Skip to main content

Full text of "Opera;"

See other formats 


HANDBOUND 
AT  THE 

dfe 
w 

UMVERSITY  OF 


H8W?>Mit 

HORAC  #S* 

q.    HORATII    FLACCI 

O     P      E     R     A 


I  L  L  V  S  T  R  A  V  I  T 

CHRIST.  GVIL.   MITSCHERLICH 

PROTESSOH      S  V   B  L.       O  R  D  I  N.      I   N       A  C  A  D  £  M  I  A 

«OIIIKCEXSI 


■ 


TOMVS     SECVNDVS 
LIPSIAE,    mdccc 

VHTIRVS    SXE0FRIEI)    LEBRECHT    CRVSII 


i? 


PIYAEFA.TIO. 


vJuas  in  Horatio  recte  interpretanclo  rationes 
ineundas  iudicaverim,  quasque  ipfe  opera  mea 
affequi  conatus  iim,  diligenter  a  me  in  prae- 
fatione,  priori  Tomo  praefixa ,  expofitum  eft. 
Atque  eandem  in  dilucidandis  reliquis,  quae 
alter  hic  Tomus  complectitur,  Horalii  carmi- 
riibus  lyricis  viam  tanto  minus  infiftere  dubi- 
tavi ,  quo  magis  in  dies  ufu  et  experientia  ma- 
giftra  intelligere  milii  vifus  fum,  quantum  ad- 
iumenti  talis  accuratio  liberalioris  indolis  ado- 
lefcentibus  fuppeditare  poffit.  Quorum  qui- 
dem  potiiTrmum  commodis  me  profpectum  vo- 
luilfe  ii  meminerint ,  qui  me  interdum  copio- 
fiorem  ac  forte  nimium  in  explanandis  et  ad 
vulgarem  loquendi  rationem  revocandis  for- 
mis  poeticis  deprehendant;  tum  illud  iis  maxi- 
me  locis  factum  eife  cogitent ,  ubi  vel  exerci- 
tatiorem  aliquem  haefilare,  vel  fpilTas  ab  in- 
terpretibus  argutiarum  nubes  meridiei  prae- 
textas  animadverterim. 

*  IUud 


iv  PRAEFATIO. 

Illud  autem  minime  ambitiofe  milii  afiir- 
mare  poffe  videor,  me  in  accurandis  pofterio- 
ribus  liis  carminum  libris  paullo  intentiore 
Itudio  verfatum  e(Te,  five  quod  interpfetes  in 
iis,  maxime  in  toto  carminum  liabitu  ac  difpo- 
fidone  recte  apud  animum  informanda  fae- 
pius  remitti  atque  a  vero  deilectere  cognofce- 
rem,  five  ipforum  carminum  dignitate  ac  ma- 
ieftate  eo  adducerer,  novisque  fubinde  ftimu- 
lis  excitarer.  Confummatiflimae  enim  plera- 
que  artis,  five  argumentorum  vim  ac  tracta- 
tionem ,  five  excelfiilimum  ingenii  nifum,  iive 
fententiamm  gravitatem,  five  denique  enun- 
tiationis  fpectes  virtutes,  Horatiani  ingenii 
monimenta  in  his  libris  contineri,  neminem 
tam  iiebetis  iudicii  eflfe  arbitror,  quin  ipfe  fa- 
cile  fentiat. 

Caeterum  quam  verum  fit,  quod  dicitur, 
dies  diem  docet,  neminem  ma^is  experiri  ar- 
bitror  quam  interpretem,  quem  mirandum 
non  eft,  ii  in  longiori  opere  nonnumquam  a 
/«./-  recto  tramite  erret,  ac  fenfim  ad  alias  rerum 
notiones  delabatur.  Quae  igitur  incidenda 
aut  aliter  conitituenda  iudicavi,  quaeque  ad 
poetae  doctrinam  illuftrandam  aut  omnino  ad 
liberaliorem  interpretationem  fpectantia  ferius 
a  me  animadverfa  funt,   ea  in  fafcem  collecta 

huic 


PRAEFATIO.  y 

Iiuic  Tomo  inferi  iufli.  Interea  temporis  na- 
ctus  fum  Codicum,  quos  bibliotlieca  Guel- 
plierbytana  cuftodit,  notitiam,  a  Cl.  Leiitio, 
lias  ipfas  literas  in  eadem  urbe  fumma  cuin 
laude  proiiteiite,  milii  perliumaniter  fubmi- 
niftratain ,  quam  hic,  quamquam  alieniore  lo- 
co  itidem  fubnectam.   Sunt  autem  Codd.  lii: 

I.  Codex  Gudianus  n.  108.  membranaccus,  in  folio, 
quod  vocant,  minore  quadrato  fcriptus,  continet 
Jioratii  Carmina  (  quae  tamen  a  L.  I.  c.  2  3-  demum 
incipiunt)  JLpodon  Ubrum,  Artem  poeticam  et  Satiras. 
Eft  is  fatis  nitide  exaratus,  literisque  initialibus  auro, 
quod  diverficolor  pictura  ambit,  illufis  condecoratus; 
pauca  in  eo  fcripturae  compendia »  nulli  numeri,  at 
multas  inter  lineas  ab  eadem  manu  adfcriptas  variae 
lectionis  notationes  et  correctiones  habet.  Sic  v.  c. 
Carm.  III.  4..  1.  vitiofe  exaratum  Aefcendc  in  margine 
corrigitur;  Epud.  I.  5-  cjuibus  te  vita  fi  fujjcrjiite 
prava  lectio  fit  adfcripta  eft.  Infcriptiones  carminum 
vulgares  exhibet  (veluti  Carm.  III.  13.  Profeuctice 
iu  jontem  blandufuim ,  tjui  efi  in  Sabino)  et  in  car- 
mine  amoebaeo  III.  9.  Oratii  et  Lidiae  nomina  in- 
terferit,  adiecto  titulo :  Antepodotice.  Eft  etiam, 
ubi  in  plures  partes  difpefcuntur  carmina,  veluti 
Serm.  II.  3.  in  quo  v.  168.  Servius  Oppidius  caet. 
uovum  fermonem  (plane  ut  in  CocL  Vpfal. )  orditur. 
Omnino  hic  codex  ab  indocto  quidem  ?t  legis  metri- 
cae  imperito  homine  fcriptus,  e  bono  tamen  exem- 
plari  ductus  videtur,  diguusnue  adeo  eft,  qui  cura- 
tius  inlpiciatur. 

II.  Cod.  Gud.  n.  i85-  in  4.  vergente  ad  finemSaec.  XIV. 
fcriptus,  paffim  truncatus.  Habet  Artem  jwet.  iiule 
a  v.  1  10.  Epifioias  et  Sermonum  L.  I. 

1IT 


vi  V  11  A  E  F  A  T  I  (X 

III.  Cod.  Gud.  n.  505.  memliran.  octonis  fcriptus,  el 
qiiidem  circa  fmem  faec.  XIV.  Continet  Horatii 
Epillolas  cum  fcholiis  interlinearibus  et  marsina- 
libug  lalis  ineptis  et  infulfis.  ln  textu  non  nifi 
vulgares  aberrationes  deprehendas.  Claudit  librum 
verfus : 

Qui  tc  fcribebat  hermannus  nonitm  habebat. 

IV.  Cod.  Auguft.  n.  50,  4-*  membranac.  octavae,  quam 
vocant,  formae.  Habet  tantum  Artem  pociicam 
cum  fcholiia  inter  lineas.  Lectiones  oifert  ubivbj 
obvias. 

V.  Cod.  Auguft.  81,  31.  fol.  chartaceus,  Acronis  com- 
mentaiium  in  Horatii  Carmina,  Artem  poet.  et  Ser- 
mones  complexus. 

VI.  Cod.  Gud.  n.  160.  fol.membran.  faec.  XIV.  exeunte 
fcriptus,  fcholia  ofFert  in  E.pijiolas  et  Scrmones, 
digna,  quae  bibliopegis  utenda  tradantur.  Forte 
ipfe  ita  fenfit  exfcriptor,  qui  taedio  victus  v.  4.2. 
Serm.  ult.  L.  II.  cum  verbis:  et  cetera  linem  operi 
impofuit,  adiecta  apprecatione  :   Te  Deum  laudamus. 

VII.  Cod.  Gud.  n.  5-5.  octonis  fcriptus,  fcholia  in  IIo- 
ratii  RpiTtolas  et  Satiras  continet,  eiusdera  farinae 
ac  praeced.  In  fronte  legitur :  Dnus  Gltcrardus  cle 
Tochheeft  Ahbas  egmondeufts  vic  rcnovavit  A.  I\ 
1406.  Tum  ab  alia  manu,  forte  ipfius  P.  Scriveiii: 
Tlx  direpta  bibl.  Tgmondani  coenobii  in  Ilollandia 
hunc  librum  vindicavit  Pctms  Scrivcrius. 

VIII.  Cod.  Gud.  n.  85.  membranac.  in  /\.  faec.  XIII. 
exaratus,  Torphyrionem  exhibet,  manu  fatis  lucu- 
lenta  Icriptum. 


Q.   H   0 


Q.      HORATII     FLACCI 

CARMINVM 


LIBER      TERTIVS. 


Tom.   II. 


Q.    HORATII     F  L  A  C  C  I 

G     A     1\     M     I     N      V     M 

LIBER    TERTIVS. 


C    A    li     M    E     N 

AB.GVMJLNTVM. 


L 


J^Jefcriptio  huhis  carminis  admodum  plana  atque  per-' 
fpicua.  Homincs ,  utcunque  prae  caeleris  mortalibus 
imperii,  divitiarum,  houorumque  amplitudine  confpi' 
cui ,  eadem ,  qua  tcnucs  atque  infimae  fortis ,  morleudi 
necefjitate  tencntur,  atque  adeo  hactenus  ue  lulum  qui- 
dem  ab  his  differunt.  Tum  nc  bcatos  quidem  in  ijia 
Jortuna  Jacile  eos  dixeris ,  quandoquidem  is  ipfe  fpieu- 
dort   quo  et  Jibi  ita  videntur ,    ct  vevo  pravo  vulgi  uti- 


4  Q.    HORATII     FLACCI 

quc  aejiimaulur  iudicio,  tantum  abeji,  nt  vitam  Jint* 
vem  atque  iucundam  efjiciat ,  nt  eam  potius  aegritu- 
dine  curarumque  nndtiplici  aefiu  involvat,  atqne  plane 
obruat.  Ac  iu  amplifjlmo  quidem  honoris  confiitutos 
gradu  perpetua  ailgi  follicitudine ,  ne  inde  deiiciantur ; 
divites  autem,  praeterquam  quod  opum  continuo  iactu- 
ram  metuant ,  earundem  augendarum  cupiditaie  vexari^ 
voluptatumque,  quibus  fefe  immergaut ,  distorqueri 
Jajiidio.  Atque  hac  fententiarum  converjwne  vix  luca- 
leutius  explicari  gnome  poterat :  hominem  ,  in  re  modica 
coujiiliilum ,  caque  contentum,  verbo,  avrocoy.yj ,  utpote 
qucm  nec  melus,  neque  cupiditates  tangant,  jolum 
recte  atque  beate  vivcre ;  quam  quidem  Iloratius  popu- 
laribus  fuis ,  quos  haud  uno  ijiius  gencris  morbo  gra- 
viter  laborantes  animadvertebat ,  accurate  hoc  carmine 
commendare  voluit.  —  Mximias  huius  carminis  virtu- 
tes?  curn  admirabili  tractatiouis  artificio ,  tum  clocutio" 
nis  vi,  ornatuque  fplendidifjimo  proditas,  facillhno 
unusquisque,  uiji  plane  hebes  fit ,  obfervabit  uegotio. 
Fuere  tamen  (hosque  recte  profanum  vulgus,  a  poeta- 
rum  lectione  arcendum ,  appellaveris )  qui  vel  in  fingu- 
lis  eius  partibus ,  niaxime  initio ,  miris  modis  halhtcina- 
reutur ,  vel  totum  carmen,  utpote  uexu  idoneo  prorfus 
defiitulum  ,  criji  fua  confoderent ,  lacerarentquc.  Cu- 
iui  quidem  iudicii  temeritatem ,•  a  tcnui  ipforum  poeticof 
ut  ita  dicam,  Jpiritu  profectam  uemo  paidlo  cordatior 
hic  a  me  excujjam    dcjiderabit. 


Odi 


Odi 


CARMINVM    L.    III.    C.  I.    V.    1.  2. 


profanum  volgus   et  arceo : 


Favete  linguis:    carmina  non  prius 


Audita 


v.  i— /j.  Saluberrima  ad  vi- 
tam  bene  inftituendam  praecepta 
hoc  carmine  traditurus  poeta, 
quo  fortius  efficaciusque  iis  le- 
ctorum  alligaret  animos,  iuftam- 
que  argumenti  gravitati  digni- 
tatem  adiungeret ,  ifta  tanquam 
cx  adytis  Mufarum  ,  quarum  fe 
facerdotem  fert,  profatur,  ad- 
hibitis,  quae  in  antiquis  myfte- 
riis  praefari  myites  folebat ,  re- 
ligiofis  formulis.  Primum  igi- 
tur  */huJ}tov$  a  facris  fuis  exclu- 
dit  boc  pronuntiato  praeconio : 
Odi  et  arceo,  pi ocul  binc  facef- 
fere  iubeo  (fed  illud  cJi  quanto 
ivatftytffTtgov  l)  profarium  vulgus, 
profanos ,  pt|3v)Xouc;.  Soliennis 
fere  fummovendi  a  facris  for- 
mulaerat:  ixac,  fii&ykoi !  ix.a^, 
tv.tx; ,  c;rt;  otktT^b; ,  Callim.  II. 
Ap.  2.  Procul  o ,  procul  efte, 
profani,  Virg.  Aen.  VI.  253. 
grejjus  removete  profani  Clau- 
dian.  R.  P.  I.  init.  In  nnimo 
forte  poeta  habuit  Orpbei  ini- 
tium,  quo  itidem  fublimioris 
fnpicntiae  praeceptis  praefatur, 
npiul  Wintcrt.  p.  459.  (pStyzo- 
fji\t  ,  o't;  Sfut;  iffTt  ,  Svqtx;  h 
iiriStffSe  fitfiykot;  -rxfftv  o/x&c. 
Ad  eos ,  qui  facris  interelfent, 
fpectabat  altGia  fonnula  :  favete 
linguis,  fjQvjis.siTt ,  faventiam 
b.  fileutium  adhibete  (  iuut  Attii 


verba  apud  Non.  III.  93.)  ;  impe- 
ratur  enim  filentium,  ut  rite 
peragi  pofjit  facrum  ,  nulla  voce 
mala  objtrepente,  Seneca  V.  B.  c. 
XXVI.  Vtramque  coniunxit 
Eurip.  Baccb.  63.  tl;  o5uj  ;  rtj 
hs./JitkaSqoi;;  skro7roc  tffrw  ;  oro- 
ptx  o'  tv\pt^p.cv  tx-roc;  offto-jffS-i». 
Ariftoph.  OsrucCp.  39.  sJ^ijub; 
irac  iffrw  Xswe ,  ctjjj.cx  aiynket- 
ffot;.  Cf.  infra  III.  14,  u.  12. 
Res  et  forumla  multis  notata. 
Vid.  Heinf  ad  Sil.  XVI.  295. 
Cerd.  ad  Virg.  Aen.  V,  71.  Ex- 
fpectare  adeo  iubet  poeta  carmcn 
facro  fdentio  dignum  (qualia 
Alcaei  et  Sapphus  iudicat  Nofter 
IT.  13.  29.)  h.  argumenti  gra- 
viffimi.  Colores  e  Noftro  duxe- 
re  Propert.  IV.  6«  1.  Sacrafacit 
vates ,  fnt  ora  faventia  facris, 
in  victoria  Actiaca  celebranda, 
Stat.  Silv.  II.  7.  19.  JLucanum 
canimus,  Javete  linguis.  et  ALir- 
tial.  X.  87.  5.  JLinguis  omni' 
bus  et  favete  voiis  ;  natalem  co- 
limus.  Praeiverat  Callim.  II. 
Ap.  17.  fJtpjj/xsiy  txiovTt;  iir 
'Airokkwvo;  dothy.  Cf.  ad  I.  15« 
3.  II.  13.  29.  Audientiam  adeo 
fibi  his  fornmlis  facere  velle 
poetam,  putandum;  nihil  am- 
plius.  Sunt  tamen ,  qui  poe- 
tam  in  ordiiumi  redigant,  pro- 
fanosque ,  pravis  opinionibu» 
A  3  im- 


6  q.     IIORATII    FI.ACCI 

Audita  Mufariim    facerdos 

Virginibus  puerisquc  canto. 

Regum  timendorum  in  proprios  greges, 
Reges  in  ipfos  imperium  eft    Iovis, 


Clari 


imbutos,  initiatos  contra,  ge- 
n#roIiores ,  fublimiumque  pvae- 
ceptornm  fuorum  capaces ,  in- 
telligi  ftatuant,  vel,  utipforum 
verbis  exponam  :  „  imperiofa 
quadam  cuai  arvogantia  ftatuit, 
quibus  lectorihus  tam  pbilo- 
fophicum  et  ir<Yj<vSc^ov  car- 
mtii  fcripferit,  quibus  non.  — 
2.  carmina  non  -prius  audita, 
carmen  novum ,  fuigiilarc ,  ob 
nobiliffima,  quae  ritis  argumen- 
tuin  faciunt,  vitae  praecepta, 
ad  quae  penitius  haurienda  mire 
fic  acoitiir  ntque  praeparatur 
legentis  nnimus.  Similirer  in 
celebrando  Angufto ,  tanquam 
excellentiore  carminis  matciie, 
II F.  25.  $.  Dicam  injlgne,  re- 
crnt,  adhttc  indictum  ore  alio. 
Vtdtvite  avaSsAac  poetac  Ditbv- 
rambico  forte  eandem  ob  cauf- 
fam  tribuit  Ariftoph.  Avv.  1385- 
Alii  bmpliciter  ad  poefia  lvri- 
cam  referimt,  quam  lloratius 
princeps  inter  Romanos  divul- 
gaverit  (  [fl.  30.  15. );  quo 
qnidem  totius  tetrafticbi  vis 
plane  infrinoitur.  —  JMufarum 
facerdotit  augufta  atque  valde 
•dpofita  h.  1.  poetaruru  appellatio. 
Mscrawv  ,"       -  (jrarfeasdem 

rocat  Theucr.  XVI.  ztj.    Hitgi- 


5wv  irpsirsXov  Pindarum  Plato 
XX VII I.  (A.  Br.  1. 1 7. 4 )  I \ncanum 
Romani  chori  facerdotfm  Stat. 
Silv.  II.  7.  21.  cf.eund.  Silv.  V. 
1.  17.  Propert.  III.  1.  Alia  vide 
apud  doctill".  lioettiger.  —  4.  can- 
to,  praeciuo,  praeeoverba  virgi* 
nibus  vuerisque,  virgimim  atque 
puerorum  cboro,  tanqnnm  Xo- 
Qobtboioxakof.  Iluius  enim  eft 
■praecivere  (1.  24.  2. )  docere 
(II.  ig.  2.)  modos  ac  verba, 
a  choro  virginiim  et  pnerorum 
edifcenda  atque  docantauda. 
Praeclare  voro  pertbnam,  quam 
initio  fufceperat,  tuetur  poeta, 
colores  ad  prifcam  hymnorum, 
qui  a  choKi  virgimim  et  puero- 
rum  caneivntur,  rationem  at- 
temperando.  Miro  alii  acumine 
iuvcnilem  aetatem,  iitpote  mol- 
lem  nc  docilem,  et  a  cuius  in- 
Ititutione  fequentis  faecnli  mo- 
res  pendeant,  bis  praeceptis  iui- 
tiari  velle  ftatuunt  poetam,  ve- 
rentem  fcilicet,  ut  vulgus  adul- 
tum  iam  obftinatum  et  obfirma- 
tum  nd  vitia  ,  ad  rectos  fenfua 
rcduci  quent. 

"•  5  —  *6«  Sententia  per  bos 

w.  ita   continuatur:  Homines, 

quocunque  iive  potentiae  (reges 

xv. 


CARMITSTVM    L.   III.    C.  I.    V.   3  —  8, 

Clari  giganteo  triumpho, 

Cuncta  fupercilio  moventis. 


Eft 


Yr.    5  —  80    ^ve    dividatnJta  iectos  efTe.   Cf.  I.   12.  extr.  III. 

{v.  q.)  five  denique  lionovum,  5.  1.   Docte  autem  poeta  ita  in- 

ad    quos  vel  nobilitas    generis  vertit :     reges   caetevis   homini- 

vel  pvopvia  ipfos   vivtus  evexit  bus    impevant;     at    Iupiter  eft 

(vv.  10 — 15)»    faftigio  atque  avaZ  av£*rwv,   uti  audit  Aefchyl. 

airtpiitudine     inftgnes,      eadem,  Suppl.  533.      —    Hegum,   regi. 

quae  imae  fovtis  homines ,   mor-  bus   imperium   eft,    reaes  impc- 

talitatis     manet     conditio ;      ne  rium   exercent,     habent   in  gre- 

fplendidiflima    quidem    fortuna  ges ,   homines ,  populos  proprios 

quemquam  a  fati  necellitate  im-  iibi  fubiectos,    h.  reguin    fupre- 

rnunem  praeftat.     Vulgaris  haec  xna  in  terris  eft  mairftas,   poten- 

fententin,      toties    inculcata   ab  tia.    Pindari  01.  I.  lgi.  to  iVj/a- 

Iloratio,   novo  ac  plane    exqui-  tov    HoovtyoZrai   (laoikeifft ,    lau- 

fito  doctrinae   apparatu  cultiili-  darunt   iaiu    alii.      (Jreges ,   ho- 

moque  orationis  ltabitu  declava-  mines ,    qui  altevi  pnvent,    fub- 

tur  h.  1.      Quae  ipfa  res   fraudi  diti  funt,    prifca  loqueudi  fitn- 

fuit  Tntpp. ,    ut,    quae  fecunda-  plicitate  dicti:     reges  enim  voi- 

riae    eifent  notiones,     quaeque  ftiuMf   Xauiv   Homevico   loquendi 

illuminandae    uuice    inlevvivent  ufn ,     et   aytkar^ffat    pvo    fiotffi' 

pictuvae,    has  ftatuevent  pvima-  ktlffat    occuvvit    apud   Sophocl. 

rias  ,    ficque  de  fenfu  totins  loci  Oedip.  Tyv.  410.     —  timendo- 

eauilulum  deflecterent.    Tuvba-  rum,    auget   impevii   notionem. 

tum   eft  maxime  in  vv.  5  —  g.  —   6.   At    Iupiter  regibus   ira- 

eorumque  idoueo  cum  fqq.  nexu  perat.        Eadem       fententiarum 

conftitiiendo.     Simpliciihma  eo-  progreflio     apud    Philifcum    in 

rum     ennntiatio    evat :     Reges,  Thebnnis      apud      Stob.     floril. 

quorum  fumnia  poteitas  eft,  qui  Gvot.  p.  233/CjUoti  y«o  tffn  xu- 

folo     Iove    minoves   funt,      qui  qio;  fjuv  tic   av/jo  •    toJtuuv  Ss  k«i 

foli   Iovi  cedunt  potentia ;    hos  aoZ  fxvoiwv  r  ikkwv  vo/xo:,    sts- 

tamen    ipfos    Neceflitas  forlitur  pwv  rvo avvog  ••   twv  rvoavvouvrwv 

caet.      Pro   hoc    disiunctc,     ut  (Slf&oc.      hovkot    fiaffikswv    tiffiv 

lyvicum  deoebat :  lleguin  fumma  6  ie  fSafftkrjg ,  Sscuv.      E  Noftro 

poteitaseft;   enimvevo  hos  ipfos  pvofeciffe  videripoteft  Stat.  Silv. 

movs   manct.     Facile  inde  intel-  III.  3.  50.    propriis  fub  regibus 

ligitur,    v.  6  —  8-  aa  extollen-  omnis  terra  :   premit  felix  regum 

dain   potius ,      quam    ad    depri-  diademata   Roma ;  —  —    hanc 

mcudain  regum   maieiUtem  ad-  ducibus    frenara      dakum  •   max 

A  4  crefcit 


8 


Q.    HORATII    FLACCI 


Effc  ut  viro  vir  latius  ordinet 
Arbufta  fulcis;    liic  generoiior 


Defcen- 


crefck  in  illos  imperium  Superis. 
Senec.  Thyeft.  6i2.  Omne  fub 
regno  graviore  regnum  eji.  Inm 
C.llim.  H.  in  lov.  75  et  79.  go. 
i>'v  (  TToktot^ywv  )  vticVT*'  ri  5' 
ov  Hfatrio^rTOf  vv  iayyv ',  tv.  o's 
Ato$  fioto~t\y)SS  •  tirti  Ato;  ovhsv 
ftvaxrwv  Ssiotsqov.  rw  keti  ff(pt 
rs>)v  ivioivoto  ka^tv.  —  7.  Q.  Dei 
hxfupercntijjimi ,  uti  paffim  in 
mmiis  audit  (  cf .  Spanh.  ad  Cal- 
lim.  H.  in  lov.  gi.)Zyvot;  irnv- 
wkS{jtc(tov.  Iam  fummarn  Iovis 
potenliam  magnifice  declarat 
triumphus  eius  giganteus,  victo- 
ria  de  Gigantibus  reportata. 
Ornatum  a  fua  gente  quod  poeta 
repetiit,  hoc  tanto  magis  con- 
fentaneum  videri  debet,  quo 
piopius  victona  ifta  triumphi 
Romani  fpeciem  attingeret. 
Curru  enim  in  Gigantum  ftrnfie 
Iovem  invectum  refert  antiqui- 
tas  ,  itaque  in  monumm.  anti- 
quis  repraefentatur.  Vide  Win- 
ke!m.  monum.  ined.  p.  9.  n.  X. 
Ad  Noiirum  Cnndian.  de  R.  P. 
!•  ^fiS'  y'etna  Giganteos  num- 
quam  tacitura  tiiumphos.  — 
Q.  cuncta,  univerfam  rerum 
raturam  moventis ,  commoven- 
tis  ,  concutientis  folo  fupercilio 
n;oto,  nutu.  Augnfta  ac  plena 
nii.ieilatis  imngo!  ducta  e  noto 
IJomeri  loco  11.  <*.    525  —  30. 

11  v.at  y.vtx-jtyav  vte  otyovffl 
vil  -rs  K^cviu/v — fjtiyAv  \>  ik'tki%tv 
"OXvfxirov ,    exornata   a   Catullo 


Epith.  Pel.  204  —  6.  Annuitin- 
victo  caelefium  numine  rector, 
quo  lunc  et  tellus  atque.  horrida 
contremuerunt  fdera  concujjitque 
micantia  fulera  mundus.  cf.  Vir- 
gil.  Aen.  X.  115.  Ovid.  Met. 
I.  179.  Stat.  Theb.  VIII.  82- 83- 

v.  9  fqq.  Alius  in  fumma 
opum  abundantia  vivat.  Hoc, 
uti  et  reliqua,  quae  fubiiciun- 
tur ,  per  comparationem  poeta 
extulit :  Alius  alium  divitiii 
antecellat.  lam  quod  doctius 
erat,  fpeciali  notione  ac  Roma- 
no  plane  fenfu :  alius  ampliora 
latifundia  poJTideat,  fpecialiori 
hoc  notione  ,  qua  omnino  vivi- 
dior  imago  exiftit,  poeta  dedit : 
alius  plures  colat  arbores  in 
fundo  fuo ,  plura  in  agris  fuis 
avbufta  disponat.  Eft  ut ,  sffTtv 
w$ ,  ssrfj  cxujc  ,  pro,  fieri  affo- 
let,  accidit,  ut  vir  viro,  itidem 
graece  pro,  aliiis  alio.  —  latius 
fulcis  ord.  poteft  dictum  videii 
pro,  fulcis  perlatiora  intervalla 
factis,  adeoque  latiori  intervallo 
ordinet ;  fed  maiorem  vim  ha- 
bet ,  fi  latius  ad  totam  qyfftv 
trahas,  ut  fit :  per  latiorem  ter- 
rae  trar.tuni ,  per  latiiuinum 
fundftm  ordinet,  ordine  dieerat, 
ceito  intervallo  disponat  fulcis, 
defignt,  plantet  atque  colat  ar- 
hufta,  arbores.  Defignaiitur 
cuiuscuuque  generis  arboreta 
(non,  quod  fere  volunt,  no- 
vellae 


GARMLWM    L.  III.    C.   I.    V.  Q  -  1 1\. 

Defcendat  in  Campum  petilor; 
Moribus  hic  meliorque  fama 

Contendat;    illi    turba  clientium 
Sit  maior:  aequa  lege    Neceilitas 


>or- 


vellae  arbores ,  e  feminariis  in 
a;;rum  transferendae ;  vide  vel 
Iuven.  XIV.  i44-)  maximeoli- 
veta ,  vineta ;  atque  liis  tri- 
buuntur  ffriy^oi,  cr^aroi  (  Ilom. 

II.  ^.25.)  ordin.es,  quibus  vites 
atque  oleae  defigebantur.  Ita 
ordinare     vineam    dixit    Colum. 

III.  15.  arborum  ordines  Cic. 
Sen.  16.  viilum  myrtetis  ordina- 
tam  Martial.  III.  53*  2.  Per 
quincuncem  fere  dirigebantur 
fulci  ( Colum.  1.  1. )  quo ,  in 
quamcunque  partem  fpectanti- 
bus  recto  nibil  erat  fpeciofius 
(  Quinctil.  I.  O.  VIII.  5.  ).  Sul- 
cos  autem  proprie  pofuit  poeta, 
nam  aut  fcrobibus ,  aut  fulcis 
vineae  conferebanlur ,  Colum. 
C.  1.  —  lo  fqq.  Hic  1  alter 
■petitor ,  petituius  fummos  ma- 
giftratus ,  candidatus  (adhibuit 
fic  Sueton.  Iul.  25.)  defcendat, 
prodeat  iri  Campum  Martium, 
populique,  creandis  magiftrati- 
bus  ibi  convocati,  fuffra^iis  fefe 
committat  generofior,  nobilitate 
generis  fretus  ,  caeteris  compe- 
titoribus  generofa  profapia  prae- 
ftans.  Defcendere  e  fitu  regio- 
nis  dictum  ;  campus  enim  Mar- 
tius  erat  depreJlior.  Vide  v.  c. 
Vellei.  II.  (j2.  cf.  Gronov.  ObiT. 


p.  411.  Lipf.  —  12.  Alter, 
ignobili  quidem  genere  ortus, 
homo  novus ,  at  moribus,  fua 
virtute,  et ,  quam  inde  confe- 
cutus  eft ,  fama ,  bona  exifti- 
matione  melior ,  pracitans,  gra» 
tiofus  apud  populum,  contendat 
cum  reliquis  de  fuffragiis  aufe- 
rendis,  f.  de  ma^illratu  obti- 
nendo  ;  h.  praeftet  aliis.  Con- 
tendere  nobiiitate  fimiliter  Lu- 
cret.  II.  11.  Civiliter  autem 
contendere  dicebantur  competi- 
tores    in     certamine    hoiwris    ac 

dignitatis,     Cic.  OJT.    1.    3g.  

13.  ille  maeria  clientum  manu 
ftipatus  magifiratum  in  concio- 
ne  petat.  Valebat  is  adeo  aucto- 
ritate  et  gralia  apud  populurc, 
quembenellciis  fibi  obftrinxerat. 
Res  notiflima.  C.ieterum  prae- 
clare  totum  huuc  locum  ita  ac?- 
ornavit  poeta,  ut  irudia  iimui . 
ac  contentiones  Romanorum, 
quibns  ad  fummos  magiftratus 
petendos  feirentur,  delignaret; 
quod  fane  ad  legentium  animos 
magnam  vim  habet  ob  apo- 
dofin.  In  hoc  etiam  pottara 
acutum  agnofce,  quod  follennes 
modos ,  quibus  ad>  iftos  perve- 
niebatur,  breviter  attingit.  Nam 
in  quovis  repiaefentantnr  ho- 
A  5  reines, 


10 


Q.    IIORATII    FLACCI 


Sortitur  infignis  et  imos; 

Omne  capax  movet  urna  nomen. 


Deftrictus  enfis  cui  fuper   inpia 
Cervice  pendet,    non  Siculae  dapes 


Dul- 


mines,  magnitudinis  fpecie  qua- 
dam  infignes,  quae  nec  ipfa  a 
niorte  liberet.  —  i/j. — 16*.  IIos 
tamen  neutiquam  ipforum  ma- 
gnitudo  ac  fplendor  a  naturae 
debito  abfolvit ;  aeque  morti 
obnoxii  fnnt ,  ac  inRmi.  Docta 
hanc  funtentiam  imagiue  reprae- 
fentavit  poeta.  Cogitanda  AV- 
ceffitas  dea,  'Avaynjj ,  E/wai?- 
y.'tvv\ ,  Moigoc ,  in  iocis  inferis 
collocata,  (etiam  Platoui  de 
Ilep.  X.  p.  621.  Stepb. )  qnae 
urnam ,  in  quam  omnium  ho- 
minum  nomina  coniecta  funt, 
perpetuo  movet.  Iam  cuius 
fors  inter  commovendiim  exci- 
dit,  liic  ad  inferos  citatnr,  hunc 
fatale  elt  mori.  Stat.  Siiv.  II.  1. 
2ig.  Ibimus  omnes  ,  ibirnus  im- 
msnfls  urnam  quatit  Aeacus  um- 
brrs.  Cf.  II.  3.  £6.  —  fortitur 
inlignes  et  iniQs ,  fortes  f.  nomi- 
na  tarn  inpgnium,  illuftrium 
quam  imorum ,  inlimae  fortis 
hominum  in  urna  coniecta  lubtt 
aequa  moriendi  lege ,  COnditio- 
ne,  h.  eadem  Iex,  eadem  mo- 
riendi  conditio  propofita  elt  et 
claris  et  obfcnris  liominibus.  — 
16.  Vrna  movet  omne  nomen, 
omnium  nomina,  dum  ipla.  con- 
cutitur,    verfatnr,  (  eodera  ov. 


natu  Claudian.  R.  Prof.  II. 
332.  Vrna  nec  incertas  verfat 
Minoia  fortes)  et  hoc  pro  vul- 
£ari  :    omnium  nomina  continen- 

D 

tnr  hac  urna ;  hinc  cavatc,  7r«v- 
lcv.c; ,  mxv&tyuwv,  epitheto  lo- 
cis  ac  rebus  inferis  communi. 
Vid.  ad  Hom.  H.   in  Cer.  9. 

v.  17  fqq.  Sententiarum 
nexus  ita  animo  informandus 
videtur  :  Homines  vel  amplifli- 
mae  dignitatis,  caet.  neutiqunm 
morti  exemti  funt.  Quid?  quod 
ne  beatos  quidem  iiios ,  dum 
vivunt,  in  ifto  fafbgio  faciie 
dixeris,  quandoquidem  onrne» 
lautioris  iitius  fplendidiorisque 
conditionis  fructus  curis  ac  fol- 
licitudinc,  quae  illani  continuo 
comitantur,  plane  intercipiun. 
tur  ,  regibua  ,  ne  re°;no  ;  locu- 
pletibus ,  ne  divitiis  calamita- 
tum  aliquo  genere  exuantur, 
timentibus.  Iam  vide  poeticam 
artem  in  tractanda  enunrianda,- 
que  hac  fententia.  Quo  vivi- 
dir.s  oftenderet  poeta ,  nihil  ei 
clfe  beatum  ,  cui  femper  a!iqui$ 
terror  impendeat ,  coiores  ora- 
tioni  adfperfit  e  nota  Damoclis 
hifioria ,  quam  lege  fis  apnd 
Cic.  Quaeft.  Tufc.  V.  21  •  M*- 
rvob. 


CAKMINVM    L.  111.    C.  I.    V.    15-20. 


1  l 


Dalcem  elaborabuni  fapovem, 

]Son  avium  citliaracque   cantus 


somnum 


crob.  in  Soinn.  Scip.  T.  m. 
Sidon.  Apoll.  Epp.  II,  13.  et 
Boeth.  Confol.  Phil.  IlT.  5.  (cf. 
Wyttenb.  ad.  Plut.  de  S.  N.  V. 
p.  51.)  —  Homini  impio  (  do- 
tte  accommodntur  cervici  epi- 
theton)  cui  cnfts  vnginn  deftru 
ctus  1  nudatns  peiulet ,  imminet 
Juper  cervice  ,  qnem  adeo  pet 
petuaanimi  verfat  anxietas,  illi 
caet.  Simili  colore  Ser.cca 
Ihrc.  Oet.  656.  Pectora  pau- 
frer  fecttra  gerit — fed  ncnjnic- 
ctos  refpicit  enfes.  Eodein  alhi- 
fum  ptitem  a  CUudiano  in  Ruf. 
II.  16.  impojiti  radiant  cervici' 
bus  enfes ,  quem  locum  vana 
Mnfura  et  coniectura  exagitat 
Gesn.  Radiant  enfes  ,  qui  firicti 
funt,  et  impofni  eerv.  dicuutur, 
isi  cerv.  iamiam  ruituri.  - — 
19.  Omnes  huic  vitae  deliciae 
infunves  erunt.  Dapes  Siculae, 
vel  cor.quihtifhmae  epulae  non 
elaborabunt ,  etlicieiit,  praebe- 
bunt  duhem  gratum  ac  iucun- 
dum  Japorem ,  infipidae  iph 
crunt.  Dapes  elaborant  fapo- 
rem,  in  quibiis  deligendis  con- 
diendisque  curiofa  adhibita  elt 
diligentia ;  quahw  ernnt  Siculae, 
tmde  eac  in  proverbium  abiere. 
Plato  Epilt.  VII.  p.  326.'  B. 
f>ioc  tvhetifjiwv  -j—  TEvpanovffiuiv 
T.oairsiav  tavjjj);.  Cf.  eundem 
dc  llep.  III.  p.  4  04.  D.  Crauiii  et 


Antiplianis  loca  apttd  Athen. 
XIV.  23.  p.  661.  E.  F.  Lucian. 
Diah  Mort.  IX.  p.  360.  ibique 
Hemfterh.  Acide  Adag.  Schotr. 
p.  140.  »75«  et  249  —  *o- 
Oratio,  ii  quid  video,  ita  con- 
tinuanda  eiat:  nec  cantus  av. 
citharaeque  fomntim  leneni  re- 
ducent.  Sed  docte  epitlieton  ad 
feqq.  transtulit  poetn.  Cnntus 
fomnum  redacit,  arceffit,  con- 
ciliat,  fuadet,  adiuvat  fomnum. 
Praepofitio  cnim  hanc  vim  ha- 
bet,  ut,  qnne  per  vices  ac  certo 
temporis  intervallo  hitnt,  llgni- 
ficet.  Cf.  N.  10.  15.  Aiii  de 
fomno  interrupto,  hcque  re- 
couciliando  cnpiunt;  quod  neu- 
tiquam  danmaverim.  Prior  ta- 
men  ratio  hmpticior  videtor. 
Ad  rem  Scneca  de  Piovid.  c.  III. 
Fclicioremtu  JVlaecenatem  putas, 
cui  aincribus  anxio ,  et  morofae 
WKOris  quotidiana  repudia  dejier* 
ti\  fomtius  per  j ymphoniarv m 
cantum  ,  ex  longitjquo  leite  rejo- 
nantium  qnacritur :  Spectant 
etinm  huc  Menandrea  apud 
Stob.  Floril.  Grot.  p.  391. 
evfjtyv  fyd;  rovi  irXevfiovf  —  — — 
cu  ertvttv  tc\;  WKTUf,  ouos  ffrot- 
Q>oui'Jc:-c  kvw  k«rw  ffxot  kiyttv 
y)  b  v  v  bi  Hai  irort  :v  tcjx  vtvpvi 
yucSfJOtiv ,  ft/.AA  ruji>  irr^JYou'» 
»iv«.      vvA   hs  caet, 

35  /?7- 


12 


<^.     HORATII    FLACCI 


Somnum  reducent.     Somnus  agreftium 
Lenis  virorum  non  humilis    domos 
Faftidit,    umbrofamve  ripam, 

Non  Zephyris  agitata  Tempe. 

Defiderantem,  quod  fatis  eft,  neque 
Tumultuofum  follicitat  mare, 


Nec 


v.  2i  fqq.  Quanto  beatiores 
contra  tenuioris  fortis  homines, 
qui  neque  timent ,  neque  cu- 
piunt  quippiam  !  quantam  ani- 
mi  tranquillitatem  fua  ipfis 
praeftat  innocentia  atque  conti- 
nentia !  Sententia  fuaviffimo 
pliantasmate  exprefTa ,  ad  quod 
proximis  w.  manu  quafi.  duce- 
batur  poeta.  jigreftes  viros  f. 
agricolas  fpeciatim  pofuit,  quo 
maior  vis  toti  loco  accederet  ex 
oppofitione.  Tyrannidi  enim 
comes  impietas ,  metus ;  fecu- 
ritas  coutra  atque  innocentia 
vitae  rufticae  propria.  Somnus 
lenis,  y)hji;,  uixAxy.ct;,  non  fajiidit, 
afpernatur ,  frequentat  adeo  do- 
mos  hum,  agr.  vir.  cafas  rufticas. 
—  25.  umbrofamv*  r/pam  equae 
lenitcr  ftrepentis.  Cf.  V.  2.  27. 
Ovid.  Faft.  III.  17.  Virg.  Ge. 
IT.  470.  eadem  de  re  :  mollesque 
fub  aibore  fomni  non  abfunt.  — 
24.  Tempe ,  pro  quavis  valle 
amocna.  —  Zepliyris  agitata, 
quae  Zephyri  perflant ;  nemo- 
ribus  confita  poetam  cogitafle, 
haud  inepte  ex  orationis  ornatu 
co°;as.    Vitgu.  1.  1.  fmuliter  ha- 


bet,  frigida  Tenvpe.  Ad  fcnten- 
tiam  Senec.  Herc.  Oet.  644"47- 
Cefpes  Tyrio  mollior  oftro  folet 
impavidos  dueere  fomnos.  Aurea 
rumpunt  tecta  quidem ,  vi°iles- 
que  trahit  purpura  noctes.  Idem 
ep.  90.  Sollicitudo  nos  in  nojtra 
purpura  verfat ,  et  acerrimis  <?x- 
citat  ftimulis ;  at  quam  mol- 
lem  fomnum  illis  dura  tellut 
dabat l 

v.  25-  Scilicet  is  demum  bea- 
te  vivit ,  cui ,  qnantum  fatii 
eft,  fufficit.  Modicis  enim  fa- 
cultatibus  contentum  neque  nu- 
gendi  distorquet  cupidius,  ne- 
que  periculorum,  quae  lucro 
inhiantibus  continuo  iinminet, 
conturbat  metus.  Illuftratur 
lioc  divitis  Ilomani,  e  mercn- 
tura  et  latifundiis  quaeftum  fa- 
cientis,  exemplo.  Defdcran- 
tem,  expetentem  nihil  ultva, 
quam,  quod  fatis  eft,  ri  mq- 
v.oLvra,  quae  ad  vitam  coinmo- 
de  fuftentandam  fufhciunt,  non 
angit  metus  naufragii,  ut  mcr- 
catorem.  At  quam  orn.ite  ac 
vivide  haec  ultima  exprefht 
*        poeta 


CASMIftVM    L.    III.    C.    I.  V.  2l-oO. 


13 


Nec  faevus  Arcturi    cadentis 

Inpetus,  aut  orieutis  Haecli: 

Non  verberatae  grandine  vineae, 
Fundusve  mendax,  arbore  nunc  aquas 


Cul- 


poeta !  Illum  non  follicitut, 
follicitnm  de  vit.i  ac  m.  rcibus 
fuis  reddit  mare  tumiiltuofum, 
prccellofum ,  tnnqunm  merca- 
torem,  ubi  tempeftatem  ingruen- 
tem  videt.  Simillime  V.  2.  6. 
de  ruidco  :  neque  horret  iratum 
vmre.  Cf.  I.  1.  11.  et  III.  2Q. 
57.  Tumultus ,  feilitio  caet. 
iollennia  poefis  de  mari  tempe- 
ftuofo.  —  vv.  27.  28-  Exor- 
nant  tempeftatis  notionem  poe- 
ticis  coloribus.  Saevus  Arcturi 
impetus ,  nav.v;  ivfftc  ■uirioto  Aq- 
«toujjou  Perfes  Theb.  V.  >•  in 
Anai.  Br.  II.  p.  5.  Impetus 
Arcturi  cadentis  eife  poteft : 
faeva  procellae  vis ,  tempeftas 
ab  Arcturo  occidente  excitata, 
fere  \it%  Aqv.rovoov  Xaikaira  dixit 
Leonid.  XCri.  4.  Anal.  Br.  I. 
244»  Exquifitius  tamen  videtur, 
fiimpetum  de  rnpidoeius  motu, 
qui  fideribus  omninoque  caelo 
eb  antiquis  adferitur ,  accipias. 
Notus  Ovidii  locus  Metam.  II. 
70.  Adde  quod  ajjidua  rapitur 
vertigine  caelum  —  NiVor  in  ad- 
verfum,  nec  me,  qui  caetera, 
2'imit  impetus.  Effet  adeo  :  nec 
Arcturus  Jacvus,  ojivoj  (Arat. 
Diof.  13.)  perniciofus,   dum  ra- 


pido  motu  deoifum  fertur,  dum 
occidit.  De  eo  Plaut.  Puid. 
6q  fqq.  Increpui  hibernum  et 
fluctus  movi  maritimos.  Nam 
Arcturus  Jignum  fum  omnium 
acerrumum.  fehrmens  fum  ex- 
Oriens,  cum  occido  vehcmentior. 
Occidit  autem  Arcturus  IV. 
Cal.  Nov.  —  IJaedi  orientis, 
liaedorum  orientium  impetus, 
quo  in  altum  enituntur,  pro 
vulgari  adeo  :  Haedorum  ortus. 
Oriuntur  autem  baedi  pridie 
Non.Octobr.  vefpere,  (Colum. 
XI.  2.  75.)  unde  iVTt^iot  fytipoi 
Tiieocrit.  i.  53.  Iideni  occafu 
fuo  tempeltates  excitare  crediti. 
Cf.  Callim.  Epigr.  XIX.  5.  6. 
Nicaen.  Sam.  V.  4.  in  Anal. 
Br.  I.  417.  Scbol.  Arat.  Pbaen. 
»58*  Caeterum  de  bac  vi  ftel- 
larum ,  ut  ita  dicam,  poetica 
res  fatis  nota.  Vide  ad  I.  28- 
2i. 

v.  2f)  —  31.  Neque  ifta  fol- 
licitudo  animum  eius  iubit,  quae 
latifundiorum  dominuni  conti- 
nuo  premit,  ne  proventus  ex 
agris  calnmitate  aliqua  interci- 
piatur.  lam  ex  pluribus  unum 
tantum  pofuit  proventus  genus, 

■I 


q.     IIORATTI      ILACCI 


Culpnnte,  nunc  torrentia  agros 
Sidera,  uunc  liiemes  iniquas. 


Con- 


at  pluribus  hoc  calnmitntis  ge-  quereris,  colone ,  mecum,  qnod 

neribus   oneravit,    quo   planius  quondam    bene    fructnofa  malus 

ac     vivij.,us      iuftas     mctuemii  Aactunuiis  Jierilis     daobtis    ad- 

caufTas   ob   oculos    poneret.    —  Jiem?    Non  me   praegrdvat ,   ut 

Viuene      grandine       verberatae,  putvs ,  ftnectus ,    r\cfum    gran- 

pulfatae,     fructu      decuffo.    —  dine   vttrberata    dura ,   ndc   s.em- 

50.  fundus  mendax ,  ager,   qui  mas  modo  germine  exeuntcs  feri 

fpem    domini    eludit,    deftitnit,  frigoris  uflidavit  aura ,  nec  ven- 

proventu,     quera    poilicebatur,  ti ,   pluviaeve ,    fucitasve,    quod 

negato.      Oppcnitur  fides  Jege-  de  fe  quererer,  melum  dederunt: 

tis   IIL    16.    50.     Nollrum    re-  —  — Sed  quod  carmina  peJJimi 

fpexit    Petron.    c.    117.    —  ar-  poetae  ramis  fujiineo  laboriojis. 

bore    nunc     aquas     culp.     caet.  — —  aquas  nimias ,   nimiam  plft- 

Propter  caeli  intemperiem.     At  viam.      —    51.     nunc    nimiam 

quam  ornate  liaec  poeta  extttlit !  liccitatem.      Pro  hoc   docte  ,    //- 

Arbores  ,    h.  vites  ct    olcae  cul-  dera    torrentia,    exurentia,    cx- 

pavt,    culpam  f.  cauffas  menda-  ficcantia  agros.      Nam    a    fideri- 

cii    b.      fterihtatis     tiansferunt,  bus,   mnxime   Sirio  (hinc  £«»" 

fierilitatis      caufTas      praetexmU,  pto.s  i^aXioc  Hefiod.  Scnt.  153.  ) 

Diaviterl  quafi  fe  putgen*  ftradi  qui    tutr    i£ojmv '  aitium  audit, 

domino.       Sed     eosdeni    colores  ( Alcaeus   II.    1.   p.    100.    Vrf. ) 

deprehendas    iam  iu  fragm.  I'lii-  aeftus        gravior        derivabatur. 

lemonis  apua  Stob.  floril.  Giot.  Noiler  V.   16.  55.   54.    (uti  re- 

p.    403.     l\.ai    rotc   fjity    akkoic  poneudi    funt  ifti  vy.)    nullius 

ttaaiv   *)   yjj    Syqiote  sftottfa    w>  aftri  gregem  aejluofa  torret  im- 

*XBl    T*!v     Het^      y/J-ioay     rqo&yv  potentia.    Sideratio  inde  ( aarqo- 

ttvrq     voql^o-js  ,      cu     XmfbiZea.  |3oA./a )  morbus  dictus,   quo  ger- 

■ratvu  fj-oka;,  wjxso  ro  v.ara  yoio;  mina    aiborum    aduruuuir ,    et 

Ksipikatov,  iKTttiro-CTsq/xa,  roiic  exarefcunt.     Vide,      quem   lau- 

rov.ovc,  awjqiay.ovtr   auic^tfyotnlv  dat    Boettiger,      Niclaiium     ad 

rtv"  aiqfttov,   v)  ■Koyjj^-j ,    W  ***o+    Geop.  V.  36.  p.  531 hiemes, 

er&Q*;.  Ex  Noftro  iluxit  pulciier-  hiemem  iniquum  ,    noxiam  ,    in- 

riinum  poemation,    quod    legi»  feftam'    arboribus  ,     vei    «imio, 

tur  in    Gatal.     Scal.   p.    76.    de  vel.    ninaia     protracto     frigore, 

maio,     digmun  quod   ex  parte  nc-Sst    anatpcv. 
huc   trausieiatui  :     i^Juid  JruJtra 

«'•  33  —  4°- 


CARMTNVM    L.    III.    C.    I.   V.  5* -54«  l$ 


Contracta  pifces  aequora  fentiunt 
Iactis  in  altum  molibus:     huc  frequens 


Cae- 


v.  35  —  40.    Nunc  voblfcum  dae  caulTa   conclufioiu  (vv.  41 

loquor ,    quorum   aeque  fpatiofe  fqq.  )  demum  docte  adiiciuntuv, 

lu^uria,     quam   iliorum  avaritia  nediiicia      fpleudida ,     pvetiofam 

diffunditur.     Vobis    dico,   quous-  fupellectilem ,      atque     oblecta- 

que    vullus    erit   lucus ,     cui   non  menta     convivalia.      —     Vifces 

villarum    veftrarum  fajiigia    im-  fentiunt       aequor     .    contractum, 

mineant  ?    nullum  flumen  ,   cuius  coarctatnm  ,   annuftiori  mari  m- 

non    ripas   aedificia   veftra  prac-  cluduntur.      Praeclare    lic   pifci- 

lexant  /     Vbicunque    in    aliqucm  nauim     maritimavum     amplitu- 

finum  littus  curvabitur,  vos  pro-  do     oculis      fubiicitur.        Qu&lu 

tinus   fundamer.ta    iacietis ,    nec  enndem   alia  imagine  repraefen- 

contenti  folo,     niji    quod   manu  tavit  Senec.  T/hyeft.  4^9-       Non 

feceritis ,   maria  agetis  introrfus  ;  claflibus  pifcamur,   et  retro  marQ 

Senec.    Ep.   go.     Nexus    adeo :  iacta   fugamus   mole ,    qui  locus 

Neque  vero  divites   ideo  beatos  e   noftro    ductns   videtuv.       In- 

dixeris,    quod  deliciarum  atque  fulfe  quidam  ipfum   ninre ,    cui 

Voluptatum     omnium     divitiae  deceflit     aliquantulum,    contra- 

ufum    ipfis    atque    copiam    lnv-  ctum   dici   autumant;    nec    me« 

giantur :    etenim  quae  voluptas  lius    alii,     quibus    ignotne   liae 

fincera  efTe  poteft,    animo  intus  pifcinae   erant ,    de   pifcibus  co- 

tumultuante ,    atque  cupiditati-  gitant     molium     ambitu    jorte 

bus  diftvicto.      Nonne  hoc   ipfo  coniprelienfis,       aniequam    fpa- 

animum      inquietum     produnt,  tium  inclufum  caementis  exple- 

«juod,     prioribus    in   faftidium  retur;      quae     fane     adrnodum 

adductis,    novis    usque  fefe  im-  ieiuna    foret    pifoium     mentio : 

nergant  deliciarum  °eneribus?  quae   contra    ad    notandum    fae- 

lam ,   quibus    opes  fuas  explica-  culi    ifiius    infamem     luxuriam 

rent ,   animique  aegritndinem  et  gravillima  eft,  fi  memineris  cum 

faterentur,     et    expellere   cona-  alins  ob  cauffas,     tum,    ut  qua- 

rentur  divites    R.omani,    plura  vis   tempeftate   pifcium    mariti- 

poeta    adimmerat    genera.       Ac  morum  copia  eflet ,  infanos  ho* 

primo   quidem   loco    tangit   fae-  fnmtus  fiiiffe   impenfos.       P;fci- 

culi  fui  infaniam,   vilias  in  mari  bus   autem   Kunc  fcnfum    (feu- 

aedilicandi ;     tum    peregrinatio-  tiunt    asq.     contr.)   tribui ,      n<9 

nes    meniorat  mari  terraque  re-  quis    feirtentiam     paullo     argu- 

creandi   animi  cauffa  fufceptas;  tius  expreflam  putet,    a  poetic 

denique,  quae  orationis  varian-  omnino    ratione    haud   alienum 

vldeii 


i6 


Q.    IIOItATII    FLACCI 


Caementa  demittit  redemtor 

Cum  famulis,    dominusque  terrae 


Faltidiofus:    fed  Timor  et  Minae 
Scandunt  eodem ,  quo   dominus :  neque 


Dece- 


videri  debet.  Qua  fimili  vel 
Tibull.  II.  3.  45.  Claudit  et  in- 
domitum  moles  mare  ,  lentus  ut 
intra  negligat  hibernas  pifcis 
adeffe  minas.  —  34»  lactis 
immilhs  in  altum  faxorum  moli- 
bus ,  quibus  mare  excludatur. 
Verbis  propriis  poeta  ufus  eft, 
iaci  enim  in  mare  moles  dicun- 
tur,  quoties  excluditur  aqua, 
notante  Acron.  Cf.  Torrent. 
h.  1.  Noftrum  refpexit  Sidonius 
II.  57.  Itur  in  aequor  molibus, 
et  veteres  tellus  nova  contrahit 
undas.  —  kuc  Jrequens  caet. 
'E-JtxQytiav  iu  exornanda  hac 
pictura  facile  fentias.  Opus  hi- 
boriofa  operariorum  contentio- 
ne,  inftigante  redemtore  matura- 
tur;  dominus  adftat  atque  in- 
ftat  feruenti  operi,  cuius  mox 
abfoluti  ipfum  pertaelum  eft. 
Redemtor,  qui  opus  faeiendum 
certa  mercede  conduxit,  fre- 
quens  cum  famulis ,  docte  pro, 
cum' freouentibus,  multis  fer- 
vis  operariis,  demittit  caementa, 
ftruem  lapideam ,  Puteolano 
pulvere  coagmentatam ,  com- 
pagem  faxeam ,  qua  Uructurae 
foliditas  efftcitur.  Cf.  Ileyn. 
*d  Virg.  Aen.  IX.  711.   Partem 


adeo  munimenti  nunc  pofuit 
poet&i  quum  antea  generaliori 
vocabulo  ( moles )  ufus  effet. 
lndocte  autem  plerique  intpp. 
ftatuunt,  moles  pro  aggere  ma- 
ri  excludendo  oppoiitas,  caenien- 
to  autem  totum  fpatiiun,  quod 
mari  detractum  effet,  exple- 
tum  fuifie ;  nam  et  hoc  com- 
muniendo  a^£;eri ,  cui  pr.ietoria 
inaedificabantur,  et,  quac  his 
itructionibus  inclufa  erat  pars 
maris  ,  diverJis  pifcium  mariti- 
morum  gregibus  faginandis  in- 
ferviebat.  Similiter  Martial. 
IX.  ep.  76.  in  fundamento  bal- 
nei  Jilicem  duram  et  ftructila 
caementum  coniunctim  ponit-  — 
terrae  faftidiofus ,  quem  pertae» 
fum  eft  in  terra  habitare,  quem 
aegritudo  terra  expellit;  gravi- 
ter  hoc  adiectum.  —  57.  38- 
Sed  nec  hic  ipfi  contmgit  effe 
tranquillo.  Pro  hoc  quam  or- 
nate  ac  vivide  :  Timor  et  JVli- 
nae ,  ( perfonas  cogita )  quae 
terrent  aniuium  fcelerum  con- 
fcium ,  Furiarum  inftai  ,  fcan* 
dunt  eodem,  quo  dominus,  con- 
fcendunt  cum  domino  praeto- 
rium ,  comitantur  eum.  — 
39.  Neque,  fi  mari  iter  re- 
laxaudi 


CAR3IINVM    L.   III.    C.  I.    V.  35"42'  17 

Decedit  aerata  triremi,   et 

Poit  equitem    fedet  atra  Cura. 

^uod  li  dolentem  nec   Phrygius  lapis, 
Sec  purpurarum  fidere  clarior 

De- 


axandi  animi  canffa  faciat, 
Mia ,  negritudo  decedit  ab 
erata  f.  roftrata  triremi ,  una 
um  eo  navem  confcendit,  per- 
Sjrinatur.  Navem  h.  1.  aera- 
zm  cum  dilectu  dictam  puta; 
unli  Cura  aeris  fulgore  haud 
eterreatur.  —  40.  Et ,  fi 
quum  confcendit,  iter  volu- 
tarium  facturus ,  fedet,  immi- 
et  tergo  eius.  Cf.  omnino  II. 
6.  21  fqq.  et  ibi  Not.  Caete- 
;im  fimili  colore  Aefcliylus 
rom.  276.  homini  IIvj/jicvvjv 
foiri^avjiv  et  Theocr.  XXI. 
.  fxtkilwv(x(  s(CiVt«o"5««,  item 
,ucret.  II.  47*  ^uras  fequaces 
ixit. 

v.  41  /<7<7'  Conclufio:  Ita- 
ue  fi  honorum  ac  divitiarum 
nplitudo ,  quasque  eae  vitae 
)mmoditates  ac  dclicias  affe- 
mt ,  tantum  abeft,  ut  curas 
spellant,  ut  novis  potius  ani- 
ittm  onerent,  et  ad  maiora  con- 
ipifcenda  irritent;  cur,  quaefo 
eae  me  mediocritatis  poeni- 
at ,  quae  fola  maximum  ad 
?ne  beateque  vivendum  mo- 
entum  efftcit?  Dolentem, 
■orum  animo,      curis   macera- 

D 

tum  vel  fplendidiflimus   divi- 
arum  ufus  haudquaquam  dtle- 
Tom.  II. 


nit,  permulcet,  erigit,  exhila- 
rat.  Divitiarum  ufum  fpecia- 
libus ,  quas  aetas  fua  ip(i  fu°;ge- 
reret ,  notionibus  expnfuit  poe- 
ta.  Primo  loco  memoratur 
Phrygius  lapis,  f.  marmor  Syn- 
nadicum ,  ad  Synnada,  Phry- 
giae  oppidum ,  caefum.  Can- 
didum  erat ,  maculisque  diitin- 
ctum  purpureis.  Statius  Silv. 
J*  5-  57«  Purpura  fnla  vavo 
Phrygiae  quam  Synnados  antro 
ipfe  cruentavit  maculis  lucenti* 
hus  Attis.  et  inde  Sidon.  XXIT. 
137.  puniceo  pretiofus  livor  irt 
antro  Synnados.  Cf.  omnino 
Plin.  XXXV.  x.  et  Strabo  L. 
IX,  p.  437.  et  XII.  p.  8^5-  undc 
difcitur,  in  maximo  Romanis 
habitum  fuifle  pretio.  Decla- 
ratur  adeo  a  poeta  aedium 
magnificentia ,  columnis  Phry- 
giis  diftinctarum.  Nota  TibullL. 
III.  3.  13.  Quidve  domus  prod- 
eft  Phrygiis  innixa  columnis.  — — 
42.  Purpurarum,  purpurae  ufus 
fdere  clarior ,  jnverfa  ratione 
dictum  pro  ,  ufus  purpurae  cla- 
rioris  fidere.  Iam  purpurae 
ufum  graeca  doctrina  atque  ele- 
gantia  (de  qua  v.  Valken.  ad 
Eurip.  Plioen.  p.  71.  et  ad 
Theocr.  XXII.  4. )  hic  pofitum 
B  cei> 


3  5  Q.    HORATII    FLACCI 

Delenit  ufus,    nec  Falerna 

Yitis,  Acliaenieniumve  coftum: 

Cur  invideudis   poltibus  et  novo 
Sublime    ritu  moliar   atrium? 

Cur 


cenfent,    JC?5/**  **?$»?«•*■»  pro  Homonym.   H.    I.   p.    123.   — 

fimpl.   pmrpura;    quidui  purpu-  Acliaemenium ,    Partiiicum  ,    ab 

rotn  ufiii  acconunodatam,   adeo-  Achaemene,       Perfarum      rez?» 

queveftcs,    itragulas  purpureas  dicitur,     quod    illud    ex  India 

fimpliciter     intelii^ns ?       eoque  per   Partliorum     regiorreru    Ro-- 

apertc  ducit    locus    Lucret.   II.  mam  adveheretur.   Sic  nardumJ 

AJ.     qucm     in     animo     habuit  quae  erat   folium  cofti,    Achan* 

poeta  :    JVIetus    hoininum   curae-  tmeniam  vocat  nofler  V.  15.   12. 

cjiw  feaiunes  —  neaue  Julgorem  Vnguenta   autem  vino  adpofuit 

reverentur  ah  auro ,    nec  claruin  poeta ,  ex  more   convivantium. 

veiiis      fplendarem      purpureai.  Vide  v.  c.  II.  3.  13.  II.  7.  21. 
Etiam    in   Virg.    Ge.   II.    466. 

JSec     cafia    liquidi     corrumpitur  v.  45.    Generalem  fententiam: 

iifus   olivi,    eft:     oleo   utuntur,  fplendidam   fortunam,    quasque 

calia    haud    coirupto.      Purpura  afferat  vitae  lautitins   atque  vo- 

fulere   clarior ,     eft    refplendens,  luptatum    iliectamenta ,    ob  in- 

lucida.     Sidus  formae  ita   dixit  numeras,    quibus   aninium    im- 

Stat.  Silv.  IIL  4-  26.  pt  Julereos  pediant,  curas  ac  follicitudines, 

artus  hoc  fenfu    tribuir  Veneri  haudqunquam     expetenda     effe, 

Claudian.   XXXI.    5.    Purpurae  in    mediocri    contra    forte    aui- 

autern,   maxime  Laconicae,  (  v.  mum  optime  componi ,    fpeciali 

ad    II.    i$.    7.)    fplendor  pro-  notione  expreffam  ita adornavit, 

prius;    unde   fulgoris  notionem  ut    fe   ipfum ,    de  eius   veritat» 

limplicitcr habet I V.  1.  iq.  Gonf.  pcnitus  perfuafum,  fplendidum 

omnino  Dorv".  ad  Cliarit.  VI.  4*  divitiarunr   contemtorem    ferat, 

ct   Gefner.    Th.    LL.   v.   purpu-  et    in    modica    fortuna   beatum 

reus.     —     1'rJerua    vitis ,     vina  fefe    oitendnt;      quo    fane   nihil 

agri   Falerni  Campaniae,    adeo*  fortius  ad  euudem  in  aliis  cxci- 

que  nobiliilima.  —  44*  Cojlum,  tandum   [enfum   cogitari  poteft. 

unguentum     e    radice     fruticis,  Cf.  III.    16.   18  fqq.  Iam,   quod 

eiusdern  nominis,  qui  in  Patale,  fpeciatim  erat :     cur   magnificas 

Indiae   infula,      provenit.       De  aedes   exftruam ,    hoc  parte  tan- 

eo  Plin.   XII.  12.    Cf.  Salm.  de  ttuu,   quae  aedium  erat  magni. 

ficen- 


CARMINVM    L.    III.    C.   I.    V.  43  -  48«  *9 

Cur  valle   permutem    Sabina 
Divitias  operoliores  ? 


ncentiihma ,  defcripta  abfolvit 
poeta.  Atrium  fublime  et  per 
fe  erat,  et  totius  aedilicii  alti- 
tndinem  ar.ino  obiicit.  Quo  et 
fpectat  moliar ,  pro  tenui ,  ex- 
ftruam.  Similiter  Seneca  Ep. 
LXXXIX.  extr.  ubi  divitum 
infaniam  perftringit ,  ipforum 
tecta  cx  jylar.o  in  altitudincm 
montium  edmta  memorat.  Atrii 
fplendor  defiguatur  per  poftes 
invidendos ,  fuperbos ,  maximi 
pretii.  Sed  quam  dilectum  hoc 
epitheton  !  Quod  divitins  invi- 
diae  obnoxias  ,  atque  etiam  hoc 
nomine  poffeffori  moleftas  fimul 
innuit.  Invidendam  aulam  ea- 
dem  virtute  dixit  II.  10.  7. 
Caeterum  eadem  in  re  Virg. 
Ge.  II.  4^ 2-  memorat  varios 
■pulchia  tejtudine  pojtes  —  novo 
ritu  ,  ad  novas  architectonicas 
re^ulas  defcriptum.  —  47.  Cur 
valle  permutem  divitias ,  docta 
ac  perpetua  h.  v.  inverfa  ftru- 
ctura  ( v.  I.  i7.  2.  II.  12.23.) 
pro ,  vallem  divitiis ,  h.  cur 
divitias  praeoptem  antepcnam 
agello  meo  Sabino  operofwres, 
qu.ie  milii  multo  magis  mo- 
leflae  fint,  quae  animum  curis 
exerceant.       Sane   fententia  hc 


fatis  aperta  atque  appofita  h.  I. 
Si  tamen  curiolius  ornatus  ratio- 
nem,  oppofitionisque  vim  per- 
pendas,  eandem  quidem  ,  f 0  t 
fpecialiori  eademque  exquifitiori 
adumbratam  imagine  deprelien- 
des.  Scilicet  docte  generalem 
divitiarum  notionein  pofuit 
poeta  ,  aciltrictam  taruen  ad  cer- 
tain ,  qua  eae  oftenduutur,  fpe- 
ciem ,  oppoMta  valle  et  adi. 
operofiores.  Vnde  recte  cogas, 
aedes  in  altum  ednctas,  h.  1. 
intelligi  dehere.  Eft  adeo  :  cur 
alta  palatia  praeferam  valli  meae 
Sabiuae  cum  humili  tecto  ?  Ac 
ne  de  ufu  loquendi  dubites,  adi 
]Sot.  ad  II.  3.  uo.  ubi  eadem 
notione  diiitias  bi  altum  exjtru- 
ctas  poni  vides  ;  et  aedes  opero» 
fae  funt,  nuilta  opeia,  magno 
molimine  exftructae.  Quo  plane 
fenfu  Ovid.  Met.  XV.  667. 
operofa  dei  templa  et  Sueton. 
Octav.  LXXII.  operofa  praeto- 
ria  dicnntur.  Caeterum  ad 
menten»  poetae  plane  adpofita 
funt  Menandrea  apud  Stob. 
rior.  Grot.  p.  3^9.  Koelrnt 
yd$  iari  —  /uvj  tsXa  dqbws,  6X1- 
ya  §  Ythiwq  tyj.iv,  rivmv  5'  dXv- 
tov  p&XXcv  ,  if  iri  cZr&v  KtY.esv. 


R   2 


G4R. 


2,0  Q.      HORATII     FLACCI 


C     A    B.     M    E    N       II 

ARG  VJMBN  TVM, 

y  ix  ullum  Iloratii  carmen  ciari  exiflimo,  quod  magis 
diverfa  fuper  conjllio  eius,  traciatique  argnmenti  ratio- 
ne  VV.  JDD.  indicia  expertumjit.  Atque  in  eorum  qui- 
dem  reprehenfionem  incurrit ,  qui  tribus  illad  partibus, 
in  Fortitudinis ,  virtutis  et  fdentii  laude  celebranda  occu- 
patif,  a  poeta  ita  defcriptum  iudicarent,  ut  mdlns  plane 
inter  eas  nexus  iutercederet :  quani  quidem  alii  a  pocta 
depellere  Jiuduere  hactenus ,  ut  afjlatui  divino  hanc  feti- 
tentiarum  diverjarum  v\yv  concedi  condonarique  opor' 
tere  pronuntiareut.  Ouae  quam  docta  disputatio  fitt 
et  quam  commode  ila  poetae  cauffa  agatur ,  facile  in- 
telligitur.  Acutius  alii  fententiarum  nexum  fibi  per* 
fpicerevifi,  dum  ad  notioues,  quas  ipfi  animo  concepif 
fcnt,  poctae  verbis  fatis  violenter  atquc  arbitrarie  fuh- 
iectas,  exigercnt  poetam,  totius  carminis  pervertere  ar~ 
gumentum.  Fuere  d>mique,  qui  firicto  in  hoc  carmen 
gladio  graffati,  tres  ifias  partes  in  totidem  carminum 
frufia,  quo  concoquerentur  fcilicet  facilius,  difcin- 
derent.  J^obis  equidem  Horatius  hoc  carmine  tanquam 
in  tabula  prifcae  llomanorum  virtulis  imaginem  ad  vi' 
vum  dciineare  voluiffe  videtur ,  alque  eo  quidem  confdio, 
ut  populares  fuos,  ab  ifia  veterum  norma  itumane  quan- 
tum  degreffos ,  ad  adumbrandam  eam  exprimendamque 
exhortaretur  atque  incenderet.    Non  igitur  virtutis  in  ge- 

nae, 


CARMINVM    L.III.    C.  II.  2i 

tiere,  fed  eius  maxime,  quae  rem  pnblicam  pace  bello- 
tjuc  incolumen  pratjiat  alque  JlorentiJJimam ,  Jeje  prae- 
eeptorem  Jert ,  quam  quiclem  civilcm  haud  inepte  ap- 
pellaveris.  Hinc  ad  illuminandam  ijlam  virtutis  imagi- 
tiem  eos  potijjlmum  adlevit  colores ,  qui  prijcos  gcutis 
fuae  mores ,  per  quos  Romanum  domi  militiaeque  Jarturn 
tectumque Jietijfet  imperium,  plane  rejerrent.  Exhorta* 
tus  igitur  poeta  iuventutem  Romanam  ad  prijiinam  labo* 
rvm  tolcrantiam,  Jortiludinemque  bellicam,  quibus  ad- 
verfus  externos  hojles  dejenjetur  res  publica,  ad  virtu- 
tem  commendandam  progreditur ,  quam  quidem  Jormu-* 
lis  ac  rwtionibiis  Stoicis  ita  dejcriptam  dat,  nt  Jacile  ap- 
pareat ,  domejiica  ipji  ijlius  exempla,  quae  imitauda 
propoueret ,  obverjata  JuiJJe.  Scilicet  ut  Jiuclia  cupidi- 
lalcsque  honorum  atque  ambitiones  e  civitate,  hfliid  raro 
graviter  inde  concujfa,  tolleret,  virtutem  J.  honejii  Jiu- 
dium,  non  tam  ob  externapraemia,  quae  admodum  for< 
luita  Jtnt,  quam  per  Je  expetendam  pronuntiat ;  Juam 
enim  ipjimet  inejje  dignitatem  amplijjlmam ,  Juam  ejje 
aelernam  nominis Jamam.  Tum,  qua  nullum  Jortius  ad 
continendain  civitatem  cogitari  poteji  vinculum ,  Jdem 
in  Jpecie  memorat,  ad  eamque  Jervandam  iuventutem 
Romanam,  propojita  Deorum  viudicta ,  graviter  exhor- 
tatur.  Atque  ad  hanc  quidem,  Jpeciatim  a  poeta  ad- 
pojitam,  neviinem  Jacile  ojjenjum  iri  arbitror,  niji  qui 
}foeticae  nc  dicam  lyricae  tractationis  plano  ignarus  Jit. 


B  3  An 


2  2  Q.    HORATII    FLACCI 


xvnguitam  amice  pauperiem  pati 
Roltuftus  acri   militia    puer 
Condifcat;    et  Partlios   ferocis 

Vexet  eques   metuendus  liafta: 

Vitain- 


v.  1  fqq.   Duobus  fcre  modis     que    animttm    confirmat    atque 
fententia    conftitui   poteft,    pro-     ad  f ortitudinem  ncuit,  uti  coutra 
uti  verborum  ordinem  inftituas.     luxus  ntque   ignavia  enervat  ac 
Alter  modus  eft:    Puer,    Roma-     deprimit.    Praeclare  in  hano  rcm 
nus,   robujius ,    robuuior  aetate     Euiip.  fr.  Ale.x.  apud  Stob.  Flor. 
factus,    adultus    condifcut    p.uu-     Gvot.    SoO-    K«v.4v   ri    po-J/.su/ut* 
periem   pali,    adfuefc.it   pauper-     >]v    atf    tig  ivavh^iav    6  -irXoZrc.i; 
tati,   acri   militia  tolcranda.     Ita     ivS cjjjtoitiv   a)   r     ayav  rf^Cpau 
vero  robujtus  nullain    fere  vim     Tlsvia  h-jffryvov    /u'sv ,    at.k"  o/txwg 
liabet,      ci:m    pnero    adultiovis     rrAfyei    jjio-^SoZvr    a/aavw    rs/.vx 
netatis    notio    in(it    (vidc    vel     v.a)  hoarjri)(iia.      Vnde  et  iy»$if 
IV.   i.   i5-);    tuin  fententiae,    ii     •s.o-jooroi(pc;   audit   ttsvu*    Arcefi- 
fubtilius   ngas ,     minus  recte   fe     lao  aptut  Stob.  Tit.  XCV.  Cf.  ndf. 
excipiunt  ( Puer  pnup.  fernt,    et     12.  45-    Angufta,    \\t  res  arcta, 
Pnrtiios  caet. ).       Praeftat  igitur     an»ujia     (Iuven.     III.     1G5. ); 
alter.i  ratio  ,    qua  duo   commata     opponuntur  res   amplae. —  ami- 
doctc    copulantur,    quamque   et     ce  pati,    ayaTY\rw;    ipi-o&rj,    aya- 
ipfa  verborurn  fuadet  collocatio;     7rav ,     aequo   animo    eam   ferre, 
Puer  condifcat  paupertatem  pati,     lubenter  in  ea  acquicfcere,  noto 
lobuftusque  fiar,  induretur  acri     Graecifmo.   —  acri ,    dttra,    la- 
militia,     ut    fulliciat  tolcrandis     boriofa;    ut  grave  JVlartis  opiu 
militiae  aerumnis.    Scilicet  vnl-     Virgil.  Aen.  VIII.  5  1  6. —  5. 1.im 
garis  forma  ernt:   Itiventus  Ilo-     acrem  militiam   exponit,    exor- 
mana  fevera  difciplina  coutinea-     natque  ulterius  poeta,   metnora- 
tur  ,  unde  corpus  ad  tolerandos     tis   fpeciatim,    qiiibuscum    con- 
militiae  labores  induretur ,   cor-     grediatuv  miles  Romanu»,  Pnr- 
joboretur.      lam  feveram   difci-     this ,      ferociflima ,       endemque 
piinam  pattpcrtntis  notioni  fub-     R.omano       nomini      infeii.ifnma 
iecit    poeta,     qur.e   adeo    viclu     ^cute.      —    irx''f,     comurbet, 
mpdico  ac  duto ,    vigiliis,    calo-     affligat,  adfidue  inftnndo.    Vcxa- 
ris   ac  fri^oris   pntientia,     tole-     re   turmus   hoftium   fortiori  lioc 
vnndisque   laboribus   coipus   at-     lignificatu  habes  IV.  14.23. — j 

ecjues 


CARMINVM    L.    III.    C.     II.    V.    1  -  8«  2  3 

Vilamque  fab  divo    et  trepidis  agat 
In  rebus.      Illum  ex  moenibus   liolliuis 
Matrona   bellantis    tyranni 

Profpiciens,  et  aduita  virgo, 

Sufpi- 

eques ,  utpote  in  ptigna  adver-  aciem  pvogveffum  atque  manum 

fus  Pavthos  equites.      Res  nota.  conferentem ,       tum     imix 

—   metuendus   hafta,     ornatius  actatem   atqtie  fexum  e   moeni- 

quam ,      haltatus,     f.    protentis  bus       pvaeliantes       fju-etantem, 

vel    coniectis    in    eos   haftis.   fttisque     rtrjue    urbi    tlmeiilem. 

5.  Moretur,  fub  divo,  fub  aere,  Poftremam  hanc  iileum    ductam 

in    caftris,     (nam    et    haec   ad  volunt  intpp.    ex    Jlnm.    II.    y. 

acrunmas     militiae      referenda)  154«     quam  lane  natuva  vei,    in 

ttt  foli  ac   frigori   corpus   affue-  fummum    difcriinen     auductac, 

fiat ;      et   verfetuv    in    rebus  tre-  fnppeditat.       Iiinc    mentio    eius 

pidis ,     peviculoiis,      in  fummo  rei    in    urbium    obfkiione    fatis 

difcrimine,    ne   animus   ad  fub.  fvequens     apud    fciiptoves    anti- 

ita   belli    expuvefcat.      IIoc  igi.  quos.      lam   Heliod.  Scut.  Herc. 

tuv  ad  auimum,   illud  ad  corpus  241.    vAsovt;    ert    bH)%i'j   Sytvvi^ 

confirmandum       fpectat.        Hes  futfvatv9-'.     cxc  06  yvvecZ^tt;  ivbu-,)- 

trepidae   in  bello  adeo  funt,  ubi  vt/ahi. ini nvqywv  ■yf.t.v.tz,  s*. 

res   in    fummum  difcvimen   ad-  k*tw  0'  iit>v.wt9VTt  -rajsinj.    Ex- 

ductae     funt,     maxime ,     quae  quilitum   autem    ailiiicium  poe- 

nec   opinantes     oppvimunt,     ac  tae  agnofce    in  revoeatu  ad  cer- 

perccllunt.      Ita  Livius,  SiLLus,  taru    Ipeciem    ^enevali   imagine, 

ct  alii.  atque  ad  eam  quidem ,   qua  mi-« 

rifice  lecentis   aniumrn  aifectum. 

v.  6 — 12.   Sequitur  pictura  iri  intelli»;eret.  — Jilum  pugnau.- 

ad   fenfuum    et  aiTectuum   natu-  teiu  profpiciens  emoenil>us  hcjii- 

ram    ac   veritatem    fumnia    cum  cis ,   hoftilibus ,     matrona  tyra;;- 

wveteyeiat  a  poeta  adornata,    qua  7;/,   uxor  regis  bellantis,   bellum 

quidem     vulgarem     fententiam  cum  pop.    llomano  oerentis ,   et 

,s  timendus  iitholtibus,  audacter  rirgo  adulta  ,    nubilis  ,  jufpiret, 

hoftcs   invadat,"    vivide  adum-  fulpivent,     h.  fufpiriis  timorem 

bratam  facile   cognofcas.     Co«i-  prodant,  metuant,   ve  ca.et.   Alii, 

ta   legioncs  Romanas   in  hofiili  tv?    eheu    forfmi    inducti ,     fqq. 

igro  uvbi  admotas ,  hoftem  vel  pr.ellae  verba   ct   lufpirave  pvo, 

e  caftris  ad  moenia  politis ,    vel  cum     gemitu     diceve,      dictum 

ex   urbe,    eruptione    facta,     in  fhtuunt,     minus     docta    atque 

B  4  con- 


qA 


2.4  Q*    HORATII    FLACC* 

Sufpiret,  elieu,  ne  rudis  agminum 
Sponfus  laceflat   regius   afperum 
Tactu  leonem,   quem  cruenta 
Per  medias  rapit  ira  caedis. 


Dulce 


concinna  ratione.    —    g.  rudis  (Afper,     acerhtk    tuens ,     Virg. 

agminum,    pugnandi,    imbellis,  Aen.    IX.     764.)     metaphoram 

cum  ta!i  fcilicet  adverfario  com-  potius  petitam  dnxerim,   quam 

miffus ;     fu,iviter,   et  ex  intimo  a  mari  afpero.      —    11.   Quem 

iftaiuii!  feminnrum,   mifere  eius  ira ,  ardor,    cupiditas  pugnandi 

vit.ie   timentium,    animi  fenfu:  cruenta  cruoris  cupida  (proprio 

quem   caeteroquin    tibi    fortilli-  ipfe  cruentus ,   truculentus,   cae- 

mum  fingas  licet.  —  10.  fpon-  dis  cupidus  )   effcra  rapit ,  prae- 

fusrrgius,    iuvenis    regiae  vir-  cipitem   agit,    fert,    h.    qui  ira 

gini  defponfus.      Scd   et    ipfum  percitus    fertur ,    ( «Su;   (psgtrxt 

filium  recte  ftatnas.   —  lacejfat,  f/.evsi  de  leoneHom.  II.  v.  i?^-) 

irritet,     impetat,     adgrediatur  graffattir    per  mediam    hofLium 

leonem,     iuvenem      Romanum  aciem ,     per    confertos     lioftes ; 

leonis   initar    ferocientem ,    for-  pro  hoc  multo  gravius    eft  per 

tilTime    puguantem.       Nobilita-  medias  caedes,    per  hoftium  con- 

vit  docta   hac  ratione  poeta  fre-  fertim    a    fe    caeforum   agmina, 

quentem    fatis    viri   fortis   cum  qui  late    ftragem  edit.      Eadem 

leone  comparationem.    Similiter  vi  Achilles  incaedem  Lyciorum 

Sil.  VII.  4  01.    ium  cernes  Liby-  e  Scyro   proreptus  dicitur  I.    8» 

cum   hunr     vallo     adfultare    leo~  16.    De  iracundia  leonibus   inli- 

nem,   de  Hannibale.      Perductus  ta  cf.    I.    16.    15,  Appofite  quo- 

forte  eo  fuit  Homerico  epitheto  que  Lucret.   III.  297.    in  primis 

SvutXiMv,   v.  c.  II.  I,    659.  Od.  vis  eft  violenta  leonum,   pecjtora 

i.    8l4-    ^»      2^£>.     cf.    Hefiod.  qui  fremitu   rumpunt  plentnique 

Theogj.  1007.  —  afperum  tactu,  gementes ,     nec     capere     irarum 

ad  quem  fi  accedas,   ubieumpro-  Jluctus  in   pectore  poffunt.    Cae- 

voces  ,   afperatur ,    furit.  Docte  terum  ira  virtutem  bellicam  de- 

redditur  Graecorum  «tAijto?,  h.  clarari ,  in  vulgus   notuin. 
t mff&Sfaavos ,    a-rgociroc.    Iratum 

afperum  dici ,   nota  res.      Afper  v.  13.    Nexus :    ftrenue   rem 

et   improbus   ira   de   lupo   Virg.  agat   miles    Romanus,     niemor, 

Aen.     IX.     62.      rga^vc    Aimcf  nihil  aut  dulcius,   aut  gloriofius 

Thcocr.  ep.  6.  3.   Atque  a  vul-  effe ,  quam  atrociter  dimicando 

tu  afpero ,  h.  truculento ,  irato  pro  patria  mortem   oppetere,  a 

qua 


CARMINVM    L.  III.    C.    if.    V.  Q  -  1  6.  25 

Dulce  et  decorum  eft  pro  patria  mori: 
Mors  et  fugacem  perfequitur  virum, 
£s'ec  parcit  inbellis    iuventae 
Poplitibus  timidove  tergo. 

Virtus 


cua  nec  ianavi  ac  fu°;iente8  e 
proelio  immunes  fint.  Sed  ma- 
iorem  vim  habet  °;nome  abfo- 
lute  fic  pofita.  NotifTima  Tyr- 
taei:  rs-9va/«Evai  yao  nakov  t-xi 
*qoiJLxysiGi  irscivra  avho  ayotSov 
itiqt  y)  T«rj(oi  fjtxovafjnvov  ,  et 
Callini  (Anal.  Br.  I.  50.) 
rtjxyiv  Ti  yato  icrt  v.ctt  dykaov 
*vo£i  fjLayiaSott  ytj;  tsoi  y.ou  irat- 
5u>v ,  KOuothttfi  t  ikoy^ov  hvfffit- 
vti t  caet.  —  »4*  Etiam  igna- 
vos  mors  opprimit,  milites  in 
fitiia  caednntur.  IIoc  imagi. 
ue  Simcnidea  defcripiit  poeta : 
&  6*  av  Qavaro;  zv-t~/f  xai  tov 
(J)u-  ifxayov.  Scilicet  antiqno 
pliantafmate  Mors,  Ylirus;, 
Molpai ,  Ytyfoi;  inter  acies  erra- 
re  (Heliod.  Scut.  249.),  militi 
morti  addicto  adftare  (Kijjtf 
ifyscract  Savanto  II.  jx.  326. 
*7X'  "T«j'ffTaTOt'  c'^ki[u.ivo;  K^ 
Q.  Cal.  VI.  427.)eum  adfequiac 
rapere ;  nota  llomerica,  tkkafie 
■tcootp-joio;  Qavarc; ,  iki  Moipa» 
Iliruo;)  dicuntur.  —  fugacem 
perfequitur,  fugienti  inftat,  donec 
adfequatur ;  pertinaciam  enim 
in  fequendo  declarat  boc  ver- 
bum,  eftque  ornatius  quam, 
confequitur.  —  Caedendo  ter- 
ga  ac  poplites;  nam  hos  maxi- 
ino    peubat     hoftis     infequens. 


Memorato  hoc  fpeciatim  mortis 
genere  et  tota  iuia^o  mire  ani- 
matur,  et  ignomiuiae  nota, 
quae  ei  ineft  maxima,  fimul  ob 
oculos  ponitur.  —  tergo  timido, 
timidi,  militis  fugientis. 

v.  17  fqq.  Laudata  toleran. 
tia  ac  fortitudinc  generatim 
nunc  poeta  virtutem  commen- 
dat,  mrtmentis,  quac  ad  am- 
plectendam  cam  invitent  ac  pcr- 
ducant ,  ex  ipfa  deductis.  Tir- 
tutem  nimirum  ( Plautinis  uti 
liceat,  Amphitr,  II.  2.  17.) 
praemium  ejje  optimum ,  rirtu- 
tem  omnibus  rebus  anteire  pro- 
fecto  ,  rirtutem  nmnia  in  fe  ha- 
bere  ,  omnia  aJeffe  bona  ,  quem 
penes  Jlt  virlus.  llanc  igitur 
fectari  oportere ,  ut  vere  bea- 
tum  te  intelligas,  quod  qtiidem 
divitiarum ,  honorum ,  caete- 
rarumque  rerum  externarum 
poffefuone  etfi  ampliilima  neu- 
tiquam  adfequare.  Magnifice 
haec ,  adfumta  £;ravi  Stoici  fa- 
pientis  perfona,  eloquutus  eft 
poeta.  lam  quum  Sioici»  vir- 
tus  rationis  ubfolutio  ( Cic  de 
Fin.V.  c.  14.)  fit,  h.  rectaatque 
confummata  ratio,  naturae  con- 
fentanea;  faciie  perfpicitur,  in 
hominem  ifta  praedirum  ea  ca- 
jB  5  dere 


26  Q.    IlORATII    FLACCI 

Virtus  repulfae  nefcia  fordidae, 
Iiitaminatis  fulget  honoribus: 


Nec 


dere  omnia ,  immo  foli  liuic 
propria  effe,  quae  nili  dnce  ifta 
'  Tecte  adnuiniflrari  nequeant. 
Ducta  inde  Paradoxa  ifta :  Sa- 
pientem  folum  effe  rcgem,  qui, 
vitiis  affectibusque  fuperior, 
optiine  imperio  fungi  callear, 
quum  privati  hac  virtute  mul- 
torum  quidem  domini,  fed  plu- 
xium  vitiorum  fervi  lint ;  fo- 
lum  divitem,  qni  nulla  re  cjreat, 
divitiisque  folus  uti  fcint ,  in- 
fipidi  contra  folam  kr^fftV  ha- 
beant,  et,  inexplebili  libidiue 
vexati,  vere  egeant,  verbo, 
omnia  fapientis  rectiilime  dici, 
qui  fciat  uti  folus  omnibus. 
Ilinc  et  Noftrum  :  Sapientem 
folum  ac  perpetuum  effe  magi- 
flratum,  Confulcm,  Dictato- 
rem ,  Praetorem,  quod  is  folus 
rnunere  ifto  recte  ftmgatur,  et 
quod  virtutis  pofTeflio  perpctua 
lit;  caeteros  auteni,  honore  ifto 
a  populo  orhatos  ,  privatos.  Ita 
Albinum  prdeVorem  refert  Cicero 
(Acad.  Quaeft.  17.  45.)  cum 
Carneades  et  Stoicus  Diogenes  in 
Capitolio  ftarent ,  iocantem  Car- 
neadi  dixijje :  ego  tibi  praetor 
fffe  non  tideor ,  quia  fapiens 
11011  fum ;  —  tum  ille :  liuic 
Stoico  non  vidaris.  Docte  autem 
poeta  hoc  dogmate  totam  de- 
fcripfit  virtutem  Stoicam ,  ut 
oftenderet,  in  ea  fcfa  repofltn 
cfTe  omnia,  dignitatem  habere 
8X  fe  fola ,    praemia  adco  ,  qui- 


bus  amantes  fui  condecoret,  effe 
ampla,  certa  ac  folida.  — 
17.  n/fia  repulfae,  quae  re- 
pulfam  numquam  fert,  non, 
quod  virtutc  praeftantes  viri  a 
populo  aut  a  regibus  honores 
non  petant,  neque  fe  ei  pericu- 
lo  committant,  ut  repulfam  fer- 
re  pollini",  ut  quidem  Lambinus 
expedit;  quandoquidem  hono- 
res,  caeteraque ,  quae  in  ixbtx- 
tyifois,  quae  fccundum  naturam. 
fuut ,  irpofp/fA&VMV  nomine  ve- 
niunt ,  fumenda  utique  ac  qua- 
dam  aeftimatione    di°;nanda  cen- 

o 

febant  Stoici:  neque  verior,  et- 
fi  multo  fpeciofior,  altera  haec 
explicaudi  eft  fiatio  :  quae  re- 
pulfam  ignominiofam  pati  ne- 
quit,  cui  non  turpe  eft,  repulfum 
ferre,  quum  virtus  haud  ulHi 
obnoxia  iniuriae  fit.  Quam  iu 
rem  apte  laudant  illuftrc  Cato- 
nis  exemplum  ,  in  praetttrae  pe- 
titione  praeteriti,  huncque  popu- 
li  contemtum  magnifice  contem> 
ncntis,  de  quo  Seneca  ep.  104. 
Vidts  honoretn  et  notam  pofje 
contemni  ?  eodem  quo  repulfut 
eft  die ,  in  comitio  pila  luft. 
A^,itur  his  w.  de  digtiitate  vir- 
tuti  propria  ac  debita ;  hanc, 
quo  magis  extoilat  poeta  com- 
parat  cum  fucatO  fplcndore, 
quem  dignitas  a  popnlo  ingefts 
habeat;  hanc  incertam,  pravis 
artibus  obfufcatam  alieni  arbitrii 
adcoque  inftabitem  ;  illam  pro- 
priamj 


CARMINVM    L.   III.  C.   II.    V.    1  7  -  20.  2  7 


Nec  fumit  aut  ponit  fecuris 
Arbitrio  popularis  aurae. 


Virtus 


priam,  nativo  decore  corufcam,  qua    exfplendefcant,     non,    ut 

ac  perpctuam  effe.      Eftigitur:  fere  volunt,    quod    pravis   am- 

Virtutis     honores      certi     funt,  bitus   artibus   quaeruntur;     illi 

fapiens   magiftratum    gerit  vir-  naturali  fplendore  confpicui.  — 

tuti  fuae  proprium ,    numquam  ig.  20.    Etiam  in   his  vv.    tur- 

adeo   repulfam   fert,     qua  non-  batum   eft    ab    Intpp.      Eft  firh- 

numquam  notantur  ii,    qui  po-  pliciter :    Virtutis  poffefiio  pev- 

pulares      hnnores     ( uti     I5oeth.  petua   eft,   efi    «v,x>£»l-w£Sto<;,    fta» 

Conf.   Phil.   III.   4.  vocat )  am-  bilis,       immutabilis ;      honore* 

biunt.      Ita  fordidac   in   eenere  adeo  eius  itidem  ftabiles  ac  pei- 

notam   deli°;nat,    quae   xepulfae  petui ,   non  unius   anni  (IV.    9. 

«X  vulgi   opinione  inhaeret.    —  59-)>"   populares  contra  fumun- 

*8-   ful§et  honoribus,   ornate  et  tur  ac  poniintnr  alieno  arbitrio. 

cum  vi  pvo,  magiftratum  gerit ;  —   Secures ,  fafces,  infigne  im- 

nam    eft    magiftratus    fapientis,  perii ,  pro    ipfo  imperio,  ma;;i- 

qui  foli  virtuti  innititur,    nullis  ftratu.    —   Aura   popularis ,    fa- 

fordibus  obfcuratae,   cuius  adeo  vor  populi  inftabilis,   iudicium, 

fummus  fulgor  eft.  Cic.  de  Fin.  quod  nulla  certa    ratione   duci- 

III.  14.    Vt  obfcuratur  et  offun-  tur,    quod    leviflimis    de   caufiis 

ditur  luce  folis  lunitn  lucemae ;  impellitur.      Ad   verba   ac    fen- 

—  fic  quum  fitis  honorum  finis,  tentiam  poetae  Stat.  Silv.  II.  2. 

quem    Stoici  aicunt ,     omnis  ifta  121.    Midae  gazis  et  Lydo    di- 

rcrum  in    corpore    fitarum  aefti-  tior   auro .      Troica    et    Euphra- 

liuitio  (txv  cvv.  b*p    y)[M v ,    adeo-  taea    fupra       diademata    jelix, 

cjiie  honorum, diviliarum  caet. )  quem   non   amhigui  fafces ,   noiz 

JpleuJorevirtutisetmagnitudine  mohile   vulgus,    non  leges,   non 

ebfcuretur ,    ohruutur ,    attjue  in-  caftra   tenent ,     qui   pectore   ma~ 

tereat  necejfe  eft.      Id.  pro  Sex.  gno  fpemqno     metumque   domus 

XXVIII.  Virtuslucet  in  lenehris,  vitio  fublimior  omni  caet.  in  qui- 

detque" -per  fe  feniper,   ?ie-  bus  confummatam    Stoicae   vir« 

que  alienis  untjuam  forJihus  ob-  tutis  imaginem  facile  agnofcas. 
folefcit.       Hinc     honores     eius 

intaminati,   puri,   nulla,   ut  po-  p.  21  —  24.    Alterum  virtu- 

pulares,   labe    polluti,     quibus  tts  incitamentum,  immoit.aitas. 

dignitatem  ac  fplendorem  homi-  Pofiit  quidcm  tetrafticho  poeti- 

num     demnm     fallax     adnectit  ce    declaxatus    videri     fapicntis 

opini.  >.       Ili  adeo  per  fe  fordidi,  animus  eiectus   ad    fupera,   fe- 

abiecti,   quod  propria  vi  careut,  ctutor  caelejtium,   devius  ca< 

rum 


28 


Q.    HORATII     FLACCI 


Virtus,   recludens  inmeritis  mori 
Caelum,  negata  tentat  iter  via: 
Coetusque  volgaris  et  udam 

Spernit  liumum  fugiente   penna. 


Effc 


tum  ( ut  Macrob.  in  Somn. 
Scip.  c.  XVII.  eloquitur)  qui 
cxercitio  virtutis  Ueo  affimila- 
tur;  de  quo,  eodem  colore 
Plato  in  Plulebo  i  73.  ■xtt^iaBai 
X_iivf  ivSsvhs  ihjTjtj  ($  t  vy  1 1  v 
6rt  ri.-/jffTO..  <Z>vy\)  bs  ofxoiw- 
ffij  tw  StM  xaTot  to  bvvctreV' 
'Ouolwffic  OS  ,  'oiV.ariev  vcai  cfftov 
fikroi  li^ov/jffEiu^  yt'JtffSa.t.  Senec. 
ep.  65«  1'hilojofhia  animum  a 
terrenis  dimittit  ad  divina.  Huec 
libertas  eius  eji ,  hacc  evagatio  : 
fubducit  interim  fc  cujiodiae, 
qua  tenetur ,  et  caclo  reficitur. 
Idem  ep.  75«  Ex  hac  faece 
evadutnus  in  iilud  fubtime  ct  ex- 
telfum,  ubi  tranquiilitas  nos 
manet  caet.  Etiam  vv.  23.  24. 
ad  animum  ab  onini  labe  hunia- 
na  purum  et  iutactum  ,  rtktov, 
v.a$aoov ,  VSHOTQftfVOV  Snrb  rv\i 
mv&Q»iriv)ig  £<♦%,  ut  Stoici  lo- 
ouuntur,  fatis  connnode  trans- 
ferri  poffunt.  Sed  interpofita 
recludens  ....  caelum  disfua- 
dent  hanc  rationem  et  v.  25. 
Eft  et  fideli  tuta  fd.  merces, 
roanifofto  docet ,  etiaru  hic  de 
virtutis  mercede  accipi  debere. 
—  recludens  patefaciens  caelum 
imtncritis  mori ,  mori  haud  finit 
viros  imrnoi  talitate  dignos ,  in 
eaelum    iubvehit    lui    ainantes. 


Parum  opportune  haec  inter. 
iecta  effe,  facile  apparebit ,  fi. 
feqq.  conlideres.  In  hoc  enirn 
membro  eft  Virtus  dea ,  in  al- 
tero  abftracte  ponitur  pro  ho- 
mine  virtute  praedito.  Deberet 
elTe  :  recludens  immeritae  niori 
fc.  fibi  caelum ,  quarnquaiu,  fi 
fenfum  tuum  confulas,  parurn 
placeat.  Ad  fententiam  poetae 
Seneca  Herc.  Oet.  1961  et  1983. 
/  irtus  in  ajira  tendit .  et :  nuin- 
quum  Stygias  Jertur  ad  undas 
inclita  Jirtus.  —  tentat  iter 
viu  copia  poetica  pro ,  iter  mo- 
litur,  via  ingreditur,  negata 
inacceffa  multitudiiii  infipidae. 
Nam  foli  virtuti  \>ia  nulla  invia 
eft,  Ovid.  Metam.  XIV.  113. 
Sic  negatas  vias  reditum  ex  iu- 
feris  locis ,  paucis  concefTum 
( Virg,  Aen.  VI.  129.)  vocat 
Senec.  Ilippol.  224.  T-eniar» 
follenne  de  arduo  ac  diflicili 
conatu.  Sic  aerias  tentafje  domoS 
!•  28*  5*  caeleftia  tentare  I. 
Epp.  17.  54.  ut  alios  oinittam, 
23.  24-  Spernit  fugiente  -jicnna, 
fugit,  evolat  in  caehim  fpcr- 
nens,  deferens,  relinquens  coe- 
tus  vulgares ,  vulgus  virtutit 
expers,  cui  adeo  inaccella  Iiaee 
via;  et  humiim  udam,  nebu- 
lofani,  humidam ,  ob  crallura 
aereni, 


CARMINVM   L.  III.  C.    II.   V.  2  1-2$. 


29 


Eft  et  iideli  tuta  filentio 

Merces:    vetabo,    qui  Cereris   facrum 


Vol- 


«erem,  qui  ferrae  proximus  eft. 
Opponituv  aetlier  licjuidus  II. 
20.  2.  Laudant  Val.  Flacc.  I. 
10.  Eripe  me  populis  et  habenti 
nabila  terrae. 

v>  25  fqq.  In  conflituendo 
horum  vv.  cum  antecedentibu» 
nexu ,  ipfaque  eruenda  inde 
fententia  magnopere  turbare  at~ 
que  aeituare  videas  interpretes. 
Cuius  qtiidem  difcidii  cauflas 
in  operoiiori  cultu ,  abitrufiori- 
que  ornatu,  quo  fententiam  in- 
volvit  ac  paene  dicam  obruit 
poeta ,  quaevendas  effe  facile 
deprehendas.  Efle  hoc  poeta- 
rum  tamquam  fpiritu  divino 
afllatoruin ,  inquit  Lambinus 
non  femper  in  propofito  fermo- 
ne  haerere,  fed  ad  alia  nonnum- 
quam  aberrare,  fententiaque 
longe  a  principio  diverfa  car- 
men  concludere.  Ijnlur  et  liic 
poetam  aberrare  ad  laudem 
filentii ,  neque  poftea  reverti 
ad  fermonem  inftitutum.  Cvu- 
qnius  de  tacituvnitate  militavi 
h,  de  tacendis  arcanis  confiliis, 
nominibus  deorum  patriorum, 
ne  ab  hoite  evocentuv  caet.  lo- 
qui  poetam  autumat.  Iani  de- 
nique  pietatem  adverfus  deos 
opinatur  inculcari  his  vv.  a 
poeta.  Qtiibus  omnibus  refra- 
gautur  verba,  ac  bona  ratio, 
qtue  etpoetae  enthufiafino  (qui 
Uruen  hic  nullus  eit)  correpto 


conftare  debet.  Vnus  omnium 
verum ,  qnamquam  ex  narte 
tantum  vidit  Torrentius ,  qui 
„  poetam  nunc  iidem  ,  quae  fi- 
lentio  probetur,  collaudare,  et 
perfidine  poenam  comminari " 
rectifllme  pronuntiat ;  falfus  ta- 
men  in  hoc,  quod  fubiicit  ve- 
luli  divino  numine  adflatum 
vatem  diverfas  in  unum  carmen 
coniecifle  fententias.  Vide  Ar- 
gum.  Scilicet  Virtute  in  genere 
laudata  fpeciatim  nunc  poeta 
commemorat  Fidem ,  utque 
huic  fua  conftet  merces  fuum 
praemitim;  ita  perfidiae  contra 
poenam  manere  ait  certiffimam. 
Fidem  autem  etfi  defignet  una 
potiilimum  parte,  atque  ea  qui- 
dem ,  qua  maxime  fpectetur, 
filentio;  (uticontra  Fides  ar- 
cani  prodiga  eft  I.  ig.  extr. ) 
latiore  tamen  fenfu  h.  1.  acci- 
piendam,  omninoque  intelligen- 
dam  effe  eam ,  qua  pactis  cuius- 
cunque  generis  religiofe  fervan. 
dis  obftringimur ,  e  feqq. ,  ubi 
violatae  fidei  f.  periidiae  poenae 
a  Iove  cfv./w  infligi  dicuntur, 
fatis  liquidtim  fit.  Atque  ita 
demum  de  verborum  fenfu  tuto 
pronuntiare  licet ,  qui ,  veiecto 
poetico  velamine ,  hoc  ordine 
procedere  debet :  Etiam  Fidei 
fervandae  iutenta  iit  iuventus 
Romana;  quae  uti  cultorem 
fuum  ampliiiirnis  atque  certiffi- 
xnis  ornat  praemiis ,  ita  is ,  qui 
earp 


oo 


q.     IIOKATII    ILACCI 


Volgarit  arcanae,  fab  isdem 


Sit  trabibus 


fragilemve   mecum 


Sol- 


eam  prodit  ac    deferit,    fcelere 
fe     obligat     graviflimo,     adeo 
quidem,     nt   plane    ei   aequipa- 
raiulus  flt,     qui  myfteria   Cere- 
ris  evulgaverit.     Poenam  i»itur 
manexe   taleni   hominem    certif- 
fimam  (vv.   51.   52.)  graviili. 
mamque,    quippe    quae    vel   ad 
eos  pertingat ,   qni,    ipfi  quam- 
vis   intee,ri   pmique  (int,    cum 
ifto    confortium    habent.       lam 
quum   fententiae    v.    25.   elocu- 
tionem  ad  Auguiti  dictum,    aAA' 
iftm   v-.ai    Gtyvjt;  tixivovvov   ysoag, 
quod  in  eius  Apophth.  ad  Athe- 
nodorum  Plutarchus  (T.  II  p, 
E07.    Fr.  )  refert,    conformaflet 
poeta,   prona    fatis   erat  periuri 
cum  fccrilegOf  quianctiflimaray- 
fteria  elr.quiturh.  cum  fceleitifli- 
mo  homme  compavatio.      Hanc 
autem  graecis  id-?is  amplificatam 
dedit  poeta,    nt   ftatim    videbi- 
mus.      lam  expende  elocutionis 
vim  et  ornatum»      Wlerces  tuta, 
uisSo;    «ff(J)«/.vj,- ,    yi^otg  axivhv- 
vjv,  praemium  certum  conititu- 
tum   eft    fdeli     flcntio,     fidei, 
quae  filentio    praeftatur,     turo 
omnino  fidei    in    genere.      Pro-. 
prium  hochabetfides,   tamquam 
virtus,    quae    fibi    ipfa  merces 
eft.      Vide    ad    v.     17.     Omnis 
vis  igitur  ponenda  in  epitlieto, 
ut     fidele    iilentium     idem    fit, 
quod  Senecae  Thveft.  317.  fdes 
tacita    et   Herc.  fur.   501.    fides 
viuta  dicitur.     Plane  ita  aejhuo* 


fam  impotentiam,  pro  aeftu  im- 
potenti    pofuit    Noftei    V.     16, 
62.   Et  lic  faepins  alibi.  —    26. 
Seqnitur      oppoiitio:      periurio 
contra  ftatuta   eit  poena    oravif- 
fima.      lam     hoc    ita    convertit 
poeta  :    periurus  haud  minus  no- 
cens    eft,     quam    qui    myiteria 
Eleuftnk    divulgat.       At   maio» 
rern  tva^ysiav   indignatio  habet, 
qua    converfionem     hanc    acuit 
poeta :    Deteftor,    averfor   tam 
fceleriti     hominis     confortium. 
Pro    fcelerato    eft ,      qui  facrum 
Cereris  arcanae,  h.    facra  arcana 
Cereris,   mylteria  Eleuhnia  vul- 
gat ,    prodit ;    et    pro   confortio 
fpeciatim    eJt :      ne    fit   mecum 
fub  iisdem  trchibus ,    of*e»q6<pioi 
(v.    Valken.    Diatr.    p.    1(19.) 
fub   eodeni    tecto ,    domo ,    aui 
folvat  ■phafelum,    h.  funes,    qui- 
bus  litori   adligatus  eft,    ornato 
pro,  p.uet  mecum  navigationem, 
mecum  naviget.      Phafelum  pro 
qnocnnque  navigiopoeta  poluit, 
cum   dilectu;    auget   enim  pro- 
pter   exiguam  formam  et  mate- 
riam    fragilem ,     e   qua  compa- 
ctus  elt,  fc.  fictili,  (unde  fcti- 
les  -phaflos  vocat   luven.   XV. 
127.)    periculi  metum.      Hino 
fragilis   audit    Nofixo   et   Ovid. 
ex  Pont.   I.    10.  59.    Caeterum 
idem     fententiae     color    eft    in 
Burip.  Electr.  1334.  ihmstv  fxv\- 

&BJg     SiXtTW  ,     /XVjS'      {TIOfKHII 

f*ira   ffy/^TrAsiTW.       Propins   ta- 
roeu 


CARMINVM   I»    III.  C.    II.    V.   27 -50.            51 

Solvat  phafelon.      Saepe    Diespiter 
Ncdectus  incefto   addidit  integrum: 

Haro 

rrien  ad  ovationis  Formam  Callim.  ro;  -rXqyti;  2sov  fxacrtyt  -xayv.oi- 

1J.   Cer.    1  iS.  A«/jc«tso /^vj  tSvc,-  vw   hd  [/.•/).      Laudant    et   Hefiod. 

IjjSi    <t>i\o; ,   c;   roi   «xtp^S/jj   tr/j  'Eoy.  240,  Eurip.   Snppl.    226. 
/x-.jo'  cpircixos. 

v.  51.    32.    Graviter   claudit 

t>.    29.     Diespiter    (v.    ad   I.  generalis  fenteutia:   Sceleri  vin- 

54.  5.)  neglectus,   cuius  numen,  dict.im  divinam  immincre,    raro 

vindictam  haud  vcritus  eft  ho-  fceleratum      poenam    effugere; 

reiurando  obftrictus,  quem  quae  vivida  pictura  a  poeta  ad- 

adcn  periurio  violavit.    Ilocpla-  umbratur.        Cogitanda     Poena 

ne  fenfu   Catullus    LXIV.    155.  Dea,    fcelerum     vindex,     quae 

de     Thefeo :     ficciue     discedans,  antecedentem   fceleftum  infequi- 

cto    numine   divum    imme-  tur ,    Ni/uscftj    vctzqctsv;   uf.rSQ- 

mor  ah  devota   domum   pcriuria  yo^tevj),   (Strato    ep.    LXXI.  2. 

portas.     —   Addidit     ttcotorwf,  5.    Anal.    Br.    II.    375. )  i^vai'/) 

( ut  mox  deferuit )  addit  incejio,  (Diod.    Sard.    V.    1.    Anal.    Br. 

perfido,   integrum  intactum ,  pu-  II.  p.  *$6.)   Eqivvj;  vorepoVouf 

ruin  a   periufio,    cum    ifto   de-  (Orph.  Argon.  1 162.  alev  'Ejiv- 

gentem;    periurum  ulturus,   in-  vv;  ■voriQOTOv;  kicsrott)     vcrsoo- 

terdum  neinfonti  quidem,  cum  toivo;  (Aefchyl.  Ag.   58«)  vcrt- 

ifto    vivenri,     parcit ,      fc.     ne  qoQSsqc;  (Soph.  Anti°;.  lOgg}. 

noxius     elabatur.        Communis  Nota  quoque  Platonis :  ax4A.ov£o$ 

haec     antiquorum      populorum  t>jc     &hr*.iocc     y     rtuwoia.      Iam 

opinio  de  vindicta  divina,    qua  quum  lento gradu  nounumquam 

et   fcelerum   cqntagioni  obviam  ad  vimlictam  fui  divina  procedat 

iri ,  aliosque  a  perpetrandis   iis,  ira ,    (Vnler.    Max.    I.    1.   fiu.  ) 

metu  deorum    iniocto,     abfter-  eadem  dea  clauda  fingitur  h.  1. 

reri  credebant.     Adpofitus  hanc  Alias  eft   tardigrada,   ut  iu   no- 

in  rem   eft  locus   Aefchyl.   VH.  tiilimo  Eurip.  Fragm.  npudPlut. 

adv.    Theb.    605    fqq.   h  vavTi  de  S.  N.   V.  p.  6.  ed.  Wyttenb. 

woetyti  tcS-    ofxtkia;  naXyj;  yav.tcv  ctya    xai    fipahit    ireSi    ffrsiyovaa. 

tuhkv  —  v)  yao  ^wst;!ia;  xXolov  (  Ai/.vj  )    p.&ptyft     rou;      yaviovc, 

tvcsfiy;  avifo  vcrjryffi  SiQpicl;  y.ai  crav    t-jj^jj.      Lentoque    irrepunt 

iravovqyia  nvi ,     oXwXsv   «vOocuv  agmine  Poenae ,    Stat.  Theb.  V. 

(fuv   SsottJotiai    ytvsi-    ^  2pv  xo-  60.  Ad  Nofirum  Tib.   I."  9.  4. 

).trat;   avSf  aciv ,    bitiaic;    wv   sj£-  .Sera    tamen    tacitis  Voena  venit 

SqoZsvci;  ts  x.ai  Ssuv    d/xv;,)//.oct,  pedibus.      Inccrtus    apud    Stob. 

Tavrc^  KUfijffaj  tv&iKw;  ayokvpot-  Ecl.  phyff.    VII.   p.  119.   Grot. 

jjfltattC 


52  Q.    HORATII     FLACCI 

Raro  antecedentem   fceleftum 

Deferuit  pede  Poena  claudo. 

ijpiqx;   >j  vvy.ro;  ^  Aixy  irore  tmj  k«<  ai£)«vT0j  —  i<p!<fTxrttt.    Qurt 

ivi^tj&oZvTi   ely    igivv   iwvjXkto,  eodem  refpectu   Diis    hatis   la. 

Tacitos  pedes  t\e2.^i\tins  ax&kolq  neos  pedes  tribui  potins  cenfue- 

7r:bi*f  vocat   Rluan.  I.    17.    v;    V  rim  ,    quam  quod  tavde  veniant 

*At>)  a-  J.olat  /j.irar^My_uJaa  tcS-  nocentibus  ,    ut    esditimat  For- 

n/y.-y  «V.^;  fv  nt^oiA^ctv  otvwffrs;  phyr.  li.  1. 


CAR. 


CAUMIXVM    L.   III.    C.    III. 


C     A    21     M    E     N       III. 

ARGVMENTV  M. 

Jltocpojita  atque  vividifjithis  coloribus  achimbrata  animi 
in  reclo  alque  honejic  conjiautia,  ad  vraemia,  quae  ei 
Ua  alque  coujiituta  Jimt  maxima,  yoela  progreJi/ur, 
eaqtte ,  maxime  iti  aeternitate  nondnis  pojita,  ad  maio- 
rem  rci  Julem  J acicndam,  heroum  Jtatim,  qui  ifla  confc- 
cuti  fuit  ,  exemplis  declaral  atque  ilhijiral.  Percenfita 
igitur  Diofcurorum,  Ilerculis  et  Paccki ,  quibus  Augufti 
nvmcn  mira  arte  immifcetur ,  apotiieoji,  in  Piomulo ,  im- 
mortalibus  editis  opcribu.s  (Liv.  I.  16.)  iiu- 
mortaiitatem  adepto,  Jubjijiit.    Atque  huius  quidcm,    f^r- 

\ippe  imperiique  iiomani  coudiloris ,  coufecrationem 
poetalatius  perfequitur,  itaqua  tractat,  ut rem  in  con- 
cilio  JDeorum  de  recipienclu  inter  ipjos  Romulo  agitatam 
transactavujiie  plane   repravfentet  ,    oculi  eue  fub- 

iiciat ,  quo  fortius  Jciiicet  popularium  Juoruvi ,  quibus 
virtutis  pertinaciam  hoc  carmine  vellct  commendatiffir 
mam ,  ferii  et  animos ,  adque  aemnlandum  ifind  exein- 
vlum  incendcret.  Ouod  ut  ajfequerelur  poeta,  Senatus 
Romaui  de  luiio  Caejarc  diviuis  houoribus  mactaudo  fta- 
\ucntis  atque  detiberantis  Jpeciem   magna  cum   diguitate 

vs  translulit,   quorum  coucilia,  Juper  humauis  rcbus 

a,  poetis  epicis,  Ilomeri  exemplo,  admodum  Jrequen- 

tari  nojjet.      JScqtie  vero  perrogatas  Jingulorum  Deorum 

(cuteutias  adpojuit ,   Jcd  Jutis    habuit ,    Jolam    lun, 

Tom.  II.  C  utpotr. 


54  Q-    HORATII    FLACCI 

utpote  quae  cacterorum   iudicia,   quibiis  Romuluvi  oruaf- 

fcnt   honorificcntiffunis ,     fatis     manifefiaret,    luculejita 

oratione  explicitam  referre.      Atque  in  hoc  quidevi  cxqui- 

Jltuvi  poctae  perfpicitur  iudicium,   quandoquidein  ad  Ro- 

muli  vicrita  rccte  acjiimanda,   omninoque  ad  maiorcm  rei 

ecftae  fidcm  facicudam  hoc  Iuuonis  cffatu  vix  quidquam 

cogitari  poterat  itlufirius  atque  efjicacius.     Maxirna  enim 

Romuli  vicrita  fuigas  tibi  jieceffe  cfi ,    quac  hmoneiu,    iin- 

placabilicrgd  Troianos eoriuvque  reliquias  flagrautcvi odio, 

pcrpulerint,   nt  lanta  ei  pracjjiia  coucederet.      Aliac  infu- 

per   cauffae    afferendae,      ratiojiesque    ita    fubduccndae 

eraut ,    ut  Jie  inveteratum  Junonis  odium  (  quod  in  fcmina 

plauc  unquam  rcfiinctuju  iri  ncjno  facile  in  aniivum  iu- 

duxeiit )    facti    obftaret   probabilitati.         Quod   quidem 

egregie  cavit  poeta,    dum  illud  odiuvi    Troiae   cincribus, 

ut  ita  dicam,  inureret,   ijiiusquc  terrac  folo  circumfcribe- 

ret ;  idque  ad  Romajios  tum  deinuvi  couimigraturum  ejft 

Jigvifcat ,  Ji  de  Troia  injiaurauda  unquam  conJUia  ini 

rent.      Quod  fufpicaturam  lunonem   admodum  proclith 

crat,    qnum  coloniae  pro  veteri  Jiccejfitudinc  teuerentur 

jnetropoiiji  fuam  ojjini   jnodo  iuvare ,   afjlictam  vel  ade< 

deletajn  erigere  alque    injiaurare.       Igilitr   initio  Jiatin 

cxultat    de    everfa    Troia   jjiulicbris  luuonis    impolcntia 

ipjas  huius  urbis  ruinas  fcpultas ,   folumque  vajiinn  fcris 

que  inhabitatum  fupcrbe  laetalur,   Jil que  acccptae  a  Pa 

ride  iniuriae ,   prituariae  iraruin  caufjae ,   qua  vix  gravio 

ulla  fcviijiac  offcrri  poffit,    pcrpetua  Juicccc  fiut ~  folaiiiinc 

anice  laborat.      Iliuc  J  acilem  ffe  Marti  jno  Romulo  di 

precauti  pracbet ,    in  eiusque  apothcofin  conjculit ,    et  V* 

immenjam     imperio    Romano     jjiagniiudiucm     fponda 

tlun 


CARMINVM    L.    III.    C.   III.  55 

dummodo  ne  Troia  iinquam  a  Homanis  exfufcitetur. 
DueLum  hoc  plane  ex  animi  commotioris  nalura  ,  qua 
alteri  omuia  lubeutes  largimur,  dummodo,  de  quo  cupide 
laboramus ,  id  confequamur.  —  •  JLn  argumentum  car- 
minis  fummo  cum  artijicio  couiexti,  in  quo  defcribendo 
mirandum  adeo  non  eji  ,  interpretes  aliosque  viros  doctos 
diverfa  admodum  fecutos,  omncsque  ferc  nelndam  pro 
Iunone,  ipfiS  miris  modis  oratione  fua  illudente,  fuiffa 
amplexos. 


C  2  luftum 


56  Q.    HORATII    FLACCI 

■       -  ...  — — — iwaig — — i  '   '         ii      i  «ii  i  ii 

xuituin  ac  tenacem    propofiti  vimm 
Non  civium  ardor  prava  iubentium, 


jNou 


v.    i  —  g.      Vitiwt»     iuftum,  nit,   accipins.   Conftantiam  enim, 

euudemqne    vropofiti     tenacem,  auimique  Jivmitatem  hoc   modo 

•in   propolito    fuo ,     h.   in    ictfto  ma»is     fpcctari    comprobavique 

fectaiulo  perfevcrantem  ,    (iiifti-  quis  non  fentit?    Atqne   ita  ju- 

tiae    ■pertinacem     vricat     Apul.  rorem  civilem  ac  vim  Nofter  ad« 

Apol,  p.  338O fentper in  propofi-  hibuit  IV.  15.  17.    —  5- 

to  fujceptoqiie  confdio  permanen-  tus    inftantii    tyranni ,     docl 

tcm    (qtiod   de    Catoue    praedi-  ivaoywc    pro ,     tyrannus    vnltu 

cat    Cic.   Off.    I.    31.),    nihil  a  truculento   inftans,    tevribilinm 

virtute    fua   abftrahit.      Exqui-  apparatu   ad   prava  compellen*, 

iitinimarurn     imaginum      copia  Seneca    de    Conft.    Sap.    c.    IV. 

hanc.  fehteutiam ,  qnae  carminis  Etiam  cum  potentes    et  imperia 

pviinaria   eft,    illuJiravit   poeta.  ecliti  et   confenfu  fervientium  va- 

—    2.  artlor     civium     concitata  lidi    nocere  ei    intemlcnt ,     citra 

atque      factioforurn      hominum  fapientem  omnes  eorum   impetus 

ftudiis  exafperata  civium  multi-  dejicient.      Et      ma°is     appofite 

tudo ,    prava,    civitati    exitiofa  luven.   VIII.    79.    Vhalaris 

iubentium,     volentium,     vi   ad  imperet  ut  f.s  falfus  et  admoto 

obtineuda   ea  grafiantium.      Ad  dictet    periuria    tauro    caet.    — 

coriciones  turbuleutas  in  libera  3.    quatit,  concutit,   labefaetat, 

civifate     referunt    fere     intpp.,  detuvbat    eum  de   mcnte  folida, 

et    iuhere    fenfu    Romano   acci-  Contmbat   anirrii    eius     conftan- 

pinnt,     ut    in     nota     formula,  tiam,     adverfus    omnia    coiuir- 

velitis,    iuheatis     Quirites;     ut  matam.        Docte      Boettigeriii 

ndeo     prava    iubere     Jimpliciter  comparat    Simonideam      fentea- 

effet:    iniqnas    leges   ferre,    uti  tiam,   quae  eft  apud  Plat.   Pro. 

Solioll.  expediunt ;   haud  incom-  Jag.   T.    I.  p.  559.  Stepb.  ksyfi 

niode  utique.      Mniorem  tarnen  irov  i\'y.wv7c5;jc —  cn  ocvhotx  ayai- 

itiyiryrtx.   fententia  habet,    fi  de  in  y..-v  akySiwc  ytvtc~~cti  yxkv 

ione   populi,     ubi  ardet    f.  7r3v  ,  yjtjci  re  xai  -roci  v.  <*i  v  0  t» 

jacvit    animis    ignobile     vulgus  TiTf «"ywvo>    oevtu    ^oyov   n 

(Vii".  Aen.    I.    149»  t'e    eadem  rvypisvov.      Jilcm  Simonidis  re 

re)    et    pv.iv:i     iubet ,     imperar,  fpexit  Ariftot.  1.  I.  de  Mov.  c.  1 1 

imperiofe   poftulat,    quibus   fefe  K«i    rix;    ri<ycx;    otat    v.cxkktcrx 

vir  recti   amaus  audacter    oppo-  y.ixi    iravry    icotvrvt;   syusAai;    o*y 


CAR3IOVM  L.  m.    C.  III.   V.    1  -  4-  37 

Non  volttis  inftantis  tyranni 

Mente  quatit  folicla,    neque  Auftcr, 

Dlix 

■';  mytt$bc  £\y$we,  xa)  rtrpiyo»*.     Hadriae  ,  qiti  imperinni  exercet 
»oj  ftviu   \f-c-ov.      Etinm  Liiog.     in  raare  Hadriaticum,   qui  adeo 
J,aert.   in   Pittaco    L.    I.    c.    76.     procellas  excilat    in   mnri.      De 
t>6  x.fti   i(uj.vi'b>;c  /^t/y.V/jr.tj ,    av-     eodem  I.  5.    15«     (?«o  »0»  ar&l- 
8ja    iyoiSov    dkciSswc    ytviffSoct    ter  Hadriae  maior  toltere  feu  po- 
•fftAtxov.    Vid.  onuiino  docte  de     nere  vult  freta.     Cf.  JI.  17.   -Q> 
bac  Simonidea  fententiaagentem     III.    17.    o.      Ita  <t    expediend» 
.    Opufc.    Acad.   T.     I.    p.     illa  Taciti  Annal,  II.  23.    Onine 
i(>o  feq.      Ad  rem  ac  verbn  Se-     dekiac  caelmn,   et.  tnare  omne  in 
BCca  de  Conft.  Sap.  C.  III.    ()uo~     Jiufiruni  ccjjit ;   pro  quo  male  1111. 
modo  quorundam  lapidum  inex-     pet  quidam  coni.  in  aejium  ccflit. 
ftugnabilis      ferro      duritia     ejt,      Turbidus ,    ad  facvilinin  orisque 
nec  fecari  adamas  aut   cacdi  vel     truculcntiani    rcfcr,     qua    maie 
poteji ,      Jed     incurrentia     impetit  ,     laccflit.      Ita    doctiul 
ultro   retundit ;    —     qutmadmo-     atque  aptius  rvjj  dux   eril:   phan. 
dum   proiecti    in    altum    fcopuli     tafma ,    quam   ii    limjdicitcr    in- 
mare  frangunt.    ita  fapientis  ani«     telligns  ,    qui    turbut   mare.    Ira 
mus   foHdus   eft.    Idem    c.    VI.     enini    ac     fnror     vehcnieiiiiori 
jbion   eji   quod    dubites ,    an  tol-     vento    proprius ,     ex    poetarnm 
lere  fe  homonatus  fupra  huniuna     conltanti    figWientO.       Animofot 
.   an  dolores ,    damna,    ul-     Euros  ila  Virgiliui  dixit  Ge.  lf. 
ccrationes ,       vulnera,       magnos     44  1.   ut  alios  tnccnm. —  6.  Ncc 
tnotus  rerum  circa  fe  fremenlium     fulmeu.     Pro  hoc  fatis  ornatum 

Jecurus  adjpiciat En  ad~     erat,    Iupiter  fulmen   iaculans ; 

Jumiioc   vobis  probaturus,    mu-     at  quam  vivide   ac  fpendide  pio 

a   incujju  drietis   labefieri,     ifto,    inagna   manus  (utdexf-a 

H    turrium    altitudinem  cuniculis     rubensJ.  2.  3.)  lovis  fulminuntis. 

et  latentibus  JoJJis   repente   rcfi-    Doctnm    fatis  ■indocte  nonnulli 

at    nulla    machinamenta     inveriionem    h.   1.    ftntuuut,    di- 

reperiri,    quae   bene    fun-     ctamque    effe    vohir.t     magnant 

dutum  animnm   agitent.   —  ue-     nuvium    Iovis ,    pro  viagni  lovi< 

tjier  caet.     Neque  rerum,     m.   Magna    utique    manu    opus 

qnns  Lormidfrbiles  natura  habct,     erat,   in  fulinine  longe   mitten- 

timor  fapientisanimuu)  percellit.     do,    coque    fatis  magui   ponde- 

Ad     phyficos      tcrrores     tranfit     ris   (itni^yrjfy.  **( auvov  lovem 

.    Pindnri  exemplo.    Vide     Olympium      dextra      fuliinuiffe 

ad  III.  30.  init.     Pro  mnri  tem-     trauit    l.ucian.    Tim.    T.    I.    p. 

peftuofo    docte    eft    Jufer   dux     107.    P^eiz. )   Omnino  cum  ma- 

C  3  gna 


8 


Q.    HORATII    FLACCI 


Pux  inquieti  turbidus  Hadriae, 
Nec  fulminantis  magna  manus  Iovis: 
Si  fractus  inlabatur  orbis, 

Inpavidum   ferient  ruinae. 


Hac 


gna  manus  auguftiori  deorum 
heroumque  fpcciei  fatis  accom- 
morla  iit,  tum  ea  m.nxime  me- 
moiatur  a  poetis  in  re  non  ni(i 
toagnarum  virium  impenciio 
perlicienda.  Ita  vel  lunoni 
JC-ija  "t&yziyi),  qua  terram  adus- 
que  Tartara  commovcret,  tri- 
buit  anctor  Ilymni  in  Apoll.  vf. 
340.  Nec  in  Vir£.  Aen.  V.  4  JJ5- 
Ingentlque  manu  malum  de  uave 
Serejti  erigit ,  dubito,  quiu  iu- 
gentem  Aeneae  raauum  co^ita- 
verit  poeta,  hocque  epitlieton 
eum  virtute  pofuerit,  quum  de 
malo  erigendo  fermo  iit.  De 
Domitiano  tamquam  deo  Mar- 
tialis  IV.  8«  9.  10.  bonus  aethe- 
rio  laxatur  nectare  Caefar ,  in- 
genticjue  tenet  -pocula  parca  ma- 
rb  .  etfi  parum  fuavi  oppoiitio- 
ne.  NouTiim  expreffit  Sil.  VII. 
371.  Caelone  exciderint ,  et  ma- 
gna  fulmina  dextra  torferit 
Omnipotens.  Mirare  autem 
Sivrii  acumen ,  iungentis  ,  ful- 
minantis ,  fulmine  ferientis 
nutgntt,  iuxta  II.  10.  n.  etfi  a 
Boetliio  quoque  liunc  locuni 
ita  acceplnm  paene  afhrmare 
niifim,  Conf.  Piiilof.  I.  Metr. 
IV.  Quisquis  compojlto  ferenus 
aevo  invictum  potuit  tenere  vul- 
tum ,  non   illum  rabies  minaeque 


ponti  verfum  funditus  excitan- 
tis  aeftum ,  aut  celfas  foliti  fe~ 
rirc  turres  urdentis  via  fulmiuis 
movebit.  —  7.  g.  Docte  varia- 
vit  poeta  orationis^ftructuram, 
quae  ita  continuanda •  erat :  nec 
cneli  ruina  viri  iufti  auimum 
conturbabit.  Si  orbis  caeli, 
caelum  fractum  iilubatur,  frani 
gatur,  diffiliat,  atque  irruat  in 
ipfum.  Scilicet  rudiori  aevo 
quum  homines  tonitius  fra°o- 
rem  a  caelo  acreo ,  per  quod 
Iupiter  curru  itidem  aereo  inve- 
hereiur,  repeterent,  proclive 
fone  fuit,  ut  ^raviore  fono  per- 
territi  ipfam  caeli  ruinam  ali- 
quando  extimefcererit.  Ilincin 
Theoprtideis  v.  840.  *Ev  p.01  t-irii- 
toc  irtcot  p-cyac:  oo^«vo,  f^gii{ 
vrctpSi  j^a.Vxso?,  «'/v^citwv  c:-t- 
p.x  -rxXatytvswv.  — —  liuinae, 
caelum  ruens  feriet,  opprimet 
quidem  eum  fed  impavidum, 
imperterritum.  Ad  anirnae 
contemtum  totum  locum  tr.ms- 
tulit  Seneca  Quaeft.  Nat.  VI. 
52.  Hanc  qui  coutemferit ,  fscu- 
rus  videbit  maria  turbari :  etiaim 
fi  illa  omnes  excitaverint  venti. 
ijecurus  adfpkiet  fulmiirantis 
caeli  trucem  et  horridam  fcu  icin. 
Frangatur  licet  caelum  ,  et  i^nes 
fuos  in  exitium  omtiium,  inprm 
mis 


CARMINVM    L.  III.  C.  III.   V.  5-10.                59 

Ilnc  arte  Pollux   et  vagus   Hercules 
Enifus,  arcis  adtigit  igneas: 

Quos 

rtiit  fuum  mifceat.      Securus  ad-  lam    qnnm     hero.ns     iftos     nou 

fpiciet     ruptis    compagibus    Jo-  proptcv  divinnm   ipforum  origi- 

lum  etc.       De    fapiente    Seneca  nem  fed  fola  virtute  fua  caelum 

Thyeft.   553.  eadeni  fere  imagi-  promeruiffe,    utilitatumque  ma' 

iwuu  progreflione :       Quem  non  gnitudine   (Cic  de    Nat.  D.  II. 

toncutiet  tadens  obliqui   via  jul-  25.)  conjlitutos  fuijje  dtos  con- 

minis ,    non   Eurus  rapieus  mare,  ftanter  tradat  amiquitas,    aptio- 

mut  Jaevo   rabidus   freto  ventoji  ra    his  atque  iHuftriora   a  pueta 

tumor  Adriae ,    quem  non  lancea  vix  poni    potuiffe  exempla,   fa- 

militis  aut   ftrutus  domuit  cha-  cile  iutelligitur.      Cic.  de  I  eg°;. 

fybs.  IL    3.     Diros   et    eos,     qni  tae- 

lefies  femper  hubiti,   colunto,   et 

v.  t)  fqq.   Nobiliffimus  tranfi-  ollos ,     quos  emlo  caelo   merita 

jtas.     Vide  ncxum  fententiarum  locaverint,   Herculem,   Liberum, 

Tulgarem :   Virum  iufti  tenacem  Aefculapium ,    Caftorem,  Pollu- 

nihil   a    propolito    fuo    diveilit,  cem,    Quirinum :   et  c.  11.  Sicut 

huiusque  conltantiae   fructus  in  Herculem     et     caeteros   coli   lex 

ipfum  redundaut  uberrimi,  ain-  iubet,      indicat    omnium   quideui 

pliffima    eum   inanent   praemia.  animos   immortales  efje ,  fed  for- 

Iam  in  promptu   eft  intclligere,  tium  bonorumqtte  divinos.    Fa- 

quaiu     docta     atque     artinciofa  cit  huc   divinum    Ariftutelis   ia 

pofterioris  fententiae,     fubiectis  Hermiam  afffxa  ( in  Anal.  iir.  I, 

demum  deciaraiae  exemplis,    iit  177.)     unde    baec     delibanms^ 

«Onverfio.       Obfervatu  quoque  'Ajc-ri    Trokvfxo-^Os     ytvft     fioo* 

digna  eft  lyrica  brevitas  111  enun-  r*»'w,     - —    —     rotov    fc-ri    fyqiv 

tiatida  fententia:   Tales   fe  prae-  eqwret    fiakk&ic ,     y.aq-rov    <$>k- 

ftitiffe     Diofcuros      caeterosque  qet$     t'      «3  ivxro-v.       Ifv 

hevoas,   huiusque  virtutis  prae-  0'    svty^   0  v  '  x    Ato;  H  j  «  • 

mium     tulilfe     immortalitatem.  kXj);,     Aqhac      re    xovqot 

Hac  arte ,    hac  certa  agendi  nor-  ir  a  X  A.'     «vsrXaffav,      sqyoic 

ma ,     fc.   ut   iu    iufto  perfevera-  vmv  ayqtvovrechvvafjitv.   Sil.  XV. 

reiit,     huius    pvopoftti   lenaces,  77.   fqq.    Quihus  aetherei  ferva- 

adeoqtte,    hac  invicta  aninii  in  tur   feminis    ortus    ( h.     quibus 

fectando   iuuo  conftantia.      Alii  divinam    animnc    ori^iuem   vir- 

mrtem     »qst^v     fimpliciter    effe  tute   adferere   datnm   eft)    caeii 

volunt,    et  vel    inde   per   fyn-  poita      patct.      Rcferam      quid 

copen    ductum   cttm   Donato  ad  cuncta  domanlem  /Imphitryonia; 

Andr.    I.     1.    .].    (tatuunt.  den  ?    quid,   cui,   poft    Seras    et 

C    /f  Indos 


,\Q 


Q.    HORATII     FLACCI 


Quos  inter  Auguftus  recumbens 
Purpureo  bibit  ore  nectar. 


Hac 


luclcs  captivo  Liher  quum  fjgna 
refeiret  ab  Euro ,  Caucafeae 
currtim  duxere  per  ojrpida  ti 

fufpiratos  magnd  in  dis* 
frimine  nautis  J^edaeos  referent 
t,  rcji.  umque  Oiiiriiuan  ? 
Gf.  Epp.  II,  1.  5 — 12.  Litcan. 
TX.  ().  —  Pollux  cmu  fratrc 
Caftofe.  Rq  Diofcuvis  iuter 
dcos  ridfcriptis  v.  JIc'vti.  ad 
Apollod.    p.   755i     —    Hercules 

,  qui  loium  terrarum  or- 
beni  perragattis  tibique  virtutis 
fuaemonumcnta  relirjuit.  Eurip. 
IJerc.  iur.  noli.  Ovu  «v  y" 
ttbzi,);  LTiQov  T-oXvfxcy^i 
*:/.;  t/.l-v-  -,'.-.-i-r. -, ov  rt  SvetT&v, 
Adde  Pind.  Ifthm.  IV.  94.  Apud 
Sut.  TJub.  VIII.  512.  de  lier- 
cnlr  :  duris  famutus  cum  cajibits 
omnes  Itijtro  vagus  terraS.  Cf. 
quoque  Virg.  Aen.  VI. 
l)octe  i^ituv  decLiramnr  iioc 
epitheto  labores  Hcrculis  per 
uuiverfum  terrarum  orbem 
proditi,  quoruiti  praeinium 
evat  caelnm  ,  ct  Ilebes  coniugi- 
uin.  Cf.  Hefiod.  Theog.  950  fqq. 
Sophocl.  Phtloct.  l.jt  5  !qq.  Pind. 
.  I.  105  fnq.  Lucian.  Con- 
c.il.  Dcor.  6.  p.  551.  T.  III. 
oiv.  oX<*  j:v  ircvwv  STpiaro  (0  linix- 
Y.}v,;)  otZxvt\sit\v.  Incertus  apud 
Brunk.  Anal.  III.  p.  142.  Jtffa 
t\ofrl);  thgwrt  MttktfV  m*thwv.tv 
a/xoifiljv  cb;  ytvir^c,  HoaxkiC, 
iita  icovoc    amrcv    thyo;    mvhoet- 

r.  x  ■>        •        , 

iriv     etOtv     mytiv     pir     tx-ruotvet 


v.-jv.Xcv   etiSXwif,     Ibid.  p.    209. 
c.  231-  oC  yao  cci   y.rjvr'/io   j^A.-  I 
y.v;X«TOC ,      G  |rs$»      «^    [ 

060;  815  *uA.jjv  Zvjvs;  «xotSXov  §(£>«. 
Stat.  Silv.  III.  1.  25.  tm  folium 
loviset  virtute  paratn  aftra  /cwm 
hauftumqve  tibi  Jrtccincta  beati 
nectaris  cxrfu/o  melior  Vhryge, 
ponigit  Hehe,  Ilerculis  apo- 
theolin  exhibet  anaglyphum  ,  a 
Corlinio  ct  aliis  illuitratum  ;  de 
quo  v.  Ileyn.  Aiitiqu.  Aufff. 
T.  L  p.  2C).  —  10.  EnifusA 
enili  iu  altum,  viam  in  caeltim 
moliti ,  attigere  penetravere, 
pttvenere  ad  arces  igneas  arden- 
tesftellis,  (ut  Virg.  Aeu.  IV. 
432.)  caeluni  ftellatum ,  h. 
Dii  factifuut,  iuimnrtalitatem 
confecuti  funt,  Eniti  praeclare 
de  difficili  atque  ardua  via. 
Noftri  locum  earegie  in  rem 
fuam  vertit  Val.  Ilacc.  I.  563 
fjq.  nbi  Iupiter  Herculem  et 
Diofcnros  ita  alloquitur:  'Tem 
dite  in  aftra  viri:  —  durum 
vobis  iter  et  grave  caeli  inlii- 
tui.  Sic  ecce  mcus ,  fic  orbe 
ptracto  JLiber  et  expertus  tcrras 
remtavtt  Apolto. 

t1.  11,  12  Obferva  copiara 
et  ornatum  poetae  in  vananda 
ftructura  et.  enunttarione  tius- 
dem  fententiae.  Sequi  debcbat: 
Ita  ct  AttguItHS  viam  iibi  iti 
caelitm  paravit.  Tum  vh!:-, 
quot  modis  poeta  variaverit  :it- 
que 


CARMINVM    L.   III.  C.  III.  V.  1  1  -  I  4-  4l 

Jlac  te  merentem,    Bacclie    pater,    tuae 
Vexere  tigres,    indocili  iugum 

Collo 

que   exornavevit    immovtalitatis  Throcriti     locnm     XV.      iofi. 

sdfequendae  notionem.     Magni-  Ktrrpi  A<w>aia,    rv  (jlvj   aSava- 

fice  autem   et   exqnifite  prorfiU  t«v  «m  Svnr^  —  rni%9&q  B»o s* 

haec   a  poeta   interiecta   eft   fen-  v/v.av ,   d[/.Pir,offi&,j  e;  ffrl^C-cg  ixirs- 

trntia,    t.uitoque   magis   Roma-  ertx^aff»  yvjcuv.lr,    (coll.  Ovid. 

norurn     atoue      iplius     Auguiti  Met.  XIV.  Co6.  7.)  Apulei. 

adeo  perceilere  debuit  animum,  Vf.      p.      134.     Bip.     Porrecto 

quoiiia,     animo   etii  ex  iufpe-  ambrofiae  poculo  ,  Jume,   inquil 

rato    pvorfus     obiecta,       minus  (lupiter),    PfycJu.t    et   imnloi- 

Eamen curiofe  anquifita  videatur.  tulis  ejio.      Ita  quoque  Hercules  , 

lam    ex   Dione     1,1.     20.    f.itis  kVoStw^si?  cum  patera    cft  apud 

conftat,   a  Senatu  Augufto  vivo  Spenc.    Polym.  XIX.  4*      Quod 

diviuos  hacter.us  honores  dccrc-  autem   Ansjuftum  cum    iftis   lie- 

tos  fuiffe,  ut  iu  hymnos  tiomen  roibus  ffvvSemM  iacit  poeta,    in 

eius  referretur;     privata  autem  hoc  tacitam  huius  cum  iftorura 

religione  eiindem  ai*is,    templis  meiitis      comparationem    facile 

«t  erhgie   liuminum   maxime  in  obferves ;      quarn     fimilitcr     iu 

provinciis    cuitum    fuifle ,    plu-  hanc    rem     intcr    Ptoiemaeum, 

res    teftautur.        Etiam    numis  Alexandrum    et    Herculem    nd- 

•xpreflam   Aiigufti     adhuc  vivi  ornavit   Theocrit.    XVII.    16  IT. 

confecrationein  videre  licet  npud  T»}v«v  (  OrftAefuuov  )   v.at    ij.ay.en- 

Angeloni     llift.    A112,.     p.     13.  oicffi     IIar>)p     d/uor</uov     sifyiuv 

Cf.    Patin.    ad    Numifni.    Impp.  et&avarotc,  irapi  '0   «i-rov  'A/ 

p.   52.    Ouem    igitur   in    terris  hf>ce  <pika  tibiit  kbotdir  —  avri« 

adhuc  morantem    populus   Ro-  <>'  'HpaxA.!)o$    iV.<a   cOi-j   wvm- 

manus      divinis     profequebatur  <£>ovoio   &out«<,    unde  profeciflp 

honoribus,    hunc   poeta   s^cp.w-  Noftrum  vix  dubitandum  vide- 

tacixtc;  in  caelo  cum  Diis  con-  tur.      Qno  minus   probabiie   ftt, 

tem,      riectnrisque  hauftu  coenam  iliam .  o«;esv.*3?ov,   cuitn 

fe   proluentem    cxhibet.         Hoc  Suet.  Aug,    70.  mcminit,   quod 

modo   ro   deum  Jieri   clo-  quidem  Gesnerus  ftatuebat,   ant 

qucbatur   prifcus    fermo.       No-  dedicatam  Augufti  inter  llercu- 

fciflu.ia   Vii;.iiii   Aen.    I.  7$.    tu  lem  et  Poliucem   ftutuam,    quac 

tictf    epulis     accmubcre     Diium,  Dacerii  opinio    cit ,    huic  phan- 

nbi  v.   Heyn.   dSava&ime  «Vvsiv,  tafmati    pvimam    origincrn   de- 

h.  ducere  nectaris  juccos  (v.  34.)  diife.      Caeterum  dubitari  pot- 

Lucian.  Dialog.  J ).  IV.  p.  2x2.  eit,  quo  fenfu  Augufto  os  f.  fa- 

ct  ibiliemiierh.   Adde  inhgnem  ciem   purpargam   tribuat  poeta. 

C  5  Qmiin 


42 


Q.     IIORATII    FJLACCI 


Collo  tralientes.     Hac    Quirinus 
Martis  equis  Aclieronta  fugit ; 


Gratum 


Quum  purpura  a  fplendoie 
maxime  commendata  veteribus 
fueiit,  poetae  Jimphciter  pur- 
pureum  dixerunt,  quod  cfTet 
fptendidum ,  pulchrura ,  nul!a 
coloris  habita  ratione.  Vid.  ad 
IV.  1.  10.  Atque  hoc  quidem 
fatis  appofrtum  videtur  ad  de- 
ciaVandam  divinam  Augufti 
fpeciem ,  quam  et  grandiorem 
et  pnlchriorem  humana  poetae 
fingunt.  Certatim  laudant  Virg. 
Aen.  I.  590.  lunien  iurentae  pur- 
pureunt  in  eadem  re.  Ovid.  Met. 
XIV.  327.  de  Romulo  inter 
deos  recepto:  pulchra  fubit  fa- 
cies ,  ttt  puirinaribus  altis 
digmor.  Vividior  tamen  pictu- 
ra  exiftit,  fi  Auguftum  uectaris 
poculum  dextra  tenentem,  unde 
ei  vukns  refulgeat,  (nectar 
enim  ftatuebant  igoSgiv  anti- 
qui)  cooites.  Ita  eit  rubens 
dextera  I.  2.  3.  Atrjue  hanc 
quidem  explicaticnem  ipfa  ver- 
borum  adiuvare  videtur  collo- 
catio.  Ita  quoque  ceperjm 
Statii  locuni,  quem  Betul.  af- 
fert,  Theb.  III.  440.  nilidum 
Urris  Aurora  dcisque  purpureo 
vehlt  ore  diem. 

v.  15.  Hac  arte  f.  virtute 
etiam  Bacchus  meruit  immorta- 
litatein.  Sed  nova  hanc  Bacohi 
«Vo5lt»o"iv  poeta  repraefentat 
imaeine :  vexere  te.  tigres  tuae, 
auod    docte   et     ornate    dictum 


pro ,  curru  tigribus  iuncto  cae- 
lum  invectus  es.  Ita  enim  ora- 
tionem  fupplendam  effe,  prae- 
tcr  vocc.  mcrenteui  ec  pater, 
ipfa  contextus  ratio  manifefto 
docet.  Alii  potentiam  Bacchi 
divinam  oraniuo  in  domandis 
curruique  iunctis  tigribus  fpe- 
ctari,  itaque  a  poeta  declarari 
ftatuunt.  Sed  hoc  figmentum 
tantummodo  fpectat  ad  doniitam 
triumphatamque  Indiarn ,  decla- 
randamque  manfuetiorem,  mon- 
ftrata  vini  cultura,  vivendi  ratio- 
nem.  A  liomauo  autem  populo, 
idque  a  pompa  triumphali ,  vel, 
quod  vero  rnulto  videtur  limi- 
lius,  circenfi,  in  qua  Impp.  con- 
fecratorum  ftatuae  thenfis  cir- 
cumferreutur ,  ductam  efle  hu- 
ius  apotheofeos  ideam  vix  du- 
bitem.  Vide  Not.  feqn.  Ariaduen 
Bacchi  lyncibus  in  caelum  vectam 
fimiliter  fmgit  Prop.  III.  17.  g. 
Apud  Graecos  novus  caeles  in 
caelum  atque  concilium  deorura 
a  deo  quopiam  introducitur, 
qnae  antiquiilima  fere  avoSsw^ 
<rs«5  fpecies  eft.  Sic  Mercurius 
Bacchum  (Paufan.  III.  18.),  Bao» 
chus  Pana  ,  Silenum  ,  et  Saty- 
ros  (Lucian.  Coucil.  DD.  4* 
T.  III.  p.  420.)  Minerva  Iler- 
culem  (Stat.  Theb.  VIII.  5 1§. 
cf.  Panfan.  h  1.  et  Heyn.  An* 
tiqu.Aufjj'.  P.  T.  p.  29.  )Apollo 
Ilelenam  (Eurip.  Oreit.  i(}Q$>  ), 
ad  deos  transferunt.  —  meren* 
ttm 


CARMINVM    L.  III.  C.    III.    V.   1  5  -  1 8»          45 

Gratum  eloquuta  confiliantilms 

lunone  Divis:      llion,  liion 

Fatalis 

lem  prorneritum   divinos  hono-  quem  ApoIIod.  II.  7.  (unde  fua 

res.      Militantem    exponunt,   et  habet.  Zenob.    apud    Schqtt.    p. 

de  expeditione  eius  Indica  cogir  ii«)    fequitur,      celebraverat) 

tant  Sclioll.  male.      Patrem  ap-  raptum   (Liv.   I.    16.)  idque  a 

pellat  Bacchum,  tnmquam  deum;  Marte  patre,   communis   opinio 

res    notiflima.       Tigres    iugum  er.it.      Ovid.     Met.   XIV.    S1^- 

tiahunt,    graphice  prorfus ,    pro,  Adnuit  (Jmnipotens ,    et  nuhibus 

currum    trahunt  collo  f.  cervice  aera  caecis   occuluit ,    tonitrucjiie 

iugo  alligata.    —    indocili,    ob  tt  fulgure  terruit  urhem.      Tum 

Eeritatem   natura  infitam ,    quae  confcendit    equos     Gradivus  — 

perdomanda  Baccho   erat.     Cul-  pronumque  per   aera  lapfus  con- 

tiorem    vitae  rationem ,     quam  ftitit    in  fummo    nemorofi  colle 

propter  caelo  allegi  meruit  Bac-  Palati ,    reddentemque   Juo   iam 

chus ,    ila  declarari ,    in  pvonitu  regia  iura    Ouiriti    nhstulit    llia- 

eft   videre.   —    15.   x&-    Romu-  deni.       Idem    brevius    Faft.   II. 

lus,     Ouirii.i  appeliationc   inter  /iq6.     Hinp    tonat ,      hinc    niijfii 

deos    Romanovum    iyywqtovt   f.  ahrumpitur  ignihus    aether:    iit 

indigetes  receptus,  Martis  cquis,  fuga,    rex>   patriis    aftra  pctehat 

curru ,    ( peilime  nonuulli :    pa-  equis.      Romuli   confecrationern 

tria  f.  bcllica  virtute)  Acheron-  exhibet     diptychon    ebiuueuni, 

ta  fugit ,    fuperos  petiit,    'Aj^c'-  in   quo    idem    quadrigas   agens 

£3vtj<    xoA.uffTOvov    ou*   ivi^ccfftv,  confpicitur,  apuJ  Buouarott.  i» 

Theocr.     XVII.     4  7.     iaudante  Offerv.   fopra   alcuiri  frammenti 

Boettig.   Adde   Coufol.   ad  Liv.  di  vafi   antichi  p.  256.    Atque 

241.    Vt  Renms  lliades,   et  fra-  ita  faepiuS  apotheofis  in  antiquis 

ter ,    conditor  orhis ,    eflugerent  nionimentis  expreffa  confpicitur, 

aliqua   ftagna  profunda  viu.     In  itaquiuem,    ut  eqnis  elephanti 

repraefentanda  Rannili  apotheo-  interdum    fubfiituantur  j     quod 

li  a  vulgari  narratione  disceffio-  ipfum   argumento  eft,   a  pompa 

nem     facere    poetam     equidem  Circenh  maxime  hunc  confecra- 

vix  putcm  ;     nam   quum  totam  tionis  ritum  repeti  debere. 
perfequi  fatis    alienum    ab   h.  1. 

fuifTet,    dccerpfit  inde,    quibus  x>.   i7.     Iunone    tandem   pla- 

ad   rem ,    quran    vellet,     expri-  cata,    f.   in   apotheofin    Romuli. 

inendam    opus    haberet.       Nam  confentiente.    Hanc   fententiam, 

fublimem     eum   coorta     fubito  in  qna  fubfiftit,    et  quacum    to- 

tempeliate,  (quofere  modo  Her-  tum  cariuen  iluit,   vide  quomo- 

Ottlis    apoLiieoiin     vetus    pouta,  uo   amplificaverit  atque  exorna- 

verit 


-i  ; 


HOKATII     FLACCI 


Fatalis    inceftusque    iudex 

Et  mulier  peregrina  vertit 

In   pulverem,  ex.  quo   deftituit  Deos 
Mercede  pacta  Laomedon,    milii 
Caftaeque  damuatum  Minervae 

Cum  popuio  et  duce  fraudulento. 


