem  civitas  Regis  magni,  qui  te 
ex  adipe  frumenti  satiat,  et  quam  flu- 
minis  impetus  laetificat !  in  te  nec  pon- 
dus  utique  ,  nec  mensura,  sed  satietas 
cst  et  affluentia  sumraa.  Sed  nec  habes 
miraerum ,  quippe  cujus  participatio 
cjus  in  idipsum.  Ego  vcro  qui  totussum 
in  vicissitudine  et  numero,  quando  ve- 
niam  ad  unam  illam  quam  requiro  ? 
Quando  satiabor  apparcnte  gloria  tua  , 
Domine  ?  Quando  incbriabor  ab  uber- 
tate  domus  tuse ,  et  torrente  voluptatis 
tuae  potabisme?  Nunc  enira  tara  exigua 
sunt  stillicidia  stillantia  super  terrara, 
ut  nec  glutire  quidera  possim  salivam 
ineam. 

U.  Sic  omnino,  sic  verum  est,  Fra- 
tres,  quoniam  modo  omnia  dantur  in 
pondere,  et  mensura,  et  numcro  :  sed 
\eniet  dies  quando  omnia  sunt  cessa- 
tura.  Nam  de  numero  quidem  lcgimus , 
quoniam  sapienlice  illius  non  cst  nume- 
rus.  Et  alio  in  loco  apud  eumdera  Pro- 
phetara  :  Dclectationes  in  dextera  tua 
usquc  in  finem.  Audi  etiam  apud  Apo- 
stolura  pondus  sine  pondere  :  Supra 
modum,  inquit,  in  suhlimitate  ceternum 
f)ondus  glorice.  Audi  pondus  Kternum  : 
sed  attcnde  quia  prajmiserit,  supra  mo- 
dum.  Sic  et  Christum  audio  mensuram 
sine  mensura  promittentem  :  Mensu- 
ram,  inquit ,  confertam,  et  cnagitatam  , 
et  supereffiuenlem.  Sed  quando  venient 
ista  ?  Profecto  in  fine  praescnlis  Scptua- 
g«simaj ,  quod  est  tcmpus  captiyitatis 


nosfra}.  Sic  enim  iegimus  ,  quod  capti- 
vati  a  Babyloniis  filii  Isracl,  terminum 
accepcrunt  annorum  scptuaginta  :  qui- 
bus  transactis  redierunt  in  sua,  cum 
instauratum  est  lemplum ,  et  civitas 
reajdificata.  At  vcro  captivitas  nostra, 
Fratres ,  quando  finictur ,  qua3  tot  annis, 
ab  initio  utiquc  mundi  protcnditur? 
Quando  liberabimur  a  servitute  ista  ? 
Quando  rcstaurabitur  Jerusalem  civitas 
sancta  ?  Utique  complcla  liac  Septuagc- 
sima ,  quae  ex  denario  et  septenario 
constat  propter  decem  mandata  quaa 
accepimus;  et  scptcra  impedimenta, 
quibus  a  mandatorum  obedientia  re- 
tardamur. 

3.  Primum  enim  impedimentum  nos- 
trum  et  occupatio  gravis,  est  ipsa  ne- 
cessitas  hujus  miseri  corporis,  quod 
dum  modo  soranum,  modo  cibum,  modo 
vestera,  caetcraque  similiaquaerit,  haud 
dubium  quin  frequenter  impediat  nos 
ab  exercitio  spirituali.  Secundo  loco 
impediunt  nos  vitia  cordis  :  ut  est  levi- 
tas,  suspicio,  impaticntiae  aut  invidiae 
motus,  laudis  appetitus,  et  similia, 
quae  quotidie  experimur  in  nobis.  Ter- 
tium  et  quartura  impedimentum  accipe 
prospcritatcm  hujus  saeculi  et  adversi- 
tatem.  Sicut  enim  corpus  quod  corrum- 
pitur,  aggravat  animam  ;  sic  deprirait 
etiara  terrenainhabitatio  sensum  multa 
cogitantem.  Utrimque  ergo  cave  a  la- 
queo  tentationis,  et  quaere  armajus- 
titiae  a  dextris  et  a  sinistris.  Quintum 
impedimentum  gravissimum  et  peri- 
culosissimum  ignorantia  nostra  est.  I:\ 
multis  enira  oranino  incertum  habemus 
quid  agere  debeamus:ita  ut  quid  ore- 
mus,  sicut  oportet , nesciamus.  Scxtum 
impcdimentum  est  adversarius  noster, 
qui  tanquam  leo  rugiens  circuit  quae- 
rcns  quera  devoret.  Atque  utinam  in 
istis  sex  tribulationibus  liberaremur, 
ut  vel  in  septima  non  tangeret  nos  ma- 
lum,  nec  apprehenderet  nos  periculum 
in  falsis  fratribus.  Utinam  soli  impugna- 
rcnt  nos  maligni  spiritus  cum  sugges- 
tionibus  suis ,  et  nihil  uocerent  homines 
pcrniciosis  exeraplis  ,  persuasionibus 
importunis ,  sermonibus  adulationis  vel 
dctractionis  ,  atque  aliis  mille  modis. 
Vidctis  certc  quam  necessarium  sit,  ut 


f98  S.    BERNAR 

adversus  haec  septem  pericula,quibus 
impedimur,  septiformis  Spiritus  sancti 
auxiiio  sublevemur.  Pro  his  enim  sep- 
tem  5  quibus  ab  observantia  Decalogi 
retardamur,  in  luctu  poRnitentiae  Sep- 
tuagesima  praesens  agitur.  Unde  et  re- 
ticetur  interim  Jllehiia  solemne  ,  et 
liumange  transgressionis  historia  mise- 
rabilis  ab  exordio  reccnsetur. 


SERj>IO  II. 

De  eo  quod  scriptum  est :  Immisit  Dominas 
soporem  in  Adam. 

i.  Immisit  Dominus  soporem  in  Adam. 
Iramisit  etin  seipsum,  factus  nimirura 
secundus  4dara  :  sed  est  distantia  forte 
Bon  parva.  Ille  enim  soporatus  videtur 
prae  excessu  contemplationis;  Christus 
miserationis  affectu  :  ut  in  illum  sopo- 
rem  immiserit  veritas ,  in  hunc  caritas, 
cum  utraque  sit  Dominus.  Ait  enim 
Johannes  Evangelista  :  Deus  caritas  est, 
etipse  Dominus  :  Egosumvia,  veritas  et 
vita.  Sanesoporera  Christi  solius  carita- 
tis  fuisse  nemo  dubitat,  vel  nomine  te- 
aus  Christianus.  Siquidem  accubuit  ut 
leo,  non  victus  plane  ,  sed  victor,  po- 
testate  propria  ponens  animam,  som- 
nummortisexcipienspropriavoluntate. 
Cseterumqualiset  ille  sopordicendusest 
fuisse  vel  credendus,  quem  Dominus 
immisit  in  Adara ,  in  quo  sine  sensu 
omnino  doloris,  in  mulierera  sedifican- 
dam  costa  sublata  est  de  latere  dor- 
mientis?  Mihi  quidem  nonnisi  incom- 
inutabilis  veritatis  intuitu,  et  abysso 
divinae  sapientiae  corporeis  excedens 
sensibus  obdormisse  videtur  :  quod  ex 
ejus  verbis  vel  maxime  conjici  potest. 
Rediens  nimirum  indicat  quo  abiis&et, 
dum  tanquam  ebrius  de  cella  vinaria 
veniens ,  et  eructans  illud  raagnum  sa- 
cramentum ,  quod  tanto  post  in  Christo 
et  in  Ecclesia  Apostolus  commendavit, 
Hoc  nunc,  inquit ,  os  exossibus  meis.  Et , 
Propter  hoc  relinquet  homo  patrem  et 
.matrem ,  et  adhcerehit  uxori  suce  ,  et 
erunt  duo  in  carne  una.  An  tibi  penitus 
obdormisse  videtur ,  qui  in  hanc  vocem 
excitatus  erupit ,  et  non  raagis  dicere 
potuisse  :  Ego  dormio,  et  cor  meum  vi- 


Dl   ABBATIS 

2.  Verum  id  quidem  slnc  praejudlcla 
dixerim ,  si  cui  forte  aliter  visum  fuerif , 
maxime  si  quid  aliud  inSanctorum  pa- 
ginis  invenitur.  Ncque  enim  commu- 
nem  arbitrorfuisse  soporem,  autnostris 
similera  somnis,  quos  ncc  contempla-' 
tionis  excessus,  nec  miserationis  alTcc- 
tus ,  sed  infirmitatis  defectus  immittit ; 
quos  nec  verilas,  nec  caritas,  sed  ne- 
cessitas  parit.  Grave  siquidem  jugum  su-- 
per  filios  Adam  :  non  autem  in  principio 
super  Adam,  sed  nunc  jara  super  filioa 
ejus.  Quid  non  grave  miseris,  quibus  et 
vivere  labor  est?  quibus  et  (quodpauci 
videntur  advertere,  sentire  penitus ne- 
mo  )  ipse  quoque  sensualitatis  usus  in- 
venitur  oneri,  adeo  ut  nequeat  susti- 
neri,   nisi  alterna  requie  foveamur.? 

.Quid  non  labor,  et  dolor,  et  afflictio 
spiritus  ex  omnibus  quae  sub  sole  sunt, 
quando  et  illud  ei  gravissimum  est , 
quo  potissimum  delectatur,  vegetatio 
scilicet  et  sensificatio  carnis?  Nimirum 
quam  sit  ei  dulce  consortium,  triste 
divortium  manifcstat,  dum  vix  tandem 
avelli  potest ,  dum  corruptio  ipsa  cor- 
porispenitus  intolcrabilis  est  vegctanti. 
Sane  non  simpliciter  corpus,  sed  corpus 
quod  corrumpitur  ,  aggravat  animam  : 
ut  immunem  ab  hoc  gravamine  priml 
parcntis  animam  noveris  exstitisse , 
donec  adhuc  corpus  gererct  incorrup- 
tum.  Nimirum  in  libcrtate  posuit  eum 
Dcus ,  ut  intcr  summa  et  infima  versans , 
et  in  illa  excederet  siqe  difficultate ,  et 
ad  haec  sine-  illecebra  aut  necessitate 
desccndcret :  illa  penetrans  naturali  vi- 
vacitate  et  puritate  mentis,  liaec  aucto- 
ritate  dijudicans  praesidentis.  Denique 
adducta  sunt  animalia  ad  Adam,  ut  vi- 
deret  quid  vdcaret  ea ;  non  ipse  aliqua 
curiositate  ductus  est  ut  videret  ea. 

3.  Non  sic  in  nobis  libera  ratio ,  sed 
undique  ei  luctandura  est.  Sic  enim  et 
ab  infimis  visco  quodam  captiva  tene- 
tur,  et  a  summis  indigna  repellitur  : 
ut  nec  ab  his  sine  dolore  possit  avelli, 
nec  ad  illa  sine  magno  gemitu  vel  raro 
queat  admitti.  Hinc  nempe  vim  faciunt 
qui  quaerunt  animam  meara ,  ut  claraaro 
necesse  sit :  Infelix  ego  homo ,  quis  me 
liberahit  de  corpore  mortis  hujus?  lnd& 
priusquam  comedam  suspiro,  quia  rcg- 


IN  QUADRAGES 

iium  coelorum  vim  patitur,  et  violenti 

rapiunt  illud.  Nihilominus  tamen  et  il- 

lic  unitas,  et  hic  tenenda  divisio  est : 

eicut  et  Adam  soporatus  est  in  contem- 

platione,  et  animalia  nominumimposi- 

tionc   discrevit.   Sic  nimirum,   sic  et 

Ahraham  in  sacrificio,  non  quidem  vo- 

latilia,  sed  animalia  lcgitur  divisisse. 

Et  iMartha  erga  multa  turbatur,  cum 

unum    sit    necessarium.  Necessarium 

plane  unum,  et  maxime  necessarium, 

quoniam  ha;c  pars  optima ;  quse  non  au- 

fcretur.  Cessahit  divisio  cum  venerit 

plenitudo ,  et  erit  totius  sancta^  civitatis 

Jerusalem  participatio  in  idipsum.  In- 

torim  Spiritus  sapientiae  non  modo  uni- 

cus,  sed  et  multiplex  est  :  interiora 

quidem  in  unitate  solidans,  sed  sub  ju- 

dicio  extoriora  distinguens.  Utrumque 

tibi  in  primitivaEcclesia  commendatur, 


IMA   SERMO   I.  i99 

quando  multitudinis  credenlium  cral  cor 
unumj  et  anima  una,  ne  volatilia  scin- 
derentur  :  dividcbatur  autem  singulis 
prout  cuique  opus  erat ,  ut  animalia  seca- 
rentur.  Sit  igitur  ctiam  in  nobis,  caris- 
simi,  unitas  animorum  :  unita  sint 
CORDA  ,  diligendo  unum  ,  quajrendo 
unum,  adhaerendo  uni,  et  idipsum  in- 
vicem  sentiendo.  Sic  nimirum  exterior 
ipsa  divisio  et  evadit  periculum,  et 
scandalum  non  incurrit :  dum  videlicet 
otsi  propria  cuique  tolerantia,  propria 
quoque  nonnumquam  in  terrenis  agen- 
dis  sententia,  sed  et  diversa  interdum 
dona  gratiarum,  nec  membra  omnia 
actum  eumdem  videntur  habere :  unitas 
tamen  interior  et  unanimitas  ipsam 
quoque  raultiplicitatem  colligat  et  con- 
stringat  caritatis  glutino  ,  et  yinculo 
pacis. 


IN   QUADRAGESIMA. 


SERMO  I. 

Quid  sit  ungere  caput ,  et  faciem  lavare. 

l.  HoDiE,  dilectissimi,  sacrum  Qua- 
dragesimse  tempus  ingredimur ,  tcmpus 
militiaj  Christiana.  Non  nobis  singula- 
ris  cst  ha3c  observatio ;  una  omnium  est, 
quicumque  in  eamdem  fidei  conveniunt 
unitatem.  Quidni  commune  sit  Christi 
jcjunium  omnibus  Christianis?  quidni 
Capiit  suum  membra  sequantur  ?  Si  bona 
suscepiinus  ab  hoc  Capite,  mala  autera 
quare  non  sustineamus^  An  respuere 
tristia  voIumus,etcoramunicare  jucun- 
dis?  Si  ita  est,  indignos  nos  Capitis  hu- 
jus  participationc  probamus.  Omne 
enim  quod  patitur  ille,  pro  nobis  est. 
Quod  si  in  opcre  salutis  nostra}  ei  colla- 
borare  pigel,  in  quo  dcinceps  coadju- 
tores  nos  exhibebimus  illi.?  Non  est 
magnum  si  jejunet  cum  Christo,  qui 
sessurusestadmensam  Patris  cum  ipso. 
Non  est  magnum ,  si  compatitur  raein- 
brum  capiti ,  cura  quo  et  glorificandum  j 
est.  Felix  meinbrum,  quod  huic  adha- ,' 


serit  per  omnia  capiti ,  et  sequetur  il- 
lud  quocumque  icrit.  Alioquin  si  forte 
abscindi  separarique  contingat,  prive- 
tur  statim  necesse  est  etiam  spiritu 
vitae.  Quaecuraque  enira  portio  capiti 
non  cohaeret ,  unde  ei  jam  sensus  aut 
vita?  Nec  sane  deeritqui  expositam  oc- 
cupet,  ut  ne  tunc  quidera  sit  absque  ca- 
pite.  Gerrainabit  rursum  radix  amari- 
tudinis ,  vcnenatum  caput  iterura  pul- 
lulabit  :  illud,  inquam,  caput,  quodin 
eocontriveratante  fortis  mulier ,  mater 
Ecclesia.  Dico  autera  quando  per  eam 
regeneratus  est  in  spera  vitaj,  quem 
natura  filium  irae  raater  carnalis  edi- 
derat. 

2.  Videbit  ergo  jam ,  si  fuerit  qui  re- 
velatos  habeat  oculos  cordis,  et  spiri- 
tualiter  intueatur,  horrendura  omnino 
monstrum  ,  corpus  quidem  horainis, 
caput  autera  dajraonis  habens.  Non  so- 
lura  autein,  sed  etiam  eruat  sine  dubio 
novissiraa  hoininis  illius  pejora  priori- 
bus,  cuin  vipcreum  illud  caput,quod 
prius  fuerat  amputatura,  non  absque 
scptein  nequioribus  se  revertatur.  Quis 


200  S.  BERNAR 

nonsolo  contrcmlscat  auditu?  Tollcns 

merabrumChristijfaciammeinbrumdae- 

moniorum?  Abscissusa  corpore  Christi, 

satanse  miser  incorporabor  ?  Sit  procul 

a  nobis  semper  exsecranda  ista  commu- 

tatio,  Fratres  mei.  Mihi  omnino  adhse- 

rere  tibi  bonum  est,  o  Caput  gloriosum 

et  benedictum  in  sa3cula,  in  quod  et 

Angeli  prospicere  concupiscunt.  Sequar 

te  quocumque  ieris :  si  transieris  per 

ignem ,  non  avellar  a  te ;  non  timebo 

mala ,  quoniam  tumecum  es.  Tu  dolores 

meos  portas,  et  pro  me  doles  :  tu  prius 

transis  perangustum  passionis  foramen, 

ut  latum  prajbeas  sequentibus  membris 

ingressum.  Quis  nos  separabit  a  caritate 

Christi?  Ipsa  enim  est,  per  quam  omne 

corpus  per  nexus  et  juncturas  crescit. 

Hoc  glutinura  bonum,  cujus  meminit 

Isaias.  Hsec,  per  quam  bonum  est  et 

jucundum  habitare  fratres  in  unum. 

Hoc  unguentum,  quod  descendit  a  ca- 

pite  in  barbam ,  a  capite  descendit  et 

in  oram  vestiraenti,  ut  ne  minima  qui- 

dem  fimbria  careat  unctione.  In  capite 

siquidem  plenitudo  gratiarum ,  de  qua 

accipimus  omnes;  incapite  universitas 

miserationis,  in  capite  inexhaustus  fons 

pietatisdivinae,  incapite  affluentia  tota 

spiritalis  unguenti,  sicut  scriptum  est: 

Unxit  te  Deus ,  Deus  tuus ,  oleo  lcetitice  prce 

particijnbus  tuis.  Ipsum  tamen,  quod 

tam  copiose  Pater  unxerat  caput ,  Ma- 

ria  quoque  ungere  non  veretur.  Calum- 

niantur  quidem  discipuli  :  sed  respon- 

det  Veritas  pro  ea ,  quod  bonura  opus 

sit  operata. 

•3.  Denique  et  nobis  hodie  quid  prae- 
cipit  in  Evangelio?  Tu,  inquit ,  cttm ye- 
junaveris ,  unge  caput  tuum.  Mira  digna- 
tio!  Spiritus  Domini  super  eum,  eo 
quod  unxerit  eum  ;  et  nihilominus  ta- 
men  evangelizans  pauperibus  ait :  Vnge 
caput  tuum !  Complacet  sibi  Pater  in  Fi- 
lio ,  et  dum  vox  sonat  in  sethere ,  de- 
scendit  Spiritus  in  columba.  Putatis, 
Fratres ,  quia  Christi  baptismo  chrisma 
defuerit?  Manet  Domini  Spiritus  super 
ipsum  :  et  unctura  ab  eo  quis  dubitet? 
Hic  est  Filius  meus  diiectus,  in  quo  mihi 
bene  cotnplacui.  Haec  plane  spiritalis  un- 
guenti  fragrantia  est.  Unxit  Pater  Fi- 
Ijum  prae  participibus  suis ,  in  quo  praj 


DI  ABBATIS 
ca^teris  singulariter  complacct  sibL  Pa- 
ter  enira  diligit  Filium,  afl^ectu  utique 
divino,  et  inexperto  omni  creatur.'». 
Unxit,  inquam,  Patcr  Filium  prae  par- 
ticipibus  suis  ,  accumulans  supereum 
universa  charismata  benignitatis,  man- 
suetudinis,  et  suavitatis,  abundantius 
eum  replens  visceribus  raisericordiae^t 
miserationis.  Unctum  denique  misit 
ad  nos,  quera  nobis  exhibuit  plenum 
gratioe  et  miserationis.  Sic  unctum  a 
Patre  est  Caput  nostrum ,  et  nihilomi- 
nusungi  postulat  et  a  nobis.  Cumjejuna- 
veris,  inquit,  ungc  caput  tuum.  Itane 
aquam  petit  a  rivulo  fons  indeficiens? 
Petit  sine  dubio,  aut  certe  repetit  ma- 
gis.  Ad  fontem  enim  unde  exeunt ,  flu- 
mina  revertuntur,  ut  iterura  fluant. 

4.  Non  vero  ,  ut  minus  habens,  quod 
dederat  Christus  repetit :  sed  ne  tibi 
pereat  quicquid  ad  eum  referre  volue- 
ris.  Siquidem  etiara  fluminic  aqua ,  si 
stare  coeperit,  et  ipsa  putrescet,  et 
inundatione  facta  superveniens  repelle- 
tur.  Sic  PLANE,  sic  gratiarum  cessat 
decursus,  ubi  recursus  non  fuerit :  nec 
modo  nihil  augetur  ingrato ,  sed  et  quod 
acceperat  vertitur  ei  in  perniciem.  Fi- 
delis  autera  in  modico  censetur  dignus 
munere  ampliori.  Unge  igitur  caput 
tuum ,  refundens  in  eum  qui  supra  te 
est ,  quicquid  in  te  est  devotionis ,  quic- 
quid  delectationis ,  quicquid  affectionis. 
Unge  igitur  caput  tuum ,  ut  si  qua  in  te 
est  gratia,  referatur  ad  ipsum  :  nec 
tuam  quscras^loriara  ,*sed  ipsius.  Ungit 
enira  Christura ,  qui  bonus  ejus  odor  est 
in  orani  loco.  Meraento  sane  adversus 
hypocritas  hunc  processisse  sermonera. 
Nolite ,  inquit ,  fieri  sicut  hypocritoB 
tristes.  Nonomnimodam  nobistristitiam 
interdicit,  sed  quse  in  facie  est  coram 
hominibus.  Alioquin,  cor  sapientis  ubi 
tristitia :  et  Paulum  quoque  discipulos 
contristasse  non  piget ,  pro  eo  quod  con- 
tristati  sunt  ad  salutem.  Non  est  talis 
tristitia  hypocritarura  :  non  in  corde, 
sed  in  facie  est.  Exterrainant  enim  fa- 
cies  suas. 

5.  Nota  proinde  quod  non  dixerit, 
Nolite  esse  sicut  hypocritsetristes :  sed , 
nolite  fieri,  hoc  est  fingi.  Sic  quippe 
vulgo  dicitur  :  Tristem  se  facit;  aui. 


IN  QUADIVAGESIMA  SEIIMO  II. 


201 


magniflcat  so;  et,  Qui  beatificat  te,  in 
crrorem  te  adducit;  et  similia,  quae  si- 
mulationis  sunt,  non  veritatis.  Tu  au- 
temcumjejunaveris  3  unge  caput  tuum,  et 
facicm  tuam  lava.  Exterminant  illi  fa- 
ciera,  tu  autem  lavare  juberis.  Est  au- 
tem  facics ,  quae  in  facie  est  convcrsatio. 
Hanc  (idelis  Christi  servus  lavat,  ne 
quod  offendiculum  preebeat  intuenti : 
hypocrita  magis  cxterminat,  dum  sin- 
gularia  magis  et  inusitata  sectatur.  Sed 
nec  caput  ungit,  cujus  affectio  elonga- 
tur  a  Christo ,  et  vanis  favoribus  delec- 
tatur.  Ungitpotius  semetipsum,  ut  pro- 
priac  fragrantiam  opinionis  rcspcrgat. 
Aut  certe  quia  manifestum  est  non  esse 
caput  liypocritae  Christum  :  nec  suum 
tamen  qualecumque  caput  ungere  po- 
test,  cujus  mens  non  propriaj  testimo- 


ungat.  Est  autcm  caput  isfud ,  hicns  in- 
terior,  quae  tunc  ungilur  in  jejunio, 
cum  spiritualiter  dclectatur  in  eo.  An 
vero  tibi  novum  videtur ,  ut  dicamua 
caput  ungi  jcjunio  ?  Ego  plus  dico  j 
ctiam  impinguatur.  Numquamne  lcgistl 
quod  scriptum  cst,  Vt  alat  eos  in  famel 
Est  ergo  jcjunium  corporis ,  capitia 
unctio ;  ct  carnis  incdia,  refectio  cordis. 
Quidni  dixcrim  unctioncm ,  qua3  et  me- 
detur  vulneribus,  et  exaspcratas  con- 
scientias  lenit?  Emat  igitur  hypocrita 
jejunio  suo  oleum  peccatoris  :  ego 
meum  interim  non  vendojejunium,  et 
ipsura  mihi  olcumest  quo  ungar.  JJnge^ 
inquit,  caput  tuum,  ne  quid  forte  mur- 
muris  aut  impatientiae  subeat.  Non  so- 
lum  autem ,  sed  et  gloriare  in  tribula-^ 
tione,  sicut  ait  Apostolus.  Gloriare,  in- 


nio  conscientiae,  sed  adulationibus  dc- 1  quam,  scdabsque  omnistudio  vanitatis, 

ut  sit  etiam  facies  munda  ab  oleo  pec- 
catoris. 


mulcetur.  Date  nohis,  aiunt  fatuae  vir- 
gines,  de  oleo  vestro.  Cur  hoc?  Quia  in 
vasis  suis  oleum  non  habent.  Sednon  est 
prudentium  hujuscemodi  oleura  dare. 
Quod  cnim  sibi  fieri  nolunt,  quando 
ipsa}facicntaliis?AudiveroProphetam, 
cui  inccrta  ctocculta  sapicntise  suse  re- 
vclaverat  Deus.  Oleum ,  inquit ,  peccato- 
ris  no7i  impitignct  caput  meum.  Emunt 
olcum  istud  hypocritae,  sicut  ait  Domi- 
nus  :  Amen  dico  vohis,  receperunt  mer- 
ccdcm  suam.  Exterminant  enim  facies 
mas  ,  ut  appareant  jejunantes.  Vidcs 
quam  brevi  scrmone  hypocritas  et  sin- 
gularitatis  notat,  et  arguit  vanitatis. 
Yidc  etiam  quam  paucis  et  coram  Deo 
Kuadcat  bona ,  ct  coram  hominibus  pro- 
Videre.  Unge  caput  tuum ,  et  faciem  tuam 
Java  :  hoc  cst ,  sic  te  irrcprchensibilcm 
foris  exhibc,ut  divinam  tibi  conciliare 
studcas  gratiam  :  ct  ante  oculos  huma- 
nos  non  propriam  qua^ras  gloriam ,  sed 
auctoris. 

6.  Potest  tamen  et  alio  modo  lota  fa- 
Clcs,  conscientia  pura ;  et  unctum  caput 
intclligi  mens  dcvota.  Quod  si  id  pro- 
Las,  adversus  duplex  vitium,  quod 
maxime  solcnt  appetere  jejunantcs  , 
hxc  duo  vcrba  ablutionis  et  unctionis 
dicta  videntur.  Alius  enim  jejunat  stu- 
dio  vanitatis,  et  huic  dicitur,  Facicm 
tmmlava.  Aliusjejunatcum  impaticntia 
ct  rancorc,  et  Iniic  opus  ost  ut  caput 


SERMO  II. 

Quomodo  debeamus  converti  ad  Dominum. 

•i.  CoNVERTiMiNi  ad  mc  in  toto  corde 
vestro ,  in  jejunio ,  et  fletu ,  ct  planctu  :  et 
scindite  corda  vestra,  ct  non  vestimenta 
vestra,   ait  Dominus  omnipotcns.  Quid 
sibi  vult,  dilectissimi ,  quod  praecipit 
Dominus  ,  ut  convcrtamur  ad  eum  ? 
Ubique  enim  est;  et  replet  orania,  et 
nihilominus  complectitur  universa.  Quo 
me  vertam ,  ut  convertar  ad  te ,  Do- 
mine    Deus   meus?   Si   ascendero    in 
coelum ,  tu  illic  es  :  si  descendero  in 
infernum,  ades.  Quid  jubcs?  quo  con- 
vertar  ad  te?  Supra ,  an  infra?  ad  dexte- 
ram ,  an  ad  sinistram?  Consilium  istud 
est,  Fratrcs  mci :  secretura  est,  quod 
solis  credatur  araicis.  Mystcrium  regni 
Dei  est :  Apostolis  rcvelatur  in  aure, 
nam  turbis  nihil  dicitur  absque  para- 
bola.  Nisi  cowersi  fueritis^  iuquit,  et 
efficiamini  sicut  parndus  iste,  non  intra- 
bitis  in  regnum  ceelorum.  Agnosce  plane 
quo  velit  ut  convertamur.  Ad  Parvulum 
converli  necesse  est ,  ut  discamusab  eo, 
quia  mitis  estet  humilis  corde  :  ad  hoc 
siquidem  parvulus  datus  estnobis.Sane 
idem  et  magnus  est,  scd  in  civitate  Do- 
mini ,  cui  et  dicitur  :  Exsutta  et  lauda 


202  S.   BERNAR 

hahitath  Slon ,  quia  magnus  in  medio  tui 
sanctus  Israel.  Quidtuinflaris,  o  homo? 
Quid  extolleris  sine  causa?  quid  alta 
sapis ,  et  oculi  tui  omne  sublime  vident, 
quod  tibi  noncedet  in  bonum  ?  Subli- 
mis  quidem  Dominus ,  sed  non  ita  pro- 
])onitur  tibi :  laudabilis  magnitudo  il- 
lius,  non  etiam  imitabilis.  Elevata  est 
magniflcentia  illius,  et  non  poteris  ad 
eam  :  nec  si  te  ruperis  ,  apprehcndes. 
Accedet ,  inquit,  homo  ad  cor  altum,  et 
exaltabitur  Deus.  Excelsus  siquidem 
Dominus  et  humilia  respicit,  et  alta  a 
longe  cognoscit.  Humiliare,  et  appre- 
hendisti.  Hsec  plane  lex  pietatis ,  et 
propter  hanc  legem  sustinui  te,  Do- 
mine.  Si  forte  sublimitatis  esset  via 
proposita,  et  illic  iter  quo  ostenderetur 
salutare  Dei,  quanta  facerent  homines 
ut  exaltarentur?  Quam  crudeliter  invi- 
cem  sternerent ,  invicem  conculcarent ! 
Quam  impudenter  reperent,  manibus- 
que  et  pedibus  conarentur  in  altum ,  ut 
imponerent  sese  homines  super  capita 
aliena!  Et  certe  qui  contendit  super- 
gredi  proximos,  multas  inveniet  diffi- 
cultates  ,  multos  habebit  a;mulos  ,  mul- 
tos  patietur  contradictores,  ascendentes 
equidem  ex  adverso  :  nihil  vero  faci- 
lius  estvolenti ,  quam  humiliare  seraet- 
ipsum.  Hoc  verbum  est,  dilectissimi, 
quod  omnino  nos  reddit  inexcusabiles , 
ut  ne  tenue  quidem  nobis  velaraen 
praetendere  liceat. 

2.  Sed  jam  ad  hunc  Parvulum,  ad 
mansuetudinis,  et  humilitatis  Magis- 
Irum  quonam  modo  converti  necesse 
t:t,  videamus.  Convertimini ,  inquit, 
(id  me  in  toto  corde  vestro,  Fralres ,  si 
dixisset,  Convertimini ,  nihil  addens; 
essetnobis  forsitanliberurarespondere : 
Factum  est,  jam  aliud  propone  manda- 
tum.  Nuncautem  spiritualis  (utaudio) 
conversionis  nos  admonet,  quae  non 
una  die  perflcitur  :  utinam  vel  in  omni 
vita  5  qua  degimus  in  hoc  corpore, 
valeat  consummari.  Corporis  nam- 
que  conversio,  si  sola  fuerit,  nulla 
erit.  Forma  siquidem  conversionis  est 
ista ,  non  veritas ,  vacuam  virtute  ge- 
vens  speciera  pietatis.  Miser  homo,  qui 
totus  pergens  in  ea  quae  foris  sunt ,  et 
ignarus   interiorura    suorum,    putans 


DI  ABBATIS 

aliquld  se  esse,  cum  nihil  sit,  ipse  sa 
seducit!  Sicut  aqua  effusus  sum,  ait 
Psalmista  in  persona  hominis  hujuscc- 
modi ,  et  dispersa  sunt  omyiia  ossa  mea, 
Et  aliusquidam  Propheta :  Comederunt , 
inquit,  alieni  robur  ejus ,  et  ignoravit. 
Exteriorera  quippe  superficiem  intuens, 
salva  sibi  omnia  suspicatur,  non  sen- 
tiens  vermem  occultum,  qui  interiora 
corrodit.  Manet  tonsura,  vestis  necdura 
mutata  est,  jejuniorum  regula  custodi- 
tur,  statutis  psallitur  horis;  sed  cor 
longe  est  a  me ,  dicit  Dominus. 

3.  Attende  solerter  quiddiligas,qui(J 
metuas ;  unde  gaudeas ,  aut  contristeris: 
etsubhabitu  religionis  animura  saecu- 
larem,  sub  pannis  conversionis  inve- 
nies  cor  perversum.  Totum  enim  cor  in 
his  quatuor  affectionlbus  est  :  et  de  his 
accipiendura  puto  quod  dicitur ,  ut  in 
toto  corde  tuo  convertaris  ad  Dorainura. 
Convertatur  proinde  araor  tuus  :  ut 
nihil  oranino  diligas  nisi  ipsum,  aut 
certe  propter  ipsum.  Convertatur  etiam 
ad  ipsum  timor  tuus :  quia  perversus  est 
timor  oranis,  quo  metuis  aliquid  prae- 
ter  eura,  aut  non  propter  eura.  Sic  et 
gaudiura  tuura,  et  tristitia  tua  sequo 
convertantur  ad  ipsum.  Hoc  autem  ita 
flet,  si  non  nisi  secundum  eum  doleas, 
aut  Iseteris.  Quid  enim  perversum  ma- 
gis ,  quam  Isetari  cum  male  feceris ,  et 
in  rebus  pessimis  exsultare?  Sed  et  ea 
quoque  quae  secundum  carnem  est  tris- 
titia,  mortem  operatur.  Si  pro  tuo  sive 
proximi  peccato  doles,  bene  facis,  et 
Iiaec  tristitia  est  ad  salutem.  Si  gaudeas 
ad  munera  gratiae ,  hoc  gaudium  sanc- 
tum  est,  et  securum  gaudium  in  Spiri^ 
tu  sancto.  Debes  et  in  dilectione  Christi 
fraternis  congaudere  prosperitatibus, 
et  adversitatibus  condoiere  ,  sicutscrip- 
tum  est  :  Gaudere  cum  gaudentibus, 
flere  cum  flentibus. 

4.  Verum  ne  ipsa  corporalis  quidem 
est  parvipendenda  conversio ,  quia  spi- 
ritualis  Imjus  adminiculura  noscitur 
esse  non  parvum.  Inde  est  quod  in  hoc 
loco  Dominus  cum  dixisset .  in  toto  corde^ 
adj  unxit  protinus ,  in  jejunio :  quod  uti- 
que  corporis  est.  Volo  tamen  vos  ad- 
monitos  esse  Fratres  meos,  observan- 
dum  illud  non  ab  escis  tantum ,  sed  ab 


IN  QUADRAGES 
omnlbus  illeccbris  carnis,  ct  universa 
torporis  voluptate;  immo  vcro  jeju- 
nandum  est  longe  amplius  a  vitiis, 
quam  a  cibis.  Sed  est  panis  a  quo  vos 
jejunare  nolo,ne  forte  deficiatis  in  via: 
et  si  nescitis,  panem  dico  lacrymarum. 
Sequitur  enim  :  m  je/u»u'o,  et  /letu,  ct 
planctu.  Exigit  enim  planctum  a  nobis 
poenitentia  prceteritae  convcrsationis  : 
exigit  fletum  desiderium  futurae  beati- 
tudinis..Fac<tc  sunt  milii  lacrynioe  mece 
pancs  dic-  ac  nocte ,  ait  Prophcta,  cum 
dicitur  mihi  quolidie,  Ubi  est  Deus  tuus? 
Parum  ei  placet  hujus  vitae  novitas, 
qui  necdum  vetera  plangit,  necdum 
plangit  admissa  peccata ,  necdum  plan- 
git  tempus  amissum.  Si  non  plangis, 
plane  non  sentis  animaj  vulncra,  con- 
scicntiae  loesionem.  Sed  nec  futura  satis 
gaudia  concupiscis ,  si  non  quotidie  pos- 
tulas  ea  cum  lacryniis  :  minus  tibi  nota 
sunt,si  non  renuit  consolari  anima  tua, 
donec  veniant. 

5.  Addit  dcinde  Propheta :  Et  scindite 
corda  vestra,  ct  non  vestimenta  vestra, 
Quibus  verbis  manifeste  prior  ille  po- 
pulus  Judxorum  et  duritiae  cordis,  et 
van.-E  superstitionis  arguitur.  Crcbra  si- 
quidcm  apud  cos  scissio  vestium,  sed 
uon  cordiumesse  solebat.Quando  enim 
scinderentur  corda  lapidea ,  quae  non  po- 
terantncc  circumcidi?  Scmdi/e,  inquit, 
cordavestra,  et  non  vestimenta  vestra. 
Quis  in  vobis  est,  c\ijus  voluntas  circa 
«num  aliquid  solet  obstinatior  inveniri  ? 
Scindat  cor  suum  gladio  spiritus,  quod 
est  vcrbum  Dei  :  scindat  illud,  et  in 
laultas  minutias  festinet  dispertiri. 
Alioquin  non  cst  converti  ad  Dominum 
in  toto  corde  ,  nisi  scisso  corde.  Donec 
enim  illam  unam  accipias  in  Jerusalem , 
cujus  est  participatio  in  idipsum ,  multa 
interim  tibi  pra;cipiuntur;  et  si  in  uno 
oifenderis,  factus  es  omnium  reus.  Spi- 
rilus  Domini  multiplex ,  ait  Sapiens, 
nec  potes  sequi  multiplicem  sine  muiti- 
plici  scissione.  Audi  dcniquc  homincm , 
quem  secundum  cor  suum  invenerat 
Dcus.  Paralum ,  inquit ,  cor  meum,  Deus, 
paratum  cor  meum.  Paratum  ad  adversa , 
paratum  ad  prospera  :  paratum  ad  hu- 
milia,  paratum  ad  sublimia;  paratum 
nd  universa   quajcuraque  prDecepcris. 


IMA   SERMO  III.  205 

Vis  pastorem  ovium  facere?  Yis  cousli- 
tuere  regem  populorum?  Paratum  cor 
meum,  Deus,paratum  cormeum.  Quis 
•ut  David  fidclis  ingrediens,  et  cgre- 
diens,  et  pergens  ad  imperium  regis? 
Et  dicebat  de  peccatoribus :  Coaj/uio- 
tum  cst  sicut  lac  cor  corum,ego  vero 
legem  tuam  meditatus  sum.  Inde  enim 
cordis  duritia,  inde  mentis  obstinatio, 
quiameditatur  quis  non  legem  Domini , 
scd  propriam  voluntatem. 

6.  Scindamus  ilaque  corda  nostra, 
dilectissimi ,  quatenus  integra  proinde 
vestimenta  servcmus.  Yestes  enim  nos- 
Irse  virtutes  sunt.  Bona  vcstis ,  caritas ; 
bona  vestis,  obedientia  cst.  Beatus  qui 
custodit  vestimenta  hsec,  at  non  am- 
bulet  nudus.  Denique  beali  quorum  tcc- 
ta  suntpeccata  :  et,  Caritas  operit  mul' 
litudincm  peccatorum.  Scindamus  corda , 
sicut  praedictum  est,  ut  haec  vestimen- 
ta  integra  servemus  ,  quemadmodum 
integra  servata  est  tunica  Salvatoris. 
Nec  modo  integram  servat  vestem  scis- 
sio  cordis ,  sed  et  talarem  eam  facit  et 
polymitam ,  qualera  a  sancto  Patriarcha 
Jacob  accepit  filius,  qui  prse  caeteris 
amabatur.  Hinc  nempe  virtutum  per- 
severantia,  hinc  conversationis  pulcrae 
discolor  unitas.  Hinc  illa  est  gloria  Re- 
gis  filiae  in  fimbriis  aureis,circumamic- 
ta  varietatibus.  Potest  tamen  et  aliter 
liaec  scissio  cordis  intelligi ,  ut  si  qui- 
dem  pravum  fuerit,  scindatur  ad  com- 
punctionera  :  si  durum ,  ad  compassio- 
nem.  Quidni  scindatur  ulcus,  utsanies 
cffluat?  Quidni  scindatur  cor,  ut  vis^ 
coribus  effluat  pietatis?  Utilis  prorsus 
utraque  scissio,  ut  nec  clausum  lateat 
peccati  virus  in  corde,  nec  indigenti 
proximo  claudamus  viscera  misericor-! 
diae  :  ut  et  ipsi  consequamur  raisericor- 
diara  a  Doraino  nostro  Jesu  Christo,  qul 
est  super  oninia  Deus  Lenedictus  ii) 
saecula   amen. 

SERMO  III. 

De  jejunio  Quadragesimae, 

\.  RoGO  vos ,  dilcctissimi ,  tota  devcv^ 
tione  suscipite  Quadragesimale  Jeju- 
nium  ,  quod  non  sola  abstinentia  com- 
mcndat ,  sed  multo  magis  sacraracntum. 


2(y»  S.  BEnNAR 

Nam  sidevotc  usque  modo  jejunavimus , 
iitiqae  sancto  lioc  tempore  jejunandum 
iiobis  est  multo  devotius.  Si  quid  enim 
additur  ad  solitum  abstinentiae  modum , 
numquid  non  valde  indignum  est,  ut 
iiobis  onerosum  sit  quod  Ecclesia  portat 
universa  nobiscum?  Hactenus  usque  ad 
nonam  jejunavimus  soli  :  nunc  usque 
ad  vesperam  jejunabunt  nobiscum  pa- 
riter  universi,  reges  et  principes,  cle- 
rus  et  populus,  nobiles  et  ignobiles, 
simul  m  unum  dives  et  pauper.  Haec 
idcirco  dixerim,  Fratres,  ne  quis  forte 
turbetur  a  pusillaniraitate  spiritus,  et 
jejunium  pra^sens  minori  devotione 
suscipiat,  dum  se  fortassis  meminerit 
prioris  quoque  jejunii  pondus  satis  dif- 
ficile  tolerasse.  Hoc  enim  quantum  po- 
test  laborat  adversarius  noster ,  ut  ho- 
locaustum  nostrum  devotionis  pingue- 
dine  vacuetur ,  ut  et  minus  acceptum 
sit  Deo,  et  conscientia  nostra  in  spiri- 
tuali  gaudio  minus  exhilaretur  :  sicque 
de  pusillanimitate  tolerantise,  etiam 
conscientiae  pusillanimitas  generetur. 
Cujus  astutias  non  iguorantes,  tota, 
obsecro,  adversus  eum  sollicitudine 
vigilemus  :  et  quia  hilarem  datoreni 
diligit  Deus,  et  ipsa  quoque  conscien- 
tia  nostra  ampliori  exinde  fiducia  sub- 
levatur;  ut  devotiora  sint  nostra  jeju- 
nia,  sollicite  nobis  totius  Ecclesiae  pro- 
ponamus  exempla. 

2.  Sed  quid  de  his  loquor,  quosha- 
bemus  in  hac  jejunii  observatione  con- 
sortes?quasi  non  multo  excellentiores 
habeamus  in  ea  duces ,  immo  et  conse- 
cratores.  Quanta  devotione  suscipien- 
dum  est  nobis,  quod  a  sancto  Moyse 
tamquam  hsereditario  jure  traditur, 
cui  speciali  prse  caeteris  Prophetis  pr?e- 
rogativa,  facie  ad  faciem  Dominus  lo- 
quebatur?  Quanto  fervore  amplecten- 
dum  est,  quod  Elias  ille  coramendat, 
igneo  curru  raptus  in  coelum  ?  Ecce  enira 
quam  multa  millia  a  diebus  illis  gene- 
ralis  conditio  mortis  invasit :  Elias  ta- 
men  usque  adhuc  conservante  Domino 
manus  ejus  evasit.  Jam  vero  si  com- 
mendant  jejunium  praesens  Moyses  et 
Elias,  quamvis  magni,tamen  conservi 
nostri ;  quantum  comraendat  illud  Jesus 
Dominus  nost^r,  qui  et  ipse  diobus  to- 


DI  ABBATIS 

tidem  jejunavit?  Qualis  ille  est,non 
dicara  monachus,  sed  Christianus,  qui 
rainus  devote  jejunium  suscipit,  quod 
ei  tradidit  ipse  Christus?  Denique  tanto 
devotius  iraitandum  nobis  est,  dilectis- 
simi,  Christi  jejunantis  exemplum, 
quanto  certius  est  propter  nos  eum  je- 
junasse ,  non  propter  seipsum. 

5.  Jejunemus  ergo,  carissimi,  et  de- 
vote  jejunemus  sancto  hoc  Quadragesi- 
race  tempore  :  ita  sane  ut  noverimus 
quadragesimara  nostram  non  solos  qua- 
draginta  dies  hahere.  Continuanda  enira 
nobis  est  quadragesima  cunctis  diebus 
raiserae  hujus  vitae,  dura  per  auxilium 
gratiae  (quse  in  quatuorEvangeliiscora- 
raendatur)necesseestnosdecalogurale- 
gis  iraplere.  Errant  plane  qui  paucissi- 
mos  dies  istos  ad  poenitentiam  sufficere 
credunt,  cum  certum  sit  totum  vita3 
hujus  tempus  non  nisi  ad  poenitentiam 
institutum.  Quoerite  Dominum ,  aitVro- 
pheta,  non  solum  quadraginta  diehus, 
sed  dum  inveniri  potest ;  invocate  eum, 
dum  j)rope  est.  Neque  enim  tunc  erit 
invocandi  tempus ,  quando  nemini  pro- 
ximus  erit  Deus;  sed  aliisquidem  prae- 
sens ,  aliis  vero  nimis  valde  remotus. 
Interim  sane  ex  eo  quod  proximus  di- 
citur,  m-anifestum  est  quod  nondum 
habetur  :  sed  tamen  haheri,  et  inveniri 
facile  potest.  Quis  tibi  videtur  proximus 
fuisse  illij  qui  incidit  in  latrones?Uti- 
]  que  qui  fecit  cum  eo  misericordiam. 
Ergo  quia  toto  hoc  terapore  misericor- 
diae  proxiinus  est ,  quserite  Dominum  , 
carissimi ,  dura  inveniri  potest ,  invo- 
cate  cura  dura  prope  est. 

4.  Verurataraen  praesenti  Quadrage- 

sima  majore  nobis  est  fervore  quaeren- 

dus ,  quae  non  solum  pars,  sed  et  sacra- 

mentum    est    totius    temporis   hujus. 

Propterea  si  forte  diebus  caeteris  studia 

nostra  aliquatenus  intepuerant ,  dignum 

\  est  ut  nunc  in  fervore  spiritus  recales- 

;  cant.  Quodsi  gula  sola  peccavit,  sola 

quoque  jejunet,  et  sufficit.  Si  vero  pec- 

caverunt  et  membra  caetera ,  cur  non 

jejunent  et  ipsa?  Jejunet  ergo  oculus, 

'  qui  depraidatus  est  animam  :  jejunet 

auris,  jejunet  lingua,  jejunet  manus, 

jejunet  etiam  anima  ipsa.  Jejunet  ocu- 

lus  a  curiosis  aspcctibus  et  omni  pe- 


IN  QUADRAGES 

lulantia,ut  bene  humiliutus  cocrccu-j 
tur  in  poenitentia,  qui  male  libcr 
•vagabatur  in  culpa.  Jcjunct  auris  ne- 
quiter  pruriens  a  fabulis  ct  rumoribus, 
ct  quajcumque  otiosa  sunt,et  ad  sa- 
lutem  minime  pcrtinentia.  Jcjunet 
lingua  a  detractione  et  murmurationc , 
ob  inutilibus  ,  vanis  atque  scurrili- 
Lus  verbis  :  interdum  quoque,  ob 
gravitafcem  silcntii,  ct  ab  ipsis  quoc 
vidcri  potcrant  ueccssaria.  Jejunct  ma- 
nus  ab  otibsis  signis,  ct  ab  opcribus 
omnibus,  quajcumque  non  sunt  impe- 
rata :  scd  et  multo  magis  aniraa  ipsa 
jejunet  a  vitiis,  et  propria  voluntate 
feua.  Etcnim  sinc  jcjunio  hoec  caetcra  a 
Domino  rcprobantur ,  sicut  scriptum  est 
quia  in  diebus  jejiiniomm  vestrorum  vo- 
lunlates  vestrce  inveniuntur. 


SER3IO  IV. 

Be  Oratione  et  Jejunio. 

i.  QuiA  jejuniiQuadragesimalis  tem- 
pus  advcnit ,  quod  tota  dcvotione  sus- 
cipere  moneo  caritatem  vcstram  :  dig- 
num  rcor  aliquatcnus  exponcre,  quo 
fructu,  et  quemadmodum  oportcat  je- 
junarc.  Primum  quidcm,  Fratrcs,pro 
eo  quod  ab  ipsis  quoque  licitis  abstine- 
iiius ,  ea  nobis ,  quae  prius  commisimus , 
illicita  condonantur,  Quid  vero  est  con- 
donari  commissa ,  nisi  jejunio  brevi  jeju- 
nia  redimi  sempiterna?Gehennam  enim 
meruimuSjUbi  nuUusumquamcibusest, 
consolatio  nulla,  terminus  nullus:  ubi 
guttam  aquoe  dives  postulat ,  et  accipere 
non  mcretur.  Bonum  ergo  et  salutare 
jcjuniura  ,  quoredimuntur  jejunia  sem- 
piterna  ct  supplicia,  dum  redimuntur 
lioc  modo  pcccata.  Non  solum  autcm 
abolitio  cst  peccatorura,  sed  exstirpa- 
tio  vitiorum  :  non  solum  obtinct  ve- 
niam ,  sed  et  promeretur  gratiam  :  non 
solum  dclet  peccata  praetcrita  qux 
commisimus,  sed  et  repellit  futuraquae 
committerc  poteramus. 

2.  Dicam  et  unum  adhuc  quod  facile 
capiatis,  sajpius,  ni  fallor,  expcrti. 
Jejuniura  orationi  devotioncm  et  fidu- 
ciam  donat.  Et  vide  qucmadmodum  sibi 
invicem  jcjuuium  el  oratio  socicntur, 
fcicut  scriptum  est :  Frater  adjuvans  fra- 


IMA  SERMO  IV.  203 

treni ,  ambo  consolahuntur.  Oratio  virtu- 
tcm  impctrat  jcjunandi,  et  jejunium 
gratiam  promcretur  orandi.  Jcjunium 
orationem  roborat,  oratio  sanctiticat 
jejunium,  et  Domino  rcprajscntat.  Quid 
enim  jejunium  nobis  proderit,  si  relin- 
quatur  interra?  quodabsit.  Sublevctur 
ergo  jejunium  penna  quadam  oratio- 
nis.  Verum  huic,  ne  forte  minus  suffi- 
ciat ,  alteram  quoque  nccesse  est  sociari. 
Oratio  justi,  ait  Scriptura,  penetraf 
cosJos. Sint  ergo  jejunio  nostro,utfacile 
coclos  pcnetret ,  ala3  duse ,  orationis  sci- 
licet,  atque  justiiiaj.  Justitia  vero  qua? 
est ,  nisi  quae  cuique  reddit  quod  suum 
cst?  Noli  ergo  quasi  solum  attendere 
Dcum.  Debitor  enim  es  etiam  prajlatis, 
etiam  fratribus  tuis  :  nec  vult  Deus  ut 
parvipendas ,  quos  ipse  minime  parvi- 
pendit.  Neque  enira  sine  causa  ait  Apo- 
stolus  :  Providcntes  bona  non  tantum  co- 
ram  Deo ,  sed  etiam  coramhominibus. Di- 
cebas  fortasse  :  Sufficit  mihi  si  tantum 
Deus  approbat  quod  ago ;  quae  mihi  de  hu- 
mano  cura  judicio?Sedcertus  sis,  quod 
ei  minime  placcat,quicquid  cum  scan- 
dalo  filiorum  cjus,  et  contra  ipsius  fece- 
ris  voluntatcm ,  cui  obedire  tamquam 
ejus  vicario  oportel)at.  Sanclificate  ,  in- 
quit,ye/unmm  ,  vocate  coetum.  Quid  cst 
enim  coetum  vocare?  Unitatemservare , 
diligere  pacem,  fraternitatera  amare. 
Superbus  ille  Pharisseus  jejunium  ha- 
buit,  jejuniura  saikctificavit,  qui  nimi- 
rura  jejunavit  bis  in  Sabbato ,  et  gratias 
egit  Deo  :  sed  non  vocavit  coetum ,  di- 
cens,iVoJi  sum  sicut  coeteri  hominum; 
ideoque  ala  una  nitens  jejunium  ejus 
non  pervenit  in  coclum.  Vos  ergo ,  caris- 
sirai ,  lavate  manus  vestras  in  sanguine 
peccatoris,  et  omnino  solliciti  estote, 
ut  alas  duas  habcat  jcjunium  vestrum , 
sanctimoniam  scilicet  et  pacem,  sine 
qua  nemo  videbit  Dcum.  Sanctificate 
jejunium ,  ut  pura  intcntio  et  devota 
oratio  divinoe  illud  offerat  majestati : 
Vocale  ccelum  ,  ut  congruat  unitati : 
Laudate  Dominum  in  tympano  et  choro, 
ut  concors  sit  mortificatio  carnis. 

3.  Porro  quia  ct  de  jejunio,  ct  dc 
justitia  aliqua  diximus,  dignum  est  ut 
de  Oratione  quoque  pauca  loquamur. 
Uaec  enim  quauto  efficacior  cst,  si  fiat 


^Od  S.  BERNAR 

ut  debet;  tanto  callidius  impedlri  ab 
odversario  solet.  Interdum  enim  gra- 
\iter  impeditur  oratio  a  pusillanimitate 
spiritus  et  timore  immoderato.  Hoc  au- 
lem  tunc  solet  fieri,  cum  sic  cogitat 
homo  propriam  indignitatem ,  ut  non 
convertat  oculos  ad  divinam  benignita- 
tem.  Abyssus  enim  ahyssum  invocat  : 
abyssus  luminosa ,  abyssum  tenebro- 
sam;  abyssus  misericordiae,  abyssuni 
miseriaj.  Profundum  namque  est  cor 
hominis,  et  imperscrutabile.  Sed  si 
magna  est  iniquitas  mea,  multo  major 
est,  Domine,  pietas  tua.  Ideoque  cum 
ad  me  ipsum  turbata  fuerit  anima  mea, 
memor  sum  multitudinis  misericordise 
tuae,  etrespiro  in  ea  :  et  cum  introiero 
in  impotentias  meas,  nolo  memorari 
justitige  tuse  solius. 

4.  Verumtamen  sicut  periculum  est, 
si  fuerit  oratio  nimis  timida  :  sic  in 
contraria  parte  non  minus,  immo  et 
majus  periculum  est,  si  forte  fuerit 
lemeraria.  De  his  qui  sic  orant,  audi 
quid  loquatur  ad  Prophetam  Dominus. 
Clama,  inquit,  ne  cesses  :  quasi  tuha 
exalta  vocein  luam,  etc.  Quasi  tuha,  in- 
quit :  quia  in  spiritu  vehementi  incre- 
pandi  sunt  temcrarii.  Me  etenim  quae- 
runt,  qui  semetipsos  nondum  invene- 
runt.  Nec  hoc  dico,  ut  peccatoribus 
auferam  orandi  fiduciam  :  sed  volo  eos 
orare ,  tamquam  gentem  quse  peccatum 
fecerit,  non  justitiam.  Orent  pro  indul- 
gentia  peccatorum  suorum  in  animo 
contrito  et  spiritu  humilitatis,  quem- 
admodumPublicanusille :  Deus,  inquit, 
propitius  eslo  mihi  peccatori.  Temerita- 
tem  enim  dico,  quando  is  in  cujus  con- 
scientia  peccatum  adhuc,  aut  vitium 
aliquod  regnat,  ambulat  in  magnis  et 
in  mirabilibus  super  se,  minus  sollici- 
tus  pro  periculo  animae  suae.  Tertium 
periculum  est,  si  sit  oratio  tepida,  et 
»on  ex  viva  affectione  procedens.  Ti- 
mida  quidem  oratio  coelum  non  pene- 
trat,  quia  restringit  aniraum  timor  im- 
-moderatus,  ut  oratio,  non  dicam  non 
ascendere,  sed  nec  procedere  queat. 
Tepida  vero  in  ascensu  languescit  et 
deficit,  eo  quod  non  habeat  vigorem. 
Nam  temeraria  ascendit,  sed  resilit; 
resistitur  cnim  ei  :  nec  tantum  non  ob- 


DI  ABBATIS 

tinet  gratiam ,  feed  et  meretur  offensam. 
Quae  vero  fidelis,  ethumilis,  et  fcrvens 
oratio  fuerit,  coelum  sine  dubio  pene- 
trabit  :  unde  certuni  est  quod  vacua 
redire  non  poterit. 

SERMO  V, 

De  triplici  modo  oralionis. 

■I.  Caritas,  qua  pro  vobis  sollicitus 
sum,   Fratres   mei,    cogit  ut    loquap 
vobis  :  et  urgente  ea  multo  saepius  lo- 
querer,  nisi  tam  multis  occupationibu9 
impedirer.  Nec  mirum  si  sollicitus  sum 
pro  vobis,  cum  inveniam  in  me  ipso' 
materiam  multam  et  occasionem  solli- 
citudinis.  Quoties  enim  propriam  mi-- 
seriam  et  multimoda  pericula  cogito, 
haud  dubium  quin  ad  me  ipsum  con- 
turbetur  anima  mea.  Nec  minor  mihi 
sollicitudo  est  pro  singulis  quibusquc 
vestrum,  si  tamen  diligo  vos  tamquam 
me  ipsum.  Novit   ipse    qui    scrutatur 
corda,  quoties  in  corde  meo  propria.' 
sollicitudini    praeponderat    sollicitudo 
vestra.  Nec  mirum  si  multa  mihi  solli- 
citudo  est,  et  timor  magnus  conturbat 
me  super  omnibus  vobis,  quos    video 
in  tai.ia  miseria  et  in  tantis  constitutos 
esse  periculis.  Tpsi  enim  ( ut  manifes-' 
tum  est)  gestamus  laqueum  nostrum, 
ubique  proprium  circumferimus  inimi- 
cum  :  carnem  hanc  loquor  de  peccato 
natam,  in  peccato  nutritam;  corrup- 
tam  nimis  ipsa  origine,  sed  multo  am- 
pli  us  prava  consuetudine  vitiatam.  Hinc 
est   quod  tam   acriter   caro    adversus 
spiritum  concupiscit,  quod  assidue  mur- 
murat,  et   impatiens  est    disciplinae, 
quod  illicita  sUggerit ,  quod  nec  rationi 
obtemperat,  nec  inhibetur  ullo  timore. 
2.  Huicaccedit,  hanc  adjuvat,  hac 
utitur  ad  impugnandos  nos  callidissi- 
mus  serpens,  cui  nullum  aliud  deside- 
rium  est,  nuUum  studiura,  nullum  ne- 
gotium ,  nisi  effundere  sanguinem  ani- 
marum.  Hic  est  qui  jugiter  machinatur 
malum,qui  desideria  carnis  instigat, 
qui    concupiscentiae  ignem  naturalem 
quodammodo  venenatis  suggestionibus 
sufflat,  illicitos  motus  inflammat;  pec- 
cati  occasiones  parat,  et  mille  nocendi 
arlibus  corda    hominum    tentare  noa 


iN  QUADRAGES 

ccssat.  IHc  cst  qui  manus  nostras  pro- 
prio  cingulo  alligat,  et  (ut  dicitur  ) 
l)aculo  nostro  nos  ca;dit ,  ut  caro  qune 
data  est  in  adjutorium ,  in  ruinam  nobis 
et  In  laqueum  fiat.  i 

3.  Sed  quid  prodest  indicasse  peri- ! 
cula,  si  nulla  consolatio,  nulla  adhi- 
bcantur  remedia  ?  Grande  quidem  peri-  , 
culum  est,    ct   gravis  lucta   adversus 
domesticum  hostem  :  maxime  cum  nos 
adven»  simus,  et  ille  civis  :  ille  suam 
Inhabitet  fegionem ,  nos  cxsules  simus, 
«t  percgrini.    IMagnum  quoque  discri-l 
men ,  adversus  diaboIica3  fraudis  astu- 
tias  tam  crcbros,  immo  continuos  ha- 
Lcre  conflictus;  quem  nec  videre  qui- j 
dcm  possumus,  et  quem  nimis  astutum  ! 
fecerit  tam  natura  subtilis,  quam  longa  ! 
exercitatio  maliti»  cjus.  Vcrumtamen  i 
in  nobis  est ,  si  vinci  nolumus  :  et  nemo  \ 
nostrum    in    hoc  certamine    dojicitur 
invitus.  Siib  te  est ,  o  homo,  appctilus 
iuus ,  et  tu  dominabcris  iUi.  Potest  ini- 
micus  excitare  tentationis  motum  :  sed 
iu  te  est,  si  volueris,  dare  scu  negare 
consensum.  In  tua  facultate  est,  si  vo- 
lueris,  inimicum  tuum  facere  servum 
tuum,   ut  omnia  tibi   cooperentur   in 
Lonum.  Ecce  enim  inflammat  inimicus 
desiderium  cibi ,  vanitatis   aut    impa- 
tientia?  cogitationes  ingerit,  aut  excitat 
libidinis  motum  :  tu  solummodo  ne  con- 
senscris;  et  quoties  restiteris,   toties  i 
coronaberis.  | 

U.  Verumtamen  negare  non  possu-  j 
mus,  Fratres,   molesta   sunt  hsec,  et 
pcriculosa  :  sed,  et  in  ipso  certamine, ; 
si  viriliter    resistimus,   quaedam   pia  i 
tranquillitas  de  conscientia  bona  nasci-  ! 
tur.  Credo  etiam  ,  si  cogitationes  istas  j 
quam  cito  in  nobis  advertimus,   non 
patimur  rcmorari ,  sed  in  spiritu  vehe- 
racnti  animus  adversus  illas  cxcitatur,  j 
quoniam  inimicus  confusus  abscedet  a 
nobis,nectam  libenter  ilico  revertc- 
tur.  Sed  qui  sumus  nos,  aut  quaj  forti- 
tudo  nostra,uttam  multis  tcntationi- 
bus  resistere  valcamus  ?  Hoc  erat  certe 
quod  quarcbat  Deus ,  hoc  crat  ad  quod 
nos  perducere  satagebat  :  ut  vidcntos 
defectum    nostrum,   ct  quod  non    cst 
nobis  auxilium  aliud,ad  ejus  miseri- 
cordiamtotahumilitatecurramus.Prop- 


riVIA  SERMO  V  207 

terea  rogo  vos,  Fratres,  ut  scmpor  ad 
manum  liabeatis  tutissimum  orationis 
refugium,  de  qua  etiam  memini  me 
paulo  ante  in  fine  sermonis  esse  lo- 
cutum. 

5.  Verumtamcn  quoties  de  oratione 
loquor,  verba  qua^dam  humanae  cogita- 
tionis  audire  mihi  videor  in  corde  ves- 
tro,  qua?  et  ab  aliis  frequenter  audivi, 
ot  nonnumquam  expertus  sum  in  cordo 
meo.  Quid  enim  est,  quod  licet  num- 
([uam  ab  oratione  cessemus,  vix  um- 
quam  experiri  videatur  aliquis  nostrum, 
quis  sit  orationis  suaj  fructus  ?  Sicut  ad 
orationem  accedimus,  sic  et  redire  vi- 
demur  :  nemo  nobis  respondet  verbum, 
nemo  quicquam  donat,  sed  laborasse 
videmur  incassum.  Sed  quid  in  Evan- 
gelio  dicit  Dominus?  iVoWe,  Ait,  judi- 
care  secundum  faciem,  sed  justum  judi- 
cium  judicate,  Quod  est  autem  justuin 
judicium,  nisi  judicium  fidei  ?  Quo- 
niam  justus  ex  fide  vivit.  Ergo  judi- 
cium  fidei  sequere,  et  non  experimen- 
tum  tuum  :  quoniam  fides  quidem 
vcrax,  sed  expcrimentum  fallax.  Qua? 
est  ergo  veritas  fidei ,  nisi  quod  pro- 
mittit  ipse  Filius  Dei  :  Quidquid  oranles 
pelilis,  credite,quia  accipietis,  elfietvobis? 
Nemo  vestrum,  Fratrcs,  parvipendat 
orationem  suam.  Dico  enim  vobis,  quia 
ipse  ad  quem  oramus,  non  parvipendit 
eam.  Priusquam  cgressa  sit  ab  ore  nos- 
tro,  ipse  scribi  jubet  eam  in  libro  suo. 
Et  unum  indubitanter  e  duobus  speraro 
possunms,  quoniam  aut  dabit  quod  pe- 
timus,  aut  quod  nobis  noverit  essc 
utilius.  Nos  enim  quid  oremus  sicut 
oportet,  nescimus  :  sed  miseretur  ille 
super  ignorantia  nostra;  et  orationem 
benigne  suscipiens,  quod  nobis  aut  om- 
nino  non  est  utile,  aut  non  tam  cito 
dari  necesse  est,  minime  tribuit :  oratio 
tamen  infructuosa  non  erit. 

6.  Ita  sane ,  si  fecerimus  quod  mone- 
mur  in  psalmo,  id  est  si  delectcmur  in 
Domino.  Ait  enim  sanctus  David  :  Dc- 
lcctare  in  Domino,  et  dabit  iibi  petilioncs 
cordis  tui.  Scd  quid  est,  o  Proplieta, 
quod  tam  absolutc  moncs  delectari  in 
Domino,  ac  si  ad  manum  nobis  sit  hu- 
jusmodi  dclectatio  ?  Delcctationem  cibi, 
somni,  quietis,  et  caeterorum,  quae  in 


208  S.  BERNAR 

terra  sunt,  novimus .  Dcus  autcm  quam 
tlelectationem  habet,  ut  in  co  delecte- 
inur  ?  Fratres  mei ,  saecularcs  lioc  diccre 
possunt,  Yos  non  potestis.  Quis  enim 
vestrum  est,  qui  non  sa^pc  expertus  sit 
conscientiaj  bonse  delectationem  ?  qui 
non  gustaverit  saporem  castitatis,  humi- 
litatis,  caritatis?  Non  cst  ha?c  delecta- 
(io  potus,  neque  cibi ,  aut  similis  cujus- 
libet  rci  :  delectatio  tamen  est,  et 
anajor  omnibus  illis.  Divina  cnim  est, 
et  non  carnalis  delectatio  :  et  cum  in 
his  delectamur,  plane  dclectamur  in 
Domino. 

7.  Sed  causantur  multi  fortasse,  quod 
Qffectum  hunc  delectabilem  et  dulcio- 
rem  super  mel  et  favum.  rarius  expe- 
riantur,  nimirum  quia  tentationibus 
interim  exercentur  :  multoque  virilius 
agunt,  si  virtutes  ipsas  non  pro  delec- 
tationc,  quam  experiantur,  sed  pro 
virtutibus  ipsis  et  pro  solo  beneplacito 
Dei  tota  intentione,  ctsi  non  tota  affec- 
tione  sectantur.  Nec  dubium  quin  op- 
time  compleat  qui  hujusmodi  est,  Pro- 
phetae  admonitionem,  qua  dicit,  Delec- 
tare  in  Domino  :  quoniam  non  de  affectu 
loquitur ,  scd  de  exercitio.  Affcctus  enim 
ille  beatitudinis  est,  exercitium  vero 
virtutis.  Deledare,  inquit,  in  Domino  : 
ad  hoc  tcnde,  ad  hoc  conare,  ut  in 
Domino  dclecteris,  et  dahit  iibi  petilio- 
nes  cordis  iui.  Sed  considera  quod  pcti- 
tiones  cordis  dixcrit,  quas  approbat 
judicium  rationis.  Nec  habes  undc  cau- 
seris,  scd  unde  magis  toto  affectu  in 
gratiarum  actione  verseris  :  quando 
quidem  tanta  super  te  cura  est  Deo  tuo, 
ut  quoties  ignorans  quaris  quod  tibi 
inutile  est,  non  te  audiat  superhoc, 
sed  mutet  illud  utiliori  dono.  Sic  et 
pater  carnalis  parvulo  quserenti  pancm 
libenter  porrigit :  quaerenti  cultellum, 
quem  non  necessarium  putat,  non  con- 
sentit,  sed  magis  panem  ci  quem  dede- 
rat  frangit,  vcl  per  aliquem  ministro- 
rum  frangi  prsecipit,  ut  nihil  illc  ha- 
beat  periculi ,  nihil  laboris. 

8.  Porro  petitiones  cordis  in  tribus 
credo  constare ,  nec  video  quid  prcetcr 
illa  electus  quisquc  sibi  dcbeat  postu- 
larc.  Duo  quidem  hujus  temporis  sunt, 
id  cst  bona  corporis  et  animae,  tcrtium 


DI  AEBATIS 

vcro  bcatitudo  setcrnae  vitae.  Nec  mire- 
ris  quod  bona  corporis  a  Deo  dixerim 
csse  quaerenda :  quoniam  ejus  sunt  cor- 
poralia  omnia ,  sicut  et  spiritualia  ora- 
nia  bona.  Ab  co  ergo  petendum  et  spe- 
randum  nobis  est,  unde  possimus  in 
ejus  servitio  sustentari.  Verumtamen 
pro  necessitatibus  animae  orandum  nobis 
est  et  frequentius,  et  ferventius,  id  est 
pro  obtinenda  gratia  Dei,  animaeque 
virtulibus.  Sic  et  pro  vita  aeterna  tota 
pietatc  et  toto  nobis  orandum  est  desi- 
derio ,  ubi  nimirura  corporis  et  animae 
plena  et  perfccta  sit  beatitudo. 

9.  In  his  ergo  tribus,  ut  cordis  peti- 
tiones  sint,  tria  nobis  sunt  observanda. 
Nam  et  in  prima  quidcm  superfluitas  et 
in  secunda  impuritas,  ct  elatio  inter- 
dum  surrepcre  solet  in  tertia.  Nonnum- 
quam  enim  temporalia  quaeri  solent  ad 
voluptatem ,  virtutes  ad  ostentationem : 
sed  et  vitam  aeternam  fortassis  aliqui 
non  in  humilitate  quaerunt,  sedtam- 
quam  in  fiducia  suorum  meritorum. 
Ncc  hoc  dico,  quin  accepta  gratia  fidu- 
ciam  donet  orandi :  sed  non  oportet  ut 
in  ea  constituat  quisquam  fiduciam  im- 
petrandi.  Hoc  solum  conferunt  haec 
prima  dona ,  ut  ab  ea  misericordia  quaj 
tribuit  haec ,  spercntur  etiam  ampliora, 
Sit  ergo  oratio  quae  pro  tcmporalibus 
est,  circa  solas  necessitates  rcstricta  : 
sit  oratio  quae  pro  virtutibus  est  animse, 
etiam  ab  omni  impuritate  libera,  et 
circa  solum  bencplacitum  Dei  intenta  : 
sit  ea  quae  sit  pro  aeferna  vita ,  in  omni 
humilitate ,  praesumcns  de  sola  (  ut  dig- 
num  est )  miseratione  divina. 


SERMO  VI. 

De  Oratione  Dominica. 

l.VoLUNTAS  Domini,  Fratres,  qua? 
prius  Angelos  creavit  faciens  eosdem, 
postmodum  in  eis  facta  beavit.  Sicut 
enim  Verbum  quod  erat  in  principio,  car- 
nemsuscipicns  dicitur,  et  vere  dicitur, 
factum  caro  :  sic  voluntas  illa  aeterna  in 
Angelo  facta  cst ,  cum  angelicam  om- 
nino  in  se  absorbuit  voluntatem.  Quid- 
ni  dicatur  facta  in  Angelo,  cum  ange- 
lica  facta  cst  ?  Haec  cnim  summa  illius 
felicitatis  est,  liic  voluptatis  ccelestis 


IN  QUADRAGES 

lorrcns,  quod  divina  volunlas  ipsa  facta 
cst  etiam  Angclonim  :  ut  quemadmo- 
dum  placct  Dco  univcrsitas  administra- 
tionis  liujus,  sic  ct  ipsi  in  cunctis  gau- 
deant,  in  omnibus  delectcntur.  Hoc 
Jgitur  oramus,  ut  hxc  voluntas,  sicut 
in  coelcstibus  facta  est  creaturis,  fiat 
etiam  in  tcrrenis :  ut  sicut  Angclus,  sic 
et  homo  adhffircns  Dco,  unus  cum  eo 
spiritus  sit.  Scd  hcu  mc !  quot  obstacula 
scparant,-  quot  prohibcnt  inipcdimenta ! 
Objicit  sese  malitia  mcdiam,  objicit  in- 
(irmitas,  objicit  concupisccntia  et  igno- 
rantia  nostra.  Inest  enim  nobis  quasi  a 
nalura,  magis  autem  ab  exterminio  na- 
tura),  affectio  quxdam  pcssima  et  libido 
noccndi,  ut  inexstinguibilis  invcniatur 
in  miseris  animabus  nostris  malitise 
delectatio.  Quid  vcro  longius  a  volun- 
tate  divina  ?  Plane  chaos  magnum  inter 
nos  et  illam  firmatum  est  in  hac  parte  ; 
cum  scmper  cum  delectet  prsestare  bcne- 
ficia,  ct  ingratis  nobis  econtra  suggeral 
affeclio  crudclissima  et  innoxiis  vellc 
nocerc.  Hinc  omnis  radix  amaritudiuis 
germinat,  hinc  invidiai,  hinc  dctractio- 
nes,  hiuc  disscnsiones  pullulant,  hinc  sil- 
vescunt  inimicitia?.  At  haic  quidem  ger- 
mina  virulenta  pracidi  semper  necesse 
est  falce  justitia?,  qua  videlicet  extor- 
quemus  anobis,  nc  cui  faciamus  quod 
nolumus  nobis  fieri :  sed.  quae  volumus 
ut  faciant  nobis  homines,  et  nos  eis 
eadcm  faciamus.  Eradicari  tamen  aut 
cxstirpari  a  cordibus  noslris  omnino 
nou  poterit  malitia,  donec  in  mundo 
lucrimus,  qui  totus  positus  est  in  ma- 
ligno.  Conteritur  qufdem  serpentis  ca- 
put,  sed  frequentcr  experiri  est  cai- 
canco  insidiantcm. 

2.  Sccundo  loco  ipsa  quoque  corrup- 
tibilis  hujus  infirmitatc  corporis  pra^pe- 
dimur,ne  voluntas  nostra  divina^  valeat 
cohKrcre.  Nobis  quidem  quod  moles- 
tum  sentimus ,  nou  potest  non  displi- 
ccre  ;  ct  frcquenterinhisvoluntas  nos- 
tra  a  divina  dissid(!t  voluntate  :  cui  ne 
ponitus  adversetur,  fortitudo  est  nobis 
necessaria ,  quaj  sccunda  specics  est 
virtutis. 

3.  Ncc  solaimpcdit  afflictio  corporis : 
impedit  et  concupiscentia,  qua  muUi- 
plicibu3  ct  inexplcbilibus  distrahimur 

2. 


IMA  SEHMO  VI. 


200 


dcsideriis.  Quando  aulcm  potcrit  an- 
fractuosa  et  angulis  plcna  voluntas  ei 
uniri,  quae  rcctissima  est,  et  omnimo- 
dis  indistorta?  Hcu  me!  Dominc  Deus, 
quia  undique  mihi  bclla,  undiquc  tcla 
volant,  undique  pcricula,  undique  im- 
pedimenta !  Quocumque  mc  vcrtam  , 
nuUa  usquam  securitas  est.  Et  quai  raul- 
cent,  et  qua;  molestant,  timco  :  et  esu- 
ries  et  refectio,  et  somnus  et  vigilia?, 
et  laboF  ct  requies  militant  contra  rae. 
Divitias  et  paupcrtatem  ne  dederis  inihi , 
orat  Sapiens  :  nimirum  quia  utrobique 
laqueus,  utrobique  periculum.  Quod  si 
reprimit  temperantia  concupiscentiara, 
( hoc  quippe  unicum  in  hujusmodi  re- 
medium  est )  erit  quidem  unio  jam  non- 
nulla,  sed  plenanon  erit.  Hinc  et  Apo- 
stolus  de  se  fatetur :  Ego  ipse,  ait,  mente 
consenlio  legi  Dei ,  carne  autem  legi  pec- 
cati,  ciuoe  cst  in  memhris  meis,  Ex  parte 
ergo  cohaeret,  et  ex  parte  dissidet,  do- 
nec  veniat  quod  perfectum  est,  et  quod 
ex  parte  est  evacuetur. 

4.  Quarta  est  ignorantia,  quam  et  ip- 
sam  nobis  plurimum  obesse  non  igno- 
ratis.  Quo  enim  pacto  voluntatem  Dci 
prajviam  sequar,  ubi  ignoro  eam?  Cog- 
nosco  autem  tantum  ex  parte ,  et  nec- 
dum  sicut  cognitus  sum.  Propterea  in- 
quirenda  sunt  nobis  cum  omni  deside- 
rio  incrementa  prudentise,  ut  magis  ac 
magis  notam  faciat  nobis  Deus  volunta- 
tera  suam  ,  ut  sciamus  quid  acceptum 
sit  ei  omni  tcmpore.  Sic  virtutum  con- 
summatio,  justitiae,  fortitudinis,  tem- 
perantioe  ct  prudentiae,  unionem  illam 
tam  fclicem,  quam  dcsiderabilem  con- 
summabit ,  ut  sit  nobis  cum  Deo  una 
voluntas,  et  qusecumque  ci  placent, 
placeant  simul  ct  nobis  :  atque  haec  no- 
bis  erit  (ut  de  Angclis  supra  dictum 
cst)  oninino  perfecla  jucunditas. 

5.  Oramusautemut  adveniat  regnun'i 
Domini,  quo  videlicct  nobis  plena  sit 
de  rcgni  potestate  sccuritas.  Quod  au- 
tem  pctimus  ut  sanctificctur  nomen 
ejus,  onmino  jam  supra  nos  in  ejus  no- 
titiam  pcrgcre  concupiscimus.  Ubi  ni- 
mirum  nobisin  nobis  et  felix  securitas, 
ct  sccura  fclicitas  fucrit,  in  eum  qui 
supra  nos  est ,  tota  jara  spiritus  vehc- 
mcntia  rapiemur.   Sanctificclur  nomen 


210 


S.  BERNAR 


iuum.  Nomen  ejus,  gloria  ejus.  Et  illa 
quando  non  sancta?  Fieri  tamen  dicitur 
sancta  gloria  ejus,  cum  in  sanctitate 
glorificatur  a  nobis  :  sicut  et  volunta- 
tem  ejus ,  quae  aeterna  est ,  in  nobis,  ut 
nostrat  fiat ,  fieri  postulamus.  Hoc  ergo 
primum  fieri  petimus  quod  maximum 
est,  ut  nobis  gloriae  illius  innotescat 
sanctitas  illibata.  Exinde  quod  ad  nos 
spectat  optamus,  et  regni  potestatem 
propter  securitatem ,  et  voluntatis  ejus 
innobisperfectionempropterjucundita- 
tem.  Sed  quia  necdum  illa  perfectione 
gaudentes ,  non  sine  magno  labore  di- 
vinse  possumus  obtemperare  voluntati ; 
opus  est  cibo  ne  deficiamus ,  opus  est, 
inquam ,  pane  quotidiano.  Saepius  quo- 
que  aberrantes  ab  ea ,  et  delinquentes, 
hoc  est  derelinquentes  eara ,  necessa- 
rio  pro  indulgentia  supplicamus ,  di- 
centes  :  Dimitte  nohis  debita  nostra,  etc. 
At  ne  forte  in  eadem  recidamus  post 
acceptam  veniam  peccatorum ,  orandus 
a  nobis  idem  ipse  est,  ne  nos  inducat 
in  tentationem  :  sed  magis  educat  nos, 
et  liberet  a  malo ,  amen. 


SERMO  VII. 

De  Peregrino,  Mortuo,  el  Crucifixo. 

4.  Felices  ,  qui  se  prsesenti  saeculo 
nequam  advenas  et  peregrinos  exhi- 
Lent ,  immaculatos  se  custodientes  ab 
eo !  Neque  enim  hahemus  hic  manentem 
civitalem,  sed  futuram  inquirimus.  Abs- 
tineamus  ergo  a  carnalibus  desideriis , 
quae  militant  adversus  animam ,  tam- 
quam  advenae  et  peregrini.  Peregrinus 
siquidem  via  regia  incedit ,  non  decli- 
nat  ad  dexteram ,  neque  ad  sinistram. 
Si  forte  jurgantes  viderit,  non  atten- 
dit :  si  nubentes ,  aut  choros  ducentes , 
aut  aliud  quodlibet  facientes ;  nihilo- 
minus  transit ,  quia  peregrinus  est ,  et 
non  pertinet  ad  eum  de  talibus.  Ad  pa- 
triam  suspirat,  adpatriam.tendit :  ves- 
titum  et  victum  habens  non  vult  aliis 
onerari.  Beatus  plane,  qui  suum  sic 
agnoscit,  sic  deplorat  incolatum,  di- 
cens  Domino  :  Quoniam  advena  ego  sum 
apud  te  et  peregrinus,  sicut  omnes  patres 
mei.  Magnum  hoc  quidera ,  sed  forte 
gradus  aliquis  alticr  est.  Nara  peregri- 


DI  ABBATIS 

j  nus  ,  etsi  non  admiscetur  civibus ,  ali- 
quando  tamcn  delectatur  videre  quaj 
fiunt,  aut  audirc  ab  aliis,  aut  ipse  nar- 
rare  quae  viderit :  et  his  et  liujusmodi , 
etsi  penitus  non  retinetur,  detinetur 
tamen  et  retardatur,  dum  minus  me- 
mor  patriae ,  minori  accelerat  desidc- 
rio.  Nam  et  tantopere  potest  in  his  de- 
lectari ,  ut  jam  non  solura  reraoretur, 
et  minus  cito  Veniat :  sed  et  remanens 
ex  toto ,  ne  tarde  quidera  perveniat. 

2.  Quis  igitur  est  magis  alienus  ab 
actibus  saeculi ,  quara  peregrinus?  Pro- 
fecto  quibus  dicit  Apostolus  :  Mortui 
enim  eslis,  et  vita  vestra  abscondita  est 
cum  Christo  in  Deo.  Peregrinus  nimi- 
rura  potest  facile  occasione  viatici  plus- 
quam  oporteat ,  et  detineri  quaerendo  , 
et  praegravari  portando  :  mortuus,  si 
desit  etiam  ipsa  sepultura  ,  non  sentit. 
Sic  vituperantes  ut  laudantes ,  sic  adu- 
lantes  audit  ut  detrahentes,  immo  vero 
nec  audit ,  quia  mortuus  est.  Omnino 
felix  mors ,  quae  sic  immaculatum  ser- 
vat :  immo  penitus  alienum  facit  ab 
hoc  saeculo.  Sed  necesse  est  ut  qui  non 
vivit  in  se,  vivat  Christus  in  illo.  Hoc 
est  enim  quod  ait  Apostolus :  Fivo  aulem, 
jam  non  ego ;  vivit  vero  in  me  Christus.  Ac 
si  diceret :  Ad  alia  quidem  omnia  mor- 
tuus  sura ,  non  sentio ,  non  attendo , 
non  curo :  si  qua  vero  sunt  Chrisli ,  haec 
me  vivum  inveniunt  et  paratum.  Nam 
si  non  aliud  possum,  saltem  sentio : 
placet  quod  ad  ejus  honorem  fieri  vi- 
deo,  displicentquae  aliterfiunt.Magnus 
omnino  gradus  est  iste. 

3.  At  fortasse  poterit  aliquid  adhuc 
superius  inveniri.  In  quo  ergo  quaere- 
mus  ?  In  quo  putas ,  nisi  in  eo  de  quo 
nunc  loquebamur,  qui  raptus  est  usquc 
ad  tertium  coelum  ?  Quis  enim  prohibet 
tertium  coelum  dicere ,  si  qucm  gradum 
supra  istos  poteris  invenire?  Audi  igi- 
tur  ipsum  de  hac  tanta  altitudine  non 
in  se  gloriantem ,  sed  dicentem  :  Miki 
autem  absit  gloriari,  nisi  in  cruce  Domini 
nostri  Jesu-Christi ,  per  quem  mihi  mun- 
dus  crucifixus  est ,  et  ego  mundo,  Non  so- 
lura  inquit,  mortuus  mundo,  sed  et 
crucifixus  :  quod  est  ignominiosum  ge- 
nus  mortis.  Ego  illi ,  pariter  et  ipse 
mihi.  Omnia  quae  mundus  amat,  crux 


IN  PSALMUM  QUI  n^ B ITJ T  8£miONES.. 


2\\ 


mihl  sunt :  delecfatio  carnis,  honores, 
divitiac,  vanae  hominum  laudcs.  Quae 
vero  mundus  reputat  crucem  ,  illis  af- 
fixus  sum  ,  illis  adhaereo  ,  illa  toto  am- 
plector  affectu.  Annon  major  iste  est 
secundo  et  primo  gradu  ?  Peregrinus , 
si  prudens  est,  et  non  obliviscitur  suae 
pcregrinationis,  licet  cumlabore,  trans- 
it,  et  nou  magnopere  saecularibus  im- 
plicatur.  Mortuus  lequc  blanda  hujus 
soeculi ,  sicut  aspera  spcrnit.  Qui  vero 
raptus  est  usque  ad  tertium  coelum, 
crux  illi  estomne  cui  mundus  inhosret: 
et  his  adhaeret  quaj  mundo  crux  esse 
videntur.  Quamvis  in  his  verbis  Apostoli 
illud  quoque  non  incongrue  possit  intel- 
ligi,  crucifixum  ei  mundumreputatione, 
ipsum  vcro  mundo  crucifixum  compas- 
sione.  Crucifixum  enim  mundum  vide- 
bat  obligationibus  vitiorura ,  et  ipse  cru- 
cifigebatur  ei  per  compassionis  affectura. 
4.  Pensemus  nunc  singuli  in  quo 
gradu  quisque  sit  positus ,  et  studea- 
mus  proficere  de  die  in  diem,  quoniam 
de  virtute  in  virtutera  videbitur  Deus 
deorum  in  Sion.  Maxime  vero  hoc  sancto 
temporc  in  omni  obsecro  puritate  con- 
versari  studeamus,  ubi  et  certus,  et 
brevis  dierum  numerus  positus  est,  ne 
desperet  humana  fragilitas.  Nam  si  di- 
citur  nobis,   Omni    tcmpore  solliciti 


estote  omnino  ad  custodiendam  purita- 
tcm  vestra;  convcrsationis ;  quis  non 
desperet  ?  Nunc  autem  monemur  brcvi 
dierum  numero  omnes  aliorum  tempo- 
rum  negligcntias  emendare  :  ut  vel  sic 
gustemus  dulcedinem  pcrfectaj  purita- 
tis,  et  omni  deinceps  tempore  in  con- 
versatione  nostra  sanctae  hujus  Qua- 
dragesimaj  vestigia  clara  resplcndcant. 
Concmur  crgo,  Fratres,  sanctum  hoc 
tcmpus  tota  devotione  suscipere ,  et 
nunc  magis  arma  spiritualia  repararc, 
Nuncenim  generali  quodam  totiusorbis 
excrcitu  contra  diabolum  Salvator  con- 
greditur  :  beali  qui  sub  tali  duce  stre- 
nue  militaverint.  Toto  siquidem  anno 
domestica  Regis  familia  militat ,  et 
assidua  est  in  bellorum  procinctu  : 
semel  autem  et  certo  tempore  univer- 
sura  imperium  generali  congregatur 
exercitu.  Fcliccs  vos,  qui  domcstici 
meruistis  esse  ,  quibus  dicit  Apostolus : 
Jam  non  cstis  hospites  et  advence ,  sed  esli» 
cives  sandorum  et  domestici  Dei.  Quid 
igitur  facturi  sunt  qui  toto  anno  pug- 
nare  suscepcrunt,  quando  et  ipsi  ru- 
des,  et  vacantes  prius  spiritualia  arma 
arripiunt?  Ulique  solito  amplius  solita» 
opus  cst  insistere  pugnae,  ut  magna 
qusedam  victoria  Regi  nostro  ad  glo- 
riam  ,  nobis  proveniat  ad  salutem. 


SERMONES  XVH 

IN   PSALMUAI   XG 

QVI   njBlTAT  JN  ADJVTORIO  ALTISSDH, 
IN  QUADRAGESIAIA   nABITI. 


PRTEFATIO. 

i .  CoNSiDERO  labores  vestros ,  Fra- 
trcs ,  non  sinc  magno  miscrationis  af- 
foctu.  QuKro  consolalionem  quam  cxhi- 
bore  possim,  ct  corporalis  occurrit  : 
scd  ca  non  prodcst  quicquam  ,  magls  ct 
obessc  plurimum  potest.  Siquidem  nio- 
dica  scmentis  dctractio  ,  non  modicum 


messis  est  dctrimentum  :  ct  si  pceni- 
tcntia  vestra  minuatur  niiseratione 
crudeli ,  paulatim  gcmmiscorona  vcstra 
privatur.  Quid  tamcn  agimus?  ubi  Pro- 
plictae  farinula  ?  Siquidem  mors  in  olla 
est ;  et  morlificamini  tota  dic  in  jejuniis 
multis,  in  laboribus  frcquentcr,  in  vi- 
giliis  supra  modum ,  prajtcr  ca  quae  in- 
trinsccus   sunt  coulritio  cordium»   ct 

14. 


2« 

mulfitudd  tcntalionum.  Mortincamini , 
scd  propter  eum  qui  mortuus  est  pro 
vobis.  Quod  si  abundat  Irihulatio  vcs- 
tra  pro  eo ,  abundabit  consolatio  vestra 
per  eum,  ut  iii  eo  delecteiur  anima, 
qi^se  in  aliis  renuit  consolari.  Apud  ip- 
sum  namque  ipsaquoque  tribulatiomag- 
na  quaedam  consolatio  poterit  inveniri. 
Nonne  enim  certum  est  supra  vires  bu- 
manas ,  ultra  naturam ,  contra  consue- 
tudinera  esse  quae  sustinetis?  Alius 
igitur  portat  ista,  ille  sine  dubio,  qui 
secundum  Apostolum  portat  omnia 
verbo  virtutis  suse.  Nonne  ex  hoc  jam 
suo  ipsius  gladio  inimicus  perimihir, 


CERNARDI   ABBATIS 

immoror:  sufficit,  credo,  brevitcr  tcti- 
gisse.  Jam  de  ipso,  quem  elegimus, 
Psalmo  aliqua  praestantc  Domiao  disse- 
rere  ct  cxplanare  tentemus. 


SERIVIO   I. 

De  versu  iprimo^  Qui  hahitat  in  adjutorio  Al- 
tissimi,  in  protectione  Dei  cceli  coJnmora- 
bitur. 

1.  Quis  sit  divini  inhabitator  adjuto- 
rii,  per  non  inhabitantes  illud  melius 
potest  agnosci.  Tria  siquidem  eorum 
reperies  genera  :  unum  non  speran- 


tium,  aliud  desperantiura ,  tertiura 
et  magnitudo  tribulationis ,  de  qua  ten-  frustra  sperantium.  Neque  enim  habi- 
tare  solebat,  ipsa  magis  tentationes 
exsuperat,  tamquam  certissimum  divi- 


nae  praesentiae  argumentum?  Quid  enim 
timendum  nobis,  si  adest  qui  portat 
omnia?  Dominus  protector  vitae  mea&, 
a  quo  trepidabo?  Nam  si  arabulavero  in 
medio  urabrae  mortis ,  non  tiraebo  mala, 
quoniara  tu  mecum  es.  Quid  est  quod 
totam  molera  terrae  sustinet?  Et  uni- 
versus  orbis  cui  innititur?  Nam  si  est 
aliquid  quod  sustineat  caetera ,  ipsum  a 


tat  in  adjutorio  Dei,  qui  non  posuit 
Deum  adjutorem  suura ,  sed  confidit  in 
virtute  sua,  et  in  multitudin«  divitia- 
rura  suarura.  Surdus  naraque  est  ad 
Prophetae  vocem  dicentis  :  QucErite  Do- 
minum  dum  inveniri  potest,  invocate  eum 
(lum  prope  est :  et  sola  temporalia  quae- 
rens,  aemulatur  in  malignantibus,  pa- 
cera  peccatorum  videns;  et  elongatur 
ab  adjutorio  Altissimi ,  quod  sibi  ad 
haec  necessarium  esse  non  reputat.  Sed 


quo  sustinetur.?  Non  invenitur  nisi  vir-i  quid  nobis  de  his  quae  foris  sunt  judi- 


tutis  verbum  omnia  portans.  Verbo 
enira  Doraini  coeli  firmati  sunt,  etspi- 
ritu  oris  ejus  oranis  virtus  eorum. 

2.  Propterea ,  ut  sit  vobis  in  verbo 
Doraini  consolatio,   maxirae  his   die- 


care  ?  Timeo  ,  Fratres  ,  ne  forte  etiara 
sit  in  nobis ,  qui  non  habitet  in  adju- 
torio  Altissimi,  sed  confidat  in  virtutc 
sua ,  et  in  raultitudine  divitiarura  sua- 
rura.  Forte  enira  fervorera  habet  ali- 
bus,quibus  (sicut  oranino  dignum  est)  quis,potens  in  vigiliis,  iniejuniis,  in 
aliquatenus  major  est  labor  vester ;  ut  labore,  e.tcaeterisIiu.jusmodi,  aut  etiam 
confido,  non  erit  inutile  tractare  vobis-  muItorura-(  ut  sibi  videtur)  divitias 
cum  aliquid  de  Scripturis  sanctis,  quod  meritorum  longo  tempore  acquisivit; 
etiam  aliqui  vestrura  rogaverunt.  Unde  et  in  his  confidens ,  remissior  est  in 
nobis  eligendus  est  Psalmus  ipse,  de  ^  timoreDei  ,facile  jam  ad  otiositates  et 
quo  tentationis  occasionem  inimicus  curiositates  perniciosa  quadam  securi- 
assumpsit ,  ut  inde  confringantur  arraa  tate    declinat,  raurraurat,    detrahit, 

dijudicatque.  Qui  profecto,  si  habita- 
ret  in  adjutorio  Dei ,  attenderet  utique 
sibi,  et  timeret  offendere,  quem  sibi 
cognosceret  adhuc  tam  necessarium 
esse.  Tanto  siquidem  amplius  timere 
Deum  ,  et  raagis  sollicitus  esse  debue- 
rat,  quanto  majora  ejus  munera  jam 
percepit.  Neque  enim  quae  habemus  ab 
eo  5  servare  aut  tenere  possumus  sinc 
eo.  Nunc  vero  (quod  non  sine  dolore 
loquimur  aut  videmus)  sunt  aliqui  qui 
in  conversionis  initio  satis  timorati  et 


maligni,  unde  sibi  usurpare  praesump 
sit.  Propterea  nolo  vos  ignorare  ,  Fra- 
tres,  quoniam  manifeste  imitatores  sunt 
inimici ,  quicuraque  de  Scripturis  sanc- 
tis  aliquid  non  sancte  usurpant ,  et  de- 
tinent  veritatem  Dei  in  mendacio , 
sicut  solent  quandoque  nonnulli.  Ca- 
vete  hoc,  dilectissirai ,  quia  prorsus 
diabolicura  est ,  et  de  parte  ejus  se  esse 
probant  qui  id  faciunt,  in  suara  ipso- 
rum  perniciem  salutaria  scripta  per- 
Yertere  molientes.  Sed  non  modo  plus 


IN  PSALMUM  QUI  J/JDITJT  SILRMO  I. 


2J5 


sollicltl  sunt,  (lonoc  initium  aliquod 
couversionis  accopennt ;  ct  cum  nrnKo 
magis  (lesidcrare  debuerant ,  juxla 
iilud,  Qui  edunt  me  ,  adlmc  esuricnt  ; 
incipiunt  sic  ascre  ac  si  dicant  :  Ut 


ot  fulciri ,  (juam  inhabilari.  Nonna 
vita  procscns  fragilis  est  ct  inccrta:'  Si- 
mile  ergo  cssc  neccssc  est  (juidquid 
fundatur  in  ipsa.  Quis  cnim  super  fra- 
gile  fundamentum,  stabilc  credat  a^di- 


(juid  ei  scrviamus  ultra,  quando  jam  licium?  Pcriculosa  habitatio  corum , 
habemusquod  dafurus  cst?  Osr  scires,  qui  in  mcritis  suis  spcrant;  pcriculosa, 
quam  parum  cst  <iuod  habes  ,  et  hoc  (juia  ruinosa.  Eorum  vcro  ,  qui  conside- 
ipsum  quam  cito  perdes,  si  non  serva-  i  ralionc  propria3  infirmitatis  despcra- 
vcrit  ille  qui  dcdit  !  HaiC  cnim  duo;  tionc  dcjiciunturj  habitatio  cst  anxia , 
sunt  quic  valdc  sollicitos  ct  subjectos  ot  cos  in  tormcntis  diximus  habilare. 
Deo  nosreddcre  possunt,  ut  non  simus  Quamdiu  enim  ct  pocnas  sustincnt,  iii 
dc  his  qui  proptcrea  non  habitant  in   (juibus  nocte  ct  dic  contoruntur;  et  cis 


adjutorio  Altissimi,  quia  non  reputant 
iilud  sibi  ncccssarium  essc  :  et  hi  sunt 
qui  non  spcrant  in  Domino. 

2.  Sunt  autcm  ct  alii  qui  ct  despe- 
rant ,  hi  scilicct  qui  considerantes  im- 
becillitatem  propriam ,  dcficiunt  ct 
obruuntur  a  pusillanimilatc  spiritus , 
liabitantcs  in  carnc  sua ,  et  circa  infir- 
mitatem  propriam  semper  intenti ,  ut 
omnia  qua3  patiuntur ,  cursim  enumc- 
rare  parati  sint.  Lbi  enim  intcndcris, 
ingenium  valct.  In  adjutorio  autemDci 
non  habitant,  nfque  noverunt  illud, 
quod  nec  assurgcrc  valeant,  ut  ali- 
quando  cogitcnt  illud.  Sunt  autcm  alii, 
qui  sperant  quidcm  in  Domino,  scd 
frustra  :  quia  sic  dc  miscricordia  cjus 
sibi  ipsis  blandiuntur,  ut  a  peccatis  suis 
non  cmendentur.  Vana  est  omnino  spes 
ista,  et  ha;c  confundit,  eo  quod  caritas 
desit.  Contra  hos  Propheta  :  Maledictus, 
inquit,  qui  peccat  in  spe;  et  alius  :  Be- 
neplacitum  cst  Domino  super  timentes 
eum  ,  et  in  eis  qui  sperant  super  miseri- 
cordiaejus.  Dicturus,  quisperant,  signan- 
ter  praemisit,  super  timenteseum.  Frus- 
tra  siquidcm  sperat ,  qui  contemptu  suo 
gratiam  a  se  rcpcUit,  et  spem  suam 
prorsus  evacuat. 

3.  NuUus  ergo  horum  triura  habitat 
in  adjutorio  Altissimi.  Primus  enimha- 
bitat  in  meritis  suis,  secundus  in  poenis, 
tertius  in  vitiis.  Imraunda  habitatio 
tortii ,  anxia  secundi,  stulta  et  pcricu- 
losa  primi.  Quid  cnim  stultius,  quam 
habitarc  in  domo  vix  adhuc  inchoata? 
Consummasse  te  putas?  At  cura  con- 
summavcrit  homo  ,  tunc  incipit.  Deni- 
quc  ruinosa  est  oranino  hacc  habitatio  , 
et  qua3  sustcntari  magis  opus  habeat , 


quoque  quasnordum  scntiunt,  amplius 
cruciantur,  ut  non  sufficiat  dici  malitia 
sua  ,  sed  opprimuntur  his  quoque  qua; 
fortasse  numquam  experientur  :  qua? 
tormenta ,  quis  infernus  intolerabilior 
potest  excogitari  ?  proesertim  quia  ct 
tanto  labore  prcmuntur,  et  coelcstis 
panis  non  sustcntantur  edulio.  Ili  sunt 
qui  in  adjutorio  Altissimi  non  habitant, 
quia  desperant.  Priorcs  autera  idcirco 
non  quserunt,  quia  ncquaquam  sibi  il- 
lud  necessarium  scntiunt.  Extremi  vcro 
proptcrea  longe  sunt,  quia  eo  modo 
quajrunt  auxilium  Dei ,  quo  obtinere 
non  possunt.  Soli  enim  in  adjutorio 
Altissimi  habitant,  qui  id  solura  obti- 
nere  desiderant ,  icl  solura  araittere  tre- 
pidant ;  sedula  circa  illud  et  sollicita 
cogitatione  versantes,  quae  est  utique 
pietas  cultus  Dei.  Beatus  plane  qui  sic 
habitat  in  adjutorio  Altissimi  :  quia  in 
protectione  Dei  coeli  commorabitur.Quid 
ei  noccre  poterit  eorum  quae  sub  coelo 
sunt,  quem  Deus  coeli  protegerc  et  con- 
servare  volucrit?  Porro  sub  coelo  sunt 
quaecumque  nocere  possunt.  Sub  coelo 
sunt  aereae  potestates ,  sub  coelo  prae- 
sens  sa^culum  ncquara ,  et  caro  adver- 
sus  spiritura  concupiscens. 

U.  Optime  igitur  dictum  est,  JnprO' 
teclione  Dei  coeli  commorabitur ;  ut  nihil 
eorura  quae  sub  coelo  sunt  tiracre  pos- 
sit,  quisquis  protcctionera  ejus  habere 
merucrit :  sive  ita  dictura  sit,  ut  ad 
versum  sequcntem  oratio  dependeat , 
Qui  habital  in  adjutorio  Jltissimi,  in 
protectione  Dei  coeli  commorabitur ;  dicet 
Domino,  Susceptor  meus  es  tu;  et  sit 
quod  dicitur,  in  protcctione  Dei  cceli 
rommorabitur ,    expositio   prajcedcntis 


2f4 


S.    RERNARDI  ADDATIS 


partis,  Qui  hahitat  in  adjutorio  Altis- 
simi :  aut  magis  addere  videatur  ,  ut 
iion  solum  adjutorium  ad  opcrandum 
"bonum,  sed  protectionem  quoque  ad 
liberandum  a  malo  doceat  esse  quae- 
rendam.  At  Tero  diligentcr  attende, 
quod  in  proleclione  dicit ,  non  in  pra^- 
sentia.  Angelus  in  praescnlia  ejus  ex- 
sultat :  ego  utinam  possim  in  ejus  pro- 
tectione  morari.  Ille  beatus  in  prsesen- 
tia,  ego  utinam  in  protectione  sim 
securus.  Dei  cceli,  inquit.  Licet  enim 
iibique  esse  non  dubitetur,  sic  tamen 
in  coelo  est,  ut  ad  ejus  comparationem 
nec  esse  videatur  in  terris.  Propter 
quod  et  orantes  dicimus  :  Pater  noster 
qui  es  in  ceelis.  Sicut  enim  anima  ,  cum 
in  toto  quoque  sit  corpore ,  excellentius 
tamen  et  singularius  est  in  capite,  in 
quo  sunt  omnes  sensus  (  nam  in  caeteris 
omnibus  membris  vix  unum  exercet 
solum ,  scilicet  tactum ,  unde  quantum 
ad  eum  modum  quo  in  capite  est,  cse- 
tera  membra  videtur  quodammodo  non 
tam  inhabitare  quam  regere  : )  ita  sl 
prajsentiam  illam  cogitemus,  qua  beati 
Angeli  perfruuntur,  videri  possumus 
vix  aliquam  Dei  protectionem  et  no- 
men  habere.  Felix  tamen  anima  ,  qux 
vel  hanc  protectionem  meretur.  Dicet 
onira  Domino,  Susceptor  meus  es  tu. 
Verum  id  quidem  sermoni  alteri  reser- 
vemus. 

SEI\MO  II. 

Vi  versu  secundoy  Dicet  Domino,  susceptor 
xneus  es  tu ,  etc. 

1 .  Qui  hahitat  in  adjutorio  AUissimi , 
ait  Propheta,  dicet  Domino,  Susceptor 
meus  es  tu,  et  refagium  meum,  Deus 
meus,  speraho  in  eum.  Dicet  in  gratia- 
rum  actione ,  confitens  Domino  et  mi- 
sericordiac  ejus  super  duplici  adjutorio 
ejus.  Omnis  enim  qui  adhuc  in  adjuto- 
rio  habitat ,  non  in  regno  ,  et  frequen- 
ter  opus  habet  fugere ,  et  interdum  ca- 
dit.  Fugere ,  inquam ,  dum  in  hoc  cor- 
pore  sumus ,  a  facie  tentationis  perse- 
quentis  oportet.  Quodsiminus  celeriter 
fugimus ,  aliquando  (ut  assolet)  impcl- 
limur  et  evertimur,  sed  Dominus  sus- 
cipit  nos.  Ipse  itaque  refugiura  est ,  ut 
Ycnientera  cum  stercoribus  boum  pi- 


grorum  lapidatorem  impigri  fugiamus , 
et  evaderc  possimus  foedam  nimis  lapi- 
dationem.  Ipse  quoque  susccptor  est , 
ut  etiam  cum  ccciderimus,  non  colli- 
damur,  quoniam  supponit  manum  suam. 
Cum  ergotentationis  impctum  scntimua 
in  cogitatione  ,  statim  fugiamus  ad  ip- 
sum,et  humiliterpostulcmusauxiiium. 
Quod  si  forte  praeoccupavcrit  nos ,  ut 
fit  aliquando,  cum  tardius,  quam  opor- 
tcat ,  ad  eura  confugimus ;  sollicitl 
simus  ut  suscipiat  nos  manus  Domini, 
Homines  enim  aliquando  cadcre  necesso 
est ,  dum  in  hoc  saeculo  detinentur  ; 
sed  alii  colliduntur,  alii  non,  quia  Deus 
supponit  manum  suam.  Sed  quomodo 
eos  discernere  poterimus,  ut  scgrege- 
mus  juxta  Domini  excmplum  agnos  ab 
haedis ,  justos  ab  injustis  ?  Nam  et  Jus- 
(us  septies  in  die  cadit. 

2.  Vcrum  hoc  intercst  inter  eorura 
casus, quod  justus  suscipitur  a  Domino, 
idcoque  resurgit  fortior  :  injustus  au- 
tcm  cum  ccciderit,  non  adjicict  ullra 
ut  resurgat ;  immo  vero  aut  in  pudo- 
rem  noxium ,  aut  in  impudentiam  cadit. 
Aut  enim  excusat  quod  fecit,  et  hic 
est  pudor  adducens  peccatum  ;  aut  fit 
ci  frons  meretricis,  et  jam  nec  Deum 
timct ,  nec  hominem  reveretur,  scd 
praedicat  peccatum  suum  sicut  Sodomn. 
Justus  vero  super  manum  Domini  cadit, 
et  miro  quodam  modo  etiam  ipsum  ci 
peccatum  in  justitiam  cooperatur.  Sci- 
mus  eniin,  quoniam  diUgentibus  Deum 
omnia  cooperantur  in  bonum.  Nonno 
coooperatur  noblsille  casus  in  bonum, 
unde  ethumilioresefficimur,  etcautio- 
rcs?  Nonne  Dominus  cadentem  illura 
suscipit,  qui  ab  humilitate  suscipitur? 
Impulsus  e^ersus  sum  ut  caderem,  ait 
Propheta  :  sed  nihil  proficit  qui  impu- 
lit  me  ,  quoniam  Dominus  suscepit  me» 
Sic  ergo  dicet  fidelis  anima  Domino  : 
Susceptor  meus  es  tu.  Possunt  omnia  di- 
cere ,  Creator  meus  es  tu  :  possunt  et 
animalia  dicere,  Pastor  meus  es  tu : 
possunt  omnes  homines  diccre,  Redemp- 
tor  meus  es  tu.  At  vero  Susceptor  meus 
es  tu,  is  tantum  dicere  potest,  qui  ha- 
bitat  in  adjutorio  Altissimi.  Unde  et 
addidit :  Et  Deus  meus.  Cur  non  Deus 
noster?  Quia  in  creatione ,  in  redcmp- 


IN  PSALMUM  QUl  /I^ DITJ T  SEHMO  111. 


215 


tionc,  cseterisque  cominunibus  bencfi- 
ciis  est  Deus  omnium  :  sed  in  tentutio- 
uibus  suis  tamquam  proprium  eum 
h^bent  singuli  electorum.  Sic  enim  pa- 
ratus  est  suscipere  cadentem,  et  cripere 
fugientem ,  ut  videri  possit  relictis  om- 
nibus  aliis  ei  soli  opcram  dare. 

3.  Propterea  cxpedit  omni  animse 
Deum  semper  attcndere  tamquam  pro- 
prium ,  non  modo  adjutorem ,  sed  etiam 
inspcclorem.  Quomodo  enim  negligens 
poterit.fieri,  qui  intuentem  se  Deum 
numquam  desinit  intueri?  Aut  quo- 
modo  non  quasi  proprium  illum  habere 
videtur,  qui  sic  eum  super  se  videt  in- 
tcntum,  ut  omnia  intcriora  ejus  et 
cxteriora  omni  hora  considerare  non 
cesset ;  omnesque  non  solum  actus,  sed 
etiam  ipsos  subtilissimos  animse  motus 
perscrutetur  atque  dijudicel?  Hic  igi- 
tur  non  immerito  dicere  potest :  Deus 
meus,  speraho  in  eurn.  Et  attende  quod 
non  dixerit ,  Speravi,  autspero,  sed, 
speraho.  Hoc,  inquit,  est  votum  meum, 
lioc  propositum  meum ,  ha;c  intentio 
cordis  raei.  Reposita  est  haec  spes  mca 
in  sinu  meo,  ct  in  hac  perseverabo. 
Speraho  in  eum.  Non  desperabo ,  nec 
frustra  sperabo,  quia  maledictus  qui 
peccat  in  spe,  et  nihilominus  qui  pec- 
cat  in  desperatione  :  sed  nec  esse  volo 
de  his  qui  non  sperant  in  Domino.  Spe- 
raho,  inquit,  in  eum.  Sed  jam  dic  nobis 
quo  fructu ,  qua  mercede ,  quo  lucro  ? 
Quoniam  ipse  liberahit  me  de  laqueo  ve- 
nantium,  et  a  verho  aspero.  Sane  laqueum 
hunc  et  hoc  verbura  in  diem  alterum , 
ct  sermonera,  si  placet,  alterura  difle- 
raraus. 


SER3IO  III. 

7)e  versu  tertio,  Deus  meus  sperabo  in  eum. 
Quoniam  ipse  liberavit  mc  de  laqueo  ve- 
nontium ,  et  a  verbo  aspero. 

4 .  Ego  utique  ,  Fratres,  in  hoc  verbo 
magna  mei  ipsius  pietate  compungor , 
ct  valde  misereor  animae  meae.  Ipse  li- 
hcravitmede  laqueo  venantium.  Ergone 
bestise  sumus  nos?  Bestiae  prorsus. 
Homo  enira  cum  in  honore  esset,  non  in- 
tellexit  :  comparatus  est  jumentis  insi- 
pieniihus,  ct  similis  factus  cst  Hlis.  Bcs- 


tia)  profecto  suut  homines,  oves  cr- 
rantes  non  habcntes  pastorem.  Quid 
superbis,  0  homo  ?  quid  te  sciolura  jac- 
tas?  Vide  quia  bcstia  factus  es ,  cui  ve- 
nanda)  laquei  prajparantur.  Sed  qui 
sunt  venatorcs  isti?  Venatores  utique 
pessirai  et  nequissirai ,  callidissimi  et 
crudelissimi.  Venatorcs ,  qui  cornu  non 
sonant,  utnonaudiantur^  sed  sagittant 
in  occultis  immaculatum.  Ipsi  rectores 
sunt  tenebrarum  harum,  astutissimi 
nequitia  et versutia  diabolica)  fraudis: 
ita  ut  sicut  est  ante  venatorem  bestia , 
sic  ad  corum  comparationcm  sit  quili- 
bet  astutissimus  hominum  ,  prater  eos 
dumtaxat ,  qui  cum  Apostolo  non  igno- 
rant  cogitationeseorura,  quibus  in  Dei 
sapientia  datum  est  fraudes  deprehcn- 
dere  malignorum.  Obsecro  vos,  novel- 
lae  plantationes  Dei,  vos  qui  nondura 
exercitatos  habetis  sensus  ad  discretio- 
nera  boni  et  mali,  nolite  sequi  cordis 
vestri  judiciura ,  noliie  abundare  in 
sensu  vestro;,ne  vos,  taraquam  rudes 
adhuc,  versutus  ille  venator  decipiat. 
Nam  silvestribus  illis  et  omnino  bestia- 
libus  bestiis  ( saeculares  homines  lo- 
quor )  apertos  satis  expandit  laqueos  , 
utpote  quos  facile  capiendos  csse  non 
dubitat.  Vobis  autem  ,  qui  taraquara 
prudentiores  cervi  serpentes  necatis  , 
et  desideratis  ad  fontera  vivura,  subti- 
liores  occultat  laqueos ,  et  callidiora 
fraudis  suae  argumenta  conquirit.  Unde 
obsecro  vos  ,  humiliamini  sub  potcnti 
manu  Dei  pastoris  vestri,  et  acquies- 
cite  eorumconsiliis,  qui  raelius  norunt 
venaloris  illius  versutias,  edocti  diu- 
turno  longi  temporis  excrcitio,  et  crc- 
bris  experiraentis,  tara  in  se,  quara  in 
multis. 

2.  Sed  ecce  quia  jara  venatores  et 
bestias  novimus ;  quisnam  sit  laqueus 
iste  quaerendura  est.  IVoIo  ego  adinve- 
nire  ex  rae ,  nec  dubiura  aliquid  tra- 
dere  vobis.  Ostendat  nobis  Apostolus 
laqueura  istum  :  ipse  enim  venatorum 
illorum  non  ignorat  cogitationes.  Dic 
nobis ,  inquam ,  beate  Paule ,  quis  sit 
laqueus  iste  diaboli ,  a  quo  se  libera- 
tam  fidclis  anima  congratulatur.  Qui 
volunt ,  inquit ,  divites  fieri  in  hoc  sceculo, 
incidunt  in  tentationes,  el  m  laqueum 


2^6 


S.  BEnNARDl  ABBATIS 


diaboii.  Ergone  laqucus  iliaboli,  divilia) 
sunt  hujus  saeculi  ?  Heu  quara  paucos 
invenimus,  qui  ab  hoc  laqueo  liberari 
cxsultent !  quam  multos,  qui  dolent 
quod  parum  sibi  videntur  irretiti ;  et 
adhuc  quantum  possunt ,  ipsi  se  inrol- 
vere  et  intricare  laborant!  Vos  qui  rc- 
liquistis  omnia ,  et  secuti  estis  non  ba- 
bentem  ubi  caput  suum  reclinaret, 
Filium  hominis ,  exsultate ,  et  dicite  : 
Quoniam  ipse  liberai>it  me  de  Jaqueo  ve- 
nantium.  Confitemini  illi  toto  corde, 
tota  anima ,  tota  virtute ,  et  ex  ipsis 
medullis  cordis  gratias  ei  agite ,  dicen- 
tes  :  Quoniam  ipse  liberavit  me  de  laqueo 
venantium.  Et  ut  noveritis  quam  mag- 
num  sit  beneficium  hoc ,  et  sciatis  quee 
a  Deo  donata  sunt  vobis,  audite  quod 
sequitur  :  Et  a  verbo  aspero.  0  homo  , 
Tel  magis  bestia ,  laqueum  non  time- 
bas?  Tirae  vel  malleum.  J  verbo,  in- 
quit,  aspero.  Quod  est  hoc  verbura,  nisi 
illud  insatiabilis  gehennae  :  Affer,  affer, 
percute,  dilacera  ,  cito  interfice,  velo- 
citer  spolia  detrahe?  Quid  est  verbum 
asperura ,  nisi ,  ToUatur  impius  ne  videat 
gloriam  Dei?  Quomodo  exsultant  vena- 
tores  capta  bestia ,  et  clamant :  Tolle  , 
tolle ,  infige  verubus,  infer  prunis,  et 
male  bullientibus  impone  lebetibus? 
A^^erbum  asperum  fuit,  quod  protulit 
domusexasperans,  populus  Judseorum : 
Tolle^  tolle ,  crucifige  eum.  Quara  hor- 
ribile  verbura  ,  quara  asperura ,  quam 
crudele !  Vere  dentes  eorura  arma  et 
sagittae ,  et  lingua  eorum  gladius  acu- 
tus.  Hoc  verbum  asperum  tu  sustinuisti, 
Doraine.  Cur ,  nisi  ut  nos  liberares  a 
"verbo  aspero  ?  Sit  jam  pietatis  tuse  ,  ut 
non  sustineamus  nos ,  quod  tu  dignatus 
es  sustinere  pro  nobis. 

3.  Respondent  homines  saeculares, 
cum  eis  suaderaus  agere  poenitentiam'', 
et  dicunt :  Durus  est  hic  sermo.  Nempe 
hoc  est  quod  in  Evangelio  legimus.  Lo- 
quebatur  de  poenitentia  ipsa  Dominus, 
sed  in  figura ,  tamquam  his  quibus  non 
crat  datum  nosse  mysterium  regni  Dei. 
Cumque  audirent  dicentem  ,  Nisi  man- 
ducaveritis  carnem  filii  hominis ,  et  bibc- 
rilis  ejus  sanguinem ,  dixerunt  :  Durus 
est  hic  sermo ,  et  abierunt  retrorsum. 
Quid  autem  est  manducare  ejus  car- 


nem  ,  et  l)ibere  sanguincm  j  nisf  conv- 
municare  passionibus  ejus,ct  eara  con- 
versationcm  imitari ,  quam  gessit  in 
carne?Unde  et  hoc  designat  illibatura 
illud  Altaris  sacramentum  ,  ubi  Domi- 
nicum  corpus  accipimus  :  ut  sicut  vide- 
tur  illa  panis  forma  in  nos  intrare  ;  sic 
noverimus  per  eam  quam  in  terris  ha- 
buit  conversationem  ,  ipsum  intrare  in 
nos  ,  ad  liabitandum  per  fidem  in  cordi- 
bus  nostris.  Cum  enim  justitia  ingredi- 
tur,  ille  ingreditur  qui  factus  est  nobis 
a  Deo  Patre  justitia.  Spd  et  qui  nianet 
in  caritate ,  in  Deo  manet ,  et  Deus  in 
eo.  Sed  tamen  adhuc  multi  nobis  di- 
cunt  :  Durus  est  hic  sermo.  Ergone 
durum  est  momentaneum  hoc  et  levc 
tribulationis,  quod  supra  modum  in 
sublimitate  aeternum  pondus  gloriee  ope- 
Vatur  in  nobis?  Durum  est  brevissirao 
et  levissimo  labore  cruciatus  illos  et 
tormenta  redimere  ,  quse  nullus  termi- 
nus  finiat,  nullus^nimus  sufficiat  cogi- 
tare?  Durum  vobis  videtur  cum  dicitur, 
Jgite  pcenitentiam?  Erratis;  sed  audi- 
turi  estis  aliquando  verbum  asperura  , 
serraonem  durura,  auditionem  raalam  : 
Jte  maledicti  in  ignem  cEternum.  Ita,  dico 
vobis,  hoc  timete,  hoc  durum  repu- 
tate  :  et  invenietis ,  quia  jugum  Do- 
mini  suave  est ,  et  onus  ejus  leve.  Si 
in  seipso  suave  illud  credere  necdum 
potestis ,  vel  hoc  non  ignoratis ,  quo- 
nian^  hujus  comparatione  suavissimum 
est. 

4.  Vos  autem ,  Fratres  mei ,  vos  pen- 
nati,ante  quorum  oculos  frustra  jaci- 
tur  rete  ;  vos  qui  divitias  hujus  saiculi 
penitus  reliquistis ,  quid  timeatis  a 
verbo  aspero,  quando  jam  liberati  estis 
a  laqueo?  Felix  tu  Idithum,  pro  quo 
psalmi  quidam  inscripti  sunt,  qui  trans- 
silisti  laqueum ,  ut  omnino  longe  fieres 
a  verbo  aspero.  Quibus  enim  dicetur , 
Ite  maledicti  in  ignem  oeternum ;  Esurivi 
enim,  et  non  dedistis  mihi  manducare; 
quibus,  inquam  ,  dicetur  ,  nisi  his  qui 
substantiam  hujus  mundi  habuere? 
Numquid  non  valde  exhilarantur  ad 
verbum  hoc  corda  vestra  ,  et  spirituali 
jucunditate  replentur?  Numquid  non 
pretiosiorera  ducitis  paupertatera  ves- 
tram  thesauris  saeculi?  siquidem  ipsa 


iN  vsAimvm  Qcri nJHJTJT  sEnyio  i\. 


cst  qncB  liberat  vos  a  verbo  aspero. 
Quomodo  namque  a  nobis  cxigat  Deus , 
quoJ  pro  ipsius  amore  relictum  est?  Et 
tamen  etiara  hoc  facitis,  et  de  labore 
manuum  vestrarum  Christus  alitur  et 
vestitur,  utnihil  dcsit.  Agitc  ergo  gra- 
tias,  exsultate  et  dicitc  :  Quoniam  ipse 
liberavit  me  de  laquco  venantium,  et  a 
verbo  aspero.  Exsultate,  inquam ,  sed 
adhuc  interim  cum  trcmorc.  Lgetos  vos 
csse  volo,  sed  nondum  securos;  gau- 
dcntcs  in  Spiritu  sancto ,  sed  tamcn 
pavcntes  adliuc ,  et  caventes  a  reci- 
divo. 

5.  Quid  enim  vobis  ultra  pavcndum 
ost?Unum  utique,idque  gravissimum, 
peccatura  Judae,  peccatura  apostasia). 
ijene  enim  factum  est,  ut  pennas  acci- 
peretis  sicut  columbae,  et  volaretis  ad 
requiescendum.  IVam  in  tcrra  non  erat 
rcquies,  scd  labor,  et  dolor,  et  afflic- 
tio  spiritus.  Quid  ergo  timendum  est 
sic  volanti,nisi  ne  forte  cadaver  vel 
simile  aliquid  in  tcrra  videat,  cujus 
desiderio  tractus  videatur  a  venatoribus 
illis  pessimis,  et  prxparatis  laqueis 
capiatur,  et  sint  novissima  hominis 
illius  pejora  prioribus?  Hoc,inquam, 
omnino  timcndum  cst,  ne  quis  aut 
corde  solo,  aut  etiam  cor-pore  ad  vomi- 
tum  revertatur.  Legirnus  enim  de  fiiiis 
Israel ,  quia  corde  rcdierunt  in  j^gyp- 
tum.  Nam  corpore  reverti,  clausum 
post  corum  talos  llubruni  mare  prohi- 
bebat.  Hoc  cst  quod  vehemcntcr  singu- 
lis  quibusquc  timendum  cst,  ne  quando 
forte  eatenus  Dcum  offendant,  ut  mani- 
feste  abjiciantur  et  evomantur  ab  eo  : 
aut  si  pudorneget  apostasiam  corporis, 
tepor  ipsc  paulatim  ingcrat  apostasiam 
cordis  :  ut  vidclicct  sub  liabitu  religio- 
nis  cor  soecularc  gcrant,  ct  quidquid 
saecularis  consolationis  invcnire  potuc- 
rint,  amplectantur.  Neque  cnim  sumus 
nos  Apostolo  sanctiorcs,  qui  tamcn  ve- 
rebatur,  nc  forte  cum  aliis  praedicasset, 
ipse  rcprobus  efficeretur.  Scd  id  tamdiu 
timendum  est,  donec  laqueus  contritus 
sit,  donec  «:orpus  istud  anima  dcpo- 
sueril.  Nam  ct  ipsum  corj^us  laqueus 
quidam  cst :  unde  ct  oculus  lcgitur  ani- 
luam  dcpraidari.Minimc  crgo  dccct  csse 
iccurum  homiuem,  (fui  sccum  portat 


217 

laqueum  suum  :  immo  vcro  bonum  est 
magis  habitare  iu  adjutorio  Altissimi, 
ut  per  eum  possit  laqucus  evitari. 

SERMO   IV. 

De  ver$u  quarto,  Scapulis  suis  obumbrabif 
tibi ,  etc. 

i.  CoNFiTENTi  humiliter,  ct  devole 
gratias  referenti,  non  immerito  am- 
pliora  beneficia  promittuntur.  Nara  qui 
fidclis  invenitur  in  modico,  jure  con- 
stituetur  super  multa :  sicut  e  contrario 
accipicndis  indignus  est,  qui  fuerit  de 
acceptis  ingratus.  Itaque  devotae  illi 
gratiarum  actioni  respondet  spiritus  : 
Non  id  solum,  inquiens,  faciet,  sed  et 
scapulis  suis  obumhrahit  tihi.  Credo  in 
his  scapulis  geminara  Dei  proraissio- 
ncra  intelligendara,  vitae  scilicet  ejus 
quffi  nunc  est,  pariter  et  futura?.  Si 
enira  solura  promitleret  regnura,  et  in 
itinere  deesset  viaticura,  omnino  con- 
quererentur  homincs,  et  responderent: 
Magnum  quidem  est  quod  promittitur, 
sed  perveniendi  illuc  nulla  facultas 
datur.  Propterca  qui  post  hoc  sajculum 
vitam  promisit  ffiternara,  ipse  danduin 
eliam  in  hoc  sa^culo  centuplum  provi- 
dentissima  pictate  promisit.  Quid  jara 
excusationis,  habes,  o  homo?  Profecto 
obstructum  est  os  loquentium  iniqua. 
Quid  plus  afferet  inimicus  ad  tentan- 
dum,  nisi  quia  longa  futura  est  vitatua? 
Et  si  grandis  tibi  reslat  via,  cur  hoc 
timeas,  cui  fortis  cibus  datur,  ne  defi- 
cere  possis  in  via  ?  Eliae  utique  cibus 
allatus  est  ab  Angelo,  quo  nullus  in 
humana  consuetudine  vilior  invenitur, 
scilicet  panis  et  aqua  :  tanta  tamen  in 
co  fortitudo  collata  est,  ut  quadraginta 
diebus  ambulans  non  fatigaretur  nec 
csuriret.  Yis  tibi  hunc  cibum  ab  Ange- 
lis  ministrari?  Mirum  valde,  si  non 
vis. 

2.  Quod  si  cibura  hunc  desideras,  et 
angclica  ministeria  non  superba,  sed 
humili  magis  ambitione  requiris;  audi 
quomodo  srriptum  sit  de  Domino,  quia 
tcntante  diabolo,  et  suadente,  ut  de 
lapidibus  faccret  pancm,  restitit,  et 
dixit :  iVou  in  solo  pane  viiit  homo^  sed 
in  omni  verbo  quod  procedH  de  ore  Dei. 


218  S.  BERNAR 

Deinde  tentationibus  superatis,  et  ten- 
tiitore  fugato,  accesserunt  Angeli,  et 
ministrabant  ei.  Et  tu  ergo,  si  vis  ha- 
bere  ministerium  Angelorum,  fuge 
consolationes  saeculi,  et  tentationibus 
resiste  diaboli.  Renuat  consolari  anima 
tua  inaliis,  si  vis  in  Dei  memoria  delec- 
tari.  Cum  esuris,  currere  suadet  ad 
panem:  at  tupotius  audidicentem,iVow 
insolo  pane  vivit  /lomo.Cur  enim  tanta 
varietate  distraheris ,  ut  modo  cibum , 
modo  potum ,  modo  vestem  aut  lectum , 
nisi  pro  sola  corporis  necessaria  susten- 
tatione  requiras,  qui  in  uno,  id  estin 
verbo  Dei ,  potes  haec  omnia  invenire  ? 
Manna  enim  est ,  omnem  saporem  ha- 
bens,  et  odoris  delectationem;  requies 
est  vera  et  sincera,  suavis  et  salubris, 
jucunda  etsancta. 

3.  Haec  estpromissio  vitae  prsesentis. 
!Vam  promissionem  futurse  quis  expli- 
cet  ?  Si  exspectatio  justorum  laetitia ,  et 
tanta  laetitia,ut  omne  quod desideratur 
in  saeculo,  non  valeat  ei  comparari  : 
ipsum  quod  exspectatur,  quid  erit? 
Oculus  non  vidit ,  Deus ,  absque  te ,  quae 
praeparasti  diligcntibus  te.  Sub  his  ita- 
que  scapulis  quatuor  nobis  beneficia 
conferuntur.  Sub  his  enim  abscondi- 
mur  :  sub  his  ab  incursu  accipitrum  et 
milvorum  protegimur,  quae  sunt  aereae 
potestates  :  sub  his  umbraculum  salu- 
bre  refrigerat  nos ,  et  repellit  nimium 
solis  fervorem  :  sub  his  quoque  alimur 
ct  fovemur.  Ait  enim  Propheta  in  alio 
psalmo  :  Quoniam  ahscondit  me  in  taber- 
naculo  suo  in  die  malorumf  id  est,  dum 
adhuc  dies  mali  sunt,  et  in  terra  aliena 
sumus,  quae  data  est  in  manus  impii, 
in  qua  non  est  regnum  pacis,  nec  Deus 
pacis  regnat  in  ea.  Nam  si  regnat,  quid 
est  quod  orantes  dicimus  :  Advenial 
regnum  fwMmFNecesse  igitur  est  abs- 
condere  interim ,  si  quid  liabemus  boni : 
quoniam  thesaurum  regni  ccelorum ,  qui 
invenithomo,  abscondit.  Propter  quod 
etiam  corporaliter  in  claustris  et  in 
silvis  abscondimur.  Et  si  scire  vultis 
quantum  in  hac  absconsione  lucramur, 
credo  nullura  hic  esse ,  qui  si  quartam 
partem  eorum  quae  facit,  in  saeculo 
actitaret,  non  adoraretur  ut  sanctus, 
rcputaretur  ut  angelus  :  nunc  autem 


DI  ABBATIS 

quotidie  tamquam  negligcns  arguitur  et 
increpatur.  Parumne  hoc  lucrum  du- 
citis,  quod  non  reputamini  sancti  ante- 
quam  sitis?  Annon  timetis  ne  forte  vili 
mercede  hic  recepta,  in  futuro  mercc- 
dem  non  habeatis  ?  Necessaria  est  ergo 
haec  absconsio  non  solum  ante  oculos 
aliorum,  sed  etiam  multo  magis  anto 
teipsum.  Hoc  enim  habet  Dominica  illa 
sententia  :  Cum  feceritis  omnia  quceproeci- 
fiuntur  vohis,  dicite :  Seyyi  inutiles  sumus  ; 
quod  dehuimus  facere  fecimus.  Yae  enim 
nobis  si  non  fecissemus.  Et  haec  est  uti- 
que  MAGNA  viRTUs  ct  summa  securitas, 
quando  et  pie  vivis;  et  tamen  plus 
attendis  quae  desunt  tibi,  quam  quae 
obtinuisse  videris,  oblitus  quae  retro 
sunt,  et  extendens  te  in  anteriora.  Haec 
igitur  est  absconsio,  quam  sub  scapulis 
Domini  praestari  dixeramus;  qualis  for- 
sitan  absconsio  fuit  vel  obumbratio, 
quae  Mariae  facta  est  a  Spiritu  sancto , 
ad  celandum  videlicet  tam  incompre- 
hensibile  sacramentum. 

4.  De  protectione  quoque  idem  iste 
Propheta  ait  :  Obumhrasti  super  caput 
meum  in  die  helU.  Sicut  enim  videns  ve- 
nientem  accipitrem  mater  expandit  alas 
suas ,  utpulli  subeant ,  et  habeant  tutum 
refugium :  sic  nobis  parata,  et  qUodam- 
modo  dilatato  sinu  extensa  est  summa 
illa  et  ineffabilis  pietas  Domini  nostri. 
Unde  et  supra  dixit :  Quoniam  refugium 
meum  es  tu.  Jam  vero  sub  ipsis  quoque 
scapulis  et  umbraculum  salubre,  et 
protectionem  habemus.  Sicut  enim  iste 
corporeus  sol ,  licet  bonus  sit  et  valde 
necessariua,  tamen  et  fervor  ejus,  si 
temperatus  non  fucrit,  infirmo  capiti , 
et  splendor  infirmis  oculis  nocet,  nec 
est  solis  culpa  ,  sed  infirmitatis  :  sic 
etiam  Sol  justitiaj  est.  Unde  et  dicitur  : 
Noli  nimium  justus  esse.  Non  quod  jus- 
titia  boaa  non  sit ;  sed  quia  dum  adhuc 
infirmi  sumus,  oportet  ipsa  bona  gratia 
temperari ,  ne  forte  elationis  aut  indis- 
cretionis  vitium  incurramus.  Quid  enim 
est  quod  incessanter  orantes  et  suppli- 
cantes  non  possumus  ad  eam,  quam 
desideramus ,  gratiae  abundantiam  per- 
venire  ?  Putatis  quia  avarus  aut  inops 
factus  est  Deus ,  impotens  aut  incxora- 
bilis?  Absit  hoc,  prorsus  absit  :  sed 


IN  PSALMUM  QUI 
ipse  cognovlt  figmentum  nostrum,  et 
scapulis  suis  obumbrat  nobis.  Non  ta- 
men  a  petitione  propterea  cessandum 
est-:  quia  etsi  non  dat  ad  satietatem , 
dat  tamen  ad  sustentationem :  etsi  cavet 
nobis  a  fervore  nlmio ;  tamen  fovet  nos 
tamquam  raater  calore  suo.  IIoc  est 
enim  quartum  quod  diximus  sub  sca- 
pulis  ejus  nobis  pracstari ,  ut  tamquam 
puUi  calore  materni  corporis  fbveamur, 
ne  foris  vagantes  moriamur,  refriges- 
cente  nimirura  caritate ;  quae  non  dif- 
funditur  in  nobis  nisi  per  Spiritum  qui 
datur  nobis.  Sub  his  igitur  pennis  ejus 
securus  sperabis,  ut  videlicet  de  exhi- 
bitione  praesentium  munerum  firma  sit 
exspectatio  futurorum. 


SEMIO  V. 

Dt  versyt  gutnto ,  Scuto  circumdabil  te  verilas 
ejus. 

i .  ViGiL ATE  ei  orate,  ut  non  intrctis  in 
ientationem.  Et  quis  hoc  dixerit,  scitis, 
et  tempus  scitis  :  Domini  enim  est  ver- 
bura  istud  instante  jam  passione  sua. 
Et  attcndite  quoniam  ipse  quidem  erat 
passurus,  et  non  Discipuli  :  nec  tamen 
pro  se  dicebat  orandum,  sed  pro  illis. 
Unde  ad  Petrum  ait:  Ecce  satanas  expe^ 
tivit  vos  ut  cribraret  sicut  trilicum  :  ego 
autem  rogavipro  te,  ut  non  deficiat  fides 
tua,  et  tu  aliquando  comersus  confirma 
fratres  tuos.  Si  tantum  illos  oportebat 
timere  in  passione  Domini,  quantum 
nobis  timendum  est,  Fratres,  in  pas- 
sione  nostra  ?  Vigilate  proinde  et  orate , 
ut  non  intretis  in  tentationem,  quoniam 
undique  circumdati  estis  tcnlationibus. 
Unde  et  legistis,  quia  tentalio  est  vita 
hominis  super  terram.  Itaquc  si  tot  ten- 
tationibus  plena  est  vita  nostra,  ut  non 
immerito  tota  ipsa  tentatio  debeat  ap- 
pellari :  pervigili  circumspectione  opus 
est  et  oratione ,  ne  inducamur  in  eam. 
unde  cst  et  illud  in  orationc  Dominica  : 
Et  ne  nos  inducas  in  tentationem.  Quia 
ergo  undique  sic  circumdatus  cs  tenta- 
tionibus,  scuto  circumdabit  te  veritas 
ejus;  ut  quemadmodum  undique  bella, 
ita  undique  sint  et  pra;sidia.  In  quo  et 
omnino  illud  manifestum  est,  spirituale 
scutura  esse  oportere  quod  circumdare 


nJDITyiT  SETiMO  7.  219 

potest.  Veritas  autera  circumdat ,  quia 
verax  qui  promittit,  et  sic  exhibet  ut 
promittit.  Fidelis  Deus,  ait  Apostolus, 
qui  non  patietur  vos  tentari  supra  id  quod 
potestis. 

2.  Non  incongrue  sane  scuto  compa- 
ratur  gratia  divinaj  protectionis,  quod 
in  superiori  parte  amplum  et  latum  est, 
ut  caput  humerosque  custodiat ;  in  in- 
feriori  vero  strictius,  ut  minus  oneret, 
maxime  quod  graciliores  sint  tibiae ,  nec 
tara  facile  vulnerentur,  sed  nec  adeo 
periculosum  sit  illis  in  partibus  vulne- 
rari.  Sic  omaino,  sic  militibus  suis 
Christus  ad  inferiora  tucnda ,  id  est  car- 
nem,  raagnam  (ut  ita  dixerira)  stricti- 
tatein  atque  penuriara  rerum  tempora- 
lium  donat;  nec  vult  eos  illarum  multi- 
tudine  prsegravari,  sed  ut  victum  et 
vestitura  habentes,  queraadraodura  ait 
Apostolus,  his  contenti  siraus  :  in  su- 
perioribus  vero  ampliorera  latitudinem, 
et  abundantiara  gratiae  spiritualis.  Sic 
enira  habes  :  Primum  qucerite  regnum 
Deiet  justitiam  ejus,  etomnia  adjicientur 
vohis.  De  victu  utique  dixit  et  vestitu, 
unde  dixerat  sollicitos  essc  non  debere. 
Nam  et  haec  ipsa  Pater  noster  coelestis 
benignissima  pietate  ministrat,  ob  du- 
plicem  scilicet  causam  :  ne  vel  omnino 
credercraus  infensura,  si  ista  negaret, 
et  sic  desperaremus;  vel  illorum  nimia 
sollicitudo,  spiritualis  exercitii  ficrct 
detriraentura.  Sine  his  enim  neque  vi- 
vere,  neque  Deo  servire  est.  Caeterum 
quanto  strictius ,  tanto  melius. 

3.  Itaque  scuto  circumdahit  fe  veritas 
eJus;non  timehis  a  timore  nocturno,a 
sagitla  volante  in  die,  a  negotio  peram- 
hulante  in  tenehris ,  ah  incursu  et  doemo- 
nio  meridiano.  Hae  sunt  quatuor  ten- 
tationes,  quibus  undique  circuradati, 
necesse  habemus  circumdari  etiam 
scuto  Domini,  ut  sit  nobis  a  dextris  ct 
a  sinistris,  antc  et  retro.  Hoc  enim 
praemonitos  vos  esse  volo,  neminera 
super  tcrram  absque  tentatione  victu- 
rum,  ut  cui  forte  tollitur  aliqua,  alte- 
rara  securus  exspectct  :  aut  fortc  non 
securus ,  sed  pavidus  magis  :  et  sic  pctat 
ab  ea  liberari,  ut  numquara  sibi  in  cor- 
pore  r  ortis  hujus  libcrtatcni  pcrfectam 
seu  rcquiem  audeat  polliceri.  Qua  in  re 


220 

consideranda  cst  nobis  tam  benigna 
erga  nos  divinaj  pictatis  dispcnsatio,  ut 
quibusdam  nos  tentationibus  patiatur 
diutius  occupari,  ne  fortc  periculosio- 
Tcs  occurrant  :  ab  aliquibus  vero  citius 
liberet ,  ut  possimus  in  aliis ,  quas  nobis 
utiliores  fore  praevidet,  exerceri.  Ve- 
rum  considerandum  nobis  est,  sed  non 
niodo,  quae  sint  istae  quatuor  quas  hic 
ponit,  Credo  enim  quod  in  hoc  ordine, 
quo  hic  numerantur,  contra  eos  qui 
convertuntur  insurgunt,  et  velut  prin- 
cipes  sunt  omnium  tentationum. 


8EI13IO  VI. 

De  altera  parte  versus  quinti ,  Non  timebis  a  ti- 
more  noclurno  ;  e(  de  versu  sexto,  A  sagitta 
volante  in  die,  etc. 

1.  SoLET  in  divinis  Scripturis  adver- 
sitas  designari  per  noctem  :  et  scimus 
quia  adversus  eos  qui  convertuntur, 
primum  esse  certamen  de  raolestiis  cor- 
poris  consuevit.  Caro  enim,  hactenus 
indomita,  castigari  et  in  scrvitutem 
redigi  nequaquam  sequanimiter  patitur: 
sed  adhuc  memor  recens  perditae  liber- 
tatis,  acrius  concupiscit  adversus  spiri- 
tum,  maximeque  in  his  poenis,  in  qui- 
J)us  estis  vos  quotidie  morientes,  immo 
vero  morte  affecti  tota  die,  quae  et 
supra  vires  sunt,  etultra  naturam,  et 
contra  consuetudinem  vestram.  Quid 
igitur  mirum  si  turbant  ista,  maxime 
cos,  qui  necdum  consueverunt,  nec- 
dum  satis  in  promptu  habent  recurrere 
ad  orationem ,  refugere  ad  meditationes 
sanctas,  ut  sic  relevetur  diei  pondus  et 
sestus?  Necessarium  plane  nobis  inter 
ipsa  nostraj  conversionis  initia  scutum 
Domini,  ut  non  timeamus a  timore  noc- 
turno.  Bene  autem  dicitur  non  timen- 
dum  a  timore  nocturno,  et  non  dicitur 
a  nocte  :  quia  non  ipsa  afflictio  tentatio 
est,  sed  magis  timor  ipsius.  Nam  et 
omnes  laboramus,  cum  tamen  non  om- 
iies  inde  tentemur  :  et  qui  tentantur , 
juulto  magis  timore  futurae  poenae, 
qiiam  praesentis  dolore  laeduntur. 

2.  Quia  crgo  timor  ipse  tcntatio  est, 
congrue  dictum  est  ei  qui  circumdatur 
scuto  Pomini,  quod  a  tentatione  l\ac 
non  timebit-  forte  impugnabi(ur,  forte 


BERNyVRDI  ABBATIS 

tentabitur,  forte  timebit  noctem,  scd 
non  ei  timor  iste  nocebit :  magis  autem 
si  non  fuerit  dominatus,  tunc  immacu- 
latus  erit,  et  emundabitur,  sicut  scrip- 
tum  est,  quia  territi  purgabuntur.  Ca- 
minus  est  timor  iste;  sed  ut  examinet, 
non  exurat,  veritas  facit.  Nocturnus 
plane  et  tenebrosus  timor  :  sed  facile 
hunc  radius  veritatis  exsuperat.  Ingerit 
enim  oculiscordisnunc  quidempeccala 
quae  fecimus ;  ut  quemadmodum  de  se 
Propheta  ait,  etiam  nos  in  flagella 
parati  sumus,  annuntiantes  iniquifa- 
tem  nostram ,  et  cogitantes  pro  peccato 
nostro  :  nunc  vero  aeterna  supplicia 
quae  meruimus,  ut  in  eorum  compara- 
tione  quae  evadimus,  universa  quae 
patimur  delicias  reputemus :  nunc  quo- 
que  coelestia  praemia,  ad  qua;  tendimus, 
crebro  videlicet  memorantes,  quoniam 
non  sunt  condignae  passiones  hujus  tem- 
poris  ad  futuram  gloriam  quae  revelabi- 
tur  in  nobis  :  nunc  etiam  ea  quae  pro 
nobis  pertulit  Christus,  ut  crebro  con- 
siderantes  quanta  sustinuit  illa  majestas 
pro  inutilibus  servis,  erubescamus  non 
sustinere  vel  parva  pro  nobis. 

3.  Sed  fortasse  praevaluit  veritas, 
praesertim  tam  multiplex  et  usquequa- 
que  circumdans ,  non  repellere  modo , 
sed  etiam  expellere  penitus  liunc  timo- 
rem.  Nox  praecessit  :  ut  filius  lucis  ct 
diei  honeste  ambulans,  time  sagittam. 
Leviter   volat,  leviter  penetrat  :  scd 


dico  tibi,  non  leve  infligit  vulnus,  cito 
interficit.  Nimirum  sagitta  haec  vana 
gloria  est  :  non  est,  unde  haec  im- 
pugnet  pusillanimes  et  remissos.  Oui 
ferventiores  esse  videntur ,  ipsi  pa- 
veant ,  ipsi  sibi  caveant  in  hac  parte  : 
nihilominus  adhuc  soUiciti  non  dcsc- 
rere  scutum  inexpugnabile  veritatis. 
Quid  enim  aliud  tam  contrarium  va- 
nitati  ?  Nec  sane  huic  opponenda  sa- 
gittae  secreta  illa  et  quodammodo  inti- 
ma  veritatis  exigimus  :  semetipsam 
noverit  anima ,  de  se  teneat  veritatera. 
DiFFiciLE  prorsus  ( ni  fallor)  homo  ver- 
bis  laudantiura  horainem  in  vita  sua 
abduci  poterit  altura  sapere ,  si  se  intus 
ad  lucem  veritatis  sollicita  considera- 
tione  discutiat.  Nonne  enim  si  propriam 
cogitat  conditionem,  dicturug  estsibij 


IN  PSAI4MUM   QUl 

Quid  superhis  terra  et  cinis  ?  Nonnc  si 
propriam  considerct  corruptionem ,  fa- 
tcatur  ncccsse  est,  quoniam  non  est 
in  eo  bonura?  Sed  et  si  forte  aliquid 
habcre  vidctur,  non  invenict,  puto, 
quid  respondeat  Apostolo  dicenti  :  Quid 
habes  quod  non  accepisti?  Et  alibi  :  Qui 
stat,  videat  ne  cadat.  Postremo  si  fideli- 
ter  computct,  facile  ilH  erit  advertere, 
quod  nec  cum  decem  millibus  possit 
occurrere  ei ,  qui  cum  viginti  millibus 
venit  ad  se,  et  omncs  justitias  suas 
tamquam  pannum  menstruatsercputari. 
.4.Eadem  quoque  veritas  et  cis  nihilo- 
minus  opponenda  est  tentationibus  quse 
sequuntur.  Nec  enim  vcl  sic  desistit 
hostis  antiquus,  scd  ad  callidiora  forte 
convertitur  argumenta.  Firmam  proba- 
vit  utroque  latere  turrim:non  est  quod 
vel  a  sinistris  pusillanimitatc  timoris, 
vel  a  dextris  eam  bumanis  concutcre 
laudibus,  in  utraque  jam  molitione 
frustratus,  attentct.  Sed  si  viribus,  in- 
quit,  dejiccre  ncqueo,  forte  dcciperc 
possum  alicujus  ingcnio  proditoris.  Quis 
putas,  erit  hic  prpditor.?  Planc  cupidi- 
tas,  radix  iniquitatis;  ambitio,  sublile 
malum ,  secretum  virus ,  peslis  occulta , 
doli  artifex ,  matcr  hypocrisis,  livoris 
parens,  vitiorum  origo,  criminum  fo- 
mes ,  virtutum  aerugo ,  tinea  sanctitatis, 
excaecatrix  cordium  ,  ex  remediis  mor- 
bos  creans,  gencrans  ex  mcdicina  lan- 
guorcm.  Contempsit  vanam  gloriam, 
ait,  quoniam  vana  est  :  forte  solidius 
aliquid  affcctaret,  forte  honorcs  ,  forte 
divitias.  Quantos  hoc  negotium  peram- 
bulans  in  tcncbris  trudi  fecit  in  tene- 
bras  cxteriorcs ,  veste  spolians  nuptiali, 
et  virtutum  exercitia  fructu  pictatis 
evacuans?  Quantos  pcstis  haec  nequiter 
supplantatos  turpitcr  quoque  dejccit, 
ut  caetcri  quique ,  quos  latuit  occultus 
effossor,  subitam  cxpavesccrent  ad 
ruinam?  Quidvcro  hunc  fovet  vermem 
aliudquam  mcntis  alienatio  ,  ct  oblivio 
veritatis?  Aut  quid  nisi  veritas  hunc 
prodcndum  vestigat  proditorem,  et  ne- 
gotium  arguit  tenebrarum?  Nimirum 
ha;c  cst  quae  dicit :  Quid  jyrodcst  hnniini 
si  universum  mundum  lucrctur ,  scaulcm 
perdof,  el  detrimcntum  sui  faciat?  Et 
item  :  Potentes ,  ait,  poteutcr  formenta 


IIA  n  I TA  2'  S  E  R  M  O   VI. 


221 


patientur.  IIa?c  est  quae  sedula  sugges- 
tione  rcducit  in  mentem,  quam  sit  iu 
ambitu  frivola  consolatio,  grave  judi- 
cium,  usus  brevis,  finis  ignotus. 

5.  Ilucusque  tentationes  Domini : 
quartam  inimicus  non  praesumpsit  af- 
fcrre.  IUa  enim  de  ignorantia  est :  nec 
dubitabat  sapicntissimum ,  qui  sic  mo- 
derabatur  rcsponsiones  suas,  utin  nul- 
lo  umquara  possct  deprehendere  qucd 
qusercbat.  Prima  siquidem  tentatione 
esuricnti  suadebat  de  lapidibus  panem 
faccre :  scd  ille  nec  posse ,  nec  non  posse 
rcspondens,  clbum  alium  praetendit, 
diccns :  Non  in  solo  pane  vivit  homo,  sed 
in  omni  verho  quod  procedit  de  ore  Dei, 
Secunda  vero  tcntatione  praecipitium 
suadebat,  promittens  quia  non  laedere- 
tur  si  Filius  Dei  esset;  et  sic  videns 
omnis  civitas  laudaret  eum  et  magnifi- 
caret :  et  nec  esse  se,nec  non  esse  res- 
pondit.  Tertia  de  ambitione  f uit ,  quan- 
do  omnia  rcgna  mundi  promisit,  si 
cadens  adoraret  eum.  Videsne  quod 
ambitionis  via  adoratio  diaboli  sit, 
qua  videlicct  ad  honores  et  gloriam 
mundi  pervenicndum  suis  ille  adorato- 
ribus  pollicctur?  Quarta  (ut  dixi)  ten- 
tatione  apud  eura  abstinuit ,  cujus  ni- 
mirum  tantam  esset  expertus  prudcn- 
tiam  ex  rcsponsis. 

6.  Quid  autem  adversus  alios  faciat , 
quos  videt  omnimodo  diligere  justitiam 
et  odisse  iniquitatcm?Quid  nisi  ut  ini- 
quitatem  palliet  virtutis  imagine  ?  Quos 
cnim  perfectos  boni  noverit  amatorcs, 
malum  eis  sub  specie  boni  non  mcdio- 
cris,scd  pcrfccti  pcrsuadere  conatur; 
ut  cito  consentiat  qui  magnopcre  dili- 
git  bonum,  et  facile  qui  currit,  incur- 
rat.  IIoc  est  igitur  daemonium  non  modo 
diurnum,  scd  etiam  meridianum.  An- 
non  hoc  ttmuit  Maria,  quando  ad  no- 
vam  Angeli  salutationcm  expavit?  An- 
non  hoc  insinuabat  Apostolus,  cum 
diccrct :  Non  enim  ignoramus  cogitatio- 
ncs  ejus  ?  Ipse  enim  angelus  satanae 
transfigurat  se  in  Angelum  lucis.  Annon 
dcnique  hoc  ipsum  mctucbant  Disci- 
puli,  quando  videntes  Dominum  supcr 
mare  ambulantcra ,  clamabant  putantcs 
phantasma  cssc?  Et  vide  quam  bene 
congruit,  quod  quarta  vigilia    noctis 


222  S.  BERNAR 

fuisse  (licitur ,  quando  contra  tentatio- 
nem  quartara  vigilasse  DiscipuU  per- 
hibentur.  Nec  vero  inre  manifestissima 
nostro  arbitror  opus  esse  eloquio ,  quod 
videlicet  sola  sit  veritas,quaj  palliatam 
detegit  falsitatem. 

7.  Quatuor  has  tentationes  etiam  in 
generali  statu  Ecclesiae  haud  difficile 
diligens  considerator  inveniet.  Nonne 
enimtimornocturnus  exercebat  novel- 
lam  adhuc  Ecclesiae  plantationem ,  quan- 
do  omnis  qui  occiderat  servos  Dei ,  ar- 
bitrabatur  obsequium  se  prsestare  Deo? 
Demum  persecutione  cessante  et  die 
reddita,  turbavit  eam  gravius  et  affli- 
xit  sagitta  volans,  quando  exierunt 
aliqui  de  Ecclesia  inflati  spiritu  carnis 
suse,  inanis  et  volatilis  glorise  cupidi : 
et  volentes  sibi  facere  nomen ,  linguas- 
suas  magnificando ,  diversa  et  perversa 
dogmata  fabricaverunt.  At  nunc  quidem 
pax  a  paganis,  pax  ab  hpereticis  :  sed 
non  est  pax  a  falsis  filiis.  Multiplicasti 
gentem,  Domine  Jesu,  sednon  magni- 
ficasti  laetitiam  :  quoniam  multi  sunt 
vocati,pauci  vero  electi.  Oranes  Chris- 
tiani,  et  oranes  fere  quse  sua  sunt  quae- 
runt,non  quae  Jesu  Christi.  Ipsa  quo- 
que  ecclesiasticae  dignitatis  Officia  in 
turpem  qusestum  et  tenebrarum  nego- 
tium  transiere  :  nec  in  his  salus  aninia- 
rum,  sed  luxus  quaeritur  divitiarum. 
Propter  hoctondentur, propter  hoc  fre- 
quentant  ecclesias,  Missas  celebrant, 
Psalmos  decantant.  Pro  episcopatibus 
et  archidiaconatibus  impudenter  Iiodie 
decertatur,  ut  ecclesiarum  reditus  in 
superfluitatis  et  vanitatis  usus  dissi- 
pentur.  Superest  jam  utreveletur  homo 
peccati,  filius  perditioiiis ,  daemonium 
non  modo  diurnum ,  sed  etmeridianum ; 
quod  non  solum  transfiguratur  in  An- 
gelura  lucis,  sed  extollitur  supra  omne 
quod  dicitur  Deus,aut  quod  colitur. 
Nimirum  insidiatur  crudelius  calcaneo 
matrisEcclesi3e,a  qua  dolet  caputsuum 
esse  contritum.  Hic  plane  gravissimus 
erit  incursus  :  sed  ab  hoc  quoque  Ec- 
clesiam  electorum  Veritas  liberabit, 
propter  eos  brevians  dies ,  et  daemoniura 
meridianura  destruens  illustratione  ad- 
ventus  sui.  Et  haec  quidem.dicta  sint  de 
tentationibus  istis;namet  in  sermone 


DI  ABBATIS 

quodam  super  Cantica  canticorum  mc- 
mini  me  super  his  tractasse  similiter, 
cum  meridiani  hujus  daemonii  mentio 
incidisset,  ex  occasione  scilicet  me- 
ridiani  accubitus  sponsi,  quem  sibi 
sponsa  petierat  indicari. 

SERMO  VII. 

De  versu  septimo  ,  Cadent  a  lalere  tuo  mille,  el 
decem  millia  a  dextris  tuis ;  ad  te  autem  noR 
appropinquabit. 

i.  In  spe  vivimus,  Fratres,  nec  de- 
ficimus  in  tribulatione  praesenti ,  quod 
in  exspectatione  stmus  indefectibiliura 
gaudiorum.Neque  eniravananobis  hsec 
exspectatio,  aut  dubia  spes  videtur, 
innixa  nimirum  aeternae  promissionibus 
veritatis.  Deinde  etiam  ex  perceptione 
praesentium  raunerum  firmaest  exspec- 
tatio  futurorum ,  et  praesentis  gratiae 
virtus  nimis  credibiliter  attestatur  fe- 
licitatem  promisss  glorise  sine  dubio 
secuturam.  Nerape  Dominus  virtutura 
ipse  est  rex  gloriae  :  et  in  hymno  quo- 
que  eumdera  votis  vocamus  Patrem 
perennis  gloriae ,  Patrera  potentis  gra- 
tiae ;  cui  et  in  psalmo  caniraus  :  Quia 
misericordiam  ct  veritatera  diligit  Deus , 
gratiam  et  gloriam  dabit  Dominus.  Vi- 
riliter  ergo  sustineat  in  hoc  saeculo 
pietas  colluctationem ,  et  persecutio- 
nera  quamlibet  ajquanimiter  patiatur. 
Quidni  toleret  omnia ,  quae  ad  omnia 
valet,  proraissionem  habens  ejus  vitae, 
quae  nunc  est,  et  futurae?  Repugnct 
fortiter  irapugnanti  :  quia  et  repugnan- 
ti  propugnator  aderit  indefessus,  et 
triuraphanti  non  deerit  largissimus  re- 
munerator.  Scuto,  inquit,  circumdabit 
te  veritas  ejus. 

2.  Necessariaplaneinsuperabilis  pro- 
tectio  veritatis  non  modo  interim  in 
carne  degenti,  sed  et  postmodum 
exeunti :  et  nunc  quidera  ob  periculo- 
sos  conflictus ,  tunc  vero  ob  monstruo- 
sos  occursus  spirituum  malignorum. 
Nempe  et  sanctissimam  illam  gloriosi 
Martini  animam  voluit  pars  inimica 
nocere,  et  cruenta  bestia  sciens  quod 
modicura  jam  tempus  haberet,  tota 
profecto  insania  malitiac  infatigabilis 
non  est  verita  prope  assistere  ei  quoque 


IN  PSALMUM    QUI  IIABITAT  SERMO  VII. 


22:? 


iil  quo  nilul  habebat.  Iramo  vcro  ad 
ipsum  etiam  Regem  gloriaB  accederc 
impud.entissiraa  teraeritas  illa  pra;sump- 
sit>  sicut  ipse  testatur  :  Venii  enitn 
princeps  mundi  hujus ,  et  in  me  non  inve- 
nit  quicquam.  Felix  anima,  quoe  sic 
interim  tentalionum  jacula  scuto  veri- 
tatis  repulerit,ut  nil  prorsus  venena- 
tura  in  se  coalescere  passa,  omnino 
non  confundatur  cum  loquetnr  inimi- 
cis  suis  in  porta.  Nihil  in  me,  funeste, 
roperies..  Felix  qucm  sic  circumdat 
clypeusveritatis,  ut  introitum  quoque 
et  exitum  ejus  custodiat;  exitum  utique 
ab  hac  vita,  et  introitum  in  futuram, 
quo  videlicet  nec  molialur  a  tergo,nec 
a  facie  mali  quippiam  inimicusattentet. 
Siquidem  omniuo  opus  erit  illic  custode, 
opus  erit  duce  Odeli,opus€rit  consolatore 
magno  propter  horribiles  illas  visiones; 
non  minus  quam  hic  adjutore  et  pro- 
pugnatore  contra  invisibiles  tentatores. 
i.  Glorificate  itaque,  dilectissimi,  et 
portatc  intcrim  Christum  in  corpore 
vestro ,  ouus  delectabile ,  suave  pondus , 
sarcinam  salutarem  :  etiamsi  premere 
aliquando  forte  videtur,  etiamsi  inter- 
dum  latera  tundit,  ct  flagellat  recalci- 
trantem;  etiamsi  quandoque  in  camo 
etfreno  maxillas  constringit  et  coercet; 
oranino  fcliciter.  Esto  ut  jumentum, 
qui  Salvatorcm  portas;  sed  non  penitus 
ut  jumentum.  Homo,  inquit,  cum  in 
honore  esset  ^  non  intellexit :  comparatus 
cst  jumentis  insipientibus ,  et  similis  fac- 
ius  est  Hlis.  Quid  enim  tantoperc  vel 
plangit  Prophcta,  vcl  arguit  in  homine 
&imilitudinem  jumentorum,  praiscrtim 
qui  alio  quodam  loco  de  sc  loqui  et 
dicere  Dco  non  sine  quadam  congratu- 
lationevidetur,  IJt  jumcntum  factussum 
apud  te ,  etego  semper  tccum?  Puto,  im- 
mo  non  puto,sed  scio,  sirailitudinem 
cliquam  jumcntorumhomini  commen- 
dari;  sed  plane  non  eam,  quye  in  non 
intelligendo ,  et  insipieutiae ,  sed  pa- 
tientiai  iraitatione  consistat.  Neque 
enira  succensentis  similiter,  sed  ne 
plangentis  quidem  videretur  vox,  si 
dixisset :  Horao  cura  sub  onere  Dei  esset , 
non  rccalcitravit :  ut  juraentum  factus 
e»t  apud  eura.  Quis  enira  non  illi  ju- 
mento  plurimura  invideret,  cujus   in 


humili  tcrgo  ad  commcndationcm  incf- 
fabilis  suae  mansuctudinis  dignatus  est 
scderc  Salvator,  si  cum  illius  tam  pre- 
tiosi  oneris  gestatione  intelligcntiam 
quoque  tam  singularis  habuisset  hono- 
ris?  Ut  jumentura  igitur  esto,  minimc 
taraen  jumcntum  :  patienter  quidem 
sustinens  onus,  sed  honorem  intelli- 
gens ;  sapienter  et  delcctabiliter  cogi- 
tans  tam  ipsius  oneris  qualitatera ,  quam 
propriara  utilitalcra. 

4.  Magnus  ille  Ignatius,  Discipuli 
quera  diligebat  Jesus  auditor,  Martyr 
noster,  cujus  pretiosis  rcliquiis  nostra 
ditata  est  paupertas,'Mariamquaradam 
in  pluribus  quas  ad  eam  scripsit,  epi- 
stolis  5  Christiferam  consalutat.  Egregius 
plane  titulus  dignitatis,  et  coraraenda- 
tio  honoris  iraracnsi.  Nerape  cui  servi- 
re ,  regnare  est ;  gestare  hunc ,  non  one- 
rari  est,  sed  honorari.  Caeterum  num 
ei,  de  quo  nunc  loquebamur,  Salvato- 
ris  asello  vercndum  ullatenus  videba- 
tur,  ne  sub  illa  tali  sarcina  deficere 
posset  in  via?  An  vero  timendus  ei  aut 
luporum  incursus ,  aut  raptorum  occur- 
sus;  vel  praecipitium ,  seu  periculum 
aliquod  sub  tanto  praeside  metuendura  ? 
Felix  qui  sic  tulerit  Christum ,  ut  a 
Sancto  sanctorum  in  sanctam  civitatem 
mereatur  induci.  Non  est  omnino  quod 
timeat,  ne  vcl  in  via  aliquod  offendi- 
culum,vcl  repulsam  injanua  patiatur. 
lili  nempe  juraento  viara  parabantfidc- 
les  populi,  huic  Angeli  sancti :  Qwo- 
niam  Angelis  suis  mandavit  de  te ,  ut  cus~ 
lodiant  te  in  omnihus  viis  tuis ,  ne  forte 
offendas  ad  lapidem  pedem  fuum.  Sednon 
sunt  haec  praeoccupanda  modo  :  scries 
magis  ipsa  Scripturae  expositionis  or- 
dine  sequenda  est. 

3.  Cadent  a  latere ,  inquit,  tuo  mille  , 
et  decem  millia  a  dextris  tuis;  ad  te  au- 
tem  non  appropinquabit.  Hic  enim  ver- 
sus  hodie  nobis  tractandus  est  :  non 
ignoratis.  In  praecedenti  sane  capitulo 
(juod  novissimc  tractabatur ,  dictum  est 
si  recolitis,  quemadmodum  a  quatuor 
quibusdam  maximis  equidem ,  gravis- 
simisque  tcntationibus  hujus  vitae,  pro- 
tectio  liberet  veritatis ;  videlicet  a  ti- 
more  nocturno ,  a  sagitta  volante  in  dic , 
a  negotio  pcrarabulante  in  tencbris;  ab 


22'i 


S.  BERNARDI  ABBATIS 


incursu  ct  dxMnonio  meridiano.  Quod 
igitur    sequitur,   Cadenf,  a  latcre    tuo 
mille,  elc.  futurae  magis  vitae  arbitror 
assignandum.  Unde  et  in  principio  ser- 
monis  hujus  meministis  adhuc,  ni  fal- 
lor,  sententiae  apostolicse,  qua  videli- 
cet  valere  ad  omnia  pietatem,   vitae 
quoque  ejusquae  nunc  est  et  futuraepro- 
missionem  habere  commendat.  Audite 
crgo,  et  audite  in  Isetitia  cordis  vestri, 
quod  ad  futurae  vitae    promissionem, 
vestramque  exspectationem  pertinere 
videtur.  Ubi  est  thesaurus  vester,  sit 
et  cor  vestrum.  Et  quidem  studiose  au- 
distis  proesentia ,  non  sum  immemor  : 
sed  studiosius  decet  futura  audire.  Nara 
et  pseudopropheta  (Balaamdico,  reco- 
lite   qui    historias  nostis)    etipse,  in- 
quam,  iniquus  justorum  mortem  opta-, 
bat,  et  novissima  sua    horum  sirailia 
fieri  precabatur.  Tatstus  est  pietatis 
fructus,  tanta  justitiae  merces,  ut  ne 
ab  ipsis  quidem  non  desiderari  queat 
impiis  et  injustis.  Minus  tamen  oblectat 
canticum  Sion  salices  Babylonis.  Sus- 
pendenda  proinde  organa  apud  eos  : 
lamentandum  magis  super  flumina  Ba- 
bylonis ,  si  forte  persuaderi  eis  possit 
ut  plangant.  Hic  plane  cantandum  est , 
ubi  non  deerunt  qui  tota  alacritate  spi- 
ritus  saltent  ad  vocem    psalterii ,  ad 
canticum  Sion;  et  vehementia  quadam 
Racri  desiderii  ad  eam  gestiant  praevo- 
lare,  dicentes :  Qmsdabit  miJii  pennas 
sicut  columhce ,  et  volaho,  et  requiescam? 
Quid  enim  aliud  exsultare,  quam  ex 
seipso  saltare  est?  Minus  sapit  iis  qui 
medio    adhuc  periclitantur   in  mari, 
jactantur    undis,    aguntur    fluctibus, 
quamlibet  favorabile  sit ,  quod  de  re- 
moti  et  prope  jam  desperati  tranquilli- 
tate  seu  amcenitate  littoris  nuntiatur. 
Sed  nec  ad  ejusmodi  pertinet  animam 
quod  hodie  nobis  propositum  est ;  neque 
enim  talis  quaepiam    adhuc    meretur 
audire  :  Cadenta  latere  tuo  mille,  et  de- 
cem  millia  a  dextris  tuis.  Memento  cui 
haec  promissio  facta  sit ,  nempe  ei  qui 
habitat  in  adjutorio  Altissimi,  in  pro- 
tectione  Dei  cceli  commorabitur. 

6.  Audiat  igitur  is  qui  salutis  portui 
cogitatione  jam  et  aviditate  appropin- 
quat,    qui   praejactata   velut    quadam 


anchora  spei  suae  tcrrae  illi  desidorabill 
inconvulsibiliter  inhaesisse  videtur, 
cunctis  diebus,  quibus  nunc  militat, 
exspectans donec  veniat  iramutatio  sua. 
Certissima  sane  ct  praecipua  propin- 
quatio  portus  hujus,  haec  ipsa  conver- 
satio  ejus ,  in  qua  positi  estis ,  exitus 
praeparatio  est,  vocationis  videlicet  et 
justificationis  divinae.  In  his  nempe 
duobus  fidelis  quaedam  constituta  est 
connexio  velut  cujusdam  aeternitatis 
ad  aeternitatem ,  id  est  magnificationis 
ad  praedestinationem  :  quarum  equi- 
dem  sicut  praedestinatio  nullo  est 
praecisa  principio,  sic  et  magnificatio 
nihilominus  nullo  umquam  fine  clau- 
denda.  Ne  vero  eam  ,  quam  diximus, 
quasi  geminae  hujusaeternitatismediam 
connexionem  esse  putes  nostrae  adin- 
ventionis.  Apostolum  audi,  si  non 
eamdem  tibi  raanifestius  ipse  coramen- 
dat.  Quos  cnim  proesci^^^it ,  et  prcedestinavit 
conformes  fieri  iniaginisfilii  sui.  Quomodo 
putas,  aut  quo  ordine  magnificabit? 
siquidem  quae  a  Deo  sunt,  ordinata 
sunt.  Num  a  praedestinatione  ad  mag- 
nificationem  saltu  quodam  pervenies 
repentino?  Provide  tibi  medium  pon- 
tem ,  aut  magis  ingredere  jam  paratum. 
Quos  proidestinavit ,  inquit,  hos  etvoca- 
vit :  quos  autem  vocavit ,  hos  et  jmtifica- 
vit :  et  quos  justificavit ,  hos  et  magnifi- 
cavit. 

7.  Haec  via  equidem  bona  videtur 
nonnullis  hominibus  :  sed  et  bona  est , 
nihil  superejus  fine  tiiliendum.  Non  tibi 
sint  viai  hujus  suspecta  novissima  : 
perge  securus ,  tanto  vividius ,  quanto 
certius  ea  jam  propinquare  videntur. 
Nempe  tenes  media  :  quomodo  non  no- 
vissima  propinquarent?  Agite,  inquit, 
poenitentiam ,  appropinquavit  enim  reg- 
num  coelorum.  Sed  regnum,  inquies, 
ccelorum  vim  patitur,  et  violenti  diripiunt 
illud.  NuIIus  mihi  ad  hoc  nisi  per  me- 
dios  hostium  cuneos  patet  accessus.  In 
itinere  medio  sunt  gigantes,  in  aere 
volitant ,  obsident  transitum ,  observant 
transeuntes.  Attamen  fiducialiter  age, 
ne  timeas.  Magni  sunt ,  multi  sunt :  sed , 
cadent  a  latere  tuo  mUle,  cl  decem  millia  a 
dextris  tuis.  Cadent  undique ,  numquam 
tibi  deinceps  in  perpetuum  nocituri : 


IN  PSALMUM   QUI  IIABITAT  SERMO   VII. 


223 


jpanim  est,  non  appropinquaturi.  Equi- 
ilem  videbit  peccator  et  irascctur,  sed 
alatere  venict :  quod  vidclicet  praeve- 
nia(  te  misericordia  Dei  tui,  eadem 
quoque  nihilominus  etiam  inisericor- 
dia  subsequatur ,  et  introitum  vidclicet 
tuum  (  ut  quidem  supra  meminimus  ) 
et  exitum  tuum  custodiens.  Alioquin 
quid  in  illo  tam  terribili  spiritualium 
nequitiarum  occursu  humani  posset 
consistere  sensus ,  quod  non  intolerabili 
concuteretur  horrore  ? 

8.  Quid  putatis ,  Fratres ,  si  vel  uni 
alicui  e  tam  multis  principibus  tene- 
brarum  in  medium  vestri  irruere ,  et  in 
tota  feritate  sua  ac  tenebrosi  enormitate 
corporis  apparere  liccret;  quis  illum 
posset  vel  corporis  sensu  sustinere  ,  vel 
cordis?  Dcnique  ante  hos  paucos  dies 
( ipsi  scitis )  unum  quemdara  ex  vobis, 
et  prius  dormientem ,  et  postea  excita- 
tum ,  tam  graviter  pliantasia  nocturna 
perturbare  permissa  est,  ut  vix  illa  die 
rationis  compos ,  vix  potuerit  esse  se- 
curus.  Etiam  omnes  vos  pariter  cxpa- 
vistis,  cum  territus  ille  terribilera  ni- 
mis  exclamasset  in  vocem.  Erubescen- 
dura  sane,  quod  usquc  adeo  fidcs  in 
vobis,  vel  dorinicntibus ,  visa  fucrit 
obdormisse  :  sed  ad  nostram  sine  dubio 
factum  cst  admonitionem  ,  ut  totasoUi- 
citudine  memincrimus  adversura  quos 
nobis  sit  colluctatio  ,  nequando  scilicet 
.lut  ignari  hostilis  invidiaj,  aut  protec- 
tionis  divinae  invcniamur  ingi'ati.  Ex 
vchementissimo  siquidem  proprii  cru- 
ciatu  livoris  intantum  prorupit  malitia 
invctcrata  furorcm  ,  his  prajsertim  die- 
bus  sanctis,  acrius  scse  indicans  vcstra 
dcvotione  torqucri.  Eodcra  sanc  tabcs- 
centis  insaniaj  zclo,  sed  liccntia  am- 
pliori,  cxeuntibus  sanctis  adcst,  non 
nisi  a  laterc  tamcn.  Nequc  cnim  vcl 
occurrere  jam  a  facic ,  quasi  ut  vim  fa- 
ciat ;  vel  a  tergo  rcperc ,  tamquam  ut 
decipiat,  pcrmittctur. 

9.  Scd  ncc  juxta  itcr  quidem  scanda- 
Inm  dc  cffitero  ponct  tibi  ;  ad  te  cnim 
non  appropinquabit.  Non  modo  non  at- 
tinget  ut  foriat ,  sed  nec  accedet  ut  ter- 
rcat.  Pu(o  cnim  id  vcrcbaris,  nc  tc  for- 
sitan  gravis  ad  illas  tam  monstruosas 
cfligics.  ot  larvaliura  tantaramultitudi- 

2. 


ncra  faciorum  horror  invadcret.   Sed 
cgregiustibi  Paraclitus  etefncacissimus 
adcritconsolator,  ipsenimirum  de  quo 
legisti :  Coram  illo  procident  JEthiopeSr 
et  inimici  ejus  ierram  lingent.  Plane  ad 
nihilura  deducetur  in  conspectu  ejus 
malignus,  sic  timcntes  se  glorificabit. 
Praesente  te,  Domine  Jesu,  quantumli- 
bct  irruant  hostes,  immo  non  irruant, 
sed  ruant ;  confluant  undique ,  sed  ut 
fluant,  et  pereant  a  conspectu  Doraini , 
quemadmodum  fluit  cera  a  facie  ignis- 
Quid  enim  metuam  deficientes,  quid 
trementes  paveam  ,  quid    vercar  ca- 
dcntes?  Etsi  ambulavero  in  medio  um- 
bra)  mortis,  non  timebo  mala,  dum- 
modo    tu    mccum   sis ,  Dominc   Deus 
mcus.    Siquidera   protinus    adspirabit 
dies ,  ct  inclinabuntur  umbrae  ,  cadent 
hinc  indc  principes  tencbrarura.  Quos 
cnira  nunc  quoque ,  dum  inter  malignas 
eorura    occultasque    suggestiones    pcr 
fidem  adhuc,  non  pcrspeciem  ambula- 
mus  ,  fides  taracn  victoriosa  triumphat ; 
quomodo  non  facilius   ipsa  jam  tunc 
propalataj  cognitio  vcritatis  evidens  cum 
suis    illis    tcnebrosis  ,    fcrrugincisque 
imaginibus  cxsufflabit?  Nec    causerii; 
fortc  denumero,  vcl  ipsam  saltem  mul- 
titudincravcrearis.  Memento  sanequod 
ad  unum  Salvatoris  imperium  ab  obscssa 
jara  ct  diu  possesso  uiiius  hominis  cor- 
pore  dseraonura  legio  tota  discessit ,  et 
ne  ipsos  quidera  ausa  est,  nisi  ab  eo 
jussa ,  contingere  porcos.  Quanto  magis 
ipso  duce  ,  quotquot  fuerint ,  undiquc 
cadcnt  cura  ingcnti  admiratione  et  con- 
fusionc ,  dicentcs  :  Quce  est  isla  quon  aS" 
ccndil  sicut  aurora  consurgens ,  pulcra  ut 
lunai  clccta  ut  sol ,  terrihUis  ut  castrorum 
acies  ordinata?  Intrepidus  itaque  et  om- 
nino  impavidus ,  magis  autcm  gratula- 
bundus  ct  laudans ,  oculis  tuis  conside- 
rabis :  noc  sane  jam  vcl  impugnationcm 
sustincbis,  vcl  furorcm  pavcbis,  sed 
magis  rctributionem  peccatorura  vidc- 
bis. 

10.  Etquidera  vidcntur sufficcro posse 
hodic  quaj  dicta  sunt  :  scd  adhuc  sa- 
ne  aliquos  vestruni  nonnulla  arbitror 
cxspectatione  suspcndi.  Movct  cniin 
studiosiores  quosque  (  ni  fallor  )  quid- 
nara  sibi  velit,  quod  a  dextris  quidom 


226  S.  BERNAR 

dccem  milHa ,  a  sinistris  vcro  millc  per- 
hibet  esse  casuros.  Nam  latus  sane  quod 
simpliciter  dicitur,  nonnisi  sinislrum 
hoc  loco  liccre  accipi  puto ,  pra^sertim 
quod  dextrumquidem  incontincnti  pro- 
prio  designetur  ex  nomine.  Et  quidem 
non  sine  certi  ratione  mysterii  a  sinis- 
tris  multos ,  scd  multo  plures  a  dextris 
casuros  esse  prsedixisse  videtur.  Nisi 
forte  quis  tam  hebes  fuerit  et  insulsus , 
ut  in  eo  quod  dicitur ,  mille ,  et  decem 
millia,  certam  exprimi  putetnumeri  ta- 
xationem ,  et  non  magis  superabundan- 
tem  comparationem.  Nos  enim  sic  non 
divinas  Scripturas  accipimus ,  sed  nequc 
Ecclesia  Dei.  Cadent  ergo a  sinistris  qui- 
dem  mille ,  a  dcxtris  autem  decem  mil- 
lia  :  quod  videlicct  abundantiori  malig- 
nitatc ,  et  velut  copiosiore  manu  dex- 
tris  insistere  partibus  ,  dextrum  latus 
appetere  consuevisscnt.Quod  quidem  si 
magnum  illud  Ecclesiae  corpus  conside- 
rare  libet ,  facile  satis  advertimus , 
longe  acrius  impugnari  spirituales  viros 
ipsius  Ecclcsiae ,  quam  carnalcs  :  quae 
nimirum  duo  ejuslatera,  dextrum  si- 
nistrumque  puto  non  inconvenicnter 
accipimus.  Agit  hoc  sanc  superba  sem- 
per  invidiosa  malitia ,  perfectiores  quos- 
que  vehementius  pulsans,  juxta  illud  : 
Esca  ejus  clecta;  ct  itcrum  :  Jhsorhehit 
fluvium,  et  non  mirahitur ,  et  hahet  fidu- 
ciam  quod  influat  Jordanis  in  os  cjus» 
Agit ,  inquam ,  etsi  non  sine  certa  di- 
vini  dispensationc  consilii ,  qui  quidcm 
nec  imperfectiores ,  supra  id  quod  ferre 
possunt,  tentari  pcrmittit,  faciens  cum 
tentatione  proventum ;  etperfcctioribus 
non  modo  gloriosiores,  scd  ct  numcro- 
siorcs  parat  ex  hoste  triumphos.  Tota 
ergo  pariter  electorum  Ecclesia  corona- 
bitur ,  quod  cx  utraquc  partc  sui  legi- 
time  certavcrit,utroquc  nimirumcornu 
tam  potentcr  intcrim  vcntilans  inimi- 
cos,ut  paulo  post  manifcstius  cadcrc 
videantur  alatcrc  ejus  mille,  ct  dcccm 
millia  a  dcxtris  ejus.  Sic  irimirum  olim 
jam  quidcm  David  perfcctiorc  virtutc 
probata ,  necdum  vero  propalata  in 
Israel  reprobatione  Saulis ,  canebant  in 
choro  dicentes  :  Percussit  Saulmilley  et 
David  decem  millia. 
H.  Sin  autem  ad  singulos  magis  phi- 


DI  ABBATIS 

I  cet  hoc  refcrri,  non  vobis  deest  tie  in 
hac  quidcm  parte  spiritualis  intelligen- 
tiae  via,  dummodo  propriam  super  hoc 
expericntiam  consulatis.  Longe  siqui- 
dcm  ampliori  sollicitudine ,  et  callidi- 
tate  multiplici  pars  adversa  vulnerare 
in  nobis  dexteram  satagit ,  quam  sinis- 
tram  :  ncc  tam  corporis  profecto, 
quamcordislaboratauferresubstantiam. 
Utramque  nimirum  prosperitatem  hu- 
mano  gcneri  invidere  noscuntur  :  utra- 
que  nos  fclicitate  privare  contcndunt , 
et  ccelesti  videlicet,  et  tcrrena;  sed 
longc  amplius  rore  coeli,quam  pingue- 
dine  tcrr33.  An  vcro  incongrue  hsec 
dixerimus  duo  latera,  quibus  nimirum 
dupliccm  hominis  substantiam  constat 
inniti ,  vos  judicate.  Nam  quod  spiritua- 
lia  quidcm  bona  attribuimus  dexterae, 
sinistraj  vero  carnalia,  minime  prorsus 
vereor  arguendum ;  praesertim  a  vobis , 
quibus  scmper  studii  cst ,  nec  dexteram 
aliquando  sinistram ,  nec  sinistram  dcx- 
tcram  reputare.  Nec  vero  aliter  vcra 
quidem  Sapientia  probat,  quam  ut  in 
sinistra  divitiae  et  gloria,  in  dextera 
autem  sit  longiturnitas  vitae.  Namethoc 
sane  nullatenus  expedit  ignorare ,  qua- 
nam  vobis  vehementius  instet  pcrvi- 
cax  hostium  multitudo.  Illic  nempe 
studiosius  repugnandum,  ubi  gravior 
urget  necessitas ,  ubi  totum  belli  immi- 
net  pondus ,  ubi  colluctationis  ratio 
universa  consistit :  unde  vobis  paratur 
tota  aut  victis  ignominiosa  captivitas , 
aut  vincentibus  gloriatriumphalis. 

42.  Deniquc"  propter  hoc ,  non  quidcm 
ad  insipientiam  vobis,  tundendum  li- 
bere  adversario  videmini  latus  expo- 
suisse  sinistrum ,  ut  dcxtcrum  proinde 
tota  sollicitudine  conservctis.  Haec  ni- 
mirum  commendata  aChristo,etChris- 
tianis  omnibus  imitanda  serpentis  pru- 
dcntia  cst,  ut  caput  solum  toto  (  si  ne- 
ccsse  fuerit )  exposito  corpore  tueatur. 
Haec  vera  philosophia,  hoc  consilium 
Sapientis,  ut  omni  custodia  servetur 
cor,  quia  ex  ipso  vita  proccdit.  Haic 
denique  gratia  et  misericordia  Dei  in 
scrvos  ejus  ,  et  rcspcctus  in  electos  il- 
lius  :  ut  corum  interim  sinistram  qui- 
dem  velut  dissimulans,  dexterae  sem- 
per  studiosus  protector  assistat.  Hinc 


IN  PSALMUM  QUI  /7 
est  quod  de  sc  ipso  Propheta  tcstatur  : 
Provideham  Dominum  in  conspectu  meo 
temper,  quoniam  a  dextris  est  mihi  ne 
commovear.  Numquid  non  et  illius  ma- 
num  dexteram,  et  solam  eam  putas 
dexteram  tenuisse,  cujus  totam  in  fa- 
tultatem  pariter  et  in  carnem  licere 
passus  est,  quicquid  libere  visum  est 
inimico?  f^erumtamen  animam,  inquit, 
ejus  serva.  Utinam  mihi  semper  a  dex- 
tris  sis  j  Jesu  bone !  utinam  semper  te- 
neas  manum  dexteram  meam.  Scio  enim 
ctcertussum,  quoniam  nulla  nocebit 
adversitas,  si  nulla  dominetur  iniqui- 
tas.  Tondeatur  intcrim  ct  tundatur  si- 
nistrum  latus  ;  pulsetur  injuriis,  velli- 
cctur  opprobriis  :  libens  illud  expono, 
dum  a  te  custodiar ,  dummodo  sis  ipse 
protectio  mea  super  manum  dexteram 
meam. 

d3.  Forte  etiam  mille  qui  a  sinistris 
casurisunt,  hominesmagis  intelligendi 
sunt ,  quam  daemones.  Hi  nimirum  no- 
bis  non  nisi  ob  temporalia  quaelibet  ad- 
Tersantur  et  transitoria  bona ,  quae 
quidem  aut  nos  habere  invidiosa  malig- 
nitate  suspirent,  aut  cupiditate  injusta 
sesc  potius  doleant  non  habere.  Forte 
cnim  mundi  hujus  conantur  auferre 
substantiam ,  forte  favorcm  hominum  j 
fortc  ipsam  corporum  vitam,  Usque  huc 
saevire  humana  persccutio  potcst :  ani- 
mae  vero  non  habent  quid  faciant.  Nam 
dsemones  quidem  superna  nobis  et 
Doterna  potius  invidere  noscuntur,  non 
tamenutsibi  cedat,quod  irrcparabiliter 
amiserunt;  sed  ne  illuc  pauper  de  pul- 
vere  suscitatus  accedat,  unde  ipsi  in 
gloria  conditi  irreparabiliter  cccide- 
runt.  Indignatur  et  iivore  tabescit  ob- 
stinata  maliguitas  humanam  fragilita- 
tem  obtinere,  quod  retincrc  ipsa  non 
meruit.  Scd  et  siquando  forte  cuivis 
temporalia  damna  aut  inferre  conantur, 
aut  gratulantur  inferri ;  hajc  corum  tota 
molitio  est  ,  ut  jactura  extcrior  vcl 
cidem  ipsi ,  vcl  altcri  occasio  sit  in- 
tcrna :  sicut  c  regionc  homincs,  quoties 
ca  suaderc  nobis,  aut  quolibet  modo 
cfficerc  curant,  unde  dextera  nostra 
lacdalur,  non  hoc  quidem  principaliter 
agere  ,  sed  temporalc  aiiquod  cuivis 
Vroventurum ,  vel  sibiscilicct,  vcl  no- 


//^/r^r  SERMO  VII.  227 

bis,  vcl  altcri  fortc  cuipiam;  aut  dc- 
trimcntum  aut  emolumcntum  exindft 
seu  captare,  scu  propulsarc  vcUe  vi- 
dentur.  Nisi  forte  eatenus  quis  in  dae^ 
monem  transierit  ex  hominc ,  ut  optaro 
uUo  modo  possit  qucmlibet  sibi  inimi- 
cissimum  hominem  seterna  damnatione 
mulctari. 

14.  Quidnos  miseridormitamus  a  spi- 
rituali  studio,  quos  tam  multipliciter 
insectatur  nequitia  spiritualis  ?  Et  pu- 
dor  est  dicerc ,  et  silere  prohibet  vis 
doloris.  Quantos  enim  invcnire  est, 
Fratres,  ex  h:s  quoque  qui  in  religionis 
babitu,  etproposito  degunt  perfectionis, 
quos  terribilis  illa  Prophetae  sententia 
comprehendisse  videtur:  Si  oblitus  fuero 
lui  Jerusalem ,  oblivioni  detur  dextcra 
mea!  Nempe  sinistri  custodise  lateris 
tota  sollicitudine  incubantcs,  callent  ad- 
modum,  sed  sapientia  hujus  saeculi, 
cui  abrenuntiasscdebuerant:  eaquoque 
nihilominus  quam  revelat  caro  et  san- 
guis,  quibus  juxta  Apostolum  noluisse 
acquiescere  vidcbantur.  Dcniquc  videas 
cos  tam  avide  lucra  captare  praescntia, 
fam  saiculariter  transitoriis  utilitatibus 
adgauderc,  ad  terrenarum  damna  vol 
minima  facultatum  tam  pusillanimitcr 
turbari,  tam  carnaliter  super  his  dccer- 
tare,  discurrcre  tam  impudenter,  tam 
irreligiosc  saecularibus  sese  implicare 
negotiis,  acsi  hoc  esset  tota  eoruni  por- 
tio ,  haec  universa  substantia.  Attcntius 
sane  agricolapaupcrem  excolit  fundum : 
sed  cui  fortc  nulla  amplior  prctiosiorve 
sit  possessio.  Buccellam  panis  in  sinu 
suo  mcndicus  abscondit ,  quod  in  sa- 
ccllis  suis  solum  hoc  metalli  gcnus  aeru- 
ginct.  Tu  quid  ita  cxtremae  huic  pau- 
pertati,  et  quidem  proprii  malc  prodi- 
gus  laboris  ,  incumbis?  Est  et  alia  tibi 
possessio,  etsi  fortc  rcmota.  Erras.  Nil 
tam  prope  nos,  quam  quod  intra  nos 
est.  At  forte  non  quidcm  longius  posi- 
tam  ,  scd  inutilcm  csse  causaris ,  ut  hic 
tibi  quaprendam  magis  sufficientiam 
putes.  Falleris  :  ibi  magis  invenics, 
immo  non  invenies  nisi  ibi.  An  vero 
aestimas,  quod  vel  operam  tuam  noii 
exigal,  vel  minus rcspondeat  operanf i  ? 
Aut  certc  in  tuto  crcdis  cssc  locatani , 
neculla  deinceps  sollicitudino  rustodis 

IJ). 


■228  S.  BERNA 

egere?  Quodlibet  horum  sapias,  scito 
quod  desipias  Yehementer.  Ibi  enim 
quam  maxime  quse  seminaverit  homo , 
haec  et  raetet.  Sed  et  qui  parce  seminat, 
et  parce  metet :  qui  vero  in  benedlc- 
tionibus  seminaverit,  de  benedictio- 
nibus  et  metet,  ut  faciat  unum  tri- 
cesimum,  unum  sexagesimum,  unum 
centesimum.  Habes  autem  thesaurum 
istum  in  vasis  fictilibus ,  si  tamen  adhuc 
habes.  Puto  enim  jam  amisisti,  puto 
jam  sublatus  est ,  puto  jam  comederunt 
alieni  robur  tuum,  et  ignorasti  :  nec 
potes  thesauro  tuo  cor  apponere ,  quippe 
quithesaurum  ipsumnon  habeas.  Alio- 
quin ,  quseso  te ,  si  tam  sollicitus  es  ,  si 
nec  minima  spernis,  si  tam  prudenter 
servaspaleas  tuas ;  etiam  horreumtuum 
servare  meraento  et  custodire.  Immo 
vero  non  exponas  thesaurum  tuum ,  qui 
sic  incubas  sterquilinio  tuo.  Forte  enira 
illud  tibi  invident  mille,  sed  istum  ob- 
sident  decera  raillia,  necminus  supera- 
bundantes  astutia  et  crudelitate ,  quara 
nuraero.  Cadent,  inquit,  a  latere  tuo 
mille,  et  decem  millia  adextristuis.  Verte 
illuc  oculos  fidei.  Forte  enira  jam  irru- 
peruntaditus,fortejaralibere  diripiunt 
orania,  forte  jam  spolia  ipsa  distri- 
buunt.  Quid  sinistro  lateri  tam  male 
studiosus  observator  inhaeres,  nisiquod 
non  in  latere  jara  tibi  esse,  sed  in  facie 
sinistra  videntur ,  quod  ha^c  provideas 
in  conspectu  tuo  seraper ;  et  qui  tangit 
hoc,  non  latus  tetigisse  putetur,  sed 
pupillam  oculi  tui? 

45.  Cseterum  jam  nunc  tibi  provide, 
quisquis  es  dextri  negligens^^  sinistri 
lateris  cultor,  ne  cum  haedis  locum  ac- 
cipias  in  sinistra  quara  elegisti.  Aspe- 
rum  verbum  est ,  Fratres  ;  non  imme- 
rito  expavistis.  At  cavere  non  minus 
necesse  est,  quam  pavere.  Et  quidem 
Dominus  meus  Jesus  post  csetera  inaes- 
timabilis  suse  erga  me  beneficia  pieta- 
tis,  etiam  dextrura  sibi propter  me  pas- 
sus  est  latus  fodi  :  quod  videlicet 
nonnisi  de  dextera  mihi  propinare 
vellet,  nonnisi  in  dextera  locumparare 
refugii.  Utinam  ego  talis  raerear  esse 
coluraba ,  quae  in  foraraine  petrse  habi- 
tet ;  et  in  foramine  lateris  dextri.  Con- 
sidera  tamen  hoc  vulnus  eum  penitus 


RDI  ABBATIS 
non  sensisse.  Ncque  enim  lllud  exci- 
pere  voluit,  nisi  jam  soporatus  in 
morte  :  ut  raoneret  te,  quamdiu  vivis, 
in  hujus  semper  lateris  vigilare  custo- 
dia;  sed  et  mortuam  censeri  eam  ani- 
mam  oportere  ,  quae  quidem  perniciosa 
insensibilitate  dissimulet  in  dextera 
sibi  vulnus  infligi.  Merito  quidem  in 
sinistro  latere  positura  esse  dicitur  cor 
hominis ,  quod  affectio  ejus  prona  sit 
semper  et  proclivis  in  terram.  Nec  sane 
ignorabat  hoc  miserabiliter  ingerais- 
cens  :  Adlmsit,  inquit,  pavimento  am- 
ma  mca ,  vivifica  me  secundum  verbum 
tuum.  Sed  ne  his  quidem  in  hoc  pon- 
dere  nos  conditionis  humanae  et  grave- 
dine  cordis  volebat  remanere ,  qui  sic 
admonens  loquebatur  :  Levemus  corda 
nostra  cum  manihus  ad  Deum,  Plane  id 
suadebat,  ut  a  sinistro  latere  erigeren- 
tur  ad  dextrum.  Saecularis  militia , 
Fratres ,  in  sinistro  tantum  latere  cly- 
peum  portat :  non  imitemur,  si  inter  eos 
nolumus  deputari,  quos  huic  saeculo 
militare  constat ,  non  Christo  :  Nemo , 
inquit ,  militans  Deo,  implicat  se  negotiis 
scecularibus  :  lioc  est ,  scutum  applicat 
non  tam  dextrae,  quam  sinistrae. 

16.  Attamen,  Fratres,  utrumque  no- 
bis  latus  tegendum  est ,  si  raeministis. 
Scuto,  inquit,  circumdafcif  te  veritasejus; 
et  Apostolus  ipse  :  Per  arma ,  inquit , 
justitice  a  dextris,  et  a  sinistris.  Caeterum 
ipsam  audi  justitiam.  Forte  enim  non 
eadem  utrique  lateri  forma  praescribi- 
tur.  Nempehincquidernraandatur:iVon 
vos  metipsos  dcfendentes,  carissimi ,  sed 
date  locum  irce ;  et ;  In  patientia  vestra 
possidebitis  animas  vestras.  Inde  vero 
praecipitur  :  Nqlite  locum  dare  diabolo  ; 
et  item,  Resistite  diabolo,  et  fugiet  a  vo- 
bis.  Audi  adhuc  quomodo  tegas  lalus 
utrumque.  Providenles  bona ,  ait  idem 
Apostolus ,  non  tantum  coram  Deo ,  sed 
etiam  coram  hominibus.  Haec  est  enim 
voluntas  Dei ,  ut  benefacientes ,  non 
modo  tabescere  malignorum  daemonum 
invidiam ,  verum  atiam  obmutescere  fa- 
cialis  imprudentium  hominum  ignoran- 
tiam.  Numquid  tamen  in  aeternum  erit 
nobis  haec  protectio  necessaria  ?  aut 
semper  abutroquelatere  hostile  agmen 
instabit  ?  Erit  quando  non  raodo  non  in- 


IN  rSALMUfll  QUl  njBITJT  SEHUO  Ylll. 


22ir 


stabunt,  sed  nec  stabunt  quideni,  Ca- 
dcnt  a  Jatere  tuo  mille  ,  et  decem  millia  a 
dcxtris  tuis.  Siquidem  nec  humana  ma- 
litia  jam  tunc  habebit  quid  faciat*,  nec 
dacfnonum  milliaplus  vcrebiraur,  quam 
totidem  vermium  agmina,  vel  musca- 
rum.  Haud  aliter  denique  intuebimur 
eos,  quam  filii  Israel ,  transmisso  jam 
mari  Rubro,  undiquc  sui  jflgyptios 
mortuos,  sed  et  rotas  curruum  ire  in 
profundum  cernebant :  ut  et  nos  scili- 
cet,  longe  tamen  securius  et  delectabi- 
lius ,  caritemus  Domino ,  quod  gloriose 
honorificatus  sit,  equum  et  ascensorem 
ejus  dejiciens  in  abyssum. 

SERMO  VIII. 

De  versu  octavo  ,  Verumlamen  ocnlis  tuis 
consideraLis  ,  et  retributionem  peccatorum 
videbis. 

i .  Brevius  quidem  vobis  aliquando", 
dilcctissimi,  loqueremur,  si  crebrius 
id  liceret :  quod  et  vos  credimus  non- 
numquam  advertere  potuisse.  Cseterum 
quoties  ipsa  diei  praeoccupante  malitia, 
pluribus  fortc  diebus  molestissiraum 
sustinuimus  a  vestra  exhortatione  et 
consolatione  silentiura,  nerainem  ves- 
truni  reor  oportere  rairari ,  si  terapus 
ipsura  rcdiraere  cupientibus  nobis , 
sermo  rarior  interdum  protractior  vi- 
deatur.  Hoc  sane  nobis  act^m  sit  brevi 
prooemio ,  ut  hesterni  pariter  hodierni- 
que  serraonis,  illius  quidera  prolixitas, 
hujus  vero  brevitas  excusata  apud  vos 
habcatur.  Yereor  siquidera  minus  gra- 
tam  forte  nonnullis  velfuisseillara,  vel 
istam  fore ;  aut  magis  utraraque  quara 
alterara.  Scufo,  inquit,  circumdabit  te 
veritas  ejusinon  timehis  a  timore  noctur- 
no,  a  sagitta  volante  in  die,  a  negotioper- 
amhulante  in  tcnehris,  ah  incursu  etdce- 
monio  meridiano.  Cadent  a  latere  tuo 
viille ,  el  decem  millia  a  dextris  tuis ,  ad  te 
autemnon  appropinquahit.  Diximus  hinc 
praecedentibus  sermonibus  quod  dig- 
nata  est  Veritas  ipsa  largiri ,  queraad- 
modum  scilicet  fidclcra  aniraam  inte- 
rim  quidcra  a  tentationibus,  postmo- 
dum  vcro  a  difficultatibus  tueatur.Quai 
tanicn  utraquc  brevius  quidem  in  alio 
psalmo  idem  istc  Prophcta  comracn- 
dans,  7n  te,  inquit ,  cripiar  a  tcntationc , 


et  in  Deomeo  transgrediarmurum  :  quod 
ipso  nirairura  duce ,  nec  hic  gradieus 
offcndiculura,  ncc  egrediens  hinc  ob- 
staculura  patcretur.  In  altero  ergo  cre- 
bra  ereptio,  in  altero  plena  jara  et  sc- 
cura  liberatio  designatur.  Nam  in  hoc 
sane  tertio  quod  adjungit,  Vcrumtnmcn 
oculis  tuis  considerabis ,  etiam  fclicitatis 
non  modicae  promissionem  arbitror  con- 
tineri.  Cadent,  inquit,  a  lalere  tuo  millej 
et  dcccm  millia  a  dexti'is  tuis,  ad  te  au- 
tem  non  appropinquahit.  Verumtamen 
ocuUs  tuis  considcrabis.  Ita  oro,  Domine, 
ita  fiat.  Cadant  illi ,  et  non  cadam  ego; 
paveant  illi ,  ct  non  paveam  ego ;  con- 
fundantur  illi ,  et  non  confundar  ego. 

2.  Evidentius  siquidem  paucis  hoc 
loco  verbis  et  animae  mihi  immortalitas 
commendatur,  et  ipsius  quoque  fides 
adstruitur  corporeae  resurrcctionis. 
Ncrape  ruentibus  illis  futurus  sum  ipse 
qui  videam ,  et  ne  isti  quoque ,  quibus 
eorum  novissimam  intuear  retributio- 
nera ,  oculi  defuturi.  Neque  enim  sim- 
pliciter  oculis ,  sed  ocuUs ,  ait,  tuis  con- 
siderahis:  istisutique  qui  nunclanguent 
pra3  inopia ,  etdeficiunt,  dum  speras 
in  Deum  tuum.  Et  verc ,  Fratres,  defi- 
ciunt  oculi  dum  speraraus.  Quod  enim 
videt  quis,  quid  sperat?  SpeSy  inquit, 
quce  videtur,non  est  spes.  Ipsis  ergo  jam 
tunc  considcrabis  oculis,  quos  modo 
quidem  nec  levare  audes  ad  ccelum ; 
ipsis  plane,  qui  toties  interim  fluunt 
lacrymis,  ac  crebris  compunctionibus 
atteruntur.  Nec  enim  novos  tibi  in- 
staurandos  putes ,  sed  tuos  utique  re- 
staurandos.  Quid  tamen  de  oculo  dixe- 
rim,  etsi  minutissima,  eminentissima 
tamcn,  excellentissiraaque  humani  cor- 
poris  portione  ?  Reposita  est  in  sinu 
nostro  bcata  spes,  ex  promissione  uti- 
quc  Yeritatis ,  nec  capillum  quidem  de 
capite  periturum. 

3.  Forte  taraen  idcirco  signanter  vi- 
sio  proraittitur  oculorum  ,  quod  hoc 
quidera  summum  interim  animae  desi- 
dcriura  videatur,ut  vidcat  bona.  Credo, 
inquit ,  videre  bona  Domini  in  terra  vi- 
vcntium.  Suprcraas  nimirum  corporis 
sui  fcncstras  supcrnae  aperiri  desidcrat 
vcritati ,  per  spccicm  magis  ambulare 
gcsticns,  quam  per  fidem.  Sane  fides- 


230  S.    BERNAR 

cx  auditu,  non  cx  visu.  Denique  suh- 
danlia  est  sperandarum  rerum ,  argu- 
mentum  non  apparcntmn,  Et  in  fide 
ergo,  sicut  et  in  spe ,  dcficit  oculus, 
auris  proficit  sola.  Dominus  Deus  ape- 
ruit  mihi  aurem ,  ait  Propheta  :  sed 
quandoque  etiam  oculum  revclabit. 
Drit  quando  jam  non  dicetur,  Audifdia 
et  vide,  el  inclinaaurem  tuam  :  sed  leva 
potius  oculos  tuos ,  et  contemplare. 
Quid?plane  jucunditatem  et  exsulta- 
tiouera ,  quam  thesaurizat  super  te 
Deus  tuus.  Quid  ?  plane  non  ea  modo , 
quae  interim  quidem  etsl  non  videre 
adhuc,  et  audire  tamen,  et  credere 
potes  :  verura  etiam  quod  sicut  non  vi- 
ditoculus;  sic  nec  auris  audivit,  nec 
in  cor  hominis  ascendit  ,quod  praepara- 
vit  Deus  diligentibusse.  INimirum  tanta 
capiet  oculus  resurrectionis ,  quanta 
nec  auditus ,  nec  animus  ipse  nunc  ca- 
piat.  Ob  hanc  denique  tam  vehemen- 
tem  animae  concupiscentiam  videndi , 
scilicet  quod  audit et  credit,  alium  quo- 
que  evidentissimum  futurse  praeconem 
resurrectionis  ipsorum  propriam  men- 
tionem  fecisse  arbitror  oculorum.  Rur- 
sum  j  ait ,  circumdahor  pelle  mea ,  et  in 
carne  mea  videho  Deum  salvatorem  meum : 
quem  visurus  sum  ego  ipse  et  non  alius , 
ct  oculi  mei  conspecluri  sunt.  Et  adjecit : 
Reposita  est  hcec  spes  mea  in  sinu  meo. 

4.  Forte  tamen  considerandum  atten- 
tius  quod  ait ,  Oculi  mei,  sicut  et  in 
psalmo ,  Oculis ,  inquit ,  iuis  considerahis. 
Numquid  enim  mei  esse  oculi  nunc  Vi- 
dentur?  Plane  non  mei.  Nonnumquam 
sane  visi  sunt  fuisse  mei,  quod  ipsi 
quoque  ad  eam  pertinerc  noscantur, 
quam  male  servaturus  accepi ,  paternse 
suhstantiae  portionem.  Nempe  velociter 
profligata  est,  universam  citius  dissi- 
pavi.  Occupavit  membra  omnia  lex  pec- 
cati ,  libere  intrabat  mors  per  fenestras 
meas  :  cujus  nimirum  factus  erara  ser- 
vus  etiara  ego  ipse.  Miser  equidem  ser- 
vus,  non  sane  homini  serviens,  sed 
immundopecori  et  cocnoso.Nequeenim 
mercenaria  saltem  condiiione  famula- 
bar,  sed  plane  servili.  Nisi  forte  mer- 
cedem  quis  dari  putet,  cui  etiam  cibus 
negatur,  et  cibus  quoque  ipsa  esurie 
pernicioslor.  Cupienti  siquidem  porco- 


Dl  ABBATIS 
rum  siliquas  ncmo  dabat ,  ut  porcis  vt- 
verem,ncc  conviverem  porcis.Denique 
numquid  meus  tunc  oculus  erat,  quando 
dcpraedabatur  animam  mcam?  Qua  qul- 
dera  necessitate  demum  coactus  sura 
beneficiura  resignare  in  raanu  domina- 
toris,  ut  quod  omnino  non  poterara, 
ipse  sibi  illud  ab  hostili  tyrannide  vin- 
dicaret. 

5.  Considerate attentius ,  dilectissiral, 
et  aniraadvertite ,  in  quanam  potestate 
evaseritis  Pharaonis  intolerabilc  jugum, 
ut  jam  membra  vestra  non  sint  arma 
iniquitatis  peccato,  nec  rcgnet  ultra  in 
mortalibus  corporibus  vestris.  Non  est 
hoc  operis  vestri ,  Fratres  :  dcxtcra  Do- 
mini  facit  virtutem  ;  solus  hoc  potest 
ille ,  qui  nihil  omnino  non  potest.  Ne 
dixeritis,  Manus  nostra  excelsa  :  sed 
tam  salubriter ,  quara  veraciter  confite- 
mini,  quia  Dominus  facit  haec  omnia, 
Denique  nemo  sibi  dubitet  omnimodis 
esse  cavendum ,  ne  forte  doncc  adhuc 
dies  mali  sunt,  et  nulla  usquara  secu- 
ritas  homini ,  hanc  suam  posscssionem 
de  manu  tam  pii ,  tamque  providi  tuto- 
ris,  in  pcriculosam  perniciosamque  in- 
terim  libertatem  recipcre  velle  praesu- 
mat.  Quod  enim  aemulatur  Pater ,  pro 
te  aemulatur  :  nec  invidentiae ,  sed  pro- 
vidcntiae  est,quodsibi  totam  jubctma- 
ncre  substantiam ,  ne  percat  tibi.  De- 
nique  ubi  admagnamillam  sanctamquc 
civitatem  pcrvcneris,  cujusfinesposuit 
pacem ,  ubi  nullus  jam  hostium  timea- 
tur  incursus ;  non  modo  rcddet  te  tibi , 
sed  dabit  insuper  et  seipsum.  Interim 
sane  a  voluntatibus  tuis  avertere ,  et 
Deo  digata  membra  nulla  tibi  teme- 
ritate  usurpes,  sciens  quod  pietati  sanc- 
tificata  non  absque  gravi  sacrilegio  in 
usus  vanitatis ,  curiositatis,  voluptatis, 
aut  ejusmodi  saecularis  operis  assuman- 
tur.  Nescitis,  ait  Apostolus,  quodcorpora 
vestra  templum  sunt  Spiritus  sancti,  quem 
hahetisa  Deo, et  non estis  vestri?  et  item : 
Corpus,  inquit,  non  fornicationi.  Sed 
cui  ?  Numquid  tibi  ?  Plane  sit  tibi  libe- 
rum,  sed  si  eripere  illud,  aut  ereptum 
saltem  deinceps  a  fornicationis  impetu 
vindicare  proprjis  viribus  potcs.  Quod 
si  forte  non  potes,  immo  quia  vere  non 
potes  j  sit  corpus  non  fornicationi ,  scd 


IN  PSALMUM  QUJ  liJDITJTSEmiOMll. 


23t 


Doinino  :  serviatquc  iiiterim  sanctifica- 
tioni,  ne  corruptioni  denuo  pejus  ser- 
vire  contingat.  flumanum  (fjco,ait  Apo- 
stolus ,  propter  infirmitatem  carnisvestros. 
SicAt  exhibtiistis  membra  vestra  servire 
iniquitatiadiniquitatem,  itanunc  exhibete 
membra  vestra senire  justilice  in  sanctifi- 
cationem.  Verum  id  quidem  propter  in- 
lirmitatcm,  ut  ipse  quoque  prKmisit. 
Caetcrum  ubi  rcsurrexerit  in  virtute 
quod  in  infirmitate  fuerat  seminatum  , 
nulla  ja-m  erit  necessitas  serviendi.  Ubi 
ct  securitas  libera  fuerit ,  et  secura  li- 
bcrtas,  quidni  multo  magis  reddat  eura 
sibi  ?  Quidnipotius  libcrtatc  donetfide- 
lem  servum  magnus  ille  Paterfamilias, 
quando  quidem  ct  super  omnia  bona 
sua  constituet  eum  ? 

6.  Jam  tunc  ergo  oculis  tuis  conside- 
rabis,  si  tamen  eos  fideliter  agnoveris 
interim  esse  ejus ,  non  tuos.  Nam  et 
praeter  eam  quam  diximus ,  voti  utique 
tam  necessarii  rationcm,  quo  nimirura 
mcmbra  ipsa,  quae  tibi  a  peccati  tyran- 
nide  vindicare  omnino  non  posses,  pro- 
priis  abrenuntians  voluntatibus,  divino 
cultui  mancipasti ;  numquid  vel  modo 
tua  esse  vidcntur,  in  quibus  adhuc 
contraria  lex,  etsi  non  regnat,  habitat 
tamen  :  in  quibus  poena  peccati,  secun- 
dus  equidem  hostis  tuus,  non  modo  ma- 
net,  sed  et  praevalet,  et  liberc  domi- 
natur  ?  Tune  tuum  dixeris  corpus ,  quod 
mortuum  est  propter  peccatum;  aut 
animse  esse,  quod  animam  aggravarc 
non  cessat?  Plane  si  quis  suum  illud  di- 
cere  cupit,  non  aliud  convcnicnter 
dixissc  videbitur ,  quam  onus  suum  , 
quara  carcercm  suum.  Alioquin  quo- 
nam  modo  tuos  dixeris  oculos,  quos 
sane  interira,  vis,  non  vis,  toties  som- 
nus  occupat,  fumus  turbat,  exiguus 
pulvis  sauciat,  noxius  humor  obnubi- 
lat,  dolor  acerbus  excruciat ,  vel  ipsa 
demum  novissima  mors  excaecat  ?  At 
4unc  plane  tui  erunt ,  quando  orania  ista 
non  erunt :  ut  vere  jara  tuisoculis  con- 
siderare  sit,  quibus  nimirura  pro  libito 
dcinceps  utaris  ad  omnia  tara  libere  , 
quam  sccurc.  Neque  enira  avcrtcndi  dc 
cajtcro  erunt  oculi ,  ne  vidcant  vanita- 
tem ,  quod  purissimara  videant  verita- 
tcm  :  multo  minus  intrabit  per  fenes- 


tras  raors,  quod  ipsa  quoque  inimica 
novissiraa  destruatur.  An  vero  times 
eos  c  tanta  plenitudine  lurainis,  ubi 
singuli  justi  taraquara  singuli  soles  ful- 
gcant ,  aliquando  caligaturos  fore  ?  Ti- 
mendum  id  plane ,  si  non  ipsos  quoque 
oculos  ,  sicut  caetera  huraani  corporis 
merabra ,  resurrectio  glorificaret. 