Iam 


verir  poeta.     ConF.  Argnm.  — 

Gratum  elocuta    conf.   L    Divis, 

nbi   Iuno    iu  Deorum    confeflu 

oratiouem  habuiflet,    gra- 

tam  auditu  caetoris  Diis,    quo- 

niam    Iunonem     haud     amplius 

.  fua  de  Ronmlo  inter  Deos  reci- 

ruendo    confilia    moraturam    in- 

teliigerent.        Praeclare      autem 

(latim  initium  orationis  lunouem 

lrmlieori  exuhaiitem  prodit  im- 

poientia,    qua  fnam  Troiae    de- 

rnum    excidio    irara   exfatiatana 

nvmifeftat.        Panllo   impeditio- 

vem  orationis  firucturani  ita  ex- 

plica  :    Fatalis  incejtusijus   iinlex 

rina  llion  iii  pulv. 

.    datnnatum  miki  et  cajtae 

.   cx  cjuo  dejiituit  eaet,   — 

llii  nomen  cum  vi  rcpetiit  poe- 

ta,    (  fere  ut  Eurip.  Or.  15K1.) 

Hion,     illud    fplendidnm   atque 

•mulentnm   Ilion  corruit;    incft 

adeo  aniara  priftjnae  eius  urbis 

potentiae    recordatio,    cum   in- 

voluptaiis   ex   eadem  f:ih- 

feufu.      Atrjne  liaec  irrifio 

cni   vim  habet ,     quam    fi 

,iupptPa«,     I.   illud    invifum   I. 

L   —   ludex  cum   delectu 

pro  invifo   nomine  r.iidis ,   cu- 


ius  iniquum   de  forma  fua  indi- 
cium  alte  Iimonis  animo  infide- 
ret.      Fatalis   in  "entis  fnae   ex- 
itinm  natus,    pcrniciem  pati  i.te 
afferens ,     Auffiraji; ,    Aivi 
Seneca  Agam.  750.  fatalr: 
inter      potentes     arbiter     1 
tleos.    . —      incejitttf       gravms 
quam ,     adulter,      raptor   Ile!e- 
nae.  —    20.    tnulier    peregrinat 
yuvvj    fi<\fp><xnsc  ,   5sv>j ,    per  con- 
temtum   IIe!cna  dicta    (ut   An- 
dromache  captiva   apud    ] 
Andr.    650.   671.)  qnae    ■■ 
tes  ac  coniuaem   Mcuelaum   do- 
feruit ,     (  ksfxo-znr^^  ,    Xtt—oyx- 
!<.:;  Eurip.  Or.  1505.)  Paridera 
fecuta,     —     i:i   puiv.    vert.it,    iu 
cinerem  redegit,  evertit.  Eurip. 
Andr.     1  15.    sXtnro-J  <\-77U  —  i» 
vt  0 •-  i  a  1 ;.  Troia    fub- 

vcrla  'Ib.vu-v  v.ov/;dicta  Ilec. 
rura     Paridi     et    li 
Iuuo  Trolae  excidium  attribnit, 
quo  clarius  pat;ent,   fuamet  ipfo- 
rum    culpa  ac   B<  oialios 

pcriifle,  maiorum  fuorura  frau- 
dc  poeuam  iftam  dndum  pro- 
meritos.  Eadem  ratione  Paris 
aoyjv.txv.zs  dictus  Colutho  585. 
(Jl.    \  iriL.   A»n.    .\  .  13  '.    !.'e  lie- 


CARMLNVM    L.   III.    C.   III.     V.  19-28. 


4* 


Iam  nec  Lacaenae  fplendet  adulterae 
Famofus  liofpes,   nec   Priami  domus 
Periura    pugnacis    Aelirvos 

Ilectoreis  opibus  refringit: 


Noftris- 


lena   Pallaa.  XTI.  5.  h  yitq  r"c 

-,,-  fxoiytvGixfASvys  (pcv oc.  «v- 
J^Jjv.  — >  Daninatum  pocnae, 
exitio  addictuni ,  ytarihniov, 
(ita  damnata  beilo  Fallene  Vnl. 
11.  H.  16.  damnatus  taurus  iJ. 
tiam  Virg.  Aen.  IV. 
caput  damnaverat  Orco, 
fini  alibi)  quod  deleudum 
ratia  et  cuius  fumpndi 
fupplicii  cuvam  rr.ihi  et  IMiner- 
tae  ininnxeratis  ,  ex  quo ,  poft- 
quam  Laomedon  deftituit,  frau- 
davit  Neptunum  et  Apollinera 
mercede  pro  nmris  init.iiuandis 
pacta,  pacto  non  ftetit ;  ob 
J.nomedontis  periurium.  MiffSov 
genetntim  Homtrus  (Jl.  <p. 
/i.j.'..)  pofuit  in  tradenda  bac 
fabula;  nnta  iiule  in  conftituen- 
da  mercede  nnrrationis  diverli- 
tas.  Vid.  Ilygin.  f.  Qq.  et  ibi 
Intpp.    Burm.    ad    Ovid.    Met. 

xi.  204.  —  »4*  cum  v°V'  et 

duce  fiaud. ,  cum  univerfn  gen- 
te  Troiana.  Nam  periurii  in- 
famia  univcrfae  deinceps  ^eiiti, 
eiusnue  rcgibus  inhaerebat. 
Appofite  laudant  Virg.  Aen.  IV. 

■54*« 

V.  25.  Non  amplius  fplen det, 
eultu  regali  ac  forma  confpicuus 
«ft,   comit,    inctat  fefe  JLacaenae 


adulieras  ,  Helenne  ;  vel  inver- 
fa  r.itione:  Ilelena  linud  nm- 
plius  cultum  Paridis  et  formam 
miratur ,  pulchritudinis  eius 
fplendore  cnpittir,  ut  IV.  9.  15. 
Kun  jcla  comtos  arft  adidteri 
crines  c;>et.  —  Hofpes  famofut 
Paris  diciturnon  tam  ob  laefuni 
hofpitium  ,  quam  adulterio: 
Ita  famofos  labores  dix.it  Nolter 
III.  15.  5.  infamem  Hclenam  V. 
1 7.  42.  famojam  tabernam  Virg. 
Cop.  5-  corruptelis  adulteriisque 
famofum  Sneton.  Ciaud.  16. — 
26.  uec  Priami  douws  .  .  .  re- 
Jringit,  qnam  ornntepro:  He- 
ctor,  c  domo  f.  gertte  Priami. 
non  amplius  fufteiitat,  defendit 
Jlium  ,  occubuit.  Minus  reota 
alii     fententiam      inde    comiiH  : 

D 

non  amplius  effeTroiam,  quam 
iam  nnte  dederat  poeta.  Friaini 
damus,  familin,  gensperiura,  per- 
fida,  ob  Lnomedontem ;  tnen- 
dax  Dardaniae  domus  eandem 
ob    cauffam  dicta  Senec.  Afiam* 

gG5.     refringit,     exquiiite 

pro,  retundit,  reprimit  c;mi 
cLule  Achivornm  pugnaciain 
fouiter  oppugnantium  acicm, 
fuflentat  Troinni.  Aquilonem 
Zephyris  refractum  e  Noiht 
imitatione  dixit  Stat.  Silv.  IV. 
5.  g.  Eadem  prorfus  virtutt 
Rhoetus 


i\6  Q.     IIORATII    FLACCI 

Noftrisque  ductum  feditionibus 
Bellum   refedit.      Protenus    et  gravis 
Iras,    et  invifum  nepotem, 

Troia  quem  peperit    facerdos, 

Marti  redonabo.     Illum   ego  lucidas 
Inire  fedis,    ducere  nectaris 

Succos 


Rhoetus  retortus   leonis   ungui-  ufu.      Ita  Liviu9  npud  Sil.  XV. 

bus    dicitur     II.     ict.    25.      —  603.  patriae  donuverat  iram,  h. 

Hectureis  opibus ,   ope ,    fortitu-  reip.  caufla   imurias    fibi   factas 

dine  Hectoris,  noto   graecifmo.  liaud  ultus  eft.      Plura  con 

Ruperti  ad  Sil.  I.  487-  Dicitur 

v.  2g.   Bellum  adverfus  Tro-  autem  donare  al.quid  alicui,   h. 

ianos    ductum ,     productum    in  in    alterius     gr.itiam    remittere 

decem    annos   nojiris   feditioni-  aliquid,   ut  Cic.  bd   Div.    V.  4. 

bus,   diflidiis,    dum  alii  noftrum  inimicitias  reip.   donare ,   et   do» 

pro  Troianis,    alii  pro  Achivis  nare  aliquem  alicui,    h.  in  alte- 

ftaremus ,   tandem  refedit,   com-  rius    gratiara    alicui    ignofcere. 

pofitum,  finitum  eft;   imagine  a  IuXtin.    XXXIT.    2.   5.    ut  appa- 

fubfidentibus      roaris      procellis  reret ,    —   donatum  Jilio  palrem, 

defumta.      Ita  belium    exoriens  h.    filium  Demetrium   Philippo 

tumefcere   dictum    Virg.    Ge.   I.  patri     veniam     obtinuifle.      — 

465.    et    Nilus   unduns   hillo  ac  32.     Trcia    facerdos ,    Ilia,    fert 

magnus  fiuens  h.  bello   tumidus  alterum  cum  vi,   ut   caufTa  fta- 

eidem  Ge.  III.  2g.  y.ip.«   pa^i  tim  >     °^    quara    nepos   Iunoni 

Tyrt.    III.   22.  ubi    vid.  Klotz.  invifus  effet,    appareat. 
Inverfa  ratione  mari  proceliofo 

feduio  tributa  a  Stat.  Thcb.  IX.  35.   Ego  patiar  ,    graviter  et 

142.    —   Prctenus,  indeaTroia  cum  dignitate ,    pro   tenui,   e^o 

excifa  ,   JVlarti  pro  Rotnulo  lilio  haud  amplius  repu^nabo,   inter- 

deprecanti,     in    eiws    adeo   gra-  cedam ,      quominus    inter    deos 

tiam  iras  graves ,    furieftas    reli-  Ronutlus     recipiatur.         Poftre» 

quiis  Troianorum,  Piomanis,   et  mum     exquilita    copia     extulit 

imifum    nepotem ,     odium   erga  poeta.      Sedes  Deorurn    lucidas, 

nepotem,     Romulum   reitonabo,  hw/j.i\ra  p.aqp.txliwra.  ,     alykyjtv- 

donabo,  mifiuni  faciam,   depo-  t«,   Olympum.  — fuccos  uecta- 

uam;      exquilito     huius     verbi  ris ,      ncctar      ducarc,      I^keiv, 

bibcre 


CARMI2JVM    L.  III.     C.  III.    A.  29-58.  47 

Snccos,    et  adfcribi    quietis 

Ordinibus  patiar   Deortim. 

Dum  longus  inter   iaeviat  Iiion 
Romamque    pontus;    qualibet  e:\iules 

In 


bibere.  Vid.  ad  I.  17.  2  2.  Adde 
Eurip.  Cycl.  416.  foxxaty  r 
tfjLVffrtv  iXy.vffixg.  De  nectare 
immortalitatem  conciliante  vid. 
ad  v.  12.  Adde  Apnlei.  p.  i\ii). 
Ond.  —  55.  et  adfcribi  referri 
inter  ordinet  quietos  Deorum, 
docte  pro,  in  ordinem  Deornm 
quietoruro.  A  populo  Romano 
ductum  efle  orationis  colorem, 
facile  eft  videre.  Eodem  palhm 
Lucianus  uftis  eit,  veluti  in  Conc 
DD.  T.  III.  p.  529.  ubi  a  Momo 
"irftfS-yysy^ft/x/vtivs/  Dii  quid.im, 
h.  qui  clam  iu  tabulas  ceiuiiales 
relati  funt,  proferuntur.  Adde 
Aptd.  p.  425*  —  -Dii  quieti, 
fecurum  agentes  aevum ,  (  I. 
Serm.  V.  ioi.)beati,  /xay.ix^tg, 
ex  antiqua  de  Deorum  vita  no- 
fcione.  Vnde  atyfivrihts  tCwyru- 
cScki  dicuutur  Lucian.DD.  Deor. 
XXIV.  T.  I.  p.  276.  Eadem 
jjfftYt'<x<  notio  eli  apud  Pind. 
Nem.  I.  107.  de  Hercule  inter 
Deos  relato. 

v.  37.  Servatur  a  poeta  to 
•rasxov  in  Iuuouis  perfona  etiam 
liactenus,  quod  Romanis  impe- 
Titim  orbis  terrarum  liaud  in- 
vidiat,  dttin  ne  Tioiam  iterum 
exitruant  ;    quae  fula  ipli  irarum 


cauffa  extiterat.  Dummodo  lon- 
gus  -pontus,  vaftum  mare,  dum 
mare  longe  faeviat ,  quam  or- 
nate  pro  ,  inturiectum  Jit,  dis- 
iungat  Romam  ab  Ilio;  et  hoc 
pro :  dum  ne  terram  hanc  in- 
colatit,  lliumque  inftaurent  Ro- 
mani.  —  Exules ,  Romani,  ab 
Aenea  profugo  oriundi;  at 
qttam  invidiofum  alterum !  — 
iu  qualibet  terrarum  parte  re- 
grianto ,  regnent,  ad  quasvis 
terrarum  oras  iniperii  fui  fines 
proferant,  ubicunque  impe- 
rent.  —  beali  hoc  ipfo,  quoi 
late  regnent.  Acumen  quaelivit 
poeta  in  vv.  exules  et  btati. 

40.  Dum  Troia  mera  vafu- 
ties  lit.  Apprime  convenit  lu- 
lionis  commotiori  animo  baec 
eiusdem  fere  feiitentiae,  in  ma- 
ius  tantum  atictae ,  repetitio. 
Abfoluta  erat  imago  ita  enun- 
tiata :  Dum  armentuin  pafcat 
in  folo  Troiano ,  dum  ferae  ibi 
habitent;  qua  quidcm  iolitudo 
ac  vaititas  terrae  maxima  ppetis 
dengnatur*  Alpheus  IX.  5. 
(Anal.  Rl.  II.  150.)  ttAX'  Yj  /utv 
K0«Vo7WV     iCTi     irriXl"      cxt     §i    Tti- 

ccZffiXt    huKW<r$'   fu/uviu»v  cxZkia 

pcuxtAtwx.        Antonius    ( Anul. 

Br. 


j3  Q-    HORATII    FLACCI 

In  parte  regnanto  beati: 

Dum    Priami  Paridisque  bufto 

tnfultet   armentum,    et  eatulos  ferae 
Celent  inultae;     ftet   Capitolium 
Fulgens,     triurnpliatisque    poifit 
Roma  ierox   dare    iura  Medis. 


Ilor- 


Br.  II.   240).  de  Mvcenis :    ai-  Apte    qnnqne    Lambin.    landat 

.■zohlciciv      iyavkev     tgy/JKxioiffiv  Eurip.  ]  7.  de  Aegiitlio  : 

*vs7//<w.      De   iisdem   Munatius  tvStQwcxu  Tatjku  fc.   Agaiiiemno. 

v.    5.    (  A.    B.   1.   1.)   f*t)X6f±0T0s  ms.    Adde  Noilri  V.  1  6.  iq.  Bar- 

xuijloli  x<s!   (io-j^ouoq  * v . jc  Muv.vj-  barus  heu  eineres    inj-jiet  victor. 

vv\.   Ifocrates  in  Platoico  p.  502.  —  ferae  catulos  ibi  ceient,   par- 

C.  t>)v  Tt  iriktv  i$avh(>iivootff39)'  tuvi.mt ,       latibnlum       terarura 

vtxi ,    y.<xt   t>)v  ■^d/o&n  otvstvat  /jl;)-  Troiae    folmn    iit.     —    inultae, 

KcZctov,    laudante     Valkeh.    ad  ita   ut  nemo    exiftat,     qui    iniu- 

Euvip.    Hippol.     633.    Troiani  riam ,   manibus    Troianorum  il- 

a-ri     vaftitatem     iu     defcribit  latam,    utcifcatur,    eos  protur- 

Lucan.  IX.  gS6.   Iam  Jlluae  Jia-  bet;   adeoqne  fecure  ,   tuto,   ut- 

riles  et  putrcs  rubore   trunci  Af-  pote  iu  vauiilinia  foliludine. 
faraci  jtrejfero  tlomos  ,   et  teittpla 

deorum  iain  lafja    Cqui  etfi  alte  v.  /j.2.   Resp.  Romana  floren- 

fefe   tevrae   immiferiut ,    vix  ta-  tUIiroo  ftatu  «audcat.    Exquifite 

mcu  templorum  ruinas  attigere)  poeta   Capitolium   in  fpecie  me- 

radice  tenent ;    ac   laia  te«untur  rnovat;     n.nn    iilud    aeternitatis 

Fergama  dumetis :    etiam  periere  imperii  fui  pigtuu  habcri  volc- 

ruinae.      Iam   pro   Troiae    urbis  bant  flomani.      Cf.    I.    37.  h. 

ruinis,     quod    generalins    erat,  ftet  fulgens ,  inconcnlTum ,    fta- 

ipeciatim    Priami  Paridiscjtie  bu.  tu  integro.      Ad  gloViam  autem 

Jia,   tumulos   poeta  magua  cum  ro  fulgems,   et,  qua  ilia  nitituf* 

ivsoyua   coitimemor.it ;     quibus  poteiuiam  Romanam  potius  re- ' 

armenta  infultant,  i-riC-pdicv.ovct,  tulerim,     quam    £&    templa    et 

in  quo  fumma  contumeliae  ar-  roonimenta   Capitolii  fpleni 

que     irrifionis    ngniHcatio     eft.  iu   quo  nulla    vis  clt  h.   1.      — < 

Colorem  poeta    duxilfe  videtur  /i>   Roma    hoftes   vei 

ex  Hom.  II.   5.    177.  tu'/u/3c«  iirt-  mos   domet,      fibiqne   fiibiici.it. 

5fticTMtv«    MsvsAasu    nubaXifxoto.  Parthoc  iu    fpecie    poeta  v 

taM- 


CAIIMINVM    L.   III.    C.   III.     Ar- 39-48-  /+9 

Horrenda  late  nomen   in  ultimas 
Extendat  oras,    gua    medius  liquor 
Secernit  Europen  ab  Afro, 

Qua  tumidus  rigat  arva  Nilus: 

Aurum 


tanquam  infeufiffimos  Romano 
nomini  atque  £,ravilTimos  hofies, 
et  quo  infignitior  Auguiti  victo- 
ria  eiTet,  de  cente  ifta  reportata, 
Iunonis  praedictione.  —  Roma 
feiox  be!!o,  bellicofa,  vel  fi  ad 
totam  pSjffiv  trahas ,  fiicceffu, 
victoriis  elata,  fuperba ;  utrum- 
qne  fatis  commode.  —  IVledu 
f.  Partlus  triumphatis  pofjit  dcv.e 
iura,  docte  pro ,  triumphet  de 
Parthis,  iisque  detiura,  leges 
victovis  iure  imponat ,  in  pro- 
vinciam  Romanam  redigat.  Si 
pojjit  omnuio  vim  liabet,  ex- 
plicem  :  Resp.  Romana  eo  usque 
crefcat,  tantos  auctus  habeat, 
ut  Pavtbos,  terrorem  nominis 
Romani,  fubiu£<ire  valeat.  Sed 
faepiflime  ir<x^ikv.{t  apud  Augu- 
Itei  faeculi  poetas.  Exernpla 
pete  a  Burm.  ad  Prop.  I.  1.  15. 

45  —  48-  Horrenda  terribilis 
gentibus  facta  magnitudine  fua, 
quam  fplendide  pro  tenui:  ilia. 
Nifi  potius  praeitat :  Illa  hor- 
renda  extendat,  h.  horribvlis 
liat,  terribilis  iit  eentibi  s  <a- 
tendendo  late ,  dilatando  atque 
proferendo  noinen  fuum ,  im- 
perii  livves  ad  ultimas  extremas 
terrarum  oras.  —  A6.  qua  me- 
dius  liquor  ....  rigat  arva  Ai- 

2om.   II. 


lus,  verfusOccidenrem  etOrien- 
tem.  Vtrumque  deii^navit  h.  I, 
poeta  per  Gades  et  Nilum. 
Alias  (  ut  IV.  15.  16.  )  fimpli- 
citer  eft,  ab  ortu  folis  ad  usque 
occafum.  Qua  parte  liquor, 
mare,  xoi/t.o:  vori^ ,  (veluti 
Eurip.  Hec.  1250.)  medium  fe- 
cernit ,  medium  eft.  (  unde  Me- 
ditev  ravieum  dictnm  )  interfiuit, 
disiungit  Europen  ah  Afro, 
Africa  h.  ad  fretum  nsqne  Ga- 
ditaniun.  De  Ilefperia,  terra- 
rum  Romanis  tum  oognitarum 
verfus  Occidentem  ultima  (I. 
36.  4.  )  res  fatis  nota.  —  Ag. 
Vltimam  Orientis  plngftm  Ae°'V- 
ptuin  ponil  poeta,  eamquea  Nilo 
defignat,  qui  tumidas ,  exun- 
dans  exuberans,  rigat  atqua 
fecnndat  arva ;  res  notiflima. 
Caeterum  praeclaro  artiivcio 
poeta  hac  extreniarum  terrae 
partium,  Ilifpaniae  et  Aegypti, 
defcriptione  laudes  ac  victorias 
AugufU  intexuit:  nam  Canta- 
brianv  et  Aegyptum  ab  eo  per- 
domitam  fubiugatamque  ita  de- 
clarari  vel  hebetiores  fentient. 

49  —  52«  Auguftam  fpeciem 

habet    haecce   prifcae    Romano- 

rurn    fru^alitatis   atque   pauper- 

tatis    commendatioj     cum  quod 

D  grayi* 


5o 


Q.    HORATII    FLACCI 


Aurum  inrepertum,    et  lic  melius  fitum, 
Quum  terra  celat,    fpernere  fortior, 
Quam  cogere,    liumanos  in  ufus 
Omne  facrum   rapiente  dextra. 


Qui- 


gravis  ci  e  lunonis  perfona  ac- 
cedat  auctoritas,  tnm  maxime, 
quod  iftis  poti/Iimum  artibus 
tanquam  fundamento  reip.  Ro- 
manae  fplendorem  atque  ma- 
gnitudiuem  inniti  pronuntiet. 
Jam  nexus  fententiarum  atqnn 
ordo  liic  eft  :  Ilonia  quaquaver- 
fum  exteudat  imperium  fuum, 
confecutura  lioc,  enifura  in  tan- 
tum  faftigium,  dum  .fortior  erit, 
fortem  et  cxcelfum'  animum 
oftendendo,  dum  fultinebit  fper- 
rtere ,  dum  alio  animo  Jpernat 
potius,  contemnat  auritm,  di- 
vitias,  quam  cogat ,  coneerat, 
coacervet;  paupertatem,  fpretis 
divhiis ,  ample xa.  —  irreper- 
tum ,  quod  reperire  haud  labo- 
rant,  quod  non  rimantur,  quod 
ifir.i  abscondi  haud  gravantur; 
et  fc,  cum  terra  celat,  occultat, 
mullo  melius  Jitum  ,  quippe  ab 
tifu  hominuni  ita  remotum, 
quod  adeo  haud  erui  debuerat, 
ob  innumera,  quae  inde  in  ge- 
nus  humanum  redundarunt, 
mala  atque  calamitates.  Sil.  I. 
251.  [celerjtm  caujjas  operit 
Deus.  Scnec.  ep.  94.  Aurum  et 
argenlum  et  propter  ijia  nun. 
ouani  pacem  ageits  ferrum,  quaji 
male  nobis  committerentur  ,  abs- 
condit.  Eadern  ideo  illis,  in  quil/us 


iacuere  tenebris  dignijjima  idem 
vocat  Ep.  92.  Corif.  enndem  de 
Benef.Vti.  lo.Boeth.  Conf.  Phi- 
lof.  II.  nietr.  V.  ileu  primus  quis 
fuit  ille,  auri  qui  pondera  tecli 
gemmasque  latere  volentes  pre- 
tiofa  pericula  fodit.  —  gl.  !j2. 
Difhcilior  paullohorum  vv.  f.ii- 
tentia.  Nos  eam  cum  antecqj 
dentibus  ita  conuectendam  fla- 
tuinms :  Dum  Roma  anrum 
contemnit,  quod  mclius  in  terra 
lateret,  quod  adeo  maximo  hu- 
mani  gcneris  damno  elloditur; 
quandoquidem  teterrimum  indo 
enntum  elt  avaritiae  vitium, 
fcelerum  omnium  proventu  fe- 
raciflimum.  Nullum  enim  tarn 
imrnane  facinus  eit,  ad  quod 
perpetraiuium  non  impellat  ava- 
ritia,  nihil  tam  facrum ,  oimd 
non  facrilega  manu  contingaSj 
atque  exfpolict.  Atque  hac 
fpeciali  imagine  utpote  ivaoys- 
ari.r-fi,  incluliffe  atque  ahioIvifTe 
putandus  eft  pocta  fentcntiam: 
Aurum  elle  av.uitiae,  licque 
omnium  fcelcrum  parcntcm  fe- 
cnndiflimam.  Igitur  dextrm 
avari ,  avarus  rapit  convertit 
in  ufus  liumanos  h.  fuos  ,  profa- 
nat,  omne  Jacrum  ,  vel  fanctifh- 
ma  quaevis ,  h.  vel  facrilegio 
fefe  polluit,  dum  cujnditates 
(uas 


CARMINVM    L.   111.    C.  III.  V.  4-9  -  5  6.  5l 

Qiiicumque   mundo    terminus  obftitit, 
Hunc    t.ingat    armis,    vifere    gcitiens, 
Qua  parte  debacclientur  ignes, 

Qua  nebulae   pluviique   rores. 

Sed 


fnns  rxpleat.      Bumanos  f.  pro-  que  eius  parti.      NeutTum   fatis 

nliis  rlixit,   cum  vi,   et  ex  commode.      54.  h.  tangat  attin- 

Oppofitione  rsZ  facrum.     Simil-  gat  am;'?,    acl   hunc  arma   pro- 

lime,    (i  quid   video ,    Euripid.  ferat,  eo  usque  imperium  exten- 

in  Danae  (  apud  Stob.  flor.  Grot.  dat.   —   rijcre   gcjtiens  .  .  .rores, 

p.  91.)  de   diviteavaro,    ftium  et  vel  ad  inhabitubiles  terrae  pla- 

iptius       defraudante       genium:  gas  bellando  perveniat,    eo    us- 

wti;   1'jfj.o^i  fj.'s-j  >)5«t«j  irA^ou-  que    >victorias     continuet.      To 

/ucsvc;,    yaffTQQsb*  ifyaiQwvoiuf**  geftiens  praeclare  et  bellicofum 

vov     k«xo7,    to  vtov    vo-  Romaiiorum    animum    et   vero 

^ci'^yj  xai   2  t  w  v  cvk  iv  j3ps-  etiam    dithcultates   ad    ifta   loca 

rv),   Toic  (f)(A.T«rO(;  t«    xoAt/xov  penetrandi  delignat.      55.    Eam 

»»<pUK«v«(.  terrae    plagam  vifendi,    adeundi 

CtipiJa,  qua  ignes  folis  debacchen~ 

53  —  60.  Roma  caput  orbis  far,  infano  more   faeviant ,   fu- 

tcrtarum    iir ,     ita    tamen,      ut  rant,   qua  fol  ferventiiiimus  eft, 

Troia     ne     iterum     exftruatur.  Zonam  torridam.    Bacchari,   fu- 

Hoc  docte  atque  ornate   admo-  rere ,    infanire ,    verba    follennia 

dum     expreffum     dedit    poeta.  de   rebus,    quae    modum   exce- 

Quicunaue  qnantumvis  remotus  dunt,    maxime  phyiicis.     Virg. 

terminus  obftitit,  obiicitur,    prae-  Cir.  48°-    -dfer   et  Jtiberno    bac- 

tenditur,    eltmKndo,    orbi   ter-  chatur  in   aequore   turbo,     Plura 

rarum,   utcunque  difliti  fint  ter-  vide  ad  I.  25.   11.     Auxit  hanc 

jarum  fmes.      Terminus  ohjuat,  vim  poeta  ad<Jito  de,    tai.quam 

tanquam    obex ,     qui    impedit,  fol   iitis    in  locis   omnem   fuura 

quominus     ulterius      pervenire  furorem   promat  atque  deponat. 

Jiceat ;   docta  admodum  ratione,  —  5^-     aua  perpetuae  nebulac, 

quam  parum  cepereiutpp.  Cruq.  caligd  denfa,   Ipiflus  aer  et  rores 

obftitit  interpretatur,   fefe  oppo-  jiluiii ,  pluviae ,    imbres  debac- 

fuerit,   reftiterit  Romanis.    Ges-  char.tur,   nimiifunt,   h.  uiram- 

nerus  autem  :    Quic.  tenn.  orbiu  que  Zonam  frigidam.      Nebula- 

terrarum  obftitit,    i.  e.  obiectus  rura   autem  imbriumque  folleu- 

e  regione   ntque   adeo    fubiectus  r.is  mentio  in  e.irundem    defcri- 

eft  mundo  ,  i.  caeio  ,    et  cuicun.  ptione.   Virg-  Ge.  I.  235.  circum 

D    8  *9ctrt>- 


52 


Q.    HORATII    FLACCI 


Sed  bellicofis   fata    Quiritibus 
Ilac   lege  dico,  ne  niniium  pii, 
pLebusque  fidentes,    avitae 

Tecta  velint  reparare  Troiae. 

Troiae  renafcens    alite  lugubri 
Fortuna  trifti  clade   iterabitur, 


Du- 


extremae  drxtra  laevaque  tra- 
huntur  caerulea  glacie  concretae 
atque  imbribus  atris.  Tibull. 
IV.  i.  i54*  duae  gelido  vajtan- 
ttir  frigore  femper,  illic  et  denfa 
tellus  absconditur  umbra.  Cf.  I. 
2  2.     17 24. 

•*•  57  —  60.  Ilanc  tamen 
ipfis  fatorura  legem  dico ,  con. 
ftittto  hac  tantum  lege  fata,  quae 
de  immeido  llonianorum  impe- 
rio  portendi ,  rata  effe  iubeo. 
Bellicojis ,  cum  vi,  quatenus 
armis  libi  imperium  iftud  quae- 
fitnri  fint.  —  nimium  vii ,  ni- 
mia  in  metropolinpietate  ducti. 
Metropolin  enim  ,  eodem  ,  quo 
liberi  parentes ,  ailectu  colere, 
opibusiuvare,  attritam  deletam- 
ve  inJtaurare  pro  neceftitudine, 
quae  iplis  intercedebat,  coloniae 
tenebantur.  Sacro  id  vietatis 
nomine  fancitum  erat.  Vide 
omnino  Ileyit.  Proluf.  II.  de 
veterum  Coloniarum  iure  atquc 
cauilis,  infertam  eiusdem  Opufc. 
T.  I.  p.  512.  et  Boettig.  h.  1. 
—  5Q.  Itebus  nimium  (boc 
enim  repetendum)  fidentes,  po- 


tentia  freti ,     opibus  conJifi,  re« 

rum  fucceffu  elati.   ne  velint, 

ne  in  animum  inducant,  ne  lu- 
bido  ipfos  inceffat,  tccta  Troiae, 
Troiam  avitam,  fAvjro6voXiv  fuam, 
rcyarare ,   inftaurare,    avomi^scA 

v.  61.  62.  Sententia  fatis  per- 
fpicua:  Troia  inltaurata  iterum 
exfcituletur ;  fed  oratio  paullo 
impeditior.  ,  Sunt,  qui  fortu- 
natn  Troiae  pro  Troia  dictum 
accipiant ,  et  Tr.  iterabitur,  lim- 
pliciter  exponant,  iterum  vafta- 
bitur;  quae  fane  diiriilima  vide- 
tur  ratio.  Equidem  Troiae  rA 
nafcetitem  fortunam  doctiore 
iunctitra  pofitum  exiftimem  pro  : 
Trniae  renafceutis  fortnna,  li. 
fatum ,  fors  Troiae ,  ubi  foite 
renafatur,  refurgat,  iteruin  ex- 
ftruatur,  iterabitur,  eadcm  erir, 
idem  fatum  Troia ,  quod  olim 
babuit,  experietur,  idque  trifli 
cladc f imeftiJJimo  interitu;  quae 
verba  aiigeiidae  rei  et  perfpicni- 
tatis  cauffa  adiectaa  poeta.  Tro- 
ia  renajcens,  refurgens  alias  poe- 
tis  de  lloma  a  Troianis  cpndiuj 
frequentatur.  \rid,  Burin.  ad 
Prad 


CARMINVM  L.  III.    C.   III.   v.  57-68.         55 

Ducente  victrices   catervas 

Coniuge  me   Iovis   et  forore. 

Ter  fi  refurgat  murus   neneus, 
Auctore  Plioebo :      ter  pereat  meis 
Excifus  Argivis ;    ter   uxor 

Capta  virum    puerosque  ploret. 

Non 


Prop.  IV.  t.  47.  —  alite  lu. 
gubri,  infauito  augurio,  peffi- 
nhs  aufpiciis.  Aufpicato  enim 
coloniae  deducebantur ,  urbes- 
que  coiulebantur  (  cf.  IV.  6. 
24.)  ut  notiilimum.  —  65.64- 
Novos  iterurnme  adverfus  Tro- 
iam  lioiies  parante.  Sed  quanto 
auguftior  imago,  qua  ipfa  Iuno 
hoitilium  fefe  catervarum  ducem 
profitetur !  —  victrices,  quippe 
a  lunone,  at  quali  dea,  ductas. 
Hiuc,  quanta  ivigytt*  in  vv. 
Coniuge  me  lovis  et  forore ,  in- 
fit,  facile  perfpicitur.  Notiifima 
yirgilii :  Aft  ego  quae  Divum 
incedo  re°ina  Iovisque  et  foror 
et  co.iiux ,  caet.  Cf.  eundem 
Aen.  Vn.  503. 

v.  65  —  6g.  Mira  Seivoti};  eft 
in  ter-ter;  pro  vulgari:  quo- 
ties  refurgat,  toties  pereat.  — 
ftf.urgat  murus  auclore  Phoebo, 
ab  Apolline  iterum  exftruatur, 
isque  aeneus*,  validiffimus,  fi 
Troia  firmiffimo  numimento 
circunulata  reftituatur."  Aere  aut 
ferro  eductos  muros  pro  foli- 
diifiihis  ejlerebat  antiquus  fermo. 


Ita  Cyclopum  educta  caminis 
vioenia  Virgil.  Aen.  VI.  630. 
ubi  vide  Heyn.  Tiryntbcm  a 
Cyclopibus  munitam  plures  tra- 
didere.  Vid.  Strabo  VIII. 
p.  572.  Apollod.  II.  2.  — 
66.  pereat  excifus ,  deiiciatur, 
excidatur  cum  tota  urbe.  Seqq. 
ter  uxor  .  .  .  ploret ,  egre-ie 
fpeciali  imagine  captam  dirutani- 
que  urbem  repraefentant :  Vxor 
capta,  in  fervitutem  abducta 
plorat  luget  virum,  maritum  et 
pueros  infoleutia  victoris  occifos. 
Ita  gravius  erit,  quam  fi  ex- 
plices  :    filios  in  pugna  occifos. 

v.  69.  Tandem  cohibet  atque 
in  gvrum  ftiuin  Mufam  revocat 
poeta,  paulo  liberius  evagatam, 
Iunonis  iudia  nalione  effervifcen- 
te  penitusque  exaeltuanle.  Idem 
plane  exitus  eft  II.  1.  37.  Jlacc, 
graviorii  nrgumenti,  parum 
npta  funt  lyrae  meae  iocofae, 
iocis ,  lufibus ,  refereudis  tan- 
tum  accommodntae ;  qu.im  GOn- 
ftauter  de  fua  poeii  lyrica  mo- 
dcitiam  Nuiter  piaefert.  Cf.  ad 
II.  1.  37.  —  70.  Quo  tendis, 
D   5  evagaris, 


54- 


Q.     HOEATII     FLACCI 


Non  liaec  iocofae  conveniunt  lyrae: 
Quo  Mufa  tendis?      Defme  pervicax 
Referre   fermones    Deorum,    et 
Magna  moclis    tenuare  parvis. 


evagaris,  fines  tuos  excedendo, 
fublimia  tractnndo.  — -  Dejlne, 
noli  -pervicax ,  pervicaci  aufu, 
arroganter  referre ,  ne  arroges, 
fiunas  tibi  referre  ferm.  Deorum, 
lunonis,  atque  ita  magna,  quae 
maioris  funt  moliminis,  quae 
vires  tuas  excedunt,  quibus 
par  non  es  ,  tenuare. ,  exteimarc 
imminuere ,  deprimere  modis 
■parvis,    tenuioribus,    quam  ar- 


gumenti  dignitas  ac  graritas 
poftulat.  Nara  fonus  pawnl 
feutennis,  de  argumento  tenui, 
carmine  humili;  ut  faepius  poe- 
tae.  Prop.  IV.  1.  58-  liei  mihi 
quod  nojiro  parvus  in  Ore  fontit. 
Caeterum  in  profa  oraiio  ita  con- 
necti  debuernt :  Deline  magua 
modis  parvis  tenuare ;  referendo 
caet. 


CAR- 


CARMIXVM    L.    III.    C.    IV.  55 

C     A    H     M    B     N       JK 

ARGV  MJLNTVM. 

Jn  huitts  qttoque  carminis  dejcribendo  argumeuto ,   legiti- 
rjioque  partium  eius  explorando  connubio ,   dici  vix  pot- 
ejt ,    quantttm    interpretes  turbarum  dederint.      Quartau 
equidetu   dispeilendarum    divetjarttmque   opiuiomim  cutn 
lectoris  fajiidio  exagitandarum  parum  curioji  de  Jttitttva 
earminis,    eiusque  vere  lytica  tractatione  paullo  accura- 
tius  difpiciamus.       JJoc    igitur   agamus.       Ac     primuui 
quidem  JinguUtrem  hoc   carmen  ingrejjuht  habet ;    poeta 
cnim,    Jublimium    Jeujtium    ac     phantajmatum    plenus, 
MuJam  invocat ,   quae  illa  evolvat ,     Jibiquc  praejio  Jit. 
Cumque    huius   praejentijjimam   opem   experiretur ,    aui- 
mittn  eius,    vividijjimo   htiius    rei  Jcnju  Jortiter  percul- 
fittu,   prijiittorum,    qtiae  a  pritna  inde  aetate   cumulate 
in  eum  llJtiJac  contuierint,   beneficiorum  Jubit  recot datio, 
quibus   reccnjendis  gratijjlmus  immoratur ,    incfafue  fefe» 
JMufis   quippe  addictum,   earundem  praejidio  ubivis  lo- 
corum  tuto  verjaturum  gloriabundus  projitetur.      Sciiiceh 
mxquijita  hac  Jentcntiarum  convetjwue  poeta  Jtto  ipjius 
cxemplo    communitam    comprobatamque  guomeu  ooiuil, 
optime  cum  co  agi ,    qui  iUttJis  JeJe  iu  clientelam  atqtic 
fidem    commcndaverit :      qua   quidem  Jatis    complanata 
via  erat,     ad    primarium    camtinis    argumcutum,     quo 
slu<2t//lum,    Jinitis  .bellis   civilibus    ad   Jlufarum    cajira 
IransgrcJJum,   vtitcm  ac  lenem  principem  Romanis  poeta 

D    /5  exhibcre 


56  Q.    HORATII     FLACCI 

exhibere  atque  conuncndare   vohiit.      Mufis  euim    deben 
quod  Auguftus  impcrium  et    accepcrit  et  lenuerit ,    quac 
quippe    talibus    aniruum  eius  praeceplis   iiubuerint ,    qui- 
bus '  ilhul   optime  Jundatum  Jit    atquc  iudies   corrobore- 
tur.   Nimirum  e  poetarum,  maxime graecorum,  Augujimny 
quem   mullum  otii  iis  impendifje  falis  confiat,    lectione 
edoclum    poela    refert,     illud    demum  Jlabile  imperiuin, 
eam   Jirmam     potentiam    ejje,      quae,    leuitati   innixa, 
coujilio  et    ratione   adminifiretur ;     violenlia    contra   ac 
lemeritate  maximas    vires  ejfundi.      Atque  hauc  quidem 
carminis    partem ,     quae   iu  laudando    Augufii    imperio 
occupatur ,   (inde  a  v.   57.)  exqnijita  Jententiarum  cou- 
verjwne,  phantasmatuinque   vigore   ita  iujiruxit  illuuii- 
navitque  poeta,    ut  facile  Jelicifjimum   Pindari   aemula- 
torem  agnofcas.      Otnniuo  hoc    carmen  Jedulo   excutiant 
ii,  quibus  lyricae  poejeos  parum  explorata  ratio  cji. 


AD 


CAKMIMVM    L.  III.    C.    IV.    V.     I  -  \.  57 

AD        GALLIOPEN. 


.LJefceiide  caelo ,    et  dic  age  tibia 
Regina  longum  Calliope  melos, 
Seu  voce  nunc  mavis   acuta, 

Seu  fidibus    citliaraque  Phoebi. 


Au- 


V.  1.    Sollennis  Noftro   Mu- 
.farum   invocatio   in    ar°umentc 

D 

gravi  ac  fublimi.  Vid.  I.  12. 
et  eiusd.  libri  c.  24.  Neque  du- 
bitari  poteft ,  quin  graecum  ex- 
emplum  ante  oculos  babuerit. 
Laiulant  Alcmanis  fr.  apiid  Ile- 
pliaeft.  p.  2  2.  Mcuff*  txys  K«A- 
kii-TX ,  SvyatTtq  A/Of,  «?x' 
sqixTUuv  tve&v  ,  iirt  0  i/j.sqov  v/xvm 
nai  y^xqisvTx  rlStt  yoqov.  Item 
Stelichori  apud  Vriin.  p.  79. 
AiZq  ays  YitxkXtovitx  kiys7a. 
Calliopcn  cum  dilectu  huc  ad- 
vocari,  quandoquidem  ei  Mu- 
farum  principotus  deferatur, 
(Heiiod.    Tbeog.    79.  KaA/woTvj 

i-  V)  ■}  <xq  TOcfyzqzCTCtT-i)  isrtv  «t«- 
atMv)  quod  volunt  plerique 
intpp. ,  vix  equidem  putem. 
Nam  promifcue  fere  Noftro  Mu- 
f.iiuin  nomiua  poni ,  patet  vel 
ex  I.  ia.  2.  quod  carmen  atgu« 
menti  dignitate  haud  noftro  in- 
icrius  eft.  Caelo  eam  devocat ; 
quod  et  ipfa  Mufarum  fedes  eft 
Olvmpus ,  unde  Homero  II. 
)3.  49**  Okvfj.Tiahs;  audiunt. 
Laudant  et  Eunianum  verfum  : 
Mufae,    qnae  pedibus   magnum 


pulfatis  Olympum.  Sed  et  in 
hoc  quosdam  argutari  video, 
tanquam  magis  fplendide  de 
caelo  vocentur,  quam  de  Par- 
naffo  aut  alio  monte  iis  facro. 
Ita  tamen  Clio  poeta  per  Heli- 
cona,  Pindum  et  Haemum  quae- 
rit  I.  12.  5.  ut  alia  loca  taceam. 
Infulfe  ^autem  antiqui  interpre- 
tes  huic  cum  f uperiori '  carnmw 
nexum  intercedere  commenti 
funt,  ita  quidem,  Ut  Mufam 
caelo  defcendere ,  h.  „  de  Diis 
loqui  deJinere,  et  a  Iunonis  lei'- 
monibus,  quos  in  caelo  habuiffe 
eam  oftenderat,  tranlire"  iubeat 
poeta.  —  liegina  dvetaacc,  com- 
nmni  Dearum  epitheto ;  nou 
autem ,  quod  Gefn.  et  alii  lia- 
tuunt,  quod  reges  iuxta  Ile- 
fiod.  1.  1.  comitetur.  Hoc  enim 
munus  Inbet,  tanquam  beroici 
carminis  praefes.  —  Dic  melos, 
cane  carmen  ,  longumloxige  du- 
raturum ,  perenne;  quod  qui- 
dem  nibil  airo^antiae  Jiabet, 
cum  illud  carmcna  Calliope  dici 
cupiat.  7  ibiam  et  citharani  cu- 
mulat  poeta  ( ut  I.  1.  32.  et 
I.  12.  1.)  quoniam  ad  utvr.iu- 
D    5  qne 


58  Q-    HORATII    FLACCI 

Auditis  ?   —   an   me  ludit  amabilis 
Iiifania?   —    Audire  et  videor  pios 
Errare  per  lucos,   amoenae 

Quos  et  aquae  fubeunt  et  aurae. 


Me 


que   carmina  lyrica  canebantur. 

3.   voce   acuta     ixl    Xiyvqoi, 

Xtyti* ,  clara,  arguta;  unde  et 
Xiyaivsr;  Anacr.  XXK.  5.  — 
fdibus  citharaque ,  pro ,  iidibus 
citharae;  nam  alterum  tleclara- 
tive  fubiicitur,  familiari  Noitro 
ratione.  Alii  fides  lyrae  intel- 
ligunt,  diverias  aileo  a  cithara  ; 
parum  doct.e.  —  Vhoebi,  Conf. 
I.  21.  12.  et  32.  13. 

v.  5  —  Q.  Voti  compos  factus 
fefein  Mufarum  lucos  abreptum 
ibique    confortio     concentuque 
©earurn     fuaviffimo     frni     iibi 
adeo   perfuafum   hnbet  poeta  tC- 
(pavrxffi-jjroc,    ut  et  alios  eadern 
videre     atque      audire     credat. 
Vnde  :   auditis  fc.  Mufarum  can- 
tum?     Aiii    adventar.tem    cum 
cantu  Calli:>pen,   quae  adeo  poe- 
tae  invocauti   praelto  i'it,    figni- 
ficaii    autumant,     nefcio    qnam 
commode;   quuni  poeta  ipfe  fta- 
tim     in     loca ,     Mulis     frequen- 
tari  folita,    fefe  abreptum  iingat. 
Peffime    autem     poft    Acronem 
quidam  ad  Calliopen  et  caeteras 
Mnfas  referunt:    „  auditisne  me 
vocantem?"  —  an  eiubtiiiafnio 
correptum  dehidit  vana  imago? 
an  decipior  falfa  fpecie  ?   Lijania 
praeclara   de    animo    fublimium 


phantafmatum  vi  ac  copia  con- 
turbato ,    qui  exceliiore    fpiritu 
incenfus ,   expulfo  humano   fen- 
fu,     (Claudian.     R.     P.    I.    5.) 
furentis  inftar,  extra   fe  rapitur. 
Jam   amabilem ,   dulcem,    iucuu- 
dani ,   iiiam  infaniam  profitentur 
poetae  ,    cum  quod  divinitus  ea 
afilari  credatur   (II.  i().  f>.   ple* 
noque   lmcchi  pcctore   ttubidum 
laetatur)    tum     quod    homines 
Dcnnim     confortio     admoveat, 
ut   h.  1.  Cf.  I.   1.    30.  —  Vi. 
deor   mihi   errare  per  lucos ,   in 
Mufarum  nemora  abreptus,  ibi- 
que     audire     Mtifas      canentes. 
Nemorum     autein     Muiis    per 
Ileliconem  et  caetera  loca,  iplis 
confecratornm       fatis     frequeus 
apud  poetas  mentio ,   cuitis  qui- 
dem    fiirmenti    oriao    a   fecelTu, 
ut    ita  dicain ,    poetico   videtur 
repetenda;    quo   mngis   mireris, 
Elyfii  lucos  a  quibusdam  hicin- 
telligi.    —   pios ,   profanis  inac- 
ceflos ,   quos  pios  tantunt  vntes 
intrare  licet ;    vel  fimpliciter  fa- 
cros,  Mufis  ttvs/WivcL,-.    \t,\  facras 
earundem  flras  vocat  Sil.  XIV. 
2<).    - —     quos     aquae     amoenae 
Jubeunt,   intrant,    praeterfluunt, 
et   aurae    amoenae ,    lenes ,    Ze- 
phyri    mnlcent,     perfiant.      Ita 
fecefTum  ftuuu   Tiburtinum  atl» 
umbral 


CARMINVM    L.  III.    C.   IV.   V.  5 -12. 


59 


Me    fabulofae    Volture  in    Appulo, 
Altricis  extra  limeu  Apuliae, 
Ludo  fatigatunique  fomno 

Froude  nova  puerum   palumbes 

Texere : 


nmbrat  Nofter  IV.  2.  io.  n. 
Caeterum  ad  lnuic  Noftri  locum 
refpexiile  putandus  eft  Auctor 
dial.  de  caufT.  corruptae  eloqu. 
c.  12.  Nemora  vero  et  luci ,  et 
fecretum  ipfum  tantam  mihi  ajfe- 
runt  voluptatem  ,  ut  inter  prae- 
eipuos  carminum  fructus  nume- 
rem  ,  quod  nec  in  ftrepitu  - — 
(omponuntur ;  fed  fecedit  ani. 
mus  in  loca  pura  atque  innoccn- 
tiu  ;  fruilurque  fedibus  facris. 

v.  g.  Praeclaro  artificio  nr£;u- 
menti  tractatio  ita  exordio  ad- 
nectitur,  ut  tranfitus  ludibun- 
dum  potius  poetam  quam  in 
certo  quodam  argumento  occu- 
patum  defixumtjue  prodere  vi- 
deatur.  Quum  enim  Mufas  libi 
invocanti  praefto  efle  intellige- 
ret,  vivide  huius  rei  fenfu  per- 
cuflus  inflammatusque  priftino- 
rum  ,  quae  libi  ab  iisdem  inde 
a  tenerrima  aetate  obtigerini, 
benefieiorum  memoriam  grata 
mente  recolit,  atque  ita  fuo 
ipfius  exemplo  fententiam,  quae 
huius  carminis  primaria  eft,  lu- 
oiilentiffime  comprobat,  illos, 
qui  Mufarum  fefe  addixerint 
patrocinio,  imperturbata  fecu- 
vitate  frui.  Docte  autem  poeta 
feutentiam:    fe  a  pueritia  Muiis 


carum  fuiffe,  fabiecta  ftatim 
narratione  exponit  atque  illu- 
ftrat.  Ordinem  verbornm  huiio 
tene  :  JVIe  puerum  aliquando  in 
Vulture  Appulo  ludo  fomnoquc. 
fatigatum  jabulofae  palumbes  n. 
jr.  texere.  —  Palumbes  fabulo- 
fac ,  quarum  plura  in  fabulis 
minifteria  occurrunt,  quae  nar- 
ratioui  mirationeni  faciunt,  pro- 
di^iofae;  appolito  h.  1.  epitheto. 
vid.  ad  I.  22.  7.  —  Vuhur  f. 
Vulturnus ,  mons  itl  finibus 
Apuliae,  cuius  iugttna  in  Lu- 
caniam  potrigebatur.  In  hoc 
igitur,  quod  extra  limen,  fines 
Apuliae  ,  altricis  Juae  ,  h.  qinie 
patria  ipfi  eflet ,  pvoteuditur, 
ferocioribus  animalibus  infeftum 
(vid.  ad  v.  ig. )  Iloratiuro  puf- 
rurn  eva£,atum  cogita.  Vide 
Obff.  —  11.  fcmno ,  cui  diu 
rcluctntus  fuerat,  futigatum,  op- 
preffum  ,  victuin.  Notifiirna 
Ilomeri  (Tl.  a.  f)Q.)  v.a/xar^i 
abh^y.iri-i  vfyii  nai  bxvuj.  Ita  ller- 
cules  -vTtv^  pcpct^/j/^cvc; ,  fomno 
gravatus  (  Virg.  Aen.  VI.  520.  ) 
audit  in  epij.r.  abifr.  £85. 
(Anal.  Br.  III.  210.)  —  12. 
jronde  nova ,  receutibus  lauri 
ct  myrti  ramis ,  vel  omuino  ts 
TtQaT-j)be$  iftius  rei  tm  noia 
indigitarit  poeta;  neque  hoc 
abfo- 


6o 


IIORATII    FLACCI 


Texere:   mirum  quod  foret  omnibus, 
Quicumque  celfae  liidurn   Acherontiae, 
Saltusque  Bantinos,   et  arvum 

Pingue  tenent  humilis  Forenti; 

Vt  tuto  ab  atris  corpore  viperis 
Dormirem   et  urlis;    ut   premerer  facra 
Lauroque   conlataque  myrto, 

Non  fine   Dis  animofus  infans. 


Vefter, 


abfonum  iudicabis,  fi  eogites, 
ranios  iftos  alinnde  fuifTe  allatos. 
Nam  myrtetis  montem  iftum, 
quinrfos  aleret,  oonfitum  fuiffe, 
nemo  facile  in  animiun  induxe- 
rit.  Atque  hp<".  illud  erat,  quod 
maxime  ftuperent  vicini. 

v.  15 —  16.  Ad  fidem  rei  fa- 
eiendam  ,  haec  adiecta  exiltima. 
lam.quod  geheratim  erat :  quod 
mirum  videretur Vulturni  acco- 
lis ,  pro  hoo,  quo  res  veroeffet 
propior ,  fpeciatim  percenfet, 
qui  illud  viderint,  regionis 
iliius  incolas.  Acherontia*  Uau- 
tin  et  Forentum,  oppida  in  con- 
iinio  Apuliae  ef  Lucaniae  iifa; 
unde  alii  huic,  alteri  regioni 
alii  ea  adfigiiant.  Niduni  Ache- 
rontiam  vocat,  nidi  inftar  in  de- 
clivi  montis  ( fortc  ipfms  Vul- 
liuni)  haercntem  ,  excelfam  ; 
niliil  amplius.  lthacam  in  afper- 
rimis  faxulis  af/ixum  nidulum 
eadem  ratione  vocat  Cic.   Orat. 


I.  44-   —  ^or.  humile ,   depref- 
fum ,  in  valle   iitum. 

v.  17,  Mirabantur ,  ut,  quo- 
modo  in  rejjione ,  faeviflimis 
feris  infeflata,  tam  confidenter 
fomno  indulgerem.  —  corpore 
tuto ,  tutus,  niliil  timens  a  vi- 
peris  et  urjls.  —  atris  venenatis. 
Perpetuum  boc  veneni  epitbe- 
ton.  —  ig.  Vrfos  Lucaniae 
tribuit  etiam  Ovid.  Halieut.  57. 
Foedus  Lncanis  provohntur  ui- 
fus  ab  antris  ;  ut  vel  in.de  col- 
ligfts ,  Vulturnum  in  Lucanos 
cxiiffe.  —  premerer ,  multo 
fignificantius ,  quam  tejrerer, 
magniim  enim  frondium  in  eiun 
collatarum  f.  congeltarum  co- 
piam  animo  fubiicit.  Factum 
autem  hoc  in  omen  futuri  poe- 
tae ,  uti  optime  Scholl.  expe- 
diunt.  Ita  recens  natum  Pin- 
darum  exiiibuerat  pictura  lauri 
ac  myrti  ramis  incuhantem, 
quam  defcribit  Philofir.  Icon. 
II.   12. 


CARMINVM    L.  III.     C.    IV.    V.    13-24 


6l 


Vefter,    Camenae,  vefter  in  arduos 
Tollor  Sa.binos;    feu  imhi  frigidum 
Praenefte,    feu  Tibur  fupinum, 
Seu  liquidae  placuere  Baiae. 


Veftris 


IT.  12.  cuiusque  ideam  forte  ex 
ipfms  Pimiari  carminibus,  unde 
etiam  lioratius,  Pindari  aeniu- 
ifctor,  ad  fe  traduceret ,  de- 
Mromtam  acute  ceniectabat 
Boettis;.  —  JYo»  fine  Diis,  oJx 
m&tti.  (v.  c.  Od.  9.  552.)  Mu- 
famni  praelidio  animofus ,  fre- 
tus,   audax. 

v.  21.  In  veftra  tutela  fum, 
ubicunque  de°am.  Speciatim 
pro  hoc  poeta  loca,  ipfi  fre- 
quentari  folita ,  adnumerat. 
Vefter  tollor,  docta  brevitate 
pro,  veftrae  tutelae  confalo,  vos 
me  tutamini,  dum  proficifcor, 
eo,  peto  Sabihos,  agrum  meum 
iu  Sabinis.  Pro  lioc  magia  pro- 
pvie  eit  tollor,  ad  naturam  Sa- 
binae  regionis ,  quae  montofa 
eft(Strabo  V.  p.  348-  C.  unde  et 
ardui  S.  h.  1. )  et  Pioma  illuc 
proficifcentibus  peradclivia  eni- 
tendum  erat.  —  feu  mihi  pla- 
cuit ,  lubet  proficifci ,  feu  pe- 
tani.  —  25.  Praenefte ,  Latii 
oppidum,  in  monte  fitum. 
(altum  inde  Virg.  Aen.  VII. 
(>Q2.  cf.  Strabo  V.  p.  365.) 
quo  aeltate  fecedere  folebant 
Romani,  frigoris  captandi  gra- 
tia.  —  il.\.  Tibur  fupinum  in 
declivi  collis  paite  pofitum.   Cf. 


infra  29.  7.  et  de  Tiburtinae 
regionis  amoertitatel.  7.  12  fqq. 
etlL  G.  5  fqq.  —  2/j.  Luiaium 
finus  in  amoeiiifTima  Gamp 
ora,  miti  a  ris  temperie,  aqua- 
rumqne  falubritate  (  unde  liaui- 
dae  h.  1.  dictae)  celebratiiiimus. 
Nofter  Epp.  J.  1.  33.  Nullus  in 
Orbe  Jtnus  Baiis  praelucet  amoe- 
vis.  Principes  ideo  dictae  Mar- 
tial.  VT.  42*  7*  vaporiferao, 
(ob  aquas  calidas.  Cf.  Strabon. 
V.  p.  575.)  blandiffinm  litora, 
Baiae,  Stat.  Silv.  III.  5,  96. 
Hieme  atque  ineunte  vere  Ro- 
mani  ibi  delidebant.  Caetorum 
totius  loci  fententiam  pervertit 
Gefnerus ,  dum  Ilorr.tiuiu  le- 
cciTus  illos  frigidos  aeftate,  hie- 
me  tepidos ,  quaerere  fe  non 
voluptatis  et  ignobilis  otii  cauf- 
fa,  ied  ut  cum  Muiis  et  in  lit- 
teris  verfari  fine  interpellarione'. 
poflit,  oftendere  putat ,  prave 
utique  accepto  rZ  vefter  pro, 
in  veftro  (  Mufarnm  )  otio ,  vc« 
ftris  deditus  ftudiis.  In  quani 
fententiam  abripi  fe  paffus  eft 
cultiore  v.  13.  oratione ,  et 
Epifi.  I.  2.   2. 

v.  25.  Vos  cultorem  veftrum 

f.  poetam  e  praefer.tiillmis  mor- 

tis    pericnlis    eripuiitis.        lloc 

iteruin 


62  Q.    HORATII    JXACCI 

Veftris  amicum  fontibns  et  clioris, 
Non  me  Pliilippis    verfa  acies  retro, 
Devota  non  exliinxit  arbor, 

jNec  Sicula  Palinurus   unda. 

Vtcum- 

iterum    fpeciali   poiiovum  peri-  exfecrabilis,     diris    devoverdti, 

culorum  ipli   intentorum    com-  utpotequae  dominum  fuum  op- 

memoratioue    exornat   atque  il-  preffura  effet.     Gafum  iftum  ce- 

luftrat    poeta.   —    amicuvi,   ad-  lebravit  II.  15.    —   UQ.Falinu 

uictum,   gandentem  vsjtris  fon-  rut ,  >  promontorium    ad   extre- 

tibus  et  clioris ,    veiiro  fodalitio,  mum  linum  Velienfem  in  Luca- 

confortio ,      quam    ornate   pro,  niae   ora,      naurragiorurn    peri- 

me  poetam.       Mufas     enim    ad  culis    infamc.      Nomen   ei  a  P.i- 

fontes  ipfis  faeros    cboreas  inde-  linuro ,       Aeneae     gubernatoiv, 

feflo  itiuiio  agitantes  exquiiitum  obtigiffe ,     notum   vel    e   Virg. 

^oetarum      exliibet     phantalma.  Aen.  VI.    38 1.      Iam    Palinurus 

Heiiod.  Theog.  S  fqq.  al  S^EXi-  paene  exjtinxit   Horatium,  tem- 

xivcf  iyouGiv  cf ej  - —  xa(  rs  ~sq)  peftate  ad  illud  coorta  ,   et  navc 

>t|sij'</)v     losibta    ~cuc     a-aXoiaiv  inde  ad  eos  fcopulos  allifa.    Cu- 

itfX&vvrat  —  nai  rs  Xosaad/j.kvat  ius  periculi   curn    iiullibi    poeta 

-sqs-ja.   yoia    Tltoij.-^aoto   dv.qord-  meminerit ,      fruftra    eos    a^ere 

Tw     EAimivi  yoqoiit;  ivs~ot'/\cavro  arbitror,  qui  de  tempore  ,   quo 

naXoiz,  if*£%ltyr*(,   s-tftutcetvra  Iloratius     ibi     periclitatus     fit, 

hs  ■KOtjciv.       Vnde  pro   vulgato,  difpiciendo  anxie    laborant.   Fa- 

inter  Mufas  verl.ui   doctius  eit,  ctum  illud  effe ,   quum  e   Mace- 

cboros     cum     Muiis    celebrare,  donia  Italiam  redierit,    plurimi 

ut   h.  1.      Similiter   Propert.  II.  poit  Acronem    ftatuunt.    Sanad. 

10.      1.      Iam     ttmpus     lujtrare  illam       tempeftatem      intellieit, 

aliis    Helicona    choreis.      Eidem  quae  Octaviani,    Siciliam  a.  V- 

Graii  chori ,    graccorum  poeta-  LCCXXVT.      petituri      claffem 

ntm    carinina    dicta    III.    1.    4.  ad     Lucaniae     oram     repulerit. 

■ —   26.   Aiies  rctro  verfa,  incli-  Sane,    ii  Iloratium    eXpeditioni 

nata,  in  fugam  convcrfa,   omni-  ifti  interfuiffe  conftaret,    fimul 

nopro,    clades  apud   Pbilippos  omnis,  quam  Siiniae  umlae  men- 

accepta  menon  exitinxit,  falvus  tio  infert,    expedita  foret   difh- 

ex  ifta   clade  evafi,    idqne    Mu-  cnltas,    maximc   ii  ftatuas,   claf- 

farum   beneficio.       A   Mercnrio  fem    iilam   a   Siculo    inde    mari 

fe  exemtum  iiti    cladi   memoiat  tempeitate  reiectam  fuiffe.    Quod 

II.  7.  13.   —  27.   Arbor  devota  tamen  uti  temere  ponitur ,    ita 

multo 


carminvm  l.  iv.  c.  vi.  v.  25 -52.         65 

amque  mecum  vos  eritis,    libens 
Infanientem    navita   Bofporum 
Tentabo,  et  arentis  arenas 
Litoris  Aflyrii  viator. 

Vifam 


multo  melius  cnm  poeta  agi  ar-  litora  Aflyiiae,  h.  Syriae.  TJlus 

bitrbr,    fi  cum  geogrnphicarum  enim   h.  1.    graeco   ^ivo;  figniii- 

fubtilitatum   incuriofum ,     lines  catu    primario,     qni  eit ,    a  rZ; 

naaris    Siculi  paulo  longius   ex-  -tyoi/xuov  cm^o;  ,   arenae  cumulus, 

teiniiflc  dicas.  (  v.  Schol.    ad  Apollonii  Ai,3y»j{ 

£?y*{  i(svi[jov;  IV.  i,384*  etqucm 

v.   c.q.    Vtcunque,   dummodo,  laiulat  doctiir.   Boettiger    Stanl. 

docimque  vos  mecum  eritis,  ad  Aefch.  Perf.  82o. )  AJJyriam 

vos  viae  comites  habebo,  libens,  que  pro  Syria  (  uti  II.  n.   16". 

audacter  navita  ac  tiator ,    terra  et  faepiflime  alibi )    a  poeta    ad- 

marique  periculofiilima  loca  fe-  hiberi,    vix    dubitandum    vide- 

riihmasque    gentes    adibo.    Ea-  tur.      Defignantur  adeo    Syriae 

dem   fententiarum  pro^relfio   I.  Palmyrenae   folitudines ,      quae 

l  7   fqq.       Iam  ,    quo  acrior  usque  ad  Petram  urbem  ct  re^io- 

ac  vividor  iftornm   periculorum  nem   Arabiae    felicis    appellutae 

feriret   fenfus    animum ,    fpecia-  -perlinent ,    Plin.    H.  N.   V.    2^. 

libus  rcm   exornatam  tledit   no-  Has   easdem  vel   fimiles  alii  in- 

tioribus  poeta.      Maris  pericula  nui  quidem  a  poeta  ftatutmt  in- 

deiignat  a   Bofporo  Tbracio,   in-  terpretes  ,    fed  rem   longius  re- 

/aniente   fluctuum  ao  ventorum  petunt,    litore  Affyrio   vel  pro 

aeitu,   procellofo.   Conf.  II.  13.  Syria   univerfa  accepto,    quate- 

i.'j  er  20.    13.   —   31.   tentabo,  nus  ea  mare  attingat,    vel,  quod 

delcctum    verbum    ad   declaran-  areuae     illae      ingenti     planifie 

dnm  audaciam   ( v.  ad  I.   2g.  5.  undique  porrectae  potius  litoris 

adde   Catull.  XI.    12.)  qua  na-  vel  aequoris   quam  terrdtris  re- 

vigatio  illa  periculofillinia  infii-  gionis     fpeciem     oftentent,     ut 

tuittu.    —      arentes    aren.    lit.  Bentl.   qui  in  hanc  rem  laudat 

viator ,      iunge,      tentabo  Plutarch.     Vit.    Craff.    p.   556. 

erentes  arenas ,    arenofa  deferta,  06   (pvrov    ojw9iV  t     ou   rrocfioi.vtv 

viator  lit.  AJJ.    iter    faciens   per  Iqo^;  y.a£-iivro; ,      a\}C    aTtyj^; 

iitiora,  Blvote,    arenofos   cumu-  Ttkayi6v  n  ytZu»,  Sivujv  n.iv 

\flyriae,      quod    copiofe    et  iqlffxwv     •KiQtiyJvrwv    rov     croa- 

ornate     dictum    pro ,     tcntabo  tsv.      Idem      tamen,      Acronis 

aronas ,    feu    quod    doctius   eit,  auctoritatera ,    litus  eiiam   cam- 

poruni 


H 


Q.    llOllATil    FLACCI 


Vifam  Britannos  liofpitibus  feror, 
Et  laetum    equino  fanguine  Concanum; 
Vilam   pharatratos    Gelonos 

Et  Scytliicum   inviolatus   ainnem. 


Vos 


porum  extremitatem  veteres 
dixifle ,  parum  probabiliter  fta- 
tnentis  (  nam  Virgilii  loca  vix 
commode  huc  trahas)  fecutus 
continia  Aflyriae  et  Arabiae  in- 
telligit,  ubi  Craflus  cum  toto 
exercitu  perieric. 

v.  53  fqq.  Britannos  hofpiti- 
bus  in  hofpites  Jcros,  truces, 
cruentos;  hofpites  enim ,  h 
Acroni  Jfides  habenda ,  Britanni 
immolare  ferebantur.  Sed  f  >rte 
nihil  amplfus  voluitpoeta  quam 
Britannos  «$£vou;,  inhofpitales, 
gentem  afperam ,  trucem,  bel- 
licofam.  Qua  eadem  ratione 
JVIaffaaetas  vocat  Prifcian. 
Perie^.  719.  Hofpitibus  facvos 
cunctis  ,  belloque  jerotcs.  Jlor- 
ribiles  Britannos  Catull.  XI.  1  1 . 
—  54.  Concani,  notus  Cauta- 
briae  in  Hifpania  Tarraconenfi 
populus,  a  Concana  urbe  fic 
dictus  Ptoleni.  II.  6.  Ad  decla- 
ranttam  iftius  gentis  feritatem 
laetum  h.  fatiari  Concanum  nit 
equino  fanguiue.  De  quo  Con- 
canorum  more,  fi  Silii  locnm 
excipias  (III.  360.  nec  qui 
JYlaJJageten  vwnjlrans  feriiate 
parentem  cornipedis  fufa  Jatia- 
ris,  Concane,  i>ena ,  in  popu- 
lorum  Hifpnniae  recenfu)  aJiun- 


de  quidem  haud  conftat ;  quo 
minus  tamen  Noftro  iidem  de- 
trahas ,  vet.it  Strabo  III.  p.  165 
qui  Cantabris  multa  cum  ^C}- 
this  commnnia  efle  dilerte  tra- 
dit.  lam  vero  de  lioc  lactis . 
equini  inter  Scythas  ufu  nihil 
fane  pervulgatius.  Quo  ipfo 
Silium  1.  1.  inductum  exiftimo 
ut  Concanos  Maffagetarum  co- 
loniam  haberet.  Minime  igi- 
tur  audiendi,  qui  fatis  temere 
Concanos  cum  Acrone  in  Tlira* 
cia  aut  cum  Porphyr.  in  Scy- 
tliia  collocant.  —  55.  Gelonos, 
Sarmatiae  populum ,  Boryfthe- 
nis  accolam.  —  pharetratos, 
fagittiferos,  ( Virg.  Aen.  VIII. 
725.  )  qui  nunquam  iine  annis 
vag&ntur,  adeoque  truculentos, 
efferos.  —  56.  Scylhicum  amnem, 
Tanain,  adeoque  Scythas,  eius 
'accolas.   Inviolatus,  tuto,  fecure. 

v.  57.  In  vefi.ro  contubernio 
Augultus  exantlatorum  militiae 
laborum  foiatia  ac  fomenta 
quaerit,  vobis  fe  totum  addixif. 
compofita  ntque  ordinata  re- 
pubiica.  Conf.  Argum.  — 
altum,  in  ampliifimo  dijuiitatis 
gradu  politum  ,  egregium ,  ma- 
gnum ;  ut  Ovid.  Pont.  3.  65. 
et  nlibi.  —  Jvnul  ac  abdidit, 
dispofuit 


CARMINVM  L.  III.  C.    IV.  V.   53-/J.O. 


65 


Vos    Caefarem  altum,  militia  fimul 
FeiTas    coliortes    abdidit  oppldis, 
Finire     quaerentem     labores, 
Pierio  recreatis   antro: 


Vo. 


«Jispofuit ,  collocavit  in  oppidis 
cohortes ,  ubi  veteranos  per  co- 
louias  distribuit ,  iisque  agros, 
militiae  praeniia ,  adfignavit ; 
et  lioc  ornute  pro ,  hmulac  ab 
arniis  ceOatum  elt,  compofitis 
bellis  civilibm.  Ita  iam  Tor- 
rentius  optime  li.  1.  explicuit. 
Caeteri  fere  omnes  de  militibus 
od  hiemundum  per  oppida  dis- 
tributis  COgitant;  quae  ratio  a 
totius  cainiinis  conlilio  aliena 
viuetur  (Vid.  Arguro. )  tum ' 
Jefjae  militia  cohortes  non 
tam  unius  aeltatis,  quam 
potius  multorum  annorum  mi- 
litiam  ( nt  II.  7.  lQ.  longa 
fejjum  niilitia  latus)  a  qua  tan- 
demrequies  datur,  haud  obfcure 
innuunt.  —  abdere  quietis 
otiique  adiunctam  notionem  ha- 
bet.  L.atet  abditus  agro,  Noiter 
Epp.  I.  1.  5.  de  gladiatore, 
rtide  donato,  lauUante  Lamb. 
—  59.  quaerentem  laborum  fo- 
lamina,  fefe  ex  iis  reficere  cu- 
pientem ,  recreatis  exhilaratis 
Fierio  antro ,  in  veftris  receiTi- 
bus.  Docte  et  fuavi  imagine 
Tulgarem  fententiam  exhibuit 
poeta,  Augultum ,  pace  parta, 
Mttiis  vacare  ,  litterarum  itudio 
delectari.  Eloquentiam  Jiudia- 
que  Uberalia  Au^uitum  cupide 
Tom.    U. 


et  laborioj.jfime  exercuiffe,  poe- 
ticam  quoque  jumtnutim  i.ttigijfe 
diferte  trauit  Sueton.  Oct.  c. 
84-  85-  J&ntr0  f.  amoeni  receflus 
pervul^ato  poerarum  phantas- 
mate ,  ab  eoruudem  feceflu, 
quem  carmina  facturi  petere  vi- 
deri  volunt,  ducto ,  tribuun- 
tur  montibus  LHeriis  h.  Mufis 
confecratis,  in  quae  fe  confe- 
runt  poetae,  Mufis  litaturi. 
Laudant  Pind.  Pyth.  VI.  48- 
49.  de  Thrafybulo  ,  cc&iav  hoZ- 
iriuy  ly  ftvjroivt  lli&qihjov.  Fre- 
quentiura  apnd  Latiuos  poelas 
antra  Pimplea  ( Martial.  XII. 
11.  4.)  yJonia  (Stat.  Silv.  IV. 
6.  31 .)  lieria  (  ut  h.  1.  et  Itt- 
ven.  VII.  60.  )  et  lim.  Atquc 
ttti  fe  Iii  ab  ipiis  Mufis  carmina 
edoceri  afllarique  ferunt,  ita 
ii ,  qui  ad  antiquioris  ciiiusdam 
poetae  exernpluiu  i'e  componunt, 
iftorum  nemora,  antra  frequen- 
tare  dicuntur.  Quo  fpectaut 
Propert.  III.  1.  1.  Callimachi 
manes  et  Loi  facra  1'hiletae  in 
vejtrum  quaejo  me  Jinite  ire 
nemus. 

v.  41'  Majnium  poetam  a^no- 

fce    in      convertenda     hac     vul- 

gari  fententia:    Auguftum    Mu- 

iarum  beneficiQ  ,  feu  ut  pLvnius 

E  loqttnr- 


66 


O.     HOllATII    FLACCl 


Vos  lene  confilium  et    datis,    et  dato 
Gaudetis  almae.     Scimus  ut    impios 
Titanas   inmanemque  turmam 
Fulmine  fuitulerit  caduco, 


Qui 


loquar,     optimarum  lirternrum 

liudio,     maxime     poetaruin   le- 

ctione,  lenem  nc  mitem  princi- 

pem    evaiiffe.       J'os    lene    con- 

jdium  daiis ,    vos  lenitatem  fna- 

detis ,    vos     virinm     prudenter 

motlerandarum   initillatis    prae- 

cepta,    quae   quidem  ,     potticis 

fignientis   exornata,     antiquiJli- 

morum      poetarum     intexuillis 

carminibus.         Confiiium     adeo 

}ene  al)  eo  profieiicitur,   qui  aui- 

muni  litterarura   ftudiis  ad  im- 

manitatem    iinxit ,    qui    leniter, 

h.    fhifl    omni  animi    perluvba- 

tione  agit.     Caeterum  fenrentia 

gcnoialiter ,      more      Pindarico, 

Lnfigniter  Horatiana-m 

rrj  oitendit.    Nam  Au- 

im   poft  bella  demum-  civi- 

lia   niitiora  in  regenda  civitate 

fecutum     coniilia   ita    declarari, 

quis    non    videt?    —    t>auJetis 

Jato  cuvJiUo,   monita  iiia  even- 

tu,    fiiccoilu  baud   deftitui,  fa- 

luberrima     ea     effe     in     remp. 

Gaudent   Mufae ,     dum    homi- 

ntim  ntilitntr  profpiciunt,  eornm 

commoda  a  fe  promoveri-  intel- 

ligunt;     quo    fane   gaudio   nul- 

lurn    cogitari    poteft    honeflius, 

quod    adeo  deas    iiias   apprime 

decet.       —    almae ,     propitiac, 

beneficae;    appoiito     li.   1.    ej»i- 


tlicto.  — -  Atque  ita  fcinms, 
poetarum  carminibus  cdocemur, 
fapientiam ,  h.  potentiam  ptu- 
denter  temperatam  difpenfatam- 
que,  immanibus  viribus ,  in* 
confulte  .  adhibitis ,  praepollere. 
Quam  fententiam  fubiecto  fta- 
tim  Gigantind  excmplo  expo- 
nit  atque iilufttat  poeta ,  ducem 
lyricac  hnitis  foruiae  fecutus 
Pindarum ,  qui  in  punicnda 
vjSfSi  itidem  Gigniitum  exemplo 
urittir,  Pytb.  VHI.  init.  cuius 
locum  cum  Noitro  coinparaffe 
iuvabii.  Titanum  ct  Gii,antum 
pugnam  quurn  antiquiorespoetae 
iisdem  fere  coloribus  adumbra- 
rent,  et  pleraque  fere  e  Tiinno- 
machiis  in  Giiiantomachias 
ferrent,  (vid.  egregium 
.  ad  Apollod.  I.  2.  l.) 
enata  inde  utriusque  fabuLirum 
generis  coufulio,  adeo  quidem, 
ut  promifcua  effeiit  Titanum  ac 
Gicantum  uomina,   ut  li.  i.  — 

D 

imyios ,  arxcCtx/.oig ,  •uTio^ui- 
Xcv; ,  aclv.o-ji,  quae  folieniiia 
funt  Gigantum  epitheta,  v.  c. 
Callim.  Lav.  Pali.  y.  —  imma- 
nenique  turmam,  iminanium  vi- 
rium  robore  itolide  fesocem; 
■yjjriKti;  liaec  appoiita,  mo- 
reHoratio  familiari.  — 44.  f  ul- 
niinc    iovcm    adveifus    Titanas 

et 


CARMINVM    ]L.  III.    C.  IV.    V.   L\  -50. 


6' 


Qui  terram  inertem,    qui  mare  temperat 
Ventofum,  et  urbis,  regnaque   trifiia, 
Divqsque  mortalisque  turbas 
Imperio  regit  unus  aequo. 


j\:agnum  illa   terrorem   intulerat  Iovi 
Fidens,  iuventus  liorrida,   bracliiis, 


Fratres- 


et  Gi^antas  pro  telis  ufum,  con- 
Itantcr  tradunt  poetae  inde  ab 
Hefiodo  Theog.  688  ^qq.  Cf. 
Eurip.  Hec.  473.  OviJ.  Met. 
I.  i54*  —  caduco ,  defupet 
irruenie,  cum  impetu  deieetOj 
rapido ;  aucta  huius  v.  potelta- 
te,    ut  II.  15.  n. 

v.  -j5  —  48-  Inpiter  rayyrsf 
r.ir:;,  qui  unus  omnia  regit, 
jravra^os  (Sophocl.  OeJ.  Col. 
lo^o.)  Trty/-.jttT>)»  (Aefchyl. 
Suppl.  S^SOI^11^  omiiia  do- 
cte  difpefcuit  atque  fpecialibus 
notionibns  expofuit  poeta,  quo 
magis  lovis»  maieftas  exfplenJe- 
fceret ;  ut  aJeo  tota  Iiaecce  lovis 
vtrtbv  deiignatio  non  tam  in- 
genii  redunJantiac  ,  quoJ  qui- 
dcm  nontiulli  crepant,  deberi, 
quam  fummo  potius  cum  iudi- 
cio  facta  effe  viJeatur.  —  2  er- 
rum  im-rtcm,  brutam  ( I.  54. 
9.  )  craffarn  terrae  molem.  Au- 
get  adeo  fummae  poteftatis  no- 
tionem.  —  mare  ventofumt 
ventis  turbatum  ,  procellofum. 
Ad  rem  I.  12.  15.  qui  mare  ac 
terras  vaiiisque  mundum   temjie- 


rat  lloris.  —  urhium  fpecialem 
ideam  generalior/bus  immifcet 
poeta  lyricus,  fuo  iure;  vid. 
ad  I.  35.  10.  in  quo  adeo  hae- 
rendum  non  erat.  —  Re<rna 
triftia,  Tartara,  follenni  ac 
perpetuo  rerum  inferarum  epi- 
tiieto.  —  47.  Declaratur  Iupi- 
ter  ava^  avSjuiv  t£  5fiuv  rt. 
mortales  turbas,  (£uA.*  dv*<)'JJTwv, 
hotnines.  —  48*  imperio  aequo, 
fapienter,  moderate,  viribus 
utens  fuis ,  appofito  b.  1.  epi- 
theto,  etli  ad  commendandam 
Augufti  monarchiaro  vix  perti- 
nerc  exiftimem  cum  Gciii.  Forte 
etiam  ,  hocque  nunc  verius  cen- 
feo ,  poetice  dictum  pro,  aequo 
Divos  atque  mortales  regit,  ut 
I.  4.  12.  H.  18.32.et  alibi. — 
unus  ejraviter  claudit  fenten- 
ttam.  Caeterum  numerofam  ver- 
borttm  collocationem  obfervent. 
tirones  in  hoc  verfu. 

v.  49  —  52.  Immani  virium 
robore  iftos  valuifle,  declarat 
poeta  per  confequens ,  ipfum 
Iovem  exterritum  fuifle  ifto- 
rum   molitionibus.        Supra  II. 

%  a  12. 


68 


Q.    HORATII    FLACCI 


Fratresque  tenclentes    opaco 

Pelion  inpoiuine  Olympo. 

Sed  quicl  Typlioeus,  et  validus  Mimas, 
Aut  quid  iniiiaci   Porphyrion   ftatu, 


Ouid 


i2.  7-  (ww«  pcriculum  fulgens 
contremuit  domus  Saturni.  Sil. 
iy.  2.JJ.  (Juantus  Phlegraeis 
tclluris  alumnus  in  arvis  nwvit 
figna  J\'Iimas ;  cnelumque  ex- 
terruit  armis.  Sidon.  VI.  15. 
trepidum  fpectabat  PJdegra  2'a- 
nantem.  —  Iuventus  horrida, 
■  truci  adfpcctu  et  vafto  corpore, 
«•fXifia  ,  immania  monjtra, 
Ovid.  Faft.  V.  55. ,  etiam  novo 
armoruni  genere,  arborum  trun- 
cis  ac  faxis,  quibus  Deos  im- 
petereut,  terribilia  monftra. 
—  Fidens  brucJiiis ,  brachiorum 
multitudine  vafti  roboris  fym- 
bolo.  Erant  enim  xoautvj^sej, 
iY.oi.roy/yiqts ',  mille  manibus  ar- 
mat  eos  Ovid.  Faft.  V.  57.  Ex- 
preflit  autem  poeta  Ilomerica, 
(II.  XII.  135-)  wj  aqx  TLU 
y^ii  qsca  1  Ti-roi$irig  >)bs 
0/flipi.  —  51.  Otum  etEphial- 
ten  ,  Aloidas  ,  fratrum  appella- 
tione  a  poeta  delignari,  docent 
feqq.  Nam  bi  tendebant,  nite- 
bantur  Pelium  montem  Olympo 
impofuijje,  imponere.  Homer. 
Od.  A.51.J..  Ojwvst  OvX.v/atw 
//.sfiaexv  Sspsv  ,  cfjraq  sx  Oaav\ 
UvjAiov  s/vorUpvAAov ,  1v  ovga- 
voi  a///3aroj  s/ij.  Coniuratos 
caelunt  refcindere  fralres  de  iis- 


dem  Virg.  Ge.  I.  2go.  Etiam 
apud  Apollod.  I.  6.  2.  Ephialte* 
occurrit  iuter  Gigantas.  — 
opaco ,   faltuofo. 

"•  53'  f^q  Neque  tamen 
qnidquam  temerarii  ifti  affultus 
valuere  adverfus  vim  Deorum 
prudenter  oppolitam.  Egregie 
ac  magnifice  prorfus  hunc  lo- 
cum ,  qui  ornntus  poetici  capa- 
ci/fimus  erat,  a  poeta  tractaturn 
effe  ,  quis  non  fcntit?  lloc  au- 
tem  potiilimum  effectum  dedit 
defcriptione  pugnae  per  partcs 
facta.  lam  quum  Minerva  rei 
bellicae,  quatenus  liaud  vi  (  id 
quod  Martis  proprium  eft)  fed 
explorata  ac  provifa  ratione  ad- 
miniitratur,  prnefes  dea  hnbea- 
tur ,  fane  confentaneum  crat, 
praecipuas  ei  in  ifta  pu^na  ad- 
verlus  Gigantas,  qui  foli  virium 
robori  conlidebant,  partes  a 
poetis  tribui.  Cf.  Hygin.  f.  150. 
Sidon.  Carm.  VI.  i?  fqq-  Vnde 
et  peplo  in  Panathenaeis  magnis 
ipli  confecrnto,  intexi  folebant 
res  a  Mmerva  in  pugna  cum 
Titanibus  et  Gigantibus  egregie 
Peftae.  Palladiae  texuntur  iti 
ordine  pugnac ,  magnu  Oigan- 
teis  ornantur  peplu  tropacis, 
Vir& 


CARMIWM   L.    III.    C.  IV.  V.   51-56.  69 

Ouid  Ftlioetus,  evolfisque  truncis 
Enceladus    iaculator  audax, 

Contra 


Virg.  Cir.  29.  50.  Adde  Apol- 
lod.  I.  6.  2.  —  De  Typhoio 
feu  Tvphone  vid.  Hefiod. 
Theog.  8,2».  Apollod.  I.  6.  5. 
ibique  Ileyn.  Vul^arior  quidein 
narratio  diverfiim  a  Gigantibus 
mowftrum  facit  Tvphoi.a,  quod 
polt  devictos  deinum  Gigantas 
in  eoruin  ultionem  a  Terra 
procreatum ,  itidemque  a  Iove 
fulmine  pvoftratum  eit,  ut  apud 
Apollod.  1.  1. ;  fed  et  Pindarus 
Pytli.  VIII.  20.  inter  Gi^antas 
recenfet,  queni  Nofter  fequitur 
Ji.  1.  AdJe  Virg.  Cir.  52.  qui 
plane  cum  Noftro  facit,  Ty- 
phonem  a  Minerva  deletum  rne- 
morans :  Additur  aurala  deie- 
ttus  cufpide  Typho ,  qui  prius 
Ofjaeis  confiernens  aethera  faxis 
Emathio  celfum  duplicabat  ver- 
tice  Ulympum.  Impolita  ei  Si- 
cilia ,  fecundum  Pind.  Pyth.  I. 
2g.  Aefcbyl.  Prom.  56,5.  et 
nlios ;  iuxta  Hoinerum  autem 
(II.  fi.  783-)  et  inde  Virgil. 
Aen.  IX.  71C.  Inarime.  Vid. 
omnino  Stanl.  ad  Aefcbyl.  1.  1. 
et  Ileyn.  ad  Virg.  Aen.  III.  573. 
—  Mimanta  Gijrantem  com- 
rnemorant  Eurip.  lon.  215.  Se- 
neca  Ilerc.  fur.  (jQi.  (faevii 
horrendum  Mimas. )  <&ktyg«lov 
nppellnt  Apollon.  Rb.  III.  1227. 
Telluris  aluinnum  Sil.  IV.  2~8- 
qui  idem  Procbyten  infulam  ei 
ihiectam  ait  XII.    147.      Adde 


Claudian.  *R.  P.  III.  347.  — 
54«  Porphyi  ion  jiatu  minaci, 
^raphice  pro ,  Porpbyrion  mi- 
nax,  truculentus,  atrox.  Ad 
altitudinem  eius  pleiique  refe- 
runt,  docte  quidem  et  exqui- 
iito  rev  minaci  poetarum  ufu, 
fed  minus  appofito  h.  1.  Alte- 
rum  enim  multo  svaro-ysc-rsjiv. 
Porphyrionem  valtilliniae  molis 
et  roboris  gigantem  refert 
Apollod.  loco  faepius  laud.  cf. 
Pmd.  Pytb.  :j.  15  et  22.  ubi 
fiaei):&vg  Viytcvrwv  nppellatur. 
De  Rhoeto  cf.  II.  19.  25.  — 
Enceladus  diverfum  a  Tvphoco 
monftrum,  cui  Aetna  fecundum 
Virg.  Aen.  III.  57g.  (  quocum 
facit  Quint.  Cal.  XIV.  5^2.  et 
Lucil.  Aetn.  70.)  impolita.  A 
Minervaeum  proftratum  memo- 
rat  Eurip.  Herc.  fur.  908. 
Quint.  Cal.  1.  1.  Adde  Apollod. 
I.  6.  2.  —  evulfs  Lruncis  iacu* 
lator  audax ,  docte  pro,  trun- 
cos  arborum  radicitus  cvulfos 
ad  caehun  audncter  iaculans. 
ApC?  y.uueva;  adverfus  Deos 
iactas  memorat  Apollod.  ].  1. 
—  57.  ruentes ,  inuentes,  te- 
mernria  audacia  (nam  ruentes 
temeritatis  adiunctam  notionem 
hnbet ;  bene  Schol.  ineonliderate 
venientes  "  )  n'2-grefli  Pallada  ; 
pro  quo  figniric.intius  poeta 
aegida  Pall.  pofuit,  quo  in- 
fignitior  elTet  Gigantum  teme- 
E  5  litas, 


7° 


<>.    HORATII    FLACCI 


Contra  fonantem  Palladis   aegida 
Poflent  ruentes?    Hinc  avidus  ftetit 
Volcanus,   hinc  matrona  Iuno,   et 

Kuniquam  liumeris  pofiturus  arcum, 

Qui 


ritas,  propter  Gorgonis  caput, 
negidi  infertnm.  lam  aegis, 
utrum  de  thorace  an  do  clvpeo 
h.  1.  lit  accipienda  adrnodum 
diflicile  arbitror,  pro  explorato 
ftatuere.  Ad  clypetim  fere  re- 
feriuit,  propter  epitli.  fonan- 
tem  (quod  explicant  teloium 
impulfu  concuffnro,  tela  Gi". 
exwpientem  )  quae  levis  admo- 
dum  ratio  eft,  quum  idein,  id- 
que  mngis  poetica  ratione ,  ad 
tlioraccm  referri  queat.  Qttod 
diferte  facit  Quint.  Cal.  XIV. 
45'».  s/3p  aj£  a  o  oiiyie  oiicocast 
ir  r- o  t       crqS-zaciv       elviffffyc. 

et  ariiiifona  eadetu  Dea 
Val.  Fl.  I,  7,j,    et  acgifono  fcra 

6  Vtrgo  eidern  Iir.  <];}. 
dict.t.  Ac  tliorace  itt  hac  pugna 
Minervam  indutam  delignat 
Fucan.  \X.  655.  colorem  e 
Noitro  fortc  mutuatus:  caclo- 
que  thnente  oliin  Phlegraeos, 
jianles  Jcri  mtas,  erexit 

montes,  bellumqne  immane  Deo- 
rum  PallaJos  in  mctlio  confecit 
pcctore  Gorgon.  In  rcliquis 
tnnien  poetarurn  locis ,  quae  de 
ilia  pu^na  aguut,  praeftat  (Te 
clypeo  capeve.  De  quo  hoc 
quoque  ioco  eogitandumi  fi, 
quodmagis  poeticum  lit,  fequa- 
ris.      Scilicet  nuta  imagine  poe- 


tica  Pallas  intentat,  quatit 
(Ilomer.  II.  q.  595.  «jv  &'  iri- 
VX--ZV  fc.  aegida)  clypeum  alie 
fublatum,  (  cf.  Val.' Fiacc.  VI. 
396  fqq.)  ad  terrorem  iiicu*ien- 
dum.  Iam  intentatum  Gi^auti- 
bus  clypeum  docte  poeta  de- 
ligntit  a  fonitu ,  qui  e  clypeo 
impetuofe  protento ,  elidituT. 
Sic  apud  Hefiod.  Scut.  545.  Mi- 
nerva  aiytb''  o\votfftia,  unde  tel- 
lus  contremifcit,  et  Aegaeon 
apud  Virg.  Aen.  X.  563.  [trc~ 
-pit  clyrpeis ,  non  invicem  colli- 
lis,  feil  fortiter  Iovi  obiectis. 
Pollis  etiam ,  qtiamqtiam  p.uillo 
fubtilitis,  ad  ferpentum, 
dufae  capiti  innexarum, 
lmu,  inter  oommovendum  edi- 
tuni,  referre.  —  kinc  0 
fleiit  caet,  Docte  vaviavit  or.t- 
tionem  poeta,  quae  vulgari 
modo  ita  procedebnt:  quid  ef- 
ficerent  ifti  adverfus  Palli 
Vtdc.utum,  lunonem ,  Apolli- 
nem  ?  Vulcani  qtioque  magnas 
in  Gie,antomacbia  partes  fniffe 
apparet  ex  Apoll.  flliod.  lil. 
234"  u°i  cuni  <b'Asyi>ocij  ksx- 
;'.,;;r.x  byiorqrt  Sol  CiUTU  cxce- 
jiilTe  iiarratur.  Apud  . 
]<>d.  I.  (;.  2.  Clytium  f*vlgo7g 
ferit ;    und  fatis  actite 

ro  avidus  ad  caudentes  ilt.ns  ferri 
raa 


CAU.UINVM  L.    Iil.    C.  IV.     V.   57-6*4. 

Qui  rore  paro  Caftaliae  lavit 
Crinis  folutos,    qui  Lyciiie   tenet 
Dumeta   natalemque    filvam, 

Delius    et  Patareus  Apollo. 


Yis 


inafTas,  corpora  depafcenfes,  re- 
fcit.  Vcl  iic  tamen  deVulc.ini 
ardore  pugnandi  (ut  fit,  avidtis 
pu°nae ,  XiXaiofxtvog  iroXs/ACto 
v.  c.  llom.  II.  y.  133.)  acci- 
pere  praeltat.  —  matrona,  xtrvi*, 
cum  vi ,  quafi  fola  fua  maiefla- 
te  oppofita  Giguttai  reprefle- 
rit.  —  60.  fqq.  A-pollo.  De- 
•  liunc  poeta  per  doctas, 
ut  ita  dicam ,  amba^es,  quas 
omnino  amat,  atque  adeo  am- 
bitiofe  ftictatur  poefis  ivriea. 
Sed  m.ims  fuper  hac  digreflio- 
ne  argatias  captare  videasintpp. 
Lineas  huius  loci  ductas  cfle  c 
Pmd.   Pyth.    I.    74.    Awk/i    v..\\ 

A(.o.5i'  «v*o  --i ,  n«jv«- 

KOOLVav  t\&9rakimv  tp/Aswv, 

rarunt  iam  alii.  E  D 

cit    Stat.    Tbcb.   If.    696. 

Vhoehe  parent,    feu    te     Lyciae 

Fataraea  mvojls  exercent  tiumeta 

.   feu  rore   pudico  CV; 

amor  ejl  tibi  mergere   cri- 

'.cus  p°rpetunm 

geltamen   Phoebi.      Eurip.   Alc. 

.'(i.   2l-jv>)5ej    «/sj    ratrS    fB*er«- 

,*.;..      Vnde    AbyvocToiios 

Bmpliciter  dictus;  vcluti  Ilvm. 

.   313.  Cf.  I.  21.  ri.  Por- 

p!u  riona    ab     Apolline    confof- 

fuin  memorat  Pind.  Pyth. VIII. 

jflinem  Deiphi- 


cum  ornatius  fexliibuit  Noltcr 
quam  Pind.ti  us  1.  1.  CuflaLia 
fons  in  iugis  Parnafli,    Apollini 

facer.  Iani  pio,  qni  Parnaflum, 
feu  Delplios  tenet,  fuavior 
imago  eft :  qui  rore  puro,  fo*te 
Caft.  limpido  laratur,  et  pro 
hoc  fpecialiori  idea,  crines  Joiu- 
tos  ,  promiffos  ,  iluentes,  Javit 
ut  deciaietur  Apollinis  iuvtn- 
tas.  Infra  IV.  6.  '26.  Phcwbe,  ' 
qui  Xantito  lai  is  amne  crines.  — 
62.  Oui  Lyciarn  etDelou 
Coniimxit  haec  utvaque  j)oeta, 
qun:uam  Ajroilo  liinc  iiuie  com- 
mcare  fingebatur.  Serv.  ad 
Aen.  IV.  144.  „COnfUt  Apol- 
liuem  fex  menfibus  hiemalibus 
apudPataram,  Lvciac  civitatem 
dare  refponfa,  mute  Patareus 
-ApoUo  (cf.  Lycophr.  1 
dicitur,  et  fcx  menlibus  r.eiti-  is 
apud  Deluin. "  Diuneta 
tam  ad  nemora  ,  Apollinifacra, 
quam  potius  ad  natiirarn  iltius 
regionis,  cjuae  l.ihnofa  e!i  atque 
adclivis  ,  adcomrtiodate  memo- 
rata  exiftimem.  —  nataletn  fl- 
vam  in  Cvntho,  m<>nte  Deli. 
Katalem  Delon  iiabes  I.  ?.  1.  1  o. 
Pios  notilliuia.  —  fi  ;.  Ilaoc  de- 
clarative     Fu  ta    lit    Dff- 

lius  a  i  nat. 

teus   ad   Lyciae    dinueta   refera- 
E  4.  tor. 


72  q.    HORATII    ELACCI 

Vis  confili  expers   mole  ruit  fua: 
Vim  temperalam  Di  quoque  provehunt 
In  maius;    idem   odere  vires 

Omne  nefas  animo  moventis. 

Teftis  mearum    centimanus  Gyges 
Sententiarum,  notus   et  integrae 


Ten- 


tur.      De  Patara  vidpndiStrabo  omne     nefas,    ncfaria     quaevis, 

XIV.  p.  458-   et  Mela  I.  15.  nihil    non    ex  animi    lubidine, 

agentes ;      vcrbo,       Cpp/^ovraf. 

v.  G^-DeJucta  ex  antecedenti-  E:.;iegie    in    hanc    rem    Eurip. 

bus    fententia:      Vires,    conlilii  Oreft.      705«      K*<      v*v$     y*% 

expertes,    pnuleiuia     deftitutas,  ivTa.5tincc  t^o<;  p/av  -nrobi  4J3a\j/sv' 

incoufulte    adbibitas    ipfa    mole  «<mj    V    a.vbtc,     vjv    y^otkot    irbbot. 

fua,     inagnittitline     fu.i     rutre,  Miffii      Y*?      °     ^so?     t  a  ;- 

praecipiies  dari,   corruere,  aegre  iyxv     tj  o5u///«;,    p.taoZat 

fnltentari ,    'Picy/j    <x/j.ocD:,<s  -~ok-  &'    iaroi.      Bievius    idern     Hel. 

/.a/.i;  Tty.Tti  ftk<k?>v)v  Eurip.  apud  909.    fjnrsit  ya.<y  0   £sog  rvjv  fiitxv, 
Stob.  llor.  Grot.  p.   uo~.    Lau- 

dant  et  Pindari  Pytli.  VIII.  19-  v.    69.    Sequnntur    exempla 

B<*  b»  y.xl  fj.syotk«v^ov  sffyaktv  yfSpewj  graviter  a  Diis   vindica- 

iv   '/_]'.■;.•;.     —     66.   Contra  vim  tae,   aa  illuitrandam  vv.  6g.  6<u 

prudentia  temperutam,  hominem  fententiam    adiecta.       Summuin 

potentia  ,   qua  poilet,   fapienter,  autem   u/Jpewj  genus   ponit  poe- 

moderate  utentem,  Dii  in  maius  ta ,   inipietatem   atlverfus  Deos, 

provehunt ,     au^ent ,    extoliuut,  diverlis     modis    protiitaii).       Si 

fucceflfum    eius    conatus    habere  poeta  fubftitiflet    in  his :     teftis 

iubent.      Peragit   tranquilla  po-  centim.     Gyget,     expertus   cft, 

te/tas,     quod      violenta     nequit,  novit,    /u«Sev    (  Pind.    Pytii.    y. 

Claudian.  Conf.    IVIall.  239.  —  16.   in    eadem    fententia)    fatis 

Jires,     paullo    durius    pofitum  gravitatis      erat     ex       enuntia- 

pro,     homines  violentos,    pro-  tionis  brevitate  in  tranutu;   fed 

pter    app  ilita     animo    mov.   —  extenuavit    eam   adiectis ,    mea- 

odere ,   graviter  iu  eos   aniiuad-  rum  Jententiaruin,  quibus  nimis 

vertunt,   puniunt  eos  ,   qui  ani-  peiieitiem    orationi  formani   in- 

mo    mOveut ,    moiiitnlur,    conci-  duxit.    Gyges  ,    Cottus  ct    Bria- 

piunt,  atque  exfequuntur  adeo  reus,   Centimani,  CoclietTerrae 

iilii 


CARMINVM    L.    III.     C  IV.    V.  65-76.  75 

Tentator    Orion    Dianae, 

Virginea    domitus  fagitta. 

Iniecta  monftris    Terra    dolet  fuis, 
Maeretque   partns    fiilmine  luridum 
Miflos  ad  Orcum:     nec  peredit 
Inpofitam  celer  ignis  Aetnen: 

In- 


filii ,  a  patre  in  Tartara  detrufi, 
indeque  a  Iove  ad  debellandos 
Titanas  rcdueti ,  hisque  in  Tar- 
t.uum  coniectis  cuftodes  adpo- 
fiti.  VM.  Hefiod.  Theog.  iude 
a  v.  617.  Sed  h.  1.  iterum 
fatis  manifeftam  cofmo°;onica- 
rum  iftarum  fabularum  depre- 
hemlere  licct  confufionem,  qua 
Centimani,  qui  multo  antiquio- 
res  funt,  et  quos  a  partibus 
Deorum  ftetiffe  perhibent,  cum 
Gigantibus  rebellibus  permifcen- 
tur.  Similiter  Briareum  inter 
Gigantas  retulit  Vira.  Aen.  X. 
565  fqq.  -—  Orion  notus  ten- 
tator  Dianae ,  famofus,  infa- 
ntis  ob  tentatam  a  fe  Uianam. 
Tentare  ut  gr.  irsi^av,  verbum 
nequitiae,  ut  Tibull.  I.  3.  73. 
cf.  Abrefch.  Lectt.  Ariftaenet.  p. 
ig.  Diana  integra,  illaefa  pu- 
dicitia ,  perpetua  virginitate 
gauJens,  ayvij ,  ut  in  eadcm 
iabula  Homero  audit  Odyff.  s, 
120;  delectum  adeo  h.  1.  epi- 
theton.  —  71.  fagittavirginea, 
virginis ,  et  hoc  pro  tenui, 
eius  fag.  domitus ,  8ausic,  con- 
fojfus.      Toi;c&a/avec  eadem  vir- 


tute  dicta  Diana  Eurip.  Hippol. 
1451.  et  A^c  ro^sda/uvi;  Ae- 
fchyl.  Perf.  g5-  Caeterum  de 
Orionis  interitu  vul°;arem  nar- 
ratiouem  poeta  h.  1.  fequitur ; 
alias  cauffas  allegant  alii.  Vide 
omnino  intpp.  ad  Ilygin.  fab. 
195.  et  Ileyn.  ad  Apollod.  I. 
4-  3-  P-  53- 

v.  73.  Magna  huius  loci  vis  eft 
ex  oratione  variata.  Sequi  debe- 
bat:  Teftes  mearum  fententiae 
rum  Gigantcs  montibus  atqui- 
infulis  obruti,  et  Titanes  lu  - 
mine  in  orcum  detrufi.  Terra 
mater  dolet  iniecta ,  graece  pro, 
fe  iniectam ,  impolitnm ,  mon- 
ftris ,  filiis  fuis',  Gigantibus, 
et  hoc  cum  ir&Sti  pro,  terra  a 
Diis  iniecta  elt  Gicantibus. 
Nam  Tvphoeus  premitur  Aetna, 
Co  Polyboetes,  Otus  Creta  et  fic 
porro.  —  74«  -partus  mifji  a<l 
Orcum,  fuut  Titanes,  qui  et 
ipfi  Terra  procreati,  a  Iove  vta- 
r<xTxt>T<xtii>jSsvT£i; ;'  res  nota.  — 
luridum,  pallidnm ,  perpetuum 
Orci  epitheton.  —  75.  Nec  le- 
vantur  unquam  ifta  poena ,  ae- 
E  5  tcrna 


f.  / 


Q.    IIORATII    FLACCI 


Ituoiitinentis   nec  Tityi  iecnr 
llelinquit  ales ,  nequitiae   additus 
Guftos :    amatorem  trecentae 

Piritlioum   cohibent    catenae. 


terna  temeritatis  expendunt 
fupplicia.  Exemphs  ftatim 
hanc  poeta  fentcntinm  illuftra- 
tam  fubiicit.  Ignis  haud  pere- 
ilit ,  exufllt,  abfumfit  Aetnen 
impofitam  T\  plioi-o,  docte  pvo  : 
Typhoeus  ntmquam  Aetnne  mole 
levatuv,  adhuc  fub  Aetna  labo- 
rat.      Ccler   e  natuva  ignis. 

v.  77.  Tityus  aeternas  in- 
coutinontiae  fuae  poenas  apud 
infevos  luit.  De  Tityo  vide 
ad  II.  l/j.  9.  IV.  6.  2.  Incon- 
tinentis,  Hbidinofi,  quod  I,n- 
tonae  vim  iqferre  conavetuv, 
ideo  cius  iecur,  libidrnis  fedem, 
haud  rdinauit,  adedit  usque, 
couiinuo  Inniat  alcs,  y-ultur.  — 
cuftos  addilus  neauhiae ,  datus 
ei  proptev  ncqnitiam  fuam ,  et 
lioc  pvo  vulgari,  aihdens  ei, 
adliaerendo  eius  lecori  poenns 
nequitiae  eius  irrogatas  exigens. 
Cujtodirc,   ut  £>geugt7v    gv.teco- 


rum ,  li.  1.  fimpliciter  eft,  ad- 
efTe ,  lateri  adftare ,  cuftodi* 
inftar.  Vid.  ad  III.  26.  6.  Iam 
cuftodes  addi  dicuntur,  pro- 
pvio  vocabulo ,  r.diuncta  mole- 
ftiae,  quain  cultodia  cveat,  110- 
tione.  Vid.  lhakeub.  ad  Sil. 
II.  595.  Addc  Tacit.  Ann.  IV. 
67«  Xeijuitia  de  Libidinofa  in- 
tempevantia  b.  ].  ut  paffim  npud 
poetas.  Vid.  Burm.  ad  Prop. 
II.  4-  2.  —  Pirithous  comite 
Thefeo  ad  inferos  defceridit, 
Proferpiham  inde  raptuvus 
( unde  amator  invidiofe  li.  1. 
dictds);  fed  a  Flutone  preben- 
ftis,  faxoque  alligatus.  Vid. 
Ileyn.  ad  Apoilod.  II.  5.  12. 
p.  434.  Cf.  IV.  7-  ^8-  Cohi- 
hciit  conftrictum  tenent  cate- 
nac.  —  trecentue  firmitatem 
vinculorum  defignantj  ex  qui- 
bus  adeo  fcfe  Pirithoris  nun- 
quam  expediat. 


CAR- 


CARMINVM    L.    III.    C.    V.  75 


C    sl    R     M    E     N       V. 

ATLGVMENTVM. 

I   hraates,    c/uum  a,    V.  DCCXXXI.  'fiUniti,  Romae 

detentum,   ea  lege  ab  Augujto   recepijfet ,    ut  captivos  et 

Jigna    militaria,    Crajfi  et  Antonii  cladibus  amijfa,  Jlbi 

rejiitueret,     kuic    tamen    ut    Jalisfaceret ,     haud    prius 

impelli  potuit,    c/uam  ea   ab  Augujlo,    quem  in    Afiam 

IraieciJJe,  et   ad  Syriam  usquc   pervenijfe  Jatif    conJLa- 

bat ,    bdlo    repetitum   iri  Jama   percrebruijfet.      Erat  is 

annus  ab  V.   C.  DCCXXXIV.       (puae  res  etji  ex  pa- 

ctione    cum    Parthis    ita    ejfet     trausacta,      Augujtum 

tamcn ,  r/uod  folo  nominis  Jui  terrore  Phraatem ,    ut  ca 

ftaret ,   adegijfet ,    ita  Jeje  extuliffe  coujlat .,  ut  maximae 

inftar  victoriac  rcftitutioucm  ijiam  habuerit,    ovationec/ue 

tt  arcu    triumphali,     denii/ue   uumis   c/uae    celebraretur, 

dignam  duxerit.      Cj,  Dio  LIV.  g.      Ilaud  mirandum 

r,    rem    ijiam   maguijice    ornari  extollique  a  poetis, 

1   quidcm ,    ut   Parthos    vere    jubactos ,      terramc/ue 

i/forum   in   provinciae   Jormam    ab    Augufto    redactam 

ambitiofe    iactent.      lloralius    ilaque   novam     kauc  iau- 

dum   Augujii    matericm    carminc    nobililalurus ,      inilio 

Jlatim  animum  iia  rei  coujectac  magnitudine  conjujum 

altouitumquc  oftcndit ,   ut  ccidcutiora  divinitatis  Augujti 

arguiucnta    vix  dari  pojfc  perjuaf.ffimum  habeat ,   quan- 

ddem    is    ab   kojic    foriitlilotoJiffljttO,     qufic  ruaximi 

anlra 


7  6  ,  Q-     HORATH    FLACCI 

antea  duces  magnis  amijiffent  praeliis,  absqnc  nllo  cer- 
tamine  receperit.  Tnm ,  qno  exactior  magnitudinis  rci 
feri  pojfet  iudicatio,  vivide  poeta  dcclarat  ignomiuiam 
turpi  CraJJianorum  militum  deditioue,  turpiusque  acta 
Jervitnte,  (cui  quam  Jacde  adjueverint  vel~  inde  appa- 
ret ,  quod  captivorum  quidam  ante,  quam  traderenturs 
morte  voluntaria  hanc  injamiam  redimerent,  vel  in 
Parthis  occulte  remanerent ,  ut  JDio  l.  I.  tradit )  Bo- 
mani  imperii  maiejiati  injiictam,  quam  /lugitjius ,  Jalva 
eiusdem  dignitate  abjlerjerit ,  arinisquc,  quae  iam  pri. 
dem  a  Senatu  ideo  movenda  Juijfcnt  vindicandam  fta- 
tuerit ,  cnpiivos  humili  redcnitiouis  conditioue  liberaudi 
indignum  reique  pubiicae  damnojum  exijiimaus.  Ge- 
nerojum  hunc  /iugufti  fenjutn  quo  incalejcit  atque  deji- 
gitur  poetae,  patriae  amantijfimi ,  animus ,  lieguli,  ea- 
dem  olim  de  captivis  jiatuentis,  gravijjima  oratione 
explicuit.  Atque  in  hac  quidcm  Jeutentiarum  conver- 
Jwne,  tacitaque  Augvjii  cum  Rcgulo,  vcnerando  prifcae 
difciplinae  cxemplo ,  comparationc ,  qua  nihil  blandius 
aut  ad  Augujii,  difcipliuae  JeveriJJune  rcgundae  (  Sue- 
ton.  Aug.  c.  24.. )  itidem  intenti,  laudes  cxcogitari  pot- 
erat  illujirius ,  Jingulare  prorjus  poctae  cognojcitur  arti- 
ficium,  quo  praeterea  Jieri  nvn  poluit,  quin  Jententiac, 
Jieguli  ore  prolatae,  maiorem  vim  ac  gravitatau  ad- 
jiuirerent.  llegnat  omnino  pcr  totum  carinen  Jpiritus 
vcre  Romanus ,  Jentcntiarum  vigor  robujiijjimus ,  enun- 
tiationis  brevitate  injignitcr  adiutus ,  clocutioque  argu- 
meuti  gravitati  aptijjima,  ut  abjolutijfimis  illud  lio- 
mani  ingenii  monimcntis  iure  acccnjeudum  Jit.  Cae- 
terum  quod  poeta   Britauuiam  ab   Augvjio  perdomitam 

ait. 


CAEMISVM    L.    III.    C.    V.  77 

uti,    opthne    hoc    ilhiflrabiir    Strabonis    loco ;    {IV*  })• 

^SQ')  Nuv/  jufcv  roi  rwv  £uvao"T«jv  rivsg  twv  avroSi 
rgsofisuGsai  kou  Ssnavslai^  y,araa-fiSvaGa{xevoi  t>jv  koq^ 
Ixalaaoa  tov  "Zsfiaorbv  (piXlav9  ava^t^xara  rs  avi- 
Syv.av  tv  rtp  Ka7rircyA/ai ,  xa)  olnslav  g^sSqv  ftags- 
cnsvaaav  rol§  ^aijxaiQi;  ohjv  t.)V  virjaov. 


Caelo 


13 


Q.    IIORATII     FLACCI 


Oaelo    tonnntcm  credidimus   Iovem 
pLegnare:     praefens  Divus   habebitur 
Auguftus,     adiectis    Britannis 

Imperio,    gravibusgue   Perfis. 


Milesne 


v.  i.  Splendida  atque  augufta 
reiima»o:    Divifum   cum  Iove 

D 

imperium  Divus  Auguftus  for- 
titns  eft;  illecaelum  moderatur, 
liuic  orbis  terrarum  cura  fus- 
cepta;  huius  mimen  praefens 
venerari  licet,  illius  certis  tan- 
tum  lt°nis  coeuofcere  datur. 
Iovem  tonantem,  e  tonitru  ac 
fulmine  credidimus,  aopiffTw?, 
perfuademur,  i  t  in  caelo  eum 
regnare  crednmus.  Eadem  ar- 
gumentatiorie  Lucan.  III.  319. 
20.  aSchol.Cruq.iam  Laudatus: 
fortisque  Deorum  ignarum  mor- 
taie  getius  per  fulmina  tantnm 
fcirct  adhuc  caelo  folum  regnare 
Tonantenu  —  2.  Augufti  con- 
tra  numeii  certirus  utpote  jirae- 
fenst  in  terris  verfans,  quod 
oculis  contingere  datur,  Ssig 
tT/Cprtv;)?,  tutela  prasfens  Italiae. 
11 1  de  eodem  IV.  14.  43-  5ol- 
lennis  Iiaecce  poctarum  Auguftei 
ncvi  adulatio.  Ovid.  Faft.  II. 
130.  lam  pridem  tu  pater  orbis 
eras.  Hoc  tu  per  terras ,  quod 
in  aetlwre  lupiter  alto,  nomeii 
habes  ;  hominum  tu  pater  ,  ille 
Deunu  Idem  Trift.  IV.  4.  19. 
1  plane  orationis  colore  et 
fententia :     CauJJa   tua  excmplo 


fuperorum  tuta  duorum  eft ; 
quorum  hic  ednfpicitar  ,  creditur 
ilte  Veus.  Vaier.  LVlax.  Praef. 
extr.  Quo  caetera  divinitas  opi- 
nione  colligitur ,  tua  praefenti 
fide  paterno  avitoque 
videtur.  lluc  quoque  infigniter 
facit  carmen  IthyphalJicum 
apnd  Athen.  VI.  p.  ^5j.  in 
Demetrinm  Poliorcetam  inde  a 
v.   15«   oiXkoi   fjii-j  v)  ^caxoav  y^o 

IXTSJfOVfflV     3  SCI  ,    V*    tUX     glfflV  ,     i) 
OUK      TQ0&8%0VfftV      tyfUV      CUOS     fcV 

ffg         t/S         T«f  C  V?'         6  0  U>  /X  £  V  . 

Cf.  Toup.  ep.  crit.  p.  1-74.  Iam 
divinam  potentiam  fuam  Angu- 
hus  adferuit,  deusque  habebi- 
tur,  poltquam  folo  nominis  fui 
terrore  Iiritannos ,  Parthosqnc, 
qui  foli  defuerant ,  imperio  Rp. 
mano  adiecit ,  eos  devicit,  lic- 
que  totum  terrarum  orbem  fub- 
egit.  Ad  rern  Ovid.  A.  A.  I. 
177.  Fcce  parat  Caefar  domito 
qund  defuit  orbi  addere  t  nuiw 
Oriens  uitime  noftereris.  Parthe 
dabis  poenas  :  Craffi  gaudete  fe- 
pulti.  Caeterum  rem  Nofter 
mirum  in  modum  auxit,  ma- 
gmficequc  cxornavit,  ex  aeta- 
tis  fu.ie  tnore;  vid.  Argum. 
Verfae  gravus ,  timendi,  infeftt 
nomini 


CARMISVM    £.    III.    G.    V.   V.    1-8.  79 

Milesne    Crafli    couiuge  barbara 
Turpis  inaritus  vixit?     et  lioftium   — 
Pro    Guria,    inverfique    mores!    — 
Confenuit  focerorum  in  arvis, 

Sub 


nomini  Romano;  ob  clades  fub  Probroftim  enim  atque  ininftum 

Craffo  et  Antonio    ab  iis   acce-  liabebatur     civis   Romani    cum 

ptas.  externa      femina       coniueuun* 

Forte  in    trixk   vis    eii ;     quafi 

v.    5  fqq.    OmiiTis    Britannis  vitam      fuam       ifio       coniugio 

immoratur    unice   pocta   victo-  redemerit  miles    Romaims.    Jta 

riae  de   Pnrthis  reportatae,   ut-  iam  Schol.  Cruq.  ,,uxores  a  vi- 

que    fpeciofior     magiutudo    rei  ctoribus   acceperunt ,    ut  vitam 

effet,     perfequitur    atque  exag-  mererentiir."      Cf.    v.     57.    — 

gerat  ignominiam ,    caefis   exer-  6.    et  in  hoftili  teiTa,    tauquam 

cltibus,     militibusque     turpiter  in    propriis     feclibus,      aetatem 

fefe   dedentibtts,    turpiusque  in  egit,   ibi  confenuit.    Anni  enim 

ifta  captivitate   viventibus,   no-  XXXIII.    pofi    Craflinnam     cla- 

rnini  Romano    inuftam ,    quam  dem  eiTluxerant.      Ilojtes  fuccri, 

fola   impcrii  fui  maieltate,     rc-  quam  gravifflt  atque  invidiofe  | 

rumque  gefiarum  fama  Augufius  —  Arvorum   culttti,     oniuino- 

aboleverit.      Commotum   atque  que  fervitiis  agveltibus  cnptivos 

kicenfum  iudiguitate  rei  poetae,  ofim  adhibitos  fuiffe  quamqtiam 

e    amantiihmi ,     animum,  haud  uegem ;     maiorem    tamen 

:lare  decet  commotior  atque  movet    indi°nationem ,     h   Ro- 

•iiterrogationes  praecipitata  manos    milites    in     Pavthorum 

dratio.   —   Adeone  miles  Crafji,  gentem     ac      familias     ndfcitos, 

civis   Romanus    fub    Craffo    hi-  tanquam  novos  colnnos  in  nova 

peiuiia  merens,     fui  oblitus  efi,  fede  arvis  colendis   opevam  dave 

itaue    a  maiorum   virtute    de»e-  cosftes.       Ilinc  etiam    ^raviter 

ncvavit,    ut ,     qui    movtem    pro  adiectum  fub  re»e  Medo .     Par- 

patria    oppetere    debuiffet,    tur-  tliorum  regis  iugo,   fervitio  ad. 

pem  deditionem   honefiae  morti  fnefacti,     quum    in    tibera    rep- 

pvaefevret,    eoque  prolaberetur  antea  vi\iiTent.   Atque  ita  fafflte 

iufnmia  ac  dedecore,   ut  maritus  perfpicitur.    rraviorem  i»naviae 

ducta  coniuge  barbara ,   externa,  notam  adfpevgi  militibtts,   antea 

eaque  e  populo  Romanis  infciiif-  virtute  bellica    laboviimaue    to* 

iimo,  znveret ,   ut  niatrimonium  Ierantia     inclytis,      nnde     cum 

<  ;m      Piii  tiiica    feniina    iuiret  ?  deleciu     Maijum    et     Jpnidum 

[>ojiit 


8o 


Q.    HORATII     FLACCI 


Sub  rege  Medo ,  Marfus  et  Appulus, 
Anciliorum   et    nominis    et  togae 
Oblitus,    aeternaeque  Veflae, 

Incolumi    love,    et    urbe   Roma? 


tlOi 


ponit  poeta  pro  fortiffimis  Ro- 
mani  exercitus  militibus.  Genus 
acre  virum,  IVLarfos  vocat  Vir- 
gii.  Ge.  II.  167.  cf.  IT.  20.  lQ. 
nunc  in  otio  apud  Parthos  fe- 
nefcentibus,  captivitatisque  con- 
tiuneiias    aequo   animo    ferenti- 

blis.    7.  PrO  Curia  inverfque 

tnores,  docta ,  Horatioque  fa- 
miliari  ratione  dictum  pro:  o 
inverfos  Curiae  mores !  quau- 
tum  inverfa  elt,  defcivit,  de- 
flexit  Curia ,  Senatus  (  ut  II.  1 . 
14.)  a  priltinis  moribus,  ab 
antiqua  maieftate,  qui  tam  lente 
tanti  dedecoris  infamiam  per 
tam  lono-um  annorum  decurfum 
fuftinere  potuit,  adeo  quidem, 
ut  ne  bello  quidem  eam  vindi- 
candam ,  armisque  captivos  re- 
dimendos  ftatuerit.  Alii  dis- 
iuuigunt  pofterius,  inverfosque 
f.  immutatos  militum  mores  a 
maiorum  difciplina  deflexos  in- 
telligunt;  quae  dura  admodum 
eit  ratio  ,  etli  ad  fenfum  totius 
loci  fatis  accommoda. 

v.  10 — 12.  Obliti  ac  pror- 
fus  immemores  patriae  fuae: 
propter  diuturnam  ipforum  cnp- 
tiritatem.  Forte  tamen  cum 
vi :  indi";ne  fe  populo  principe, 
rep.  Romana,    cuius  olim  civcs 


efTent,  gcrcntes,  obliti  fe  cives 
Piomanos  effe.  Iam  principa- 
tum  ac  dignitatem  popttli  Ro- 
mnni  docto  fpecialibus  'adum- 
bratam  dedit  notionibus.  shi- 
cilia  memorantur  h.  1.  tanqnam 
fatalia  aeternitatis  imperii  R. 
pi^nora.  Res  fatis  nota  vel  ex 
Ovid.  Faft.  III.  573  fqq.  — 
nominis ,  quod  e  populo  effent, 
virtute  bellica  conlpiruo.  — 
togae,  diguitatis  ipforum  pi  i- 
fiinae ,  quod  liberae  reip.  cives 
fuiffent.  Toga  enim  proprium 
Romanorum  civium  "eftamen. 
Eadem  virtnte  Vinr.  Aen.  I. 
282.  Fiomanos  appellat  rerum 
dominos  gcntemque  togatam. 
Hinc  togae  hor.or  Silio  VI. 
395.  fimpliciter  toga  dicta,  quae 
honori,  decori  e(i:  ea  amicto. 
Ad  Antonium  Noftri  verba  tra- 
duxit    Flor.     IV.     1 1 .  Qui 

-patriae,  nominis,  togae,  fafcium 
oblitus ,  totus  in  Cleopatram  ui 
mcnte  ita  avimo  culluque  tlefci- 
i-erot.  —  11.  Veftae  aeternae, 
cuius  igrics  aeterni,  h.  nun- 
quam  exftinguendi ,  et  ipii  Ro- 
mam  aeternam  fpondebant.  — 
12.  Augetur  facti  invidia,  quod 
ita  fe  geflifTent  incolumi  lovo 
C.ipitolmo ,  quod  auguftius  di- 
ctum  pro  ipfo  Capitolio ,  arce 
imperij, 


CARMINVM    L.    III.    C.   V.    V.  Q  -  1  8- 


81 


Hoc  caverat  mens   provida  Reguli, 
DifTenUentis    conditionibus 

Foedis ,     et   exemplo    trahenti 

Perniciem  veniens  in  aevum, 

Si  non   periret    inmiferabilis 
Captiva   pubes.      Signa  ego   Punicis 


Ad- 


imperii,  et  incolumi  urbe  Roma, 
utiumque  pro  vulgari,  ftante 
repubiica,  re  Romana  integra. 

v.  13.  Scilicet  hoc ,  ne  tur- 
pem  deditionem  Romanns  miles 
fpe  redemtionis  honeftae  morti 
praeferret,  ne  militi  fpes  alia 
falutis  nifi  in  armis  effet,  cave- 
rat,  cavere  ftuduit,  hoc  dede- 
cus  a  pop.  Romano  prohibere 
voluit.  Pro  Regulo  docte  et 
fignificanter  efi  mens  provida 
Reguli,  prudentia  Reguli,  qni 
animo  facile  praevideret,  quan- 
tum  detrimenti  redundaturum 
inde  foret  in  rempublicam. 
Omnino  pedefhis  ratio  erat: 
Prudenter,  fapienti  confilio  Re- 
gulus  disfuafit  conditiones   caet. 

—  14.  Disfeutientis ,  disfen- 
tiendo ,  eo  quod  disfentiret 
tonditionibus  (  tertio  cafu  )  grae- 
ce  pro ,  a  conditionibus  ,  dis- 
fuadeiuio  conditiones,  quas  Ro- 
manis  Carthaginienfes  de  per- 
Tnutandis    cnptivis  feiTent ,    ne- 

!    gando  captivos    redimi  debere. 

—  foedis  non  per  fe ,   poterant 
!    enim  aequiflimae  effe  (  et  erant 

Tom.  II. 


utiqtie.  Sil.  VI.  485-  "E-Xfofcunt 
JL.ibyes ,  nobisque  dedere  fiaec 
referenda,  -pari  libeat  Ji  -pendere 
bellum  foedere ,  et  ex  aequo  ge- 
minas  confcribere  leges. ) ;  fed 
quia  indignum  ac  turpe  Romano 
nomini  cenfebat,  captivos  redi- 
mi.  Vix  enim  refpectu  Reguli 
foedas  dixit  poeta  conditiones, 
quibus  foeda  ipfi  propofita  effent 
fupplicia ,  fi  re  infecta  Cartha- 
ginem  rediiffet.  —  disfent.  exem- 
plo ,  qui  exemplum  extare  no- 
lebat ,  quod  tracturum ,  adlatu- 
rum  effet  perniciem,  quod  per- 
niciofiflimum  eflet  in  veniens  fu- 
turum  aevum,  ad  omnem  pofte- 
ritatem.  Vulgaris  fententiarum 
iunctura  erat :  disfuafit  condi. 
tiones,  neita  exemplum  pofteris 
proponeretur ,  reip.  funeftiffi- 
mum,  vel,  negavit  recipiendas 
conditiones,  foedas  quippe  pef- 
fimique  ad  pofteros  exempli.  — 
17.  Si  captivi  redimeren- 
tur.  Pro  quo  inverfa  oratione 
eft:  Si  non  periret,  in  captivi- 
tate  retinendam  Senatus  iudica- 
ret  captivam  pubem,  captos  mi- 
lite»,  immiferabiles ,  absque 
mife- 


82 


Q.    HORATII     FLACCI 


Adiixa   delubris,    et    arma 

Militibus  fine    caede,    dixit, 

Derepta    vidi:     vidi   ego    civium 
Retorta  tergo  bracliia  libero: 
Portasque  11011    cluias,    et   arva 
Marte   coli    populata    lioftro. 


Auro 


xniferatione,    indignos   quorum 
quisqnam  mifererelur. 

v.  ig.  Singulare  pvorfus 
poetae  artificium  eft,  quo  obli- 
qua  oratio  fubito  evigituv, 
ad  rectamque  eonvcrtitur;  quo 
fane  ad  commovendos  legen- 
tiumaninios  vix  eflicacius  quid- 
quam.  cpgitari  poterat.  Ilabet 
autem  ipia  Reguli  oratio  miram 
gravitatem  ac  SfiveVijTa  ad  con- 
citandam  angendamque  in  au- 
dientium  animis  indignationcm, 
qna  ipfum  accenfum  concifae 
abruptaeque  fententiae  infigniter 
proiiunt.  Vidi  figna  et  anna 
attfis.a  del.  et  dcrepta  milit. 
Etiam  bic  confufus  rei  gefiae 
ordo  egregie  decet  commotuni 
Ree.  ahimum.  Vulgare  erat: 
Vidi  avma  et  iigna  milit.  Rom. 
dercpta  fufpendi  delubris  Puni- 
cis.  De  veteri  ritti,  figna  atque 
avma  hoftibiis  crepta  in  templo- 
ram  faftigiis,  douarii  loco, 
fufpeiidendi  res  vulgatifliniu. 
Vide  doctarn  Stanleii  notam  ad 
Aefch.  Agam.  5,3-.  p'.  &11.  — 
fine  caede,   quae  milites  Romani 


non   occifi,    fed  in  turpiflimam 

deditionem       concedentes      per 

fummain     ignaviam     (ibi    evipi 

paffi    fiuu.      Atque    hoc    extre- 

mum      erat       fl.i^itiuni ,     quod 

omnem  rmferationem  difcutevet, 

atque     morte     aUeo     punivetur 

apud  Romanos.      Magnam   vim 

habet  illiui  repetitum  vidi,  quae 

ipfa   collocatione    aiigetur.      — 

21.    Vivide    adumbratur    dedi- 

tionis  infamia  ,    memoratis  .  fpe- 

ciatim  brachiii  tergo    iu  terjjum 

rctortis,   reftnctis ,   idque  ciiium 

quondam    Romanorurn,    libero- 

rum    adeo    (quod  docte  ad  ter- 

gum  transfertur)  nunc  turpiter 

fevvientium.    Vitinia  haec  prae-' 

clare     ad     lnVidiam    augendam 

appofita.    De  niore   captivorum 

manus  et  bvachia  a  tecgo  revin- 

...  ^ 

ciendi  vide  I.amb.   —    23.  Vidi 

Cartliaginienfes  in  fumma  fecu- 

ritate    degeittes  ,     ex    contemtu 

veftri,  quos  quidem  a  fe  fvactos 

Qppreffosque ,    ignominiam   vix 

unquam  ulturns  exifiiment.   Se- 

ctiritatem  deiignant  portae  Car- 

thaginis     nou    amplius    claufae, 

metu  viciui  hoftis;    quod  paulo 

an  te 


CARMI^VM    £.111.     C.    V.  V.   iQ-2Q. 


83 


Auro  repenfus    fcilicet    acrior 
Miles  redibit.      Flagitio   additis 

Daiiinum.     Neque    amiiTos  colores 
Lana  refert  medicata  fuco, 


Nee 


ante  factr.m  ernt,  Regulo  victo- 
ris  cxcrcitus  fui  terrorem  ad 
Carthaginem  usque  pevferente. 
Apeytis  otia  portis  firniliter 
Nofter  A.  P.  »99.  —  24.  et 
arva  nunc  tanqnam  in  pace  coli, 
qilae  modo  populnta  erant  Mar- 
le  nojlro ,  a  militibus  noftris. 
Etiam  haec  ad  funimam  Cartlia- 
pinienfium  fecuritatem  decla- 
raiMlain  adiectaputa.  Gefnerus 
ttunefi  verba  jVlarte  nojiro  ad 
utiarnoue  fententiam  pertinere 
Labat,  jioc  fenfu:  Vidi 
arva  iVlarte  nojiro ,  a  niilmbus 
noliris  populata  ,  IVIarte  nojiro, 
ab  iisdem  miiitibus  noftris, 
iam  captivis,  coli;  quaequidem 
rntio  meo  fenfu  durillima  yide- 
tur ,  angendae  etfi  invidiae  in- 
figniter  accommoda  iit. 

v.  25  fqq.  Neque  vero  turpe 
tanturn ,  fed  et  inutile ,  atque 
damnofum  adeo  reipublicae, 
captivos  ifios  redimi.  Sunnna 
vis  fententiae  contrario  fenfu 
euunciaiae.  An  ur.quani  fperare 
licet,  militem,  qui  femel  vitam 
abiectis  armis  cum  hofte  p.tctus 
iit,  auro  reper.Jum,  ubi  auro 
pflnfo  ab  hofte  redemtns  fuerit, 
acrioijsm  rediiurum,  inanu  maiiis 


ftrenuum ,  fortiorem  deinceps 
evafurum  ?  —  Ftagitio  additit 
damnum,  dupliciter  accipi  pc>t- 
eft.  Eltvel:  Ptaeiiiqu.mi  quod 
fiagjriofe  agiti/,  infamiam  no- 
mini  pLomano  adfpergitis,  da. 
mno  infuper  aflicitis  rempubli- 
cam,  pretio  pro  ignavis  iftis 
folvendo ;  turpiter  auri  iactu- 
ram  facitis,  Vel:  Inutiliter 
flajdtiohs  iftis  impenditis  pecu- 
niam.  Vtrumque  fatis  commode. 
Prius  tanien  acrius  atque  for- 
tius  in  disfuadeoita  cofara  fena- 
tu  redemtione.  Concinunt  ver- 
ba    Euripidea     (Tihef.     102.): 

*/frX?°u  7*?  W***f  *««  ItfQi 
a/Vj£-jv»7  Kitxov.  —  27.  Et  corn- 
paratio,  et  comparandi  ratio 
(nec-nec  pro  vui^ari,  uti  non, 
f.  non  magis  quam,  ita  neque) 
paulo  quaehtior.  L.una  fuc.o 
medicata ,  tincta ,  infecta.  IVle- 
dicare ,  (jp<x^;x<xcan-j  ,  poetis  eft, 
alienum  coiorem,  deperdito  na- 
tivo,  inducere,  alieno  fucco 
tingere,  Ovid.  Medicun.  fac.  9. 
I  ellera  faepe  eadem  Tyrio  me- 
dicantur  aheno.  Inde  mcdLa- 
men  fuccus  pnrpurae  hmpliciter 
dictus  Plin.  IX.  38«  Fucus  mari- 
nus ,  lactucae  funilis,  conchy- 
liis  fuhftfrni<i'atar  ( tefta  Plin, 
F  a  XKVI. 


84- 


Q.     HORATII      FLACCI 


Nec  vera  virtus,    quum    femel  excidit. 
Curat  reponi    deterioribus. 
Si  puguat   extricata    denfis 

Cerva  plagis:     erit  ille  fortis, 

Qui  perfidis  fe  credidit  hoftibus; 
Et  Marte  Poenoa  proteret  altero, 


Qni 


XXVI.  10.)  h.  e.  lana"herbae 
iftius  fucco  pvius  imbuebatuv, 
qtio  facilius  purpurae  colorem 
admittevet.  Vid.  Gefn.  Thef. 
L.  L.  h.  v.  et  ad  Ouinctil.  XII. 
10.  75.  Tum  omiiino  pro  qno- 
vis  fncco,  quitingendo  infervit, 
vel  purpurae  adoo ,  ut  h.  L 
poetis  ufurpatnr.  Ita  ednohylii 
fucum  dixit  Catull.  LXIV.  49. 
atque  ita  faepius  alibi.  Proprie 
tamen  fucum  quidam  li.  1.  ac- 
cipiendum,  dataque  opera  igno- 
biliorem  hunc  colorem  a  pocta 
poni  nimis  fubtiliter  ftatnunt ; 
quum  comparationis  vis  intva 
deperditum  nativum  colorem 
fubfiftat.  Quinclil.  I.  1.  5.  Heo 
lanarum  colores ,  quibus  funplex 
ille  canclor  mutatus  eji ,  elui 
-pojjuvt.  —  non  refert  col.  am. 
reddi  ei  nequit  candor  priitinus. 
—  29.  Virtus ,  fortitudo  ani- 
mi ,  vera ,  natura  infitai  Ita 
colorem  verum  h.  nativum  ,  jje- 
iiuinum  dixit  Terent.  Eun.  IJ. 
3.  26.  —  ubi  femel  excidit 
animo,  periit,  aniiffa  eft;  fci- 
licet  virtus  injidet  animo  vivi 
fortis;     eidem,     ignavo    facto, 


excidit,   fede  fua  proturbatn.  — 
30.   non  curat  reponi ,    afperna- 
tur,  dedi^nntur  reftitui,    baud 
redit  ileterioribus ,   ignavis  mili- 
tibus :      quamquain    baud    raro 
itcuil  virtutem  ignominia  (  Valer. 
Max.     II.    9.    9. )    et    quondavi 
etiam   victis   redit   in  praecordia 
virtut.      Iieponi     pi-aeclare     re- 
fpondet  tjJ  excidit.   Senec.  Hip- 
pol.  5pi.   Quis  me  dolori  reddit, 
atque  aefius  graves   reponit  ani- 
nio?   quambene  excideram  mihi. 
Dcteriores ,      yj^iio;i;,     ignavi, 
timidi;     (Plaut.   Epid.     III.   4. 
1  o.  Strenuiori  detevior  fi  prae- 
dtcat  fuas  pugnas,   de  illius  ore 
fiunt  fordidae)  cnm  delectu  h.  1. 
ac  pvopvia  vocis   notione.    Nam 
de.teriores  iiunt  e  bonis ,    peiores 
e     mnlis;     iuxta     Noninm     et 
Sciioll.    h.    1.   —    31.    Obferva 
exqniiitam     orationis     v.uiatio- 
nem.      Vulgnvis    efferendi    eahfi 
modus    evat:     Qui  femel   captuS 
eft,    is    non     m,i2,is   fovtis   evit, 
quam  cevva,   relibus  elapfa.   Pvo 
quopoeta:    Jicava  pugvat ,  fi 
cvedeve  par  eft ,    cervam  ,  extri- 
catam,  expeditam  e  plagis,   re- 
tibus 


CABttlftVJ*    L.  III.    C  V.    V.   29-40. 


85 


Qui  lora    reftrictis  laceriis 

Senfit  iners,    timuitque    mortem. 

Hic,    unde  vitam    fumeret,    infcius, 
Pacem  duello  mifcuit.      O    pudor! 
O  magna  Carthago,     probrofis 
Altior  Italiae  ruinisi 


Fertur 


tibus,  pu°naturam,  animofe 
fefe  oppolituram  infequenti  ve- 
natori ;  erit  ille  Jortis,  eum 
quoque  fortiter  pugnaturum 
credam  qui  caet.  Caeterum  fol- 
lennis  limidorum  cum  cervis 
comparatio  aputl  poetas.  v.  c. 
Ilom.  U.  v.  102.  —  55.  Verba 
quaeiita  ad  augendnm  rei  invi- 
diam.  Nam  credidit  fe  multo 
acrius  quam  dedidit  fe ,  tradi- 
dit  fe  hoftium  poteftati ;  cui 
graviter  opponitur  perfulis.   — 

34.  Adeo  quidem,  ut  Poenos, 
quibus  fe  dedidiffet,  JYIarte  al~ 
tcro ,  novo  proelio,  iterum 
proterat,   profiernat,  vincat.    — 

35.  36.  Scilicet  eum  fortiter 
creditis  pugnaturum ,  falutem- 
que  fuam  iterum  in  discrimen 
oblaturum ,  quam  turpiiliina 
fcrvitute.  retliniendam  haud  du- 
bitaverit?  Senjlt  iners ,  ita  ut 
ne  commoveretnr  quidem  rei 
indignitate ,  lente  adeo  bracbia 
liia  loris  in  lergum  reiiringi 
paffus  eft,  vinciri  fe  fuftinuit, 
timuitque  mortem,  mortis  metu. 
Hoc  graviter  atiiectum.  Scilicet 
ojnanda  mors  ejl ,    quae  civibus 


Romanis  femper  fuit  fervitute 
-potior ,  Cic.  Pliil.  X.  19.  Idem 
Pbil.  II.  144.  Servitus,  pojlre- 
mum  malorum  omnium ,  non 
modo  bello  fed  morte  etiam  re- 
pellendum, 

v.  37.  Hic ,  per  contemtum, 
ignavus  iiie  miles ,  qui  indigne 
fefe  Romano  nomine  gereret. 
Adverbialiter  acrjpuint  quidam, 
ut  Scboli.  „in  bello"  Ita  mal- 
lem  potius :  quum  res  in  illud 
discrimeu  adducta  cffet ,  quum 
ad  incitas  redactus  effet  niiles. 
Durior  tamen  altera  baec  ra- 
tio.  —  iufcius ,  tanquam  ue- 
fciret,  immemor  prorfus,  umle 
vitam  fumeret ,  unde  falutem 
petere  deberet,  quod  ferro  iibi 
vitae  fpes  quaereutla  effet.  — 
5^.  Pacem  duello  mifcuit ,  do- 
cta  bvevitate  pro ,  in  bello ,  iu 
ipfa  pugna  cuiu  liofte,  tanquam 
in  pace  ,  transeg it ,  de  impe- 
tranda  vita  armatus  cum  boiie 
pactus  eit,  deditionis  pactione 
faluti  fuae  confuluit,  manu,  vi, 
feiro  obtinendae.  —  O  pudor  I 
Mira  6e<v-JT>ji  iu  boc  otationis 
F  3  exitu, 


$6  Q.     HOKATII    FLACGI 

Fertur  pudicae  coniugis  ofculum, 
Parvosque  natos,  ut  capitis  minor, 
Ab  fe  remoyilTe,     et   virilem 

Torvus  liumi  pofuilTe  voltum: 


Doiiec 


axitu,     quo   in   fummam    invi-  debat.      Tgitur      removit     a    fe 

diam    res   addticituv.    O  magna  ofculum    coni.     an-plecti    noluit 

Carth.  <juautum   gloviae  partum  Marciani ,    coniugem   fnani ,   in- 

tibi  eft  ex  noltro  hoc  dedecore  !  dccorum    exiftimans    (uti   bene 

Jlllior  hal.  ruinis,   cuius  magni-  Scholl.  )    matronam     Romanam. 

tudo  noitris  cladibus  (atqnanto  fervnm    ofcnio    dignum   putare. 

fbrtms        atqtie       iigiiificantiiiR,  Polvb.  fragm.  IX.    Kai  olts  ttjv 

ruinis    totius  Italiae)     prohrofis,  yo-jcuv.a.  ig  koyovc.  ihi^a.ro.  Icrem 

ftiiruna    cum   ignomink  coirjun-  mcmniat  Entrop.   II.   14.    Indu- 

ctis ,   ttnice  innititur.     Praeclue  ctus  in  Scnatum   nihil  quaji  lio- 

fibi  refponuent  altior,    et  ruinis.  manus  egit ,    dixitque  fe  ex  illa 

die ,   qua  in   poteftatem  Afrorum 

v.  41  fqq.   Praeclare  to   tros-  vevijjet,   Romanum   ejje   defifje. 

t;v    fervavit    poeta    in    Regtilo,  Itaque    et   nxoiein  a    complexti 

utpote  capitis   miuore ,   h.  capite  removit ,   et  liomanis  fttafit ,   ne 

denuntiro.      Ouitm    enim  ,   belli  pax  cum   Pcenis  Jieret.     Latius 

iurc     lcivns     Carthaginienhum  idem    perfequuttis    eft   Sil.     VI. 

facttts,    omnia,    quae  civis  Ro-  405  fqq.  cuius  maxime  huc  fpe- 

manus  habuilfet,    iura  amififfet  ctaut  vv.  411  — 4l4*  M*  r('i's 

(unde  Manlins  apud  Liv.  XXII.  quieta  adfatus ,   inbet  et  veitros  • 

£0.  captivovum  ,    tle  qinbus  ve-  et  coniu^is  una  arcere  amplexus  ; 

dnnendis    in    Scnatti    agobntitr,  pctct  uftpenetrabilis  ilie  luctihus, 

1'gatos   ita  increpat:    I.dheri  at-  et  nunquam  fuhmijjus  coita    do- 

que     incolumes     defiderate    pa-  lori.   —   pudicae,   matroiue  Ro- 

triam :   i»io  dejiderate ,   dum  pa-  m.uiae;     Sanctitas    enim     atque 

tria   eft ,    dum    civcs  eius    eftis.  pndicilia  verttm  atqtie  proprium 

Sero  nunc  dejidcratis ,    deminuti  roatronarum    P.  onianarum  orna- 

capite,    abalienati   iure  civium,  mentuin.      Eadem  de  le  Mavcia 

fervi  Cartim^inienfium  facti.    At-  apud   Sil.  VI.  438-    1'ejiigia  no- 

quc  liaecquiiieni  erat  deminutio  ftri  cujia  tori,   domus  et  patriuni 

(.-pitis   BMxtma  )    rte'6    inatvimo-  fuie  crimirie  fervat   inviolata   la- 

nii,  •atquepairiae  adeo  in  liberos  reni.     —    parvos ,      ftiaviter   ad- 

■  i.itts     auipiins     iure     gan-  icctum,    ad   coiumovendam  mi- 

fcra- 


CARMI2JVM    L.   IH.   C.  V.    T.    /jl-^JQ.  8~ 

Donec  labantis    confilio  patres 
Firinaret  auctor    numquam   alias    dato, 
Interque  maerentis    amicos 

Egregius  properaret   exftil. 