7.  Et  retributionem  pcccatorum  vide- 
bis.  Hoc  plane  cis  grave  torraentura ,  et 
magnus  quidam  malorum  cumulus  erit. 
Forte  cnira  quodcumque  solatiura  vi- 
dcrctur  ,  corum  quos  tam  malitiose 
impugnaverint,  in  torraentis  suis  vel 
conscientiam  latere,  vcl  ipsos  saltem  de- 
clinare  posse  conspectus.  Verumtaraen 
etsi  iilis  ex  hac  nostra  consideratione 
immensura  quoddara  miseriae  pondus 
accedat,nobisquae  necessitaserit,  quae 
utilitas ,  quae  voluptas  ?  Quid  enim modo 
tam  irreligiosum,  irarao  quid  tam  inhu- 
manum  et  exsecrabile  videretur,  quam 
cruorequantumlibet  inimicorura,  quan- 
turalibet  iniquorura,  pascerevelle  ocu- 
los,  et  oblcctare  aspectus  suppliciis 
raiserorura?  Attaraen  sicut  videbit  pec- 
cator  et  irascetur ,  dentibus  suis  freract 
et  tabescet ,  (  prius  enim  bencdicti  vo- 
cabuntur  in  regnura ,  quara  maledicti 
in  caminum  dcjiciantur  ignis  aetcrni , 
quo  videlicet  acrius  doleant ,  videntes 
quid  amiserint :  )  sic  justiquoquevide- 
bunt,  et  lajtabuntur ,  considerantes  quid 
evaserint.  In  illaergotantaseparatione, 
quemadraodura  haedis  agnorura  visio 
gravissimi  livoris  occasio  fiet:  sic  elec- 
tis  e  rcgione  consideratio  reproboruni , 
imraensa  qucedara  materia  gratiarum 
actionis  ct  laudis.  Unde  enim  justi  tam 
magnifico  gratias  agerent,  nisi  cum  illa 
inexcogitabili  felicitate  qua  pcrfruun- 
tur,  ipsam  quoque  retributioncm  ccr- 
nercnt  injustorum,  a  quibus  equidem 
sola  miscricordia  Redcmptorisscgrega- 
tos  sesc  esse  fidelissime  et  devotissime 
recordantur  ?  Unde  vero  irapii  tanto 
animi  furore  tabcscercnt ,  nisi  in  reg- 
num  summaj  bcatitudinis  corara  sesc 
vidisscnt  alios  introduci ,  et  tunc  de- 
mum  in  illos  sese  foetores,  in  illos  hor- 
rorcs ,  in  illos  aeterni  incendii  crucia- 
tus,  in  illas  denique  immortalis  mortis 
miserias  gemerent  essc  damnatos  ?  Ibi 


£32 


S.  LERNARDI  ABBATIS 


cnim,  inquit,  flclm,  elstridor  dentium. 
Fletus  quidcra  ob  ignem  qui  non  exstin- 
guitur;  stridor  Yero  ob  vermem  qui 
non  moritur.  Plane  fletus  ex  dolore, 
st.idor  dentium  ex  furore.  Fletum 
nempe  tormentorum  immanitas,  stri- 
dorem  dentium  vehementia  ipsa  tabes- 
centis  invidise,  et  obstinata  malignitas 
extorquebit.  Ita  crgo  retributionem 
peccatorum  videbis  :  ne  videlicetigna- 
rus  tanti  periculi ,  ingratus  aliquando 
liberatori  posse  fieri  videaris. 

8.  Non  solum  autem,  sed  etsecuritas 
perfecta  justorum  erit  visa  retributio 
peccatorum,  quo  videlicet  nec  huma- 
nam  aliquando,  nec  diabolicam  ultra 
Yereri  malitiam  possint,  qui  nimirum 
cadentibus  a  latere  suo  mille ,  et  decera 
millibus  a  dextrissuis,  non  modo  eos 
cadere  viderint,  sed  et  cadere  in  ge- 
hennam.  Putas  enim  timere  adhuc  non 
poterant,  et  callidiorera  cunctis  ani- 
mantibus  serpentem  habere  suspec- 
tum,  praesertira  seductse  quondam  in 
paradiso  non  immemores  mulieris,  nisi 
cura  toto  jara  corpore  suo  ultricibus 
traditura  flamrais,  et  inter  se  et  eura 
jnagnum  plane  jamchaos  firmatumesse 
conspicerent? 

9.  Tertium  quoque  hoc  nihilominus 
peccatorum  libi  consideratio  ipsa  prse- 
stabit ,  ut  ex  comparatione  deformitatis 
eorura  eminentius  gloriosiusque  re- 
splendeas.  Sic  nimirumsibi  invicem  col- 
lata  contraria ,  suae  quidem  utrumque 
videtur  suscepisse  augmentum  aliquod 
qualitatis  :  ut  albura  nigro  si  conferas , 
ct  hoc  candidius  ,  et  illud  tetrius  appa- 
rebit.  Sed  audi  certius  super  hoc  testi- 
nioniura,propheticumsermonem  :  Lce- 
tabitur  y^Lit,  justus  cum  viderit  vindictam. 
Vt  quid  ita  ?  Maiius  suas  lavahit  in  san- 
guine  peccatoris.  Plane  non  inquinabit 
in  sanguine ,  sed  lavabit  :  ut  unde  ille 
cruentusmagis,inde  iste  nitidior  videa- 
tur;  unde  illeplus  sordet,  inde  iste  pul- 
crius  elucescat. 

iO.  Nullara  forte  ex  his  tribus  causis 
humanus  refugere  vel  modo  inveniatur 
affectus  :  sed  non  propter  aliquod  ho- 
rura  Sapientiaineorum  ridebitinteritu, 
quod  tamen  sine  ulla  dubitatione  fac- 
tura  est.Nempeipsa  prsedicit  quae  men- 


tiri  omnino  non  potest :  Quia  foca^i,  ct 
renuistis ;  extendi  manum  meam ,  et  non 
fuit  qui  aspiceret.  Et  post  pauca  :  Ego 
quoque  in  interitu  vestro  ridcho ,  et  sub- 
sannabo,cum  vohis  quod  timehatis  adve- 
nerit,  cum  irruerit  repentina  calamitas  , 
et  interitus  quasi  tempestas  ingruerit. 
Quid  ergo  in  insipientium  interitu  Sa- 
pientiae  credimus  placiturum ,  nisi  jus- 
tissimara  suara  dispositionem,  et  irre- 
prehensibilem  ordinem  rerum  ?  Sane 
quod  Sapientiae  tunc  placebit,sapienti- 
bus  quoque  placeat  necesse  est  univer- 
sis.  Non  igitur  tibi  durum  videatur  fore 
quod  dicitur,  Oculis  iuis  considerahis , 
quando  et  ridebis  in  eorum  interitu. 
Non  quod  velut  quadam  immanitate 
crudelitas  in  ipsa  tibi  ultione  compla- 
ceat :  sed  quod  raodus  ipse  pulcherri- 
mus  divinae  ordinationis  ultra  quam 
credi  possit,  justitiae  zelatorera  et  ama- 
torem  aequitatis  oblectet.  Ubi  optirae 
omnia  constituta,  et  suum  cuique  ces- 
sisse  locum ,  iramo  in  suum  queraqife 
cessisse,  plenius  et  perfectius  illus- 
trante  veritate  cognosces  ;  quoraodo 
non  omnia  considerare ,  et  in  omnibus 
omniura  moderatorem  magnificare  li- 
bebit  ?  Pulcre  omnino  Petrus  apostolus 
niium  perditionis  in  locum  suum  abiisse 
testatus  est,  quod  in  aere  crepuerit  me- 
dius ,  aeriarum  collega  potestatura :  ut- 
pote  quera  veri  Dei  et  veri  pariter  ho- 
rainis ,  qui  de  coelo  venisset  operaturus 
salutera  in  medio  terrae,  hujus  inquam 
proditorem ,  nec  coelum  reciperet ,  nec 
terra  sustineret. 

i  i .  Itaque  ocuUs  fuis  considerahis ,  ct 
reirihutionem  peccaiorum  videhis.  Primo 
quidem  ob  tuam  evasionem  ,  secundo 
ob  omniraodam  securitatem,  tertio  quo- 
que  ob  comparationem ,  quarto  ob  ipsius 
justitiae  perfectara  aemulationem.  Eril 
enira  jam  tunc  non  misericordiae  , 
sed  judicii  tempus  :  nec  ulla  omnino 
credenda  est  erga  impios  futura  illic 
miseratio,  ubi  nec  uUa  speranda  est 
correctio.  Procul  erit  humanae  infirmi- 
tatis  ista  mollities ,  qua  tamen  interim 
pro  tempore  caritas  utitur  ad  salutem , 
amplissimo  quodam  velut  expansae  sa- 
genae  sinu  et  bonos,  et  malos  coUigens 
pisces  5  id  est  affectus  jucundos  paritcr 


IN  PSALMUM  QUI  nADllAT  SERMO  IX. 


333 


etmoIestos.Vcrumhocquidem  in  mari. 
Nam  in  littore  solos  eliget  bonos, sic  vi- 
(lelicet  gaudens  cum  gaudentibus ,  ut  ex 
hoc  jam  cum  flentibus  flere  non  possit. 
Alioquin  quomodo  in  nobis  Judicabitur 
hic  mundus ,  nisi  hujus  tenerae  affec- 
tionis  obliti ,  introductique  fuerlmus  in 
cellara  vinariam,  secundum  eum  qui 
dixit  :  Inlroibo  in  polcntias  Domini; 
Do^nine,  memorahor  jusliticB  tU(2Solius? 
Ncc  modo  quidem  considerare  permit- 
tiraur  personampauperis,  aut  misereri 
cjus  in  judicio :  sed  cum  molestia  licet , 
coercendus  ejusraodi  pietatis  affectus, 
et  aquitatis  est  dictanda  sententia. 
Quanto  magis  ubi  nulla  animi  collucta- 
tio  5  ubi  nuUa  poterit  subintrare  mo- 
lestia ,  oportet  impleri  quocl  dictum  est : 
Absorpti  sunt  juncti  jietrcE  judices  eorum? 
Absorpti  plane  in  atTectum  justitise,  et 
rclrae  solidilatem,  cui  juncti  sunt,  imi- 
tantes.  Juncti ,  inquit,  petrce,  quam 
profecto  solam  ut  sequerentur,  ca?tera 
omnia  reliquerunt.  Nempe  hoc  est  quod 
interroganti  Petro  quidnam  accepturi 
esscnt ,  Petra  ipsa  respondit :  Cum  se- 
ilerit  Filius  hominis  in  sede  majestatis 
suce,  sedehitis  et  vos  super  sedes  duode- 
cim,  judicantcs  duodecim  tribus  Israel. 
Ila^c  quoque  Propheta  praenuntians  ait : 
Dominus  adjudicium  veniet  cum  seniori- 
hus  populi  sui.  Tune  putes  flexibile 
quippiam  inveniendum  in  judicibus 
junctis  Petrai?  Qui  adhoeret  Deo ,  Apo- 
stolus  ait ,  unus  spiritus  est :  qui  et  Pe- 
irx  jungitur  ,  lapis  unus.  Ad  quod  sane 
Proplieta  non  immcrito  suspirans,  il///i/, 
inquit,  adhccrcre  Dco  honum  est.  Ita 
crgo  absorpti  sunt  juncti  Petrae  judices 
corura.  0  farailiaritatis  gratiam  !  o  ho- 
noris  culmen !  o  fiduciaj  privilegium !  o 
prajrogativam  sccuritatis  perfectai ! 

42.  Quid  eniin  tam  pavendura,  quid 
famplenura  anxietatis,  et  veheraentis- 
simae  sollicitudinis  cxcogitari  potest, 
quara  judicandum  adstare  iilitam  ter- 
rifico  tribunali,  et  incertara  adhuc 
cxspectare  sub  tam  districto  Judice 
sententiam?  Ilorrendum  est  ^  ait  Aposto- 
las,  incidcre  in  manus  Dei  viventis.  Ju- 
diceraur  interim,  Fratres,  ct  terribi- 
lcmillam  exspectationcm  prKscnti  stu- 
dcamusdeclinare  judicio.Non  judicabit 


Dcus  bis  in  idipsum,  Sane  ut  quorum- 
dara  pcccata  ,  sic  et  quoruradani  studia 
bona  manifesta  sunt ,  praecedentia  ad 
judicium  :  ut  illi  quidera  non  exspec- 
tantes  sententiara,  proprio  statimpon- 
dere  criminum  in  tartara  dejiciantur  : 
istl  vero  e  regione  paratas  sibi  sedes 
tota  libertate  spiritus  sine  ulla  cuncta- 
tione  conscendant.  Felix  paupertas  vo- 
luntaric  omnia  relinquentiura,  et  se- 
quentiumte,DomineJesu !  Felixplane, 
qua)  tam  securos ,  imrao  tam  gloriosos 
faclat  in  illo  singulari  fragore  elemen- 
torum,  et  in  illotreraendo  examineme- 
ritorum,  in  iilo  tanto  discrimine  judi- 
ciorum !  Jam  vero  audiamus,  quid  ad  tan- 
tas  promissiones  devotaetfidelis  anima 
respondeat,  ne  forte  aut  diffidere  ,  aut 
secus  quara  oporteat  fidere  videatur. 
Quoniam  tues,  inquit,  Domine,  spes  mea. 
Quid  tam  sobrie ,  quid  tara  pie  potcrat 
dici?  Sed  nec  aliud  huic  verbo  videtur 
posse  convenientius  responderi,  quara 
quod  sequitur  :  Aliissimum  posuistirefu- 
gium  tuum.  Cajterum  ignoscite  nobis , 
Fratres  :  hodie  quoque  promissse  etiara 
terminos  brevitatis  paulo  minus  exces- 
sisse  videmur. 

SERMO  IX. 

De  versu  nono,  Quoniam  lu  es,  Domine,spes 
mea  ;  allissimum  posuisli  refugium  tuum. 

i .  Etiam,  Fratres,  hodie  aliquid  audia- 
musde  promissione  Patris,  deexspec- 
tatione  fiIiorum,de  fine  hujus  nostrae 
peregrinationis ,  de  mercede  laboris, 
de  fructu  captivitatis.  Et  quidem  dura 
oranino  captivitas  ,  non  raodo  illa  com- 
munis,  quam  ex  ipsa  jam  conditione 
generis  toleramus  humani,  sed  hsic 
quoque  qua  voluntates  mortificare  pro- 
prias,  etiam  perdere  proprias  in  hoc 
mundo  animas  festinantes,  in  hos  tam 
rigidae  compedes  disciplinae ,  in  hunc 
tara  gravis  pcenitentiaj  carcerera  dedi- 
mus  nosmetipsos.  Miseranda  servitus 
plane,  sed  si  coacta,  sed  si  non  spon- 
tanea  videretur.  Nunc  vero  cum  volun- 
tarie  sacrificetis  Deo,  nec  ingeratur 
ulla  nisi  pcr  ipsarn  voluntatem  violen- 
tia  voluntati,  profecto  aliquid  in  causa 
cst.  Illud  puto  aliquid  ,  quo  majus  ali- 
quid  cssc  non  potest.  An  vero  plangen- 


234 


S.  BERNARDI  ABBATIS 


<lura  videtup  quamlibet  magnum,  quam- 
libet  laboriosum,  quod  propter  Deura 
liat?  Etsi  magnitudo  ipsa  laboris  inter- 
dum  forte  extorqueat  compassionem, 
sed  multo  magis  causae  consideratio 
exigit  congratulationem.  Quid  quod 
bona  omnia  non  modo  propter  eum 
constat  fieri,  sed  per  eum?  Deus  enira 
est ,  qui  operatur  in  vobis  et  velle  ,  et 
perficere  pro  bona  voluntate.  Ipse  ergo 
auctor,  ipse  remunerator  operis,  ipse 
remuneratio  tota  :  ut  summum  illud 
bonum ,  cujus  nimirura  tam  perfecta 
est  simplicitas  in  seipso ,  duplex  quo- 
dammodo  videatur  in  nobis  causa  bo- 
norum ,  effectiva  scilicet ,  et  finalis. 
Bene  ergo,  dilectissimi ,  quod  in  his 
omnibus  tam  muUis  laboribus  vestris 
non  modo  subsistitis,  sed  etiam  superatis 
propter  eum  qui  dilexit  vos.  An  vero 
non  per  eum?  Et  manifeste.  Sicut  enim 
ahundant  pro  Christo  trihulationes  nos- 
trce ,  ait  Apostolus ,  ita  ahundant  etiam 
consolationes  nostrcB  per  ipsum. 

2.  Usitatus  sermo ,  communis  sermo , 
Propter  Deum  :  sed  plane ,  ubi  non  va- 
cue  dicitur,  profundissimus  sermo. 
Crebro  sonat  in  ore  hominum,  etiam  a 
quorura  corde  longe  esse  probatur. 
Omnes  sibi  propter  Deum  praestari  pos- 
tulant ,  propter  Deura  flagitant  sibi  sub- 
veniri.  Facile  quoque  ea  ipsa  petuntur 
propter  Deura,  quae  taraen  non  sunt 
secundum  Deura  :  et  id  ipsi  fieri  quis 
obsecrat  propter  Deum ,  quod  non  desi- 
derat  propter  Deum,  magis  autem  forte 
contra  Deum.  Ca^terura  vivus  plane  et 
efficax  sermo,  ubi  non  perfunctoriej 
non  usurpatorie ,  non  velut  quodam  usu 
loquendi ,  vel  arte  persuadendi ;  sed  ex 
pinguedine,  ut  dignum  est,  devotio- 
nis ,  et  pura  animi  intentione  procedit. 
Nempe  et  mundus  transit,  et  concupis- 
centia  ejus  ;  nec  satis  utiliter  posita, 
aut  stabilita  firmiter ,  vel  cadente  eo  , 
quse  pro  eo  facta  sunt ,  videbuntur. 
XJbi  enim  causa  ipsa  deficiet,  quomodo 
non  omnia  quoque  quse  ei  videbantur 
innixa,  pariter  evacuabuntur?  Prop- 
terea  quoque  et  qui  in  carne  seminant, 
de  came  habentmetere  corruptionem : 
quod  videlicet  omnis  caro  foenum,  et 
gloria  ejus  tamquam  flos  foeni  :  ct  ubJ 


fccnum  aruerit ,  florcm  quoquc  nihilo- 
minus  cadere  sit  neccsse.  Solusqui  est, 
causa  est  indeficiens  :  nec  flos  foenij 
sed  verbum  Dominimanet  in  seternum. 
Denique  coelum ,  inquit ,  et  terra  trans' 
ibunt,  verha  autem  mea  non  transibunt' 
3.  Prudenter  itaque ,  dilectissirai ,  et 
utiliter  elegistis  propter  verba  labio- 
rura  ejus  custodire  vias  duras  ;  illic  sc- 
minantes,  ubi  ne  minima  quidem  por- 
tio  vestri  seminis  valeatdeperire.Sano 
qui  parce  seminat ,  non  quidera  non 
raetet,  sed  parce  metet.  Nempe  qui 
metit,  mercedera  accipit :  et  scimus 
quis  promisit,  ne  eum  quidem  qui  pra 
nomine  suo  calicem  aquge  frigidae  de- 
derit  siticnti ,  mercede  propria  caritu- 
rum.  Numquid  tamen  non  in  qua  men- 
sura  mensus  fuerit ,  sibi  quoque  reme- 
tietur  :  aut  in  retributione  sequabitur 
ei ,  qui  non  aquam  porrigens ,  sed  san- 
guinem  fundens ,  propinatum  sibi  bi- 
berit  calicem  Salvatoris?  Non  est  hic 
calix  aquse  frigidae ,  sed  calix  inebrians 
quam  praeclarus ,  calix  vini  meri ,  et 
quidem  plenus  raixto.  Solus  enira  rae- 
rura  habuit  vinura  Dominus  meus  Je- 
sus ,  qui  solus  perfecte  mundus ,  et 
semper  etiam  potest  facere  mundura 
de  iramundo  conceptum  semine.  Solus 
plane  merura  habuit  vinura ,  qui  nimi- 
rura  et  secundura  divinitatem  sapien- 
tia  est  ubique  attingens  propter  mun- 
ditiam  suam ,  et  nihil  inquinatum  cadit 
in  eura  :  et  secundum  humanitatera 
peccatura  non  fecit,  nec  inventus  est 
dolus  in  ore  "ejus.  Solus  non  debito 
conditionis  gustavit  mortem  ,  sed  suae 
beneplacito  voluntatis,  sane  non  ad 
propriam  utilitatera ,  bonorum  enira 
nostrorura  non  eget :  sed  nec  tamqnam 
retribuens  nobis  gratiam  pro  gratia, 
qui  non  aliter  pro  amicis  mortuus  est, 
nisi  pro  acquirendis ,  videlicet  ut  ami- 
cos  faceret  ex  inimicis.  Cum  enim  ad- 
huc  inimici  essemus ,  reconciliati  su- 
mus  Deo  per  sanguinera  Filii  sui.  Au| 
potiuspro  jara  amicis,  etsi  nondum 
quidem  amantibus,  sed  tamen  jam  ama- 
tis.  In  hoc  est  enim  gratia ,  non  quasi 
nos  dilexerimus  Deum  ,  sed  quia  prior 
ipse  dilexit  nos.  Vis  nosse  quara  longe 
prior  ?  Benedictus  Deus  d  Pater  Domini 


IN  PSALMUM  QUI  11 

nostri  Jesu  Christi,  ait  Apostolus,  qui 
henedixil  7ios  in  omni  benedictione  spiri- 
tuali  in  coekstibus  in  Christo  ,  sicut  elegit 
nos  inipso  antemundi  constitutionem .  Et 
post  pauca.  Gratificavit ,  inquit,  iios  in 
dilccto  Filio  suo.  Quomodo  non  dilecti 
jam  tunc  in  illo,  quando  elccti  in  illo? 
Quomodo  non  ci  grati ,  in  quo  gratificati 
8umus?  Sic  crgo  Christus  secundum 
lempus  quidem  proimpiis  mortuus  est : 
secundum  pra^destinationem  autem  pro 
fratribus  et  amicis. 

U.  In  his  ergo  omnibus  merum  cst 
vinum  ipsius  equidem  et  solius ,  uti  ne 
quispiam  caeterorum  prsesumere  audeat 
non  esse  quod  sibi  propheticum  illud 
aptetur:  Vinumtuum  mixtum  est  aqua. 
Primum ,  quod  nemo  interim  mundus  a 
sorde ,  nemo  gloriari  possit  omnino  se 
castum  habere  cor.  Deinde  quod  mor- 
tis  debitum  persolvant  quandoque  ne- 
cesse  est.  Tertio ,  quod  ponentes  pro 
Christo  animas,  hoc  sibi  compendio 
vitam  mereantur  aeternam  :  sed  et  vaj 
eis,  si  ipsius  erubescerent  testimonium. 
Quarto  ,  quod  prajrogatae  sibi  gratis  ex- 
hibitse  tantae  dilectioni  imparcm  nimis 
exiguamque  repcndant.  Attamen  nec 
lioc  mixtum  ,  qui  sine  mixtura  cst,  de- 
dignatur,  adeo  ut  fiducialitcr  Aposto- 
lus  dicat,  implere  se  quai  desunt  pas- 
sionum  Christi  in  corpore  suo.  Sit  ergo 
licetelcctispariteromnibus  unus  idem- 
que  denarius  vitae  rcddcndus  aetcrnae; 
et  in  ipsa  tamen  sicut  stella  a  stella 
differt  in  claritate,  et  alia  claritas  solis, 
alia  claritas  lunae,  alia  stellarum  ;  sic 
erit  et  rcsurrectio  mortuorum  :  et 
quamvis  domus  una ,  diversaj  tamen  in 
ca  sunt  mansioncs  :  ut  vidclicet  quan- 
tum  quidcm  ad  aetcrnitatem  et  suffi- 
cientiam;  et  qui  parum,  non  minorc- 
tur,  ct  qui  multum,  non  abundet  : 
quantum  vero  ad  cmincntiam  et  dis- 
crctionem  mcritorum ,  unusquisque  ac- 
cipiat  secundum  suum  laborem ,  ne 
quid  omnino  pei^eat  quod  in  Christo  sit 
scminatum. 

5.  Ha;c  autem  dicta  sunt,  Fratres,  ut 
illius  tam  spiritualis  rcsponsi ,  quod 
hodic  nobis  considcrandum  est,  gratia 
commendetur  :  Quoyiiam  tu  es,  Domine, 
spes  viea,  Quidquid  igitur  agcndum  sit. 


iJilTAT  SERMO  IX.  233 

quidquid  dcclinandum,  quidquid  tole- 
randum,  quidquid  optandum,  tu  cs 
Domine  spes  mca.  llaec  mihi  omnium 
promissionura  causa ,  haec  tota  ratio 
mcae  exspectationis.  Praetendat  altcr 
ineritura ,  sustinere  se  jactet  pondus 
diei  et  aestus,  jejunare  bis  in  sabbato 
dicat,  postrcmo  non  esse  sicut  caeteros 
hominum  glorietur  :  mihi  autem  adha> 
rcre  Deo  bonura  est ,  ponere  in  Domino 
Deo  spem  meam.  Spcrent  in  aliisalii, 
forte  hic  in  scientia  litterarum ,  hic  in 
astutia  sacculi,  ille  innobilitate ,  ille  in 
dignitate,  ille  in  alia  qualibet  vanitato 
confidat  :  propter  te  omnia  detrimen- 
tum  feci ,  et  ut  stercora  arbitror ,  quo- 
niam  tu  es  ,  Domine ,  spes  mea.  Spcrct 
qui  vult  in  incerto  divitiarum  :  ego 
vero  ne  ipsa  quidem  nisi  abs  te  victui 
nccessaria  spero,  nimirum  verbo  tuo 
confidens,  in  quo  abjeci  omnia  :  Qucd' 
rite  primum  regnum  Dei  et  justitiam  ejus, 
et  omnia  adjicientur  vobis.  Nempe  iibi 
dereliclus  cst  pauper,  orphano  tu  eris  ad- 
jutor,  Si  mihi  praemia  promittuntur, 
pcr  te  obtincnda  spcrabo  ;  si  insurgant 
adversum  mc  praelia,  si  saeviatmundus, 
si  fremat  malignus ,  si  ipsa  caro  adver- 
sum  spiritum  concupiscat;  in  te  ego 
sperabo. 

6.  Fratrcs ,  hoc  sapere ,  ex  fide  vivero 
est,  ncc  alius  ex  sententia  dicere  po- 
tcst,  Quoniam  tu  es ,  Domine ,  spes 
mea,  nisi  cui  intus.sit  persuasum  a  Spi- 
ritu,  ut  (quemadmodum  monet  Pro- 
pheta)  jactet  cogitatum  suum  in  Do- 
mino,  sciens  quod  enutriendus  sit  ab  eo, 
juxta  illud  quoque  Petri  apostoli  :  Om- 
nem  sollicitudinem  vestram  projicientes  in 
cum;  ipsi  enim  cura  cst  de  vobis.  Ut  quid 
enim  ,  si  haec  sapimus ,  ut  quid  cuncta- 
raur  abjiccre  omninospes  miseras,  va- 
nas ,  inutiles,  seductorias  ;  ct  huic  uni 
tam  solidae,  tara  perfectae,  tara  beataj 
spei ,  tota  devotionc  animi ,  toto  fcrvoro 
spiritus  inhaercre?  Si  quid  illi  impossi- 
bile,  si  quid  vel  difficile  est,  quaoro 
aliud  in  quo  speres.  Sed  verbo  omnia 
potest.  Quid  facilius  dictu?  Attam.eii 
hujusmodi  dictum  intelligas  volo.  Si 
decrcverit  salvare  nos ,  continuo  libc- 
rabimur  :  si  vivificare  placuerit,  vita 
in  voluntate  c jus  est :  si  prajmia  aeterna 


238  S.  BEHNAR 

largiri,  licct  ei  quod  vult  facere.  Aii 
vero  de  facilitate  jara  non  duLitas,  sed 
ipsa  tibi  est  suspecta  voluntas?  Plane 
ct  voluntatis  testimonia  credibilia  facta 
sunt  nimis.  Majorem  hac  dilectionem 
nemo  habet ,  quam  ut  animam  suam  po- 
nat  quispro  amicis  suis.Bemque  quando 
in  se  speranti  desit  illa  majestas,  quae 
lam  studiose  monet  in  se  sperari  ?  Plane 
iion  dcrclinquit  sperantes  in  se.  Adju- 
vahit  eos,  ait,  et  liberahit  eos ,  et  eruet 
eos  apeccatoribus,  et  salvahit  eos.  Quare  ? 
quibus  meritis  ?  audi  quod  sequitur  : 
Quia  speraverunt  in  eo.  Dulcis  causa,  at- 
tamen  efflcax,  attamen  irrefragabilis. 
Nimirum  lisec  est  justitia ,  sed  quse  ex 
fide  est,  non  ex  lege.  De  quacumque 
irihulatione,  \\i(\\\\i,  clamaverint  ad  me, 
exaudiam  eos.  Ecce  numera  tribulatio- 
nes.  Secundum  multitudlnem  earum 
consolationes  ejus  laetificabunt  animam 
f  uam  :  dummodo  ad  aliam  non  conver- 
taris;  dummodo  clames  ad  eum;  dum- 
modo  speres  in  eum :  nec  liumile  ali- 
quid  vel  terrenum ,  sed  altissimum  po- 
nas  refugium  tuum.  Quis  speravit  in 
eo,  et  confusus  est  ?  Facilius  est  coelum 
ct  terram  transire ,  quam  yerbum  ejus 
evacuari. 

7.  AUissimum ,  inquit ,  posuisti  refu- 
(jium  tuum,  INon  accedet  illuc  tentator , 
non  calumniator  ascendet ,  non  pessi- 
mus  ille  fratrum  accusator  attinget. 
Nempe  ei  dicitur  lioc  (recolite  psalmi 
primordia)  ei  dicitur,  qui  in  protec- 
lione  Altissimi  commoratur,  illuc  re- 
fugiens  a  pusillanimitate  spiritus  ct 
tempestate.  Quae  quidem  duplex  est 
necessitas  fugiendi,  quod  videlicet  et 
foris  pugnae,  et  intus  timores.  Minus 
enim  fugcre  oporterct ,  si  vel  interior 
magnanimitas  exteriores  tumultus  viri- 
liter  sustineret,  vel  exteriori  tranquil- 
litate  pusillanimitas  propria  foveretur. 
Allissimum,  ait,  posMisft  refugium  tuum. 
Sgepe  illuc  fugiamus,  Fratres  :  munitus 
cst  locus ,  nuUus  ibi  timetur  liostis. 
IJtinam  magissemper  ibi  manere  lice- 
rct!  Sed  non  est  hoc  temporis  hujus. 
Quod  modo  refugium  est,  quandoque 
habitaculum  erit ,  et  habitaculum  sem- 
piternum.  Interim  sane ,  etsi  persis- 
tcre  nou  conceditur ,  frequenter  tamen 


DI  AEBATIS 

est  recurrendum,  Nempe  ad  omneivj 
tcntationem ,  ad  omnem  tribulationem, 
ad  omnem  denique  cujuscumque  modl 
necessitatem,  aperta  est  nobis  urbs 
confugli ;  sinus  matris  expansus  est  : 
parata  suntforamina  petrse ;  patent  vis- 
cera  misericordiae  Dei  nostri.  Hoc  refu- 
gium  qui  declinat,nihil  mirum  si  effu- 
gcre  non  meretur. 

8.  Jam  quidem,  Fratres,  quse  dicta 
sunt,  ad  expositionem  versus  hujus  vi- 
dercntur  posse  sufficere,  si  dixisset 
Propheta,  Quoniam  intesperavi;  sicut 
in  aliis  psalmis  quibusdam  invenitur. 
Cseterum  quod  dicit,  Tues,  Domine , 
spesmea:  forte  amplius  aliquid  sonat  el 
sublimius,  quod  videlicet  non  modo  in 
eo  sperct ,  sed  eum.  Convenientius  si- 
quidem  spes  nostra  dicitur  quod  spe- 
ramus,  quam  in  quo  speramus.  Sunt 
autcni  forte  nonnulli ,  qui  a  Dommo 
obtineretcmporalia  seuspiritualia  quGB' 
libctconcupiscunt:  sedPERFECTA  cari- 
TAs  solum  sitit  quod  summum  est,  tota 
desiderii  vehementia  clamans  :  Quid. 
enim  mihi  est  in  ccelo,  et  a  te quid  volui  su- 
per  terram  ?  Deus  cordis  mei,  et  pars 
mea  Deus  in  ceternum.  Pulcre  nobis 
utrumque  paucis  verbis  hodie  Jeremiae 
Prophetse  lectio  commendavit  :  Bonus 
es,Do7nine,  sperantibus  in  te,  animce 
qucBrenti  te.  Ubi  sane  et  ipsam  numeri 
discrctionem  prudenter  adverte ,  quod 
sperantes  quidem  in  eo  pluraliter  dixe- 
rit,  quod  hoc  videatur  commune  mul- 
torum  :  quaerentem  vero  eum ,  singula- 
riter,  quod  singularis  sit  puritatis,  sin- 
gularis  gratiae ,  singularis  perfectionis , 
non  modo  nil  sperare  nisi  ab  eo,  sed 
nil  quaerere  nisi  eum.  Quod  si  bonus 
illis,  quanto  magis  isti  ? 

9.  Merito  proinde  quserenti  illum 
animae  respondetur :  Altissimum  posuisti 
refugium  tuum.  Neque  enim  sic  Deum. 
sitiens  anima ,  aut  cum  Petro  ei  in  ter- 
reno  monte  facere  tabernaculum ,  aut 
cum  Maria  dcinceps  enm  tangere  vult 
in  terra,  sed  plane  clamat :  Fuge,  dilecte 
mi ,  assimilare  caprece  hinnuloque  cervo- 
rum  super  montes  Bethel.  Audivit  enim 
dicentem  :  Si  diligeretis  me',  gauderetis 
utique ,  quia  vado  ad  Patrem ,  quia  Pa- 
ter  major  me  est,  Audivit  dicentem : 


IN  PSALMUM  QUJ  IIADITJT  SERMO  X^ 


237 


TfoU  inc  iatigere^  nondum  enim  ascendi 
ad  Patrem.  Et  coclestis  jam  uoii  iguara 
consilii  clamat  cum  Apostolo  :  Etsi  cog- 
novim^is  Christum  secundum  carnem, 
sed  'nnncjam  non  novimus.  Supcr  mon- 
(es,  inquit,  Bethel,  supra  omiicm  vi- 
delicct  Potestatem  ct  Principatum  ,  su- 
per  Angelos  ct  Archangelos,  Cherubim 
quoque  et  Seraphim  (  neque  enim  alii 
sunt  montes  domus Dei,  quod  sonatBc- 
thel )  plane  in  dextera  Patris,  ubi  jam 
non  sit  Pater  major  eo,  in  dextera  Al- 
tissimi  coaltissimum  apprchendcre  con- 
cupiscens.  Haec  enim  est  vita  aetcrna, 
Fratres,  ut  Patrem  cognoscamus  verum 
Deum ;  sed  et  quem  misit  Jcsum  Chris- 
tum  ,  verumnihilominus  et  unum  cum 
co  Deum  ,  super  orania  benedictum  in 
sajcula,  amcn. 


SER^IO  X. 

Pe  versu  decimo,  Non  accedet  ad  te  malum ,  el 
flageUum  non  appropinquabit  tabernaculo 
tuo. 

d.  Nec  nostra  cst,  nec  nova  voLis, 
scd  nota  omnino  sententia,  in  pra,'ci- 
puis  quibusque  partibus  nostrse  fidci, 
quid  non  sit,  quam  quid  sit,  et  sciri 
posse  facilius,  et  pcriculosius  ignorari, 
Idcm  sane  etiam  spei  non  inconvenien- 
tcr  tribui  posse  videtur.  Longe  enim 
facilius  mens  humanatantorum  experta 
malorum,  quibus  sit  caritura,quamqui- 
bus  pcrfruitura,  comprehendit.  Nempe 
germanafidci,  speique  cognatio  est  ut 
quod  illa  futurum  credit,  hKC  sibi  inci- 
p".at  sperare  futurum.  Merito  proindc 
Apostolus  Fidcm  spcrandarum  rcrum 
substantiam  essc  diffinit  :quod  videlicct 
non  credita  ncmo  sperare ,  non  plus 
quam  super  inane  pingcre  possit.  Dicit 
crgo  fides  :  Parata  sunt  magna  ct  incx- 
cogitabilia  bona  a  Dco  fidelibus  suis. 
Dicit  spes  :  Mihi  illa  servantur.  Nam 
f«?rtia  quidcm  caritas,  Curro  mihi,  ait, 
ad  illa.  Caiterum,  ut  jam  memini,  diffi- 
cile  omnino ,  aut  etiam  impossibile 
cst  illorum  qualitatcm  investigare  bo- 
norum ,  nisi  cui  forte  ,  juxta  illud  Apo- 
stoli,  Qua:  oculus  non  vidit,  ncc  auris  au- 
diyit,  nec  in  cor  liominis  ascendit,  qux 
t^ra^paravit  Deus  diligentibus  se^  revcla- 


vcrit  ipse  pcr  Spiritum  suum.  Sano 
quantumlibet  perfcctus  in  carne  adhuc 
mortali  degens,  (  nisi  enim  cssct  hic 
qusedam,  ut  ita  dixcrim ,  imperfecta 
perfectio,  nondiceret  Apostolus,  Quot- 
quot  perfecti  sumus ,  idipsum  sentiamus ; 
idipsum  profecto  quod  prajmiscrat,  Non 
quasi  jam  acceperim  ,  aut  jam  perfectus 
sim;)  etiam  Paulus  ipse  necesse  cst  fa- 
tcatur  :  Quia  nunc  cognosco  cx  parte.  Et 
itcm  :  Videmus  nunc  per  speculum  in 
cenigmate ,  tunc  autem  facie  ad  faciem. 
Quod  ergo  homini  interim  noscitur  ca- 
pabilius,  pia  sane  et  provida  inculca- 
tione  amplius  commendatur.  Proprium 
enimestafflictorum,utmoIestiis  cximi, 
summam  reputentfelicitatem ;  et  carere 
miseria,  summam  beatitudinem  arbi- 
trentur.  Unde  Propheta  in  Psalmo  : 
Comertere ,  inquit,  anima  mea  in  re- 
quiem  tuam ,  quia  Dominus  henefecit  tihi. 
Nec  uUa  tamen  collatoe  munera  felicita- 
tis  enumerat,  scd  adjungit:  Quia  eripuil 
animam  de  morte ,  oculos  meos  a  lacry- 
mis,pcdes  meos  a  lapsu,  In  quibus  sanc 
vcrbis  patenter  indicat,  quantam  sibi 
requiem ,  quantaque  Domini  bencficia 
judicet  a  tribulalionibus  et  periculis  li- 
bcrari. 

2.  Cui  profecto  sententiae  illud  quo- 
que  5  quod  de  psalmo  nonagesimo  hodic 
nobis  tractandum  est,  simile  invenitur : 
Non  accedet  ad  te  malum ,  et  flagellum 
non  appropinquabit  tahcrnaculo  tuo.  Est 
autem  versus  ipsius ,  quantum  nos  ca- 
pimus,  facilis  intelligcntia ,  ad  quam 
forte  ex  vobis  jam  aliqui  praevolarint. 
Neque  enim  tam  rudcs  estis,  aut  spiri- 
tualis  studii  tamexpertes,  ut  non  facil- 
lime  inter  vos,  et  tabernacula  vestra  ; 
et  rursum  intcr  idquod  maIum,etquod 
flagcllura  dicitur,  disccrnatis.  Nain  et 
Apostolum  sanc  autlistis  dicentem ,  cum 
jain  bonuin  certamcn  ccrtasset,  velo- 
cem  fore  dcposilionem  tabernaculi  sui. 
Scd  quid  ego  Apostoli  verba  meinoro  ? 
Quasi  vero  ignorare  possit  milcs  tabcr- 
naculum  suum,  aut  doccndussitexcm- 
plo  alicno.  Yidcmus  sane  nonnullos  ta- 
bernacula  suain  turpissima?;  captivitatiS 
(lomicilia  commutasse ,  nec  militare  in 
his,  scd  miseram  gercre  servitutem. 
Immo  vcro  (quodomninoridiculumest) 


233  S.  BERNAR 

sic  crrant  aliqui  j  ct  in  tantam  oblivio- 
uem  et  spiritualem  phrenesim  devene- 
runt  j  ut  nihil  sese  aliud  putare ,  quam 
suum  hoc  exterius  tabernaculum  vi- 
deantur.  Quid  enim  aliud  quam  non 
modo  Dei,  sed  ct  sui  ignorantiam  ha- 
Lent,  qui  tamquam  raortui  a  corde,  om- 
nem  insumunt  operam  circa  carnem, 
sic  inlendentes  tabernaculo  suo ,  ac  si 
nunquam  putent  esse  casurum  ?  Verum- 
tamen  cadat  necesse  est,  atque  id  quidem 
in  brevi.  Annon  seipsos  nescire  videntur, 
quisic  deditisunt  carni  et  sanguini,  acsi 
omnino  nihil  aliud  quam  carnem  solum 
se  esse  reputent ,  sic  in  vano  accipien- 
tes  animas  suas,tamquam  prorsus  igno- 
rent  animas  se  habere  ?  Si  separaveris 
preiiosum.a  vili,  ait  Dominus,  tamquam 
osmeumeris ;hoc  est,  si  solerter  dis- 
creverisinter  exteriorem  interioremque 
substantiam,  ut  non  plus  tabernaculo 
tuo  timeas  a  flagello ,  quam  tibi  ipsi  a 
malo.  Hoc  enim  malum  est,  unde  dici- 
tur:  Declina  a  maloj  et  fac  honum,  Hoc 
raalum,  quod  sua  quidem  anima  ani- 
raam  privat,  quod  separat  inter  te  et 
Deum;  ut  eo  regnante,  tamquam  cor- 
pus  sine  anima ,  sic  sit  animasine  Deo, 
plane  mortua  in  semetipsa,  instar  unius 
eorum ,  quos  tamquam  sine  Deo  in  hoc 
sseculo  fuisse  Apostolus  memorabat. 

5.  Nec  sane  dixcrim,  ut  vel  ipsam 
odio  habeas  carnem  tuam.  Dilige  eam , 
tamquam  tibi  datam  in  adjutorium ,  et 
ad  aeternse  beatitudinis  consortium  prse- 
paratam.  Cseterum  sic  amet  anima  car- 
nem,ut  non  ipsa  in  carnem  transisse 
putetur ,  dicaturque  ei  a  Domino  :  Non 
permanehit spiritus meus  in  homine,quia 
caro  est.  Diligat  anima  carnem  suam  : 
sed  multo  magis  suam  ipsius  animam 
servet.  Amet  Adam  Evam  suam :  sed 
non  sic  amet ,  ut  voci  ejus  plus  obediat 
quam  divinae.  Denique  ne  ipsi  quidem 
expedit  sic  amari ,  ut  videlicet  cui  in- 
terim  caves  a  flagello  paternse  correp- 
tionis,  thesaurizes  iram  aeternae  dam- 
nationis.  Genimina  viperarum ,  ait  Jo- 
hannes ,  quis  demonstravit  vos  fugere  a 
rentura  ira  ?  Facite  digyios  fructus  poeni- 
tentice.  Ac  si  evidentius  loqueretur  : 
Apprehendite  disciplinam  ,  nequando 
irascatur  Dominus  :  sustiaete  virgam 


DI  ABBATIS 
corripientem  ,  ne  sentiatis  liialleum 
conterentem.  Quomoda  dicunt  nobis 
carnales  homines :  Crudelis  est  vita  ves- 
tra ,  non  parcitis  carnl  vestrse  ?  Esto , 
non  parcimus  semini.  In  quo  ei  magis 
parcere  poteramus  ?  An  non  melius  est 
illi  renovari  et  multiplicari  in  agro, 
quam  in  horreo  putrefieri  ?  Heu !  com- 
putruerunt  jumenta  in  stercore  suo  !  Sic 
vos  parcitis  carni  vestrae  ?  Simus  nos 
crudeles  interim  non  parcendo  :  at  vo3 
plane  parcendo  crudeliores.  Siquidem 
etiam  nunc  caro  nostra  requiescit  in 
spe  :  videritis  vos  ipsi  quid  ignominiae 
interim  vestra  sustineat,  quid  miseria? 
eam  maneat  in  futurum.  Non  accedet  ad 
te  malum,  ct  flagellum  non  appropinqua- 
bit  tahcrnaculo  tuo.  Hicduplex  est  stola, 
j  et  gemina  quaedam  immortalitas  com- 
,  mendatur.  Unde  enim  nisi  ex  separa- 
tione  animae  et  corporis  mors  procedil? 
I  Indeestquodmortuumcorpus,  exanimc 
nominatur.  Unde  autem  separatiohaec, 
nisi  ex  flagellis  praesentibus ,  ex  quali- 
bet  doloris  vehementia,  ex  ipsius  cor- 
poris  corruptione,  ex  poena  peccati  ? 
'  Merito  timet  proinde  et  odit  flagellum 
■  caro  nostra ,  quo  nimirura  ab  ipsius 
I  animae  tam  delectablli  honorabilique 
consortio  amarum  nimis  divortium  pa- 
tiatur.  Caeterum  interim  quidem  donec 
rcvocetur,  velit,  nolit,  sustineat  illud 
necesse  est.Expedit  autem  sic  tolerare, 
ut  prorsus  evadas ,  et  flagellum  dein- 
ceps  nonappropinquet  tabernaculotuo. 
4.  Jani  vero  (  ut  supra  meminiraus , 
I  et  incessanter  convenitmeminisse)  vera 
animae  vita  Deus  est :  et  inter  haec  quo- 
que  separat  malum,  sed  malum  aniraae, 
quod  non  est  aliud  quara  peccatum. 
Eia,Fratres,  nugari  libeat,  otiositatibus 
indulgere  delectet ;  nimirum  gemino 
hoc  serpcnte  vicino ,  qui  duplicem  nobis 
auferant  vitara ,  alter  corporis,  alter 
cordis.  Quidni  secure  dormiamus,  nisi 
quod  negligentia  in  graviori  periculo, 
nontamsecuritatis  est,  quam  despera- 
tionis  indicium?Et  quidem  optandum 
nobis  ab  utroqueIiberari:sedcavenduj;i 
sane  interim  magis  peccatum,  quani 
peccati  poena;  ct  eo  studiosius  a  raalo  , 
quam  a  flagello  declinandum ,  quo  pcr- 
niciosius  ct  omnino  infclicius  sit  a  Dco 


IN  PSALMUM  QVl  IJ 

aiiimanij  quamacorporesc[)arari.  Sane 
ubi  prorsus  dc  mcdio  factum  fuerit  omnc 
peccatum,  causa  quidem  omnino  sub- 
iata,  nec  ipse quoque  deinccps  manebit 
cffectus  :  ut  quomodo  acccdere  jam  ad 
(q  nialum  omnino  non  poterit ,  sic  nec 
flagellum  quideni  valeat  appropinquare 
tabcrnaculo  tuo  ,  quod  videlicet  tam 
longe  sit  ab  exteriori  homine  qu»Iibct 
pcena  ,  quam  longe  fucritculpa  ab  inte- 
riori.  Neque  enim  dicit,  Non  erit  in  te 
xnalum,  aut  flagellum  in  tabernaculo 
tuo;  scd,  Non  accedet,non  appropin^ 
quabit. 

5.  Siquidem  est  considerare  homines, 
in  quibus  peccatum  non  modo  habitat, 
scd  et  regnat  :  nec  jam  proximum  ma- 
gis,  autmagis  intimumpossc  essevidc- 
(ur,  nisi  forte  cumsic  dominabitur  eis, 
ut  nullo  modo  deinceps  valeat  non  do- 
minari.  Est  autcm  et  alios  invcnire,  in 
quibus  quidem  adhuc  manct  pcccatum, 
sed  jam  non  dominatur  aut  praevalet  in 
cis,  evulsura  quodammodo  ,  necdum 
tamen  expulsum ;  dejectum,  sed  non 
prorsus  cjectuni.  Constat  sane  ab  initio 
non  fuisse  sic:  sedin  parentibus  primis 
ante  primam  illam  mandati  praevarica- 
tioncm  non  modo  nonregnassepecca- 
tum,  sed  nec  fuisse  quidem.  Attamen 
quodam  modo  jamtuncprope  illosfuisse 
videtur ,  quod  tam  facile  persuasum 
cst,  quod  tam  festinantcr  intravit.  Quid 
vero  aliud  admonebat,  quam  et  ipsam 
quoque  peccali  poenam  ,  ctsi  necdum 
inesse  corporibus,  jam  tameu  velutpro 
foribus  esse  ,  qui  dixit :  In  quacumquc 
dre  comcderitis  de  ligno  scientice  boni  et 
inali,  morte  moriemini  ?  Felix  proinde 
exspectatio,  et  beata  spesnostra,  quo- 
rum  tam  longe  gloriosior  futura  est  re- 
surrectio,  quam  fueritprima  conditio  : 
wt  ncc  culpa  omnino,  necpoena;  nec 
malum  scilicet,  nec  flagellum,  aut  rcg- 
net,  aut  habitet;  aut  regnarc ,  aut  ha- 
bitare  jam  possitaliquando  in  animabus 
seu  in  corporibus  nostris.  Non  acccdet , 
iiiquit ,  ad  te  maluni ,  et  flagellum  non  ap- 
propinquabit  tabcrnaculo  tuo.  Ncmpe  nil 
tam  remotuni ,  quam  quod  adessc  ultra 
non  potcst. 

6.  Sed  quid  agimus ,  Fratres?  Vereor 
dcprehendi.  Nempe  horam  hanc  mag- 


JBITJT  SEHMO  XI. 


259 


nus  ille  et  communis  ahbas  noster  et 
vester  non  vacationi  serraonum ,  sed 
opcri  manuura  noscitur  assignasse.  Puto 
tamen  ignoscet  facile,  praescrtim  non 
immemor  religiosa)  fraudis  illius ,  qua 
Romanus  olim  tribus  annis  in  specu  po- 
sito  pie  ministravit.  Pie  siquidem ,  ut 
legimus  ,  Patris  sui  oculis  furabatur 
horas ,  et  quem  sibi  subripcre  ad  man- 
ducandum  poterat ,  certis  diebus  Bene- 
dicto  panem  ferebat.  Et  ego  quidem 
non  dubito,  Fratres,  pluribus  qui  inter 
vos  sunt,  abundantiorcm  spiritualium 
dcliciarum  supDctere  copiam  :  sedquod 
vobis  communico,  non  subripio  mihi.. 
Quinimmo  et  securius,  et  suavius, 
quicquid  illud  sit  quod  Dominus  donat, 
sumo  vobiscum  :  nec  enim  alimonia 
haec  distribuendo  minuitur,  sed  potius 
augetur  rainistrando.  Ycrurataracn  quod 
aliquoties  vobis  loquiraur  praeter  con- 
suetudinera  Ordinis  nostri ,  non  nostra 
id  agiraus  pra3Sumptione  ,  sed  de  volun- 
tate  venerabilium  Fratrum  et  Coabba- 
tum  nostrorum,  qui  id  nobis  etiara  in- 
jungunt,  quod  tamcn  sibi  quidcra  pas- 
sim  nolunt  omnino  licere.  Nempe  aliam 
mihi  rationem  et  singularem  necessita- 
tem  esse  noverunt.  Ncque  enim  modo 
loquerer  vobis,  si  posscm  laborare  vo- 
biscura.  Illud  forte  vobis  cfficacius  ver- 
bura  foret,  sed  et  conscientia^  raea3  ma- 
gis  acccptura.  Ca^terum  quando  id  mihi 
peccatis  raeis  exigentibus,  et  onerosi 
hujus  (  ut  ipsi  scitis  )  tam  multiplici 
infirmitate  corporis  ,  et  ipsa  quoquc 
teraporis  necessitate  negatur;  utinam 
dicens  et  non  facicns,  in  rcgno  Dei  vel 
minimus  merear  invcniri ,  amen. 

SERMO  XI. 

De  versu  undetimo,  Quoniam  anf[elis  suis  man- 
davit  de  te  ,ut  custodiant  te  in  omnibus  vil? 
tuis. 

I.  ScRiPTUM  est,  ct  vcraciter  scrip- 
tum;  quia  Misericordi(2  Domini ,  quod 
consumpti  non  sumus,  quod  non  tradidit 
nos  in  majius  inimicorum  7iostrorum,  Vi- 
gilat  supor  nos  indcfessus  el  pcrvigii 
ille  singularis  clementiae  oculus ;  non 
dormit,  neque  dormitat  qui  custodit 
Isracl.  Id  quidemncccsse  est.  Non  cnim 


2hO  S.  nERNAR 

(lormit,  ncque  dormitat  qui  impugnat 
Israel.  Et  sicutipse  sollicitus  est  nostri , 
et  ipsi  cura  est  de  nobis :  sic  ille  sollici- 
tusest  utnosmactetetperdat,  et  unaei 
cura,  ne  forte  qui  aversus  est  reverta- 
tur.  Nos  autem  aut  non  attendimus ,  aut 
minus  attendimus  reverentiam  praesi- 
dentis ,  protegentis  custodiam ,  benefi- 
cia  largientis ,  ingrati  gratiae ,  immo  tam 
multiplicibus  gratiis ,  quibus  praevenit 
nos,  et  subvenit  nobis.  Et  nunc  quidem 
perseipsumimplet  splendoribus  animas 
nostras  :  nunc  per  Angelos  visitat ,  minc 
per  homines  instruit,  nunc  etiam  con- 
solatur  et  erudit  per  Scripturas.  Quce^ 
cumque  enim  scripta  sunt^  ad  nostt-am 
doctrinam  scripta  sunt :  ut  per  patientiam 
et  consolationem  Scripturarum  spem  ha- 
beamus.  Bene  ad  doctrinam,  ut  per  pa- 
tientiam  speremus;  siquidem,  ut  alibi 
dictum  est,  Doctrina  viri per  patientiam 
noscitur.  Sed  et  patientia  probationem 
operatur  ,  probatio  vero  spem.  Quid 
nos  soli  nobis  non  adsumus,  quid  soli 
iiegligimus  nosmetipsos?  An  ideo  dissi- 
mulandum  nobis ,  quia  undique  subve- 
nitur  nobis?  Immo  vero  propterea  stu- 
diosius  vigilandum.  Neque  enim  tam 
niagna  pro  nobis  in  coelo  pariter  et  in 
terra  sollicitudo  gereretur,  si  non  mag- 
na  nobis  incumbere  necessitas  videre- 
tur  :  non  tani  multiplex  nobis  custodia , 
nisi  ob  multiplices  insidias,  poneretur. 
2.  Felices  proinde  fratres  nostri ,  qui 
jam  liberati  sunt  de  laqueo  venantium , 
qui  de  tabernaculis  militantium  ad  atria 
quiescentium  transierunt ,  malorurn  ti- 
more  sublato ,  in  spe  singulariter  con- 
stituti!  Uni  istorum,  immo  universitati 
dicitur :  Non  accedet  ad  te  malum ,  et  fta- 
gellum  non  appropinquabit  tabernaculo 
tuo.  Sane  considera,  non  ad  hominem 
qui  secundum  carnem  vivit,  sedad  eum 
qui  in  carne  degens  secundum  spiritum 
ambulat,  hanc  fieri  promissionem;  si~ 
quidem  non  est  distinguere  inter  illum , 
et  tabernaculum  suum.  Confusa  in  co 
sunt  omnia ,  tanquam  in  filio  Babylonis. 
Denique  hujusmodi  homo  etiam  caro 
est,nec  in  eo  spiritus  manet.  TJbi  au- 
tem  non  fuerit  spiritus  bonus,  quando 
deerit  malum  ?  Porro  ubi  malum ,  fla- 
gellum  quoque  appropinquare  nccesse 


DI  ABBATIS 

est.  Semper  cnim  malum  poena  comi- 
tatur.  Non  accedet  ad  ie  malum,  et  fla- 
gellum  non  appropinquabit  tabernaculo 
tuo.  Magna  promissio  :  sedunde  idspe- 
rarc  licet?  Quomodo  malum  et  flagel- 
lum  evadam ,  quomodo  elTugiam ,  quo- 
modo  elongabo,  ut  non  appropinquent 
mihi?Quo  merito,  qua  sapientia,  qua 
virtute?  Quoniam  Jngelis  suis  mandavit 
de  te ,  ut  custodiant  te  in  omnibus  viis  tuis. 
In  quibus  omnibus  viis  ?  Quibus  declinas 
a  malo  ,  quibus  fugis  a  ventura  ira. 
Multse  sunt  vise ,  et  genera  multa  via- 
rum  :  magnum  profecto  periculum  via- 
tori.  Quam  facile  in  multarum  occursu 
errabit  in  via  sua ,  qui  viarum  discre- 
tione  caruerit !  Nam  neque  Angclis 
mandavit, ut  in  omnibus  viis  custodiant 
nos,  sed  in  omnibus  viis  nostris.  Sunt 
autem  a  quibus ,  non  in  quibus  oporteat 
custodiri. 

3.  Scrutcmur  proinde  vias  nostras , 
Fratres;  etiam  vias  da^monum,  vias 
quoque  beatorum  spirituum,  et  vias 
Domini  investigemus.  Et  quidem  supra 
me  est  quod  incipio  :  sed  adjuvabitis 
orationibus  vestris ,  ut  aperiat  mihi 
thesaurura  intelligentioe  suse ,  et  volun- 
taria  oris  mei  beneplacita  faciat  sibi 
Deus.  Viae  igitur  filiorum  Adam  in  ne- 
cessitate  et  cupiditate  versantur.  Ab 
utraque  siquidem  ducimur ,  ct  ab  utra- 
que  trahimur :  nisi  quod  videmurmagis 
urgeri  necessitate,  trahi  cupiditate.  Et 
necessitas  quidem  specialiter  corpori 
tribucnda  -videtur.  Nec  simplex  illa 
est,  sed  anffactus  habens  plurimos, 
plurimaque  dispendia :  nam  compendia 
pauca  admodum,  si  qua  tamen.  Quis 
hominum  nesciat,  quod  necessitas  ho- 
minum  revera  quam  muUipIex  sit?Quis 
sufficiat,  quam  sit  multiplex,  expli- 
care?  Ipsa  nos  erudit  expcrientia,  ipsa 
vexatio  dat  intellectum.  In  his  quisque 
docetur ,  quam  necesse  habeat  clamare 
ad  Dominum ,  non  De  necessitate ,  sed 
De  necessitatibus  meis  erueme.  Nec  modo 
ab  hac  via  necessitatis ,  scd  ab  ea  quo- 
que ,  quae  cupiditatis  est ,  optabit  educi , 
quisquis  non  surda  aure  monita  Sapientis 
cxceperit.  Quid  enim  ille  ait?  A  volun- 
tatibus  tuis  avertere,  et  item  :  Post  con- 
cupiscentias  tuas  non  eas.  Siquidem  e 


IN  PSALMUM  QUI 

duobus  malis  longe  melius  est  in  neces- 

sitate  gradi ,  quam  in  cupiditate.  Mul- 

tiplex  illa :  sed  ista  amplius  per  omncm 

modum,  immo  uUra  omncm  modum 

multiplicior  invenitur.  Res  cordis  ista 

cupiditas   :    propterea   tanto    major , 

quanto  anima  plus  est  quam  corpus. 

Denique  ha?  sunt  via)  qua3  videntur  Iio- 

rainibus  bona;  :  sed  finem  non  habent , 

iiisi  cum  demergunt  in  profundum  in- 

ferni.  Si  invenisti  vias  bominum,  illud 

quoque  considera,  ne  forte  de  his  dic- 

tum  sit :  Contritio  et  infelicitas  iii  viis 

eorum;  ut  sit  contritio  in  necessitate, 

infelicitas  in  cupiditate.  Quomodo  in 

cupitlitate  infelicitas,  id  est  non  felici- 

tas,  ut  putatur?  Quid  cnim  si  cui  forte 

videtur  in  terrenarum  affluentia  rerum 

felicitas  arridere  concupita?  Eo  ipso  in- 

felicior  est ,  quo  vehementius  ipsam 

pro  felicitate  amplectitur  infelicitatem , 

aut  magis  immergitur  ei ,  et  absorbetur 

ab  ea.  Vae  filiis  hominura  ab  hac  felici- 

tate  falsa  atque  fallaci!  Vaj  qui  dicit, 

Quia  dives  sum,  et  nallius  egeo;  cum 

sit  pauper  et  nudus,  et  miser,  et  mise- 

rabilis.  Et  necessitas  quidem  ex  infir- 

mitate  carnis,  cupiditas  cx  cordis  ine- 

dia  et  oblivione  procedit.  Idcirco  enim 

alienum  mendicat  anima ,  quod  oblita 

sit  comedere  panem  suum  :  propterea 

terrenis  inhiat,  quod  minime  coelestia 

meditetur. 

4.  Videamus  et  damonum  vias,  vi- 
deamus  et  caveamus,  videamus  et  fu- 
gianms  eas  :  siquidem  viae  illorum, 
prajsumptio ,  ct  obstinatio.  Scire  vultis 
unde  id  sciam?  Considerate  eorum  prin- 
cipem  :  qualis  ille  est,  tales  et  domes- 
tici  ojus.  Considerate  viarum  ipsius 
principia ,  si  non  manifeste  in  immanis- 
simam  statim  prKSumptionem  prosi- 
lierit,  dicens  :  Sedebo  in  monle  lesta- 
vienti^  in  laleribus  JquiloniSi  simiUsero 
yillissimo.  Quara  temeraria,  quanique 
horrenda  praesumptio  !  Numquid  non 
illic  ceciderunt  omnes  qui  operantur 
iniquitatem,  expulsi  sunt,  nec  potue- 
runt  stare  ?  Propter  praesumptionem 
stare  non  potuerunt  :  propfer  obstina- 
tionem  qui  cecidit,  non  adjiciet  ut  re- 
surgat.  Ex  hac  nerape  spiritus  vadens , 
cx  illa  et  uon  rcdiens  est.  Et  mira  qui- 
2. 


ir^JBIT^TSERtAO  XI.  241 

dem  praesumptio  dajmonum,  sed  non 
minus  mira  obstinatio  est,  quod  super- 
bia  eorum  semper  ascendit :  propterea 
non  est  illis  commutatio.  Quia  enim 
converti  noluerunt  a  via  prajsumptio- 
nis,  incideruntin  viam  obstinationis. 
Quam  perverso  et  everso  sunt  corde 
filii  hominum  ,  quicumque  sectantup 
vestigia  daemonum,  ingrediuntur  daj- 
monum  vias !  Haec  enim  tota  adversum 
nos  spiritualium  colluctatio  ncquitia- 
rum  est,  ut  nos  seducant,  ut  nos  indu- 
cant  in  vias  suas,  ut  deducant  in  eis, 
perducant  ad  destinatum  finem,  qui 
paratus  est  eis.  Fuge  homo  praesumptio- 
nem ,  ne  gaudeat  de  te  inimicus  tuus- 
Nempe  in  his  maxime  vitiis  gaudet,  in 
seipso  expertus,  quam  difficile  possis 
ab  hac  tanta  voragine  respirare. 

5.  Nolo  autem  ignorare  vos,  Fratres, 
quonam  modo  descendatur ,  immo  ca- 
datur  in  illas.  Primus  enim ,  ut  interim 
occurrit,  gradus  descensionis  hujus, 
dissimulatio  est  propriae  infirmitatis  , 
iniquitatis ,  inutilitatis ;  dum  sibi  par- 
cens,  sibi  blandiens ,  sibi  persuadens 
horao  aliquid  se  esse,  cum  nihil  sit, 
jam  ipse  se  seducit.  Secundus  gradus , 
ignorantia  sui.  Ubi  enim  in  prirao  gradu 
inutilia  sibi  consuerit  perizomata  fo- 
liorum,  quid  superest  nisi  ut  vulnera 
tecta  non  videat,  praesertim  cum  ad 
hoc  solum  texerit  ne  videret?  Ex  hoc 
tandem  fit,  ut  etiam  alio  revelante, 
vulaera  non  esse  contendat ,  conversus 
in  verba  malitia3  ad  excusandas  excu- 
sationes  in  peccatis.  Atque  is  quidem 
tcrtius  gradus  est  admodum  jam  vici- 
nus  ,  immo  contiguus  prsesumptioni. 
Quid  enim  mali  jam  aclitare  vereatur , 
qui  praesumit  et  defensare?  Caeterum 
difficile  hic  haerebit  in  tenebris  et  lu- 
brico  ,  praesertim  cum  non  desit  etiam 
angelus  Domini  malus  persequens  et 
impellcns.  Itaque  quartus  gradus ,  vel 
quartum  potius  praecipitium ,  contemp- 
tus  est ;  ut ,  quemadmodum  Scriptura 
dicit  ^  Impius 3  cum  venerit  inprofundum 
matorum ,  contemnat.  Ex  hoc  et  dein- 
ceps  raagis  ac  magis  super  eum  urget 
puteus  os  suum,  dum  videlicet  ejusmodi 
aniniam  contemptus  tradit  impocniten- 

tiae,  impoeuitentia  obstinatione  firmn- 

16 


242  S.  BERNARDI  ADEATIS 

tur.  Hoc  est  jam  peccatum ,  quod  neque 


in  hoc  sa3culo ,  neque  in  futuro  remit 
titur  :quia  cor  durum  et  induratum  ncc 
timet  Deum,  nec  hominem  reveretur. 
Quisic  in  omnibuSYiis  suis adhaeretdia- 
J)Olo ,  manifeste  factus  est  unus  spiritus 
cum  eo.  Et  viae  quidem  hominum ,  quas 
superius  demonstravimus ,  ipsae  suntde 
quibus  dicitur :  Tentatio  vos  non  appre- 
hendat  nisi  humana :  et  quia  humanum 
est  peccare.  Porro  vias  diabolicas  a  na- 
tura  homlnis  alienas  esse  quis  nesciat? 
nisi  quod  in  nonnuUis  ipsa  sibi  consue- 
tudo  induisse  naturam  videatur.  Caete- 
rum  etsi  quorumdam  hominum  sit,  non 
humanumtamen,  sed diabolicum  est  in 
malo  perseverare. 

6.  Quae  vero  sunt  sanctorum  Angelo- 
rum  viae  ?  Profecto  illae  ,  quas  Unigeni- 
tus  enarravit,  dicens:  Fidebitis  Jngelds 
ascendentes  et  descendentes  super  Filium 
hominis.  Ascensio  igitur  et  descensio 
viae  illorum  :  ascensio  propter  se ;  de- 
scensio  vel  potius  condescensio  propter 
nos.  Sic  beati  illi  spiritus  ascendunt  per 
contemplationem  Dei,  descendunt  per 
compassionem  tui ,  ut  custodiant  te  in 
omnibus  viis  tuis.  Ascendunt  ad  vultum 
ejus,  descendunt  ad  nutum  ejus;  quo- 
niam  Angelis  suis  mandavit  de  te.  Nec 
tamen  vel  descendendo  visione  gloriae 
fraudantur ,  quia  semper  vident  faciem 
Patris. 

7.  Puto  et  vias  Domini  vultis  audire. 
Multum  praesumere  videor ,  si  me  illas 
promisero  ostensurum.  Legitur  autem 
de  ipso  :  Quoniam  docehit  nos  vias  suas. 
Cui  enim  alteri  crederetur?  Docuit  ita- 
que  vias  suas,  cum  aperuit  labia  Pro- 
phetae ,  ut  diceret  :  Universce  vice  Do- 
mini ,  misericordia  et  veritas.  Ita  ad 
singulos,  ita  ad  omnes  communiter  ve- 
nit ;  in  misericordia  scilicet  et  veritate. 
Ubi  enim  multa  jam  fuerit  de  misera- 
tione  praesumptio ,  sed  ofelivio  veritatis ; 
non  continuo  ibi  Deus.  Sed  neque  ubi 
terror  multus  ex  recordatione  veritatis, 
nulla  autem  de  memoria  misericordiae 
consolatio.Nam  neque  veritatemtenet, 
qui  misericordiam  ,  ubi  vere  est ,  non 
agnoscit  :  nec  vera  esse  sine  veritate 
raisericordia  potest.  Itaque  ubi  miseri- 
cordia  et  vcritas  obviaverunt  sibi ,  sese 


ctiam  justitia  et  pax  osculantur;  nec  is 
abesse  potest,  cujus  in  pace  factus  est 
locus.  Quanta  audivimus  et  cognovimus 
( siquidem  patres  nostri  annuntiaverunt 
nobis  )  super  hac  copula  tam  felici  mi- 
sericordise  et  veritatis !  Misericordia  tua 
et  veritas  tua  susceperunt  me ,  ait  Pro- 
pheta;  et  alio  loco  :  Misericordia ,  in- 
quit,  tua  ante  oculos  meos  cst,  etcom" 
placui  in  veritate  tua.  Sed  et  Dominus 
ipse  de  eo  :  Veritas  mea  et  misericordia 
mea  cum  ipso. 

8.  Sed  considera  etiam  manifestos  ad- 
ventus  Domini ,  quemadmodum  scilicet 
in  eo ,  qui  jam  praesumptus  est ,  miseri- 
cordem  teneas  Salvatorem ;  porro  in  eo 
qui  in  line  promissus  est ,  veracem  sus- 
tineas  retributorem.  Nam  et  hinc  forte 
videbitur  dictum,  Quia  misericordiam 
et  veritatem  diligit  Deus ,  gratiam  et  glo- 
riam   dahit   Dominus.   Quamvis  et  in 
priore  quoque  adventu  recordatus  sit 
misericordiae  suae ,  et  veritatis  suae  do- 
mui  Israel :  et  in  posteriori ,  licet  judi- 
caturus  sit  orbemterrae  in  aequitate,  et 
populos  in  veritate  sua ;  non  tamen  fu- 
turum  judicium  fiet  sine  misericordia  , 
nisi  forte  ei  qui  non  fecerit  misericor- 
diam.  Haec  sunt  etenim  aeternitatis  iti- 
nera,  de  quibus  apud  Prophetam  sic 
habes  :  Incurvati  sunt  colles  mundi  ab 
itineribus  ceternitatis  ejus.  Ad  manum  est 
unde  id  facillime  probare  possim ;  si- 
quidem  Misericordia  Damini  ab  ceterno, 
ct  usque  in  ceternum ,  et ,  Veritas  Domini 
manet   in-  (Bternum.  'Ab  his  itineribus 
incurvati  sulit  coUes  mundi,  superbi 
daemones ,  principes  mundi  hujus ,  tene- 
brarum  harum  :  qui  viam  veritatis  et 
misericordiae  nescierunt,neque  memi- 
nerunt  semitarum   ejus.  Quid  illi   et 
veritati,  qui  mendax  est  et  pater  ejus? 
Denique  habes  manifeste  de  eo  scrip- 
tum  :  Quoniam  in  veritate  non  stetit, 
Quam  vero  longe  fuerit  a  misericordia , 
etiam  inflicta  nobis  ab  illo  miseria  nos- 
tra  testatur.  Quando  ille  umquam  mise- 
ricors  fuit ,  qui  homicida  ab  initio  erat  ? 
Postremo  qui  sibi  nequam ,  cui  bonus  ? 
Quam  nequissimus  ille  sibi ,  qui  num- 
quam  super  propria  iniquitate  dolet, 
numquam   super  propria   damnatione 
compungitur!  Nimirum  falsa  praesump- 


IN  PSALMIJM    QUI  /IJBITjiT  SV.RMO  XI. 


tio  a  via  vcritalis  extrusit ,  crudelis 
oI)Stinatio  viam  inisericordioe  interclu- 
sit.  Inde  eniin  nec  in  se  umquam  asse- 
qui,  nec  a  Domino  misericordiam  con- 
sequi  potest.  In  hunc  ergo  modum 
tumidi  illi  colles  incurvati  sunt  ab  iti- 
neribus  aeternitatis,  dum  a  viis  Domini 
( quaequidem  rectaj  sunt )  per  anfractus 
suos  et  distorta  non  tam  itinera ,  quam 
praecipitia  corruerunt.  Quam  vero  pru- 
dentius  atque  utilius  alii  quidem  colles 
ab  his  itineribus  incurvati  et  humiliati 
sunt  ad  salutem!  Nonenim  incurvati  ab 
his,tamquam  ab  corum  rectitudine  dis- 
sidentes  :  sed  quod  ipsa  eos  incurvave- 
runt  itinera  aeternitatis.  Annon  incur- 
vatos  jam  cernere  est  collesmundi ,  dum 
sublimesquique  ac  potentes  devotasub- 
icctione  inclinantur  ad  Dominum,  et 
cjus  vestigia  adorant?  Numquid  non  in- 
curvantur,  cum  ab  ipsa  sua  pcrniciosa 
cclsitudine  vanitatis  et  crudelitalis,  ad 
humiles  semitas  convertuntur  miseri- 
cordia?  et  veritatis? 

9.  Ad  istas  nimirum  Domini  vias  non 
modo  bonorum  spirituum,  sed  etiam 
clcctorum  viae  hominum  diriguntur.  Et 
primus  quidem  gradus  misero  homini 
cmergenli  de  profundo  vitiorum,  illa 
cst  miscricordia ,  qua  miseretur  filio 
matris  suae  ,  miseretur  animae  suae , 
proinde  placens  Deo.  Imitatur  enim  qui 
liujusmodi  cst,  magnum  illud  divinse 
iiiiscrationis  opus  ;  compuuctus  cum 
co  ,  qui  prior  pro  eo  puuctus  est,  mo- 
riens  ct  ipse  quodammodo  pro  salute 
sua  ,  nec  parcens  sibi  ipsi.  Ilajc  misc- 
raiio  prima  cxcipit  rcdeuiitcm  ad  cor, 
et  ha3c  iutra  ipsa  visccrum  actitatur  ar- 
cana.  Superest  ut  via  rcgia  progrcdia- 
tur,  ct  procedat  usque  ad  veritatcm  : 
et,  quod  ssepissime  commendamus  vo- 
Lis  ,  cordis  contritioncm  oris  confessio 
comitctur.  Corde  cnim  crcditur  ad  jus- 
titiam  ,  ore  autcm  confcssio  sit  ad  salu- 
tcm.  Conversus  ad  cor  parvulus  fiat  in 
oculis  suis  necesse  cst ,  sicut  Vcritas 
ait  :  Nisi  conversi  fueriliSi  et  efficiamini 
sicut  parvuMy  non  intrahitis  in  regnum 
coelorum.  Non  ergo  velit  dissimulare, 
quod  non  valct  nescire  ,  quam  ad  nihi- 
him  redactus  sit.  Non  confundatur  iu 
lucem  prodere  veritalis ,  quod  non  sine 


%1 

miserationis  afTectu  viderit  in  occulto. 
Sic  ingreditur  homo  misericordiae  vias 
ct  veritatis,  vias  utique  Domini,  vias  vi- 
tae;  et  fructus  viarum  salus  est  viatoris. 
10.  Viasouoque  Angelorum  ad  easdem 
nihilominus  tendere  manifestum  est. 
Cum  enim  ascendunt  ad  contemplatio- 
nem,  inquirunt  veritatem,  de  qua  et  de- 
siderando  satiantur,  et  satiando  desi- 
derant.  Cum  vero  descendunt,  faciunt 
nobiscum  misericordiam ,  utcustodiant 
nos  in  omnibus  viis  nostris.  Administra- 
torii  enim  spiritus  sunt,  missi  in  rainis- 
terium  propter  nos.  Plane  ministri  nos- 
tri ,  non  domini  nostri.  Et  in  hoc  Unige- 
niti  formam  imitantur,  qui  non  venit 
ministrari,  sed  ministrare :  qui  stetit  in- 
ter  Discipulos  tamquam  qui  ministrat. 
Fructus  angelicarum  viarum ,  quod  ad 
ipsos  spectat,  sua  ipsorum  beatitudo,  efc 
obedientia  est  carilatis  :  quod  autem  ad 
nos  pertinet ,  inde  quidem  obtentus  di- 
vinae  gratiae,  hiuc  vero  custodia  viae  nos- 
trae.  Siquidera  Angelis  suis  mandavit 
de  te ,  ut  custodiant  te  in  omnibus  indi- 
gentiis  tuis ,  in  omnibus  desideriis  tuis. 
Alioquin  facile  est  tibi  incurrere  vias 
mortis,  ut  videlicet  aut  de  necessitate  in 
obstinationem,  aut  in  praesumptionem 
de  cupiditate  prorurapas  :  quae  quidem 
jam  non  hominum,  sed  daeraonum  viae 
sunt.  In  quo  enim  tam  facile  inveniri  so- 
lent  homines  obstinali,  quam  in  eo,  quod 
ad  necessitatem  pertinere  aut  simulant, 
aut  arbitrantur? 

Quicquid  nioneas ,  ait  ille  ,  ego  quod  possum  , 

possum  ,  et  non 
Ultra  possum.  Tu  si  hic  sis,  aliler  scnlias? 

Terent. 

Unde  vero  in  praesumptionem,  nisi  c>: 
quodamimpetu  vehementioris  desiderii 
prosilimus? 

H.  Interim  ergo  mandavit  Angelis 
suis  Deus,  non  quidem  ut  amoveant  tc 
a  viis  tuis ,  sed  in  cis  ipsis  te  custo- 
diant,  et  quasi  pcr  vias  suas,  vias  tuas 
dirigant  in  vias  ipsius.  Quonain  modo, 
inquis?  Ncmpe  ut  quod  Angelus  ex  sola 
caritate  purius  agit,  tu  propria  saltem 
necessitate  compulsus  et  admonitus . 
desccndas  et  condcscendas ,  cxhibcro 
scilicct  proximo  misericordiam  :  ct  rur- 
sum  cum  codera  Angelo  levans  deside- 

16. 


m 


S.  BERNARDl  ABBATIS 


ria  tua,  tota  aniiiil  6ui)i^itate  ascendere 
«tudeas  ad  summam  et  perpetuam  ve- 
ritatem.  Hinc  enira  monemur  levare 
corda  nostra  cum  manibus ;  hinc  audi- 
mus  quotidie ,  Sursum  corda.  Hinc  quo- 
que  negligentes  arguimur,  et  dicitur 
nobis  :  Filn  hominum  ^isquequo  gravi 
corde  ?  ut  quid  diUgitis  vanitatem ,  et  qucB- 
ritis  mendacium?  Exoneratum  enim 
cor  et  leve  levatur  magis ,  ut  quairat  et 
diligat  veritatem.  Nec  raireris  quod  in 
vias  Domini  secum  nos  admittere, 
immo  et  immittere  non  dedigncntur, 
qui  custodire  dignantur  in  nostris.  Quam 
felicius  tamen  in  eis  Ipsi  ambulant, 
quamque  securius.Caeterum  et  ipsi,quo- 
que,  quamquam  longe  inferius  ab«o  qui 
Veritas  ipsa ,  et  ipsa  Misericordia  est ,  in 
misericordia  et  veritate  versantur. 

42.  Quam  vero  congrue  suis  quaeque 
gradibus ,  sibique  competentibus  dispo- 
suit  Dcus !  Summam  rerum  tenet  ipse 
qui  summus  est,  ipse  supra  quem  nihil 
cst,  ultra  quem  nihil.  Powo  Angelos 
suos  non  in  summo  quidem  posuit ,  sed 
in  tuto  :  quippe  ei  qui  in  summo  stat, 
vicinius  adhaerentes,  ac  proinde  con- 
firmalos  virtute  ex  alto.  Nam  homines 
quidem  nec  in  summo ,  nec  in  tuto 
sunt ,  sed  in  cauto.  Denique  et  in  solido 
sunt,  id  est  in  terra,  habentes  locum 
imum ,  sed  non  infimum ,  unde  et  possi- 
Lile  et  necesse  sit,  ut  sibi  caveant. 
Dsemones  autem  in  pendulo  hujus  aeris 
vagi  ventosique  vagantur.  Indigni  si- 
quidem  coclos  conscendere,  ad  terram 
tamen  descendere  dedignantur.  Et  ho- 
dic  quidem  istasufficiant.  Atque  utinara 
ejusdem  ipsius  munere  sufficientes  ei 
gratias  referre  valeamus,  ex  quo  et 
sufficientia  nostra  est.  Non  enim  suffi- 
cientcs  sumus,  vel  cogitare  aliquid  a 
nobis  quasi  ex  nobis,  nisi  ipse  dederit 
nobis  qui  dat  omnibus  affluenter,  et 
est  super  omnia  Deus  benedictus  in  saj- 
cula  saeculorum ,  amen. 

SERMO  XII. 

J)e  versu  undecimo ,  Quoniam  angelis  suis  man- 
davit  de  te  ,  etc. ,  et  de  versu  duodecimo ,  In 
manibus  porlabunt  te  ;  elc. 

\,Si  mcministis,  hesterno  sermone 
yias  dxMnonum  procsumptionem  diximus 


etobstinationem  j  nec  (acuimus  quare 
id  diceremus.  Possumus  tamen ,  si  ne- 
cessarium  judicatis,  vias  eorum  via 
adhuc  alia  investigare.  Nam  etsi  om- 
nimodis  eas  occultare  laborent,  mul- 
tipliciter  eos  prodit  Spiritus  sanctus, 
multipliciter  in  Scripturis  sanctis  de- 
clarat  semitas  iniquorum.  Legimus  si- 
quidera  de  eis  omnibus,  quoniam  in 
circuitu  impii  amhulant.  Legimus  de 
eorum  principe ,  quoniam  circuit  qua;~ 
rens  quem  devoret.  Quod  et  ipse  fateri 
cogitur  in  praisentia  majestatis,  cum 
inter  filios  Dei  adstans,et  undeveniat 
requisitvLS :  Circuivi ,  ait,  terram,  et  per" 
ambulavi  eam.  Dicamus  itaque  vias 
ejus ,  circuitionem  et  circumventionem : 
ista  enim  ad  nos,  illa  utitur  in  seipso. 
Semper  ille  extollitur,  sed  dejicitur 
semper  :  superbia  ejus  ascendit  sem- 
per,  seinper  bumiliatur.  Numquid  non 
circuitus  iste?  Qui  enim  in  circuitu 
ambulat,  proficiscitur  quidem ,  sed  pro- 
ficit  nihil.  Vse  homini  qui  scquitur  Imnc 
circuitum,  qui  numquam  a  propria 
voluntate  recedit.  Si  conaris  avellere, 
paululum  sequi  videbitur,  sed  in  dolo, 
Circuitus  est,aliunde  reditum  parat, 
non  ab  ea  penitus  abducetur.  Satagit 
undique ,  undique  fugitat ,  hseret  taraen; 
seraper  propriae  voluntati. 

2.  Verumtaraen  si  raala  est  circuitlo 
propria,  longe  quidem  pejor  circum- 
ventio  aliena.  Ea  siquidem  vel  maxime 
diabolum  facit.  Sed  quomodo,  Fratres, 
ut  raiseriira-  hominem  circumveniat, 
superbissimus  ille  descendit?  Vide  cir- 
cuitum  impii  etiam  in  hoc  ipso.  Ocull 
ejus  omne  sublime  vident :  attamen 
ima  quoque  ipsa  curiose  vestigat,  sed 
ut  magis  ascendat,  ut  vehementius 
intumescat,  et  dura  conculcaverit  hu- 
milem,  sibi  videatur  esse  sublimior, 
sicut  scriptum  est  :  Dam  superhit  im-' 
pius ,  incenditur  pauper.  Quam  perver.se 
ascendentes  et  descendentcs  Angelos 
bonos  angelus  malus  aemulatur !  Ascendit 
studio  vanitatis,  descendit  livore  ma- 
lignitatis.  Cujusmendax  ascensio,  ejus 
crudelis  descensio  est :  expers  ille  (ut 
heri  diximus )  misericordiae  et  veritatis. 
Cffiterum  si  descendunt  maligni  ut  cir- 
cumveniant,  gratias  ei  cujus  raandato 


IN  PSALMUM  QUI  nABITAT  SERMO  XII. 


245 


dcsccndunt  et  bcnigni  Angeli ,  ut  sub- 
ycniant  nobls^ut  custodiant  nos  in 
omnibus  \iis  nostris.  Neque  hoc  solum, 
scd,  /n  mmihuSi  inquit,  forlabuni  te, 
ne  tlmquam  offendas  ad  lapidem  pedem 
tuum. 

3.  Quanta  nobis,  Fratres,  in  hujus 
Scripturse  verbis  et  eruditio,  ct  admo- 
nitio,  et  consolatio  exhibctur !  Quis  in 
omnibus  psalmis  tam  magnifice  pusil- 
lanimes  consolatur,  negligentes  admo- 
net,  erudit  ignorantes?Unde  id  quoque 
fidelibus  suis  providentia  voluit  divina 
praestare ,  ut  in  ore  ipsorura  versiculi 
psalmi  hujus  hoc  maximc  quadragesi- 
mali  tempore  versarentur.  Nec  aliunde 
quam  ex  ipsius  usurpatione  diaboli 
sumpta  videtur  occasio,  ut  in  hoc  quo- 
que  nequissimus  ille  servus  filiis  ser- 
viat  vel  invitus.  Quid  enim  tam  moles- 
tum  ei ,  quid  nobis  esse  potorat  tam 
jucundum,  quam  ut  etiam  malura  ejus 
nobis  cooperaretur  in  honum^  AngcUs 
suis  mandavit  de  te,  iit  cuslodiant  te  in 
omnibus  viis  tuis.  Confiteantur  Domino 
misericordiaj  ejus,  et  mirabilia  ejus 
filiis  hominura.  Confiteantur  et  dicant 
inter  gentes,  quoniara  magnificavit 
Dominus  facere  cura  eis.  Doraine ,  quid 
est  homo  quia  innotuisti  ei.  aut  quid 
apponis  erga  eum  cortuum?  Apponis 
cor  erga  eum,  geris  pro  eo  sollicitudi- 
nem,  curam  illius  habens.  Denique  ci 
niittis  Unigcnitura  tuura,iramittis  Spi- 
ritum  tuum,  promittis  etiara  vultura 
tuura.  Et  nc  quid  in  coelestibus  vacet 
ab  opera  sollicitudinis  nostrae ,  beatos 
illos  spiritus  propter  nos  mittis  in  mi- 
nisteriura  ,  custodiae  nostrae  deputas, 
nostros  jubes  ficri  prcdagogos.  Parum 
cst  chira  quod  facis  Angclos  tuos  spiri- 
tus :  facis  et  Angelos  parvulorura.  De- 
nicjue  Angeli  eoruin  seraper  vident 
faciem  Patris.  IUos  utique  spiritus  tara 
felices,  et  tuos  ad  nos,  et  nostros  ad  te 
angelos  facis. 

4.  Angelis  suis  mandavil  de  te.  Mira 
dignatio,  ct  vcrc  magna  dilectio  cari- 
tatis!  Quis  enira,  quibus,  de  quo,  quid 
mandavit?  Studiosc  consideremus , 
Fratres,  diligentcr  coraraenderaus  nic- 
moriae  hoc  tani  grande  mandatum.  Quis 
cnim  raandavit?  cujus  sunt   Angeli? 


cujus  mandatis  obtemperant?cujus  obe- 
diunt  voluntati?  Nempe  Angelis  suis 
mandavit  de  te,  ut  custodiant  te  in  om~ 
nibus  viis  tuis  :  nec  cunctantur ,  quin 
ctiam  in  raanibus  toUant  te.  Summa 
ergo  majestas  mandavit  Angelis,  et 
Angelis  suis  mandavit.  Illis  utique  su- 
blimibus,  tam  beatis,  tam  proximis, 
sibi  cohderentibus ,  tam  familiariter 
adhserentibus ,  et  vere  domesticis  Dci. 
Mandavit  autem  de  to.  Tu  quis  es?  Do- 
mine,  quid  est  homo  quod  memor  C9 
ejus,  aut  filius  hominis ,  quoniara  re- 
putas  eum?  Quasi  vero  non  sit  homo 
putredo,et  filius  hominis  vermis.  Sed 
quid  putas  raandavit  de  te?  Numquid 
scripsit  contra  te  araaritudines?  Num- 
quid  ut  contra  foliura  quod  vento  rapi- 
tur,  ostendant  potentiara  suara,  et  sti- 
pulam  siccam  persequantur?  Numquid 
uttoUant  impium,  ne  videat  gloriam 
Dei  ?  iMandandum  istud  est ,  non  manda- 
tum.  Non  recedas  ab  adjutorio  Altissl- 
mi ,  in  protectione  Dei  coeli  commora- 
re ,  ne  de  te  illud  quandoque  mandetur. 
Quera  enira  protexerit  Deus  coeli ,  non 
de  eo  illud  raandabitur,  sed  pro  eo, 
Et  quod  interim  non  mandatur ,  pro  eo 
dilTertur,ut  sint  omnia  propter  elec- 
tos.  Denique  parantibus  ire  servis ,  et 
continuo  superseminata  colligere  ziza- 
nia  cupientibus ,  providus  Paterfamilias, 
Sinite ,  inquit ,  usque  ad  messem ,  ne  forte 
eradicetis  simul  et  triticum.  Quoraodo 
igitur  taradiu  conservabitur  iuterea? 
Hoe  plane,  hoc  opus  prajsens,  hoc 
mandatura  teraporis  hujus. 

5.  Itaque  Angelis  suis  mandavit  de  ie  , 
ut  custodiant  fe.Otriticura  inler  zizania! 
0  granum  inter  paleas !  o  lilium  inter 
spinas!  Gratiasei,  Fratres ,  gratias  ei 
et  pro  nobis  pariter  et  pro  vobis.  Pre- 
TiosuM  depositura  nobis  coraraiserat, 
fructura  crucis  suse,  pretiura  sanguinis 
sui.  Non  est  contentus  custodia  hac  | 
tara  parura  tuta ,  tara  parura  utili ,  tam 
fragili,tam  insufficienti.  Super  rauroa 
tuos,  Jerusalera,  constituit  custodes. 
Nempe  etiam  ipsi  qui  videntur  rauri , 
aut  in  muro  ipso  columnse ,  his  custo- 
dibus  cgent,  et  maxime. 

G.  Angelis  suis  mandavit  de  te ,  ut  cus^ 
todianl  te  in  omnibus  viis  tuis,  Quantara 


S^iG  S.   EERNARDI  AEBATIS 

1il)i  debel  hoc  verbuin  infen e  revereii-  1  dum.  Ut  ergo  plenius  intelligas,  quid 


1  iam ,  alTerre  dcvotionem,  conferre  (i- 
duciam!  reverentiara  pro  praesentia, 
devotionem  pro  benevolentia,  fiduciam 
procustodia.Caute  ambula,ut  videlicet 
cui  adsunt  Angeli,  sicut  eis  mandatum 
€st,  in  omnibus  viis  tuis.  In  quovis 
«liversorio,  in  quovis  angulo,  Angelo 
tuo  reverentiam  habc.  Tune  audeas 
iilo  praescntc,  quod  vidente  me  non 
auderes?  An  prgesentem  esse  dubitas 
quem  non  vides?  Quid  si  audires? 
(juid  si  tangeres?  quid  si  olfaceres? 
Yide  quia  non  solo  visu  rerura  prae- 
sentia  coraprobatur.  Non  omnia  visui 
subjacent,  nec  corporalia  quidem  : 
quanto  magis  spiritualia  procul  sunt  ab 
omni  sensu  corporeo ,  et  spiritualiter 
potius  vestiganda?  Si  fideni  consulas, 
oa  tibi  angelicam  probat  praesentiam 
non  deesse.  Nec  dixisse  piget,  quoniam 
fides  probat;  quam  nimirum  Apostolus 
argumentum  non  apparentium  esse 
diffinit.  Adsunt  igitur,  et  adsunt  tibi, 
non  modo  tecum,  sed  etiam  pro  te. 
Adsunt  ut  protegant, adsunt  ut  prosint. 
Quid  retribues  Domino  pro  omnibus 
<iuae  retribuit  tibi?  siquidem  soli  ei 
]ionor  et  gloria.  Quare  ei  soli?quia  ipse 
mandavit,  et  omne  datum  optimum 
non  nisi  ab  illo  est. 

7.  Verumtamen  et  si  ille  mandavit, 
ipsis  quoque ,  qui  etei  ex  tanta  caritate 
obediunt,  et  nobis  subveniunt  in  tanta 
iiecessitate,  ingratos  esse  non  licet. 
Simus  crgo  dcvoti,simus  grati  tantis 
custodibus:redamemus  eos,  honoremus 
cos  quantum  possumus,  quantum  debC' 
mus.  ToTus  tamen  ei  reddatur  et  amor, 
et  honor  noster,  a  quo  tam  ipsis  quam 
nobisest  totum,  unde  honorare  possu- 


in  utroque  senserit,  quidve  monuerit; 
vide  qucmadmodum  inter  radios  solis 
minora  quajlibet  luminaria  non  viden- 
tur.  Numquid  amota  modo  sidcra  arbi- 
tramur?  numquid  exslincta?  Minimo 
quidcm,  sed  ampUori  claritate  quo- 
dammodo  tecta,  intcrim  apparere  non 
posse.  Sic  ergo  dilectio  alia  quuevis  dc- 
bita  superans,  quasi  solaregnare  debet 
iii  nobis  :  ut  quicquid  debetur  caeteris, 
sibi  vindicet,  et  ex  dilectione  omnia 
faciamus.  Sic  divinus  praevalcre  debet 
honor,  etquodammodo  praejudicare  uni- 
versis,  ut  solus  ipse  non  modo  prae  om- 
nibus,  sed  in  omnibus  honoretur.  Idip- 
sum  sane  putes  dictum  etiam  de  amore. 
Quidenim  extra  ipsum  reliquit  caeteris, 
qui  totum  cor ,  totam  animam,  totara  vir- 
tutem  Domino  Dco  suo  in  dilectione 
donavit?  In  ipso  itaque  ,  Fratres,  affec- 
tuose  diligamus  Angelos  ejus,  tamquam 
futuros  aliquando  cohaeredes  nostros, 
interira  vero  actores  ettutores  a  Patre 
positos,  ct  praepositos  nobis.  Nuncenim 
filii  Dei  sumus ,  etsi  nondum  appareat 
quid  erimus,  eo  quod  adhuc  parvuli 
sub  tutoribus  et  actoribus  simus,  tam- 
quam  nihil  interim  dilferentcs  a  servis. 
8.  Caeterum  etsi  tam  parvuli  sumus , 
ct  tam  magna  nobis,  nec  modo  tam 
magna ,  sed  et  tam  periculosa  via  rc- 
stat  :  quid  tamen  sub  tantis  custodibus 
timearaus?  Ncc  superari,ncc  seduci, 
mjnus  autera  seducere  possunt,  qui 
custodiunt  nos  in  omnibus  viis  nostris. 
Fidelcs  sunt  ,'prudentes  sunt,  poten- 
I  tes  sunt  :  quid  trcpidamus?  Tantum 
I  sequamur  eos  ,  adhsereamus  eis  ,  ct 
;  in  protectione  Dei  cceli  comraoreraur. 
Vidc  enim  quam  tibi  necessaria  sit  ista 


mus  vel  amare,  unde  araari  honorarive  protectio ,  ista  custodia  in  omnibus  viis 
nieremur.  Neque  enim  Apostolus  ubi  ait,  tuis.  /n  manibus,  inquit,  portabunt  te , 
SoliDeo  honor  et  gloria,  proplietico  cre-  '  ne  imquam  offendas  ad  lapidem  pedem 


dendus  est  obviare  sermoni ,  qui  sibi 
etiam  amicos  Dei  nimis  honorificatos 
esse  testatur.  Puto  autem  simile  esse  il- 
lud  verbum  Apostoli  ei  quod  item  ait : 
Nemini  quicquam  debeatis ,  nisi  ut  invi- 
cem  diligatis.  Siquidem  hoc  non  voluit,  ut 
alia  quaelibet  debita  negarentur ,  prae- 
sertira  cura  idem  ipse  dicat  :  Cui  hono- 
rcm,  honoremf  et  caetera  in  hunc  mo- 


tuum.  Parura  tibi  videtur,  quod  sit 
lapis  offensionis  invia?  Considera  qua? 
sequuntur  :  Super  aspidem  et  basiliscum 
ambulabis ,  et  conculcabis  leonem  et  dra- 
conem.  Quam  neccssarius  paedagogus, 
immo  etiara  bajulus,  praesertim  parvu- 
lo  inter  hajc  gradienti !  In  manibus  ,  in- 
quit,  portabunt  te.  In  tuis  quidem  viis 
custodient  te ,  ct  deducent  parvulum , 


IN  PSALMUM  QUI  IIADITAT  SERMO  XIII. 


V\l 


qna  potest  parvulus  auibularc.  Ca;te- 
rum  noii  te  patientur  tentari  supra 
quam  sustinere  potesjsed  in  manibus 
tullcnt,  ut  pertranseas  offendiculum. 
Quam  facile  transit,  qui  illis  portatur 
iu  manibus!  quam  suaviter  (juxta  vul- 
^arc  proverbium)  natat,  cujus  alter 
:>ustinet  mentum! 

9.  Quoties  ergo  gravissima  cernitur 
urgere  tentatio,  et  tribulatio  vehemens 
imrainere,  invoca  custodem  tuum, 
ductorem.  tuum,  adjutorem  tuum  in 
opportunitatibus ,  in  tribulatione.  In- 
clama  eum ,  et  dic :  Domine ,  salva  nos, 
perimus.  Non  dormit,  neque  dormitat, 
otsiad  tempus  quandoque  dissimulet, 
lie  forte  periculosius  ab  illius  te  mani- 
bus  ipse  praecipites,  si  te  eis  ignorave- 
ris  sustentatum.  Spirituales  enim  sunt 
iuanus  istaj,  et  auxilia  utique  spiritua- 
lia,  quae  singulis  electorum  pro  cujus- 
que  discriminis  modo  et  objectae  diffi- 
cultatis,  tamquara  lapideae  molis  quan- 
litate,  ab  his  qui  sibi  deputati  sunt 
Angelis  spiritualiter  et  multipliciter 
exhibentur.  Dico  ego  tamen  aliqua  ex 
liis  quae  communia  magis  arbitror,  et 
paucis  qui  inter  vos  sunt  inexperta. 
Turbatur  aliquis  vehementer,  seu  cor- 
porali  quovis  incommodo,  seu  tribula- 
tione  aliqua  S3eculari,seu  acedia  spiri- 
lus  et  quadam  animi  defectione  lan- 
guescens?  Jam  tentari  incipit  supra 
quam  valeat  sustinere ,  jam  impinget, 
ct  offendet  in  lapidem,  si  non  fuerit 
(]ui  subvcniat.  Quis  vero  est  lapis  iste? 
Kgo  illum  intelligo  lapidem  offensionis , 
ot  petram  scaadali ,  in  quam  si  offen- 
dcritquis,  collideturrsuperquem  vcro 
ceciderit,  conteret  eum;  lapidem  uti- 
que  angularem,  electum,  pretiosum, 
qui  est  Dominus  Christus.  In  hunc  la- 
pidem  offendere,  est  murmurare  ad- 
versus  eum ,  scandalizari  a  pusillanimi- 
tate  spiritus  et  tempestate.  Itaque  opus 
illi  est  angelica  ope ,  angelica  consola- 
tione,  angelicis  manibus,  qui  jam  de- 
fecit,  jam  propemodum  offendit  in 
lapidem.  Et  vere  offendit  in  lapidem 
qui  murmurat  et  blasphemat,  seipsum 
colUdens ,  non  eum  iu  quem  furibun- 
dus  impingit. 

10.  Arbitror  s;tne  velut  duabus  qui- 


busdam  maiiibus  ejusmodi  hominus 
interdum  ab  Angelis  supportari,  ut 
quodamraodo  non  sentientes  transeant 
quod tantopere  formidabant,  nec  parum 
mirentur  postmodum  tara  super  poste- 
riori  facilitate ,  quam  super  difficultate 
priori.  Vultis  scire  quas  intelligam  duas 
manus?  Duplicem  utique  deraonstra- 
tionera,  duni  videlicet  hinc  quidem 
tribulationis  brevitas,  inde  aeternitas 
retributionis  ostenditur,  autmagis  pin- 
gitur  vel  imprimitur  cordi,ut  intimo 
affectu  sentiaraus,  quoniara  raomenta- 
neum  hoc  et  leve  tribulationis  nostrao 
supra  raodum  in  sublimitate  seternum 
pondus  gloriae  operatur  in  nobis.  Quis 
vero  istas  tam  honas  per  bonos  non  cre- 
dat  fieri,  cura  certura  sit,  quod  e  con- 
trario  malae  utique  fiant  immissiones 
per  angelos  malos?  Habetote  familiares 
Angelos ,  Fratres  mei ,  frequentate  eos 
sedula  cogitatione  et  devota  oratione , 
qui  semper  vobis  adsunt  ad  custodiam 
et  consolationem. 

SEMIO  XIII. 

Dc  vmu  duodectwo.  In  manibus  portabunt 
te,  etc. 

I.  PossuMUS  hunc  versum,  qui  in 
manibus  est,  videlicet,  In  manihus 
porlahunt  te,etc.  non  modo  de  praesenti 
consolatione  dictum  accipere,  sed 
etiam  de  futura.  Nempe  custodiunt  nos 
in  viis  nostris  Angeli  sancti ,  sed  via  fi- 
nita  (quod  estutiquevitafinita)  in  ma- 
nibus  tollunt.  Nec  enim  desunt  nobis 
testes  fideles.  Proxime  lectum  est  vo- 
bis  de  heatissimo  Patre  nostro,  vere 
per  omnia  Benedicto ,  quod  dum  inten- 
tara  oculorum  aciem  in  splendore  co- 
ruscae  lucis  habere  videretur ,  vidit  Ger- 
mani  animam  Capuani  episcopi  iu 
sphaera  ignea  ab  Angelis  in  coelum  de- 
ferri.  Sed  quid  hujusraodi  testimonia 
requiramus?  Ipsa  in  Evangelio  Veritas 
de  mendico  ct  ulceroso  ait ,  quoniam 
portatus  est  ah  Angelis  in  sinum  Ahrahce. 
Ncque  cnira  in  illa  tam  nova  nobis, 
taniquc  incognita  regione  ambularc 
ipsi  posscmus,  praesertim  cura  tantus 
sit  lapis  in  via.  Qui  lapis?  Qui  in  lapi- 
dibus  olim   consucvcrat  adorari,  qui 


248  S.  BERNARDI  ABBATIS 

lapides  obtulit  Domitto,  dicens  :  Dic  ut   sit  summa  qu/EDAM 


lapides  isti  panes  fiant.  Porro  pes  tuus , 
affectio  tua ;  pes  animse ,  quam  in  ma- 
nibus  Angeli  portant,  ne  offendas  ad 
lapidem  pedem  tuum.  Quomodo  enim 
non  vehementissime  turbaretur  anima , 
si  sola  hinc  egrederetur,  si  illas  sine 
consolationc  ingrederetur  vias,  si  inter 
illos  lapides  suis  pedibus  graderetur? 

2.  Enimvero  manifestius  audi,  quam 
necesse  habeas  portari  in  manibus  alie- 
nis,  nec  aliis  quam  angelicis  tamen. 
Super  aspidem  et  basiliscum  amhulabis,  et 
€onculcabis  leonem  ct  draconem.  Quid 
inter  haec  faceret  pes  humanus?Quid 
liumanae  affectionis  inter  tam  horribilia 
monstra  constaret  ?  Nempe  nequitiae 
Bpirituales  sunt,  et  quidem  non  incon- 
gruis  appellationibus  designatoe.  Siqui- 
dem  et  de  his  dictum ,  quod  nequaquam 
vobis  excidisse  reor  :  Cadent  a  latcre  tuo 
mille ,  et  decem  millia  a  dextris  tuis.  Quis 
vero  scire  potest,  an  divisaj  sint  inter 
eos  operationes  malitiae ,  ministeria  ini- 
quitatis  :  ut  ex  diversis  officiis,  vel 
potius  maleficiis,  vocabula  quoque  di- 
versa  sortiti,  nominentur  alius  quidem 
aspis,  alius  vero  basiliscus,  alius  autem 
leo,  et  alius  draco,  quod  videlicet  suo 
quidem  invisibili  modo  varie  noceant, 
quasi  alius  morsu,  alius  visu,  alius 
rugitu  vel  ictu,  alius  flatu?  Legi  etiam 
de  quodam  genere  dsemoniorum ,  quod 
non  ejiciatur  nisi  in  oratione  et  jejunio: 
nihil  potuerat  namque  verbum  aposto- 
licae  increpationis  ad  illud.  Quomodo 
non  illud  aspis  erat :  illa  utique  de  psal- 
mo  aspis  surda ,  et  obturans  aures  suas, 
ne  vocem  audiat  incantantis?  Vis  non 
ferreri  a  tam  terrifico  monstro  ?  Yis 
securus  post  mortera  ambulare  super 
aspidem  istam?Cave  ne  interim  post 
cam  ambules,  cave  ne  imiteris,  et  non 
crit  quod  paveas  in  futuro. 

3.  Enimvero  vitium  est,  cui  reor 
cjusmodi  spiritum  dominari ;  et  si  vultis 
scire,  ipsa  est  circuitio,  a  qua  vobis 
hesterno  sermone  monuimus  esse  ca- 
vendum;ipsa  obstinatio  est,  adversus 
quam  pridie  loquebamur.  Nec  enim 
piget,  quoties  datur  occasio,  ab  hac 
tam  gravi  peste  prgeraunire  vos ,  ut  eara 
onujimodis  fugiatis  :  quod  haec  quidem 


RELIGIONIS    SUB- 

VERsio,  et  vere,  juxta  tcstimoniura 
Legislatoris,  venenum  aspidum  insana-' 
bile.  Dicitur  aspis  hinc  alteram  aurera, 
quam  pressius  potest,  terrae  infigere; 
inde  vero  alteram  caudae  iramissiono 
nihilominus  obturare,  nc  audiat.  Quid 
ad  hsec  incantantis  vox,  quid  serrao 
faciat  praedicantis?  Orabo  pro  co ,  hu- 
miliabo  in  jejunio  animam  meam,  bap- 
tizabor  pro  mortuo  uberrimo  quodara 
profluvio  lacrymarum,  apud  quem 
viderim  nihil  humanae  incantatioUig 
quamlibet  sapientiam,  nihil  quantara- 
cumque  admonitionis  industriam  proe- 
valere.  Noverit  tamcn  vir  pertlnax,non 
coelo  sesc,  sed  solo  infigere  caput,  quod 
sapientia ,  quae  desursum  est,  non  modo 
pudica ,  scd  et  pacifica  sit :  haec  autem 
magis,  ut  ita  dicam,  aspidica,  nisi 
terrena  esse  non  potest.  Sed  nec  adeo 
obsurdesceret,  nisi  cauda  quoque  obtu- 
rarct  auditum.  Quae  est  haec  cauda? 
Finis  intentionis  humanae.  Haec  surditas 
desperata,  dum  hinc  quidem  vclut 
terrae  infixus,  propriae  quisque  inhaeret 
voluntati ;  inde  velut  reflectens  caudam, 
finem  aliquem  meditatur,  et  infigit 
animo  quod  desiderat  adipisci.  Nolite, 
obsecro,  Fratres,  nolite  obturare  aures, 
nolite  aliquando  obdurarc  corda  vestra. 
Inde  enim  tara  mordax  et  amarus  sermo 
invenitur  in  ore  hominis  obstinati,  quod 
nulla  ad  eum  penetrare  queat  bcnevo- 
lentia  monitoris.  Indc  aspidis  virus  in 
linguae  aculeo  persevefat,  quod  adver- 
sus  linguam  incantatoris  tanto  se  studio 
obturarit. 

4.  At  basiliscus,  ut  aiunt,  venenum 
in  oculo  gerit,  pessimum  animal,  et  praj 
omnibus  exsecrabile.  Nosse  cupis  ocu- 
lum  venenatum,  oculum  nequam,  ocu- 
lum  fascinantem?  Invidiam  cogitato. 
Quid  vero  invidere ,  nisi  malum  videre 
est  ?  Si  non  esset  ille  basiliscus,  numquara 
per  ejus  invidiam  mors  intrasset  in  or- 
bem  terrarura.  Vae  homini  misero ,  quod 
invidum  non  praevidit.  Superemus  et 
vitiura  hoc,  duni  adhuc  vivimus,  si 
post  mortera  voluraus  ministrura  tantao 
nequitiae  non  tiraere.  Nemo  alterius 
bonum  invido  aspiciat  oculo.  Nempc 
hoc  ipsum  jam ,  quod  in  se  est ,  tabc 


IN  PSALMUM  QUl  flJniTJTSEmiO  XIV. 


m 


sua  illud  Inficcrc,  ct  quodam  modo  in- 
tcrficcre  cst.  Qui  hominem  odit,  homi- 
cidam  illum  Veritas  ipsa  tcstatur.  Quid 
et  ille  qui  honum  odit  in  homine  ? 
nuniquid  non  homicida  poterit  appel- 
lari  ?  Adhuc  vivit  homo,  et  ille  jam 
rcus  estmortis  ejus.  Adhuc  ardet  ignis, 
qucm  Dominus  Jcsus  misit  in  terram  : 
et  invidus,  tamquam  qui  spiritum  ex- 
stinxerit,  jam  damnatur. 

5.  Vae  vobis  a  dracone.  Immanis  est 
Lestia,  flatu  igneo  quicquid  attigerit, 
necat;  non  modo  hestias  terraj,  sed  et 
volucres  cceli.  Haud  alium  cgo  draco- 
nemhunc,  quam  spiritum  iracundiae 
reor.  Quantos  ctiam  sublimis  (  ut  vide- 
I)atur)  vitse,  flatu  hujus  draconis  mi- 
scre  satis  adustos,  turpitcr  in  cjus  os 
ingemimus  cecidisse?  Quam  melius  sihi 
ipsis  irasci  potucrant  ne  peccarcnt  ?  Ni- 
mirum  affectio  naturalis  ira  hominum 
cst :  scd  ahutentibus  hono  naturae  gravis 
perditio  est,  et  miseranda  pernicies. 
Occupemus  illam,  Fratres,  in  quihus 
expedit,  ne  fortc  ad  inutilia,  illicita- 
quc  prorumpat.  Si,c  nimlrum  solct  amo- 
rem  amor  expungerc,  solet  timor  ti- 
more  depelli.  Nolile  timere  cos  qui  cor- 
pus  occidunt,  ait  Domiuus, aiinncB  autem 
non  habcnt  quid  faciant.  Et  confcstim,^ 
Ostendam  autem,  ait,  vohis  quem  timea- 
tis.  Timete  autem  eum  qui  poteslatcm  ha- 


lasio  corporalis ;  paratus  sum ,  ct  noii 
sum  turhatus  ;  quoniam  dolor  meus  in 
conspectu  moo  scmper.  Quidni  exte- 
riora  omnia  parvipendam  in  hujus  aes- 
timatione  doioris  ?  Filius ,  inquit,  uteri 
mei  persequilur  me  ;  et  convicianti  ser- 
ndo  indignabor?  Cor  meum  dercliquit 
me,  dereliquit  me  virtusmea,  et  lu- 
menoculorum  meorum  :  et  damna  tem- 
poralia  plangam,  aut  incommoda  cor- 
poralia  reputaho  ? 

6.  Hinc  nimirum  non  modo  mansuo- 
tudo  oritur,  cui  draconis  flatus  non  no- 
ceat;  sed  etiam  magnanimitas,  quam 
rugitus  leonis  non  terreat.  Adversarius 
vester  tamquam  leo  r«{/jens,  aitPctrus. 
Gratias  magno  illi  Lconi  de  trihu  Juda: 
rugire  iste  potest,  ferire  non  potest. 
Rugiat  quantum  vult  :  tantum  non  fu- 
giat  ovis  Christi.  Qaanta  minitatur, 
quanta  exaggerat,  quantaintentat !  Non 
simus  bcstice  ut  nos  proslcrnat  vacuus 
iile  rugitus.  Sic  cnim  perhibent  qui 
talia  curiosius  vcstigavcrunt,  ad  rugi- 
tum  lconis  nullam  bestiam  stare  posse, 
ne  eam  quidem  qusc  advcrsus  ictum 
ojus  tola  animositatc  repugnat  :  et  ple- 
rumque  superat  fcricntcm,  quae  non 
sustinct  rugientem.  Vere  hestia,  verc 
rationis  cxpers,  qui  tam  pusillanimis 
est,  ut  solo  timore  cedat,  qul  sola 
futuri  exaggeratione  laborisvictus,  anto 


het  corpus  et  animam  mittere  in  gehen-  i  conflictum,  nou  telo,  sed  tuba  proster- 


nam.  Ita  dico  vobis,  hunc  timete.  Ac  si 
manifestius  dicat :  Hunc  timete ,  ne  illos 
timcatis.  Rcpleat  vos  spiritus  timoris 
Domini,  et  timor  alienus  locuranon  ha- 
bebit  in  vobis.  Et  ego  vohis  dico ,  non  au- 
tem  cgo ,  sed  Veritas ;  non  cgo ,  scd  Do- 
minus :  Nolite  irasci  cis  qui  transitoria 
vohisauferunt,  qui  convicia  inferunt, 
qui  ingerunt  forto  supplicia,  et  prGctcr 
haec  faciunt  nihil.  Ostendam  autem  vobis 
cui  debeatis  irasci.  Irascimini  ei  quae 
6oIa  Yobisnoccre  potest;  sola  faccre,  ut 
omnia  illa  non  prosint.  Vultis  scire 
quajnam  illa  sit?  Iniquitas  propria.  Ita 
dico  vohis,  huic  irascimini.  Nulia  cnim 
nocehit  adversitas,  si  nulla  dominctur 
iniquitas.  Qui  pcrfecte  huic  irascitur, 
caeteris  non  movetur,  magis  ct  amplec- 
titur  ea.  Ego ,  inquit,  inflagella  paratus 
.<tum.  Sit  damnum,  sit  convicium,  sit 


nitur.  Nondum  restitistis  usque  ad  san" 
guinem ,  ait  strenuus  ille  dux ,  qui  leonis 
hujus  noverat  vanum  esse  rugitum.  Et 
alius  quidam  :  Resistite ,  inquit ,  diabolo, 
cl  fugiet  a  vobis. 

SERMO   XIV 

De  versu  decimo  tertio ,  Super  aspidem  et  basi- 
liscum  ambulabis,  elc. 

1.  Agamus,  Fratres,  gratias  factori 
iiostro,  hencfactori  noslro,  redcniptori 
iioslro ,  remuneratori  nostro ,  aut  potius 
spei  nostrac.  Ipse  enim  retributor,  ipse 
rotributio  nostra  :  nec  aliud  jam  quam 
ipsum  cxspcctamus  ab  ipso.  Primum 
quod  nobis  praestitit,  nos  ipsi  sumus: 
siquidcm  ipse  fecit  nos;  et  non  ipsi 
nos.  Parumne  tibi  vidctur  istud,  quia 
te  fccit?  Cogila  qualcm  te  fecit :  nempc 


250  S.  BERNAR 

ctiam  socundum  corpus  egregiam  crea- 
turam,  sed  secundum  animara  magis, 
utpote  imagine  creatoris  insignem,  ra- 
tionis  participem,  capacem  beatitudi- 
nis  sempiternae ;  porro  secundum  ambo 
simul  prse  cseteris  creaturis  maxime  ad- 
mirandam ,  cohaerentem  sibi  incompre- 
hensibili  artificio,  investigabili  sapien- 
tia  conditoris.  Itaque  tam  magnum  hoc 
donum,  quam  magna  res  homo.  Sed 
quam  gratuitum  putas?  Planum  est, 
quia  nihil  ante  promeruit,  qui  penitus 
nihil  fuit.  An  postea  sperabatur  gra- 
tiam  retributurus  auctori  ?  Dixi  Dominn : 
Deus  meus  es  tu,  quoniam  bonorum  mco- 
rum  non  eges.  Non  igitur  necessariam 
retributurus  gratiam  ei,  qui  sic  per 
omnia  sibi  sufficit;  sed  devotas  rela- 
turus  gratias  ei ,  qui  sic  meruit,  spera- 
batur.  Quidni  gratias  agat  ?  Si  quis  ocu- 
lorum  lumen ,  si  quis  usum  aurium ,  si 
quis  narium,  si  quis  manuum,  si  quis 
pedem  tibi  preepeditum  aliquando  repa- 
rasse  videretur  officium,si  quis  sopi- 
tam  quavis  occasione  excitasse  in  te 
rationem  :  quis  non  alius  tibi  vehemen- 
tissime  succenseret,  si  quando  forte 
beneficii  hujus  immemorem  te,  aut 
benefactori  deprehendisset  ingratum? 
Enimvero  Dominus  Deus  tuus,  ipsa 
ctiam  tibi  instrumenta  largitus,  ex  ni- 
hilo  fecit  haec  omnia.  Nec  modo  fecit, 
sed  et  compegit  etiam,  et  formavit,  ac 
suo  quodque  illustravit  officio.  Quomodo 
non  in  his  omni  jure  sibi  gratias  exigit 
ampliores? 

2. Nam  ne  hoc  quidem, licet  maximo, 
contentus  munere,  qui  dedit  ut  esses 
qui  ante  non  fueras,  adjecit  etiam  unde 
subsisteres  qui  jam  eras.  Nec  minus  li- 
beraliter  hoc,  quam  illud  mirabiliter 
est  operatus.  Faciamus,  inquit ,  hominem 
ad  imaginem  et  similitudinem  nostram, 
Quid  vero  postea?  Et  prcesit  piscibus  ma- 
ris,  et  hestiis  terrai,  et  volatilibus  coeli.  Nam 
ct  coelestia  sese  elementa  in  usus  creasse 
tuos,  ante  docuerat.  Nempe  facta  me- 
morantur,  ut  essent  in  signa,  et  tem- 
pora,  et  dies,  et  annos.  Cui  putas  ?  Nulli 
utique  nisi  tibi.  Caetera)  siquidem 
omnes  creaturae  aut  in  nullo  egent  his 
omnibus,  aut  non  inteliigunt  ea.Quam 
copiosus    in   secundo    hoc    beneficio, 


DI  ABRATIS 
quam  iiberalissimus  fuit!  Quatsta  tibi 
largitus  est  ad  sustentalionem,  quanla 
ad  cruditioncm,  quanta  ad  consolatio- 
nem,  quanta  cx  hoc  jam  ad  correp- 
tionem,   quanta  etiam   ad    delectatio- 
nem  !  Verum  haec  duo  gratis,  et  du- 
pliciter    gratis   fecit.  Quid  dico,    du- 
pliciter  gratis?  Sine  merito  tuo,  sine 
labore  suo.  Nempe  dixit,  et  facta  sunt. 
An  idcirco  minus  devotus,  minus  ob- 
noxius,  minus  gratus  es,  quodhaec  qui- 
dem  sicut  pro  nihilo ,  ita  de  nihilo  fecil? 
Perversi  cordis  est  occasiones  ingrati- 
tudinis  vestigare.  Nemo  id  facit,  nisi 
qui  etiam  gratis  est  ingratus.  Puto  enim 
neutrum  tibi   propterea   minus  utile, 
quod   prsestanti  minime  difficile   fuit. 
Alioquin  si  forte  quod  ei  laboriosum. 
tibi  magis  commodum  ducis ;  ex  teipso 
tibi  judicium  hoc,  nec  te  alibi  illud 
putem  quam  apud  te  didicisse.  Sic  praj- 
stares  libentius  ipse  fratri  tuo  absquc 
incommodo  tuo.  Verum  etsi  gratis  pra)- 
stare  velles,  noUcs  tamen,ut  hanc  tibi 
ille  praetenderet  ingratitudinis  causam. 
3.  Caeterum  ex  hoc  jam  tertium  opus 
tuae  redemptionis  attende.  Non  est  ve- 
lamen  excusationis ;  laboratum  prorsus 
in  ca.  Gratis  hoc  quoque  praestitum  est, 
sed  gratis  quod  ad  te  pertinet.  Nam 
quod  ad  illum,  plane  non  gratis.  Salvus 
factus   es   pro  nihilo,  non   de   nihilo 
tamen.  Quid  adhuc  dormitat  affectio? 
Immo  vero  mortua  est  illa  :  non  dormit 
quae  huic  beneficio  non  respondet,  quac 
se  totam  nori  effundit  iri  gratiarum  ac- 
tionem ,  et  vocem  l&udis.  Nam  et  caetera 
duo    evidentissime  tertium   hoc  com- 
mendat,  ut  in  eis  quoque  vera  fuissc 
dilectio  comprobetur ;  non  propterea  de 
facili  prgestans  quod  nollet  aliter,  sed 
quod  non  aliter  oporteret.  Itaque  fecit 
te  Deus  tuus ,  fecit  tam  multa  propter 
te,  fecit   propter   te   et  semetipsum. 
Verbum  caro  factum  est ,  el  habitai^il  in 
nohis.  Quid  adhuc   restat?  Factus  est 
ipse  tecum  caro  una  :  te  quoque  secum 
faciet  spiritum  unum.  Non  recedant  haec 
quatuor  a  corde  tuo ,  non  ab  ore ,  non  a 
memoria,  non  ab  afiectione.  Haec  cogita 
sempcr,  in  his  jugiter  delectare.  His 
velut  quibusdam  stimulis  urgens,  solli- 
cita  animam  tuani ,  his  facibus  eam  in- 


IN  PSALMUM  QUI  IlylBITylTSUnyiO  I. 


251 


flammare  curato  acl  rcdamandum  cum, 
qui  tam  multipliciter  suum  tibi  crga  te 
commendat  amorem.  Memento  sane 
quod  idem  ait :  Si  diligitis  me ,  mundata 
mea  sermte.  Serva  igitur  mandata  Crea- 
toris  tui,  serva  mandata  bcncfactoris 
tui ,  rederaptoris  tui ,  rcmuneratoris 
tui. 

4.  Sed  si  haec  quatuor,  quot  sunt 
mandata?  Omnes  novimus  decem  esse. 
Itaque  per  quaternarium  hunc  decalo- 
gum  legis  multiplicans,  veram  habcs 
quadragesimam,  tenes  quadragesimam 
spiritualem.  Tantum  sta  in  timore,et 
prajpara  animam  tuam  ad  tentationem. 
Cave  serpentis  astutiam,  observa  insi- 
dias  inimici.  Nempe  quadruplici  tenta- 
niento  quadrifariam  impedire  conatur 
actionem  quam  exigeris  gratiarura. 
Tentatus  est  in  his  omnibus  Christus, 
ut  veraciter  ab  Apostolo  scriberetur  : 
Tcntatusper  omnia  pro  similitudine  abs- 
que  peccato.  Erit  forte  qui  rairetur  et 
dicat,  quartam  sese  Domini  tentatio- 
nem  non  legisse.  Verum,  ut  ego  arbi- 
tror,  non  hoc  diceret,  si  legisse  se  me- 
minisset,  quoniam  tentatio  est  vitaho- 
minis  super  terram.  Hoc  enim  qui  me- 
minit,  non  ea  tantum  triplici  tentatione 
tentatura  fuisse  Dominum  arbitratur, 
quae  facta  est  in  jejunio  deserti,  in 
pinnaculo  templi,  in  vertice  montis. 
Sane  in  his  omnibus  erat  manifesta 
tentatio.  Yerum  illa  quae  extunc  et 
deinceps  usque  ad  mortem  crucis  ei 
uon  defuit,  etsi  occultior,  veheraentior 
tamen  fuit.  Nec  hoc  quoque  a  proposita 
similitudine  videbitur  abhorrcre.  Nam 
et  tria  illa  beneficia ,  quse  jam  transiere, 
cvidentissima  et  in  lucera  posita  esse 
noscuntur.  Sane  quod  ad  spem  vitae 
Ktcruae  pertinet,  nondum  exhibitum, 
necdum  propalatum  est  nobis.  Nihil 
proinde  mirum,  si  sit  minus  aperta 
tentatio,  ubi  etiam  causa  tentationis 
occulta.  Caiterum  et  diuturnior,  et  va- 
lidior  ipsa  est,  quod  adversus  spem 
nostram  quidquid  habet  malignitatis, 
exserat  inimicus. 

5.  Itaque  primo  quidem  ut  auctori 
natura;  ingratos  faciat,  ampliorem  in- 
gcrit  pro  natura  sollicitudincm,  quera- 
adjuodum  ctiam  ipsi  Christo  csurienti 


ausus  est  dicerc   :  Dic   wt  lapides  isli 
panes  fiant.  Quasi  vero  ligraentum  nos- 
trum  ignorct  ipsc  qui  linxit,  aut  noii 
curet  homines  qui  coeli  volucrespascit. 
Quam  vero  ingratus  est  ei,  qui  propter 
hominem    universum    hunc    condidit 
mundura,  quisquisut  substantiam  ejus 
quam  concupiscit  obtineat,  procidens 
non  veretur  adorare  malignum  ?  Hoic 
omniaj  inquit,  tibi   dabo,  si  procidens 
adoraveris  me.  Tune  illa  fecisti  miser? 
Quomodo  dabis  quae  ille  creavit?  Aut 
quomodo  abs  te  spcranda,  quoraodo  tua 
adoratione  petenda ,  quae  ab  illo  condita 
in  illius  posita  sunt  ditione  ?  Jara  in 
hoc  quod  ait,  Mitle  te  deorsum,  cave 
tibi ,  quicumque  es  qui  templi  pinna- 
culum  conscendisti ;  cave  tibi  specula- 
tor  doraus  Doraini ;  cave  tibi,  qui  in 
Ecclesia  Christi  locum  cerneris  tenero 
subliraera.  Quara  ingratus  enira,  irarao 
quara  injuriosus  esillimagnosacraraen- 
lo  pietatis,  si  in  illo  quaestura  aestiraes 
pietatera  !  Quara  infidclis  ei  es,  qui  mi- 
nisteriura  hoc  sanguine  proprio  conse- 
cravit,  si  in  eo  quaeras  gloriara  tuam, 
quae  nihil  est,  quaeras  quae  tua  sunt, 
non  quae  Jesu  Christi !  Quam  indigne 
respondes  ejus  dignationi,  qui  in  dis- 
pensatione  hurailitatis  suae  subliraem 
esse  te  fecit,  coelestia  tibi  sacraraenta 
coramisit,  coelestem,  forte  et  amplio- 
rem  quam  ipsis  spiritibus  coelestibus, 
tradidit  potestatera;  si  deorsum  ipse  te 
mittas,  sapicns  non  quae  sursum,  scd 
quae  super  terram !  Sed  et  omnis  qui  de 
virtutum  eminentia  ad  inanis  gloria? 
sese  demittit  et  dejicit  appetitum ,  haud 
dubium  quin   Domino   virtutum,  qui 
tanta  inter  nos  toleravit  ut  nobis  for- 
mara  hujus  impriraerct  sanctitatis,  pro 
gratia  conturaeliam  reddat. 

6.  Considercmus  diligentius ,  Fratres, 
ne  forte  priraa  illa  tentatio,qua3Corpo- 
ralis  necessitatis  occasionc  aniraura  tur- 
bat ,  aspidi  dcbcat  comparari.  Hoc  cnim 
animal  quodammodo  violentomorsuno- 
cet,  obturat  aurem  ne  audiat  vocem  in- 
cantantis.  Quid  vero  agere  nititur  in  hac 
parte  tentator,  nisi  ut  adversus  conso- 
lationem  fidci  aurem  cordis  obstruat  et 
obturct?Sednonprofecitinimicusineo, 
non  illius  proeclusit  auditum,  qui  ait : 


2TJ3  S.  BERNAR 

Non  in  solo  pane  vlvit  homo,  sed  in  omni 
verbo  quod  proccdit  de  ore  Dei.  Nam  in 
co  quod  ait ,  Hoec  omnia  tibi  dabo ,  si  pro- 
cidens  adoraveris  me;  in  maluin  insi- 
(liantis  suadibilem  sibilum  animadver- 
tite  draconis.  Ferunt  illum  in  arena 
latitantem,  etiam  aves  volantes  flatu 
attrahere  venenato.  Quam  venenatus 
hic  flatus  fuit,  Hcec  omnia  tibi  dabo ,  si 
procidens  adoraveris  me  l  Verum  non 
crat  ista  quaelibet  avis  :  nihil  potuit 
draconis  flatus  ad  illam. 

7.  De  basiiisco  quid  dicemus?  Mons- 
truosius  cseteris  solo  visu  hominem  in- 
licere ,  et  interficere  perhibetur.  Ni 
fallor,  vana  gloria  est.  Videte ,  inquit, 
nc  justitiam  veslram  faciatis  coram  ho- 
ininibus ,  ut  videamini  ab  eis.  Ac  si  di- 
cat  :  Cavete  oculos  basilisci.  Sed  cui 
nocere  dicitur  basiliscus?  Ei  qui  non 
viderit  basiliscum.  Alioquin  si  prior 
cum  videas,  jam  non  tibi  nocet,  ut 
aiunt :  magis  raoritur  ipse.  Ita  est ,  Fra- 
tres.  NoN  videntes  necat  inanis  glo- 
KiA ,  C3GC0S  et  negligentes ,  qui  se  ei 
ostentant ,  qui  se  exponunt ;  et  non  po- 
tius  ipsi  inspiciunt ,  noa  attendunt, 
non  discutiunt  illam  ;  non  vident  deni- 
que^quam  sit  frivola,  quam  sit  caduca, 
quam  vana ,  quam  inutilis.  Si  quis  enim 
eum  intueatur  hoc  modo ,  moritur  ba- 
siliscus  :  nec  jam  occidit  eum  gloria  , 
sed  occiditur  magis  et  occidit  ei,  quo- 
dam  modo  versa  in  pulverem  ,  iinmo 
rcdacta  in  nihilum.  Puto  autem  ,  non 
cst  quserere ,  quid  ad  inanem  gloriara 
ca  tentatio  visa  sit  pertinere  ,  ubi  dic- 
tum  est :  Si  Filius  Dei  es,  mitte  te  deor- 
sum.  Vt  quid  enim  hoc  ,  nisi  ut  videre- 
tur ,  ut  laudaretur  a  basilisco  ? 

8.  Et  vide  quomodo  seipsura  occuUa- 
verit  basiliscus,  quasi  ut  non  posset 
ante  videri.  Scriptum  est,  inquit,  quo- 
niam  Jngelis  suis  mandavit  de  te,  et  in 
manibus  tollent  fe.  Quid  scriptum  est, 
maligne ,  quid  scriptum  est  ?  Jngelis 
suismandavit  de  te.  Quidm?.ndavit?  Ani- 
madvertite  et  videte,  quoniam  subti- 
cuit  malignus  .et  fraudulentus ,  quod 
malignitatis  suae  commenta  dissolve- 
ret.  Quid  enim  mandavit.^Nempe  quod 
in  psalmo  sequitur  :  Ut  custodiant  le  in 
omnibus  viis  tuis,  Numquid  in  praecipi- 


DI  ABBATIS 

tiis  ?  Qualis  via  haec  de  pinnaculo  tem- 
pli  mittere  se  deorsum?  Non  est  via 
haec ,  sed  ruina ;  et  si  via ,  tua  est,  non 
illius.  Frustra  in  tentationem  capitis 
intorsisti ,  quod  scriptum  est  ad  corpo- 
ris  consolationem.  Huic  enira  necesse 
est  custodiri ,  cui  timendum ,  ne  ofTen- 
dat  ad  lapidem  pedem  suum.  Non  est 
quod  custodiatur,  cui  non  est  quod 
timeatur.  Quid  vero  taces  et  illud  quod 
sequitur  :  Super  aspidem  et  basiliscum 
ambulabis,  et  conculcabis  leonem  et  dra" 
conem  ?  Te  enim  hgec  parabola  tangit. 
Monstruosa  malignitas  monstruosis  ap- 
pellationibus  conculcanda  signatur,  nec 
modo  ab  ipso  capite,  sed  etiam  a  cor- 
pore  universo.  Siquidem  adversus  Do- 
minura  post  trinam  confusionem  hanc  , 
non  jam  serpentina  calliditate,sed  cru- 
delitate  usus  est  leonina ,  usque  ad 
contumelias  ,  ad  flagella ,  ad  alapas,  ad 
mortem ,  et  mortera  crucis.  Sed  mani- 
feste  etiam  leonem  te  conculcavit  Leo 
de  tribu  Juda.  Sic  et  adversum  nos, 
Fratres ,  ut  in  caeteris  omnibus  viderit 
sese  frustratum ,  toto  jam  furore  per- 
secutionem  suscitat ,  qualis  non  fuerit 
ab  initio ,  ut  vehementia  tribulationis 
regnum  coeleste  sperantibus  interclu- 
dat.  Felix  anima ,  qu3e  et  ipsum  leo- 
nera  potenti  virtute  conculcans ,  vio- 
lenter  illud  rapere  praevalebit ! 

9.  Ex  hoc  itaque ,  dilectissimi ,  tam- 
quam  super  aspidem  et  basiliscum  cau- 
tius  et  soUicitius  ambulemus.  Cavea- 
mus  omnem  radicem  aniaritudinis ,  ut 
nemo  nostrura  nlordax  inveniatur, 
nemo  audax  vel  ardens ,  nemo  inexu- 
rabilis  aut  rebellis.  Nec  vero  deorsum 
mittamus  nos ,  sed  transscendamus  et 
transsiliamus  letalem  glorise  tempora- 
lis  obtutura ,  ut  quoraodo  scriptum  est, 
Frustra  jacifur  rete  ante  oculos  pennatO" 
rum;  conculcemus  quoque  leonem  pa- 
riter  et  draconem  :  ut  neque  illius  ru- 
gitus  terreat ,  iiec  istius  flatus  inficiat. 
Videntur  haec  quatuor  monstra  affectio- 
nibus  aeque  quatuor,  singula  singulis 
incubare.  Cui  ergo  potissimura  draco 
insidiatur?  ^Estimo  quia  cupiditati  , 
quod  hanc  noverit  esse  radicem  malo- 
rum  omniura ,  et  quae  proxime  cor  sub- 
vertat.  Inde  cmm  etiam  quasi  consulens 


IN  PSALMUM    QUJ  IIABITAT  SERMO  XV. 


253 


dixit :  Hoic  omnia  tibi  daho.  Nam  de 
leonc  quidem  manifestum  est,  quod 
non  nisi  ad  januam  timoris  tcrrificos 
det  rugitus.  Porro  trislitiae  fores  aspis 
observat,  quod  eas  maxime  morsibus 
suis  pervias  arbitretur.  Unde  et  ad 
Christum  Dominum ,  donec  jam  esu- 
rientem  cernerct,  non  accessit.  Econ- 
tra  sane  cavcat  necesse  est  laetitia  ba- 
siliscum ,  quod  eo  potissimum  aditu 
venenatos  ingerere  soleat  radios  oculo- 
rum  :  nec  vana  gloria  nisi  ob  Isetitiae 
noceat  vanitatem. 

40.  Illud  quoque  considera,  an  forte 
▼irtutes  quatuor,  quatuor  his  tentatio- 
nibus  opponere  valeamus.  Leo  rugiet, 
quis  non  timebit?  Si  quis  ille  fuerit , 
fortis  erit.  Sed  frustrato  leone ,  draco 
absconditur  in  arena,  ut  virulentis  fla- 
tibus  attrahat  animam ,  insufflans  ei 
(juodammodo  concupiscentiam  terreno- 
rum.  Quis  putas ,  illius  prsetervitabit 
insidias?  Nemo  utique  nisi  prudens.  At 
forte  dum  ad  ista  descendere  caves , 
urget  quis  molestia  :  et  ecce  protinus 
aspis  adest;  nam  opportunum  tempus 
sibi  invenisse  videtur.  Quis  non  cxas- 
perabitur  ab  aspide  ista?  Nempe  vir 
temperans  et  modestus ,  qui  sciatabun- 
dare  etpenuriam  pati.  Puto,  ex  hacoc- 
casione  fascinare  te  volet  male  blandiens 
oculus  neciuam.  Quis  avertet  faciem 
suam?  Profecto  iustus,  qui  non  modo 
non  ipsc  sibi  accipere  gloriam  quae  Dei 
cst ,  sed  ne  ab  alio  quidem  recipere  ve- 
litoblatam;  si  tamen  ille  sit  justus,qui 
juste  quodjustum  est  exsequatur,  qui 
justitiam  suam  non  faciat  coram  homi- 
uibus,  qui  denique  ,  etsi  justus  fuerit, 
caput  non  levet.  Hjec  enim  virtus 
gpecialiter  in  humilitate  consistit,  hsec 
intentionem  purgal,  haec  quoque  me- 
ritum  omne  eo  veracius  et  efficacius 
obtinet,  quo  minus  arrogat  sibi. 

SER3I0  XV. 

De  versu  decimo  quarto,  Quoniam  in  me  spera- 
vit,  liberabo  eum  ;  protegam  eum ,  quo- 
niam  cognovit  nomen  meum. 

4.  Venite  ad  me  omnes  qui  lahoratis , 
etonerali  eslis;  et  ego  rcficiam  t'OS,  dicit 
liymiuus.  ToUHe  jwjum  mcum  s^pcr  vos , 


et  invenieiis  requiem  animahus  vestris' 
Jugum  enim  meum  suave  est,  et  onus 
meum  leve.  Laborantes  ad  refectionem 
invitat,  ad  rcquicm  provocat  oncratos. 
Non  tamcn  interim  onus  sul)trahit ,  aut 
laborem;  magis  autem  onere  alio,  alio 
labore  commutat :  scdonere  levi,  suavi 
jugo,  in  quibus  requies  ac  refectio, 
etsi  minus  apparcat,  tamen  inveniatur. 
Grave  onus  iniquitas  ,  sedens  super 
talentum  plumbi.  Sub  hac  gemebat 
sarcina  qui  dicebat :  Jniquitates  mecs 
supergressce  sunt  caput  meum^  et  sicut 
onus  grave  gravatoB  sunt  super  me.  Quod 
crgo  onus  Christi ,  quod  onus  leve  ?  Ut 
quidem  ego  sentio,  Onus  beneficio- 
RUM.  Dulce  onus  ,  sed  ei  qui  sentit ,  ei 
qui  experitur.  Alioquin  si  non  inve- 
nias  ,  si  non  advcrtas ,  grave  omnino  et 
periculosum.  Oneriferum  animal  homo 
tempore  suae  mortalitatis.  Si  adhucpor- 
tat  peccata  sua  ,  onus  est  grave  :  si  jara 
forte  exoneratus  est  a  pcccatis,  minus 
quidem  grave;  sed,  si  sanum  sapiat, 
non  minus  grande  onus  invcniet  hanc 
ipsam ,  quam  diximus ,  exonerationem, 
Onerat  nos  cum  exonerat  Deus  :  one- 
rat  bcneficio ,  cum  cxonerat  a  peccato, 
Vox  onerati  :  Quid  relrihuam  Domino 
pro  omnibus  qucc  relrihuit  mihi?  Vox 
onerati :  Exi  a  me ,  quia  homo  peccator 
sum,  Domine,  Vox  onerati  :  Semper 
enim  quasi  tumentes  super  me  fluctus,  ti- 
mui  Deum.  Seraper,  inquit,  timui :  si- 
cut  ante  ,  sic  post  acceptam  indulgen- 
tiam  peccatorum.  Beatus  homo  qui  ita 
semper  est  pavidus,  nec  minori  angi- 
tur  soUicitudinc ,  ne  fortc  obruatur  tam 
beneficiis,  quam  peccatis. 

2.  Ad  hoc  siquidcm  divina  nobis  tam 
sedula  erga  nos ,  et  tam  profusa  bene- 
ficientia  commendatur  ,  ut  sollicitemur 
ad  gratiam,  invitemur  ad  dilectionem, 
Angelis  suis  mandavit  de  te,  ul  custodiant 
te  in  omnihus  viis  tuis.  Quid  ultra  potiiit 
tibi  facere ,  et  non  fecit  ?  Novi  quid  co- 
gites,ingenua  crcatura.  Habcs  gratiara 
Angelis  Domini,  sed  ad  ipsum  ambis 
Dominum  Angclorum.  Oras  et  optas,  ut 
nuntiis  non  contentus,  ipse  quoque  qui 
loquebatur,  adsit :  nec  te  quasi  per  me- 
dium ,  scd  sui  oris  osculo  osculotur. 
Audisti  super  aspidcm  et  basiliscum, 


2o'^ 


S.  BJLRNAKDI  ADBATIS 


leonem  paritcr  et  draconem  tibi  anibu- 
landum  fore,  nec  super  draconc  ipso 
victoriam  Michaelis  et  An^elorum  ejus 
ignoras.  Verumtamen  non  Michaeli,  sed 
Domino  clamant  desideria  tua  :  Libera 
me,  et  pone  mejuxta  te  ,  et  cujusm  ma- 
nus  pugnet  contra  me.  Hoc  nempe  est 
non  modo  aliis,  sed  ipsis  quoque  altio- 
ribus  altius  captare  refugium ,  ut  ex 
sententia  profitenti ,  quoniam  tu  es  Do- 
mine  spes  mea,  merito  respondeatur  : 
Altissimum  posuisti  refugium  tuum. 

3.  Non  enim  dedignatur  esse  spes  mi- 
serorum  miserator  et  misericors  Domi- 
nus;  nonseipsum  liberatorem  simul  et 
protectorem  in  se  spcrantibus  cxhibere 
recusat.  Quomam  inme  speravit,  inquit, 
liberabo  eum;  protegam  eum ,  quoniam 
cognovit  nomen  meum.  Neinpe  uisi  Do- 
minus    custodierit   civitatem ,  frustra 
vigilat  qui  custodit  eam ,  sive  ille  homo, 
sive  etiani  Angelus  esset.  Montes  in  cir- 
cuituJerusalem  :  sedparumhoc,  immo 
nihil  hoc  foret,  si  non  etiam  Dorainus 
in  circuitu   esset   populi    sui.  Merito 
proinde  in  Cantico  sponsa  describitur, 
inventis  licet  vigilibus  (immo  ab  eis 
magis  inventa,  nec  enim  eos  ipsa  quae- 
rebat )  non  substitisse,  nec  contenta 
fuisse  vigilibus ,  sed  percontata  brevi- 
ter  de  dilecto  ,  ad  ipsum  ocivo  pervo- 
lasse.  Erat  enim  cor  ejus  non  in  vigili- 
bus,  sed  in  Domino  fiduciam  habens  ; 
et  alitcr  forte  suadentibus  aiebat  :  In 
Domino  confido  ;  quomodo  dicitis  animce 
meoe ,  Transmigra  in  montem  sicut  pas- 
scr  ?  Minus  vigilanter  id  observarant 
Corinthii,  cura  offensis  quasi  vigilibus 
secederent  apud  eos,  et  minime  per- 
transirent.  Ego  quidem  Cephce ,  ego  au- 
tem  PauH ,  aiunt,  ego  vero  Apollo.  Sed 
quid  fecerunt  vigiles  sobrii ,  vigiles  cir- 
cumspecti  ?  Non  enira  poterant  sibi  sus- 
cipere  sponsam,  qui  bene  eam  aemula- 
bantur,   qui   ajraulabantur  Dei  aemu- 
latione,    qui    desponderant   uni    viro 
virginem  castara  exhibere  Christo.  Per- 
cusserunt  me  et  vulneraverunt  me ,  ait. 
Ut  quid  ita  ?  Ni  fallor,^  urgebant  ut  per- 
transiret,  perinde  inventura  dilectum. 
Denique  etiam  tulerunt  pallium  meum , 
inquit ,  haud  dubium  quin  ut  curreret 
cxpedita.  Animadvertere  est  quam  va- 


lide  percutiat ,  quibus  sagittis  Aposto- 
lus  vulneret  cos ,  qui  divertisse  apud 
vigiles  videbantur.  Numquid  Paulus  pro 
vobis  crucifixus  est,  aut  in  nomine  Pauli 
baptizatiestis?  Et  item  :  Cum  enim  dicit 
quis,  Ego  sum  Pauli;  alius  autem, 
Ego  sum  Apollo  :  nonne  homines  eslis  ? 
Quid  ergo  est  Apollo ,  quid  vero  Pau- 
lus  ?  Ministri  ejus  cui  credidislis.  Quo^ 
niam  in  me  speravit,  liberabo  eum.  Non 
in  vigilibus,  non  in  homine ,  non  in 
Angelo ,  sed  in  rae,  inquit ,  speravit : 
nihil  boni  nisi  ex  me,  ne  per  ipsos 
exspectans.  Omne  enim  datum  opti- 
mum,  et  orane  donum  perfectum  de- 
sursum  est  descendens  a  Patre  lumi- 
num.  Ex  me  vigilise  hominura  utiles , 
circa  opera  utique  manifesta  :  eis  ni- 
mirura  custodes  homines  deputavi. 
Ex  me  excubise  Angeloruni ,  observan- 
tium  secretiores  raotus  ,  specialiter 
sollicitantium ,  propulsantium  sugges- 
tores  iniquos.  Cajterum  intima  sane 
custodia  secretissimae  intentionis  ,  non 
modo  ex  me ,  verum  etiam  per  me  fiat 
necesse  est,  quod  illo  quidem  humanus 
nequeat,  sed  ne  angelicus  quoque  ocu- 
lus  penctrare. 

4.  Agnoscamus  triplicera  hanc  custo- 
diam ,  Fratres  ,  et  exhibeamus  nos  eis  , 
quales  cuique  convenit  exhiberi.  Pro- 
videamus  bona  coram  hominibus,  co- 
ram  Angelis,  coram  Deo.  Contenda- 
mus  placere  omnibus  per  omnia,  sed 
raaxime  ei  qui  maximus  est  super  om- 
nia.  In  conspectu  Angelorum  psalla- 
mus  ei ,  ut  in  eis  im4)leatur  quod  scrip- 
tum  est :  Qui  timent  te  ,  videbunt  me  et 
lcetabuntur  :  quia  in  verba  tua  super- 
speravi.  Obediauuis  prsepositis  nostris  , 
qui  pervigilant,  tamquara  reddituri  ra- 
tionera  pro  animabus  nostris,  ut  non 
cum  tristitia  hoc  faciant.  Et  quidem 
(  gratias  Deo,  ex  cujus  solo  munere  ve- 
nit )  non  est  quod  multum  vos  moneam ; 
non  est  quod  multum  vobis  timeam  in 
hac  parte.  Quod  enim  est  gaudium 
meura  et  gloria  raea,  nisi  prorapta  obe- 
ditio,  et  irrcprehensibilis  conversalio 
vestra  ?  Quid  si  certo  cognoscerem ,  nc 
Angelos  quidem  amplius  aliquid  in  vo- 
bis  cognosccre  qnod  dedcceat,  apud 
neminem  vestrum  cx  anathcmate  Je- 


IN  PSALMUM  QUI 
richo  quippiam  occultari,  non  murmu- 
rare  aliquem ,  non  detrahere  in  occulto, 
non  simulatorie  agere  vel  remisse,  non 
ignominiosas  volvere  animo  cogitatio- 
nes,"  quibus  solet  ( heu!)  interdum  ipsa 
quoque  pars  corporis  perturbari  ?  Mag- 
num  hoc  mihi  gaudii  incrementum, 
scdnondum  utiqueplenitudo.  Nonenim 
tam  magni  sumus,  ut  possit  nobis  adeo 
csse  pro  minimo ,  ab  homine  judicari 
non  posse,  minus  autera  nihil  conscios 
csse  nobis.  Cseterum  si  occultissimum 
Judicem  timcnt  etiam  magni  :  quantura 
nos  ad  iilius  examinis  meraoriara  con- 
vcnit  trepidare  ?  0  si  raihi  contingeret 
certum  esse,  nil  esse  in  oranibus  nobis 
iilum  offendens  oculura  ,  qui  solus  per- 
fecte  novit  quid  sit  in  homine  ,  videns 
in  eo  et  quod  in  se  ille  non  videt !  Hoc 
vel  raaxime  judicium  vestigemus,  Fra- 
tres,  et  eo  araplius  frequentemus  in 
timore  et  tremore  ipsius  consideratio- 
ncm  ,  quo  rainus  comprehendere  pos- 
sumus  invesligabilem  abyssura  judicio- 
rura  Dei ,  et  irrefragabilera  dispositio- 
nem.  Cura  hoc  timore  spes  habet  meri- 
tum  ,  cum  hoc  metu  fructuose  spe- 
ratur. 

5.  EsT  autera  is  ipse  timor  fjrmissima 
quaedam  et  efficax  raateria  spei ,  si  quis 
prudenter  ad  vertat.  Siquidem  maximum 
quoddara  Dei  donura  timor  iste  ,  et  ex 
perceptione  proesentium  firma  est  ex- 
spectatio  futurorura.  Postremo  benepla- 
citum  cst  Domino  super  timentes  eum; 
et  utique  vita  in  voluntate  ejus,  et  in 
beneplacito  cjus  salus  aiterna.  Quoniam 
in  me  sperwit,  Uherabo  eum.  Dulcissima 
liberalitas,  in  se  sperantibus non  deesse. 
IIoc  enira  totum  hominis  meritum,  sL 
totara  spera  suam  ponat  in  eo,  qui  totura 
hominem  salvum  facit.  In  te  speraverunt 
patres  nostri ,  speraverunt ,  et  liberasti 
cos ;  ad  te  damaverunt ,  et  salvi  facti 
sunt :  in  te  speraverunt,  etnon  sunt  confusi. 
Quis  enim  speravit  in  eo ,  et  confusus 
cst?  Sperate  in  eo  omnis  congregatio 
populi.Queracumqueenimlocuracalca- 
verit  pes  vester ,  vester  erit.  Pes  vester 
utiquespes  vestra  est.Quantumcumque 
illa  processerit ,  obtinebit ,  si  tamen  in 
Dcum  tota  figatur,  ut  firma  sit  et  non 
lilubct.  Quid  limcat  aspidem  aut  basi- 


//./  JJITA  T  SERMO  X  V I.  25o 

liscmn  ?  quid  leonis  rugitus ,  aut  dra- 
conis  sibilos  expavescat? 

6.  Quoniam  in  me  speravit ,  liberabo 
eum.  Porro  liberatum  quidera ,  nc  ite- 
runi  impugnetur ,  ne  iterum  cgeat  libe- 
rari ,  protegam  eura  et  conservabo  ;  si 
tamen  cognoverit  nomen  meum,  ncc 
sibi  tribuat  quod  liberatus  est ,  sed  no- 
raini  meo  det  gloriara.  Protegam  eum , 
quoniam  cognovit  nomen  meum.  In  praj- 
sentia  enira  vultusglorificatio,  in  noti- 
tia  norainis  protectio  exhibetur.  Spes 
in  nomine ,  res  in  facie  est.  Quod  enim 
videt  quis ,  quis  sperat?  Fides  utiquc 
ex  auditu  ;  ei  ea  quidem ,  juxta  eumdem 
Apostolum ,  est  rerum  substantia  spe- 
randarum.  Protegam  eum,  quoniam  cog- 
novit  nomen  meum.  Non  novit  no- 
men  ejus  ,  qui  illud  assumit  in  vanum , 
qui  dicit  ei ,  Domine  ,  Dominc  ;  et  non 
facit  quae  dicit  ipse.  Non  novit  nomen 
cjus,  qui  eum  nec  honorat  ut  Patrem, 
nec  ut  Dorainum  timet.  Non  novit  no- 
men  ejus,  qui  ad  vanitates  et  insanias 
falsas  convertitur.  Beatus  vir ,  cujus  est 
nomen  Domini  spes  ejus ,  et  non  respexit 
in  vanitates  et  insanias  falsas.  Hoc  no- 
raen  cognoverat  qui  dicebat :  Non  enim 
est  aliud  nomen  datum  hominibus ,  in 
quo  oporteat  salvos  fieri.  Nos  quoque  si 
novimus  noraen  sanctura  quod  invoca- 
tura  est  super  nos ,  desideranduin  uti- 
que  nobis,  ut  seraper  sanctificetur  in 
nobis ,  atque  ita  orandum  juxta  doctri- 
nam  utique  Salvatoris  :  Pater  noster  qui 
es  in  coilis,  sanctificetur  nomen  tuum» 
Deniqueaudi  quid  sequatur  in  psalrao: 
Clamavit  ad  me  ,  et  ego  exaudiam  eum. 
HiCFRUCTUS  notitiae  nominis,  clamor 
orationis:  porro  fructus  clamoris,  exau- 
ditio  Salvatoris.  Quomodo  enim  autnon 
invocans  exaudiri  poterat ;  aut  nomen 
Doraini  nesciens,  invocare?  Gratias  ei 
qui  raanifestavit  horainibus  nomen  Pa- 
tris,  fructum  salutis  in  ejus  invocatione 
constituens,  sicut  scriptum  est  :  Qui~ 
cumque  invocaverit  nomen  Domini ,  sal~ 
vus  erit. 

SEUMO  XVI. 

Dc  verm  deciino  sexto ,  Clam.ivil  ad  mc ,  el  c[jo 
e\aii(liHiii  eum ,  elc. 

I.Clamavit  adme,efcxaudiam  cion, 


256  S.  BEUNAR 

lloc  plano  cst  tcstamentuin  pacis,  hoc 
pictatis  foidus,  hoc  pactum  misericor- 
diae  et  miserationis.  Speravit,  ait,  in 
me,  liberabo  eum.  Nomen  meum  cogno- 
vit,  protegam  eum;  invocavit  me,  et 
ego  exaudiam  eum.  Non  dicit :  Dignus 
fuit,  justus  et  rectus  fuit,  innocens  ma- 
nibus  et  mundo  cordc :  propterea  libe- 
rabo,  protegam,  et  cxaudiam  eum.  Si 
enim  haec  aut  similia  diceret,  quis  non 
diffideret?  Quis  gloriabitur  castum  se 
habere  cor?Nunc  autem  apud  te  pro- 
pitiatiocst,  etpropterhanc  legem  tuam 
sustinui  tc,  Dominc.  Dulcis  lex,  quoe 
meritum  cxauditionis  in  clamorc  con- 
.stituit  postulationis.  Clamavit,  inquit, 
ad  me,  et  exaudiam  eum,  Merito  non 
cxauditur  qui  clamarc  dissimulat,  aut 
omnino  non  postulans ,  aut  tepide  pos- 
tulans  et  remisse.  Siquidem  in  Dei  au- 
niBUS  desiderium  velicracns  clamor  mag- 
nus :  e  regione  autem  remissa  intentio, 
vox  submissa.  Quando  illa  pcnctrabit 
nubcs  ?  quando  audictur  in  coelis?  Ncrapc 
utclamandum  sibi  novcrit  homo,intcr 
primordia  suae  orationis  ipsum  quem 
oraturus  est  Patrcm  in  coelis  essc  proti- 
nus  admonetur,  quod  vidclicet  impetu 
quodam  spiritus  illo  sibi  jaculandam 
esse  memincrit  orationem.  Spiritus  est 
Dcus,  et  iN  SPiRiTU  CLAMET  ncccssc 
cst,  quisquis  clamorem  suum  ad  cura 
desiderat  pervenire.  Sicut  cnim  in  fa- 
ciem  hominis  non  respicit  tamquam 
homo ,  sed  magis  intuetur  cor:sic  ad 
cordis  potius  vocem ,  quam  corporis, 
aures  ejus;  cui  merito  dicitur:Deus 
cordis  mei.  Hinc  cst,  quod  Moyscs  foris 
tacens ,  intus  auditur,  diccnte  Domino : 
Quid  clamas  ad  me  ? 

2.  Clamavit  ad  me,  et  exaudiam  eum. 
Non  immerito.  Clamorein  magnuni  sanc 
magnitudo  nccessitatis  cxtorsit.  Quid 
onim  clamans  petiit,  nisi  consolatio- 
nem ,  liberationem ,  glorificationem  ? 
Alioquin  quomodo  super  his  exauditur, 
si  pro  aliis  claraat  ?  Exaudmm  eum,  ait.' 
In  quo  exaudies ,  Dominc ,  vel  in  qui- 
bus?  Cum  ipso  sum  in  tribulatione ,  eri- 
piam  eum,  et  glorificabo  eum.  Ad  mag- 
numillud  triduura,  quod  proxime  su- 
mus  celebraturi ,  hunc  mihi  ternarium 
arbitror  refereudum.  Siquidem  etipse 


DI  ABBATIS 

propter  nos  tribulationcm  et  dolorcm 
invcnit,  quando  proposito  sibi  gaudio 
sustinuit  cruccm ,  confusionc  contcmp- 
ta.  Verumtamen  qua^  de  ipso  crant ,  si- 
cut  ante  mortem  praidixerat,  finem ha- 
buerunt;  et  sicut  in  mortc  dixit,  con- 
summata  sunt,  et  extunc  sabbatizavit. 
Nec  dilata  est  gloria  rcsurrectionis  : 
die  tertia,  summo  diluculo  Sol  justitiae 
de  tumulo  ortus  est  nobis.  Ita  ergo 
fructus  pariter  tribulationis  ct  vcritas 
ereptionis  in  manifestationc  glorifica- 
tionis  apparuit.  Nihilominus  quoque 
ct  in  nobis  similc  quoddam  triduum 
possc  videbitur  assignari.  Cum  ipso  sum, 
ait,  in  tribulatione.  Quando  hoc,  nisi  in 
dic  tribulationis  nostra^,  in  die  crucis 
nostrai,  dum  impletur  quod  ipse  ait : 
In  mundo  quidem  pressuram  habebitis ; 
et  quod  Apostolus  ejus  :  Omnes  qui  pie 
volunt  vivere  in  Christo ,  persecutionem 
patientur.  Nam  liberatio  plcna  atque 
perfecta  antc  diem  scpulturse  esse  non 
potcrit,  quod  mancat  jugum  grave  su- 
per  filios  Adam  a  die  cxitus  de  vcntre 
matris  corum ,  usquc  in  dicin  sepultu- 
rse  in  matrein  omnium.  In  hac  ergo  die 
eripiam  eum ,  inquit,  quando  nihil 
jara  ultra  quod  vel  corpori,  vel  animae 
faciat,  mundus  habebit.  Sanc  glorifica- 
tio  dicm  ultimum  manet ,  diem  resur- 
rectionis ,  quando  surget  in  gloria ,  quod 
in  ignominia  interim  scminatur. 

3.  Unde  scimus  quod  nobiscum  sit  in 
tribulatione  ?  Ex  eo  utique  quod  iii  ipsa 
tribulatione  nos  sumus:  Quis  cnim  sus- 
tincret,  quis  subsirsterct ,  quis  persistc- 
ret  sinc  co?  Omne  gaudium  cxistime- 
mus ,  cum  in  tcntationes  varias  incide- 
riinus,  Fratresmei,  nonmodo  quia  per 
multas  tribulationes  oportet  nos  intrare 
in  regnum  Dei  :  sed  quoniam  juxta  est 
Dominus  his  qui  tribulato  sunt  corde. 
Si  ambulavero  in  medio  umbrce  mortis, 
ait  quidam,  non  timebo  mala,  quoniam 
tumecum  es.  Itacrgo  nobiscum  estomni- 
bus  dicbus  usque  ad  consummationem 
saeculi.  Quando  autcm  nos  criraus  cura 
ipso?Niinirumquandorapieraurobviam 
Christo  in  aera ,  et  sic  semper  cum  Do- 
mino  erimus.  Quando  apparebimus  cum 
ipso  ingloria?  Nempe  cum  Christusap- 
paruerit  vita  nostra.  Interim  sane  abs- 


IN  PSALMUM  QUl  II A 

cOnJatur  neccssc  est,  ut  prDRcedat  tri- 
bulatio  ercptionem,  ereptio  gloriGca- 
tionem.  Vox  liberati  :  Convertere  anima 
mcain  requieni  Uiam,  qnia  Dominus  he- 
ncfecit  tibi,  quia  cripuit  animam  meam 
de  morte,  oculos  meos  a  lacrymis ,  pedcs 
meos  a  lapsu. Eripiani  eum,ct  glorfficabo 
enm.  Felix,  qui  tc  intcrim  consolato- 
rem  ct  adjutorcm  habet,  adjutor  inop- 
portunitatibus ,  intribulationc.  Atquam 
felicior,quem  jam  eripuistietexemisti 
tantis  malis!  quam  felicior,  qui  jam 
cxemptus  dc  laqueo  vcnantium.  qui 
jam  raptus  cst  nc  malitia  mutet  intcl- 
lcctum  illius,  aut  nc  fictio  decipiat 
animam  cjus!  Longe  tamen  prae  his  om- 
nibus  felicissimus  illc  erit,  quem  as- 
bumpseris  ad  te  ipsum ,  qucm  replcvc- 
lis  in  bonis  domus  tua) ,  et  claritati  tuae 
conformavcris  cum. 

U.  Et  nunc ,  filioli ,  clamcmus  in  coe- 

lum :  et  miscrebitur  nostri  Dcus  noster. 

rjamemus  in  coelum  :  quia  sub  coelo 

omnia  labor  ct  dolor,  ct  vanitas,  et  af- 

flictiospirilus.  Pcniquc  pravum  cst  cor 

hominis  ct  imperscrutabile ,  proni  sen- 

sus  ejus  in  mahim.  Non  est  in  mc  bo- 

num ,  hoc  est  in  carne  mea.  Lcx  peccati 

in  ea  habitat ,  advcrsus  spiritum  con- 

<Mipiscit.  Postremo  ct  cor  mcum  dcreii- 

tiuit  mc,  et  corpus  mortuumestpropter 

peccatum.  Sufticit  autcm  diei  quoque 

inalitia  sua ;  et  est  mundus  ipse  positus 

in  maligno.  Quam  ncquam  in  omnibus 

saccukim  pracscns!  quam  ncquiter  ad- 

versus  animam  sKCularia  dcsidcria  mi- 

litarc    noscuntur !    Sunt  ct   principes 

nmndi  liujus,  tenebrarum  harum,  spi- 

rituales  ncquitia,  et  aerca?  potestatcs, 

ct  inler  eas  callidior  cunctis  animanti- 

busserpcns.  Hoec  ergo  sub  solc  omnia  : 

ha-c  omnia  sub  coelo.  Ad  quod  horum 

onmiumconfugium  facis?  In  quo  horum 

omnium  speras  solatii  aliquid  ,  aliquid 

auxilii  invenirc?SiQU^RAS  intrate, 

aruit  cor  tuum ,  et  oblivioni  datum  te 

rcperics,  tamquam  mortuum  a  cordc. 

Si  iMRA  TE,  corpus  (luodcorrumpitur, 

aggravat  aniinam.  Si  circa  te,  eliam 

torrcna    inhabitatio   dcprimit  scnsum 

multacogitantcm.QuKrecrgosiJPRATE, 

sed  cautus  cslo  vcntosa  agmina  trans- 

iilire.  Quiacnin^omncdatum  opilitunn. 


/J/r^r  SERMO  XVII.  2.'>7 

et  umne  donuni  perfectum  nonnisi  dc- 
sursum  esse  noverunt ,  medium  iter 
latrunculi  obsedcre.  Transi  ergo,  transi 
pcrvigilcs  illas  nequitias,  quoe  tam  in- 
defesse  custodiunt  ct  observant ,  ne 
quis  in  illam  possit  evadcrc  civitatem. 
Si  te  percusserint,  si  vulneravcrint, 
dimitte  eis  pallium,  quod  in  ^gypto 
olim  Joscph  adultcrse  dereliquit  :  di- 
mitte  sindonem ,  ut  cum  evangelico  illo 
juvenc  profugiasnudusab  eis.Numquid 
non  solum  pallium  ejus  et  sindonem 
dederat  Deus  in  manus  impii?  in  cujus 
facultatem  ec  carncm  dans  potestatem, 
Verumtamen,  animam^  ait,  illius  serva. 
Ita  ergo  sursum  cor,  sursum  clamor, 
sursuni  desideria,  sursum  conversatio, 
sursum  intentio  ,  et  omnis  exspcctatio 
tua  desursum  sit.  Clama  in  coelum  ut 
exaudiaris,  ct  qui  in  coelis  est  Pater 
mittat  tibi  auxilium  de  sancto ,  et  de 
Sion  tucaturte.Mittat  interimauxilium 
de  tribulationc ,  eripiat  a  tribulatione , 
et  glorificct  in  rcsurrcctionc.  Magna 
sunt  hccc,  scd  tu,  magne  Dominc,  pro- 
misisti.  Ex  tua  promissione  speramus  , 
inde  audemus  dicere  :  Si  corde  clame- 
mus  pio,  certe  debes  ex  promisso , 
amen. 

SEUMO  XVII. 

Z7c  versu  decimo  septimo ,  Longitudine  dierum 
replebo  eum. 

4.  Bene  nobiscum  agitur,  Fralres; 
satis  competit  huic  tempori  versus 
psalmi.  Cclcbraturis  proxime  Domini- 
cam  Resurrcctioncm ,  jam  nunc  cuique 
nostrum  sua  promittitur  :  ut  festivius 
in  capite  suo  factum  recolant  membra , 
quod  in  seipsis  prjsstolantur  aliquando 
facicndum.  Congruus  finis  psalmi,  ubi 
psallenti  finis  promittitur  tam  bcatus» 
Jucunde  completur,  dum  ineosponde- 
tur  rcplctio  tam  jucunda.  Loncjitudiney 
inquit,  dieruni  replebo  eum,  elostendani 
illi  salutare  mcuni.  Saepiusvosadmonco, 
Fratres,  quod  juxta  Pauli  scntentiam  , 
promissioncm  babcat  pictas  vitaj  ejus 
qnx'  nunc  cst.  paritcr  ct  futura}.  Undc 
ct  idem  ait  :  Habctis  nunc  quidcm  fruc- 
tum  vestruni  in  sanctificalionem  ^  fmeni 
vero  vitam  celcrnam.  Tpsa  cst  (pi.T  lioc 

17- 


2:i3  S.  BEUI^AIl 

loco  promitUlur  plenitudo,  ipsa  longi- 
ludo  dieiuiu.  Quid  eiiim  tam  longuni, 
«luam  quod  aeternum  est?  Quid  tam  lon- 
gura ,  quam  quod  nullo  fine  prccciditur? 
BONUS  FiNis  ,  vita  setcrna;  bonus  finis , 
qui  finem  non  habct.  Et  sane  cujus  finis 
bonus ,  ipsum  quoque  bonum  est.  Am- 
plectamur  itaque  sanctificationem ,  quo- 
niam  bona  est,  quoniam  finis  ejus  vita 
sine  fine.  Sanctimoniam  sectemur  et 
pacem ,  sine  qua  nemo  videbit  Doum. 
Longitudinc  ,  inquit ,  dieriim  replebo 
cum ,  ct  ostendam  illi  salutare  meum. 
Dextrae  Dei  est  ista  promissio ;  munus 
est  dextrse,  quam  sibi  olim  Sanctus 
porrigi  optabat :  Operi,  inquit ,  manuum 
tuariim  porrigcs  dextoram.  Delectationes 
in  dextera  hac  usque  in  finem.  Hanc 
nimirum  et  ille  sibiporrigi  optavit,  et 
obtinuit  dexteram,  de  quo  Psalmista 
ait :  yilampetiit  a  tCi  et  tribuisti  ei  lon- 
gitudinem  dierum  in  sceculum ,  et  in  sce- 
culum  scBculi.  Manifestius  denique  Sa- 
piens  dixit :  In  sinistra  illius  divitice  et 
(jloria,  in  dextera  aulem  ejus  longitur- 
nitas  viloi.  Qnis  est  homo  qui  vult  vi- 
tam,  diligit  dies  videre  bonos?  Hgcc 
enim  vita,  qua  vivimus,  magis  mors 
est;  nec  simpliciter  vita ,  sed  vita  mor- 
talis.  Moritur  homo,  dicimus,  quando 
morticertissimejamappropinquat.Quid 
vero  agimus  ex  quo  primum  incipimus 
vivere,  nisi  morti  appropinquare,  et 
incipere  mori?  Sed  et  dies  qualescum- 
que  vitse  hujus,  pauci  et  mali  sunt,  si- 
cut  sanctus  Patriarcha  testatur.  Ibi  vere 
vivitur,  ubi  vivida  vita  est  et  vitalis  : 
ibi  dies  boni ,  ubi  interminabilis  longi- 
tudo  dierum.  Gratias  ei,  qui  tam  non 
modo  forliter,  sed  et  suaviter  disponit 
imiversa.  Eorum  nempe  paucitas  die- 
rum  finietur  brevi ,  quorum  sufficit 
cuique  malitia  sua.  Ubi  autem  dierum 
bonitas,  seternitas  quoque  non  deerit. 
2.  Longitudine  dierum  repleho  eum. 
Quod  prius  dixerat,  Glorificabo  eum, 
evidentius  hoc  versiculo  declaravit.  Cui 
tamen  non  sufficeret  ab  eo  glorificari , 
cujus  perfecta  sunt  opera?  Non  enim 
tanta  immensitas,  nisi  in  immensum 
«luempiam  glorificare  potest.  Necesse 
cst  magna  sit  glorificatio,  a  magnifica 
gloria  qu3e  descendit.   Foce  delapsa  a 


Dl  ABLATIS 

maguifica  gloria,  ait  Petrus.  Benc  mag- 
nifica  gloria ,  glorificans  tam  magni- 
fice  ,  in  iongitudine ,  iu  multitudine ,  in 
plenitudine  claritatis.  Fallax  gloria ,  et 
vana  estclaritas  ,dics  hominum  brevis. 
Sapicns  ejusmodi  non  optabit;  magis 
loquetur  ex  corde  ci,  qui  intuetur  cor  : 
Et  diem  hominis  non  desideravi,  tuscis. 
Ego  tamen  plus  aliquid  quam  non  desi- 
derat  desidero ,  ut  ne  recipiam  quidem. 
Scio  enim  cujusvox  sit:  Ego  claritatem 
ah  homine  non  accipio.  Quam  vero  mi- 
seri,  qui  gloriam  quai  ab  invicem  est 
quaerimus ,  et  nolumus  cam  quaj  a  solo 
est  Deo!  Sola  siquidemea,  quam  solam 
negligimus,  longitudinem  habet,  sola 
repletionem.  Breves  dies  hominis,  et 
diesejus  tamquam  flosagrisicefflorebit. 
Exsiccatum  est,  inquit,  fcenum,et  ce- 
cidit  flos;  verhum  autem  Domini  in  ceter- 
num  manet.  Verus  nimirum  dies  ,  qui 
non  novit  occasum ,  setcrna  veritas , 
vera  aelernitas;  ac  proinde  vera,aeter- 
naque  satietas.  Alioquin  quomodo  glo- 
ria  illa  replcbit ,  quse  fallax,  ct  vana 
cst?  Denique  et  inanis  dicitur,  ut  no- 
veris  te  ex  ea  magis  exinaniri  posse, 
non  posse  repleri.  Bonum  ergo  interim 
magis  abjectio ,  quam  clatio  est:bonum 
magis  neccssitas ,  quam  voluptas :  quod , 
cum  utraque  res  citius  transeat,  altera 
poenam  habeat,  altera  sit  paritura  co- 
ronam. 

3.  Utilis  tribulatio ,  quse  probationem 
operatur,  ducit  ad  gloriam.  Cum  ipso 
sum,  inquit,  in  trihulatione ,  eripiam 
eum,  et  glorificaho  eum.  Agamus  gratias 
Patri  misericordiarum,  qui  nobiscum 
est  in  tribulatione,  et  in  omni  tribula- 
tione  nostra  nos  consolatur.  Res  cnim, 
ut  dixi,  necessaria  ,  tribulatio,  quse  in 
gloriam  vertitur;  tristitia ,  quse  mutatur 
in  gaudium,  gaudium  sane  longum, 
quod  nemo  tollit  a  nobis ,  gaudium  mul- 
tiplex,  gaudium  plenum.  Res  necessa- 
ria  est  ista  necessitas,  quoe  coronam 
parit.  Non  contemnamus,  Fratres  :  se- 
menmodicumest ;  magnus  exinde  fruc- 
tus  exsurgit.  Fortc  insipidum  ,  forto 
acerbum  est,  forte  granum  sinapis.  Nou 
consideremus  quse  videntur,  sed  quo) 
non  videntur  in  eo  :  quse enim  vidcntur , 
temporalia  sunt ;  quse  autcm  non  vidcn- 


IN  PSALMUM   QUI  HADJTAT  SEfiMO   XYII. 


239 


(ur,  aclcrna.  PrGelibemus  primilias  glo- 
riac,  gloricmur  inspcgloriacmagni  Dei. 
Non  solum  autcm,  secl,  ut  dicam  cx- 
prcssius,  gloricmur  in  tribulationc,  in 
casiquidem  spcs  glorioe  cst.  Vide  si  non 
Iioc  ipsum  doccre  tc  voluit  Apostolus, 
cum  subjunxit,  quoniam  tribulalio  pa- 
iienliam  opera(ur,  palienliaprohalionem, 
prohatio  vcro  spem.  Manifcste  advertere 
cst  in  his  verbis ,  cum  praemisissct 
Apostolus  gloriari  in  spe,  non  aliud 
ali(iuid,  scd  amplius  eum  addidisse  di- 
cendo  :  Non  soluni  autem ,  scd  et  gloriari 
in  tributationihus.  Non  cnim  altera  glo- 
riatiocommendatur,  scd  additurmagis, 
ubi  spes  glorioR,  ubi  ipsa  spei  gloriatio 
requiratur.  Siquidcm  in  tribulatione 
spes  glorice ,  immo  et  ipsa  in  tribula- 
tione  gloria  continctur  :  sicut  spcs  fruc- 
tus  in  scmine ,  sicut  ipse  fructus  in  se- 
mine  cst.  In  hunc  modum  etiam  modo 
rcgnum  Dei  intra  nos  est,  thesaurus 
ingens  in  fictiii  vase,  in  agro  vili.  Est, 
inquam,  scd  absconditum  est.  Felix, 
qui  ibi  invcnerit  iilud.Quisille?Nempe 
(jui  messcm  magiS  cogitaverit,  quam 
sementem.  Oculus  fidei  invenit  hunc 
thcsaurum,  non  secundum  facicm  judi- 
cans ;  sed  vidcns  quae  non  apparent,  et 
intuens  quae  non  vidcnlur.  Quam  vera- 
cilor  hunc  thesaurum  invenerat ,  quem 
volebat  inveniri  et  ab  aliis ,  qui  dicebat : 
Momentaneum  hoc  et  leve  tribulationis 
nostrce,  supra  moduminsuhlimitateceter- 
num  pondus  glorice  operaturinnohis,  Non 
dixit,  rcmuneraJjilur,  sed  ,  ceternum 
pondus  cjlorioi  operatur  in  nohis.  Latet 
gloria ,  Fratres  mei ,  abscondila  nobis 
cst  iu  tribulatione  ,  in  momcntaneo  hoc 
latct  aternitas,  in  hoc  levi  pondus  su- 
bliine  et  supra  modum.  Interim  ergo 
fcstincmus  nobis  emere  agrum  istum , 
cmere  thesaurum  istum ,  qui  abscondi- 
tus  est  m  agro.  Omnc  gaudium  existi- 
mcmus,  cum  in  varias  inciderimus  tri- 
bulationes.  Dicamusex  anim5,dicamus 
cx  sententia  :  Bonum  macjis  ire  ad  do- 
mum  luctus,  quam  ad  domum  con^^ii^^U. 
4.  Cum  ipso  sum  in  tribulatione',  ait 
Dcus:et  cgo  aliud  interim  requiram 
qiiam  tribulationem  ?  Mihi  adhaercre 
Deo  bonum  cst ;  non  solum  autcm ,  scd 
ct  ponerc  in  Domino  spcm  mcam:qui;\ 


eripiam  eum,  inquit ,  ct  gloriftcalo  eum, 

Cum  ipso  sum  in  tribulationc.  Dclicia;, 

inquit ,  mece  esse  cum  fdiis  hominum.  Em- 

manuel,  nobiscum  Deus.  /ivc ,  gratia 

plena ,  ait  Angelus  ad  Mariam ,  Domi- 

nus  tecum.  In  plenitudine  gratia)  nobis- 

cum  est,  in  plcnitudine  gloriae  erimus 

nos  cum  illo.  Descendit,  ut  prope  sit 

his  qui  tribulato  sunt  corde,  ut  nobis- 

cum  sit  in  tribulatione  nostra.  Erit  au- 

icm  quando  rapiemur  in  nubibus  ob- 

viam  Christo  in  aera ,  et  sic  semper 

cum  Domino  erimus;  si  tamen  cure- 

mus  interim  oum  habcre  nobiscum ,  ut 

sit  comes  viac,  qui  patrioe  redditor  est 

futurus  :  immo  qui  tunc  patria,  modo 

sit  via.  BoNUM  mihi,  Domine,  tribu- 

LARi,  dummodo  ipsc  sis  mecum,  quam 

regnare  sine  te ,  epulari  sine  te ,  sinc 

te  gloriari.  Bonum  mihi,  Domine,  in 

tribulatione  raagis  amplecti  te,in  ca- 

mino  habcre  te  mecum ,   quam   essc 

sine  te  vcl  in  coelo..  Quid  enim  mihi  est 

in  coelo,  et  a  te  quid  volui  super  ter- 

ram?  Aurum  probat  fornax,  et  viros 

justos  tcntatio  tribulationis.  Ibi,   ibL 

cum  eis  es,  Domine ;  ibi  in  tuo  nominc 

congregatis  medius  adstas,  sicut  olim 

cum  tribus  pueris  es  dignatus  ctiam 

ethnico  apparere ,  ut  diceret  :  Quia 

species  quarti,  similis  fdio  Dei.  Quid  tre- 

pidamus,  quid  cunctamur,  quid  refu- 

gimushunc  caminum?  Saevit  ignis,  sed 

Dominus  nobiscum  est  in  tribulatione. 

Si   Deus  nobiscum ,  quis  contra  nos  ? 

Nihilominus  quoque  si  ille  eripit ,  quis 

est  qui  rapiat  de  manu  ejus  ?  Quis  est 

qui  de  manu  cjus  possit  cruere?Postre- 

mo  si  ille  glorificat,  quisnam  alius  in- 

glorium  faciet?  Si  illc  glorificat,  quis 

humiliabit? 

5.  Audi  denique  quanam  gloria  ipse 

glorificet.  Longitudine  ,  inquit ,  dierum 

replehoeum.  Et  primoquidcm  in  eoquod 

dierum  nomen  pluraliter  posuit,  non  vi- 

cissitudincm  aliquam,scdmultitudincm 

voluit  connnendare.  Alioquin  si  vicissi- 

tudincm  suspicaris  ,  mclior  est  dics  una 

in  alriis  Domini  super  millia.  Lcgimus 

sanctos  atquc  pcrfcctos  viros  ctiam  al> 

his  diebus  nostris  plenos  migrassc  dic- 

rum  :  ncc  sane  aliud ,  quam  virtutum 

plcnos,  plcnos  intelligimus  grafiaruni. 

17 


S.  BERNARDI  ABBATIS  IN  PSALMUM  QUI  IlJBITATmC 


260 

Nimirum  in  haiic  plenitudiiicm,  vclut 
de  die  in  dicm ,  dc  claritate  in  clarita- 
tem  ,  non  quidcm  a  suo ,  sed  a  Doraini 
spiritu  transformantur.  Si  ergo  dies 
gratia  dicitur,  si  (ut  supra  memini- 
mus)  et  dies  hominis  ,  claritas  quro  ab 
homine  est ;  et  male  nitens  gloria , 
quam  ab  invicem  quaerimus  :  quomodo 
non  magis  verus  dies,  immo  et  plenus 
meridies,  verae  gloriaeplenitudo^Quod 
si  dies  plurimos  divisiones  dicimus  gra- 
tiarum ;  quomodo  non  in  multiplici  glo- 
ria  dierum  intclligitur  multitudo  ?  Pos- 
tremo  evidentius  audi  sine  ulla  vicissi- 
tudine  dies  multos.  Erit  lux  lunoe  sicut 
Tux  solis ,  ait  Propheta  ,  d  lux  solis  sep- 
lempUciter  sicut  lux  septem  dierum.  Istis 
(ni  fallor)  cunctis  diebus  vitae  suse 
psalmos  suos  cantare  in  domo  Domini 
Rex  fidelis  optabat.  Erit  enim  devotos 
csse  Deo  ad  singula  tantse  et  tam  mul- 
tiplicis  glorige  munera,  et  in  omnibus 
semper  gratias  agere ,  quasi  cunctis 
diebus  psalmos  dicere  noraini  ejus. 

6.  Longitudine  diermn  replcho  eum.  Ac 
si  manifestius  dicat :  Scio  quid  deside- 
ret ,  scio  quid  sitiat ,  quid  sapiat  ei.  Non 
ei  aurum  vel  argentum  sapit ,  non  vo- 
luptas ,  non  curiositas ,  non  dignitas 
aliqua  ssecularis.  Omnia  detrimentum 
facit,  omnia  aspernatur  et  arbitratur 
ut  stercora.  Exinanivit  penitus  semet- 
ipsura  ,  nec  se  ex  his  patitur  occupari, 
quibus  novit  se  non  posse  repleri.  Non 
ignorat  ad  cujus  imaginemconditus  sit, 
cujus  magnitudinis  capax  sit;  nec  sus- 
tinet  de  modico  crescere ,  ut  de  maximo 
minuatur.  Itaque  longitudine  dierum  re- 
plebo  eum,  quem  nisi  lux  vera  reficere, 
nisi  seterna  implere  non  potest :  siqui- 
dem  nec  longiturnitas  illa  terminum , 
nec  claritas  illa  occasum ,  nec  satietas 
illa  fastidium  habet.  Erit  enim  securi- 
tas  de  setcrnitate ,  gloriatio  de  veritatc , 
exsultatio  de  satietate.  Et  ostendam  illi 
salutare  meum.  Nimirum  extunc  videre 
merebitur  quod  optavit ,  cum  sibi  Rex 
gloriae  gloriosam  exhibebit  Ecclesiam , 
nonhabentem  maculam  ob  splendorem 
diei ,  sed  neque  rugam  ob  omnimodam 
plenitudinem    sui.   Alioquin  ad  illius 


fulgorem  luminis  ,  sicut  non  impurus  j 
sic  nec  turbatus  quidcm  in  aliquo  ani- 
mus  vel  inquictus  assurgit.  Inde  est 
quod  nunc  quoque  (ut  supra  memini ) 
sanctimoniam  simul  et  pacem  sectari 
praecipimur ,  quod  sine  his  nemo  vidcat 
Deum.  Cum  ergo  replcverit  in  bonis 
desiderium  tuum.  utnon  aliudsit  quod 
rcquiras,  serenato  penitus  ex  ipsa  plc- 
nitudine  animo,  videre  jam  poterit  se- 
renitatem  illara,  illam  plenitudinem 
majestatis ,  similis  Dco  factus ,  quod 
videas  eum  sicuti  est :  aut  forte  quia 
plcnus  omni  gloria  in  seraetipso,  etiam 
foris  salvationem ,  quam  operatus  est 
Deus,  et  plenammajestatc  ejus  omnem 
terram  undique  circumspiciet  delicio- 
sissimi  saeculi  habitator.  Adhoc  quoque 
referri  possc  videbitur  quod  adjecit : 
Et  ostendam  illi  salutare  meum. 

7.  Alioquin  accipiaraus,  si  magis  pla- 
cet,  etiam  hoc  modo,  ut  ipsos  quos 
promiserat  dics  in  hac  ostensione  salu- 
taris  exponat.  Longitudine ,  inquit,  dic- 
rum  replebo  eum.  Et  tamquam  quajrcres, 
unde  erit  dies  in  civitate  ,  de  qua  legi- 
mus ,  quia  non  luccbit  ibi  sol  per  diem, 
nox  enim  non  erit  in  ea  :  Ostendam  illi, 
ait,  salulare  meum  :  ut  (quemadmo- 
dura  et  in  illa  Scriptura  legitur)  hi- 
cerna  ejus  sit  Agnus.  Ostendam  illi  sa- 
luta7'e  meum.  Non  jara  in  fide  erudiam  , 
non  jara  exercebo  in  spe ,  sed  in  specic 
adiraplebo.  Ostendamilli  salatare  meum, 
ostendam  illi  Jesum  raeura ,  ut  in  seter- 
num  jam  videatin  qucmcredidit.  quem 
dilcxit ,  quem  sera^er  optavit.  Ostende 
nobis,  Domine,  misericordiam  tuam, 
et  salutare  tuum  da  nobis.  Os!:endc 
nobis,  Dominc,  salutare  tumn ,  et  suf- 
ficit  nobis.  Qui  «nira  videt  illud  ,  vidct 
ct  te  :  quia  ipsum  in  te  ,  et  tu  in  ipso. 
Haec  est  autcm  vita  aeterna ,  ut  cognos- 
camus  te  vcrum  Deura ,  et  quem  mi- 
sisti  Jesum  Christum.  Itaque  tunc  di- 
mittes  scrvum  tuura,  Doraine  ,  secun- 
dura  verbura  tuum  in  pace  ,  cum 
viderint  oculi  mei  salutare  tuum ,  Jr~ 
sum  tuum,  Dominura  nostrura ,  qui  est 
super  omniaDeus  benedictusinsaecula, 
amen. 


DOMIIVICA  PALMARUM. 


SERMO  I  i 

De  tribus  Ordini})us  obsequentium  Christo. 

d.  NoN  sine  causa  spiritum  Sponsi 
pariter  et  Dei  sui  habens  Ecclesia,  pro- 
cessionem  hodie  nova  quadam  et  mira 
conjunctione  addiditpassioni.  Nam  pro- 
cessioplausum  habet ,  passio  planctum. 
Quoniam  ergo  sapientibus  et  insipien- 
tibus  debitores  sumus,  videamus  quid 
utrisque  conferat  haec  conjunctio.  Et 
prius  quidem  quid  sajcularibus  indicet: 
quoniam  non  prius  quod  spirituale,  sed 
quod  animale.  Videat  ergo  ssecularis 
anima ,  videat  et  intelligat ,  quoniam 
cxtrema  gaudii  luctus  occupat.  Propter 
hoc  enim  qui  cajtera  quoque  coepit  fa- 
ccre  et  docere,  non  solum  verbis  prse- 
dicans  sed  et  exemplis;  quod  ante 
praedixerat  per  Prophetam  :  Quoniam 
omnis  caro  foenum,  et  omnis  gloria  ejus, 
iamquam  flos  faeni,  etiam  apparens  in 
carne  manifeste  studuit  probare  in 
seipso.  Unde  et  processionis  gloria  vo- 
luit  sublimari,  qui  paulo  post  sibi  no- 
verat  imminere  diem  ignominiosissimae 
passionis.  Quis  ergo  sperare  jam  debeat 
in  incerto  gloriae  temporalis ,  cum  vi- 
deat  in  ipso  quoque  qui  peccatum  non 
fecit ,  creatore  temporum  et  conditore 
universitatis ,  post  exaltationem  tan- 
tam  ,  tantam  nihilominus  humiliatio- 
nem  sequi?  In  eadem  enim  civitate ,  a 
plebe  cadcm  ,  et  eodem  tempore,  nunc 
quidem  processionis  gloria  et  divinis 
cst  laudibus  honoratus;  postmodum 
vero  interrogatus  contumeliis  et  tor- 
mento,  et  cum  sceleratis  deputatus. 
llic  cst  transitorise  linis  laetitiae ,  liic 
fructus  gloriae  temporalis.  Propterea 
prudenter  orat  Propheta  ,  ut  cantet  Do- 
niino  gloria  cjus,  et  non  compungatur, 
id  est  processionem  habeat ,  quam  pas- 
sio  non  sequatur. 

2.  Vobis  autem ,  carissimi ,  tamquam 
spiritualibus  spiritualia  comparantes  , 
in  processione  quidem  caMestis  patria; 
iopryescntamus  glorium ,  in    passione 


monstramus  viam.  Nara  si  in  proces- 
sione  quidem  venit  tibi  in  mentem  fu- 
tura  illa  la^titia  et  exsultatio  multa 
nimis ,  quando  rapiemur  in  nubibus 
obviam  Christo  in  aera;  si  tota  concu- 
piscentia  videre  desideras  diem  illam , 
quandosuscipietur  incoelesH  Jerusalem 
Christus  Dominus ,  caput  cum  omnibus 
membris ,  portans  triumphum  victo- 
riae,  applaudentibus  jam  non  populari- 
bus  turmis,  sed  virtutibus  angelicis, 
clamantibus  undique  populis  utriusque 
testamenti  :  Benedidus  qui  venit  in  no- 
mine  Domini ;  si ,  inquam ,  considerasti 
in  processione  quo  properandum  sit, 
disce  in  passione  qua  sit  eundum.  Hsec 
est  enim  via  vitae ,  tribulatio  praesens ; 
via  gloriae ,  via  civitatis  habitaculi, 
via  regni ,  secundum  quod  clamat  latro 
de  cruce  :  Memento  mei,  Domine,  dum 
veneris  in  regnum  tuum.  Euntem  in  reg- 
num  vidit,  quo  cum  pervenisset,  sui 
memorem  esse  rogavit.Pervenit  ergo  et 
ipse  :  sed  si  vis  nosse  quam  compen- 
diosa  via ;  eadem  die  meruit  cum  Do- 
mino  esse  in  paradiso.  Tolerabilem 
proinde  reddit  passionis  laborem  gloria 
processionis,  (juoniam  amanti  nihil  dif- 
ficile  est, 

3.  Nec  mireris  quod  pra^senti  proces- 
sione  ccelestem  dixerim  repraesentari , 
quando  unus  et  idem  in  utraque  susci- 
pitur,  etsi  longe  aliter  ct  ab  aliis.  In 
hac  enim  processione  irrationabili  ju- 
mento  Christus  insidet :  in  illa  vero  ju- 
mentum  quidem  futurum  est,  sed  ratio- 
nale  :  quoniam  homines  et  jumenta  sal- 
vos  facies,  Domine.  Cui  simile  est  illud : 
Ut  jumentum  factus  sum  ajmd  te,  etego 
semper  tecum.  Et  vide  si  non  dc  proces- 
sione  loquitur ,  cum  sequatur  :  Tenuisti 
manum  dcxteram  meam ,  et  in  voluntate 
tua  deduxisli  me ,  el  cum  gloria  susce- 
pistime.  Ibi  certe  ne  ipse  quidem  pul- 
lus  deerit  :  quoniam  etsi  murmuret 
haereticus  parvulos  non  sinens  venire, 
parvulorum  baptismo  detrahens  :  qui 
parvulus  uatus  cst,  ct  primam  parvu- 


262  S.  BERNAn 

lorum  elegit  aciem,  { Innocentcs  loquor ) 
hodie  quoque  parvulos  a  gratia  non  cx- 
cludit :  quia  nec  pietati  incongruum , 
nec  majestati  ejus  difficile  cst,  ut  sup- 
plcat  munus  gratiai,  quod  minus  in 
cis  liabet  natura  possibile.  Ibi  non  ra- 
mos  arborum ,  non  vilia  vestimenta  po- 
pularis  turma  prosternet :  sed  demittent 
pennas  suas  animalia  sancta ,  depo- 
iient  coronas  suas  ante  thronum  Agni 
yiginti  quatuor  seniores,  ct  virtutes 
omnes  angelicae  quicquid  habcnt  glo- 
rise  vel  decoris ,  totum  ei  adscribent , 
totum  ei  attribuent. 

4.  Jam  vero  quoniara  de  jumento  et 
vcstibus,  et  de  ramis  arborum  mentio 
facta  est ,  considerare  diligentius  libet 
Iriplex  obscquium,  quod  in  proccssione 
liac  exhiberi  video  Salvatori ;  primum 
<[uidem  a  jumento ,  cui  insidet :  secun- 
<lum  ab  eis,  qui  sua  illi  vestimcnta 
sternunt :  tertium  vero  ab  his,  qui  de 
arboribus  ramos  caedere  perhibentur. 
Nonne  tamen  omnes  reliqui  ex  eo  quod 
abundat  vSibi,  mittunt,  et  quasi  sine 
gravamine  obsequuntur  Domino ;  solum 
vcro  jumentum  semetipsum  exponit 
cjus  obsequio  ?  Silendum  mihi  est,  ut 
olationem  caveatis ;  an  magis  loquar , 
ut  habeatis  consolationem  ?  Jumentum 
certe ,  cui  insidet  Christus ,  nonne  vos 
ostis ,  juxta  prseceptum  Apostoli ,  glo- 
jificantes  et  portantes  Deum  in  corpo- 
i-ibus  vestris?  Expendunt  enim  sa^cula- 
yes  homines  in  obsequium  Domini ,  non 
quidem  corpora,  scd  quse  adjacent,  et 
jieccssaria  suntcorporibus,  cum  de  ter- 
Tcna  substantia  eleemosynas  largiuntur. 
l^ra^lati  quoque  ramos  csedunt  de  arbo- 
libus,verbi  causa,  cum  de  fide  et  obe- 
tlientia  Abrahae,  de  castitate  Joseph, 
ile  mansuetudine  Moysi,  csetcrorumque 
sanctorum  virtutibus  evangelizant.  Ve- 
yumtamen  et  illi  de  promptuariis  plenis 
largiuntur  ;ethiqu8e  acceperunt  gratis, 
gratis  nihilominus  dare  jubentur.  Om- 
iies  tamen,  si  fideliter  suo  quisque  in- 
tentus  fuerit  ministerio,  in  processione 
Salvatoris  sunt,  et  cum  eo  ingrediuntur 
in  sanctam  civitatem  :  quoniam  trcs 
praevidit  Propheta  salvandos ,  Noe  ca3- 
<lentem  ramos  in  arcse  fabricam ;  Danie- 
lcm  in  Yili  edulio ,  ct  labore  abstineii- 


DI  ABBATIS 
tiie  factum  tamquam  jumcntum,  Salva- 
toremque  portantem;  tertium  quoquc 
Job,  benc  dispensantem  substantiam 
hujus  mundi ,  et  de  vellcribus  ovium 
suarum  pauperum  latera  calefacicn- 
tem.  Cui  tamen  in  processione  illa  Jc- 
sus  propinquior,  cui  de  tribus  ordini- 
bus  salus  vicinior,  facile ,  credo,  po- 
testis  advertere. 

SEIVMO  II. 

De  passlone,  et  processione,  et  quatuor  ordi~ 
nibus  iirocessionis. 

i .  Necesse  est  ut  loquamur  hodie  brc- 
vius  propter  angustiam  temporis.  Multa 
quidemnobis  ministratprocessio,quam 
celebraturi  sumus  :  sed  cadem  irapedit 
ne  dicere  plura  possimus.  Celebraturi 
sumus  hodie  processionem ,  et  paulo 
postaudituri  Passionem.  Quid  sibi  vult 
mirabilis  ista  conjunctio  ,  aut  quid  co- 
gitaverunt  Patres  nostri,  Passionem 
addentes  processioni?  Nam  processio 
quidcm  merito  rcpra^sentatur  hodie, 
quae  facta  est  hodic  :  Passio  vcro  cur 
addita  est,  quam  sexta  feria  constat 
esse  secutam  ?  Opportune  utique  pro- 
ccssioni  Passio  conjuncta  cst ,  ut  disca- 
mus  in  nullalaetitia  liujus  sseculihabere 
fiduclara  :  scicntes  quoniam  extrema 
gaudii  luctus  occupat.  Proptcrea  non 
simus  stulti ,  ut  occidat  nos  prosperitas 
nostra  :  sed  in  die  bonorum  non  imme- 
mores  simus  malorum ,  ct  e  converso. 
Istis  enim  mixtum  est  "praesens  sajcu- 
lum,  non  saeculapribus  tantum,  sed 
etiam  spiritualibus  viris.  Nam  et  sa^cu- 
laribus  viris  aliquando  qua3  placent^ 
quandoque  qua?  displicent  videmus  ac- 
cidere  :  et  ipsis  nihilominus  spiritua- 
libus  non  semper  tristia ,  non  sempcr 
Iseta  succedunt ,  sed  vespere  et  mane 
dies  unus';  et  illud :  Visitas  cxm  diluculo, 
et  suhito  prohas  illum.  Verum  hoc  inte- 
rim  dum  prsesens  sfficulum  manet ,  yel 
magis  manat  et  fluit. 

2.  Cseterum  post  hoc  sseculumduo  fu- 
tura  sunt  ssecula  valde  divisa  et  di- 
versa  :  ita  ut  in  altero  non  sit  nisi  fle- 
tus  et  slridor  dentium;  inaltero  sitsola 
gratiarum  actio  ,  et  vox  laudis.  Jbsler- 
(jet  cniM  Dcus  omnem  lacrymam  «6  ocu' 


IN  DOMINICA  PALMARURI  SERMO  II. 


265 


Jis  sanctorum  :  ct  mors  jain  non  erit  am- 
plius  ,  neque  luctus,  neque  clamor ,  sed 
nec  ullus  dohr ,  quoniam  priora  transic- 
i-unt.  Interim  sicut  amatores  mundi 
jmilta  patiuntur  adversa  :  sic  nec  ipsis 
scrvis  Dci  omnia  in  hoc  mundo  optata 
succedunt.  In  dic  crgo  malorum  memo- 
rcs  sunt  bonorum,  ne  pusillanimes 
fiant  et  impatientes,  sicut  is  de  quo  lc- 
gimus  in  Psalmo  :  Confitehilur  tibi  cum 
benefeceris  ci.  In  die  quoquc  bonorum 
non  immemorcs  sunt  malorum  ;  nc  ex- 
tollantur  ,  et  dicant  in  abundantia  sua  : 
Nonmovebimurin  aeternum.  Sicut  enim 
saecularium  rcrum  prosperitas  occidit 
stultum  saecularem,  sic  potest  abun- 
dantiaspiritualis  prosperitatis  occidere 
indoctum  spiritualem,  atque  ideo  non 
spiritualcm.  Spiritualis  quippe  dijudicat 
omnia.  Unde  autcni  eveniat  quod  stul- 
tum  occidit  prosperitas ,  et  non  sapien- 
tem ,  alibi  babemus  :  Cor  sapientis  ubi 
tristilia,  et  cor  sluttorum  ubi  lcetitia. 
Mcrito  proinde  ait  :  Bonum  est  magis 
ire  ad  domum  luclus ,  quam  ad  domum 
convivii.  Licet  enim  mullos  frangat  ad- 
versitas ,  tamcn  rtiulto  plures  extollit 
prosperitas,  sicut  scriptum  est  :  Cadent 
a  latere  tuo  mille ,  sinistro  scilicet,  per 
quod  signatur  adversitas^ei  decem  mil- 
lia,  id  est  mHlto  plures,  a  dextris  tuis, 
h\  quibus  prosperitas  designatur.  De- 
nique  quia  utrobique  periculum  est, 
orat  Sapiens  et  dicit :  Divitias  et  pau- 
pertatem  ne  dederis  mihi  :  ne  forte  aut 
divitioe  extollercnt  in  superbiam;  aul 
paupcrtas  dejiceret  in  impatientiam. 

3.  Unde  et  Dominus  sicut  in  passione 
patientiam,  ita  in  processione  humili- 
tatcm  exliiberc  curavit.  In  illa  enim 
tamquam  ovis  ad  occisioncm  ductus 
est,  ct  quasi  agnus  coram  tondentc  ob- 
mutuit,  et  non  aperuit  os  suum  :  qui 
f.um  percuterctur,  non  comminabatur, 
scd  magis  orabat  dicens :  Pater,  ignosce 
iltis  ,  quia  ncsciunt  quid  faciunt.  In  pro- 
cessione  autem  quid?  Parabant  sese 
populi,  ut  cxircnt  obviam  ei ,  nec  eum 
iatcbat  qui  noverat  quid  esset  in  ho- 
niinc.  Propter  quod  et  ipse  paratus  cst, 
non  in  curribus  ct  in  equis,  nec  in  fre- 
»is  argenteis,  aut  sellis  auro  tectis  : 
sedhumilis  asclli  tcrgo  sedcns  ,  suppo- 


sitis  Apostolorum  vcslibus,  quas  ego 
de  pretiosioribus  regionis  fuisse  non 
credo. 

4.  Sed  quid  fuit  quod  processionem 
habere  voluit,  qui  mox  futuram  nove- 
rat  passionem?  Forte  ut  amarior  esset 
passio ,  quam  proccssio  prajccssisset.  Ab 
eodem  enim  populo,  in  eodem  loco,  et 
ipso  tempore ,  paucissimis  diebus  in- 
tcrpositis ,  primo  cum  tanto  triumpho 
susceptus,  postea  crucifixus  est.  0  quam 
dissimile  est,  To?/e,  tolle ,  crucifige  eum; 
et  Benedictus  qui  venit  in  nomine  Do~ 
minii  Hosanna  in  excelsis  !  Quam  dissi- 
mile,  Rex  Israel;  et ,  Non  habemus 
regem  nisi  Ccesarem !  Quani  dissimiles 
rami  virentes  et  crux,  flores  et  spi- 
nae !  Cui  prius  sternebantur  vestimenta 
aliena  ,  ecce  suis  exuitur,  et  sors  mit- 
titur  super  ea.  \x  tibi,  amaritudo  pec- 
catorum  nostrorum  ,  propter  quse  sol- 
venda,  tanta  amaritudo  necessaria  est. 

5.  Jam  vcro  adprocessionem  accedens 
tamquam  quatuor  ordines  in  ea  mihi 
videor  intueri :  et  fortassis  in  hac  nostra 
processione  hodie  omnes  poterunt  in- 
veniri.  Praeibant  enim  aliqui,etviam 
parabant.  Ipsi  suut  qui  viam  parant 
Domino  ad  corda  vestra ,  qui  vos  regunt, 
et  dirigunt  gressus  vestros  in  viam  pa- 
cis.  Aiii  sequebantur  :  et  hi  sunt  qui 
propriae  inscientiae  conscii ,  devote  se- 
quuntur,  et  adhaerent  semper  vestigiis 
praecedentium.  Erant  quoque  discipuli , 
tamquam  domestici,  lateri  ejus  adhae- 
rentes.  Ipsi  sunt  qui  optimam  partem 
elegerunt,  qui  in  claustro  soli  Deo  vi- 
vunt,  semper  Deo  adhairentes,  et  ejus 
placitura  considerantes.  Ipsum  quoque 
jumentum,  cui  insidebat,  non  defuit: 
quod  dcsignat  duros  corde ,  et  animos 
quodammodo  bestiales.  Verum  non  fuit 
animaliumibihujusmodi  copiosior  mul- 
titudo;  nec  oportuit.  Tales  enim  raagis 
oneri  sunt  quam  honori,  nec  propter 
cos  proccssio  valde  gloriosior  est.  Hu- 
jusmodi  namque  cantare  non  norunt, 
sed  male  sonoros  dant  rugitus.  Ipsi  sunt 
qui  virga  scmper  et  calcaribus  egent. 
Attamcn  ncc  ipsos  rclinquet  Dominus, 
dura  disciplinam  ferre  voluerint.  His 
enim  dicitur :  Senitc  Domino  in  timore; 
et,  Jpprehendite  disciplinam ,  ne  quando 


26*  S.   BERNAR 

irascatur  Dominiis ,ct pereatis  de  viajiis- 
ta.  Postquam  cnim  jumcutum  hoc  dis- 
ciplinam  fcrre  uoluerit,  quid  rcsiat, 
nisi  ut  abjiciat  eum  Dominus  cum  in- 
dignatione  quadam ,  ct  protinus  exeat 
avia,  currens  ad  spinas  et  tribulos,  a 
quibus  suiTocatur  verbum  Dei  :  qui  sunt 
divitite  hujus  mundi,  et  voluptates 
carnis? 

6.  Sed  si  qui  tales  sunt  hic ,  quibus 
gravis  sit  Ordo ,  et  omnia  onerosa ;  quos 
pungi  frequenter  oporteat  et  urgeri : 
obsecramus  eos,  utstudeant  de  jumen- 
tis ,  si  forte  queant ,  in  homines  commu- 
tari,  et  computari  inter  aliquos  ca^te- 
rorum,  ut  aut  de  prsecedentibus,  aut 
de  adhaerentibus  et  coUateralibus ,  aut 
de  sequentibus  sint.  Quod  si  non  faciunt 
obsecro,  ut  vcl  in  eo  quod  sunt  perma- 
neant ,  et  patienter  interim  ferant  quae 
salubria  sunt,  etsi  minus  suavia,  donec 
complaceat  Domino  respicere  humili- 
tatem  eorum ,  et  in  melius  aliquid  eos 
promovere.  Yultis  autem  ut  aliquatenus 
consolemur  jumentum  nostrum  ?  Sci- 
mus  equidem  quia  cantare  non  novit. 
Neque  enim  de  eis  est  qui  dicere  pos- 
sint :  Cantahiles  mihi  erantjuslificationes 
tuosin  loco  peregrinationis  mece.  Attamen 
unum  est ,  quod  ncmini  cseterorum  tara 
prope  est  Dominus.  Nam  nec  ipsi  qui 
liinc  inde  adhserent.  tam  prope  eum 
liabentjUt  jumentum  cui  insidet.  Et 
audi  hoc  ipsum  a  Propheta  :  Prope  est 
Dominus  Jds  qui  tribulato  sunt  cordet 
Nam  et  mater  quem  segrotantem  novit 
filium,magis  fovet,  et  ssepius  amplec- 
titureum.  Nemo  igitur  indignetur, 
nemo  contemnat,  dum  voluerit  esse 
Christi  jumentum.  Etenim  qui  scanda- 
lizaverit  unum  de  pusillis  istis,  illum 
graviter  offendit ,  qui  eos  tamquam  ma- 
ter  gremio  suge  fovetmisericordiae,do- 
nec  roborentnr.  Unde  et  morum  infir- 
mitates  patientissiine  ferendas  beatus 
Benedictus  admonuit. 

7.  Quatuor  ergo  sunt  genera  in  pro- 
cessione  Domini.  Boni  prudentes,  et 
Loni  simplices  :  hi  sunt  qui  praseunt, 
et  qui  sequuntur.  Bonos  autem  addidi , 
quia  prudentes  non  boni,iuiqui  sunt, 
juxta  illud  :  Sapientes  sunt  ut  faciant 
malaf  et  simpUces  non  boni    stulti 


DI  ABBATIS 
sunt.  In  processlonc  aulemDomiai ,  noc 
iiiiquus  locum  habet,  ncc stultus.  Pono 
qui  adhxrent  ei,  contemplativi  sunt. 
Qui  portant  eum  ct  onerantur  co,  ipsi 
sunt  duri  corde,  ct  parum  devoli.  Sed 
ecce  omnes  sunt  in  processione  Domini , 
et  ncmo  ex  ipsis  faciem  ejus  videt.  Nam 
qui  praecedunt.occupati  sunt  in  paran- 
da  via  ,  solliciti  circa  peccata  et  lcnla- 
tiones  aliorum.  Qui  sequuntur,  ipsi 
omnino  faciem  ejus  videre  nou  possunt: 
sed ,  sicut  Moysi  dictum  est ,  posteriora 
ejus  vident.  Jumentum  cui  iiisidet, 
numquam  ad  videndum  levat  oculos, 
sed  pronuin  est  semper  in  terram.  Qui 
vcro  adhserent  ipsi ,  aiiquando  videre 
possunt,sed  raptim  et  non  continue, 
nec  plene  dum  adhuc  sunt  in  via.  Atta- 
menquantum  ad  alios,  ipsi  magis  facie 
ad  faciem  eum  vident ,  juxta  quoditem 
de  Moyse  scriptum  est,  quia  cocleris 
quidem  Prophetis  per  visiones  et  som- 
nia,  Moysi  vero  facie  ad  faciem  loque- 
batur.  Quantum  ad  plenam  sane  visio- 
nem,  nec  ipse  Moyses,  dum  viveret 
in  hoc  mundo ,  impetrare  potuit  faciei 
ipsius  visionem  ;  quia,  sicut  ipse  ait, 
Non  videhit  me  Jiomo ,  et  vis^et.  Non  vido- 
bor,  im[uit,  in  hac  vita  :  non  videbit 
quis  faciem  meam  in  hac  via ,  et  in  pro- 
cessione  ista.  Ipse  itaque  magnapietate 
sua  donet  nobis  sic  in  ejus  processione 
perseverare  dum  vivimus,  utin  magna 
illa  processione ,  qua  cum  suis  omnibus 
a  Patre  suscipiendus  est ,  et  traditurus 
regnum  Deoet  Patri ,  sailctam  civitatem 
ingredi  mereamurcum  eo,  qui  vivit  ct 
regnat  per  omnia  saecula  siECulorum, 
amen. 

SER^IO  III. 

De  quinque  diebus,  processionis,  refectionis, 
passionis,  requietionis,  et  resurrectionis. 

i .  CuM  universa  fecerit  Deus  in  nu- 
mero,  pondere,  et  mensura;  specialius 
tamen  ea  tempora  ,  quibus  in  terris 
visus  est ,  et  cum  hominibus  conversatus 
est,  qusecumque  in  eis  operatus,  locu- 
tus ,  aut  passus  est ,  ita  disposuit ,  ut  ne 
minimum  quidem  momentum ,  ne  unum 
iota  a  sacramento  vacaverit ,  aut  praj- 
terierit  sine  mysterio.  Evidentius  ta- 
men  quatuor  proximos  dies ,  et  ipsum 


IN  DOMINICA  PAL 

fliicm  Iiodie  colimus,  illusiravit :  dicm 
Processioiiis  j  dieni  Refeclionis,Passio- 
:iis,  Rcquictionis,  ct  Pxesurrectionis 
sua?.  Notabilcs  admodum  dies,  et  inter 
ca;teros  insigncs  magis.  Prima  siquidem 
dic  gloriam  suscipere  dignatus  est  liu- 
manam  :  et  cum  ingcnti  quodam  tripu- 
dio,  et  exsultatione  universae  terrae, 
Jorosolymamnon  propriis  (  ut  hactenus 
consueverat)  pedibus,  sed  jumcnto 
vectus  intrare.  Et  haic  quidcm  prspa- 
ratio  ad  passionem  fuit,  excitata  hinc 
iiiaxime  invidia  Sacerdotum.  Sane 
venturas  aliquando  turbas  ut  raperent, 
oleum  regem  facerent,  fugiens  legitur 
dcclinasse.  Nunc  vcro  etiam  non  quae- 
situs  afTuit,  ut  tamquam  Rex  Israel 
susciperclur,  et  prajdicaretur  ab  eis  : 
quin  ctiam  inhac  ipsaprseconia  eorum 
(quod  dubium  non  est)  animos  excita- 
vit,  Sic  nimirum  ct  de  passione  adver- 
tcre  est.  Exiitquandoque,et  abscondit 
se  ab  eis,  scilicet  Judaeis:  nec  volebat 
jani  ambulare  palam  in  Judsea,  quia 
quajrebant  eum  interficerc.  Sciens  au- 
tem  quod  venerit  hora  ejus,  tamquam 
potestatem  habens,  spontaneus  ipse  sc 
obtulit  passioni.  Decebat  nempe  Pon- 
tificem  nostrum  tcntari  per  omnia  pro 
similitudine  absque  peccato  :  ut  tam- 
quam  verus  homo  et  prospera  hominum 
ct  adversa  opportunc  vitaret,  oppor- 
tune  susciperct,  et  utrarumque  rerum 
in  seipso  nobis  salutarepraeberet  exem- 
plum.Ut  enim  temperantiae  est,praeco- 
nia  populi  etsaeculi  hujus  prospera  dc- 
clinare :  sic  interdum  justitiae  est ,  certa 
quidem  dispcnsatione  admittere  ca.  Per- 
seculio  quoque  ct  temporalis  omnis  ad- 
vcrsitas  pro  loco  ct  tempore  prudenter 
aliquando  fugicnda  erit :  cum  autem 
xiecesse  fuerit,  viriliter  toleranda. 

2.  Et  in  liis  quidem  duobus  (prospe- 
rilatemet  adversitatcm  loquor)  liumana 
onmis  vita  versatur.  Nihilominus  au- 
tom  in  illis  quatuor  notissimis  ulique 
siteciebus  virtus  universa  consistit.  Ita 
crgo  omnem  virtutem  implerc  decuit 
oum,in  quo  plenius  habitabat  omnis 
l'lenitudo  virtutis  :  ut  notum  ficret  om- 
iabus,quiais  scirct  maxime  abundare, 
soiret  et  pcnuriam  pati.  Non  cnim  Dei 
Sapicntia  de  his  crat,  quos  occidcrc 


MARUM  SERMO  III.  2G5 

prosperitas  sua;  nouDci  Virtus  de  his, 
quos  perdere  posset  aversio.  Utrumquc 
enim  scriptum  cst,  quod  prospcrilas, 
non  tamen  omnium  ,  scd  slultorum , 
occidat  illos  :  et  avcrsio  utique,  noii 
quorumlibet,  sed  parvulorum,  perdat 
illos.  Quam  modeste  tamenhanc  ipsam 
vidctur  gloriam  suscepisse ,  ad  trium- 
phalem  occursum  in  asino  venicns, 
non  in  curribus  aut  in  equis!  Et  dicebat : 
Si  quis  vobis  aliquid  dixerit,  dicite  :  Quia 
Dominus  Jds  opus  habet.  Opus  magnum, 
opus  salutis.  Nempe  homines  et  jumen- 
ta  salvos  faccre  venerat,  muUiplicans 
misericordiam  suam  Deus.  Initia  nostrae 
conversionis  fovet  ista  dignatio ,  ut  pri- 
mum  ex  ancilla  filium  gcnercmus.  So- 
lutus  est  ad  mandatum  Domini  qui 
antea  tenebatur,  aut  non  valens,  aut 
non  volens  bencfacere;  aut  utroque 
fortius  vinculo  alligatus,  ncc  volens, 
scilicct,  ncc  valens.  Non  novit  interim 
purius  in  Domino  gratulari.  Pcrsuasum 
tenet  placerc  ei  quod  agit ,  et  consola- 
tur  in  eo  quod  sibi  eum  quodammodo 
se  facere  reputet  debitorem  :  saepius 
memorans,  quia  Dominus  his  opus 
habct.  Nam  proccssu  temporis  in  eo 
magis  afficietur,  ut  suo  sollicitctur  de- 
bito,et  timeat,  ne  forte  tantis  bencfi- 
ciis  inveniatur  ingratus  5  dicens,  quia 
servus  inutilis  sum ,  et  bonorum  meo- 
rum  non  eges.  At  ha^c  quidem  verax 
aifectio  et  fidelis  :  hic  filius  liberae, 
cum  quo  ancillae  fUius  ha^rcs  esse  non 
possit.  Ita  crgo  in  hac  processione. 

3.  Caeterum  ante  passionem  alTcctuo- 
sissimus  Paterfamiiias  refectioncm  suis 
curavit  domesticis  exhibere  :  ct  in  hoc 
quoque  apparuit  benignitas  et  humani- 
tas  Salvatoris.  Cum  enim  dilexisset  suos , 
in  finem  dilexit  eos,  et  dicebat :  Desi- 
derio  desidermi  Uoc  imsclia  manducare 
vobiscum,  antequam  paliar.  Oportebat 
cnim.  Expeticrat  eossatanas,  ut  cribra- 
ret  sicut  triticum  :  opus  erat  praevcnire 
refectionem.  Deniquc  qui  rcfecti  paulo 
minus  defecerunt,  quid  jej  uni  fecissent  ? 
Ilinc  fuit,  quod  non  modo  corpora,  sed 
ctiam  corda  refecit,  et  ca  quam  niaxi- 
mc.  Neque  cnim  corporalis  passio,  scd 
tentatio  spirituaiis  instabat,  quod  sin- 
gulariter  illc  futurus  cssct  doncc  transi- 


£66  S.  BERNARDI  ABBATIS  IN 
ret.  Ea  iiimirum  liostia  sicut  sola  pro- 
(lessc  potuit,  sic  sola  su(Tecit  :  iiec 
r.hristum  decuit  simul  et  Petrum,  aut 
Jacobum,  vel  Joliannem  pro  salute  ho- 
tninumpati.  Crucifixi  tamen  fuere  cum 
eo  alii  duo ,  sed  duo  nequam :  de  quibus 
«ulla  prorsus  suspicio  posset  liaberi, 
tamquam  ex  eis  minus  cfficax  sacrifi- 
cium  suppleretur. 

f*.  Quibus  ergo  panibus  ia  coena  re- 
fecitApostolos?  Ut  ego  arbitror,  quin-' 
que.  Meiis,  inquit,  cibus  esl ,  ut  faciam 
voluntateni  Patris  mei.  Cibus  utique ,  sed 
cibus  cordis.  Quid  enim  aeque  confirmat ' 
et  corroborat  cor  humanum,  quid  ital 
in  omni  necessitate  confortat  et  susten- 
tat,  ut  divinse  voluntatis   exsecutio,! 
velut  in  qucmdam   animse    ventrem ,  \ 
conscientiam  scilicet  ejus,  ingesta?  Sic  j 
ctserraonem  divina^  exhortationis,  et  | 
promissionum   ejus  consolationem ,  et  | 
orantium  lacr^'mas,  panes  cordis  esse  j 
solus  ille  ignorat,  cujus  jam  aruit  cor,' 
pro  eo  quod  suum  ipsius  panem  come- 
dere  sit   oblitus.  Super  omnia  autem 
caro  Domini  vere  est  cibus,  et  cibus 
vitae,  panis  de  coelo  vivus.  Nullum  ex 
his  in  hactam  soIemniCoena  Domini  de- 
fuisse  reperies,  si  diligenter  advertas. 
Recumbentibus  adhuc  discipulis  surgit 
a  coena,praecingiturlinteo,  aquam  ponit 
in  pelvim ,  discipulorum  pedes  abluit, 
et  cxtergit.  Non  est  voluntas  carnis  et  ^ 
sanguinis  hsec,sed  voluntas  Patris,  et 
sanctificatio  nostra.  Deniquc,  Si  non\ 
lavero  te,  ait  Dominus  ad  Petrum  obni-  [ 
xius  repugnantem ,  non  habebis  partem 
mecum.   Scimus   autera    quis  dixerit : 
Eumquivenitadme,  non  ejiciam  foras: 
quia  descendi  de  coelo ,  nonut  faciamvo- 
luntatem  meam ,  sed  volunlalem  ejus  qui 
misit  me.  Opportune  autem ,  et  ulique 
morcsuo,post  exemplum  operis,cx- 
liortationem  sermonis  aujunxit.  Inter 
loqucndum  quoquc  (nam  copiosissimus 
exstitit  sermo)  mullis  cospromissioni- 
bus  propter  instantem  maxime  passio- 
iiem  refovere  et  refocillarc  curavit,  de 
rcsurrectione  sua,  de  adventu  Paracliti 
de  eorum   confirmalionc ,  ct  aliquando 


DOM.  PALM.  SERM.   III. 

assumptione  ad  seipsum.  NeC  inulto 
post  ventumest  ad  orationcra,ct  usquc 
tcrtio  factus  in  agonia  orabat.  Ubi  qui- 
dera  non  solis  oculis,  sed  quasi  raem- 
bris  omnibus  flevisse  videtur :  ut  totura 
corpus  cjus,quod  est  Ecclesia,  totius 
lacrymis  corporis  purgaretur.  Nam  de 
Sacramento  quidem  Corporis  et  San- 
guinis  sui,  nerao  est  qui  nesciat,  hanc 
quoque  tantam  et  tam  singularem  ali- 
moniam  ea  priraum  die  exhibitam ,  ea 
die  commendatam  et  mandatam  dein- 
ceps  frequentari. 

5.  Ex  hoc  jam  dies  sequitur  Passio- 
nis,inqua  nimirum  sicut  totum  ho- 
mincm  salvum  fecit,  sic  de  toto  sc  fecit 
hostiam  salutarera  ,  corpus  exponens 
tantis  suppliciis  et  injuriis  ,  animum 
vero  geminse  cujusdam  humanissimaj 
compassionis  affectui  :  hinc  quidem 
super  moerore  inconsolabiU  sanctarum 
feminarum ,  inde  super  desperatione  et 
dispersione  discipulorum.  In  his  qua- 
tuor  crux  Dorainica  fuit :  ct  hsec  omnia 
proptcr  nos  passus  cst.  qui  tanta  cari- 
tate  compassus  est  nobis.  Verumtamen 
quae  de  ipso  erant,  finem  habuere,  (si- 
cut  ipsc  lamentantibus  raulieribus  ait ) 
finera  utiquc  celerrimum  et  celeberri- 
raura,  primo  quidcm  requiera,  deindc 
rcsurrectionem.  Nos  quoque,  si  festi- 
namus  in  illam  ingredi  requiem ,  per 
raultas  tribulationes  nobis  raeraineri- 
mus  transeundum.  Et  prius  quidem 
donec  suraus  in  tribulatione ,  magnum 
nobis  videtur  adspirare'  ad  rcquiem, 
tamquaranihil  sirans  amplius  desidera- 
turi.  Verum  non  eritnobis  requies,ne 
in  requic  quidem  ipsa,  a  desiderio  glo- 
riae,  a  dcsiderio  resurrectionis.  Amodo, 
inquit ,  jam  dicit  spiritus ,  ut  requiescant 
a  laboribus  suis.  A  labore  crgo  requies- 
cunt,  qui  in  Doraino  moriuntur  :  sed 
non  requiescunt  interim  a  clamore. 
Deniquc  sub  throno  Dei  claraant  animaj 
occisorum :  quia  etsinihilhabeantquod 
molestet;  nondum  tamen  totum  habent 
quod  delectct,  donec  requicm  resur- 
rectio ,  doncc  sabbatum  pascha  sequa- 
tur   amcn. 


FERIA  IV  IIEBDOlIADyE  SAlVCTiE. 


SERMO. 

De  passione  Domini. 

l.  ViGiLATE  animo,  Fratres,  nc  in- 
fructuose  yos  hujus  tcmporissacramen- 
(a  pertranseant.  Copiosa  est  bcnedic- 
tio  :  date  rcceptacula  niunda;  devotas 
animas ,  sensus  vigiles , alTectus  sobrios, 
puras  conscicntias  exliibetc  tantis  cha- 
lismatibus  gratiarum.  Nimirum  admo- 
iiet  vos  sollicitudinis  hujus,  non  modo 
specialis  ipsa  conversatio  quam  professi 
cslis,  sed  est  generalis  Ecclesise  obser- 
vatio,  cujus  lilii  estis.  Univcrsi  siqui- 
dcMn  Christiani  sacra  hac   scptimana, 
aut    praj   solito  aut   praeter   solitum, 
l)ietatem  colunt,  modestiam  exhibcnt, 
humilitatem  scctantur,  induunt  gravi- 
latem,  ut  Christo  patienti  quodam  ino- 
do  compati  vidcantur.  Quis  enim  tam 
irreligiosus ,  qui  npn  compungatur  ?  quis 
tam  insolcns,  ut  non  humilictur?quis 
tam  iracundus,  ut  non  indulgeat?  quis 
tam  deliciosus  ,  ut  non  abstineat?  quis 
tam  fiagitiosus,  ut  non  contineat?  quis 
lam  malitiosus,  ut   non  pocniteat  liis 
dicbus?  Merilo  quidcm.  INcmpc  adcst 
Passio  Domini ,  usque  hodie  terram  mo- 
vens,petras  scindcns,  apericns  monu- 
mcnta.  Prope  cstctiam  Resurrcctioejus, 
in  qua  solemnitatem  cclebrabitis  altis- 
simo  Domino  :  utinam  usque  in  altissi- 
ma  quae    fccit  magnalia    alacritate  et 
aviditate    spiritus  subcuntes.  INiliiL   in 
muiiflo  polerat  mclius  ficri ,  quam  quod 
factum  est  a  Domino  his  diebus.  ^ihil 
mundo  poterat  melius  vcl  utilius  com- 
mendari ,  quam  ut  ritu  perpetuo  cele- 
brct  singulis  annis  memoriale  ejus  in 
desidcrio  animac,ct  mcmoriam  abun- 
danliae  suavitatis  ejus  eructct.  Utrum- 
(pie  autcm  propter  nos,  quod  in  utro- 
tiuo.  nobis  salutis  fructus,  in  utroque 
>  ita  spiritus  nostri.  Mirabilis  Passio  tua, 
Dominc  Jcsu,qua}  passioncs  omnium 
uostrum     propulsavit,   propitiata    cst 
oinnibus  iniquitatibus  nostris.  ct  nulli 
umquam  pcsti  nostrsc  invenitur  .iacffi- 


cax.  Quid  enim  fam  ad  mortem ,  quod 
non  tua  mortc  solvatur  ? 

2.  In  hac  igitur  Passionc,  Fralrcs, 
tria  spccialiter  convenit  intucri,  opus, 
modum ,  causam.  Nam  in  opere  quidem 
patientia,  in  modo  humilitas,  in  causa 
caritas  commcndatur.  Patientia  autem 
singularis,  quod  videlicct  cum  supra 
dorsum    cjus    fabricarcnt  pcccalorcs; 
cum  sic  extcndcretur  in  ligno,  ut  di- 
numcrarcntur  omnia    ossa    cjus;cuin 
fortissimum  illud  propugnaculum  ,  quoJ 
custodit  Israel ,  undique  foraretur;cuin 
foderentur  manus  ejus  et  pedcs  :  sicut 
agnus  ad  occisionem  ductus  sit, et  tam- 
quam   ovis  coram  tondente ,  non  ape- 
ruerit  os  suum ;  non  advcrsus  Patrem 
murmurans,a  quo  missus  fuerat;non 
adversus  humanum  genus,  pro  quo  qua; 
non    rapuit  exsolvebat;  non    dcniquc 
vel  conlra   populum    ipsum   peculia- 
rcinsibi,a   quo  pro  tantis    bcncficiis 
tanta  mala  recipiebat.  Plectuntur  aliqui 
pro  peccatis  suis,  et  humiliter  susti- 
nent :  hoc  ipsum  tamcn  eis  ad  patien- 
tiam  reputatur.  Flagellantur  alii ,  non 
tam  purgandi  5  quam  probandi,  coro- 
nandique;    et    major   in  eis  patientia 
comprobatur,'et  commendatur.  Quomo- 
do  non  maxima  censeatur  in  Christo , 
qui  in  funiculo  haercditatis  suaj,  ab  his, 
quibus  spccialiter  advencrat  salvator, 
crudelissi)(ia  morte  mulctatur  sicut  fur.^ 
nulluin    omnino  peccatum,  nec  actu 
proprio,  ncc  contractu,  sed nec  in  quo 
crcsccrc  posset,  habens?  Nimiruin  in 
quohabitatomnisplcnitudo  divinitatis, 
non    umbratice ,   sed  corporalilcr  :  in 
quo  Dcus  cstmundum  reconcilians  sibi, 
non  figurative ,  scd  substantialitcr  :  qui 
donique  plenus  est  gratiae  et   vcrita- 
tis  ,  non  coopcrative,  sed  peisonaliter, 
ut  faciat  opus  suum.  Alicnum  cst  opus 
rjus  ub  co,  Isaius  loquitur  :  quiact  opus 
suum  fuit,  quod  dedit  ei  Patcr  ut  faco- 
rct :  ct  alicnum  ab  oo,  ut  talis  talia 
sustincret.  Ita  crgo  habes  in  opcre  pa- 
ticntiain. 


26S  S.   BERNAR 

3.  Nam  modum  ipsum  si  diiigcnter 
attendas,  non  modo  mitem,  sed  et 
Iiumilcm  corde  cognosccs.  Nempe  in 
liumilitate  judicium  ejus  sul)latum  cst, 
cum  ncc  ad  tantas  blasphemias,  ncc  ad 
lalsissima  quae  sibi  objiciebantur  cri- 
mina  responderet.  Vidinms,  inquit, 
cmiii  et  non  cral  ei  aspeclus,  nec  specio- 
sum  sorma  pra3  filiis  hominum ,  sed  op- 
probrium  hominum ,  et  tamquarn  lepro- 
sum ;  novissimum  virorum,  plane  virum 
dolorum,  a  Deo  pcrcussum  et  humilia- 
tum  :  ita  ut  nuUa  esset  ei  species, 
nequc  decor.  0  novissimum,  et  altissi- 
mum !  0  humilem,  et  sublimem  !  o 
opprobrium  hominum ,  etgloriam  Ange- 
lorum!  Nemo  illo  sublimior,  neque  hu- 
milior.  Denique  sputis  illilus  est,  op- 
probriis  saturatus  est,  morle  turpissima 
condemnatus  est,  cum  sccleratis  d^pu- 
tatus  est.  Nihilnc  merebitur  vel  ista 
humilitas,  qusB  hunc  habct  modum, 
immo  quse  tam  est  ultra  modum?  Sicut 
cst  patientia  singularis,  sic  humilitas 
admirabiliSj  utraque  sine  exemplo. 

k.  Utramque  lamen  magnifice  causa 
ipsa  commendat :  nimirum  caritas  est. 
Proptcr  nimiam  enim  caritatem  suam, 
qua  dilexit  nos  Deus ,  ut  servum  redi- 
meret,  nec  Pater  Filio,  nec  sibi  Filias 
ipse  pepcrcit.  Vere  nimiam,  quia  et 
liaec  mcnsuram  excedit,  modum  su- 
perat,  plane  supereminens  universis. 
Majorem,  inquit,  caritatem  neino  habet, 
(juam  ut  animam  suam  ponat  quis  pro 
amicis  suis.Txi  majorcm  habuisti,Do- 
mine ,  ponens  eam  etiam  pro  inimicis. 
Cum  enim  adhuc  inimici  essemus,  per 
mortem  tuam  ct  tibi  reconciliati  sumus, 
ct  Patri.  Quaenam  ergo  alia  vidcbitur 
esse,  vel  fuisse,  vel  fore  huic  similis 
caritati  ?  Vix  pro  justo  quis  moritur  :  tu 
pio  injustis  passus  cs,  moriens  proptcr 
delicla  noslra,  qui  venisti  justificare 
gratis  peccatorcs,  servos  facere  fratrcs, 
eaptivos  coliosredes,  exsules  reges.  Nec 
sane  aliud  aliquid  patientidm  hanc  et 
liumilitatem  aeque  illustrat,  quam  quod 
tradidit  in  mottem  animam  suam,  et 
peccata  multorum  tulit,  eliam  pro 
transgressoribus  rogans,  ut  non  peri- 
rcnt.  Fidclisscrmo,  etomni  acceptione 
dignuslQuia  enim  voluit,  oblatus  est. 


DI   ABCATIS 

Non  modo  voluit  et  oblatus  cst,  sed 
quia  voluit.  Solus  nimirum  potcstatcm 
habuit  ponendi  animam  suam  :  nemo 
cam  abstulit  ab  eo;  obtulit  ultro.  Cum 
accepisset  acctum,  dixit  :  Consumnia-' 
lum  est.  Nihil  restat  implendum  :  jam 
non  est  quod  exspectem.  Et  inclinato 
capite,  factus  obcdicns  usquc  ad  mor- 
tem,  tradiiUt  spirilum.  (Im?,  tam  facilc 
quando  vult  dormit  ?  Magna  quidem 
infirmitas  mori  :  sed  planc  sic  mori, 
virtus  immensa.  Nempe  quod  infirmum 
est  Dei,  fortius  est  hominibus.  Potest 
liumana  vesania  sibi  ipsi  in  mortem 
scelcratas  injicere  manus  :  sed  hoc  non 
est  poncre  animam  suam ;  urgere  eam 
magis,  et  violcntcr  abrumpere ,  quam 
ad  nutum  ponere  est.  Tibi ,  impie  Juda, 
misera  plane  facultas  fuit  non  ponendi 
aiiimam,  sed  pendendi  :  nec  tradente 
tc,  scd  trahente  laqueo  nequissimus 
ille  spiritus  tuus  exivit,  non  emissus  a 
te,  sed  amissus.  Solus  in  mortem  tradi- 
dit  animam  suam,  qui  solus  virtute 
propria  rcgressus  est  ad  vitam.  Solus 
potestatcm  habuit  ponendi,  qui  solus 
facultatem  seque  habuit  liberam  resu- 
mendi ,  imperium  habens  vitse  et  morlis. 
5.  Digna  ergo  caritas  tam  insestima- 
bilis,  humilitas  tam  admirabilis,  pa- 
tientia  tam  insuperabilis.  Digna  plane 
tam  sancta,  tam  immaculata  hostia, 
tam  acccptabilis.  Dignus  est  Agnus  qui 
occisus  est,  accipere  fortitudinem,  fa- 
cere  ad  quod  venit,  tollere  pcccata 
mundi.  Ego  autem  dicopeccatum  tri- 
plex ,  quod  invaluif  supcr  tcrram.  Puta- 
tis  quod  dicere  velim  concupiscentiam 
carnis,  et  concupiscentiam  oculorum, 
et  supcrbiara  vitae  ?  Funiculus  triplex 
est,  qui  difficile  rumpitur  :  propterea 
multi  trahunt,  immo  trahuntur  hoc  fu- 
niculo  vanitatis  :  sed  prior  ille  terna- 
rius  non  immerito  praevalct  in  elcctis. 
Quomodo  enim  non  illius  patientiae  re- 
cordatio  omnem  arceat  voluptatcm? 
quomodo  non  illius  humilitatis  consi- 
dcratio  supcrbiam  vitse  prorsus  extun- 
dat  ?  nam  caritas  illa  planc  digna,  cujus 
meditatio  sic  mentem  occupct,  sic  to- 
tam  sibi  viiidicet  animam,  ut  omnino 
vitium  curiositatis  exsufflet.  Fortis  igi- 
tur  contra  haec  passio  Salvatoris. 


IN  FERIX  IV  HEBDOMAD^  SANCTM  SERMO. 


SJ09 


0.  Sed  aliud  ego  triplcx  scquc  pcc- 
caluni  qucmadmoduiu  virtus  crucis 
oxpungat,  diccrc  cogitavi ;  ct  id  forte 
utilius  audiatur.  Primum  quidon  origi- 
nale,  secundum  personalc  dixeriin^ter- 
tium  singulare.  Et  originale  quidem 
raaximum  illud  delictum  vocatur,  quod 
a  primo  Adam  contrahimus,  in  quo  pec- 
cavimus  omnes ,  pro  quo  morimur  uni- 
versi.  Maximum  plane,  quod  sic  totum 
non  modo  genus  humanum.  sed  et 
quemlibet  ipsius  generis  occupat,  ut 
non  sit  qui  evadat,  non  sit  usque  ad 
unum.  A  primo  homine  ad  novissimum 
usque  protenditur,  et  in  singulis  quo- 
que  a  planta  pedis  usque  ad  verticem 
capitis  diffunditur  hoc  venenum.  Sed  et 
aliter  nihilominus  in  universam  dila- 
tatur  aetatera,  ab  ea  scilicet  die,  qua 
sua  quemquc  concipit,  usquc  adeam, 
qua  communis  eumrecipit  matcr.  Alio- 
quin  unde  grave  jugum  super  oranes  et 
totos  filios  Adam,  idque  a  die  exitus  de 
vcntre  matris  eorum,  usque  in  diem 
sepultura)  in  matrem  omnium  ?  In  sor- 
dibus  generamur,  in  tenebris  confove- 
mur,  in    doloribus  parturimur.   Ante 


bus,  qui  loquitur  ad  Matrem,  HIuUe)\ 
ecce  filhis  tuus  :  etiam  brevi  vivens  teni- 
pore  super  terrara,  et  nihilominua 
raultis  est  repletusmiscriis,  in  illa  bre- 
vitate  appetitus  insidiis,  intcrrogatus 
contumeliis,  pulsatus  injuriis,  vexatus 
suppliciis,  conviciis  lacessitus. 

7.  Tune  hanc  sufficere  dubitcs  obo- 
dientiam ,  quoe  reatum  omnem  priniaB 
praevaricationis  absolvat  ?  immo  vcro 
non  sicut  delictum  ,  ita  et  donum.  Nani 
pcccatum  ex  uno  in  condemnationem  : 
gratia  autem  ex  multis  delictis  in  jus- 
tificationem.  Ft  grave  quidem  omnino 
delictum  illud  originale,  quod  non  so- 
lum  personam  infecit,  sed  et  naturam. 
Personale  tamen  cuique  gravius  est, 
cum  jam  laxatis  habents  exhibemus 
undique  membra  nostra  arma  iniqui- 
tatis  peccato,  non  modo  jam  alicno, 
sed  et  proprio  crimine  compediti.  Sin- 
gulare  vero  est  gravissimum,  quod 
commissum  est  in  Dorainum  maiestalis, 
cum  viri  impii  virura  justura  injuslc 
occiderunt,  et  sacrilegas  manus  m 
ipsura  Dci  Filium  injeceiunt,  crudelis- 
simi  homicidae ,  imrao  ( si  fas  est  dicerc ) 
exitum  miscras  oneraraus  raatres,  in   etiam  deicidae.  Quid  duo  praeccdentia 


exitu  raore  vipereo  laceraraus  :  mirum 
quod  non  ipsi  paritcr  laceramur.  Pri- 
mam  vocem  plorationis  ediraus,  merito 
quidera,  utpole  vallem  plorationis  in- 
gressi,  ut  nobis  illud  sancti  Job  ex 
orani  parte  possit  aptari  .  Homo  natus 
de  nuiUere,  hrevi  vivens  tempore,  reple- 
iur  muUis  miseriis.  Quara  verum  hoc  sit, 
non  nos  verba  docuere ,  sed  verbera. 
floyno,  inquit,  «a/j(s  de  muUcre  ;  nihil 
abjectius.  Et  ne  forte  cx  ipsa  sibi  vo- 
luptate  corporeorum  sensuum ,  quara  de 
sensibilibus  hauriat,  blandiatur;  in 
ipso  statim  introitu  de  exitu  quoque 
terribiliter  adraonetur,  cum  dicitur, 
brevi  vivens  tcmpore.  Ac  ne  spatiolum 
illud,  quod  inter  ingressum  et  cgres- 
sum  rclinquitur,  sibi  libcrum  putet, 
repletur,  ait,  muUis  miseriis.  Multis  et 
muitiplicibus,  inquam,  miseriis  cor- 
poris,  miseriis  cordis;  raiseriis  cum 
dormit,  miscriis  dumvigilat,  miseriis 
quaquaversum  se  vcrtat.  Mrairum  ipse 
quoque  natus  cx  Virgine,  imrao  factus 
ox  mulicre,  scd  bencdicta  in  mulieri- 


ad  tertium  ?Ad  hoc  expalluit  et  expavit 
tota  machina  mundialis,  et  pcne  iii 
antiquum  chaos  sunt  omnia  rcvoluta. 
Ponamus  aliquera  de  regni  principibus 
terrara  regiam  populasse  in  vastitatc 
hostili  :  ponamus  alium,  qui  cum  esset 
de  convivio,  et  consilio  regis,  unicum 
ejus  filium  proditoriis  manibus  sufTo- 
carit.  Numquid  non  primus  respeclu 
secundi  innocens  vidcbitur  et  immu- 
nis?Sic  est  omne  peccatum  quantum 
ad  hoc  peccatum  :  et  tamcn  lioc  pecca- 
tum  in  se  pertulit,  qui  se  ipsum  fecit 
peccatum,ut  dc  peccato  damnaret  pcc- 
catum.  Per  hoc  enim  omne  peccatum  , 
tam  originale,  quani  pcrsonale,  delc- 
tum  est,  et  ipsum  quoque  singulare 
eliminatum  estper  seipsum. 

8.  Argumentura  niihi  a  raaximo,  quod 
duo  minora  sunt  explosa  :  et  ecce  argu- 
mcntum.  Peccatum  multorum  tulit,  ct 
pro  transgrcssoribus  rogavit,  ut  noii 
pcrircnt  :  Patcr,  i(jnosce  iUis  quia  ne- 
sciunl  qnid  facmnt.  Volat  irrevocabil:» 
vcrbum  tuum,  Domine.noc  rcvertclLi' 


270  S.  BERNAR 

ad  (e  vaciiuin,  sed  facict  ad  quod  misisti. 
Vide  iiunc  opcra  Doniini,  qua?  posuit 
prodigia  supcr  tcrram.  Flagcllis  cacsus 
ost,  spinis  coronatus,  clavis  confossus, 
affixus  patibulo,  opprobriis  saluratus  : 
omnium  tamcn  dolorum  immcmor, 
Jgmsccj  ait,  iUis.  Ilinc  multa^  miscria) 
corporis,  hinc  miscricordiaj  cordis, 
Iiinc  dolores,  hinc  miserationcs,  hinc 
olcum  cxsultationis.hinc  sanguinis  gut- 
taj  dccurrcntis  in  tcrram.  Miscricordiae 
Domini  multa^,  scd  ct  miseria^  Domini 
inulta).  Vinccntne  miscriaj  miscricor- 
dias,  an  misericordia?  miserias  supcra- 
Lunt?  Vincant  misericordia)  tuae  anti- 
quse,  Domine,  vincat  sapientia  mali- 
liam.  Magna  cnim  illorum  iniquitas  : 
sed  numquid  non  major  pietas  tua, 
Domine?  Multum  per  omnem  modum, 
Numquid  redditur  pro  bono  malum,  ait, 
quia  foderunt  foi>eam  animce  mece.  ?  Plane 
foderunt  impatienti;e  foveam,  occasio- 
nes  indignationis  plurimas,  ct  quam 
maximas  ministrantcs.  Scd  quid  horum 
fovca  ad  abyssum  mansuetudinis  tua3  ? 
Retribuentes  mala  pro  bonis  foveam 
foderunt :  sed  caritas  non  irritatur,  non 
prfficipititur,  numquam  excidit,  non 
iu  foveam  ruit,  ct  pro  retributis  malis 
cumulat  bona.  Absit  ut  musca)  moritu- 
rse  exterminent  suavitatem  ungucnti, 
quod  de  tuo  corpore  fluit :  quia  apud 
sinum  tuum  miscricordia,  et  copiosa 
apud  euui  rcdemptio.  Muscse  moritura), 
miserise  sunt;  muscae  moriturae,  blas- 
phemiae  sunt;  musca^  moritura),  insul- 
tationes  sunt,  quas  tibi  reddit  genera- 
tio  prava  et  exasperans. 

9.  Tu  autem  quid  ?  in  ipsa  elevatione 
manuum  tuarum ,  cum  jam  sacrificium 
matutinum  in  holocaustum  vespcrti- 
num  transiret ;  in  ipsa ,  inquam ,  virtute 
incensi ,  quod  coelos  ascendcbat,  tcrram 
operiebat,  inferos  respergcbat,  cxau- 
diendus  pro  reverentia  tua  clamas  : 
Pater,  ignosce  illis,  quia  nesciunt  quid 
faciunt.  0  quam  multus  es  ad  ignoscen- 
dum  !  0  quam  magna  multitudo  dulce- 
dinis  tuae ,  Dominc  !  o  quam  longe  sunt 
cogitationes  tuoe  a  cogitationibus  nos- 
tris !  0  quam  lirmata  cst  etiam  super 
impios  misericordia  tua !  Miia  res  !  Ille 
clamat,  Ignoscc;  Judaei,  Crucifige.  Mol- 


Dl  ABBATIS 
liti  suntscrmoncs  ejus  super  olcum,  ct 
isti  sunt  jacula.  0  caritas  palicns,  scd 
ct  compaticns  !  Caritas  patiens  est ,  suf- 
ficlt;  caritas  hcnicjna  cs^,  cumulus  est. 
NoH  vinci  a  malo ,  caritas  abundans; 
sed  vince  in  bono  malum,  supcrabun- 
dans  cst.  Non  enim  sola  patientia ,  sed 
ct  benignitas  Dci  ad  poenitcntiam  Ju- 
da30s  adduxit  :  quia  bcnigna  caritas 
ctiam  quos  tolerat  amat,  et  amat  tam 
ardenter.  Paticns  caritas  dissimulat, 
cxspectat,  sustinet  dclinqucntcm  :  scd 
bcnigna  trahit,  adducit,  converti  facit 
ab  crrore  via)  sua?,  denique  cooperit 
multitudincm  peccatorum.  0  Judaei, 
lapidcs  estis,  sed  lapidcm  percutitis 
moUiorem ,  de  quo  rcsonat  tinnitus  pic- 
tatis,  et  ebullit  oleum  caritatis !  Quo- 
lyiODO  potabis,  Domine,  dcsiderantcs 
te  torrente  voluptatis  fuae,  qui  sic 
perfundis  crucifigentes  te  oleo  miseri- 
cordise  lua? 

10.  Patet  igitur,  quia  haec  passio  po- 
tcntissima  cst  ad  exhauricnda  omnium 
gcnera  peccatorum.  Scd  quis  scit  si 
data  est  mihi  ?  Rlihi  data  cst ,  quia  al- 
tcri  dari  non  potuit.  Numquid  Angclo  ? 
Scd  ille  non  eguit.  Numquid  diabolo  ? 
Scd  ille  non  rcsurgit.  Dcnique  non  in 
similitudincm  Angelorum,  absit  autcm 
ut  in  sijnilitudinem  daemonum,  scd  m 
similitudinem  hominum  fuctus,  et  habitu 
iwentus  ul  homo,  exinanivit  scmctip- 
sum,  formam  scrvi  accipicns.  Filius 
erat,  et  factus  est  tamq\iam  scrvus.  Non 
solum  formam  servi  accepit,  ut  subcs- 
set ;  sed  etiam  mali  servi ,  ut  vapularet; 
et  servi  peccati,  ut  poenam  solveret, 
cum  culpairi  non  habcret.  In  similitudi- 
ncm,  inquit,  hominum,  non  hominis  : 
quia  primus  homo  ncc  in  carnc  pec- 
cati,  nec  in  similitudinc  carnispcccati 
creatus  est.  Christus  enim  in  universali 
liominum  miseria  pressius  et  profun- 
dius  se  immersit,  ne  subtilis  ille  dia- 
boli  oculus  magnum  hoc  pietatis  de- 
prehenderctsacramcntum.  Idco  habitu, 
et  omni  habitu  invcntus  cst  ut  liomo  : 
nec  in  eo ,  quantum  ad  natura)  debitum, 
signum  aliquod  singularitatis  apparuit. 
Quia  enim  ita  inventus  est ,  idco  cru- 
cifixus.  Paucis  autcm  rcvelavit  seip- 
sum  5  ut  csscnt  qui  crederent ;  rcliquis 


IIN  FERIA  IV  JIEBDOMAD^  SANCT^  SERMO. 


271 


autem  absconditus  est :  Qula  si  cognovis- 
scnt,  tiumquam  Domimim  glorice  crucijixis- 
sent.  Ad  hoc  etiam  illi  singulari  pec- 
cato  ignorantiam  copulavit,ut  sub  ali- 
qua  justitise  umbra  ignorantibus  posset 
ignosci. 

H.  Duo  autcm  nobis  in  hsereditatem 
reliquerat  ille  vetustus  Adam  qui  fugit 
a  facie  Dei,  laborem  videlicet,  et  do- 
lorem  :  laborem  in  actione  ,  dolorem 
in  passione.  ISon  hoc  ipse  audierat 
in  paradisG,  quem  acccpcrat  ut  opera- 
retur,  et  custodiret  illum;  operaretur 
dclectabiliter,  custodiret  fideliter,  ct 
sibi,  et  posteris  suis.  Christus  Domi- 
nus  laborem  et  dolorera  consideravit, 
uttraderet  eos  in  manus  suas;  immo  sc 
magis  in  manus  eorum,  infixus  in  limo 
profundi,  et  intraverunt  aquoc  ista? 
usque  ad  animam  ejus.  Vide,  ad  Patrem 
inquit,  humilitatem  mcam,  ct  laborem 
meum :  quiapauper  ecjo  siun,  el  in  labo- 
ribus  a  juventute  mea.  Laboravit  susti- 
ncns,manus  ejus  in  laboribus  servie- 
runt.  De  dolore  vide  quid  dixerit.  0 
vos  omncs  qui  transitis  per  viam ,  atten- 
dite  et  videte,  si  est'dolor  siciit  dolor 
ineus.  Vere  languorcs  nostros  ipse  tulit , 
et  infirmitates  et  dolores  noslros  ipse  por- 
ta\it,  vir  dolorum ,  pauper  et  dolens-, 
tentatus  per  omnia  absque  peccato.  Et 
in  vita  passivam  habuit  actionom ,  et 
in  morte  passionem  activam  sustinuit, 
dum  salutem  opcrarctur  in  medio  terra?. 
Proinde  memor  ero,  quamdiu  fuero 
laborum  illorum  quos  pertulit  in  praj- 
dicando,  fatigationum  in  discurrendo, 
tentationum  in  jejunando,  vigiiiarum 
in  orando ,  lacryniarum  in  compatiendo. 
Recordibor  etiam  dolorum  ejus,  con- 
viciorum ,  sputorum ,  colaphorum ,  sub- 
sannationum,  exprobrationum,  clavo- 
nim,  horumque  siniilium,  quaj  per 
cum  et  super  eum  abundantius  Iransie- 
runt.  Facit  ergo  mihi  forlitudo,  facit 
similitudo,  sed  si  accesserit  etiam  imi- 
tatio,  ut  sequar  vestigia  ejus.  Alioquin 
etiam  exquiretur  a  mc  sanguis  justus, 
qui  elTusus  cst  super  terram,  nec  im- 
munis  ero  ab  illo  tam  singulari  scelere 
Judajorum  :  quod  videlicet  tanta?  cari- 
tati  ingratus  fucrim,  quod  spiritui 
eratijj  contumcliam  fcccrim.  quod  san- 


guinem  teslamcnti  pollutum  duxcrim, 
quod  conculcavcrim  Filium  Dei. 

12.  Sunt  plcrique  qui  laborem  et  do- 
lorem  patiuntur ;  sed  necessitas  in  causa 
est,  non  voluntas  :  ct  hi  non  sunt  con- 
formes  imagini  Filii  Dei.  Sunt  qui  ex 
voluntate  sustinent ;  sed  non  est  eis  sors, 
neque  pars  in  scrmone  islo.  Yigilat  tola 
nocte  luxuriosus ,  non  solum  patienter, 
sed  etlibenter,  ut  suam  expleat  volup- 
tatem  :  vigilat  raptor  vcstitus  ferro  ,  ut 
diripiat  pracdam :  vigilat  fur,  ut  domum 
perfodiat  alienam.  Sed  hi  omncs,  ct 
iiorum  similcs  longe  sunt  a  labore  ct 
dolore ,  quem  considerat  Dominus.  Ho- 
minesautem  bonae  voluntatis,  qui  Chris- 
tiana  voluntate  divitias  paupertate  com- 
mutaverunt,  vel  etiam  non  habitas 
tamquam  habitas  contempserunt ,  re- 
linquentes  omnia  proptcr  ipsum,  sicut 
et  ipse  reliquit  omnia  propter  ipsos, 
sequuntur  eum  quocumque  ierit.  Hujus- 
modi  autem  imitatio  validissimumargu- 
mentum  mihi  cst,  quod  passio  Salvato- 
ris,  et  siniilifudo  humanitatis  in  meam 
transeunt  ulilitatem.  Hic  enim  sapor, 
hic  fructus  est  et  laboris,  et  doloris. 

io.  Vide  ergo  quam  magnificaverit 
facere  tecum  illa  majestas.  De  omnibus 
quaj  in  ccelo  et  sub  coelo  sunt,  dixit , 
et  facta  sunt.  Et  quid  facilius  dictu  ?  Scd 
numquid  solo  verbo  factum  cst ,  cum  tc 
qucm  feceratrefecit?  Triginta  et  tribus 
annis  super  terram  visus,  et  cum  ho- 
minibus  conversatus,  etiara  habuit  in 
faclis  calumniatores,  in  dictis  insulta- 
tores,  non  habens  ubi  caput  suum  re- 
clinaret.  Quare  hoc  ?  Quia  Yerbum  a 
sua  subtilitate  dcsccnderat ,  et  grossius 
acceperat  indumentura.  Nam  caro  fac- 
tura  fuerat,  ct  ideo  grossiori  et  moro- 
siori  opere  utebatur.  Sicut  autcra  cogi- 
tatio  vcstit  sibi  vocem  corporcam  abs- 
que  sui  dirainutione  vcl  ante  voceni, 
vel  post  voccm  :  sic  Filius  Dei  assurap- 
sit  carnem,non  comraixtionem  passus, 
noque  (1irainutionem,nec  antc  carnem, 
nec  post  carncra.  Apud  Patrcm  invisi- 
bilis  :  sed  hic  manus  nostrai  fractave- 
runt  dc  Verbo  vitai;  ct  quod  erat  ab 
initio,  vidinius  oculis  nostris.  IIoc  au- 
tera  Verbum  quia  carncm  purissimam 
et  animam  sanclissiraara  unierat  sibi , 


272  S.   BERNARDI  ABBATIS 

libere  modcrabatur  actionos   corporis 


sui :  tum  quia  sapientiaot  justilia  erat, 
tum  quianullam  habcbat  prorsus  lcgcm 
in  mcmbris  suis  rcpugnantemlcg,i  men- 
tis  suoe.  Meum  vcrbum  ncc  sapicntia  , 
nec  justitia  est ,  scd  tamcn  utriusquc 
capax,  et  possunt  ei  ha;c  abesse  et 
adeisse;  ahessc  autem  facilius.  Familiare 
enim  magis  jam  nobis  est  carnis  nostra^ 
servircvitiis,  quam  actiones  et  passio- 
nes  ejus  ordinare  :  pro  eo  quod  omnis 
sotas  ab  adolescentia  prona  est  in  ma- 
lum  ,  inter  flagella  quoque  et  gladios  , 
etiam  sub  discrimine  mortis,  ad  suas 
ambiens  Yoluptates. 

14.  Felix,  cujus  cogitatio  (  lioc  est 
verbum  iiostrum  )  omncs  actiones  suas 
ad  justitiam  dirigit ,  iit  et  intentio  sana 
sit,  et  operatio  recta.  Felix  ,  qui  passio- 
iies  corporis  sui  propter  justitiam  ordi- 
nat ,  ut  quicquid  patitur ,  propter  Dei 
Filium  patiatur :  quatenus  et  a  corde  tol- 
latur  murmuratio,  et  in  ore  yersetur  gra- 
tiarum  actio,  et vox  laudis.  Qui  sic  extu- 
lifc  se ,  iste  tollit  grabatum  suum ,  et  va- 
dit  in  domum  suam.  Grahatus  nostrum 
corpus  est,  in  quo  prius  languidi  jace- 
bamus,  servientes  desidcriis  et  concu- 
piscentiis  nostris.  Nunc  vero  portamus 
illud,  cum  spiritui  ohedire  cogimur : 
ct  mortuum  nostrum  portamus,  quia 
corpus  mortuum  cst  propter  peccatum. 
Ambulamus  tamen,  non  currimus:  quia 


corpus  quod  cormmpllur  ,  acjgraval  ani" 
mam ,  et  (leprimit  terrena  inhabUalio  sen- 
sum  mulla  cogilantem.  Amhulamus  etiam 
in  domum  nostram.  In  quam  domum  ? 
In  matrcm  omnium,  quia  sepulcra  co- 
rum  domus  illorum  in  Kternum.  Vcl  po-. 
tius  indomum  nostram,  quam  liahcmus 
cx  Deo  non  manufactam,  reternam  in 
coclis.  Qui  suh  hoc  onere  ambulamus, 
posito  eo,  quid  putatis  quomodo  curre- 
mus  ?  quomodovolahimus?  Plane  super 
pcnnas  ventorum.  Amplexatus  estwos 
Dominus  Jesus  per  laborem  et  dolorem 
nostrum :  amplectamur  eumnos  quoquc 
vicariis  quihusdam  amplexibus  proptcr 
justitiam  et  adjustitiam  suam;  actio- 
nes  ad  justitiam  dirigendo,  passioncs 
propter  justitiam  sustinendo.  Dicamus 
quoque  cum  sponsa  :  Tenui  eum,  nec  di- 
w?7<a?n.  Dicamusetiam  cum  Patriarcha : 
Non  dimittamte,  nisi  l)encdixeris  mihi, 
Qiiid  e/iim  jam  superest,  nisi  henedic- 
tio  ?  Quid  post  amplexum,nisi  osculum 
restat  ?  Si  sic  adhsererem  Deo,  quo- 
modo  nori  jam  exclamare  liherct :  Os- 
cuJetur  me  osculo  oris  sui  ?  Ciba  nos  inte- 
rim ,  Domine ,  lacrymarum  pane ,  et  po- 
tum  da  nohis  in  lacrymis  in  mcnsura  : 
cionec  pcrducas  nos  ad  mensuram  ho- 
nam  ,  et  confcrtam  ,  ct  coagitatam , 
quam  dabis  in  sinus  nostros,  qui  cs  in 
sinu  Patris  supcr  omnia  benedictus 
Deus  in  ssecula ,  amen. 


i 


m  COEIVA  DOMINI. 


SERMO. 

De  Baptisnio,  Sacramento  altaris,  el  Ablu- 
tionepedum. 

I.  Hi  sunt  dies  quos  ohservare  debe- 
mus,  dies  pleni  pictate  et  gratia,  qui- 
bus  etiam  sceleratorumhominum  men- 
tcs  ad  poenitentiam  provocantur.  Tanta 
siquidem  estvis  sacramentorum  eorum, 
quae  diebus  istis  recoluntur,  ut  possint 
ipsa  quoque  lapidea  scindere  corda,  et 
pectus  omne,  licet  fcrreum,  emollire 
sufficiant.  Denique  videmus  usque  ho- 


die  ad  passionBin  Christi  non  modo  coe-*- 
lestia  compati,  sed  terram  moveri ,  et 
petras  scindi,  et  in  confessione  pecca- 
torum  aperiri  monumenta.  Atveroquo- 
niam  sic  est  in  spiritualihus  cihis,  sicut 
et  in  corporalihus,  ut  inquibusdam  sta- 
tim  praesto  sit  sapor,  in  aliquihus  opor- 
tcat  laborare :  quae  manifesta  sunt,  nos- 
tro  non  indigent  ministcrio ;  quae  vcro 
clausa  sunt ,  diligentem  volunt  habere 
considerationem.  Neque  enim  tradit 
mater  parvulo  nucem  integram,  sed 
frangit  oain ,  ot  micleum  porrigit.  Sic 


IN  CffiNA   DOMiNI  SERMO. 


c1  cgo  vobis,  rralrcs  carissimi,  si  pos- 
scm,  sacramcnta  quoe  ciausa  sunt,apc- 
riredcbucram  iscd  quia  niinus  possum, 
rogcnlus  ut  vobis  pariter  ct  mihimalcr 
sapicntia  frangatnuces  istas,  nucesin- 
quam ,  quas  protulit  sacerdotalis  virga , 
virga  virtutis,quam  emisit  Dominus cx 
Sion.  Multaquidem  sunt  sacranienta,et 
scrutandis  omnibus  hora  non  sufficit. 
Fortassisetiam  aliqui  vestrum  imbecil- 
lessunt  ad  tanta  simul  capienda.  Detri- 
bus  itaque  sacramcntis*,  quse  satis  con- 
grua  sunt  huic  tcmpori ,  dicendum  erit 
quod  Dominus  ipse  donaverit. 

2.  Sacramentum  dicitur  sacrum  sig- 
num,  sivc  sacrum  sccrctum.  Multa  si- 
quidem  fiunt  propter  se  tantum  :  alia 
vero  proptcr  alia  designanda  :  et  ipsa 
dicuntur  signa,  ct  sunt.  Ut  enira  de 
usualibus  sumamus  cxemplum,  datur 
annulus  absolutc  propter  annulum  ,  et 
nulla  cst  significatio  :  datur  ad  inves- 
ticndum  dc  hsereditatc  aliqua ,  et  sig- 
num  est,  ita  ut  jam  diccrc  possit  qui 
accipit :  Annulus  non  valet  quicquam  , 
scd  hajreditas  cst  ffuam  quaerebam.  In 
hunc  itaquc  modum  appropinquanspas- 
sioni  Dominus,  de  gratia  sua  invcstire 
curavit  suos,  ut  invisibilis  gratia  signo 
aliquo  visibili  prsestaretur.  Ad  hoc  in-  multa.  Lavamur  igitur  in  baptismo , 
stituta  sunt  omnia  sacramenta,  ad  hoc  quia  deleturchirograplmmdamnationis 
Eucharistiae  participatio ,  ad  Iioc  pe-  nostraj :  et  hxc  gratia  nobis  confertur  , 
duni  ablutio,  ad  hoc  denique  ipse  Bap-  ut  jam  nihil  nobis  concupiscentia  no- 
tismus  ,  initium  sacramentorum  om- ,  ceat,  si  tamcna  consensu  abstineamus: 
nium,  inquocomplantamursimilitudini^  atque  ita  lamquam  sanies  inveterali 
mortis  ejus  :  unde  et  trina  mersio  tri- :  ulceris  removctur,  dum  tollitur  dam- 
dui,  quod  nunc  cclebrandum  cst,  for-|  nallo,  etrcsponsura  mortis,  quodprius 
mara  gerit.  Sicut  enim  in  exterioribusj  indc  mauabat.  Scdquispoterit  tamcfTo.- 
divcrsa  sunt  signa,  et,  ut  coepto  immo-  ros  motus  frangerc  ?  quis  pruritum  ul-- 
remurexeraplo,vari3e  sunt  investitura3 1  ccrishujus  fcrre  qucat?  Confiditc,  quia 
secundura  ea  de  quibus  investimur  :'  ct  in  hoc  gratia  subvcnit,  ct  ut  sccuri 
vcrbigratia,  invcstitur  Canonicus  per  |sitis,  sacramenlum  Dominici  Corporis 
librum,  Abbas  per  baculum,  Episcopus  et  Sanguinis  preliosi  investituram  ha- 
pcrbaculum  etannulumsimul :  sicut,  betis.  Duo  enira  illud  sacramentum 
inquam  ,  in  hujusmodi  rebus  est,sic  cl;  j  operatur  in  nobis  :  ut  videlicet  ctser- 
divisiones  gratiarum  diversis  sunt  tra-  j  sum  minuat  in  minimis,  et  in  graviori- 
ditaj  sacramentis.  Quaj  est  ergo  gratla  |  bus  peccatis  toUat  omnino  conscnsuin, 
undc  pcr  Baptismum  investimur  ?  Uti-  j  Si  quis  veslrum  non  tam  sa^pe  raodo , 
que  purgatio  delictorum.Quis  enim  po-  non  tam  acerbos  sentit  iracundia;  mo- 
tcst  facerc  mundum  de  immundo  con-  [  tus,  invidia) ,  luxuriae,  aut  cajtcroruui 
reptuni  scmine ,  nisi  qui  solus  cst  num-   hujusmodi ;  gratias  agat  Corpori  ct  Sar>- 

guini  Domini,  quoniam  virlus  sacrn- 
mcnti  (tporatur  in  co;  ct  gaudeat  quiul 


lum  prius  erat  CircumcisiOj  utorigina- 
lis  rubiginem  culpac,  qujc  manaverat  a 
parenlibus  primis,  cultcllus  cradcret  : 
sed  venienlc  Domino,  qui  agnus  estto- 
tus  suavis  ct  mitis,  cujus  jugum  suavc 
cst  ct  onus  leve,  optime  satismutatum 
est,  ut  invetcratam  rubigincm  cum 
unctione  sancti  Spiritus  aqua  dilueret , 
et  acerbitas  illa  cessaret. 

5.  Sed  forte  quajrat  aliquis,  et  dicai: 
Si  deletum  cst  in  baptismo  quod  con- 
traximus  a  parcntibus,  cur  adhuc  ma- 
net  cupiditatis  foraes,  et  velut  inceuti- 
vura  quoddam  peccati  ?Neque  enira  du- 
bium ,  quin  a  primis  parentibus  in  nos 
traducta  sit  lex  ista  peccati.  Omnes  si- 
quidem  peccatrice  voluntate  gencra- 
raur,  et  inde  voluntas  nostra  corrupta 
est  tamquara  ulccribus  plena  :  unde  li- 
cct  inviti ,  pruritus  quosdam  concupis- 
centiarum,  ettamquam  bestiales  motus 
sentimus.  Dixi  vobissoepius,  nec  mente 
excidere  debet ,  quoniam  in  casu  primi 
horainis  cecidimus  omnes.  Cecidimus 
autera  super  acervum  lapidura ,  et  in 
luto  :  undc  non  solura  inquinati ,  sed 
etiara  vulnerati,  ct  graviter  quassati 
sumus.  Lavari  quidem  cito  possumus ; 
ad  sanandum  vero  opus  est  curationo 


dus,  et  in  qucm  pcccatum  non  cadit, 
DiMis  ?  llujus  quidcm  gratix'  sacramen 


274 


S.   BERNARDI  ABBATIS 


pessimum  ulcus  accedatad  sanitatcm. 
4.  Sed  tamen  quid  agimus|,  quod  in 
hoc  corporc  peccati ,  et  in  hoc  tempore 
malo  non  possuraus  esse  sine  peccato  ? 
Nuraquid  desperabimus  ?Absit.  Sidixe- 
rimus,  aitbeatus  Johannes,  quiapecca- 
tum  non  hahemus  ,  nos  ipsos  seducimus, 
et  veritas  in  nohis  non  est.  Si  autem  con- 
fiteamur peccata  nostra  ,  fi,delis  Deusest , 
qui  remittat  peccata ,  et  emundet  nos  ab 
ovini  iniquitate.  INara  ut  de  remissione 
quotidianorum  minime  dubitemus,  ha- 
bemus  ejus  sacramentum,  pedura  ablu- 
lionem.  Quaeris  forte  unde  sciara ,  quod 
.  sacramentum  sit  hujus  remissionis  ? 
maxime  cum  ipse  Dominus  promiserit 
Petro  dicens  :  Quod  ego  facio ,  tit  nescis 
modo  :  scies  autcm  postea ;  nihil  autem 
de  sacraraento  locutus  est:  sed  tantum, 
Exemplum ,  inquit,  dedi  vohis,  ut  et  vos 
ita  faciatis.  Verum  multa  habebat  illis 
dicere ,  sed  tunc  portare  non  poterant. 
Ideoque  nec  ex  toto  voluit  eos  anxios 
et  suspectos  relinquere ,  nec  dicere 
quod  tunc  non  caperent.  Yis  autera 
nosse ,  quia  pro  sacraraento  ilhid  est , 
pro  solo  exeniplo  factum  ?  Illud  attende 
quod  Petro  dictura  est :  Si  non  lavero  te, 
no7i  habehis  partem  mecum.  Aliquid  igi- 
tur  latet  quod  necessariura  est  ad  salu- 
tem,  quando  sine  eo  nec  ipse  Petrus 
partem  haberet  in  regno  Christi  et  Dei. 
Vide  enim  si  non  expaverit  Petrus  ad 
tantge  comminationis  terrificum  ver- 
bum ,  si  nou  agnoverit  salutare  esse 
mysterium,  cum  respondit  :  Domine, 
non  taiitum pedes  meos,sed  et  manus ,  et 
caput.  Et  unde  scimus  quia  ad  diluenda 
peccata ,  quae  non  sunt  ad  mortera ,  et 
a  quibus  plane  cavere  non  possumus 
ante  mortera ,  ablutio  ista  pertineat  ? 
Ex  eo  plane  ,  quod  olTerenti  raanus  et 
caput  pariter  ad  abluendura  responsum 
est :  Qui  lotus  est,  non  indiget  nisi  ut  pe- 
des  lavet.  Lotus  enim  est ,  qui  gravia 


pcccata  non  habet ,  cujus  caput ,  id  est 
intentio,  et  manus,  id  est  operatioet 
conversatio,  munda  est :  sed  pedes, 
qui  sunt  animje  affcctiones,  dum  in  hoc 
pulvere  gradimur ,  ex  toto  mundi  esso 
non  possunt,  quin  aliquando  vanitati, 
aliquando  voluptati,autcuriositati  plus 
quara  oporteret,  cedat  animus  vel  ad 
horam :  In  multis  enim  offendimus  omnes. 
5.  Verumtaraen  haec  nerao  contemnat 
aut  parvipendat.  Impossibile  est  enim 
cura  eis  salvari ,  impossibile  est  ea  dilui, 
nisi  per  Christum  Jesura ,  et  a  Christo. 
Ncmo,  inquam,  perniciosa  securitate 
dormitet,  declinans  in  verba  malitiaj 
adexcusandas  excusationes  in  peccatis, 
quoniam  (  ut  audivit  Petrus  ab  ipso ) 
nisi  laverit  ea  Christus,  nonhabebiraus 
partera  cura  eo.  Nec  ideo  taraen  pro  eis 
necesse  est  nimis  esse  sollicitos:  ignos- 
cet  facile ,  imrao  et  libenter ,  si  modo 
nos  agnoscamus.  In  hujusmodi  namque, 
quasi  inevitabilibus ,  et  negligentia 
culpabilis  est,  et  tiinor  immoderatus. 
Hinc  est  quod  in  oratione ,  quam  ipse 
instituit,  quotidie  pro  peccatis  illis  vo- 
luit  nos  orare.  Sicut  enim  de  concupis- 
centia  dixiraus  ,  quod  licet  daranatio- 
nem  abstulerit,  quia  juxta  Apostolum, 
NuUa  damnatio  est  his,  qui  sunt  in  Chrislo 
Jesu :  tamen  ad  humiliandos  nos  ipsam 
adhuc  patitur  vivere  in  nobis,  et  gravi- 
ter  affligere  nos,  ut  sentiamus  quidno- 
bis  gratia  praestet,  et  seraper  ad  illius 
auxilium  r^curramus  :•  sic  et  de  mino- 
ribus  istis  peccatis  pia  dispensatione 
nobiscura  agitur ,  ut  non  penitus  aufe- 
rantur;  sed  in  illis  nos  erudiat  Deus, 
ut  cum  minima  cavere  non  possumus, 
certi  simus  ,  qiiod  non  nostris  viribus 
majora  superemus  :  semperque  tim&- 
rati,  et  omnino  solliciti  simus,  quo- 
modo  ejus  gratiara  non  amittamus, 
quam  iiobis  tam  multipliciter  necessa- 
riam  esse  sentimus. 


m  DIE    SAIVCTO   PASCHiE, 

ET  TEMPORE  PASCALT. 


SERMO   I. 

S)e  septem  siynaculis  quae  solvit  Acnus. 

1.  YiciT  Leode  tribuJiula.  Vicit  plane 
malitiam  sapientia ,  attingcns  a  fine  us- 
que  ad  finem  fortiter ,  ct  suaviter  uni- 
versa  disponens  :  sed  pro  me  fortiter, 
suaviter  milii.  Vicit  JudKorum  blas- 
phemias  in  patibulo,  fortem  armatum 
alligavit  in  atrio,  et  de  ipso  mortis  im- 
pcrio  triumphavit.  Ubi  enim  sunt  op- 
probria  tua,  Judaic  V.ubi  sunt,  Zabulc , 
vasa  captivitatis  ?  ubi  est ,  mors ,  victo- 
ria  tua  ?  Confusus  est  calumniator  ,  rap- 
tor  spoliatus  cst.  INovum  genus  poten- 
tiae  !  hactenus  victoriosa  mors  obstu- 
pescit.  Quidtu,  Judaee,  qui  pridie  ante 
crucem  agitabascaputsacrilegum  ?quid 
verum  hominis  caput  Christum  cxagi- 
tabas  opprobriis  ?  Christus,  inquit,  Rex 
Jsracl  dcscendat  de  cruce.  0  venenata 
lingua,  verbum  malitia} ,  sermo  nc- 
quam  !  Non  est  hoc,  Caiplia ,  quod 
paulo  ante  dicel)as  :  Expedit  ut  unus 
morialur  homo  pro  popido  ;  ct  non  tota 
(jcns  pereat.  At  illud  quia  mendacium 
noncrat,  non  loqucbaris  dc  proprio , 
non  a  tcmetipso  dicebas.  Si  rex  Jsrael 
cst ,  descendat  de  cruce  ,  hoc  planc  tuum 
est ;  magis  autcm  ejus  qui  mcndax  cst 
ab  initio.  Quid  cnim  conscqucntia)  vi- 
detur  habere,  utdescendat,  si  rcx  est; 
ct  non  magis  ascendat  ?  Sic  non  mcmi- 
nisti ,  scrpcns  antique ,  quam  conf usus 
abscesseris  olim,  cum  diccre  prajsump- 
sisses  :  Mille  le  deorsum;  et  JJcec  omnia 
tibi  dabo^  si  procidens  adoravcris  me  ? 
Sic  tibi ,  Juda;e,  excidit  quod  audisti, 
quia  Dominus  regnavit  a  ligno,  ut  rc- 
gcin  abncgcs,  quia  manet  in  ligno  ?  Sed 
forsilan  nec  audisti,  quia  non  Juda^is  , 
sed  nationibus  haec  annuntiatio  dcbc- 
balur.  Dicite ,  inquit,  m  nationibusj 
quia  Doniinus  regnavit  a  ligno. 

2.  Mcrito  proindc  titulum  rcgniPrac- 
sos  gentilis  inscripsit  ligno,  ncc  potuit 
Judacus,  ul  voluif    corrumpcre  lituli 


inscriptionem,  nedum  impedire  Domi- 
nicampassionem,  etnostram  redemptio- 
nem.  Descendat,  inquiunt ,  si  rex  Jsrael 
est.  Immo  vero  quia  rex  Israel  cst,  titu- 
lum  rcgni  non  dcserat,  virgam  imperii 
non  deponat,  cujus  nimirum  imperium 
super  humerum  ejus,  sicut  praecinit 
Isaias,  Noli,  inquiunt  Judaei  ad  Pila- 
tum ,  noU  scribere ,  Rex  Judoeorum ;  sed 
quia  ipse  dixit,  Rex  sum  Judoeorum,  et 
Pilatus  :  Quod  scripsi,  scripsi.  Si  Pilatus 
quod  scripsit,  scripsit  :  Christus  non 
perficiet  quod  inccepit  ?  Ipse  enim  cce- 
pit ,  et  salvabit  nos.  Sed  dicunt :  Alios 
sahos  fecit ,  seipsum  non  potest  salvum 
faccrc.  Immo  vero  si  dcscendcrit ,  ne- 
mmcm  salvum  faciet.  Cum  enim  salvus 
esse  non  possit,  nisi  qui  perscveravcrit 
usque  in  finem  ,  quanto  minus  polerit 
esse  Salvator?  Alios  ergo  salvos  facit  : 
nam  salvatione,  cum  sit  salus,  ipse  non 
indiget.  Operatur  salutem  nostram,  nec 
caudam  dcessepatitursacvificiovcspcr- 
tino  hostiae  salutaris.  Novit ,  inique, 
quid  cogites.  Non  dabit  tibi  occasioncin 
surripiendae  nobis  pcrscverantiae,  quae 
sola  coronatur.  Non  faciet  objnulcscerc 
praedicalorum  linguas,  cnnsolantiuni 
pusillanimcs,  et  diccnlium  singulis  : 
Tu  locum  tuum  nc  dcseras  :  (luodsine 
dubiosequerctur,si  rcspondcre  posscnt, 
quiaChristus  suumdescruit.  Proni  cnini 
sunt  sensus  hominis  ct  cogitaliones  iii 
malum.  Sine  causa,  malignc ,  parasli 
sagittas  tuas  in  pharetra;  et  discipulo- 
rum  suspiria  cumulas  opprobriis  Judaeo- 
rum.  IUi  quippe  despcrant ,  isti  impro- 
perant :  scd  Christo  ncutra  tela  nocc- 
bunt.  Aliud  tcmpus  elegit  confortandis 
discipulis,  et  aliud  adversariis  confu- 
tandis. 

5.  Intcrim  patienliam  magis  cxhibct, 
humilitatem  commendat,  obcdientiani 
iniplet,  peVficit  caritatcm.  Ilis  nempe 
virtutum  gcmmis  quatuor  cornua  cru- 
cis  ornantur  :  ct  cst  supcrcuiincntior 
cnritas,  a  dcxtris  obedientia  ,  ]):«<tonlia 

18. 


m 


s.  bernaudi  abbatis 


a  sinistris ,  radix  vlrtutum  humilitas  in 
profundo.  Ilis  (.litavit  tropliajum  crucis 
consummatio  Dominicai  passionis :  cum 
ad  Judaiorum  blasphemiashumilis,  ad 
vulncra  paticns,  intus  linguis,  clavis 
oxterius  pungeretur.  Nam  et  caritas  in 
00  perf ecta  est,  quod  pro  amicis  ani- 
mamposuit;ct  ohedientiaconsumraata, 
cum  inclinato  capite  tradidit  spiritum , 
factus  oLedicns  usque  ad  mortem.  His 
spoliare  dotibus,  hac  privare  gloria 
Christi  satagebant  Ecclesiam ,  qui  dice- 
bant  :  Si  rex  Israel  est ,  desccndat  de 
cruce.  Nimirum  ut  non  sit  jam  obedien- 
fiae  forma,  non  incentivum  amoris, 
non  patientia)  vel  humilitatis  cxem- 
plum  :  seddelerihabeant  ex  Evangelio 
verba  illa  suavissima ,  et  dulciora  su- 
per  mcl  et  favum  :  Majorem  hac  dilec- 
tionem  nemo  habet,  quam  ut  animam 
suam  imnat  (juis  fro  amicis  sws.  Et  ad 
Patrem  :  Opus  consumma^^i  quod  dedisli 
mihi  ut  faciam.  Itemque  ad  discipulos  : 
Discite  a  me  quia  mitis  sum  et  liumilis 
corde.  Et:  Ecjo  siexaUatus  fuero  a  terra, 
omniatraham  adme  ipsum.  Koc  est  enim 
quod  dolct  venenati  serpentis  astutia  , 
cxaltatura  in  deserto  serpentem  a^neum, 
cujus  intuitu  sanentur  vulncra  quse  in- 
ilixit.  Alioquin  quonam  alio  insligante 
misisse  crediraus  uxorem  Pilati  ad  ip- 
sum,  dicentem  :  Nihil  tibi  etjusto  iUi : 
multa  enim  passa  sum  hodie  per  visum 
propter  eum?  Timebat  ergo  jam  tunc; 
sed  nunc  maxime  virlutc  crucis  ener- 
vari  se  sentiens  inimicus,  sera  ducitur 
poenitentia  :  et  quos  instigavit  ad  cru- 
citigendum,  instigat  ad  suadendum ,  ut 
de  cruce  desccndat.  Denique  si  rex  Js- 
rael  esl,  inquiunt,  descendat  de  cruce,  et 
credimus  ei.  Haec  plane  serpentisastutia, 
haecadinventionequitiaespiritualis.Au- 
dierat  impius  Salvatoris  vocem  dicen- 
tis  5  Non  sum  missus  nisi  ad  ovcs,  qucu 
perierunt,  domus  Israel  :  et  noverat, 
quantum  pro  salulc  illius  populi  zelum 
gerere  videretur.  Propterea  malitiose 
nimislinguas  erudiens  blasphemorum,  j 
suggcrebat  ut  dicerent  :  Descendal,  et 
credimus;  quasi  jam  nihil  posset  ob- 
stare  quin  descf  nderet,  qui  eorum  cre- 
dulitatem  tantopere  desideraret. 
h.  Sed  quici  machinatur ,  aut  cui  pa- 


rat  insidias  versipcllis?  Nempe  ei  irt 
quo  nihil  proficiet  inimicus ,  ct  filiu'^^ 
iniquitalis  non  apponet  nocere  ei.  No!\ 
movetur  vana  pollicitatione,  qui  novit 
omnium  corda  :  sicut  nec  exprobr.s- 
tione  blasphema  mitissimus  omnium 
movebatur.  Eo  quippe  tcndcbat  mali- 
tiosa  suasio  ,  non  ut  ipsi  crederent,  scd 
nostra  quoque,  si  qua  erat,  fides  in 
eum  omnimodis  deperiret.  Legentes 
enim ,  Dei  perfecta  sunt  opera ;  quando 
fateremur  Deum ,  qui  salutis  opus  reli- 
quisset  imperfectura?  Sed  audiamus 
quid  ad  haec  Christus  respondeat  per 
Prophetam.  Quseris  signa,  Judaee  ?  ^z- 
specta  me  in  die  resurrectionis  mece.  Si  vis 
credere,  majora  jamtibi  opera  demons- 
travi.  Multiplicavi  signa ,  sanitatcs  per- 
feci  heri  et  pridie  :  hodie  magis  habeo 
consuramari.  An  non  majus  erat,  quod 
vidisti  e  corporibus  obsessis  spirijus 
exire  malignos  ,  et  de  grabatis  suis  ex- 
silire  paraIyticos,quam  emanibus  meis 
vel  pedibus  clavos  resilire  quos  in- 
fixisti?  Sedpatiendi  tempus  est ,  non 
faciendi :  et  passionis  horam  sicut  prac- 
'  venire  frustra  conatus  es ,  sic  nec  pote- 
ris  impedire. 

I     5.  Sed  si  adhuc  generatio  praya  et 

adultera  signum  quaerit,  non  ei  dabitur 

j  nisi  signum  JonsePropheta?:nonsignum 

I  descensionis ,  sed  resurrectionis.  Quodl 

[  si  Judfflus  non  quaerit ,  amplectatur  ct 

j  gaudeat  Christianus.  Yicit  enim  Leo  dc 

tribu  Juda.  Suscitatus  e§t  paternavoce 

leonis  catulus;  clauso  prodiit  tumulo, 

qui  de  patibulo  non  descendit.  An  vero 

'  id  majus  sit,  inimici  nostri  sint  judices, 

I  qui  tam  curiose  munierant  monumen- 

tum  ,  signantcs.  lapidem  cujm  custodi- 

bus.  Hunc  enimlapidemmagnumvalde, 

•  de  quo  mulieres  illa)  devotae  invicem 

querebantur,  facta  jam  resurrectione 

Dominica  revohit  JngeJus,  et  resedit, 

sicut  scriptum  cst,  super  eum.  Constat 

I  proinde  clauso  exiisse  tumulo  redivi- 

I  vum  corpus,  quod  clauso  Virginis  utero 

natum  processit  in  vitam  ,  et  ad  disci- 

pulos  clausis  introivit  januis  in  concla- 

vim.  Sed  est  locus  unde  clausis  noluit 

procedere  januis ,  carcer  utique  gehen- 

nalis.  Confregit  siquidem  fcrreos  vec- 

tes ,  repagula  universa  contrivit  :  ut 


IN    DIE  SANCTO  PASCHvE  SERMO  I.  277 

libcrc  suos  eduf  eret ,  quos  redcmerat !  potest ,  sperans  ab  alio  suscltari ;  ab  eo 


dc  jnanu  inimici ;  etplenis  egredercntur 
portis  agmina  dcalbatorum ,  qui  lave- 
rant  stolas  suas,  et  candidas  eas  fece- 
rant  in  sanguinc  Agni ,  candidas  pror- 
sus  in  sanguine  :  quia  exivit  cum  eo  et 
in  eo  etiam  aqua  dealbans ;  ettestimo- 
nium  perhibet  ipse  qui  vidit.  Aut  certe 
candidas  in  sanguine  ,  sed  in  sanguine 
Agni  novelli  lacteo,  candido  et  rubi- 
cundo,  sicut  habes  in  Cantico  cantico- 
rum  :  DUectus  meus,  ait  sponsa ,  candj- 
dus  et  rubkundas ,  clectus  ex  milUbus. 
Inde  est ,  quod  in  stola  candida  et  ful- 
guTeo  vultu  testis  quoque  resurrectio- 
nis  apparet. 

6.  Jam  si  confutandis  Judseorum  ca- 
lumniis  sufficere  videtur  hoc  ipsum  , 
quod  clauso  egressus  est  monumento, 
cui  insultantes  dicebant,  Si  rex  Israel 
est,  descendat  de  cruce  :  (  curiosius 
namque  monumentum  claudere  et  si- 
gnare  studuerant ,  quam  infigere  cla- 
vos. )  Si  igitur  vicit  Leo  do  tribu  Juda 
in  hoc  ipso  processu,  etmajns  demons- 
travit  opus  quam  peterent :  ipsum  jam 
resurrectionis  miraculum  cui  poterit 
comp.irari?  Legimus  quidem  nonnullo- 
rum  prtecessisse  resurrectiones ,  aut 
magis  certe  suscitationes ,  sed  istius 
prseambulas  ,  quibus  ct  dupllci  privile- 
gio  noscitur  praeeminere.  Nam  caeteri 
quidem  resurrexerant  itejiim  morituri: 
Cltristus  resurcjens  ex  mortuis  jam  non 
moritur;  mors  illi  ultra  noyi  dominabi- 
tur.  Illi  mortui  denuo  opus  habent  ite- 
rum  resuscitari  :Christusquod  mortuus 
est  peccato,  mortuus  est  semel ;  quod 
autem  vivit ,  vivit  Deo,  vivit  in  aeter- 
jiitate.  Merito  proinde  resurgentium 
primiticp  Christus  :  qui  ita  resurrexerit, 
ut  cadere  non  adjiciat,  qui  solus  attigit 
immortalitatem. 

7.  Est  aliud,  in  quo  resurrectionis 
hujus  innotescat  gloria  sLngularis.  Quis 
enim  in  caiteris  omnibus  suscitavit  ali- 
quando  semetipsum?  Ineffabile  istud 
«'st,  ut  a  morte  sc  excitct  ipse  qui  dor- 
mit :  singulare  est ,  non  est  qui  faciat, 
non  est  usquc  ad  unum.  Elisaeus  Pro- 
phcta  mortuum  suscitavit,  scd  altcrum, 
non  semetipsum.  Eccc  cnim  quot  annis 
iacct  in  monumcnto ,  quod  a  se  non 


utique ,  qui  triumphavit  nortis  impe- 
rium  in  seipso.  Inde  est  quod  cajteros 
quidem  dicimus  suscitatos ,  Christum 
resurrexisse  ,  qui  solus  virtute  propria 
victor  prodiit  de  sepulcro  :  siquidem  et 
in  hoc  vicit  Leo  de  tribu  Juda.  Quan- 
tum  poterit,  immo  quid  non  posse  vi- 
debitur  vivens ,  et  dicens  Patri ,  Resur- 
rexi,  et  adhuc  sum  fecum;  qui  tam 
potens  exstitit  deputatus  cum  mortuis, 
sed  inter  mortuos  liber? 

8.  Nec  vero  resurrectionem  distulit 
ultra  tertiam  diem  ,  ut  Propheta  fidelis 
inveniatur,  qui  dixit :  Fivificabit  nos  post 
duosdies,indie  tertia  suscilabit  nos.  De- 
cet  nimirum  ,  ut  quemadmodum  caput 
praecessit,  sequantur  membra.  In  pati- 
bulo  sexta  feria  redemit  hominem,  ipsa 
die  qua  fecerat  hominem  in  initio  :  se- 
quenti  die  sabbatizavit  in  monumento  , 
consummato  opere  quod  susceperat  : 
tertia  vero ,  quse  prima  dierum  est , 
primitiae  dormientium  apparuit  mprtis 
victor ,  novus  homo.  Ita  et  nos  quicum- 
que  sequimur  caput  nostrum  ,  tota  die 
hac  qua  plasmati  et  redempti  sumus , 
non  cessemus  agere  poenitentiam,  non 
cessemus  tollere  crucem  nostram ,  per- 
severantes  in  ea ,  sicut  ipse  persevera- 
vit ,  donec  dicat  Spiritus,  ut  requiesca- 
mus  a  laboribus  nostris.  Neminem  au- 
diamus,  Fratres,  non  carnem  et  san- 
guinem,  nonspiritura  quemlibet ,  des- 
censum  a  cruce  suadentem.  Persista- 
raus  in  cruce ,  moriamur  in  cruce  : 
deponamur  aliorum  manibus,  non  nos- 
tra  levitatc.  Caput  nostrum  deposuere 
viri  justi :  nos  vero  dlgnatione  sua  An- 
geli  sancti  deponant,  ut  consummata 
virililcr  die  crucis,  secunda  quse  post 
mortem  est,  quiescamus  suaviter,  dor- 
raiamus  feliciter  in  sepulcris  ,  cxspcc- 
tantes  beatam  spem  ,  et  adventum  glo- 
riae  magni  Dei ,  qui  resuscitabit  corpora 
nostra  terlia  demum  die,  configurata 
corpori  claritatis  mx.  Fetent  quatri- 
duani,  sicut  do  Lazaro  scribitur  :  Jam 
fetet ,  Domine,  quatriduanus  cst  enim. 

9.  Adinvcntio  filiorum  Adam  quartam 
formavit  diem ,  quam  a  Domino  non 
acccpit.  Propterca  corrupli  sunt,  et 
abomiuabilcs  facti  sunt  tamquam  ju- 


278  S.   BERNAR 

mcnta,  quae  in  stercore  suo  putruerunt. 
Divinac  siquidem  ordinationis  est  tri- 
(luum  quod  praediximus  ,  in  labore ,  in 
requie,  in  resurrectione.  Non  placent 
hajc  filiis  hominum,  sed  suam  volunt 
praeferre  dicra  :  differentes  poeniten- 
tiam ,  ut  indulgeant  voluptati.  Non  est 
hajc  dies  quam  fecit  Dominus  :  quatri- 
duani  facti  sunt,  et  jam  fetent.  Non 
iiovit  hanc  ,  quod  de  Maria  natum  cst , 
Sanctum  :  tertia  resurrexit  die  ,  iie  vi- 
deret  corruptionem.  Ficit  itaque  Leo 
dc  tribu  Tiida.  Occisus  est  agnus,  sed 
leo  vicit.  Leo  rugiet ,  quis  non  timebit? 
Leo,inquam,  fortissimus  bestiarum, 
qui  ad  nuUius  pavebit  occursum,  sci- 
licet  Leo  de  tribu  Juda.  Paveant  qui 
abnegaverunt ,  qui  dixerunt  :  Non  ha- 
bomis  regem  nisi  Ccesarem.  Paveant  qui , 
dixerunt :  Nolumus  liunc  regnare  super 
«os.  Redit  siquidem  accepto  regno,  et 
nialos  male  perdet.  Vultis  nosse ,  quia 
redit  accepto  regno?  Data  est  mihi , 
inquit,  omnis  potestas  in  ccelo  et  in  terra. 
Sed  et  Pater  in  Psalmo  :  Postula  a  me  , 
ait,  et  dabo  tibi  gentes  hoereditatem  tuam, 
et  possessionem  tuam  terminos  terrce.  Re- 
(■es  eos  in  virga  ferrea ,  et  tamqaam  vas 
figali  confringes  eos.  Fortis  siquidem  leo 
•'st ,  non  crudelis  :  gravis  tamen  indig- 
iiatio  ejus  ;  et  intolerabilis  ira  colum- 
1)3}.  Sed  pro  suis  Leo  rugiet ,  non  in 
suos.  Paveant  alieni  :  tribus  Juda  ma- 
gis  exsultet. 

10.  Gaudcant  qui  induti  sunt  confes- 
sione ,  quorum  omnia  ossa  dicunt  :  Do- 
mine,  quis  similis  tibi?  Lco  de  tribu 
Juda,  radix  David.  Dicitur  enim  David 
visu  desiderabilis,  vel  manu  fortis  ;  et 
idem  ait :  Ante  te  omne desiderium  meum ; 
ct :  Fortiludinem  ad  te  cusiodiam.  Radix, 
inquit ,  David.  Non  David  radix  ejus, 
sed  ipse  radix  David :  quia  portat,  et  non 
portatur.  Merito,David  sancte,  filium 
iuum  vocas  dominum  tuum  :  quia  non 
tu  radicem  portas  ,  scd  radix  te.  Radix 
lortitudinis  tuae  et  dcsiderii,  radix  de- 
sidcrabilis ,  radix  fortis.  Ficit  Leo  de 
tribu  Juda,  radix  David,  aperire  librum. 
ft  soli^ere  septem  signacuJa  ejus.  Apoca- 
lypsis  vcrba  sunt  ha^c.  Discant  qui  non 
lcgcrunt,  rccolant  qui  noverunt.  Fidi, 
inquit  Johannes ,  in  dextera  sedentis  su- 


DI  ABBATIS 

"])er  thronum,  librum  sig^iatum  sigillii 
septem ,  et  non  erat  qui  legeret ,  vel  ape- 
riret.  Et  ego,  ait ,  flebam  multum ,  quod 
nemo  aperire  librum  dignus  inveniretur. 
Et  unus  de  senioribus  dixil  mihi :  Ne  fle- 
veris ;  ecce  vicit  Leo  de  tribu  Juda ,  radix 
David.  Et  vidi,  et  ecce  in  medio  throni 
Jgnum  stantem ,  tamquam  occisum  ;  el 
veniens  accepit  librum  de  dextera  seden- 
Itis  in  throno,  ct  aperuit  librum  :  facta- 
quc  cst  lcetitia  magna ,  et  gratiarum  aC' 
tio.  Leoiiem  Johannes  audierat ,  et 
agnum  vidit.  Agnus  occisus  est ,  agrius 
acccpit  librum  ,  agnus  aperuit,  et  ap- 
paruit  leo.  Denique  dignus  est,  aiunt 
seniores,  Jgyius  qui  occisus  est,  acciperc 
fortitudiJiem.  ^on  mansuetudinem  amit- 
tcre,  sed  accipere  fortitudinem  ,  ut  ct 
agnus  maneat,  et  lco  sit.  PIus  dico,  ut 
mihi  videtur  ,  idem  etiam  liber  fest  qui 
non  poterat  aperiri.  Quis  enim  dignus 
inveniretur  aperire  hunc  librum?  In- 
dignum  se  profitetur  et  ipse  Baptista 
Johannes,  quo  inter  natos  mulierum 
major  nemo  surrexit.  Non  sum ,  inquit, 
dignus  solvere  corrigiam  calceamenli  ejus. 
Venerat  enini  ad  nos  calceata  majestas, 
divinitas  incarnata  :  venerat  Dei  Sa- 
picntia  ,  scd  in  libro  clauso  utique  ct 
signato.  Quod^ligabat  corrigia  calcea- 
menti,  hoc  claudebant  signacula  libri. 
il.  Sed  quid  dicimus  super  his  sep- 
tem?  An  forte  triplex  animae  virtus , 
ratio,  memoria,  et  voluntas;  ct  qua- 
drifaria  corporiscompositio,  exelemcn- 
tis  videlicct  quatuor ,  in'lus  septem  est 
intelligenda,  ut  nHiil  de  veritate  hu- 
manitatisdefuisse  noverimusSalvatori  ? 
An  magishumanitas  ejus  ipse  est  libcr, 
ct  quserenda  sunt  signacula  septem? 
Septem  enim  qua?dam  arbitror  inveniri, 
quibus  maxime  celabatui'  in  carne  prae- 
sentia  majestatis ,  ut  non  posset  aperiri 
liber ,  et  sapientia  qua?  latebat  agnosci. 
Sunt  autem  quoe  occurrunt  interim, 
Matris  desponsatio.  qua  partus  virgi- 
nis,  et  conceptionis  puritas  velabatur: 
ita  ut  hominis  fabri  filius,  fabricator 
hominis  putaretur.  Infirmitas  etiam 
corporis,  qua  nimirum  plorans  et  va- 
giens,  lactcns  etdormiens,  et  caeteris 
subjacens  nccessitatibus  carnis,  latcbat 
intcr  haec  virtus  divinitatis.  Sic  et  cir-^- 


IN  DIE  SANCTO  PASCII^  SERMO  I. 

fimii,  et  invaluisti.  Seduxit  vos  ,  o  Ju- 
da3i,  in  passionc  :  nam  in  resurrrcctionc 
invaluit  et  prsevaluit  vincens  Leo  dc 
tribu  Juda.  Elenim  si  cognovissent,  num- 
quam  Dominum  gloriai  crucifixisscnt. 
Quid  crgo  facturus  cs?  Et  praidixit,  et 
jam  rcvixit.  Diligpnter  explora  signa- 


cuincisionis  signum  suscipiens,  peccati 
remcdium ,  scgritudinis  medicinam,  qui 
))iorbum  omnem  toUere  venerat  et  pec- 
catum  :  ct  itcm  in  ^]gyptum  fugicns  a 
facie  Herodis  rcguli,  ncc  Dei  filius 
agnosci  poterat,  nec  rex  coeli.  Quid  trina 
illa  tentatio    inimici   in  deserto,    in 


pinnaculo,    supra   montem?  Si   /?hus  I  culum  scpulturaj :  apertum  est  enim. 


Dei ,  inquit ,  cs,  dic  ut  lapidcs  isti  panes 
fiant;  ct  itcm  :  Mitte  te  deorsum.  Ncu- 
trum  Christus  fecit,ut  signareturlibcr, 
ut  falleretur  astutus.  Deniquc  eousque 
seductus  est ,  ut  habcret  jam  pro  con- 
stanti  homincm  csse  purum ,  ct  iu  tan- 
tam  vcsaniam  superbia  ca3ca  prorum- 
perct,  ut  non  diccret  ultra  :  Si  filius 
Dei  es;  sed  :  //ccc  omnia  tibi  dabo,  si 
procidens  adoraveris  me,  Sextum  cst  sig- 
naculura  crucis,  ubi  pependit  inter 
latrones,  et  cum  iniquis  dcputatus  est 
Dominus  majestatis.  Clausit  et  sepul- 
tura  librum  hunc  ;  nec  ullum  signacu- 
lum  omnino  sic  adstrinxit,  sic  occulta- 
vit  magnum  pietatis  sacramentum.  Se- 
pulto  nimirum  Domino,  sola  restare 
dcsperatio  videbatur:  adco  ut  discipuli 
ipsi  diccrent  :  Quia  nos  sperabamus. 
Quis  non  illo  Heretin  tempore  clausum 
jirctius  librum ,  et  non  esse  qui  aperi- 
ret? 

2.  Sed  ne  flcveris  ultra,  Johannes 
sancte :  etiam  tu  noli  flere ,  Maria.  Pro- 
cul  sit  luctus,  tristitiae  ncbula  dissipc- 
tur.  Lsetamini  in  Domino,  et  cxsultate 
justi,  et  gloriamini  omnes  recti  corde. 
Dignus  cst  Agnus  qui  occisus  cst,  Leo 
qui  resurrcxit,postremo  liber  ipse  dig- 
nus  est  aperire  seipsum.  Resurgcns 
nimirum  a  mortuis,  resurgcns  autem 
virtute  propria,  et  post  tres  dics,  sicutj 
ipse  pra3dixerat ,  testimonium  j»crhi- 
bontibus  inimicis;et  resurgens  in  tanta 
majestatc  et  gloria,  indicat  manifeste 
quajcumque  prasdiximus  signacula,  vel 
opcrimenta  voluntaria ,  non  nccessa- 
ria;  nec  conditionis  fuissc,  scd  digna- 
tionis.  Quid  tu  nuper,  Judx^c,  signabas 
bipidcm  monumenti?  Quia  seductor  ille 
dixerat  adhuc  vivens  :  Posl  tres  dies  re- 
surgam.  Vcrc  seductor,  scd  pius,  non 
inalitiosus.  Dcnique  seduxisti  me ,  Do- 
minc,  ct  scductus  sum ,  ait  Prophcta 
vester   in  pcrsona  vcstra,  fortior  me 


Datur  tibi  signum  Jonae  Prophcta;,  quia 
ct  praedixit  ipsc.  Egrcditur  Jonas  de 
ventrc  celi  :  Christus  de  corde  terra) 
tertia  die  procedit.  Nisi  quod  mani- 
fcste  plus  quam  Jonas  hic ,  qui  semct- 
ipsum  viriliter  et  ab  ipso  utero  mortis 
cduxit.  Propterca  viri  Ninivita^  consur- 
gcnt  contra  vos  in  judicio  :  propterca 
ipsi  judices  vestri  crunt ,  quia  Prophc- 
taj  obtemperavcrunt,  vos  nec  Domino 
Prophetarum. 

43.  Ubicst  quod  dicebatis  :  Desccndat 
de  cruce,  et  credimus  ci?  Crucis  signacu- 
lum  dirumpcre  voluistis,  promittentes 
ad  flucm  vos  introihiros.  Ecce  apcrtum, 
non  diruptum  est :  introitc.  Alioquin  si 
non  creditis  resurgcnti,  utique  nec 
crcdidissetis  dcscendenti.  Si  sic  vos 
scandalizabat  crux  Christi,  Verbumenim 
crucis  Judceis  quidem  scandalum  est,  ait 
Apostolus;  cxcitet  vos  saltcra  novitas 
resurrectionis.  Invenimus  nos  in  crucc 
gloriam.  Nobis  qui  salvamur,  Dei  virtus 
est ,  et  omnium  { ut  ostendimus )  pleni- 
tudo  virtutum.  Sit  vobis  pars  vel  in 
rcsurrectione.  Sed  forte  et  iIIa,immo 
multo  magis  illa  vos  scandalizat,  et 
odor  vita)  nobis  in  vitam,  A'obis  est 
odor  mortis  in  mortem.  Quid  ergo  insis- 
timus?  Non  sustinet  audire  sympho- 
niara  et  chorura  senior  frater,  occisum 
nobis  saginatum  vitulum  indignatur. 
Foris  stat,  omnino  non  acquiescit  in- 
trare.  Ingrediamur  nos,  Fratrcs,  et 
cpulemur  in  azymis  sinceritatis  et  veri- 
tatis,  ctcnim  Pascha  nostrum  immola- 
tus  ost  Christus.  Amplcctamur  com- 
mendatas  nobis  in  crucc  virtutcs,  hu- 
militatem,  paticntiam  obcdicntiam, 
ct  caritatera. 

ik.  In  hac  qaoque  tara  pra^cipua  so- 
lemnitate  quid  commendctur  nobis, 
sedula  cogitatione  pcnsemus.  Nempc 
rcsurrcctio,  transitus  et  transmigratio. 
Christus  enim,   Fratres,  non    rccidit 


£S0 


S.  BERMAIIDI  ADSATIS 


liodic,  sed  resurrcxit  :  non  rediit,  scd 
transiit;  transmigravit,  non  rcnieavit. 
Dcniquc  et  iijsum  quod  cclebramus 
Pascha,  transitus,  non  rcditus  iiiter- 
prctatur  :  ct  Galiloaa,  ubi  videndus 
jiobis  promittitur  qui  resurrexit,  non 
remeationem  sonat,  sed  transmigratio- 
iiem.  Credo  jam  aliquorum  Ingenia  pra3- 
■volant,  et  quorsum  hcec  velint  tendcrc, 
suspicantur.  Dicimus  tamen  brevitcr  : 
praiserlim  ne  devotioncm  vestram  in 
tanta  solemnitate  sermonis  videatur 
])roIixitas  onerare.  Si  post  consumma- 


iG.  Sic  aniatorcs  sscculi,  iuimici 
crucis  Chriiti,  cujus  in  vanuni  accepto 
nomine  dicuntur  Christiani,  toto  hoc 
tempore  ([uadragcsimali  ad  instantcs 
inhiant  dies  llesurrcctionis,  hcu!  ut 
libcrius  indulgcant  voluptati.  Obnubi- 
lat.Fratres,  solemnitatis  la^titiam  ma- 
tcria  tristior  :  sed  ipsius  plangimus 
solemnitatis  injuriam,  quam  dissimu- 
lare  non  possumus  ncc  in  ipsa,immo 
minus  in  ipsa.  Proh  dolor  !  peccandi 
tempus,  terminus  recidendi  facfa  est 
Resurrectio  Salvatoris  !  Ex  hoc  nempc 


lionem  crucis  m  nostrara  hanc  morta- ,  cbmcssationes  et  ebrietates  redeunt, 
litatem  et-  vitaj  praesentis  lerumnas  cubilia  et  impudicitiae  repetuntur ,  et 
thristusDominus  revixisset;  ego  eum, 'laxantur  concupisccntiis  frena.  Quasi 
Fratres,  non  transiissc  dicerem,  sed  .  vero  ad  hoc  surrexerit  Christus,  et  noa 
rediisse;  non  trausmigrasse  in  subli- jmagis  propter  justificationem  nostram. 
mius  aliquid,  sed  ad  statura  remeasse   Sic  honoratis,  miseri,  Christum,  quem 


priorem.  rVunc  autem  quia  transiit  iu 
iiovitatem  vitse.  nos  quoque  invitat  ad 
iransitum,  vocat  in  Galilajam.  Prop- 
terea  siquidem  quod  raortuus  est  pec- 
cato,  mortuus  est  semei  :  quia  quod 
jam  vivit,  vivit,  non  carni,  sed  Deo. 


susccpistis  ?  Venturo  parastis  hospi- 
tium,  confitentes  peccata  cum  gemilu, 
castigantes  corpora,  eleemosynas  im- 
pendentes  :  et  ecce  susceptum  proditis 
inimicis,  immo  exire  compellitis,  prio- 
;  res  nequitias  admittendo.  Neque  enim 


\o.  Quid  nos  dicimus,  qui  sacram  cohabitafio  esse  potest  luci  ad  tenebras, 
Domini  Resurrectionem  Paschoe  pri-  Chrisii  cum  superbia,  cum  avaritia, 
%amus  nomine,  ut  sitnobis  inreditum  cum  ambitione,  cura  fratcrno  odio, 
•nagis,  quara  in  transitum?  Luximus  cum  luxuria,  cura  fornicatione.  Quid 
jiis  diebus,  compunctioni  et  orationi,  ;  enim  minus  proesenti  debetur,  quam 
gravitatiet  abstinentiae  dediti,  csetero-  Tcnturo  .?  Quid  minus  reverentise  Re- 
rum  ncgligentias  temporum  sacro  hoc  surrectionis  tem.pus  exigit,quam  Pas- 
viuadragcnario  redimere  ct  diluere  cu-  sionis?  Sed  vos  (  ut  manifestura  est ) 
pientes.  Communicavimus  passionibus  neutram  honoratis.  Nam  si  compatcre- 
Christi,  complantati  et  denuo  sumus  raini ,  et  conregnaretis  :  si  commorere- 
per  baptismum  quemdam  lacrymarum,  :  mini ,  et  conresurgeretis. 
?)(finitenti33,  confessionis.  Si  ergo  mor-  |  17.  Nunc  autem  ^x  sola  consuetudinc 
tui  sumus  peccato,  quoraodo  vivemus .  temporis  et  simulatione  quadam  humi- 
adhuc  in  illo?Si  negligentias  planxi- '  liatio  i!Ia  processit,  quam  nonsequitur 
iuus,  quid  causse  estutrecidamus  nunc  '  exsultatio  spiritualis.  Propter  lioC)  ut 
iu  easdera?  Inveniemur  nunc  iieTnm  Siit  Ai^ostolns ,  muUiinfirmi et imhecilles, 
curiosi  ut  ante,  verbosi  utante,  pigri  e(  dormiunt  muUi.  Propter  hoc  crebra 
ct  negligentes  ut  ante,  vani,  suspiciosi,  in  diversls  regionibus  hominum  morta- 
«letractores,  iracundi ,  cseterisque  im-  litas,  spccialiter  liis  diebus.  Quid  enim? 
i)liciti  viliis,  quse  tam  anxie  deploravi-  i  Deprehensi  estis  inter  angustias  prae- 
mus  his  diebus.  Lavi  pedes  meos,  quo-  ]  varicatores,  non  qui  praivaricati  eslis, 
juodo  iterum  inquinabo  eos?  Exui  me  j  sed  qui  persistitis  in  peccato,  addentes 
tunicam  meam,  ({uoraodo  induam  eam? ;  pra^varicationera ,  aut  peuitus  impoeni- 


Non  est  transmigratlo  ha}c,  Fratres  : 
lion  sic  videbitur  Cliristus,  non  hoc  iter 
quo  ostendat  nobisDcus  salutare  suum. 
Denique  qui  retro  respicit,  indignus 
C5t  rcguo  Dci. 


tentes,  aut  tepide  poenitentes;  nec 
periculosa  fugientes,  vel  post  miseram 
experientiam ,  incentiva  peccati.  Irrc- 
tivit  vos  inimicus  perplexis  (  ut  ait 
Scriptura )  ncrvis  testiculorum.  Si  hac; 


IN  DIE  S,ANCTO  P 
«onscicnUa  Christi  Sacrnincnta  refu- 
gilis,  nifiil  vobis  communc  ciim  Chris- 
lo,  non  habctis  vilam  in  vobis.  Iiisum 
audfte  diccntcm  :  Nisi  manducavcritis 
carnem  Filii  hominis,  et  biberitis  ejus 
sangidncmi  non  habebitis  vilam  in  vobis. 
Si  indigne  suscipitis,  judicium  Yobis 
}nanducatis,  sanctum  corpus  Domini 
non  dijudicantcs.  Rcditc  crgo  prsevari- 
catores,a(lcor,  et  in  toto  cordc  quaeritc 
Dominum,  et  odite  malum  :  poeniten- 
tcs  non  vcrbo  tantum  ct  lingua,  sed 
spiritu  ct  veritate.  Quia  vero  non  satis 
cecidissc  piget  hominem  ( ut  videtur ) 
qui  adbuc  manore  disponit  in  lubrico ; 
aut  errassc,  qui  duccm  non  quserit :  sit 
vcra)  compunctionis  indicium,  oppor- 
funitatis  fuga,  subtractio  occasionis. 
Alioquin  liniendum  valde ,  ne  dies  ista 
(siquidom  et  ipsa  posita  est  in  ruinam 
v.t  resurreclionem  multorum  )  rcprobet 
vos,vcl  tamquara  manifeste  alienos  a 
Christo,  Christo  non  conimunicantes, 
vel  tamquam  socios  Judai,  in  quem  in- 
travit  satanas  post  buccellam. 

i8.  Sed  quid  ad  nos ,  Fratrcs ,  de  his 
qui  foris  sunt  judicare  ?  nisi  quod  in 
oodem  nos  fuisse  laqueo  plangimus ,  ab 
codera  crutos  gratulamur,  sola  miseri- 
cordia  opcrante,  in  quo  miserabilLter 
eos  dctineri  fraterna  caritate  dolemus. 
Utinara  autem  vel  nos  jam  sanctificati , 
et  pcnitus  aiieni  ab  hac  miscra  et  sacri- 
lega  consuctudine  inveniamur,  nec 
quicquam  in  nobis  pereat,  aut  minua- 
tur  dc  exercitio  spirituali  sacraj  resur- 
rectionis  adventu,  sed  transire  magis 
et  excrcscere  studeamus.  Quicumque 
enim  post  lamenta  pccnitcntiac  non  ad 
carnales  rcdit  consolationcs,  sed  in 
fiduciara  divLna)  miserationis  excedit, 
ingrcditur  novara  quaradani  devoiio- 
ricm ,  et  gaudium  in  Spiritu  sancto ;  nec 
tam  compungitur  pra;teritorum  recor- 
datiouc  peccatorum,  quara  delectalur 
memoria,  et  innammatur  aeternorum 
dcsidcrio  pra^miorum  :  is  plane  est  qui 
cum  Christo  resurgit,  qui  Pascha  cele- 
brat,  qui  fcstinat  in  Galilajam.  Vos 
orgo ,  carissimi ,  si  consurrexistis  cum 
Ciuisto,  qua)  sursum  suiit  quajrite,  ubi 
Cliristus  est  in  dextera  Dei  sedens  :  qua3 
sursum  sunt  sapite,  non  quce  supcr 


ASCII^  SERMO  II.  28i 

terram  :  ut  queraadmodum  Chrislu  • 
resunexit  a  mortuis  pcr  gloriam  Patris> 
ita  ct  vos  in  novitate  vita3  ambuletis  : 
ut  a  sa3culari  Isetitia  ct  consolatione 
mundi  percompunctioncm  cttristitiara, 
quai  secundum  Deura  cst,ad  devotio- 
nera  sanctani,  ct  spiritualem  vos  trans- 
ire  gaudeatis  exsultationera,  ipso  pra> 
stante,  qui  transivit  ex  hoc  mundo  ad 
Patrcm ,  et  nos  quoque  trahere  post  sc, 
et  in  Galila;am  vocare  dignatur,  ut  se- 
metipsum  nobis  ostendat,  qui  est  super 
omnia  Deus  bcnediclus  in  SKCula ,  araen» 

Ad  Abbates, 
SERMO  II. 

De  lectione   evangelica,  Maria  Maffdalene, 
Maria  Jacobi,  et  Salome,  ctc. 

\.  AccEPiMus  ab  Apostolo,  habitare 
Christum  pcr  fideni  in  cordibus  nostris. 
Unde  vidctur  non  incongrue  intelligi 
posse ,  taradiu  Christum  in  nobis  vivere , 
quaradiu  vivit  fides.  At  postquara  fides 
nostra  mortua  cst,  quodara  modo  Chris- 
tus  mortuus  est  in  nobis.  Porro  fidci 
vitam  opera  attestantur,  sicut  scriptum 
est :  Opera  quce  dedit  mihi  Pater ,  ipsa 
testimonimn  perhibent  de  me.  Nec  discre- 
pare  videtur  ab  hac  sentcntia,  qul 
fideni  sine  operibus  mortuam  asserit  in 
semetipsa.  Sicut  enira  corporis  hujus 
vitam  ex  motu  suo  dignoscimus  :  ita  et 
fidei  vitam  cx  operibus  bonis.  Itaquc 
vita  quidem  corporis  est  anima,  per 
quam  movctur  et  senlit :  vita  vcro  fidei 
caritas  est,  quia  per  illam  operatur, 
sicut  in  Apostolo  legis  :  Fides  gute  per 
dilcctionem  oiicratur.  Undc  et  refriges- 
ccnte  caritatc  fidesmoritur,  sicut  cor- 
pus  anima  rccedentc.  Tu  ergo  si  videris 
hominera  in  bonis  operibus  strenuum, 
et  fcrvorc  conversationis  hilarem  :  vi- 
verc  in  eo  fidcm  non  dubites,  indubi- 
tata  tenens  vita)  illius  argumenta.  Sed 
sunt  nonnulli,  qui  cum  spiritu  cocpc- 
rint ,  Iieu  !  carnc  postca  consumraantur. 
Scimus  autem,  quia  jam  tunc  non  per- 
jnaneat  in  cis  spiritus  vita;,  quia  scrip- 
tuni  cst :  Non  jicrmanebit  spiritus  meus 
in  hominc  in  ceternumj  quia  caro  cst. 
Quod  si  nou  pcrmanct  spiritus,  huuU 


282 


S.  BERNARD 


ilubium  quin  cxcidat  caritas,  quae  ni- 
mirum  diffusa  est  in  cordibus  nostris 
per  Spiritum  sanctum  qui  datus  est 
nobis. 

2.  PoRRO  fidei  vitam  ( ut  jam  dixi- 
mus )  in  caritate  constituit,  qui  fidem 
per  dilectionem  perliibuit  operari.  Hinc 
ergo  colligitur  ,recedente  spiritu  fidem 
mori  :  quoniam  Spiritus  est  qui  vivifi- 
cat.  Denique  si  sapere  secundum  car- 
iiem  mors  est :  non  dubium ,  quin  illi 
quos  vivere  Isetabamur ,  quamdiu  facta 
carnis  spiritu  mortificabant ,  secundum 
carnem  viventes  plangendi  sint  tam- 
quam  mortui.  Unde  et  in  eodem  Apo- 
stolo  legis  :  Si,  inquit,  sccimdum  carnem 
vixeritis,  moriemini  :  si  autem  spiritu 
facta  carnis  rnorlificaveritis,  vivetis.  Vse 
tibi  quicumque  es  canis  reversus  ad 
vomitum,  et  sus  lot»  in  volutabro  luti. 
Non  ad  eos  tantum  loquor  qui  corpore, 
sod  etiam  eos  qui  corde  redeunt  in 
■^oyptum,  sseculi  hujus  oblectamenta 
sectantes,  ac  proinde  fidei  vitam,  quae 
est  caritas ,  non  habentes.  Si  quis  enim 
diligit  mundum ,  non  est  caritas  Patris 
in  eo.  Quis  magis  mortuus  eo ,  qui  fovet 
ignem  in  sinu ,  peccatum  in  conscien- 
tia;  nec  sentit,  nec  expavescit,  nec 
excutit  ? 

5.  Ecce  igitur  Christus  in  sepulcro, 
fides  mortua  est  in  animo.  Quid  facie- 
mus  ei  ?Quid  fecerunt  sanctoe  mulieres, 
quae  soIa3  exomnibussuis  ampliori  tene- 
bantur  affectu  ?  Emcrunt  aromata,  iit 
venientes  ungerent  Jesum.  Numquid  ut 
suscitarent?  Et  nos  scimus,  Fratres, 
quia  suscitare  nostrum  non  est,  sed  un- 
;;ere  nobis  incumbit.  Cur  hoc  ?  Nempe 
ne  feteat  qui  hujusmodi  est ,  ne  sit 
caeteris  odor  morlis,ne  pereffluat,  et 
penitus  dissolvatur.  Emant  proinde 
aromata  sua  tres  mulieres,  mens,  lin- 
gua,  manus.  De  his  enim,  ut  arbitror, 
Petrus  mandatum  accepit  tertio  pascere 
gregem  Domini.  Pasce,  inquit,  mente, 
pasce  ore ,  pasce  opere  :  pasce  animi 
oratione ,  verbi  cxhortatione ,  exempli 
oxhibitione. 

4.  Quaerat  igitur  mens  aroraata  sua  : 
ante  omnia  compassionis  affectum ,  de- 
Iiinc  rectitudinis  zelum,  et  inter  haec 
discretionisspiritum  non  omittat.  Quo- 


I ABBATIS 

ties  enim  peccantera  videris  fratrcra , 
continuo  procedere  dehet  compassionis 
alfectus,  tamquam  cognatus  humani- 
tati,  quippe  quem  concipis  ex  teipso, 
Fos,  inquit  Apostolus,  qui  spirituales 
estis,  instruite  hujusmodi  in  spiritu  leni- 
tatis,  considerans  teipsum,ne  et  tuten- 
teris.  Et  cum  exiret  Dominus  bajulans 
sibi  crucem,  et  plangerent  super  eum, 
nondum  quidem  omnes  tribus  terrae, 
sed  mulieres  paucae,  conversus  ad  eas, 
Filice,  inquit,  Jerusatem,  nolite  flere 
super  me,  sed  super  vos  ipsas  flete ,  et 
super  fdios  vestros.  Ordinem  diligenter 
attende.  Super  vos,  inquit,  primo;  de- 
inde  super  filios  vesfros.  Temetipsum 
attende,  ut  alii  noveris  compati,  ut 
arguas  in  spiritu  lenitatis.  Teipsum 
considera,  ne  et  tu  tenteris.  Sed  quia 
c"xemplum  efficacius  persuadet  et  altius 
imprimit  animo ,  mitto  vos  ad  sanctum 
illum  Senera,  qui  cum  audisset  pec- 
casse  unum  ex  fratiibus,  amarissime 
flebat,  inquiens  :  Ille  hodie,  et  ego 
cras.  Qui  sic  flebat  super  se,  putas 
quia  non  compassus  sit  fratri  ?  Hic  ita- 
que  compassionis  affectus  multis  qui- 
dem  prodest,  quia  animus  liberalis  con- 
tristare,  quem  pro  se  viderit  anxium, 
erubescit. 

5.  Sed  quid  agimus,  quod  nonnulli 
dura  cervice  et  attrita  sunt  fronte,ut 
quo  magis  eis  compatimur ,  tanto  magis 
nostra  et  compassione,  et  patientia 
abutantur  ?  Nonne  sicut  compatieba- 
mur  fratri,  ita  ipsi  justitise  compatien- 
dum  est,  quam  videmus  tam  impu- 
denter  abjici,  tam  imprudenter  pro- 
vocari?  Scioquia  si  qua  in  nobis  est 
caritas,  contemptum  hunc  Dei  ferre 
sequanimiter  non  possumus.  Hic  est 
zelus  justitiae,  quo  adversus  delinquen- 
tes  accendimur ,  tamquam  pietate  ducti 
erga  eam,  quam  contemni  videmus, 
justitiara  Dei.  Verumtamen  oportet  ut 
priora  sibi  vindicet  compassionis  affec- 
tus.  Alioquin  in  spiritu  vehementi  con- 
terimus  naves  Tharsis,  conterimus  quas- 
satura  calamura,  exstinguiraus  linum 
fumigans. 

6.  Sed  cura  uterque  aderit,  videlicet 
et  compassionis  affecfrus,  et  zelus  justi- 
tise;  necesse  est  ut  adsit  spiritus  discre^ 


IN  TEMPOUE  PA 

fionis,  ne  forte  cum  oporteat  hunc 
exliiberi,  ille  procedat,  et  indiscretio 
ipsa  confundat  universa.  Ilabeat  itaque 
,iien5  nostra  fertium,  scilicet  spiritura 
discretionis  :  ut  raiscens  apte  tempori- 
bus  tempora,  opportune  aeraulari,  et 
nihilominus  ignoscere  sciat.  Samarita- 
nus  sit,  custodiens  et  observans ,  quan- 
do  oleum  misericordiae ,  quando  vinum 
fervoris  exhibeat.  Et  ne  forte  meum 
putetisinventum,  Prophetam  audite  in 
psalmo,  haec  eadem  et  eodem  ordine 
postulantem  :  Bonitatem ,  inquit,  et  d?s- 
ciplinam,  et  scientiam  cloce  me, 

7.  Sed  unde  haec  nobis  ?  Neque  enim 
talia  profert  virtutum  germina  terra 
cordis  nostri ,  sed  magis  spinas  et  tri- 
Lulos  germinatnobis.  Emere  crgo  opor- 
tet.  A  quo  autem  emenda  sunt?  Ab  eo 
utique  qui  ait :  Vcnite,  emite  ahsque  ar- 
genlo  et  absque  uUa  commutatione  vinum 
d  lac.  Non  ignoratis,  quid  lactis  dul- 
cedo,  quid  vini  dcsignet  austeritas. 
Quid  est  autem  emere  sine  argento  et 
fine  commutatione  ?  Non  talis  est  emp- 
tio  apud  amatores  hujus  sajculi;  sed 
apud  auctorera  skcuU  alia  esse  non  po- 
test.  Propheta  enira  dixit  Domino  : 
Dcus  meus  es  tu,quoniam  bonorum  meo- 
uim  non  egcs.  Quam  igitur  commutatio- 
nem  ei  daliithomo  pro  gratia  sua,  qui 
nullius  eget,  et  cujus  sunt  universa? 
Gralia  gratis  datur  :  etiam  cum  emitur, 
gralis  emitur  :  quia  quod  datur  pro  ea, 
nobis  melius  retinetur. 

8.  Tria  ergo  aromata  mcntis  nummo 
propriae  voluntatis  eraenda  sunt :  quam 
quidem  dimittentes  nihil  amittimus , 
ctiam  et  lucramur  plurimura  ,  coramu- 
tantes  illam  in  melius,  ut  comraunis 
liat  quai  propria  fuit.  Porro  communis 
voluntas  caritas  est.  Emimus  ergo  abs- 
que  comrautatione  ,  recipientes  quod 
non  habuimus;  ct  quod  habuiraus, 
melius  retinentos.  Quando  vero  cora- 
patietur  fratri,  qui  in  propriavoluntate, 
ncscit  compati  nisi  sibi  ?  aut  quando 
a:nans  seipsumdiliget  justitiam,  etodio 
Jiabcbit  iniquitatem  ?  Simulare  quidem 
liotest  ante  oculos  hominum,  etiam  ct 
.sometipsuin  seducere ,  ut  cum  privato 
ainore  vel  odio  ducitur,  compassionis 
affectum,  aut  zelura  putet  esse  justitiae. 


SCAH  SERMO  II. 


283 


Verum  facile  est  nosse ,  quara  sint  aliena 
a  propria  voluntatc,  qu.-c  propria  sunt 
caritatis,  cui  illa  recta  frontc  contra- 
riam  seconstituit.  Nam  caritas  bcnigna 
est,  caritas  super  iniquitatenon  gaudet. 
Jam  de  spiritu  discretionis  scimus,quia 
nihil  sic  illura  cxstinguit  ,  quoraodo 
voluntas  propria ,  subvertens  corda 
horainum,  et  rationis  oculos  claudens. 
Eraenda  proinde  sunt  tria  mentis  aro- 
raata,  affectus  corapassionis,  rectitudi- 
nis  zelus,  et  spiritusdiscretionis,  nura- 
mo  (  ut  dictum  est )  propriae  voluntatis. 

9.  Linguoe  quoque  aromata  trianihilo- 
minus  sunt:  modestia  in  increpando, 
copia  in  exliortando ,  efficacia  in  per- 
suadendo.  Vis  hahere  hsec  aromata  ? 
Eme  iila  a  Doniino  Deo  tuo.  Eme,  in- 
quam,  et  sicutpriora,  slne  ulla  com- 
nmtatione  :  ut  aliquid  recipias,  perdas 
nihil.  Eme  a  Domino  moderatara  cor- 
reptionem,  quia  oinninomagnumquod- 
dam  honum  et  datum  optimum  est ,  et 
quod  habeant  pauci.  Linguam  enim,  ut 
ait  beatus  Jacobus,  nemo  domare  potest. 
Videasmultos,  sinceralicet  intcntione, 
et  benigno  acccdant  animo,  leviter  di- 
cere  quod  graviter  audiatur.  Volat  ir- 
revocabile  verbum  :  et  quod  sanare  de- 
huerat,  quia  mordacius  forte  videtur, 
exasperat  et  exulcerat  magis  :  quando 
negligentia?  additur  impudentia,  etiam 
et  impatientia  curaulatur  :  ut  qui  in 
sordibus  erat ,  sordescat  adhuc ,  dccli- 
nans  in  verba  malitia)  ad  cxcusandas 
excusationes  in  peccatis,  ac  more  phre- 
netici  non  solumrepellens,  sed  ctmor- 
dere  tentans  mcdici  manum.  Multis 
quoque  non  suppelit  verborura  copia  , 
sed  pra?  sermonis  inopia  linguam  suam 
palato  adhserescere  scntiunt :  quod  et 
ipsum  interdum  solet  audientihus  obesse 
non  parum.  Aliis  vero  ad  manum  est 
abundantia  multa  scrmonis;  sed  quae 
dicunt ,  minus  sapiunt ,  minus  accep- 
tantur  :  ct  quia  gratiam  non  habent, 
minus  efficacia  sunt  quae  loquuntur. 
Vides  ergo  quam  necesse  sit  eraere  ab 
eo ,  a  quo  omne  bonum  est ,  a  quo  om- 
nis  scientia ,  modestiam  in  incrcpando, 
copiam  in  exhortando ,  efficaciam  in 
persuadendo, 

10.  Proindc  eme  ista  nummo  confes- 


23'» 


S.  BERNARDI  ABBATIS 


sionis  5  ut  prius  peccata  tua  confitearis, 
quam  ad  expurganda  acccdas  alicna. 
Magnum  prorsus  ct  mirabile  sacramen- 
tum  anima;  suscitatio  cst  :  vidc  ne  ad 
illud  immundus  accedas.  Quod  si  fortc 
Tion  potes  innocens ,  immo  quia  non  po- 
tes;  lava  inter  innocentes  manus  tuas, 
antequam  circumdes  monumentum  Do- 
mini.  Omnia  siquidem  in  confessione 
lavantur.  Et  hsec  ablutio  in  quamdam 
innoccntiam  tibi  deputabitur ,  ut  inter 
innocentes  assistas.  Ad  altaris  officium 
nemo  accedit  in  veste  communi ;  scd 
quisquis  accessurus  est ,  albis  induitur. 
Et  tu  ergo  cum  ad  Doraini  monumen- 
tum  properas,  lavare,  dealbare,  in- 
duere  vestimentis  glorisg,  ut  dicatur 
tibi :  Confessionem  et  clecorem  induisti. 
Quia  ubi  confcssio,  ibi  in  conspectu 
Domini  pulcritudo  est.  Hsec  pro  eo 
dictasunt,ut  aromata  linguae,  mode- 
rata  increpatio,  copiosa  exhortatio , 
efficax  persuasio  nummo  confessionis 
emantur. 

\i.  Verumtamen  legimus ,  et  quoti- 
dianis  ctiam  experimentis  didicimus  , 
cujus  vita  despicitur ,  restat  ut  praedi- 
catio  contemnatur.  Paret  ergo  et  manus 
aromata  sua ,  ne  subsannet  nos  Sapiens 
tamquam  pigrum  illum,  cui  labor  sit 
manum  ad  os  porrigere ;  ne  possit  dicere 
is  qucm  arguis :  Tu  qui  alium  doces , 
teipsum  non  doces.  Alligas  enim  onera 
gravia  et  importabilia ,  et  imponis  eain 
humeros  hominum ,  digito  tuo  nolens 
ea  movere.  Dico  vobis  :  Sermo  quidem 
vivus  et  efficax  exemplum  est  operis , 
facile  persuadens  quod  intendimus, 
dum  factibile  probat  esse  quod  suade- 
inus.  Pro  hujusmodi  habeat  necesse  est 
etiara  manus  aromata  sua,  continentiam 
in  carne,  misericordiam  in  fratre,  pa- 
tientiam  in  pietate.UndeApostolus  ait: 
Sobrie,  et  justC)  ct  pie  vivamus.  Uxc 
cnim  tria  sunt  conversationi  nostrse 
maxime  necessaria:  quoniam  primum 
deberaus  nobis,  secundum  proximo, 
tertium  Deo.  Nam  qui  fornicatur ,  in 
corpus  suum  pcccat ,  magno  illud  jjri- 
vanshonore,  et  pavcndo  addiccns  pu- 
dendoquc  dedecori ,  tollens  membrum 
€hristi ,  et  faciens  membrum  mcretri- 
eis.  Ego  autem  nou  ab  ca  tantum  ,  quse 


tam  abominabilisest,  sed  ab  omni  vo- 
luptatc  carnis  contincndum  dico.  Ante 
omnia  igitur  perfectam  hanc  continen- 
tiam  quajre, quam  debes  tibi  ipsi :  nemo 
enim  tibi  propinquior  est.  Deliinc  adde 
misericordiara ,  quara  debes  proxirao , 
quia  cura  eo  salvandus  es  :  deindc 
etiam  patientiam  quam  debes  Deo,  quia 
ab  eo  salvandus  es.  Omnes  enim  qui  pie 
volunt  vivere  in  Christo ,  persecutionem 
patientur;  et,  Per  multas  tribulationes 
oportet  nos  intrare  in  regnum  ccelorum. 
ViDE  ergo  ne  per  impatientiam  pereas, 
sed  universa  pro  eo  sustine ,  qui  prior 
majora  pro  te  sustinuit,  et  apudquem 
infructuosa  patientia  non  erit,  sicut ait 
Propheta  :  Patientia  pauperum  non  peri" 
bit  in  fincm. 

12.  Porro  hsecmanusaromatanuramo 
subjectionis  erauntur.  Haec  est  enim 
quae  dirigit  gressus  nostros,  et  sancta; 
conversationis  gratiara  promeretur. 
Nam  si  contraria  lex  inventa  est  in 
merabris  nostris  per  inobedientiara  , 
quis  ncsciat  per  obedientiara  continen- 
tiam  dari  ?  Ipsa  quoque  est  quae  mise- 
ricordiam  ordinare  novit ,  ipsa  quae  pa- 
tientiam  etdocet,  et  donat.  Cum  his 
igitur  aromatibus  accede  ad  eum ,  in 
quo  fides  mortua  est.  Verura  si  consi- 
dereraus,quam  magnura  sit  ad  nos  sus- 
citare  eum  qui  hujusmodi  est,  quam 
difficile  sit  vel  accedere  ad  cor  ejus  , 
quod  lapidea  quaedam  obstinatio  et  im- 
pudentia  clausit ,  puto  q,uod  dicere  ha- 
beamus  et  uos  :  Quis  revolvet  nobis  lapi- 
demab  oslio  monamenii?  Attamen  dum 
sic  trepidi  veremur  accedere ,  cunctan- 
tes  ad  tara  gtande  miraculum ;  fit  uon- 
numquam  ut  solita  pietate  prseparatio- 
nom  cordis  nostri  audiat  auris  divina , 
etadvoccm  virtutis  ejus  resurgat  qui 
erat  mortuus.  Et  ccce  Angelus  Domini , 
hilaritas  qusedam  iuvultu  illius,  tam- 
quam  in  ostio  monumenti  nobis  apparet, 
et  fulgor  quidam  index  resurrectiouis, 
ut  apcrtevideatur  faciesejusimmutata, 
accessum  prsebens  nobis  ad  cor  suum , 
imrao  ct  advocar.s,  ipsuraque  obstina- 
tionis  sua3  revolv.ens  Iapidem,et  sedens 
super  eum  :  ita  ut  suscitata  fide  ipsa  , 
ctiam  linteamina,  quibus  obvoluta  fue- 
rat,  ipsc  dcmonstret,  Dumque  omnia 


IN  TEMPOUE  PAS 
fjuac  iii  cordc  suo  prius  aclital)antur 
aperit,  et  conritctur  quomodo  scipsum 
scpclicrat  intus,  ipsam  tcpiditatcm  et 
ncglig<;ntiam  suam  prodcns  :  Vcnile, 
inquit,  et  vidcte  locmif  ubijwsitus  crat 
DominuS' 

SER3IO  III. 

De  mersionc  Naaman  scpties  in  Jordanc ,  de- 
que  mundalione  scplemplicis  lcprse;  el  de 
septem  apjparitionibus  Domini  resiir{jentis, 
quibus  septem  dona  Spiritus  sancli  desiy- 
riantur. 

1.  SicuT  incorporum  mcdicina  prius 
purgationes  adhibentur,  dcinde  rcfcc- 
tiones,  ut  scilicet  prius  exinaniatur 
corpus  ab  humoribus  noxiis,  dehinc 
cibis  sanioribus  foveatur  :  sic  mcdicus 
animarumDominus  Christus,  cujus  tota 
DisPENSATio ,  quam  exhibuit  in  carne , 
medicina  salutis  est;  ante  passionem 
suam  septem  dedit  purgationes,  post 
rcsurrectioncm  suam  totidcm  cibos  sa- 
lubres  paritcr  ct  suaves.  Elisaeusnostcr 
Naaman  leprosum  septies  in  Jordane 
mergi  prajcepit,  qui  iiitcrpretatur  de- 
scensus.  In  descensu  namque  Domini 
nostri  Jesu-Christi ,  id  est  in  humilitate 
conversationis  ejus ,  quam  exhibuit 
ante  passionem  ,  mundamur  et  purga- 
mur  :  in  resurrectione  vero  ct  vita 
quam  ostendit  quadraginta  diebus,  re- 
ficimur,  et  delcctabilibus  pascimur  ali- 
mcntis.  Septempliciter  enim  occupavit 
nos  lepra  superbia),  in  proprietatc 
posscssionum ,  in  gloria  vestium ,  in 
voluptate  corporum ,  in  ore  quoque  du- 
plicitcr,  similitcr  et  in  corde.  Prima 
cst  lepra  domus ,  qua  divites  essc  volu- 
mus  in  hoc  sa^culo.  Scd  ab  ista  munda- 
mur ,  si  immergimur  in  Jordane,  id  esl 
in  Christi  desccnsu.  Invenimus  cnim , 
ciuoniain  ille,  cura  essetdivcs,  propter 
nos  paupcr  factus  est.  Desccndit  ab 
inenarrabilibus  coeli  divitiis,  et  vcnicns 
in  mundum ,  nec  istas  qualescumque 
divitias  habcre  voluit,sed  in  tantapau- 
pertate  venit,  ut  natus  conlinuo  ponc- 
retur  in  praiscpio ,  quia  ei  non  crat  lo- 
cus  in  divcrsorio.  Deniquc  quis  nesciat, 
quoniam  Filius  hominis  non  habebat 
ubi  raput  suum  reclinaret  ?  Qui  bcne 
mergitur  hic,  quando  quseret  diyitias 


CALI  SEPiMO  III.  28f1 

hujus  mundi  ?  Et  verc  magna  abusio  , 
ct  magna  nin)is,  ut  divcs  csse  vclit 
vermiculus  vilis,  proplcr  qucm  Dcus 
majestatis  et  Dominus  Sabaoth  voluit 
pauper  ficri. 

%,  Porro  in  lepra  vestis,  omncm  sa?- 
culi  hujus  pomposam  intclligc  vanita  - 
tem.  Nam  ab  illa  nihilominus  in  Jorda- 
nis  mcrsione  mundabcris,  ubi  invcnics 
Christum  Domini  vilibus  pannis  invo- 
Iutum,factum  opprobrium  hominuin, 
ct  abjectioncm  plcbis.  A  lcpra  quoqiio 
corporis  mundamur  in  ipso  Jordane ,  si 
benecogitantes  Doininicam  passiunem , 
erubescimus  sequi  corporisvoluptatcm. 
At  in  ore  ( utdiximus )  duplexest  lcpra. 
Cum  enim  adversi  quicquam  contigerit, 
murmuramus  ,  et  impatientiae  verbum 
tamquam  lcpra?  sanics  cffluit.  Scd  ab 
hacmundamur,  si  illum  attendimus , 
qui  tamquam  ovis  ad  occisionem  ductus 
cst,  et  non  apcruit  os  suum  :  qui  cum 
malediceretur,  non  malediccbat;  cuni 
patcretur,  non  comminabatur.  In  pro- 
sperisquoque  contra  cum  qui  dixit,iVoH 
qiii  seipsum  conimcndat,  illej^rohaiuscst; 
commendamus  nosmet  ipsos  ,  non  iii 
multa  patientia ,  sed  in  arrogantia  :  ct 
inquinat  nos  altera  lcpra ,  verbum  jac- 
tantise.  Ut  crgo  mundemur  ab  illa,  mer- 
gamur  in  Jordane ,  et  imitemur  eum , 
qui  nonquserebatgloriamsuam.  Unde  ct 
daemonia  quaeclamabant,  quia  ipse  csset 
Dei  filius,  prcecipicbat  obmutescere; 
et  illuminatos  caecos  diccreprohibebat. 

3.  In  cordc  duplex  cst  lepra ,  propria 
voluntas ,  et  proprium  consilium.  Lc- 
pra  utraquc  nimis  pcssima,  eoque  per- 
niciosior ,  quo  inagis  interior.  Volunta- 
tem  dico  propriam ,  quaj  non  est  com- 
inunis  cum  Dco  et  hominibus ,  scd  nos- 
tra  tantum  :  quando  quod  volumus ,  non 
ad  honorcm  Dei ,  non  ad  utilitatem  fra- 
trum ,  scd  propter  nosmct  ipsos  faci- 
mus,  non  intendentes  placcrc  Dco  et 
prodesse  fratribus  ,  sed  satisfacere  pro- 
priis  motibus  animorum.  Iluic  contra- 
ria  cst  recta  frontc  caritas,  quaj  Deus 
cst.  Hffic  cnim  adversus  Deum  inimici- 
tiascxercens  cst,  ct  guerram  crudclis- 
simam.  Quid  cnim  odit,aut  punit  Dcus 
pr^tcr  propriam  voluntatcm  ?  Cesset 
voluntas  propria ,  et  infcrnus  non  crit. 


286 


S.  BERNAR 


In  qucm  cnim  ignis  ille  desseyict,  nisi 
in  propriam  voluntatem  ?  Etiam  nunc , 
cum  frigus  aut  famem ,  aut  aliquid  tale 
patimur,  quid  loeditur  nisi  propria  yo- 
luntas  ?  Quod  si  voluntarie  sustinemus , 
ipsa  jam  volunlas  communis  est :  sed 
infirmitas  quoedam  et  velut  pruritus 
Yoluntatis  adhuc  de  proprio  est ,  ct  in 
illo  omnes  poeuas  sustinemus,  donec 
penitus  consumatur.  Nam  voluntas  illa 
propric  dicitur,  cui  assentimur,  et  cui 
se  liberum  inclinat  arbitrium.  Haec  au- 
tem  desideria  et  concupiscentiae ,  quse 
invitos  tenent,  non  voluntas,  sedcor- 
ruptio  voluntatis  est.  Porro  voluntas, 
propriaquo  furorc  Dominum  majestatis 
impugnet, audiant  et timeant  servi  pro- 
prise  voluntatis.  Primo  namque  seipsam 
et  subtraliit ,  et  subducit  ejus  domina- 
tui ,  cui  tamquam  auctori  servire  jure 
dcbuerat,  dum  efficitur  sua.  Sed  num- 
quid  contenta  erit  hac  injuria  ?  Nequa- 
quam  :  addit  adhuc  et  quod  in  se  est , 
omnla  quoque  quoe  Dei  sunt,  tollit,  et 
diripit.  Quem  enim  modum  sibi  ponit 
humana  cupiditas  ?  Nonne  qui  per  usu- 
ram  acquirit  pecuniam  modicam ,  simi- 
liter  mundum  lucrari  conaretur  univer- 
sum ,  si  non  deesset  possibilitas ,  si  sup- 
peteret  voluntati  facultas  ?  Dico  fidu- 
cialitcr  :  Nemini  qui  sit  in  propria  vo- 
luntate,  posset  universus  mundus  suffi- 
cere.  Sed  utinam  vel  rebus  istis  esset 
contenta,  ne  in  ipsum  (horribile  dictu !) 
desoeviret  auctorem.  Nunc  autem  et  ip- 
sum  (  quanlum  in  ipsa  est )  Deum  per- 
imit  voluntas  propria.  Omnino  enim 
vellet  Deum  peccata  sua  aut  vindicare 
non  posse ,  aut  nolle ,  aut  ea  nescirco 
Vult  crgo  eum  non  esse  Deum ,  quse  , 
quantum  in  ipsa  est,  vult  eum  aut  im- 
potentem ,  aut  injustum  esse ,  aut  insi- 
pientem.  Crudelisplane  et  omnino  exse- 
cranda  malitia  ,  quai  Dei  potentiam , 
justiliara,  sapientiam  perire  desiderat. 
ilooc  est  crudelis  bestia,  fera  pcssima, 
rapacissima  lupa ,  ct  leaena  saevissima. 
Ilccc  est  immundissima  lcpra  animi, 
propter  quam  in  Jordane  mergi  opor- 
teat,  et  imitari  eum,  qui  non  venit  fa- 
cere  voluntatem  suam.  Unde  et  in  pas- 
sione:  Non  mea ,  iuquit,  voluntas,  scd 
tuii  fial. 


Dl  ABBATIS 

4.  Lepra  veroproprii  consilii  eo  pcf- 

niciosior  est,  quo  magis  occuita  :  ct 

quanto  plus  abundat,  tanto  sibiquisque 

sanior  esse  videtur.  Haec  illorum  est, 

qui  zelum  Dei  habcnt,  sed  non  secun- 

dum     scientiam,    sequentes  errorem 

suum,  et  obstinati  in  eo,  ita  ut  nuUis 

velint    consiliis  acquiescere.  Hi   sunt 

unitatis  divisores ,  inimici  pacis ,  cari- 

tatis  expertes ,  vanitate  tumentes ,  pla- 

centes  sibi,  et  magni  in  oculis  suis  , 

ignorantes  Dei  justitiam  ,  et  suam  vo- 

lentes  constituere.  Et  quae  major  super- 

biajquam  ut  unus  liomo  toti  congre- 

gationi  judicium  suum  proeferat,  tam- 

quam  ipse  solus  habeat  spiritum  Dei  ? 

Idololalrio?,  scelus  estno7i  acquicscere ,  ct 

quasi    peccatum   ariolandi    rcpuqnare. 

Eant  nuncqui  se  faciunt  religiosiores 

aliis,  qui  non  sunt  sicut  caeteri  lioml- 

num.  Ecceariolietidololatraj  facti  sunt, 

si  tamen  vel  ei  qui  dixit  hoc,plus  quam 

sibi  judicant  esse  credendum.  Neque 

huic  dissonat  Veritatis   sermo,  quem 

dixit  :  Si  ecclcsiam  non  audierii^  sit  lihi 

sicut  etlmicus  et  puhlicanus.  Sed  ubi  po- 

tcrit  hoec  lepra  mundari ,  nisi  in  Jor- 

dane  ?  Ibi  mergere  ,  quicumque  hujus- 

modi  es,  et  attende  quid  fccerit  magni 

consilii  Angelus,  quomodo  consilium 

suum  postposuerit  consilio ,  vel  magis 

voluntati  mulieris  unius  (  beatam  Vir- 

ginem  loquor,  )  et  fabri  pauperis,  ipse 

cst  Joscph.    Inventus  enim   in  medio 

doctorum,  audiens  eos'et  interrogans, 

quodammodo  increpatus  a  Matre  est : 

Fili,  quid  fecisti  nohis  sic  ?  At  ille  :  Quid 

eratj  inquit ,  quod  me  qucerehatis  ?  Ne- 

sciehatis  ,  quia  in  Jiis  ,  quce  Patris  mei 

sunt ,  oportet  me  esse  ?  Al  ilii  non  intcl- 

lexerunt  verhum.  Etquid  fecitVerbum? 

Non  capicbatur  in  se  :  descendit ,  ita  ut 

esset  etiam  subditus  illis.  Quis  jam  non 

erubescat  obstinatus  esse  in  consilio 

suo ,  quando  suum  Sapientia  ipsa  dcsc- 

ruit  ?  Sic  mutavit  consilium  suum,  ut 

quod  jam  tunc  coeperat,  ex  tunc  usque 

ad  tricesimum  aetatis  suaj  annum  pror- 

sus  dimiserit.  Nihil  enim  ab  hoc  duo- 

decimo  anno  de  ejus  doctrina  vel  opc- 

ribus  invenis  usque  ad  annos  triginta. 

5.  Scd  forte  quaerendum  ab  ipso  cst, 
quomodo  voluntutcm  suam  conrjiliumye 


IN  TEMPORE  PAS 
reliquerit.  0  Dominc ,  voluntas,  dc  qua 
(lixisti  ut  non  ficrct,  si  bona  non  crat, 
quomodo  tua  crat  ?  si  bona  crat ,  quarc 
dcrclicta  est  ?  Sic  et  consilium  si  non 
bonum ,  quomodo  tuum  ?  si  bonum , 
quomodo  rcbnqucndum?Et  bonacrant, 
ct  cjus  crant :  ncquc  minus  tamcn  re- 
linquenda  ,  ob  boc  videlicct  ut  fiercnt 
meliora.  Neque  enim  oportcbat  propria 
praejudicarc  communibus.Erat  Crgo  vo- 
luntas  Cliristi ,  ct  bona  crat,  qua  dice- 
bat :  Si  fie3'i  potest,  transcat  a  rne  calix 
iste.  Scd  ea  dc  qua  dicebat,  Fiat  volun- 
tas  tua,  melior  erat  :  quia  communis 
nonsolum  Patris,  sed  et  Christi  ipsius; 
(  oblatus  est  enim,  quiaipse  voluit )  et 
nostra.  JNisi  enim  granum  frumenti  ca- 
dcns  in  tcrram  mortuum  essct,  ipsum 
soluni  mancret :  mortuumvero  muKum 
fructum  attulit.  Atque  ha3C  voluntas 
Patris  erat,  ut  videlicct  habcret  quos 
adoplarct  in  filios  :  Christi  erat,  ut  sit 
ipse  primogcnitus  in  multis  fratribus  : 
nostra  crat,  quia  pro  nobis  faciebat  ut 
redimeremur.  De  consilio  idem  dici- 
mus.  Christi  enim  erat,  et  bonum  erat 
consilium  illud  quod  ait  :  Quia  in  his 
quce  Patris  mei  sunt,  oportet  me  esse.  Sed 
quia  illi  non  intellexerunt  ,  mutavit 
illud  consilium ,  ut  nos  mundaret  ab  ea 
lepra ,  qua3  proprii  consilii  est.  Exem- 
plum  enim  dedit  nobis,  ut  et  nos  ita 
faciamus.  Nam  ab  initio  noverat  quid 
cssct  facturus :  sed  voluit  formam  nobis 
hujus  humilitatis  exliibcre,  et  ad  la- 
vandam  pcssimam  hanc  lcpram  divi- 
num  in  se  ipso  parare  Jordanem.  Au- 
diant  igitur  utrique  pariter,  qui  pro- 
pria3  volunlatis  ,  ct  qui  proprii  consilii 
lcpra  sordcnt  :  audiant  quid  Spiritus 
dicat  ecclesiis,  brevi  uno  vcrsiculo  le- 
pram  utramque  condcmnans.  Sapientia. 
ait ,  quoe  desursum  est ,  primum  quidem 


CALI  SERMO  III.  287 

pudica  est,  contra  proprioe  voluntatis 
impuritatem  :  deinde  pacifica,  contra 
consilii  proprii  obstiiiatam  rcbellionem. 
6.  Cum  ab  his  septem  purgatus  fuerit 
aeger ,  tamquam  post  septem  cellas  qua3- 
rat  septem  fcrcula,  qua?  sunt  septera 
Spiritus  sancti  dona.  Porro  sicut  in  vita 
Domini  antc  passionem  septem  purga- 
tiones  invenimus ,  sic  et  in  apparilioni- 
bus  septem  quae  post  resurrectionem 
factaeleguntur,  septem  illa  dona  Spiri- 
tus  sancti  possumus  invenire.  In  prima 
spiritum  timoris  accipe,quando  mulie- 
ribus  sanctis  venientibus  dcscendit 
Angelus  de  coelo ,  et  terrae  motus  factus 
est,  ita  utipsastimoreperterritas  opor- 
tuerit  ab  Angelo  consolari.  In  spiritu 
pietatis  apparuit  Simoni ,  quia  magna 
omnino ,  et  vere  Domino  Jesu  digna 
pietatis  dignatio,  quod  ei  quasi  singu- 
lariter  et  ante  caeteros  dignafus  est  ap- 
parere ,  quem  prae  cseterisde  negationo 
ejus  rea  conscientia  confundebat  :  ut 
ubi  abundavit  delictum ,  supcrabunda- 
ret  et  gratia.  In  spiritu  scienlia3  duobus 
pergentibus  in  Emmaus  Scripturas  cx- 
posuit,  incipiens  a  Moyse  ct  Prophetis. 
h\  spiritu  fortitudinis  januis  clausis 
intravit,  ostendens  manus  et  latus, 
sicut  solent  in  signum  virtutis  clypeo- 
rum  foramina  demonstrari.  In  spiritu 
consilii  frustra  in  piscatione  laborantes 
mittere  in  dexteram  rete  consuluit.  In 
spiritu  intellcctus  aperuit  illis  sensum, 
ut  intelligerent  Scripturas.  In  spiritu 
sapientiae  die  quadragesima  apparuit 
eis,  quando  videntibus  illis  elevatus 
est,  et  viderunt  Filium  hominis  ascen- 
dentem  ubi  crat  prius.  Usque  ad  illara 
enim  diem  quasi  pcr  stultitiam  prajdi- 
cationis  salvosfaciebat  credcntes  :  post- 
quam  vero  coram  eis  ascendit  ad  Pa- 
Ircm ,  ]am  cocpit  sapientia  declaiari , 


IN  OCTAVA  PASCIIiE. 


SERMO  I. 

Dc  fide  vincente,  el  tribus  teslimoniis  in 
ccelo  et  in  terra. 

i.  Omne  quod  natumest  exDeo,  vincit 
mundum.  Postquam  Unigenitus  Dci  non 
rapinam  arbitratus  est  esse  se  sequa- 
lem  Deo,  hominis  quoque  dignatus  est 
ficri  fiUus,  et  IiaLitu  invcntus  ut  liomo, 
iion  immerito  jam  de  coelesti  gcnera- 
lione  cxiguitas  Immana  prxsmnit.  Ne- 
que  onim  dignum  est  Deo,  corum  ficri 
patrem,  quorum  se  Christusfccerit  fra- 
trem.  Ilinc  est  quod  beatus  Johannes 
( qui  SKpius  nobis  ac  studiosius  hanc 
coramendat  adoptionem  Cliorum  Dci) 
iii  ipso  quoque  Evangelii  sui  principio , 
Quolquot,  inquit , recej)cnmi  cum,dedit 
eis  polestatem  filios  Dei  fieri.  Huic  crgo 
verbo  simile  est  quod  audivimus  hodie 
de  ejus  epistola  recitari :  Omne,  inquit, 
quod  natum  est  ex  Deo ,  vincit  mundum. 
Quotquot  enira  sunt  Christi ,  cum  Chris- 
to  eos  raundus  odit;  sed  cum  Christo 
superatur  pariter  etab  ij^sis.  NoUte ,  ait, 
mirari  si  odit  vos  mmidus  :  scitote  quia 
priorem  me  vobis  odio  hahuit.  Etitem, 
Con^ifiifCjinquit,  quiaego  vicimundum. 
Sic  nimirura  manifesta  fit  sermonis 
illius  veritas ,  quem  ait  Apostolus :  Quos 
prcEscivit .,  inqviit ,  (liaud  dubium  quin 
Deus  Pater)  ct  prcedestinavit  conformes 
fieri  imagini  Filii  sui.  Vide  conformatio- 
nem.  Post  ipsum  adoptantur ,  ut  sitipse 
primogenitus  in  multis  fratribus  :  post 
ipsum  odit  munduscos:  post  ipsum'et 
ab  eis  vincitur  raundus. 

2.  Bene  ergo  quod  natum  est  ex  Deo , 
vincit  mundum,  ut  sit  testimonium 
coelcstis  generationis  victoria  tcntatio- 
nis  :  et  sicut  is  qui  filius  cst  per  natu- 
rara,  mundum  cura  suo  principe  triura- 
phavit,  sic  ct  nos  victores  inveniamur 
quotquot  sumus  filii  adoptionis.  Victo- 
res  sane ,  sed  in  ipso,  qui  confortat  nos , 
in  quo  et  possumus  orania  :  quia  hozc 
est  victoria,  quce  vincit  mundum,  fides 
nostra.  Fide  siquideminDei  filios  adop- 
tamur  :  fidem  in  nobis  raundus  in  ma- 


ligno  positus  odit  alquo  perscquitur : 
fide  quoque  et  vincitur,  sicul  scriptuin 
est :  Sancli  p)er  fidem  vicerunl  rcgnn. 
Quidni  atlribuatur  fidci  victoria,  cujus 
est  etiam  vita?  Justus ,  inqnit ,  ex  fidc 
viiit.  Quoties  ergo  tentationi  resistis, 
quoties  vincis  malignura,  noli  propriis 
tribuere  viribus,  noli  in  te,  sed  magis 
in  Domino  gloriari.  Quando  enim  forlis 
ille  armatus  tua;  ccdcret  infirraitali? 
Audi  dcnique  quid  Doraiuici  constitu- 
tus  pastor  ovilis  admoneat.  Adversariiis 
inquit  ^vester  diaholus ,tamquam  lco  ru- 
giens^  circuit  quoerens  qucm  devovct  :cni 
resistite  fortes  in  fide.  Vides  queraadmo- 
dura  sibi  veritatis  testimoniaconcinant. 
Paulus  fide  regna  vicisse  sanctos;  Pc- 
trus  principi  mundi  resistendura  infide; 
Johannes  quovquc,  H(sc  est,  inquit,ric- 
ioria,  quce  vincit  mundum,  fides  nostra, 

o.  Sequitur  :  Quis  enim  cst  qui  vincit 
mundu7n,nisi  qui  credit  quoniam  Jcsus 
cst  fiUus  Dei  ?  Certum  id  quidem ,  Fra- 
tresjomnera  qui  non  credit  in  Filium 
Dei ,  ex  hoc  ipso  jam  non  modo  victum 
esse  ,  sed  etiam  judicatum.  Sine  fide 
enim  irapossibilc  est  placere  Deo.  Ve- 
rumtamen  potcst  forte  raovere,  quod 
tara  multos  videraus  credentes  Jesum 
Filium  Dei  esse ,  adhuc  taraen  mundi 
nihilominus  cupiditatijjus  irretitos. 
Quid  ergo  ait :  Quis^  cst  qui  vincit  mwi' 
dum,  nisi  qui  credit  quia  Jesus  est  fiUus 
Dei,  cum  et  ipse  jam  mundus  id  credal  ? 
Annon  ipsi  quoque  dsemones  et  credunt, 
et  contremiscunt?  Sed  dico  :  Putasne 
filium  Dei  rcputat  Jesura,  quisquis  ille 
est  homo ,  qui  ipsius  nec  terretur  com- 
minationibus ,  nec  attrahitur  promis- 
sionlbus,  nec  proeceptis  obtemperat,  ncc 
conciliis  acquiescit?  Nonne  is,  etiara- 
si  fateatur  se  nosse  Deum,  factistaracii 
negat?  Porro  fides  sine  operibus  morlua 
est  in  semetipsa.  Nec  sane  rairura  vidcri 
potest  si  nequaquam  vincit»  qui  noc 
vivit  quidcra.     . 

4.  Quacrls  quasnam  sit  vivida  et  vic- 
toriosa  fides?IIlasine  dubio,  per  quani 
Christuo  habitat  ia   cordibus  nostris. 


IN  OCTAVA  PA 
Christus  cnira  ct  vlrtus  cst,  et  vita 
nostra.  Cum  Chrislus  apinii-uerit  vita 
vestra,  ait  Apostolus,  tunc  et  vos  appa- 
rcbilh  cum  ipso  in  gloria.  Unde  gloria , 
nisi  de  victoria?  aut  quare  cum  ipso 
apparcbimus,  nisi  quia  in  ipso  et  vin- 
cinius?Denique  si  liis  tantum  data  est 
potestas  filios  Dei  fieri  qui  suscipiunt 
Christum,  dc  his  quoque  solis  intelli- 
gendura  est  quod  dicitur  :  Omnis  qui 
natus  eslcx  Dco,  vincit  mundum.  Inde 
est  quod  hiic  quoque  cum  dixisset,  Qmjs 
est  qui  rincit  mundum ,  nisi  qui  credit  quia 
Jesus  €st  filius  Deiful  planius  faceret 
eam  coramendari  fidem,  per  quam  (ut 
dictum  cst)  Christus  in  cordibus  nostris 
habitat  addidit  continuo  dc  ipsius  adven- 
tu ,  dicens  :  Uic  est  qui  venit  per  aquam 
etsanguinemJesusChristus.  Adhuc  autera 
supereminentiorcm  viam  ostendens  : 
Et  Spiritus  esl,  inquit,  qui  teslificatur , 
quoniam  Jesus  est  filius  Dci.  Sane  quod 
interponit,  signanter  repetens,  ]\on  in 
aqua  sohim,  sed  in  aqua  et  sanguine^  ad 
Moysi  differentiam  arbitror  accipien- 
dum.  Moyses  siquidem  in  aqua  venit,  a 
qua  et  nomen  accepit  ut  Moyscs  voca- 
retur. 

5.  Recolant  quibus  nota  est  historia 
veteris  Testamenti,  quemadmodum  ih 
-ligypto,  dum  parvuli  omnes  Israelitici 
germinis  necarentur,  expositum  in 
aquis  Moysen  tulerit  filia  Pharaonis.  Et 
vide  si  non  manifeste  Cliristi  et  in  hoc 
ipso  vidctur  praecessisse  figura.  Simili 
nempe  cum  Pharaone  etiam  Herodes 
^uspicione  laborans,  ad  eadem  conver- 
sus  est  crudelitatis  argumenta ,  sod  co- 
dem  modo  est  ipse  delusus.  TJtrobique 
pro  unius  suspecta  persona  trucidatur 
numerositas  puerorum  :  utrobiquc  qui 
quKrcbatur  evadit.  Et  quomodo  3Ioyscn 
filia  Pharaonis,  ita  Christum  quoque 
.Egyptus  (quaj  non  immerito  Pharaonis 
-ntcllii;itur  filia)  suscepit  conservan- 
dum.  Manifeste  tamen  plusquam  Moy- 
ses  hic,  utpote  qui  venerit  non  in  aqua 
tantum,  sed  in  aqua  et  sanguine.  Jqute 
cnim  muH(^ ,  populi  multi.  Venit  crgo  in 
aquatantum,  qui  congregavit  quidem 
populum,  sed  populum  non  redemit. 
Nam  et  ipsaquoquedeservitutcvEgyptia 
iibcraliO;non  Movsi   scd  Agni  sanguine 


SCH.E    SERiMO  I.  280 

facta  est,  liberandos  nos  pracfigurans  a 
vana  nostraconversationchujussa3cuIi, 
sanguine  Agni  immaculati  Christi  Jcsu. 
Hic  est  verus  Legifer  nostcr ,  apud  quem 
copiosa  est  rcdemptio.  Mortuus  est 
enim  non  tantum  pro  gente ,  sed  ut  fi- 
lios  Dci,  qui  dispersi  erant,  congrega- 
ret  in  unum.  Memento  sanc  hunc  essc 
Johanncm,  quividit,  et  testimonium 
perhibuit,  (et  scimus  quia  verum  est 
tcstimoniura  ejus,)  exiissc  de  laterc 
Domini  dormicnlis  in  cruce  sanguineni 
simul  et  aquara :  quo  videlicet  dormienti 
novo  Adae  nova  de  latere  suo  proferrc- 
tur  pariter  ct  redimerctur  Ecclesia. 

6.  Sic  ergo  hodie  quoquc  ad  nos  pcr 
aquam  et  sanguinem  venit,  ut  sit  aqua 
et  sanguis  testimonium  adventus  ejus, 
fideiquevictricis.  Non  soIumautem,sed 
testimonium  cst  majus  his,quodper- 
hibet  Spiritus  veritatis.  Horum  trium 
tcstimonium  verum  certumque  est,  et 
felixanima  quae  meretur  illud  acciperc, 
Tres  enim  sunt  qui  teslimonium  dant  in 
terra,  Spiritus ,  aqua ,  et  sanguis.  Inaqua 
quidem  baptismum  intellige ,  in  san- 
guine  martyrium,  in  Spiritu  caritatem. 
Spiritus  enim  est  qui  vivificat;  et  fidei 
vita,  dilcctio.  Denique  si  quceris  quid 
Spiritui  et  caritati ,  respondeat  Paulus : 
Quia  carilas  Dei  diffusa  est  in  cordihus 
nostris  per  Spiritum  sanctum ,  qui  datus 
est  nobis.  Necessario  quoque  Spiritus 
additur  aquaj  et  sanguini ,  cum ,  codem 
Apostolo  testc ,  sine  caritate ,  quicquid 
habeas,  nihil  prosit. 

7.  Jam  vero  quia  baptismura  aqua , 
martyrium  diximus  sanguine  desiguari ; 
mcmento  et  unicum,  et  quotidianuni 
esse  baptismum,  similiter  ct  marty- 
rium.  Est  enim  martyrii  genus ,  ct  qucc- 
dam  cffusiosanguinisin  quoii.liana  cor- 
poris  affiictione.  Est  ct  baptisraus 
aliquis  in  compunctione  cordiset  lacry- 
marum  assiduitate.  Sic  quippe  infirmi.'» 
et  pusillis  corde  nccesGC  est,  ut  queia 
semel  pro  Christoponerenon  sufficiunt, 
saltem  miliori  quodam,  sed  diuturniori 
martyrio  sanguinem  fundant.  Sic  et 
baptismisacramentum,  quoniara  itcrari 
non  licet,  his  (jui  sajpius  in  multis  of- 
lendunt,  frequenti  oportct  ablutionc 
s'ippleri.  Vndc  ct  Propheta  :  lAivabc -, 

I'» 


290 


S.  BEUNARDI   AliBATIS 


iuquit, per  singulas  nodes  lecium  weuwi; 
lacrymis  meisstrafum  meum  rigabo.  "Vis 
crgo  nosse  quis  est  qui  vincit  mundum? 
Quao  ia  eo  vincenda  sunt  diligcntius 
intuere.  Siquidem  et  hoc  ipsum  beatus 
iste  Johannes  indicat,dicens:  Carissi- 
mi,nolite  diligere  mundum,  neque  ea 
qiice  in  mundo  sunt.  Omne  enim  quod  in 
mundo  est ,  coyicupiscentia  carnis  est, 
concupiscentia  oculoriim  ,  el  amhilio  sce- 
culi.  Hoe  sunt  tres  turmse ,  quas  fece- 
runt  Chaldsei.  Sedmemini  quoquesanc- 
tum  Jacob  fecisse  tres  turmas,  cum 
timeret  a  facie  Esau,  rediens  de  Meso- 
■potamia.  Et  vobis  ergo  adversus  triplex 
genus  tentationis  triplici  opus  est  mu- 
nimento  :  ut  carnis  quidem  concupis- 
centia  ipsius  mortificafione  vincatur, 
quam  (si  meministis)  in  sanguinis  tes- 
timonio  dixiraus  intelUgendam  :  ocu- 
lorum  vero  concupiscentiam  superet 
studium  compunctionis,  et  assiduitas 
iacrymarum  :  porro  ambitionis  vanita- 
tem  virlus  caritatis  excludat,  qua;  sola 
castificat  animam  ,sola  purgat  intentio- 
nem.  Certum  quippe  triumphati  mundi 
testimonium  est,  si  corpus  castiges,  et 
subjicias  servituti,  ne  perniciosa  liber- 
tate  serviat  voluptati :  si  lletui  prajbeas 
oculos  magis,  quam  petulantiaj  vel 
curiositati  :  si  denique  spirituali  dilec- 
tione  flagrans,  nulli  animum  dederis 
vanitati. 

8.  Merito  sane  unus  est,  qui  in  tcrra 
pariter  et  in  coelo  testimonium  perlii- 
bet  Spiritus  :  quia  sive  corporis  afflic- 
tio  cessabit,  sive  lacrymarum  fons 
exsiccabitur;  sed  caritas  numquam 
excidit.  Prajlibatio  quaedam  est  in  prae- 
senti,  consummatio  et  plenitudo  in 
futuro  manet.  Verumtamen  licet  ma- 
neat  post  aquam  et  sanguinem  Spiritus , 
(aqua  quippe  et  sanguis  regnum  Dei 
non  possidebunt)  interim  tamen  aut 
vix,  aut  nullo  modo  invenire  est  Spi- 
ritum  sine  illis,quoniam  hi  tres,  inquit, 
unum  sunt :  ut  quolibet  ex  his  tribus 
deficiente,  adesse  cgetera  non  pra^su- 
mas.  Simul  vero  juncta  testimonia  ista 
credibilia  facta  sunt  nimis,  nec  poterit 
cui  in  terris  suppctunt  haec,  carere 
testimonio  vel  in  coelis.  Confitetur  Dei 
Filium   coj-am    hominibus  non  verbo, 


neque  lingua,  sedopere  et  veritate  :  et 
Filius  quoque  confitebitur  eum  coram 
Angelis  Dei.  An  vero  ei  deesse  poterit 
in  testimonio  Pater,  cui  rilium  videat 
attestantem  ?  Sine  dubio  confitebitur  et 
ipse  quod  viderit  in  abscondito.  Sed 
neque  Spiritus  quidem  a  Patre  Filioque 
dissentiet,  quippe  qui  Patris  Filiiquo 
sit  Spiritus.  Denique  quonam  modo 
careat  testimonio  ejus  in  coelo  ,  qui  ha- 
bere  illud  meruit  et  in  terra?  Tres  ergo 
sunt  qui  testimonium  dant  in  coelo,  Pater 
et  Filius ,  et  Spiritus  sanctus-  Et  ne  quam 
forte  dissonantiam  suspiceris,  hi  Ires 
unum  sunt.  Magnum  profecto  habituri 
sunt  testimonium,  quos  in  coelo  Pater 
suscepcrit  tamquam  filios  etliaeredes, 
Filius  adsciverit  tamquam  fratres  et 
Cohaeredes,Spiritussanctusadhaerentes 
Deo  unum  spiritum  faciat  esse  cum  eo. 
Est  enim  Spiritus  ipse  indissolubile 
vinculum  Trinitatis,  per  quem  sicut 
Pater  et  Filius  unum  sunt,  sic  et  nos 
unum  simus  in  ipsis,eo  miserante,qui 
pro  discipulis  hoc  ipsum  orare  dignalus 
est,  Jesu  Cliristo  Domino  nostro. 

SERMO  n. 

De  tribus  testimoniis. 

i.  Ex  epistola  beati  Johannis  hodic 
nobis  est  lectio  recitata,  in  qua  disci- 
mus  testimonium  dari  triplex  in  coelo, 
triplex  in  tcrra.  Et  quidem  pro  meo  sa- 
pere,  illudstabilitatisi  hoc  reparatio- 
nis  est  signum ,  illud  Angelos ,  istud  ho- 
mines;  illud  beatos  a  miseris,  istud 
justos  discernit  ab  impiis.  Angelis  si- 
quidem  qui  in  prima  illa  praevarica- 
tione,  superbiente  Lucifero,  in  veri- 
tatc  steterunt,  merito  testimoniuiu 
perhibet  visio  Trinitatis  :  hominibus, 
quos  divina  miseratio  salvat,  Spiri- 
tus,  Aqua,  et  Sanguis.  Quidni  perhibcat 
testimonium  Pater,  a  quibus  hono- 
ratus  est  utpater?Tibi  vero,  malignc, 
sic  loquitur  :  Si  ergo  ego  Pater,  ubi 
est  honor  meus?  Careas  omnino  nc- 
cesse  est  testimonio  Patris ,  cujus  tibi 
gloriam  usurpare  conaris ,  non  honoraro 
eum  cupiens,  sed  aequare.  Sedebo,  in- 
quit,  in  monte  testamenti ,  et  similis  ero 
Allissimo.  Itane  modo   creatus,  Patri 


IN  OCTAVA  PAS 
spirituum  consedebis?  Et  certc  necdum 
tibi  (lixit :  Sede  a  dextris  meis.  Si  ne- 
scis,  oimpudens,  Unigcnitus  ille  est, 
cui  aetcrna  generationc  Patris  aequalitas 
collata  est  et  consessus.  Tu  rapinam 
cogitans  esse  aequalis  Deo,Filio  glo- 
riam  invides,  gloriam  quasi  unigeniti 
a  patre ,  ut  ne  ab  ipso  quidem  testimo- 
nium  merearis  hal)ere.  An  vero  poterit 
detestato  a  Patre  et  Filio,  utriusque 
Spiritus  attestari?  Abominatur  super- 
bum  profecto  et  inquietum ,  qui  super 
quietum  et  humilem  requiescit  amator 
pacis;  et  unitatis  consecrator,  adver- 
sum  te  pro  pace  et  unitate  zelatur. 

2.  Quid  mirum,Fratres,  si  timemus, 
ne  forte  pusillam  hanc  vineam  Domini 
depasci  singularis  ferus  incipiat?Quan- 
tos  enim  coelestis  vineae  palmites  prima 
illa  singularitas  conculcavit?  Sed  forte 
superbiam  quidem  in  eo  facile  adver- 
tistis,non  autem  singularitatem.  Dico 
ergo  :  Ubi  stabat  universitas  Angelo- 
rum ,  numquid  caruit  singularitatis  vitio 
qui  sedcre  velle  prapsumpsit?  At  forte 
quajritis,  unde  mihi  nota  sit  hsec  statio 
Angelorum?  Duos  teneo  idoncos  testes, 
quorum  ulcrque  quod  vidit,  hoc  testa- 
tur.  Fidi  Doininum  sedentem ,  ait  Isaias: 
Seraphim  autem  stahanl.  Et  Daniel  : 
Millia,  inquit,  millium  ministrahant  ei , 
€t  decies  miUies  centena  millia  assistehant 
ci.  An  et  tertium  desideratis,  ut  in  ore 
trium  tcstium  stet  omne  verbum?  Apo- 
stolum  profero,  qui  usque  ad  tertium 
raptus  est  coelum,  et  rediens  loqueba- 
tur  :  iXonne  omnes  administratorii  sunt 
spirilus?  Siccine  ubi  stant  omnes,  uni- 
vcrsi  ministrant;  tu,  pacis  inimice, 
sedebis?  Plane  contristas  Spiritum  ,  qui 
habitare  facit  unius  moris  in  domo  : 
offendis  caritatem,  quia  scindis  uni- 
tatem ,  rumpis  vinculum  pacis.  Merito 
proinde  Angelorum ,  qui  suum  nec  or- 
dinem,  nec  domicilium  reliquere ,  ca- 
ritati ,  unitati  et  paci  Spiritus  attesta- 
tur,  a  quo  sane  tua  ct  invidia,  et  sin- 
gularitas  ,  et  inquietudo  reprobatur.  Et 
ha;c  quidem  de  eo  testimonio,  quod 
datur  in  coelis. 

0.  Est  et  aliud  quod  datur  in  terra , 
ad  discernendos  utique  qui  in  ea  sunt 
exsules  ab  indigcnis ,  hoc  cst  coeli  civcs 


CHM  SERMO  II.  291 

a  civibus  Babylonis.  Quando  cnim  sine 
testimonio  electos  suos  deserat  Deus? 
Aut  certe  quajnam  eis  esse  poterat  con- 
solatio  inter  spem  et  mctum  sollicitu- 
dine  anxia  fluctuantibus  ,  si  nullum 
omnino  electionis  suae  habcrc  testimo- 
nium  mererentur?  Novit  Dominus  qui 
sunt  ejus;  et  solus  ipse  scitquos  elege- 
rit  a  principio.  Quis  vcro  scit  hominum , 
si  est  dignus  amore ,  an  odio  ?  Quod  si , 
ut  certum  est,  certitudo  nobis  omnino 
negatur,numquid  non  tanto  delectabi- 
liora  erunt,  si  qua  fortc  clectionis  hu- 
jus  signa  possimus  invenire?  Quam 
enim  requiem  liabere  potest  spiritus 
noster ,  dum  pra^destinationis  suae  nul- 
lum  adhuc  testimonium  tenet?  Fide- 
lis  proinde  sermo,  et  omni  accep- 
tione  dignus,  quo  salutis  testimonia 
commendantur.  Hoc  sane  verbo  et  elec- 
tis  consolatio  ministratur ,  et  subtrahitur 
reprobis  excusatio.  Cognitis  siquidcm 
signis  vitae ,  quisquis  haec  negligit,  ma- 
nifeste  convincitur  in  vano  accipere 
animam  suam,  et  pro  nihilo  habere 
terram  desiderabilem  comprobatur. 

4.  Tressunt,  inquit,  qui  testimoniam 
dant  in  terra,  Spiritus,  Aqua,  et  San- 
guis.  Scitis,  Fratres,  quia  in  primo  ho- 
mine  peccavimus  omnes,  in  ipso  etiam 
cecidimus  universi.  Cecidimus  sane  iii 
carcerem ,  luto  pariter  et  lapidibus 
plenum.  Exinde  jacebamus  captivi,  in- 
quinati ,  conquassati ,  donec  vcnit  De- 
sideratus  gcntium,  qui  nos  redimeret, 
ablueret,  adjuvaret.  Hic  est  enim  qui 
sanguinem  proprium  dedit  in  redemp- 
tionem,aquamsimul  produxit  de  latere 
suo  in  ablutionem,  emisit  deinde  de 
excelso  Spiritum  suum  ,  qui  adjuvarct 
infirmitatem  nostram.  Vis  ergo  nosse 
an  haec  aliquid  opcrentur  inte  ,ne  forlc 
reus  sis  sanguinis  Domini ,  quem  eva- 
cuas  quantum  in  te  est  :  sed  et  aqua 
ipsa  quae  debuerat  mundare,  in  sordi- 
bus  permanenti  judicium  damnationis 
accumulet  :  Spiritus  quoque ,  cui  rc- 
sistis,  non  libcret  maledicum  a  labiis 
suis?  Cavendum  enim  est,  ne  sint  tibi 
haec  infructuosa,  quia  necessario  essent 
paritcr  et  damnosa. 

5.  Quis  est  autem  qui  testimoninni 
habet  effusi  non  sine  causa  sanguinis 

)') 


r 


292 


S.  BERNAR 


Cliristij  nisi  qai  continct  a  pcccatis? 
Servus  enim  peccati  cst ,  qui  peccatum 
facit :  ut  si  deinceps  continere  potuerit , 
et  jugum  abjicere  miscrae  servitutis , 
certissimumsittestimonium  redemptio- 
nis,  quam  operatur  sine  dubio  sanguis 
Cliristi.  Verum  non  sufficit  peccatori 
continentia ,  si  non  etiam  adsit  pceni- 
tentia.  Habet  ergo  et  ab  aqua  testimo- 
nium ,  qui  laborat  in  gemitu  suo  lavans 
per  singulas  noctes  lectura  suum.  Sicut 
cnim  sanguis  ille  redemit ,  ut  non  reg- 
net  pcccatum  in  nostro  mortali  cor- 
pore  :  sic  aqua  illa  abluit  ab  his  pecca- 


DI  ABBATIS 

tis,  quse  comraisimus  ante.  8ed  quid 
erit,  quod  longo  catenarura  usu  et  caf- 
ceris  liabitatione  crudeli  confracti  su- 
mus,  atque  coUisi  defccimus  in  via 
vitae?  Invoceraus  Spiritura  vivificalo- 
rera  ct  adjutorera,  confidentcs  quia  da- 
bit  Patcr  qui  cst  in  coelis ,  spiritura  bo- 
num  petentibus  se.  Sane  novum  supcr- 
venisse  spiritum  certissime  conversatio 
nova  testatur.  Jam  ut  breviter  repetam , 
a  sanguine,  ct  aqua,  ct  spiritu  habere 
est  testiraonium ,  si  contines  a  peccatis , 
si  dignos  agis  pcenitentiae  fructus,  si 
facis  opera  vitae. 


m   ROGATIOiVIBUS 


SEnaio. 

De  tribus  panibiis 

1.  Quis  vestruni  habehit  amicum,  elc. 
Quid  est  quod  amicura  unum  perhibet 
advenisse,  nec  taraen  contentus  cst  quae- 
rere  panera  unum?Putasne  tam  vora- 
ccm  ajstimabat  amicum  ,  ut  non  posset 
uni  sufficere  panis  unus  ?  Nam  uni  qui- 
dcm  tres  apponcrepanes,  inconscqucus 
omnino  videtur.  Puta  ergo  cum  uxore 
et  mancipio  hominera  advenisse,  ut 
suum  cuique  panem  apponere  velit 
araicus.  Ego  quidem  araicum  venientcra 
ad  me,  non  alium  intelligo  ,  quam 
meipsura.  Nemo  quippe  carior  mihi, 
nemo  gerraanior  est.  Adme  ergo  de  via 
venit  amicus ,  cum  transitoria  dcserens , 
adcor  rcdeo ,  sicut  scriptum  est :  Redile 
prcevaricatores  ad  cor.  Deinde  tunc  verc 
8ibi  quisque  amicus  est,  cum  de  viare- 
dit  :  quoniam  qui  diligit  iniquitatem  , 
odit  animam  suam.  A  die  itaque  convcr- 
sionis  meae  de  via  ad  me  venit  amicus. 
Venit  de  rcgione  longinqua  j  ubi  pasccre 
porcos ,  et  ipsorum  siiiquas  insatiabili- 
ter  esurire  solebat.  Venit  fame  laborans , 
confectus  inedia,  attenuatus  jejunio. 
Venit  necesse  habens  invenire  amicum ; 
sed ,  hcu  me !  pauperem  elegit  hospi- 
tem ,  et  vacuum  ingrcditur  habitacu- 
lum,  Quid  faciam  huic  amico  misero  et 


miserabili  ?  Omnino  enim  non  habco 
quod  ponara  ante  illura.  Fateor ,  amicus 
est ,  sed  ego  mendicus.  Quid  venisti  ad 
me,amice,in  necessitate  tanta?  Ego 
sum  mendicus ,  et  non  cst  in  dorao  raca 
panis.  Festina,  inquit,  discurre,  sus- 
cita  amicura  tuum  illum  magnum,  quo 
majorcm  dilectionera  nemo  habet,  sed 
neque  substantiam  ampliorera.  Quaere, 
pete ,  pulsa  :  quia  oranis  qui  quaerit  in- 
venit ,  ct  qui  petit  accipit.  et  pulsanti 
aperietur.  Clama ,  et  dic  :  Amice ,  com- 
moda  mihi  tres  panes. 

2.  Qui  sunt  isti  pancs,  Fratres?  Uti- 
nammcreamur  accipere  eos.  Forte  cnim 
et  ipsos  ncmo  scit,  nisi  qui  accipit. 
Credo  tamen  petendos  nobis  esse  tres 
panes ,  veritatis ,  caritatis ,  fortitudinis. 
His  tribus  egere  me  fateor,  veniente  ad 
me  amico  de  via,  veniente  autera  (  ut 
dixi  )  cura  uxorc  ct  mancipio.  Deficit 
quippc  ratio  mea  (  ipse  est  enim  vir  ) 
prse  ignorantia  veritatis ,  languet  ct  vo- 
luntas  prse  inedia  affectionis ,  infirmatur 
caro  prse  inopia  fortitudinis.  Nam  et 
ratio  minus  intelligit  quae  agenda  sunt, 
ct  voluntas  minus  diligit  intcllecta,  ct 
ad  hajc  etiam  corpus  quod  corrurapitur , 
aggravat  animara ,  ut  non  qusecumque 
volumus ,  illa  faciamus.  Aruit  cor meum, 
ctiam  ct  corpus  meum,  quia  oblitus 
sum  comedere  panem  meum,  ^'cque 


IN  ASCENSIONE  DOMINI  SERMO   I, 


293 


onim  patcrer  hunc  clefectum ,  si  jugiter 
cxercitata  cssct  ratio  in  inquisitione 
veritatis,  voluntas  in  desiderio  carita- 
tis,  caro  in  operatlone  virtutis.  Com- 
Tnoda  crgo  milii ,  Amice  ,  tres  panes , 


ut  intelligam ,  ut  diligam  ,  ut  faciam 
voluntatem  tuam.  Sic  enim  vivitur,  ct 
in  talibus  vita  spiritus  mei  ,  dicento 
Scriptura  :  Quoniam  vita  in  voluntate 
cjiis. 


m  ASCENSIONE  DOMINI. 


SERMO  I. 

De  evangelica  lectione. 

•  \ .  Recumbentibus  undecim  discipulis 
fipparuit  illis  /esus.  Apparuitvere  benig- 
nitas  ct  humanitas  Salvatoris.  Multam 
(Miim  fiduciam  praestat,  quod  libentius 
adsit  orationi  incumbentibus,  quando 
nec  recumbe«tibus  quidem  dedignatur 
adesse.  Apparuit,  inquam,  benignitas 
ojus,  qui  cognovit  figmentum  nostrum, 
ncc  dedignatur  necessitates  nostras ,  sed 
miseratur,  si  tamen  curam  carnis  non 
in  desiderio  facimus,sed  in  necessitate. 
Quod  considerans  idem  Apostolus  :  Sii-e 
vianducamus ,  inquit,  sive  bibimus ,  sipe 
aliquid  aliud  fccimus,  omnia  in  gloriam 
Domini  faciamus.  Potest  tamen  qu6d 
rocumbentibus  apparuit,  ad  id  quoque 
refcrri,quod  alibi  calumniantibus  Ju- 
dacis  adversus  d  iscipulos  non  jcjunantes : 
jyon  possunt,  inquit,  filii  sponsi  lugere  , 
qunmdiu  cum  cis  est  sponsus.  Sequitur  : 
Et  exprobravit  incrcdulitalem  illorum,  el 
duriliam  cordis,  quia  his  qui  viderant 
fum  rcsurrexisse ,  noncrediderunt.  Audis 
CliristumdiscipuIosincrepantcm,immo 
(  quod  durius  sonat )  ctiam  exprobran- 
tcm,  nec  quandocumque ,  sedca  hora, 
qua  eis  corporalem  pra^sentiam  subtrac- 
iurus,  vidcri  potcrat  magis  ab  increpa- 
tioneparcere  debuisse.  Noli  crgo  indig- 
nari  de  caitero,  si  te  quoque  aliquando 
Cliristi  vicarius  increpaverit.  Id  enirn 
i'\hibet ,  quod  ascensurus  ab  eis  incoe- 
Imn,  suis  Christus  legitur  cxhibuisse 
discipulis.  Scd  quid  cst,  Fratrcs,  quod 
dicit :  His  qui  viderant  eum  resurrexisse , 
nnn  rrediderunt  ?  Aut  qui  fuere ,  quoruTn 
bcati  oculi  gloriosum  resurrectionisDo- 


minicae  meruerunt  videre  miraculum? 
Neque  enim  rcsurgentem  illum  quis- 
quam  Icgitur ,  aut  creditur  vidissc  mor- 
talium.  Restat  ergo  de  Angelis  accipicn- 
dum ,  quibus  utique  rcsurrectionis  tes- 
timonium  pcrhibentibus ,  Apostolorum 
pusillanimitas  haesitavit. 

2.  Jam  vero  ut  faciat  quod  scriptum 
est ,  Bonitatem  et  disciplinam  et  scientiam 
doce  ?ne;  visitationis  gratiam,  exprobra- 
tionis  censuram,  prajdicationis  quoquc 
doctrina  sequatur,  ct  dicat :  Qui  credi- 
derit ,  ct  baptizalus  fueril ,  salvus  erit.  Sed 
quid  ad  haec  dicemus,  Fratres?  Magna 
nimisvidetur  soecularibus  hominibus  in 
hoc  verbo  data  fiducia,  vercorque  nc 
dare  eam  incipiant  in  occasionem  car- 
nis ,  blandientcs  sibi  plusquam  oporteat 
sine  operibus  de  baptismo  etcredulilatc. 
Vcrumtamen  consideremus  quod  sequi- 
tur  :  Signa  autem  eos  qui  crediderint, 
hcec  sequentur.  Nec  minor  fortasse  vide- 
bitur  ipsis  quoque  religiosis  ex  hoc 
verbo  provenire  desperatio,  quam  ex 
verbopriore  vanse  spei  data  saecularibus 
occasio  viderctur.  Quis  enim  ea,  qua^ 
in  praescnti  locoscripta  sunt,  signa  vi- 
dctur  habere  credulitatis,  sine  qua  ncmo 
poterit  salvari,  quoniam  quinon  crcdi- 
derit fCondemnabitur ;  ct,  Sine  fide  impos- 
sibile  est  j^ldcere  Dco  ?  Quis ,  inquam , 
daemonia  ejicit,  linguisnovis  loquitur, 
serpentes  tollit?  Quid  ergo?  Si  nemo 
haic  habet,  aut  pcrpauci  nostris  viden- 
tur  habcre  temporibus :  aut  nemo  sal- 
vabitur,  aut  hi  soli  qui  his  muneribus 
gloriantur,  quae  non  tam  merita  sunt 
quara  indicia  mcritorum  :adco  ut  multi 
dicentes.,  Nonne  in  nominc  tuo  divmonitt 
ejccimus,  el  in  nomine  tuo  virlufcsmultu.; 


29* 


S.  BERNARDI  ABBATIS 


fecinim  ?  audire  habeant  in  judicio : 
Nescio  vos ,  discedite  a  me  opcrarii  ini- 
quilatis.  Ubi  cst,  quod  ait  Apostolus, 
cum  de  justo  judice  loqueretur  :  Qui 
reddet  unicuique  juxta  opera  sua  :  si 
(  quod  ahsit)  qua?renda  suntin  judicio 
signa  potius,quam  merita? 

0.  Sunt  tamen  et  ipsa  merita  signa 
quaedam ,  certiora  utique  et  salubriora. 
Nec  difficile  arbitror  nosse,  quemad- 
snodum  intelligi  signa  possint  pra^sen- 
tia ,  ut sint  indubitata  signa  credulitatis , 
ac  per  hoc  et  salutis.  Primum  enim 
opus  fidei  per  dilectionem  opcrantis, 
cordis  compunctio  est,  in  qua  sine  du- 
bio  ejiciuntur  dsemonia  ,  cum  eradican- 
tur  e  corde  peccata.  Exinde  qui  in 
Christura  credunt,  linguis  loquuntur 
novis,  cum  jam  recedunt  vetera  de  ore 
eorum ,  nec  de  cajtero  vetusta  protopa- 
rcntumlingua  loquuntur,  declinantium 
in  verba  malitiae  ad  excusandas  excu- 
sationes  in  peccatis.  Ubi  vero  compunc- 
lione  cordis  et  oris  confessione  priora 
sunt  deleta  peccata ,  ne  recidivam  pa- 
liantur,  et  jam  sint  posteriora  pejora 
prioribus,serpentestollantnecesse  est, 
ul  est ,  ut  venenatas  suggestiones  exstin- 
Suant.  Quid  tamen  agendum,  si  qua 
lorte  radix  puUulat,  quae  tam  velocitcr 
iicqueat  exstirpari ,  sed  stimulat  ani- 
mum  concupiscentia  carnis?Profectosi 
mortiferum  quid  hiberinl ,  non  eis  nocehit : 
quoniam  juxta  Salvatoris  exemplum, 
cum  gustaverint,  nolcnt  bibere,  id  est 
cum  senscrint,  nolcnt  consentire.  Sic 
enim  non  eis  nocebit  (  quia  nulla  dam- 
liatio  est  his  qui  sunt  in  Chrislo  Jesu  ) 
concupiscentiae  sensus  absque  consensu. 
Quidtamen?  Molestacerte  et  periculosa 
ost  sic  corruptaj  et  infirmae  affectioni§ 
lucta  :  sed  qui  crediderint,  super  cegros 
manus  imponent ,  et  hene  habehunt ,  id 
ost  aigras  fffectiones  bonis  operibus 
operient,  et  hoc  remedio  curabuutur. 

SEUMO  ir. 

Quomodo  ascendit  super  omnes  ccelos,  «t 
adimplerel  omnla, 

1.  SoLEMNiTAS  ista ,  Fratrcs  caris- 
simi,  gloriosa  est,  et  (  ut  ita  dicani  ) 
gaudiosa,  in  qua  et  singularis  Christo 


gloria ,  et  nobis  specialis  laetitia  eXhi- 
betur.  Consummatio  enim  et  adimpletio 
est  reliquarum  solemnitatum ,  et  felis. 
clausula  totius  itinerarii  Filii  Dei.  Qui 
enim  descendit ,  ipse  est  et  qui  ascendit 
hodierna  die  super  omnes  coelos,  ut 
adimpleret  omnia.  Jam  enim  cum  se 
dominum  universorum ,  quae  sunt  in 
terra  et  in  mari  et  in  infcrno ,  probas- 
set,non  restabat,nisi  utaeris  et  coelo- 
rum  se  esse  dominum  argumentis  simi- 
libus,  vel  certe  potioribus  comprobaret. 
Terra  enim  cognovit  Dominum,  quia 
ad  vocem  virtutis  ejus,  cum  clamasset 
magna  voce  :  Lazare,  veni  foras,  mor- 
tuum  reddidit.  Cognovit  mare ,  quia 
solidum  se  praebuit  sub  pedibus  ejus, 
itaut  Apostoli  eumputarent  phantasraa 
csse.  Cognovit  infernus,  cujus  ipsepor- 
tas  aereas  et  vectes  ferreos  confregit , 
ubi  et  ligavit  illuin  insatiabilem  homi- 
cidam ,  qui  vocatur  diabolus  et  satanas, 
Profecto  qui  mortuos  suscitavit,  lepro- 
sos  mundavit,  caecos  illuminavit,  clau- 
dos  firmavit,  et  omnes  exsufflavit  in- 
firraitates,  dominus  omnium  fuit,  et 
eadem  manu  qua  fecerat,  quae  defece- 
rant  reficiebat.  Sic  et  qui  in  ore  piscis 
cum  ipso  pisce  staterem  invenire  prae- 
dixit,  patet  proculdubio,  quia  maris  et 
omnium ,  quae  in  mari  moventur,  dorai- 
nus  fuit.  Qui  vero  traduxit  aereas  po- 
tcstates,  et  affixit  eas  cruci  suae,  claret 
quia  super  infernales  officinas  potesta- 
tera  acccpit.  Hicestenim  qui  pertrans- 
iit  benefaciendo  et  sanando  omnes  op- 
pressos  a  diabolo;.>qui  stetit  in  loco 
campestri  ut  doceret  turbas ;  ante  prae- 
sidem ,  ut  alapas  sustineret ;  toto  tem- 
pore  quo  in  terris  visus  est,  et  cum 
hominibus  conversatus,  in  laboribus 
multis  stans,  et  operans  salutera  in  me- 
dio  terrae. 

2.  Ad  claudendam  igitur  tunicam 
tuara  inconsutilem ,  Domiue  Jesu ,  ad 
perficiendara  fidei  nostrae  integritatem, 
restat  ,  ut  videntibus  Discipulis  per 
mediura  aeris ,  sicut  aeris  dorainus  as- 
cendas  supcr  oranes  coelos.  Extunc  pro- 
babitur,  quia  Dominus  universorum  tu 
es,  quia  omnia  in  omnibus  adimplesti, 
ct  jam  tibi  profecto  debebitur  ,  ut  in 
nomine  tuo  oinnc  genu  flectatur,  ccc- 


IN  ASCENSIONE  DOMINI  SERMO  II. 


lcstiura,  tcrrestrium,  et  infernonim ; 
et  omnis  lingua  confiteatur ,  quia  tu  es 
iu  gloria,  et  in  dextera  Patris.  In  hac 
dextera  sunt  delectationcs  usque  in  fi- 
nem  :  ct  idco  monet  Apostolus ,  ut 
quajramus  quae  sursum  sunt,  ubi  Chris- 
tus  est  in  dcxtera  Dei  sedens  :  quia  il- 
lic  profecto  thesaurus  noster  est  Jesus- 
Christus ,  in  quo  sunt  omnes  thesauri 
sapientiae  et  scicntiae  absconditi ,  in  quo 
Iiabitat  omnis  plenitudodivinitatis  cor- 
poraliter. 

5.  Quid  tamen  putatis ,  Fratres ,  quan- 
tus  dolor  et  timor  irruperit  apostolica 
pectora,  cum  eum  viderunt  a  se  tolli, 
ot  attoUi  in  aera,  non  scalis  adjutum  , 
Hon  sublevatum  funibus,  etsi  angelico 
comitatum  obsequio ,  non  tamcn  fultum 
auxilio,  sed  gradientem  in  multitudine 
fortitudinis  suae  ?  Impletum  est  quod  eis 
dixerat :  Quo  ego  vado,  vos  non  potestis 
venire.  Quocumque  enim  terrarum  iis- 
set,  eum  indivisibiliter  sequerentur  ; 
mare  (  sicut  Petrus  fecit  aliquando  ) 
cum  eo  etiam  submergendi  intrarent : 
sed  hac  sequi  non  poterant,  quia  co7'pus 
quocl  con^umpilur ,  aggravat  animam ,  et 
deprimil  terrena  inhabitatio  sensum  mul- 
1a  cogifantem.  Dolor  ergo  nimius  erat , 
quia  videbant  illum,  propter  quem  om- 
nia  reliquerant,  a  suis  sensibus  et  as- 
pectibus  toUi ,  ut  non  possent,  ablato  a 
se  sponso ,  filii  sponsi  non  lugere :  timor, 
quia  orphani  relinquebantur  in  medio 
Judaeorum ,  nondum  confirmati  virtute 
cx  alto.  Benedicens  ergo  eis  ferebatur 
in  coelum ,  forte  concussis  illius  singu- 
laris  misericordiae  visceribus,  cum  mi- 
seros  suos  et  pauperem  suam  scholam 
relinqucret ;  nisi  quod  veniebat  parare 
eis  locum ,  et  quia  expediebat ,  ut  prae- 
Rcntiam  eis  subtrahcrct  corporalcm. 
Quam  felix ,  quam  digna  ista  processio ! 
ad  quam  ne  ipsi  quidem  adhuc  Apostoli 
digni  fuerunt  admitti,  cum  et  anima- 
rum  sanctarum ,  et  coelestium  virtutum 
triumphali  pompa  deductus  ad  Patrcm, 
scdet  a  dextris  Dei.  Nunc  vere  adim- 
plevit  omnia,  quia  natus  cst  inter  lio- 
mines ,  cum  hominibus  conversatus  cst , 
ab  hominibus  et  pro  hominibus  pa;;sus 
ot  mortuus  est,  rcsurrexit,  asccndit, 
scdet  ad  dextcram  Dei.  Agnosco  tuni- 


295 

cam  desuper  contextam  per  totum , 
quam  superna  ilia  mansio  claudit :  ubi 
adimpletus  est,  et  adimplevit  omnia 
Dominus  Jesus  Christus. 

4.  Verumtamen  quid  mihi  et  solera- 
nitatibus  istis?Quisme  consolabitur  ? 
Domine  Jcsu,  quia  te  non  vidi  in  crucc 
suspensum,  plagis  lividum,  pallidum 
morte;  quia  non  sum  crucifixo  com- 
passus,  obsecutus  mortuo,  ut  saltem 
lacrymis  meis  loca  illa  vulnerum  deli- 
nirem  ?  Quomodo  me  dereliquisti  insa- 
lutatum,  cum  formosus  in  stola  tua  Rcx 
gloriae  in  alta  coelorum  te  recepisti  ? 
Prorsus  rcnuisset  consolari  anima  mea, 
uisi  me  Angeli  in  voce  exsultationis 
praevcnissent ,  qui  dixerunt :  Firi  Gali- 
l(ei,  quid  statis  aspicientes  in  coelum  ? 
II ic  Jesus  qui  assumptus  esl  a  vohis  in 
coelum,  sic  veniet,  quemadmoduni  vidistis 
eum  euntem  in  coelum.  Sic,  inquiunt, 
veniet.  Ergone  veniet  quserere  nos  in 
illa  tam  singulari,  quam universali  pro- 
cessione,cum  praecedentibus  omnihus 
Angelis,  et  subsequentibus  hominibus 
universis,  descendet  judicarc  vivos  ct 
raortuos?  Proculdubio  veniet :  sed  quo- 
modo  ascendit ,  non  quomodo  ante  de- 
sccndit.  Ilumilis  enim  prius  venit  ani- 
raas  salvare  :  sublimis  autem  vcniet 
cadaver  istud  resuscitare,  et  configu-* 
rare  corpori  claritatis  suae,  ut  infirmiori 
huic  vasculo  abundantiorem  impenderc 
videatur  honorem.  Tunc  enim  videbitur 
cum  potestate  magna  et  majestate,  qui 
prius  in  infirmitate  carnis  latuerat.  In- 
tuebor  et  ego  eum,  sed  non  modo;  vi- 
dcbo  eum ,  sed  non  prope  :  ita  ut  haec 
sccunda  glorificatio  priori  glorificationi 
propter  excellcntcm  gloriam  manifeste 
pra3luceat. 

5.  Intcrim  manipulus  primiliarum 
nostrarum  Christus  oblatus  est,  ad 
dexteram  Patris  assumplus,  et  assistit 
nunc  vultui  Dci  pro  nobis.  Sedet  au- 
tera,  habens  in  dextoramisericordiam, 
in  sinistra  judicium  :  ct  misericordiam 
multam  nimis,  et  judicium  multura 
nimis  :  in  dexlcra  aquam,in  sinistra 
ignem  immobiliter  tenens.  Et  quidcm 
corroboravit  iniscricordiam  super  li- 
mentcs  se  secundum  altitudinem  coeli  a 
tcrra,  ut  raajorcs  cumulos  miscratio- 


296  S.   BERNAR 

iiuin  Domini  senliant,  qiiam  sit  spatii 
inter  crelum  et  terram.  Propositum 
namque  Dei  super  iilos  manet  immo- 
bile  :  et  misericordia  haec  ab  aeterno  et 
nsque  in  aeternum  super  timentes  eum ; 
ab  aeterno  per  prsedestinationem,  in 
aeternum  per  glorificationem.  Similiter 
ot  in  reprobis  terribilis  est  super  filios 
hominum ,  et  utrimque  stat  fixa  sen- 
tcntia  aiternitatis,  et  in  his  qui  salvi 
fiunt,  et  in  his  qui  pereunt.  Quis  scit 
si  oranium  vestrum,  quos  hic  video, 
nomina  scripta  sunt  in  coelis ,  et  in  libro 
praedestinationis  annotata  ?  Vocationis 
enim  et  justificationis  vestrge  aliqua 
signa  mihi  videor  intueri  in  con- 
vcrsatione  hujus  humilitatis.  Quanto 
putas  gaudio  replerentur  omnia  ossa 
mea,  si  id  scire  contingeret?  Sed  nes- 
cit  homo,  utrura  sit  dignus  araore  ,  an 
odio. 

6.  Propterea,  dilectissimi ,  perseve- 
rate  in  disciplina  quam  suscepistis,  ut 
per  humilitatcra  ad  subliraitatem  ascen- 
datis  :  quia  baec  est  via,  et  non  est 
;dia  praeter  ipsam.  Qui  aliter  vadit, 
cadit  potius  quam  ascendit  :  quia  sola 
ost  liumilitas  quae  exaltat,  sola  quae 
ilucit  ad  vitam.  Christus  enim  cum  per 
iiaturam  divinitatis  non  haberet  quo 
cresceret  vel  ascenderet,  quia  ultra 
Deum  nihil  est;  per  descensum  quo- 
modo  cresceret  invenit,  veniens  incar- 
nari,  pati,  niori,  ne  moreremur  in 
aoternum  :  propter  quod  Deus  exaltavit 
illum,  quia  rcsurrexit,  asccndit,  sedet 
a  dextris  Dei.  Yade,  et  tu  fac  similiter. 
Neque  enim  ascendere  potes,  nisi  de- 
scenderis  :  quia  ut  leterna  lege  fixum 
est,  Omnis  qui  se  exaltat,  humiUabitur; 
et  qui  se  humiliat,  exaltahitur.  0  perver- 
sitas !  0  abusio  filiorum  Adam !  quia 
cura  ascendere  difficillimum  sit,  de- 
scendere  autem  facillimum;  ipsi  et  le- 
viter  ascendunt,  et  difficilius  descen- 
dunt,  parati  ad  honores  et  celsitudines 
graduum  ecclesiasticurum,  ipsis  etiam 
angelicis  huraeris  forraidandos.  Ad  se- 
qucndura  autera.te,  Doraine  Jcsu,  vix 
inveniuntur,  qui  vel  trahi  patiantur, 
qui  velint  duci  per  viam  mandatorura 
tuorura.  Alii  enim  trahuntur,  qui  pos- 
suiit   diccre  :  Trahe   me  ixid  te.  Alii 


DI   ABBATIS 

ducuntur,  qui  dicunt  :  Introduxit  nie 
Rex  in  cellaria  sua.  Alii  rapiuntur,  sicut 
Apostolus  raptus  cst  ad  tertiuni  coclum. 
Et  primi  quidem  felices,  qui  in  patien- 
tia  sua  possident  animas  suas  :  secundi 
feliciores,  quia  ex  voluntate  sua  confi- 
tentur  ei :  tertii  felicissimi,  qui  in  pro- 
fundissiraa  Dei  misericordia ,  quasi  quo- 
damraodo  sepulta  jara  arbitrii  sui  po- 
testate,  in  divitias  gloriae  in  spiritu 
ardoris  rapiuntur,  nescientes  sive  in 
corpore ,  sive  extra  corpus  :  hoc  solum 
scientes,  quod  rapti  sint.  Beatus  qui 
ubique  te  ducem  habet,  Doraine  Jesu, 
non  illum  refugam  spiritum ,  qui  statim 
ascendere  voluit,  et  tota  divinitatis 
dextera  percussus  est.  Nos  autera  popu- . 
lus  tuus,  et  oves  pascuaetua;,  sequa-| 
mur  te,  per  te  ,  ad  te  :  quia  tu  es* 
via,  veritas,  et  vita;  via  in  exemplo,  ? 
veritas  in  promisso  ,  vita  in  pra;mio. 
Verbaenim  aeternae  vitaehabes,  et  nos 
cognoscimus  et  credimus,  quia  tu  es 
Christus  filius  Dei  vivi,  qui  es  super 
orania  Deus  benedictus  in  saecula  , 
araen. 


SERMO  III. 

De  intellectu  et  affectu. 

1.  HoDiE  coelorum  Dominus  coelorura 
alta  coelesti  potentia  penetravit,  et  in- 
firraa  carnis  taraquara  nubila  quaedara 
excutiens,  induit  stolara  gloriae.  Eleva- 
tus  est  Sol  iri  ortu  suo,  incaluit  et  in- 
valuit :  dilatavit  et  ihultiplicavit  radios 
super  terram,  nec  est  qui  se  abscondat 
a  calore  ejus.  Rediit  ad  regionem  sa- 
pientiae  Sapientia  Dei ,  ubi  onmes  bo- 
nura  et  intelligunt  et  requirunt,  intel- 
lectu  perspicacissirai,  affectu  paratis- 
simi  ad  audiendam  vocem  sermonum 
ejus.  Nos  autera  in  regione  ista  sumus, 
ubi  plurimum  est  malitiae,  sapientiae 
parum  :  quia  corpus  quod  corrumpitur , 
aggravat  animam,  et  deprimit  terrena  in- 
habitatio  sensum  multa  cogitantem.  Per 
sensum  hic  ego  arbitror  intellectum  de- 
signari :  qui  tunc  vere  deprimitur,  cum 
multa  cogitat,  cum  non  colligit  se  circa 
illam  unam  et  unicam  meditationem , 
qua;  concipitur  dc  civitate  illa,  cujus 


iN  ASCENSIONE  D 
participatio  cjus  iii  idipsuin.  Hujusmodi 
intcllectuin  oportct  deprimi,  et  dis- 
•rahi  per  multa,  multis  et  multiplici- 
i>us  -modis.  Animam  vero  hic  sestimo 
<Hci  affectiones,  quae  corrupto  corpore 
diversis  passionibus  afGciuntur,  quae 
mitigari  numquam  possunt,  ne  dicam 
sanari,  donec  voluntas  unum  quaerat, 
et  tendat  ad  unum. 

2.  Duo  ergo  sunt  quoe  in  nobis  pur- 
ganda  sunt,  intellectus  et  affectus  :  in- 
tellectus ,  ut  noverit ;  affectus ,  ut  velit. 
Felices,  et  vere  felices  illi  duo  viri 
Elias  et  Enoch,  quibus  omnes  materiae 
et  occasiones  ablata?  sunt,  quae  eorum 
intellectum  impediant,  vel  affectum  : 
quia  soli  Deo  viventes  nec  noverunt 
nisi  Deum,  nec  cupiunt  nisi  Deum. 
Denique  et  de  Enoch  legitur,  quia  rap- 
ius  esl,  ne  malitia  mutaret  inteUcctum 
ijus,  aul  ne  fictio  decipcrel  animam  illius. 
lutellcctus  noster  turbatus  erat,  ne 
dicam  ca^catus ;  affectus  inquinatus  crat, 
«^t  mullum  inquinatus  :  sed  Christus 
Intellectum  illuminat,  Spiritus  sanctus 
affectum  purgat.  Venit  enim  FiliusDei, 
ct  tot  et  tanta  mirabilia  in  mundo  ope- 
ratus  est,  ut  non  immerito  intellectum 
nostrum  ab  oranibus  mundanis  rebus 
evocaverit;  ut  semper  cogitemus,  et 
numquam  cogitare  sufficiamus  ,  quia 
mirabilia  fecit.  Vere  latissimos  nobis 
ad  spatiandum  intelligentiae  campos 
dereliquit;  et  torrens  cogitationum  ista- 
rum  profundissimus  est,  qui  juxta  Pro- 
phetam  non  possit  transvadari.  Quis 
enim  sufficiat  cogitare ,  qualiter  rerum 
Dominus  praevenerit  nos,  venerit  ad 
nos,  subvenerit  nobis,  et  singularis 
illa  majestas  voluerit  mori  utvivere- 
mus,  servire  ut  regnaremus,  exsulare 
ut  repatriaremur,  et  usque  ad  servilis- 
sima  opera  inclinari ,  ut  constitueret 
nos  super  omnia  opera  sua? 

o.  Talem  se  obtulit  Apostolls  Aposto- 
lorum  Dominus,  ut  jam  non  invisibilia 
Dei  per  ea  quac  facta  sunt  intellecta 
conspiccrcnt,  sed  ipse  facie  ad  faciem 
vidcretur  qui  omnia  fecit.  Et  quia  dis- 
cipuli  carnales  erant,  et  Deus  spiritus 
est,necbenc  convcnitspiritui  et  carni; 
iiinbra  corporis  sui  temperavit  sccis, 
ut  objoctu  vivificae  caniis  vidcrcnt  Vcr- 


OMINI   SERMO   III.  297 

bum  in  carne,  solem  in  nubc ,  lumcn 
in  testa,  cereura  in  laterna.  Spiritus 
enim  oris  nostri  Christus  Dominus,  cui 
diximus  :  In  umbra  Uia  vivemus  inter 
genles.  In  umbra,  inqult,  tua  inter 
gentes,  non  inter  Angelos,  ubi  purissi- 
mum  lumen  purissimis  oculis  intuebi- 
mur.  Unde  et  virtus  Altissimi  obum- 
bravit  Virgini,  ne  nimio  splendore 
praestricta ,  divinitatis  fulgur  etiam  illa 
singularis  aquila  tolerare  non  posset. 
A(l  hoc  autem  carnem  eis  proposuit.  ut 
omnem  cogitatum  eorum  ab  humanis 
rebus  ad  ca^nera  suam  ( qua  et  mira- 
bilia  dicebat,  et  mirabilia  faciebal) 
adunaret,  et  sic  de  carne  transferret  ad 
spiritum  :  quia  spiritus  est  Deus;  et  eos 
qui  adorant  eum,  in  spiritu  et  veritate 
oportet  adorare.  Nonne  tibi  videtur  cis 
intellectum  illuminasse,  cum  aperuit 
illis  sensura  ut  intelligerent  Scripturas, 
ostendens  quia  haec  oportebat  Christum 
pati,  et  resurgere  a  mortuis,  et  ita  in- 
trare  in  gloriam  suam? 

4.  Sed  illi  sanctissimae  carni  ejus  as- 
suefacti,  verbum  de  discessu  ejus  au- 
dire  non  poterant,  ut  eos  relinquerct 
pro  quo  omnia  reliquissent.  Quare  hoc? 
quia  intellectus  illuminatus  erat,  scd 
nondum  purgatus  affectus.  Unde  ct 
benignus  Magister  blande  eos  ac  dul- 
citer  compellabat,  dicens  :  Expedit 
vohis  ut  ego  vadam.  Si  enim  non  ahiero, 
Paraclitus  non  veniet  ad  vos.  Sed  quia 
ha^c  locutus  sum  vohis,  Iristitia  implcvit 
cor  veslrum.  Quid  est  quod  Christo  com- 
morante  in  terris,  Spiritus  sanctus  ad 
eos  vcnire  non  potuit?  An  carnis  illius 
consortium  abhorrebat,  quae  de  ipso  et 
per  ipsum  in  Virgine  et  de  Virgine 
matre  concepta  erat  et  nata?  Absit :  sed 
ut  ostenderet  nobis  per  quam  ambula- 
rcraus  viam,  formara  apponeret  cui  im- 
primercmur.  Et  illc  quidem  illis  plo- 
rantibus  elevatus  in  coelura,  Spirituni 
sanctum  misit,  qui  affcclum  eorum,  id 
est  voluntatem ,  muiulavit ,  imrao  potius 
alteravit :  ut  jam  magis  Dorainura  vc- 
liut  ascendisse,  qui  prius  detinuisse 
vohierant.  Irapletura  cst  quod  eis  prae- 
dixcrat :  Fos  aulem  contrislahimini ,  sed 
tristitia  vestra  verlclur  in  gaudium.  Sic 
crgo  corum  intcHigcntia  pcr  Chrii^tum 


208  S.  BERNARDI  ABEATIS 

illuminala  est,  et  voluntas  omundata 

pcr  Spiritum  ;  ut  sicut  bonum  nove- 

rint ,  sic  et  velint :  quod  solum  pcr- 

fecta  religio,  vel  religiosa  perfectio 

est. 


5.  Recordor  nunc  Elisaei  sancti ,  cui 
cum  Elias  dixisset,  ut  in  discessu  vel 
ascensu  suo  postularet  quod  vellet, 
respondit :  Oro  ut  fiat  spiritus  tuus  duplex 
in  me.  At  ille  :  Rem  difficilem  postulasti. 
Attamen  si  videris  quando  tollar  a  te,  crit 
quod  petisti.  Nonne  tibi  videtur  Elias 
ascendentis  Domini  signare  personam; 
Elisaeus  vero  chorum  apostolicum  in 
ascensione  Christi  anxie  suspirantem? 
Sicut  enim  Elisaeus  ab  Elia  nullo  pacto 
avelli  poterat,sic  nec  Apostoli  a  Christi 
praesentia  poterant  separari.  Vix  enim 
tandem  eis  persuasit,  quia  sine  lide  im- 
possibile  essetplacere  Deo.  Quis  est ergo 
spiritus  iste  duplex  qui  qua^ritur,  nisi 
illuminatio  intellectus  et  affectus  pur- 
gatio?  Res  difficilis,  quia  rarus  in  terris 
est  qui  illum  habere  mereatur.  Attamen, 
inquit,  si  videris  quando  tollar  a  te,  erit 
quod  pelisti.  Nihil  est  quod  propter  hoc 
Jiabeant  perdere  vel  debeant  alumni 
tui,  Domine  Jesu,  quia  videntibus  illis 
cs  elevatus  in  coelum ,  et  desiderantibus 
oculis  te  secuti  sunt  gradientem  jn 
multitudine  fortitudinis  tuGC.  Vel  certe 
spiritum  duplicem  dicere  possumus 
illud,  quod  Salvator  ad  Discipulos  ait : 
Quicredit  in  me,  opera  quce  cgo  facio ,  et 
ipse  faciet,  et  majora  horum  faciet.  Nonne 
majora  Christo,  per  Christum  tamen, 
fecit  Petrus,  de  quo  legitur  :  Quia  in 
plateis  ponehantur  infirmi  in  lectulis ,  ut 
venienie  Petro  saltem  umhra  illius  ohum- 
hraret  quemquam  illorum ,  et  liheraren- 
tur  ah  infirmitatihus  suis  ?  Nusquam  enim 
Dominus  umbra  sua  invenitur  infirmita- 
tes  sanasse. 

6.  Non  dubito  ego  intellectum  om- 
nium  vestrum,  qui  hic  estis,  illumina- 
tum  esse  :  sed  non  affectum  seque  esse 
purgatum,  manifestis  approbabo  conjec- 
turis.  Omnes  quod  bonum  est  nostis,  et 
viam  per  quam  incedere,  et  quomodo 
in  ea  incedcre  debeatis  :  sed  voluntas 
non  una  est.  Quidam  enim  ad  omnia 
vi;c  et  vita?  hujus  exercitia  non  solum 
Ombulant,  scd  et  currunt,  immo  potius 


volant :  ut  eis  et  vigilia)  breves ,  et  cibi 
dulces,  et  panni  suaves,  et  labores  non 
solum  tolerabiles,  sed  et  appetibiles 
videantur.  Aliiautemnon  sic  :  sed  corde 
arido  et  afTectionc  recalcitrante,  vix 
pudore  trahuntur  adhaec,vix  gehen- 
nali  timore  compelluntur.  Quosdam  nec 
compellimus  quidem,  quibus  frons  mu- 
lieris  meretricis  facta  est,  et  nolunt 
erubescere.  Sunt,  inquam,  multi  inter 
nos,  qui  nobiscum  de  uno  pane  come- 
dunt,  nobiscum  dormiunt,  nobiscum 
cantant,  nobiscum  laborant,  miseri  et 
miserabiles,  utpote  per  omnia  partici- 
pes  tribulationis,  sed  consolationis  non 
ita.  Numquid  abbreviata  est  manus 
Domini ,  ut  omnibus  donare  non  possit, 
qui  aperitmanum  suam,  et  implet  omne 
animal  benedictionc?  Quid  ergo  in  cau- 
sa  est?  Illud  omnino  :  quia  non  vident 
Christum  cum  tollitur  ab  eis,  id  est  non 
cogitant  quomodo  eos  orphanos  reli- 
querit,  quod  peregrini  et  advense  sint 
super  terram ,  quod  tamdiu  fseculenti 
corporis  horrido  carcere  teneantur,  et 
non  sint  cum  Christo.  Hujusmodi  au- 
tem ,  si  diu  ita  permanserint  sub  onere, 
aut  opprimuntur  et  succunibunt,  aut 
quodammodo  in  inferno  sunt,  ut  num- 
quam  ad  plenum  respirent  in  lucem 
miserationum  Domini,  nec  in  liberta- 
tem  spiritus,  quae  sola  facit  jugum 
suave,  et  onus  leve. 

7.  Inde  autem  tara  perniciosa  tepi- 
ditas  emanat,  quia  aftectus,  id  est  vo- 
luntas  eorunl  nondum  purgata  est,  nec 
bonum  sic  volunt^sicut  noverunt,  a 
propria  concupiscentia  abstracti  gravi- 
ter  et  illecti.  Amant  enim  in  carne  sua 
terrenas  consolatiunculas ,  sive  in  verbo, 
sive  in  signo,  sive  in  facto,  sive  in 
aliquo  alio;  et  si  haec  interrumpunt  ali- 
quando ,  non  tamen  penitus  rumpunt. 
Inde  est,  quod  raro  affectiones  suas 
dirigunt  in  Deum,  et  eorum  compunc- 
tio  non  continua,sed  horaria  est,  ct 
(ut  verius  dicam)  momentanea.  Im- 
PLEPvi  autem  visitationibus  Domini  ani- 
ma  non  potest,  quse  his  distractionibus 
subjacet :  ct  quanto  magis  illis  evacua- 
bitur,  tanto  amplius  istis  implebitur; 
si  multum,  multum;  si  parum,  parum. 
Vct  ccrte  si  inogis  probas,  numquam 


IN    ASCENSIONE     DOMINI    SERMO  IV 


299 


istao  lllis  misceri  polerunt  in  seternum: 
quia  ubi  vasa  vacua  non  invenit  oleum, 
stare  necesse  est :  nec  mittunt  vinura 
novi>m  nisi  in  utres  novos,  ut  ambo 
conserventur.  Neque  enim  spiritus  et 
caro,  ignis  et  tepiditas,  in  uno  domi- 
cilio  comraorantur,  prajsertira  cuni 
tepiditas  ipsi  Domino  soleat  vomitum 
provocare. 

8.  Si  enim  Apostoli  adhuc  carni  Do- 
niinicse  Lnha?rentcs,  (quse  sola  sancta, 
quia  Sanc4i  sanctorum,  crat)  Spiritu 
sancto  replcri  nequiverint,  donec  tol- 
leretur  ab  eis;  tu  carni  tua) ,  qua)  sor- 
didissima  est,  et  diversarum  spurcitia- 
rum  phantasiis  repleta ,  adstrictus  et 
conglutinatus  ,  illum  meracissimum 
Spiritum  te  possc  putas  suscipere ,  nisi 
carneis  istis  consolationibus  funditus 
ronuntiare  tentaveris  ?  Revera  cum  in- 
cirperis,  tristitia  implebit  cor tuum :  sed 
si  perseveraveris ,  tristitia  tua  conver- 
letur  in  gaudium.  Tunc  cnim  purgabi- 
tur  affectus,  et  voluntas  renovabiUir, 
vel  potius  nova  creabitur  :  ut  omnia 
quae  prius  difhcilia ,  irarao  impossibilia 
videbantur ,  cum  multa  percurrantur 
dulcedine  et  aviditate.  Emitte ,  inquit, 
Spirifum  tuum,  ct  creabuntur,  et  renova- 
bi$  faciem  tcrrcc.  Sicut  per  faciem  cxtc- 
rior  honio  cognoscitur,  sic  per  volun- 
tatem  demonstratur  interior.  Emisso 
ergoSpiritucreatur  et  renovalur  facies 
terrae ,  id  est  terrcna  voluntas  lit  coe- 
lestis,  parataad  nutumnutu  citius  obe- 
dire.  Beati  qui  tales  sunt  :  quia  non 
solura  maluni  non  sentiunt,  sed  in  raira 
({aadam  cordis  dilatatione  coramoran- 
tur.  Dc  illis  enira  quos  supra  conime- 
inoravinms,  tcrribiliter  ait  Deus  :  JSon 
permancbit  spirilus  mcus  in  hominibus 
istis,  quia  caro  sunt,  id  est  carnales  :  et 
quicquid  in  eis  spiritus  fuerat ,  in  car- 
nom  evanuit. 

9.  Quia  igitur,  carissirai ,  hodierna 
«lies  est,  in  qua  Sponsus  aufertur  a  no- 
bis,  ct  non  sine  turaultu  aliquo  animo- 
rum  nostrorura,adhoctamen  ut  niittat 
nobis  Spiriluni  verilatis  :  plorenius  ct 
oremus,  ut  dignos  nos  invoniat,  vol 
potiusofficiat,  ot  roploatdonnira  istani, 
Aihisunuissodcnlos,quatenusnonvcxa- 
lio,  scd  unctio  ejus  doccat  nos  dc  ora- 


nibus :  sicque  et  intellectu  clarilicato  ; 
et  affectu  purificato,  veniat  ad  nos,  ct 
apud  nos  faciat   mansionem.  Et  sicut 
serpens  Moysi  devoravit  omnes  serpen- 
tes  magorum  :  sic   iste  cum  venerit, 
absorbebit  omnes  carnales  affectiones 
et   delectationes  nostras,  ct  infundet 
consolationes,  ita  ut  de  labore  requiem, 
de  tribulatione  laetitiam,  de  contume- 
lia  gloriam  habearaus  ;  sicut  illi ,  quos 
repleverat,    ibant    gaudentes  a   con- 
spectu  concilii,  quoniam  digni  habiti 
sunt  pro    nomine    Jcsu    contumeliam 
pati.  Spiritus  enim  Jesu ,  spiritus  bo- 
nus,  spiritus  sanctus,  spiritus  roctus, 
spiritus  dulcis,    spiritus   principalis, 
quicquid  in  hoc  sEeculo  nequam  vide- 
tur  ,  difficile  et  angustum,  leve  facit  et 
latum  :  opprobriura   gaudiura  judicat, 
despectionera  exaltationem  esse  persua- 
det.  Scruteraur  ergo,  juxta  Prophetam, 
vias  nostras,  et  studia  nostra;  levemus 
corda  nostra  cum  manibus,  ut  in  so- 
leranitate  sancti   Spiritus  gaudcaraus, 
et  abundantius  gaudearaus ,  qui  nos  in- 
ducat  in  omnera,   sicut  promisit  Dei 
Filius    yeritatom. 


SER3I0  IV. 

De  duabus  malis  ascensionibus,  daemonis  et 
primi  hominis ;  et  sex  Lonis,  Christi  et 
nostris. 