Atque 


ferationem.  —    43    44*  et  vtri" 
lem      tnrv.    humi   pof.      vidtum, 
gia  pertinaciae  Regurj  atro- 
<isque    virtutis    eias     C-r'.-r-j—x- 
c;?.        Stat     in    curia    Regulus, 
vultu  virili ,    virtutis  atque  con- 
ftantiae  eiusindice,   humi  pojao, 
in  terram  fixo,   deiecto,  torvsis', 
ita   ut   nulliis  ergra  fuos  affectus 
«lucerct,    torvo   obtutu   arnple- 
xus  ipforum  repeller.s.    Duobus 
igitur  membris ,    lta  11  hur.c  lo- 
tum    interpreteris ,      fententiam 
vulgarem  :    Regulum  amplexus 
fuoruin     conftanter     repieiiifle, 
idque  fatis  docte,   atque  graphi- 
ce  prorfus   expofuiffe    dicendus 
elt  poeta.     C)b  fcqucntia  tamen  ; 
lab.  caet.  pofteriora  :    viri- 
lem  .    .  .    vuhum    indi^nabundi 
potius      Reguli,      qualem      fua 
ipiius   oratio  prodiderat ,    atque 
de    fententia     Senatus    maxime 
folliciti   fpeciem    referre   exifti- 
mem.      Metuebat  nimirum,    ne 
patres,   habita   fuiratione,    pa- 
triae    rnale  coufiilerent,     capti- 
vosque    redimeudos    ftatuerent. 
Atque   ita   fcre   Graeci  t«-j^;jSov 
DTopXiTgiv,      et    Latini ,    torva, 
obliqua  ,    averfa  tueri  dicunt  ho- 
ininem  iudignatione  aeftuantem. 
Quod    ideiri     arguit   vultus    in 


terram  deiectus.  Apte  laudat 
doctiff.  Roettiger  Enrip.  5Tecl. 
27.  —  0*r  ofxfx  k-rxiocva  6ut 
a-rxWazczvrx  y>);  -rpcTxTsv. 
Vtruinque  autem  compofuit 
Ariftoph.  Ran.  Qi?,.  lG.  Za. 
ljjrou  P«5>f'w?    oltxxi  rh-j    Ai<rj(tAav 

Ipi-OHV',     AtX.    ljikz\Z-J    OW   T«ff>J- 

56v  f!VKU\{/a$   y.arx. 

v.  45.  Atque  ita  Regulus 
tam  diu  perftitit,  donec  patres 
firmaret  conhlw  fuo,  in  fentcn* 
tiam,  quam  ipfe  fuafjfTer,  quanv 
quam  fibi  perhiciofiuirnarn  (ideo 
LOnf.  numquam  alias  datum,  in- 
auditum  vocat  poeta)  adductos 
in  eaque  obfirmatos  videret. 
Bene  opponuntur  fnnaret  et 
labantes,  h.  ambi^entes,  dubios, 
quid  confilii  capereut  (  ita  fin- 
ctuantem  alicuius  fcntevtiam  ccn- 
firmare  Cic.  Fbil.  I.  7.)  animo 
ad  mifericordiam  pvopenfo. 
Auctor ,  ornatu  poetico  adie- 
cium,  uti  mox  exful.  — 
47.  43.  Suave  antitheton  m 
properaret  et  maerentes  amicos  : 
(neutiqtiam  vero  in  maercnt. 
am.  et  egrcg.  exul. ,  quod  cum 
Porphyrioiie  plerique  ftatuunt.) 
E  curia  fe  provipit ,  atque  ci- 
tato  gradu,   quo  laetitiam  fuarh 

F  4  teftatam 


38 


Q.    HORATII    FLACCI 


Atqui   fciebat,    quae    libi  barbarus 

Tortor  pararet:    non   aliter    tamen 

Dimovit  obltantis   propinquos, 

Et  populum  reditus    morantem, 


Quam 


ttftatam  faceret,  inter  amicos 
abitu  eius  contriftatos  ad  hoftem 
pergit.  Egrgius,  lingularis 
prorfus  exempli,  ut  qui  fui  ipte 
exilii  auctor  effet,  captivos  re- 
tinendos  fuadendo. 

v.  49.  Nec  vero  ignorabat,  fe 
ad  crudelijjunum  hojiem ,  et  ad 
exquijita  fupplicia  proficifci, 
Cic.  Ofhc.  III.  27.  Atqui,  enim- 
vero,  quaiuquam  probe  norat, 
quae  Jibi  barb.  tortor  pararet, 
quae  immania  tormenta  ac  fup- 
plicia  libi  ab  hofte  ciudelifhmo 
pararentur,  quibus  cruciatibus 
iibi  pereundum  foret,  h  infecta 
re  Carthaginem  rediret;  tamen 
caet.  Vulgarem  autem  atque 
a  vetuftis  adeo  Anualium  fcri- 
ptoribus  de  atrociilimis  tormen- 
tis  crudeliffimaque  nece ,  qua 
Regulum  adfecerit  Punica  fe- 
ritas ,  traditam  narrationem ,  a 
V.  V.  D.  D.  haud  levibus  ar- 
gumentis  inpugnatam ,  ( vide 
omuiuo  doctam ,  acutam,  co- 
piofamque  fuper  ea  Ruperti  ad 
Sil.  VI.  p.  395  fqq.  disputatio- 
nem  )  Iloratius  poeta  h.  1.  fuam 
fecit,  utpote  quam  maximum 
ad  repraefentandam  ,  atque  luce 
fua  colluih  andam  Atilianae  vir- 


tutis  imaginem  momentum  ha- 
bituram  intelligeret.      Ita  enim 
demum    illud    admiratione    di- 
gnum  haberi  debet,   quod  capti- 
vos    retinendos    cenfuerit.      — 
50.    Eam   tamen    animi  excelfi- 
tatem  atque   alacritatem  in    dis- 
ceffu  prae    fe   tulit,    ut  non  a«l 
hoftes   diriflimos,    fedad  villam 
eum  amoenillimam ,     rufticandi 
gratia,     recta    pergere   diceres. 
Poltremum    praeclare  exornavit 
poeta  comparatione  cum  patro- 
110  inftituta,  qui  finitis  negotiis 
forenlibus        recreandi       animi 
caufFa     feceflum     cupide    petit. 
Alacritatem    atque    conftantiam 
Remili  vivide  defignant  dimovit, 
et  preces  objiantium  propinquo- 
rum  atque  univerfi  adeo  populi 
Romani,   reditus    morantis ,    re- 
tinere  eum  cupientis  a  fe  negle- 
ctae   Sil.  VI.  494*     Profequitur 
vulgus   patres    ac   planctibus  iru 
gens  perfonat  et   luilu    campusj 
revocare     libcbat      interdum     et 
iufto  raptum  retinere  dolorv. 

v.  53.  Clientum  negotia  re- 
linqueret ,  multo  fignilicantius 
eft,  quam ,  uibem  ivlinqueret, 
in  qua  clieutum  negotiis,  quae 
vel  orator,  vel  advocatus  cu- 
ralfet. 


CARMINVM  L.  III.    C.   V.    V.    49*  5^-  89 

Quam  fi  clielitum  longa  negolia 
Diiudicata  lite  relinqueret, 
Tendens  Venafranos  in  agros, 

Aut  Lacedaemonium  Tarentum. 


raflet,      quaeque      diuturnitate  rus  eft.    Suaviter  hoc  adiectum. 

fua   fummo  eum  taedio    adfecif-  —    55.     Tendens,    profectuvus 

fent     (quam     exquilite     igitur  in  praedium    fuum    Campanum 

longa!)    detentus      atqne     dis-  (pro    quo  in    fpecie     Venafrum 

tr.  ctus  fuiffet.   —   54.  Lite,  in-  pofuitj  aut  Tarentinum.     Vtra- 

dictis    iudiciorum    feriis     liaud  que   regio   Italiae    amoeniflima» 

dilata,   fed   perorata  atque  diiu-  praediisque     PiOmnnorum    eaiu 

duata,     decifa,    ex  animi   fen-  ob  caufTam  refertiiTima.  — La- 

tentia  transacta ;   unde   adeo   li-  cedaemoniiun ,     vid.    ad    II.    6. 

quidiorem      atque     finceriorem  11.    x2» 
feceffus  ipfi  voluptatem  allatu- 


F   5  CM* 


,90  Q.    HORATII    FI.ACCI 

C     A    R     M    E     JV       VI. 

ARGVMBNTVM. 

Kjrunm  rcspublica,     collavfa,     qua  acl  ' [uivmum  caCu- 
vien  cmcrjijfct ,     dijcipliua  veteri,     perditifjimis  labora- 
ret  moribns ,      adeo  quidcm,     ut  innumcris    vialis  gra- 
vijjlmisque,     quae  inde  in  eam  rcduudarcnt ,    calamita- 
l!''iis    in  Juvrmum    eam    dijcrimen    adductum   iri   absque 
Oedipo    coniectore    pojfet   inlelUgi;     Augufius,     [ufhen- 
taLurus  eam,    primain  Jtorum  malorum  labcm  exploran- 
dam    lollendamque  ratus ,     praeter  alia,     Jalubriter  iu 
hauc   rcm    cauta   atque  Jancita,     adiilieria   potijjimum, 
quae  non    ipja  joluvi,   Jed  etiam  malorum ,     iude  pro- 
pnllulautiuvi ,      contdgione   reipublicae  ejfent    pejiilentij- 
Jlma,     gravibus    multis  jeverisque  lcgibus  lalis,     maxi- 
vie  Iulia,     coerccnda  Jiatuit.       Quumque  idem   reficicn- 
dis  tev/plis,  quae  aut  bellorum  civilium  iniuria  [ubverfa, 
aut   vetvfiate  collapfa  effent ,      maximam  curain  impen- 
dendo  Deqrum  pacsm  apud  aUigatum  [uperflitione  po- 
pulum  redemturus   vidcri  vellct ;     utrumque    poeta,     ad 
erigendam   quippe  Jiabilicndamqne   rcmpubUcam    effica- 
cijjimum,      hoc   carmine   comvieudalurus ,      Jiomauorum 
iu  univsrjum    Lerrarnin    orbcm  imperium  a  JDcorum  cul- 
tu ,     maximas  couLra  clades ,    quae   illud  paene  perver- 
teriut ,      a  negieclis    religionibus   repetendas,    Joedaque 
prorjus  ovmia ,     quae   advcrfus   eas    moliaris ,     inceptu 
[ocdioraque   cjje   exitu    pronuutiat.       Inde   ad  alterum 

vialo- 


CARMINVrvi    L.    III.     C.    VI.  $1 

malorum  Jontem,  adiiUcrionim  pejicm ,  delatns ,  mo- 
rum  inde,  paulatim  dejidentium ,  teterrimam  lahem 
derivat ,  eamque  vividijjlmis  coloribus  depingit.  Tam, 
quo  magis  perfpiccretur ,  quantum  ifia  morum  eofhip~ 
tela  reipublicae  'detrimcnti  affcrret,  ignavae  atque  encr- 
vi  Ji/ae  aetalis  proli ,  adulterina  Venere  prognatac 
graviter  opponuntur  .mores  prifcorum  horninum,  qui 
pudice  nati  duriterque  educati  maximas  dlim  tefra  ma- 
riquc   rcs  patrajfent. 


AI) 


92 


Q.    HORATII     FLACCI 
AD         ROMANOS. 


JLJelicta  maiorum   inmeritus   lues, 
B.omane,    clonec  templa  refeceris, 
Aedisque  labentis  Deorum,    et 
Foeda  nigro   fimulacra  fumo. 


Dis 


V.  i.  Delicta  maiomm  °ene- 
ratim  quideni  h.  1.  accipi  pof. 
fintj  ut  iint  fcelera  atque  pia- 
cula,  <x yy  ,  quibus  populum  R.o- 
manum  maiores  obttrinxeriut, 
maxime  bellorum  civilium, 
quibus  Deorum  in  fe  iram  pro- 
vocaffcnt,  impietate  ac  diutur* 
nitate ;  fatius  tamen  erit ,  ob 
feqq.  ad  intermiflum  Deorum 
cultum,  violatasque  (cf.  I.  35. 
57.  )  religiones  in  fpecie  referre. 
Lues ,  poena  iltius  delicti  ad 
te  pertinget,  poenas  a  te  Dii 
expetent,  quamvis  immerito, 
infonti ,  innoxio ;  e  communi 
rudioris  aevi  perfuafione,  qua 
graviorum  fcelerum  fupplicia  ad 
pofteros  interdum  a  Diis  difFerri 
credebantur.  T«  tuSv  ts/.svtujv 
tt>5  ij.hrt(j'/iTXi  Dto;  /jiiaff/xaT, 
Eurip.  Fr.  Alcmaeon.  VI T.  p. 
417.  Lipf.  Plura  vide  notata  ad 
I.  2Q.  30.  —  2.  Augultum  qui- 
dam  folum  hic  intelligi  volunt, 
inducti  forte  prava  v.  5.  inter- 
pretatione.  Sed  nec  in  indivi- 
duo  numero  vis  quaerenda,  quam 
potins  orationi  converfae  tri- 
buas,   quam  tamen  ipfam  metri 


neceflitas  expreiTifle  videtur.  — 

Donec    reliiiiones    ne°lectas   in- 

c  o 

iiauraveiis.  —  Templa  et  aedcs 
Deorum  cumulavit  poeta,  vix 
ullo  difcrimine:  quamquam,  li 
argutari  velis,  pofterius  curu 
vi  quadam  dictum  accipi  poflit, 
ut  lint  Deorum  doinicilia,  fedes. 
Certe  de  pvivata  religione  vix 
h.  1.  co<fitare  licet.  Lahentes 
vetuitate ,  ruinae  proximas. 
Neglectam  in  Deos  pietatem  ila 
defignat  poeta,  quod  AuguRus 
cum  reliciendorum  tum  novo- 
rum  templorum  exitruendorum 
curam  populo,  quamquam  aliis 
de  cauilis ,  olientaret.  Qua  de 
re  diferte  Sueton.  Aug.  30. 
Aedes  facras  vetuftate  collapfas, 
aut  incendio  abjumtas  refecit. 
Ovid.  1'aft.  II.  59.  60.  Caetera 
ne  ftmili  caderent  collapfa  ruina, 
cavit  facrati  provida  cura  Duci*. 
Eidem  mox  ( v.  65.)  idem  di- 
ctus  templorum  pojitor,  templo- 
rum  fanctus  repoftor.  —  l\-  /'- 
mulacra  Deorum,  foeda  fqualida, 
fordida,  nigro  fumo  ,  quoriim 
adeo  cura  diu  intermifla  fuerat, 
Bene  Schol.  „per  niiniam  vetu- 
ftatem" 


CARMINVM    L.     III.    C.    VI.     V.     1-8-  95 

Dis  te  minoreih  quod  geris ,  imperas : 
Hinc  omne  principium ,   liuc  refer  exitum. 
Di  multa  neglecti  dederunt 
Hefperiae  mala  luctuofae. 

Iaiu 


fiatem    fordentia. "      Confueve-  httmanarum   rerum    juturd  re"i- 

rant    enim    deorum     hmulacra,  men    exijtimantia,     Ji      divinae 

maxime  lignea ,  fumo ,    aerisve  potentiae   bene  atque   conjlantcr 

iniuriis  inquinata  ftato  tempore  fuijjent    famulata.       Et    paullo 

ac    follenni    ritu    purgari  apud  ante:    Non  mirum  igitur,  Ji  pro 

veteres.     Minus   recte  ad  incen-  eo  imperio  augendo  cuftodiemlo- 

dia  templorum   refert  Dacerius.  que   pertinax   eorum  indulgentia 

Caeterum    eandem     rem     aliter  Deorum  femper  excubuit :   quod 

exornavit   Propert.    II.     3-    27-  tam    fcrupulofa     cura     parvula- 

Velavit  aranea  fanUm,    et  mala  quoque    momenta  teligionis  exa- 

defertos  occupat  herba  deos.  minare   videtur ;    quia    nwiquam 

remotos     ab     exactijimo     cultii 

V.  5.  Imperas ,   imperium  or-  caerimoniarum     oculos     habaiffe 

bis  terrarum  tenes,    omnia  tibi  noftra     civitas   exijtimanda   cjt. 

profpere  cedunt,   quod,  propte-  —    6.    Hinc    refer    feu    potius 

rea  quod ,  quatenus   te  minorem  «tto   nbrioV,  pete,    n  Diis   fume 

Diis  geris ,    Deos   te  fuperiores  omne  principium ,    omnium   re- 

babes,    eorum  adeo   benevolen-  rum    agendarum     exordia;     ne 

tiam    cultu  atque  obfequio  pro-  iuceptes    quidquam,     njfi   Diis 

mereri  ftudes.      Suavis   antitbe-  auctoribus,     huc    refer    exitu\; 

fis:    Diis   obfequendo    obfequio-  quandoquidem    fufccptae   rei  ab 

fum  habes    totum  terrarum   or-  iis  pendet  exitus.      E°re<ne  buc 

bem.      Apte     laudat     Torrent.  facit  Camilli  oratio   apud  LiV. 

Cic.  de  Harufp.  refp.  9.  Vietate  \.  51.  a  Torr.  primum  laudata: 

ac  religione ,    atque  hac  una  fa-  lntuemini   horum   deinceps  anno- 

pientia,    qua    Deorum    immorta-  rum   vel  fecundas  res ,     vel   ad- 

lium   numine    omnia   regi  guber-  verfas ;     invenietis     omnia    pro- 

narique  perfpeximus,   omnes  gen-  fpere  eveniffe  fequentibus   Deos, 

les       nationesque     fuperavimus.  adverfa  fpernentibus.  Item  Appii 

Adde  Val.  Max.  I.  1.  9.   Omnia  apud  Liv.  VI.  41.     Quid  dc  ie- 

namque  poft  religionem  ponenda  ligionibus  atque   aufpkiis ,    quae 

femper     nojlra     civitas     duxit :  propria      Deorum     immortaliuin 

quapropter       non      dubitaverunt  contemtio  atque  iniuria   ejt ,     lo- 

facris    imperia    fervire;      ita  fe  qiiar  ?   Aufpuiishanc  urbem  con- 

ditatn 


§/L  Q-    HORATII    FLACCI 

Iam  bis  Monaefes  et  Pacori  manus 
Non  aufpicatos   contudit  inpefus 
iNoitros,    et   adiecifle   praedam 
Torquibus  exiguis  renidet. 


Paene 


ditam  ejfe,      cufpiciis    bello   ac  mis  e    fuo  populo    petitis,  iam. 

vace$     domi    miiitiaeque    omnia  communit,   atque  iiluJirat poeta. 

geri,  (juis   eft.,   quiignoret?  —  Eis     cladem      res      Romana      a 

Eludant    nunc   religiones.     Ouid  Parthis  «uxi.perat,   primum  imp. 

ev.im   ejt ,   ji   puili   non    pafcen-  M.     Craflo ,      quem    Monuefes, 

tur?   .  .  .   Parva  funt  haec ;    led  dux    Orodis    (  Surenam    voc<s;;t 

parva  iiia  non  contemnendo  nta-  fcriptores  hiitorici,    quod   fuin- 

iores  nollri  maximam  hanc  rem  mae    apud  ,    Parthos     digr.it.: tis 

fecerunt.      Deniqne    Cicero    Or.  liomen  recte  VV.  DD.  itatuunt  J 

in    Vat.    6.    luculento   valdeque  circumfufis       immanibus      cojuis 

adpoiito      loco :     Et ,      quoniam  equitum   una    cum  parte    maiore 

omnium     rerum     ma-jnarum     a  liomani  exercitus  interemit  (Vel- 

Diis  immortaliLus  principia  du-  lei.  II.  46.);    itcrum   dtice    M. 

cunitir,  volo  vt  mihi  refpondeas  Antomo,   ciiiiis  primiim  lcgatns 

tu  ,    qui  te    Pythagoricum  foles  Didins  Saxa  curo  iegionibus  111- 

dicere,   —  quae   te  tanta  pravi-  teremtus      a      Parthis      a.       \r. 

tas  mentis    tenuerit ,    qui   tunlus  DCCX17    duce  Pacoro,    Orodis. 

furor  ,    ut ,    cutn  inaudita  ac  ne-  regis  filio  (Dio  XLVIII.  ~4  ^9-) 

faria  facra  fufceperis,   aufpicia,  tum    et  ipfo    a.    V.   DCCXVIII. 

quibus  haec   urbs    condita    eft,  exercitum  adverfus  illosdtictum 

qiiibtts    onmis  respublica   atque  amifit.       Dio   XLIX.  «24     ^Tl* 

imperium    contitK^ur ,     contem-  Vterque       Diis       adverfaiuibits 

feris  ?    —     7.   F.tenim    Dii    ne-  iitam   adverfus  Parthos   cxpedi- 

glecti ,   contcmti,   fpretis  eorum  tionem     fiifceperar;       Dirnrtim 

monitis ,    multa   mala   dedeiunt,  Ciaffo    obnuntiatarum    adfatim 

giavia    damna    iiiiiixertmt     lle-  recenfent    Plutarch.    in  Craff.  c. 

fperiae,     Italiae,    luituofae      in  XIX.    Valer.     Max.    J.     6.    11. 

iuctum  ir.de  veifae,   triiti,    cla-  Cf.  Cic.  Div.  1.    16.  VeHci.  II. 

dibus  adilictae.  /\6.  I  h>r.  III.    11.    —   impetus 

inaufpicatos ,     nos      inaufpicato, 

v.   9  fqq.    Quantum    humana  negiettis    aufpiciis    ac    Deorum 

confilia  cajiigemur ,   uhi  fe    cae-  moniris  ,  fe  adgredi  aufos  ,  con- 

lejtibus  jnu  ferant  (  V.iler.  Max.  tudit     fregit ,     gravilTima    clade 

i.  6.  11.),     exenipiis    graviiii-  adfiixit.     De  luuus   v.   vi  vide 

Ruluik. 


CARMINVM    L.    III.    C.    VI.    V.   £  -  1 6.  Q£ 

Paene  occupatam  feditionibus 
Eelevit  Vrbem  Dacus  et   Aetliiops: 
Hic  clafTe  formiclatus,    ille 
Miililibus  melior  fagittis. 

Fecunda 

Ruhnk.  ad  Vellei.  II.  121.  Adde  pulo    Romano    infenfos     fuiiTe 

\  r.l.  Max.  IV.  /f.  6.  Tacit.  Ann.  factos   poeta   ait,      ut    jLmmifTl* 

II.  init.      —   et  adieciffe  pr.  t.  externis  holtibus   urbem    atque 

e.  renidet ,   imago  ad  augendam  imperium   Romanum  paene  dc- 

reiinvidiam  mire  efficax,   maxi-  leverint.     Ita  rem  a  poeta  h.  1. 

me  fi  co^ites,   Craffum  Parthici  adornatam  exiilima.    Daci  enim 

auri  cupiditate  Loc  bellum  mo-  atque  Ae^yptiipotifTinmm  (nam 

litum    fuiffe.      Partlms    renidet  lios  Aetbiopum  nomine  maxime 

adiecijfe,  eo,  quod  adiecerit,  f.  comprchendi  v.  14*  abunde  do- 

reniuens   adiecit  fuis  torquibus,  cet)  quaiuquam  effent  h\  Amo- 

quos   anlea    admodiim    exiguos  nii  exercitu  (  deDacis  vid.  Dio. 

babuerat,    rnaedaoK»    niilitibus  LI.  22.  Plutarch.  Auton.p.  945. 

Romanis,      maxime    equitibus,  de  Aethiopibus  Plutarch.  1.  1.  p. 

detractos    torques     aureos  ,     h.  944-  -*-*•  )  neque  fuo  ipforum  110- 

fuperinduit  exig.  fuis  torq.  ma-  mine  bellum  adverfus  Romanos 

iores   et  aureos   equitum  Roma-  molireutur ;   poeta  tamen  ab  bi- 

norum   torques,    iftaque  praeda  ftoriae  veritate  paujlum  dlfci 

fe  iactat ,    cum    irrilione   noltri.  nem  facere  remque  ita  adornare 

Minus    docte    alii     Parthorum  potuit  hactcnus,    quod    Cleopa- 

torques   exiguos   ex  praeda   Ro-  tra  Antonio  nupta  imperio   Ro- 

mmis  detracta,  auro,    argento,  mano    immineret.       Cf.    I.   37. 

geiumis   caet.     ampiiores    orna-  6 — g.   Rei  autem   fic  mire  ex- 

t  i(  icsque  intelligunt.     Renidere  aggerari    invidiam ,     quis    non 

de  arroganti  rifu,   hiantibus  le-  fentit?     Tum    Dacos   memorat, 

viter    labiis,       paffim      poetae.  utpote      fortiffimam  ,    maxime- 

Tlieocr.  <£.  19.  cicmgwi ,    c//ua-  que  Romanis  timendam  gentem. 

rt  pnhiowvri  ,   yt/.u;  ht  et  tr/_tro  Cf.  I.  35.  9.    Vrbs  igitur  Jedi- 

'/ti/.tiz.    Idem  k.  14.  K«i  ri  <tj-  tionibus    domefticis    bellis   occu- 

cjfaj  v.at    cc(ia(jov   ;a    tycXa^tv.  pata ,     diliricta   atque   impedka 

Rejtrictis  lahellis   ridere  Catull.  eft,  quominus  ingruentes  exter- 

apud    Apulei.    Tlorid.    p.    277.  norum  hoftium  copias  arcere  ac 

JJmenh.  propulfare  queat.  —  15.  Hic  Ae- 

v.    13 — iC>.    Aliud  impieta-  thiops,  f.  Aegyptius,    clajje  na- 

tis  genus  fulLicit    poeta ,    bella  vium  copia  ac  magnitudine  for- 

civilia;    quibus   Deos  adeo  po-  midatus,   metuendus,  praeftans ; 

Dacus 


g6  Q.    HORATII    FLACCI 

Fecunda  culpae  faecula  nuptias 
Primum  inquinavere,    et   genus,     et  domos: 
Hoc  foute  derivata  clades 

In  patriam  populumque  fluxit. 

Motus 

Dacus    autem    melior,     bonus,  liae    adfpprfa  cogitant;     fed  eft 

peritus  fagittandi  arte.  potius,   corrupefunt,    deprava- 

runt  fobolem,  parentdm  iimili- 

v.     17.    Altera      calamitatum  tudine  non  folum  in  corpus  fed 

.  origo,    mores   antiqtti,    adulte-  et  in   animum   libcrorum  trans- 

riis,  omnium  flagitiorum  femi-  fufa.      Quis.enitn  non  vidct ,    et 

nariis  potiffimum  fubverli  atque  formas  et   nwres  —   ejfpnp-ere  a 

proitrati.  VidoArguro.    Saecula,  parentibus     liberos?     quod    non 

netas    noftra ,     fettwda     culpae,  contingeret ,    fi    hoc    non   vis  et 

ferax,  abundans  fcelerum  omnis  natura  gignentium  efjueret.  Cic. 

generis  pi-oventu ,     ad   quaevis  deDiv.  II.  94.  Zenoni  indevis 

vitia    propenfa,     flagitioliilima,  procreatrix    dicitur     ff-Jfx/jLiy/xx 

corrupta  primum   difciplina  do-  v.a)  v.ioxaixoi   twv  t>);  ■^/•uyyj;   l-j- 

meftica.       Fecundum  in  fraudes  vd/xtwv  iirsffTOHTfxivov  apud    Plu- 

hominum  genus   fimiliter  Sil.  II.  tarcli.  de  ira  cohib.  p.  462.  Hinc 

498-    Culpam  verecnnde   de  ftu-  vcotkctioc  «'vs;  euj  v.akwc  svft,  oCx. 

pro  dictum  volunt  Gefn.etalii;  av  ysvotro  X<?vJ°"r°?   •*  v.av.oZ  ira- 

fed    comprehendit    h.   1.   omnia  rooq   Eurip.    in    Dictye  fr.   XI. 

flagitia,      e     ftupris      prognata.  Idem    in    Antig.   fr.    XI.    fytktl 

Vujgarior      enim     ratio      erat :  yao  ovtu;  ix  xacxwv  tlvai  xaxou;. 

Ma^,na  vitiorum  feges  provenit  Ecdorus  apud  Stob.  Flor.  Grot. 

noltra  aetate,    ex   quo  pnmum  p.  565.  iv.  roi  xatxoii  yao  y  (pj- 

matrimonia    corrupta    funt.   —  ctc  riv.rn   v.xv.zv    wc   i'~   z-Ah;yc. 

primum  imjuinavere  nuptias,   cor-  irdktv      i^thva     yivtrat.      Plura 

rupere     adulteriis    matrimonia,  vide  ad   IV.   4.  29.     Atque  ita 

primam  morumlabem  adulteriis  iieri  haud  poterat,  quin  malum 

contraxere  noftra  faecnla.    Mmi-  ilttid,  per  plures  domos-  f.  fami- 

ve/v ,    yoaivttv ,    aiayjjvttv  kty^oc  lias  diditum,  univeifam  tandem 

fimiliter    Graeci    de    adulteno.  civitatem  invaderet,    moresque 

JVlaculofum  nefas  de  eodem  IV.  plane   fubverteret.    —    19.    20. 

5-    21.    —  et  inde  genus ,    et  Inde ,   fc.   ex  liac  adulterii  labe, 

domos ,   plerique  interpretes  de  tamquam   fonte,    derivanda   elt, 

tmpitiidinis        macula       foboli  f.  Jluy.it  (pro  quo  ornate  eRderi- 

inde,    univerfaeque  adeo  fami-  vatajluxit)  reduudavit  in  patr. 

por„ 


CARMINVM  L.   III.     C.    VI.   V.    17-24.  97 

Motus  doceri  gaudet  Ionicos 
jWatura  virgo,    et  fingitur  artibus: 
Iam  nunc  et  inceftos  amores 


De  tenero  meditatur  ungui, 


Mox 


pop.,  in  rempublicam  clades, 
mm  gravillimum,  inclina- 
tis  iam  natnva  ad  oninia  flagi- 
tia  animis ,  parentum  culpa. 
Cnnino  pedeitris  forma  erat: 
puLliee  privatimque  res  Pioma- 
na  uiJe  afilicta  eft ,  detrimerita 
cepit.  Idin  publicas  calamita- 
tes,  quae  imperii  Romani  ma- 
ieftatem  ,  labente  ex  liis  cauflis 
difcipuna  militari,  attererent 
atqne  imminuerent,  poetam  pa- 
triae  appellatione  innuerc  putan- 
dum  ;  populi  autem  ,  privatas 
cuiusqiu-,  quae  everfam  difci- 
pliram  domeiticam  fequerentur, 
puta  iacturam  rei  faniiliaris, 
dignitatem ,  bonam  exiftimatio- 
nem  caet.  innio  omnibus  per 
luxum  atque  libidinem  pereundi 
perdendique  omnia  deiiderio. 
Vides  igitur  populum  h.  falutem 
cuiusque  civis  opponi  patriae, 
faluti  imperii,  reip.  Romanae. 
Ad  fententiam  Catnll.  CXIII. 
Confule  Vompeio  primum  duo, 
Cinna ,  folcbant  tnoechi :  illo 
facto  Confule  nunc  iterum  man- 
ferunt  duo  :  fed  ciwerunt  inillia 
in  umun  fingula:  fecunduiu  fe- 
mcn  adutterio. 

v.  2.\.    Ilinc  illud  eft,    quod 
a  tenerrima  ftatim   aetate  femi- 
Tom.   II. 


nae  non  tam  prava  infiitutione, 
quam  ipfa  natura  duce,  ad 
omnem  lafcivi.im  ac  nequitiam 
proclives  ferautnr.  Errant  io;i- 
tur,  qui  pervnfam  iuventutis 
Romanae,  imprimis  filiarum 
educationem ,  qua  ad  omnem 
mollitieni  infiituantur,  et  quae 
ipfa  adulteriorum ,  disfolutae- 
que  morum  licentiae  origo  fic, 
a  poeta  mde  a  v.  21.  pertracta- 
ri  atque  exagitari  opinantur. 
Sed  hoc  folum  agit,  ut  demon- 
ftret ,  T9  tyytvsc  lilierorum  a 
parentibus  adulteris  propaga- 
torum  turpitudinis  contagione 
teneri,  adeademque  flagitia  eoa 
prolabi,  ficqttecivitatem  peffum- 
dari.  IVIotus  latius  patet,  quam 
intpp.  volunt.  Referendum 
enim  non  tantum  ad  faltationes, 
ut  quidem  exquifitior  loquer.di 
ufus  tam  Graecorum  quam  Ro- 
manorum  fert,  fed  omnino  ad 
geftum ,  habitum  corporis ,  at- 
que  inceffum.  Iam  lonum  mol- 
litja  atque  lafcivia  prae  cacteris 
Aliae  populis  famigeratiflima 
erat ,  adeo  quidem ,  ut  pro- 
verbio  traducerentur  ipforum 
faltationes  ac  lafciviores  geftus. 
Conf.  Athen.  I.  ir>.  p.  22.  ubi 
Iwyixij  ciy:i<rtc  in  iis  ab  Ari- 
ftoxeno  leieitur  ,    quue  §;i   tJj* 


98 


Q.    HORATII    FLACCI 


Mox  iurriores  quaerit   aclulteros 
Inter  mariti    vina:     neque  elegit, 
Cui  donet  inpermilTa  raptim 

Gaudia,    luminibus  remotis; 


Sed 


yti^wv  mvvjff/v  caeteris  praeftent. 
Ariftoph.  Thefmoph.  170.  ifjtt- 
T^c(f)c^ovv  nai  8/6k/vcJvt'  C  pro 
quo  Tonp.  Emend.  iu  Suid.  T. 
I.  p.  129.  volebat  htsv.XOjvr  eo- 
dem  fenfu)  'Iivv/kujj,  h.  afipuje., 
rpvt&tp&s ,  iuxta  Schol.  quocnm 
facit  Hefych.  'Iwv/v.ov,  rpvfytpov, 
>)  fri  rov  y.amayiro^ ,  jj  SyXv- 
noZ.  Talem  Afi.iticatn  faltatri- 
cem  defcribit  Automedon  ep. 
III.  1.  (Anal.  Br.  II.  207.) 
noftri  forte  loci  habita  ratione  : 
Tijv  «to  tvj?  Afftyj;  opyyjerpiia, 
ri)v  yiavLor  ty^v  0  tg  C  X  *)  M-0" 
C  1  v  ti;airakwv  Kiwy  juevijv 
cvvy_wv,  alvtw ,  ovy  ori  irav- 
ratiraSatvtrai,  ovh  cri  (SaWti  ra$ 
axakas  ctvotXw;  uiSs  xai  uibt  ytpac,. 
—  doceri  gaudet,  effufiffinio  fiu- 
dio  hiftrionum  atque  pantomi- 
morum  faltationet  fpectando,  eas- 
que  geftu  atque  inceffu  imitan- 
do.  Cf.  Ovid.  A.  A.  m.  899 
fqq.  et.  351.  Artifices  lateris, 
fcertae  fvectacula  atnantur  :  tan- 
tum  mobilitas  illa  decoris  habet. 
Sed  et  privatae  ac  domeiticae 
ipforum  inflitutioni  feminas 
Romanas  fefe  tradidifle,  haud 
temere  ex  h.  1.  colligas.  Factum 
certe  fub  Tiberii  ( conf.  Tacit. 
Annal.  IV.  »4.)  ac  ferioribus 
teniporibus.        Seneca    ep.    qo. 


Jtaque  hinc  textorum  hinc  fabro- 
runi  ojficinae  funt ,  Jtinc  odores 
coquentium  ,  hinc  molles  corpo- 
ris  motus  docentium,  mollesqua 
cantus  tt  infractos.  —  fingitur 
artibus  (  tertio  cafu  )  componit 
vidtum  ,  habitum ,  inceflum  ad 
has  artes ,  ad  hanc  mollitiem, 
libidinofamque  lafciviam ,  qua 
viros  venetur  atque  ad  amorem 
pelliciat.  Ubidtnis  has  artes  fi- 
militer  vocat  luv.  XI.  172.  — 
23.  24.  lam  nunc ,  fc.  de  tenero 
ungui,  inde  a  prima  aetate 
(cf.  epigr.  Automeu.  laud.) 
meditatur ,  pravas  cupiditates 
vel  ad  inceflos  amores  extendit, 
hos  expetit.  Graviter  hoc  a 
poeta  adiectum ,  ut  oftendnt, 
prognatos  a  malis  parentibus 
peiores  ipfis  evadere,  neque 
hoc  pravae  inftitutioni  deberi, 
quum  vel  optime  inftituta  edu- 
catio  ov  ro  v.ay.i*  — —  ypvjffTov 
av  Seoj  Trort ,  EuTip.  in  Phoe- 
nice  fr.  VII. 

v.  25—32.  JVTox,  viro  nu- 
pta,  adultera  fit.  Mire  hoc 
exaggeratum  a  pocta  ad  augen. 
dam  turpitudinis  infamiam. 
Non  exfpectat,  dum  fibi  male 
rcpugnanti  pudicitia  extorquea- 
tur,  fed  libidinis  exftimulati 
iutem- 


CARTVIINVM    L.  III.    C.  VI.    V.  25-32.  Qg 

Sed   iufla  coram  non   fine  confcio 
Surgit  marito,    feu  vocat   inftitor, 
Seu  navis  Hifpanae  lnagifter, 

Dedecorum  pretiofus  emtor. 

N011 


intemperie  quaerit ,  ultro  adit, 
compellat,  adque  ftupium  infti- 
gat,  aduheros ,  viros  ,  quibus 
pudicitiam  fuam  fubfternat,  iu- 
niores  niarito  fuo,  (adpofite 
hoc  ad  notandam  eius  libidi- 
neni )  inter  mariii  vina,  ad  coe- 
nam  a  marito  hunc  ad  finem 
convocatos,  vinoque  ad  libidi- 
nem  irritatos.  Praefente  igitur, 
confcioque ,  atque  lenocinante 
adeo  marito  focdo  acpropudiofo 
hoc  fefe  mulier  induit  flagitio  ! 
Talem  maritum  defignat  luven. 
I.  55.  doctus  fpectare  lacunar, 
doctus  et  ad  calicem  vigilanti 
jtertere  nafo.  —  neque  faflidio- 
fa  eft  in  eligendis  amatoribus, 
aut  furtim  adulteros  admittit, 
fed  caet.  Artificiofe  haec  duo 
membra  contexuit  poeta.  — 
gaudia  paulo  honeftius  in  re 
turpi  vocabulum,  quo  paflim 
poetae  utuntiir.  v.  c.  Ovid.  A. 
A.  II.  459.  Vid.  Barth.  ad  Clau- 
dian.  p.  1331'  —  impermiffa 
illegitima ,  flagitiofa ,  illicitos 
concubitus.  —  raptim,  ut  teiu- 
poris  momenta,  furtis  eius  ac- 
commoda,  rapiat,  iis  celer-rime 
utatur,  et  luminibus  remotis, 
tenebris  turpitudinem  cclet,  at- 
que  adeo  aliquam  pudoiis  ra- 
tionem  habeat.  —   29.  Sed  pu- 


dicitiam    in     propatulo     haber, 
(ut  Salluft.    Cat.    13.  de  aetatis 
fuae   feminis)   hosque   folos    fe- 
ctatur,   unde  maxima  lucri  fpes 
adfulget ,     ex  adultera  in  quae. 
ftuariam  verfa.    \Evapy<£?  igituv 
elt  iuffa,  feu  vocat,  evocata,    ex- 
petita,  arceflita  ab  inft.  —  corani 
convivis     atque     ipfo     marito. 
Iuven.  VI.    140.    ILibertus   emi- 
tur ,    coram  licet  innuat,    atque 
refcribat ;     vidua    eft ,     locuples 
quue   nupfit    avaro.    Conf.  ibid. 
v.   4°°«   —    inftitor  dicebatur, 
qui  demandata   a  domino  ne^o- 
tiationis    cura    merces    fingula- 
tim  vel  in  taberna  venderet  vel 
oftiatim       circumferret ;      cuius 
generis     homines     ferviles    aut 
fordidos  faltem  natales   habuifTe 
conftat.      Atque  ii  quidem  ,  qui 
munditiarum  muliebrium  nu»a. 
menta  venalia  habercnt,  comtius 
veftiti  ac  molliori  corporis    cul- 
tui  (  Propert.  IV.  2.  3g.  mundus 
demifjis  injiitor  in  tunuis.   Adde 
Ovid.  A.  A.  I.  421.)   dediti  ad 
nobiliorum    feminarum     amici. 
tiain   adrepere,     easque    mune- 
ribus   tentare   folebant.  —   31. 
Navis  magiftrum  ferc  iutelligunt 
eum ,  cui  totius  navis  cura  man- 
data  eft,   v&vaoyov,   fed  gravior 
oppolmo  efi,    fi  de  patrono  f. 
G   £  domiiu'» 


lOO 


HORATII    FLACCI 


Non  his  iuventus  orta  parentibus 
Infecit   aequor  fanguine  Punico, 
Pyrrliumque  et  iugentem  cecidit 

Antiociium,  Haiinibalemque  dirum: 


Sed 


doitiino  navis ,  vccv/.Xi)^ vf  f.  na- 
vicnlario,  accipias.  Eft  enim: 
in  promifcuo  liabct,  utrnro  do- 
mino  an  fervo  copiam  fui  faciat. 
Plane  uti  V.  17.  20.  aniara 
nautis  multum  et  inftitoribut.  .  . 
Mercatnres  autem  antiquitus 
ipfos  fuamet  negotia  curaffe, 
lon°,inquaque  itinera  mari  fe- 
ciffe,  abunde  conltat;  unde 
limpliciter  nantae  interdum  di- 
cti.  Nave  Hifpana  deiignari  pu- 
tem  mercatorem  Romanum,  qui 
rnerccs  ex  ififpania  convehit; 
quae  negotiatio  tum  quneftuo- 
iiUnna  ti.it.  Ineft  adeo  vis  in 
hoc  epitheto.  Caeterum  mer- 
catura  apud  Romanos,  utpote 
gentinn  bellicofam,  in  nullo 
hoiiore  erat,  etiamli  haud  in 
tenui  occuparetur ,  fed  magna 
atque  copiofa  effet.  —  52.  ilis 
ultimae  fortis  hominibus  morem 
gerit ,  fola  pretii  invitata  ma- 
gnitudine.  Vterque  adeo  pre- 
tiofus  emtor,  qui  maguo  emunt 
dedecora,  ftupra ,  adulteria. 

v.  34*  Flagitiotie  faeculi  fui 
libidini,  capitali  reip.  pcfti, 
graviter  opponitur  antiquae 
iimplicitatis ,  frnoalitatis ,  feve- 
riorisque  monnu  diftiplinae, 
quibus   domi  militiaeque  maio- 


res  inclaruerant ,  remque  Ro- 
manam  continuerant  et  ad  fum- 
mum  falh^ium  cvexerant ,  fan- 
ctiflima  imago,  qua  qnuiem  vix 
eflicacius  quidquam  ad  commo- 
vendos  animos  cocifari  poteft. 
Aro«  his ,  tam  flngitioiis  paren- 
tibus  orta  enata  erat  illa  iuven- 
tns ,  proles ,  quae  uiaximas 
olim  res  tcrra  m.uiqne  pa- 
traret,  maximosque  exercitus 
deleret.  Sed  maior  iitv&ntf  in 
fpecialibus  notionibus,  quibus 
lianc  fententiam  enuntiavit  poe- 
ta.  Iam  pro  primo  Pimico  bello 
in  fpecie  memorantur  pu^nae 
navales  ad  Aegates  commiffae, 
qtiibus  Romaiu  ducibui  Duilio 
et  Lutatio  Catulo  infeccre, 
tiuxere  aequor  Siculum  fanguine 
Carthaginienlium ,  rem  Puni- 
cam  gravilTima  clade  adflixere. 
JVlare  Siculum  Poeno  purvureum 
fanguine  in  eadcm  re  Nofter  II. 
12.2.  — Pyrrhus,  Epirotartim 
rex,  a  Tarentinis  in  auxilium 
ndveifus  Romanos  vocatus,  his- 
que  aliquot  praeliis  fuperior 
tandem  a  Curio  C  s.  ad  inter- 
necionem  victus  cft.  Inter 
maximos  duces  princeps  iudi- 
catus  ab  ILuniibale.  Cf.  Aelian. 
V.  II.  XII.  ?.  5.  —  Antiochus. 
Syriae  rex,  Thoantis  ,  Aetolian 
prin- 


CARMINVM   X.  111.  C.  VI.  V.  55  -/J-O.         101 

Sed  rufticorum  mafcula  militum 
Proles,    Sabellis  docta  ligtmibus 
Verfare  glebas,     et  feverae 

Matris   ad  arbitrium  recifos 

Por- 


principis ,  et  Hannibalis  impnl- 
fn  Romanos  bello  aggreiTu», 
primum  mari,  chice  Aemilio 
flegillo,  dein  terra  ab  Acilio 
Gfabrione  et  Corn.  Scipione  de« 
victus  eft.  lngens  dictus,  cum 
quod  Syriam  teneret,  viris,  opu 
bus ,  armis  copioffjimam  (Flor. 
II.  5-  cu^  eidera  ideo  1.  1.  maxi- 
mus  reguin  dictus)  tum  maxi- 
me,  quod  tanto  apparatu  illud 
adverfus  Romanos  bellum  mo- 
liretur,  ut  vix  aliud  formido- 
lofius  fama  videretur.  Ad 
cognomen  Magni  volunt  qui- 
dam  iflo  epitheto  alludia  poeta  ; 
paium  opportunc.  —  dirum, 
abominatum  parentibus  (  V>  16. 
g. )  terribileni  ilomanis  ,  figni- 
licanti  epitlieto,  iudice  quoque 
Quinctil.  VIII.  2.  Conf.  Iuven. 
VII.  161.  Sidon.   VII.  150. 

V.  57.  Sed  hi  ruri  nati  edu- 
eatique  fub  dio  opere  ruftico 
faciendo  membra  ad  omnium 
laborum  tolerantiam  firmave- 
rant.  ProUt  rufticorum  mili- 
tum  prognati  a  pmentibus  rufti- 
cis ,  luxuria  ac  defidia  haud  in- 
fractis ,  fed  militia,  agricultu- 
raeque  ftxidio  induratis;  unde 
nwfcula ,  robufta,  fortis.  — 
58-  dovta,    a  pueritia  ad  rufti- 


corum  operum  moleftias  adfue- 
facta.  Pro  rufticis  operibus  ixi 
genere  docte  ac  delecte  poeta : 
verfare,  diffmdere,  conuninnere 
glebas ,  utpote  in  a^ro  afpero 
et  aratu  difficili,  quae  omnino 
antiquior  apud  Italos  agri  co- 
lendi  fxxit  ratio.  Vide ,  quem 
laudat  doctiff.  Boettiger,  Dick- 
fon  on  the  hxisbandry  of  tlie 
ancieuts  T.  I.  p.  4X5-  Plerique 
de  agro  bono  et  piugui  acci- 
piunt ,  quem  fatis  iit  ligone 
aperiri.  Docte  autem  Sabel- 
lam  f.  Sabinam  prolem  ( nam 
Sabinos  ac  Sabellos  ixx  promi- 
fcuo  ponit  Nofter)  innuit  epi- 
theto  ad  ligones  translato.  Cae- 
terum  diutiihme  apud  hnnc  et 
alios  quosdam  Italiae  populos 
prifca  illa  viguit  morum  afpe- 
litas  ,  continentia  ,  laborumque 
toierantia,  quae  eos  militiae 
aptiilimos  efficeret.  L,audant 
Virg.  Ge.  II.  167.  Haec  genus 
acre  virum ,  JVIarfos  pubemqua 
Sabellam ,  adfuetumque  malo 
Ligurem ,  Volfcosque  verutos 
cxtulit.  Adde  Aeu.  IX.  605  fqq. 
quem  locum ,  feveriorem  vctc 
ris  Italiae  incolarxxm.difciplinain, 
admixtis ,  quos  Nofter  habct, 
coloribus  e^regie  adumbraiuem, 
mnximam  paxtexn  huc  transferxe 
G  3  haud 


102 


HORATII     FLACCI 


Portare  fuftis,    fol  ubi  montium 
Mutaret  unibras,    et  iuga  demeret 
Bobus  fatigatis,    amicurn 

Tempus  agens  abeunte  curru. 


Damnofa 


haud  piget:  Durutn  ab  ftirpe 
genus,  natos  ad  Jlumina  pri- 
mum  defcrimus ,  fatvoque  gelu 
duramus  et  undis ;  venatu  invi- 
gilant  pueri,  filvasque  fatigunt ; 
at  patiens  operum  parvoque  ad- 
fueta  iuventus  ant  raitris  ter- 
ram  domat  (quod  eodem  modo 
accipiendum,  ut  in  Horatii  1.) 
aut  quatit  oppida  bello.  Omno 
aevum  frrro  teritur  caet.  — 
40.  Vix-alios  facile  dari  Colorei 
exiftimo ,  quibtis  luculentius 
atque  probabilius  domefticae 
difciplinae  feveritas  aduiv.brari 
potuerit  ab  Horatio  ,  quam  hoc 
Jiliorum  adultorum  erga  mntres 
obfeqnio.  Tum  mirifice  blan- 
ditur  matris  in  re  domefiica 
Curanda  fedulitas  (cf.  V.  2.41.) 
oppofita  vv.  21  fqq.  —  matris 
ad  arbitrium  ,  iuffu ;  ad  totam 
q>)Ui\i  boc  fpectat.  —  feverae, 
durae,  quam  Jignificanter  b.  1. 
fuftes,  ligna  intellitfe,  f.  far- 
menta ,  coenae  apparandae  in- 
fervientia.  Sed  allerum  adul- 
tiorem  filiorum  aetatem ,  gra- 
viusque  niatris  iuflum  praeclare 
involvit.  —  Abfobito  opere 
diurno ,  vefperi.  Vefpertiiuun 
tcmpus  venufte  admodum  et  ad 
rem  accommodate  coloribus  e 
vita  ruftica    petitis  adumbravit 


poeta.  Vbi  fol  abeunte  curru, 
abiens ,  longius  recedens,  ad 
occafum  vergens,  umbras  mon- 
tium  mutaret,  ampliaret,  lon- 
giores  induceret.  Notiflima 
Virgilii :  Et  fol  crefcentes  dcce- 
dens  duplicat  umbras,  et :  Ma~ 
ioresque  cadunt  altis  de  monti- 
bus  umbrae.  Sol  demit ,  detra* 
hit,  folvit  iuga  bobus  fatig. 
opere  diurno  feflis ,  fuaviter ; 
quatenus  occafus  eius  detraben- 
da  ea  admonet.  Eadem  ele- 
gantia  'Huuj  tir)  ^vyU  (iovffi  n- 
Sv)<Tt  apud  Heiiod.  "Epy.  587» 
Adde  Apollon.  Rb.  IV.  1629. 
yj/j-oc  h'  vjkkioc  fxsv  sbv  ,  «vi  b 
y)XvStv  iaJr'/)Q  avktoc ,  cc  v  avt- 
iravfftv  oi^vf) ovc  aqOTv)t)ac.  Dictum 
inde  Graecis  vefpertinum  tem- 
pus  $ov\vaic  ,  fiovkvroc  (  Hom. 
II.  w.  779.)  (Sovkvffioc  wgv) 
(Arat.  Diof.  3870  a«  quod 
paflim  alludunt  poetae  latini. 
Vivg.  Ecl.  II.  6g.  Adfpice,  an.tra 
iugo  referunt  fujpenja  iuvenci  ; 
et  iude  Ovid.  Fafi.  V.  497-  lem- 
pus  erat ,  quo  verfa  iitgo  reje- 
runtur  aratra.  Adde  Cic.  ad 
Att.  XV-  27.  —  ageus,  iiri- 
ywv  ,  adduceus  tempns  amicum, 
^ratum  rsjfticis,  ceffationem  ab 
opere  diurno ,  requiem.  Ad 
folem  vix  bene  referas. 

v.   45.   Gra- 


CARMIKVM   L.    III.    C.   VI.  V.  4 1  -48.        103 

Damnofa  qnid  non  inminnit  dies? 
Aetas  parentum,  peior  avis,  tulit 
Nos   nequioies,    mox   daturos 
Progeniem  vitiofiorem. 


v.  45-  Graviter  claudit  yvw- 
f*v) ,  ex  ar°umenti  ratione  de- 
ducta  :  Natura  ita  comparatum 
cffe,  ut  omnia  lon°o  annorum 
decurfu  corrumpantur ,  atque 
in  deterius  mutentur.  Seneca 
de  Benef.  I.  lg.  Hoc  maiores 
nojtri  quefti  funt ,  hoc  rtos  que- 
rimur,  hoc  poftcri  noftri  queren- 
tur ,  everfos  efje  mores,  regnare 
nequitiam  ,  in  dcterius  res  hnrnu- 
nas  et  in  omne  vefas  lahi.  Quid 
uou,  omnia  imminuit ,  xaotytt, 
atterit,  carpit,  dies ,  tempus  ; 
temporis  fucccffii  omnia  dete- 
riora  iiuut.  Damnofa  ideo, 
damua ,  detrimenta  afferens, 
umtata  in  peius  rerum  condi- 
tione.  Eadem  ratione  damnofa 
ffneetus  dicta  Ovid.  Trift.  III. 
f,  35.  —  46*  detas  parentum, 
ytvta,  qua  parentes  noftri  vixe- 
runt,  peior  avis ,  quae  ipfa  iam 
avorum  aetate  deterior  fuit, 
(Senec.  Thyeit.  154.   Neu  fuc 


cedat  avo  deterior  nepos ,  et 
maior  placeat  culpa  minoribus.) 
nos  tulit,  protulit,  iis  nos  fa- 
cti  fumus  nequiores  ,  improbio- 
res ;  nosque  a  patribus  noftri^ 
degeneres  daturi ,  edituri  fu- 
mus  foholem  vitiofwrem ,  nos- 
met  pofteri  nequitia  fuperabunt. 
Appoiite  laudant  Aratea:  (Phae- 
nom.  123.)  olyv  %Qv<rtiyv  ira- 
rtQtc  ysvtyjv  ikiirovro  yttQor'tQ^v, 
vj/.iic  bs  Y.oiY.wrtqa.  rtz,tia3&, 
ouius  loci  fundum  Bocttigerus 
acute  iudicabat  Homeri  Od.  II. 
276.  YlaZoot  ytio  rot  ■xa.ihtc 
6/Jioioi  Tatfi  ■KtXcvrxt'  01  xktOVtf 
KetKtOVC.'  iraiQOt  it  t£  ir&rQOC 
otQtioic.  Quae  eadem  opinio 
aureae,  argenteae  ,  cnetcrarum- 
que  deinceps  aetatum  fubelt 
figmento.  Caeterum  miram 
poetae  virtutem  in  concinna, 
qua  hanc  fententiam  eloquutus 
eft,  brevitate  facile  obfervabunt 
humanitatis  ftudioli. 


G  4 


CAl\- 


104  Q-    HORATII    FLACCI 

i    .     i  — — — — ■— I B— — ■ 

C     A    R     M    E    N       VII 

ARGVMENTVM. 


A 


irgumentum  huius  carminis  in  tenui  quidem  occu- 
^qiatum,  Jed  praeclare  prorjus  tractatum  doctcque  ex- 
plicitum.  Monet  poeta  AJierien  quandam,  Jlcti  haud 
duhie  nominis  puellam,  de  Gygis  amatoris,  qui  in 
Ajiam  negotiatum  abierat ,  FLde  admodum  Jollicitam, 
ut  ne  Jidam  vanis  rumujculis  aurem  praeheat ,  iujiast 
quihus  ijios  discuteret,  morae  eius  caujjas  interjcrendo, 
eosdemque  ad  ipfius  inde  prohandam  conjiantiam  alle~ 
gando.  Ouum  autem  Juspiciones  has  maxime  a  pec* 
candi  illecchris ,  adverjus  quas  nec  ipja  Aftcrie  Jalis 
ohjrmata  (JJet,  poeta  repetendas  ejje  iuteUigcret ;  fe. 
dulo  hortatur  eam,  ut  paria  cum  Gygis  conjiantia 
Jaciat,  ipjique  animum  ah  Enipei  amore  Jervet  iute. 
grunu  Iujuljis  intpp.  Juper  huius  carminis  conjilio  ac 
dejcriptione  excutiendis  haiiolabionihus  immoiaii  nihil 
attinet. 


AD 


CARMINVM    L.    III.    C.     VII.    V.    1-4»        105 
AD        ASTERIEN. 


Ouid  fles,    Afterie,    quem  tibi  candidi 
Erimo  reftituent  vere  Favonii, 
Tliyna  merce  beatum, 

Conftantis  iuveneni  iide, 

Gygen  ? 


v.    i.  Tnftio  ftatim  poeta  fu- 
fpicionem ,      Afteriae   de    Gygis 
inconitantia     iniectam     amoliri, 
eiusque      vanitatem      ollendere 
conatur.     II oc    docet    carminis 
totius  indoles.      Igitur  quid  fles 
Gygcn,    non  tam  eft,    cur  tam 
molliter  fers ,    cur  tantopere  te 
excrucias  propter  Gygis  tui  ab- 
fentiam ,      quam      potius ,     cur 
adeo     contriftaris ,     conquereris 
de  Gyge   tuo ,    admifla    in   ani- 
mum  perfuliae   eius   ob   longio- 
rem  abfentiam  fulpicione?  Vide 
vel  v.  4-   —  Favonii  non  pro- 
prie    quidem    Gygen  reftituunt, 
h.    e    Graecia    in    Italiam    refe- 
runt,    quum   plane  adverfi  lint 
inde  folventibus ;    fed  quatenus 
in  veris  -principio    (fpirare    inci- 
piunt  VII»   Id.  Febr.  )   Jiibernum 
molliunt  caelum,   (Plin.II.  47-) 
et     mare    navigabile     reddunt, 
apte  ideo  h.  1.  candidi  dicti,  cae- 
lum    bibcrnis   nubibus   obvolu- 
tnm  explicantes  ,   ac  mare  tran- 
quillum     reddentes.       Siniiliter 
Favoniurn ferenum   h. ,    uti   ipfe 
explicat ,  tranquillitatem  Jacivn- 


tem,    vocat  Plaut.  Merc.  V.    2* 
55-     —    primo   praeclare    adie- 
ctum,   ad  levandam    puellae  fu- 
fpicionem.    —    heatum   factum, 
ditatum    mercibus ,    e    Bithvnia 
advectis.      Thyni  et   Rithvni,  e 
Tlnacia     coloni    ( Herod.    VII. 
75.  Strabo  XII.  p.  541.)  unms 
qnidem   originis ,    fed  hactenus 
diverii,    ut    Thyni  quidem    ap- 
pellarentur,     qui    oram    Ponto 
proximam ,  Bithyni  autem,  qui 
interiorem    Ponti  regionem  in- 
colerent.   Atque  ita  quidem  hos 
populos  diftinguit  Herod.  I.  23. 
et    inde     Euftath.    ad     Dionyf. 
Perieg.      793.       Adde      Catull. 
XXXI.     5-     Abolitum     tandem 
Thvnorum,   quod  antiquius  vi- 
detur,   nomen,  et  univerfa  gens 
Bithyni  appellati.    Atque  hactc- 
nus  recte   Claudian.   XX.    £47. 
Thyni      Thraces     arant,     quaa 
,   nuno    Lithynia     fertur.       Quam 
fer.ix   ea  regio    rerum   omnige- 
naruzn  proventu  fuerit ,    teftatur 
Euftath.    ad    Dionyf.   1.   1.    tou; 
B/St>you$  k«;  v«ut»xwt«tou;  icto- 
ocTrj      ytvitrSttt    trars   (BiSuvoy 
G  5  sfAitoqav 


io6 


IIORATII    FLACCI 


Gygen?     Ille  Notis  actus  ad   Oricum 
Poft  infana  Caprae  fidera ,    frigidas 
Noctis  non  fine    multis 
Infomnis  lacrimis  agit. 


Atqui 


BfxvoqcJ  laudat  quoque  Lucian. 
T.   III.  P.  319-   cf-  r-  33-  70 

k«1  tyjv  avTaiv  yv\v  ira/.xt&ofov  TS 
v.a)  si"ofcvc;?ov  itvat  ipa.fr},  y.ai 
AiSoTO/jti«c  i-yovatxv,  nai  vt;n  ffr»/.- 
j\ov$  sv  oosff/   (pJoiifforv,   na/  ak\a 

ircA>.a    ap£6Vffav  ay  <*£<«.    con- 

ftantisjide,  antique,  pvo  fidei, 
ut  Ovid.  Met.  III.  34  1.  ubi  v. 
Heins.    et  Burm. 

v.  5.  Notis  actus ,  tempe- 
ftate  compulfus,  coactus  Oiicuin 
nppelleve.  Oricus  ,  urbs  Epiri 
cntn  portu  ,  qui  cum  It.diam  e 
Graecia  petentibus  neceflavio 
ndeundus,  faltem  praeter  eum 
vehendum  effet,  Gygen  non 
tam  a  recto  curfu  abreptum, 
quam  potius ,  ut  ad  eum  ap- 
pelleret,  vi  tempeftatis  coactum, 
ibique,  ingruente  hiberno  tem- 
pore ,  detentum  puta.  —  6. 
Pojt  caprae  Jidcra  ,  poft  ortum 
caprae.  Stella  ifta,  qu.ie  eft  in 
liniftro  Aurigae  humevo,  ortu 
et  occafu  fuo  temperbtes  ckci- 
tare  credita,  quatenus  mare  per 
illud  tempus  procellis  maxime 
infeftatur.  Arat.  Phaen.  15H. 
s/  bs  —  v.ai  Tot  (paTif  ykvStv 
ttiyof  avrH)^  vjo'  roi(pu)v  ,  oit  av 
ic).'t    *o<q(PvQI990J)  iro/.komif    t9*K«- 


v^avTO    xilot^o/jLivovs    a.v$$<iiirov<;. 
De  ortu  autem ,   qui  iri  IV.  Cal. 
Oct.  incidit,  Ii.  I.  accipi  debere, 
VtX.  dubitandum    videtur  ;    nam 
occafus   eius  in  illud  anni  tem- 
pus  (  Caleud.  Ian.  Ilygin.  XV.  ) 
cadit,   quo  mare  vetenbns  clau- 
fum   erat.       Ita    tameu    volebat 
Lamb.   —   infana,  infanos  (jjw 
fani    feriant  Jine     litora  Jluctus 
Virg.  Eci.  IX.  43.)  fluctus,  ve- 
hementi/Iimam  tempeftatem  ex- 
citantia.      —   frigidas     n.    .    .   . 
agit.     Ornatc   prorfus    pro ,    te 
folavn  ibi  nocte  dieque  cogitat, 
tuique  defiderio  contabefcit,  hoc- 
que  tenerrirno  cum  affectu  pro, 
ibi  invitus  detinetur,    liaud  iv- 
retitus    retontusque   amore    cu- 
iuspiam  feminae,    quod  fufpica- 
ris.      Nam    etiam    hoc  Afteries 
fufpicioni      occurrere      voluiffe 
poetam,     facile   ornatus     docet 
ratio.       Noctes  frigidas  agit,   fo- 
lus  noctu    cubat,     triro   poetis 
loquendi  ufu.     Ovid.   Ilev.  I.  7. 
Non   ego    deferto    iacuijfam  fri- 
gida  lecto.      Idem  Amov.  III.  5. 
42.    irigidus  in  viduo  deftituere 
toro,   et  A.  A.  III.  70.    Frigida 
deferta  no  te  iacebis   anus.    Lu- 
cau.  V.  Qo6f  tiduo  tum  primum 
frigida     lectc ,       attfue     infurta 
ouies 


CARMINVM  L.    III.    C.   VII.    V.  $  -12.        107 

Atqui    follicitae  nuntius  hofpitae, 
Sufpirare  Chloen,     et  miferam  tuis 
Dicens    ignibus  uri, 

Tentat  mille   vafer  modis. 


Yt 


quies  uni  nudumque  marito  non 
haciente  latus.  Contra  Tueocr. 
IT.  137.  xai  vv/xCbav  i(j)6£>i)a 
sri  ht/xvta  St gp.a  XiiroTffav  nvspof. 
Tibulli  locum  I.  g.  39.  ^urte 
frigore  fola  dormiat ,  hnc  non 
traxerim.  —  twn  fne  multis 
lacrimis,  tui  defiderio  adfidue 
prorumpentibus.  Ad  idem  de- 
lignandum  valet  infomnis,  curis 
fomnum  fugantibus. 

7'.  9.  Rumufculos,  qui  forte 
de  Gyc;is  levitate  ferrentur, 
quibusque  Afterie  maxime  an- 
geretur,  ita  occupat  poeta,  ut 
inde  Ildei  eius  conftantiam 
puellae  magis  adprobare  cone- 
tur.  Agnofce  poetam  vel  in 
tenui.  Vulgaris  ratio  ferebat : 
i\untius  Cltlois  hojpitae  dicit, 
fufpirare  eam.  Nuntius,  iuter- 
nuntius ,  qui  Gvgeu  in  Chloes 
auioiem  pellicere  conabatur. 
Proprie  quidam  accipiunt,  et 
de  nuntiis  e  Thracia  (quod 
Chloe  III.  9.  9.  Threfla  dica- 
tur )  Oricum  miflis  cogitant, 
lepido  fatis  commento.  —  Jiofpi- 
tae ,  apud  quam  Orici  diverto- 
rat.  Debuere  adeo  Romae  noti 
effe  Chloes  nu>res  meretricii.  ■ — 
JoUicitae,  perdite  amantis,  amo- 


re  aegrae.  Sollicitudo  omnino 
amori  propria  (Terent.  Eun. 
I.  1.  14O  maxime  ubi  liaud 
mutuus  eft,  vel  ab  alio  intcr- 
ceptus.  Ita  Galli  amorcs  dicit 
follicitos  Vivg.  Ecl.  X.  6.  i  -y- 
coride  alium  fecuta ,  et  Ciris 
aejius  follicitos  Cir.  340-  — 
10.  Sujpirare  itidem  de  vche- 
mentiori  amoris  alfectu.  Auctor 
incert.  c.  XXXII.  ( Anal.  Va: 
III.  p.  l57.)  Tlaihtita,  Boacu- 
f&ovkt ,  ffayt)vtijSti<;  v-r  i^iuri 
affSfxaivti; ,  hsAipa;  w?  ri(  sf* 
aiyiaXov  nufxaroc  ifxsiowv.  Cal- 
lini.  ep.  XLV.  1.  ikxoc  *XMV  ° 
Ztivoc  ikavSavtv  wc  avi^ov 
irvivfxa  htk  ffr>)5«'uuv,  tthtc, 
ivijyaytro.  Nofter  V.  11.  10. 
amantem  —  arguit  et  latere 
petitus  imo  fpiritus.  Cf.  Catull. 
LXIII.  97.  Ovid  Mct.  X.  402. 
— —  mijeram,  efflictim  amantem, 
et  hoc  pro  tenui,  illam.  — 
uri  ignibus  tuis,  amore  flagrare, 
incenfam  effe,  tuo,  tibi  debito, 
quo  te  folo  frui  decet,  ccnfen- 
taneuiu  eit,  tui  amantis.  Ita 
ofcula  mea  Tibull.  I.  9.  73. 
ra  (^tk^fxari  fxov  Achill,  Tat. 
IV.  S'  et  nc  paflim  apud  Ovid. 
et  alios.  Caeterum  obferva  ex- 
qniiitam  poetae  copiam  in  va- 
rtauda 


io8 


Q.    HORATII    FLACCI 


Vt  Proetum  mulier  perfida    crednlum 
Falfis  inpulerit   criminibus,    nimis 
Cafto  Bellerophonti 

Maturare  necem,     refert. 

Narrat  paene    datum  Pelea  Tartaro, 
Magneffam  Hippolyten  dum   fugit  abftinens: 

Et 


rianda  amoris  ardentioris  no- 
tione.  —  tentat ,  inftigat  eum 
ad  aniorem  ;  proprio  vocabulo. 
Ovid.  A.  A.  I.  275.  Vere  prius 
—  —  femina  quam  iuveni  blan- 
de  tentata  repugnet.  Senec. 
Hippol.  891.  ti"itatn  precibus 
rfjtiti.  Idem  exquifitns  ro~ 
Hrit^av  apnd  Graecos  nfns,  de 
f  uo  vide  doct.im  Ruhnk.  animad- 
vcrfionem  ad  Timae.  Lex.  p. 
2io.  —  mille  modis ,  vnriis 
artibus ,  nnnc  ptecibus  nuhe 
roinis  urgendo.  —  vafer,  vafre, 
aftute. 

v.  13.  Tam  artes,  quibns  G)r- 
een  nuntius  ad  Chloes  nmorem 
pellicere  ftuderet ,  apponuntur 
a  poeta.  Refert,  exenrpli*  edo- 
cet ,  mulierem  tunc  effe  faevifji- 
mam ,  quum  ftimulos  odio  pu- 
dor  admovct ,  iuxta  Iuven.  X. 
32f>.  qui  eadem  fere  exempla 
affert  v.  327.  Kec  Sthenoboca 
minus ,  quam  Crejfa ,  excan- 
duit,  et  fe  concuffere  amhae. 
Fabulam  <le  Bellerophonte  a 
Proeti   uxoie   fruftra   follicitato 


pete  ab  TTomer.  II.  £.  155  fqq. 
—  Mulior  uxor  Proeti ;  An- 
te.im  Homerus  nppellnt,  Sthe- 
nobaeam  alii.  —  perfida  erga 
maritum,  amore  eius  in  Belle- 
ropbontem  verfo  ;  vel  fimplici- 
ter ,  faBhx,  inendax,  Bellero- 
pliontem  adulteiii  npud  Proe- 
tum  maritnm  infimulando,  cre- 
dulum  illum,  fidem  his  delatio- 
nibus  hnbentem.  —  criminibur, 
criminritionibus ,  intentati  iibi 
ab  eo  ftnpri.  —  impulerit  ma- 
turarc  ,  graeca  ftvuctura  pro,  ut 
maturnret ,  pararet  necem,  in 
ipfo  aetntis  flore  eum  exftmgue- 
ret.  —  nimis  cafto,  cui  c.ilti- 
tas  fua  paene  exitiofa  fuiffet. 
Tetricum  hlco  domitorem  Chi- 
maeiae  vocnt  Ovid.  Trift.  II. 
397.  quem  leto  fallax,  hofpita 
paene  dcdit. 

v.  17.  Nnrrnt  casdem  Peleo 
ab  Hippolyte,  Acafti,  Magne- 
iiae  regis  (unde  Magneffa) 
uxore,  repulfnm  paffa,  infi- 
dins,  quibns  pnene  fuccubuerit, 
ftructas.  De  fabula  vid.  Pind. 
Nem. 


CAItMINVM  L.  III.  C.   VII.  V.    15-24*        109 

Et  peccare    docentis 

Fallax   hiftorias   movet: 

Fmftra:    nam  fcopulis  furdior  Icarl 
Voces  audit  adliuc  integer.     At,    tibi 
!Ne  vicinus  Enipeus 

Pius  iufto   placeat,    cave: 

Quam- 


Nem.  IV.  92  fqq.  et  ibi  Schol.  data.     Audit  furdior  docto  oxy- 

Cf.    intpp.     ad    Anton.    Lib.  p.  moropro:   audit ,    movetur  liis 

257«  Verh.   —  datum  Tart.aro,  vocibus    furdior,      non    mae,is, 

exftinctum,    occifum.      Dictum  quam  fcopulus    unciis   movetur, 

cadem    forma,     qua    dare    leto  h.  immobilior  eft  fcopulo.      Co- 

Ovid.    1.   1.    et  Virgilio   faepius.  lor   orationis   defumtus   ex  Eu- 

—   dum  Jugit    abjtinens    docte  rip.    Med.    2Q,    cij   hs    trir^oc    % 

«t    copiofe    pro,      amores    eius  Sakacaoc  xAJ&tuv  «housi.   Vn- 

jifpernatur,    eam  averfatur.    —  de  Senec.   Hipp.  530.    Vt  duru 

19.    Nunc   blande    eum    adgref-  cautes  undique  intractabilis  refi- 

fus,    movet  hiftorias ,    narratio-  ftit    undis    et    lacefjentes    anuas 

nes     incipit,     profeit,     peccare  longe  rtinittit ,   vtrba  fic  fpernit 

docentes,   quae  ad  amorem  ivri-  mea.      Philodem.     c.     XX.     6. 

tant,    amatorias,    familiari  No-  (  Anal.    Br.    IT.    p.    $Q.)    tcCt* 

ftro  huius  Arerbi  ufu.       Vid.  ad  s(3cwv   «isi   xa/   ir^ciXsycv'    akk* 

I.  27.  17.    Magis  tamen  ad  rem  *ca    tovtm  'Icvuy    jxvSviv   iv.kvt; 

videtur    effe,      h  proprie  acci-  ty/MTtpwy»  qucm  forte  ob  oculos 

pias:     exempla    profert,     quae  habuit     Nofter.        Nam     et     is 

docent,    iidem    in  amore  admo-  generali  pi-jSwv  ntitur  vocabulo, 

dum     lubricam      efle,      faepius  ut  vocum  lloratius.      Affine  eft 

iftocmouo    in   amcre    peccatnm  adagium,    aiyiakui  kakslv  ,    tirt 

efle.      Exquifitior    apud   poetas  fwv  avJjneuoTt»*  quod  habet  Ze- 

T2?    movere   ufus ,    pro ,    ordiri,  nob.     Cent.    I.     53.    in    Adag. 

expqnere.      Vid.  Bentl.  h.  1.  —  Schott.  p.  12.   — -   lcarl ,   maiis 

Jallax ,      fubdole,    ut      irretiat  Icarii;   v.  adl.  1.15.  —    adhuc 

cum  Chloes  iniidiis.  integer  necdum  amore  eius   tac- 

tus;    ut  II.   4.  22.    —   22.   At 

v.   2i.  Vel  iic  tamen  impelli  tu  vide,    ne  Enipei  amorcm  in 

nequit,    fed  periiat   in  fide  tibi  animum  tuurn  admittas,   Sdem- 

que 


110 


Q.    HORATII    FLACCI 


Quamvis  non  alius  ilectere    equum  fciens 
Aeque  confpicitur  gramine    Martio, 
Nec   quisquam   citus  aeque 
Tufco  denatat  alveo. 

Prima  nocte  domum  claude:     neque  in  vias 
Sub  cantu  querulae  defpice  tibiae : 

Et 


que  Gygae  datam  Iaedas.  Sed 
pnnilo  urbaiiius  hoc  expreffit 
poeta.  —  j>lus  iuflo,  quumalii 
addicta  iis. 

v.  25.  Quamvis  hoc  paullo 
excufatius  facias ;  quandoquidem 
Enipeus  iis  praepollet  virtutibus, 
quae  maxima  amoris  invita- 
menta  effe  folent.  Ex  gymna- 
fticis  exercitationibus,  in  qui- 
bus  principatum  Enipeus  tene- 
ret ,  commemorat  equitandi 
eius  natandique  peritiam.  Ea- 
dem  in  eadem  re  habet  Tib.  I. 
4.  ll.  12.  Hic  placet  angujiis 
quod  equum  compcfcit  habenis ; 
hic  plucidam  niveo  pectore  pellit 
aquam.  Cf.  I.  8-  3  fqq.  III. 
J2.  6.  —  Non  alius  conjpici- 
tur ,  cum  vi,  ut  qui  inter  cae- 
teros  in  hac  arte  longe  praecel- 
lat ,  pro  tenni,  nemo  facile  eft, 
qui  ueque  atque  ille  fciat,  cal- 
leat  tquum  flectere ,  pro  gene- 
raii,  regere,  qui  adeo  equi- 
tandi  arte  aeque  excellat.  Ap- 
paret  inde ,  Enipenm  equeftris 
fuifle  oidinis,  qui  qtiidem  mAxi. 


me  vacaret  his  campeftribus 
exercitationibus.  —  in  gramine, 
campo  Martio :  ut  gramina 
campi  Marlii  I.  1.  extr.  — 
27.  28-  Nec  quisquam  eft,  qui 
citus  aeque ,  aeque  cito ,  dena- 
tet  deorfum  fecundo  flumine 
natet.  —  alveo  Tufco ,  fluvii 
ab  Etruria  venientis,  Tiberis. 
Celeritas  igitur  natandi  in  ma- 
xima  virtute  habita.  Forte 
eiusmodi  certamina  inter  fe  in- 
ftituere  folebant  natantes. 

v.  29.  Idem  Ovidii  prae- 
ceptum  Amor.  II.  19.  38«  I>1' 
cipe  iam  prima  claudere  nocte 
domum.  —  nec  defpice  in  vias, 
aurem  praebendo  Enipeo ,  vel 
omninoamatoribus,  limen  tuum 
obiidentibus ,  atque  -Tnx^ixy.Aav- 
ffiSvqov  canentibus.  Declara- 
tur  iioc  cantu  tibiae ,  ifti  infer- 
vicntis ,  quod  vel  hic  locus 
offendit.  —  querulae ,  queren- 
tis  de  tua  duritie.  Pertinet  adeo 
ad  amantium  querelas,  cantu 
ifto  proditas.  Atque  ita  maio- 
rem  vim  habet  epitheton  (  etiam 
propter 


CARMINVM  L.  III.  C,   VII.   V.  2^-32.       ill 

Et    te   faepe  vocanti 

Duram  difficilis  mane. 


propter  fqq.  )  quam  fi  de  tibiae  dem    Thesmoph.    70,7   et   804. 

fono   querulo    explices.     Defpi-  —   32.   difficilis ,    dura,  afpera, 

cero   plane   exprimit    Gr.  Tafa-  y^aXttri).      Tibull.  I.  g.  27.   Nec 

ttyxTEiv ,   quod   eadem  elegantia  tu   difficilis    -puero    tamen    effs 

auhibuit    Ariftoph.    Pac.    gQi.  memento, 
rnonente    Dacer.     Adde     eius- 


CAR* 


113  Q.    HORATII     FJLACCI 

C     A    R     M    E     N       VIII. 

ARGVMENTVM. 

JVlaecenas,     qmim  Kalenclis  Martiis ,    ipjo  adeo  Ma- 

tronalium   die,    ad    fejias    epitlas   ab  Horatio  invitatus 

ejjct ,     neque,     quid   poeta  Jibi   caelibi   cum   importuuo 

iollennium  apparatu  vellet ,  perjpiceret ;   in^euue  ipjum, 

ne  mala  Jedulitate  rijum   moveret ,    monuerat,    maguo- 

que  doctrinae  apparatu    (quem     innuit   v.    6.)   ojtende- 

rat ,  in  caujjls ,    quae  plurimae  ad   originem  huius  fol- 

leuuitatis  deducendam  allegarentur ,    ( jex  caujjas  huius 

facri   adnumcrat   Ovid.  Tajt.    mj  Jqq.)  ne  unam  qui- 

dem,    quae  eum   in    partem   huius  Jacri  vocaret,    repe- 

riri.      Horatius    igitur    rejpondet    Maeceuati    hoc   car- 

mine,      (Jrjiive    nonnulli     intpp.     Maecenatem     ipjius 

donnim    intrantem ,       conviviique     apparatu  Jliipenteni 

a  poeta    hoc    carmine    excipi   autumant,    iuducti   forte 

vv.    l^.Jqq.)  veraque  Jacri  caujjfa  expojita,  ut  huuc- 

ce  diem  Jepojitis    curis  publicis    ( erat    enim    Maecenas 

tum    temporis    praejectus    Vrbi;      v.   v.     17.)   hilarij. 

Jime  Jecum  agat,     adhortatur.      Sacrae    autem    luuoni, 

utpote  coniugiorum  praejidi,    erant  Kalendae  Martiae, 

magnaque  eas   matronae  projequebantur  religione ;    nnde 

Matronalivm  nomine  ipje  ijle  dies  Jejtus  injignitus  erat. 

Couf.  curale  de  eo  ageutem  Ovid.  I.  I.  et  Tib.  III.  1.  1. 

Ad  a.  V.  DCCXXXIV.  hoc  carmen    rejerri  oportere, 

patet  e  vv.  1 7  Jqq. 

Al) 


CARMINVM    L.    III.    C.   VIII.    V.    1  -  4-        113 

AD   MAECENATEM. 


IVlartiis  caelebs    quid   agam   Kalendis, 
Quid  velint  flores,    .et  acerra  turis 
Plena,    miraris,   pofitusque  carbo 
Cefpite  vivo, 


Docte 


t>.  i.  Quiil  agam ,  quid 
iiruani ,  quid  inceptera  ,  qua<? 
rne  intcmperiae  agant ;    fere    ut 

1.  14.    2.     O     quid   agis  ?       

quod  ego ,  qui  caelebs  fim, 
Calendis  Martiis  facrum  appa- 
rem.  Docte  hoc  atque  expli- 
catc  duohus  membris  poeta  ex- 
tulit.  Feftae  erant  Calendae 
Martine  matronis  Romanis,  fa- 
cra  ifto  die  lunoni  pro  coniu- 
gii  felicitate  facientibus.  Vide 
Argum.  lure  igitur  Maecenas 
miratur,  Iloratium  hoc  Matro- 
nnlium  die,  qui  neutiqnam  ad 
caelibes  pertineat,  alieno  pror- 
fns  tempore  feriari.  Ad  Por- 
phyrionis  aetatem  follenne 
iltud  perdurafle  docet  eins  Schol. 
„  Calendae  Martiae  hodieque 
matronarum  dies  feftns  eft.  "  — 

2.  Docte  poeta  facrificii  appara- 
tum  fie.ill.itim  percenfet.  Flo- 
rum  ufus  in  re  facra  frequens 
ac  multiplex.  Iunonis  efligiem 
ifto  die  floribus  coronatam 
fuifle ,  diferte  tradit  Ovid.  Faft. 
III.  253.  Ferte  Deae  Jiores : 
gaudet  Jlorentibus  herbis  hatc 
Dea  ;    de  tenero  cingite  fiore  ca- 

Tom.   II. 


put.  —  Pro  ture  ad  facrum 
parato  docte  eft  acerra  turis  ple- 
na,  arcula  turaria  ( uti  recte 
iam  Torrent. )  unde  tus  in  foco 
adolendum  expromebatur.  Eo- 
dem  colore  Virg.  Aen.  V.  745. 
et  plena  fupplex  vcneratur  acer- 
ra.  Male  nonnulli  de  turibulo 
cogitant.  —  et  carbo,  carbones 
■pojiti,  ingefti  cefpiti  vivo,  arae 
e  cefpite  viridi  exftructae, 
cefpititiae,  quales  in  privatis  fa- 
crificiis  ufitatae.  Focum  vivi 
cefpitis  appellat  Calpurn.  Ecl. 
V.  25-  et  foculum  vivi  cefpitis 
pariter  Aufon.  Ephem.  Parecbaf. 
13.  Cf.  I.  19.  13.  —  5.  Do. 
cte ,  qni  probe  calles,  tenes 
fernwnes ,  /jlvScvc  ,  utriusque 
linguae ,  tam  graecae  quam  la- 
tinae ,  (  lingua  doctus  utraque 
Martial.  X.  76.  6.)  qui  utrius- 
que  populi  antiquitatem  ,  litte- 
ris  confi^natnm  ,  ritus  ad^o  at- 
que  facra  cum  ipforum  cauilig 
atqne  originibus  egregie  per- 
fpecta  habes.  Vnde  Maecena- 
tem ,  ad  feftns  epnhis  ab  Hora- 
tio  Kal.  Martiis  invitatum,  vix 
aliud  quidquam  huius  diei 
H  facrum, 


1 14 


Q.    HORATII     FLkCCl 


Pocte  fermones  utriusque  linguae. 
Voveram    dulcis    epulas    et    album 
Libero    caprurn,    prope    fuueratus 
Arboris  ictu. 

II ic  dies    anno   redeunte  feltus 
Corticem  aditrictum  pice  demovebit 


Ampho- 


facrnm,  exceptis  Matronr.libus, 
in  tota  antiquitatc  repcriri,  ne- 
que  haec  ullo  modo  ad  caelibes 
pertineve,  poetae  fighificaffe 
probabile   admodum  videtur. 

V.  6.  PoetaBacclio,  qui  prac- 
fentiflimum  inortis  peviculum, 
arboris  trunco  ipli  iutentatuin, 
a  cerricibu9  ftiis  dcpiililfet,  fa- 
crntn  fc  votivum  ifto  die  ue- 
bere  ait,  tanquam  agrefti,  ac 
fpeoiatim  hortovnm  (piaetevvi- 
tium  euim  pomormn  quoque 
inventio  atque  cultma  ei  tribn* 
ta.  M'y)\<x  AtwvSffsv  inde  dicta 
Philetae  apud  Schol.  Tueticr.  II. 
120.  unde  Aiivvffov  rS/v  /u>)Xw* 
*u(>sr;;v  rect-c  dogit  Athen.  III. 
.  D.)  eidemque  peetarum 
tutelari  numini.  Vide  ad  I.  1. 
29.  et  II.  if).  Oua  eadem 
de  caufia  Mnlis  falutem  fuam 
acceptum  fert  III.  ,j..  27.  can- 
demque  Fauno  II.  17.  27.  utva- 
que  de  cauffa.  Abfone  igitur 
Gefnerus  li.  1.  ,,  15ene  Libero ; 
ifte  enim  iaetitUie  dator  femper 
aderat  conviviis.  **  —  Voveram 
( in    cuius     ternpovis     vi    niire 


quosdam  argutari  videas)  dul- 
ces  ejjulas  et  caprum  ,  dncte 
pro,  vov.  caprum ,  duloem  f. 
« vatam  Deo  victimam  ;  ne  di. 
verfa  a  poeta  imiui  harioleris. 
Eo  tamen  ferri  puundi,  qiq 
dulces ,  laut.is  interpretantur. 
Caeterum  hirci  in  Racchi  faoris 
immolatio  fatis  frequens  ac  per- 
vulgnta.  —  Album  ob  facvum 
Deo  fupero  facieudum  dici  au- 
tumant ;  fed  ovnat  fimpliciter. 
—  7.  eo  die ,  quo  prope  fune- 
raius,  oppreffus  ,  exfi.inctus 
efiem  procumbeutis  arboris  ictu, 
cafu ,   ruina. 

v.  ().  Obferva  ovnatnm  et  co- 
piam  poetae  h.  1.  Abfoluu 
fententia  erat :  hic  dies  fejtusy 
milii  folleunis  erit,  felta  ifitim  iae- 
titia  B»am  anno  iu  fc  redrunte, 
vnlvente,  quotannis ;  fed  cu- 
mulate  atque  explicative  mo- 
dum  adiecit  poeta,  quo  dies 
i(te  ti-ar.si^i  oportcat.  Suayitet 
quoque  kic  dies  —  demovebit 
pro  vtilii;aii ,  hoc  die  demovebt* 
tur  detvahetur  cortex,  f.  fubeK 
■pice  adjirictus,  iUitus ,  obtura- 
tui 


CARMINVM   L.  III.   C.  VIII.  V.   5-  12,        ll5 

Ampliorae  fumum   bibere  inftitutae 
Confule  Tullo. 

Sume 


tiis  (cf.   ad   I.   20.   5.)  amplw-  defi^nat;    qni    quidem,     fi    L. 

ran   graece    pro ,     nb    nmphora,  Volcatium  Tullum ,    cum  Lam- 

qnod    ornate   eft   pro,   amphora  bino   et  aliis   intelligas,   incidit 

relinctur,     aperietur,      et    lioc  in  a.  V.  DCLXXXVIII.  collega. 

docte     pro:      hunc    diem    fefta  M.      Aemilio      Lepido;      unde 

quotaimis     compotatione     cele-  XLVII.  annos  confleias ,    fi  car- 

br.mdum     inftitui.      Idem    ora-  men  noftrum  a.  V.  DCCXXXIV. 

tionis     color    in    Theocr.    VIL  adfignes.      Sed  lianc  aetatem  ne- 

TiT^asvt;   hs    viS-wv   airt-  gant    ferendam     efle     in    vino, 

k-jsro    xjct9c    aks((£<x(>.     Tibnll.  quod  fumo  praecocem  maturita- 

II.    l.    £Cj.     Cliio  /olrite    vincla  tem  traxerit  (  Colum.  I.  6.)  in- 

cado.    —    11.    Amphorae   opti-  ducti   maxime  Ciceronis  (Brut. 

ttiae  notae,   quae    vetufiiflimum  $3.    Nimia    vetujias    nec     habet 

vinum  continet.    Pro  hoc  pocta,  eam  quam  quaerimits  Juatntatem, 

ex    veteri    condendi     fi^nandi-  nec  eji  iam  Jane  tolerabilis )   et 

que     vini    ratione,      injiitutae,  Plinii  (H.  N.  L.   XIV.  4-    N°n 

paratae,    deftinatae,    adornatae,  alia  res  maius  incrementum  Jen- 

bocque     pro,     coeptae    Jumum  tit  ad  vigejimum  annum,    maius- 

bibere ,   imbibere,   matnritatem-  ve    ah    eo    dijpendium.)     locis. 

que  contrabere,   quod  eft  omni-  Sanadonus  itaque  cum  MafTono 

no    pro,     in   fumario  repofitae  (Vit.   Hor.   p.   i2g  fqq. )   ad  a. 

Cos.  Tullo.     De  more  veterum,  DCCXXI.    refert,     quo   Caefar 

vina  in  fuperioie  aedium  parte,  Octnvianns    II.    et  L.   Volcatius 

qune  fumo  pervin ,    unde  vetu-  Tullus    Coff.    fuere.     Ita    vero 

ftefcerent,  amaritudinemque  tra-  fuifiet  vinnm    XIII.     annorum, 

hercnt,  reponendi,   nota  omnia.  idque     fatis    vetuftum     babent. 

Vid.    Coltnn.    I.    6.   20.     Barry  Sed    amat    omnino    poeta    aeta- 

tamen   (Obff.  on  the   Vines   of  tem     vini ,     quod    pr.-iefiantifli- 

the   Ancients   p.  6/f.)   de  doliis  mum   baberi    vult,     ad   natales 

intelligit,     quae  ante  quam   iis  fnos    referre.      Sic    III.    £1.    1. 

vinnm,      in    vafa    tettacea  inde  O   nata    mecum    conjule    I\JanIio 

transfundendum,   inderetur,  va-  qnod   ad    tefiae   aetatem  inepte 

riis  aromatum    generibus   fumi-  Maflbnus  1.  1.  refeit,    et  V.  13. 

garentur;    pnrum  appofite  buic  6.  Tu  vina  Torquato  move  Con- 

lam  annum  vini    couditi  Jule   prejja  meo.      Anno    autem 

nomine  iu  cado  notari  fo-  ante    n.-.tum   Horatium    Confu-. 

lituni,    poeta     Tulli    confulatu  latu   functum   fuiffe   Volcntium 

II    2  Tullura 


ai6 


Q.    HORATII     FJLACCI 


Snme,    Maecenas,    cyathos  amici 
Sofpitis  centum,    et  vigiles   Jucernas 
Perfer  in  lucem :     procul   omnis    efto 
Clamor    et  ira. 


Mitte 


Tnllum  conftat.  Quid?  quod 
ulteriora  tempora  fpectat  cadus, 
JVlarfi  duelli  memor  ,  III.  i.i. 
i$.  Vt  taceam ,  non  eandem 
oninhim  vinorum  elTe  naturam, 
maturefcendique  rationem. 

v.  13.  Praeclare  poeta ,  ap- 
pnrando  convivio  intentus, 
iplum  fiatim  repraefentat ,  et 
convivns  ad  bibendum  exhorta- 
lur ;  more  Noftro  perqnam  fa- 
miliari.  Vid.  ad  IL  7.  21.  — 
Sume  caet.  Largiter  hodie  te 
vino  invita.  Sed  fuavius ,  et 
ad  Maecenatem  urjrendum  for- 
tius  eit,  quod  iita  pocula  amici 
fofpitis  ,  propter  amicum  e  pe- 
riculo  fervatum ,  exhaurieuda 
ait ;  quam  blandam  vim»Mae- 
cenas  vix  amoliri  a  fe  poffet. 
Cyathus,  fextarii  pars  duode- 
cima  ,  cochlearis  forma  ,  iufer- 
vicbat  vino  et  aqua  in  cratere 
temperando,  (vid.  ad  III.  ip. 
ji.)  et  inde  eflnndendo  in  po- 
cula.  Centum  rnagnam  omnino 
vini  ifto  die  bibendi  copiam  de- 
iignat.  Notatu  tamen  di«na 
fuut,  quae  Acron  liabet:  vevbo 
ufus  eft  convivarum ,  centum 
cyathos;  (adde)  pofcentium. 
Notum  autem ,  cyathos  et  po- 
cnlum  dici  eius ,    in  cuius  ho- 


norem  bibitur.  Cf.  ad  III. 
ig.  ().  —  et  ingiles  luc.  j>.  in 
lucem ,  totam  noctem  jjcnialiter 
mecuni  uaduc.  J-.urernaru.-n  in 
convivii  liooturni  delignationf 
irequens  admodum  atque  valde 
appofita  mentio.  Perfer  iii:i- 
les  (  ita  iungere  fatius  erit)  fac 
ut  vi^iles  (  vivas  dicit  III.  21. 
23.)  fint,  continuo  luceant  in 
lucem ,  f.  diem  usque.  Ad  fen- 
tentiam  cf.  III.  21.21.  Propcrt. 
IV.  6.  85-  —  »4.  Hacc  a 
poeta  tanquam  in  compotatione, 
quam  animus  eius,  morae  im- 
patiens ,  praecipit,  a  convivis 
paullo  liberius  agitari  coepta, 
fumta  magiftri  bibendi  perfona, 
aut  omnino  pro  hofpitii  iuie 
pronuntiari  putanda,  quibus 
venufte  admodum  Maecenali, 
convivium  fine  tumultn  ac  rix| 
celebratum  iri,  fpondet.  Ad- 
pofite  igitur  efto ,  poeta  piae- 
fentcs  convivas  ac  tumultu.iri 
incipientes  increpante.  Phan- 
tafmatis  igitur  fuavitatem  11011 
cepere  qui  efto  pro,  erit,  dictum 
volunt.  Multo  autem  magil 
recta  via  exerrare  cenfendi,  qui 
non  convivantium  clamorem,  et 
iram  f.  tiimultum  nd  rixas  et 
altercationes  progreffum,  fed 
vel  vim  heitilem  ac  proelia, 
ve) 


carmi:nvm  l.  iii.  c.  vui.  v.  13  -2  0.      ir 

IVlitte  civilis  fuper    Vrbe  curas: 
Occidit  Daci  Cotifonis  agmen: 
Medus  infeftus  fibi  luctuofis 
Diflidet    armis : 

Servit 


vpl  negotiorum  forenfinm  ac 
civilium ,  qnae  Maecenatem  a 
convivio  prohibiturae  fint,  flre- 
pitum  intelligi  debere  opinan» 
tur.  Denique  ad  vini  vim  in- 
nocuam  ( ut  innocens  Lesbium 
J.  17.  21.)  quod  caput  haud 
gravet,  a  clainore  adco  atque 
rixis  bene  potos  immunes  prae- 
ftet ,  trabi  videas ;  quae  fatis 
longe    petita  videtur  ratio. 

v.  17.  Totum  te  hodie  da 
mibi,  et  recte  animum  civili- 
bus  curis  exfolvere  potes, 
quum  ab  externo  bofte  omnia 
tuta  fint.  Erat  fcilicet  Maece- 
nas  tum  teraporis  (a.  V. 
DCCXXXIV.)  Praefectus  Vrbi, 
abfente  atque  occupato  in  Orien- 
te  Augufto,  cuius  adeo  yices 
per  totam  Italiam  fuftinebat. 
Mittc ,  fepone,  abiice  curas  ci- 
tilcs,  follicitudinem  de  falute 
civitatis  publica,  utpote  vanam  ; 
fuper  Vrbe ,  quam  Vrbi  pvae- 
fectus  gevis.  Docte  his  adie- 
ctis  ddi<>natur  inajjiftratus  ifte 
ampliJlunus,  ab  Augufto  ei  de- 
mandatns.  —  i\\.  Securitatera 
impcrii  externam  fpeciatim,  ut 
poetam  decebat,  Maecenati,  quo 
lentiorem  eum  haberet, 
o&endit,    adnumeratis,  qui  nu- 


per  victi  fubactique  effent,  po- 
pulis.       Daci     Cotifonis   agmcn, 
paulo   doctius  quam ,   Dacoruin 
a°men,    Daci,    qui,    fmes  Ro- 
manos    continuis    iucurlionibus 
( unde  forte   cum  virtute   Daco- 
rnm  as;men  dictum  )  infeftantes 
duce    rege  ipforum ,     Cotifone, 
Oiciderunt ,    graviihma  clade  af- 
feoti    funt     a    Lentulo     a.     V. 
DCCXXXIV.        Cf.       Sueton. 
Octav.    21.    Flor.    IV.    12.   — 
JMcJiii ,     Parthi    infefti    nobis, 
utcunque    noftro    infenfi   impe- 
rio ;     nifi   potius   copia   poetica 
adiectum   dicas    fcqq.    Jibi  dijfi- 
deut ,   quod   graece    eft    pvo ,    a 
fe,    (utll.  2.    1°,.  ilifjidcns  j)le- 
bi)    discordant     inter    fe    annis 
luctuojis,    bellis  civilibus;    dis- 
cordia   civili,    quao    vires  ipfo- 
rum  atterit,   ita  diftmentur,    ut 
externo   bello  vacare   nequeant. 
Refpicit  autem    poeta  inteftinas 
poft  Fhraatem  a  Scytharnm  rege 
jolio    redditum    (  II.    2.    17.)  in 
eius    re^no    turbas ,     Teridatis, 
regno  deiecti,    pavtibus  ob  im- 
manem   illius  crtulelitatein   con- 
tinuo  rebellantibus.      Atque  in- 
ter    ipfa  haec   bella   civilia    Ro- 
manis     li^na     cum     captivis     a. 
Phraate,     metu      externi     btflli 
(  ut  Strabo  tradit  1.  XVI.  748-  ) 
fl   3  hoc 


ii8 


Q.    HORATII    FLACCI 


Servit  Hifpanae  vetus   lioltis    orae, 
Cantaber,    fera    domitus   catena: 
Iam  Scythae  laxo  meditantur  arcu 
Cedere  campis. 

Neglegens,  ne  qua  populus  laboret, 
Parce  privatus  nimium  cavere: 


Dona 


hoc  ipfo  anno   (DCCXXXIV.) 
reddita  fuiffe  conftat. 

v.     2i.    Cantabri,     bcllicofif- 
fima     Hifpaniae     leptentrionalis 
natio,     hoc  ipfo    denmm  anno, 
poft  infignes  clades,    ac  diihcnl- 
ter     adrnodum    ab    Agrippa   de- 
victa.      Cf.  Dio  LIII.  «5.  et  ad 
II.  6.  2.    —   Scn'it   domitus  ca- 
tena ,    copiofe    et   cuni   vi    pro, 
plane  fubiugatus  eft,    iu   fervi- 
tutem    reilactus   eft ;   nam    victi 
antea    multoties     rebellaverant, 
tum    vero    in     provinciae     for- 
mam  ab    Au»nfto  redacti  erant. 
Ideo  vetus  hojlis ,    in   quo  per- 
domando  diu  fruftra  laboratnm 
fuit,   qui  diu  nos  exercttic;   cui 
adeo    praeclare     refpondet    fera 
catena.     —     Scythas    communi 
nomine    populum    dixit,     Iftri 
accolam  ,    quem  Gelonurn  II.  g. 
22.  appellat.     IIo;>  ultra  Iftrum 
a    Lentulo     fubm>>tos    praeclare 
defignant  illa:    meditantur,  cnm 
inaxime    ni  eo  funt,    ut    coacti 
a  Lentttlo  cedant  evceuant  cam- 
pis ,      citerions  Hr.ii  ripae,   fini- 
bus  Roroanit,  quos  continuis  in- 


cnrfationibus  vexaverant.  — 
arcu  laxo ,  quam  exquilite  pro, 
victi ,  impofita  hac  ipfis  pacis 
conditione,  quo  fimul  jwgnandi 
ipforum  ratio  oftenditur.  Kodem 
orationis  colore  Antipat.  Tiieff. 
XX.  (Anal.  Er.  II.  115.)  de 
Parthis:  SrsXAsv  it  E^C^t.jv, 
Z>jvo<  tsy.o;.    —  hyjtts  &s   #s|3(f 

Hf)^CtX(XC/X£V<X    TO^iX,     K«7ffO(D« 

Nemelian.  Cyneg.  74.  75.  lm- 
bellemque  fugam  referam  ,  clau- 
fasqtte  pliaretras  Parthorunt 
laxosque  avcus,  tt  fpu  ula  nulla. 
Sil.  III.  6 12.  Hfjic  laxos  arcus 
olim  Gangetica  pubes  fubmitlet, 
vacuasque  ojlendent  Bactru  pha» 
retras.  De  his  ipiis  Scytliis- 
Senec.  Oed.  /\6q.  Laxavit  vi- 
ctos  arcus,  Geticasque  fagittas, 
1  IMuJfagetes  nui  pocula 
fcnguine  mifcet.  Cf.  Ovid. 
r.iit.    V.  595.   Trift.  II.  227. 

v.  25.  Quocirca ,  miffs  cnris 
civilibus,  quibus  recte  fuperfc- 
deve  potes ,  da  te  hbdie  hiia- 
rr:v..  Negligens  parce,  copiufe 
el  ornate  pio  aherutro ,  vegtfc 
gas,  omittas  ( '  ut  J.  -^.  ])■■■) 
f.    )■■■ 


CARMINVM  L.  III.  C.  VIII.  V.  2  1-28-        I  *9 

Dona  praefentis  cape  laetus  liorae ,   et 
Linque  fevera. 


f.  -parcas  ,  (fiiHov,  nolis  nimium 
carere,  ne  nimis  follicitus  iis, 
ve  qua  parte  populus  Romanus, 
resp.  laboret ,  delrimentum  ca- 
piat,  privatus,  cum  fis  priv». 
ms.  Principi  fcilicet  cumpara- 
tns,  cuius  rcfpectu  omnes  pri- 
vati  uicebantur.  Vide  Gefn. 
StibbLndiri  ita  Anguito,  omnia 
incolumia  atque  tuta  praeftanti, 
nt  poetam  voluifle  credam, 
quod  r.iniis  acute  ftatuunt  uon- 
ntiUi ,     a  me     impetrure    haud 


potui.  Eft  igitur:  publica  te 
privatum  ne  nimis  augat  cura, 
ne  praefentis  teniporis  tibi  fru- 
ctus  pei  cat ,  ifta  intercipiatur, 
—  Dona  Jwrae  tempus  quod 
tibi  Deorurn  munere  datnm  cf', 
quo  frui  licet,  qnippa  praefenf, 
csrtum,  in  quod  ius  babes, 
r«TW,  ne  clabi  iine ,  co  fruere 
laetus,  hilaritcr,  genio  iudul- 
gcndo.  lincjue  fcvera ,  omiih» 
lcriis  ,  abiectis  curis. 


II  4 


CJR- 


120  Q.    HORATII    FLACCI 

C    A    B.     M    E     N      IX. 

ARGVMENTVM. 

JVJellitiflimrtm ,  atque  ipjo  Iidio  Scaligero  iudicc, 
certo  alioquin  Venerinn  poeticarum  ojore,  ottnii  neclare 
dulcius  odariutn !  cuius  quidetn  caujjas  a  Jenjnum  at- 
que  ajjcctuum  ,  qttos  hoc  carmen  plane  exprimil ,  veri. 
tate  repetendas  cjje,  in  promtu  efi  perfpicere.  Atque 
hatic  ttaturalcm  Jimplicitatctn  auxit  adiuvitque  poeta 
adjumta  carmiuis  amoebaei  Jortna ,  cuius  ea  potijji- 
rnum  natttra  eft  atque  indoles ,  ut  alter,  qui  rcjnon- 
deat ,  ad  alterius  feujus  orationem  Juatn  plane  cou- 
Jortnet,  ita  tatnen,  ut  vel  eiusdem  fententiae  vitn 
acuat ,  atque  exaggeret ,  vel  eatn  penilus  itjringat. 
( Artijciojuts ,  quamquam  minus  Juaviter,  carinen 
Juutn  amoebaeum  ivjtruxib  Virgil.  £.cl.  III.  <5o. 
Theocritvm  Jecuius.  )  Repraejentat  igitur  hoc  carmeti 
duos  amantes ,  tnutuis  utriuque  Jujpicionibus  vexatos 
irisque  inde  dijlractos,  eosdemque  e  iucundijjuna  pri- 
Jlina  atnoris  recordatione  ad  redintegraudum  eutu  cu- 
pidos ;  quod  plane  ad  animi  humani  naturdm  attcm- 
peravit  poeia,  pojt  mutuas  demutn  fugillationes,  et 
ipjos  tecti  atnoris  iudices ,  ( Jta  Terent.  Eun.  III.  1. 
5Q.  tu  par  pari  rejerto,  quod  eain  mordeat, 
Thr.  Siquidem  me  amaret,  tum  ijtuc  prod- 
effet>     Cuatho. )     amantes     ad     paccm     tentandam 

acci- 


CARMIN VM    I»  III.    C.  IX.  121 

accipiendasque  condibiones  perducendo.  Oui  neque 
hac  levioris  argumenti  Iractatione  veniijiijfnna ,  neque 
nativa  orationis  Jimplicitate,  neque  numerorum  aptijp,- 
ma  Jacilitate  commoveatur  atque  deliniatur ,  is  Mujis 
Gratiisque  iratis  Je  natum  iure  kabet,  quod  couque- 
ratur. 


II  fi  CAR 


12  2  <J.    .  HOKATII      TLACCI 

C  A  P,  M   E  N       AMOEBAEV  M. 


H    O    I\    A    T    I    V    S. 

JLJonec  gratus   eram    tibi, 

!Nec   quisquam  potior   brachia   candidae 
Cervici    iuvejiis    dabat: 

Perfarum  vigui  rege   beatior. 

LTOIi. 


v.  i.  Donec  ee;o  gratus,  ac- 
ceptns  //7)/'  eram,  amore  tno 
fruebav ,  amabar  a  te.  Eadem 
venuita  limplicitate  Propert.  I. 
22.  7.  Olim  ^rntus  erarn ;  non 
illo  tempore  cuiquam  contigit, 
ut  Jimili  pojjet  amare  fule.  — 
Z.  Noc  quisqnam  a  te  mihi 
praeferebatur.  Koc  ornate  at- 
que  venuiie  admoiium  poeta 
extulit.  Potior  ,  poi  iore  apud 
te  habitus  loco ,  quem  magis 
amares ;  follenni  liuius  voc. 
ufu.  Plaur.  Caf.  1.  84*  Tunt 
illiim  ducas  ?  htycle  ine  fufpcn- 
dio ,  qucnn  tu  eius  potior  fias. 
Nota  Tibulli:  Jt  tu  qui  potior 
mmc  es,  mea  fata  timeto.  lam 
Callirn.  ep.  XXVI.  ilfxoat  K«X- 
Xtvvwro$  twytoi  fJOyTeor  sksivijj 
t~nv  /av)rH  tyikov  v.gt  iCffova 
fnifn  kfi/.vjv.  Terfiit.  Eun.  I.  2. 
71.  Sine  illum  priores  partes 
hosce  aliquot  dies  apucl  mo  ha- 
beve.  Cf.  V.  15.  5.  —  brachia 
tlabat  cervici,  circurrulal  ,tt  cer- 
vicem  tuam  ,  amplectebatur  te. 
—  candidae ,    pulciirae.    —  4- 


FelicuTimus  eram  mortalium, 
proquo  tva^ YSffTijwjpoeta  com- 
pnrative:  beatior  vi»ui ,  vixi. 
(ntlll.  26.  1.)  fui,  (adiuncta 
tarnen  felicitatis,  quam  ex  Ly- 
diae  amore  caperet ,  notione) 
rese,  re»ibus  Cde  certo  enim 
aliquo  vix  cogitandum)  Peifa- 
rum ;  qnorum  quidem  opnlen- 
tia,  enataque  inde  luxuries  fa- 
mi»eratifhma.  Cf.  Inven.  XIV- 
523.  et  ad  I.  5Q.  1.  Eft  igitur: 
ditiffimos  maximosque  reges 
felicitate  mihi  antecedere  vide- 
bar.  Exquifite  exornavit  vul- 
g*ie  proverbium  poeta ,  quod 
cit  apud  Plaut.  Pocn.  III.  5.  53. 
Rex  fum ,  Ji  c^o  illum  hodir 
hotuinem  ad  me  illexero.  Fa« 
ciiuit  huc  apprime  Tibulli  I. 
{}.  54.  liuic  tu  candentes  hume- 
ro  fuppone  lacertos,  ct  regum 
magnae  defpiciantur  opes.  Et 
Propert.  I.  14-  *3-  Jum  milii 
eeffuros  fpondent  mea  gaudia 
reges,  quae  maneant ,  dum  ine 
fata  perire  volent,  h.  dnm  felici 
nuhi  in  amore  effe  licet. 

v.  £  —  <")• 


CARMINVM    L.    III.    C.  IX.    V.    l-lO.        125 
Ij    Y    D    I    A. 

Donec  non  alia  magis 

Arfifti,    neque  erat  Lydia  poft  Cliloen: 
Multi     Lydia    nominis 

Fiomana   vjgui  clarior  Ilia. 

h   o   II   A   t   i   v  8. 
Me  nunc  Tlirelfa  Cliloe  regit, 

Dulcis  docta  mcdos,   et  citliarae  fciens: 

Pro 


v.  5  —  q.  Donec  non  alia, 
alins  puellae  amove  arjijii,  te- 
nebaris ,  me  unice  aiuafti. 
Ardero  aliqua  familiari  Hora- 
tio  fiructuva.  Vid.  ad  II.  4.  7. 
AC~:<?iv  in  arjifti ,  rcl;  gratus 
eram  oppofito ,  in  promtu  eft 
fentire.  —  6.  Neque  erat  JLyi 
dia,  iila  tam  efTliciim  a  te  olim 
amata  Lydia,  cuius  nomen 
femper  in  ore  cevebas ,  qaani 
venuite  pro  vul^ari,  neque  e^o 
eram  pojb  6hlo2n,  ei  non  poft- 
habebar.  Sententia  £enevalius 
ita  efferenda  erat:  Donec  me 
onuiibus  anteferebas  puellis; 
fed  Chloen  in  fpecie  nominando, 
fibi  ab  Hovatio  praelatarn,  ex- 
fufcitatos  priftini  amoris  J£ni- 
culos  prodit  I _vdia,  novum  ipfi 
kroovera  molliter  exprobrans. 
—  f.  Non  arro^antia  ouadam, 
fed  fijnificanter  admodum  j  .y- 
iliae  uoroen  repeti  pnian.lnm  : 
Lydiae  nomen  cclebratiTinuim 
erat  poetae  caxmiolbua ;  in 
1  mnium  ove   fuit  Lydia.   Orna- 


tum  autem  et  copiam  m  enun- 
tianda  hac  fenteutia,  quo  for- 
tius  animura  feriret,  obfevva. 
Suffecerat  alteintrum,  vu^ni 
nominis ,  magna  f«ma  vigui, 
florui ,  fui ;  aut  clarior  fui  ilia, 
Romuli  maire,  inaximum  iiide 
nomen  adepta. 

v.  9.  HauJ  inficiatur  amo- 
rcs  fuos  poeta,  et,  quo  oiagis 
uverer  Lydiam  ,  fe  tenerrimo 
ei  adftrui&i  amore,  ultvo  fa- 
tetur.  Etiam  laudes  puellae  haud 
temere  adXpergi,  in  promtu  eft 
inteliioere.  ChloJ  libertina, 
Threffa ,  e  Thracia.  oviuuda. 
Novum  hoc  ei  nomen ,  dum 
Romae  de^eret ,  inditum  ,  aut, 
quod  pi-obabilius  videtur ,  a 
poeta  eir.ctran ,  carminibusque 
frcqucntatum.  —  mc  regit, 
eius  amove  obftrictus  teueor, 
mil<-re  eam  depereo ;  nota  poi- 
tarum  loquendi  ratkme ,  qua 
amatores  pueilis  fervire,  puei- 
lae  autem  imperium  exeicerc, 
rejjxmm 


124 


q.    HORATII    FLACCI 


Pro   qua  non  metuam  mori, 

Si  parcent   animae  fata  fuperftiti. 

L    Y    D    I    A. 

Me  torret  face  mutua 

Tliurini  Calais    filius  Ornyti: 


t>ro 


regnum  habere  dicuntur,  ut 
in  rnlguS  notum.  Vid.  Burm. 
ad  Propert.  III.  Q.  ig.  — 
docta  modos,  attis  cantandi  pe- 
_-ita.  —  dulces  auget  peritiam 
eius;  niti  forte  iimpliciter  or- 
nat.  —  et  citliarae  fciens, 
gr.iece  mSd^ae;  ahvia ,  citha- 
nitria.  Ita  Callim.  ep.  XXXVII. 
Battiadem  poetam  iv  tlhoTa 
aoihvfj  vocat.  Vtraque  laude 
eademque  loquendi  ratione  Ti- 
rootheum  impeitit  Alexauder 
Aetolus  IV.  2.  (A.  Br.  1.  419.) 
y.t^d^Y)i  Jd/jwvor  nai  //.sXswv  appt'1- 
lando.  —  11.720/1  metuammori, 
haud  recufabo  mortem ,  lubens 
moriar.  —  12.  Si  per  fata  ei 
fuperftiti  effe  liceret,  (i  vitam 
eius  morte  mea  redimere  pof- 
fem.  Pro  ei  quanto  efhcacius 
animae ,  dulciffimae  puellae 
meae.  Nili  refpueret  oppofitio 
v.  16.  forte  pracftarct:  fi 
alteri  ani;na«  meae  parti ,  quae 
milii  fujvrUes  futura  eft  ( feu 
potius ,  ut  miiu  fuperftes  fit) 
h.  Cliloae  meae  dilectilfimae  fa- 
ta  parcent:  plane  ut  II.  17.  5» 
Ah  te  meae  Jl  partem  animae 
rapit  matuiinr  vis ,  quid  moror 
altera  ?      Kec    carus    aeque    nec 


fuperftes  integer  ;  eadem  quidem 
fententia.  Caetcrum  tenerrimi 
amoris  affectum  vividiiTime  ita 
declarari,  monere  vix  opus 
eft.  Similiter  in  Homonoeae 
epitaphio  apud  WernsdoriT. 
Poet.  lat.  min.  T.  III.  p.  214. 
Si  penfare  animas  jlnerent  cru- 
delia  fata ,  et  pojjet  redimi 
morte  aliena  falus :  quantula- 
cunque  meae  debentur  tempora 
vitae ,  penfajjem  pro  te ,  cara 
Homonoea ,   libens. 

v.  13.  Torret ,  accendit ,  in- 
flammat  me  Calais  face,  amoris 
igne  mutuo,  paulo  brevius  pro, 
ego  amore  in  Calain  incenfa 
feror,  eiusque  mutuum  expe- 
rior,  ei  aequo  ardore  reipondeo. 
Torreii  de  amore  gravi  fatis 
frequcntatum  latinis  poetis ; 
veluti  Catull.  C.  7.  E  graecis 
adponere  iuvat  fuaviilimum 
Sophoclis  fragm.  ex  eius  Ilippod. 
fervatum :  TIsXo1^  tiyya  Sviqa- 
TV)Piav  Ejcvtc?  ,  dffTox-rvp  tiv 
huuixTWJ  txsr  ivSaXitral  p.tv 
avrog ,  kZOTTa  hs  f/.i.  Theocrit. 
XXiil.  34-  AwMMI  Tfltv  xqahiav 
ottsu/xsvo?  kkp.vpet  nXau(Ti({*  cui 
eidem  I.veidas  oxtsu.usvo;  iz 
'A<Pjo5/t.i;  dicitur  Vll.  51.  Et 
Oallirn. 


CARMIHVM    L.  III.    C.  IX.  V.  1  1  -  18-        l25 

Pro   quo   bis  patiar   mori, 

Si  parcent  puero  fata   iuperftiti. 

n  o  i\  a  t  i  v  s. 
Quid?    fi   prifca  redit   Venus, 
Diductosque   iugo    cogit    aeneo'? 

Si 


Callim.  ep.  XLV.   5-  ".fliroj/aa/  dere.    Neque  admodnm  poetnm 

pfyockwffTt i,    /ai    §a</xova$.      —  adiuves,    li  ita   accipias  locurn : 

14.     Tliurini,     e   Thurio,    L11-  Quid?    ii    Vcnus   prifca,     quae 

caniae  oppido  oriundi.      Ornv-  aliquandiu  nos  defenut,   iterum 

tus  igitur   inter  eos  referendus,  redeat,    nos   iugo  coactura.   — 

qui  Romam,    ut  multi  id  tem-  DiJuctos,       feiunctos ,      folutos 

poris ,   fortunarum    fuarum     fe-  iugo  ,    cui  antea  iuncti  erainus, 

dem  facercnt.       A  patria  autem  amorc   piiftino  novis   utrimque 

defifinatUT     Cnlais,     ex    oppof.  diffoluto.      Errant ,     qui  boves, 

Chloes    Threffae.     —     15.     bis  uude  imn£o   ductaeit,  uni  qui- 

paiiar,     liaud   recnfarem    mori.  dem    adhuc    iugo    adhaereutes, 

Bis  autem ,    quo  gravius   vicif-  fed    in     diverfa     abeuntes     dici 

lim    dolerct     poeta.    —     puero  aiitumaut.      lam  enini  Iloratius 

forte  refpectu  Horatii ,   iam  ad-  cum  Chlce' ,    Lvdia  autem  ciiui 

ultioris ;    in   quo  adeo  vis  eii.  Calai   uni    iugo   iubiecti    erant. 

Ad     rem     I.    53.    10.     Veneri 

v.  r?.  En  luculenter'  compro-  placet     impares     formas     atqne 

batani  Terentii  enomen :  Aman-  animos    fub     iuga    acnea    fuevo 

tium    irae,    amoris  redintegrarfo  miitere  cum  iuio.    — co»it  iugo, 

eft  Andr.  IV.    ?,.  20.    Quo   cali-  iternm  fubuit ,    uos  denuo  con- 

diores  enim  amantium  irae,  tanto  iimgit.    —  atue-o ,   firmo,  nullis 

celerius     defervefcunt.       Atiirni  diilidiis    pofthac    folvendo.    — 

igitur  humani    natura  plane  ad-  19.     Chloli  jlava,     quantumvis 

umbrari   a  poeta   exiftimnndum,  pulchra;     praeclnrum    h.  1.  epi- 

qtiod   exafperatis    ctim    maxime  theton    quo   facilius   reconcilie- 

utrimque      animis,      renovandi  tur    Lydia ,     puellae    pulchrae, 

priiiini        amoris       cupiditatem  eidemque   praecLris  artibus  or- 

oftendit.  —   prifca  l ''enus,  amor  natae   (  v.    10.)  praehabita.   — 

priftiutis.      Parnm    fubtiliter   h.  excutitur    fc.   iugo,     ne  dubita. 

1.     verfari    poetam ,      Venerem  Nunc  enim   Horatius  et   Chloe", 

nunc  proprie  nnnc  metaphorice  mutuo    amore      connexi,      uni 

intelligendo,    in  promtu  eft  vi-  iugo    fubiecti    erant,        Pefhme 

<rt 


126  Q.     HORATII      FLACCI 

Si  ilava  excutitur    Cliloe, 

Heieclaeque  patet  ianua  Lydiae? 

L    Y    D    I    A. 

Quamquam   fidcre  pulclirior 

Ille   eir,    tu   levior  cortice,    et  improbo 
Iracundior  Uadria: 

Tecum  vivere  amem,  tecum  obeam  libens. 


et  contra  lingtwo  ratlonem  cx- 
plicant,  eiicitur,  cxcluditur 
domo  niea,  ii<que  hovo  errori 
verf.  feq.  fefe  implicaut.  — 
2o  Si  iterum  jiatet  iauua  ( ut 
Tib.  I.  2.  C).  lanua  iam  j>ateas 
uni  tnihi  vicia  querelis  )  JLydiae 
( in  fecuiulo  calii),  aditus  ad 
tepateat,  (i  me  iterum  admit- 
tere  velis.  Male  de  Horatii 
ianua  cogitant,  et  L.ydiae 
dandi  cafu  pohi  exiitimant.  — 
reiecn: ,  quam  per  aliquod 
tem^us  neglexi,  Cbloae  poit- 
lianii.  Ovid.  Met.  IX.  606. 
E  ,  h  reiicerer,  pocui  moritura 
videri, 

v.  2i.  Sidere  pulchrior  (quod 
praeclare  refpondct  t;JI  jiavu ) 
pulclierrimus ,  not.i  compnra- 
lione.  Egregiae  pracclarum 
hdere  formue  puerum  laudat 
Stat.  Silv.  III.  4.  26.  Principem 
corufco  fidcre  pulchriorem  Clau- 
dian.  XI.  1.  Idern  Jidereot  ar- 
tus    XXXI.     3.     —    22.    lcvior 


roobilior  cortice ,  fubeie,  mu- 
,  atque  inconltatis  in 
amore.  Ovid.  Amor.  If.  0. 
49.  Tu  levis  es ,  multoque,  tuis 
ventofior  alis ,  de  Cupidine. 
Eodem  fenfu  Cynthiae  formam 
levem  appellat  Prop.  II.  4.  2g. 
jLeviorcm  pluma  talem  homi- 
nem  vocat  Plaut.  Menaecbm. 
III.  2.  23.  —  25.  Sollennis 
irati  cum  tempeftuofo  mari 
comparatio.  De  Myrtale  I. 
55-  £5'  /retis  acrior  Hadriae 
currantis  Calabros  fnus.  — 
imjjroho ,  turgido,  procellofo, 
Improhum  enim  poetis  onuie 
dicitttr,  quod  modum  excedit; 
res  notiiliroa.  —  24.  Tamen 
tecum  amem,  praeferam  ,  ex- 
optem  vivere  ,  potius  vivam  ; 
tecum  (  fuaviter,  et  cum  allectu 
hoc  repetitum )  obeam  libens, 
lubenter  in  hoc  amrre  ad 
mortem  usque  perfeverem, 
nullius  amplius  amorem  expe- 
tam.  Idem  votum  Lydiae  Ho- 
ratius  expofuerat    I.  13.  extr. 


CAR- 


CARMINVM    L.    III.     C.    X.  12 


C     A     R     M    E     N      X. 

ARGV  31 TLNTV  31. 

J_Ln  cannen  izaoav.XavaiS-voov  (  cuius  particulam  iam 
J.  2,'j.  7.  8«  vidimus )  iu/iuiu  atquc  omuibus  uumeris 
abfolutum.  Conqueritur  amator  exchifus  de  Lyces 
duritia,  quae  fui  nocte  intempejia  ante  fores 
eins  humi  iacentis  liaucl  vnfereatur ;  monet ,  m 
fuperbia  fua  Vencris  iram  aliquando  in  fe  provocctt 
itaque  fnperbas  aliquaudo  Jaftidientium  amatoriun  vices 
experiatur;  mox  convitiatur  (vv.  11.  12.  ),  convitiis 
adiungit  preces  atque  obtejiationcs  ;  minatur  deniquet 
fefe  talcs  iniurias  haud  aequo  amplius  auimo  laturum, 
eamque  dcrelicturum.  iUaguain  iucuuditatem  affert 
houiinis  indiguatioue  pariter  atque  amorc  acjiuantis 
iinago  ;  tuni  oratiouis.  oruatus  Jatis  quacfitus  cji  ac 
elegaus,  qui  tamen  pajjitn  graecum  excmplum  prodit. 
Comparentur  cum  Nojiro  Plaut.  Curc.  I.  2.  60  fqq. 
Ovid.  Amor.   I.  6.  ct  Propert.  I.  16.   17. 


AD 


123  Q.  HORATII  FLACCI 

A      D  L      Y      C      E      N. 


Jlixtremum  Tanain  fi  biberes,    Lyce, 
Saevo    nupta    viro :    me    tamen  afperas 
Porrectum   ante   fores  obiicere  incolis 
Plorares   Aquilonibus. 

Audis, 


v.    i — 4-   O  quae  durior  at-  dtim    fnevitiam    eius   exprobrat, 

que   fnevior   es,      qunm   mulier  abalien.ire  conctuv,  ( quo  eodem 

Scvtliica.       Sed     iniigni    oinatu  fpectant  vv.  15.   i6.)aut,  quod 

iriltruxit,    cxquifitaque   conver-  fimplicius     idemque   veritis    iu- 

fioiie    nobilitavit     lianc    compa-  dico,   ro  faevo    omnino  ad  geu- 

rationem    poeta.      67  Tanain  bi-  tis  iftius  feritatem  defignandam 

bertt,      fi     Tanais    accola     efTes  pittem  adiectum.    —    2.    tamen 

( v.  ad  II.  20.  20. )    fi  Scytbiae  mei     rrufertura      effcs.      Vlora* 

oras    inliabitares.   —   extrtnium  res ,   doieres,   indi<>nareris,   (ut 

longe   diflitnm,     terrae   liabita-  V.    5.   47.    et   II.   Epp.    I.   9.) 

bilis    nltimum    fluvium.      Ter-  liatid     fiiftineres ,      me    obiicere, 

rarnm   tffiifD    termini     Tanais  et  vix   me   obiiceres,    obiecium   f. 

Nilus  habiti  iuxta  Piin.  prooem.  expofitum  patereris  Jlquilonibus. 

1.  III.     Vnde  de  lonjjiuqua  fug»  —   porrectum  ante  fores,   multo 

1'vopert.     II.     50.  init.    tu    li>.et  fignificantius ,   quam,    iacentem, 

usque    ad     Tanain  fugias    caet.  exu.b.uuem    ante    fores  afjieras, 

Scytbae  autem  vctetibus  omnes  tuas  ,     puellae  nfperae,     durae. 

remotiores  feptcntrionis  populi  Adrcm  Ariftaen.  l\.  20»  *AafM&- 

dicti ,    propter  coeli,     cui  fubia-  rov$    vat   y^a//.at-rsrs7^    y.ot/x^atg 

cent,   inclemontiam,  truculentia  £•*■<  Svqati  ircitlcSe,   nat  ktxa^w; 

ao  feritate  itumanes.  —  2.  Ver-  tKtrtvtri    /xovov    (t^/z.aro;   rvyiiv 

ba  Jaevo   nvpta  viro ,     conipara-  <x~ioZvrt(;       *t«i     baxouovrct;     xa- 

tioni  intpp.  inferunt,  bocfenfu,  ro/JivvcSB  tou?    Seovg.      Ciudeles 

et  praeterea  r.upta  efTes  Scvtbae  rigiJo  cutn  litninc   poftes  eadem 

J.ievo,    cuius  vel   mores    afperi  elegantia    Ovid.    Am.    I.  6.  73. 

afperiorem   te  reddidiffcnt,    vcl  Cf.  1.  25.  5.   —   incolis,  docte, 

cuius     ferocia       tibi      timcnda  qtii  plagae    Scythicae   dominan- 

efiet.      Equidem    aut    de  I.yces  tur ,    ibi  domeftici   funt;     nota 

marito  iutellignm,   a  quo  ipfam,  ratione,    qua  ventis  fedes   fuae 

ad- 


CAKMINVM    L.    III.    C.   X.    V.     1-8»  i2£ 

Audis,    quo    ftrepitu  ianua,    quo   nemus 
Jntcr  pulclira  fatum  tecta  remugiat 

Venlis?    et  pofitas   ut  glaciet  nivis 
Puro   numine  Iupiter? 

Ingra- 

adfignantur.      Ita    mare  Thp.ivoc    velnti  Delrio  ad  Senec.  Thveft. 

'Avf/z.uuv  lirnpliciter  dictum    Phi-  4^5-  —  pulchra,  accommodate j 

letne    apud    Stob.    Fior.    Grot.  nani    luxus    ifte    ad   lautiorum 

p.  262.    Vide  ad  I.  25.  11.  tantum        nedificia      pertinebat. 

Vnde  et  ipfam   Lyccn  Iautiorii 

p.    5   fqq.     Tempeftatis    vio-  fortunae  fuiffe  haud  temere  fia- 

lentiam  non  generatim,   id  quod  tuas.    —  Iupiter    qui    eft     -puro 

fatis  alitnum  ab  h.   1.  erat ,     fed  numine,      Iupiter    purus ,     (  ut 

iis    terfi  iudicii  poeta    adumbrat  lupiter  Jrigidas    I.    1.  25.  malus 

fcoloribus,  quos   ex   ipfa  re,   ut  I.    22.    ig.    et    faepiilime  alibi) 

ita  dicam,   natos  ductosque  ap-  aer  pnrus,   caelum    f'idiun    «/«- 

paret.      Exquifitam   poetae    co-  ciat,  congelat»    in  glnciem  mu» 

piam    Bgnofce  in   liis ,   quo  ftre-  tat   nivet',      aere    enim    ficco  ac 

pitu      remugiat      ventis     (quod  puro     frigus    eft     acrins     atqne 

fcrgJifyijTWttSf       adponi       pntan-  intentius.      Tlaycc  aiBqiov    <p»- 

diun)    pro ,     quanto    ventorum  vsvtoj  Sophocl.  in  Amat.  Acliill. 

ftrepitu,     quam    graviter   ianua  apud    Stob.   Flor.  Grot.  p.  265» 

ftrepat,     crepet,     nemusqne   re-  —  poftas ,     per    Lumum    fpar- 

mugiat,    ventis    corhmotum  re-  fas ,  liaud  difTliientes;    ex  oppof. 

fonet,    fragorem  edat.    IVTugire,  pluviae.      Pofitas  pruinas    Pro- 

mugitus,    de    fono  graviori  fol-  pert.  I.  Q.   7.  laudarunt  iam  alii. 

lennia.     CF  III.     29.    37.     Mar-  Adde  Ovid.  faft.    II.    72.  pofita 

tial.  1.  50.  20.    liruma  impotens  fuh  nive  terrd   latet.       Cieteritm 

Jquilone      rauco      mugiet.      —  multos,   atque  ipfum  Bentleiuro 

6.     nemus     inter     tecta     jatum,  adeo ,     male    habuit     verborum 

viridarium     in    tecti    impluvio  iunctura,    audis   ut   glaciet,    pa- 

confitnm.      Nofter    I.    Epp.  10.  rum  memores,    uni  vtrbc  duas 

22.  Nempe  intcr  varias  nutritur  faepenumero      ac     plures     adeo 

filva     columnas.      Iuv.     IV.    6,  paullo      direrfas     enunti.itione» 

Quid  refert  —  quanta  nemorum  adaptari,     e   quo    aliud,    alteri 

vectetur  in   umbra.     Cf.  Tibull.  mernbro  cougruum  ,   clici  opor- 

III.    5.    15.    Diverfa   ab    bis  ar-  teat.       Res    oppido   mullis    ani- 

boreta,  in  domorum    tectis  po-  madverfa.       I-Juius    ipiius    cvk- 

ftia,  pailim.  a  VV.  DD.  confufa;  Avj-ytwj  exempla'  apud   Aefcbyl. 

Tom.   II.  I                                        Ptom. 


130  Q.    HORATII    FLACCI 

Jngratam  Veneri  pone  fuperbiam; 
2SJe    currente  rota  funis  eat  retro. 


Noit 


Prom.  21.    Iv   ovt»  <£i»v>jv   ovts  titudine    amatovum    ipfa  Lyce* 

tov   pcoqtyyv  )3poruJv   c\}/e;   Hom.  lita   erat  felicitas.      Sed   de  pro- 

H.      Apoli.     265.      ticopdazSai  verbiali ,   quae  quidem    videtur, 

aQ/xccTei    x     tumitfTti  x*i  ihvxiiei*  loquendi    ratione     recte     expo» 

2wv  xtvtov  ittov.      Verum  qui-  nenda  adniodum  laboratur    iNos, 

dem  eit,    quod  nonnulli  hic  af-  miJiis    plerorumquc     intpp.    ac 

ferunt,    verba  fenfuurn  inter  fe  VV.  DD.   doctis  ineptiis  diihci- 

permutaii,  veluti  ktuitoi»  osoci?-  libusque  nugis ,    rem    ipfani  vi- 

xcx      AefchyL      Tlieb.      105.     et  deamus.       Si    poeta    fimpliciter 

1'ropert.     IL     12.   49.      Vidifta  dixiffet ,   cave,    ne  currus  retro 

moto    fonitus    pro,  urrere   caelo.  labatur,      fatis     expeditn     fnret 

fed    minus    accommodata    haec  ratio ,     qua     pmlpera     fonuua 

ratio  eft  h.  1.  currui   aflimuletur,     qui  citato 

curfu  recta  antrorfum  via   fera- 

v,    9.    Tralatitiae  funt  amau-  tur :  eidemque  retro  lapfo,   for« 

tium  artes ,    quibus   puellas  libi  tuna  in   coiitrariuni    fubito  mu- 

concili.ire  ftudent,    ut  Vcnerem  tata.      Quo     retulerim   equidem 

errogaHtiae  ac  fuperbiae  ultricem  loca  Vir^ilii  Aen.   II.  159.    £x. 

ferant.  Agath.  XIX.  7.  (A.Br.  III.  illo  Jluere   ac  retro  fublapfa  re- 

40.)  Kjt^u?  ya?  T<*  fxsv  «^"  ^"  ferri  fpes    Danaum;     et   Ge.    I. 

klyKsro;'  i'v  8s  ti  v.a).ov  sA).ayr_iv,  200.     Sic    onmia    fatis   in    peius 

ey.9«rpE<       rac;       cofta^ivcp.iva;.  ruere  uc   retro   fubiapfa   referri. 

Ipfa  Venus  apini  Eurip.  HJppoL  Ovid.    ex    P.   IV.   9.   9.    10.   Si 

6.    vfycxXXi»   o'  o<Tot  (pyovoZtTtv  si;  fatis    genitus    miioribus    effem, 

yuac  /.itya.      Tibuli.   I.    g.    9.Q.  et  mea  fincero  curreret  axe  ruta. 

iWfequitur    poenis   trijtia  facta  Plin.  H.    N.    VII.    c.    44.    ()uos 

Venus.    et   v.    69.  eiusdem   ele-  rton   honores   cvrrusque  ( raiione 

giae:    (Jderunt ,   Pholoe,   nwneo,  triumphalis    currus  h.ibita )  illa 

fajiidia    Diti.       Exemplis    anti-  fuaviolentia  1'vrtuna  retro  egit? 

quis  rcin   communivit  Lambin.  Eadem  fere  imngo  in  Gic.  Brut. 

—     10.     Senteutia   verfus  per-  c.    97.  cuius  (Bruti)    in  adole- 

fpicua :     Noli     nimis     airogans  fcentiam  per  medias  laudes  quaji 

efle,    ne   e  ielicitatis   tuae  ialti-  quadrigis     vehentem     transverfa 

gio  fubito  deiiciruis,    h.  ne  ama-  incurrit  mifera  fortuna   rcipubli- 

toribus  ,      quos     iain     plurimos  cae.      Eadem    plane  ratione  for- 

luibes,    fubito   deitituans,    ii  te  tuna  fecunda  cum  curfu  compa- 

jprorfus  deferant.     Nam  inruul-  ratur  Ovid.  Fali.  VI.  502.  Spe* 

erat 


OARMINVM    L.    III.    C.    X.   V.   9' 12.  131 

Non   te  Penelopen    clilTicilem   procis 
Tyrrhenus    genuit  parens. 

O, 

erat    in    curfu,      Hinc    ivotSTOS-  tam  promOta  videri  debet  com- 

tysaBott  fimpliciter  de  mut.  ta  in  paratio.      Laudant    Ariftid.    Pa- 

peius  fortuna;      veluti  Palladae  nath.  p.  nQ.   svriZSsv  >jovj  ~?.v- 

LXX.  7.   (Aual.    P>r.  IL  42--)  ra  >  wcxs^  «oiAou  Q«yivn)i,   jyw< 

avso*T£«(£>>)    y«o    x«vt«     vL  v     ri  $>>j3"£v  ctiVw,    k«<  SuAiAur*  'A^«« 

tr^ayfxeiTot,  et eidem  LXXJIt.  1.  t£oo*«v  vjrs  **"••£■-].    Eandem  Nbftri 

( Anal.   P>r.  1,  1. )  «veaTQciipqffotv,  fentoiitiam    eadcrn   hao  ima^ine 

a,-o^>oj,   r'x  ~-()<xy jjL&rot ,  k&i  tjjv  exhibent  Lucian.  Dial.   Meretr. 

1vy_v)v  vZv   ivffTv^ovtrav   slhousv,  III.    extr.    p.     2&6.   ffu    2s   t«'vi> 

qtiae    poitrema    explicative   ad-  ^«Xs-r*)   «si  t^  uvC-qujtv}   ysyiv- 

iecta      ftint.       Sed      qnum     ilta  v/)~xt,     y.txi   oj«,     /u>j    K«ra    t>jw 

funis     mentio     impedint,     quo  T&qoifxiatv ,     'Airofpjjfw^sv   ir«'vu 

minus  univeiTae  poetae  imagini  rtfvoveat    to     notkwoiov    (quem 

fatislaciat;    fatius  erit ,    illoruin  Luciau.     locum     laudat   Dio<*e- 

fequi  fententiam  (cuius  quitlem  nian.    Prov.  Cent.  III.  $q.  j 

auctor  habendus  eft  lleynius  ad  proverbii  adiecta   int 

Virg.   Aen.  II.   169.),    qui  10-  ne,   et  Suid.    Cenr.    II!     gQ,  p. 

tae     ftine     indtictae    machinam  569.    Schott. )     et     lucttleritiUs 

kitelligunt,  qua  moles  in  altum  Ariitaenet.    F,pp.   II.    1.   p.    n-z, 

eleventur;     quae   quidem   prne-  Abr.   y_q^o-oti  rote   yv.jciot;    iox- 

gravantes  nimio  pondere  funem  9r*i-  (Qiktnwri-oov  vsiiov  /xoiy.xl 

niniis  intentum  rumpant,  ipfae-  t%    ifxtrqietc    ixhaypv.    00«    m>> 

que  cum    rota    revoluta    praeci-  kat«  t>jv   votootuixv ,    «-oor->'ji;*- 

pites  ruant.     lam  quum  felicio*  /xsv  vivv  t«''v«vtsc  to  KtckcuOioV 

ris  fortis    homiucs    follenni    ra-  fx,yis  ka^tje  Xoitov  ti;  iyspwyiav 

tione   in    fummo   faftigio   collo-  fxeraf&oikovffet  to  (poivrjux-   olaSix 

cati;   iiilemque,  adverfam  nacti,  os ,     c~ov    "E^wc     av/itrrp«TSUfiV 

retro  ruere  (appolite  Liv.  XLV.  r»7;  uxs(3>jtp«vo;"o-(  (ptXsi.      Vnde 

41.     Pojiquatn    omnia   fecundo  fatis  frequentatam   hanc  Graecis 

navium   curfu  in    Italiam  perve-  fuifTe ,   recte  fufpiceris.    —    11. 

nerunt ,    nequc    erat  quod    ultro  Non .  te  parens  Tyrrhenus,  Etru- 

■precarer',   illud  optavi,   ut,   cum  fcus,   genuit  alteram  Penelonem, 

ex   fummo  retro  volvi  fortuna  ut,  Penelopae   inltar,   difjfilis% 

confueffct,  mutationem  eius  do-  afpera ,    faeva  fores  procis,  ama- 

mus  mea  potius  quam  refp.  f;n-  toribus  ;     te ,     Iletruria    oriun- 

tiret)  dicantur;    valde   adpofita  dam,   cominodis   moribus,    faci- 

haec  felioitatis   cum  mole  in  al-  lemque   amatoribus   effe   conve- 

1  2  nir. 


132 


Q.    HORATII    FLACCI 


O,  quamvis  neque  te  munera,  nec  preces, 
Nec   tinctus  viola  pallor  amantium, 
!Nec   vir    Pieria  pellice   faucius 
Curvat:    fupplicibus  tuis 

Parcas, 


nit.  Vnde  Hctruriam  ,  prifti- 
nae  limplicitatis  atque  ruftici- 
tatis  oblitam  cura  artium  ele- 
gantia ,  elegantioves  quoque  at- 
que  lafciviores  mores  induiffe, 
iisque  infamem  fuiffe  recte  col- 
ligas  :  quod  etiarn  aliunde  fatis 
conftat.  Vid.  v.  c.  Atlien.  XII. 
3-  P-   5i7- 

?'.  15  fqq.  Iam  quafi  per  lan- 
cern  fatnvam  cumulate  apponit 
omnia  poeta ,  quae  expugnan- 
dae  eins  fuperbiae  vim  aliquam 
habitura  fperare  pofiet.  Pedellris 
fententiarum  enuntiatio  atque 
connexio  erat :  Quod  (i  neque 
muneva ,  neque  preces  caet. 
tantum  apud  te  valent,  ut  vo- 
tis  te  meis  obfequentiorem 
praebeas ;  miferatione  faltem 
permota  aedes  tuas  milii,  nocte 
hac  iutempcfta  mifere  pereunti, 
rechulas ,  me  admittas.  —  \/\. 
Neque,  quod  amore  tuo  peni- 
tus  couficior ,  contabefco.  Sua- 
viter  et  ornate  haec  extulit 
poeta.  Pallor  amantium,  aman- 
tibus  proprius;  de  quo  fexcen- 
ties  poetae.  Vide,  li  tanti,  loca 
a  Buvm.  ad  Frop.  I.  1.  2  2.  con- 
gelta.  —  tinctus  viola,  colore 
violaceo,  fubflavo.  De  amante 
itidem    Calpurn.    IX.   40.   41. 


Eheu  nulla  meae  te  tangit  cura 
falutis  ,  -pallidior  buxo  ,  violae- 
que  iimillimus  erro.  XAw^otjm 
be  Satpvi  ifjLfj.).  Sappho  V.  17. 
(A.  Br.  I.  56.  Cf.  ad  Vivg. 
Ecl.  II.  46.  —  15.  Neque  lioc, 
quod  vir,  marituS  tuus,  fauciui 
elt  amore,  (  Virg.  Aen.  III.  i.J 
amat  pellicem,  j>uellam,  alius 
amore  diftinetur.  —  Pieria, 
Thelfala ,  peregrina  adeo,  quae 
Romam  fe  contuliflet.  Alii 
cithariftriam  int<;lligi  volunt,  a 
Piero,  Thelfaliae  monte,  Mniis 
confecrato ,  ita  dictam  ;  parum. 
probabiliter. —  16.  c ur vat,  obfti- 
natuin  animum  tuum  frangitj 
faciliorem  te  reddit.  Xovcii 
ivtyvafAterei  tuj  cojiixocfiktty&- 
ocv;  Paulus  Sil.  XVI,  6.  (Anal. 
111.  76-)  —  at  fupplicibus 
tuis ,  tibi  toto  animo  deditis, 
parcas ,  ne  tam  mifere  perire 
linas  amatores  tibi  fupplices  h- 
ctos ,  ante  ianuam  proltratos; 
mifereat  te  faltem  iftorum.  — 
17.  iQ.  O  tu  quae  nec  mollior, 
duvior  es ,  cuius  animus  non 
magis  flectitur  qiiam  rigida 
aefculus ,  et  quae  nec  miiior, 
immitior  animum,  crudeliori  es 
animo ,  afperior  anguibus. 
JVlauris  auget  faevitiae  notio- 
nem.  Vulgare  adeo  eflet :  o 
duvi 


CARMINVM   L.  III.  C.  X.    V.    1 3  -  2  O.  133 

Parcas,    nec  rigida   mollior  aefculo, 
!Nec  Mauris  aninmm  mitior  anguibus. 
Non  lioc   femper    erit  liminis  aut    aquae 
Caeleltis    patiens   latus. 

duri  atque  faevi   animi  muliev !  Ix;  ro i^wp.ic'    oo'   coSqioc  akkov 

Atque  lianc  orationis  converfio-  dAsxrwp       v.oviwjffhwv      vaqnaifftv 

nem  etii  fatis  commodam  poeta-  crvixogffj     ctbciy.      Senfus :     non 

que    haud     indignam    iudicem  :  femper  iniurias noctis  perferam, 

vel   iic    tamen    inngere    malim :  ante   fores   tuas   excubando.    — 

■parcas    nec     mollior    (tc    olaa  latus  delecte   de  fc  aute  ianuam 

pro     tlvai)    caet.    quod    graeca  porrecto  (fupralL  7.   i{3-  latus 

ftructura    dicatur    pro    iimplici,  depone )    —    patiens   erit,    fufti- 

ne  lam   dnra   atque   immitis  iis  ncbit  accumbere    limini  operto. 

tuis    amatoribns.      —     19.    2o.  —   aut,    et  aquae  caelejlis,   plu- 

Precibus      minae    adiectae,     ex  viae,    imbrium ;    ut  in  Anthol. 

pore    amantium.      Tlieocr.     £.  Lat.  T.   I.  p.  703.   epi^r.   292. 

122.    /u>)ksti  toi  (pQOLQuiijLic  tTri  i  o.  Sero    igitur    tuae  te   poeni- 

■rooS-Soctciv ,    "Agarz,    /.ojds  iro-  tebit  arrogantiae.     Cf.  I.  25.  9. 


1  5  CAR. 


154  Q«    HORATII    FLACCI 

C    A    II     M    E    N       XI. 

JL    uucci  admodum  Horatii  extant  carmina,  quae  arti- 

JciofiJJimo   contextu   cum   nojlro  comparari  pojfmt;    ut 

adeo   miiiime  mirandtlm  Jit ,    iufium  eius  nexum  a  bono 

Jlomio   dejulerari,     caeterosquc  Jere    omnes    interpretes 

in   eius   dejcriptione    egrcgie    hallucinari.      Nos ,    mifjis 

iis ,  Jtatim  ad    explorandum  lloratiani  ingenii  incejjum 

Jludium  alque  cogitationes  nojiras  convertemus.    JLydes, 

puellae  ajperae  et  Jeroculae,     animum  carmine  exoralu- 

rus  poeta,     Mercurhun ,      inventorem    lyrae ,     ipfamque 

Lyram,    tanquam   numen,     invocat,    ut  Jibi  iu  re  tarn 

ardua  ac  dijficultatis  plcna  pracjio  Jint ,    ipjique  modos 

Juppeditcnt ,     quibus   Lydcs   duritia    emoUiatur.      I?ivo- 

cationi    laudes    ac    virtutes     Lyrae,      more    prijcorum 

Hymnorum ,    adnectit ,     itaquc  ad    loca    infera    delalus 

efjectus  cius  in  futnmis    Iuferni   cruciatibus  gravi/Jhiios 

ac  plaue  Jtupendos  vividijfune  dejiguab ,  Jicque  Jortuito 

potius  qnam   quaejito   tranjitu    in   JDanaidum  Jacvitia, 

huiusque  poena  exponenda   immoratur ,  eamque  mafculo 

colorum  vigore  plane   adiimbrat.      Atque  hoc  egregio  ac 

divino  prorjus    artijicio   in  medium  argumcntum,    quod 

tractandum  Jibi    propojuerat ,     nosmet  Jubito  deductos 

Jcntimus  a  poeta ,   quem  docte  adhuc  KOOOiy.ia^HV   exi- 

Jiimabamus.    Scilicet  gravijfima  hac  crudelijjauarum  Da~ 

uaidum 


CARMINVM     L.     III.    C.    XL  135 

tiaidum  poena  propofita  Horatius  Lydeti  docere  voluijjfe 
putandus  eft,  fuperbiam  illam  delicatam  atque  faftir 
diofam  a  Diis  gravijfime  vindicari.  Jatn  fponte  intel- 
ligitur,  poetae  maximae  laudi  ducendum  quod  alii  vitio 
ei  verterint;  fabulamque  Danaidum  primarium  carmi- 
nis  argumentum  coijlituere.  Tractatio  ipfius  fabulas 
admodum  lyrica;  elocutiouisque  omatus  ac  dignitas 
admirabilis. 


14  A  D 


l5<->  Q-     HORATII     FLACCI 

A      D       L      Y     D     E     N. 