•1.  Si  Nativitatis  et  Resurreclionis 
Dorainicse  digna  devotione  solorania 
celebramus ,  hodiernum  quoque  Ascen- 
sionis  diem  non  minus  devote  convc- 
jiit  celebrari.  In  nuUo  siquidem  a  fosti- 
vitalibus  illis  ista  dogenorat,  sed  finis 
earum  et  adiraplotio  est.  ^lerito  qui- 
dem  solcmnitatis  et  lajtitiic  dies  agi- 
tur,  quando  Sol  ille  supercoelcstis,  Sol 
justitia?,  nostris  se  praesentavit  obtuti- 
bus,  nube  carnis  et  mortalitatis  sacco 
fulgorera  suura  et  lucom  teraperans 
inaccossibilom.  Magna  quoque  laititia 
ct  exsultatio  raulta  nimis,quando  con- 
scisso  sacco  ,  Inetitia  circumdatus  cst , 
factaque  de  medio  sacci  ipsius  non  qui- 
dom  substantia,  sod  velustate ,  scd 
corruptiono,  sod  miseria,  sed  vilitate, 
nostrai  dodicavit  prlraordia  rcsurrec- 


J>00 


S.  BERNARDI  ABBATIS 


lionl^.  Verumtamen  quid  mihi  et  so- 
lemnitatibus  istis,  si  conversatio  mea 
usque  adliuc  dctinetur  in  terris?  Quis 
vcro  vel  desiderare  pra^sumerct  ascen- 
sum  cocli ,  nisi  quia  is  qui  dcscenderat, 
prior  ascendit?  Dico  ergo  vobis  :  Non 
MULTO  MiHi  tolerabilior  videretur  ex- 
silii  hujus  habitalio  ,  quam  gehenna , 
nisi  Dominus  Sabaoth  reliquisset  nobis 
semen  fiducise  et  exspectationis,  quando 
clevatus  est  in  nubibus ,  et  spem  fecit 
credentibus.  Denique  nisi  ego  ahiero, 
inquit,  Paraditus  non  veniet  ad  vos. 
Quis  Paraclitus?  Utique  per  quem  dif- 
funditur  caritas  ,  et  jam  spes  non  con- 
fundit;  ille  Paraclitus,  per  quem  in 
coclis  sit  conversatio  nostra ;  virtus  ex 
alto  ,  per  quam  sursum  sint  corda  nos- 
tra.  Vado  ,  inquit,  parare  vohis  locum  : 
et  si  ahiero ,  et  'pr^paravero  vohis  lo- 
mm,  iterum  veniam,  et  assumam  vos 
ad  meipsum.  Vhi  enim  fueril  corpus,  ibi 
congregahuntur  et  aquiloi.  Videsne  quem- 
admodum  caeterarum  solemnitatum  ea, 
quam  hodie  celebramus,  et  consum- 
mationem  habeat,  et  fructura  decla- 
ret,  et  augeat  gratiam? 

2.  Sicut  enim  csetera  omnia  ejus  qui 
nobis  natus  est  et  nobis  datus  :  ita  ipsa 
quoque  ipsius  ascensio  propter  nos 
facta  est ,  et  facit  pro  nobis.  In  no? tra 
siquidemvitamulta,  quantum  in  nobis 
est,  videmur  agere  casu,multanecessi- 
tate:sed  Christus,  Dei  virlus  et  Deisa- 
pientia,  neutri  potuit  subjacere.  Qiiae 
enim  Dci  virtutem  necessitas  cogcret, 
aut  quid  ageret  Dei  sapientia  casu  ?  Om- 
nia  proinde  quaecumque  locutus  est, 
quaecumque  operatus  est ,  qusecumque 
passus  est,  ne  dubites  fuisse  voluntaria, 
plena  sacramentorum ,  plena  salutis. 
HtEC  scientes,  si  quid  aliquando  eorum, 
quai  de  Christo  sunt ,  in  nostram  scien- 
liam  vcnire  contingat,  non  sic  audien- 
dum  est,  tamquam  si  inventicium  quid- 
piam  profcramus  :  sed  tamquam  id , 
quod  etiam  priusquam  causa  sciretur , 
constaret  nequaquarn  sine  causa  fuisse. 
Sicut  enim  qui  scribit ,  certis  rationi- 
bus  collocat  universa  :  ita  quae  a  Dco 
sunt,  ordinata  sunt,  maximeque  ea, 
quac  praescns  in  carne  cst  opcrata  ma- 
jestas.  Sed  vae  angustia)  cognilionis !  va: 


paupertati  scientise  nostrae,  qul  tantum 
ex  parte  cognoscimus ,  etparte  modica ! 
Vix  scintillulae  quaedam  nobis  elucent 
de  tanta  luminis  copia,  de  lucerna  po- 
sita  super  candelabrum.  Sane  quanto 
minus  singuli  capimus,  tanto  fidelius 
caeteris  communicanda  sunt  quae  singu- 
lis  revelantur.  Et  ego,  Fratres,  quaj 
mihi  ad  vestrara  aedificationem  de  as- 
censione ,  immo  de  ascensionibus  suis 
donare  ipse  dignatur,  nec  volo,  nec 
debeosubtrahere  vobis :  praesertimqupd 
haec  sit  spiritualium  praerogativa  dono- 
rum  ,  ut  communicata  non  minuantur. 
Ahquibus  fortassis  hajc  nota  sunt,  qui- 
bus  similiter  haec  revelata  sunt  :  sed 
propter  eos  qui  forte  non  adverterunt, 
sublimioribus  intenti ,  aut  aliis  occu- 
pati ;  seu  etiain  propter  eos  qui  minus 
capacis  intelligentiae  sunt,  mihi  incum- 
bit  loqui  quae  sentio. 

3.  Christus  qui  descendit ,  ipse  est  et  qui 
ascendit.  Apostoli  verba  sunt  haec.  Ego  au- 
tem  credo  eum  inhoc  ipsoquod  descen- 
derit,  ascendisse.  Sic  enim  oportebat 
Christum  descenderc ,  ut  nos  ascendere 
docereraur.  Cupidi  quidem  sumus  as- 
censionis  :  exaltationem  concupiscimus 
omnes.  Nobilcs  enlm  creaturse  sumus  , 
et  magni  cujusdamanimi ,  ideoquc  alti- 
fudinem  naturali  appetimus  desiderio. 
Sed  vae  nobis,  si  voluerimus  eura  se- 
qui  qui  ait :  Sedeho  in  monte  testamenti , 
in  laterihus  Aquilonis.  Heu  miser,  in  la- 
teribus  Aquilonis!  Frigidus  est  mons 
ille .  non  te  sequimur.  Potestatis  liabes 
concupiscentiam,  altitudinem  pracsu- 
mis  potentiae.  Quanti  tamen  usque  ho- 
die  foeda  secjuuntur  infeliciaque  vesti- 
gia  !  immo  vero  quam  pauci  evadunt , 
quibus  non  dominandi  libido  domine- 
tur  !  Hinc  est ,  quod  benefici  vocantur, 
qui   potestatcm  habent;    hinc,  quod 
laudatur  pcccator  in  desideriis  animx^ 
suae.  Potentibus  siquidem  omnes  adu- 
lantur,  invident  omnes.  Quem  sequi- 
minijmiseri  homincs,  quemsequimini? 
Annon  videtis  satanam  tamquam  fulgur 
cadentcm  ?  Non  iste  est  mons ,  in  quem 
ascendit  Angelus,  et  diabolus    factus 
cst  ?  Vel  illud  advertite ,  quod  post  ca- 
sum  suum  invidia  cruciante  male  solli- 
citus  dc  supplantando  hominc,  illius 


IN  ASCENSIOIsE  D 
tamen  montis  ascensum  nullatcnus  au-  | 
sus  est  suadere  ci ,  in  quo  nimirum  pro 
inani  ascensu  tam  immane  praecipitium 
cognoscerclur  expertus. 

4.  Sccl  non  dcfuit  versuto  Iiosti  quid 
agcrct.  Similera  ei  montera  alterum  de- 
monstravit.  EriliSy  inquicns,  sicut  dii, 
scientes  bonum  et  malum,  Perniciosa 
etiam  ha3c  ascensio ,  immo  magis  de- 
scensio  cst  de  Jerusalem  in  Jericho. 
ressimusmonsinflans  scientia,  in  quem 
tamen  usque  hodic  videas  tanta  con- 
cupisccntia  plurimos  rcpere  filiorura 
Adam,  ac  si  non  noverint,  quantura  pa- 
ter  eorura  in  illius  montis  ascensu  de- 
sccnderit ,  immo  quam  graviter  cecide- 
rit,  quantum  tota  dejecta  sit  et  con- 
quassata  posteritas.  Nondum  sanata 
sunt  vulnera ,  quaj  tibi  in  ascensu  mon- 
tis  iliius  inflicta  sunt ,  licet  adhuc  in 
patrc  lateres:  et  nunc  iterura  in  pro- 
pria  persona  conaris  ascendere  ,  ut  sit 
error  uovissimuspcjor  priore?Qua3nara 
iniscris  tam  dira  libido?  Filii  horainum 
usqucquo  gravi  corde  ?  ut  quid  diligitis 
vanitatcra ,  et  quaeritis  mendaciura  ? 
An  ignoratis,  quoniam  infirma  mundi 
elegit  Deus ,  ut  confundat  fortia ;  et 
stuHa  raundi  elegitDeus,  ut  confundat 
sapicntcs?  Non  nos  Dei  comrainantis 
terror  revocat ,  perdituri  sapientiara 
sapientiura  ,  et  prudentiam  prudentium 
reprobaturi ;  non  patris  exemplum,  non 
denique  scnsus  ipse  noster,  et  dmx 
cxperientia  necessitatis,  cui  sumus  ad- 
dicti  per  insipientem  gcientia)  appeti- 
tum. 

5.  Eccc  YoLIs  ,  Fratres,  montem  de- 
monstravimus  alium ,  non  in  queni  as- 
cendatis ,  sed  quem  fugiatis.  Ipse  est 
in  quem  ascendebat  qui  voluit  esse 
sicut  Deus,  scicns  bonum  et  malum : 
ipse  quera  usque  hodie  filii  ejus  accu- 
mulant  et  elevant,  nihil  invenientes 
tam  vile ,  unde  non  velint  montera  ele- 
vare  scientia?.  Videas  aliuralitterarura, 
alium  mundialis  cura) ,  istum  placita- 
tionum  displicentium  Deo ,  illum  ser- 
vilis  cujuslibet  artis  tam  vehementcr 
affectare  scicnliam,  utlaborcm  non  re- 
putet,  tantummodo  ut  possit  aliquibus 
doctior  rcputari.  Sic  aidificant  Babol , 
sic  putant  ad  Dei  se  perventuros  simi- 


OMINI  SERMO  lY,  ."501 

litudinem  ;  sic  concupiscunt  quod  no:i 
cxpedit ,  quod  cxpedit  omiltcntcs.  Quid 
vobis  et  montibus  istis  ,  in  quorum  as- 
censutantadinicultasest,  et  taragrande 
periculum?  aut  cur  eum  deseritis  mon- 
tem,  cujus  et  facilis  est  ascensus,  ct 
perutilis?  Potestatis  arabitio  Angelum 
felicitateprivavit  angelica:  sciontisc  ai>- 
petitus  horainera  immortalitatis  gloria 
spoliavit.  Conetur  quis  ascendere  iii 
montem  potestatis  :  quantos  putas  con- 
tradictores  habebit,  quantos  inveniet 
repulsores,  obstacula  quanta ,  quamdif- 
ficilera  viam?  Quid  si  tandem  eura 
adipisci  contigerit  quod  optabat  ?  Po- 
tentes,  ait  Scriptura ,  poteiiter  tormenta 
patientur  :  ut  praesentes  soUicitudines 
et  anxietates,  quas  potestas  ipsaparit, 
omittara.  Cupidus  alter  est  inflanlis 
scientise  :  quantura  laborabit ,  quantum 
anxiabitur  spiritus  ejus?Ettamen  au- 
diet :  Nec  si  te  ruperis  ,  apprehendes. 
In  amaritudine  morabitur  oculus  ejus , 
quoties  viderc  contigerit,  qui  se  pos- 
tcriorem  judicet,  aut  pulct  ab  aliis 
rcputari.  Quid  cura  intumueritmultura? 
Perdam,  inquit  Dorainus ,  sapientiam 
sapienlium,  et  prudentiam  prudcjilium 
reprohabo, 

6.  Jara  ne  multis  immorer,  vidistis 
(ut  arbitror)  quara  fugiendus  nobissit 
mons  uterquc  ,  si  prsecipitium  Angeli , 
si  casumhominis'expavescimus.  Montes 
Gelboe,  nec  ros,  nec  pluvia  veniant 
supervos.  Quid  tamen  agimus?  Ascen- 
dere  sic  non  cxpedit,  et  ascendendi 
tenemur  concupiscentia.  Quis  docebit 
nos  ascensum  salubrem  ?  Quis,  nisi  de 
quo  legimus,  quoniam  qui  descendit, 
ipse  esl  et  qui  ascendit  ?  Ab  ipso  deraons- 
tranda  nobis  erat  ascensionis  via,  ne 
ductoris,  immo  seductoris  iniqui  aut 
vestigium,  aut  consilium  scqueremur. 
Quia  ergo  non  erat  quo  ascenderet , 
desccndit  Altissimus ,  ct  suo  nobis  de- 
scensu  suavcm  ac  salubrem  dedicavit 
ascensum.  Descendit  dc  monte  poten- 
tia  ,  carnis  infirmitatc  circumdatus  : 
descendit  de  montc  scicntiaj ,  quoniam 
placuit  Dco  per  stultitiam  i^racdicatio- 
nis  salvos  faccre  crcdentes.  Quid  enim 
tenello  corporc  et  infantilibusmembris 
vidctur  infirmius?  Quid  indoctius  ap- 


302 


S.  BERNARDI   ABBATIS 


parct  parvulo ,  qui  sola  matris  ubera 
iioverit?  Quis  iinpotcntior  co,  cujus 
omnia  mcmbra  clavis  afnxa,cujus  om- 
nia  (iinumerantur  ossa?  Quis  insipien- 
tior  co ,  qui  tradebat  in  mortcm  ani- 
mam  suam,  et  qua;  non  rapuit  tunc 
exsolvebat?  Vides  quam  multum  de- 
scenderit ,  quantum  a  potentia  sua , 
quantum  a  sapientia  sua  exinanierit  se- 
metipsum.  Sed  non  potuit  altius  in 
montem  bonitatis  ascendere ,  nec  suam 
commendare  expressius  caritatem.  Nec 
mirum  si  descendendo  Christus  ascen- 
dit,  quando  priorum  uterque  cecidit 
ascendendo.  Et  mihi  quidem  videtur 
montis  hujus  ascensorem  qua^rere  qui 
dicebat  :  Quis  ascendet  in  monteni  Do- 
mini,  aut  quis  stabit  in  loco  sancto  ejus? 
Forteetiani  Isaiasascensionis  desiderio 
cadentes  intuens  homiues  ad  hunc  re- 
vocabat  montem,  exclamans  :  Fenitef 
asccndamus  in  montem  Domini.  Annon 
manifeste  eos  de  priorum  montiura  as- 
censione  redarguens,  montis  hujus  prae- 
dicat  ubertatem,  qui  ait  :  Ut  quid  su- 
spicamini  montes  coagulatos  ?  Mons  coa- 
gulatuSf  mons  pinguis.  Hic  est  igitur 
mons  domus  Domini  pra^paratus  in 
vcrtice  raoniium ,  super  quos  salien- 
tcm  sponsum  inspexerat,  qui  dicebat: 
Ecce  venit  is  saliens  in  mor/jbus  Doce-  j 
bat  enim  ignarum  viff»,  trahcbat  par-' 
vulum ,  infantulura  deducebat  :  ideo-  j 
que  velut  quibusdam  passibus  Ibat,  ut  I 
de  virtute  in  virtutem  videretur  Deus 
deorum  in  Sion.  Justitia  cnira  ejus  si- 
cut  montes  Dei. 

7.  Sed  jam  (siplacet)  saltus  ctiam 
ipsos  intueamur,  quibus  exsultavit  ut 
gigas  ad  currendara  viam ,  et  cujus 
ogressio  a  summo  coelo ,  per  gradus 
quosdam  usque  ad  summum  ejus  oc- 
currit.  Primura  ergo  constitue  montem 
illum  ,  in  quem  ascendit  cura  Petro  et 
Jacobo  et  Johanne ,  ubi  et  transfigura- 
tus  est  ante  eos.  Refulsit  facies  ejus  ut 
sol,  et  vestiraenta  ejus  facta  sunt  alba 
sicut  nix.  Resurrectionis  gloria  ista  est, 
quam  in  monte  spei  contemplamur.  Ut 
quid  enim  ascendit  ut  transfiguraretur, 
nisi  ut  doceret  nos  cogitatione  ascen- 
dere  ad  futuram  illam  gloriam  ,  quse 
rcYclabitur  in  jiobis  ?  Fclix ,  cujus  jue- 


ditatio  in  conspectu  Domini  est  scm- 
per,qui  in  corde  suo  delectationcs  dcx- 
terai  Domini  usque  in  finem  scdula  co- 
gitatione  rcvolvit!  Quid  enim  grave  iili 
poterit  videri ,  qui  semper  mentc  trac- 
tat,  quod  non  sint  condignae  passionos 
hujus  temporis  ad  futuram  gloriam  ? 
Quid  concupiscere  poterit  in  saiculo  nc- 
quam,  cujus  oculus  semper  videt  bona 
Domini  in  terra  viventium,  sempcr 
videt  aeterna  prsemia?  Tibi  dixit  cor 
meum  (Propheta  loquitur  Domino)  tibi 
dixit  cor  meum,  exquisivit  te  facies  mea  : 
faciem  tuam,  Domine ,  requiram.  Quis 
mihi  tribuat,  ut  omnes  surgentes  stetis 
in  excelso,  et  videatis  exsultationem  , 
quaj  ventura  est  vobis  aDomino  ? 

8.  Non  sit  molestum  vobis,  obsecro, 
quod  in  monte  hoc  aliquando  diutius 
immoramur  :  poterimus  enim  cseteros 
festinantius  pertransire.  Verumtamen 
in  isto  quem  non  detineat  sententia  illa 
sancti  Petri ,  quara  in  eo  protulit,  et 
de  eo  :  Domine ,  inquiens ,  bonum  est 
nos  hic  esse  ?  Quid  enira  tara  bonuni 
est,  immo  quid  aliud  videtur  bonum  , 
quam  in  bonis  animam  demorari  , 
quandoquidem  adhuc  corpus  non  po- 
test?  Puto  quod  ejus  qui  ingrediebatur 
in  locum  tabernaculi  admirabilis  usque 
ad  doraura  Dei,  in  voce  exsultationis 
et  confessionis  ,  sonus  opulantis  fuerit : 
Bonum  est  nos  hic  esse.  Quis  enira  ex 
vobis  secum  cogitans  futuram  illam  vi- 
tam  ,  sed  Isetitiam,  sed.jucunditatem  , 
sedbeatitudinem,  sed  gloriarafiliorum 
Dei :  quis,  inquam,  talia  tranquilla  se- 
cum  conscienlia  volvens ,  non  continuo 
de  plenitudine  intimae  suavitatis  eruc- 
tat :  Domine,  honum  nos  est  hic  esse  ?  Non 
sane  in  hac  serumnosa  peregrinatione  , 
ubi  corpore  detinetur,  sed  in  suavi  ac 
salubri  illa  cogitatione,  in  qua  corde 
versatur.  Quis  mihi  dabit  pennas  sicut 
columbce ,  et  volabo,  et  requiescam  ?  Vos 
autera  filii  horainura,  lilii  horainis,  qui 
descendit  de  Jerusalera  in  Jericho,  filii 
horainura  usquequo  gravi  corde  ?  As- 
cendite  ad  cor  altum ,  et  exaltabitur 
Deus.  Hic  est  enim  mons,  in  quo  trans- 
figuratur  Christus.  Ascendite,  et  scic- 
tis ,  quoniam  Dominus  sanctum  suum 
mivificavit. 


IN  ASCENSIONE  DOMINI  SERMO  IV. 


505 


9.  Obsecro  vos ,  Tratrcs  mci ,  non 
gravcntur  corda  vcstra  in  curis  sa^cula- 
ribus.  Nam  de  crapula  et  ebrictatc 
(  graliasDeo)  non  magnopcrc  ncccssc 
Iiabeo  vos  admonerc.  Exoneratc,  obsc- 
cro,cordavestra  gravi  mole  terrcnarum 
cogitationum ,  ut  sciatis  mirificatum  a 
Domino  sanctum  suum.  Levate  corda 
vestra  cum  manibus  quibusdam  cogita- 
tionum,  ut  transfiguratum  Dominum  vi- 
deatis.  Formate  in  cordibus  vestris  non 
modo  Patriarcharum  et  Prophetarum 
tabernacula ,  sed  omncs  domus  illius 
coelestis  multiplices  mansiones  secuii- 
dum  cum,  qui  circuibat  immolans  in 
tabernaculo  Domini  hostiam  vocifera- 
tionis,  cantans,  et  psalmum  illum  di- 
cens  Domino  :  Quam  dilccla  tabernacula 
tua,  Domine  virlutum!  concupiscit,  et 
deficit  anima  mca  in  atria  Domini.  Cir- 
cuitc  et  vos,  carissimi,  cum  pietatis  et 
devotionis  alTectu  vel  hostia  ,  visitantes 
animo  sedes  supernas,  ct  multas,  qua3 
in  domo  Patris  sunt,  mansiones,  humi- 
liter  prosternentes  corda  vestra  antc 
thronum  Dei  ctAgni;  cum  reverentia 
supplicantes  singulis  ordinibus  Angelo- 
rum  ;  Patriarcharum  nuraerum ,  cuneos 
prophetarum ,  et  senatum  apostolicum 
salutantes  ,  coronas  Martyrum  suspi- 
cientes  purpureis  rutilantes  floribus, 
redolentes  liliis  choros  Virginum  admi- 
rantcs,  atque  ad  mellifluum  novi  can- 
tici  sonum ,  quantum  pracvalet  infirmi- 
tas  cordis ,  erigentes  auditum.  Hoic  re- 


tum  defccissc.  Quam  magna  muUitudo 
dulcedinis  tuae ,  Dominc  ,  quam  abscon- 
disti  timentibus  te  !  Ascendentes  igitur 
in  hunc  inontcm ,  ct  revclata  facie  glo- 
riam  Domini  spcculantcs ,  hauddubium 
quin  clamarc  habeatis  ct  vos  :  Trahe 
nos  post  te.  Quid  enim  prodest  scire  quo 
sit  eundum ;  siquidem  qua  dcbeas  ire 
nonnovcris? 

40.  Altcrum  proinde  montcm  ascen- 

das  necessc  cst,  in  quo  pra^dicantem 

audias,  scalam  erigentem  octo  distinc- 

tara  scalaribus,  cujus  suramitas  coelos 

tangit.  Beati  qui  persecutinnem  jmtiuntur 

propter  justitiam ,  quoniam  ipsorum  est 

regnum  ccelorum.  Jam  si  primum  ascen- 

deris  montem  jugi  meditatione  superna! 

gloriai,  istum  nihilominus  montcm  as- 

cenderc  non  gravaberis,  ut  in  lege  cjus 

raediteris  die  ac  nocte  :  sicut  idem  Pro- 

pheta  non  solum  meditabatur  in  pra3- 

miis  ,  sed  et  in  mandatis  Domini  qua3 

dilexit.  Sic  enim  audies  ct  tu  :  Et  quo 

eam,  scitis,  propter  asccnsionem  pri- 

I  mam ;  et  viamscilis,  propter  secundam. 

Propterea  in  corde  tuo  pone  viam  veri- 

j  tatis  inquircre,  ne  forte  sis  de  eorum 

j  numero ,  qui  viam  civilatis  habitaculi 

t  non  invenerunt.  Magis  autcm  sollicitus 

!  csto  ascendere  non  modo  cogitationc 

jcoelestis  gloria),  sed  et  conversatione , 

j  quae  coeiestcm  gloriam  mereatur. 

I      44.    Terliura  nihilominus    montem 

j  lego ,   in  quem  ascendit  solus  orare. 

Vides  ergo  quam  bene  sponsa  in  Canti- 


cordatus  sum  (  Propheta  loqulfur  )  et  \c.is  :  Ecce,  inquit,  venit  iste  saliens  in 


effudi  in  me  animam  meam.  Qua?  Quo- 
niam  t7'ansibo  iyi  locum  tabernaculi  admi- 
rabilis  usque  ad  domum  Dei.  Et  itera  : 
Mcmor  fui,  inquit,  Dci,  ct  dclcctatus 
suni.  Quem  viderunt  Apostoli,  vidit  et 
iste ,  nec  dissimili ,  ut  arbitror,  visione : 
nisi  quod  spirituale  totum  habuit  hujus 
visio.  corporeura  nihil.  Oranino  non 
vidit  cum  sicut  is  qui  dicebat :  Vidimus 
cum,  el  non  erat  illi  specics  neque  decor. 
Transfiguratum  proculdubio  vidit  et  spe- 
ciosum  forma  pra)  filiis  hominura,  qui 
delectatuin  se  pcrhibet,  sicut  et  Apo- 
stoli ,  Bonum  est ,  inquiunt  Doraino ,  nos 
hic  csse.  Et  ut  nihil  desit  proposita3  si- 
militudini,  illi  quidcra  proni  cecidissc 
loguiitur,  hic  vcro  suum  fatetur  spiri- 


montibus.  h\  primo  transfiguratus  est , 
ut  scircs  quo  tcndercs  :  in  secundo 
verba  vifai  locutus  est,  ut  scires  qua 
pervenircs  :  oravit  in  tertio,  ut  eundi 
etperveniendi  bonam  obtinere  studeas 
voluntatem.  Scienti  enim  bonum,  et  non 
(acienti,  peccatuni  est  i7//,Propterea  scien» 
quoniam  ii\  oralione  datur  bona  volun- 
tas;  cum  videris  qu;xi  agenda  sunt,  ut 
convalescas  ad  agenda  quaj  vidcris ,  as- 
cende  tu  ad  orationem  :  ora  instanter, 
ora  pcrsevcrantcr ,  sicut  ille  pernocta- 
bat  in  oratione  :  et  dabit  Patcr  bonus 
spiritum  bonum  pctcnti  sc.  Et  vide 
quam  utilitcr  orationis  teraporc  etiam 
corporalis  loci  secretum  qua^rimus  , 
quando  hoc  illc  non  solum  docuit  vcrbo : 


504 


S.  BEIINARD 


fntra,  inquiens,  in  cubkulum  iuum,  ct 
clauso  ostio  ora  Palrem  tuum  :  scd  et 
connneiidavit  excmplo,  nec  domcstico- 
rum  quemquam  admittens,  scd  solus 
ascendens  ad  orationem. 

12.  Putas  potcrimus  aliquid  amplius 
de  ejus  asccnsionibus  invcnire  ?  Poteri- 
mus  utique.  Volo  cnim  ut  nec  jumcnti 
ipsius  sis  immemor ,  supcr  quod  lcgitur 
ascendisse.  Volo  ut  ncc  ipsara  crucis 
ascensionem  omittas.  Nam  et  in  illa 
exaltari  oportebat  Filium  hominis.  Et 
ego,  inquit ,  si  exaltatas  fuero  a  terra, 
omnia  trahani  ad  meipsum.  Itaque  cum 
jam  et  cognitio  suppetit,  et  velle  adja- 
cet;  quid  ages,  quod  pcrficcro  bonum 
non  invenis;  sed  asinini  quidam  et 
bestiales  motus  lcgem  contrariam  Iia- 
bent,  et  captivare  tc  volunt?  Quid,  in- 
quam  ,  facies  supcr  concupiscentiis  ir- 
rationabilibus,  quae  sunt  in  mcmbris 
tuis?  Urget  tc  etiam ,  cum  jejunare  con- 
scntis,  gulaj  illecebra;  cum  vigilare 
proponis ,  somnolentia  premit.  Quid 
faciemus  huic  asino  ?  Asininum  enim 
istud  est ,  commune  cum  asinis  :  quia 
homo  comparatus  est  jumentis  insipienti- 
bus,  et  similis  factus  est  illis.  Ascende, 
Domine ,  super  asinum  istum ,  conculca 
hos  bestialcs  motus  :  quia  domari  de- 
bent ,  ne  dominari  pra^valeant.  Nisi 
cnim  calcati  fuerint,concuIcabunt  nos; 
nisi  premantur,  oppriment  nos.  Prop- 
terea  sequere ,  anima  mea,  et  in  hac  as- 
censione  Christuin  Dominum ,  ut  sub  te 
sitappctitus  tuus  ,uttudominerisiIlius. 
Nam  ut  in  ccelum  ascendas ,  prius  ne- 
cesse  est  levare  te  super  te ,  calcando 
carnalia  desideria ,  quse  in  te  militant 
adversum  te. 

43.  Sequere  etiam  ascendenteni  in 
crucem ,  exaltatum  a  terra  :  ut  non  so- 
lum  super  te  ,  sed  et  super  omnem 
quoque  mundura  mentis  fastigio  collo- 
ceris ,  universa  quai  in  terris  sunt  deor- 
sumaspiciens  et  despiciens  ^sicut  scrip- 
tum  est :  Cernent  terramde  longe.  NuIIa 
te  mundi  oblectamenta  inclinent ,  nullce 
adversitates  dejiciaht.  Absit  tibi  glo- 
riari  nisi  in  cruce  Domini  tui  Jesu 
Christi ,  per  qucra  tibi  mundus  cruci- 
fixu3  est :  ut  quai  mundus  appetit,  cru- 
cem  reputes  :  et  tu  crucifixus  mundo  j 


I  ADBATIS 

illis  qua)  mundus  cruccm  rcputat,  toto 
inhajrcas  amorc. 

ik.  Jam  vcro  quid  ex  hoc  rcstat,  nisi 
ut  ad  illum  ascendas,qui  est  supcr  oin- 
nia  Dcus  bcncdictusinsa3cula?Dissolvi 
jam,  et  esse  cum  Christo,  multo  magis 
optimum.  Beatus  vir  cujus  est  auxilium 
abs  ie,  ait  Propheta  ad  Dominum  :  as- 
censiones  in  corde  suo  disposuit;  ibit  de 
virtute  in  virtutem  usque  ad  videndum 
Deum  deorum  in  Sion.  Hsec  est  ultima 
ascensio,  in  qua  implentur  omnia,si- 
cut  ait  Apostolus  :  Christus  qui  descen- 
dit,  ipse  esl  et  quiascendit,  ut  adimpleret 
omnia.  Sed  dc  illa  ascensione  quid  di- 
cam?  Quo  ascendcmus,  ut  ubi  Christus 
est,et nos  simus?Quidibi  cni^ Oculus , 
Deus,  non  vidit  absque  le  quoi  prmparasti 
diligentibus  te.  Desideremus  hanc ,  Fra- 
(res  mei ,  suspiremus  ad  eam  jugitcr  : 
et  eo  magis  affectus  vigcat,  quo  deficit 
iutellectus. 

SERMO  V. 

De  intellectu  et  affectu. 

I.  HoDiE  sedcnti  in  throno  Anfiquo 
dierum ,  consessurus  pariter  oblatus  est 
Filius  hominis,  et  erit  deinceps  non 
modo  germen  Domini  in  magnificcntia 
et  gloria,  sed  et  fructus  terra3  sublimis. 
Felix  unio,  et  amplectendum  ineffabi- 
libus  gaudiis  sacramcntum  !  Idem  enim 
et  germen  Domini,  et  fructus  tcrra?  : 
idem  ipse  et  Dei  filius,  et  fructus  ven- 
tris  Maria3  est :  idem  filius  David,  et 
Dominus,  de  quohodie  gaudiura  ejus 
impletum  est  ,  unde  olim  prsecinens 
aiebat  :  Dixit  Dominiis  Domino  meo, 
Sede  a  dextris  meis.  Quomodo  enim  non 
germen  Domini  Dominus?  Idcm  tameu 
et  filius  ejus ,  utpote  fructus  tcrra)  su- 
blimis,  fruclus  virga;,qua)  de  radice 
Jesse  processit.  Hodie  igitur  suum  hunc 
et  hominis  Filiura  apud  semetipsum 
Pater  clarificat  claritate  quam  habuit, 
priusquam  mundus  fierct,  apud  ipsum. 
Hodie  Veritatem ,  qua^  de  terra  orta 
est ,  coelum  sibi  redditam  gloriatur. 
Hodie  sponsus  aufertur  a  filiis ,  et  lu- 
gendura  eis  est,  sicut  ipsc  praedixit. 
Non  enira  poterant  filii  sponsi  lugere, 
donec  sponsus  cum  eis  erat :  sed  venit 


IN  ASCENSIONE  D 

«.Vics  iit  aufcratur  al»  cis,  ut  tle  cactcro 
lugcant  ct  jcjuncnf.  Ubi  ilhul  jani  , 
Pctrc,  quod  dixcras  :  Domincy  bonum 
cst  nX)s  hic  csse ;  fnciamus  luc  tria  taher- 
w«cu/af  Kcce  cnim  ingrcssusestamplius 
et  pcrfcctius  tabcrnaculum ,  non  manu 
faclum,  id  cst  non  liujus  crcationis. 

2.  Quomodo  crgo  jam  bonum  cst  nos 
hic  csse?  Immo  vcro  molcstum  cst, 
gravc  est ,  pcriculosum  cst.  Nimirum 
ubi  malitia?  plurimum,  sapicntia}  mo- 
dicum  ,  si  tamcn  vel  modicum  invcni- 
tur :  nbi  viscosa  omnia  ,  omnia  lubrica , 
operta  tenebris,  obscssa  laqueis  pcc- 
catorum  :  ubi  pcriclitantur  aniraae,  ubi 
spiritus  affliguntur  sub  sole ,  ubi  tantum 
vanitas  etafflictio  spiritus  est.  Lcvemus 
igilur,  Fratresmci,  levemus  in  coclum 
corda  cum  manibus,  ct  asccndentcm 
Dominumscqui  velut  quibusdam  passi- 
bus  dcvotionis  ct  fidei  contcndamus. 
Erit  cnim  cum  sine  mora,  sinc  dijMcul- 
tatc  obviam  illi  in  nubibus  rapiemur, 
et  id  potcrunt  corpora  spiritualia,  quod 
incrito  iutcrim  ncqucunt  spiritus  ani- 
malcs.  Nunc  cnira  quantis  conatibus 
corda  lcvarc  nccessc  cst  :  qux  quidcm 
(  ut  miscrabilitcr  satis  in  libro  propria; 
cxperienti»  legiraus )  et  corruptio  cor- 
poris  aggravat ,  et  tcrrena  inhabitatio 
deprimit? 

3.  At  fortc  f radcndum  est ,  quid  sit 
Icvare  cor,  aut  queraadmodum  illud 
opoHcat  elcvari :  sed  tradcndum  sane 
ab  Ape>^,tolo  potius  quara  a  nobis.  Si  con- 
surre.vistis ,  inquit,  cum  Chrislo,  qua; 
sursum  svnt  qua^rite,  ubi  Christus  cst  in 
icxtera  Dei  sedcns;  qua:  sursum  sunt 
sapite ,  non  quoi  stq)cr  terram.  Ac  si  ma- 
nifcstius  dicat  :  Si  consurrexistis,  ct 
coasccnditc  :  si  convivitis,  et  conrc- 
gnatc.  Scquamur,  Fratres,  scquamur 
Agnura  quocumquc  icrit  :  scquamur 
paticntcm,  scquaraur  et  rcsurgcntcm, 
scciuamur  multo  libentius  asccndcntcm. 
Crucifigatur  vctus  homo  noster  simul 
cnm  illo,  ut  dcstruatur  corpus  pcccati: 
ut  ultra  non  serviamus  pcccato,  morti- 
ficatis  nimirum  mcmbris  nostris,  quac 
sunt  supcr  lcrram.  Scd  ct  quomodo 
ipse  rcsurrexit  a  mortuis  pcr  gloriam 
Tatris,  ita  ct  nos  in  novitatc  vita?  am- 
bulcmus.  In  hoc  cnim  raorluus  cst  ct 

2. 


OMINl  SEnMO  V.  o03 

rcsurrexit,  ut  peccatis  mortui ,  justi- 
lia3  vivamus. 

U.  Cajtcrum  quoniam  vita3  novitas  lo- 
cum  exigit  tutiorem ,  ct  resurrectionis 
dignitas  altiorem  cxpctit  gradum  :  se- 
quamur  ctiam  ascendcntcm ,  quajrcrc 
videlicet  ct  sapcre  qax  sursumsunt  ubi 
ille  est ,  non  quse  supcr  tcrram.  Quajris 
quis  illc  sit  locus  ?  Apostolum  audi  : 
Qu(S  sursum  cst,  inquit,  Jerusalem  libcra 
cst,  quce  cst  matcrnostra.  Vis  scirc  qxix- 
nam  ibi  sint?  Visio  pacis  est.  Lauda  Je- 
rusalem  Doiyiinum ,  lauda  Dcum  tuum 
Sion,  qui  posdit  fines  tuospacem.  0  pax 
qua;  exsuperas  omncm  sensum!opax 
etiam  super  paccm !  o  mensura  supcr 
mensuram,  confcrta,  ct  coagitata,  et 
supereffluens !  Compatcre  igitur  Christo, 
anima  Christiana  :  conresurge,  coas- 
ccnde  :  quod  est ,  Dcclina  a  mato ,  ct  fac 
bonitm ,  inquirc  paccm,  et  pcrsequere 
eam.  Sic  nimiruni  Paulus  in  Actibus 
Apostolorum  de  contincntia ,  et  justi- 
tia,  ct  spe  vita;  actcrnae  racraoratur  do- 
cuissc  discipulos.  Sic  Vcritas  ipsa  mo- 
nct  in  Evangelio  praicingcrc  lumbos, 
luccrnas  accendcrc,  et  deinccps  liomi- 
nibus  exspcctantibus  Dominum  suuni 
similcs  invcniri. 

5.  Caetcrum  gemina  quandam  ( si  bcnc. 
adverlistis  )  asccnsio  nobis  ab  Apostolo 
commcndatur,  in  co  quod  et  quajrcrc  , 
et  sapcre  monuit ,  non  infima ,  sed  su- 
pcrna.  Quam  fortasse  distinctioncra  nec 
ipse  quoquc  prophcta  praitcriissc  om- 
nino  vidcbitur,  diccns,  Inquirc  jmcem  , 
ct perscqucrc  cam  ;  ut  hoc  sit  paccm  se- 
quendam  qujcrerc ,  pcrscqui  inq,ui>i- 
tam,  quod  cstsapienda  quaercrc,  qua;- 
sila  sapcre ,  qua;  sursum  sunt ,  non  quaa 
supcr  terram.  Nimirum  doncc  divisa 
sunt  corda  nostra ,  et  multos  interim  si- 
nus  inveniiintur  habcre  ,  nec  sibi  om- 
nino  coha^rcrc  vidcntur;  vcl  y^articu- 
latim  ca  ct  mcmbratim  quodam  modo 
lcvarc  nccesse  est,  ut  in  supcrna  illa 
Jerusalcm  colligantur,  cujus  particiiia- 
tio  ejus  in  idipsum  :  ubi  non  tantum 
singuli,  scd  ct  omncs  paritcr  incipiant 
habitare  in  unum,non  modo  scilicct 
non  divisi  in  scmetipsis,  scd  ncc  inlor 
scipsos.  Ecce  enim  ut  tamquam  princi- 
palia  cordisipsius  mcmbra  distinguam  , 

20 


306  S.    BERNAllDI   ABBATIS 

cst  intellectus  in  nobis,  cst  ot  affoctus  ; 

otlii  quoque  saepiussibiinvicem  adver- 

santes ,  ut  alter  summa  petere ,  altcr 

appetere  infima  Yideatur.  Quantus  vcro 

is  dolor,  quam  gravis  anim»  cruciatus, 


(lum  sic  distraliitur,  sic  dilaceratur,  sic 
abrumpitur  a  scipsa,  vel  cx  ea  saltem; 
quam  omnibus  cxperiri  inpromplu  est, 
corporis  scissione  conjiciat,  si  quis  in 
suo  spiritu  animadvertere  perniciosa  et 
pcriculosa  insensibilitate  non  neglcxe- 
rit.  Distrahuntur  hominum  crura,  et 
longioris  obice  ligni  removentur  ab  in- 
Yiccm  pedes  :  et  dum  adhuc  cutis  inte- 
gra  raanet,  quis  tamen  ille  est  crucia- 
tus? 

6.  Sic,  sic  affligi  plangimus  miseros , 
qui  corporaliter  inter  nos  conversantes , 
illuminati  forte  similiter,  sed  dissimi- 
literinveniuntur  afTecti.  Intelligunt  pa- 
ritcr  bona  quse  faciant ,  sed  non  pariter 
diligunt  intellecta.  Nam  de  ignorantia  . 
Fratres ,  quaenam  cxcusatio  nobis,  qui- 
bus  numquam  doctrina  coelestis ,  num- 
quam  divina  lectio,  numquam  spiritua- 
lis  eruditio  deest?  Qusecumque  vera 
sunt,  quaecumque  pudica  ,  quaecumque 
justa,  qusecumque  amabilia,  qusecum- 
que  bona)  famae ;  si  qua  virtus ,  si  qua 
laus  disciplinae,  haec  discitis  et  accipi- 
tis,  haec  auditis  pariter  et  videtis,  in 
cxemplis  videlicet  et  verbis  corura, 
qui  inter  vos  sunt  perfecti,  quorum  et 
cxhortatio,  et  conversatio  plenius  eru- 
dit  universos.  Utinara  autera  haec  ut 
intellectura  admonent,  moveant  ct  af- 
fectum !  ne  sit  intus  amarissima  contra- 
dictio,  et  divisio  molestissima,  dura 
hinc  quidem  sursura  trahimur ,  sed  re- 
trahiraur  inde  deorsum. 

7.  iVirairura  advertere  potes  in  omni- 
bus  fere  religiosis  congregationibus  \i- 
ros  repletos  consolatione ,  superabun- 
dantes  gaudio,  jucundos  semper  et  hi- 
larcs,  ferventes  spiritu,  dic  ac  nocte 
raeditantes  in  legc  Dei ,  crebro  suspi- 
cientes  in  coelura,  ct  puras  raanus  in 
oratione  levantes,  sollicitos  observato- 
res  conscientiae ,  et  dcvotos  seclatores 
bonorura  operum  :  quibus  araabilis  dis- 
ciplina,  dulcc  jcjunium,  vigiliae  bre- 
ves,  labor  raanuum  delcctabilis,  ct 
universa  deniquc  conversationis  hujus 


austcritas  refrigcrium  videatur.  Conlfr. 
sanc  invcnirc  cst  homincs  pusillanimcs 
ct  remissos  ,  deficientcs  sub  onerc  , 
virga  et  calcaribus  indigentes :  quorum 
remissa  Isetitia,  pusillanimis  tristitia 
est :  quorum  brevis  et  rara  compunc- 
tio,  animalis  cogitatio  ,  tepida  convcr- 
satio  :  quorum  obedicntia  sinc  devo- 
tionc  ,  scrmo  sine  circumspectione  , 
oratio  sine  cordis  intenlione ,  lectio 
sine  aedificatione  :  quos  denique  (  ut 
videraus  )  vix  gehennae  mctus  inhibet, 
vix  pudor  cohibet,  vix  frenat  ratio, 
vix  disciplina  coercct.  Nonne  tibi  ho- 
rura  vita  inferno  penitus  appropinquaro 
vidctur,  dura  intellcctu  affectui,  et  af- 
fectu  intellectui  rcpugnante,  necesse 
habent  raittere  manum  ad  opera  for- 
tium ,  qui  cibo  fortium  rainirae  susten- 
tantur,socii  plane  tribuIationis,sed  non 
consolationis  ?  Exsurgaraus,  obsecro  , 
quicuraque  hujusraodi  sumus,  resarcia- 
raus  aniraas,  spiritura  recolIigaraus,ab- 
jicientes  perniciosara  tepiditatcra,  etsi 
non  quia  periculosa  est,  et  Deo  solet 
( ut  interdum  raiserabiliterplangimus ) 
etiam  vomitum  provocarc ;  certe  quia 
molestissiraa  ,  plena  raiseriae  et  doloris , 
inferno  plane  proxiraa,  et  urabra  mor- 
tisjure  censetur. 

8.  Si  quaerimus  quae  sursum  sunt, 
etiam  saperc  et  praelibare  interim  slu- 
dearaus.  Forte  enira  poterit  intellectui 
et  affectui  non  inconvenienter  aptari , 
quod  etquaerere  quae  sursuras«nt,  ct 
sapere  admonemur,  utinprincipdibus 
(quemadraodura  supra  dictum  cst) 
meml)ris  suis  nostra  cordaraanibus  quU 
busdara  pii  conatus  et  exercitii  spiri- 
tualis  levare  studearaus  adDcura.Om- 
NES  (ni  falIor)quae  sursura  suntquaeri- 
mus  inlellcctu  fidci  ct  judicio  rationis, 
scd  non  aeque  forsitan  sapimus  orancs 
quae  sursura  sunt,  taraquara  inescati 
his  quae  sunt  super  tcrrara,  violento 
quodara  prsejudicio  affectionis,  Undc 
cnim  ea,  quam  paulo  ante  ostendimus, 
animorum  diversitas,  tanta  disparilitas 
studiorum,  conversationum  tanta  dis- 
similitudo?Unde  spiritualis  gratia3  ino- 
pia  tanta  quibusdara,  cura  aliis  copia 
tanta  exuberct?  Profecto  ncc  avarus, 
ncc  inops  est  gratia?  distributor :  scd 


IN  ASCENSIONE 
•ubi  vacua  vasa  dosunt,  stare  olcum 
ncccsse  est.  Uudique  sese  iugerit  auior 
inuudi  :  cum  consolationibus,  immo 
desolationibus  suis  observat  aditus ,  per 
fcnestras  irruit,  menteni  occupat,  sed 
noa  ejus  qui  dixit :  Rcnuit  consola7'i 
anima  mea ;  viemor  fui  Dei ,  ct  delectatus 
sum.  PRiqcoccuPATUM  ncmpe  sKculari- 
bus  desideriis  animum  delectatio  sanc- 
ta  declinat;  nec  misceri  poterunt  vera 
vanis,a3terna  caducis,spiritualia  corpo- 
ralibus,  summa  imis,  ut  pariter  sapias 
quie  sursum  sunt,  et  qu»  super  terram. 

9.  Felices  nimirum  viri  ilii,  per  quos 
Dominica  ascensio  legitur  praesignata, 
Enoth  raptus,et  translatus  Elias.  Feli- 
ces  plane,qui  soli  jam  Deo  vivunt,  soli 
vacant  intelligendo,  diligendo,fruendo. 
Neque  enim  corpora  quse  corrumpuntur, 
illas  aggravant  animas,  aut  terrena  in- 
babitatio  sensus  eorujn,tamquam  multa 
cogitantes  deprimit,  qui  cum  Dco  am- 
bulasse  noscuntur.  Factum  est  impedi- 
mentum  omne  de  medio,  occasio  uni- 
Yersasublat^,materies  nullarelictaest, 
qua3  eorum  affectum  aggravet,  vel  de- 
primat  inlellectum.  Nam  et  priorem  ob 
hoc  raptum  Scriptura  commemorat,  ne 
forte  vincat  malitia  sapientiam ,  et  in- 
telleclus  ejus  vel  anima  ultra  decipi 
valeat,aut  mutari. 

40.  Nobis  autem  unde  in  his  tenebris 
veritas ,  unde  caritas  in  hoc  sreculo  ne- 
(iuam,in  hoc  muudo,  qui  totus  positus 
Cbt  in  nialiguo?  Putas  erit  qui  intellec- 
lum  illuminet,quiinflammet  affectum? 
Erit  utique ,  si  convertamur  ad  Chris- 
tum ,  ut  velamen  de  cordibus  auferatur. 
llic  est  enim  de  quo  scriptum  est  :  //«- 
bitantibus  in  regione  umbroe  niorlis ,  lux 
orta  est  eis.  Siquidem  prioris  ignoran- 
tia;  tempora  despiciens  Deus,  annuu- 
tiavit  hominibus,  ut  omnes  ubique 
agerent  poenitentiam  ,  secundum  quod 
Paulus  Atheniensibus  tradit.  Memento 
etenim  Dei  Verbum  et  Sapientiam  in- 
carnatam  :  cujus  utique  opus  erat  toto 
illo  tempore ,  quo  videri  in  terris ,  el  in- 
terhomines  conversari  dignata  est  inef- 
fabilis  illa  virtus ,  illa  gloria ,  illa  majcs- 
tas,  illuminare  oculos  cordis  et  suadere 
fidemhominibuspraedicationepariteret 
oslensione  signorum.  Dcnique  Snirilus 


DORIINI  SERMO   V. 


507 


Doniini,  nit,  supcrme,  acl  evangeJizan- 
duni  yaupcribus  misit  mc.  Et  Apostolis 
loquebatur  :  Adliuc  modicum  lumen  in 
vobis  est;  ambulate  dum  lucem  habelis, 
ut  non  tcncbroi  vos  comprcltendant.  Nec 
modo  ante  passionem,  sed  et  post  re- 
surrectionem  in  multis  argumentis  per 
dies  quadraginta  apparens  eis,  et  lo- 
quens  de  regno  Dei ;  quando  et  sensum 
eis,  ut  Scripturas  intelligerent,legitur 
aperuisse,  intellectum  potius  informa- 
bat,  quam  purgabat  affectum. 

4i.  Quando  enim  adspiritualia  affici 
possent  animalcs?  Immo  vero  ne  ipsam 
quidem  meram  lucem  poterant  aliqua- 
tenus  sustinere ,  sed  exhil)ere  illis  opor- 
tuit  Verbum  in  carne,  solem  in  nube , 
lumen  in  testa ,  mel  in  cera ,  cereum  in 
laterna.  Spiritus  ante  faciem  illorum 
Cliristus  Dominus,  sed  non  utique  sine 
umbra,  in  qua  viverint  intcrim   inter 
gentes.  Unde  et  Virgini  legitur  obum- 
brassc,  ne   vehementiori  reverberata 
splendore ,  ad  candidissimam  illam  lu- 
cem,  purissimumque  fulgorem  divini- 
tatis,  etiam  illius  aquilae  posset  acies 
hcbetari.  Minime  tamen  vel  nubes  ipsa 
levis  esse  potuifc  otiosa,  sed  ea  quoque 
usus  est  in  salutem;  et   discipulorum 
animos,  qui  nec  ad  fidei  intellectum 
sine  aliqua  mutatione  affectus  potcrant 
promoveri,    nec    assurgere  adhuc  ad 
spiritualia  praevalebant,  in  suai  carnis 
provocavit  affectum  :  ut  amore  quodam 
humano  operanti  mira,mira  loquenli 
homini  adhKrerent,  amore  utique  car- 
nali  adhuc,  sed  tam  valido,  ut  cseteris 
omnibus  prajvalcrct.  Nimirum  hic  erat 
ille  Moysi  scrpens,qui  scrpentes  ma- 
goruni  yEg}'pti  omnes  paritcrdevoravit. 
Dcnique,  £cce  nos ,   iuquiunt,  re/i(/ut- 
mus  omnia,  et  secuti  sumus  te.  Beati  si- 
quidem  oculi ,  qui  videbant  Dominum 
majestatis  in  carne  praBsentcm ,  aucto- 
rem  universitatis  intcrhomincs  conver,- 
santem,  virtutibus    coruscantom,  in- 
firinos    curanccm ,  maria    calcantem, 
mortuos  suscitantcm ,  daemoniis  impe- 
rantem ,  et  potestatcm  similem  homi- 
nibus  confereutcm;  mileni  et  humilem 
cordc,  benignum ,   affabilcm,   miseri- 
cordiae   visceribus  afnuentem,  Agnum 
Dci  pcccatuin  aon  habcntcm,ct  om- 
20- 


508  S.  BERJNAKD 

nium  peccata  portantom.  Bcata}  aurcs, 
«juae  verba  vitae  ab  ipsius  incarnati 
Vcrbi  orc  percipcrc  merebantur,  qui- 
bus  cnarrabat  Unigcnitus  qui  est  in 
sinu  Patris ,  et  nota  faciebat  quascum- 
que  audisset  a  Patre  :  ut  fluenta  doc- 
trinaR  coelestis  ab  ipsius  Veritatis  puris- 
simo  fonte  baurirent,  univcrsis  post- 
modura  gentibus  propinanda ,  immo 
eructanda  potarent. 

42.  Quid  mirum ,  Fratres ,  si  implebat 
tristitia  cor  eorum  cum  ab  eis  sese  pro- 
nuntiaret  iturum ,  et  adderet :  Quo  ego 
vado ,  vos  non  jmteslis  venire  modo  ?  Quid- 
ni  concuterentur  viscera,  turbaretur 
affectus,  hsesitaret  animus,  haereret 
vultus,  paveret  auditus,  nec  omnino 
aequanimiter  discessiouis  ejus  sermo 
posset  admitti ,  ut  relinqueret  eos ,  pro 
quo  omnia  reliquissent?  Caeterum  non 
ut  maneret  in  carne  ,  sed  ut  transferre- 
tur  ad  spiritum,  totus  ab  eo  in  illam 
carnem  Discipulorum  fuerat  collectus 
affectus  ,  ut  dicere  esset  aliquando  : 
Etsi  cognovimus  Christum  secundum  car- 
nemf  sed  nunc  jam  non  novimus.  Unde 
ct  benignissimus  ille  Magister  blandis 
cosrefovens  consolationibus  ait :  Roga- 
bo  Patrem  meum  ,  et  alium  Paraclitum 
dahit  vohis ,  Spiritum  veritatis,  qui  vo- 
biscum  maneat  in  oeternum.  Et  item :  Ego 
veritatem  dico  vobis,  expedit  vohis  ut  ego 
vadam,  Nisi  enim  ahiero,  Paraclitus  non 
venietadvos.  Grande  mysterium,  Fratres 
mei.  Quid  enim  sibi  vult ,  Nisi  ego  ahie- 
rOf  Paraclitus  non  veniet?  Itane  invisa 
Paraclito  praesentia  Christi ,  aut  contu- 
bernium  Dominicse  carnis  Spiritus 
sanctus  horrebat ,  qune  ( sicut  Angelo 
praenuntiante  cognovimus  )  nec  concipi 
quidem,  nisi  eo  superveniente,  potue- 
rit?  Quid  est  ergo ,  Nisi  ego  ahiero ,  Pa~ 
raclitus  non  veniet  ?  Nisi  carnis  prsesen- 
tia  vestris  subtrahatur  aspectibus,  spi- 
ritualis  gratiae  plenitudinem  occupata 
mens  non  admittit,  non  recipit  animus, 
non  capit  affectus. 

43.  Quid  vobis  videtur  ,  Fratres?  Si 
haec  ita  sunt,  immo  quia  ita  sunt,  au- 
deat  quis  de  caetero  phantasticis  qui- 
Imsdam  illecebris  deditus ,  sectaiis 
lenocinia  carnis  sua;  ,  carnis  utique 
peccatricis,  genitae  in  peccatis,  assue- 


l   ABBATIS 

tsc  peccatis,  in  qua  dcniquc  bonum  nof» 
est,  iilum  pariter  exspectare  Paracli- 
tum?  Audcat,  inquam,  qui  huic  stei- 
quilinio  scmper  inhacrct,  qui  carneiu 
fovet,  in  carne  seminat ,  carnemsapit; 
illara  nihilominus  consolationcra  super- 
nae  visitationis  ,  torrentem  voluptatia 
illum,  illam  sperare  gratiam  Spiritus 
vehementis  ,  quam  (  ut  Veritas  ipsa 
testatur )  nec  cum  ipsa  quidem  Verbi 
carne  percipere  ullatenus  Apostoli  po- 
tuerunt  ?  Errat  omnino,  si  quis  coeles- 
tem  illam  dulcedinemhuic  cineri,  divi- 
num  illud  balsamum  huic  veneno  ,  cha- 
rismata  illa  spiritus  misceri  posse  hu- 
jusmodi  illecebris  arbitratur.  Fallcris, 
Thoma  sancte ,  falleris ,  si  videre  Domi- 
num  speras  ab  Apostolorum  collegio  se- 
paratus.  Non  amat  Veritas  angulos ,  non 
ei  diversoria  placent.  In  medio  stat , 
id  est  disciplina  et  vita  communi ,  com- 
munibus  studiis  delectatur.  Usquequo  , 
miser  ,  diverticula  captas ,  et  consola- 
tiones  propriae  voluntatis  tanto  laboro 
quaeritas,  tanto  rubore  mendicas?  Et 
quid  facio,  inquis?  Ejice  ancillam  ,  ct 
filium  ejus  :  non  enim  haeres  erit  filius 
ancillae  cumfilio  liberae.  Nulla  (ut  dic- 
tum  est )  conventio  veritati  et  vanitati , 
luci  et  tenebris,  spiritu  et  carni,  igni 
et  tepiditati. 

44.  Sed  dum  ille  moratur,  inquies, 
sine  aliqua  consolatione  esse  non  pos- 
sum,  Immo  vero  si  nioram  fecerit ,  ex- 
specta  eum  :  quia  veniet,  et  non  tar- 
dabit.  Apostoli  decem  dies  in  hac  ex- 
spectatione  sederunt,  perseverante; 
unanimiter  in  oratione  cum  mulieribus 
et  Maria  matre  Jesu.  Et  tu  igitur  orarc 
disce,  disce  quaerere,  petere,  pulsare, 
donec  invenias,  donec  accipias,  donec 
aperiatur  tibi.  Novit  Dominus  figmen- 
tum  tuum  :  fidelis  est ,  non  te  patietur 
tentari  supra  quam  possis.  Confido  in  ip- 
so ,  quod  si  fideliter  exspectaveris ,  nec 
diem  decimum  exspectabit.  Praeveniet 
certe  in  benedictionibus  dulcedinis  de- 
solatam  animara  et  orantem ,  ut  felici- 
ter  et  non  ad  insipientiam  tibi  consolari 
renuens,  in  ipsius  memoria  delecteris , 
inebriatus  ab  ubertate  domus  Dei,ct 
voluptatis  ejus  torrente  potatus.  Sic  ni- 
mirum  et  Elisaeus  quondam  orasse  legi- 


IN   FESTO  PENTECOSTES  SEnMO  I. 


309 


lur,  cum  clulcissimuin  illud  solalium, 
Klige  pracscntiam  sibi  plaugeret  subtra- 
hcndam.  Scd  considera  diligcntius  quid 
orav.erit,  quidve  rcsponsum  sit  poslu- 
lanti.  Oro,  inquit,  domine,iit  fiat  spiritus 
tuus  diiplex  in  me.  Nimirum  duplicari  ei 
spiritum  oportebat,ut  magistri  abcuntis 
absentiam  gratia  duplicata  suppleret. 
UndeetElias  adeum  :  Sivideris,  inquit, 
quandotollar  a  te,  fiet  quod  petisti.  Du- 
plicavit  enim  spiritum  visio  abeuntis, 
cum  cvidenter  raptus  in  ccclum,  uni- 
versa  pariter  ejus  desideria  secura  tulit : 
ut  inciperet  ipse  quoque  jam  sapere 
<}ua3  sursum  sunt,  non  quse  super  ter- 
I  am.  Duplicavit  spiritura  visio  abeun- 
Us  :  ut  intellectui  spiritualis  jungeretur 
alTectus,  cum  ipsa  utique,  cui  potis- 
simum  inhoerebat,  carne  raptus  in  cce- 
lum. 

•15.  Quod  evidentius  in  Apostolis  in- 
veniturimpletum.Ubi  enim  videntibus 
illis  suus  ille  Jesus  tam  manifeste  ele- 
vatus  est,  et  ferebatur  in  coelura,ut 
ncmo  eorum  opus  haberet  interrogare, 
Ouo  vadis?  ipsa  jam  (ut  ita  dixerira) 
ticulata  fide  edocti  sunt  supplices  in 
ccelura  lcvare  oculos,  puras  tendere 
inanus .  promissa  sibi  dona  charismatum 
postulantes  :  donec  fieret  repente  de 
ccclo  sonus  advenientis  spiritus  vehe- 
mentis ,  advcnientis  utique  ignis,  quem 
Dominus  Jesus  mittebat  in  terram ,  vo- 
lons  vehementer  accendi.  Constat  si- 
t|uidem  eos  et  prius  Spiritum  acccpisse, 
tumvidelicet  insufflavit  eis,  etdixit. 


Jccipite  Spirilum  sancium  :  sed  spiritum 
plane  fidei  et  intclligentia;,  non  fervo- 
ris,  quo  raagis  illuminaretur  ratio, 
quara  inflammaretur  affectio  :  quod  du- 
plicati  utiquc  spiritus  opus  fuit.  Quos 
enira  Verbum  Patris  disciplinam  et  sa- 
pientiam  ante  docuerat,  ct  intellectu 
adirapleverat  corda  eorum ;  adveniens 
utique  postmodum  ignis  divinus,  et 
inveniens  jam  receptacula  munda ,  in- 
fudit  uberius  dona  charismatura ,  et  iji 
spiritalem  omnino  mutavit  amorera ,  ut 
accensa  in  eis  caritas  fortis  ut  mors , 
jara  non  modo  fores,  sed  ne  ipsa  qui- 
dem  ora  propter  metum  Judaeorum 
claudere  dignaretur.  Cui  nos  gratia; 
pro  nostrae  exiguitatis  modulo  pra^pa- 
rantes,  exinanire  per  omnia  nosmet- 
ipsos,  et  a  delectationibus  raiseris  ,  et 
caducis  consolationibus  evacuare  stu- 
deamus ,  dilectissirai ,  corda  nostra ; 
raaximeque  instante  nunc  die  festo,  et 
ferventius,  et  fiducialius  unanimiter 
perseveremus  in  oratione ,  ut  sua  nos 
visitatione ,  sua  consolatione  et  confir- 
matione  dignetur  Spiritus  ille  benignus, 
spiritus  dulcis,  spiritus  fortis,  infirma 
roborans,  aspera  planans ,  corda  purifi- 
cans  :  qui  cum  Patre  et  Filio  idipsum , 
sed  non  is  ipse  est :  ut  tres  unum,  ct 
unura  tres  esse  verissirae  prorsus  ct 
fidclissirac  catholica  Ecclesia  fateatur , 
aPatre  adoptata,  a  Filio  desponsata,  a 
Spiritu  sancto  confirraata,  quibus  ut  una 
substantia ,  sic  et  eadera  nihilorainus 
gloria  in  saecula  saeculoruni,  amen. 


IIV  FESTO  PENTECOSTES. 


SERMO  I. 

Oiiomodo  Spiritus  sanclus  tria  opcralui   in 
nobis. 

i.  CelebrAMUS,  dileclissimi,  hodie 
Spiritus  sancti  solemnitatera,  tota  cum 
jucunditate  celebrandam ,  dignam  omni 
dcvolione.  Dulcissimum  cnim  quiddam 
w»  Dco  Spiritus  sanctus  cst,  bcnignitas 
Doi,  et  idcm  ipsc  Dcus.  Proindc  si  cc- 
kbramus  Sanctorum  soTcmnia,  quanto 


magis  ejus,  a  quo  habuerunt  nt  sancli 
essent  quotquot  fucrc  sancli  'i  Si  vcne- 
ramur  sanctificatos,  quanto  magis  ip- 
sum  sanctificalorcm  convenit  honorari? 
Hodie  itaquc  fcstivitas  cstSpiritussanc- 
ti,  qua  visibiliter  apparuit  invisibilis  :\ 
sicut  ct  Filius,  cum  sit  nihilominus  in- 
visibilis  in  seipso,  dignatus  cst  cxhi- 
bcrc  sc  in  carne  visibilem.  lIo<lic  Spi- 
ritus  sanctus  rcvclat  nobis  aliquid  do 


5!0 


S.   BERNARDl  ABBATIS 


seipso,  sicut  aiito  de  Patre  et  Filio  ali- 
quid  noveramus ;  nam  perfecta  Trinita- 
tis  cognitio,  vita  aeterna  cst.  Nunc  au- 
tera  ex  parte  cognoscimus,  reliqua  cre- 
dimus,  quGe  minime  sufficimus  com- 
prehendere.  Et  de  Patre  quidem  novi 
creationem ,  clamantibus  creaturis :  Ipse 
fecit  nos  ,  ct  non  ipsi  nos.  Invisibilia 
enim  Dei  a  creatura  mundi  per  ea  quce 
facta  sunt,  intellecta  conspiciuntur.  At 
vero  aeternitatem  et  immutabilitatem 
ipsius  comprehendere  multum  est  a 
me  :  lucem  hahitat  inaccessibilem.  De 
Filio  autem  raagnum  aliquid  novi,  ejus 
gratia,  scilicet  Incarnationem.  Nam  ge- 
nerationera  ejus  quis  enarrabit?  Quis 
comprehendat  sequalem  genitum  geni- 
tori?  Jam  et  de  Spiritu  sancto,  si  non 
processionera,  quo  ex  Patre  Filioque 
procedit,  (illa  enim  rairabilis  facta  est 
scientia  ex  me;  confortata  est,  et  non 
potero  ad  eam  : )  novi  tamen  aliquid, 
videlicct  inspirationem.  Duo  enim  sunt, 
unde  procedat,  et  quo.  Processio  a  Pa- 
tre  et  Filio  posuit  tenebras  latibulum 
/  suum  :  sed  processio  ad  homines  hodie 
coepit  innotescere ,  et  est  jam  fidelibus 
inanifesta. 
2.  Et  prius  equidera  ( quoniam  sic  opor- 
tebat)  signis  visibilibus  invisibilis  Spi- 
ritus  suum  declarabat  adventum  :  nunc 
ejus  signa  quo  spiritualiora  sunt ,  eo  ma- 
gis  congrua,  eo  magis  videntur  Spiritu 
sancto  digna.  Venit  tunc  super  Discipu- 
losin  linguis  igneis,ut  linguis  omniura 
gentiura  verba  ignea  loquerentur,  et 
legera  igneara  linguae  ignese  prsedica- 
rent.  Nemo  conqueratur ,  quod  minime 
nobis  illa  manifestatio  Spiritus  fiat :  Uni- 
cuique  enim  datur  manifestatio  Spiritus 
iul  utililatem.  Deuique  sidicereopusest, 
\  I  nobis  ista  manifestatio  potius  quam 
Apostolis  facta  est.  Ad  quid  enira  illis 
necessarise  linguae  gentium  ,  nisi  ad 
conversionem  gentiura  ?  Fuit  in  eis 
alia  quaedam  manifestatio  magis  ad  eos 
pertinens  :  et  hsRC  usque  hodie  fit  in 
nobis.  Manifestum  enim  fuit  indutos 
osse  virtutc  ex  alto,  qui  de  tanta  pu- 
sillanimitate  spiritus  ad  tantam  deve- 
iicre  constantiam.  Non  est  jara  fugere, 
nonestabscondi  proptcr  mctumJudaeo- 
rura;  constantiusraodoprajdicant,  quam 


delitescerent  antc  timidius.  Denique 
mutationcni  illara  dextera)  Excclsi  ma- 
nifeste  dcclarat  Principis  Apostolorura 
prius  quidem  intcr  ancilla3  verba  for- 
mido,  postraodum  intcr  principum  ver- 
bcra  fortitudo.  Ibant,  ait  Scriptura, 
(jaudentcs  a  conspectu  concilii,  quoniam 
digni  habiti  sunt  pro  nomine  Jesu  contu- 
meliam  pati :  qucra  sane  prius ,  cum 
duceretur  ad  concilium, solura  rclique- 
rant  fugientes.  Quis  dubitet  advenisse 
Spiritura  veheraentera ,  qui  raentes  eo- 
rum  invisibili  illustrarct  potentia?  In 
hunc  raodura  etiara  modo  quae  Spiritus 
operatur  in  nobis,  lestimonium  perhi- 
bent  de  eo. 

5.  Quia  igitur  mandatum  accepimus , 
ut  declinantcs  amalo,  faciamus  quod 
bonura  est;  vide  quemadmodum  spiri- 
tus  in  utroque  adjuvat  infirraitatcm 
nostrara.  Nam  divisiones  gratiarura  sunt, 
idein  autcm  Spiritus.  Propterea  ad  de- 
clinandura  a  malo  tria  opcratur  in  no- 
bis ,  compunctionera ,  supplicationem ,  j 
reraissionera.  Initium  enim  revcrtendi 
ad  Deum  pcenitentia  est,  quam  sinc 
dubio  spiritus  operatur,  non  noster, 
sed  Dei  :  idque  et  certa  ratio  docet,  et 
confirmat  auctoritas.  Quis  enim  cum  ad 
ignem  venerit  algens,  et  fuerit  calefac- 
tus,  dubitabit  ei  ab  ignc  venisse  calo 
rem,  quem  habere  non  poterat  sin(! 
illo?  Sic  ergo  qui  prius  iniquitate  crat 
frigidus,si  postmodum  fervore  quodara 
poenitentiae  accendatur,  alium  sibi 
spirituni,  qili  suura  arguit  et  dijudicat , 
non  dubitct  adveiTissc.  Ilabcs  hoc  et 
in  Evangelio,  ubi  cum  loqueretur  de 
Spiritu,  quem  accepturi  erant  credcntes 
in  cum  :  ille,  inquit,  arguet  mundum 
depeccato. 

k.  Sed  quid  prodest  poenitere  .de 
culpa,  ct  non  supplicare  pro  vcnia  ? 
Necesse  est  ut  etiam  hoc  Spiritus  opc- 
retur,  dulcedine  quadam  spei  replens 
animura,per  quam  fiducialitcr  poslules 
nihil  haesitans.  Yisne  ostendara  tibi 
ctiara  hoc  opus  esse  Spiritus  sancti  ? 
Utique  dura  abest  ille ,  tale  aliquid  in 
tuo  spiritu  non  invenies.  Dcnique  ipse 
est  in  quo  clamamus,  Ahba  Pater  :  ipse 
qui  postulat  pro  Sanctis  gcmitibus  ine-  . 
narrabilibus.  Et  haec  quidcm  in  corde 


IN  FESTO  PENTE 
iioslro.  Quid  autcm  iii  corde  Patris  ? 
Sicut  iii  iiobisintcrpellat  pro  nohis  ;ita 
in  Patre  dciicta  donat  cuin  ipso  Patre , 
Advocatus  noster  adPatremin  cordibus 
nostris,  Dominus  nosterin  corde  Patris. 
Itaque  quod  postulanius,idem  ipse  do- 
nat,  qui  donat  ut  posfulemus  :  et  sicut 
nos  erigit  pia  quadam  liducia,ita  Deum 
inclinat  ad  nos  magis  pia  misericordia 
sua.  Itaquc  ut  omnino  scias  quia  remis- 
sioncm  .  peccatorum  Spiritus  sanctus 
operatur,  audi  quod  aliquando  audie- 
runt  Apostoli  :  Jccipite  Spirilum  sanc- 
ium;  quorum  remiserilis  peccata  remit- 
funtur  cis.  Et  de  malo  quidem  decli- 
nando  sic. 

5.  Porro  ad  faciendum  bonum  quid  in 
nobis  Spiritus  bonusoperatur  ?  Profecto 
monet,  et  movet,  ct  docet.  Monct  me- 
moriam  ,  rationem  docet,  movct  volun- 
tatem.  In  bis  cnim  tribus  tota  consistit 
anima  nostra.  Memoria;  suggerit  bona 
in  cogitationibussanctis,  atque  ita  igna- 
viam  nostram  torporemque  repellit. 
Proptcrea  quoties  hujusmodi  suggestio- 
nem  boni  senscris,  in  corde  tuo,  da  Iio- 
norem  Deo ,  et  age  reverentiam  Spiri- 
tui  sancto ,  cujus  vox  sonat  in  auribus 
tuis.  Ipsc  namque  est  qui  loquitur  jus- 
titiam.  Et  in  Evangelio  habes,  quiaille 
suggeret  vohis  omnia  ,  quceciimque  dixero 
vobis.  Et  advertc  quid  proemiserit :  Ille 
70S  docebit  omnia.  Dixeram  enim  quia 
docet  rationem.Multi  siquidem  monen- 
tur,  ut  bencfaciant :  sed  minimesciunt 
quid  agendum  sit,  nisi  adsit  denuogra- 
tia  Spiritus  sancti;  ct  quam  inspiratco- 
tjitationem,  doceat  in  opus  proferre, 
nc  vacua  in  nobis  sit  gratia  Dci.  Sed 
(juid  ?  Scteufj  bonum^  et  7ion  facienti, 
peccatum  est  illi.  Propterca  non  solum 
moncri  etdoceri,  verum  etiam  moveri 
ot  affici  ad  bonum  neccssc  est  ab  eo  uti- 
(juc  Spiritu  ,  qui  adjuvat  infirmitatem 
nostram  ,  ct  per  qucm  in  cordil)us  nos- 
tris  diffunditur  caritas,  quac  cst  bona 
voluntas. 

6.  Itaquc  cum  sic  advenicns  Spiritus 
totam  posscderit  animam  ,  suggcrendo, 
instrucndo,  afliciendo,  lotiucns  seniper 
in  cogitationibus  noslris,  ut  audiamus 
ct  nos  quid  loquatur  in  nobis  Doniinus 
Beus,  rationem  illuminans,  volunta- 


COSTES  SERMO  II.  5H 

tem    innanimans  :   non  tibi  videtur, 
quia  totam  domum  impleverint  disper- 
tiloe  lingua?  tamquam  ignis  ?Nam  in  his 
tribus    superius  dictum   est    aniinam 
consisterc  totam.  Sint  autem  disp«rtita9 
linguaeproptcrmultiplicescogitationes; , 
sed  carum  multiplicitas  ct  uno  lumine ; 
veritatis,  et  uno  caritatis  fervore  sit  • 
tamquam  ignis.  Aut  certc  doinus  adim-  ' 
pletio  fini  potius  rescrvctur,  quando 
mensuram   bonam ,   et  confcrtam  ,  et 
coagitatam ,  ct  supereffluentcm  dabunt 
in  sinusnostros.Sed  quandohaec  erunt? 
Profecto  cura  completi  fucrintdiesPen- 
tecoslcs.  Felices  vos,  qui  jam  intrastis 
quinquagesimam  requiei ,  et  jubileuni 
annum.  Fratres  nostros  loquor  ,  quibus 
jam  dixit  Spiritus,  ut  requiescant  a 
laboribussuis.  Etcnim  hoc  quoque  inter 
ejus   opera    reperimus.    Duo  namque 
tempora  cclebramus,  Fratres,  Quadra- 
gesimae    unum,    alterum   Quinquagc- 
simse  :  illud   ante  Passionem ,    istud 
post  Rcsurrcctionem  :   illud  in  com- 
punctione  cordis  et  lamentis  poeniten- 
tiae,  istud  in  devotionc  spiritus  et  Al- 
LELUIA  solcmni.  Prius  quidem  tempus 
ipsa  est  vita  praesens :  posterius  vcro 
quietcm  Sanctorum  significat,  qua?  cst 
post  mortem.  Cum  autem  venerit  illius 
Quinquagesimae  finis,  in  judicio  scilicet 
et  resurrectionc,compIetis  diebus  Pen- 
tecostes,  aderit  plenitudo  Spiritus,  ct 
totam  rcplebit  domum.  Plena  siquidcm 
erit  omnis  terra  majestate  ejus,  quando 
non solum  anima,sed  ct  ipsumcorpus 
spirituale    rcsurgct,    si  tamcn,  juxta 
Apostoli  monitum  ,  dum  adhuc  cst  ani- 
male,  fucrit  scminatum. 


SER3IO  II. 

De  operibus  Trinitalis  supcr  nos,  el  de  tri- 
plici  {jratia  Spiritus  sancli. 

i.  IIODiE,  dilcctissimi,  coeli  distilla- 
verunt  a  facic  Dci  Siiiai ,  a  facic  Dci 
Israel,  ct  pluvia  voluntaria  segrcgata 
est  liajrcditati  Christi.  Spiritus  enini 
sanctus  proccdcns  a  Patrc ,  largiori  mu- 
ncre  suac  majestatis  in  Apostolos  supcr- 
vcnit,  cttribuit  ciscbarismatum  dona. 
Post  magnificcntiam  cnimresurgentiSj 
l)0st  gloriam  ascciulentis ,  post  residcn- 


312  S.   BERNAR 

tis  sublimitatem ,  non  restabat,  nisi  ut 
exspcctata  justorumlaetitia  advcnirct, 
et  coeli  muneribus  ccclestes  bomincs 
implercntur.  Vide  autem  si  non  ct  scn- 
tentiarum  pondere,  et  vcrborum  ordinc 
haec  omnia  Isaias  longe  ante  prajdixit. 
Erit ,  inquit ,  in  die  illa  germen  Domini 
in  magnificentia  et  gloria,  etfrudm  terroe 
sublimis ,  ct  exsuUatio  his  qui  salvati  fue- 
tHnt  de  Israel.  Germen  Domini  Jesus- 
Cbristus ,  solus  de  mundissimo  concep- 
tus  semiia.e  :  quia  etsi  in  similitudine 
carnis  peccati ,  non  tamen  in  carne 
peccati.  Et  si  filius  carnis  Adae ,  non  ta- 
men  filius  prsevaricationis  Adse :  quia 
iion  fuit  natura  filius  irse ,  sicut  reliqui 
omnes,  qui  in  iniquitatibus  sunt  con- 
cepti.  Istud  ergogermen,  quod  de  virga 
Jesse  virore  virgineopulIulavit,in  mag- 
nificcntia  fuit,  cum  resurrexisset  a 
mortuis:quia  tunc,  Doraine  Deusmeus, 
magnificatus  es  vebemcnter,  confessio- 
nem  et  decorem  induens,  amictus  lu- 
mine  sicut  vestimento.  Quanta  autem 
ascendentis  gloria ,  cum  medius  Angc- 
lorum  et  animarum  sanctarum  ad  Pa- 
trem  deduceris,  et.triumphatrice  palma 
t-.oelis  invcctus,  susceptum  bominem  in 
ipsa  divinitatis  claudis  idenlitate?Quis 
cogitet,  nedum  loquatur  ,  quam  sit 
fructus  terrae  sublimis  in  consessu  ad 
dextcram  Patris ,  quod  utique  coeles- 
1  ium  oculos  reverberat  naturarum,  quod 
angelicus  intuitus  contremit,  non  at- 
lingit?  Veniat  ergo  exsultatio  ,  Domine 
Jesu ,  bis  qui  salvati  sunt  de  Israel , 
Apostolis  tuis,  quos  elegisti  ante  mundi 
eonstitutionem.  VeniatSpiritus  tuus  bo- 
iius,  qui  sordes  abluat,  et  infundat  vir- 
tutes,  in  spiritu  judicii ,  ct  spiritu  ar- 
doris. 

2.  Eia  igitur ,  Fratres  ,  cogitemus  su- 
per  nos  et  in  nos  opera  Trinitatis  ab 
initio  mundi  usque  ad  finem  ,  el  videa- 
mus  quam  soUicita  fueril  illa  majestas , 
cui  administralio  pariter  et  gubcrnatio 
sajculorum  incumbit ,  ne  nos  pcrdcret 
in  a;tcrnum.  Et  potenter  quidem  omnia 
leccrat,  et  sapienteromnia  gubernabatj 
ct  utrarumque  rerum  ,  tam  potentiaj, 
quam  sapicnlise,  signa  manifestissima 
tencbantur  in  creatione  et  conserva- 
tiono  macbinae  mundialis.  Et  bonitas 


DI   ABBATIS 

quidem  in  Deo  erat,  ct  bonitas  muHa 
nimis  :  sed  latebat  in  corde  Patris  ,  cu- 
mulanda  quandoquc  supcr  gcnus  filio- 
rum  Adam  in  tempore  opportuno.  Dice- 
bat  tamen  Dominus ,  Ego  cogito  cogita- 
tiones  pacis,  ut  mittcrct  nobis  illum,  qui 
est  pax  nostra,  qui  fecit  utraquc  ununi : 
ut  jam  daret  pacem  super  pacem,  pacem 
bis  quilonge ,  et  pacem  bis  qui  prope. 
Verbum  igitur  Dei  in  sublimi  constitu- 
tum,  ut  ad  nos  dcsGendcrct ,  propria  be- 
nignitasinvitavit,  misericordia  traxit, 
veritas  qua  se  promiscrat  vcnturum 
compulit,  puritas  utcri  Virginalis  salva 
Virginis  suscepit  intcgritate  ,  potcntia 
eduxit ,  obedienlia  in  omnibus  deduxit, 
patientia  armiivit ,  caritas  verbis  et  mi- 
raculis  manifestavit. 

3.  Prorsus  amplissima  mibi  nunc  ma- 
teria  et  malorum  meorum  suppctit ,  ct 
bonorum  Domini  mei ,  ut  cum  cogita- 
verimviasmeas,convertam  pedes  meos 
in  testimoniasua.Illa  enim  bonaineffa- 
bilia  sunt,  quia  (  utbrevi  verbo  cuncta 
concludam)  nibil  melius  invenire  potuit, 
uude  nos  redimerct  Sapientia  Dei  in 
omni  sapientia  sua.  Sed  et  mala  cir- 
cumdederantnos,  quorum  non  erat  nu- 
merus  :  quia  peccavi  (  justus  loquitur  ) 
supcr  numermn  arence  maris :  ct ,  Prop- 
ter  nomen  tuum,  Domine ,  fropitiaheris 
peccato  meo .  multum  est  enim.  Missus  est 
colubcr  tortuosus  a  diabolo  ,  ut  vene- 
num  per  aurcs  mulicris  in  ipsius  men- 
tem  transfundcret ,  et  sic  refunderet  in 
totius  posteritatis  originem  :  missus  est 
interim  Gabriel  angclus  a  Deo,  ut  Ver- 
bum  Patris  per  aurcni  Virginis  in  ven- 
trem  et  mentem  ipsius  cructaret,ut  ea- 
dem  via  intraret  antidotum  ,  qua  vene- 
num  ijitravcrat.  Vere  vidimus  gloriam 
ejus,  gloriam  quasi  unigeniti  a  Patre  : 
quia  totum  paternum  est,  quodde  corde 
Patris  Cbristus  attulit  nobis,  ut  nibil 
in  Filio  Dei  nisi  dulce  ,  nisi  patcrnum  , 
bumani  gencris  trcpidatio  suspicetur. 
A  planta  pedis  usque  ad  verticcm  non 
erat  in  nobis  sanitas.  Erravcramus  ab 
ulero,  inutero  dainnati  antequam  nati, 
quia  de  peccato  et  in  pcccato  conccpti. 

4.  Cbristus  ergo  ibi  primum  mcdici- 
nam  apposuit ,  ubi  primus  vulneri  pa- 
tebat  locus  :  ct  substantialiter  uter^ 


IN 


FESTO   PENTECOSTES    SERMO  II.  313 


Virginis  illapsus,  de  Spiiitu  sancto  con- 
c(!ptus  cst;  ut  conceptioncm  nostram 
•uundarct,  quara  spiritus  malus,  sinon 
fcccrat,  taracn  infecerat :  ut  non  csset 
ctiam  in  utero  vita  ipsius  otiosa,  dum 
iioYcra  mcnsibus  purgat  Yulnus  anti- 
quum,  scrutans,  ut  dicitur,  usque  ad 
inmm  putredinem  virulentam,  ut  sani- 
tas  serapiterna  succederet.  Et  tunc  jam 
operabatur  salutem  nostram  in  medio 
terrae,  in  utero  videlicct  Virginis  Ma- 
rioe,  quai  mirabili  proprietate  terra3 
niedium  appellatur.  Ad  illam  enim , 
b\c\it  ad  medium,  sicut  ad  arcam  Dei , 
sicut  ad  rerura  causara ,  sicut  ad  nego- 
tiuni  SKCulorura,  respiciunt  et  qui  in 
coelo  liabitant,et  qui  in  inferno,  et  qui 
nos  proecesserunt ,  et  nos  qui  suraus, et 
qui  sequentur ,  et  nati  natorum ,  et  qui 
nasccntur  ab  iUis.Illi  qui  sunt  in  ccelo 


sLruat  tuam,  rcsurrectiomca  prrcccdat 
tuam,  ascensio  mea  praeparct  tuani , 
porro  Spiritus  adjuvet  infirmitatem 
tuam.  Sic  enim  plane  vidcbis  ct  viam 
per  quam  ambules;  ct  cautelam  qua 
ambules  ,  ct  ad  quam  ambules  mansio- 
nem.  In  vitamea  cognosces  viam  tuam, 
ut  sicut  ego  paupertatis  ct  obedientiae, 
humilitatiset  patientiae,  caritatis  et  mi- 
sericordiae  indeclinabiles  semitas  tenui ; 
sic  et  tu  eisdem  vestigiis  incedas,  non 
declinans  ad  dexteram ,  neque  ad  sinis- 
tram.  In  morte  autem  mea  dabo  tibi 
justitiam  meara,dirumpens  jugura  cap- 
tivitatis  tuae,  et  expugnans  hostes  qui 
sunt  in  via ,  vel  juxta  viara,  ut  non 
apponant  aniplius  nocere  tibi.  His  au- 
tem  completis  ,  revcrtar  in  domum 
meamunde  exivi;  et  ovibus  illis,  quas 
in  montibus  remanserant,  et  quas  prop- 


ut  resarciantur;  et  qui  in  inferno,  ut  jter  tereliqueram,  uttenon  reducerem, 

sed  rcportarem ,  reddara  faciem  meam. 
6.  Et  ne  de  absentia  mea  vcl  murmu- 
res  ,  vel  contristeris,  mittam  tibi  Spi- 
ritura  Paraclitura,  qui  tibi  donet  pignus 
salutis,  robur  vitae,  scientiae  lumen. 
Pignus  salutis,  ut  ipse  Spirilus  rcddat 
testimoniura  spiritui  tuo,  quod  filius 
Dci  sis  :  qui  ccrtissiraa  signa  praedcs- 
tinationis  tuffi  cordi  tuo  imprimat  et 
ostendat :  qui  donet  lajtitiam  in  cordc 
tuo,  et  de  rore  cocli ,  si  non  continue, 
tamen  saepissime  mentem  tuam  impin- 
guet.  Robur  vitae ,  ut  quod  per  naturam 
tibi  est  impossibile,  per  gratiam  ejus 
non  solum  possibile,  sed  et  facilefiat: 
ita  ut  in  laboribus,  in  vigiliis,in  famc 
et  siti,  ct  in  omnibus  observantiis  istis 
(  quoe  nisi  farinula  is(a  dukorentur, 
prorsus  mors  in  olla  appareat )  delccta- 
bilitcr  incedas,  sicut  in  omnibus  divi- 
tiis.  Scientiae  lumen,  ut  cuni  omnia 
bene  feceris,  te  scrvura  inutileni  repu- 
tes;  et  quicquid  boni  in  te  inveneris, 
illi  tribuas ,  a  quo  onine  bonum  ,  ct  sinc 
quo  non  parum  aliquid,  scd  nihil  om- 
nino  potcs  incipcrc ,  nc  pcrficere  di- 
cam.  Sic  ergo  Spiritus  istcintribus  istis 
tc  docebit  omnia,sed  omnia  qua)  ad 
tuani  pcrtincant  salutcm,  quia  in  ipsis 
cst  plcna  et  absoluta  pcrfcctio. 

7.  IIoc  estquod  per  Prophctam  idem 
Spiritus  dicit :  Seminate  vobis  ud  /wsf/- 


cripiantur;  qui  proecesserunt,  ut  pro- 
phctae  fidcles  inveniantur  ;  qui  sequun- 
tur,  ut  glorificcntur.  Eo  beatam  te  di- 
ccntomnes  generationes,  Gcnitrix  Dei 
Doraina  raundi,Regina  coeli.  Omnes, 
inquam,  generationes.  Sunt  enim  ge- 
ncrationes  coeli  et  terrae.  Pater  spiri- 
tuum ,  ait  Apostolus  ,  ex  quo  omnis  pa- 
ternitas  in  coelo  et  in  tcrra  nominatur.Ex 
hoc  crgo  beatara  te  dicentomnes  gene- 
rationes,  quae  omnibus  generationibus 
vitara  ct  gloriara  genuisti.  In  te  enira 
Angdi  la;titiam,  justi  gratiam  ,  pecca- 
lorcs  vcniam  inveniunt  in  oeternum. 
Merito  in  te  respiciunt  oculi  totius  crea- 
turae ,  quia  in  te,  ct  perte,  et  de  tc 
benigna  manus  Omnipotentis  quicquid 
creavcrat  recrcavit. 

5.  Placcbitne  tibi,  Domine  Jesu,  ut 
dones  mihi  vitam  tuam ,  sicut  dedisti 
conceptionem  ?quia  non  solura  concep- 
tio  mea  immunda ,  sed  mors  perversa  , 
vita  pcriculosa,  ct  post  raortem  restat 
mors  gravior,  niorssecunda.Non  solum, 
ait,  conccptionem  meara ,  sed  ct  vitam 
njcam  ;  et  hoc  pcr  singulos  a^tatum  gra- 
dus,  infantia;,  pucritia;,  adolescentia;, 
juvcntutis ,  tibi  donabo  ,  adjiciens  nior- 
tcm,  resurrectionem,  asccnsioncm,  ct 
missioncra  Spiritus  sancti.  IIoc  aulcin 
idco,  ut  conceptio  mea  cmundct  tuam, 
vita  mca  instruat  tuam ,  mors  mea  dc- 


5i4 


S.  BERNARDI  ABBATIS 


tiam ,  ubi  pignus  salulis  ostcnditur  : 
melite  spem  vitce ,  ubi  vitale  robur  acci- 
pitur  :  illuminalc  votjis  lumen  scicnlioi , 
quod  verbis  propriis  subinfertur.  Undc 
et  Spiritus  iste  supcr  Aposlolos  in  igne 
apparuit,  propter  lucem  paritcr  et  ar- 
dorem.Quos  enimrepleverit,  etspiritu 
fervere,  et  in  veritate  cognoscerc  facit, 
quia  sola  misericordia  est  quse  eos  et 
praevenit,  et  perducit.  Multum  sibi  de 
hac  misericordia  undique  contraxerat 
puer  Dom.ini,  cum  diceret :  Misericor- 
dia  ejus  proeveniet  me.  Et  Misericordia  tua 
ante  oculos  meos  est.  Et  Misericordia  tua 
subsequetur  me  omnihus  diebus  vitce  mece. 
Et:  Qui  me  coronat  in  misericordia  et  mi- 
serationibus.  Et :  Deus  meus  ,  misericor- 
dia  wea.Quam  dulciter,  Domine  Jesu, 
cum  hominibus  conversatus  es  !  quam 
abundanter  multa,  et  magna  bona  ho- 
minibus  largitus  es!  quam  fortiter  tam 
indigna,  quam  aspera  pro  hominibus 
passus  cs  !  ita  ut  liceat  sugere  mel  de 
petra,  oleuraque  de  saxo  durissimo  : 
duro  ad  verba,  durioread  verbera  ,  du- 
rissimo  ad  crucishorrenda:quia  in  om- 
nibus  his  sicut  agnus  coram  tondente 
se  obmutuit,  et  non  aperuit  os  suum. 
Yides  igitur  quam  verum  dixerit  ille 
qui  dixit  :  Dominus  sollicitus  est  mei. 
Pater  ut  servum  redimat,  Filio  non  par- 
cit :  Filius  seipsum  libentissime  tradit : 
Spiritum  sanctum  uterque  mittit  :  et 
ipse  Spiritus  postulat  pro  nobis  gemi- 
tibus  inenarrabilibus. 

8.0  duri,  et  indurati,  et  obdurati 
filii  Adam,  quos  non  emollit  tanta  be- 
iiignitas,  tanta  flamma ,  tam  ingens  ar- 
dor  amoris ,  tam  vehemens  amator,  qui 
pro  vilibus  sarcinulis  tam  pretiosas 
merces  expendit !  Non  enim  corruptibi- 
libus  auro  vel  argento  rcdemit  nos,  sed 
prctioso  sanguine  suo,  quem  effudit 
abunde  :  quia  largiter  undse  sanguinis 
de  corpore  Jesu  per  quinquc  partes 
emanaverunt.  Quid  ultra  deUuit  faccre, 
etnon  fecit  ?  Illuminavit  csecos  .  rcdu- 
xit  erroneos,  reconciliavit  reos,  justi- 
ficavit  impios,  triginta  et  tribus  annis 
super  terram  visus,  cum  hominibus 
conversatus,  pro  hominibus  mortuus, 
qui  de  Cherubim  et  Seraphim,  et  om- 
iiibus  angelicis  Virtulibusdixit,  etfacta 


sunt;  cui  subcst,  cum  voluerit,  omnia 
possc.  Quid  ergo  a  tc  qua^rit  qui  tar.ta 
sollicitudine  ic  quffjsivit,  nisi  te  solli- 
citum  aujbuJare  cum  Deo  tuo  ?  Hanc 
sollicitudincm  non  facit  nisi  Spiritus- 
sanctus,qui  scrutatur  profunda  pecto- 
rum  nostronim,  discretor  cogitationum 
ct  intentionum  cordis  ,  qui  nec  mini- 
mam  paleam  intra  cordis ,  quod  possi- 
det,  Ikabitaculum  patitur  residere,  sed 
statira  igne  subtilissimse  circumspcc- 
tionis  exurit;  Spiritus  dulcis  et  suavis, 
qui  nostram  voluntatem  flectat,  immo 
crigat,  et  dirigat  magis  ad  suam;  ut 
eam  et  vcracitcr  intclligere,  et  fer- 
venfer  diligcre,  et  cfllcaciter  implcre 
possiraus. 

SERMO  III. 

De  multiplici  operatione  Spiritus  sancti  in 

nobis, 

d.  Quam  libentcrvobis  communicem, 
si  quid  mihi  superna  dignatione  sen- 
sero  inspiratum,  novit  Spiritus  ipse, 
cujus  hodie  solemnitatem  ,  et  solem- 
nitatem  prsecipuam  celebramus,  utinam 
devotione  praecipua.  Ipse  est  enim ,  di- 
lectissimi ,  qui  vos  sederc  facit  non  so- 
lum  in  civitate,  sed  et  in  domo  una, 
ut  sedeat  super  sedcntcs,  et  requies- 
cat  super  humiles  et  trementes  ad 
sermones  suos.  Ipse  cst  qui  Yirgini 
obumbravit,  Apostolos  roboravit,  ut  et 
virgineo  corpori  temperaret  deitatis  ac- 
cessum  ,  et  Apostolos  indueret  virtutc 
ex  alto,  ferventissiina  scilicet  caritate. 
Hanc  nimirum  apostolicus  ille  chorus 
h^ricam  sesc  induit,  sicut  gigas  ad  fa- 
clendam  vindictam  in  nationibus,  in- 
crepationes  in  populis ;  ad  alligandos 
reges  eorum  in  compedibus,  et  nobiles 
eoruni  in  manicis  ferreis.  Quia  enim  in 
domum  fortis  ligare  eum  et  vasa  ejus 
diripere  rnittebantur,  opus  erat  forti- 
tudineampliori.  Alioquin  quam  multum 
crat  ad  ipsos,  ut  de  morte  triumpha- 
rcnt,  et  nc  ipsai  quidem  porta3  inferi 
praevalereiit  adversus  eos,  si  nonvigc- 
rct  in  eis,  qua?  in  eis  vinceret,  dilcc- 
tio  fortis  ut  mors,  dura  sicut  infernus 
aeraulatio?  Hunc  sibi  zelum  imbiberant, 
cum  vino    ebrii  putarentur.  Et  vero 


IN  FESTO,  PENTEC 

obrii  vino,  scd  noii  co,  quo  ab  incrc-| 
(luliscbrii  cretlcbantur.  Planc,inquain, 
cbrii ,  scdvinonovo,  quod  vetcrcs  qui- 
domtitrcs  ncc  inercrcntur  accipcrc, 
iiec  contincrc  valerent.  Hoc  enim  vi- 
num  vcra  illa  Vitisfuderat  de  excelso, 
vinum  lajtificans  cor ,  uon  statum  men- 
tis  evcrtcns  ;  vinum  gcrminans  virgi- 
)ios,  iion  apostatare  faciens  etiam  sapien- 
tcs.  IVovum  vinum,  sed  habitantibus 
super  tcrram.  Nam  in  coclis quidem  olim 
copiosissime  redundabat ,  non  in  utri- 
bus,  ncc  in  tcstcis  vasis,  sed  in  cella 
viuaria ,  in  spiritualibus  apothccis. 
Flucbat  pcr  vicos  et  plateas  omncs  illius 
civitatis  vinum,  in  quo  laBtilia  cordis, 
non  carnis  luxuria  cst;  nam  terrigenae 
ct  filii  bominum  vinum  cjusmodi  non 
liabebant. 

2.  Sic  igitur  coelum  quidcm  vino  pro- 
prio  frucbatur  ,  quod  tcrra  intcrim  nc- 
scicbat :  scd  ne  ipsa  quidem  tcrra  pc- 
nitusinops,  carnc  Christi  gloriabatur, 
cujus  pracscntiam  nihilominus  coclum 
sitiebat.  Quidni  fidclissimum  fieret 
gratissiraumque  commcrcium  intcr  coc- 
lum  cttcrram,  intcr  Angelos  ct  Apo- 
stolos,  ut  exhiberetur  illis  caro  Christi, 
istis  vinum  cocli ;  cssctque  in  tcrra 
Spiritus,  caro  in  coclis,  ac  dcinceps 
ojuuia  omnibus  communia  in  setcrnum  ? 
I\'isi,  inquit,  cgo  ahiero  ,  ParacUtus  non 
veniel  ad  vos.  IIoc  cst  diccre  :  Si  non  de- 
dcritis  quod  amatis,nonhabebitis  quod 
dcsidcratis.  Expcdit  ergo  vobis  ut  cgo 
vadara ,  vos  quociue  de  tcrra  ad  coelum, 
do  carne  ad  spiritum  translaturus.  Fi- 
lius  cnira  spiritus  ,  Patcr  spiritus,  Spi- 
rilus  sanctus  spiritus  est.  Dcnique  spi- 
ritus  antc  facicm  nostram  Christus 
Dominus.  Scd  et  Pater,  quia  spiritus 
cst,  talcs  quaerit  adoratorcs,  qui  ado- 
rcnt  eumin  spiritu  et  vcritate.  Spiritus 
lamen  sanctus  quasi  spccialiterspiritus 
dicitur,  quod  ab  utroquc  procedat,  fir- 
missimum  ct  indissolubile  vinculum 
Trinilatis  :  tamquam  proprie  sanctus, 
quod  sit  donum  Patris  et  Filii,  omneni 
sanctificans  crcaturam;  quamvis  Pater 
quoque  ot  Spiritus,  et  sanctus  :  itcm- 
que  ct  Filius,  et  Spiritus  ct  sanctussit : 
l^x  quo  omnia,  ]ier  qucm  omnia,  in  quo 
cmjim,  ait  Apostolus. 


OSTES  SER?.TO  HI.  5I"3 

3.  Trla  in  magno  hujus  muudi  operc 
cogitarc  dcbcmus ,  vidclicct  quid  sit, 
quomodosit,  ad  quid  constilutus.  Et  iji 
csse  quidcm  rcrum  inacslimabilis  po- 
tentia  commendatur,  quod  tam  multa, 
tam  magjia,tammultiplicitcr,  tammag- 
nifice  sunt  crcata.  Saiae  in  modo  ipso 
sapicntia  singularis  clucct :  quod  ha;c 
quidem  sursum ,  hoec  vero  deorsum , 
ha?c  in  mcdio  ordinatissime  sint  locata. 
Si  vero  ad  quid  factus  sit  mediteris, 
occurrit  tam  utilis  benignitas,  tam  bc- 
nigna  utilitas,  quse  etiam  ingratissimos 
quosque  muUitudine  et  magnitudinc 
beneficiorum  possit  obrucrc.  Potentis- 
sime  siquidcm  cx  nihilo  omnia ,  sapicrt-' 
tissimc  pulcra,  bcnignissime  utilia  suiit 
creata.  Vcrumtamcn  et  fuisse  novimus 
ab  initio,  et  adhuc  multos  csse  vidc- 
mus  in  filiis  hominum ,  qui  iii  bonis 
inferioribus  sensibilis  mundi  hujus  tota 
sensualitate  depressi ,  totos  se  dederunt 
liis  quse  facta  sunt ,  quonain  modo  ,  vcl 
ad  quid  facta  sint  negligentcs.  Quid 
istos  5  nisi  carnales  dicamus  ?  Paucissi- 
mos  esse  jam  arbitror  :  legimus  tamen 
nonnullos  quandoque  fuisse,  quibus 
summum  studium  fuit  atque  unica  sol- 
licitudOjmodum  et  ordinem  invcstigare 
factorum ,  adco  ut  plerique  non  raodo 
utilitatera  rerum  perquirere  dissimula- 
verint ,  sed  et  ipsas  magnanimiter  spre- 
verint,  cibo  parvissimo  vilissimoque 
contcnti.  Ipsi  quidcin  sese  philosophos 
Yocant,  sed  a  nobis  curiosi  ct  vani 
rectius  appcllantur. 

U.  Utrisque  igitur  successcrunt  viri 
prudentiores  utrisque ,  qui  nimirum  et 
qua;  facta  sunt,  et  quomodo  facta  sunt 
transsilientcs,  intendcrunt  aciem  racn- 
tis  ,  ut  ad  quid  facta  sunt  vidcrcnt.  Nec 
latuit  eos,  quoniara  omnia  propter  se- 
metipsum  fecit  Dcus,  omnia  propter 
suos.  Alitcr  tamcn  proptcr  se,  aliter 
proptcr  suos.  In  co  quippe  quod  dicitur, 
Omnia  propter  se ,  prajvcniens  coinmen- 
datur  origo  :  in  co  autem  quod  dicitur, 
Omnia  proptcr  siios,  magis  expriinitur 
fructus  scqucns.  Omnia  fecit  proptcr 
scmclipsum,  gratuita  vidclicet  boni- 
talc  :  omnia  proptcr  clcctos  suos,  pro 
corum  scilicct  utilitate  :  ut  illa  quidcin 
cfficiens  causa  sit,  ha}C  finis.  Ili  suni 


516  S.  DERNAR 

spiritualcs  vii  i ,  sic  utcntcs  hoc  mundo, 
tamquam  non  utcntes  ,  sed  in  simplici- 
late  cordis  sui  quaerentes  Deum  ,  nc  il- 
lud  quidem  magnopere  vestigantes , 
quonam  modo  mundialis  hajc  machina 
volveretiu* :  primi  voluptate ,  secundi 
vanitate,  tertii  veritate  implcti. 

5.  Gaudco  vos  essc  de  hac  schola,  de 
schola  videlicctSpiritus,  ubi  honitatcm, 
et  disciplinam,  ctscientiamdiscatis,  et 
dicatis  cum  Sancto  :  Supcr  omnes  clocen- 
tes  me  intellcxi.  Quarc,  inquam?  Num- 
quid  quia  purpura  et  hysso  me  indui , 
ct  quia  lautioribus  epulis  ahundavi? 
Numquid  quia  Platonis  argutias,  Aris- 
■totelis  versutias  intellcxi ,  aut  ut  intel- 
ligercra  lahoraVi?  Absit,  inquam  :  sed 
quia  tesUnionia  tua  exquisivi.  Felix ,  qui 
in  hoc  sancti  Spiritus  thalamo  commo- 
ratur,  ut  possit  intelligcre  triplicem 
illum  spiritum  :  de  quo  idemipse  puer 
Domini  super  senes  intelligcns  clama- 
bat ,  et  decantabat :  Ne  projicias  me  a 
facie  tua,  et  spiritum  saiictum  tuum  ne 
auferas  a  me»  Cor  mundum  crea  in  me 
Dcus,  et  spirilum  rectum  innova  in  visce- 
ribus  meis.  Redde  mihi  loetiliam  salularis 
tui  f  ct  spiritu  principali  confirma  me. 
Spiritum  sanctum ,  ipsum  intellige  pro- 
prio  nomine  designatum.  Rogat  ergo 
ne   projiciatur  a  facic  ejus  tamquam 
aliquid  immundum  :  quia  Spiritus  iste 
odit  sordes ,  ncc  habitare  potest  in  cor- 
pore  subdito  peccatis.  Cui  enim  pro- 
prium  est  peccata  repellere,  ipsi  et 
proprium  est  pcccata  odisse  :  ncc  in 
uno  domicilio  paritcr  morabuntur  tanta 
munditia,  et  immunditia  tanta.   Re- 
cepto  ergo  sancto  Spiritu  per  sanctimo- 
niam ,  sine  qua  nemo  videhit  Deum , 
audet  quis  ante  faciem  cjus  apparere 
tamquam  lotus  et  mundus  :  utpote  qui 
contineat  se  ab  omni  malo  ,  et  qui 
acliones ,  etsi  non  cogitationes  frena- 
verit? 

6.  Scd  quia  perversae  ct  immundao 
cogitationcs  scparant  a  Dcd,  orandum 
ost  ut  cor  mundum  crcetur  in  nohis  : 
quod  utique  fict;,  si  spiritus  rectus  fue- 
rit  in  nostris  visceribus  innovatus.  Spi- 
ritum  rectum  quod  ait,  Filio  potestnon 
inconvcnienter  aptari ;  qui  nos  vetcrcm 
hominem  cxucns,  novum  induit .  qui 


DI  ACBATIS 

nos  renovavit  in  spiritu  mentis  nostrfio, 
tamquam  in  visccrihus  nostris :  ut  cogi- 
temus  quaj  rccta  sunt,  ut  ambulcmus 
in  novitate  spiritus,  et  non  in  littera) 
vetustate.Formam  enim  rectitudinis  de 
ccelis  attulit,  reliquit  in  terris  :  immis- 
cens  sane  et  immittens  dulcedinera  rec- 
titudini  in  omnibus  operibus  suis,  sicut 
de  eo  idem  ipse  praidixcrat :  Dulcis  et 
reclus  Dominus ,  propter  Jioc  legem  dabit 
delinquentlbus  in  via.  Castigato  ergo  cor- 
pore  per  sanctitudinera  operum ,  mun- 
dato  corde ,  vel  potius  innovato  per  rec- 
titudinem  cogitationum  ,  redditur  lajti- 
tia  salutaris,  ut  jam  in  luraine  vultus 
Dei  ambules ,  et  in  nomine  ejus  exsultes 
tota  die. 

7.  Quid  igitur  restat,  nisi  ut  spiritu 
principali  confirmeris?  Patrem  intellige 
spiritum  principalem :  non  quod  major, 
sed  quod  solus  a  nullo ,  cum  ab  eo  sit 
Filius,  Spiritus  sanctus  ab  utroque.  In 
quo  autera  confirraatio  haec  ,  nisi  in  ca~ 
ritate?  aut  quod  donura  aliud  tam  dig- 
num   Patre?   quod   munus  aliud  tam 
paternum  ?  <^u?s  nos  j  ait  Apostolus ,  se- 
parabit  a  caritate  Christi?  Tribulatio,  an 
angustia ,  an  fames,  an  nuditas,  an  pe- 
riculum  ,   an  persecutio ,  an    gladius  ? 
Certi  sitis,  quia  neque  mors ,  neque 
vita,  neque  caetera  alia,  quoe  Aposto- 
lus  tam  multipliciter ,  quam  audacter 
enumerat,  poterunt  nos  separare  a  cari- 
tate  Dei ,  quae  est  in  Christo  Jcsu.  Num- 
quid  non  hoc  confirmationem  ab  omni 
hujus  sententiae  parte  deraonstrat?Scis 
vas  tuura  possidere  in  sanctificationc 
et  honore ,  et  non  in  passione  desiderii  ? 
Spiritum  sanctum  acccpisti  tibi.  Vis  ut 
quaecumque  tibi  vis  ah  hominihus  ficri, 
tu  quoque  facias  illis,  et  quod  tihi  fierl 
non  vis,  alii  non  fcceris?Spiritum  rec- 
tum  ad  opus  proximi  suscepisti.  Haec 
cst  enim  rectitudo ,  quam  Lex  utraque 
comraendat,  ct  quae  naturae  indita  cst, 
et  quae  tradita  per  Scripturam.  Jam  si 
in  utroque  bono,  ct  in  his  quae  ad 
utrumque  pertinciit,  firmitcr  porscvc- 
ras ;  principalcm  spiritum ,  qocm  soluin 
Deus  approhat ,  rcccpisti.  Alioquinquae 
modo  sunt,  modo  non  sunt,   is   qui 
vcre  est,  non  acceptat,  ncc  in  caducis 
istis  sihi  potcst  aetcrnitas  complaccre. 


DOMINICA  IV  POST  P 
Itaquc  si  desidcras,  ufc  ia  tc  Dcus  cli- 
gat  partcm  sibi  :  csto  soUicitus  sicut 
tibi  Spidtum  sanctum ,  sicut  proximo 
spiritum  rcctum,  sic  ei  quoque,  tam- 
quam  vcro  principi ,  et  patri  spirituum, 
spiritum  principalera  exhibere. 

8.  Vcre  multiplcx  Spiritus,  qui  tam 
multiplicitcr  filiis  hominum  inspiratur, 
utnon  sitquise  abscondata  calore  ejus. 
Si  quidera  conceditur  eis  ad  usura,  ad 
miraculum ,  ad  salutem  ,  ad  auxilium  , 
ad  solatium ,  ad  fcrvorem.  Ad  usum 
quidcm  vitaj,  bonis  et  malis,  dignis  pa- 
ritcr  ct  indignis  communia  bona  abun- 
dantissime  tribuens,  ita  utvideatur  hic 
discretionis  limitem  non  tenere.  Ingra- 
tus  est  qui  in  his  quoque  beneficium 
Spiritus  non  agnoscit.  Ad  miraculum, 
in  signis  et  prodigiis  ,  in  variis  virtuti- 
bus  ,  quas  pcr  quorumlibet  manus  ope- 
rctur.  Ipsc  est  antiqua  miracula  susci- 
tans,  ut  cx  praisentibus  fidcm  adstruat 
pra)tcritorum.  Sed  quia  nonnullis  hanc 
quoque  gratiam  sine  propria  utilitate 
largitur,  tcrtia  infunditur  ad  salutem , 
cum  in  toto  corde  nostro  revcrtimur  ad 
Dominum  Deura  nostrum.  Porro  ad 
auxiliumdatur,  cum  in  omni  collucta- 


£NT£COSTEN  SERMO  f.  317 

tionc  adjuvat  infirmitatcm  noslram. 
Nam  cum  testimoniurapcrhibct  spiritui 
nostro ,  quod  filii  Dei  sumus,  ca  inspi- 
ratio  estad  consolationcm.  Datur  etiam 
ad  fervorem  ,  cum  in  cordibus  perfec- 
torum  vehementius  spirans,  validura 
ignem  caritatis  accendit  :  ut  non  solum 
in  spe  filiorum  Dei ,  sed  etiam  in  tribu- 
lationibus  glorientur,  contumeliam  glo- 
riam  reputantes,  opprobriuragaudium, 
despectionera  exaltationera.  Oranibus 
nobis,ni  fallor,  datus  est  Spiritus  ad  sa- 
lutem,  ad  fervorem  non  ita.  Pauci  enim 
sunt  qui  hoc  spiritu  repleantur  :  pauci 
qui  studeant  aeraulari.  Contenti  suraus 
angustiisnostris,  nec  respirare  in  iibcr- 
tatera  illam ,  non  saltera  ad  eam  spirarc 
conamur.  Oreraus,  Fratres,  ut  com- 
pleanturin  nobis  dies  Pentecostes,  dics 
rcraissionis ,  dics  exsultationis  ,  dies 
verissirai  jubilei  :  et  inveniat  nos 
scmper  Spiritus  sanctus  omnes  proptcr 
pra^scntiam  corporalem,  paritcr  prop- 
ter  cordium  unitatem,  in  eodem  loco 
pcr  promissam  stabilitatem  ;  ad  laudcra 
et  gloriam  sponsi  Ecclesiae  Jesu  Chrisli 
Domini  nostri,  qui  est  super  omirKi 
Dcus  benedictus  inssecula ,  amen. 


DOMIIVICA  IV  POST  PEOTECOSTEN. 


SERMO. 

De  David  et  Golia ,  el  quinque  lapidibus. 

I.  AuDiviMUS  ex  libro  Regum,  Go- 
liam,  virura  proceroe  staturae,  praesu- 
mcntcm  super  multa  fortitudine  ct  raag- 
nitudine  corporis  sui,  vociferantem 
advcrsus  phalangas  Israel,  et  provo- 
cantcm  eas  ad  singulare  certamen.  Au- 
divimus  etiara  a  Dco  suscitatura  spiri- 
tum  pucri  junioris ,  ut  indigne  ferret 
virum  spurium  et  incircumcisura ,  cas- 
tris  Isracl  et  Dci  surami  exprobrantcm 
agminibus.  Spcctavimus  procedentem 
adolesccntulum  in  funda  ct  lapide  ad- 
vcrsus  monslruosae  magnitudinis  homi- 
ncm  loricatum ,  ct  clypco  protcctum  ac 
galea,  caetcrisquc  tcrribilcm  militari- 


bus  arrais.  Si  qua  in  nobls  erant  viscera 
pietatis,  non  potuimus  non  timere  sic 
ineunti  conflictum,  non  congauderc 
vincenti.  Laudavimus  magnanimitatem 
parvuli,quod  comederet  animam  ejus 
zclus  domus  Dci ,  et  opprobria  expro- 
brantiura  ei  a  se  non  duceret  aliena ; 
sed  taraquara  ad  propriam  moveretur 
injuriam,  et  dolerct  supcr  contrilione 
Joscph.  Mirati  sumus  tantam  in  adolcs- 
centc  fiduciara ,  quanta  non  invenirctur 
in  univcrso  Isracle.  Coilatam  dcnique 
coclitus  victoriam,  ct  divina  raanifcste 
palratam  virtutc ,  tam  laeti  suscepimus, 
quam  soUiciti  ccrtamen  spcctavimus 
armati  fide  parvuli ,  etgloriantis  propria 
in  virtute  gigantis. 

2.  Jam  si  spiritualcm  ,   secunduiu 


318  '  S.  BERNAR 

Apostoli  testimoiiium,  legera  essc  non 
ignoramus,  et  scriptam  cssc  propter 
nos  non  solum  cxterioris  superficici 
oblectandos  aspectu,  scd  iiitcriorum 
quoque  sensuum  gustu ,  tamquam  mc- 
dulla  tritici,  satiandos  :  considerandum 
nobis  est,  quisnam  vidcatur  iste  Golias, 
qui  populo  Del,  jam  repromissionis 
terram  ingresso ,  jamque  multis  ex 
liostibus  triumphanti,  solus  exprobrare 
praesumit,  elatus  et  inflatus  spiritu 
carnis  su^e.  Credo  enim  non  incongrue 
in  superbo  bomine  superbise  vitium 
designari.  Ipsum  namque  est  peccatum 
maximum,  quod  Dei  populo  magis  in- 
sultat,  et  insurgit  spccialiter  adversus 
eos,  qui  caetera  jam  videantur  vicisse 
peccata.  Hinc  est  quod  provocat  ad 
singulare  certamen,  tamquam  caeteris 
jam  subactis.  Nam  et  Philistsei  illo  in 
tempore  timel)ant  omnino  adversus  Is- 
rael  inire  conflictum,  nisi  quod  de  Go- 
lia  ,  enormis  magnitudinis  viro ,  eorum 
fiducia  tota  pendebat.  Unde  enim  ejus- 
modi  animam  superbia  tentct,  quam 
sibi  subjugavit  invidia  ,  seu  tepiditas 
ea,  quae  solctDeo  vomitum  provocare; 
aut  pigritia ,  quse  facit  ut  boum  ster- 
coribus  lapidetur  ?  Unde  ,  inquam  ,  ei 
superbia  ,  unde  extollentia  oculorum  , 
cui  adeo  caetera  vitia  dominantur ,  ut 
dijudicari  se  ab  universis  tamquam 
male  sibi  consciusarbitretur?  Quis  de- 
nique  nisi  manu  fortis,  qui  caetera  jam 
sibi  potenti  virtute  vitia  subjugavit, 
adversus  nequissimum  superbiae  vitium 
dimicaturusacccdat?Procedat,inquam, 
David  manu  fortis,  quoniam  non  est 
vincere  tantum  hostem ,  nisi  in  manu 
forti.  Armctur  ipse  contra  Goliam ,  qui 
et  ursum  vicerit,  et  leonem.. 

o.  Videat  sane ,  utrum  Saulis  ei  arma 
possint  prodesse ,  utrum  saeculari  sa- 
pientia  et  philosophicis  traditionibus  , 
seu  etiam  divinarum  superficie  Scrip- 
turarum,  quam  nimirum,  occidentem 
litterara  vocat  Apostolus  :  videat,  in- 
quam ,  utrum  his  armisdebcllare  super- 
biam ,  utrum  hac  via  humilitatem  ap- 
preliendcre  possit ,  ut  onerari  sese  ma- 
gis  quam  roborari  sentiens,  hujusmodi 
arma  atque  irnpedimenta  projiciat, 
jactans  omnino  cogitatum  suum  in  Do- 


DI  ABBATIS 

mino ;  et  dc  propria  penitus  desperans 
industria,  sola  fide  armatus,  non  repu- 
tct  Goliae  proccritatem ,  nc  forte  mag- 
nitudinis  ejus  mole  prcmatur,  sed  po- 
tius  psallat  spiritu,  psallat  ct  mentc : 
Dominus ,  inquicns,  defensor  viUe  mece ; 
a  quo  trepidaho  ?  Nam  et  Pctrus  dum  ncc 
ventorum  violcntiam,  nec  maris  pro- 
fundum,  corporisque  pondus  conside- 
raret,  in  verbo  Domini  jactansseraetip- 
sum,  nec  pcrire  potuit,  nec  timcre.  At 
ubi  vidit  vcntum  validum  venientem, 
timuit ,  ipsoque  timore  protinus  mergi 
coepit.  Simile  aliquid  etiam  nunc  athle- 
tae  nostro  rex  Saul  suadcre  tentat.  Non 
potes,  inquiens,  resistere  Pliilistono  isti , 
nec pugnare  ad^ersus  eum,  quoniampuer 
es ,  hic  autem  vir  bellator  ab  adolescentia 
sua.  Vcrumtaracn  non  acquicscit  illc 
tale  aliquid  meditari  :  sed  praesumens 
de  virtute  ejus,  cujus  auxilio  priora 
certamina  jam  vicisset,  acccdit  intre- 
pidus.  CoIIigit  igitur,  abjcctis  armis 
Saulis,  quinque  lapidcs  de  torrente , 
quos  nimirum ,  cum  levia  qua^que  tol- 
leret,  levigare  torrens  potuit,  sed  non 
etiam  tollere  secum.  Torrens  quippe 
( quem  utinam  pertranscat  anima  nos- 
tra)  saeculum  praesens  est,  Scriptura 
teste  :  quoniam  generalio  advenit  et  ge- 
neratio  prxterit ;  tamquara  tumcns  unda 
undam  implcns.  Quia  ergo  omnis  caro 
fcenum,  et  omnis  gloria  cjus  tamquam 
fJ.os  agri ,  hujusraodi  levia  facile  secum 
trahit  torrens  inundans.:  verbum  autem 
Domini,nuIIis  fluctibus  cedcns,  manet 
in  aetcrnum. 

4.  Arbitror  proinde  non  incongrue 
quinque  lapidibus  istis,  quinque-parti- 
tura  verbum  intelligi,  comminationis, 
promissionis,  dilectionis,  imilationis, 
et  orationis.  Horum  quinque  vcrborum 
late  patens  Copia  in  divinarura  reperi- 
tur  serie  Scripturarura.  Et  forte  ipsa 
sunt  quinque  verba,  quorum  mcminit 
Paulus ,  malens  quinque  verba  loqui  in 
sensu,  quam  dccem  millia  in  lingua. 
PrcBterit  enim  figura  hujus  mundi;  et 
juxta  aliud  tcstimoniura,  Et  mundus 
transit,  et  concupiscentia  ejus.  Haec  autera 
verbatranseunte  mundo  non  modo  ma- 
ncnt,  verum  etiam  levigantur  magis, 
dum  pcrtranseuntibus  pluribus  multi- 


DOMINICA  VI  POST  PE 

plex  est  scientla.  Jam  vero  coUectos  istos  I 
lapides  coiitra  superhia;  spiritum  dimi- 
caturus  David  in  vasc  memoriaj  sua3 
roponat ,  considerans  quantanobis  com- 
minetur  Deus,  quanta  promittat,  quan- 
tam  nobis  exbibcat  caritatem,  et  quam 
multa  nobis  sanctitatis  cxempla  propo- 
nat,  qucmadmodum  dcniquc  oralionum 
nobis  ubique  commendct  instantiam. 
Hos,  inquam,  lapides  secum  tollat, 
quisquis  superbiae  vitium  debellare 
festinat :  ut  quoties  vcnenatum  audct 
crigcre  caput ,  quilibet  ex  bis  lapidibus 
manui  cogitationis  ejus  primus  occur- 
rat,  percussus  in  fronte  Golias  dejicia- 
tur,  opertus  confusione.  In  quo  sane 
conflictu  funda  quoque  neccssaria  est, 
longanimitatis  formam  habcns,  quam 
buic  maxime  ccrtamini  nulla  ratione 
deesse  necesse  est. 

5.  Quoties  ergo  vanitatis  cogitatio 
mentem  pulsat,  si  ex  intimo  cordis 
alTeclu  divinas  expavescere  coepcris 
comminationes,  seu  promissiones  ejus 
desidcrare ,  non  sustinet  Golias  utriusli- 
bct  lapidis  ictum,sed  rcprimitur  ilico 
tumor  omnis.  Quod  si  vencrit  in  men- 
tem  dilectio  illa  tam  ineffabilis,  quam 
tibi  Dcus  majestatis  exhibuit  :  an  non 
ilico  inardesccns  ad  caritatem,  prorsus 
al)ominari  incipis  et  abjicere  vanita- 
tem?  Sic  et  excmpla  Sanctorum  si  dili- 
genti  tibi  considerationc  proponas,  erit 


NTECOSTEN  SERMO  I.  319 

sine  dubio  ad  reprimcndani  elationem 
cogitatio  isfa  perutilis.  Jam  vero  si 
fortc  insurgcnte  subito  clatione,  nihil 
ex  bis  qua;  diximus  apprchendere  qui- 
vcrit  manus  tua ;  toto  fcrvore  ad  cam 
convertcre,qua3  solarcstat,  orationem: 
et  continuo  qucm  elcvatum  vidcras  et 
cxaltatum  sicut  ccdros  Libani ;  subver- 
sus  inipius,  jam  non  erit. 

6.  Sed  quajras  fortasse ,  quemadmo- 
dum  suo  ipsius  gladio  Goliae  possis  ab- 
scindere  caput :  id  cnim  tanto  tibi  ju- 
cundius,  quanto  molestius  hosti.  Dico 
breviter,  quoniam  expertis  loquor,  et 
qui  facile  capiant  et  advertant  sinc 
mora,  quod  in  semctipsis  crebro  sen- 
tiunt  actitari.  Quoties  te,  provocanto 
vanitate ,  ad  recordationem  commina- 
tionis  divinse,  seu  promissionis,  aut 
Cffiterorum,  quae  supra  diximus,  con- 
fundi  coepcris  ct  erubesccre  ;  devictus 
est  quidem  Golias ,  sed  forsitan  adhuc 
vivit.  Accede  itaque  propius,  ne  forto 
resurgat;  et  stans  supcr  eum  mucrone 
proprio  caputejus  abscinde,  de  ca  ipsa 
qua3  te  appctit  vanitate  perimens  vani- 
tatcm.  Elata  siquidem  cogitatione  pul- 
satus,  si  ex  ca  ipsa  materiam  ct  occa- 
sioncm  sumas  humilitatis,  quo  nimi- 
rum  humilius  dcinccps  et  abjcctius, 
tamquam  de  superbo  hominc,  scntias^ 
dc  te  ipso ;  Goliam  utique  Golise  gladio 
peremisti. 


DOmiVICA  VI  POST  PENTECOSTEN. 


SEMIO  I. 

De  evan{*clioa  lerlionc ,  iil)i  turba  triduo  sus- 
tinens  Dominum  septem  panibus  relicilur. 

i.  MiSEREOR  super  turham,  qxiia  jam 
tridiio  snsdncnl  me,  nec  hahcnt  quod 
mayulucent.  Evangclium ,  Fratres,  ob  hoc 
scriptum  cst,  ut  lcgatur,  nec  ob  aliud 
legitur,  quam  ut  rationabilem  consola- 
tioncm  vcl  dcsolationem  cxindc  capia- 
mus.  Est  enim  sajcularibus  consolatio 
vana  dc  tcrrenarum  afflucntia  rcrum, 
vana  nihiloriiinus  de   carum  pcnuria  i 


dcsolatio.  At  Evangclium,  speciilum 
vcritatis,  ncmini  blanditur,  nullum 
scducit.  Talem  in  eo  se  quisquc  rcpc- 
riet,  qualis  fuorit :  ut  nec  ibi  timorc 
trcpidct,  ubi  non  est  timor;  nec  la;tc- 
fur  cum  male  fecerit.  Sed  quid  dicit 
Scriptura?Si  quis  audilor  e$t  vcrhi,ct 
non  factor ,  Itic  comparahitur  viro  consi- 
dcranii  vultum  nativitatis  sua2  in  specuJo, 
Considcravit  cnim  se ,  et  ahiit,  ct  slalim 
ohtilus  cst  qualis  fuerit.  Nos  autcm ,  Fra- 
trcs,  non  sic,  obsccro,  non  sic  :  scd 
considcrcmus    nosmctipsos    in    ipsa, 


520  S.  EERNAn 

(luam  audivimus,  sacvi  Evangclii  lcc- 
tionc,  ut  proficiamus  cx  ca,  ct  corriga- 
mus  secundum  cam,  si  qua  in  nohis 
(lcprchcndamus  corrigcnda.  Proptcr  hoc 
enim  optat  Propheta  dirigi  vias  suas, 
ad  custodiendasjustificationes  Domini : 
Tunc,  inquicns,  non  confundar,  cum 
perspexero  in  omnibus  mandatis  tuis.  Et 
ego  quidem  non  confundor,  sed  glorior 
pro  vobis,  Fratrcs  mei,  quoniam  Salva- 
torem  in  deserto  secuti ,  sccuri  existis 
ad  eum  extra  castra  :  sed  vcreor  ne 
quis  forte  in  triduana  exspectatione 
pusillanimis  inveniatur ,  ct  in  iEgyptum 
S3ecuU  hujus  ncquam  vel  cordc,  vel 
.  etiam  et  corpore  revertatur.  Merito 
proinde  clamat  divina  Scriptura,  et 
dicit :  Exspecta  Dominum,  viriliter  age, 
ct  confortetur  cor  tuum ,  et  sustine  Domi- 
num.  Sed  quamdiu  necesse  est  susti- 
nerc  ?  Prorsus  donec  misereatur  tui. 
Qugerisquando?  Msereor,  inquit,  super 
iiirbam,  quia  jam  triduo  susiinent  me. 
2.  Viam  enim  trium  dierum  eas  ne- 
cesse  est  in  deserto ,  si  gvatum  Deo  tuo 
offerre  volucris  sacrificium  :  et  triduo 
sustineas  Salvatorcm  ,  si  miraculi  pani- 
bus  dcsideras  saliari.  Prima  est  dies 
Timoris;  dies,  inquam,  declarans  ct 
illuminans  tenebras  tuas,  interiores 
scilicet,  et  horrendum  gehennse  sup- 
plicium  demonstrans,  in  quo  sunt  tene- 
brae  exteriores.  Hujuscemodi  siquidem 
cogitatio,  sicut  ipsi  nostis,  nostrai  solet 
exercere  primordia  conversionis.  Secun- 
daest  Pietatis  dies,  qua  respiramusin 
luce  miserationum  Dei.  Tertia  dies  est 
Rationis,  in  qua  vcritas  innotescit,  ut 
tamquam  ex  debito  quodam  naturae  sine 
aliqua  contradictione  Creatori  subjecta 
sit  creatura,  scrvus  serviat  Redemptori. 
Exhinc  jubemur  jam  discurabere,  ut 
caritas  ordinetur  in  nobis ;  exhinc  apcrit 
Dominus  manum  suam ,  ct  implet  omne 
animal  benedictione.  Verum  quoniam 
Apostolis  dicitur ,  Facite  homines  discum- 
here;  quorum  nos  { licet  ad  confusionem 
nostram)  habetis  vicarios  qualcscum- 
que ,  discumbere  vos  admonemus ,  Fra- 
tres  carissimi,  ut  refccti  pane  bcnc- 
dictionis  subsisterc  possitis  in  via ,  ne 
forte  miscra  ncccssitatc  compulsi  de- 
bcendalis  ct  vos  in  ^Egyptuni ,  ct  inci- 


DI  ADBATIS 

piant  vobis  illu(icre,  qui  nccdum  ro^ 
biscum  in  dcscrto  sccuti  sunt  Salvalo- 
rcm.  Miscri  sane  et  ipsi ,  qui  non  exicrc 
cum  exeuntibus  :  sed  planc  miserabi- 
liorcs  omnibus  hominibus,  qui  profecli 
quidem  cum  aliis,  scd  non  cum  aliis 
sunt  rcfccti. 

3.  Porro  si  fuere  (jui  discumbcntibus 
aliis,  post  dumcta  seu  diversoria  qu»- 
vis  absconditi  latuere,  homines  ejus- 
modi  jejunos  vacuosque  remansisse  quis 
nesciat?  Sic  et  eos  nihilominus,  qui 
levitate  ct  curiositate  ducti,  circum- 
quaque  vagantes,  minime  rcsedcrunt; 
aut  si  qui  resederunt  quidem ,  sed  non 
inordine,nec  in  numero  caeterorum. 
Hortaraur  proinde  caritatem  vestram, 
ct  pastorali  sollicitudine  admonemus, 
ne  quis  ex  vobis  inveniatur  angulos 
araare,  sectari  latebras,  quaerere  diver- 
ticula  :  quoniam  qui  male  agit,  odit 
lucem ,  et  non  venit  ad  lucem ,  ut  non  ar- 
guantur  overa  ejus.  Sed  nec  inveniantur 
in  vobis ,  qui  circumferantur  omni  vento 
docLcinse,  instabiles  et  inquieti,  nihil 
in  se  soliditatis,  nihil  gravitatis  ha- 
bentes,  tamquampulvis,  quem  projicit 
ventus  a  facie  terrse.  Nam  de  his  quid 
dicam,  quorum  manus  contra  omnes, 
et  manus  omnium  contra  ipsos?  Hi  sunt 
qiii  separant  semetipsos,  animales,  spi- 
ritum  non  habentes  :  quoniara  Nemo  in 
spiritu  Dei  loquens  dicit  analhema  Jesu. 
Nequissiraa  plane  et  perniciosissima 
pestis  :  quoniam  universos  unius  obsti- 
natio  turbat-,  ct  fit  omnibus  discordia; 
fomes,  materia  scandalorum.  Deniquo 
Prophetam  audi,  qui  de  vinea  Domini 
loquens,  Singularis,  inquit,  ferus  dc- 
pastus  est  eam.  Pro  hujusmodi  rogo  ct 
obsecro  vos,  Fratres  mei,  fugitc  simu- 
lationem  omnera  ,  et  angulos  propria; 
voluntatis  :  tugite  inquietudinem  ct 
spiritum  levitatis,  fugite  obstinationem, 
et  nequissimum  vitium  singularitatis  : 
nisi  forte  (quod  absit)  fraudare  vullis 
animas  vestras  panis  edulio  benedicti. 

U.  Jam  vcro  ne  longius  protraham 
vos,  septem  pancs  (juibus  rcficiamini, 
isti  sunt.  Priraus  panis,  verbum  Dei:  in 
quo  vita  hominis  cst,  sicut  et  ipse  tcs- 
tatur.  Secundus  panis,  obcdientia  est; 
quoniam  mcus  cibus  est,  inquit,  vt  fa" 


DOAIINICA   VI  POST  PENTECOSTEN  SERMO  II. 


S2< 


ciam  voluntatem  ejus  qui  misit  me.  Tcr- 
tius  panis,  mcditatio  sancta,  de  qua 
Bcriptuin  est :  Cogitaiio  sanda  conserva- 
bil  te)  et  seque  alio  in  loco  nominari 
Yidetur  pauis  vita?  et  intellectus.  Quar- 
tus  panis,  orantium  lacrymae.  Quintus 
vero,  pocnitentiaj  labor  est.  Nec  mira- 
beris,  quod  laborem  aut  lacrymas  pa- 
nem  dixerim,  nisi  forte  excidit  tibi 
quod  in  Propheta  legisti  :  Cibabis  nos 
fane  lacrpnarum;  et  item  in  alio  Psal- 
mo  '•  Laboris,  inquit,  manuum  tuarum 
quia  manducabis ,  beatus  cs  et  bene  tibi 
cril.  Sextus  panis  est  jucunda  unani- 
mitas  socialis;  panis,  inquam,ex  di- 
versis  granis  confectus,fermentatusque 
gratia  Dei.  Porro  septimus  panis  est 
tucharistia  :  quoniam  panis,  inquit, 
quem  ego  dOj  caro  mea  cst  pro  mundi 
vita. 

SERMO   II. 

Dc  septem  misericordiis. 

i.  MiSERicORDiAS  Domini  in  celernum 
canlabo.  Ut  quid  enim  mihi  insipiens 
nescio  quaj  cogitatio  de  pcenitentiae 
hujus  oncre  murmurat,  ut  aggravet 
illud  super  cervicem  meam?  Aliud  onus 
sentio,  suavius  quidem,  sed  utique 
multo  raajus.  Sic  enim  oneratme  mise- 
rationibus  suis  Deus ,  sic  concludit,  sic 
obruit  beneficiis  suis,  ut  onus  aliud 
sentire  non  possim.  Quid  enim  retri- 
buam  Domino  pro  omnibus  quae  retri- 
l)uit  mihi?  Tanta  tribuit,  et  tanta  re- 
Iribuit  :  ct  tu  mihi  de  alio  onere  lo- 
queris  ?  Deficit  spiritus  meus,  prorsus 
deficit  in  tanta  bcneficiorum  considera- 
tione.  Et  licet  dignas  non  sufficiam  gra- 
tias  agere ,  sed  ingratitudinem  prorsus 
odit  anima  mea.  Peremptoria  siquidem 
res  cst  ingratitudo,  hostis  gratia},  ini- 
mica  salutis.  Dico  ego  vobis,  carissimi, 
quoniam  pro  meo  sapere  nihil  ita  dis- 
plicetDeo,  praesertim  in  filiis  gratiaj, 
in  bominibus  conversionis,  qucmadmo- 
dum  iiigratitudo.  Yias  enim  obstruit 
grati.T,  et  ubi  fuerit  illa,  jam  gratia 
accessum  non  invcnit,locumnon  habet. 
llincmihi,  Fratres,  tristitiamagna,  ct 
dolor  continuus  est  cordi  mco,  quod 
«onnullos  tam  pronos  ad  lc\ila!.em,  ad 
2. 


risum ,  ad  otiosa ,  et  ad  scurrilia  verba 
tam  facilcs  vidco :  ut  pcrtimescam  val- 
de ,  ne  forte  plusquam  expediat,  divina; 
misericordiae  sint  immemores,  et  in- 
grati  tam  multis  beneficiis  suis,  ali- 
quando  deserantur  a  gratia,quam  non 
ut  graliam  venerantur. 

2.  Nam  de  eo  quid  dicam ,  qui  in  mur- 
mure  et  impatientia  obstinato  perdurat 
animo;  aut  quem  poenitet  adha^sisso 
Deo,  et  contra  morem,  et  contra  ratio- 
nem ,  bonum  factum  poenitentia  comi- 
tatur,  qui  sine  dubio  miserationibus 
Dei  non  modo  non  habet  gratiam ,  sed  et 
contumeliam  reddit?  Omnino  enim, 
quantum  in  se  est,  inhonorat  eum  a 
quo  vocatus  est,  quisquis  in  ejus  servi- 
lio  in  tristitia  permanet  et  rancore; 
cam  dico  tristitiam,  quae  secundum 
carnemest,  etmortem  operatur.  Putas 
ergo  quia  major  illi  detur  gratia ;  et  non 
magis  etiam  quod  videtur  habere ,  aufe- 
ratur  ab  eo  ?  Nonne  enim  jure  perditum 
reputatur,  quod  ingrato  donatum  est? 
autdedisse  nonpoenitet,  quod  periisse 
videtur?  Oportet  proinde  gratum  csse 
hominem  et  devotum,  qui  perccpta 
gratia)  munera  non  modo  manere  sibi 
desiderat,  sed  et  multiplicari.  Nemo 
sane  est  qui  non  facile ,  si  quaerit ,  inve- 
niat,  unde  plurimum  sit  obnoxius  Deo, 
quoniam  non  est  qui  se  abscondat  a 
calore  ejus.  Sednos  maxime,  quos  se- 
gregavit  sibi,  et  assumpsit  ad  servien- 
dum  sibi  soli,  si  juxta  Apostolum  noii 
accipimus  spiritum  hujus  mundi,  sed 
spiritum  qui  ex  Deo  est,  ut  sciamusquaj 
a  Dco  donata  sunt  nobis ;  omnino  pluri- 
ma  invcniemus,  unde  continuas  ei  gra- 
tias  agcre  debeamus.  Quis  enim  in  nobis 
est,  qui  non  confiteri  possit ,-quoniam 
misericordia  tua  magna  est  super  me? 
Itaque  de  tanta  multitudine  miseratio- 
num  Domini  vobis  brcviter  aliquas  pro- 
poncre  volo,  ut  qui  sapiens  est,  occa' 
sione  acccpta,  sapicntior  fiat. 

5.  Soptcm  ego  in  me  video  misericor- 
dias  Domini,  quas  ef  vos  ipsi,  credo 
facile  invenietls  in  vobis.  Prima  est, 
quod  a  multispeccatis  adhuc  in  saeculo 
positum  cuslodivitme  :  prima  quidcm, 
inquam,  non  inter  omncs  quas  mihi 
impcndit  j  scd  prima  intcr  has  scptcm, 

21 


S-22  *       S.  BERNAUD 

Quis  enim  non  videat,  quod  sicut  in 
multa  cecidi.  sic  et  in  alia  cecidissem 
peccata,  nisi  Omnipotentis  pietas  me 
conservasset  ?  Fateor  et  fatebor,  nisi 
quia  Dominus  adjuvit  me ,  paulo  minus 
cecidisset  in  omne  peccatum  anima 
mea.  Et  Iiaec  quanta  dignatio  pietatis , 
quod  ingratum  et  parvipendentem  sic 
gratia  conservabat ,  quod  in  multis  con- 
trarium  et  contemnentem  nihilominus 
ab  aliis  benignissime  protegebat?  At 
secunda  miseratio  tua  super  me,Do- 
mine,  quonam  poterit  explicari  ser- 
mone,  quam  benigna,quam  liberalis, 
quamque  gratuita  fuerit?  Ego  pecca- 
bam  5  et  tu  dissimulabas  :  non  contine- 
bam  a  sceleribus,  et  tu  a  verberibus 
abstinebas.  Prolongabam  ego  raulto  tem- 
pore  iniquitatem  meam ;  et  tu ,  Domine, 
pietatem  tuam.  Sed  quid  prodesset  exs- 
pectatio,  nisi  sequeretur  pcenitudo? 
Curaulus  esset  damnationi.s ,  dicente 
Domino  :  IJcec  fecisti,  et  tacui. 

4.  Tertia  proinde  raiseratio  fuit,  quod 
visitavit  cor  meura  et  immutavit,  ut 
amara  fierent  quae  male  dulci-a  prius 
erant  :  et  qui  laetabar  cum  male  face- 
rem,  et  exsultabani  in  rebus  pessimis, 
inciperem  deraura  recogitare  ei  annos 
meos  in  amaritudine  animge  meae.  Et 
nunc ,  Domine ,  commovisti  terram  cor- 
dis  mei,  et  conturbasti  eara  :  sana  con- 
tritionesejus,quia  coramota  est.  Multi 
enira  poenitentia  ducti  sunt,  sed  infruc- 
tuosa  :  quoniara  ipsa  quoque  eorura  poe- 
nitentia  reprobata  est,  sicut  et  prior 
culpa.  Itaque  et  hgec  raiseratio  quarta 
fuit,  quod  poenitentem  misericorditer 
suscepisti ,  ut  in  eorum  numero  inveni- 
rer,  de  quibus  Psalraista  :  Beati,  inquit, 
quorum  remissoe  sunt  iniquitates,  etquo- 
rum  tecta  sunt  peccata. 

5.  Sequitur  misericordia  quinta ,  per 
quara  mihi  continendi  deinceps,  et 
emendatius  vivendi  prsestitisti  virtu- 
tem,  ne  recidivum  paterer,  et  esset 
novissimus  error  pejor  priore.  Omnino 
enim  manifeste  tuse  est ,  Domine  Deus , 
et  non  humanae  virtutis ,  susceptum  se- 
mel  peccati  jugum  a  cervicibus  suis 
excutere  :  quoniam  Omnis  qui  facit  pec- 
catum ,  servus  est  peccati :  nec  est  jara 
liberari  nisi  in  manu  forti.  Jam  vero 


I ABBATIS 

postquam  in  his  quinque  miserationi- 
bus  a  malo  lil)craveris,  ut  fiat  quod 
scriptum  est ,  Declina  a  malo ,  et  fac  6o- 
num  :  in  duabus  aliis  bona  largiris.  H39 
autem  duae  sunt,  gratia  promerendi, 
qua  videlicet  munus  bonse  conversatio- 
nis  indulges  :  et  spes  obtinendi,  qua 
donas  homini  indigno  et  peccatori  de 
tua  toties  experta  bonitate  usque  ad 
coelestia  speranda  praesumere. 


SERMO  III. 

De  fragmentis  septem  misericordiarnm. 

i,  SciTis  quid  fecerira,  septemvobis 
hodie  misericordias  proponendo?  S«p- 
tem  utiquepanesdistribui.  Nam  si  factae 
sunt  mihi  lacrymse  meae  panes  die  ac 
nocte ,  quanto  magis  diviuGe  raiseratio- 
nesfMulto  enim  dulcius  istae  sapiunt, 
reficiuntmultoraelius,  ampliusque  con- 
firmant  cor  hominis.  Verura  multa  no- 
bis,  ni  fallor,  ex  his  panibus  hodie 
cecidere  fragraenta.  Nam  et  ego  ipse 
sentiebam  inter  frangendum  multas  e 
manibus  evadere  micas,  atque  inter 
digitos  properantis  elabi  :  utrum  ipsi 
collegeritis  aliqua ,  vos  videritis.  Ego 
( si  nondum  fastiditis)  nostra ,  quae  milii 
collegeram ,  sine  invidia  comraunicabo , 
ne  forte  incurram  maledictionera  abs- 
condentis  fruraenta  in  populis.  Primus 
itaque  panis,  si  bene  meraini,  conser- 
vatio  gratiae  fuit,  quae  me,  licet  indig- 
num ,  a  multis  peccatis  prorsus  adhuc 
in    saeculo  positura  custodivit.  IIujus 
ergo  tria  teneo  fragmenta,   habentia 
magnum  prorsus  delectaraentura  sapo- 
ris,  etaliraoniaravitae,  Tribus  siquidem 
modis  a  peccato  memini  rae  conserva- 
tura ,  occasionis  subtractione ,  resistendi 
data  virtute,  affectionis  sanitate.  Multa 
enim  in  peccata  facile  cecidissem,  si 
data  esset  occasio  :  sed  Dei  miseratione 
non  me  talis  opportunitas  apprehendit. 
In  multa  quoque  paulo  rainus  cecidis- 
sera, graviter  impulsus  violentia  tenta- 
tionis :  sed  virtutem  dedit  Dorainus  rex 
virtutura,  ut  sub  rae  esset  appetitus 
meus,  et  ei  quam  sentiebam  concupis- 
centiae  minirae  consentirera.  Sed  a  qui- 
busdara  tara  longe  me  fecit  miseratio 
tua,  Domine,  ut  penitus  abominnrer 


DOMINICA  VI  POST  P 

©a ,  ef  nc  ulla  quidem  eorura  me  tenta- 
tio  molestaret. 

2.  Secundus  quoque  panis  fuit  ex- 
spcctatio ,  qua  tardabat  ultionem ,  quia 
indulgontiam  cogitabat.  Et  bujus  ergo 
panis  tria  fragmenta  accipite,  cogitan- 
tes  longanimitatera  quam  exbibuit  , 
electionem  praedestinationis  suac  quara 
impleri  voluit,  et  caritatera  nimiam 
qua  me  dilexit.  Propter  hoc  enim  ex- 
spectans  exspectavit  me  Dominus,  et 
non  intendit  mihi ,  sed  oculos  suos  aver- 
tit  a  peccatis  meis ,  quasi  nolens  adver- 
tere  quantum  delinquerem.  Propter 
boc,  inqunm,  dissimulabat,  ut  com- 
mendaret  patientiam  suam,  ufimple- 
ret  electionem  suam,  ut  confirrnaret 
caritatem  suam. 

5.  De  tertio  quoquc  pane  ,  ejus  scili- 
cet  misericordiae  qua  convertit  nos  ad 
pocnitentiam ,  tria  non  tam  fragmenta 
quam  frusta  vobis  appono.  Tunc  enim, 
ut  bene  memini,  concussit  cor  meum, 
excitans  illud  ut  adverteret  suorum 
vulnera  peccatorum,  et  vulnerum  sen- 
tiret  dolorem.  Etiam  et  terruit,  dedu- 
cens  ad  portas  inferi,  et  praeparata  ini- 
quis  supplicia  monstrans.  Et  ut  nibil 
jara  noxia3  remaneret  delectationis  , 
melioremmihi  consolationem  inspirans, 
spem  indulgentiae  dedit.  In  his  crgo 
tribus  conversus  sum  :  credo  quod  et 
vos  ipsi. 

/i.  Jam  vero  quarti  panis  (  ipsa  est 
indulgcntia  ),obsecro  vo9,diligcnter 
coUigite  fragmenta  ne  pereant.  Sunt 
enim  salubria  valde ,  et  dulciora  supcr 
mcl  et  favum.  Sic  nimirum  ex  toto  in- 
dulsit,  ettam  liberalitcr  omnem  dona- 
vit  injuriam,  ut  jam  nec  damnet  ul- 
ciscendo ,  nec  confundat  impropcrando , 
necminusdiligatimputando.  Suntenim 
aliqui  sic  donantes  injuriam ,  ut  non  ul- 
ciscantur,  saepius  tamcn  impropercnt. 
Sunt  ct  alii,quilicct  sileant,  manet  ta- 
mcn  alta  mcnte  rcposta,  et  rancorem 
tencnt  in  animo  :  quarum  utiquc  neutra 
plcna  indulgentiacsl.Longe  ab  bisom- 
nibus  benignissima  est  divinitatis  na- 
tura.  Libcralitcr  agit,  ignoscit  plcna- 
rie,  ita  ut  proplcr  liduciani  pcccato- 
rum.  scd  pccnitcntium  ,  ubi  abundavit 
delictum,  soleat  ct  grutia  supcrabun- 


ENTECOSTEN  SERMO  Ilf..  323 

dare.  TestisestPauIusgentium  Doctor, 
qui  plus  omnibus  cum  divina  gratia  la- 
boravit.  Testis  est  Mattbaeus,  de  telo- 
nio  electus  in  Apostolum ,  cui  etiam 
novi  Testamenti  primum  Scriptorem 
esse  donatum  est.  Testis  etPetrus,  cui 
post  trinam  negationem ,  totius  Eccle- 
sise  pastoralis  cura  commissa  est.  Testia 
denique  etiam  famosissima  illa  Pecca- 
trix  ,  cui  in  ipso  conversionis  initio 
tantamultitudo  dilectionis  concessa  est , 
tanta  postmodum  indulta  gratia  fami- 
liaritatis.  Quis  accusavit  Mariara ,  et  pro 
se  eam  oportuit  rcspondere?  Si  Pba- 
risaeus  murmurat ,  si  Martha  conqueri- 
tur,  si  scandalizantur  Apostoli,  Maria 
tacet :  Cbristus  excusat  eam  ,  etiam  et 
laudat  tacentem.  Denique  illud  quantaj 
prajrogativae ,  quantae  excellentiae  fuit, 
quod  rcsurgcntem  a  mortuis  prima  vi- 
dere  ,  prima  tangere  roeruit? 

5.  Sed  jamtranscaiiiusadalia.Bonum 
quidem  est  nos  hie  esse  ,  ubi  datur 
tiducia  pcccatoribus;  sedoportet  etiam 
caetera  non  tacere.  Itaque  et  in  conti- 
nentia  ipsa,  quae  est  panis  quintus, 
tria  nihilominus  invenio,  unde  merilo 
clamare  possim  :  Quia  fecit  milii  magna 
qui  jiotens  est.  Forte  parvum  aliquid  rc- 
putatis  contincntiam  vestram  :  sed  ego 
non  ita.  Scio  enim  quos  habeat  oppug- 
natores,  et  quantae  illam  necesse  sit 
esse  virtutis,  ut  possit  resistere  talibus. 
Primus  siquidem  continentiae  nostrae 
hostis  caro  est ,  adversus  spiritum  con- 
cupiscens.  Quam  domesticus  hostis , 
quam  periculosa  lucta,  quam  intesti- 
nura  bellum !  Hostem  hunc  crudelissi- 
mum  nec  fugere  possumus,  o  anima 
mea ,  ncc  fugare  :  circumferre  illura 
necesse  est,  (luoniam  alligatus  est  no- 
bis.  Nam  ( quod  periculosius  est  et  mi- 
serabilius  )  bostem  nostrum  ipsi  cogi- 
mur  sustentare  ,  perimere  eum  non 
licet.  Vide  ergo  quani  sollicite  tc  cus- 
todire  ncccsse  sit  ab  ca,  quae  dormit  iii 
sinu  tuo.  Verumtamen  non  cst  hic  solus 
adversarius  mibi ;  alium  adbuc  habeo  , 
qui  circumcinxit  et  obsedit  me  undi- 
que  :  ct  si  ignoratis,  liostis  ille  estprac- 
scns  sacculumncquam.  Conclusit  iniini- 
cus  vias  mcas,  ct  pcr  quinque  porlas, 
quinquc  vidolicot  corporis  scnsus ,  jinu- 

21. 


IJ24 


S.   BERNARDI  ABBATIS  SERMO  III,  ETC. 


lis  suis  vulnerat  mc ,  ct  mors  intrat  pcr 
fenestras  mcas.  Sufficerc  nimis  patc- 
rant  isti  duo  :  sed ,  heu  me !  ccce  video 
ventum  validum  venientem  ab  Aqui- 
lone,  a  quo  panditur  omne  malum.  Et 
nunc  quid  superest  aliud  ?  Domine  , 
salva  «os,  pcrimus.  Ecce  enim  malleus 
universae  terrae ;  ccce  serpens  callidlor 
cunctisanimantiJ)Us;  ecce  inimicus  iile, 
quemnec  vidcrc  possum  :  quanto  minus 
cavcrc?  Neque  enim  est  colluctatio  ser- 
vare  volentibus  contincntiam  (  conti- 
i  nentiam  autem  dico  non  a  sola  luxuria, 
sed  a caeteris  quoque ,  sicut  necesse  cst , 
vitiis  et  peccatis  )  non  est  illis  colluc- 
tatio  advcrsus  carnem  et  sanguinem 
tantum ,  sed  adversus  principes  ct  po- 
testates,  adversus  mundi  rectores  te- 
jiebrarum  harum,  contra  spiritualiane- 
quitiae  in  coelestibus.  Et  quis  est  qui  ja- 
cula  eorum  ignea  possit  exstinguere  ? 
Paraverunt  enim  s^gittas  suas  in  phare- 
tra ,  ut  sagittent  in  obscuro  rectos  corde : 
sed  et  narraverunt  ut  absconderent  la- 
queos,  et  dixerunt :  Quis  videbit  eos? 
Nuncquidem  aperte  et  violenter,  nunc 
occulte  et  fraudulcntcr ,  scmper  autem 
malitiose  ct  crudeliter  irapugnant  ct 
pcrsequuntur  nos.  Et  ad  hsec  toleranda , 
ne  dicam  superanda  ,  quis  idoneus  ? 
Crcdo  jara  vobis  aliquatenus  innotescit 
contincntiae  difficultas  ,ut  juxta  Aposto- 
lum  sciatis  quae  a  Dco  donata  sunt  vo- 
bis.  Omnino  enim  in  Domino  faciraus 
hanc  virtutem ,  et  ipse  ad  nihilum  de- 
ducit  tribulantes  nos.  Ipse  est  qui  non 
modo  carnem  nostram  cum  concupis- 
centiis  suis,  sed  ct  praesens  saeculum 
nequam  cum  curiositatibus  et  vanitati- 
bus  suis ,  etiam  et  ipsum  cum  tentatio- 
nibussuis  conterit  satanam  sub  pedibus 
nostris.  Numquidnon  mcrito  dixeram  in- 
veniendum  in  continentia ,  unde  clama- 
rem :  Quia  fecit  mihimagna  quipotens  est  ? 
6.  Jam  vero  sexti  panis  fragmenta 


accipitc,  Est  autem  panis  isle  gratia 
promerendi,  bona  scilicctaeternae  vitai^. 
Quam  graliam  in  tribus  raaxime  con- 
starc  arbitror  :  in  odio  praeteritorura 
malorura ,  et  contemptu  praesentiura 
bonorum ,  et  desiderio  futurorum.  Sep- 
timus  quoque  panis  estspes  obtinendi, 
cujus  nihilominustcnco  fragmentatria ; 
et  eorum  sapor  dulcis  admodura  gut- 
turi  meo.  Tria,  inquam,  sunt  quae  sic 
roborant  et  confirmant  cor  meum,  ut 
nulla  me  penuria  meritorum ,  nulla 
consideratio  propriae  vilitatis  ,  nulla 
sestimatio  coelestis  beatitudinis,  ab  al- 
titudine  spei  dejicerc  possitineafirmi- 
ter  radicatum.  Desideratis  ea ,  an  reser- 
vanda  sunt  propter  eum  qui  dixit :  Mel 
iwenisU?  comede  quod  sufficit  tibi.  Sic 
completur  quotidie  quod  de  se  ipsa  Sa- 
pientia  prophctavit :  et  nunc  idipsum 
video ,  quoniam  qui  edunt  we ,  ait ,  adhuc 
esurient.  Proinde  non  vos  protrahara  ul- 
tra ,  sed  nec  vestrara  fraudabo  esuriera : 
quoniam  quidem  sic  paratos  vos  video , 
ac  si  necdum  sumpscritis  quicquam. 
Tria  considcro,  in  quibus  tota  spcs  mea 
consistit,  caritatem  adoptionis ,  verita- 
tem  promissionis ,  potestatem  redditio- 
nis.  Murmuret  jara,  quantura  voluerit, 
insipiens  cogitatio  mea ,  dicens  :  Quis 
enim  cs  tu,  aut  quanta  est  illa  gloria, 
quibusve  meritis  hanc  obtinere  speras? 
Et  ego  fiducialiter  respondcbo:  Scio  cui 
credidi ,  et  ccrtus  sura ,  quia  in  caritate 
nimia  adoptavit  me  ,iquia  vcrax  in  pro- 
missione,  quia  potens  in  exhibitione  : 
licct  enim  ei  facere  quod  voluerit.  Hic 
est  funiculus  triplex  qui  difficile  rum- 
pitur,  quem  nobis  a  patria  nostra  in 
hunc  carcerem  usque  deraissum  firmi- 
ter,  obsecro,  teneamus  :  ut  ipse  nos 
sublevet,  ipse  nos  trahat  et  pertrahat 
usque  ad  conspectum  gloriae  magni 
Dei ,  qui  est  benedictus  in  sscula  , 
amen. 


DOxlIIlVICA  I  NOVEMBRIS. 


SER3IO  I. 

U»  ret&is /«aim.ViJi  Dominum  sedentem,  etc. 

{.  ViDi  Donwmm  sedentem  super  so- 
Uum  excelsum  et  elevatum ,  et  'plenaerat 
omnis  terra  majestate  cjus.  Sublimis  quae- 
dam  visio.  prophetico  nobis  sermone 
describitur.FjJi,  inquit,  Dominum  se- 
dentem.  Magnum  spectaculum ,  Fratres, 
et  beati  oculi  qui  viderunt.  Quis  non 
toto  desiderio  concupiscat  tantae  ma- 
jestatis  gloriam  contemplari?  Hoc  quippe 
Sanctorum  omnium  unicum  semper  de- 
siderium  fuit.  Ipse  est  enim  in  quem 
desiderant  Angeli  prospicere,  quem  vi- 
dere  vita  ajterna  est.  Sed  aliam ,  Fra- 
tres  ,  audio  Prophetae  ejusdera ,  et  ejus- 
dem  Domini  longe  dissimilem  visionem. 
Siquidem  Isaias  isteest,  qui  inalioloco 
sic  loquitur  :  Fidimus  eum ,  et  non  erat 
ei  species  neque  decor;  et  osstimavimus 
eum  tamquam  leprosumf  etc.  Ubi  illud 
primumconsiderandum  est,  quod  com- 
munis  illa ,  haec  propheticse  prairogativa? 
propria  videatur.  Non  sine  causa  sane 
ibi,  vidimus ,  scTipium  est;  et  hic,  vidi: 
nisiut  illamquidemintelligas  essc  com- 
munem ,  hanc  vero  excellentiae  singu- 
laris.  Siquidem  absque  specie  et  decore 
vidit  eum,  et  sprevit  Herodes  :  vidc- 
runt  ipsi  quoque  Judaei,  qui  et  dinu- 
meraverunt  omnia  ossa  ejus.  Jam  vero 
super  hac  visione  beata  manifeste  Pro- 
phcta  denuntians  ait :  Tollalur  impius, 
ne  videat  gloriam  Dei. 

2.  Multifarie  ergo  multisque  modis 
non  solum  locutus  in  Proplietis ,  sed  et 
visus  est  a  Prophetis.  Agnovit  eum  Da- 
vid  minoratum  ab  Angelis;  Jeremias 
etiam  vidit  eum  in  terris  cum  homiiii- 
bus  conversantem;  Isaias  modo  super 
solium  excelsum ,  modo  non  solum  in- 
fra  angelos,  aut  inter  homine3,  s^^d 
tamquam  leprosum  se  vidisse  lestatur, 
id  est,  non  in  carne  tantum,  sedin  si- 
jnilitudine  carnis  peccati.  Tu  quoque  si 
desideras  viderc  sublimem,  humilem 
prius  Jcsum  viderc  curato.  Intucre 
prius  cxaltatum  in  dcscrto  scrpcntem  , 


si  videre  desideras  Regem  \\\  solio  resi- 
dentem.  Ista  tc  humiliet  visio,  ut  illa 
exaltet  humiliatum.  Reprimat  et  sanet 
ista  tumorem  tuum ,  ut  illa  replcat  ek 
satict  dcsiderium  tuum.  Exinanitum 
vides?  non  sit  otiosa  visio ,  quia  exalta- 
tum  otiose  vidcre  non  poteris.  Similis 
eris  illi ,  cum  videris  eum  sicuti  est : 
esto  et  nunc  similis  ei,  videns  eum  si- 
cut  propter  te  factus  est.  Si  enim  ne  in 
humilitate  quidem  similitudinem  ejus 
abnuis,  certa  tibi  sublimitatis  quoque 
similitudo  debctur.  Numquam  ille  so- 
cium  tribulationis  a  communione  glo- 
riaepatictur  arceri.  Denique  usque  adeo 
non  dcdignatur  passionis  suae  consor- 
tcm  et  in  regnum  admittere  secum ,  ut 
in  cruce  confitens  Latro  eadem  die  cum. 
eo  fuerit  in  paradiso.  Hinc  est  quod  ait 
etiam  ad  Apostolos  :  Vos  eslis  qui  per- 
mansistis  mecum  in  tribulationibus  meis  , 
et  ego  dispono  vobis  regnum.  Quia  erga 
si  compatimur,  ct  conregnabimus  :  sit 
interim  meditatio  nostra,  Fratres,  Chris- 
tus,  et  hic  crucifixus.  Ipsum  ponamus 
signaculum  supcr  cor ,  signaculum  su- 
per  brachium  nostrum.  Ipsum  amplec- 
tamur  brachiis  quibusdam  vicariae  di- 
lectionis,  ipsum  sequamur  studio  piae 
convcrsationis.  Hoc  enim  iter,  quo  os- 
tcndatur  et  nobis  ipse,  qui  est  salutare 
Dei :  sane  non  jam  sine  specic  et  dc- 
corc ,  scd  in  claritate  tanta ,  ut  majestas 
'  ejus  replcat  orbem  terrarum 

3.  Opportune  siquidem  visione  prima , 
tamquam  hiemali  adhuc  tempore ,  noii 
super  solium,  sed  in  inferiori  atque 
humiliori  habitatione  vidctur.  Dupli- 
cem  quippe  solet  habere  magna  doinus 
quaelibet  mansioncm  ,  ajstivam  supe- 
rius,  inferius  hicmalem.  Igitur  dum 
ipsa  etiam  discipulorum  corda  bruniali 
adhuc  glacie  stringercntur,  ct  Petrus 
quoque  non  minusgelido  cordc,  quam 
corpore  calefaccrct  se  ad  prunas;  tem- 
pusomnino  nonerathabitandi  iii  solio, 
vcl  potius  apparendi.  At  ubi  cantaltitur 
cunticum  novum,  ///ems  abiit  ctreccsxil, 
florcs  a]'i[iarucruni  in  terra  nostra  :  op- 


326  S.  BERNARD 

portune  jam  tunc  ascendetur  in  solium , 
ct  habitabit  Dominus  in  excelso. 

4.  Puta  ergo  Isaiam,  cum  haec  loque- 
Fetur,illiusgloriamtemporisoculoprae- 
vidisse  prophetico  :  Vidi,  inquit,  Do- 
minum  sedcntem  super  solium  excelsum  , 
elc.  Sedquid  putamus,  quale  estsolium 
istud,  Fratres?  Neque  enim  Altissimus 
in  manifestis,  velmanufactis  inhabitat. 
Nulla  omnino  materia  corporalis  apta 
tanto  solio  ,  tant»  fabricse  congrua , 
digna  tanto  habitatore  videtur.  Yivis 
est  construenda  lapidibus  fabrica  spiri- 
tualis,  quam  vera  et  aeterna  Vita  sua 
inhabitatione  dignetur.  Quod  si  minus 
tanto  sedificio  sufficit  angelicacreatura , 
praevaricatorum  utique  minorata  prseci- 
pitio  :  suscitet  certe  de  terra  inopem  , 
et  de  pulvere  erigat  pauperem ,  ut  col- 
locet  eum  cum  principibus ,  et  solium 
gloriae  compleat.  Et  fortassis  propterea 
ipse  qui  vidit ,  non  modo  excelsum  so- 
lium ,  sed  et  elevatum  quoque  descri- 
bit :  ut  proinde  et  Angelorum  stabilis 
celsitudo ,  et  hominum  misericors  ele- 
Yatio  designetur.  Quae  sequuntur ,  dili- 
gentiorem  et  ipsa  considerationem  de- 
siderare  videntur  :  ideoque  sufficiat 
hodievelcoepisse. 


SERMO  II. 

De  verbis  Tsaiae  prophet». 

i.  Plena  eral,  ait  contemplafor  nos- 
ter  de  eo,  quem  super  solium  viderat, 
majestate  ejus  omnis  terra.  Adveniat, 
Domine,  regnum  tuum,  ut  majestate 
tua  sicut  coelum  repletur,  repleatur  et 
terra.  Ut  quid  enim  princeps  hujus 
munditanto  ubique  furore  debacchatur, 
nisi  quia  terra  data  est  in  manus  impii? 
Sed haec  est  hora  ejus, et  potestastene- 
brarum.  Erit  certe  quando  qui  in  coelo 
locum  non  habuit,etab  ipsa  quoque 
terrae  superficie  exturbabitur  miser, 
cavernis  utique  subterraneis  recluden- 
dus.  Hinc  quippe  propheta  David  sanc- 
torum  prosperitate  praemissa,  de  ma- 
ligno  et  angelis  seu  membris  ejus  ad- 
jecit,  et  ait :  Non  sic  impii  non  sic,  sed 
tamquam  pulvis,  quem  projicit  ventus  a 
facie  ierrce.  Nulla  jam  tunc  tentandi 
facuUas  erit ,  inquietandi  nuUa  liber- 


I  ABT5ATIS. 

tas;  possibilitas  nulla  nocendi.  Reple- 
bitur  majestate  Domini  omnls  terra, 
quando  jam  voluntatis  ejus  transgressio 
nuUa  erit :  magis  autem  quando  crea- 
tura  ipsa  liberabituraservitute  corrup- 
tionis  hujus,  propter  quam  ingemiscit 
et  parturit  usque  adhuc.  Erit  enim  coe- 
lum  novum,  et  terra  nova  :  ut  quaqua 
verteris oculos , in  ipsa tibi rerun facie , 
divina  videatur  quodam  modo  resplen- 
dere  majestas. 

2.  Sed  et  est  tibi  altera  quaedam  terra 
propinquior ,  et  super  hac  amplior,  jus- 
tiorque  soUicitudo.  Nemo  quippe  carnem 
suam  odio  habait.  Consolare  ergo  eam , 
ut  et  ipsa  requiescat  in  spe  :  audiens 
nimirum,  quia  replebitur  majestate 
Domini  omnis  terra.  Quomodo  enim 
nunc  carnem  nostram,  dilectissimi , 
majestas  divina  repleat,  cura  etmagnus 
ille  Paulus,  primitias  tantum  spiritus 
habens ,  ingemiscat  miserabiliter  satis , 
et  dicat :  Scio  quia  non  est  in  me ,  hoc 
est  in  carne  mea,  honum?  Et  certe  jam 
non  dominabatur  peccatum  in  ejus  mor- 
tali  corpore.  Nota  tamen  adhuc,  etcor- 
pus  mortale  perhiberi ,  et  peccati  quo- 
que  solum  dominium  negari.  Erat  enim 
etiam  tunc  lex  peccati  in  membris  ejus , 
quam  quidem  majestatis  plenitudocum 
venerit ,  prorsus  excludet.  Non  solum 
autem ,  sed  et  novissima  inimica  de- 
struetur  mors.  Replebitur  ergomajesta- 
te  Domini  terra  nostra ,  quando  prorsus 
de  medio  fiet  et  peccati  omnis  sensus , 
et  debitum  mortis.  Replebitur ,  inquam , 
omnis  terra  nostrii  Domini  majestate, 
quando  resurrectionis  gloria  vestietur, 
induet  immortalitatis  stolam ,  configura- 
bitur  denique  claritati  corporis  Christi. 
Salvatorem  siquidem  exspectamus ,  qui 
refoimabit  corpus  humilitatis  nostraSf 
configuratum  corpori  claritatis  suce.  Quid 
adhuc  murmuras,  caro  misera,  quid 
adhuc  recalcitras,  et  adversus  spiritum 
concupiscis?  Si  te  humiliat ,  si  castigat , 
si  redigit  in  servitutem :  id  profecto  in 
tuo  genere  non  minus  tua  interest  quam 
ipsius.  Quid  eis  invides,qui  de  operibus 
vermium,  et  murium  pellibus  ingloriam 
plane  gloriam  mendicare  non  erubes- 
cunt,  cultu  indigno  viris,  interdicto  et 
mulieribus,  semetipsos  dehonestantes 


PnO  DOMINICA  I  NOVEMBBIS  SERMO  II. 


5i7 


potius  quam  ornaiitc9?Rcformeut  ipsi, 
autmagis  certe  defonncnt  corpora  sua; 
tc,si  fueris  corpus  humilitatis,  rofor- 
iiiabitjdem  artifex  qui  formavit.  lUam , 
si  non  desipis  ,  prajstolabcre  manum, 
ut  quod  fecit,  ipsa  reficiat. 

3.  Jam  vero  quid  in  ipsa  prophefica 
visione  sequatur  attende.  Etea,  inquit, 
f/ucB  sub  ipso  erant  f  replebant  templum. 
Propterea  sane  dixi :  Ilumiliare  sub  po- 
tenti  manu  Dei,  utexaltet  te  in  tempore 
visitationis,  Vide  ut  sub  ipso  inveniaris , 
alioquin  non  poteris  csse  cum  ipso. 
Quid  enim  ?  putas  indiffcrenter  admittet 
homines  in  illud  tantae  beatitudinis 
tcmplum ,  qui  ne  ipsos  quidem  Angelos 
indifferenter  reliquit  in  eo  ?  Aut  non 
discernet  inter  glcbas,  qui  discrevit 
interstelias?  Examinabit  ccrte  argcn- 
tum ,  qui  ipsum  quoque  aurum  prol)a- 
vit ,  et  reprobavit.  Qualem  ergo ,  putas, 
necesse  est  hominem  inveniri ,  qui  re- 
pudiati  locum  Angcli  sortiatur?  Plane 
immuuem  ab  omni  iniquitate,  scd  ab 
ea  maxime .  quae  iii  ipso  quoque  Angclo, 
non  ad  levem  offcnsam ,  non  ad  momcn- 
(aneam  iram  inventa  est ,  scd  ad  odium 
scmpiternum.  Semcl  turbavit  superbia 
rcgnum  illud,  concussit  muros,ctiam 
prostravit  ex  parte,  et  parte  non  modi- 
ca.  Quidergo?  Facilcne  deinceps  ad- 
mittenda  videtur?  Numquid  non  odit 
civitas  illa,  et  vehemcntcr  hujusmodi 
pestem  abominatur  ?  Certi  estote ,  Fra- 
tres,  eum  qui  superbis  non  pepcrcit 
Angelis,  nec  hominibus  parcituruin. 
Non  est  contrarius  sibi  ipsi,  non  est 
personarum  acceptor ;  similia  sunt  judi- 
cia  ejus.  Sola  eiplacethumilitas,  sivc 
in  Angelo ,  sive  in  hominc  :  et  qui  sedct 
in  throno ,  solos  eligit  subditos,  e  qui- 
bus  repleat  templum.  Scriptum  quippe 
est :  Quis  sicut  Dominus  Deus  noster , 
qui  in  altis  habitat,  et  humilia  rcspicit  in 
ccelOf  et  in  terra  ?  Vide  autem  ne  fortc 
Michaelis  verbum  sit,superbo  illi  di- 
centi,  Similis  cro  Altissimo,  in  faciem 
resistentis.  Micliael  quippc  intcrpreta- 
tum  dicitur,  Qi«s  ut  Deus? 

4.  Bene  ergo  Propheta  cum  dixisset , 
vidisse  se  Dominum  sedcntem  supcr 
solium  cxcelsum  et  elevatum ;  nc  fortc 
aut  cxcolsTim  intelligercs  de  co  dictum 


qui  ait,  Ascendam  supcr  altitudinem  nu- 
bium;  aut  elevatum  referrcs  ad  eos  ho- 
mines, qui  in  superbiam  eriguntur;  ad- 
didit :  Et  ea  quo}  sub  ipso  erant ,  reple' 
bunt  templum;  ut  inanifeste  intcUigas, 
non  cam  altitudincm  commcndari,qua) 
cxtollitur  advcrsus  eum  :  sed  eos  in 
templo,sive  in  solio  fore,  qui  sub  eo 
sunt,  alios  quidcm  excelsos  stabilitate 
solida,  alios  ex  imo  levatos  miserationo 
divina.  Ac  ne  forte  objicias,ditioni  ejus^ 
universa  subesse,  nec  quicquam  de- 
terminationis  habere  quod  ait,  Quo! 
sub  ipso  erant :  ut  solam ,  quaj  volunta- 
ria  cst,et  ex  fcrvorc  caritatisproccdit, 
approbaret  et  commendaret  Dei  sub- 
jectioncm,  addidit  et  de  Seraphim,de 
quibus ,  et  nos  loco  suo  dicemus ,  quod 
ab  eo  fuerit  datum. 

^.Etea,  inquit,  </Mcesu&/pso  erani, 
replcbant  templum.  Ab  initio  siquidem 
creaverat  Angelos  Deus,in  quibus  beati 
illius  templi  plenitudo  constaret :  sed 
non  in  omnibus  beneplacitura  estei, 
quia  et  in  ipsis  (ut  scriptum  est)  Angelis 
suis  reperit  pravitatem.  Fuit  quippe  in 
eis  qui  diccret :  Ponam  sedem  meam  ad 
Aquilonem ;  et  populum  qui  sibi  crede- 
ret,  habuit.  Miser  ipse,qui  sine  Deo 
csse  maluit,  quara  sub  Deo;  miseri  et 
illi,  qui  videntes  furem  cucurrerunt 
cum  eo.  Exierunt  infelices ,  et  vacuus 
relictus  est  locus,  quem  accipiat  alter. 
Nonne  Dco  subjecta  eris  anima  mea? 
Alioquin  nec  tibi  locus  erit  in  templo , 
quia  quaz  sub  ipso  erant ,  rcplebant  tcm- 
phim.  Frustra  pulsabunt  fatuae  virgines , 
in  vanura  clamabunt,  ubi  implctas 
fuerint  nuptiae  discumbcntium,  etja- 
nua  clausa  erit.  Infelix  anima,  cui  a 
nuptiis  illis  contigerit  cxcludi !  Infclix 
de  quo  clamabitur :  Tollatur  impius  ne 
videat  gloriam  Dei.  Ut  quid  enim  lucem 
hanc  temporalem  miser  ille  videt.  qui 
gloriam  illam  non  merebitur  intueri? 
Utinam  nihil  umquam  vidissct  oculus 
meus,  si  illa  (quod  avcrtat  Deus)  frus- 
trandus  est  visionc.  Eant  superbi ,  in- 
solescant  magis ;  extoUantur ,  inflentur, 
appctant  scmper  in  cumulo  apparere  : 
ut  cum  vencrit  ajquitatis  linea,  a  ple- 
uiludinc  ejiciantur.  Tu  vero  non  sic, 
scd  Dco  subjecta  esto,anima  mea,  sub- 


323 


S.  BERNARDI   ABBATIS 


jccta  sane  ex  animo,  subjecta  cum  for- 
vore  devotionis  :  quia  Seraphim  stabant 
$uper  illud,  Cum  quibus  stemus  et  nos 
Iiodie ,  Fratres ,  nec  dimoveamur  a  tem- 
plo  isto,  in  quo  omnes  dicunt  gloriam , 
quia  gloriam  contcmplantur  Domini  nos- 
tri  Jesu  Christi ,  qui  est  super  orania 
Deus  benedictus  in  saecula ,  amen. 

SERMO  III. 

De  verbis  Isaiae  prophetae. 

1.  INON  vobis  arbitror  excidisse  de 
duobus  Seraphim  hodie  nobis  haben- 
dum  esse    sermonem,    propter   illud 
•  Isaiae,  qui  postquam  Dominum    sese 
vidisse  testatus  est  super  solium  resi- 
dentem ,  addidit ,  Seraphim  stare  super 
illud.  Seraphim  quidem,  dilectissimi, 
sicut  frequenter   audistis,  nomen  est 
supernorum  spirituum,  ordinis  unius 
de  novera,  ipsiusque  surami  atque  su- 
prerai.  Verura  hoc  loco,ut  arbitror, 
non  in  ea  ponitur  significatione ,  prae- 
sertira  cum  innumera  illa  sint  agmina , 
hic  vero  duo  tantum  Seraphim  descri- 
bantur.  Et  ego  quidera ,  Fratres ,  si  licet 
in  hac  parte  unicuique  abundare  in  suo 
sensu,  in  duobus  Seraphira  duplicera 
arbitror  intelligi  creaturara  rationabi- 
lera,  angelicara  scilicet  et  humanara. 
Nec  mireris  hominem  Seraphim  factura ; 
memcnto  quia  Creator  et  Dominus  Se- 
raphira  factus  est  horao.  Ad  conturae- 
liara  tuara ,  o  superbe ,  qui  creatus  inter 
Angelos,  inter  Angelos  stare  non  me- 
ruisti ,  ecce  Rex  noster  novos  in  terra 
angelos  fabricaturus  advenit.  Atque  ut 
tabescas    amplius,  et  livore    proprio 
torquearis;    non    qualescumque ,    nec 
inferioris  alicujus  ordinis  angelos,sed 
Seraphim.  Audi  enim  quid  ipse  loqua- 
tur.  Jgnem ,  inquit ,  veni  mittere  in  ter- 
ram  :  et  quid  volo  ,  nisi  ut  accendatur  ? 
vult  ergo    Seraphim  fabricari,  ut   ibi 
stent,  unde  tu  corruisti.  Seraphim,  in- 
quit ,  stahant  super  illud.  Vt  quid  ergo 
tu,  qui  mane  oriebaris  Lucifer,  in  ve- 
ritate  non  stetisti,  nisi  quia  Seraphira 
non  fuisti?  Scraphira  quippe  ardens  vel 
incendens  interpretatur.  Tu  vero  ha- 
buisti  raiser  lucera,  sed  ardorera  non 
habuisti.Bonumcrat  tibi  ,si  igniferma- 


gis  essesquam  lucifcr,  noc  tam  immo- 
derato  appetitulucendi,ut  eras  frigidus 
ipse  frigidam  quoque  eligercs  regionem. 
Dixisti  enim  :  Ascendam  super  altitudi^ 
nem  nuhium^  sedeho  in  latcribus  Jquilonis* 
Quid  festinas  mane  oriri,  Luciferfquid 
gloriaris  super  sidera,  quibusaliquanto 
clarius  rutilare  videris?  Brevis  oranino 
erit  gloriatio  tua.  Sequitur  te  Sol  justi- 
tiae,  quera  te   esse  vana  simulationo 
jactabas ,  cujus  fervorepariter  et  splen- 
dore  in  nihilura  redactus  omnino  dis- 
pareas.  Frustra  quoque  paras  venturura 
in  fine  saeculorum  Dominura ,  taraquara 
veri  Solis  ortura,  in  daranato  illo  quem 
assumpturus  es  homine  praevenirc ,  ct 
extolli  super  omne  quod  dicitur,  aut 
colitur  Deus  :  quia  et  tunc  advenlas 
ejus   illustratione  penitus  destrueris. 
2.  Quara  raelius,  et  certe  non  ad  in- 
sipientiara    sibi,    Johannes   Baptista, 
siquidera  et  ipse  lucifer  fuit,  non  sua 
praesuraptione ,  ne  et  ipse  fur  esset  et 
]atro,sed  Dei  Patris  auctoritatc  prae- 
missus  est  ante  Dorainum !  Ecce ,  inquit, 
milto  Angelum  meum  ante  faciem  tuam, 
etc.  Habes  et  in  psalmo  de  eodera  :  Pa- 
ravi  lucernam  Christo  meo.   Ille   enira 
erat  lucerna  ardens  et  lucens :  et  vo- 
luerunt  Judaei  ad  horara  exsultare  in 
luraine  ejus,  sed  non  ipse.  Unde  ergo? 
Ipsura  interroga ,  ipse  de  se  loquatur. 
Amicus,  inquit,  sponsi  siat,et  gaudio 
gaudet  propter  vocem  sponsi.  Stat  ergo 
Johannes  :  neque  enira  arundo  est  ven- 
to  agitata.Stat  quia  Araicus  est,  stat 
quia  ardens  est,  el^  Seraphira  stare  de- 
scribuntur.  Vere  araicus    sponsi,  qui 
procedentis  de  thalamo  suo  non  serau- 
latur  gloriara ,  sed  parat  viara ,  sed  prae- 
dicat  gratiara  :  ut  et  ipse  de  plenitudi- 
ne  ejus  accipere  raereatur.  Lucet  ergo 
Johannes ,  tanto  utique  clarius ,  quanto 
amplius  lervet;  tanto   verius,  quanto 
minus  appetit  lucere.  Fidelis  lucifer, 
qui  Solis  justitiaa  nonusurparc  venerit, 
sed  praenuntiare  splendorera.  Non  sum 
ego,  inquit,  Christus;  venit  fortior  me 
post  me ,  cujus  non  sum  dignus  solve7'e  cor^ 
rigiam  calceamenti.  Et  illud :  Ego  baptizo 
vos  aqua,  ille  baptizabit  vosSpirilu  sanc- 
to  et  igne.  Ac  si  raanifeste  lucifcr  dicere 
vidcatur  :  Quid  admiramini  intuentes 


PRO  DOMINICA  1  NO 
splendorem  meum?  Non  sum  cgo  8ol : 
longe  alium  videbitis  euni,  in  cujus 
comparatione  tenebroe  sum ,  et  non  lux. 
Ego,lamquam  sidus  antelucanum,  ma- 
tutino  vos  rore  perfundo  :  iile  emittet 
in  fervore  radios  suos,solvet  glacies, 
paludes  siccabit,  algentes  calcfaciet, 
pauperibus  erit  pro  vestimento.  Nec 
sane  dissonat  a  verbo  Judicis  vox  Pra3- 
cursoris,  sed  raanifeste  ignem  a  Johan- 
ne  promissum  Christus  exhibuit,  di- 
cens  :  Jgnem  veni  initlere  in  terram. 

3.  Dicas  fortassis,  in  igne  ut  fervo- 
rcm,  sic  et  splendorem  esse.  Non  con- 
tehdo  :  licet  fervor  ei  quodam  modo 
substantialior  videatur.  Ipsum  potius 
audiamus,quid  magis  in  igne  commen- 
det.  Ignem,  ait,  veni  mitlerc  in  terram: 
et  quid  volo ,  nisi  ut  ardeat  ?  Cognovisti 
ccrte  quid  velit.  Sed  ne  illud  quidem 
ignoras,  quod  vita  in  voluntate  ejus;  et 
servus  scicns ,  ncc  faciens  Domini  vo- 
luntatem,  plagis  plurimis  habeat  vapu- 
lare.  Quid  lucere  festinas?  Nondum 
illud  advenit  terapus,  in  quo  fulgebunt 
justi,  sicut  sol ,  in  regno  Patris  eorum. 
Inlcrim  perniciosus  cst  iste  appetitus 
lucendi  :  fervere  enim  raulto  melius. 
Denique  si  tam  vehementer  splendorem 
dcsideras  :  quod  videri  vis ,  esse  curato ; 
et  primum  quaere  fervorem,  nec  du- 
bium  quin  et  splendor  adjiciatur  tibi. 
Alioquln  incassura  laboras  :  quia  vanus 
splcndor  absque  fervore.  Mutuata,  aut 
raagis  certe  simulata  lux  est ,  quae  non 
ab  igne  procedit.  Quod  autem  alienum 
est,  ad  modicum  poteris  usurpare.  Erit 
raajor  confusio ,  quod  non  erat  tuum , 
tuum  voluisse  videri.  Luna  (ut  aiunt) 
babet.  absque  fervore  splendorera,  sed 
ct  ipsum  rautuatur  a  sole ;  ideoque  tam 
frequenter,  iramo  ct  scmper  mutatur, 
nec  umquara  in  eodem  statu  permanet. 
Sic  profecto  stuUus  ut  luna  mutatur,  sa- 
piens  permanet  ut  sol.  Ille,  inquam, 
stultus,  qui  in  decore  suo  perdidit  sa- 
pientiam,  id  est  qui  refriguit  in  splen- 
dore. 

4.  Cecidit  ergo  Lucifer  ut  fulgur  de 
coclo;  Seraphini  vcro  stant  supcr  illud. 
Stant  plane  Seraphim  :  quia  caritas 
numquam  cxcidit.  Stant  attoniti  et  sus- 
pcnsi   in   contemplatione    sedenlis  in 


VEMBniS  SERMO   IV.  329 

1  throno,  stant  in  acterna  iucommuta- 
bilitate ,  et  aiternitate  incommulabi- 
li.  Tu  sedere  teutasti,  o  impie,  prop- 
terea  tui  moti  sunt  pedes,  et  effusi  sunt 
gressus  tui.  Filius  esl  qui  sedet  inthro- 
no,  Dominus  Sabaoth,  cum  tranquilU- 
tate  judicansomnia.  Sola  sedetTrinitas, 
qua;  sola  habet  immortalitatem,  sola 
est  apud  quam  non  est  transmutatio, 
nec  vicissitudinis  obumbratio.  Sera- 
phim  vero  stant  immutabiles  quidem, 
sed  suo  raodo,  non  in  ejus  comparatio- 
ne.  Stant  extendentcs  se  et  intendentes 
in  eura,  in  quem  prospicere  concupis- 
cunt.  Qui  sedere  pra^sumpsit,  seipso 
voluit  esse  contentus.  Unde  solam  ho- 
dieque  raalitiara  esurit :  quia  solam  ha- 
bet  hanc  a  seraetipso.  Cum  loquitur 
mendaciura,  de  pruprio  loquitur;  quia 
mendax  cst,  d  pater  rjus.  Quod  audis  dc 
verbo  mendacii,  intcUige  et  de  opere 
raalitiae.  Et  licet  male  sibi  in  malo  com- 
placeat,  sufficere  tamen  sibi  numquani 
poterit  nec  in  ipso.  Sola  proinde  sedet 
Trinitas  summa  ,  quae  sola  habet  in  sc 
esse :  in  se  est ,  et  ideo  sola  vere  est ;  sola 
se  fruitur,sola  nuUius  eget,sola  suf- 
ficit  sibi  ipsi. 


SER3I0  IV. 

Oe  verbis  Isaiae  prophetae. 

i.  CuM  dixisset  Propheta ,  quia  Stra- 
pkim  stahant,  adjunxit  deinde ,  et  ait: 
Sex  aloe  uni ,  et  sex  alce  altcri.  Quid  sibi 
volunt  alae  ist«,  Fratres?  Ergone  etiara 
cum  hieras  transierit,  et  sedebit  Rex 
super  soliura,  volandum  adhuc  erit  et 
ipsis  Seraphim ,  ut  possint  diversis  oc- 
currere  necessitatibus  diversorum ,  ab 
imrainentibus  liberare  pcriculis,  opcm 
ferre  laborantibus,  in  tribulatione  po- 
sitos  consolari?  Absit  ut  in  illo  a;ternae 
beatitudinis  regno  neccssitas,  aut  pcri- 
culum,  aut  labor,  aut  tribulatio  sit, 
cui  oporteat  subvcniri.  At  quid  ergo 
tunc  alae?  Placet  niihi  statio  illa,  onnii- 
no  sic  volo  raanere ,  nec  aliquid  prorsus 
admitto,  quo  raihi  stabilitas  illa  de- 
pereat.  Verurataraen  scio,  beatc  Isaia, 
quod  propheta  estu,  et  spiritum  ejus 
liabes,  qui  abundantia  pietatis  cxccdit 
hominumnonmodomerita,  sedct  vota- 


330  3.  BEHNA 

Salra  mihl  &it  illa  tain  ainata  stabili- 
tas  :  jam  si  quid  alae  ista)  ad  bcalitudi- 
nem  addiderint ,  non  recuso.  Credo  au- 
tem  sicut  in  statione  immutabilitatem, 
sic  et  in  volatu  alacritatem  promitti, 
ne  videlicet  insensibilis  quaedam  et 
quasi  lapidea  stabilitas  aestimetur.  Sed 
dicas  :  Etsi  alas  habere  necesse  esfr, 
quare  tam  multas?  Quid  sibi  vult  multi- 
plicitas  ista  pennarum?  Audi  quod  se- 
quitur  :Dua6usa?/s  velabant  caput,  dua- 
buspedes,  et  duahus  volabant.  In  quibus 
verbis  videre  mihi  videor,  quod  de  sta- 
tione  dictum  est,  volatu  manifestius 
explicari.  Quo  enira  Seraphim  volant , 
iiisi  in  eum ,  cujus  ardent  amore?  Vide 
flammam  quasi  volantem,  et  stantem 
simul,  nec  miraberis  jam  Seraphim 
stantes  volare,  stare  volantes. 

2.  Sed  quia  diximus  quo  volant;  ipsas 
(juoque  quibus  volant  alas  exigere  reli- 
giosa  curiositas  vestra  videtur.  Certius 
posset  et  credibilius  testimonium  per- 
hibere ,  cui  datum  est  et  videre.  Ego 
tamen  opinor  non  incongrue  pennas 
istas  agnitionem  et  devotionem  intelligi 
posse,  quibus  in  eum,  qui  supra  ipsos 
est,Seraphim  rapiuntur.  Levatquippe 
cognitionis  ala,  sed  sola  non  sufficit. 
Ruit  citius  qui  una  tantum  ala  volare 
contendit :  et  quo  magis  attollitur  ,  pe- 
jus  colliditur.  Experti  sunt  hoc  philo- 
sophi  gentium,  qui  cum  cognovissent 
Deum ,  non  sicut  Deum  glorificaverunt , 
sed  evanuerunt  in  cogitationibus  suis ,  et 
obscuratum  est  insipiens  cor  eorum.  De- 
nique  traditi  in  reprobum  sensum ,  us- 
que  in  ipsas  etiarapassionesignominise 
corruerunt.  Adeo  vera  probatur  illa  sen- 
tentia  ;  Scienti  bonum,  et  non  facienli , 
fieccatum  est  illi.  Sic  et  zelus  absque 
scienlia,  quo  vehementius  irruit,  eo 
gravius  corruit,  impingens  nimirum  at- 
que  resiliens.  Ubi  vero  intelligentiam 
caritas,  agnitionem  devotio  comitatur ; 
volet  secure  quisquis  ejusmodi  est,  vo- 
let  sine  fine ,  quia  volat  in  a^ternita- 
tem. 

3.  Jam  super  ea  ,  quae  prsomittitur  , 
capitis  et  pedum  velatione  exstat  a  Pa- 
tribus  probata  sententia  ,  Dei  caput , 
pedesque  velari ,  co  quod  lateat  quid 
ante  mundum  fuerit,  quidvc  futurum 


RDI  AODATIS 

sit  post  ejus  consummationem.  Et  hoc 
quidem  pro  eo^  quod  distincte  in  Lati- 
nis  codicibus  scriptum  est,  caput  ejus 
et  pedes  ejus.  Testatur  autem  interpres 
noster  in  Hebraeo  verbum  esse  com- 
mune,  quod  interpretori  possit  ejus,  et 
suam  :  ut  Seraphim  juxta  Hebrsei  ser- 
monis  ambiguitatem ,  vel  faciem  pe- 
desque  Dei ,  vel  suam  faciem  ac  pedes 
operire  dicantur.  Unde  et  mirum  videri 
potest,  cur  e  duobus  eum  magis  in  in- 
terpretatione  elegerit  sensum,  quem 
visionis  ipsius  consequentia  minus  vi- 
detur  admittere  ,  ut  videlicet  volarent, 
et  velarent  pariter  caput  pedesque  se- 
dentis,  nisi  quod  Origenis  expositio- 
nem  secutus  est  in  hac  parte. 

4.  Quod  si  de  ipsis  quoque  Seraphim 
licet  accipere ,  sic  pinge  ea ,  ut  operto 
capite  et  pedibus ,  solum  appareat  cor- 
pus  medium ,  sed  et  ipsum  quoque  non 
penitus,  propter  eas  nimirum  alas, 
quibus  volare  perhibentur.  Considero 
siquidem  quasi  quoddam  caput ,  corpus, 
et  pedes  meos  in  verbis  Apostoli,  qui- 
bus  ait  :  Quos  enim  prcescivit ,  et  proedes- 
tinavit  conformes  fieri  imaginis  Filii  sui : 
et  quos  prcedestinavit ,  hos  et  vocavit : 
quos  autem  vocant,  hos  et  justificavil : 
quos  autem  justificavit ,  hos  et  magnifica- 
vit.  Itaque  initium  raeum  solius  gratiac 
est,  et  non  habeo  quid  mihi  in  praedes- 
tiuatione  attribuam,  sive  vocatione. 
iNon  sic  sane  ab  opere  justificationis  alie- 
nus  sum  :  operatur  et  illud  gratia,  sed 
plane  mecum.  Videsne  quemadmodum 
Seraphim  in  medio^appareat  aliquate- 
nus?  Porro  consumraatio  quidera  et  ipsa 
solius  gratiae  est :  nec  est  mihi  in  hac 
parte  ,  vel  cum  ea ,  sive  in  ea  gloriari , 
quasi  coadjutorvidear,  aut  cooperator. 
Velat  itaque  Seraphira  caput  suura  dua- 
bus  pennis ,  si  et  veraciter  cognoverit , 
et  humiliter  fateatur ,  quiamisericordia 
eura  sola  praevenerit.  Velat  et  pedes  alis 
aequeduabus,  si  misericordiaequoque, 
quae  subsecutura  est ,  nec  ignarus  exsti- 
terit,  nec  ingratus*  Quara  sane  capitis 
et  pedura  velationera  et  nunc  quoque 
negligere  non  oportet,  licet  tunc  maxirae 
perficienda  sit,  quando  Judex  sedebit 
super  solium,  et  adstantes  sibi  Sera- 
phim  ct  agnitionc  veritatis  §ubtilius 


PRO  DOMINICA  I  N 
illustiabit,  ct  jnflammabit  vehcmcnlius 
caritatis  ardore.  In  quoruni  numcro  in- 
dignos  nos  servos  nominis  sui  ipsa ,  de 
qua  locuti  sumus,  constituere  dignetur 
misdricordia,  quaj  ab  Ktcrno  cst  ct  us- 
que  in  ffitcrnum  super  electos,  in  medio 
quidem  aliquatenus  ostendcns  liberum 
arbitrium,  meriti  gratia;  principium 
vero  et  finem  omnino  soli  vindicans 
sibi :  ut  sit  nobis  Alpha  et  Omcga  Domi- 
ims  Dcus  noster;  ct  pro  utroque  jure 
clamemus  :  Nonnohis,  Domine,  nonno- 
bis^sed  nomini  tuo  da  gloriam.  Amen. 

SER3IO  V. 

De  verLfs  Isaise  prophetse. 

i,  CoMMENDANT  nobis  sacrse  litterae 
Christum  Dominum  et  ex  Patre,  et  in 
Patre  ,  et  cum  Patre ,  et  a  Patre ,  et  pro 
Patre ,  etiam  et  sub  Patre.  Quod  dici- 
tur,  ex  Patre  ,  ineffabilis  est  nativitas  : 
quod  in  Patre ,  consubstantialis  unitas  : 
quod  cumPatre,  ajqualitas  majestatis. 
Sane  enim  tria  ha;c  ab  Geterno.  Caeterum 
si  ex  Patre  nascens;  quid  in  Patre  ,  aut 
cum  Patre  ?  Non  incongrue  forsitan  in 
Patre  cubans,  cum  Patre  sedens  dica- 
tur.  Et  audite  consessus  hujus ,  et  Jiu- 
jus  accubitus  rationem.  Sicut  enim  scs- 
sio  majestatcm ,  sic  consessio  ajqualita- 
tem  expriinit  majestatis,  prajsertim 
cum  sit  ei  sedes  a  dextris  Patris  ,  non 
sane  sub  pedibus,  vel  quasi  a  tergo.  Et 
sedere  quidem  jam  quiescere  est,  scd 
jaceremagis.  Quid  autem  delectabilius 
ct  quodammodo  dulcius  esse  videbitur 
Filio,  quod  in  Patre  est,  an  quodcum 
Patre  omnibus  pra^est?  In  quo  putas 
horum  summa  illa  pax  Dei,  quae  exsu- 
perat  omnem  sensum ,  et  singularis  re- 
quiesDomini  competentius  assignetur? 
Et  si  digne  satis  ore  id  exprimi  nequeat, 
corde  tamen  forsitan  pie  concipitur  : 
ut  salva  quidcm  in  omnibus  illius  indi- 
visibili  simplicitate  essentiae ,  inter  glo- 
ria;  ajqualitatem  ,  et  substantiae  unita- 
tera,  velut  similis  qua^dam  ci,  quae  in- 
terconsessum  et  accutitum  est,cogitari 
posse  distinctio  videatur. 

2.  Deniquc  parum  videtur  sponsae 
vidcre  sedentem  :  cubantem  sibi  flagi- 
tat  indicari.  Indica  mihi,  ait ,  quem  dili- 


OVEMliniS   SERMO  V.  351 

git  anima  mea,  ubicuhcs  in  meridk.  SeJ 
ct  anima;  omni ,  quae  sanum  sapit,  dul- 
cius  sapit  per  omnem  modum  quod 
Apostolus  ait,  Qui  adhmrct  Dco ,  unus 
spiritus  est ;  quam  quod  Apostolis  dici- 
tur,  Cum  sederit  Rex  in  scde  mafcstatis 
suce ,  sedehitis  et  vosjudicantes.  Ilaud  mi» 
nus  utique  jucundior  sessione  cubatio. 
Ecjo  in  Patrc ,  ait  Filius ,  et  Pater  in  me 
cst.  Non  potuit  expressius  substantia9 
unitas  commendari.  Ubi  enim  uterquo 
in  altero  ,  nihil  quasi  exterius  licet, 
nihil  interius  cogitari ;  simplicissimam 
magis  credi  ncccsse  est  in  ambobus 
substantiae  unitatem.  Verumtamen  ali- 
quatenus  huic  simile  est  quod  dicitur  : 
Qui  7nanet  in  caritate ,  in  Dco  manet ,  et 
Deus  in  co.  Nisi  quod  hic  quidem  spiri- 
tualis  quaedam  unio ,  secundum  quod 
supra  memoravimus,  Quiadhceret  Deo; 
non  quidem  unum,  id  est,  non  una 
substantia ,  sed  unus  spiritus  est  :  illic 
vero  naturalis  potius  et  substantialis 
unitas  designatur.  Unde  et  habcs  iii 
Evangelio  :  Ego  ct  Pater  unum  sumus. 
Illud  proinde  juxta  praefatam  similitu- 
dinem ,  tamquam  cubiculum  Unigeniti, 
et  quasi  summa  qua;dam  requies  Do- 
mini  est.  Nos  quoque  per  hanc  volunta- 
tura  unionem  ct  adhaesionem  spiritus  , 
quam  nimirum  caritas  facit,  pro  nostro 
quidem  modulo,  in  hoc  suum  cubicu- 
lum  efc  in  suam  requiem  factus  etiani 
primogenitus  introducit. 

5.  Jara  vcro  quod  dicitur  a  Patrc, 
ambulantera  significat ,  et  ad  eum , 
quem  proxime  ipso  praestante  celebra- 
turi  sumus  ,  spectat  Incarnationis  cjus 
adventura.  Ilinc  nimirura  et  ipse  ait  : 
Ego  enim  a  Dco  processi  et  veni.  In  terris 
denique  visus,  et  cuni  hominibus  con- 
versatus ,  medius  nostrum  ,  quem  ne- 
sciebamus,  stetit,  verus  quidem  Emma- 
nuel,  nobiscuraDeus,  nobiscum  stans, 
sed  pro  Patre.  Quod  cnim  nobiscum 
stetit,  adjutorium  :  quod  pro  Patre  stc- 
til,  zelum  designat.  Paternara  ncmpc 
quaercbat  in  omnibus  gloriam,  cujus  ct 
venerat  facere  voluntatem.  Caeterum  si 
pcndcntcra  considercs,  si  Christum,  ot 
iiunc  crucifixum  attendas,  ibi  maxime 
cvidcntissimequc  eum  sub  Patre  rcpc- 
ries.  Hoc  eniitt  proprie  ac  speciaUtcr 


332 


S.  BERNARDl  ABBATIS 


ad  humana6  pertinuit  natuiae  ImmiUta- 
tem  5  secundum  quam  ipsc  ait :  Patcr 
major  me  cst.  Dicerene  audebimus, 
quod  aliquando  etiam  fuerit  sine  Pa- 
tre?  Ncmo  id  praisumerct,  si  non  prior 
ipse  dixisset :  Deus  rneus,  Deus  meus , 
ut  quid  dereliquisli  me  ?  Quasi  qusedam 
enira  ibi  derelictio  fuit,  ubi  nulla  fuit 
in  tanta  necessitate  virtutis  exhibitio . 
imlla  ostensio  majestatis. 

4.  Habemus  itaque  Christum  ex  Pa- 
trp  nascentem  ,  in  Patre  cul)antem , 
cum  Patre  scdentem,  a  Patre  ambulan- 
tem ,  pro  Patre  stantem ,  sub  Patre 
pendcntem,  sine  Patre  quodammodo 
;norientem.  Quonam  igitur  modo  ex  his 
vidisse  eura  credemus  Isaiam ,  cura  di- 
ceret  :  Fidi  Dominum  sedentem  super 
solium  excelsum  et  elevatum  ?  Longe  enini 
per  omnem  modum  dissimilis  ea  visio 
fuit,  de  qua  aiibi  idem  Propheta  :  Fi- 
dimus  eum ,  inquit ,  et  non  crat  ei  species 
neque  decor  :  et  osstimavimus  eum  tam- 
quam  leprosum ,  et  percussum  a  Deo ,  et 
humiliatum.  Idem  utrobique  vidit  eum- 
dem  t  sed  non  vidit  eodem  modo ,  ac 
per  hoc  quodara  modo  non  eumdem. 
Ibi  enira  vidit  eum  lividum  plagis ,  sa- 
turatum  opprobriis,  afflictum  suppli- 
ciis,  lacessitum  injuriis.  Vidit  denique 
contemptibilem ,  vidit  pendentem,  vi- 
dit  propter  nos  morientem ,  et  ait :  At- 
tritus  est  propter  scelera  noslra ,  cujus 
livore  sanati  sumus.  Ibi,  inquam,  novis- 
simus  virorura  apparuit  et  despectus  : 
hic  autera  plena  erat  omnis  terra  ma- 
jestate  ipsius.  Ibi  vir  dolorum,  et  sciens 
infirmitatem ;  hic  Dominus  sedens.  Et 
illa  quidem  communis  visio  verbo  plu- 
ralis  numcri  designatur  :  haec  autem 
tam  singularis  est ,  quam  sublimis.  Ibi 
ergo  tamquara  unus  de  multitudine  , 
Vidimus,  ait  :  hic  vero  tamquam  solus 
ct  solitarius,  levans  se  supra  se,  Vidi^ 
inquit,  Dominum  sedentem,  elc.  Sane 
compctenter  Dominus  dicitur,  qui  se- 
dcre  conspicitur.  Sedere  enim  praisi- 
dentis  est,  sedere  dominantis  est  et 
regnantis.  Maxime  vero  sedere  supor 
solium  ,  dominationem  notat :  nam  se- 
dcre  simpliciter,  aliquando  et  humi- 
Uationcm.  Cgetcrum  ,  ut  praidiximus  , 
qui  in  Patre  cubat  deUcians,  cura  Pa- 


tre  imperans  scdct;  ibi  sponsus  ama- 
biUs,  liic  dominus  adnUrabilis;  deni- 
que  gloriosus  Deus  in  saiictis  suis  ,  mi- 
rabilis  in  majestate  sua. 

5.  Vidi ,  inquit,  Dominum  sedentem 
super  solium  cxcelsum  et  elevalum ;  et 
plena  erat  omnis  terra  majestate  ejus  :  et 
ea  quoe  siib  ipso  erant,  replchant  templum» 
Quffi  enim  sub  ipso  erant.  Numquid  ip- 
sum  quod  dixerat  soUum?  Quamlibct 
excelsura  et  elevatum ;  sub  ipso  tamen 
nihilominus  erat,  si  enim  ipse  super 
soUum  sedens,  solium  plane  sub  ipso. 
Et  quomodo  illud  replebat  templuin? 
Deinde  quando  et  ipsa  jara  terra  omius 
plena  est  majestate  ejus  ;  quomodo 
templum  adhuc  vel  unde  repletur? 
Enimvero  disce  ex  his  quse  audis,  so- 
lium  non  machinam  imoginari  corpo- 
ream,  sed  angelicam  intelUgere  crea- 
turam.  Si  enira  sedes  sapientiae  est 
anima  justi ,  quara  dignior  scdes  Angeli 
sancti  ?  Hoc  plane  solium  gloriae  ejus , 
excelsura  per  naturam  ,  sed  multo  raa- 
gis  per  gratiam  elevatum.  Excelsos 
enim  fecit  eos  natura  conditionis ,  ele- 
vatos  gratia  confirmationis ,  de  qua  di- 
citur  :  Verbo  Domini  coeli  fmnatt  sunt. 
Ea  igitur  agmina  Angelorum ,  in  qui- 
bus  sedet  Deus,  et  quae  sub  ipso  sunt, 
templum  replcnt,  licet  jam  terra  oranis 
ipsius  plena  sit  majestate.  Ubique  enim 
regnat,  ubique  imperat,  ubique  ma- 
jestas  ejus ,  sed  gratia  forte  non  ita. 
Non ,  inquam ,  ubique  sicut  potestas , 
sic  et  volunt^s  ejus  bonSi ,  et  benepla- 
cens  et  perfecta.  Alioquin  quid  est  quod 
diciraus,  Fiat  voluntas  tua ,  sicut  in 
ccelo ,  et  in  terra?  Fit  enim  voluntas  ejus 
de  omnibus,  fit  per  omnes,  non  in  om- 
nibus  tamen.  In  electis  spiritibus  fit 
voluntas  Dei ,  quando  eis  efficitur  cum 
ipso  una  voluntas.  Hsec  sane  adhsesio 
spiritualis  unum  spiritum  faciens,  sicut 
multitudinis  quoque  credentium  cor 
unum  et  anima  una  legitur  exstitisse. 
Et  ea  qucB  sub  ipso  erant,  replebant  tem- 
plum.  Replebant  omni  benedictione  spi- 
rituali,  replebant  consolatione  divina  , 
replebant  divisionibus  gratiarum ,  re- 
plebant  denique  fructu  sanclificationis: 
siquidem  domum  iuam ,  Domine ,  decet 
sanctitudo.  Replebant  divcrsis  charis- 


PRO  DOMINICA  I  NOVEMBRIS   SERMO   V. 


maium  (lonls,  spiritu  sapientije  et  intel- 
lectus,  consilii  et  fortitudinis,  scicn- 
tiae  et  pietatis ;  et  replebant  illud  spi- 
ritu'tinioris  Domini. 

6.  Seraphim  stabant  super  ilhid.  No- 
meu  est  ordinis  Angelorum  summi  at- 
que  supremi,  utmerito  stare  super  cae- 
teros  descrlbantur  :  et  ipsi  tamen  quam- 
libet  cujteris  prajstent,  adstant  nihilo- 
minus  Domino  praesidcnti ,  devotum 
utiquc  ministerium,  et  plenum  reve- 
rentia)  obsequium  exhibentes.  Aliter 
enini  Domini ,  aliter  Angeli,  aliter  ho- 


maximcquc  auimum  spiritalem.  Dico 
autem  utcumquc  quod  sentio,  nec  sane 
affinnans  dico,  scd  conjectans  quo- 
dammodo  et  opinans.  Quid  enim  aesti- 
mare  vetat,  dojecto  Lucifero,  ad  pcr- 
vigiles  excubias  Seraphim  consfitutos; 
sicut  ejecto  homine ,  teste  Scriptura , 
Cherubim  ad  custodiam  posuit  Deus? 
Ncc  incongrue  forsitan  Cherubim  flam- 
meus  traditur  gladius,  ut  a  ligno  vita3 
incisio  paritcr  et  incensio ,  quibus 
niliil  carni  terribilius  ,  manum  prohi- 
beant  corporalcm.  PorroSeraphim  tan- 


minis  intelligi  convenit  stationem.  Stat,  tum  alas  accipiunt,  quarum  velamiue 


Christus  pro  Patre  zelans,  Patris  glo- 
riam  qua^rens,  et  tamquam  fidelis  Uni- 
gcnitus,  immo  ct  primogcnitus  Patris  , 
zclo  Patris  adjuvans  adoptivos.  Sic  il- 
lura  Stephanus  stantem  vidit,  quem 
habuit  adjutorem  :  sic  Propheta  in  ad- 
jutovium  eum  surgere  prccabatur  :  Ex- 
surge,  inquiens,  Domine ,  adjuva  wos. 
Sane  angelica  slatio  ministratio  est, 
diccnte  Propheta  ;  Millia  millium  minis- 
irabant  ei,  ct  decies  cenlena  millia  assis- 
iehant.  Nam  hominis  quidem  stare , 
persistcre  est  in  vigore  animi ,  et  ob- 
servatione  propositi.  Sic  Moyses  stetit 
iii  confractione  in  conspectu  Domini, 
ut  avcrteret  iram  ejus  :  sic  stetit  Plii- 
Bees,  et  placavit.  Seraphim  stabant 
super  illud.  Quid  sibi  vult,  quod  non 
unum,  non  plurimos  stantcs  vidisse  se 
pcrhibct  Propheta,  sed  duos?  Duos  si- 
quidem  ei  apparuisse  constat  ex  co 
quod  secutus  adjunxit :  Sex  alce  uni ,  et 
sex  alce  alteri.  Et  bene  duo  stabant  :  Fce 
enim  soli,  quia  si  ceciderit,  non  habet 
sublevantem.  Vae  tibi  superbia)  spiritus, 
solitudinis  et  solitariae  praesumptionis 
amator :  non  stetisti  in  veritate;  expul- 
suses;  pes  superbiae  stare  non  potuit. 
Solus  scdere  volens,  tamquam  fulgur 
cecidisti  de  coelo,  non  habiturus  ali- 
quando  sublevantem. 

7.  Sex  aloe  uni,  et  sex  aloe  alleri.  Ad 
quidmultiplicitas  ista  pennarum?  Dua- 
hus ,  inquit,  velabant  caput  ejus,  ei  dua- 
hus  pedes ;  et  duabus  volabayit.  Grande 
mysterium,  et  profundura  utique  sa- 
cramentum?  Attentas  in  vobis  hac 
verba  desiderant  aures ,  sed  multo  ma- 
£is  disertam  in  nobis  linguam  cxigunt, 


arceant  oculura  spiritalcm.  Dcnique 
duabus ,  inquit ,  velabant  caput  cjus,  ct 
duabus  pcdes  :  ut  ncc  alta  Dei,  ncc  pro- 
funda  ejus  iniquus  ille  valeat  contcm- 
plari.  Erit  cum  revclabitur  gloria  Do- 
mini;  sed  non  erit  hoc  nisi  factum  fuc- 
rit  ante  quod  scriptura  est  :  Tollatur 
impius ,  7ie  videat  gloriam  Dei.  Interim 
sane  vclatur  caput,  velantur  pedes, 
ut  medium  quidem  aliquid  eidera  im- 
pio  videndum  ,  sed  ad  invidcndum  uti- 
que  relinquatur.  Et  velantur  alis  ,  quae 
nimirum  sic  illum  arceant  ut  istos 
sustineant  et  sustollant. 

8.  Quffirendura  taracn  prius ,  quibus 
alis  volare  dicantur;  quia  duabus,  in- 
quit,  vo/a6anf.  Nec  incongrue  forsitan 
duas  istas  naturse,  et  gratiae  dicimus  : 
praesertim  cum  prius  quoque  in  his  ip- 
sis  etiara  solii  celsitudo  et  elcvatio  a 
nobis  fuerit  assignata,  Vivaci  siquidem 
per  naturara  intellcctu,  et  ferventi 
nihilominus  affectu  per  gratiam  in  eum 
qui  supra  ipsos  est  extenti  jugiter  et 
intcnti ,  stare  quidcm  (  ut  diximus  ) 
per  ministcrium  ,  scd  et  volare  per 
studium  perhibentur.  Licet  cnim  velent 
caput  Domini,  velcnt  etiam  pcdcs;  seJ 
sibi  ista  non  velant,  magis  autem  se- 
dule  volantet  volitant  inter  ista,etalfa 
potcntiae  ejus,  et  profunda  sapicntiaa 
vcstigantes.  Nec  sane  scrutatores  sunt 
majestatis,  ut  proinde  opprimantur  a 
gloria  :  quod  non  miHUS  diligant,  quam 
inlclligant,  utpote  quos  ille  regit  ot 
agit  Spiritus  ,  qui  scrutatur  etiam  alta 
Dei.  Superbus  ille  Lucifor ,  lucem  prw- 
ferens,  non  ignemhabens,  altcri  tan- 
tum  ihnixas  alae,  casum  facere  poluit , 


m 


S.  BERNARDI  ABBATIS 


non  volatum.  Exsultavit  enim  lucidus 
esse,  non  fervidus,  non  incensus,  quod 
Seraphim  sonat.  Non  ergo  stctit,  quia 
contempsit ;  sed  nec  volare  potuit , 
quod  praesumpsit.  Sustulit  eum  naturse 
vivacitas ,  sed  in  suam  plane  perni- 
ciem ,  quippe  quem  defectus  gratiae 
mox  dejecit.  Nec  dissimilis  sane  illorum 
casus ,  qui  cum  cognovissent  Deum , 
non  glorificaverunt ,  aut  gratias  ege- 
runt :  quo  tandem  merito  traditi  sunt 
in  reprobum  sensum ,  et  obscuratum  est 
insipiens  cor  eorum.  Denique  et  ipsi 
corum  principi  interpositum  est  vela- 
men ,  quod  nulla  jam  naturae  vivacitate 
pertranseat ,  ut  ipsius,  qui  super  so- 
lium  sedet,  caput  aut  pedes  valeat  in- 
tueri.  Siquidem  Serapliira  stantes  et 
adstantes  duabus  alis  caput  velant, 
duabus  pedes. 