IVJLercuri,    nam  te  docllis  magiftro 
Movit  Amphion  lapides  canendo, 
Tuque   Teihido,     refonare    feptem 
Callida  nervis, 


Nec 


v.  i.   De  inceffii  ne  proereffu  fica  ufum  effe  roagiftro,   diTertc 

/ententiarum  vid.  Argum.  ftfer-  tradit    Apollod.    III.    5.5.1   ao- 

eurium  invocat  poeta  ,    tanquam  ptoros  poetas  fecntus.     Iva  enim 

inventorem      Ivrne,       eiusiem-  Pftuf.    IX.    5.    p.    921.  'O  os  r* 

que    fcite     pulfaudae     arriricem  ivr  rit  %$  Eujcut-.jv  leorlyjx;,  (£>>)Oiv, 

folertiffimum ;      res      noti;litna.  'Auvp/ov»   y^qyfrccc^oct    A.-j?«  to.u- 

Vide  ad  I.  to.f).     —  Sollemnem  rov   'JLofxoZ    biba^xyro;.      IIsttoi- 

in    Deorum  invocatiouibus  for-  hk»    5's    v.cx)    kiSim    v.cxi    £ 

mulam,    bvvenrai   yito,    namque  ( hic  excidere  quaedam )    "n  <^i 

■potr*  ( veluti  Aaptli.  XXXIII.  5.  r«fiT*    iSSubv     ^yt-        Mupwv    os 

A.  Br.  III.  45.  «AA.« 5fi ,  5uv«irari  Bi>£«vr<o?,  toi^tocc;  stij   k«i  tXg- 

*ya?»  1  iJfivjTtjpa  /asTgtifsv  caet.  Val.  y»'*.    '£^«]5    /3*;/ov   0i)«r.v  (fpsJu- 

Fldcc.    II.    4qo.   Adnue ,    meque  tov     thq-Jcx?£'txt    'A/u(|?<'ov«  ,    ttoi 

jtrecor,       defectaque      Per°ama  sV)   royTtf    Xujpav    Ta^    awrbv  A*« 

monjiris  eripe ;    liamqne  potes. )  3si"v.       Adde    Scliol.    Euripj    a-l 

varie   a   poetis  exornatam  (  tan-  Phoen.     116'.  apud    Valken.    p. 

quam  Virg.    Aen.  I.  65.    /leole,  1??..    Quo   quidena    cmtus  eius 

vanirjue  tihi  Dirum   pater  caet. )  declarari     exctllciitiam  ,      facile 

Horatius    qnoque   Ii.    1.,    miros  inteHigitur.       Quam    ipfam  de- 

lvrae    eius    effeetus  celebrando,  fignat  poeta  ab  efTectu.    Movit, 

infioniter  nobilitavit.     Vulgaril  erfecit   canendo ,    ut  lapides  mo- 

ordo   atque  ftructnra  erat :   Dic  verentur,  attraberentur,   mumo- 

carmen     ( v.    7.)     lyra ,      quod  que    nexu    in    muros  Thebauos 

obftinntam  Lyden  expugnet,   ut  erigerentur;      res     nota.    Au-ov 

qui   vel    lapiJes   cautu    antmare  axvtov    tic     ho&fjtov    ikv.mv   A.?s- 

potueris.    —  docilis  te  magijiro,  Urvvoc   Nonn.    Dionyf.    V.   67. 

edoctus  a  te ,    ufits  temagift.ro,  Notiflinms    Noftri  locus ,    Art. 

tua   opera   ntovit   caet,    Amphio-  Poet.    5<)4.    Tqq-   Dictus    et  Am- 

vem   ipfaro  Miercurii   lyram  ac  phion,   Thebattae  conditor  arois, 

cepiffe,    eodemque  in  arte  mu-  faxa     movere    fono    teftudinis 

ei 


CARMINVM   L-   III.    C.   XI.   V.   1-8« 


157 


Nec   loquax   olim,     neque  grata,    nunc  et 
pivitum  menfis   et   amica    templis: 
Dic   modos,    Lyde    quibus    obitinatas 
Adpiicet  auris; 

Quae, 


ttt    prece     hlanda     ducere     quo 

vellet. 

v.  3.  Teftudinem  fcite  pro 
lyra  poeta  adhibuit,  ad  oTlgi- 
nein  eius  in  feqq.  allufiiins. 
Autiqiiiilimam  eius  formam  de- 
fcriptam  habes  apud  Homer.  II. 
Merc.  47  fqq.  ubi  vide  intpp. 
Fundui  feu  to  kjjtoc  ibi  eft  ttila 
teftudinea,  quae  coutinebat  in- 
tendebatque  fonura.  —  callida. 
quae  calles  refonare ,  quae  lcite 
refonas  feptem  nervis,  omnmo 
pro,  feptem  chordis  inftructa, 
kvoot  *TTi>j(Ofoo;,  etrrnrovof, 
iirra<p$oyyQS ,  111.  palTim  poetae. 
Eti.mi  llomer.  H.  1.  /31.  rrri  hs 
vvfjifyvjvovc.  otwv  knx-jvvGotro  X0?' 
|w$.  —  5.  Quae  olini,  ante- 
quam  nervis  inducererss,  nec 
loquax ,  canora  ,  vocalis  eras. 
jLoqui  docte  de  lyrae  fono.  Au- 
dckv  khvt-rj)  habes  apud  Pind. 
OL  IX.  13.  et  ih-Skcycv  01.  VT. 
x6k.  Ilomer.  Od.  0.  270.  h)  os 
t«  (pogfjuyz;  ifiratt.  Vir^;.  Aen. 
IV.  6|6.  Ohloquitur  numeris 
caet.  et  faepius  alibi.  Vide  ad 
IV.  {j.  4-  —  neque  grata, 
iy^nslzc,  uuriius  iifus,  quippe 
muta.  Sed  altemni  pofuit,  ex 
oppofitione  fqq.  Ad  terribilem 
teitiulinis       fpecieui       reicrebat 


Gefnerus,   quod  utique  mireris. 

—  nunc ,  cantui  adaptata,  ami- 
ca,  quam  fiiavmr  pro,  adhi- 
bita  lautiorum  menfis,  epulis : 
Similiter  hourbg  iraioyv  vocat 
Ilom.  H.  1.  31.  et  Od.  f.  271. 
hottroc  evvv\oqov  Od.  S.  gg.  — 
templis,  feitis  Deorum  facris, 
choreis  celebrari  fi>litis.  CVnde 
Xoootrwxoc  Hom.  H.  1.  31.)  et 
lpns  facriliciis ,  nt  I.  36.  1. 
Tcitatur  quoque  Porphyrii  nota 
ad  h.  1.  „  I  idicines  liodieque 
Romae  in  facriliciis  adhiberi 
videmus.  "  Cf.  Bocttig.  Blan- 
ditur  autem  lyrae  poeta  ,  com- 
memorandis  honoribus  eius, 
quo      faventiorem      experiatur. 

—  7.  Dic  modot  carminis,  ede 
cantum,  citi  aures  applicet, 
aiuem  prnebeat,  aufcultet  I.yde, 
quo  obftinatus  (  pro  quo  ornate 
ipfae  aures  objiinatae  dicuntur) 
eius  expugnetur  animus. 

v.  g.  Quae  puerilibus  adhuc- 
dum  intenta  luiibus  amores 
afpernatnr,  nihil  curat.  Puella- 
rem  hanc  ferociam  ac  lafciviam 
vivida  admodum  comparatione 
repraefentavit  poeta ,  fecutus 
Anacr.  LXI.  <).  10.  IIcuAe  @o;\i- 
nn\  ri  Sv)  fjts  vy\kiixic  (pstvytif,  — — 
vlv  os  ksijxwvat  ri  f&iaxiai,  KOv(p» 
I    5  Tt 


138  $•     HORATII    fJLACCI 

Quae,  veltit   latis  equa  trima  campis, 
Ludit  exfultim ,   metuitque  tangi, 
Nuptiarum  expers ,     et  adhuc  protervo 
Cruda  marito. 

Tu  potes   tigris  comitesque  filvas 
Ducere,    et  rivos   celeris  morari, 

Ceffit 


T8    Gy.tr>rX>ax     iraiZ*t{.       Iuvcni.  Muf.  p.  204.   —  11.  mtptiarum 

lem  pnellarnm  levitatcm  iisclem  expers,   yd/xsv  ,    "kby^ovg  a-rs/pec, 

fore    colnribus    depictam    deJit  itidcm    verecunde,     pro,    quae 

S!,phocl.    Trach.     i/j-7    faq.     to  equum     noiulum     admifit.      —~ 

yao    veaijov  sv   to/c7cos    [iie-y.tTai  cruda ,  immatura,    dura,    afpera 

Yiv-ioiff/v  erv  toZ'  y.ai  v/v  co  9  aAitoc  marto,     quae    noiidum   patitur 

5>0U|     oCb'    l/X^ooc,    ouhi   wvtv-  equum  protervum ,   libidinofum, 

jj.a.T03-j     odw    kXov«7i    a/\X    i)bo-  ffvvciaiac     cupidnm  ;      ducta     a 

vxii;    d/xoyjjov     i~nir.n     fiiov     i.c,  pomis  immntiuis  imagine.    Vide 

t;~  J'  tutc  rU  "VT/    irapStvca    yv«  ad    II.  5.    q.  Noftruni    cxprcffit 

y>j  ka>jS*.    —   /rtf/f  campis,   ubi  Stat.  Thcb.  VII.    2q8-  e-xperteni 

libcrrime    va^ntur.      —    LuJit  thalami ,       crudumque       maritis 

exfuliim,     cxiPT-Zva  itc*£m,   ex-  ignibus,    nnta    diem  cupido   vin- 

ultat,    lafcivit.     Vnde  ffxiprif/ua  labit    amore    improba    connubii. 

fi.irryov  Polyicenam  tenerae aeta-  Cf.  Martial.  LXIV.  n. 
tis    puellara     nbfolute     appellat 

Eurip.   Hec.  526.     ludere,  irai-         v.    13   /«7(7.  Effecta    Orpheae 

<|eiv  ,  pro  falire;   pervulgato  lo-  lyrae.      Conf.    I.     12.   7  —  12. 

quendi    ufu.     —    metuit    ta»gi,  Tu    potcs    tigres    ducere ,     non 

tactum   refngit,    fe   tangi   haud  proprie   accipiendum   (nam  du- 

finit.        JVletuere       (t>vkdrrt<t9at  cere  ad   comites  Jilvas  magis  fpe- 

pro  nolle.  nt  II.  2.  7.    Tcwgere,  ctat)     fed    eit,     tu    ferociflima 

Slyav  ,    (  F.urip.  Ilippol.  10.44.  nnimalia  domas  ,   manfueta  red- 

yvvatv.it;    9iystv    unde    aS-iMTOC,  dis ,    adeoquidem,     nt  depoiita 

»9ty:.);   do    innupta   npud    Grut.  faevitia     ciiin    minoribus    feris 

Infcr.  p.  8f)8-  JX.  et  Reinef.  p.  ooncorditer   ludant.     Cf.  Clau- 

501.5.    Cf.   Hefych.   r.  d$iy.ro-  dian.  XXXIV.    25  —  28-     — 

Qac )     honcfto    vocabulo  in  re  comites ,     irapa-!cofj.tcov<;    (Orph. 

turpicula.      E     I  atinis      poetis  Arg.  260.   uai   /xci  ir tx  0  &  x o  p.- 

exempla  congefllt  Schrader.  ad  -rog    ij3aivsj»     ovot    dvoxpokt- 


CARMINVM    L.  III.    C.    XI.    V.    <?-20.         1^9 

Ceflit   inmanis   tibi  blandienti 
Ianitor     aulae, 

Cerberus:    quamvis  Furiale   centum 
Muniant  angues   caput    eius,  atque 
Spiritus  teter  faniesque  manet 
Ore  trilingui. 

Ouin 


xo~<fa: ,  uti  feliciilime  pevfana- 
vit  locum  Ruhuk.  Ep.  ciit.  1L 
p.  259.)  ovnate  adiccturn.  — 
14.  rivos ,  fluvios  quantumvis 
celeres,  rnpidillimum  fiuminum 
cuvfum  morari ,  inhibcre.  Cf. 
nd  I.  12.  g.  10  —  15.  Ttbi 
blamlienti,  luis  blanditiis,  tuo 
fuaviflimo  fono  tlelinitus  Cer- 
berus.  Lyra  blanditur,  dul- 
ciflimos  edens  modulariis  ;  fu.i- 
viter  admoilum,  ut  SikytiV  gr. 
veluti  Homer.  Od.  //.  44* 
Apoll.  llh.  1.  27.  itk/.ri;  dc(Ov) 
Apoll.  l\h.  I.  (JlO-  kiysxv  /i*si- 
kiy  /J.XT  ot  Mouo*<Sv  Theocr. 
XXII.  221.  /j.ak£cixo$;uivoi  «01- 
lx\  Fiud.  Jftbm.  II.  14.  — 
ceffit  retro,  non  prohibuit  Ov- 
plieum  aditu,  propter  te.  — 
lanitor ,  excubans  in  limine, 
veftibulo  immani,  vaftae ,  hor- 
rendae  Plutonis  re^iae.  Nam 
ad  hanc  proprie  epitheton  fpe- 
ctat.  A!ii       nd       Cerbcvuvn 

trahunt,  minus  commode ; 
(|iuira  defignandae  aulae  f.  locis 
inferis  cum  maxime  inferviat, 
et  Cerberi  immanitas  vv.  fqq. 
demum   [ubiiciatur. 


v.  17  —  20.  Monfixum  quan. 
tumvis  horrendum  ac  tetrum. 
Hoc,  quo  vividior  rei  imago 
fenfui  fubiiceretur ,  fpecialibus 
exornavit  poeta  notionibus  iis- 
que  ad  noftrum  quidem  fcnfum 
parum  gratis,  a  quibus  tamen, 
ad  horrorem  quippe  in  legen- 
tium  animis  commovendum  ef- 
ficaciffimis ,  haud  abhorruere 
Vir^ilius  aliique  terfiflimi  iudi- 
cii  poetae.  —  Pro  viilis  cen- 
tum  angues  muniunt,  cingunt, 
ambiunt,  unumquodqiie  eius 
cayut  (nam  tvicipiiem  h.  1. 
fingi  patet  e  v.  20.)  Furiale, 
Fuiiuviun  initar,  quibus  Furiae 
incinguutuv ;  ut  apud  Liv. 
VII.  17.  facerdotes  eorum  faci- 
bus  avdentibus  ,  an^uibusque 
praelatis,  incelTu  Furiali  militam 
Romanum  infueta  turbaverunt 
f-pecie.  Alii  caput  furialc,  Cer- 
bevi  furialis,  Jiiribuudi  expli- 
cant ;  haud  male  utique.  Ser- 
pentes  autom  cum  onimbus  fere 
antiquitatis  monftris,  ad  hor- 
rorem  compofitis,  cuinulate 
adficti ,  tum  Cerberus  Typho- 
nem  et  Echidnam  parentes  ha- 
bebat, 


i4o 


Q.    HORATII     FLACCI 


Qnin  et  Ixion  Tityosque   voltu 
Hifit  iiivito:     ftetit   urna  paullum 
Sicca,  dum  grato  Danai  puellas 
Carmiiie  mulces. 


Audiat 


bebat,  Hefiod.  Theog.  311. 
confanguinea  redimitum  terga 
caterva  dic.it  Tibnll.  III.  4.  #7. 
et  ferpentinam  ei  caudam  non- 
nnlli  tribuunt.  Ad  Noitrum 
allulit  Sencc.  Herc.  fur.  784 
fqq.  t rina  vafta  capita  concutiens 
Jono  rcgnutn  tuetur:  fordidum 
tabo  caput  lumhunt  coluhrae : 
viperis  hhrrent  iuhae;  Idngusqu* 
tota  Jibilat  cauda  draco.  Adde 
Lucan.  VI.  66.5.  —  19.  Spiri- 
tus  tcter  ,  tetri ,  foedi  odoris  ; 
cuius  caufla  fanies  fpuma  tetra 
(hoc  iterum'  fuppl.  )  peftilens, 
manans ,  magna  copia  ore  pro- 
iluens.  Ortuni  ex  hac  fpuma 
aconitum,  vulgaris  narratio  eft. 
Vid.  Plin.  H.  N.  XXVII.  2. 
Inter  venena  oris  Cerhcrei  fpu- 
mas  refert  etiam  Ovid.  Met. 
IV.  500.  E  v.  manet  ad  priora 
( fpiritus  teter)  generalius  ver- 
bum  eliciendurn ,  exeat,  prod- 
eat;  nota  figura;  quainquam 
hoc  ipfum  loquendi  genus  poe- 
tica  ratio  hnud  reformku-t.  — 
trilingui  docte  C  rberum  r^iy.oc- 
6qv0v  mnuit.  Vid.  Intpp.  ad 
Hygin.   p.  262. 

v.  2i.  Eadem  progreffio, 
eademque  forroub  II.  13.  37. 
De    ixione    rotae   alli;ruto    vid. 


Heyn.  ad  Virg.  Ge.  IV.  484- 
De  Tityo  v.  ad  H.  14.  8-  — 
rijlt  f.  riferunt ,  voluptatem  ce- 
pere ,  deliniti  funt  tuo  cantu, 
hocque  vultii  prodiderunt  in- 
vito ,  quem  ad  hilaritatem  com- 
ponere  admodum  drihcile  erat, 
propter  fummos  cruciatus,  qui- 
bus  continuo  afficerentur.  Mira 
fuavitas  in  oppolitrs  rijit  et  in- 
vito;  tum  avajysia  magnn  in 
eimntiationis  brevitate.  Ad- 
fine  eit  llomericurn  ( II.  ^. 
484*)  5«tf!-osv  ythicoieix ,  et 
Stat.   Achill.  1.    194.   ficto   rifit 

Thetis  anxia    vultu.     Etiam 

Danaides  hibornm  oblitae  fuut, 
tuo  cantu  attonitae.  De  fabula 
vide  Apollod.  II.  1.  et  intpp. 
ad  Hygin.  168.  p.  283-  — 
uma,  urnae  hn^ularum,  quibus 
aquarn,  in  dolnun  perioratum 
fundendam  ,  haurirent,  paulum, 
aliquamdiu  Jiccue  fteterunt,  h. 
ceflarunt  aliquantifper  ab  hau- 
rienda  aqua  Danaides,  dum 
grato  caet.  fuavi  tuo  cantu  per- 
mulfae. 

v.  25.  De  praeclaro  artilicio 
poetae  v.  Argum.  Audiat,  cum 
vi,  in  auimum  fuum  penitus 
admittat ,  perpendat,  Danai- 
dum  exemplo  admonita  Lyde 
fuper- 


CARMINVM  L.  III.  C.   XI.   V.   2  1  -  52.         14.1 

Audiat   Lyde   fcelus  atque   notas 
Virginum  poenas,     et  inane  lymphae 
Dolium    fundo    pereuntis  imo, 
Seraque    fata, 

Quae  manent   culpas  etiam  fub  Orco. 
lnpiae,   nam  quid    potuere  maius? 
Inpiae  fponfos  potuere  duro 
Perdere   ferro. 

Vna 


fupeibiam  aliquando  exuat. 
Scelus  necatorurn  fponforiun, 
eique  inflictas  jroenas,  aquae  in 
pertufum  dolium  infundendae. 
—  notas,  quibus  infames  (ut 
III.  /f  7°-  notns  et  intesrae  ten- 
tator  OrionDianae  )  factae,  poe- 
tarunique  carminibus  traductae 
funt.  —  26.  et  inane  .  .  .  imo, 
iir*:;>5y>jT(Kcu?  haec  appolita,  do- 
cteque  ab  antecedeutibtts  dis- 
iuncta.  Dolium  inane  lyntpliae, 
quod  non  continet  infufam 
aquam,  quippe  pereuntem  ,  ef- 
fluentem  ftatim  ex  imo  fundo, 
qui  perforatus  eft.  Hinc  vbotiaf 
Danaidum  drtktlg  vocat  Ae- 
fchin.  Axioch.  21.  et  ipfum  do- 
liuin  Ttrotffiivov  Plato  in  Gor- 
gia  p.  251.  unde  nonnulla  de- 
libavit  Zenob.  Cent.  II.  6.  in 
Ad.  Schott.  p.  23.  —  fata> 
poenas ,  divinitus  conftitutas, 
ut  faepius.  —  fera ,  vel  poft 
mortein  luenda.  Declarative 
ideo  adiici  puta,  quae  ma- 
nent     deitinata    fato    inevitabili 


(vid.  ad  I.  28-  15.)  conftituta 
funt  culjiis  fceleratis  liominibus. 
Tibull.  I.  g.  77.  At  te  poena 
manet,    ni   definis  ejjn  fujierba. 

—  fub  Orco ,  in  locis  inferis, 
polt  mortem. 

v.  30.  Impiac ,  deteftandae, 
exfecrabiles ,  dvoaieti.  Magm 
vis  in  repetito  impiae.  Ytrum- 
que  aulem  graviler  pro  tenui, 
illae.  —  quicl  enim  maius ,  ec- 
quod  grayiuJ  fcelus  admittere 
in  fe  jwtuere  ?  ita  appeilare 
iitas   fceleftas   confeutaneum    eft. 

—  51.  potuere,  £um  emphafi, 
ftiftinuere  ( ut  iu  Propert.  II. 
Ii5-  9>  Lynceu  ,  tune  meam  po- 
tuifti  taugere  curam  ?  et  faepius 
alibi)  haud  reformidarunt, 
fponfos  ferro  perdere  ,    occidere. 

—  duro ,  immiti ,  ad  fcelus 
procufo  et  adhibito;ut  enfes 
impii,  horrendi  (veluti  Tibull. 
I.  10.  1.  qui  et  artem  cudendi 
ferri  immitem  vocat  I.  3.  48-) 
arma   faeva    et   innumera    alia. 

Ad 


l/f2  Q-    HORATII     FLACCI 

Vna  de  rrmltis,     face  nuptiali 
Di°;na,    perinrum  fuit  iu  parentem 
Spleiidide   mendax,    et  in  omne    virgo 
Nobilis  aevum. 

Surge ,    quae  dixit   iuveni  marito, 
Surge,  ne  longus  tibi  fomnus,    unde 


Non 


Ad   ferri  naturam    nemo  ,     nifi  rus  ,  quem  Lamb.  laudat,  ISJem. 

ineptus,    trahat.  X.    10.    Oy&* 'Txsf/avvjeToa    xa- 

otxket YX^I  •     /<*CVO\J/«($>0V     iv    VIQ- 

v.   35.  Excepta    una   Hyper-  Xsi?  ^.etretaytiiaet  %!<$&{.      Eodem 

mneftva.  Sed  extmiam  linnc  puel-  tamen  aeumine  etiam  Cic.    Mil. 

lam ,   quo  magia  caeteras  dcpii-  17.    glorioje  mentiri    et  glorio- 

roeret,     vide    quautis   laudibus  fum    fcelus    Se.nec.    ep.    95.   p. 

condecoraverit  poeta!   —    J'na,  4 '  9-  ^ip.  pulchram  f.   honeitam 

linica  de  multis ,    de  tot  puellis.  Jraudem    Stat.    TJieb.    X.    1Q6. 

-—  face    nuptiali    digna ,     pro-  dixit.      Afluie       eft     Heliodori 

pter    humanitatis     fer.fum     tali  Aetli.    VII.     2g.    kaptxowi    i*tsi- 

coniugedigna.   Faces  in  nuptiif  xftv   in  abnuenda  re  turpi.    — ■ 

fponlis  praelatas  fuiffe ,  in  vul-  nohills.   cuius  generofus  animus, 

gus  notuni.     Vr.de  taedae  iuga-  liumanitas    in    onvte    aevum  ad 

les ,   faces    maritae   caet.   foilen-  omnem  pofteritatem  viget,  nun- 

liia  do  coniiiiiio.    —    54.    in  er-  quam  intermoritur.    Firgo  forte 

ga    -periurum,      inn    hofpitnha  cum    vi,     quod    intcgra,    piua 

violantem ,      perfidum ,      fcele-  ab    ifto     fcelere    manferit ,     vel 

ftum      parenttvn      Danoum.  — -  potius    quae    fervaverit    xecQ$s- 

55.    mendax  tuat ,   fallebat  eum,  wtrv.      Rem    enini    ita    autiquis 

promiiI:s,    iureiurando     confir-  poetis  expolitara  fuiife,  docet  lo- 

inatis,   y.on   ftando.      Sed  fplen-  cus  Zenobii  Cent.  II.  6.  de  eadem 

didum  erat    mendacium,    qncul  Hypermneftra:     <xl  os  ndtftwfAi- 

ipli  niaximae  laudi  eedebat,   ho-  wvf    rouj    vvfA<p*ov(   ftTotTSivav, 

rificentiffimum      erat ,      quipne  tajjv  'Tirij^uvfjCT^ft?.      Apri)  *y*£ 

ouk   «<Vj££>ov    j^yjjTf  ov ,    u  to  ffw-  Auyv.t<*     SfiffMfft,      xafSsvov 

Sy-jixi   ys   ro  -J-iLCo;   (pzQet,      ap.  «t»ri)V     (|3uX«^«vt«. 
Sopliocl.      Philoct.      110.      Sed 

paullo  acutius  hahc  p^ffiy  Nofter  v.     37.    fqc/.     Aninmm    Hy- 

extulit.      Simplicifhme    Pinda-  permneftrae ,    teuerrimi  aitectus 

plenum 


CARMINVM   L.  IIT,  C  XI.  V.  35-44«         *43 

Non  times,    detur:     focerum  et  fceleHas 
Falle  forores; 

Qnae,    velut  nactae  vitulos  leaenae, 
Singulos,     ehen!     lacerant.     Ego   illis 
Mollior,     nec    te   feiiam,     neque  intra 
Clauftia    tenebo. 


plenum  quo  vividius  rppraefen- 
taret  poetfl  ,  exquifito  arttfu.io, 
Ifoftro  haud  iiifrequenti,  ipfius 
oratione  explicat.  Comparetnr 
cnm  ea  C) vidii  Hypermneftra 
Heroid.  Ep.  XIV.  et  Hyphpyle 
apiul  Val.  Fl.  II.  2/jp.  Surg0 
cmn  vi   repetitnm.      Cf.    Ovid. 

I.  1.  75«  —  iuveni  marito ,  kou- 
fiSio)   irisn    llomtti,     tauquam 

II.  e.  4*4-  et  Argentarius  in  le- 
pidiflimo  ep.  XXX.  5.  (Anal. 
Br.  II.  273.)  nbi  Mnlier  biba. 
cula,  loca  infera  ingrefla,  Mi- 
rioem  ita  alloquitur :  (pi^s  y.xX- 
«IV    hAafyoyv  ,     OlCM  ki/«vjscv  tol'$ 

A^tjsvrrj  i/6wj.  xaurij  x  x  £- 
Stiviov  y&Q  airuiXsca.  ne  lon» 
gu<  fomnus  tibi  detur ,  ne 
fomnns  in  aeternum  tibi  conti- 
Hnetur,  ne  inde,  ab  iis ,  tibi 
rnois  purctur,  unde  non  times, 
minime  reris.  Longus  fomnus, 
mors :  v.  a<]  I.  24.  5.  Iufulfe 
totum  liunc  locum  trailuxit 
Aufon.  Ephem.  I.  17  —  19.  — 
Jalte,  Aa'3»,  clam  focero  et 
fcel.  fororibits  aufnge;  notifli- 
1110  Graecifmo.  —  41.  nactae, 
quue  incidenuit  in  vit.  ad^reilae 


vitnlos ,  eyuvQffctffai  f*l>Tyoi$. 
Comparatio  ipia  haud  inhc- 
qttens  Ilomero,  et  inde  aliis, 
veluti  Senec.  Thyeft.  735-  neo 
minus  iuvenum  cum  vitnlis: 
vid.  ad  II.  5.  init.  —  42-  fin" 
gulos ,  fititm  quaeque.  Mox 
eheu  aptiflimo  loco  infertnm 
ta  poeta.  —  43.  Ego  UtntlilU 
facinns  in  me  non  admittam, 
mollior,  liumauiore  fenfu  piae- 
dita.  lam  pedeftris  coiitimtan- 
d.ie  orationis  forma  erat,  quam 
ut  te  feriam,  occidam ,  aut 
inira  claujira  taneani,  thalaino 
inclufum  ferucm ,  ab  aliis  ne- 
candum,  fugarn  tuam  colu- 
beam. 

v.  45*  Ad  eenerofiffimoa 
puellae  fettful  fua  luce  coliti- 
ftrandos  egregie  haec  adpofita. 
Vincula  atque  extrema  omnia, 
quae  iibi  certo  impendeant, 
fusque  deque  habet,  modo 
Lynceut  fuus  Ibfpes  evadat.  — 
Oneret,  fortius  ad  pathos  m-o- 
vendum  quam,  conitriugat, 
coerceat»  ut  apud  Senec.  Med. 
463.;  quo  itidem  appellatio 
fatris 


l44  Q-    HORATII    FLACCI 

Me  pater   faevis  oneret  cateni?, 
Qtiod   viro  clemens  mifero   peperci: 
Me  vei  extremos  Numidarum   in  agros 
Clalfe  releget. 

I,    pedes   quo  te  rapiunt    et  aurae, 
Dum    favet  nox  et   Venus:    i  fecundo 

Omine 


■patrh     fpectnt,      minime    h.    1.  v.   /jp.    50.    Proripe   te   hinc 

paterni  animi.      In  cuftodia   ha-  quam  potes  velocillime  quocun- 

bitam  ftiifle    Hypennneftram  di-  que,    vel    terr.i    vel  mari,   dura 

ferte    tradit   Apollod.    JI.     1.    4.  eundi   tibi    poteftas    eft.       Iliud 

—    ^ii.    Copiofe   pro  alterutro,  „  quocunque     vel   terra"     pro- 

qnod    clemem    fui    er^a   virum,  verbiali  locutione  expreffit  poe- 

fponfum ;     vel ,     quod     peperci  ta,   cjuo  pedes   ferunt  (  pro  quo 

viro.      clfinens  et  mijero  egiegie  quaefilius    eft    raj.iunt,     feftina- 

inter  fe   coniuncta.    —  47.   Me-  tionis  ratione    habita)   a   vchif 

patria   exroirern    agat ,     exulem  iywat  (Tlieocr.  AMI.  70.  ire&Ej 

p.ana    prottirbet.      Quae   poena  Syev,   ty^yei  )  fen  (pt^uBS-/  (  J  .11- 

ris  infligi  folebat ,   qilos  propter  ci.m.  Hermot.  vQ    p.  7o7.    nSit 

COnfanguinitatem      ultimo     lup-  av  yi/aoli;  ol  ircott;  (ptoMSiv,  sntttru 

plicio   afficere  nefas   putabatur;  a-KtjJnv)    h.    quo    cafus   tulerit. 

id  quod  Hippolyti,    aliorumque  Cla11di.1n.de  R.  P.  III.  432.  ibn, 

exemplo    fatis     conftat.       Vnde  ibo,  quounque  pedos,  quoiunque 

haud    mirandum ,      nullam    bic  iubebit  cafut.       Pro  altero  „  vel 

necis,  quam  pertiinefcat ,    nien-  mari'*    elt,     quo    aurae    te    ra- 

tionem     factam      elle    a    puella.  piuut,    quo  ventus  impellil.    Ad 

Sed     exaggeravit     poeta     exilii  hoc  allulit  Plato  de  Rep.  L.  III. 

atrocitatem ,        puellam      patria  p.    2go.   Bip.    oV>j    av     0   koyog 

puUam  in  defertos   Libyac  cam-  w-irs^       trviZ/xa      (piott ,     raurjj 

pos    amandando,     quos    quidem  IrtOV.         Vtrumque       coniuuxit 

puellam  Aegyptiam  fama  COgtti-  Nofter   V.    16.    21.     ire ,    j>edes 

tos    habuifle    minime   abfonum  quOiuvque     ferent,      quocunqua 

videridebet.     An  vero  ctrta  qua-  jier    undas    JSotus   vocabit ,     aut 

piam    regione  exulem  antiquior  protervus  AJricus.   —    50.  hum 

aetas  circumfcripferit,   biuus  rei  tantuni   ad  noctis  tenebras   per- 

exempla  defidero.    —  e-xtremos,  tinet.       —       J  er.us ,      tanquam 

longifhme  a  patria  diiiitos.  ktyiw*     ixtKOVOo;,     uti     andit 

Co- 


CAEMINVM  L,  III.   C.    XI.    V.   45  -52.         1^5 

Omine:    et  noftri  memorem  fepulcro 
Scalpe  querelam. 


Colutho  198-  —  5».  52. 
Molliffimi  affectus  verfns ! 
etfi  a  loco  et  tempore,  etiam 
ab  Hypcrmneftrae  aetate  ad- 
modum  alieni.  —  fcalpe, 
incide  mei  fepulchri  mo- 
numento  qurrelam,  epigra- 
phen ,      miferrimi      fati     indi- 


cem ,  noftri  memorem,  noftri 
utriusque  memoriam  fervatu- 
ram.  Px-aeclare  z.Z  noftri  ar»u- 
mentum  epigraphes,  in  qua  et 
Lyncei  mentio  facienda  erat, 
innuit.  Indocte  plerique  de 
fola  Hypermneftra  cogitant. 


Tom.   II. 


t 


CJR- 


1^6  Q.    HOKATII    1LACCI 


C    A    B.     M    E     N      XJL 

ARGVMBNTVM. 

Inmimcva  pacne  funt,  quae  fupcr  huius  carminis  con- 
Jilio  hariolati  Jint  interpretes.  Hqmdcm,  ut  libere, 
quae  fentiam ,  profitear ,  nihil  amplius  agnofco  in  hoe 
carmiue,  quam  iuvenilem  lufum  poctac  in  reddcnda 
amplificandaquc  graeci  cuiuspiam  poctae,  forte  Ana- 
creoutis ,  (  cuius  Jimilis  fentaitia  extat: 

XaXijirlv    rb   jxv)    (pikyGat 
XaXtrrcv     ci     xa)    (ptXijaat. 

c.  XLFI. )  fentculia,  ad  certas  perfonas,  quo  maia- 
rcm  ad  auimum  vim  habcret ,  traducta.  Quo  qui- 
dem  facillimc,  practcr  iuitium  carminis ,  (v.  1 — 5. ) 
quod  graecas  idcas  habct,  ipfa  mctri  ratio,  quae  ct 
ipfa  tji  hidicra,  ducit.  Iliuc  ctocutio  pro  argumenti 
ratione  paulo  doctior,,  ornaiusqne,  quem  interdum 
metri  difRcilioris  neccfjltas  poetae  cxtorfiffc  vidctur. 
eopiojior  atquc  ajjectatior. 


A  I) 


CARMINVM    L.    IIT.    C.    XII.    V.    1.   2.  l/j.7 

A  D       N  E  O  B  V  L  E  N. 


IVLiferarum  eft,    neque  Amori  dare  ludum, 

neque    dulci 
Mala   vino    lavere:   aut  exanimari  metuentis 

Pa- 


V.  1.  Gcneralem  fententiam, 
miferrimam  eorum  coiuiitionein 
effe,  quibus  amorc  ac  vino, 
quibns  follenni  poetarum  moie 
vitae  voiuptates  contineiitiir, 
carencium  lit ,  poeta  argumento 
carminis  ita  adliriuN.it,  ut  puel- 
larum  vicem  doleat ,  quibus 
utrumque  hoc  ne^atum  iil. 
Miferarum  fors ,  couditio  eft, 
miferae  eae  dicendae  fuiit  puel- 
lae,  qnae  neque  anieut  neque 
caet.  Pvo  amare  docte  eft 
Amori  ludum  ilare ;  fed  in  ex- 
plicaudo  hoc  loquendi  mudo 
ipfos  iuterpretes  bonae  Rationi 
mifcre  ciare  ludos  videas.  Nos, 
miliis  eoriuu  nugamentis,  rem 
ipC.irn  conlideremus.  Scilicct 
Vcnus,  Amor,  nota  loquendi 
.ratioue,  impeiium  exercet  in 
liommes,  fed  faevurn  ac  arbi- 
trarium  ;  qnouiam  amantes  nullo 
vivunt  conjilio.  (Propert.  I. 
1.  fi.  nt  Soptyocles  apud  Stob. 
Grot.  p.  2.}i.  }\:*?oi;  ra  SvjjtoSv 
'vtrai  psi,As-J/^«TJ(  )  Amor 
igitur  liomines  ludibrio  liabere, 
ay^ict  TTzlcotrj  ( Mofch.  JII. 
11.)    t'jL-ral^ifj     (Sophocl.    An» 

~*io{  'A(pPobtT«)  Jioniiuibus  crt//- 


val^srv    ( Orpb.    Hvmn.  57.  5. 

Ejurx  —  citxirati,0)iTX  Zzolc, 
>;&i  £v>jTe7c  a-j5^-l.T;i$  )  dictus; 
hoinines  coutra,  qui  amori  pe- 
nitus  fuccumbunt,  dmori  luilunt 
ilaiit ,  ludilicandos  fe  praebeut, 
aibitrario  Amnis  imperio  fe 
fiibmittcntes.  Amor  i^itiir  ln- 
dura  facit  homir.em  (  uti  PiaitC 
Captiv.  Iir.  4.  ,3.  Vt  fceleftus, 
Hegio,  nunc  is  te  ludot  fftcit) 
liomo  dntcontra  ludos  (  ut  idem 
Bacch.  rV.  10.  7.  £»0  dar:'  me 
ludum  men  gnato  injiitui.  )  — » 
neijue  maia  ,  rriiluiain,  aerum- 
nas  vino  lavere  (  antiquepro  i.i- 
vare  ut  III.  4.  6  1.  etalil 
expellere  aiinno.  Iufra  IV.  12« 
2o.  Cadus  i!:<.itnr  ainai  n  tura- 
riun  eluere  ejjicax.  Pronert. 
III.  15.  6.  Jwc  vitimm  (vitio- 
fam  curuui  ftfoitri  II.  16.  1: 1 .  ) 
ex  animo  dilue,  Kqcche,  meo, 
VinO  onumio  vrlae  mavuues 
pootis  dcli^iiari,  tialatitium  eft. 
—  Aut,  h  amoris  potiundi 
opportunitns  detur,  jtatrui  metu 
ab  eo  abfi.encri.  Vcnuiie  ad- 
modnm  .:tque  ivotby&c  extulit 
hanc  feiUenii.un  poeta.  Oxani* 
rnari  metuentes  uoctius  et  »va- 
\;ius    pto    coiituvLi.iri  ,     pei 

K.   2  rhetii, 


i43 


Q.    HORATII     FLACCI 


Patruae  verbera  linguae.  Tibi  qualum  Cythe- 


reae 


Puerales,  tibi  telas,  operofaeque  Minervae 
Studium  aufert,  Neobule,  Liparei  nitor  Hebri, 
Simul  unctos  Tiberinis  liumeros  lavit  in  uiidi- , 

Eques 


metn  ,  metnere,  obnoxium  elTe 
patruo.  Patruorum  aulteritas 
erga  fratrum  filios  famigeratif- 
iima.  Vide  Tovrent.  h.  1.  Iam 
pvo  patrno  docte  funt  verbera 
linguae  patruae  ,  obiurgationes 
fevevae  patrui.  Verberare  pro 
obiuvgare ,  faeve  agere,  convi- 
tiari  eleganter  dicituv.  Conri- 
cio  Verberars  Cic.  ad  Div.  XV. 
ep.  16.  cjiu.d  plane  refpondet 
Sophocleis  (  Pliiloct.  574-  ) 
ci^aCffitv  vt.av.ol;.  JWetuens  7><?r- 
hera  faevitiae  c  Noftro  ndopta- 
vit  Propert.  I.  8.  13.  Plaut. 
Pfeud.  I.  5.  153.  Ver.beravijti 
patrem  atque  rnatrem.  Similli- 
me  Tatius  VIIT.  1  dixit  rfiav- 
para  qy)jj.anuv  et  Ileliod.  p. 
392.  ed.  Schmid.  rgucstc.  kiywv. 

v.  5.  Enimvcro  tti  non  mi- 
rms  niifera  es ,  quae  Ilebrum 
perdite  anias  ;  finuidem  immo- 
devati  amoris  acltus  haud  mino- 
rem  animo  tuo  ne^rituilinem 
atque  moleftinm  creat.  Velie- 
mentiflimnm  amovem  pulcher- 
rime  ab  cilectu  defignavit  poeta, 
qtmu  confuetorum  laborum  tae- 
dium  afiernt.  Cevtatim  laudant, 
quod  haud  dnbie  Horatio  ob- 
verfabatur ,       fuaviilimos     Sap- 


phus  vv.  (  Anal.  Bv.  I.  p.  56.  ) 
ykvv.tta  fxarfq  oirsi  bvvafj.it 
viqtv.ttv  Tov  iffrov  ,  iriSw  bautica 
iratboc  Dabtvav  Si*  A<f)Pobirav. 
Addelncevti  epigr.  II  X.  (  Anal. 
Bv.  III.  p.  162.)  aCrvj  Yx-Jttqic 
s^tBoc*  j-IkXwctov  bs  yuvaiHiSv 
vv)fj.a  kw  y)kav.ar:)V  a(jyoc  -ys* 
rakapoc.  Phaedra  apud  Senec 
Ilippol.  103.  Pallarlis  telae  va- 
caut ,  et  inter  ipfas  -penfa  la- 
huntur  manus.  Suaviter  autem 
hoc,  qund  Amor  qtialum  ac  te- 
las  fun ipere  fingitiir;  nti  fere 
Ovidio  Amov.  J.  1.  4.  unum 
pedem  idem  iuvvipit.  —  Puer 
ales ,  nlatny,  Anior,  ut  IVIer- 
cuvius  puer  ales  Stat.  Theb.  IV. 
794-  Puerum  volatilem  Amorem 
fimpliciter  indigitat  Ovid.  Am< 
II.  7.  2  7.  volucrem,  idem  ex 
P.  III.  3,  65.  —  Et  nitor 
aykaic/j.a  pulchvitiido  ( ut  I. 
19.  5.)  Hebri,  amor  Ilebvi 
pulchritudine  incenfus.  L.tpa* 
rari ,  e  Lipara,  Aeoliarum  in- 
fularum  una,  oriundi.  — 
qualus  f.  qualillus,  vas  vimi- 
neum,  in  quo  mulieres  diurna 
penfa  reponebani.  Cf.  Prop. 
IV.  7.  57.  —  telas  h.  1.  de 
opere  texi  coepto  ,  tcxendique 
taedio  iiitermiflo  optime  intel- 
lifias. 


CARMINVM    L.   III.    C   XII.    V.  5-10. 


1-49 


Eques  ipfo  meliorBelleroplionte,  neque  pugno 
Neque  fegni  pede  victus :  catus  idem  per  aper- 

tum 
Fugientis  agitato  grege  cervos  iaculari,    et 
Celer  alto  latitantem  fruticeto  excipere  aprum. 


li^as.  Vide  doctiffimam  Schnei- 
deii  de  veterum  textura  dispu- 
tionem  ad  SS.  R.  R.  Ind.  v. 
Tela.  —  Jiudium  Minervae, 
textoriam  artem,  a  Miuetva 
inventam,  res  nota.  Dicta  inde 
optrofa  f.  Ejyav^.  Vide ,  ne 
in  re  nota  morer ,  Abrefcli.  ad 
Ariftaen.  p.  123.  et  Bergl.  ad 
Aleiplir.  p.  565.  —  6.  Ex- 
fplendefcit  ifte  Hebri  nitor,  ji~ 
mul  quando  humvros  lavit,  na- 
tat,  iu  undis  Tibcrinis ;  fed 
alterum  raftgis  delecte,  quando- 
quidem  humeri  natantil  exferti 
xiitorem  oftetulunt.  —  unctos, 
oleo  inunctos.  llebrum  cam- 
peftribus  ante  exercitationibus 
vacalfe,  quam  Tiberi  denataret, 
docte  hoc  declarat  epiiheton ; 
quas  easdem  ftatim  difeitius 
exponit.  —  7.  Capit  te,  quod 
iit  equcs  melior ,  equitandi  arte 
praeitet  ipfo  Btlhrophonte,  Pe- 
gali  domitore.  Ad  rem  Tibull. 
I.  4.  12.  —  neque  pugno, 
quod  pugilatu ,  neque  pede 
victus,     quod      curfu     excellat, 


femper    fuperior  fit.     —  fegni. 
ornat. 

v.  3  —  10.  Idem  venationis 
callentiffimus.  Sollertia  eiu* 
duobus  ven.uionis  declaratur 
generibus,  et  iaculandi  arte,  eC 
excipiendi  venabulo  r.pii  peri- 
tia  prodita.  —  Catus ,  doctus, 
peritus  (  ut  I.  10.  3.  )  iaculari, 
iniactilandis,  figendis  cervis,  agi- 
tuto  grege ,  e  iatibulo  excitatis, 
atque  «regatim  fugientibus  per 
apertum  campum.  —  10.  et 
celer  excipere  (  ut  celer  fequi 
Aiax  I.  15.  18.  Noftmm 
fecutusPropert.il.  15.  22.  Aut 
celcr  agreftes  cominus  ire  fues. ) 
alacer,  dexter  in  excipiendo 
atque  venabulo  confodiendo 
apro.  Exiipere  verbum  vena- 
totium.  Martial.  XIV.  30.  Cf. 
Burman.  ad  Val.  Flacc.  VI. 
422.    —   fruticeto  aho ,    fiotStiy 

Z-jkox-? ,  Horoer.  II.  X.  4*5- 
tukjvjj  kcyu*  ,  Od.  X'  459« 
PixSa/jj  i-Aij ,   11.  t. 


K  3 


CAR- 


150  q.     HORATII     FLACCI 

C     A    B.     M    E     N       XIIL 

ARGVMESTVM. 

JVJiram  venujiatcm  hoc  cavmcn  hahet  cum  a  quaeji- 
tiore  orationis  cultu  numerorumquc  fuavitate ,  tum  a 
naturali  jcntentiarnm  progrcfjione ,  tali  argumento 
convcnientijjima.  Laudes  igitur  Jontis  Bandttjii ,  qui 
haud  lougc  a  villa  Jua  Jub  monte  Lucretiii  projiuclaty 
poeta  a  limpidiffima  cius  aijua ,  locique  amoeuitalc  re- 
petit,  quibns  adeo  delinitur ,  nt  facrificium  in  pojie- 
rum  diem  ci  promittat ,  immortaiitatique  Jeje  eum  car- 
minc  confccraturum  gratus  fpondeat.  Caetcrum  et 
ratio  argtimcnli,  quod  piane  graecum  cji ,  et  exitus 
carminis  (Fies  nobiliu  m  tu  quoque  fontium 
caet. )  abunde  inanijejiant ,  poetam  ct  iu  hoc  genere 
cum  Graccis,  quornm  eliamnum  bcne  mtilta  cxtant 
carmina,    FoiUibus  dicata,    certare  voiuijjc. 


A  D 


CARMINVM    L.    III.    C.    XIII.    V.   1"4«        *5l 
A  D     F  O  N  T  E  M     B  A  N  D  V  S  I  V  M. 


\J  fons   Bandufiae,  fplendidior   vitro, 
Dulci  digne   mero,  non  fine  floribus, 
Cras  donaberis  haedo, 

Cui  frons  turgida  cornibus 

Primis, 

v.   i.   Fons  rivi   Digentiae  in  libetur ;     ut    fit  pavs    facrificii, 

eo  Sabini  agri  tvactu ,  cui  LW-  quod    paraturus    clt    poeta.   — 

dudae       nomen.       Ita       difevte  non  Jine  floribus,   qui   tle  pocu- 

Scholl.   ad   h.  1.    ,,Bandufia  Sa-  lis   hac   aqua   temperandis  cogi- 

binenlis  ae,ri    re^io   eft,  in  qua  tant,     antecedentibus    illi    haec 

Horatii  aget  fuit.M      Cf.  Noftri  verba  adnectunt,    et  merum  von 

Epp.  I.    16.   12.  ff.      Alii    Bau-  fuw  fiorihus   de  pocnlis  corona- 

dufiair.  nynvpbam  fontis,  cni  et  tis   intellignnt :    et  ne    baec  ita 

iucus   et  univerfus   pagus   facet  accepta ,    temere  provfus  a  poeta 

fuerit,    ab  eaque  nomen  traxe-  adpolita  videantur,    vim   in    eo 

rit,     iiitclli^uut ;     nulla  idonea  quaerunt,  quod  pocnla  non  nifi 

auctoritate.   — fplendidior,  p«r-  iu  feftis  eonviviis  coronarentuv, 

lucidior,     piuior   vitro,     cuius  et  liis  adbibcretur  vinum  opti- 

aqua   limpidiflima    eit.      Sclioll.  nnim ;    unde  de  laude   Banduiii 

laudant     vitream    Fucini   undam  foutis  iudicatio  fieri  poibt.    Sed 

Yirg.    Aen.    VII.    75[).     Adde  hoc  demum  eft  nrgutari.     Alii 

Ovid.   Her.   XV.    157.   Graecis  cum    Ctuquii    Scliol.  vcvba  ad 

ih'-;,   h.  ciaiyr-;,  fqq.    tvaluuit,    et   baedum   flori- 

murior    electro    Virg.     Ge.     Jlf.  bns  coronatum,   inimi autuniant. 

fjZZ.     Idem   de    Di^entia   prae-  Dttrius   paulo,    fi  quid   iiulico. 

dicat  Nofter    Epp.   I.    16.    12.  Noiiram     explicatiouem     nova 

— —   2.  tii^ne  mcro  ,  duobtis  mo-  diftinctione  aperiundam   cenfni- 

dis   accipi  poteft ;     vel,    di^ne,  mus.      Scilicet      facvum     tvibus 

qui    mero     admifceavis,     cnius  rebus  abfolvi  vttit   pneta ,    vino 

aqua  temperando  mero  adhibea-  libando,  floribus  fpargcndis,  et 

tur;    quae  nova   tautum,  decla-  liaedo    mact.mdo.       Iam  ,    qnae 

randae  buius  fontis  aquae  vitro  fimplicior  totius  fenteutiae  enun- 

fplendidioris    idea    elTet.       Vel,  tiatio   cnt:     Cras    vino ,    flori- 

quae  reliquts  magis  confentanea  bus ,  baedo  facviim  libi  parabo; 

videuiv  ratio,  digne,  cui  mero  ut    digntis  es,  ut  moreris;    feu 

K.  4  dignc 


152  Q.     HORATII    FLACCI 

Primis  et  Venerem  et  proelia  deftinat: 
Fruftra :    nam  gelidos  inficiet  tibi 
Fuibri  fanguine  rivos 

*Lafcivi    fuboles   gregis. 


Te 


digne  rriero ,    floribus ,     haedo,  fontes  coniici  et  putei  coronari 

quibus  cras  tibi  facrum  faciam  ;  folebant.       Haedo    fontibus    fa- 

hanc    docie     variaffe    putandus  crum  fuiffe  factum  ,  vel  ex  h.  1. 

eft    poeta.      His     autem    tribus  abunde       cognofcitur.         Ovem 

Fontia   Geuio  nymphisque  fon-  Fonti    Numam    regem    mactajjt 

tanis,    titi   omnino   diis  agrefti-  tradit   Ovid.   Faft.  III.  300.  — « 

bus,   ad  qttos  ifti  referendi  fnnt,  3.    donaberis    facrum    tibi    fiet- 

rem   divinam   factam   effe,   fatis  Dona ,      honores     de    facriGciis, 

explorata     res     eft.      De     vino  follenni    ufu.    —    4.   5.   haedo 

Leonid.  Tar.    c.    XXXV.  (Anal.  anniculo.      Vide   quara    docte  et 

Br.    I.    p.      229.)     Avkta    v.a)  ornate    haec  exprefferit    poeta ! 

'Nvy.fyJjv  isjcv   irdycc,    ott  $■  vtn  Satis    comta  atque    abfolnta   vi- 

wrr^g   WSaksc   —   ikaoi  t«  vj/an'-  deri    poterat     fententia    verbis, 

erx ,      ro     T8     ffnvipcg      t /a-  cui ,   cuius    frons  turgida    elt,   e 

TAiov    olvtjg    diz<xtr$\    Cruq.  cuius  fronte   proritnipunt  prima 

h.    1.    mulfuin    intelligit,    indu-  cornua    ( Calpurn.    ecl.   X.    36. 

ctus    liaud    dubie    epith.    dulci ;  jlavaque  maturo  tumucrunt  tem- 

in  quo  li  onutino  vis  quaerenda  pora  cornu);  fed   quum  nafcen- 

fit,  de  vino   horno,     quo  libari  tia  cornua     haedi    maturitatem 

folebat  (  v.  ad  I.  51.  2.)  capere  indicent,   ( tinde  maturum  cornu 

malim.    Sed  oinnino  ornat  h.  1.  in  Calpurn.   1.  1.  )  qua  ad   Vene- 

De     iloribus     Jdem     c.    XXX.  rem  exftimuletur,   ( apte  laudat 

( Anal.   Br.  I.    22#.)  'Ayqovo/Ay  Boettig.  Pallad.  XII.   13.   fiirvut 

tqcs    Uav)  —  ~Nv/x(paic  b's  a/.is-  ad   ineundam  feminam  annuulus 

%ag     svxoiy.ikov      av$oc    oirui^af,  eft  congruus )  docte  poeta   fron- 

(frvWa  rc  TtTTafxtvwv  al/AaTosvToi  tem  eius  turgidam    ait   deftinare 

pcSwv.      Naiadas   autem  intelligi  h.  appetere,   cupere  Venerem  et 

reliqua  manifefto  docer.t.      Sub-  proeliu  propter   hanc  ipfam    Ve- 

legit    totum   illud      epigramma  nerem  cum  aliis   haedis.    Defti- 

Sabinii3  Grarnm.  apud  Br.  Anal.  nare    h.    1.    proprie     ac    primo 

II.   p.   304.    Spectat  etiam    huc  ngnificatu     pofitum   puta;     qui 

Varronis   locus   de  L.   L.    v.  3.  eft ,   collineare,  dhigere  aliquo, 

Fontinalia  feriae  erant  Fontibus  aliquid     petere.        Cohtm.     VI. 

dicatae ,    quibus   et   coronae  in  37.    Faua    deftinanti    h.  appe- 

tenti 


CARMINVM    I,.  III.    C   XIII.    V.    5-12.        153 

Te  flagrantis  atrox  hora  Caniculae 
Nefcit    tangere :     tu    frigus    amabile 


Feilis  vomere  tauris 

Praebes,   et  pecori  vago. 


Fies 


tenti  pullo  afino,  praebet  ubera. 
Frons  adeo  dejtinat ,  medilatur 
praelia,  parnt  fe  certamini,  in- 
tenta  eft  praeliis  et  Veneri,  Ve- 
neris  <jratia  ineundis.  Alii  de~ 
ftinare  dici  volunt  pro ,  con- 
ftituere  ,  fpondere ,  vel  oratio- 
nem  ita  invertunt,  cuius  ea 
aetas  eft ,  qua  Veneri  et  pr.  de- 
ftinatus  iit;  nefcio  quam  bcne. 
—  6.  infieiet  imbuet ,  tinget 
rubro  fanguine ,  rubefaciet, 
etiua~si  rivos,  aquas  tuas,  tibi 
in  tui  bouorem  ,  verbo ,  macta- 
bitur  tibi.  Catull.  XIX.  1.5. 
Sanguine  hanc  etiam  mihi  — 
aram  barbatus  linit  hirculus, 
tornipesque  capella.  Cogita 
vero  aram  cefpititiam  iuxti 
fontem  erectam.  —  gelidos  vel 
natura ,  vel  avboribus  conlitos. 
V.  v.  9.  —  lafcivi,  petulci, 
perpetuo  epitbeto  v.  Virg.  Ecl. 
2.  64, 

v.  9.  Hora  de  quavis  amii 
tempeftate  (  Cf.  I.  12.  16.  Epp. 
I.  tft.  15.)  maxime  de  vere  et 
aeftate,      ii     abfolute     ponitur. 

Ilcivch.    iurja  ,      V.Atr/o;     kTOVC,     TO 

*«£  yj  to  Btqzc.  Vnde  vuqigv  «v- 
Soc  ,  atqoiiot  ~koZ;  et  alia.  Hora 
Caniculac  h.  1.  docte  eft  pro 
acltn     qui     Caniculae     oiientis 


tempore  faevit. atrox ,     ve- 

liemeus,  fervcntiflimus,  w^tx 
j£*A«iri  hmpliciter  Alcaeo  apud 
Atlien.  I.  17.  et  ctyioc  WP* 
Oppian.  Ilalieut.  III.  47. 
dicta.  Plin.  II.  47.  Ardentifjimo 
aejiatis  tempore  exoritur  Luni- 
culae  fdus,  fole  primam  par- 
tem  Leonis  ingrediente.  vid. 
ad  III.  29.  18.  —  10.  nefcit 
tangere ,  numquam  ad  te  per» 
tingit,  penetrat,  aeftatem  non 
fentis  ,  ob  denfam  umbram  ar- 
borum ,    quae     folis   radios   ex- 


cludunt. 


jrigus      amabile, 


gratain  umbram ,  refrigevium 
piuibes,  umbris  aquisque  tuis 
refvigeras  tauros,  i-omere,  arando 
in  aprico  folo  fejjos.  —  pecori 
vago,  erranti,  pafcenti.  Cf. 
III.  29. 

v.  1 3.  Tu  quoque  fies  unus 
fontium ,  poetarum  cavminibu» 
nobilium ,  illultvium  ,  refereris 
inter  illos,  u.qiZ-fx^r;-*  tHkivvtv, 
graeca  plane  Itvuctura.  Vid. 
Heinf.  Lectt.  Theocrit.  p.  361. 
Plaut.  MiL  glor.  IV.  2.  25. 
Cedo  fignuin,  ji  (  una  )  hurunc 
Baciharum  es.  Fair.i^eratiflimi 
autem  antiquis  poetis  fontes 
Hippocrene,  Dirce,  Arethufa, 
quem  celebratiffimum  carmlnibus 
K    5  poeta- 


154 


(^.     HOUATII     F.LACCI 


Fies  nobilium  tu  quoque  fontium, 
Me    dicente   cavis    impolitam   ilicem 
Saxis,     unde  loquaces 

Lymphae    defiliunt  tuae. 


poetarum  fontem  vocat  Senec. 
Conf.  ad  Marc.  c.  XVII.  Ita  et 
fluvii  poetarum  eam\inibui  illu- 
Jires  (  Sidon.  Epp.  I.  5. )  funt 
Aclielons ,  Eridanns  et  alii 
quam  plurimi.  —  »4.  mn  '''" 
cente ,  celebrante,  carmine  ex- 
tollcnte  te.  Pro  tenui  te  amoe- 
nam  iititis  loci  faciem  oculis 
paene  fubiicit  poeta ,  eftque 
haec  defcriptio  tanto  appolitior, 
quo  dignior  Lanc  ipfam  ob  cau- 
fam  fons  eft,  qui  cnrmine  nobi- 
litetur.  Rei  antem  imago  ita 
animoinformanda:  Co^ita  faxa 
paulo  editiora ,  a  fonte,  inde 
fcaturiente ,  in  antri  formam 
rxcavata  ( hinc  ornate  cavis 
faxis)   cui  ilex    (quae  proprie 


Ii.  I.  accipienda)  impofita  eft, 
impendet.  —  lymphae  loquaces, 
garrulae,  Cut  Ovid.  F»ft.  II. 
316.  garrulus    in    ■primo  Umina 

rivus  erat. )  fuaviter  itrepentes, 
iucundiflima  ad  animum  fpecie. 
Theocrit.  VII.  isi,  ro  i*  syytH 
$tv  'ttqov  vb-MO  Nu/x<pav  iZ,  bv- 
rpsio  •/.ariifibfJ.ivcv  ns\<\(>v<TC>tt. 
Idem  kocksiv  de  cupreilis  adhi- 
buittd.  XXVII.  57.  qua  eadem 
fnavitate  pinus  loquentes  facit 
Virg.  Ecl.  VIII.  2».  —  dcfi. 
liunt ,  fuaviter,  tanquam  faltu 
fefe  demutentes;  qno  refpectu 
pedes  nndis  tribnti.  Nofter  V- 
XVI.  48*  "lontihus  altis  levis 
crepanto    lympha    dejilit    pede. 


CMU 


CARMLNVM    L.    III.    C.    XIV.  155 


C    A    R     M    E     N       XIV. 
argv\mbntvm. 

LSuum  Britanni,   in   quos  a.   V.    DCLXXVII.   Au- 

gujius ,  excrcitu  iu  Gailiam  ditcto ,  belium  trausla/u- 
rus  vidcbatur ,  pacem  pcr  lcgatos  ab  eo  obtinuijjentt 
idem,  GaUiae  rebus,  quae  per  intcjiinos  motus  turba- 
tae  cjjcnt ,  itentm  compofitis  quum  adverjus  Canta- 
bros ,  imperium  Ronianim  delrectantes ,  belli  molem 
couverlijjel ,  fubito  gravi  vwrbo  implicitus  Tarracone 
JubJJtere  cbgebatur.  (  Quod  vonmiili  adiiciunt ,  ruino- 
rem  de  eius  morte  Romam  pci  ucn/Jfc ,  populumque  Jedi- 
tionibus  distrahi  coepijje,  hoc  vcro  commcntum  prava 
v.  2.  interpretatio  unice  exclufit. )  Quum  igiiur  per- 
domitae  Cavtabrorum  gentis  ,  Jelicisque  Augujti  Jama 
reditus,  Jpe  citioris,  Romaiu  perluta  cjjet ,  poeta 
fmblica  populo  Romano  Jollennia  hoc  carmine  iudicit, 
tul  eaque  privata  cuiusque  laetitia  projequenda  fuo 
ipjius  cxcmplo  hortatur.  Amvtatnr  totum  carmen  ej- 
Jrenioris  gaudii  enthijiajuio ,  omninoque  illud  exemplo 
ejje  potcji,  qua  arte  argumentum  per  Je  admodum 
vulgare  tractari  uobilitarique  pojjit.  Exordium  grave, 
ntpote  publicos  Jamiliac  Augujti ,  totiusque  populi  lae- 
titiac  JenJus  maiiijejiaus ;  ievior  contra  exilus,  Juos  pri- 
vatiiu    exponcns. 


Her- 


15$ 


Q.    HORATII    FLACCl 


JnLerculis  ritu,  modo  dictus,  o  Plebs, 
Morte  venalem  petiilTe    laurum, 
Caefar  Hifpana   repetit   Penatis 
Victor  ab    ora. 


Vnico 


v.  i.  In  huins  tetraftichi 
ftructura ,  fententiaque  inde 
conltituenda  dici  vix  poteft, 
quantum  turbatnm  fit  ab  intpp. 
Haerent  maxime  in  compara» 
tione  Augulti  cum  Hercule  in- 
ftituta.  Pleiique  eam  ad  ex- 
peditionem  Cintabricam  refe- 
runt ,  unde  Auguftus  victor 
Ttaliam  repetierit ,  inftar  Her- 
culis,  qui  idem  iter,  caefo 
Geryone ,  cum  eiusdem  armen- 
tis  perfecuttts  lit;  ideoque  iun- 
gunt :  Caefar  niinc  Herculis  ritu 
ab  Hifpana  ora  peiiates  repetit, 
et  interiecta,  inudo  dictus  mor- 
tc  venalem  petiijfe  laurum ,  ne 
langueant,  expouunt,  qui  nu- 
per  dicebatur  victorinm  de  Can- 
tabris  morte  redemiiTe;  quae 
tamen  verborum  explicatio 
quantum  bonae  rationi  linguae- 
que  adeo  legibus  refragetttr, 
iu  promtu  elt  perfpicere.  In- 
fulliora  aliorum  commenta  com- 
memorare  nihil  attinet.  Dc 
verborum  ordine  vix  laboran- 
dum  videtur,  ii  comparatio- 
nis  momenta  recte  expendas. 
Scilicet  Herculi  omuino  allimu- 
latur  Auguftus  tam  ob  fuas  in 
longiuquas    terras  expeditiones, 


quam  ob  figna,  quae  femper 
inde  referret ,  victricia;  ut  igi- 
tur  niliil  hac  comparatione  ad 
laudes  Augufti  fingi  potuerit 
magnificentius.  Splendidc  ita 
Auguftum  extulit  quoqne  Virg. 
Aen.  VI.  8°2-  fqi'  -^**  vero 
Alcides  tautum  telluris  obivit ; 
fix-eril  aeripedem  cervuin  licet 
caet.  ad  quem  locum,  qui  facile 
faniora  fuppeditaie  potuillet, 
non  atteiuare  intpp. ,  femel  in 
transverfa  abrepti.  lam  vulga- 
retn  loquendi  formam :  Augu- 
ftus,  quem  modo  extreinns 
Hifpanias  aJiiffe,  f.  bello  aJ- 
grelfum  eflTe,  aiuiieramus,  ecce 
iam  victor  inile  revertit,  poeta, 
quo  ma^is  Iletculi  parem  Au- 
gnftum  oftenderet,  ita  exorna. 
vit:  Cue/ar,  modo  dietus,  quem 
modo  ferebaut,  fama  tulerat, 
luuruin  victoriam  petiifje,  ab 
Hifpauia  (docte  hoc  pofteriori 
demum  menibro  infertum) 
Hifpaniae  bellum  intulilfe;  fed 
alterum  magnifice  prorfus  de 
Atigufio,  huntis  armis  inftar 
Herculis,  vxctoriae  certo  atqu« 
conftfo.  Iam  laurum  morte  ve- 
naletn  appellat,  magnis  periculis 
purtam  lauream,  uti  Cic.  de 
Frov. 


CABMI5VM  I.    III.   C.  XIV.    V.   1  -  8«  157 

Vnico    gaudens   mulier  marito 
Prodeat,    iuftis    operata    Divis; 
Et    forov   clari    ducis;   et    decorae 
Supplice    vitta 

Vir- 


Vrov.  Conf.  i2.  quae  adeo  cnra  mariti    (illud    tamen  non    fine 

vitae  di«crimine  emitur,    belli-  vi ;  qnae   gloriatur,   iactat    fefe, 

Declarntur    Auguftus    in  tnli    viro    nupta)     unui,     viri 

potiunda   victovia    periculorum  plane  fingularis ,   egregii  (  ut  I. 

ius    contemtor     hoc     epi-  6.   n.    et  1J-I.  25.  4.);    fplendi- 

tlieto ;   nihii  amplius.     Sed  aliis  diiTinia    haecce    Augutti  eft   de- 

quantum  inipofuerit,  fupra  atti-  fignatio,     quarn   plane  abolent, 

gimus.      Omnino    a  poeta   tam  qui    pedeltrem   poetae    formam 

fubtilis    iudicii    vix    exfpectari  obtriidunt,        dictuir.que      effe 

poterat,  ut ,  cum  Auguftus   ex  voluntpro,    quae   unice ,   nulla 

morbo,   utirumor  divulgavernt,  alia  re  praeter   eum  gaudet,   te- 

Tariacone  decefliflet,   victoriam  nerrime    eum  amans;    quae  Li- 

morte  fua  partam  fuifleiactaiet.  vianae  fpudicitiae    laus    fatis   ie- 

Illud     modo     autem ,      in    quo  iuna  atque   aliena    ab   h.   1.   eit, 

fummnm     interpretationi     fuae  cum  Auguftus  extollendus  eflet. 

de  Augufti  mortui  rumore  prae-  Hinc    idem    mox     clarus   Dux 

fidium   ponnnt,   ad  totam  fomv  appellntns  V.  7.   —    6.  prodtat, 

fpectat ,    niinirum   coepli    belli  pompam      ducat ;       exquifitum 

famam  victoriae   ftntim  fecutam  verbum    de    gfceffu    ad    grnvita- 

effe   famam.   —     Ccu far   victor,  tem   compofito.       Tibull.    I.    9. 

parta  lauru ,   perdomitis   C.mta-  70.    Tyrio    prodtat    upta   fnu. 

bris,   Penates,  domum,    Iuliam  —  operata ,    quae  operetur,    fa- 

revifit.  crum    factura ;    ut    Ovid.    Am. 

r.  5.    Supplicationes    pro  fe-  III.  635.   Laudant  et  Virg.  Ge. 

lici  Augufti     reditu    ad    omnia  I.     559.    Inepte  alii    explicant, 

Deorum      pulvinaria     decretas  prodeat,   ubi  domi  prius  facrum 

magnifice      perfequitur     poeta,  fecerit.     Notiflimae  autem  locu- 

pompam  matronarum,  vota  pro  tiones    facere ,     ik^tn,    operari 

maritorum,   frntrum ,   filiorum,  Diis ,     de   facro    parando.      — - 

generorum  denique  reditu  fufce-  iuftis ,    qui  victoriam  ,    Auguiti 

pta  inter  facra   publicn    folvcn-  virtuti      debitam     concefferint, 

tium  figillatim   perccnfendo.  —  rebelles     Cantabros    perdomue- 

J\'Lulier ,    Livia ;   quod  patet   ex  rint.    Ita   eft  iuftus  triinnphus  I. 

adiectis,    gaudens  nutrito,  uxor  12.  54.  Ovid.  Trift.  IV.  2.  11. 

in. 


J58 


q.     IIORATII    FLACCI 


Virginum  matres,   iuveuumqne  nuper 
Sofpitum.      Vos   o  pueri,    et  puellae 
Iam    virnm    expertes,    male    ominatis 
Parcite  verbis. 


Hic 


in  fimili  re :  Cnmque  bonis  mi- 
ribus  pro  fofpite  Livia  nato 
munera  dtt  meritis ,  faepe  da- 
tura ,  Deis.  —  7.  Altera  a  Li> 
via  ,  foror  Au^ulti,  Octavia  ; 
tuin  matres ,  vitla  Jupplice, 
move  fupplicantium  decorae, 
inunctae ;  quod  docte  cit  pro 
Vulgari,  fupplicatuvae,  vota 
exfolutur&e  pro  gcncrorum  ac 
filiorum  rcditu.  Vt  declararet 
gen-  co8  poeta,  matres  virginum 
h.  receru  nuptarum  (ut  x*p- 
Bsvoi  graecis  )  docte  pofuit,  — 
nuper  fojpitum ,  qui  nuper  e 
belio  Cantabrico  fofpites  rever- 
teruut. 

v.  10.  Iam  ad  eos  fe  conrer- 
tit  poeta,  quibus  bellum  iltud 
lugendi  materiem  praebuer.it, 
mouetque,  ne  importunis  lamen- 
tis  ac  querelis  facrorum  folleu- 
nitatem  interturbent ,  ac  profa- 
nent.  Ek  Iiis  ,  nominat  poeta 
puerOS ,  patnbus  ,  et  puellas 
iain,  moiio  rirorum  expertes, 
orbatos  per  iftud  bdlr.iu,  ne 
dniita,  quidqnid  iuterpretes 
coutra  moveaut.  Qnod  enim 
dicnnt,  talem  eius  rei  mentio- 
ltein  iarn  iplain  inale  ominatam 
et  importunam  ct  a  feaut  ilo- 
ratii,    qui  xuusc  ipli   roi  iacrae 


totus  ihterlit ,  omnemque  tri- 
fiem  ideam  averfetur,  planc 
alienam  efTe,  id  dcnuui.  . 
fplendide  ac  graviter  argutari* 
Tum  poeticae  ne  dicam  lyricae 
rationis  plane  ignarus  litneceffe 
eft,  qui  ad  pueros  ex  altero 
membro ,  iam  virum  exj-crtcs, 
fententiam  pviori  convenimtom 
fc.  „  iam .  patrum  expt-vtes  " 
recte  elici  poffe  neget.  iciunam 
ipfornm  rationem,  pueros  et 
pnellas  iam,  nunc,  adkuc,  viro- 
rum  expertes,  iunuptas,  qnibus 
adeo  nulla  pietatis  vota  folven- 
da  lint ,  rei  tamen  facrae  fpe- 
ct.ttoies  adiint,  ne  lafcivia  ac 
petulantia,  aetati  ifti  propvia, 
f.icva  turbent,  a  poeta  tanquam 
OrbiliOi  expeditis  atque  intcu- 
t.itis  virgis  incvepavi  itatuen- 
tium ,  refeliere  non  vacat.  — 
jMale  ominatis  parcite  verhis, 
abftinete  verbis  (iniitvi  ominis, 
infaufus,  rera  divinam  profa- 
nantibus  b^c\^;;uUi;  puta  la- 
mentis    ac  qucieiis.      Cf.  ad  III". 

1.    2. 

r.  13.  Privata  iam  cuiusque 
ciiui  publica  certet  laetitia.  Pra 
hoc  fuo  iplins  exemplo  itatim, 
quo  iortius  eundem  in  aiii» 
fenfum  excitaret,  poela  Augufti 
retliiuui 


CARMINVM    L.    III.     C.   XIV.  V.  9-l8»        159 

Hic  clies  vere   milii    feftus  atras 
Eximet  curas:     ego  nec  tumulturn, 
Nec  mori  per  vim  metuam,  tenente 
Caefare  terras. 

I,  pete  unguentum,   puer,   et  coronas, 
Et  cadum  Marfi   memorem  duelli, 

Spar- 


rcditum  cclebrandum  pioponit ; 
fei  e  ut  I.  5  7 .  1 .  Hic  dies  .  .  . 
eximet  citras  cnmulate  pro,  hic 
dies  vere  mihi  fefius  erit ,  aut 
hoc  die  ortmes  curas  miflum  fa- 
ci?m  ,  totum  me  hilaritati  tra- 
dam.  —  vere  fcjtus ,  e°  re°,ie 
ftnfus  poetae ,  cum  falute  Au- 
et  inde  patriae  couiunctif- 
iinios  produnt.  —  14.  e go  nec 
tumultum  —  terras.  Splendi- 
dum  ac  magniilcum  prorfus 
Augufii  encomium  !  Caefare  ter- 
ras ,  imperium  orbis  terrarum 
tenente,  incolumi  eo,  fecure  vi- 
vere  licet.  —  Non  metuam, 
haud  metuere  fas  cft,  tumultum, 
bellum  ;  fed  alterum  quaelitius  ; 
nam  tumultus  fere  de  bellis  fi- 
riitiniis  ac  domefticis ,  fubito 
magna  cum  r.iole  erumpenti- 
bus  dictus  ,  qui  adeo  maiorem 
terroris  fpeciem  prne  fe  fert. 
Notiiiimue  Ciceronis  locus  Pliil. 
VI IT.  c.  1  —  15,  nec  mori  per 
teim,  mortem  violentam,  per 
talea  civiles  tumultus.  Caulfam 
nppofuit  cur  tumultus  metuen- 
dns  Jit.  Mireris  interprrtuni 
fpllertiam,      acute     ac    follicite 


h.  1.  tumultum  ,  h.  bellum  ci- 
vile  a  vi,  h.  bello  externo,  cu- 
ius  metus  poetnm  noffrum  non 
attingebat  diftiny,uentinm.  Ad 
fententiam  Nofter  IV.  15.  17. 
CuJtoJe  rernm  Caefare  non  fu- 
ror  civilis   aut  ris  eximet  otium. 

v.  \n  fqq.  Iam  fefti  iftius  diei 
laetitiam  praecipit  poeta  cilufio- 
ri  hiiaritnti  intentus  ;  quo  arti- 
ficio  rerum  defcriptio  mire  ani- 
matur.  Vid.  ad  III.  £}.  15. 
Percenfet  apparatus  convivaiis 
follennia,  unguenta,  coronas, 
vinum;  lioc  -peti  afiVrri  iubet 
vetufiiffimum ,  bibi  hoc  bono 
die  dignum.  Vetnfiatem  vini 
defignat  poeta  a  bello  Marfico, 
quod  alias  a  Coss.  fieri  fole- 
bat.      Sod    et    a  re    quaeimque 

memorabili    confianatam     fuifie 

o 

vini  aetatem,  patet  ex  I.  80. 
5.  Pro  vino  igitnr,  Marfo  f. 
fociali  bello  condito  docte  eft 
cadus  memor ,  qui  memoriam 
ferv^at  Marjl  duelli ,  belli  Mar- 
iici.  Geftum  illud  ac  profli^a- 
tum  ab  A.  V.  c.  DCLX.  usque 
ad  «r.  DCLXIf.  V*  adeo  vinum 
liiud 


i6o 


Q.    HORATJI    FLACCI 


Spartacum  fi  qua  potuit  vagantem 
Fallere   tefta. 

Dic  et  argutae  properet  Neaerae 
Myrrheum  nodo  cohibere  crinem: 
Si   per  invifum  mora   ianitorem 
Fiet,  abito. 


Lenit 


iitud  fuerit  rarae  vetufiatis,  an- 
norum  quippe  LXVII.  Idem 
memorat  luven.  V.  30.  31. 
capillato  (intonfo,  adeoque 
ante  a.  CCCCLIV  conditmn ) 
diffufum  confule  potat ,  calca- 
tamque  tenet  bellis  focialibus 
uvam.  —  19.  Adiecta  liaec,  ad 
vini  iftins  raritatem  denotandam. 
Si  qua  ratione,  ii  omnino  tefta 
aliqua  talis  vini  fallere  potuit, 
fefellit,  ekaSsv ,  latuit  Sparta- 
cum ,  non  ab  co  reperta  iiiit. 
—  vagantem  per  Italiam,  atque 
diripientem  omnia.  De  Spar- 
taco  «ihidiatore ,  e  Lentuli  ludo 
cum  XXX  eiusdem  fortis  ho- 
rninibus  Capuae  erumpente,  col- 
lectaque  valida  fervorum  manu 
ma^nos  exercitus  Romanorum 
fundente,  indeque  Italiam  de- 
populante,  donec  a  M.  Craffo 
et  Cn.  Pompeio  deleretur,  adi 
Vellei.  II.  20.  Flor.  III.  20.  et 
Claudian.  XXVI.  155. 

v.  21.  Pfaltriam  arceffi  iubet 
poeta,  utpote  in  follenniore 
comiflatione.  Cf.  II.  11.  21. 
De  Neaeia  v.  V«  ^S»  —   argu~ 


tae ,  nrgute,  htytwe,  cnnentij, 
liquida  voce  praeditae;  in  quo 
epithetonullam  poetae  perfpicio 
audaciam.  Ita  eit  'Ilialia  argu- 
ta  IV.  6.  25.  ex  vulgari  lectio- 
ne,  et  Epp.  II.  2.  90.  arguti 
poctae.  Martial.  VW-  73-  7. 
argutus  Tibuilus  et  Caff.  l'arm. 
Orph.  x.  (Poet.  min.  Wernsd. 
T.  II.  p.  310.)  flr»uf«  parens 
Orphei ,  Calliope-  —  dic,  pro- 
peret  cohibere  propere  cohibeat, 
conftringat  crinem  nodo,  inno- 
dum ,  non  operofe  comat  fe ; 
fuavifiima  ita  morae  impatien- 
tiam  ipfa  oratione  prodit  poeta. 
Volebat  enim ,  maturet  Neaera, 
ne  tantillum  moretur  omiffo 
operoliori  cultu.  Similiter  II. 
11.  2  2.  dic  age  cum  lyra  matu- 
ret  in  comtum  Lacaenae  more 
comam  religata  nodum.  —  myr- 
rheum*  mytrhae  unguento  de- 
libutum,  quod  fane  absque  ullo> 
fere  temporis  impendio  fier^i 
poterat ,  et  vero  etiam  diei 
iftius  follerinilnti  accomrnoda.' 
tum  erat.  Longe  itaque  br.nc 
interpretatiouem  alteri  praefe- 
rendam  efle  iudico ,  quam  cuin 
prioie 


CAKMIXVM  L.  III.  C.  XIV.  V.  10-28.       l6l 

Lenit  albefcens  animos   capillus 
Litium^et  rixae  cupidos    protervrae: 
ISoji  ego  hoc  ferrem,    caliclus   iuventa, 
Confule   Planco. 


priore  iam  Sclioll.  afferunt,  rma 
crinem  mvrrbeum  dici  vobmt 
coloris  fufci  ac  nigrkantis; 
quod  minus  ad  rem  pertiiuit. — 
25.  Si  tnora  fiet  j>er  iunitorem, 
te  mnrabitur,  non  ftatim  intro- 
mittet;  hinc  invifum,  quatenus 
puerum  moraturus  eit ;  ornat. 
—  cj.  Jbito,  iliico  redito,  ne 
comiffatio  longius  differatur. 

v.  25  fqq*  Spectant  proxime 

nntecedentia,    ad  fummam    car- 

parum     facientes.       Sen- 

ornate    expreffa.'      Ego, 

octior,    aequiore  re- 

pulfae     iniuriam     fero     animo, 

quam      quuro      iuvenis     effem. 

Mbefcens  capillus,     aeta^    adul- 

tior;     fed     illud     propriej     etli 

tum  effet   XI. I.  aimomm.      Sed 

prae  arum  fe    ipfe  appeilat  Epp. 

I.  7.  -6.  —  lenit  animoy,  oqyv\v, 

fedat,  temperat  animi  irnpeturo, 


ut  Virgil.  Aen.  T.  57.  mollit- 
que  animos  ac  temjyeraj-  iras.  — ■ 
cupidos  nlim  litium,  iurgiorum, 
pronos  ad  ittrgUl  ac  convicia. 
— -  rixa  ad  vim  foribuS  illa- 
tam  fpectat.  Ovid.  A.  A.  71. 
Nec  tua  nocturna  fran&etur  ia- 
nua  rixa.  Ilinc  protcrvu  ,  ho- 
minuin  protervorum  ,  foribus 
infnltantium,  —  27.  Hoc,  la- 
lem  coutumeliam  haud  ferrem, 
tuliffem  ,  quiun  adhuc  efTem 
taiiilus  inventa,  per  iuventutem 
calidior,  protervior.  Calidum 
inventae  frequens  epitbeton ; 
v.  c.  Claudian.  XXVI. 
Stat.  Silv.  V.  2.  62.  Iuven. 
XVI.  369.  Ad  rem  cf.  I.  tfi. 
22  fqq.  —  23.  iuvenis  anno- 
run.  XXIII.  Naro  L.  Munatius 
Plancus  collega  \1.  Aemilio  Le- 
pido  confulatum  gefht  a.  V. 
DCCXII. 


Tom.   II. 


CAR- 


l62  Q.    HORATII     FLACCI 

C     A     TL     M     E     N       XV. 

ARGV  MENTVM. 


V* 


ix  dubitandum  videtur,  quin  maximam  jjartem  hoc 
carmen  e  graeco  excmplo  ductum  Jit ,  quod  et  alii  iam 
monuere,  etji  ab  ipfis  uihil  fani  ( v.  c.  adv.  3  et  6.) 
ad  firmandam  hanc  fujpiciunem  allatum  deprehendas* 
Praeter  argnmcnti  enim ,  a  voetis  graecis  multoties 
Iractati  ( quod  vcl  ex  Anthologia  graeca  abunde  patet. 
Vid.  Argum.  c.  15.  L.  IV.)  ratiouem,  ipfam  eius 
dejcriptionem ,  loquendi  Jormas ,  notiones  ,  comparatio' 
nes  caet.  e  graecis  foutibus  derivatas  ejje,  Jacile  ei, 
qui  vcl  leviter  eos  attigerit,  perjuajum  ejje  arbitror, 
Sed  nejcio  quo  fato  acciderit,  ut  viri  quidem  docti, 
graecarum  tatnen  Venerum  fere  ignari  explicando  Ho~ 
ratio  adfdierint. — E.xagitat ,  alque  magna  viruletitia 
perjiriugit  poeta  hoc  carmine  Chloridctti  quaudam ,  ve- 
tulam ,  iuvenili  lajcivia  procacem ,  atqne  libiditiis 
oejlro  percitam,  eique,  ut  partes  iftas  fdiae  fuae ,  iam 
fatis  adultae ,  agendas  rclinquat ,  fefeque  ad  lattae 
carpeudae  Jiudium  cottferat,  acerbe  juadet;  quo  qtti- 
dem  utroque  vix  amarius  quidquatu  f  cminae  Jeuejceuti, 
dcliciasque  etiamtutm  Jacieuti,  dici  pojfe  exijiituo.  In 
hac  aj-gunwuti  lcvitatc  a  Iraclatiotte  alque  elocutiotiis 
orualu  dotes  parandae  cartuini  eraut,  quas  quidcm 
atupla  Jatis  copia  rei  inteUigens  hic  a  poeta  allatas 
iuveuiet.       (f.   1.  25.  et  IV.    15. 


A  D 


CA.RMINVM    L.    III.    C.   XV.    V.    1  - 1\.  165 

AD        CHLORIN. 


V  xor   pauperis    Ibyci, 

Tandem  nequitiae   fige   modum  tuae, 
Famofisque    laboribus: 

MaLuro  propior  deline  funeri 


In- 


v.  1.  Ad  invidiam  Chloridi 
fa<  ieiulam  ,  eiusdemque  fordi- 
dam  vitae  conditionem,  maxime 
autem  nequioves  eius  moves  ex- 
probvandos  initio  ftatim  ovatio- 
nem  attempevavit  poeta,  a  ma- 
rito  Ibyco ,  eoque  paupere  eam 
deiignando.  —  2.  tandem,  quae 
tam  diu  pvobrofo  huic  vitae 
generi  vacjiti ;  tu  tam  pvovectae 
aetatis.  Summa  ivaqytia  in  hac 
voce.  —  fige  modum,  itatue, 
pone  aliquando  finem  nequitiae 
tuae,  inexhauitae  tuae  libidini; 
fed  altevum  cum  delectu  :  habet 
enim  flagitiofi  amoris  adiun- 
ctam  notionem ,  quo  adulteria 
Chlovidis  tanguntur.  Cf.  ITL  5. 
'•lale  neqnitiam  volunt 
effe  Gall.  coquetterie.  —  5.  La- 
bores  fimpliciter  accipiunt  pro 
amovibus ,  qua  eadem  notione 
Noftev  laborare  in  aliquo  I.  1". 
19.  dixevit.  Vel  fic  tamen  du- 
bito  ,  an  altevum  loquendi  ufus 
fevat;  et  laborare  ibi  ad  crucia- 
tus  pertinet,  ex  intimo  amoris 
affectu  profectos  ;  quibus  mere- 
tvices  minime  afhciuntuv.  Ne- 
que  tamen  [omnino   Dacerii   in- 


terpretationem  ,  labores  de  Ve- 
neveo  opere  genevatim  accipi  n- 
tis  admittendam  oenfuerim, 
qwamqiiam  hoc  fenfu  KpL(£  ;Vjj 
ettSkcvc  Mufaeo  gjo^  Y.aij.aTovi^, 
Satyr.  Thvillio  Vlf.  6.   (  ovn  ir 

«0WTI  ,        Oi/X      bTl    TaVVfYiOwV      TIO- 

iro/^iv>)  y.auaTwv,  Anal.  Br.  II. 
27d-)  55&£a  KvVfuSsj  eqyx 
et  certar»ina  Vcnevis  (irakaia- 
/ao^Jv^v  \A(pfo6<V>j>-)  pnllim 
occuvveve  memuievim  ;  Vid. 
Schvach  ad  Muf.  1.  1.  Sed 
ftrictiori  fenfu  labores  dici  pu- 
tem  molimina  et  artes,  quibus 
Clilons  viros,  quaeftus  captandi 
caujfa,  venaretuv,  atque  illa- 
qucavet.  Vnde  famojl .  quibus 
infamiam  fibi  contvaxiffet ,  tuv- 
pes,  pudendi,  folleimiimpu.iica- 
rum  feminarum  epiiheto.  Vid. 
ad  IIF.  5-2'j.  Aicy_oav  iqyaciav 
fimillime  hoc  meietvicum  vitae 
genus  foli  qu.ieitui  intentum 
vocat  Aviiiaenet.  I.  ip.  p.  ^q, 
ubi  Abvefch.  ( p.  122)  laudat 
Demofth.  locum  pvo  Cov.  p. 
160.  avsorijcsv  avrvjv  aVo  ravrvt; 
Ti)c  y.aXyfc  iqyaciac.  Quid  Gesn. 
fibi  velit,    non  extvico. 

1-2  v.    4.  Pro- 


i64- 


Q.    HORATII    FLACCI 


Iuter  ludere   virgities, 

Et  ftellis  nebulam  fpargere  candidis, 
Non,    fi  quid   Pholoen   -latis, 

Et  te,    Clilori,   decet:    filia  rectius 


Ex- 


i>.  4-  Prnpior  quum  fis  fu- 
r.eri ,  morti  proxima ,  idque 
maturae ,  quae  per  funimam  fe- 
nectntcm  haud  inexfpectato  ac- 
cidit,  vetula  decrepita ,  tremu- 
la ,  i'Ugis  obfita.  Talem  vetu- 
lam  Appuleius  L.  IV.  p.  250. 
Oud.  vocnt  bujli  cadaver  extre- 
mum ,  vitae  dedecus ,  et  Orci 
primum  fajtidium  ;  et  ftmilem 
fepulchri  fefe  1  .nberius  apud 
Macrob.  I.  550  Eip.  Senein  ma- 
litum  puellae  amore  correptum 
fimilitcr  uxor  increpat  apud 
Plant.Caf.il.  1.  12.  appellando 
eum  Aciieruntis  pabulum,  Jla~ 
gitii  perfequentem,  Jtabulum  ne- 
quitiae.  Magis  ftuGenj  ad  no- 
ftrum  locum  adpohte  Ariftoph. 
Vefp.  »555»  ^  o-jto;,  rvfythaVs 
xai  ^otqiSkf^f  "roSsiv  spav  r 
ZoiYZS  cufftin?  c  c  ;>  0  l  ,  maturi 
funeris,  li.  vetulae  morti  proxi- 
nme.  Ad  fcnfuin  Nicarclii  ep. 
XII.  4.  (Anal.  Br.  II.  352.)  raJ- 

T>}v  0'jy.  ccnhocx  ^tjrsiv  vCv  sb&t, 
akka  rixipov.  —  5.  ludere  niale 
de  faltatione  accipitur.  Eit, 
iocari,  lafcivire,  inter  vi 
iuvenculns  iuvenilem  hilarita- 
tcm  afTectare,  ut  IV.  15.  4.  de 
Lyce  vctula:    Iis  anus  et  tamcn 

—  ludisque   et    bibis    inpudens. 

—  C.  Coetui  te  puellarum  im- 


mifcendo  fpargis  vebulanh  tan- 
quain  nebula  appares  inter  fteU 
las  candidas ,  luciiias,  puellas 
formofas ,  docte  fententiae  im- 
plicita  pulchriiudiitis  cum  ftcllis 
comparatione  ;  de  qua  v.  ad  III. 
9.  2i.  Contraria  fententia  ean- 
dem  comparationem  adhibuit 
Arborius  el.  ad  Nvmpliam  v. 
5g.  60.  Tuque  puellarum  dum 
ludis  in  agtnine  pririceps  intet 
virgineos  lucida  ftella  cltoros, 
apud  Wernsd.  Poet.  min.  III-. 
p.    222. 

v.  7.  Si  quid  Vholoen  fatis 
per  aetatem  ac  formam  decct, 
non  ideo  et  te  decet.  Fholois 
mentio,  utpote  filiae  eius  ,  (nt 
diferte  v.  feq.  vocat)  admodum 
amara.  Eiusdem  meminit  I. 
33.  7.  et  II.  5.  17.  —  8-  ')• 
rettius  expugnat ,  rnagis  ei  con- 
venit,  apprime  decet  talis  pro- 
cacitas ;  pro  hoc  fpeciatim  ]K>e- 
ta  :  expugnar&,  eftringere  iuve» 
num  comiffantium  dornos.  Scili- 
cet  fidicinae  ac  cithariitriae 
puellae  (qualis  Pholoe  erat  v. 
verf.  14.)  ultro  etiam  ad  aedet 
amatorum  comifTantium  accede- 
re,  ensque  occlufas  eftringere 
folebant.  Luculentns  hac  de 
re  eft  Senecae  locus ,  nb  aliis 
q,i' 


CARMINVM   L.  III.     C.    V.    XV.     5«  12.        l6$ 

Expugnat  iuvenurn  domos, 

Pulfo   Thyias    uti  concita    tympano. 
Jllam   co»it  amor  Nothi 

Lafcivae  iimilem  ludere  capreae: 

Te 


quoquc  ad  partes  vocatus,  Nat. 
Quaeft.  IV.  praef.  Adulationi 
tios  ojrponere ,  non  claudere 
Djiium,  et  quidetn  fic  ,  quemad- 
modutn  opponi  amicae  folet, 
quae  Ji  impulit ,  grata  eft ;  gra- 
tior,  ji  ejfregit.  —  10.  Bacdiae 
inltar,  concitae,  excitatae,  at- 
que  in  furovem  actae  pulfo 
tympano ,  andito  tympani  ftve- 
pitu.  Solleunis  hominum  im- 
potcntia  animi  quocunque  af. 
fectu  commoti  discurfantium 
atque  exnltantium  cum  Bacchis 
«omparntio.  I.tm  Ilomer.  II.  y. 
460.  de  Audromache  ,  utyaqoio 
liSffCuro  MajvaSi  to~y\ ,  trakko- 
pitv^  Koahi/j-j.  Pacuv.  in  Teu- 
cvo  ( Scriv.  Collect.  p»  71.) 
Flexanima  tanquatn  lymphata  et 
Bacchi  facris  commota  —  — 
Jtlcyonis  ritu  litus  pervolgans 
feror.  Cf.  ad  Ilom.  H.  in  Cer. 
386.  Tanto  autem  fuavior  h.  1. 
compavatio,  quod  vetulam  li- 
bidine  pvurientem  (  qua  eadem 
Chloridem  annm  percitam  h.  1. 
innuit  poeta )  Bacchae  affimu- 
lare  follenne  erat.  Euata  inde 
provevbia,  yqaZ;  fS.xy.y^s-jtr 
«t/  ru,v  iraq  u*qav  rt  c;a~rqocrrs- 
jjhvmv.  raii  yaq  vtatc  trqtirtt  ro 
yoqrjtiv  (Zenob.  Cent.  II.  95. 
i»  Adng.   Schott.  p.  53.   quod 


/dem  habetur  apiul  Diogeniau. 
Cent.  III.  74.  p.  204.  adifJCtO 
Ariftophanis  loco:  yqxZc  y.a- 
TOtuO-o:  K«!  P«Kj(Btjfll)ff«.)  et 
y  q  a  v  c.  a  v  «  3  v  a  avri  roZ, 
y.avqa'  tiei  Ttjuv  traq"  j^ajxuxU 
yvvatv.i^ouivwv ,  wc  Ufti  ro, 
y  q  xZ  C    «'v«P«K)(4'J£l,    Dio- 

genian.  Prov,  Ceut.  IV.  ic. 
p.   20^. 

r.  11  —  16.  Illam  per  aeta- 
tem  amores  atque  comiffationes; 
te,  vetulam  ,  lanam  tvactare  dc- 
cet.  OvnatilTime  fingnla  poeta 
extulit.  Illaamore  Nothi  coacta 
incenfa  ludit  apitatur,  discurrit, 
inftar  capreae  ;  pervulgata  eom- 
paratione.  Dionyf.  Per.  843» 
irctqStvty.a) ,  vsoSqktsc  oidrt  vt- 
(iqoi ,  ay.aiqovfft.  Cf.  Villoif. 
ad  I.ong.  AnimadV.  p.  1^2. 
Sollennia  quoque ,  agi  (  Nam- 
que  a£;or,  ut  per  plana  citus 
fnla  vcrbcre  turho  Tibnlh  I.  5. 
3.)  verfari ,  hovtiffBat  ,  de 
vehementiore  amoris  aeftu.  — 
13.  Tibi  lanae  tractandae  ftu- 
dium  convenit;  r.dquod  fe  fere 
redactos  vident  vetulae  mere- 
trices ,  vitae  tolevatulae  cauffa. 
Oppovtune  in  lianc  serq  incerti 
ep.  LXXXII.  (Anal.  Br.  III. 
p.   166.  )"H     T3   itqiv   «i^i)J«<r* 

L  3  «- 


i66 


Q.    HORATII     FXACCI 


Te  lanae    prope    nobilem 

Tonfae  Laceriam,  non  citharae,  decent, 
Nec  jlos  purpureus  rofae, 

Nec  poti,  vetulam,  faece  tenus   cadi. 


TeXujcjpcroi;  i»  sootffri*!; ,  i)  Nl- 
//stiv  Seivijv  o-X'  KuVatff*  £sov, 
/wiffSiot  vuv  OTa£>ioic  Tgviyfls?; 
«■^viffyUara  Kpcu£i.  ■  0\£e  ■y"AS>j- 
v*i'>)  Kuroiv  iXtjfafrro*  qitod 
plane  convenit  Tibullianis  .  (T. 
6,  77. ):  v//t,  quae  fula  fuit 
nulli ,  poft  victa  fenecta  ducit 
inops  tremula  ftawina  torta  ma- 
nu;  Jrmaque  conductis  adnectit 
licia  telis ,  tractaque  de  nivto 
veliere  ducta  putat.  Iam  lanam 
■prope  Luceriom  tonfam,  h.  I.u- 
cerinam,  indigitat,  tanquam 
lamiatifTimam.  Luceria  inile 
nobilis  celebratiffima ,  ob  lanae 
praeltantiam.  —  von  dtharae 
caet.  neutiquam  te  vetulam  de- 
cet,  comifTationes  obire.  Hae 
fpecialibus  notionibiis  adum- 
brantur,  cithara,  rofis  (pro  quo 
Socte  eft  jlos  rofae,  (sooou  «wtov  ) 
f.   coronis    c.onvivaiibus ,    quae 


Chloridis  canos  parum  cleceant 
(ferta  refundit  canities  <Ie  Laide 
vetula.  Claudian.  XVW.  91.) 
deniqae  liberius  acta  compota- 
tione,  quam  arguunt  cadi  poti, 
epoti,  faece  tenus ,  ig  Tovyk, 
ad  faecem  usque.  De  pfaltria- 
rum  in  comiflationibus  vinofi- 
tate  paJIim  poetae.  Cf.  ad  I. 
36.  13.  AddeThyilli  ep.  VII.  4. 
( Anal.  II.  2^7.)  ubi  eer^jjoV^ij 
'AoiVtiov  laniiatiir,  >j  tjic 
SihvV  anf)>)TOv;  yztXoirorifj  kdai- 
xac,  ubi  forte  corr.  j/avdo-ro- 
rav.  et  Gaetulii  IX.  1 .  (  Aual.  Br. 
II.  l^Q.)  TETpamc  dfjityooijji;  *"*« 
f)i  ytiXtffi  y_si'Ktot  Scio&  £siA>jvic: 
Toiffas  £$6(|5o^vjo'k  t  5  u  y  «  f 
—  tsTov  (aqua  non  corru- 
ptum  ")  ffs  TonvTivfv  o^vOf. btc  fj 
ay ycc  tyovffa  ,  tiffsrs  K«i  vtKUwv 
j)X£'  sti   crv/ji//ooi'tjv. 


C^il- 


CARMINVM    L.    HI.    C.    XVI.  167 

■■■  ■  —  ■— ■   — — — aamai— — ■— —  ■  -  —    ■■■  ■—  ■■  ■ 

C     A    R     M    E     N      XVI. 

ARGV  MBNTVM. 

-E*~vzany.siav ,     maxituum  ad    bene    beateque    vivendum 
momentum,    a  poeta   multoties    decaniatam  atque  com. 
mendatam ,    nova   iterum    hoc     carmiue    eaque   fplendi- 
dijfima,    repraelentat  f])ecie,    adeo    quidem ,   ut  quoties 
paupertatis  fenjtt  fe  beatifjtmum  iactet  ,  maximas  ab  eo 
ingenii   divitias  fer.e  expromi   animadoertas.       Omnino 
hoc  carmeu   perjectijjimis   Jloratiani    iugenii   monumen- 
tis  cum  propter   nobiliffwtarum  fententiarum   vim,    tum 
propler    lyricam     earnndem    tractationem,     ornatumque 
fwgularem    accenfendum  ejje,   facile  tfuisque ,    rei  inteU 
ligens,  largietur.      JDefcriptio  eius  fatis  dilucida:     Sen~ 
tcntia,     aurum  fummi  matcriem    mali  effe  atque   irrita- 
mcntum,    exemplis ,    fabulofis  pariter    atque  hijloricis, 
ivagyui$   expnfita,     ad    exctttiendam     poffefforum      eius 
conditionem  progredilttr ,    eamqne  mijerrimam  ejjfe ,  alla- 
idicii    fui     caujjis    prouuntiat.       Tum   fuo     ipjius 
exemplo,   kominem  mediocri  forte  fua  contentum  et  ijiis 
divitum   mifcriis  carere ,   et   felicitatis  fenfu  frui  iucun- 
diffimo ,  feque    adco    Sabino  fuo    praediolo   mortalinm 
felicifjimum    cffe  ojlcndit.      JMaeccnati   hos  fuos  fenfus 
cxplicat,  a  quo  ipfo  pocta    mediocritatem   nifi  vere  ex- 
peli ,      ccrte   affectari    probe    noverat.      Caelerum     citm 
initio  carviiuis   comparaudum  omnino  JPaidi  Silent.   ep. 
XVI.  iu  Aual.  Br.  III.  76. 

L  4  A  D 


i6Q  q.  iioratii  flacci 

A   D        JM    A   E    C    E   N    A    T   E    M, 


Xnclufam    Panaen  turris  aenea, 
I\obu  ftaeque  fores,  et  vigilum  canum 
Triftes  excubiae  munierant  fatis 
JNocturnis  ab  adulteris: 


Si 


v.  1.  Sententiam ,  maximam 
efle  auri  vim,  nihil  tam  muui- 
tnm  eJTc,  quod  expiiDnari  pe- 
cunia  non  poflit ,  poota ,  quo 
fortius  animum  perceileret,  il- 
luftribus  ftntim  ejcemplis,  e 
mytliica  aetate  petitis,  cornmu- 
nit.  Dcwaes  fnbulam  a  poetis 
epicis  ,  qui  Perfei  res  e;eftas  c.vr- 
inine  perfequereniur,  et  maxi- 
me  tragicis,  Aefchylo  in  Poly- 
decte ,  Sophocle  et  Euripidc  iu 
eiusdem  nominis  tragg.  vnrie 
udmodum  intcrpolntam  atqne 
exornatam  fuiffe,  donec  hnnc 
formam  indueret,  vel  ex  Ho- 
mero  (II.  5,  319.)  coiligas. 
Viilgsrsm  nnirationis  ordinem 
difcant  tirones  ex  Apollod.  If. 
1.  4.  Hygtn.  f.  63.  et  Schol. 
ad  Ilom.  1.  I.  Primnm  liuins 
fabulae  faciem  ficile  animo  ad- 
fequaris,  fi  antiquiiTimam  poe- 
tarttm  iji  reprncfent.indis  deo- 
xuusb  £T^avfi'aic  r.monem  te- 
nea^.  Scilicet  li  divina  forma 
Dii  fefe  hominibtts  confpicien- 
dos  praebent,  infolito  fulgore 
oculos  mortalium  praeftringiuit, 


domus  tota,  quam  intrant,  ftib- 
it.t  luce  ,  fulmiuis  inftar  (  Hom. 
II.  in  Cer.  270.  de  Cerere: 
»vyy)'$  b  tTK-^sZyf  wv.ivb;  hiuog 
afftsqoie»K  w;  coll.v.  io9«  de  ea- 
dcm  :  hai  <jk  fxtXaSpov  y.Zqt  *<*P'4| 
ir\>lCE  5a  Su^a?  atkao;  Ssioib.  ) 
cornfcat,  et  fic  porro.  Iam 
qnurn  atirnm  et  fplendor  lncis 
(adde  et  ignis,  utPind.  Qt.  L  1. 
et  alibi  )  comparationes  viciljim, 
afe  niutunrentnr,  (luculent.us  iu 
hanc    rem   locus    eft    Horii,    11. 

Apoii.  155.  xc/Uff;y  ^  *?*  ^P 

\o(  otr-aoa  ps(3f  [Dst ,  v.aS-ci-Zrx 
Aio;  Ajjtovj  ts  ysyi£kyvf  Delus 
refplenduit  rnulta  luce ,  nntis 
Apnliiiie  et  Diana)  f.uis  confen- 
tnneum  eratprifco  fermoni,  pro: 
lovern  in  Dan.ies  confpeclum 
veuilfe ,  dicere:  Iovem  rnulto 
auro  dcfcendiffe  in  iinum  Da- 
naes.  Ac  ne  vr.nis  hariolatio- 
nibus  indulfiffe  argnhr,  ecce 
Pindanun  Iovis  cmn  Alcmena 
congreffnm  antiquo  ifto  fermoiie 
elocpientem ,  Ifihm.  i.  5  fqq. 
1  X  k  ''  C  '?  fj.sacj-jv.rto  v 
V  1  <J>  0  V  T s       htnOCfxivct        r:y 

<$)£JT«- 


cARfliiMvai  l.  iii.  c.  xvi.   v.   i-6.      169 


Si  novi   Acriilum,  virginis  abditae 
Cuitodem  .pavidum,    Iupiter  et  Venus 


Rifif- 


fysfrvrov  Btwi.  Eadern  prifci 
feimonis  ratio  obtinct  in  Semc- 
les  et  Iovis  concubitu,  prave 
a  ferioribus  accepta,  ineptifli- 
rnisque  deinceus  fabulis  impli- 
cita  ac  diftovta.  Caeterum  in 
tvibus  liifce  tar.tum  ,  qttnntum 
mc;i:ini,  con^reilibus  fe  detim 
Iupiter  pvoleflus  a  poetis  tradu- 
citur,  cuius  fi^menti  rutio  ,1 
pvocreata  iiule  fobole,  Ilercule, 
Uaccho ,  Pevfeo,  ilivinam  ftir- 
pem  divmis  rebus  perpetratis 
•  ter  adferentibus ,  unice 
repetenda  eit.  Sed  redeundum 
1:1  viatn.  Seutentiam:  auro 
lovem  aditum  iibi  ad  Daiiaen 
paraffe,  pulcbervime  exornavit 
poeta.  Omnino  vulfiaris  vv. 
1 — g,  enuntiatio  erat  :  D.-p.:i<';, 
•numit.ie  atque  feveve  cuboditne 
tuvvi  inclula,  fatis  tuta  ab  au- 
ulierortuu  iniidiis  videri  pote- 
rat,  nili  fupiter  eludendae  cu- 
pueilaeque  vitiandae 
coniilium  cepillet.  IIcc  prae- 
clava  inverUone,  ilifigniquc  ora- 
tionis  poeticae  copia  clntum  ex- 
pende.  Turris  ahenea,  qua  Da- 
nae  includeretur ,  ad  feviova 
poetarttm  ii^menta  pertinet; 
enata  e  tnalamo  ,  uuem ,  paulo 
arctius  cuftoditum  (  umie  Pho- 
eyl.  205.  vap&vixijv  bs  (puXaff- 
rs  roi.iit/.iifTsij  5  a  X «- 
fioici,  iu  .quibus  puella  dice- 
batur     *a<*5svsg§ff,S«i    (l.ucian. 


Tim.  T.  p.  122. )  et  ipfa  inue 
irai?  itaTftnXsiffro?;  vid. 
ad  Callim.  fr.  njj.  p.  486.) 
pueilae  nubiles  antiquis  tempo- 
ribns  i.nhabitabant.  Sed  xaA-' 
v.ooizovc  Danaes  a-j/.ac  habet  iam 
Sopiiocl.  A.nti».  958  qnas  yjxk- 
XSkaKQUS  5c\A*/A.i<;  dixit  JJaul. 
SiUepigr.  in  fhie  Argum.  laud.> 
to ;  Sdtkoc  «cv  va/.K£oy  Paufaru 
Cor.  II.  25.  et  Apollod.  1.  1. ; 
turrsm  feptam  Stat.  Theb.  I. 
253.  aaratam  Cbuidian.  in  Eu- 
trop.  I.  32.  Jerratam  dnmum 
Prop,  If.  16.  i.:.  et  murum  ae- 
ratum  ideni  II.  23.  115.  quem 
lapideum  appellat  Hygin.  1.  1. 
qui  de  i^nti ,  quod  domns  am- 
bibat,  intelli^endus  elt.  — 
fores  rohujtat- ,  roboreae ,  pvo 
finnijfimis.  Rohuftum  carcqrcm 
eodem  fenfu  vocat  Plaut.  Cur- 
cul.  V.  5.  l/f."  —  canum  ex- 
cuhiae ,  cancs  antc  fores  excu- 
bantes,  vi^rlantes,  atque  ama- 
torea  noctu  (unde  adultevi  f. 
amatores  noctumi  v.  feq.)  pro- 
hibentes ;  atque  iftorum  refpe- 
ctu  excubiae  dicuntnr  trijies, 
moleftae,  graves  ipfis.  cuftodia 
Jaeva,  'I'ib.  I.  2.  4.  —  mnnic- 
rant ,  muniiffent,  tutam  prae- 
itituva  fuiffeiit,  nili  caet.  nota 
fornvt  «vacca.  —  5  fqq.  Venu- 
fiiflima  rei  irnago,  Iupiter  et 
Venus,  de  caelo  terras  defpe- 
ctantes,  in  cachitmos  foivuntur. 
L   5  dum 


170 


<,).     HORATTI      FLACCI 


RifiiTent:    fore  enim  t.utum  iter  et   patens 
Converfo    in  pretium  Deo. 

Aurum  per  medios    ire  fatelUtes, 
£t  perrumpere    amat  faxa   potentius 

Ictu 


-dum  operofa  Acrifii  in  filiae 
pudore  cuftodieiulo  atlfpiciunt 
molimina,  quippe  qune  nihil 
profutura  fcirent ,  fi  auro  fibi 
aditum  pararent.  Vnde  fuavif- 
fm»  oritur  figurarum  com- 
plexio,  hinc  Acrilii  metu  et 
pavore  exanimati,  iliinc  Iovis 
et  Veneris ,  trepidantem  Acri- 
fium  deridentium.  —  abditae, 
KarastAtfVroO ,  thalamo  claufae. 
—  6.  Cu/iodem  pavidum,  Da- 
naen  follicite  cnftodientem,  ora- 
culi  metu.  Magna  vis  eft  huius 
epitheti  h.  1.  —  f.  Probe 
guari  ,  intelligebant  sniin,  fore, 
caet.  ita  enim  nrauoncm  fup- 
pleri  debere  ,  faciie  perfpicitur. 
Quae  abruptior  ftructura,  omif- 
fa  putandi,  exijiiviandi  notione, 
feq.  fore,  in  fententiis  continuan- 
dis  haud  inulitata  eft  poetis.  Ita 
ftatim  Virg.  Aen.  I.  444.  Effo- 
dere  loco  Jignum  —  caput  acris 
eqni ;  Jie  nam  fore  bello  egre. 
giam  h.  unde  coniecturam  ca- 
piebant,  fore  caet.  —  tutum 
iter  et  patens ,  tuto,  a  cuftodi- 
bus  et  canum  excubiis  ( nam 
yiretium  Jl  grande  feras,  cuJlO' 
tlia  victa  eji  ,  nec  prohibent  cla- 
ves ,  et  tacet  ipfe  canis  Tib.  II. 
4«  33- )  ec  patentibu*  pords  ad 


eam  viam  efTe  Deo,  lovi  in 
pretium ,  aurum  converfo.  Tre- 
tium  pro  auro  abfolute  pofuit 
Lucil.  lun.  in  Aetn.  541.  et 
pretiofum  imbreni  in  hac  ipfa 
fabula  idem  v.   QQ.  Ovid.   Am. 

III.  81  29>    lupiter  corruptae 

preiium  rirgiuis  ipfe  fuit.  Ad 
vem  Eurip.  in  Dan.  30.  yqvabc 
yzywc;  — —  —  hux  VTtyov;  psw» 
ff£.'gv  ?v  ytninv  Koqyfc.  Afclepiad. 
XXVI.  b.  Zt-r  ,  hicc  ycxhv.tiwv 
yqvo~b<;  £'6vc.  Sakdfxwv ,  Anal.  I. 
p.  216.;  et  ad  totam  fenten- 
tiam  Apollodori  gnome  apud 
Brunck.  p.  1Q7.  Ha/  hAh'ect.3'  >j 
Suqcc  fjoyjkoi;'  dkX  ooos  tic. 
rhy.rwj  cyvoav  ojtjj;  ixotYjffiv 
Bvottv ,  hi  v);  yaA.5;  vtai  /jtciyoc 
ouk    kcsoytTCxi. 

v.  9.  Nunc  demum  generalig 
fubiicitur  fententia ,  nihil  effe 
potenlius  auro  ,  (Ovid.  Arn.  III. 
Q.  2p.)  cuius  tnmen  enunti.itio 
et  ipfa  ad  fpeciales  notioues  re- 
vocata  atque  attemperata  eft  a 
poeta.  Aurum  ire  amat,  ipiAgi, 
non  absque  vi,  audacter  vadit, 
placct  fibi ,  quod  diificultates, 
quas  dispellat  et  exfuperet,  iibi 
obiiciantur;  graffatur  adco 
aperta  vi  per  medios  fatellites, 
ad 


CARMINVM  L.  III.    C    XVI.    V.   7-12.        171 

Ictu  fLilmineo.      Concidit  auguris 
Argivi  domus ,    ob  lucruni 

De- 


ad  necandum  tyrannum ,  pro 
ctiiusfalute  iiti  excubant;  cuius 
rei  affatim  exemplurum  hiitoria 
fuggerit.  Alii  ad  cuftodes  Da- 
nae  poiitos  trahunt;  quae  ratio 
admodum  languet.  Ncque  ma- 
gis  commode  Schol.  Cvuq.  ex- 
plicat:  per  holtium  cuueos ,  et 
fremitus  hofticos.  —  10.  Et 
perrumpit ,  penetrat,  diffrirjgit 
faxa ,  h.  res  ,  quns  natura  habet 
duriihmas.  Yl^qoipnixY.w;  igitur 
hoc,  propter  comparationem 
cum  fulmine ,  accipere  praeftat, 
quam  de  turribus  munitis ,  vel 
omnino  munitionibus  iutelli- 
£ere.  Graecum  exemplum  in 
toto  hoc  loco  adornando  Ilora- 
tio  obverfntum  fuiffe ,  vix  du- 
bito.  Forte  in  animo  habuit 
illa  Diphili  apud  Stob.  ilor. 
Grot.  p.  369.  ipyyqoTtqo»  (forte 
V.  antcc.  praecefferat ,  Aii;  jis- 
ksi ,  fulinine)  koivw  ro  j(fuffi'ov 
woAy  t*  xavra  toutw  ts/uvstoti 
Kai  ir^aTMTai.  Adanianta  in 
hacre  pofuit  Apulei.  IX.  p.  189. 
Pric.  Pecuniae  cunctae  funt  dif- 
ficultates  perviae ,  auroque  Jo- 
lent  adamantinae  etiamperjringi 
fores ;  ad  quem  locum  Pricaeus 
Tiberiaui  gnomen  laudat,  quae 
isft  m  Grotii  Exc.  p.  941.  X?u" 
ah;  6  avocysi  irayT*  k'  Aibcu 
«ru'X«(<  Qui  faxa  de  inaccefhs 
rupibus  inteUigunt,  iis  patroci- 
natur  Sophocl.   in  Alead.  apud 


Stob.  Flor.  Grot.  p.  37 1.  Aavof 

-yaj  i^vtiv  xAoiTOC  Z;  ts  raoarix, 
ncu  t^o;  rcc  fiartx.  ——  potentius, 
fortius  ,  maiiis  ;  quam  fulmtm 
icit ,   ferit ,   diilindit  faxa. 

v.  11.  De  Amphiarao,  Eri- 
phyles  uxoris ,  uionilis  aurei 
potiiuidi  cupidae ,  traude  pro- 
diio  ,  et  ad  bellum  Theb.mi.m, 
quod  fatale  fibi  futurum  noffet, 
protracto,  adi  Apoilod.  III.  6. 
2.  et  Ilygiu.  f.  FXXIU.  etquos 
laudant  ad  utiumque  interpre- 
tes.  lam  eth  praeter  Amphia- 
ranm  ,  terrae  hiatu  ad  Thebas 
abforptum ,  Eriphyle  quoque 
ab  Alcmaeone,  patris  fui  ne- 
cem  ulcifcentc,  occifa,  et  Alc- 
maeon  ,ipfe ,  ab  Alpheiiboeae 
a  feiepudiatae  fratribus  necatus, 
interireul,  ficqtie  domus  f.  fa- 
milia  Ampiiiarai  penitns  exltir- 
parctur;  a  poeta  tamen  folam 
Amphiarai  mortem  h.  I.  docte 
atque  graviter  deiign.ni  certif- 
fime  perfuafus  fum.  Eft  igitur: 
domus  Argivi  auguris ,  Amphia- 
rai,  demerja  concidit ,  tvifytift 
pro  demerfa  eft  exitio ,  piorfus 
interiit,  deleta  eft,  ipfo ,  fa- 
miliae  ftirpe ,  extincto.  Sic 
Electra  Oreitem  inclamat  apud 
Senec.  Agam.  910.  fuge,  o  pa- 
ternae  mortis  auxilium  unicum, 
fuge,  et  fcelejlas  hoftium  evita 
manus ;   everfa   domus  eft  fundi- 

tus, 


172 


Q.    HOllA-TII    FXACCI 


Demerfa  exitio.      DilFidit  urbimn 
Portas  vir  Macedo , -et  fubruit  aemulos 
Reges  muneribus.     Munera   navium 
Saevos  inlaoueant  duces. 

Crefcen- 


tus ,  quamqunm  Uis  cum  matre 
fuperltitibus.  Ita  idem ,  feu 
quisquis  iftius  tragoediae  auctor 
eft ,  Herc.  Oet.  fifix.  tibi  cumta 
domus  orcidit  uni  ademto  ller- 
culc,  et  Vire.  Aen.  IV.  518« 
domum  labcntem,  Aenea  abitum 
parante,  dixit.  Piinedr.  III. 
10.  49"  a  radtcibus  non  evertij- 
fet  fcclere  funejio  domunu  iuter- 
emto  filio.  Pliu.  Ep.  VII.  19. 
mihi  domus  ipfa  nulare,  convul- 
faque  fedibus  fuis  ruitura  Jupra 
1'idetur ,  licet  adhuc  pcperos 
habcat.  Caeterum  eaudem  feu- 
tentiam  codem  locutinnis  eene* 
re  perfeqnitur  Atlien.  XIII. 
p.  560.  av  ir  f>  a  — y  a  xv  K«i 
c  k  0  t  0  t  *  2  1  b  1  k  y  v  V  a  <  K  x  5 
• —  —  o  H^fvxAioi;; ,  bta  njv 
'loX^?  b\tyx;j.tav  c.iet.  —  ob 
lucriun  ,  aurum  ,  qtiod  Eriphy- 
le,  virum  prodendo,  lucrare- 
tur.  Xftftfon  Jimpliciter  mcmo- 
rat  Ilonnr.    Od.  a.  325. 

v.  13.  Obferva.  artem  poetae 
in  varianda  orationis  Jiiiuturn. 
Quod  mvtliicis  hiJLoricnm  exem- 
plum  fubiicitur,  lioc  a  Noftri 
rnore  hand  alienum  putandum. 
Vid.  I.  10.  13.  et  23.  jD,  Vir 
JVIucedo,  ft-jvir>  ManeStuv  (  ut  V. 
e.   «jjj^  Q^i- ,    roJymeltor   fae- 


pius  Euripidi  audit)  Philippns, 
Alexandri  M.  pater,  qui  (  Cic. 
Att.  I.  16.)  omnia  cujieila  ex- 
pugnari  pofjc  dicebat ,  in  r/itat 
rnodo  afellus  auro  onujius  pnjjet 
afcendere.  Cf.  Valer.  Max. 
VII.  2.  Laudant  et  oraculi  re- 
fponfum  ,  aqyv(>aatc  kayytxtffl 
payov,  ■k.x)  iravra  ViKt}0e<$,  quod 
haix-t  quoque  Diogeoian.  Cent* 
II.  gi.  in  Adng.  Scbott.  p.  195. 
Cuui  vi  igitur  diffxdit,  didre- 
git,  nperuit,  iirbinm  portas, 
r:\>  rovt  ■Kqoi.Gr-ijv.zras  sv  rxlz  izo- 
ktffi  v.xrxtySziq&tv ,  ut  ait  De- 
mofth.  vsft  n<*£ x-r^zfi.  p.  362. 
Ita  Olynthum,  corruptis  La- 
fthene  et  Euthycrate,  alinsque 
qtinm  piuritna3  Graeciae  urbes 
expugnavit.  Vnde  mcrcatorem 
Graeciae  euni  vocat  Va!.  M. 
1.  I.  et  Clandian.  XV.  263. 
tenuit  /:c  Graia  1'itilippus  oppi- 
da ;  Pellaeo  libertas  concidit 
auro.  —  »4«  Subruit ,  fnbver- 
tit ,  tamqtiam  actis  cuniculis, 
devicit.  reges,  gioriae  ac  po- 
tentiae  eius  annulos ,  qui  rebus 
eius  fecundis  ih  fummam  invi- 
diam  adducti  beidum  contra 
ipfum  moviffent,  muneribus, 
corruptis  excrciiuum  dncibus. 
Atque  baec  limpiiJluna  eadcm- 
cpie  fatis  appohta  eit  ratio,  qua 
fii 


CARMINVM  £.  III.  C,  XVI,  V,   13-18«        1?5 

Crefcentem   fequitur    cura  pecuniam, 
Maiorumque    fames.     Iure    perhorrui 

Late 


fenftim    h.     1.   apcrias.       Poflis  neraTi  fententia )    tantum   abefi, 

etiani  accipere :  regum  opes  im-  ut  feliceni    praefient    fui  poih- 

jcinnit,   nttrivit,   aemulationem  dentem  ,    ut  eum   potius  gravif- 

inter    ipfbs  de   principatu   exci-  iimis    curis    continuo     prernant 

taiulo,   quo  mutua  invicem  fefe  ac  obruam.    Miferia  ifta  cernitur 

clade     conficerent ,      altera    vel  in  cura,    ftudio ,    cupiditate  au- 

utraque    parte   cl.vm   muneribus  gendarum  opum,   quae  feciuitur, 

follicitata;     fed  Iiqc  fubtilius  at-  comitatur    crefcentem   ■pecuniam, 

que   Iongius   pctitum.       Jioctti-  quae   pariter  cum  pecunia  auge- 

gerus   autem  itegera  potiflimum  tur ,    iicque    omnem    vitae    fru- 

Thracum,   quem  Philippus  mu-  ctum   intercipit.     Cf.   ad    IT.    2. 

neribus    a    reducendo    Panfania  15.     Ad    v  rba     ac    fenteutiam 

avertiffet    (Diod.    XVI.  3-  )  in-  valde    adpolite     Paulns     Siient. 

telli^endum  ftatuit,    —   Mune-  LXXV. 5.  ( AnaL  Er.  III.  100.) 

ra    biandis     iniidiis      illaqueant,  vA.oCtov  tytiv  ^'Aw  tov  tvd^v.iov 

inefcant  vel  navium  duces,  quan-  >j     bs     ir  t  q  1  c  c  vj    3*  v  u  0  v     ah 

tumvis    inqenio    faevo,     truci,  y.  «  t  e  ci  i  1      y  q  u  ff  0 /j.  k  v  v)  c   ;j  t- 

horrido.       Suayiter    fic   opponi  Xirq*      Suavirer    inde    yqvco: 

vides,  illaqueaut  et  fuevos  Juces.  Paliadae     CX.     ( Anal.     lir.   -II. 

Poftrenmm  lioc   ad  Menam  re-  4-9-)  oouvvji  v.a.]  (poovrihoi    vio; 

ferunt,     Pompeii    claffi    praele-  dictus.      lam     ixs^afyijTiK»;    <ip- 

ctum,   qui,   deferto  eo,   ad  Au-  poni  putanda,     ;;,  liorum   james, 

guftum  a.    V.  DCCXVT.  defci-  divitiarum  cumulaiuiarum ,  am- 

fceret ,    mox,      eo    rclicto,     ad  plificandarumque  infatiabilis  cn>* 

Pompeiiiterum  partes  transiret,  piditas.       T*1aiora  ut  ^r.  ra.  jjh- 

indeque    iterum    ad    Auguftum  ^ova ,     icktiova.-     veluti ,    quem 

fefe  conferret.  Vid.  Dio  XLVIII.  iarn    Bentl.     laudavit ,    Tbeocr. 

45.    Caeterum    exemplorum  di-  XVI.    64.   X""?*™    °crig    roloc. 

dilectum  obfervent  bumanitatis  dvYigtSfJcc   bt  01  *<>j    Aoyvpof  aiti 

ftudiofi.  be     t/.zcvmv     tyoi    lut^cc    aircv. 

v.  17.  Nexus :   qnantacunque  Ita  ^rtiv  t«  wkeiova   Eurip.  fr. 

autern   divitiarum  vis  lit ,   neu-  Inus  apud  Stob.  Grot.   p.   581. 

tiquam    tamen  eas ,    propter  in-  Minus  docte  alii  curam  a   fame 

numera  mala ,    quibns  poffefro-  diitingui    volunt,     ita   quidem, 

rem  fuum  affligunt,   cxpetendae  ut  curatn  de    tiraore    amittendi 

funt.      Etenim   (ita  ftatim  con-  parta  intelligant ,    verentes   fci- 

tinuat  fenfus  poeta ,    omifTa  ge-  licet,    ne   bis   idem    poeta   elo- 

onatuc 


174 


Q.    HORATII     FLACCI 


Late    confpicuum   tollere    verticem, 
Maecenas ,     equitum    decus. 


Quanto 


quntur.  Sed  amnt  talem  copiam 
Horatius ,  atque  ita  fere  duns 
eumitiationes  cumulai,  ut  al- 
tera  vel  magis  perfpicua  vel 
ivaqytffre^a  lit  nltcra.  Tum  al- 
terum  ad  fenfum  auuirrmimia. 
tius  effe  quis  non  fentit ?  Atque 
ita  Sulpic.  quoque  Lupercus 
ServuiUis  de  Cupiditate  (  Poet. 
»niu.  Wernsd.  III.  256.)  hunc 
Horatii  locum  cepit  v.  16. 
Quis  inetus  hic  le°um,  quaeve 
ejt  reverentia  veri ,  crefcenti  nu- 
mo  Ji  niage  cura  fuhejt?  — 
iure  perhorrui  catt.  PolTunt 
haec  antecedentibus  ita  annecti : 
quae  ipfa  cauifa  cft,  ctrr  divi- 
tias  minime  expetendas  putem. 
Pro  quo  multo  fi^nificantius  ac 
foitius  poeta  dixilfe  videri  pot- 
cft :  perhorrui ,  abhorrui,  aver- 
fatus  fum ,  nolui  unquam  late 
confpicuum  tollere  verticem, 
quod  ornate  eflet  pro ,  confpi- 
cuus,  infignis  effe,  fplendere 
fc.  opibus,  et,  quae  iis  paran- 
tur,  uignitate  atque  honoribns. 
Atque  in  hnc  quideni  fententia, 
Horatio  haud  utique  indigrui, 
intpp.  fere  acquiefcere  videas. 
Sed ,  fi  Hornti.mi  inj>enii  incef- 
fum  bene  novi ,  novnm,  cur 
amplas  divitias  concupifcendas 
effe  neget,  cauffam  ,  docte  va- 
riata  oratione,  attexi  arbitror, 
nimirum ,  quod  homines  iitae 
reddant  infolentes ,    et  arrogan- 


tes ;  quam  guomen  fuo  iplius 
fenfu  admodum  svapyac  poeta 
prodit.  Jam  arrogantiam  ac 
fuperbiam  alte  juhlato  vertice 
indigitat  poeta,  follenni  imagi- 
ne.  Rliian.  I.  9.  ( Anal.  Br.  I. 
4"7fy.  )  oc  hs  xsv  t^oy_S-f,ai  ,  Bto; 
0  f*i  cA.)3ov  bva^ti  —  —  laac 
Aii  f&(>o/j.bst ,  v.t(pa\v)V  &* 
UTSji  a-^svac  *?XSI-  Rufin. 
XXXVII.  3.  (An.  Br.  II.  399.) 
coniungit  yaZ^x  (p^ovvjuaTa  vtai 
/xiyav  avy^kva.  Ita  v.i/xxcv  /xt- 
rdqfftov  dicit  Eurip.  Androm. 
1221.  Nofter  I.  13.  15.  tnU 
lens  vacuum  plus  nimio  Cloria 
verticem,  qui  locns  rem  phme 
conficit.  Senfus  adeo  Iiuius  te- 
trafiichi  eft:  Divitiarum  comi- 
tes  avaritia  et  arrojiantia ,  feu, 
ut  Eurip.  Hippol.  txakvirr.  fr. 
X.  p.  448-  Lipf«  vfiqa  rt  riy.rti 
irkolroc  v)  (p£<6uu  (3i'ou.  Ilomi- 
nem  divitiis  elatum  fimiliter 
Mcnander  ( apud  Stob.  1  lor. 
Grot.  p.  rii.)  vocat  tooc  u\po; 
vo/xtvov  ,  kauT^di;  t).ovtv>  yaV' 
pou/asvov,  ify^Zv  rt  utii.iu  rS/\ 
tJj^jjc  tV>jpv.cra,  et  tAoltcv  inde 
y.tvtavy_iva  Zenodot.  I.  Anal. 
Br.  II.  yg.  Ad  fententiam  ac- 
commodate  idem  Mennnder 
( in  Brunkii  Ghom.  p.  193.): 
t5*rs(5>)(pavov  irov  yiyvtS-'  q  kia» 
TftC/]-    0  rs  irkcZro;  izwxttkl  rov 

Y.tV.TY\jXiVOV     tlC      tTtqOV      VJ-?0C,      OUH 

sv  vj  to  yrgsffS-tv  >Jv.     Iam  fponte 
intel- 


CARMINVM  L.  III.  C.  XYI.  V.   19-2ZJ..        175 

Quanto  quisque    fibi  plura  negaverit, 
Ab  Dis    plura    feret.     Nil    cupientium 

Nudus  caftra  peto,     et    transfuga   divitum 
Partis  linquere  geftio, 

Con- 


intelligitur,  equitum  decus  niliil 
amplius  eire,  quam  lionorifi- 
cani  Maeccnatis  appellationem, 
nulJa  continentiae  eius  ratione 
Labita,  qua  femper  iit  equeftri 
di°;nitate  permaneret.  Onmino 
mirrfs  argutias  ac  fplendida  nu- 
gamenta  ad  h.  1.  ab  intpp.  co- 
piofe  adferri  videas ,  quae  nec 
referre  nec  refellere  vacat.  Te- 
nendum  utique  hoc,  ad  Mac- 
cenatem  nunc  dcmum  recte 
converti  orationem  ,  quum  fen- 
tentiam  fuo  comprobatarn  iu- 
dicio  poeta    expromit. 

v.  21.  Is  demum  beatus  erit, 
qui  forte  fua  contentus  deeit; 
qwjindoquidem  nullis  cupidita- 
tibns  vexatus,  neque  augenda- 
rum  opum  ftudio  maceratus, 
rebus,  quas  liabet  modicas, 
fecure  atque  iucunde  fraitur. 
A  contrario  ia;itur ,  ut  variaret 
orationem  poeta,  expreffa  fen- 
tentia,  Jeu  tertia,  qua  magna- 
rum  opum  poffefTionem  parnm 
expetendam  effe  oftendit,  ra- 
tio  :  in  divitiis  nullam  fitam 
effe  felicitatem ,  divites  conti- 
nuo  angore  confici,  liullum  adeo 
divitiarum  fuarum  fructum  ha- 
bere,  licque  in  fumma  rerum 
abundantia   vere    eg-enos  ac   rni- 


feros  effe ;  quae  convorfio  ra- 
tioni  lyricae  apprime  convenit. 
Praeclare  auteni  fententiam 
iftam  poeta ,  ad  part  es  vocati$ 
ma°;mficeque  exornatis  para- 
doxis  Stoicorum  formulis,  ex- 
preffam ,  fuoque,  quo  maior  ei 
vis  accederet,  fenfu  confirma- 
tam  expofuit.  —  2i.Quo  plura 
quisque  Jdn,  animo  fuo  nega- 
verit ;  quo  magis  cupiditatem 
habendi  compefcuerit ,  quo  mi- 
nus  deiideraverit ,  appetierit ; 
iam  fequi.  debebat:  tanto  plura 
vere  poflidebit.  Suaviter  pro 
hoc  a  Diis  bwT?)^ci  e«wv  ( v.  adl 
I.  2g.  27.)  plura  Jeret,  acci- 
piet,  ob  continentiam  eum 
qunfi  rnunerantibus.  Commode 
ad  rem  laudant  Cic.  Parad.  VT. 
3.  Non  ejje  cuvidum ,  pecunia 
ejt;  contentum  vero  Juis  rebus 
ejje  maximae  Junt  certijjimaequo 
divitiae  ;  et  paulo  poft :  Jatis 
ejje  jmtant ,  quod  ejt :  nihil  ap- 
petunt,  nulla  re  egent ,  nihil 
Jibi  deejje  Jentiunt ,     nihil   requi- 

runt.      —     Nil     cupientium    

gejtio ,  eqnidem  cum  iis  facio, 
eos  fequor,  qui  animum  ab 
omni  cupiditate  integnim  ha- 
bent ,  forte  fua  qualicunque 
contenti.  Quum  duas  partes 
libi  finxiJTet  poeta,  de  divitia. 
rura 


1-6 


Q.     HOBATII    FLACCI 


Contemtae   dominus  fplehdidior  rei, 
Quam  fi,    quidquid  arat   inpiger  Appnlus, 
Occultare   meis  dicerer  liorreis, 
Magnas  iuter  opes  inops. 

Purac 


rum  bono  admodum  diverfe 
itatuentes,  fatis  confentaneum 
erat,  orationis  colorem  a  duo- 
bus  caftris  f.  exeicitibus  Jibi  in- 
vicem  oppofitis  repetere;  inquo 
adeo  nihil  viileo,  quod  reete 
-  Teprehendi  pofiit.  Dum  igittw 
alteri  harum  partium  fe  addicit, 
alteram  coutrariam  eum  defcre- 
Te,  ab  ea  recedere  neceffe  erat. 
Iam  vulgarior  enuntiatio  erat : 
xiudus  nudorum  caftra  peto, 
fed  pro  nudorum  explicatius 
poeta :  nil  tupientium  pofuit. 
Vndc  nudus  erit,  qui  in  pnu- 
pertate  fua  fibi  placet,  qui  au- 
gendi  cupiditatem  omnem  (non 
Vero,  quod  infulfe  intpp.  vo- 
lunt ,  lacultates)  abiecit,  nil 
cupit.  Huic  mox  opponuntur 
divites  maiorum  fame  cruciati, 
qui  divitias  mifere  cnncupifcunt. 
Horum  partes  linquit ,  deferit, 
non  facit  cnm  iis  ,  opes,  quas 
illi  enixe  expefunt,  magniftce 
coutemnendo.  Poftrcma  „  fer- 
vandae  metaphorae  ,"  (qno  et 
transfuga ,  quod  ornate  adie- 
ctum  eft,  fpectat)  uti  lam 
Acron  recte  iiulicat,  unice  in- 
ferviunt.  —  25.  Diinique  ita 
de  divitif  ftatuo,  dominus  jplen- 
didior  funi,  locupletior,  verior, 
onuiiuo    ditior    fuui,    rei   con* 


temtae ,    divitias    contemnendo, 
nihili  neltimando  ,    adeoqtie  nec 
concupifcendo,    quamji   in  am- 
plillima   fortuna    conftitutus  au- 
gendae  eius    cupiditate  torque- 
rcr;    quo    ipfo  divites    avari  in- 
opiatn    luam    profitentur. 
deefl    avaro,    quod  habet ,   quam 
quud  non   habet   apud   Qninctil. 
Inft.  Or.  VIII.  5.    —    Dontinus, 
cum  vi,    qui  vere  eas  pofl 
non  ab   iis  poilidetur,    nf 
KTSavwv    PinU.    Nem.    3\    76.   7. 
Y.qti<j(jwv  -/j>v)ukt<mv  Eurinid.  I  )au. 
fr.  III.  p.  439.   I  acit  etiai 
Apollodori    fragm.    apud   Stob. 
Flor.   Grot.  p.  0 1 .   i.->;c'u  yitci  ou 

TOV      TAoZtoV      ipihjtfJL       trjB-'     C(T:s",' 
0./.A      CCTl^  OCWtV    y.T^TOtl,     tl    VTtQ- 

T££z;  :-.cry  tvv  tyii.  Plm.  Ep.  FX. 
30.  i.a  invafit  homiites  iuibendi 
cupido,  ut  poffideri  magis  quam 
pojjidere  videantur.  Spltndidior, 
aeque  ivotqywgi  qui  riivitius  nou 
ut  avnrus  abscondit,  fcd  iis  ufu 
pretium  facit.  Nam  ufu  de- 
mum  opes  fplendorem  acqui- 
runt,  II.  2.  4.  —  26.  Pro 
immenlis  opibus  funt  latifun- 
ciia  per  totum  Apuliam  pone- 
Cta.  Ouidquid  arat ,  pt 
tum  aa;rorum,  quos  arat  Appu* 
tus,  totuis  Apuliae.  Im 
durus,  laboris  patiens;  adp 

ad 


CARMINVM  L.  III.  C.  XVI.  V.   25  -32.        177 


Purae  rivus  aquae,    filvaque  iugerum 
Paucorum,    et  fegetis  certa  fides  meae, 
Fulgentem    inperio    fertilis  Africae 
Fallit   forte  beatior. 


ad  rem  epitlieto.  -—27.  Occul- 
tare,  reconditum  habere  horreis. 
Dicerer  ad  totam  (j>)7iv  fpectat, 
fi  dicerer,  effem  Apuliae  domi- 
lius.  —  23.  inter  opes  inops, 
propter  infuiitds  cupiditates. 
Senec.  Ilerc.  Fur.  166.  hic  nullo 
fine  heatus  componit  opes,  gazis 
inhians ,  et  congejto  pauper  in 
auro  eft.  Claudian.  III.  199. 
lSTunquam  dives  eris ,  nunquam 
fatiahere  quarjlu  ;  femper  inops 
quicunque  cupit.  Ad  Noftrum 
allufit  Paulinus  IX.  Natal.  urit 
drjeclus  miferi  metus,  tt  mifer 
ardor  hahendi,  atque  ita  et  inter 
opes  inopes,  quafi  Tantalus  ille, 
inter  aquas  Jitiunt ,  nec  hahent, 
quod  hahere  videntur.  Adde 
Lup.  Servafti  el.  laud.  vv. 
13.    x.\. 

v.  29  fqq.  Ecce  me  Sabino 
meo  agello  opulentiorem  alte- 
ro,  latiflimas  in  Africa  poffef- 
fiones  habente !  Egregie  poeta 
ftuim  felicitatis  ex  mediocritate 
fenfum  fubiunxit,  quo  diluci- 
dius  propofitae  fenttntiae  veri- 
tatem  oiienderet.  lam  in  agri 
Sabini  defcriptione  mirifice  pla- 
cet  amoenitatis  eius  habita  ra- 
tio ,  qua  tlivites,  foli  lucro  in- 
tentos ,  minime  tangi  videas. 
Tom.   II. 


Quam- 

Eadem  fere  de  ifto  praedicat 
Serm.  II.  6.  1.  modus  agri  non 
ita  magnus,  hortus  uhi,  et  tecto 
vicinus  iugis  aquae  fons,  et  pau- 
lum  fllvae — —purae  aquae  rivus, 
Digentia,  fplendidior  vitro  III. 
i5«  *•  —  30«  fides  fegetis, 
quae  dominum  non  vanis  eludit 
arijlis,  (  Vifg.  Ge.  I.  226.  coll. 
Tibull.  II.  19.)  ager,  qui  cer- 
tum  proventuni  praeftat,  nun- 
quam  fallit  (  ut  Ovid.  A.  A.  I. 
450.  cf.  ad  III.  1.  30.); 
qnae  laudcs  funt  boni  foli.  Ita 
tellus  fdvis  fulelis  Lucil.  lun. 
Aetn.  261.  dicitur,  quae  feren- 
dis  arboribus  accommoda  eft. 
Contra  tellus  infula,  quae  fe<re- 
tem  negat  Lucan.  Pharf.  I.  647. 
Eludi  Cereiis  fide  ad  Noftrum 
dixit  Boeth.  Conf.  Phil.  I.  metr. 
6.  5.  —  Agellus  meus  fallit 
fulgentem  imperio  Africae,  latet 
poffeflbrem  latifundiorum  Afri- 
cae,  ignoratur  ei  fcrte  heatior 
fc.  m,  graece  prorfns  pro,  forte 
beatioreui  effe,  poffeiuonem 
(uam  ita  fors  accipienda  utique 
h.  1.)  beatiorem  efle,  h.  e. 
agrum  meum  opulentiorem 
elle,  proveutus  ubertate  omnes 
iftius  poffeihones  exfnperare,  ni- 
mirum  fi  ager  doininum  modi- 
care  contentum  nactHS  eft,  fors 
M  eius 


i?8 


Q.    IIORATII    FLACCI 


Ouamquam  nec  Calabrae  mella  feruiit  apes, 
Nec  Laeftrygonia  Bacchus  in   amphora 
Lauguefcit  mihi,     nec  pinguia  Gallicis 
Crefcunt    vellera   pafcuis; 

InJ 


eius  heatior ,  uberior  eit,  do- 
mino  proventu  eius  contento, 
quam  ampliilimorum  latifundio- 
rum ,  qnorum  uberrimo  atque 
amplifhmo  proventu  domiuus 
liaud  fatiatur.  Senfns  igitur 
totius  !oci  eft :  Dives  ,  qui  to- 
tius  Africae  proventum  colligit, 
vix  iibi  perfuadebit,  meum 
longe  uberius  efie  praediolum. 
Hinc  agri  fors  f.  poffeffio  bea- 
ta  uon  eit ,  quae  pofTefforem 
beatum  reddit,  fed  fertilis, 
ubertate  praeftans ,  proventu 
uber ;  ttti  beata  arva  V.  16. 
41.  felix  liinus  Virg.  Ge.  II. 
iQ3*  et  faepiflime  alibi.  De 
gmecifmo ,  fatlit  beatior  vid. 
Lamb.  et  Boettig.  ad  h.  L 
Vechner.  Ilellenol.  I.  52.  et 
lani  A.  Poet.  p.  292.  Fulgere 
imperio  fignilicantius  quam,  ini- 
perare  Africae ,  h.  „  latiilimas 
in  Africa  poffeflioues  habere" 
nti  oplime  iam  vett.  Scholl. 
Ira  regnare  adhibuit  Noftcr  II. 
2.  y.  Senec.  ep.  ycj.  parunt  rfi, 
niji  trans  Hadrianum  et  lonium 
Aegaeumque  vejler  villicus  re- 
gnet:  et  mox  :  Ouam  vuitis  late 
pojjulere:  Jit  fnudus,  quod  rdi- 
quando  imperium  vocabatur: 
Jacite  vejirurn,  quidquid  votejiis, 
dum    pius  Jit    alieni,        Indocte 


nonnulli  ae  rege  Africano  vel 
Proconfule  Africae,  in  Provin- 
ciam  PLomanam  redactae,  cogi- 
tant. 

v.  33.  Quamquam  meae  res 
parum  lantae  funt.  Docte  ite- 
rum  ilivitiae  fpecialium  notio- 
numr,  quas  divitum  HomanO- 
rum  latifundia  fuppeditarent, 
copia  a  poeta  declarantur.  La- 
tifundia  autem  a  reditibus  ,  cu- 
iusqne  regionis  praecipuis,  ex.- 
quilito  ornatu  iiidigitnntur.  Pro 
vulgari  igitur,  quamquam  nulla 
in  Calabria  praedia  poiTideam, 
docte  eft,  quamquam  Calabria 
nullos  mihi  e  mellificio  praeitet 
reditus.  De  melle  Tarentino 
vid.  ad.  II.  6.  i/f  —  34«  Ne- 
que  tractus  Campauiae  ,  vitibns 
confitos.  Fornuas ,  Campaniae 
oppiilum,  et  Formianum  irde 
vinum  exquifita  ratione  ( ut 
praelum  Calenum  I.  20.  9. 
falx  Caltna  itidem  de  vino, 
Campano  )  et  diota  Sabina  I.  g. 
7.  pro  vim>  S.ib.  poeta  ab  ain- 
phora  L aejtrygonia  defignat; 
nam  Laefirygonas  olim  Formia- ' 
nos  tractns  iniediffe,  notun 
ex  Hom.  ()d.  x-  ci2-  Cf.  Ovni. 
Met.  XIV.  235.  —  Bacchus  f. 
vinuin     languejcit ,     vetuftaten» 


CARMIKVM  L.  TII.  C.  XVI.  V.  33  "4°'        *79 

Inportuna   tanien    Pauperies   abeft; 
$  ec ,   fi  plura  velim ,    tu  dare  deneges. 
Contracto  nielius  parva  cupidine 
Vectigalia  porrigam, 

Quam 


trnliit ,  mitefcit  (  ut  tnolle  me- 
rum  I.  7.  19.  vina  languidio- 
ra  III.  2i.  6.)  in  a.  appolito 
ad  vinearum  multitudinem  de- 
clnrandam  ornatu.  —  Nec  -pin- 
guia  .  . .  pafcuis,  neque  in  Gallia 
Cifalpina  pafcua  poffideo  ,  quac 
lani°eros  greges  alant,  unde 
quaeftum  faciam.  Callicae  oves 
pretiojiores  habentur ,  earumque 
praecipue  Altinates ,  Colum. 
VII.  2.  4.  ubi  vide  Intpp.  — 
vellera  pinguia,  lana  denfa, 
fpiffa,  qualis  eft  ovium  pin- 
guium.  Vnde  ovcs  svrostysac. 
Homer.  Od.  IX.  425.  itidem 
l*evi*akkov$  vocat.  Pafcuorum 
iftorum  praeftantiam  ita  fimnl 
innui,  facile  intelligas.  —  mihi 
crefcunt,  mihi  quaefiui  funt, 
venuite. 

V.  37.  Eft  tamen,  quantum 
"atis.  Pauperies  importuna,  pro- 
>ter  quam  homini  nunquam 
juieto  effe  licet,  quae  continuo 
,'exat,  curisque  obruit  honii- 
lem,  j^aAsx>),  SvixcQScgcc,  He- 
iod.  soy.  715.  Cogitanda 
intem  Pauperies  perfona  (utlll. 
29.  5(1.)  quae  adlidet  homi- 
ii ,  una  habitat ,  eique  molefta 
'ft.  Iam  Theogn.  541.  'A  hstky 
Itvi>j,   rl  p.ivtic  irooknroZctx  irag 


akkov    avhp    Isvcct ',     rt  hs  Sv)   fx 
olk    sSskcvrcc    fyikslc;    akk'   *$t, 
y.<xi    hc/xov  akkov    s-xclyso ,     /yvjS» 
/xsS     >j/xu$v    aist     h»cri)vov    rolha 
fiicv  p,srsys,  eodem  fuavillgmen- 
to.   —   38-  fi  plura  velim  cact. 
mirifice    placet    generofi    animi 
fenfus ,    unicis  Sabinis  Jatis  beati 
(II.    18.    14O    etii   largioribus 
confequendis    Maecenatis  muni- 
licentia  facile  fpem  faceret,   hoc- 
que  beneficiurn  prae  fe   ferentis. 
Cf.    V.     1.     U5-    fqq-       Sordidi 
vero     atque     abiecti     putandi, 
qui    poetam    iimulata    hominis 
fua  forte  contenti  perfona,  plura 
hoc  fubtili,    quod  ipiis  vid.tur, 
artificio    a    Maecenatis    hbeiali- 
tate  elicere  voluiffe  uifpicantur. 
- —  39.  Melius  porrigam,  latiua 
extendam,       ampliora       facian* 
vectigalia,   reditus  ex  agris  exi 
guos,  h.  1.  ipfos  agros,  agellum 
meum   Sabinum,     dum    contra 
ho,  coarcto  cupidinem,   cupidita 
tes ,    pauca   deliderando ,     quod 
cejjat     ex     reditu ,      frugaiitats 
fupplcndo,    ut  Plin.  Epp.  II.  4, 
Porrigere  eodem  fenfu  Senec.  ep. 
89.    Qunusque  fines  poJJc-JJionum 
propa gabitis  ?    —    —  qiMusque 
arationes  vejtras   porri"etis  caet. 
Praeclare    autem    opponitur   rZ. 
contracto.   —  41.   Quam  Ji  lon- 
M    2  ginquas 


i8o 


HORATII     FLACCI 


Quam  fi  Mygdoniis  regnum  Alyattei 
Campis   continuem.     Multa  petentibus 
Delunt  nmlta.     Bene  eft,    cui  Deus  obtulit 
Parca,  quod  fatis  eft,  manu. 


ginquos  Afiac  tvactus ,  eosque 
fertiliflimos  pofiideam.  Pro 
lioc  doctc  eft:  li  regnum  Alyat~ 
tei ,  rep,is  Lvdiae,  Lydiaro, 
campis  Mygdoniis ,  Phrvgiis 
continuem ,  contirmalam  poiTi- 
deanv,  in  provinciarum  fpatium 
rura  dilatem  ( ut  Scnec.  1.  1. 
ait),  dilatatt)  fimul  cupidine. 
SJnros  continuare  eodem  fenfu 
Liv.  XXXIV.  4.  Ad  fententiam 
"Cic  Parad.  VI.  3-  M>«  intelligunt 
homines ,  quam  magnnm  vecti- 
galfrt  parfmonia.  —  capit  ille 
ex  fuis  praediis  fexcenta  feftcr- 
tia ,  ego  centena  ex  meis :  illi 
aurata  tecta  caet.  infmite  con- 
cupifcenti ,  non  modo  ad  fru- 
ctum  ille  ejt  fumtus ,   fed- etiam 


ad  foenus,  exiguus ;  ex  tnen 
tenui  vecligali^  detractis  fumti- 
bus  cupiditatis  aliquid  etiam  fu- 
perabit.  Vter  igitnr  eft  divitior, 
cui  deeft ,  an  cui  fuperat  ?  qiH 
eget,  an  qui  abundat ?  —  4^- 
IVIulta  qui  concnpifcunt ,  e^ere 
fe  profit.entiir.  Ident  Gic.  1.  1. 
c.  1.  {)ui  innumerabilcs  cupidi- 
tat&S  habct ,  hunc  quo  modo  rgo 
uppellaho  diritem ,  cum  ipfe 
etiam  egere  fe  fentiat  ?  —  i\  > 
Bene  ei  eft ,  beatiflimus  e/t, 
cui  Deus  obtulit,  nec  petenti 
dedit ,  ijuod  Jatis  ejt,  rx  Jcfi- 
Kovvret ,  quae  paucis  admndum 
continentitr ;  liinc  parca  manu, 
modicas  faculutes. 


CAR, 


CABMINVM    L.    III.    C.  XVII.  181 


C     A    R     M    E     N      XVII. 

ARGVMENTVM. 