9.  Non  est  corporalis  divina  substan- 
tia ,  nec  in  formam  hominum  membris 
distincta  corporeis.  Spiritus  est  Deus  : 
et  quae  de  eo  dicuntur ,  spiritaliter  ves- 
tiganda.  Alioquin  quis  nobis  revelabit 
hoc  caput,  et  pedes  istos,  quos  geminis 
alis  Serapliim  velant,nisi  Spiritus  ipse, 
qui  novit  omnia  quse  in  eo  sunt,  et 
scrutatur  etiam  alta  Dei  ?  Ego  enim 
opinor  ipsa  esse,  quae  in  hoc  loco  capi- 
tis  nomiae  designantur.  Itaquc  secun- 
dum  hunc  sensum  caput  ejus ,  majestas 
ejus  ,  potestas  ejus,  sempiterna  virtus 
atque  divinitas.  Caputejus,  juxtaillud 
propheticum  :  Justitia  tua  sicut  montes 
Dei.  Nempe  quod  sequitur,  Judicia  tua 
ahyssus  multa,  non  incongrue  forte  vi- 
detur  pedum  posse  appellatione  signari. 
Sunt  enim  velut  quidam  pedes  ejus , 
investigabiles  viae  ejus ,  inscrutabilia 
judiciaejus,  profundum  sapientiae  ejus, 
et  irreprehensibilis  qusedam  ,  sed  in- 
comprenensibilis  dispositio  cjus.  Ad 
hos  pedes  ipsum  quoque  Dominicaj  in- 
carnationis  mysterium  specialiter  nos- 
citur  pertinere ,  et  omnis  paritcr  opera- 
lio  nostrae  salutis.  Cernere  est  quam  sit 
justitia  illa  sublimis  ,  quam  sicut  mon- 
tes  Dei  Propheta  esse  miratur.  Nostra 
enim  (  si  qua  est )  humilis  est  justitia , 
recta  forsitan,  sed  non  pura.  Nisi  lortc 
meliores  nos  esse  credimus ,  quam  pa- 
tres  nostros    qui  non  minus  vcraciter 


quam  humilitcr  aicbant :  Omnes  jusli- 
tioi  nostrce,  tamquam  jmnnus  menstruatcs 
muUcris.  Quomodo  cnim  pura  justitia, 
ubi  adhuc  non  potest  culpa  deesse  ? 
Recta  proinde  interim  videri  potest 
justitia  hominum,si  tamen  peccatonon 
consentiant ,  ut  non  regnet  in  eornni 
mortali  corpore.  Nam  primi  hominis  in 
initio  quidemnon  modorecta,sed  etiara 
purafuit,  quamdiu  ei  datum  est  nec 
sentirepeccatum.  Caeterum  et  haec  ipsa, 
quoniam  firma  non  fuit ,  et  purilatem 
facile  perdidit,  et  ne  ipsam  quoque  re- 
tinuit  rectitudinem  suam.  Sane  apud 
Angelos  justitia  recta,  pura,  etfirma 
est;  sublimis  quidem,  sed  adhuc  longe 
mferior  quam  divina.  Non  enim  innata 
est  eis,  sed  a  Deo  collata  :  ut  natura 
ipsa,  quod  ex  se  est,  non  modo  justi- 
tiae,  sed  etiam  injustitiae  capax  invc- 
niatur.  Numquid  non  ista  est  pravitas 
qusedam,  quamin  Angelis  suisverailla 
Justitia  legitur  invenisse  ?  Non  enim 
justificahitur  in  consj)ectu  tuo  omnis  vi- 
vens,  ait  is  qui  Dei  justitiam  minimc 
ignorabat.  Nec  ait ,  Omnis  homo  ,  sed , 
omnis  vimis ,  forte ,  ut  ne  ipsos  angeli- 
cos  eum  noveris  spiritus  excepisse. 
Vivunt  enim  et  ipsi  ,  tanto  verius, 
quanto  propius  adstant  ei ,  apud  quem 
est  fons  vitae.  Nihilominus  etiam  justi 
sunt ,  sed  ex  eo,  non  coram  eo ;  munero 
ejus,  non  in  ejus  comparatione.  Ipsc 
enim  sibi  justitia  est,  cujus  voluntas 
non  tam  aequa  ,  quam  ipsa  aequitas  :  et 
utraque  non  aliud,  quam  ipsa  substan- 
tia  est.  Illa  ergo  justitia  verissime  sicut 
mons  est ,  quae  recta  est ,  quae  pura  est , 
quae  firma  est,  et  (utifa  dixerim)  etiam 
substantia  est.  Quanta  inhoc  capite  la- 
tet  altitudo  !  Quanta  gloria  est,  quanta- 
que  sublimitas  in  hoc  umbroso  et  con- 
dcnso  monte  reposita  ! 

40.  Quibus  tamen  putamus  alis  hoc 
caput  Seraphim  velant,  ut  nulla  subli- 
raitate  naturae,  nulla  rationis  perspica- 
citate  nequam  oculus  in  illam  queat  ir- 
rumpere  vcri  luminis  clarilatem?  Dua- 
bus,  ni  fallor,  alis;  suae  videlicct  ipso- 
rumgloriac,  et  felicitatis.  Inclfabiliter 
siquidem  dclectantur  in  admiratione 
contcmplationis  illius;  nec  minus  glo- 
riantur  in  ipsius  vcncrationc.  luiquus 


PRO  DOMIMIISICA   I  N 

ille  admirationem  quitlcm,  scd  nou  ve- 
nerationem  habens,  quia  suLdi  ]ioluit 
pcr  vcncrationem ,  figi  non  valuit  per 
odmipalionem.  Denique  admirationcm 
ipsam  in  aemuiationem  convertit ;  nec 
venerari  dignatus,  scd  conatus  est  imi- 
tari,  Quam  niclius  Seraphim  sua  ipsa 
admirationc  felices  ,  veneratione  etiam 
venerabiles  fiunt,  veram  in  ipsoliaben- 
tes  gloriam ,  cui  servire  rcgnare  est ,  et 
apud  qucm  omnisqui  se  humiliat  exal- 
talur  ?  £t  nunc  audi  quemadmodum 
his  duabus  alis  ipsum,  quod  diximus, 
caput  Domini,ne  iniquus  ille  inspiciat, 
velare  Seraphim  videantur.  Quoties 
enim  sursum  dirigit  aciem ,  in  angeli- 
canistatim  felicitatem  etgloriammalig- 
nus  olTendit ;  et  offundit  oculum  pessi- 
nuishumor,  livor  proprius,  ut  pene- 
trare  ultra  non  possit.  Sic  nimirum 
quasl  gemino  quodam  velamine ,  ne  su- 
blimiora  prospiciat,  invidus  praepedi- 
tur  ;  ad  iUorum^quos  superiores  habere 
dolet,  modo  quidem  felicitatem,  modo 
gloriam  ,  modo  utramque  simul ,  rcvcr- 
berata  acie  contabesccns.  Quis  enim 
tam  gravis  pruritus  oculi ,  quam  invi- 
dia  est  ?  Nec  vero  aliis  livor  invidus, 
quam  aliena  gloria  et  felicitate  torque- 
tur.  Miseria  enim  (  ut  aiunt  )  invidia 
caret. 

H.Sedetpedes  Domini,  quibus  ni- 
mirum impenetrabilcm  judiciorum  ej us 
abyssum,  et  dispositionis  ejus  vias  dixi- 
mus  investigabilcs  designari,  duabus 
soque  alis  velant  Seraphim.  Ego  autem 
dico,  prudcntiaet  fidelitate.  Cum  enim 
ct  fidcles  pariter  ministri  sint,  et  pru- 
dentes;  sic  divina  negotia  gerunt,et 
saluti  provident  eIectorum,utmalignus 
ille  deprehcndere  omnino  non  possit. 
Ex  hoc  pedura  vclamcnto  factum  rcor, 
\it  nesciens  Dominum  gloriae  fccerit 
crucifigi  :  ex  hoc  quotidie  fieri,  ut  sa- 
lutis  nostrae  negotiis  ignorans  serviat 
etinvitus,  sero  postmodum  plangcns  , 
quod  dum  obcsse  voluit,  inventus  est 
profuisse.  Sic  nimirum  peradministraio- 
rios  spiritus  illuditur  ejus  astutia,  quod 
et  fideles  sint  qui  dctegerc  nolint,  ct 
prudentes  qui  norint  tegere  divinae  crga 


OV£:\IDUIS    SERMO   V.  535 

nos  providentix'et  dispositionis  arcana. 
12.  Cacterum  sicut  e  suprcmis  duabus 
alis  nequissimus  illc  admirationem  ha- 
buitjSed  non  venerationcm,  ut  dixi- 
mus  :  sic  e  mediis  quoque  spiritalem  ei 
intellectum  natura ,  sed  non  etiam  gra- 
tia  afi^ectum  dedit.  Sed  nihilo  minus  ex 
infimis  istis  facile  satis  animadvertere 
est,  quam  inventussit  fidclitatis  expers, 
non  autem  similiter  caruisseprudentia. 
Nisi  tu  forte  alium  aliquem  putas  esse , 
qui  dictus  est  callidior  ciinctis  animanli- 
bus  serpens.  Forte  etiam  non  incongruc 
dicimus, quoniam  eo  ipso  tam  irrevoca- 
bilis  casus  ejus,  irreparabilisque  coUi- 
sio  fuerit ,  quod  ex  his  quas  diximus 
alis,  sicut  in  parte  dextra  nulla  affue- 
rit,  sic  in  laeva  nuUa  defuerit.  Non  ita 
sane  duo  illi,  quos  prophetica  nobis 
visio  commendavit  stantes,  ct  adstan- 
tesDomino  majestatis.  Cujusetiam  dua- 
bus  (  ut  dictum  est )  alis  caput  velant ; 
ipsa  equidem  sua  admiratione,  in  qua 
delectantur  feliciter ;  ac  veneratione  , 
in  qua  sublimiter  gloriantur  :  duabus 
etiam  pedes  ,  fidelitate  videlicet  atque 
prudcntia.  Porro  duabus  volant,  naturae 
(  ut  diximus  )  perspicacia,  et  efficacia 
gratiae.  Sane  mediam  quasi  quamdam 
longanimitatcm  nudam  visibilcmque  re- 
linquunt,  longitudinem  dico  et  benig- 
nitatcmDei,  ad  poenitcntiam  homines 
invitantis.  Omnibus  enim  cernere  est, 
quemadmodum  solem  suum  super  bo- 
nos  et  malos  oriri  faciat,  ct  pluatsuper 
justos  pariter  et  injustos.  Ilac  nimirum 
caritate  vcrus  ille  Salomon  quasi  quae- 
dam  media  sua  constravit  proptcr  filias 
Jerusalem  :  ut  quibus  altiora  se  quae- 
rerc,  et  profunda  vestigare  nonlicet; 
in  his  saltem  mcdiis  valcant  exerceri , 
et  ad  subtilium,  sublimiumque  exinde 
rerum  contcmplationcm  promoveri  ali- 
quando  mereaiitur.  Caetcrum  nequissi- 
mus  ille  ex  hac  visionc  ct  in  praesenti 
torquetur  acrius,  et  gravius  cruciabi- 
tur  in  futuro.  Primum  quidem,  quod 
ipsam  nobis  longanimitatembenignita- 
tis  invideat:  deinde,  quod  ncquaquam 
sibi  ipsi  hacsaUemoccasione  provideat, 
ut  ad  pocnitentiam  adducatur. 


SERMONES  DE  SARfCTIS. 


m  CONVERSIONE  S.  PAULI. 


SERMO  I. 

Qiiomodo  adexernplum  ejus  converti 
debemus. 

i.  Merito quidem ,  dilectissimi,  Con- 
versioDoctorisgentiura  ab  universitate 
gentium  festivis  gaudiis  liodie  celebra- 
t  ur.  Multos  enira  ab  hac  radice  ramospro- 
diisse  videmus.  Conversus  PauIus,con- 
vcrsionis  minister  factus  est  universo 
mundo.Et  multos  quidera  olim  in  carne 
adhuc,  sed  non  jam  secundum  carnem 
arabulans,  prsedicationls  officio  conver- 
tit  ad  Deura  ;  nunc  quoque  in  ipso  feli- 
cius  vivens ,  et  apud  ipsum ,  ne  adhuc 
quidem  cessat  ab  hominum  conver- 
sione  :  dico  autem  exemplo,  oratione, 
doctrina.  Propterea  denique  Conversio- 
nis  ejus  memoria  frequentatur ,  quod  et 
ipsa  quoque  memorantibus  utilis  inve- 
niatur.  In  hac  enira  memoria  et  pecca- 
tor  spem  veniae  concipit,  ut  provocetur 
ad  poenitentiam ;  et  qui  jarapoenitet, 
perfectse  conversionis  accipit  formam. 
Quis  desperet  ultra  pro  raagnitudinecu- 
juslibet  criminis,  quandoquidem  Sau- 
lum  audiat  adhuc  spirantem  minarura 
et  ca3dis  in  discipulos  Domini ,  subito 
factum  vas  electionis  ?  Quis  dicat  ini- 
quitatis  pondere  pressus  :  Assurgere 
jam  ad  studia  raeliora  non  valeo :  quan- 
do  in  ipso  itinere ,  quo  sanguinem  si- 
tiens  Christianum,  dirura  toto  pectore 
virus  efflabat,  persecutor  crudelissimus 
in  fidelissimum  repcnte  mutatus  est 
prsedicatorem  ?  Magnifice  siquidem  in 
hac  una  Conversione  et  misericordiae 
magnitudo,  et  efficacia  gratise  commen- 
datur. 

2.  Suhito,  ait  Lucas,  circumfulsit  eum 
lux  de  coelo.  0  vereinaestimabilis  divinse 
dignatio  pietotis  !  Ulustrat  coelesti  ful- 
gore  vel  a  foris,  intus  adhuc  luminis 
vicapacem :  qui  necdum  infundi  poterat, 
divina  snltem  circumfunditur  claritate. 
Etvox  facta  est.  Lucis  ct  vocis  tosdmo- 


nia  credibilia  facta  sunt  nimis ,  nec  du- 
bitare  cst  de  veritate ,  quaj  .sese  ingerit 
per  utrasque,  oculorum  scilicet  au- 
riumque  fenestras.  Sic  nirairum ,  sic  in 
Jordane  quoque  supra  caput  Domini  et 
coluraba  apparuit,  et  vox  sonuit:sic  et 
in  monte ,  quando  transfiguratus  est  co- 
rara  Discipulis,  et  claritas  visa  est,  et 
vox  nihilominus  Patris  audita;  Sauley 
Saule,  quid  me  persequeris  ?  Vere  depre- 
hensusest  Saulus :  non  est  dissimulandi 
locus,  nonest  facultas  ulla  negandi.  In 
manibus  sunt  epistolae  crudelissiraae 
legationis  ,  auctoritatis  exsecrandse  , 
potestatis  iniquse.  Quid  me  persequeris, 
inquit?Annon  persequebatur  Christum, 
qui  Christi  merabra  trucidabat  in  terris  ? 
An  vero  persecuti  sunt  Christura  ,  qui 
sacratissiraura  illud  corpus  crucis  affi- 
xere  patibulo,  et  non  persequebatur 
eura  qui  adversus  corpus  ejus,  quodest 
Ecclesia  (  est  enim  corpus  ejus  etiam 
ipsa  )  odio  furebat  iniquo  ?  Denique  si 
proprium  sanguinem  dedit  in  pretium 
redemptionis  animarum,  non  tibi  vide- 
tur  graviorem  ab  eo  sustinere  persecu- 
tionem,  qui  suggestione  maligna,  exem- 
plo  pernicipso,  scandali  occasione, 
avertit  ab  eo  animas  quas  redemit, 
quam  a  Judaeo  qui  sanguinem  illum 
fudit  ? 

3.  Agnoscite,  dilectissimi,  et  expa- 
vescite  consortia  eorum,  qui  salutem 
irapediunt  animarum.  Horrendum  pe- 
nitus  sacrilegium ,  quod  et  ipsorum  vi- 
detur  excedere  facinus,  qui  Doraino 
majestatis  raanus  sacrilegas  injecerunt, 
Videbatur  jam  cessasse  persecutionis 
tempus  :  sed,  ut  palara  factura  est, 
nuraquam  deest  persecutio  Christiano , 
sed  neque  Christo.  Et  nunc ,  quod  gra- 
vius  est,  ipsi  Christura  persequuntur, 
qui  ab  eo  utique  Christiani  dicuntur. 
Amicitui ,  Deus,  etproximiadversum 
teappropinquaverunt  etsteterunt.  Con- 
jurasse  videiur  contra    te  universitas 


IN  CONVERSIONE 

populi  Chrislianl  a  minimo  usque  ad 
maximum  :  a  plantapedisusque  ad  vcr- 
ticem  non  est  sanitas  ulla  :  egressa  est 
iniquitas  a  senioribus  judicibus,  vica- 
riis  tuis,  qui  videntur  regere  populum 
tuum.  IVon  est  jam  dicere,  ut  populus, 
sic  sacerdos;  quia  nec  sic  populus,  ut 
sacerdos.  Heu,  heu  !  Domine  Deus, 
quia  ipsi  sunt  in  persecutione  tua  primi, 
qui  videntur  in  Ecclesia  tua  primatum 
diligerc,  gerere  principatum  !  Arcem 
Sion  occupavcrunt  ,  apprehenderunt 
munitiones,  et  universam  deincepsli- 
bere  et  potestative  tradunt  incendio 
civitatem.  Misera  eorum  conversatio, 
plebis  tuae  miserabilis  subversio  est. 
Atque  utinam  sola  hac  parte  nocerent ! 
Esset  forte  qui  Dominica  praemonitus  et 
prGemunitus  exhortatione ,  daret  ope- 
ram  ipsorum  non  exempla  imitari,  sed 
observare  praecepta ,  juxta  illud :  Quoe 
(Ucunt  facite ,  et  ad  opera  eoruin  nolitc 
respicere.  Nunc  autem  dati  sunt  sacri 
gradus  in  occasionera  turpis  lucri ,  et 
qua?stum  sestimant  pietatem.  Copiosis- 
sima?  siquidera  pietatis  inveniuntur  in 
suscipienda,  immo  accipienda  magis 
animarum  cura :  sed  hsec  apud  eos  cura 
minor,et  de  animarum  salute  novis- 
siina  cogitatio  est.  An  vero  Salvatori 
animarum  gravior  ulla  esse  poteratper- 
secutio  ?  Inique  agunt  et  caeteri  contra 
Christum,  multiquc  sunt  nostris  tem- 
poribus  antichristi.  Merito  tamen  et 
crudoliorem  eam  censet  pcrsecutionem 
pro  acceptis  beneficiis  ,  et  graviorera 
sentit  pro  potestate  ,  quam  propriis 
sustinet  a  ministris;  licct  alii  quoque 
mulli  contra  proximorum  saluteramul- 
tifaric,  multisque  modis  et  variis  occa- 
sionibus  agere  videantur.  llxc  videt 
Christus,et  silet;  haec  Salvator  patitur, 
et  dissimulat.  Proptcrea  dissimulemus 
et  nos  quoque  necesse  cst,  et  sileamus 
inlerim,  maximcque  de  prailatis  nos- 
tris,  magistris  ecclesiarum.  Sic  nimi- 
rum  .  sic  placct  et  ipsis,  ut  evadant 
nunc  humana  judicia,  veniatque  semel 
judicium  grave  hisqui  prajsunt,  ct  po- 
tentcs  patiantur  tormcnta  potcnter. 

U.  Vcroor ,  dilectissimi ,  ne  quis  forlc 
sitet  innobis  Domini  persecutor  :  quia 
manifcsta  docuit  ratio,  impedire  salu- 


S.   PAULI  SERMO  I.  337 

tem,  esse  persequi  Salvatorem.  Quas 
ego  dc  salute  aniraae  meae  fratri  illi  gra- 
tias  agere  possum ,  qui  mihi  propinat 
detractionis  fratcrnae  venenura  ?  Merito 
detractores  Deo  odibiles  describuntur, 
tamquam  persecutores.  Quid  et  is  qui 
exemplo  suo  ad  remissius  agcndum  caj- 
teros  provocat ,  aut  singularitate  tur- 
bat,  aut  inquietat  curiositate,  aut  ira- 
patientia  sua  et  murmuratione  moles- 
tat;  aut  quocumque  modo  contristat 
Spiritum  Dei  qui  in  eis  est ,  scandali- 
zans  unum  de  minimis  istis  credentibus 
in  eura  ?  Nonne  et  hic  manifeste  perse- 
quitur  Christura  ?  Ut  ergo  persecuto- 
rum  et  nomeu,  et  crimen  longe  sit 
semper  a  nobis ,  obsecro  vos ,  dilectis- 
simi ,  benignos  semper  et  mites  exhi- 
bearaus  nos ,  invicera  supportantes  in 
orani  patientia,  et  ad  id  quod  melius  et 
perfectius  est,  alterutrum  provocantes. 
Quis  enira  scrvus  sufficere  sibi  putat 
non  persequi  Dominura ,  sed  nec  obse- 
qui  Domino  ?  Quam  habiturus  est  gra- 
tiam,  si  utnon  rcsistit,  sic  nec  assistit 
quidem  ?  Denique  si  quis  adeo  pusilla- 
nimis  est ,  ut  satis  sibi  reputet  nec  per~ 
secutorem  esse,  nec  coadjutorcm  Dci , 
audiat  quid  ipse  loquatur  :  Qui  non  cst 
mecumj  contra  me  est;  et  quinon  colligit 
mecum ,  dispergit. 

5.  Saule,  Saule,  quidme  perscqueris? 
Et  ille  :  Quis  cs ,  Domine  ?  Hinc  profecto 
datur  intelligi,  quia  vere  circumfusa 
crat  illi  claritas ,  non  infusa.  Audiebat 
Paulus  vocem  Domini ,  scd  faciera  Do- 
raini  non  videbat,  quoniam  erudiebatur 
ad  fidcra  :  et  ut  ipse  postea  docuit, 
Fidcs  cx  audilu.Qm&  es,  inquit?Igno- 
tum  enim  persequcbatur,  et  ideo  con- 
secutus  est  raiscricordiam ,  quia  igno- 
rans  in  incredulitate  hoc  fecit.  Discite 
ex  hoc,  Fratres,  justum  judicera  Dcum, 
non  modo  quid  fiat,  sed  et  quo  anirao 
fiat,  considcrare  :  et  cavetc  deinceps, 
ne  quis  parva  reputct,  quamlibet  parva 
scientcr  delinquere  convincatur.  INemo 
dicat  in  corde  suo  :  Levia  sunt  ista,  non 
curo  corrigere;  non  est  raagnum  si  in 
his  maneam  venialibus  niinimis(iue 
poccatis.  Uxc  est  enim,  dilectissimi, 
impaMiitentia,  ha^c  blasplieinia  in  Spi- 
ritum  sanclum,  biasphcraia  irremisbi- 

22 


538  S.  BERNAU 

Jjilis.  Paulus  quidem  blasphemus  fuit, 
sed  non  in  Spirituin  sanctum,  quia 
ignorans  fecit  in  incredulitate.  Non 
in  Spiritum  sanctum  dixit  blasphe- 
miara  :  ideo  consecutus  est  misericor- 
diam. 

6.  Quis  es,  Domine?  Et  Dominus  ad 
eum  :  Ego  sum  Jesus  Nazarenus ,  quem 
iu  persequeris.  Ego  sum  Salvator,  quem 
tu  persequendo  peris.  Ego  sum ,  de  quo 
tu  in  lege  tua  legis  prfedictum  quod 
nescis  impletum  :  Quia  Nazaroeus  voca- 
hitur.  Et  ille  :  Domine,  quid  me  vis  fa- 
eere  ?  Haec  plane ,  fratres ,  perfectae  con- 
versionis  est  forma.  Paratum,  inquit, 
cor  meum ,  Deus ;  paratum  cor  meum. 
Paratus  sum,et  non  sum  turbatus,  ut 
custodiam  mandafa  tua,  Domine ,  quid  me 
vis  facere  ?  0  verbum  breve ,  sed  ple^ 
num ,  sed  vivum  et  efficax  ,  sed  dignum 
omni  acceptione  !  Quam  pauci  inve- 
niuntur  in  hac  perfectse  obedientise 
forma,  qui  suam  itaabjecerint  volunta- 
tem ,  ut  ne  ipsum  quidem  cor  proprium 
habeant,  ut  non  quid  ipsi,  sed  quid 
Dominus  velit,  omni  hora  requirant, 
dicentes  sine  intennissione  :  Domine, 
quid  me  vis  facere  ?  Et  illud  Samuelis  : 
Loquere ,  Domine ,  quia  audit  servus  tuus. 
Heu  !  plures  habemus  evangelici  illius 
caeci,  quam  novi  Apostoli  imitatores. 
Quid  vis,  ait  Dominus  ad  csecum  illum, 
ut  faciam  tibi  ?  Quanta  est  miseratio  tua, 
Domine,  quanta  dignatio  tua!  Siccine 
Dominus  quaerit,  ut  servi  faciat  volun- 
tatem?  Vere  caecus  ille,quia  non  con- 
sideravit,  non  expavit,  non  exclama- 
vit  :  Absit  hoc ,  Domine ,  tu  magis  dic 
quid  me  facere  velis.  Sic  enim  decet, 
sic  omnino  dignum  est,  non  meam  a 
te ,  sed  a  me  tuam  quseri  et  fieri  volun- 
tatem.  Yidetis,  Fratres,  quia  vere  ne- 
cessaria  erat  hoc  in  loco  conversio.  Sic 
profecto,  sic  multorum  usque  hodie 
pusillanimitas  et  perversitas  exigit,  ut 
ab  eis  quseri  oporteat :  Quid  vis  ut  fa- 
ciam  tibi  ?  non  ipsi  qugerant  :  Domine, 
quid  me  vis  facere  ?  Considerare  necesse 
habent  ministri  et  vicarii  Christi ,  quid 
sibi  prsecipi  velint  :  non  ipsi  conside- 
rant  quae  voluntas  sit  praeceptoris.  Non 
est  obedientia  eorura  plena ,  non  in  ora- 
nibus   parati    sunt  obsequi,    non  per 


Dl  ABBATIS 

orania  sequi  proposuerunt  cum,  qui 
nou  suam,  sed  Patris  vcnit  facere  vo- 
luntatem.  Discernunt  et  dij  udicant  eli- 
gentes  in  quibus  obediant  imperanti, 
imino  in  quibus  praeceptorem  suum 
ipsorum  obedire  necesse  sit  voluntati. 
Hujusmodi  itaque,  etsi  tolerari  se  vi- 
deant,  et  condescendi  ac  morera  geri 
infirmitati  suae,  proficiant,  obsecro, 
pudeatque  semper  parvulos  inveniri , 
ne  quando  forte  audiant :  Quid  debui 
vobis  facere ,  et  non  feci  ?  et  abutenti- 
bus  patientia  et  benignitate  praelati ,  fiat 
tandera  multitudo  exhibitae  miseratio- 
nis  cumulus  justae  damnationis. 

7.  DoMiNE,  quid  me  vis  facere?  Et 
Dominus  ad  illum  :  Surge ,  et  ingredere 
civitatem;  ibi  dicetur  tibi  ^  quid  te  opor- 
teat  facere.  0  Sapientia  suaviter  vere 
universa  disponens!  Eum  cui  tu  loque- 
ris,  erudiendum  de  voluntate  tua  mittis 
ad  hominera ,  ut  socialis  vitae  coramen- 
deturutilitas;  etedoctusper  hominem, 
discat  et  ipse  secundum  datam  sibi  gra- 
tiam  hominibus  subvenire.  Ingredere 
civitatem.  Videtis,  Fratres,  non  sine 
divino  consilio  factum  esse,  ut  hanc 
civitatem  Domini  virtutum  ingredere- 
mini,  divinam  discere  voluntatem. 
Plane  qui  te  salubriter  terruit,  et  con- 
vertit  cor  tuum  ad  desiderandam  volun- 
tatem  suam,  ipse  tibi  dixit :  Surge,  et 
ingredere  civitatem.  Sed  audi  quain  ma- 
nifeste  iu  his  quae  sequuntur,  volun- 
taria  simplicitas  et  Christiana  coramen- 
datur  mansuetudo.  Apertis  oculis  niliil 
videbat :  ad  manus  autem  trahebalur  ab 
his  qui  comitabantur  euni.  Felix  caecitas, 
qua  male  quondam  illuminati  in  prae- 
varicatione ,  tandem  in  conversione 
oculi  salubriter  excaecantur.  Sane  quod 
triduo  Paulus  sine  cibo  manet  persis- 
tens  in  oratione ,  ad  eos  maxirae  perti- 
net ,  qui  noviter  saecula  abrenuntiantes, 
necdum  in  coelesti  consolatione  respi- 
rant.  Sustineant  ergo  et  ipsi  Dominum 
in  omni  patientia;  orent  sine  intermis- 
sione ,  quaerentes,  petentes,  pulsantes : 
quia  exaudiet  eos  Pater  coelestis  i:i 
tempore  opport-uno.  Non  obliviscetur 
eorura  in  finera;  veniet,  et  non  tarda- 
bit.  Si  triduo  sustinucris  eum  non  ha- 
bcns  quod  manduces,  confide  quia  mi- 


IN  CONVERSIONE 

serator  et  misericors  Dominus  jejunum 
te  non  dimittet. 

8.  Exinde  jubetur  Ananias  manus  im- 
ponere  Saulo  :  sed  tamquara  bene  eru- 
ditus,  non  continuo  acquiescit.  Yide 
enim  si  non  etiam  Paulus  ipse  doctri- 
nam  hanc  deinde  tradidit  discipulo. 
IVemini,  inquiens ,  cilo  manus  imponas. 
ndit,  ait  Dominus ,  rtVum  imponenlem 
sibi  manus,  ul  visum  recipiat.  Fratres, 
Paulus  hoc  cum  vidisset ,  non  continuo 
illuminatus  est.  Numquid  non  exspec- 
tavit  Anania;  manum,  quia  venturum 
eum  forte  in  somnis  praevidit?  Hajc 
dico  vobis,  carissimi,  quia  vereor  ne 
quis  forte  sit  inter  vos ,  qui  solo  se  som- 
nio  prajsumat  illuminatura  esse;  nec 
jam  aequaniraiter  patiatur  ad  manum 
trahi,  sed  ductorem  sese  profiteatur 
aliorum.  Cui  enim  necdum  administra- 
tionis  cura  injuncta  est,  cui  necdura 
credita  dispcnsatio,  cui  necdura  prae- 
ceptum  ut  videat,  et  provideat  his  qui 
apertos  oculos  habentes  nihil  vident : 
quid  hoc  praesuraere  tentat,  nisi  quia 
nieditatur  inania,  et  quasi  soraniavana 
sectatur?  Cavearaus  ab  hoc  vitio,  Fra- 
tres  :  seraper,  quod  in  nobis  est,  ab- 
jecti  eligamus  esse,  et  ad  inanus  trahi, 
mansuetudinem  et  hurailitatem  discen- 
tes  a  Christo  Doraino,  cui  est  honor  et 
gloria  in  sajcula  saeculorum,  amen. 


SER3IO  II. 

\.  CONVERSUS  est  hodic  Paulus, 
immo  Saulus  conversus  versus  est  in 
Paulum.  Siquidem  factus  est  taraquam 
evangelicus  ille  parvulus,  dc  quo  Do- 
niinus  ait :  Nisi  cowersi  fuerilis,  et  cffi- 
ciamini  sicul  parvulus  iste ,  non  intrahitis 
in  reijiium  ccelorum.  Forte  enim  seipsum 
dicebat.  Nimirum  ipse  raagnus  Dominus 
et  laudabilis  nirais,  ipse  parvulus  qui 
datus  est  nobis;  nec  taraen  raagnus  in- 
terira,  sed  parvulus  exhibetur,  ut  se- 
ipsum  faciat  gratum  et  efficax  nccossa- 
riaj  parvitatis  exemplum.  Ad  paivulum 
orgo  sit  convcrsio  tua ,  ut  discas  par- 
vulus  esse  :  tu  quoque  cum  convertcris, 
parvulus  fias.  Enimvero  audi,  quam 
cvidcnter  ipsum  tibi,  in  quo  constituit 
formam  convcrsionis,  parvulum  mani- 


S.  PAULI  SERMO  11.  S3d 

festat,  signanter  ea  quoe  sunt  parvuli » 
in  seipso  imitanda  proponens.  Discite  a 
me,  inquit,  quia  milissumjet  humilis 
corde.  Gemina  parvitas,  humilitas  et 
mansuetudo.  Et  illa  interior,  ista  exte- 
rior  parvitas.  Utraque  tamen  non  parva 
virtus  est :  nempe  quam  parvulus  ille 
tam  magnus  unicum  raagisterium  pro- 
fitetur.  Hodie  ergo  conversus  est  Pau- 
lus,  hodie  desiit  esse  Saulus.  Hodie 
factus  est  humilis,  et  mitis  corde.  Pro- 
bat  oris  confessio  cordis  humiliationera, 
dum  clamat :  Domine,  quid  mevisface" 
re  .^  Magis  autCin  probat  ipsa  collatse  gra- 
tiae  magnitudo,  quae  nimirura  tam  raul- 
ta ,  nisi  multum  huraili ,  data  non  fuit. 
2.  Cseterura  mansuetudo,  quoniam 
exterior  quaedam  (  ut  diximus )  parvi- 
tas,  et  ob  hoc  manifestior  est,  triplici- 
ter  nobis  in  conversione  hac  commen- 
datur.  Triplici  quidem  velut  ariete 
mansuetudo  nostra  pulsatur,  verborum 
injuriis,  daranis  rerum,  corporis  lae- 
sione.  In  his  tribus  oranis  exhibitio 
patientia?,  oranis  exercitatio  raansue- 
tudinis.  Probata  est  illa  virtus,quam 
nihil  horura  videtur  concutere  potuisse. 
Considerare  libet,  quemadmodum  Pau- 
lus  super  his  omnibus  in  ipsa  statim  sua 
conversione  tentatus,  vere  jara  Paulus 
inventus  sit,  in  hac  parte  vere  jam 
mitis  ct  patiens.  Saule,  Saule,  quid  me 
persequeris  ?  Durum  est  tihi  contra  stimu- 
lum  calcitrare.  Durura  equidera  ver- 
bum,  vcrbum  incrcpatorium,  plenum 
comminatione.  Sane  quod  ad  corpus 
pertinuit,  concussus  est  et  prostralus 
in  terram.  An  vcro  et  damno  quoque 
probatus  est  ?  Et  valde ;  siquidcm  ipsum 
ci  lumcn  adcmptuni  est  oculorum ,  ct 
apertis ,  ut  scriplum  est,  oculis  nihil  vi- 
debat.  Expcrta  est  in  histribus  et  excr- 
citata  mjticiitia  Job ,  quem  in  hac  vir- 
tute  opinatissimum  Deus  excniplar  de» 
dit.  Scd  vcstnc  hoc  induslriae  rclinqui- 
mus  vcstigandum.  Sufficit  nos  moncre , 
formam  vcrai  convcrsionis  magna  ex 
parle  in  hac  mansuctudine  constitu- 
lam :  ut  pudeat  cos,  qui  conversi  esse 
dcbucrant,  vel  in  corporum  laesione, 
vcl  in  damno  reium,  vcl  (quod  magis 
indignum  cst  )  in  vcrborum  iniuriis 
invcniri  pcrvcrsos  pcnilus  ct  avcrsos. 

2i?. 


IN  PURIFICATIONE   B.   MARIJG. 


SERMO  I. 

Dc  triplici  misericordia. 

I .  HoDTE  templi  Dominum  iii  tera- 
plura  Domini  Virgo  Mater  inducit  : 
Joseph  quoque  sistit  Doraino ,  non  suum, 
sed  ejus  filium  dilectura ,  in  quo  ei  bene 
coraplacuit.  Agnoscit  Simeon  justus 
quem  exspectabat,  Anna  quoque  Yidua 
confitetur.  Ab  his  quatuor  prirao  ho- 
dierna  processio  celebrata  est,  quse 
postraodum  exsultatione  universae  terrae 
in  orani  loco  et  ab  omni  gente  celebra- 
retur.  Nec  sane  mirum ,  si  tunc  parva 
fuit,  quandoquidem  parvus  erat  qui 
suscipiebatur.  Nullum  ibi  locum  pecca- 
tor  habuit ;  oranes  justi,  oranes  sancti, 
omnes  fuere  perfecti.  Sed  numquid  hos 
tantum  salvabis,  Domine  ?  Crescat  cor- 
pus ,  crescat  et  miseratio.  Homines  et 
jumenta  salvabis,  Domine,  cum  muUi- 
plicaveris  misericordiara  tuara,  Deus. 
In  secunda  jam  processione  pra^eunt 
turbae,  turbae  sequuntur;  nec  virgo 
portat,  sed  asellus.  Nerainem  itaque 
dedignatur,  nec  ipsos  qui  computrue- 
runt  tamquam  jumenta  in  stercore  suo: 
non  dedignatur,  inquam,sed  si  apo- 
stolica  vestiraenta  non  desint,  si  doc- 
trina  eorum,  si  raorum  justitia,  si 
obedientia ,  si  caritas  cooperiat  multi- 
tudinem  peccatorum,  ex  hoc  jara  pro- 
cessionis  suae  gloria  non  censebit  in- 
dignos.  Magis  vero  et  ipsara ,  quae  tam 
paucis  collata  yidetur,  nobis  quoque 
ab  ipso  invenire  est  reservatam.  Quid- 
ni  reservaret  posteris ,  quam  et  praero- 
gavit  antiquis  ? 

2.  David,rex  et  propheta ,  exsulta- 
Tit  ut  videret  diem  istum  :  vidit,  et 
gavisus  est.  Alioquin  si  non  viderat, 
unde  psallebat  :  Suscepimusj  inquit, 
Deus  misericordiam  tuam  in  medio  tem- 
pU  tui?  Suscepit  hanc  misericordiam 
Domini  David,suscepitSiraeon,  susce- 
piraus  et  nos,  et  quicuraque  sunt  prae- 
ordinati  ad  vitara  :  siquidem  Christus 
heri,  et  hodie,  et  in  aeternum.  In  me-, 
dio  enim  templi  misericordia  est ,  non 


in  angulo  aut  diversorio,  quia  non  est 
acceptio  personarum  apud  Deura.  Iri 
conimuni  posita  est,  offertur  oranibus, 
et  nemo  illius  expers,  nisi  qui  renuit. 
Derivantur  aquse  tuae  foras,  Domine 
Deus  :  nihilorainus  taraen  fons  tuus 
tibi  proprius  est,  et  non  bibit  alienus 
ex  eo.  Qui  tuus  est,  non  videbit  raor- 
tera  ,  donec  viderit  Christum  Domini , 
ut  securus  dimittatur  in  pace.  Quidni 
dimittatur  in  pace,qui  Christura  Do- 
mini  habet  in  pectore  ?  Ipse  enim  est 
pax  nostra,  qui  per  fidem  habitat  in 
cordibus  nostris.  Tu  quomodo  hinc 
exibis  anima  raisera,  quse  ducem  iti- 
neris  Jesum  ignoras?  Ignorantiam  enim 
Dei  quidam  habent.  Unde  hoc?  nempe 
quia  Lux  venit  in  mundum,  et  dilexe- 
runt  homines  magis  tenebras,  quam 
lucera.  EtLux,  inquit,  in  tenebris  lucef, 
et  tenebroe  eam  non  compreliendcrunt. 
Ac  si  dicat  :  Et  in  plateis  derivantur 
aquae ,  et  alienus  non  bibit  ex  eis ;  et 
raisericordia  in  medio  terapli  est :  nemo 
taraen  accedit  ex  his  quos  raanet  seterna 
daranatio.  Medius  vestrum  stat,o  mi- 
seri,  quera  vos  nescitis  :  ut  raorientes, 
antequara  videritis  Christum  Domini, 
non  in  pace  diraittaraini  :  sed  potius 
rapiamini  a  rugientibus  praeparatis  ad 
escam. 

o.  SuscEPiMUSi'Deu5,  misericordiam 
tuam  in  medio  templi  tui.  Longe  est  h.uc 
gratiarum  actio  a  voce  illa  gementis  : 
Domine,  in  coelo  misericordia  tua,  et 
veritas  tua  usque  ad  nubes.  Quid  enira  ? 
Videturne  tibi  in  medio  fuisse  raiseri- 
cordia,  cum  apud  solos  coeligenas  spiri- 
tus  haberelur  ?  At  ubi  sane  minoratus 
est  Christus  paulo  minus  ab  Angelis, 
factusque  est  Dei  et  horainum  mediator, 
ac  velut  lapis  angularis  pacificavit  per 
sanguinem  suara  quae  in  coelis  sunt,  et 
quae  super  terram;  ex  hoc  plane  jam 
suscepimus ,  Deus ,  misericordiam  tuam 
in  medio  terapli  tui.  Eramus  enira  et 
nos  natura  filii  ira? ,  sed  consecuti  sumus 
misericordiam.  Cujus  irae  filii,  et  quam 
misericordiam   consecuti?  Nempe  lilii 


IN  PURIFICATIONE 
ignorantiaft,  ignaviae,  captivitatis  :  ct 
consecuti  sumus  sapientlam ,  virtutem, 
rodemptionem.  Ignorantia  mulieris  se- 
ductae  excajcaverat  nos  :  mollities  viri 
abstracti  et  illecti  a  propria  concupis- 
centia  enervaverat  nos  :  malitia  diaboli 
cxpositos  juste  a  Dco  captivaverat  nos. 
Sic  ergo  nascimur  universi,  primum 
quidem  viae  civitatis  habitaculi  prorsus 
ignari ;  deindc  imbecilles  ct  ignuvi ,  ut 
etsi  nota  nobis  esset  via  vitoe,  propria 
tamen  prcepediremur  et  detineremur 
inertia;  postremo  captivi  sub  pessimo 
crudelissimoque  tyranno,  ut  licet  pru- 
dentes  esseraus  atque  robusti,  ipsa  ta- 
men  miscroe  servitutis  opprimeremur 
conditione.  Numquid  non  misericordia 
et  miseratione  multa  opus  habet  tanta 
miseria  ?  Aut  certe  si  jam  salvi  facti 
sumus  ab  hac  triplici  ira  pcr  Christum, 
qui  factus  est  nobis  sapientia  a  Deo 
Patre,  et  justitia  et  sanctificatio,  ct 
rcdenptio :  quanta  nobis  vigilantia  opujs 
cst,  dilectissimi,  nc  forte  (quod  absit) 
inveniantur  nostra  novissinia  pejora 
prioribus,  si  denuo  contingat  iram  inci- 
dcre,utpote  qui  non  natura  jam,sed 
propria  voluntate  filii  ira}  sumus  ? 

4.  Amplcctamur  itaque  misericor- 
diam ,  quam  in  medio  templi  suscepi- 
mus,  et  cum  beata  Anna  non  dimovea- 
mur  a  templo.  Tcmplum  enim  Dci  sanc- 
tiim  est,  quod  estis  vos,  ait  Apostolus. 
Prope  cst  haec  misericordia,  prope  est 
vcrbum  in  orc  vcstro ,  ct  in  corde  vcs- 
tro.  Denique  in  cordibus  vcstris  pcr 
fidem  habitat  Christus.  IIoc  templum 
cjus,  et  haec  scdes  cjus  :  nisi  forte 
cxcidit  vobis,  quoniam  anima  justi  se- 
des  sapienti(S  est.  Quod  crgo  frcqucntcr, 
immo  et  semper  admonere  cupio  fra- 
trcs  m6os,  obsecro  et  nunc,  ambule- 
mus  non  secundum  carnem  in  carnc ,  nc 
displiceamus  Deo.  Non  simus  amici 
hujus  sajculi,  ne  Dei  constituamur  ini- 
mici.  Resistamus  quoquc  diabolo,  ct 
fugiet  a  nobis,  ut  libere  jam  ambulc- 
mus  in  spiritu,  ct  in  cordc  sit  convcr- 
satio  nostra.  Siquidem  corpus  quod  cor- 
rumpitur,  aggravat,  et  cncrvat,  ct  ef- 
feminat  animam;ct  tcrrena  inhabita- 
tio  sensum  multa  cogitantcm  deprimit, 
ut  ad  coelcstia  uoa  assurgat.  Dndc  ct 


6.    MARI^   SERMO  II.  54f 

sapicnlia  hujiis  mundi  stultitia  est  apud 
Deum;  et  a  iiiyligno  qui  supcratur,  cl 
ct  scrvus  addicitur.  Porro  in  cordc  sus- 
cipitur  miscricordia ,  in  cordc  habitat 
Christus,  in  cordc  loquitur  paccm  in 
plcbcm  suam ,  ct  super  sanctos  suoSj  et 
in  eos  qui  convertuntur  ad  cor. 

SERMO  II. 

De  ordine  el  modo    proces?ionis    Chrisli  in 
templum. 

i.  GratiAS  Redemptori  noslro  ,  qui 
tamcopiosepra;vcnit  nos  in  bcncdictio- 
nibus  dulcedinis,  sacramentis  infantise 
suae  gaudia  nostra  multiplicans.  Cele- 
bratis  siquidem  paulo  ante  Nativitate. 
Circumcisionc  ,  ct  Apparitione  cjus  , 
festushodie  noljis  Oblationis  ipsius  dies 
illuxit.  Ilodie  namque  sistitur  Crcatori 
tcrrae  fructus  sublimis:hodie  placabilis 
et  Dco  placens  hostia  virgineis  manibus 
offertur  in  tcmplo ,  portatur  a  parcnti- 
bus ,  a  sonibus  exspcctatur.  OlTcrunt 
Joseph  et  Maria  sacrificium  laudis ,  sa- 
crificium  matutinum;  Simcon  ct  Anna 
suscipiunt.  Ab  his  quatuor  celebrata 
proccssio  cst,  quae  per  quatuor  orbis 
climata  solemnibus  hodie  gaudiis  ad 
memoriam  rcvocatur.  Quia  ergo  festi- 
vam  hodie  et  nos  ipsi ,  prgetcr  CKtcra- 
rum  consuctudincm  solcmnitatum,  ac- 
turi  sumus  processionem ,  non  inutile 
arbitror  modum  ipsius  et  ordinem  dili- 
gentius  intueri.  Proccssuri  sumus  bini 
ct  bini ,  candelas  habentos  in  manibus , 
ipsas  quoque  succcnsas ,  nec  quolibct 
igne,  scd  qui  prius  in  ecclesiasacordo- 
tali  benedictione  fuerit  consecratus.  Ad 
haec  futuri  sunt  in  processione  nostra 
novissimi  primi ,  ct  prirai  novissimi :  ct 
cantabimus  in  viis  Domini,  quoniam 
magna  cst  gloria  Domini. 

2.  Mcrito  sane  bini  et  bini  proccdi- 
mus  :  sic  enim  ob  coramendationem 
fratcrnaj  caritatisctsocialis  vitaemissos 
a  Salvatore  discipulos  Evangclia  sacra 
lestantur.  Turbat  processionem ,  si  quis 
solitarius  incodere  curat :  ncc  sibi  soli 
nocct,  scd  ctiam  coetcris  est  molestus. 
Ili  sunt  qui  segregant  semetipsos,  ani- 
males,  spiritum  non  habentes,  nec  sol- 
liciti  scrvarc  unitatom  spirilus  in  vin- 


542 


S.  BEHNARDI  ABBATIS 


culo  pacis.  Jam  vero  sicut  non  est 
bonum  esse  hominem  solum  ,  sic  in 
conspectu  Domini  vacuum  apparere  est 
prohibitum.  Cum  enim  arguantur  otio- 
sitatis  ipsi  quoque  quos  nemo  conduxit : 
qui  jam  conducti  sunt,  si  otiosi  inventi 
fuerint,  quid  merentur?  Fides  quippe 
sine  operibus  mortua  est.  Ipsa  denique 
opera  nostra  in  fervore  agenda  sunt ,  et 
in  desiderio  cordis  :  ut  siut  lucernse  ar- 
dentes  in  manibus  nostris.  Alioquin  ti- 
mendum  est,  ne  forte  tepidos  nos  evo- 
mere  incipiat,  qui  in  Evangelio  loquitur, 
dicens  :  Ignem  veni  mittere  in  terramy  et 
quid  volo  nisi  ut  ardeat?  Hic  plane  sacer 
et  benedictus  est  ignis,  quem  Pater 
sanctificavit  et  misit  in  mundura ,  et 
cui  benediciturinecclesiis,  sicutscrip- 
tura  est :  In  ecclesiis  benedicite  Deo  Do- 
mino.  Habet  enim  etiam  adversarius 
noster,  utpote  perversus  divinorum  ope- 
rum  semulator;  habet,  inquam,  ignem 
suum  et  ipse ,  ignem  concupiscenliae 
carnalis;  ignem  invidiae  et  ambitionis , 
quem  Salvator  in  nobis  non  accendere , 
sed  exstinguere  venit.  Denique  si  quis 
alienum  hunc  ignem  in  divino  offerre 
praesumpseritsacrificio ,  etiamsipatrem 
habeat  Aaron,  morietur  in  iniquitate 
sua. 

3.  Porro  super  hsec  quae  de  sociali 
vita  et  fratema  dilectione,  de  bonis 
operibus ,  et  fervore  sancto  dicta  sunt ; 
humilitatis  virtus  maxima ,  maximeque 
necessaria  est,  ut  honore  praeveniamus 
invicem  :  nec  modo  priores ,  sed  et  ip- 
sos  juniores  sibi  quisque  praeponat :  quae 
nimirum  humilitatis  perfectio  est,  et 
justitiae  plenitudo.  Et  quoniara  hilarem 
datorem  diligit  Deus,  et  fructus  carita- 
tis  est  gaudium  in  Spiritu  sancto ;  can- 
temus,  ut  dictura  est,  in  viis  Domini, 
quoniam  magna  est  gloriaDomini :  can- 
temus  Domino  canticura  novum,quia 
mirabilia  fecit.  In  quibus  omnibus  si 
quis  forsitan  proficere  dissimulat,  et 
proficisci  de  virtute  in  virtutera  ;  nove- 
rit  quisquis  hujusmodi  est ,  in  statione , 
non  in  processione  se  esse ,  immo  vero 
et  in  regressione  :  quoniam  in  via  vitae 
non  progredi,  regredi  est.  cum  nihil 
adhuc  in  eodem  statu  permaneat.  Porro 
PROFECTUS  NOSTER  in  60  consistit.  (  ut 


saepiusme  dixissemeraini)utnumquam 
arbitremur  nos  apprehendisse ,  sed  sem- 
per  extendamur  ad  anteriora ,  incessan- 
terconemur  inmelius,  et  imperfectum 
nostrum  divinse  misericordiae  obtutibiis 
jugiter  exponamus. 


SERMO  m. 

De  Puero ,  Maria ,  et  Josepli, 

\ .  PuRiFiCATiONEM  bcatae  Mariae  vir- 
ginis  hodie  celebramus ,  quae  secundum 
legem  Moysi  facta  est,  transactis  a  na- 
tivitate  Doraini  quadraginta  diebus.  In 
Lege  enira  scriptum  erat,  ut  mulier 
quae  suscepto  semine  peperisset  filium , 
immundaesset  septem  diebus,etoctava 
die  circumcideretur  puer  :  dehinc  ablu- 
tioni  et  purificationi  intenta,  abstineret 
ab  ingressu  templi  triginta  tribus  die- 
bus  :  quibus  expletis,  offerret  filium 
Domino  cum  muneribus.  Sed  quis  non 
advertat  in  ipso  sententiae  hujusinitio, 
liberam  omnino  Matrera  Domini  ab  hoc 
praecepto?  Putas  enim  quia  dicturus 
-Moyses  mulierem ,  quae  peperisset  fi- 
liura ,  immundam  esse ,  non  timuerit 
super  Matre  Domini  blasphemiae  cri- 
men  incurrere,  et  idcirco  praemiserit, 
siiscepto  semine  ?  Alioquin  nisi  parituram 
praevidisset  sine  semineVirginera  ,  quae 
necessitas  erat  de  suscepto  semine  fieri 
mentionem  ?  Patet  itaque  quod  lex  ista 
Matrem  Domiui  non  includit,  quae  non 
suscepto  semine  filium  peperit,  sicul 
praedictum  erat  per  Jeremiam,  quia 
novum  faceret  Dominus  super  terram. 
Quaeris  quod  novum?  Mulier,  inqui!;, 
circumdabit  virum.  Non  ab  altero  viro 
virum  suscipiet,  non  humana  lege  con- 
cipiet  hominem  :  sed  intra  viscera  in- 
tacta  et  integra  virum  claudet:  ita  sane 
ut  intrante  et  exeunte  Domino,  juxta 
alium  Prophetam,  porta  orientalis  clausa 
jugiter  perseveret. 

2.  Putas  ergo  non  poterat  moveri 
animus  ejus ,  et  dicere  :  Quid  mihi  opus 
purificatione  ?Curabstineam  ab  ingressu 
templi,  cujus  uterus  nesciens  virum, 
templum  factus  est  Spiritus  sancti?  Cur 
non  ingrediar  teraplum ,  quae  peperi 
Dominum  templi  ?  Nihil  in  hoc  concep- 
tu,  nihil  in  partu  impurum  fuit,  nihil 


IN  PURIFICATIONE  B 

illicitum,  nihil  purgandura  :  nirairum 
cuin  proles  ista  fons  puritatis  sit,  et 
purgatiouem  venerit  facere  delictorum. 
Quid  in  me  legalis  purificet  observatio, 
quae  purissiraa  facta  sum  ipso  partu  ira- 


.   MARI.E  SERMO  III.  5^5 

mine,  quia  voluntarie  oblalus  es  pro 
mea  salute,  non  pro  tua  necessitate. 

3.  Sed  quid ,  Fratres,  nos  offeriraus  , 
aut  quid  retribuimus  illi  pro  omnibus 
quae  retribuit  nobis?  Ule  pro  nobis  ob- 
maculato?  Vere,  o  beata  Virgo,  vere  |  tulithostiampretiosioremquam  habuit, 
non  habes  causara,  nec  tibi  opus  est  nimirum  quapretiosior  essenonpotuit : 
purificatione.  Sed  numquid  filio  tuo 
opus  erat  circumcisione  ?  Esto  inter 
nralieres  tamquam  una  earum  :  nam  et ,  quod  sumus  utique  nosmetipsi.  Ille  se- 
filius  tuus  sic  est  in  numero  puerorum.  ipsura  obtulit :  tu  quis  es  qui  teipsuni 
Circumcidi  voluit :  et  non  multo  raagis   offerre  cuncteris?  Quis  raihi  tribuat,  ut 


et  nos  ergo  faciaraus  quod  possumus , 
optiraum  quod  habemus  offerentes  illi , 


velit  offerri?  Offer  filium  tuum,  Virgo 
sacrata,  et  benedictum  fructum  ven- 
tris  tui  Domino  repraesenta.  Offer  ad 
nostram  omniura  reconciliationem  hos- 
tiam  sanctara,  Deo  placentem.  Omnino 
acceptabit  Deus  Pater  oblationem  no- 
vam,  et  pretiosissimam  hostiam,  de 
qua  ipse  ait :  Hic  est  filius  meus  dilechis, 
in  quo  milu  bene  complacui.  Sed  oblatio 
ista,  Fratres,  satis  delicata" videtur, 
ubi  tantum  sistitur  Doraino,  redimitur 
avibus ,  et  ilico  rcportatur.  Venict  , 
quando  non  in  templo  offeretur,  nec 
inter  brachia  Simeonis,  sed  extra  civi- 
tatem  inter  brachia  crucis.  Veniet, 
quando  non  redimetur  alieno,  sed  alios 
rediraet  sanguine  proprio ,  quia  re- 
dcmptionem  eum  misit  Deus  Pater  po- 
pulo  suo.  Illud  erit  sacrificiura  vesper- 
tinum ,  istud  estmatutinum.  Istud  qui- 
demjucundius,  sed  illud  plenius.  Istud 
cnim  tempore  nativitatis,  illud  jam  in 
plenitudine  aetatis.  De  utroque  tamen 
potes  accipere  quod  Propheta  praedixit : 
Oblatus  est,  quia  ipse  vohiit.  Nam  et 
modo  oblatus  est,  non  quia  opus  ha- 
buit ,  non  quia  sub  Legis  edicto  fuit, 
sed  quia  ipse  voluit:  et  in  cruce  nihilo- 
minus  oblatus  est,  non  quia  meruit, 
non  quia  Judseus  potuit,  sed  quia  ipsc 
voluit.  Voluntarie  sacrificabo  tibi ,  Do- 


oblationem  meara  dignetur  majestas 
tanta  suscipere  ?  Duo  minuta  habeo, 
Domine,  corpus  et  animam  dico  :  uti- 
nam  haec  tibi  perfecte  possim  in  sacri- 
ficiumlaudisofferrelBonum  enimmihi, 
longeque  gloriosius  atque  utilius  est.  ut 
tibi  magisofferar,quamutdeserarmihi 
ipsi.  Nam  adme  ipsum  anima  meacon- 
turbatur  ,  in  te  vero  exsultabit  spiritus 
meus ,  si  tibi  veraciter  offeratur.  Fra- 
tres,  morituro  Domino  Judaeus  raortuas 
hostias  offerebat  :  sed  jam  nunc.  fl^-o 
ego,  dicit  Dominus  ,  nolo  mortem  pecca- 
toris,  sed  inagis  ut  comertatur  et  viiaf. 
Non  vult  Dominus  mortem  raeam  :  et 
non  liftenter  offero  illi  vitam  meara? 
Hgec  est  enim  hostia  placabilis,  Deo 
placens  hostia,  hostia  viva.Sed  in  obla- 
tione  illa  Domini  tres  fuisse  leguntur  : 
et  in  oblatione  nostra  tria  nihiloraiuus 
a  Doraino  requiruntur.  Fuitin  oblatione 
illa  Joseph  sponsus  Matris  Domini ,  cu- 
jus  filius  putabatur  :  fuit  et  ipsa  virgo 
Mater,  et  puer  Jesus  qui  offerebatur. 
Sit  ergo  et  in  oblatione  nostra  constan- 
tia  virilis,  sit  continentia  carnis,  sit 
conscientia  humilis.  Sit,  inquara.  in 
proposito  perseverandi  animus  virilis, 
sitin  continentia  castitasvirginalis,  sit 
in  conscientia  simplicitas  et  bumilitas 
puerilis ,  ameD. 


m  JVATALI  SAIVCTI  VICTORIS 

CONFESSORIS. 


SERHO  I. 

i,  ViCTORis  vita  et  gloria  specialis 
non  tam  ad  gloriam,  quam  ad  virtutem 
proYocat  omnes  qui  recto  sunt  corde. 
Non  rectiplane ,  sed  perversi  est  animi, 
ante  quaerere  gloriam ,  quam  exercere 
virtutem ,  et  velle  coronariquilegitime 
non  certaverit.  Fanmivestvohis,  inquit, 
ante  lucem  surgere,  Ita  est.  Frustra  ad 
celsitudinem  nititur  gloriae ,  qui  prius 
iion  claruit  virtute.  Frustra  fatuse  vir- 
gines  sponso  obviam  surgunt,  quarum 
lampades  exstinguuntur :  etideo  fatua), 
quia  vacuis  gloriantur  lampadibus ,  vir- 
tutis  oleura  non  liabentes.  Absit  mihi 
gloriari  nisi  in  gloria  illorum,  quibus 
Propheta  congratulans  ait :  Dominef  in 
lumine  vultus  tui  amhulahunt ,  et  in  no- 
mine  tuo  exsultahunt  tota  die,  et  injusti- 
iia  iua  exaltahuntur.  Et  infert  :  Quo- 
niam  gloria  virtutis  eorum  tu  es.  Pulcre 
non  eorum ,  sed  virtutis  eorum  gloria 
commendatur.  Quae  enim  sine  virtute 
est  gloria ,  profecto  indebita  venit ,  prae- 
propere  affectatur,periculose  captatur. 
Virtus ,  gradus  ad  gloriam  :  virtus ,  ma- 
ter  gloria^  est.  Fallax  gloria  et  vana  est 
pulcritudo,  quam  illa  non  parturivit. 
Sola  est ,  cui  gloria  jure  debetur ,  et  se- 
cure  irapenditur. 

2.  Sancto  Victori  nec  virtus ,  nec 
gloria  deest :  sed  quemadmodum  ambae 
res ,  et  quo  ordine  in  homine  processe- 
runt,  id  operae  pretium  intueri.  Pugna- 
vit  fortiter,  viriliter  superavit :  et  sic 
demum  gloria  et  honore  coronatur.  Quo- 
modo  nempe  inglorius  remansisset  bel- 
lator  fortis ,  humilis  victor  ?  Quamquam 
nec  in  die  virtutis  suae  sine  gloria  fuit, 
signis  et  prodigiis  admirahdus.  Habe- 
mus,  dilectissimi ,  in  vita  Victoris,  et 
quod  digne  miremur,  et  quod  salubri- 
ter  imitemur.Mirorvina  dedisse  in  ere- 
mo ,  non  vitem  ,  sed  fontem.  Miror  et 
stupeo  infantem  adhuc  in  utero  pavori 
/uisse  pavendis  daemoniis,  quippe  ab 


ipsis  pra3C0gnitum ,  et  jam  tunc  ex  no- 
mine  designatum.  Nec  vacuumnomen, 
ubi  hostium  fuga  et  extorta  confessio 
victoriamconcessit  infantuIo.Quis  item 
non  miretur  furem  a  daemone  deprehen- 
sum,  et  rursum  a  daemone  mox  homi- 
nem  liberatum  ?  Quis  non  etiam  omni 
admiratione  stupendum  ducat,  carne 
circumdatum  horainera ,  coelis  patenti- 
bus,  carnis  oculos  superno  infigere  lu- 
raini,  et  videre  visiones  Dei,  angelico 
insuper  raulceri  cantico,  doceri  oraculo  ? 
Haec  atque  sirailia  in  sancto  horaine  ve- 
neramur ,  non  aeraularaur.  Merito  qui- 
dera,  quando  et  sine  salutis  periculo 
possunt  non  fieri ,  et  sine  salutis  peri- 
culo  nequeunt  usurpari,  Tulius  sane 
emulanda  solidiora ,  quam  sublimiora ; 
et  quae  magis  virtutem  redoleant,  glo- 
riam  minus. 

3.  Studeamus  proinde  moribus  con- 
formari,  cui  in  mirabilibus  similari, 
elsi  volumus,  non  valearaus.  ^mule- 
raur  in  viro  sobriura  victum,  devotum 
affectum:  aemuiemur  mansuetudinem 
spiritus  ,  castiraoniara  corporis ,  oris 
custodiam,  animi  puritatem  :  ponere 
frenum  irae  etmodura  linguae,  dormire 
parcius,orare  frequentius,  comraonere 
nosraetipsos  psalmis,  hymnisetcanticis 
spiritualibus:  diebusjungere  noctes,  et 
divinis  laudibus  occupare.  jEmuleraur 
charismata  meliora.  Discamus  ab  ipso , 
quod  mitis  et  humilis  corde  fuit.  ^rau- 
leraur,  inquara,  quod  exstitit  liberalis 
in  pauperes ,  jucundus  ad  hospites ,  pa- 
tiens  ad  peccantes,  benignus  ad  omnes. 
Hoc  enim  melius.  In  his  forma  est  cui 
imprimamur,  in  miraculis  gloria  a  qua 
reprimamur.  Illa  lajtificent,  ista  aedifi- 
cent;  moveant  illa,  ista  promoveant. 
Epulemur ,  dilectissimi ,  ad  mensam 
divitis  vocati  ,  m.ensam  abundantem 
panibus ,  deliciis  curaulatara.  Annon  di- 
ves,  qu»  exeraplis  nos  reficit,  protegit  * 
meritis,  laetificat  signis?Dives  plane, 
in  cu)us  hodie  coi^YiYJo  soleraiii  An- 


DE  S,  VlCTORli  CON 
geli  el  horaines  paritcr  congregantur : 
hi  ut  reficiantur,  illi  ut  delicientur; 
isti  ut  proficiant,  illi  ut  gaudeant.  Cu- 
jus  vjta  repleta  bonis,  quid  nisi  mensa 
referta  cibis?  Nec  tamen  omnibus  om- 
nia  apponuntur,  sed  ut  tollat  quisque 
quod  sibi  expedire  et  convenire  videl)it. 

4.  Et  ego  quidem  consilio  salubriori 
diligentcr  considero  quaemihi  apponun- 
tur.  Cautum  est  mihi  eligere  mea,  et 
aliena  non  tangere.  INon  extendam  ma- 
num  ad  glpriam  miraculorum  :  nc  si  at- 
tentavero  quod  desuper  non  accepi, 
perdam merito  et  quod  videor  accepisse. 
Non  levo  cum  illo  oculos  ad  rimanda  se- 
creta  coelcstia,  ne  oppressus  a  gloria 
confusus  resiliam,  sero  confugiens  ad 
consilium  Sapientis,  qui  ait  :  Altiora  te 
ne  qucBsicris ,  ct  fortiora  ie  ne  scrutatus 
fueris,  Infertur  mensis  vinum  novum 
aquarum  rubentium  :  non  tango ,  quia 
non  mihi  appositum  scio,qui  simillter 
elementa  mutare,naturasinnovare  non 
valeo.  Cerno  item  in  mensa  Victoris 
Angelos  ilium  audisse  cancntes.  Num- 
quidvidebo  etego  mihi  supcrnos  exhi- 
I>eri  cantores  :  aut  cerle  citharoedos  il- 
los  de  Apocalypsi  coram  me  ritharizare 
in  citharissuis?  Imperat  illcdaemonibus 
adhuc  in  corpore  vivcns,  vinctum  in 
corpore  solvit  corpore  jam  solutus.  Cibi 
sunt,  sed  non  mei,  equidem  jucundi  ct 
sapidi :  sed  non  tangit  illos  anima  mea, 
quoniam  non  est  inopi  mihi ,  unde  suf- 
ficiam  talia  redhibcre.  At  si  diligenler 
considcro ,  ecce  prae  oculis  in  mensa 
Sancti ,  censura  judicii ,  disciplinae  vi- 
gor,  sanctitatis  speculum,  vitae  forma, 
virtutis  insigne.  Ha^c  a  me  et  absque 
praesumptione  sumuntur,  et  salubriter 
insumuntur  :  et  si  dissimulo ,  districte 
reposcuntur. 

5.  Audi  adhuc  quaenam  mihi  jure  ap- 
posita  putem.  Si  panem  doloris  et  vi- 
num  compunctionis  de  divitis  mensa 
obtuleris,  tollo  securusqui  sum  pauper 
et  inops.  Erunt  mihi  lacrymae  meae  pa- 
nes  dic  ac  nocte,  et  poculum  meum 
cum  flctu  miscebo.  Pars  mea  haec,  qui 
dolenda  commisi.  Nec  me  tamen  pigc- 
bit,  ut  astimo  ^cibi  hujus;  quoniamqui 
apposuitscientiam,  addiditetdolorem. 
Sed  et  si  tempcrantiae,  si  justitiae,si 


FESSORE  SERMO    11.  345 

prudentiae  vel  fortitudinis  cxcmpla  ap- 
pareant,  ca  incunctantcr  sumo,  sciens 
quia  talia  oportet  me  pra^parare.  Ilaec 
mihi  apponi ,  haec  a  me  repctitum  iri 
non  dubito.  Numquid  signa  et  prodigia 
exigenda  a  nobis  sunt,  ut  ea  diviti  vi- 
cissim  praeparemus?  Fratres,  vasa  sunt 
in  honorem  illi  qui  nos  invitavit,  non 
cibi  paupcrum.  Tu  ergo  qui  invitatus  cs, 
diligenter  considera  quid  tibi  illc,  quid 
sibimct  apposucrit.  Non  enim  quicquid 
in  mensa  apponitur ,  tibi  apponitur. 
Quid  si  in  poculo  aureo  fuerit  propina- 
tum  ?  Non  poculum  tibi ,  sed  potus  ap- 
ponitur  :  sume  potum,  et  pone  aurum. 
Ergo  EXEMPLA  bonorum  operum  et  rec- 
titudincm  morum  Paterfamilias  com- 
municat  ita  domesticis,  ut  prserogati- 
vam  sibi  rctineat  in  miraculis.  In  his 
tamen  atque  illis  ille  glorificandus  est, 
cujus  cst  munus  sancte  vivere.  cujus 
virtus  signa  facere  ,  qui  in  Trinitatc 
perfecta  vivit  et  regnat  Deus  in  saecula 
saeculorum,  amen. 


SER3IO  II. 

I.  Gaudete  in  Doraino ,  dilectissimi, 
qui  inter  continua  suae  pietatis  bencfi- 
cia  indulsit  hominem  mundo ,  cujus 
multi  salvarentur  exemplo.  Itcruni 
dico,  gaudete,  quod  factus  de  medio 
appropiavit  Deo ,  ut  multo  plurcs  ejus 
interccssione  salventur.  Habct  ex  ho- 
minibus,  cui  hominum  peccata  donct 
miscricors  ct  miscrator  Dominus  :  ha- 
bet  tempus  et  locum  intercedendi  pius 
ct  misericors  advocatus  ;  equidcm  lo- 
cum  quictum  et  tempus  feriatum.  In 
terris  visus  est,  ut  esset  excmplo  :  in 
ccclum  levatus  est,  ut  sit  patrocinio. 
liic  informat  ad  vitam ,  illic  invitat  ad 
gloriam.  Factus  est  mediator  ad  rcg- 
num,  qui  fuit  incitator  ad  opus.  Bo- 
nus  mcdiator,  qui  sibi  jam  postulans 
nihil,  totum  in  nos  transfcrre  dcside- 
rat ,  et  supplicantis  afl"ectum ,  et  sup- 
plicationis  fructum.  Quid  cnim  quaerat 
sibi,  qui  nuUius  egct?Dominus  con- 
servat  cum ,  et  vivificat  cum  ,  et  bca- 
tum  facit  eum  in  gloria :  nihil  illi  dcerit 
in  loco  pascua;  collocato.  Ha;c  dies  glo- 


3^6  S.   BERNARD 

riosoe  migrationis  ejus,  dies  laetitiae 
cordis  ejus  :  exsultemus  et  laetemur  in 
ea.  Introivit  in  potentias  Domini ;  gau- 
deamus,  quia  nunc  potentior  est  ad 
salvaudum. 

2.  Hodie  Victor  posito  corpore ,  quo 
solo  praepediri  ab  introitu  gloriae  vide- 
Latur,  tanto  alacrior,  quanto  expedi- 
tior,  penetravit  in  sancta  ,  similis  fac- 
tus  in  gloria  Sanctorum.  Hodie  de  no- 
vissimo  et  humili  loco ,  quem  sibi  ex 
consilio  Salvatoris  elegerat,  ipso  sum- 
mo  Patrefamilias  evocante  ,  verus  ami- 
cus  ascendit  superius ,  et  est  illi  gloria 
coram  simul  discumbentibus.  Hodie 
despecto  mundo,  et  mundi  principe 
triumphato,  supra  mundum  vere  Victor 
ascendit,  accipiens  de  manu  Domini 
coronam  victoria?.  Ascendit  autem  cum 
iinmensa  supellectili  meritorum,  clarus 
triumphis  ,  miraculis  gloriosus.  Pausat 
miles  emeritus,  et  post  labores  sudo- 
resque  sacrse  peractse  militiaj  locatur 
feliciter,  coronatur  sublimiter.  Anima 
ejus  in  bonis  demorabitur.  Quseris  ubi? 
cum  Abraham ,  Isaac ,  et  Jacob  in  regno 
coelorum.  Ita  cum  talibus  et  tali  in  loco 
sibi  sedet  excelsa  et  fulgida,  sedet  Ise- 
tabunda  et  laudans  :  sedet  delicata  et 
ornata  monilibus  suis ,  stipata  malis, 
fulcita  floribus  :  sedet,  inquam  ,  sibi, 
vacua  curis,  deliciis  affluens,  abundans 
otii  et  quietis  ad  vacandum  sapientiae. 
Quae  sedit  et  flevit  super  flumina  Baby- 
lonis,  sedet  modo  ad  fontem  vitae,  et 
conversatio  illi  secus  torrentem  volup- 
tatis,  cujus  impetuslaetificat  civitatem 
Dei.  Invenit  sibi  fontem  hortorum  ,  pu- 
ieum  aquarum  viventium ,  et  cum  Sa- 
inaritana  potaturaqua  sapientiae  saluta- 
ris,  ut  non  sitiat  in  aeternum.  Datur 
illi  de  fructu  manuum  suarum ,  et  lau- 
dant  eam  in  portis  opera  ejus  ,  et  glo- 
riatur  testimonio  conscientiae ;  con- 
scientiae  dico  suae ,  non  alterius.  Sedet 
media  Angelorum,  digna  plane  eorum 
consortio,  quorum  desiderio  flagrat, 
purilate  nitet,  castimonia  decoratur. 
Sedet  inter  Apostolos  vir  apostolica? 
gratiae  :  nec  est  quod  sc  abscondat  a 
cuneo  Prophetarum  ,  qui  qucm  illi  pra3- 
dixerunt,  glorificavit  et  portavit  in 
corpore  suo.  Neque  se  putat  a  victorio- 


I  ABBATiS 

sis  Martyrura  choris  Viclor  noster  ar- 
cendum ,  qui  duro  etdiuturno  martyrio 
viventem  sui  corporis  hostiam  immo- 
lavit. 

3.  Sedet  veteranus  miles,  debita  jam 
suavitate  et  securitate  quietus :  secu- 
rus  quidem  sibi,  sed  nostri  sollicitus. 
Non  enim  cum  putredine  carnis  srmul 
se  exuit  visceribus  pietatis :  nec  sibi  sic 
induit  stolam  gloriae,  ut  nostrae  pariter 
miseriae,  suaeque  ipsius  misericordiae 
oblivionem  indueret.  Non  est  terra 
oblivionis,  quam  anima  Victoris  iriha- 
bitat :  non  terra  laboris,  ut  occupetur 
in  ea  :  non  denique  terra ,  sed  coelum 
est.  Numquid  coelestis  habitatio  animas 
quas  admittit  indurat,  aut  memoria 
privat,  aut  spoliat  pietate?  Fratres, 
latitudo  coeli  dilatat  corda,  non  arctat; 
exhilarat  mentes,  non  alienat;  affec- 
tiones  non  contrahit,  sed  extendit.  In 
lumine  Dei  serenatur  memoria ,  non 
obscuratur  :  in  lumine  Dei  discitur 
quod  nescitur ,  non  quod  scitur  dedis- 
citur.  Superni  spiritus  illi ,  qui  ab  ini- 
tio  coelos  inhabitant ,  numquid  quia  in- 
colunt  coelos,  despiciunt  terras,  et  non 
magis  eas  visitant  et  frequentant  ?  Num- 
quid  quod  semper  vident  faciem  Patris, 
ministerium  evacuat  pietatis?  Omnes 
nihilominus  administratorii  spiritus 
sunt,  missi  in  ministerium  propter  eos, 
qui  haereditatem  capiunt  salutis.  Quid 
ergo  ?  Discurrunt  Angeli ,  et  succurrunt 
hominibus  :  et  qui  ex  nobis  sunt ,  ne- 
sciunt  nos,'nec  norunt  jam  compati ,  in 
quibus  passi  sunt^et  ipsi  ?  Qui  dolores 
nesciunt,  sentiunt  tamen  nostros  :  et 
qui  venerunt  de  magna  tribulatione , 
non  recognoscunt  jam  in  quo  fuerunt? 
Scio  qui  dixit :  Me  exspectant  jusli ,  do- 
nec  retribuas  mihi.  Justus  est  Victor, 
etiam  exspectans  nostram  procul  dubio 
retributionem.  Non  est  ille  pincerna 
Pharaonis  ,  qui  inventam  gratiam  reti- 
nuit  sibi ,  prophetae  sui  pariter  et  cap- 
tivi  minime  recordatus.  Minister  Christi 
est,  Christum  sequitur.  Non  est  ille 
oblitus  sua;  promissionis ,  nec  socio 
passionis  regni  consortium  denegavit. 
Non  est  discipulus  coatra  Magistrum ; 
non  potest  Victor  quicquam  facere, 
nisi  quod  viderit  Magistrura  facientem. 


IN    NATALI  S.    BliNEDJCTl 
Opcra  quae  ille  fecit,  et  iste  fecit  simi- 
liter. 

4.  Jam  ccelos  ingressus,  quos  et  ante 
apertos  beatis  oculis  suspiciebat ,  vere 
iiunc  revelata  facie  speculatur  gloriam 
Dei,  absorptus  quidem ,  sed  non  obli- 
tus  clamorem  pauperum.  Beatavisio, 
qua  in  eamdem  iinagincm  transforma- 
tur  de  claritate  in  claritatem ,  tamquam 
a  Domini  spiritu.  Parvulus  ad  pugnam, 
niagnus  ad  victoriam,  matris  visccra 
necdum  exiens,  et  jam  ejiciens  doemo- 


nia  ,  cum  incremento  virtutum  actne- 
ritorum  Victor  vivens  inter  peccatores 
translatus  est.  0  virum  prajcipuse  sanc- 
titatis !  qui  ante  sanctus  quam  natus , 
ante  operequam  nomine  Victor.  Adhuc 
utero  clausus  jam  de  hoste  triumpba- 
vit.  0  venerandam  etiam  ipsis  Angelis 
sanctitatem!  quam  pari  studio,  etsi 
dispari  voluntate  ,  et  mali  fugitant  et 
frequentant  boni.  Nec  facile  dixerim 
quid  virum  adstruat  sanctiorem ,  horum 
favor ,  aut  pavor  illorum.  Corpore  de- 
nique  terras,  mente  coelos  inhabitans, 
aiiquando  familiarius  aliquid  nuntian- 
tes ,  ali(iuando  incnabili  cantus  suavi- 
tate  plausibiles  supernorum  voces  spi- 
rituum  audiebat.  Vere  anima  tua, 
Victor,  una  ex  gemmis,  quse  tibi  in 
cruce  apparuerunt.  Vere  infixa  cruci , 
cum  divinae  inserta  glurioe,  eamdem 
sibi  claritatis  imagincm  induit,  quam 
invenit.  Vincenti  expandit  gremium 
suum,  qui  pugnanti  dederat  spiritum 
suuni.  0  victrix  anima  ,.quae  sicut  pas- 
sertransvolans,mundi  laqueos  evasisti ! 
respice  ad  incautas  animas  intricatas 
illis,  periclitantes  inillis,ut  tuo  pa- 
trocinio  eruamur. 

5.  0  miles  emerite ,  qui  christianac 
niilitiaj  duris  laboribus  angelicae  felia 


ABBATIS  SERMO.  347 

tatis  requiem  commutasU!  rcspice  ad 
imbelles,  et  imbecilles  commilitohes 
tuos,  qui  intcr  hostiles  gladios  etspiri- 
tuales  nequitias  tuis  laudibus  occupa- 
mur.  0  Victor  inclyte  ,  qui  et  de  terra , 
et  de  coelo  gloriosissime  triumphasti, 
illius  gloriam  nobiliter  superbus  despi- 
ciens,  et  hujus  regna  pie  violentus  di- 
ripiens !  respice  de  coelo  ad  vinctos  ter- 
rae,  ut  haec  sit  tuorum  consummatio 
triumphorum,  si  et  nobis  demum  vi- 
cisse  te  sentiamus.  Nam  si  ex  re  no- 
men  tibi ,  perfecta  veritas  nominis  ex 
nostra  liberatione  censebitur.  Et  certe 
deest  interpretationi ,  quamdiu  nos  , 
qui  tui  sumus ,  minime  liberamur. 
Quam  pium ,  quam  dulce ,  quam  suave, 
0  Victor ,  in  hoc  loco  afflictionis  et  in 
hoc  corpore  mortis  te  canere ,  te  colere, 
te  precari !  Nomen  tuum  et  memoriale 
tuum  favus  distillans  in  labiis  captivo- 
rum;  mel  et  lac  sub  lingua  eorum  ,  qui 
tui  memoria  delectantur.  Eia  ergo  for- 
tis  athleta ,  dulcis  patrone,  advocate 
fidelis  ,  exsurge  in  adjutorium  nobis , 
ut  et  nos  de  nostra  ereptione  gaudea- 
mus,  et  tu  de  plena  victoria  glorieris. 
0  omnipotens  Pater,  peccavimus  tibi 
facti  fiiii  alieni :  sed  appropiavimus  in 
Victore,  qui  dum  vicit  cupiditatem 
suam,  vincat  et  iram  tuam,  nos  quo- 
que  in  gratiam  potenter  restituat.  0 
victor  Jesuj  te  innostro  Victore  lauda- 
mus ,  quia  te  in  illo  vicisse  cognosci- 
mus.  Da  ei ,  piissime  Jesu,  sic  de  sua  in 
te  victoria  gloriari ,  ut  non  subeat  obli- 
vio  nostri.  Filii  Dei,  immitte  ci  nostri 
semper  in  conspectu  tuo  memorem  esse, 
nostram  in  tuo  tremendo  judicio  susci- 
pere  et  agere  causara ,  qui  cum  Patrc 
et  Spiritu  sancto  vivis  et  regnas  Deus 
per  omnia  saecula  saeculorum,  amcn. 


IN  NATALI   S.   BENEDICTI    ABBATIS. 


SEMIO. 

i.  CoNVEMENTiBus  vobis  iu  unum  ad 
audienduni   vcrbum   salutis,    magnus 


mihl  tlmor  est ,  Fratres  mci ,  ne  quis 
forte  minus  digne  illudrccipiat,  etnon 
sicut  recipiendum  est  verbum  Dei.  Scio 
enira  terram,  quae  saepiussuperveniou- 


^US  S,  BERNARD 

(em  in  se  receperit  imbrem ,  si  fruc- 
lum  non  fecerit ,  rcprobam  fore  ,  et 
proximam  maledicto.  Et  ego  utique, 
si  possem,  benedictiones  vobis  dare 
mallera ,  et  non  maledictiones.  Immo 
vero  ipsambenedictionem  coelestis  uti- 
que  Patris  nostri ,  non  meam  ( quam 
taraen  ipso  quidem  dignante  accipitis 
per  os  meum )  opto  vobis  benedictio- 
nem  manere  semper,  nec  in  malcdic- 
tiouem  posse  mutari. 

2.  Celebramus  bodie  magistri  nostri 
gloriosi  Benedicti  natale  :  pro  eo  vobis 
et  de  eo  solemnis  ex  more  sermo  de- 
betur.  Cujus  dulcissimum  nomen ,  cum 
omni  vobis  jucunditate  amplectendum 
est  et  honorandura  :  quoniam  ipse  dux 
noster,  ipse  magister  et  legifer  noster 
est.  Delector  quidem  iet  ego  in  ipsius 
raemoria,  licet  non  meo  sine  rubore 
beati  bujus  Patris  nomen  audeam  me- 
morare.  Est  enim  mihi  de  ipsius  imita- 
tione  vobiscum  saeculi  abrenuntiatio , 
et  monasticce  professio  disciplinae  :,  sed 
singulariter  sine  vobis  cum  eo  parti- 
cipo  nomen  Abbatis.  Abbas  fuit,  et 
ego,  0  Abbas ,  et  Abbas !  Nomen  unum, 
sedinaltero  sola  magni  nominis  umbra. 
Ministerium  unum ,  sed  heu  mc  !  quam 
dissimiles  ministri,  quantum  ministra- 
tio  ipsa  dissimilis!  Vse  milii,  si  tam 
longe  a  te  fuero,  o  beate  Benedicte,  in 
futuro ,  quam  a  tu3B  vestigiis  sanctitatis 
longe  esse  reperior  in  praesenti.  Sed  non 
milii  haec  apud  vos  perorare  necesse 
est.  Scio  quod  scientilms  rae  loquar  : 
tantura  peto,  ut  pudorem  hunc,  et 
hunc  timorem  meum  fraterna  compas- 
sione  levetis. 

3.  Quando  tamen  omnino  dispensatio 
milii  credita  est,  etsi  non  habeo  apud 
mc  quod  vobis  apponam,  qugerara  a 
beato  Benedicto  tres  panes ,  quibus  vos 
pascara.  Reficiat  vos>sanctitas  ejus ,  jus- 
titia  ejus,  pietas  ejus.  Recolite,  dilec- 
tissimi ,  quod  non  omnes  qui  in  pro- 
cessione  Domini  fuerunt,  sua  illi  pro- 
straverint  vestimenta.  In  illa  ,  inquam, 
processione  y  quam  annuente  Domino 
in  proximo  sumus  celebraturi,  quando 
venienti  Domino  ad  passionem ,  et  se- 
dcnti  super  asellum  populi  occurrerunt, 
Bon  omnes  vestimenta  sua  prosterne- 


I  ABLATIS. 

bant  in  via ,  scd  ca?debant  aliqui  ramos 
de  arborilms.  JNon  crat  lioc  magnum : 
quod  gratis  acceperant,  gratis  dabant. 
Verumtamen  ne  ipsi  quidem  penitus 
otiosi  fucrunt,  sed  nec  a  processione 
leguntur  exclusi.  Fratres  mei,  piuni 
Christi  jumentum,  qui  cum  Propheta 
dicere  potestis,  Ut  jumentum  faclus  sum 
apud  te,  et  cgo  semper  tecum :  vos  quibus 
insidet  Christus ,  quoniara  anima  justi 
sedes  est  sapientioe ;  et  Apostolus  prsedi- 
cat  Christum  Dei  virtutem ,  et  Dei  sa- 
pientiam  :  si  non  habeo  vestes  quas  pe- 
dibus  vestris  prosternara,  tentabo  vel 
ramos  csedere  de  arboribus,  ut  tantse 
processioni  vel  parum  aliquid  non  desit 
ministerii  mei. 

4.  Arbor  fuit  beatus  Benediclus, 
grandis  atque  fructifera,  tamquara  lig- 
num  quod  plantatum  est  secus  decursus 
aquarum.  Ubi  sunt  decursus  aquarum? 
Profecto  in  vallibus :  quia  inter  medium 
montiumpertransibunt  aquae.  Quis  eniin 
non  videat  etiara  torrentes  montiuin 
ardua  declinare,  et  mediam  ad  humi- 
litatem  semper  divertere  vallis?  Sic 
profecto,  sic  Deus  superbis  resistit, 
humilibus  autem  dat  gratiam.  Securus 
hic  fige  pedcm,  quicumque  esjumen- 
tura  Christi  :  supcr  hunc  ramum  inni- 
tere ,  semitam  vallis  incede.  Nimirum 
in  monte  sibi  sedera  constituit  serpens 
antiquus,  mordens  ungulas  equi,  ut 
cadat  ascensor  ejus  retro  :  proptcrca 
vallem  magis  elige  ad  ambulandum, 
vallem  elige  ad  plantandum.  Neque 
enim  vel  in  serendis  arboribus  montana 
solemus  eligere ,  quod  frequenter  arida 
sint  et  petrosa.  In  vallibus  pinguedo 
est :  ibi  proficiunt  plantoe ,  ibi  plena 
spica,  ibi  ccntesimus  oritur  fructus, 
juxta  iilud  :  Et  valles  abundabunt  fru- 
mento.  Audis  quia  ubique  vallis  lauda- 
tur,  ublque  humilitas  praedicatur.  Ibi 
ergo  plantare ,  ubi  decursus  aquarum  : 
quia  ibi  copia  gratise  spiritualis;  et 
aquse  quae  super  coelos  sunt ,  laudant 
nomen  Domini,  id  est,  coelestes  bene- 
dictiones  faciunt  ut  laudetur,  Stemus 
in  hac  ,  carissimi ,  et  plantati  stemus, 
ut  non  arcscamus.  Non  moveamur  quo- 
cumquc  flatu,  sicut  scriptum  est :  Si 
spiritus  habentis  potcstatem  super  te  ir- 


IN  NATALI  S.   BENEDI 

mcrU,  locum  tmim  nc  descras.  NuUa 
enim  tentalio  vobis  praevalebit,  si  non 
in  magnis  ct  in  mirabilibus  supcr  vos 
ambuletis,  sed  permaneatis  radicibus 
firmis  in  humilitate  radicati  atque  fun- 
dati.  Sic  plantatus  secus  decursus  aqua- 
rura  sanctus  iste  Confessor  Domini , 
fructum  suum  dcdit  in  tcmpore  suo. 

5.  Sunt  enim  qui  fructum  non  ta- 
ciunt :  sunt  qui  faciunt ,  sed  non  suum  : 
sunt  qui  faciunt  suum ,  sed  non  in  tem- 
porc  suo.  Sunt,  inquam,  arbores  in- 
fructuosa? ,  ut  quercus  et  ulmus,  et  sil- 
vestres  alia?  arbores  :  sed  hujusmodi 
nemo  plantat  in  horto  suo,  quia  non 
faciunt  fructum  :  et  si  quem  faciunt , 
non  humano  esui  apfus  est,  sed  por- 
cino.  Tales  sunt  filii  hujus  saeculi, 
agcntes  in  comcssationibus  ct  ebrieta- 
tibus ,  in  crapula  et  voracitate ,  in  cubi- 
libus  etimpudicitiis.  Ilaec  namque  por- 
corum  cibus  sunt,  quos  Judseus  verus 
proliibetur  comcdere,  Christianus  sci- 
licet,  qui  his  non  dcl)et  adhaerere.  Si- 
cut  enim  caro  porcina  cum  comcditur, 
nostraj  adhajret  carni ,  ut  jam  sit  una 
caro  :  sic  transgressor  praecepti  Domi- 
nici  spurcos  sibi  sociat  spiritus,  et  ad- 
haerendo  eis  unus  cum  eis  cfficitur  dse- 
mon.  Nam  et  idcirco  in  sacrificiis  prohi- 
bctur  animal  illud  ofTerri,  quod  spurcos 
spiritus  immundosque  designet  :  qui 
rolictaomni  munditia,  solis  sibi  in  spur- 
ciliis  complaccntcs,  vitiorum  ct  cri- 
iuinum  semper  coeno  delectantur  in- 
volvi.  Unde  et  in  Evangclio,  legio  illa 
malcdicta,  dum  ejiccrctur  ab  homine, 
tamquara  simile  sibi  animal  porcos 
postulat ,  nec  negantur.  Ilis  fructum 
lerunt  arborcsinfructuosoe,  ad  quarum 
radices  securis  posita  jam  videtur. 

6.  Arborcs  autem  quaj  fructum  fa- 
ciunt,  sed  non  suum,  hypocritaj  sunt, 
oum  Simone  Cyrcna^o  cruccm  portan- 
tes  non  suam  :  qui  religiosa  intentione 
carentes,  angariantur;  et  quoe  non 
amant,  amore  gloriaiquam  dcsidcrant, 
facerc  compclluntur.  Jam  in  eo  quod 
dicitur ,  lu  lcmpore  sno ,  arguuntur  qui- 
dam  ante  tempus  fructificarc  volcntcs. 
Nonne  enim  ct  arboribus  nostris,  citius 
quam  oportcat  puilulantibus  ,  timcmus 
omniuo  floribus  interapestivis?  Sic  sunt 


CTI  ABBATIS  SERMO.  3?j<) 

aliqui,  quorum  fructus,  quia  nimis 
propere,  minus  prospere  oriuntur.  Hi 
sunt ,  qui  in  initio  conversionis  sua3 
aliis  fructificare  continuo  vclle  praesu- 
munt ,  contra  lcgis  decreta  arare  in 
primogenito  bovis ,  et  ovis  primoge- 
nita  tondere  festinantes.  Vultis  nosse 
quam  soUicite  id  vitaverit  sanctus  iste 
Magister  noster  ?  Et  hunc  ramum  vo- 
bis  appono  :  quoniam  tribus  annis  soli 
Deo  notus,  hominibus  mansit  incog- 
nitus.  Fructum  quidem  multum  tu- 
lit,  ipsi  cernitis;  sed  in  tempore  suo. 
Neque  enira  credebat  tempus  esse 
fructificandi ,  quando  tanta  carnis  ten- 
tatione  gravatus  est ,  ut  pene  cederet, 
pene  discederet.  Ego  enira  nec  istum 
quidem  ramum  praeteribo,  quoniara  etsi 
hirsutus  quodammodo  spinarum  acu- 
leis ,  quibus  seipsura  Domini  Benedic- 
tus  injecit ;  tamen  utilis  est  omnino : 
utilis  juraonto  Domini  propter  foveas 
tentationuni ,  ne  in  eas  incidat  consen- 
tiendo,  sed  magis  resistat,  et  virilitcr 
agat,  sustineatque  Dominura  ne  de- 
speret.  Hic  ergo  fige  pedem,  Christi 
jumentura,et  disce  quantumcumque 
acerba  tentatio  saeviat,  non  cederc, 
nec  credere  propterea  derelictum  tc 
esse  a  Domino,  sed  memineris  scrip- 
tum  esse  :  Imoca  me  in  die  tribulationis, 
eruani  te,  et  honorificahis  me. 

7.  Ergo,  ut  dicere  coeperam,  non 
credebat  beatus  Benedictus  tunc  essc 
fructificandi  tempus,  quando  adhuc 
tantis  tcntationibus  urgebatur  :  sed  ve- 
nittempus,  et  in  tempore  suo  fructuni 
dcdit.  De  fructu  ejus  sunt  illa  tria  quac 
superius  tetigi :  Sanctitas  ejus,  Justitia 
ejus,  Pietas  ejus.  Sanctitatera  miracula 
probant,  doctrina  pietatcra,  vita  jus- 
titiam.  Vidcs,  o  jumentum  Christi ,  ra- 
mos  foliis  virentcs,  vernantes  floribus, 
onustos  fructu.  Super  istos  innitere  ut 
gressus  rcctos  facias  pedibus  tuis.  Sed 
quomodo  tibi  appono  ejus  miracula? 
numquid  ut  miracula  facerc  velis?  Ne- 
quaquam ,  sed  ut  miraculis  ejus  innita- 
ris :  videlicet  ut  confidas  et  gaudcas, 
([uod  sub  tali  positus  es  pastorc,  quod 
tantum  meruisti  habere  patronum. 
Omninoenim  vaUle  potens  est  in  c(clis , 
qui  tam  ix)tens  exstitit  in  tcrris;  sccun- 


o50  S.   BERNARD 

dum  magnitudiiiem  gratiae,maguitudi- 
ne  gloriae  exaltatus.  Nam  et  juxta 
radicum  quantitatem  rami  prodire  nos- 
cuntur  :  ct  quot  radicibus  arbor  inni- 
titur,  tot  ramis,  sicut  aiunt,  decoratur. 
Sic  ergo ,  licet  non  habeamus  nostra , 
consolatio  magna  nobis  esse  debent  pa- 
troni  nostri  miracula.  Doctrina  vero  in- 
struit  nos,  et  dirigit  gressus  nostros  in 
viam  pacis.  Porro  vitse  justitia  omnino 
roborat  et  animat  nos  :  ut  tanto  magis 
accendamur  ad  agenda  quse  docuit, 
quanto  certi  sumus  eum  non  alia  do- 
cuisse  quam  fecerit.  Sermo  quidem  vi- 
Yus  et  eflicax,  exemplum  operis  est,  plu- 
rimum  faciens  suadibile  quod  dicitur, 
dum  monstrat  factibiie  quod  suadetur. 

8.  In  hunc  ergo  modum  Sanctitas 
confortat,Pietas informat,  Justitia  con- 
firmat.  Quanta?  enim  pietatis  fuit,  quod 
non  solum  praesentibus  profuit,  sed 
etiam  pro  futuris  soUicitus  fuit?  Non 
solum  his  qui  tunc  erant,  fructum  tulit 
hsec  arbor,  sed  usque  hodie  fructus 
ejus  et  manet ,  et  crescit.  Dilectus  plane 
Deo  et  hominibus  :  cujus  non  sola  prse- 
sentia  in  benedictione  fuit,  sicut  sunt 
multi  dilecti  Deo  soli ,  quia  soli  Deo 
jam  cogniti :  sed  et  memoria  ejus  etiam 
nunc  in  benedictione  est.  Nam  et  usque 
hodie  in  triplicem  amoris  Domini  con- 
fessionem,  triplici  hoc  fructu  pascit 
Domini  gregem,  Pascit  vita,  pascit  doc- 
trina ,  pascit  et  intercessione.  Per  quam 
incessanter  adjuti ,  fructificate  et  vos, 
carissimi,  quoniam  in  hoc  positi  estis, 
ut  eatis  et  fructum  afferatis.Unde  eatis? 
Utique  a  vobis  ipsis ,  sicut  scriptura  est : 
A  voluntatibus  tuis  avertere.  Nam  et  de 
Domino  lcgimus  ,quia  exiit  seminare  se- 
men  suum.  Ecce  et  hic  habemus  semen 
suum ,  sicut  etprius  fructum  suum.  Imi- 
temur  et  hunc ,  Fratres  :  quoniam  ad 
hoc  venit,  ut  formam  nobis  traderet, 
et  viam  demonstraret. 

9.  Fortassis  et  ipse  Dominus  arbor  "est , 
ct  debemus  ab  eo  quoque  ramos  acci- 
pcre ,  quos  vestris  pedibus  apponamus: 
immo  non  fortasse ,  sed  magis  vere  ar- 
bor  est  ipse  et  planta  coelestis,  sed  in 
terrisplantata,  sicut  scriptum  est :  Fe- 
ritas  de  terra  orta  est,  ct  justitia  de  coelo 
Vospexit,  Ab  co  igitur  hunc  ramum  vo- 


l  ABCATIS 

bls  appono,  ut  sicut  seipsum  exinanivit, 
hoc  ipsum  sentiatis  in  vobis.  Nisi  quod 
non  tam  ego  appono,  quam  Apostolus, 
apudquem  legistis  :froc  sentite  in  vobis, 
quod  et  in  Christo  Jesu :  qui  cuminforma 
Dei  esset,  non  rapinam  arbitratus  est  essc 
se  cBqualem  Deo,sed  semetipsum  exinani- 
vil,  formam  servi  accipiens,  in  similitudi-' 
nem  hominum  factus ,  et  habitu  inventus 
ut  homo.  Et  vos  itaque ,  Fratres  carissi- 
mi ,  exinanite  vos ,  humiliate  vos ,  semi- 
nate  vos ,  perdite  vos.  Seminate  corpus 
animale ,  et  resurget  corpus  spirituale. 
Perdite  animasvestras,  etin  vitamaeter- 
nam  servabitis  eas.  Vultis  nosse  quomo- 
do  id  fecerit  Apostolus  ipse  qui  docuit? 
Stve ,  inquit ,  mente  excedimus ,  Deo ;  sive 
sobrii  sumus ,  vobis.  Quid  ergo  tibi  ?  Ego , 
jlnquit ,  factus  sum  tamquam  vas  perdi- 
tum.  Bene  seipsum  perdit,  qui  nihilum- 
quam  pro  se  facit :  sed  omnis  ejus  in- 
tentio  ct  omne  desiderium  tendit  adDci 
placitum ,  et  utilitatem  fratrum  suorum. 
Jnfelix  enim  qui  seminat  in  carne ,  quia 
de  carne  metet  corruptionem.  Alibi  vero 
scriptum  est :  Beati  qui  seminant  super 
omnes  aquas.  Sed  quomodo  super  omnes 
aquas?  Forte  et  super  aquas,  de  quibus 
legitur :  Et  aquai  quoe  super  ccelos  sunt , 
laudentnomen  Domini :  quae  sunt  virtu- 
tes  angelicaj,  ct  coelestes  populi.  Ita 
plane  :  Quoniam  spectaculum  factisumus 
mundo ,  et  Angelis ,  et  hominibus. 

dO.  Seminemus  igitur  hominibus 
cxemplum  ,bonum  pcp  apcrta  opera  : 
seminemus  Angelis  gaudium  magnum 
per  occulta  suspiria,  ct  per  csetera  hu- 
jusmodi,  quae  solis  eis  suntnota.  Gau- 
dium  enim  est  Angelis  Dei  super  uno 
peccatore  poenitentiam  agente.  Hinc 
dicebat  Apostotus :  Propidentes  bonanon 
tantum  coram  Deo ,  sed  etiam  coram  ho- 
minibus.  Nam  Deo  omnino  noti  sumus : 
sed  coram  Deo  dixit,  id  cst  coram  eis, 
qui  vultui  ejus  semper  assistunt.  Ipsis 
enim  maxime  placct ,  cum  vos  vident 
occulte  orantes,  aut  ruminantes  psal- 
mum  aliqucm ,  aut  tale  aliquid  facien- 
tcs.  Sic  seminate  ct  vos ,  sic  fructificate , 
carissimi.  Seminate  et  vos  ,  quia  tam 
multi  ante  vos  seminaverunt;  fructifi- 
cate ,  quia  vobis  seminaverunt.  0  genus 
Adam ,  quara  multi  serainayerunt  i\\  tc , 


IN  NATALi  S.  BEiNED 
et  quam  prctiosum  semcn!  quam  male 
peribis,  ct  quam  merilo ,  si  pericrit  in 
tc  tantum  scmen  ,simul  et  serainantium 
labor  I  Cui  perditioni  traderis  ab  agrico- 
la ,  si  in  te  perierint  hajc  universa?  Se- 
minavit  in  terra  nostra  tota  Trinitas, 
seminaverunt  Angeli  pariter  et  Aposto- 
li,  seminaverunt  Martypcs,  et  Confes- 
sores,  et  Virgines.  Seminavit  Deus 
Pater;  quoniam  eructavit  corejusVcr- 
bum  bonum.  Dominus  enim  dedit  be- 
nignitatem ,  et  terra  nostra  dedit  fnic- 
tum  suum.  Seminavit  et  Filius,  ipse 
enim  est  qui  exiit  scminare  semen 
suum.  Pater  enim  non  exiit,  sed  Filius 
a  Patre  processit,  et  venit  in  mundum  : 
ut  qui  prius  erat  cogitatio  pacis  in  corde 
Patris ,  fioret  ct  ipse  pax  nostra  in  utero 
Matris.  Scminavit  et  Spiritus  sanctus, 
quia  et  ipse  vcnit,  ct  apparuerunt  dis- 
cipulis  disperlitGe  linguae  tamquam 
ignis.  Ita  totaTrinitasseminavit :  Pater 
scilicct  pacem  de  ccelo ,  Filius  verita- 
tem,  Spiritus  sanctus  caritatem, 

H.  Angcli  quoque  seminaverunt, 
quando  cadcnlibus  aliis  ipsi  steterunt. 
Dixit  enim  Lucifer  ille,  non  jam  luci- 
fer ,  scd  tcnebrifer  et  vesperus :  Sedebo 
in  monte  testamenti ,  similis  ero  AUissimo. 
0  impudens,  et  imprudens!  Millia  mil- 
lium  ministrant  ei,etdecies  centena 
millia  assistunt;  et  tu  sedcbis?  C/<eru- 
hin,  ait  Propheta,  sfabanf,  ct  non  se- 
dcbant  :  quid  laborasti,  ut  jam  sedeas? 
Omnes  administratorii  sunt  spiritus, 
niissi  in  ministerium  propter  eos,  qui 
ha^reditatem  capiunt  salutis;  et  tu  se- 
debis?quid  scminasti,ut  jam  metas? 
Non  est  tuum,  non  cst  tuum  hoc,  sed 
quibus  paratum  est  a  Patre.  Quid  cis 
invides?  Profccto  ipsi  sedcbunt;  ipsi, 
inquam ,  vermiculi  terra)  judicantcs 
sedebunt,  et  tu  non  modo  non  stabis, 
sed  judicandus  adstabis.  Nescilis,  ail 
Apostolus ,  quia  el  Jngelos  judicabimus  ? 
Ipsi  uliquc  qui  ibant  et  flcbant,  mit- 
tentcs  semina  sua,  venientes  autcm 
venicntcum  cxsuUatione  portantes  ma- 
nipulos  suos.  Duo  manipuli  sunt  quos 
quairis,  honoris  scilicct,  et  quielis. 
Sessionem  alTccfas  et  aititudinem;  scd 
non  sic,  impie,  non  sic  :  non  colligcs, 
quia  no:i  seminasli.  Qri  seminaverunt 


ICTI  ABBATIS  SERMO. 


5oi 


laborem  et  vilitatem,  metent  honorem 
paritcr  etquietem.  Pro  confusione  enini 
sua  duplici  et  rubore ,  in  terra  sua  du- 
plicia  possidebunt.  Undeetdicebatqui- 
dam  :  f^ide  humilitatem  meam ,  ct  labo- 
rem  meum.  Hodie  utique  audistis  iu 
Evangelio  promittentera  Dominum  ,  et 
dicentem  discipulis  :  Sedebitis  super 
sedes ,  judicantes  duodecim  tribus  Jsrael. 
Ecce  quies  sessionis,  et  honor  judicii. 
Nam  ct  ipse  Dominus  ad  hsec  noluit 
pervenire ,  nisi  per  humilitatem  et  la- 
borem.  Unde  et  morte  turpissima  con- 
demnatus  estr  interrogatus  tormentis, 
et  opprobriis  saturatus :  utique  ut  ini- 
micus  induatur  confusione ,  ipse  pariter 
et  omnes  qui  imitantur  eum ,  et  prae- 
tcpgrediuntur  viam.  Ipse  est,  o  inique, 
ipse  est  qui  sessurus  est  in  sede  majes- 
tatis  suae  similis  Altissimo,  et  coaltissi- 
mus  ei.  Hoc  utique  cogitaverunt  Angeli 
sancti ,  qui  cadente  raaligno  apostasias 
illius  non  consenserunt,  nobis  relin- 
quentes  exemplum,  ut  quemadmoduni 
ipsi  elegerunt  ministrare,  sic  et  nos 
faciamus.  Nam  etiam  qui  laborem  fu- 
giunt,  et  honorem  captant,  illum  se 
novcrint  imitari,  qui  sessionem  altitu- 
dinei.ique  quaesivit :  et  si  non  satis  ter- 
ret  eos  illius  culpa,  terreat  vel  vindic- 
ta.  Omnia  enim  in  contrarium  deve- 
nerunt,  ut  formatus  sit  ad  illudendum 
ei,  et  ignis  aeternus  praeparatus  sit  illi. 
Ad  haec  vitanda  prudentiam  nobis  se- 
minaverunt  sancti  Angeli,  qui  prius 
eam  aliis  cadentibus  tenuerunt. 

12.  Sed  et  Apostoli  hanc  ipsam  semi- 
naverunt  nobis,  quando  recedentibus 
his,qui  sapientiam  hujus  mundi  seque- 
bantur,  qure  stultitia  est  apudDeum; 
et  prudentiam  carnis,  quae  morlcm 
opcratur,  ct  inimica  est  Deo;  ipsi  Do- 
mino  adha3scrunt.  Scandalizati  enim  illi 
audientcs  de  Sacramento  carnis  et  san- 
guinis,ultra  non  ibant  cum  eo.  Disci- 
puli  vcro  intcrrogati ,  an  et  ipsi  vel- 
lent  abire ,  rcsponderunt :  Ad  quem  ibi- 
mus?  Verba  vltai  aiternce  liabcs.  Necesse 
habemus,  Fralres,  hanc  prudcnliam 
imitari  :  quia  multi  adhuc  ambulant 
cum  Jcsu ,  doncc  vcniatur  ad  cdendam 
ejus  carncm,  ct  bibcndum  sanguincm 
illius,  ad  communicaiidum  scilicof  pas- 


oo^  S.  EERNAR 

sioiiibus  ejus :  (Iioc  enim  ct  verbum 
illud,  et  ipsum  Sacramcntum  significat:) 
extunc  autem  scandalizantur ,  et  abcunt 
retro  dicentes,  quia  durus  est  hic  sermo. 
Nos  cum  Apostolis  prudentes  simus,  et 
dicamus  :  Domine,  ad  quem  ibimus?ver- 
ba  vilce  ceternce  habes.  Non  discedimus  a 
te,  vivificabis  nos.  Non  in  solo  pane 
vivit  homo,  sed  in  omni  verbo  quod 
procedit  de  ore  Dei.  Non  solus  mundus 
habet  delectationem,  sed  multo  major 
ost  in  verbis  tuis.  Unde  etPropheta  ait : 
Quam  dulcia  faucibus  meis  eJoquia  tua! 
super  mel  ori  meo.  Ad  quem  igitur  ea- 
mus?  Verba  vitse  seternae  habes ,  Domi- 
ne  :  et  ea  sunt  super  omnia,  quse  mun- 
dus  habere  potest.  Non  solum  ipsa  vita, 
sed  et  promissio  vitae  aeternae  etexspec- 


DI  ABBATIS 

tntio  justorum ,  lajtitia  est ,  et  tanta  la}- 
titia  ,  ut  omne  quod  concupiscitur,  ei 
non  valeat  comparari.  Hanc  igitur  pru- 
dentiam  nobis  Apostoli  sancti  semina- 
vernnt.  Martyres  vero  raanifeslum  est 
fortitudinem  seminasse.  Porro  Confes- 
sores  seminaverunt  justitiam,  quam  In. 
omni  vita  sua  secuti  sunt.  Hoc  enim 
interest  inter  Martyrcs  ct  Confessores , 
quod  inter  Petrum  simul  orania  relin- 
quentera,  et  Abraham  substantiam  mun- 
di  in  bonos  usus  expendentcm.  Sie 
enim  illi  consummati  in  brevi  exple- 
verunt  tempora  multa  :  isti  vero  longa 
et  multimoda  traxcre  raartyria.  Virgi- 
nes  sanctse  planum  est  quia  temperan- 
tiam  seminarunt,  qu83  sic  libidinem 
calcaverunt. 


m  FESTO  ANNUNTIATIONIS 

BEATiE  MARLE  YIRGINIS. 


SERMO  I. 

De  verlis Psalmi ,  Ut  inhabitet  gloriain  terra 
nostra. 

i.  UTinhdbitet  gloriain  terra  nostra, 
misericordia  et  verilas  obviaverunt  sibi, 
justitia  etpax  osculatce  sunt.  Gloria  nostra 
hcec  est,  ait  Apostolus,  testimonium  con- 
scienlioi  nostrce.  Non  quidem  tale  testi- 
monium,quaIe  ille  superbusPharisaeus 
Iiabebat,  seducta  et  seductrice  cogitatio- 
ne  testimonium  perhibens  de  seipso ,  et 
testimonium  ejus  verum  non  erat :  sed 
cum  Spiritus  ipse  testimonium  perhibet 
spiritui  nostro.  Porro  hoc  testiraonium 
in  tribus  consistere  credo.  Ncccsse  est 
enim  prirao  oranium  credere,  quod  re- 
missionem  peccatorum  habere  non  pos- 
sis,  nisi  per  indulgentiam  Dei  :  dcinde 
quod  nihil  prorsus  habere  queas  opcris 
boni ,  nisi  et  hoc  dedcrit  ipse :  postremo 
quod  seternam  vitam  nuUis  potes  ope- 
ribus  promereri ,  nisi  gratis  tibi  detur 
ct  illa.  Quis  enim  potest  facere  mun- 
dum  de  immundo  conceptum  semine, 


nisi  qui  SoIuS  est  mundus  ?  Utique  qood 
factum  est ,  non  potest  non  fieri :  ipso 
taraen  non  iraputante,  erit  quasi  non 
fuerit.  Quod  Propheta  quoque  conside- 
rans  ait :  Beatus  vir  cui  non  imputavil 
Dominus  peccatum.  De  operibus  vero 
bonis  certum  oranino  est ,  quod  ncrao 
haec  habeat  a  seipso.  Nam  si  stare  non 
potuit  humana  natura  adhuc  integra, 
quanto  minus  poterit  per  seipsara  re- 
surgere  jara  corrupta  ?  Ccrtura  est  ad 
suam  origincm  univcrsa,  quantum  in 
eis  est,tendcre,  et  in  eam  semper  esse 
partem  procliviora.  Sic  et  nos,  qui  de 
nihilo  creati  sumus,  constat  quia  si 
nobis  ipsis  rclinquimur,  in  peccatum 
sempcr,  quod  nihil  est,  declinaraus. 

2.  Jam  vero  de  aeterna  vita  scimus, 
quia  non  sunt  condignae  passiones  hujus 
temporis  ad  futuram  gloriara,  nec  si 
unus  orancs  sustincat.  Ncquc  enira  ta- 
lia  sunt  hominura  merita,  ut  propterea 
vita  fleterna  dcbeatur  ex  jure,  aut  Deus 
injuriara  aliquam  faceret ,  nisi  eam  do- 
naret.Namut  taceamquodmerita  omnia 


IN  ANNUNTIATIONE 
donaDeisunt,  etitahomomagis  propter 
ipsa  Deo  dcbitor  est,quam  Deus  homi- 
ni :  quid  sunt  merita  omnia  ad  tantam 
gloriam?  Denique  quis  melior  est  Pro- 
pheta,  cui  Dominus  ipse  tam  insigne 
testimonium  perhibet,  dicens  :  Virmi 
invenisecundiun  cor  meum  ?  Verumtamen 
et  ipse  necesse  habuit  dicere  Deo  :  Non 
intres  injudicium  cww  servo  tuo ,  Do- 
mine,  Nemo  itaque  se  seducat  :  quia  si 
bene  cogitare  voluerit ,  inveniet  procul- 
dubio,  quod  ncc  cum  decem  millibus 
possit  occurrere  ci,quicum  viginti  mil- 
libus  vcnit  ad  se. 

3.  Verum  hajc ,  quse  nunc  diximus , 
non  omnino  sufficiunt,  sed  magis  ini- 
tium  quoddam  et  velut  fundamentum 
fidei  sunt  habenda.  Ideoque  si  credis 
peccata  tua  non  posse  deleri  nisi  ab  eo 
cui  soli  peccasti,  et  inquem  peccatum 
non  cadit,  bene  facis  :  sed  adde  adhuc 
ut  ot  hoc  credas,  quia  per  ipsum  tibi 
peccata  donantur.  Hoc  est  testimonium 
quod  perhibet  in  corde  tuo  Spiritus 
sanctus,  diccns  :  Dimissa  sunt  tilji  pec- 
cata  tua.  Sic  enim  arbitratur  Apostolus , 
gratis  justificari  hominem  per  fidem. 
Ita  de  meritis  quoquc  si  credisnon  pos- 
se  haberi  nisi  per  ipsum,  non  sufficit, 
donec  tibi  perhibeat  testimonium  Spi- 
ritus  veritatis,  quiahabesea  per  illum. 
Sic  et  de  vita  aeterna  habeas  necesse 
est  testimonium  Spiritus,  quod  ad  eam 
divino  sis  munere  perventurus.  Ipse 
cnim  peccata  condonat,  ipse  donat  me- 
rita,  et  praemia  nihilominus  ipse  redonat. 

4.  Porro  testimonia  ista  credibilia 
mihi  facta  sunt  nimis.  Nam  de  rcmis- 
sione  quidem  peccatorum  validissimum 
teneo  argumentum ,  Dominicam  passio- 
nem.  Vox  siquidem  sanguinis  ejus  in- 
valuit  multo  phis ,  quam  vox  sanguinis 
Abel ,  clamans  in  cordibus  electorum, 
remissionem  omniura  peccatorum.  Tra- 
ditus  est  enim  propter  jieccata  nostra : 
nec  dubium ,  quin  potentior  et  effica- 
cior  sit  mors  illius  in  bonum,  quam 
peccata  nostra  in  malum.  De  bonis  au- 
lem  operibus  argumentum  nihilominus 
efficax  mihi  est  resurrcctio  ejus,  quia 
resurrexit  propter  justificalionem  nos- 
iram.  Porro  de  spe  prwmiorum  tcsti- 
moaium  cjuscst  asccnsio,quia  asccndit 

2. 


B.  MARIvE  SERMO  I.  3j3 

propter  glorificationem  nostram.  Hajc 
tria  in  Psalmis  habcs ,  dicente  Prophe- 
ta  :  Beatus  vir  cui  non  imiyutavit  Domi- 
nus  peccatum.  Et  alibi  :  Beatus  vir  cujus 
est  auxilium  ahs  te.  Item  alibi  :  Beatus 
quem  elegisli  et  assumpsisti ,  hahitabit  in 
atriis  tuis.  Ilaec  est  gloria  vera ,  gloria 
inhabitans  :  quia  ab  eo  est,  qui  perfi- 
dem  habitat  in  cordibus  nostris.  Filii 
vero  Adam  gloriam  quae  ab  invicem  est 
quaerentes ,  gloriam  quae  a  solo  Deo  est 
non  volebant :  et  sic  gloriam  extrinse- 
cus  fluentem  sectantes ,  habebant  glo- 
riam ,  non  in  semetipsis ,  sed  magis  in 
aliis. 

5.  Vis  nosse  unde  sit  homini  inhabi- 
tans  gloria  ?  Dico  breviter,  quoniam  ad 
mystica  festinat  intentio.  Nam  et  ea 
sola  proposueram  in  verbis  illis  pro- 
pheticis  diligentius  vestigare ,  sed  re- 
flexit  ad  moralia  occurrens  prima  fronte 
apostolicus  sermo  de  interna  gloria  et 
testimonio  conscientiae.  Sic  ergo  inha- 
bitat  haec  gloria  etiam  hic  in  terra  nos- 
tra ,  si  misericordia  et  veritas  obviave- 
rintsibi,  et  sese  justitia  et  pax  oscu- 
Icntur.  Praevenienti  siquidem  miseri- 
cordiae  veritas  nostrae  confessionis  oc- 
currat  necesse  est,  ac  de  caetero  sancti- 
moniam  sectemur  et  pacem ,  sine  qua 
nemovidebitDeum.  Ubi  enim  compun- 
gitur  quii,  jam  tunc  eum  misericordia 
praevenit:  sed  nequaquam  ingredietur, 
donec  ei  veritas  confessiohis  occurrat. 
Peccan  Domino,  ait  ipse  David  ad  Na- 
than  prophetam ,  cum  de  adulterio  et 
homicidio  argueretur.  Et  transtulit  DO' 
minus  peccatum  tuumate,  ait  Propheta. 
Nimirum  misericordia  et  veritas  obvia- 
verunt  sibi.  Et  hoc  quidem,  ut  decli- 
nes  a  malo.  Jam  vero  ut  facias  bonum , 
in  tympano  et  choro  tibi  psallendum 
est,  ut  ipsa  mortificatio  carnis  tuac,  et 
poenitentiae  fructus,  ac  justitiae  opera 
in  unitate  et  concordia  fiant,  (  quoniam 
unitas  spi;itus,  vinculumest  perfectio- 
nis  :  )  neque  ad  dexteram,  neque  ad  si- 
nistram  declinavcris.  Sunt  enim  quo- 
rum  dcxtera  est  dextera  iniquitatis. 
Pharisacus  ille,  cujussuprameminimus, 
non  erat  sicut  caeteri  hominum :  sed  ipse 
sibi  (  ut  diximus  )  testimonium  perlii- 
buit,  scduon  verum.  Sane  quis<iuis  ille 


^J4 


S.  BERNARDI  ABBATIS 


cst,  111  quo  misericonlia  ct  veritas  ob- 
viaveruiit  sibi,  Justitia  et  pax  osculatae 
sunt,  secure  glorietur  :  sed  glorieturin 
co  qui  sibi  testimonium  pcrhibet,  in 
spiritu  utique  veritatis. 

6.  Ut  inhabitet  gloria  in  ferra  nostra ; 
misericordia  et  veritas  oh^>iaverunt  sihi , 
justitia  et  pax  osculatm  sunt.  Si  gloria 
patris  filius  sapiens,  cura  sit  Sapientia 
ipsa  sapientior  nemo;  liquet  profecto 
gloriam  Patris  Christum  Dei  virtutem  , 
et  Dei  sapientiam  esse.  Quia  ergo  mul- 
tifarie ,  multisque  modis  de  eo  praedic- 
tum  fuerat  in  Prophetis,  quod  in  terris 
videndus  esset,  et  inter  homines  con- 
versaturus;  quonam  modo  id  factum 
sit ,  et  impletis  quse  de  eo  per  os  om- 
nium  Prophetarum  praedicta  fuerant, 
habitaverit  gloria  in  terra  nostra ,  Psal- 
mista  indicat  his  verbis;  ac  si  manifes-^ 
tius  dicat  :  Ut  Verbum  caro  fieret  et 
habitaret  in  nobis^  misericordia  ei  veri- 
ias  ohviaverunt  sihi,  justitia  et  pax  oscu- 
latai  sunt.  Magnum  sacramentum,  Fra- 
tres,  etdiligentius  perscrutandum,  nisi 
€t  intellectus  mysterio  ,  et  ipsi  quoque 
intellectui  verba  deessent.  Dico  tamen 
utcumque  modicum  id  quod  sentio ,  si 
forte  vel  occasionem  dedisse  vidcar  sa- 
pienti.  Videre  mihi  videor,  dilcctissimi, 
quatuor  virtutibus  his  amictum  pri- 
mum  hominem  ab  ipso  su3e«creationis 
exordio,  et  (  nt  Propheta  meminit  ) 
vestimento  salutis  indutum.  Est  enim 
in  his  quatuor  salutis  integritas,  nec 
sine  his  omnibus  potest  constare  salus ; 
praesertim  cum  nec  possint  esse  virtu- 
tes,  si  ab  invicem  separentur.  Accepe- 
rat  ergo  homo  Misericordiam,  custodem 
scilicet  atque  pedissequam,  ut  ipsa  prse- 
veniret ,  ipsa  et  sequeretur  eum ,  ipsa 
quoque  protegeret  et  conservaret  ubi- 
que.  Vides  qualem  nutritium  contulit 
parvulo  suo  Deus ,  qualem  dedit  pedis- 
sequam  homini  recens  orto.Sederat  illi 
necessarius  etiam  eruditor,  tamquam 
ingenuae  et  rationabili  creaturae,  ut  non 
sicut  jumentum  aliquod  custodiretur , 
sed  tamquam  parvulus  educaretur.  Cui 
sane  magisterio  nemo  poterat  aptior  in- 
veniri ,  quara  Veritas  ipsa ,  quae  eum  in 
agnitionem  summae  perduceret  ali- 
quando  Vcritatis.  Interim  vero  ne  sa- 


picns  inveniretur  ut  malura  faccret, 
essctque  pcccatum  ci  tamquam  scienti 
bonum ,  et  minime  facienti ;  Justitiam 
quoque,  qua  regeretiir.  accepit.  Adhuc 
aulem  et  Pacem ,  qua  fovcretur  et  de- 
lectarctur,  addidit  manus  benignissima 
Crcatoris  :  pacem  utique  duplicem,  ut 
nec  intus  pugnae ,  nec  foris  timores ,  id 
est  nec  caro  concupiscerctadvcrsusspi- 
ritum ,  nec  esset  ei  creatura  ulla  for- 
midini.  Nam  et  bestiis  omnibus  libere 
imposuit  nomina,  et  scrpens  ipse,quod 
violentia  non  praesumpsit,  fraude  magis 
eum  aggressus  est.  Quid  huic  deerat, 
quem  misericordia  custodiebat,  doce- 
batvcritas,  regebat  justitia,  pax  fo- 
vebat  ? 

7.  Sed  heu  !  homo  iste  ad  multam 
perniciem  etinsipientiam  sibi ,  descen- 
dit  de  Jerusalem  in  Jericho.  Siquidcm 
incidit  in  latrones ,  a  quibus  et  antc 
omnia  legitur  despoliatus.  Annon  de- 
spoliatus,  qui  Domino  vcnientenudum 
se  esse  conqucritur  ?  Nec  vero  poterat 
revestiri,  vel  ablata  sibi  recipere  ves- 
timenta ,  nisi  Christus  amitteret  sua. 
Sicut  enim  vivificari  in  anima  nisi  in- 
terveniente  corporali  morte  Christi  non 
potuit,  ita  nec  revestiri  sine  ejus  de- 
spoliatione.  Et  vide ,  si  non  propter  has 
quatuor  partes  vestimenti,  quod  amise- 
rat  primus  et  vetus  honio,  in  totidem 
quoque  divisa  sunt  secundi  et  novi  ho- 
minis  vestimenta.  An  forte  quaeris  et 
tunicam  inconsutilem ,  quae  non  divi- 
ditur,  sed  sorte  provenit?  Ego  divinam 
arbitror  esse  imaginem  ,  quae  nimirum 
non  assuta ,  sed  insita  atque  ipsi  im- 
prcssa  naturae,  dividi  scindique  non 
potest.  Ad  imaginem  nempe  et  similitu- 
dinem  Dei  factus  est  homo ,  in  imagine 
arbitrii  libertatem ,  virtutes  habens  in 
similitudine.  Et  similitudo  quidem  per- 
iit,  vcrumtamen  in  imagine  pertransit 
homo.  Imago  siquidem  in  gehenna  ipsa 
uri  poterit ,  non  exuri ;  ardere ,  sed  non 
deleri.  Haec  ergo  non  scinditur,  scd 
sorte  provenit.  Et  quocumque  perve- 
niat  anima,  simul  et  ipsa  ibi  erit.  Nam 
similitudo  non  sic  :  sed  aut  manet  in 
bono  ,  aut,  si  peccaverit  anima,  muta- 
tur  miserabiliter,  jumentis  insipienti- 
bus  similata. 


IN  ANNUNTIATIONE 
8.  Sod  quia  spoliatumvirtutibusqua- 
tuor  liominem  diximus,  quonara  modo 
singulis  sit  spoliatus,  congruum  est  ut 
dicamus.  Perdidit  homo  justitiam,  cum 
Eva  serpentis,  Adam  mulieris  voci  obe- 
divit  potius  quani  divinae.  Erat  tamen 
rcsiduum  aliquid,  quod  apprehendere 
possent,  idquc  Dominussuo  illo  scruti- 
nio  innuebat  :  sed  abjecerunt  etiam 
illud,  conversi  in  verba  malitise ,  ad 
excusand<»s  excusationes  in  peccatis. 
Prior  enim  justitiae  portio  non  peccare, 
secunda  per  poenitentiamdamnarepec- 
catum.  Perdidit  et  misericordiam,  cum 
sic  exarsit  Eva  in  concupiscentia  sua, 
ut  nec  sibi ,  nec  viro,  nec  filiis  parce- 
ret  nascituris,  simul   omnes   terribili 
maledicto  et  nccessitati  mortis  addi- 
cens.  Adam  quoque  indignationi  divinae 
muliercm,  proqua  pcccaverat,  objecit, 
quasi  post  tergum  ejus  volens  declinare 
sagittam.  Vidit  enim  mulier  lignum  quod 
csset  pulcrum  visu,  el  advescendum  suave, 
et  aserpente  audierat  taraquam  deosse 
futuros.  Funiculustriplexdifficile  rum- 
pitur,  curiositatis,  voluptatis,  et  vani- 
talis.  Ilaec  sola  mundus  habet ,  concu- 
piscentiam    carnis  ,    concupiscentiara 
oculorum,  et  superbiam  vita3.  His  abs- 
tracta  et  illecta  miscricordiam  omnera 
crudelis  mater  abjecit.  Sic  et  Adara ,  qui 
niulieri  male  misertus  est  ut  cum  ca 
pcccaret,  bene  noluit  misereri,  ut  poe- 
nam  sustineret  pro  ca.Privata  estetiam 
umlicr  veritate,  primo  quidem  male 
detorquens  quod  audierat ,  Morfe  morie- 
n>,  ct  dicens,  Ne  forte  moriamur  :  de- 
mum  scrpcnti  credens,  penitus  abne- 
ganti  et  dicenti,  Nequaquam  moriemini. 
Privatas  est  et  Adam  veritate ,  ubi  eam 
fonfiteri  crubuit,  folia,  hoc  estcxcu- 
sationum  operimcnta ,  prKtendens.  Si- 
quidcm  ipsa  dicit :  Qui  crubucrit  me  co- 
ram  hominibus ,  erubescam  el  ego   cum 
coram  Patre  meo.  Paccm  quoque  proti- 
ims  araiserunt,  quia  non  cst  pax  irapiis, 
dicit  Dominus.  Nonne  enim  contrariam 
logem   invencrant  in   merabris   suis, 
quos  dc  novo  pudcre  cocpcratnuditatis? 
Timuiego,  inquit,  eoquodnudus  essem. 
Non  sic  raiser,  non  sic  paulo  anlc  timc- 
bas  :  non  quaercbas  folia  ,  Hcct  corporc 
nudus ,  sicut  ct  modo. 


B.  MARI^   SERMO  I.  5j5 

9.  Ex  hoc  sane  (  ut  Prophetae  ipsius 
parabolam  proscquamur,  qui  sibi  ob- 
viasse  eas,  et  reconciliatas  in  osculo 
memoravit )  gravis  quajdam  intcr  vir- 
tutes  videtur  orta  contentio.  Siquidem 
veritas  et  justitia  miserum  affligebant  : 
pax  et  misericordia  zeli  hujus  expcrtcs 
judicabant  magis  esse  parcendum.Sunt 
etcnim  collactancae  hae  du3esibi,quem- 
adraodum  et  priores.  Unde  et  factum 
est,  ut  perscverantibus  illis  in  ultionc, 
et  praevaricatorem  hinc  inde  caedenti- 
bus ,  et  praesentes  molestias  futuri  cu- 
mulantibus  comminatione  supplicii , 
illae  secederent  in  cor  Patris,redeuntes 
ad  Dominum  qui  illas  dedit.  Solus  si- 
quidem  ipse  cogitabat  cogitationes  pa- 
cis,  cura  afflictionis  plena  orania  vide- 
rentur.  Siquidem  noncessabat  pax,nou 
ei  misericordia  dabat  silentium,  sed 
pio  quodani  susurrio  paterna  pulsantcs 
viscera  loquebantur :  Numquid  in  ceter- 
num  projiciel  Deus  ,  aut  non  apponet  ut 
complacitior  sit  adhuc  ?  Numquid  oblivis- 
cetur  misereri  Deus  ,  aut  continebit  in  ira 
sua  misericordias  suas  ?  Et  quaravis  diu 
multuraque  visus  sit  dissiraulare  Pater 
miserationura,  ut  intcrim  satisfacerct 
zelo  justitiae  et  veritatis  :  non  tamcn 
infructuosa  fuit  supplicantiuni  impor- 
tunitas,  sed  exaudita  est  in  tempOTe 
opportuno. 

40.  Forte  enim  interpellantibus  talc 
dicatur  dedissc  responsum  :  Usquequo 
preccs  vestraj  ?  Debitor  sum  ct  sorori- 
busvestris,  quas  accinctas  videtis  ad 
facicndam  vindictam  in  nationibus, 
justitiai  et  veritati.  Vocentur,  veniant, 
ot  supcr  hoc  verbo  pariter  conferamus. 
Festinant  crgo  lcgati  coelestes,  et  ut 
vidcrunt  miseriara  hominura  ct  crude- 
lcm  plagam  ,ut  Prophcta  loquitur :  Jn- 
geli  pacis  amare  (lebant.  Qui  enim  fide- 
lius  quaerercnt  aut  rogarcnt  quac  ad  pa- 
ccm  sunt,  quain  Angcli  pacis  ?  Sane  ex 
deliberationccoramuni  ascendit  vcritas 
ad  constitutam  dicni,  sed  ascenditus- 
quc  ad  nubes  :  nccdum  plane  lucida , 
sed  subobscura  et  obnubilata  adhuc 
zelo  indignationis.  Facluraque  cst  ut 
legimus  in  Prophcta  :  Domine,  in  ca-lo 
misericordia  tua,  et  vcritas  tua  usque  ud 
nubes.  Mcdius  aulcm   Pator  luminuui 

25 


m  S.  BERNA 

residebat,  et  utraque  pro  partc  sua 
utilius  quod  habebat  loquebatur.  Quis 
putas  illi  colloquioraeruit  interesse,  et 
indicabit  nobis  ?  Quis  audivit ,  et  enar- 
rabit  ?  Forte  inenarrabilia  sunt ,  et  non 
licet  homini  loqui.  Summa  tamen  con- 
troversiae  totius  haec  fuisse  videtur. 
Eget  miseratione  creatura  rationalis, 
ait  Misericordia ,  quoniam  misera  facta 
est,  et  miserabiiis  valde.  Venit  tempus 
miserendi  ejus,quia  jam  praeteriit  tem- 
pus.  Econtra  Veritas :  Oportet ,  inquit , 
impleri  sermonem  quem  locutus  es, 
Dominc.  Totus  raoriatur  Adam  necesse 
est  cum  omnibus  qui  in  eo  erant,  qua 
die  vetitum  pomum  in  praevaricatione 
gustavit.  Utquid  ergo ,  ait  Misericordia, 
utquid  me  genuisti  pater  citius  peritu- 
ram  ?Scit  enim  Veritas  ipsa,  quoniam 
misericordia  tua  periit ,  et  nulla  est,  si 
non  aliquando  miserearis.  Similiter  au- 
tem  e  contrario  et  illa  loquebatur :  Quis 
enim  nesciat ,  quod  si  prsedictam  sibi 
praevaricator  sententiam  mortis  evase- 
rit ,  periit ,  nec  permanebit  jam  in  aeter- 
num  veritas  tua ,  Domine  ? 

H.  Ecce  vero  unus  de  Cherubin,  ad 
Regem  Salomonem  suggepit  esse  mit- 
tendas  :  quoniam  filio,  inquit  datum 
cst  omne  judicium.  Et  in  ejus  ergo  con- 
spectu  Misericerdia  et  Veritas  obviave- 
runt  sibi,  eadem  quae  supra  memini- 
mus  verba  querimoniae  repetentes.  Fa- 
teor,ait  Veritas,  zelum  bonumMise- 
ricordia  habet,  set  utinam  secundum 
scientiam.  Nunc  autem  quid  praevari- 
catori  potius ,  quam  sorori  judicat  esse 
parcendum?  Attu,  inquit  Misericordia, 
neutri  parcis,  sed  tanta  indignatione 
ssevis  in  praevaricatorem ,  ut  involvas 
pariter  et  sororem.  Quid  mali  merui  ? 
Siquidhabes  adversum  me,  dicito  mihi: 
sin  autem.  quid  me  persequeris  ?  Gran- 
dis  controversia ,  Fratres,  et  intricata 
Dimium  disceptatio.  Quis  non  illic  dice- 
ret :  fionum  nobis  erat,  si  natus  non 
fuisset  homo  iste  ?  Sic  erat ,  dilectis- 
simi,  omnino  sic  erat :  non  videbatur 
quomodo  simul  possent  erga  hominem 
Misericordiaet  Veritasconservari.  Cum- 
que  adjiceret  Veritas  in  ipsum  quoque 
Judicem  partis  suae  injuriam  retorqueri, 
dicens,  cavendum  omnino,  ne  fierctir« 


RDI  ABBATI5 

ritum  verbum  Patris ,  ne  sermo  vivo» 
et  efficax  qualibet  occasione  evacuare- 
tur  :  Paicite,  quaeso,  ait  Pax,  parcite 
verbis  hujusmodi.  Non  nos  talis  alterca- 
tio  decet ;  virtutum  est  inhonesta  con- 
tentio. 

42.  Porro  Judex  inclinans  se,  digito 
scribebat  in  terra.  Erant  autem  verba 
scripturae ,  quae  Pax  ipsa  legitin  auribus 
omnium  (  ea  siquidem  propius  asside- 
bat.  )  Ha)c  dicit ,  Perii ,  si  Adam  non 
moriatur;  et  haec  dicit ,  Perii ,  nisi  mr- 
sericordiam  consequatur.  Fiat  mors 
BoNA,  et  habet  utraque  quod  petit. 
Obstupuere  omnes  in  verbo  sapientiae  et 
forma  compositionis  pariter  atque  ju- 
dicii.  Siquidem  manifestum  fuit  nullam 
eis  querimoniae  occasionem  relinqui : 
siquidem  fieri  posset  quod  utraque  pe- 
tebat,  ut  et  moreretur,  et  misericor- 
diam  consequeretur.  Sed  id  quomodo 
fiet,  inquiunt?  Mors  crudelissima ,  et 
amarissima  est ,  mors  terribilis ,  et  ipso 
horrenda  auditu.  Bona  fieri  quanam  ra- 
tione  poterit  ?  At  ille  :  Mors,  inquit, 
peccatorum  pessima,  sed  pretiosa  fieri 
potest  mors  sanctorum.An  non  pretiosa 
erit,  si  fuerit  ianua  vitae,  porta gloriae ? 
Pretiosa,  inquiunt.  Sed  quomodo  fiet 
istud  ?  Fieri,  ait,  potest,  si  ex  caritate 
moriatur  quis,  utique  qui  nihil  debeat 
morti.  Neque  enim  detinere  poterit 
mors-innoxium,  sed  forabitur  ( ut  scrip- 
tum  est )  maxilla  Leviathan ,  et  de- 
struetur  p^ries  medijus,  solveturque 
chaos  magnum ,  qyod  inter  mortem  vi- 
tamque  firmatum  est.  Nimirum  caritas 
fortis  ut  mors ,  immo  et  fortior  mortc , 
si  fortis  illius  intraverit  atrium,  alliga- 
bit  eum,  et  diripiet  utiquc  vasa  ejus, 
sed  et  ipso  transitu  suo  ponet  profun- 
dum  maris  viam ,  ut  transeant  liberati. 

43.  Bonus  visus  est  sermo  ,  utpote  fi- 
delis,  et  omni  acceptione  dignus.  Sed 
ubi  poterit  ille  innocens  inveniri,  qui 
mori  velit  non  ex  debito,  sedexvo- 
luntate ,  non  ex  malo  merito ,  sed  ex 
beneplacito  suo?  Circuit  Veritas  orbem 
terrae ;  et  nemo  mundus  a  sorde ,  nec 
infans ,  cujus  est  unius  diei  vita  super 
terram.  Sed  et  Misericordia  coelum 
omne  perlustrat ,  et  in  Angelis-quoque , 
ne  dixerim  pravitatem,  minorem  tamen 


IN  ANNUNTIATIONE  B.  MARI.E  SERMO  H. 


SK7 


JTitenil  oaritatein.  Nimlnim  haec  victo- 
ria  alii  debcbatur,  quomajorem  cari- 
♦atem  nemo  haberet,  ut  animam  suam 
poueret  pro  servis  inutilibus,  et  indig- 
nis.  Nam  etsi  ipse  jam  non  dicit  nos 
scrvos,  hoc  ipsum  immensae  dilectionis 
est,  et  eximioe  dignationis.  Nosautem 
etsi  omnia  quae  prajccpta  sunt  nobis  fa- 
ceremus  ,  quid  aliud  diceredeberemus, 
nisi  quod  servi  inutiles  sumus  ?  Sed 
quis  eum  super  hoc  convenire  praesu- 
meret  ?  Redeunt  ad  constitutara  diem 
Veritas  et  Misericordia,  anxise  pluri- 
inum ,  non  invento  quod  desiderabant. 
iU.  Tuncvero  seorsum  Pax  consolans 
eas  :  Vos,  inquit,  noscitis  quicquam, 
ncc  cogitatis.  Non  est  qui  faciat  bonum 
hoc,  non  est  usque  ad  unum.  Qui  con- 
silium  dedit,feratauxilium.  Intellexit 
Rex  quid  loquerfctur,  et  ait  :  Pcenitet 
me  fecisse  hominem.  Poena ,  inquit ,  me 
tenet,  mihi  incumbitsustinerepoenam, 
poenitentiam  agere  pro  homine  quem 
creavi.  Tunc  ergo  dixit :  Ecce  venio. 
NoQ  enim  potest  hiccalix  transire,  nisi 
bibam  illum.  Et  accersito  protinus  Ga- 
briele,  Vade,  inqUit,  dic  filiae  Sion  : 
Ecce  Rex  tuus  venit.  Festinavit  ille ,  et 
ait:  Jdorna  thalamum  iuum  Sion,  et 
auscipe  Regem.  Porro  venturura  Regem 
Misericordia  et  Veritas  praevenerunt , 
sicut  scriptum  est :  Misericordia  et  ve- 
ritas  priEcedent  faciem  tuam.  Justitia 
thronura  praeparat ,  secundum  illud : 
Jusiitia  et  judicium  proeparatio  sedis  tuce. 
Pax  cum  Rege  venit,  ut  Propheta  fide- 
lis  invcniretur  qui  dixerat :  Pax  erit  in 
lcrra  nostra  cum  venerit.  Inde  est  quod 
nato  Domino  Angelorura  chorus  cane- 
bat :  Pax  in  teira  hominihus  honoe  vo- 
luntalis.  Sed  et  tunc  Justitia  ct  Pax  os- 
culatae  sunt,  quae  non  modice  videban- 
tur  hactenus  dissidere.  Prior  enim ,  si 
quaerat  ex  lege  justitia ,  non  osculum, 
scd  aculeura  magis  habebat,  urgens 
Hiagis  timore ,  quam  provocans  dilec- 
tione.  Sed  nec  habuit  illa  reconciliatio- 
nem  ,  sicut  habet  nunc  quae  ex  fide  nos- 
citur  esse  justitia.  Alioquin  quid  erat 
quod  nec  Abraham,  nec  Moyses,nec 
ca;tcri  justi  lemporis  illius,  in  obitu  suo 
paccm  illam  bcatitudinis  sctcrnae  ap- 
prcluMidero ,  aut  rognum  pacis  potcrant 


introirc,  nisi  quod  minimc  adhuc  jus- 
titia  etpax  sese  fuerant  osculatae  ?  Ex 
hoc  sane ,  dilcctissimi ,  ferventiore  no- 
bis  zelo  sectanda  justitia  est;  siquidem 
justitia  et  pax  osculatae  sunt,  et  indis- 
solubile  amicitiarum  iniere  foedus  :  ut 
cuicumque  testimonium  justitiae  secum 
tulerit,  hilari  vultu  jara  et  amplcxibu» 
laetis  excipiatur  a  pace,  in  idipsum 
jam  dormiens  et  requiescens. 


SEimo  n. 

De  septiformi  spirit  u  in  Christo. 

l.  CoNSiDERARE  est,  Fratrcs,  in  so- 
lemnitate  hodierna  Dominicae  Annun- 
tiationis,velutamoenissimamquamdam 
planitiem  ,  siraplicem  nostrae  repara- 
tionis  historiam.  Injungitur  nova  lega- 
tioangelo  Gabrieli,  et  novam  Virgo 
professa  virtutem,  novae  salutationis 
honoratur  obsequio.  Antiqua  excluditur 
maledictio  mulierum ,  novam  nova  ma- 
ter   accipit  benedictionem.  Impletur 
per  gratiam  quae  concupiscentiam  ne- 
scit ,  ut  spiritu  superveniente  Altissimi 
pariat  Filium,  quae  virum  dedignatur 
admittere.  Intrat  ad  nos  eadcm  porta 
salutis  antidotum ,  qua  venenum  ser- 
pentis  ingrediens ,  universitatem  gene- 
ris  humani  occuparat.  Innumeros  hu- 
jusceraodi  flores  ex  his  facile  est  legere 
pratis  :  sed  intueor  raediara  metuenda) 
profunditatis  abyssum.  Abyssus  plane 
imperscrutabilis,  incarnationis  domi- 
nicai  sacraraentura ;  abyssus  impene- 
trabilis ,  Ferhum  caro  factum  est,  et  ha- 
hitavit  in  nohis.  Quis  enira  investiget , 
quis  attingat,  quis  apprehendat?  Pu- 
tous  altus  est,  et  in  quo  hauriara  nou 
est  mihi.  Veruratamen  solet  interdum 
superposita  puteis  humectare  linlea- 
mina  vapor  exhalans.  Propterea  sane 
licct   irrumpere  veroar  propria?  con- 
scius  infirmitatis,  froquontor  tamen  ve- 
lut  super  os  hujus  putci  expando  ad  te, 
Doraine,  manus  raeas,  pro  eo  quod  anima 
raea  sicut  terra  sine  aqua  tibi.  Et  nunc 
si  quid  ost  quod ,  ascendentc  deorsum 
nebula ,  tenuis  ebiberit  cogitatio;  vo- 
bis,  Fratres,  modicum  illud  sine  invi- 
dia  conimunicarc  curabo,  velut  cxpre»- 


558  S.  BERNAR 

so  linteamine    vel  exigua   refundens 
coelestis  stillicidia  roris. 

2.  Quaero  igitur,  qua  ratione  Filius 
fnagis  incarnatus  sit ,  quara  Pater ,  aut 
Spiritus  sanctus ,  cum  totius  Trinilatis 
non  modo  aequalis  sit  gloria,  sed  una 
«ademque  substantia  ?  Scd  quis  cogno- 
Tit  sensum  Domini ,  aut  quis  consilia- 
rius  ejus  fuit?  Altissimum  est  myste- 
rium,  nec  nos  oportct  temere  super 
Imjuscemodi  praecipitare  sententiam. 
Videtur  tamen  nec  Patris  ,  nec  Spiritus 
incarnationera  in  pluralitate  filiorura 
elTugisse  confusionem ,  dum  alius  Dei, 
aiius  filius  liorainis  diceretur.  Videtur 
.et  illud  maxirae  congruura ,  ut  is  spe- 
cialiter  lilius  fieret,  qui  filius  erat,  ne 
quid  esset  ambiguitatis  in  nomine.  De- 
nique  ipsa  est  Virginis  nostrae  gloria 
singularis  et  excellens  prserogativa  Ma- 
riae,  quod  filium  unum  eumderaque 
cum  Deo  Patre  meruit  habere  cora- 
munera,  quam  sane  periisse  constat, 
si  non  lilius  incarnaretur.  Sed  nec  no- 
bis  alia  dari  posset  occasio  similis  spe- 
randae  salutis  et  haereditatis.  Factus  si- 
quidem  primogenitus  in  multis  fratri- 
bus ,  qui  unigenitus  erat ,  adsciscet  eos 
sine  dubio  in  haereditatera ,  quos  voca- 
rit  in  adoptionem.  Si  enim  fratres ,  et 
cohaeredes.  Hic  ergo  Christus  Jesus, 
mediator  fidelis,  sicut  in  persona  una 
Dei  hominisque  substantiara  copulavit 
ineffabili  sacramento  :  sic  et  in  ipsa 
reconciliatione,  consilio  usus  altissimo , 
mediam  non  deseruit  aequitatera ,  utri- 
que  tribuens  quod  oportebat ,  honorem 
Deo,  homini  miserationem.  Haec  enira 
optima  inter  ofTensum  Dominura  et 
reum  servum  forraa  compositionis ,  ut 
nec  honorandi  Doraini  zelo  servus  op- 
priraatur  austeriori  sententia  :  nec  rur- 
sura,dum  huic  immoderatius  conde- 
scenditur,  ille  debito  fraudetur  honore. 

3.  Audi  igitur  et  diligenter  observa 
angelicam  in  hujus  Mediatoris  ortu  dis- 
tributionem.  Gloria .  inquiunt ,  in  altis- 
simis  Deo,  et  in  terra  pax  hominibus 
bono!  voluntatis.  Hujus  dcnique  gratia 

observationislideli  rcconciliatori  Christo 
nec  tiraoris  spiritus  dcfuit ,  quo  Patri 
semper  reverentiam  exhiberet,  semper 
ei  deferret,  semper  gloriam  ejus  quae- 


DI  ABIiATIS 
reret :  nec  spiritus  pietatis,  quo  mise- 
ricorditer  compateretur  hominibus. 
Undc  ct  ncccssarium  habuit  spiritum 
quoque  scicntiae,  per  quera  timoris 
pariter  et  pietatis  distributio  fieret  in- 
confusa.  Et  nota  quod  in  primo  illo  pa- 
rentum  nostrorum  peccato  tres  quidera 
auctores  exstiterunt  :  sed  manifeste 
defuerunt  tria  tribus.  Dico  enim  Evam, 
diabolum,  et  Adam.  Non  habuit  Eva 
scientiara  ,  quae,  ut  ait  Apostolus,  se- 
ducla  est  in  prsevaricationera.  Vermn 
haec quidem  serpenti  non  defuit,  qui  cal- 
lidior  describitur  caeteris  animantibus  : 
sed  pictatem  malignus  non  habuit,  qui 
ab  inilio  factus  est  homicida.  Adam 
veropius  forte  videtur,  mulierem  non 
contristando  :  sed  tiraoreni  Domini  de- 
reliquit,  voci  illius  magis  obediens, 
quara  divinae.  Utinara  magis  timor  Do- 
mini  praevaluisset  ineolsicutdeChristo 
signanter  legitur  :  Quia  replevit  eum , 
non  pietatis  spiritus ,  sed  timoris.  In 
omnibus  enim  et  per  omnia  pietati 
proximorura  tiraor  Domini  praeferen- 
dus  est,  et  solus  ipse  est,  qui  totum 
sibi  horainera  debeat  vindicare.  In  his 
igitur  tribus,  timore,  pietate  et  scien- 
tia,  Mediator  noster  reconciliavit  ho- 
mines  Deo  :  nara  in  consilio,  et  forti- 
tudine  de  manu  adversarii  liberavit. 
Consilio  siquidem  pristino  jure  privavit 
hostera  ,  data  potestate ,  ut  manus  inji- 
ceret  innocenti :  fortitudine  praevaluit, 
ne  violenter  posset  retinere  redemptos, 
dum  victor  4Jib  inferis  rediit,  et  vita 
omniura  cura  eo  surrexiU 

4.  Exinde  cibat  nos  pane  vitae  et  in- 
tellectus ,  et  potat  aqua  sapientiae  salu- 
taris.  Est  enira  intellectus  rerura  spiri- 
tualium  et  invisibilium ,  verus  animae 
panis,  confirmans  cor  nostrum,  et  ad 
omne  opus  bonum  roborans  in  omni 
exercitatione  spirituali.  Carnalis  autem 
homo,  qui  non  percipit  ea  quae  sunt 
spiritusDei,  sed  stultitia  ei  videntur, 
gemat  et  lugeat,  dicens  :  Jruil  cor 
meum  f  quia  ohlitus  sum  comedere  panem 
meum.  Ecce  enira  incra  et  perfecta  ve- 
ritas  est,  non  prodesse  homini,  si  uni- 
versura  mundum  lucretur ,  animae  au- 
tera  suae  detrimentura  faciat.  Sed  quando 
id  capere  possit  avarus?  Sine  causa  la- 


IiN   ANNUNTIATIONE   B.  MARI^  SERMO 


III. 


959 


I)orat,  quistiuis  ci  id  pcisuadefc  cona- 
tur.  tt  quid  hoc?  Nempe  quia  stultitia 
illi  videtur.  Quid  verius,  quara  jugum 
Christi  esse  suave?  Appone  homini  sae- 
culari,  et  vidc  si  non  magis  lapidcm 
quam  panem  reputahit.  Et  certe  hujuS' 
«lodi  intelligentia  veritatis  internae 
vivitanima ,  et  hic  est  spiritualis  cibus. 
JYon  enim  m  so/o  j)ane  vhit  homo,  sed 
in  omni  verbo  quod  proccdit  de  ore  Dei. 
Verumtamen  donec  sapiat  tibi  veritas, 
iion  sine  difficultate  ad  intcriora  traji- 
citur.  Ubi  vero  cceperis  in  ea  oblectari, 
jam  non  cibus,  sed  potus  est  :  et  sine 
difficullate  intrat  in  animam ,  quo  vide- 
licet  spiritualis  cibus  intelligentia;  potu 
sapientioe  digeratur ,  ne  ipsius  interioris 
hominis  artubus,  id  est  affectibus,  sic- 
citate  laborantibus ,  oneri  magis  sit 
quam  utilitati. 

5.  Ex  omnibus  ergo  quae  salvandis 
populis  fuerant  neccssaria,  nihil  peni- 
tus  defuit  Salvatori.  Ipse  est  enim,  de 
quo  prajcinit  Isaias :  Egredictur  virga  de 
radice  Jesse  ,  et  flos  de  radice  ejus  asceyi^ 
dct,  etrequiescet  super  eum  spiritus  Do- 
mini,  spirilus  sapientia^et  intellectus ,  spi- 
ritus  consilii  cl  fortiludinis ,  spirilus scien- 
iioi  et  pietatis,  et  replebit  cuni  spiritus 
timoris  Domini.  Illud  sane  diligenler 
attende,  quod  florem  hunc  de  radicc, 
non  de  virga  dixcrit  ascensurura.  Et- 
enim  si  nova  Christi  caro  in  Virgine 
creata  esset  ex  nihilo,  (quod  sestima- 
verunt  nonnulU  : )  non  dc  radice  flos  , 
sed  forte  de  virga  dici  poterat  asccn- 
disse.  Nunc  autera  qui  prodiit  ex  ra- 
dice,  sine  dubio  ab  originc  comraunem 
probatur  habuisse  raateriam.  Nara  quod 
super  eum  Spiritus  requicvit,  nihil  in 
eo  contradictionis  fuisse  declarat.  In 
nobis  enira  quia  non  oranino  superior 
ost  spiritus,  non  requiescit,  carne  ni- 
niirum  adversus  spiritura,  et  spiritu 
adversus  carnem  concupiscente  :  a  quo 
conflictu  nos  liberct ,  in  quo  nihil  siniilc 
fuit ,  novus  homo  et  verus  horao ,  qui 
veram  carnis  nostra;  suscepit  originera, 
scd  ferraentum  vetus  concupisccnllaj 
non  suscepit. 


SEUiHO  III. 

De  Susanna  el  B.  Maria. 

<.*QuAM  dives  es  in  misericordia, 
quara  magnificus  in  justitia ,  in  gratia 
quara  munificus,  Domine  Deus  noster! 
ISon  est  qui  siraiiis  sit  tibi ,  munerator 
copiosissime,  remunerator  aequissime, 
piissirae  liberator.  Gratis  respicis  hu- 
milcs,  juste  judicas  innocentcs,  mise- 
ricorditer  salvas  etiara  peccatorcs.  Ha;c 
sunt ,  dilectissimi ,  qua;  nobis  in  mensa 
divitis  hujus  Patrisfamilias  sanctarum 
tcstimoniis  scripturarum,  hodie  qui- 
dem,  si  diligtnter  advcrtimus,  solito 
copiosius  apponuntur.  Nimirum  hanc 
nobis  copiam  prsestant ,  qua»  pariter 
convenerunt,  sacrum  videlicet  tcmpus 
Quadragesimse ,  et  sacratissima  dics  An- 
nuntiationis  Dominicse.  Hodie  enim  in 
auribus  nostris  deprehensara  in  adulte- 
rio  mulierera  indulgentia  Redemptoris 
absolvit,  hodie  innoxiura  Susannse  san- 
guinera  liberavit,  hodie  quoque  bea- 
tam  Virginera  singulari  munere  gra- 
tuitae  benedictionis  implevit.  Magnum 
conviviHra,  ubi  pariter  nobis  miseri- 
cordia,  justitia,  et  gratia  apponuntur  ! 
IVuraquid  non  misericordia  esca  horai- 
nura?  Salutaris  omnino  et  efficax  ad 
medelam.  Nuraquid  non  etiam  justitia 
panis  cordis?  Et  quidem  optirae  confir- 
mans  illud,  utpote  cibus  solidus  ad  nu- 
trimentura.  Denique  beati  qui  esuriuut 
illura  ,quoniam  ipsi  saturabuntur.  Num- 
quid  non  cibus  animae  gratia  Dei  sui  ? 
Dulcissimus  sanc,  et  omnem  habens  iu 
se  suavitatem,  et  delectamentum  sapo- 
ris  :  imrao  vero  haec  sibi  orania  paritcr 
vindicans,  non  modo  delectat,  sed  et 
reficit,  et  raedctur. 

2.  Accedamus  ad  mensam  hanc,  Fra- 
tres  mei,  et  ex  singulis  dapibus  vel 
raodicum  aliquid  degusteraus.  /n  lege 
Moyses  mandavit  hujusmodi  lapidare, 
aiunt  de  pcccatricc  pcccatores,  d«» 
adultcra  Phariscci.  Sed  ad  duritiara  la- 
pidei  cordis  vestri  ille  locutus  cst.  Jesuit 
aulem  incUnavit  se.  Doraine,  indina 
coclos  tuos,  et  descende.  Inclinans  sc, 
ct  ad  niisericordiara  flexus  (ncque 
enira  Judaici  cordis  erdi)  digito  scribc- 
bal ,  non  jam  in  hipide,&cd  tn  (crra. 


oGO 


S.  BERNARDI  ABBATIS 


Nequc  hoc  tantum  scmel,  sed  hic 
«juoque  duplex  scriptura,  sicut  apud 
Moysen  tabulae  duae.  Et  forte  veritatem 
et  gratiam  scribens,  et  iterum  scribens 
lerrse  impressisse  videtur,  secundum 
quod  Johannes  Apostolus  ait :  Lex  per 
\Moysen  data  est,  graiia  et  vcritas  per 
Jesum  Chrislum  facta  cst.  Considera  de- 
jiique  an  videri  possit  de  tabula  veri- 
tatis  legisse ,  unde  refelleret  PharisaBOs : 
Qui  sine  peccalo  est  vestruni ,  primus  in 
eam  lapidem  mittat.  Verbura  quidem 
abbreviatum,  sed  vivum  et  efficax,  et 
ancipiti  gladio  penetrabilius.  Quam  gra- 
viter  enim  ad  verbum  hoc  saxea  corda 
transfossa ,  quam  vehementer  hoc  uno 
lapillo  contritse  sint  lapideae  frontes, 
rubor  ipse  confusionis  et  clandestinus 
probavitabscessus.  Meruit  quidem^dul- 
tera  lapidari :  sed  is  punire  gestiat,  qui 
dignus  non  est  etiam  ipse  puniri.  Is 
praesumat  a  peccatrice  exigere  ultio- 
nem,  qui  eamdem  excipere  non  mere- 
tur.  Alioquin  ipse  sibi  vicinior,  a  se  in- 
cipiat  :  in  se  prius  sententiam  ferat, 
exerceatque  vindictam.  Haec  Veritas. 
3.  Cseterum  adhuc  rainus  est:  et  si  ac- 
cusatores  refellit  haec  Veritas,sedream 
necdum  absolvit.  Scribatiterum,scribat 
gratiam,  legat,  et  audiamus.  IVemo  te 
condemnavit  mulier  ?  Nemo ,  Domine,  JVcc 
ego  te  condemnaho;  vade ,  et  amplius  noli 
peccare.  0  vox  misericordiae,  o  auditus 
laetitiae  salutaris!  Auditam  fac  mihi 
raane  misericordiam  tuam ;  quia  in  te 
speravi,  Domine.  Sola  nimirum  spes 
apud  te  miserationis  obtinet  locum; 
nec  oleum  misericordiae,  nisi  in  vase 
fiduciae  ponis.  Sed  est  infldelis  fiducia , 
solius  utique  maledictionis  capax ,  cum 
videlicet  in  spe  peccamus.  Quamquam 
nec  fiducia  illa  dicenda  sit ,  sed  insen- 
sibilitas  quaedam  ,  et  dissimulatio  per- 
niciosa.  Quae  enim  (iducia  ei  qui  peri- 
culum  non  attendit?  aut  quod  ibi  timo- 
ris  remedium ,  ubi  nec  timor  sentitur , 
nec  materia  ipsa  timoris?  Fiducia  sola- 
tium  est :  nec  eget  ille  solatio ,  qui  lae- 
tatur  cum  male  fecerit ,  et  in  pessimis 
Tebus  magis  exsultat.  Rogemus  itaque  , 
Fratres,  responderi  nobis,  quantas  ha- 
beamus  iniquitates  et  peccata,  scelera 
nostra  et  delicta  nobis  desideremus  os- 


tendi.  Scrutemur  vias  noslras  et  studia 
nostra ;  periculaque  universa  vigili  in- 
tentione  pensemus.  Dicat  quisquc  in 
pavore  suo  :  Vadam  ad  portas  inferi ; 
ut  jamnonnisi  in  sola  Dei  misericordia 
respiremus.  H^^c  vera  hominis  fiducia, 
a  se  deficientis ,  et  innitentis  Domino 
suo.  Haec,  inquam,  vera  fiducia,  cui 
misericordia  non  denegatur,  Propheta 
attestante  :  Quoniam  beneplacitum  est 
Domino  super  timentes  eum,  et  in  eis  qiii 
sperant  super  misericordia  ejus.  Nec  parva 
utique  suppetit  nobis  :  in  nobis  quidem 
timoris,  in  ipso  autem  causa  fiduciae. 
Suavis  et  mitis  cst,  copiosae  raisericor- 
diae;  praestabilis  super  raalitia,  multus 
ad  ignoscendum.  Credamus  sane  vcl 
inimicis,  qui  in  eo  nihil  aliud,  undc 
occasionem  struendae  calumniae  cape- 
rent ,  inyenerunt.  Compatietur,  aiunt , 
peccatrici ,  nec  sibi  oblatam  ullatenus 
occidi  patietur.  Tenebitur  itaque  ma- 
nifestus  adversarius  legis,  cum  absol- 
verit  lege  daranatam.  In  vestrum,  o 
Pharisaei ,  caput  tota  vestrae  malignita- 
tis  adinventio  retorquetur.  Diffiditis 
causae,  qui  judicium  subterfugitis.  Nam 
illa  quidem  sine  injuria  legis  absolvitur, 
quae  non  accusatori  relinqultur. 

4.  Sed  considcremus,  Fratres,  quo- 
nam  hinc  abeant  Pharisaei.  Videtisne 
uuos  senes  (nam  a  senioribus  exire 
coeperunt)  quomodo  in  pomerio  Joa- 
chim  absconduntur?Susannam  quaerunt 
uxorem  ejus  :  sequamur  eos,  nam  ini- 
qua  cogitatione  pleni  siint  contra  eam. 
Consentire  nohis,  aittnt  senes ,  aiunt  Pha- 
risaei ,  aiunt  lupi ,  qui  ab  alterius  paulo 
ante,  licet  errantis  oviculoe,  fuerant 
devoratione  frustrati.  Consentire  nohis 
ct  commiscere  nobiscum.  Inveterati  die- 
rum  malorura ,  raodo  accusabatis  adul- 
teriura ,  modo  adulterium  suadetis.  Sed 
haec  est  tota  justitia  vestra ,  et  quae  pa- 
lam  arguitis,  eadem  agitis  in  occulto. 
Hinc  fuit  quod  existis  unus  post  unum, 
cum  ille  omnium  conscius  occultorum 
vestras  tam  valide  percussisset  con- 
scientias ,  dicens  :  Qui  sine  peccato  est 
vestrum,  primus  in  eam  lapidem  mittat. 
Merito  proinde  ad  Discipulos  Veritas 
ait  :  Nisi  ubundas^crit  juslitia  vestra 
plusquam  Scribarum  et  Pharisceorum , 


in   ANNUNTIATIONE   B 

non  intrahitis  in  regnim  cceJorum.  Alio- 
quin  dicemus,aiunt,  contra  te  testiino- 
riiuin.  Semen  Clianaan ,  et  non  Juda , 
nec  hoc  quidem  Meyses  in  Lege  manda- 
vit.  An  qui  decrevitadulteramlapidare, 
mandavit  accusare  pudicam?  An  qui 
jussit  adulteram  lapidibus  opprimi , 
etiam  jussit  contra  insontem  testimo- 
luura  ferri  ?  Immo  vero  sicut  adulteram, 
eic  etiam  falsum  testem  non  impuni- 
tum  esse  praecepit.  Sed  qui  gloriamini 
in  lege ,  per  legis  praevaricationem 
Deum  inhonoratis. 

5.  Ingemuit  Susanna ,  et  ait :  Jngustice 
miln  su7it  undique.  Undique  enim  mors; 
hinc  quidem  corporea ,  inde  spiritualis. 
Si  hoc  ,  inquit,  egero,  mors  mihi  est :  si 
aulem  non  egero,  non  effugiam  manus 
veslras.  Vestras,  o  Pharisaei,  manusnec 
adultera  effugit,  nec  pudica  :  vestras 
accusationes  nec  sanctus,  nec  peccator 
evadit.  Dissimulatis  peccata  vestra , 
ubi  inveneritis  alicna  :  alioquin  si  quis 
forte  suum  non  habet,  vestrum  ei  im- 
pingitis  crimen.  Quid  lamen  Susanna 
facit ,  inter  mortem  et  mortem,  animae 
scilicetet  corporis,undique  angustata? 
Melius  est  mihi,  inquit,  absque  opere  in- 
cidere  in  manus  hominum,  quam  derelin- 
quere  legem  Dei  mei.  Nimirum  sciebat 
ista,  quara  horrendum  sit  incidere  in 
manus  Dei  viventis.  Nam  homines  qui- 
dera,  cum  occiderint  corpus,  animae 
non  habent  ultra  quid  faciant :  ille  au- 
tem  timendus  est ,  qui  potestatem  ha- 
bet  et  corpus,  et  animam  mittere  in 
gehennam.  Quid  familia  Joachim  tar- 
dat  ?  Irruat  per  posticum  ,  nam  in  po- 
meric  clamor  auditur ;  clamor  autem 
luporum  gravium,  et  balantis  oviculae 
inter  eos.  Sed  non  patitur  ab  eis  in- 
nuxiam  devorari,  qui  ab  ipsis  eorum 
faucibus  tam  dignanter  eripuit  etiam 
eripi  non  merentem.  Merito  proindc 
cum  duceretur  ad  mortem  ,  erat  cor  ejus 
(Iduciam  habens  in  Domino,  quem  usquc 
adeo  timuisset,  ut  timorem  omnem 
postposuissct  humanum ,  et  ipsius  lc- 
gem  et  simul  vitaj  prajposuisset,  et  fa- 
mae.  JSon  cnim  dictus  fuerat  sermo  hu- 
juscemodi  aliquando  dc  Susanna.  Sed  ct 
parentcs  ejusjusti  crant,  et  vir  ejus  hono- 
ratior  omnixm  Judccorum.  Merito  igitur 


MARIvK   SERMO   III.  56i 

a  justo  Judice  justam  de  injuslis  obti- 
nuit  ultionem,  quae  tam  vchementer 
justitiam  esurivit,  ut  propler  eam  con- 
tcmneret  mortem  corporis,  opprobrium 
generis ,  luctum  inconsolabiiem  ami- 
corum. 

6.  Et  nos,  Fratres,  si  a  Christo  audi- 
vimus,  Nec  ego  te  condemnaho,  si  pec- 
care  jam  nolumus  contra  ipsum,  si  in 
Christo  volumus  pie  vivere ;  necesse 
estsustineamus  persecutionera ,  ne  ma- 
lum  pro  malo ,  aut  maledictum  pro  ma- 
ledicto  reddamus.  Alioquin  Qui  patien- 

TIAM    NON    SERVAVERIT,   pcrdct  justi- 

tiam,  hoc  est,  vitam  perdet,  hoc  est, 
perdet  animam  suam.  Mihi  vindictam ,  et 
ego  retribuam ,  dicit  Dominus.  Ita  pror- 
sus  est.  Ipse  retribuct,  scd  si  ei  vin- 
dictam  serves,  si  non  tollas  ab  eo  judi- 
ciura,  si  non  reddas  retribuentibus  tibi 
mala.  Faciet  judicium ,  sed  injuriam 
patienti  :  in  aequitate  judicabit,  sed 
pro  mansuelis  terrae.  Jam  vobis  (  ni 
fallor )  molestum  est  quod  deliciae  tar- 
dant.  Non  miremini  :  deliciae  sunt.  Non 
onerabunt  quamlibct  satiatos  ,  nec  a 
ructantibus  quidem  poterunt  fastidiri. 

7.  Missus  est  Gabriel  angelu^  a  Deo  in 
civifatem,  Galilccce,  cui  nomcn  Nazareth. 
Miraris  quod  Nazarcth,  parva  civitas, 
et  tanti  Regis  nuntio  illustretur ,  et 
tanto?  Sed  magnus  latet  in  hac  parva 
civitate  thesaurus;  latet,  inquam  ,  sed 
homines  latct,  non  Deura.  Annon  the- 
saurus  Dei  Maria  ubicumque  illa  est, 
et  cor  cjus.  Oculi  ejus  supcr  eam,  ubi- 
que  rcspicit  liumilitatem  anciilae  suae. 
Novit  coelum  Unigenitus  Dci  Patris?  Si 
novit  coelum ,  novit  et  Nazareth.  Quidni 
sciat  patriam  suam?quidni  novcrithae- 
reditatcm  suam?  Coelum  ox  Patre,  Na- 
zareth  ex  Matrc  vindicat  sibi ,  sicul 
ipse  se  et  Filium  David,  ct  Dominum 
esse  tcstatur.  Ca;lum  cceli  Domino ,  ter- 
ram  autcm  dedit  ftliis  Jiominum.  Ccdat 
crgo  ei  utrumque  necesse  est  in  posses- 
sionem ,  quia  non  modo  Dominus ,  scd 
ct  filius  hominis  est.  Audi  etiam  quo- 
modo  terram  sibi  taraquara  filius  homi- 
nis  vindicat,  sed  ot  coraraunicat  tam- 
quam  sponsus.  Fiores,  inquit,  apparue- 
runtin  terranostra.  Ncque  hinc  discrc- 
pat,  quod  Nazarcth  intcrprctatur  flos. 


362 


S.  BERNARDl  ABBATIS 


Ainat  florigcram  patriam  flos  de  radice 
Jesse,  et  libenter  inter  lilia  pascitur 
flos  canipi,  et  lilium  convallium.  Com- 
niendat  cnim  flores  pulcritudo,  sua- 
ve  olcntia,  et  spes  fructus ;  gratia  tri- 
plex.  Teque  florem  reputat  Deus;  et 
bene  ei  complacet  in  te,  si  tibi  nec 
honestae  conversationis  decor , nec  bonse 
opinionis  fragrantia,  nec  intentio  desit 
futurse  retributionis.  Fructus  enim  spi- 
ritus  est  vita  aeterna. 

8.Ne  timeaSf  Maria,inveni$ii  enimgra-- 
fiam  apud  Dominum.  Quantam  gratiam? 
Gratiam  plenam,  gratiam  singularem. 
Singularem ,  an  generalem  ?  Utramque 
sine  dubio ,  quia  plenam ,  et  eo  singu- 
larem ,  quo  generalem  :  ipsa  enim  ge- 
neralem  singularitcr  accepisti.  Eo,  in* 
quam  ,  singularem  ,  quo  generalem  ; 
nam  sola  pra?  omnibus  gratiam  inve- 
nisti.  Singularem  quod  sola  hanc  inve- 
neris  plenitudem ;  generalem  ,  quod  de 
ipsa  plenitudine  accipiant  universi.  Be- 
nedicta  tu  in  mulieribus ,  et  henedidus 
frudus  ventris  tui.  Singulariter  quidem 
fructus  ventris  tui  est :  sed  ad  omnium 
quidem  mentes  te  mediante  pervenit. 
Sic  nimirum ,  sic  olim  ros  totus  in  vel- 
lere ,  totus  in  area  :  sed  in  nulla  parte 
areae  totus,  sicut  in  vellere  fuit.  In  te 
sola  Rex  ille  dives  et  praedives  exina- 
nitus;  excelsus,  humiliatus;  immen- 
sus,  abbreviatus,  et  Angelis  minoratus 
cst :  verus  denique  Deus  et  Dei  Filius 
incarnatus.  Sed  quo  fructu?  Nempe  ut 
omnes  ejus  paupertate  locupletemur, 
ejus  humilitate  sublevcmur,  cjus  mi- 
noratione  magnilicemur,  cjus  incarna- 
tione  adhaercntcs  Deo ,  incipiamusunus 
esse  spiritus  cum  eo. 

9.  Sedquiddicimus,Fratres?  cuinam 
potissimum  vasi  gratia  infundetur?  Si 
(  ut  supra  mcminimus  )  capax  quidem 
cst  misericordi32  fiducia ,  patientia  vcro 
justitiae  :  quale  jam  poterimus  idoneum 
gratiae  receptaculum  exhibere  ?  Balsa- 
mum  est  purissimum ,  et  solidissimura 
vas  requirit.  Et  quid  tam  purum ,  quidve 
tam  solidum,  quam  humilitas  cordiSi? 
Merito  proindc  humilibus  dat  gratiam  : 
merito  respcxit  Deus  humilitatem  an- 
cillae  suae.  Quonam  mcrito,  quaeris?  Eo 
ulique,  quo  animum  humilem  meritum 


non  occuparel  humanum  ,  quominus 
libere  inllucrot  divinae  gratiae  pleni- 
tudo.  Sed  ad  hanc  nobis  humilitatem 
quibusdam  erit  gradibus  ascendendum. 
Primo  enim  cor  hominis ,  qucm  adhuc 
pcccare  dclcctat,  nec  miseram  consuc- 
tudinem  proposito  meliore  mutavit,nc 
sit  gratiae  capax ,  propriis  vitiis  praepe- 
ditur.  Secundo  quoque,  ubi  jam  corri- 
gere  morcs ,  ct  priorcs  ncquitias  dc  cae- 
tero  non  iterare  proponit;  ipsa  tamen 
peccata  prseterita ,  licet  jam  amputala 
quodam  modo  vidcantur,  dum  in  eo 
manent,  gratiamnon  admittunt.Manenl 
autem  donec  confessione  laventur,  do- 
ncc  succedcntibus  dignis  fructibus  poe- 
nitcntiae  de  mcdiofiant.  Sed  vae  tibi,  si 
forte  vitiis  ct  pcccatis  perniciosior  suc- 
cesserit  ingratitudo.  Quid  enim  tam 
evidenter  gratiae  adversatur?  Tepesci- 
mus  processu  tcmporis  a  fervore  con- 
versationis  nostrae ,  paulatim  refrigescit 
caritas ,  abundat  iniquitas ,  ut  consum- 
memur  carnc ,  qui  spiritu  coeperamus. 
Inde  enim  cst  ut  minus  ea  sciamus ,  qu:e 
a  Deo  donata  sunt  nobis,  indevoli  pari- 
tcr  et  ingrati.  Timorem  Domini  relin- 
quimus,  rcligiosam  omittinms  solitudi- 
ncm,  verbosi,  curiosi,  faceti,  etiarn 
detractores  et  murmuratores,  vacantes 
nugis ,  fugitantes  laboris  ct  disciplina3, 
quoties  sine  nota  id  licet ;  quasi  vero 
confestim  sitetiamsinc  noxa.  Quid  ergo 
tanlis  repulsam  obstaculis  gratiam  no- 
bis  decsse  rairamur  ?  Jam  vero  si  quis , 
juxta  Apostolum,  ut  verbum  Christi, 
verbum  gratiae  in  co  habitet,  gratus 
est;  si  quis  devotus,  si  quis  soliicitus, 
si  quis  spiritu  fervens  :  cavcat  sibi  nc 
suis  fidat  mcritis ,  ne  suis  operibus  in- 
nitatur;  alioquin  ncc  hujusccmodi  ani- 
mum  intrat  gratia^  Nimirumplenus  cst, 
nec  in  co  jam  invenit  gratia  locum  sibi. 
10.  Considerastis  Pharisaeum  illuni 
orantem?  Non  erat  raptor ,  non  injustus, 
non  adulter.  An  sine  fructibus  poeniten- 
tiae  erat  ?  Jejunabat  bis  in  sabbato ,  de- 
cimas  dabat  omnium  quae  possidcbat. 
Sed  ingratum  forsitan  suspicamini.  Au- 
dile  quid  dicat :  Deus  gratias  ago  iibi. 
Scd  non  crat  vacuus ,  non  erat  exina- 
nitus,  non  crat  humilis,  scd  elatus. 
Xon  enim  quid  sibi  deesset ,  scire  stu- 


INNATIVITATBS,  JOIIA 
(luit ,  sed  exaggeravit  meritum  suum  : 
nec  erat  illa  solida  plenitudo  ,  sed 
tumor.  Vacuus  proinde  rediit ,  qui  ple- 
nitudin^m  simulavit.  Nam  Publicanus 
ille,  qui  exinanivit  seipsum,  quoniam 
Yacuum  vas  exhibere  curavit ,  gratiam 
rctulit  ampliorem.  Nos  ergo,  Fratres  , 
sigratiam  cupimus  invenire ,  sic  de  cae- 
tero  abstineamus  a  viliis,  ut  de  prae- 
teritis  quoque  peccatis  digne  poenitea- 
mus.  Niliilominus  quoque  solliciti  si- 
mus,  et  deyotos  nos  Deo ,  et  vere 
humiles  exhibere.  Hujusmodi  nerape 
aniraas  gratanter  respicit  pio  illo  re- 
specfu ,  de  quo  Sapiens  ait  :  Quoniam 
gratia  et  misericordia  Dei  est  in  sanctos 


NNISBAPTISTyE  SERMO.  365 

ejus ,  et  resiiecfus  in  electosillius.  Et  forlc 
propterea  quaterrevocat  aniinamquam 
respicit ,  dicens  :  Revertere ,  revcrtere , 
Sunamids,  rcvertere ,  revertcre ,  ut  in- 
tueamur  te  :  quo  vidolicet  ncc  in  pec- 
candi  consuetudine ,  ncc  in  conscientia 
peccatorum ;  scd  nec  in  tepore  et  tor- 
porc  ingratitudinis  ,  aut  in  elationis 
C3Rcitatc  persistat.  A  quo  nos  quadri- 
parlito  periculo  revocare  et  eripere 
dignctur,  qui  factus  est  nobis  a  Dco 
Patre  sapientia ,  et  justitia ,  et  sanctifi- 
catio,  et  redemptio,  Jesus  Christus  Do- 
minus  noster,  qui  cum  Patre  et  Spirilu 
sancto  vivit  et  regnat  Deus  per  innaila 
ssecuia  sscculorum ,  amen. 


IN  NATIVITATE  S.  JOHAIVIVIS  BAPTISTiE. 


SERMO. 

De  lucerna  ardente  tripliciter ,  et  tripliciter 
lucente. 

1.  SiT  procul  ab  his  conventibus, 
Fiatres ,  increpatio  illa  Prophetai ,  Ju- 
daica  reprobantis  conventicula,  et  di- 
centis  :  Iniqui  sunt  coetus  vestri.  Hi  ni- 
rnirum  coetus  non  iniqui ,  sed  plane 
sancti,  sed  religiosi,  sed  pleni  gratia  , 
digni  benedictione.  Convenitis  siquidem 
ad  audiendum  Deum  :  convenitis  ad 
laudandum ,  ad  orandum ,  ad  adorandum 
eum.  Sacer  estconventus  uterque,  pla- 
ceas  Deo ,  Angelis  familiaris.  State  ergo 
in  reverentia,  Fratrcs,  state  in  sollici- 
tudine  et  devotione  mentis  :  maxime- 
que  in  loco  orationis,  et  in  hac  schola 
Chrisli,  et  auditorio  spirituali.  Nolite 
considerare,  dilectissimi,quaevidentur 
et  temporalia  sunt,  sed  magis  quae  non 
videntur,  aeterna  :  secundum  fidem, 
nonsecundum  faciem  judicate.  Terribi- 
liter  siquidem  metuendus  est  locus 
uterque  :  nec  major  adesse  credendus 
est  numerus  hominum,  quam  Angelo- 
rum.  Patet  utrobique  sine  dubio  porta 
cccli,  scala  illa  crccta  est,  ascenduntet 
descendunt  Angelisuper  filium  hominis. 
Cigas  nempc  cst  iste  filius  horainis : 


coelum  ei  sedes  est,  terra  scabcllum 
pedum  ejus.  Elevata  est  magnificenti.i 
ejus  super  coelos :  manet  tamen  nobiscum 
usque  ad  saeculi  consummationem.  As- 
cendunt  et  descendunt  itaque  ad  Deum 
Angeli  sancti,  quia  caput  et  corpus 
unus  est  Christus. 

2.  Nec  tamcn  ubi  caput ,  sed  ubicum- 
que  fuerit  corpus,  ibi  congregabuntur 
et  aquilae,  licet  non  possit  caput  a  cor- 
pore  separari.  Denique  et  ipse  ait :  Ubi 
duo  vel  tres  congrcgati  fuerint  in  nominc 
meo ,  in  medio  eorumsum.  Sedforte  quis 
dicat :  Ubi  est  modo  Christus?  Ostendc 
nobis  Christum ,  et  sufficit  nobis.  Quid 
curiosos  circumducitis  oculos  ?  Nura  ad 
videndum,  et  non  magis  ad  audiendum 
convenislis?  Dominus  Deus  aperuit  mihi 
aurem  ,  ait  Propheta.  Aurem  mcani 
aperuit,  ut  audiam  quid  loquatur  :  nou 
oculum,  ut  vidcam  vultum  ejus,  illu- 
minavit.  Aut  certe  suam  mihi  apcruit 
aurem,  non  facicm  revclavit.  Post  pa- 
rietem  slat ,  audit ,  et  audilur  :  sed  ncc- 
dum  apparet.  Audit  orantes ,  erudit  au- 
dienlcs.  An  experimentum  ejus  quajrl- 
tis,quiin  me  loquitur  Christus?  Ego, 
inquit,  qui  loquor  justitiam.  Quidni  lo- 
quaturorc,quod  ipse  plasmavit?Quidni 
suo  utatur,  ut  libet,  artifex  inslru- 


56%  S.  BERNAR 

menlo?lVon  tantum  aures  eorum  ,  sed 
<;t  labia  mea  apcri ,  Domine  :  ego  enim 
labia  mea  noii  proliibebo,  Domine  ,  tu 
scisti.  Bene  enim  omnia  facis,et  surdos 
facis  audire ,  et  mutos  loqui. 

3.  Audite  ergo,  Fratres,  quid  de  Jo- 
hanne  loquatur ,  cujus  solemnis  hodie 
Nativitas  celebratur.  Ille ,  inquit,  erat 
lucerna  ardens ,  et  lucens.  Magnum  testi- 
monium,  Fratres  mei  :  magnus  enim 
est  cui  perhibetur,  sed  major  est  ipse 
qui  perhibet.  Ille ,  inquit,  erat  lucerna 
ardens ,  et  lucens.  Est  enim  tantum  lu-* 
cere  vanum ,  tantum  ardere  parum  :  ar- 
dere  et  lucere  perfectum.  Audi  quid 
dicat  Scriptura :  Sapiens  permanet  ut  sol, 
slultus  autem  ut  luna  mutatur.  Quia  enim 
splendetluna  sine  fervore;modoplena, 
modo  exigua,  modo  nuUa  videtur.  Mu- 
tuatum  siquidem  lumen  numquam  in 
eodem  permanet  statu ,  sed  crescit ,  de- 
ficit,  extenuatur,  annihilatur,  etpeni- 
tus  non  comparet.  Sic  qui  conscientias 
suas  in  alienis  labiis  posuerunt,  modo 
magni,  modo  parvi  sunt,  modo  nulli, 
secundum  quod  adulantium  linguis  vel 
vituperare  placuerit,  vel  laudare.  At 
vero  solis  splendor  igneus  est ,  et  cum 
fervet  acrius,  etiamoculislucidiorexhi- 
betur.  Sic  sapientis  ardor  internus  foris 
lucet :  et  si  non  ei  datur  utrumque ,  cu- 
rat  semper  ardere  magis ,  ut  Pater  suus 
qui  videt  in  abscondito,  reddat  ei.  Vae 
nobis,  Fratres,  si  luxeriraus  tantum. 
Nam  lucemus  quidem,  et  magnificamur 
ab  hominibus  :  sed  mihi  pro  minimo 
est , ut  ab  humano  judicer  die.  Qui  enim 
judicat  me ,  Dominus  est,  qui  fervorem 
ab  omnibusexigit,  splendorem  veronon 
ita.  Ignem,  inquit,  veni  mittere  in  ter- 
ram  :  et  quid  volo  nisi  ut  accendatur? 
Hoc  nempe  commune  mandatum ,  hoc 
est  quod  exigitur  ab  universis ,  nec 
ulla,  si  deesse  contigerit,  admittitur 
excusatio. 

4.  Caeterum  singulariter  Apostolis  et 
apostolicis  viris  dicitur  :  Luceat  lux  ves- 
iracoram  hominibus ,  nimirum  taraquam 
accensis,  et  vehementer  accensis,  et 
quibusnon  timeatur  a  flatu  quolibet  aut 
impulsione  ventorum.  Dictum  est  et 
Johanni ,  sed  illi  in  aure  audiunt : 
Johannes  ia  spiritu  tamquam  Angelus 


DI  ABBATIS 

eruditur.  Nimirum  tanto  propiuquior 
Deo ,  quanto  vox  Verbo  vicina,  cui  nulla 
voce  alia  media  quod  foris  sonet  opor- 
teat  intimari.  Neque  enim  Johannem 
praedicatio ,  sed  inspiratio  docuit ,  quem 
replevit  Spiritus  in  utero  matris  suae. 
Vere  ardens  ,  et  vehementer  accensus, 
quem  sicpraeoccupavit  flamma  coelestis, 
ut  jam  Christi  sentiret  adventum,  qui 
necdum  sentire  poterat  vel  seipsum. 
Nimirum  novus  ille  ignis  ,  qul  recens 
elapsus  e  coeld,  per  os  Gabrielis  in  au- 
rem  intraverat  Virginis ,  rursum  per  os 
Virginis  et  matris  aurem  introivit  ad 
parvulum  :  ut  ab  ea  hora  vas  electionis 
suae  Spiritus  sanctus  impleret,  et  lucer- 
nam  Christo  Domino  pararet.  Fuit  ergo 
jam  tunc  ardens  lucerna,  sed  interim 
adhuc  sub  modio ,  donec  super  candela- 
brum  poneretur,  et  luceret  omnibus 
qui  erant  in  domo  Domini.  IIIo  enlm  in 
tempore  solum  adhuc  potuit  illuminare 
modium  suum ;  soli  interira  lucere  ma- 
tri,  magnum  ei  pietatis  sacramentum 
revelans  ipso  motu  novse  exsultationis. 
Unde  mihi  hoc ,  inquit ,  ut  veniat  Mater 
Domini  mei  ad  me  ?  Quis  enim  tibi  indi- 
cavit  matrem  Domini ,  mulier  sancta  ? 
Unde  me  nosti  ?  Ut  facta  esl,  inquit,  vojf^ 
salutationis  iuce  in  aurihus  meis ,  exsulta' 
vit  in  gaudio  infans  in  utero  meo, 

5.  Illuminavit  ergo  jam  tunc  modium, 
sub  quo  latebat :  sed  quem  non  latebat 
ardens  lucerna  sub  modio ,  totum  paulo 
post  mundum  novis  illustratura  fulgori- 
bus.  IUe  erat,  inquit,  lucerna  ardens,  et 
lucens.  Non  ait,  lucens,  et  ardens :  quia 
Johannis  ex  fervore  splendor,  non  fer- 
vorprodiitex  splendore.  SuNTenimqui 
non  eo  lucent,  quia  fervent :  sed  magis 
fervent  ut  luceant :  at  isti  plane  non 
fervent  caritatis  spiritu,  sed  studio  va-" 
nitatis.  Vultis  nosse  quemadmodura  ar- 
sit  Johannes,  et  luxit?  Ego  utrumque  in 
eo  tripiicem  posse  arbitror  inveniri,  et 
ardorem  scilicet ,  et  splendorem.  Ardens 
enim  erat  in  seipso  vehementi  austeri- 
tate  conversationis  :  erga  Christum  in- 
timo  quodam  et  pleno  feryore  devotio- 
nis :  ergapeccantesproximosconstantia 
liberae  increpationis.  Luxit  nihilomi- 
nus  ( ut  paucis  dixerim  )  exemplo ,  di- 
gito,  verbo,  et  seipsum  ostenden^ad 


I 


IN  NATIVITATES.  JOHANNISBAPTIST^  SERMO. 


oChy 


ifAitationem ,  et  luminare  ma]us  quod 
latebat,  ad  peccatorum  reraissionem, 
etipsas  quoque  tenebras  nostras  illumi- 
nans,  sicut  scriptum  est  :  Quoniam  tu 
illuminas  lucernam  meam ,  Doinine ;  Deus 
meus  illumina  tencbras  meas,  utique  ad 
correctionem. 

6.  Considera  igitur  hominem  ange- 
lico  promissum  oraculo ,  conceptum  mi- 
raculo ,  sanctiGcatum  in  utero ,  et  novum 
in  novo  homine  poenitentiae  mirare  fer- 
Torem.  Vichmet  mf  jfum,  aitApostolus, 
habenteSj  his  contenli  simus.  Apostolica 
perfectio  ista  est;  sed  Johannes  etiam 
haec  contempsit.  Denique  audi  Domi- 
num  in  Evangelio :  Fenit ,  inquit,  Johan- 
nes  Baptista  non  manducans,  nec  bi~ 
bens,  plane  nec  vestiens.  Sicut  enim 
non  est  locusta  cibus ,  nisi  aliquorum 
forte  i/rationabilium  animalium  :  sic 
nec  pilus  cameli  humanum  est  indu- 
mentum.  Quid  tu  pilos  tuos,  camele, 
deposuisti?  Utinam  gibbum  magis  de- 
posuisses.  Quid  vos  irrationabiles  ferae 
ct  reptilia  deserti,  cibos  exquiritis  de- 
licatos?  Johannes  ,  sanctus  homo,  mis- 
sus  a  Deo ,  immo  Angelus  Dei ,  sicut  ait 
Pater  :  Ecce  mitto  Angelum  meum  ante 
te;  hic  ergo  Johannes,  quo  nullus  major 
in  natis  mulierum,  innocentissimum 
illud  corpus  sic  castigat,  sic  extenuat, 
sic  affligit :  vos  indui  festinatisbysso  et 
purpura,  et  splendide  epulari?  Heu! 
hicest  praesentis  totus  honor  diei,  haec 
Baptistae  reverentia  tota ;  haec  nativita- 
tis  ejus  prophetata  quondam  laetitia  est  ? 
Cujus  enim  memoriam  agitis ,  o  nimis 
delicati  cultores?  cujus  celebratis  nata- 
lem?  Nonne  illiusqui  in  eremo  fuithir- 
sutus  vBste,  confectus  inedia?  Quid 
existisin  desertum  videre,  filii  Babylo- 
nis?  arundinem  vento  agitatam?  Quid 
igitur  ?  hominem  mollibus  vestitum  ? 
nutritum  mollibus?  In  his  nempe  tota 
versatur  haec  vestra  celebritas  :  in  po- 
pularis  favoris  aura  sectanda ,  in  gloria 
vestium ,  et  voluptate  ciborum.  Sed  quid 
haec  ad  Johannem?  neque  enim  Johan- 
nes  fecit  sic ,  aut  talibus  unquam  potuit 
delectari. 

7.  Multi,  inquit  Angelus,  innativitate 
fjusgaudebunt.  Verum  id  quidem;  mnlti 
in  nalivitate  ejus  gaudent  :  et  pagJnis 


I  ipsis  (ut  audivimus)  la;ta  est  et  solem- 
nis.  Illi  celcbrant  quod  ignorant,sed 
non  ita  debuerant  Christiani.  Nunc  vero 
ct  ipsi  in  hac  beati  Johannis  Baptista? 
Nativitate  gaudent;  sed  utinam  de  na- 
tivitate ,  non  de  vanitate.  Quid  est  enim 
nisi  vanitas  vanitatum  quicquid  sub  sole 
cst?  aut  quid  amplius  babet  homo  de 
universo  labore  suo ,  quo  sub  sole  labo- 
rat?  Fratres,  sub  sole  est  quidquid  ocu- 
lis  cernilur, quicquid huic  corporeae  luci 
subjacere  videtur.  Quid  vero  illud,nisi 
vapor  ad  modicum  parens?  Quid  illud, 
nisi  foenum,  et  flos  foeni?  Omw/s  caro 
fcenum,  ait  Dominus,  et  omnis  gloria 
ejus  quasi  flos  foeni.  Foenum  aruit,  et  flos 
decidit :  verbum  auteni  Domini  manet  in 
cetcrnum.  In  hoc  verbo  laboremus,  Fra- 
tres;  in  quo  etvivere,  et  gaudere  pos- 
simus  in  aeternum.  Operemur  non  ci- 
bura  qui  perit,  scd  qui  permanet  in 
vitam  aeternara.  Quis  ille?  Noninsolo 
pane  vivit  homo,  scd  in  omni  verbo  quod 
procedit  de  ore  Dei.  Scminemus  in  hoc 
verbo,  carissirai,  serainerausin  spiritu: 
quoniara  qui  in  carne  scrainant,  solani 
habent  raetere  corruptioncra.  Gaudea- 
mus  intus,  et  non  sub  sole,  sed,  juxta 
Apostolura,  iamquam  tristes,  propter 
hurailitatem  et  gravitatera  :  semper  au" 
tem  gaudentes,  propter  intcrnam  con- 
solationcra.  Gaudeamus,  dilectissimi, 
in  Nativitate  beati  Johannis ,  et  gau- 
deamus  de  ipsa  nativitate. 

8.  Copiosa  siquidcra  nobis  in  ejus  re- 
cordatione  laetitiae  causa,  multiplex  est 
materia  gaudiorura.  Ille  erat  lucerna 
ardcns  et  lucens,  et  Judaei  voluerunt 
exsultare  in  luce  ejus :  ipse  vero  potius 
gaudebat  in  fervore  devotionis ,  gaudc- 
bat  ad  vocem  sponsi  taraquam  amicus 
sponsi.  Nobis  in  utroque  gaudendum 
est :  in  altero  quidem  ei,  nobis  in  alte- 
ro  congaudendum.  Ardebat  enim  sibi, 
nobis  autem  lucebat.  Gaudeamus  in 
fervore  ejus  ad  imitationem  :  gaudea- 
mus  et  in  lumine,  non  tamen  ibi  ma- 
nentes,sed  ut  in  lumine  ejus  videamus 
lumen,  lumen  ulique  verum,  quod  non 
est  ipse,  sed  cui  testimonium  perhibct 
ipse.  yenil  Jo/iannes ,  ait  Dominus,  nec 
manducans,  nec  bibens.  Incentivum  fcr- 
vorisidmihi  est,ct  materia  humili- 


oG6  S.   BERNAR 

tatis.  Quis  eiiim  in  nobis  est,  Fratres, 
qui  Johannis  poenitentiam  intuens , 
suam,  non  dico  magnificare,  sed  alicu- 
jus  saltemmomentireputare  praesumat? 
Quis  audeat  murmurare  in  laboribus 
suis,  et  dicere  :  Satis  est  quod  patior, 
nedum  nimis?  Quse  enim  homicidia, 
quae  sacrilegia,  aut  quge  flagitia  sic  pu- 
niebat  Johannes  in  seipso?  Accendamur 
ad  poenitentiam ,  Fratres ,  interrogemus 
conscientias  nostras,  et  animemur  ad 
ultionem  exigendam  de  nobis ,  ut  hor- 
rendum  possimus  evadere  judicium  Dei 
■viventis.  Quicquid  vero  minus  est  f^er- 
voris,  et  humilitas  suppleat  purse  con- 
fessionis.  Fidelis  enim  Deus ,  et  st  con- 
fiteamur  iniquitates  nostras,  si  miserias 
nostras  exponamus,  si  non  excusemus 
infirmitates  nostras;  dimittet  nobis  pec- 
cata  nostra. 

9.  Ex  hoc  sane  et  erga  proximorum 
delicta  fervorem  intuere  Johannis.  Hic 
nempe  dlgnus  est  et  rationi  consenta- 
neus  ordo ,  ut  incipiendum  tibi  memi- 
neris  a  te  ipso.  Ab  occu/f«s, inquit,  meis 
munda  me,  el  ah  alienis  parce  servo  iiio. 
Genimina  viperarum ,  ait  Johannes ,  quis 
ostendil  vohis  fugere  a  ventiira  ira?  De 
quanto  mentis  fervore  procedere  putas 
scintillas  istas,  immo  carbones  deso- 
latorios?  Sic  neque  Pharisseis  parcens, 
JVolite ,  inquit ,  dicere  quia  patrem  ha- 
bemus  Ahraham  :  potens  est  enim  Deus 
de  lapidihus  istis  suscilare  filios  Ahrahce. 
.Sed  minus  hoc  videatur,  si  vel  ipsum 
veretur  potentis  vultum ,  et  non  tota 
libertate  spiritus  arguit  peccantem  re- 
gem,  crudelem  atque  superbum;  sacra 
quadam  vehementia  ad  hoc  ipsum  pro- 
diens  de  deserto ,  si  vel  blanditiis  ejus , 
vel  ipso  mortis  terrore  movetur.  Metue- 
hat,  inquit,  Herodes  Johannem,  et  au- 
dito  eo  multa  faciebat,  et  libenter  eum 
audiehat.  Ac  ille  nihil  ob  hoc  parcens , 
Non  licet ,  ait ,  tibi  hahere  eam.  Ligatus 
quoque ,  et  in  carcerem  trusus ,  nihilo- 
minus  fortiter  stctit  in  veritate,  et  oc- 
cubuit  pro  veritate  feliciter.  Ferveat 
etiam  in  nobis  zelus  iste ,  carissimi : 
ferveat  amor  justitise ,  odium  iniquita- 
tis.  Nemo,  Fratres,  vitia  palpet ,  pec- 
cata  dissinmlet  nemo.  Nemo  dicat: 
Numquid  custos  fratris  mci  sum  ego? 


Dl   ADEATIS 

Nemo,  quod  inse  est,  a^quanimiter  fe- 
rat,  cum  viderit  Ordinem  dcperire, 
minui  disciplinam.Est  enimconsentire, 
silere ,  cum  arguere  possis  :  et  sciraus 
quia  similis  poena  facientes  maneat  et 
consentientes. 

40.  Jam  vero  super  humili  et  omni- 
no  ferventissima  devotione  Johannis 
erga  Dominum  quid  loquemur?  Iiule 
enim  exsultavit  in  utero;  inde  expavit 
in  Jordane  baptizaturus  eum  ;  inde  non 
modo  Christum,  qui  putabatur,  sed  vel 
ipsam  corrigiam  calceamenti  ejus  sol  vero 
dignumse  esse  negabat;  inde  gaudebat 
amicus  sponsi  ad  vocem  sponsi ;  inde  gra- 
tiam  se  accepisse  pro  gratia  fatebatur : 
ilium  autem  non  ad  mensuram  habere 
Spiritum ,  sed  plenitudinem  de  qua  om- 
nes  acciperent,  clamitabat.  Nonne  Deo 
subjecta  eris  anima  mea?  Alioqui  n  non  ero 
lucerna  ardens ,  nisi  toto  corde ,  tota 
mente ,  et  ex  omnibus  viribus  meis  di- 
ligam  Dominum  Deum  meum.  Sola 
enim  est  caritas  qu39  accendit  ad  salu- 
tem ;  sola  quam  infundit  et  inflammat 
Spiritus,  quem  exstinguere  prohibemur. 
Habes  quemadmodum  Johannes  arse- 
rit :  et  in  hoc  ipso  quemadmodum  lu- 
xerit,  indicatum  est,  si  advertisti.  Ne- 
que  enim  ardorem  ejus  nosse  poteras , 
nisi  iuxisset. 

4i.  Luxit  ergo,  ut  supra  raemini, 
exeraplo,  digito,  verbo  :  opere  seip- 
sum ,  Christum  indice ,  nosmetipsos  no- 
bis  sermone  declarans.  Tu  puer  Pro- 
pheta  Altissimi  vocaheris ,  ait  pater ,  prcei- 
his  enim  ante  faciem  Domini  parare  vias 
ejus,  ad  dandam  scientiam  salutis  plehi 
ejus.  Ad  dandam ,  inquit ,  non  salutem , 
(neque  enim  ille  lux,)  sed  scientiam 
salutis ,  ut  testimonium  perhiberet  dc 
lumine;  Scientiam,  inquit,  salutis,  in 
remissionem  peccatorum,  Num  salutis 
scientiam  sapiens  parvipenderepotest? 
Ponamus  tamen  necdum  venisse  Johan- 
nem,  necdum  significasse  nobis  de 
Christo.  Ubi  salutem  quaeremus  ?  Pec- 
cavi  peccatum  grande ,  quod  sanguino 
vitulorum  vel  hircorum  deleri  non  po- 
test,  quia  non  holocaustis  delectatu? 
Altissimus.  Memoria  mea  infecta  cst 
faece  hujus  amurcae  :  non  est  novacula 
quaj  membranam  hanc  radere  possit, 


IN  VIGICIA  SS. 

quia  tota  totain  imbibit  fecem.  Si  pec- 
cati  mei  oblitus  fuero,  stultus  sum  et 
iiigratus :  si  in  memoria  mca  permanet, 
arguet  me  in  Kternum.  Quid  igitur  fa- 
ciam?'Ibo  ad  Johannem,  et  audiam 
voccm  laetitiai,  miscricordia)  vocem, 
sermonem  gratia? ,  verbum  remissionis 
etpacis.  EccCi  inquit,  Jgnus  Dei,  ecce 
qui  tollil  peccata  mundi.  Et  alibi :  Qui 
Jiabet  sponsam,  inquit,  sponsus  cst.  Os- 
tendit  igitur  quia  venit  Deus,  quia 
Sponsus,  quia  Agnus.  Quia  Deus,  cer- 
tum  est  quod  peccata  rcmittere  possit : 
sed  utrum  velit,  adhuc  in  quaestione 
est.  Vult  profecto,  quia  Sponsus  est, 
quia  amabilis  est.  Et  Johannes  amicus 
sponsi  est,  quia  sponsus  nisi  amicos 
habere  non  novit.  Et  licetvelit  glorio- 
sam  sponsam  non  habentem  maculam , 
aut  rugam,aut  aliquid  ejusmodi:non 
tamen  quKrit  talem,  (ul)i  enim  illam 
inveniret? )  sed  talem  potius  ipse  facit, 
talem  sibi  exhibet  ipse.  Audi  denique 
quid  dicatper  Prophetam :  l'u/(/o  dicitur: 
Niimquid  mulier  ,si  dormierit  cum  altero 
viro ,  revcrtctur  ad  virum  suum  priorcm  ? 
Tu  autem  fornicata  es  cum  amatoribus 
multis.  Revcrtcre  tamen  ad  rne ,  et  ego 
suscipiam  te.  Ecce  quod  possit,  ecce 
quod  velit. 


PETRI  ET   PAULI   SERMO. 


5G7 


I  12.  Sed  tu  fortassis  timeas  eam  quani 
facere  vcnit  delictorum  purgationem  , 
ne  ustione  et  scissione  ossa  ct  mcdul- 
las  ossium  collidat,  ne  dolorem  infcrat 
morte  graviorem.  Audi :  Agnus  cst,  iii 
mansuetudine  vcnit  cum  lana  et  lacte, 
solo  verbo  justificans  impium.  Quid 
cnim  cst,  juxta  Comicum,  facilius  dic- 
tu?  Tantum,  inquit,  dic  verbo,  et  sa- 
nabitur  pucr  meus.  IJt  quid  crgo  dein- 
ccps  hoesitcmus,  Fratres,  et  non  omni 
fiducia  ad  thronum  gloriaj  accedamus  ? 
Agamus  Johanni  gratias,  et  eo  mc- 
diante  transeamus  ad  Christum,  quia, 
utait  ipse,  Ilium  oportet  crescere ,  me 
autem  minui.  Quomodo  minui  ?  Splen- 
dore  utique ,  non  fcrvore.  Retraxit  ra- 
dios,  coUegit  se,  ne  fierct  sicut  is  qui 
totum  profert  spiritum  suum.  Illum , 
inquit,  oportet  crescere  ,  qui  cxhauriri 
non  potest,  de  cujus  plenitudine  omnes 
accipiunt  :  me  autem  minui ,  cui  datus 
est  spiritus  ad  mensuram,  et  danda 
magis  opera  ut  ardere  semper  valeam, 
quam  lucere.  Prsecessi  solem,  tamquam 
sidusmatutinum  :  abscondi  necesse  cst, 
orto  jam  sole.  Non  est  mihi  nisi  mo- 
dicum  olei  quo  ungar  :  volo  illud  in 
vase  tutius,  quam  in  lampade  possi- 
dere. 


Ii\  VIGILIA  SS.  PETRI  ET  PAULI 

APOSTOLORUM. 


SERMO. 

Dc  triplici   auxilio ,  quod  a  sanctis  accipimus. 

{.  IN  Sanctorum  Vigiliis  necesse  est 
vigilare  hominem  spiritualem ,  qui  so- 
lemnitates  eorum  celebrare  desidcrat 
in  spiritu  et  veritate.  Aliae  enim  carna- 
lium,  alice  spiritualium  vigiliae.  Illi  et 
nitidiores  cultus,  et  epulas  praeparant 
lautiores;  et  fortassis  in  ipsis  vigiliis 
operantur  opera  tcnebrarum,  laelantur 
cum  male  fcccrint,  et  ejcsultant  in  re- 
bus  pps^irai?.  Vos   non  ifa    didicislis 


Christum,  qui  Christum  secuti  estis, 
qui  omnia  rcliquistis ,  qui  vigilanti  oculo 
vigiliarum  nomcn  debetis  attcndcre. 
Ad  hoc  enim  vigilia?  proponuntur,  ut 
evigilemus,  si  in  aliquo  peccato  vel 
negligentia  dormitamus,  ct  pra3occu- 
pemus  faciem  Sanctorum  in  confcssionc. 
Non  sic  filii  hujus  saeculi,  non  sic,  qui 
potcntes  sunt  ad  bibendum  vinum,  et 
viri  fortcs  ad  miscendam  ebrictatem ; 
qui  obdormicrunt  in  flagitiis  et  facino- 
ribus  suis.  Illud  vos  non  Iateat,quia 
qui  obrii  sunt  ,nocte  cbrii  sunt;  ct  qui 


368 


S.  BERNARDl   ABBATIS 


dormiunt ,  nocle  doriniunt :  et  frustra 
sonat  eis  nomen  Vigiliarum  sanctarum  , 
cum  ipsi  magis  dormire  studeant ,  quam 
vigilare.  Vos  autem  non  esUsfilii  noctis 
neque  tenebrarum,  sed  lucis et  diei,  ut 
non  vos  prseoccupent  natalitii  Sancto- 
rum  dies,  et  inveniant  imparatos. 

2.  Tria  sunt  igitur  quae  in  festivitati- 
bus  Sanctorum  vigilanter  considerare 
debemus  :  auxilium  Sancti,  exemplum 
cjus ,  confusionem  nostram.  Auxilium 
ejus,  quia  qui  potens  in  terra  fuit,  po- 
tentior  est  in  ca^lis  ante  faciem  Domini 
Dei  sui.  Si  enim  dum  hic  viveret,  mi- 
sertus  est  peccatoribus,  et  oravit  pro 
eis :  nunc  tanto  amplius ,  quanto  verius : 
agnoscit  miserias  nostras,  orat  pro  no- 
bis  Patrem  :  quia  beata  illa  patria  cari- 
tatem  ejus  non  iramutavit,  sed  aug- 
mentavit.  Neque  enimquia  impassibilis 
omnino ,  ideo  et  incompassibilis  factus 
est  :  sed  nuncpotius  induit  sibiviscera 
misericordiae ,  cum  ante  fontem  mise- 
ricordiae  assistit.  Est  et  alia  causa ,  quae 
magis  urget  Sanctos  ut  solliciti  sint  de 
nobis,  quia,  juxta  vocem  Apostoli, 
Deus  providet  pro  nobis,  nc  sine  nobis 
consummentur ,  sicutait  sanctusDavid : 
Me  exspectant  jusli ,  donec  retribuas 
mihi,  Debemus  etiam  attendere  exem- 
plura  ejus,quia  quaradiu  in  terris  visus 
est,  et  cum  hominibus  conversatus  est, 
non  declinavit  ad  dexterara ,  neque  ad 
sinistram  :  sed  viam  regiam  tenuit, 
donec  veniret  ad  illum  qui  dicit :  Ego 
sumvia,  veritas  et  vita.  Intuemini  hu- 
militatera  operura  ejus,  auctoritatera 
verborum  ejus,  ettunc  videbitis,  quo- 
modo  tam  verbo,  quara  exeraplo  luxe- 
rit  inter  horaines :  qualia  nobis  vestigia 
dereliquerit,  utambuleraus  per  ea,et 
non  erremus  in  eis.  Vere,  juxta  Pro- 
phetam,  Semita  justi  recta  estj  rectus 
callis  justi  ad  ambulandum. 

3.  Sed  et  diligentiori  intuitu  confu- 
sionem  nostram  inspiciamus  :  quia  ho- 
mo  ille  similis  nobisfuit  passibilis,  ex 
eodem  luto  formatus  ex  quo  et  nos. 
Quid  ergo  est,  quod  non  solum  difficile 
sedet  impossibile  credimus,  utfaciamus 


opera  quae  fecit,  ut  sequamur  vestigia 
ejus?Confundaraur ,  Fratres ,  et  contre- 
miscaraus  ad  vocem  istam ,  si  forte  hajc 
confusio  adducat  nobis  gloriam ,  si  forte 
generet  gratiam  nobis  timor  iste.  Ho- 
raines  isti  fuerunt  qui  praecesserunt  nos 
qui  tara  mirabiliter  processerunt  per 
vias  vitae,  ut  vix  eos  homines  fuisse 
credamus.  Sic  ergo  in  Sanctorum  festi- 
vitatibus  et  gaudere ,  et  confundi  debe- 
mus:gaudere,  quia  patronos  praemisi- 
mus;  confundi , quia  eos  imitari  non  pos- 
sumus.  Ita  semper  gaudium  nostrum  in 
hac  valle  lacrymarum  pane  condiri  de- 
bet ,  ut  semper  non  solum  extrema  sed 
et  prima  gaudii  luctus  occupet :  quia 
etsi  magna  est  gaudiorum  materia ,  scd 
raaxima  est  dolorum.  Memor  fui  Dei, 
clamat  justus, ei  delectatus  sum  :  sed  et 
Statim  subjungit :  Defecit  spiritus  meus, 
turbatus  sum ,  et  non  sum  locutus. 

4.  Quod  si  hsec  in  Vigiliis  uniuscujus- 
que  Sancti  cogitare  debemus,  quid  fa- 
ciemus  in  solemnitate  sanctorum  et 
summorum  Apostolorura?  Petrura  et 
Paulura  loquor.  Sufficeret  unius  festi- 
vitas  ad  infundendam  exsultationera 
universae  terrae  :  sed  araborum  juncta 
est  ad  cumulum  gaudiorum ,  ut  quomo- 
do  in  vita  sua  dilexerunt  se, ita  in  mor- 
te  non  sint  separati.  Quid  illis  potentius 
dum  fuerunt  in  terris;  quorum  alteri 
traduntur  claves  regni  coeiorum ,  alteri 
magisterium  gentiuni  :  alter  Ananiam 
et  Sapphiram  occidit  in  verbis  oris  sui, 
alter  donat  quicquid  dbnat  in  persona 
Christi  ,♦  et  cum  infirmatur ,  tunc  fortior 
est  et  potens?  Quam  potentiores  sunt  in 
coelis,  qui  tam  potenles  fueruntin  ter- 
ris!  Et  qui  nobis  reliquerunt  majora 
exempla ,  quam  illi  qui  in  fame  et  siti , 
in  frigore  et  nuditate ,  et  in  omnibus 
illis,  quae  Paulus  enumcrat,  jugiter 
sunt  afflicti ,  et  demura  fclici  martyrio 
regna  coelestia  eonscenderunt?  Vere 
nobis  rubor  confusionis  sunt,  quos  vix 
audeamus  respicere,  ne  dicam  imitari. 
Oremus  ergo  eos,utipsipropitium  nobis 
reddantamicumsuum,judiccmnostrura 
quiestDeusbenedictusins3ecuIa,amei). 