Jocofe  Iloratius  hoc  carmine  dicm  crafihium  praetexta 
Genii  religione  geuialiter  agendum  Aelio  Lamiac  indi- 
feriandi  occajioue  a  procellofa  ac  pluvia  tempe- 
Jiate  ( cf.  I.  g.  v.  \1.)  defumta,  quam  facete  crajiino 
die  cxoriluram  a  cornice  monitus  JLamiae  pracfagit. 
Jrlabet  omuino  hoc  carmeit,  Ji  iucejjam  eius  recte  ex- 
pcndas ,  multumvennjialis,  proditque  amoenum  Horatii 
ingcnium>  cum  amicis  (inter  quos  Lamiam  primo  loco 
jiumercs.  Vid.  I.  26.  &. )  Jacele  i&cantis  iucundeque 
couvivantis.  Lepidos  antcm  poetae  iocos  et  in  Jumma 
carminis  et  in  toto  eius  habitu  Jacile  deprehcudas* 
Summam  Lamiae  expcctationcm  >  quam  exordio  fece* 
rat,  flemmate  eius  ab  autiquiffimo  usque  Lamo  dedu- 
cendo,  reiqne  veritatcm  partim  levibus  partitn  gravio- 
ribits  argumentis  afferendo,  tempeftatisque  a  cornice 
praedictae,  commemoratione  alicptantifper  fufpenfam, 
ita  cxtremis  dcmum  w.  expticat  feu  potius  eludit ,  ut 
eraftimtm  diem  Genio  omniuoque  convivali  hilaritali 
dandum  prounutiet.  Vrbane  fc  ita  ftmul  conv/vant 
JLamiae  oJJerre  Iloratium,  urbanum  quemque  Juus  facile 
Jeiifus  doccbit.  Ita  nero  fi  lotius  carminis  tibi  fmgas 
iugcniuiu,  ucutiquam  ferro  opus  erit ,  quo  amoenam 
lepidi  poetac  luxuricm  compejcas.  Neqne  mirandum 
utiquc,  tatn  artificiofum  carmiuis  coutextum  interpre- 
lcs  minus  perfpcxiffe. 

U  *  A  D 


182 


Q.    HORATII    FLACCI 
AD     AELIVM     LAMIAM. 


jLTLeli,   vetufto   nobilis   ab  Lamo, 
Ouando   et  priores  hinc  Lamias  ferunt 
Denominatos ,    et    nepotum 

Per  memores  genus  omne  faftus 

Auctore 


v.  1.  Vetufto  nohilis  ab  La- 
mo ,  nobili/Iimae  profapiae,  ut- 
pote  ab  ipfo  Lamo,  Laeftry- 
gonum  rege ,  dednctae.  Multas 
gentes  Romanas  ,  tam  patricias, 
quam  plebeias ,  ambitiofe  origi- 
nem  fuam  ad  Vrbis  primordia, 
atque  altius  adeo,  maxime  ad 
Troiana  tempora  (  cf.  Virg.  Aen. 
V.  117 —  »^5-)  miro  lufu  ety- 
mologico  pro  fundamento  pofi- 
to ,  retuliffe  facile  apparet,  fi 
vel  obiter  Romanarum  familia- 
ium  Itemmata  perluftres.  fta 
Lamiarum  ori^inem  Lamo, 
Laeitrygonum ,  vetnftiffimorum 
Campaniae  incolarnm ,  re°e, 
defcendere  vul»aris  Romae  opi- 
nio  erat ,  uti  ex  h.  1.  cognofci- 
tur.  —  2  fqq.  Facete  indulget 
fibi  poeta  in  adltruenda  origi- 
nis  iftius  veritate,  arjrumentis 
a  vnlgari  iftius  rei  fnma ,  cui 
quidem  ipfa  Laminrum  ftirps, 
iam  longis  retro  faeculis  Romae 
cognita,  fidem  facint,  petitis. 
Quando,  uquidem  ferunt,  con- 
flans  fama  eft,  hinc ,  ab  ifto 
Lamo  denominatos  fuiffe,  no- 
rnen    tvaxifle     Lamius    priores, 


maiores  tuos ,  primores  gentis, 
et  genus  omne  nepotum  ( in 
recto  cafu),  longa  nepotum 
inde  orta  feries ,  per  memores 
faftos  celebrata,  cuius  memoria 
in  f.iftis  viget,  or.  ducit,  de- 
fcendere  putatur  ab  il!o  qui 
caet.  In  pofteriori  menibro 
novavit  ftructurarn  poeta,  quae 
lenius  ita  procedebat :  ferunt 
Lamias  hinc  denominatos ,  et 
genus  nepotum  ducere  orig. 
Recte  autem  diftinguit  poeta 
priores  Lamias  a  neputibus  eo- 
rum,  quandoquidem  horum  de- 
mnm  res  praeclare  geftae,  quos. 
inLamiae  gratiam  leviter  attin- 
git,  faftis  ndfignari  potuere,  illis 
ultra  Roman.ie  reip.  tempora 
adfurgentibus.  Fajii  docte  me- 
mores  dicuntur,  qui  rcrum  ge- 
ftarum  memoriam  fervant ;  ut 
IV.  14«  4'  Pro  hinc  in  nltero 
membro  eft,  auitore  ah  illo, 
propter  fqq.  —  6  Fonniarnm 
coiulitore.  Plin.  II.  N.  III.  5. 
Formiae  oppidum,  antiqua  .i.ae- 
ftrygpnum  fedes.  Ensdem  Ovid. 
Met.  XIV.  233.  appellat  Lami 
veterem     JLaeJirygonis      urhem, 


CARMIjSVM   E.   III.    C.  XVII.  V.    1  -  IO. 


18: 


Auctore   ab  illo  ducit  originem, 
Qui  Formiarum   moenia  dicitur 
Princeps   et  innantem   Maricae 
Litoribus  tenuille  Lirim, 

Late   tyrannus :     cras  foliis  nemus 
Multis  et  alga  litus  inutili 


De- 


T^XtruXov  Aatffrgvyoviyyj,  Hom. 
Od.  X.  S1'  Nam  Formiae  a 
I.acedaemoniis  denmm,  urbem 
infinurautibus,  appellatur.  Stra- 
bo  IV.  p.  i6r.  Plura  de  liac  re 
eongefta  vide  a  Torrent.  ad  h.  1. 
et  Ruperto  ad  Sil.  VII.  276. — 
Princejtt,  prinius,  ut  III.  50. 
13.  —  et  imumtem  .  .  .  late 
tyrannus ,  oram  Minturnenfem 
pofTedifTe.  Docte  iftam  defignat 
poeta  a  Liri  flumine  (de  quo 
r.  ad  I.  31.  S0>  °l,la  1S  Ma- 
ricae  litoribus ,  litorali  Minlur- 
nenuum  plagae ,  innat ,  eam 
perfluit.  Sed  alterum  mngis 
proprio  curfum  Liris  per  palu- 
des  Minturneufes  in  mare  fefe 
exonerantis  defcribit.  Innat 
adeo  ftagnanti  paludum  nqnae, 
effundit  fe  in  iitas  paludes.  Alii 
nd  lcntum  placidumque  eius 
cuiTum  ,  quo  ad  litoralem  Ma- 
ricae  filvam  defertur,  leferunt, 
quod  innare  dici  nequit.  Et 
alteium  fatis  poetice  putandum 
dici  de  limpido  fluvio  ( gem- 
mantem  gnrsitem  ei  tribuit  Sil. 
IV«  35ol)  coenofam  aquam 
peimeante.       JVIarka,      inquit 


Serv.  ad  Virg.  Aen.  VIII.  47. 
„  dea  litoris  Minturnenfium 
(b.  litoraJis  circa  Minturnas 
plagae,  quae  paludofa  eft) 
iuxta  Lirin  fluvium,  nbi  ei  lu- 
cus  confecratus  erat.  Vnde  eas- 
dem  oras  umbrofae  reszna  JVla- 
ricaa  indigitat  Lucan.  II.  424* 
Eius  relieioncm  ad  Porpbyrio- 
nis  manfiffe  aetatem ,  ex  eius 
nota  difcitur.  —  late  tyrannus, 
iii£i)K0e.<wv. 

v.  9.  Cras  pluvia  tempeftas 
erit.  Hoc  egregie  exornavit 
poeta.  Eurus  demittit  defun- 
dit  temjtcflatem,  deorfum  ruens, 
KAT«i"o*ffwv,  nota  imagine  poe- 
tica,  qua  procellae  ex  alto 
(„Vsr«v,  v.a.ra.Tcni -y&vjv ,  Orpli. 
A.  1180.  Arat.  Pbaen.  423.)  ui 
terram  praecipites  feruntur; 
uude  ttoratH»  et  viotTcxiyihtc,  di- 
ctae.  EJ^ou  yzifjLtc>ici.$  v.«t«'« 
yii«i  dixit  Perfes  VIII.  1.  (  A. 
Br.  II.  5. )  et  eiusdem  venti 
TCjyjytiav  v.oti  ot  1  xvj  t  ff  ff  tx  v  y.  <-\- 
r  ix  1  y  i  h  «  Leonid.  Tai  ent.  XC. 
1.  (A.  Br.  244.)  Plura  vide  ad 
I.  3.  12.  Iam  pro,  blvas  com- 
M  4  movebit, 


184  Q*     HORATII    FLACCI 

DemilTa  tempeltas  ab  Euro 

Sternet,    aquae  iiifi  fallit  augur 

Annofa  cornix.     Dum   potis,   aridum 
Conpone  lignum:    cras    Genium  mero 


Cu- 


movebit,  vexabit,  effecta  po- 
fuit,  fternet ,  confternet  nemus, 
liumum  nemoris,  multis  foliis, 
decutiet  folia  arboribus ;  terra 
eonfhata  eiit  foliis.  Eodem  co- 
loie  tempeftas  adumbratur  TI.  g. 
6  fcrq.  —  1  o.  et  litus  alga  con- 
fteriiet ,  gravifiimas  in  mari 
pi  ocellas  cxcitabit ;  nam  al°ae 
eiectae  turbas  in  maris  fundo 
argnunt.  'Ilomer.  II.  IX.  4  fqq. 
ot£  b  avsfxoi  bvo  irovrov  cqivstov 
tjfShioivr»  Ho^t/j;  k«  Zt&voo" 
— —  afxvbig  bt  rs  vZ  ixa  v.tkaivov 
v.scSvzrxt ,  -rokkov  be  -rtxos^ 
*  k  t»  (pCxc?  s '-/  eva  9.  Cf. 
Virg.  Aen.  VII.  590.  —  inutili, 
proverbiali  algae  epitheto  (pro- 
iccta  vilior  alga  Virg.  Ecl.  VII- 
42.)  euiustameii  mnltiplex  ufus 
Iiodieinnotuit.  Caeterum,  quod 
a  poeta  facile  expeciari  poterat, 
nt  fpeciahbns  tempefiatis  vio- 
lentiam  repraefentnret  eoloribns, 
temere  inde  quosdam  fufpicari 
arbitror ,  Lamiae  fundmn  pro- 
pe  Formias  fiiiffe,  quem  fcilicet 
petitrtrus  ftiiflet  Horatins".  — 
12.  nrji fallit ,  fi  fides  liabenda 
cft  comivc ,  aquae  auguri,  im- 
pendeniein  pluviam  crocitatione 
(  v.o-w^ovva  Arat.  Diofem.  1 002.  ) 
adiHintians.     AvaC.  Diof.  1022. 


"XsifjtZvo$  pttyx  &JjfAx  y.cii  svvEp 
ay/jqa  v.ooJjvy)  vv/tTiqov  anbcvaa, 
Cf.  III.  27.  10.  Ad  Noftrum 
Ovid.  Am.  II.  6.  34.  pluviae? 
graculus  augur  aquae.  —  an- 
vofa,  longaeva,  quae adeo  non 
falhtur,  longa  aimorum  ferie 
edocta.  De  longa  cornicum 
aetate  vid.  acl  IV-  »3-  24. 

v.  15.  Dum  i°itur  potis  es, 
dum  per  pluvi.im  licet ,  com- 
prme ,  para ,  repone  fub  tecto 
limia  arida ,  crafiino  die  foco 
admovenda,  ne  fumo  nobi» 
moleftias  creent.  Nam  circa 
focum  et  jLares  (V.  2.  66.) 
pofta  erat  familia,  in  fefta  lac- 
titia ,  maxime  rttri.  Feiiivc 
antem  poeta  praeludit  fequen- 
tibus ,  quae  tandem  Lamiam, 
per  longas  ambayes  in  fummam 
exfpectationenv  adductum ,  de 
eius  coniilio  certiorem  faciunt. 
—  cras  Oenium  f.  Larem  cura- 
bis ,  curam  eius  e;eres ,  venera- 
beris,  facvum  ei  facies.  Genii 
omnino  cauiTam  praetendebant 
veteres ,  quotiescunque  fe  lau- 
tius  atque  hilarius  excipere  vel- 
lent ;  unde  natae  loquendi  for- 
mae,  Genio  litare ,  placarf 
eum,  geniales  epulae  et  fic  porv.o. 
Dum 


CARMOVM  L.  III.  C  XVII.  V.   1  1  -  1 6.        185 

Curabis  et  porco  bimeltri, 

Cum  famulis  operum  folutis. 


Dum  igituv  Genio  facrum  pa- 
rari  vult,  hoc  ipfo  diem  crafti- 
num  genialiter  agendnm  augu- 
ftiore  fpecie  indicere  putandus 
elt  poeta.  Vide  omnino  ad  I.  4* 
ii-  i2.  Tum  Genii  fatis 
obfcura ,  faepiusque  cum  La- 
ribus  confufa  Teligio.  Vide  Cen- 
forin.  de  D.  N.  33.  Igitur  etpor- 
co  bimeftri  iu  tali  f.icrificio  recte 
locus  effe  poterat,  ( cf.  Schott. 
Obff.  II.  14.)  etfi  mero,  ture 
et  libis  Geuio  facere  follenne 
efTet;  quod  adeo  intpp.  offen- 
dere  haud  debebnt,  qni  forte 
eurare  cutem  rectius  dici  opina- 


bantur,  quam  curare  deos ,  L. 
facra  iis  parare.  Ita  plane  La» 
rem  curare  dixit  Plaut.  Aulul. 
prol.  ic/.  In  deliciis  autem 
apud  vett.  erant  porcelli ,  ut 
fatis  notum.  —  bimejtri.  De- 
cimo  a  partu  die  ad  facrificium 
idonei  erant ,  iuxta  Yarronem 
II.  4-  16.  —  16.  Cum  famulist 
fervis,  operuni  folutis,  ab  opere 
diurno  per  feitum  diem  (  ut  fta- 
tim  carm.  feq.  v.  11.  12.)  fo- 
lutis,  quod  per  imbrem  vix  fieri 
potuiffet.  fdt^dirovrag  kvCnrovov( 
Pindar.  IV.  12..  cum  Noftro  com- 
paratGedik.  ad  eundem  p.  158* 


M   5 


C/JJi- 


3  36  Q.    HORATII     FLACCI 

C     A    B.     M    E     JNT       XVIII, 

JB.GVMENTVM. 

J/annum  Taunalium  die  ( qui  in  Nonas  Dccembres 
incidit,  quod  e  v.  10  ponere  licct;  alteri  cnim  Faunali 
idus  Febr.  confccratae  erant )  hoc  hymno  veneratur 
poeta,  precaturque ,  nt  Sabino  Juo  inyojlerum  etiam 
profpiciat.  Adornatum  eum  ejfe  ad  antiquam  precum 
formulam,  cum  follenni  obtejtatione ,  in  promtu  eji 
■videre.  Progreditur  inde  poeta  ad  defcribendam  rujli- 
carn  ifiius  diei  laelitiam ,  njticis ,  ut  ila  dicam,  colo- 
ribus  pro  argnmenti  ratione  egregie  adumbratam. 
Oratio  in  eo  Jacilis  ,  venijta,  numerofa.  Religiojo 
nfui  dcftinatum  Juffi  hoc  carmen  credunb  Sanad. 
Dacer.   alii;  non   ego. 


A  tt 


CAKMINVM  L.    III.  C.  XVIII.  V.    1  -  Zf.        187 
A    D      F    A    V    N    V    M. 


x  aune ,   Nympharum  fugientum  amator, 
Per  meos  finis  et  aprica  rura 
Lenis  incedas,    abeasque  parvis 
Aequus     alumnis : 


Si 


v.  x.  Amatorem  f.  fectato- 
rem  Nympharum  Jugientiutii 
qnod  Faunnm  in  follenniorc 
carmine  poeta  indigitat,  cum 
prifcorum  hvmnorum  ,  munera 
atqiie  ailectiones  Deorum  ex- 
ponentium ,  rationi  fatis  con- 
fentaneum  videri  debet,  tum 
quod  poetico  huic  fmmento 
noiio  fubeft  phyfica  ,  qtiae  pri- 
maria  cultus  eius  divini  caulTa 
ftatuenda  eft.  Scilicet  cuin  Deos 
agreftes  naturae  cum  rudioris 
(ut  Pan,  Priapus,  caet. )  tum 
cultioris  (  ut  Dii  fru°um,  vini, 
pomorum  caet.  inventores ) 
vim  vegetam  ac  procreatricem 
fymbolicam  ferret  antiqnitas, 
fieri  haud  poterat ,  quin  poetae, 
rem  fenfibus  obiicientes ,  vim 
ipforum  genernndi  ad  amores 
humanos  revocarent,  infiiiitis- 
que  amatoriis  fabulis  involve- 
rent,  donec  tandem  ad  meros 
lufus,  ludicramque  amoris  lafci- 
viam  res  verteretur.  Haec  fi 
animo  teneas,  ridebis  mecum 
hariolationes  inteipretum,  Fau- 
num  Nymphas  perfequendo  ad 


Sabina  Horatii  mra  delatura   fic 
declarari  ftatuentium. 

v.  2  fqq.  Sollennem  precum 
formulam  y^xiqs ,  IkaSi,  prae- 
clare  ad  Fauni ,  dei  a".reftis  ac 
vagi,  indolem  atteinpernvit 
poeta.  Pro  vulgari:  lenis, 
propitius  f:s,  tuere  a«ros  ac 
greges  meos,  doctius  erat ;  lenia 
invifas,  adeas  meam  villam; 
pro  quo  accommodatius  eft: 
lertis  incedas ,  abeasque  aequus, 
propitio  numine  transeas  ,  ut- 
pote  de  deo,  agros  et  filvas 
continuo  pervagante,  ac  nul- 
libi  morante  ideoque  nec  tern- 
plis  culto,  ut  caetera  agreftia 
numina.  KaxcSai/vtcvoc  Faunum 
deum  aXsif/xaxov  ( cf.  I.  17. 
init. )  faciunt,  qui  poetam  iram 
huius  dei  deprecari  exiltimant, 
lenis  incedas  et  aequus  abeas, 
explicantes :  nequc  iratns  venias, 
neque  irae  veftigia  relinquas. 
Lenem  autem  et  aequum  recto 
placidum ,  benevolum  ,  propi- 
tium  dici ,  nemo  facile  exem- 
plis  probari  cupiat.  —  fltufs  et 
ayrica 


188 


HORATII    FLACCI 


Si   tener    pleno  cadit  haedus  anno, 

nlali 
ara    multo 


Larga  nec  defunt    Veneris  fodali 


Vina     craterae,     vetus 
Fumat  odore. 


Ludit 


apnca  rura ,  agros ,    copia  pse- 
tica.    —    j>arvo<:    aluninos    h.   ,1. 
et  in.  23.  7.  prave  tttiqtie  Scholl. 
explicant  vernulas    ruris ,    £<pg- 
«t«ji«    (uti   •jircy.o^t'7Tinwg  dice- 
bantur ;    vid.    doctum    Vallcen. 
Aniniadvv.    ad    Ammon.    c.  III. 
P*   x73-)  f-  pueros  fervorum  in 
villa  Horatii;  quos  plerique  re- 
centiores  intpp.  fequuntur,  qno- 
rum   nonnulli,      qui    Iaunis   in 
tjniete    ludibria    adfcribi  e    Plin. 
XXV.  j4-  noffent,    co   tandem 
pvolabuntur,     nt   ephialten    110- 
ctnnmm   a    pueris    ftiis    Hora- 
tiura        deprecari       cxifument. 
QuantO  concinnior  contra,  quan- 
fo     limplicior     precttrrt     ratio : 
Faune,     tutare    ajrrum ,    tulare 
grege»  meos  ?   prae  altera,   quae 
jfgris  cr  verntilis  prorpicit.    Pro 
gvcgibus   arrtem    quaelitius  po- 
fuit    alumnos    parvos ,    aj^nos  et 
hoedos  tenellos ,  foetnram   gre- 
gis,    morbis  quippe  ma^is   ob- 
noxiam,      maxime    anctumnali 
<re.      Hinc  III.  £3.  7.  aut 
dulccs    mluTuni     pomifero    c.rave 
ttmpus  anno  fc.  fcntient.      Quid 
apertius  ifto  Ioco  ?  Qnid  apertius 
itltero  I.  17.  2.  de  Fatmo  peco- 
ruin    cuftode :     igneam   defendit 
aejtatem  capellis  usnue  meis  plu- 
viosque  ventos?    Duebus  igitur. 


arvis  et  gregibus ,  quae  ronxi- 
ma  rci  rufiicne  momenta  fa- 
ciunt,  Fauni ,  arvornm  et  "re- 
gum  cuitodis,  benevolemiam 
puta  expeti  a  poeta.  Sed  ad 
alteram  interpretationem  dela- 
pli  funt  intpp. ,  quum  femel  in 
nnimum  libi  indtixilTent,  omnia 
ad  avertendam  Fauni  iram  at- 
quc   noxam  fpcctare. 

r.  5.  Si  qnotamiis  facro,  ftat» 
die  tibi  parando,  nuiiien  tuum 
veneror,  fr  Fattnalia  tua  quot- 
aunis  rite  cclebro.  Sollenni» 
h.iec  Deos  obteitandi  formula, 
ubique  obvia  in  poetis.  Omate 
autum  partes  facriiicii  enume- 
rantnr,  tus,  merum ,  victima. 
Hasdks  cadit ,  tibi  immolatur 
(nt  I,  4.  ig.)  anno  piend,  im- 
,  exario,  qnol.mnis.  — — . 
6.  Si  neque  I.ugitm  vintim 
deejt  craterue,  i\  impleo  vino, 
tibi  libaiulo,  pateram,  iinierum 
tibi  libo.  Veiuiile  admotlnm 
cratera    audit     /  sneris   foJulis, 

T5.0TV5Tf^«    ya{)     'AiP^SOlTlf     [J.ITX 

Aicvjvov  ,  v.ott  ro  irafj  afxijpciv 
ybv  evyxqoiTCj ,  Fucian.  Amor. 
12.  p.  410.  r.itione  fr.tis  mani- 
fefta  ,  qna  eadem  ,  ybicrcv  -rq c- 
■kcXov  pxpvydojTTKV  Ejarujy 
avov  AtgfimoOv  appellat  Ion 
Chius  apud  Atlien.  II.  p.  35. ; 


CARMINVM  L.  III.  C.  XVIII.  V.  ()  -  18,        1  QQ 

Ludit  lierbofo  pecus    omne   campo, 
Ouum   tibi  Nonae  redeunt  Decembres: 
Feftus  in   pratis   vacat  otiofo 
Cum    bove  pagus: 

Iuter 


cuius  tamen  uonimlli  pnrum 
rremores  coniunctiouem  i(tam 
a  Venevis  et  Bacchi  TOt^th^tA  in- 
venufte  rcpetunt.  Similiter 
cJvcv  Panyafis  in  Stob.  Grot.  p. 
105.  appellat  -n-aCijs  ctdvotvjScv 
astlTji,  et  k&yvvov  Marc.  Ar- 
gentar..  XXJ.  (A.  Br.  H.  271.) 
jtaCiyvyjTvjv  v6Kraf*>j;  v.vktxog, 
eandemque  Incertus  epigram. 
LXXVII.  3-  (A.  Br.  II.  165.-) 
Jidv.^cv  stat  Mevfftwv  tkaqyv 
karqiv  K*i  HvStotiy;  ,  qwul  ap- 
pulitiffimum  eit.  Alia  de  hoc 
fodalitio,  ut  ita  dicam,'  poetico, 
vide  ad  I.  25.  19.  —  Sique 
aia  tua  multo  oJoic,  ture  aliis- 
que  odoris  rebus  (nam  et  alias 
les  adoleri  coiifiieviffe,  facile 
eo^as  e.  Tibull.  II.  2.  3.  Vran- 
tur  pia  tura  focis ,  urantur  odo- 
res ;  vid.  ibi  Ilevn.  adde  Prop. 
IV.  6-  5- )  ei  iniectis  fumat.  — 
retus  praeclare  multis  retro  an- 
nis  facriiicia  iu  ea  facta  inuuit. 

v.  9  fqq.  Effrenior  hilaritas, 
Faunalibus  omninoque  fefiis 
Deorum  agreftium  diebus  pro- 
pria,  vivide  admodum  adum- 
brata  a  poeta  fubiicitur;  ad- 
niixtis  qui  auguiLiorem  rei 
fpeciem  praeberent,  coioribus, 
a  praefentia  Fauni  ductis ;   quod 


temere  a  quibusdam  repreheniii 
videas.  Laetitiae  antem  fenfum, 
quo ,  deo  adventaute,  omnis 
natura  perfuuditur ,  ad  greges 
potiilimum  revocavit  poeta  h.  1. 
quod  raunus  iftorum  cuftos  ha- 
beretur.  Ita ,  fjaccho  praefente, 
largo  -pubeft.it  vineu  Jetu ,  apud. 
Virg.  Ge.  II.  590.  Conf.  Cal- 
purn.  EcL  IV.  102  —  116. 
Pecus  omne  ludit ,  exultat,  la- 
fcivit  (III.  11.  10.)  herbofe 
campo,  in  pafcuis ,  pratis. 
Calpurn.  1.  1.  Jdfpicis,  ut  tene- 
ros  fubitus  vigor  excitet  a<pws't 
in  fales  adventu.  Ad  diei  fViu- 
vitatem  omnes  gre^es  in  piata 
fuiffe  actos  nefcio  qua  de  oanfla 
ftatuant  nonnulii,  quum  in  Jti- 
lia  i.iitio  liuius  meniis  .1  p.iitu 
necdum  revocari  foieant.  — 
10.  tibi  redeunt  Nonue  Deit, 
quibus  tibi  fncrum  fit.  Redcuiu, 
de  facro  anniverfario.  —  1 1 . 
Sollennis  boum  iugo  folutorum 
in  lufticorum  feriis  mentio. 
Tib.  II.  1.  15.  Luce  facra  le* 
quiefcat  humus ,  requicfcat  ara- 
tor ,  et  grave  fufpcnjo  vomera 
cejfet  opus ,  Jolvite  vincla  iugis. 
—  feftus  pagus ,  ag,ricolae 
diem  ieltum ,  hiiarem  agfntcs, 
laeti  vacant  in  pratis ,  Opeie 
intermiffo    feliantur,     exultaiu 

in 


190 


Q.    HORATII     FLACCI 


Inter    audacis  lupus  errat   agnos: 
Spargit   agreftis  tibi  filva  frondis: 
Gaudet  invifam  pepulifTe  folTor 
Ter    pede     terram. 


in  pratis;  facra  enim  ruftica 
fub  dio  celebrabantur.  Vid.  I. 
4.  11.  —  otiofo,  libere  per 
prata  va^ante ;   fuavis  pictura. 

v.   15.  Aucta  b.  1.  rei  ima»o, 
I.  1  7.  5  fqq.    Impune  tutnm  per 
nemtts  caet.   prodita;    colore  ab 
aure.a  aetate  petito.      V/rg;.  Ecl. 
IV.   22.  ncc  magnos  metuent  ar- 
menta  leones.      Cf.    V.    1  b.    51. 
Inveftit     autem     poeta    feuten- 
tiam,  nam  proprie  agnus  audax 
eriat,     audacter    eirat,     fecure 
Vagatur  inter  lupos :   errare  enim 
de   libero  ac    fecuro  paftu  pro- 
prituai.     —      14-    Folia    menfe 
Decesrbri  arboribus   delapfa  in 
miraculum  vertit  pocta,    quod 
fane    Italiae    regioni    fatis    con- 
fentnucum    erat.       Referendum 
ad    (£1  ■kkofiokiixv  ,      in    honorem 
deorun     antiquitus   inftitutam ; 
de  qua  Virg.  Ecl.  V.   4°.    Spar- 
gite   humum  foliis  ,    in  Daphni- 
dis    honorem.      Suavitcr  atitem 
ipfam   iilvam  boc  laetitiae  fenfu 
nnimat    poeta,      quod     forte    a 
rufticis  ilio  die  fieri  folebat.  Cf. 
Schoi.   Cruq.      Igitur  Jllva  tibi 


adventanti  honoris  caufa  frondts 
Jpargit,    excutit,    humum     iis 
coniternit.      Atque  haec   iimpli- 
ci/hnia   fuerit    ratio.       llevnius 
tamen    ad    Virg.    Ecl.  IV.   50. 
de       nntantibus      adventu      dei 
agrefiis    arborum     cacuminibus 
vult  intelligi;   exquiiitiore   uti- 
que    phantafmate :       cui    tamen 
vereor,    ut  ratio  loquendi  f.uis 
addicat.     —     agrejles ,     utpote 
deo   agrcfti.    —    15.     Fojforem 
fpeciatim   cum    delectu    memo- 
rat  poeta,     piopter    graviQrem 
vineae  fodiendae ,  fouaequfl  du- 
cendae  laborem,    a  quo  per  fe- 
ftum  dicm  vacuus  gaudet  pepu- 
lijje,  cnm  intimo  laetitiae  fenfu 
petlit   quatit    ter    pede    teriann 
tripudiat,     faltat.    —    invijam, 
tot  aerumnarum    cauffam ,    fna- 
viter.    Eadem  ratione  damnatos 
ligones  Calpurn.  Ecl.  IV.    117. 
dictos  putabat  Wernsd.  ad  euiu 
locum.      llidicule    autem  foffft- 
rem  nonnulli  terrae  ilto  die  ru- 
diter    infultare     credunt,     quo 
iibi      tot      aerumnas ,        in     ea 
colenda  perlatas,     ukifci  vide- 
retur. 


CAR- 


CARMIXVM    L.  III.    C.    XIX.  1 9 1 


C    A     B.     M    E     N       XIX 


1  ARGVMENTVM. 


I 


n  dejcribcndo  huius  carminis  argumento  ab  interpreti- 
bus  vel  aliena  immifceri,  vel  praepo/iere  ordinem  cius 
conlnrbari  pianeque  perverti  animadvertas.  JStuuc 
enhn  Telephum  vel  novae  Iliados  conditorem  vcl  de  an- 
tiquis  hijioriis  Jubtiliter  disquireutem ,  aut  carmine  cas 
eyclio  (v.  1.  2..)  perjequutum  ferunt;  nnnc  carmen 
fupcr  convivium \,  in  quo  Telephus  de  temporum  ratio- 
iiibus  antiquisque  hijioriis  Jatis  intempefiive  dijpiceret, 
factum  ajjerunt;  Junt  deuique ,  qui  coenam  apud  ipjum 
Telephum  habitam,  in  qua  jnaelcr  coenaculi  Jrigus, 
vinique  parcitutem,  poetam  Telephi  ojlentata  eruditio 
paene  enecaverit ,  Jalje  perjiringi  cenjeant.  Quae  qui- 
dem  inlpp.  iudicia ,  a  poetica  ne  dicam  lyrica  ratioue 
prorjus  abhorrcntia,  rejellere  nihil  attinet.  Tu  ita  fta- 
tue:  Quum  Iloratii  Jodales ,  de  coena  airb  avuftoXCvv, 
forle  iu  L.  Liciuii  f  arrouis  Murenae  novi  auguris  ho- 
vorcm  habenda  deliberaturi ,  conventum  antea  ( nam 
quamvis  cocnam  ovj.>./3o\ijxaiav  delibcratio  antecefjeril 
necejje  eji )  agereut ,  interque  confabulandum  Jermo, 
qui  ipfe  erat  hilarior  alque  liberior,  a  propojito  Jenjim, 
iit  fit ,  ad  alia  aberrajjet ;  poeta,  nouuiji  de  convivio 
cogitans ,  ut  eos  iude  revocaret  Telephum  potijfimiim  ex 
Jiis  increpat,  quem  maxirne  a  re  ad  conjultandum  pro- 
pojita.     eademque    uidicio   Jito    gravifjima,     ad    doctas 

TUlgfLS 


192  Q.    HORATII     FLACCI 

migas  deflectere,  in  iisque  mire  fibi  placcre  animadver- 
teret.  Tum  ad  ipfam  convivii  futuri  hilaritatem  deli* 
neandam  progreditur ,  quam  exquijito  ariificio  reprac- 
feutat.  Rcgnat  in  hoc  carmiue  naturalis  orationis 
vigor,  a  poetae  commotioris  affectu  prodieus;  fentcn- 
tiae  nullo  artiori  nexu  praccipitatae,  omate  tameu  ac 
vivide  expreffae.  Graecum  autcui  poetae  obverfituiu 
fuiffe  exemphtm,  haud  vane  augureris ;  forte  Iouis 
Chii  II.  ( Anal.  I.  161.)  quod  harum  deliciarum  ama* 
toribus  hic  apponere  lubet: 

Xaiosriv    yjjxstsqo;  fiaciXsh;  oivt-'jq  T€    nrar{jQ  rv 

vjp.1v   bs   v.ovjtvjq'    oivoyooi    SsQatre; 
HitQvavrivv  rrQoyvraiaiv  sv  aQyvQsoi;'  6  $s  Xgvay; 

oivov  i^wv  ysiooiv   vi^lnv  ti;  tba(po; 
tUTTSvhovrs;    b'   ayvLv;  'HQav.Xsi  r   'A\v.jj.>)vy  rs, 

HQoy.\ei' ,    Tleoasibai;  r    sv.   Aib;   aQyojxsvoi, 
UivuojJ.sv ,   irai^t.vpsv ,    'ircv    Sia    vvv.rb;   aoiuij. 

OQysia$iv   ri;'  tV.cl-v  b'    aoye  (pi\o(pQoavv;j;' 
r'Ov    riva  b'    svsiblj;   jj.ijj.vsi    $vj\sia    7n\Qsvvo;, 

Hslvo;  rcuv  aAAcyv  kvoqotsqov   trisrai. 

Super  initio  carminis  iu  Adnotait.  monuimus. 


AD 


CABAlIRVM  L.    III.    C.    XIX.   V.    l-;f.  1Q3 

A  D     T  E   L  E  P  II  V   M. 


v^uantum  diftet    ab    Inacho 

Codrus,    pro  patria  non  timidus  mori, 
Narras,     et  genus    Aeaci, 

Et  pugnata  facro  bella  fub  Ilio : 

Quo 

t».  i.  Masimnpereplacet  po6-  LXXXIV.    i.    2.    (Anal.   Br.  I. 

tae  fedulitas,    in   qpparando  in  itg.  )s-J  $ikte,  &(  k<>irnjbt  Hboa 

Murenae      honorem     convivio  tkitf  otvcTcraiJ.vv  vtntta   K«i  *-i- 

omnes     cogitationes    deft^entis,  At/xsv      l*XQv6tW*     kiyn.      — 

omniaque  fitsque   deque    iiaben-  (Juuntum  ilijiet ,   qitanto  tempo» 

tis ,    atqne    adeo  indignantis,    (i  vis  intervallo  a  fe  iuvicem  diitent 

quae  praeter  rem  a  fodalibus  in  InacJms,    antiqiiidinius   Av<rivo* 

tm   proferri  animadvcrut,  rum  rex,    a  quo  ultiina  tempo» 

Iucrepat  igitur  Telephum,   extra  rum  procedebat  compntalio,    et 

ol  as   vagantenij     hoc    exordio  Codrus ,    ultiniiis  rex Atlieuier.- 

poeta ,    eumque   ad   propolitum  fium ,     non     timidus ,     promttt» 

rcvor.at.      Vide    oinnino  de  tlra-  paratiisque mori,  fV)  sv.vuiv5av«7v, 

matica  hac   exordii  adomatione  graeca   liructma.      Res  ipfa  110- 

Argum.      Nenue    dubitaudum»  tiflima   vel  e    luftin»    II.   6.    — - 

quin  graecttm  Iloratio  nnte  ocu>  5.  nurras ,   cum  vi,  ktijptlc,  <£/->)» 

ios  obverfatum  fueritexemplum.  v*<pilc  >   fykvaqtie.,   exponis  ,    eac* 

Similes   ideae   occurrtmt   iu  So-  pedis    nunc    iltas   ohronologictt* 

tionisfragm.  apud  Atlien.  VIII.  difticultates,     qmuu   de  re  grai 

3.  p.  536.  ti  TaZrat  kqqtlq  (pkrj-  vioris    momenti    deltberanuum 

vatpJiv  cnvw  narw,  Ajxxov,  'Ak«-  ht ,    importune   tricaris.    —    el 

5>j«iav  ,  \fl5a7cv ,   tvkac,  kqqovi  ge/zm-,      itirpem       nobiliilnnam 

n^urxv ;   ol-6's  i'v  rcjTwv  na/.sv'  Acaci,   Oenopiae  regia ,   percen* 

tivwmsv  ,    inxivmfUV4    Anacreon.  fes,    Peleum,   Telamona,  et  inde 

XXXVI.   ti    «•   taiit   'jqij.:i;    bi-  prognatQS,    Achillem,   Teucrttm 

idcxhic ,     Kct!     pjfripmi     <kv.a.v$<xi  et  Aiacem ,     licque  nugantlo    de» 

'ita    omnino  leg.    pro  00   quod  laberis  tandem  ad  ln-lla,   pu-mas 

nunc  obtinet,     ivdy-Aac)    ti  8*  fub    llio ,      ad    llmm    pugnataU 

uoi    koymv  tttf&uVaiV   tuiv    «>/dsv  editas ,    factas ,    novainque   ndeo 

:_vr*v,       uXkkov      Sio*ffK«  Iliada  exotdiri».   lielia  f.  r>r.  ataui 

nveiv    caet.     Jbt   cuisdem   epigr,  pugnar* ,  [*«W  iUaXs *-9<*<i    n^- 
2<"«.   7/.  N  tillimo 


194 


<J.    HORATII    FLACCI 


Quo   Chium  pretio  cadum 

Mercemur,    quis  aquam  temperet  ignibus, 
Quo    praebente  domum    et    quota 

Pelignis  caream  frigoribus,    taces. 

Da 


tiflimo  Graecifmo.  Ilium  facrum, 
"JA.105  iqi) ,  Homerico  epitheto  ; 
veluti  II.  h.  46.  propter  deos 
iroXiov^ovc ;   res  nota. 

v.  5.  Caeterum  de  re  rrmlto 
maioris  momenti,  de  apparando, 
quod  inftat,  convivio,  verbum 
xiullum.  Seqq.  manifefte  do- 
cent,  de  coena  In  trvfx&okwv  ad- 
ornanda ,  in  qua  aequalem  quis- 
que  impenfarum  partem  (undfi 
ieoTikslc  dicti),  quae  in  epulas 
infumerentur ,  fuftinebat ,  a 
Muraenae  amicis  deliberatum 
fuiffc.  De  conviviis  ffv/j.&oXt- 
f*aioic  vide  docte  difpicientem 
Salmaf.  Obff.  ad  Ius  Att.  et 
Rom.  c.  III.  p.  62.  fqq.  Tangit 
autem  poeta  potiora  convivii 
momenta ,  quae  illud ,  iuxta 
Varronem  apud  Gell.  XIII.  11. 
omnibus  fuis  numeris  abfolutum 
efficiunt,  Ji  belli  homunculi  ad- 
fint  (  quales  Horatii  fodales  recte 
tibi  fingas)  fl  electus  locus  (quo 
praebentedommn  caet. )  fl  tem- 
pus  lectum  (quota  hora  caet. ) 
fi  apparatus  (  Ghius  cadus  )  non 
neglectus.  —  cadum  Chium, 
vini  Chii ,  in  pretiohoribus  lia- 
biti,  de  quo  Athen.  I.  p.  28. 
Conf.  Serm.  I.  10.  24.  etTibull. 
II.   1.   2Q,    Vude  fatis   apparet, 


de  opiparo  ac  pollucibili  coena 
eos  cogitaffe.  —  6.  quis  aquam 
ad  balneum  ignibus  temperet, 
calefaciat.  Balnei,  quod  re- 
fpexit  poeta,  ufus  ante  coenam 
fatis  notus  apud  vcteres.  Ve- 
nufte  autem  ita  de  eo  disquirit, 
in  cuius  domo  epulae  effent  cele- 
brandae;  unde  fubiicit,  quo 
praebente  domum ,  quis  domura 
praebeat,  apud  quem  convive- 
mur ;  nihil  amplius.  Aliena 
eft  ab  h.  1.  de  ufu  verbi  prtm 
bere,  vags-^Etv,  partes  fumtuum 
in  fe  recipere ,  obfervatio.  No- 
fter  Serm.  I.  5.  37.  ln  Mamur- 
rarurn  lafji  deinde  urbe  mane- 
mus,  JVlurena  praebente  do- 
munu  —  7.  Q.  et  quotu  hora 
epulaturi  fimus,  h.  utrum  de 
die  (v.  ad  I.  1.  20.)  an  con- 
fueta  hora  convivium  incepturi 
fimus.  Pro  hoc,  quo  fe  ad  tem- 
peftiviorem  compotationem  pro- 
niorem  oftenderet,  fuaviter  ac 
feftive  ex  fuo  fenfu ,  fri"  oris 
impatientiflimo :  qua  hora  ca- 
ream  frigoribus ,  calefiam  ;  coe- 
naculurn  enim  hieme  calefiebat, 
ut  notum.  Pelignis ,  quale  eft 
in  Pelionis ;  quae  regio  incle- 
mentius  coelum  habet.  Auaet 
adeo  fimpliciter,  ut  nix  Sitho* 
nia  III.  26.  10.  Solleunis  auteiu 
liicu» 


CARMOVM    L.  III.    C.    XIX.    V.    5-12.        1Q$ 

Da  Lunae  propere  novae, 

Da  Noctis  mediae,  da,  puer,  auguris 
Murenae:    tribus  aut  novem 

Miicentor    cyatliis  pocula  commodis. 

Qui 


luculentioris  foci  mentio  in 
compotatione,  ut  I.  g.  5.  III. 
17.    14. 

v.  9.  Feftinantem  ad  pocula 
poetam  omnisque  movae  impa- 
tientem  praecepta  animo  eius 
convivii  futnvi  liilaritas  vivide 
admodum  dcclarat.  Sedent  con- 
vivae,  leges  bibendi  ponuntur, 
certatur  poculis,  convivium 
a»;itatur  liberius  ,  exorkur  cla- 
mor  inconditus  etc.  Quo  ex- 
quifito  artificio ,  palTim  Noltro 
fvequentato,  rerum  fpecies  no- 
va  quafi  luce  perfundi,  totum- 
que  cavmen  mire  animari,  facile 
quisque  fentiat.  Hoc  autem 
loco  tanto  maiorem  vim  hnbct, 
poetae  iinpatientia  ceffatori  Te- 
lepho  oppofita.  Caeterum  fym- 
poliavchi  perfona  fumta  fqq. 
1  poeta  pronuntini i  putanda.  — 
Da,  iyxfl »  *X'XS'»  tempera  at- 
:jue  minilira  poculum  Lunae 
wvae  (altero  cnfu)  in  Limae 
lionorem  ebibendum;  cuius 
midem,  uti  mox  Noctis ,  ra- 
:io  unice  ideo  habetur ,  quod 
;ompotatio  in  multam  noctem 
irotraheretur.  Vnde  et  fomni 
aoculum  habet  Eubulus  apud 
ithen.  I.  p.  56.  Cf.  TII.  2g. 
15.  Argutius  paullo  .id  primum 
Murenae      auguviuin      trahunt, 


quod  quidem  a  media  nocte  cn- 
pere  follenne  erat.  Caetevum 
et  cyathi  in  poculum  infufi  et 
ipfum  poculum  follenni  loquen- 
di  ufu  illius  dicebntur,  in  cuius 
honorem  bibebatur,  habita  fi- 
mul  in  infuildendis  cyatliis  fyl- 
labarum  nominis  eius ,  atque 
fingularum  adeo  vocum  ratione, 
ita  quidem,  ut  unaquaeque  de- 
inccps  in  unoquoque  afiufa 
cyatho,  ne  fraudi  locus  fievet, 
recitavetuv.  Callim.  ep.  XXXI. 
1.  9YX.9i*  *"*'  "Kct^iv  fiif, 
A/ok/.sc?-  Meleag.  XCVm. 
(A.  Br.   I.    2{j.)     iyyjt,     k«« 

t  a  k  /  v  ttTs  ,  t  «  A.  /  v  ,  v  K  X  /  v  , 
HA/oouifa?,  £/ts  cjv  aV.fjjrju  to 
ykvK.i>  /xicy^  ovo/^a.  Cf.  ciusd. 
quod  ibi  fequitnr  ep.  XCIX. 
Adde  Pofidipp.  X.  (  A.  Bv.  II. 
48«)  Eubuli  apud  Athen.  1.  1. 
—  novae ,  ortae ;  nihil  am- 
plius.  N.  autem  mediae ,  ciun 
vi ,  utpote  in  compotatione  ad 
mediam  noctem  pvoducta; 
quamquam  parum  fubtiliter  de 
Nocte  dea.  Da  ter  repetitum 
fatis  tva^ycu?  Horntii  intenipe- 
rias  oftendit.  —  au^uris  nuper 
facti,  in  auguratus  eius  hono» 
rem. 

v.    ai,    Duo    mifcendi    vini 

modos  imperat  poeta,   alterum, 

N    2  qno 


ig6 


(,>.    UORATII    1LACCI 


Oui  Miifas    arnat    inparis, 

Ternos  ter  cyathos  adtonitus  petet 
Vates:     tvis  prohibet  fupra 

lUxarum  metuens   tangere  Gratia, 


Nudii 


quo  tvibus  vini  novem  nqnae 
cvatlii  admifceantu* ,  alterum, 
quo  ruivcni  vini  cyathi  citin 
iribus  aquac  tempcrentur,  vcl, 
qnocl  limpjicius  erit,  tres  aqnae 
partes  cuir,  vini  una,  vel  t.ies 
\ini,  cum  una  arjuae  paTtc, 
v;  rv»i,-  -qii  tva  H.VCt3ot,  v)  »v« 
tso»  tj6*j,  Illuu  vulgare  ac 
fabrie  potantiutn  temperaraen- 
ttuu;  Eneu.  XV.  5.  (  A.  I'»r. 
i.   iiH\.  )  X«/t>e<  vw^vci/xtvoc  rqtci 

Nu/aCftlj'    TiTfrtTOC    «VTO<   (  0  B*K- 

%»(■)'  (fere  ut  Tibull.  III.  G. 
57.  Naida  Dacchui  tuiiat ;  »»■»  ■  ■ 
tiemperet  annofum  Alarcia  tym- 
jika  mfirum  coll,  [VTelea&i  i  CXIIf. 
5.  T  o  i?  v« k«   f/6  y  N  J  /t*  <p *  .  j 

Bj^/*<*<     CpiAoc-      >*jv     CS    VIV 

■;  f*ieyte$*t,  JsJ-vj  irvo  «■« 
KAiifwti-cv,  et  Tinioiliei  sv  JVv- 
kawti     Itpud   AWlen.     XI.    465. 

>3(SllS  VfMCyi     &'   K|X«    JiftV.J/icu 

«OjS^VTM       OftKlpVBJffl        NU/*<J).«v) 

Eiusdww  fere  teniperamenti 
ciaiu  miinque  aqnae  cum  fluo- 
bus  vini  uiixti  cyathi.  Conf, 
oniniuo  Athen.  X.  7.  p.  426. 
—  miftentor ,  praeclare  e  fym- 
pOliarcJii  perfona.  Pind.  Nem. 
S\  luj.  8  y  Kijviirw  ti'>  uiv 
(  Kfvjrijjvft  )  iw  —  ttpyuosftlffi  0« 
UIHfiKTI»   l4'U\X.Xi7t0ifj.-riA0V    ITftiOft. 

Ion  CbiusJl.  2.  (A.  f$r.  I.  161.; 


>Jjtx7v   os    y.  fvjT^r/*    o/vo^ooi    Ss- 
^ftTs;   ki^v«vy;wv   nrfej^wraiffrti 
av  «ovuciaic.    Doctius  .lUieni  cii- 
cituv    yocula     cyatliis     ;.'.. 
qtmm   cvathos  aquae  et  vini   in 
lis  mifeere ,  tsmperare.  — 
-.//-, ,   ui    <  uiusqite    | 
ingenio  commoduiu  erit,  fobriia 
ac     niodeftis    vimim     dilutiusj 
iufauis    contra ,     qit.ilc-     | 
ftint,    ineracius  bibentibus.    Ex- 
plicatius   lioc  poeta  ftatim    fub- 
iungitt 

D,  15  —  17.  Qui  Mufas 
avnat,  Mtilisque  amatur,  Moi> 
cwv  (pi/.c;  w> ,  poeta  (Vid.  ad 
I.  26.  1.)  petet  petcre  eum  de- 
cet ,  conlentaueum  eit,  noveni 
cyathos ,  ob  Mufas  imparet,  b. 
novem.  1'octis  eniin  infania 
proprta.  Hinc  vates  attoniius, 
i/Afljovrvj-Ssic ,  vfififCVTifric  (ita 
*0O)T«?  syupfovr>jTou<  A-ocat  ]  .u- 
ci.ai.  Timon.  I.  p.  99.)  fj.o-icc- 
Xvj7rr:c>  proptcr  ro  sy^ovfficSH 
cuius  cum  infania  follcttnis  com- 
paratio.  Attonitas  Rlaenadal 
b.  furentcs  occurriuit  apncl  lu- 
venal.  VI.  516'.  et  sfcpoovr*)^ 
vaipro  /JtafVtaSett  apud  Menandi 
sv  yswjyty  apnd  Gtot.  Excerptj 
i>.  715.  Alia  vid.  Ilcmitciii. 
ilUaU  ad  Luciau.    1.  1.      Ji.ui.lem 


cAimixvM  l.  nr.  c.  xix.  v.  13-20.      197 

Nudis  iuncta   Sororibus. 

Infanire  iuvat,    cur  Berecyntiae 
Ceflant  flamina  tibiae? 

Cnr  pendet  tacita   fiftnla  cum  lyra? 

Par- 


fere  menfnram  pofcit  Anacreon 
apn.l  Athen.  X.  p.  /}i<>.  ctiius 
vv.  iu  coulfcituendi  vuientur: 

iy%    Osf  \pso    y/j.rj  ,    m  ra:, 
x*At/3>|v  oxw;  «yaucT/v 
rooirt«u,  ri  msv  9«    s.yy^as 
v&aro$  ri  *«vts  &    otvoo 

•i»   «V    (£>0*V     u(3O(0TIWtf«II 
<jvaCiliS*A(   PaCTffiVi-yqTa;, 

ciecto  putnlo  vM.a£ov«-  et  infcrto 
<  —     15   fqq.    Suavis  con- 

vorlio  vuliinris  feutentiae:  Ve- 
recundiorum  portio  erunc  tres 
i.  —  fupra,  uhra  tres, 
plures  quam  tres  prohibent  ve- 
hmt  Gratiae  tangere,  exquifi- 
liilimo  verecundiae  fenfu ,  pro, 
capere .  bibere ;  qui  Gratiis 
lit.int,  ternuin  Gratiarum  nu- 
nieruin  petunt,  ultra  tres  haud 
redi  atnlcnt.  Ilinc  -r(,.ur:.-j9 
iriaiv  Panyafis  (  apnd  Athen.  I. 
p.  36.  y  ixcvsfxtt  Xacf^j  x»i 
floaie'  rqv  bt  &sUT*oav ,  'Afypo,- 
ot~**  if&ftt  b's  xa)  *Ai-Jf,  rijv 
npiVx».  lieui  Eububis  apud 
Atlien.  ).  1.  TjgV?  yaffl  fxovovq 
-■,•  syv.rvavvjm  roi^  su 
•^povoCtftv  caet.  —  rixarum 
metuens,  sbhorivns,  aliena  a 
rixis ,  nt  metuens  riri  alterius 
eaftitas  111.  24.  22.  Cf.  Serm. 
IV-.  5.    110.  ct  vid.  ad  II.  2,  7. 


Male  alii.  —  Gratia  iuncta  S .  •- 
roribus,  docte  pro,  Gratiaa 
iunctae.       Vi.i.    ad    I / 1.  21.  22. 

—  vudis ,  nam  et  uuJas  ftH 
exbibebat  ferior  antiquicas.  v. 
Paufan.  IX.  p.  7g2.  Ct'.  IV.  ?'• 
6.  et  ad  I.  50.  5. 

v.  i{].  Invnt ,  volupe,  duhe 
eft  (  ut  IV.  12.  e\tr. )  infavtre, 
fMuinsSa*,  exultaie  laeiiiia; 
S4ku»,  Sikw  [jto.v%vAt  Anacr. 
XXXI.  Infaniom,  f.  eiTufiorem 
poetae  hilaritatem  egregie  ile- 
cent  brcvitcr  ennntiatae,  abru- 
lie  lententiae  UI  fqq.  Cf. 
II.  17.  2r  fqq.  —  cttr  ceffant 
jlamina  tihinr  ,  cnr  non  inihum , 
reboat  tibia.  Flamiha  tibiae, 
a-JXav ,  Xajro~  irvsu  ucvra,  Eurip» 
Pkoeniffi  794.  Bacdh  i2ft.  et 
faepius  alibi.  —  Bereeyvtiae, 
in  Ovbelcs  facris  adhiberi  f>  ■!>.- 
tae;  auget  furoris  iuenm.  — ■ 
20.  Cur  pendct ,  cnr  ceffatur  in 
dcripiendis  de  pariete  lyra  et 
fiftuht.  —  tacim ,  mura;  oppo- 
nintr  lyra  loquax  ,  $>■*>:  asrcui 
(ut  in  Sapphns  fragm.  lye, 
j^-av  57«,  fJiQi  Asys  ,  ipw.'"6-r7<x 
os  yi'vrt  apud  Vif.  p.  7.  )  <t- 
(p£-3^  yo;    et   hni.    vj-Jra  ffJjwyC*- 

Quhit.  Cal.    VI.    170.      2  1. 

.-ircenws  deixteras,    q»an*o 

N   3  fig«i- 


198 


Q.    HORATII    FLACCI 


Parcentis  ego  dexteras 

Odi:    fparge  rofas:    audiat  invidus 
Dementem  itrepitum  Lycus, 

Et  vicina  feni  non  habilis  Lyco. 


Spiflfa 


fignificantius  quara,    intolerabi- 
lis     iita    cunctatio    eft ,      enecat 
me    haecce    ignavia ;     parcentes 
fc.    deripere,      cunctantcs     der. 
quae   non    dudum    deripuerint ; 
notillimo    verbi   gr.    (peihseSxi, 
ufu.      Ita     (peiWSat     KtAaySou, 
de  omittenda   expeditione  Pind. 
Nem.    5.    ^7.     Explicant    fere, 
otiofas;   quod   abfolute  dici   ne- 
qmt.      Traliendum  autem  ma°;is 
a.l    fuperiora    quam  ad    feq.   — 
2.2.  Rofarum  et  omnino  florum 
in   conviviis  ufus  multiplex.  H. 
1.  menfa  potiilimum  rofis  inftra- 
ta  iutelli»;enda.     Cf.    ad   I.   56. 
15.  Neu  defnt  epulis  rofae.  — 
Audiat    invidut   caet.   tota  vici- 
nia  noftro    clamore    percrepet ; 
fere  ut  Propert.  ITI.  3.  23.  26. 
1  ibia   nocturnis  fuccumbat  rauca 
choreis  ,    publica  vicinae  pcrftre- 
pat  aura  viae ,    ubi  Burm.    cum 
Noftro  comparat  Cic.  pro  Rofc. 
46.  cantu  vocum  et  nervorum  et 
tibiarum     nocturnisque    cOnviviis 
tota    vicinitas  perftrepit ,     et   in 
Verr.  V.    13.    Quanto    ornatior 
Nofter,  admixto  fenilis  invidiae 
colore :    Lycus    fenex ,    vicinus 
(vide   quam    docte    disiunxerit 
haec    epitheta  poeta ,   ut  locum 
fignilicantiori    faceret )    invidus 
audiat ,    invidia  propter  ingra- 


vefcentera  aetatem  rumpatur, 
dum  ftrepitum  dementem,  infa. 
nientium  iuvenum,  audit.  Ion. 
1.    1.   v.    7.    nivw/uEv ,  irai^wjj.zv, 

'tm    hta    VUKT05     aoihi).       24. 

Vxor  Lyci ,  ei  utpote  feni  non 
habilis  minus  apta,  averfans 
eum,  inverfa  oratione ;  proprie 
enim  Lycus ,  morofus  atque 
effoetus  fenex,  uxori  iuvencu- 
lae  non  eft  habilis ,  eius  animo, 
rnoribus  caet.  minus  commodus. 
Tanto  aegrius  accidebat  Lyci 
auribus  ifte  iuvenum  ftrepitus. 
Caeterum  hac  Lyci  commemo- 
rata  vicinia  venufte  admodum 
domum  defignat,  in  qua  com- 
potationem  inftitui  cupiat. 

v.  25.  Nexum  ita  tibi  finge: 
quemadmodum  auteni  illa  fen  >m 
Lycnm  averfatur,  ita  contra  te 
Rhode  efflictim  amnt,  pulchra 
pulcherrimum.  —  Nitiduni,£\i\- 
gentem,  infignem  fpiffa  pingui, 
denfa  coma,  y.qij,1)t-/\v\  quae  et 
decoris  et  vigoris  iuvenilis  in- 
dex.  <t>  oc  th  i  [x  a  v  no/xav  Paridl 
tribuit  Pind.  Nem.i  I,  102. 
Xi-ra(jav  eSsiqav  Theocr.  V.  91. 
y^va^iyjxiTav  /xaqfxatffwv,  Eunp. 
Ion.  8H7-  tvf&iargvxov  aiykvjV 
eadem  fpecie  dixit  Irenaeus  III. 
5.  (  A.  Br.  III.  10.)  Male  non- 
nulli 


CARMINVM  L.  III.  C.  XIX.  V.   2  1  -2  8«        1Q9 

Spifla  te   nitidum  coma, 

Puro  te  fimilem,  Telephe,  Vefpero, 
Tempeftiva   petit    Rliode: 

Me  lentus  Glycerae  torret  amor  meae. 


nulli  de  coma  uncta  coeitant. 
—  26.  Suavis  formofi  iuvenis 
cum  Vefpero ,  ilella  Veneris 
comparatio.  Laudant  Virg. 
Aen.  VIII.  589  %<!•  aa"ae  Senec. 
Hippol.  750  fqq.  Quint.  CaU 
V.  131.  Suaviinme  autem  eam 
idhibuit  Plato  ep.  XXI.  (  A.  Br. 
I.  i?3-)  AoTijp  t$\v  fuv  gXa//- 

*£{   £V1    ^WOtrtV     £W0J  ,      VUV    OS  ■&«- 

Vaiv  ka/xirsti  tairsgo;  iv  (p5</al- 
ve/f.  —  -puro ,  recens  e  mari 
exorto,  vel  fimpliciter,    fplen- 


dido.  —  27.  tempeftiva,  tueaiV, 
■nt-raoc;  ,  in  ilore  aetatis  confti- 
tuta.  —  28.  Ego  minus  felix 
fum  in  amore.  Pro  quo  eft: 
me  lentus  amor  torret  ,  ego 
lento  amoris  igue  maceror, 
pereo  (cf.  ad  I.  13.  g. )  Gly- 
ceram  afperam,  immitem  exper- 
tus.  De  Glycera  v.  I.  19.  5  fqq. 
Ridicula  infcitia  /3p<*civiv  'Atfpe- 
oi't«v  cum  lento  amore  h.  1. 
componunt. 


N  4 


CAli- 


200  (,>.      IIORATII      TLACCI 


C    A    R     M    E     jV      XX. 

JRGVMIEXT  V  M, 

Jr.Iouet    Jloratius     hoc    carmine    JPyrrhani     qucndam, 
iit    ne  temerario    auju    Ncarcluun ,   pueruvi   dclicatum, 
a  puella  quadam,    amore  eius  jmriter  capta,   ahjirahcve 
conetur ;  rcm  enim    efje  admodum   arduam   ac  periculo^ 
fam,  quandoquidem  puella   idtima  jiotius  exjfertura  Jit, 
ifuatn  ut  Jibi  eum   crijii  juitiatur;    tum  ne  pericidi  qui* 
dcm  jjrctium  Jore,     iu   puero  Juperho    atque    amatora. 
Jafiidientc.      Jlaec    omnia   j)Octa    aXXyyonmivc   cxhd.it, 
puellam  cum  lcaena  comparans,    jjio  calulis,   quos  Tyr- 
rhus  Jibi   ereptum    eat ,      auimoje    decertantc.        Toinm 
carmeu  ad  verbum  plane  e  gracco  jiocta  expreJTum  cjfe, 
ct  argumenti  ct  tractationis  raiia   facilc  evincunt.    Tii~ 
vias    allecoriae  lincas    deprchendebat    Ccl.    Schneidenis 
( Animadov.    in  Jnacr.  j).    107.J  in  Platouis   Charmide 
T.  V.  p.  iii.  Bi/>.  Kai  hvofua-a  aoQwrarov  Kgmav  ra 
Igwriiia,      0;  eJksv  hir)  rov  xaXov  Xiywv  iraidc;,   akXw 
L~oriOo.fiiVo;  ivXafisloSai,  p;  KOtrivavTi  XiovTOj  vsfinlv 
tk$ovta  j.iolgav   algsiaSai  Hoe&v,    Avro;  yag  y.oi  hS4ns\ 
vtq  tou  roiovrov  ^gep.fxarQg  iaXuxhat. 


AV 


CAUMIXVM    L.     III.     C.    XX.    V.      1"4«         2QI 
A   D      P    Y   R    R    II    V    M. 


JNoii  vides,     quanto  moveas  perlclo, 
Pvrrhe,    Gaetulae    calulos   leaenae? 
Dura  poft   paullo    fugies   inaudax 
Proelia   raptor: 


Quum 


i'  i.  Kon  vides,  non  animnrl- 
rertis,  ir.t-elli^is  ,  auanto  cum 
ptriculo  moveas,  1).  quam  peii- 
culofa  res  fit ,  leaenae  catulos 
vwvere ,  auferre,  rapeve ?  Et 
lmc,  demta  allegOTia ,  prOi 
kemere  «ijis ,  qui  fovmolum 
adolefcentem  apuella,  eiliictim 
iftum  amante,  abduceve,  ab- 
fcrieiiare  conarls.  IMovere  fc. 
latibulo,  pro  ,  amovere ,  quod 
folicnne     de     furto     pecudum. 

i.  lo.  lii.  Burm.  tamcn 
ad  Prop.  P  15;  afi.  explicnbat 
htceffere ,  irritare ,  et  ad  Noltri 
locr.m  facere  exiftimabat  Graec. 
broverbium ,  hsj  Ka&tuaovffav 
fi^  y.jvgTv ;  quam  docfrinam 
liuic  loco  pantm  oppoxtunam 
nou  adfiuliflet  poetac,  li  ipfum 
locnm        curatius       infpexiffet. 

is    comparantur    et    alibi 

.,  ob  fertnam,  qua  ado. 
lefcentes  fpoiiant  lacerantquc, 
iridolem  ,  veluti  Anaxilne  npud 
Athen.  XIII.  p.  558-  Iloctamen 
loc<>    iiacundiae     ma^is    fummi- 

enja  catutos  amovis  (de 
quo  v."  Stat.  Theb.  X.  .ji.j.) 
katio    habit*.      Gw.itilae    auget 


feritatis  notionem ,  ut  I.  35« 
10.  —  5.  Poft  pautlo ,  moK, 
ftatim  ubi  raptOfl  libi  cubicuio 
catulos  lcaena  animadvertot. 
raptor,  qtii  tcmevavia  atulacia 
iinpttlfus ,  catulos  ipii  cripere 
conabaris;  graviter  pro  tenui, 
tu.  —  fogies  fubterfngsre  tenta- 
bis .  detrectabis,  inaudax ,  quo 
quidem  meticnlofurn  tuum  ani- 
rntrm  mnnifeftabis,  (  fuavitev 
fgitur  r:y  raptor ,  cui  audaciae 
ItOtio  ineii,  adiectnm)  pratdia 
dura  ,  acerrimum  Jeacnae  impe- 
tum;  tcr^iveriaberis  cu:n  ea 
congvedi,  non  fiiltinebis  eius 
incurfum.  Jnaudax ,  novum 
vocabulum ,  ab  iloratio  ad  Gr. 
«t:auo;  iovmatum ,  quod  ab 
aliis  iam  mouitum  video.  Tre- 
nubundum  equitem,  qui  raptos 
tigridis  catulos  fecum  avebit, 
limiliter  vocat  Claudiaii.- R. 
Prof.   III.    265. 

v.  5«  Juvtnum  catervas  volmil: 
cffe  amatores  puellae,  quos  ca 
fpernat ,  ut  quae  JNearchum  fo. 
lum  iequatur,  atque  ln  hoc  fo- 
lo  votoriun  fimunam  defigat ; 
N  5  hostiue 


202 


().     HORATII      FLACCI 


Quum  per  obitantis  iuvenum  catervas 
lbit  inlignem  repetens  Nearchum, 


Grande 


hosque  obftare  leaenae  perfe- 
quenti  aiunt ,  quod  eorum  in- 
terfit,  Nearchum  ab  ea  abftrahi. 
Vide  mihi  argutiaa  mtpp.  Res 
ita  potius  animo  informanda  vi- 
cletur :  Plures  huic  expeditioni 
operam  navantes  cogita,  ex  his 
unum ,  (Pyrrhum)  audacifli- 
rnum  haud  dubie,  catulos  lati- 
bulo  afportantem,  celerrimeque 
aufugientem ,  rcliquos  leaenam 
iaculis  confodiendam  opperien- 
tes.  Hos  igitur  lcaenae  rapto- 
rem  fequenti  obfiare  exiftima. 
Sed  vi  viam  libi  leaena  per  op- 
pofitas  has  iuvenum  venantiim 
( Saktoovg  a/^vjcj;  Homerus 
quoque  venatores  fimpliciter 
vocat  II.  7.  26.  )  catervas  faciet, 
et  ibit  repetens ,  repetitum  ,  ut 
recuperet  injlgnem  forma ,  for- 
mofum  Nearchum  fuuni.  Sequi 
proprie  debebat,  ut  repetat 
raptos  fuos  catulos ;  fed,  mifla 
allegoria ,  Nearclium  poeta  po- 
fuit,  perfpicuitatis  caufla,  ut 
II.  7.  15.  et  alibi.  —  7.  gran- 
de  certamen,  (  per  appolitionem 
haec  verba  accipienda )  fuper 
quo  (Nearcho)  grande  certa- 
nien ,  acerrima  pugua  orietur, 
d«»certabitur ,  tibine  an  illi 
(  puellae)  Nearchu s.maior  prae- 
da  cedat,  magis  ,  potius  praeda 
f.  victoriae  praemium  cedat, 
uter  veftrum  Nearcho  lit  poti- 
turus.      lia  difliciliorem    hunc 


locum  expediendum  effe  arbi- 
tror ,  etfi  nemini  intpp.  hanc 
rationem  in  mcntem  venifle  vi- 
deam.  Nearchus  per  appofitio- 
nem  certamen  dicitur,  h.  de 
quo  certatur,  ufitatiflima  poetis 
loquendi  ratione.  Adponam 
unum  Euripidis  locum  fatis  lu- 
culentum ,  Hippol.  1140.  vvfi* 
(pihtot  b  awoXwXs  Xtyi)  fyvya  c?» 
XtyiTOwv  afxiXXa  novoai;',  nbi 
Xtyy  dicuntur  aftiXXot  v.ouoatc, 
lcctus ,  coniugium,  fuper  quo 
certabant  puellae  inter  f).  Ob- 
iectum  igitur  certaminis,  live 
res  fit,  fiveperfona,  certamen 
ablolute  dictum.  Ita  Virbius 
Sil.  It.  IV.  590.  ultima  palma 
dictus,  qui  \-incendus  reitat. 
Exemplorum  firuem  congeftam 
vide  a  Drakenb.  ad  Sil.  VIII. 
54-  et  a  Rup.  ad  eundem  I. 
479.  Etiam  Acron  et  Porphyr. 
\v.  7.  Q.  ad  antecedcntia  traxe- 
re,  hac  adiecta  duplici  expli- 
candi  ratione  :  „Cum  per  obfian^ 
tes  luvenura  catervas  ibit  gran- 
de  certamen ,  ( haud  dubie  hoc 
fenfu:  inter  iuvenes  acerrime 
pugnabitur ,  pugna  graviifima 
inter  iuvenes  erit )  repetens 
Nearchum:  (quo  repetatur  N.» 
quo  diiudicetur ,  utrius  Nenr- 
chus  fit)  aut  obscura  elocutione 
in  Pyrrhum  certamen  ire  dixit, 
in  mulierem,  (lege:  certamcn 
ire  dixit  mulierem,  deleto  12) 
qune 


CARMINVM    L.  III.   C.    XX.    V.    5  -  1 0.        £03 

Grande  certamen,    tibi  praeda  cedat 
Maior,    an   illi. 

Inteiim,    dnm   tu  celeris  fagittas 
Promis,  haec  dentis  acuit  timendos, 

Ar- 

quae  cerramen  cum  ea  (leg.  eo  Praeda  eft  ipfe  Nearchus,    prae- 

fc.  Pyrrho )   liabitura  eflet,    cu-  dae  victori   cedens.      Nota  Afi- 

piens    illi    eripere    Nearchum ;  nii   Pollionis    verba,     quae  ro- 

ipfam    enini     Leaenam     grande  ganti  Caefari,    ut  fecum  advcr- 

certamen   dixit.-'   Altero   i°itur  fus     Antonium     proiicifceretur, 

loco  leaenae  verba ,   grande  cer-  refpondit  :  ero  praeda  victoris. 
tamen  ,   appolita  Acron  cenfuit ; 

quod  etfi  per   fe  fatis  commode  v.  9.   10.  Interim  ,    dum  vos 

fiat  (ut  leaena  f.  puella  refpectu  ftrenue  ad  certamen  accingimini, 

Pyrrhi  grande  certamen  dicatur,  dum  fuper  Nearcho  animofe  ac 

quatenus  Pyrrhus   ^ra^em   eam  fortiter  contenditis.   Etiam  haec 

adverfariam  habiturus  fit. )   Ita,  ak\v)yoqi-Aiu;   exprefifa.    Pynhus 

ne  in  exquifitiori  hoc  loquendi  fagittas  e  pharetra  promit,   leae- 

modo     exemplum     dehderetur,  nae      incurfum      propulfaturus, 

TylHo  Gemino    IV.   5.    (Anal.  eamque      confoffurus;       leaena 

Br.    II.    3JJO. )    0   irrsposjj  "Eou)$  contra  dentes  acuit ,   $Y\ytt  bbov- 

cum  Hercule    commifTns   voca-  rtx;,      invafura       laceraturaque 

,  tur  ovrmc  zi;  $&%vc  ct$kc;   gran-  Pyrrhum.      Ad  aprum  hoc  pro- 

de  certamen)    hoc    tamen    loco  prie    fpectare,     (Heliod.    Scut. 

feqq.   vix    admittere     videntur.  588- )  monuere  iam  alii.   Erige- 

Recentiores    intpp.    disiungunt  re   iubas ,      et  ftimulare  fefe  ad 

hos   vv.    a    fnperioribus,     fup-  pugnam  caudae  verbere  (Lucan. 

plcntque:       Tum      vero,      ubi  I.    205.)   follenniora    de  leone. 

adfecuta  te  fuerit,   erit,    exiitet  —    11.   Quid  vero   Nearchus? 

graude  certamen;    ut  vero  fen-  inter  acerrimam   de  fe  pugnam 

tentiarum    brdo   ac   nexus    fibi  delicatulus  ifte  ac  fuperbus  puer 

conftet,    ante  fqq.    iterum    fup-  ventum  hbi  ilabello  facit,  parum 

plere  necefle    habent:     de    quo  fciiicet  curans  certamen  veftrum, 

admodum    dubium    eft ,     tibine  eiusque      eventum.        Praeclara 

caer.     Vltima    iidem  recte  qui-  fane    atque    confummata    plaue 

dem  exponunt :  tune  an  illa  fu-  pictura !   Adft.it  Nearchus,  prae- 

perior  futura  flt ;    fed   loquendi  mium  certaminis  ,    idcmque  ar- 

rationem  minusrecte  expediunt.  biter  pugnae ,  aywJoStrv);,    P?«- 


2  04  Q.      HORATII      FLACCI 

Arbiter  pugnae    pofuifTe  nudo 
Sub  pede  palmam 

Fertur,    et   leni   recreare  vento 
Sparfum   odoratis    humerum    capillis: 


Qua- 


pstiTvjsJ    nam  in  ipfius  poteftate     tantcs,  (v.bfjtat  ptiyot  rSv  vvt- 
erat,    cuius    eflfe     vellct.       lam     Viav  Xtkv/j.8vett  Loni>;.  Paft.  1.  2. 
is    palmarn    victori    tradenriam     Theocr.  V.   qi.   Acir«a&  &s  -raa' 
non ,     itt    agonothetaruro    nios     ort}j£lva    agiir     aSttom,     Ii 
erat,    mann    tenet,     feJ    humi     praeprimis  huu  facit  locus  Giirie- 
proiectam  fub  j>edihus  pofrtam    rem.  in  Excerpt.   Gror.  p, 
habet;    qno   iiiligniter  faltiriium     in  JefcribenJa   per   partes  inv*'- 
fuperbiaqite  foTmofuli  iftius  xai-    nilis    formae    fpecie:    xoum    os 
hocGtov  et  ferocientis ,    qnori  pe-     KqqoyjDi&ric  t&f  iyeikf4.arof  avrott 
nei  Te  folum  ftet",    uter   vincat,     ct     f&oarovyrfiiei      sx-rs-r/.ar/.-sv:» 
quod   aJeo   victoriam   iibi    fub-     %ov$.o7etv   AvifAOtf  ivtrovtytu*  <£>e- 
iectam  tencat,   oftenditur.    N«m     oovutvot.      Plura    virio     a    Va!« 
■tiedibus    premere ,     /W>    pedihas    ken.    aijata   aJ    Eurip.  »Hippo!. 
tenere,    eft    pio    mero   arbittirt     2o2.)eaeque  odoratae,  trriguen. 
Jominantium.      Exempla    locu-     tis    delibutae;       ipfe    ftabelluni 
tionis  viri.  apuJ  lutrm.  ari  Prop.     manu    tenens  ,     eoque    comrao- 
T.    1.4.    —    nudo,    non   calceis     vendo    levem    ventinn  f.    «iirarn, 
bJToleis,    iisque    laxis   (Prop.     qna  rwcreetar ,  (  unde   if/vy/jtetrd 
JT.  2«.  40.  )innixo;    quoJ   rie-     Graecis  appcllata  )  excitans.    Ex« 
iicatulorum      hominum      erat,     treroae  hoc  mollitiei  apud   ve- 
irieoque    iuJecorum    babebatur,     teres.      Siiniie      exerrpium     eft 
Scipioni    boc  obiectnm,     quoj     a.piui    Atbeh.   VI.     16.  p.   257. 
Sytacufis  cumpallio  crepiJisque     ubi    delfcato   pttero   qniJam    a.!- 
inambularet   in    gymnajio  apiid    ftat ,    Tlier    vocatus ,     ryj  5s$i« 
I.iv.   XXIX.    i<~>.     Domitianum     &wKamov     y^iyfjtot    rt    otetv.tvtvv. 
certamini  crepidutum  praefedijje     AliuJ    irieni    1.  !.  Je   rege  Paphi 
traidit  Suet.  c.  IV.  —  13.  E»re-     cni   columbae    veutulnm     facie- 
gta   ■j-ct-jtj.tic    pueri    mollis   ct     bant,  exAntjphane  hmdat,  irocZry» 
dclicati;     in    fumma    brevitate     fta  rov(btpbv   btetQtQcvrwf,  quod 
tanto    magis    animum    feriens.    ihi    vide  fis.      EoJem    nomine 
Vefiitns  Jaxus   ac  fluens,    unde     Artemonem    qnendam    traJuxit 
hiuneri   aperti  ac  nuJi;    comne     Anacreon ,      cuins    frngm.    viJe 
pioniilfae  ac  por  humcros"  ilui-    apnJ    eiiiuleni  XH.   Q.   p. 


CARMINVM  L.    III.   C.    XX.   V,     I  i  -  1  6.        20j 

Oualis  aut  Nireus  fuit,  aut   aquofa 
Raptus    ab  Ida. 


Ita  Ilerculis  defidiam  notarunt 
vctt.  iuxta  Piutarcli.  in  lib.  si 
irpxrjS.  woX*TfVT«ov.  p.  fji3.  tvipt 

TOP    'Hp«HA««     trrt/^0VT8<;     cV.    tw 

••iv  ,     tv     0/jt<J>«/.>j<     v.yo- 

iocv  ,       ivbibcvTA       A-'o.\tc 

ttvifft     {Ji-viCnv     yat     Tatj.v- 

*kinttv   lavriv.      Eaderu   res    iii 

tis  operibtts  expreffa, 

v.  c.  apud  Gor.  Gerum.  Fior.  T.  I. 

bin.  &'  Orl.  T.  I. 

jft.  112.  De  flabellis  vetevnra  v. 

Shoukh.  et  IHirm.  ad    Prop.  II. 

Cam    Noflro   auttm 

compnrandus     Ovid.     Fafl.     II. 

fji><)  (qq.   i  •    s  humevos 

nerfnfa  capiTHs  jVlaeonis,  aurato 

confpicicutla    finum      Aurca    pel- 

lebant    rapldos   umbracula    fo- 


]es.  —  15.  (pnnlis ,  quali  c,q- 
ina  (nnm  a  couia  proraitTa  prae- 
cipue  Nenrcbi  veouflas  defigna- 

tur  )  et  lioc  in  <>etieie  pro,  quali 
fpecie,  fornta  fuit  Nirtus,  -;{ 
Y.CtkktCTOS  ivi)Q    vr;    "IXtcv    fy.Ba 

TliV   CtkklDV    AetVOtUtV     fJlbT    ttfXVUO* 

va  Ilyksiwva ,  Ilomer.  II.  IT. 
675.  —  raptus  ab  Ida  in  cae- 
lum,  Ganymedcs.  A  comarum 
infigni  fprxie  eundem  Ltician. 
T.  1.  p.  -15.  Katkov  HOjxiyrnv  up- 
pellat.  —  aquoja  ,  ilomeri 
epitheto,  cui  *I6v)  tcokvribte^,  vi- 
6v)*5-ff«  audit.  sitjuofao  ralles 
Uae  itidem  memorat  Ovid. 
]'aft.  VI.  15.  et  LcLhcrritnam 
Jontibus  dicit  ;»3ct.  IJ.  213. 


CAR. 


2o6  q.    HORATII    FLACCI 


C     A     B.     M    E     N      XXI. 

ARGV  MENTV  M. 

JVIagnas  hoc  carmen  virtvtes  et  colorem  vere  lyri- 
cum  habet ,  Jive  Jententiarum-  converjionem ,  ad  jinem 
iisque  Jcrvatam,  copiofamque  varietatem,  five  elocu- 
tionif  ornatum,  numerorumque  Jpectes  venvjiatem. 
Omnino  hoc  in  Horatio  quisque  paulo  acvtior  Jacile 
objervabit ,  tum  maxime  ab  eo  exquijitioris  doctriuae 
copias  expromi,  vbi  cum  viro  docto  atque  iutclligente 
agit ;  qualem  quidem  31.  Valerium  MeJJalam  Corvi- 
num  JuiJJei  fatis  conjiat.  Cf.  de  eo  Cic.  cp.  ad 
Brut.  15.  Virg.  Catal.  XI.  Cir.  54.  Tibull  IV.  1. 
Ncque  litterarum  foluni,  maxime  poefeos  atquc  philo- 
fophiae  laude  Jiorebat  eximia ,  fed  et  rebus  pace  bello- 
que  ( cf.  Tib.  I.  7.  trivmphum  cius  Aquitanicum  cele- 
brantem )  egregie  gejiis  amicitiam  gratiamque  Avgvjii 
promerucrat,  idemque  cum  Octaviauo  Cos.  fuerat 
a.  V.  JDCCXXIII.  Talis  igitvr  tantvsque  vir  quvm 
coenam  apud  Horativm  condixijjet ,  poeta  laclitiae 
fenfvm,  quo  penitus  affectus  erat  t  ita  expromit ,  ut 
vetujium  atque  optimae  notae  Majjicum  fuiun 
in  Mejfalae  honorem  de  veterario  defcendere  iubeat. 
Facta  hac  fententiarurn  converfwne  facile  erat  poetae, 
in  vini  laudes  atque  effecta  ( McJJalae  tamen  habita 
ratione    vv.   9 — 16.)    excurrere;     fuper   quibus  fatis 


CARMINVM    L.     III.    C.    XXI.  2  07 

iehine  i?itpp.  argutari  videas.  Caeterum ,  et  orationis 
colorem  et  Jententias  vlane  graecas  eJTc  in  hoc  carminet 
ad  aramncnti  rationem  aliquantulum  injlexas,  vix  ad- 
monitionc   egere    arbitror. 


A\J 


•20$  Q.     HOllATII     FJLACCI 

A    D       A    M    P    11    O    R    A    M. 

yJ  nata  mecum  confule    Manlio, 
Seu    tu   querelas,    live  geris    iocos, 


Seu 


v.  i.  Miram  venuitatem   lia-     tinm    ingeniis    (rZv    ^wjtvtfvw» 
bet  couverfa  ad  amphoram  ora-     y;<o  tp7c  roi-rotg  xg(5awur.v<  ofvofe 
tio  ,   cni  artificiofe  admodum  re-     iuxta  Chaerem.  *pnd  Stob.  Flor» 
liquae    deinceps     feuteutiae    ac-     Grot.    p.     8490    modoque     in 
coinmodantur.       'Atjta     f.     am-     bibendo    fervato  varia  ac  multi- 
phora      mecuin,      eodeni ,      qno     plicxa   fuaviter   poeta    ita    decl-u 
ego,   anno,    L.  IManlio  Torqna-     rn  ,   ut  ea  ipfa  viuo  ingefta  am- 
to ,    et  I.    Aurelio  Cotta  Coss.    phoraque  eontenta  (qua  eadeni 
(eit    is    DCI.XXXrX.    V.    C. )     imagine      Maccdon.     X\I.     4, 
ncta,  docte  et  ornate  pro,   qu.ie     (Ai:al.    Br.     Iff.    117.,)     TiSbt 
vinum ,    iitis   Coss,    natum,    re-     vocr.t  Xntao^;  jvoiev  tOtyoetTuvi);  ) 
conditum     fervaS.       Alii   (  tam-     dicat.     Non  agnofeo   i"itui 
quam     Cruqitius     et    Gesnerug     gnum  Gesnerum ,    qui   diverToi 
adeo)  teitam  mttam  proprie  iu-     vini  eiTectus  diverforam,    quae 
tellii;  nm,     formatam   iciucet    e     deinceps   ampborae   indita   t'ue« 
terra  figlina ,   notatumque  fniffe     rint,    vinotum,    unius    adeo  ge* 
in  nmphoris  contendunt aninim,     ncris    ununi     euudemquc   apud 
qu«>   factae    fint.      Qtiod    oii  te-     omnes   citectum    elle   v;iit,    ita 
mcre   ftaini    arbirror,     ita    an>     quidem,    ut   ampliora  nunc  vi- 
pborae  aetatem ,    etiamfi   conee»    num    habuerit,    quo    in   rixas 
d'<s ,     quod    tamen     f.iliifliimim     homines       iuculuerint ,       nunc, 
eft,    nuva    vina    feniper    novis     quod  iocos,  nunc,  quod  foimmm 
vnils  fuifle  condita,    unde  ftdeo    excitaverit,  etficporro;    quae 
eadem    vmi,     quae    amphorae,    quam    ieiuna    fit    ratio,    facila 
aetas      exiuVret ,      neino     facile     perfpicitur.    Sed  incidit  in  hano 
paullo  fubtilioiis  iudicii  a  poe-     perverfam   opinionem  Gesuerus 
ta  in   viui   commendanda   vetu-    tm  Jeu-f-u,     quod  neutiquam 
ftate  defignatam  expectet,  quum     urgendum.      Plures  enim  ideas, 
contra   pervubgata  res  iit ,    vini     animo   occurrentes ,      ita    enurt» 
aetntem     Coss. ,    quibus    conde*     tiat   poeta ;    V.   e.   c.    I.    1.    m, 
biitur,   nomine  amphoris  infcri-     Tefta     igitur      gerit,      coiii 
pto  ,   notatam  ftiillt.    — ■  2,  Vir-     tjuerelas ,  quateutts   vinuin    i 
tutes  et  eftecta  vini  pro   biben-    hauitum    huiiiines   qutvulos     i,. 

lnorofos 


CARMINVM    I..    III.   C.    XXI.    V.     1  -  4»         2  09 

Seu  rixam  et   infanos    amores, 

Seu  facilem,  pia  tefta,  fomnum, 

Quo- 

morofos,  afperos ;   iocos ,   quate-  dedimm  ad   III.  ip.    ij.)   Ko« 

nus,    modice   potum  ,     liilares,  ratio  obvevfatum   ftiiffe  vix  du- 

atque   oos  quidem,    qni   natuva  bitem.   Cf.  fragm.  Ileiiodi  npud 

ad    bilaritatem    propenii    funt:  Wintert.  p.  115.  Eurip.  Bacch. 

rixam  contra,  magis  iracundos,  279  —  85.    Theogn.    871    fqq. 

eratos ,      ad     iiium    animi  —    3.   Iiixas  de  amantium  iur- 

affectum  natura  proclives ;  inja-  giis,      inter    vina    obortis,    in- 

nos  amores ,   amantes,    ut  amore  telligunt    (ut    I.     13.     11.    cf. 

infauiant;    fomnum,    fomnolen-  Propcrt.  III.  6.  init. )  verbaqise 

tos  deniqne  reddit,    nimis   lar-  et   infanos    amores ,    explieativa 

giter  hauitum  ,   nimia  fui  copia.  fubiung.i   autumant;    vix   bene. 

Verbo   igitur,    vinum ,    praeter  Nam   et   rw  feu  nunc  fubiiituit 

generalem  eius  vim  narcoticam,  poeta,   et  rixa  proprie  fumenda. 

affectus,  ad  quos  quisque  natu-  Cf.     I.      l^.    3.     Eurip.     CycJ. 

ra    pvopendet,      prodit,     (nota  552.  Tlvyukc  6  Kw/txoe  Xoibogiv 

Tbeognidis :     dvhq  05      8'      oJvog  r     sq:v    (ptXsl.    —    infanos    vel 

Ihttii   voov.    cf.    Atben.    II.    2.)  perpetuo  vehcmentiovis  amoris 

atque  inflammat.       Eadem    fere  epitbeto  (ita   fxaivsffSai  et  infa- 

enumeratione  vini  virtutes   ex-  nira      faepiflime     poetis     v.     c. 

liibet  Enenus  XV.  (  Anal.  Br.  I.  Tbeocr.  II.  82.  X.  3 1.  Virg.  Ecl. 

166.)   Bdnyov     usrqov    aqiffrcv,  X.  22.  Vnde  et  Amor  tfwfyq-ocrvr 

i  fxv)  —0A.11  ,    fj.y)T   iXdy^iffrov  sffrt  vqc  v^qtffTv);  <Pf tvcx>.o~cc,  Xvjffrv)( 

yxo  >)   XJ-vj,-   aWtoc  v)  /jtavr/jc.   %l  koyifffxov  Q.  Maecio  IX.  3.  (A.  B. 

Ss  xokvc.  — vs vtrstsv  ,    axiffTpairroti  II.  238-)  audit )  vel  quateiuis  vi- 

fxsv    sqwrac ,     p>a-rri^si    8'    vttvw  num  amoiem  infanum  ei!:cit,  au- 

ytirovi  rt.~iSofji.Tov.    Et  Panyalis  e;et,  inflammat.  Achill.  Tatins  II. 

apud  Stob.   tit.  XIX.  p.     101.  c.  3.  p.  50.  *Epw(  bs  vtai  Aiivveof, 

Orot.    0;v5C   yotp    icvqi    iffcv   iict-  bvo  fitaioi  Ssoi,^vyy)v  vtaraffy^iv- 

yrSoviotffiv  cvstaq  iffSXbv  ,    dXs^i-  rt;  tv.txaivovfftv  sic  dvaiay^vvriav.o 

v.ay.ov ,    Kafff)$   ffUV3x>j8ov    dotbi);.  jUlv  xaiwv  «itj)v  t:\>  ffvvvjSse  irvq}, 

Ev   /xsv  yap    SaXiqc.  tsqbv   /xsqoc,  6    8s  rbv  otvov    vTkvt.H.av/xa  (piqmv, 

ecyXatyjc   rt  ,  '  iv     bs    ■y_oqotrvtr ojc,  O/voc    yaq    sqwroc.    rqoifiv).      Sna- 

tv  8'  i/jt,sqrv)c  (£tkcT-/)Tc; ,   iv  bs  rs  viter  binc  Ioni  apud  Stob.  Flor. 

fi'sv   o>)o>)c    (iia     ciim    Wintevt.  Gvot.    p.    449"    V-^un»     yltefroi 

Poet.  min.  p.  469-   legendum )  —  qi-roXcc     fSagvyoovirvtv    iq&rwv 

m«J  ovffQqotTvvifc  dXsystvyjc,  quem  audit.      Adde   Bacchyl.    XI.   2. 

locum  (collato  Eubuli,     quem  (Anab   Br.    I.    t$i,)    KurgiSof 
Tow.   i/.  O  *>.jrc 


2lO  Q.    HORATII     FLACCI 

Quocumque  lectum  noinine    Majdicum 
Servas,  moveri  digna  bono  die: 

Defcende 


ikxlc    aiSvccti    (Pqivotc,    «v«/Jtj-  praeditum   fit  vinum  hoc  Hlaf- 

•yvv  j*'tv  tx    Aiovvcicici   hiLqcic..    —  Jlcumt    qnod  fervas ,    in  te   re- 

fomnum  facilem,     vel   qui  po-  conditum  habes,  five  quod  que- 

tantibus  obrepit,  eos  opprimit ;  relas ,   iive    iocos   caet.    excitet. 

vel  omnino  mollem,  iucundum.  Ita  iam  Acron  expediebat  hunc 

Heliod.   1.   1.    Qcric    «5>)v    Tivsi  locum :     ..quocunque   nomine: 

—  —  (piksi   Sk   5  fj.«k$avi6  c  ex    omnibus    fupra   dictis ,    uve 

vttvoc.    —    Piam    vocat   teftam,  ad  iocos :   five  ad  querclas  etc." 

refpectn  vini,     quod    pium   eft  Plerique  cum  Schol.  Cruq.   e:-:- 

erga     cultores      fuos,     operam  plicant,    cniuscunque    Confulis 

fibi  impenfam  large  remuneran-  nonien ,    feu   Manlii,     feu  altc- 

do.      Sic    arborem    pram    poeta  rius ,  infcnptum    geras,    cuius- 

recte  dixerit ,  quae  pro  cultura  cunqire  aetatis  fis ;     infulfa  poll 

fructus  benigne    praebet.      Sed  memoratum    verfu     i.    Manlii 

hoc  forte  fubtilius  atque  longius  confulatum  dubitatibne,  at 

petitum ;     igitur   praehat  h.  1.  tentia.  Sed in  hunc  errorem 

accipere  pro,   quac  aliquid  boni  lapfi  funt  prava  verborurri  ftrti- 

largitur ,      mtmiiica ,      benigna ;  ctura  quoc.  nom.  lectum  iungen- 

quod  utique  in  genere  de   viiio  do;   qunrn    lecifun   (docie   pro, 

recte  dici  poterat,   nulla  abufus  conditum  ;nam'uvae  proprie  le- 

eius  ratione   babita.    Cf.  I.    iQ.  guntur )   copia   poetica   tm  fer- 

Atque   ideo  hand   temere  inter  vas  adiectum  fit.      Neque  vero 

facilcm  [ommun    hoc   epithetou  audiendi  funt ,    qui  lios  vini  cf- 

interpofuit  poeta.     Poilit  etiam  fectus  cum  refpectu  ad  ampho- 

tefta    refpectu   fui ,     pii   quippe  ram  fnam  commemorari  exifti- 

vatis  vel ,  quae  facro,  forte  na-  mant,     ita'  quidem,    ut   Ifora- 

tnli    Corvini  dre    ebibatur,    pia  titis  MaiTicum  fuuni  in  convivis, 

appellata    videri ;      forte    etiam  qtios  habiturus  eifet ,    quorum- 

graec.    itqov     (virem  facram    T.  que  bene  noffet   ingenia ,    atque 

13.  1  )  iu  animo  habuit  poeta.  in  hoc  qtiidem  querelas,  in  illo 

iocos  etc.    excitaturum   j 

v.  5.  Quocunque  nomine  HJaf-  tifceret,      atouc      augurarelur; 

ficuni   fervas ,     docta    brevifate  quod  vauiiTinuun  atque  fatis  in. 

pro ,    cuiuscunque    demum   110.  docturn    commentum    cfo.      J  o- 

minis       li.      virtutis,       indolis  quitur    enim   poeta  de    tefta  fua 

iit ,     quacunque       demum      vi  tanquam     de  vino     in    genere, 

polleat,      quacunque     potcftate  quod    vv.    15 — 20.  fatis  inani- 


caiuyiinvm  l.  nr.  c.  xxt:  v.  5-10.     211 

Defcende,    Corvino    iubente, 
Promere  languidiora    vina. 

Non  ille,    quamquam  Socraticis   madet 
Sermonibus  ,    te  negleget  liorridus : 

Nar- 


fefto  docCnt.  —  dlgna  certe  es 
moveri ,  graece,  quae  movearis, 
deripiaris  ex  liorreo ,  f.  vetera- 
rio  (  ut  V.  13.  6.  1  u  vina  Tor- 
quato  rnove  confule  prejfa  mco  ) 
et  ob  vetuflatem  vini  ( erat 
enim  circiter  XXXIII.  anno- 
rum)  et  ob  generispraeftantiam 
(  Majjicum  )  die  bono  vel  fefto, 
numini  cuipiam  facro,  utPlaut. 
in  Poenulo :  die  bono ,  Aphro- 
difis,  quem  laudat  Neap.  ad 
Ovid.  Faft.  I.  72.  Nunc  dicenda 
funt  bona  verba  die ;  vel 
quod  malim,  faufto ,  quo  fci- 
licet  Meffalam  Corvinum  con- 
vivam  habeam.  —  7.  Q.  De- 
fcende  promere ,  graece  prorfus, 
nt  promas ,  reddas  vina  tibi 
iudita ;  fuaviter.  Defcendere 
autem  iubet  amphoram  poeta, 
11011  tam  quod  in  fuperiore 
aedium  parte  repoiita  effet, 
quam  quia  parieti  alte  adclinata 
ftaret.  Vnde  deripere  horreo 
amphoram  III.  23.  7*  —  Cor- 
vmo  iubtmte,  in  honorem  eius  ; 
forte  etiam  hoc  Meflala ,  cum 
fe  convivam  oflerret  Horatio, 
iocofe  pactus  erat.  —  lan- 
guidiora ,  vetufiate  mitigata, 
fania  (III.  2y.  2.)  cf.  III. 
x6.  35. 


v.  9.  Hle ,  quamquam  inttdet, 
penitus  imbibit,  iinbutus  eft 
fermonibus  Socraticis,  philofo- 
phia  Socratica ,  te  non  negli^et, 
liand  afpernabitur  te  horridus, 
pro  ftudiorum ,  quae  tractat, 
feveritate ;  ille,  utcunque  triftis 
atque  aufterus  philofophus ,  te 
benione  habebit,  commodum  fe 
tibi  praebebit.  Sermones  So- 
craticos  univerfe  de  philofophia 
pofuit  poeta ,  ut  Socraticam 
domum  I.  29.  14.  Yide  ibi 
Not.  Si  autem  ferrnones  pro- 
prie  accipias,  erit :  quamquam 
fermonibus  philofophicis  abun- 
dat ,  nil  niii  philofophiam  cre- 
pat ;  quod  quidem  fere  eodem. 
redit.  Plin.  Epp.  III.  i2.  l'c- 
niam  ad  coenam  :  fed  -ft  cxpe- 
dita,  fit  parca :  Socraticis  tan- 
tum  fermonibus  abundet.  Docte 
autem  Socratica  philolophia  de- 
claratur  MefTalae  philofophandi 
disputandique  ratio  11011  fpinofa 
illa  atque  maledica ,  qnae 
Noftris  temporibus  graffatur, 
fed  modefta,  Atticique  lepo- 
ris  falibus  confperfa.  Sermo 
enim  in  quo  Socratici  maxime 
eoccellebant ,  lenis  erat  minime- 
que  pertinax ,  nec  leporem  ex- 
cludebat ,  iuxta  Cic.  Off.  I.  37. 
O    2  —   madet, 


2  12  Q.    HORATII    FLACCI 

\ 

Narratur  et  prifci  Catonis 

Saepe   mero    caluilTe   virtns. 


Tu 


—   madet     praeceptis    philofo-  largitcr  fefc  vino   ingurgitavit, 

phicis  pectus  ,  iis  refertum,    lo-  inaioribus  poculis  fefe  invitavit 

cutionc  vel  pedefiribus  fcriptori-  benignins.      Sunt    qui  Catonem 

bus  familiari,     rjua  doeti  cuius-  maiorem      f.      ceiiioriurn      cuiu 

piam  artis   aut   fcienti.ie   imbuti  Scholl.    intelligant ,    aflVrniitcnie 

vel   tincti    eadem    di  untur    ex-  in    hanc  rem    e    Plutarchi  Cat. 

ornati ,   eimcjue    aucta  notione.  Mai.   (p.  351.E. )    locum ,    qui 

Sic  Martial.  I.  40.  5.  Decianum  tamen      niliil      arnplius     docet, 

Cecropiae    madidum    Zuitiaeque  quam      Catonem     ruri     fitbinde 

JMincrvae  artibus  et  VI I.  6q.  2.  lautins  coenafle,    (ijv    hs    x«i   to 

Xheophilam  Cecropio   rore   (ita  5e7tvov  aCnZ  tv  ay^M  bncyiAsffTS- 

lec;erim    pro,      Cecropia    Jote)  qcv   reliqua  enim,   qune  feqiiun- 

madentem,   et   eod.  lib.   c.    51*  tnr,    vtai    ffvvlnyytv    ikaoiLc    o-J 

5.     Pompeium    iure     madentem  rol;  k«S'  qXntnxv    ixovoic  Yfhi;  wv 

vocat.      Senec.  ep.  36.  Prrfeve-  ffvyyivtffSoa ,   n«i  toSsivo,-,  uXXa 

ret   —  perbibere    liberalia  Jiu-  axi   to~i;    vtoic,    ad    hilares    eius 

dia ,     non  illu ,     quibus  p<:rfundi  commodosque       mores      potius 

fatiseji,    fed  haec ,    quibus  tin-  quam  ad   compotationes  referas. 

rendiis  elt  animus.       Horridum  Praeftat  igitur  ad   Catonem  Vti- 

feverioribiu     ftudiis ,      maxime  cenfem  referre,  quem  fatis  conJ 

pbilofopbicis ,     proprium  ,      ob  ftat  provectiore  niaxime   aetr.te, 

rioidiora  atqueafperiora  philofo-  vino  pltis   iufto  induliiffe.       At 

>  phorum  vivendipraecepta.    Ilcr-  hoc  Catonis  iunioris   exeniplum 

tneftanax   apud  .Athen.   XIII.  8-  negant    fatis    aptum    effe    h.   1. 

CTiffoi    ffv.XyjQov    p/ov    iarv)ffav  partim      quod      notius     ac     re- 

ro  &v7owicwv,    ff/.oXc/jv   /xtxio/jitvot  centius   fuerit ,      de  quo    tanien 

eo^njv-   Meleager  XXXVII.  5. to  poeta  fando   tantum   (narratur) 

jw*  iipovfft  (pQvcny/xoc  ffxyrrQcipi-  libi  conftare  dicat;  partim,  quod 

p«v  eotplxc.  Eodem  fenfu  hifpidum  Meflnla    parum  honorilice   cum 

J? latona  vocatSidon.  c.  IX.  233.  illo  Cntone   comparetur,  qui  et 

mitia   contra  ftudm   poetlca.   v.  icmpeftiviora  et    liberiora   c,m- 

MarkL  ad  Stat.  Silv.  IV.  4.  49*  ▼ivifl  agitaverit,    npctesque       r- 

—    11.  12.   Etiam  Catonis   vir-  potaverit ;  quod  denique  prijms 

tus,   triftis   illa  gravitas  ac  leve-  fatis  dure  atque  inlolenter  dicn- 

ritas    Catonis,     ^raviflimiis  ille  tur    is ,      qui    feveris    moribu» 

Cato  faepe  mero  caluit,  inealuit,  pracditus   lit.      Sed    hoc    paucis 

StDfiivS^  oivjf,  ab  cilectu,  pro,  ita  videbitur,     quibus    exquifl- 


CARMINVM  L.  III.   C.  XXI.    V.   ll-l^.        2l5 

Tu  lene  tormentum  ingenio  admoves 
Plemmque   da.ro:    tu   lapientiuni 

1      Curas 


tior  huius   vocis  vis   i°riota  eft.  ad  eiTecta  vini  in  viris  fefe  pro- 

Ita    vero    Catull.    LXIV.    159.  dentia,   qui  Catoni  funt   finiilli- 

Saeva  quod  horrebas  prifci  -prae-  mi ,      h.     vel  nntura   eravcs    at- 

cepta  parentis ,   h.  Aegei.    Flura  que  feveri ,   vel  continuo  rerura 

vitl.  ad  V.  13.  /).  adlata.   Oniui-  abftrufavum    ftudio    ad   gravita- 

no  autem  quum  MelTalarn  poeta  tem   compofiti ,     h.   philofophi, 

iliuiiri  nliquo  exemplo  commo-  qualem  Meffalam  fuiffe  vel  e  v. 

nefacere  vellet,  vel  graviilimum  q.  noftri    earminis   abunde  con- 

virum  liaud  dedecere  liberiorem  ftat.        Appofitum      igitur      eft, 

compotationem ;   in  pronitu  erat  quod   hoc    potiilimuin    nomine 

Cato  nofter,    vir    vini   quidem  poeta    vini    virtutes    praedicat. 

appetentior,  idem  tamen  incre-  Vinum  tonnenta  admovel ,    qui- 

dibili,     quam    natura     habebat,  bns    expiijinet  ingenium  durum, 

quamque     perpetua     conitantia  animi     duritiem ,      feveritatem, 

corroboraverat,  gravitate  (  funt  morofitatem  ;     per     confeque.ns 

verba  Cic    de  Oft.  I.  31)  con-  igitur:    vinum   expngu.it,    vin- 

fpicuus ;    adeo  quidem  ,     ut  hoc  cit     arrirui    gravitatein  ,    exhiL- 

ebrietatis  vitiuin  in  viva  h.tc  vir-  rat  triftem   ac    morofum  natura 

tuttun  imagine  excufatius  habe-  animum.      Doctrinam  poetae  in 

retur,   ac  paene  houefti   nomen  enuutianda    hac    fententia   facile 

obtineret.    Atque  ita  conftanter  obferves.     Scilicet  pectus,  quod 

loquuutur,     ficubi     mentionem  hilaiitati  omnem   aditum   prae- 

iftius  rci  faciunt,    veteres   fcri-  cludit,     munitum    quafi    atque 

ptores.    Seneca  de  Tranqu.  cap.  obfeptum  eft  perttnaci  gravitate, 

extr.  Catoni  ebrietas  obiecta  eft  :  atque  aufteritate ;   violentia  igi- 

us  tjficiet ,    quisquis  obiece-  tur  opns  eft,   qua  iiia  expugue- 

rit ,   hoc  crimen  honrjtum,   qtiam  tur  vincaturque  :  vincitur  autcm 

turpem      Catonem.        Caefarem  plcrumque    ( cum     verbo    enim 

quoque  Cr.tonem  ob  hoc  ita  re-  hoc  adv.    jimgenduni}  admotis 

prehendiiTe,  utlaudaret,   tradit  vini     tormentis     feu     machinis, 

Plin.  Epp.  IIT.  12.  qunm  locum  lenibus  illis   ac    blruulis,     qnne, 

oinriino  vide  lis.    Adde  Martial.  etfi   eincacifliina ,    blanda  tamen 

If.  go.    Quod  nimio  gaudes   no-  vi  fefe  pectori  infinun:;t,    illud- 

ctem   producere.  vino ;    ignofco;  que    profligata    gravitat^,    lae- 

vitium,    Gaure,   Catcnis  itabes.  tum,  hilare  ac  ioeofum  reddunt. 

v.    13   fqq.    A    Catone   facilis  Geminus    huic    plane    locus   eit 

ac  planc  uaturalis    Uanfitus  ev&t  III.    2.$.    4-    Prome  reconditum, 

O  5  Lyd» 


2l4  Q-    IIORATII     FLACCI 

Curas  et  arcanum  iocofo 

Conlilium   retegis  Lyaeo: 


Tu 


Lyde  ftrenua ,     Caecuhum ,    mu-  viter    adiectum    tormentum,   ele- 

nitarque  adhihe    vim  fapientiae,  ganterque  oppofitum  duro  inge- 

ad   quem    vide    quae   adnotavi-  nio ,  qtiafi  duritia   lenit.ite  vin- 

mns.      Quod    fi.  vero   tormenta  catur.      Comparant  intpp.  Bac- 

cuin   quibusrlam    explices  \iaffa-  chylideaapud  Br.  Anal.  I.  p.  151. 

VfiUf,   admoveri   ea  h.  1.  a    poeta  ykvxs?  avayy.a    ffsvo/xsva    xuAi- 

cogitanda  ad  duri  ingenii    fran-  xwv  2-akirqffi  Ovftov.     Dulce  tor- 

gendam  pertinaciam  (nara  hoc  meutum  itidem   pulchre  Voconii 

fere     iftis    volunt    eilici )      non  iraibaoiov     vocat     iMaitial.    V  i  I . 

autem  ,  quod  intpp.  volunt,    ad  2q.  1.    —    ingenium  durum,    de 

explorandos    tentandosque   ani-  animi  natuia   didtcili ,    morofa, 

mos;  quae  quidem  fententia  ab  nt  apud  Terent.  Fhovm.  III.  -2. 

h.  1.  plane  aliena  e£t.    Vtiamvis  12.  etalio3.  —    14«  Tu  retegis, 

autem     rationem      amplectaris,  recludis,     in    medium    prolers 

idein      fenftts     erit.      Caeterum  curas     fapientium,      (pikoffoipMV 

novam    h.   v.    explicandi    viam  /xsktTa;,      quidqnid      acerrima 

mgreflTus   eft    Bentleius,   poetas  meduatione    extiulernnt,     nova 

refpici    exiitim.ius,    quorum  in-  ipforum  de  rebus  diviuis  huma- 

geninm    durum    plerumque    et  nisque    dogmata ;      tu     difertol 

liccum ,  ubi   liberiore  vino  im-  facis  philofophos ,    tua  ope  phi- 

maduerit ,    facile ,     fhie.ns,    co-  lofophoium  nodofae  quaelinones 

piofum  fiat;   minus  adpofite    ad  ac  disputaliones  exiltunt  faeiles, 

fententiarum  uexum ;  ut  taceam,  dilucidae    et    copiolae.    —    con- 

iniurium  effe  Bentleium  in  poe-  filia,     fiovksvfiaTa  ,     h.    htavcl)- 

tas,   quos    fic  aridae  plerumque  /jkxt»,   decreta,    placita  philofo- 

et  dithcilis   venae,   non    svosti-  phorurn.    Hoc  enim    fenfu  fiov- 

v.ov;,  non  pollentes  inventione  ksvstZat,    et   fSovktv/jLa    Platoni 

et  copia    dicat ;    et,  (i  poetarum  et  aliis  adhibetur.       Arcuna    di- 

teftimoniis,  qnod  facit,  pugna-  cuntur,   quatenus  vino   demum 

re  licef,   vinum  ingenium  ojfufca-  retegtuitur    atque    explicantur  ; 

re      itidem       evincam     Eubuli  ornat  adeo  finrplicitcr.      Ad  fen- 

vv.   apud   Stob.   Flor.   Grot.    p.  tentiam    poetae      egregie     facit 

653.  (  coll.  Athen.  II.  p.  43.  F.  )  Chaeramon  apud  Grot.  Excerpt. ' 

0  /usv    olvcc  iflftlv  T0  (bqsvtiv   i-iri-  p.    849-    T0~S   X?W^MV*,$  (0,vo») 

OHCTtt,      vtJiq    b's     TVvc   TrivovTa;  irao'Xff-/.fja'iTai  yskwTa,    ffofyiav, 

svpsrrxevc  toisH.   — -   Lene ,   vir-  tifi&Siav,   tvfiovkiay ,    et  Theo- 

tutis  leniiicae ,   emollientis,  fua-  ponip.    apud   eund.   p.    555-    n 

tqvZ 


carminVm  l.  iii.  c.  xxi.  v.  15  -  20.     215 

Tu  fpem  reducis  mentibus  anxiis 
Viresque:    et   addis    cornua   pauperi, 
Poft    te    neque    iratos  trementi 

Fiegum  apices,  neque  militum  arma. 

Te 


rfu$  aqtcrov  lcrtv  tt;  tvf&ovXtav. 
—  iocofo  Lyaeo,  ope  vini, 
ad  lufus  ac  iocos  provocantis. 
Caeterum  infulfas  Intpp.  fuper 
his  vv.  hallucinationes  tricas- 
que  referre  atque  exagitare  nec 
vacat  nec  lnbet. 

v.  17.  Nunc  ilemum  poeta, 
liberiorern  canrpum  nactus,  lau- 
des  vini  genefatim  exponit,  ad 
quas  fuperioribus  vv.  prnno 
qnali  alveo  deducebatur.  Com- 
parandum  in  primis  cum  h.  1. 
ab  Athen.  17.  1. 
tnm :    u>   -ractroi;  QbovoZ&t 

tXsffTATS  ,         AlOVVffS   ,         V.Otl 

*B<J>wt«t,  w;  ijSyj  rt;  tt  ,  orav 
itit-rstvbv  fjtsya  fypoviiv  toibH;  fxo- 
v;;,  tov  ra;  etfr^Cj  aiqovrdt  cv/jl- 
ttnStt;  ytkav  ,  rov  r  <xff$svq  rok- 
ptav  rt ,  tcv  hitkav  SoaffSv.  Cf. 
I.  13.  init.  Epp.  I.  5.  lG  .fqq. 
—  17.  fpem  redacis,  fperare 
iterum  iubes  x?ie>ntcs  anxias,  fol- 
licitos,  melioris  fortis  fpe  eri~is 
adfiictos.  Spes  iubet  ejje  ratas 
.  Ep.  lautl.  v.  1 7.  et  IV. 
12.  ig.  Sprs  donare  novas  lar- 
gus.  —  iQ.  rcducis,  reparns 
vires  ,  ftvSoi  5s  m •*•/.:■) Zrt  fxsvo; 
fxsya  crjo;  aiiit ,  Homer.  II.  £'.' 
261.  quem   locum  refpexit  Ma- 


ccdonius  c.  XX.  (Anal.  Br.  III. 
1 16.  )  ijJvo;  fXtgoiretv  oTvbi)  0//t)- 

°i£  £^>/j.  —  addis  cOrnua ,  das 
animos  ,  fpiritns ,  pauperi,  hu- 
mili ,  proverbiaii  locutione, 
qua  et  Ovidius  ufus  eft  A.  A.  I. 
£53.  Tuv.c  veniunt  rifus ;  tunc 
pnuper  cornua  fumit:  tunc  do- 
lor  ct  curae ,  rugaque  frontis 
abit.  Scilicet  y.toara  tyrtiv  (cf. 
Dio^enian.  Prov.  cent.  VII. 
3q.)  dicuntur  audaces  nc  fortcs. 
Vnue  explieandus  Ovidii  locus 
Amor.  III.  li.  5.  domitum  pe- 
dibns  calcanms  dmorem,  vene- 
runt  capili  cornua  fera  nico. 
Otvo;  inde  dictus  loni  npud 
Athen.  II.  1.  atoct-vov;,  et 
Antiphani  npiul  Grot.  Excerpt. 
1.    ffroaTtfyoc. ,     0;    ptovo; 

5-,-jToi;  aytt  rakfJ.aV.  19.  20. 

Adeo  quidem  ,  ut  ne  potentiili- 
morurri  quidem  hnminum  iram 
ac  minas  treniat ,  nietuat  poft 
/v,  \  ino  tuo  haufto.  ( ut  poft 
vina  I.  13.  5.)  lam  potentiili- 
mos  defigriat  poeta  per  Partho- 
rnni  f.  omnino  Orientis  re"es, 
rjuus  tiaram,  f.  diadema  apice 
munitnm  imperii  h.ibuilTe  in- 
Bgne  fntis  notum  eit.  Cf.  I. 
5 'f.  14«  Tum  pro  :  rrnn  trcmit 
mngis  ivaqyw;  eft,  rc- 
O  4  -  jmii 


i2l6  Q.     HORATII    FLACCI 

Te  Liber,  et,   fi  lacta   aderit,    Venus, 
Segnesque    nodum   folvere  Gratiae, 


Vi- 


gum   apices ,     maieftatem ,     po-  fimilliroo:     Sic  noctem    patera, 

teminm    regum  ,      idque,     quo  fc    ducam   carmine ,    donec  inii- 

RUcUcue    notio  mire    exaggera-  iiat    radios    in    mea     vina    dies. 

tur,    iratorum  ;    pro    quo  docte  Martial.  II.  []g.  1.  nimio  gaudes 

ipli  apices  irnti   dicuntur.    Paulo  noctem   producere  i<irw ;    et    VTal. 

aliter    fcntentiam    extulit    Bac-  FL   I.  27$.  Thracius  hic  noctem 

chvl.  XI.  9.  (Anal.  Br.  I.  151.)  dulci     tejludine    vates    extrahit. 

maci    h^   a vBq a>-rot-  /j.o-jaqyj\ctvj  Tum  inverfa  ratioue  nox  (  pro 

hov.ti.   —    neque      horret     arma  qua  h.  1.  lucernae  funt)   et  riuae 

enfes   militum  in  feftrictos,    au-  inter  potandum  excitantur,  amo- 

dacter  puguat ;   in  vroelia  trudit  res  ,    ioci ,     decenlior     hilaritai 

inertem  Nofier  Ep.  1.  1.     Mftce-  (quae  docte  ad   JLiberum,    l  e- 

don.   XXI.    5.    (Anal.    Br.    III.  nerem,   et  Gratias  refert  poeta ) 

ur.j  re  in    niaius    aucta:    aJ-  amphoram  li.  1.   producere  dici- 

rixtx   h'  yjutri^oio    wiojv    Kj)|r;jps  tur.  —   laetu ,    benevola ,  pro- 

Auatov    -ratci  yiavaCT^aict;    l-iac-  pitia.     Vid.  ad  I.  2.  t\.  6.    Adde 

va/x£vai   iSsAw.      Ov    rgc/j.Et»   hs  luculentum      Theocriti     locum 

Snkaifferetv    cc/xeikiyov ,     cvht    y.s-  VII.  156.  prave,   ut  multa  ifliiis 

^avvovc  ,   irtOTOv  aVaopyjTCv   5a'p-  poetae ,    intellectum,    a    &s    -y'* 

csc  jj^wv  Bjo/^iou.  Aao-ai ,     h.   laeta,     propitia    ht, 

5paY^""""a   v.ai    p.amavag    *v   ««• 

i'.   21.    Tecum    funviter  no-  CjDorc'fv;<-;v    syotca,     Ceres.      — 

ctem  traducemus,     fervata  ora-  2  2.  fegncs  folverc ,    £,raece,  ad 

tionis  converfione,   pro,  per  to-  folvendum,      quae      did;cu!tcr, 

tnm    noctem    potabimus.      Ex-  omnino     non     foluuut    nodum, 

qnifite  invertit    atque    exorna.  nexum  ,   mutuo    amplexu   haud 

vit     iftam     fententiam      poeta.  divelluntur,    Xatjirtc  cv^vyiai, 

Proprium      ac      vulgare     erat:  Eurip.   llippol.    1147-    Miferri- 

Convivium    vino,     rifu,    iocis  me  fuper  hac    cvi^vyia ,    couvi- 

in      ferum     noctis     producetur  vis     accommodanda ,      argulari 

(uti  plane  effeit  Liv.   XXXIII.  quosdam    cum    Baxtero   videas. 

43-)'    pro  hoc   doctiits  eft,    vi-  —    23.   L-ucernarum    in    convi- 

luiiti  f,    amphora   producit,    ex-  viis  nocturnis  follennis  mentio. 

teiulit  noctem,     quae  contmua-  Vid  I.    27.   6.    III.  Q.    14-     — - 

tur   pcr   noctem.       Quae   forma  vivae ,    lucenies,     kvyvcc  fytka- 

eltin  1'iop.IV.  6.  35.  locoMoftri  y^u-rvoc   Mele.ig.   JLXVI.  A.  Br. 

1.    20. 


CARMIH  VM  L.  III.  C.  XXI.  V.  2  1  -  24.        2  1  7 

Yivaeque    producetit  lucernae, 

Dum  rediens  fugat  aftra  Phoebus. 

I.  20.    ContVa  occuientcs    lucrr-  "Etfifv.  855«  fovte  in  eadem  re: 

nae  Petron.   c.   XXIT.    —    24.  'Ao7ov    tjtQotyotrav    <xgt£%<x    //«•*• 

«sqne     ad     folis     ortum.      lon  vtufjLiv,  <x\}.lov  XsvnoirTEPvya  iroi- 

Chius     npud     Schol.    Ariftoph.  bfc/juv. 


O   5  *   13 


2  18  Q.    HORATII    FLACCI 

C    A    R     M    E    JV       XXII. 

ARGVMENTV3I. 

JXe  nugas  antiquas ,  quas  bene  multas  Juper  confillo 
poetae  conjecrationisque  caujja  ejjutiere  interpretes ,  re~ 
Jercndo  novis  Jioc  epigrammatium  nvgamentis  itnplicem, 
( quod  bono  lano  accidijje  exijlimo ,  in  Jelici  amicae 
Horatii  puerperio  annuntiato  hoc  carmen  ejjujum  Jia- 
tuenti)  Jatis  Jit  vionere ,  poetam  in  graeco  aliquo  epi- 
grammate ,  quod  nativa  venujiate  ipji  pracplacuijjet, 
vertendo  lujijje,  cum  eoque  certajfe  videri.  JSteque 
temere  hoc  Jiatui ,  Jacile  largientur  ii,  qui  multa  adluic 
huius  generis  epigrammata  in  Anthologiis  graecis  extare 
meminerint.  InVocationem  numinis  Jequitur  conjecratio, 
pervul«ato    more. 


A  D 


•     CARMINVM    L.  Ilt,    C.  XXII.    V.    1  -  4-         219 

A    D       D    I    A   N   A    M. 

IVXontium  cuftos  nemorumque,    Virgo, 
Quae  laborantis  utero  puellas 
Ter  vocata  audis,    adimisque  leto, 
Diva  triformis : 

Iii- 


v.    i.   De  invocatione  mune-  Callim.H.  in  Del.  132.  nikti 

rumque  Dianae  propiiorum   ad  /xovov  TLikslOvtav,  et  II.  inDian. 

prifcorum     hymnorum     modu-  21.   o&iyjffiv  ux  dshivsafft  yvvai- 

Ium  facfa    enarratione  vid.   Ar-  nsc  TSiqo/xsvat  vtaksovfft   (SoqSoov. 

gum.    c.  X.   Libri  I.    —   Mon-  Ipfa,  enim    manum    obftetriciam 

tium  cujios  nemorumtjue ,   jj  y.ar-  parturientibus  praeftare  credita. 

zystc  cqsMv    bgvfxoic,    ska(pyfio-  Minus    igiiur     accurate    vocata 

ks ,      csjx-jy\,      in     Orphicis     in  pro    invocata  capiunt  nonnulli. 

Dian.      35.      10.       Declarat,ur  Ter  cuius  opem  puelJae  iterum 

Diana    venatrix,      oCotffifyotToc,  iterumque,  h.  enixe  expofcunt, 

ayqoTsqv}',   res  nota;     vid.  ad  I.  ingravefceiitibus  partus    dolori- 

.   Adde  Carm.  Saec.   1.  —  bus.      Mire     argutantuv    intpp. 

VirgOj       TaqSsvoc      iimpliciter  fuper  hoc  ternario   numero.  — 

dicta  Diana ,  ob  perpetuam   ipii  laborantes   utero  ixoyoffTOxovffxc, 

a    Iove     concefTam     -zaqSsvi-.yj ;  partus       doloribus       correptas. 

vid.   I.    12.  22.   et  Ilom.  II.  in  Ovid.   Amor.    II.    13.    lg.    Tu- 

Ven.    init.     —     2.    5.    Ilithyia.  quu     laborantes     utero    miferata 

Audis ,     exaudis    (v.    ad     I.    2.  jjuellas ,    —    lenis   ades ,    preci* 

27.)    praeiio  es   vocata,    preci-  busque  meis  fuve ,   Ilithyia.    Vu- 

bus ,   ut    adiis,    implorata,    ar-  de  ipfa  dicta  //oyoo-roxcc,  veluti 

ceffita  de  praefenti  Deae  auxilio  Theocr.   XXVII.    29.   —  jjuel- 

cape.   Noitcr  V.  5-    5-  fi  vocata  las ,      nuptas,       novqtbixc    ako- 

vartubus    Lucina    veris     adfuit.  %ovc;    iu>to   loquendi  ufu.      — 

Tlieoci-.    XVII.    60.    ivSa    yixq  adimis   hto  ,     morti    eripis ,    e 

EttksiDvtav  t(S  w  o- aTo  kvai^wvov  praefentilhmo    vitae   discrimine 

AvTi-yovac  Svyazyq   &s$aq-j);xsvx  incolumes  praeftas;  unde  eadem 

m&ivsffffiv.      'II    os    01    sifxsvs-  Dea  dtcta  edjTstqa,  opifera  caet. 

0  v  ff  tx   TtxqiffTotTO,  v.ado'  aqx     Diva      triformis     toi [xoqfyoc. 

«vvrwv  vwSuviav  xare^tvi  fxtkwv.  (  Lycophr.    1176.)       tergemina 

(  Virg- 


2  20  Q.    llOHATH     FLACCI 

lnminens  villae  tua  piims  eito, 
Quam  per   exactos   ego  laetus   annos 
Verris   obliquum    meditantis  ictum 
San$ruine  donem. 

(Virg.   Aen.    IV.  5.     11.)  qna  quovisanno,     quotannis.     — 

imasiuo  varias  ac  diverfas  eius-  laetus ,    lihens,    e  vovendi  for- 

dem  uuminis  poteftates  ac  vires  mula.      Virg.    Aen.   VIII.    i'63. 

per   naturam   diilitas,     diverfis-  Ex   illo  celebratus  honos ,   laeti- 

que    anui    temporibus   proditas  que  minores   fervavere   diein    et 

prifcus  Oipbicorum  fermo  com-  mox    279.     omnes    in    monfam 

plectebatur.        Splendide     hanc  laeti  libaut  divoscjue   -precanlurt 

Hecates     potentiam    defcriptam  et  faepius  alibi.  —   auam  verris 

vide       apud      Heliod.      Theog.  fanguine    donem ,     fubter   quam 

411  fqq.  verrem    immolabo,     riihil    am- 

plius.      Dc    affufo   radici    pinus 

v.    5.     Tun,     facra  tibi    efto  fanguine  cogiiant;    temere,   ar- 

■pinus ,     viliae     meae    nwmintns,  bitror.     —   obliquuin  meditantis 

adftans;    fed    alterum   praeclare  ictum ,    -exquilite     pro     annui; 

de  procera  arbi;i. .      Argutantur  pLne   ut  III.    13.    4-  Cui  jrons 

intpp.  in  confilio  poetae,    quod  turgiila   comibus  primis —  proe* 

pinum  Dianae   oonfecret,    cauf-  lia   deftinat ;     Heliodeo    ornatu, 

iamque  vel  ab   Iride    vel  a  Cv-  Scut.  Herc.  386.  olog   X  iv 

bele ,   quas  easdem   umi   Diana  gvj$     cgso;    y^ake-o;    T^oihdffSat 

inepte  ftatunnt ,    qmbusqtie   pi-  xolt{>*;       y^avkiobwv       (p^ovsst 

nus  facra  fuerit,    arceffunt.      Si  3  v  /a  7    ixay^i  o~ <xa S ai   dyoodui 

omnino  ratio  reddi  debeat,  equi-  S-qozvryai ,    Dyyst    hk    n  ktv*6v 

dem  eam  a  Diaua  nemorum  cu-  bhivr*    hoyipnuStic.         lctum 

Jtode   v.    1.    repetietirh.    —   6.  obliauum    mcd.     oblique     ictui 

Confecrationi    facrum    votivura  fpargere    geftit,     hoyjAog   diactt 

fubiicit   poeta,    veriem  quotan.  (  Ilonier.   II.   XIT.    148- )  m  ^a' 

nis  fub   ifta  pinu   immolanHnm.  tui    iras   frangit    (Siat.    Tlieb. 

—     per  exactos    annos ,     finito  VIII.  535. )  e  naturaaprorum. 


CARMISVM     JL.      III.     C.    XXIII.  22  1 


C     A    B.     M    E     N      XXIII, 

ARGVMBNTVM. 

\Jptime  eos  Jlahiere  arbitror ,  qui  jjoetam  graeco  %quo- 
piam ,  ut  ila  dicam,  fonte  prolutum  ad  tractandum 
iioc  argumentum  accejjijfe  exijiimant.  Egregie  tamen 
illud  intextis  l\omanis  ideis  ita  exornavit  nobilitavit- 
que  Iloratius ,  ut  admodum  exiguam  inventionis  laudem 
poelae  graeco  reliquerit.  Corrigit  hoc  carmine  poeta 
meticulojam  rujiicarum  mulicrum ,  quae  Jacra  in  agris 
jjrocurarent ,  religiouem,  quotidiauis  Jacrijciis ,  isque 
jjro  Jacultate  lautioribus ,  Ueorum  jjacem  expojccntiian, 
monetque  exiguis  donis ,  noviiunii  diebus  oblatis,  agro- 
rum  ubertatem  gregumque  Jecunditatem  abunde  a  JDiis 
Jjojje  redimi.  Inde  dejcrtur  ad  auream  Jentcntiain: 
JJeos  non  tam  Jacrijcii  jumtus,  quam  jjium  oJJereuUs 
anirnum  Jjjectare.  Mirijcum  hoc  cavmen  lenociniuin 
habet  a  Jentculiarum  veritate  atque  Jimplicitate,  ora* 
tionisque  quacjita  quidein ,  nou  ajjectata  tamcn,  ele- 
gautia.  Si  rijum  quaeris,  ajjatim  tibi  propinabunt 
intjjjj.  Juper    huius  carminis  conjilio  argutiae. 


A  D 


222  Q.     HORATII    FLACCI 

A    D       P    II    L    I    D    Y    L    E   N. 


VJaelo  fupinas   fi  tuleris   manus 
Nafcente    Luna,    rnftica   Phidyle, 
Si  ture  placaris  et  liorna 

Fruge  Lares,    avidaque  porca: 


Ncc 


v.  i  —  4*  Egregie  exornatur 
vtilgaris  fententia  :  Satis  propi- 
tios  tibi  Deos  reddideris,  ii  te- 
nni  facrificio ,  at  pia  puraque 
mente  oblato ,  eos  venereris. 
Si  tulerls ,  fuftuleris  coelo  ,  ad 
coelum,  martus  fupinas,  Cirriag. 
(uxTJaff/aar*  j^sipuiv  Aefcliyl. 
Prom.  V.  1004.  docte  compa- 
rat  Boettig. )  expanfis  pahnis ; 
qui  follennis  olim  precantium 
habitus  erat.  Nora  Homericn, 
yjfiqag  avacryeiv,  ytiq  hqiyiiv  t}( 
ovoavov.  Vide  Lambin.  et  Torr. 
Adde  Ariftaenet.  II.  2.  v^ov 
<TQoaavaTclv£iv  tuj  ytiqs.  —  Lu- 
na  nufcente ,  nova,  novilunii 
die,  quem  facnun  habebat 
agreftis  fuperftitio.  Adpolitus 
oft  Catonis  locus ,  quem  Jaudat 
Torrent.  de  R.  II.  145.  Kalen- 
dis  —  ■ — ■  coronam  in  focum  in- 
tlat ;  pcr  eosdemque  dies  Lari 
familiari  pro  copia  fupplicet. 
Nam  adKalendas  veterum  more 
nafcentem  Lunarn  referri  debere, 
etfi  Horatii  tempore  anni  lu- 
liani  curfus  receptus  effet,  bene 
idem  Torr.  monet,  unde  men- 
ftruu  tura  ,  anticjito  JLari  reddita 
rocat    Tib.    I.   5.   34.      De  re 


etiam  Acron  ad  h.  I.  „Solent 
rufticae  mulieres  in  initio  pri- 
mae  lunae  preces  caelo  effun. 
dere. "  cuius  fuperftitionis 
cauffa  a  vi ,  qnam  hmae 
in  rerum  e  terra  provenientinro 
ubertatem  adfi»narent,  repe- 
tenda  videtnr.  Dicta  inde  et- 
kv\vv\  ocJy/jTSifa,  (psgiy.a^  xs< 
Orph.  H.  VIII.  5.  —  5.  pla- 
caris ,  facrum  feceris,  noto  lo- 
quendi  ufu.  —  homa ,  wqatjt, 
hornotina  fruge,  frugum  pri- 
mitiis,  diis  agreftibus  0 
folitis ;  quibus  JLares  villaticos 
accenfendos  effe,  dtibitari  nN 
quit.  —  rorci  Laribus  immo- 
landi  frequens  mentio  aptui  ve- 
teres.  Tibull.  I.  10.  2.6.  Iloftia 
erit  pleua  ruftica  porcus  hara. 
Nofter  II.  5.  165.  Vnde  Lares 
domefticos  grnndules  dictos  ceu. 
fet  Arnob.  1.  19.  —  avida  e 
natnra  auimalis.  Ovid.  Faft.  I. 
549.  Prima  Ceres  avidae  gavifa 
eft  Janguinc  porcae. 

5  —  g.  Docte  enumerat  mala 
ntquc  calamitares,  quae  ita  fa. 
cile  propulfentur.  Nam  precum 
formula      tam       an°;ent)ae      rei 

c 

quam  avertendae  calamitatis  ra- 
tionem 


CARMLNVM  L.  III.   C.    XXIII.    V.     1  -  Q.        223 

Nec  peftilentem  fentiet  Africum 
Fecunda  vitis,    nec   Iterilem  feges 
Robiginem ,     aut    dulces    alumni 
Pomifero  grave  tempus   anno. 

Nam 


tionem  Imbebat ;  qiinlis  extat 
apud  Caton.  c.  14 1.  Te  precor, 
ut  tu  morhos,  viduertatem  vafti- 
tudinemque  calamitates ,  intem- 
periasque  prohibejfis ,  defendas, 
r.icesque;  utique  tu  fruges, 
frumenta ,  rineta,  virgultaque 
grandire ,    benequc   evenire  flnus. 

—  Fecunda  ritis  non  fentiet 
Africum  pejt.  concifa  brevitate 
pro,  vinea  fecunda  erit,  lar- 
gus  vitiura  proventus  erit, 
nulla  ab  Africo  pejte  f.  noxa 
illnta.  Africus  f.  Aufter  cum 
omnino  nocens  (IJ.  14»  *50 
tum  maxime  vitibus  infeftus. 
Pallad.  II.  15.  Plagam  coeli 
fpectare  debet  loiis  frigidis 
meridianam ,  caliuis  feptentrio- 
nalem ,  tepidis  orientem;  fi  ta- 
men  Auftros  vel  Euros  regio  non 
liabeat  inimicos.  —  fentiet, 
experietur,  aciiecta  damni  110- 
tione,  ut  III.  27.  22.  IV.  4. 
25.  et  IV.  6.  3.  et  faepius  alibi. 

—  6.  AVc  robigo  fegetem  fteri- 
lem  ,  infecundam  reddet ,  lae- 
det.  Vnuru  eemis  fterilitatis 
pofuit,      tanquam    poeta.       De 

I  rubigine  docte  difpicit  Boettig. 
ad  b.  1.  quem  vide.  Fiebantdeae 
Rubigiui  facra ,  ne  virides  her- 
bas  toireret,  Colum.  X.  542. 
Etiam    ad    graudinem    aveiteu- 


dam  Senec.  Quu.  Nat.  IV. 
6.  7.  Exquilite  ipfa  rubigo 
JleriUs  dicitur,  quae  fegetera 
iteriiem  facit.  —  aut  variat  to 
nec ,  quod  bis  pofuerat  poeta, 
more  Noft.ro  familiari.  —  dul- 
ces  alumni ,  hoedi  et  agni,  cum 
delectu  (v.  ad  III.  iQ.  3.)  pro 
univerfis  gregibus.  Cato  1.  1. 
pajtores  pecuaque  falva  fervaffis. 
Eetura  enim  auctumni  tempore 
morbis  maxime  obnoxia.  Cf. 
I.  17.  4-  dulces  tenelli  perpe» 
tnoopitheto  (Lucret.  II.  1158« 
Ipfa  dedit  dulces  fetus  et  pabula 
laeta.  Virg.  Ge.  III.  173.  duU 
ces  nati,  de  vitulis^  iuventne 
proprio.  Cf.  I.  16.  23.  Alii 
vernas  ,  S^bttou; ,  intel]ij»unt, 
quibuscum  iudant  domini,  uncie 
dulces;  minus  accomroodate  ad 
reliqua.  Vide  omnino  ad  III. 
18-  4-  —  8-  tempus  grave, 
nocivum,  infalubre,  propter 
pluvias  vcntos  (I.  17.  40  "• 
Auftrum  (per  auctumnos  corpo- 
ribus  metuendum  II.  14.  16.). 
Similiter  graves  auras  dixit 
Ovid.  Met.  VII.  557.  gravem 
Auctumnum  Nofter  Serm.  II.  6. 
jg.  grave  caelum  Sueton.  Tib. 
36.  —  pomifero  anno  exquiii- 
tiori  Ihuctura  pro  anni  h.  par- 
tis  anni,  pomiferi  Auctumni. 
v.  9. 


2  2/f 


HORATII      FLACCI 


Nam,    quae  nivali  pafcitur  Algido 
Devota  quercus  inter   et  ilices, 
Aut  crefcit  Albanis  in    herbis, 

Victima,     pontificum  fecuris 

Cervice  tinguet.      Te  nihil  attinet 
Tentare  multa  caede  bidentium 


Parvos 


v,  g.  Pro  copia  enitn  (nt 
Cato  1.  1.  ait)  fi  fupplices,  ab- 
unde  Diis  fatisfactum  erit.  Ali- 
ter  habet ,  in  facriiiciis  publi- 
cis  a  Pontifice  pro  univerli  po- 
puli  falute  parandis.  Sententiam 
hanc  ita  inverfam :  lantiores 
victimas  pontifex  mactnbit,  vide 
quomodo  exornnrit  poeta.  /7- 
ctima,  ^pecora  ,  Diis  devota,  de- 
ftinata  (uris  fervata  ut  Virg. 
Ge.  III.  159«)»  quae  pafcuntur 
faginantur  in  Algido ,  Eatii 
monte  nivali,  praealto  ,  ac  fal- 
tnofo;  inter  quenus  et  ilices 
docte  porcos  facres  (  uti  Plautus 
eos  indijiitat  Menaechm.  II.  2. 
16.  cf.  Vnrro  II.  1.  20.)  et 
Albanac  herbue ,  palV.ua  circa 
Albam  longarn  (fmititna  her- 
ba  eadem  forte  iunuit  luveu. 
XII.  12.)  boves  opimns  defi- 
gnant.  —  crefcit ,  nutritur, 
adoiefcit.  In  Falifcis  aliquando 
pnftos  fuifTe  cogas  ex  Ovid.  ex 
P.  IV.  (j.  3').  Agnaque  tam 
lactens  ( in  privato  facro)  quam 
gramine  pajia  Falifco  victima 
(iu  publico  facriucio  )  Ta 
injicit  icta  Jocos.    —     12.    »3. 


Iftam  convenrt  tingere,  madefa- 
cere  cervice,  fangnine  e  cervice 
ebulliente,  fecures  pontif.  li.  a 
pontificibus  mactari.  Eadem 
ornatus  ratio  in  Propert.  IV. 
1 .  rii.  Idetn  Agamemnoniae  fer- 
rum  cervice  puellae  tinxit ;  et  ln 
Infcriptione  'apud  Gruter.  p. 
05.  infcr.  IV.  L.ampfacios  me- 
lior  non  imbuet  hoftia  cultros, 
quam  veniet  noftra  vutima  caefa 
manu.  Adde  Calpurn.  Ec!.  V. 
27.  Vulgariorem  ornatuni, 
aram  victimae  fanguiue  tingere 
adhibuit  Catull.  XIX..  16.  et 
Virg.  Ecl.  I.  8-  <lni  primuia 
occurrit  apud  Eurip.  Iphig.  T. 
404.    ivSoc  •A.cjqx  hicxTtyya   pw- 

fUVt' 

v.  13.   Obferya   doctam   dun- 
rum     fententiarum     complexio- 
nem  ,   ita   disiungendam  :     Nihil 
attinet,    tdav    Tf  otrvjv.si  ,     nihil 
neceffe    eft,     minime    confenta-' 
ncum  eft,   te  iftos  imitari:   faiis 
erit,   abunde  Deos  venerata  ens, 
corona     ipiis    oblata.      '1 i 
quaefite  pio,    placarc,   propitio* 
tibi  reddere  vclle ,   muita 
hidentium,    docte    pro,    mulia- 
rum 


CARMINVM  L.  III.  C.  XXIII.  V.   9 -18«        2  25 

Parvos  coronantem  marino 

Hore  Deos  fragilique  myrto. 


Inmunis  aram   fi  tetigit  manus, 
1N011  fumtuofa  blandior  lioftia 


Mol- 


rum  ovium  caede ,  multas  oves 
itnmolando.  —  coronantem, 
dummodo  corones  ileos  varvos, 
exigua  Larium  fimulacra,  ferto 
e  rore  m.  et  myrto  plexo ;  ex 
more.  Plaut.  Aulul.  II.  8«  »4- 
Niinc  tufculum  emi  et  hafce  co~ 
ronas  Jloreas ,  haec  imjwnentur 
in  foco  nojtro  J-.ari.  Cf.  eiusd. 
Com.  prol.  24.  luvenal.  IX. 
137.  colore  e  Noitro  ducto : 
O  varvi  nojtrique  Lares ,  quos 
ture  minuto ,  aut  farre ,  et  tcnui 
foleo  exorare  corona.  Adde 
.  XJL  87  fqq.  Abfolvi 
autem  corona  oblata  facriiicium 
putandum  ;  quod  prave  alii  de 
apparatu  eins  iuterpretantur. 
Vnlgarem  ac  limplicem  coro- 
nam  arguunt  ros  marinus,  X«/3«- 
ywrif,  et  myrtus  Jragilis ,  flexi- 
lis  (  ut  fragilis  cera  Iuven.  XII. 
J38.)  adeoque  tenera,  coronis 
nectendis  aptiilima.  Aliter  fra- 
giles   laurus  appellat   Virg.  Ecl. 

VIII.    82. 

v.  17  —  20.  Sententia  fatis 
expedita ,  atque  ab  Ovid.  ex 
Pout.  IV.  8-  39-  4°'  eleganter 
ita  exprelTa  :  Nec  ,  quae  de  var- 
va  Dts  -pauver  libat  acerra,  tura 
luinus ,   grandi  cjuam  data  lunce, 

Tom.   U. 


valent,  Diis  piam  mentem  magi» 
quam  facriiiciorum  fumtus  re- 
fpicientibus  ;  fed  impeditior  eius 
enuntiatio.  Duas  fere  conci- 
liandorum  Jnter  fe  verborun 
rationes  iuiri  viueay.  Altera, 
quam  melioris  notae  intpp.  fe- 
quuntur,  eft  :  Si  pia  mente 
Deos  veneraris ,  jumtuofu  l>o- 
Jiia  (  in  recto  cafu^  facriliciura 
fumtuofnm  ?ion  blandius ,  non 
magis  mollivit ,  nioliire  folet 
(kcqistws  )  placat  Penates  aver- 
fos,  iratos  ,  ad  reconciiiandam 
eorum  gratiam  valet,  quara 
far  vium  et  mica  fc.  falis ,  h. 
mola  falfa ,  tenuiftimum  facrifi- 
cium.  Haec  quidem  fimplicior 
ratio ,  Iloratio  liaud  omnino 
indigna.  Doctior  tamen  ac 
quaeiitior  ltaec  alteta :  ma- 
nus ,  Ji ,  qune  immunis  fc.  a 
fcelere ,  v.a.!}a.(><x  ,  aram  tangit, 
Deos  veneratura ,  illa  non  blau- 
dior  mollivit ,  exquiiite  pro, 
non  magis  emollit ,  propitios 
reddit  Penates  av.  jumtvojd 
hojtid ,  ii  fumtuofum  ofterat 
facrum,  quam  furre  caet.  li  te- 
nuc ;  quod  docta  invertione ,  ad 
Phidyles  animura  ,  liuic  iuper- 
ftitioni  alligatum,  accommodata, 
eit  pro :  manus  pii  hominis 
P  aeque 


226 


Q.    IIOItATII   TLACCI 


Mollivit   averfos    Penatis, 

Farre  pio  et  faiiente  mica. 


aeque  mola  fnlfa  ac  lautiore  [a- 
criilcio  litat ;  mentem  puram 
aifevas  neceffe  eft ,  fi  facvum 
tuum  qunlecunque  Diis  gratum 
effe  cupis.  Sed  duram  durioris 
ingenii  homines  iftam  rationem 
crepant,  quod  nullus  video ; 
certe  futilia  ac  milliiis  plane 
momcnti  funt,  qune  ei  oppo- 
nuotur.  In  altera  contr.i  ra- 
tione  horridi  quid ,  ex*  meo 
qiiidero  fenfu,  atque  ambigui 
iiuil.  Nana  li  fumtuofa  lioliia 
pio  fubiecto,  ut  Grammatici 
loquuntur,  .habetur,  poeta 
haecce  volniffe  videri  polht, 
fumtaofara  hoftiani  deos  quidem 
placare  poffe  ( qiialicunque  ma- 
xui  obtatam )  idem  tamen  pii 
lioniiiiis  tenue  facrum  efficere, 
quo.i  contra  poetae  et  vett-, 
-yvai/ojv   cft.       Phiiem.    III.     1. 


(Gnoro.  Br.  p.  194*)  '*  T'?  &* 
Svtrtav    tcffofftytpunv ,     rccvovtv    •*'• 

TrAijSof        Y)     i^l(l><JJV  ,      B\- 

VOVV  VOIM^il  TOV  SiOV  Y.a$tffTXVai, 
TSTAaV))»  iKSIVOC.  —  —  £e  ;>  0% 
£Zi      Sidt      TskoV$     SlK«(0?      WV,     fj.1) 

Xa/jTCJQ$  u,v  ra~i$  ykajj.vciv  ti?  ry 
Kocohut.  Cf.  Eurip.  in  Danae, 
apud  Stob.  Grot.  p.  591.  — 
Immurum  manum  effe  iyvifV,  pu- 
ram ,  docet  contextus  ratio. 
Bentl.  tnmen  mniumi  vncuam 
intelligit,  accepto  infuper  Ji 
pro  etji.  Fur  piurn,  pio  nnimo 
oblatum  et  falis  mica  fatiens  in 
igne  ,  crcpitans.  Tibull.  III.  4. 
1 0.  Farre  pio  placant  et  faliante 
fale.  Ad  feritentiam  idem  IV. 
1.  14.  15.  Farvaque  Caeleftex 
placavit  mica ;  nec  illis  feniper 
inaurato  taurus  cadit  hojlia  eor- 
nu.  Cf.  OWd.  II.  Trifi.  75. 


CAR- 


carminvm  r.   nr.    c.  xxiv.  227 

C     A     R     M     E     N       XXIV. 

ATlGVIMBNTVM. 

J\ obiliffimo  incenfus  affectu  poeta  infectatur  hnc  car- 
mine  luxum  faeculi  fni  perditifjlmum ,  et,  quae  mcle  ne- 
ceffario  exijlit,  avaritiam,  omnium  fcelerum  ac  male- 
firlonim  matrem  fecvndiffimam ,  pejiemque  reijmblicae 
leterriruam.  Ouae  viala,  in  fummum  aliquando  d/s- 
crimen  civil  atem  adductura,  ut  ab  ea  prohibeantur, 
fcelerum  licentiam  fcverifjime  viudicaudam ,  fcelenimque 
cauffas ,  luxum  et  habendi  cupiditatem ,  tolleudas  at- 
que  cxftirpandas  effe  graviter  mouet.  Vt  autem  pau- 
pertati  honos  Juus  reddatur,  ficque  virtuti  itcrum  locus 
pateat ,  hoc  ita  demum  ejfici  pofje  couteudit,  Ji  prava 
nnimis  eximatur  opinio,  doceaturque,  divitias  nemi- 
nem  bcatum  efficere,  conlinentiam  contra  atque  frugali- 
tatem  viaximum  ad  vitam  bene  beateque  ageudam  mo- 
mentum  effe;  id  quod  Scytharum  Getannnque  exemplo 
pocta  ojlendit.  JLxcellit  hoc  carmen  fententiarum  fubli- 
viium  ubertate,  elocutionis  dignitate  ac  vi,  numerorum- 
que  delecla  gravitate.  JEdiJcant  illud  iuvenes ,  quibus 
eji  incoctum   geuerofo  pectus  honefto. 


V  2  In- 


228 


Q.     HORATII     FLACCI 


JLntactis  opulentior 

Thefauris  Arabum  et  divitis  Indiae, 
Caementis  licet  occupes 

Tyrrhenum  omne  tuis  et  mare  Apulicum, 

Si 


v.  x — 8-  Ii>  qnibeati  vulgo 
cenfentur,  hanJ  innmines  funi  a 
iatali  moriendineceilitate,  maxi- 
meque  moftis  metu  anguntur. 
Vulgarem  hanc,  Jvioftroque  fae- 
piu»  (v.  c,  I.  4.  1 3.  IL  x  Q.  17  fqq. 
III.  x.  9.  fqq. )  tractatam  fen- 
tentiam  vide ,  quibus  coloribus 
adumbrarit  hoc  loco,  nobilita- 
veritque  felix  Iloratiani  ingenii 
ubertas  !  Primum  felicitatis, 
quam  quidem  vulgus  appellat, 
notionem  uno  eins  genere  de- 
fcriptam  exhibet,  -idque  divi- 
tiarum  poiTeilione  amplifhma ; 
tum  has  fpeciatim  fenfu  Roma- 
»0 ,  h.  ab  ea  parte  declarat, 
qua  eas  potiihmum  perditiili- 
mus  Romanorum  luxus  often. 
deret,  atque  profunderet,  in 
quo  quidem  faiiqyu*  eii;  deni- 
que  miram  fencentiae  Seivot^t^x 
adiicit  poeta  ,  oratione  ad  pro- 
fligatae  huius  luxurine  homi- 
nem  converfa ,  fere  ut  II.  xQ. 
17.  lam  generalis  fententia : 
utcunque  divitiis  abundes,  licet 
ditiilimus  fis,  vividior  fub  fen- 
fus  cadit ,  per  comparationem 
expolita:  licet  opulentior  iis 
thtjauris  Ar. ,  quod  ornate  et 
docte   dictuiii  pro,     licet   opes 


Arabum  thefauris  maiores  te. 
neas ,  divitiis  Arabas  antecellas. 
l)e  beatis  Arabum  gazis  v.  ad  I. 
29.  1.  —  intactis,  integrisj 
quos  nondum  hoftilis  manus 
attigit ,  expilavit;  auget  igitur 
opulentiae  notionem.  Nota 
autem  fatis  Romanorum  Ara- 
biae  felicis  potiundae  atque  ex. 
fpoliandae,  quamquam  parum 
felici  cum  fucceiTu  facta ,  tenta- 
mina  (v.  Argum.  Carm.  29. 
L.  I. ) ;  unde  ipfa  Arabia  in- 
tacta  audit  Propert.  II.  8-  20. 
—  India  divitiis  fuis,  quaeituo- 
liflima  pretiofarum  mercium 
exportatione  comparatis,  aurique 
venis  itidem  celebratiilima.  — > 
5.  Licet  Tyrrlienum  omne,  mare 
inferum,  quam  longe  Italiam 
alluit ,  et  Apulicum  ,  fuperum, 
caenxentts ,  infanis  fubitructioui- 
bus ,  quibns  villas  magnilicas 
inaedifices ,  occupe.s  ;  omnino 
pro,  licet  utramque,  quam 
Ionge  protenditur ,  Italiae  oram 
praetexas  villis  tuis.  De  qua 
Ronianortirn  infuuia  vid.  ad  II. 
18.  20.  III.  1.  33.  Occupatut 
mare  viliis,  in  quo  primun 
exitruiuitur ,  proprie  igitur  nc- 
cipiendum  h.  1.  Marc  Hadria- 
licum 


CARMINVM  L.    III.  C.    XXIV.    V.    1-6.        2  29 

Si    figit  adainantinos 

Summis  verticibus  dira  NeceiTitas 

Cla- 

titnm     poeta      jlrmlicnm    dixit,  quidem  ro  a(£)uxTOv,  fatnm  inevi- 

quod  Apuliam  attingit ;  omnino  tabile  defignatur.    Ita  gv8s5eff5«l 

ad  totam  fuperam   Italiae  oram  av&ywfi  vel   Herod.  I.   XI.  qito 

ipectat,    fiquidem  Tyrrheno  op-  etiam  fpectant  Ilomerica  ;    Zsy$ 

pofitnm.  —   5  —  Q.   Apodoiis:  uc  f*iyct  r*gcv(|>>js  «Tfl    ivshye» 

tamen,     fi  fatalis  liora  initat,    ii  (3«?8i'y    II.    <•    lfj-     Vnde  et  hta- 

famm  inbet,   nihil  eft,   quod  te  /txotis   aty-jv.rovi;    avayxyj    tribait 

a  morte  liberet.      Docte  et   an-  Eurip.   Alc.    gQf.  et   Z,evy/juxrtx. 

tiquo  fermone  hoc  extulit  poeta.  Idem  Iphig.  A.  443*  ^e  effectu 

Fatum      h.     1.      eil      JS.'ecijlJitas  autem ,    quem  clavus  per  caput 

'Ava-yxvj ,        MeToa  ,       qnatenus  adactus  producat ,    poetam   nec 

omnia   ei   fubiecta    funt,    nemo  cogitafle,    nec  cogitare   potuifle 

illud     effugere     poteft.      Decla-  h.    1. ,      quum    Neceifitatem    a 

randae    huius     potcntiae    atque  niorte   diverfam    inducat,    quis 

imiuutabiiitatis    cauiTa  tribuun-  non      videt  ?     Plurimi      tameri 

tur  ei  clavi,    iirmitatis   ac  vio-  intpp.  immemores  prorfus  fym- 

lentiae    fymbola,    (vid.     ad    I,  bolicae  rationis ,    prifcique    fcr- 

55«   l8')  idque  adumantini,   du-  mouis  indolis ,   foeda  fcilicet  rei 

ri/limae   materiae.      Ita   aipu/ru  imagine ,    carnificinaque ,     licet 

/uvjota  ravroS«nr«v    j3ouAav   u  5  a-  Ronianis    plane   incognita,     of- 

ji«STiv«ij    k»jkI'*iv    A?o-a  fenfi  in  alia  omuia,  quantumvis 

u($>ouv*<t$<xi     dicta     Sophocli    in  abfona,   longcqne  petita,    dtfce- 

fr.    Phaedr.    apud    Stob.    Fior.  duut,    quibus     rem    ad    fenfus 

Grot.    p.     153.     et    Nece/litatis  quidem     fuos     atrociiiimam    le- 

ijA.-tv.ar/j   rt    xai   to   ay%i<Sroov  i%  nire    itudent.       Dacer.    Vertices 

ihix/xctvro;      apttd      Platon.      de  interpretatur   culmina  vill.irunt 

Rep.  X.    p.    762.  E.      Iam   qui  fumtuofarum ,      (e    v.     3.  4.) 

Necellltatis   f.    Fati    violentiartt  quas  cum   ader.t  NecefTitas ,   cla- 

experitur,    in    quo    vim    fuam  vosque  inibi  defigat ,   earundem 

exferit,   liunc,   fervata ,    anima-  dominum    mctn    ac   morte    cor- 

taque  fymbolica  ratione ,   clavis  ripi;   quod   ipfulfum  phantsfma 

adigit,    iis  fixum  tenet,   ut  ne  idcm     fatis    commodum     atque 

clabi      queat,       idque     fummis  pvaeclarum    cenfet.        Languida 

verticibus ,      in   funimo    vertice  atque  obfcura  fjentleii  ratio  eft, 

eos   deiigendo.        jllliganJi   ig,i-  fummos    vertices    do    clavorum 

tur   notio   primaria  atque   uni-  capitibus      accipientis ,      omifla 

ca    fubeft    huic    imagini,     qua  planere,    cui   infigantur.      Alii 

P   3  in 


25o 


Q.    IIOIIATII    FLACCl 


Clavos ,  non   animum  metu, 

Noii  mortis  laqueis  expedies  caput. 

Campeftres  melius  Scytliae, 

Quorum  plaulha  vagas  rite  trahunt  domos, 

Vi- 


in  iisdem  cogitant  res  excelfas, 
earum  culmina  f.  apices ,  qui- 
bus  fortuna  ma&iia  et  excelfa 
declaretur.  Speciofum  faiie  hoc. 
Enimvero,  fi  penficulatius  ex- 
cutias,  imaginem  indc  vapam, 
niiliiLjue  plane  rei  adftrictam 
prodire  videas ,  qnam  tamen 
certam  fpecialibus  qnippe  colo- 
ribus  adumbratam,  dedit  Hora- 
tius.  Quodfi  generatim  dixiffet, 
Neceflitatem  exceifa  quaevis  do- 
mare,  fibi  fubiicere,  fane,  quod 
difplicere  pofivt,  non  effet.  Sed 
c?avis  «i»it  hoc  loco ;  res  adeo 
are  neceffe  eft,  fenfibus 
fubiectas;  unde  magnam  fortU- 
Jiam,  remota  tvanslatione,  hand 
intelligi  poffe,  facile  patet.  lac 
v> .■!•')  vertices  iint  excelfa  mon- 
tium,  domuum,  quiims  fortuna 
fplendida  fignificetrij::  moiuium 
f:r.t-  aut  domuum  Necelfit.  cla- 
vis  adactarum  imago  nefcio 
quid  monftri  alit,  aHigandi 
vinciendique ,  quae  fymbolicae 
huic  actioni  fubefi ,  notione 
plane  ita  neglecta,  ac  deperdita, 
et  omnino  fenteutia  ,  quam  vo- 
lunt  effe  lianc :  (iquidem  f.  quum 
(ita  enim  Ji  accipiunt)  neque 
fplendidiflima  fortuna  a  Iati 
poteutia  immunis  /it,  parum 
commode     collocata   atque    ad- 


nexa  videtur.   Caeterum  wjjktiJ* 
«WyxjjV   Oipliei    II.    XXXVIII. 

lO.  lmc  vocabat  Gefn.  nefcio 
quam  bene.  Rectius  huc  trahas 
ff(pUiO^X«r>}v  'Avayxav  Pind.  in 
fragm.  p.  g/f.  —  7.  {].  Mortem 
haud  effugies.  Metum  inftantis 
mortis  h.  1.  inteilige,  non  ge- 
neratim ,  curas,  triftitiam,  ut 
fere  volunt.  Laqueis  retibus, 
Mors  implicat  homines,  fatis 
antiqua  notione.  Apollon.  Rh. 
!•  1055'  Thv  (t*oiqav)  yctq  3>- 
fxig  ovxot  akv^ai  Svyrotfft' 
•JraVT))  S  S  ir  s  qi  fA  ty  a  ir  «- 
ttktji  tqv.oc;.  Stat.  Silv.  V. 
155.  furvae  miferam  circutn  un- 
dique  Leti  vallavere  plagas. 
Qao  quidem  figmento  itidein  ra 
aipvv.rov  atque  dkvrov  detigna- 
tur.  Vnde  et  ry  Aixij  aqv.v&$ 
et  sokjj  tribuuntur,  veluti  Ae- 
fcliyl.  Agam.  1622.  vid.  Val- 
ken.  ad  Herod.  p.  545- 

r.  9  fqq.  Quid?  quod  ne  fc- 
lices  quidem  habendi  funt  in 
ampliilima  fortuna  conftituti, 
quandoquidem  cupiditatibus 
continuo  vexantur,  quibus  ex- 
plendis  intenti  per  omnia  fcele» 
rum  flagitiorumque  graffantur 
genera ;  unde ,  perverfis,  qui- 
bus  continetur  civitas  moribus, 
nullo- 


CARMINVM  L.  III.  C.  XXIV.   V.  7- 12.        25  1 

Vivunt,  et  rigidi  Getae: 

Inmetata  quibus  iugera   liberas 

Fru- 


jiulloquc  amplius  virtuti  ftatuto 
pretio,  rei  ipli  publicae  dainna 
infli-nmtur  funeftiifima.  Prae- 
clare  hanc  fententiarn  poeta  con- 
tvario  Scvtharnm  Getarumque, 
in  paupertate  nihil  alieuum  con- 
cupifcentium  ficque  melius,  bea- 
tius,  viventium  exemplo  propo- 
nit  atque  illuftrat.  Celebratifli- 
maScj  tharum  moderatio,  alierri- 
que  abitinentia  apud  veteres, 
uude  eosdcm  oty.aicraTcig  d-j- 
Bpunrovc  appellat  Homer.  Tl. 
XIII.  6.  Lawdant  et  Strab.  VII. 
p.  462»  luiiin.  II.  2.  Ammian. 
XXII.  6.  Magnam  autem  kvaq- 
yaav  h.  1.  habet  comparatio  in 
qtia  cultiflimus  populus  ab  in- 
eulto  fuperatur.  Camjuftres, 
qui  in  aperto  campo  vivunt, 
errantes,  vr.gi,  perpetuo  Scy- 
tharum  epitheto.  Intelli^endi 
h.  I.  Scythae  ytwpyot,  uti  He- 
rod.  IV7.  i$.  appell.it ,  diverfi  a 
Nomadibus,  ulterius  verfus 
Orientem  habitantibus.  —  10. 
Quibus  plauitrum  inftar  domus 
elt ,  qui  re  ac  familia  plauftris 
impofita  vagam  vitam  ducunt. 
Expreflit  Horatius  graecum  epi- 
kheton ,  aij.\~c-lt:i,  kjji&zoikoi, 
us  a  confuetQ  lioc  vivendi 
more  ( unde  riie)  proprium. 
Xlkiy.Tag  criyag  iic  iCy.vv.Xctg 
iyot;  vocat  Aefcbyl.  Prom.  V. 
715.  Erantenim  mapalia  caiv.us 
eonluta   ccriisquc  tecta.    Valer. 


Flacc.  VI.  79  fqq.  vlauftrit  ad 
jiroelia  cunctas  Coraletae  (Thra- 
ciae  populus,  pro  quo  Nbftet 
Getas  liabet)  traxcre  numus  S 
ibi  futilis  illis  e.t  domus ,  et  cru* 
do  refdetis  juh  vellere  coniux. 
De  Scythis  Iufiin.  1.  1.  Vxores 
liberosque  jeium  in  -plaujirts  ve- 
hunt ,  qttibus,  coriis  intbrium 
hiemisque  cauffa  tectis  ,  vro  do- 
mibus  ututitur.  —  11«  Getae, 
Thracia>!  popuius  ,  eadc-m  ,  qua 
Scytbae,  victus  Gmplioitate, 
inorumqiie  integritata  notas; 
nnde  rigidi,  moribus  rigidi», 
oppofui  IVomams ,  luxu  cifemi- 
natis.  Ita  ri°idi  Sabini  Epp. 
II.  1.  25.  Alii  tamen  ad  re^io- 
nis  ,  quam  incolunt,  frigus  cum 
Porphyr.    trahunt. 

V.  1 2  fqq.  Vtrique  buic  po- 
palo  iugera  immetatu  fur.t,  ter- 
rain  colunt  baud  in  in^rera  de- 
fcriptam ,  nullis  limitibus  di- 
ftinciam,  fed  communem  ;  unde 
eadem  fruges  liberas  iis  fert 
profext,  praebet,  quaead  omnes 
pertincnt,  nullius  proprias. 
Docte  duo  haec  commata  co:i- 
iunxit  poeta.  Agroruni  inter 
v-teianos  ab  Octaviano  factnm 
divilionem  refpici  atque  dtfigna- 
xi  b.  1.  opinabatnr  Burra.  de 
Vectig.  Roni.  I.  p.  6.  moneute 
Boettig.  ad  h.  1.  qui  fatis  qiudctn 
appolite  Noftri  Serm.  II.  S.  115. 
P    4  meta- 


2~2  Q.     HORATII    FLACCI 

Fruges  et    Cererem   ferunt, 

Nec  cultura  plaeet  longior  annua: 

Defunctumque    laboribus 

Aequuli  recreat  forte  vicarius. 


Illic 


metatutn  h.  inter  veteranos  di-  v.  15.  16.  AgTiculturae  haee- 

vifiun     agellum    laiuiat     ( adde  ce  inter   eos   corrftat    ratio ,     ut 

V.der.  Catonis   Dir.  45.  Pertica  vicfllim  opus   ruri  faciant ,    it.r 

quac    noftros    metata    eit    impia  quidein  ,    ut  ii ,     qui   hoc   anno 

agellos,  et  Propert.  IV.  1.  i^o.)  ittud  coliiemit,    infcquenti  im- 

fed  tangi  oninino   infanam  divi-  ninnes  ab  opeTe  fint ,    aliis  ipfo- 

tum     Romanorurn,     latifundia  rum    vices    fubenntibus.      II09 

fua  per  longinquos  tractus  por-  vicarios  appellat  poeta ,    qui  vi- 

rigendi  putem   libidinem.       Ita  ces   laborum  annuas   fufcipmiit, 

graviter   opponi  fentias  Scythis  aequali  forte ,    aequa  in   eos  la- 

oinma  in  medium   quaereiitibus  boris    devoluta   parte ,      ncquali 

Roinniiorum    potentiores ,     vel  laboris  povtione,   ficque  recreant 

mari ,      quo     latiores     privatae  defunctum    laboribus ,    .  vacatio- 

ipforum   iiant  poffefliones ,    de-  nem  iis  ilando,   ipfis  fuccedetido. 

trahcntes.       Et     Cererem    copia  Caeterum    totum  hunc   de    Scy- 

poetica  adiecium.      —    14«  Nec  this    ac  Getis    locuni    inde  a   v. 

tultnra  eiusdein  agriipfis  placet,  12     iniigniter    illuftrant,     quae 

eft,  longior  annua,  anno  longins,  de   Suevis   tradit    Caefar   B.    G. 

fedcm  quippe  quotannis  iniitan-  IV.  1.  iam  aLambino  laudatus: 

tibuS.    Alternis  igitur ,   feu  plu-  Centum  pagos    habere   dicuntur, 

nbus    potius    annis     inltitutum  »  quibus  auotannis  Jingula  millia 

iutii    eos   ut    agri  ceffarcnt,    fic-  armatorum   bellandi   caujja  edu- 

que  reficerentur ,    ftercorationis  cunt.      litliqui ,    qui   domi  man- 

afu    ipfis    igrioto.      Nonniilli  h.  Jerint ,  fe  atquo  illos  alunt.      lli 

V.  ad   fqq.    trahunt,    hoc  fenfu:  rurfus  anno  poft  in  annis  funt ; 

Alternis  agriculturain    exercent,  illi  domi    remanent,      Sic   nequo 

ita    ut  qni  hoc    anno   agris  co-  agricultura,  nec  ratio  atque  ufus 

lendig  vacaverint,     altero  quie-  belli   intermittitur.      Sed  privati 

fcant.      Sed  haec  vix    commode  ac  feparati  agri  apud    eos   nihil 

e  verbis    elicias.      M ulto    inrpc-  eft,   neque  tongiuS  anno  remanere 

dilior  autrm   iilorum  ratio,   qui  unoin  ioco  incolendi  caujja  licct. 
Scythis   11011  plus  quaeri,   quani 

qminlurr»     ttni     anuu     fulhciat,  v.    ff  fqq.     t.aurdnta  Scytha- 

poetar»  voluiffe  exiiiimant.  rum   hropiici    vitae   ratione    ac 

con- 


CARJYIINVM  L.  III.  C.  XXIV.  V.   13-22.       235 

Illic  matre  carentibus 

Privignis  mulier  temperat  innocens: 
Nec  dotata  regit  virum 

Coniunx,   nec  nitido  fidit  adultero: 
Dos  elt  magna  parentium 

Virtus',    et  metuens  alterius   viri 

Certo 


continentia  ad  morum,  qui  ift- 
hac  nituntur,  integritatem  pvo- 
greditur  poeta  ,  ita  quidem,  ut 
femper  Romanum  populum 
avarum  illum  acluxu  perditum, 
eundemque  fcelerum,  inde  pvo- 
pullulantium,  infamia  laborau- 
tem  in  oculis  ferat,  notetque. 
Ulic  mutier,  noverca  temperat 
docte  pio ,  mifcet  pocula ,  bi- 
bendum  praebet ,  priv.  matre 
carentibus ,  orbatis ,  innocens, 
fine  noxa ,  ita  ut  ne  noceat 
iplis,  non  veneno  iniicit  pocula, 
quae  privignis  parat,  uti  apud 
nos  fieri  affolet.  Doctior  bacc 
poetaque  dignio*  ratio  prae  al- 
tera  nimis  pedeftvi ,  qua  tem- 
perat  priv.  explicant,  parcit  iis, 
non  faevit  in  eos.  Tum  hoc 
potiflimum  maleficii  genere  no- 
vercas  in  antiquitate  traductas 
docet  vel  Ovidii  Met.  I.  147. 
Lurida  terribiles  mifcer.t  aconita 
novercae.  Aude  Virgil.  Ge. 
II.  123.  Glandian.  \V.  173. 
—  ly.  2o.  Dotis  ibi  in  dtli- 
genda  uxore  nuHa  habrtur  ra- 
tio.  Pvo  hoc,  quod  fere  acci- 
dit  ut  matrimonio   doti9   acqui- 


rendae  cauffa  inito  ,  poeta  ;  ibi 
non  regit,  in  poteftate  habet 
virum  coniux  dotata,  dote 
freta ;  nam  quae  indotata  ejt, 
ea  in  potejtate  eji  viri ;  dotataf. 
mactant  et  nialo  et  damno  viros, 
uti  Flautus  ait  Aul.  III.  5.  60. 
Idem  Men.  V.  2.  16.  Ita  ifthaec 
folent,  quae  viros  fuhfervire  fibi 
poftulant ,  dote  frelae,  feroces. 
Laudaut  et  eiusd.  Afin.  I.  1. 
74'  Argentum  accepi,  dote  im- 
perium  vendidi.  —  nec  nit.  fid, 
adultero , ' TLOtL  imperiofa  ac  fu- 
perba  eft  erga  maritum  adulteri 
fiducia,  vel  amatoris  adverfus 
mariti  iniurias  praefidio  tutata. 
Ita  multo  gravior  ad  notandani 
morum,  qui  Romam  invafiffent, 
corruptelam  exiftit  fententia, 
quam  fi  explices  :  non  alienum 
amorem  expetit.  Nitido ,  ad 
totum  habittim  refer ,  quo  fe- 
minae  placere  ftudet  adulter. 

v.  21  —  24.  CaftitaS  ac  pro- 
bitas  uxoris  mno-nae  inftar  dotis 
apud  eos  aeftimatur.  Virtus 
parentum ,  cuius  femina  in  li- 
bero3  propagari  credita.  Vid. 
P   5  ad 


254 


Q.     HORATII     FLACCI 


CerLo  foedere   caftitas, 

Et  peccare  nefas,    aut  pretium  emori. 


O 


afllV.  4.  29.  AppofiteEurip.  Av- 
chel.  fr.  XX.  sv  toi$  tskvcic  yaa 
yj  'p  sr  >)  rffiv  s  J  y  8  v  a>  v  ivskotpf 
v. \ s  1  a a (u v  r  f  fr!  tAou- 
e  t  ov  7  i  fiev  et  Aiuip.  ThefT. 
XLVI.    (AmS.    Br.     IT.    121.J 

kar>jv  >jy  o'  jhjj  £/5  Cfxsvatov, 
%Ayatiboc  ijSsa  ^ijtj  0;  X?''" 
«tck  (PyX«<rcs  ircffst  t£o7k« 
P  £  3  «  '  0  r  ee  r  v)  v.  A  d  verb.i  ac 
fetiteutium  totius  loci  inligniter 
facit  Hipponactis  fr.  nptnl  Stob. 
lrlor.  Grot.  p.  505.  digmim  ideo, 
qttod  hic  adponatur:  yafAoc 
v.oxriVrcc  lartv  avbot  fJwfyoovt, 
tootcv  yvvatv.h;  yj>))G~TTJ  y.ls-j 
A,x  ;.'.?>  xvnv.  a  vTyf  y  a  o  v)  r:  oo\  - 
oiY.'ia.v  c  iL  £  s  t  /j.  0  v  >).  sst:c 
i%  <xrpv\pipcv  riyj  yvvaiv.'  ayst  ka~ 
Pouv,  evvsoyov  ovroc  «vti  hsa- 
ir  0  i  v  ;j  (  (  non  dotata  regit  vi- 
rutn)  *ysi  tvvovv,  fisfixisv  (cev- 
i.V?;-(J^  f/c  tiiavTO  tcv  fitov, 
et  Plautina  illa:  (Amphitv.  II. 
2.  2og. )  Non  ego  illam  milri 
dctem  duco  ejfe  ,  cjuae  dos  dici- 
tur :  fed  pudidtiam ,  et  ptulo- 
rern,  etfedatumcupidinem,  Deum 
nwtum  caet.  Adde  eiusci.  Aulul. 
II.  2.  61.  Dummodo  morata 
recte  reniat,  dotata  eft  fatis. 
—  Caftitas  metuens  alterius  viri, 
akkor^iov,  quae  tangi  fe  non  fi- 
nit  (mctuitque  tnngilll.  1  1.  10.) 
ab  alio  viro>  quae  congrelTum 
fugit,  abhorret  ab  alieno   viro, 


certo  foodere  matrimonii ,  duru 
fanctc  fervat  foedus  cum  marito 
initum.  —  24.  Et ,  porro,  do- 
tis  loco  habcttir  ro  nefas  pnc- 
care ,  quod  uxores  nefas,  furu- 
mtim  flagitium  exiftimant,  /vo 
care,  fidem  marito  datam  fallere, 
(viil.  ad  III.  7.  19.)  adulte- 
ram  fieri.  —  aut  pretium  emo- 
ri,  poteft  efle ,  aut,  fi  pccca- 
rint ,  pretium  /j.ta2og,  ttcivv)  fta- 
tuta  elimori,  movtis  fupplicittm. 
Sed  parum  appoiita  elt  liaec  ra- 
tio  ad  reliqua.  Legem  eium 
de  adulteviis  qnomodo  uxor  do- 
tis  loco  marito  adfevat?    Litur 

6 

praeftat  altera:  dotis  loco  eit, 
qnod  pretittm  putaut,  in  pretio 
habent,  pulcheriimum  exilti- 
mant,  emori ,  movtem  potius 
fnbire,  quam  dedectis  iltud  pa- 
ti;  intetitatum  vel  illatum  fla- 
gitium  morte  vohtntaria  redi. 
miint.  KaAsv  y  a-roDaviiv, 
irpiv  S-avarov  bpav  aitov,  Anax.in- 
dtides  apud  Gvot.  Excerpt  p. 
i45-  Jta  Phaedra  aji^joovoliret 
apud  Senec.  Hippol.  tiQy.mor- 
tem  appellat  pudoris  maximum 
laeji  decus. 

v.  25  —  32.  Expofita  Scr- 
thavum  in  paupevie  fua  conti- 
ncntia  movumqne  inte^virate, 
adumbrataque  hoc  modo  gravi» 
teique  notata  Romanovum  cf- 
freni  opum  couilipandarttrn  cu- 
pidiiat» 


carmlnvm  l.  iii.  c.  xxiv.  v.  23  -28-      235 

O   quisquis   volet  inpias 

Caedis   et   rabiem  tollere   civicam, 
Si  quaeret  pater  ufbium 

Subfcribi  ftatuis,  indomitam  audeat 

Re- 


piditate,   enataquc  inde  movum  moribus   cogitantis  civium  ani- 

corruptcla ,    f.itis    confeutaueum  mos  iv&Qyuecu  babet   generatim 

ernt,    ut  remedia  poeta ,   patriae  propolit.i  fententia  ,     qua  unum 

amantiilimus ,    follicite   circum-  tantuni   poeta,   uiule   reip.    Falus 

fpicei-et,   qnibus    obviam  iretur  fperari  poilit,   dari  iigniiicat   re- 

malis,   inde  in  remp.  redundan-  medium  ,   quo  omnes   uli  opor- 

tibus,    eamquc  mifere  adfligen-  teat ,     qui    cauflam    rcipublicae 

tibus.    Ac  borum  quidem  cauffae  lufcepturi  fint.      Quisquis,    qui- 

quum   a  fubverfa   difciplina    an-  cunque  e  republica  tollerc,  peni- 

tiqua   repetendae  iint,     de    bac  tus  abolerc  volet   im-pias ,    mu- 

reitituenda    primo  loco    cogitari  tuas   civium   caedes ,    et   rabiem 

oportere:     rdtitui    autem    non  civicam,  furorem  civilem,  bella 

pofle,   nifi  fcelerum  licentia  tol-  civilia.      Speciatim       Iiaec     pro 

iatur,        fevereque       puniatur.  calamitatibus    univerfis,      quas 

Quum    ex   Suetonio     fatis    con-  mores  corrupti   civitati  inflixe- 

ftet,    Augnftum    in    moriun    le-  rint,    commcinorat    poeta,   tan- 

gumque,      qiiarum      yerpetuum  quam    reip.    funeftiffima.      Ori- 

recepifjet     regimen    ( Octav.     c.  giuem  autem  bellorum  civiliuui 

XXVII.  extr.  ),  pauilo  feverius  maxime  ab  infano,   qui  Romam 

initituta  emendatione    ac  retra-  cum    divitiis    invafer.it,     luxu, 

ctatione  adeo  fubinde  offendiffe,  praeda  rapinisque  fovendo,  rcpe- 

ut  eas  prae  tumultu  recufantium  tendam  elfe  ,     facile  peifpicitur. 

perferre  non    potuerit ;    admo-  Rem   diferte   exponit  Lucan.  I. 

dum  probabile  eft ,  poetam  bac  r^Q— >  ifj2.     Qui    igitur    bella 

fententiarum     converfiono    Au-  civilia  exftincta  cuperet,  borum 

guito    gratificari  voluiffe   bactc-  feniina,    luxus    et  avarilia,    ei 

nus,    ut   graviffimis  fancitarum  opprimenda  erant.   —   27.  Duo 

ab    eo   fauciendavumque    lcnim  baec  commata:    Si  Patris  ati-ru- 

1                 ©5  c* 

canflis  propofitis  ipforum  civium  fto  uomine  appellari,  ftatuasque 

atque  rei  adeo    pubiicae  falutein  fibi     erigi     cupi.it,      vide     quo 

in   comprobandis    iis   obfcrvan-  artificio  poeta   coniunxerit.      Si 

disque      verti     oftenderet.      —  quacrrt,   boc  adfequi  velit ,    ut 

2$.    2.6.   Magnarn  ad  concilian-  Jiatuis ,   vrbium,  per  urbes,    per 

dos   Augiifto ,      de   emendandis  terrarum  orbem   adeo,   qua  ba- 

bitatur. 


236 


Q.    HORATII    FLACCI 


IVefrenare  licentiam, 

Clarus  poftgenitis,  quatenus,  lieu  nefas, 
Virtutem  incolumem  odimus, 

Sublatam  ex  oculis   quaerimus  invidi. 

Quid 


bitaruv,  ifl  honovem  eius  po- 
nendis ,  fplendidillimum  Patris 
nomeu  fubfcribatur.  ,  bafi  infcri- 
batur  ;  quod  docte  ac  mao;nifice 
eft  pro  :  fi  optiine  de  republi- 
ca  mereri  velit.  Hos  euim  ho- 
nores  non  nifi  optime  de  patria 
meritis  viris  obtighTe  fatis  con- 
ftat.  Alii  iuneunt ,  Tater  ur- 
bitiMy  quae  faue  ratio  et  (impli- 
ciflima  eit  et  fatis  proba ,  modo 
inlelligas  pettrcm,  fofpitatorem 
ac  confervatorem  urbium  totius 
habitati  orbis ,  quem  irnperio 
complexus  videri  volebai  po- 
pulus  llomanus,  nec  vero  de 
nrbe  Roma,  cuius  quidem  re- 
fpectu  Romulus  Ovid.  Fait.  IIJ. 
72.  Domitianus  Statio  audit 
Silv.  III.  4.  48.  Patcr  inclytus 
orbis.  Altera  tamen  ratio  et 
doctior  videtur  ct  magmiicen- 
tior ;  et  vevo  etiam  probabilior 
ob  fqq.  Quuiu  enim  poli  mor- 
temdemum  hos  honores  virum, 
qui  hoc  in  fe  rccipiat,  fperare 
iubeat,  valcie  appofita  putanda 
elt  baec  augiifta  Patris,  tanquam 
Divi,  oppellatio,  defunctis 
Impp.  inter  Deos  relatis  ,  dein» 
ceps  tribui  folua.  Vid.  Spanliem. 
de  V.  Num.  Diir.  XII. 
—  2.Q.  ls  audeat ,  quam  prae« 
clare  pro,  libi  fumat,  inde  pro- 


cedat ,  ut  caet.  Habet  enim 
adiunctam  notionem  difTiculta- 
tis  fufcipiendi  laboris ,  tum 
quanta  animi  virtute  talem  vi- 
rum  praeditum  jeffe  opoitcat, 
qui  reip.  cauffani  cum  plurimo- 
rum  invidia  atque  offcnlione 
fufcipere  velit,  egregie  decla- 
rat.  Is  refrenet ,  feveriflimi» 
legibus  atque  inftitutis  com- 
pefcat,  coerccat  (ut  IV.  15. 
10.  de  Augufto,  rectum  eva- 
ganti  Jrena  liccntiae  iniecit :  ubi 
vide  notata )  indomitam,  effre- 
natam  morum  licentiam.  — ■ 
50.  Clarus  futurus ,  unde  fum- 
mam  noininis  claritatem ,  fa- 
mam  confequatur  apud  -pojt°e- 
nitos,  polieros,  Toii(  otiZm,  /xira, 
ytyavvyf/jiivoui  (v.  ad  I.  2}]. 
31.),  uude  adeo  fibi  immortali- 
tatem  parct.  —  Quatenus,  quan- 
doquidem  virtutcm,  virum  pro- 
bum ,  patriae  faluti  profpicien- 
tem  odnnus ,  invidia  profequi- 
mur,  carpimus ,  mrritis  eius 
detrahimus ,  incolumem ,  duin 
vivit,  fuperftes ,  praefeus  eft; 
fublatam  autem  ex  oculis,  mor- 
tuum  tali  praeditum.  virtute, 
cuius  fplendorem  oculi  luiud 
ferre  poterant ,  quaerimus  ,  de- 
fideramus,  laudamus,  colimus, 
veneramur.      (Juaerere ,    ut  Gr. 


CARMINVM  L.  III.    C  XXIV.  V.  29-56.        2  57 

Quicl   triites  querimoniae, 

Si  non  fnpplioio  culpa  reciditur? 

Quid  leges,    line  moribus 

Vanae,   proficiunt,  fi  neque  fervidis 

Pars 


^tjreTv,  defiderio  perfeqni.    Stat.  maleficii,    hene  atque   caute  t>U 

Achill.  I.    240.  JVIartial.  V.    10.  vendi   difciptina  eft.    Reciduntur 

5.    Sic   veterem    ingrati  Pompeii  vulnera  ,    quae  mollem  maiium 

qnnerimus   umbram:    et   faepius  refpimiit,    quae  non    nili  ierro 

alibi.    —    invidi  praefenti   vir-  adhibito  fanantur.  Pulchre   Cic. 

tuti,  ingrati.     Docte  hoc  poeta  Or.    Catil.   II.   5.     Quae  fanari 

nd     poiterius     comma      retnlit.  poterunt ,      quacunque       ratione 

Ad  fententiam  poetae  Mimnerm.  fanuho;   quae   refecanda    erunt, 

VI.    (  Anal.    Br.    I.    61.)     hstvoi  non  patiar  ad  civitatis  perniciem 

yaq    ivhqi   tjivts;    etytsv    fcykAitT  manare.         Notifluna        Ovidii: 

iSvrt    QHjcvyoai     v.aT^avivra     b'  inunedicahile    vulnus   enfe    reci- 

nivioat.      Pauio    aliter    inltruxit  dendum ,    ne  pars  Jtncera   traha- 

eam   Seneca   de  ISenef.   IV.    30.  tur.    Refpicit  autem  poeta  lege» 

petito  tnmen  e  Noitro  orationis  ab  Auguito    paulo   feverius    re» 

colore :  Hoc  debemus  virtutibusi  tiactatas   funcitnsque,    quas  non 

ut  non    praefentes    folum    illas,  nili   ademta    lenitave   parte  poe- 

■'iam    ablatas    e    confpectu  narum    (Suet.    Aug.   34. )"  per- 

cblamus.      Appoiite quoque  lau-  ferre    potuerat.    —    55.  Enim- 

dant   Vellei.   II.    92.   Praefentia  vevo ,   quid  ipfae  liae    leges  pro- 

invidia,     praeterita     veneratione  fioiunt,  vanae  eae  atque  inutiles, 

perjequimur;   his  nos  ohrui,  illis  Jine    morihus ,      absque    morum 

inftrui  credimus.   Adde  Sophocl.  antiqua  norma,  iine   paupertate 

Ai.  973.  Epp-  II.    l.pr.  et  14.  acparlimonia,  niii  morcs  legibus 

obnoxii    fint,      fublata    luxuria 

*'■    33-    Omnes   de   corruptis  atque     avaritia,      quae     fulem, 

ciritatis   moribus  conquerimur,  (Salluft.    Cat.    X.)     prohitatem, 

neque    tamen  remedia   pati   pof-  caeterasque  artes  honas  fuhvertit  ; 

fnmns.      Ouerimoniae,   querelae  pro  his  fuperhiam ,   crudeiitatem, 

r\i\\\\  proficiunt,  profuturae  funt,  deos    negligere  ,      omnia   venalia. 

nili  culpa,  fla^itia,    fcelera  fup-  hahere  edocet.   Sontentiam  e^ie- 

plicio ,    atrociHimis   poenis  reci-  pie    illuitrant     Plautina    (Tiin. 

dantur,   compefcantur,   luantur,  IV.  3.  25«):     jViwc  mores   nifiil 

vindicentar,        Acerhitas     enim  faciunt,    quod   lictt ,    vifl   quod 

(GeH.   XX.  1.  extr.  )  alcifcendi  luhet.     Amhitio  iam  more  Jancta 

efi. 


2  33  Q-     HORATII     FLACCI 

Pars   inclufa    caloribus 

Mundi,  nec  Boreae  fmitimum  latus, 
Durataeque   folo    nives, 

Mercatorem  abigunt?  liorrida  callidi 

Vin- 

eft ,   libera  cft  a  legibus :    petere  bus    axis,      nec    patitur     noctes 

honorem   pro  Jlagitio  ,   more  j;t.  (  cf.    Senec.   Ilerc.  Oel.    1365.) 

CII.     vwrem       improbum.        St.  nec   iniquos   crejcere  Joles.     Era- 

moves    lee;es    pevduxerunt    iam  tolthenes  de    eadem :     v)   bs   /ui'« 

iu  poteftatem  fuara  ,    magis  quts  \}.-«tp«^>j  rs  Ktxi  ixvvooc  olov   iov- 

funt   obuoxiof ,     quam   purentes  ~qv),   (  una   corujio  Jemper  jole 

liberis.      luvenal.      XIV.      177.  rubens  Virg.  Gc.  1.  234   )  tjtto- 

quae  reverentia  legum,   quis  me-  p-tvv)   ^Xoyfxoiatv  zirtt  £«  pLoioav 

tus    aut    pudor  eji    unquam  pro-  8»    avrv\v  y.tY.Xiptlvv\v  otv.rivtc  otst- 

■perantis  arari?    Petron.  c.  XIV.  Stqhc  -rvabwaiv.      Zoua    frigida 

Quid  faiiant  leges ,    ubi  fola  pe-  h.    I.    efi    latus    mundi ,     re^io, 

cunia  regnat.  —    36  fqq.    Si  in-  Boreae  finitima,   plaga  Bovealis, 

fatiabilis  lucri  cupido  animos  ho-  quam  nives   continuo   gelu  folo 

minum  vexat,  adeo  quidem,  ut  duratae ,    induratae,    quae  nun- 

eius   explendae   caufla  maximas  quam  fole  refolvuntur,  adeoque 

aerumnas      tolercnt,     ipliusque  perpetuae    tegunt,      quae    adeo 

vitae  pevicula  adeant  ?   Pvo  hoc  femper  frigore  riget.  Hoc  tanifti 

fpeciatun     poeta :    fi     mcrcator  nequaquam  abigit    arcet  a  fefe, 

lncvi  caufla  tovvidam   frigidam-  abfterret  mercatorem,   quo  minus 

que  Zonam  (quas  iuaccefTas  in-  ad  ea  loca    accedat.    —  40.    Si 

habitabilesque    antiqua     fevebat  vavitae ,   mercatores  callidi,  cal- 

opinio)    tentat,      penetvat,      ac  lida    arte,      navigandi     peritia, 

maria   tvaiicit?     Iani   Zona  tor-  dexteritate,      vincunt,    domant, 

rida  docte  declaratur  parte  mun-  fibi   fubiiciunt    aequoia   horrida, 

ili ,     tevvae   tvactu    inclufo,    qui  afpera  iluctibus ,   raare  pvocello- 

circumfufus,     oppletut    eii  fer-  fum  ,    li  vel  procellofo  mari  na- 

vidis   folis   caloribus,     qui  adeo  vigant?    Ita  locum   Ji   accipias, 

fervcntilhmus  eli.     Poteft  et  ac-  nmlto    cfficacior    evit    ad    lucii 

cipi:     pars    inclufa,     claufa   fc.  fitim  caftignndam.     Cal lidos  alii 

liomiuibus ,       invia ;      inaccefla  nautas  dictos    volunt ,   quorum 

propter  fervidos   nimios  caloies,  ingenia  lucri  cupido    acnat,    ia 

Solis  aeftum.    Sed  praeftat  pvior  divitiis    pavandis    fraudulentos, 

ratio.   Lucan.   V.  24.  Vel  plciga  falfos,   minus  accommodate  h.  1. 

qua  torrens,    ciaufusquc  vapori-  —  42.  Si  divitiae  honori  funt, 

■pau- 


CARMINV&I  L.  III.  C.  XXIV.  v.  57-  44*       239 

Vincunt  aequora  navitae? 

Magnum  pauperies  obprobrium  iubet 
Quidvis  et  facere  et  pati, 

Virtutisque  viam  deferit  arduae? 

Vel 


pauperies    contxa    magnum    op-  rantur.      Ilinc  acnto   cnm  iudi- 

prolnium,   probro  habita,   atque  cio    paupeitati    poeta    egejiatis 

ideoquaevis,    quautumvis    fce-  notionem   induit,    et,   quae  hu- 

lefta  iubet ,  ad  facinora  quaevis  ius  propria  erant,  in  illaiu  trans- 

inltiizat ,    quo    bonae   illa  mentis  tulit.      Egejias  enim  quidvis  im- 

foror  ( Petron.  cg^.)  abigatur  perat ,     ut     rem    Plauti    vcibis 

atque  propulfetur?   Salluli.  Cat.  ( Aiin.    III.     5.     c)i.)    cloquar; 

XII.    Pojiquam    uivitiao    lionovi  pio  quo   doctius  poeta ;     quidvis 

effe  coepere,    et  eas  gloria,   inv  et  facere  et  pati,  h.  ad  quaevis, 

perium,      potentia     Jequebatur  ;  quantumvis  fcelefta  facienda,  et 

hebelcere       virtus ,      paupertas  ad  quaevis,   quantumvis  turpia, 

probro   habrri,     innoccntia  pro  patu-nda,     toieranda,    impellit. 

jnalivclentja   duci  coepit.     Igitur  Lucinn.    pro    Mercede   Cond.  p, 

ex    diritiis     iuventutem    luxuria  7*7«     **.Vi*     nivra     irc<fc7v    y.ai 

atque     avaritia ,      cum    fuperbia  irotay^ttv  ivamiSvvoa  ,    cuj   sj».(pu- 

invafere :      rapere ,     confumere ;  yot   rt;  crJrvjv.    Valcr.    Max.  II. 

fua    parvi    pendere ,     alijna   cu-  6.   liemoveatur     dulcedo     vilae, 

pere ;   pudorem,  pudicitiam,   di-  quae    multa     et    facetfl    et    pati 

vina   atque    humana    protnifcua,  tuipiter  cogit.    Apnlei   Met.  IX. 

uihil  peitfl atque moderati Itabere.  p.     iQ[).    l'ric.     quidvis.  fartre, 

Pauperies ,     facultates    inodicae,  quidvis  pati   paraius,    ad  quem 

fortuuae   raediocritas   ea ,    uiule  locum    i'ricaeus    hunc    Graecis 

parce   ac   fobrie    vivitur,    quae  familiarem  luquendi  ufum  docte 

in    maximo    antiquitus   honore  explicuit.      Ad    fcntentiam    Ti- 

conftituta ,    ( unde  Plaut.    Trin.  mocles  apud  Stob.   Flor.    Gvot. 

IV    3.    21.    V tinam  veteres  mo-  p.    3^9.    JloXAouf    yao   ivio£?    »j 

res ,  vetcres  parfimoniae  maiovi  irsvux    (3/a^ErAi    dva$C  a-Jru.v  &o- 

honori  effent,  quam  mores  mali.  )  ya  irctoat   <pvav  tzshiv.   et.Phile- 

nunc ,    corruptis  civitritis  mori-  mon   (ed.    Cleric.    p.  350.)  'II 

bus,    defpecta  ac  molefta,   adeo  ya%  <7-rdvi$  vqoy^tt^o;  ti;  rg  oociv 

quidem ,     ut    talis    conditionis  v.av.o..   —   44.    Pauperies   defpe- 

homiues       miferos       fe      atque  cta  dcfeilt   rirtutis  vium ,   homi- 

omnium  rerum  egenos ,   quibus  nes  a  recti  honeltique  iiudio  de- 

luxurioiis  effe  nou  liceat,   que-  dncenJo,       pravisque      attibus 

ioa- 


2JO  Q.     IIORATII      FLACCI 

Vel  nos  in  Capitolium, 

(Juo  clamor  vocat  et  turba  faventium, 
Vel  nos  in  mare  proximum 

Gemmas,  et  lapides,  aurum  et  inutile, 

Sum- 

imbuendo.       In   virtute   ardua,  aedes  facras  adornajje ,    ut   qui 

in  excelfo  collocata,    Heiiodeum  in  celtam    Capitolini   lovis  fede- 

figme.itum,  quod  plures  deinceps  cim  millia  pondo  auri ,    gemmas- 

poetae  exornanmt  (  vid.  doctiff.  que    et     margaritas     quingenties 

Ruperti  ad  Sil.  IV.  603.  )  facile  HS.    una     dunatione     contulerit. 

agnofeas.      Potelt  et   (implkiter  —    46.  Inter  acclamationes  po» 

accipi,    in  iiluitri  poiita,  clara,  puli.      Sollenni      enim.    pompa 

fplendida,     ut     vtyykai     agirai  donaria  Deorum    templis   iilata 

Pind.    Ol.    V-    ».  fuiffe      fatis      exploratum      eft. 

Vocat    clamor    turbae    faventis 

v.  45  f<jq-  Quodfi  igitur  rem-  (  pro  qno   docte   eit,    clamor  et 

publicam  calamitatibus,  quibus-  turba   fav.)   dum     praeit    pom- 

cum  ae°re  conflictatur  ,     libera-  pam  ;   eique  favet  b.  acciamatio- 

tam    cupimus,     fcelera,      imde  nibus  favorem    prodit.      Notus 

eae  promanant ,    non   tam  lej^i-  fatis  liic  verbi  ufus,  de  quo,   fi 

bus  comuefcendn ,    quam  radici-  opus   eft,     adiri   poteft  Broukb. 

tus  exftirpanda  funt.      Exitirpa-  ad  Tib.  II.  5.  110.  —  47.  Vel 

bis  antem  fublatis  ipforum  cauf-  potius  in  mare  proximum,   Tyr- 

fis ,    luxu  et  immenfu  cupidita-  rhenum,  mittamus,  proiiciamus, 

tibus.      Neque  vero  has   tollas,  e   medio   prorfus   tollamus,    ne 

niii  divitias,     fomitem   iiiarum  di%ritiarum  afpectu  amplius  con- 

atque  nutrimentum ,    ab   homi.  turbenmr,    irriternur.      Prover- 

num  ufu  removeris,   paupertati-  bialis   haec   fere   locutio  de  re, 

que  atque  pariimomae  fuum  ho-  quam    prorfus     abolitam    cupi- 

norem   reddideris.      Ita  demum  mus.   Vid.  Adag.  Schott.  p.  47. 

respublica    perfanata    ad    prifti-  Egregie  autem   huc  facit  Lucia- 

iium    fplendorem     refur^et.   —  ni  locus ,    a    doctifhmo   Boetti- 

45.  Vel  in  Capitolium  opes  de-  gero  quoque  laudatus ,   in  Tim. 

feramus,      Diis      conlecrandas.  §.    56.    p.     175.     cov   6s    aorsu 

Sententiam   in    Augufti  gratiam  x*?'v  tarakyj  >   »$  f*h  *>:ai£ 

a  poeta    ita   adornatam  e-ffe ,    fa-  as  rb  navtcro-j  tjZtq    v.ai  t-rificv- ■ 

cile   colligas  ex  Suetonii  (Aug.  kirarcj  v.ry)[Jt.a  0  irkoZrot;,   0  iroX- 

XXX.)    loco ,     in    quo    tradit,  ko7g   irokkav.i$   atrto;    avyv.tarMv 

Augujtum    opulentijjiinis    donis  fff/^(pofwv    ytyivypivoi'    a    y*? 

ft9i 


CARMINVM  L.  III.  C.   XXIV.   V.  45  »52.       2/j.l 

Sumrai  materiem  mali, 

Mittamus,  fcelerum  fi  bene  poenitet. 
Eradenda  cupidinis 

Pravi  funt  elementa :  et  tenerae  nimis 

l\Ien- 


fxc.)  frsiSotc ,  ptaktsra  okcv  ac 
T>jv  &etk*TT*v  i/j,f}x\s7c  aurov. 
Et  in  eiusd.  Vit.  Auct.  9.  p. 
549.  t«  &s  y^fxara,  vjv  gyyiq, 
iptoi  tvS-6/jsvoc  tc  tvjv  Setkarrtxv 
(paquiv  &fj.(Saki7c.  —  lapides, 
XlBovc,  uniones,  margaritas.  — 
aurum  inutile,  ayqy,crov,  aygftov, 
perniciofum.  Antholog.  Lat. 
Burm.  T.  I.  p.  515.  Heumifera 
in  nimios  hominum  peiulantia 
cenfus ,  caecus  inutilium  tjuo 
ruit  ardor  opura?  - —  fummi 
viateriem  mali ,  unde  tnnqunm 
fonte,  principio  (fummi )  omnia 
mala  proveniunt.  Salluit.  Cat. 
tur  primo  pecuniae  ,  dein- 
de  imperii  cupido  crevit :  ea 
auafi  materie»  omnium  malo- 
rum  fuere.  Iufiin.  III.  2.  de 
Lycurgo  ;  Auri  urgentique  ujum, 
velut  omnium  fcelerum  mate- 
riani,  fujiulii.  Rutil.  Itin.  I. 
357.  Materies  vitiis  aurum  le- 
tale  parandis ,  auri  caecas  amor 
ducit  in  Otnne  nefas.  —  Si  bene 
vere  poenitet  nos  fcelerum,  ii 
vere  emendari,  falvamque  remp. 
cupimus. 

v.  51  fqq.  Stntim  e  teveris 
mentibus ,  puerorum  animis 
eradeiula  ,  evellenda  ,  tollenda 
funt  pruvi   cupidinis ,   pravarum 

Tcm.   II.        ■ 


cupiditatum  elementa  ac  femina, 
antequam  radiccs  egerint;  in 
pueris  fiatim  videndum,  ne  luxu 
atque  otio  ipforum  diffluant,  ac 
corrumpantur  animi ;  quos  con- 
tra  formaii,  inltitui,  imbui,  nd- 
fuefieri  oportet  afpcrioribus  Jiu- 
diis ,  exercitationibus,  fami, 
fiti ,  laboribus  tolerandis  ;  ver- 
bo,  feveriore  opus  efi  difciplina 
in  educando  pucro.  Ita  vero 
duo  liaec convmata  COniungi  de- 
bere  cenfeo.  Aiii  cupidinem 
pravum  avaritiam  explicant ; 
recte  quidem  per  fe,  fed  parum 
commoda  h.  1.  fcntentia,  qua 
liunc  ipfam  avaritiam  ex  animis 
radicitus  exfiirpatam  vellet  poe- 
ta,  quam  tamen  non  nifi  ma- 
teria  f.  cauffis  eius  fubtractU, 
divitiis  feilicet,  tolii  poife  fatis 
prude.iter  paullo  anle  motiuif- 
fet.  Docte  autem  poeta  verba, 
tenerae  nimis  inantes ,  pofteriori 
membro  adpofuit,  ad  priinum 
fiatira  comnia  retralienda.  Ouod 
ipfum  fraudi  fuit  intpp. ,  ut 
fenfu  totius  loci  paullum  aber- 
rarent.  Sunt  autern  mentes 
tenerae ,  liominum  in  tenera 
actate  conftitutorum,  fed  nimis, 
infto  teneriores,  uitra  quam  na« 
tura  fert,  nimis  molliter  habitae, 
prava    inliitutione    effeminatae. 

Q  Alii 


')  ,'|  o 


Q.    IIOIUTII     FLACCI 


Meutcs  afjrefiorilms 

Formandae  ftudiis.      Nefcit  equo  rudis 
Haerere  ingenuus  puer, 

Venarique   timet;    ludere  doctior, 
Seu  Graeco  iubens  trocho, 


Seu  iuaiis  vetita  legibus  alea: 


Quum 


Alii  hmpliciter  explicant,  mol- 
les,  fluxas,  nulla  aetatis  ratione 
.habita;  male,  vel  propter  for- 
mandae.  —  54.  Noftri  adole- 
fcentcs  parum  curant  campeftria 
ftudia ,  onininoque  duriores  la- 
bores  reformidant.  E  campe- 
ftribus  exercitationibus  eqitiu- 
tionem  in  fpecie  memorat  poeta. 
Cf.  I.  8-  3  kll-  fcgenuus  jmer, 
adolefcens  Ilornanus,  fed  cum 
vi,  qunter.us  ftudia,  rjuae  bo- 
roinem  ingennura  decent,  omit- 
tit.  ln  rudis  tiefcit,  obferva 
cotfiarn  poeticam.  Imperitiam 
pueri  ulterius  avguit  poeta  zvi 
hasrere  pio,  inudere  equo.  — 
56.  Timet  ;  ervyti ,  averfatnr, 
abhorret)  recufat  (ut  I.  Q.  3. 
timet  Tiberin  tangere)  vetktri, 
ntpote  nimis  aerumnofnm  moili 
atque  imbecillo  corpuri  exerci- 
tationem.  C!'.  Serm.  II.  2.  9. 
Epp.  I.  1Q.  49.  —  doctior,  pe- 
ritior  eft,  magis  cnliet,  habilio- 
re.m  fe  oftenuit  ad  htdendum 
trocho  et  alea.  Eadem  oppo- 
iitio  Serm.  1.  h  vcl  fl  Roiuana 
Jatigat  militia  (  h.  venatio  et  cae- 
terae  cxercitauones)  ajjucti.m 
graereri  h.  tiocho  aliisquc  ludi- 


cris  deditum  ftudiis.  Vnde  h.  1« 
tr.  graecus  ,  utpote  graecae  ori-  . 
oinis,  aiulit.  De  trocho  multi 
tmilta.  Vid  Sclielfer.  de  ro 
Vehic.  I.  6.  p.  57  fqq.  ct  H. 
Mercurial.  de  Arte  G\  ron.  III. 
Q.  ubi  trochi  typos  ndpofitos 
deprehenues.  —  oeu  iubeas  — 
feu  malis,  ad  utrumque  p.tra- 
tiflimum  declarat,  eftque  omui- 
no  pro  vntgari,  tain ,  quam. 
— —  53-  sllea,  qui  teflerarum 
propiie  lndus  ernt,  mox  omnes 
complectebatur,  in  quibus  c.ifus 
regnabat:  qunmque  Piomano- 
rum  infania  ranjnam  ac  tot.un 
fnbinde  rem  familiarem  ei  fub- 
iicerent ;  et  infamiae  nota  et 
poenis  publice  fancitis  ea  com- 
pefcebatur  ;  unde  legibus  vetita 
h.  1.  Mature  hocfactum  fuifTe, 
colhgns  ex  Ovid.  Trift.  II.  470. 
Sunt  aliis  fcriptae  ,  quibus  alca 
luditur ,  arte.s:  haec  eji  ad  n0' 
ftros  non  leve  crimen  avos.  De 
al^a  condemnatos  meraorat  quo- 
que  Ctc.  riiil.    II.    25. 

t'.  5q.    Paire  interea    divitiis, 

quoque,  qu.uuumvis  fcelefto  1110- 

do,  conitipandis  intento.  Pulchre 

opponitur    iilio    tuipiter     opcs 

pio- 


CARMINVM  L.  III.    C.  XXIV    V.  53-64«        245 

Quum  periura  patris  fides 

Confortem  focium  fallat   et  hofpitem, 
Indignoque   pecuniam 

Haeredi  properet.     Scilicet  inprobae 
Crefcunt  divitiae:   tamen 

Curtae  nefcio-quid  femper  abeft  rei. 


profuiidenti  nefaria  pntris  ava- 
ritia.  ^uum  ,  interea  dum  per- 
Jes ,  periurium,  perfidia 
(ur  I.  iQ.  16.)  patris,  h.  patet 
periurio  fallat ,  perfide  deci- 
piat  caet.  Noftet  Serrri.  II.  3. 
126.  Ouare,  fi  quidvif  fatis  ejt, 
periurus,  furripis ,  aufers  undi- 
quel  —  Confortes  dicebantur, 
qui  certatn  pecuniae  funimam 
(fortem)  negotiandi  caulTa  oon- 
ferrent:  unde  pro  fua  cuiusque 
funmia  et  lucrum  et  damnum, 
quod  inde  emergeret,  commune 
eflct ;  iidem  inde  dicti  focii,  et 
Collegium  focietas ;  res  nota. 
Cuniulavit  h.  1  poeta  conf  fo- 
cium,  cum  fatis  fuiffet,  con- 
fortem  ,  vel  fortis  focium.  In 
maximo  autem  ifta  fraus  habi- 
ta  crunine.  Pentl.  laud.  Cic. 
pro  Ixofc.  Amer.  c.  40.  In  rebus 
minoribus  focium  faliere  turpif- 
fimum  eft ,-  et  mox  :  Recte  igi- 
tur  maiores    eum,      qui    focium 


fefelliffet,  in  virorum  bonorum 
ninnero  non  putarunt  haberi 
oportere.  — -  61*  It»  frauduLm- 
ter  ogit,  ut  properet  enixo  ftu- 
dio  coacervet,  paret  pacuniam 
haeredi  filio  indigito ,  aleatori, 
graecanti.  Iuvenal.  XIV.  177. 
quae  reverentia  leguni ,  quis  me- 
tus  aut  pudor  eft  unquain  pro- 
perantis  avari?  —  Ci2.  Si.ilicet 
quatvtumvis  crefcant  divitiae, 
immenfe  ita  augeantur.  Impro- 
bas  \oa)t,  vel  iuiprobe,  nef.t- 
riis  modis  (quos  proxime  indi- 
giravernt)  corgeiias,  vel  omni- 
110 ,  uimias,  immenfas  ,  vel  de- 
nique,  qnae  homincs  improbos 
reddunt,  fcelerum  irritanaenta. 
Priortanieu  ratio  convenier.tior 
h.  1.  —  64.  Tamen  nefcio 
quid ,  praeclare,  quum  avari 
inexplebilis  cupiditas  ipfa  ne« 
fciat,  quantum  abfit  defit  rti 
cmtae,  parvuc,  exiguae,  ex 
iftorum  hominum  opinione. . 


Q  2 


CAR- 


2/'j4  Q    HORATII     FLACCI 


C     A    Fi     jyi    E     N       XXV. 

ARGVMBNTVM. 

JZjU  poetam  efferatiffuno  furore,  chim  Augufli  laudes 
rneditatur,  correptum  ac  vere  debacchantem  !  en  Dithy- 
rambum  Fiomanum  nulli  Graecorum  (  quantum  ex  ijio— 
rum  fragmentis  couiectare  datur )  mferiorem!  Tauto 
jiifu  poetam  extolli,  in  altosque  nubium  tractus  tcu- 
dcrc  Jeutias,  ut  oculorum  eum  vix  adjequaris  acie! 
Quid  mirum  igitur,  intpp.  ac  W.DJD.  in  aJiis  fatis 
acutos,  in  lutius  carminis  rimando  coufdio  fpiffa  ojjir 
fos  caligine  hebejcere  ac  prorfus  vifu  dcficere!  Omuino 
Junt  qv.acdam  Horatii  carmiua,  quac  ne  a  doctijjimis 
quidem   viris  legi  cupiam ,   nifi  ipfi  fint 

cupidi  filvarum    aptique  bibendis 
Fontibus    Aonidum, 

nifi  ingenio  polleant,  fublimium  phantafmatum  capaci, 
et,  u t  brcviter  dicam,  Jloratio  fint.  fimilcs.  —  lam 
Jioratius,  Augujii  laudum  acri  thyrjo  percujfus^  attoni- 
tusque  rerum  maguitudine,  matcriaeque  amplitudine 
cxcelfijfimorum  phantajruatum ,  iude  anhno  eius ,  dum 
eloqui  ea  condturf  obicctorum  cxuberaulia  ita  confun- 
ditur,  ut  extra  Je  rapi ,  JBacchicoquc  Jurore  fc  tcn- 
tari  exiflimct.  Atque  in  hoc  furore  Bacchico,  qui  pcr 
totum  carmcu  decurrit,   ad  primariam  eius  cauffam    cx- 

pro- 


CARMIXVM    L.    III.    C.    XXV.  2^5 

promendam,  feu  potius  animo,  graviter  ijia  quajl  vexato, 
excutiendam  omnes  vires  couvocat ,  Jcd  in  ipfo  eluctan- 
darum  Augujii  laudum  ( rei  quippc  uimis  arduae )  co- 
liamine  faepius  tentato  collabitur  ac  plaue  concidit. 
Sciiicet  ita  demum  diguum  Augujlo  elogium  exirc  potc- 
rat ,  quod  fplendidius ,  difertiusque  iudicandum ,  quarn 
longifjlmum  perque  omnia  laudum  momenta  diductum 
carrnen  panegyricum,  quale  iiiud  putidum  ac  ieiunnui 
ad  Mcjfalam  eji ,  quod  terjis  Tibulii  adrcpjit  numeris, 
quodque  ego,  pejjimus  omnium  poeta>  fccijjc  nollern. 
Sed  iila  ipja  ivotoysia  ac  bsivoriji;  in  Jolo  laudaudi  niju 
comprejja  in  gravijjlmos  errores  vcl  acutiores  honuues 
impegit ,  ut  vel  aliud  carvteu  circumfpicerent ,  quo  lau. 
clcs  Augujii  perjecuLus  ejjet  poeta,  hocce  tautummodo 
ei  praej atits;  vsl,  in  quo  Jibi  acutijjlrui  viderentur 
commento ,  non  incallide  poetarn ,  qui  ad  Augufti  lau 
des  dicendas  excitatus  fuijjet ,  tergiverfari  Jiatucrent : 
indigni  prorjus,   quibus  talis  laudator  contingat. 


A  D 


2^6 


Q.    HORATII    FLACCI 
A     D       B     A     C     C     H     V     M. 


V^/uo  rae,    Bacclie,  rapis  tui 

Plenuni?    Quae  nemora,  aut  quos  agoi  in 

fpecus, 

Ve- 


v.  1.  VividifTimis  initio  fta- 
tim  poela  enthufiafmum  colori- 
btis  depingit,  quo  fe  correptum, 
ei  ad  fublimes,  quibus  tumet, 
feufus  cantu  evolvendos  incita- 
tiim  fentit.  Scilicet  magnitu- 
dine  rerum  geftarum  Augtifti 
animus  eius  ita  conturbatiir  at- 
qtie  percellitur,  ut  impotens 
fui  bacchetur,  ingentiumque 
phantafmatum  fibi  obiectorum 
impetn  phine  auferatur  poeta. 
Quo  quidcm  Ansiifti  extollendi 
niodn,  fane,  quid  auguftius, 
exquifitius,  fplendidiusque  fingi 
cogitarique  po/Iit ,  nou  video. 
Iam  qutim  excelfioris  enthufi- 
afmi  Bacchus  auctor  (utpote 
fictvt*tt  quacum  cnthuliafmus 
coniparatur  v.  III.  4.  6.,  2tc$) 
perhibeatur,  conientanetim  fane 
et  vero  etiam  poetis  follenne 
eft,  nattiram  citts  phme  ad 
Baccharum  habitum  ac  furorem 
cunformatam  repraefentare.  Si- 
mulantes  igitur  Baccbi  orgia 
poetae  in  nemorum  receffns  fe- 
luntnr  ( f.  1.  30.)  Bacchum 
',  cum  comitatu  fuo  dis- 
curreTe,  tCd^av  caet.  fcmetque 
ipfos  ab  eo,  Maenadum  inftor, 
a   thyrto   percuti  ac  in  furorem 


agi  fentiunt.  Igttur  eo  perci- 
tns  poeta  ivSovffiwv  excla- 
mar:  Quo  tne  rapis  tui  -ple- 
vum,  tuo  numine,  ttia  vi  per- 
culfum  atque  attonitum.  Ple- 
numliacchi  pectus  fimiliter  dixit 
II.  19.  6.  —  2.  Explicative 
rof  quo  fubiunguiitiir  ttemorq  ac 
fpecuit  loca  folitaria ,  Bacchis 
frequentari  folita.  Praeclarum 
etiam  hoc,  quod  priorem  firu- 
Cturam  ftatim  relinquit  incitatus 
poeta.  Aut  familiare  lloratio,  ubi 
duas  idoas  eloquitur,  anirno  limul 
obiectas.  Caetertim  follennefiif-. 
fe  Graecis  Dithyrambos  hac  Bac- 
charum  formula  cxordiri,  cum 
ipfa  rei  natura  fidem  facit,  tum 
recte  illud  colliga?  e  Plautino 
loco  (  Menaechm.  V.  2.  &2.) 
ubi  Menaechmus  ita  fe  fuvere 
fimulat :  Lvoe ,  Lvie ,  Bromie, 
quo  me  in  filvatn  venatum  (  lioc 
voc.  corruptum  ;  forte  :  evatum, 
antiquo  verbo,  unde  evans 
manfit)  vocoj.  —  3.  v 
praeceps ,  citato  curfu.  Vere 
bacchantem  tibi  poetam  cogitaJ 
I",itur  vix  bene  de  insenii  nifu 
interprcteris.  —  ]\lente  vova 
quippe  a  Deo  pofTeffa,  auo  pia- 
ne  nientis  habitu,  expulfo  pri- 
ftino 


CARMINVM   L.    III.    C.    XXV.     V.  1  -  6.       2^7 

Velox  rnente  nova?     Ouibus 

Antris    egregii    Caefaris   audiar. 
Aetenmm   meditans   decus 

Stellis  inferere   et  coniiiio  Iovis? 

Di- 


ftino  fenfu  (Claudinn.  XXXIII.  pro  audiar  cnnens ,     ©anam  Au- 

50'   OD  novas  animo   eius  ob-  gufti  decus !   Pro  vulgari,    cele- 

iectas  rerum  fpecies ,    novos  ac  brnre,    extoliere,    fplendide  eir, 

fublimiores    fenfus ,    a  Ueo   im-  decus ,    gloriam    Caefnris  ftellis 

miflos.    —    quibus  antris  audiar,  caelo     inferere ,      inferre     atque 

in    <]iiae   antra  abreptus    audiar  ipfi  covflio  loiis,    deum   inter 

meditans ,  mediter  ntque  canam  L)ivos  confiliantes  (III.  5-  *!•) 

Augufium  ,  quibus  in  antris  re-  repraefemare.      Excellifiimus  in 

fonent  immortnles  Aogufti   lau-  hoc   fpiritus !    tanquam  dirinos 

des?     lam  evolvitur  poetae  en-  honores    poeta    Cacfari  praeltet, 

tlmiiafmus,  in  Au«.ufto  defixus.  cuitis  nomen   carmiue  fuo    im~ 

Praeclare  autem  atque  exquifite  mortalitati  confecret;    quae  eae- 

prorfus    iingula.      In  antra  con-  dem   ideae  fnnt  IV.   g.  22  fqq. 

cedit     poeta     canturus,       noto  Aetemum   ornate  rw   decus  fira- 

phantafmnte.      Vid.    ad   III.   /\.  pliciter   adiectum   videri  pofnt, 

40.    —  egregii,  incomparabilis,  »it  iit,     immortale,    aeternitate 

nt   I.    6.    11.     —    meditari    de  dignum,    eximium ;    fed    lyrici 

poetis,     ut     fjctktrav,     aninmm  ratio   fuadet,    tit    aetemi   notio 

adcnnendum  componere,  omnes  r<Z  inferere  ftellis  iiwgatnr,    ut 

in  argumento    aliquo   tractando  fit  pro ,   deciis   aeteumm  facere, 

cogitationes        defigere,        tum  quod    fit  avcHhtueii,     cuius  au- 

docte  pro ,  canere.   lam  duobus  guitam     ftatim     immifcet     fpe- 

modis    verborum    iunctura  in-  ciein. 
ftitui    poteft.        Pedeftrior     eft: 

audiar,    refonent    antra ,    medi-  v.  7.  Pulchre  decet  arrogantia 

ta?;s  inferere ,  dum  meditor,   id  ifta  poetam,  abar^umenti,  quod 

unice    ago,      ut    inferam     cnet.  tractat,    maieftate   fumta ;     quo 

Quanto  doctior,      commotoque  ita   afilatur,     ut    fe  plane   divi- 

poctae     muito     nccommodatiov  num    quoddarn   proioquuiurnm 

nltera  haec  paullo  audacior  ftru-  aiulacter  aflirmet ;    quo   quidem 

etura :      quibus     antris     audiar  divino  prorfns  artificio  exquifi- 

meditans,   meditando,  xanendo,  tifiimas  Auguiiilaudes  contintri, 

onntu  meo   decus  ftellis  inferere,  vel  hebetior  animndveriat.    DU 

copiofo    ornatu   oictum,  ca?n,  proforam ,    canam  ihjigne, 

Q     ■  '  quod 


248  Q.    HORATII    FLACCI 

Dicam  infigne,    recens,  adimc 

Indictum  ore  alio.     Non  fecus  in  iugis 
Exfomnis    itupet   Evias,  -* 

Ilebrum  profpiciens,  et  nive  candidani 

Thra- 


quod    prae    omnibus    emineat,  puta  defignari   a  poeta.    Eurip. 

fingulare  prorfus ,   recens ,    nun-  Bacch.    691.    ai  b'    avof&xkcictxt 

qu.un  nuditum,    adhuc  '.ndictum  Srxktfov   cuy.irwv    vievov ,    a  v  >;« 

ore  alio,    .1  nemine   adhuc   tra-  £av  opSat.   Pervertunt  totum 

cratum.      Omnes  fe  facile  fupe-  locum ,     qui     Baccham     fomno 

rare    in   hoc  ar^umento    pocta  expergefactam ,    furore  folutnm 

ait,      quandoquidem    nemo  ad-  et  ad  le  redeuntem  a  poeta  ii^ni- 

hncduni   par    Caefari  exftiterit,  iicari  exiftimant.      Vnde  poetae 

(  unde    fi°nilicanter     admodum  quoque  furorem »,  qui  cnm  ma- 

cgregii  v.  4-)  cuius  facta  quem-  xime    tumultuari    incipit,      re- 

qu&m    tam    fublimium  phautaf-  folvi   credere  confentaneum  fo- 

ntatuni  capacem  reddcre   potue-  ret.      lam     ftuporem    exornant 

rint;      egregie    prorfus.        lam  rigidi   ac   truces    oculi,    quibus 

vide,    quo  modo  totum  locum  attonita   Baccha   oppofitam    fibi 

deprimant  iutpp.  re°,ionem      intuetur,      fere     ut 

v.    g.    E^repie    iam    mentem  apud  Eurip.  Bacch.  io85>  i'crr>)- 

novam  fuam   repraefentat  poeta.  «rav  oo£-a) ,   v.a)  oiyviynov  nopasi 

Scdicet,    dum  immortalium  fa-  unde    totius    loci    ptilcherriraa 

ctorum  Caefaris  admivatione  oc-  pictura  exiftit.      Conimeniornn- 

cupatus    eius    animus    ad   cele-  tur  loca,     Bacchis   irequentata, 

branda  ea  progredi  audet,  ecce  quorum     ipfo   adfpectu     novo» 

rei  um  ma^nitudine  plane  obftu-  furores    Baccha   concipit ,     i/a- 

pti  ictus  confunditur,    novoque  brus ,    Thraciae  fluvius ,    T/iraca 

afllatu  perturbatur.       En   difer-  (quae    partibus   eius   docte  ap. 

tiilimum  atque  eloquentiflimum  ponitur  )  nive  candida  ,   nivali» 

in    folo    canendi    nifu    poetam,  xtovuihyc    (Orph.  Arg.    1570.) 

atque  e^regium   plnne   laudato-  ac  Rhodope ;   mons  eiusdem  re- 

rcm  !  Mens,  Augufti  admiratione  gionis,   orgiis  Bacclii  facra.   Pro 

attoiuta,  Jtupet  aeqne    ac   Evias  hoc  orn.ite ,     lujtrata  pede   har- 

exjomnis ,    Baccha,  fomno,   au-  baro,  h.  barbararum,  quam  bar. 

diro    tympani    fonitu ,    experre-  barae ,     b.     Bncchae      Thraciae 

cta ,    iitoque   ad    novos   furores  pervngantuv,   orgia  celebrantes. 

recreata.       Novo    igitur    ftatiin  2'hraccs   hurburi   pervulg.ita   lo- 

furore      Baccham        correptam  quenui  ratione. 

v.    12. 


CARMINVM    L.   III.  C.  XXV.  V.  7"l7«       2^9 

Thracen,    ac   pede    barbaro 

Luftratam  Fihodopen.     Vt   milii  devio 
Ripas    et  vacuum   nemus 

Mirari  libetl      O  Naiadum  potens 
Baccharumque    valentium 

Proceras  manibus  vertere   fraxinos: 
Nil  parvum   aut  liumili  modo, 

Nil 


v.  12.  Bacchae  ftupovem, 
quocum  ante  fuum  ipfias  tan- 
tum  comparaverat  (ipfe  enim 
adkupebat  ciivinis  Au^ufti  lau- 
dibus  )  iam  in  fnmnio  enthu- 
fiafmi  fervore  fuum  plane  facit, 
iisdernque  coloribus  exornat, 
adfumto  iterum  primorum  ver- 
fuum  phantafmate.  Vt  libtt 
volupe  eft  ( laeta  enim  liaec 
mentis,  Baccho  plenae,  peitur- 
batio  II.  kj.  6.)  mihi  devio,  in 
folitariis  locis  vaganti  ( v.  ad 
II.  19.  1.)  mirari,  adftupere 
(v.  ad  III.  29.  11.)  ripis  prae- 
ruptis,  et  fonoris,  quae  conti- 
nent,  fluentis  (refpondet  euim 
Hebro  v.  10.  )  et  nemori  vacuo, 
deferto ,  folitario  ;  uti  devio 
paullo  ante.  Snlenditle  nngan- 
tur  intpp.  qui  ad  Augulti  laudes 
referunt ;  quas  poeta  pvimus 
(devic,  verfanti  iu  carminis  ar- 
gumento  a  nemine  trito  )  et  fo- 
lus  (  vacuum  nemus,  i:i  quo 
ipfe  folus  vagctur)  digno  fcri- 
bere  iibi  arro^et. 

v.  14.  Novo  exftimulatus  fu- 
nova   Auguiti    celebiandi 


fubit  poetam  audacia.  Potens,  in 
cuius  potcftate  funt,  qui  choros 
ducis  Naiadum  ac  Baccharum, 
planc  Orphico  verfu  H.  LIII. 
6«  IScnci  v.a)  J5<xY.y£<xi$  Y,yovfjt.zvt 
y.irroipiqoici.  vid.  ad  II.  19.  3. 
—  valentium  vertere  ,  radicitus 
evellere  fraxinos.  Exemplavid. 
apud  Eurip.  Bacch.  109.  1066. 
1093.  et    1 102. 

v.  17.  Nil  paruum  ....  lo- 
auar,  iterum  ad  Anguftum  re- 
dit,  in  quo  enthuuafmus  eius 
defixus  eft.  nil  parvum ,  in- 
figne  v.  7.  —  aut,  nec  humili 
modo ,  humilibus  modis,  fubli- 
mi  cantu.  Pind.  Ol.  5.  19.  ovrot 
j^a ftatx tr.sw.v  k&ywv  s(po- 
\J/#,  avhoo^  tk/xtyt  Trakalff/Jiaciv 
(pioutyy' *ikfki^wv.  —  nil  mor- 
talt.  lcquar,  canam,  quod  aeter- 
num  fit,  quo  immortalitati  eum 
confecrem.  Piaeclare  de  hoc 
enthufiarmo  poetico  Senec.  de 
Tranqu.  Aninii  cap.  extr.  Non 
poteft  grande  aliquid  et  fupra 
caeieros  loqui ,  nifi  commcta 
mens.  Cum  vulgaria  et  folita 
Q  5  con- 


250 


Q.    HOJRATII    FLACCI 


Nil  mortale  loquar.     Dulce  periculum  eft, 
O  Lenaee!  fequi  Deum 

Cingentem  viridi  tempora  pampino. 


eontcmfit ,  inftwctuque  facro 
furrexit  excelfwr ,  tune  dcmum 
aliquid  cecinit  grandius  ure  7)iOr- 
tali ,  ratione .  forte  huius  looi 
habita. 

v.  i8«  Debacchatur  iam  poe- 
ta ,  ipfa  baccliantium  e^elama- 
tione  o  Lenaee ,  Jcu  B«k^s  ,  nd- 
hibita,  audacterque  orntioni  in- 
lerta.  Dulce  eft,  iucundum  eft 
ad  animum,  enthufiafmo  corri- 
pi,  et  pro  hoc,  afflari  a  Baccho  ; 
plane  ut  IT.  19.  6-  Plenoque 
Bacchi  pectore  turbidum  laetatur. 
Iam  quurr  corpus  ,  incumbcntc 
deo,  periclitarctur ,  h.  gravi- 
ter  affligerctur  (  quod  prodebant 
vaticinantes     diftortis    corporis 


motibus);  docte  poeta  facruni 
iftmn  horrorem  vocat  pericalum. 
I.un  furorem  iftum  iierum  bac- 
chicum  umulat  verbis ,  fcjui 
deum,  rapi  ab  eo  per  filvas  ac 
montes.  —  20.  Cingentem  fibi 
(ne  dubita)  temporu  vir.  pam- 
pino ,  liacchum.  Forte  epithe- 
ton  Dithyrambicum  in  animo 
habuit  poeta ,  quod  per  fuae 
liii-iuae  le";es  diitrahendum  ac 
pluribus  verbis  eniuuiandum 
erat.  Similiter  ornatus  viridi 
tempora  pampino  Liber  IV.  8« 
33.  Ad  argumentum  cariuinis 
fi  poiirema  trausferas,  erit: 
Proiectillimao  quidem  audaciae 
eft ,  Auguftum  celebrare ;  fcd 
alea  iacu  efto. 


c/fn 


CARMINVM   L.    III.    C.    XXVI.  25 1 

C    A    B.     M    E    N       XXVI. 

ARGVMBNTVM* 

J  otum  hoc  carmen  plane  e  gracco  fonte  fiuxijfe,  el 
argumenti  ratio,  et  vero  niaxime  eiusdem  tractatio, 
exornandarumque  Jententiarum  ratio  Jatis  evincunt. 
Bacchylidem  auciorem  liaud  ineple  fufpiceris  e  v.  lO- 
Sed  idem  argumentum  Jexcenties  a  poetis  graecis  tra- 
etatum  cffe,  dedicatoria,  quae  in  Anthologiarum  libris 
fuperfunt ,  abunde  comprobant  carmina.  Ouae  Jl  ani- 
mo  teneas ,  vanas  VV.  DD.  de  Venere  mariua  cius- 
que  facello  vel  publico  vel  privato  difceptationes  mecum 
licebit  rideas.  Veneribus  fuis  liaud  ornnino  eft,  quod 
deftitutum  hoc  carmen  qucraris.  Chloes  arrogantia  ac 
fajiidio  victus  poeta  amoribus  Jeje  plane  renuntiaturum 
ita  ojiendit ,  ut  hijirumcnta,  qiiibus  artcm  amatoriam 
exercucrit ,  Veneri,  eius  praejidi,  Jollcnni  more  dedicet, 
adiecto  pio ,  Ji  Diis  placet ,  voto,  ut  Chlocs  Juperbia 
ab  ea  puniatur.  In  quo  tameu  ipjo ,  uli  in  ipja  de~ 
dicatione  ( v.  6. )  Jubjilientes  prijiini  amoris  igniculos 
animadverterc  licet,  in  quo  animi  humani  uaturam,  egrc- 
gie    exprejjam   anhnadvertas. 


A  D 


252 


q.     IIOHATII     FLACCI 
A     D        VENEREM. 


V  ixi  puellis    nuper  idoneus, 
Et  militavi   non  Jine  gloria: 

Nunc  arma  defunctumque   bello 
Barbiton   hic   paries   habebit, 


Lae- 


V.  l.  Nuper  admodum,  ad- 
huc  fcilicet,  antequam  Chloes 
faftidium  expertus  cffem.  — 
vixi,  hiiidoneus,  yriiexov  (  pri- 
mitivo  figniJicatu)  commodos 
mores  adprobavi,  placui  -pueU 
lis ,  ab  iis  expetitus.  Similiter 
Terent.  Andr.  IV.  2.  15.  llanc 
viihi  expetivi ,  contigit:  conve- 
ruunt  mores.  Forte  tarnen  hoc 
ftatim  verfu  amoris  cum  militia 
comparatio  incipit,  et  Horatius 
idoneum  h.  bonum  miiitem  (ut 
Tibulius  de  fe  I.  1.  75.  Hic 
ego  dux  milesque  bonus  in  eiTrin- 
gennis  puellarum  foribus)  fe  . 
luifle  iactat,  qui  puellarum  ani- 
mos  facile  expugnarc  potuerit. 
Cf.  Propert.  I.  6.  zg.  —  2.  mi- 
litavi,  huic  amoris  militiae  no- 
meu  dedi,  vacavi,  amoris  cafira 
fecutus  fum ,  non  fne  gloria, 
ita  me  aefli ,  ut  magnam  inde 
laudem  ac  victoriam  reporta- 
rem  ;  pro  vulgari,  felix  in  amore 
fui.  Pervul^ata  amoris  cnm 
militia  coraparatio.  Notiflima 
Nafoniana :  JMilaat  onmis  amans, 
et  habst  fua  cajiia  Ciipido.  — 
3.   Nunc   taedet   amori  amplius 


vacare,  pro  hoc  continuata 
imagine  a  re  militari  defumta: 
Nunc  arma  emeritis  ftipendiis, 
Veneii,  militiae  iitius  praeficli, 
libet  confecrare.  Magnurn  au- 
tem  in  hac  enuntiatione  dele- 
ctum  obfervabis ,  li  cuiusque 
artis  inftrumenta ,  omiffo  eius 
cxercitio,  deo  ,  in  cuius  tutela 
ars  effet,  fufpendi  confueviffe 
memineris.  Arma  inteliige  in- 
ftrumenta  omnia  ,  quorum  ufus 
Iloratio  in  Amoris  cafiris  fue- 
rat,  barbiton,  funalia,  vcctes, 
arcus  ,  infra  v.  7.  commemon- 
ta.  De  folo  barbito  cogitaiit 
plerique,  minus  accur.ite.  — 
defunctum  bello ,  amoris  mili- 
tia ,  quae  non  amplius  amatoria 
carmina  fonat.  Ad  lyram  docte 
transtulit,  quod  niagis  poetae 
proprium  erat.  lntelligenda 
antem  potiffimum  acjxaroc  ttxqoc- 
v.XcxvffiS-vgtx ,  ad  lyram  cautari 
folita.  —  4*  Varies  habebir,  ha. 
beto  (graeca  temporum  pernui- 
tatione);  parieti  adfigam  ,  fus- 
pendam.  —  5.  Qui  cuftodit 
(ptjovqsi  (uti  fere  Prometheus 
apud  Acfchyl.  P.  V.   51.  ^ircio.v 


CABMINVM  L.   III.  C.   XXVI.   V.     1  -  3.        2  55 

Laevum    marinae  qui  Veneris    latus 
Cuftodit.     Hic,  liic  ponite  lucida 

Funalia,    et  vectes,  et  arcus 
Oppofitis  foribus  minaces. 

O 

fyovptiv    dicitur ,     ei    affixus )  Jc*rwva  fuaviter  appellat   Antip. 

fervai,   eR.alacvoVeneris  latere,  Theff.  Xllt.  ».  A.  Br.  II.  112.) 

parte;    unde  haud  inepte    colli-  faces ,      taedae ,      quae      ei      ad 

gas ,    in  templi  parte ,    quae  in-  Ciiloen  poft  comiffationem  ine- 

trantibus  a   dextra   eit,  donaria  dia    nocte    ennti    praeluxerant. 

olim  fufpenfa  fuifle.      Caeterinn  Suo  hunc  morem  exemplo  illu- 

de   templo   Veneris    Genetricis,  ftrat  Prop.  I.  5.  9.   Sollennis  in- 

in   Divi   Iulii   honorem  ab  Au-  de    taedarum     in    comiflatione 

gufto     dedicato    accipi    volebat  mcntio.  Antiphanesapiid  Athen. 

Sanad. ,   quod  in  eo   Venus  «•;«•  VI.     10.    *wl    nvjpiov,    si   Soks7, 

hvoftivi),     Apellis    opus,      tefte  iwfxtv ,  —   haihtx    ntxi   creipoivove, 

Plin.  XXXV.  10.  collocata  fuif-  Xtxfiovrtc.       Iisdem     minabantur 

fet.     Alii  privatam   Veneris  re-  foves   ac  tectum    incer.dere ,     fi 

]i«ionem,     domeftico    facello    a  puellarum    afperitas    vi   grafian- 

poeta    cultam  inteUigi    malunt.  dnm  moneret.   Theocr.  II.  123. 

Vide  Argum.  si  0"  'akXm   fx    &9tiru  v.tx)  oc  Svqcc 

tf/ero  /tXoy-Aw  ,    xavrwj  v.a.)  irtke- 

v.  6.  Vividiftima  pictura  ho-  v.ac,     kw     kafjCrixitc    yvSov    i<b% 

minis,   qui   puellae   faftidiis    vi-  vuiac.      Turpilius     apud    Non. 

ctus     amori     nuntium     mittere  v.  Turbam :   A!emo  uaquam  vidit 

videri  cupit,  cundemque,   dum  ebritim  ire   interdiu ,    neque   tur- 

hoc  ipfum    a°;it,    vchemenlifli-  bam  facere,   ncqne  forcs  exurere. 

mum,    quo   adlmc  flagrat,    in-  Ovid.  Amor.  I.  C.  53.   Jut  e^o 

vitus  prodit    atquo   manifeftat ;  iam    ferroque    ignique     -paratior 

qnam  plane   ex   animo  humano  ejjem,   quem  facc  fuftineo,   tecta 

defcriptam  dixeris.    Cf.  omnino  juperba   petam ;    et   A.    A.    III. 

I.     lq.    15.     —     ponite    Siet&ti  570.    Nec   franget  pojies ,    nea 

proprio    dedicationis    vocabulo,  faevis  ignibus  uret.      Atque  hoc 

v.  c.  Catull.    XIX.    10.    XX.  6.  potiir.nnim  nomine  funalia  h.  1. 

et  faepillimealibi.  — Sequuntur  inter  alia,    quae  ad   vim  facien- 

arma,    quae  in   Veneris  militia  dam  parata  eflent ,    inftrumenta 

poetae   ufui  fuerant,    f.    inftru-  commernorari     exiftimem.      1 — 

menu    comiflabundi.       Funalia  Vectes ,    effringendis  foribus  ad- 

Cones    cerati,    (>ccMx<xttx    xifoe-  hiberi  folitos ;  res  nota.      Eius- 

dem 


2  54  Q*    HORATII     FLACCI 

O  quae  beatam,  Diva,    tenes  Cyprum,   et 
Memphin    carentem  Sitlionia  nive, 

Re- 


dem  fore   ufus  elTe  debuere  ar-  Romae    carere    vult  poeta    III. 

cus    (ft    omnino    lectio    fana^;  lg.  Q.    Calpurn.  XI.  51.  Sitha- 

nam  dicuntur  minaces ,   hoftiles,  nius  Jeret  ilie  nives,   Libycosque 

vim  mfcrentes,    vi eifringentes  calares.     Ornat  adeo  limpliciter. 

fores  oppohtas ,  claufas.  Sed    mire  in     hoc    v.    argutari 

hallucinarique  videas  intpp.    — 

V.  C) — 12.  Cum  voto   abfol-  11.    regina,     avaffea,    bsffteotva, 

vit  dedicationem    poeta;    quod  foiienni    Dearum     appellatiune. 

ct  alibi    occurrit.      Diva,   quae  Iam  pro  vulgari,  ulcilceie,  puai 

ten.es   Cyprum,     Kux^eio  tvv.ri-  Chfoes  arrogantiam ,  dotte  poe- 

f^&vvj;    jxiOiovax  ,      Hom.   H.    in  ra :   tange,  feri,   pereute  Cldoen 

Ven.  "92.   nota  ratione ;   v.  ad  arrogantem,     ob    eius  arrogan- 

I.    3.     8-     beatam,     opulentam,  tiam  Jlugello  fublimi ,  in    fubli- 

maxime  e  mercatura:    bXJStwrw-  me  educto,    quo  gravibr   phtgft 

roi  hs  vvjawrCov    01   Kuirj  101 ,   htot  fedeat ;    pulchre!    Sollenne  poe- 

70  Sakarroy-varyjffixt,   Eufi.uh.  ad  tis  ultionem  divinam  per  flagel- 

Dionyf,    Pevieg.    5oQ.    Cf.  I.  1.  lum  divinitus    impactum  decla- 

13.    et    III.    2cj.    60.    Vnde   et  rare.   Ita  elt  S&cv  -Kkyy-i)  apud  In- 

vetus  eius  nomen  IVlacaria  apud  cert.  in  Stob.  Grot.  p.  1  it).  A;V.:;; 

Plin.  V.  31.   ad  quod    forte   al-  ponrgffv  h.  v)  StoStv  rtijuufla  Eu- 

luiit  Horatiu».   —    10.  Ex  pri-  rip.   Ilippol.    1171.   (uti   plaue 

fcorum  iiymnorum  ratione  piu-  dea  Atv.vf  rj   <p«pSw  -xaiovaa   rv)v 

xa  loca,   ubi  Veneris  religio  do-  'Aoixuxv    repraefentata    erat     in 

meitica  erat,    poeta   conimeino-  arca   Cypfeii   tipud    Paufari.    V. 

rat.      Memphi   eam  cognomine  i#.   p«    4220    Aafyww»  [j.affrtyx 

Horpitae   cultam   fuifTe,    aucto-  sotih&i    Sophocl.    in    Oil.    apud 

re6  funt  Ilerod.  II.  n2.etStra-  Su>b.   Grot.  p.   473.  Notiflima 

boXVII.  p.  1161.  a.  —  caren-  quoque       Furiarum       verbera. 

temnive,  ay&iu.ixvrov,  (  iiacchy-  Quum  igitur  luiec  e  poetica  lo- 

lideo    epitheto   apud    Athen.   I.  quendi  ratione  diiudicanda  fint, 

17.    p.    20.     t*jv    ay^ti/j.avrov    r&  nollem    VV.    Dl).     eo    delapfos 

^d&fjtiiptv  y.a}  hovaawhta  NuAov..)  effe,   ut  Venerem ,   quam  in  fa- 

h.   c.didam,    e  natura  iftius   re-  crario    fuo    Iloratium    habuifTe 

gionis.  —  Sithonia  qualis  eft.in  creJnnt,   flagello  accinctam  fuif- 

Thracia,      epitheto     a     regione  fe   ftatuerent,    quae  f.me  idea  a 

translato ,    in   qua   fumma    eius  Vencre    marina    alieniflima   efi. 

oopia.       Ita  frigoribus    1'elignis  Sunt  qui  de  Chloe  iloratio  pr>>- 

pitia 


CARMINVJH  L.  III.  C.    XXVI.  V.   £)-  12.       255 


Regina,  fublimi  Hagello 

Tange  Cliloen  femel  arrogantem. 


pitia  reddenda    explicent,     Ea-  rem  ngens ,  furor  divinitus  in- 

gello    ad    amorem     inliiganda ;  iectns.    Ad  ceftum  Veneris   fua- 

imagine     quidem     obvia      ( ita  viter    hoc    phantafn.a    tr..duxit 

Medea    apud    Pind.    Pyth.    IV.  Martial.  VI.  21.  g.  arcano  -per- 

590.  iv   (p^;r/    v.rt;o/xsva   dicitur  cujjit   pectora   loro ;     flaga    iw 

ecvcT^ai   uAcriyt    TlnSctc;    et  rut ;   fed    tu  iuin ,    Dea,    caeda 

Ariltaen.   II.    s>..   vte  'F.g ■xrzq  g«-  duos. )   ab    hoc  tamen  loco    ad- 

9i<x2>)V<xt ,   quntenus  fticnyi   ali-  modum  aliona.   —  Jemel,  prae- 

quis      impellitur,       inftigatur;  clare  ardorem  et  odium  hoc  ad- 

tmde //ac-T/J  5sTi«  Aefcliyl.  Prom.  iecto  profitetur  poeta. 
657.    elt    vis  divina,    in  furo- 


CAR- 


2  5^  Q.    HORATII     FLACCI 


C     A    R     M    E    N      XXVII. 

ARGVMBNTVM. 

j-jongum  foret,    omnesy    quibus    intpp.    virique  docbi 

indulferinb ,  fuper   huius  carminis    confdio    eiusque   ad~ 

ornatione  infidfas  opiniones  percenfere  atquc  examinare, 

fatis   ojjlcio  boni  inberpretis  fecijfe  rati,    fi  iufiam  car- 

minis    defcriptionem   adpofuerimus.       Dehortaturus  poe- 

ta    Galateam   quandam  ab    itinere,    qund    in   Graeciam 

factura   erat,   non    malis  quidem  aufpiciis   eam  retineri 

ait ,    quum,    etiamji    pefjima     imminerent ,     avertere   ea 

atque   corrigere  in  promtu  effel ;  fed    inftare    hibernum 

tempus,    tempeftatibus ,    quas  Jecum  ferat,    periculofif 

fimum;    de  hoc   ei   laborandum    ejfe,     quod  nulla    arte 

propidfari  queat.      Adblandiri  quidem  nunc  fudum    cac- 

lum ,  ventumque  ferentem ,  fed    admodum  fallax  fere* 

num  effe ,   Europae  exemplo  abunde   comprobari.      JIoc 

illuftrat  in  eoque  illuftraudo  liaeret  poeta,   fummus    af- 

fectuum  ad  vivum  delineaudorum  artifexl  Ad  pedeftris 

fcriptoris    ay.oifisiav     cogi    poetam    lyricum  facile  fcn- 

tias ,  fi  nobilijfimum    eius  fpirilum  atque    impctum   co- 

hibitum,  fi  exitum  carminis ,    in  praejlantijfimis  totius 

antiquitatis  ingenii    opcribus   iudicandum ,    cum,  fuperci- 

liofa  Criticorum  cohorte   abejje  malles.      Adeo  ad  nabu- 

ram    animi  acftuantis   exprefja,    ct   oratione    comtijfima 

elaborata  funt  omuial      Sed  Ruropae  excmplum,   q 

abs- 


CARMINVM   L.    III.    C.  XXVII.  257 

ab/terrendae  Galateae  praponatur ,  miftUS  aptum  ejffe 
clamant  vitio  crcati  cenjorcs.  llectc  utique ,  o  boni, 
ii  in  Chriamm  fcriptore  jimilitudo  ad  rcm  propojitaru 
exigenda  foret.  Sed  taedct ,  }>ig;et  pudetque  tam  quac- 
fitis  ineptiis  longius  immorari.  Tu  vero  compara  cum 
toto  carminis  habitu  Propert.  I.  Q. 


Tom.  II.  V  V  H 


2  58  Q.    IIOHATII    FLACCI 

AD       GALATEAM. 


Anpios  parrae  recinentis    omen 

Ducat,    et  praegnans  canis,     aut  ab  agro 

Rava 


v.   i    fqq.    Exordium    huius  progreffionem ,    paullo  impedi- 

carminis,    quod   in    recenfendis  tiorem ,  ita    tibi   explica:    Non 

tam  fcaevorum  quam  fauftorum  infaufta    quidein ,      quae    tuum 

ominum  geneiibus   usque  ad  v.  iter    morentur,     habes     omina, 

16.  decurrit,    ad  noftrum    qui-  neque  ea    ego     tibi  profecturae 

dem  fenfum  parum   omnino  ha-  apprecer,    quamvis   te   retinere 

bet,   quo  nos    detineat;    fed  in-  cupiam,  ut  potius,   quum  femel 

iurium  foret,   e  noftrorum  tem-  iter  apud    te   certo  conftitueiis, 

porum    ingenio   de    talibus  fta-  ipfe  Deos  rogem,  ut  bona,  quae 

tucre,    quae    Romanorum   reli-  felicem  profectionis  tuae  exiturn 

gionibus,   his  aufpiciorum  omi-  fpondeant,    omina  mittant;     fed 

numque   captandwum  *  fuperfti-  adverfari   tibi  anni    tempus  in- 

tionibus   implicitis,    fatis  excu-  clemcntius   ipfa  probe  inteliigis 

fantur.      Libenter    iis    utuntur,  caet.      Iam   pro :    haud   infauita 

atque   adeo    latius     exfequendis  profecturae  tibi  omina  apprecer, 

induigent  poetae,   qnod,    quum  docta    converlione     eft :      Impii 

in  rebus  fenfui  fubiectis  verfen-  iter   talibus     pminibus,   quibui 

tur,     oruatum  ac  tractationem  peflimus      eventus     refpondeat, 

poeticam  facile  admittaut.   Ideo  aufpicentur!    Ad  impios  abomi- 

eosdem     in    rerum    magicarum  nationem,  quam   in  hoftes   con- 

defcriptione   fere    luxuriare  vi-  vertere    follenne  eft    (v.  vel  v. 

deas.     Tum   hoc   carmen  eft  ad  21.    noftri    carminis)   praei 

p^ieilam,   de  exitu  itineris  forte  deflexit  poeta ,    ut  Galateam  nil 

uimis   trepidam    ac    male   omi-  tale  nierentem  oftenderet.   Iacile 

nantem ,    cui  animum    ita  red-  autem   a  poeta   exfpectari   pote- 

dere  conatur     Horatius.       Dici  rat,     ut    infauftorum    ominura 

euim   vix   poteft,    quam   fuper-  fpccies    nonnullas   adnumeraret. 

ftitiofe  Romani    olim   antcquam  De  jmrru  parum  explorata  tciie. 

iter  ingrederentur,   fortuitis  re-  mus,    ad  meropum    aliis,    nliis 

bus    attenderint,      indeque   vel  ad  vanellorum  eam  genus   refe- 

boni  vel  niali  ominis.  caufTas  de-  reutibus.  Apicem   eam  in  capite 

rivaverint.      Vid.  vcl  Tibull.  I.  habere,     et     viridioris     «    !>-iii 

3.   9  —  20.      lam   fententiarum  effe,   conftat;   nec  minus  d 

fuavi 


CABMINVM    L.   III.    C.  XXVII.   V.    1  -  6.        2$Q 

l\ava  decurrens   lupa    Lanuvino 
Fetaque    volpes: 


Rumpat  et  ferpens  iter  inftitutum, 
Si  per  obliquom  fimilis  fagittae 


Ter- 


fuavi  eius  cantu ,  Paullinus  ad 
Aufon.  ep.  2.  36.  Si  confers  fu- 
licas  cycnis ,  et  aedona  parrae. 
Ad  hoftrum  locum  tenere  fuffi- 
cit,  fuiffe  cantum  eius  a  laeva 
auditum  fnam  a  dextra  condi- 
cere  putabatur ;  Plaut.  Alin.  II. 
1.  15.  Cornix  eji  ab  laeva ; 
corvus ,  -parra  a  dextera ;  con- 
fuadent. )  inaufpicatiiliinum. 
Prudent.  II.  570.  Qur  Cremerae 
campis  cornice  vel  ofcine  parra 
nemo  Deuin  monuit ,  perituros 
JWarte  fnijtro  ter  centum  Fa- 
bios  ?  —  recinentis,  quod  canttl 
edit.  In  compofito  non  argu- 
tandum  ,  quali  iit :  cantu  ab  iti- 
nere  levocamis.  —  2.  Diuat, 
dux  fit  itineris,  quatenus  omi- 
nis  oblati  in  re  fufcipienda  ra- 
tio  habetur;  li.  I.  docte  eft  pro  : 
eveniat ,  accidat  iis  hoc  omen. 
• —  Canis  occurfus  per  fe  fcae- 
vus ;  (  Plaut.  Caf.  V.  4.  4.  ca- 
ninain  fcaevam  fpero  meliorem 
fore  )  fcaevior,  graviditatis  tem- 
pore  ;  quod  omnino,  uti  et  poft 
partum ,  rnaufpicatiflimuro  ha- 
bitum  ;  unde  fcta  vulpes ,  qnae 
recens  enixa  eft,  v.  4.  De  cor- 
nice  Plin.  X.  12.  inaufpicatif 
Juna,  Joetus  tempore ;  hoc  eji, 
■poji  foljiitium.      Etiam  a  fexu 


ominis  diri  vim  auctiorem  re- 
praefentate       voluiffe      videtur 

poeta  :   quod  patet  e  v.  feq. 1 

3.  Lupa  rava,  ravis  oculis, 
quorum  color  inter  flavum  et 
caefium  eft,  ykavnoc,  torvain 
prae  fe  ferens  fpeciem ;  unde 
Minerva  yXavKwxtc ,  leo  y/.av- 
vacjj-j  Hom.  II.  v.  172.  Hefiod. 
Scut.  430.  et  fimiiia,  Optinit-  j«i_ 
tur  Colum.  VIII.  2.  ().  rm^idi 
vel  nigrantes  oculi ,  Geoponica 
XIV.  16.  reddunt,  euj£«o»->q* 
T£  ralc  c^tff/  v.at  p.sXavc<p&ak- 
;j.qi.  £it  tgitui  lupa  torvo  ad- 
Ipectu,  (Sksffiiji),  xaCyC,r>7;  «»- 
/xwtoc,    uti  palimi    poetae.      Ad 

cojorem  -fere  referunr  intnp.  , 

Lanuvium,  Latii  oppiduni,  haud 
lon^e  a  via  Appia ;  per  quam 
transverfo  curfn  lupam  fevri  pu- 
ta.  —  decurrens ,  nam  haec  de- 
preflior.  Docte  autem  pocta 
Lanuvina  lupa  iter  Galateae 
Brundulium   verfus   innuit. 

v.  3.  Serpens  rumpat  iter  do- 
cte  explicant,  interrumpat, 
fcindat;  quatenus  per  transvcr- 
fam  viam  feratur,  eam  oblique 
traiiciat;  fed  vereor,  110  nimis 
docte.  Ego,  adi.  injiitutum  fe- 
cutus ,      fimpliciter      intelli^o : 

B.  -  flftat 


2GO 


q.     IIOKATII    FLACCI 


Terruit  mannos.     Ego  cui  timebo, 
Providus  aufpex, 

Antequam  ftantis    repetat  palndes 
Imbrium    divina    avis    inminentum, 
Ofcinem  corvum  prece  fufcitabo 
Solis  ab  ortu. 


Sis 


fiftat  itcr ,  quod  impii  inftitue- 
rarit,  ulterius  progrcdi  vetet ; 
quod  infanUiflinuim  hoc  prodi- 
gium  liaberetur.  Sententia  fane 
eadem,  nimirum ,  fcrp.  obliqua 
iis  occurrat  via:  fed  nltcrnm  (i- 
mul  repracfentat  ominis  diiita- 
tem.  Atque  ita  hunc  locum 
cepit  quoque  Lueil.  lun.  Aetn. 
570.  CauJJa  lalet,  tpiue  rumpat 
iier ,  co^alque  morari.  — ■  6.  Si 
per  obliquum  tcrruit ,  breviter 
pvo,  oblique  viam  tvaiiciendo 
tcrruit ,  terret  munnos ,  curfu 
eoTiim  velociilimo  inhibito. 
Praccipua  enim  niannortim  vir- 
tus  in  vclocttate.  Ovid.  Am. 
II.  16.  49.  Vid.  ad  V.  4.  14. 
—  fzmilis  fagittae ,  egregie  ve- 
locitatem  ,  qua  ferpens  elevatur 
atque  provolvitur,  depingit. 

v.  7  fqq.  Ego  te  fauftis  po- 
titts  ominibus  profeqitar,  deos- 
que  piecer,  nt  l.ieta  tibi  augu- 
ria  mittaut,  ablegatis  trifiibus. 
HgO  ei ,  cui  timebo ,  de  cnius 
fjiute  follicitns  ero,  angar,  ut- 
pote  mihi  fumrnopere  amrftae, 
piovidus      aufptx»     providens, 


profpiciens ,  augurium  nt  pro- 
curcm ,  fufcitabo  corvum  prece, 
evocabo  precibns ,  h.  precabor 
deos  ,  ut  corvttm  mittant  (  pla- 
ue  ut  Vivgil.  Geor».  I.  157. 
votisque  Vocaverit  imbrem)  ofci- 
nem,  qui  ciim  clangore  advolet 
a  folis  ortu ,  ab  Oricnte.  Ofci- 
nes  aves  dici,  quae  augurium 
voce,  praej>etes,  quae  volatti 
faciant,  iu  vnlgus  notum.  Por- 
ro  corvus  a  laeva  clamans, 
bonum;  a  dextra  volans,  malttm 
augurium  habitum  ;  omnino  iu 
genere  tenendum ,  praepetes 
bonas  h.  faufti  augurii,  fuiffe 
malas  ofcines,  et  contra.  Ab 
ortu  autem  folis  profpera  fuiffe 
corvi  omina  ,  adverfa  ab  occafu, 
ait  Schoh  huiusque  rei  verita- 
tem  fe  pluries  experttun  con- 
tendit  bontts  Mancinellus.  — 
jfntcquam  mala  obnuntientur. 
Igitui  anteverti  atque  procurari 
iita  poffe  arte  auguraii,  credi- 
ttun.  Pto  oiTiine  xnalo  in  fpe- 
cie  eft  avis  divina,  divinans 
(ut  A.  Y.  218«  Sevm.  I.  9.  50. 
et  alibi)  prnefagiens  imbrem  im~ 
minenttan,  iiupendentein,  fu- 
tururri, 


CAKMIXVIU  L.  III.  C    XXVII.  V.  7*1  3-        2  6  1 

Sis  licet  felix,    ubicumque  m.ivis, 
Et    memor    noftri,    Galatea,    vivns: 
Teque  nec  laevus  vetet  ire  picus, 
Nec  vaga   cornix. 

Sed  vides,  quanto  trepidet  tumultu 
Pronus  Orion.      Ego,  quid  fit  ater 

Ha- 


tuvum ,  h.  cornix;  quod  facit, 
dum  repetit ,  pclit  (  facit  enim 
hoc,  quoties  pluvia  imminet) 
accedit  ad  paludcs ,  aqua  fefe 
perfufura.  Cf.  Arat.  Dio£i  217 
fqq.   !'lin.    aVIII.  55- 

r.  15.  IIoc  (fc.  ut  fauftum 
iter  habeas  )  ita  volo ,  uti  tibi 
ubicunque  degere  lubcr,  Felici/Ti- 
mnra  vitam  ex  nuimo  cupiam. 
Biandc  ndmodum  ifta  poetn,  de- 
fiderii  fui  affectum  ad  pueltae 
vohmtateni  accommodando.  Sis 
Ucei  felix  (  haud  adverfor  tuae 
voluntnti,  imo ,  ut  felix  iftud 
itcr  eveniat,  deos  ro^o)  uhi- 
cunque  mttvis,  ct  vivas,  disinnxit 
poetn,  quod  concinnius  ita  efte- 
ras:  Vivns  felix ,  ubicnnque 
placueru:,  memorque  noftrl,  quo 
fnlo  deQderjum  noftrum  fola- 
mtir.  Pofteriora  amoris  fui 
andi  coiilfa  a  poetn  adiici 
putnnda ;  nam  ad  fententinrum 
eontextum  pr.rnm  faciunt.  No- 
tiilima  Albiana:  Hvite  felices 
meinores  <?t  vivite  noftri.  — 
15»  Nullae  te  aves  inaufpicatae 
lnorentur.       JLx    his     memorat 


■picum  laevum ,  a  finiltra  parte 
malum  aufpicium  facientem,  et 
bornicem ,  itein  .1  laeva  niala 
portendentem.  Virg.  Ecl.  I. 
ig.  Saepe  Jlnijtracava  praedixit 
oh  ilic*  eornix.  vaga,  (peirwtf* 
cruat. 

v.  17.  Scd  ipfa  7'ides ,  per- 
fpicis ,  qunm  araves  hoc*  auni 
tempus  fecum  tempefiates  ferat, 
qnibus  Adriaticum  mare  ,  quod 
ingreffura  es ,  potiilimum  infe- 
iir.tur.  Tcmpeftntes  iniminentes 
dengnat  poeta  nb  occafu  Orio- 
nis ,  a  quo  excitari  eae  creditae. 
Apoll.  Rh.  I.  1201.  tvrs  /xaXi- 
crcx  yitfxtqtv)  oXcoio  wiktt  hvfft$ 
?S\pit»v9S  ,  «ty&S*V  h.'.-rk:.fcciffcx 
5cv)  ivfftoio  Kamir$.  Vid.  omni- 
no  nd  I.  2^5.  2i.  Orion  pronus, 
in  devexn  caeli  parte  conliitu- 
tus,  trepidat  ad  occafum,  feftirwt 
(qtiatenus  praeceps  feitttr,  ut 
Arctuti  cadentis  impetus  III.  1. 
27.)  vergit,  iu  eo  efi  ut  oc- 
cidat,  mmgno  cum  ventorum 
tumuliu,  maximas  in  mari  teni- 
peftates  excitante.  Monet  i^itur 
pueltam  de  iis ,  quae  proximc 
U  5  p« 


262 


Q.    IIORATH    FLACCl 


Hadriae,    novi,   finus,    et  quid  albus 
Peccet  Iapyx. 

HofHum  uxores  puerique  caecos 
Sentiarit    motus  orientis    Auftri,    et 
Aequoris  nigri  fremitum,    et  trementis 
Verbere  ripas. 


Sic 


per  naturaeleges  certo  eventura 
lint.  Iruftra  igitur  fuut,  qui, 
ut  poeta  hbi  conftet  ( nam  ad- 
lum  ferenum  putandum) 
trcpidure  lumuLtu  dictum  volunt 
pro,  aeftuare  tumultns  excitan- 
di  cnpiditate,   quod  longius  pe- 

titum  videtur. lg.   Ipfe  ex- 

pertus  fum,  quam  tempeftuo- 
fum  iit  niare  Hadriaticum.  Pro 
quo  poeta :  auid  Jit ,  qunle, 
quam  horrendum  fit ,  Hadria, 
mare  Hadr.  fi  in  atros  Jinus 
curvetur,  fluci.ibus  intumefcat; 
exqiuiite.  Nam  fiuctus  finum 
trahunt  (Virg.  Ge.  HI.  233.), 
un  Je  iinus  pro  ipfo  fluctu.  Si- 
militer  Hadria  Calabros  Jlnus 
curvare  dicitur  I.  33.  16.  VulgO 
explicant  mare,  quod  curva  li- 
tora  ambiunt.  —  Ater ,  fxskav 
nZfxa  v.  c.  Hom.  II.  \J>.  11. 
Apoll.  IV.  —  20.  l)e  Iapyge 
v.  ad  I.  3.  4.  albus ,  caelum 
ferenans,  ut  alhus  Notus  I.  7. 
*5-  —  Quid  peccet,  quam  fal- 
]ax  eius  feienuin  iit,  quod  af- 
fert,  qtiam  facile  iidem  datam  fal- 
lat,  imnnitando  fubito  caeli  fere- 
ni  faciem  ;  venufta  translatione. 


v.  21  —  24.  Oratio  ita  con- 
tinuaiula  erat :  Novi  ego,  quan- 
tas  tnrbas  Aufter  in  ifto  mari 
excitet.  Pro  hoc  poeta , .  quo 
periculi  maonitudo  miiificc  au« 
£etur,  adhibita  imprccationis 
formula :  Sentiant ,  experian. 
tur  cum  malo  fuo  ( nam  fere 
ubique  mali  notionem  lmic  v. 
admifcnit  poeta  )  tnotus ,  maris 
fiuctus  ab  Auftro  oriente ,  fur- 
gente  excitatos.  Forte  tamen 
fimplieius  erit  motus ,  impetus 
Aujlri,  Auftrum  impetuofum 
intelligere ,  quo  mota  ab  eo  in 
mari  tempeftas  defignetur.  Sive 
de  vento  five  de  mari  intelligas 
motus  caeci  erunt ,  fubito  in- 
gruentes,  hauu  praeviii,  vel 
furentes  (quafi  caeca  meute, 
infani  inftar ,  feratur  Auiter) 
vel  atri  h.  vel  Auftri  (SvoOf^vj 
Svskka  de  turbine  Orph.  Arg. 
1130.  cf.  I.  5.  7.)  vel  maris 
atri.  Omnino  ue  hoc  ambigui 
fenfus  epitheto  v.  Heyn.  ad 
Virg.  Ge.  II.  502.  De  Aultro 
arbit.ro  Hadriae ,  eiusdem  duce 
turbido  v.  I.  5.  14.  flf-  3-  5- 
Vxores  ac  pueros  ad  rem  vocat, 
utpote 


CARMI3JVM  L.  III.  C.  XXVII.   V.  l^-  30.        2  63 

Sic  et  Europe  riiveum  dolofo 
Credidit  tauro  latus,    et  fcatentcm 
Belluis   pontum   mediasque    fraudes 
Palluit   audax, 

Naper  in  pratis  ftudiofa  florum,    et 
Debitae  Nympliis  opifex    coroiiae, 

Nocte 


utpote  magis  trepidos  in  tali 
discrimine.  —  23.  Aeijuoris 
frem.it  um ,  fragorem  ,  ^>q'tij.o;ra 
Tpiwjf/iai$  icovrov ,  ( Eurip. 
Troacl.  83.)  Zqiuov  ijj^vjsvTa  (3a- 
Qvyhc-jicoio  5«A*ff(T>)f,  (  Mufae. 
—  mgri  turbati,  ru- 
mitli.  —  24.  Ripas ,  litora, 
fluctuum  verbere ,  ictti,  ap- 
pulfu  tremente.s ,  percuffas;  nifi 
et  hic  verbera  Auitri ,  undas 
impeiientis ,  intelligere  malis. 
Meleag.  L.  5.  ( A.  Br.  I.  ,  6. ) 
Avtuvnv  f/.ao~riZ,i  -SaAaTffa  rqay^u 
Spectant  autem  haec  po- 
ftrema  ad  folam  tempeftatis  ex- 
ornationem  ,  in  qua  Jluctuum 
ad  Iitus  alliforum  follennis  men- 
tio.  Vid.   vel  Noftri  I.   11.  5. 

i'.  25.  Sic  et  Europa,  fallaci- 
bus  tauri  blanditiis  illecta,  con- 
fcenfoque  eius  tergo  in  niare 
abrepta,  graves  temerarii  aufi 
poenas  luit.  Vitle  Argttm.  Illa, 
qua  erat  limplicitate ,  nihil  doli 
fufpicata,  credidit  latus ,  fitlen- 
ter  ac  remiffe  ( hauc  enim  ad- 
mifcuit  notionem  poeta  hui<; 
euuntiationi,     Vid.   II.    7.    ig.) 


inhaefit  tergo  tauri  dolofi ,  vel 
dolofe  blandientis,  vel  omni- 
no    falli ,    latente   fub    eo    love. 

—  niveum,  pulcluum.  —  26. 
Seque  mifeie  deceptam  ,  pericu- 
lis  obiectam  fenlit.  Palluit,  co- 
horruit ,  afpectu  ponti  belluis 
fatentis,  belluofi ,  (IV.  14* 
47.)  Homerico  epitheto,  a/.oc 
Kt)rws<7<T>)$  ,  irivTVi  tUhyav.yrtcc, 
Od.  III.  153.  Eandem  vert  1 
itructiuam  adhibuit  Sil.  I.  101. 
evantet  JMajJylae  palluit  iras. 
Caeterum  Ilellen,  cyyiu.xro; 
TcaaahoZov  (  arietis  )  a— i^arav, 
xa)  axids-Iffav  i(  Za.Goc  ay^ocvsc, 
limiitter  svtxAayfiVav ,  xai  tji 
$afx(Sei  ctfxa  ff/.C-e/rav  exhibet 
Lvician.    I)ial.   M.    IX.    p.    3*3- 

—  mediasque  f  audes.  cum  hor- 
rore  vidit,  fe  peticulis,  in  quae 
fraude  incidiffet,  circnmventam 
teneii,  fe  in  mediis  peviculis, 
quae  non  ampiius  eifugere  lice- 
ret,  conltitutam  elle.  —  audax, 
temeraria ;  venufte  rZ  palluit 
ad  l.itus  pofttum. 

v.    2g.    Quae    nupe-     admo- 

dum  ,   paulio  ante,   lutibus  pucl- 

K  4  iaribus 


V-6\  Q.      IIORATII     FLA'CCI 

Nocte   fublttftri   niliil    aftra    praeter 
Vidit    et  undas. 

Quae  fimul   centum  tetigit  potentem 
Oppidis  Crcten,    Pater  o,   relictum 
Filiae  nomen,  pietasque,  dixit, 
Victa  furorel 


Vnde? 


Inribus  indulf.nat,    ea  nnnc  no-  mis   enm    anliquitatis   opevibm 

ctu  per     mare    vchcb.itur.      —  c.uni  terfioris  iudicii  hominibus 

•Sludiofa  fiorum ,  intenta  ,    occu-  iure  ponere  liceat.    —    Simulac 

pata  iloribus    legendis,    opifex  tctigit,  nttigit,    appulit  Creteu, 

cor.   quibus    Nvmpbis  coronam  centum  oppidis  potentem  C.  cu>. 

ex   voto   debitam   confertnra  ef-  pida     lmbentem ,      sxaTs/xTrc/.iv, 

fet ;    fuaviffima  fimplicitnte.    Ea-  Ilomerico  epitheto  ,   II.  (3.  6.jg, 

itm  <le   Dapbniue  ac  Cbloe  ba-  C.    V.  9.  29.    —    5'f.  Multum 

bet  Long.  I.   /j.  ra   av$q  oxivikt-  iraZsvg  habet  iimplex   exclama- 

«yov.   kki  *i  /xsv  tif  Toi>s  xoAirous  tio,     quacum    compone   Eurip. 

tficikko*'    r.V     ht ,    eTftycLviffxiv;  Meci.    166.  w    icavtq ,    <*i  ircktg, 

v/.sxovng ,    raig    Nv/x^ai;    »<£s-  tuv  exirtvcierS^v.       Pater  O ,    nomen 

pov.    —   51.     Nocie     fubluftri,  rel.filiae,    o    carillimum  patris 

quae     mnligna     Jtellarum     hiee  nomen  ,  filiae  a  Jilia,  a  me,  rc- 

paullutnilluihabatiir ;  nccommo-  lictum  ,   quem  turpiter  reliqtte» 

ilate  ad  terrorem  augendum.  —  rim,  deferuerim.  Contortior  ra- 

?iihil  ajlra  prattcr  vidit  et  undas,  tio  eft ,   fi  liliae  fecundo  cafu  ao 

convcniunt    cuni    Mofclii    129.  cipias,    hoc   fenfu :    O  pater,   0 

akk1  a;ij>  /y.sv    vrepSsv  hvkoSs   bt  ego  mifera ,    quae  filiae  nomen 

mtivros  **t»'pwv.  reliqtterim,    pcnitus    exneriral 

fed   lioc   denmm    fubiicitur.    -  — 

"•  53  f<J1-  f'1  Europae  oratio-  O  pietas  erga  patrem,   victa  fu- 

ne,     quam    nrtiiiciofe    intexuit  rore ,  temerario  meo  aufu  pror- 

poeta,     divina    prorfus    omnia,  fus    neglecta ,      quam     den 

fiv«  fenfuum   nJIectutimqne    va-  confdio  abieccrim,   prodiderim ; 

rietatcni    atquc    veritatem,  five  verbo,    demens   ego,    qnai 

orationis,  qna  perturbatior  puel-  trcm,   penntes  defernerim. 

lne  plane repraefentatur  animus,  nus  vigoris  liabet    Acrouis   iun« 

concifae  nbruplaeqne   fpectes  6f/-  Cturn  ,   dixit  ricta    furore, 

vortfra,  ut  adeo  in  confunnuatiili-  amplius  repreffo  ir.ie  ailcctu. 

r.  3". 


CARMINVM  L.  III.  C.  XXVII.  V.  5  l  -4O.        2^5 

Viide?    quo  veni?    Levis    una  mors  eft 
Virginum  culpae.     Vigilansne  ploro 
Turpe   conmiflum?    an  vitiis  carcntem 


Ludit    imago 


Vana 


v.   37.    Summum     ftuporem  at  extendi  pcteft.    Propert.  IV. 

Europae,     fenfibus    externatae,  4*    l7*   Satis  una   maJae   potuit 

egregie    depingunt  illa  :    tinde  ?  mors  ejje  yuellae  ,    laudavit  iam 

quo  veni?    quae    tidmodum   de-  Lamb. 
pvinmnt  intpp.,  qai  ita  diluunt: 

tto  fufliiiiii  dnlcem  et  innocen-  v.    53.     Praeclara    cfl    atque 

tem  apud  patrem  vitam  (unde)  plaue  ex  animi  humani  natura 

cam     hac    adultcra    ac     mifera  ducta  haecce  puellae,   quae  pro- 

(quo  veni)  commutare,  Eodem  be  ac  pudice  vitam  anteaegiflet, 

plane   affeciii    Turnus    Maronia-  de    admiffo    tam   infigni    fcelere 

nus,    Aen.  X.  670.    (7«o  feror,  dubitatio,    a  poeta   egregie   ex- 

UiuU  abii,  quae  me  fuga,  quem-  ornata.      Vulgare  erat :     Vigilo- 

v»     reducet  ?     Minus     grrvitev  nc  au  fomnio  i  Similiter  in  ma- 

Stat.    Achill.    243.    de    Acliille:  gno  gaudio  repcnte   oblato  Ari- 

Jtupet    aere    prinw ,     qui    loca?  llaeu.  II.  14.  fAtvativ  bs  irwf  iroog- 

qui  fiuctus  ?   ubi  Velion  ?    onmia  a-xtcroicx ,     tjj?    euavrvjV    ttpa- 

verja  atque   iancta   videt ,    dubi-  cv.ov      <\  n  a      i  y  oi)yoo  «  ,      >) 

tatque     agttofeem     matrem.    —  ir  X  «  v  tu  a  1     us     r  wv    6  v  1 1  o  «- 

Fhd  mors  levis ,  levior  eft,  haud  twv    sikcvs;;    lto  rav  dp:bpa. 

fatis  eit  ad  luendam  'culpam   fla-  ywp   m£ttyK|7*   tX«/*(3«vi    //6   ti; 

gitinm,  quod  virgines  in  fe  ad-  ihrtsrieu     Cf.    ibi    Abrefch.    p. 

initerunt ;      abiectae     pudicitiae  i"  T* f? -     iani  >     vigilone,     verene 

crirr.en   gvavius    eft,     quam   ut  iilud    in    me    admifi     facinus? 

digne  fatis  vindicari  que.it.    Ex  ulrumque  hoc  vide  quam  docte 

intimo  nmifli  pudoris  fenfu,  qr.i  copulaverit  (quod  idem  in  anti- 

faciie    cvimen    exaggentt,    hacc  tlieii  tenuit) ,     adiectoque   poe- 

<iici    putandn.      Per    confcqucns  uitentiae      fenfu     (ploro     turpe 

autem  poeta  extuliffe  videri  de-  comm.  )   exovnaverit  poeta  !   — 

bet    fmtentiam  ;     o   quae   fc^le-  5Q.   An  fonmio ,  pro  quo  orna- 

rum  omnium  fceleltiJlimum  fce-  tiiiime   eft!     an   ludit ,     illudit, 

lus     patrare     fuftinuerim !    No-  decipit  imugo,  t/owXsv  ,   vifum, 

fiiiini     exfcripfit    auctor    Ibnc.  fomniauti  obiectum,    idque  va~ 

Oetaei ,    obcfae    naris  homo    v.  num  ,    falftim,    quippe   e  porta 

Q&6.  Levis  una  nwrs  ejt :  levis,  fonmi   eburnea   eivuffum.    Nam 

K  5  fomnift, 


266 


Q.    HOUATII     FLACCI 


Vana,  quae  porta  fugiens  eburna 
Somnium  ducit?    Meliusne  iluctus 
Ire  per  longos   fuit,     an   recentis 
Carpere   flores  ? 

Si  quis  infamem  mihi  nunc  iuvencum 
Dedat  iratael    lacerare  ferro,  et 


Fran- 


fomnia,  quae  in  Iocis  inferis 
collocata,  in  fuperas  auras  evo- 
lant,  ac  vera  quidem,  jjer  cor- 
neam,  falfa  per  eburneam  fomni 
portam  eniitti  credita ;  Home- 
rico  phantatrnate  Od.  r.  562. 
a  Virgilio  exornato-  Aen.  VI. 
$q^.  Iam  imago  ifta.  dueit  af- 
fett  1).  1.  fornuium  ,  quate'nis 
fpeciem  fui  fomniantis  feuiibus 
obiicit.  —  vitiis  carentem,  ita 
ut  adulterii  crirnine  vacem, 
admodum  svagyws,  pro  tenui, 
me.  Ex  Noitro  profecit  Clau- 
dian.  XXVII.  2i.  Addilur  ecce 
fides ,  nec  me  mea  lufit  imago, 
irrita  nec  fal/um  foinnia  mijlt 
ebur.  Adde  Val.  llac.  IV.  531. 
- —  42.  In  hoc  haeret  puella, 
ita  argunientando :  meliusne 
fuit ,  qui  enim  tnihi  perfua- 
deam ,  me  rnahiiffe,  potius  ha- 
buille,  ire  per  longbs  jiuctus, 
Ion;iiiquuin  inare  traiicere,  tam 
periculofiun  iter  fufciptrc,  quam 
iloribus  in  amneniihmo  prato 
carpendis  vacare?  —  recentes, 
liovos  (IV-  1.32.)  TSfpsv'  oi;5lai. 
Venufte  iucundum  florilegii  la- 
borem  deiigt.at  hoc  epith.  poeta. 


v.  45.  Haud  incerta  amplius, 
vcre  iita  omnia  accidiffe  ,  acer- 
ba  poenitentia  incitata  faeviih- 
maque  iraaccincta,  furibundne 
inftar,  in  auctorem  rnali,  'quod 
naturae  fenfui  confentaneuin 
erat ,  convertitur  ,  gravilTimam 
de  eo  vindictam  fumtura.  Ma- 
gnopcre  animum  percellit  fnro- 
ris  muiiebris  fpecies,  ulcifcendi 
ftudio  ad  quaevis  audenda  a°;- 
grediendaque,  quantumvis  vi- 
ribus  longe  inferior  fit ,  animo- 
li  atque  promti.  —  Si  quis  de- 
dat ,  utinam  detur  mihi  uunc, 
iia  aifectae  ,  irapercitae,  hinc 
explicatius  adi.  iratae ;  veliem 
mihi  dari  obviam  iuvencum 
iiijamcm ,  deteftandum ,  invi- 
fum  ( uti  Venus  illud  v.  71. 
falfe  puellae  exprobrat ).  Ma- 
gnam  cum  h.  1.  hmilitudinem 
habet,  qtiae  Geta  loquitur  apud 
Terent.  Adelph.  III.  '2.  12.  un- 
de  initium  delibare  liceat:  m"x 
fum  compos  animi ;  ita  '  anleo 
iracundia.  I^ihil  eft  qnod  ma- 
lim  quam  illam  totam  familiam 
dari  mihi  ohviam  —  feni 
mam  primum  exlinguerem  ijtfi, 
qui 


CARMINVM  L.  III.  C.  XXVII.  V.  4.I-52.        2  6? 

Frangere    enitar  modo   multum  amati 
Cornua  monftri. 

Inpudens  liqui  patrios  Penatis: 
Inpudens  Orcum  moror!     O  Deorum 
Si   quis  haec  audis,    utinam  inter  errem 
Nuda  leones! 

Ante- 


qui  illud  produxit  fcelus  :  tum 
autem  Syrum  impulfarem ,  vah 
quibus  illum  lucerurem  modis ; 
vide  omiuno  xeliqua.  —  46. 
Enitar  lacerare  ,  qnam  avapyuj? 
pxo ,  lacerarem ,  difcexpexem, 
atque  ipfa  eius  cornua  frange- 
rem,  comminuexem  ;  lmic  verbo 
adpofitum  ra  enitar,  vide  quan- 
lam  vim  exfexat.  Pxo  eius 
fuavifTima  antithefi  eft,  monftri, 
tauxi  adfpectufoedi,  exfecxandi, 
qualis  nunc  Euxopae  indigna- 
bundae  videbatux,  quem  ipfum 
modo ,  dum  in  pxatis  ludexet, 
amajjct ,  blande  palpando ,  at- 
que  atieo  ofculando.  Vid.  Mofch. 
93.  fqq.  Male  monftrum  non- 
nulli  taunirn  dici  autumant,  vel 
quod  lupitex  fub  eo  latuiffet ; 
qnod  tamen  ignoxabat  puella : 
vel,  quod  in  liumanam  fefe 
formam  mutaflet.  Ita  vexo  pa- 
xum  quadrant  adi.  modo  m. 
amati. 

v.  40.  Nunc  ad  fe  xedit,  feque 

ipfa  probxis  lacerat   damnatque. 

Impudens  fui,  quod  patrios  Vena- 

uatriam  liquexim ;     multo 


tamen  magis  impudeiu  nunc, 
quod  non  ftatirn  moxte  flagi- 
tium  luexim.  KA.i'^t«n«  in  alte- 
xo  membxo  facile  fentias.  Or- 
cum  moratur ,  qui  moxtem  dif- 
fext,  quae  ipli  dudum  fubeunda 
foxet.  O  deorum  caet.  Maximam 
vim  liabet  fubito  ad  Deos  con- 
vexfa  oxatio;  tum  quod  Deo- 
xum  benignitatem  ac  rnifexatio- 
nem  in  lioc  agnofcit,  fi  belluae, 
quibus  dilanietux,  fibi  obiician- 
tux.  Etiam  hoc  ad  anrmum  eius 
pextuxbatiorem  fatis  accommo- 
date,  quod  dubitanrex  admo- 
dum  preces  proponit,  quaxum 
xationem  ullum  Deoxum  effe 
habituium  vix  fpexet;  uti  fit  in 
funmia  txepidatione  ac  defpexa- 
tione.  —  Vtinam  errem  inter 
lcones,  leonibus  fubito  roe  cir- 
cuniventam  videam ,  praedae 
iis  dex.  —  nuda ,  vel  piopiie» 
veftium  qualicunque  munimen- 
to  deftituta,  quod  leones  ali- 
quamisper  moxaturum  puella- 
ris  fibi  pexfuadeiet  fimplicitas; 
vel ,  absque  anxilio ,  fola. 
Prius  tamen  poeta  di^nius,  at- 
que  venuitius. 

v.  5-5. 


2  68 


HORATII    FLA.CCI 


Antequam  lurpis  macies  decentis 
Occupet  malas,    teneraeque  fuccus 
Delluat  praedae,    fpeciofa  quaero 


Pafcere   tigris. 


Vilis  Europe,    pater    urguet   abfens, 
Quid  mori  ceffas?    Potes  liac  ab    orno 


Pen- 


V*  55.  Antequam  lenta  morte 
confumar ,  fame  conficiar.  Pro- 
fecta  haec  e  prifco  humanitatis 
fenfu,  quem  etiamnuni  animad- 
vertere  Jicet,  quo  exigua  ia 
propinquorum  aut  fibi  dilccto- 
iiim  fnnerc  luctus  folatia  habc- 
xent,  li  illaefo  atque  integro 
«.orpore  mori  ipfis  contigiffet. 
•^ophocl.  Antie;.  829*  6-Jxclv 
ykttv*]  K*i  «Vaivcv  >>yova  ig  rob 
airsoyy  y.sl£rc;  vsmowv  cvhg  (££>:- 
vaji  whifytivat  vocot;,  gvzb  Zt- 
ipewv  BTiyjHoa  kaybtva.  Cf. 
Eurip.  in  Philoct.  fragm.  V.  p. 
4^4'  Lipf.  Lucian.  in  J.uc.  55. 
cxtr.  p.  603.  Luculentius  Stat. 
Silv.  JI.  1.  i54*  Oratum  efi, 
fata ,  tamen ,  ijuod  non  mors 
lenta  iacentis  exedit  pucrilo 
tlrcus ,  manesquc  fubivit  integer, 
et  nullo  lcnuratus  cOrpora  ila- 
mno.  Adde  Ei.  Theb.  IX.  7.3 2. 
ApaleL  p.  t88-  Oud.  Idem  igitnr 
votnm  ficuidae  aetatis  pueiiac, 
ciu  femel  peretindum  fit,  a  poe- 
tn  tiibui,-  in  lioc  r.emo  facile 
iudicium  eius  defidcret.  Scd 
miris  hrmolationibus  h.  1.  in- 
dui  videas  intpp.    lam  expcnde 


ornatum  verborum.  JVlacies 
turpis  occupat ,  extenuat ,  de- 
turpat  malas  decentes ,  dehone- 
ftat  genarum  pulchritudinem. 
—  Saccus  defluit  corpori  ( pro 
quo  qnaefitius  eft,  tenerae  prac- 
dac ,  puellae  tcnerae,  fevis  de- 
ftinatae),  corptis  contabefit, 
arefcit.  Succus  enim  vegetae 
aetati  proprius ,  tuide  eadcm 
aetas  tumida  caet.  vid.  ad  II.  5. 
10.;  cui  opponitur  corpus  ari- 
dum ,  exfncctim  ,  yyo a;  Zyoov. 
——  Speciofa  dnm  adhuc  fnm 
integro  corpore;  quod  ipfura 
fpeciofum  dici  poteft,  ex  oppof. 
covp.  macie  confecti.  —  cjttac- 
ro  ytafc.  tigres ,  citpio  tigribus 
obiici ,  praedae  dari;  fed  alte- 
vinn  opimae  praedae  adiunclam 
notionem  liabct. 

i>.  57«  Furorem  animinue  ex 
amiffo  piidove  gr.ivem  ncftum 
vide  quam  vivide  adumbret  ex- 
plicetque  poeta !  Eo  tandera 
puella  progreditnr,  ut  de  morM 
libi  confcifceitda  deliberet;  de- 
liberantiquc  libi  patrem,  q 
omnia,  quae  iibi  accideriut,  re- 


CARMINYM  L.  III.  C.  XXVII.  V.  55  -  C-2.        26'J 

Pendulum  zona  bene  te    fequuta 
Laedere  collum. 

Sive  te  rupes    et    acuta  leto 
Saxa  delectant,    age,    te  proceUae 

Crede 


fciffe  autumat,  truculento  vultu  y.Qi/AocffTy/j     a^yivoz      Xi*r£(§c/ji«v 

adftare    imaginatur,     et    ipfum  Pfcj(iy  jxiTQwlti  (zonae)    cwho- 

ad  exfequendum  quam  primum  vej    v.«S>j///jciv>)v.       Ac     in    hac 

fupplicium  fefe  inftigantem,   va-  enuntiatione  acerba  cunctationis 

riaque  mortis   gcnera,   quae   in  ineit  exprobratio ,    quaii  collum 

eius  raanu  fint,    liberaliler  fng-  laedcre  timuerit  puelln  ;    fed  hoc 

gerentem.       Mirare    avtificinm  forte  fubtilins.      Eadem    acerbi- 

poetae ,  in  pueilae  fcnubus,   in-  tas  in   hene   to    fequuta ,    quani 

texta  patris    oratione  explican-  opportune   Imc    attulifti.       Cae- 

dis.   —   Vilis,    abiecto  pudore,  terum  de  hoc  zonae  ufu  pnilim 

abiecta.    —  urget ,    inftat   tibi,  veteres.       Cf.    Aefchyl.    SuppJ. 

delecte  pro  tenui,   inquit,   pro-  45^*    Ariftodic.    I.   5.   (A.   iir. 

pter  feqq.    —   59.  Pctes  hac  ab  II.  260.)  Parthen.  tf wt.  «-a&j/u. 

crno  caet.  graphice  prorfus,  vei  c  XI. 
hac   ab    arbore    pendere    potes. 

Laedcre  collum  zona,   uihil  am-  v.  61.    Variatur  oratio,  quae 

plius   effe    arbitror,    qunm    7.0-  ita     continuanda      erat:      potes 

uam  collo  circumdare,  adiuncta  etiam  ab  hoc  faxo  mortem   pe- 

tamen  arctioris  irnpreilionis  110-  lere.      Pro  eo  eft,    vcl   fi   rupes 

tione.      Ita   laedere    ofcula ,    de  ct  acuta    faxa ,      rupes    acutis, 

prejjis ,   quae  Martial.  IV.  54.  i.  proininentibus  faxis  te  tlelec tant, 

Tocat, ofculisl.  13.  15.  ubiplura  easmavis,  praefers,   leto ,  qui- 

vide.   Nam  luilocationis  feu  eli-  bus  letum  tibi  confcifcas.   jTIcoj- 

farum  faucium  notio  quaercnda  riKwripov     tamen     videtur,     li 

in  adi.  pendulnm;    quod  ab  hac  acuta    leto ,    b.     quae    acie    fua 

omo   (nam  haec    r^    pendulum  mortem    facile    inferant,     iun- 

jnngenua)   pendeat.      Eit  adeo :  gas.    —    age   ctcdc  ,    committe 

Potes  collo  tuo  zonam   iniicere,  te  rcloci  proccllae,  ventis,    qui 

ita   v.t  ex   hac  arbore  pendeas;  faiis  cito  le  deferant,    delabere 

r.am     ro   pendulum    ad     corpus  pet  aurat,  prsecipita  te  ifihinc; 

maxime  fpectare,     facile  quis-  nota    loquenjdi    ratione.     Ilaud 

que  videt.      Eodem   fere  ornntu  diflimilia     Acciana     apud     Cic. 

Sophocl.   Antig.   1257.   TV-/  f***  Tufc.     II.    7.      tisu    quis  falfs 

Jiuctihu' 


27O  Q.      HOKATII    FLACCI 

Crede  veloci:    nifi  herile  mavis 
Carpere  penfum, 

Regius  fanguis,    dominaeqne    tradi 
Barbarae  pe]lex.     Aderat  querenti 
Periidum  ridens  Venus,    et  remiiTo 
Filius   arcu. 


Mox, 


Jluctibu    mandet   me   ex  fublimi 
vertice  faxi  ? 

v,  65.  Summa  acrimoniae 
vis  tam  in  verbis  quam  fenten- 
tia,  qua  ad  mortem  audendam 
fefe  excitari  fentit  puella.  Nifi 
forte  tu ,  regius  fanguis  re;jio 
pi  o^nata  genere  ,  ferviliuni  to- 
lerare  mavis.  Pro  fervitio  fpe- 
ciatim  poeta  ponit  penfi  herilis, 
li.  ab  hera  iniuncti,  f.  lanae 
quotidie  carpendae  ac  filis  dedu- 
cendae  h.  nendae  opus,  in  fer- 
vili  conditione  commemorari 
folitum.  —  65.  dominae  barb. 
tradi,  in  alius  feminae  poteita- 
tem  venire,  donunam  nancifci, 
cuius  forte  pellex  fieri  cupias. 
Summum  virus  in  his. 

v.  66.  En  malaciam  inter 
faevifKmos  aifectuum  tumultus 
fubito  exporiectam  ,  tantoque 
blandius  animum  ferientem  ac 
permulcentem !  Poltquam  puel- 
lae  aftectus  in  fummam  cJa/uijv 
excreverat,  adeo  quideni ,  ut 
res  ad  exequendnm  pr.randae 
necis  conhlium    ipectaret;    hoc 


demum  momento  Venus,  diu 
mifero  ilio  fpectaculo  roaiigne 
lnetata ,  e  nube  prodit ,  ac  mi- 
feram  rolatur.  —  Aderat,  du- 
dum  aftabat  Venus,  audiverat- 
que  quertntemde  miferia  fuaEu- 
ropam.  Praeclare  ita  munit 
viam  poeta  ad  feqq.  —  Perfl~ 
tlum,  periide,  maligne  ridens, 
iuter  maximos  Europae  eiula- 
tus,  ac  dolores.  Idem  epith  .e 
Noitro  adfumht  Appulei.  p.  411. 
Oud.  —  67.  remifjo  arcu,  nervo 
laxato,  quippe  opere  ex  animi 
fententia  ad  exitum  perducto. 
Suavis  pictura. 

v.  6g.  Jllox,  tum ,  ubi  fatis 
luft ,  ubi  fatis  ludibrio  habuit 
puellam ,  fatiata  tandem  faevo 
ifto  fpectaculo.  Novos  ludos, 
quos  Europae  Venus  fecerit, 
poitquam  fe  confpiciendam  prae- 
buent,  comminifcuntur  h.  L 
intpp.  quos  ego  non  video. 
Ipfa  Veneris  oratio,  ad  confo- 
landum  compofita ,  multum 
amaritudinis  admixtum  habet, 
quod  loquentis  perfonam  ndmo- 
duiu  decet ;  tum  in  exitu  gravis, 
quo 


carmixvm  l.  iii.  c.  xxvn.  v.  63  -  7 6'.     255 

Mox,    ubi  lufit  fatis,    Abftineto, 
Dixit,    irarum  calidaeque   rixae, 
Quum  tibi   invifus    laceranda   reddet 
Cornua  taurus. 

Vxor  invicti  Iovis    elfe  nefcis:     • 
]\]itte  fmgultus:  bene  ferre  magnam 
Difce   fortunam :    tua  fectus  orbis 
Nomina  ducet. 


qno  fortinsEuropae,  qune  tatita 
fortuna  indignam  fefe  geffilfet, 
aninmm  feriret.  Abftineto  ira- 
rum  et  rixae ,  ab  ira,  (notifli- 
nia  ftructura)  fedulo  te  hortor 
ac  moneo  ,  ne  ,  quod  pulchre 
minata  es ,  in  iram  efTundaris. 
—  calidae ,  arumi  calidi,  com- 
moti  indicis.  Cf.  III.  i/f-  27. 
1 —  71.  Quum  taurus  iterum  in 
confpectum  tuum  veniet.  Pro 
quo  cnm  amara  minarum  eius 
irrifione  eft,  luceranda  reddet 
conma ,  praebebit  tibi  corn., 
quae  dilaccres.  —  invifus ,  in- 
famis  ifte  v.  45. 

v.  73.  Nefcis  ejfe  uxor,  grae- 
ce3   pro,   nefcis,    uon  intelligis, 


te  effe  uxorem ,  expetitam  am» 
plexu  a  love.  —  invicti,  ex- 
fuperantiflimi,     valde    adpofite. 

—  74.  Id  felicitatis  fafti^ium 
attigifti  ut  cavendum  tibi  lit. 
ne  ea  efferaris;  leiiciflimam  te 
putato.  Sed  gnomes  formam 
fententiae  docte  indnit  poeta, 
paJfim  celebratae.  Eurip.  Snppl. 
124.  T/  by  txirvyttvvHsi  6vh, 
Ixiartnrm  $spny,  male  fclicita- 
tem  fcrunt  ut  Senec.  Conft.  Sap. 
c.  n.  Adde  Rutil.  Itin.  I.  497. 

—  75.  Noniina  tua  ducet ,  a  te 
nomen  trabet ,  accipiet  fectus 
orbis ,  docte  pro ,  pars  fecti 
orbis,    terrarum ,  Europa. 


CAR. 


272  0.    HOKATII    FLACCI 


C     A     Ii     M    E     JV      XXVIIL 

ARGrMENTVyi. 

j__jeve  admodum  argumentum,  Jatis  doctc  tamen  ac 
vcnvjie  ab  Horatio  tractatum.  Ojfcrt  Je  Lydae,  liber- 
tinae  atquc  Julicinae  (  quod  e  toto  canninis  habitu  con- 
viviique  adornandi  ratioue  fole  clarius  patejcit)  convi- 
vam  poeta,  convivandi  occajwne  a  Neptunalibus  (quac 
in  a.  d.  V.  Calend.  Aug.  incidunt )  dejumta.  JS  Ja- 
pientia  eius  v.  l\..  prave  accepta  Jerio  cogunt  non- 
nidli,  intelligi  oportere  „matronam  Jiomanam  nobilem 
honefiam,  doctam  eandem,  ilem  valde  gravem  ac  Jeve- 
ram,  caeterum  amicam  Horatii  decoro  Jenju"  Ohel 
Tlacet  in  hoc  carmine  Horatii  Jcdulitas  atque  morae 
impatientia,  qua  totum  mire  animatur.  Nequc  abcfl 
doctrina  atque  ornatus  quaejitior  in  Jpigidis  Jcutentiis. 
Graccum  lamen  cxemplum  ad  manus  Juijfc,  hinc  iuda 
apparet. 


A  1) 


CARMHSIVM  L.  III.  C.   XXVIII.  V.   1  -  4«       275 
A    D        L     Y     D     E     N. 


x!  efto  quid  potius  die 

Neptuni  faciam?    Prome  reconditum, 
Lyde,    ftrenua  Caecubum, 

Munitaeque  adhibe   vim   fapientiae. 


In- 


v.  1.  Sententiam,  Inmc  diem 
hilariter  agcre  convenit,  viviiia 
iiwevlione  neqne  tamen  fatis 
l  j ,    nt     decebat    eins   affe- 

Ctum,  expofita,  poeta  extulit : 
Ouid  potius ,  quod  magis  con- 
u-um  iit  feJioAivdc  Neptu- 
ni  diei,  Neptunalibus,  faciam, 
quam  potando  eiim  tvansigere. 
Alia  alii  fupplent  atque  commi- 
nifcuntur,  quae  minus  ad  rem 
faciunt.  —  2.  Prome  e  vete- 
ravio  jirenua  vqi^vfxoc,  pro 
adv.  ftrenue,  Xf0s9u'/x<»f ,  noto 
graecihno,  v.  c.  Ttieocr.  XXV. 
2.52.  kic  aivoc  airoicgoStv  afpco? 
akro ,  ubialterum  epitk.  aSolos 
verbo  txkro,  adverbialiter,  ai/p ovic, 
iungendum.  —  Caecubum,  ca- 
duin  vini  Caecubi  (  de  quo  I. 
20.  g.  )  reconditi ,  interius  re- 
pofiti  (ut  interior  nota  Falerni 
H~.  3-  8-  )  tenquam  meliovis 
notae ,  fervatique  ad  feftas  da- 
pes,  utde  eodem  V.  9.  1.  Tum 
plurium  annorum  Caecubum 
opus  Jiabcbat,  antequam  mite- 
fceret.  —  /\.  vim  adhibe ,  vim 
adinove,  expii£,na,  pelle  animo 
fapientium ,  cwlppoffyvjjv ,  teni- 
Tom.   II. 


perantiam,  fobrietatem,  fapien- 
tine  praeceptis  confirinatain, 
adeoque  induige  gemo ,  totam 
te  ita  in  kiiaritatem  eilunde, 
ut  tetricis  ac  feveris  infipida 
videare.  Itn  Jiultitia  et  defiperp 
eft  IV.  12.  27.  Docta  eft  ad 
k.  1.  Porpkyiionis  nota  :  Gru.-ci 
aiunt ,  vim  fapientiae  adkiberi 
pervinum;  quae  tamen  vereor, 
ut  kuic  loco  fatis  commoda  fit. 
Graecis  enim  fimpliciter  c*voj 
ftiaVSar  dicitur,  veluti  Tkeogn. 
495-  o<voPaplw  x.sCpaAvjv  —  — 
k«/  /U8  3<«Va<  oivo;,  orap  yvw- 
/xvjc  oiv.  fr  iy$i  rajxiyc  ypbrsfyc. 
Eodem  fenfu  ocfxirsXov  touc  3'«- 
ryc  audit  Pind.  Nem.  IX.  122. 
Cf,  ad  III.  21.  13.  Ad  fententiam 
Meleag.  I.VI.  5.  (  An.  Br.  I. 
17-)  Kw/xaco//««  —  —  «f?*- 
(p£w  cotpta?  0  -rokvg  ttovoc.  — 
rhunita  docte  lapientia  dicitir, 
quod  proprie  in  animuni  ca  lit, 
advevfus  omnia  fapientia  muni- 
tum  atque  obfirmatum.  Quo  fun- 
fu  Homero  (p^ivss  dicuntur  •kvv.i- 
v«i,  Heliod.  Tkeog.  6og.  mulier 
ap-.)fj7a  Tr(>aiTcihiO~<Ji  et  alibi  vooj 
Tix-.xacr/aivcy,  Mofck.  III.  15. 
S  vzo: 


274 


Q.    IIORATM    rLACCI 


Inclinare  meridiem 

Sentis:  ac,  veluti   ftet  volucris  dies, 
Parcis  deripere    horreo 

Ceflantem  Bibuli  Confulis  amplioram. 