IN  FEJSTO  SS.  PETRI  ET  PAULl 

APOSTOLORUM. 


SER3IO  I. 

00  friplici  Gustodia ,  quam  Apostoli  habent 
supcr  nos ;  et  de  tribus  gradibus  conversa- 
tionis  nostrse. 

<.  Gloriosa  nobis  solemnitas  illuxit, 
quam  praeclari  Martyres,  Martyrum  du- 
ccs  ^  Apostolorum  principes  mortc  cla- 
rissima  cousecrarunt.  Isti  sunt  Petrus 
ftPauIus,  duo  magna  luminaria,  quos 
Deus  incorpore  Ecclesiae  suae  constituit 
quasi  geminum  lumcn  oculorum.  Hi 
mihi  traditi  sunt  in  magistros  et  in  me- 
diatores,  quibussecure  me  committere 
possim :  quia  et  notas  mihi  fccerunt  vias 
vita),  et  mediantibu9illisad  illum  Me- 
diatorera  ascendere  potero,  qui  venit 
pacificare  per  sanguinem  suum  et  qua? 
in  coelis,  et  quse  in  terris  sunt.  Ille 
cnim  in  utraque  natura  purissimus  est, 
qui  peccatum  non  fecit,  nec  inventus 
est  dolus  in  ore  ejus.  Quomodo  ergo  ad 
illum  accedere  audebo,  qui  sum  supra 
modum  peccans  peccator ,  qui  peccavl 
supra  numerum  arenajmaris,  cum  ille 
purior,ego  impurior  esse  non  possim? 
Verendum  ne  incidam  in  manus  Dei 
viventis ,  si  illi  appropinquare  vel  in- 
ha?rere  praesumpsero,  qucm  a  me  tanta 
dilTerentia  dividit,  quantum  distat  in- 
ter  bonum,  ct  malum.  Propterea  dedit 
mihi  Deus  homincs  istos,  qui  et  ho- 
mines  essent,  et  peccatores,  et  maxi- 
mi  peccatores,  qui  in  seipsis  et  de  se- 
ipsis  discerent,  qualiter  aliis  misereri 
deberent.  Magnorum  enim  criminum 
rei  magnis  criminibus  facile  donabunt 
veniam ,  ct  in  qua  mensura  mcnsum  est 
eis ,  remctientur  nobis.  Peccavit  pecca- 
(um  grande  Petrus  apostolus;  et  fortas- 
sis  quo  grandius  nullum  est  :  et  tam 
velocissime,  quam  facillime  veniam 
consccutus  est,  ct  sic,  ut  nihil  dc  sin- 
gularitatc  sui  primatus  amittcret.  Sed 
ct  Paulus  qui  in  ipsa  visccra  nasccntis 
Ecclcsirc  tam  singulariter,  quam  in- 
coniparabiliter  grassatus  cbt,  per  ip- 


siusFilii  Dei  vocem  ad  fidem  adducitur, 
et  pro  tantis  malis,  tantis  bonis  repletus 
est,  ut  Vas  electionis  fieret  ad  portan- 
dum  nomen  ejus  coram  gentibus,  ct 
regibus ,  ct  liliis  Israel  :  vas  dignum ,  et 
coelcstibus  ferculis  repletum  :  de  quo 
et  sanus  escam,  et  infirmus  accipiat 
medicinam. 

.  2.  Tales  decebat  humano  generi  pas- 
tores  et  doctores  constitui,  qui  et  dul- 
ces  essent,  etpotentes,  et  nihilominus 
sapientes.  Dulces,  ut  me  blande  et  mi- 
sericorditer  susciperent ;  potentes,  ut 
fortiter  protegerent;  sapientes,  ut  ad 
viam  ,  et  per  viam  ducerent  quae  ducit 
ad  civitatem.  Quid  Petro  dulcius,  qui 
tam  dulciter  ad  se  omnes  convocat 
peccatores ,  sicut  et  Actus  apostolici,  et 
Epistolarura  ejus  series  attestatur  ? 
Quid  illo  potentius,  cui  et  terra  obe- 
divit,  cum  mortuos  reddidit,  et  mare 
sub  pedibus  cjus  se  calcabile  prsebuit ; 
qui  Simonem  Magum  spiritu  oris  sui  in 
aereattigit,  qui  claves  regni  coeloruni 
tam  singulariter  accepit ,  utpraecedat 
sententia  Petri  sententiam  coeli  ?  Deni- 
que  quodcumque  ligaveris ,  inquit,  super 
terram,  erit  tigatum  et  in  coelis;  ct  quod- 
cuynque  solveris  supcr  terram  ,  eril  solu- 
tiim  et  in  coelis.  Quid  autem  illo  sapien- 
tius,  cui  non  caro  et  sanguis,  sed  Pater 
([ui  in  coelis  est,  sapicntiamillam,  qua> 
de  coelis  est,  multa  largitaterevelavit? 
Libentissime  Paulum  sequor,  qui  praj 
nimia  dulcedine  lugct  cos  qui  peccave- 
runt ,  et  non  egerunt  poenitentiam  :  qui 
fortior  est  o:nni  principatuet  potestatc : 
qui  sapientiam  ct  medullam  sacrorum 
sensuum  non  a  primo  vel  secundo,  sed 
a  tcrtio  coelo  largitcr  asportavit. 

o.  Ili  sunt  magistri  nostri ,  qui  a  Ma- 
gistro  onmium  vias  vitac  plenius  didi- 
ccrunt,  ct  doccnt  nos  usque  in  hodier- 
num  diem.  Quid  crgo  docucrunt  vcl 
docent  nos  Apostoli  sancli  ?  Non  pisca- 
toriain  artem,  non  sccnofacloriani ,  vcl 
^iuitquid  hujubmudi  Cbt;  non  Plaloncm 

24 


B70 


S.  BERNARD 


logorc  ,  non  Aristotelis  versutias  invcr- 
sarc ,  iion  semper  discere,  et  numquam 
ad  veritatis  scientiara  pervenire.  Do- 
CUERUNT  ME  viVERE.  Putas ,  parva  res 
est  scire  vivere  ?  Magnum  aliquid', 
immo  maximum  est.  Non  vivit  qui  su- 
perbia  inflatur,  qui  luxuria  sordidatur, 
qui  cseteris  inficitur  pestibus  :  quoniam 
non  est  hoc  vivere,  sed  vitam  confun- 
dere ,  et  appropinquare  usque  ad  portas 
mortis.  Bonam  autem  vitam  ego  puto , 
et  malapati,  et  bona  facere,  et  sic 
perseverare  usque  ad  mortem.  Dicitur 
vulgo,  quia  qui  bene  se  pascit,  bene 
vivit.  Sed  mentita  est  iniquitas  sibi : 
quia  non  bene  vivit,  nisi  qui  bonum 
facit. 

4.  Arbitror  autem  quod  tu,  qui  in 
congregatione  es,  bene  vivis,  sivivis 
ordinabiliter ,  sociabiliter,  et  humili- 
ter  :  ordinabiliter  tibi,  sociabiliter 
proximojhumiliter  Deo.  Ordinabiliter, 
ut  in  omni  conversatione  tua  sollicitus 
sis  observare  vias  tuas ,  et  in  conspectu 
Domini,  et  in  conspectu  proximi  :  ca- 
vens  et  tibi  a  peccato ,  etilli  a  scandalo. 
Sociabiliter,  ut  studeas  amari,  etamare, 
blandum  te  et  affabilera  exhibere  : 
supportare  non  solum  patienter,  sed  et 
libenter  infirmitates  fratrum  tuorum, 
tam  morum ,  quam  corporum.  Humili- 
ter,  ut  cum  hsec  omnia  feceris,  spiri- 
tum  vanitatis  studeas  exsufflare,  qiii  ex 
hujusmodi  nasci  solet;  etquantumcum- 
que  illum  senseris,  negare  omnino  con- 
sensum.Sic  et  inpatiendo  malum,  quo- 
niamtriplex  est,  triplicera  providen- 
tiara  adhibere  te  oportet.  Est  enim 
quod  a  te  pateris ,  quod  a  proximo, 
quod  a  Deo.  Primum  est  austerita^  poe- 
nitentia3  :  secundum  vexatio  allense 
malitise :  tertium  flagellum  correctionis 
divinae.  In  eo  quod  a  te  pateris,  debes 
voluntarie  sacrificare :  quod  a  proximo , 
patienter  ferro:  quod  a  Deo,  sine  mur- 
mure  et  cum  gratiarum  actione  susti- 
nere.  Non  sic  multi  filiorum  Adam,  qui 
erraverunt  in  solitudine ,  in  inaquoso. 
Erraverunt  plane,  et  errant  a  via  veri- 
tatis,  qui  in  solitudinem  superbiae  re- 
cedentes,  socialera  vitam  habere  non 
volunt,  quorum  singularitas  associari 
uon  potest.  Scd  ct  in  inaqiioso  :  quia 


I  ABBATIS 

nullo  imbre  lacrymarum  compuncli, in 
terra  sterili  et  arenti  perpetua  siccitato 
morantur.  Propterea  viara  civitatis  ha- 
bitaculi  non  invenerunt :  quia  invete- 
rati  in  terra  aliena,  coinquinati  sunt 
cura  mortuis ,  deputati  cura  his  qui  in 
inferno  sunt. 

S.  Non  erat  ita  solitarius  ille ,  de  quo 
sanctus  Jeremias  ait:  Bonum  est  viro, 
eum  portavcritjugum  ah  adolescentia  sua» 
Sedebit  solitarius ,  et  tacebit  ^  quia  le^^avil 
se  super  se.  Illi  erraverunt ,  sed  iste  se- 
debit.  Semper  enim  illi  errant  corde  : 
iste  autem  non  sedet ,  sed  sedebit  soli- 
tarius,  cum  habuerit  honorera  singula- 
ritatis,  illius  videlicet  judiciariae  po- 
testatis  insigne ,  quod  sancti  in  terra 
sua  possidebunt,  cumlaetitia  sempiterna 
erit  eis.Tacebit  etiam ,  idest  cum  tran- 
quillitate  judicabit,  sicut  Dominus  Sa- 
baoth  cura  tranquillitate  judicat  omnia. 
Quare  ?  Quia  lei^avit  se  super  se ,  id  est , 
cum  adolescens  esset,  et  selatis  lubricse 
sentiret  ardores,  senem  induit,  relin- 
quens  quod  erat,  assumens  quod  non 
erat.  Levavit,  inquit,  se  superse  :  quia 
non  respicit  ad  se,  sed  ad  illum  qui  est 
super  se.  Sedebitenim,  ettacebit  etiam 
modo  a  strepitu  diabolicarum  sugges- 
tionum ,  a  strepitu  carnalium  deside- 
riorura ,  a  strepitu  mundi.  Felix  anima, 
quse  linguas  istas  non  exaudit,  audiat 
licet :  illa  multum  felicior  (  si  tamen 
aliqua  est )  cui  penitus  non  loquuntur, 
Haec  est  sapientia ,  quam  Apostolus  lo- 
quitur  inter  perfectos,  abscondita  in 
mysterio,  quam  nemo  principum  saeculi 
hujus  cognovit.  Sic  me  Apostoli  et  vi- 
vere  et  conscendere  docuerunt.  Gratias 
tibi  ago,  Domine  Jesu,  qui  abscondisti 
hsec  a  sapientibus  et  prudentibus,  et 
revelasti  ea  parvulis  istis  qui  te  secuti 
sunt ,  et  reliquerunt  omnia  propter  no- 
men  tuum,         

SERMO  II. 

i.  Sancti  isti,  quorum  solemnis  ho- 
die  passio  celebratur ,  multam  nobis  do 
se  loquendi  causam,  multam  quoquo 
materiam  praebuere.  Verum  ego  unum 
timeo,  ne  toties  audita  verba  salutis 
vilesccre  nobis  incipiant  taraquam 
verba.  Yilis  siquidem  et  volatilis  rea 


IN  FESTO  SS.  TETRI  ET 
vcrbum  lioininis,nuUius  molis,imlUus 
poiuleris,  nuUius  prctii,  imllius  solidi- 
tatis.  Aerem  verbcrat ,  uiidc  et  verbuni 
dicitur :  et  sicut  folium  quod  vento  ra- 
pitur,  effluit,  et  nonest  qui  consideret. 
Nemo  vestrum  ,  Fratres  ,  sic  accipiat : 
iinmo  nemo  sic  despiciat  verbum  Dei. 
Dico  enim  vobis :  Bonum  illi  fuisset ,  si 
non  audisset  homo  ille.  Fructus  vit^ 
sunt  verba  Dei ,  non  folia ;  et  si  folia, 
sed  aurea.sunt.  Proinde  non  parvipen- 
dantur ,  non  pcrtranseant ,  non  praeter- 
volent.  Ipsa  quoque  colligite  fragmenta 
ne  pereant.  Terra  enim,  quse  sa^pius 
supervenientem  suscepcrit  imbrem,  et 
non  fecerit  fructum,  terra  reproba  est, 
proxima  maledicto.  Sic  et  ea  quae  in 
Evangelio  sterilis  ficulnca  legitur,  si 
postea  quam  fodcrit  circa  eam  vineae 
cultor,  atque  miscrit  stercora,  nihilo- 
ininus  sterilis  inventa  fuerit  :  nonne 
jam  securis  ad  radicem  illius  arboris 
cst  ponenda  ? 

2.  Et  ego  dico  vobis,  si  minus  boni  in 
saicularibus  invenerit,  inajorem  iu  eis 
Dominushabituruscstpatientiain,quam 
in  nobis,  quibus  coelestium  consolatio- 
num  pluviam  voluntariam  segrcgavit : 
quibus  non  sarculus  disciplin»,  non 
paupertatis  ct  vilitatis  stercora  defue- 
runt.  An  non  stercora  suntabominatid- 
nes  jf-gypliorum ,  quas  immolamus  Deo 
nostro  ?  Stercora  plane  vilia  ad  aspec- 
tum,sed  ad  fructum  utilia.  Non  refu- 
giat  iianc  foeditatein,qui  foecunditatem 
dcsidcrat :  siquidem  ex  deforini  sterco- 
rum  acervo,  qui  portatur  in  agrum, 
formosus  surget  acervus  manipulorum, 
qui  reportabitur  ex  agro.  Proptereanon 
vilescat  vobis  vilitas  pretiosa  :  sed 
pretiosius  cunctis  thesauris  ilgypti, 
Christi  improperium  aistimate.  Vcrum- 
tamen  terrenum  habcntibus  stcrquili- 
nium ,  ipsa  quoque  coelcstis  non  dcest 
pluvia  :  quae  est  orationum  devotio, 
jucunda  ruminatio  psalmodi»,  dulcis 
mcditatio,  consolatio  scripturarum.  De- 
nique  ct  ha3C  ipsapluviacst,  quain  ac- 
cipitis  pcr  os  meuin  ,  si  quando  dc  flu- 
mine ,  cujus  impetus  laetificat  Dci  civi- 
tatem ,  ct  torrente  voluptatis  illius  ali- 
qua  super  vos,  dum  de  eis  loquimur, 
slillicidia  stillarc  contigcrit. 


PAULI  APOST.  SERMO   IL         371 

3.  6ed  neccsse  habco  interdum  cir- 
cumfodcre,  quandoquidem  posuerunt 
me  custodem  et  cultorem  in  vineis.  Hcu  J 
qui  meam  non  colui ,  nec  custodivi ,  ne- 
cesse  habeo  tamen,  dum  hunc  occupo 
locum,  et  circumfodere  nonnumquam  , 
et  apponere  stercora.  Molestum  id  qui- 
dem ,  sed  dissimularc  non  audco :  scicns 
inultoainpIiussecurimnocituram,quam 
sarculum;  ignem,  quam  fimum.  Itaquc 
et  arguere  ,  et  increpare  intcrdum 
necesse  est  :  nec  igaoro  fimum  essc 
verbum  increpatorium  ,  verbum  ira- 
properii ,  et  quod  si  non  excuset  ne- 
cessitas,  ipsum  quoque  minus  dcceat 
proferentem.  Sed  quid  agimus,  quod 
hoc  fimo  etsi  aliquos  impinguari ,  scd 
alios  plane  et  lapidari,  et  indurari  vi- 
demus  ?  Hinc  namque  scriptum  cst:  Dc 
stercore  boum  lapidabitur  piger.  Annon 
impinguatur,  qui  increpatus  bcnignc 
accipit,  mansucte  respondet ,  libentcr 
emendare  conatur  ?  Haec  plane  salubris 
et  foecunda  impinguatio  est ,  ut  corri- 
piat  me  justus  in  miscricordia ,  et  in- 
crcpet;  oleum  autcm  peccatoris  non 
impinguet  caput  meum.  Ex  ea  siqui- 
dem  pinguedine,  quam  gcnerat  oleum 
peccatoris,  abundantius  pullulant  spina; 
et  tribuli,  et  omnis  radix  amaritudinis 
germinat  copiosius.  Itaque  qui  justorum 
increpationem  misericordiara  nominat, 
satis  indicat,  quemadmodum  susci- 
pienda  sit,  quam  benigno  animo,  quam 
devota  mcnte  :  quantaque  ei  gratia  sit 
habcnda.  Sic  enim  accipientibus  nobis 
erit  impinguatio  salubris,  non  fertilis 
vitiorum,  qucmadmodum  oleum  pec- 
catoris,  sed  fructus  illius,  quem  secuii- 
duin  Apostoluin  habenius  in  sanctifica- 
tione.  Quidautemfacimustibi,  opiger, 
qui  ad  hanc  miscricordiam  irritaris 
magis,  et  exaspcraris?  Nonnc  bonum 
fiinum  sparsi  in  agro  tuo  ?  Unde  ergo 
lapides  habet?Sed  tu,iniinice  homo , 
(  quoniam  qui  diligit  iniquitatem ,  odil 
animam  suam  )  tu  ,  inquain ,  iniinic(! 
homo,  hoc  fccisti :  qui  desidiam  tuam 
non  cxcuterc,  sed  cxcusare  pergens, 
ninum  tibi  pervcrtisinlapides,  etunde 
impinguari  dcbucras,  lapidaris.  Hac 
idcirco  dicta  sunt.  Fratres  ,  ut  noveri- 
tiSjquam  bcnignc  audicnduin  sit,qu;im 

ih. 


^72 


S.  BERNARDI  ABBATIS 


dcTote  susciplendum ,  quam  sollicite 
conservandum  quicquid  ad  animarum 
salutem  pertinet,  et  non  sicut  verLum 
hominum ,  sed  sicut  (  quod  vere  est ) 
verbum  Dei,  sive  illud  consolatorium  , 
sive  commonitorium,  sive  etiam  incre- 
patorium  audiatur.  Excessi  ,  fateor, 
ipsius  propemodura  festivitatis  oblitus, 


inter  homines  humano   jadicio   plus 
horretur. 

5.  Considerate,  Fratres,  Ecclesiae 
sanctge  judicium,  secundum  fidem,noa 
secundum  faciem  judicantis.  Mortem 
siquidem  Apostolorum  in  eorum  recolit 
solemnitate  prsecipua.  Hodie  nimirum 
Petrus  crucifixusest,  hodie  decollatus 


audistis. 

4.  Et  nunc  jam  de  solemnitate  ipsa 
vel  breviler  aliquid  loqui    tentemus. 
Apostolorum  Christi  festus  agitur  dies , 
quibus  sane  plurimum  a  nobis  honorem 
■  deberi  scio  :  sed  utrum  possit  aliquis 
exhiberi ,  hsesito  satis.  Nirdis  enim  lio- 
norati  sunt  amici  tui ,  Deus  ,  nimis  con- 
fortatus    est  pri.icipatus    eorum.   Quid 
enim  ?  si  in  terra  adhuc  positi  omnia 
poterant,  non   quidem  in  se,  sed  in 
Christo  :  quid  non  poterunt  hodie  vi- 
ventes  in  seterna  felicitate  cum  ipso  ? 
Mortales  adhuc  et  morituri  imperium 
vitae  et  mortis  videbantur  habere ,  solo 
nimirura  verbo  mortificantes  vivos ,  ot 
raortuos    suscitantes   :    quanto   magis 
nunc,  cura  honorati  sunt  nimis,  nimis 
confortatus  est  principatus  eorum  ?  Sed 
quid  est ,  Fratres  ?  Cum  Apostolorum 
beata  hodie  meraoria  celebretur,  num- 
quid  nativitatis  seuconversionis  eorum, 
aut  certe  vitaevel  miraculorum  solem- 
nis  agitur  comraemoratio  ?  Non   est, 
Fratres,  nativitatis  humanos  solemni- 
tas  ista ,  sicut  paulo  ante  beati  Johan- 
nis   diera  natalitiuni  celebrastis.  Ille 
enira  nascens  honoratur,  quia  nascitur 
sanctificatus.  Denique  in  Johanne  solo 
celebrior  est  passione  Nativitas  :  quia 
etsi  passus  pro  Christo  est ,  cura  pro 
justitia  et  veritate  occubuit;  eviden- 
tius  taraen  natus  pro  eo  est ,  nimirum 
liomo  missus  a  Deo,  qui  in  hoc  natus 
cst,  et  ad  hoc  venitin  mundum,ut  per- 
hiberet  testimoniura  veritati.  Sed  ne- 
que   conversionera  Apostolorura,   aut 
eorum  miracula  hodie  recensemus ,  si- 
cut  certis  diebus  aliis ,  alterius  quidem 
Conversio,  alterius  de  carcere  Libera- 
tio  facta  per  Angelum  festivis  Ecclesige 
f»audiis  ad  raemoriara  revocatur.  Mor- 
tcra  specialius  veneramur,  qua  nihil 


sed  (  ut  arbitror  )  non  ad  insipientiara  I  est  Paulus.  Haec  hodierna?  causa  festi- 
vobis ,  si  firraiter  inhaeserint  animo  quae  1  vitatis ,  haec  prajsentium  raateria  gau- 

diorum.  Inhis  igitur  festumagensdiera 
et  Isetum,  sine  dubio  spiritum  sponsi 
habet  Ecclesia,  spiritura  Domini:  in 
cujus  conspectu(sicut  habes  inpsalmo) 
pretiosa  est  mors  sanctorum,  Quantos 
enim ,  dum  paterentur  Apostoli ,  credi- 
mus  affuisse,  qui  nequaquara  pretiosis 
mortibus  illorum  inviderent  ?  Visi  sunt 
enim  oculis  insipientium  raori ,  et  aes- 
timata  est  afflictio  exitus  eorum,etsic 
quidera  visi  sunt  oculis  insipientiura 
mori  :  Mihiautem,  ait  Propheta,  nimis 
honorati  sunt  amici  tui^Deus,  nimiscon- 
fortatus  est  principatus  eorum,  Fratres  , 
amici  Deimorividentur  oculis  insipien- 
tium ;  sed  in  oculis  sapientium  judican- 
tur  potius  obdormire.  Denique  et  La- 
zarus  dormiebat,  quia  amicus  erat :  et, 
cum  dederit  dilectis  suis  somnum,  ecce 
haereditas  Domini. 

6.   Studeamus,  Fratres,  viverevifa 
justorum ,  sed  morte  eorum  mori  multo 
magis desideremus.  Sapientia  enim  jus- 
torum  novissima  praefert,  ibi  nos  judi- 
cans,  ubi  nos  invenerit.  Omnino  ne- 
cesse  est  vitae  praesentis  finera  futurae 
cohoerere  principio,  nec  ibi  tolerabilis 
dissimilitudo  est.  Sicut  enim  si  quis 
duo  sibi  (  ut  ita  dixerim  )  cinctoria  con- 
suere ,  aut  colligare  voluerit,  minus 
de  reliquis  partibus  curans,  ipsa  quae 
sibi  copulanda  sunt  capita ,  uniformiter 
parat ,  ne  dissideant  a  seipsis  :  ita  dico 
vobis,  quantumlibet  exstiterit  conver- 
satio  spiritualis ,  si  carnalis  fuerit  con- 
summatio  nostra,  vitae  illi   spirituali 
penitus  non  cohaeret ,  nec  caro  et  san- 
guis  regnura  Dei   poterunt  possidere. 
Fili,  ait  Sapiens,  memorare  novissima 
tua,  et  non  peccabis.  Nimirum  quodhaec 
maxime  recordatio  faciat  timoratum; 
timor  expellat  peccatum ,  negligentiam 
non  admittat. 


I 


IN  FESTO  SS.  PKTRl  ET  P 

7.  Hinc  et  Moyses  de  quibusdam  : 
l;7mam,aitj  saperenf.,ct  intelUgerent , 
B,c  novissima  providcrent.  In  quibus  uti- 
que  rerbis  tria  quaedam  nobis  video 
commendari,  sapientiam,  intelligen- 
tiam,  providentiam.  Arbitror  sane  tri- 
bus  eas  assignari  posse  tcmporibus,  ut 
aeternitatis  quaedam  imago  reformari 
videalur  in  nobis,  procsentia  moderan- 
tibus  per  sapientiam,  prajterita  per  in- 
telllgentiam  dijudicanlibus,  novissima 
providentibus  ad  cautelam.Hoec  nempe 
spiritualis  est  exercitii  summa,  haec 
forma  studii  spiritualis  :  ut  sapienter 
disponamus  praesentianostra ,  recogite- 
mus  in  amaritudine  aniraae  nostrse  prse- 
terita;  futura  quoque  sollicite  provi- 
deamus.  Sobrie,  etjuste,  etpie  vimnms 
in  hoc  s(Sculo,  ait  Apostolus  :  ut  videli- 
cet  in  prajsenti  sobrietas  observetur : 
ut  justa  satisfactione  prseterita,  quae 
nobis  sine  fructu  salutis  praeteriere, 
tempora  redimantur;  ut  pietatis  cly- 
peum  iramin!'ntibus  de  futuro  periculis 
opponamus.  Sola  est  enira  qua3  ad  om- 
nia  valet  pietas,  cultus  scilicet  Dei  bu- 
milis  et  devotus  :  riec  aliter  nobis  est 
providere  iiovissima,  nisi  ut  universa, 
quaj  nobis  imminere  videntur  pericula, 
sedula  nobiscum  cogitatione  versantes, 
discamus  de  nostra  omniuo  industria, 
magis  autem  de  nostris  diffidere  meritis, 
et  soli  divinae  nos  protectioni  commit- 
tere  pio  quodam  mentis  affectu  ,  et  cf- 
fectu  piae  intentionis  in  ipsum,  cujus 
dutum  optimum ,  et  donum  perfectum 
ost,  consummatio  felix,  et  mors  pre- 
liosa. 

8.  Habes  in  Evangelio  tria  haec  ipsa, 
tibi  sermone  Domlni  commendata  : 
Bcati,  inquit,  paupcres,  heati  mitcs, 
beati  qui  lugcnt.  Beati  qui  futura  sa- 
piunt,  pra;  desiderio  coelestium  interno 
quodam  sapore  mentis  prsesentia  res- 
puentes.Beati  qui  novissima  provident, 
in  mansuetudine  suscipientes  insitum 
verbum,  quod  eorum  salvare  animas 
potest,  et  pielate  cordis  ad  futuram 
tendunt  hajreditalem.  Bcati  qui  prisll- 
num  intclligentcs  errorcm ,  crebris  la- 
vant  lacrymis  lectiim  suum.  Vides  quid 
optat  vir  sanctus,  quid  obtinere  cupit  eis, 
pro  quibus  orat?  Utinam ,  inquit,  sape- 


AULIAPOST.  SERAIO  III.  57j 

rent,  d  intelligerent ,  ac  novissinid  pi-ovi" 
derent!  Ac  si  manifestius  dicat:Utinara 
esset  in  eis  spiritus  sapientia),  et  intelli- 
genti3e,atque  consilii!  Utinam  ha;c  in 
nobis  inveniantur,  Fratrcs,  ut  suaviter 
omnia  nostra  per  sapientiam  dispona- 
mus,  ut  intellectu  prseterita  peccata 
damneraus,  ut  provideamus  futura  con- 
silio  !  Utinam  sapiamus  ad  prajsenti» 
vitae  moderationem  :  utinam  intelliga- 
mus  ad  praeteritae  correctionera  :  uti- 
nam  devota  in  Deum  fide  provideamus, 
ut  felicem  habearaus,  ipso  miserante, 
consummationem  !  Hic  enim  est  funi- 
cuLus  TRiPLLX,  quo  trahimur  ad  salu- 
tem,  ordinata  conversatio,  rectum  ju- 
dicium,  fides  devota. 


SERMO  ra. 

De  lecUone  lihri  sapientioe,  Hi  sunt  viri  inise- 
ricordiae, 

1.  IMerito,  Fratres,  Apostolis  sanctis 
attribuit  mater  Ecclesia,  quod  in  Sa- 
pientiae  libris  legitur  :  Hi  sunt  virimisC' 
ricordioe ,  quorum  justitice  ohlivionem  7ion 
acceperunt :  cum  semine  eorum  pcrma-' 
nent  6ona.  Sunt  enim  hi  plane  viri  mise- 
ricordise,  sive  quia  raisericordiara  con- 
secuti,  sive  quia  misericordia  pleni, 
seu  quia  misericorditer  a  Deo  nobis 
donati  sunt.  Et  vide ,  quam  misericor- 
diam  consecuti  sunt.  Paulum  interroga 
de  seipso,  vel  magis  sponte  confitentem 
ausculta.  Qui  fui  hlasphemus ,  et  perse^ 
cutor,  et  iniquus  :  sed  misericordiani 
consecutus  sum.  Quis  enim  non  audivit, 
quanta  mala  fecerit  sanctis  in  Jerusa- 
lem  ?  nec  solum  in  Jerusalem,  sed  ct 
per  totara  Judaeam  insaniae  ferebatur 
Iiabenis,  utChristi  merabra  laniaret  in 
tcrris.  Denique  hac  furia  vectus  ibat, 
sed  praeventus  a  gratia  est.  Ibat  spirans 
minarum  etcsedis  in  DiscipulosDomini, 
et  discipulus  Doraini  factus  est,  cui 
ostenderetur,  quanta  cura  oporteret  pro 
nomine  ipsius  pati.  Ibat  dirum  toto  cor- 
pore  virus  exhalans,  et  subito  in  elec- 
lionis  vas  mutatus  est,  ut  jain  cor  illius 
cructaret  vcrbum  bonum,  verbum 
piura,  et  diceret  :  Domine,  quid  me 
via  faccre  ?  II;cc  utique ,  liaec  mutatio 
dextera)  Excelsi.  Merito  proinde  loque- 


o7\ 


S.  BERNARDI  ARBATIS 


batur  ;  Fidclis  sennn  el  omni  acceptione 
(fignus,  quQniam  Dominus  Jesus  venit 
peccatores  sabos  facere,  quorum  prim,us 
ego  sum.  Hoc  ergo  apud  l)eatum  Paulum 
fiducise  et  consolationis  accipite ,  Fra- 
ires,  ut  ad  Dominum  jam  conversos 
non  nimis  cruciet  practeritorum  con- 
scientia  delictorum ;  sed  tantum  humi- 
Het  vos,  sicut  et  ipsum.  Ego  siim,  in- 
([uit ,  minimus  Jposlolorum,  qui  non  sum 
dignus  vocari  Apostolus ,  quia  persecutus 
.s(tw  Ecclesiam  Dei,  Ita  et  nos  humilie- 
jnur  sub  potenti  manu  Dei,  et  fiduciam 
liabeamus,  quia  et  nos  misericordiam 
consecuti  sumus,abluti  sumus,  sancti- 
licati  sumus.  Et  hoc  quidem  omnibus 
nobis  :  quoniam  oranes  peccavirausj  et 
egemus  hac  gloria  Dei. 

2.  Verum  apud  beatum  Petrura  aliud 
habeo  quod  apponam,  eo  carius,  quo 
rarius;  et  quo  singularius,  eo  sublimius. 
Nam  peccavit  Paulus ,  sed  ignorans  fecit 
in  incredulitate  sua  :  Petrus  cum  ceci- 
dit,  apertos  habebat  oculos.  Porro  ubi 
abundavit  delictum ,  ibi  superabunda- 
vit  et  gratia.  Eorum  siquidem  qui  pec- 
cant  antequam  Deum  novermt,  ante- 
quam  miserationes  ejus  experti  sint.^ 
antequam  portaverint  jugura  suave  et 
onus  leve ,  priusquam  devotionis  gra- 
tiam,  et  consolationes  acceperint  Spiri- 
tus  sancti  :  eorura,  inquam,  copiosa 
redemptio  est.  Et  tales  omnes  nos  fui- 
mus.  At  EORUM  qui  post  conversionem 
suam  peccatis  et  vitiis  implicantur,  in- 
grati  acceptse  gratiae,  et  post  missam 
manum  ad  aratrum  retro  respiciunt, 
tepidi  et  carnales  facti ,  aut  post  agni- 
tam  viara  veritatis  retro  eunt  apostatae 
manifesti  :  eorum  utique  perpaucos  in- 
venias,qui  post  hsec  redeant  in  gra- 
dum  pristinura ,  sed  raagis  in  sordibus 
positi  sordescant  adhuc.  Super  quos 
Propheta  deplorat :  Quomodo  obscura- 
tum  est  aurum,  mutalus  est  color  opti- 
vius?  Et ,  Qui  nutriehantur  in,  croceis, 
umplexati  sunt  stercora. 

3.  Nec  taraen  si  quis  hujusraodi  est , 
desperamus  de  eo ,  tantum  ut  resurgere 
velit  cito.  QuANTO  enim  diutius  per- 
manebit,  tanto  evadet  difficilius.  Bea- 
tus  vero  qui  tenebit,  etallidet  parvulos 
Babylonis  ad  petram  :  etenira  si  crcvc- 


rint,  vix  potcrunt  superari.  Filioli, 
ha3c  dico  ut  non  peccetis.  Sed  et  siquis 
peccaverit,  Advocatum  habemus  apud 
Patrem,  qui  potest  quod  nos  minimo 
possumus  :  tantum  qui  cecidit,  non 
adjiciat  in  malum  ut  profundius  cadat, 
sed  magis  ut  resurgat,  confidens  quod 
noc  ei  negabitur  venia,  si  tameh  ex 
corde  confiteatur  peccata  sua.  Si  enim 
is,  de  quo  loquiraur,  Pctrus  post  tam 
gravcm  lapsum  ad  tantam  rediit  emi- 
nentiam  sanctitatis;  quis  de  csetero  de- 
speret,  si  tantura  egredi  voluerit  a  pec- 
catis  ?  Attende  quod  scriptum  est  r 
Egressus  foras,  flevit  arnare.  In  egressu 
confessionem  oris,  in  amaro  fletu  com- 
punctionem  cordi.sintellige.  Et  attende, 
(luod  tunc  primura  recordatus  est  verbl 
quod  dixerat  Jesus  :  tunc  primum  cordi 
■fuit  verbum,quo  praedicta  fuerat  ejus 
infirmitas,  cum  evanuit  prsesumpta  te- 
meritas.  V^  tibt,  qui  post  lapsum  for- 
tiorera  te  nobis  exhibes.  Ut  quid  tam 
rigidus  es  in  tuara  ipsius  perniciem  ? 
Inclinare  potius,  ut  raelius  erigaris,  et 
ne  prohibeas  frangi  quod  distortum  est, 
ut  possit  melius  solidari.  Quid  indigna- 
ris  increpanti  gallo  ?  tibi  potius  indig- 
nare.  Plwiam  voluntariam,  ait  Psal- 
mista  5  segregahis  Deus  hcereditati  tuce,  ct 
infirmala  est.  Bona  infirmitas ,  quae  se- 
gregatur  haereditati ,  quae  medicum  non 
rcpellit.  Induratos  enim,  taraquam  vas 
figuli  in  virga  ferrea  conteret :  et  hcere- 
dilas  infirmata  est  3  ait,  tu  vero  perfecisti 
eam. 

k.  Audistis  cert6  quam  misericordiara 
consecuti  sint  Apostoli  nostri,  ut  jani 
nemo  cx  vobis  super  peccatis  praeteritis 
ultra  quam  necesse  sit  confundatur,  in 
cubili  conscientise  suse  compunctus. 
Quid  enira  ?  Forte  peccasti  in  saeculo  : 
numquid  amplius  Paulo  ?Quod  si  et  ipsa 
in  Religione  :  numquid  plus  Petro? 
Attamen  illi  in  toto  corde  poenitentiam 
agcntes ,  non  modo  salutem ,  sed  et  sanc- 
titatem  consecuti  sunt :  etiam  et  salu- 
tis  ministeriuni ,  et  magisterium  adepti 
sunt  sanctitatis.  Ettu  ergo  fac  similiter, 
quoniara  propter  te  Scriptura  loquitur, 
viros  illos  esse  misericordiae  :  utique 
propter  multam  misericordiam ,  quaiu 
consequi  meruerunt. 


IN  ASSUMTTIONE  B 

5.  Potes  taincu  iu  lioc  vcrbo  ctiam 
illudiion  incouveniciitcraccipcrCjViros 
niisericorilioe  fuisse  Apostolos,  id  est 
plenos  inisericordia ,  scu  viros  miseri- 
cordia},  id  est  misericorditer  datos  Ec- 
clesia3  universa^.Scimus  enim  quod  viri 
isti  ncc  sibi  vixerc,  ncc  sibi  morfui 
sunt,  sed  ci  qui  pro  ipsis  mortuus  est; 
magis  autem  nobis  omnibus  propler 
illum.  Quantum  enim  proderit  nobis 
corum  justitia,  quando  ipsa  quoque, 
sicut  ostensum  est,  tantum  profuere 
pcccata?  Pro  nobis  facit  eorum  vita, 
corum  doctrina,  etiara  et  mors  ipsa. 
Etcnim  in  conversatione  contiuentiam, 
inpraedicatione  sapienliam,  in  passione 
sua  patientiam  nobis  beati  Apostoli  con- 
tulerunt.  Quartum  usque  hodie  con- 
fcrrc  non  cessant  misericordia  pleni, 
quod  cst  sanctarum  fructus  orationum. 
Quamvis  et  in  ipsa  eorum  vita  adhuc 
invenias  quod  annumeres,  fiduciam 
sciiicct,  quam  nobismiraculorum  cxhi- 
bitione  praebuerunt.  Etquis  enumcret, 
quam  multa  nobis  per  eos  bcneficia 
provcncrunt?  Bene  crgo  de  eis  Scrip- 
tura  loquitur,  quoniara  Hi  suntvirimi- 
sericordice.  Et  addidit,  quorum  justilice 
oblivionem  non  acceperunt. 

6.  Vis  ut  nec  tua  accipiat  oblivionem? 
A  triplici  cave  periculo  :  et  florebit  in 
aeternum  antc  Dominura.  Legis  enim, 
Quia  tepidus  cs,  incipiam  te  evomcre  cx 
ore  meo.  Legis,  Si  avertcrit  se  juslus  a 
justitia  sua ,  etc,  omnium  justitiarum  ejus 
non  recordahor.  Lcgis  quibusdam  dicen- 
Uura  in  judicio;  Non  novi  vos;  illis  sinc 


V.   MARI^  SERMO  l.  37.> 

dubio ,  qui  rcceperunt  merccdem  suam. 
Ergo  OMNis  jusTiTiA  tcpida,  oinnis 
transitoria,  omnis  vendiUi ,  erit  in  obli- 
Vione  coram  Deo.  Sed  non  ila  Apostolo- 
rum  justitia} ;  quod  cx  eo  satis  apparet, 
quod  sequitur  :  Cum  semine  corum  per^ 
mancnt  hona.  Mancnt  enim  usquc  hodio 
in  nobis  Apostolorum  vcstigia  :  et  eo- 
rum  religio,  quia  cx  Deo  cst,  noi\ 
potest  dissolvi.  Vestes  Israelitici  populi 
quadraginta  annis  in  descrto  persevc- 
raveruiit  integraj  :  multo  magis  Aposto- 
lorum  vestes  super  jumcntura  Salvatoris 
impositffi.  Cum  scmine,  iiiquit,  eorum, 
Quod  cst  scmen,  quia  secutus  adjungit, 
Hcercditas  sancta  nepotes  eorum  ?  Idem 
profecto  et  semcn  sunt,  et  nepotes. 
Meministis  credo  (scientibus  enim  Ic- 
gem  loquor )  rr  eministis ,  inquain .  legii- 
lis  inandati,  ut  suscitet  frater  superstos 
semen  fratri  defuncto  sine  semine.  Quis 
sine  semine?  Singulariler ,  ait,  sum  ego 
doncc  transeam.  Ideoque  resurgens, 
Fade,  inquit,  dic  frafribus  meis.  Ac  si 
dicat :  Fratres  sunt ,  faciant  quod  fra- 
tres.  Ergo  per  Evangelium  ipsi  nos 
genuerunt :  non  tamcn  sil)i,  sed  Christo, 
quia  pcr  Evangelium  Christi.  Hinc  est 
quod  molestc  tulit  Paulus  quosdam  eo- 
rum  dici ,  a  quibus  geniti  fuerant  per 
Evangeliiun,  indignans  adversus  eos 
qui  diccbant :  Ego  sum  Pauli,  ego  sum 
Cephce ,  ego  Jpollo;  Christi  magis  omnes 
et  fieri  volens,  et  dici.  Itaque  seraen 
Apostolorumsumuspcr  praedicationem : 
sed  per  adoptionera  et  hsereditatem  sc- 
men  Christi,  et  Apostolorura  nepotes. 


m  ASSUMPTIONE  B.  V.  MARI-^. 


SER3I0  I. 

De  gemina  susceplione,  Christi  scilicet  et 

Marix. 

i.  ViRGO  hodie  gloriosa  coelos  ascen- 
dcns,  supcrnorura  gaudia  civium  copio- 
sis  sinc  dubio  cumulavit  augmentis. 
11:rc  cst  enim ,  cujus  salutationis  vox  et 
ipsos  cxsullarc   facit  in  gaudio,  quos 


materna  adhuc  viscera  claudunt.  Quod 
si  parvuli  necdura  nati  anima  liquefacfu 
est  ut  Maria  locuta  cst :  quid  putamus 
qusenam  illa  fuerit  coelestiura  cxsulta- 
tiojcura  et  vocem  audire,  et  videro 
facicra,  et  beata  ejus  frui  pracsentia 
mcrucrunt  ?  Nobis  vero ,  carissimi ,  qua) 
in  cjus  Assuinptione  solemnitatis  occa- 
sio,  quGC  causa  Iwtitia?,  qua)   matoria 


m 


S.  BEnNABDI  ABBATIS 


gaudiorum?Mariaepraesenti8l  totus  illus- 
tratur  orbis:  adeo  utet  ipsa  jam  coeles- 
tis  patria  clarius  rutilet  virgineae  lam- 
padis  irradiata  fulgore.  Merito  proinde 
resonat  in  excelsis  gratiarum  actio  et 
"vox  laudis;  sed  plangendum  nobis  quam 
Jilaudendum  magis  esse  videtur.  Quan- 
tum  enim  de  ejus  prsesentia  coelum 
cxsultat,  numquid  non  consequens  est, 
tit  tantum  lugeat  hic  noster  inferior 
xnundus  ejus  absentiam?  Cesset  tamen 
querela  nostra ,  quia  nec  nobis  hic  est 
inanens  civitas;  sed  eam  inquirimus, 
ad  quam  hodie  Maria  benedicta  perve- 
nit.  In  qua  si  conscripti  cives  sumus, 
dignum  profecto  est  etiam  in  exsilio, 
etiam  super  flumina  Babylonis  ejus  nos 
recordari,  ejus  communicare  gaudiis, 
ejus  participare  Isetitiam,  maximeque 
eam ,  quse  tam  copioso  impetu  Isetificat 
liodie  civitatem  Dei,  ut  sentiamus  et 
ipsi  stillicidia  stillantia  super  terram. 
Praecessit  nos  Regina  nostra,praecessit, 
et  tam  gloriose  suscepta  est,  ut  fidu- 
cialiter  sequantur  Dominam  servuli  cla- 
mantes  :  Trahe  nos  post  te ;  in  odore 
unguentorum  tuorum  curremus.  Advo- 
catam  ppsemisit  peregrinatio  nostra, 
quae  tamquam  Judicis  mater,  et  mater 
misericordiae,  suppliciter  et  efficaciter 
salutis  nostrse  negotia  pertractabit. 

2.  Pretiosum  hodie  munus  terra  nos- 
fra  direxit  in  coelum,  ut  dando  et  acci- 
piendo  felici  amicitiarum  foedere  copu- 
lentur  huraana  divinis,  terrena  coeles' 
tibus,  ima  summis.  Illo  enim  ascendit 
fructus  terrse  sublimis,  unde  data  opti- 
ma,  et  dona  perfecta  descendunt.  As- 
cendens  ergo  in  altum  Virgo  beata, 
dabit  ipsa  quoque  dona  hominibus. 
Quidni  daret?  Siquidera  nec  facultas  ei 
deesse  poterit,  nec  voluntas.  Regina 
coelorura  est,  misericors  est;  denique 
Mater  est  unigenitiFilii  Dei.Nihil  enim 
sic  potest  potestatis  ejus  seu  pietatis 
magnitudinem  comraendare.  Nisi  forte 
aut  non  creditur  Dei  Filius  honorare 
Matrem;  aut  dubitare  quis  potest  om- 
nino  in  affectum  caritatis  transisse  Ma- 
riae  vlscera,  in  quibus  ipsa  quae  ex  Deo 
cst  Caritas  novem  mensibus  corporaliter 
requievit. 

3.  Et  hsec  quidem  propler  nos  dixe- 


rim,  Fratres,  sciens  difficile  esse,  ut 
in  tanta  inopia  caritas  illa  perfecta ,  non 
quserens  quse  sua  sunt,  valeat  inveniri. 
Ut  tamen  interim sileam  beneficia,quaB 
pro  illius  glorificatione  consequiraur;  si 
eam  diligimus,  gaudebimus  utique,. 
quia  vadit  ad  Filium.  Plane,  inquam , 
congratulabimur  ei,  nisi  forte  (  quod 
absit )  inventrici  gratise  omnimodis  in- 
veniaraur  ingrati.  Quera  enim  in  cas- 
tellum  mundi  hujus  intrantera  prius 
ipsa  susceperat,  ab  eo  suscipitur  hodie 
sanctara  ingrediens  civitatera.  Sed  cum 
quanto  putas  honore ,  cura  quanta  putas 
exsultatione ,  cura  quanta  gloria  ?  Nec 
IN  TERRis  locus  diguior  uteri  virgina- 
lis  teraplo,  in  quo  Filium  Dei  Maria 
suscepit;  nec  in  coelis  regali  solio,  in 
quo  Mariam  hodie  Marise  Filius  subli- 
mavit.  Felix  nimirum  utraque  suscep- 
tio  :  ineffabilis  utraque ,  quia  utraque 
inexcogitabilis  est.  Utquid  enim  ea 
hodie  in  ecclesiis  Christi  evangelica 
lectio  recitatur,  in  qua  mulier  bene- 
dicta  in  mulieribus  excepisse  intelii- 
gitur  Salvatorem?  Credo  ut  hacc  quam 
celebramus,  ex  illa  susceptione  aliqua-" 
tenus  sestimetur,  immo  ut  juxta  illius 
inajstimabilem  gloriam  insestimabilis 
cognoscatur  et  ista.  Quis  enira,  etiarasi 
linguis  hominura  Angelorumque  loqua- 
tur,  explicare  queat,  quemadmodum 
superveniente  Spiritu ,  obumbrante  vir- 
tute  Altissirai ,  caro  factum  sit  Verbum 
Dei ,  per  quod  facta  supt  omnia ;  et  Do- 
minus  majestatis,  quem  non  capit  uni- 
versitas  creaturse ,  inl;ra  virginea  sese 
clauserit  viscera  factus  homo  ? 

4.  Sed  et  illud  quis  vel  cogifare  suf- 
ficiat,  quam  gloriosa  hodie  mundi  Re- 
gina  processerit,  et  quanto  devotionis 
affectu  tota  in  ejus  occursura  coelestiunj 
legionum  prodierit  raultitudo  :  quibus 
ad  thronura  glorise  canticis  sit  deducta ; 
quara  placido  vultu ,  quam  serena  facie, 
quara  Isetis  amplexibus  suscepta  a  Filio, 
et  supcr  omnera  exaltata  creaturam, 
cum  eo  honore ,  quo  tanta  raater  digna 
fuit,  cum  ea  gloria,  quse  tantum  decuit 
Filium?  Felicia  prorsus  oscula  labiis 
impressa  lactentis,  cui  virgineo  matep 
applaudebat  in  gremio.  Verum  num- 
quid  non  feliciora  censebimus,  quae  ab 


I 


i 


^ 


IN  ASSUMPTIONE  li 
ore  scJcntis  iii  dextera  Patris  liodie  in 
beat.i  saliitatione  susccpit,  cum  ascen- 
deret  ad  thronum  gloria),  epitlialaniium 
canens,  et  dicens  :  Osailelur  me  osculo 
orissui?  Christi  generationem ,  ei  Mariae 
assumptionem  quis  enarrabit?  Quats- 
TUM  enim  gratise  in  terris  adepta  est 
prae  ca^teris,  tantum  et  in  coelis  obtinet 
gloria;  singularis.  Quod  si  oculus  non 
vidit,  nec  auris  audivit,  nec  in  cor  ho- 
minis  asccndit,  qua»  prajparavit  Deus 
diligentibus  se  :  quod  pra^paravit  gig- 
nenti  se ,  et  ( quod  omnibus  est  certum ) 
diligenti  praj  omnibus,  quis  loquatur? 
Felix  plane  Maria,  et  multipliciter  felix, 
sive  cum  excipit  Salvatorem,  sive  cum 
a  Salvatore  suscipitur  :  utrobique  mi- 
randa  dignitas  Yirginis  Matris  :  utrobi- 
que  amplectenda  dignatio  majestatis. 
Intravit,  inquit,  j£si«s  in  quoddam  cas- 
tellum,  et  mulier  quazdam  excepit  illum 
in  domum  suam.  Sed  laudibus  magis  va- 
candum  est,  quod  fostivis  pra^coniis 
liKC  dies  debeatur.  Quia  vcro  copiosam 
iiobis  materiam  lectionis  hujus  vcrba 
ministrant;  cras  quoque,  convenienti- 
bus  nol)is  in  unum,  communicandum 
crit  sine  invidia  quod  fiierit  desuper 
datum,  ut  in  memoria  tantaj  Virginis 
non  modo  affectus  devotionis  excitetur, 
sed  et  mores  aBdificentur  ad  profectum 
conversationis,  in  laudem  et  gloriam 
Filii  ejus  Domini  nostri,  qui  est  su- 
per  omnia  Deus  benedictus  in  sKcula, 
amen. 

SERMO  II. 

De  domo  mundanda ,  ornanda ,  implenda. 

i.  Intravit  Jcsus  in  quoddam  castellum, 
et  mulier  qucedam  ,  Maj-iha  nomine,  cx- 
cepit  Hlum  in  domum  suam.  Opportunc 
satis  hoc  mihi  loco  prophetica  exclama- 
tio  assumcndavidetur  :  0  Israel,  quam 
magna  est  domus  Domini,  et  ingens  locvs 
possessionis  cjus !  An  non  ingens,  cujus 
comparatione  castellum  dicitur  terne 
hujus  spatiosissima  latitudo  ?  An  non  in- 
gens  patria  et  regio  inaestimabilis , 
quando  ab  ea  Salvator  adveniens,  cum 
ingredcretur  orbem  terra;,  <licitur  in- 
troire  castellum?  Nisi  fortc  castellum 
quis  aliud  intelligendum  putet,  quam 


V.   MAR1.?L  SEllMO   II.  577 

atrium  forfis  armati,  principis  mundi 
hujus,  cujus  vasa  diripcre  fortior  su- 
pervenit.  Festinemus  in  illam  ingredi 
bealitudinis  amplitudinem,  Fratres, 
ubi  ncmo  alium  coangustat :  ut  possimus 
cum  omnibus  sanctis  compreliendere , 
quaenam  sit  longitudo  ct  latitudo,  su- 
blimitas  et  profundum.  Neque  id  de- 
spereinus,  quandoquidem  ipse  coelesfis 
habitator  patrise,  etiam  et  creator, 
nostri  hujus  casteliuli  angustias  non 
refugit. 

2.  Sed  quid  introisse  eum  dicimus  iii 
castellum?  Etiam  in  angustissimum  vir- 
ginalis  uteri  diversorium  introivit.  De- 
nique  et  muUer  quoedam  excepit  illum  in 
domum  suam.  Felix  mulier,  quae  noii 
jam  exploratores  Jericho,  sed  ipsuni 
potius  fortissimum  exspoliatorem  stulli 
illius,  qui  vere  ut  luna  mutatur;  noii 
legatos  Jesu  filii  Nave,sed  ipsummagis 
suscipere  meruit  verum  Jesum  Filium 
Dei.  Felix,  inquam,  mulier,  cujus  do- 
inus  Salvatore  suscepto  inventa  cst 
munda  quidcm,  sed  plane  non  vacua. 
Quis  enim  vacuam  dixcrit ,  quam  salu- 
tat  Angelus  gratia  plenam?  Neque  hoc 
solum  :  sed  adhuc  quoque  in  eam  super- 
venturum  asscrit  Spiritum  sanctum.  Ad 
quid  putas ,  nisi  ut  etiam  superimpleat 
eam?Ad  quid,  nisi  ut  advcnienle  jam 
Spiritu  plena  sibi,  eodem  superve- 
niente  nobis  quoque  superplena  et  su- 
pereffluens  fiat?  Utinam  fluant  in  nos 
aromata  illa  ,  charismata  scilicet  gra- 
tiarum ,  ut  de  plenitudine  tanta  omnes 
accipiamus!  Ipsanempe  mediatrixnos- 
tra,  ipsa  est  per  quam  suscepimus  mi- 
scricordiam  tuam  ,  Deus  :  ipsa  est  per 
quam  et  nos  Dominum  Jcsum  in  domos 
nostras  excipimus.  Et  nobis  enim  sin- 
gulis  castra  sunt  singula ,  et  singulaj 
domus  :  et  Sapientia  pulsat  ad  ostia 
singulorum ;  si  quis  ei  aperuerit,  introi- 
bit,  cocnabitque  cum  co.  Est  vulgarG 
proverl)ium ,  quod  multorum  in  ore, 
magis  aulem  in  corde  vcrsatur  :  Bo- 
num  ,  inquiunt ,  scrvat  castellum,  qui 
custodicrit  corpussuum.  Sapiens  tamen 
non  sic,  scd  magis  inquit  :  Omnicuslo- 
dia  serva  cor  tuum,  quia  cx  ipso  vita  pro- 
ccdit. 

3.  Esto  tamen  ,  cedcndum  sit  muHi- 


378  S.   BERNARD 

tudini  :  bonum  caslrum  custodiat ,  qui 
custodierit  corpus  suum.  Illud  sanc 
quaerendum,  quaenam  Imic  sit  adhi- 
l>enda  custodia  castro.  Rectene  custo- 
disse  tibi  videtur  anima  ilia  corporis 
sui  castrum,  cujus  membra,  velut  con- 
juratione  facta,  inimico  ejus  dominium 
tradidere  ?  Sunt  enim  qui  cum  morte 
fcedus  inierunt ,  pactum  pepigerunt 
cuin  inferno.  Incrassatus  est ,  inquit, 
dilectus,  et  recalcitravit ,  incrassatuSj 
impinguatus ,  dilatatus.  Hsec  plane  cus- 
todia  ,  quae  laudatur  a  peccatoribus  in 
dcsideriis  carnis  suae.  Quid  vobis ,  vi- 
detur,  Fratres?  Num  et  in  hac  parte 
cedendum  est  multitudini  ?  Absit.  Pau- 
lum  magis  interrogemus ,  utpote  ducem 
strenuum  militiae  spiritualis.  Dic  nobis, 
Apostole ,  quae  sit  tui  custodia  castri  ? 
Ego  ,  ait,  sic  curro ,  non  quasi  in  incer- 
tum;  sic  pugno  ,  non  quasi  aerem  verbe- 
rans.  Castigo  enim  corpus  meum ,  et  in 
servilutem  redigo ,  ne  forte ,  cum  aliis 
proedicavero ,  ipse  reprohus  cfficiar.  Et 
alio  in  loco  :  ISon  regnet ,  inquit ,  pec- 
catum  in  vestro  mortali  corpore  ad  ohe- 
diendum  concupiscentiis  ejus.  Utilis  pro- 
fecto  custodia ,  et  felix  anima ,  quae  sic 
custodierit  corpus  suum  ,  ut  numquam 
sibi  vindicet  illud  inimicus.  Fuit  enira 
aliquando  ,  cum  hoc  raeum  castrura  ty- 
rannidi  suae  impius  ille  subjecerat  sibi, 
potestative  membris  imperans  univer- 
sis.  Quantum  eo  nocuerit  tempore,  prae- 
sens  adhuc  indicat  desolatio  et  egestas. 
Ileu  !  nec  continentiae  murum  in  eo , 
iiec  patientiae  antemurale  reliquit.  Ex- 
terminavit  vineas ,  messuit  segetes,  ar- 
bores  exstirpavit :  quippe  etiam  oculus 
iste  meus  depraedabatur  animam  meam. 
Dcnique  nisi  quia  Dominus  adjuvit  me, 
paulominus  habitasset  ininferno  aniraa 
mea.  Dico  autem  infernum  inferiorem, 
ubi  nulla  confessio ,  imde  nemini  datur 
exire. 

4.  Caeterujn  etiam  tunc  nec  carcer  illi 
deerat ,  nec  snfernus.  Ab  ipso  nempe 
conjurationis  et  proditionis  pessimae 
deprehensa  principio,  non  alibi  quam 
in  domo  propria  carcerali  est  mancipata 
custodiae ,  nec  aliis  quam  suae  ipsius  fa- 
miliae  data  tortoribus.  Erat  enim  illi 
conscientia  carcer,  erant  tortorcs  ralio 


I  ABBATIS 

et  memoria,  atquc  hi  quidcra  crudelcs, 
austcri  et  immisericordes  :  sed  longe 
minus  a  rugientibus  illis  praeparatis  ad 
escara,  quibus  erat  jara  jamque  tra- 
denda.  Sed  benedictus  Deus ,  qui  non 
dedit  rae  in  captioncm  dentibus  eorum. 
Benedictus,  inquara ,  Dominus,  qui 
visitavit,  et  fccit  redemptionem.  Cum 
enim  inferiori  eam  carceri  tradere 
malignus  accelcrarct,  sed  et  castrum 
ipsum  ignibus  cremare  perpctuis,  ut 
digna  pcrjuris  etiani  ficret  rctributio 
membris,  fortior  supervenit.  Intravit 
in  castellum  Jesus,  qui  fortcm  alligans, 
ejus  vasa  diripuit :  ut  quae  prius  erant 
in  contumeliam ,  faceret  in  honorem. 
Contrivit  portas  aercas ,  et  confregit  fer- 
reos  vcctes ,  vinctum  de  domo  carceris 
et  umbra  mortis  educcns.  Porro  egres- 
sus  cjus  in  confessione.  Ipsa  est  enim 
scopa,  qua  mundatus  carcer  et  ornatus, 
deinccps  regularium  institutionum  jun- 
cis  quibusdam  pulcre  virentibus  dc 
carcere  redit  in  domum.  Habet  ergo 
mulier  jara  domuni  suam,  habet  ubi 
suscipiat  eum,  cui  supcr  tantis  bcnefi- 
ciis  exstat  obnoxia.  Alioquin  vae  ei,  si 
eum  excipere  renuit,  si  non  dctinet, 
si  non  cogit  manere  secum  ,  quo- 
niam  advesperascit.  Rediens  enim  qui 
prius  ejectus  est,  mundatara  quidem 
ct  ornatam  domum  invenit ,  sed  va- 
cantcm. 

o.  Rclinquitur  siquidcm  mulieri  do- 
mus  sua  dcserta ,  quam,  Salvatoris  hos- 
pitio  dignaiii  exhibere  neglexit.  Quo- 
raodo,  inquis?  Poteritne  doraus  raun- 
data  confcssione  priorum  delictorum, 
et  observatione  regularium  institutio- 
num  ornata,  indigna  adhuc  judicari 
habitaculo  gratiae ,  Salvatoris  ingressu  ? 
Poterit  sine  dubio,  si  superficie  tcnus 
emundata,  et  juncis  (ut  dictum  est) 
strata  virentibus ,  interius  plena  sit 
luto.Quis  eniin  suscipiendumDominum 
arbitretur  in  dcalbatis  mortuorura  se- 
pulcris,  quae  vidcntur  a  foris  speciosa, 
intrinsecus  autcra  spurcitia  ct  sanics 
uuiversa  rcplevit?  Esto  siquidera  ut 
aliquando  tamquam  ipsa  superficie  de- 
lectatus ,  incipiat  velut  primum  appo- 
nere  pedcm ,  ci  qui  hujusmodi  est,  pri- 
mam  aliquam  visitationis  suse  gratiam 


IN  ASSUMPTIONE  B 
indulgcnJo  :  numquid  non  rcsiliet  ilico 
cuin  iiuirgnalionc?  nuniquicl  non  aufu- 
giet  clamitans,  Infixus  suni  in  limo 
profuudi ,  et  non  est  substantia  ?  Yirtu- 
tis  enim  species,  etnon  yeritas,  quasi 
qualitas  est,  non  substantia.  Neque  vero 
ingressuin  cjus  exterioris  potest  con- 
versationis  tcnuis  superficies  suslinere : 
quoniam  omnia  penetrat,  et  in  intimis 
cordibus  ejus  babitatio  est.  Quod  si  ne- 
quaquam  spiritus  disciplinae  subditum 
manifeste  peccatis  corpus  inbabitat, 
fictum  utique  non  modo  declinat,  sed 
etefTugit  atque  clongatur  ab  eo.  An  vero 
aliud  est  quam  ficlio  exsecranda ,  si 
peccatum  superficie  tenus  radas,  non 
intrinsecus  eradices?  certus  esto,  quo- 
niam  pullulabit  uberius,  et  mundatam, 
sed  vacantem  domum  cum  nequioribus 
septem,  qui  ejectus  fuerat,  bospes 
malignus  intrabit.  Rcversus  enim  ad 
vomitumcanis,  odibiliserit  multoplus- 
quam  ante  :  et  fiet  filiusgehennae  mul- 
tipliciter,  qui  post  indulgentiam  delic- 
torum  in  easdem  denuo  sordes  incide- 
rit,  ut  sus  lota  in  volutabro  luti. 

6.  Visvidere  mundatam  ,  ornatam,  et 
vacantem  domum  ?  Hominem  intuere 
qui  confessus  est,  et  deseruit.manifesta 
peccata  praecedentia  ad  judicium,  et 
nunc  solas  movet  manus  ad  opera  man- 
datorum,  corde  penitus  arido,  duclus 
consuetudine  quadam ,  plane  quasi  vi- 
hila  Ephraim,  docta  diligere  trituram. 
Exteriorum  quac  ad  modicum  talcnt, 
ne  unum  iota  prceterit  aut  apicem 
unum  ;  sed  camelum  glutit,  dum  culi- 
cem  liquat.  I>'  corde  enim  servus  est 
propriae  voluntatis,  cultor  avaritiae, 
glorise  cupidus,  ambitionis  amator,  aut 
liaec  omnia,  aut  singula  quaique  intus 
vitia  fovens  :  et  mentitur  iniquitas  sibi, 
sed  Deus  non  inidclur.  Yideas  enim 
interdum  sic  palliatum  homincm,  ut 
seducat  etiam  semetipsum,  pcnitus 
non  attendens  vermem,  qui  interiora 
depascitur.  Manct  enim  superficies ,  et 
salva  sibi  omnia  arbitratur.  Comcdcrunt, 
ait  Propheta,  alieni  robur  ejiia,  ct  iyno- 
ravit.  Dicit,  Quia  dives  sum  ,et  nullius 
egeo  :  cum  sit  pauper ,  et  miser,  et 
miserabilis.  Nam  et  inventa  occasionc 
cbuUirc  sanicm .  quoe  latebat  in  ulccre, 


V.   MARIyE  StRMu  II.  37<) 

et  cxcisam ,  non  cxstirpatam  arborem 
in  silvam  pullulare  videas  densiorem. 
Quod  periculum  si  volumus  declinarc , 
SECURiM  ponamus  necesse  est  ad  radices 
arborum, non  ad  ramos.  Non  sola inve- 
niatur  in  nobis  cxcrcitatio  corporalis, 
ad  modicum  valens  :  scd  inveniatur  uti- 
lis  ad  omnia  pietas,  et  exercitiura  spiri- 
tuale. 

7.  MuUer,  inquit,  Martha  nomine, 
excepit  illum  in  domum  suam;  et  huic 
eral  soror ,  nomine  Maria.  Sororcs  sunt, 
et  debent  esse  contubernales.  Occupa- 
tur  ha?c  circa  frequens  rainisteriura, 
illa  dominicis  est  intenta  sermonibus. 
Ad  Martbam  spectat  ornatus,  scd  imple- 
tio  ad  Mariam.  Yacat  enim  Domino,  ut 
non  sit  donius  vacans.  Sed  mundatio- 
nem  cui  possumus  attribuere?  Erit 
cnim,  si  et  hoc  invenerimus,  doraus , 
in  qua  Salvator  suscipitur,  et  munda, 
ct  ornata,  et  non  vacans.  Demus  eam 
Lazaro,  si  et  vobis  ita  videtur.  Et  ei 
siquidcm  fraternitatis  jure  cura  sorori- 
bus  est  doraus  ista  coinmunis.  Dico  au- 
tom  Lazarum,  quem  quatriduanura, 
jam  jamque  foctentem  a  mortuis  exci- 
tat  vox  virtutis  :  ut  videatursatis  con- 
grue  formam  gerere  poenitentis.  Intret 
ergo  domum  Salvator,  et  frequentcr 
visitet  eam,  quam  poenitens  Lazarus 
mundat,  ornat  Martha,  et  Maria  replet 
intcrnae  dedita  contemplationi. 

8.  Sed  forte  curiosius  quisquara  re- 
quirat,  cur  inpraesenti  evangelica  lec- 
tione  nulla  prorsus  Lazari  mentio  fiat. 
Arbitror  sane  ne  id  quidem  a  proposita 
siinilitudine  dissidere.  Yirginalem  ete- 
iiim  domum  intelligi  volens  Spiritus  , 
siluit  non  incongrue  pocniitentiam,  quae 
malum  utique  comitatur.  Absit  enini , 
ut  proprii  quidquam  inquinamenti  do- 
mus  baic  aliquando  habuisse  dicatur,  ut 
in  ea  proinde  scopa  Lazari  qua;rerctur. 
Quod  si  originalem  a  parcntibusraacu- 
lain  traxit;  scd  minus  a  Jeremia  sanc- 
tificatam  in  utero  ,  aut  non  magis  a  Jo- 
banne  Spiiitu  sancto  rcplctam  crcderc 
prohibct  pietas  Clirisliana  :  nec  cniin 
festis  laudibus  nascens  honoraretur,  si 
non  sancta  nasceretur.  Postrerao  cuin 
omnimodis  constct ,  ab  originali  conta- 
gio  sola  gratia  raundatara  csseMariam, 


380 


S,   BERNARDl  ABCATIS 


m 


quippe  cum  ct  nunc  in  baptismatc  sola 
Iianc  maculam  lavet  gratia,  ct  sola 
eam  raserlt  olim  petra  circumcisionis  : 
si ,  ut  omnino  pium  est  credcre ,  pro- 
l)rium  Maria  delictum  non  habuit, 
niliilominus  ab  innocenlissimo  corde 
ctiam  poenitentia  longe  fuit.  Sit  ergo 
Lazarus  apud  eos ,  quorum  necesse  est 
ab  operibusmortuis  conscientias  emun- 
dari :  secedat  inter  vulneratos  dormien- 
tes  in  sepulcris ,  ut  in  thalamo  virginali 
inveniantur  Martha  et  Maria  tantum. 
Ipsa  est  cnim  quae  Elizabetli  gravidae  et 
grandaevae  quasi  mensibus  tribus  hu- 
mili  deservivit  officio ;  ipsa  quse  verba, 
quse  de  Filio  dicebantur,  conservabat 
conferens  in  corde  suo. 

9.  Neminem  ergo  moveat,  quod  sus- 
cipiens  mulier  Dominum,  non  Maria, 
sed  Martha  vocatur :  quando  in  hac  una 
et  summa  Maria  et  Marthae  negotium, 
ct  Marise  non  otiosum  otium  invenitur. 
Omnis  quidem  gloria  filise  regis  ab  in- 
tus  :  nihilominus  tamen  in  fimbriis  au- 
reis  circumamicta  est  varietate.  Non 
est  de  numero  fatuarum  virginum  : 
prudens  est  virgo ;  lampadem  habet,  sed 
in  vase  oleum  portat.  An  forte  excidit 
■vobis  evangelica  illa  parabola ,  quae  fa- 
tuas  virgines  prohibitas  narrat  ab  in- 
troitu  nuptiarum?  Erat  quidem  domus 
carum  munda,  virgines  enim  crant  : 
erat  ornata ,  quia  simul  omnes ,  id  est 
fatuae  cum  prudentibus ,  lampades  or- 
naverunt :  sed  erat  vacans,  quia  in  va- 
sis  suis  oleum  non  acceperunt.  Hinc 
cst,  quod  nec  ab  eis  suscipi  in  domos 
suas,  nec  admittere  eas  dignatur  spon- 
sus  ccelestis  ad  nuptias.  Non  sic  mulier 
illa  fortis  ,  quse  serpentis  caput  contri- 
Yit.  Habes  enim  post  multa  in  laudibus 
ejus,  quia  non  exstinguetur  in  nocte  lu- 
ccrna  ejus.  In  suggillationem  hoc  dici- 
tur  fatuarum,  quse  veniente  media 
nocte  sponso ,  conqueruntur  sero ,  et 
dicunt  :  Quia  lampades  nostrce  exstin- 
guuntur.  Processit  igitur  gloriosa  Virgo, 
cujus  lampas  ardentissima  ipsis  quoque 
Angelis  lucis  miraculo  fuit ,  ut  dice- 
rent :  Quce  est  ista,  quoe  progreditur sicut 
aurora  consurgcns,  pulcra  ut  luna,  clecla 
ut  sol?  CVdTius  cnim  cseteris  rutilabat, 
quam  repleverat  olco  gratiae  prse  parti- 


cipibus  suis  Chrislus  Jcsus ,  Filius  cju3, 
Dominus  noster,  * 


SERMO  III. 

De  Maria ,  Martha ,  et  Lazaro. 

i »  Intravit  Jcsus  in  quoddatn  caslel' 
lum ,  et  mulicr  qucedam,  Martha  nomine, 
excepit  illum  in  domum  suam.  Quid  est , 
Fratres ,  quod  e  duabus  sororibus  altcra 
tantum  Dominum  legitur  excepisse  ,  et 
ea  ipsa  quae  videtur  inferior  ?  Optimam 
enim  partem  elegit  Maria ,  teste  ipso 
quem  Martha  suscepit.  Sed  prior  natu 
Martha  videtur,  et  salutis  initium 
sibi  magis  actio,  quam  contemplatio 
noscitur  vindicare.  Laudat  Christus  Ma- 
riam ,  sed  a  Martha  suscipitur.  Amat 
Rachelem  Jacob ,  sed  Lia  supponitur 
ignoranti.  Si  de  fraude  queritur,  audiet 
non  csse  consuetudinis,  ut  juniores 
priustradantur  ad  nuptias.  Quod  si  lu- 
team  hanc  cogites  domum ,  facile  erit 
nosse ,  quemadmodum  in  ea  Dominum 
Martha  magis  cxcipiat  quam  Maria. 
Quod  enim  ait  Apostolus ,  Glorificate  ei 
porlate  Deum  in  corpore  veslro ,  Marthae 
dicitur,  non  Marise.  Haec  nimirum  cor- 
poris  utitur  instrumento ,  cum  illi  po~ 
tius  sit  impedimento.  Denique  corpus , 
inquit,  quod  corrumpitur ,  aggravat  ani- 
mam  et  deprimit  terrena  inhahitatio  sen- 
sum  muUa  cogitantem.  Numquid  et  ope- 
rantem?  Martha  igitur  in  domum  suam 
excipit  Salvaiorem  interris :  Maria  po- 
tius  cogitat",  quemadmodum  suscipiatur 
ab  eo  in  domo  noh  inanu  facta,  aeterna 
in  coelis.  Forte  tamen  et  ipsa  Dominum 
suscepisse  vidctur,  sed  in  spiritu  :  Do- 
minus  enim  spiritus  est. 

2.  //u«c,  inquit,  haud  dubium  quln 
Marthae ,  soror  erat,  nomine  Maria  ;  quos 
etiam  sedens  secus  pedes  Jesu ,  audiebat 
verhum  illius.  Vides  quod  utraque  sus- 
cepit  Verbum ,  haec  in  carne ,  illa  in 
voce.  Martha  autem  satagehat  circa  fre- 
quens  ministerium.  Quce  stctit,  et  ait : 
Domine ,  non  est  tibi  curce,  quod  soror 
mea  reliquit  me  solam  ministrare  ?  Putas 
in  domo ,  in  qua  Christus  suscipitur , 
vox  murmurationis  audietur?  Felix 
DOMUS,  ct  bcata  semper  congregatio  cst, 
ubi  dc  Maria  Martha  conqueritur  Nam 


liN  ASSUMPTIONE  B.  V 
Tflaiisi  Marthaiu  aeimilari prorsus  indig- 
iinin,  i)rorsus  illicituin  cst.  Alioquin 
ubi  lcgis  Mariam  causantem ,  quia  soror 
mOH  rcUquit  me  solamvacare?  Absit, 
absit,  ut  qui  Dco  vacat,  ad  tumultuo- 
sam  adspiret  fratrum  officialiuni  vitam. 
Martlm  semper  insufficiens  sibi  et  mi- 
mis  idonca  videatur  ,  aliisquc  magis  id 
operis  quod  administrat  optet  imponi. 
Respondit  iiutem  ei  Jesus  :  Marlha,  Mar- 
tha ,  solUcita  es ,  et  turharis  erga  plu- 
rima.  Yide  proerogativam  Mariae,  quem 
in  omni  causa  habeat  advocatum.  Indig- 
natur  siquidem  Pharisa^us,  conqueri- 
tur  sbror ,  etiam  Discipuli  murmurant : 
ubique  Maria  tacet,  et  pro  ea  loquitur 
Christus.  Optimam  ,  inquit,  partem  ele- 
git  sihiMaria  ,  quce  non  auferetur  ab  ea 
in  aRternum.  IIoc  unum  illud  quod  ne- 
cessarium  cst ;  haec  una ,  quam  Proplieta 
tam  sedulo  requircbat :  Unam,  inquit, 
petii  a  Domino  ,  hanc  requiram. 

5.  Quid  tamen  sibi  vult,  Fratres, 
quod  optimampartem  Maria  diciturele- 
gisse?  Ubi  jam  erit,  quod  adversus  eam 
proferrc  solcmus,  si  quando  forte  admi- 
iiistrantis!Martha3  turbationem,  ina?qua- 
litatem  dijudicare  voluerit :  Melior  cst 
iniquitas  viri ,  quam  henefaciens  inuUer? 
Ubi  erit  et  illud  :  Si  quis  mihiministra- 
v^rit ,  lionorificahit  eum  Pater  meus?  at 
illud  :  Qui  mujor  est  vestrum,  erit  mi- 
nister  vester?  Postremo  qua?  consolatio 
est  laboranti,  quasi  in  ejus  suggillatio- 
uem  ,  partem  sororis  attollcre?  Unum 
ergo  arbitror  c  duobus ,  ut  aut  de  elcc- 
lione  Maria  laudctur,  quod  pars  ipsa, 
quantum  in  nobis  est,  sit  omnibus  eli- 
genda  :  aut  certe  ut  neutrum  dicatur 
defuisse,  nec  inpartemquamlibet  prae- 
cipitasse  senlcntiam ,  scd  ad  obedien- 
tiain  praeceptoris  in  utrumlibct  sit  pa- 
rata.  Quis  enim  sicut  David  fidelis,  in- 
grediens  et  egrcdicns,  et  pergens  ad 
imperium  rcgis?  Dcnique  paratum,  in- 
quit,  cor  meum,  paratum  cor  mewn; 
iion  semcl  tantum,  scd  ct  sccundo,  ct 
vacarc  tibi ,  ct  proxirais  ministrarc. 
Ha}C  plane  pars  optima ,  qua^  non  aufc- 
retur  :  hffic  mcns  optima,  quaj  non  nui- 
tabitur  quocumque  vocaveris  eam.  Bo- 
num,  inqmt,  acquirit  gradum,  qui  hcnc 
minislrascrit.  Fortc  meliorcm  qui  bcnc 


.   MAniAi  SKRMO   HI.  38* 

vacavcritDco;optimum  autcm^jui  pcr- 
fcctusest  inutrociuc.Unum  adhuc  dico- 
si  tamcn  id  dc  ]>Iartha  liccat  suspicari. 
Nonne  enim  quasi  otiosam  rcputassc  vi- 
detur,quamsibi  dari  pctiit  adjutricem? 
Sed  carnalis  est,  et  omnino  non  pcrci- 
pit  quae  sunt  spiritus  Dei ,  si  quis  forte 
vacantcm  animam  sua  de  vacatione  re- 
darguit.  Audiat  igitur  optiniam  esse 
hanc  partem ,  quaj  maneat  in  aetcrnum. 
Numquid  enim  non  rudis  quodammodo 
videtur  anima,  quae  divinae  contempla- 
tionis  penitus  expers  ,  illam  inlraverit 
regioncm ,  ubi  hoc  unum  omnium  opus , 
unum  studium,  eadem  vita? 

h.  Sed  considercmus,  Fratres ,  quem- 
admodum  in  hac  domo  nostra  tria  haec 
distribucrit  ordinatio  caritatis,  Marthae 
administrationem  ,  Mariae  conteinpla- 
tioncin,Lazari  poenitcntiam.  Habethsec 
simul  quaecumque  perfccta  est  anima  : 
magis  tamcn  vidcntur  ad  singulos  sin- 
gula  pertinere ,  ut  alii  vacent  sanctae 
contemplationi,alii  dcditi  sint  fraternae 
administrationi  ,  alii  in  amaritudine 
animae  suac  recogitent  annos  suos ,  tam- 
quamvulnerati  dormicntcs  in  scpulcris. 
Sic  planc,  sic  opus  est,  ut  Maria  pie  et 
sublimiter  scntiat  dc  Deo  suo,  Martha 
bcnigne  et  misericorditer  dc  proximo  , 
Lazarus  misere  et  Immiliter  de  seipso. 
Gradum  suum  quisque  considerct.  Si 
inventi  fuerint  in  civiiate  hac  Noe ,  Daniel, 
Joh ,  ipsi  justitia  sua  Uherahuntur,  ait 
Dominus,  sed  fdium  aut  fiUam non  Uhcra- 
hunt.  Nemini  nos  blandimur  :  utinam 
nec  vestrum  quispiam  sc  seducat.  Qui- 
bus  enim  nulla  crcdita  est  dispensatio, 
administratio  nulla  commissa,  his  om- 
nino  sedendum  erit,  aut  secus  pedes 
Jcsu  cum  Maria,  aut  ccrte  cum  Lazaro 
intra  scpta  scpulcri.  Quidni  erga  multa 
turbctur  MarlJia,  quaj  sollicila  cst  pro 
mullis?Tibi  vcro  cuincccssitashaecnon 
incumbit,  e  duobusunum  est  necessa- 
rium  :  aut  non  turbari  penitus,  sed  de- 
lcctari  magis  in  Domino  :  aut ,  si  id  ncc- 
dum  potcs,  turbari  non  crga  plurima, 
scd  (ut  dc  se  Prophcta  loquitur)  ad  tc- 
ipsum. 

5.  Itcrum  dico ,  ne  quis  de  ignorantia 
habcatcxcusationem  :  Oportet  te,  Fra- 
ter,  ad  quem  de  fabricanda  seu  regenda 


382 


S.  CEIlNAPiDI  ABBATIS 


inter  undas  diluvii  Noc  arca  nihil  spec- 
tat,  aut  virura  esse  dcsideriorum ,  ut 
Daniel  erat;  aut  cum  beato  Job  virum 
dolorum,  et  scientem  infirmitatcm.  Alio- 
quin  vereor  ne  tepidum  te  et  nauseam 
provocantem  evomat  ex  ore  suo ,  qui  te 
invenire  cupit,  aut  sui  consideratione 
calidum  et  caritatis  igne  flagrantem; 
aut  una  ipsius  cognitione  frigidum  ,  et 
aqua  compunctionis  ignita  diaboli  jacula 
restinguentem,  Sed  et  ipsam  quoque 
Martham  admonitam  esse  necesse  est , 
id  ma.xiine  quaeri  inter  dispensatores , 
ut  lidelis  quis  inveniatur.  Erit  autem 
fidelis  5  si  neque  quae  sua  sunt  quajrat , 
sed  quae  Jesu  Christi,  ut  sit  intentio 
pura  :  necsuam  faciat,  sedDomini  vo- 
luntatem,  ut  sit  actio  ordinata.  Sunt 
enim  quorum  non  simplex  est  oculus , 
et  recipiunt  mercedem  suam.  Sunt  qui 
feruntur  propriismotibus  animorum ,  et 
contaminata  suntuniversaquae  offerunt, 
(juippe  cum voluntates  eorum  invenian- 
tur  in  eis.  Veni  nunc  mecum  ad  nuptiale 
carmen,  et  consideremus  quemadmo- 
dum  sponsus ,  ubi  sponsam  vocat ,  nec 
uUum  omiserit  ex  his  tribus,  nec  his 
addiderit  quidquam.  Surge  ,  inquit , 
propera,  amica  mea ,  formosa  mea ,  co- 
lumba  mea,  et  venu  An  non  amica  est, 
quai  dominicis  lucris  intenta ,  fideliter 
ipsam  quoque  pro  eo  ponit  animam 
suam  ?  Quoties  enim  pro  uno  ex  mini- 
mis  ejus  spiritualastudium  intermittit , 
totics  pro  eo  spiritualiter  ponit  animam 
suam.  An  non  formosa,  quae  revelata 
facie  gloriam  Domini  speculando ,  in 
eamdem  imaginem  transformatur  de  cla- 
ritate  in  claritatem ,  tamquam  a  Domini 
spiritu.*'  An  non  columba,  qua3  plangit 
et  gemit  in  foraminibus  petrae,  in  ca- 
vernis  maceriaj ,  tamquam  sepulta  sub 
lapide? 

6.  Mulier ,  ait,  Martha  noniine ,  cxce- 
pit  eum  in  domum  siiam.  Certum  cst  liu- 
jus  tenere  locum  fratres  ofliciales,  quos 
fraternge  caritatis  intuitus  variis  admi- 
nistrationibus  deputavit.  Utinamautem 
et  ego  ipse  inter  dispensatores  fidelis 
merear  inveniri.  Quibus  enim  conve- 
nientius  videtur  aptandum  quod  Domi- 
nus  ait,  Martha,  Marlha,  soUicita  cs, 
quam  Pra?latis,  si  tamen  digna  in  solli- 


citudine  praesunt?  Aut  quis  turbatur 
erga  plurima,nisi  cui  etMariae  vacantis, 
ct  Lazari  poenitentis ,  sed  et  ipsorum , 
quibus  onera  sua  partitur ,  universa 
incumbit  sollicitudo?  Vide  Marthani 
sollicitam ,  vide  Martham  erga  plurima 
turbatam.  Apostolum  loquor ,  qui  Pra)- 
latossoUicitudinisadmonens,  gerit  ipse 
sollicitudinem  omnium  ecclesiarum , 
Quis  infirmatur ,  inquit,  ct  ego  non  infir- 
mor  ?  Quis  scandalizatur ,  et  ego  non 
uror?  Suscipiat  igitur  Martha  Dominum 
in  domum  suam ,  cui  nimirum  credita 
est  dispensatio  domus.  Mediatrix  est, 
ut  sibi  pariter  et  subjectis  salutem  obti- 
neat,  suscipiat  gratiam,  sicut  scriptum 
est  :  Suscipiant  montes  pacem  populo,  et 
coUes  justitiam.  Suscipiant  caeteri  coad- 
jutores  ejus  singuli  pro  qualitate  mi- 
nisterii  sui :  excipiant  Christum,  ser- 
viant  Christo ,  ministrent  ei  in  membris 
suis,  ille  in  infirmis  fratribus,  ille  in 
pauperibus ,  ille  in  hospitibus  et  perc- 
grinis. 

7.  Quibus  ita  sollicitis  circa  frequens 
ministeriura,  videat  Maria  qucmadmo- 
dum  vacet,  et  videat  quoniam  suavis 
cst  Dominus.  Videat,  inquam,  quam 
devota  mente,  quam  tranquillo  sedeat 
animo  secus  pedes  Jesu ,  providcns 
eum  semper  in  conspectu  suo ,  et  vcrba 
cx  ore  ejus  excipiens ,  cujus  ct  aspcc- 
tus  delectabilis,  et  eloquium  dulce. 
Diffusa  cst  enim  gratia  in  labiis  ejus,  et 
cst  speciosus  forma  prae  filiis  hominum , 
immo  etiam  super  omhem  gloriam  An- 
gelorum.  Gaude  et  gratias  age  Maria , 
quaj  partem  optimam  elegisti.  Beati 
enim  oculi  qui  vident  quae  tu  vides,  et 
aures  quae  merentur  audire  quod  audis. 
Beata  plane ,  quse  vcnas  susurrii  divini 
percipis  in  silcntio ,  in  quo  utique  bo- 
num  est  homini  Dominum  exspcctarc, 
Simplex  esto,  non  tantum  sine  dolo  ct 
simulatione ,  sed  et  absquc  multiplici- 
tate  occupationum ,  ut  tecum  sit  sermo- 
cinatio  ejus,  cujus  ct  vox  dulcis,  et  fa- 
cies  decora.  Unura  cave,  ne  abundare 
incipias  in  sensu  tuo,  et  velis  plus  sa- 
pere  quam  oportet  sapere  :  ne  forte 
dum  lucem  sectaris,  impingas  in  teno- 
bras ,  illudcnte  tibi  dacmonio  meridiano, 
de  quo  non  est  hujus  tcmporis  dispu- 


IN  ASSUMPTIONE  B. 
fare.  Nam  Lazarus  qiio  (lcvcnit?lIbipo- 
suistis  cum?  Sorores  alloquor,  quae  se- 
pelieruiit  fratrcm  pra^dicatione  et  mi- 
nisterio,  cxemplo  et  oratione.  Ubi  crgo 
posuislis  cum.^  Absconditus  est  fossa 
liumo,  sub  lapidc  jacct,  non  facilc  in- 
vcnitur.  Propterca  non  erit  incongruura 
quatriduano  quartum  reservare  scrmo- 
iicm,  ut  juxta  Salvatoris  exemplum  au- 
dicntcs,  Ecce  quem  amas,  infmnatur, 
et  nos  maneamus  hic  die  isto. 


SEIV3IO  IV. 

De  q.uatriduo  Lazari,  et  praeconio  Virginis. 

{.  Tempus  loqucndi  est  omni  carni , 
cum  assumitur  incarnati  Verbi  Mater  in 
coelum;  nec  cessare  debet  a  laudibus 
Lumana  mortalitas,  cum  hominis  sola 
natura  supra  immortales  spiritus  exal- 
fatur  in  Virgine.  Sed  de  ejus  gloria  nec 
siiere  devotiopatitur  ,  nec  dignum  ali- 
quid  sterilis  concipcre  cogitatio,  aut 
inerudita  potest  locutioparturirc.  Ilinc 
cstquod  et  ipsi  coelcstis  curiajprincipcs 
in  considcratione  tantse  novitatis  cla- 
mantnon  sine  admirationc :  Quce  estisla, 
quce  ascendit  de  deserto  deliciis  affluens? 
Ac  si  manifestius  dicant :  Quanta  cst  hGec, 
aut  unde  ci  asccndenti  utique  de  dcserto 
affluentia  tanta  dcliciarura  ?  Ncc  enim 
pares  invcniuntur  delicia)  vel  in  nobis, 
quos  in  civitate  Domini  laitificat  flurai- 
nis  inipetus,  qui  a  vultu  gloriae  volup- 
tatis  torrente  potaraur.  Quae  est  ista , 
quus  de  subsole ,  ubi  niliil  est  nisi  labor 
ctdolor,  et  afflictio  spiritus,  ascendit 
deliciis  spiritualibus  afflucns?  Quidni 
delicias  dixcrira  ,  virginitatis  dccus 
cum  munere  foecunditatis,  humilitatis 
insigne,  distillantcra  caritatis  favura, 
miscricordioe  viscera  ,  plcnitudincra 
gratise ,  praerogativara  gloriae  singula- 
ris?  Ascendens  igitur  de  deserto  Regina 
mundi,  etiam  Angelis  sanctis ,  ut  canit 
Ecclcsia,  speciosa  facta  cst  et  sucnis  in 
deliciissuis.  Dcsinant  taraen  descrti  hu- 
jus  mirari  dclicias,  quia  Dominus  dodit 
benignitatera ,  ct  terra  nostra  dodit 
fructura  suum.  Quid  mirantur  de  tcrra 
deserta  Mariam  asccnderc  deliciis  af- 
flucntem?  Mircntur  potius  paupcrcm 
Christura  de  coDlestis  regni  plcnitudine 


V.  MARI^  SERMO  IV.  383 

descendcntem.  Longc  cnim  ampliori 
niiraculo  dignura  vidctur,  Dci  Filiuni 
paulo  minusab  Angelis  rainorari ,  quam 
Dei  Matrera  super  Angelos  cxaltari.  II- 
lius  siquidcra  exinanitio,  facta  cst  re- 
pletio  nostra  :  illius  miscria?,  niundi 
dclicia)  sunt.  Denique  cum  dives  essct , 
proptcr  nos  pauper  factus  cst,ut  no3 
ejus  inopia  ditareraur.  Sed  et  crucis 
ignominia ,  credcntium  facta  est  gloria. 

2,  Adhuc  autem  et  ad  monuraentura 
properat  Vita  nostra ,  ut  quatriduanum 
reducat  a  raonuraento  :  et  eum ,  de  quo 
vobis  hodie  (  si  bene  meminit  caritas 
vestra  )  sermo  dcbetur ,  Lazarura  quae- 
rit,  ut  quajratur .  et  inveniatur  a  Lazaro. 
In  hoc  enira  est  caritas,  non  quasi  no3 
dilcxeriraus  Deura,  sed  quia  ipse  prior 
dilexit  nos.  Age  igitur,  Domine,  quajro 
quera  araas,  ut  et  araantera  facias,  ct 
quairentera.  Qusere  ubi  posuerunteum: 
jacet  enira  clausus,  ligatus,  oneratus. 
Jacet  in  ergastulo  conscicntise,  tenelur 
vinculisdisciplinaj,  ct  tamquara  lapidc 
supcrposito  preraitur  et  oppriraitur 
onere  pcenitcntia) ,  raaxinie  quod  dcsit 
interira  fortis  ut  raors  dilcctio,  et  cari- 
tas  orania  sustinens ;  et  in  his  oranibus 
jam  foetet,  Domine  :  quatriduanus  cst 
enira.  Credo  jara  mulforum  ingcnia 
prajvolant,  ut  intelligant  qucra  vclim 
diccre  Lazaruni  :  eura  sine  dnbio,  qui 
nupcr  peccato  raortuus  fodit  sibi  pnric- 
tera,  ut  vidoat  abominationes  multas, 
et  malas  pravi  ct  inscrutabilis  cordis 
sui,  et  juxta  Prophctara  aliura  ingres- 
sus  est  in  pctram,  absconditus  fossa 
huino  a  facie  furoris  Domini. 

5.  Sed  quidest,  Dominejam  foetct , 
quatriduanus  cst  enim?  ¥orlc  enim  f(B- 
torcm  istum,  ct  quatuor  dies  istos  noa 
continuo  quivis  intclligat.  Ego  priniam 
arbitror  tiraoris  dicra ,  qua  nirairuni  ir- 
radiante  cordibus  nostris  pcccato  mori- 
raur,  et  quodam  niodo  sopclimur  in 
conscicntiis  nostris.  Secunda(  ni  fallor) 
agitur  inlaborecertaminis.SoIctnempG 
intor  primordia  convcrsionis  acrius  in- 
surgcrc  tentatio  prava?  consuctudinis, 
et  vix  cxstingui  possunt  jacula  igniia 
diaboli.  Tcrtia  niiiilominus  doloris  osse 
vidctur  :  dura  rccogitaf  quis  annos  suos 
in  araaritudinc  animwsuae,  ct  ncc  tara 


ZS^  S.  BERNAR 

laborat  dcclinando  futura,  quam  prae- 
terita  plangendo  deplorat.  Miraris  quod 
Iios  dixerim  dies?  Sed  tales  sepultursc 
dcbentur ,  dies  nebuloe  et  caliginis ,  dies 
luctus  et  amaritudinis.  Sequitur  dies 
pudoris,  non  dissimilis  tribus  :  quando 
jam  horribili  confusione  opcritur  anima 
miseranda,  dum  nimis  considerat  quae 
et  quanta  deliqucrit,  et  in  oculis  cordis 
tetras  versat  imagines  peccatorum.  Ani- 
inus  hujusmodi  nihil  dissimulat,  sed 
ilijudicat,  sed  aggravat,  sed  exaggerat 
universa:  non  sibi  parcitdurusjudex  in 
semetipsura,  Utilis  quidem  exacerba- 
tio ,  et  digna  miseratione  crudelitas ,  fa- 
ciie  sibi  divinam  concilians  gratiam, 
dum  pro  eo  mens  semulatur  etiam  con- 
tra  seipsam.  Verumtamen,Lazare,veni 
foras,  ne  in  tanto  foetore  diutius  immo- 
reris.  Caro  putida  putredini  proxima 
est :  et  qui  confunditur  vehementius  et 
tabescit ,  prope  est  ut  desperet.  Propter- 
ea,  Lazare,  veniforas.  Abyssusabyssum 
invocat :  abyssus  luminis  et  misericor- 
dise,  abyssum  miserise  et  tenebrarum. 
Major  illius  bonitas  quam  iniquitas  tua : 
et  ul)i  peccatum  abundat ,  superabun- 
dare  gratiam  facit.  Lazare,  inquit,  veni 
foras.  Ac  si  manifestiusdicat :  Quousque 
conscientige  tuse  caligo  te  detinet  ? 
Quamdiu  in  cubilituo  gravi  corde  com- 
pungeris?  Veni  foras,  procede,  respira 
in  lucera  miserationum  mearum.  Hoc 
cnim  est  quod  in  Propheta  legisti  :  /n- 
frenaho  os  tuum  lauie  mea,  ne  pereas. 
Evidentius  quoque  Propheta  alius  de 
seipso :  Ad  meipsum  ,  inquit ,  anima  mea 
turbata  est,  propterea  ero  memor  tui. 

U.  Jam  vero  quid  sibi  vult  quod  ait , 
Tollile  lapidem,  et  post  pauca,  solvite 
eum  ?  Numquid  post  visitationem  gratiae 
consolantis  cessabitagere  poenitentiam, 
quoniam  appropinquavit  regnum  coelo- 
rum  :  aut  abjiciet  disciplinam ,  si  forte 
irascatur  Dominus,  et  pereat  de  via 
justa  ?  Absit  hoc.  Tollatur  lapis ,  sed 
poenitentia  maneat,  non  jam  premcns 
ct  onerans,  sed  vividam  et  robustam 
mentem  roborans  magis  atque  confir- 
mans  :  nimirum  cujus  cibus  sit,  qucm 
antea  nesciebat,  Domini  facere  volun- 
tatem.  Sic  et  disciplina  non  jam  con- 
stringit  liberum  ,  sccundum  illud,  Jus- 


Dl  ABBATIS 

tis  non  est  lex  posita  :  scd  voluntarlum 
regit ,  et dirigit  in  viam  pacis.  Super  hac 
Lazari  suscitatione  manifestius  psallit 
propheta  :  Non  derelinques  animam 
meam  in  inferno  ;  quia ,  ut  dixisse  me 
memini  secundo  hujus  festivitatis  die, 
infernus  quidam  et  carcer  animae  ,  rea 
conscientia  est.  Nec  dahis  sa,nctum  ttium 
(  non  suura  ipsius ,  sed  tuura  utique  , 
quem  ipse  sanctificas  )  videre  corruptio- 
nem.  Corruptione  siquidera  proxinius 
erat  quatriduanus ,  qui  cceperat  jam  foe- 
tere.  Prope  erat  ut  penitus  dissolvere- 
tur ,  et  vcniens  in  profundura  malorum 
contemneret  impius ;  sed  praeventus 
voce  virtutis,  et  ab  ea  vivificatus  gra- 
tias  agit  dicens  :  Notas  mihi  fecisti  vias 
vitce,  adimplebis  me  lcetitia  cum  vultu  tuo. 
Ad  ipsius  siquidem  contemplationera 
evocasti  et  eduxisti  ab  inferno  anirnam 
meam  :  dum  anxiaretur  supcr  me  spi- 
ritus  meus,  intuens  conscientiae  pro- 
priae  faciera  nimis  abominandam.  Cla- 
7nant,  inquit ,  voce  magna  :  Lazare,veni 
foras;  magna  utique  voce,  non  tam 
sono  clamosa,  quam  pietate  et  virtute 
magnifica. 

5.  Sedquo  devenimus?  Numquid  noii 
supra  coelos  Virginem  prosequebamur 
euntcm?  £t  ecce  cum  Lazaro  descendi- 
mus  in  abyssum.  A  splendore  virtutis 
ad  fcetorem  quatriduani  proclivis  de- 
currit  oratio.  Curhoc,nisi  quia  pon- 
dere  proprio  ferebamur ;  et  trahebat 
nos  materia  ,  tanto  uberior  utique  , 
quanto  familiarior?  Fateor  imperitian» 
meani,  pusillanimit&tempropriam  non 
abscondo.  Non  est  equidem  quod  me 
magis  dclectet ,  sed  nec  quod  terrcat 
magis  ,  quam  de  gloria  Virginis  Matris 
habcre  sermoncra.  Ut  enira  sileam  inte- 
rim  ineffabile  privilegiura  meritorum, 
et  praerogativam  penitus  singularem, 
tanto  eam  devotionis  aifectuamplectun- 
tur,  honorant,  suscipiunt  (utdignum  est) 
universi,  ut  licet  de  ca  loqui  gestiant 
omnes  :  tamenquicquid  dicitur  de  indi- 
cibili,  eo  ipso  quOddicipotuerit,minus 
gratum  sit,  minus  placeat ,  minus  ac- 
ceptctur.  Quidni  minus  sapiat,  quic- 
quid  de  incomprchensibili  gloria  com- 
prehenderc  potuerit  mens  humana  ? 
Ecce  cnim  si  in  ea  laudavero  virginila- 


i 


IIS   ASSUMPTIOJSE  B. 

U;m,  mihi  muliac  virgines  post  eam 
vidcntur  offerri.  Si  liuniilitatem  prajdi- 
cavero,  invenicntur  lorto  vel  pauci, 
qui,  docente  Filio  cjus,  mites  facti 
sunt,  et  humiles  corde.  Si  raagnificare 
voluero  misericordiaj  ejus  mullitudi- 
nem,  sunt  aliqui  miscricordiie  viri , 
etiam  ct  mulieres.  Unum  est,  ia  quo 
iiec  primam  siniilem  visa  est,  nec  ha- 
Lere  scqucntem,  gaudia  mutris  liabens 
cum  virginitatis  honore.  Optimam,in- 
quit ,  partein  elegit  sibi  Maria.  Op- 
timam  plane  :  quia  bona  foccunditas 
conjugalis,  melior  autem  castitas  virgi- 
nalis:  prorsus  autem  optima  est  foecun- 
ditas  virginea,  seu  foecunda  virginitas. 
Mariaj  priviiegium  est,  non  dabitur  al- 
teri,  quia  non  auferetur  ab  ea.  Singu- 
lare  est,  sed  continuo  etiam  indicibilc 
invenitur,  ut  ncmo  assequi  possit,  sic 
nec  eloqui  quidem.  Quid  si  et  illud  ad- 
jicias,  cujus  mater?  Quai  jani  poterit 
lingua,  etiamsi  angelica  sit,  dignis  ex- 
tollere  laudibus  Yirgincm  Matrem;  ma- 
trem  autem  non  cujuscumque ,  sed 
DeiV  Duplex  novitas,  duplex  praeroga- 
tiva  :  duplex  miraculum  ,  sed  digne 
prorsus  aptissimeque  conveniens.  Ne- 
que  enim  filius  alius  virginem,  nec 
Deum  dccuit  partusalter. 

6.  Yerumtamen  non  hoc  tantum,  si 
diligenter  attendas,  sed  caeteras  quoque 
virtutes  singulares  prorsus  invenies  in 
IMaria,  quae  videbantur  esse  communes. 
Quai  cnim  vcl  angelica  purifas  virgini- 
tati  illi  audeat  comparari,  qua)  digna 
fuit  Spiritus  sancti  sacrarium  fieri,  et 
habitaculum  Filii  DeiV  Si  rerum  pretia 
de  raritate  pcnsamus,  quaj  prima  in 
terris  angelicam  proposuitducore  vitam 
super  omnes  cst.  Quomodo,  inquit,/«c< 
islud?  quoniam  virum  non  cognosco.  Im- 
mobilc  propositnm  virginilatis,  quod 
nec  Angelo  filium  promittcnte  aliqua- 
tcnus  titubavit.  Quomodo ,  inquit ,  fict 
ishtdPNeque  cnim  eo  modo,quoficriso- 
letin  cajteris.  Virum  penitus  non  cognos- 
co,nec  filii  desidcrio,  ncc  spe  prolis. 

7.  Quanta  vero  ct  quam  prctiosa  hu- 
inllitatis  virtus  cum  tanta  puritate,  cum 

'  innocentia  tanta ,  cum  conscientia  pror- 
sus  absquc  delicto,  immo  cmn  tanta 
gratia?  plenitudiue?  Uude  tibi  Uumili- 
2. 


V.  MARm  SERMO  IV.  585 

tas,  et  tanta  humilitas,  o  bcata?  Digna 
plane  quam  respiccrct  Dominus,  cujus 
decorem  concupisccret  Rex,  cujus 
odorc  suavissimoab  aiterno  illo  paterni 
sinusattraherctur  accubitu.  Vidc  enim 
quam  manifestc  sibi  concinant  Virginis 
nostrae  canticum,  etnuptiale  carmcn  : 
nimirum  cujus  utcrus,sponsi  thalamus 
fuit.  Audi  Mariam  in  Evangelio  :  ites- 
pexit ,  inquit,  humilitatem  ancillce  sua*. 
Audi  camdem  in  epithalamio  :  Cum  es- 
set  Rex ,  inquit,  in  accubitu  suo ,  nardus 
mea  dcdit  odorem  suum.  Nardus  quippe 
herba  humilis  est,  et  pectus  purgat  : 
ut  manifestuiii  sit  humilitatem  nardi 
nomine  designari,  cujus  odor  et  decor 
invencrit  gratiam  apud  Deum, 

8.  Sileat  misericordiam  tuam,  Virgo 
beata,  si  quisest,  qui  invocatam  tc  iii 
necessitatibus  suis  sibi  racmincrit  dc- 
fuisse.  Nos  quidem  servuli  tui  ca^teris 
in  virtutibus  congaudemus  tibi,sed  in 
hac  potius  nobis  ipsis.  Laudamus  virgi- 
nitatem,  hurailitatcm  miramur  :  sed 
misericordia  raiscris  sapit  dulcius,  nii- 
scricordiam  ampleclimur  carius,  rccor- 
damur  saepius,  crebrius  invocamus, 
Hajc  est  enim  quoe  totius  mundi  repa- 
rationem  obtinuit,  salutem  omnium 
inipetravit.  Constat  enim  pro  universo 
gencrc.  humano  fuisse  sollicitam,  cui 
dictum  est:A"e  timeas,  Maria,  imenisd 
rjratiam,  utique  quam  quajrebas.  Quis 
ergo  misericordiaj  tuaj,  o  benedicta, 
longitudinem  et  latitudinem,  sublimi- 
tatcm  ct  profnndum  queat  investigare  ? 
Nam  longitudo  ejus  usque  in  diem  no- 
vissimum  invocantibus  eam  subvenifc 
universis.  Latitudo  ejus  replet  orbeni 
terrarum,  ut  tua  quoquc  raisericordia 
plena  sit  omnis  terra.  Sic  et  sublimitas 
cjus  civitatis  supernx*  invonit  rcstau- 
rationem,  et  profundum  cjus  sedenti- 
bus  in  tenebris  et  in  umbra  mortis  ob- 
tinuit  redemptioncm.  Per  tc  enini  coe- 
lum  repletum,  infernus  evacuatus  est, 
instaurata;  ruinaj  c(X)lestis  Jcrusalera, 
cxspectantibus  raiseris  vita  pcrdita  da- 
ta.  Sic  putcntissinia  et  piissima  caritas 
ct  allectu  compatiendi,  ct  subvcniendi 
abundat  eftectu,  icque  locuples  in 
utroque. 

y.  Ad  hunc  igitur  fontem  sitibunda 


S86 


S.  BERNARDI  ABBATIS 


properct  anima  nostra  :  ad  hiinc  mise- 
ricoidiiK  cumulum  tota  solliciludine 
miseria  nostra  recurrat.  Ecce  jam  qui- 
l)us  potuimus  Yotis  ascendentem  te  ad 
Filium  deduximus,  et  prosecuti  sumus 
saltem  a  longe,  Yirgo  benedicta.  Sit 
deinceps  pietatis  tuse  ipsam,  quam 
apud  Deum  gratiam  invcnisti,  notam 
facere  mundo ;  rcis  veniam ,  medelam 
cegris,  pusillis  corde    robur,  afflictis 


consolationem,  periclitantibus  adjuto»- 
rium  et  liberationem  sanctis  tuis  pre- 
cibus  obtincndo.  In  bac  quoque  die 
solemnitatis  et  laititiae  dulcissimum 
iVIariae  nomen  cum  laude  invocantiLus 
servulisper  te,  Regina  clemens,  gratiae 
suse  muncra  largiitur  Jcsus  Christus 
Filius  tuus  Dominus  noster,  qui  est 
super  omnia  Deus  benedictus  in  saecula, 
amen. 


DOMINICAINFRA  OCTAVAM  ASSUMPTIONIS 

BEAT.E  VIRGINIS  MARIyE. 


SEBMO. 

J)e  duodecim  prcBrogativis  B.  V,  Mariag ,  ear  ver^bis 
Apocalypsis ,  Signum  magnum  apparuil  in 
ccelo  ,  Mulier  amictasole,  et  luna  sub  pedi- 
bus  ejus ,  et  in  capite  ejus  corona  stellarum 
duodecim. 

\.  Vehementer  quidem  nobis,  di- 
lectissimi ,  vir  unus  et  mulier  una  no- 
cuere  :  sed,  gratias  Dco,  pcr  unum  ni- 
hilominus  virum ,  et  mulicrcm  unam 
omnia  restaurantur ;  ncc  sine  magno 
foenore  gratiarum.  Neque  enim  sicut 
delictum ,  ita  et  donum ;  sed  excedit 
damni  sestimationem  bencficii  raagnitu- 
do.  Sic  nimirum  prudentissimus  et  cle- 
mentissimus  artifex,  quod  quassatum 
fueratnon  confrcgitjsed  utilius  omnino 
refecit ,  ut  videlicet  nobis  novum  forma- 
\  ret  Adam  ex  veteri ,  et  Evam  transfunde- 
|ret  in  Mariam.  Et  quidem  sufficcre  po- 
terat  Christus ;  siquidem  et  nunc  omnis 
sufficientia  nostra  ex  eo  est :  sed  nobis 
bonum  non  erat  esse  hominem  solum. 
Congruum  magis,  ut  adesset  nostrse 
reparationi  sexus  uterque ,  quorum  cor- 
ruptioni  neuter  defuisset.  Fidelisplane 
et  praepotens  mediator  Dei  6t  hominum 
homo  Christus  Jcsus,  sed  divinam  in 
eo  reverentur  homines  majestatem. 
Absorpta  videtur  in  deitatem  humani- 
tas,  non  quod  mutata  sit  substantia, 
sed  affectio  deificata.  Non  sola  illi  can- 
tatur  misericordia ,  cantatur  pariter  et 


judiciura  :  quia  etsi  didicit  ex  his  quso 
passus  est  compassioncm ,  ut  miscricors 
fieret ,  habet  tamcn  et  judiciariam  po- 
testatem.  Denique  Dcus  noster  ignis 
consumens  est.  Quidni  vcrcatur  pccca- 
tor  accedcre ,  ne ,  quemadmodum  fluit 
cera  a  facie  ignis ,  sic  pereat  ipse  a  facie 
Dei? 

2.  Jam  itaque  nec  ipsa  mulier  bene- 
dicta  in  mulieribus  videbitur  otiosa: 
invcnietur  equidem  locus  ejus  in  hac 
reconciliatione.  Opus  est  enim  media- 
tore  ad  Mediatorcm  istum,  ncc  altep 
nobis  utilior  quam  Maria.  Crudelis  ni- 
mium  mediatrix  Eva,  per  quam  scr- 
pcns  antiquus  pestifcrum  etiam  ipsi 
viro  virus-infudit :  se*d  fidelis  Maria, 
quse  salutis  antidetum  et  viris ,  et  mu- 
lieribus  propinavit.  Illa  enim  ministra 
seductionis,  hsec  propitiationis  :  illa 
suggessitprsevaricationem^  haec  inges- 
sit  rcdemptionem.  Quid  ad  Mariam  ac- 
cedere  trcpidet  humana  fragilitas? 
Nihil  austerum  in  ea,nihil  terribile: 
tota  suavis  est,  omnibus  offerens  lac  et 
lanam.  Revolve  diligentius  evangclicaa 
historioe  seriem  universam  :  et  si  quid 
forte  incrcpatorium,  si  quid  durum,  si 
quod  denique  signum  vel  tenuis  indi- 
gnationis  occurrerit  in  Maria,  de  caetero 
suspcctam  habeas,  et  accedere  verea 
ris.  Quod  si  (  ut  vcre  sunt)  plena  ma- 
gis  omnia  pietatis  et  gratiae,  plena 
mansuetudinis  et  misericordiae ,  quse 


DOMINICAINP.  OCT.  ASSUMPT.  B.  MAIMJE  SERMO.         387 
aJ  campertinent  iuvencris;  agc  gratias  I  pcrnianet.  Jurc  ergo  Maria  sole  pcrhi- 


ei,quitalcni  tibi  mcdiatricein  bcnig- 
jiissima  miscratione  providit,  in  qua 
iiiliirpossit  esse  suspectum.  Denique 
omnibus  omnia  facta  est,  sapicntibus 
et  insipientibus  copiosissima  caritate 
debitriccm  sc  fecit.  Omnibus  misericor- 
diae  sinum  aperit,  ut  dc  plcnitudine 
ojus  accipiant  univcrsi,  captivus  re- 
dcmptioncm,  aegcr  curationem,  tristis 
consolationem ,  pcccator  veniam , justus 
gratiam,  Angclus  la^titiam;  denljue 
tota  Trinitas gloriam, Filii  persona  car- 
nis  humanaj  substantiam ,  ut  non  sit 
qui  sc  abscondat  a  calorc  cjus. 

5.  Putasne  ipsa  est  sole  amicta  mu- 
licr?  Esto  siquidcm,  ut  de  prasenti 
Ecclesia  id  intclligendum  propheticse 
visionis  series  ipsa  demonstret;  sed  id 
plane  non  inconvenientcr  Mariae  vidc- 
tur  attribucndum.  Nimirum  ca  cst,  quae 
Tclut  altcrum  soleminduit  sibi.  Quem- 
admodum  cnira  ille  super  bonos  et 
malos  indifforcntcr  oritur,  sic  ipsa  quo- 
que  praeterita  noji  discutit  mcrita  ;  scd 
omnibus  scse  cxorabilcm,  omnibus  cle- 
inentissimam  praibct,  omnium  dcnique 
necessitatcs  amplissimo  quodara  mise- 
ratur  affectu.  Nam  et  defcctus  omnis 
sub  ea  :  et  quicquid  fragilitatis  seu  cor- 
ruptionis  est,  cxcellcntissima  quadam 
subiiraitatc  prai  ceeteris  omnibus  exce- 
dit  et  supcrgreditur  creaturis,  ut  mc- 
rijo  sub  pedibus  cjus  luna  esse  dicatur. 
Alioquin  nihil  magnum  dixisse  vidcbi- 
mur,  ut  sit  lunaista  sub  pedibus  cjus, 
quamsuper  omnes  Angelorum  choros, 
Supcr  Cherubin  quoque  ct  Scraphin 
cxaltatam  ncfas  est  dubitarc.  Solet  au- 
tem  luna  non  modo  dcfcctum  corrup- 
tionis,sed  et  stultiliam  mcntis,  non- 
numquam  vcro  ct  Ecclcsiam  hujus  tcm- 
poris  dcsignare;  illam  quidem  proptcr 
mutabilitatcm,  hanc  sanc  proptcr  sus- 
ceptuni  aliunde  splendorem.  Utraque 
vero  (ut  ita  dixcrim)  luna  sub  IMarise 
pedibus  congruc  satis  ponitur,  alio  ta- 
mcn  atque  alio  modo.  Siquidem  shiltus 
ut  luna  mutatar ;  sapiens  autcm  permanct 
ut  sol.  In  solc  nimirum  ct  fcrvor,  ct 
splendor  stabilis;  in  luna  solus  splcn- 
dor,  atquc  is  omnino  mutabilis  ct  in- 
cerlus,qm  nuraquam  in  codcm  statu' 


betur  amicta  ,  quM  profundissimam  di- 
vinaj  sapientiaj,  ultra quam  crcdi  valeat» 
penctravit  abyssum  :  ut  quantum  sino 
personali  unione  crcatura)  conditio  pa- 
titur,  luci  iili  inaccessibili  vidcatur 
immcrsa.  Illo  nimirum  igne  Prophctoe 
labia  purgantur  ,  illo  ignc  Scraphin 
accenduntur.  Longe  vero  alitcr  Maria 
mcruit,  non  vclut  sumniatim  tangi.scd 
operiri  magis  undique ,  ct  circunifundi , 
ct  tamquara  ipso  igne  concludi.  Candi- 
dissiraus  sane ,  sed  etcalidissiraus  hujus 
raulieris  ainlctus  :  cujus  oninia  tam  cx- 
cellentcr  irradiata  noscuntur,  ut  nihil 
in  ea ,  non  dico  tcncbrosum ,  sed  ne  sub- 
obscurum  saltem ,  vel  minus  lucidum , 
sed  ne  tepidum  quidcm  aliquid ,  aut 
non  ferventissimura,  liceat  suspicari. 

4.  Insipicntia  vero  omnis  longe  sub 
pedibus  ejus  cst,  ut  pcnitus  absit  hajc 
ab  insipientium  mulierum  numero, 
ct  collcgio  virginum  fatuarum.  Immo 
vero  et  unicus  ille  stultus,  et  totius 
stultitiffi  princeps ,  qui  vcre  mutatus  ut 
luna,  sapicntiam  perdidit  in  decore 
suo,  sub  Marioe  pedibus  conculcatus  et 
contritus,  miseram  patitur  servitutem. 
Nimirum  ipsa  est  quondara  a  Dco  pro- 
missa  mulicr,  serpcntis  antiqui  caput 
virtutis  pede  contritura  ;  cujus  plane 
calcanco  in  multis  vcrsutiis  insidiatus 
cst,  sed  sine  causa.  Sola  enim  contrivifc 
universara  ha^reticam  pravitatera.  Alius 
non  de  substantia  carnis  suae  Christum 
edidisse  dogmatizabat ;  alius  parvulum 
non  pcperisse ,  sed  reperisse  sibilabat : 
alius,  vel  post  partura,viro  cognitam 
blasphcmabat ;  alius  Dei  Matrem  audire 
non  suslincns,  magnum  illud  nomcn 
Thcotocos  impiissime  suggillabat.  Sed 
contriti  sunt  insidiatores ,  conculcati 
supplantatorcs,  confutati  dcrogatores,  et 
bcatam  cara  dicunt  omnes  generationes. 
Denique  ct  continuo  pcr  Ilcrodcm  dra- 
co  insidiatus  est  parienti,ut  nascen- 
tcm  cxcipicns  filiuni  devoraret,  quod 
inimicitia}  cssent  intcr  scracn  raulicris 
ct  draconis. 

5.  Jani  si  Ecclesia  lunjc  magis  intel- 
ligcnda  videtur  vocabulo,  quod  vidc- 
licct  non  cx  se  splcndcat ,  scd  ab  co  (jui 
dicit,  Sine  me  nihit  potcstis  facere  :  ha- 

2j. 


388  S.  BERNAR 

bes  mediatricem ,  quam  tibi  paulo  ante 
comraendavimus,  CYidenter  exprcs- 
sam.  Mulier,  inquit,  amida  sole,  et  lu- 
na  sub  'pedihus  ejus.  Amplectamur  Mariae 
vestigia,  Fratres  mei,  et  devotissima 
supplicatione  beatis  illius  pedibus  pro- 
volvamur.  Teneamus  eam,nec  dimit- 
tamus  donec  benedixerit  nobis  :  potens 
est  enim.  Nempc  vellus  est  medium 
inter  rorem  et  aream ,  mulier  inter  so- 
lem  et  lunam,  Maria  inter  Christum  et 
Ecclesiam  constituta.  Sed  forte  mira- 
ris  non  tam  vellus  opertum  rore ,  quam 
amictam  sole  mulierem.  Magna  siqui- 
dem  familiariias  j  sed  mira  omnino  vi- 
cinitas  solis  et  mulieris.  Quomodo  enim 
in  tam  vehementi  fervore  tam  fragilis 
natura  subsistit?  Merito  quidem  admi- 
raris,  Moyses  sancte,  et  curiosius  de- 
sideras  intueri.  Verumtamen  solve  cal- 
ceamenta  de  pedibustuis,  et  involucra 
pone  carnalium  cogitationum ,  si  acce- 
dere  concupiscis.  Fado ,  inquit ,  el  vi- 
debo  visionem  hanc  magnam.  3Iagna 
plane  visio ,  rubus  ardens  sine  combus- 
tione ;  magnum  signum ,  mulier  illGesa 
manens  amicta  sole.  Non  est  rubi  natu- 
ra,  opertura  undique  flammis,  manere 
nihilominus  incombustum  :  non  mu- 
lieris  potentia ,  ut  sustineat  solis  amic- 
tum.  Non  est  virtutis  humanae,  sednec 
angelicae  quidem  :  sublimior  qusedam 
necessaria  est.  Spiritus  sanctus ,  inquit, 
superveniet  in  te.  Et  tamquam  respon- 
deret  illa,  Quoniam  spiritus  est  Deus, 
ct  Deus  noster  ignis  consumens  est; 
Virtus,  ait,  non  mea,  non  tua,  sed  M- 
tissimi  obumbrabit  tibi.  Nihil  itaque 
mirum,  si  sub  tali  obumbraculo  talis 
ctiam  a  muliere  sustineatur  amiclus. 
6.Mulier,  inquit,  atnicta  sole.  Plane 
amicta  lumine  taraquara  vestiraento. 
Non  percipit  forte  carnalis  :  nirairura 
spirituale  est,  stultitia  illi  videtur.  Non 
sic  videbatur  Apostolo,  qui  dicebat : 
Induimini  Dominum  Jesum  Cliristum. 
Quam  familiaris  ei  facta  es  Domina ! 
quam  proxima,  immo  quam  intima 
fieri  meruisti ,  quantam  invenisti  gra- 
tiam  apud  eum!  In  te  manet,  et  tu  in 
eo  :  et  vestis  eum,  et  vestiris  ab  eo. 
Vestis  eum  substantia  carnis,  et  vestit 
ille  te  gloria  suaj  majestatis.  Vestis  so- 


DI  ABBATIS 

lem  nube,  et  sole  ipsa  vestiris.  Novura 
cnim  fecit  Dominus  super  terram,  ut 
mulier  circumdaret  virum ,  nec  alium 
quam  Christum ,  de  quo  dicitur  :  Ecce 
vir,  Oriens  nomen  ejus.  Novum  quoque 
fecit  in  ccelo,  ut  mulier  sole  appareret 
amicta.  Denique  et  coronavit  eum,ct 
vicissim  ab  eo  meruit  coronari.  Egredi- 
mini  filise  Sion,  et  videte  regem  Salo- 
monem  in  diademate,  quo  coronavit 
eum  mater  sua.  Verum  hoc  alias.  In- 
terim  sane  ingredimini  magis,  etvidete 
Reginam  in  diademate ,  quo  coronavit 
eani  Filius  suus. 

7.  In  capite,  inquit,  ejus  corona  stel" 
larum  duodccim.  Dignum  plane  stcllis 
coronari  caput,  quod  et  ipsis  longe  cla- 
rius  micans ,  ornet  eas  potius  quam  or- 
netur  ab  eis.  Quidui  coronent  sidera 
quam  Sol  vestit?Sicut  dies  verni,  ait, 
circuradabant  eam  flores  rosarum,  et 
lilia  convallium.  Nimirura  Iseva  sponsi 
sub  capite  ejus ,  et  jam  dextera  illius 
amplexatur  eara.  Quis  illas  sestimet 
gemraas?  Quis  stellas  nominet ,  quibus 
Marise  rcgiura  diadema  compactum  est? 
Suprahominem  est  coronse  hujus  ratio- 
neni  exponere,  indicare  compositio- 
nem.  Nos  tamen  pro  modulo  nostrse 
exiguitatis,  abstinentes  a  periculoso 
scrutinio  secretorum,  non  incongrue 
forsilan  duodecira  stellas  istas,  duode- 
cim  praerogativas  gratiarum  intelligere 
videamur,  quibus  Maria  singulariter 
adornatur.  Siquidem  invenire  est  iu 
Alaria  prajrdgativas  coeli,  praerogativas 
carnis,  prajrogatiVas  *  cordis  :  et  si 
fuerit  ternarius  iste  per  quaternarium 
multiplicatus,  habemus  forte  stellas 
duodecim  ,  quibus  Reginoe  nostrse  dia- 
dema  praefulgeat  universis.  Mihi  sane 
singularis  rutilat  fulgor ,  primo  quidem 
in  Marise  generatione  ,  secundo  iu  an- 
gelica  salutatione,  tertio  in  Spiritus 
superveutione ,  quarto  in  Filii  Dei 
iuenarrabili  couceptione.  Sic  et  in  his 
quoque  sidereura  plane  irradiat  decus , 
quod  virginitatis  primiceria ,  quod  sino 
corruptione  foecuuda,  quod  sine  gra- 
vamine  gravida,  quod  sine  dolore 
puerpera.  Nihilominus  etiam  speciali 
quodam  splendore  in  Maria  corus- 
cant  mansuetudo  pudoris,  devotio  hu« 


DOMINICA  INF.  OCT.  AS 
milltatis,  magnaniinitas  credulitatis, 
in;irtyrium  cordis.  Vestrae  quidem  se- 
dulitatis  erit  singula  quacque  diligen- 
tius  intueri.  Nos  interim  satisfecisse 
videl)imur,  si  Lrevitcr  ca  potuerimus 
demonstrare. 

8.  Quid  ergo  sidereum  micat  in  gcne- 
rationc  Maria)  ?  Plane  quod  cx  regibus 
orta,  quod  ex  semine  Abraha),  quod 
gencrosa  ex  stirpe  David.  Si  id  parum 
videtur,  adde  quod  generationi  ilii  ob 
singulare  privilegium  sanctitatis  divi- 
iiitus  noscitur  esse  concessa ;  quod  longe 
ante  eisdem  Patribus  coelitus  repro- 
missa ;  quod  mysticis  prsefigurata  mira- 
culis;  quod  oraculis  praenuntiata  pro- 
pheticis.  Ilanc  enim  sacerdotalis  virga, 
dum  sine  radice  floruit;  hanc  Gedeonis 
vellus,  dum  in  medio  sicce  arese  ma- 
duit;  lianc  in  Ezechielis  visione  oricn- 
talis  porta,  quai  nulli  umquam  patuit, 
prajsignabat.  Hanc  denique  prce  CKteris 
Isaias  nunc  virgam  de  radice  Jesse  ori- 
turam  promittebat;  nunc  evidentius 
virginem  parituram.  Merito  signum  hoc 
magnum  in  coelo  apparuisse  scribitur, 
quod  tanto  ante  de  caMo  noscitur  fuisse 
promissum.  Dominus  ait:  /pse  dabitvohis 
signum.  Ecce  virgo  concipiet.  Magnura 
profccto  signum  dcdit,  quia  et  magnus 
ipse  qui  dedit.  Hujus  ergo  proerogativa? 
fulgor  quorum  non  vehemcnter  rever- 
Lerat  aciem  oculorum?  Jam  in  eo  quod 
t:im  reverenter  atque  officiosissimc  ab 
Arcliangelo  salutata  est,  ut  jam  tunc  in 
rcgali  solio  supra  omnes  ccrlestium  or- 
dines  legionum  exaltatam  ccrnere  vide- 
retur,  ct  paulo  niinus  adoraturus  femi- 
nam,  qui  solebat  ab  hominibus  hac- 
tonus  ajquanimiter  adorari ,  exccllcntis- 
t'mum  nobis  Viri;inis  nostrso  meritum, 
♦>t  singularis  gratia  commendatur. 

9.  Nihilominus  fulgct  etiam  novus 
i\lc  conceptionis  modus,  ut  non  in  ini- 
quitate,  quemadmodum  ca?tera3  omnes, 
sed  supcrveniente  Spiritu  sancto,  sola, 
et  de  sola  sanctificatione  Maria  conci- 
pcret.  Nam  quod  verum  Deum ,  et  Dei 
Filium  genuit,  ut  idem  ipse  Dei  atque 
hoininis  filius,  unus  omnino  Deus  et 
homo  prodiret  cx  Maria,  abyssus  est 
luminis  :  ncc  facilc  dixcrim,  «luod  vel 
angelicus  oculus  ad  hujus  fulgoris  ve- 


SUMPT.  B.  MARIiE  SERMO.  389 
hemcntiara  non  caliget.  De  caetero  sano 
et  virginitatem  carnis  et  propositum 
virginitatis,  maxime  et  ipsius  quoque 
propositi  novitas  evidenter  illustrat : 
quod  videlicet  in  libertate  spirituslegis 
Mosaica;  decreta  transscendens,  illiba- 
tam  Deo  corporis  simul  et  spiritus  sanc- 
timoniara  vovit.  Probat  enim  propositi 
inviolabile  fundamentum,  quod  tam 
constantcr  promitlenti  filium  Angelo 
respondit :  Quomodo  fiel  istud  ?  quoniain 
viruni  non  cognosco.  Forte  cnim  prop- 
terea  prirao  turbata  est  in  serraone 
ejus,  et  cogitabat  qualis  esset  ista  salu- 
tatio,  quod  benedictara  sese  audisset 
in  mulieribus,  quoe  nirairura  benedici 
in  virginibus  scmper  optabat.  Et  extunc 
(juidera  cogitabat  qualis  esset  ista  salu- 
tatio,  quod  jara  videretur  esse  su- 
specta.  IJbi  vero  in  promissionc  filii  ma- 
nifestura  virginitatis  periculura  videba- 
Uir,  non  potuit  ultra  dissimulare  quin 
dicerct  :  Quomodo  fel  istud?  quoniam 
riyum  iion  cognosco.  IMerito  proinde  et 
illara  meruit  benedictionem,  ct  hanc 
nonamisit;ut  longe  gloriosior  fiat  et 
virginitas  ex  foecunditate ,  et  ex  virgi- 
iiitate  foccunditas,  ac  mutuis  sese  radiis 
illustrare  ha3C  duo  sidera  videantur. 
Magnum  cnim  est  virginem  esse  :  sed 
virginem  raatrem  esse,  longe  araplius 
per  omnem  modum.  Jure  etiam  illud 
molestissimuni  ta^dium,  quo  reliqua; 
omnes  gravida)  raulieres  laborare  nos- 
cuntur,  sola  non  sensit,  qua?  sola  sine 
libidinosa  voluptale  concepit.  Unde  ct 
in  ipso  sua;  conceptionis  initio,  quando 
potissiraura  ca;tera3  mulieres  miserabi- 
lius  affliguntur,  Maria  tota  alacritato 
montana  conscendit,  ut  Elizabcth  mi 
nistraret.  Sed  ct  ascenditBethleem  im. 
minente  jnra  partu,  portans  pretiosissi- 
mum  illud  depositura ,  portans  om« 
leve,  portans  a  quo  portabatur.  Sic  el 
in  partu  quam  lucidum  est  quod  nova 
exsultatione  novam  edidit  prolem,  sola 
inter  muliercs  a  communi  maledicto  et 
dolore  parturientium  aliena.  Si  rerum 
pretia  de  raritate  pensamus,  nihil  his 
potest  rarius  inveniri.  Siquidem  in  om- 
nibus  istis  nec  primam  similcni  visa 
ost,  ncc  haherc  sequenteni.  E  quibus 
U03 ,  si  ca  fidelitcr  intucmur ,  sine  dubio 


r>90  S.   BERNARD 

juhniralioncm  concipimus,  sed  vene- 
rationem,  sed  devotionem,  sed  conso- 
Jalionem. 

40.  Caeterum  quse  restant  adhuc,  et 
jmitationem  requirunt.  Non  cst  nobis 
ante  ortum  tam  multifarie  multisque 
modis  promitti  divinitus,  coslitus  praj- 
nunliari  :  sed  nec  ab  archangelo  Ga- 
briele  tam  novse  salutationis  obsequiis 
honorari.  Minus  autemcaetera  duo  com- 
inunicat  nobis  :  plane  secretum  suum 
sibi.  Sola  enim  est,  de  qua  dicitur  : 
i^iiod  in  ea  natum  esl^  de  Spiritu  sancto 
cst;  sola  cui  dicitur,  Quod  ex  te  nasce- 
iur  Sanctum,  vocabilur  Filius  Dsi,  Olle- 
•rantur  regi  virgines  ,  sed  post  eam  : 
nam  primatum  sola  vindicat  sibi.  Multo 
magis  autem  sola  sine  corruptione  con- 
cepit,  sine  gravamine  tulit,  sine  dolore 
filium  parturivit.  Itaque  nibil  borum  a 
nobis  exigitur  :  sed  exigitur  plane  non- 
3iihil.  Numquid  enim,  si  defuerit  nobis 
otiam  mansuetudo  pudoris ,  si  humilitas 
cordis,  si  magnanimitas  fidei,  si  com- 
passio  nientis,  negligentiam  nostram 
munerum  singularitas  excusabit  ?  Gra- 
tissima  sane  gemma  in  diademate ,  mi- 
cans  in  capite  stella,  rubor  in  facie  homi- 
nis  verecundi.  An  vero  quis  putat,  quod 
Iiac  caruerit  gratia ,  quse  gratia  plena 
fuit  ?  Pudibunda  fuit  Maria  :  ex  Evan- 
gelio  id  probamus.  Ubi  enim  aliquando 
loquax ,  ubi  praesumptuosa  fuisse  vide- 
tur?Foris  stabat  quaerens  loqui  Filio, 
iiec  materna  auctoritate  aut  sermonem 
interrupit,  aut  liabitationem  irrupit,  in 
qua  Filius  loquebatur.  In  omni  denique 
•(extu  quatuor  Evangeliorum  (si  bene 
inominimus  )  non  nisi  quater  Maria  lo- 
<iuens  auditur.  Primo  quidem  ad  Ange- 
jum,  sed  cum  jam  semel  atque  iterum 
allocutus  eam  fuisset :  secundo  ad  Eliza- 
i)eth ,  quando  vox  salutationis  cjus  Jo- 
liannem  exsultare  fecit  in  utero,  et  ea 
magnificante  Mariam ,  ipsa  magis  Domi- 
num  magnificare  curavit  :  tertio  ad 
i^ilium,  cumjam  essetannorum  duode- 
cim,quod  ipsa  et  pater  ejus  dolentes 
quaesissent  eum  :  quartp  in  nuptiis  ad 
Filium  et  ministros.  Et  is  quidem  ser- 
mo  certissimus  index  ingenitse  mansue- 
tudinis,  et  virginalis  verecundiaj  fuit. 
Alionim  quippe  verecundiam  suam  re- 


1  ABBATIS 

putans,  sustlncrc  nonpotult,  non  po- 
tuit  vini  dissimulare  defectum.  Ubi 
sane  increpata  est  a  Filio;  tamquara 
mitis  et  humilis  corde ,  nec  illi  respon- 
dit,  nec  tamen  desperavit,  ministros 
admonens  facere  quod  diceret  eis. 

il.  Numquid  non  ab  initio  venisse 
pastores,  et  primam  omnium  Mariam 
invenisse  leguntur?  Invenerunt,  ait 
Evangelista,  Mariam  et  Joseph,  et  infan- 
tem  positum  in  prcesepio.  Sic  et  Magi 
quoque,  si  recolis,  non  sine  Maria 
matre  ejus  puerum  invenerunt,  et  in- 
dncens  in  templum  Domini  templi  Do~ 
minum,  multa  quidem  a  Simeone  au- 
divit  tam  de  eo,  quam  de  seipsa,ad 
loquendum  tarda ,  velox  ad  audiendum. 
Et  qmdem  Maria  conservahat  omnia  ver- 
ha  liKc,  confcrens  in  corde  suo  :  sed  in 
his  omnibus  neque  de  ipso  incarnatio- 
nis  dominicse  sacramento  quodcumque 
verbum  fecisse  reperies.  Vse  nobis,  qui 
spiritum  habemus  in  naribus  !  Vse  qui 
totum  profcrimus  spiritum ,  qui ,  juxta 
illud  Comici,  pleni  rimarum  effluimus 

...Pleni  rimarum  effluimus  undique.    Terent. 

Toties  denique  Maria  filium  audivit,  non 
modo  turbis  loquentem  in  parabolis,  sed 
et  Discipulis  seorsum  regni  Dei  myste- 
ria  revelantem;  vidit  miracula  facien* 
tem,  vidit  deinde  in  cruce  pendentem, 
vidit  exspirantem ,  vidit  resurgentem , 
vidit  et  ascendentem  :  sed  in  his  omni- 
bus  quoties  verecundissimse  virginis, 
quoties  pudicissimae  turturis  vox  memo- 
ratur  audita"?  Denique  legis  in  Actibus 
Apostolorum ,  quod  retleuntes  a  monte 
Olivetiunanimiterperseverabantinora- 
tione.  Qui?  Si  forte  Maria  adfuit,  nomi- 
netur  prima ,  quse  supra  omnes  est,  tara 
Filii  pra^rogativa ,  quam  suse  privilegio 
sanctitatis.  Petruset  Andreas,  ait,  Jaco- 
huset  Johannes,  et  ca^teri  qui  sequntur. 
Hi  omncs  perseverahant  unanimiter  cum 
mulierihus,  et  Maria  matre  Jesu.  Itane  et 
mulierum  sese  ultimam  exhibebat,  ut 
novissima  omnium  poneretur  ?  Vere  car- 
nales  adhuc  Discipuli ,  quibus  necdum 
Spiritus  erat  datus,  quia  Jesus  nec- 
dum  fuerat  glorificatus ,  quando  facta 
est  inter  ilios  contenlio  de  primatu : 
cum  Maria ,  quanto  major  erat,  hiimi- 
liaret  ee  aou  modo  in  omnibus,  sed  et 


DOMINICA  INF.  OCT.  ASSUMPT.  B.  MARI^.,  SERMO.        89f 
prac  omnibus.  Merito  facta  est  novis-    sponsi.  Beatam  esse  dicis  quae  credi- 


siina  prima  ^  quae  cum  prima  esset  ora- 
iiiuni,  sese  novissimam  faciebat.  Me- 
rito  facta  cst  omnium  domina,  quEC  se 
omnium  cxhibcbatancillam.  Meri,todc- 
nique  super  Angelos  exaltataest,  quae 
et  infra  viduas  ct  poenitentes  ,  infra 
cam  de  qua  ejecta  fuerant  septem  da> 
monia,  ineffabili  sese  mansuetudinc 
inclinabat.  Obsecro  vos,  filioli,  amula- 
inini  hanc  virtutem,  si  Mariam  diligitis : 
si  contenditis  ei  placere,  a^mulamini 
modestiam  ejus.  ]N[Hil  enim  tam  ido- 
neum  homini,  niliil  tam  congruum 
Chrisliano  ,  maximcque  monachum 
nihil  adeo  decet, 

12.  Etquidem  manifesta  salis  in  Yir- 
gine  ex  hac  ipsa  mansuetudine  virlus 
liumilitatis  clucet.  INimirum  collacta- 
nea3  sunt  humilitas  et  mansuetudo,  in 
eo  confoederatBe  germanias,  qui  dice- 
bat :  Discile  a  me,  quia  milis  sum  et  hu- 
milis  corde.  Sicut  enim  mater  praisump- 
tionis  elatio,  sic  mansuetudo  vera 
nonnisi  ex  vera  liumilitate  procedit. 
Nec  in  sola  tamen  Mariaj  taciturnitate 
commendatur  humilitas,  scd  eviden- 
tius  resonat  in  sermone.  Audierat, 
Quod  ex  te  nascelur  Suiiclam,  vocahi- 
tur  Filius  Dei  :  et  niliil  aliud,  quam 
ancillam  cjus  se  esse  rcspondit.  Inde 
ventum  est  ad  Elizabeth,  et  coutinuo 
Virginis  gloria  singularis  eidem  per 
Spiritum  revelatur.  Denique  et  mira- 
Latur  personam  venienlis,  dicens  : 
Vnde  Iioc  mHii,  ut  veniat  Matcr  Domini 
meiad  me  ?  Commendabat  et  vocem  sa- 
lutantis,  adjiciens  :  Vt  facla  cst  vox 
ialulationis  tucc  in  auribus  mciSjCxsul- 
ia<tit  in  gaudio  infans  in  utero  meo.  Et 
beatificabat  fidem  credentis  :  Bcata,  in- 
quiens,  quce  credidisti,  quoniam  "perft- 
cientur  in  te  quce  dicta  sunt  tibi  a  Domino. 
Magna  (luidcm  praconia  :  sed  et  devota 
hunjilitas  nihil  sibi  passa  retinere,in 
eum  magis  universa  refudit,  cujus  in 
se  benclicia  laudabantur.  Tu,  inquit, 
magnificas  Matrem  Domini :  sed  magni- 
fcat  anima  mea  Dominum.  In  voce  mea 
lilium  perhibes  exsultasse  in  gaudio  : 
sed  exiiultavit  spiritus  meus  in  Deo  salu- 
iari  meo  :  et  ipse  quoque,  tamquam 


disset :  sed  credulitatis  et  beatitudinis 
causa  respectus  est  supcrnae  pietatis, 
ut  ex  hoc  magis  beatain  me  dicant  omnei 
generationcs ,  quia  ancillam  humilem  et 
exiguam  respexit  Dcus. 

45.  Verumtamcn  numquid  putaraus, 
Fratres,  Elizabeth  sanctam  in  eo,  quod 
per  Spiritum  utique  loquebatur,  erras- 
se?  Absit.  Beata  plane  quara  respexit 
Deus,  et  beata  qua3  crcdidit.  Hic  enira 
magnus  divinae  respectionis  exstitit 
fructus.  Ineffabili  siquidera  artificio 
Spiritus  supervcnientis  tanta^  huraili- 
tati  magnauhnitas  tanta  in  secrctario 
virginei  cordis  accessit,  ut  ( quemad- 
modum  de  integritate  et  foecunditate 
praidiximus)  hse  quoque  nihilominus 
liant  stellse  ex  respectu  mutuo  clario- 
res,  quod  videlicet  nec  humilitas  tanta 
minuit  magnanimitatem,  nec  magna- 
nimitas  tanta  humilitatera  :  sed  cum  in 
sua  a3stimalione  tam  humilis  essct,  ni- 
hilominus  et  in  proraissionis  creduli- 
tate  magnanimis;  ut  quae  nihil  aliud 
quara  exiguam  sese  reputabat  ancillam, 
ad  incomprehensibile  hoc  mysterium, 
ad  adniirabile  coramerciura,  ad  inscru- 
tabile  sacramcntum  nullatenus  se  dubi- 
tarct  electam,  et  veram  Dei  et  hominis 
gcnitriccm  crederct  mox  futuram.  Agit 
Hoc  nimirum  in  cordibus  electorura 
gratiai  praerogativa  divinae,  ut  eos  nec 
humilitas  pusillanimes  faciat,nec  mag- 
nanimitas  arrogantcs;  magis  autern 
coopcrcntur  sibi,ut  non  solura  nulla 
ex  magnanimitate  subintret  elatio,  sed 
hinc  maximc  provehatur  humilitas :  u^ 
inveniantur  eo  amplius  tiraorati,  ei 
largitori  rauncrura  non  ingrati ;  ac  vi- 
cissim  cx  occasione  liumilitatis  pusil- 
lanimitas  nulla  subrepat  :  sed  quo  mi- 
nus  de  sua  quisque  vcl  in  rainimis  prae- 
sumcre  consuevit,  eo  amplius  etiam  in 
raagnis  quibusque  de  diviua  virtute 
confidat.  j 

d^i.  Martyriura  sane  Virginis  (quam' 
nimirum  inter  stellas  diadematis  ejus, 
si  meministis,  duodecimam  nominavi- 
mus )  tam  in  Simeouis  prophetia ,  quam 
in  ipsa  dorainicae  passionis  historia 
coraraendatur.  Positus  cst  hic,  ait  sanc- 


amicu8spon8i,gaudio  gaudetad  vocem  [tus  Senex  de  parYuio  Jesu,  m  signum 


r>92  S.  BERNAKD 

cui  conti^adicdur :  ei  tuam  ipsius  anlmam 
(  ad  Mariara  autem  dicebat )  jjerirans;'- 
hit  gladius.  Vere  tuam ,  o  beata  Olater , 
animam  gladius  pertransivit.  Alioquin 
non  nisi  eam  pcrtransicns,  carnom  Filii 
tui  penetraret.  Et  quidcm  posteaquam 
cmisit  spiritum  tuus  ille  Jesus,  (om- 
liium  quidem,  scd  specialiter  tuus  : ) 
ipsius  plane  non  attigit  animam  crude- 
lis  lancea,  quoe  ipsius  (nec  mortuo 
parcens,  cui  nocere  non  posset )  aperuit 
latus,  sed  tuam  utique  animam  per- 
transivit.  Ipsius  nimirum  anima  jam  ibi 
jion  erat :  sed  tua  plane  inde  nequibat 
avelli.  Tuam  ergo  pertransivit  animam 
Tis  doloris ,  ut  plusquam  martyrem  non 
immerito  prsedicemus,  in  qua  nimirum 
corporese  sensum  passionis  excesserit 
compassionis  aifectus. 

■13.  An  non  tibi  plusquam  gladius  fiiit 
sermo  ille,  revera  pertransiens  ani- 
anam,  et  pertingens  usque  ad  divisio- 
jiem  animae  et  spiritus  :  Mulier ,  Eccc 
fdius  tuus  ?  0  commutationem  !  Johan- 
aies  tibi  pro  Jesu  traditur,  servus  pro 
Bomino,  discipulus  pro  3Iagistro;  filius 
Zebedaei  pro  Filio  Dei,  bomo  purus  pro 
Deo  vero !  Quomodo  non  tuam  aifectuo- 
sissimam  animam  pertransiret  haec  au- 
ditio,  quando  et  nostra,  licet  saxea, 
Jicet  ferrea  pectora  sola  recordatio  scin- 
dit  ?  Non  miremini ,  Fratres,  quod  Maria 
xnartyr  in  anima  fuisse  dicatur.  3Iiretur, 
qui  non  meminerit  se  audisse  Paulum 
inter  maxima  gentium  crimina  memo- 


I ABBATIS 

rantem,  quod  sine  affectiono  luissent. 
Longe  id  fuit  a  ]>Iariae  viscerihus,  longo 
id  sit  etiara  a  servulis  ejus.  Sed  forte 
quis  dicat :  Numquid  non  eum  praescie- 
rat  moriturum?  Et  indubitanter.  Nura- 
quid  nonsperabat  continuo  resurrectu- 
rum  ?  Et  fidenter.  Super  haec  doluit 
crucifixum?  Et  vehementer.  Alioquin 
quisnamtu,  frater,  aut  unde  tibi  haec 
sapientia ,  ut  mireris  plus  Mariam  com- 
patientem,  quam  Mariai  filium  patien- 
tem?  Ille  etiam  mori  corpore  potuit, 
ista  commori  corde  non  potuit  ?  Fecit 
iiludcaritas,  qua  majorem  nemo  lia- 
buit :  fecit  et  hoc  caritas ,  cui  post  illam 
similis  altera  non  fuit.  Jam  te ,  Mater 
misericordise,  pcr  ipsum  sincerissimae 
tu38  mentis  affectum,  tuis  jacens  pro- 
voluta  pedibus  Luna,  mediatricem  sibl 
apud  Solem  justitiae  constitutam  devotis 
supplicationibus  interpellat :  ut  in  lu- 
mine  tuo  videat  lumen ,  et  Solis  gra- 
tiam  tuo  mereatur  obtentu ,  quam  vere 
amavit  prae  omnibus,  et  ornavit,  stola 
gloriss  induens,  et  coronam  pulcritudi- 
nis  ponens  in  capite  tuo.  Plena  es  gra- 
tiarum,  plena  rore  coelesti,  innixa 
super  dilectum ,  deliciis  affluens.  Ciba 
hodie  pauperes  tuos ,  Domina ;  ipsi  quo- 
que  catclli  de  micis  edant,  nec  puero 
Abrahai  tantum,  sed  et  camelis  potum 
tribuas  de  supereffluenti  hydria  tua  : 
quia  tu  vere  puella  es  praeelccta  etprae- 
parata  Altissimi  Filio ,  qui  est  super 
omniaDeusbenedictus  insaecula,  amen. 


IN   NATIVITATE  B.  V.  MARI^. 


SER3IO. 

De  aqu£e-ductu. 

4.  FcecunDt?:  Virginis  amplectitur 
coelum  praesentiam,  terra  ihemoriam 
veneratur.  Sic  nimirum  totius  honi  illic 
cxhibitio,  hic  recordatio  invenitur  : 
ibi  satietas,  hic  tenuis  quaedam  libatio 
primitiarum  :  ibi  res,  et  hic  nomen. 
/)omjne,  inquit,  nomen  tuum  in  octernum, 
et  memoriale  tuum  in  generatione  et  gene- 


rafionm.  Generatio  et  generatio,  non 
Angclorum  profecto,  sed  hominura  est. 
Yis  scire  quia  nomen  et  memoriale  ejus 
in  nobis  est ,  praesentia  in  excelso  ?  Sic 
orabitis,  inqxiit :  Pater  noster  qui  es  in 
coelis,  sanctificetur  nomen  tuum.  Fidelis 
oratio,  cujus  ipsa  priraordia  et  divinae 
adoptionis,  et  terrena3  peregrinationis 
admoneant  :  ut  hoc  scientes,  quod 
quamdiu  non  sumus  in  ccelo,  peregri- 
naraur  a  Domino,  geraaraus  intra  nos- 


IN  NATIVITATE  D 
molipsos,  adoptioncm  liliorum  exspec- 
tantos,  proesentiam  utique  Patris.  Sig- 
nanter  proinde  et  de  Cliristo  Proplieta 
loquitur,  dicens  :  Spirilus  anle  faciem 
nosti'am  Christus  Domimis ;  in  umbra  ejus 
tuWemus  intcr  cjcntcs.  Nam  intcr  coelestes 
quidem  beatitudincs  non  in  umbra  vi- 
vitur,  sed  potius  in  splendore.  Jn  splen- 
doribus  sanctorum,  inquit,  ex  utero  ante 
luciferum  (jcnui  le.  Yerum  id  (|uidcm 
Pater. 

2.  At  3Iater  sane  eumdcm  ipsum  in 
splcndore  non  genuit ,  sed  in  umbra , 
nonnisi  oa  tamen,  qua  obumbravit  Al- 
tissimus.  IMcritoproinde  canit  Ecclcsia, 
non  illa  quidem  Ecclesia  Sanctorum, 
quae  in  cxcclsis  et  in  splcndore  est,  sed 
quae  intcrim  peregrinatur  in  terris  : 
Sub  umbra  ejus  quem  dcsidera<,cram  sedi, 
ct  fructus  cjus  duJcis  guttu7'i  mco.  Lucem 
quippc  meridianam,  ubi  pascit  spon- 
sus,  sibi  peticrat  indicari :  sed  repressa 
est,ct  proplenitudineluminisumbram, 
pro  satietatc  interim  gustum  reccpit. 
Denique  non  ait,Sub  umbra  cjusquam 
desideraveram,  sed,  Sub  umbra  ejus 
quem  desideraveram  sedi.  Neque  enim 
ipsius  cxpetierat  umbram,  sed  ipsum 
profecto  mcridiem,  lumcn  plenum  de 
lumine  pleno.  El  fruclus  cjus,  ait,  dul- 
cis  gutturi  meo : 3iC  si  dicat,  guslui  meo. 
Usquequo  non  parcis  mihi,  nec  dimittis 
me,  ut  glutiam  salivam  meam  ?  Quous- 
que  manet  illa  sententia,  Gusfate,  cl 
videte  quoniam  suavis  cst  Dominus  ?  Et 
quidem  suavis  gustui,  ct  dulcis  gutturi, 
ut  merito  etiam  super  hoc  sponsa  pro- 
ruperit  in  vocem  graiiarum  actionis  ct 
laudis. 

3.  Scd  quando  dicetur  :  Comedite 
amici ,et  biliite ,  ct  inebriamini  carissimi? 
Justi  cpulentur ,  ait  Propheta ,  scd  in 
conspectu  Dei ,  utique  non  in  umbra.  Et 
de  sciuso  :  Satiabor  ,  ait,  cum  apparue- 
ril  gloria  tua.  Sed  et  Dominus  ad  Apo- 
stolos  ait :  Fos  cstis  quipcrmansistis  me- 
cum  in  tenlationiljus  meis;  ct  ego  dispono 
Tobis,  sicut  disposuit  mihi  Paier  mcus 
regnum  ,  ut  edatis  et  bibatis  super  men- 
sam  meam.  Sed  ubi  ?  in  regno  meo  ,  in- 
quit.  Beatus  plane  qui  manducabit  pa- 
ncm  in  rogno  Dci.  Sanctificctur  itaque 
Jion;'jn  tuum ,  pcr  quod  utcumque  inte- 


.  MAni^  SERMO.  ^95 

rim  in  nobis  cs,  Domme,  pCf  fidctli  in 
cordibus  habitans  ,  quoniam  nomcn 
luum  jam  invocatum  cst  supor  nos. 
Adveniat  regnum  tuum.  Veniat  utiquc 
quod  perfcctura  ost,  et  evacuetur  quod 
est  ex  parte.  Ilabetis,  ait  Apostolus, 
fructum  vestrum  in  sanctificationem  ,  fi- 
nem  vero  vitam  oefernam.  Vita  aeterna  , 
fons  indeficicns ,  qui  universam  irrigat 
superficicm  paradisi.  Ncc  modo  irrigat, 
sed  inebriat,  fons  hortorum ,  puteus 
aquarum  vivcntium,  quae  fluunt  im- 
petu  de  Libano  :  et  fluminis  impetus 
Isetificat  civitatem  Dei.  Quis  vero  fons 
vitse,  nisi  Christus  Dominus  ?  Cum 
Christus,  inquit,  apparuerit  vita  vestra, 
tunc  et  vos  apparebitis  cumipso  in  gloria, 
Sane  ipsa  sese  plenitudo  exinanivit,  ut 
fioret  nobisjustitia,  ct  sanctificatio,  et 
remissio ;  nccdum  apparens  vita,  aut 
gloria,aut  beatitudo.  Derivatus  est  fons 
usque  ad  nos ,  in  plateis  derivatse  sunt 
aqua3,  licct  non  bil)at  alienus  cx  eis. 
Dcsccndit  per  aquoe-ductum  vona  illa 
coelestis,  non  tamen  fontis  exhibens 
copiam,  sed  stillicidia  gratiffi  arentibus 
cordibus  nostri  infundens  ,aliis  quidem 
plus,  aliis  minus.  Plenus  equidem  aquae- 
ductus,  ut  accipiant  caeteri  de  plonitu- 
dine ,  sed  non  plenitudinem  ipsam. 

4.  Advertistis  jam,  ni  fallor,  quem 
velim  dicere  aquae-ductum  ,  qui  pleni- 
tudincm  fontis  ipsius  de  corde  Patris 
excipions,  nobis  edidit  illum,  si  non 
prout  cst,  saltem  prout  capere  potera- 
mus.  Nostis  enim  cui  dictum  sit :  Ave 
gralia  plena.  An  vero  inveniri  potuisse 
miramur,  unde  talis  ac  tantus  fieret 
aquae-ductus,  cujus  nirairum  summitas, 
instar  profecto  scalaj  illius  quam  vidit 
Patriarcha  Jacob ,  coclos  tangorot,  immo 
et  transscenderot  c(e1os,  et  vividissi- 
mum  istum  aquarum ,  qua?  super  coslos 
sunt,  posset  attingere  fontem  ?  Miraba- 
tur  et  Salomon ,  et  velut  desperanti  si- 
milis  aiebat :  Mulierem  forfem  quis  jnre- 
niet  ?  Nimirumproptorca  tanto  tempore 
humano  generi  fluenta  gratige  defue- 
runt,  quod  necdum  intercederet  is,  de 
quo  loquimur,  tam  desiderabilis  aqua&- 
ductus.  Nec  mirabere  diutius  exspec- 
taturn ,  si  recordaris ,  quot  annis  Noc  , 
vir  justusjiu  arcaB  fabrica  laborarit,  iq 


594 


S.  BERNARDI  ABBATIS 
,  id  est  octa  animae,  salvsej  est;elicieturfortc,sifortiuspremimas 


qua  paucaa 

facfae  sunt,  idque  satis  ad  modicum 

tempus. 

5.  Sed  quomodo  noster  liic  aquae- 
ductus  fonlem  illum  attigit  tara  subli- 
raem  ?  Quomodo  putas ,  nisi  vehemen- 
tia  desiderii,  nisi  fervore  devotionis, 
nisi  puritate  orationis  ?  sicut  scriptum 
est  :  Oratio  jnsli  penetrat  coelos,  Etquis 
justus,  si  non  Maria  justa  ,  de  qua  Sol 
justitise  ortus  est  noLis  ?  Quomodo  ergo 
illa  inaccessamattigit  majestatem,  nisi 
pulsando ,  petendo  ,  quserendo  ?  Deni- 
que  et  quod  quserebat  invenit ,  cui  dic- 
tura  est :  Iiwenisti  gratiam  apud  Deum, 
Quid  ?  Plena  est  gratia ,  et  gratiara  ad- 
huc  invenit  ?  Digna  prorsus  invenire 
quod  quserit ,  cui  propria  non  sufficit 
plenitudo  ,  nec  suo  potestesse  contenta 
Lono  :  sed,  quemadmodum  scriptum 
est,  Qui  bibit  me,  adduc  sitiet ;  petit  su- 
pereffluentiam  ad  salutem  uni  versitatis. 
Spiritus  sandus ,  ait ,  superveniet  in  te,  et 
pretiosum  illud  balsamura  tanla  tibi 
copia  jtantaque  plenitudine  influet,  ut 
copiosissirae  effluat  circuraquaque.  Ita 
est :  jam  sentimus ,  jam  exhilarantur 
facies  nostrae  in  oleo.  Jara  claraamus  : 
Oleum  efjfusum  nomen  tuum ,  et  merao- 
riale  tuum  in  generatione  et  generatio- 
nera.  Verura  id  quidera  non  in  vanura : 
et  si  oleura  effunditur,  sed  non  perit. 
Propterea  siquidera  et  adolescentulse, 
parvulae  scilicet  anirase,  sponsura  dili- 
gunt,  idque  non  parum;  et  unguentura 
descendens  de  capite ,  non  raodo  barba, 
sed  et  ipsa  vestimenti  ora  suscepit. 

6.  Intuere,  o  horao,  consilium  Dei , 
agnosce  consiliura  Sapicntiae,  consilium 
pielatis.  Coelesti  rorc  aream  rigaturus, 
totura  vellus  prius  infudit :  redemptu- 
rus  humanum  gcnus,  pretium  univer- 
sum  contulit  in  Mariam.  Ut  quid  hoc  ? 
Forte  ut  cxcusaretur  Eva  pcr  filiara ,  et 
qucrela  viri  adversus  ferainara  deinceps 
sopiretur.  Ne  dixeris  ultra,  o  Adara, 
Mulier  quam  dedisfi  miki,  dedit  milii  de 
ligno  vetilo  :  dic  potius ,  Mulier  quara 
dedisti  mihi ,  me  cibavit  fructu  bene- 
dicto.  Piissiraura  sane  consiliura;  sed 
latet  forsitan  aliud,  nec  totumhoc  est. 
Verum  id  quidem ,  sed  parum  est  (  ni 
fallor)  desideriisvestris.  Dulcedo  lactis 


j 
et  pinguedo  butyri.  Altius  ergo  intuea- 

mini ,  quanto  devotionis  afl"ectu  a  nobis 

eam  voluerit  lionorari ,  qui  totius  boni 

plenitudinem  posuit  in^Maria :  ut  proinde 

siquid  spei  in  nobis  est,  si  quid  gratiae, 

si  quid  salatis,ab  ea  novcriraus  redun- 

(lare,  quae  ascendit  deliciis   affluens. 

Ilortus  plane   deliciarura ,   quem  non 

inodo  afflaverit  veniens,  sed  et  perfla- 

verit  superveniens  auster  ille  divinus, 

ut  undique  fluant  et  effluant  aromata 

ojus,  charismata    scilicet    gratiarura. 

ToUe  corpus  hoc  solare,quod  illuminat 

mundum  :  ubi  dies  ?  Tolle  Mariam,  hanc 

maris  stellam ,  maris  utique  magni  et 

spatiosi :  quid  nisi  caligo  involvens,  et 

umbra  mortis,  ac  densissimse  tenebrae 

relinquuntur  ? 

•  7.  Totis  crgo  medullis  cordium ,  totis 

praecordiorura  affectibus,  et  votis  om- 

uibus  Mariam  hanc  vcnereraur  :  quia 

sic  est  voluntas  cjus ,  qui  totum  nos  ha- 

bere  voluit  per  Mariara.  Haec,  inquam, 

voluntas  ejus  est,  sed  pro  nobis.  Inom- 

nibus  siquidem  et  per  orania  providens 

miseris,  trepidationeranostram  solatur, 

fidem  excitat,  spem  roborat,  diffiden- 

tiara  abigit  ,   erigit  pusillanimitatem. 

Ad  Patrem  verebaris  accedere  ,  solo  au- 

ditu  territus,  ad  folia  fugiebas  :  Jesum 

tibi  dedit  raediatorem.  Quid  non  apud 

talem  Patrem   Filius  talis  obtineat  ? 

Exaudietur  utique  pro  reverentia  sua  : 

Pater  enim  diligit  Filium.  An  vero  tre- 

pidas  et  ad  ipsum  ?  Frater  tuus  est  et 

caro  tua,  tentatus-  per  omnia  absque 

peccato,  ut  misericors  fieret.  Hunc  tibi 

fratrera  Maria  dedit,  Sed  forsitan  et  in 

ipso  majestatera  vereare  divinara,  quod 

licet  factus  sit  horao,  manserit  tamen 

Deus.  Advocatura  habere  vis  et  ad  ip- 

sum  ?  Ad  Mariam  recurre.  Pura  siqui- 

dem  humanitas  in  Maria,  non  modo 

pura  ab  omni  contaminationc,  sed  et 

pura  singularitate  naturae.  Nec  dubius 

dixerim,  exaudietur  et  ipsa  pro  reve- 

rentia  sua.  Exaudiet  utique   Matrem 

Filius,et  cxaudietFilium  Pater.Filioli, 

haec  peccatorum  scala,  haec  raea  ma- 

xima  fiducia  est,  haec  tota  ratio  spei 

meae.  Quid  enira  ?  Potestne  Filius  aut 

repellere ,  aut  sustinere  repulsam ;  nou 


IN   NATIVITATE   K 

audirc,  aiit  non  audiri  Filius  potost  ? 
Ncutrum  plane.  Imenisti ,  aii  Angelus, 
graliainapud  Dcum.  Fcliciter.  Scinper 
hanc  invciiict  gratiain,  et  sola  cst  gralia 
qua  cgcinus.  Pfudcns  Virgo  non  sa- 
picntiam,  sicut  Salomon,  non  divilias, 
non  honores,  non  potenliam,  sed  gra- 
tiam  rcquirebai.  Nimirum  sola  est  gra- 
tia,  qua  salvaniur. 

8.  Quid  nos  alia  concupiscimus,Fra- 
tres?  QuKramus  graliam,  ct  perMariam 
quairamus  :  quia  quod  quaerit,  invenit, 
ct  frustrari  non  potcst.  Qux^ramus  gra- 
tiam,sed  gratiam  apud  Deum  :  nam 
apud  liomines  gratia  fallax.  Quffirant 
alii  merilum,  nos  invcnirc  gratiam  stu- 
deamus.  Quid  cnim  ?  Num  gratia)  est 
quod  hic  sumus  ?  Profecto  misericordifie 
Domini  est,  quodnon  sumvs  consumpli 
nos.  Qui  nos?  Nosperjuri  ,nos  adulteri, 
nos  homicida3,  nos  raptores,  purga- 
menta  utique  mundi  hujus.  Consulite 
conscientiasvestras,  Fratres,  et  videte, 
quia  ubi  abundavit  delictum ,  supcr- 
abundat  et  gratia.  Maria  non  prajtcndil 
merilum ,  sed  gratiam  quaerit.  Denique 
usque  adeo  fidit  gratia^,  et  non  altum 
sapit,  ut  salutalionemangelicamverea- 
tur.  Hhwia ,  inquit,  cogitabat  qaaliscsscl 
ista  saJutatio.  TViniirum  sese  salutatione 
angelica  reputabat  indignam.  Et  forsi- 
tan  taliameditabatur  :  Undc  hoc  mihi, 
ut  veniat  Angetus  Domini  mei  ad  me  ? 
IVe  timeas  Maria,  nc  mireris  Angelum 
venientem  :  et  major  Angelo  vcnit.  Ne 
mireris  Angelum  Domini :  et  Dominus 
Angeli  tecum.  Postremo  quidni  videas 
Angelum,  cuin  jam  angclice  vivas  ? 
Quidni  visitet  Angclus  vita)  sociam  ? 
Quidni  salutet  civcm  Sanctorum,  ct 
domesticam  Dei?AngeIica  plane  vita 
virginitas :  et  qui  non  nubcnt,ncquc 
nubentur,  erunt  sicut  Angeli  Dei. 

9.  Yidcsne  quod  et  hoc  nihilominus 
modo  aquaiductus  noster  ascendit  ad 


MARIvTi  SERMO.  593 

vaUle  ,  sed  nihilominus  integcrrimus 
manet.  Ilortusconclusus,  fons  signatus, 
templum  Domini,  sacrariuin  Spiritus 
sancti.  Nec  enim  cst  fatua  virgo,  cui 
non  modo  oleum  cst,  sed  olei  plenitudo 
in  vase  recondita.  Ascensiones  in  cordo 
suo  disposuit,  conversationc  pariter 
(  siculi  jam  diximus)  etoratione  ascen- 
dens.  Dcnique  abiit  in  montana  cum 
festinatione ,  et  salutavit  Elisabcth,  et 
in  ministerio  ejus  erat  quasi  mensibus 
tribus  ,ut  jam  tunc  posset  dicere  matri 
Mater ,  quod  tanto  post  filio  dixit  Filius : 
Sine  modo,  sic  cnim  dccet  nos  implcrc 
omncm  justitihm.  Plane  montana  con- 
scendcns,  cujus  justitia  sicut  montes 
Dei.  Tertius  enim  hic  ascensus  Yirginis 
fuit,  ut  funiculus  triplex  difficilerum- 
pcretur.  Fervebat  siquidem  in  quae- 
renda  gratiacaritas,  splcndebatin  carnc 
virginitas,  humilitas  in  obsequio  emi- 
nebat.  Etenim  si  omnis  qui  se  humiliat 
exaltabitur,  quid  hac  humilitate  subli- 
mius  ?  Yenissc  cam  mirabatur  Elisa- 
beth,  et  dicebat :  Unde  hoc  mihi,  utve^ 
niat  Mater  Domini  mci  ad  me  ?  Sed  jara 
magis  mirctur ,  quod  instar  utique  Filii 
et  ipsa  non  ministrari  venerit,  sed  mi- 
nistrare.  Meritoproindc  Cantor  ille  di- 
vinus  in  ipsius  admiratione  prfficinens, 
aiebat :  Qu(^  cst  ista  quce  ascendit  sicut 
aurora  consurgcns,  pulcra  ut  luna,  electa 
ul  sol ,  terribilis  ut  castrorum  acics  ordi- 
nata  ?  Ascendit  plane  supra  humanum 
gcnus,  asccndit  usque  ad  Angelos, 
sed  et  ipsos  quoque  transsccndit,  etcoe- 
leslem  omnera  supcrgreditur  creatu- 
ram.  Nimirura  supra  Angelos  hauriat 
necesse  cst ,  quara  refundat  hominibus 
aquam  vivam. 

iO.  Quomodo  ,  inquit,  fict  isfud  ?  quo- 
niam  virum  non  cognosco.  Yerc  sancta 
corpore  et  spiritu,  el  intcgrilatem  car- 
nis  habcns,  ct  propositum  intcgritatis. 
Respondcns  autem  Angclus ,  dixit :  Spi' 


fontem  ,  nec  sola  jam  oratione  coclos  ritus  sanclus  supervcniet  in  tc,ctvirlnsJl- 


penetrat,  scd  etiam  incorruptione,qua3 
proximum  Deo  facit,  sicut  Sapiens  ait? 
Eratenimvirgosancta  corporeet  spiritu 
cui  spccialitcressetdicere  :  Conversatio 
noslrain  ccelis  est.  Sancta,  in(juam,  cor- 
porcctspiritu,ncquidforsitansupcrhoc 


tissimi  obumbrabit  tibi.  Nc  me  intcrro- 
gaveris  ,  inquit  :  supra  me  est ,  ct  non 
potcro  ad  illud.  Spiritus  sanctus,  non 
angelicus ,  supcrveniet  in  te ;  ct  virtus 
Altissimi  obumbrabit  tibi,  non  cgo.  No 
steteris  vel  intra  Angelos  Virgo  sancta: 


duhitcs  aquK-ductu.  Subliiuis  cciuidcm  ^  sublimius  aliquid  tuo  sibi  ininisterio 


"96  S.  BERNA 

propmandum  terra  silienspraestolatur. 

Paululum  cum  pertransieris  cos ,  inve- 

nies  quem  diligit  anima  tua.  Paululum, 

inquam :  non  quia  non  incomparabiliter 

superemineat,  sed  quod  intcr  eum  et 

ipsos  medium  niliil   invenias.   Transi 

ergo  Virtutes  et  Dominationes,  Cheru- 

bin  quoque  et  Seraphin,  ut  ad  eum  per- 

venias,  dc  quo  vociferantur  ad  invi- 

cem  :   Sanctus ,  sanctus ,  sanctus  Domi- 

nus  Deus  Sahaolh.  Quod  enim  ex  te  nas- 

cetur  Sanatum ,  vocahitur  Filius  Dei.  Fons 

sapientia?,  Verbum  Patris  in  excelsis. 

Hoc  Verbum  mediante  te  caro  fiet :  ut 

qui  dicit ,  Ego  in  Patre  ,  et  Pater  in  me, 

dicat  nihilominus ,  quia  ego  a  Deo  }iro- 

cessi  et  veni.  In  principio ,  inqmt ,  erat 

Verhum.  Jam  scatet  fons  :  sed  interim 

tantum  in  semetipso.  Denique  et  Ver- 

hum  crat  apud  Deum ,  lucem  profccto 

Iiabitans  inaccessibilem;  etdiccbatDo- 

minus  ab  initio  :  Ego  cogilo  cogitationes 

jmcis ,  et  non  afflictionis.  Sed  penes  te  est 

cogitatio  tua,  et  quid  cogites,  nos  ne- 

scimus.  Quis  enim  cognoverat  sensum 

Domini, aut  quis  consiliarius  ejus  erat? 

Descendit  itaque  cogitatio  pacis  in  opus 

pacis  :  Verbum  caro  factum  est ,  et  ha- 

bitat  jam  in  nobis.  Habitat  plane  per 

iidem  in  cordibus  nostris,   habitat  in 

memoria  nostra,  habitatin  cogitatione, 

et  usque  ad  ipsam  descendit  imagina- 

tionem.Quid  enimprius  cogitaret  homo 

de  Deo ,  nisi  forsitan  idolura  corde  fa- 

bricaret? 

II.  Incomprehensibilis  erat  et  inac- 
cessibilis,  invisibilis  et  inexcogitabilis 
omnino.  Nuncvero  comprehcndi  voluit, 
Yideri  voluit ,  cogitari  voluit.  Quonam 
modo,  inquis?  Nimirum  jacens  in  prae- 
sepio,  in  virginali  gremio  cubans,  in 
monte  praedicans,  in  orationc  pernoc- 
tans,  aut  in  cruce  pendens,  in  mortc 
pallcns,  liber  inter  mortuos,  ct  inin- 
ferno  imperans,  seu  ctiam  tertia  die  re- 
surgens,  et  Apostolis  loca.clavorum 
victoriae  signa  demonstrans  ,  novissimc 
coram  eis  coeli  secreta  conscendens. 
Quid  liorum  non  vcre  ,•  non  pie ,  non 
sancte  cogitatur  ?  Quicquid  horum  co- 
gito,  Deum  cogito,  et  per  omnia  ipse 
est  Deus  meus.  Ha^c  ego  meditari  dixi 
sapicntiara  ,   et  prudentiam   judicavi 


RDI  ABBATIS 
eructare  mcmoriam  suavilatis ,  quam 
in  hujusccmodi  nuclcis  virga  sacerdo- 
talis  copiose  produxit;  quam  in  super- 
nis  hauricns,  ubcrius  nobis  Maria  re- 
fudit.  In  supernis  plane,  et  ultraAnge- 
los,  qua3  Verbum  cx  ipso  Patris  corde 
suscepit,  ut  scrjptum  est :  Dies  diei  eruc' 
tat  verbum.  Utique  dies  Pater :  siquidem 
dies  ex  die  salutare  Dei.  An  non  etiam 
Virgo  dies?Et  prseclara.  Rutilansplane 
dies ,  quse  procedit  sicut  aurora  con- 
surgens,  pulcra  ut  luna ,  electa  ut  sol. 

i2.  Intuerc  igitur  queraadmoduni 
usque  ad  Angelos  plenitudinc  graticR , 
supra  Angclos  superveniente  Spiritu 
sancto  pervcnit.  Estin  Angclis  caritas, 
est  puritas,  est  humilitas.  Quid  horum 
non  enituit  in  Maria  ?  Scd  ostcnsum  cst 
supcrius,  ut  quidem  a  nobis  ostcndi 
potuit :  supereminentiamprosequaraur. 
Cui  enim  Angelorum  aliquando  dictum 
cst ,  Spiritus  sanctus  super\^enict  in  te ,  et 
virtus  Altissimi  ohumhrahit  tihi :  ideoque 
et  quod  nascetur  ex  te  Sancium,  vocahitur 
Filius  Dei  ?  Denique  Veritas  de  terra 
orta  cst,  non  de  angelicacreatura  :  nec 
Angelos,  sedseraen  Abrahae  apprehen- 
dit.  3Iagnum  est  Angelo  ut  ministcr  sit 
Domini ;  sed  Maria  subliraius  quiddara 
raeruit ,  ut  sit  3Iatcr.Foecunditas  itaque 
Virginis  supereminens  gloria  est,  tanto- 
que  excellentior  Angelis  facta  munere 
singulari,  quanto  difTcrentius  prae  mi- 
nistris  nomcn  Matris  accepit.  Ilanc  in- 
vcnit  gratiam  plena  jain^  gratia,  ut  cari- 
late  fervida,  virginitate  intcgra,  hurai- 
litate  dcvota ,  fieret  hihilorainus  sine 
viri  cognitione  gravida ,  sine  muliebri 
dolore  puerpera.  Parura  estrQuod  ex 
ea  natura  cst ,  Sanctum  vocatur,  etest 
Filius  Dei, 

t3.  De  reliquo,  Fratres,  curandum 
nobis  suraraoperc  est,  ncVcrbura,  quod 
de  ore  Patris  ad  nos  egressura  est  Vir- 
ginc  mediante,  vacuum  revertatur:  sed 
pereamdem  nihilorainusVirginera  gra- 
tiam  pro  gratia  refcramus.  Eructcmus 
memoriam ,  donec  prsescntiam  suspira' 
raus ,  et  suae  reddantur  origini  fluenta 
gratiae ,  ut  uberius  fluant.  Alioquin  nisi 
ad  fontem  redeant,  exsiccantur,  et  in- 
fidcles  in  modico ,  quod  maximum  esl 
aqcipere  non  wicremiw.  Modicum  plane 


IN  NATIVITATE 
incmoria  ad  proescntiam,  modicum  ad 
id  quod  cupimus,  magnum  ad  id  quod 
mcremur  :  lon^^e  infra  desidcrium,  scd 
niliilomiuus  supra  mcritum.  Sapicntcr 
proindc  sponsa  ct  pro  hoc  modico  non 
modice  gratulatur.  Cum  cnim  dixissct, 
Indica  milii  ribi  pascus ,  ubi  cubes  in  me- 
ridie  :  recipicns  cxigua  pro  immensis, 
et  pro  pastu  meridiano  libans  sacrifi- 
cium  Ycspcrtinum,  minime  tamcu  ,  ut 
solct  (ieri,  murinurat  auttristatur,  sed 
gratias  agit',  et  inomnibus  sese  cxliibct 
devoUorcm.  Novit  cnim  quod  si  fidclis 
fuerit  in  umbra  mcmoria),  lucem  prae- 
senliK  sinc  dubio  obtincbit.  Ilaque  qui 
rcminiscimini  Domini  netaccatis,  et 
ne  detis  silentium.  Nimirum  qui  prae- 
scntem  liabcnt  Dominum  ,  exliortatione 
iion  indigcnttct  quodaitProphctaalius, 
Lauda  Jcrusalcm  Doininum  ,lauda  Deum 
tuum  Sion;  congratulationis  cstpotius, 
quam  commonitionis.  Qui  in  fide  am- 
Lulant ,  egent  admonitione  ne  taccant, 
et  ne  dedcrint  silcntium  ei.  Loquitur 
enim,  et  loquitur  pacem  in  plcbem 
suam ,  et  supcr  sanctos  suos,  et  in  eos 
qui  convcrtuntur  ad  cor.  Caiterum  cum 
sanclo  sanclus  eris,et  cum  viro  innocenfe 
innocens  eris :  ct  audicntem  scsc  audiet, 
et  loquenti  sibi  loquctur.  Alioquin  si- 
lentium  ei  dedisti  si  taceas.  Sed  unde  si 
taccas  ?  A  laude.  Ne  taceatis,  inquit ,  et 
ne  detis  sUenliumei,  donec  stabiliat ,  et 
donec  ponat  Jerusalem  laudcm  in  terra. 
Laus  Jerusalem ,  jucunda  et  decora  lau- 
datio.  Nisi  forte  Angelos  civcs  Jcrusa- 
lern  mutuis  opinamur  laudibus  dclcc- 
tari ,  et  decipere  dc  vanitate  in  id- 
ipsum. 

14.  Fiat  voluntas  tua,  Patcr,sicut  in 
coclo  ct  in  tcrra ,  ut  laus  Jerusalcm  sta- 
biliatur  in  tcrra.  Quid  enim  modo  cst  ? 
Nonquoerit  AngcIusabAngelogloriam  iu 
Jerusalcm  et  homo  ab  hominc  laudari 
cupit  in  tcrra?  Exsecranda  pcrvcrsitas! 
«cd  eorumsit,  (jui  iguorantiam  Dci  ha- 
bent,qui  oblitisunlDominiDci  sui.  Vos 
qui  rcminiscimini  Domini  ,ne  taccatis  a 
laude  cjus,  doncc  stabiliatur  ct  pcrlicia- 
tur  in  tcira.  Est  cnimsilcntium  irrcpre- 
hcnsibilc ,  immo  ct  laudabile  magis.  Est 
et  scrmo  non  bonus.  AUoquin  non  diccrct 
Propheta  ,bonum  esse  homini  projslolari 


B.  MARI;E  SERMO.  397 

cum  silentio  salutare  Dei.  Bonum  silcn- 
tium  a  jactantia,bonum  ablasphcmia, 
bonum  amurmuro  ct  dctraclione.  Alius 
cnim  ob  laboris  magniludincm  ctpon- 
dus  diei  exaspcratus,  animo  murmurat; 
et  dijudicat  eos  qui  pro  anima  sua  per- 
vigilant,  taraquam  rcddituri  utique  ra- 
tioncm.  Clamor  cst,  sed  supra  omno 
silcntium  clamor  iste  animi  obduratl 
silcre  facit,quam  audiri  non  patitur, 
vocem  Ycrbi.  Alius  pusillanimitate  spi- 
ritus  in  cxspcctatione  dcficit :  pessi- 
mumque  lioc  vcrbum  blasphcmia)  cst, 
(luod  ncc  in  hoc  socculo  rcmiltitur,  ncc 
in  futuro.  Terlius  in  magnis  ambulat, 
et  in  mirabilibus  super  se ,  dicens ,  Ma- 
nus  nostra  excelsa;  putans  se  aliquid 
esse,  cum  nihil  sit.  Quid  loqucretur 
huic,  qui  loquitur  pacem?Dicit  enim, 
quia  divcs  sum,  et  nullius  egco.  Porro 
Vcritatis  sententia  est:  Fcc  vobis  diviti- 
bus,  quia  habetis  liic  consolalionem  ves- 
tram.  Contra  vero  :  Beati,  inquit,  qui 
lugent ,  quoniam  ipsiconsolabuntur.  Sileat 
ergo  in  nobis  liugua  maledica,  lingua 
blasphcma,  lingua  magniloqua  :  quo- 
niam  bonum  cst  in  hoc  triplici  silentio 
salulare  Domini  prajstolari,  ut  dicas : 
Loquere ,  Domine ,  quia  audit  sernis  tuus, 
Ejusmodi  quippe  voces  non  ad  eumsunt, 
sed  adversus  eum,  sicut  Lcgislator  mur- 
murantibus  ait :  Non  enim  contra  iios 
est  murmur  vcstrum,  scd  contra  Domi- 
num. 

45.  Ita  tamen  ab  his  taceas,  ne  omni- 
no  taccas,ne  dederis  silentium  ei.  Lo- 
qucre  illi  conlra  jactantiam  in  confcs- 
sionc,  ut  obtineas  veniam  de  pra^teri- 
tis.  Loquerc  in  gratiarum  actionc  contra 
nmrmuralionem,  ut  ampliorcm  inve- 
nias  gratiam  in  pncscnti.  Loquerc  in 
oralione  contra  diffidentiam,  ut  conse- 
([uaris  et  gloriam  in  futuro.  Confitcrc, 
inquam,  prajtcrita,  ct  pro  pra^scntibus 
gralias  age,  ac  dcinccps  ora  studiosius 
pro  futuris  :  ut  nc  ipsc  quidem  silcat  a 
rcmissione,  ab  immissione,  a  promis- 
sione.  Ne  taceas,  inquam,  ct  ne  dcdc- 
ris  silcntium  ei.  Loqucrc,ut  ct  ipse 
loquatur,  et  diccre  possit  :  Dilectus 
meus  milii,  et  ego  illi.  Jucunda  vox ,  cf 
clo(iuium  dulce.  Nimirum  non  vox  mur- 
muris  hsec ,  scd  vox  turturis  est.  Et  ne 


593  S.  BERNAR 

flixcris  r  Quomodo  cantahimus  cantman 
Vominiin  terra  ai<ena?Non  jain  aliena 
reputabitur,  de  qua  sponsus  ait  :  Vox 
iurturis  audita  est  in  terra  nostra.  Audie- 
«•at  enim  dicentem  ':  Capitc  nohis  vulpes 
par^^ulas.  Et  forte  ex  eo  in  vocem  ex- 
gultationis  erupit,ut  dicexet  :  Dilectus 
meus  mihi,  et  ego  illi.  Plane  yox  lurtu- 
ris ,  quse  tam  viventi ,  quam  mortuo , 
singulari  utique  castiraonia,  suo  com- 
pari  perseverat,  ut  eara  nequemors, 
neque  vita  a  Christi  separet  caritate. 
Intuere  etenim ,  utrumnam  aliquid  liunc 
diiectum  advertere  potuerit  a  dilecta, 
quominus  ei  et  peccanti ,  et  aversae  per- 
severaret.  Glomeratoe  nubes  radios  of- 
fundere  contendebant,  ut  iniquitates 
nostrae  separarent  inter  nos  et  Deura  : 
sed  incaluit  Sol,  et  universa  dissolvit. 
Aiioquin  quando  rediisses  ad  eum,  nisi 
ille  tibi  perseverasset,  nisi  clamasset: 
Revertere ,  revertere ,  Sunamitis ,  rever- 
tere,  revertere,  td  intueamur  te?  Esto 
ergo  illi  et  tu  nihilominus  perseverans, 
ut  nullis  ab  eo  flagellis  aut  laboribus 
avertaris. 

i6.  Luctare  cum  Angelo,  ne  succum- 
l>as;quia  regnum  ccelorum  vira  pati- 
tur,  et  violenti  rapiunt  illud.  An  non 
lucta,  Biledus  meus  mihi,et  ego  illi? 
NoTAM  fecit  dilectionem  suam ;  expe- 
riatur  et  tuarfi.  In  multis  enim  tentat 
te  Dominus  Deus  tuus.  Declinat  ssepius, 
avertit  faciem ,  sed  non  in  ira.  Proba- 
TiONis  istud  est,  non  reprobationis. 
SusTiNUiT  te  dilectus ;  sustine  tu  dilec- 
tum,sustine  Dominura,  viriliter  age. 
NoN  iLLUM  vicere  peccata  tua;  te  quo- 
que  ipsius  flagella  non  superent,  et  ob- 
tinebis  benedictionem.  Sed  quando? 
Cum  aurora  fuerit,  cum  adspiraverit 
jam  dies,  cuni  stabilierit  Jerusalem 
laudem  in  terra.  Ecce ,  inquit ,  vir  lucta- 
hatur  ciim  Jacoh  usciue  mane.  Auditain 
fac  mihi  manemisericordiam  tuam,  quia 
speravi  in  te ,  Doraine.  Non  tacebo ,  nec 
dabo  tibi  silentium  usque  mane ;  utinam 
nec  jejunium.  Nimirum  dignaris  et  pas- 
ci,sedinter  lilia.  Dilectus  meus  mihi , 
ei  ego  illii  qui  pascitur  intcr  lilia.  Nimi- 
rum  et  supra ,  si  memlnisti ,  in  eodem 
Cantico  evidenter  expressum  est ,  quod 
florum  apparitio  turturis  comitctur  au- 


DI  ABBATIS 

ditum.  Scdattendc,  quod  locum,  noaj 
cibura  indicare  videtur;  nec  quibusj 
pascitur  exprimit,  sed  intcr  quae.  Fortc 
enira  non  cibo,  sed  consortio  pascitur 
liliorum:nec  liliis  vescitur,  sed  ver- 
satur.  Nimirum  odore  potius,  quara 
sapore  lilia  placent,et  visui  magis  sunt 
apta,  quam  esui. 

17.  Ita  ergo  pascitur  inter  lilia ,  do- 
nec  adspiret  dies ,  et  venustati  floruin 
fructuura  succedat  ubertas.  Interiin 
quippe  florum,non  fructuum  tempus 
est,  dum  in  spe  raagis,  quam  in  re  su- 
mus  :  et  per  fidem,  non  per  speciera 
ambulantes,  exspectatione  magis  quam 
experientia  gratulamur.  Considera  de- 
nique  floris  teneritudinem ,  et  memento 
verbi ,  quod  ait  Apostolus ,  quia  habe- 
mus  thesaurum  istum  in  vasis  fictilibus, 
Quanta  enim  videntur  imminere  peri- 
cula  fioribus!  Quam  facile  spinarum 
aculeis  lilium  perforatur !  Merito  proin- 
de  canit  dilectus  :  Sicut  lilium  inter  spi- 
nas,  sic  amica  mea  inter  filias.  An  non 
erat  lilium  inter  spinas,  qui  dicebat : 
Cumhis  quioderunt  pacem,  eram  pacifi- 
cus?  Cseterum  etsi  justus  germinat  sicut 
lilium ,  sed  non  ad  liliura  sponsus  pas- 
citur,  nec  in  singularitate  complacet 
sibi.  Audi  denique  inter  lilia  eommo- 
rantera.  Ubi,  inquit,  duo  vet  tres  con- 
gregati  fuerint  in  nomine  meo ,  ibi  sum  in 
medio  eorum.  Amat  semper  media  Jc- 
sus,  diverticula  semper  et  reclinatoria 
reprobat  Filius  hominis ,  Dei  et  hoini- 
num  mediator.  Dilectus  meus  mihi,  ei 
cgo  illi,  qui  pascitiir  iiiter  lilia.  Curemus 
haberelilia,  Fratres,  exstirpare  spinas 
et  tribulos ,  et  inserere  lilia  festinemus : 
si  quando  forte  et  ad  nos  pascendus 
dignetur  dilectus  descendere. 

48.  Apud  Mariam  utique  pascebatur, 
idque  copiosius  pro  multitudine  lilio- 
rum.  Annon  lilia  virginitatis  decus, 
hurailitatis  insigne ,  supereminentia 
caritatis?  Erunt  tamen  et  nobis  lilia, 
quamvis  inferiora  valde  :  sed  ne  inter 
hsec  quidem  dedignabitur  pasci  spon- 
sus  ;  siquidem  eas ,  quas  prsediximus , 
actiones  gratiarum  devotionis  hilaritas 
illustraverit,  orationem  intentionis  pu- 
ritas  candidaverit ,  confessionem  indul- 
gentia  dealbaverit ,  sicut  scriptum  est : 


IN  PESTO  SANCTI 

St  fuerint  peccata  veslra  ut  boccinum, 
fjuasi  iiix  dealbabuntur ;  et  sifuerint  ru~ 
bra  quasi  vermiculus ,  velut  lana  alba 
/TunLCseleriim  quicquid  illud  est,  quod 
ofTciTe  paras,  3Iaria3  commendarc  mc- 
mento,  ut  eodcm  alveo  ad  largitorcm 
gratiae  gratia  redcatquo  influxit.  Ncque 
cnim  iinpotcns  crat  l)cus,et  sinc  lioc 
aquae  ductu  infundcre  graliam ,  prout 
Tellet :  scd  tibi  veliiculum  voluit  pro- 
videre,  Forte  enim  raanus  tu3e,aut  san- 


MICHAELIS  SERMO  I.  399 

guineplenaj,  aut  infcctse  muTierlbus, 
quod  non  cas  ab  omni  munere  cxcus- 
sisti.  Idcoque  modicum  istud  quod  oflcp- 
re  dcsidcras,  gratissimis  illis  et  omni 
acceptione  dignissimis  Marise  nianibua 
ofl"erendum  tradcre  cura,  si  non  vis 
sustincre  rcpulsam.  Nimirum  candidis- 
sima  quajdam  lilia  sunt  :nec  causabitur 
ille  liiiorum  amator  inler  lilia  non  iu- 
ventum,  quicquid  illud  sit  quod  iliter 
Maria3  manus  invenerit}  amea. 


IIV  FESTO  SAIVCTI  MICHAELIS. 


SER3IO  I, 

De  dngelortiin  crga  nos  officiis ,  et  noslra  erga 
ipsos  reverentia. 

I.  Ang£:lorum  hodie  memoria  ccle- 
bratur,  et  cxigitis  debitum  pro  tanta 
solemnitate  sermonem.  Scdquid  dc  an- 
gelicis  spirilibus  vilcs  loquantur  ver- 
miculi?  Crcdimus  sane,ct  indubitata 
lide  tcnemus,  diviiia  eos  pra}sentia  ct 
Tisione  bcatos  sine  fine  Isptari  in  bonis 
Domini ,  quai  oculus  non  vidit,  ncc  au- 
ris  audivit ,  ncc  in  cor  hominis  ascende- 
runt.  Quid  crgo  de  his  liomo  loquatur 
hominibus,  quaenec  ipse  quidem  cogi- 
tare,ncc  illi  saltcm  audire  sufliciant? 
Profecto  si  cx  abundantia  cordis  os  lo- 
quitur ,  silcat  nihilominus  lingua  neccs- 
sc  cst  ex  inopia  cogilationis.  Attamcn 
si  raultum  est  ad  nos  loqui  dc  ea  clari- 
tate  et  gloria ,  qua  in  scmclipsis,immo 
inDeo  suo  Angeli  sancti  nostris  omnino 
superemincnt  cordibus  :  dc  ea  loqua- 
mur,  quam  nobis  cxhibcnt,  gralia  ct 
caritatc.  In  supernis  cniin  spiritibus 
non  solum  admirabilis  dignitas,  sed  ct 
dignatio  amabilis  invenitur.  Dignum 
cst  proinde,  Fratres,ut  gloriam  non 
capientes,  tanto  magis  amplectamur 
misericordiam,  qua  nimirum  constat 
nihilominus  abundare  domcsticos  Dci , 
cocli  civcs,  principes  paradisi.  Tcstatur 
dcnique  Apostolus  ipsc,  qui  raptus  ns- 
quc  ad  terlium  coelum ,  beatie illi  ciuia} 
meruit  intcresse,  atquc  cjus  nossc  sc- 
creta  :  Quoniam  omnes  adminislralorii 


sunt  spirilus,  missi  in  mimsterium  proj>- 
tereos,qui  ha^reditaiem  capiunt  salulis. 
2.  Neque  id  cuiquam  incredibile  vi- 
deatur;  quandoquidcm  ipse  quoque 
Creator  et  Rex  Angclorum  vcnit,  non 
ministrari,  scd  ministrare,  et  animam 
suam  dare  pro  raultis.  Ut  quid  ergo  mi- 
nistcrium  illud  Angelorum  quispiam 
dcdignetur,  in  quo  pncccdit  eos,  cui  iQ 
excelsis  tota  cum  avidilate  et  felicitato 
rainistrant?  Si  et  hinc  dubitas,  utique 
qui  vidit ,  tcstimonium  perhibuit :  MiW/a 
inquicns,  tnillium  ministrabant  ei,  et 
dccies  centena  millia  assistebant  ei.  Alius 
quoquc  Propheta  ad  Patrcm  de  Filio 
loqucns,  ait  :  Minuisti  eum  ^''aulo  minus 
ab  Jngelis.  Sic  plane ,  sic  dccet  ut  vin- 
cat  et  humilitate,  qui^  sublimitaie 
vinccbat;  sitque  tanto  minor  Angclis, 
quanto  inferiori  scsc  ministerio  manci- 
pavit  :qui  tanto  cxccllentior  est,quan- 
to  difl"crentius  prae  eis  noraenhaeredita- 
vit.  Scd  quc-eras  fortasse ,  in  quo  mino- 
ratus  vidcalurab  AngcliSjCum  minis- 
(rarc  vcnit,  quamloquidcm  (ut  supra 
mcminimus)  in  rainislcrium  mittuntur 
etilli?  h\  eo  utiquc  quod  non  modo 
ministravit,  sod  ct  rainistratus  est,  eral- 
queunus  et  idem  qui  ministrabat,  et 
qui  ministrahatur.  Mcrilo  proinde  spon- 
sa  in  Canticis  canticorum :  Ecce,  inquit, 
venit  is  salicnsinmontibus,  transsiliens 
coHes.  Minislrans  eiiim  saliit  inter  An- 
gelos  :  sed  ct  ipsos  Iransiliit  ministra- 
tus.  Ministrant  euim  Angeli,  sod  de 


400  S.  BERNARD 

alieno,  offerentes  Deo  bona  opera,  non  | 
sua,  sed  nostra,  ac  nobis  ejus  gratiam  ] 
referentes.  Unde  et  Scriptura  dicens, 
Quoniam  ascendit  famus  aromatum  in 
conspeclu  Domini  clemanu  Ancjeli;  soUi- 
cite  prsemisit ,  data  ei  fuisse  incensa  mul- 
ia,  Nostros  enim  sudores ,  non  suos ; 
nostras,  nonsuas  lacrymas  offeruntDeo  : 
nobis  quoque  ejus  munera  referunt, 
et  non  sua. 

3.  Non  sic  Ministcr  ille  sublimior 
cunctis,  sed  et  humilior  universis,  qui 
semetipsum  obtulit  sacrificium  laudis, 
qui  Patri  offerens  animara  suam ,  nobis 
ministrat  usque  hodie  carnem  suam. 
Hujus  utique  tanti  Ministri  gratia  nihil 
mirum,  si  dignanter  nobis,  immo  et 
libenter  Angeli  sancti  mmistrent.  Ipsi 
enim  amant  nos,  quia  nos  Christus 
amavit.  Dicitur  certe  vulgari  quodam 
proverbio  :  Qui  rne  amat,  amat  et  ca- 
nem  meum.  Nos  vero,  o  beati  Angeli, 
catelli  sumus  Domini  illius ,  quem  tanto 
affectu  diligitis;  catelli,  inquam,  cu- 
pientes  saturari  de  micis,  quoe  cadunt 
de  mensa  dominorum  nostrorum,  qui 
estis  vos.  El  hsec  dixerim,  Fratres,  ut 
ampliorem  de  caitero  erga  beatos  An- 
gelos  fiduciam  habeatis,  ac  proinde  fa- 
miliarius  in  omni  necess-itate  vestra 
eoruminvocetis  auxilia  :  sed  etdignius 
in  eorum  prsesentia  conversari,  et  ma- 
gis  acmagiseorum  vobisconciliare  gra- 
tiam,  captare  benevolentiam,  exorare 
clementiam  studeatis.  Cujus  rei  gratia 
necessarium  duco  alias  quoque  caritati 
vestrae  exponere  causas,  quae  et  ipsse 
beatos  Angelos  pro  nostra  infirmitate 
reddant  soUicitos ;  absque  sua  sane  an- 
xietate ,  sed  non  absque  utilitate  nos- 
tra ;  nec  ad  detrimentum  felicitatis  suae , 
6ed  ad  nostrae  salutis  augmentura. 

4.  Constat  sine  dubio ,  rationis  parti- 
cipes  et  capaces  beatitudinis  humanas 
animas  angelicae  (si  dicere  id  audea- 
mus)  cognatas  esse  naturse  :  nec  decet 
vos,  0  beati  Spiritus ,  contra  legis  prae- 
ceptum  dedignari,quam  visitare  debe- 
tis,  speciem  vestram,  licet  in  multam 
(utipsi  cernitis)  dejecta  sit  vilitatem. 
Sed  neque  arbitramur  vos,  superni  ci- 
ves ,  civitates  vestrae  excidio  delectari , 
et  ruina  murorum ,  quos  semirutos  esse 


I  ABBATIS 

ipsi  videtis.  Cujus  instaurationem  si 
desideratis,  (utdignum  est;)  frequen-- 
ter  quaeso  ante  thronum  gloriae  verbum 
precis  iterale ,  dicentes  :  Benigne  fac 
Domine  in  hona  voluntate  tua,  Sion,ut 
(Bdificentur  muri  Jerusalem.  Si  diligitis 
decoreni  domus  Dei,  immo  quia  vere 
diligitis;  experiantur  zelum  vestrum 
vivi  et  rationales  lapides,  qui  soli  in 
instaurationem  ejus  vobis  possunt  coae- 
dificari.  Hic  est ,  dilectissimi , funiculua 
triplex,  quo  de  excelso  coelorum  habi- 
taculo  ad  consolandos,  ad  visitandos, 
ad  adjuvandos  nos  attrahitur  super- 
eminens  caritas  Angelorum,  proptcr 
Deum,  propter  nos,  propter  seipsos. 
Propter  Deum  utique ,  cujus  tanta  erga 
nos  misericordias  viscera  ipsi  quoque 
(ut  dignum  est)  imitantur.  Proptcr 
uos,  in  quibus  nimirum  propriam  si- 
militudinem  miserantur.  Propter  seip- 
sos,  quorum  ordines  instaurandos  ex 
nobis  toto  desiderio  praestolantur.  Iii 
ore  enim  parvulorum  qui  lacte  modo 
vescuntur ,  et  nondum  solido  cibo ,  per- 
ficienda  est  laus  illa  majestatis  divinse, 
cujus  habentes  priraitias  angelici  spiri- 
tus,  beata  nimiruhi  delectatione  fruun- 
tur  :  sed  tanto  avidius  nos  exspectant, 
quanto  consummationis  ejus  exspecta- 
tione  et  expetitione  sollicitantur. 

5.  Quffi  cum  ila  sint ,  pensate ,  quanta 
etiam  nobis  sollicitudine  opus  est,  di- 
lectissimi,  ut  dignos  nos  exhibeamus 
eorum  frequentia,  et  eo  modo  conver- 
semur  in  c.onspectu  Angelorum,  ne 
forte  sanctos  offendamus  obtutus.  Yds 
enim  nobis,  si  quando  provocati  pec- 
catis  et  negligentiis  nostris,  indignos 
nos  judicaverint  praesentia  et  visitatio- 
ne  sua,  ut  jam  n^cesse  habeamus  et  nos 
plangerc,  et  dicere  cum  Propheta  x 
Amici  mci  et  j^^roximi  mei  adpcrsum  me 
appropinquaverunt ,  et  stcterunt ;  et  qui 
juxta  me  erant,  de  longe  steterunt,  ct 
vini  faciehant  qui  qucerehant  animam 
meam,  elongatis  nimirum  eis,  quoruni 
praesentia  protegere  nos ,  et  propulsare 
poteratiuimicum.  Quod  si  tam  necessa- 
riam  habemus  familiaritatem  dignatio- 
nis  angelicoe,  cavenda  nobis  eorinn 
offensa ,  et  in  his  maxime  exerccndurn, 
quibus   eos   novimus   oblectari.  Sunt 


IN  FESTO  SANCTI  M 
feiiiin  plurimaquae  eis  placent,  et  quae 
In  nobis  invenire  delectat :  ut  est  so- 
brietas,  castitas,  paupertas  voluntaria, 
crebri  in  coclum  gemitus,  et  orationes 
cum  lacrymis,  et  cordis  intentione. 
Attamen  super  omnia  haec  unitatem  et 
pacera  a  nobis  exigunt  Angcli  pacis. 
Quidni  maximc  delectenturin  his,qu3e 
lormam  quamdam  civitatis  suae  repra}- 
sentant  in  nobis,  ut  mirentur  Jerusa- 
lem  novam  in  terra?  Dico  autem ,  ut 
quomodo  civitatis  illius  participatio  est 
in  idipsum,  sic  et  nos  idipsum  sentia- 
mus,  idipsum  dicamus  omnes,  et  non 
sint  in  nobis  schismata  :  sed  magis 
omnes  sinml  unum  corpus  simus  in 
Christo,  singuli  autera  alter  alterius 
mcmbra. 

6.  Econtra  vero  nihil  aeque  offendit , 
cl  ad  indignationcm  provocat  eos,  quo- 
modo  dissensiones  et  scandala ,  si  forte 
inveniantur  in  nobis.  Audiamus  siqui- 
dem  ,  quid  loquatur  ad  Corinthios  Pau- 
lus.  Cum  cniin  sit  inter  vos  zelus  et  con- 
tenlio ,  nonne  carnales  estis,  el  secun- 
duni  liomineni  ambulalis?  In  epistola 
quoque  Judaj  Apostoli  legimus  sic  :  /// 
sunt  qui  scgrcgant  semetipsos,  animales, 
Spirilum  non  liabentes.  Videre  est  ani- 
mam  hominis  quemadmodum  universa 
corporis  membra  vivilicet  cohaerentia 
sibi.  Separa  ergo  quodvis  a  junctura 
caeterorum,  et  vide  an  de  caetero  ^jud 
vivificet.  Sic  est  oranis  qui  dicit  ana- 
thema  Jesu  :  quod  nemo  dicit  loquens 
in  Spiritu  Dei,  quia  anathema  separa- 
tio  est.  Sic  cst,  inquam  ,  omnis  qui  ab 
unitate  dividitur,  nec  dubitcs  quin  ab 
eo  recesserit  spiritus  vitae.  Digne  igitur 
contentiosos ,  etqui  separant  semetip- 
sos  ,  Apostoli  carnales  vocant  et  anima- 
les ,  Spiritum  non  habcntes.  Dicunt 
ergo  sancti  illi  et  beati  Spiritus,  ubi 
scandala  invenerint  et  dissensiones  : 
Quid  nobis  et  gcnerationi  huic  Spiritum 
non  habenti?  INam  si  adessct  Spiritus, 
per  eum  utique  caritas  dilTunderetur, 
ct  unitas  non  scinderetur.  Et  dicunt : 
Non  permanemus  cum  hominibus  istis 
in  aeternum  ,  quia  caro  sunt.  Quae  enim 
conventio  luci  ad  tenebras?  Nos  de 
regno  unitatis  etpacis  sumus,  et  homi- 
nes  islos  in  camdcm  unilatem  et  pacem 
2. 


ICHAELIS  SERMO  II. 


401 


sperabamus  esse  venturos.  Nunc  autera 
qua  ratione  nobis  cohaereant,  qui  dis- 
sident  a  seipsis?  Videtis  quam  congruat 
huic  solemnitati  evangelica  lectio,  qua) 
sic  deterret  nos  a  scandalo  parvulorum, 
quandoquidem  tam  vehementer  Ange- 
lis  displicent  scand^ila.  Qui  scandaliza- 
verit  unum  de  pusillis  istis  :  durum  est 
quod  sequitur.  Sed  jam  praeterit  hora  , 
ad  Missasnobiseundura  est.  Petone  sit 
vobis  molesta  dilatio ,  quae  poterit  noii 
inutilis  fore,  si  capitulum  praesensser- 
mone  altero  diligentius  prosequamur. 

SER3IO  II. 

/n  illud,  Qui  scandalizaverit  unum  depusillis 
istis ,  qui  in  me  credunt ,  etc. 

4.  AuDiSTis ,  Fratres,  evangelicam 
lectionem  adversus  eos,  qui  pusillos 
scandalizant ,  satis  terribiliter  intonan- 
tem.  Nemini  blanditur  Veritas,  nemi- 
nem  palpat,  nullum  seducit,  apertc 
denuntians,  quoniam  Vce  homini  illi , 
per  quem  scandalum  venit.  Bonum  erat 
ei ,  sinatus  non  fuisset  homo  ille.  Natus 
sane  denuo ,  natus  ad  vitam ,  natus  de 
Spiritu,  qui  nimirum  carne  postmodum 
consummatur.  Expedit  ei  ( si  quis  est  ) 
qui  scandala  suscitat  in  hac  domo ,  iii 
hac  sancta ,  Deo  placita ,  ct  Angelis  ejus 
admodum  grata  ac  familiari  congrega- 
tione ,  ut  suspendatur  in  collo  ejus  mola 
asinaria ,  et  pro  suavi  jugo  et  levi  onerc 
Salvatoris  ,  gravi  mole  terrensR  cupidi- 
tatis  humeris  ejus  imposila,  deinerga- 
tur  in  profundum  maris  hujus  magni 
et  spatiosi  manibus,  quod  est  sine  du- 
bio  saeculum  nequain.  Minus  enim  dam- 
nabile  erat  ei  in  saeculo  magis  perire , 
quam  in  monasterio.  Perire  siquidem 
necessc  est  hominem,  qui  caritalem 
non  habet ,  ctiamsi  tradiderit  corpus 
suum  ita  ut  ardeat.  Et  hoc  dixerim , 
Fratres ,  non  quasi  minus  bene  de  vobis 
sentiam  ,  aut  regnare  videatur  in  vobis 
nequissimuin  istud  vitium  :  sed  ut  in  ea 
caritate,  et  unanimitate ,  et  pace  in 
qua  statis  in  Domino,  solliciti  sitisper- 
severare ,  et  abundare  magis.  Quae  est 
cnim  spes  nostra,  et  gaudium  nostrum, 
et  corona  gloria?  ?  Nonne  unitas  et  una- 
niinitas  vcstra,  in  qua  gaudeo  vos  inve- 


402 


S.  BEllNARDI  ABBATIS 


niri  fraternitatis  amatores,  et  ante 
omnia  mutuam  in  vobismetipsis  carita- 
tem  habentes ,  quod  est  vinculum  per- 
fectionis?  Propter  quod  obsecro  vos,  sic 
state  in  Domino,  carissimi.  Inhoc  enim 
cognoscunt  omnes ,  etiam  Angeli  sancti. 
quod  Christi  estis  diecipuli ,  si  dilectio- 
nem  habueritis  ad  invicera. 

2.  Denique  si  tenetis  memoria,  quam 
vobis  praecedenti  sermone  tradidimus 
triplicem  angelicae  erga  nos  caritatis  et 
sollicitudinis  causam  ,  potest  hinc  quo- 
que  fraternse  dilectionis  utilitas  magni- 
lice  commendari.  Facile  siquidem  con- 
siderare  est  homini ,  qui  non  diligit 
•  proximum,  nullam  ex  his  ,  quas  tunc 
diximus,  suppetere  causam.  Numquid 
enim  Christi  gratia  diligemur  ab  Ange- 
lis ,  si  de  mutuse  dilectionis  inopia  cog- 
noverint ,    nequaquam   ejus  nos   esse 
discipulos  ?  Numquid  diligemur  ab  eis 
propter  nosipsos ,  id  est  spiritualis  na- 
turae  similitudinem ,  si  invenimur  non 
diligere  humanae  naturae  nostrae  consor- 
tes  :  immo  vero  si  ex  eis  quae  inter  nos 
sunt  contentionibus ,  carnales  nos  ma- 
gis,quam  spirituales  esse  constiterit? 
Denique  numquid  diligent  nos  propter 
seipsos,  et  futuram  de  nobis  civitatis 
suae  restaurationem,  si  (quod  absit) 
unum  illud,  quo  solo  uniri  et  coaedi- 
ficari  eis  possumus  ,  defuerit  glutinum 
caritatis?  Quomodo  sperabunt  reaedifl- 
candos  de  nobis  perpetuos  civitatis  il- 
lius  muros ,  si  cognoverint,  si  viderint 
nos,  non  lapides  esse  vivos,qui  pos- 
sint  invicem  cohaerere  :  sed  magis  pul- 
verem ,  quem  projiciat  ventus  a  facie 
terrae ,  quem  unius  verbi  flatus  in  tur- 
binem  excitet,  et  suspicionis  cujuslibet 
levissima  aura  dispergat?  Et  haec  qui- 
dem  dixisse  sufficiat  pro  eo  quod  ait 
Dominus  :  Si  quis  scandalizaverit  unum 
depusillis  istis.  Credo  enim  quod  majorl 
soUicitudine  deinceps  ab  hac  tam  ne- 
quissima  peste  cavebitis. 

3.  Jam  vero  quem  non  moveat  quod 
sequitur  in  Evangelio  :  Si  oculus  tuus 
scandalizat  te,  erue  eum  ?  Numquid  enim 
eorporalem  hunc  oculum  monemur 
cruere ,  aut  unam  ex  manibus  istis,  si- 
militer  et  unum  abscindere  pedem? 
Absit  a  nobis  hitjusmodi  carnalis  om- 


et   nimis    ridiculosa   cogitatb. 
vero  postquam  ab  exterioribus 


nino , 
Immo 

scandalis  dctcrruit  nos  sermo  divinus 
aspere  satis,  sicut  audistis,  consilium 
dat  quid  de  eo  nobis  agendum  sit  scan- 
dalo ,  quod  interius  patiraur ,  contra^ 
riam  invenientes  legem  in  membris 
nostris.  Ipse  enim  novit  figraentum  nos- 
trum,  quod  ejusmodi  scandalum  non 
fam  facile  a  nobis  valeat  evitari.  Porro 
tripliciter  fieri  scandalum  istud,  quoti- 
diano  nobis  nosse  licuet  experimento. 
Interdum  enim  est  in  nobis  spiritualis 
intentionis  oculus  simplex ,  et  qui  gra- 
tise  magis  quam  noster  dicendus  sit  : 
sed  scandalizat  nos  oculus  noster,  et 
qui  vere  a  nobis  est,  dum  voluntas 
nostra  aliam  minus  castam  importune 
ingerit  intentionem.  Sed  habemus  jam 
•super  hoc  salubre  consilium  Salvatoris : 
Erue  eum,  inquit,  el  projice  ahs  te.  Hoc 
autem  fiet,  si  non  consentias ,  si  abji- 
cias,  si  resistas.  Simili  modo  de  manu 
ac  pede  est  intelligendum.  Cum  enim 
bonis  operibus  intentos,  ad  alia  opera 
trahere  voluntas  propria  conatur,  ma- 
nus  nostra  est  quae  scandalizat  nos  : 
sed  abscindi  debet  et  projici  a  nobis , 
ut  non  ei  consentiamus. 

4.  Sic  etiam  proficere  in  sancta  con- 
versatione,  et  ascendere  pcr  gradus 
scalae  quae  Jacob   apparuit,  ac  juxta 
quod  ait  Psalmista ,  de  virtute  in  virf u- 
tem  ire  desiderantes,  saepius  scanda- 
lum  patimur  a  pede  quodam  pusillani- 
mitatis  et  negligentiae  rtostrae  ,  qui  ni- 
mirum  descendere  magis  ac  remissius 
ire  conatur  :  sed  absciudi  eum  necesse 
est,  ut  pes  gratiae,  qui  stat  in  directo  , 
currere  possit   sine    offensione,    sine 
scandalo,  sine  impedimento.  Quod  au- 
tem  dicit,  Bonum  nobis  esse  ad  vitam 
intrare  cum  uno  oculo ,  aut  manu ,  aut 
pede ,  quam  duos  hahentes  ire  in  gehen- 
nam  ignis  :  eos  notat  qui  voluntatem 
suam  5  sive  bona ,  sive  mala  sit ,  seque 
sequuntur ,  et  ingrediuntur  duabus  viis, 
nunc  bona,   nunc  mala  sectantes,  se- 
cundum  quod  variantur  desideria  sua. 
Quibus  merifo  utilius  fuerat  gratiae  in 
omnibus  inhaerere,  et  ubi  obviat  pro- 
pria  voluntaSj  abscindere  et  a  seipsis 
abjicere  cam.  Est  autem  cum  mult^ 


IN  FESTO  ORJNIUM  S 
lenipore  in  abscissione  propriae  yolun- 
tatis  nostrac  exercitati  aliquatenus  eam 
domamus,  ut  discat  jam  non  superbire, 
sed  magis  sine  omni  scandalo  vel  con- 
tradictione  Deo  subjecta  sit  anima  nos- 
tra  ;  nec  jam  abjicere  necesse  sit  ocu- 
lum  nostrum,  nempe  qui  simplici  ad- 
liajrens  oculo  factus  estet  ipse  simplex, 
aut  certc  jaih  non  alter  est  oculus,  sed 
unus  cum  eo ,  Apostolo  teste :  Quoniam 
qui  adhoeret  Domiyio  ,  unus  spiritus  esl  i 


ANCTORUM  SERMO  I. 


fto:? 


cum  eo.  Quod  autem  de  oculo  dictum 
est,  dc  manu  quoque  et  pede  eodcm 
modo  est  intelligendum.  Cujus  enim 
voluntas  ex  affectione  et  cum  desiderio 
gratiae  cohaeret ,  ut  nec  concupiscai 
mala  agere,  nec  bona  minora,  nec  minus 
bene,  quam  gratia  suggerit;  hic  plane 
perfectus  est  vir.  Sed  pax  isla  potius 
est  felicitatis :  abscissio  vero  scandalo- 
rum ,  et  tentationum  victoria,  fortitudi- 
nis :  illa ,  inquam,  gloriae )  haec  virtutis. 


IN  FESTO  OMIVIUM  SAIVCTORUM, 


SERMO  I. 

De  lectivne  evangelica,  Videns  Jesus  turbas,  etc. 

i.  Festivitatem  hodiernam  Sancto- 
rum  omnium  cum  omni  devotione  dig- 
num  est  cclcbrari.  Nimirum  si  magna 
vidctur,  et,  cst  beati  Pctri  solemnitas, 
scu  beati  Stephani,  aut  cujuslibet  cae- 
(erorum  :  quanta  ista  est,  quae  non 
unius  tantum  est ,  sed  universorum  ? 
Verumnon  ignoralis,  Fratres,  saicula- 
ribus  id  moris  csse,  ut  dicbus  festis 
fcstiva  sibi  convivia  parcnt :  et  quanto 
fucrit  solemnitas  clarior,  tanto  splen- 
didius  epulcntur.  Quid  ergo?  Nonne  et 
his  qui  convertuntur  ad  cor,  cordis  de- 
liciae  sunt  quaerendai,  et  spiritualibus 
spiritualia  comparanda?  Proptcreajam 
paratum  est  convivium  nostrum,Fra- 
tres ,  jam  cocta  sunt  omnia ,  ct  epulandi 
tempus  advenit.  Dignum  cst  enim,  ut 
prius  anima  satictur  ,  quod  hsec  portio 
sine  dubitatione ,  ct  sinc  coniparationc 
«it  potior  :  prajscrtira  cum  Sanctorum 
solemnitates  manifcstum  sit  ad  animas 
magis,  quam  ad  corpora  pcrtinere  :  et 
qua;  animarumsunt,animaiplus  acccp- 
tent ,  quippe  naturali  quadam  eis  cog- 
natione  conjunctse.  Quibus  proptcrea 
quoque  Sancti  isti  compatiuntur  am- 
plius,  proptcrca  magis  dcsidcrant  ani- 
narum  bona,  ct  plus  earum  refectioni- 
l)»s  delcctantur,quoniam  et  ipsisimilcs 
nobis  fucrc  passibiles  :  ct  ipsi  pcregri- 


nationis  hujus  et  exsilii  miserabilis  de- 
ploravcre  molestias ;  et  ipsi  grave  hu- 
jus  corporis  onus  ,  et  tumultus  sa3culi, 
et  tentationes  experti  sunt  inimici. 
Nihil  itaque  dubium,quingratioreissit 
ct  multo  acceptabiiior  illa  fcstivitas, 
qua  intenditur  epulis  animarum,  quara 
sit  ea,  quse  celebratur  a  ssecularibus , 
curam  carnis  perficientibus  In  deside- 
riis  voluptatum. 

2.  Verumtamen  unde  nobis  anima- 
rum  panis  in  terra  deserta,  in  loco 
horroris,  et  vastse  solitudinis  ?  Unde 
nobis  sub  sole  spiritualis  cibus ,  ubi 
nihil  estnisi  labor  et  dolor,  et  afflictio 
spiritus?  Sed  scio  quis  dixerit  :  Pelite 
ctaccipidis.  Et  illud  :  Si  vos,  cum  sitis 
mali^  nostis  bona  data  darc  filiis  vestris  : 
quanto  magis  Patcr  vestcr  de  ccelo  da- 
hit  spiritum  bomim  petcntibus  se?  Nec 
ignoro,quam  obnixetota  hac  nocte  et 
die  pcticritis  mendicanles  dari  vobis 
pancm  de  coelo  vivum ;  non  eum  qui 
corpus  roborat,  sed  qui  confirmat  cor 
hominis.  Nam  convivas  quidcm  non  au- 
sim  diccre  ,  scd  mendici  sumus,  in 
praebenda  Dei  vivd^tcs.  Mcndici ,  jn- 
quam ,  jacentes  antc  januam  Regis  prae- 
divitis  ,  ulccribus  plcni ,  et  cupientes 
saturari,  immo  et  sustcntari  de  micis, 
qua;  cadunt  de  mensa  dominorum  nos- 
trorum  ,  quorum  celebramus  hodie  so- 
lemnilatem.  Ncmpe  deliciis  aniuunf, 
et  mcnsuram  accipiunt  l)onain  ,  ct  con- 

2C- 


404 


S.  BERNARDI   ABBATIS 


fertam,  et  superefflucntem.  Confidimus 
autem ,  quoniam  erit  qui  det  nobis  : 
chaos  enim  magnum  et  distantia  est 
muUa  nimis  inter  liberalitatem  et  be- 
nignitatem  Dei ,  et  avari  divitis  crude- 
litatem.  Propterea  dedit  hodie  Pater 
nosterpanem  (Patrem  enim  misericor- 
diarum,  patremesse  necesse  est  etiam 
miserorum ; )  dedit ,  inquam ,  nobis  pa- 
nera  de  coelo,  et  cibaria  in  abundantia  : 
quoTum  utinam  ego  fidelis  coquus  , 
ntinam  anima  mea  coquina  utilis  vi- 
deatur. 

3.  Siquidem  ad  praeparanda  fercula 
vestra,  tota  hac  nocte  concaluit  cor 
meum  intra  me ,  et  in  meditatione  mea 
exarsit  ignis  :  ille  sine  dubio  ,  quem 
Dominus  Jesus  raisit  in  terram ,  et  vo- 
luit  vehementer  accendi.  Nam  spiritua- 
lem  cibum ,  et  coquinam ,  et  ignem 
habere  necesse  est  spiritualem.  Super- 
est  jam  ut  distribuam  quae  paravi :  vos 
autem  considerate  potius  dantem  Do- 
minum,  quam  ministrura  distribuen- 
tem.  Ego  enim,  quantum  in  me  est, 
nihil  aliudsum  quam  conservus  vester, 
qui  vobiscura  pariter,  et  mihi ,  et  vo- 
bis  ( sicut  ipse  Dominus  novit )  raen- 
dico  panera  de  coelo,  et  aliraoniam 
vitae.  Propterea  non  ego  do  vobis ,  sed 
Pater  vester  ipse  est ,  qui  dat  vobis  pa- 
nem  de  coelo  vivura  :  ipse  vos  pascit , 
et  operibus,  et  serraonibus,  etiam  et 
carne  Filii  sui.  quae  est  vere  cibus. 
Nam  et  de  operibus  lego  :  Meus  cihus 
€st ,  ut  faciam  vohmtatem  Patris  mei  et 
de  verbis  ,  quoniara  non  in  solo  pane  vi- 

,  vit  homo,  sed  in  omni  verho,  quod  pro- 
cedit  de  ore  Dei.  Ergo  nunc  quidera  ci- 
bari  haberaus  factis  ejus  et  verbis;  post 
hsec  etiam  illibatura  Dorainici  corporis 
Sacraraentum  in  altaris  raensa  sacro- 
sancta ,  ipso  propitio ,  percepturi. 

4.  Legiraus  in  Evangelio  hodie,  quo- 
niara  Videns  turhas  Jesus ,  ascendit  in 
montem.  Prsedicantera  enira  Dominum 
de  civitatibus  et  castellis  populi  seque- 
hantur  :  quorum  salvabat  aniraas,  sa- 
nabat  corpora ;  et  adhserebant  ei ,  alTatu 
pariter  et  aspectu  iliius  delectati  :  cu- 
jus  nirairura  vox  suavis ,  et  facies  ejus 
decora,  sicut  scriptura  est  :  Speciosus 
forma   pra^  filiis  hominum ,  diffusa  csl 


gratia  tii  lahiis  tuis.  Talis  est  quem  lio* 
sequiraur,  cui  adhaereraus;  totus  desi- 
derabilis,  in  quera  non  solura  populi, 
sed  et  ipsi  quoque  Angeli  sancti  deside- 
rant  prospicere.  Quid  vobis  suavius  ap- 
poneraus?  Nirairura  hae  sunt  delicisB 
Angelorura.  Gustate  proinde,  et  videte, 
quoniara  suavis  est  Dorainus.  Et  huic 
suavitati,  huic  sapori ,  huic  sapientise, 
quae  vere  trahitur  de  occultis,  omne 
quod  desideratur,  non  valetcomparari. 
Quid  enira?  Miraris  in  sole  splendorera, 
in  flore  pulcritudinera ,  in  pane  sapo- 
rem ,  in  terra  foecunditatem  ?  Sed  a  Deo 
haecuniversadonata  sunt;  nec  dubium, 
quin  multo  araplius  reservaverit  sibi , 
quara  dederit  creaturis. 

5.  Jam  ne  hoc  quidem  otiosum  pute- 
raus ,  quod  ascendit  in  raontem ,  nimi- 
rura  quod  tanto  ante  praedictum  est , 
taraquara  a  longe  claraante  Propheta  ; 
Super  montem  excelsum  ascende  tu  qul 
cvangelizas  Sion;  exalla  in  fortitudine 
vocem  tuam  qui  evangelizas  Jerusalem. 
In  qua  ascensione ,  si  vos  melius  nou 
habetis ,  ego  illud  iutelligendum  puto , 
quod  initioActuuraApostolorum  beatus 
Lucas  raeminit ,  dicens  :  Primum  qui' 
dem  sermonem  feci  de  omnihus ,  o  Theo- 
phile,  quce  coepit  Jesus  facere,  et  doccre, 
Utique  non  juxta  Pharisaeorum  morem, 
qui  alligabant  onera  gravia  et  importa- 
bilia,  et  imponebant  ea  in  humeros 
hominura,  digito  autem  suo  nolebant 
ea  movere.  An  non  bonus  aniraae  panis 
estiste ,  et  pluriraura  confirmans  cor  lio- 
rainis?  Fiducialiter  seqtfor  te,  Domiiie, 
quocumque  ieris ,  et  secure  incedo 
viam  mandatorura  tuorum,  sciens  quod 
per  eam  praecesseris  ipse.  Secure  ,  in- 
quam ,  viara  raandatorura  tuorura  curro, 
quandoquidem  novi  quod  a  summo 
coelo  egressio  tua  ad  currendum  hanc 
viara ,  et  occursus  tuus  usque  ad  sum- 
raura  ejus  fuerit  per  hanc  viara.  Non 
possura  modo,  Fratres,  in  huuc  raodum 
singula  masticare  :  vos  estote  animalia 
munda  et  niminantia ,  ut  fiat  sicut 
scriptura  est  :  Thesaurus  desiderabilis 
reqniescit  in  ore  sapientis.  Cogit  enim 
succingere  forsitan  et  praescindere  ver- 
bura  tam  brevitas  horae ,  quara  matcriae 
magniUulo. 


IN   FESTO  OMNIUM  SANCTOUUM    SERMO   I. 


m 


f),  Videns  turbas  Jesus ,  ascendit  in 
vionlem.  Videns  iniscrationis  intuitu, 
quoniam  crant  sicut  oves  errantes,  non 
hahentes  pastorem.  Quid  est  quod  prius- 
quani  docere  inciperet ,  ascendit  in 
jnontem,  nisi  quod  in  lioc  ipso  docuit 
iiecesse  habere  prsedicatores  verbi  Dei 
desideriis  aninii  et  conversatione  sancla 
ad  sublimia  tendere,  et  virtutum  con- 
scendere  montem?  Et  cum  sedisset ,  ac- 
lesserunt  ad  eum  Discipuli  ejus.  Cum  se- 
disset,  inquit.  Alioquin  quis  ad  excel- 
sum  illum  gigantera  posset  accedere? 
IJenignissime  prorsus  inclinavit  se ,  et 
cxinanivit  usque  ad  sessionem ,  ita  ut 
dicat  Patri  :  Tu  cognovisti  sessionem 
meam,  et  resurrectionem  meam.  Sedit 
enim ,  ut  ad  eum ,  quem  ne  ipsi  quidem 
Angeli  stantem  attingere  poterant  , 
eliampublicanietpeccatoresaccedant, 
accedat  Maria  Magdalene,  accedat  et 
Latro  de  cruce.  Et  cum  sedisset,  accesse- 
runt  ad  eum  DiscipuH  ejus.  Accesserunt 
non  tam  incessu  pedum ,  quam  affectu 
cordis,  et  imitatione  virtutum.  Bene 
autcm  non  turbse,  non  quilibet  de  po- 
pulo ,  sed  Discipuli  accessisse  dicuntur : 
([uatcnus  sicut  Testamentum  vetus  da- 
tum  legitur  in  raonte  Sina,  solo  Moyse 
ascendente  ,  et  populo  exspectante 
deorsura  :  sicet  modo  susciperent  mon- 
tes  pacem  populo ,  et  colles  justitiam ; 
et  velut  in  tenebris  quibusdam,  ct  in 
occulto  diceretur  Apostolis ,  quod  postca 
dicerentin  lumine ;  et  audirent  inaure , 
quod  prsedicarent  postmodum  super 
tecta.  Unde  et  sequitur  : 

7.  Et  aperiens  os  suum,  docehat  eos. 
Aperuit  nunc  os  suum,  qui  Prophetarum 
prius  aperuerat  ora.  Hinc  est  quod  le- 
gitur  in  Psalmo ,  Propheta  dicente :  Do- 
mine  lahia  mea  aperics ,  et  os  meum  an- 
nuntiahit  laudem  tuam.  Nunc  autem  qui 
multifarie ,  multisque  modis  olim  locu- 
tus  fueratin  Prophetis,  demum  suo  ip- 
sius  ore  locutus  cst ,  tamquam  si  diceret : 
Etqui  loquebar,  ecce  adsum.  Beati  qui 
audierunt  loquentera  in  carne  Sapien- 
tiam  ;  beati  qui  Verbi  Dei  verba,  quae 
ab  ipsius  orc  processcrunt,  audierunt. 
Vcrumtaraen quod  audierunt  illi ,  adhuc 
reservatur  nobis  :  quia  et  nos  audire 
possumus  j  quamvis  non  ab  ipso.  /ipc- 


riens  os  suum  doccbal  eos ,  dkcns  :  Beafi 
pauperes  spiritu.  Vere  apertum  est  os 
ejus,  in  quo  omnes  thcsauri  sapientia* 
ct  scienti»  sunt  reconditi.  Et  vere  ejus 
haec  doctrina,  qui  in  Apocalypsi  loquitur, 
Ecce  nova  facio  omnia  :  qui  per  Prophe- 
lam  ante  praedixerat,  Aperiam  os  meum: 
eructaho  ahscondita  a  constitutionemundi. 
Quid  enira  tara  absconditura,  quam 
paupertatem  esse  beatara  ?  Attamen 
Veritas  loquitur,  quae  nec  falli,  ncc 
fallcrc  potest;  ct  ipsa  est  quae  dicit, 
quoniam  heati  pauperes  spiritu.  Sic  vos, 
insensati  filii  Adam,  divitias  quaeritis, 
divitias  desidcratis  usque  adhuc  :  cum 
jam  beatitudo  pauperumdivinituscom- 
mendata ,  praedicata  mundo ,  credita  sit 
ab  hominibus ?  Quserat  eas  paganus ,  qui 
sine  Deo  vivit :  quserat  Judaeus ,  qui  ter- 
renas  promissiones  accepit  :  sed  qua 
fronte ,  magis  autem  qua  raente  Christia- 
nus  divitias  quaerit ,  postquam  Christus 
beatos  esse  pauperes  praedicavit?Quous- 
que  filii  alieni ,  quousque  vanitatera  lo- 
quetur  os  vestrura,  ut  beatura  dicatis 
populura' cui  haec  sunt,haec  visibilia, 
hajc  praesentia ;  cura  Filius  Dci  os  suum 
aperiens  locutus  sit  veritatem ,  beatos 
esse  pauperes,  et  vae  divitibus? 

8.  Sed  diligenter  attende  ,  quod  non 
simpliciter  pauperes  nominat,  propter 
plebeios  paupcres  necessitate  misera- 
bili,  non  laudabili  voluntate.  Spero 
equidera  profuturara  eis  apud  divinse 
bonitatls  misericordiara  hanc  ipsam  af- 
flictionis  suae  miseriam  :  scio  tamen 
Dominum  hoc  in  loco  non  de  hujusmodi 
fuisse  locutum,  sed  de  his  qui  possunt 
dicere  cum  Propheta :  Voluntarie  sacri' 
ficaho  tihi.  Attamen  nec  voluntaria  qui- 
dem  paupertas  omnis  laudem  habet 
apud  Dcum.  Nam  et  philosophi  omnia 
sua  reliquissc  leguntur ,  ut  cxpediti 
mundialibuscuris,  studio  vanitatis  pos- 
sent  vacare  liberius,  et  nolebant  ccnsu 
abundare  terreno ,  ut  abundarent  magis 
in  sensu  suo.  Hos  discernit  quod  dictum 
cst,  spirilu,  id  cst  spirituali  voluntate. 
Beati  ergo  pauperes  spiritu,  spirituaii 
sciUv^et  intcntione ,  desiderio  spirituali , 
proptcr  solum  beneplacitum  Dei,  et 
animarura  salutera  :  quoniam  ipsorum 
esl  rcQnum  coelorum.  Sed  quis  est  qui  sic 


40« 


S.  BERNARDI   ABBATIS 


loquihir ,  qui  sic  beatificat  pauperes ,  et 
gic  ditat  ?  Putas  poterit  verum  esse  ? Erit 
sine  dubio  :  siquidem  verax  et  potens 
est  qui  promittit.  Si  raurmurat  inimi- 
cus,  respondebitur  ei  :  Au  non  licet 
raihi  facere  quod  volo  ?'  An  oculus  tuus 
nequam  est ,  quia  ego  bonus  sum  ?  Si  tu 
jurehumiliatusespro  eoquodadversum 
me  exaltare  te  voluisti ;  nonne  qui  se 
humiliant  propter  me,  merito  sunt 
exaltandi  ?  Et  vere ,  Fratres,  si  miserri- 
mus  ille  e  coelo  dejectus  est,  quoniam 
affectavit  celsitudinem ,  altitudinem 
concupivit,  sublimitatem  praesumpsit : 
nonne  consequens  est  beatos  esse,  qui 
sponte  in  paupertatis  humilitatem  sese 
deponunt,  et  juxta  Domini  proraissio- 
iiem ,  ipsorum  est  regnum  coelorum ,  quod 
perdidit  iste  ? Et  attende  quam  sapienter 
ordinaverit  Sapientia ,  contra  peccatum 
primum ,  remedium  primura  opponens. 
Ac  si  apertius  dicat:  Vis  obtinere  coelum 
quod  perdidit  superbiens  Angelus ,  qui 
confisus  est  in  virtute  sua ,  et  in  multi- 
tudine  divitiarum  suarura?  Paupertatis 
vilitatem  araplectere ,  et  tuura  erit.  Se- 
quitur  : 

9.  Beati  mites,  quoniam  ipsi  posside- 
hunt  terram.  Bene,  optirae.  Sic  enira 
oportebat ,  coramendata  paupertate  , 
etiara  mansuetudinera  praedicari  :  quo- 
niara  relinquentlbus  omnia ,  priraa  solet 
esse  tentatio  de  raolestiis  corporis ,  et 
afflictione  carnis  insolita.  Quid  vero 
paupertas  proderit,  si  (  quod  absit  ) 
pauper  in  murmurationem  deveniat, 
factus  exasperans,  et  impatiens  disci- 
plinae?  Optime  quoque  post  regni  pro- 
missionem  minusallud  regnura  velut  in 
arrhara  datur,utsecundura  Scripturam, 
promissionem  habeamus  vitce  ejus  quce 
nunc  est ,  pariter  et  futuroe ;  et  de  exhi- 
Litione  praesentiura  firma  sit  exspecta- 
tio  futurorum.  Beati  mites ,  quoniam  ipsi 
jwssidebunt  terram.  Hanc  ego  terram 
corpus  nostrura  intelligo  :  quod  si  pos- 
sidere  vult  aniraa,  si  regnare  desiderat 
super  membra  sua,  necesse  est  ut  sit 
ipsa  mitis,  et  superiori  suo  subjecta  : 
quoniara  tale  inveniet  inferius  suum, 
qualem  se  exhibuerit  superiori.  Arma- 
tur  enim  creatura  ad  ulciscendara  sui 
injuriam  Creatoris.  Et  ideo  noverit  ani- 


ma ,  quae  rebellem  sibi  inTenit  camcin 
suara ,  se  quoque  rainus ,  quam  oporteat, 
superioribus  potcstatibus  esse  subjec- 
tam.  Mansuescat  ipsa,et  humilietursub 
potenti  nianu  Altissimi ;  et  subjecla  sit 
Deo,  et  his  pariter  quibus  vice  ejus  ha- 
bet  obedire  Prselatis  :  et  continuo  cor- 
pus  suum  inveniet  obediens  et  subjec- 
tum.  Veritas  enim  est  quae  loquitur : 
Beatimites,  quoniam  ipsi possidebunt  ter- 
ram.  Et  vide ,  si  non  adversus  secundi 
peccati  vulnus  secunda  processerit  me- 
dicina.  Prima  siquidem  post  angelicae 
praevaricationis  ruinara  Eva  peccavit , 
inquietudine  spiritus  agitata ,  et  inter- 
dicti  dominicijugura  suave,  et  leve  onus 
abjiciens  :  quoniara  exspectare  noluit, 
ut  de  manu  Domini ,  unde  jam  caetcra 
acceperat ,  perfectionem  quoque  beati- 
tudinis  mereretur ,  sed  praeripere  illara 
serpentis  consilio  attentavit.  Propter 
hoc  paradisura  perdidit,  terrara  deli- 
ciarum  :  propter  hoc  in  ipso  corpore 
suo  contrariam  legem  invenit.  Sed  jani 
fortassis  ad  Iianc  Domini  vocera  deside- 
rio  raansuetudinis  sestuas ,  et  conquere- 
ris  super  asperitate  cordis  tui ,  et  bel- 
luinis  quibusdam  raotibus,  atque  indo- 
mita  feritate.  Attende  efgo  quod  sequi- 
tur : 

10.  Beati  qui  lugent,  quoniam  ipsi  con^ 
solabuntur.  Equura  indomitum  flagella 
domant :  animamimraitemcontritiospi- 
ritus  ,  et  assiduitas  lacrymarum.  Ergo 
in  oranibus  operibus  tuis  memorare  no- 
vissima  tua:  mortis  horrorem,  judicii 
tremendum  discrimen  ,-ardentis  gehen- 
nae  metum  ab  oculis  cordis  tui  elongari 
nullatenus  patiaris.  Cogita  peregrina- 
tionis  tuae  miseriara,  recogita  annos 
tuos  in  amaritudine  animae  tuae:  cogita 
vita;  humanae  pericula,  cogita  fragili- 
tatem  propriam  :  et  in  hujusraodi  cogi- 
tatione  si  perseveraveris ,  dico  tibi ,  pa- 
rura  senties  quicquid  foris  videtur  esse 
raolestura,  dum  toto  corde  circa  inle- 
riorera  molestiam  occuparis.  Sed  nec 
patietur  Dominus  sine  consolatione  tc 
esse,  quoniam  Pater  misericordiarura 
est,  et  Deus  totius  consolationis;  et 
coraplebitur  omnino  quod  Veritas  polli- 
cetm :Beati  qui  lugent,  quoniam  ipsicon' 
solahunlur.  Concordat  aulem  huic  sen- 


IN  FF.STO  OMWIUM  S 
tontiae  etiam  illud,  quod  in  Salomone 
logisti :  Mclius  est  ire  ad  domum  ludus, 
quam  ad  domum  convivii.  Propterea  beata 
csses  E^va ,  si  post  culpam  consolationem 
quajrcrcs  lacrymarum,  et  conversa  ad 
poenitentiara  veniam  citius  obtlneres. 
ISunc  autem  miscrriraam  quaesisti  con- 
solationera  de  simili  casu  viri  tui;  et 
veneno  pessimo,  nequissimo  videlicet 
vitio ,  totam  infecisti  posteritatem  tuam : 
ut  usque  liodie  perditionem  alterius , 
alter  suam  jeputet  consolationem.  Mi- 
sera  prorsus  Evae  consolatio ,  et  eorum 
qui  miseriam  hanc  imitanlur !  Sed  heali 
quiiugent,  quoniam  ipsi  consolahuntuv. 
Verura  quid  aliud  est  ha3C  consolatio, 
quam  procedens  de  spe  veniaj  gratia 
devotionis ,  et  suavissima  delectatio 
boni,  et  gustus  sapientia? ,  licet  exi- 
guus,quibus  interim  benignus  Domi- 
nus  afflictam  refrigerat  animam?  Scd 
gustus  ille  nihil  aliud  est,  quara  irrita- 
mentum  desiderii,  et  incentivum  amo- 
ris,  sicut  scriptum  est :  Qui  edunl  me , 
adhuc  esurient;  et  qui  hihunt  me ,  adhuc 
sitient.  Propterea  ilico  subinfertur  : 

H.  Beati  qui  esuriunt  et  sitiunt  jusli- 
tiam,  quoniam  ipsisaturahuntur.  Qui  esu- 
rit ,  esuriiit  amplius;  et  qui  desiderat, 
abundantius  adhuc  desiderettquoniam 
QUAMTUMCUMQUE  desidcrare  potuerit, 
tantum  est  accepturus.  Immo  vero  non 
secundum  imperfectionem  modumve 
desiderii ,  quoniam  quidem  donec  per- 
fecte  habeat,  perfecte  desiderare  non 
potest ;  sed  nec  ct  perfecte  habere,  do- 
nec  perfecte  desideret:  sed  mensuram 
accepturus  est  bonam,  ct  confertam ,  et 
coagitatam,  et  supereffluentcm.  Beati 
quiesuriunt  ctsitiuntjustitiamf  quoniam 
ipsi  saturahuntur.  Infirmiorl  palato  cor- 
dis,  et  animaj  languenti  adhuc  dura  ct 
insipida  res  videtur  esse  justitia  :  sed 
qui  gustaverunt ,  ccce  ipsi  sciunt,  quam 
beati  sunt  qui  esuriunt  illam ,  quoniam 
ipsi  salurahuntur.  0  vere  felix  ct  glo- 
riosa  satietas !  o  sarctum  convivium  ! 
o  desiderabilcs  cpula) !  ubi  nimirum 
anxietas  nulla ,  nullum  poterit  csse  fas- 
tidium,  quoniam  satietas  summa,  ct 
sumn\um  inerit  dcsiderium.  Bcati  qui 
e^riunt  etsitiunt  justiliam,  quoniam  ipsi 
salurahuntw,   Jam   vero   hoc    verbum 


VNCTORUM    SERMO  I.  407 

adversus  Adara  proccdere  credo,  qui 
portionem  ([uidem  aliquam  videtur  tc- 
nuisse  justitia) ,  in  eo  quod  mulieri 
compassuscst:sedsiesurissetjustitiam, 
curasset  sine  dubio  reddere  quod  debe- 
bat,  non  modo  uxori,  sed  multo  magis 
Creatori.  Debebat  cnim  uxori  compas- 
sionem  utique  et  disciplinam ,  tamquam 
inferiori.  Caput  enim  mulieris  vir.  De- 
bebat  autem  Deo  obedientiam  atque 
subjectionem.  Sed  quid  putamus,  Fra- 
tres,  quam  plurirai  usque  hodie  factum 
illud  graviter  dijudicant,  et  tamen  in- 
sipienter  imitantur?  Indignantur  ad- 
versus  Adam,  quod  obedierit  voci  uxo- 
ris  suae ,  plusquam  Dei ;  ct  ipsi  quotidie 
Evam  suam ,  carnera  videlicet ,  audiunt 
plusquara  Deum.  Fratres,  si  modo  prae- 
sentem  videremus  Adam  in  eo  articulo 
positum,  ascendentibus  cogitationibus 
in  cor  ejus ,  coarctari  inter  precem 
uxoris,  etpraeceptum  Creatoris,  nonne 
clamaremus  advcrsus  illum,  dicentes  : 
Cave  tibi  miser,  vide  ne  feceris;  se- 
ducta  est  mulier,  non  acquiescas  ei? 
Utquid  ergo,quoties  apprehendit  nos 
tentatio  similis,  non  persuadcmus  simi- 
liternobis  ipsis?  Beati  enim  quiesuriunt 
et  sitiunt  justitiam  ,  quoniam  ipsi  satura- 
buntur.  Sed  quid  potest  esse  omnis  jus- 
titia  nostra  coram  Deo?  Nonne  juxta 
Prophetam ,  velut  pannusmenstruatce  re- 
putabitur  :  et  si  districte  judicetur ,  in- 
justa  invenietur  omnis  justitia  nostra, 
et  minus  habens?  Quid  ergo  de  peccatis 
erit,  quandone  ipsa  quidem  prose  po- 
terit  respondcre  justitia?Propterea  ob- 
nixecum  Propheta  clamantcs,  Non  m- 
tres  in  judicium  cum  servo  iuo,  Domine 
tota  humilitatead  misericordiamrecur- 
ramus ,  quae  sola  potest  salvare  animas 
nostras,  et  soUicite  pensemusquod  se- 
quitur: 

42.  Beati  misericordes ,  quoniam  ipsi 
misericordiam  consequeniur.  Etattende, 
quemadraodura  Zacchaeus  breviter  uno 
vorbo  utrumque  complectitur,  dicens  : 
Dimidium  honorum  meorum  do  pauperi- 
hus,  ct  si  quempiam  defraudavi ,  redde 
quadruplum,  'Vides  quantum  esurit  iste 
justitiam,  cui  non  sufficit  acqua  men- 
sura  roddere  ,  nisi  reddat  quadruplum. 
Miscricordia  quoquc  magna  est,  quod 


S.  BERNARDI  ABBATIS 


tlimldium  boncrum  suorum  dat  paupe- 
ribus.  Verumtamen  non  siieboegoquod 
sentio.  Laudem  Domini  loquetur  os 
meum  :  Domini  plane,  non  vestram. 
Ncque  enim  vobis,  sed  nomini  ejus  do 
gloriam.  Zacchaeus  certe ,  cujus  laus  est 
in  Evangelio,  dimidium  bonorum  suo- 
rum  dedit  pauperibus  :  sed  ego  multos 
Zacchaeos  hic  video ,  qui  nihil  sibi  ex 
omnibus  reliqucre.  Quis  mihi  scribet 
lioc  Evangelium  de  Zacchaeis  istis ,  immo 
de  Petris  istis ,  qui  fiducialiter  loquantur 
Domino  :  Ecce  nos  reliquimus  oninia,  ct 
seculi  sumus  te?  Sed  scriptum  est  jam  in 
Evangelio  aeterno,  in  libro  vilae  scriptum 
cst  etsignatum.  Beati  misericordes ,  quo- 
niam  ipsi  misericordiam  consequentur. 
Jam  vero,  Fratres,  Adae  crudelitatem 
liaec  sententia  tangit,  qui  videbatur 
priusuxoris  amore  peccasse.  Ecce  enim 
scimus ,  0  Adam ,  quia  os  de  ossibus  tuis , 
et  caro  de  carne  tua  est,  et  ejus  amore 
peccasti.  Videamus  nunc  quantum  di- 
ligas  eam.  Venit  Dominus  igneum  te- 
iiens  gladium  in  ultionempraevaricatio- 
nis ;  oppone  te  discrimini  propter  illam , 
et  dic  :  Domine,  mulier  infirmior  est, 
mulier  seducta  est :  mea  est  iniquitas, 
meum  peccatum ,  in  me  solum  vindicta 
procedat.  Sed  non  loquitursic  :  Mulier, 
inquit,  quam  dedisti  mihi ,  dedit  mihide 
ligno,  et  comedi.  0  perversitas!  Pcenam 
pro  ea  suscipere  refugis,  et  culpam  ad- 
mittere  non  recusasti !  Quomodo ,  pro 
dolor !  omnia  confudisti ,  perniciose  mi- 
sericors,  ubi  severus  esse  debueras;  et 
perniciosius  crudelis,  ubi  misericordiam 
impendere  oportebat?  Nam  delinquere 
propter  illam  nullo  modo,  satisfacere 
vero  pro  ea  libenti  animo  debuisti.  Sic 
enim  oportet  fieri ,  Fratres,  ut  numquam 
propter  alium  horao  peccet,  quod  est 
justitiae  :  ct  libenter  aliena  peccata  por- 
tet,  quod  est  misericordiae.  Beati  qui 
esuriunt  el  sitiunt  justitiam ,  quoniam 
ipsi  saturahuntur.  Beati  misericordes , 
quoniam  ipsi  misericordiam  consequentiir . 
Sequitur : 

15.  Beati  mundo  corde,  quoniam  ipsi 
Veum  videhunt.  Beati  plane,  et  omnino 
Leati ,  qui  videbunt  in  quem  desiderant 
Angeli  prospicere,  quem  videre  vita 
seterna  est.Tibi  dixit  cormeum ,  exqiii- 


sivit  te  facies  mea :  faciem  tuam,  Do- 
mine,  requiram.  Quid  enim  mihi  est  iu 
coelo,  et  a  te  quid  volui  super  terram? 
Defecit  caro  mea  et  cor  meum ,  Deua 
cordis  mei,  et  pars  mea  Deus  in  aeter- 
num.  Quando  adimplebis  me  laetitia 
cum  vultu  tuo?  Va3  mihi  ab  immunditia 
cordis  mei!  qua  impediente,  necdum 
mereor  ad  beatam  illam  visionem  ad- 
mitti.  Quanta  solliciludine ,  Fratres, 
quanto  studio  danda  est  opera ,  ut  muiv- 
dari  possit  oculus,  quo  videndus  est 
Deus?Etegoquidem  triplici  sorde  in- 
quinari  me  sentio ,  concupiscentia  car- 
nis,  et  concupiscentia  gloriae  tempora- 
lis,  et  praeteritorum  conscientia  delic- 
torura.  Sunt  enim  in  anima  motusqui- 
dam  utrorumque  desideriornm ,  quos 
nec  ratione,  nec  viribus  exstinguere 
possum ,  quamdiu  sum  in  hoc  saeculo 
nequam,  et  in  corpore  mortis  teneor 
alligatus.  Attamen  contra  sordes  istas 
crationis  oppono  remedium ;  et  propter- 
ea  sicut  oculi  servorum  in  manibus  do- 
minorum  suorum,  ita  oculi  nostri  ad 
Dorainum  Deum  nostrum ,  donec  mi- 
sereatur  nostri,  qui  solus  mundus  est, 
et  potest  facere  mundum  de  imMundo 
conceptum  semine.  Sic  et  contra  pec- 
cati  conscientiam  remedium  Confessio- 
nis  est  institutum ;  et  omnia  in  confes- 
sione  lavantur.  Ecce  haec  sunt  quae 
mundant  oculum  cordis,  Oratio  et  Con- 
fessio.  Porro  heati  mundo  corde ,  quoniam 
ipsi  Deum  videhunt.  Vid,cbunt  quidem  in 
fine  facie  ad  facicm  :  vidcbunt  etiam 
nunc ,  sed  per  speculum  in  aenigmate  : 
et  nunc  cognoscunt  ex  parte,  perfecte 
postea  cognituri.  Omnis  enim  in  cujus 
conscientia  clausum  adhuc  pcccatum 
vivit,  aut  peccat  in  spe ,  et  ita  sentit  de 
Deo,  tamquam  si  minus  ei  peccata  dis- 
pliceant  :  aut  peccat  in  desperatione , 
immisericordem  senticns  Deum.  Quo- 
rum  utrique  merito  dicitur,  Exislimasti 
inique,  quod  ero  tui  sitnilis  :  quoniam 
neuter  Deum  videt ,  scd  mentitur  ini- 
quitas  sibi ,  formans  sibi  idolum  pro  eo, 
quod  non  est  ipse.  Beati  vero  mundo 
corde,  quoniamipsi  soli  Dcura  vident, 
soli  de  eo  sentiunt  in  bonitate  :  sicut 
vere  bonus  est,  ita  ut  nemo  bonus  sit 
nisi  ipse.  Beati  mundo  Qorde ,  quoniam 


IN  FESTO  OMNIUM  S 
t))si  Dcum  vhiebunl.  Miscri  proinde  Adam 
et  Eva ,  qui  conversi  in  verba  malitiae 
ad  excusandas  excusationesin  peccatis, 
dum  eonfessionis  mundationem  fuglunt, 
immundo  remanent  corde,  et  a  facie 
Domini  cjiciuntur.  Sequitur  : 

i^.  Bcali  pacifici ,  quoniam  (lUi  Dci  vo- 
cahunlur.  Merito  filii  nomine  vocabun- 
turqui  filii  opusimplevcrint.  Ipse  enim 
cst.per  quem  reconciliati  pacem  habe- 
mus  ad  Deum :  ipse  qui  pacificavit  in 
sanguine  suo  quae  in  cccVis  sunt,  et  quse 
Buper  terram ,  mcdiator  Dei  et  homi- 
num,  homo  Cliristus  Jesus.  Et  attende 
quemadmodum  in  tribus  quidem  prio- 
rihus  sibi  ipsi  rcconciliatur  anima,  in 
duobus  quae  sequuntur  proximo,  in 
sexto  Deo  :  in  septimo  etiam  alios  re- 
conciliat,  tamquam  receptos  in  gratiam 
Domini ,  et  felict  familiaritate  donatos. 
Nam  paupertate ,  mansuetudine ,  fletu 
renovatur  in  anima  similitudo  quaedam 
ct  imago  aeternitatis  omnia  tempora 
complectentis,  dum  paupertate  futura 
meretur,  mansuetudine  sibi  praesentia 
vindicat,  luctu  poenitentiae  praeterita 
quoque  recuperat,  sicut  scriptum  est : 
Rccogitaho  tibiomncsannosmeos  in  ama- 
ritudine  animce  mece.  Porro  justitia  et 
misericordia  perfecte  proximo  cohaerc- 
mus ,  dum  quicquid  nolumus  nobis  fieri, 
aliis  non  f aciaraus  per  j  ustitiam :  et  quae- 
cumque  volumus  ut  faciant  nobis  ho- 
mines ,  et  nos  faciamus  illis  pcr  mise- 
ricordiam.  Jam  reconciliati  nobis,  re- 
conciliati  etiam  proximo,  fiducialiter 
per  munditiam  cordis  recftnciliamur 
Deo.  Beati  vero,  qui  de  sua  reconcilia- 
tione  non  ingrati ,  ct  pro  fratribus  suis 
pie  sclliciti ,  eos  quoque ,  quantum  prae- 
valent,  et  sibi,  et  Dco  reconciliare  la- 
Lorant.  Quibus  cnim  laudibus  dignum, 
quanto  amplectcndum  putas  affectu 
fratrcm  illum ,  qui  sine  qucrcla  con- 
versans  intcr  fratrcs,  tota  soUicitudine 
cavet,  ne  quid  in  co  sit  quod  ab  aliis 
portari  oporteat ;  et  quicquid  in  aliis  est 
onerosum,  paticntissime  portat?  qui 
singulorum  scandala  sua  reputat;  qui 
cum  Apostolo  lo^juitur,  Quis  scandali- 
zatur,  et  cgo  non  uror?  qui^i  infirmatur 
el  ego  non  inprmor?  Bcati  pacifici,quo- 
niam  fifii  Dci  locabuntur.  Non  est  cnim 


ANCTORUM  SERMO    II.  409 

Deus  dissensionis,  sed  pacis  :  ideoque 
filios  pacis,  Dei  quoque  filios  dignum  cst 
appcllari. 

45.  Jam  quae  sequitur  octava  Beati- 
tudo,Martyrum  cst  prajrogativa  :  cujus 
nobis  tolcrantiae  nec  tempus  videtur 
esse,  nec  virtus.  Uonoratur  nunc  justi- 
tia  magis  quantum  in  facie  est :  aut  nuUi 
aut  pauci  pro  ea  sustinent  pcrsecutio- 
nem.  Felices  tamen,  si  qui  sunt,  quo- 
niam  ipsorum  est  regnum  coelorum,ut 
eos  ncmo  persequatur.  Quod  si  multi- 
plex  fuerit  tribulatio ,  tunc  quoque  mul- 
tiplicius  exsultandum ,  non  intuentibus 
quae  videntur  incommoda;  sed  pra^mia, 
quae  non  videntur.  Quae  enim  videntur, 
temporalia  sunt;  quae  autem  non  viden- 
tur,  aeterna.  Beati ,  inquit,  eritis  cum 
vos  oderint  homines ,  et  cum  scparavcrint 
vos ,  el  ejecerint  ,et  dixerint  omnc  malum 
adversum  vos  mentientes,  propter  mc. 
Gaudete  in  iila  die,  et  exultatc:  ecce  enim 
merces  vestra  copiosa  est  in  ccelis,  copio- 
sior  longe  quam  sit  labor  in  terris.  Ve- 
rumtamen  quid  sibi  vult,  quod  eadem 
promissio  facta  est  pauperibus  et  mar- 
tyribus,nisi  quia  vcre  martyrii  genus 
paupertas  voluntaria  est?  Beatus  vir, 
ait  Prophcta ,  qui  post  aurum  non  ahiit, 
nec  speravit  in  thesauris  pecunia;.  Quis  esl 
hic,  et  laudahimus  eum  ?  Fecit  enim  mi- 
rabilia  in  vita  sua.  Quid  mirabilius,  aut 
quod  martyrium  gravius  est,  quam  in- 
ter  epulas  csurire,  inter  vestes  multas 
et  pretiosas  algere,  paupertate  prcmi 
inter  divitias ,  quas  ofTert  mundus ,  quas 
ostentat  malignus,  quas  desiderat  nos- 
ter  ipse  appctitus?  An  non  merito  coro- 
nabitur  qui  sic  ccrtaverit,  mundum 
abjiciens  promittentem,  irridens  ini- 
micum  tcntantem,  et  (  quod  gloriosius 
est)  de  scmetipso  triumphans,  et  cru- 
cifigens  concupisccntiam  prurientem? 
Dcniquc  propterea  paupcribus  pariter 
et  martyribus  rcgnum  coelorum  pro- 
mittitur,  quia  paupertate  quidem  emi- 
tur,  sed  in  passione  pro  Christo  absque 
orani  dilatione  percipitur. 


SER3IO  n. 

De  slalu  sanclorum  anle  rcsurreclioucni. 

i,  QuTA  Sanctorum  omnium  fcstivam 


''iO  S.  BERNARDl  ABBATIS 

hodie,  dilectissimi,  omnique  dignissi 


mam  devotionc  memoriamcelebramus, 
operje  pretium  puto  de  communi  eo- 
rum  felicitate,  in  qua  beata  jam  requie 
perfruuntur,  et  futura  quam  praesto- 
lantur  consummatione,  adjuvante  Spi- 
ritu  sancto  sermonem  facere  caritati 
vestra?,  ita  sane,  ut  non  opinionis  pro- 
prise  conjecturas,  sed  divinorum  libro- 
rum  sequar  auctoritatem;  ne  prophe- 
tare  videar  de  corde  meo,  sed  innitar, 
quoad  potcro,testimoniis  Scripturarum. 
trit  enim  praestante  Domino    triplex 
sermonis  hujus  utilitas,  quatenus  agni- 
ta,  vel  ex  parte  aliqua, felici  retributio- 
ne  Sanctorum,  abundantiori  deinceps 
sollicitudine  ipsorum  inhaerere  vesti- 
giis,  ac  ferventiori  desiderio  ad  eorum 
suspirare  consortia ,  propensiori  quotjue 
devotione  eorumdem  nos  commendare 
patrociniis  studeamus.  Fidelis  quippe 
sermo,  et  omni  acceptione  dignus,  ut 
quos  solemniveneratione  prosequimur, 
etiam  simili  conversatione  sequamur  : 
quos  beatissimospraedicamus,  adeorum 
beatitudinem  tota  aviditate  curramus  : 
quorum  delectamur  praeconiis,  suble- 
vemur  eorum  patrociniis.  Nec  sane  pa- 
rum  fructuosa  invenitur  raemoria  fes- 
tiva  Sanctorum,  languorem,  teporem, 
erroremque    depellens  :  cum   eorum 
intercessione  juvetur  infirmitas  nostra, 
consideratione    beatitudinis    excitetur 
negligentia  nostra,  ignorantia  quoque 
nostra    ipsorum    erudiatur    exemplis. 
Proptcrea  cum  perfecte  cruditos  vos  ad 
imitanda  Sanctorum  vestigia,  hodierna 
sancti  Evangelii  lectione,  et  ipsius  Do- 
mini  sermone  non  dubitem,  erecta  ni- 
mirum  anle  oculos  vestros  scala,  per 
quam  universus,  quera  hodie  vcnera- 
mur,  Sanctorum  chorus  ascendit;  nec 
ignorem  implorandis  eorum  suffragiis 
totum  paulo  minus  noctis  et  diei  hujus 
religiosa  devotione  tempus  expensum; 
jamdeeorura  felicitate  loqulvel  exi- 
guum  aliquid  attentabo ,  quod  donave- 
ritipse,qui  eos  et  magnificat  jam  et 
glorificat,  quos  vocavit    prius    atque 
justificavit. 

2.  Lcgimus  in  Propheta  :  Conveylere 
animamcain  requiem  iuam ,  qaia  T)o- 
tninus  bcncfccilUbij  quia  eriimit  animum 


meam  dc  morle ,  oculos  mcos  a  Jacrymis  ? 
pedes  mcos  a  lapsu.  Et  in  alio  psahno  : 
Anima  nostra  sicut  passer  erepta  est  dc 
laqueo  venantium.  Multa  quoque  similia 
in  di  vinarum  reperisse  mihi  videor  serie 
Scripturarum  verba  hominum ,  qui  li- 
beratos  se  esse  non  sine  multa  admira- 
tione  laetantur,  verba  perfectae  secu- 
ritatis,  et  felicitatis  immensae ,  vocem 
gratiarum  actionis  et  laetitiae,  quam  pro 
meo  sapere  his  qui  luteas  adhuc  domos 
inhabitant,  et  in  sudore  vultus  sui  co- 
medunt  panem  suum,  omnino  non  ar- 
bitror  convenire.  Quis  enim  eorum 
gloriabitur  castum  se  habere  cor  ?  Quis 
audeat  gloriaricontritum  esse  laqucum, 
liberatos  pedes  suos  a  lapsu ,  reclamante 
nimirum  Apostolo,  et  dicente  :  Qui 
stat,  videaf  nc  cadal?  Unde  et  de  semet- 
ipso  :  Infelix ,  inquit ,  eqo  homo,  quis 
mc  liberabit  dc  corpore  mortis  hujus  ?  Et 
alio  in  loco  :  Fralrcs,  inquit,  ego  mc 
non  arbitror  comprchendisse.  Unum  au~ 
iem,  quceretro  sunt  oblitus,  et  in  ea  quce 
ante  me  sunt  extentus ,  sequor  ad  pal- 
mam,  etc.  Itemque,  Ego  ,  ait,  sjccwrro 
non  quasi  in  incertum ;  sic  pugno ,  non 
quasi  acrem  vcrberans :  sed  castigo  corpus 
mcum  et  servituti  subjicio,  ne  forte  cum  . 
aliis  prcedicaverim ,  ipse  reprobus  cfficiar. 
Haec  plane  tuba  militiae  est,  haec  verba 
ducis  strenui  fortiter  dimicantis.  Nam 
supcriora  quidcra  videntur  potius 
triumphantis,  aut  certe  necdum  qui- 
dem  triumphantis ,  sed  cum  victoria  jam 
redeuntis  de  praelio ,  et  futuram  magni 
triumphi  diem  laeta  ac  secura  conscien- 
tia  praistolantis. 

3.  Quid  enim  loquitur  reversus  de 
prselio  fortismiles,  servus  fidelis  ?Con- 
vertere  jani,  inquit,  a?u'»m  meainre- 
quiem  iuafn.  Dum  enim  in  corpore  mor- 
tis  DominoraiIitares,nuIIarequies  erat, 
tura  pro  laborc  certaminis,  tum  pro 
periculo  exitus  adhuc  incerti.  Hinc 
excitabat  tumultus  tentationum,  inde 
succumbendi  raetus  gravius  sollicitabat. 
Ilabebat  tamen,  Fratres,  etiam  tunc 
gloriam  milcs  Christi ,  licct  requiem 
non  habcret.  Ait  siquidera  strenuus  ille 
et  fortissimus  milcs,  cujus  et  paulo 
antc  fccimusmcntioncm  :  Glorianostra 
/(a.'c  esl    feslimonium  conscientic^  noslw. 


IN  FESTO  OMNIUM  S 
Qaod  conscicntiae  testiinoniumnon  sic 
intelligendum  puto,  tamquam  ipsa  sibi 
conscientia  attcstetur.  Non  enim  qui 
seipsum  commendat,  ille  probatus  est, 
sed  quem  Deus  commendat.  Est  ergo 
testimonium  conscientiaj ,  in  quo  glo- 
riatur  Apostolus,  non  quod  perliibeat 
conscientia,  sed  quod  loquitur  Spiritus 
ycritatis  in  ipsa,  testimonium  perhi- 
bens  spiritui  nostro,  quod  filii  Dei  su- 
mus.  Estenim  testimoniumconscientiae 
non  perhibcntis,  sed  percipientis.  Cum 
euim  veritas  applaudit,  cura  justitia 
atlestatur,  Dei  sine  dubio  commen- 
danlis  vox  est,  et  Spiritus  sancti  testi- 
nionium  perhibentis,  ac  si  decertanti 
viriiiter  railiti  Rex  suus,  pro  cujus 
amore  et  honorc  deccrtat,  prope  assis- 
tens  lajtus  applaudat,  laudet  fortia  fac- 
ta,proximam  clamitct  esse  victoriam, 
parata  jam  pra^mia,  et  coronam  polli- 
ceatur  ajternam.  In  quo  testimonio  glo- 
riatur  quidem  probatus  et  strenuus  rai- 
les;  rainime  tamen  quiescit,  sed  tanto 
acrius  viriliusque  dccertat.  Itaque  dum 
adhuc  militant,  gaudent  utique  electi 
Dei,  sed  tantum  de  primiliis  Spiritus, 
qui  et  infirmitatem  eorum  adjuvat  vir- 
tute  sua,  et  pusillanimitatemsua  conso- 
latur  altestatione.  Unde  etis,  de  quo 
loquebamur,  Apostolus  :  Non  esl,  in- 
quit ,  regnum  Dei  esca  et  potiis ,  sedjusti- 
tia ,  et  pax ,  et  gaudium  in  Spiritu  sancto. 
U..  Jam  vero  consummato  militiae 
tempore  gaudium  habent  Saucli  eliam 
in  spiritu  suo ,  donec  adveniat  dies  illa , 
qua  introire  mereantur  in  gaudiumDo- 
mini  sui,  gaudium  habituri  et  in  ipso 
corpore  suo.  Sic  enim  habemus  in  psal- 
mo  :  Signatum  est  supcr  nos  himen  vultus 
tui  Domine ,  dedisti  lucliliam  in  corde  meo. 
Uude?  Plane  ex  his  quae  sequuntur  : 
A  fructu  frumcnli,  vini  et  olei  sui.  Audi- 
vit  euim  ejusinodi  anima  vocem  dicen- 
tis  :  Date  ci  de  fructu  manuum  suarum, 
vt  laudent  cam  in  porlis  opera  ejus.  Uude 
ot  Johannes  scribere  jubetur  in  Apo- 
calypsi,  quoniam  beati  morlui  qui  in 
Domino  moriuntur.  Quare  beati  ?  Amodo 
cnimjam  dicit  Spiritus ,  \d  requiescant  a 
laboribus  suis.  Uude  et  in  ipso  de  quo 
paulo  ante  loquebamurpsalmo,eis  qua) 
tupra  posuinius  verbis  adjunctum  cst : 


.\NCTORUM   SERMO  II.  4U 

In  pace  in  idipsum  ,  dormiam  et  rcquies- 
cam.  Et  de  opcribus  habemus  in  Apo- 
calypsi  :  Opera  enim  illorum  sequuntur 
illos.  Ad  quid  vero  sequuntur,  nisi  ut 
laudent  eos  in  portis?  Ad  quid  sequun- 
tur,  nisi  ut  multiplicentur  a  fructu  eo- 
rum,  etaccipientes  de  fructu  manuum 
suarum,  sagincntur  vituli,  quos  ex 
prophetico  testimonio ,  cum  rcxdifica- 
buntur  muri  Jerusalera,  super  altare 
Doraini  novimus  imponendos?  Interim 
quippe  sub  altari  eos  esse*,  et  non  su- 
pra,ipse  nos  doccat,cujustestimonium 
credibile  factum  est  nimis,  qui,  ut 
scribit  in  Apocalypsi,  sub  altari  ipso 
eorum  etiam  voces  audivit.  Adhuc  ergo 
signatum  est  super  eos*Iumcn  vultus 
Dominici  :  et  licetnon  plenam,habent 
lamen  laetitiam  multara  in  corde  suo, 
donec  veniat  dies  illa ,  qua  iraplebit  eos 
laetitia  cura  vultu  suo.  Interira,  inquam, 
convertuntur  aniraae  illae  in  requiem 
suara,  donec  veniat  dies,  qua  iutroire 
mereantur  in  requiera  Domini.  Adhuo 
laudant  eas  in  portis  opera  sua,  donec 
veniat,  cum  erit  unicuiquc  laus  a  Deo. 
Yidctis, Fratres,  quanta  est  unitas  Scrip- 
turarum,  quam  uno  sensu  et  eisdem 
penc  verbis  de  beatitudine  loquantur 
animarum. 

5.  Jam  vero  nerao  ex  vobis  parvara 
aliquam  requiera,  aut  laetitiam  suspi- 
cetur  eorum,  qui  ab  omni  penitus  mo- 
lestia  liberi  rccogitant  annos  suos  in 
dulcedine  animae  suae  :  laitantur  pro 
diebus  quibus  humiliati  sunt,  annis 
quibus  vidcrunt  raala  :  cum  jucunda 
admiratioue  et  mira  jucunditate  consi- 
derant  pericula  quaj  evaserunt ,  labores 
quos  pcrtulerunt,  ccrtamina  quae  vico- 
runt  :  et  prohis  omnibus  certa  et  indu- 
bitata  fide  exspectant  beatam  spem, 
et  adventum  gloriae  magni  Dei  ct  Sal- 
vatoris  sui,  qui  resuscitabit  et  refoi^- 
mabit  corpora  eorum,  configurata  pro- 
prii  corporis  claritati. 

6.  Quanta  est  felicitas  eorum,  quam 
immensa  lactitia!  qui  nimirum  triplici 
gaudio,de  rccordatione transactae  vir- 
tutiSjde  exhibitione  prajsentis  quietis, 
de  ccrta  cxspectatione  futura»  consum- 
mationis  exsultaut.  IVain  de  futura 
illa    consummalionc  habcmus   voccni 


<il2  S.  BERNARD 

vorum  In  finc  ejus  psalmi,  dc  quo 
superius  loquebamur.  Dicunt  enim 
singulae  anlmae,  quibus  jam  datum  est 
ad  hanc  requiem  pervenire  :  In  pace  in 
idipsum  dormiam^  el  requiescam;  quo- 
niam  tu,  Domine ,  singulariter  in  spe 
constituisti  me.  Singulariter ,  inquam ,  in 
spe,non  jara  inter  spem  et  metum,ubi 
prius  non  sine  sollicitudine  et  anxie- 
tateplurima  fluctuabam.  Sic  et  de  prte- 
senti  Sanctorum  requie  habemus  in 
alio  psalmo  scriptum  :  Converlere  ani- 
ma  m,ca  in  requiem  tuam ,  quia  Dominus 
benefecit  tibi.  Bene,  inquam,  fecit,  quam- 
vis  necdum  optime.Denique  audi  quam 
bene  :  Quia  eripuit  animam  meam  de 
niorte,oculosmeos  a  lacrymis,  pedes  meos 
a  lapsu :  id  est  a  peccato  omni ,  et  a 
peccati  poena ,  a  timore  quoque  et  a 
periculo  recidendi  penitus  liberavit. 
Hoc  est  suavissimura  animge  stratum, 
quodnullis  jam  lavet  aut  riget  lacry- 
mis,  quando  absterget  Deus  omnem  la- 
crymam  ab  oculis  ejus.  Hoc  cubile ,  in 
quo  jara  non  compungitur,  nec  conver- 
fitur  in  aerumna  sua,  dura  configitur 
spina.  Exiit  enira  de  terra  illa,  quaj 
spinas  ei  et  tribulos  germinabat.  Hoc 
plane  stratum  aniraae,  quod  minime  jara 
versatur  in  infirmitate  ejus  :  quoniam 
universa  quae  infirmitatis  erant ,  pari- 
ter  transierunt.  Haec  est,  inquam ,  ani- 
maj  suavissima  et  saluberrima  requies, 
conscientia  munda  ,  quieta,  secura.  Sit 
ergo  beatae  animae  culcitra  conscientiaj 
suae  puritas,  sit  capitale  tranquillitas, 
sit  opertorium  ejus  securitas  :  ut  in  hoc 
interim  strato  dormiat  delectabiliter, 
feliciter  requiescat. 

T.Jamveroderecordationetransactae 
Tirtutis  habes  in  psalmo  centesimo  vi- 
cesirao  tertio  manifeste  verba  eorum, 
quae  superius  quoque  commemoravi. 
Considerant  enim  ct  multa  cum  admi- 
ratione  recogitant,a  quibus  laqueis  , 
quantisque  periculis  divino  jneruerint 
auxilio  liberari,  et  exsultantes  in  Do- 
mino  dicunt :  Nisi  quia  Dominus  erat  in 
nobis,  dicat  nunc  Jsrael,  nisi  quia  Domi- 
nus  erat  in  nobis,  cum  exsurgerent  ho- 
mines  in  nos ,  forle  vivos  deglutissent  nos. 
Torrentem  pertransivit  anima  nostra, 
forsilanj^ertramisset  anima  nostra  aquam 


I  ABBATIS 

intolerabilem.  Et  addunt :  Benediclus  Do- 
minus,  qui  non  dedil  nos  in  captionem, 
dentibus  eorum.  Sed  et  verba  quae  jam 
tempore  suae  resolutionis  instante  lo- 
quebatur  Apostolus  ,  de  eo  in  quo  nunc 
feliciter  requiescit  statu  praesumpta, 
videntur  et  nunc  ei  multo  melius  con- 
venire.  Nunc  enim  jam  secure  loqui- 
tur  :  Bonum  certamen  certavi^  cursum 
consummavi,fidem  servavi :  de  reliquo  rc^ 
posita  est  mihi  corona  justitice,  quam  redr' 
det  mihi  Dominus  in  illum  diem  justus 
judex.  Haec  sunt ,  dico  vobis ,  Fratres, 
haec  modo  sunt  universa  Sanctorum 
negotia,  hic  cibus,  hic  somnus  eorura  i 
et  propterea  voluit  Spiritus  sanctus 
scribi  verl)a  ea  quae  protuliraus,  caete- 
raque  similia,  ut  ex  his  aliquatenus 
innotesceret  nobis  status  eorum. 

8.  Longe  aliter  tamen  afficiuntur  in 
hujusmodi  meditationibus,  et  multo 
amplius  delectantur,  quara  nostra  aut 
cogitatio  capere,  aut  explicare  queat 
oratio.  Audi  enira  quomodo  laboretPro- 
pheta  inculcans,  et  multiplicans  verba , 
nec  tamen  sic  digne  magnificare  valens 
quod  intendit.  Quam  magna,  inquit, 
multitudo  dulcedinis  tuce,  Domine,  quam 
abscondisti  timentibus  te !  Quid  taraeii 
Addidit  1  Perfecisti,  inquit,  eis  qui  spe- 
rant  in  te,  in  conspeclu  filiorum  hominum. 
Est  ergo  multitudo  dulcedinis,  quae 
abscondita  est,  magna  quidera,  et 
magna  valde ,  necdum  tamen  perfecta  : 
quoniam  in  manifesto  perficietur,  non 
in  abscondito,  quando  non  sub  altari 
requiescent  Sancti,  sed' super  thronos 
tamquam  judices  residebunt.  Ad  re- 
quiem  enim  exutae  a  corporibus  aniraae 
sanctae  protinus  admittuntur  :  ad  ple- 
nara  autera  gloriam  regni  non  ita.  Me 
cxspectant  jusli,  ait  Propheta,  cura 
adhuc  detinei-etur  in  custodia  corporis 
hujus,  donec  relribuas  mihi.  Et  vox  di- 
vina  ad  animas  sanctas  corporum  suo- 
rura  resurreclionem  flagitantes  :  Su^- 
tinete  modicum  tempus ,  donec  impleatur 
numerus  fralrum  vestrorum.  Sed  jam 
sermo  claudciidus  est :  vocant  enim  nos 
Missarum  adliuc  celebranda-solemnia. 
Quod  ergo  rcstat  adliuc  de  eadem  mate- 
ria,  scrmoni  alteri  rescrvcmus. 


IN  FESTO  OMNIUM  SANCTORUM  SERMO  III. 


&I3 


SEI13IO  III. 

Qtiomodoaniniaesanclae  erunt  sinemacula  el 

ruga. 

1.  Advertistis,  nisi  fallor,  cx.  liis 

quae  praecedente  sermonc  sunt  dicta, 

tres  esse  sanctarum  status  tiniraarum  : 

primum  videlicet  in  corpore  corrupti- 

Lili,  secundum  sine  corpore,  tertium 

in  corpore  jam  glorificato.  Primum  in 

militia,  secundum  in  requie,  tertium 

in  beatitudine  consummata  :  primum 

denique  in  tabemaculis,  secundum  in 

atriis,  tertium  in  domo  Dei.  Quamdi- 

lectatabei-nacnla  tua,  Domine  virtutum! 

multo  raagis  tamen  atria  concupisci- 

l)ilia,secundum  quod  addit :  Concupis- 

cit  et  deficit  anima  mea  in  atria  Domini. 

Sed  quoniam  in  ipsis  quoque  atriis  non- 

nullus(ut  audis  )  defcctus  est,  beati 

oranino  qui  habitant  in  domo  tua  ,  Do- 

raine.  Lajtatus  sura  plane  in  his  quae 

<licta  sunt  mihi,  Fratres ,  quoniam  in 

domum  Domini  ibimus.  Quod  si  quaeri- 

tis,  unde  id  tam  fiducialiter  praesu- 

mam  :  inde  sinc  dubio ,  quod  jam  multi 

cx.  nobis  in  atriis  stent,  exspectantes 

doncc  recipiant  corpora  sua ,  donec  im- 

pleaturnumerus  fratrum.  In  illam  enim 

beatissimam  domuin  nec  sine  nobis  in- 

trabunt,  noc  sine  corporibus  suis  :  id 

cst  ncc  Sancti  sinc  plebe ,  nec  spiritus 

sine  carnc.  Neque  eniin  prajstari  decet 

integram  beatitudinem ,  donec  sit  hoiiio 

integer  cui  detur;  nec  perfectione  do- 

nari  Ecclesiam  imperfectam.  Propterea 

cum  resurrectionem  expeterent  corpo- 

runijsicutpriorc  sermonejamdiximus, 

acceperunt  divinum  responsum,  dicens : 

Sustinete  modicum  tempus,  donec  com- 

fiJeatur  numerus  fratrum  vestrorum.  Ac- 

ccperunt  tamen  jam  singulas  stolas  : 

8ed  non  vestienfur  duplicibus,  donec 

vestiamur  et  nos  :  quomodo  de  Patri- 

archis  et  de  Prophetis  ait  Apostolus  : 

Deo  melius  aliquid  providente  pro  nohis  , 

ut  non  sine  nobis  consammarentur.  Stola 

onim  prima  ipsa  est,  quam  diximus, 

felicitas  et  requies  animarum  :  secunda 

vero  iminortalitas  et  gloria  corporum. 

IJnde  et  dicunt  :  Vindica^Domine,  san- 

guinem  sanctorum  tuorum  qui  effusus  est , 

non  tanquara  vindict»  cupidi.  nec  de 


proprioe  ultionis  zclo  :  scd  ex  desiderio 
rcsurrectionis  et  glorificationis  corpo- 
rura  suorum ,  quani  nimirum  usque  in 
dicm  judicii  differendam  essc  non  du- 
bitant. 
2.  Sed  unde  hoc  tibi,  o  misera  caro, 

0  foeda ,  o  foetida ,  undc  tibi  hoc?  Animaa 
sanctae,  quas  propria  Deus  insignivit 
imagine,  tc  desiderant;  quasrcdemit 
proprio  sanguine,  te  exspectant  :  et 
ipsarum  sine  te  complcri  Isetitia,  per- 
fici  gloria ,  consummari  beatitudo  noii 
potest.  Adeo  siquidem  viget  ineis  desi- 
derium  hoc  naturale,ut  nccdum  tota 
earum  affectio  libere  pergat  in  Deum , 
sed  contrahatur  quodara  modo ,  et  ru- 
gam  faciat,  dum  inclinantur  dcsiderio 
tui.  Unde  et  beatus  Johannes ,  qui  multa 
nobis  de  eo  statu ,  in  quo  feliciter  beatao 

j  aniinae  requiescunt,  per  Spiritum  resc- 
Iravit  ;  Sine  macuJa,  inquit,  sunt  ante 

1  thronum  Dei.  Sine  raacula,inquara ,  sed 
I  necdura  sine  ruga  :  donec  vcniat  dies  , 

cum  sibi  gloriosam  Christus  cxhibebit 
Ecclesiam,  non  habentera  maculam, 
ncquc  rugam.  In  his  naraque  qui  adhuc 
militant,  nec  sine  macula  quidem  Ec- 
clesia  est  :  quoniam  nemo  mundus  a 
sordc,  ncc  infans,  cujus  est  unius  diei 
vita  super  terram  :  quam  utique  vitam 
beatus  Job  railitiam  esse  testatur.  In 
his  vcro  qui  sub  altarc  Domini  rcquies- 
cunt,  jam  quidem  sine  raacula  est  Ec- 
clesia,  sicuthabcs  in  psalmo  :  Dominey 
quishabitavitin  tabernaculo  tuo ,  autquis 
requiescet  in  monte  sancto  tuo  ?  Qui  ingrc- 
ditur,  inquit,  sine  macula.  Hic  crgo  re  - 
quiescet  in  monte  Domini,  qui  ingre- 
ditur  sine  macula  :  qui  vero  fueritsine 
'  ruga  ,  exaltabitur  supra  montem.  Sed  si 
I  vis  scire  quando  erunt  sine  ruga  animas 
sanctae,  quando  extendentur  coeli  sicut 
pellis,  qua3  dilatatur  penitus,  ut  nec 
j  minima  quidein  ruga  invenialur  in  ca  : 
I  tunc  sinc  dubio ,  quando  jam  scquentur 
Agnum  quocumque  ierit.  Vere  eniin 
extendi  ct  dilatari  ncccsse  est  animas, 
quibus  utique  sequendus  cst  Agnus. 
Quo  cnim  vadit  ?  Attingit  profecto  a  finc 
usquc  ad  finein  fortitcr,  ct  disponit 
omnia  suavitcr. 

5.  Vis  adhuc  nossc  quo  eat  Agnus,  ct 
quonecesschabeant  bcatae  anima?  sequi 


4U  S.  BERNARD 

eum?  In  omnihus  requiem  qumivi.  Haec 
fst  plane  requies  Domini ,  non  intcr- 
cisa ,  non  circa  aliquid  certum  restricta : 
quoniam  in  omnibus  gaudct,  in  omni- 
bus  delectatur,  in  omnibus  requiem 
quaerit,  et  invenit.  Nam  et  bona  ei 
placent  in  seipsis,  et  delectatur  nihilo- 
minus  bona  ordinatione  malorum.  Dili- 
git  misericordiam  et  judicium  :  nec 
^modo  in  bonorum  gloria  sibi  complacet , 
sed  in  ipsis  quoque,  utpote  justis,  sup- 
pliciis  impiorum.  Quid  ergo?  Putasne 
poterit  liumana  anima  in  hoc  gaudium 
Domini  sui,  et  in  hanc  ejus  requiem 
intrare ,  ut  et  ipsa  quoque  in  omnibus 
delectetur;  nec  aliqua  jam  priA^ata  af- 
fectione  contrahatur  in  rugam,  sed 
Iranseat  in  affectum  quemdam  genera- 
lem  atque  divinum  ?  Poterit  sine  dubio , 
si  fidelis  inveniatur  super  pauca,  quae 
accepit  militiaj  suae  tempore,  id  est 
super  artus,  super  sensus,  superappe- 
titus  suos,  quos  suscepit  regendos,  ut 
in  his  probetur,  quam  fidelis  sit  Do- 
mino  suo.  Sciat  igitur  servus  Christi  vas 
suum  possidere  in  sanctificatione,  glo- 
rificet  et  portet  Deum  in  corpore  suo  : 
nec  dubium,  quin  fidelem  in  modico 
servum  supra  muita  constituat  Dominus 
iiberalis  et  dives.  Supra  multa  plane, 
quoniam  constituct  eum  dominum  do- 
mus  suce ,  et  principem  omnis  posses- 
sionis  suse.  INeque  id  vobis  incredibilc 
videatur,  Fratres,  tamquam  a  meipso 
id  loquar  :  quoniam  Veritas  ipsa  mani- 
fcste  id  poUicetur,  cujus  de  promis- 
sione  omnino  dubitare  non  licet.  Bea- 
ius,  ait,  scrvus  ille,  quem  cum  venerit 
dominus  ejiis  ,  iwenerit  sic  facientem. 
Amen  dico  vohis,  quoniam  super  omnia 
hona  sua  constituet  cum.  Tunc  enim 
fidelis  servus  constituitur  super  omnia 
■bonaeomini  sui,  cum  in  gaudium  ejus 
meretur  intrare,  ct  cum  eo  deinceps 
Ixtari  in  universis ,  in  cunctis  gaudere , 
in  omnibus  dclectari.  Etenim  qui  ad- 
hcBret  Deo ,  Apostolo  teste,  unus  cum 
€0  spiritus  efficitur -^  et  voluntas  ejus 
omnino  divinae  adhaerens  voluntati  fit 
una  cum  ea ,  ut  nihil  jam,  quod  contra 
eam  sit ,  invcniatur  in  omnibus  crea 
turis;  scduniversa  fiant,  vel  magis  ma 
neant  pro  cjus  arbitno. 


I  ABBATIS 

4.  Haec  est  ergo  beata  spes,  quam 
exspectant  animaj  sanctae  :  et  licet  iii 
gratiarum  actione  versentur  pro  ea  feli- 
citate,  in  qua  jam  requiescunt;  adhuc 
tamen  orant  et  clamant  ad  Deum  pro 
ca  consumipatione ,  quam  praestolan- 
tur.  Unde  quemadmodum  sine  macula 
quidcm  vetustatis ,  sed  non  sine  ruga 
contractionis  eas  diximus  esse  :  sic  ad 
gratiarum  actionem  jam  pervenisse  vi- 
dentur,  sed  necdum  ad  vocera  laudis  : 
quoniam  perfectum  perfectos  laudarc 
decet,  ut  laudetur  cum  haereditate  sua , 
quando  jam  et  ipsi  laudabunt  eum,  et 
eritunicuique  laus  a  Deo.  Unde  et  Pro- 
pheta  signanter ,  futuri  temporis  verbo 
usus  videtur  :  Beati,  inquiens,  qui  ha- 
bitant  in  domo  tua,  Domine,  in  scecula 
sceculorum  laudahunt  te,  Nam  et  beatus 
Johannes  in  Apocalypsi  non  vocem  lau- 
dis,  sed  potius  vocem  precis  audivit. 
Sic  enim  habet :  Suh  altare  Dei  audivi 
voces  occ/sorwm.  Quas  y oces  ^.  Findica, 
Domine  ,  sanguinem  sanctorum  tuorum 
qui  effusus  est.  Voxprecis,non  laudis  est 
ista.  Sed  quousque  a  longe  circurada- 
mus  altare  istud ,  et  veremur  accedere  ? 
Desiderat,  nisi  fallor,  carilas  vestra 
audire  sacramentum  altaris  hujus ,  et 
sacrum  sccretumque  nosse  mysterium , 
Sed  quis  ego  sum  ,  qui  Sanctorum  cubi- 
culum  facile  audeam  tcmerarius  per- 
scrutator  irrumpere?  Quasi  vero  non 
lcgerim  scrutatorem  majestatis  oppri- 
mendum  a  gloria.  Vernmtamcn  pause- 
mus  hic,  si  placct,  hodie,  si  forte  pul- 
santibus  nobis  aperiredignenturmyste- 
rium  altaris  illius  iiihabitatrices  animae 
sanctae,  noh  nostro  mcrito  sane,  sed 
propter  eum  qui  dilexit  nos,  et  lavit 
nos  a  peccatis  nostris  in  sanguine  suo  : 
agnoscentes  et  nos  inter  cives  et  domcs- 
ticos  Dei,  nec  tamquam  hospitcs  et  ad- 
venas  a  secreta  illa  habitatione  cen- 
scant  propulsundos. 


SERMO  IV. 

De  sinu  Abrahse,  el  altari  sub  quo  sanrto- 
rum  animas  B.  Joliannes  audivit,  et  seplem 
panibus,  ex  quibus  toUdera  sportae  reman- 
sisse  lcRunlur. 

d.  Cujvi  de  Altari  illo  coelesti ,  sub  quo 


IN  FESTO  OMNIUM  S 
I)oatus  Jolianiies  Sanctorum  voces  au- 
tlivit,  sornio  incidisset,  distulimus 
(  sicut  meminisse  arbitror  caritatem 
vestram  )  ut  oratione  prajmissa  securior 
nobis  ad  tam  sacrum ,  secretumque  cu- 
biculum  paterct  accessus.  Tenipus  cst 
ut  jam  dicamus  quod  de  eo  nobis  scn- 
tire  datum  est,  sine  prspjudicio  sane,  si 
cui  forte  aliter  fuerit  revelatum.  Illud 
ergo  primum  movere  potest,  quid  sibi 
velit,  quod  beatus  Johannes  sub  altare 
Dei  audisse  se  perhibet  sanctarum  vo- 
ces  animarum,  cum  Salvator  in  Evan- 
gelio  de  Lazari  anima  loquens,  non  sub 
altare  Dci,  sed  in  sinum  Abrahai  dicat 
cam  ab  Angelis  deportatam.  Nam  et 
sanctus  Job,  ut  apparet,  nequaquam  ad 
altare  Doi  ausus  est  adspirare,  cum  di- 
ccret  :  Quis  mihi  lioc  tribiiat ,  ut  in  in- 
fcrno  proleijas  wic,  et  abscondas  me, 
donec  pertranscat  furor  tuus,  et  consti- 
tuas  mihi  (empus,  in  quo  recorderis  mei? 
Sed  jam  vencrat  tompus,  Fratrcs,  illud, 
quod  bcatus  Job  postulabat,  jam  rccor- 
dandi  lompus,  jam  vcnerat  tcmpus  ini- 
serendi ,  quando  Sanctorum  voccs  sub 
altare  Dei  bcatus  Johanncs  audivit. 
Doncc  enim  veniret  desideratus  ille, 
qui  sanguine  suo  delerct  chirographum 
damnationis  nostrffi,  et  flammeum  ex- 
slinguens  gladium,  aperiret  creden- 
tibus  regna  coelorum;  nullus  omnino 
cuiquam  Sanctorum  ad  ea  patebat  ac- 
cessus  :  sed  providerat  eis  Dominus  in 
inferno  ipso  locum  quictis  ct  refrigerii, 
chaos  magnum  firmans  intcr  sanctas 
illas  animas,  ct  animas  iinpiorum. 
Quamvis  enim  utrKque  in  tenebris 
essent,  non  utrajque  eraiit  in  poenis  : 
8ed  cruciabantur  impii,  justi  vcro  con- 
solabantur.  Quod  autem  in  tenobris 
essent,  boati  Job  testimonio  didicimus, 
qui  se  quoque  in  locum  tenebrosum  et 
opcrtum  mortis  caligine  perhibcbat 
iturum.  Hunc  ergo  locum,  obscurum 
quidom,  sodquictum,  sinum  Abrahac 
Dominus  vocat  :  pro  eo,  ut  arbitror, 
quod  in  fide  et  exspcctatione  quioscorct 
Salvatoris.  Abraha3  eniin  fides  tam  ma- 
nifestc  probata  ost,  et  approbata,  ut 
primus  ipsc  futurai  incarnationis  Chris- 
ti  meruisset  accipere  promissionom.  In 
liunc  ergo  locum  Salvator  desccndens, 


ANCTORUM  SERMO  IV.  415 

contrivit  portas  a^reas ,  et  vectes  ferreos 
confregit,  eductosque  vinctos  de  domo 
carceris,  scdentes  quidcin,  hoc  est 
quiescentes,  sed  in  tencbris  et  umbru 
mortis ,  jam  tunc  quidem  sub  altare  Dei 
collocavit,  abscondens  eos  in  taberna- 
culo  suo  in  die  malorum,  et  protcgens 
eos  in  abscondito  tabernaculi  sui,  donec 
veniat  tempus ,  quo  procedant  completo 
jam  numero  fratrum,  et  percipiant  reg- 
num,  quod  eis  paratum  est  ab  origine 
mundi.  Jam  vero  sicubi  forte  proesens 
quoque  Sanctorum  requies  Abrahae  si- 
nus  vocatur,  certum  est  de  Evangelio 
hanc  inolevisse  consuetudinem  :  licct 
neminem  oporteat  dubitare,  longe  alium 
hunc  sinum  esse,  quam  illum  :  quippe 
cuin  ille  in  tenebris ,  hic  in  luce  multa ; 
in  inferno  ille  fuerit,  iste  in  coelo.  Nou 
incongrue  tamen  etiam  nunc  dictuin 
videtur  Patriarcharum  filios  paternum 
in  sinum  recipi,  cum  ad  eorum  con- 
sortium  ab  hoc  saeculo  transire  ineren- 
tur. 

2.  Porro  altare  ipsum ,  de  quo  nobis 
habendus  est  sermo,  ego  pro  meo  sa- 
pere  nihil  aliud  arbitror  esse,  quam 
corpusipsum  Domini  Salvatoris.  Creda 
autem  quod  et  ego  super  hoc  sensum 
ejus  habeam,  praesertim  cum  audiam 
eum  in  Evangelio  promittentem  :  Ubi- 
cumque  fuerit  corpus,  illuc  congregahun- 
tur  el  aquilce.  Interim  ergo  sub  Christi 
humanitate  fcliciter  sancti  quiescunt, 
in  quam  nimirum  desidcrant  etiam  An- 
geli  ipsi  prospicere,  donec  veniat  tcin- 
pus,quando  jam  non  sub  altari  collo- 
centur,  sed  exaltcntur  super  allarc. 
Scd  quid  dixi  ?  Numquid  humanitatis 
Christi  gloriam,  non  dicam  hominum, 
scd  vel  Angclorum  asscqui  potorit  quis, 
nedum  superare?  Quonain  igitur  inodo 
super  altare  dixerim  exallandos  eos, 
qui  nunc  sub  altare  quiescunt?  Visione 
utique  et  contomplatione,  non  pra^la- 
tiono.  Ostondot  eniin  iiobis  Filius  (  ut 
pollicitus  est)  semetipsum,  non  in  for- 
ina  servi,  sod  in  forina  Dei.  Ostendct 
ctiain  nobis  Patrcm  ct  Spiritum  sanr- 
luin,sinc  qua  nimirum  visione  nihil 
sufficcret  nobis  :  quoniam  ha3C  est  vila 
a^icrna,  ut  cognoscamus  Patrem  voruin 
Dcuin,  ot  quom  misit  Jesum  Christum, 


MQ  S.   BERNAn 

ct  in  cis  (  quod  non  cst  dubium)  ctiam 
Spiritum  utriusque.  Transiens  quippe 
Kiinistrabit  nobis,  novas  utique,  ct  us- 
que  ad  tempus  illud  nobis  penitus  in- 
cxpertas  delicias  manifcstae  sua3  con- 
templationis.  Unde  et  beatus  Johannes 
in  epistola  sua  :  Nunc,  inquit,  filii  Dei 
sumiis ,  sed  nondum  ajrparuit  quid  erimus. 
Et  addit  :  Scimus  aulem  quoniam  cum 
(ipparuerit,  similes  cierimus,  quia  vide- 
limus  eum  sicuti  est.  Audi  denique  spon- 
sam  in  Cantico  canticorum  llducialiter 
loquentem,  et  spe  quidem  jam  super 
altare  locatam.  Lceva  ejus,  haud  dubium 
(juin  sponsi ,  sub  capitc  meo,  et  dextera 
illius  aynplexabitur  me.  Transscendit 
cnim  beata  anima  Christi  incarnatio- 
nem  et  Immanitatem,  quae  nimirum 
laeva  ejus  jure  vocatur;  ut  divinitatem 
cjus  et  majestatem  ejus,  quam  non  in- 
congrue  dexteram  nominat ,  sublimius 
contempletur. 

3.  Tripliciter  enim,  Fratres ,  in  aeterna 
illa  ct  perfecta  beatitudine  fruemur 
Deo,  videntes  eum  in  omnibus  crcatu- 
rls,  habentes  eum  in  nobis  ipsis,  et 
(  quod  his  omnibus  ineffabiliter  jucun- 
dius  sit  atque  beatius)  ipsam  quoque 
cognosccntes  in  semetipsa  Trinitatem, 
ct  gloriam  illam  sine  ullo  senigmate 
mundo  cordis  oculo  contemplaules.  In 
lioc  enim  erit  vita  aeterna  et  perfecta, 
ut  cognoscamus  Patrem,  et  Filium  cum 
sancto  Spiritu,  et  videamus  Deum  si- 
cuti  est  :  id  est  non  modo  sicut  inest 
nobis  videlicet,  aut  caeteris  creaturis, 
scd  sicut  est  in  semetipso.  Unde  duo 
illa  velut  circumjacentia  esse  videntur 
quae  prsediximus,  etquasicortextritici: 
hajc  vero  cognitio  summa  beatitudinis , 
tritici  medulla,  adeps  frumenti,  quo  ni- 
mirum  civitassancta  Jerusalem  satiatur. 
Verum  quam  magna  est  beatitudo  illa , 
tam  abscondita  est  ab  oculis  nostris : 
quoniara  nec  oculus  vidit,  nec  auris 
audivit,  nec  in  cor  hominis  ascendit, 
quanta  claritas,  quanta  suavitas,  quanta 
jucunditas  maneat  nos  in  illa  cogni- 
tione.  Pax  Dei  est  illa,  quse  exsuperat 
omnem  intellectum  :  quanto  magis  om- 
nera  sermonem  nostrum  ?  Quod  ergo 
nulli  datum  est  experiri ,  nullus  cone- 
tur  efTari.  Meyisuram,  ait  Domiuus ,  pk- 


DI  ABLATIS 

nam,  ct  confertam  et  coagitatam ,  et  stt- 
perefflucntem  dabunt  in  sinus  vestros. 
Plenam  universitate  creaturarum ,  con- 
fertam  in  interiore  homine  nostro;  coa- 
gitatam  in  exteriore,  supereffluenteni 
in  Deo  ipso.  Ibi  cumulus  felicitatis,  ibi 
supereminens  gloria ,  ibi  supereffluens 
beatitudo. 

4.Nam  quomodovidendus  sit  increa- 
turis,  quomodo  innobis  habendus,  pos- 
sumus  vel  ex  parte  conjicere,  ex  ipsis 
nimirum ,  quas  accepimus  jam,  primi- 
liis  spiritus.Cognitioautemilla  omnino 
adhuc  nobis  incognita  est  :  mirabilis 
facta  est;  confortata  est,  ut  non  possi- 
mus  ad  eam.  At  vero  quemadmodura  in 
creaturis  videndus  sit,  possumus  ali- 
quatenus  intelligere ,  nimirum  cum  ct 
modo  videatur  in  ipsis.  Unde  et  Philo- 
sophi ,  Apostolo  teste ,  per  ea  quae  factu 
sunt,  Dei  invisibilia  conspexere.  Vc- 
rum  quantumcumque  proficiat  quis 
intelligendo  conspicere,  quam  poten- 
tissime  ,  quam  prudentissime  ,  quam 
benignissime  majestas  aeterna  omnia 
fecerit,  cuucta  regat,  ordinetuniversa; 
prorsus  modicum  ab  eo  quod  est  com- 
preliendit.  Venietautem,  quandojam 
(  ut  in  pra^cedenti  sermone  diximus  ) 
sequemur  Agnum  quocumque  ierit,  et 
inomnibus  consequemur  creaturis,  ut 
in  omnibus  gaudeamus  ,  quod  est  gau- 
dium  Domini  Dei  nostri.  Gaudeamus 
sane  in  omnibus,  sed  non  aliunde 
quam  de  ipso,  sicut  et  ipse  non  aliis 
fruitur,sed  semetipsol 

5.  Jam  vero  quemadmodum  in  nobis 
habendus  sit,  et  hoc  vel  ex  parte  pos- 
sumus  cogitarc.  Constat  enim  anima- 
rum  triplicein  esse  naturam.  Unde  et 
Sapientes  raundl  hujus  animam  huma- 
nam,  rationalem,  irascibilem,  concu- 
piscibilem  esse  tradiderunt :  quarauti- 
que  triplicem  vim  animae  ipsa  quoque 
natura  et  quotidiana  cxperimenta  nos 
docent.  Porro  quemadmodum  circa  ra- 
tionalc  nostrum,  et  scientia,  et  igno- 
rantia  constat,  tamquam  habitus  ct 
privatio  :  sic  et  circa  concupiscibile, 
desiderium  et  contemptus  :  et  circa  id 
quod  dicitur  irascibile ,  et  laetitia  pari- 
ter ,  et  ira  versatur.  Implebit  ergo  Deus 
rationale  nostrum  Iucq  sapicntiaj,  ita 


IN  FESTO  OMNIUM  S 
ttt  penitasnobisnihil  desit  inullasci6ii- 
tia.  Iniplebit  concupiscibilc  nostrum  fon- 
te  justiti^jutoraninodesideremuscain, 
ctea  p«nitus  repleamur,  sicut  scriptum 
est :  Beati  qui  esuriiint  et  sitiunt  justi- 
tiam,  quoniam  ipsi  saturahuntur,  Nulla 
enim  aliarcs  implere  potest  desiderium 
animae,  nulla  alia  praeter  justitiam  bea- 
tilicarc  animam  potest.  Cum  ergo  re- 
pleverit  Deus  concupiscibile  noslrum 
justitia  ;  (fuicquid  respuerc  debet  ani- 
ma,  respuet ;  quicquid  debct  concupis- 
cere,  concupiscet :  et  ex  omnibus  id 
magis  appctct,  quod  magis  fuerit  ap- 
petendum.  Merito  denique  concupisci- 
Lili  nostro  justitiam  attribuimus,  ex 
quo  nimirum  aut  justi,  aut  injusti  re- 
putamur.  Jam  vero  quod  dicitur  in  no- 
bis  irascibile  ,  cum  replcverit  illud 
Deus  ,  perfecta  erit  in  nobis  tranquilli- 
tas ,  et  in  summam  jucunditatem  atque 
laititiam  replebimur  pace  divina.  Et 
vide  si  non  etiamin  bis  tribus  pcrfecta, 
quantum  sane  ad  animam  spectat,  bca- 
titudo  consistit  :  quando  scienlia  jam 
non  inflabit  proptcr  justitiam ;  jam  non 
contristabit  proptcr  latitiam,  ut  ccssct 
proverbium  illud,  Quiapponit  scientiam, 
apponit  et  dolorem  :  quando  justitia  ncc 
indiscreta  erit  propter  scientiam  ;  ncc 
onerosa  propter  laetitiam  :quando  laeti- 
tia  nec  inepta  crit  proptcr  scientiam , 
nec  impura  propter  justitiam. 

6.  Sed  in  bis  omnibus  nihil  adhuc 
exterior  homo  noster  accepit.  Ipsi  crgo, 
ut  inhabitet  gloria  etiam  in  tcrra  nos- 
tra,  et  juxta  alium  Prophetam  replea- 
tur  majestate  Domini  omnis  terra ,  qua- 
tuor  sunt  queercnda,  quem  nimirum 
constat  ex  elementis  quatuor  essc  com- 
pactum.  Nec  mireris  quod  pluribus  in- 
digere  videtur  qui  miserior  est,  cum  et 
in  psalmo  legeris,  dicente  Propheta  : 
Sitivit  in  te  anima  inea,  quani  multiplici- 
tcr  tibi  caro  mea  !  llabeat  ergo  terra 
nostra  immortalitatem,  ne  jam  timeat 
denuo  se  in  pulveremredigendam.  I\c- 
surgcns  enim  corpus  nostrum  jam  non 
moritur,  mors  illi  ultranon  dominabi- 
tur.  Sed  quid  proderit,si  fortc  contin- 
gat  in  ajtcrnum  vivere  in  miscriis  ct 
aerumuis  passibilitatis  hujus,qua  nimi- 
rumincossantercorruplibilchoc  corpus 
2. 


ANCTORUttl   SERMO  T. 


417 


affligitur;  ct  si  nonsemel,  utiquc  senv- 
per  moritur  ?  Ilabeat  certe  etiam  ali- 
quando  omnimodam  impassibilitatcm. 
Ab  humor'bus  enim  inordinatis  causas 
aiunt  procedere  passionu)n.  Sed  jam 
desidcrat  corpus  nostrum  etiam  IcYita- 
tera,  secundura  eam  nimirum  quam 
habet  ex  aere  portionem ,  ne  vel  ipso 
onere  sit  molestum. Tanta  itaquc  futura 
credenda  est  corporum  levitas  et  agili- 
tas  beatorum  ,  ut  possint,  si  velint,, 
absque  omni  mora  seu  difficultate  ipsani 
quoque  cogitationum  nostrarum  sequi 
ad  omnia  velocitatem.  Quid  ultra  dcest 
ad  perfcctam  corporis  bcatitudincra  ? 
Sola  utique  pulcritudo.  Hanc  perfectissi- 
mam  habituri ,  non  immerito  possuraus 
attribuere  ci  parti ,  quam  habemus  ab 
igne.  Salvatorem  enim  exspectamus ,  \it 
ait  Apostolus,  qui  reformabit  corpus  hu- 
militatis  noslrce  ,  configuratiun  corpori 
claritatis  suce  ,  exhibens  quod  pollicitus 
est,quoniam  fulgebunt  justi  sicut  sol  iti 
regno  Pairis  eorum.  Sic  ergo  replebit 
animasnostras  Dcus,  cum  perfecta  in 
eis  scientia  fucrit,  perfecta  justitia , 
perfecta  laetitia.  Sic  replebitur  niajes- 
tate  ejus  omnis  terra,  cum  fuerit  cor- 
pus  incorruptibile,  impassibile,  agile  , 
configuratum  deniquc  corpori  claritatis 
SU33.  Et  vidc  ne  forte  isti  sint  septem 
panes,  quibus  quatuor  hominum  millia 
Salvator  Icgitur  satiasse ,  e  quibus  ejus- 
dcm  numeri  sportasplcnas  Apostoli  re- 
servandas  sustulerunt.  Nunc  enim  refi- 
cimur  panibus  istis,  cum  jucunda  rae- 
ditatione  beatam  spem  ruminamus  : 
doncc  vcniut,  cumjam  non  de  spe,  scd 
de  re  ipsa  et  exhibitione  gaudenles, 
quasi  plenas  sportas  rccipere  pro  pani- 
bus  singulis  mereamur. 


SERMO  V. 

I.  Festiva  nobis  cst  dics,  et  inter 
praecipuas  solcmnitatcs  hodierna  so- 
lcmnitasnumei'atur.Quidcrgo  dicimus? 
cujus  Apostoli,  cujus  i^Iarlyris,  cujus 
Sancti  ?  Non  unius  alicujus  singnlarilcr  , 
sed  parilcr  univcrsorum.  Omnes  sicjui- 
dem  novimus  festivitatem  Omniiim 
Sanctorum  dici,et  csse,  qunm  iKhlic 
cclcbranuis.   Omnium,  inquani,    si>e 

27 


kiS 


S.   BERNARDI  ABBATIS 


coelestium,  sive  terrestrium.  Sunt  cnim 
Sancti^dc  coelo ,  et  sunt  Sancti  de  tcrra : 
iteraqiie  eorum  qui  de  terra  sunt ,  qui- 
dam  adhuc  in  terra,aliqui  jam  iu  coelo. 
Celebratur  ergo  festivitas  omnium  lio- 
rum  communiter  ,  sed  forsitan  non  uni- 
formiter.  Neque  hoc  mirum ,  cum  non 
sit  ne  ipsa  quidem  sanctitas  omnium 
uniformis,  sed  inter  sanctoset  sanctos 
distet ,  idque  non  parum.  Nec  modo 
dico,  quia  alius  aliosanctior,  (haec  enim 
quantitatis  potius,  quam  qualitatis  dis- 
tantia  est :  )  sed  quod  non  raodo  magis 
et  minus,  verum  etiam  aliter  atque 
aliter  sanctos  dici,et  vere  dici  invenia- 
inus.  Et  forte  inter  Angelos  atque  ho- 
mines  assignari  possit  ista  diversitas 
sanctitatis  pariter  et  celebritatis.  Neque 
enira  tamquara  triumphantes  honorari 
posse  videntur,  qui  numquam  pugnasse 
noscuntur.  Aliter  tamen  honorandi  sunt 
nimis  etiam  ipsi,  tamquam  amici  tui , 
Deus,  cujus  nimirum  voluntati  semper 
adhaeserunt  ,  tanla  utique  felicitate  , 
quanta  facilitate.  Nisi  forte  in  eo  pug- 
nasse  creduntar  ,  quod  peccantibus 
aliis  viriliter  perstiterunt,  non  abeun- 
tes  in  concilio  impiorum ,  sed  singuli 
quique  dicentes :  Mihi  autem  adhaerere 
Deo  bonum  est.  Celebranda  ergo  in  eis 
gratia  praeveniens  in  beiiediclione  dul- 
cedinis  :  honoranda  benignitas  Dei,  non 
ad  poenitentiam  adducens,  sed  abdu- 
cens  ab  omnibus,  quibus  poenitentia 
deberetur;  non  eripiens  a  tentatione  , 
sed  a  tentatione  conservans. 

2.  Aliud  sane  in  his  sanctitatis  genus, 
et  proprio  modo  videbitur  honorandum, 
qui  venerunt  ex  magna  tribulatione  ,  et 
dealbaverunt  stolas  suas  in  sanguine 
Agni :  qui  post  multos  agones  jam  nunc 
triumphant  in  coelis  coronati ,  quoniam 
legitimc  certaverunt.  Estne  adhuc 
Sanctorum  aliquod  tertium  genus  ?  Est, 
sed  occultum.  Suntenimsancti  qui  ad- 
hucmilitant,  adhuc  pugnant,*  currunt 
adhuc ,  necdum  comprehenderunt.  Te- 
merarie  forsitan  hujusmodi  videar  di- 
cere  sanctos ;  sed  tamen  novi  unum  ex 
his  non  veritum  dicere  Deo  :  Custodi 
animam  meam ,  quoniam  sandus  sum. 
Sic  et  Apostolus,  divinorum  conscius 
sccrelorum  .  evidentius  ix'd:Scimus  qun- 


niam  diligentibus  Deum  omnia  cooperar\r- 
tur  in  bonum ,  his  qui  secundum  proposi- 
tum  vocati  sunt  sancti,  Haec  nimirura 
diversitas  appeilationis  in  nomine  sanc- 
titatis ,  ut  alii  quidem  jam  secundum 
consumraationera  sancti  vocentur,  alii 
juxta  solam  adhuc  praedestinationem. 
Latet  ergo  hujusmodi  sanctitas  penes 
Deura;  clausa  est,  et  clause  quodam- 
modo  celebratur.  Siquidem  nescit  Iiomo 
utrum  amore,  anodio  dignus  sit ,  sed  in 
futurum  omnia  reservantur  incerta.  Sit 
ergo  istorum  celebritas  sanctorum  in 
corde  Dei  :  quoniara  novit  Dominus 
qui  sunt  ejus  ,et  ipse  scit  quos  elegcrit 
a  principio.  Sit  etiam  apud  administra- 
torios  illos  Spiritus ,  qui  mittuntur  in 
ministerium  propter  eos,  qui  haeredita- 
tem  capient  salutis  :  nos  in  vita  sualau- 
dare  hominera  prohibemur.  Quomodo 
namque  secura  laudatio  ,  ubi  nec  ipsa 
vita  secura  ?  Non  coronabitur  nisi  qui  le- 
gitime  certaverit,  ait  tuba  illa  ccelestis. 
Et  legem  certaminis  ab  ore  ipsius  Le- 
gislatoris  ausculta  :  Qui  perseveraverit 
usque  in  finem ,  hic  salvus  erit.  Nescis  quis 
sit  perseveraturus ,  nescis  quis  sit  legi- 
time  certaturus,  nescis  quis  coronam 
sit  accepturus. 

5.  IUorum  lauda  virtutcm,  quorum 
jam  certa  victoria  est :  illos  dcvotis  ex- 
tolle  praeconiis,  quorum  secure  potes 
adgaudere  coronis.  Cantavimus  Sanctis 
hacnocte,  dicentes,  Timete  Dominum 
omnes  sancti  ejus  :  sed  non  istis.  Non , 
inquam ,  eos  qui  perseveraverunt  usquc 
in  finem  timerehortabamlir,  quiascrip- 
tum  est :  Jam  non  erit  timor  in  finibus 
nostris.  Illis  potius  dicebamus  sanctis , 
quibus  custodia  multiplcx  necessaria 
est  pro  multitudine  pcricuIorum.Siqui- 
dcm  non  est  eis  colluctatio  adversus 
carnem  et  sanguinem  tantum ,  sed  ad- 
versus  principatus  quoque  et  potesta- 
tes,  adversus  mundi  rectores  tenebra- 
rum  harum,  contra  spiritualia  nequitiae 
in  coelestibus.  Egcnt  plane  custodia, 
qui  tam  multipliciter ,  non  modo  co- 
minus,  sed  eminus  appctuntur.  Et  ubi 
tot  pugnae  foris,  non  dcbent  intus  dc- 
esse  timorcs,  ut  merito  his  dicatur : 
TimctcDomimm,  omnes  sancticjus,ToTA 
intcrim  beatitudo  nostra  esttimere 


IN  FESTO  OMJ^IUM  S 
Dcum,  dicente  Scriptura  :  Beatushomo 
qui  semper  est  pavidus.  Et  item  Psalmista 
ait :  Beati  omnes  qui  timent  Dominum, 
qui  amhulant  in  viis  ejus.  Caeterum  longe 
aliter  beati,  in  quibus  jam  perfectaca- 
ritas  foras  misit  limorem,  nec  jam  ti- 
ment  ambulantes  inviis,sed  laudant 
potius  habitantes  in  dorao  ,  sicut  idem 
ait  :  Beati  quihabitant  indomo  tua,  Do- 
mine,  insascula  sacuIoi'um  laudabunt  te. 
NosTRA  ergo  felicitas,  nostra  interim 
festivitas  in  timore  Dei  :  nam  illorura 
magis  in  exsultatione  etlaudeversatur. 
U.  Inde  est  quod  secure  laudantur 
homines ,  qui  non  sua  jara  vivunt  vita , 
sed  Dei ;  nani  hominum  utique  vita  ten- 
tatio  est.  Est  autem  geraina  quaedara 
securitas  laudis  hujus  :  nisi  quod  forte 
videbitur  (  si  diligenter  attendimus  ) 
intra  alteram  altera  comprehendi.  Si- 
quidem  non  cst  quod  laudare  verearaur 
verissirae,  certissiraeque  laudabiles : 
non  est  quod  gloriflcare  cunctcmur  sic 
absorptos  ingloria,  ut  nostra  oranino 
nequeant  laudatione  raoveri.  Non  cnira 
est  quo  vanitas  intret,  libi  veritas  jam 
totum  occupavit.  Sed  qu<Tnam,  inquies, 
gloria  Sanctis  ?  Neque  enimsinguli  sesc 
glorificant,  quia  scriptum  est  :  Non  te 
laudct  os  tuum.  Non  vicissira  alter  alte- 
rura  laudat,  quia  in  laudera  Conditoris 
intenti  et  extenti,  in  quo  nimirura  tota 
eis  reposita  cst  bcatitudo,  mutuis  num- 
quam  vacare  laudibus  possunt,  dicente 
Prophcta,  sicut  supra  quoque  raeraini- 
mus  :  Beali  qui  hahitant  in  domo  tua , 
Domine ,  in  soecula  soBCulorum  laudabunt 
te.  Verunitaracn  nonacquiescoexpertes 
gloriae  credereSanctos,raaxirae  proptcr 
illud  quod  Apostolus  ait:Qwod  m  prce- 
senti  est  momentaneum  et  teve  tribulatio- 
nis  nostroe ,  supra  modum  in  suhlimitatem 
cetemum  glorice  pondus  operahiturin  no- 
bis.  Et  Propheta  :  Fisita  nos  in  salutari 
iuo,ad  videndum  in  bonitale  clectorum 
tuorum ,  ad  loetandum  in  loetitia  gentis 
tuoifUt  lauAeris  cum  hcereditate  tua. Non 
enira  ait,  ut  lauderis  ab  hajreditatc 
tua  :  scd,  cum  luvredilale  tua,  ut  com- 
munis  intelligatur  fulura  iaudatio.  Quod 
si  ipsa  laudat  hicrcditas  Dorainum;  hx- 
rcditatem  quis  laudct ,  ab  Apostolo  au- 
diamu>=.  Tunc,  inquit,   unicuiquc   laus 


ANCTORUM  SERMO  V.  lt{C^ 

erit.  A  quo  ?  a  Deo.  iMagnus  laudator ,  et 
vehcmenter  ambicnda  laudatio.  Felix 
COMMUTATJO  laudis  ,  ubi  et  laudare 
beatura  est ,  ct  laudari. 

5.  Ad  quid  crgo  Sanctis  laus  nostra, 
ad  quid  glorificatio  nostra,  ad  quid  nos- 
tra  hsec  ipsa  soleranitas?  Quo  cis  ter- 
rcnos  honores,  quos  juxta  vcracera  Filii 
promissionera  honorilicat  Pater  coelcs- 
tis  ?  Quo  cis  prfficonia  nostra  ?  Pleni 
sunt.  Prorsus  ita  est,  dilectissimi ,  ho- 
norumnostrorura  Sancti  non  egent,  nec 
quicquam  eis  nostra  devotione  praesta- 
tur.  Plane  quod  eorum  raeraoriara  ve- 
neramur,nostra  intercst,  non  ipsorura. 
Vultis  scire  quantum  interest  nostra? 
Ego  in  me,  fateor,  ex  hac  recordatione 
sentio  desideriura  vehemens  inflam- 
niari ,  et  desiderium  triplex.  Vulgo  di- 
citur  :  Quod  non  videt  oculus,  cornon 
dolet.  Oculus  meus,  raemoria  mea  :  et 
cogitare  de  Sanctis  ,  quodam  raodo  eos 
videre  est.  Sic  nerape  portio  nostra  in 
terra  viventiura ,  nec  modica  sane  por- 
tio  :  si  tamen  ,  ut  decet,  meraoriara  af- 
fectio  comitctur.  Sic,inquam,  conver- 
satio  nostra  in  coelis  est :  verumtamen 
non  sic  nostra  ,  sicut  illorum.  Ipsorum 
enim  substantia  ibi  est,  nostra  autem 
desideria ;  ipsi  per  praesentiam ,  nos  per 
meraoriara  ibi  suraus.  Quando  et  nos 
addemur  ad  patres  nostros?  quando  es- 
sentialiter  praesentabiraur  eis  ?  Hoc  enim 
primum  desideriura,  quod  in  nobis 
Sanctorura  memoria  vel  excitat  vcl  in- 
citat  magis  ,  ut  eorum  tam  optabili  so- 
cietate  fruamur,  etraereamur  concives 
et  contubernales  esse  spirituum  bealo- 
rum,  raisceri  ccetui  Patriarcharura,  cu- 
neis  Prophetarum,  senatui  Apostolo- 
rura,Martyrum  cxercitibus  numcrosis, 
Confessorum  coilcgiis,  Virginum  cho- 
ris;  in  omnium  denique  coUigi  et  col- 
laetari  communionc  Sanctorum. 

6.  Singulorura  quippe  rccordationes, 
quasi  scintill»  singulae,  immo  quasi  ar- 
dentissimae  faces  ,  devotos  accendunt 
animos,  ut  corum  et  conspectum  sitiant 
et  complcxum  :  adeo  ut  plcrumque 
etiara  inter  cos  esse  se  leputcnt ,  modo 
ad  omncs  simui,inodo  ad  hos  vel  ad 
illos  tota  aviditate  etvehcmenlia  corda 
vibrant'  s.  Alio<min  nuid    istud  negli- 

'■27. 


*20  S.    BERNARD 

gentiao,  quid  pigritiae,  iinino  (juid  ve- 
cordiae  est,  ut  nou  crebris  suspiriis  et 
ferventissima  affectione  abrampere 
hinc,  et  in  illa  tam  felicia  agmina  ja- 
culari  animos  studeamus  ?  Vse  nobis  a 
duritia  cordis  nostri  !  vae  a  peccato 
gentium ,  quas  Apostolus  memorat  sine 
affectione  fuisse.  PrsestolaturnosEccle- 
sia  illa  primitivorum,  et  negligimus  : 
desiderant  nos  sancti,  et  parvipendi- 
Tnus  :  exspectant  nosjusti,  et  dissi- 
mulamus.  Excitemur  aliquando,  Fra- 
tres:  resurgamus  cum  Christo,  qusera- 
mus  quge  sursum  sunt ,  quae  sursum 
sunt  sapiamus.  Desideremus  desideran- 
tes  nos,  properemus  ad  praestolantes 
nos  ,exspectantes  nos  votis  prgeoccupe- 
mus  animorum.  Ecce  enim  nihil  in  hac 
nostra  communione  securitatis,  nihil 
perfectionis,  nihil  quietis  :  et  tamen 
liicquoque  quam  bonum  et  quamju- 
cundum ,  habitare  fratres  in  unum  ? 
Quicquid  enim,  sive  interius,  siveexte- 
rius,  molestum  occurrit,  ipso  utique 
tam  germanorum  consortio  fratrum, 
cum  quibus  estnobiscorunumet  anima 
una  in  Deum ,  lolerabilius  invenitur. 
Quam  dulcior  erit,  quam  delcctabilior, 
quara  beatiorunio,  ubi  nulla  suspicio 
esse  poterit,  nulla  dissensionis  occasio, 
ubi  omnes  perfecta  caritas  indissolubili 
foedere  coUigubit  ?  ut  sicut  Pater  et  Fi- 
lius  unum  sunt,  sic  et  nos  unum  sumus 
in  ipsis. 

7.  Non  tantummodo  societas,  sed  etiam 
felicitas  nobis  est  optanda  Sanctorum , 
ut  quorum  desideramus  prsesentiam , 
gloriam  quoque  ferventissimis  studiis 
ambiamus.  Neque  enim  perniciosa  haec 
ambitio,  autillius  affectatio  gloriae  ulla- 
tenus  periculosa  est.  Nam  quod  dici- 
mus ,  Non  nobis,  Domine,  non  nobis ,  sed 
nomini  tuo  da  </ior«aw;  hujus  temporis 
vox  est,  quando  et  ipsi  Angeii  clarnant : 
Gloria  in  cxcehis  Deo,  et  in  lerra  pax  ho- 
minibus bonce  voluntatis.  Nolime  tangere, 
ait ,  nondum  enim  ascendi  ad  Patrem 
meum.  Verbum  Gloriae  est.  Nempe  filius 
sapiens  gloria  patris.  Noli  ergo,  ait  GIo- 
ria,  noli  me  tangere.  Noli  interim  quae- 
rere  gloriam ,  fugc  potius  :  et  vide  om- 
nino  ne  me  tetigeris,  donec  perveniamus 
ad  Patrcm,  ubi  sit  gloriatio  omnis  jam 


I  ABBATIS 

secura.  Ibi  in  Domino  laudabitur  aninta 
mea,  audiant  n)ansuoti,  et  laetentnr. 
Numquid  non  videtur  audisse  dicentem, 
Noli  me  tangere  ,  nondum  ascendi  ad  Pa- 
trem  meum,  quae  in  Cantico  clamat  j 
Fuge, dilectemi,  fuge'i  Hoc  estenim  quod 
supra  meminimus  :  Non  nobis,  Domine, 
non  nobis,  sed  nomini  tuo  da  gloriam. 
Unde  et  in  hymno  hodie  nos  canimus  : 
«  Des  pacem  famulis,  nos  quoque  glo- 
»  riam  per  cuncta  tibi  saecula,  »juxta 
angelicam  scilicet  distributionem. 

8.  Quia  enira  tentatio  est  vita  homi- 
nis  super  terram  ,  merito  in  terra  ho- 
mini,  non  gloria,  sed  pax  est  quaerenda  : 
pax  cum  Deo  ,  pax  cura  proximo,  pax 
in  seipso.  0  custos  hominum !  quare  me 
posuisli  contrarium  tibi,  et  factus  sum 
mihinietipsigravis?Yic'm'Ammimm\uct3i 
et  intestina  seditio,  bellura  non  civile, 
sed  dornesticura ,  spiritus  adversus  car- 
nem,  et  caro  adversus  spiritura  concu- 
piscens.  Unde  hoc,nisi  quia  posuistimc 
contrarium  tibi?  Tu  enim  vera  libertas, 
tu  vita,  tu  gloria ,  tu  sufficientia ,  tu 
bealitudo  :  ego  pauper,  etraiser,et  rai- 
serabilis,  confusus  et  hurailiatus  usque- 
quaque,  raortuus  propter  peccatum, 
venuradatus  sub  peccato.  Denique  tu 
perfecta  et  sancta  voluptas,  et  requies 
spirituum  beatorura,  posuisti  me  ab 
initio  contra  Eden  (quod  voluptatcm 
sonat)  in  labore  utique  et  aerumna.  At- 
tamen  dicis  :  Cowertimini  ad  me  in  toto 
corde  vestro.JAquei  quia  surausavorsi, 
quos  ut  revertamur  hortaris  :  liquet 
quia  contrarii,  quos  revocasut  conver- 
taraur.  Sed quomodo ?  In  jejunio,  inquit, 
et  fletu,  etplanctu.  Mira  res!  Itane  in  je- 
junio  tu  versaris,  et  in  fletu  degis,  et  in 
planctu  habitas?  Procul  a  te  omnia 
ista  :  procul  ipse  ab  his  vehementer. 
Nimirura  regnum  tuum  iu  Jerusalem, 
quam  satias  adipe  frumenti;  nec  ibi 
luctus  aut  clamor,  sed  nec  uUus  dolor, 
magis  autera  gratiarum  actio  ,  et  vox 
laudis.  Justi,  inquit,  epulentur  in  co)>- 
spectu  Dci ,  et  delectentur  in  lastilia  et  cx- 
sultatione.  Quoinodo  ergo  in  jejunio,  ct 
fletu,  et  planctu  convertemur  ad  ipsum  ? 
Anvero  justuseum  inlaetitiaetexsulta- 
tione ;  qui  vero  nondum  justus  est,  non 
nisi  in  jejunio,  et  fletu,  etplanctu  repe- 


IN  FESTO  OMNIUM  S 

riet?  Ita  plane,  sed  justus,  qui  jamcon- 
spectum  mcruerit,  non  qui  adhuc  vivat 
cx  fide.  Kimirum  quod  ait  Dominus, 
Cum  ipso  sum  in  tribulalione,  adcum  per- 
tinet  qui  per  fidem  ambulat;  non  au- 
tcm  qui  ad  faciem  jam  pervcnit.  Equi- 
dem  utrisque  est  caput  unum ,  sed  non 
«no  modo  membrisomnibus  exhibetur. 
Quibusdam  enim  ostenditur  caput  liir- 
sutum  spinis,  inclinatum  in  cruce  ,  ut 
humiiientur  pariter,  pariter  et  compun- 
gantur.  Qiiibusdam  gloriosum  apparet, 
ut  ab  ipso  glorificentur ,  ut  in  ipso  glo- 
rientur  facta  ei  simiiia ,  qucm  vident 
sicuti  est. 

9.  Hoc  crgo  secundum  desiderium , 
quod  ex  Sanctorum  commemoralione 
flagrat  in  nobis,  ut  sicut  illis,  sic  nobis 
etiam  Cliristus  appareat  vita  nostra,  et 
nos  quoque  cura  ipso  appareamus  in 
gloria.  Interim  nempe  non  sicut  est, 
sed  sicut  pro  nobis  factum  est,  caput 
nostrum  nobis  repraesentatur,  non  co- 
ronatum  gloria,  sed  peccatorum  nos- 
trorum  circumdatum  spinis ,  dicente 
Scriptura  :  Eqredimini  (lUce  Sion,  et  vi- 
dete  rcgem  Salomonem  indiademate,  qiio 
coronavit  eum  mater  sua.  0  Regem !  o 
diadcma!  Mater  siquidem  Synagoga , 
non  matrem  sese  exliibens,  sed  nover- 
cara,  Rcgem  nostrum  corona  spinea  co- 
ronavit.  Pudeat  scctari  gloriara  mcm- 
bra',  quibus  caput  suum  tam  inglorium 
exhibclur,  non  habcns  speciem  aut  de- 
corcm,  vel  aliquid  ejusraodi.  Nimirura 
Salonion  est ,  quod  interpretatum  cst 
Pacificus ,  sane  quod  in  praesenti  est; 
non  utique  beatificus,  aut  glorificus  :  ut 
in  omnibus  angelicum  illud  elogium 
commendetur  ,  quo  terris  pacem ,  coelis 
gloriam  tradiderunt.  Pudeat  sub  spi- 
nalo  capitc  membrum  fieri  delicatum , 
(luod  omnis  ei  interim  purpura  non  tam 
honoris  sit,  quara  irrisionis.  Videre  est 
tamen  hodie  multis  in  locis,  non  sinc 
multa  ambitione  ct  comessatione,  praj- 
scntcm  diem  Iionorari.  Ilonorari,  an 
dehoncstari  dicam?  Ipsi  vidcrint  qui 
hajc  agunt.  Ipsorum  est  enim  hujus- 
modi  celcbritas,  non  Sanctorum  :  quod 
sibi  libet  faciunt,  non  quod  Sanctis.  Erit 
cum  venerit  Chrislus,  nec  mors  cjus 
uUia  annuntiabitur,  ut  sciamus  quo- 


ANCTORUM  SERMO  V. 


m 


niamipsiquoquemortui  sumus,  etcum 
eo  abscoiulila  ost  vita  nostra.  Apparc- 
bit  caput  gloriosum,  et  cum  co  niembra 
glorificata  fulgebunt,  cum  videlicet  re- 
formabitcorpushumiIitalisnostrae,con- 
figuratum  glorioe  capitis,  quod  est  ipsc. 
Hanc  ergo  gloriara  tota  ct  tuta  ambi- 
tione  concupiscamus ,  ne  forte  audia- 
mus  et  nos  :  Quia  gloriam  quae  ab  invi- 
cem  est  quaeritis,  ct  gloriam  quaj  a  solo 
Deo  est  non  vultis. 

40.  Sane  ut  eara  nobis  sperare  liceat, 
ct  ad  tantani  beatitudineni  adspirare, 
summoperc  nobis  desideranda  sunt  suf- 
fragia  quoque  Sanctorum  :  utquod  pos- 
sibilitas  nostra  nonobtinet,  corum  nobis 
intercessione  donetur.  Miseremini  raei, 
raiscreraini  mei,  saltem  vos  amici  mei. 
Nostis  ipsi  periculum  nostrum,  nostis 
figmcntum  nostrum :  nostisignorantiam 
nostram,  ct  dolosadvcrsariorum  :  nostis 
corum  impetus  ,  et  nostram  fragilita- 
tera.  Vobis  enira  loquor,  qui  in  eadem 
lentatione  fuistis;  qui  eosdem  superas- 
tisconflictus,  eosdem  laqueos  evasistis; 
qui  didicistis  cx  his,qu3e  passi  cstis, 
compassionem.  Confido  equidcm  ct  de 
Angelis,  quod  nec  ipsi  suara  visitare 
speciera  dedignentur,  maximc  quia 
scriptum  cst :  Visitabis  speciem  iuam, 
et  non  peccabis.  Caeterum  etsi  de  eis 
mihi  arbitror  praesumcndum  ob  spiri- 
tualis  substantiae  ct  rationalis  forraae  si- 
railitudinera  ;  ampliori  tamen  fiducia  ad 
eos  mihi  reor  utcndum,  quos  habere 
rae  novcrira  ct  in  ipsa  humanitatc  con- 
sortes ,  ut  oporteat  eos  farailiarius  et 
specialius  misercri  ossi  de  ossibus  suis, 
ct  carni  de  carne  sua. 

H.  Dcniquctranseuntes  cx  hocmun- 
do  ad  Patrera ,  sancta  nobis  pignora  re- 
liquerunt.  Apud  nos  siquidem  corpora 
eorura  in  pace  scpulta  sunt,  quorum 
nomina  viventin  saeculuni,  id  est  quo- 
rum  numquam  gloria  sepclitur.  Absit, 
absit  a  vobis,  aniraae  sanctae,  MgyptiR 
illa  crudelitas  pinccrnae  Pharaonis,  qui 
in  gradura  pristinum  restitutus,  statim 
oblitus  cst  Joseph  sancti,  qui  in  carcerc 
tencbatur.  Non  enim  erant  unius  capi- 
tis  mcrabra ,  nec  aliqua  pars  fideli  cum 
infideli ,  aut  ulla  socictas  Israelitae  ad 
yEgyptium ,  non  phis  quam  luci  ad  tc- 


422 


S.   BERNAR 


nebras.  Interpretatur  enim  ^Egyptus 
tenebrse,  Israel  vero  videns  Deum  :  at- 
que  ideo  ubicumque  Israel  erat,  lux 
erat.  Non  sic  noster  Jesus  crucifixi  se- 
cum  Latronis  potuit  oblivisci  :  factum 
est  utique  quodproraissum  est :  ipsa  die 
qua  compassus  est,  et  conregnavit.  Nos 
quoque  si  non  sumus  ipsius  capitis  mera- 
bra,  cujus  et  Sancti,  unde  eis  tam  so- 
leranibus  hodie  votis,  et'tanto  gratula- 
raur  affectu?  Cseterum  qui  dixit,  Si  glo- 
rificafur  unum  membrumf  congaudent 
omnia  membra  :  hoc  quoque  nihilomi- 
nus  ait :  quod  si  paWur  unum  membrum 
compatiuntur  omnia  memhra.  Haec  igitur 
Bostra  et  eorum  cohaerentia  est,  ut  nos 


DI   ABBATIS 

congratulemur  eis ,  ipst  compatiantui 
nobis  :  nos  devota  meditatione  regne- 
mus  in  eis ,  ipsi  in  nobis,  et  pro  nobis 
militent  pia  interventione.Necestquod 
de  eorura  pia  erga  nos  sollicitudine  du- 
bitemus ,  quando  quidera  non  consum- 
mandi  sine  nobis,  sicut  supra  memini- 
mus,  exspectant  nos  usque  dum  retri- 
buaturnobis  :  utvidelicet  innovissimo 
die  raagno  festivitatis  orania  siraul  in 
virura  perfectum  cum  suo  tara  excelso 
capite  raerabra  concurrant,  etlaudetur 
cum  haereditate  sua  Jesus  Christus 
Dominus  noster,  qui  est  super  omnia 
benedictus,  et  laudabilis,  et  glorlosu» 
in  ssecula,  araen. 


IIV  TRAIVSITU  S.  MALACHIiE  EPISCOPI. 


SERMO  I. 

i.  De  coelo  vobis  hodie,  dilectissirai, 
copiosa  quaedara  est  benedictio  desti- 
nata  :  et  fideliter  eam  non  distribui , 
vobis  quidem  daranosum  esset;  mihi 
veropericulosum,  cui  nimirurahsec  dis- 
pensatio  videtur  esse  commissa.  Timeo 
itaque  damnum  vestrum ,  timeo  dam- 
nationem  raeara,  si  forte  dicatur  :  Par- 
vuli  petierunt  panem ,  et  no7i  fuit  quipor- 
rigeret  illis,  Scio  enim  quam  necessaria 
vobis  sit  e  coelo  veniens  consolatio,  quos 
constat  illecebris  carnalibus  et  oblecta- 
raentis  ssecularibus  viriliter  abrenun- 
tiasse.  Nerao  sane  beneficii  esse  coeles- 
tis ,  et  superno  dubitet  consilio  diffini- 
tura,tit  episcopus  Malachias  hodieinter 
vos  obdorrairet ,  et  desideratam  inter 
voshaberet  sepulturam.  Cum  enim  nec 
folium  quidem  arboris  sine  divino  nutu 
cadat  in  terram ;  quis  tam  hebes ,  ut 
non  evidenter  in  hujus  beati  viri  ad- 
ventu  ettransitu  magnura  prorsus  con- 
silium  supernae  pietatis  advertat?  A 
finibus  terrae ,  terram  hic  positurus  ad- 
venit ,  alia  quidem  occasione  festinans, 
quamvis  ob  specialem  erga  nos  carita- 
tatem  id  plurimum  desiderassc  nosca- 
tur.  Multa  quidem  in  itinere  ipso  impe- 


dimentasustinuit,  nec  transfretare  per- 
missus  est,  donec  appropinquaret  tem- 
pus  consuramationis  ejus ,  et  tcrrainus 
qui  non  poterat  prajteriri.  Quem  qui- 
dem  multis  ad  nos  pervenientera  labo- 
ribuSjtamquamAngeluraDei  pro  reve- 
rentia  sanctitatis  suse  suscepimus  :  sed 
et  nos  ipse  pro  sua  raansuetudine  et 
humilitate  altius  radicata ,  longe  supra 
quam  mereremur ,  devoto  suscipiebat 
affectu.  Paucos  deinde  apud  nos  dies 
fecit  in  incolumitate  sm. ,  dum  socios 
prsestolaretur 5  qui.dispersi  in  Anglia 
fuerant,  cum  Regis  illius  vana  suspicio 
Dei  hominem  impediret.  Jamque  om- 
nibus  ad  eum  collectis  ,  ad  Romanara, 
pro  qua  venerat,  curiara  parabat  iter  : 
cura  subito  infirraitate  prseventus,  sensit 
protinusad  coeleste  magissese  palatium 
evocari,  Deo  melius  aliquid  providente 
pro  nobis,  ne  a  uobis  egressus  alibi  con- 
sumraaretur. 

2.  NuIIum  quidem  in  eo ,  non  dico 
mortis ,  sed  vel  gravis  aegritudinis  sig- 
num  medicis  apparebat  :  ille  taraen 
exhilaratus  spiritu,  aiebat  oraniraodis 
oporterc,  ut  hoc  anno  Malachias  ab  hac 
vita  egredcretur.  Laboratum  cst  econ- 
tra,  et  devotis  precibus  apudDeum,  ct 


IN  TRANSITU  S.  MALA 
quibuscumqiie  potuimus  modis  :  sod 
illius  praevaluere  merita,  ut  desiderium 
cordis  ejus  tribuereturei,  et  non  frau- 
darelur  voluntate  labiorum  suorum, 
Sic  ciinn  pro  votisomniaei  concurrcre, 
ut  hunc  maxime  locum  divina  sibi  in- 

,  spirante  clementia  elegisset :  et  hunc 
quoque  ex  longo  optarct  sepulturae  ha- 
berc  diem,  quo  Fidclium  omnium  ge- 

•  ncralis  memoria  celebratur.  Sed  et  illud 
nostra  haec  gaudia  merito  cumulavit , 
quod  fratrum  nostrorum  ossibus,  de 
priore  coemeterio  huc  asportandis  et 
recondendis,  eadora  nobis  dies  auctore 
Deo  fuisset  electa.  Quae  nimirum  de- 
portantibus  nobis,  et  ex  more  psallen- 
tibus,  idem  vir  sanctus  plurimum  sese 
illo  cantu  delectari  dicebat  :  ct  non 
multo  post  ipse  quoque  secutus  est , 
somno  suavissimo  et  felicissimo  sopo- 
ratus.  Agimus  itaque  gratiasDeo  supor 
omnibus  dispositionibus  suis,  quod  in- 
dignos  nos  beatai  mortis  ejus  honorare 
prKsentia,  quod  paupcrcs  suos  pretio- 
sissimo  corporis  ejus  locupletare  the- 
sauro  ,  quod  inHrmos  nos  tantaEcclesiae 
suaj  voluit  fulcire  columna.Altcrum  si- 
quidem  e  duobus  signum  istud,  quod 
nobis  in  bonum  factum  est ,  persuadct, 
quod  aut  placitus  Deo  sit  locus,  aut  sibi 
placitum  facere  velit,  ad  quem  tantae 
sanctitatis  virum  a  finibus  terroe  mori- 
turum,  sepeliendumque  perduxit. 

3.  Caeterum  populo  illi  alTectuosius 
condolere  ,  et  ejus  quae  tam  miserabili 
Ecclesiaj  dirum  boc  vulnus  non  peper- 
cit  inferrc,  crudelitatem  mortis  vehc- 
mcntius  abhorrcre  ,  beati  hujus  Patris 
caritas  ipsa  compellit.  Dira  profecto  ct 
incxorabilis  mors,  quae  tantam  homi- 
num  multitudinem  unius  percussione 
nuilctavit  :  cacca  ct  improvida ,  quae 
Malachiae  ligavit  linguam,  impcdivit 
gressus,  dissolvit  manus,  oculos  clausit. 
lllos,  inquam,  dcvotos  oculos,  qui  piis- 
simis  fletibus  divinam  pcccatoribus  rc- 
conciliarc  gratiam  consueverc  :  illas 
mundissimas  manus,  quae  laboriosis  ct 
humilibus  opcribus  cxerccri  scmper 
amaverant,  qux*  Dominici  corporis  hos- 
tiam  salutarom  pro  poccatoribus  totios 
offercbant;  et  sinc  ira  ct  disccptationc 
in  oratione  lcvabantur  in  ca^lura;  quoe 


CHIiE  EPISC.   SERMO  I.  425 

inlirmis  multa  bcncficia  proestitisse,  ct 
signis  variis  effulsisse  noscuntur  :  illos 
quoque  spcciososgressus  cvangelizantis 
pacem,  evangelizantisbona;  illospcdos 
qui  totics  faligati  sunt  studio  pietatis; 
vestigia  illa,  digna  quae  scnipcr  devolis 
osculis  premerentur  :  sancta  denique 
labia  illa  sacerdotis ,  quae  custodicbant 
scientiam;  os  justi ,  quod  sapientiam 
meditabatur  :  ct  linguam  ejus,quae  ju- 
diciumloquens,  immoetmisericordiam, 
tantis  mederi  solebat  vulneribus  anima- 
rum.  Ncc  mirum,  Fratres,  iniquam  mor- 
tcm  esse,  quam  gcneravit  iniquitas  : 
inconsideratam,  quam  noscitur  seductio 
pcpcrisse.  Nihil ,  inquam,  mirum,  si 
forit  sine  discretione ,  quae  venit  ex 
prsevaricatione :  si  sit  crudelis  et  fatua , 
quae  ex  antiqui  serpentis  fallacia,  et 
mulieris  insipientia  prodiit.  Quid  ta- 
mcn  causamur ,  quod  Malachiam  ausa 
sitattentare,  fidele  equidem  membrum 
Christi,  quando  et  ipsum  Malachiae  pa- 
ritcr  et  oninium  electorum  caput  furi- 
bunda  pervasit?  Pervasit  utique  immu- 
nem,  sed  non  immunis  cvtsit.  Impegit 
in  vitam  mors,  ct  inclusit  intra  se  vita 
mortem,  ct  absorpta  est  mors  a  vita. 
Ilamum  sibi  devorans,  inde  teneri  coe- 
pit,  undc  visa  cst  tenuissc. 

4.  At  fortasse  quis  dicat  :  Quomodo 
mors  a  capite  supcrata  videtur,  quae 
tanta  adhuc  libertatesaevit  in  mcmbra? 
Si  mors  mortua  ,  quomodo  Malachiam 
occidit  ?  Si  victa,  quomodo  adhuc  prae- 
valet  universis ;  et  non  cst  homo  qui 
vivat,  et  non  videat  mortem?  Victa 
plane  mors ,  opus  diaboli ,  et  peccati 
poena  :  victum  peccatum,  causa  mortis ; 
victus  etmalignus  ipse,  etpeccati  auc- 
tor,  ct  mortis.  Nec  modo  victa  sunt  baed, 
sed  ctjudicata  jametdamnata.  Difdnita 
quidcm  scd  nondum  promulgata  sen- 
tcntia  cst.  Deniquc  jam  diabolo  ignis 
paratus,  ctsi  nondum  illo  proecipitatus 
in  ignem,  modico  adhuc  temporesini- 
tur  malignari.  Tanquam  malleus  cceles- 
tis  Opificis  factus  cst,  malleus  universaj 
tcrroe  :  lerit  clectos  ad  eorum  utilita- 
tcm,  reprobos  contcrit  in  eorum  dam- 
nationem.  Qualis  ergo  patcrfamilias, 
talos  et  domestici  ejus,  pcccatum  sci- 
licct  ct  mors.  Nam  et  peccatum,  licet 


lt2U  S.  BERNAR 

simul  cum  Christo  cruci  ipsius  non  <lu- 
Litetur  affixum ,  adhuc  tamen  interim 
non  rcgnarequidem,  sed  habitare  etiam 
in  ipso,  dura  viveret ,  Apostolo  permit- 
tebatur.  Mentior  si  non  ipse  ait :  Jam 
non  ego  operor  illud,  sed  quod  hahitat  in 
me  peccatum.  Sic  et  mors  ipsa  minime 
quidem  adhuc  abesse  cogitur ,  sed  cogi- 
lur  non  obesse.  Erit  autem  cum  dice- 
tur  :  Vbi  est  mors  victoria  tua?  Et  ipsa 
fciquidem  inimica  novissima  destruetur. 
Nunc  vero  moderante  eo  qui  imperium 
habet  vitae  et  mortis,  et  mare  ipsum 
certis  littorum  coercet  metis,  mors  ipsa 
dilectis  Domini  somnus  refrigerii  est , 
Propheta  attestante ,  qui  ait :  Cum  de- 
derit  dilectis  suis  somnum ,  ecce  hoereditas 
Domini.  Pessima  quidera  mors  pecca- 
torum  ,  quorum  et  nativitas  mala  ,  et 
vita  pejor  :  sed  pretiosa  est  mors  sancto- 
rum.  Pretiosaplane,tanquam  finislabo- 
rum,  tamquam  victoriae  consuramatio, 
tamquam  vitae  janua,  et  perfectae  secu- 
litatis  ingressus. 

5.  Congratulemur  itaque,  Fratres , 
congratulemur,  ut  dignum  est,  Patri 
nostro  :  quia  et  pium  est  defunctum 
plangere  Malachiam,  et  pium  magis 
Malachise  congaudere  viventi.  Numquid 
non  vivit?  Et  beate.  INimirura  visus  est 
oculis  insipientium  mori ,  ille  autem 
cst  in  pace.  Denique  jam  concivis  Sanc- 
torumct  domesticus  Dei,  psallit  pariter 
et  gratias  agit ,  dicens  :  Transivimus 
per  ignem  et  aquam ,  et  eduxisti  nos  in 
refrigerium.  Transivit  plane  viriliter, 
et  feliciterpertransivit.  Verus  Hebraeus 
Pascha  celcbravit  in  spiritu,  et  nobis 
transiensloquebatur :  Desideriodeside- 
ravi  hoc  Pascha  manducare  apud  vos. 
Transivit  per  ignem  et  aquam,  quem 
nec  tristiafrangere,  nec  detinere  moUia 
potuerunt.  Est  enim  deorsum  nos  locus, 
quem  sibi  totum  vindicat  ignis,  adeo  ut 
ne  minimara  quidera  aquae  guttam  de 
Lazari  digito  miser  ille  dives  ibi  habere 
potuerit.  Est  et  sursura  civitas  Dei, 
({uara  laetificat  flurainis  irapetus,  volup- 
tatis  torrens,  calix  inebrians  quaraprae- 
clarus.  In  hoc  sane  medio  boni  et  mali 
scientia  cc  'jnetur,  et  voluptatis  ettri- 
bulationis  hic  capere  est  experiraen- 
lura.  Infclix  Eva  in  has  vicissitudines 


DI  ABBATIS 

nos  induxit.  Hic  plane  dies  et  nox  j 
nara  in  inferno  tantuni  nox,  et  in  c(eIo 
tantum  dies.  Beata  proinde  anima,  quae 
utrumque  pertransit ,  nec  voluptati 
inhaerens,nec  deficiens  in  tribulatione. 

6.  Breviter  vobis  unum  aliquod  ex 
multis  hujus  viri  magnificis  actibus  ar- 
bitror  referendum ,  in  quo  strenue  satis 
et  ignem,  et  aquara  noscitur  pertrans- 
isse.  Magni  illius  Patricii  Hibernien- 
sium  Apostoli  sedera  metropolitanam 
tyrannica  sibi  progenies ,  successionis 
ordine  creans  archiepiscopos,  vindica- 
bat ,  haereditate  possidens  sanctuarium 
Dei.  Rogatus  itaque  a  fidelibus  Mala- 
chias  noster ,  ut  tantis  sese  malis  op- 
poneret;  animara  suara  in  manibus 
suis  ponens,  accessit  intrepidus,  sus- 
cepit  archiepiscopatura ,  tradens  sese 
discriraini  manifesto,  ut  tanto  crimini 
finera  daret.  Inter  pericula  rexit  eccle- 
siam  :  post  pericula  sibi  continuo  suc- 
cessorem  alterum  canonice  ordinavit. 
Ea  siquidera  conditione  susceperat ,  ut 
postquam  cessante  persecutionis  rabie 
alter  secure  posset  institui,  ad  sedera 
propriam  remeare  permitteretur  :  ubi 
sine  ecclesiasticis  saecularibusve  red- 
ditibus  in  congregationibus  religiosis , 
quas  ipseexstruxerat,  degensinter  eos 
tamquam  unus  eorura ,  usque  ad  hoc 
tempus  vixit  absque  ulla  proprietate. 
Sic  Dei  hominera  exarainavit,  non  exi- 
nanivit  tribulationis  incendiura,  (  siqui- 
dem  aurura  erat  :  )  sic  nec  illecebra 
tenuit  aut  resolvit :  nec«curiosus  spec- 
tator  in  via  substitit ,  pro^rise  peregri- 
nationis  oblitus. 

7.  Quis  vestrura ,  Fratres,  non  vehe- 
menter  ejus  imitari  cupiat  sanctitatem, 
si  id  aucleat  vel  sperare?  Credo  igitur 
libentius  audituros ,  si  dicere  forte  po- 
terimus ,  quid  sanctura  fecerit  Mala- 
chiara.  Sed  ne  nostrura  forsitan  mi- 
nus  acceptabile  testimoniura  videatur, 
Scripturam  audite  dicentera  :  In  fide 
et  lenitate  ipsius  sanctum  fecil  illum. 
Fide  calcabat  mundum ,  Johanne  attcs- 
tante ,  qui  ait :  Hcec  est  victoria ,  qu(B 
vincitmundum,  fides  noslra.  Nam  in  spi- 
ritu  lenitatis  dura  quaelibet  et  adversa 
aequo  animo  tolerabat.  Hinc  quidem 
post  Christum  fide  c:dcabat  maria  ,  ne 


IN   TRANSITU  S.  MALACHI.E  EPISC.   SERMO  II. 


423 


caperetur  illecebris  :  iiide  iii  patientia 
sua  possidebat  aniiiiam  suam  ,  ne  mo- 
lestiis  frangeretur.  De  his  enim  duobus 
habes  [n  psalmo ,  casuros  a  latere  tuo 


aviditate  curramus  in  odore  ungucnto- 
rum  hujus  beati  Patris  nostri ,  qui  nos- 
trum  hodie  lorporem  in  ferventissimuin 
desiderium  visus  est  excitasse.  Curra- 


mille,  et  decem  millia  a  dextris  tuis  : '  mus  ,  inquam,  post  eum  ,  crebrius  illi 


clamantes,Trahe  nos  post  te  :  ct  affeclu 
cordis,  et  profectu  conversationis  de- 
votasomnipotcnti  misericordiK  gratiaa 
referentes  ,  quod  indignis  servulissuis, 
quibus  propria  desunt  merita ,  aiiena 


quod  multo  plures  prosperitatis  falla- 
cia3,  quam  adversitatis  flagella  deji- 
ciant.  Nemo  itaque  nostrum,  carissimi, 
plana  mollioris  viae  superficie  delecta- 
tus,  iterillud  marinum  sibi  comraodius 
arbitretur.  Magnos  hic  campus  montesj  saltem  voluit  sulTragia  non  deesse. 

habet,  invisibiles  quidem,  scd  eo  ipsO)  

periculosiorcs.  Laboriosior  forte  via  vi- 
detur  inter  ardua  collium,  et  aspera' 
rupium  :  sed  cxpertis  longe  securioret 
desiderabilior  invenitur.  Utrobique  ta- 
men  laborem ,  utrobique  pcriculuin 
esse  noverat,  qui  dicebat :  Pcr  anna 
justitice  a  dextris  ,  el  a  sinistris  :  ut  me- 
i'ito  congratulemur  eis,  qui  transierunt 


SER3IO   II. 

i.  LiQUET,  dilectissimi,  quod  dum 
corpore  retinemur,  peregrinamur  a 
Domino  :  ac  per  hoc  luctum  magis, 
quam  gaudium,  miserandum  nobis  in- 
dicit  exsilium  ct  conscientia  delicto- 


rum.  Quia  tamen  apostolico  ore  gau- 
per  igncm  et  aquain,  et  in  refrigerium  dere  cum  gaudcntibus  admonemur,  in 


sunteducti.  Rcfrigcrium  vultis  audire? 
Utinam  id  vobis  alius  loqueretur!  nam ' 
ego  quod  non  gustavi ,  eructare  non 
possum.  ; 

8.Videortamen  mihihodie  super  hoc 
refrigerio  Malachiam  audire  dicentem  : 


omnem  nos  suscitari  laetitiam,  tem- 
pus  et  causa  requirit.  Nam  si  vere, 
quodPropheta  sensit,  exsultcntjustiin 
conspectu  Dei ,  exsultat  sine  dubio  Ma- 
lachias,  qui  in  diebus  suis  placuit  Deo, 
ct  invcntus  est  justus.  In  sanctitate  et 


Converlere  anima  mea  in  requiem  fuam >  justitia  coram  ipso  ministravit :  placuit 


quia  Dominus  benefccit  tibi;  quia  eripuil 
animam  meam  de  morte ,  etc.  In  quibus 
verbis  quid  intelligam  ,  paucis  audite  : 
siquidcm  inclinata  est  jain  dics,  etlon- 
gius  quam  speraveram  sermo  proccssit, 
quod  invitus  avellar  a  patcrni  dulce- 
<line  nominis,  et  Malachiam  silcre  lin- 
gua  formidans,  finem  facere  vcrcatur. 
Mors  animoe ,  Fratrcs  mei ,  peccatum 
cst;nisi  forteexcidit  vobis  quod  in  Pro- 
phcta  lcgistis  :  Anima,  quce  peccavcrit , 
ipsa  morictur.  Triplcx  proinde  congra- 


ministerium,  placuit  etministcr.  Quidni 
placuerit?  Posuit  sinc  sumptu  Evange- 
lium ,  replevit  Evangelio  patriam ,  suo- 
rum  maxime  fcralem  edomuit  barba- 
ricm  Hibernorum  :  lcvi  jugo  Christi  in 
gladio  spiritus  exteras  subdidit  natio- 
nes,  usquc  ad  cxtrcmatcrrae  restituens 
ha?reditatcm  suam  illi.  0  ministeriuin 
fructuosum !  o  ministrum  fidelem ! 
Numquid  non  pcr  ipsum  Filio  cst  pa- 
tcrna  adimplcta  promissio?  Numquid 
non  hunc  olim  intuebatur  Patcr,  cum 


lulatio  est  hominis,  ab  omni  peccato,  ad  Filium  loqueretur  :  Dabo  tibi  gcntes 


ctlabore,  et  periculo  liberati.  Ex  hoc 
siquidcm  ncc  pcccatum  in  eo  habitare 
dicitur,  ncc  pcenitcntia;  luctus  indici- 
tur,  nec  ab  ullo  deinceps  lapsu  ei  prse- 
dicitur  esse  cavendum.  Posuit  Elias 
pallium  :  non  est  quod  timeat,  non  cst 
quod  tangi ,  nedum  tencri  ab  adultcra 
vcreatur.  Currum  consccndit;  non  est 
jam  trcpidare  nc  cadat :  suavitcr  scan- 
dit;  non  laborans  volatu  proprio ,  sed 
cclcri  in  vchiculo  scdens.  Ad  hoc  nos 


rcfrigeriuni  5  dMoctissimi,   tola  anlmi  J  rio  autem  salus  populi 


Jicereditatcm  tuam ,  et  possessionem  tuam 
tcrminos  terra;?  Quam  libcns  Salvator 
recipiebat  quod  cmcrat,  et  cmeratpre- 
lio  sanguinis  sui,  ignominia  crucis, 
liorrore  passionis !  Quam  libens  de  ma- 
nibus  Malachia;,  pro  eo  quod  gratis 
ministrarct!  Ergo  in  ministro  quidcni 
gratum  erat  munus  gratuitum,  in  mi- 
nisterio  autcm  placita  conversio  pec- 
catorum.  Grata,  inquam,  ct  placita  in 
ininistro  simplicitas  oculi,  in  ministe- 


426  S.  BERNAR 

2.  Quamquam  etsi  ministcrii  quldem 
minor  efficientia  sequeretur,  niliilo- 
minus  tamen  ad  Malacliiam  et  ad  opera 
ejus  ille  merito  respexisset,  cui  amica 
puritas  ,  cui  farailiaris  simplicitas  :  cu- 
jus  justitiaj  'est  de  intentione  pensare 
opus  ,  et  de  oculi  qualitate  totius  ajsti- 
mare  corporis  statum.  Nunc  vero  mag- 
na  opera  Domini ,  exquisita  in  omnes 
voluntates  et  studia  Malacliiae  :  magna 
et  multa ,  et  bona  valde ,  etsi  pro  bona 
castse  intentionis  origine  meliora.  Quod 
opus  pietatisprseteriit  Malacliiam?  Pau- 
per  sibi ,  sed  dives  pauperibus  erat.  Pa- 
ter  orphanorurn ,  maritus  viduarum , 
patronus  exstitit  oppressorum.  Hilaris 
dator,  petitorrarus,  acceptor  verecun- 
dus.  Pacis  reformandae  inter  discordan- 
tes  fuit  illi  cura  maxima,  et  efficacia 
multa.  Quis  seque  pius  ad  compatien- 
dum,  ad  subveniendum  promptus,  ad 
corripiendumliber  ?  Nam  et  zelans  erat, 
nec  deeratscientia,  zeli  ipsius  modera- 
trix.  Et  quidem  infirmus  infirmis,  sed 
nihilominus  potentibus  potens ,  superbis 
resistebat,  tyrannos  verberabat,  regum 
magister  ac  principum.  Ipse  est,  qui 
Regi  orando  visum  et  malignanti  tulit , 
et  humiliato  restituit.  Ipse  est,  qui  pa- 
cis  quam  fecerat  violatores,  spiritui 
erroris  traditos ,  frustratus  est  in  malo 
quod  facere  cogitabant  :  ac  denuo  coe- 
git  ad  pacem,  confusos  quidem  et  stu- 
pefactos  in  eo  quod  sibi  contigerat. 
Ipse  enim  est ,  cui  adversus  alios,  pacti 
a3que  praevaricatores,  rivus  officiosis- 
sime  adfuit ,  miro  modo  objectu  sui  eva- 
cuans  molimina  impiorum.  Imbres  non 
erant ,  non  illuvies  aquarum ,  non  con- 
cursusnubium ,  non  liquefactio  nivium : 
cum  subito  factus  est  in  fluvium  mag- 
num ,  qui  rivulus  erat :  et  rivus  ibat , 
et  intumescebat  inundans ,  et  negans 
omnino  transitum  volentibus  malig- 
nari. 

5.  Quanta  audivimus  ,  et  cognovimus 
ca  de  zelo  viri,  et  ultione  inimicorum, 
cum  tamen  esset  suavis  et  mitis,  et 
multae  miscricordise  omnibus  necessi- 
tatera  patientibus?  Qui  quasi  unus  ora- 
iiium  parens,  vivebat  omnibus  :  quasi 
gallina  pullos  suos,  sic  fovebat  omnes, 
et  in  velamento  alarura  suarum  prote- 


DI  ABBATIS 

gebat.  Non  sexus ,  non  actas ,  non  eon- 
ditio  discernebatur  ,  aut  persona  :  dce- 
rat  nemini ,  expanso  omnibus  gremio 
pietatis.  Dc  quacumque  tribulatione 
claraarctur  ad  cum,  propriam  rcputa- 
bat;  nisi  quod  in  sua  paticns,  in  aliena 
compaticns  crat ,  plerumque  ct  impa- 
liens.  Nonnuraquara  siquidera  repletus 
I  zclo ,  pro  aliis  in  alios  raovcbatur ,  ut 
eripiens  inopes,  et  repriraens  fortes, 
;  consulcret  proinde  oranibus  in  salutem, 
!  Itaque  irascebatur ,  sed  ne  non  iras- 
cendo  peccaret,  juxta  illud  de  psalmo: 
Irascimini ,  et  nolite  peccare.  Non  ira 
illi ,  sed  ipse  animo  dominabatur.  Erat 
suimet  potis.  Sane  victor  sui ,  ira  supe- 
rari  non  poterat.  Ira  ejus  in  raanu 
ejus.  Vocata  veniebat,  exiens,  non 
erurapens  :  nutu  non  impetu  ferebatur. 
NoN  UREBATUR  illa,  scd  utebatur.  Mag- 
na  illi  tam  in  hoc  ,  quam  in  cunctis 
utriusque  hominis  sui  raotibus  rcgen- 
dis ,  vel  cohibendis  ,  censurae  diligcn- 
tia,  ct  circuraspectio  multa.  Non  enim 
ita  omnibus  intcndebat,  ut  se  solura 
exponeret,  solura  curae  exciperet  ge- 
nerali.  Erat  et  sui  sollicitus.  Seipsum 
custodiebat.  Ita  denique  totus  suus ,  et 
totus  oranium  erat,  ut  ncc  caritas  a 
custodiasui,  nec  proprictas  ab  utilitate 
communi  eum  impcdire  vel  retardare 
in  aliquo  videretur.  Si  videres  horai- 
nem  raediis  iramersum  turbis ,  et  ira- 
plicitum  curis,  diceres  patriae  natum, 
non  sibi.  Si  vidcres  liominem  solura, 
et  sccum  habitantera,*  putares  soli 
vivere  Deo  etsibi.  . 

4.  Sine  turbatione  versabatur  in  tur- 
bis  :  sine  otio  tempus,  quod  otio  dede- 
rat,  transtgebat.  Quomodo  otiosus, 
quando  cxercel)atur  in  justificationibus 
Domini  ?  Nara  etsi  habebat  tcmpus  libe- 
rum  a  necessitatibus  plcbium,  non 
tamen  a  sanctis  meditationibus  feria- 
fura,  non  orandi  studio,  non  ipso  otio 
contemplandi.  Serrao  illi  in  tempore 
otii  aut  scrius,  aut  nullus.  Aspectus 
ejus  aut  officiosus,  aut  demissus,  et 
cohibitus  intra  se.  Nempe  (quod  non 
mediocri  laudi  inter  sapientes  ducitur ) 
oculus  cjus  in  capite  ejus ,  nusquam 
avolans,  nisi  cum  virtuti  paruisset. 
Risus  aut  indicans  caritatis,  autprovo- 


IN  TRANSITU  S.  MALACHI^  EPISC.  SERMOII. 
cans  :  rarus  tameii  et  ipse.  EquiJeni 


427 


interdum  cductus ,  excussusnumquam : 
qui  ita  nuntiaret  cordis  lajtitiam,  ut 
ori  gratiam  non  minueret,  sed  augerct. 
Tam  modestus,  utlevitatis  non  posset 
esse  suspectus  :  tantillus  tamen,  ut  hi- 1  Benedictus  Dominus  Deus  Malachiaj  , 


sum  introivit  ad  altare  Dci  ipsc  hostia 
et  sacerdos.  Migrante  saccrdote,  sacri- 
ficii  ritus  in  nielius  mutatus  est ;  fons 
lacrymarum  siccatus  est ,  holocaustum 
omne  conditur  in  laititia  et  exsultatione. 


larem  vultum  ab  omni  tristitiaj  na3V0 
vel  nubilo  vindicarc  sufficcret.  0  mu- 
nus  perfcctum!  o  holocaustum  pingue! 
0  obsequium  gratum  mento  et  manu! 
Quam  bonus  odor  Deo  iii  orationibus 
otiosi !  quam  bonus  hominibus  in  sudo- 
ribusoccupati! 

5.  Pro  hujusmodi  ergo  dilectus  a  Dco 
et  hominibus,  non  immcrito  hodie  Ma- 
lachias  in  consortium  Angelorum  reci- 
pitur,  re  adeptus,  quod  nomine  dicc- 
batur.  Et  quidem  antc  Angelus  erat  non 
minus  puritatc,  quam  nomine  :  sed 
nunc  fclicius  gloriosi  in  eo  interpreta- 
tio  nominis  adimplctur,  quando  pari 
cum  Angclis  gloria  et  felicitate  laotatur. 
Congratulcraur  itaque,  Fratres,  con- 
gratulemur,  ut  dignum  est,Patri  no- 
stro  :  quia  et  pium  est,  defunctum 
plangerc  Malachiam;  et  pium  magis, 
Malachiaecongaudere  viventi.  Numquid 
non  vivit?  Et  beate.  Nimirum  visus  est 
oculis  insipicntium  mori  :  ille  autem 
cst  in  pace.  Denique  jara  concivis 
Sanctorum  et  domcsticus  Dei,  psallit 
pariter,  et  agit  gratias,  dicens  :  Trans- 
ivimus  pcr  ignem  et  aquam ,  et  induxisti 
ms  in  refrigerium.  Transivit  plane  viri- 
litcr,  et  fcliciter  pertransivit.  Verus 
IIcbrKus  pascha  celebravit  inspiritu, 
et  nobis  transiens  loqucbatur  :  Deside- 
rio  desideravi  hoc  pascha  manducarc 
apudvos.Transivitperigneraetaquara, 
qucm  ncc  tristia  frangere ,  nec  detinerc 
mollia  potuerunt.  Lajtcmur,  quod  An- 
gelus  noster  asccndit  ad  civcs  suos, 
pro  filiis  captivitatis  Icgationc  fungens, 
corda  nobis  concilians  beatorura ,  vota 
illis  intiraans  miserorura.  Lseteraur, 
inquam,  et  exultemus,  quia  coelestis 
illa  curia  cx  nobis  habet,  cui  sit  cura 
nostri ,  qui  suis  nos  protegat  meritis , 
quos  informavit  exemplis,  rairaculis 
confirmavit. 

6.  Sanctus  Pontifex,  qui  in  spiritu 
humilitalis  hostias  pacificas  coclis  frc- 
qucnter  invcxerat,  hodie  per  semelip- 


qui  tanti  Pontificis  ministerio  visitavit 
plebera  suam  ,  et  nunc  assurapto  eo  in 
sanctam  civilateni ,  tantae  rccordatione 
suayitatis  noslrara  non  desinit  conso- 
lari  captivitatera.  Exsultet  in  Doraino 
spiritus  Malachiae,  quod  levatus  pon- 
dere  corporeae  molis,  nulla  jam  faecu- 
lenta  vel  terrcna  materia  praegravatur, 
quominus  tot.^.  alacritate  ac  vivacitate 
corporeara  oranem  et  incorpoream  trans- 
iens  creaturam ,  pergat  totus  in  Deura, 
et  adhaerens  illi ,  unus  sit  cum  eo  spi- 
ritus  in  aeternum. 

7.  Doraura  istam  decet  sanctitudo, 
in  qua  tantae  frcquentatur  raeraoria 
sanctitatis.  Sancte  Malachia,  serva 
eara  in  sanctilate  etjustitia,  raisertus 
nostri ,  qui  inter  tot  et  tantas  raiserias 
raemoriam  abundantiae  suavitatis  tuae 
eructamus.  Magna  est  super  te  divinae 
dispensatio  pictatis,  qui  tc  parvum 
fecit  in  oculis  tuis ,  magnum  in  suis : 
qui  magna  fecit  per  te,  salvans  patriam 
tuam  ;  magna  fecit  tibi ,  introducens  te 
in  gloriam  suam.  Festivitas  tua,  qu» 
merito  tuis  virtutibus  votiva  impendi- 
tur,  tuis  nobis  efficiatur  meritis  et  pre- 
cibus  salutaris.  Gloria  sanctitatis  tuae, 
quae  a  nobis  frequentatur,  continuatur 
ab  Angelis ,  sic  erit  nobis  digne  ju- 
cunda,  si  f  uerit  et  fructuosa.  Liceat  nobis 
aliquas,  te  migrante,  retinere  reliquias 
de  fructibus  spiritus,  quibus  onustus 
ascendis,  qui  in  tuo  hodic  tara  deli- 
cioso  convivio  congrcgaraur. 

8.  Esto  nobis ,  quaesumus ,  Malachia 
sancte,  alter  Moyses,  vel  alter  Elias, 
irapertiens  et  tu  de  spiritu  tuo  nobis  : 
ipsorum  siquidera  in  spiritu  et  virtute 
venisti.  Vita  tua ,  lex  vilae  ct  discipli- 
nsi :  mors  tua,  raortis  portus,  et  porta 
vita; :  memoria  tua  ,  dulcedo  suavitatis 
et  gratia; :  prajscntia  tua ,  corona  gloriaj 
in  manu  Domini  Dci  tui.  0  oliva  fruc- 
lifcra  in  domo  Dei !  o  oleum  IxMitiae 
ungcns  ct  lucens,  fovcns  bcncficiis, 
coruscans  miraculis!  fac  nos  cjus,  qua 


<523  S.  BERNAR 

frueris,  lucis  suavitatisque  participcs. 
O  odoriferum  lilium,  iu  aeternum  ante 
Doniinura  germinans,  et  llorens,  et 
spargens  ubique  vivificura  suavitatis 
odorcm  :  cujus  apud  nos  memoria  in 
benedictione  est,  apud  superos  prge- 
sentia  in  honore !  da  canenlibus  te  tan- 
tse  pleniludinis  participio  non  fraudari. 
0  luminare  magnum,  et  lux  in  tcnebris 
lucens ,  signorum  radiis  et  meritorum 
iiluminans  carcerem,  laetificans  civita- 
tem  !  fuga  de  cordibus  nostris ,  virtutum 
splendoribus  tenebras  vitiorum.  0  stella 


DI  ABBATIS 

matutina,  eo  caeteris  clarior,  quo  dici 
vicinior,  similior  Soli!  dignare  praeiro 
nobis,  ut  et  nos  in  lumine  ambulemus, 
quasi  filii  lucis,  et  non  filii  tencbra- 
rum.  0  aurora  diescens  super  terram, 
sed  superiores  coeli  plagas  lux  meri- 
diana  perlustrans !  recipe  nos  in  con- 
sortio  luminis,  quo  illuminatus  etlate 
foris  luces,  et  intus  suaviter  ardes, 
prsestante  Domino  nostro  Jesu  Christo, 
qui  cum  Patre  et  Spiritu  sancto  vivit  , 
regnat  Deus  per  omnia  ssecula  saecu- 
lorum  5  amen. 


m  FESTO  S.  MARTIIVI  EPISCOPI. 


SER^IO. 

De  exemplis  oLedienliae. 

l.  PuTO  sermonem  a  nobis  expetit 
tam  vester  iste  conventus ,  quam  adven- 
tus  harum  honorabilium  personarum, 
quas  de  longinquo  gratulamur  adesse. 
Sane  audirem  eos  ipsc  libentius  :  sed 
quoniam  eligunt,  immo  et  exigunt  ma- 
gis  ut  loquar,  mihi  si  non  licet  audire 
eos,eisnecesse  est  obaudire.  Etquidem 
vivus  est  nobis  sermo  tam  multa  man- 
suetudo  eorum,  qua  videlicet  meritis 
sanctiores  ,  dignitate  superiores  ,  sa- 
pientia  Iocupletiores,non  modo  advi- 
sitandos,  sed  etiam  ad  audiendos  nos 
dignati  sunt  declinare.  Efficax  eruditio , 
et  omni  digna  acceptione  doctrina.  Si- 
quidera  non  verbo  et  lingua,  sed  opere 
ct  veritate  nos  admonent  imitatores 
suos  esse ,  sicut  ipsi  sunt  Christi ;  et  dis- 
cere  quod  ab  ipso  utique  didicerunt, 
mites  esse ,  et  humiles  corde.  Sic  Maria 
Elizabeth  petiit ,  conjugatam  virgo,  an- 
cillam  domina;  Proecursoris  matrem, 
Judicis  mater;  Dei  genitrix,  servuli 
genitricem.  Sicpostraodum  Jesus  etiam 
ipse  Johannera  adiit,  et  adiit  baptizan- 
dus,  utpote  quem  decebat  implere  om- 
nem  justitiam.  Vos  quoque,  reverendi 
Patres ,  deteriorera  vobis  non  facitis 
parteni  vestrara :  adaudiendumquippe 
quain  ad  loquendum  vclociorcs,  eliain 


inter  ipsos,  qui  vestro  magis  eguerant 
documento.  Nam  nos  quidem ,  quia  om- 
nem  non  possumus  implere  justitiam, 
vel  nonnullam  vobis  exhibere  curamus , 
justum  esse  non  ignorantes  inferiorem 
superioribus  obedire. 

2.  Sed  unde  loquemur?  Qui  de  terra 
est,  de  terra  loquitur,  ait  vox  illa  cla- 
mantis.  De  terra  ergo  loquamur,  quia 
de  terra  subsistimus,  et  in  terra.  Au- 
dite  quique  terrigense  et  filii  hominum : 
vobis  dicimus,  et  de  vobis.  In  terra 
orimur,  in  terra  moramur,  in  terra 
morimur,  revertentes  in  eam  unde  su- 
mus  assumpti.  Hic  nobis  angustus  in- 
troitus,  mora  brevis,  s6la  mors  certa. 
Cogitur  totus  Adam  judiclum  portare 
quod  meruit.  Dilatatusestvehementer, 
multiplicatus  est,  et  replevit  terram. 
Attamen  velit,  nolit,  quanturacumque 
recalcitret,  universus  adhuc  fert  sen- 
tentiani  quara  excepit.  Terra,  inquit, 
cs,  et  in  terram  ibis.  Gravis  equidera 
sententia,  sed  non  sine  grandis  raiseri- 
cordiae  temperamento.  Dura  admodum , 
sedsimeritapenses,indulgentiaeplena. 
Siquidem  non  minus  juste  peccanti  di- 
ceretur  :  Terra  es ,  sed  ex  hoc  sub  ter- 
ram  ibis.  Justus  foret  etiam  tunc  justus 
Dominus,  et  laudabilis  nimis.  Dignus 
plane  qui  laudaretur,  sed  non  ego  ido- 
neus  qui  laudarera.  Alioquin  tunc  quo- 
que  niliilominus  vere  dicei  em ,  si  tamcn 


IN  FESTO  S.  MART 
4iccre  posscm  :  jHsfus  cs,  Domine ,  et 
rcctumjadicium  tuum.  At  nou  infernus 
confitcbitur  lil)i,  ncquc  mors  lauclabit 
tc  :  sed  nos  qui  vivimus,  bcncdicimus 
Domino.  Pcpercisti  ergo  creaturaj  tuae  , 
pepercisti  gloriae  nominis  tui,ut  dcs- 
cendentcm  de  Jerusalem,  minime  ta- 
men  usquc  in  Jerichopatercris  abduci. 
Scmivivus  adhuc  relictus  in  via  semi- 
laudarc  possum  :  ubi  totus  vixcro,  ibi 
iotus  crumpam  in  laudcm ,  ct  dicent 
omnia  ossa  mea  :  Domine,  quis  similis 
tibi?  Propter  hoc  ncmpe  cum  iratus 
fuisses,  miscricordiae  mcministi,  non 
damnans  liomincm  in  loco  perditionis, 
sed  in  loco  afflictionis  humilians.  Quid 
causaris  liomo  ?  quid  scntentiam  qucrcris 
duriorem?  Tcrraj  addictus  es,  factus  e 
tcrra ,  ut  ipsa  tibi  sit  patria ,  quae  mate- 
ria  fuit. 

3.  Sed  audirc,  inquies,  vcllm;  quia 
spiritus  cs ,  ct ad spiri tum  ibis.  Siquidcm 
etiam  spiritus  sum,  quod  ad  animam 
pertinet;  nec  portioncm  hanc  mei  du- 
Litaverim  potiorem.  Audivi  sane  ab 
Apostolo ,  quia  Dominus  spiritus  cst ,  et 
ab  ipso  Domino,  quia  spiritus  est  Dcus. 
Nec  modo  spiritus,  sed  ct  spirituum 
pater.  Utquid  ergo  tenet  me  mater  car- 
nis ,  quia  caro  ex  parte ;  spirituum  Pater 
non  rccipit,cum  cxparte  sim  spiritus? 
Scio,  scio,  agit  hoc  non  tam  substantia 
ipsa ,  quam  culpa.  Sicut  cnim  peccatores 
spiritus  intcr  ccelum  et  terram  vcntosum 
hec  mcdium  tenent,  undc  ct  potcstates 
liujus  acris  nominantur  :  sic  pcccata 
nostra  intcr  nos  ct  Deum  separant,  in- 
ter  crcatorcm  patrcmque  spirituum,  et 
spiritualem  utiquc  crcaturam.  Traxit 
animani  corpus  in  rcgioncm  suam ,  et 
ecce  pra3valens  opprimit  pcregrinam. 
Factum  cst  ncmpe  talcntura  plumbi, 
non  aliunde  tamcn,  nisi  quia  sedctini- 
quitas  super  illud.  Corpus  enim  aggra- 
val  animam,  scd  utiquc  quod  corrum- 
pitur :  corrumpitur  autcm ,  immo  ctiam, 
Apostolo  tcstc,  niortuum  cst  proptcr  pcc- 
catum.  Itaquc  licet  quodammodo  coelum 
sit  homo,  coelestibus  sine  dubio  spiriti- 
Lus  similis,  substantia  simul  ct  forma  ; 
substantia  quidcm  quoniam  spiritualis, 
forma  vcro  quia  rationalis  cst :  minimc 
tamrn  jam  lcvarc  eum  duo  ista  suffi- 


INI  EPISC.  Sl-RMO,  lt20 

ciunt ,  ut  mcrcatur  audirc ,  qula  coelum 
es,  et  in  ca^Ium  ibis.  Frustra  glorietur 
dc  libertatc  arbitrii,  (ju.c  in  mcnteest: 
captivus  ducitur  in  Icgein  pcccati,  quas 
in  carnccst.  Nametsi  forsitan  vidcretur 
duplcx  funiculus  possc  altcri  aeque  du- 
plici  praevalcrc,  ut  videlicct  qucm  sibi 
terra  gemino  quodam  jure  tamquam 
patria  paritcr  ct  matcria  vindicat,  ob 
gcminam  nihilominus,  quae  pricdicta 
est,  substantia;  scilicct  ct  formae  simi- 
litudinem,  coclum  quoque  rccipiat  ut 
coclestcm  :  sed  jam  triplicatus  inferior 
ille  et  dcorsum  trahcns  pcccato  equi- 
dem  accedcnte  funiculus  ,  nisi  illinc 
quoque  occurrerit  gratia,  non  rumpe- 
tur.  Sane  ubi  illa  adfuerit ,  haud  dubium 
quin  solvatur  facilc  gravis  iste  quo  tra- 
himur ,  immo  qucm  trahimus ,  funiculus 
iniquitatis.  Haec  enim  internos  ct  Deum 
non  scparans  intervenit,  sed  rcparans 
et  conjungens. 

U.  Itaque  ibo  mihi  ad  raontem  gratiae , 
et  collcs  miserationum,  quarum  the- 
sauros  orancs  rcpositos  audio  penes 
Christum.  Ibo  ad  eum  qui  est  plcnus 
gratiae  et  vcritatis,  si  forte  accipiam 
aliquid  de  plcnitudine  illa,  immo  si 
forte  accipiar  in  plcnitudinem  illam :  ut 
cum  caeteris  aliquando  mcmbris  occur- 
ram  in  mensuram  setatis  plcnitudinis 
Cliristi.  Ncmo  quippe  ascendit  in  coe- 
Ium,nisi  qui  dcsccndit  de  coelo.  Fide- 
lissimus  plane  et  bcnignissimus  Media- 
tor ,  qui  quidem  non  discrcvit ,  sed  fe- 
cit  utraque  unum,  medium  parietem 
maccriae  solvcns,  donans  nobis  omnia 
dclic(a,dclcns  quod  adversum  nos  crat 
chirographum  dccrcti,quod  crat  con- 
trarium  nobis ,  ct  ipsum  tulit  dc  mcdio , 
affigcns  illud  cruci  :  cxspolians  princi- 
patus  ct  potcstatcs  ,  traduxit  confidcn- 
tcr,  palam  triumphaus  illos,  pacificans- 
que  per  sanguincm  suum  quae  sunt  in 
cckIo,  ct  quae  supcr  tcrram.  Propter 
hanc  ncmpc  salutem,quam  in  medio 
tcrrae  erat  operaturus,  non  confestini 
sub  terra  posuit  hominem ,  sicut  pec- 
candomcruerat;  sedintcrra.  Siquidcm 
respirandum  est  nobis,  et  nullatenus 
dcspcrandum ,  doncc  in  tcrra  adbuc  in- 
tcrim  constituti ,  et  suspiccre  coelum 
possumus,  et  suscipere  data  optima  et 


UoO  S.  BERNAR 

dona  pcrfecta  desursum  a  Patre  lumi- 
num ,  a  patre  spirituum ,  a  patre  mise- 
ricordiarum.  Nam  et  propterea  reclum 
fecit  hominem ,  etiam  corpore  ipso ,  et 
os  homini  sublime  dedit,  cum  prona 
utique  spectent  animantia  caetera  ter- 
ram  :  ut  attollens  ad  sidera  vultus  illo 
suspiret ,  ubi  tam  beatam  et  perennem 
conspicit  mansionem. 

5.  Nonne  enim  pie  et  fideliter  intuen- 
tibus  nobis  vehementissimum  quoddara 
incentivum  amoris,  et  provocatio  fla- 
grantissimi  desiderii  est  visio  ipsa  tara 
lucidissimae  regionis?  Non  sunt  stellae 
coeli  similes  glebis  terrge.  Inter  splen- 
dorem  solis,  et  caliginem  soli  hujus, 
non  parva  distantiaest.  Fortetamen  hic 
quoque  nonnulla,  sed  in  suo  genere 
pulcra  videntur  :  et  hoec  ipsa  undique 
mixta  non  pulcris ,  ut  aurum  in  luto , 
gemma  in  sterquiIinio,liIiuminter  spi- 
nas.  Tota  pulcra  es,  patria  mea,  et  ma- 
cula  non  est  in  te :  totapulcra  es ,  absque 
eo  quod  intrinsecus  latet.  Quid  illud? 
Nempe  illi  beati  angelici  spiritus,  et 
animoe  ipsge  Sanctorum ,  quae  jam  in- 
gredi  meruerunt  in  locum  tabernaculi 
admirabilisusque  addomum  Dei.  Sicut 
enim  sunt  corpora  terrestria,  sunt  et 
corpora  coelestia;  longe  vero  alia  est 
coelestium  gloria ,  quam  terrestrium : 
sic  sunt  coelestes  spiritus  et  terrestres , 
iiec  minor  sane  distantia  inter  eos.  An- 
geli ,  Archangeli, VirtuteSjPrincipatus j 
Potestales ,  Dominationes ,  Throni,  Che- 
rubin  atque  Seraphin.  Bene  nomina 
novi.  Forte  hoc  totum  est.  Quid  enim 
amplius  capiam  terrigena  de  coelestibus, 
carnalis  homo  de  spiritualibus  et  divi- 
nis  ?  Verumtamen  etsi  ignoro  quidlateat 
in  his  tantis  appellationibus ,  illud  equi- 
dem  certissime  novi ,  quod  magnum  et 
mirabile  aliquid  sub  hac  tanta  verbo- 
rum  majestate  clausum  sit  et  signatura. 
Non  sine  causa  ccelum  hoc  dicitur  : 
plane  eximium  nescio  quid  celatur  in 
eo.  Celatur,  inquam,  sed  tamen  non 
negatur  fuleiusquequaque.  Videre  enim 
nobis  datur  in  terra  ipsam  exteriorem 
coeli  pulcritudinem,  non  adire  :  inter- 
nam  quoque  gloriam  secretorum  ejus, 
etsi  non  comprehendere ,  conceditur  vel 
auJirc.  Videmus  patriam ,  sed  a  longe 


DI  ABBATIS 

salutaraus :  odoramur  illasdelicias,  non 
gustamus. 

6.  Enimvero  non  sine  causa  Unigeni- 

tus, qui  est  in sinu  Patris , ipse  nobis  in 

regione  hac  umbrae  mortis,  quara  in- 

habitamus ,  coelestium  gloriam  spiri- 

I  tuum  sane  per  fidemenarrat,  corporura 

;  vero  per  speciem  manifestat.  Audi,  in* 

[  quit ,  filia ,  et  vide.  Et  factum  est.  Quor- 

;  sum  ista?  Indina ,  ait,  aurem  tuam,  el 

'  ohliviscere  populum  tuum,  et  domum  pa- 

j  tris  tui.  Vult  nos  ponere  contumaciam , 

!  discere  obedientiamjapprehenderedis- 

j  ciplinam.  Vult  etiam  nos  oblivisci  pos- 

teriora,  despicere  inferiora,  terrenos 

;  mores  et  vitia  genuina  deserere,  coe- 

lestia  sapere ,  superna  quaererc ,  ante- 

I  rioribus  inhiare.  Vult  et  illum  tantum 

i  decorem  domus  suae  ingenuara  concu- 

i  piscere  creaturara ,  quo  scilicet  in  eam- 

dem  imaginem  transformetur  de  clari- 

tate  in  claritatera ,  tamquara  a  Domini 

spiritu ;  ac  proinde  concupiscat  etiam 

rex  decorem  illius ,  utique  spiritualem. 

Sed  in  quo  visus  ille ,  inquies,  vel  au- 

ditus  inclinare  me  aurem ,  et  obaudire 

monet?  Nam  quod  desiderium  pariat, 

manifestum  est. 

j     7.  Sane  ergo  considera  universam 

i  hanc  coelestiura  gloriara  corporura  in- 

cessanter  legibus  obtemperare  divinis, 

'  nec  umquam  sibi  positas  in  tam  conti- 

nuis  motibus  metas  excedere  tempo- 

rum ,  aut  locorum  terminos  transgredi 

I  constitutos.  -Sed  et  ipsos  spiritus  tam 

;subliraes  audi  omnes  administratorios 

esse ,  et  in  ministerium  mitti  dignan- 

tissimum,  ut  ne  indignum  dicam  :  mi- 

nime  tamen  puto  reperies  in  Scripturis 

aliquando  quemquara  illorum  vel  con- 

tradixisse  mittenti ,  vel  erga  ipsos  tam 

'  inferiores  se,  propter  quos  in  rainiste- 

rium  mittebantur,  saltera  tenuiter  fuisse 

commotum.  Exempla  sunt  obedientiae, 

si  diligenter  attendas ,  eo  sane  accepta- 

biliora ,  quo  in  materia  digniori.  Sed 

novi  quid  ad  ista  submurmuret  sensus 

hommis ,  et  cogitatio  prona  semper  ad 

malura.  Quid  tu  mihi ,  inquit ,  elemen- 

lorum  proponis  obedientiam  superno- 

rum?  Quasi  vero  aut  sensus  ullus  in  eis , 

aut  ulla  vigeat  deliberatio  rationis,  et 

non  potius  agi  ipsa^quam  agere  videan- 


IN  FESTO  S.  MART 
tur.  Quid  vero  vcl  Ipsorum  Angclorum 
obcdicntiam  sic  commendas?  Seutiunt 
quidem  Angeli,  sed  delectabilia  sola; 
obedicntes  equidem  Creatori ,  sed  tam 
felici  quarafacili  voluntate.Quidni  obe- 
diant?  Semper  enim  vident  faciem  Pa- 
tris,quem  videre  perfecta  beatitudo, 
seterna  gloria ,  surama  voluptas  cst. 

8.  Produc  nobis ,  Domine,  Patriarchas 
ct  Prophetas,  viros  obedicntes  praicep- 
tis  tuis,  obedientes  ex  voluntate  ,  obe- 
dientes  contra  propriam   voluntatera. 
Factumest.  Exhibeturnobis  ( ut  caeteros 
Lrevitatiscausaprseteream )  exhibetur, 
inquam ,  nobis  Abraham  ad  prseceptum 
Domini  exiens  do  terra  sua,  ejiciens 
ancillam  et  filium  ejus,  etiara  carissi- 
mum  filium  Isaac  immolare  paratus. 
Quid  hic  humana  astutia  poterit  cavil- 
lari?  Forte  respondeat,  quoniam  multi- 
farie  ,   multisque    modis  apparens  ei 
Deus,  suscipiebatur  hospitio,  partici- 
pabat  convivio, animabat  alloquio,  in- 
struebat  consilio,  donabat  filiis,  iUus- 
trabat  victoriis ,    divitiis    cumulabat. 
Quid  dices,  cumven^ritChristus  factus 
obediens  Patri  usque  ad  mortera,  raor- 
tera  autem  crucis?  Muitum ,  inquit ,  per 
omnem  modum.  Quando  enira  Unigeni-  i 
tura  Dei  Patris,  Dei  virtutera  ,  et  Dei  I 
sapientiamChristura,  quando  prajsurae-  | 
rera  aemulari?  Oblatus  est  quia  ipse  vo- 
luit ,  quando  et  quantum  voluit  passus 
est,  utpote  verus  quidem  homo,  sed 
verus  nihilominus  Deus.  Irarao  vero  ne 
ipsam  apostolicam  obedientiara  afferas 
velim;  quosnimirumjuxtapropheticara 
promissionem  oculis  suis  vidisse  con-  j 
stat  Praeceptorera  suura  ,  et   auribus  \ 
suis  voccm  audisse  moncntis.  Unde  et  j 
unus  eorum  expressius  scribens  ait  : 
Quod  auclhimus ,   quod    vidimus  oculis 
noslris  ,  quod  perspeximus ,   et  manus  j 
noslra;  Iraclaverunlde  Ferbo  v/to.Quidni  : 
relinquerent  omnia?  quidni  ad  omnia 
sequerentur  tantsepraescntiam  majesta-  ' 
tis?  Quid  cgo  non  facerem,  si  mihi  ' 
cadem  copia  prsestaretur?  Sed  non  fecit , 
talitcromni  nationi ,  non  pra^eunti  nli- 
que,  non  sequenti.  Siquidcm  ut  multi 
rcges  optavcrunt  vidcre,  et  non  vi(Ui- 
runt;sicnihilominus  vcneruntjamdics, 
qviundo  dcsidercmus  vidcrc  dicm  unujn 


INI  EPISC.   SERMO.  /431 

Filii  liominis,  nec  tamen  mcrcamur. 
9.  Opportune  crgo  jara  Martinus  ad 
raedium  veniat,  ut  de  niedio  fiat  occa- 
sio  peccatorum.  Ilodie  enim  ille  per 
omniasimilis  nobis,plane  etsensibilis, 
et  passibilis;  sed  et  longe  post  illa  pa- 
triarchalium,  et  propheticarum  tempora 
visionum,  et  homo  purus,  nihil  de  na- 
tura  divinitatis  habens,  credens  autera 
in  eum  quem  non  vidit;  plenus  fructu 
obedientiae,  et  virtutum  locuples,  so- 
lum  deseruit,  polum  subiit,  terrse  com- 
mendans  quod  habebat  e  terra;spiri- 
tum  dirigens  ^d  Patrem  spirituura  ,  cui 
fideliter  in  adoptionis  spiritu  deservivit. 
Non  fuit  coeleste  corpus,  sed  nec  spiri- 
tus  quidem  coelestis  :  rationale  animal, 
etiam  et  mortale  ,  terrigena ,  filius  ho- 
minis.  In  terra  natus  est,  in  terra  edu- 
catus,  interra  exercitatus  et  probatus, 
in  terra  etiam  consummatus.  Nec  vero 
Patriarcha  erat ,  aut  unus  ex  Prophetis , 
de  quibus  sane  in  Evangelio  Veritas 
ait  :  Quia  Lex  ct  Prophetce  usque  ad  Jo- 
hannem.    Multo   magis  non   erat  ipse 
Christus,  scd  erat  tamen  Christus  in 
ipso,  haudaliter  utiquequam  per  fidera, 
dO.   Enimvero  juxta  hunc  moduni 
etiara  modo  prope  est  verbura  in  corde 
tuo  et  in  ore  tuo ,  tantura  si  recto  quse- 
sieris  corde.  Nerape  Apostolo  interpre- 
tante  verbum  fidei  istud  est,  de  quo 
Moyses  ait.  Unde  et  alibi  idem  Aposto- 
lus  :  Jesus  Christus,  inquit,  heri,  el  ho- 
die,  et  in  azternum.  Hesternura  quideni 
ab  initio  saeculi  usque  ad  ascensionera 
Dominicara  ;    hodicrnum    vero    diem 
exinde  usque  ad  sseculi  consumraatio- 
nem;  porro  in  aeternum  intellige  post 
communera   oraniuni   resurreclionem, 
Nulli  horum  deest  Christus ,  nulli  dcest 
Jesus,nullideestunctio,nullisalus.Pa- 
triarchis  et  Prophetis  in  visione  exhibi- 
tus  est,  Apostolisinhumanitate,  Marti- 
no  in  fide,  Angclis  jam  in  specie.  Quam 
sane  speciem  et  electis  omnibus  ostensu- 
rum  sese  promisit,  non  quidcm  hodie, 
sed  ina3ternum.  Deniquc  jara  transierat 
heri.jam  islud  nostrum  illuxerat  ho- 
'licrnum ,  cum  Apostoli  loquercnlur  : 
Etsi  cognovinms  Chrislum  secundum  car- 
ncm,sednuncjamnon  novimu^.  Vidctur 
lamcu  cliam  in  lioc  munc  dc  carnibus 


^32  S.  BERNA 

Agni  nonniliil  csso  scrvatum  :  sed  quod 
residuum  cst,  utique  jam  datur  igni  : 
quod  vidclicet  usque  hodie  eadem  caro 
iiobis ,  sed  spiritualiter  utiquc ,  noncar- 
naliter  exhibeatur. 

H.  rVeque  enim  cst  quod  causcmur 
nostro  huicncgatam  tempori,  sive  eam 
quse  ad  Patres  veteris  Testamenti  facta 
est,  apparitioncm  ;  sive  eam  ,  quae  Apo- 
stolis  cxhibita  cst,  praescntiam  carnis 
cjus.  Siquidem  fideliter  considerantibus 
neutram  deesse  liquebit.  Adest  enira 
nobis  etiam  nunc  carnis  ipsius  vera 
SUBSTANTiA,  liaud  dubium  sanc  quin 
in  Sacramento.  Adsunt  revelationcs , 
sed  in  spiritu  et  virtute  :  ut  tempori 
gratise,  quod.  nunc  est,  nihil  in  ulla 
gratia  deesse  probetur.  Denique  nec 
oculus  vidit,  nec  auris  audivit,  nec  in 
cor  hominis  ascendit,  quae  prceparavit 
Deus  diligentibus  se,  nobis  tamen  reve- 
lavit  per  Spiritum  suum.  Nec  mireris, 
quod  carnales  cismanifestationes  exhi- 
buit ,  qui  carnalem  ejus  prsestolabantur 
advcntum.  Nobis  enim  tanto  efficacior 
gratia  et  revelatio  dignior  necessaria 
est ,  quanto  nimirum  excellentiora  con- 
stat  esse  quae  exspectamus. 

-12.  Itaque  (ut  supra  diximus)  Marti- 
iius  iste  Christus  non  fuit,  sed  tamen 
Christum  habuit  :  non  quomodo  Angeli 
in  prgesentia  majestatis;  non  quomodo 
Apostoli  in  visione  humanitatis;  non 
quomodo  olim  locutus  est  in  visione 
sanctis  suis  :  scd  quomodo  eum  etiam 
nunc  habet  Ecclesia,in  fide  et  sacra- 
mentis.  Non  erat  ille  lux,  sed  lucerna 
plane  ardens  et  lucens,  de  Johanne 
dictum  est.  Sed  si  illum  protulero,  puto 
dicetis  :  Maximus  hominum  est,  plus- 
quam  Propheta  est,  etiam  Angelus  est 
Dei  Palris,  sicut  ipse  teslalur  :  Ecce 
mitto  Jngehim  meum,  etc,  Et  Martinus 
lucerna  erat  ardens  et  lucens :  eum  sal- 
tem  non  pigeat  imitari;  sed  imitari  in 
co  quod  est  imitabilC;  non  autem  quod 
mirabile  exhibetur.  Ad  mensam  di- 
vitis  sedes  hodie  :  diligenter  considera 
quse  tibi  apponuntur.  Discerne  intcr 
cibos,  et  vasa  ciborum.  IIIos  enim  ju- 
beris  tollere ,  sed  non  illa.  Dives  est 
iste  Martinus ,  dives  in  meritis,  dives 
irt  miraculis,  dives  in  virtutibus,  dives 


RDI  ABBATIS 

in  signis.  Diligenter  ergo  considera 
quaj  apponunlur  tibi,  quoenam  vide- 
licet  ad  admirationem,  quse  vero  ad 
imitationem.  Aut  certe  quia  sequi- 
tur  in  Scriptura  illa  ,  quoniam  talia 
oportet  te  prceparare  :  diligenter  con- 
sidcra  quid  apponitur ,  ct  in  quo.  Sus- 
citavit  Martinus  tres  mortuos  ,  quot 
nimirum  Salvatorem  legerat  suscitasse. 
Reddidit  visum  csecis,  surdis  auditum, 
mutis  loquelam ,  claudis  gressum ,  ari- 
dis  sospitatem.  Evasit  divina  virtute 
pericula,  proprii  corporis  obice  flam- 
mas  repulit,  immanem  sacrilegse  ma- 
chinae  molem  columna  parili  e  coelo 
descendente  prostravit,  leprosum  mun- 
davit  osculo,  curavit  oleo  paralyticum, 
daemones  vicit,  Angelos  vidit,  futura 
praevidit. 

13.  Verum  haec  quidem,  caeteraque 
ejusmodi  altissima  quae  fecit  magnalia, 
quidni  mirifica  quaedam  vasa  dixerim 
divitis  hujus,  auro  gravia,  gemmis  mi- 
cantia,    pariterque  materia    et  opere 
pretiosa?Noli  in  his  saporem  quaerere, 
sed  mirare  splendorem.  Luceat  in  hu- 
jusmodi  lucerna  nostra,  ut  in  lumine 
ejus  videamus  lumen,  quod    quidem 
purum,  prout  in  se  est,  necdum  pra:-, 
vales  intueri.  Non  enim  cst  iste  lux, 
sed  ut  testimonium  perhibeat  de  lu- 
mine ;  et  appareat  tibi  interim  gloriosus 
Deus  in  Sancto  suo,  dum  non  potesad 
gloriam  ejus,  sicut  est  in  seipso.  Caefe- 
rum  ne  putayeris  ornatas  quidem  Mar- 
tini  lampadcs,  sed  yacuas  inveniri :  non 
est  fatua  virgo,  habet  in  vasis  oleum. 
flabet  vinum  in  phialis,  habet  intra 
paropsides  istas  ciborum  copiam,  deli- 
cias  utique  spirituales  :  ut  non  modo 
videant  et  mirentur,  sed  edant  paupe- 
res,  et  saturentur;  atque  in  illis  qui- 
dem  Dominum    laudent,  porro  in  his 
vivant  corda  eorum.  Alioquin  quomodo 
mortui  laudabunt  te ,  Domine  ?  Ut  ergo 
sitjucunda  decoraque  laudatio  in  ad- 
miratione ,  etiam  vivant  ex  imitatione; 
et  ut  avidius  sumant  delicias,  ipsas  quo- 
que  divitias  curiosius   contemplentur. 
Sic  nimirum  inter  splcndorem  et  fervo- 
rem  luccrnae  hujus  vicariis  quibusdam 
affecf  ibus  discurrendum ,  ut  nobis  altcr 
ex  altcro  commendetur,  et  ex  mutiia 


IN  FESTO   S.  MAIITINI  EPISC.  SERMO. 


45o 


collatione  uterque  complacitior  fiat.  Si- 
quidein  humilis  fuit  et  spiritu  pauper 
iste  Martinus,  sicut  evidentissime  pro- 
Lat  efTectus  ipse  divinae  gratiae ,  quam 
profecto  tam  multam  nisi  multum  hu- 
mili  non  dedisset. 

ih.  Ut  tamen  pauca  virtutum  ejus 
indicia  promam,  pauperem  illum  spi- 
ritu  bealus  novit  Hilarius,  cum  impo- 
nere  ei  diaconatus  officium  tentans, 
nec  praevalens ,  quod  indignum  sese  vo- 
ciferaretur;.exorcistam  eum  esse  pra3- 
cepit  :  in  quo  quidam  locus  injurise  vi- 
deretur,  sciens  nimirum,  quod  humi- 
liorem  ordinationem  minime  repudia- 
ret.  Pauper  fuit,  veste  sordidus,  crine 
incultus,  facie  despicabilis  :  quse  qui- 
dem  licet  in  electione  ejus  a  quibusdam 
malevolis  objecta  fuissent,  in  ipso  ta- 
men  episcopatu,  sicut  scriptum  est, 
penitus  non  mutavit.  Denique  quia  vere 
pauper  fuit  spiritu  Martinus,  pauper  et 
modicus  meruit  nominari.  Audi  vero 
mansuetudinem  ejus,  suo  illo  Sulpitio 
•sic  scribente  :  «  Tantam  adversus  omnes 
>»  injurias  patientiam  assumpserat  ut, 
»  cum  esset  summus  Sacerdos,  impune 
»  etiam  ab  inflmis  clericis  laederetur: 
»  nec  propter  id  eos  aut  loco  umquam 
»  amoverit ,  aut  a  sua ,  quantum  in  ipso 
»fuit,  caritate  repulcrit.  »  Quod  qui- 
dem  in  Briccio  manifeste  probatum, 
omnes  vos  arbitror  meminisse.  Eum 
nempe  ex  omnibus  sibi  successorem 
elegit,  et  de  tanta  post  futura  adver- 
sitate  prajmonuit :  postremo  in  fide  et 
lenitate  ipsius  sanctum  fecit  illum,  ad 
cujus  os  aures  suaj  fuerant,  cum  re- 
sponderet  honiini,  qui  de  eo  sciscitaba- 
tur  :  Si  illum  delirum  quajris ,  prospice 
eminus;  ecce  coelum  solito  sicut  amens 
respicit.  Crebro  siquidem  homo  Dei, 
ulpote  terram  despiciens,  coelum  su- 
spiciebat.  Nempe  sciebat  ad  hoc  sese 
(  ut  supra  meminimus)  rectani  et  in 
ipso  corpore  accepisse  staturam.  Scie- 
bat  illic  esse  thesaurum  suum,  sciebat 
illic  sedere  in  Patris  dextera  Christum 
suum,  sciebat  numquam  sese,  donec 
iliuc  perveniret,  quod  desiderabat, 
assecuturum,  L'nde  et  hoc  ipsum ,  quod 
delirus  vocabatur  in  terra,  merito  non 
altendit,  cujus  nimirum  conversatio 
2. 


esset  in  coclis ,  cujus  oculi  in  capite  suo. 
Sane  illuc  etiam  lacryma;  ejus  a  maxilla 
ascendere  consueverant,  quibus  sic 
abundabat,  ut  solerel  pro  illorum  quo- 
que,  qui  obtrectatores  sui  videbantur, 
flere  peccatis. 

15.  Sane  quantum  justitiam  esurierit, 
tum  in  caeteris  ejus  actibus,  tumspecia- 
liter  in  idololatriae  persecutione  proba- 
tum  est,  in  templorum  destructione,  in 
statuarum  dejectione ,  in  succisione  lu- 
corum.  Ubi  se  quoque  aliquando  non  est 
veritus  dare  discrimini ,  ut  occasio  tanti 
criminis  de  medio  tolleretur.  Nam  mi- 
sericordem  eura  in  paupere  se  exper- 
tem  Salvator  ipse  apud  Angelos  gloria- 
batur,  datam  sibi  medietatem  vestis 
ostentans.  Utinam  nobis  etiam  miseris 
apud  summura  Judicera,  in  cujus  admi- 
rabile  tabernaculum  introivit,  miseri- 
cordiam  illara  exhibere  dignetur ;  qua 
et  illos  olim  morti  destinatos,  ettormen- 
tis  variis  deputatos  eripuit,pro  quibus 
aute  terreni judicis januam  nocte  media 
scribitur  jacuisse.  Quomodo  enira  non 
audiet  eura  nunc ,  qui  tuncquoque  fecit 
audiri?  Porro  munditiara  cordis  ejus 
illud  vel  maxime  indicat,  quod  non  est 
confusus  inimico  loquens  in  porta.  «Ni- 
»  hil  in  me  funeste  reperies,  Abrahai  me 
»  sinus  recipiet.  »  Nara  in  opere  paciii- 
corura  feliciter  plane  consummans  la- 
bores  suos,  licet  dierum  suorum  llnera 
non  ignoraret ,  clcricos  tamen  adiit  dis- 
sidentes,  inter  quos  rejforraata  pace,  in 
pace  ipse  quievit. 

46.  Cseterura  persecutiones,quas  sus- 
linuit  propter  justitiam  ,  longura  est 
numerare,  quomodo  apud  Julianuni 
Augustum  in  civitate  Wangionum  in- 
trepidus,  immo  et  illato  terrore  con- 
stantior,  custodiae  mancipatus  est,  ut 
inermis  postero  dic  barbaris  opponere- 
tur  :  quomodo  circa  Alpes  sub  securi, 
quam  in  verticem  ejus  latro  vibrabat, 
securissimus  fuit  :  quomodo  illum  Me- 
diolani  Auxentius  Arianus  graviter  in- 
sectatus,  multisque  appetitura  iujuriis, 
tandera  de  civitate  exturbavit  :  quo- 
modo  et  alibi  prius  adversus  sacerdo- 
tum  perfldiam  acerrime  pugnans  ,  sup- 
pliciis  fuit  affectus,  publice  virgis  cau- 
sus,  inde  quoque  exire  compulsus  est  : 

28 


434  S.  BERNARDI  ABBATIS  I 

quomodo  item  in  cujusdam  fani  ever- 
sione,  cum  gentilis  eum  stricto  gladlo 
peteret ,  nudam  cervicem  praebuit  per- 
cussuro,  donec  ille  extollens  ad  ictum 
dexteram ,  cecidit  resupinus  :  quomodo 
alter  eum  cultro  ferire  voluit ,  sed  fer- 
rum  de  manibus  ejus  elapsum,  repcnte 
disparuit.  Pro  quibus  omnibus  dubium 
non  est  multipliciter  coronari  eum,  qui 
quidem  etsi  non  semel  effectu  consum- 
matae  passionis,  sed  toties  martyr  fuit 
affectu  devotissimae  voluntatis.  Come- 
dite  jam  amici,  etbibite,  et  inebria- 
mini  carissimi.  Sic  enim  vivitur,  et  in 
talibus  vita  spiritus  vestri.  Nisi  forte 
beatos  praedicat  sermo  divinus,  qui 
raortuos  suscitant,  caecos  illuminant, 
morbidos  sanant,  leprosos  mundant, 
paralyticos  curant,  daemonibus  impe- 
rant,  futura  praenuntiant,  miraculis 
coruscant ;  et  non  magis  pauperes  spi- 
ritu,  mites,  lugentes,  esurientes  et 
sitientes  justitiam,  misericordes,  mun- 
dicordes,  pacificos,  persecutionem  prop- 
terjustitiam  sustinentes. 

17.  Ignoscite  mihi,  Fratres  :  exem- 
plum  obedientiae  paulo  rainus  praeter- 
ivi,  quod  quidem  vel  solum  juxta  pro- 
positum  ordinem  in  Martino  quoque 
nobis  convenit  exhiberi.  Sane  raorara 
faciraus,  sed,  ut  arbitror,  bonum  est 
nos  hic  esse  :  tardius  enim  hodie  veni- 
raus  ad  Martinura.  «  Domine,  inquit,  si 
»  adhuc  populo  tuo  sura  necessarius , 
»  non  recuso  laborera ,  fiat  voluntas 
»  tua.  »  0  vere  sanctissimara  aniraam ! 
o  inaestimabilera  caritatera  !  o  obedien- 
tiara  singularem !  Bonum  certamen  cer- 
tasti,  cursum  consummasti,  fidem  ser- 
vasti;  de  reliquo  superest  tibi  corona 
justitiae,  quam  reddet  tibi  Dorainus  ho- 
die  justus  judex;  et  adhuc  dicis  :  Non 
recuso  laborera,  fiat  voluntas  tua  !  Ob- 
tulisti  plane  Isaac,  unicura  illum  quem 
diligis,  quod  in  te  est,  jugulasti  :  im- 
molasti  singulare  gaudiuni  tuum  pia 
devotione,  paratus  redirc  ilerura  in 
pericula,  innovare  certamina,  denuo 
subire  laborera,  sustinere  tribulatio- 
nem,  prolongare  tentatibnem,  deinde 
differri  adhuc  ab  illa  tanta  felicitate,  et 
diu  desiderata  societate  Spirituum  bca- 
torum ,  atque    in    hujus    mortalitatis 


N  FESTO  S.  MARTINI,  ETC. 
aerumnas  ab  ipso  introitu  gloriae  revo- 
cari;  postrcmo  (quod  maximum  est)  a 
Christo  tuo  peregrinari  diutius,  si  raodo 
ipse  voluisset.  Nec  sane  dubium,  quin 
ampliorem  gratiam  raereatur,  qui  para- 
tura  se  exhibeat  etiara  ante  raandatum, 
quara  qui  obedire  satagit  post  raanda- 
tura.  Magna  quidem  obedientia  vestra, 
Angeli  sancli :  sed,  quod  dicere  audeam 
pace  vestra,  nescio  an  inveniatur  in 
vobis  quisquam  paratus  in  tale  ali- 
quando  rainisteriura  raitti,  in  quo  ne- 
cesse  habeat  non  videre  faciera  Patris. 
Magnura  est,  Petre ,  quod  Dorainum  se- 
cuturus,  orania  reliquisti :  sed  audivi 
te  in  raonte  dicentem,  ubi  transfigura- 
tus  est  coram  vobis  :  Domine ,  bonum 
est  nos  hic  esse ;  faciamus  hic  tria  taber- 
nacula.  Non  est  hoc ,  Si  adhuc  populo 
tuo  sum  necessarius,  non  recuso  labo- 
rera.  Paratura  cor  tuura,  Martine ,  para- 
tum  cor  tuum,  sive  raanere  in  corpore, 
sive  dissolvi  et  esse  cura  Christo. 

18.  Et  raagna  quidem  in  horrenda 
morte  securitas ;  raagna  in  visione 
Christi  desideranda,  et  tam  ferventer 
ac  singulariter  desideranda  perfectio 
reperitur :  sed  id  quidem  longe  araplius 
per  oranera  raodum ,  quod  qui  mori  non 
raetuis,  iramo  qui  tanto  desiderio  prae- 
sentiam  Domini  concupiscis,  vivere 
quoque  non  renuis,  et  exspectatione 
raolestissiraa  fatigari.  In  quo  enira  alio 
non  obedire  potuerat,  qui  in  hoc  tanto 
articulo  tara  devote  claraabat  :  Fiat  ro- 
luntas  tuaflliec  ergo 'pars  nostra  sit, 
Fratres,  in  convivio  hodjerno,  hanc 
nobis  obedientiara  in  raensa  pauperis, 
imrao  jara  divitis  hujus  appositara  dili- 
genter  consideremus,  scientes  quoniam 
ipsa  est  quae  a  nobis  exigitur,  ipsa 
quam  oportet  nos  praeparare ,  ut  singuli 
quique  dicamus  :  quia  paratus  suw,  el 
nonsum  turbatas,  ut  custodiam  mandata 
tua.  Nec  modo  semel ,  aut  in  parte  :  sed 
paratum  cor  raeum  Deus,  paratum  cor 
meum;  paratum  ad  utruraque,  et  in 
nullo  tuae  praescribens  dispositioni.  Forte 
hoc  cupio,  ct  specialiter,  et  vehemen- 
ter  :  sed  ne  quidera  illud  recuso  :  sicut 
fuerit  voluntas  in  coelo,  sic  fiat.  Desi- 
dero  requiem ,  sed  non  recuso  laborcm, 
fiat  voluntas  tua. 


DE  S.  CXEMEIVTE   PAPA 

ET  MARTYRE. 


SERMO. 

Oe  tribus  aquis. 

I .  Pretiosa  m  conspeclu  Domini,  mors 
sanctorumejus.  Audiat  peccator,  et  iras- 
catur;  dentlbus  suis  fremat,  et  tabes- 
cat.  Deprebensus  est  in  astutia  sua, 
cecidit  in  foveam  quam  fecit,  in  la- 
queum  incidit  quem  tetendit.  Invidia 
siquidem  diaboli  mors  intravit  in  orbem 
lerrarum  :  sed  ecce  pretiosa  facta  est 
mors  sanctorum.  Audi  igitur  hostis  vitse, 
mortis  auctor  attende.  Quid  valet  jam 
fraus  tua,  versutia  tua  quid  nocet? 
Immo  vero ,  ut  plus  doleas, etiam omnia 
cooperantur  in  bonum  bis,  qui  secun- 
dum  propositum  vocati  sunt  sancti. 
Neque  enim  aliter  quam  ipsa  (  qua)  tui 
cst  operis)  de  te  hodie  beatus  Martyr, 
cujus  solemnia  celebramus,  morte  cor- 
poris  triumphavit.  Fecit  siquidera  de 
necessitate  virtutem,  poenam  peccati 
in  meritum  gloriae  commutavit  :  fide- 
lem  se  probavit  in  modico,ut  dignus 
inveniretur  supra  multa  constitui.  Mo- 
dicum  namque  erat,  et  omnino  raodi- 
cum,  quicquid  prius  acceperat  anima 
illa  beata ,  quantum  ad  eam  gloriam , 
quam  praesenti  promeruit  passione.  Om- 
nis  enim  delectatio  hujus  mundi,  uni- 
versa  ejus  gloria ,  quicquid  denique  in 
60  concupiscitur,  prorsus  modicura  est 
in  illius  felicitatis,  in  illius  gloriae,  in 
illius  beatitudinis  comparatione  :  si 
tamen  vel  modicura  dici  debet ,  et  non 
potius  nihilum,  vapor  ad  modicum  pa- 
rens.  Acceperat  beatus  Clemens  nobile 
genus,  amplas  possessiones,  haeredita- 
t(Mn  multam,  scientiam  quoquc  quam- 
plurimam,  ita  ut  optimus  quidam  iilius 
temporis  philosophus  haberetur.  Acce- 
perat  haec  universa  a  Doinino :  Dei  enim 
dona  sunt  etiam  haec.  Fidelem  ergo  sc 
probavit  ci  qui  dcderat,  cum  pro  cjus 
amorc  univcrsa  contempsit,  omnia  dc- 
trimentum  faciens,  et  arbitratus  ut 
btercora  ,  ut  lucrifaccret  Chrislum. 


2.  Sed  forte  murmurat  etiam  nunc 
inimicus :  Pellem ,  inquiens ,  pro  pelle,  et 
omnia  quce  habet  homo ,  dabit  pro  anima 
sua.  Quid  ergo  ?  Putas  quod  in  ipsa  cor- 
poris  sui  vita ,  quam  accepit  a  Doraino, 
infidelis  inveniatur,  ut  vel  ipsara  pra)- 
ferat  illi?  Ecce  habes  potestatera  :  irrue 
in  eum  per  satellites  tuos,  ut  coarctetur 
e  duobus,  aut  a  Domino  necesse  ha- 
bens,auta  corpore  separari.  Varia  et 
imraania  exquire  genera  torraentorum: 
sed  noveris  te  Martyri  nostro  fabricare 
coronas.  Sicut  enim  ipsa  vitae  hujus  or- 
naraenta  et  adjumenta  contempsit,  sic 
conteranit  et  ipsara.  Corpus  omne  tibi 
exponit  in  mortera,  et  in  faciem  male- 
dicit  tibi,  atque  idola  tua  sacro  ore 
blasphemat,  Dorainum  Deura  suum 
etiam  inter  tormenta  tua  libere  prae- 
dicat,  ingenue  confitetur.  Coronabitur 
ergo ,  quia  legitime  certavit ,  quia  fide- 
liter  vicit,  quia  nec  blandimentis  vitse 
hujus,  nec  mortis  horrorc  a  caritate 
Christi  potuit  separari.  Dic  quaeso  nobis 
anima  sancta,  qua;  sic  corpus  tuum 
suppliciis  exponebas  t  obsecro,  diligc- 
bas  illud,  an  non?  Utique  diligcbam, 
inquit.  Ncmo  enim  umquam  odio  ha- 
buit  carnem  suam.  Diligcbamergo  eam : 
sed  parum  diligcbam,  tamquara  ancil- 
lara;  ct  multo  magis  diligcbara  Domi- 
num  Deum.  Utque  probatio  esset  dilec- 
tionis,  operis  exhibitio;  libentcr  ipsam 
quoquc  pro  cjus  gloria  mortem  corporis 
amplectebar. 

3.  Quid  nos  ad  haec  dicimus,  Fratres? 
Congratulamur  Martyri ,  sed  jam  gjoria 
ejus  non  sine  nostra  confusione  est. 
Ecce  enim  beatus  Clemens  homo  erat 
similis  nobis ,  passibilis ,  eadcm  circum- 
datus  infirmitate ,  et  carni  suae  codem 
vinculo  naturalis  affectionis  inhaerens. 
Si  ergo  ilie  sic  glorificavit  Christum  in 
corpore  suo,  et  calicem  salutaris  acce- 
pit  :  quid  nos  retribuimus  Domino  pro 
onmibus  quae  rctribuit  nobis?  Kadem 
cerlc  nos   insiijnivit  imaginc  codem 

28. 


■456  S.  BERNARD 

sanguine  nos  redemit,  et  vocavit  in 
eamdem  liaereditatem,  incorruptibilem, 
et  incontaminatam ,  aeternam,  conser- 
vatam  in  coelis.  Ut  quid  ergo  non  pos- 
sumus  et  nos  cum  beato  Cleraente 
Christi  bibere  calicem?  Sed  forte  re- 
spondent  aliqui :  Possemus ,  si  opportu- 
nitas  non  deesset  :  sed  persecutionis 
tempus  cessavit.  At  ego,  fateor,  non 
satis  crediderim  ista  dicentibus.  Quid 
enim  ?  Quotidie  ceditis  punctioni  acus 
unius,  etmucroni  vos  arbitramini  posse 
resistere?  In  minimis  probate  conflicti- 
bus,  quam  viriliterin  niajori  certamine 
stare  possitis.  Ecce  enim  vobis  non  di- 
citur  :  Sacrificate  idolis,  et  vivite;  aut 
si  hoc  non  vultis,  oportet  vos  diversis 
suppliciis  interire.  Novit  Dominus  fig- 
mentum  nostrum,  nec  dat  nobis  tam 
forte  certamen.  Beato  Clcmenti  cer- 
tamen  forte  dedit  ut  vinceret,  et  dis- 
ceret  quoniara  oranium  potentior  est  sa- 
pientia. 

4.  Vfstrum  autem  certamen  quale 
est,  Fratres  mei  ?Quotidievobis  sugge- 
ritur  in  cordibus  vestris  :  Frange  Ordi- 
nem  tuum,  murmura,  detrahe ,  age 
remissius,  infirmitatem  simula,  re- 
sponde  ei  qui  forte  durius  tibi  locutus 
est,  ut  salisfacias  desiderio  tuo;  nec 
dicitur  cuiquam:Nisi  hsec  feceris ,  mo- 
rieris  :  sedut multum,cum  difflcultate 
et  labore  resistes  animo  tuo.  Et  quis 
sustineret  tanta  ?  Haec  enim  intus  au- 
dire ,  hajc  respondere  consuevimus  ex- 
liortantibus  nos,  aut  foris  homini,  aut 
intus  Spiritui  sancto.  Si  ergo  in  hujus- 
modi  certamine  periclitamur,  si  vix 
resistimus,  si  interdum  etiam  succum- 
bimus ,  quid  in  illo  tam  gravi  certamine 
faceremus  ?  Si  juncis  fragilibus  cedit 
infirmitas  nostra,  quomodo  telis  resis- 
teret?  Videtis  quomodo  ad  nihilum  re- 
dacti  sumus ,  et  sicut  solent  mulieres 
aut  parvuli ,  pugnanteslaudamus  alios , 
pugnare  ipsinon  possumus.Quidtamen 
agimus  ?  Omnes  certe  ad  nuptias  Agni 
vocatisumus,  et  in  conspectu  ejus  va- 
cuos  apparere  non  licet.Diligenterergo 
consideremus  qua?  apponiintur  nobis , 
quoniam  talia  oportet  nos  pra^parare. 
Consideravit  beatus  Clemens  vinuni 
sibi  appositum  esse  a  Domino,  et  ip^o 


I  ABBATIS 

quoquc,  quoniam  divesfuit,adnuptia3 
ilhis  viimm  nihilominus  proprii  san- 
guinis  efl^usione  portavit.  Sed  nos  pau- 
peres  sumus ,  et  vinuin ,  Domine ,  non 
habemus.  At  ille ,  Implete  ,  inquit ,  hy- 
drias  aqua.  Ergone  et  ipsa  suscipietur 
aqua,  siattulerimus  eam?Utique  susci- 
pietur.  Nam  et  ipsam  cum  vino  nobis 
appositam  inveniet,qui  secundum  mo- 
nita  Sapicntis,  diligenter  considerave- 
rit  quae  sibi  apponuntur,  ab  eo  nimi- 
rum  qui  venit  non  in  aqua  solum ,  scd 
in  aqua  et  sanguine.  Testimonium  enim 
perhibuit  qui  vidit ,  quod  aperto  latere 
Domini  dormientis  in  cruce  exierit 
sanguis  et  aqua. 

5.  Et  nos  ergo ,  Fratres ,  ut  vel  fideles 
nosprobemus  Deo  nostro ,  si  martyrium 
sanguinis  non  habemus ,  (  martyriura 
enim  testimonium  est, )  quaeramus  vel 
testimonium  aquae,  et  ne  ipsumquidera 
dcspiciet  Deus.  Tres  sunt  enim  qui  tes- 
timonium  dant  in  terra ,  Spiritus ,  Aqua, 
et  Sanguis.  Bcati  quibustrinum  suppe- 
tit  testimonium ,  quoniam  funiculus  tri- 
plex  difficilerumpitur.  Nossi  sanguinis 
testimonium  non  habemus,  habeamus 
spiritum  et  aquam  :  quoniam  sine  spi- 
ritu  nec  sanguis,  nec  aqua  sufficiet. 
Immo  vero  si  spiritus  ipse  sineaquaaut' 
sanguineinvenitur,sufficittestimonium 
ejus  :  quoniam  spiritusveritatisest,  nec 
sanguis,  nec  aqua  quicquarn  proderunt 
a  seipsis,  sed  spiritus  est  qui  testifica- 
tur  in  illis.  Sane  tamen  aut  vix,  aut 
numquam  sine  aqua  aut  sanguine  spi- 
ritum  arbitror  inveniri.  Propterea,  ca- 
rissimi ,  quairamus  vel  aquam,  qui  san- 
guinem  non  habemus.  Et  quoniam  hy- 
driarum  supra  fecimus  raentionem , 
quaeramus  mensuras  binas,  vel  ternas, 
quas  hydriae  capiebant.  Nam  et  Chris- 
tus  tripliccm  nobis  apponit  aquam,  et 
perfectusomnis  qui  fuerit  in  nobis  sicut 
ipse,quividelicettres  metretas  habere 
potuerit.  Proptcr  hoc  enim  sub  distinc- 
tione  dicitur ,  binas  vel  ternas ,  ut  duas 
ad  minus  constet  necessarias  esse ;  tcr- 
tiam  non  ab  omnibus  exigendam. 

6.  Accipc  igitur  triplicem  aquam , 
qnam  tibi  Salvafor  apponit.  Plorat  su- 
per  Lazarum  ct  super  civitatem  Jeru- 
salem ;  et  haec  est  aqua  prima.  Sudat 


IN    VIGILIA  S.    ANDRE 

imminente  jam  passionis  hora;  ct  haec 
i'st  aqua  secunda,  non  ab  oculis  tan- 
tum,  sed  a  toto  corpore  manans.  Ilaec 
autcm  rubea  est,  sanguineique  coloris, 
sicut  Scriptura  est  :  Et  factus  esl  sudor 
cjus,  sicut  guttat  snnguinis  decurrentis  in 
icrram,  Jara  vcro  tertia  est  aqua,  quam 
ct  praediximus  de  latere  cjus  una  cura 
sanguine  emanasse.  Et  tu  crgo  priraam 
quidem  habes,  si  rigas  lacrymis  tuis 
conscicntiae  tuae  stratum,  et  dolore 
compunctionis  praetcritorum  diluis  ma- 
culas  peccatorum.  Secundara  aquam 
habcs,  si  in  sudore  vultus  tui  vesccris 
panctuo,  ct  labore  poenitentioe  corpus 
tuura  castigas,  ac  restringis  concupis- 
ccnlia3  flamraam.  Est  autem  sanguinei 


JE  APOSTOLI  SERMO.  UZ7 

coloris,  sive  propter  laborcm ,  «eu  etiam 
propter  ipsuni  quem  exstinguit  concu- 
pisccntiae  igncra.  Jara  vcro  si  proficere 
potes  usque  ad  devotionis  gratiara,  po- 
tabcris  aquasapientiae  saluUiris;  ct  spi- 
ritus  Christi,  qui  super  racl  dulcis  cst, 
liet  in  te  fons  aqua?  salientis  in  vitam 
aeternara.  Et  racraento  banc  esse  aquam, 
quoe  procedit  de  latere  dormientis,  et 
sine  omni  molestia  fluit.  Oportet  enim 
jam  mortuura  esse  mundo,  qui  in  hac 
volucrit  gratia  delectari.  Ergo,  ut  bre- 
vitcr  repetam,  prima  quidcm  a  praete- 
ritis  delictis  abluit  conscicntiam  :  sc- 
cunda,ut  futrra  caveas,  cxstinguit  con- 
cupiscentiam  :  tertia,  si  ad  eam  pervc- 
nire  merueris,  potat  animam  sitientem. 