Nos 


VCOf    $S   01    S/ATSVJY.XffTCCt.      Attius 

apud  Cic.  de  Div.  I.  22.  Vide 
ne ,  quem  tu  efje  hebetem  depu- 
tes  ,  aeque  av  pecus  ,  is  fa- 
jnentia  munitum  peclus  ogregiutn 
geic.t.  Onint.  Cal.  II.  264. 
SrMiigffiv  a^^aptvo-j  (ptficrt  9v- 
pov  dicit,  quem  Martial.  I.  40. 
mas^nae  fubnixum  robore  mentis. 
Paullo  aliter  oofyiav  in  alto  pofi- 
Tam  ,  ad  quam  pauci  enituntur, 
mtWfyrHpyov  vocat  Ariftoph. 
Nub.  1020.  quam  difertius  ex- 
ponit  Lucret.  II.  7.  nil  dulcius 
ejt  ,  hene  quam  munita  tcnere 
edita  doctrinu  Japientum  teinpla 
•ferena  ,  defpitere  unde  queas 
alioi  caet.  quocum  conf.  ]  .11- 
cian.  Ni-rin.  ig.  p.  57.  et  Stat. 
Silv.  II.  2.  131. 

v,  5.  JVFeridies  inclinat,  docte 
pro ,  rlies  verjjit  ad  occafum. 
Non  niniis  itricte  accipiendum 
h.  1.  fed  ut  Macrob.  I.  5.  me- 
diae  noctis  inclinatio  pvimiim 
diei  tempus  dicituY,  ita  h.  1. 
de  die  BWBnarn  partem  prneter- 
lapfo  cogitandum.  Formata 
autem  haec  iocutio  ad  Graeco- 
ruin  rationem ,  quibus,  aequa 
Utrimqtie  dici  lance,  fkstnjfx^aiat 
cra~ifo,  tcraoSai  ,  meiiiiies 
ftare ,     fole    in    fummum   caeli 


faftigium  evecto  ( qui  et  ipfe 
tunc  ftare  dicitnr.  Nicand.  Thfc* 
riac.  ^6g.)  exquiiite  dicitur.  Vid. 
omnino  eruditam  Rulmk.  110. 
tam  ad  Tim.  p.  255.  Ornnino 
convivuim  tempeftivius  inftitui 
cupit  poeta.  —  6.  Nequc  dum 
tamen  de  aufpicanda  cornj u 
necogitas.  Vdutijiet,  non  pro- 
peret,  cito  ad  finem  decurrat 
dies  volucris ,  cuius  fu^a 
cijnma  fit.  Haud  fe«nis  Jtat 
remeatve  dies ,  Tibull.  I.  4.  2[). 
Seneca  Herc.  fur.  179.  volucri- 
iju.-  die  rola  pvaecipitis  vertituf 
anui.  Vid.  Markl.  ad  Stat. 
Silv.  V.  1.  17.  —  7.  Purcis 
deripere,  non  deripis  (notiJIimo 
tsu  (peihtffSott  ufu)  horreo ,  de 
vini  veterario  (de  quo  pariter 
adliibnit  Colum.  XII.  2.  2.); 
quod  in  fuperiori  oeco  erat, 
ubi  cadi  alte  repofiti  erant. 
.Vnde  proprie  deripere.  Vid.  III. 
21.  7.  —  Ceffantem  fuaviter 
adiectum ,  tanquam  ipfa  con- 
vivium  moretur,  non  fatis  cito 
cx  Horatii  impatieritia  deripien- 
teiu  fecuta.  Eadem  veimiiatc 
Virg.  Aen.  VI.  210.  de  aureo 
ranio  :  Corripit  Aeneas  extemplo 
aridusque  refringit  cunctantem» 
refpectu  Aeneae  avidi.  Nam 
fi  proprie  accipias  ,  Sibyllae  Jibi 
liana 


CARMINVM  L.  III.  C.  XXVIII.  V.  5  -  12.       275 

Nos  cantabimus  invicem 

Neptunum,  et   viridis  Nereidum  comas: 
Tu  curva  recines  lyra 

Latonam,  et  celeris  fpicula    Cynthiae: 

Sum- 


hnud  conftaret  efFatum  v.  146. 
Scat.  Silv.  I.  5.  1 1.  cunctantem- 
auc  imyelle  chelyn ,  uti  ibi  fcri- 
m,  eltque  vel,  move, 
deripe,  vel  impelle  fides  ( ut 
Tlij.  II.  5- 5*  intpellere  chorda<s) 
1  :unctantes  ,  tacitas  ,  quae  du- 
3um  fonare  debuirfcnt.  Parum 
ipie  h.  1.  amphoram  celTantem 
nterpret.iutur ,  tot  annis  otio- 
"am ,  vel ,  quam  ceffas  depor- 
are ,  quod  lin^uae  rationi  ad- 
rerfatur.  —  Libuli  confulis, 
VI.  Citpurnio  Bibulo  Cos.  re- 
;onditam  ,  confttlatus  eins  nota 
igdatam.       Incidit  is  in  a.  V- 

icxciv. 

v.  9.  Cantu  qttoque  httnc  fe- 
tttm  dietri  celebrernus.  Cum 
ompotationi  Neptunalia  prae- 
endat,  fatis  confcntaneum  cft, 
antni  hvmnos  fubiici.  —  ira- 
•icetn ,  alteruatim ,  a/uo/3»t''«j. 
—  10.  virides  Kereidum  coma<:, 
dmodtim  poetica  ratione,  pro, 
Jereidas  virides  f.  caerttleas 
omas  habentes ,  jtuavoTAc/.ix- 
.ovc  (Q.  Cal.  V.  545.)  epi- 
!ieto  a  maris  ctdore  ad  deos 
tarinos  follenni  more  traducto. 
Silv.  I.  5.  16.  Ite  deae  vi- 
Ides  ,  liquidosque  aduertite.  vul- 
iS ,     et   vitrcum    teneris  crinern 


redimite  corymbis ;  ubi  ter  (  vU 
rides  deae ,  liquidi  vultus ,  vi- 
treus  crinis)  epitheton  a  mari 
ductum  videas,  quod  vix  pro- 
baveris.  Ovid.  Trift.  I.  2.  59. 
Proh  Superi  —  viridesqun  dei, 
quibus  aequora  curae.  —  1 1 . 
Tu  rednes,  viciffim  canes  lyra 
curva,  convexa ;  vid.  ad  I.  10. 
G.  —  12.  Latonae  in  liymnis 
in  Apollinem  et  Dian.im  ,  fua'e 
laudes  tributae,  maxime,  quod 
tam  praeclarnm  prolem  partu 
edidiffet.  Vid.  ad  I.  21.  3.  — 
fpicula  Cynthiae  ,  Dianae  (  a 
Cvtitho,  Deli  mmite)  quod 
iterum  poetica  ratione  dictum 
pro ,  Dianam  fpicula  f.  tela  ge- 
ftautem  ,  phaivtratam  ,  to?c(|)o'- 
q cv  ,  ioyso.iQ<xv.  Simillime  Cal- 
lim.  de  Apolliue  H.  in  eund. 
18-  1Q.  tCipyjuti  n<x't  irovroc, 
cre  kAsi'suG7v  dotbot  v;  v.iSototv, 
%  to$x  ,  Avwmqsoc   ivTStx  «totpoy. 

v.  13.  Summo  carmine ,  tum 
denique,  poftremo  nos  una  can- 
tabitnus  deam  ,  quae  tenet  Gni- 
don,  Gnidi  numen  iyy^o.oicj, 
(v.  ad  I.  3.  1.)  Venevem.  De 
Venere  Gnidia  v.  I.  311.  t.  — 
Cycladas,  quae  omnino  v»j<tuuv 
isowTXTtxi  Callim.  H.  in  Deh  3. 
audiunt,     rnaximc  Delum    Ve- 

S   2  rieri 


2?6 


Q.     HORATII    FLACCI 


Summo   carmine,    quae  Gnidon 

Fulgentisque  tenet  Cycladas,  et  Paphon 
Iunctis  vilit  oloribus: 

Dicetur  merita  Nox  quoque  naenia. 


neri  quoque  racrnm  fuifTe,  cum 
cx  h.  1.  tum  ex  Paufan.  IX.  605 
et  Pltitarch  in  Thef.  c.  9.  quos 
laudat  Spanh.  ad  Callim.  II. 
laud.  v.  503.  ahunde  co^nofci- 
tur.  —  fulgentes  vid,  ad  I.  i.j. 
jq.  —  De  Venere,  Paphi  cul- 
ta,  rea  pervulgata.  —  vifit 
inviiit,  frequentat  iuvctis  cur- 
rui  fuo  oloribus ,  invecta  cur- 
111  oloribns  ittncto.  Docte  ita 
illud  tenet  variavit  poeta.  Cae- 
terntn  hae  Deorum  *T<6>)/.ua/, 
quas  tangit  hoc  orationis  colore 
Ho/atius ,  fatis  frequentatae 
vett.  De  Veneris  curru  olorino 
vid.  ad  Propert.  III.  2,    39.  et 


ad  Stat.  Silv.  I.  2.  42.  Lo< 
autem  Veneri  confecrata  hai 
temere  cumulari  apoeta  dixeri 
li  ettm  prifcorum  hymnorig 
natitram  ita  repraefentare  vi 
liiifle  cogites.  —  16.  Nox  qu 
que  (  utpote  in  nocturna  cor 
potatione ,  ut  III.  10.  10, 
dicetur,  celebrabitur,  ornabiti 
naenia  ,  hymuo  ,  carmine  ,  1 
hil  amplius.  —  merita,  £aic 
siv.oq ,  nierito  Nocti  honos  il 
habendus.  Caeterum  haec  « 
jj.aroc  diverfas  cantiunculas  co 
ftituere ,  ipfa  argumentod 
eius  abunde  commonftrat  ratio 


CARMINVM   L.    III.    C.    XXIX.  277 

C    A    R     M    E     N       XXIX. 

j4  RGVMENTV  M. 

1 

Jn  huius  carminis    pcrcenfcndis    celebrandisque    virtuli- 

bus  facile  dcficias  vel 

fi    tibi  linauae 

c 

Centum   atqne  ora  fient   totidem    vocesque    liquataef 

ut  ITopiana  ( Macrob.  VI.  3. )  noflra  faciatnus.  Adeo 
ct  in  fumma  carminis ,  et  in  JlnguUs  eius  partibus 
omnia  elaborat  ifpma ,  excellentiffima,  atque  omni  laudc 
fuperiora !  Potuit  quae  max  i  m  a  virtus  effe , 
fu  i  t.  Quae  quo  melius  intelli gantur ,  de  argumento, 
eiusque  tractalioue  itahabe:  Maecenatem  iuvitat  poeta, 
ut,  relictis  urbanis  negotiis,  aJiquantulum  temporis  ad 
fc  in  villam  concedat,  genioque  ibi  indulgcat ,  niomen- 
tis ,  quibus  cnm  expugnare  conaiur,  partim  ab  urbis 
faftidio,  quod  luxus  cius  aliquaudo  giguat ,  parlim  a 
fervcntijjimo  anni  tcmpore  defumtis.  Quum  auteui 
Maecenatem  praefcctura  Vrbis ,  quam  lum  fufiineret 
( ab  a.  DGCXXXIII.')  folliciiiusque  paullo  grreret, 
maxinie,  quo  minus  copiam  fui  facerct,  impcdiri  iu- 
ielhgcret ;  jweta  f  a  uimia  ifla  follicitudinc  cum  dchor- 
tcturus  graviter  oficudit ,  certis  curas  iftas  circum- 
fcribi   oportcrc    finibus ,    nr   bona,    quae   praejcns    hora 

S    ri  lar- 


2  78  <£•     HORATII      FLACCI 

largiatur ,  penitus  eldbantur ;  Juturarumque  rerum  eu- 
ram  vanam  ejfe  atque  inutilem.  Jlinc  fhtminis  exun- 
duntis  ritu  provolvitur  concitatior  poetae  Jpirkus ,  ex 
Juo  de  rebus  humanis ,  praejentisque  temporis  in  vitae 
incertitudine,  Jortuuaeque  inconjlantia  Jructu  arripieudo, 
Jenfu  altus  atque  nutritus.  Mxultare  poetam  dicas, 
immenjumque  projundo  ore  ruentem,  ubi 
veros  animi  Jenjus  prodit,  nuuc  enuntiationis  brevitale, 
nunc  exuberantia  Jua  (vide  mihi  v.  53  fqq. )  anirnurn 
jnirijce  ajjicientes.  Oui  hoc  perlecto  carrniue  non  in- 
caluerir ,  nae  ille  Apolline,  Mujis,  Gratiisque  avcrjis 
in  dias  Je  luminis  auras  proiectum  nullus  dubitet. 


Al 


CAUMlSVM    L.    II L   C.    XXIX.     V.     1  -  /f-.        £79 
A  D     M  A  E  C  E  N  A  T  E  M. 


X  yrrliena  regum  progenies,    tibi 
Nou  nnte  verfo    lene  merum  cado, 
Cum  flore,  Maecenas,   roiarum,  et. 
PreiTa  tuis  balanus  capillis 


lam 


v.    1.   Au^uftius    atque    illu-    omnino  impatientiam,  qua  ami- 
ftrius   exorfurus    carmen    poeta     cum    exfpectat  pOeta,      egregie 

enatem  Tyrrhenorum  feu  declarat.  —  2 —  /\.  Uem  ex- 
Etrufcorum  regum  (pvo  quo  ovdium  in  fimili  avgumcnto 
exquilitioii  iuncluva  elt ,  'l'yr-  cum  eadem  convivalis  appara- 
rhena  regum  progenies ;  qua  tus  enumerntione  tlt  IV.  "• 
eadcm  idem  Propertio  loco  IMerum  lene ,  x.?«ov ,  vetuftate 
mox  adducendo  Etrufcus  fan-  emollitum ,  lenius  faclum,  (  ut 
guis  regtim,  pro,  Etrufcorum  molle  merum  I.  7.  if>)  »"■ 
regtim  f.,  audit)  ftirpe  oviun-  gnidum  (III.  21.  g.  )  anno- 
dum    praedicat,    qnem   Jiac   fua     fum ,    iJque    fervatum    in  cado 

le  libi  admodnm  placere  non  ante  verfo,  qui  ante  hunc 
tantoque  maiorem  inde  conti-  diem  non  inverfus  eft,  integro, 
ueutiae  laudem  captare  intelli-  intacto  adhuc.  Elt  adeo  pro : 
gerct,  quod,  quum  fumma  in  cadus  vini  vetuftiilimi,  adhuc 
vep.  confequi  potuiffet,  eque-  plenus,  tibi  apud  me  eft;  fere 
ftri  dignit.ite  contentus  effet.  ut  IV.  11.  init.  EJl  mihi  1:0- 
Idem  quaefitum  lenocinium  in  num  fup.  annum  plemis  Alhani 
Propert.   III.    7.     1.     Maecenas     cadus.      Paullo  apparatius,    hila- 

.    Etrufco    de  fanguine   re-     riusque    couvivium     Maecenatt 
intra    fortunam   qui    cupis     ita    denuntiari,     in    promtu    ctt 

tam;  coll.  Vv.  21 — 30.  videre.  Eodem  fpectant  fqq. 
L)e  regia  Maecenatis  ftirpe  vid.  Vertehatur  autem  cadus,  duiu 
id  I.  1.  1.  et  intnp.  bd  Pvop.  vinnm  inde  effundebatur  (Plaut. 
1«  l.  —  tihi  eft  apud  me ,  in  Stich.  V.  4.  52.  quamvis  defu- 
niuni  ufum  parata  a  me  funt,  hito  vel  cadus  verti  poteft.  Cf. 
ta  tibi  funt.     latn  dudum,     Noft.   Sevm.   II.   y.   5.1.)    idem- 

|iiod    diu    ifta    domi    fuae     que  inverfusTtatiiebatur  ( capite 

iati  feivaverit,     quae  ad-    fftehas  cadum  idem  Plaut.  Mil. 

inna  v.itio  foret,    fed     III.  2.   56.)  vino   exhaufto.    Si 

S   A  cadiun 


28o 


Q.    HORATII    FLACCI 


Iam   dudum  apud  me  eft.     Eripe  te  morae: 
ISe  femper  udum  Tibur  et  Aefulae 
Declive   coutempleris  arvum,    et 
Telegoni   iuga  parricidae. 

Fa- 


cauum  non  ante  verfum  fimpli- 
citer    interpretoris ,      recem^m, 
cui  primuni  vinum  infufum  fit, 
nefcio  quam    gravis    nt,     quae 
vino  inde   accedit ,    commenda- 
tio ,    et   alterum   aptius    utique 
liberiofi  compotationi.      —    3. 
Jlore  rojarum,   qidMv  ocujtoi;  (  ut 
Callim.   ep.   L.    3. )    rofis.      — 
l\.    balanus ,     feu    myrobolnnus 
(  Vf  rjjv  //,v(JVyujv  (3aAavo;  \elian. 
X.   n.]  glans,    e  ciuus  nucleo 
oleum    exprimebatur ,    ciuus  ad 
pvetiolillima  uugnenta  ufus  erat. 
Cf.   Diofcorid.   TII.   c.  154.    De 
natali    arboris     folo    at>it   Plin. 
XII.   2i.    —  prejja   tuis  capil- 
lis   oleum   e  balano    expreffum, 
omnino  pto  unguento  balanino, 
quo    crines   tuos    perfunJas,    in- 
ungas ,    pro     tenui,    tibi,    in 
tuum  ufum. 

v.  5>  Eripe  te  morae  non 
fimphcitcr  eit,  amove  a  te, 
pelle  nioras,  feftina ;  fed  uti 
feqq.  fuadenf,  expedi  te  iis, 
qnne  te  iucunditate  fua  detiuent, 
a  quibus  aegre  divelleris :  de 
quibus  explicatius  ftatim  poeta. 
—  6.  N><  fenrper  in  domo  tua 
intra  urbem  deiitefcas,  delideas. 
Iam  domum  Maecenas  ma^nifice 
alteque    exiiructain    habebat  in 


hortis   Esquilinis,    nnde  in   to- 
tam  urbem  adiacentesque  regio- 
nes  latiflime  profpectus  pateret, 
quo   eum  admodum   delectatura 
fuiffe   ex   h.  1.   colligas.    Igitiut 
pro    ifto    vulgaei,     adiecta   hac 
morae  cauifa,   poeta :   ne  U 
contcmpleris ,    e  domo 
fpicias  ,   ne  usque  delecteri 
tinearis   lucundiflimo    in 
nilhmas  resjiones  profpectu. 
has  fpeciarim  adumbrat,    o 
que  fubiicit   poeta.     De  Thmr- 
tinae    regionis    fuavitate    v.   I. 
7.   12.    —    uuunt ,   vyqav ,   vivis 
et    fontibus    irriguum ;    perpe- 
tuo  epitheto.      Ovid.   Fait.   IV. 
71.      Et     iam     Telegoni ,      iam 
rr.ocnia      Tiburis      tuti     Jtabant* 

Cf.  I.  7.  14.  IV.  3.   10. 
terum  male  nonnulli  de 
tina  Maecenatis  villa   h.  1. 
tant,     quo    lotius   loci  vis   m- 
fringitur ,  et  cui  repugnant  vv. 
g —  11.       Tum    illa   opp 
Romae    confpectu     effe    d.Irnte 
ait   Strabo  V.   233.      — 
lae     declive    arvum,      Aefulnm, 
coloniam  Romanam ,  in  < 
pofitam.  —  g.   iuga  collis,  col- 
lem ,    in  quo  Telegonus  uibem 
condidit,    Tufcuhun  in  alto  fi- 
tuni.     Ovid.    F.ilt.  'III.  92.    Fu- 
ctaoue    Telegpni     moenia    crlja 

lliUhll- 


CARMINVM  L.  III.    C  XXIX.  V.  5  -  1  O.        281 

Faftidiofam  defere  copiam ,    et 
Molem  propinquam    nubibus    arduis: 

Omitte 


vianu.  De  Telegono,  qui  in- 
fcius  Vlyffem  patrem  twgonis 
radio  ,  fagittae  praefixo,  niter- 
ficeret  (undc  parricidu)  vid. 
Boettig.  ad  h.  1.  Eeckmann.  ad 
Antig.  Mirab.  c.  22.  p.  55. 
intpp.  ad  Hygin.  F.  127.  in. 
primis  Schott.  ObfT.  hift.  III. 
c.  17. 

v.  9.  Defere  aliquantifper  ur- 
bem ,  ipfa  lautitiarum  copia  fa- 
ftidiofam;  niii  potius  (etiam 
propter  v.  feq.)  ad  domus  eius 
copiam  referre  praeftat,  hoc 
fenfn:  Liuque  aliqunndiu  do- 
nuun,  omnibus  vitae  deliciis 
copiofe  inuructam,  omitte  ali- 
quantifper  lautitias  iitas ,  ipfa 
copia  iua,  ufuque  haiul  iuter- 
milfo  fatietatem  ac  f.dtidium  cre- 
antes ;  quibus  opponantur  (v. 
15.)  coenae  paup.  Jine  aulaeis 
caet.  —  10.  JVLoles  propinqua 
nuh.  ard.  eft  ipfa  alta  (V.  9.  Z-  ) 
Maecenatu  domus,  f.  turris 
]\'Iaecenatiana  in  Esquiliis.  Cf. 
Sueton.  Ner.  53.  Eius  dcli- 
nentio  extnt  in  Lauri  fplendore 
antiquae  Vvbis  T.  II.  t.  1  d.j. 
Regias  moles  Ihniliter  dictas  ha- 
bes  II.  15.  2.  eademquc  ratione 
Iladrianea  moles ,  Maufoleum 
Iladriani,  in  turrirn  excreicens, 
appellatum;  de  quo  v.  Schoe- 
pfiin.  in  Apotheofi  Impp.  Rnm. 
P-  35-    Suaviter  opponit  regali 


Maecenatis      aedificio      parvum 
fuum   lnrem  poeta   v.  14«      — 
11.    Omitte  ,   noli  mirari ,    ne  te 
tantopere   Vrbis    illecebrae    ca- 
piant,  ut  inde  abftrahi  nequeas. 
Mirari  enim  poetis  eft,   obtutu 
defixum    haerere    ( ut    III.    25. 
l/j..    Vt  mihi  devio   ripas   et  va~ 
cuum     nemus    mirari     libet )    et 
quidcm    ,  cum      laelitiae      fenfu 
(Prop.  I.  11.  3.),  capi  alicuius 
afpectu    ( ut  I.    4.    19.   IV.    9. 
x5-  V«  5.  11.)    delectari  aliqua 
re.       Male     confundunt    intpp. 
cumverbi  roZ  amare  et  fpernere 
ufu  poetico  ,     pravunique   inde 
canonem    criticum   conftituunt. 
—    11.  Luxum  deliciasque  ur- 
bis   Ronoae    praeclare   poeta   ita 
eloquitur,    ut    iuiucundi,    mo- 
leftique,     quod    iis     admixtum 
eft,    fenfum  in  Maecenate  limul 
excitet   acuatque,     quo   facilius 
eum  inde   abducat.      Immanem 
igitur    epularum     luxum   fumo 
delignat  poeta  ,    e  fumariis  pro- 
deuntc,  tectisque  ac  plateis  aefta- 
tistempore(ad  quod  fpectnthoc- 
ce  carmen  )  quum  fol  altiffimus 
eU,   continuo  incubante,   aerem- 
que  gravante.      Senec.  ep.  LIV. 
I  t  primum  gravitatem  urbis  ex- 
cejji ,   et  illum  odorem  culinarum 
fumantiurn ,     protinus     mutatam 
valetudinem  fenfi.      Forte  tamen 
fumus  de   coenarum    apparatius 
factarum      nidore     accipiendus, 
S   5  cuius 


2  82  Q.      HOS.ATII      FLACCI 

Omitte  mirari  beatae 

Fumum  et  opes  ftrepitumque  IVomae. 

Ple- 


cuius  iucundiffimus  ad  Maecena-     quod  fane,    perpenfis    omnibus, 
tem  penetraret  fenfus ,     quoque     adcommodatillimum   h.  1.  vide- 
itidem  Claudinm  ito  Saliari coeua     tur.      —   Jtrepitum     etiam     nb 
apparaiida  ictum   narrat  Sueton.     omnibus    intpp.    gcneratim    de 
c.    33.   ut  adeo  fimpliciter  lau-     clamore   foreuii ,    difcuvfantiurn 
tiores  epulas   innuat,    a    quibus     tumiiltu  ,    quem  urbis  fremitmn 
aliqunntifper    Maecenatcm   avo-     Plin.  Epp.  Ilf.  5.  et  raga    mur- 
cnre  conetur  poeta.     Nam  ignis     mvra  Stat.  Silv.  I.    1.  67.  vocat 
adeoqae  fumi  grandioris   follen-    facute   etiam   Martial.  XII.  57» 
nis  mentio  in  coena    lautius    in-     ad  cubile  l'ioma  eft,   h.  eo  pene- 
ftructa.      Martial.    VII.    27.    5.     trnt  urbis  ftvepitiis),   accipi  vi- 
Pinguefcant  madido  tctri  nidoro     deo.      Sed    revocanda     idea    nd. 
Venates ,   flagret  et  cxcijo  fejia     coenae  lnuticris  tumnltuoLor-m 
culina  iugo.    —   Opvm  genera.     oppr.ratum,      rtiniftranBum   in- 
liorerti      notionem     interpofuit     oonu  nmnero  difcurfus  ,   eonvi- 
poeta ,    more,    quo    fpeciei    ge-     vantinmque   liberiorem    «mpo- 
nus    immifc^t,      ipfi    haud     in-     tationem.       Atque    ita    domum 
Ftequenti.       Vid.     I.     10,    extr.     Romam    fatis     e.vaqy&g    beatam 
I.    31.  6.   et   nlibi.      Hoc  loco    dici,  in  promtii  ieft  videre.    I)e 
perfpicuitati    mr.xime     infervit.     ftrepitu  boc   convivali  v.  Vivg. 
Nemo  enim   facile  fumum   ftre-     Aen.  I.  725.     Adde  Stat.  Tbeb. 
pitnmque  miraretur,  nifi  mani-     I.  515.   dictis  parere  minijiri  cer- 
fefta    opum    f.    fplendoris    atque     tatim   accelerant.      Vurio  j 
luxus   effent    argumenta.        Qua     icta   tumultu    regia :    pars   ojtro_ 
ipfa   de   canffa    Romae  addi  pu-     caet.  et   Acbill.  II.  Qi.    lamqut 
tandum    epitb.  beatae    h.   fplen-     atria  fervent   regali    Jtrepitu    et 
didae,   opulentae.      Quid  vero?     picto  difcumbitur  oji.ro.      (, 
11  opes  in  menfis  divitum  expo-     rum  hoc  tetrniiichon  l.icontium 
litas ,  aurea   atque  argentea  va-    in    carm.     nd     Aiiguftinum    v. 
f a ,    tricliniorumque  magnificen-     71.    fqq.     Et    nunc    Romulidum 
tiffiniurn      ornatum  ,      eburneos    fedes  et  inania  (  f.  immania  pro, 
lectos  puvpuveis  ftvagulis  inltra-     et  inania  )  tecti  culmina,   baccha- 
tos,     aulaea ,     laquearia    aurea,     tasque  domus  (convivales  ftre- 
pavimenta  opere    leffellato  poli-     pitus)    vanosque   lumuitus  def»- 
ta  ,    etc.    quibus  mundae  coenae     rerem,   ob  oculos  habuiffe  hatid 
pne  aulaeis  et  oftro  opponnnttir.     inepte    fufpicabatur   VVerr.sdorf. 
ftrictioie     fenfu     interpreteris  ?     Poet.  miu.  T.   IV.  p.  S'71, 

v.    13- 


«ARMIUVM  L.    III.  C.  XXIX.  V.   1  1  -  1  6.       2  83 

Plerumque  gratae   divitibus  vices, 
Mundaeque    parvo  fub  lare  pauperum 
Coenae,    fine  aulaeis  et  oltro, 

Sollicitam  explicuere  frontem. 

Iam 


v.  1 3  fqq.  Tnverfa  atque  arn- 
plificata  antecedentmm  vv.  fen- 
tentia,  ad  Maecenatem ,  ut  ur- 
bis  deliciis  aliqnantifper  careat, 
et  in  Sabinutn  fuum  commigret, 
perfuadendnm  egregie  concin- 
nata.  Docte  autem  coniunxit 
poeta  duo  haec  commata  :  vices 
gratae  funt  divitibus ,  et ,  quo 
vices      difertius      exponuntnr: 

coenae  mundae explicue- 

re  fvontem.  llces,  mutata  per 
aliquod  tempns  vivendi  ratio 
grata,  nmltum  iucunditatis  lia- 
beus,  nato  quippe  e  continua 
frumdi  copia  faftidio;  tum  gra- 
tiores  divitibns  lautitiae  fuae 
exiftant  neceffe  eft ,  quibus 
aliquamdiii  caruerint.  Vnde  in 
praeceptis  Epicuri  erat,  to7;  to- 

Tl      fcK       hlK\tl[*fA&TWV     TO0$- 

iqy^i^ixt,  Dio».  Laert.  X.  131. 
laudante  Boettig»  —  14.  Coe- 
nae  hand  opipatbe  quidem  ac 
fumtuofae,  at  muttdae,  haud  for- 
dide  apparatae,  munda  fupel- 
lectili  expofitae  ( ubi  fplendet 
in  menfa  tenui  falinum  II.  16. 
14.  cf.  Epp.  I.  5,  7.)  fub  lare 
parvo ,  fub  exiguo  tecto  pau- 
perum,  ab  bofpite  paupere  ad- 
ornatae ,  plerumque  txplicuere 
haud  raro  explicaxe  folent  fron- 
tem  folliciiatn,     curis    corruga- 


tam ,  obductam  ,  h.  difpellunt 
eoruiQ  follicitudinem ,  curas, 
qtiae  fere  ipfos  cornitantur; 
VCTDO,  exhilarant  eos.  —  fne 
auldeiset  ojiro  absqne  tricliniari 
magnificehtia.  „  Aulaea  fub  ca- 
mevas  iu  triclinio  tendebantur, 
ut  li  quid  pulveris  caderct,  ab 
ipfts  exciperetur "  uti  recte 
Schol.  ad  Serm.  II.  3.  54.  Iis 
tum  denium  locns .  erat  in  tri- 
cliniis ,  qnibns  non  laqucata 
tecta  eflTent;  vid.  ad  IT.  16.  11. 
Oftro  autem  f.  conchyliatis  pe- 
riltvomatis  ( nt  Cic.  appellat 
Phil.  II.  27.)  h.  purpureis  ftra- 
gulis  lecti,  in  quibus  convivae 
difcumbebant,  inftrati  erant 
(Virg.  Ae,n.  I.  700.  ftratoque 
Juper  dijcumbitur  ojtro,  eodem 
ornatu).  Atque  haec  ratio 
plenius  delineat  triclinium  ma- 
gnifice  exornatum ,  quam  alio- 
rum ,  aulaeum  et  oftrum' nota 
fi^ura  pro,  aulaeum  purpureum, 
accipientium. 

v.  1 7.  lam  ferventiffima  ae- 
ftas  eft,  qua  omnes  ex  Vrbe  rns 
evolant.  Docte  iftam  ab  ortu 
fteilarum  earumqne  cum  fole 
coniunctione  dcfignat.  Andro- 
medae  pater,  Cephcus,  iidus, 
fub   cauda  Yrfae   minoris,   VII. 

Id. 


284 


Q.    HORATII    FLACCI 


Iam  clarus  occultum  Andromedae  pater 
Oitendit  ignem:  iam  Procyon  furit, 
Et   ftella    vefani  Leonis, 

Sole    dies   referente  ficcos. 


Iam 


Td.  Iul.  oriens.  Pro,  oritur, 
docte  eft,  ojiendit ,  avaipaivm, 
oxferit  igncm  fmim ,  itellam 
fuam ,  h.  irt  confpectum  vonit. 
Catull.  LXII.  7.  Nimirum. 
Oetaeos  ojtcndit  Noctifer  ignet. 
Virg.  Ge.  IV".  232.  Taygete 
jimul  os  terris  oftemlit  honejtum 
Pliaf.  Clarus,  a(j><xpsirv)C,  feu  lim- 
pliciter,  de  ortu  eolinico,  diun 
in  conlpectuin  venit,  exoriens  ; 
exoppof.  occultum,  occultatum, 
priusquam  oriretur.  —  Pro- 
cyon  f.  Antfeanis  iinus  ex  Orio- 
nis  canibus  veuaticis ,  ' Idib.  lul. 
exoritur,  quem  XI.  diebus  poft 
feqnitur  Canicula  f.  ftella  priniae 
map-nitudinis  in  ore  canis  nia- 
ioris,  Sivii  appellatione  freqnen- 
ttta.  Conf.  Plin.  XVI II.  2g- 
Colum.  XI.  2.  55.  Quo  eodern 
tempore  (XIII.  Cal.  Aug. )  Sol 
primam  Leonis  partem  ingre- 
ditur,  quod  Leonis  ftella  h.  1. 
indigitatur.  Exqnilita  autem 
ratione  ardehtiiliroiun  aefltini, 
qui  irt  iitovuni  fiderum  orius 
incidit,  ab  lisdem  repeti  omni- 
noque  lr.etiiam  acftntem  iis  de- 
Ggnari  a  poetis,  pervulgatum 
eft.  Igitur  J'roc.  furit  aeftu, 
qnatenus  aeftiuu  °ravifhmnm 
orlu  fuo  ciet.  Islam  furere, 
Vacchari    exquifite  de  nimio  ca- 


lpre  poetis  nfurpttnx.  Cf.  III. 
5.  55.  Kinc  et  ftella  vefani 
Leonis ,  fidus  vefanum  Leoui?, 
rabidus ,  (Lucau.  VI.  357.  j| 
faevus radiis Leo  (Ideml.  655.). 
Simiiiter  Icarii  canis  ftellam 
■protervam  vocat  Ovid.  Amor. 
II.  1.6.  14.  —  -Jo.  referente, 
iterum  adducente,  diet  jiccos, 
tempus  liccum  ,  oi^iov  wo>jv,  ab 
caloris  effectu.  Vnde  Sol  d^a- 
kec;  Apoll.  Rh.  IV.  6j<).  et 
Ssioicc  a^akscc  Hefiod.  Scut. 
15^.  Atque  liac  ipTa  caloris 
deugnatione  Maecenatem  poeta 
ad  litim  in  villa  liia  pellenaam 
cobortari  putandns  e(t ,  poeta- 
rum  graecoruna ,  quos  Noftor 
ii.  1.  expreilit  exemplo.  Alcaetis 
apud  Athen.  X.  p.  450.  B.  r«yyf 
TVSUyuovat?  piviy,  ro  ya(j  actroov 
■ZHOtrtkktrat  '  a  &  wox  ^aki-za, 
iravra  6s  hctyq  uiro  na\jfxarcc. 
Anacreon  in  Steph.  fragm.  poet, 
lyr.  p.  140.  fytakyv  itootiv» 
icaiaiv,  ivx  vv/.ranoc.  rriroio  raoa- 
/rjSiov  kttfS6vr&i  (pkoytoov  (pv* 
yivn;  «(rrjov  (reliqua 
ciunt).  Eupolis  tv  Yiokazi  apud 
Grot.   Excerpt.   p.  501.    Ylivtiv 

yay  «'jtov i)likiv    'iva  -rrqo 

tou  Kuvoe,   tov   ■xvvjij.ov     fnkvrov 

(fjooyr   Denique   Theogn.    1005. 

-;      avDowira    v..u     : 


CARMINVM  L.    III.  C.  XXIX.   V;    17-2  6.       2  85 


Iam    paftor    umbras    cum  grege  languido 
Bivumque  feiTus   qnaerit,  et  horridi 
Dumeta    Silvani:    caretque 

Ripa    vagis    taciturna   ventis. 


Tu,    civitatem  quis  deceat  flatus, 
Curas,     et  Vrbi  follicitus   times, 


Quid 


etrivtc   civov    jjlv\    irivovc     affrgcu 
x«l  kvvo$  aqyo>j.ivov. 

v.  21  —  24.  Praeclare  buco- 
licis,  ut  ita  dicaru ,  'ulterins 
fervriitiljiir.ujii  annt  temptis 
;  adiunbrat  coloribus,  a  viila 
fua,  in  qua  niuic  commora- 
retur,  ei  fuppaditatis,  Vel  uc 
tanien  iiaudquaquam  dubitare 
licet,  poetae  in  adornanda  li.ic 
pittura  £raecum  obverfatum 
fuifie  exenipimn.  Incerti  ep. 
CCI.X.  (quod  Alcaei  veuditant 
ir.tpp.     ad    Tibull.    I.     1.    27.) 

V.  5-     3ClU  XCI/J.01V  £V  cqSCCl  /J.BCa/X- 

figivov  ay-yoSi  Tr^ya^  cvcnchvyj; 
kacia;  Sajji-ju  vtc  rXarjivcv  y.av- 
/jtar  otwjivcTo  (pvywv  y.v.o; ,  in 
Anal.  Br.  III.  p.  203.  Paftor 
fejjus  aeftu  (ita  plenius  Virg. 
Ecl.  II.  10.  wejfores  rapido  ae- 
jiu  fejjos  vocat, )  umhvas  rivum- 
que ,  umbrofam  ripam  quaerit, 
eo  compe.Uit  gregem,  et  ipfum 
nimio  calore  languidum.  Boet- 
tig.  laudat  Perf.  III.  6.  iam  pa- 
tula  pecus  omne  Juh  uhno  ejt. 
—  dumela  Silvani ,  arbufta, 
Silvano  facra.    Horridus  dicitur, 


vei  quatenus  cum  Pane  Gra^co- 
rum  (jp^t^oy.ifxix  ( Anyte  Iff.  1. 
An.  Br.  T.  16*1.)  avyjj.:/\t:ri 
(llom.  H.  in  Pan.  6. )  a  Launis 
permutatur,  vel  ,  quod  lirnpli- 
cius  ,  quatenus  inter  deos  a^re- 
ff.es  eft,  qui  incuiti  ac  iiorridi. 
Cf.  Tib.  I.  4.  4.  Tum  ipla  Sil- 
vani  imago ,  cjunlis  a  poctis  et 
in  monnnini.  antiquis  deJifleVtta 
extat,  arundinibus  acfroi. 
capite  et  inculto  pinus  termita 
(  Grot.  Cyneg.  2o.)  maHtlSgra- 
vati  fatis  Jiorridam  fpecienipvae 
fc  ferre  putanda  eJt.  AdNoftrum 
Silvanum  horridum  vocat  Mar- 
tiaL  X.  92.  6.  Indocte  quidam 
epitJi.  ad  arbufta  Iiorrida  tradu- 
ciuit.  —  24.  Ne  ad  ammum 
quidem  ripas  tenuiflimae  aurae 
retrigerium  fentire  licet ;  nam 
in  fumma  malacia  JeviiTjma  ibi 
cuirae  flabella  anirnadvertas. 
Venti  vagi,  (pciraXtoi  -roXvirXa- 
MiJ  ( Oppian.  Hal.  I.  45.), 
ornat ;  utiquoque  ripa  taciturna, 
vento  taciturno,    filente. 

v.  25.   Vel  fic   tamen  rus  fe- 

cedere  gravaris ,    haud   perpelli 

potes, 


286 


Q.    IIORATII    FLACCI 


Qaid  Sere9  et   regnata    Cyro 

Bactra   parent,     Tanaisque  discors. 

Prudens  foturi    temporis  exitum 
Caliginofa  nocte  preinit   Deus: 


Ri- 


potes ,  propter  reip.  falutem, 
in  qua  omnes  curas  tuas  confi- 
gis.  Vid.  Argnrn.  Tu  curas, 
unice  hoc  agis,  c/uis  dec.  civ. 
ftatus ,  quomodo  optime  ltet 
civitas ,  uti  omnibus  fuia  parti- 
bus  iulegra  perhltat  respubJica. 
Civilfs  has  Maecenatis  curas 
Noiier  vocat  II I.  g.  25.  — 
26.  Vrbi  foliicitus ,  urbis  fahiti 
follicite  profpicieus,  quanto  gra- 
vius  pro  pedeftri  dignitatis  eius 
appellatioue ,  Vrbi  praefectus. 
Ojia  eadem  vi :  liomanae  tu  t*i« 
gil  urbis  eras ,  de  eodem  Incert. 
in  obit.    Maecen.    14.      Endem 

vi^ilantiae  laude    eum  condeco- 

c 

rat  VeUei  II.  Q$.  ubi  res  rigi- 
liam  exigeret ,  fane  exfomnis, 
■provtdans ,  atque  ageridi  fiens. 
—  Times  vel  de  extremis  im- 
perii  Romanihnibus,  Orientem 
atque  Septeinrionem  verhis. 
Orientis  populos  fpeciatim  cum 
delectu  ponit  Seras ,  extremos 
qui  Romanis  innotuere,  Orientij 
iucolas,  hosque  potiJThnuni  pro- 
pter  iinitimos  Parthos,  in  Ro- 
manos  iines  continuo  incurfan- 
tes  ;  pro  quibus  eft  Bactra,  urbs 
regionis  Ractrianae  primaria, 
pro  univerfo  Parthorum  regno, 
(.yro     quondaui    regnato ,    pof- 


feffo ;  nota  Ioquendi  ratione. 
Vid.  ad  II.  6.  11.  —  Tanais, 
ar.colae  eius ,  Scvthae,  difcor' 
des  inter  fe,  iuteltiiiis  motibus 
diltenti,  quo  miuus  infefiandis 
noftris  iinibus  vacare  queanc; 
praeclare  hoc  epitheto  vanam 
Maecenatis  follicitudinem  ar- 
guit  poeta. 

v.  29.  Ne  te  nimium  excru- 
cies  de  futuris,  quae  confulto 
Deus  mortalibns  pvaevideri  no- 
luit,  ne  inftantium  metu  prae- 
fentis  temporis  fructus  interci- 
piatur.  Prudens  prudenti  con- 
iilio,  fapienter,  confulto;  ut  I. 
5.  22.  —  exitum  futuri  tem* 
■poris ,  quae  futuro  tempore 
eventura  fint ,  futuros  cafus, 
futura.  —  30.  calig.  nocte 
-prcmit,  fpiffis  tenebris  involvir, 
occulit ,  celat  hominem  Peus. 
Scilicet  futura  funt  t*  topcim 
lonoinqua,  quod  uitra  eft  (II. 
16".  25.)  quibus  caliginem 
praetexunt  Dii,  ne  mortalium 
oculorum  acies  ea  attingat. 
Theog.  1057  fqq.  Ti.^yiJ.A-rog 
aT^Yjy.rcv   p£i."iA£ru.TaTev    icri    T8- 

AfVTVJV         yVWVCXt  ,         CTWf       p.ikkit 

toito  3tb$  Tfksffai.     Op$vij  y*g 

TiTaTlXC      XfO      0.      TOC     jXikkc^TOi 

iftffSat 


CAIIMINVM  L.  III.   C.  XXIX.  V.    -2~j  -j^  .        287 

Ridetque,    fi  mortalis    ultra 

Fas   trepidat.      Quod  adeit,    raemento 

Conponere  aequus:   caetera   iluminis 
Ritu  feruntur,  irunc  medio  aiveo 

Cum 


ctt  cu  Svvetj:  Svyrac  xtiqar 

ifjL^yavi^c,      Incert.   apud  Stob. 

Flor.    p.  4°9:     Ztuot  r)c  avBow- 

xmv    to    y.ar,)uaq,      oxwc    qdtCra 

ro    5'  tic     avqtov    attt 

:-rtt.     Earip.     lpliig- 

.  }7b.  -rxvra  yixq  ra  touv 
SlHiv  tlq  dipavsc  sqxtt  ,  VLCvhsv 
eiV  cvht)c  y.wcv.  Iam  Piud. 
Ol.  XII.  15.  Tiiv  bs  [AiXAcvruv 
rsrvtyXwsrm  (pqdbtxi.  Ad  No- 
ftruro  Iuvenal.  VI.  5f>6.  ocnus 
humanum  damnat-  caligo  Juturi. 
• —  51.  liidet  hoininuin  ftulti- 
tiam  ac  v.initatcm ,  ultra  fas, 
ultra  quam  convenit,  ultra  mo- 
dum,  mifere  trepidantium,  fol- 
licitoram  ,  (  at  II.  ii./|.)re- 
lumque  futurarum  meta  prae- 
fentium  fructum  abiicieutium. 
—  32.  Imo  vero  quod  adejt, 
Mteefena  tempus ,  pracleutem 
qualemcunque  fortunam ,  fta- 
tiun,  memento  comportere ,  cvy- 
y.arariStffBai ,  h.  tv  btctv.y)Cxi 
( v.  Toup.  Emend.  in  Stud.  T. 
III.  p.  203.)  compone,  eo  ute- 
re  aequus ,  animo  aequo,  neque 
adverlis  depreffo,  lieque  fecun- 
dis  elato,  fapicnter.  En  grae- 
cam  gnomen  ad  verbum  piane 
expreflam:  ro  ■traqov  sv  ri$icBxi, 
iv    rtic  xxqoZat,    rt.sluvY)C3, 


veteribus  celebratiflirnarn.  Cra- 
tinus  apud  Suidam  v.  ro  xaqov 
tu  xoistv  avhqac  Cc^povc  tJ(£>JV 
to  xotqov  xqdyu  sic  bvvajx.iv 
LticLr.xt  y.aXZc ,  uti  locum  con- 
Ititiut  Toup.  T.  III.  p.  216. 
Aha  loca  occapavit  Hcmiter- 
huiii  diligentia  ail  Lucian.  T.  L 
p.  485-  quem  adi. 

*>«    53-      Caetera,  rx  5'  a).kx 
CAmphis    apud     Athen.     VIII. 

336.     C.    ccrt;     bi    l-vyroc    ytvo- 

fXSVOC    U>)    TJJ)  (8/tp    Ci)Tt1  T(    T£,VXV5V 

.  qttv  ,  tx  d'  «A.A.1  ta  caet. 
adde  Eurip.  Alc.  792.)  qune  in 
poteitate  tua  non  funt,  feu  for- 
tunae  arbitrio  fubiacent,  rx  rv^c 
Tvxys,  ea  ntiilo  conhlio  re£,e- 
re  aut  mutare  potes ,  in  his  fbr- 
tuna  regnat.  Praeclare  atque 
exquiiiie  piorfus  haec  rerum 
humanarum  viciflitudo  fluvio 
aihmulatur,  nunc  leniter  de- 
flueuti,  ( quae  laetioris  fortis 
iiuago  eft)  nu.ncimpeUJ.ofii.ijmo, 
omniaque  valtanti,  (advevfa  for- 
tuua  injvuente).  Eadem  ima- 
gine  vg  Tvy^  a  Graecis  qtvuxrx 
tribui  videas.  Incert.  apud  Mob. 
Ecl.  phyf.  Grot.  p.  155.  axav^ 
cqJi  xftx  r/)  Tvyv)  qsovrx  ,  fxt- 
T*.x/TT4,r*  t«.    Puid.  Ol.  II.62. 


2  88  Q«    IIORATII     FLaCCI 

Cum     pace    delabentis    Etrufcum 
In  mare,    nuuc  lapides  adcibs, 

Stirpisque  raptas,  .  et  pecus  et  clomos 
Volventis  una,    non  iine  montium 
Ciamore  vicinaeque  filvae, 

Quum  fera  diluvies  quietos 


Irri- 


qeai  5'  aXXor   aXXac  tCSv/xiav  rs  pace ,     placide   ac    leniter    (  ad- 

fxsra    liai    irevwv   ic  dvoqas  sfiav.  liimfit  hoc  Flor.  IV.  2.    ubi  pax 

Palbd.is    CXIX.    l.    (  A.  Br.  II.  Jluminis  rediit )  in  Etr.  mare  dc. 

43  i.)  eu   Xoyov ,    o-j   vGfj.cv   oihe  labentis ,    fefe    evolventis.      — 

TJj^5)'  —  ~"~    T0">  &'•«<  dXoywc  $6.    Nunc    intunitTceiuis ,    tor- 

gsuuaai  o-jpousv^    Idem  CXXI.  rentique    impetu    late    ftragem 

rac    dv.aiqc-.c    [xtra&cXac  rac  roZ  edentis.       berventem   immenjum- 

piov     vocat    pt9/u'    i-ri&rov     rv\c  -que  ore  profundo  ruentem   pue- 

avoudXo-J  TCy_i)c.     coll.  einsdem  tam     in    hac    defcriptimie    quis 

c  LXAlV.    (A.   Br.    II.   425.)  non      fentiat,      admireturque? 

Vnde    rerum    naturam ,     conti-  Eadem    fere     enumerat    Incert. 

nuo  mut;.tam,    fluvio  comp.ua-  El.    de  Fort.   vici/T.    25    fqq.   in 

bat  irorafxcZ    qoyj   «xfixa^wv    ra  e.idem    adverfae    fortunae    cum 

ovra  Heraclitus  iuxta  Piat.  Cra-  torrente  comparatione :    Vt  gra- 

tyl.   p.    265.    A.       Faullo  aliter  vis  hiberno  torrens   de  monte  vo- 

rem  adomavit  Senec.  Ep.  XXIII.  lutus   obvia    non   magna   arbuta 

extr.     Caeteri  eorum   mnre,  quae  vertit  ope  ;    faepe  domus  etiam, 

jiuminihus    innatant ,     non   eunt,  faepe  aduita  moeniu  raptat  ca«t. 

fed    feruntur.        Ex    quibus   alia  Stat.    Theb.    IX.    466    fqq.     nec 

lenior  unda  detinuit ,    ac  mollius  mole    liquenti     contentus    carpit 

V*xit,   alia  vthementior    rapuit ;  puttts    fervantia     ripas    arbujia, 

alia  proxime  ripam,     curfu  lan-  annofasque      trabes ,       eiectaqua 

ouefcente,     depofuit ;    alia   tor-  fundo  Jaxa    rotat.     —     lapides 

retis  impetus  eiecit  in  tnare.      —  adefos ,  ov$  te  xlX/v&wv   ■yaud^- 

feruntur  ,    cuiTum    fuum    tenent,  qovc   trcrafj.oc   /j.eydXaic    v  t  o  1  t- 

ea  non  magis  inlnbeas  aut  certa  ^eas  bivatc,  Theocr.  XXII.  50. 

ratione    re<;as,      quam     ciuTum  laevia     faxa    I.      17.     12.      — 

fiuminis ,     Tiberis,      qni     nunc  37.   Jtirpes ,     arbores   radicitus 

mcdio  alveo,   aqua  vix  aivei  me-  evulfas.      —    raptas     volvenlis, 

dinm    tangente,     modica,    cum  raptantis    atque    una    vvlvcntis, 

fecum 


CARMINVM  L.  III.   C.  XXIX.  V.  55  -  c\2.        2  89 

Irritat  amnis.     Ille    potcns  fui 
Laetusque  deget,    cui  licet  in  diem 

Dixif- 

fecum  provolventis,  proturban-  vocat)  ab  omni   cupiditate    at- 

tis.      5$.    non  fme   m.    clamore,  que  afFectu  liber,   qui  non  rebus 

cum  ingenti    montium   fra^ore.  externis ,   quarum  doniina  1  or- 

Sil.  IV.  521.     Cum  fonitu  ruit  tuna    eft,     ducr.tur,     fed   in   fe 

iu   cantpos ,     magnoque    fragore  ipfo    felicitatis     cauff.is    habeat, 

avulfum  montis  volvit  latus,   ob-  licque    laetus ,      laete,     placide, 

viapaffim  armenta,   immanesque  tranquille  deget ,     beatus  dicert- 

ferae  Jiltneque   trahuntur.      Cia-  dus  eft ,     cui  vere   licet  in   dient 

mor ,     (3o>j ,    de    fonitu ,    paflim  dixijfe,     quovis      die      diccre: 

poetae.   —   40.    Quum  fera  di-  lixi,    li.    hodiernuin ,    f.   prae- 

luvics ,     Tiberis   immaniter    ex-  fens ,     quod    mihi     daturn    eft, 

undans,     amnes ,     qui  eum   in-  tempus    hilariter    atquc    fccure 

Jluunt    (   puta    Anienem ,    C!a-  transegi ,  nulla  futuri   follicitu- 

nium ,  Nar,  alios),    quictos  ir-  dine  in  animum  admiffa,   neque 

ritat ,     e    quiete  fua    proturbat,  vitae  fructu  in  crafiinum  dilato. 

eodem  furore  accendit,    ut,   al-  Ea  enim.  demum   vita  appcllau- 

veuni  egreffi,     late  campos   po-  da  eft ,   quae  iucundum  fui  frti- 

pulentnr;   quod  Tiberi  tumido,  ctum   largitur^      fiioc   ttrrtv ,    av 

indeque  fluiuina  ,     quae    fefe  in  nc  ta  (Jiw  pij  j  fhiwv,   inBrdti- 

eum    exonerare  folent,      afper-  kii  Gnom.  p.  225.    Ilinc  vitcre 

nar.te,      accidere      neccffe      eft.  fignificanter  admodnm  pro    vita 

Rem  expedit    Plin.   Epp.   VIII.  Jrui.    Plato  Comicus  apnd  Athen. 

17-  Liberis  alveum  eoccefjit Jlh  23.  p.   105.  iciro-cc  stuStvoiif 

lnde ,    quae  folet  jlumina   acci-     irivti    bttx    ct    vZv ^jjv    b* 

pere ,  et  permixta  deveJiere,    ve-  tcrt   t  0    tciqct'  uic  \iyov9tit 

lut    obvius  fijLere    cogit,    atque  ci     ffo(f)c/.      Agath.      XXV I.     H. 

ita    alicnis    aquis    opmit    agros,  (A.  Br.   ITT.    4>)    ^*"vs    y^ov, 

quos  ipfe  non  tangit ;   vide  reli-  x*i  2,*>$'-    Cic.    ad   Attic.    Xlf. 

qua,   quae  de  Aniene  fubiungit.  2.  Homini  non  recta,    fed  . 

Ira  ,    furor  ,   de    amnium    incre-  ptaria  quaerenti   nonne   (i  t  Ll  ' '  <*»• 

inentis,    marique  tiimido ,   per-  t*i;    Mmtial.    LVIII.    7.     Lius 

vulgaiiliinuun.      Praeclare  vero  vives ,  hodie  iam  vivere ,    Pojlu- 

invicem     collocata     quietos     et  me ,  ferum  ejt.    lile  fapit,    qttis- 

irritat.                                    •  quis,   Poftume,  vixit  htri.  Et.ixe 

inde  vett.  Epicuri  commendatur 

V.  4>r  Me  demum  fuipotens,  gnome,  tou  /usjSsv  olvafitxkAtiTS-txt, 

Kgotrwv ,    tynootTv]^   totvrov ,     fui  et   praefentis    hvrae    donit   (  Ilf. 

pofjejjor,    (  ut   Seneo.   ep.    XII.  8-  27.)  fruij   t»  Wfieviv  k$ot(xs- 

'lom.   II.  T                                           ciev 


2^0  Q-    HOKATII     FLACCI 

PixilTe,  Vixi:     cras  vel  atra 

Nube    polum    Pater  occupnto, 

Vel   fole  puro:    nou   tamen    inritum, 
Quodcumque  retro  eft,    efficlct:    neque 
DifJinget,    infectumque  reddet, 

Quod   fugiens  femel  hora  vexit. 


qiov  eVtiksr»  Pind.  Ilthm.  VII. 
57.  ro£(pi)i*tqov  %*ji  yhsuo; ,  In- 
corr.  apud  Attion.  VIII.  p.  55^. 
Antiphanes  apud  eund.  III,  p. 
l\i~.  OV  r'.-\\;sv  oOSsv  i<7r},  tAvjv 
e  «v  koc$  Vj/460«v  e<5  Bcxvrov  ^Siw' 
riq  ivatXiaiiaiv  rvy^oi.  Palladas 
XXIX.    5-    (A.   Br.    II.    413.) 

tu<P*>a<v«   ffittyroy , A>jS>jv 

rov    Bctvirou   rov    B^o/x/sv    x«t- 

tj^^uv     TSCTTEO    V.A( TS>    e£'J" 

pi'?:;v   i3iov  eXtti»V    TftAXrt  oi-  T«v- 

T«    Tu*£>"     -rj<X*J'//l5'T«    Soj     &(£TTS(V, 

imitatusEuripidea  {  Alc.  nqi.); 
SLiTj.xrva  cv.tsv  ,  tivs*  1*0  v  v.uS? 
j.j/xsjav  j3('cv  Acy/^eu  ffiv  r*  S* 
«AAa  r;5;  Tuj£>jf.  Adde  einsd. 
Bacch.  903.  Senec.  Ep.  CI.  Pro- 
■p/Tfi  vivere  ,  et  fingulos  diesjvn- 
gulas  vitas  puta,  (pui  hoc  modo 
Je  aptabit,  cui  vita  fua  quotiitie 
fuit  tota,  fecurus  eft. 

v.  45.  Crafiinum  diem  nihil 
ad  nie  pertinere  exiJiimaus,  ne- 
que  ex  futuro  fufpenrus.  Ne 
tantillum  igitur  peuli  hahet, 
utriun  Pater,  Iupiter  cras  po- 
lum  atra  nuba ,  fpiffa  caligine 
Occupet ,  involvat,  obducat,  an 
folem    purum     nujia     nubecula 


lor- 

obfufcatum  ofiendat ;  quid  boni 
aut  mali  craftinus  dies  aiTerift. 
Notifiima  Theocriti:  Zii;  d\- 
kov.a  fitv  iriktt  aiSqic;  ,  dkkovia 
b  vst.  Ad  fententiam  Seneca 
ep.  CI.  Stabilita  tnsns  —  — - 
quidquid  deinceps  dierum  rrrum- 
que  venturum  eft ,  ex  alto  pro- 
fpicit ,  et  cum  multo  rifu  feriem 
temporum  togitat.  —  45.  Vnice 
beatus  iis ,  quae  perceperim; 
hocfolum  meum  indicans,  quod 
a  tergo  efi ;  quod  nec  1  )eus 
mihi  cripiat.      Kon  irritum  ejfi 

iiaud  abolcre  poterit,  quod- 
cunque  retro  eft ,  praeteritum 
tempus  (v.  II.  11.  5.),  huius- 
que  hilariter  exacti  fenfum  iu- 
cundifimium.  47.  Non  i!!//in- 
get ,  immutare  potorit,  et,  aut, 
quod fugicnshora,  tempus  prae- 
teritum ,  femel  vexit  fecum 
nvexit,  abftulit,  proprinm, 
quod  milii  tribueret,  habuit 
(  male  nounulli  vex.it  vohmt  e(l'< , 
attulit )  fructum,  gaudiapi 
rita,  infecta  reddet,  ra  //sv 
lCQctvStvrat  ou5's  RAwiKu 
avtxy.kixGtitv  ,     c„S      Argoxo;  /xt- 

^i-if,   Lucian.  de  confcrib. 
luit.  33.  p.  52.     rind.  01.   u. 


CARMINVM  L.  ITT.  C.  XXIX.    V.  43  "5  2.        2  0.  1 

Fortuna  faevo   laeta  negotio,    et 
Ludum  infolentem    ludere  pertinax, 
Transmutat  incertos  honores, 

Nunc  naihi,    nunc  alii  benigna. 

Lau- 


2p.  tuJv  he  xsxpay/xjvwvaVoDjTOV 
OjO  av  Aqovoc ,  o  Tavrwv  x«- 
T*)j  >  cuvairo  Zij*iv  sf  ywv  nkoc. 
Eandein  fententiam  Agathon 
apud  Ariftot.  Eth.  VI.  2.  ita 
eifevt :  /jlovov  ycto  auTflS  xai  £to$ 
«Trspiov.gTai  aytvvjra  xcisiv,  aCS 
«v  >j  KTDoivMtva ,  laudanle  iarn 
Lanib.  Adpolire-Senec.  deVit. 
Brev.  io.  ln  tria  tempora  vita 
diviJitur.  Ex  his  —  —  quod 
egimus  certum  eji.  Hoc  eft  enim, 
in  quod  Fortuna  ius  -perdidit, 
quod  in  nullius  arbitrium  reduci 
pottji.  llaec  eft  pars  tem- 
pOris  nojiri  facra  ac  dedicala, 
omnes  humunos  cafus  fupergref- 
fa,  extra  regnutn  Foi  tunae  fub- 
ducta,  haec  nec  turhari  nec  eri- 
pi  poteji  :  perpetua  eius  et  in- 
trepida  pojjejjio.  Noftrum  imi- 
tatione  exprelTit  Anct.  el.  LXIf. 
L.  III.  Anthol.  Lat.  Burm.  v.  7. 
Pervixi  ;  neque  enim  Fortuna 
malignior  unquam  eripiet  nobis, 
quod  prior  hora  dedit. 

v.  49.  Equidem,  potens  mei, 
fortunae  mancipium  efle  nolo. 
Arbitrium  Fortunae  exquifite 
delineatur  a  poeta.  —  laeta, 
quae  gaudet  faevo  negotio,  fae- 
ve,  crudeliter  cum  hominibus 
agere    fueta,      faeva,      p.irafia- 


ka~c  j/aipouea  xavTOia/; 
Tuj^jj  ,  Menand.  apnd  Stob. 
Ilor.  p.  443.  Agathias  LXVI. 
4.  (A.  Br.  III.  56.)  Ts?Twv 
cA/C\9>jovj?  ou  hibayjKS  TJ^jjj. 
Claudian.  XVJII.  24.  Hoc.-gni, 
Fortuna,  tenes?  quaenam  ijia 
iocandi  faevitia  ,  humanis  quan- 
tum  bacchabere  rebus  ?  —  50. 
Pertinax ,  oiaravop.ivi) ,  ludsre, 
quae  pertinaciter ,  continuo  lu- 
dit  ludum  infolentem,  infolenter 
ac  arbitrarie  horoines  tractat, 
miris  modis  ludos  facit  homini- 
bus ,  ut  1'laut.  Merc.  II.  1.  1. 
xai'^61  ra  twv  avSpcuxwv  x^ayua- 
rx  (Lucian.  Nigr.  20.  p.  5g. ) 
follenni  loquendi  ratione.  Pi  o- 
xime  ad  Noflrum  Boeth.  Conf. 
Phil.  II.  2.  ubi  Fortuna  loqui- 
tur :  Haec  noftra  vis  eji ,  hunc 
continuum  ludum  ludiinus.  Idem 
II.  metr.  1.  gemitus ,  dura  quos 
fecit,  ridet.  Sic  illa  ludit ,  Jlc 
fuas  probat  i>ires ,  fuique  ma- 
gntim  (leg.  magnutnque  Jueclis, 
v.  Afkew  Spec.  novae  ed.  Ae- 
fchyli  p.  10.}  monjirat  often- 
tum.  Fortuna  Ittdos  Jibi  faiiens 
Senec.  de  Tranqu.  11.  II*/yvi8v 
gffrr  Tuj^vjf  jjhootwv  f3i'oj,  Pal- 
ladas  CXX.  1.  (A.  Br.  II.431.) 
adde  Macedonii  XXXIX.  1. 
(A.  Br.  III.  122.)  Cf.  Ovid. 
T   2  ex 


QC)2 


q.    HORATII    FLACGI 


Laudo  manentem:    fi  celeris  quatit 
Pennas,    refigno  quae  dedit,     et  mea 


Vir 


ex  P.  IV.  3»  4P'  Orntionis  co- 
lorem  e  Nofi.ro  petiit  V 
Spurinna  III.  n.  ( Wernsd. 
Poet.  min.  III.  562.)  et  Apulei. 
"VII.  p.  149.  Pvic.  Ciotmim 
cx  Euripideis :  -r-vjvAi;  bituv.sis, 
w  ri/.vov  ,  raj  sk-riva;  ,  o^yj  ;'j 
Tu'x>J  ***  T^  Tu'y/«J?  &'  cuy  <='i 
t^>oxo?,  Noltnuu  profeciiJ 
ftimabat  Valken.  Diatr.  p.  251. 
parum  pvobabiliter.  —  51. 
Transmutat  honores ,  modo  in 
lumc,  modo  in  alium  confert 
honores ,  munera  fua,  quibus 
hominem  decorat,  extoliit. 
llinc  ornate  adiectum  ,  hicertos, 
qui  pofTefiorem  continuo  per- 
niutaut ,  inftabiles.  —  52.  Be~ 
ttigna,  sJ/x£v>)5 ,  propitia ,  fa- 
Vens  nunc  mthi  caet.  Praeclare 
ita  paratur  tranfitns  ad  fqq. 

th  53.  Stoicae  fcliolae  dogma: 
•Sapiens  npn  emat  divitias ,  fed 
mavult :  non  in  anituum  illas, 
fed  in  domum  recipit :  non  abi- 
git  illas,  fed  abeunies  fecurus  pro- 
fequitur,  Senec.  de  V.  B.  X.  21. 
Idem  c.  2o.  Ego  dhitiaset  vrae- 
fentes  et  abfentes  aei/ue  contetn- 
nam  :  nec,  ji  alicubi  iacebunl,  tri- 
ftior  ;  nec,  fi  circa  me  /ulgebunt, 
animofwr.  Ego  Fortunarn  nec  v«- 
tiienlem  fentiam,  ncc  receden- 
teni.  JeitUT  laudo  mancntem, 
fi  hofpitio  nie  fuo  dign.-ituv,  in 
domo  mea  pevftat,  pro,  lubens 
doua  eius  accipio  ,    ntpote  quae 


maioTem  viituti  me«e  fub 
ftrent  matenam.      Fortune    ma- 
nens  in  numis  ad  fen 
Impp,   factas  i; 
recte  animadvertit  3V  — 

fl  cele.res  qsiatit  per.nas ,    li        i- 
tum  pavat,   me  < 
terum  praeclare  de  1 1 
ta  ,    de  qunnon  minus  fpli 
Aefchylns  apud  Stob.  EcD. 
Grot.  p.    137.  «   Tt  xa'?'f   Xa/n- 
■n-st   tthoi    va.M   TrrsQvya  youffeov. 
Maxirae    autem  m  difceffu  ala- 
t.ni.  repraefentant,   propter  opes 
cito   evanidas.       Li.cian.    Tim. 
2o.   p.    150.    'OirJrav    hs    arraX- 
XarThff^ai  bty  ,    ■~-t-/j-jov  c'<psi,  TO- 
\v   tujv  covtwj  (vel   quod  prae- 
ftat ,       bvttgwy)     wv.vTtQov,      ad 
quem    locum    IIaoutou    ihv.iia.-j 
TTiovyet     Eurip.      Meleag.      fv. 
XI II.  p.  456.  Lipf.  ab  Hemftevh. 
iam  adferri  video.   Idem  Electr. 

£)4S-      'Ocf      cApOC     *$Q 

TTdT      OIV.WJ,    fffXIV.QCV    a\. 

yjgovov.  Ilinc  vim  rov  , 
faciie  fentins. —  refigno,  reftituQ 
ei,  (jitue  dedit.  Defumtum 
vcrbmn  a  ve  avgentaria  vetaj 
rum ,  ubi  pecunia  ad  argenta* 
vii  raenfam  perfcribebatur ,  h. 
per  alEgnationem  folvebatnr, 
pvo  quo  h.  1.  elt  refignare,  Cf. 
Epp.  I.  7.  5  j.  Mutui  enim  lo- 
co  fapieiu  I  ortunne  bona  habet, 
quae  adeo  11011  admittit. 
reddit.  Senec.  de  Tvanqu.  1  1. 
(^uandocuncjue     autetn     r< 

iu- 


CARMIXVM*  E.  III.    C«  XXIX.  V.    35 -6o.        2<)5 

Virtute  me  involvo,  probamque 
Pauperiem  line   dote   quaero. 

Kon  eft  meiim,    fi  mugiat  Africis 
Malus  proceliis,    ad   miferas    preces 
Decurrere,    et  votis  pacilci, 

Ne  Cypriae  Tyriaeque  merces 

Ad- 

inhehitur,      non     quereiur     cum  Bafil.  de  Iegendis  Graecis  p.  91. 

Fcrtuna;    fed  dicet,  quia  impe-  Grrt.     roa-Srov     Ss7v    etiO^uvtfV 

ras ,   cedo   gratus  lihensquc.      Si  cQk~)ffoit  yuuvsv    c<f>ti:nx    /tzovov, 

quid     hahere    me    tui     volueris,  hT6t'oi)irsD   txirov   doiri)   dvri    i/xtx- 

etiarn    nunc    fervaho :     fi    aliud  twv   KtKaa/4>)/uev4V    i-xoiqes.     — — 

placet ;    ego  vero  factum  fgna-  55.   Et  pattpertatem  ainplector; 

tumque  argentum,   domum ,    fa-  pro  quo  fuaviflima  imagine  eft : 

miliamque  meam  reddo,   reftituo,  Paupertatem ,     puellam  indota- 

—    mea   virtute   me  involvo ,  in  tam     quidem ,     at    probam     ac 

internis   animi  bonis   acquiefco,  honeftam   quaero ,    eius    confor- 

quae  fnnt  mvatyaiftr*.      Nain  ft  tinm   expeto ,    domo    mea   lor- 

a  me  regnum  lortuna  atque  opes  tunae  difceffu   vacuefacta.     Pau- 

eripcre  quivit ,    et   virtutem   non  pertas  proha ,    honae   mentis  fo- 

quiir,   Attius  apud  Macrob.  VI.  ror ,    ut  venufte  ait    Petron.    c. 

2.  Tritiflima  enim  Stoicis  gno-  LXXXIV.     I^ryjo    ajjfyooffvvyc, 

me:     «os-rifc  (3i(3«fa/    o'   titth   <xl  Pallad.  GXII.  ( A.  Br.  II.  430 ). 
uryasic  ij.L-j\i,    uti   Sophocl.   in 

Eviphyle  (Stob.    Grot.    p.    3.)  v.  57.    Atqne    in    hac  pan- 

enuntiat.       Suavis     autem     rei  pertate  niihi  admodum   placeo, 

imago :      Sapiens ,     amiflis    feu  quippe  quae  a  curis  me  immu- 

is    redditis    omnibus,    vir-  nem    praeftet,     qnibus    divites 

tutis  amictns  nallio  incedit,  hoc  continuoanoiintur.    Pvo  hocan- 

ecus    atque    ovnamentum.  govis   itatim    cauffas    adntimerat 

Eudem    vennitate    Athen.    VII,  poeta ,   planeque  easdem ,    quae 

p.  291.  de  Dionyfio  Heracleote,  habet  III.    1.    2,5    fqq.    Nou  eft 

qui   a    Stoa    in  Epicuri  hortos  mcum,     cv  rcZ   s//c;i  rqixav  tsv- 

arigrafleti  05  *vrtv.ov$   dirahvg  ro ,     (Ariftoph.    X(£>in.    99^-) 

rov      r'i)  c     <xotr?)C     ytr&vot  Plautina    Iocutione.    Alin.    I.    3. 

ivStva  ft«TWt$id*«r«.  Paullo  av-  57.   quia  nihil  huhes ,   maledictis 

gntius    de     Vlyfle,     cum    quo  tc    eam    ductare   poftulas.      Ar. 

■  zvxyyaavriYixUiscvJi-MYjyLr&i,  Non  meum  elt.     Ci.  xiec  meum 

T  3  qui- 


294 


HORATII     FLACCI 


Addant  avaro   divilias  mari. 
Tum  me,    biremis  praelidio  fcapliae 
Tutum  per  Aegaeos  tumultus 

Aura  feret,    geminusque  Pbllux. 


qnidem  edepol,  ad  te  ut  mittam 
gratiis.  Cf.  Mil.  Glor.  IV.  8- 
55.  Rud.  II.  3.  11.  —  37.  fi 
malus  -procellis  Africis  Africo 
fractus  mugiat,  frajjorem  eilat 
(plane  ut  I.  14.  5.  £t  malus 
celeri  faacius  Africo  antennaeque 
°<-niant)  reboet,  pro  fimplici, 
iiuumbente  tempeftate.  —  53. 
ad  pruces  mif.  decurrere,  defcen- 
dere  (Virg.  Aen.  V.  7,")2.  ) 
v..xTtxfiaiviiv  lie  Xtrai;  (Herod<>t.  I. 
ii 6.)  mifere  Deosprecibus  fol- 
licitare.  —  votis  pacifci ,  gra- 
vius  eft,  qunm  vota  nuncupare; 
qui  enim  vota  Diis  facit,  mu- 
tuam  eoiundem  operam  rediine- 
re  cupit.  Vude  precem  emacem 
dixit  Pcrf.  II.  3.  Ad  Noftium 
Sencc.  Nat.  Qaaeft.  IV.  7.  Ne- 
gant  pojfe  feri,  ut  cum  gran- 
dine  aliqitis  pacifcatur ,  et  tem- 
pejtates  mwuifulis  redimat, 
quamvis  munera  etianl  Dens  vin- 
iant.  — 60.  61.  Ne  merces  nau- 
fragio  pereant.  Pro  hoc  eft, 
addant  divitias ,  ditius  redd.mt 
m.ire,  praedae  fint  mari;  tan- 
quam  invideat  mari  divitias 
fuas,  naufragiis  partas,  fuoque 
damno  auctas.  ■ —  avaro,  quod 
infidiatur,  inhiat  nautarum  opi- 
bus ;  praeclare.  —  m.  Cypriae 


Tyriacque, ,  e  Cypro  ac  Tyro 
advectae.  Cf.  I.  1.  13.  et  III. 
26.  9. 

V.  62.  Tum  ego  potius,  qnan- 
do  alii,  deprehenfi  temptfiate, 
de  fervandis  opibus  miferrime 
laborant,  in  talipericuloconfiitu- 
tus,  aequifhmo  rerum  meanitn 
iacturam  ferens  aninio,  nave 
oneraria,  tempeftati  diripienda, 
relicta,  confcenfaque  fcnpiia,  ei 
adnexa,  nudus  in  litus  evadam, 
feu,  demta  allegoria  :  qunlescun- 
que  opes  meas  aequo,  h  fortuna 
ita  ferat,  auferri  mihi  hnam  ani- 
mo.  Aura  me  fcrct,  navigabo, 
evadam  Aegaeos  tumultus,  te.npe- 
ft.item  maiis  Aegaeigiavilhtnam, 
qualis  in  mari  Aegaeo  eft ;  lioc 
«nim  ptocellofifhmum  vett.  habi- 
tum.  Vnde  Aegaeae  hiemes  pro- 
verbialiter  faevifiimae  dictae, 
veluti  Stat.  Silv.  V.  2.  5.  Ciau- 
dian.  XXXII.  12.  —  tutum 
praefdio,  tntatum,  fre tum  fca- 
pha  procellis  minusobnoxia.  — • 
biremi,  htv.uj-rw.  —  geminusc^iiti 
Pollux,  Diofcuri;  v.  ad  I.  3.  2. 
Adpofite  ad  totum  h.  1.  Paul.  Si- 
lent.  LXXI.  5.  (  A.  Ilr.  III.  93. 
v\  8'  orpsrJ)  araSiqov  ri  *a"(  arqo- 
tcv  y;  sr<  fxov-j;i;  ywfAara  ~a<J- 
aaksw;  ■xq-jtq-ko^i.i   ^nrox.-. 


CAR- 


CARMraVJVfr  L.    III.     C.     XXX.  2£)$ 

C    A    H     M    E     N      XXX. 

ARGV  MENTVM. 

KJ cncrofiffimo  fpiritu  apotheofin  fuam  hoc  carmine 
cxfequitur  poeta,  quum  lyram,  ofjicio  fuo  cum  laude 
dcfuncbam  ,  Apollini  confecratam  fiifpendere ,  jioejiu- 
que  lyricam  mijfam  facere  certo  apud  auiunim  fuv.m 
conftituijfet .  JIoc  ila  injiituit  poctat  nt  ULud  confi- 
iium  non  ab  effoeta  in^cnii  vena  (cuius  nofivi  tcuipo- 
ris  poetae,  ut  videri  volunt ,  ne  rationcm  habere  qui» 
dem  videas)  profectum  effe  facile  appareat.  Ouo 
illud  tamen  rnodo  discuffum  fuerit,  vid.  in  Argum. 
IV.  i.  i.  Anguratur  igitur  maguifco  fenfu,  immor- 
talibus  ingenii  operibus  innixo,  nominis  fui  immortali- 
tatem,  poefi  lyrica,  quam  primus  Lalio  intulerit, 
partam  atque  fundalam  laurumquc  a  Jlnfa  fibi  im- 
poni  nobiliffuna  cum  arrogaulia  pofiulat.  lieguab  in 
hoc  carmiue  fummus  iugenii  lyrici  fplendor,  excelfijjimo- 
rum  phanbajmalum  uberbabc ,  ornabusque  cxquifitijfivd 
copia  animum  feriens. 


T  4  Ex- 


2  <)S  Q-    IIORATII     FLACCl 


Jtljxpgi  monumentum   aere  perennias, 
Regalique  fitu  pyramidum   altius : 
Quod  non  imber  edax,    non  Aquilo  inpotens 
Poilit  diruere,   aut  innumerabilis 

An- 


V.    i.     Exegi      monumentum,  ramidibus    ahius ;      unde   adeo 

peflime  liic  et  apud  Ovid.    Me-  maiorem  confecuturus  fum    no- 

tam.    XV.    Q7i.     lamque    opus  n.inis  gloriam ;  namhancpotius 

exegi,     interpretautur ,     finivi,  ob  cauffam  Pyramides  in   com- 

abfolvi;  quo  pedelirius  vix quid-  parotionem  addnctas  putaverim, 

quam  in  tam  fplendido   exordio  quam  propter  ftabilitatum  ac  fir- 

dici  potelt.      Eft   utique  :   erexi,  mitatem,      quamquam     et    hoo 

in   altititi   eduxi  monumentum ;  nomine     fint     famigeratiftirnae. 

quo     fenfu    lAauvifv.  i+sk&vvstv  Nam   operis  perennitatem  v.  i. 

paflim    apud    Graecos    occnrrit.  iam    dciignavrrat    poeta ;     tum 

Iam    carminum   fuorum  monu-  praeter  admirabilem  (tructuram 

menta  cum  iis  comparat,    quae  ab  altitudine  maximeeas  celebra- 

Iiomines  ad   propagandnm  ipfo-  ri  fatis  conftat.  Pro  PyramidibuS 

rum     ad    pofteros    nomen    aere  eft  regalisjitus,  poiitns  P„  moles 

aut  congeita  faxorum  ftrue  edu-  pofita,   confiructa  fumtibus  vere 

cere   folent ;    quibus  fnum   qui-  regiis  ,   fumtuofiflime  exftructa; 

dem  et  ad  perennitatem  famam-  unde  Pyramidum  fumtus  ad  ji~ 

que   durabilius   effe  atque   illu-  dcra   ductos  vocat  Propert.   !II. 

ftrius   generofo   fpiritu  pronun-  i.  57-   atque  ita  accipere  magis 

tiat.      Comparatio  ipfa  Pindaro  Horatianum  eft  (cf.    regias  mo- 

iam   frequentata ;    veluti   Nem.  Ls   II.  15.   1.)    quam    (i  regum 

IV.  131.   xsX&vsis  (TTixXav  SkfjLtv,  opera  eas  eductas  interpreteiis. 
Tlaylov    XlBav     XtUKSTc^av,      h. 

hymnum  concinnare ,    quem    iti-  v.  3  faq.    Sequitnr    con 

dem  XiSov  Mc/<ra7ov  vocat  Nem.  tionis  exornatio    fplendidi fl 

VIII.    Qo.      —    aere   perennius,  ad  Pktdari  teoturorwov  artiiiciofe 

longius  duvatmum  inonumento  concinnata,      Pvth.    II.    7 

aereo,     flatua     aerea ,       titulis,  srcifjtof  vfAvotv  Syvocvqo; — tsts»« 

aeri  incilis,   quihus  rerum  gefta-  ytttrttt'    tcv    ovn   %etf*eotof   o\x- 

niin  memoriam  poftcris  tradere  P(?o?    JVaxTt><s    kXSwv    tqtj&Qouov 

laborant.   —   2.  Atque  iplisPy-  v£ipt>.«j,  OTgaros  d/u.tiXi^o;,  out 


CABMI2JVM   L.  III.    C.   XXX.     V.    1-7.         2QJ 

Annorum  feries,    et  fuga  terriporum. 
Ison  onmis  moriar:   multaque  pars   mei 
Vitabit  Libitinam.     Vsque  ego  poltera 

Cre- 


mvtftog  tg  fjLv%ob$  otkeg  az-i  t<xjx- 
(psj:;-1  x&oaht  tuittc/usvov.  Nec 
niinns  fplendide  Simonidis  de 
occiforum  ad  Thermopylas  pe- 
reiini  fama  ,  XV.  5.  (  A.  Br.  T. 
124O  ivradpiov  cs  roioirov  out 
iu^u:?,  cvS-  0  ir«voor/.c*TW£  oc/xtxv- 
pttCSJ  X^iVCf,  avo^ciuv  dtyft&uV. 
Conf.  omninolncerti  op.  DCXV. 
(A.  Br.  III.  231.)  Propert.  1. 1. 
Ovid.  1.  1.  Martial.  VIII.  5.  5.  X. 
2.  et  epigr.  CCLXI.  CCLXXIf. 
in  Anthol.  Ijiirm.  T.  1. 4 4*7  fqq. 
—  imher  edax,  diffolvens  com- 
pagera  faxejtm,  arrodens  aes, 
tituios  aeri  infcriptos  illata  m- 
bi^ine  exedens.  Ad  pofterins 
maxinie  traxerim.  Similiter 
clt  tempus ,  vetuftas  edax  et 
fitn.  —  5.  Aquilo  impotens, 
immodice  furens,  vchementilli- 
mus.  Si  ad  totam  (?>}<r<v  epithe- 
tou  trahas,  erit,  impotentior  elt 
qu.tm  ut  diruere  polfit,  omnino 
non  diruet ;  quae  ratio  non 
plane  quidem  damnanda  vide- 
lur.  Verior  tamen  alteva. 
Martial.  I.  50.  19.  Aut  cum 
Decetnbsr  canus ,  et  bruma  im- 
potens  Aquilone  rauco  mugiet. 
Senec.  liippol.  2.16.  Cupido 
impotens  jlammis  Jimul  et  fa- 
gittis.  Adde  Catull.  IV.  iQ. 
Eoeth.  C.  S.  I.  4.  14.  — 4.  aut 
innumerabilit.  .  .  .  fuga    ttmvo- 


rum ,  copiofe  pro ,  aetas  lon- 
gifiimn,  itaquidem,  11 1  illud  lon- 
gum  faeculovum  decurfum,  hoc 
omne  ,  quod  futvnum  elt,  tem- 
pus  <iefignet.  De  f"ga  tempo- 
rum  vid.   ad   II.    14.   1. 

v.  6.  7.  Non  omnis ,  totus 
moriar,  effe  definam,  multa, 
eaque  meliori  mei  parte  fr.per- 
ftite.  Docte  disiur.xit  ifta,  110- 
voque  altorum  membrum  in- 
ftruxit  oruntu  poeta.  Nota 
autem  imagirie  poetae  fe  et  fa- 
roam,  vel  fuis  ipforum  carmini- 
bus  partam  vel  aliis  inde  tribu- 
tam ,  ciusdem  perfonae  ac  con- 
ditionis  faciunt.  Hinc  ex  parte 
tantum  fefe  inorti  obnoxios 
profitenlur,  ut  h.  1.  poeta. 
Ovid.  Trift.  V.  14 •  5-  Dumque 
legar ,  mecum  pariter  tua  fama 
legetur,  nec  potes  in  maejtos 
pinnis  abire  rogos.  Ideminfine 
Metam.  375-  Varte  tamen  me- 
liore  mei  fuper  alta  perennis  ajira 
f&rar.  Martial.  V.  25.  5.  Quem 
chartis  famaeque  damus  populis- 
aue  loquendum  ?  Quis  Stygios 
non  vult  totus  adire  lacus '/  — — 
7.  litabit  JLibitinam,  effugiet 
niortem ,  immortaiis  erit;  ea- 
dem  fere  ornatus  ratione ,  ac 
II.  20.  7.  III.  5,  16.  Adde 
Tyllii  III.  (A.  Br.  II.  105.) 
de  Sapplio:  mvj  f*i  SraVOvOerv  ty,v 
T  5  Mi- 


2£)8 


<^.    HORATII     FLACCI 


Crefcam  laude  recens,    dum    Capitolium 
Scandet  cum  tacita   Virgine  ponlifex. 
Dicar,  qua  violens  obltrepit   Aufidus, 


Et 


IMiTuXvjvaiali  tvVEir  ccoiboiroXo'J' 
—  —  yveuwgai  ivj  'AT&sw 
ev.cTos  «stipuyov.  Ovid. 
Trift.  III.  7.  54.  EJfuge  venturos, 
qua  potes ,  usque  rogos.  Adde 
eiusd.exP.iri.  £.52.  Martial.X. 
2.  7.  Ducta  h.  1.  loquendi  ratio  a 
Venere  Libitina ,  cui  funerum 
cura  concredita ,  ob  apparatus 
funebres,  in  eius  templo  repo- 
fitos.  Libitiuam  igitur  vitat, 
nih.ii  rei  eft  cuni  ea,  qui  morti 
haud  obnoxius  eft. 

v.  7.  Ego  crefcam  laude  po- 
ftera ,  laus  ,  gloria ,  nomeu 
xneuni  crefcet  apud  pofteros, 
usque  recens ,  ita  ut  uova  in 
dies  incrementa  cnpiat,  novis 
usque  auctibus  apud  poiteros 
vigebit,  nuuquam  inveterafcct. 
Ln  vatem  vtere  venturi  prae- 
fcium  ac  Dclphica  cortina  vera- 
ciorem !  lmitatus  eit  locum 
Prop.  111.  1.  3  '(•  '***  cajus  me- 
viorator  Hvmerus  pojteritate 
fuum  crefcere  fentit  ojms.  — 
(ium  Ro,ti.-i  cuin  Capitolio  itabit, 
h.  in  aeternum  ;  nam  de  aeter- 
nitate  C ■mitolii  atque  Vrbis  fuae 
certifhma  Romanorum  eiat  opi- 
nio.  Vnde  aeteinae  l\omae,  Ae- 
ternitatis  imverii  frequcutiihrna 
in  numis  Romanorum  iactantia. 
Exquifita  autem  imagiue   illud 


extulit  poeta  :  dum,  donec  Pon* 
tifex  IM.  facra  publica  curatu- 
rus,  fcandet  afceudet  Capiton 
lium,  facra  Virginwn  Veftahum 
pompa  deductus ;  quod  folleu- 
ne  erat  in  facris  publice  fa- 
ciundis.  —  tacita  praeclare 
auguftum  religiofae  pompae 
praebet  fpeciem.  Noftrum  lo- 
cum  imitatus  elt  Martialis 
IX.  2.  5.  Turpeia  fummi 
faxa  dum  Patris  ftubunt :  dutn 
voce  fnpplex  ,  dumque  ture  plu* 
cabit  nwtrona  Diuae  dulve  Luliae 
noiuen»  manebii  altum  Flaviaa 
decus  gentis  cum  fole  et  ajlris 
cutnque  luce  liomanu. 

10.  Dicar  ego  Apulus,  me- 
morabunt  pofteri,  me  Venulia, 
Apuliae  oppiuo,  oriundnni, 
priiwipem  deduxifje ,  primun) 
fuiile ,  qui  Aeolia  Aicaei  et 
Sapplius  carmina ,  modos  ,  ad 
halos  modos  deduceret ,  tra  iu- 
ceret ,  qui  Graeca  carmina  ly- 
rica  ad  mpdps  Italos  accoinmo- 
daret ,  ita  ut  Roiuams  modisj 
fidibus  C  lubiectis  nimirurn  L.i- 
tinisverbis)  refonarent,  inde- 
que  ex  huntili,  quuin  humiii  I 
genere  ortns  eflet,  putentem 
facturn ,  apud  populares  fuos 
fama  ac  gratia  floruifle,  "tngenio 
nobiiitatem    confegutum  fi 

OiillliaO 


CARMINYM   L.    III.    C    XXX.   V.    8"l4-        299 

Et  qua  pauper   aquae  Daunus  agreftium 
Regnavit  populorum,    ex  humili   poteihs 
Princeps  Aeoliurn  carmen  acl  Italos 
DeduxilTe  modos.     Sume  iuperbiam 

Quae- 


omnino  pro ,  rne  primum  Ro- 
raanoruni  extitiffe,  qui,  Grae- 
corum  exempla  fecutus,  poefin 
lyricam  cum  laude  tractavet. 
Doctius  idem  de  elegia  fua  ad 
Graecos  conformata  III.  1.  3. 
l}rimus  ego  ingredior  -puro  de 
fonte  facerdos  Itala  per  Oraios 
orgia  ferre  choros.  In^enui 
vxro  animi  poetam ,  qui,  quum 
inagnifice  admodum  de  fe  lo- 
quatur,  neque  quantum  ipfe 
JLyricis  graecia  debeat,  neque 
quam  obfcuros  natales  habnevit, 
non  tam  reticeat,  quam  potius 
iactabundus  proiiteatur.  Illud 
„  ego  Apulus  "  videquam  ovna. 
vevit  poeta !  qua  parte,  ubi 
Aufidus,  Apuliae  fluvius  ,  vio- 
lens  cbftrepit ,  violenter  fluit, 
impetuofe  atque  cum  fragore 
ruit,  navaj^Ba  ^i&i ;  e  natura 
iitius  fluvii,  vid.  IV.  14.  25. 
I.  1.  53.  —  11.  Di- 
fcilius  Apuliam  dciignat  ab  an- 
tiquo  eius  rege  ( ut  II.  6.  11. 
et  III.  29.  0.1.)  Dauno ,  qna, 
ubi  is  regnhvit  pvpulorum,  v^Js 
/arujv,  imperitavit  populis,  quam 
uem  ille  in  ditione  liabuit, 
pauperem,  aiidam ,  fic- 
pcrpetuo  Apuliae  epithe- 
to.   Cf.  \.  5.    16.    Ovid.  Met. 


XIV.  510«  Iffpygis  ctrida  Dau* 
rti  arva.  Sed  audacter  Ilora- 
tius  Daunum  ipfum  aquae  vocat 
pauperem ;  quod  a  lyrica  ra- 
tione  haud  alienum  putandum. 
Caeievum  aliura  alii  ordinem 
vevborum  inftituunt,  quovum 
nullum  facile  adprobabis. 

v.  14 —  16.  Laurum  » iam 
Mufam  pofcit  vates  ea  digniih- 
mus ,  ipfa  hac  arvogantia  fua 
placens  atque  amabilis.  Com- 
municat  antem  poeta  fuperbiam 
fuam  cum  Melpomene,  tan« 
quam  Mufa  fna  lyrica,  quacum 
principatum  inter  poetai  Roma- 
nos  lyricos  obtinuerit;  quo  eo- 
dem  fpivitu  Pvopevt.  III.  1.  g. 
Ouo  me  Fanm  levat  lerra  fubii~ 
tuis ,  et  a  me  ]\ata  coronatis 
JMufa  triumphat  equis.  Suine 
fuperbiam,  haud  te  iam  dede- 
cet  fupevbia,  haud  vana  illa, 
fed  quaejita  ,  parta  ,  innixa  me~ 
ritis.  ; —  15.  et  mibi  cinge  co- 
mam  lauro ,  impone  lauveam 
Delphicam ,  Anoliineam  ,  vati- 
bus  debitam.  —  volens ,  pvo- 
pitia,  de  Diis  follenni  fovmula 
(  Piud.  Ifthm.  VI.  63.  u 

«g>ftv      ay.cvaoic.      caet.      llefiod. 
Tbeoe. 


500  Q.    HOR.    TLACC.  L.     III.    C.    XXX. 

Quaefitam  meritis,    et  milii  Delpliica 

Lauro  cinge  volens,  Melpomene,   comam. 

Theog.  446.   de  Hccate  irciV/va?  c.   142.    Mars  pater ,    te  -precor 

• —   Svpty    ye    Stkovvoc      si;  quaefoqne,   uti fies  volens  propi- 

ckiyunv  poiasi   )  maxime   in  pre-  tius  milii,    domo ,  familiae  caet. 

cationibus    adliibita ;      v.   c.    in  Alia  vid.   apud.   Pric.  ad  Apul. 

facris  luftralibus  apud  Catonem  IV.  p.  237. 


--*A<£s 


O.     HORATII     FLACCI 


CARMINVM 


LIBER      QVARTVS. 


aa£MfiftM 


Wm 


Q.    HORATII     F  L  A  C  C  I 

G     A     I\     M     I     N     V     M 


LIBER      OVARTVS. 


C    A    II     M    E     N       I. 


ARGV  M ENTV  ZVI. 

jLsuarLitm  hocce  carminum  lyricorum  volumen  ex  longo 
inlervallo  ab  Jloralio,  idque  Augvjii  potijjimum  hor- 
,  qui  ita  cavere  fiuderet ,  ijuo  miuus ,  quae  in  Ne- 
rones,  privignos  fttos ,  ipjius  iujju  ab  eo  compojita 
ejfent,  intercidercnt  carmina  kltiVixtbci  prioribus  tribus 
Ju'IIe  ocULUimit  a  Suetonio  (in  vita  cius)  proditum 
cji.  JLx  quo  tavten  loco  tevtere  eos  agere  arbitror, 
qui  non  pleraque ,   qitod  quidem  verijjimum  videtur,  Jed 

omnia 


30/(.  Q.     IIOKATII      FXACCI 

omuia  prorjus  ,  qnac  in  hoc  libro  coutinentur ,  Jiova, 
h.  pofi  trcs  dcmum  libros  cmijjos ,  a  pocla  confcripta 
ejjc   opinentur    carmina;     qunm  in   his  w<  depre- 

heudantur ,    quac  dd    anteriora ,     id    quod    abunde    iplo- 
rum    argfj.it    iudoles,   referri    debcant    tcmpora.      JDicen- 
dum  igitur  po'ius,   poctam  partim  ca,   quae  dudiim  pa- 
rata    jieque  dum   tamen  in   vulgus   edita    (cerLenon    iu 
Jafcem  collccia)  Jervaret,  partim,    quae  tuuc  tcinporis 
priiuuui   compojuijfet ,    in   unum  voiumen  coniecta,  tum 
prinntm    una   cum  JSeronianis    (c.    IV.    et  XVI.)   edi- 
4ijje  cannina,    atque  hoc  adco  Jcujii,   quac  a  Suet 
tradaniur ,    accipicnda  ejfe    apparet.     —    lam    ad  pri- 
mum     carmen    quod    attinct ,     ad  lujus    illttd  poeticox, 
tractationi  lyricae  aptijjwws,    eosdemque  ab  aetatis  ijtius 
homiuibus     cupide    expetitos  lectitatosquc    (qua   ipfa  de. 
caujja  huuc  ipji  huius  libri  Jronti  praejtxum  ejje  Jujpi- 
cor)  utiicc  referendum  cjje ,    argumcuti   eitis  ubunde  ad- 
Jiruerc  videtur  levitas.      In   quo  quamquam   amoris  na- 
turam  dtque    ingenium    ad   amujjim   plane  dejcripjeril ; 
illud  tameu  tanlum   abeji  ut  paullo  iniquius  de  morwns 
poetaey  quod  quidem    iuvcnujios  homiues    quosdam  Ja- 
cere   videas ,    fcrre    nos    cogat   iudicium,    ut  iu  reprae- 
Jentando  curn  tanta  coiorum  veritate  amoris,  a  quo  ta- 
men  immuuis  ejfet,  ajfcctu  Jummurn   cuui  potius  admi- 
rari   deceat  artijcem.       Deprecatur  autcni   amorem  Jibi 
quinquagenario  a  J '  encrc  iuiectuui,   eumque  ad  Vaullum 
Maximum,  iuvencm  uobilern,  pulchrum  ac  divitem  ,   qui 
ei  idco   aptior  Jit,    elcganter  amaudat',   dumque  Je  iani 
plane    nuntium    anwri.   mijijjc    Jignijtcat,      ecce  iteruru 
gravijjuuo  Jcje     amoris   acjiu     pertentari  auirnadvertit> 

quem 


CARMINVM     L.    IV.     C.     I.  305 

qnern  invitus  quidem  fed  venujle  admodum  explicat. 
Onrnino  magnum  fefe  poetam  ojicndit  hoc  carmino 
JJoralius ,  five  argumenti  eius  tractationem ,  ftve  elo<- 
cutionis  doctrinam  fpectes  atc/ue  cOmtam  venujtatem: 
in  quo  tamen  a  graecis  eum  fubinde  profecijfe,  vix 
dubitari  poteji.  Caeterum  quamquam  pro  exploraio, 
quisnam  ille  Paullus  Maximus  fuerit,  vix  Jiatui  pojfe 
cxijiimem;  Jatis  tamen  probabilis  eorum  videlur  opi~ 
nio ,  qui  Paullum  Fabium  Maximum,  qui9  quamquam 
multo  ferius,  quam  hoc  carmen  fcriptum  eji ,  cum  Q. 
Jelio  Tuberone  (a.  V.  JJCCXLJIJ.)  conful  fnit,  in- 
teliignnt. 


Tom.  II.  V  AD 


5o6 


q.    IIORATII    FLACCI 

AD       VENEREM. 


lntermilTa,   Venus,    diu 

Piurfus  bella  moves.   Parce,  precor,  precorl 
Non  fum,    qualis  eram  bcmae 

Sub  regno  Cinarae.     Deline,   dulcium 

Mater 


v.  1.  Eqce  Iterum  ad  amo- 
tem,  cni  dudum  finem  impo- 
fuiffe  milti  videbar ,  compelli 
me  fentio!  Pro  quo  nobilius 
phantafnia  eft,  quod  a  Venere 
fefe  uenuo  ad  amorem  inftio-ari 
dicat;  quo  et  vehementiam  eius, 
et  quod  invitus,  quippe  fere 
quinqnagenarius,  ei  fuccubue- 
rit,  praeclare  declar.it.  Cf. 
omnino  I.  19.  rj  Tqq.  Aefium 
poetae  vivida  ftatim  prodit  ora- 
tionis  ad  Venerem  converlio. 
—  bella  moves ,  ad  amoris  mi- 
litiam  me  excitas  ;  nota  imagi- 
ne.  Vid.  ad  III,  26.  2..  — 
rurfus ,  poft  militiam  lianc  diu 
intermilTam,  qui  diu  amori 
hauii  vacaverim.  —  Parce,  co- 
gita  Venerem  inftantem  poetae 
reluctanti ,  tantoque  gravius 
urgentem  ;  ineft  adeo  vehemen. 
tiflimi  amoris  uotio ,  etiam  re- 
petito  prevor  luculenter  prodi- 
ta.  In  hoc  ducem  forte  liabuit 
poeta  Alcaeum,  cuius  fragm. 
fervarunt  Hephaeft.  p.  i(y.  et 
Schol.  Ariftoph.  Plut.  302.  os%ai 
jxi  v.w/^a^svra  ,  bi^xi  ,  kiffffof*«i 
Ct ,  XtffSo//an. 


v.  5.  Kon  lam  amplius  vlgor 
aetatis  fupereft,  aptif- 

fimus.  Florem  aetatis  fuac  pul- 
clire  poeta  a  Cinarae  amoribus 
defienat,  quos  eir.s  priroos  iu- 
cundifumosque  Fuiire  rocte  inde 
collijias.  Cinaram  imniatura 
morte  obiiffe  ex  IV.  »3-  21« 
conftat.  Tenetrimi  igitut  af- 
fectus  plena  eft  eius  inieeta  h.  1. 
mentio.  —  bonae,  moribus 
probis ,  rninime  meretriciis^ 
Tibull.  IT.  4.  45.  At  bonaquae, 
nec  avara  fuit  caet.  lmtnunem  fe 
Cinarae  placuijje  fctibit  Epp.  1« 
*4"  33*  —  4"  «*£nan*  propriura 
amicarum ;  cui  fervitus  atna- 
torum  opponitur;  pervulgata 
rationc.  Vid.  ad  II.  3.  18.  Vul- 
gare  utique  erat,  quuni  Cinarae 
addictus  eram ,  eam  unice  aina- 
bam. 

v.  4  —  7.  Pulchre  exoruatur 
amplificaturque  antecedentium 
vv.  fententia.  Pro  vulgari:  ne 
me ,  nimis  aetate  provectura, 
amare  cogas  ,  doctius  erat,  n» 
me  tuo  imperio  itetunt  fubii- 
cias ;  iuxta  pervulgaum  Graeci* 
lo- 


CARMINVM     I..    IV.    C.     I.    V.    1  -  Q. 


507 


Mater    faeva   Cupidinum, 

Circa  luftra  decem  iiectere  mollibus 
Iam    durum  imperiis.     Abi, 

Quo  blandae  iuvenum  te  revocant  preces. 

Tem- 


Ioqti?ndi  rationem  ,  hjjiy\5y\vott 
l-t  'E.owto;,  et  fim.  Speciali 
hanc  exornavit  idea  ,  a  doman- 
dis  lin^enciisque  equis  petita. 
Quae  eadem  iam  adhibita  eft  fib 
Hermefian.  el.  v.  55.  0'JS*  0? 
bstvov  E^cutc?  arcsCTptyocvro  xu- 
botjxov  <paivo/j.svov ,  bstvov  h 
jjASov  <j(p*  v\vi  oy^ov.  Sed 
explicatius  Nofter.  Flectit 
imperiis     Cqnamquam     proprie 

iun-rcudum     rSi     durum    tertio 

1 

:afu  )  ,  ad  fui  arbitrium  irope- 
ciofe  fingere  tenrat  Venus  poe- 
tam  circa  lujtra  decom,  annos 
iam  L  excedentem,  adeoque  iam 
iurum  iiii  imperio ,  minus  tra- 
;tabilem,  docilem.  Mirnm  acu- 
men  in  antitheli  durum  et  mol- 
'ihus ;  nam  mollia  funt  Veneris 
mperia,  qnae  blanda  yi  fua 
inirnum  impeliunt,  quibus  lu- 
>enter  fe  fubmittunt  homines, 
.imori  per  aetatem  funt 
rabiles.  Similiter  eft  ykvY.tia 
lviyw.y  ,  lcne  tormentum ,  de 
piovid.  ad  III.  21.  13.  Amoris 
gitur  naturam  exprimi  puta 
ioc  epitheco ;  nti  pervulgatius 
.mor  dicitur  hlandus ,  lenis, 
l&xanimus ,  $sk%ity$uiv  et  iim. 
^d  aetatem  ttiollem  aptamque 
cgi  (  Ovid.  A.  A.  I.  10.)  refe- 
unt  nonnulU ;  ut  imperia  moU 


lia  fint,  aetati  molli,  iuvenili 
adhibenda  ;  nefcio  quam  briie. 
Durum  f.  durioris  equum  refra- 
ctarium  dici,  notum.  Venus 
mater  Cupidinum  dicta ,  ut  I. 
19.  1.  —  faeva ,  quae  fenem 
amare  cogat ,  vel  linipliciter  to 
irtY.qav  aut  vehememiam  amoris 
delineat.  —  duLium  vc-1  tene- 
roj-ura  ( fere  ut  eadem  Ovid. 
Am.  III.  15.  1.  tentrorum  mater 
Amorum  audit)  perpetuo  iu- 
ventae  epitheto;  vel  follenni 
Amoris  attributo,  yEgw$  ykv 
y.vq,  txyavog  caet.  Cf.  I.  g.  15. 
Ita  acceptum  fuaviter  vjdes  op- 
poni  tm  faevo.  —  7.  Q.  Ahi 
ad  iuvenes,  quibtis  defideratif- 
fima  es.  PraecLue  ita  tranlitum 
parat  ad  feqq.  poeta.  Vulgarius 
erat,  quo  iuvenes  te  precibus 
vocant,  f.  ad  iuvenes,  qui  te 
precibus  expetunt.  —  hlanda» 
auget  defiderii  vim.  Gf.  III. 
23.  ig.  In  revocant  r.on  ar- 
gutandum,  quafi  Venus  antea 
iam  ailuiffet  iuvenibus ;  fed  eft 
pro  fimplici,  vocant.  Ceterum 
inverfa  fententia  rem  ad  Somnum 
traduxit   Stat.  Silv.   II.  4.  14. 

V.  g  fqq.     Tempeftivius ,   op- 

portunius   adibis ,     conferes    te 

in  domum  Pauili  Fabii  D/Iaximi ; 

V  2  gra- 


303 


Q.     HORATII    rLACCI 


TemperHvius   in   domum 

Paulli,    purpureis  ales    oloribus, 
ComiiTabere  Maximi, 

Si  torrere  iecur  quaeris  idoneum. 


Nam- 


gratior  ibi  fedes  iibi  erit,  ma« 
iorem  inde  gloriam  feres ,  Ma- 
ximo,  forma,  aetate  caeterisque 
virtutibus ,  quae  paratam  ei 
victoriam  fpondeant,  confpicuo. 
Exquintiim  artilicinm,  quo  lau- 
des  Maximi  ranquam  aliud 
agens  inrexuerit  poeta,  obfer- 
varunt  iam  alii.  Iant  Veneris 
mi°rationem  in  donmm  Maxi- 
jni  vide  quam  fplendide  infiru- 
xeritpoeta!  -r-  ales,  irrsqesffff*, 
Tr/,v>! ,  volnns  h.  celerrime  per 
aerern  vecta  oloribus,  ope  cycno- 
rum  alituni ,  quod  docte  eft 
pro ,  currii  ab  oloribus  ducto 
comijjabrre  in  ilomum  JVI.  vehe- 
re ,  intrabis  Maximi  aedes.  Co- 
miJTarii  comiflatitm  ire,  in  do' 
vnim,  plane  nt  Graeci ,  Kw//a- 
<^£iv  *r>«S  Ttva  (Tbeocr.  III.  1. 
JR  w;j.£cbw  irori  rav  AfxxqvkXihei) 
X'Ju/vcov  aystv  *"P0{  rivot  ( Bion 
XI.  /|.  6/^'v  xCT('xoi/atva  xcu/xcv 
ayovri  —  —  rv  hihoi  <p&o$) 
v.w/aa^giv  s*e  Tiva  ( ut  in  Pio- 
verb.  npud  Suid.  ay.Xyrot  Kw/Jta- 
^cvfftv  tif  fyiXovc  (f/iXot  apud 
Schott.  Adag,  p.  546.  qui  ex 
eodem  p.  415.  laudat:  sic  /xs- 
Xtrra;  y  iv.wfxaffac)  quum  pro- 
prie  fit ,  amicorum  domos  adi- 
re  diei  fefti  agentli  aut  hilario- 
ris  compotationis  gratia,    facile 


perfpicitur,  quam  delectnm  hoc 
verbum  lit  pro  yulgari,  conce- 
dere  in  domum  M.  Innttit 
enim  Maximi  domum  Veneri 
aptiflimam,  utpote  hilarioribm 
iuvenum  compotationibus  fre- 
quent.itain,  adeoque  rifui,  iocis 
lafciviaeque  vacivam.  Ilinc 
Anacr.  VI.  1  2.  e  &'  *Epw;  0  yotf* 
Coy^air:);  jj.iTCx  rcv  KaAou  Ai 
jjtra  t">)c  v.akq;  Yiv3"-/joy}i  — 
y.ujixsv  jjiraci  yatqM-j.  Cf.  III. 
ig.  6.  —  Oiores  purpurei, 
nitidi,  ob  pennarum  laeritateBl 
atque  candorem.  Nam  fplendor 
in  purpura  laudatiflimus.  IIts- 
qa  iroqfpvqeot  forte  eodem  fenfu 
Boreae  tribuit  Pind.  Pyth.  IV. 
526.  Bes  paflim  notata  VV. 
DD.  Vid.  Gefn.  ad  Claudian. 
XXIX.  7.  et.  Wernsd.  Poet. 
min.  III.  p.  303.  Ineptias  plu- 
rimorum  intpp.  adponere  nihil 
attinet.  —  11.  Si  quaeris,  allu- 
befcit  tibi,  iecur  idonenm  tor- 
rere ,  animum  cuiuspiam  ,  qui 
amori  magis  idoneus,  ainando 
aptior  fit ,  amore 
Jecur  libidinis  fedes,  ttt  in  vttl- 
gus  notnm:  torreri  de  amoris 
igne  dicitttr;  notifliina  ratione. 
Vid.    1IT.    9.    15. 

15.    Namque  et  nobilis,  qttuni 

nobiii  genere   ortus   ht ,   fc.   e.v 

illu- 


CARMIXVM    L.  IV.    C.   I.    V.   9  -  1 8« 


30p 


Namque  et  nobilis,    et  decens, 
Et  pro  follicitis  jion  tacitus  reis, 

Et  centum  puer  artium, 

Late  figna  feret  militiae  tuae: 

Et  qnandoque  potentior 

Largis  muneribus  riferit  aemuli, 


Alba- 


illuftri  Fabia  gente,  et  decens, 
fornia  infignis.  Decor  iuvenili 
«etati  propvius.  Supra  II.  1  x. 
6'  Ju§^  retro  levis  iuvevtas  et 
decor.  —  1/1.  Etiam  ingenii 
dotilms  inftructiifimus.  Pro 
lioc  fpeciatim  :  vir  eloqncntiffi- 
mus ,  magnum  eioqucntia  lua 
nomen  ndeptus.  Scd  novum 
*d  laudem  facnndiae  eius  mo- 
mentum  facit,  reis  impenfa 
opera,  ut  II.  1.  13.  —  tion 
tacitus ,  difertiffimus,  fi  quando 
reorum  cnuifam  agat.  —  jolli- 
citis  ut  maeftis  l.  I.  perpt  tuo 
reorum  epitheto.  Cf.  Ovid. 
A.  A.  I.  460.  Tnit.  I.  2  2.  ex  P. 
I.  2.  113.  Martial.  V.  16.  6. 
— -  15.  Puer ,  iuvenis  cevtum 
artium ,  /uv^ia  tihvj;,  ingcmo 
eximto  artibusque  exculto. 
m  doctum  confilia  fimilieer 
Pl.i.r.  Pfcud.  II.  3.  12.  primarum 
artium  r>rincij>em  Terent.  Ad  II. 
rVtque  itaaccipere  praeftat 
quam  de  aftutis  macbinationibus, 
quibus  nmatores  illaqucare  ftu- 
deut  pnellas;  qucd  Maximo 
minus  digimm  foret.  —  16.  Is 
in  tnis  cailrrs,  tuus  mires  late 
fgna  atque  ftJtoi*  victricia  ferct, 


circumferet,  ubique  victoria 
potietur,  omnia  expiignabit. 
Soiienne  iftud  de  victore  exer- 
citu. 

v.  17.  Et  qvandoque ,  quart- 
docnuquc  ,  ubi  felix  in  amore 
fucrit,  votis  potitus  fuerit. 
Pio  eo  fuavitcr  poeta ,  fcrvata 
militine  imngine,  ad  rem  magis 
accommodata :  ubi  potentior 
fp.ctus,  praelatus  ftierit  armulo, 
rivali;  pro  quo  rignificarjter  eit, 
largis  muneribus  nemuii,  aemulo 
•impiijfimis  donis  pue/lae  ani- 
mum  expugnnnte^  Pocens,  yio- 
tior  ,  de  amntore ,  priores  par- 
tes  (Ter.  Eun.  I.  2.  71.)  de- 
jecto  rivali  npud  ttmicam 
te.  Piaufc.  Menaeckm.  II.  3.  8- 
huic  ultro  fit,  ut  meret ,  potif 
fumus  vojirae  domi  ut  jit.  Idem 
Stich.  I.  2.  41.  (luem  aequius 
eft  nos  potiorem  habere  quam 
te  ?  Cf.  III.  9.  2.  lam  vetentior 
riftrit  £;ra.ece  dictum  puta  pro, 
rifcrit,  iaetatus  fucrir,  fe  po- 
tcntiorem  factum  aemulo  ;  fli  u- 
ctura  110fi.ro  frequentata.  — 
19.  Tum  tibi,  vori  compos  f.i- 
ctus ,    fpiendidum  tea 

V   3  tuet. 


5«o 


Q.    HORATII     FLACCI 


Albanos   prope    te    lacus 

Ponet  marmoream ,    fub  trabe  citrea. 
Illic   plurima  naribus 

Duces  tura,    lyraeque  et  Berecvntiae 


De- 


tuet.  Vota  Veneri  in  amore  fe- 
cuudo  nuncupnta  painm  poetae 
memorant ;  h.  1.  templum  a 
Maximo  Veneri  vovendum  pro- 
niittit  poetn,  pro  re  iftius  lau- 
tiori.  Cf.  II.  iQ.  »*xtr.  Igitur 
vix  putem  ,  allegoricam  v.  16'. 
rationem  a  poeta  continuaii, 
refpicique  imperatorum,  in  bel- 
lum  proucifcentium  morem, 
Diis  templa  ,  aias  caet.  voven- 
di  reque  bene  gefta  dedicandi. 
•—  Te  inarinoreum  jionet ,  ima- 
ginem  taam  de  marmore  factam 
ftatuet.  Idcm  orationis  color 
in  epigr.  Aeneidi  praefigi  folito 
(Cntal.  VI.  g.):  Marmoreus- 
que  tibi,  dea,  verficolorihus  alis 
in  mor"in  jjicta  Jiabit  Amor  pha- 
retra.  Ita  paflini  Demofthcnes, 
yat\v.oZv  rivx  tVTotvou  pro  aeneam 
alicui  (iatuam  erigere.  Vid. 
Wolf.  ad  eius  orat.  I.eptin.  p. 
539-  Ponere  pro  dedicare,  con- 
fecraie,  proprio  hac  dc  re  vo- 
cabulo.  Cf.  III.  26.  6.  —  fub 
trahe  citrea,  fub  tholo  (  ibi  enim 
Deorum  ftatuae  collocari  foli- 
tae)  de  materia  citrea  vel  lami- 
nis  citreis  expoiito.  Docte  au- 
tem  ita  declaratur  templum  Ve- 
neri  una  cum.  Jtatua  eius  confe- 
crandum;  cuiua  magnificentiam 
ab    uua    eius    parte  defcriptam 


exhibet.  Citro  enim,  arbori 
in  Atlantis  connuiis  provenienti, 
maximum  Romae  ftatutum  pre- 
tium,  adeo  quidem,  ut  menfae 
inde  factae  Iatifundiorum  pietio 
pares  aeftimarentur.  Maximus 
radicis  eius  ac  tuberum  ufus 
iuit  in  feilia  ,  lectis  ,  (  Perf.  I. 
53. )  lacunaribus  (  Apulei.  V. 
iuit.  fumma  laquearia  citro  et 
ehore  curiofe  cavata)  pavimen- 
tis  ( V.  Feft.  in  pavimenla  poe- 
nica)  caeteraque  fupellectili, 
fegmentis  eius  induccnda,  pro- 
pter  maculnrum  ac  colorum  a 
venis,  quibus  difiincta  funt, 
provenieutium  varietatem.  Lo- 
cus  claff.  apud  Plin.  XIII.  iQ» 
Cf.  Salmaf.  ad  Tertull  de  Pall. 
p.  453.  Ciacon.  de  Triclin.  p. 
20.  et  intpp  ad  Apul.  I.  1.  — ■ 
prope  lacus ,  lacum  Alhanum ; 
qui  erat  in  nemore  Albano.  De 
eo  Liv.  V.  15.  Virg.  Aen.  IX. 
337.  De  monte  Albano  Noftet 
Epp.  II.  i.  27.  Viliam  MaxU 
mum  in  ea  re^ione  habuiffe, 
cum  Scholl.   recte  ftatuas. 

v.  2.1.  Illic  maximo  numen 
tuum  honore  profequetur,  ftun- 
ma  religione  colct  Maximus. 
Docte  haec  fpecialibus  ideis  ex- 
pofna  apoeta.  —  Duces,  tiahes 
nui  f« 


CABMINVM  L.    IV.    C.    I.     V.    19  -  50.       5^ 

Delectabere  tibiae 

Mixtis  carminibus,   non  fme   fiftula, 
Illic  bis  pueri  die 

Numen  cum  teneris  virginibus  tuum 
Laudantes,     pede  candido 

In  morem  vSalium   ter  quatient   liumum. 
Me  nec  femina,    nec  puer 

Iam,  nec   fpes    animi   credula  mutui, 

Nec 


nutibus,  penetrabit  nares  tuas. 
plurimus  turis  incenfi  oclor,  mul- 
tum  turis  tibi  adolebitur,  Elo- 
cutionis  ratio  in  his  minus  qui- 
dem  auguita,  ad  totius  tamen 
carmiuis  ingenium  ac  habitum 
fatis  accommodata,  —22  —  28« 
Ibi  choros  puerorum  ac  virgi- 
num  initituet,  hymnos  adlyrae 
ac  tibiae  numeros  in  tuura  ho- 
norem  cantautes.  Paullo  didu,- 
ctiore  ornatu  haec  poeta.  De- 
lectabere »  audies ,  carmina,  fo- 
nos,  modos  (ut  III.  11.7.) 
lyrae  ac  tibiae  permixtos,  non 
jine,  una  cum  fiftula.  De  lyra 
ac  tibia ,  rei  facrae  adhibitis,, 
fatis  conftat;  vid.  I.  56.  1.; 
fiitulae  autem  talis  ufus  in  mo- 
purom,  antiquis  fatis  obvius. 
—  25.  Chori  puellarum  ac 
puerorum  in  omnibus  fere  fa- 
cris  adhibiti ;  yid.  Argum. 
Cavm.  Saec.  IIoc  loco  bis  die 
laudant,  laudes,  hymnos  Ye- 
neri  cnitunt,  ut  in  facris  Iliacis  ; 
do  quo  vid.  lleyn.  ad  Tibull. 
I.  5.  31.  — 2".  Cuni  falt.itione, 


h.  ita  ut  chorus  ad  certos  car- 
minis  numeros  moveretur,  de- 
cantari  folitos  fuiffe  hvmnos, 
in  vulgus  notum.  Pro  incelfu 
ad  numeros  compolito  eft  qua- 
tere ,  pulfare  humum  .  ut  I.  4" 
10.  et  faepius  alibi.  'ier  certos 
modos  h.  1.  defignare  videtur. 
—  candido  docte  chorum  for- 
ma  inhsnem  innuit.  —  Irt 
morem  Salium*  ovnat,  ut  I. 
56.  12, 

x>.  2p  —  52,,  Me  quidem  iam 
amoris  pertaefum  elt.  Nec  fpes 
caet.  ne  tum  quidem,  fi  fpera- 
re  f.  induci  poftim,  ut  credam. 
animum  mutuum  fore,  me  reda- 
matum  iru  Animuj  mutuus 
eodem  amoris  affectu  percitus. 
■ —  credula  y  quae  facile  iftud 
perfuadet  amanti,  fallax,,  cum 
vi  ;  ineft  eniro  ratio,  cur  amo- 
ris  omnis.  poetr.m  taedeat.  — 
31.  Nec  comiflari  iuvat.  Sua- 
viter  hoc  propter  v.  n.  et  quod 
comiffationes  ad  iuvenileia  amo- 
ris  lafciviam  pertinerent.  Spe- 
V  4  ciatim 


5l2  Q.    HORATII    PLACCI 

Nec  certare    iuvat  mero, 

Nec  vincire  novis  tempora  floribus.   — 
Sed  cur,    lieu,    Ligurine,    cur 

Manat  rara  meas  lacrima  per  genas? 
Cur  facunda  parum  decoro 

Inter  verba  cadit  lingua  filentio? 
Nocturnis   ego    fomniis 

Iam 


ciatim    autem     illud    poeta    tco  Lucian.  DD.  VI.  p.  271.      — 

certare  inero ,   bibenilo  (Vid.  ad  35.    Alterum    amoris   indicirun 

I-  56.    4°0    h-    liberiore  com-  flentium,  haefitatio    inter  verba 

potatione   et  coronis   convivali-  in  media  oratione.     Virg.  Aen. 

bns   (pro  quo  eft,    vinoire ,  re-  IV.   76.   de  Didone  amore  fau- 

dimire,     circumdare      tempora  cia :    incipit  ejjfari,    mediaque  in 

Jioribus       novis,       recentibus)  voce   refftit,    qui  locus    ductus 

«xtulit.  ex  Apollon.  III.  685-    ^ckXditt 

b     i[x.t^oh'J    ftsv   «va    CTO/jta     $Ztv 

"•  33-   Vnnitarem  horum   di-  ivttvtir     tySoyyii   b'    ev    Vped] 

etorum    ecce    redarguunt  amo-  j3«/vs  irtqatrt^.    A  Noit.ro  Snp- 

*is ,   diu  fuppreffi ,    nunc  fubito  pluca     magis      expre.fa :      dkXx 

provumpentis  raanifcfta  indicia,  ndfj.utv   y\<liG<j    Sayt.      Lingua 

qnae    poctae     invito    excidunt.  cadit ,    vox  conciilit,    intercipi- 

Omnino  multam  artem  oftendit  tur  flentio,    obmntefcit   plane. 

poeta    in    tractando    hoc    loco.  —  parum    decoro ,    parum   de- 

Exquifita    ftatim   apoftrophe  ad  center.                        * 
Ligurinum,  fmuii  calaniitatem. 

Tum  oratio  ambigrntis  eft  in  re  v.   37.    Cum    variatis  imngi- 

tam    manifefta,     quafi   fibi  ipfe  nibus  vides    orationem   qtioquo 

Tix   perfuadeat,    fe   in  luto  ad-  docte   variari  a   poeta.    Somuia 

huc   haerere.     —    34.    lacrima  Lignrinum    eo    ftatu    refentnt, 

rara,     quae   fttrtim   derepit   ge-  quo  poetae    interdiu    curam  fni 

riis,   ipfi   n».-c    advertenti  elapfa,  imecillet.      Praeclare  adeo  exor- 

Appofite    Meieag.   LIII.   1.   (A.  natur     ita     vulgaris     fententia, 

Er.    I.  16.  )   Aii/    pci  bvvti   p.h  etinm  per   fomnos  tua  mihi  ob- 

«v    ovaeiv  -*joc    *Eowtoc,    cfj.fj.oc  verfatur  inmgo ;    qttod  et  ipfum 

os    ffiya   iro5o/c  to  ykvnv   hiy.c-v  invito       fuccumbentem      amovi 

Qioti.    .  Cf.    I.     13.    6.     Adde  poetaru  oftendit.   —  iamcaplum 

ttneo* 


CARMINVM   L.    IV.    C.    I.    V.    5 1  -  4<>.        5 15 

Iam  captnm  teneo,    iam  volucrem  fequor 
Te   per   gramina   Martii 

Campi,    te  per    aquas,    dure,   volubilis. 

tev.eo ,     nunc    tenere   mihi    vi-  perpctuo  epitheto,  vel  n  natatu 

deor,     nunc    fequor    volucrem,  eius ;   quod  malim.     Vim  quae- 

voiantem,     celerrimuni  per  gr.  fivit  poeta  a   repetito  tc,    quod 

campi   JVI    iu    campo    M.      —  facile  animadvertas.      Durum  ac 

40.   Te,  finitis  exeroitationibus.  fupeibum    Ligurinum    oftendit 

natantem  in  Tiberi.  Volubiles  vel  c.  X.  huius  libri. 


V  5  CAR. 


3*4  <£•      HORATII     FLACCI 

C     A    R     M    E    JV      IL 

JRGVMENTVM. 

jL/wwra  Auguftus  perdomitis ,  qui  rcm  Romanam  af- 
JlixiJJent ,  Germaniae  populis ,  maxime  Sygambris, 
quibus ,  acceptis  objidibus ,  pacis  lcges  impofuiffet ,  iiz 
niaxima  Romae  exjpectatione  ejjet  (quamquam  earn 
tum  fruftrarentur  curae  ipfius  ad  Galliam  alque  Ili- 
fpaniam  compcnendam  converfae) ,  omnesque  intcntius 
id  agitarent%  ut  redeuntem  eum  fummo  cum  apparatu 
ac  fplendore  excipercnt ,  poela  vel  Jpoute,  ut  et  ipfs 
in  publicac  laetitiae  communionem  veniret ,  vel  a  Iulo 
Antonio  excitatus,  ad  Augujii  r&ditum  ac  trium- 
phum  carmine  celebrandum,  ita  fe  componit ,  ut,  quum 
Pindarici  fpiritus  artisqus  argumentum  profcffus  eJTet, 
ingenii  fui  modulum  atque  imbecillitatem  excufct ,  An- 
toniumque  viciffun,  qwppe  tanto  conatui  unice  parem, 
ad  illud  in  fe  recipiendum,  fedulo  exluirtetur.  Qnae 
converfio  dici  vix  poteft ,  quam  exquifitam  poe- 
tae  artem  in  Augvjli  magnitudinc  repraejentauda  au- 
gcndaque  ojiendat,  maximc  ,  Jl  eum  vi  ac  fpiritu  plane 
Piudarico  ifla  profteri  videas.  Ita  cnim  hoc  camien 
infiruxit  poeta,  ut  Pindarici  ingcnii  gravitatem ,  ma- 
gnificentiam,  adde  etiam  redundantiam  (inde  a  v.  5«) 
affequi  voluiffe  videri  debeat ,  etfi  omniiio  iudc,  qurd 
feve   intpp.   voluut ,     ab  Antonio   ei  Findaricum,     quo 


oarmijSVM   l.    iv.    c.    ii.  515 

Augufli  briumphum  exballereb ,  carmen  iniuncbitm  fnijjfe, 
Jlatuere  vix  nccejje  arbibror.  Dum  autem  viunus  ijiud 
Antonio  dcmandat,  Jiugulare  poetae  arbijicium  vide, 
quo  i/jje  illud,  per  partes  eundo  ac  praecipiendo ,  quae 
in  ifio  earmuie  dejcribi  cupiat,  explere  conabus  Jib. 
Jn  quo  etiam  illud  animadverjione  dignum  efi ,  quod, 
quo  magis  vigerent  omnia,  rem  ad  pompam  triumpha- 
lcm  transbulerib ,  carmenque  epinicinm  cum  formulis 
triumphabori  acclamari  Jolibis  plane  commijcuerib. 
Ouod  ipjum  quum  a  Piudarica  rabionc  liaud  alicmim 
Jib ,  bum  conjujum  laebibia  poetae  animum  in  Augvfii 
reditu  mirijce  ojiendib.  Scriptum  aubem  hoc  canncn 
ejje  iam  exeunte  a.  DCCXXXV III.  quo  Augujium 
pofi  devictos  Sygambros  Iiomani  Jiabim  briumphanbis 
habitu  rediburum  Jama  Jerreb ,  vcL  inde  Jujpicari  lieeb, 
quod  nulla  dum  Hhaeborum  ac  Vindelicorum ,  proximis 
demum  aunis  vicborum,  in  eo  occurrib  menbio.  Caebe- 
rum  de  Iulo  Anbonio,  Marci  e  Fulvia  Jdio ,  vid.  Dio 
IJV.  16.     Vellei.  II.  100.  cb  ad  v.  35. 


A   ]\ 


5l6  Oj.    1IORATII     FLACCI 

AD      I  V  L  V  M       ANTONIVM. 


JLindarum  quisquis  ftudet  aeinulari, 
Iule,     ceratis  ope  DaedaTea 
iNititur   pennis,    vitreo    daturus 
Nomina   ponto. 

■  Monte 


v.    i.    Nobiliffimum  ac  vere  darus,   tantoque  adpofitius  h.  1. 

Pindavicum   exovdium  !    Vulga-  ob  voiatnm,    poetis  tvibui  foli- 

xis  vv.    l —  32.    fententia  erat:  tum.    —    nititur  peruiis,    fufti- 

Augufti     vietoriis      celebvandis  netur,     librat     fe    in   aere    (nc 

impai  fum;    Pindas-i   ingenium  Virg.    Aen.    IV.    252.    paribus 

limas  necefTe  eft,  ficuin  b.ude  nitcns  Cyllenius  olis)  alis  cera- 

in    tam     gravi   argumento    vev-  tis ,    crva  connexis;    quod  cona- 

f*ri  cnpias.    Quod  quam  arduum  tiis     temevit.atern  oculil 

?.c  diflicile  fit,  facile  perfpicituv.  fubiicif,   quam  geueraliuS,  factis» 

Adeo   ille   fupva    omnes    eminet  fovmatis,    opc    Dacdalea,    Dae- 

in  quovis  poefeos  genere.     lam  dafi  artiflcio.   Eit  adeo  pro,  vo- 

iatelligia,     opiuor,    exquifitum  latus  eius  altior  liaud  tutiov  eii» 

artincium  poetae  in  convertenda  quam  Icari;   volat  ita,    nt  Jcari 

tractandaque  hac  vurgari  fenten-  fortem   experturus  fir,    ex   alto 

tia ,    *<1     Pindaricam      rdtionem  decidat.      Hoc     per    confequeu* 

plane  conforniatnro,    Quo  illud  poeta :     daturus   nomina   ponto* 

ftalim  pettinet,   qucd  pvunaviam  Res  nota    vel   ex    Ovidio.      Cf. 

fententiam    qua    Angufti  laudi-  Seucc.  Ifevc.  Oet.  6^5  et   6(70. 

bus   cauendis  fe   fufficere  ncgat,  • —  vividis  colovis  ,  cac- 

ita  converut,    ut  nmpliciter   fe  ruleo.      Vid.     r.d     I.     17.     20« 

Pinctnvum    exprimere  velle   fibi  Caeterum  fpectat  buc  Quiutiii.t- 

non   arrogare  pvofiteatur ,    hoc-  ni  locns,    Jnft.   Ov.   X.    1.   61. 

que  generatim  eloqualur,    q.-tix-  etiam    propter     fqq.    hiic   n 

auis   caet.      Oui   Pindarum   fibi  nendus :  .Hovem  Jjyricorum 

aeronlanduvn  proponit,    ad  eitts  ge.   Pimlafus   pnm.eps ,   fp\ 

nuieitatcm     adfurgere    conatur,  ptagnificentia ,   Jententiis, 

fane  qnam   periculofam  rem  iile  ris,  beatifjima  rerttmverborumque 

aggrcditur.       Tlaqotpi&bie  qnid  topia,    et  veUit  quodam  elot 

po(tt)  ioris  fententiae  habet  ennn-  tiae  Jlumine  ;    propler  qua^' 

tiatio,  quod  et  ipfum  arnatPiiK  ratiuseum  merito  credidit  m 

imi- 


CAKMINVM     L.    IV.     C.    II.    V.      1-8.         5 1 7 

Monte   decurrens  velut  amnis ,    imbres 
Quem  fuper    notas  aluere  ripas, 
Fervet  immenfusque  ruit  profundo 
Pindarus  oJ$; 

Lau- 


imitabihm.      De    Iulo   Antonio 
vid.  Argum. 

v.  Q.  Pindnrum  poetarum 
longe  principem ,  neminique 
adeo  imitabilem  dum  oftendere 
vult  poeta,  ecce  magnitudine 
eius  perculfus  transverfimque 
raptus  in  laudes  eius,  tanquam 
folam  hanc  exornandam  carmi- 
ne  fumfiffet  materiem ,  copiofus 
exundat,  hocque  ipfo  felicifli- 
mum  fefe  Pindari  imitatorem 
probat.  Praeclare  autem  Pin- 
daricas  virtutes ,  fpiritus  eius 
maonificentiam,  bcatiflimamque 
rerum  verborumque  copiam 
nna  imagine  poetica ,  et  ipfa 
Pindai  ica ,  et  mafculo  vigore 
exprefTa  repraefentat  poeta.  Sci- 
licet  follenne  Pindaro  aliisque 
poetis ,  phantafmatum  uberta- 
tem,  copiofum  verborum  orna- 
tum,  fonoram  uumerofamque 
orationis  volubiiituteui  jiumini 
compnrare.  Ita  q oot;  lAovcjjv  lia- 
bes  Nem.  VII.  17.  et  rx-swv  50«? 
Ifthm.  VII.  26.  Magis  fplendi- 
de  Ol.  X.  13.  Nvv  \^a<f>ev  sXiff- 
COpsvotv  oira  yX.jj.ix  y.araviXvcca 
qssv ;  denique  O/xvjsotov  qsZfxoc 
eft  in  epi°;r.  incert.  n.  DXIX. 
3.  Anal.  Br.  III.  260.  Iam, 
quo  concitatiorem  Lyrici  iitius 


fpiritum  referret,  auctiorem 
exliibuit  iftam  imaginem  poetn, 
comparando  eum  amni  detnonte 
praeceps  ruenti,  quem  imbres 
aluere ,  auxere  fuper  ripas,  do- 
cta  brevitate  pro,  ita  ut  ripaa 
evagctur  notas ,  quibus  conti- 
neri  folitus  erat;  Homerica  cx- 
oruatione,  II.  XI.  4<)2.  u;  b' 
ctcts  tA.>)5iuv  Trora/aoj  X6c7sv&« 
v.arnct  ^n/xa^ovg  xar'  o(7£C(ptv 
gtix^cusvo;  Atog  ofxjiqvj  caet. 
Talem  tlqotav,  ut  fimiliter  Plato 
in  Phaedro  T.  III.  p.  £53.  ap- 
pellat ,  Demoftheni  ac  Ciceroui 
tribuit  Iuven.  X.  1  lg.  utrum- 
que  largus  et  exundans  ieto  Je- 
Jit  ingeuii  fons.  —  Eodeni 
iiupetu ,  eadem  immenfa  copia 
praccipitatur  exundatque  Pin- 
dari  fpiritus  atque  ubertas.  Sed 
praeclare  continuatur  a  torreute 
defumta  imago,  licque  plan« 
commifceri  comparans  cum 
comparato  videas ;  quae  ipfa 
Pindaro  admodum  frequentatur 
ratio,  veluti  Pytli.  IV.  515.  et 
faepius  alibi.  —  fervet,  y.ayXa.' 
lit,  Z,£u,  olva^sn,  aeftuat,  conci- 
tato  fpiritu  fertur,  et  immenjus 
ruit,  iroXvg  pti  (quod  Demoithe- 
nes  de  Pythone  Byzanlio  ait)  tor- 
rente  Jicendi  copia  ( Iuven.  X- 
9.  )  exuberat  PinJarus  cre   />;  o. 


3i8 


Q.    HOEATII    FLACCI 


Laurea  donandus  Apollinari, 
Seu  per  audacis  nova  dithyrambos 
Verba  devolvit,     numerisque  fertur 
Lege  folutis: 


Seu 


fnndo  h.  os  profundum,  {BaSu 
ctO/j.«  ,  Pindari.  Poteft  eti.tm 
iungi,  immenfus  ore  profuudo, 
quod  copiofe  dictum  eifet:  pro 
alterutro,  irrmienfo  f.  profundo 
ore  ruit  Pindarus.  Eufoa  crc- 
fxara  fimiliter  Eurip.  in  Ilippol. 
Kakvirr.  fr.  IX.  5.  p.  443.  Lipf. 
ct  orationem  Aefchyli  ysitxaqqvi 
eix  MTA^itfttwfv  Diofcor.  XVII. 
4.  (Ana!.  Br.  I.  497.)  ilicit. 
Omnino  os  proprium  portis  ob 
vim  atque  copiam  diceiuli;  unde 
fxiyoc  aroixx  Homerus  Antip. 
Sid.  LXIX.  1.  (A.  B.  II.  24.) 
arofxtx  hs~tov  xavrujv  otqy^alwv 
Aefchylus  Diofcor.  1.  1.  atque 
vel  Velteio  I.  iQ.  5.  os  Findari 
dicitur.  Optime  antem  os  pro- 
fundum  Pindari  illuftrat  Cratini 
fragm.  apud  Snid.  v.  Awcsv.a- 
Y.o cvvcv  cro/xa.  Ava^  'AxcXXov, 
t&V  fcVduv  tcuv  nsv [xaruv  !  v.ava- 
y^oZei  teqya),  hwbiY.av.qcvvov  cri- 
fj.a ,  WkGGoc)  sv  (paovyyi,  Idem 
phantafma  elt  in  Cailim.  H. 
Apoll,  106.  ovx  aya/xai  rcv 
»xo<dov,  pj  ovh  offx  nrovrog, 
ettiost  et  in  Stat.  Silv.  V.  5. 
103.  effreno  nimbos  aequarepro- 
fatu,  quod  tamen  propius  ad 
verba  Vlyflis  vt(pdhefffftv  hrs.ira 
yjijx&oi/jGi  Homeri  II.'  III.  222. 
a»;cedit ;  qui   locus  omnino  pro 


fundo  haberi  debet.  JlJagno 
nobis  ore  fonandus  eris  Ovid. 
A.  A.  I.  206.  IVlagni  nunc  erat 
cris  opus  Propert.  II.  10.  12. 
Contra  pqayi>  Grifxa  exuberante 
ar£iimenti  materie,    Pind.  Nem. 

x.  35. 

v.  g.  Poeta,  in  quovis  poe- 
feos  £,enere  principatum  obti- 
nens,  excellens ,  feu,  feu.  — 
Donav.dus  laurea,  coronari  di- 
gnns ,  tanquam  victor ,  in 
a^one  poetico;  palmam  aufert, 
prneiiaritiflirnus  eft.  Apolltnari, 
inulitata  forma  pro  ,  Apollinea, 
ornante  epitheto ,  ut  lauru  Del- 
phLa  III.  30.  14.  —  10.  Con- 
citatiorem  atque  pl.ine  efFrenem 
Dithyrambici  carminis  impe- 
tum ,  fummam  mentis  pertur- 
bationem  ac  cyyjxx  Bav.j^txov 
prae  fe  ferentem  ,  vide  quam 
vivide  ac  fignate  defcripferit 
poeta  !  lam  pro  Vttlgari :  Di- 
thyrambos  fcribere,  doctius  et 
ad  enthuliafmi,  qui  Dithyram- 
bis  cum  maxime  proprius  eft, 
declarandam  indolem  accommo- 
datius  eft,  verba  de.volverc,  ora- 
tionem  torrentis  initar  praecipi- 
tare  per  Dithyrambos,  Tervata 
exundantis  fluvii  irna^ine.  — > 
nova  verba,  haud  vulgaria, 
cora- 


CARMIN  VM    L.    IV.     C.    II.    V.    Q  -  1 6\        5  1  $ 

Seu  Deos,  regesve  canit,   Deorum 
Sanguinem,    per  quos  cecidere  iuita 
Morte    Centauri,     cecidit     tremendae 
Flamma  Cliimaerae: 

Sive, 


rompofitione,  (rSSv  yaq  Ivojxa» 
twv  ra  yuiv  hivka  (imo  jejqui- 
•pedalia )  fxakicra  aotJ^rrn  rci; 
AiS-ooafj.^ctg  Ariitot.  Poet.  c.  22.) 
iunctuva,  Ggnificatu  denique 
iunovata,  cum  novo  orationis 
habitu,  atque  ftructura.  Vnde 
audaces ;  quod  et  ad  fqq.  refe- 
rendum.  —  n.  numeros  lege 
folutos  intellige  effrenes,  libe- 
liores  ,  concitatiores,  quos  amat 
atque  reqnirit  adeo  eller.itior 
enthufiafmi  aeftus.  Eft  adeo : 
ftrtur  nunwris,  lege  folutis, 
praecipitatur ,  exundat  numeris  : 
alle^oria  iteriun  a  fluvio  dedncta. 
Isenim  legcm  fervat,  aquisintra 
alveum  defluentibus;  qua  fol- 
vitttr ,  dum  exundat.  Ita  fi 
explices  ,  rci  et  ornatui  poetico 
fane  quam  accommodatum  erit. 
Referendum    adco    ad    inceflum 

Dithvrambici     carminis      ve°e- 

*  o 

tum  ,  atque  incitatum  ,  fenten- 
tiarum  flumine  per  plures  ver- 
fus  atque  ftvophas  adeo  exube- 
rantc.  Alii  lege  folutos  numeros 
dici  volunt,  quibus  nulla  certa 
verfuum  harmonia  fubeft,  ubi 
non  eiusdem  metrivv.  certis  in- 
tevvallis  fefe  excipiunt,  fed  pro- 
mifcua  metri  ratio  eft.  Quod 
etiamfi  pro  explorato  ftatuatur, 
minus  tamen  poeticum  viuietuv. 


v.  ij.  Sequuntur  ITaiavef, 
T/xvci  et  Ey/.cCjWia  Pindari;  il- 
lud  quidem  canninis  genuscum 
Hymnis  Deorum,  hoo  regum 
f.  heroum  laudes  complectens. 
Ad  Paeanas  fpectat  Servii  nota 
ad  Virg.  Aen.  X.  737.  „Pmd*. 
rus  ojms  fuum;  quod  et  homi- 
nitm  et  deorum  continct  iuudcs, 
Faeanas  vscavit "  quae  quam 
accuvata  eorum  defcviptio  fit, 
quumhodie,  iis  plane  depcrditis, 
dictu  admodum  difficile  fit,  tum 
rei  itltevitis  explorrndae  bic  lo* 
cus  non  efi.  ServLmum  tamen 
rationem  optime  tueavis,  Ji 
Hymnos  et  Envomia  generali 
paeanum  vocabulo  a  Pindaro 
defignata  fuiffe  Itatuas ;  quam 
ipfam  ob  cauffam  utraque  hic 
forte  coniunxerit  Hovatius.  — 
Daorum  fanguinem  ,  lilios  ;  nam 
omnes  heroes  genus  fuum  ad, 
deos   rcferebant,     ut  in  vulirus 

D 

notum.  Heroes  autem  reges 
dicti ,  graeca  avav.rw  appella- 
tione,  in  Homero,  PinJjro, 
et  aliis ,  de  Diis  heroibusque 
pnflim  obvia.  Hactktlc  Sh-veveTj 
male  hucvocant  nonnulliintpp. 
quod  vel  feqq.  evincunt.  — 
14.  Encomia  ornatius  exponic 
poeta,  allatis  eorum  argumen- 
tis,  a  Pindaxo  tractatis.  Pri- 
mum. 


320 


Q.    HORATII    FLACCI 


Sive,    quos  Elea  domum   reducit 
Palma  caeleftis,    pugilemve   equumve 
Dicit,    et  centum  potiore  fignis 
Munere  donat: 


Fle- 


itmm,  quod  defignatur  a  poeta, 
extollebat  Herculis,  Thefei  ac 
Pixithoi  virtutem  in  Centauro- 
rum  Lj3f$< ,  ipforum  Caede  viu- 
dicandaohenfam ;  nd  quod  haud 
dubic  fragmetitum  fpectat,  quod 
ad  a5v)X«  reiectum  eft ,  n.  LX. 
p.  111.  De  ipfa  fabula  vid.  ad 
I.  lQ.  g.  —  iufta  morte  ccci- 
derunt,  iure  caefi  funt,  ob 
vim  Hippodnmiae  iiitentatam. 
15.  16.  Alterum ,  Ttelleroplion 
Chimaeram  occidens.  Cr,  ad 
I.  27.  23.  et  quae  de  fabula 
ifta  acuie  difputat  Boettig.  in 
Defcript.  Vaf.  P.  I.  p.  101.  — 
jiannna  Lhimaerae ,  Chimaera 
iruoivvocg,  nt  II.  17.  15.  Hinc 
tremenda  ap.ay^ov  rs^ac. 

v.  17-— 2o.  Carmina  sxivt- 
Y.i*  in  Hieronicas,  quae  fola 
nobis  haud  invidit  fortuna. 
Sive  dicit ,  canit,  celebrat  eos, 
quos  palma  caet.  victores  va  lu- 
dis  Olympicis.  Hos  pro  uni- 
verfis  Graeciae  ludis  memorat 
poeta,  tanquam  illuftriorcs  cae- 
teris,  quod  vel  e  fpiendido 
Pind.  01.  I.  1.  exordio  intelli- 
gitur.  Palma  Etea ,  in  lttuis 
Olympicis,  iuxta  Elidem  habi- 
tis ,  parta  caelejies  domuin  re* 
ducit,    non  eft,    quod  ieie  vo- 


limt,  inverfio  vulgaris  fenten- 
tiae,  victoiiam  domum  repor- 
tant,  eoque  caeleftes  funt;  qune 
Horatio  parum  digna  eft;  fed 
potius,  caelcfti,  fplendido,  pla- 
ne  exiniio  ipfos  in  civitates  fuas 
redcuntes  honore  beat,  glorio- 
liffimum  iplis  reditum  nnmit, 
fpeciali,  qui  victoribus  a  civi- 
bus  Iuis  haberetur,  honore  me- 
morato  pro  generali ,  quos 
Diis  exaequat  victoria  ,  ad  fum- 
mum  felicitatu  faftigium  eve- 
liit ,  uti  pallim  de  iis  Pindaru» 
loquitur.  Vid.  ad  I.  j.  6.  unde 
Vitruvii  locum ,  L.  IX.  praef. 
qui  noftrurn  mire  illnftrat,  hic 
transferre  operae  pietium  erit  : 
Crraecorum  niaiores  hieronici* 
ita  magnos  honores  conjiituerunt* 
uti  1:011  modo  in  conventu  Jtan- 
tes  cuni  palma  et  corona  ferant 
laudes ,  Jed  etiam  quum  revei- 
tantur  in  Juas  civitates  cum  t>i* 
ctoria  triumpifantes  quadrigis  iit 
mocnia  et  in  patrias  invehaiitur* 
e  reque  publica  perpetua  vita 
conjiitutis  vectigalibus  fruantur. 
—  lg.  E  ceriamiuum  generi- 
bus  pofttit  poeta  pugilatum, 
iniyfjivjv ,  et  certamen  equefire: 
in  qno  poflis  et  equum,  xt/.Yjra, 
folum  victorem  intelligere, 
quandoquidein  is  ipfe   victoriae 


CAEMINVM   L.  IV.    C.    II.    V.     17-24.       32  1 

Flebili  fponfae   iuvenemve   raptum 
Plorat,  et  vires  animumque  moresque 
Aureos  educit  in   aftra,  nigroque 
Invidet  Orco. 

Multa 


infignibns  atque  honoribr.s,  nu*  fuit.      Iuvenemve,  five  iuvcnera. 

mis,   infcriptionibus ,    et   iLituis  plorat ,    Soyvii   (proprio    roca- 

condecorari     folebat;      de     quo  bulo^  carmiue  iiriy.vyotii»   profe- 

adeo  poeta  rectifliine  dicere  po-  quitur,  raptum,  praematura  mor- 

terat,  pahnam    eum    caeleftem,  te     ereptum     fponfae      jlebili, 

h.    eximie    honoratum    domum  contriftatae ,    maerore  inde  op- 

reducere ,     quamquam  haec  pu-  pletae;    ornat.     —     22.    educit 

gilis     magis     refpectu     dicta    a  in  aflra,   extollit ,   celebrat  cum 

poeta,  uti  et  feqq.   —    19.  20.  carmine  aetatem  laturo  (ut  Ca- 

epiod  munus,   carmen  epinicium  tull.   VI.    iG.    Vclo    te  ac   tuos 

■potius  eft,  praeferri  meretur  cen-  amores  ad  caelum  lcpido  vocars 

tumfgnis,   ftatuis,    in  victoris  verfu)     propter     eximias     eins 

honorcm     eri£;i     folilis ;     quod  animi    corporisque  dotes.    Vires 

adeo    maximum   vicloriae  orna-  animumque ,     avoo  slav  ,     aoiryv, 

mentum  eft,     proptor  eius  diu-  Pindarico  fenfu.     —  mores    au- 

turnitatem.       In  exornanda  hac  reos,    viSoc  ^ovffoZv ,      optimos. 

fententia  poetam   fefe   ad    exor-  Vid.    ad  I.  g.  y.     —  et  morti 

dium   Pind.   Nem.    V.     oCy.  av-  eripit,   mori  iltas  virtutes   non 

ioiavroTrtioi;  iip   wffr   iXivvsovr»  finit  j     exquifite,     ex     irwidiae, 

fx   ioyai,tff2ai  ayaXfjaxr    iic   aw  quae  alteri ,    quidquid  boni   lu- 

rac  fiaS/jiiocc   iffracrx ,    compo-  bet,      eripere     «eltit ,      natura. 

fuiffe,    facile  fidem  facit  navra-  Cf.    IV.    #.    25.     Contra  'A;'o;j; 

tio ,   quani   ibi  Scbol.  alTcrt  fu-  paffxavo;    dictus    Leonid.     Tar. 

per  initii  iftius  adornatione.  LXXXI.   4*   (  ■&■•   Br.   I.    2/11.) 

v.  21 — 24.   Qovjvct,   de  qui-  quatenus   homincs   virtute  qua- 

bus     vide     iudicium     Dionyiii  piam  confpicuos  immatura  aet.i- 

Ilalic.  T.  II.  p.  123.   Cf.Schnei--  te  rapit. 

der.  ad  fragm.  Pind.  p.  50  fqq.  v.  25.    Excelfus  ingenii   Pin- 

Iam  vulgare,    feu  carmiue   epi-  darici  nifus ,   qui   iu  iftis  carmi- 

cedio   mortuos   budat,    delecte  nibus,   a  Noftro  percenfitis,  de- 

poeta  fpeciali  iftius   generis  ar-  prebenditur ,      praeclare    cvcni, 

gumento,   inde  delibato ,   tener-  altiffime    volantis,      fpecie  iarn 

rimique    afiectUS  pleuo,    expo-  rcpraefentatur      rttque     fenfibus 


Tonu  II,  X, 


planc 


32  2  Q.     HORATII     FLACCI 

Multa  Dircaeum  levat  aura  cycnum. 
Tendit,  Antoni,  quoties  in   altos 
Kubium  tractus:    ego,  apis  Matinae 
More  modoque, 

Grata 


plane  fubiicitur  a  poeta.    Poetis  piyot ,    Ss<v*)    atXXjj.    qua  cycni 

quum  propter  rosvSovffi&v,  cjtio  perina  Tiaud  tenuis  (II.  20.  1.) 

incalefcunt  et  efleruntur,    vola-  ad  eniteuduni  opus  habet ,   qua- 

tus  tribuatur  (v.   ad    IJ.  fio.   1.  que  altiflimeclevatur.      Alii  ex- 

Adde    Pind.    Pyth.   V.    152.    sv  pediunt,    multum  enm   aura  lc- 

MoiVaici.  iroTfltvcj),    exrjuifita  eft  vat,      eodern       quidem      fenfu ; 

huius    phantafmatiS     exornatio,  quod    tamen  nefcio   an   poetims 

quae  eos  tycnis ,     et  altius   cni-  fernio  ferat.      Certe  in  Vi»gilii 

tcntibus  ,   ct,    ut  poetarum  fal-  locis ,     quae    aiTerunt     (Ge.   I. 

tem  credi  vult  perfunho  ( Cal-  137.    II.    166.)    parum   ptaefi- 

lim.  II.  ApolL  5.  0  os  v.-jy.vc;  iv  dii    videtur    effe    huic  explica- 

Sft^t  k«Xov  atioti ) ,  inter  volan-  tioni.    —    26.   (puoties,   qunndo 

dum  fuavillimnm  canturn  eden-  exfnrgit ,       fublimem    volatum 

tibus,   ailimulat.      Iam  vulgaris  molitur.      Ntibiutn   tractus,    re- 

lententiae  :   Pindarus ,    cycrii  in-  giones  ,    uubes  altae,    pro  fum- 

ftar,   eiTeitur,  in  altuni  evolat ;  mo  aere.    Proprie  antem  poetae 

enuntiatio  efl  proffus  Pindarica,  diccndum    fueiat :     multa   aura 

commixtis  comparantis  et  com-  in  altas   nnbcs    elevat  cyci 

parati  coloribus,    a  Noitro  paf-  quoties  volatum    parat,   evolat. 

fim   ad  pr.rtes   vocata.    —  Dir-  —    27.    Ego   vero   humilia  fe- 

caeus    cycnus ,      Pindarus  Tlie-  ctor ,  vix    fupra    terram    attol- 

bauus  a  Dirce,    fonte  Boeotiae,  lor.      Firpentcs  per  humum    fer- 

fabulis  iamigeratillimo.     Simili-  nwnes     fuos    Jimiliter     deib 

ter  Alcaeus  kukvos    Asffpjof,    ii  Nbftef  Epp.   II.  1.  250.      Quo 

Codd.  lectionem  fequaris,   dictus  fuavior  autem   ad  cycnum   illu- 

Incert.   ep.  DXX.  p.   6.  T.  III.  ftriorque      exifteret      oppoiitio, 

p.  260.  cf.  Anthol.  Brod.  p.  155.  dulciilima  illara  eademque  aptif- 

et   Anacrcon   kvkvos    IVj/oc;    An-  fim.i  apis  flores  humi  perva 

tip.     Sid.   I/XXVI.    (A.    B.   II.  tis  ntque  mella  legentis  exornat 

27.  )  0  1  >p'o;  ivSios  kukvc;  tiltt.  imagine,     cum    eaque  ftudium 

Cf.    I.    6.    2.    —      Aura    levat,  fuum     confert    mellitus     poeta. 

graphice  de   volatu  ,     ut   I.    2.  Celebratiflimae  funt  poetis  grae- 

—     mulia   aura,     m&vfjtot  cis ,      maxime    Pindaro,     v.>jtsi 

x«. 