IjV  VIGILIA  S.   ANDREiE  APOSTOLI. 


SER3IO. 

Qnomodo  jejuniis  praevenire  debeamus 
solcmnitates  sanctorum. 

i .  Sanctorum  festa  praecipua  Patrura 
sanxit  auctoritas  votivis  prx^venienda 
jejuniis  :  utiliterplane  ,  ct  nou  ad  insi- 
l)ientiara  nobis,  si  adfuerit  qui  advcr- 
lat.  Multa  siquidem  quotidie  peccata 
contrahimus,  ct  in  niultis  offcndinms 
oranes  :  nec  tutum  omnino  est  celebran- 
das  suscipere  festivitates  sacras,  maxi- 
raeque  cas  quae  maximae  sunt ,  nisi 
prius  abstinentiae  purificatione  prae- 
missa,  quo  et  digniorcs,  et  capaciores 
invcniamur  spiritualium  gaudiorum. 
Sic  enim  justus  in  principio  scrmonis 
accusator  estsui,  nec  nisi  a  propria  re- 
]irehensione  laudes  incipit  alienas. 
Ouod  si  etiam  justus  trepidat  soUicitus 
l)racvenire  cum,  qui  ipsas  quoquc  pa- 
ratus  est  justitias  judicare  :  quid  agi- 
mus  nos,  quorum  interim  judicata  non 
fuerint  ct  tecta  peccata  ?  Timendura 
Aalde  cst,  ne  forte  manifesta  invenian- 
lur  praeccdentia  ad  judicium.  Si  nec 
justus  sine  raode>tia  ctvcrecundia  qua- 
dara  ad  Sanctorum  praesurait  acccdere 


laudes  :  quanto  magis  peccator,  in  cu- 

jus  ore  non  est  laus  speciosa ,  tinieat 

seniper  necesseest  vocem  illam  :  Quarc 

lu  enarras  justitias  meas?  sive  illam, 

Aimce ,  quomodo  huc  intrasti ,  non  ha- 

:  bcns  vestem  nuptialem  ?  Beati  proinde  , 

I  qui  stolam  suam ,  dico  autcm  gloriam 

conscicntiaj  suae,  solliciti    sunt  orani 

temporeconscrvareimmaculatam,  sem- 

per  splendidam    exhibere.    Sed   quia 

pauci  sunt,  qui  sic  omni  custodia  ser- 

'  vent  cor  suum  ;  pauciores  autem  (  si  ta- 

imen  vel  pauciores)  qui  in  omni  sancti- 

jmonia  conservent   illud  :  necesse   est 

frequenti  abstinentia  maculas  diluero 

subintrantcs,  praecipue  cum  praecipua 

quaelibet  solemnitas    advenerit    ccle- 

branda. 

2.  Nec  modo  tamcn  praeparatioest  ad 

proximam  celcbritatcm  observatio  prae- 

;missa  jejunii;   cst  et  admonitio  quae- 

j  dam  ,  cruditioque  non  parva.  Discimus 

j  ex  hoc  ipso ,  qua^nam ,  vera  sit  via  fes- 

tivitatis  aitcrnaj.  Quid  est  enim  quod 

I  jejuniissolemnia  prajvcnimus,  nisiquod 

I  pcr  multas  tribulationes  oportct  nosin- 

Iroire  in  regnumDci  V  Indignus  quippe 

I  solomni  lactitia  est ,  qui  statulam  vigi- 


433 


S.  BERNARDI  ABBATIS 


liaR  abstincntiam  non  observat.  Plane , 
inquam,  si  renuis  affligere  animam 
hiamin  vigilia,  indignus  jure  censeris 
requie  et  exsultatione  fcstiva.  Est  au- 
tem  universum  praesentis  pcenitentiae 
tempus,  vigilia  quaedam  solemnitatis 
magnge,  et  aeterni  sabbatismi  quem 
praestolamur.  Nec  causaberis  vigiliam 
longiorem,  si  aeternitatem  festivitatis 
attendas.  Licet  enim  habere  praepara- 
tionem  soleant  solemnia  diurna  diur- 
nara  :  illa  cum  aeterna  sit ,  non  exigit 
tamen  aetemam.  Sed  quo  nos  rapit  ju- 
cundior  illius  memoria  felicitatis  ?  Hoc 
enim  nomine  et  saepius,  et  forte  dignius 
nominatur  illa  festivitas.  Redeundum 
nobis  est  ad  id  quod  prae  manibus  est. 

3.  Hodierni  itaque  jejunii,  et  ejus 
quam  praestolamur  solemnitatis  et  laeti- 
tiae,  causa  est  beata  passio  Andreae 
apostoli.  Dignum  est  enim,  ut  si  cum 
eo  pendere  non  possumus,  cum  eo  vel 
jejunemus.  Nam  et  ipsum  cum  biduo 
penderetin  cruce,  etiam  jejunassequis 
dubitet  ?  Inveniamur  ergo  vel  in  exiguo 
communicantes  passioni  ejus,  et  si  non 
simul  affixi  patibulo ,  simul  afflicti  je- 
junio  :  ut  raiserante  Deo  etiam  coronae 
participes  simus;  et  in  praesenti  quoque 
spiritualium  socii  gaudiorum.  Quomodo 
onim  non  exsultemus  in  memoria  trium- 
phi  ejus,  quem  in  ipsa  sui  praesentia 
supplicii  tam  vehementer  novimus  ex- 
sultasse  ?  An  non  erit  laeta  festivitas  , 
Tiibi  et  crux  ipsa  plena  est  gaudio  ?  Si- 
quidem  et  festivum  solemus  nominare 
quod  laetum  est;  et  crux  a  cruciatu  uti- 
que  dicitur,  autcerte  cruciatus  a  cruce. 
Quanta  proinde  exsultatione  universse 
terrae  celebrandum  tantae  novitatis  mi- 
raculum,  tam  magnificum  opus  divinae 
virtutis  ?  Andreas  homo  erat  similis  no- 
bis ,  passibilis,  et  tam  vehementi  ardore 
spiritus  crucem  sitiebat,  tam  inaudito  a 
saeculis  gaudio  tripudiabat ,  cum  para- 
tum  sibi  eminus  patibulum  conspexis- 
6et.  «  0  crux,  inquit,  diu  desidcrata , 
»♦  et  jam  concupiscenti  anirao  praepa- 
»  rata  !  securus  et  gaudens  venio  ad  te, 
»  ita  ut  et  tu  exsultans  suscipias  me.  » 
"Videtis  quia  non  se  capit  prae  magnitu- 
dine  gaudii.  Ita,  inquit,  ut  et  tu  exsul- 
tans.  Ergone  tanta  cst  cxsultatio,  ut 


exsuUct  et  ipsa  crux,  nec  laeti  quic 
quam  habeat,  sed  totum  laetitiae  sit ! 
Aut  quis  dicat  minus  contra  consuetu- 
dinem ,  supra  rationem ,  ultra  naturara , 
crucem  exsultare,  quam  crucifixum  ? 
Illi  sensum  laetitise  natura  negavit  : 
huic  si  quid  praevalet,  gaudium  omne 
exterminat,  ingeritque  dolorem.«  Ama- 
»  tor,  ait,  tuus  scmper  fui,  et  deside- 
»  ravi  amplecti  te  »  Fratres,  ignis  vi- 
brans  est,  non  lingua  loquens  :  et  si 
lingua ,  certe  ignea  est.  Carbones  suut 
ignis  illius ,  quem  de  excelso  Christu3 
miserat  in  ossibus  ejus.  Atque  utinam 
desolatorii  nobis  sint ,  consumentes  et 
exurentes  quicquid  innobis  estcarnalis 
affectionis.  Quales  enim  scintillae  sunt 
istae ,  aut  a  quanto  intcriori  incendio 
micant  ? 

.  4.  Plane ,  beate  Andrea, granum  sina- 
pis  est  fidestua,  qua3  tam  insperatum, 
ubi  tcri  coepit,  coepit  exseproferre  fer- 
vorem.Quidsi  paulo  ampliustereretur? 
Quis  fcrvorem  illum  animus,quis  verba 
illasustinereposset  auditus  ?  Dum  enim 
minus  minaretur  ^geas ,  adhuc  gra- 
nura  sinapis  despicabile  videbatur.  In- 
tegrura  erat,  nescicbaraus  quid  intus 
latcret. «  Dominus ,  inquit ,  me  misit  ad 
»  istam  provinciam,  in  qua  non  parvura 
»  ei  populura  acquisivi.  »  Accedatcom-- 
minationis  pistillum  :  longe  jam  acrius 
sapiet,  constantiusque  loquetur.  Ter- 
rendum  eum  putat  iEgeas ,  crucis  sup- 
plicium  minitans  :  sed  non  est  ita.  Ac- 
ccnditur  magis  in  verbohoc ,  et  libere 
clamat  : «  Ego  sipatibulum  crucis  expa- 
»  vesccrcm ,  crucis  gloriam  non  praedi- 
»  carcm.  »  At  ubi  paratum  sibi  lignum 
intuitus  cst ,  cx  hoc  jara  plane  totus 
ignesccns  applaudcbat,  et  blandicba- 
tur  illi  amatae  suae  :  officiosissime  salu- 
tabat,  devotissime  suscipiebat ;  raag- 
nifice  attollebat  eam,  et  in  ipsius 
praeconio  gloriabatur,  clamans  magis 
affcctione  quam  voce : «  Salve  crux  pre- 
»  tiosa ,  quae  decorcm  et  pulcritudincm 
»  de  membris  dominicis  accepisti !  Salve 
»  crux  quae  in  corpore  Christi  dedicata 
»  es ,  ct  cx  mcmbris  cjus  tamquam  mar- 
»  garitis  ornata  !  »  Mcrito  proinde  cru- 
cis  amatorcm  venerantur  quicumquo 
suntscrvi  crucis  :  scdab  bisarapliorera 


IN  FESTO  S.  AN  DREM 
jnre  tlevotionem  cxigit,  qui  siiecialius 
proposuerunt  toUere  crucem  suam.  Vo- 
bis  hoc  et  de  vobis  dico,  Fratres  raei , 
qui  non  surda  aure  audistis  illara  evan- 
geiicam  tubara  :  Qui  non  hajulat  crucem 
suam  f  et  sequiturme,  non  potest  meus  esse 


APOSTOLI  SERMO  I.  Uo9 

discipulus.  Parati  estote  totam  animi  di- 
ligentiara  huic  adhibere  solemnitati ,  et 
cordemagnocelebrare  eam  ;  quia  mag- 
nus  omnino  consolationis  pariter  et 
exhortationis  thesaurus  vobis  rcposilus 
estinea,si  fueritquifodiat  et  scrutetur. 


IN  FESTO  S.  ANDREiE  APOSTOLI. 


SER3IO   I. 

De  tribm  generibus  piscium,  qui  sunt  in 
mari ,  in  flumine ,  et  stagno. 

1 .  Celebrantes  hodie  gloriosum  beati 
Andreae  triumplmm ,  in  verbis  gratise  , 
quai  procedebant  de  ore  ejus,  exsulta- 
vimus  et  delectati  sumus.  Neque  enim 
locus  poterat  esse  tristitiae,  ubi  tam  ve- 
liementer  laetabatur  et  ipse.  Nemo  ex 
nobis  compassus  estsic  patienti :  nemo 
ausus  est  plangere  exsultantem.  Alio- 
(juin  etnobis  ipse  non  incongrue  dicere 
poterat,  quod  Salvator  crucem  bajulans 
sequentibus  se  et  lugentibus  ait:F?7icc 
Jerusalem  ,  nolite  flere  super  me ,  sed  su- 
per  vos  ipsas  flete.  Denique  cura  ducere- 
Uir  ipse  beatus  Andreas  ad  crucera , 
populus  qui  sanctura  et  justura  dolebat 
injuste  damnari,  prohibere  voluit  ne 
puniretur  :  sed  magis  ipse  instantissima 
])rece  prohibuit  eos,  ne  non  coronare- 
tur,  immo  ne  non  pateretur.  Desidera- 
bat  siquidem  dissolvi,  et  cum  Christo 
csse,  sed  in  cruce,  quam  semper  ama- 
verat :  desiderabat  regnum  intrare,  sed 
per  patibulura.  Quid  enim  dicit  illi 
amatae  suae  ?  «  Per  te ,  inquit ,  me  reci- 
>»  piat ,  qui  per  te  me  redemit.  »  Ergo 
si  diligiraus  eum,  congaudemusei,non 
solum  quia  coronatus,  sed  et  quia  cru- 
cifixus  :  quia  desiderium  anirase  ejus 
tribuit  ei  Dominus ,  et  posuit  in  capite 
ojus  coronam  de  lapide  pretioso.  Ve- 
rumtaraen  dura  congratulamur  ei,  quod 
diu  desideratae  crucis  frui  mereatur 
araplexu ;  mirura  valde  est,  si  non  ip- 
sum  ejus  miraraur  gaudium,  cui  con- 
gratulamur. 

2.  Dum  enim  noctis  hujus  vigiliasce- 


lebrantes,  in  verbis  tantae  exsultationis 
cantando  delectaremur,  putas  non  fuit 
in  nobis ,  qui  secum  cogitaret  et  dice- 
ret :  Quid  sibi  vult  hoc ,  aut  uude  tam 
nova  laetitia?Certe  et  crux  pretiosa  est, 
et  crux  amari  potest,  et  crux  habet 
exsultationem  ?  Ita  est ,  Fratres  mei.  Si 
fuerit  qui  colligat,  seraperlignum  cru- 
cis  vitam  germinat ,  fructificat  jucundi- 
tatem  ,  oleum  laetitiae  stillat,  balsamuni 
sudat  spiritualium  charismatura.  Non 
est  silvestris  arbor;  lignura  vitae  est  ap- 
prehendentibus  eam.  Arbor  fructifera  , 
arbor  salutifera  est.  Alioquin  quomodo 
dominicara  occuparet  terrara  ?  Illam 
dico  pretiosissimara  glebara,  cui  clavo- 
rum  est  infixa  radicibus.  Si  non  esset 
haec  pretiosior  cunctis ,  fructuosior  uni- 
versis;  nuraquara  illo  plantaretur  in 
horto,  nec  illara  perraitteretur  vineam 
occupare.  Denique  quid  rairura  si  cruci 
suavitatem  dedit,  qui  dedit  et  igni  ? 
aut  quoraodo  crux  judicatur  insipida  , 
ubi  dulce  sapit  et  flamma  ?  Quid  enim 
sapiebat  Laurentio  ignis  ille,  cum  ride- 
ret  carnifices ,  judicem  subsannaret  ? 
Quid  nosad  ista  dicemus,  Fratres?Cur 
non  sapit  etiaranobis,  quae  pro  Christo 
est  tribulatio,  ncc  gustaraus  et  fios 
manna  istud  absconditum  ?  Sic  enim 
victus  esset  omnino  diabolus ,  nec  ha- 
beret  penitus  quod  afferret.  Sufficeret 
nobis  hocunum  adversusduplicera  ma- 
litiara  iniraici. 

3.  Habet  quippe  nequissimus  ille  la- 
queos,habet  et  jacula,  utpote  callidissi- 
mus  venator  hominum ,  solum  sitiens 
sanguinem  animarum.  Alios  telis  appe- 
tit  malitiosae  cujuslibet  suggestionis :  et 
in  eis  vulnerat  multos ,  quorura  tenuis 


m 


S.  BERNARDI   ABBATIS 


est  patientia.  Aliosvoluptatibus  irretire 
laborat :  et  in  bis  certe  includit  multi- 
tudinera  copiosam  eorum ,  qui  in  terra 
repunt,  autvolitant  juxtaeam.  Sit  ergo 
GAUDiUM  in  tribulatione ;  et  jam  non 
liabet  malignus  unde  illiciat, non  habet 
unde  dejiciat  :  liberati  sumus  a  laqueo 
venantium,  pariter  et  a  verbo  aspero. 
IViHiL  enim  proficiet  inimicus  in  eo, 
quem  crux  ChrisU  delectat ,  si  carna- 
lem  suggesserit  delectationera  :  et  filius 
iniquitatis  non  apponet  nocere  ei,  si 
ad  exasperandum  animum  ejus  quam- 
libet  immittere  tentaverit  amaritudi- 
nem.  Non  curat  delicias,  qui  jejunio 
pascitur  :  multo  minus  murmurare  pro 
eo  potest ,  in  quo  etiam   delectatur. 
Plane  altissimum  posuit  refugium  suum, 
iibi  nec  muscipula  inimiei  timenda  sit, 
nec  sagitta  :  imrao  vero  mundus  piscis 
est,  squamas  pariter  et  pinnulas  habens . 
Porro  sicut  frustra  jacitur  rete  ante  ocu- 
los  pennatorum,  sic  frustra  jacitur  te- 
lum  insquamas  loricatorum.  Hujusmodi 
siquidem  pisces    mundos  esse  legalis 
sanctio  judicabat ,  qui  et  pinnis  levan- 
tur,  et  proteguntur  squamis :  sive  illi 
in  mari  sint ,  sive  in  flumine .  sive  in 
stagno.  Habet  enim    etiam  inare  hoc 
magnum  et  spatiosum  pisces  mundos , 
et  dominica  dignos  mensa  :  quia  ex  his 
qui  iii  saeculi  latitudine  habitu.actuque 
versantur,  reliquit  sibi  muUa  millia , 
quos  apostolica  sagena  trahit,  ut  cum 
educta  fuerit,  scgregentur  a  maiis.  Ubi 
sane  sedebit  et  liic  noster  piscator  ho-  '• 
minum,  quitotamnuncpostse  Achaiam  i 
trahit.  Habet  et  flumen  pisces  mundos,  \ 
quicumque  inter  dispensatores  fidelos  I 
inveniuntur.  Fluvius  quippe  est  prsedi-  j 
catorum  ordo,  nou  in  eodem  permanens  j 
loco,  sed  extendens  se  et  currens,  ut 
diversas  irriget  terras.  Sunt  etin  stag-  ; 
nis  mundi  pisces ,  qui  in  claustris  Deo  | 
serviunt  in  spiritu  et  veritate.  Merito 
siquidem  stagnis  monasteria  comparan- 
tur ,  ubi  quodam  modo  incarcerati  pis- 
ces  evagandi  non  habeant  libertatem , 
quo  videlicet  parati    sint   semper  ad 
epulas  spirituales,  dicentes  singuli  in- 
tra  se  :  Quando  veniet  qui  me  deferat  ? 
Cunctis  diebus,  quibus  nunc   milito, 
exspecto  donec  veniat  immutatio  mea. 


4.Porro,  utdeLege  supra  meminj- 
mus ,  sive  in  mari ,  sive  in  flumine ,  sive 
in  stagno,  illi  mundi  sunt  pisces,  qui 
squamas  et  pinnulas  habent.  Sunt  au- 
tem  squamae  multae ,  sed  una  ex  eis 
quodammodo  lorica  contexitur  :  quia 
j  una  est  patientiai  virtus ,  licet  singuli3 
i  tribulationibusexhibere  singulasvidea- 
mur.  Jam  vero  sicut  squamas  ad  patien- 
tiam,  sic  pinnulas  quoque  ad  hilarita- 
tem  arbitror  non  incongrue  posse  re- 
ferri.  Ililaritas  quippe  levat  et  sublevat, 
ut  saltus  quosdam  in  altum  dare  videa- 
tur,  quisquis  exhilaratur.  Sane  utduas 
habeamus  plnnulas ,  duplex  nobis  hila- 
ritas  qua^renda  cst.  Et  forte  propterea 
docet  Apostolus  (ille  enim  vere  pennas 
habebat,  quibus  et  in  tertium  usquo 
coelum  raptus  est,  et  volavit  etiam  in 
paradisum)  non  solum  Gloriari  in  spe, 
sed  etiain  gloriari  in  tribulationibus. 
Prorsus  sublime  volat  quisquis  ille  est, 
quem  non  modo  futurorum  exspectatio 
bonorura ,  sed  prsesentium  quoque  malo- 
rura  exhibitio  ipsa  delectat,  ita  ut  in  ea 
etiam  glorietur.  Talem  inveniraus  hunc 
beatum  Apostolum,  talem  miramur, 
talem  merito  praedicamus. 

5.  Unde  et  triplicem  hic  licet  consi- 
derare  gradum,  incipientium,  profi- . 
cientiura,  perfectorura.  Initiura  enim 
sapientiae,  timor  Doraini;  mediura, 
spes;  caritas,  plenitudo.  Denique  Apo- 
slolura  audi,  quia  iileyiiludo  legisest  cari- 
tas.  Qui  initiatur  a  tiraore,  crucem 
Christi  sustinet  patienter :  qui  proficit 
in  spe,  portat  1  ibenter :  qui  vero  consura- 
raatur  in  caritate ,  ainplectifur  jam  ar- 
dcnter.  Solus  etenim  iste  est  qui  dicerc 
possit «  quia  amator  tuus  seraper  fui ,  et 
»  desideravi  araplecti  te.  «  Longe  est 
vox  ista  ab  eo  qui  sustinet  quidera ,  sed 
optaret  oranino ,  si  posset.  iion  venissc 
in  hanc  horara.  Denique  (si  non  videor 
tcinerarius)  longe  est  ab  ea  voce  : 
Pater,  si  fieri  potest,  transeat  a  me 
calix  iste.  Quid  enini?  Certe  super  asel- 
lum  ascenderat,  ut  ne  hic  quidem 
hostibus  relinquerotur.  Agnosco  plane 
in  duce  belli  pusillanimorura  trepida- 
tionein ,  agnosco  aegroti  vocem  in  me- 
dico,  agnosco  infirraantem  galiinam 
cum  puIUs  :  considero  caritatem,  stu- 


IN  FESTO  S.    ANDRE^  APOSTOLI  SERMO 


I. 


441 


peo  raiserationem ,  expavesco  digna- 
lionem.  Misericors  Dominus  non  Ijeati 
Andreae  robustum  sil)i  suscepit  affec- 
tum  ;  quia  non  est  sanis  opus  medicus , 
sed  male  liabentibus.  Si  quem  forte  dig- 
natio  scandalizat ,  plane  raeretur  au- 
dire :  Nonne  oculus  tuus  nequani  est,quia 
ego  honus?  Huic  enim  odor  vitaj  in  mor- 
tem  cst. 

6.  Quid  magnura  fuerat,  Dominc 
Jesu,  si  accedcnte  hora,  propter  quam 
veneras,  intrepidus  stares,  tamquam 
qui  potestatem  habebas  ponendi  ani- 
mam  tuam,  ct  nemo  eam  tollebat  a  te? 
Aut  non  longe  gloriosius  fuit,  quando 
quidem  totum  propter  nos  agebatur,ut 
non  modo  passio  corporis,  sed  ctiam 
cordis  affectio  pro  nobis  faccret :  et 
quos  vivificabat  mors  tua ,  tua  nihilomi- 
nus  et  trcpidatio  robustos,  et  moestitia 
l8etos,et  toedium  alacres,  et  turbatio 
quietos  faceret,  dcsnlatio  consolatos? 
Lego  quidem  in  Lazari  resurrectione , 
quia  infremuit  spiritu ,  et  turhant  scipsum. 
Sed  esto  interim ,  quia  se  ipse  turbavit : 
non  conditionis  necessitate,  sed  su» 
beneplacito  voluritatis.  Nunc  autem 
aliquid  jam  amplius  audio.  Usque  adeo 
siquidem  prsevaluit  ea  quaefortis  estut 
mors  dilectio,  ut  Christum  Angelus  Dei 
confortaverit.  Quis,  qucm?  Evangelis- 
tam  audi  :  Jpparuit,  inquit,  Angchis 
confortans  eum.  Quem  eum  ?  Plane  eum, 
cui  nascituro  clausus  patuit  Virginis 
uterus;  cujus  nutu  in  vinum  aqua  mu- 
tata  est;  cujus  tactu  lepra  fugata;sub 
cujus  plantis  solidum  mare  sletit;  ad 
cujusvocem  mortuisurrcxerunt :  deni- 
que  eum ,  qui  portat  omnia  verbo  vir- 
tutis  suae ;  per  quem  facta  sunt  omnia ; 
per  quem  universa  sul)sistunt,  etiam 
ct  Angelus  ipse.  Et  quid  dicam?  Qucm 
eum?  Minus  enim  morarer,  si  non  pc- 
nitus  esset  indicibilis.  Confortans  crgo 
oum,  cujus  ne  ipse  quidem  confortator 
suus  capere  poterat  raajestatcm. 

7.  Rogo  te ,  Angele ,  quera  consolaris? 
An  ignorabas  quis  csset ,  ad  quera  con- 
solandum  vcniebas?  Certe  consolator 
cst,  certe  paraclitus  est.  Alioquin  non 
diccret,  aliuin  Paraclitura  a  Patre  rait- 
tcndura  Apostolis,  si  non  csset  et  ipse 
paraclitus.  Denique  agnosco  ct  in  Iioc 


ipso  paraclitum  maxiinum,  agnosco  pa- 
raclitum  bcnignissiraura,  qui  prope  sit 
hisquitribulato  sunt  corde.Nondespcro 
jara,  Domine,  etiarasi  raolesta  raihi 
videatur  tribulatio  quara  patior ,  ctiamsl 
pusillanimis  sum,  ctiamsi  dcsidcro  ut 
transferatur  calix  a  me.  Non  despero, 
inquam ,  duraraodo  addara  et  ipse  :  Fe- 
rumtamen  non  sicutego  volo,sed  sicut  tu. 
Didici  etiara  ex  hoc  ipso,  non  ad  car- 
nalera  sive  caducam  recurrere  consola- 
tioncm,  sed  ad  angelicam,  sed  au  spi- 
ritualem,  sed  ad  coelestem.  Ita  plane, 
dummodo  non  murraurera  :  (id  cnim 
penitus  sepi.raret  a  te,  si  non  citius 
resipiscerem  :  )  non  renuo,  etiamsi 
opus  habeo  consolari.  Quid  enim  ?  Agnos- 
co  vocem  raeara  in  Salvatore ,  et  de  sa- 
lute  desperem?  Plane  in  patientia  raea 
possidebo  animam  meara. 

8.  Verurataracn  proficere  volo,  si 
possum,nec  statim  adepta  salute  esse 
contentus.  Qui  timet  Deum ,  ait  Sapiens, 
faciel  bona.  Sed  parum  est :  scriptuni 
est  enim ,  Dcclina  a  maJo ,  et  fac  honum ; 
inquire  pacem  et  persequere  eam.  Noli 
esse  salute  contentus  :  qua?rc  pacera, 
ne  tibi  sit  in  periculo  etiara  salus  ipsa. 
Audi  crgo  Angclura  nato  co,  qui  factus 
cst  pax  nostra  ,  cxsultantem  atque  ca- 
nentem  :  Pax  in  terra  hominibus  honce 
volunlatis.  Qusc  autem  bona,  nisi  ordi- 
nata  voluntas?  Qugenam  est  illa ,  inquis? 
Profecto  quae  rationi  conscntanea  est , 
dicenti ,  </u/a  no?i  sunt  condignce  passio- 
nes  hujus  lemporis  ad  futuram  gloriam, 
qucerevclabilurinnobis.  IIoc  sijam  sen- 
tire  coppisti,  haud  dubium  quin  liben- 
lcr  feras  crucera  Doraini ,  et  dicas  : 
Paratus  sum,et  non  sum  turhatus,ul 
custodiam  mandata  iua. 

9.  Attaraen  si  vis  perfectus  cssc, 
unum  adhuc  tibi  est  neccssarium.  Quid 
illud,inquis?  profccto  gaudium  in  Spi- 
ritu  sanclo.  Siquidcm  et  is  qui  timore 
coercctur,  ct  patienscst;  et  qui  ratione 
spei  ducitur,  et  bencvolus  est;  nisi 
ctiam  fucrit  fcrvcns  spiritu,  facile  labi 
potest.  Porro  qua3  per  Spiritum  diffun- 
ditur  ciiritas ,  et  paticns ,  ct  benigna  esl 
ct  (quod  cst  amplius)  numquara  cxci- 
dit.  In  primo  dcnique  mandato  quod 
parcntibus  nostrisdatumcst,sidiligen- 


14i  S.  BERNARDI 

ter  consideres,  ct  Eva  patieus ,  et  Adain 
honevolus  fuisse  videntur.  Quia  tamen 
uterque  cecidit ,  liquet  quod  stabiii  nou 
erat  ille  vel  illa  gradu.  Vidit  mulier  lig- 
nunij  ait  Scriptura,  quod  esset  pulcrum 
visu,€l  ad  vescendum  suave.  Non  tibi  vi- 
detur  vixcontinere  manum?Sic  et  ubi 
a  serpcnte  interrogata  est ,  vide  si  non 
manifeste  sonant  verba  ejus  molestum 
ei  fuisse  mandatum.  £x  omni,  inquit, 
ligno  paradisi  comedimus :  de  ligno  autem 
scientice  honi  et  mali  dixit  nohis ,  ne  come- 
damus,  Non  dicit ,  Sic  est  voluntas  Crea- 
toris  :  quare  sic ,  ipse  novit :  nobis  suf- 
ficit  obedire ,  quia  vita  nostra  in  volun- 
tate  ejus.  Itaque  facile  seducta  est 
mulier  et  promissioni  credere ,  et  ac- 
quiescere  persuasioni.  Vir  autem  non 
seductus  est,  sed  subversus  mulieris 
amore.  Optaret  enim  semper  servare 
mandatum,  quod  sibi  utile  noverat,  si 
uon  mulier  ei  aliud  suaderet.  Nec  ali- 
quam  in  servando  mandato  visus  est 
pati  difficultatem :  sed  quoe  bona  volun- 
tas  erat,  non  habuit  fortitudinem ,  quia 
non  habuit  fervorem. 

iO.  Fortis  quippe  est  ut  mors,  non 
patientia  aut  spes,  sed  dilcctio  :  non 
timor  aut  ratio,sed  spiritus  fortitudinis 
cst.  DiciT  PATiENTiA ,  Sic  oportct  ficri : 
quia  timore  urgetur.  Dicit  voluntas  bo- 
na,  Sic  expedit,  et  sic  agendum  est : 
quia  spei  attrahitur  ratione.  Caritas 
vero  quaj  inflammatur  a  spiritu,  neque, 
Sicoportet,  dicit,neque,  Sic  expedit; 
sed , Sic  volo,  inquit,  sic  cupio ,  sic  desi- 
dero  vehementer.Videtis  quanta  suhli- 
mitas ,  videtis  quanta  securitas ,  quanta- 
que  suavitascaritatis.Felix  anima,  quae 
adhunccaritatisperveneritstatumlNec 
sane  desperandumnohis,  quandoquidem 
ejus,  quiad  hunc  pervenit  gradum,ob 
hoc  maxime  memoria  celebratur :  ut  ip- 
siusetinvocemus  auxilium,et  provoce- 
mur  exemplo.  Plus  dico :  et  ex  nobis  non- 
nullos  videre  mihivideor  in  hoc  gradu. 
Si  dicis  beatum  Andream  apostolum  esse, 
nec  posse  te ,  qui  pusillus  es ,  ejus  sequi 
vestigia  :  pudeat  certe  vel  eos  qui  te- 
cum  sunt,non  imitari.  Nemo  repente 
fit  summus  :  ascendendo ,  non  volando 
apprehenditur  summitas  scalae.  Ascen- 
damus  igitur ,  velut  duobus  quibusdara 


ABBATIS 

pedibus,  meditationo  et  oratione.Medi- 
tatio  siquidem  docet  quid  desit;  oratio 
ne  desit  obtinet.  Illa  viam  ostendit ,  ista 
deducit.  Meditatione  denique  agno- 
sciinus  imminentia  nobis  pericula ; 
oratione  evadimus,  prajstante  Domino 
nostro  Jesu  Christo,  qui  cum  Patre  et 
Spiritu  sancto  vivit  et  regnat  ia  sae- 
cula  sseculorum ,  amen. 


SERMO    II. 

De  quatuor  cornibus  crucis. 

I.Beati  Andrese  apostoli  solemnitas 
hodie  celebratur :  quam.  si  pia  sollicitu- 
dine  perscrutemur,  raulta  inveniraus 
in  ea  quae  aedificent  animas  nostras.  In 
ipso  siquidem  ^onversionis  suae  initio 
magnum  nobis  perfectae  obedientiae 
praestat  exemplum.  Quod  quidem  Chris- 
tianis  omnibus  necessarium,  nobis  ta- 
men  est  carius  amplectendum ,  qui  ni- 
mirum  specialiter  ex  ipsa  professione 
nostra  tenemur  obedientiae  debitores. 
Sapiens  nummularius  est,  immo  ipsa 
Sapientia ,  cui  necesse  habemus  reddere 
hunc  obedientiae  nummum  :  nec  susci- 
piet  eum,  nisi  et  integer  inveniatur, 
et  sine  aliqua  falsitate.  Nam  si  discuti- 
raus,  si  dijudicamus,  et  in  hoc  quidem 
praecepto  obedimus ,  sed  non  in  illo ; 
fractus  est  nummus:non  suscipiet  eum 
Christus,  a  quo  nimirum  tenemur  nura- 
mi,  non  fracti,  sed  integri  debitores. 
Omnes  enim  obedientiain  sirapliciter, 
et  sine  ulla  exceptione'  proraisimus. 
Quod  si  quisobediatquidem,.sed  sirau- 
latorie  et  ad  oculuin,  raurrauret  au- 
tem  in  abscondito;  falsus  est  nuraraus 
ejus :  pluinbura  habet  non  argentura,et 
iniquitas  sedet  super  talentum  plumbi. 
Dolose  agit,  sed  in  conspectu  Dei ,  quo- 
niam  Deus  non  irridetur. 

2.  Vis  audire  perfectae  obedientia9 
formara?  Vidit  Dominus,  ait  Evangelis- 
ta ,  Petrum  et  Andream  mittentes  rete  in 
mare;  etait  illis  :  Venilc  postme,faciam 
vos  fieri  piscatores  hominum.  Faciam, 
inquit,  de  piscatoribus  piscatores,  im- 
mo  praedicatores.  At  illi  continuo,nihil 
dijudicantes  aut  haesitantes,  non  solli- 
citi  unde  viverent,  non  considerantes 
quonam  modo  rudes  homines  et  sine 


IN  FESTO  S.  ANDREyE 
lilteris  prsedicatorcs  fieri  posst^iit;  nihil 
denique  interrogantes,  sine  omni  mora 
relictis  retibus  et  navi  seculi  sunt  eum. 
Agnoscite,  Fratres,  quoniam  propter 
vos  scfipta  sunt  liajc ,  propter  vos  sin- 
gulis  annis  in  Ecclesia  rccitantur  :  ut 
discentes  verae  obedientiae  formani, 
castigetis  corda  vestra  in  obedienlia 
caritatis.  Haec  nimirum  est  quae  sola 
commendat  obedientiaj  nummum,  hoc 
illius  argentum  est  probatum  atquepur- 
gatum.  Sola  enim  est  caritas,  quaj  obe- 
dicntiam  gratam  facit  et  acceptabilem 
Deo.  Hilarem  quippe  datorem  diligit 
Deus.  Et  item  :  St /rof//(Zcro,inquit,cor- 
pus  meum  ita  ut  ardeam ,  caritatem  au- 
tem  non  habuero ,  nihilmihi  prodcst. 

3.  Vultis  ut  de  ipsa  quoque  beati 
hujus  Apostoli  passione,  quam  nimi- 
rum  hodie  celebramus,  loquamur  ali- 
«,uid  ad  laudem  Christi,  et  ad  ajdifica- 
tionem  vestram?  Audislis  certe,  cum 
pervenissot  bcatus  Andrcas  ad  locuui 
ubi  crux  parata  crat,  quomodo  confor- 
tatus  sit  inDomino;  et  pcrSpiritum, 
quem  una  cum  caitcris  Apostolis  in 
igneis  linguis  accepcrat,  vcrba  vcrc 
ignea  loqueretur.  Videns  enim  paratam 
eminus  crucem,  ncquaquam  (ut  exi- 
gere  videtur  mortalis  infirmitas)  facies 
ejus  expalluit,  nequaquam  sanguiscjus 
gelatus  est :  non  stetere  comae ,  aut  vox 
faucibus  haesit :  non  contremuit  corpus , 
non  mens  ejus  turbata  est;  et  non  rc- 
cessit ,  ut  assolet ,  intellectus.  Ex  abun- 
dantia  cordis  os  locutura  est,  et  caritas 
quae  fervebat  in  corde,quasi  scintillas 
quasdam  ardentissimas  emittebat  in  vo- 
ce.  Quid  enim  beatus  Andreas ,  cum  sibi 
paratam,  ut  dixi,  crucem  eminus  cer- 
neret,  loquebatur?  «<  0  crux,  inquit, 
>•  diu  desiderata  ,  et  jam  concupisccnli 
»  animo  praeparata  !  securus  et  gaudcns 
>»  vcnio  ad  tc ;  ita  ut  et  tu  cxsultans  sus- 
»»  cipias me,  discipulum  ejus,  qui  pepen- 
>  dit  in  te  :  quia  amator  tuus  semper 
>•  fui ,  et  desideravi  amplecti  te.  »  Ob- 
secro,  Fratres,  homo  cst  qui  loquitur 
haec?  an  non  cst  homo,sed  Angelus, 
aut  nova  aliqua  crcatura?  Ilomo  planc 
similis  nobis,  passibilis.  Nam  passibi- 
lem  cum  passio  ipsa  tcstatur,qua  ap- 
propinquantc  tam  lactabundus  exsultat. 


AroSTOLI    SERMO  II.  445 

Unde  crgo  in  homine  nova  haec  exsul- 
tatio,  etlajtitia  hactenus  inaudita?  Un- 
de  in  tanta  fragilitate  tanta  constantia? 
Unde  in  homine  tam  spiritualis  mens , 
tam  fervens  caritas,animus  tamrobus- 
tus?  Absit  ut  a  seipso  tantam  ei  creda- 
mus  inesse  virtutem.  Donum  pcrfec- 
tum  cst,  descendens  a  Patrc  luminum, 
ab  eo  utique  qui  facit  mirabilia  magna 
solus. 

4.  Plane  spiritus  erat,  dilectissimi, 
qui  adjuvabat  infirmitatem  ejus,  per 
quem  diffundcbatur  in  corde  ipsius  ca- 
ritas  fortis  ut  mors,  immo  et  fortior 
mortc.  Cujus  o  si  et  nos  participes  inve- 
niamur!  Ecce  enim  molestus  est  nobis 
poenitentiae  labor,  corporis  afflictiogra- 
vis ,  abstinentia  onerosa.  In  vigiliis  dor- 
mitat  anima  nostra  prae  taediOjnon  ob 
aliud  sane  ,  quam  propter  inopiam  spi- 
ritus.  Ipse  enim  si  adcsset,  adjuvaret 
sine  dubio  infirmitatem  nostram  :  et 
sicut  beato  Andreae  crucem  et  mortem 
ipsam,  sic  nobis  quoque  laborem,et 
poenitcntiam  nostram  faceret,  non  so- 
lum  non  molestam ,  sed  etiam  dcsidera- 
bilem,atque  omnino  dclectabilem  esse. 
Spiritus  enim  meus,  ait  Dominus,  super 
mel  dulcis,  ita  ut  ne  ipsa  quidem  dulce- 
dini  ejus  praevalcre  queat,  amarissima 
licet,mortis  amaritudo.  Quid  non  tcm- 
perabit  illa  duIcedo,quae  mortem  quo- 
que  facit  esse  dulcissimam  ?  Quae  resis- 
tere  possit  asperitas  unctioni  illi,  quae 
mortcm  quoque  facit  suavissimam?  Cun» 
dederil,  nit^dilectis  suis  somnum,ecce  hce- 
reditas  Domini.  Quam  molestiamnon  ex- 
pellet  gaudium  illud ,  quod  mortem  quo- 
que  ipsam  facit  esse  laetissimam  ?  Quae- 
ramus  hunc  spiritum,  Fratres  :  tota 
sollicitudinc  operam  demus,utmerea- 
mur  haberc  hunc  spiritum ,  immo  ut 
quem  jam  habemus,  abundantius  adhuc 
habcamus.  Quicumque  cnim  spiritum 
Christi  non  habet,  hic  non  est  ejus.  Nos 
autcm  non  accepimus  spiritum  hujus 
mundi,scdspiritum  qui  cx  Deo  est,ut 
sciamus  qu.e  a  Dco  donata  sunt  nobis. 
Tcstimonium  praesentiae  ejus  prxbcnt 
opcra  ipsa  salutis  et  vitaj,  quae  nul- 
latcnus  agerc  possemus,  nisi  spiritus 
Salvatoris  adcssct  qui  vivificat  animas 
nostras.  Quaeramus  igitur  ut  dona  sua 


m 


S.    BERNARDI  ABBATIS 


multiplicet  Deus  in  noLis,  etspiritum 
suum  augeat,  qui  jam  primitias  dedit. 
NriLLUM  enim  omnino  praBsentiae  ejas 
certius  testimonium  est,  quam  deside- 
rium  gratise  amplioris;  quoniam  ipse 
dicit  :  Qiii  edunt  me,  adhuc  esurient', 
et  qui  bibunt  me ,  adhuc  sitient. 

5.  Sed  fortasse  multorum  nobis  con- 
scientiai  jam  respondent :  Desideramus 
quidem  hunc  Spiritum ,  qui  sic  adjuvet 
infirmitatem  nostram  :  sed  invenire  non 
possumus.  Et  ego  dico  :  Propterea  non 
invenitis,  quia  non  quseritis  :  propterea 
non  accipitis,  quia  non  petitis.  Petitis, 
ct  non  accipitis,  eo  quod  negligenter  pe- 
tatis.  Nihil  enim  aliud  exspectat ,  nihil 
aliud  quaerit  Deus,  nisi  ut  sedule  et  cum 
desiderio  requiratur.  Denique  quando 
negabit  petentibus ,  qui  etiam  non  pe- 
tentes  provocat ,  et  hortatur  ut  petant  ? 
Si  vos ,  inquit,  cum  sitis  mali,  nostis 
bona  data  dare  fiJiis  vestris :  quanlo  magis 
Pater  vester  de  ccelo  dabit  spiritum  bonum 
jietentibus  sc ?  Petite  ergo,  carissimi,  pe- 
tite  sine  intermissione,  petite  sine  ha^- 
sitatione :  et  in  omnibus  operibus  vestris 
dulcissimi  semper  hujus  ac  suavissimi 
Spiritus  praesentiam  et  auxilium  invo- 
cate.  Et  nos  enim ,  Fratres,  cum  beato 
Andrea  necesse  habemus  tollere  crucem 
nostram ,  immo  cum  eo ,  quem  et  ipse 
secutus  est ,  Domino  Salvatore.  Inde 
enim  sic  laetabatur,  inde  sic  exsultabat, 
quod  non  solum  pro  eo,  sed  etiam  cum 
eo  mori  videretur,  et  coraplantari  simi- 
litudini  mortis  ejus,  ut  compatiens  etiam 
conregnaret.  Cum  quo  ut  simul  cruci- 
figamur  et  nos ,  attentis  auribus  cordis 
audiamus  vocem  dicentis  :  Qui  vult  ve- 
nire  posl  me,  abneget  semetipsum,  et  tol- 
lat  crucem  suam  ,  et  sequatur  me.  Ac  si 
dicat  :  Qui  me  desiderat,  se  despiciat : 
qui  vult  facere  voluntatem  meam',  dis- 
cat  frangere  suam. 

6.  Sed  continuo  bella  insurgunt,  ar- 
mantur  protinus  adversumnosinimici. 
Et  nos  armemur  contra  :  imitemur  arma 
Piegis  nostri,  ut  tollamus  et  nos  crucem 
nostram,  in  qua  de  inimicis  omnibus 
triumphemus.  Audi  enim  quid  Psalmista 
promiserit,  immo  Spiritus  sanctus  per 
os  ejus.  Scufo, inquit,  circumdabit  tevc- 
ritasejus,  hauddubium  quin  Altissimi;  i 


de  eo  siquidem  loquebatur,  sicut  ma- 
nifeste  indicant  ipsius  psalmi  praecc- 
dentia  verba.  Ad  quid ,  Fratres ,  scuto 
circumdamur,  nisi  quia  nos  undiquo 
bella  circumdant?  Denique  quid  causaj 
sit  ut  te  scuto  circumdet,  attende.  Scuto, 
inquit ,  circumdabit  te  veritas  ejus.  Ad 
quidenim?  Non  timebis,  inquit,  a  timore 
nocturno;  a  sagitta  volante  in  die,  a  nc' 
gotio  perambulante  in  tenebris,  ab  incursu 
et  da^monio  meridiano.  Videsne  quam 
necesse  sit  ut  scuto  circumdet  te  veri- 
tas,  quem  sic  hostiumtela  circumdant? 
Ab  inferiori  enim  parte  timor  nocturnus 
insurgit,  a  sinistris  sagitta  volat  in  die, 
a  dextris  perambulat  negotium  tene- 
brosum  :  et  ut  nihil  sit  vacuum,  a  su- 
periori  parte  daemonium  meridianum 
insurgit.  Nos  autem  miseri  et  miserabi- 
les,  vicinis  tot  serpentibus,  et  igneis  tel  is 
undique  volantibus,  undique  insurgen- 
tibus  inimicis,  nihilominus  perniciosa 
securitate  et  negligentia  dormitamus , 
torpemus  otio,  vanitatibus  et  scurrilita- 
tibusindulgemus ,  tam  pigri  ad  spiritua- 
lia  exercitia ,  ac  si  jam  pax  sit  et  securi» 
tas,  et  non  sit  militia  vita  hominis  super 
terram.  Hoc  est,  dico  vobis  carissimi, 
quod  me  vehementius  terret,  quod  omni- 
no  timoris  acerbissimi  gladio  transverbc- 
rat  animam  meam :  quod  inter  tanta  pe- 
ricula  rainus  tiniorati,  minus  exercitali, 
minus  quam  necesse  sit  solliciti  videa- 
mur.  Siquidem  unum  e  DUOBUShsec  ipsa 
negligentia  nostra  probat,  aut  omnino 
traditos  nos  hostibus,  et  nescire  :  aut 
certe,^iinter  haec  conservamur,  ei,  qui 
tuetur  nos,  ingratos  nimium  inveniri. 
Quorum  utrumque  quidpericulihabeat, 
satis  manifestum  est.  Propterea  obsecro 
vos,  dilectissimi ,  ipsa  nos  excitet  hos- 
tiummalitiapervigil,  etinstantiaeorum 
maligna ,  qua  tam  seduli ,  tam  solliciti 
sunt  in  nostram  perditionem ,  nos  quo- 
que  sollicitos  faciat  et  circumspectos,ut 
in  timore  et  tremore  nostram  ipsorum 
salutem  operemur. 

7.  Ecce  enira  in  cruce  est  salus  nos- 
tra  :  tantumut  ei  viriliter  inhsereamus. 
Verbum  crucis,  ait  Apostolus,  pereuntibus 
quidem  stultitia,  his  autem  quisalvifiunt, 
id  est  nobis ,  virtus  Dei  est.  Ipsa  est  scu- 
tum  quo  circumdamur,  ut  ejus  quatuor 


DE  OBITU  HUMBEU 
cornua  qiiadrifaria  hostium  tcla  rcpel- 
lant.  Sit  ergo  infcrius  cornu  contra  ti- 
inorem  nocturiium,  id  est  adversus  pu- 
sillani.mitatem,  quge  de  carnis  afflictione 
proccdit,  ut  idquod  sub  nobisest,  con- 
pus  castigare  virilitcr  studeamus,  ac 
subjicere  servituti.  Si  quis  vero  nobis 
in  faciem  maledicit ,  si  quis  aperle  mala 
suadere  conatur;  in  die  volat  sagitta, 
et  a  sinistris  est,  sinistro  nihilominus 
cornu  crucis  excipienda.  Quod  si  adu- 
latur,  si  quasi  consulentis  animo  vcne- 
num  propinat  fraternae  detractionis,  et 
odium  seminare  conatur,  si  denique 
iniquum  aliquid  tamquam  justum  per- 
suadere  tentat,  a  dextris  est  mihi  iste  : 
sed  Judas  est,  osculo  meprodit,  et  dex- 
tro  cornu  crucis  negotium  perambulans 
in  tenebris  necesse  est  propulsari.  Sed 
ccce  daemonium  meridianum,  superbia:^ 
scilicet  spiritus,  qui  nimirum  in  splen- 
dore  majori  virtutum  acrius  insurgere 
solet.  Haec  autem  quam  perniciosa  sit, 
sa^pius  vobis  intimarecuramus.  Initium 
quippe  omnis  peccati,  et  causa  totius 
perditionis,  superbia  est.  Propterea 
quisquis  es  qui  salutem  tuam  operari 
studes,  adversus  hanc  super  caput  luum 
cornu  crucis  habere  memento,  ut  non 
eleveris  in  superbiam,nonexalteturcor 


TI  MONACIII  SERMO. 


m 


fuum,  non  ambules  in  maguis,  ncque 
in  mirabilibus  super  te  :  sed  tela  ea , 
quai  de  sublimi  veniunt,  supercminens 
capiti  tuo  cornu  crucis  excipiat.  Sane 
hoc  solum  est,  cui  salutis  pariter  et  regni 
litulus  inscribitur  :  quia  solus  qui  se 
humiliat ,  salvari  et  cxaltari  meretur. 
8.  Jam  ut  breviterrepetam,  quatuor 
haeccornua  sunt  continentia,  patienlia, 
prudentia  ,  et  humilitas.  Felix  anima, 
quae  in  hac  cruce  gloriatur,  in  hac  cruce 
Iriumphal !  tantum  ut  perseveret  in  ea, 
et  nullis  valeat  teutationibus  dejici. 
Orct  igitur  quisquis  in  hac  cruce  est, 
oret  cum  beato  Andrea  Dominum  et 
Magistrum  suum,  ne  patiatur  eum  de 
cruce  deponi.  Quid  enim  malignus  ille 
non  audeat,  quid  non  praesumat  impius 
attcntare?  Quod  iEgeae  manibus  de  Dis- 
cipulo ,  hoc  Judaeorum  linguis  facerc 
cogitaverat  et  de  Magistro.  In  utroque 
tamen  scra  pcenitentia  ductus,  victus 
et  confusus  abscessit.  Utinam  abeat  si- 
militer  et  a  nobis,  eo  vincente,  qui  et 
in  sc ,  et  in  discipulo  triumphavit !  Fa- 
ciat  ipse,  ut  mercamur  et  nos  in  hac 
nostra  qualicumque  crucc  poenitentias, 
quam  pro  ipsius  nomine  tulimus  ,  feli- 
citer  consummari ,  qui  est  super  omnia 
Deus  benedictusin  saccula,  anien. 


I^  OBITU  DOMNI  IIUMBERTI5 

MONACHI  CLARjE-VALLENSIS. 


SERMO. 

l.  HuMBERTUs  famulus  Domini  mor- 
tuus  est,  devotus  famulus,  servus  fide- 
lis.  Ipsi  vidistis  quomodo  nocte  praefo- 
rita  inter  manus  nostras  exspiravit , 
tamquam  unus  cx  vermiculis  terrae.  Per 
hoc  triduum  fatigavit  eum  mors,  et  de- 
molita  est  iatra  faucessuas,  ut  satiare- 
tur  sanguinc  quem  sitivit.  Eia  f^^cit 
quod  potuit :  occidit  carnem,  et  ecce 
recondita  estin  corde  terrae.  Separavil 
a  nobis  dulcem  amicum,  prudentcm 


consiliarium,  auxiliarium  fortem.  Nec 
mihi,nec  vobis  pepercit  insatiabilisho* 
niicida,  mihi  autem  minus.  Siccine  sepa- 
ras  amara  niors?  0  beslia  crudelis  !  o 
amaritudo  amarissima !  0  terror  el  horror 
filiorum  Adam  !  quid  fccisti?  Occidisli. 
Sed  quid?(>arnem  utique  solam  :  animae 
enim  non  habes  quid  facias.  Volat  ad 
Creatorem  suuni ,  (luem  tam  ardenter 
concupierat,  tam  forlitcr  secuta  fuerat 
omnibus  diehus  vilae  suae.  Sed  et  ipsum 
corpus  quod  videris  habcrc  ,  auferetur 
a  te  :  cum  tu  novissima  inimica  de- 


446 


S.  BERNARDI  ABBATIS 


strueris ,  et  absorbeberis  in  victoria. 
Reddes  utique,  reddes  aliquando  corpus 
istud,  quod  ad  signum  adventus  tui 
tantis  hesterna  die  sputls  et  exsecra- 
tionibus  ,  ac  multiplici  sordium  squa- 
lore  repleveras,  laetabunda  et  laudans, 
quia  et  hunc  tuis  laqueis  irretisses.  Ve- 
niet  Unigenitus  Patris  cum  potestate 
inagna  et  majestate  Humbertum  quse- 
rere,  et  illud  idem  cadaverosum  corpus 
configurare  corpori  claritatis  suae.  Tu 
autemquid?Profecto  (quod  in  Jeremia 
scriptum  est)  in  novissimo  dierum  stulta 
remanebis,  et  Humberto  in  a^ternum 
vivente,  tu  in  perpetuum  morieris. 
Evomuit  Prophetam  marina  bestia, 
quem  deglutierat  :  et  tu  Humbertum 
reddes,  quera  videris  tuo  vastissimo 
ventre  conclusisse. 

2.  De  caetero,  fratres,  factitium  vobis 
sermonem*  in  omni  forma  sanctitatis 
iste  Dei  servus  exhibuit,  qnem  et  lon- 
gum  fecit,  et  magnum.  Longum,  quan- 
tum  ad  longinquitatem  vise  :  magnum , 
quantum  ad  vitae  sublimitafem.  Non 
oportet  me  amplius  aperire  osmeum, 
si  bene  retinuistis  sermonem  ejus, 
si  vestris  illum  cordibus  impressistis. 
Quinquaginta  annos,  et  eo  amplius, 
vixit  in  servitio  illius,  cui  servlre  reg- 
nare  est :  quia  a  puerilibus  annis  loca- 
tus  est  in  sanctuario  Dei.  Nobiscum 
triginta  annis  al)  ipso  pene  principio 
monasterii  hujus  conversatus  est,  non 
solum  sine  querela,  sed  et  cum  gratia  : 
cujus  ex  hoc  memoria  in  benedictione 
crit  nobis,  et  generationi  quse  ventura 
cst.  Sicutadvenaetperegrinuspertrans- 
iit  viam  et  vitam  istam,  quantum  mi- 
Jius  potuit  de  mundi  rebus  accipiens , 
utpote  sciens ,  auia  non  erat  de  hoc 
mundo.  Non  habeii^it  hic  manentem  ci- 
vitatem,  sicut  nec  patres  sui  :  sed  in 
anteriora  extentus,  sequebatur  ad  pal- 
inam  supcrnse  vocationis.  Nihil  habet 
mundus,  quod  jure  clamet  in  eo,  vel  de 
co  :  quia  nec  munelus  ei  placuit,  nec 
ipse  mundo.  Quantum  parcius  potuit, 
de  substantia  ejus  accepLt  :  ct  minus 
accepisset,  si  non  obedientia  coegisset. 
Victum  et  vestitum  liabens,  his  contcn- 
tus  fuit,  non  ad  superfluitatcm,  scd  ad 
necessitatem  :  nisi  qiiod  ipsam  quoque 


necessitatem,  superfluitatem  esse  sae- 
pius  causabatur.  Ante  hos  paucos  dies , 
si  bene  memini,  dumcolloqueremur  ad 
invicem,  dicebat  se  monasterii  hujus 
prgebendarium*esse,  et  tanquam  nul- 
lius  utilitatis  hominem  pasci  in  domo 
Dei.  Erat  enim  vere  mitis,  et  humilis 
corde  :  et  cum  caeteris  floreret  virtuti- 
bus,  graliam  tamen  mansuetudinis  spe- 
cialiter  obtinebat.  Ideo  sese  amabilem 
et  afl"abilem  omnibus  exhibebat ,  sicut 
erat  amabilis  valde. 

3.  Verumtamen  inhis  omnibus  quam 
circumcisum  fuerit  os  ejus  et  lingua, 
omnes  vos  plenissime  cognovistis ,  qui 
tamdiu  vidistis  ejus  conversationem , 
et  sermonem  ejus  audistis.  Quis  um- 
quam  ex  ore  ejus  sonum  detractionis, 
verbum  scurrilitatis,  sermonem  gloriae, 
invidise  vocem  audivit?  Quis  eum  vel 
alios  judicantem,  vel  judicanti  consen- 
tientem  aliquando  deprehendit?  Quis 
eum  loquentem  inania  audire  potuit? 
immo  quis  non  ab  eo  timuit,  si  talia 
forte  loquerctur,  audiri?  Nimirum  sol- 
licite  custodiebat  vias  suas,  ut  non  de- 
linqueret  in  lingua  sua  :  sciens,  quia 
qui  in  verbo  non  oiTendit  ,hic  perfectus 
est  vir.  Longe  a  te,  Humberte,  vaj  illud 
evangelicum  :  Fcevohisquinuncridetis, 
quia  flcbitis,  Numquid  aliquis  vestrum 
eum  ridentem,  eliam  inter  multos  ri- 
dentes,  invenit?  Serenabat  quidem  vul- 
tum  suum  assidentium  gratia,  ne  fieret 
onerosus  :  sed  risum  integrum ,  si  bene 
recolitis,  non  admisit.  Porro  quanti  fer- 
voris  in  opcre  Dei  dicbus  et  noctibus 
fucrit,  non  solum  vidistis,  sed  eliam 
admiraticstisusqueaddiemmortissua}. 
Cum  enim  fere  jam  ad  decrepitam  pcr- 
venisset  setatem ,  pra;ter  incommoda 
senectutis,  etiam  tot  et  tantis  infirmita- 
tibus,quas  multi  vestrum  non  ignorant, 
lassatus  atque  quassatus ;  crat  tamcn,  ut 
dicitur ,  animus  victor  annorum ,  et  ce- 
derenesciusinfirmitati.  Denique  in  fri- 
goribus  et  caloribus  per  montes  et  vallcs 
ascendens  et  descendens,  juvenum  la- 
borem  prosequebatur,  ita  ut  admirationi 
essct  omnibus  et  stupori.  Si  cum  quan- 
doquc  propter  multitudincm  negolio- 
rum  consilii  gratia  rctinuissem  ,  trisfis 
pcrscverabat  etnubilus,  donec  veslro 


DE  OBITU  HUMBER 

consortio  reddcrelur.  Rarissime  um- 
quam  solemnihus  vigiliis,  quas  taraen 
non  raro  anticipabat,  rarissime  caiteris 
horis  psallentium  choro  inventus  est 
defuisse  :  nec  nisi  ea  necessitate ,  ut 
ex  instanti  rcsponsum  morlis  habens, 
infirmitas  sequeretur. 

4.  Porro  in  refectorio  vix  communi- 
hus  utens  cibis,  si  quid  forte  aliud  ap- 
poneretur,  aut  non  accipiebat,  aut  tam 
raoleste  accipiebat ,  ut  super  hoc  uni- 
versitatem  nostram  sajpius  molestaret. 
Decreverat  aquam  bibere  semper,  si 
non  totis  viribus  rcstitissem.  Vinura  si 
quandoque  bibere  cogeretur ,  erat  vi- 
iium  colore  potius  quam  sapore  ,  adeo 
illud  aquis  nimiis  obruebat.  Vix  ura- 
quam  obedientia  compellente  infirmi- 
torium  introivit;  vix,  cum  intrasset, 
tcneri  potuit.  Fateor  minus  obediens  in 
hac  parte  ,  quod  auctorilatis  suae  mole 
mepremeret.  Laudo  eum ,  in  hoc  non 
laudo  :  quia,  sicut  vos  scitis,  non  pa- 
rum  in  hujusmodi  perstitit  obstinatus. 
Credo  quia  si  quid  Irisle  sensit,  propter 
hoc  sensit,  quod  nobis  minus  consensit 
de  necessitate  corporis  sui.  Sed  qualis 
erat  in  consiliis?  Purus  utique  ct  dis- 
cretus  :  quod  ego  tanto  melius  novi , 
quanto  ssepius  tetigi  pectus  ejus.  Non 
solus  autem  novi  hoc  :  novit  et  univeiv 
sitas  vestra.  Quis  denique  multitudine 
vel  magnitudinetentationum  percussus, 
non  audivit  ab  ore  ejus  et  radicem  ten- 
tationis ,  et  curationis  remedium?  Ita 
enim  percurrebat  omnes  angulos  con- 
scientiae  inlirmantis,  ut  crcdere  posset 
qui  confitebatur,  eum  vidisse  omnia, 
omnibus  interfuisse. 

5.  Quantae  autem  caritatis  erat?  Sic 
se  induerat  viscera  pietatis,  ut  omncs 
excusaret,  pro  omnibus  intercederet, 
nescientibus  illis  pro  quibus  loqueba- 
tur ;  non  personarum  acceptor ,  sed  ne- 
cessilatum.  Erat  ergo  humilis  corde, 
dulcis  scrmone,  streimus  opere  ,  fer- 
vens  caritate,  in  coramisso  fidelis,  in 
consiliocircumspectusetprudens.com- 
posilus  erat  super  onmes  homines,  quos 
viderim  in  diebus  istis;  unus  et  idem 
pcrsevcrans  onnii  tempore,  et  omiii 
hora.  Plane  in  semitis  Domini  Jcsu  po- 
suit  vcstigia,  ncc  rclraxit  pcdcm  donoc 


TI    MONACIII    SERMO. 


447 


cursum  itineris  consummaret.  Ille  fuit 
pauper  ,  pauper  et  iste  fuit.  Vixit  ille 
in  laboribus,  et  hic  in  laboribus  multis. 
Crucifixus  est  ille,  et  iste  raultis  et  raag- 
nis  crucibus  affixus,  stigmata  Domini 
Jesu  tulit  in  corpore  suo,  adimplens  ea 
quae  deerant  passionum  Christi  etiam  in 
carne  sua.  Resurrexit  ille,  et  iste  resur- 
get.  Ille  ascendit  in  coelum,  et  iste  cre- 
ditur  ascensurus.  Ascensurus  plane, 
cum  Rex  gloriae  propter  nos  descendet, 
sicut  prius  ascenderat,  ut  notam  faciat 
potentiam  suam  :  cura  non  minoris  ex- 
cellentiae  sitdescendere  per  aera,  quam 
per  aerem  ascendisse.  Sic  enim  olim 
Angeli  praDdixerunt  :  quia  hic  Jesus  qui 
assumptus  est  a  vobis  in  ccehim ,  sic  ve- 
niet,  quemadmodum  vidistis  eum  euntem 
in  coelum.  Ne  laudaveris  horainem  in 
vita  sua  ,  dicit  Scriptura,  pro  eo  quod 
nonest  securalaudationisipostmortem. 
Hoc  et  ego  in  eo  studiose  servavi,  qui 
dum  adviveret,  in  hujusmodi  non  ape- 
rui  os  raeum;  ne  forte  possemus  vel 
ego  adulationis  notam  ,  vel  ille  culpam 
incurrere  vanitatis.  Ex  hoc  sane  neu- 
trum  jam  timetur  :  nec  ego  eum  video, 
et  ille  forsitan  me  non  audit.  Sed  etsi 
audiat,  non  movetur  hominura  verbis, 
fortius  inhaerens  atque  felicius  Verbo 
Dei.  Nihil  proficiet  iniraicus  in eo,  et  va- 
nitatis  suggestor  non  apponet  nocere  ei. 
6.  Ecce  jara  corara  te  est,  Pater  dul- 
cissirae ,  fons  illc  puritatis  ,  quem  tanlo 
ardore  animi  sitiebas :  ecce  imraersus 
cs  in  illam  divinae  pietatis  abyssum , 
cujus  memoriam  abundantiae  suavitatis 
tamdevote  eructare  solebas.  Quis  enim 
tara  devotus  praedicator  pietatis  divi- 
nae,  quis  humanae  purilatis  commenda- 
tor  tara  studiosus,  quis  utriusque  rei 
tam  affectuosus  amator  erat  ?  aut  cui 
aliquando  quinciue  verba  locutus  es,  iit 
quibus  non  vera  puritas  rcsonaret,  in 
quibus  non  sancta  Dei  pietas  audiretur? 
Non  ergo  super  tc  doleo,  cui  desidc- 
rium  aniraae  tuae  tribuit  Deus  :  raihi  po- 
tius  ademptum  doleo  fidcle  consilium, 
auxilium  grandc,  virum  unanimem, 
hominem  sccundum  cor  mcum.  In  me 
haec  omnia  mala  rccidcrunt.  In  mc 
transierunt  irae  tuae,Domine  Jesu  ,  et 
terrores  tui  conturhavcrunt  me.  Elon- 


'm 


S.  BERNARDI  ABBATIS  DE  OBITU  H  UMBERTI,  ETC. 


gasti  a  me  amicum  et  proximuin,  ct 
iiotos  meos  a  mlseria  extrahens,  me  in 
miseriis  reliquisti.  Abstulisti  mihi  ger- 
manos  carne,  germaniores  spiritu,  et 
in  tuis  negotiis ,  et  in  sajcularibus  se- 
cundum  te  sapientes.  Sustulisti  hinc 
alios  atque  alios ,  qui  onus  meum  porta- 
bant,  onus  grande,  quod  mihi  impo- 
suisti.  Unus  mihi  et  prope  solus  Hum- 
bertus  supererat  e  tantis  necessariis 
meis,  eo  suavior  amicus,  quo  anti- 
quior  :  et  hunc  tulisti ,  quoniam  tuus 
erat.  Ego ,  ego  solus  ad  verbera  relin- 
quor,  ego  morior  in  singulis,  et  omnes 
fluctus  tuos  induxisti  super  me.  Utinam 
quem  flagellas,  occidas  semcl,  et  non 
miserum  hominem  tot  et  tantis  morti- 
l)us  serves.  Verumtamen  non  contra- 
dico  sermonibus  sancti;  sed  qui  coepit, 
ipse  me  conterat :  et  hsec  mihi  consola- 
tio  sit ,  quod  affligens  dolore ,  non  par- 
cat.  Ego  in  flagella  paratus  sum ,  si 
forte  pius  Pater  in  beneficia  flagella 
commutet.  Unde  et  verba  mea  non 
murmure  plena  sunt ,  sed  dolore.  Non 
ploro  Humbertum  (neque  enim  ille 
plorandus  est ,  qui  vocatus  est  ad  men- 
sam  divitis)  sed  supcr  me  et  super  vos 
ploro  ,  super  domum  istam,  super  cai- 
teros  fratres  nostros ,  qui  omnes  ab  ejus 
ore  consilium  exspectabant.  Sic  et  Sal- 
vator  crucem  suam,  tamquam  latro 
suum  laqueum,  portans,  cum  mulie- 
res,  quae  eum  a  Galilsea  secutae  fue- 
rant,  super  se  lamentantes  respiceret, 
conversus  ad  eas  dixit  :  Filke  Jerusa- 
fem ,  noUte  flcre  super  me ,  sed  super  vos 
ipsas  flcle ,  cl  supcr  filios  vcstros.  Etenim 
ea  quce  de  me  sunf,  fmemJiabent.  Qusevi- 
detis  mihi  praeparari ,  temporalia  sunt; 
qua)  non  videtis,  ajterna.  Si  temporalia 
sunt,  transitoria  sunt  :  si  transitoria 
sunt ,  et  mortalia  sunt :  ct  transeundi 
vel  moriendi  argumentum  hoc  solum 
est ,  quia  videri  possunt.  Temporalia 
fuerunt  quae  in  Humberti  morte  con- 
speximus  :  sedjam  obtinetgaudium  et 
laititiam  in  perpctuas  aeternitates. 

7.  Non  est  ergo  liigendus  nobis  ,  cui 
nec  luctus,  nec  dolor  est.  Sed  nec  pro 
nobis,  quibus  ille  sublatus  cst,  mur- 
inurandum  :  magis  gratias  agamus .  quod 
tamdiu  concessus  est  nobis.  Siquidem  , 


ut  ego  arbitror,  decennium  jam  decur- 
sujn  est ,  quod  non  vixit  nisi  nobis ,  et 
pro  nobis  :  atque  hic  timor  meus  est , 
ne  ideo  translatus  sit,  quia  non  eramus 
jam  digni  consortio  illius.Quis  scit  tamen 
si  idcirco  sublatus  fuerit,  ut  nos  suis 
intercessionibus  protegat  apud  Patrem? 
Utinam  ita  sit.  Si  enim  tantae  caritatis 
erat  dum  esset  nobiscum ,  ut  orania 
quae  ad  corpoream  necessitatem  spec- 
tant,  libentius  mihiquam  sibi  cederet: 
quanto  magis  nunc ,  cum  illi  summae 
caritati,  quae  Deus  est,  inhaeret,  ma- 
jorem  liabet  in  me  gratiam  et  carita- 
tem?  Sed  forsitan  nunc  de  me  et  de 
conversatione  mea  plenius  novit  veri- 
tatem:  nec  compatitur,  ut  solebat,  sed, 
ut  vereor,  indignatur.  Quod  si  etiam 
propter  peccata  nostra  abstulit  eum 
Deus ;  utinam  idem  ipse  obtineat ,  ut  no- 
bis  hoc  ipsum  misericorditer  relaxetur, 
ne  poenam  super  pecnam  sustineamus. 
8.  De  reliquo  ,  fratres ,  dico  vobis  ,  si 
sequeremini  vestigia  ejus,  non  tam  fa- 
cile  in  vanis  cogitationibus  et  otiosis 
sermonibus,  in  jocis  et  scurrilitatibus 
laberemini  :  quia  in  his  multum  perdi- 
tis  et  de  vita  vestra ,  et  de  temporc 
vestro.  Volat  irrevocabile  tempus;  et 
dum  creditis  vos  cavere  poenam  istam 
minimam,  incurritis  ampliorem.  lilud 
enim  scitote ,  quia  post  hanc  vitam  in 
purgabilibus  locis  centupliciter,  quae 
fuerint  hic  neglecta ,  rcddentur  usque 
ad  novissiraum  quadrantem.  Scio  ego 
quia  durum  est  homini  dissoluto  appre- 
hendere  disciplinam ,  verboso  silen- 
tium  pati ,  vagari  solito  stabilem  per- 
mancre  :  sed  durius,  et  multo  durius 
erit ,  futuras  illas  molcstias  tolerare. 
Et  homo  iste  qui  hic  sepultus  est,  multa 
in  principio  (  sicut  ipse  cognovi)  super 
hujusmodi  tentamenta  sustinuit,  scd 
cura  multo  luctaraine  pugnavit  et  vicit : 
ct  sicut  tunc  ei  durura  erat  pugnam 
in  tentationibus  sustinere,  sic  ci  modo 
durius  esset  ad  illas  ineptias  revolarc  , 
quia  bona  consuctudo  vencrat  iji  natu- 
lam.  Exercete  vos  in  doctrina  ista  .  ct 
attenditc  formam  illain.  quain  vidisfis 
in  eo  et  audistis  ut :  ad  cum  pervenia- 
tis,  ad  quem  ipse  pervcnit,  qui  est  Deus 
benedictus  in  ssecula,  amen. 


IIV   DEDICATIOIVE  ECCLESIiE. 


SERMO    I. 

Dc  quinque  sacramentis  Dedicationis. 

I.  Festivitas  hodierna,  Fratres, 
fanto  nobis  debet  esse  devotior,  quanto 
familiarior  est.  Nam  caeteras  quidem 
Sanctorum.  solemnitates  cum  ecclesiis 
aliis  habemus  communes :  hsec  vero  sic 
nobis  est  propria,  ut  necesse  sit,  vel  a 
noLis  eam ,  vel  a  ncmine  celcbrari. 
Nostra  est ,  quia  de  ecclesia  nostra  : 
magis  autem  nostra,  quia  de  nobis  ip- 
sis.  Miramini  forsitan  et  erubescitis  ce- 
lebrari  festa  de  vobis  :  sed  nolite  fieri 
sicut  equus  etmulus,  quibus  non  est 
intellectus.  Quid  enim  lapides  isti  po- 
tuerunt  sanctitatis  habere ,  ut  eorum 
solemnia  celebremus?  Habent  utique 
sanctitatem,  sed  propter  corpora  ves- 
tra.  An  vero  corpora  vestra  sancta  esse 
quis  dubitet ,  quae  templum  sancti  Spi- 
ritus  sunt,  ut  sciat  unusquisque  possi- 
derc  vas  suum  in  sanctificatione?  Ita- 
que  sanctae  sunt  anima)  propter  inha- 
bitantem  Spiritum  Dei  in  vobis;  sancta 
sunt  corpora  propter  animas;  sanctti 
est  etiam  propter  corpora  domus.  Ad- 
huc  certe  corruptibili  tenebatur  in 
carne ,  et  in  corpore  peccati ,  in  quo  et 
grave  adulterii  crimen  admisit  illius 
anima  ,  qui  dicebat :  Cuslodi  animam 
incam,  quoniam  sandus  sum.  Mirabilis 
l)lane  Deus  in  sanctis  suis,  non  modo 
in  calestibus,  scd  etiam  in  terrenis. 
itrobique  sanctos  habet,  et  in  utrisque 
mirabilis  est,  illos  quidem  beatificans, 
istos  sanctiiicans. 

2.  An  experiraentura  quaoritis  ejus, 
dc  qua  loquimur,  sanctitatis,  et  sanc- 
torum  vobis  istorum  miracula  deside- 
ratis  ostcndi  ?  Multi  certe  ex  vobis  a 
poccatis  et  vitiis,  in  quibus  corapu- 
trucrunt  tamquam  jumcnta  in  stercore 
suo ,  exierc  viriliter;  et  quotidie  im- 
pugnantibus  cis  potenter  rcsistunt, 
juxU\  Apostolum,  qui  dc  sanctis  lo- 
qucns  utique,  Comahierunl,  inquit , 
ilc  infirmitate  ,  fortcs  facli  sunt  in  bcllo, 
Quid  mirabilius,  quaudo  is  qui  prius 


vix  per  biduum  poterat  a  luxuria,  cra- 
pula ,  et  comessationibus,  et  ebrietati- 
bus,  et  cubilibus,  et  impudicitiis,  cse- 
terisque  similibus  et  dissimilibus  vitiis 
continere,  nunc  ab  eis  continet  multis 
annis  ,  tota  utique  vita  sua?  Quod  nia- 
jus  miraculum,  quando  tot  juvenes,  tot 
adolescentes,  totiiobiles,  universi  de- 
nique  quos  hic  video,  velut  in  carcere 
aperto  tenentur  sine  vinculis,  solo  Dei 
timore  confixi :  quod  in  tanta  perseve- 
rant  afflictione  pocnitentiaj ,  ultra  vir- 
tutcm  humanam ,  supra  naturam ,  con- 
tra  consuetudinem?  Ipsi ,  credo ,  videtis 
quautajampossemusinveniremiracula, 
si  perscrutari  singiliatim  liceret  singu- 
lorum  exitura  de  ^.gypto ,  et  deserti 
viara,  id  est  abrenuntiationem  sxculi, 
introitum  monasterii ,  in  monasterio 
conversationem.  Quid  vero  sunt  hsec , 
nisi  manifesta  inhabitantis  in  vobis 
Spiiitus  sancti  argumenta?  Nam  habi- 
tare  in  corpore  animam  probant  vitales 
motus  corporis :  habitare  in  anima  Spiri- 
tum  probatvitaspiritualis.  Illud  ex  visu 
etauditu  dignoscitur  :  istud  ex  caritate 
et  humilitate  ,  caeterisque  virtutibus. 

3.  Vestra  est  igitur,  fratres  carissimi, 
vestra  est  hodierna  festivitas.  Vos  dedi- 
cati  estis  Domino ,  vos  elegit  et  assump- 
sit  in  proprios.  Tibi ,  inquit  Propheta  , 
dcrclictus  cst  paupcr,  orphano  lu  eris 
(uljutor.  Quam  bene  commutastis ,  di- 
lectissimi,  quicquid  habere  poluislisiii 
sajculo  ,  quando  nunc  relinquendo  ea, 
proprii  esse  meruistis  auctoris  saeculi, 
et  eum  habere  propriam  posscssioncm, 
qui  sine  dubio  portio  et  liaereditas  cst 
suorum.  Neque  enim  ,  sicut  dixcrunfc 
filii  iniquitatis  ,  Jicaluspopulns  cui  hcec 
sunt ,  temporalia  scilicet  qua^  pra^mise- 
rat,  j)romptuaria  eructantia  cx  hoc  in 
iltud,  oves  fcetosve,  ct  similia  :  non,  in- 
quam ,  bcatus  populus  cui  hacc  sunt : 
sed  bcatus  poputus  cujus  Dominus  Deus 
cjus.  Videtc  ergo,  si  non  dignum  sit  ut 
fcstum  agimus  dicm  ,  quo  nos  assmin)- 
sit  in  proprios  ,  et  invostivit  sc  por  mi- 
uistcrialcs  et  vicarios  suos ,  ut  (ial  sicut 


im 


S.  BERNARD 


jpse  jam  olim  promiserat  :  Ego,  in- 
quiens,  m  medio  eormn  ero  eorumDeus  : 
nos  autem  populus  ejus ,  et  oves  pascuaj 
ejus.  Quando  enim  domus  ista  per  ma- 
nus  Pontificum  dedicata  est  Domino , 
propter  nos  sine  dubio  factum  est ;  non 
solum  qui  tunc  prsesentes  fuimus  ,  sed 
et  quicumque  usque  in  finem  sseculi 
Domino  sunt  in  hoc  ioco  militaturi. 

4.  In  nobis  proinde  spiritualiter  im- 
pleri  necesse  est ,  quse  in  parietibus 
visibiliter  praecesserunt.  Et  si  vultis 
scire,  haec  utique  sunt  :  aspersio ,  in- 
scriptio,  inunctio,  illuminatio,  bene- 
dictio.  Hsec  quidem  in  hac  visibili 
domo  fecere  Pontifices;  hsec  Christus 
assistens  Pontifex  futurorum  bonorum 
invisibiliter  quotidie  operatur  in  nobis. 
Primo  siquidem  aspergit  nos  hyssopo  , 
ut  mundemur ,  lavemur,  dealbemur, 
dicaturque  de  nobis  :  Quos  est  ista  quce 
ascendit  dealbata?  Lavat,  inquam,  nos 
in  confessione ,  lavat  nos  lacrymarum 
imbre,  lavat  sudore  poenitentiDe :  magis 
autem  lavat  nos  aqua  illa  pretiosissima, 
quse  de  fonte  pietatis,  id  est  ab  ejus 
latere,  emanavit.  Aspergitnoshyssopo, 
quae  humilis  herba  est,  et  pectoris  pur- 
gativa  :  aqua  sapientise  salutaris,  quse 
est  timor  Domini  ,  initium  sapientiae, 
et  fons  vitse  :  etiam  condimentum  salis 
admiscens  ,  ne  sit  insipidus  timor  sine 
spe  ,  sine  devotione.  Non  solum  autem, 
sed  inscribit  digito  Dei ,  in  quo  ejicie- 
bat  dseraonia ,  haud  dubium  quin  in 
Spiritu  sancto.  Inscribit,  inquam,  le- 
gem  suam ,  non  jam  in  lapide ,  sed  in 
tabulis  cordis  carnalibus  ,  propheticam 
implens  promissionem,  qua  se  poUici- 
tus  est  ablaturum  cor  lapideum ,  ct  car- 
neum  cor  esse  daturum ,  id  est  non 
durum ,  non  obstinatum ,  non  Judai- 
cum  ;  sed  pium ,  sed  mansuetum ,  sed 
tractabile ,  sed  devotum.  Beatus  quem 
tu  erudieris ,  Domine ,  et  de  lege  tua  do- 
cueris  eum.  Beati ,  inquam ,  qui  docti  et 
memores  sunt  mandatorum  ejus,  sed  ad 
faciendum  ea.  Alioquin  scienti  bonum  et 
tion  facienti ,  peccatum  est  illi;  et  Servus 
sciens  voluntatem  Domini  sui ,  et  non  fa- 
ciens ,  plagis  vapulabit  multis. 

5,  Unde  necesse  est  ut  unctio  spiri- 
tualis  gratiae  adjuvct  infinnitatera  nos- 


I  ABBATIS 

tram,  observanliariim  istarum  et  miiU 
timodae  pcenitentiae  cruces  devotionis 
suae  gratia  liuiens  :  quia  ncc  est  sinc 
cruce  sequi  Christum  ;  ct  sine  unctione 
crucis  asperitatem  ferre  quis  posset? 
Hinc  est  quod  multi  abominantur  et 
fugiunt  poenitentiam  ,  crucem  quidem 
videntes ,  scd  non  etiam  unctionem. 
Vos  qui  experti  estis,  ecce  ipsi  scitis, 
quia  vere  crux  nostra  inuncta  est,  et 
pcr  gratiam  Spiritus  adjuvantis  ,  suavis 
et  delectabilis  est  pcenitentia  nostra. 
et,  ut  ita  dicam  ,  amaritudo  nostra  dul- 
cissima.  At  postquam  unctio  gratiae 
hujus  praecesserit ,  jam  lucernam  suam 
Christus  non  ponit  sub  modio ,  sed  su- 
pcr  candelabrum  :  quia  tempus  est  ut 
luceat  luxnoslra  coram  hominibus,  ct 
videant  opera  nostra  bona ,  et  glorifi- 
cent  Patrem  nostrum  qui  in  coelis  est. 

6.  Jam  vero  benedictioncm  quidem 
exspectamus  in  fine,  quando  apcrict 
manum  suam  ,  et  implebit  omne  animal 
benedictione.  Nam  in  quatuor  praemis- 
sis  merita  constant,  in  bcnedictione 
sunt  prsemia.  In  benedictione  tota  com- 
plebitur  gratia  sanctificationis ,  quanda 
jam  in  domum  transibimus  non  manu- 
factam  ,  setcrnam  in  coelis.  Ipsa  est  quae 
construitur  vivis  ex  lapidibus  ,  Angclis 
scilicet  et  hominibus.  Simul  enim  sedi- 
ficatio  ,  et  dedicatio  ipsa  complebitur. 
Disjuncta  nimirum  ligna  ct  lapides , 
domum  non  faciunt ,  nec  in  eis  habi- 
tare  quis  potest;  sola  vero  conjunclio 
domum  facit.  Sic  cpelestium  spirituum 
perfecta  unitas,  sine  ulla  sibi  divisioiie 
connexa,  integram  et  congruam  Deo 
reddit  habitationem  ,  quam  ineffabili- 
ter  beatificat  inhabitans  gloria  majes- 
tatis.  Quis  enim  sic  sciret  universa 
regum  consilia ,  aut  quis  eorum  omnia 
dicta  vel  facta  sic  nossct,  quomodo 
palatii  ligna  et  lapides,  si  non  dcesset 
illis  intelligentiae  sensus  ?  Itaque  cocles- 
tis  illius  curiae  lapides  Vivi  ac  rationa- 
bilesdivinis  intersunt  consiliis,  et  Tri- 
nitatis  mysteria  norunt,  audiuntque 
verba  ineffahilia ,  quae  non  licet  ho- 
mini  loqui.  Beati  qui  liabitant  in  domo 
tua ,  Dojnine !  in  scecula  soiculorum  lau- 
dabunt  te.  Quanto  enim  plus  vident, 
plusinlelligunt,  plusagnoscunt  :  tant» 


IN  DEDICATIONE 
plus  diliguntj    taulo   rnagis  laudant , 
tanto  ainplius  aduiirantur. 

7.  Veruin  quia  cohaerere  quidem  sibi 
domum  illam  et  perfecte  connexamesse 
jam  diximus  :  superest  utjuncturam  ei 
connexionem  ipsam  aliquatenus  expri- 
raamus.  Legimus  in  Isaia  :  Glulino  bo- 
nuyn  esl,  Duplici  igitur  sibi  cohjerent 
lapides  illi  glulino ,  cognitionis  ple- 
nae,  ct  perfectai  dilectionis.  Tanto  si- 
quidem  majoriad  se  invicem  dilectione 
copulantur,  quanto  ipsi  caritali ,  quae 
Deus  est ,  viciniores  assistunt.  Sed  nec 
ulla  separare  eos  ab  invicem  suspicio 
potest,  ubi  nihil  omnino  quod  in  altero 
sit,  alterura  latere  patitur  penetrans 
omnia  radius  veritatis.  Quoniam  enim 
qui  adhcerel  Deo  ,  nnus  spirilus  est  cum 
co  :  nihil  dubium  est',  quin  perfecte 
adhajrentes  ei  beati  Spiritus  cum  eo 
paritcr  et  in  eo  penetrent  universa. 
Ad  hanc  domum  si  pervenire  desideras, 
sic  concupiscat  et  deficiat  anima  tua  in 
atria  Domini ,  sicut  Propheta  clamat : 
Unam  pclii  a  Domino ,  hanc  requiram, 
ut  inhabitem  in  donio  Domini  omnibus 
diebus  vitiv  mece.  Ipsum  nihilominus 
imitare  Prophetam ,  qui  sicut  juravit 
Domino ,  votum  vovit  Deo  Jacob,  si  i)i~ 
Iroiero  in  tabernaculum  domus  meoe,  ctc. 
Sed  hinc  alio  sermone  nobis  tractan- 
dum  erit,  quodDominusipse  donaverit. 

SEIOIO   II. 

Quomodoet  nobisetaliis  cohaerere  debeamus. 
1.  Olim  rex  gloriosus  et  propheta 
Domini ,  David  sanctus  ,  religiosa  qua- 
dam  ccrpit  cogitalione  moveri ,  indig- 
nuin  judicans,  quod  nuUani  adhuc  Do- 
minus  Sabaoth  doinum  habcret  in  ter- 
ris  :  ipse  vero  domura  inhabitaret  regiac 
dignitatis.  Hoc  ipsuin ,  Fratrcs,  nos 
quoque  decet  cogitare  fidelitcr,  et  vi- 
riliter  effectui  mancipare.  Namquod, 
Jicet  Deo  placuerit  cogitatio  illa  Pro- 
pheta3,  opus  tamcn  rescrvatum  est  Sa- 
loinoni  :  alia  ratio  est,  forte  prolixiorc 
indigens  disputationc.  Jam  vero,  o 
aniina,  tu  quidem  sublimi  in  dorao  ha- 
bitas ,  quaj  a  Deo  tibi  fabricata  est, 
Corpus  hoc  dico  :  quod  sic  corapegit, 
(luod  sic  aptavit,  (luod  sic  ornavit  et 
ordiuavit,  ut  gioriose  iu  co  et  dclccla- 


ECCLESI.E  SERMO  IL  45t 

biliter  habitares.  Sed  et  ipsi  corpori 
dorauin  fccit  cxcelsara,  aptissimam  et 
decoram.  Dico  autcra  sensibilem  hunc 
et  inhabitabilera  mundum.  Nonne  ergo 
indignum  reputas,  ut  tibi  ipse  feceril 
domum,  tu  vero  ei  teraplum  aedificare 
dissiraules?  Adhuc  doraum  quidera  ha- 
bes,  sed  certa  esto  quoniam  in  brevi 
casura  est  doraus  tua  :  et  tu  nisi  prius 
provideris  aliam,  eris  pluviae,  vento, 
ct  frigori  exponenda.  Hcu  !  a  facie  fri- 
gorisejusquissustinebit?Felixproinde, 
et  raultuin  felix  aniraa ,  quae  diccre  po- 
test :  Scimus  quoniam  si  terrestris  domus 
nostra  hujus  habitationis  dissolvatur,  quod 
(Bdificationem  habemus  cx  Deo ,  domum 
non  manu-factam ,  ceternam  in  ccelis. 
Propterea  jara  ne  dederis ,  o  aniraa , 
somnura  oculis  tuis,  et  palpebris  tuis 
dorraitationcra ,  donec  invenias  locum 
Domino,  tabernaculura  Deo  Jacob. 

2.  Scci  quid  putamus,  Fratres?Ubi 
invenitur  hujus  aedificiilocus,  aut  quis 
poterit  essc  architectus  ?  Nam  visibilc 
istud  templum  utique  propter  nos  fac- 
tum  est  ad  nostram  habitationem,  nequc 
cnira  Altissiraus  in  manufactis  habitat. 
Quod  ergo  aedificabiraus  tcrapluin  ei  qui 
dicit,  et  vere  dicit :  Coelum  et  terram 
ego  impleo  ?  Tribularcr  valde ,  et  anxia- 
retur  super  me  spiritus  meus,  nisi  quod 
audio  eum  dc  quodara  dicentem  :  Quia 
cgo  et  Pater  ad  eum  veniemus,  et  man- 
sionem  apud  eum  faciemus.  Itaque  jam 
scio ,  ubi  praeparanda  sit  domus  ei , 
quoniam  non  capit  eum  nisi  iraago  sua. 
Aninia  capax  illius  cst,  quae  niniirum 
ad  ejus  imagincm  est  creata.  Propter 
quod  jam  festina,  adorna  thalamum 
tuum,Sion:  quoniam  coraplacuit  Do- 
mino  in  tc,  et  terratua  inhabitabitur. 
Exsulta  satis,  filia  Sion  :  liabitabit  in  tc 
Deus  tuus.  Dic  cum  Maria  :  Ecce  anciUa 
Domini,  fiat  mihisecundumverbum  tuumm 
Dic  juxta  beata3  Elizabcth  verba  :  Et 
unde  hoc  miln,  ut  veniat  niajestas  Domini 
mci ad  me?  Quanta  cnim  Dei  benignitas, 
quanta  dignatio,  quanta  dignitas,  quanta 
gloria  animarura,  quod  Doininus  uni- 
versorura,  et  qui  nullara  habet  indigeii- 
tiani,  templurasibi  lieri  jubet  in  illis. 

5.  Itaque,  Fratres,  toto  cura  deside- 
rio ,  et  digna  gratiarum  actione  studea- 

29. 


452  S.  BERNAR 

raus  ei  templum  aedificare  in  iiobis  : 
primo  quidera  solliciti,  ut  in  singulis, 
deinde  ut  in  oranibus  siraul  inhabitet : 
quia  nec  singulos  dedignatur,  nec  uni- 
versos.  Prirao  igitur  loco  studeat  unus- 
quisque,  ne  dissideat  ipse  a  semetipso  : 
quoniara  orane  regnum  in  seipsum  di- 
visum  desolabitur,  et  doraus  supra 
domum  cadet  :  nec  intrabit  Christus, 
ubi  fuerint  parietes  declinati ,  et  ma- 
cerise  depulsae.  Nonne  enim  corporis  sui 
domura  integram  anima  vult  habere ,  et 
cxire  illam  necesse  est,  si  fuerint  a  se 
invicera  raerabra  dispersa?  Videat  ergo 
et  ipsa,  si  desiderat  habitare  Christura 
per  fidera  in  corde  suo,  id  est  in  se- 
ipsa  :  sollicite  caveat,  ne  a  se  invicera 
raembra  ejus  dissideant,  id  est,  ratio, 
voluntas,  atque  raeraoria.  Sit  ergo  sine 
errore  ratio ,  ut  bene  congruat  volun- 
tati  :  talem  enira  voluntas  araat.  Sit  et 
voluntas  sine  iniquitate ,  quoniara  ratio 
talera  approbat.  Alioqui  si  sese  judicat 
^niraa  propter  voluntatis  pravitatera  in 
eo  quod  per  rationem  probat,  bellum 
intestinum  est,  et  discordia  periculosa : 
quoniam  voluntatem  hujusraodi  ratio 
semper  suggillat,  sed  accusat,  sed  di- 
judicat,  sed  condemnat.  Propter  quod 
ait  Dorainus  in  Evangelio  :  Esto  consen- 
iiens  adversario  tuo,  dum  es  in  via  cum  illo, 
ne  forte  ad^^ersarius  tradat  te  judici  et  ju~ 
dex  tradat  te  tortoribus,  et  in  carcerem 
mittaris.  Sit  etiam  memoria  sine  sorde , 
ut  nuUum  in  ea  peccatura  raaneat ,  quod 
non  pura  confessione  et  dignis  fructibus 
poenitentise  deleatur.  Alioquin  conscien- 
tiara,  in  qua  peccatura  latet,  et  vo- 
luntas  odit,  et  ratio  exsecratur.  Bonura 
proinde  parat  habitaculum  Deo ,  cujus 
nec  ratio  decepta,  nec  voluntas  per- 
versa,  nec  raeraoria  fuerit  inquinata. 

4.  Jara  vero  sic  se  habentibus  singu- 
lis,  etiam  omnes  nos  connecti  et  con- 
glutinari  necesse  est,  mutua  utique 
caritate,quaj  est  vinculum  perfectionis. 
Nam  cognitio  quidera  perfecta  in  hac 
vita  haberi  non  potest,  forsitan  nec 
oportet.  In  coelesti  siquidera  domo  cog- 
nitio  dilectionis  est  nutrimentum ;  hic 
vero  esse  poterat  detrimentum.  Quis 
cnira  gloriabitur  castura  sc  habere  cor? 
Propterea  facile  erat  et  confundi  cogni- 


DI  ABBATIS 

tum,  et  cognoscentem  offendi.  Ibi  ju- 
cunda  erit  cognitio,  ubi  macula  jam 
non  erit.  Illa  ergo  domus  connexa  fir- 
raius  est ,  taraquam  in  seternura  raan- 
sura  :  hsec,  taraquam  tabernaculum 
bellatorum,  rainus  sibi  perfecte  coliae- 
ret.  Illa  nirairum  domus  laetitiae,  ista 
railitiae  est :  illa  doraus  laudis,  ista  ora- 
tionis.  Haec ,  inquam ,  est  urbs  fortitu- 
dinis  nostrae,  illa  est  civitas  requiei 
nostrse.  Proinde  si  victoriosi  fuerimus 
hic,  illic  eriraus  gloriosi,  habentcs 
loco  galeae  diaderaa,  sceptrum  et  pal- 
raara  pro  gladio ,  pro  scuto  chlamydem 
deauratam ,  pro  thorace  stolam  jucun- 
ditatis.  Interira  sane  prerai  raagis, 
quara  perirai  videtur  utilius ;  et  susti- 
nere  pondus  clypei  et  loricae  ,quam  ma- 
iigni  jaculis  igneis  vulnerari  :  a  quibus 
nos  superna  sua  protectione  custodiat, 
qui  est  benedictus  in  saecula ,  amen. 


SER3I0  III. 

J)e  triplici  apparatu,  quem  habemus  ad 
cuslodiam  Dei. 

l.DoMus  haec,  Fratres,  aeterni  Regis 
est  oppidura ,  sed  obsessum  ab  inimicis. 
Quotquot  igitur  in  ipsius  arraa  jurati 
suraus,  et  ejus  railitiae  dedimus  nomina, 
triplici  nobis  opus  esse  noverimus  ap- 
paratu  ad  custodiam  castri  hujus  :  mu- 
nitione  videlicet ,  et  armis ,  et  alimen- 
tis.  Quae  est  ergo  raunitio  ?  Urbs  forti- 
tudinis  noslrce  Sion,  ait  Propheta,  Sal- 
vator,  ponetur  in  ea  murus  et  aniemurale. 
Murus  continentia ,  anteraurale  patien- 
tia  est.  Bonus  continentiae  raurus  j  qui 
sic  undique  circumdatet  circuracingit: 
ut  nec  per  oculorura  fenestras ,  nec  per 
caeteros  sensus  detur  ingressus  morti. 
Bonum  anteraurale  patientiae ,  quod  pri- 
mos  hostiura  sustinet  impetus,  ut  inter 
plurima  tentamenta  steraus  viriliter,  et 
perseveremus  jugiter  inconcussi.  Uni- 
cum  quippe  remedium  est,  dura  conti- 
nentia  quatitur  et  quodara  raodo  nutat, 
objicere  patientiam,  et  quantumcum- 
que  ferveat  sensus  peccati,  negarc 
oinni  modo  consensum.  In  patientia  ves- 
tra,  inquit,  possidebitis  animas  vestras. 
Ponitur  ergo  in  civitate  sua  Salvator 
ipse  murus  et  antemurale ,  factus  nobis 


IN  DEDICATIONE  E 
a  Doo  Palic  jiistitia,  ct  Prophetx*  pa- 
ticiitia,  sicut  idcm  ait  :  Quoniam  tu  es 
imtientia  mca,  Domine.  Murus,  inquam, 
ponitijr  in  conversatione,  antemurale 
in  passionc,  ab  omnibus  carnis  ct  sa3- 
culi  pra^sentis  illcccbris  abstincns,  et 
advcrsa  sustinens  forliter  univcrsa. 

2,  Oportet  autem  ct  arnia  parare,  sed 
arma  spiritualia,  potcntia  Deo,  non 
modo  ad  rcsistendum ,  sed  ad  impug- 
nandum  quoque  ct  expugnandum  viri- 
liter  inimi.cum.  Induite  vos  armaturam 
Dei,  ait  Apostolus,  etc.  Quid  enira  pu- 
tamus,  Fratres.?  Gravis  cquidem  nobis 
cst  inimici  tentatio :  sed  longc  gravior 
illi  oratio  nostra.  Laedit  nos  iniquitas 
ejus  atque  versutia;  scd  multo  amplius 
nostra  cum  simplicitas  ct  misericordia 
torquet.  Humilitatem  nostram  non  sus- 
tinet :  uritur  caritate  nostra,  mansuetu- 
dine  et  obedientia  cruciatur.  Jam  vero 
ncc  fame  quidcm  urgcri  possumus  ut 
hostibus  castrum  tradcre  compclla- 
muriquoniam,  gratias  Deo,  non  vcnit 
supcr  nos  tcrribilis  iila  comminatio  Pro- 
pbctaj,  immo  Domini  pcr  Propbctam, 
famis  videlicel  ct  sitis;  non  panis  et 
aqua),  sed  verbi  Dei.  Sic  enim  habe- 
mus  :  Non  in  solo  pane  viiit  homo  sed  in 
omni  verbo  quod  procedit  de  ore  Dei.  Ita- 
que  non  nobis  alimenta  desunt,  qui  et 
scrmones  frequentcr,  et  frequcntius 
sacras  lectiones  audimus;  et  interdum 
quoquc  spiritualis  devotionis  gustamus 
delicias,  tamquam  si  catuli  cdant  dc 
micis,  qux  cadunt  de  mensa  domino- 
rum  suorum  :  coelcstcs  illos  convivas 
dico,  qui  rcplentur  ab  ubertate  domus 
Dei.  Ilabcmus  ctiam  panem  lacryma- 
runi,  qui  licet  minus  suavis,  optime 
tamen  confirmat  cor  hominis.  Ilabcmus 
ct  obcdientiie  panem,  de  quo  loquitur 
ad  Discipulos  Dominus  :  Meus,  inquiens, 
cibus  est,  ut  faciam  voluntatem  Palris 
tnei.  Habcmus  super  omnia  de  crelo 
pancm  vivum,  corpus  Domini  Salvato- 
lis,  in  cujus  utiquc  fortitudine  cibi , 
omnis  adversae  partis  dejicitur  forti- 
tudo. 

5.  Sic  crgo  munita  cst  castri  Domi- 
nicifortitudo,  ut  nihil  jam  timcre  opor- 
tcat,  si  tamcn  fidclitcr  et  viriliter  agerc 
voluerimus ;  ut  videlicet  ncc  proditorcs, 


CCLESIJS,  SERMO    III.  455 

nec  pavidi,  ncc  desides  inveniamur. 
Nara  prodltorcs  quidem  fiunt,  quicum- 
que  in  hoc  Domini  castrura  iniraicos 
ejus  introducere  moliuntur,  quales  sunt 
utique  dctractores,  Dco  odibilos,  qui 
discordias  scminant,  et  nutriunt  scan- 
dala  intcr  fratres.  Sicut  cnim  in  paco 
factus  est  locus  Domini ;  sic  in  discordia 
locura  diabolo  fieri  raanifcstum  cst. 
Non  miremini,  Fratres,  si  durius  loqui 
videor  :  quia  veritas  neminem  palpat. 
Omnino  proditorcm  scse  noverit,  si 
([uis  forte  ( quod  absit)  vitia  qua^libet 
jn  hanc  domum  conatur  inducere,  et 
templum  De:  speluncam  facerc  dajrao- 
niorum.  Gratias  Dco,  non  multos  hic 
invcniraus  hujusmodi.  Scd  tamen  de- 
prchendimus  interdum  forte  nonnullos, 
qui  colloquantur  hostibus,  et  paciscan- 
tur  foedus  cum  morte,  lioc  est  molian- 
tur  ( quod  in  eis  est)  imminuere  Ordinis 
disciplinara,intepescere  fcrvorem,  tur- 
barc  pacem ,  laedere  caritatcm.  Vcrum 
nos  quidem  cavearaus  ab  eis,  quantum 
possuraus ;  sicut  scriptura  est  de  quibus- 
dam  :  Jesus  autem  non  credcbat  se  eis. 
Dico  autcra  vobis,  quia  licet  portentur 
modo,scd  portabunt  cito  grave  judi- 
cium ,  nisi  se  citius  emendavcrint ,  sicut 
grave  daranura  moliuntur  inferre.  Quid 
enim,  frater?  Vanitati,  aut  tepiditati, 
seu  cuilibct  alteri  vitio  fidem  servas 
opcribus ,  ct  Deo  per  tonsurani  raenti- 
ris?  Optimum  certe  castrum  tulisti 
Christo,  si  inimicis  ejus  tradideris  Cla- 
ram-vallcm.  Optinios  inde  singulis  an- 
nis,  et  pretiosos  in  oculis  suis  rcdditus 
accipit  :  ct  praedam  multam,  quam 
hostibus  eripit,  in  hunc  munitionis  sux' 
locum  solet  induccre ,  ct  babet  fiduciam 
mullam  in  fortitudine  cjus.  Ecce  cnim 
quos  rcdcmit  de  manu  inimici ,  et  de 
regionibus  congrcgavit  eos,  a  solis  orlu 
ct  occasu,  ab  aquilone  ct  mari.  Quil)us 
ergo  proditorem  castri  hujus,  postquara 
deprchensus  ct  coraprchensus  fuerit; 
( neque  enim  latcre  aut  fugere  potcst : ) 
quibus,  inquam,  putas  cxponendum 
esse  suppliciis  ?  Non  utique  communi 
cajtcrorum  morte  damnabitur,  scd  ex- 
(luisitis  illum  necesse  est  intcrire  tor- 
mentis.  Scd  non  raodo  plus  immoror 
circa  ista  :  crcdo  mclius  doinccps  ab 


A54  S,    BERNARDI  ABBATIS 

hac  tam  exsecrabili  proditione  cavebi- 

jiius,  studentesde  csetero  majori  sollici- 

tudine    non   attrahere,  sed   repellere 

vitia,  qusecunique  illa  sint,  seu  car- 

iialia,  seu  etiam  sajcularia,  ne  prodi- 

torum  notam  vel  poenam  incurrere  me- 

reamur. 

4.  Secundo  loco  etiam  illud  caven- 
dum,  ne  quis  forte  pusillanimitate 
dejectus,  fugiat  a  munitione,  ibi  trepi- 
dans  timore  ubi  non  est  timor ;  ubi  vero 
summum  periculum  est,  insana  teme- 
ritate  securiis.  Hostilibus  enim  mani- 
Lus,  hostilibus  gladiis  se  exponit,  qui- 
<  umque  est  ille  qui  fugit,  ac  si  ignoret, 
quoniam  liostes  illi  omnino  carent  mi- 
sericordia,  crudeles  quidem  in  alienos, 
sed  multo  crudeliores  in  suos,  quippe 
crudelissimi  in  seipsos. 

5.  Jam  vero  tertium  quoque  pericu- 
lum  breviter  dico,  quia  jam  hora  prae- 
teriit,  dum  vestrse  ( ut  dignum  est ) 
salutis  plurimum  cupidus,  diversis  mo- 
I  uminfirmitatibus  remedia  diversa  con- 
quiro.  QuiD  prodest,  si  nec  prodere 
castrum,  nec  relinquere  velis,  sed  seg- 
liis  et  desidiosus  in  eo  permaneas?Toto 
proinde  animo,  tota  virtute,  dilectis- 
simi ,  comraissum  nobis  castrum  Domini 
et  Regis  nostri  manutenere  laboremus , 
solliciti  contra  omnes  inimici  versutias, 
et  adversus  omnia  ejus  machinamenta 
parati,  sicut  scriptum  est  :  Resistite 
diaholo,  et  fugiet  a  vohis.  At  quoniam 
scimus  a  quo  dictum  sit,  Nisi  Dominus 
vustodierit  civitatem,  frustra  vigilat  qui 
custodit  eam  :  humiliemur  sub  potenti 
manu  Aitissimi,  et  nos,  et  domum 
istam  tota  devotione  ejus  misericordiae 
committentes,  ut  ipse  nos  custodiat  ab 
omnibus  insidiis  inimicorum  omnium, 
ad  laudem  et  gloriam  nominis  sui ,  quod 
est  benedictum  in  saecula,  amen. 


SERMO  IV. 

De  triplici  mansione. 

4.  VoTivis  laudibus  celebramus  hanc 
diem,  et  festivis  eam  gaudiis  honora- 
mus.  Quod  si  nec  religiosis  competit, 
nec  sapientes  decet  ignorare  quid  vene- 
rentur,  aut  celebrare  quod  nesciant; 
quaerendum  nobis  est,  in  cujus  id  agitur, 


vel  ia  quorum  commemoratione  Sanc- 
torum.  Nec  vero  id  mihi  ex  me  arbitror 
pra3sumendum  :  prior  loquatur  alter, 
cujus  testimonium  majus  sit,  et  credi- 
bilius  videatur.  Miramini  forte  cur  ista 
prajloquimur,  cum  vestris  sese  obtuti- 
bus  ecclesia  praesens  manifestius  inge- 
rat,  cujus  anniversaria  Dedicatio  cele- 
bratur.  Quis  enim  parietes  ejus  sanctos 
dicere  vereamur,  quos  manus  sacratae 
Pontificum  tantis  sanctificavere  myste- 
riis  ?  Extunc  quoque  et  deinceps  sanc- 
tarum  inibi  lectionum  resultare  fre- 
quentia,  sanctarum  orationum  devota 
murmurare  susurria,  sanctarum  reli- 
quiarum  honorari  beatapraesentia,  sanc- 
torum  spirituum  indefessa  noscitur  cus- 
todia  vigilare.  Dicas  forsitan,  csetera 
quidem  evidentia  sunt  :  sed  quis  ange- 
licas  sese  vidisse  excubias  gloriatur? 
Et  situ  forte  non  vides,  est  tamen  qui 
videt,  ipse  qui  mittit.  Quis  ille  ?  Nimi- 
rum  qui  loquitur  per  Prophetam  :  Super 
m,urostuos,  Jerusalerii,  constitui  custo- 
des.  Est  quidem  sursum  Jerusalem ,  quaj 
estlibera,  mater  nostra  :  sed  minime 
crediderim  super  muros  ejus  constitu- 
tos  esse  custodes,  in  cujus  laudibus 
Propheta  decantat  :  Qui  posuit  fincs  tuos 
pacem.  Tu  vero  si  id  parum  judicas, 
perge  audire  quod  sequitur  in  testimo- 
nio  praecedenti  :  Tota  die,  inquit,  et 
lota  nocte  in  perpetuum  non  tacehunt.  Si- 
quidem  advertere  est  vel  ex  hoc ,  non 
hanc  esse  Jerusalem  de  qua  legisti  : 
Porloe  ejus  non  claudentur  per  diem ;  nox 
cnim  non  erit  in  ea.  Illa  ergo  Jerusalem 
nec  vicissitudines  patitur,  nec  custo- 
dibus  eget  :  nostris  potius  custodes  ne- 
cesse  est,  et  diebus,  et  noctibus  depu- 
tari.  Super  miiros  tuos,  Jerusalem,  con- 
stituicustodes. 

2.  Benignus  es,  Domine,  nec  nostro- 
rum  Ikic  fragili  protectione  murorum 
potes  esse  contentus,  sed  ipsis  homi- 
num  praelatis  hominibus  angelicam  quo- 
que  custodiam  superponis,  ut  et  muros 
defensent,  et  eos  qui  murorum  ambitu 
continentur.  Ita,  Pater,  quoniam  sic  est 
placitum  ante  te ,  sic  necessarium  nobis. 
Insufficiens  enim  est  administratio  nos- 
tra,  nisi  et  nobiscum,  et  pro  nobis 
administratorios  illos  spiritus  1«  minis- 


IN  DEDICATIONE 
torium  miltas,  ut  lixM-editalera  capia- 
mus  salutis.  Quid  eiiim  si  non  videraus 
ohsequium ,  cura  experiaraur  auxilium ? 
Quid"si  non  meremur  aspectum,cum 
sentiamus  effectum  ?  Discimus  certe  vel 
ex  Iioc  ipso  invisibilia  visibilibus  pra?- 
ferenda.  Qu»  enim  videntur,  terapo- 
ralia  sunt  :  qua?  autera  non  videntur, 
aiterna.  Denique  in  invisibilibus  visi— 
bilium  causa  consistit,  ut  secundura 
Apostoium,  Iiwisibilia  Dei  per  ea  quoe 
facta  sunl-,  a  crealura  visibili  intellecta 
tonspiciantur.  Sic  nirairura  JudKos  olim, 
dc  invisibili  peccatorura  indulgentia 
sanctura  Dei  blasphemantes,  sanitatis 
corporeae  signo  visibili  confutavit  :  Ul 
sciatis  quia  Filius  honiinis  poteslatem 
habet  in  lcrra  ditnilfendi  peccata,  tunc  ail 
paraiytico  :  Surge,  toUe  grabatum  tuum, 
et  vade  in  donium  tuam. 

3.  Sic  et  Pharisaium  illura  murmu- 
rantem  adversus  medicura  qui  salutera 
operabatur,  et  succciisontera  languidae 
(jua;  salvabatur,  manifestis  rcvicit  in- 
diciis,  obsetjuia  mulieris    enumerans. 
Lrrabat  siquidem  qui  tamquara  adhuc 
])eccatricera  horrebat,  quse  divinis  in- 
hffirensvesligiis,  rigabat  fletibus,terge- 
batcrinibus,  osculo  preraebat,  uiigebat 
unguento.  Quis  enim  crimina  jam  deleta 
recenseat,  quis    tangenti   succenseat, 
(juis   eara  peccatricera   censeat,   quae 
dum  commissa  deplorat,  odit  iniquita- 
tera;  dura    osculatur    pedes   Domini, 
diligit  justitiam;  et  rursum  dura  tergit 
crinibus,  exhibet  humilitatem;    dura 
nngit  unguento ,  mansuetudinem  prse- 
fert?  Numquid  possibile  est   regnare 
peccatum  in  animo  contrito  et  spiritu 
ingcmiscenti,   aut   non  multa    caritas 
operit  multitudinem  peccatorum  ?  Di- 
wissa  sunt  ei  peccata   muUa,  quoniam 
dilexit  multum.  Merito  proinde  jam  non 
pcccatrix  juxta  tuam,Pharisa)e,  senteii- 
tiam,  sedsancta  discipula  Christi  voca- 
bitur,  a  quo  etiara  didicit  in  tam  brevi 
esse  mitis  et  humilis  cordc.  Nirairum 
hoc  est  quod  in  Propheta  legisti,  scd 
forsitan  neglexisti  :  Fcrte  impios,  et  non 
erunt.  Sic  carissimi,  sic  et  antiquus  ille 
accusator  fratrum ,  si  in  quibus  ct  vos 
crubescitis,  prcclerita   peccata    vestra 
vobis    improporot,   Apostolum    auditc 


ECCLESItE  SERMO   IY.  hry.) 

magnincc  consolantem  vos,  ct  dicea- 
tem  :  Hcec  quidem  fuistis,  sed  abluti  estis, 
sed  sanctificati  estis.  Et  illud  :  Habetis 
nunc  quideni  fructum  vestrum  in  sancti' 
ficationem,  finem  vero  vitam  ceternam.  Et 
manifestius  cxprimens :  Templum  Dci, 
ait,  sanctmn  cst,  quod  estis  vos, 

4.  Nimiruraipse  est,  cujusrevcrcntia} 
primam   in  hujus  sermonis  principio 
reservavimus  vocem ,  dum  quaereremus 
sanctos,  quorum  sanctimoniaj  congra- 
tulamur  devotione  solcrani.  Licet  enim 
parictes  hos  et  dici  sanctos,  et  esse  fa- 
ciat  consecratio  Episcoporura ,  frequen- 
tatio  Scriptu.^arura,  instantia  orationum, 
reliciuise  Sanctorum,  visitatio  Angelo- 
rum  :  minirac  tamen  eorum  sanctitas 
propter  se  credenda  cst  honorari ,  quos 
nec  propter  se  certura  cst  sanctificari. 
Quinimmo  sancta  est  propter  corpora 
domus,  corpora  propter  animas,anirade 
propter  Spiritura  inhabitantcm.  NequG 
hinc  dubitct  quis,  cum  invisibilis  ejus 
gratiae  visibile  nobis  signum  fiat  in  bo- 
nura.  Dico  autein  in  eo  quod  ct  ipsi 
instar  illius  evangelici  paralytici  surgi- 
tis  ;  quod  corporeuin  hoc  grabatura,  in 
quo  jacebatis  languidi,  tam  facile  tolli- 
tis;  quod  dcnique  arabulatis  in  domum 
vestram;  illara  sane  domum,  de  qua 
Isetamini ,  dicentes  cum  Propheta  :  /n 
domum  Domini  ibimus.  0  admirabilis 
domus,  ctdilectis  tabernaculis,  etatriis 
concupiscibilibus  praeferenda !  Quam  di- 
lecta  tabcrnacula  tua,  Domine  virlutum! 
concupiscit  et  deficil  aninia  mea  in  atria 
Domini.  Verum  multo  magis  Beati  qui 
Iiabitant  in  domo  tua,  Domine!  in  scecula 
sa;culorum  laudabunt  te.  Siquidem  glo- 
riosa  dicta  sunt  de  te ,  civitas  Dei.  In 
tabernaculis  enim  gemitus  cst  pocniten- 
tiae,  in  atriis  gustus  laetitia?,  in  te  sa- 
tietas  gloriaj.  Ilaec  quidcm  cst  infima 
domus  orationis ,  racdia  cxspcctationis , 
tu  gratiaruni  actionis  et  laudis.  Fclix 
proinde  qui  hic  declinavcrit  a  malo, 
quod  est  culpa ,  et  fcccrit  bonum  :  ut 
illica  malo ,  quod  est  pocna ,  liberetur , 
et  in  tc  recipiat  bonum.  Hic  nimiruin 
primitiae  spiritus,  illic  divitiae,  in  te 
plcnitudo  :  ubi  bona  illa  mcnsura ,  con- 
fcrta  ,  et  coagitata  ,  ct  supcrcfflucns 
dctur  in  siniis   nostros.  Hic   dcni^ine 


436  S.  BERNARDI  ABBATIS 

fiunt  sancti ,  illic  securi,  in  te  beati. 
Ilas  siquidem  primitise  spiritus,  qu» 
militantibus  interim  prserogantur ;  sanc- 
titas  in  conversatione ,  pietas  in  inten- 


tione,  virtus  in  colluctatione.  In  sancti- 
tate  conversationis,  poenitentioa  fruclus 
intellige,  et  corporalia  quseque  divino- 
rum  exercitia  mandatorum.  Et  quoniam 
Iisec,  nisi  simplex  fuerit  oculus,  sim- 
plicia  esse  non  possunt ;  necessariopie- 
tas  intentionis  et  puritas  cordis  exigi- 
tur ,  ne  vel  honoris  ambitus ,  vel  laudis 
surrepat  appetitus  :  sed  solus  ille  desi- 
deretur,  qni  solus  desiderium  replet, 
et  ad  proprii  fontis  originem  omnis  , 
quam  accepimus ,  gratia  revertatur. 
Memento  tamen  solam  ex  omnibus  per- 
severantiam  coronari ,  nec  eam  facile 
posse  inter  tot  discrimina  vindicari, 
nisi  muUiplicem  obtineas  in  tam  mul- 
tiplici  colluctatione  virtutem.  Hsec  in 
tabernaculis. 

5.  Porro  in  atriis ,  quse  post  molestos 
conflictus  amoena  jucunditate  fovendos 
cxcipiunt  exeuntes,  jam  divitiae  spiri- 
tus  erogantur,  requies  a  laboribus,  se- 
curitas  a  sollicitudinibus,  pax  ab  hosti- 
bus.  Ipseenim  amodo  jamdicitSpiritus, 
rit  requiescant  a  laboribus  suis,  qui 
tanto  fervore  otiura  hactenus  interdi- 
cere,  labores  indicere  consuevit.  Ipse 
seorsum  a  curis  faciet,  et  ab  omni  solli- 
citudine  sequestrabit ,  qui  modo  consi- 
lia  ponit  in  anima  sua,  et  sollicitam  fa- 
cit  erga  multa  turbari.  Ipse  jam  parta 
victoria  in  pace  in  idipsum  suaviter 
dormire  prseslabit ,  qui  dum  adhuc  leo 
rugiens  fremit ,  et  ad  vigilias  excitat , 
et  accingit  ad  pugnam.  Verum  in  his, 
ut  supra  tetigimus,  liberatio  magis  a 
jnalo,  quam  boni  muneratio  est;  nisi 
quod  dura  nos  nostrse  necessitatisexpe- 
rientia  cogit ,  absentiam  mali ,  boni  cu- 
mulos  sestimare  :  quemadmodura  con- 
scientia  graviorum  immunitatera  cri- 
minura,  plenitudinem  reputat  sancti- 
tatis.  Hinc  advertere  est,  quam  longe 
agimus  a  sumrao  bono ,  qui  carcre  cul- 
pa,  justitiam  ;  carere  miseria,  beatitu- 
dinem  judicamus. 

6.  Absit  autem,  ut  talcm  quis  putet 
ubertatem  domus  illius,  et  torrentera 
Yoluptatis  5  et  si  qua  sunt  alia ,  quse  nec 


oculus  vidit,  nec  auris  audivit,  nec  In 
cor  hominis  ascendit,  quse  pra^paravit 
Deus  diligentibus  se.  IVe  ergo  audire 
velis,  0  homo,  quod  auris  hominis  non 
audivit ;  nec  ab  homine  quseras ,  quod 
humanus  nec  oculus  videt,  nec  animus 
capit.  Netamen  hinc  penitustacearaus, 
nostrara  hanc  patriara  a  longe  salutan- 
tes ;  triplicem  quemdam  odorari  vide- 
mur,  potentise  scilicet,  et  magnificen- 
tiae,  et  gloriae  repromissionem.  Siqui- 
dera  homo  erat ,  et  filius  captivitatis 
hujus,  qui  dicebat :  Introibo  in  potentias 
Domini.  Cseterura  nos  scire  possumus, 
quid  sit  infirmitate  carere ,  tamquam 
infirmitate  circuradati  :  quid  vero  sit 
virtute  indui ,  et  potentiara  introire , 
nec  modo  potentiara,  sed  et  multam 
potentiam ,  forte  et  omnipotentiam ,  in- 
terira  scirenon  possumus.  Claraat  etiara 
testis  fidelis  :  Quia  quos  justificapit ,  illos 
et  magnificavit.  At  magniflcentiara ,  eara 
prsesertim  quam  procedere  deceat  a 
magnitudine,  cujus  nec  finis,  nec  nu- 
raerus  est,  utinam  nostrse  interim  exi- 
guitati  liceat  exspectare  ;  nam  sestimare 
non  licet.  Jam  vero  ne  ipsius  quidem 
vereri  necesse  est,  aut  habere  suspec- 
tam  glorisepromissionera  :  fcliciter  tunc 
et  fiducialiter  hauries  gloriam ,  a  cujus 
interim  appetitu  tantis  comminationi- 
bus  deterreris.  Eritenimtunc  unicuique 
laus  a  Deo ,  secura  certe  et  sempiterna, 
finis  pariter  et  discrirainis  expers;  et, 
ut  scriptum  est ,  Jucunda,  decoraque 
laudatio.  Eia  ergo ,  Fratrcs ,  virilitcr  in- 
terira  in  tabernaculisirtilitemus,  utsua- 
viter  deinde  in  atriis  requiescaraus  ,  ut 
novissirae  in  domo  sublimiter  glorie- 
mur,  cura  momentaneum  hoe  et  leve 
tribulationis  nostrse  supra  modum  in 
sublirae,  aiternum  pondus  glorise  ope- 
rabitur  in  nobis,  cura  in  Domino  lauda- 
bimur  tota  die ,  in  veritate  utique ,  non 
in  vanitate. 

SERMO  V. 

De  gemina  consideratione  sui. 

i.  Etiam  hodie,  Fratres,  solemnita- 
tem  agimus,  ct  prseclarara.  Atque  id 
quidera  facile  dixerira  :  sed  si  pergitis 
quserere  cujus  Sancti,  illud  forte  jam 


IN  DEDICATIONE  ECCLESIiE  SERMO   Y. 


457 


magnos,  immo  (  ut  plus  miremini  )  et 

niliilet  aliquid,ctiamgrande  aliquidei 

moria  celebratur,  liaud  difficile  est  di-  i  vos  cxhihcre  curetis.  Neque  cnim  sine 


non  ita.  Quoties  enim  Apostoli,   seu 
Martyris ,  vel  Confessoris  alicujus  me 


cere  cujus;  utputa  sancti  Petri,  ct  Ste 
pliani  gloriosi,  aut  sancti  Patris  nostri 
Benedicti,  vel  alicujus  cffiterorum  mag- 
norum  principum  magna?  curiaj  coeli. 
Nunc  vero  nullius  corum  solemnitas 
agitur  :  agitur  tamcn  nonnulla  solem- 
nitas.  Nec  modo  nonnuUa ,  sed  non 
parva.  Et  si  jam  vultis  audire ,  festivi- 
tas  est  domus  Domini ,  templi  Dci ,  civi- 
tatis  Regis  Kterni,  sponsae  Christi.  Ne- 
mo  sane  ambigit  sanctam  esse  sponsam 
Sancti  sanctorum  ,  et  omni  celebritatis 


magno  animo  bona  illa  tam  magna  ca- 
pere ,  aut  vim  facere  poteritis  regno 
ccclorum  :  non  plus  quam  idem  coelo- 
rum  rcgnum  intrare,  nisi  convcrsi  fue- 
ritis  et  efficiamini  sicut  parvuli.  Non 
sum  homo  profundi  sensus ,  nec  possum 
vobis  quod  non  gustavcrim  cructare. 
Dicam  tamen  quid  interdum  in  mesen- 
tiam  actitari ,  ut  si  quis  forte  sibi  ulile 
judicaverit,  imitetur.  Quia  enim  olim 
pcrsuasum  est  mihi ,  ut  miserear  animaj 
mere,  placiturus  exinde  Deo  meo,  fre- 


honore  dignissimam.  An  vcro  domum  ,  quentcr  de  ea  recogito  :  ulinam  autem 
Dei  sanctam  esse  quis  dubitet,  de  qual  semel,  semperque  liceret.  Eratquando 
legitur,  Domum  tuam  decet  sanclitudo?  idactitariminime  libebat,  nempe  quod 
Sic  et  sanctum  est  templum  ejiis,  mira-\  minus  (  si  tamen  minus,  et  non  magis 
hile  in  (^quitate.  Scd  ct  civitatcm  sanc-  minime)diligerem  eam.Quomodoenim 
tamJohannesscsevidissetestatur:  FJdi,  amat  quis,  cujus  mortem  amat?  Quod 
inquit,  sanctam  civitatcm  Jerusalem  no- 1  si ,  ut  verum  est  et  indubitabile,  mors 
vam  descendentem  de  coelo  a  Deo ,  para-\  animae  iniquitas  est,absolutamproindc 
tam  tamquam  sponsam ,  ornatam  v/ro  liquctessesententiam,  quodjnj</iu7afej?i 
suo.  In  quibus  sane  verbis  aperire  jam  1  qui  diligit,  odit  animam  suam.  Oderam 
cocpi,  quod  adhiic,  fateor,  dissimulare  '  ergo  eam,  ct  odissem  adhuc,  nisi  hoc 
volebam.  Dico  autem  quodeadem  spon-  mihi  quodcumque  amoris  cjus  initium 
sa,  qu»  civitas  est,  sed  et  templum  is,quiprior  eamdilexerat,  contulisset. 
quoque  ,  et  domus  nihilominus  sit.  Ne-  5.  Ipsius  proinde  beneficio  nonnum- 
que  idmirum,  proescrtim  cumsimiliter  quam  de  ea  cogitans ,  videor  miiii  in 
iinussit,quise  eietSponsum  dignatur,  ea,fateor,  velut  duo  qusedam  contraria 
et  Regera ,  et  Deura ,  et  Patrerafamilias  j  invenire.  Si  ipsam ,  prout  in  se  est  et  ex 
cxhibcre.  sc,  juxta  rei  veritatera  intueor,  nibil 

2.  Nccdum  tamcn  vobis  arbitror  sa-  de  ea  vcrius  sentire  possum,  quam  ad 
tisfactum,donec  cvidentius qua;  domus  nihilum  esse  redactam.  Quid  modo  ne- 
hujusPatrisfamilias,  quodhoc  tcmplum|  ccsse  est  singulas  cjus  miserias  nume- 
Dei ,  quae  civitas  Regis  istius,  quaBnamj  rare,  quam  sit  onerata  peccatis,  offusa 
denique  hujus  tam  gloriosi  Sponsi|  tcnebris,  irretita  illccebris,  pruriens 
sponsa  dici,  et  esse  meruerit,  addisca-'  concupiscentiis,  obnoxia  passionibus, 
tis.  Atcgo  supcr  hoc  quidcm  nonparumj  impleta  illusionibus,  prona  scmpcr  ad 
vereor  loqui  quid  sentiam,  ne  quemlmalura,  in  vitium  omne  proclivis, 
vestrura  (  quodabsit  )  aut  minusfideli-  postremo  totius  confusionis,  ct  ignomi- 
ter,  autminus  humiliter  audirecontin-l  niaeplena?  Nimirumsiipsae  quoque  jus- 
gat ;  ne  quis  forsilan  ab  lioc  auditorio  tiliac  nostrae  omnes,  ad  lumcn  vcritatis 
aut  clatusprae  magnitudine  gloriae,  aut .  inspectae,  velut  pannus  menstruatae  in- 


incredulus  exeat  prae  pusillanimitate 
spiritus  sui.  Opto  enira  semper  vos  et 
fideles  ,  et  humiles  inveniri  ,  quod 
utrumque  summopere  sit  necessarium 
ad  salutem.  Solis  namque  humilibus 
ipse  dat  gratiam ,  cui  etiam  sine  fide 
placere  impossibile  est.  Opto  igitur  et 
omnibus  modis  cupio,  ut  et  parvulos  et 


vcniuntur  :  injustitiae  deinccps  qualcs 
reputabuntur?  Si  lumen,  quod  in  nobis 
est,tenebrae  sunt;  ipsaetenebraequanla'. 
erunt?  Facile  est  cuique  nostrum ,  si 
sua  plenius  universa  et  sine  dissimula- 
tione  vestiget,  et  judicet  sine  accep- 
tione  pcrsonae  attestari,pcr  omnia  apo- 
stolicae  yeritati,  et  libere  proclamarc  : 


i>38 


S.  BERNARDI  ABBATIS 


Qui  se  putat  aliquid  esse ,  cum  7iiliil  sit , 
ipse  se  seducit,  Quid  est  homo  quia  mag- 
nificas  eum ,  ait  fidelis  et  devota  con- 
fessio ,  aiit  quid  apponis  crga  eum  cor 
tuum?  Quid?  Siiie  dubio  vanitati  siini- 
lis  factus  esthomo,  ad  nihilumredactus 
est  homo,  nihil  cst  homo.  Quomodo 
tamen  penitus  nihil  est,  quem  magni- 
licat  Deus?  Quomodo  nihil  est,  erga 
(juem  appositum  est  cor  divinura? 

U.  Uespiremus,  Fratres,  et  si  nihil 
sumus  in  cordihus  nostris,  forte  in 
corde  Dei  potest  aliud  latere  de  nol)is. 
0  Patcr  misericordiarum !  o  Pater  mi- 
serorum!  quid  apponis  erga  eos  cor 
tuum?  Scio,  scio :  ubi  est  thesaurus 
tuus ,  ibi  est  cor  tuum.  Quomodo  crgo 
nihilsumus,  si  thcsaurus  tuus  sumus? 
Omnes  gentes,  quasi  non  sint,  sic 
sunt  ante  te,  et  tamquam  nihilum  et 
inane  reputabuntur.  Siquidem  ante  te , 
sed  non  sic  intra  te.  Sic  in  judicio  veri- 
latis  tu3e,sed  nonsic  in  affectu  pietatis 
tuae.  Nimirum  vocas  ea  quse  non  sunt, 
tamquam  ea  quse  sunt :  et  non  sunt  ergo 
quia  quoe  non  sunt  vocas,  et  sunt,  quia 
vocas.  Licet  enim  non  sint  quantum  ad 
sc,  apud  tc  tamen  sunt,  utique,  juxta 
Apostolum ,  non  ex  operibus  justilicef  sed 
ex  vocante.  Sic  nimirum ,  sic  consolaris 
in  tua  pietate ,  quera  in  veritate  tua 
hurailiasti  :  ut  magnifice  dilatetur  in 
tuis,  qui  merito  angustiatur  in  visceri- 
bus  suis.  Siquidem  liniversso  vise  tuae 
misericordia  et  veritas,  requirentibus 
tcstamentura  tuum  et  testimonia  tua; 
testamentura  utique  pictatis,  et  testi- 
monia  veritatis. 

5.  Lege,  homo,  in  corde  tuo,  lege 
intra  teipsum  de  teipso  testimonia  veri- 
tatis  :  etiam  hac  communi  luce  judica- 
Lis  te  indignum.  Lege  in  corde  Dei  tes- 
tamentum ,  quod  firmatum  est  in  san- 
guine  Mediatoris  :  et  invenies ,  quam 
longe  aliud  spe  possidere ,  quam  re  te- 
nere  videris.  Quidest ,  inquit ,  homo  quia 
magnificas  eum?  Magnus  utique,  sed  in 
illo  :  siquidem  magnificatus  est  ab  ilio. 
Aut  quomodo  non  magnus  apud  iilum  , 
cui  tam  magnacura  est  de  eo?  Ipsienim 
curaesl  de  nobis,  ait  ApostolusPetrus.  Et 
Propheta  :  Ego  autem  mendicus  sum  ct 
pauper,  Dominus  soUicitus  estmei.  Plane 


arlificiosa  conncxio  utriusque  considc* 
rationis ,  qua  velut  uno  momento  de- 
scendens  pariter  et  ascendens  ,  et  se 
pauperem  et  mendicura  ,  ct  Deum  pro 
se  sollicitura  vidit.  Angelicumest  istud, 
ascendere  et  descendere  siraul.  yide- 
bitis ,  ait ,  Angelos  ascendcntes  et  descen- 
dentes  super  Filium  hominis.  Neque  enim 
talis  aliqua  vicissitudo  in  eorum  ascen- 
sionibus  et  descensionibus  est.  Simul 
et  mittuntur  in  ministerium  propter 
eos  qui  hsereditatera  capiunt  salutis  ,et 
assistunt  vultui  raajestatis  :  Deo  raise- 
ricorditer  providente,  iit  et  nobis  sit 
consolatio,  et  eis  tribulatio  nulla.  Alio- 
quin  quando  sequaniraiter  paterentur 
ab  illo  vultu  gloriaj,  in  queni  semper 
prospicere  desiderant,  propter  nos  vel 
ad.modicum  separari?  Denique  ipsam 
audi  in  Evangelio  Veritatem.  Angeti 
eorum,  ait  ( haud  dubium  quin  parvulo- 
rum),  m  coelis  semper  vident  faciem  Patris; 
sicvidelicetparvulorum  custodiae  depu- 
tati ,  ut  non  privati  ullo  modo  beatitu- 
dine  sua.  Hinc  est  quod  Johannes  sanc- 
tus  civitatem  Jerusalem  descendentem 
vidit,  stantem  non  ^otuit  intueri.  Et 
adverte  quod  descendentem  dixerit ,  non 
cadentem.  Cecidit  enim  quondam  non 
rainimapars  civitatis  iUius,sed  ea  qui- 
dem  minime  sancta,  quippe  cui  gravis- 
simus  casus  fuit ,  quod  totius  inimica 
facta  est  sanctitatis. 

6.  Verura  hanc  equidem  ruinam  et 
terribilem  casura  Johannes  videre  non 
potuit,  quia  iiecduni  erat :  sed  vidit 
Verbura  quod  in  principio  erat,vidit 
Principium  quod  Apostolis  loquebatur: 
Videbam  satanam  tamquam  fulgur  ca- 
denfem  de  coelo.  Itaque  pars  illa  quae  ce- 
cidit,  a  Deo  reparanda  est,  cum  imple- 
bit  ruinas ,  et  reaidificabit  muros  Jeru- 
salem ,  non  tamen  ex  his  qui  cecide- 
runt.  Haec  autem  quse  descendens  ap- 
paruitjjam  parata  erat,  sicut  secutus 
adjunxit  :  a  Deo  parafam.  Siquidem 
quod  descendunt,  non  cadunt  Angeli 
sancti,  divina  prseparatio  facit:aquo 
nimirum  haec  ipsa  eis  et  voluntas  prae- 
parata  est ,  et  facultas.  Unde  non  solum 
administratorios,  sed  et  missos  in  mi- 
nisterium  Apostolus  quoquc  testatur. 
Quidni  mittat  Angelos,  pro  quibus4*t 


IN  DEDICATIONE 
ipse  a  Patre  voluit  mitfi?  Quidni  pro 
eis  inclinet  coelos,  pro  quibus  ipse 
quoque  coclorum  Rex  inclinavitse,  ita 
ut  digito  in  terram  scriberet?  Domine, 
inclina  coelos  tuos,  (  parum  est :  )  et 
descende.  Quid  ultra?  Ut  quibus  con- 
descendit,  faciat  etiam  coascendere 
sibi.  Caitcrum,  ut  jam  diximus,  ange- 
licus  ascensus  et  descensus  caret  vi- 
cissitudine  :  nosautem  modohac,modo 
illac  versari  necesse  est  :  quod  nec  su- 
pra  diutius  stare  liceat,  nec  expediat 
infra  longius  demorari.  Ascendunt,  ait, 
\isque  cul  ccelos,  et  desccndunt  usque  ad 
ubyssos  :  anima  eorum  in  malis  tabesce- 
bat.  Ut  quid  hoc  ?  Propterea  sane  anima 
eorum  in  malis  interim  plus  tabescit , 
quam  delectetur  in  bonis ,  quod  haec  in 
re ,  illa  vepo  tantum  in  spe  videantur 
haberi.  Quis  poteril  Srt/rus  esse .'' dicunt 
Discipuli  Salvatori.  Etille  :  Jpudhomi- 
nes  hoc  impossibile  est,  sed  non  apud 
Deum,  Uxc  tota  fiducia  nostra,  haec 
unica  consolatio  nostra ,  hsec  tota  ratio 
spei  nostrae. 

7.  Sed  de  possibilitate  jam  certi,  de 
voluntatc  quid  agimus?  Quis  scit  si  est 
dignus  amore  an  odio?  Quis  novitsen- 
sum  Domini ,  aut  quis  consiliarius  ejus 
fuit?  Hic  jam  plane  fidem  nobis  subve- 
nire  necesse  est ,  hic  oportet  succur- 
rere  veritatera  :  ut  quod  de  nobis  latet 
in  corde  Patris,  nobis  per  ipsius  Spiri- 
tum  revcletur,  et  Spiritus  ejus  testifi- 
cans  persuadeat  spiritui  noslro,  quod 
filii  Dei  sumus.  Pcrsuadeat  autem  vo- 
cando  et  justificando  gratis»per  fidem, 
inquibusnimirum  velutmedius  quidam 
transitus  est  ab  ajterna  praedestinatione 
ad  futuram  magnificationem.  Propterea 
sanc  gcminam  illam  considerationem, 
alteram  quidcm  judicii  et  veritatis, 
altcram  vcro  non  incongrue  vocari  crc- 
dimus  fidei  et  pietatis.  Ncc  mirabere  in 
humanis  qualitatibus  tam  dissimilia  rc- 
periri ,  si  solcrtcr  advcrtas  quanta  et 
in  ipsa  ejus  substantia  convenisse  vi- 
detur  diversitas  naturarum.  Quid  enim 
spiritu  vitae  sublimius?  Quid  vero  hu- 
milius  limo  terra;?  Quam  profccto  tam 
discohaircntium  in  homine  cohaircn- 
tiam  rerum  ipsos  quoque  sapientes  saj- 
culi  hujus  arbitror  non  latuisse  ,  cum 


ECCLESIyE   SERMO  V.  439 

hominem  diffinirent,  animal  rationale 
mortale.  ^lirabilis  siquidem  copula  ra- 
tionis  etmortis,  mira  societas  discre- 
tionis  et  corruptionis.  Sic  nimirum,  sic 
in  moribus  ,  sic  in  affectibus ,  sic  in  stu- 
diis  hominum  non  minor,  forte  et  ara- 
plior  contrarietas  invenitur  :  ut  si  to- 
tara,  sicut  est,  pravitatem  scorsum  in- 
tuearis,  ac  rursum  quidquid  boni  vide- 
tur  incsse  considcres  singillatim,  ple- 
num  censcas  esse  miraculo ,  quod  tara 
adversa  convenerint.  Inde  liomo  nunc 
quidem  Bar-Jona,  nunc  vero  satana  me- 
retur  audire.  Nolite  mirari  boc.  Rccolito 
exEvangelio",  cui  dictumsit  (  etutrura- 
que  in  veritate ,  nam  utrumque  ab  ipsa 
Veritate  dictum  )  prius  quidem ,  Beatus 
es  Simon  Bar-Jona;  nec  multo  post  , 
Vade  retro  satana.  Unus  ergo  utrumque, 
etsi  non  utrumque  cx  uno.  Iliud  enim 
ex  Patre,  istud  cx  homine  ,  ipsc  tamen 
utrumque  erat.  Unde  Bar-Jona.?  Quia 
non  caro  nec  sanguis ,  sed  Pater  ei 
quod  locutus  est  revelavit.  Unde  sata- 
nas?  Quia  sapuit  quae  erant  hominum  , 
non  quse  Dei.  Jam  si  in  utraque  conside- 
ratione  diligenter  inspexerimus  nos  quid 
sumus,  immo  in  una,quam  nihil,  in 
altera  quam  magnificati  :  quippe  pro 
quibus  etiam  sollicitudinem  gerat  tanta 
majestas,  et  cor  suura  apposucrit  erga 
nos;  puto  teraperata  videtur  gloriatio 
nostra ,  sed  forsitanraagis  aucta  cst ,  so- 
lidatataraen,  ut  non  in  nobis,  sed  in 
Domino  gioriemur,  quibus  nimirum  in 
hoc  solo  respirare  est ,  ut  dicamus  :  Si 
dccreverit  salvare  nos, continuo  libera- 
bimur. 

8.  Ex  hoc  jara  in  illa  supcriori  spe- 
cula  vel  paululura  imraorantes,  quaera- 
raus  doraura  Dei ,  quoerainus  teraplum, 
quaeraraus  civitatera,  quajramus  et  spon- 
sam.  Neque  cnim  oblitus  sum  ,  sed  cum 
raetuetreverentia  dico  :Nossunius.Nos, 
inquam,  sumus,  sed  in  cordc  Dci :  nos 
sumus  ,  scd  ipsius  dignatione,  non  dig- 
nitatenostra.  Non  usurpctquodDei  est, 
ut  non  apponat  homo  magnificare  seip- 
sum.  Alioquin  quod  illius  crat  faciens 
Deus,  cxaitantem  se  humiliabit.  Quod 
etsi  nos  puerili  aniraositatc  gratis  sal- 
vari  voluraus,  mcrito  non  salviuiiiir. 
Excludit  raiseriae  dissimulatio  miscr.'- 


«i60  S.  BERNAR 

tionem,  nec  dlgnatio  locumhabet,  ubi 
fuerit  praesumptio  dignitatis  :  provocat 
vero  compassionem  humilis  confessio 
passionis.  Sane  hoec  sola  facit,  ut  nos 
ipsc  tam.quam  dives  paterfamilias  alat 
in  fame ;  et  sub  eo  panibus  abundantes 
inveniamur.  Proinde  domus  ejus,  cui 
numquam  deest  alimonia  vitse.  Et  me- 
mento  quod  domum  suam  domum  ora- 
tionis  csse  diffiniat  :  quia  et  hoc  pro- 
phetico  satis  videtur  testimonio  conve- 
nire,  qui  ab  ipso  nos,  in  orationibus 
utique ,  cibandos  pane  lacrymarum  ,  et 
in  lacrymis  potum  asserit  accepturos. 
Ca^terum  juxta  eumdem  Prophetam  , 
sicut  supra  quoque  meminimus,  domum 
istam  decet  sanctitudo  :  ut  videlicet 
poenitentige  lacrymas  puritas  continen- 
tiae  comitetur,  et  quae  jam  domus  est , 
fiat  subinde  etiam  templum  Dei.  Sancti 
cstote  ,  inquit,  quia  cgo  sanctus  sum  Do~ 
minus  Deus  veslcr.  Et  Apostolus  :  Nesci- 
tis  quia  corpora  vestra  templuni  sunt  Spi- 
ritus  sancti,  et  Spiritus  sanctus  habitat  in 
vobis  ?  Si  quis  templum,  Dei  violaverit , 
disperdet  eum  Dcus. 

9.  Numquid  tamen  vel  ipsa  jam  sanc- 
timonia  sufficit  ?  Pax  quoque  necessaria 
est ,  Apostolo  teste,qui  ait :  Pacemsec- 
taminicum  omnibus  ,  et  sanctimoniam , 
sine  qua  nemo  videbit  Deum.  Haec  est 
qua?  facit  unius  moris  habitare  fratres 
in  unum  ,  novam  utique  Picgi  nostro  , 
vero  pacifico  ,  sedificans  civitatem,  quae 
ct  ipsa  Jerusalem  nominetur,  quod  est 
visio  pacis.  Ubi  enim  sine  foedere  pacis, 
sine  observantia  legis,  sine  disciplina 
ct  regimine  acephala  multitudo  con- 
gregata  fuerit;  non  populus,  sed  turba 
vocatur  :  non  est  civitas,  sed  confusio  : 
Babylonem  exhibet,  de  Jerusalem  ha- 
bet  nihii.  Sed  quemadmodumfieri  posse 
videbitur,  ut  Rex  tantus  in  sponsum 
transeat ,  civitas  promoveatur  in  spon- 
sam  ?  Sola  hoc  potest,  quse  nibil  non 
potcst ,  caritas  fortis  ut  mors.  Quomodo 
non  facile  istam  levet,  quae  illum  jam 
inclinavit  ?  Verum  hinc  tibi  nullatenus 
consulenda  prior  illa  ,  quam  diximus  , 
consideratio  tui  :  hic  quam  potissimum 
fidei  magnanimilas  cxercetur.  Denique 
etipse  ait:  Desponsavi  te  mihi  in  fide, 
desponsa\i  teinjudicio  etjustilia  :  (ejus, 


DI  ABLATIS 
non  tuam  intellige ,  )  desponsavi  le  in 
misericordia  ct  miserationibus.  Si  non 
fecit  ille  quod  sponsus,  si  non  tanquam 
sponsus  amavit,si  non  zelatus  est  tam- 
quam  sponsus,  noli  acquiescere  spon- 
sam  te  arbitrari. 

10.  Itaque ,  Fratres  mei ,  si  per  abun- 
dantem  refectionem  magni  Patrisfami- 
lias  domus  esse  probamur  ,  si  templum 
Dei  persanctificationem,si  civitassum- 
mi  Regis  per  socialis  vitae  communio- 
nem ,  si  sponsa  immortalis  Sponsi  pcr 
dilectionem;  puto  jam  non  est  quod 
diccre  verear  nostram  esse  solemnita- 
tem.  Nec  miremini  quod  in  terris  agi- 
tur  haec  celebritas,  siquidem  agitur  et 
in  coelis.  Nempe  si  (  ut  Veritas  ait,  et 
non  potest  non  esse  verum  )  super  uno 
peccatore  poenitentiam  agente  gaudium 
cst  in  coelis,  etiara  Angelis  Dei :  non 
est  dubium,  quin  sit  eis  liodie  gaudium 
multiplex  super  tam  multo  peccatore 
pcenitentiam  agente.  Adhuc  amplius 
vultis  audire  ?  Etiam  gaudium  Domini , 
fortitudo  nostra.  Collaetemur  ergo  Angc- 
lis  Dei,  congaudeamus  Deo,  et  ingra- 
tiarum  aciione  praesens  solcmnitas  aga- 
tur  :  quia  quanto  nobis  domestica,tanta 
amplius  debet  esse  devota. 

SERMO   VI. 

De  reverentia  sacris  locis  debita. 

i.  DoMESTiCA  nobis  cclcbritas  dedi- 
cafio  domus  ndstrae;  magis  autem  do- 
mestica  nostra  ipsornm  dedicatio  cst. 
Nostra  siquidcm  illa  aspersio,  nostra 
illa  benedictio ,  nostra  consecratio  fuit, 
quae  per  manus  sanctorum  celebrata 
Pontificum,  etiam  hodie  anniversario 
reditu  votivis  laudibus  ad  memoriam 
revocatur.  Numquid  de  lapidibus  cura 
est  Deo  ?  Non  parietes  dicunt,  sed  ho- 
mines  :  Ipsi  enim  curaest  de  nobis.  Unus 
homo  crat  Jacob ,  et  dormiens  vidit  de- 
scendentes  Angelos  etascendentcs.  Pa- 
rumesthoc;  etiam  Dominum  Angelo- 
rum  adesse  testatus  est,  dicens :  Fere 
Dominus  esl  in  loco  isto ,  et  cgo  nescie- 
bam.  Miratur  enimgratiam,  et  digiia- 
tionis  magnitudinem  expavescit.  Quam 
terribilior  est  iste  locus,  quam   cvi- 


i 


IN  DEDICATIONE  E 
deulius  certlusquc  Domiuus  est  in  loco 
isto  !  ubi  nimirum  non  modo  duo  aut 
tres ,  sed  tam  multi  inipsius  congregati 
nomine  perseverant.  Nemo  jam  nesciat, 
uemo  vestrum  ignoret.  Siquidem  non 
accepimus  spiritum  mundi  Imjus,  sed 
spiritum  qui  ex  Deo  est ,  ut  sciamus 
quae  a  Deo  data  sunt  nobis.  Tcrribilis 
plane  locus,et  dignus  omni  reverentia, 
quemfidelcs  viri  inhabitant;  quem  An- 
geli  sancti  frequentant;  quem  sua  quo- 
que  praesfentia  Dominus  ipse  dignatur. 
2.  Quomodo  enim  tantus  Patriarcha 
nescire  potuerat,quod  non  esset  locus, 
ubi  non  esset  Deus  ?  Sed  forte  aliud 
esse  miratus  est,  ubi  ait  :  Fcre  Domi- 
nus  est  in  loco  islo,  Ibi  vere  est ,  et  vere 
Dominus  est,  ubi  in  ejus  nomine  An- 
geli  simul  et  homines  congregantur. 
Licet  enim  in  omni  loco  sit,  qui  nullo 
clauditur  loco  :  signanter  tamen  dici- 
mus,  Pater  nostcr ,  quies  m  coelis;  quod 
aliterillicet  proprioquodam  modo  prae- 
sentem  se  exhibeat ,  non  quidem  ipse 
diversus,  sed  diversa  distinguens.  Est 
crgo  in  omni  loco ,  omnia  universaliter 
continens,  omniaque  disponcns  :  scd 
longe  tamen  aliter  atque  aliter.  Apud 
homines  malos  cst  pra^stans  atque  dissi- 
mulans  :  apud  clectos  homincs  opcrans 
et  servans :  apud  superospascens  ct  cu- 
Lans  :  apud  inferos  arguens  et  dam- 
nans.  Facit  solcm  suum  oriri  etiam  su- 
per  malos  :  sed  ubi  malorum  interim 
dissimulatio  csl ,  quodam  modo  veritas 
non  est.  Itaque,  si  dicere  licet,  apud 
impios  est  in  dissimulalione;  apudjus- 
tos  in  veritatc ;  apud  Angclos  in  felici- 
tate  ;  apud  infcros  in  fcritate  sua.  Du- 
rum  vobis  sonat  quod  de  feritate  dixi  ? 
cgo  vero  et  iram  vereor,  et  furorem. 
Domine  ne  in  furore  tuo  arguas  me,  etc. 
Vere,  inquit ,  Dominus  est  in  loco  isto. 
Vhi  cnim  pluit  super  justos  et  injustosj 


CCLESIiC  SERMO  VI.  U6i 

pater  cst,  ct  pater  miscricordiaruni  , 
exspectans  homiucs  ad  poenitcntiam. 
Ubi  damnat  obstinatos,  judex  cst,  el 
horrcndum  est  incidere  in  manus  Dei 
viventis.  Ubi  cubat,  sponsus  est  :  et 
beata  anima ,  quam  introduxerit  in  cu- 
biculum  suum. 

5.  Cffiterum  in  loco  isto  vcreDominus 
est,  si  tamcn  scrviamus  ei  in  spiritu  et 
vcritatc.  Non  enim  vere  Dominus  erat 
apud  eos,  quibus  dicebat :  Quid  vocalis 
me,  Domine,  Domine;  et  non  facitis  qucc 
dico  ?  Testantur  sacrae  litterae  in  para- 
diso  olim  positum  primum  Adam ,  ut 
operaretur  ,  ct  custodiret  illum.  Sic  se- 
cundus  Adam  in  ccclesia  Sanctorum, 
in  congregatione  suorum ,  in  horto  de- 
liciarum  (  siquidcm  dcliciae  sua3  esse 
cum  filiis  hominum)ita,  inquam,ct 
;  ipse  Dominus  est  in  loco  isto ,  ut  opcrc- 
j  tur  atque  custodiat.  Alioquin  sicut  yT^st 
Dominus  cedificavcrit  domum,  in  vanuin 
laboraverunt  qui  oedificant  eam  :  sic  ni- 
'  hilominus,  nisr  ipse  custodicrit  civita- 
i  tem  ,  frustra  vigilat  qui  custodit  eam. 
Porro  Angelos  asccndcntes  et  desceii- 
dentes  esse  in  loco  isto,  patriarchaiis 
ipsa  visio  manifestat;  ascendentes  ,  ut 
videant  facicm  Patris;  descendentes, 
ut  provideant  nobis.  Quid  ergo  ?  Nos 
quomodo  hic  esse  debemus,  in  quanta 
reverentia  stare  in  loco  isto ,  ubi  Deus 
est  operans,  et  servans;  Angeli  ascen- 
dentes  et  descendcntes  ?  Nimirum  poe- 
nitentes  et  exspectantes  esse  nos  con- 
venit.  Hoc  est  enim  oblivisci  quae  rctro 
sunt ,  ignorare  ,  reprobare ,  recogitare 
annos  iilos  in  amaritudine  animai  nos- 
tra3,  ac  deinccps  cogitatione  simul  ct 
aviditate  extcndcre  nos  in  anteriora, 
Ad  hoc  venimus,  in  hoc  positi  sumus. 

IL^C  SUNT   qVTE    EXIGUNTUR    ANOIJIS, 

prajtcritorum  poenitudo  pcccatorum,  cf 
futurorum  exspcctatio  praemiorum. 


FINIS  TOMI  SECUNDI. 


SJ(D^S. 


DE    DILTGENDO    DEO. 

In  hoc  libro  sanctissimus  divini  amoris  prjeco  et  doctor ,  ejus  modum  ,  causas,  orjginem^ 
{jradus  et  obligationem  accurate  ac  pathetice  describit.  Modum,  ut  dili{jatur  sine  modo,  hoo 
»!St,  omni  meliori  quo  possumus  modo  ;  causas,  meritum  Dei  et  commodum  nostrum  ;  ori- 
i;inem  ,  ex  amore  proprio  in  amorern  Dei  usque  ad  oblivionem  et  contemptum  sui ;  gradus, 
amorem  sui ,  amorem  Dei  propter  se  ,  tum  propfer  ipsum  ,  ac  demum  castum  et  purum  ;  hoc 
cst,  amoremproprium,  mercenarium,  filialem  ac  heatificum  :  obligationem  denique,  quae 
perlinet  ad  gentiles,  Judaeos,  sed  maxime  ad  Christianos.  Totus  vero  tractatus  est  de  amore 
qui  consislit  in  affeclu,  quem  etsi  dicat  perfecte  Ln  hac  vita  impleri  non  posse,  ita  uf  omnem 
cxcludat  timorem  et  cupiditatem,  esse  tamen  ait  finem  et  scopum  ,  in  quem  indesinenter  ac 
irremisse  ferri  teneamur.  Denique  hunc  ipsum  amoremex  dono  Dei  nobis  provenire,  non  ex 
affectu  innato.  Haec  tota  hujusce  libelli  doctrina  et  ceconomia.  ( De  amore  Dei  vide  Serm.  22 
de  Diversis,  50  in  Cant. ,  12  in  psalm.  Qui  habitat. 

Viro  illustri  Jlaimerico.  Haimericus  erat  Gallus  ex  oppido  Castra  apud  Biturigas,  mortuus 
anno  lltl ,  singularis  Bernardi  amicus. 

23.  Amor  est  affectio  naturalis  una  de  quatuor.  Bernardus  passim  cum  antiquis,  eliam  profanis, 
quatuor  tantiim  principes  affectiones  agnoscit ,  amorem  ,  timorem  ,  gaudium  et  tristitiam. 

29.  Impossibile  namque  est ,  etc.  Cave  putes  hsec  favere  sectariis,  docentibus  neminem  posse 
in  praesenti  vitae  statulegem  Dei  implere,  etiam  regeneralum.  Cum  enim  dicitur,  Ex  toto 
corde ,  etc. ,  notandum  est  totalitatem  illam  tribus  modis  intelligi  posse.  Primo  ,  ul  totum  cor 
nostrum  in  solidum  uni  Deo  diligendo  tribuatur ,  nec  amor  in  aliud  ferat  obiectum  quam  in 
solum  Deum.  Secundo ,  ut  significetur  tanlo  conatu  cor  nostrum  in  Dei  dilectionem  ferri 
debere  quanto  fieripotest,  seu  ut  tantum  diligat  quantum  ab  ipso  diligibilis  est.  Tertio  ut 
toto  corde  id  fieri  dicatur ,  in  quo  quis  praecipuum  studium  et  curam  ponit ;  quomodo 
dicimus  aliquem  totum  esse  in  litferis.  Dicendum  itaque  totalitatem  praecepto  dilectionis 
inclusam  non  primo  modo  inlelligendam  ;  sic  enim  non  posset  amari  proximus  :  nec  secundo, 
quamvis  si  sic  praeciperetur  ,  servari  posset;  sed  terfio,  quod  fit  quando  in  amore  nihil  Deo 
praeferlur,  cum  nullius  creaturae  amore  vel  timore  a  nobis  offenditur.  Itaque  SS.  Au- 
gustinus  et  Bernardus  intelligunt  quidem  totalitatem  primi  et  secundi  modi,  et  hoc  sensu 
asserunt  in  hac  vita  dilectionis  mandatum  impleri  non  posse ;  sed  simul  insinuant  mandatum 
sic  acceptum  non  esse  homini  infirmo  sub  poena  peccati  praeceptum  ,  sed  tantum  propositum 
ut  scopum  et  finem  ,  ad  quem  conari ,  tendere  et  pervenire  aliquando  debeat ,  id  est ,  eam 
justitiae  perfectionem,  quae  speratur  in  fufuro  sseculo.  -  * 

DE  GRATIA  ET  LIBERO  ARBITRIO. 

Homini  cuidamvisus  fuerat  sanctus  Doctor,  in  aliqua  collatione,  nimiumgratiaetribuere 
quasi  nihil  reliqui  libero  arbitrio  faceret  in  actibus  humanis.  Prsecipuus  ergo  libri  scopus  est, 
quae  sinf  gratiae,  quae  liberi  arbitrii  partes  in  negotio  salutis.  Huc  multa  docentur  de  libero 
arbitrio  Dei,  Angeli ,  et  hominis  integri,  lajjsi,  et  beati :  ifem  de  gratia  primihominis  anle 
et  post  lapsum.  Parvus  liber ,  sed  qui  plus  succi  et  solidae  doctrinae  conlineat ,  quam  niagna 
Sibrorum  volumina,  quae  de  hoc  theologico  argumento  pertractanl.  Sfylus  vegetus,  vivaci 
ingenio  et  lumine  plenus;  verba  propria  et  materiae  accommoda;  oratio  facilis,  non  arfe 
quaesita,  sed  quasi  naturalis ;  non  obesa  et  exilis ,  sed  pinguis  et  nervosa,  elegans,  concinna 
el  jucunda,  non  trivialibus  scholae  verbis  languens,  non  barbara,  aut  inculla.  Non  ita 
pressa,  ut  parce  et  guttalim  fluat ;  non  tamen  ita  profusa,  ut  torrenlis  instar ,  quasi  rupto 
aggere  et  siccato  alveo ,  erumpat ;  sed  pari  tenore  et  gravi  majcstete  aequaliler  proflucns 
fontem  indicat  indeficientem,  qui  non  ex  alieno  plenus  sit ,  sed  ex  proprio,  immo  ex  Dei  dono, 
atque  ex  continua  Scriplurae  meditatione. 

29.  Pcccalum  in  cariiate  ahsconditur.  Scilicct  in  carifate  hominis  posfea  denuo  juslificandi, 

sicut  per  pcenitentiam  subsequentem  diluilur Immo  eliam  absconditur  in  carilafc  Doi 

praedestinantis  ,  quia  carilas  palris  ipsorum  cooperit  mxiltiiudincm  peccatorum.  (Yidc  Scrm.  i  de 
Septuag.) 


ab.  Sed  ia  voluntateUbertas.  IlaJC  est  libertas  potentiae,  scu  facullas  clcctiva,  ad  bonum  ei 
nialum  versatilis;  sedcujus  exercitium  el  applicatio  ad  bonum  pcndul  ex  gralia. 
13.  Creaturarum  ministeria.  Id  argumenti  egregie  trartalur  in  Serm.  5  super  Cantica. 

DE  BAPTISMO. 

Argumentum  hujus  epistolae  est  contra  quemdam  Anonymum  (non  Abaelardum ,  qui 
tamen  his  habuit  afflnia),  cujus  senlenlia  erat  :  i°  Baptismi  praeceplum  obligasse,  ex  quo 
primum  Nicodemo  diclum  est  a  Cliristo  domino  ,  Nisi  quis  renatus  fuerit ,  etc. ;  2°  Neminem 
•bsque  baplismo,  vel  saltem  ejus  vice  marlyrio,  ullatenus  poluisse  salvari ;  3°  Palres  velerii 
Testamenti  tam  claram  habuisse  notitiam  de  incarnatione ,  quam  Christianos  ;  U^  NuUum  esso 
peccatum  ex  ignorantia;  5°Bernardum  errasse  ,  cum  scripsit  in  homiliis  super  Missus  est, 
Angelos  latuisse  Dei  consihum  de  Incarnatione. 

I^.  Parvulissolam  profuisse  ,  elc.  Huic  Bernardi  sententiae  suffragatur  Gregorius  Magnus: 
••  Quod  apud  nos  valet  aqua  baptismatis,  ait ,  hoc  egit  apud  veteres  vel  pro  parvulissola  fides  , 
'  vel  pro  majoribus  virtus  sacrificii,  vel  pro  hisquiexslirpe  Abrahae  prodierant ,  myslerium 
•■  circumcisionis.  >•  Ab  hac  tamen  sententia  recedere  Augustinus  videtur.  Ita  enim  scriliil 
contra  Juhanum  :  «  Nec  idco  credendum  est  et  ante  datam  circumcisionem  famulos  Dei, 
«  quandoquidem  eis  inerat  Mediaforisfides  in  carne  venturi,nullosacramentoejus  opitulatos 
»  iuisse  parvulis  suis  :  quamvis  quid  illud  esset ,  aliqua  necessaria  causa  Scriptura  latere  vo- 
>.  luerit.  "  Idem  sentiunt  Scotus,  Durandus ,  Paludanus,  S.  Thomas,  elc. 

T.Librum  Ambrosii.  Mira  est  Abaelardi  impudentia,  qui  cum  sentiret  catechumenos solo 
Baplismi  vice  martyrio  salvari  posse,  Ambrosium  ait  contraria  fidei  hac  in  re  scripsisse ,  ad 
dolorem  Valentiniani  sororum  de  ejus  morle  leniendum. 

9.  Dignum  nempeest ,  etc.  Ila  Auguslinuspassim.  Porro  cur  hominemadultum  fidespropria, 
etiam  sine  sacramenlo  ,  salvet  in  necessitate,  infanti  vero  non  idem  praestet  fides  aliena  ,  sino 
baptismo,  ratio  est ,  quia  fides  propriaetiam  sine  sacramento  adultum  Deo  viciniorem  et  per 
se  commendabilem  facit ,  dum  ex  fide  Deum  invocat ,  de  peccatis  dolet ,  salutem  quaerit ; 
quale  nihil  in  parvulis  operatur  fides  aliena,  sed  eum  relinquit  aversum  ,  et  usque  ad  ipsius 
sacramenti  perceptionem  ,  nullum  in  se  vitae  spiritualis  principium  habentem.  Atqui  Ecclesia 
uon  inlendit  fidem  suam  infanlibus  accommodare,  nisi  per  medium  ad  eam  rem  a  Christo 
institutum  ,  id  est  per  Baptismum. 

18.  Cum  Evangelium  exponerem.  Nempe  Evangelium  Lucae ,  cap.  I  ,  Missus  est ,  homil  I.  infra. 

DE  ERRORIBUS  ABAELARDI. 

Abaelardus  in  dicecesi  Namnetensi ,  patre  Berengario ,  matre  Lucia  ortus ,  primum  Parisiis 
philosophiam ,  deinde  matheses,  demum  theologiam  non  sine  invidia  et  admiratione  didicit. 
Postea  sacrorum  librorum  interprelationem  Parisiis  adorsus,  multos  adse  discipulos  traxit , 
inter  illos  vero  Heloissam  quamdam  ,  Fulberti  canonici  neptem,  cujusanimtlm  informando 
corpusviolavit.  Quamquidem  injuriam  impatienter  ferensFulbertus,  Abaelardum  ,  quieam 
conjugii  honore  resarcire  volueral,  in  hospilio  pernoctantem  foede  circumcidit.  Hinc  vero 
ambo  amasii  impotentiae  dedecori  Latebras  quaerunt ,  illa  Argentolii  prope  Parisios  monialis, 
hic  apud  S.  Dionysium  monachus  effectus.  Sed  ubique  infeslus  vel  infelix  in  quamdam  cel- 
lam  monasterio  vicinam  secedit ,  ibique  theologiam  publice  profiletur.  At  nimis  ingenio  suo 
et  ratisni  indulgens,  cum  multa  fidei  non  satis  consona  ventilaret,  sistitur  ad  concilium 
Suessionense  (  anno  H2i  ).  •<  Suessione,  inquit  Otho  Frisingensis,provincialis  synodus  conlra 

•  Abaelardum  congregata  est ,  in  qua  ab  egregiis  viris  et  nominatis  magistris  sabellianua 
•>  haereticus  judicatus ,  libros  quos  ediderat ,  propria  manu  igni  dare  ab  episcopis  coactus  est , 

•  nulla  sibi  respondendi  facultale ,  eo  quod  disceptandi  in  eo  peritia  ab  omnibus  suspecta 

•  haberetur ,  concessa.  ••  Ipse  in  monasterium  delrusus  est.  Dc  ({ua  reclusione  S.  Gosvini  vifa 
ait :  •■  Mittebantur  illuc  indocti  ut  erudirenf  ur  ,dissoluli  ut  corrigerenlur,  cervicosi  ut  doma- 
"  renlur.  ••  Tandem  cum  Abaelardo  eremum  petere  concessum  esset,  in  solitudinem  quam- 
dam  se  recepit,  ubi  oratorium  construxit,  primo  quidem  S.  Trinitati  consecrafum,  deinde 
vero  Paracliti  noniine  insignitum.  Sed  neque  hic  quieto  esse  licuit.  Unde  posfulatus  abbas  a 
monachis  sancti  Gildasii  dicecesis  Venefensis,  invenif ,  ut  ipse  referf  in  Hisloria  calamitafurii 
suarum,  Christianos  atque  monaehos  gentilibus  longe  saviores  atque  pejores.  Inde  ergo  ad  suun» 
Paraclitense  oraforium  iterum  se  rccipiens  ibi  collocavif  Heloissam  ,  cum  sororibus  pulsam  e 
monasterio  Argenloliensi,  quodSugerius  abbas  S.  Dionysii  posfliminio  vindir.ivit  (1127  ).  Ibi 
ilaque  dcgens,  ar  pcrversa  scribens  doren?quc,  ilerum  haerelicus  aiirlif.  Quod  nomen  aegre 


464  NOT^. 

ferens,  Bernardum  ,  quasi  tantae  caiumnioe  auctorem ,  ad  Senonense  concilium  provotat 
(  lliO  ).  Pfoferuntur  ex  Abaelardi  scriptis  impia  dogmata ,  qu<e  vel  abneget ,  si  non  sua ;  si 
8ua,  abjuret.  At  ille  turbatus  et  loqui  impotens ,  sive  populi  seditionem  timens,  sive  securius 
esse  existimans  Romse  causam  agere,  romanam  curiam  appellavit.  Interea  damnanlur  a  Pa- 
tribus  errores,  quorum  index  ad  summum  pontificem  transmittitur  cum  variis  epistolis, 
a  Bernardo  ,  tam  suo  quam  Patrum  nomine  ,  ad  Innocentium  et  Cardinales  scriptis,  quas 
inter  videnda  maxime  epist.  190.  Pontifex  aulem  ,  acceptis  litteris  synodalibus  ,  stalim  epislo- 
lam  rescripsit(  194^  scilicet )  errores  condemnantem.  Itaque  Abaelardus  Romae  se  condemna- 
*um  intelligens ,  ab  appellatione  destitit  persuasione  Pelri  Venerabilis,  cujus  etiam  opera  cum 
Bernardo  ,  Innocentio,  simulet  Ecclesia,  in  gratiam  rediit.  Demum  exacto  Cluniaci  biennio 
raajjna  cum  animi  demissione  ,  obiit  aimo  ll^tS,  aetatis  suae  63.  De  eximiis  ejus  virtutibus  in 
exlremo  vitae  decursu  praeclara  edidere  testimonia  Petrus  Venerabilis  et  Chronicon  Clunia- 
cense  :  «  Abaelardus,  qui  defide  dogmatizaverat,monachu3  Cluniacensis factus  est.  Et  deinde 
"  luens  ejus,  lingua,  opus,  semper  divina  fuere.  Et  quod  de  Gregorio  Magno  legitur,  mo- 
"  mentum  aliquod  praeterire  solebat  minime  quin  semper  aut  oraret ,  aul  legeret  ,  aut  scribe- 
••  ret ,  aut  dictaret ,  etc...»  -  Ita  ut  nec  Germanus  eo  abjectior  ,  nec  ipse  Martinus  pauperior 
»  apparere*.  »  Heloissa  quoque,  post  Abaelardi  sui  mortem  ,  ipsius  absolutionem  a  Pelro  Ve- 
nefabiliexpoposcit,  eltumulocuravit  apponendam. 

De  S.  Bernatdo  et  Abaelardo  sic  Otho  Frisingensis  :  «  Bernardum  ,  ex  christianae  religionis 
»  fervore  zelotypum  ,  et  ex  habituali  mansuetudine  credulum  ,  ita  ut  magistros ,  qui  humanis 
"  rationibuset  sseculari  sapientiae  confidenter  nimium  inhaerebant,  abhorreret,  et  de  talibus 
»  sinistrum  quid  recitanti  facile  aurem  prjeberet. ......  Abaelardus  litterarum  studiis  aliisque 

«  facetiis  ab  ineunle  aetate  deditus  fuit ;  sed  tam  arrogans,  suoque  tantum  ingenio  confidens, 
>•  ut  vixad  audiendosmagistros  ab  altitudinementis  suaehumiliatusdescenderet.  Sententiam 
•  ergo  vocum  seu  nominum  in  naturali  tenens  facultate ,  non  caute  theologiae  admiscuit...» 

Capitula  hwresum  Abaelardi.  Haec  eadem  sunt  capitula  quae  primum  Bernardo  direxerat  Guil- 
lelmus ,  ex  S.  Theoderici  aljbate  tunc  monachus  Igniacensis ,  quaeque  Bernardus  se  deinde 
Pontifici  transmisisse ,  in  fine  sequentis  Tractatus  significat.  Inventa  sunt  Romae  a  Joanne 
Durando,  O.  S.  B. ,  qui  ea  ex  mendoso  codice  Vaticano  transcripsit ,  et  D.  Mabillonio  misit. 

10.  Omitto  quod  dicit ,  etc.  Hic  dedita  opera  refutandis  quibusdam  capitulis,  nonnuUa  con- 
globatim  recenset  Bernardus,  contentus  ea  exposuisse  quae  ab  aliis  refelluntur. 

45.  Forefecit.  Id  est  offendit ,  peccavit,  quasi  facere  foras  (  forfaire  ). 

DE  VITA  S.  MALACHIuE. 

26.  Putares  stupere  lacertos.  Similia  exempla  habes  in  Basilio   adversus  Valentem  ;  in  Leon«» 
Magno  adversus  Attilam  ;  in  Chrysostomo  adversus  Gainam  ,  etc. 
7d.  In  solario  doinus  superioris.  Idest  in  cubiculo  superiori. 

DE  CORRECTIONE  ANTIPHONARII. 

Animus  erat  uberioribus  notis  hunc  traclatum  illustrare ;  sed  re  maturius  perpensa,  ab 
his  abslinere  visum  est.  Nam  musicae  disciplinae  peritis  superfluae ,  ignaris  inutiles  forent. 
Ecjo  accitisex  ipsisfratribus.  Hinc  patet  plures  huic  operisubsidiariosadhibuisseBcrnardum. 
Q.  Usque  in  H  superacutum.  Haec  liltera  graeca  respondet  tw  la  in  monochordo  Guidonis. 
7.  HemioUam  vel  epilritum.  Hemiolia  est  proporlio  sesqui-altera  ;  epitritus  sesqui-tertia. 

IIV  SERMOjVES. 

Cum  in  sanctorum  Patrum  scriptis  ea  pars,  quae  homilias scu  sermones  complectitur,  minus 
elaborata  passim  et  accurata  quam  reliqua  eorum  ingenii  monumenta  videatur ,  hanc  sibi 
laudem  prae  caeteris,  aut  certe  in  paucis,  vindicat  sanctus  Bernardus,  quod  ejusscrmones 
non  minori  verborum  acumine,  vari£tate  sententiarum  ,  cogilationumque  sublimitate,  nec 
dispari  affectuum  pietate  praediti  sint,  quam  aliae  ejus  lucubrationes.  Mihi  vero  hujus  rci 
causam  meditunti  occurrit  non  modo  ingenii  ejus  solerlia  celeresque  animimotus,  ad  rcs 
explicandas  et  affectus  commovendos  faciles;  sed  eliam  auditorum  diversitas,  quorum  in 
gratiam  sermonesejusmodicondeJjantur.Nam  cum  veleres  illi  Patressanctissimi  infori.tandis 
christianae  religionis  doct rina  ac  pietate populissermones  suos  exponerent ,  eos  ad  vulgi  capt  um 
ct  adcommunes  ferelocos,  auditorum  utilitati  consulentes,  humili  slylo  prudentes  compo- 
nebant.  At  Bernardus  sermones  liabebal  suos  ad  homines  in  rebus  spirilualibus  alque  in 


tcientia  Scriptiirarum  instructos,  plerosque  in  saeculo  quondam  eruditione  et  dlgnilate 
praesfantes,  quorum  doclrinae  el  perfectioni  accommodanda  erat  oratio.  Unde  accidit  ut  non 
modo  eximii  sermones  illi  in  Canlica ,  qui  majori  sludio  conscripti  sunt,  sed  etiam  alii ,  sive 
de  annuis  festis  ac  diehus,  seu  de  diversis  argumentis,  vulgaribus  Patrum  homiliis  ac  sermo- 
oibus  a  viris  cum  piis  tum  doctis  praeferri  soleant. 

Primus  Justus  Lipsius,  de  concionibus  sacris  agens  :  <•  Inter  Latinos,  ait ,  Bernardus  me 
••  rapit,  et  usum  habel  excilandi,  ob  acrimoniam  ubique  et  calorem ;  tum  etiam  docendi 

■  atque  imprimendi,  obsententiarum  acumen  ,  quas  crebro  et  salubriter  miscet.  »  Henricus 
Valesius,  vir  summus ,  aiebat  «  sermones  Bernardi  quibuslibet  veterum  Patrum,  cum 
"  Graecorum ,  tum  Latinorum  ,  homiliis  ac  sermonibus  mullo  esse  ad  excitandam  in  animis 
•  noslris  accendendamque  pietatem  aptiores.  »  l!em  Erasmus,  in  convicia  caeteroquin  quam 
in  laudes  pirofusior  :  •■  Bernardus  concionabundus  est,  natura  magis  quam  arte,  festivus  et 

■  jucundus,  nec  segnis  in  movendisaffectibus.  » 

Habiti  sunt  autem  sermones  hi  omnes  latina  lingua ,  quod  tum  perpetuo  nativoquc  verbo- 
rum  lusu  in  vocibus  latinis,  tum  styli  in  sermonibus  et  tractatibus  aequalitate,  peremptoric 
demonstratur.  Excepti  veronotariorumcaIamo,nonnunquaradelatinain  vulgarem  linguam 
traducebanlur  ,  ad  usum  commodumque  conversorum  et  saecularium,  qui  latini  sermonis 
prorsus  rudes  nimium  detrimenli  habuissent ,  sed  quibus  nihilominus  vernaculo  idiomate 
conciones  persaepe  a  viro  sancto  fiebant.  Extant  Bernardi  sermones  de  Tempore  in  conventu 
patrum  Fuliensium  apud  Parisios  gallice  scripti,  ab  ipsius  ut  videtur  tempore,  quod  et  co- 
tlicis  elementa  et  idiomatis  arguit  antiquitas.  Hic  in  specimen  exhibere  visum  est  fragmen- 
tumsermonis  primi,  gallica  seu  romana  (  romane  )  lingua  redditi, 

CI  ENCOMENCENT 

LI   SERMON   SAINT   BERNAVT 

Kil  fait  de  Lavent  et  des  altres  festes  parme  lan. 

I.  Nos  fair)Ons  vi  chier  Freire  lencomencement  de  lavent ,  cuy  nons  est  asseiz 
renomeiz  et  connuiz  al  munde  ,  si  cum  sunt  li  nom  des  altres  sollempniteiz , 
raais  li  raison  del  nom  nen  est  mie  paraventure  si  conue.  Car  li  chaitif  fil  dadam 
nen  ont  cure  de  veriteit,  ne  de  celles  choses  ka  lor  salvateit  apartienent,  anz 
quierent...  les  choses...  faillanz  et  trespessaules.  Aquel  gent...  nos  semblans... 
homes  de  cette  generation,  ou  a  quei  gent  evverons  nos  ceos  cui  nos  veons  estre 
si  ahers  et  si  enracineiz  en  terriens  solaz ,  et  ens  corporeiens  kil  repartir  ne  sen 
puyent?Certes  semblant  sunt  a  ceos  qui  plongiet  sunt  en  aucune  grant  auve, 
et  ki  en  peril  sunt  de  noier.  Tu  varoyes  kil  ceos  tienentkes  tienent,  ne  kil  par 
nule  raison  ne  vuelent  devverpir  ceu  ou  il  primier  puyent  mettre  lor  mains 
quels  chose  ke  ce  soit,  ancor  soit  ceu  tels  choses  ke  ne  lor  puistniant  aidier, 
si  cum  sunt  racin^s  derbes  ou  altres  tels  choses.  Et  si  aucune  gent  vienent  a 
ols  por  ols  asoscor,  si  plongent  ensemble  ols  ceos  kil  puyent  aggrappeir  ensi  kil 
a  ols  nen  a  ceos  ne  puyent  faire  nule  ajue.  Ensi  perissent  11  chaitif  en  cette 
grant  mer  ke  si  est  large ,  quant  il  les  choses  ki  perissent  ensevent  et  les  estaules 
layent  aleir ,  dont  ils  poroient  estre  delivreit  del  peril  ou  il  sunt..«  prennoyent 
et  salveir  lor  airmes.  Car  de  la  veriteit  est  dit,  et  ne  mies  de  la  vaniteit,  Vos  la 
conesseriz ,  et  ele  vos  deliverrat.  Mais  vos  chier  Freire ,  a  cuy  Deus  revelet,  si 
cum  a  ceos  ki  petit  sunt  celes  choses,  ke  receleis  sunt  as  saige...  senneiz  vos 
soiez  entenduit  cus  encenousement  enconr  celes  choses ,  ke  vrayement  apar- 
tienent  a  vostre  salveteit :  et  si  penseiz  di  merrement  a  la  raison  de  cest  avene- 
ment,  quareiz  et  encerchiez  ki  cest  soit  ki  vient,  et  dont  il  vient,  ou  il  vient^ 
et  por  kal  il  vient ,  quant  il  vient ,  et  par  qucl  voie  il  vient.  Certes  molt  fait 
aloeir  ceste  curiositeiz ,  et  molt  est  saine.  Car  tote  sainte  Eglise  ne  celeberroit 
miesr  si  devotement  cest  avenemcnt,  saucuens  granz  Sacrement  nen  estoit  en 
lui  receleiz. 

2.  30 


2.  Tot  a  premiers  sesvu..  dez  ensemble  lapostle  ki  de  ce  vcnement  est  toz  eft- 
bahy,  etc. 

3.  Por  Deu  chier  Freire  fuyez  orgoil,  et  forment  lo  fuyez.  Orgoilz  est  com- 
mencement  de  toz  pechiez,  ki  si  hisneleraent  abattit  en  parmenant....  Lucife- 
rum,  ki  reluisoit  plus  kler  ke  totes  les  estoiles,  ki  un  Engle  ne  rauat  mies  en 
diaule,  mais  me  lo  prince  des  Engles.  qui  aparraeraes  ot  envie  de  lorarae,  et  sl 
mist  en  luy  la  felonie ,  kil  avoit  conceut  en  luy  raisraes  ,  quant  il  li  seraonut  kil 
seroit  si  cum  Deus  saichanz  bien  et  mal,  sil  maingieuet  de  larbre  ki  defendus 
li  estoit.  Chaitif  raalaurous  ke  proraes  tu  ,  cum  ce  soit  ke  li  Fils  del  haltisme  ait 
la  cleif  de  science.  Anz  est  il  misraes  li  cleif  David,  qui  clot  et  nul  ne  avuret. 
En  lui  sunt  reponuit  tuit  li  tressor  de  sapience  et  de  science.  Embleras  les  tu 
dons  por  dorineir  a  lomrae.  Or  puez  veor  ke  menteires  est  cist  et  ses  peires  se- 
lon  la  sentence  de  nostre  Signor.  II  fut  raenteires  quant  il  dist  kil  serablanz  se- 
roit  al  haltisme  :  et  peires  fust  de  la  menzonge,  quant  il  lenvelimeie  semence 
de  la  falseteit  gittat  assi...  en  horame,  quand  il  dit  quil  seroient  si  cum  Deu. 
Et  tu  assi  6  tu  homme  tu  vois  lo  lairon ,  et  si  cours  ensemble  lui.  Vos  aviez  oit, 
chier  Freire,  ceu  cura  leist  anuit  en  Ysaie  la  Profete  ,  lai  ou  nostre  Siresdist, 
Li  prince  de  ton  peule  sunt  inobedient  et  corapaignon  de  lairons, 

4.  Par  veriteit  nostre  Prince  furent  inobedient  et  corapaignons  de  lairons. 
Cest  Adam  et  Eve  ki  furent  li  encoraencement  de  nostre  lignieie ,  ki  par  io  con- 
soil  del  serpent,  mais  del  diaule  par  lo  serpent  vorrent  maleraent  traire  en  ols 
ceu  kapartient  soleraent  al  Fil  de  Deu,  Nem  a  ceste  fieie  ne  raist  mies  li  Peires 
en  respit  la  torture  cum  faisoit  al  fil.  Car  li  Peires  aimraent  le  Fil ,  anz  lo  venuit 
aparraemmes  assi  de  lorae,  et  si  apoeset  sor  noz  toz  sa...  Car  nos  pechames  tuit  en 
Adam;  et  en  lui  receumes  tuitla  sentence  de  darapnation.  Et  ke  feroit  li  Fil... 
il  por  luy  avengier  veoit  si  enraeut  lo  Peire  kil  a  nule  creature  nen  espargnieuet, 
assi  cum  il  desist,  Por  rai  pert  raes  (Peires)  tottes  ses  creatures.  Li  preraieres 
Engles  se  voltesleveir  a  ma  haltesce,  et  si  ost  grant  compagniee  ki  a  lui  consen- 
tit :  maisli  araors  ke  liPeires  at  versmi  pristaparraemmes  venjance  deluy,  en- 
si  kil  luy  et  toz  les  siens  ferit  de  cruyer  chastiement :  et  de  plaie  ke  sanie  ne 
puet  estre.  La  science  ke  meye  est  ausi  volt  ainsi  entrepenre  li  hora,  et  il  de 
lui  nen  ot  raies  assi  pitiet,  ne  lespargnat  ses  oils.  At  dons  Deus  cure  des  beestes? 
11  n'en  avoit  fait  raais  ke  dous  nobles  creatures  ke  renaules  estoient,  et  que 
dovoient  estre  beinaurouses,  cest  Lengle  et  lomrae.  Mals  porrai  at  'parduit  une 
grant  partie  dengles  et  toz  les  horaraes.  Donkes  perceu  kil  saichent  ke  ju  aimrae 
ausi  lo  Peire,  si  est  droiz  quil  rezoivet  parrai  ceos  quil  at  parduit  assi  cura  en 
une  maniere  parmi.  Si  par  mi  est  leveiz  cist  terapez,  si  cura  dist  Jonas,  pren- 
neiz  me,  et  si  me  gittiez  en  la  meir.  Tuit  ont  de  mi  envie  :  mais  ju  en  vois,  et 
si  me  demonsterray  teils  a  ols ,  ke  tuit  cil  qui  lor  envie  acoyseront  et  insevre 
rae  verront,  seront  bien  aureit,  etc. 

DE  LAUDIBUS  VIRGINIS. 

Homil.  II ,  13.  Necessario  desponsaia  est  Maria.  De  hoc  eodem  argumento  sic  Bossuetius  (Ex- 
fHicaiion  de  la  propheiie  d'Isale  )  :  «  On  dit  que  c'eut  ete  demenlir  la  prophetie  de  reconnoilre 

•  pour  vierge  la  mere  du  Sauveur,-que  Ton   voyoit  dans  le  mariage.  Cela  seroit  vrai,  s'il 

•  n*y  avolt  point  de  milieu  entre  etre  mariee  et  n'etre  pas  vierge  :  car  si,  selon  le  prophele, 

•  Dieu  pouvoit  faire  enfanler  une  vierge,  qui  empechoit  qu'il  n'operat  un  si  grandmys- 

•  teresous  le  voile  sacre  du  mariage  ?  Cetoit  au  contraire  ce  que  demandoit  la  conve- 
»  nance  des  conseils  de  Dieu,  el  Tordre  de  sa  sagesse  aussi  douce  qu^efficace.  Et  apres  tout, 

•  s'il  en  faut  venir  a  cetle  discussion ,  eut-ce  ele  une  ceuvre  convenable  a  Dieu  de  donner 
»  en  spectacle  aux  hommes  une  fille  avec  son  enfant ,  pour  elre  le  scandale  de  toule  la 
>•  ferre,  le  sujet  de  ses  derisions,  et  Tobjet  inevitable  de  sescalomnies?  Quand  elle  auroit  as^ 


NOT^.  467 

»  sut6  quVlle  eloit  viergo ,  sa  parole  parliculi^re  n"eiit  pas  ^le  un  lemoigna{»e  su/fisanl  pour 

-  raffermissement  de  la  foi  ;  il  falloit  que  la  r^velation  d'un  si  grand  myslire  fut  preparee 

-  par  tous   les  miracles  de  J6sus-Christ   et  de  ses  apotres,  avant  qu'elle  fiit  re^ue   avec  uno 

■  autorite  digne  de  creance.  Ainsi  c'etoit  un  conseil  digne  de  Dieu,  de  faire  naitre  dans  le 
»  mariage  le  fils  de  la  Vierge,  afin  que  sa  naissance  parut  du  moins  honnete  ,  jusqu'a  cc 
»  que  le  lemps  fut  venu  de  la  faire  paroilre  surnaturelle  et  divine.  >•  (  Vide  cJe  Baptismo  ,  c.  5.) 

IN  EPIPHANIA. 
Sermo  1. 1.  Superesi  ut  nonhabeat Dei  gratiam.  Id  est,  Consequens  est  ut  non  babeat  Dei  era- 
Uam ,  quae  non  nisi  petentibus  et  miseriam  suam  agnoscentibus  datur. 

IN  SEPTUAGESIMA, 
Sermo  I,  i.  Tantumdem  est  ac  si  non  peccet,  etc.  Hic  locus,  et  si  qui  sunt  apud  Barnardum  alil 
similes,  lieutiquam  favent  triplici  haereticorum  errori  t  primo  Joviniani  ac  Pelagii,  qui 
justos  sine  uUis  peccatis  vilam  agere  contendebant ;  secundo  Calvini  et  sequacium  ,  qui  jusli- 
ficatum  negant  posse  a  caritate  excidere ;  tertio  eorumdem,  qui  fideles  justificari  asserunl 
permeram  nonimputationem  peccatorum,  Ad  primum  sanctus  Doctor  explicansilludJohan- 
nis,  Omnisqui  natus  est  ex  Deo,  etc.,ait :  «Hoc  dictum  est  de  praedeslinatisad  vilam;  non  quort 

■  omnino  non  peccent ,  sed  quod  peccatum  ipsis  non  impuletur ,  quia  vel  punitur  condigna 
»  pcenitentia,  vel  in  caritate  absconditur.  »  (  De  Grat.  el  lib,  Arb.  c.  9.  )  Ad  secundum  ila 
pronuntiat  (  epist.  42  )  :  «  Recedunt  ergo  quidam  a  fide ,  quia  Veritas  asserit ;  consequenter  et 
•  asalute ,  quia  Salvator  redarguit  finde  nos  coUigimus  quod  et  a  caritate,  sine  qua  saUisesse 
»  non  poterit ,  etc.  »  Ad  terlium  denique  :  «  Itaque  Caritas  dat  caritatem ,  subslantiva  acci- 

-  dentalem.  Ubi  dantem  significat ,  nomen  est  substantiae ;  ubi  donum ,  qualitatis*  »(06 
dilig.  Deo  ,  c.  ult.  ) 

IN  PSALMUM  Quihabitat, 

Sermo  VII,  ft.  iJ/ariam  quamdam.  Hic  agitur  de  Maria ,  nempe  CassaLolita,  seu  Caslabolite,  ad 
quam  duae  extant  epistolae  sancto  Ignatio  martyri  adscriptae,  in  quibus  Cftristifera  salulatur; 

Sermo  X.  9.  Nempt  horam,  etc.  Horas  declamandis  sermonibus  insumebat  aliquando  matu- 
tinas  ante  laborem ,  aliquando  vespertinas, 

IN  CCENA  DOMINT, 
Sermo  T.  1.  De  trihusitaque  Sacramentis.  Bernardus  ablutionem  pedum  sacramentis  annumo- 
rat ,  prout  olim  usifatum  erat  sacramenti  nomen  usurpare,  ad  designandum  quaecumque 
rerum  sacrarum  signa.  (  Voyez  Traite  des  feles  mobiles,  a  la  fin  des  Vies  des  Saints  de  Godes- 
tard ,  pour  le  Jeudi  saint,  edit.  de  Gauthier  frere ,  183S.  ) 

IN  ANNUNTIATIONE  MARIjE. 

Sermo  IIT.  Habitus  anno  lioO,  quo  Annuntiatio  celebrata  fuit  sabbato  post  dominicam  ter- 
tiam  Quadragesimae ,  quo  die  legitur  Susannae  historia  et  evangelium  de  muliere  adultera. 
IN  rESTO  OMNIUM  SANCTORUM. 

Sermo  TI.  H,  Interim  sub  altari  eos  esse ,  quia  solam  vident  Christi  humanitatem  ;  post  corpo- 
rum  autem  resurrectionem  erunt  super  allare,  ad  videndum  ejus  divinitatem.  Plura  ejusmodi 
loca  occurrunt  in  Bernardo  ,  in  quibus  videlur  accedere  senlenliae  eorum ,  qui  docent  animas 
juslorum  post  hanc  vitam  anle  extremum  judicium  non  admitti  ad  illam  beatitudinem  quae 
in  Dei  consislit ,  sed  inlerim  versari  in  quadam  felicitate  imperfecla  ,  quae  dolorem  quidem 
omnem  excluderet ;  refrigerium  ,  quietem,  lucem  ,  gaudium  praestaret :  visione  nondum 
tamen  earum  desiderium  explerel,  El  rursus  serm,  5  infra  ,  tres  facit  animarum  sanctarum 
stalus,  primum  in  corpore  corruptibili ,  secundum  sine  corpore,  tertium  in  beatitudine 
consummata.  Porro  communis  sanctorum  Patrum  et  Ecclesiae  Doctorum  senlenlia  esl , 
animas  piorum  corporibus  solulas  non  modo  jam  ccelo  receptas  esse  et  cum  Christo  regnare, 
$ed  simpliciler  beaLis  esse ,  et  Dci  conspectu  frui.  Sic  ergo  S.  Bernardi  verba  intelligenda 
sunt ,  uti  videre  esl  mullis  ipsius  aliis  locis  :  animas  scilicet  sanctorum  perfecta  frui  felicitate, 
perfecliori  tamen  fruituras,  receptis  corporibus,  postquam  resurrexerinl, 

Ibid.  Signatum  est  super  eos,  Id  est  obsignatum  ,  nondum  reseratum  etmanifestatuni. 

IN   OBITU   DOMNI  HUMBERTI. 
%  Faetitium  sermonem.  Ncmpe  factorum  scu  cxemplorum  quae  Humbertus  exhibuit. 
Ibid.  Pra:hendariHm.  Praebendarii  vocabanluretiam  pauperes,quiquotidianum  commeatnm^ 
ab  aliis  accipiebant. 

riMS   NOTARUM. 


INDEX 


TRACTATUUM  ET  SERMONUM 


TOMI  SECUNDI. 


VIII.  DE  DILIGENDO  DEO. 


Ad  Haimericuna  Cardinalem Pag.  i 

Cap.  I.  Quare  etquomodo  diligendus 
sit  Deus ibid. 

II.  Deus  quantopere  ab  homine  me- 
reatur  amari ,  ob  bona  tum  corpo- 
ris ,  tum  animae.  Quomodo  ea 
agnoscenda  et  habenda  citra  do- 
nantis  injuriam S 

III.  Christiani  quantos  habeant  sti- 
mulos  amandi  Deum  prse  infideli- 
bus k 

IV.  Quinam  hominum  ex  Dei  recor- 
datione  consolationem  capiant  j 
quive  magis  ad  ejus  amorem  ido- 
nei S 

V.  Christiano  quantum  incumbat  de« 
bitum  amoris 7 

VI.  Brevis  anacephalseosis  el  summa 
praedictorum ibid» 

VII.  Nonsinefructu  et  prdcmio  diligi 


Deum ,  et  terrenis  non  satiari  hu- 
mani  cordis  appelitum 6 

VIII.  Unde  inchoet  amor  noster ,  seu 
de  primo  gradu  amoris ,  quo  dili- 

git  homo  se  propter  se 10 

IX.  De  secundo  et  tertio  gradu  Amo- 

ris M 

X.  De  quartogradu  Amoris ,  cum  nec 
seipsum  diligit  homo,  nisi  prop- 

ter  Deum 12 

XI.  Quod  perfecta  felicitas  anima- 
rum  resurrectioni  reservetur 15 

XII.  De  caritate ,  ex  Epist.  ad  Cartu- 
sianos  scripta i5 

XIII.  De  lege  propriae  voluntatis  et 
cupiditatis  servorum  et  mercena- 
riorum 16 

XIV.  De  lege  caritatis  filiorum ibid. 

XV.  De  quatuor  gradibus  Amoris  et 
felici  statu  Fatriae  coelestis 17 


IX.  DE  GRATIA  ET  LIBERO  ARBITRia 


Praefatio  ad  Guillelmum  abbatem  S. 
Theoderici 18 

I.  Ad  boni  operis  meritum ,  una  cum 
gratia  Dei  concurrere  liberi  arbi- 
trii  consensum ibid- 

II.  Quid  liberum  arbitrium,  seuqua 

in  re  libertas  consistat 19 

III.  Triplicem  esse  libertatem ,  Na- 
turae,  Gratiae,  Gloriae 21 

IV.  Qualis  libertas  competat  anima- 
bus  sanctis  carne  solutis  :  Quae  Deo 
et  omni  creaturae  rationali  indiffe- 
renter 22 

V.  An  libertas  a  miseria,  quae  etiam 
vocatur  complaciti,  detur  in  hoc 
saeculo 23 

VI.  Ad  velle  bonum  gratiam  omnino 
essc  necessariam 24 

VII.  Utrum  primi  homines  in  para- 
diso  trina  illa  liberlate  politi  fue- 


rint 26 

VIII.  Libertatem  arbitrii  remanere 
posl  peccatum '. . .    27 

IX.  Imaginem  et  similitudinem  Dei , 
ad  quam  conditi  sumus  ^  in  triplici 
libertate  consistere •  • .    28 

X.  Similitudinem  divinae  imaginis  in 
nobis  reformari  per  Christum. ...     30 

XI.  Libero  arbitrio  nihil  derogari 
sive  per  gratiam  trahentem  ad  bo- 
num ,  sive  per  tentalionem  impe!- 
lentem  ad  inalum 3i 

XII.  An  negans  fidem  metu  mortis 
ac  poenarum  excusetur  a  culpa, 
vel  destituatur  libero  arbitrio.  Ubi 
negatio  Petri  discutitur 32 

XIII.  Merita  hominis  esse  mera  mu- 
nera  Dei 34 

XIV.  Quid  gratiae,  quid  liberoarbitrio 

in  nejtotio  salutis  attribuendum ...    5S 


INDEX 


4)9 


X.  DE  BAPTISMO. 


Praefulio,  ad  Hugonem  de  S.  Victore.    38 

Cap.  I.  Durara  nimis ,  et  a  ratione 

alienam  esse  senteniiam ,  qua  asse- 

ritur,  actualemBaptismi  susceptio- 

nem  sinipliciteresse  adsalutemne- 

cessariam ibid. 

II.  Baptismi  obligationem  coepisse 
primum  post  sufficientem  ejus  pro- 
mulgationem 40 


III.  Justos  vet.  Test.  non  tam  claram 
habuisse  notitiam  futurorum  mys- 
teriorum  fidei,  quam  nos  habemus 
praeteritorum 42 

IV.  Ostendit  dari  peccatum  per  igno- 
rantiam ,  contra  asserlionem  con- 
trarise  opinionis &5 

V.  Sententiam  quamdam  suam,  male 
acceptam ,  a  calumnia  vindicat ...    46 


XI.  DE  ERR0RI6US  ABAELARDI. 


Incipiunt  capitula  hseresum  Abaelardi    48 

Ad  IrwocENTruM  Pontificem. 

Praefalio 52 

Cap.  I.  Impia  Abaelardi  dogmala  de 
SS.  Trinitate  recenset ,  etc ibid. 

II.  In  Trinitate  non  esse  admitten- 
dam  ullam  disparitatem,  sed  omni- 
modam  aequalitatem 55 

III.  Absurdum  dogma  Abaelardi  de 
nominibus  absolutis  et  essentiali- 
bus  in  Trinitate  oppugnat 54 

IV.  Refellit  definitionem  fidei  qua 
dicit  Abael.  fidem  esse  aestimatio- 
nem 56 


V.  Arguit  Ataelardum  sua  sensa  aut 
somnia  unanimi  Patrum  sententiae 
praeferentem 57 

VI.  Deum  in  opere  liberationis  hu- 
manae  non  solum  misericordia,  sed 

et  justitia  usum. 58 

VII.  Abaelardum  praestringit ,  impie 
ac  temere  Dei  secreta  scrutantem 

et  extenuantem 60 

VIII.  Quare  Christus  tam  gravem  ac 
laboriosum  nos  liberandi  modum 
susceperit Gl 

IX.  Christum  venisse  in  mundum 
non  solius  instructionis  nostrae,  sed 

et  liberationis  causa 02 


XII.  DE  VITA  ET  REBUS  GESTIS  S.  MALACHIiE 

HIBERNI.qE  EPISCOPI, 


Phjefatio  ad  Conganum  abbatem  Su- 
riensem 64 

Cap.  I.  PueritiaetadolescentiaS.Ma- 
lachiae 63 

II.  Religiosae  vitae  tirocinium 66 

III.  Ordinibus  initiatus  vices  gerit 
Episcopi 67 

IV.  Malcho  episcopo  plenius  insli- 
tuendus  adhaeret 68 

V.Sorori  defunctae  sacrificii  oblalio- 
ne  succurrit 69 

VI.  Monasterium  Benchorense  deso- 
latum  restaurat 70 

VII.  Dysenteria  laborantem  curat. . .     71 

VIII.  Episcopatum  Coneretensem ,  li- 

cet  invitus ,  suscipit ibid. 

IX.  Monasterium  Ibracense  construit    72 

X.  Fit  archiepiscopus  seu  primas  Hi- 
bemige 75 

XI.  Insidias  evadit  incolumis,  aucto- 
ribus  niale  perditis 74 

XII.  Hostcs  seu  aemulos  ,  in  ipsum 
armatos ,  virtutc  animi  et  constanli 
in  Deum  fide  lenit,  sibiquc  conci- 
Uat T6 


XIII.  Deus  Malachiae  detractores  pu- 

nit 76 

XIV.  Sedem    metropolitanam    paci 
redditam  resignat 77 

XV.  Romam  proficisci  desiderat,  pal- 
lium  a  Pontifice  petiturus 78 

XVI.  Romam  tendens ,  et  inde  re- 
diens ,  Claram-vallem  visitat 79 

XVII.  Diversa  beneficia  sanitatum 
per  eum  collata 8^ 

XVIII.  Reversusinpatriam,  totus  cu- 
rae  pastorali  et  reformationi  incum- 

bit 81 

XIX.  Virtutum  ejus  insignia,  et  mo- 

res  vero  praesule  digni ibid. 

XX.  Energumenos  vexatos  a  daemo- 
niis  liberat 82 

XXI.  Beneficia  moribundis  et  parlu- 
rientibus  praestita ....    83 

XXII.  Concubinario  obstinato   cxi- 
tium  denuntiat 84 

XXIII.  Varia  sanitatum  beneficia  va- 
riis  praestita ibid. 

XXIV.  Fcminam  sine  sacramento  Ex- 
Ircmae-unrtioni?  defnriciaiTi  icsiis- 


^70  INDEX 

cHat 86 

XXV.  Alia  diversa  beneficia  in  diver- 
sos  collata ibid. 

XXVI.  Veritatem  corporis  Christi  in 
eucharistia  propugnat 87 

XXVII.  Pacetn  et  concordiam  inter 
dissidentes  mirabiliter  conciliat. . .     88 

XXVIII.  Sacrum  aedificium  moliens, 
adversarium  patitur,  sed  mox  ul- 


tione  divina  correplum 00 

XXIX.  Claret  prophetiae  spiritu,  ek 
omni  miraculorum  gratla 91 

XXX.  Locum  et  diem  mortis  suae 
praedicit ,  et  causa  pallii  denuo  iter 
ad  papam  Eugenium  suscipit 92 

XXXI.  Rursum  Claram-vallem  venit, 
moriturus  loco  et  tempore  quo  de- 
sideraverat 94 


DE  CANTU  ET  CORRECTIONE  ANTIPHONARII. 


S.  Bernardi  epislola  Tractatui  prae-         |  Tractatus. 
missa 96  | 


97 


SERMONES  DE  TEMPORE. 


In  Adventn  Domini. 

I.  De  adventu  Domini  et  sex  circum- 
stantiis  ejus 103 

II.  De  verbis  Isaise  ad  Achaz ,  Pete 
tibi  signum  a  Domino^  etc 109 

III.  De  triplici  Domini  adventu,  et  de 
septem  columnis,  quas  in  nobis  eri- 
gere  debemus 111 

IV.  De  duplici  adventu,  et  studio  ve- 
rarum  virtutum 115 

V.  De  medio  adventu ,  et  triplici  in- 
novatione 116 

VI.  De  triplici  adventu ,  et  carnis  re- 
surrectione 117 

VII.  De  triplici  utilitate  adventus  Do- 
mini 119 

De  laudibus  Virginis  matris. 

Homilige  IV ibid. 

In  vigilia  Nativitatie  Domini. 

I.  De  pronuntiatione  Martyrologii. . .  142 

II.  De  eo  quod  scriptum  est,  O  Juda 

et  Jerusalem ,  etc 144 

III.  In  iilud ,  Hodie  scietis,  etc 147 

IV.  De  medicina  laevae,  etdeliciis  dex- 
ierae  Excelsi 151 

V.  In  iliud,  Sanctificamini  hodie , 

etc loo 

VI.  De  annuntiatione  ipsius 157 

In  Nativifate  Domini. 

I.  De  fontibus  Salvatoris 162 

II.  De  tribus  praecipuis  Dei  operibus, 

et  triplicicommixtione 165 

III.  De  loco,  tempore  et  aliis  circum- 
stantiis  nativitatis  Domini 167 

IV.  De  eo  quod  pastores  invenerunt 
Mariam,  et  Joseph ,  et  infantem 
positum  in  praesepio 169 

V.  De  verbis  Aposloli,  Benedictus 
Deus,  etc 170 


In  nativitate  Innocentium. 

I.  De  quatuor  solemnitatibus  Nativi- 
tatis  Domini ,  ac  SS.  Stephani ,  Jo- 
hannis  et  Innocentium 172 

In  Circumcisione  Domini. 

I.  De  lectione  Evangelica ,  Postquam 
consummaii  sunt^  etc 174 

II.  De  variis  ejus  nominibus 176 

III.  De  die  octava 177 

In  Epiphania  Domini. 

I.  De  verbis  Apostoli,  ^pparuit  be- 
nignitas,  etc 181 

II.  De  Magis,  ubi  exponitur  illud  de 
Canticis,  Egredimini  filice   Sion, 

etc 185 

III.  De  lectione  evangelica ,  Ubi  est 
qui  natus  est  ^eic 186 

In  octava  Epiphanise. 

I.  De  circumcisione,  baptismp  et  ver- 
bo  Domini  ad  johannem,  JVos  de- 

cet  implerCj  etc ' .'. . .  189 

Dominica  I.  post  octavam  Epiphaniae. 

I.  De  miraculo  facto  in  nuptiis,  et  de 
eo  quod  Dominus  ait,  Et  vos  si- 
miles   hojninibus  exspectantibus  j 

etc 190 

II.  De  spiritualibus  nuptiis  in  evan- 
gelica  historia  designatis 192 

In  Septuagesima. 

Sermo  I 196 

II.  De  eo  quod  scriplum  est,  Jmmisit 
Dominus  soporem  in  Adam ,  etc. .  198 

In  Quadragesima. 

I.  Quid  sit  ungere  caput,  ct  faciem 
lavare 199^ 

II.  Quomodo  debemus  converti  ad 
Dominum 201 


INDEX 


fi7l 


III.  Dejejunlo  Quadragesimse 203 

IV.  De  oralione  et  jejunio 205 

V.  De  Iriplici  modo  oralionis 20G 

VI.  ]^e  oralione  Dominica 208 

VII.  De  peregrino ,  morluo  et  Cruci- 
fixo 210 

In  psalmum  Qui  luibitat. 

Sermones  XVII 2H 

Dominica  Palmarum. 

I.  De  Iribus  ordinibus  obsequenlium 
Christo 261 

II.  De  passione ,  et  processione ,  et 
quatuor  ordinibus  processionis...  262 

III.  De  quinque  diebus,  processionis, 
refectionis,  passionis,  requietionis, 

et  resurreclionis 264 

Feria  IV  hebdomadae  sanctae. 

I.  De  passione  Domini 267 

In  ccena  Domini. 

I.  De  baptismo,  sacramento  altaris, 

et  ablutione  pedum 272 

In  die  sancto  Paschae. 

I.  De  septem  signaculis,  quse  solvit 
Agnus 275 

In  tempore  Resurrectionis  ad  AbLates. 

II.  De  lectione  evangelica ,  Maria 
Magdalene ,  etc. 281 

ni.  De  mersione  Naaman  septies  ia 

Jordane 285 

In  octava  Paschae. 

I.  De  fide  vivente  ,  et  tribus  testimo- 
niis  in  coelo  et  in  terra 288 

II.  De  tribus  testimoniis 290 

In  Rogationihus. 
De  tribus  panibus 292  1 


In  Asccnslonc  Doinini. 

I.  De  evangelica  leclione,  Recumhen- 
tibus  undecim  discipulis ,  etc 293 

II.  Quomodo  ascendit  super  omnes 
coelos ,  ut  adimpleret  omnia 294 

III.  De  intellectu  et  affectu 296 

IV.  De  duabus  malis  ascensionibus, 
daemonis  et  primi  hominis ;  et  sex 
bonis ,  Christi ,  et  nostris 299 

V.  De  intellectu  et  affectu 504 

In  festo  Pentecostes. 

I.  Quomodo  Spiritus  sanctus  tria  ope- 
ratur  in  nobis 309 

II.  De  operibus  Trinitatis  super  nos, 

et  de  triplrci  gratia  Spiritus  sancti  311 

II.  De  multiplici  operatione  Spiritus 
sancti  in  nobis 314 

Dominica  IV  post  Pentecosten. 

I.  De  David  et  Golia ,  et  quinque  la- 
pidibus 317 

Dominica  VI  post  Penlecosten. 

I.  De  evangelica  lectione  ,  ubi  turba 
triduo  sustinens  Dominum  septem 
panibus  reficitur 519 

IT.  De  septem  misericordiis 321 

III.  De  fragmenlis  septem  misericor- 
diarum 522 

Dominica  I  Novembris. 

I.  De  verbis  Isaiae,  Vidi  Dominumj 

etc 525 

II.  De  verbis  Isaiae  Prophetae ,  Plena 
erat^  elc 52G 

III.  De  aliis  verbis  Isaiae,  Seraphin 
stabant  ^  etc 528 

IV.  Ilem  in  eadem  verba 529 

V.  Item  de  verbis  Isaiee 551 


SERMONES  DE  SANCTIS. 


In  conversione  S.  Paull. 
I.Quomodo  ad  exemplum  ejus  conver- 

ti  debemus 336 

Serrao  II 339 

In  Purificatione  B.  Mariae. 

f .  De  triplici  misericordia 340 

)I.  De  ordine  et  modo  processionis 

Christi  in  templuni 341 

III.  De  Puero ,  Maria  et  Joseph 342 

In  natali  S.  Victoris  Confessoris. 

Sermo  1 344 

Scrmo  II 545 

In  natali  S.  Benedicti. 

Sermo  unicus 547 

In  festo  Annuntiationis  B.  Mariae  Virjrinis. 
I .  De  verbis  Psalmi   Ui  inhabitet  jlo- 


riaj  etc 352 

II.  De  septiformi  Spiritu  ia  Christo..  357 

III.  De  Susanna  et  B.  Maria 559 

In  nativitate  S.  Johannis. 

Sermo  unicus ,. 363 

In  vi{jilia  SS.  Petri  el  Pauli. 

Sermo  unicus 367 

In  festo  SS.  Apostolorum  Petri  el  Pauli. 
I.  De  triplici  custodia ,  quam  Aposloli 
babent  super  nos  ;  el  de  tribusgra- 

dibus  conversationis  nostrae 369 

IT.  Item  de  iisdem 570 

III.  De  lectione  Sapientiae, /5?i5u/J^ 

viri  misericordicc  ^  etc 373 

In  assumptione  B.  Marise. 
I.  De  gemina  susceptione,  Christi  sci- 


/i72  INDEX 

licet  ct  Mariae 37S    Sermo  II 

II.  De  domo  mundanda,  ornanda» 
Implenda 377 

III.  De  Maria ,  Martha  et  Lazaro 380 

IV.  De  quatriduo  Lazari,  et  praeconio 
Yirginis 383 

Dominica  infraoctavam  Assumptionis. 
I.  De  duodecim  praerogativis  B.  Ma- 
riae  ex  verbis  Apocalypsis,  Signum 
magnum  apparuit  in  ccelo^  etc . .  586 
In  nativitate  B.  V.  Mariae. 
I.  De  aquse-ductu 592 

In  festo  S.  Michaelis. 

I.  De  Angelorum  erga  nos  custodiis » 
et  de  nostra  erga  ipsos  reveren- 
tia 599 

II.  Inillud,  Qui  scandalizaverit  unum 
de  pusillis ,  etc 401 

In  festo  omnium  Sanctorum, 

I.  DelectioneEvangelica,  Videns  Je^ 
sus  turbas ,  etc 403 

II.  De  statu  Sanctorum  ante  resurrec- 
tionem 409 

III.  Quomodo  animae  sanctae  erunt 
sine  macula  et  ruga: 413 

IV.  De  sinu  Abrahae,  etc 414 

V.  De  eodem  festo 417 

In  transitu  S.  Malachise  Episcopi. 
Sermo  1 422 


42^ 

In  festo  S.  Marlini. 

I.  De  exemplis  obedientiae 428 

De  S.  Clemente  Papa  et  Martyre. 

I.  De  tribus  aquis. 435 

In  Vigitia  S.  Andreae. 

I.  Quomodo  jejuniis  prsevenire  de- 
beamus  festivitates  sanctorum. . . .  457 

In  festo  S.  Andreae. 

I.  De  tribus  generibus  piscium,  qui 
sunt  in  mari ,  in  flumine ,  in  stag- 
no 439 

II.  De  quatuor  cornibus  crucis 442 

In  obitu  domni  Humberti. 
Sermo  unicus 445 

In  dedicatione  Ecclesise. 

I.  De  quinque  sacramentis  Dedicatio- 
nis 449 

II.  Quomodo  et  nobis,  et  aliis  cohee- 
rere  debeamus 451- 

III.  De  triplici  apparalu,  quem  habe- 
rrms  ad  custodiam  Dei 452 

IV.  De  triplici  mansione 454 

V.  De  gemina  consideratione  sui...  456 

VI.  De  reverentia  sacris  locis  debita.  4G0 
NoTiE 462 


FINIS  INDICIS  TOMl  SECUNDl. 


c^ 


/ 


^i^. 


/■.. 


^;^y^ 


F-3 


9 

Wk 

-^ 

if-  ^n 

yr^:^ 


7 


:^<->^\ 


S«&aB^ 


WS^ 


tx. 


\\ 


'i^iyh^' 


^^'i^. 


_*^ 
^ 


'^^^. 


-ajfc^^ 


PLEASE  DO  NOT  REMOVE 
CARDS  OR  SLIPS  FROM  THIS  POCKET 

UNIVERSITY  OF  TORONTO  LIBRARY 


BX 
890 

B4 

1836 

t.2 


Bernard  de  Clairvaux 
Opera  genuina 


? 

c 
i 

^ 

' 

Jtmtam^^^m^^^^^^^^^^