«AKMINVM   L.  IV.    C.  II.    V.  2  5  -  52. 

Grata   carpentis  tliyma  per  laborem 
jplurimum,    circa  nemus  uvidique 
Tiburis  ripas  operofa   parvus 
Carmina  iingo. 


Con- 


JC<*P'tcuv,  krifjiwvte.  MouffuSv, 
quoidm  Jlores  poetae  vel  decer- 
pere ,  iisque,  quem  celebraturi 
fnnt ,  coronnre  ,  vel ,  apum  in- 
ftar,  depafcere  profitentur.  De 
priore  phantafmate  expofuimus 
ad  f.  26.  Q.  Allatis  ibi  locis 
adde  Pind.  fr.  p.  53.  ITevn. 
vtfla/vw    h       ApjSctwjthatc,    xciv.i- 

kov  dvhyutx.  Pofterius  mirifice 
illultrat  Platonis  locus,  a  Boetf  ig. 
iam  laudatus ,  in  lo.  T.  IV  p. 
.*87.    Bip.     kiyovat     yao     xoo> 

Af**S    01    xC//)Tai  ,     CTl    «TO    V.OV)VUQV 

>utwv,    ix    Mouffwv    njjirwv 

Tiviuv  v-.ai  vaxwv  cosxc/.ievoi  t« 
pikv)  ij/wtiV  Cifsrciv ,  w;xi£  ai 
ptiktrrat  ,  v.at  ocvtoi  oitw  xstc- 
psvot.  Vnde  provenit  fotleiuus 
poetarum  cum  apibus  compa- 
ratio.  yArSihtx  fjtiXttTffav  inde 
Sophoclem  perbibet  antiquitas, 
iuxta  Scliol.  ad  eius  Tragg. 
ntque  bac  appellationc  indigi- 
tat  enm  Hermefianax  apud 
Atben.  XIII.  p.  5qy.  Sappho 
quoque  TIispikv)  piktcccx  ktyj- 
Sossc  dicta  inepigr.  apnd  Viiin. 
p.  5.  et  Evinna  vsuoi&oc  jxikte- 
ect ,  Mcltx-v  avSsa  hpSTrrouivv) 
Leonid.  Tar.  LXXXI.  1.  (A. 
Br.  I.  241.)  Inde  Claudian. 
XXIX.  6.  Jlores  aeterno  —  veris 
honOie  rubentes  fons  Agctnippea 


Ttrtnejjius  edumtt  unda;  unde 
piae  pafcuntur  apcs  et  prata  le- 
gentes  transmittunt  fueclis  Ht-li- 
conia  mella  futuris.  Hinc  car- 
mina  fimpliciter,  mel,  favi 
JVlufarum  tlicti,  vsWao  yyrov 
Pind.  01.  Wi.  12.  lnccit.  ep. 
DXXIII.  (A.  Br.  III.  261.) 
Aso-j3iov  II^/vvsj?  rios  v.vj.piov  «Sy 
rt'  jjtiv.qov ,  a.kk  okov  EK  iMo-j- 
ciwv  Ktova/jttvov  jjtiXtri ,  et  poe- 
tarnm  labia  nettana,  mellita, 
quae  ulterius  pcrfequi  nilul  at- 
tiuet.  Macnam  autem  venu- 
ftatem  imagini  conciliat  oratio 
ad  anthologiam  et  mellificium 
accommodata.  —  J\'Jutinu,  Ma- 
tini,  Apuliae  montis,  Venuiiae, 
poetae  patriae ,  vicini  incola. 
Tam  hocepitbeto  lectorem  ad  fe 
revocare  putandus  pOeta.  — 
2g.  JSJore  circa  flores  vagandi 
et  modo  meliis  inde  conliciendi, 
ii  omnino  divcrfa  notione  pofuit 
poeta.  —  2t).  thyma  carpentis, 
hqsirouivyt; ,  depafccntis  fuccos 
mellisindedelibantis.  —  grata, 
dulcia,  quibus  lubentiilime  im- 
morantur.  —  pcr  laborem  plu- 
rimum,  laboriofe,  multo  cum 
labore,  fedulitate,  iplis  infita. 
—  30.  Volitans  cirva  nemus  et 
ripas ,  floribus  abundantes,  77- 
buris ;  fuaviter  pro,  in  feceffa 
X   U.  Ti- 


324- 


Q.    HORATH     ELACCI 


Concines  maiore   poeta  plectro 
Caefarem,  quandoque  traliet  ferocis 
Per    facrum   clivom,     merita    deeorus 
Fronde ,  Sygambros : 


Quo 


Tiburtino.  Eodem  colore,  ab 
apibus  ducto,  Antiphanes  x  pvj- 
v«i«  xou  avSjffiircT^7« 
f*i).t*  vocatapud  Gror.  Excerpt. 
T»n^.  p.  651.  —  uridi  perpe- 
tuo  cpitheto.      Vid,   ad  III.  29. 

C.       5*«     carmina    ojterofa, 

operofe,  inftar  apis  (n;im  huic 
mSvo{  propritis  in  rnelle  faciendo. 
Phocyl.  159-  y-a/xvn  >)6(-c(DoT- 
Ti{  a.jic"TOircvo<  rz  /*sA/<7ffa  caet.) 
fingo,  xXarrM ,  vocabulo  de 
mellificio  proprio:  v.  c.  Antip. 
Sid.  XLVIII.  5.  (A.  Br.  II. 
ig.)  $»v£o{  T«fi ytiXtoiv  ie/xo$ 
t-zkaCe  vf/}r?e5sTcv,  n/vScv^a,  <rs7c, 
bcXi.  Spectat  autem  tov  opero- 
fum  ad  poetnrum  jy.-Xi.ryjv,  ct 
jpfam  ideo  pro  carminibus  poni 
folitam.  —  Tw  parvus ,  quod 
inia«inem  ab  ape  petitam  fuavi- 
ter  continuat,  fe  tenui  faculta- 
te  poetica  praeditum  profitetur 
modeftus   poeta. 

v.  33.  Tu  vero  (pro  quo 
figruite  eft  poetu)  multo  dignius 
victoriam  Augufti  deSygambris 
reportatam  concines,  carmine 
celebrabM.  Antonium  heroico 
metro  Diomedeas  ( f.  Diome- 
deida.  Ad  rem  conf.  Ilevn. 
Exc.  ad  Virg.  Aen.  XI.  243.  ) 
hripfiile  XII.  iibris  et  nomiulia 


alia  oratione  foluta  tradit  Schol. 
Cruq.  Graviore  lyrae  fono  opu» 
eft,  in  argumenti  graviovis  tr.i- 
ctatione ;  lyra  adeo  impellenda 
tnaiore  plcctro,  cui  levius  oppo- 
mtur,  in  levi  materia.  Vtrura- 
que  couiunxit  Ovid.  Met.  X. 
150.  Cecini  plectro  gravior* 
Gigantas ,  fparjaque  Thlegraeis 
victricia  fuhnina  canijns  i  nune 
opus  cft  levinre  lyra,  Vid. 
omnino  ad  II.  1.  40.  Docte 
ita  dehgnavit  Antonium  gran- 
dioris  fpiritus  poetam,  <]iii  epi- 
cam  gravitatem  lyra  fuftineret, 
Concines,  canes  nd  lyram,  f. 
lyra,  ut  faepius  Ovidius;  ve- 
luti  Amor.  III.  9.  24.  Faft.  IV. 
1  ic.  Poeta  enim  et  lyra  acci- 
nunt  invicem.  Cf.  I.  32.  2. 
Male  Scholl.  concines  mecum, 
quo  totius  carminis  vis  pevimi- 
tur.  Mirum  autem,  de  verbo- 
rum  iunctnva  mai,  pl.  coiuincs, 
dubitaxi  potuifle.  > —  34  —  36. 
Graphtca  AugHfti  triumphanti» 
defcriptio  !  —  qttandoque ,  pro 
quando,  ut  et  alibi  Nofter.  — - 
traliet,  vcrbum  uiitatum  poetil 
de  captivis.  Vid.  ad  II.  4.  5. 
Cum  vi  h.  1.  pro ,  in  triumpho 
ducet,  Sygambros,  adiecta  viu- 
culorum  notione»  quibus  trahe- 
itiuui.  Similiter  II.  12.  11. 
ilucta- 


CJLRMiwyM  jl.  iv.  c.  ii.  v.  35 -42»     525 

<Juo  niliil  maius  meliusve  terris 
Fata  donavere,   bonique  Divi, 
Nec  dabunt,    quamvis  redeant  in  aurum 
Tempora  prifcum. 

Concines  laetosque  dies,    et  Vrbis 
Publicum  ludum,     fuper  inpetrato 

Fortis 


ductaque  -per  vias  regum  colla  mi- 
tuuium,  Dere  vid.Dio  JLIV.  20. 
Flor.  IV.  12.  —  feroces,  auget 
«Auguiti  gloriam  ;  caede  gauden- 
fttiidcmpopuli tiicti  IV.  i/j.51. 
" —  55«  Ver  clivum  Capitolii, 
per  quem  pompa  tviumphalis  in 
Capitolium  ducebatur;  res  uo- 
ta.  —  fucer,  propter  C.ipito- 
lium ,  Deorum  fcdem ,  vel  fi 
linguae  ratio  ferat,  propter  fa- 
cvam  triumphi  pompam ,  cli- 
vum  adfceudentem.  Male  Por- 
phyv.  de  via  fa<ra,  qua  trium- 
plms  iu  Capitolium  ibat,  acce- 
pit.  —  decorus  frondc ,  redi- 
mitus  lauro,  lauveatus.  — 
tuerita,  devictis  Sygambris.  Iu- 
ftum  triumphum  a  poeta  ita 
declarari  volunt  intpp.  fine 
MuHa. 

v.  57 — 40,  Caefarem,  maxi- 
mum  et  optimum  Principem. 
Nihil  maius ,  neque  maior  un- 
quam  quisquam,  nwliusve,  ne- 
que  melior  eo  extitit.  Eadem 
forma  I.  12.  17.  adde  Ovid. 
exP.  I.  2.  100.   Alma  nilul  nia- 


ins  Caefare  terra  ferat.  Pro 
„  extitit"  delecte  poeta,  fata 
et  Divi  donavere  terris,  gigui 
voluere,  concelfere  movtalibus, 
pvopter  adiunctam  fummi  boni, 
quo  univerfus  tenarum  orbis 
recreatur,  notionem.  —  boni, 
Stoi  dyaSoi  (uti  etiam  in  numis 
occurmut.  Vid-  Spanbem.  de 
pvneit.  ei  ufu  Num.  T.  II.  p. 
336.)  benevoli;  appofito  epi- 
theto.  Cf.  IV.  5.  1.  —  39- 
40.  Nec  dabunt,  donarcpoffunt, 
quamvis  temvora  in  prif  um  au- 
rum  redeant ,  iterum  mutentur, 
ii  vel  maximc  aurea  aetas  redi- 
tura  iit ;  quia  iii  iita  omncs 
probi.  —  -prifcum,  in  qua  pri- 
mi  hominis  vixerunt.  Ad  fen- 
tentiam  Noftcr  Epp.  II.  1.  17. 
de  Auguitp :  nil  oriturum  alias, 
nil  ortum  tale  fatentes. 

v.  41-  Pvaecl.iriim  poelae  ar- 
tifictum  eft,  quo  Angulii  tri- 
umphnm,  dum  Antouio  ca- 
nendum  iniungitj  ipfe  vere  ce- 
lebvat ,  praeforinando  ei  fugge- 
rendoque  ad  illud  carmen  ma- 
X    3  teri- 


r)2G 


q.    HORATII    TLACCI 


Fortis  Augufti  reditu,  forumque 
Litibus    orbum. 

Tum  meae  (fi  quid  loquar  audiendum) 
Vocis    accedet   bona  pars:     et,    o  fol 


Pul- 


teriam  ,  quae  ab  eo  digerattrr. 
—  jmbHiumludum  Vrbis,  lttdos 
a  Senafu  pro  feiici  Augiiiti  re- 
ditu  Diis  votos ,  nnnc  edendos, 
impetrato  ilio  a  Diis ,  reduce 
Augufto  facto.  Vota  pro  inco- 
lunii  Augufti  reditu  publice 
privatimque  fuifTe  facta  lisque 
fefe  exfolvifTe  popultim  diferte 
trndit  Dio  LIV.  iq.  et  27.  — 
fortis,  Gallia,  Germania  et 
Hifpania  perdomita.  —  forum 
litibus  orbum,  in  quo  uullae 
caulfae  agnnrur;  declarantur 
dies  laeti  f.  fefti ,  per  quos  ab 
•onfuctis  negotiis  vacabant  Ro- 
mani.  Alias  follenne  lioc  iufti- 
tium  in  publica  caJamitate. 

v.  45«  Varias  ab  intpp.  rn- 
tiones  iniri  videas  ad  dillicilli- 
mam,  mea  qnidem  fententia, 
vv.  45  —  52.  fententiam  eius- 
que  ctim  antecedentibus  nexum 
expediendum  ac  declarandum  ; 
quamquam  funt,  quibus  de  dif- 
iicultate  loci  parum  exploratum 
videatur.  Equidem  mea  ita 
tenebo,  ut  probabilioribus  ,  fi 
qnae  allata  ridero ,  primns 
omnitim  applaudam.  Deiigna- 
tam    proximis     vv.    di — 44. 


dierum  feitorum ,  quibus  po- 
pulus  Romnntis  iaetitiam  fuam 
de  recepto  Angufto  teftificatu- 
rus  lit,  follennitafem,  qnam  ab 
Antonio  cani  velit,  poota  ipff 
vividillimis  coloribus  ndtmu 
bratam  fubiicit,  partes  iftas  ab 
Antonio  libi  demandatas,  etli  ii» 
explendis  fe  plane  imparem 
proliteatur,  in  fe  recipit,  egre- 
i^ieque  tnetur.  Deferuit  igitur 
vnjgarem  fenteutiarum  feriem, 
ita  fere  inftitueudam  :  Concines 
tu  lnetitiam  nniverfi  populi, 
faultis  acclamationibns  eam  pro- 
deutis ,  iplam  banc  it.itiin  iub- 
iiciendo,  atque  ita  delcribendo, 
ut  fuos  laetitiae  fenfus  piinia- 
rios  faciat ,  quamquam  eos,  in- 
tentiore  voce  oftenlbs,  in  ef- 
freniori  ommttm  gaudio  atque 
extihatione  vix  percepttim  iri 
fperare  audeat.  Occupatur  igi» 
tur  iam  poeta  defcribenda  re- 
vertentis  Auguiti  pompa ,  ani- 
moque  praecipit ,  quantis  eunv 
plaufibtts  populus  Roinaiuts  ex- 
cepturus  iit,  ficque  nniniis  ca. 
peflit,  cui  fe  fubtraliere  videri 
vult.  Ilaec  ii  animo  teneas, 
rectius  de  fmgulis  ftatuere  lice- 
bit.  lum,  ubi  Auguftus  Vr- 
boin 


CARMINVM   L.    IV.    C.    II.    V.  43-52.       32  7 

4 

Fulclier,    o   laudande,    canam ,    recepto 
Caefare    feljx. 

Tuque  dum  procedis,     Io  triumphe, 
"Son  femel  dicemus,    Io  triumphe, 
Civitas    omnis,      dabimusque    Divis 


Tura  beniguis. 


Te 


bem    intraverit ,    accedet  accla- 
jiiantium  turbae  (niiuirne  vero, 
ad    ihagnifieos    cantns   tuos   fc. 
Antonii,    ut   volunt)   adiunge- 
tur  bona,  magna  yarsmeae  ro.  is, 
acclamabo  ei  altiJlima  ,    qua  po- 
tero,   voce ;   imer  acclamantium 
voces  mea  imprimis  exaudietur, 
Ji  quid  loquar  audtendum  ,    fi  ta- 
men  quid  efiicere  potero,  fi  vox 
mea,    quantunivis  intenta,    ex- 
audiri   poterit;    exquiiite  pror- 
fus  ita  Auguftus  declaratur  uni- 
veifo    populo     defideratifiimus, 
cui  ardentiilima    ftudia   fua  ita 
adprobare  annititur,  ut  de  prae- 
rogativa  cum  quovis  contendat. 
Importuni  igitnrfunt,  qui  Ho- 
ratittm     Antonio      fuccinentem 
(quo  qnid  iibi  velint ,  ne  adfe- 
quaris  quidem  ])  faciunt,  et  ver- 
bis  Ji  quid  loquar  aud.  verecun- 
diae    feuftun     fnbiiciunt;      quo 
vix   alienius   qtiidquam    adferri 
poterat.   —  /jfi.    Sequuntur  ac- 
clainationum    formnlae ,    o  Sol 
jwlcher,   o  luudainle ,     o    lucem 
pulcherrimam ,   o  diem  praecla- 
vimi  ,     qui    te    nobis   refiituit. 


Pro  hoc  ex  fua  perfona  poeta: 
canam,  accinam,  acclama' 
felix ,  felicifiinnim  mc  morta- 
lium  exifiimans,  adeoque  laetus, 
exultans  ob  receptum,  redditum 
Caefarem. 

V.  49.  Si  fatis  conftaret,  qnod 
quidem  admodum  probabilc  vi- 
detur,  illos  quoque,  qui  trium- 
phatorem  in  pompa  praecede- 
rent  ac  fequerentur ,  fuum  io 
ti  iumphe  victori  acclamafTe,  vcr- 
fus  hos  ita  expediendos  cenfue- 
rim  :  Dum  tu  in  ifta  pompa  prO~ 
cedis  et  exclamas  (  quod  Pinda-' 
rica  ivsoyttat  oinittitur)  io  tri- 
umjdic ;  nos  tiuba  fpectatrix, 
(pfo  quo  eft,  civitas  omnis  J 
non  femel,  iur  un  iterumque 
dicemusy  refponu.  .,inms ,  vi- 
cifiim  acclamabimus ,  io  trium- 
■phe,  fenfu  fane  quam  commodo, 
reique  dignitate  convcniente. 
Atque  ita  etiam  ratio  apparet, 
cur  poeta  11011  AnguHum  fed 
Antonium  e  pornpa  triumphali 
pofucrit.  Si  tanien  paullo  du- 
rior    haec   videatur    explicatio, 


528 


t£.    HORATII     FLACCI 


Te  decem  tauri,    totidemque  vaccae, 
Me  tener  folvet  vitulus,    relicta 
Matre,    qui  largis  iuvenefcit   lierbis 
In  mea  vota, 

Fronte  curvatos  imitatus  ignis 
Tertium  lunae  referentis  ortum, 


Qua 


dicsnrium ,  nniverfam  pompam 
triump'.ah:m  Antonio,  parte 
eitis ,  deligruri ,  idque  non 
aliam  ob  cauflfam,  cjuam  quod 
carrmen  hoc  ad  eum  fcriptum 
fit:  quae  fane  quam  levis  fit, 
in  promtu  elt  videre.  Aliorum 
argutms ,  quas  bene  multas  ad- 
fudere  huic  ioco,  excutere  nihil 
attinet.  —  51.  tura  dabimus, 
adolebimus  Dns  benignis ,  redi- 
tum  Caefaris  benigne  praelian- 
tibus.  Incendi  iiia  folebant  in 
aris ,  per  plateas ,  quas  pornpa 
ifta  attingeret ,  erectis. 

v.  53.  Ab  incenfo  ture  nam- 
raii  oruine  defertur  poeta  ad 
defcribenda  facrificia ,  publice 
privatinicju^  iPj  die  Diis  offe- 
renda.  Sed  revocat  iterum  ge- 
rieralem  fententiam  ad  fe  et 
Antonium ,  et  utriusque  fa- 
crmn  cuiusque  facultatibus  ac- 
commodat.  Simillimus  exitus 
eft  II.  17.  Iam  pro  vulgari: 
tu  exfolveris  voto  ,  immolandis 
decein  tauris,  iminolabis  X  tau- 
ros  ,  quos  Diis  vovifti;  ego  vitu- 


Ium:  nobilius  eft,  te  folvent  X 
tauri.  Trita  fatis  loqucndi  ratio- 
ne,  qua  vota  nuncupantes  obligari 
Diis,  reqne,  quam  propter  facta 
funt,  exitum  habente,  iisdem  de- 
bere  (Virg.  Aen.  XI.  52.) 
dicuntur ;  folvuntur  adeo ,  no- 
men  expungunt,  qui,  quae 
voverant,  Diis  ofrerunt.  — 
54-  tener  v.  relicta  matre  ,  vix- 
dum  a  matre  depulfus ,  quem 
iam  vudet  ubera  macris  ducere, 
ut  in  eadem  re  luven.  XII.  8* 
—  55.  qui  iuvenefcii,  ado- 
lefcit,  in  mea  vota,  deftinatus 
eft  huic  facro  votivo.  Cf.  ad 
III.  ftj.  11.  —  57.  58-  imita- 
tus  fronte ,  cornua  gerens  fron- 
te  fimilia  curvatis  ignibus ,  cor- 
nibus  Lunae ,  tertium  crtum 
referentis,  die  tertio  a  novilu- 
nio  orientis.  Mofch.  II.  87« 
lcx  t  Jir'  aXXyXotfft  neocc  otvi- 
rtXXe     v.atpyjvou     avTvyos      yiliitc- 

fJLCV    Y.tq«YI$      «T£       KUVtXrt      ffhXi)V  >)?.'• 

Peffime  alii  ad  feqq.  trahunt, 
et  notam  /u^vo£i5>)  defignaii 
contendunt.  —  59.  60.  v.i- 
vaus  videri  Xtvy.bg  IbteSat  (v.  c. 
Theoor. 


carminvm  l.  iv.  c.  ii.  v.  53 -60.     329 

Qua  notam  duxit,  nireus  videri, 
Caetera  fulvus. 


Theocr.  XI.  20.)    candidus  ea  ris    partibus.      Eadem   rei  fpe- 

parte,   qua  notam  duxit ,   habet,  cies    in   Sscto.vp'm  apud    Mofch. 

alba   nota    infigni* ;    nihil    am-  II.  Q4-   T:C   &'  yrot  ro   //sv  «XXs 

plius.     ducere,   trahere,   de  nota  &!//«?    ^avS-cy^occ-j   iffNtj  mVkAoj 

f.  macula,    quae  diverfo  colore  5'     *$yvfyzos     ^eaffw    /u*g>/-ta<j* 

difiinguitur ,   follenne.    —   cae-  fjnrwinv. 
tera  ra^  aXXa,    reli<juis  corpo- 


CAH- 


530»  Q.     HORATII     FIACCI 

C    A    B.     M    E     N       III. 

ARGrMBNTVM.     . 

JJ  elicijjunum  mortalium  Jacultate  Jua  jioetica  quae- 
jiiaque  inde  carminibus  inter  jwpulares  Juos  Jama  ita 
Je  hoc  carmine  iactat  Jloratius ,  ut  in  Jumma  arro- 
gantia  arrogantiae  jirorfus  exjfers  vuleri  cupiat, 
hocque  iuji^ni  artifcio  omnem  a  fe  iuvidiam  amolia- 
tur.  Quo  quidem  lenocinio  ita  te  deliniri  Jcntias,  ut 
Jloratium  ,  ita  de  fe  loquentem  ,  non  tantum  JuJ/ucias, 
fed  te  amoris  etiam  quodam  crga  cum  ajjectu  vcrfundi 
animadvertas.  Atque  hanc  jioiijjuninu  caujjam  Jub- 
efje  arbitror ,  quod  hocce  carmen  iu  vciiiijiijjunis  Ilora- 
tiani  ingenii  monumentis  unamimc  omnium  aetatum 
habuerit  iudicium.  Nimirum  JIuJis  dum  Je  acccjjtum 
ferre  jjrojitetur ,  quod  vi  ingenii  jwctica  jjollcat,  fiu- 
diisque  jjoeticis  ita  deditus  Jit,  ut  unice  iudc,  vel 
fjjlendidifjuuis  laudum  titulis  pojlhabitis ,  gloriae  Jibi 
quaerendam  exifiimet  materiem ;  tautum  abejl ,  ut  hanc 
■  Jibi  ijije  vindicet  gloriam,  gloriabuudiquc  jjerjonam 
inducit ,  ut  jjotius  ad  IMuJas  eam  tolam  rcjerat,  iis- 
que ,  quae  iliud  in  Je  munus  coutulerint ,  gratum  Juuin 
te/lari  gefiiat  animum.  Facile  ex  his  intclligilin; 
quam  Jelicitcr  in  tractando  hoc  argumcnto  jjoeta  vcr- 
fatus  Jit ,  ficque,  quam  a  natura  tribulam  habcrct, 
(alis  luculcnter  comprobavcrit  vciiaui  iugcuii  poeticam. 

r.x- 


CARMINVM    L.    IV.    C.    III.  331 

Exquifitae  ac  doctae  argumenti  tractationi  docta  accg' 
dit  ac  nitida  clocutio ,  numerorumque  admirabilis  fua- 
vitas ;  ut  omuino  hoc  canncn  in  confummatiffimis  an- 
tiquitatis  operibus  habere  fas  Jit.  Quamquam  autem 
tnagna  inler  hoc  et  L>.  I.  c.  1.  intercedat  jlmilitudo ; 
obvia  tamen  animadverjio  efi ,  utrique  fuum  effe  Jtabi- 
tuni ,  fuatn  tractationem :  quum  in  altcro  Jiudium  fuum 
voeticum,  in  hoc  maxime  partam  inde  aeternam  nomi- 
nis  iactct  gloriam. 


A  D 


332 


Q.      HOKATU    FLACCI 

AD       MELPOMENEM. 


V^Juem  tu,    Melpomene ,    femel 

Nafcentem  placido    lumine    videris, 


lllmr 


li 


v.  i — 12.  Qui  facnltate 
poetica  pollet,  ad  poefin  nntura 
factus  eit,  is  unice  eius  ftudio 
delectatur,  unice  inde  laudem 
qaaerit.  Minus  arrogantiae 
atque  invidiae  liabet  fententia 
generatim  propoiita ,  quam.fi 
initio  ftatim  hac  fe  ftlicitate 
poeta  extuliffet ;  quo  etiam  fa- 
cit  illud,  quod  Mufaruni  pro- 
pitio  numini  hano  facultatem 
partamque  imle  laudem  acce- 
ptam  fert.  (Vide  Callitn.  lo- 
cum',  mox  ad  partcs  vocnn- 
dum.  )  lam  quibus  Mufae  pro- 
pitiae  funt,  quos  amant;  iu 
hos  munera  fua  liber.iliter  con- 
ferunt,  Iri  poetae  evadunt;  vid. 
ad  I.  26.  1.  Pro  illo  Hora- 
tius :  quem  nafcentem,  vix 
dum  in  luminis  auras  editum 
Mufae  ( e  quibus  Melpomenem 
ponit ,  forte  poefeos  lyricae  re- 
fpectu;  quo  adeo  fententiam  ad 
fe  tacite  convertit )  pJacido  lu- 
mine  viderint ,  placidis  oculis, 
placido  vtiltn  ,  sv/xsvujc,  adfpe- 
xerint;  fuaviffima  imagine  poft 
Ilefiodum  (  Hefiod.  Theog.  82. 
ovrtv*  rt/x^rovat  Aioc  tttygat  /xs- 
yakoto,  ytnefttviv  r  sctSxjt 
•— •  —  r:<>  fxev  sirt  ykwaay  ykv- 
Mfpijv  ytiovatv   ast&vjv    caet. )    a 


graecis  poetis  pafnm  adhibita 
vnrieque  exornata.  Callim. 
XXII.  4»  o^  vjetasv  x^giVcrov» 
(3ao*navt'v)c.  Ov  vsfx&atc.  MoCffar 
y<*%  oaov$  ihov  ofJ.j-i.ot.Ti  -jrathag 
//vj  Ao^tf  ( ut  recte  praefert 
Ruhnk.  ep.  cr.  II.  p.  146.) 
iroktovc  OUK  arrsSsvro  (pikovc. 
Theocr.  IX.  35.  s/xtv  MiSffat 
(Qtkxr  cv;  ykq  cjevvrt  yaSsv- 
aai ,  rtvg  h  ov  rt  iroroi  hakyaaro 
KtVxv* ,  h.  ii  nullis  aliis  illece- 
bris  capiuntur.  Stat.  Silv.  V.  3. 
12  i.  Protinus  exorto  dextrum 
rifere  SorOres  Aonides ,  puerc- 
que  chelyn  fubmijit  et  ora  im- 
buit  amne  facro  iam  tum  tihi 
blondus  Apollo.  Omnino  Dii 
bona  fti.i  cum  hominibns  com- 
mnuicant  folo  adfpcctu,  fuavi 
figmento.  Ita  Fortuxia  refpicit 
(Ariftaen.  I.  lg.  init.  Mskiaaa- 
qtav  sC/xsvsatv  cQSakfxoic ,  t'rrta 
irors  v.ai  vtv  elhsv  v)  TJj/vj) 
quem  felicem  ;  Libertas  (Virg. 
Ecl.  I.  23.  ) ,  qitem  liberum 
praeftat.  De  Gratiis  pulchri- 
tudinem  ita  donantibus  vide 
Meleagri  XXIII.  1.  (A.  Br.  I. 
g.  )  et  Ariiiaeneti  I.  11.  Haud 
minus  fuave  phantafma  eft,  qua 
afilatu  folo  Dii  in  homineS 
agiuit.  Sed  ifta  non  huius 
loci. 


CARMINVM     L.    IV.    C    III.    V.    1-8-        553 

Illum  non  labor   Ilthmius 

Clarabit   pugilem,  non  equus  inpiger 
Curru  ducet  Acliaico 

Victorem,    neque  res  bellica  Deliis 
Ornatum  foliis   ducem, 

Quod  regum  tumidas  contuderit  minas, 

Olten- 


loci.      Qttod  antem   a  partn  fta-  irvy/jt.>}v ,  et  quadrizarum  curfunt 

tini  iilud  continoit,    lmic  forte  TiTMtooiav.      —    clcrabit ,    con- 

notio  fttbeft,   poetam  nafci,  non  fpicuuru,  infignem,   reddet;    an- 

arte  fin^i.    —   fetnel  fpectat   ad  tiquo  verbi  fignincntu.  -—    Non, 

toiam     fententiam  ,     qui    femel  neque  eauus   imjiiger ,    impigro 

Mufarum  facris  initiatus   eft,  is  curfu   ftto,    currum  victorem  du- 

numqitnm      itule       aburahetur.  cet ,    efliciet,    ut  cturui   victor 

Mire  tricantui  in  hoc  voc.  non-  infiitat,     non     victor     vehctnr 

nulii.  curru,      non    laborabit   iile    de 

victoyia  «v  tsSqittcic  potiunda. 

j'.   3.  Is  illud  ftudium   fuum  Recte   pleriqtte    de  victoris    in 

poeticum   potius  ltabebit   caete-  patria  reditu  accipiunt,  de  quo 

lis,     quibus    mortales   ad    fr.m-  vid.  ad  IV.  2.   17.    — >  Achaico. 

mum    felicitatis    faitigium    eni-  Graeco:    Romaria  defij;natione  ; 

tuutur,  Moriam  adeo  noeticam  unde  cum  Boettijr.  haud  male  de 

rel    victoriae     in     ludis    facris  Olympico       certamine      curuli, 

Graecortun   ac  triumplio    fplen-  quod    cacteris    inii^nitius    erat, 

didiflimo  praeferet.      Ma-niiice  h.     1.     intciligas.       Vid.   ad    I. 

lioc  tractatum  atque  exorr.atum  1.  3. 
a   poeta.    —     Jllum    non    labor 

JJhhmius   caet.    is    non   id   nger,  v.  7.    Vide ,    quam  exquifita 

nt  in  ludis  Ifthmiis  victor   eva-  copia  victoriae   notionem    eius- 

dat.      Pro    ludis    Graeciae   uni-  que  fplendorem  variaverit  poe- 

verfis    poeta    luborem   JJihmium  ta!     Vulgare,     is  .  non    curahit 

pofuit,   h.  certamina  in  ludis  I.  bellica   laude   inciarefcere,    n<on 

v.&jaixtm    (Pimi.    Pyth.  V.  62.)  adfpirabit   ad   fummam   bellicae 

Tsrjoopiav    xovo-wj    (  Iftiun.     III.  virttuis   gloriam ,     Romani  tri- 

23.   et    IV.    79.    coll.     Ilefiod.  umphi    fpecie     egregie    reprne- 

>Scnt.   505    fq.)    ct    inde   Elzos  fentatur.      —  Rcs   bcllica ,    res 

lalores   Stat.    SjIv.  IV.    4.  31-;  belio   ftrenue  ^efta,    Ditccm   ,or» 

ectttamuubus  *\itzw.  pugilatum,  natum  Del  foliis  oftendent  Ca- 


534 


Q.    HORATII     FLACCI 


Oftendet  Capitolio: 

Sed  quae  Tibur   aquae  fertile  praeiluunt, 
Et  fpiftae  nemorum  comae, 

Fingent   Aeolio  carmine  nobilem. 
Romae    principis  urbium 


Dignatur  fuboles  inter   amabilis 


Va- 


pitolio ,  docte  pro ,  ornabunt 
eum  triumphali  lauro,  ethcient, 
ut  triumphans  Capitolium 
afcendat;  de  quo  v.  ad  IV.  2. 
55.  Rem  bellicam  illultrant, 
quod  regum  tumidas  minas ,  in- 
folentiam  ,  fiiperbiam  ,  qua  tu- 
midi  imperio  Rom.  interitum 
minati  fuerant ,  fortius  quahi, 
reges  feroces  contuderit ,  frege- 
rit,  perdomuerit.  Tumere  ex- 
quilitum  vrrbum ,  tam  iactnn- 
tiae  (ut  Phaedri  graculus  inani 
tumens  fuperbia  I.  5.  5.  )  cpiam 
iraeproprium ;  quae  utraqueno- 
tio  tjj  minae  fubelt.  —  folia 
Delia ,  iaurus  ,  Apollini  Delio 
facra.  Caeterum  exornavit 
triumphi  fpeciem  regum  devi- 
ctornm  commemorntione  poeta, 
OIUD  quod  ante  currum  tiium- 
phalera  agerentur ,  tum  quod 
ipfum  regium  nomen  Romnnis 
iiiviluTinmm  effet.  Cf.  II. 
»2.    12. 

v.  1  o  fqq.  Sed  is  Mufis  unice 
vacabit ,  inde  nomen  fibi  qtiae- 
ret.  Poeticum  itudium  venufte 
declaratur  feceflii  poctnrnm  at- 
que  otioin  aiuoeuiiluua  regioue, 


ctuits  adfpectu  fenfus  ipforum 
excitati  iufLimmatique  hige» 
niuin  fj(p*vra<7i'wrav  reddunt. 
Vid.  ad  I.  1.  50.  lam  pro 
amoenidima  r^ione  in  genere 
Tiburtinam  memorat,  eamque 
fnaviflimis  coloribus  depingit) 
tum  pro  poefi  univerf.i  carmen 
slcolium,  lyricnm  ( v.  ad  III. 
30.  »3-)  ponit;  utrumque  fui 
fludii  habita  rntione.  Pro  Ti- 
bure  fimt  aquae ,  Anio,  Albu- 
la  caet.  quae  T.  jnaejluunt, 
praeterfluunt  (ut  IV.  14.  26.) 
ftgrura  Tiburtinum  ,  inde  ferti' 
lem  ;  et  fjnffae  nemorum  comae, 
fpifla,  denfa  uemora,  Tiburni 
lucus  I.  7.  13.  —  12.  ftngent 
nobilem  c.  Aeol.  docta  brevitate 
pro,  lingent,  etim  poetam  ly- 
ricum  eiiicient,  ut  ningn.im  <v 
poefl  lvrica  fainam  tiahat,  con« 
fequatur. 

v.  13 —  16.  Iam  apertiui 
loquitur  poeta,  fibique  hanc 
ingeuiipoeticilaudem  ac  famam 
Mufarum  beneficio  inter  popu- 
laies  fuos  contigifTe  prohtetur. 
Romue  fuboles ,  noto  ufu  lo- 
queudi,  pio,  Romani;  ut  po- 
les 


CABMINVM  l.  iv.  c.  iii.  v.  9~iQ.     555 

Vatum  ponere  me  clioros: 

Et  iam  clente  minus   morcleor  invido. 
O,    teftudinis   aureae 

Dulcem  quae  ftrepitum,    Pieri,   temperas: 

O, 


les  Aufonia  Virg.  Aen.  IV.  236.  -praefentla ,    L.ivor  iniquo  ullum 

proles  Arcadiae  ld.  Aen.  X.  42!>  dc  nojtris  dence    momordit  ovus. 

et  laepius  alibi.  —  princeps  ur-  Ideni  ex    P.    111.  ^j.    74.    laedere 

biu.n,     impL-iii    Romnni,    quod  vivos   Uvor   et    iniujto    carpere 

per  totum  terrarum  orbem  por-  dente  folet.      Vnde  eideni  cdax 

rigitur,    fedes,    domina  IV.  14.  Amor.    I.     15.    1.     Martial.    V. 

44.    iMartial.  XII.  Q.    Terrarum  2Q.  7.   liubiginojis  c.uncta  denti- 

Vea     gentiumque ,     floma ,     cui  bus  rodit. 
par  ejt   nihil    et  rifhil  fecundum. 

—      14.     dignatur    me    ponere,  v.  17  fqq.     Totum  hoc,  qnid- 

modeflinfl  qnam,  ponit ,  inferit  quid    arte   poetica  valeo,    quan- 

nie  ratiim  clioro,    poetis   lyricis  tumcuuque     mihi    laudis    iude 

(  ut  I.    1.    55. )   aequiparat    me  obtigit,    tui ,    o   Pieri ,    Melpo- 

Giaecis  lyricis :    Nara  chori   ly-  mene,   muncris  «ft,    tibi  foli  ac- 

ricae  poeli  proprii.  —  amabiles,  cepttim   fero*        Amolitur   ita   a 

vel     perpetno     chori     epitlieto  fe  gloriae  invidiam ;  quamquam 

yjs^o;    e$o&e    (Horo.    Od.    XV.  de    fe    vel  lic,     quod   fe    Muhs 

193.  )  ifxtoinc,   (II.  XV.  605.  )  amicum   fert,     generoftim    fen- 

Y<xoisi>f,     Mufae.    35.    vel      ha-  fum    prodit.       Vv.     17  —  20. 

bita    fententiae    ratioue,     inter  egregie   Mufam  lyricam  reprae- 

inlignes,       praecipuos       poctas  fentant.      Ouae  temperas,   re^i*, 

me  ponit.   Prius  tamen,   Ji  quid  modcraris    (  ut  I.  24.   14.)  fre- 

iudico,    mngis   poeticum    vide-  pitum  tejtudinis ,      docte   puifas 

tiu',   etfi  alterum  Horatio  hono-  citharam  ,    ut     dulcis   ftrepitus, 

rificentius.    —    Et   iam    invidia  fuaviilima     exiftat      modulatio, 

maior  fnm  (utde  fe  II.  2o.  4*)'  potens   lyrae ,    I.  6.    10.      Male 

minus  iam  invidis  ac  malevolis  temperare  Jirepitum    de   fidiuiu 

bominum   obtrectntionihus  mea  intendeiidi  arte  accipiunt,   uti  ad 

ohnoxia  funt  carniina.      Pro  in-  concentum  opus  iit;   inio  exqui- 

vidia  eft  dens  invidus,   quatenus  fite  eft  pro  ,     tractare  citharam, 

detrahit  alterius  laudi ,     deterit  fonos  elicere.       Propert.  II.  25. 

eius   nierita.      Ovid.    Trilt.   IV-  Qo.    Tale  facis  carmen  docta  te- 

10.     1^3.      Nec ,    qui    detrectat  Jiudina ,   quale  Cynthius  impoJi~ 

tis 


55 6  Q.    HORATII    FLACCl 

O,     nratis    quoque    pifcibus 

Donatura  cycni,    fi  libeat,    fonum! 

Totum  muneris-  lioc  tui  eit, 

Quocl  monftror   digito    praetereuntium 

Ro- 


tis  tcmperat  articulis.      Strepitus  pulchrum  eft  monftrari,  et  dlcier, 

tejtinlinis ,     iray.tpwvo/     0/xoxA.a/,  liic    eft.       Martiid.     V.    15.    3. 

Pind.    Iftlun.    V.     35.     xeA.a5o$  toto  legor  orbe  frequens ,    et  di- 

tWTffTOvoj  A.yp«f,    Euiip.    IpLig.  citur,    Hic  eft.      Idem  IX.    93. 

T.    1  x \  9.    <>d     coiiceimim    ner-  5.     <jruo<i  turba  femper  in   omni 

vorum  rcfer.     Minus  recte  alii.  monjlramur  digito,  rumpitur  in- 

—    19.  20.   Hymni  fpeciem  lia-  vidia.     Eucian.  in  Somn.  p.  16. 

bet  btevlter  at  iv&py&c  fatis  ad-  rota.Zri    ffot   irsp/S»)ffw  t«   yvwpi- 

umbrata  Deae  potentia.     Dona-  ^kt»,   iktts  t«Sv  oocC-vtwv  iVao-Toj 

fura,     qttne    largiri    potes     vel  tov   *A>)<t/»v   KtVtjffag  Bsi&i  <7s  tu> 

pifcibus  nuttis    afydivotc   (  aapMva  SaxToAip*       O  ti  t  0  ;     sxs7vo$r 

•yap  e>)  Tays   KaS'  i/5arcc  5ia/r.C-  Asywv.      Idem  Harmon.  p.  351. 

/jcsva ,     Lucian.    Halc.    p.    176.  in  eitisdcm  artis  mulicae  excel- 

unde    aipwvcrspoc     tojv    iyji-jwv,  letitia:    vj  5c':;a,    »)  iraja  r<Sv  trok- 

triuffimo    proverbio ;     de    quo  Awv,   k«/  to    sViVx/xov    s?va/    sV 

vii'.  Erafm.  Ad.  p.   165.)  fonum  m-AvjStfft ,    v.ai   h&iv.wffSat   tw   5a- 

S-psov     cycr.i ,      KVXVSIOV     ffTS/xa,  KtuAcji'    xa/   ^v  xeu    $)avtu,  fu£uc 

(uti  eft  ia  An.   Br.  1JI.  p.  261.  iri9r^i<ptff$mi    Travrag    e/c     sp.sp 

C.    DXXIV.    2.)   h.   vocem   iu-  xa/     A.eya/v     roivo/xa,     OCroc 

cundiilimam  ;     vid.    ad    IV.     2.  sxs?v  0  c'Appt  0  v  i 5  ijc  sffriv, 

85.     —      Proverbialiter       inde  0      aptffroc      aCkqrqc.      Ita 

KuV.vou  ao/Sorspov,  veluti  D;os-  Horatius    fe     digito     monftrari 

corid.    XX.    6.    in  Anal.    Br.  I.  appellar:que  audit   lioinanae  fi- 

403.      —     22.    Quod    fummam  dLinem  lyrae,   principem  ^entis 

£n    poefi    lyrica    laudem    confe-  fuae  poetam  lyricum.    Similitet 

quutus    fum,  quod  in  omnium  Ruftis  Ovidio  Pindaricae  lyraa 

ore  verfor.      Publicam   hanc  fa»  fdicen  dicitur  ex  P.  IV.  16.23. 

frutra   arque    admirationem   pttl-  Cf.  Noftr.   Epp.   I.    19.  32.  — . 

clire   ita  defignat,    ut  fe  iam  a  24.    Quod  fpiro ,    quodcunque 

populo  praetereunte  digitis   de-  poetici    fpiritus    mihi   efi  ;      ne 

monftrari   dicat.      Vulgaris   de-  dubit.i.   Ita  IV.  6.  29.    Spiritunt 

monftrationis   formula  erat,  hio  Fhoebus     ntilii     Phoebus    artem 

cji ,   cvro;  sxttvo(«      Nota  Perlii,  carminis  nomcnqua  deJit  puc.ae. 

Sci« 


CARMINVM   L.  XV.   C.   III.  V.    ig-2/^.       537 

Romanae  fidicen  lyrae: 

Quod  fpiro   et  placeo  (li  placeo)  tuum  elt. 

Scilicet fpirare,  fpiritus  de  fubli-  citur  Diofcorid.  XXV.  3.  ( Ibid. 

jniori  poefeos  genere,    maxinie  p.     /^gi).).      Spirare    triumphos 

epio,   admodum  frequentatum.  Stat.    Theb.  I.    1Q.    Recte  adeo 

Alcaeus    Mef.   V.    3.   (  A.  Br.  I.  de  poeli  lyrica  h.  1.    —  fi  pla- 

)    sVvss   5'   ?ttou    i^yuctr,  ceo ,     blande    admodum    inter- 

«'e^tiwv  aya:/xgvo?  XaoiTwv.    Sic  iectum, 
Sappho  *ic*  Tvkovc*  NLovffatf  di- 


Tom.  11.  y  €JR- 


558  Q-    HORATII    FLACCl 


C     A     II     M    E     N       IV. 

ARGVMBNTVM, 

y^onjummatifjimum  Jui  gcncris  hoc  carmert  atquc  omni- 
bus  plane  mimeris  abjolutum  cui  71011,  vel  levitcr  boni 
pulchrique  Jenju  contacto,  admiratiouem  fui  iniecit  at- 
que  exprcjjit?  quis  quaejitijjimis  laudibus  lyricas  cius 
virtutes  unquam  adjecutus  efi?  Et  Jane  quantum 
qite  iaugninis  atque  nervorum!  qui  nijusi  quae  ', 
tus  mapijicential  quae  rerum  verborumque  maieliasl 
quaui  divinum  tractationis  arlijcium!  ut  iurc  mihi 
contendere  pojje  videar ,  in  illud  Jaftigium  hocce  exi' 
mio  opere  adductam  conjpici  poejiu  lyricam ,  ultra  quod 
71011  niji  temerario  conatu  evehere  eam  quisquam  audcatt 
utque  adeo  locupletijjimc  inde  ojiendi  pojjit,  quam  va- 
lidus  iiigenio  Jloratius  Juerit,  et  qitam  majculc  ( ut, 
quae  de  Stejichoro  Quinctil.  X.  1.  prodidit,  ad  No- 
ftritm  transferam),  maximis  bellis  et  clarijjvmis  caneit* 
dis  ducibus,  epici  carminis  ouera,  nuliis  prorjus  Grao 
corum  poetarum  alievatus  adminiculis ,  lyra  Jujtiuue- 
rit.  Quam  enim  Jplendidam  laudum  maleriem,  a  Jua 
gente  proditam,  tractandam  JuJccpiJJet ,  eandem  Jcuju 
ac  fpiritu  prorjus  F.omano  perfitjam  animatamquc  /<.- 
cile  quisque,  rei  inlelligcns,  animadvertit.  Sed,  qito 
vtagis  poetae  virtus  elucejcat,  'age,  ipjurn  carmcu  pro- 
pius  intueamur.  EJi  illud  itviviv.iov  ,  in  Dritji  ac  77- 
be/ii,  Neronumf  privignorum  Augujii,  laudibur  bell 


CARMINVM   L.    IV.     C.   IV.  559 

a  devicta  Rhaetorum  et  V  indelicorum  gcnte  reporta- 
tis,  occupatum ,  ipfiusque  Augufii  iuffu ,  ut  diferte  tra- 
dit  Suctonius  (non  modo  faeculare  carmen 
componendum  iniunxit ,  fed  ct  V indeiic ara 
victoriam  Tiberii  Drufique,  pr  ivignor  um 
fuorum  )  et  haud  dubie  iude  Porphyricn  ( ad  hoc  c. 
9,haec  eft  ecioga,  propter  quam  lotus  hic  liber  coin- 
pojitus  f  editus  eji. )  compojiturn.  Ilhaeti  quidem% 
gens  betiicofiffima,  atque  crudelijjima ,  incolebant  Ai- 
piuvi  deciiviaf  ab  oriente  meridiem  verfus  vergentiat 
( terram  adeo  Grifouum  ac  Tirolenjium )  et  ad  Vero- 
nam  usque  Comumque  pertingebaut  iuxta  Strab.  IV. 
14.2.  et  alios.  F  indeiici,  Rhaetis  contermini ,  ra  ly.rbc 
lCCWLVQSia ,  adeoque  piagam  feptentrionalem,  quae  maxi- 
me  per  Bavariae  fues  porrecta  Tirolenfis  agri  partem 
compiectitur ,  teuebant.  P  terque  hic  popuius  quum 
partiiu  Galiiam  togatam ,  partim  ltaliae  fnitimas  par- 
tes  adfiduis  incurfwnibus  vexaret,  miffus  primum  ab 
Augijto  Drujus  contra  Rhaetos  cum  exercitu  ( a.  V. 
DCCXXXJX. )  in  Tridentinis  ad  Alpium  radices  eos 
obviaui  fibi  factos  fudit  fugavitque ;  jnox ,  quum  ab 
Ilalia  reprejji  Galliam  togatam  urgerent ,  cum  Ttberio, 
adiutore  operis  ei  ab  Augufto  dato,  cum  divifis  copiis 
Viudelicis  eos  aggrejjus ,  perdomuit.  Vid.  Dio  LiV. 
2.2.  lam  quum  iilinl  in  Drufo  maxime  admirationc 
dignum  cjfet,  quod  admodum  XXI II.  anuorum  iuve- 
nis ,  tantas  res  confecifjet ,  poeta  ryXjtvyiararov  car- 
miui  fuo  pojiturus  Tro6a(.vKQV  iuveniicm  eius  ferociam 
cum  aquila  ac  leone  comparat ,  qui ,  quam  pnmum 
adoieveriut ,   gencrojam  ipjorum  indoiem,    editis   ftatim 

Y   2  pa- 


34°  Q-     HORATII    FLACCI 

yatriae  virtutis  documentis ,  luculenter  exferant; 
unde  acleo  generofa  Urufi,  clarijfimis  rnaioribus  ortit 
indoies  optime  perfpicicitur.  Neque  tamen  vel  Jic  Ihu- 
fus  ilhid  ejjeclum  dare  potuiffet ,  niji  in  Augufti  domo 
cum  Tibcrio  fralre  caeiefiium  praeceptorum  dijciplinis 
inuvtritus  conformatusque  fuijfet.  lta  enim  demitm, 
fi  bouo  iugeuio  bona  accefferit  inliituliOy  praeclarunt 
ac  diviwtm  tpn'ddam  exiftere,  uti  coritra,  absqne  hacf 
optimani  quamque  indoiem  degenerare.  Qumihtm  hoe 
ad  Attgufhnn  extoUendwn,  in  enmqu/e  Neronum  laudes 
derivaudas  momenti  habeat ,  faciie  iutelligitur.  Tui/i 
a  Drufi  iuvenis  generofa  virtute  ad  maiores  eius ,  a 
cjuibus  earn  quafi  hereditate  acccpijfet,  poetae  imj<e- 
tus  provehitnrj  et  in  iilufirando  C.  Claudii  Neronii 
Jpieudidijfimo  et  ad  coufervandam  rem  Rornanam  cjfi- 
cacijfnno  facinore,  iu  Ilasdrubale  opprimendo  dejignato, 
omnem  vim  fuam  exjerit  atqne  deponit.  Atque  hunc 
loatm  tanta  gravilate  atque  Jubiivtitate  Jenjuuui, 
lauta  affechts  kv&()ys'nx,  tanto  imaginnm  fplendorc,  ora- 
tionisque  mafculo  vigorc,  tanta  dehtqiie  arte  illumiita- 
vit  citquc  perfequutus  efi  rei  ntagnitudins  incenfus  poe* 
ta,  ut  dignilatem  ac  niaiefiatem  lyricae  poefcos  iufigni 
aliquo  exemplo  rcpracjeutare  voluiffe  vidcatur.  Qno 
cnim  iUufriores  Claudii  Neronis  iaudcs  cffeut,  mngui- 
fica  ijjius  Ilannibaiis  oratione,  infenfiffimi  liomaito- 
rum  hofiis,  eas  jwrjeqinitus  cft ,  alque  ita  campum 
fili  aperuit,  hi  quo  Jimul  iuvictam  Iiomauorum  vim% 
Fuuico  ifto  beiio  oftcnjam,  cxplicare  poffet:  quae  haiul 
chihic  maguijicentiffima  eji  pars  carnfinis. 


CABMINVM   JL.  IV.    C.    IV.    V.    1  «  4.  5jl 

DRVSI       LAVDES. 


iJualem  mini(trum  fulminis  alitem, 
Cui  rex  Deorum  regmixn  in  avis  vagas 
Permifit,    expertus  fidelem 

lupiter  in  Ganymede  flavo, 


Olim 


v.  1.  Macna  ftatim  virtus 
in  exordio.  Poeta  rei  a  Drufo 
iuvene  tam  fplendide  adminiftra- 
tae  magnitudinc  tiunens  ac 
percitus,  eiusdemque,  nt  fert 
jmimi  commotioiis  impetus, 
fubito  evolvendae  planeque 
repraefentandae  cupidus,  com- 
parationibus  orationem  invol- 
vit,  quarum  delectus  pnxiter 
atque  exoroatio  ma^nificentiffi- 
ma  fummum  facile  prodit  arti- 
*£cem.  lam  quum  Drufus  pri- 
roae  miiitiae  rudimenta  tanta 
cum  laude  in  debellandis  Vin- 
delicis  pofuiffet ,  facile  exfpeeta- 
ri  poterat,  fore,  ut,  quod  ei  glo- 
rionflimum  effet,  maxiraa  luce 
a  poeta  colluftraietur.  In  utra- 
que  igitur  compavatione  iuven- 
tutem  maxime  fpectari  oporte- 
Te,  facile  perfpicitur.  Iam  fen- 
tentiarum  hunc  ordinem  ftatue  : 
Sicuti  aquila  ,  vixdum  volandi 
facto  peviculo,  vires  fuas  in  ovi- 
bus ,  mox,  audacior  facta ,  in 
drncoiribus    experitur ;     vel  ut 


caprea  leonis  catulnm  ad  fe  acce- 
dentem  videt;  talem  Dvufum 
videre  Vindelici.  —  Qualem 
alitem,  notiffana  fovrna,  pro, 
qualiter,  veluti  alitem  caet. 
—  minijlrum  fidmlnU,  Iovi 
futmina  miniitrantem,  lovis  ar- 
migerum  u£  Stat.  Theb.  III. 
532.  vectorem  fulminis  ideni  ib. 
507.  Ouffam  figmenti  jnde  re- 
petnnt,  quod  aquila  fulmine 
liaud  tangatur.  Plin.  X.  5.  A?e- 
gant  unquam  folatn  hanc  alitem 
exanimatain  fulnibie :  ideo  ar~ 
migeram  lovis  conjuetudo  indi* 
cavit,  laudante  iam  Bocttig.  — 
2.  regem  avium,  <x%yov  o<wvwv 
(Pind.  Pyth.  I.  13.)  fiaciktcc 
cijuvouv  (Id.  Ol.  XIII.  29.). 
Sed  explicatius  poeta ,  adiecta 
imperii  accepti  ca-uffa ,  more 
Pindarico.  —  rex  Deorum 
quaeiita  Iovis  flefignatione ,  m 
regnis  distribuendis  ;  quod  ipfa 
vevbovum  collocatio  ( rex  D. 
regnum  in  a. )  oftendit.  — 
uves  vugas,  y^iCporrsv;,  ornat; 
Y  3  ut 


542 


Q.    HORATII     FLACCI 


Olim   iuventas  et   patrius  vigor 
Nido   laborum    propulit  infcium: 
Vernique,  iam  nimbis  remotis, 
Infolitos  docuere    nifus 


Ven- 


ut  TTT.  27.  16.  —  3.  permift, 
tribtiit ,  concpflit ;  fed  alterum 
rnaieltate  Tovis  dignius.  — 
expertus  fdclem  caet.  quodope- 
ram  fuam  Tovi  in  Ganvmcde 
rapto  approbaffet.  Scilicetyi<Z<?- 
lis  is  eft ,  qni,  quod  in  fe  re- 
cepit,  praeftat  alteri.  Plant. 
Perf.  I.  1.  4q.  Ohfecro  te ,  re- 
fccio ;  operam  da  hanc  mihi 
fidelem.  Sequitnr  autem  vul- 
garem  narmtionem  poeta,  qiia 
aquilae  minifterio  Iovem  in  ra- 
piendo  Ganvmede  ufum  tra- 
dunt.  Vid.  Apollod.  ITI.  i2.  2. 
ad  qtiem  locurn  vide,  qune  de 
fundo  fabulae  acute  monet 
Hevn.  Alii  ipfum  lovem  aqui- 
lae  fpecie  fumta  Ganymedem 
rJrpnirte  perhibent;  quos  fequi- 
tur  Lucian.  DI>.  IV.  p.  2og. 
S-itrvtv  asXXyv ,  li.  aura  fubla- 
tum  Ganym.  fimpliciter  memo- 
xat  Hom.  H.  in  Ven.  208.  — 
flui^o ,  ?av£ia  (ut  Hom.  II.  1. 
202. ),  pulchro,  docte  cauffam 
raptus  innuit;  Ta-j'ju.y)ht«  fiif- 
ntra  Zsi/C  v)r,xtxa  t«V  hia  v.ak- 
Xo; ,  Ilom.  1.  1.  Caeterum  male 
ingenioli  funt,  ac  parum  com- 
mode  poetam  ab  illorum  iniu- 
ria  defendunt,  qui  a  re  alienos 
lios    trcs     vr.     dicunt,      nova 


compavationis  momenta  in  iis 
anxie  rimando,  et  quidem  mi- 
niftrum  fulminis  et  regerfl 
avium  in  Drufo  agnofcendo, 
qui  nunc  prinmni  exerciuim 
ducat,  Auguftique  (qui  cum 
Iove  alias  comparetur  )  qunli 
fulmen  gerat.  Imo  aonilam  ab 
imperio  eius  in  aves  fulminis- 
que  minifterio  poeta  defignavifc 
quo  auguftior  comparationi» 
exifteret  fpecies;   nihil  amplius. 

v.  5.  Vulgare  erat  :  ut  ales 
iuventa  ac  patrio  vigore  com- 
pulliis  nido  evolat.  Pro  hoc 
multo  fortius  eft,  iui>entas,  iu- 
vcnilis  ferocia  et  patrius  vi°or, 
ingenita  animi  indoles ,  fxivof 
iyytvsc,  nido  eum  propulit,  aoqi* 
ct.-:c,  expellit,  exigit.  Olim, 
primum ,  ex  oppof.  rov  mox 
v.  9.  et  nunc  v.  11.  qnod  eft 
pro  vulgari ,  priroum  ,  deinde, 
denique.  Alias  olim  compaia- 
tioni  infervit  limplicirer ,  abs- 
que  ulla  vi,  ut  >Zt  ttcts,  cix  ts 
ToXXi.  —  laborum  inf  ::nn, 
exornat  et  exponit  ro  olim,  vo- 
landi  adhuc  rudem  ;  fed  alterum 
quam  exqmlite  de  aquila  , 
contra  folis  exoricntis 
contendit     volare    ( ut    Hygiu» 

P.lCt. 


CARMINVM  L.  IV.  C  IV.  V.    5-12.  343 

Venti   paventem:   mox  in    ovilia 
Demidt  hoftem  vividus  .inpetus : 
Nunc  in  reluctantis  dracones 

Egit  amor  dapis  atque  pugnae : 

Qua- 


Poct.  XVI.)»  quae  altiflime 
evolat ,  enititur.  Facile  vides 
opponi  laborum  infcium  tc7;  in- 
folitos  docuere  nifus.  Mirum 
itaque,  labores  omnes  intpp. 
accipere  potuiffe  de  aquilae  cer- 
taminibus  cum  aliis  animantibus; 
quae  fententia  ab  h.  1.  plane 
aliena  eft,  tum  multo  — jojt/ku,- 
rsfov,  illuftrandaeque  rei,  quae 
depiii£,itur,  multo  accommo- 
datius  alterum.  —  7.  Q.  et  in 
altum  enititur.  Graphice  et 
ornate  liaec  expreflit  poeta. 
Aura  tollitur ,  levatur  (  ut  IV. 
3.  25.  Multa  Dircaeum  levat 
aura  cycnum)  eaque  fuftinetur 
avis  ,  altum  peteus  ;  liinc  prae- 
clare  venti  docent  aquilam  nifus 
infolitos,  prima  volaudi  conami- 
na,dumope  ventorum,  iis  fuften- 
tatus,  in  altum  primum  eni- 
titur,  volatum  experitur.  Ni- 
fus ,  ut  paulo  ante  labor, 
operofa  aquilae  molimina  in- 
nuit,  quae  adeo  in  -primam  eius 
iuventuten;  ( quam  etiam  v. 
tem  venufte  defignat)  ca- 
dunt,  qnam  docte  poeta  v.  7. 
nlteiius  declarat.  Ventos  autem 
vernos  oogita  veris  a'lultioris, 
priroam  aeftatem,  unde  paflim 
poeta    colores    in    veris   defcri- 


ptionem  infert  (vid.  y.  c.  IV. 
7.  4.  et  ei.  libri  12.  /\.),  quod 
tum  demum  annum  fonnofifli» 
inum  Italiae  regio  liabet.  Igitnt 
haud  plane  a  naturae  ordine  ac 
lege  aberraffe  dicendns  eft  poe- 
ta  ,  qui  prima  pullorum  aqui- 
lae  volandi  tentamiua  fub  aclta- 
tis  initinm  retulerit,  maxime, 
fi  fub  clemenliore  Italiae  cr.clo 
citius  editos  citiusque  adultos 
co^ites.  Nam  poetam  plane  in 
orilinem  cogere  velle,  Scalige- 
ranae  hoc  niorolitatis  eft.  Vide, 
ii  vis,  hvpercriticum  hunc  vi- 
rum  in  Poet.  VI.  c.  7.  adverfus 
quem  nionuere  alia  alii ,  quae, 
qiuim  ad  poetam  parum  fructuo- 
fa  fint,  excutere  non  eft  auimus. 
Modo  teneas  hoc ,  poetam  h.  1. 
non  de  aquilae  aetatis  incremen- 
tis  disquirere,  fed  ponere  ea, 
quae  augendae  rei  momentum 
aliquod  faciant ,  naturae  haud 
plane  contraria.  —  iam  nimbis 
remotis ,  exornant  veris  notio- 
nem.  Nam  gfce  y.nui^ui-j  vsCpcu.v 
tt.AT^o,  Oppian.  Cyneg.  I.  119. 

v.  g.  Jllox,  volandi  periculo 

facto  ,       ubi    nidum   reliquerit. 

Mngna    poetae    ars   cernitur  in 

prodendis    aquilae    incrementis 

Y  4  fubi- 


344 


Q.    IIORATII    FLACCI 


Qualemve  laetis  caprea  pafcuis 
Intenta,    fulvae  matris  ab  ubere 
Iam  lacte  depulfum  leonem, 

Dente  novo  peritura,  ^vidit: 


Vi- 


fubitis,  ad  maiora  in  dies  an- 
denda  eam  exftimulantibus. 
Praedae  intentus  primum  oves 
aggreditur.  Vividus,  acer  im- 
■petus  demittit  aquilam,  ornate 
pro,  cum  impetn  defertur, 
(uvJ-ctstv)?,  Hom.  11.  fx.  201.) 
deorfum  rnit}  e  natura  accipi- 
trum.  INIale  impetum  explicari 
fere  videas  inftinctum ,  patrium 
vigorem  v.  5.  —  ovilia  vel 
fimpliciter  oves  pafcentes,  vel 
feptis  eas  inclnfas  intellige.  Ad 
rem  Epicrates  apud  Atlien.  XIII. 
p.  57°-    OUTOI  ya^  (  AisToi  )  otxv 

VJffl      VgOl  ,      iX     TUJV     COUuV     TTGofiaT 

icBiOV&t  v.a)  Xaytxc  UiTSWQ*  avaq- 
ir«^3VTS;  axo  t>jc  icy^joc.  —  ho- 
jtem,  cum  vi,  pro  tenui,  eum. 
—  11.  Nunc  amor,  cupido  da- 
■pis  delectius  quam ,  praedae, 
et  pugnae  egit ,  agit,  impellit 
eum  ,  praedae  pugnaeque  cupi- 
dus  aggreditur  dracones ,  ma- 
gnos  ferpentes.  Imago  aquila- 
rum  cnm  ferpentibus  depugnan- 
tium  pa/Tim  frequentata  poetis. 
Vid.  Cerda  ad  Virg.  Aen.  XI. 
751.  Quum  pugna  iita  luctae 
quandam  fpeciem  iiabeat  propter 
ferpentiuin  nexus  muttiplices 
auibus  aiptilarum  alae  ligantur 
(Plin.  X.  40  et  utriusque  inde 


cafum ,  hinc  docte  poeta  dr.  re- 
luctutites  dixit,  pro,  repu; 
tes.  Eodem  ornatu  Virgil.  1. 
■c.  754*  /'bilut  Ore  arduns  adfur» 
gens:  illa  haud  minus  urget 
adunco  luctantem  rojtro.  Anti- 
pat.  Theff.  XI. IV.  4.  (A.  P,r. 
II.  120.  )  Toiw/.a  naiftiv  <x/sts; 
S«  vsipftvv  o^uj  g/jca(>\}/sv  ihwv 
v  k  0  ■%  jjl  ol  c  V  ii  A  /  j£  3  s  i  { 
xsVev. 

v.  13.  Curnulat  comparatio- 
nespoeta,  veritus  fcilicet,  ut 
tam  praeclare  £;eltae  rei  menfu- 
ram  fatis  impleturus  fit  verbis  ; 
quod  omnino  a  poetis  !it,  ubi 
in  re  aliqua  memorabili  vivide 
oculis  (ubiicienda  laborant. 
Tum  multurn  iucunditatis  babet 
ifta  phantafmatum  ubertas  ac 
varietas.  Praeclare  autem  poeta 
imaginem  ita  elocutus  eii ,  ut 
aptifiimus  inde  exifti 
tus.  Vide  enim  qu&m  coi 
fefe  excipiant ,  vidit ;  videro 
caet.  Singula  compar.itionis 
vivide  fatis  adumbrata.  Capreae 
metum  atque  borrorem  miri- 
fice  augent  adi.  laetis  pafuii-s 
intenta ,  unice  paftu  opimo 
(cum  vi  igitur  laetis ,  pingni- 
bus ,  quae  onmes  eius  in  fe  co- 
eiu- 


CARMINVM  I»  IV.   C.  IV.    V.   13-20.        345 

Videre  Rliaetis  bella  fub  Alpibus 
Drufum  gerentem  Vindelici:     quibus 
Mos  unde  deductus  per  omne 
Tempus  Amazonia  fecuri 

Dex- 


•itationes  converterant)  deten- 
ta  ,  nulli  metui  vacans ;  igitur 
tanto  magis  percellitur,  leonem 
fubito  confpicata.  —  i^.  Leo 
iuvenis  delijinatur  ornatu  a  do- 
mefticis  animalibus  petito.  Nam 
iis  proprium  eft,  lacte  depelli, 
in  ablactatione.  De  leone  adeo 
erit ,  qni  primum  praedatum 
exit,  cibum  petiturus.  Iam 
duae  fere  rationes  iniri  poffunt, 
quibus  verb.i  ir.ter  fe  coucilies. 
Vulgarior  haec:  ab  ubere  lacte 
fulvae  m.  dcpulf.  in  qua  ubertas 
lactis  aliquam  ad  leonem  viri- 
bus  iam  fatis  validum  declaran- 
dum  vim  habere  videri  poflit : 
doctior  tamen  et  exquilitior  al- 
tera ,  qua  copiofe  adiici  putan- 
da,  ab  ubere  fulvae  matris ; 
quae  ratio  in  Pindaro  fre- 
quens  admodum ,  lyricumque 
poetam  hand  dedecens.  Scilicet 
Las  negligentiore  ftructura  cu- 
rrmlatas  ideas  inter  fe  coguatas 
fere  animadvertas  ,  ita  ut  ahera 
alteri  lucem  allundat ,  ficque 
utraque  rei  vivide  declarandae 
inTerviat.  —  dcrtie  novo  peri- 
tura ,  a  quo  iibi  certam  necem 
paratam  intelli2.it ;  docte  inver- 
fa  oratione  pro,  vidit ,  videt 
leoncm,    potiundi   eius  cupidi- 


tate ,  appropinquare.  —  dento 
novo,  ferae  fanguine  necdum  ru- 
befaf to ,   tincto. 

v .  1 7.  Talem  ,  tam  praeva- 
lida  vi  Drufum  annorum  XXIII. 
iuvenem  videre  caet.  De  llhae- 
tis  et  Vindelicis  vide  Ar»um. 
Priniam  autem  poeta  pugnam 
innuit,  qua  Drttfus  Rhaetos 
apud  Alpes  Tridentinas  obviam 
liiii  factos  celeriter  profligavit 
(hiec  ray^SMV  ST£S\J/aT5  ,  Dio 
Caff.  LIV.  22.).  Igitur  Vin- 
Rhaetis  fmitimi ,  videre 
Drufum  Indla  gerentem ,  maxi- 
ma  virtutis  bellicae  fpecimina 
edentem  fub  Rhaetis ,  Rhaeticis 
Alpibus,  fufis  ad  A!pi;:m  radi- 
ces  llhaetis.  Docte  igitur  hi 
Alpibus  Iihaeticis  a  poeta  de- 
liguari  putandi ;  quamquam  ad 
Tridentinas  A.  proelio  cum  iis 
Drufus  con^relfus  eflet.  Sed 
recte  ita  efFerri  poterat  propter 
continua  Alpium  Rhaeticarum 
et  Trident.  iuga.  De  Vindelicis 
autem  nondum  his  vv.  agi  pu» 
ta ;  uam  hi  ferius  una  cum 
Rhaetis,  qui  ab  Italia  reprefli, 
Galliae  togatae  imminerent,  a 
Drufo  Tiberioque ,  adiutore 
operis  ab  Auguito  dato,  eoriun- 
X  5  q«e 


346 


HOKATII    FLACCI 


Dextras  obarmet,  quaerere  diltnli; 
Nec  fcire  fas  eft  omnia:    fed  diu 
Lateque   victrices  catervae, 

Confiliis  iuvenis    revictae, 

Senfere,    quid  mens  rite,    quid  indoles, 
Nutrita   fauftis  fub  penetralibus, 


Pof- 


<quele°atis,  divifis  copiis  ,  di- 
verJisque  locis  fufi  atque  perdo- 
miti,  Dione  tefie  1.  1.  Igitur 
accurate  poeta  li.  1.  loquiiur, 
dum  Vindelicos  Drufi  virtutem 
primum  in  Rhaetis  vidijfc,  mox 
femet  ipfos  fenfiffe  ait.  —  i£j. 
Iam  armoi  um  ,  quae  in  pompa 
triumphali  praeferri  folerent, 
quaeque,  quum  in  Germanis 
populis  maximam  haud  dubie 
apud  Romauos  rairationem  fa- 
cerent,  genus  notandum  pau- 
lifper  defiectit  poeta  ,  ita  tamen, 
ut  iftam  ingenii  phantafmatum 
copia  exuberantis  atque  ita  con- 
fuli,  ut,  quod  Pindaro  qnoque 
haud  raro  accidifle  videmus,  a 
xei  fe  fumma  abduci  pateretur, 
culpam  faftidiofa,  qua  rem  iftam, 
fibi  obiectam ,  ftatim  rnifliim 
faceret ,  luperbia,  ut  ita  dicam, 
redimeret ,  atque  corrigerer. 
Cf.  ObfX.  — -  auaerere  difluli, 
inquirere  fuperfedeo,  non  lnbet, 
undc  mos  deductus  ....  dextrtu 
obarmet ,  docte  pro ,  unde  mos 
deductus  Gt  ( maananimis  mos 
ductus  «i  JsValer.  II.  VI.  125.), 


unde  morem  Vindelici  traxerint, 
ut  dextras  fecuri  oburment ,  fe- 
curi  pro  gladio  utantur ,  Ama- 
zonia ,  quali  fere  Amazonas  in- 
ftructas  fuiffe  cQnftat.  Per 
omne  tcmpus ,  eft  vel,  inde  ab 
antiquiffimis  temponbus,  vel, 
quod  ornnino  de  Germanis  tra- 
dit  Tacitus ,  quod  non  belli 
tantum  tempore  fecuri  armatj 
fiut,  fed  omnia  omnino  n< 
dextra  fecurigera  obire  foliti 
fint.  —  22.  Nec  fas  eft ,  con- 
fentaneum  eft,  disquirendae 
hnic  rei  immorari,  non  vacat 
ad  has  disquilitiones  defcemicre. 
Quo  quidem  ipfo  Iloratium 
iudicii  fui  fiibtiiitatcm ,  a  re 
aliena  cum  indignatione  repu- 
diantis ,  e^re^ie  ofteudere, 
quis  non  fcntit?  Gener.itim 
autem  expre/Tit  fontentiaii 
ta  ,  Pindarica  gr.ivitate.  I 
cum  lioc  Noftri  loco  haud  incpte 
conferas  Fjnd.  iithm.  I.  S5  fqq. 
Sed  h.  1.  corrigentis  eft,  et  ad 
propofitum  revertentis,  con- 
fueta  vel  pedeftri  orationi  ia- 
tione. 


CARMINVM  L.    IV.  C.   IV.    V.  21 -50.       S^7 

Poflet,    quid  Augufti  paternus 
In  pueros  animus  Nerones. 

Fortes  creantur  fortibus    et  bonis: 
Eft  in  iuvencis,    eft  in  equis,    patrum 

Vir- 


v.  25.   Senfere,    cum  vi  (\\t  fatis    docte     ae    magnifice.      — 

IV.    6.    5.),     graviflima   clade  vv.    2  7-    23.     declarative    fubie- 

accepta,     cum    mnlo   fuo  intel-  cti.      Nunc    demum    enim    Au- 

lexere,    quanta  vis   eflet  bonae  gnfli  numen  cognofcitur,   qiiod 

indolis ,  li  bona  iniiitutio  accef-  Neronum    puerorum    curnm   ac 

ferit.     Exquifitam  artem  poetae  tutelam    gerat.    —    animus    pa- 

vide ,     qua  magnam  Drnii   lau-  temus ,    affectu  paterno   ( ut  II. 

dum     partem     haud     ambitiofe  2.  6. ),  inftitutione  atque  prae- 

qu3efita    ratione    cum   Au^ufto  ceptis  oftenfo. 
communicat !     —    auid  pofjet, 

quantum  efficcre   valeret,    mens  v.   29  fqa.    Hieret   poeta   in 

et  indoles ,    ingenjta  animo  vir-  ampliiicanda    proximorum     vv. 

tus ,      animi    generofa     indoles,  fententia ,     quo  magis  intellige- 

ab  Atiguito    exculta  ;     pro  quo  rctur,   Nerones,   quamquam  in- 

fplendiue  eft ,   orationi  divinita-  genii      dotibus      iitftructiffimos 

tis  eius  fpecie  inducta :    rite  nu-  (id    quod    ab    ipforum    generis 

trita,   bona  inftitutione  exculta,  nobilitate  facile  exfpectari  pote- 

fub     faujtis      penetralibus ,      in  rat),    Auguito   potiifimum    de- 

Au^iiiti   domo,      tanquam    Dei  bere,      qiuxl     tales      evaferint. 

domicilio    formata ,    propitium  IIoc  generatim,  rindarico  more, 

Au°;ufti   numen  experta.      Nam  poet*  extulit :   adefle  quidem  in 

rite  ad  religiones  pertinet,     et  generofae  ftirpis  liominibns  vir- 

faufta  penetralia  de  templo  pro-  tutis    materiam,      fed   doctrina 

pitii    numinis   docte    adhibitum  atque     inftituticme     opus     effe, 

a    poeta.      Innutritum  caelejtium  quibtis  illa  fiugatur,    et  ad  ftun- 

ptorum    difciplinis    Tibe-  niuni    perducatur;    aliter  enim 

riitm  in    domo   Augufti   educa-  corrumpi      ntque      de°,enerare. 

tum     limiiiter    fert    Vellei.    II.  Hoc ,    quod  omnem    contactum 

9/f.     2.     tralatitia      adulatione ;  poeticum  reftt!iere  videtur,  vide 

et  de  Drnfo   Ovid.    Confol.   ad  quibus   poeta  illuminaverit   co. 

■Liv-    3g.      Caefuris   illud   opus,  loribus !   Sed  in  fingulis  graecos 

voti  pars  altera  veftri,    occidit,  habuit,     quos    duces    Horatius 

feque- 


548 


q.    HORATII    FXACCI 


Virtus:     neque  inbellem  feroces 

Progenerant  aquilae  columbam. 

Doctrina  fed  vim  promovet  infitam, 
Rectique  cultus  pectora  roborant: 


Vt- 


fequeretur.     Fortes  et  boni  pro- 

creant  fimiles  ex  fe,  propagant 

virtutis      femina.        Eurip.      in 

Alcroae.    apud    Stob.     Gvot.   p. 

363.    wc  irXxSsj  —  iff2-Awv    kic 

avhpaiv    iffSka    yiyvaffS-ai    rc-v.vcx, 

jtaxcuV  <T  Qfjtoitt  rjj  cjjucsi  rjf  roC 

<rotroi(.      Idem  in  Archel.  apud. 

eundcm   p.  359.    iv  rcic  rixvetf 

yocp  vj  'ptrij  rwv  »uytvS>v  ivikapt* 

y^t  ex  ementlatiore  lectione  Val- 

ken.   Diatr.   ad  Eurip.  p.    162. 

Pm.lar.us    Pyth.    VIII.   62.   tyvi 

to  ysvvalov  atriirosvsi  Bx  ir«T«ftt>v 

xeueiv     \v)}*x.      —     30.     <v)uod 

idem  obfervatur  in  genetofbrum 

animnlium  fetu.       Pro    hoc    in 

fpecie     ftatim,     patrum     Virttts, 

generofa    indoles    tauroritm    et 

equorum  apparet  in  pullis  ipfo- 

nim.      Latiusidem  periequutus 

eft  Senec.  Troad.   536   fqq.  Ge- 

nerofa  in  ortus  femiua  exfurgunt 

fuos.      Sic  iUe  magni  parvus  ar- 

menti  comes  caet.      M.utial.  VI. 

33.  7.   Acrit  equi  fuboles  magno 

Jic   pulvere  gaadel ;  Jic  vitulus 

molli   praelia  Jronte  cupit.      Si- 

militer  fiupolis  h  Aij/utoic  apud 

Grot.  Excerpt.   tr.   p.  499-    °" 

isivov  evv   xpztovc  /jct  /j.\v  ytvvav 

Ti/.jx,     cpvtt;    0'    cuolzug    to:jc 


vtorrovcrZ  iratrpi',  ContraEcdo- 
rus  apud  Srob.  Grot.  p.  365/ 
in  roZ  xaxov  yap  >j  tpuri?  ri/.rte 
y.<xy.ov  '  thc  iz  iyjthvv^q  rc-cxKiv 
ty_t'ov»  yiyvsrai.  —  imheUem 
feroces  magna  vis  horum  epitli. 
ad  nniverfam  fententiam ,  ipfa 
eorura  collocatione  adiuta. 

v-  "3  foq.  Sed  doctrina,  ^ 
Txihs-jctc ,  boita  inftitutio,  prae- 
ceptio  promovet ,  auget,  perfi» 
citque  vhn  inftam,  generofam 
auitni  indolem ,  to  iyytvsc. 
Quintil.  I.  O.  XII.  2.  Virtus, 
etiamfi  quosdam  impetus  a  na- 
tura  furnit,  tamen  perjicienJa 
doctrina  eft.  ISocttig.  laudat  Cic. 
pro  Arcu.  15.  Quum  ad  uatu- 
ram  tximiam  et  illujtrem  acref. 
ferk  ralio  quaedam,  confirma» 
titque  doctrinae,  tum  illud  ne- 
fcio  quid  praeclarum  ac  fingulartl 
folet  exji/iere.  In  eandem  fen- 
tentiam  Eurip.  Hec.  600.  pjfgi 
ye  fttvrot  uott  ro  5pt<pj3-vjvat  v.x- 
t\tut  hiha^tv  &?$\oZ' ,  et  Iphig. 
in  A.  561.  ro-.^ixi  9-  txt  r-athtvo- 
/jttvcxt  /jttycx  fytOQVff  ttg  arjtrnv* 
—  34.  Cultus  recti,  rectadifci- 
plina ;  quatenus  animns  ea  ex- 
colitur,  ad  recta  et  honeho 

do» 


CARMLWM  L.   IV.  C.  IV.  v.  5* -58«      549 

Vtcmnque  defecere  mores, 

Inclecorant  bene  nata  culpae. 

Ouid  debeas,  o  Roma,    Neronibus, 
Teftis  Metaurum  ilumen,   et  Hasdrubal 

De- 


ducitur.  —  roborant ,  confir- 
vcctora,  periiciunt  nntu- 
ralem  indolem.  Cic.  Quaeft. 
Tufc.  II.  4-  Fortes — muito  nw 
eis  adiuvat  rcitio  ,  quae  quibus- 
dam  quufi  prueceptis  confirmat 
vim  fortitndinis.  Et  pauUo  polt : 
ut  ager  quumris  fertilis,  Jine 
tultura  fructuofus  ejje  non  -pot- 
tft\  ftc  Jme  doctrina  attimus. 
Ita  tji  utraque  res  fine  altera 
debiiis.  —  55.  56.  Inverfa  fen- 
tentia  cum  etvfytti,  utcunque, 
quandocunqife  mores ,  morum 
difciplina  deficit,  deriituit  indo- 
lem ,  ubi  abeft  bwiia  educatio  ; 
fed  docte  eifecta  rius  pofuit 
poeta ,  mores.  —  culpae,  vitia, 
indecorant ,  nitorem  detrahunt, 
maculam  adfpergunt ,  defor- 
mant  bene  nata ,  ro  tCfyvsg-,  tC- 
yvj&g,  bonam  indolem ;  de^e- 
ncrat  illa,  in  vitia  prona.  For- 
tius  adeo  eft ,  quam  ,  perit  vir- 
tusnnimi,  non  exculta.  Dede- 
cns  quidem ,  to  alpyqzv  pro- 
prium  de  vitiis,  cum  vi  tamen 
li.  1.,  quatenus  in  homine  bene 
nato,  ut  ita  dicam,  depreben- 
duntur  ,  quibus  adeo  naulium 
fplendor  oflufcatur.  Iam  com- 
templare   divitias   poctae  in  de- 


claranda  suytvitx  (fortos  et  bo- 
n/,  vis  infta,  pectora ,  ben* 
nata)  et  ■ra.thsioc.  (doctrina,  re- 
cti  cultus ,  mores  )   expoiitas  ! 

v.  57.  Celebrata  Neronum 
generofa  indole ,  a  maioribus 
accepta,  fatis  proclivis  poetae  ad 
celebrandas  horum  virtutes  via 
erat ,  unde  ampla  fatis  de  fu- 
tura  iuvenum  iitorum  magni- 
tudine  iudicandi  daretur  copia. 
Salis  autem  habuit ,  unum  at 
fplcndidiilimum  nvitae  virtntis 
exemplum  in  C.  Claudio  jSero- 
ne  proponere.  Qui  bello  Pu- 
nico  II.  a.  V.  DXLVl.  quum 
Hafdrubalem  cum  nova  belli 
mole  ltaliae  faucibus  imminere 
intellexiflet ,  relictis  clam  cum 
deiecto  milite,  quae  in  Lucnnia 
adverfus  Ilannibalem  teneret, 
caftris  in  Vmbriam  profectus 
llafdrubalis  exercitum  praevali- 
dum  coliatis  cum  M,  Livio  Sa- 
linatore  ii{>uis  adMetaiuum  flu- 
vium  adgreflus  m&xiina  clade 
penitus  contrivit.  Vid.  Liv. 
XXVU.  43  fqq-  Atque  huius 
plane  eximiae  virtutis  imagine 
incenditur  poetae.  animus,  adeo 
quidem,  ut  generofo  ad  perle-' 
quen- 


55o 


Q.    HORATII    FLACCI 


Devictus,     et  pulclier  fugatis 
IUe  dies  Latio  tenebris, 


Qui 


quendum  tam  fplendidum  argu- 
znentum  ,  quod  a  carminis  con- 
filio  neutiquam  alienum  vide- 
retur,  impetu  abreptus  in  rei 
liuins  magnitudiiie  vividifliine 
o.culis  fubiicieiula  haereat,  uni- 
ceque  occupetur.  Vid.  Argum. 
Vivida  ftatim  initio  orationis 
converlio,  quid  debeas  ,  o  lio- 
ma,  pro ,  quantum  resp.  Ro- 
mana  Neronum  familiae  debeat, 
quam  infignia  eius  iint  nierita, 
teitatur  victoria  de  Hasdrubale 
a  Claudio  Nerone  reportata. 
Pofterius  pluribus  ideis  eloquu- 
tus  eft  poeta ,  ita  ut  generalem 
(  Hasdrubal  devictus  )  et  fpecia- 
les ,  quae  rem  exornarent  ani- 
plificaieiitque,  promifcue  adpo- 
neret;  frequentata  Noitro  ra- 
tione.  Sollenne  autem  poetis, 
fluviis  et  locis  virtutitm  tefli- 
mnnia  detiuntiare.  Iam  Eurip. 
Herc.  fur.  ^6g.  de  Centauris 
nb  Hercule  caefis  :  £u  v  c  i  8  a 
Uvjvetcc.  o  y.otAktbtvoi; ,  .  fMtxpai 
T  ajov^a/  icsitvev  axa^irot.  Ca 
tull.  LAIV.  358.  Tejiis  erit 
magnis      (Aciiiilis)      virtutibus 

unda  Scaniatulri.   fllctaurum 

(adiective)  flumen ,  Metaurus, 
Vn.briae  fl.  pugna  ifta,  ad  eum 
commifla,  famigeratilhmus.  Sil. 
VI 1 .  486.  MuUaque  Hasdrubalis 
fulgcbit  (innotefcet)  ftrage  Me- 
taurus.      Hinc  Sidon.  Lpp.  L  y. 


illic  Metaurus ,  cuius  ita  in  lon- 
gum  felt  itas  uno  die  parta  por-. 
rigitur ,  ac  h  etiani  nunc  Dal- 
rnutiio  falo  cadavera  fanguino- 
lenta  dccoloratis  gurgitibus  in- 
ferret. 

v-  59  fqq.  Victoria,  quae 
primtun  italiam  poft  multorum 
annorum  calamitates,  ab  Han- 
nibale  inflictas ,  recreavit,  ab 
intetitu  lervavit.  Offufa  erat 
Italine  denliflima  cali^o ,  dum 
calamitatihus  conflictaretur ;  un- 
de  emerlit,  priftinaque  iterura 
luce  effuliit,  incolumitate  eius 
per  Neronem  praeftita  ;tc  fiabi- 
lita;  quasimngtnesnec  pedeftris 
oratio  reformidat.*  Cic.  pro 
Rofc.  Am.  32.  de  belio  civili, 
tanquam  fi  ofjufa  reip.  feinpi- 
tcrna  nox  ejfet ,  ila  ruebant  irt 
tenebris ,  omniaque  mifccbant. 
Valer.  Max.  V.  2.  funus  et  te- 
nebras  imperio  minitari.  De 
luce  v.  ad  IV.  5.  5.  -— 
pulcher  dies ,  lucidus,  fauftus, 
ut  IV.  2.  47.  —  Jugatis  Latio 
a  Latio,  ab  Italia  tenebris  ,  lu- 
ctnofis  calaniitattbus  ilnem  im- 
ponens.  —  41-  °lui  primus 
ri/;t,  eilulfit,  refplenduit  (  v.  ad 
IV.  11.  6.)  falutifer  fuitltaliae, 
adorea,  gloria  bellica,  victoria, 
iito  die  paita ;  oruatius  quam, 
quo  die  prima  falutis  affulfic 
fpes  popuio  Romauo,  victoria 
parta. 


cakminvm  l.  iv.  c.  iv.  v.  39- 44«      55 * 

Qui  primus  alma  rifit   adorea, 
Dirus  per  urbis  Afer    ut  Italas, 

Ceu  ilamma  per  taedas,    vel  Eurus 
Per  Siculas  equitavit   undas. 

Poft 


parta.  Ador,  adoreum  far,  ado- 
rea  ,  praemium  militibus  victo- 
ribns  distributum ,  mox  pro 
ipfa  gloria  bellica,  atque  adeo 
victoria  dici  coeptum.  Conf. 
Claudian.  XXI.  234.  Plin. 
XVIII-  3*  Gloriam  a  farris  ho- 
nore  adoream  appellabant.  — 
alma,  profpera,  falutari  populo 
Romano ;  ornat. 
I 
v.  42«  Primus  ,  ut ,  ex  quo 
Ilaunibal  Italinm  infeftavit,  in- 
fedit.  Summain  ivaoysiav,  qua 
hoc  expreflit  poeta ,  vel  hebe- 
tior  perfpiciat.  Maxime  vero 
admirabilis  delectus  verbi  equi- 
tare  de  hofte,  qui  continuis 
victoriis  infolentior  factus  ter- 
ram  hoftilem  populabundus  per- 
vagatur,  ipfi  regioni ,  urbibns 
ferociter  infullat.  Vid.  ad  V. 
16'.  12.  et  17.  74«  Eadem  no- 
tione  Graecis  ufu  venit,  y.aSiir- 
-xtjstv ,  YLx3tirTa?£ff3<xt  yjiiqav 
et  lim.  Habes  igitur  hoc  uno 
verbo  adnmbratam  imaainem 
Hannibalis,  ab  Alpibus  in  Brut- 
tios  usque  per  totam  paene 
Ttaliam  impune  graflantis, 
ferroque  atque  incendiis  omnia 
ntis,  qualem  hiitoriae  fides 
abunde  aditruit.        Hinc  ot:vwj 


dirus  Afer  fimpliciter  Hannibal 
dictus;  cf.  III.  6.  36.  Etiam 
urbes  Italae  fignificanter  pro 
Italia  pofitae,  in  vaftitale  eius 
delineanda.  Iam  holtilem  vim 
atque  impetum  Hannibalis  poe- 
ta ,  quo  iufta  eius  obiiceretur 
animo  fpecies ,  duabns  coropa- 
rationibus  illuftrat ,  delectu  pa- 
riter  atque  exornatione,  tum 
enuntiationis  brevitate  inligni- 
bus.  Summam  enim  rapidita- 
tem  ac  violentiam ,  adiuncta 
noxae  idea,  deiignat  jiamma, 
i«nis ,  iilvae,  eique  pinifevae 
(tacdis),  immiffus,  et  procclla 
mari  incumbens,  pro  qua  fpe- 
ciatim  eft  Eurus ,  undis  Siculix 
infeftifhmus ,  maximas  in  mari 
Siculo  turbas  ciens.  Vtriusque 
impetum  defignavit  poeta  ver-' 
bo,  quod  proprie  ad  Hanniba- 
lem  fpectat;  unde  adeo  illa  no- 
tio  affumenda ,  nota  figura ; 
quamquam  et  Ventis  bigas  a 
poetis  tribui  ( Ita  TjooLxv  auw- 
vcv   dixit   Sophocl.  Antig.  ygj. 

ZiipVOCV      SV       OJOaVIM     (XXSUCVtVTX 

Eurip.  Phoen.  220.  )  et  tTvtvtiv, 
htiposCnv  omnino  de  citatiore 
rootu  adhiberi  videas  veluti 
Eurip.  Suppl.  993.  i«it'  aiSiqx, 
1v*     wkvSqxi    Nv/<<$>«<    ixxsyouct 


152 


Q.     HORATII     FLACCI 


Poft  lioc  fecundis  usque  laboribus 
Romana  pubes  creyit,    et  inpio 
Valiata  Poenorum  tumultu 

Fana  Deos  liabuere  rectos: 


Dixit- 


ii'  OQ<f)vaix;.  Nonn.  Dionyf. 
XXXIII.  539.  Acreoi^v  —  atfra- 
tcv  nnrsvevffav    a/xsiBaht   cwhoc- 

l*ov  avpyj tvtfgt^wffsv   AtoX- 

Kwv.  Caeterum,  quantum  mo- 
mentum  ifta  ad  augendam  Ne- 
ronis  «loriam  habeant,  iu 
promtu  eit  videre.  Eodem 
fpectant  fequentia ,  omnia,  qane 
poftea  Romani  profpere  geffe- 
rint,  a  Neronis  victorin ,  tan- 
quamfonte,  derivantia. 

v.  45-  Poft  hoc ,  iiti  zoZto, 
victis  femel  hoftibus,  nova  in 
dies  res  Romana  incrementa 
cepit,  profpere  omnia  ceffere 
Romanis.  Pubes  liomana,  exer- 
citus  Romanus  (ut  iuvenum  re- 
cens  examen  I.  35.  50.  jmbes 
JLatia  Avien.  D.  O.  310,  ct 
faepins  alibi )  crevit  usque,  effe 
poteft,  crevit  animo,  nin^is 
mngisque  animo  obfinnatus  eft, 
continuis  antea  cladibus  ad  de- 
fperationem  adnctus ,  fecunJis 
laboribus,  profpera  belli  foitu- 
na  ufus ;  vel,  gloria  eius  belli- 
ca  in  dies  aucta  eft  fecundis 
praeliis;  quod  finiplicius  et  ma- 
gis  adpofitum  videtur.  Labores 
y.o$o;,  de  gravi  JMartis  opere 
(Virg.  Aen.  VIII.  516.)  folleu- 


ne ;  Sil.  III.  Qg.  difcedepeiiclit 
im  erti  Martis  durosque  relinque 
laborcs,  h.  ir6vov  aiirvv,  Honier. 
II.  XI.  600.  Ita  -tcovo;  SspuV- 
o~oo;  dviqwv  Theogn.  965.  Sed 
pervulgata  talia.  —  46  fqq. 
Et  Italia  refpirnvit  aliquando, 
Hannibalis  furorem  nonamplius 
pertimefcens.  Quo  quidem  fenfu 
Romanos  ftatim  polt  Ilnsdruba- 
lis  cladem  animntos  fuiffe,  adeo 
quidem,  ut  Hannibalem  perin- 
de  habereut,  ac  fi  excjTiffet 
Itnlia,  difertc  tradit  Polyb.  XI. 
5.  Iam  reftitutam  fecuritalem 
publicam  docte  poeta  ab  eifei;tu, 
idque  ab  inftaurntis  per  Italiam 
religionibns  deiignat ;  in  quo 
auguita  admodum  fpecies  eft, 
aucta  infuper  appolita  Poeno- 
rum,  iftas  conculcantium,  irri- 
pietate.  Tumultus  iigr.nte  de 
Poenis ,  vnriis  per  Itnliam  dis- 
curlibus  fubitum  continuo  pa- 
vorem  incutieutibus.  —  impius, 
qui  nec  fanis  Deorum  peper- 
cifiet;  adpolito  epitheto ,  quod 
ad  Pocnos  proprie  fpectare,  vix 
opus  eft  moneve.  —  FanaDeos 
hab.  rectos,  reftituta  funt  tem- 
pla  deorum,  viguit  iterum  ipfo- 
rum  cultus,  dvwoSiuS-^  ra 
Scilicct  og$a  graecis  dicta,  farta 

- 


CARMISVJVI  L.  IV.   C.  IV.    v.  45"  52.       553 

Dixitque  tandem   perfidus  Hamiibal: 
Cervi,    luporum  praeda   rapacium, 
Sectamur  ultro,    quos  opimus 

Fallere  et  eflugere  eft  triumphus. 

Gens, 


tectaque;  et  oqSSnfxi,  in  inte- 
grum  rejiituere ,  priftiuae  inco- 
lumitati  reddere,  veluti bq£-u>cai 
viXiv ,  iiri  ^wqav  izcat,  urbera 
civilibus  turbis  concuffam  eriae- 

c- 

re,  incolumem  praeftare,  Pind. 
Pyth.  IV.  485.  Vide  Boettig. 
ad  li.  1.  Adde  Euvip.  Iph.  A.  24. 
Igitur  Diirecti,  bqSdra  rujv  3scuv, 
iuftauratis  facris,  cultu  Deorum. 

v.  49.  Praeclaro  et  ad  Nero- 
nis  laudem  erFicaciflimo  artilicio 
poeta  victoriae  iftius  mngnitu- 
dinem  ita  extollit,  ut  ipforum 
hoftium  in  Fummam  inde  rerum 
defperationem  adactorum,  con- 
feflione  bellimi  iftud  Pnnicum 
vere  ea  profiigatuni  fuiffe  pro- 
nuntiet,  hocque  iraminentis  Car- 
thagini  fati  praefagium  Hanni- 
balis,  quo  maior  rei  effet  gra- 
vitas,  oratione  explicet.  Sta- 
mina  eius  deprehendas  fere  in 
effato  Hannibalis,  audita  Ilas- 
drubalis  clade,  agnof.o  fortu- 
nam  Carthagiais ,  iuxta  Liv. 
XXVII.  5  j.et  inde  Flor.  II.  6". 
unde  optime  de  poetae  arte,  in 
tractando  eo  exornandoque  pro- 
dita,  fiatuere  licebit.  Oratio 
vivida  ac  concitata,  inia^ines 
fortiffimae,  lineisque  magis 
oftenfae,  quam  colovibus  adum- 
bratae ;    fummaque    ivdqyttx   in 

Tom,   U. 


antithefibus.  Surnma  autem 
oratiouis,  virtus  Romanoruni 
tantura  abeft  ut  cladibus  infrin- 
gatur ,  ut  adverfis  potius  eni- 
tefcat,  verbo,  invLta;  ex  ipfa 
Romanorum  fortuna,  quam 
iftobello  experti  fueranf,  ducta; 
7k7a;-f«quippe  in  eo  ita  am  ipite^ 
ut  propius  periculum  furrint» 
aui  vuerunt,  Liv.  XXI.  1.  Gf. 
lunonis  oratio  Virg.  Aen.  VII. 
293.  —  tandem,  maximis  de- 
mum  cladibus  ad  hanc  confef- 
fionem  coactus ,  victa  demnrn 
indomita  eiusferocia;  pracclar» 
e  perfona  Hannibalis.  —  perfi» 
dus ,  qui,  excila  Sagunto,  foe. 
dus  ruperat,  bellum  nefarie  in- 
ceperat.  Sic  Martial.  VI.  19. 
periuria  Punici  furoris  iftud 
bellum  et  Stat.  Silv.  IV.  6.  77. 
ipfum  Hannibalem  pcriuro  enfti 
fuperbum  vocat.  Vel  omnino 
animum  eius  perfidia  plus  auam 
Punica  (  Liv.  XXI.  4.  )  infumem 
notare  voluit  poeta.  Certe  ge- 
neralius  de  Pumca  fide  acce- 
ptum  paullo  languidius  in  tali 
loco  videtur.  —  50.  Vide> 
quanta  brevitatis  virtus  fit 
enuntiatae  fententiae:  infanos 
nos,  qui  ultro  nggvediamur, 
bello  petamus,  quos  effugere 
fatius  erat,  Infauiam  iitam 
Z  Tividff 


354 


Q.    HORATII    FLACCI 


Gens,  quae  cremato  fortis  ab  Ilio 
Iactata   Tufcis  aequoribus   faera, 
Natosque  maturosque  patres, 

Pertulit  Aufouias  ad  urbis, 


Du- 


vivide  declarat  poeta  compara- 
tione,  cum  ipfa  fententia  mira 
avte  contexta.  Cf.  TII.  2.  10. 
Nos  Poeni  Romanos  /e<  camur, 
cervi  lupos.  (Hos  enim  oppo- 
fitionis  vis  poltulabot.  I)e  Ro- 
rnuli  lupa  poetam  cogiuffe,  ne- 
raini  facile  Baxterus  peifuafe- 
rit.  )  Proprie  igitux  erat,  cervi 
fectamur  lupos  ,  ijuos  ,  .  trium- 
phus ,  praedae  quippe  cettilh- 
mae  iis  futuii.  Sed  docte  hoc 
inleruit  poeta  Qpraeda  rapac. 
lup.  )  et  in  altero  ( je.  tamur, 
quos  cnet. )  comparati  ma°,is  ra- 
tio  habita.  —  52.  fallere  et 
effugere  eos ,  }.«S*7v,  fugn  im- 
petum  eorum  elmlere,  fefe  fub- 
ducere,  triumphus  opimus  eji, 
pulcherrimae  inftar  victori:ie  lia- 
bendum,  in  fumma  felicitate 
ponendum.  Nota  opima  Tpolia  ; 
itnde  docte  uiumphus  opimus 
dictus. 

*'•  53«  Plane  infitam  Roma- 
nne  e;enti  effe  invictam  vim  atrjue 
fortitudinem  ,  adeo  quidem,  ut 
ab  iplis  cladibus  calamitatibns- 
que  riova  incrementa  capiat, 
poeta  ut  oftenderet,  ad  ipfa  po- 
puli  fui  primordia  recurrere  ne- 
ceffe  habet,  luculenter  iftud 
comprobantia;    de  quibus  Ilan- 


nibali ,  in  Italia  fenefcenti  (uti 
ipte  ait  apud  Liv.  XXIX.  5.) 
utique  conitare  poterat.  Oens, 
ftivps  gentu  Tlomaaac-,  Aenea- 
dae,  qui  ne  patriae  qnidem  in. 
teritu  (  docte  hoc  epith.  crema- 
to  involvit  poeta)  aaimo  con- 
cidenmt ,  fed  novis  fedibu? 
quaerendis  intenti  fortes,  forti- 
tetj  aerumnofis  vine  laboribus 
ac  periculis  lidtid  deterriti,  pede- 
re  Jtaliaai.  Hoc  anguftiore  fpe- 
cie  poeta;  Uncjuam  fola  ergs 
Dros  atque  infirmam  netatem 
pietate  ducti  tantos  labores  tole- 
raverint,  —  54-  Sacra,  iricv( 
var^wovc ,  Veflam  ,  cueterosqu» 
deos  patrios,  maxime  Penntai. 
Vir^  Aen.  II.  293.  Sacra  fuos- 
que  tihi  <.ommendat  Troia  li.na- 
tes ;  hos  cape  Jatorum  comites. 
Res  curate  traotata  ab  Ileyn.  iit 
Exc.  IX.  L.  II.  Aen.  p.  304. 
—  iactata ,  qiiateaus  ipli  Tro- 
iani  j^raviilimarn  tempeftatem 
in  Tufco,  Tyrrlieno  niari  ex- 
perti ;  docte.  Virgil.  Aen.  I.  71. 
Oens  inimica  mihi  Tyrrhcnum 
rvavigat  aequor,  Ilium  in  Italiam 
portans  victosque  Penates ;  ubi 
vide  quae  fequnntur.  —  55- 
Pii  Aeneae  maxime  refpectu, 
natum  luliim  et  maturum  aetatc 
Anchifen  fecuni  afportantis,  liaec 
corn- 


carminvm  l.  iv.  c.  iv.  v.  55-60.      355 

Duris  ut  ilex  tonfa  bipennibus 
Nigrae  feraci   frondis   in   Algido, 
Per  damna,    per  caedis,    ab  ipfo 
Ducit    opes   animumque  ferro. 

Non 


eommemor.rri  cxiftima.  In  per- 
tulit  turnmae  conftantiae  notio ; 
et  Aufoniae  urbes  docte  Italia 
dicta ,  ab  Aufonibns  ,  antiquis 
Italiae  incolis.  Vide  omnino 
Heynii  Exc.  IV-  ad  Aen.  VII. 
37.  p.  129. 

v.  57  fqq.  Gens  ifta  ,  quum 
cladibus  attritam  ac  paene  con- 
fectam  putes,  tum  velut  ah  jlir- 
pibus  laetius  feraciusque  (  ut  de 
eadem  Liv.  VI.  1.  )  renafchur, 
exfurgit  ;  maior  femper  frequen- 
tiorque  pro  tot  caejis  exercitihus 
fubolefcit,  quod  de  eadem  iidem 
Cartlia»inienfes  praedicant  apud 
Liv.  XXIX.  5.  Igitur  quam 
appofita  iltius  gentis  cum  ilice, 
poft  ampntationem  laetius  efllo- 
refcente ,  novumque,  quo  fefe 
extollat ,  robur  adepta ,  com- 
parntiofit,  in  promtu  elt  videre. 
Ilex  tonfa  ,  attonfa  ,  accifa  ;  ra- 
mis  ampatatis.  Brachia  arbo- 
rum  tonde,  Virg.  Ge.  II.  568. 
—  bip.  duris,  erif&ecgolg,  dure 
impactis;  vel  fimpliciter  e  du- 
ro  ferro.  iri-Xtv.vc  yjx.\v.y^\<xri)C. 
v.  53.  fuaviter  exornat  coropa- 
rationem.  De  Algido  v.  ad  I. 
2i.  6.  —  feraci  nigrae  frondis. 
fo,  filvis  confito,  ut  fron- 
des  nigrae  fiut  umbrofae,    ut  I. 


4.  11.  et  I.  21.  7.  Forte  ta- 
men  in  fpecie  Algidum  quercu- 
bus  atque  ilicibus  feracem  de- 
fignare  voluit  poeta  epitb.  m- 
grae ,  iftis  proprio  (  uti  et  p.e- 
A«v6^u«  Graecis),  etiam  propter 
denfam  umbram  iftarum  arbo- 
rum.  Ad  rem  v.  III.  23.  9. 
—  59.  60.  Docte  iterum  (ut 
vv.  50  fqq. )  comparationcm 
commifcuit  cum  fententia  poe- 
ta ,  utriusque  aequali  fere  ra- 
tione  habita.  Nam  etiam  damna 
et  caedes  ilicis  tonfae  dici  pof- 
funt.  Suave  autem  oxymoron, 
damnis  Roma  opulentior  facta, 
quod  imitatus  eft  Rutil.  Itin.  I. 
120.  Adverjis  follenne  tuis,  fpe- 
rare  fecunda :  exemplo  caeli 
(lunae)  ditia  da m na  fuhis.  Si« 
niiliter  crefcere  malis  de  Her- 
cule  Senec.  Herc.  firr.  33. 
damnis  dives  ab  ipfa  fuis  de  hy- 
dra  Ovid.  Heroid.  IX.  96.  Adde 
eund.  Met.  IX.  193.  —  60. 
ducit  opes  animumque ,  novas 
vires ,  novum  robur  acquirit, 
animofior  facta,  ab  ipfo  ferro, 
fecuri  amputata  ;  h.  graviter  ad- 
flicta,  maximas  clades  experta, 
de   Piomana  gente. 

v.  61.    Novas  comparationet 

eiusdem   illuitraudae    fententiaa 

Z  2  fub- 


556 


Q.     HORATII      FLACCI 


Non  Hydra  fecto   corpore    firmior 
Vinci  dolentem  crevit  in   Herculem: 
Monftrumve  fubmifere  Colclii 

Maius ,   Ecliioniaeve   Tiiebae. 


Merfes 


fubnectit  poeta ,  oratione  tam 
fcite  variatas,  ut  comparationis 
fpcciem  in  iis  vix  aejnofcas.  De 
Hydra  Lernaea,  e  cuius  uno  re- 
cifo  capite  innumera  alia  fuc- 
crefoercnt,  narrntiot;  m  pete  ab 
Ovid.  Met.  IX.  69  fqq.  Cf. 
Intpp.  ad  Hygin.  f.  50.  et  ad 
Apollod.  IT.  5.  2.  Simile  effa. 
tuin  Pyrrhi  apud  Flor.  I.  i\). 
Jidco  me  plane  ilerculis  Jidere 
■procreutum,  cui,  quafi  ub  angue 
X.ernaeo ,  tot  caeja  hojlium  ca~ 
pita  de  fanguine  fuo  renafcuntur . 
Sed  frequentatum  omnino  vett. 
enatum  inde  proverbium  tcoa.. 
Ttftvs/v,  ubi  ex  uno  malo,  qttod 
fufjuleris,  nova  copiofe  emer- 
gere  animadvertas ;  de  quo  vid. 
Torrent.  h.  1.   et  Erafm.  Adag. 

p.  319.   Hydra  non  firmior, 

firmius  crevit  in  Herculem,  docta 
brevitate  pro ,  non  magis  fecto 
corpore,  refecto  uno  cnpite  no- 
vo  fuccrefcente  capittun  nume- 
ro,  vivium  incrementa  cepit, 
quibus  obniteretur  Herculi. 
Jsova  adverfus  llerculem  fubre- 
cta  capita  docte  t«  crevit  defignat 
poeta.  —  vinci  dolcntem,  onmi- 
bus  viribus  annitentem,  ne  vin- 
ceretur,  graviter  colluctantem 
cum  hydra  aegerrimeque  vin- 
coutegn;   immenL;  auctas  hydrae 


vires  docte  ita  declaraii  puta. 
Iolai  demum  ope  Hefculem  id 
effeciffe,  in  vulgus  notum.  — 
65.  Neque  draco  caede  fu.i  fera* 
ctor  ac  terribilior  fuit.  E  fti» 
eitts  dentibus  proveniffe  yyytviHc' 
idque  armatos ,  notum  vtl  ex 
Ovid.  Met.  III.  101  Tqq.  Pro- 
digiofum  liune  terrae  p.-utum 
docte  monftrum  poeta  appell.it, 
quod  Colchi  el  Thebae,  terra 
Cotchica  ac  Thebana  fuhtnifere, 
protulere;  Iafone  Colchis,  The- 
bis  Cadmo  dentes  iitos  ferenti- 
bus.  Elegans  eit  ufus  verbi 
fubmittere,  avairs/aTSiv,  derebus, 
quas  terra  gignit,  pailim  nota» 
tus  VV.  DD.  veluti  Rurm.  ad 
Val.  Fl.  III.  523.  et  ad  Propert. 
I.  2.  9.  —  Echioniae ,  Boeo- 
tiae,  ab  Echione,  uno  tcrrigena- 
rum,  e  reliquis,  mutuis  ictibus 
pereuntibus  ,  cum  quatuur  aliii 
fuperftite. 

v.  G^fqq.  Similiter  qua  ver- 
baqua  fententiam  Hannibnl  apud 
Liv.   XXII.    14«  i«'t.      Cum  co 

nimirum  hofte  ros  eft ,  qui  nec 
bonam  ncc  malam  fet  re  fortuttam 
poteft ;  feu  vicit,  jerociter  inftat 
victis  ;  feu  victus  eft ,  injiaurat 
cum  tictoribus  certiimcn.  Idem 
apudluilin.  XXXI.  5.  Aliis  bel- 
lis 


tjARMIXVM    L.   IV.    C  IV.    V.  6l  -6&.         557 

Merfes  profundo,   pulchrior  evenit: 
Luciere,    multa  proruet  integrum 
Cum    laude    victorem,     geretque 
Proelia    coniugibus    lormenda. 

Car- 


li<    plurimum    mcmenti     haftere, 
vriorem   aliquam  cepifje   occafo- 
nem  loci  temporisque ,    agros  di- 
ripuiffe ,   vrbes  expvgnoffr  ;  ctun 
Iiornano  ,  feu    Occupaveris    prior 
a,   jeu    vutris ,    tum  etiam 
vum   victo   et  iactnte    luctandum 
iffe.      Sidon.   Apoll.   c,  VII.  6. 
Adverfis  Jic    Roma   micat ,     cui 
Jixus  ab    ortu  ordo  fuit    creviffe 
vwlis.    In  Nofi.ro  niive  aninuim 
pevcellit  nevvofa  bvevitas ,   quae 
antitheubus       vigorena       addit. 
v  profundo ,   fi    mari    eam 
penitus    immcrgas,    immerfam 
putes  ,    h.  calamitatibus  oppvef- 
fam  ,    cladibus  confectam  ;    ecce 
pulciirior ,       gloriofior       evenit, 
•mergit,   in  malis  maior  exiftit. 
Qoanto  fovtiov  Nofkr  imitatove 
L.o  Rutil.   Itin.  I.    129.  Flevit 
fuccefjus    Hannibal     ipfe     fuos. 
Quae  mergi  nequeunt ,    nifu  ma- 
iore  rejurgunt ,  exfiliuntque  imis 
altius   i.  ta     vadis.       Jllergi ,    ut 
pmxrl^icBeci  t  de   malis,   quibus 
oppviminuiv ,    uti   contva  ixv&v- 
eat ,    iis  liberati,    nota  poetica 
loqneiuii  ratione.  —    66.  Cogi- 
ta  pav  iuctatorum  compoiitum  ; 
ilinrn ,  adverfario  lutu  dciecto 
«c    labante  victoviae    iam    irn- 
minemem  ,  lmnc  collectis  viri- 
bu»  iufnrgemtam,     aiterumque 


inlegrum  adluic,    h.  nelocoqui- 
dem  motum ,     uno  impetu  pro- 
ftevuentem.  .    Cum   laude  igittir 
prnruit ,    rnaiori   laudi  ei   c^dit, 
quod    exhauflus    paene  viribtis 
advevfavium  intcgrum,    ir.tegris 
viribus  ac   victorem ,     victoiiae 
iam  cevtum  proruit,   tervae  aflli- 
git.    Ioite   dicta    hacc  refpectu 
Hasdviibalis  ,    cum   exevcitu  in- 
tegvo  atque  Hifp.nuruum   victo- 
ve  in  Italiae  faucibus  a  Romanis 
toties   ab  Uannibale  fufis  ad  in- 
tevuecionem  cacfi.   —   6$.    cvn- 
iugibus    loquenda ,    cum  vi,   de 
quibus  coniuges  quevantuv,  quo- 
lura  tviliiilnnam  memoiiam  fer- 
vaturae   fmt,     mavitis   ipforiun 
in  iis   caefis ,    adeoque  atvocifh- 
ma,   funeftifhma.   Catull.  LXIV. 
349-  5°-  Mius  egiegias   virtutes 
claraque  facta  facpe  fatebuntur 
gnatorum  in  funere  matres.     Al- 
teva   ratio,     coniugibus    ( tevtio 
cafu )    loqu.  quae  victoves  con- 
iugibus  enarvent,     ut   in   Ovi- 
diano  :    narrantis  coniux  pcndet 
ab  orr.   viri,      a  Schol.    Crnqu. 
iam  ailata,  minus  gravitatis  ha- 
bet  pvo  aifectu  loquentis. 

v.  6g.  Pulchre  fubiicitur  Ro- 
manis  poft  cladcm  ammoliori- 
bus   liainuual,    eadem  fcccepta, 

Z  3  de 


553 


Q.    HORATII    FLACCI 


Carthagini  iam  non  ego    nantios 
Mittam    fuperbos:     occidit,    occidit 
Spes  omnis  et  fortuna  noftri 

Nominis,   Hasdrubale  interemto. 

Kil   Claudiae    non   perficient   manus: 
Quas  et  benigno   numine  Iupiter 


De- 


de  fummisrebus  defperans !  quo 
victoriae  iltins  mn»nitudinem 
mirifice  extolli ,  in  aprico  eft 
videre.  lam  non ,  non  amplius 
mittam ,  mittcre  licebit  Cartha- 
gini,  Cartlmginienfibus ,  nun- 
tios  fuperbos ,  qui  victoriam 
fuperbam  ,  ma°;nificam,  glorio- 
fam  (  nt  triumphus  Juperbus  I. 
35.  40  ann|auient.  Sed  docte 
ipii  fuperbi  dicti ;  partem  iftius 
gloriae  libi  vindicantes ,  elati 
gentisfuae  glorin.  Quain  acerba 
autem  liaec  prifiinae  felicitatis, 
cum  praefente  fortuna  collatae, 
recoriJatio  !  Miffi  autem  faepius 
Carthaginem  victoriae  nuntii, 
quos  Livius  diferte  memorat, 
veluti  poft  cladem  Cannenfem, 
XXIIL  11.  —  70.  Magoa  hn- 
vcr>)f  in  repetito  occidit.  —  for- 
tuna  noftri  nominis ,  rerum  no- 
ftrarum ,  noftrae  <reiuis,  noftra. 
Ita  acceptum  convenit  fere  iis, 
qtiae  idcm  apud  Liv.  XXVI L 
51.  dicit,  agnofco  fortunam 
Carthaginis ;  hocque  ad  Nero- 
nis  laudes  fatis  fplenilidum  fo- 
ret,  quod  eius  victoria  Cartha- 
ginienfinm  regni  ruinam  traxif- 


fet.  Vel  fic  tamen  praeftare  ar- 
bitror  ,  fortunam  noftri  nominis, 
de  Hannibalia  fortuna  bellica 
cuin  Hasdrubalis  exercitu  ex- 
tincta  accipcre.  Atque  hoc  iu- 
bent  anteced.  v.  69.  et  fpes 
omnis.  Etiam  Livius  XXVIII. 
12.  Poft  Hasdrubalis  vero  exer- 
citum  cum  duce  ,  in  quibus  fpe» 
omnis  repofita  victoriae  fuerat, 
deletum,  cedendoque  in  angulum 
Hruttium  caetera  Italia  concef' 
fum  caet.  valde  adpolite. 

r.  73.  Tam  infigni  edito  ope- 
re  maxima  quaevts  iti  pofternm 
ab  ipfo  hoc  Claudio ,  eiusqtie 
pofteris ,  virtutum  fuarum  he- 
redibus  (iuxtailla,  fortes  creari 
fortibus)  perpctvatum  iri  recte 
Ommari  lioet.  Exquifitnm  poetae 
artificium  eft ,  quo  ipfum  Han- 
nibalem  futurae  ^entis  CSaudiae 
magnitudinis  vatcm  fert,  licque 
orationem  adprivignos  Auguftjjj 
primarium  huius  carminis  ar- 
gumentum ,  iniiectit.  Male 
nonnulli  poetnm  iterum  loqui 
autttmant;  quo  totius  tetrafti- 
chi  vis  plane  infringitur.  A'i7 
non, 


CAliMINVM    L.    IV.    C.    IV.     V.    69-76.  359 

Defendit,     et   curae   fagaces 

Expediunt   per   acuta  belli. 


non,    omnia    perficient     manus 

Claudiae  ,  gens   Claudia  ,   rnnmi 

ftrenua,  fortis ;  omnia  profpere 

ab  iita  gerentur.      Docta  reique 

apta    periphrafis   eft  vianus   Cl. 

iu  declaranda  iftius  gentis  forti- 

tudine  bellica;   ut  nianus  Hercu- 

lea   IL    12.    6.      —   74.    Quas, 

quandoquidem      gentem     iftam 

Iupiter  benigno  numine,  Deorum 

favor  defendit,   tutatur.   Sanctos 

inde  acceptosque  numinibus  Clau- 

dios  dixit   Tacit.   Ann.  IV-   64. 

Defi^natur    feliciifimus    rernm 

ftrenue  ac  prudenter  inceptarum 

perfectarurnque    eventus.      Ad- 

optavit  ctiamFlorus  II.  6.  Nibil 

■actum  «rat  tanta  virtute ,   tanto 


Javore  etiam  Deorum.  —  75» 
curae  fagaces  ,  confilia  fngacia, 
ingenii  fa^acitas  prudentia  in 
adminiftrando  bello  fpectata : 
Supra  conjilia  fimpliciter  dicta 
V.  24.  —  76.  Expediunt  per 
acuta  belli,  docte  et  breviter 
pro,  transmittunt  incolumes 
perrnaxima  belli  difcrimina,  ex 
iisque  adeo  expediunt.  Acuta 
belli,  pugna  acuta  ,  o%v>; 'Aqyc, 
cZvc  iywv  ,  Soa)  f^Xat  (  ^iU^- 
Pytb.  VUf.  37.)  de  pngna  an- 
cipiti ,      atrociilima.      Similiter 

8«'     C$llCXC     hoCtfXtiv  ,      ST.    TtU>    5<<X- 

v.tvhvvtvovrwv,  quod  proverbium 
eftapud  Zenob.  Cent.  III.  1.3.  et 
«xj  %voov  tlvoci  Theocr.  XXII.  6. 


Z   /, 


CAR- 


560  Q-    HORATII     FLACCI 


C     A     21     M     E     N       V. 

ARGVMENTVM. 

JV  '  agnum  facile  agnofcas  poetam  in  exquifila  ae 
plaue  perfecta  Av.gufti  landnm,  qitas  huius  carminU 
argumentum  fecit ,  pertractatione.  Tantam  enim  Au- 
gufli  laudationi,  adlatis  idoneis  rerum  argumentis,  cow 
c/Uavit  veritatis  fpeciem,  ut  nihil  plane  adulationis 
aut  vanae  ojlentationis  ei  adjperfum  vereque ,  pectus 
poetam ,  qnum  ifta  Jcriberet  ,  dijertum  Jecijfe,  dicere 
liceat.  Tum  artijicium  poetae  in  quaejite  laudando 
Angujlo  haud  uuurn  animadvertas.  Vrimum,  quantis 
Augujtum  meritis  injiguem  tibi  Jingas  necejje  eji,  quemt 
diutius  abjentcm,  univerjus  populus  Romanus  impa» 
tientijjime  defideret ,  ac  paene  Jufpiret?  quo  Jane  te- 
nerrimi  amoris  ac  pietatis ,  a  Jelicitatis  ei  debitae  Jenju 
projectae,  vix  liquidius  ajfeclus  ojtendi  poterat.  De- 
inde,  ne  in  turpcm  adulationem  prolapjus  ac  Jimulatt 
loquutus  videri  pojjet ,  caujjas  quidem ,  quibus  civiinn 
animos  Jibi  conciliajjet,  non  ambitioje  adtexit ,  Jed  do- 
cte  ab  ejfectis,  Juavijfuna  Jelicitatis  ijtorum  temporum 
pictura  declaratis  ,  colligendas  dat.  Taudem ,  quo  re- 
ctius  de  immortalibus  eius  in  patriam  meritis  Jtatua- 
tur ,  magnitudine  eorum  univerjum  populum  ita  atto- 
nitum  atqne  ajfectum  ait ,  ut,  quum  humana  Jorte 
paene  altiora  Jint ,  Augnjium,  publicae  ijiius  privatac- 

q:ic 


CARMnJVM     L.    IV.     C.    V.  3^1 

que  felicitatis  auctorem,  nov  pojfit ,  qvin  Jumma  vene- 
ratione  ac  pietate,  tanquam  numen  tutelare,  projequa- 
tur,  xilque  diutijjime  inter  Je  moretur ,  quotidie  voveat. 
Ad  libatioues  tam  publicas  quam  privatas,  quae  iam 
a.  V.  DCCXXIV.  Senatus  Augujio  decrevijfet ,  vlti- 
ma  haec  Jpeclare,  in  proclivi  eft  animadvertere.  Al- 
que  ex  his  a  me  dictis ,  quae  huius  carminis  Jummat 
quavique  artifcioja  argumenti  fit  tractatio,  Jatis  ex~ 
peditum  ejfe  arbitror.  Caeterum  quantum  Juavitatis 
alque  hilaritatis  vel  ipjis  huius  carminis  injit  numeris, 
vix  admonitione  egere  arbitror. 


A  D 


3^2  Q.      HORATII      FLACCI 

A   D       AVGVSTVM. 


J-Jivis  orte   bonis,    optime  Romulae 
Cufios  gentis,     abes    iam  nimium  diu: 
Maturum  reditum  pollicitus  Patrum 
Saiicto    coricilio >    redi. 

Lucem 


v.  1.  Divis  drte  "boriis  expli- 
eant ,  nate  Diis  bonis,  abfolute, 
SsiJuv  ayaBOJv,  ivfttvmv  fc.  ovtjuv, 
Stujy  mv\rt,  Diis  propitiis,  Deo- 
Iiim  beneficio  terris  date  !  fere 
ut  TV.  2.  37.  de  eodem :  quo 
ttihil  maius  meliusve  terris  fata 
donavere  bonicjue  Divi ;  haud 
te  qnidem,  neque  indigna 
h.  1.  rei  fpecie.  Auguilior  tamen 
h.  1.  Augulti  Dei  compellatio, 
quatenus  in  gentem  Iuiiam  adfci- 
tns  ad  Deos  genus  funm  referret, 
acmeritornm  magnitudhie,  dum 
aduiteiri  terris  de^eret,  ita  dici 
appellarique  mereretur.  Cf.  III. 
5.  2.  Epp  II.  1.  15.  Atque 
haec  per  totum  fere  carmen 
regnat  idea.  Thall.  Milef.  I.  2. 
(A.  B.  II.  164.)  Y\.oTiaa.o  ,  *\i- 
k»twv  gvtyove  Fofxv^ihujv !  «  /  - 
S  a  n 1 yv  y  &  'J  z  a  1  v  a  £  0  ut)- 
u-omsv.  Praeftat  adeo  multo 
limplicior  ratio,  oriunde  a  Di- 
vis  ,  'bortis,  qui  tantum  tamque 
beneficum  Romanis  nurr.en  ex 
fe  nafci  voluerint.  —  2.  Cuftos 
gentis  liornulae,  Romuleae,  iti- 
dem  tanquam  Deus  zyyjSiotoc, 
tutelaiis ,     ut  Neptunus  cuftos 


Tarenti  I.  28-  29.  Infra  idem 
Auguftus  tutela  praefens  Italiae 
IV.  14.  45.  et  rerum  cuftos  ad- 
iunctn  divinitatis  notione ,  au- 
dit.  Romulus,  adiective  ut 
Dardanus  et  pluvima  alia  voca- 
bula.  —  ahes  a  gente  tua,  iam 
nirnium  diu;  quo  admodum 
molliter  defiderii  impatientiam 
prodit.  —  3.  pollicitus  matU' 
rum  reditum,  te  multo  maturius, 
brevi  rediturum,  fancto,  au- 
gufto ,  Tatrurn  concilio  ,  ordini, 
Senatui.  Similiter  fanctifjiniunt 
graviffimuiv.que  orbis  tcrrae  con~ 
fliurn  Senatum  appellat  Cic.  Cat. 
I.  9.  fanctum  Senutum  Virg.  Aen. 
I.  426.  —  redi,  en  votorum 
fummam ,  uno  verbo  expoii- 
tam! 

v,  5.  ExhiUraiterumadventu 
tuo  pairiam,  per  longam  abfen- 
tiam  moeroie  proftratam.  Sua- 
viffima  haec  imagine  extulit 
poeta.  Obnubila  omnia  funt 
(  quae  follennis  triftitiae  ima^o 
eft;  expreffa  quoque  a  Virg. 
Aen.  II.  92.  vitam  in  tenebris 
luctuque  trahebam.  Cf.  IV.  4*  4°*) 
ab- 


CARMINVM  L.    IV.    C.   V.    V.    1-8- 


3^3 


Lucem  redde  tuae,  Dux  bone,  patriae 
Inftar   Veris    enim   voltus   ubi  tuus 
Afrulfit,   populo  gratior  it  dies, 
Et  foles  melius  nitent. 


Vt 


abfente  te;  igitur  redde  lucem 
patriae  ,  difpelle  ilta  nubila  luce 
tua ,  te  reddito,  quo  fe  tan- 
quam  Solis  luce  recreatam  pa- 
tria  fentit.  Aefchyl.  Perf.  293. 
ubi  Atoffa  ,  poftquam  Xerxem 
cladi  fuperftitem  audiffet :  t/xoi; 
/ocsv  six«5  5o/jta<r<v  <Q<xoc  \J-ty», 
Kal  /.sukov  >)/x«^>  vv/.toc  8k  /xs- 
\otyyjjj.ov.  Homer.  Od.  XVI. 
25.  in  fummi  gaudii  teftiilcatio- 
ne  ;  v)XSs,-  ,  T>;Xs'/xaj£6  ,  ykvv.i- 
oov  (p<x;c.  In  aliis  Homeri  locis 
falutis  primariam  notionem  ha- 
bet ,  quae  huc  non  faciunt. 
Ducis  minus  ambitiofa  Auguiti 
appellatio,  etiam  fub  Impp. 
frequentata,  quod  regium  no- 
men  Romanis  exofum  effet. 
Exempla  acervatim  conftipavit 
MarkL  ad  Stat.  Silv.  IV.  1.  46. 
Nonnulla  quoque  habet  Burin. 
ad  Propert.  II.  13.  20.  In  pa- 
triae  cave  argutcris  ;  dictum  uti 
pater  patriae  et  iim.  —  tuae, 
tibi  penitus  addictae,  tantoque 
defideratius  reditum  tuum  effia- 
gitanti. 

v.  6.  Vide  quam  fplendide 
lucis  notionem  exornaverit  poe- 
ta;  in  quo  iterum  divinitatis 
Augufti  fubeft  idea.  Scilicet 
benevoli  numinis  praefentia  iu- 


folito  fulgore  (vid.  ad  III.  i€. 
1.)  aut  candida  nube  (uti  irati 
caliginofa ) ',  qua  amictum  eft 
(v.  ad  I.  2.  31.  )  prodi  credita; 
unde  adeo  tota  natura  refulget, 
laetioremque  faciem  induit. 
Notiflimus  Lucretii  (I.  6  fqq. ) 
locus  de  Venere :  Te  ,  Dea  ,  le 
fugiunt  venti,     te    nubila    cacli 

adventumque   tuum: tibi 

ritlent  aequcra  ponti ,  placatum- 
que  nitet  dijfujo  lumine  caelum; 
quod  phantafma  varie  exornn- 
tum  eft  a  poetfs.  I^itur  Au»ufti 
vultus  injiar  Veris  ajfulget,  rc- 
fplendet,  per  naturam  fulgor 
eius  diffunditur,  Veris  (perfo- 
nam  cogita,  uti  in  fplendidiffi- 
ma  pompa  apud  Lucret.  V. 
736.  Cf.  IV.  7.  9.)  adventan- 
tis  inftar ,  quod  difpnins  nubi- 
busferenitatem  reducit.  Dictum 
inde  "Eao  3^0  J  ffs  1  ov  ,  k  £  u  s- 
0  w  v  vsOtw»  s'  A.  a  t  v)  0  Op- 
pian.  Cyneg.  I.  119.  Hinc  fua- 
viter     Theocr.    VIII.    41.    43. 

iravTa     sao    svS"    «    k<xX« 

ircnc  i-KiviarsiTx.1 ,  laudante  Boct- 
tig. ;  et  venuftas  ,  veris  inftar 
affulgens,  Xagirwv  sao  Iulian. 
LVII.  1.  (A.  Br.  II.  506.)  et 
Alexand.  Aetol.  V.  7.  (A.  Br. 
497.)  xowSvj^vj?  ,   icxqoe  SaAsoci- 

tsoos;  fecuti  Theocr.  XIIT.  45. 

cui 


5<*4 


O.    HORATII    FLACCI 


Vt  mater  iuvenem,   quem   Notus  invido 
Flatu  Garpathii  trans  maris    aequora 
Cunctantem  fpatio  longius  annuo 
Dulci  diftinet  a   domo, 

Votis 


eni  Nfj^sia  s«q  oQowff*  dicta.  — 
.7.  dies  ,  menfes,  anni  eunt, 
procedunt,  obvia  ratione,  poe- 
tis  admodum  frequentata.  Vide 
ad  IV.  7.  12.  —  8-  Soles, 
<f>asa ,  quatenits  cnique  diei 
fuum  folem  adli^nant.  Memini 
jtui  condere  Soles  lnniliter  Virg. 
Ecl.  IX.  $2.  —  melius,  purius 
nitent ,  fervata  imagine  pro,  re- 
creaiur  pntria  te  praefeiue. 

v.  9.  Molliuimum  defiderii 
affectum ,  quo  Patrem  fuuni 
patria  pie  profequitur,  egrojiie 
poeta  cum  materna  foljicitudine 
comparat,  quae  per  longiprero 
unici  iiiii  abfentiam  vigorern 
atque  incrementa  cspit  maxima. 
Couiparalkmem  per  fe  dulciili- 
rnani  et  ad.  UJQyeudo*  ...  , 
aptiilimam  vide  qtiam  hiotoyuig 
expofuerit ,  animaveritque  poe- 
ta.  Augetur  dftUdevii  aftactua 
itineris  fufcepti  difhcnltnte  at- 
que  pericuio ,  vivuieque  ad 
coelum  expanhs  in  litore  matris, 
vota  metu  duplicantis  ,  manibus 
oftenditur.  Acuant  taiibus  locis 
h.umanitatis  fenfum .  liomines 
inrenniti  frigidiorisque  fangui- 
nis.  Profecit  autem  poeta  ex 
Homeri  Od.  XVI.  17.  compa- 
ratiyne,    quamquam  paulio  ali- 


ter   adomata :     <Lc  bt   ir«nj£   ov 
iraiOa    fytka     Qqovswv    ny«Tj(j: 
tk&cvr      sj     «t/>j?   yctitfg     hlnarvf 
sviavrio,       fxovvov,       rvjkvysTOv, 
r.;j     £—      akytot     —okkot    /jo^^tvj' 
ojc  Tort  caet.      Cum  Noftio  cer- 
tamen  inftituit  Oppian.  Hal.  IV. 
555    fqq.    uic     h      ort    Tqk-jytrov 
/u>)t>)0  yovov  ,     v/   y.at    av.oiTvjv  »!/• 
V6TK       dkkobotxijv      r\)ks     ypov9L 
yaiav  tivra    aj^vu/asvjj  ffrsAA.jjot* 
vboc    hs    01    gvhov    dkvst ,    o?ffi)    01 
/j.sffffy)yvc    akbc   yyfftc ,      offffa  r» 
v.vvj.a     /UJJViiv       duQCTaTOifft      5* 
sirl/jifSaivovoa     S-akaffe-jt;    xy/aacrx 
hav.Qvitffffav  giri  arc/xa  yxQW  "ty)fftt 
ff—svbttv  ktffZo/j.tVY)'     y.ai  /jttv  -ko- 
bi;  9UK  er    biriffffw  itfjitvyv    (Doq»\ 
ovfftv  ,   sytt  b  t~t  xovrov  0Tw—a{. 
Intellige    autein  iuvenem,    ad- 
vcriis  veiuis,   quo  minus   e   Bi« 
thynia,    quo  mercaturae  cauffa 
profecttrs   fuerat,     reditum    pa- 
rare  poflet,    prohibitum  ac    de- 
tentum.      Docte   hoc    Carpathii 
maris,    qttod    ei     transeundnm 
erat,   et  Noti,   redeunti  Ita 
advcrfi    mentione    facta    iimuit 
poeta.     —    Notus  invido 
flatus  Noti  inviui,    Notus  invi- 
dus  ,  adverftis  ,   matri  filii  1 
tum  inpidens;    ornate.  — 
■patliii   mqris    aequora ,     folicv.nl 
copia  poeuca  pro,    Carpathiuni 
mare, 


CABMIKVM  L.  IV.    C.  V.  V.  $  -  I  8- 


Z65 


Totis  ominibusque  et  pvecibus  vocat, 
Curvo   nec  faciem  litore  demovet: 
Sic  defideriis  icta    fklelibus 

Quaerit   patria    Caefarem. 

Tutus  bos  etenim  rura    perambulat: 
Nulrit  rura  Ceres,   almaque  Fauftitas: 


Paca- 


mare,  de  qno  vid.  ad  I.  35.  8. 
—    diftinet ,     feiunctum     eum 

trnet  a  donio  dulci,  delider.ita, 
ultra  annum.  Pro  quo  ornatius 
eft ,  cunctantem ,  ita  ut  ei  de(i- 
dcndum  fit,  a  domo  abeffe  co- 
gntur  lon^ius ,  diutius  annuo 
Jpa:io,  anuo.  Ma^is  autem 
poeticum  erit,  /1  iungas  diftinet 
trans  aequora,  quam  cunctantem 
trans  aequora. 

v.  13.  Praeclare  omnia  cu- 
mulat  poeta,  quibus  foliicitudi- 
nem  matris,  falvum  lilii  redi- 
tum  a  Diis  impetrandi  ob  ocu- 
los  ponat.  Voiis,  Diis  pro  in- 
columi  iilio  uuncupatis,  vocat 
iuvenem,  Deos  exorare  ftudet, 
ut  reddant  fibi  filium.  Vrecibus 
rocarc  imbrem  fimiliter  Virg. 
Ge.  I.  157«  Ominibus  fauftis 
captandis  ,  aut ,  ii  finiftra  appa- 
reant,  iis  avcrruncandis.  Vtrum- 
que  coniungi  follenne.  Liv. 
praef.  in  iin.  Cuin  bonis  -potius 
ominibus  ,  votisque  ac procutioni- 
lus  Deorum  libetyius incipertmus 
vnet.  —  14.  noii  demovet  fu- 
ticm,    £xis  in  mare  ocuTis  pro- 


fpicit,     undft     eum     ventmum 

fperat. 15.   Eoclem  tui  deii- 

derio  flagrat  univerfus  populus. 
—  defidejiis  icta ,  toS-ih  (3A.ij- 
Siica ,  tfiiqtf  •ffSTAvjyutv^ ,  ut 
Aefchyl.  Agam.  555.  et  1215. 
Defnhrio  perfixa  iuvenci ,  Lu- 
cret.  TL  560.  Cmnino  de  quo- 
vis  vehernentiore  animi  ailectu. 
poetis  adhiberi,  in  vulgus  no- 
tum  eft.  —  JiJelibus ,  fidem. 
amorem ,  pop.  Uom.  in  te  te- 
ftantibus,  pio  animo  profectis; 
fignificanter.  —  16.  quuerit, 
funviter  defiderii  notionem  ex- 
ponit.  Cf.  III.  24.  32.  Alia 
vide  apud  Mnrkl.  ad  Stat.  Siiv. 
III.  5.  52.  Omnino  de/id.  ictu 
quacrit ,  delecta  copia  eft  pro 
vulgari,  deiiderat  Caefarem 
fmiro,  quod  ipfura  quaro  au°u- 
fte  pro  tenui,  te. 

r.  17  fqq.  Vt  omnem  fimu- 
latae  pietatis  fufpicionem  excln- 
dat  puet.i,  cauffas  fubiicit,  a 
quibus  ardentifTimum  illud  de- 
lidcriian  pioficifcatur ,  infignia 
ipfius  in  remp.  nierita ;  quse 
docte  ab  effectis  declarata  ftatim 
fub- 


?>66 


Q.    HORATII    FLACCI 


Pacatum  volitant  per  mare   navitae: 
Culpari  metuit  Fides: 

Nullis  polluitur  cafta  domus  itupris: 
Mos  et   lex  inaculolum  edomuit  nefas: 


Lau- 


fubiiciuntur.  Declarat  autem 
ea  ab  fumma  omnium  rerum 
abundantia,  fecuritnte,  innocen- 
tia ,  mommque  integritate ; 
quibus  quum  auream  aetatem 
fere  dehgnari  conftet,  in  prom- 
tu  eft  ariem  poetae  perfpicere, 
qua  Augufteum  faeculum  cum 
aureo  compofuerit.  Bos  tutus, 
tuto ,  fecure  rura  perambulat, 
otiofe  in  pratis  pafcitur.  Per- 
ambulare ,  quod  alias  cft  errare, 
palare,  vagari,  de  paftu  gre- 
gum.  Bovem  aratorem  intel- 
ligunt  nonnulli,  nefcio  quam 
commode  propter  feqq.  etonmi- 
110  fuavior  fecnritatis  imaao, 
grex  libere  per  prata  vagans, 
dum  pafcitur.  —  Venufta  exi- 
miae  ubertatis  imago :  Ceres  et 
Faujiitas,  quae  alibi  Abundan- 
tia,  Copia  ( C.  Saec.  v.  60.) 
nutriunt  rura,  fecundant  fege- 
tes,  unde  largus  proventus 
exiftit.  Conlimilis  imago  apud 
Tib.  IV.  1.  163.  JS'on  illic  colit 
arva  deus  Bacchusve  Ceresve. 
Noftrum  ante  oculos  habuit  Sil. 
XII.  575-  Arva  coquit  nimium 
« —  —  caetera  propenfae  Ce- 
reris  nutrita  favore.  • —  alma, 
benevola,  in  largiendis  frugibus. 
Ad   fententiam  IV.  15.  5»    tua. 


Caefar ,  aetas  fruges  et  agris  re- 
tulit  uberes.  —  19.  Nauitae, 
fpeciatim  mercatores,  volitant 
ptr  mare ,  fecnre  maria  traii- 
ciunt,  quippe  pacata,  non  am- 
plius  infeftata,  compofitis  bellis 
civiiibus.  Appofite  laiuiant, 
quae  nautae  Augufto  finum  Pu- 
teolanum  praetervehcnti  accla- 
marunt,  per  illum  fe  vivere,  per 
illum  navigare ,  libertate  atque 
fortunis  per  illum  frui ,  apud 
Sueton.  Aug.  gQ.  Volitare  prae- 
clare  lafciviam  et  audaciam 
nautarum  in  fumma  fecuritate 
depingit.  Vide  vel  Ernefii 
Clav.  Cic.  h.  v.  —  2.0.  Fides 
metuit  culpari ,  cavet ,  ne  cul- 
petur,  omnino  non  culpatur,  fin- 
cera ,  incorrupta,  integra  eft  ab 
omni  fiaude ;  nota  loquendi 
ratione. 

v.  21.  Per  te  reftituta  difci- 
plina  publica ,  reducti  mores 
maiorum.  EJfectum  maxime 
hoc  Auguftus  voluit  latis  legg. 
Iuliis  de  aduiteriis,  quae  omnis 
morum  corruptelae  fontem  ha- 
beret.  Cf.  III.  6.  17.  —  NulUs 
polluitur  caet.  Matrimonia  cafta 
funt,  nullis  ftuprfs  polluta,  con- 
taminata.  Notae  graecorum 
lo- 


CARMINVM  L.    IV.    C.    V.    V.    1CJ-2&       ^Gj 

Laudantur  fimili  prole  puerperae : 

Culpam  Poena   premit   comes. 

Quis  Partlium  paveat?  quis  gelidum  Scytlien? 
Quis,  Germania  cjuos  liorrida  parturit 

Fe- 


loquendi  formulae ,  p.itxtvstv, 
nir/yvttv  Atj^oj ,  hac  de  re.    — ~ 

22.  More  priftino  refiituto, 
latisque,  quae  adulteria  com- 
pefcerent,  legibus.  Sed  nova 
fententia  ornate  expofuit  poeta. 
—  edomuit ,  coercuit ,  exftir- 
pavit  nefas,  flagitia ,  h.  adul- 
teria ,  quaefito  verbo.  Nam 
JLicentia  evagatur ,  cui  lex  fre- 
num  iniicit ,  illam  compefcens, 
ut  IV  15.  10.  ubi  vid.  Not.  — 
maculofum ,  foedum ,  turpe, 
comnmni  flagitiorum  epitlieto, 
quatenus  vo/xov  /jnalvovm  ( ut 
Incert.  apud  Stob.  Grot.  p.  119.) 
vel  homini  notam  inurunt ; 
tum  follenne  poetis,  labes  adul- 
tcrii  (  ut  Ovid.  Am.  III.  5.  44.) 
libidine  foedus  et  maculojus 
Tacit.  Hiit.  I.  7.  et  fimilia.  Re- 
fpondet  igitur  tu>  yolluitur.   — 

23.  Caftitatis  fideique  uxoris  in 
maritum  maximum  apud  anti- 
4JUOS  argumentum  proles  marito 
fimilis.  Landatis  iam  ab  aliis 
poetarum  locis,  Hefiod.  'Epy. 
233  fqq.  Theocr.  XVII.  44. 
Catull.  LVIII.  225.  er.  Martial. 
VI.  27.  3.  adde  Athen.  V.  p. 
190.  Noflidis  ep.  VII.  4.  (A.Br. 
I.  195O  V  x«^5"  cxxa  iri\tt 
ttnvm  ywtZsiv  *ax.   Ovid.  Triit. 


IV.  5-  31.  Alia  habet  Abrefch. 
ad  Ariunen.  Lectt.  p.  ii>o.  — 
24»  Culpam  premitpcde,  fiatim 
fequitur,  inliat  ei  1'oena;  fia- 
gitia  itatim  vindicanlur;  ne  di- 
latione  robur  acquiranr,  latius- 
que  ferpant  impunitatis  ille- 
ctamento. 

v.  25  fqq.  Securitatem  exter- 
nam  civitati  Romanae  ab  Au- 
gufto  effectam  vivide  delineat 
poeta,  commemorntis  fpeciatim, 
qui  impeiium  Rom.  antea  in- 
feitaffent ,  atrocillimis  hoftibus, 
nunc  partim  edomitis,  partim 
repreflis.  Vividum  fecuritatis 
fenfum  vivida  pulchre  prodit 
oratio.  De  Varthis  domitis  vid. 
ad  III.  5.  de  Scythis,  ultra 
Ifirum  repreflis  v.  II.  9.  23. 
De  Germanis  v.  IV.  4-  deniqu» 
de  (Jantabris  v.  II.  6.  2.  et  III. 
14«  init.  —  gelidum  Scythen, 
gelidae  orae,  (I.  26.  4.  )  Septen- 
trionis  incolam.  —  26.  Qui» 
fetus  Germaniae  horridao,  docta 
cpirhetorum  permutatione,  pro 
fetus  Gernt.  horridos,  Germano* 
adfpectu  truces,  immani  virium 
robore  quantumvis  ferocei ;  ita 
enim  accipidebeie,  docet  oppo- 
htioni*   (r*   pave.at )   elegantia, 

Ar- 


568 


Q.    HORATII     FLACCI 


Fetus,    incolumi  Caefare?     quis  ferae 
Bellum  curet  Iberiae? 

Condit  quisque  diem  collibus  in  fuis, 
Et  vitem   viduas  ducit   ad.  arbores: 


Hinc 


Atque  hoc  fenfu  feram  Germa- 
viam  dixit  Ovid.  TriJt.  IV.  2.  i. 
et  ex  P.  II.  8-  3.Q-  (  nbi  eadem 
oppoiitio:  Sie  fera  quam  pri- 
inum  pavido  Germania  vnltu 
caet. )  Germaniam  atrocem  Pri- 
fcian.  Perieg.  275.  Gtrmanos 
truces  idera  294.  Iufra  V.  »6.  7. 
feracaerulea  Germaniapube.  Ad 
horiidam,  qunTacitiadhuc  fqua- 
lebat  netate ,  Germaniae  faciem 
vix  bene  referas  ;  quamquam  hor- 
rere  proprium  Jiac  de  re  verbum. 
Eadem  virtute  Valer.  Fl.  II.  645. 
lici  t  hinc  faevas  tellus  alat  hor- 
rida  gentef,  ubi  faevus  tm  hor- 
ridu  lucem  fuam  affundit.  Cae- 
terum  incolas  lelluris,  in  qua 
nati  eductique  funt ,  fetus  ,  fu- 
bolem,  atque  alumnos  dici,  no- 
tuni  vel  e  Catull.  LXIII.  50. 
Vatria  o  viea  creatrix,  patria  O 
mea  «enetrix.  Avien.  Defcr.  O. 
511.  de  liac  ipfa  re :  Italidum. 
ih  moejta  paludivagos  Gernia- 
niajievit  alumnos.  Delecta  autem 
h.  1.  in  Germanorum  atrocium 
defcriptione  imago  ,  quafi  •y>jyg- 
vcuv  uaLuram  ii  referant,  terra 
fati.  fetus  autem  adhibuit 
poeta  ,  non  quod  inftar  catulo- 
rum  ferarnm  elTent ,  fed  propter 
Geunauiam.  nratrem ;    cuius  ie- 


tus  eft,  quicquid  intra  eam  gis;ni- 
tur.  Caeternm  orationis  co(o- 
rem  c  Noftro  duxit  Sil.  I.  2,50. 
atros  chalybis  fctus  humus  hor- 
rida  nutrit ,  fatis  fciiciter.  — 
27.  In  incnlurni  Caefare  magna 
§&<vcr>j;  elt,  et  ad  totarn  qv)<tiv 
fpectat ;  hoc  vivente ,  htiius 
nominis  terrore  contremifcunC 
gentes  !  —  iberia  jera,  propter 
Cantabros  feros ,   bellicofos. 

v.  29.  Succedunt  fuaviHimae 
tranquillae  atque  inter  iuCundif- 
Jimos  labores  actae  vilae  pictu- 
rae,  quibus  animum  poft  horri- 
darum  gentium  enumerationem 
mirifice  deliniri  feutias.  Ex 
opere  autem  ruftico  gratnm  tan- 
tuin  cius  fpeciem  repraefentat, 
vini  culturam,  atque  ex.  Iiac 
ipfa  genus  quoddam,  quod  nec 
taeilii  nec defatigationis  olleiiJio- 
neni  habet.  Tum  ipfam  hanc 
iinpendi  vides  operam  ad  vitam 
gcnialiter  ageiulam  ;  quam  Ji.a- 
tian  exquiJita  ratione  ad  Augu- 
ftura,  felicitatis  iltius  auctorem, 
relatam  (ubiicit.  —  Condimus 
diem,  duin  inter  opus  ,  quo  per 
totum  diem  occupati  eramus, 
conditur ,  elabitur,  occidit; 
ciuodde  fole  magis  proprie  dici, 
iii 


CAUMINVM   L.    IV.    C.    V.    V.   27-34.        569 

Hinc  ad  vina  reclit  laetus,    et  a]teris 
Te   menlis  adliibet   Deum : 

Te  multa  prece,    te    profequitur  mero 
Defuib    pateris:    et   Laribus    tuum 

Mifcet 


in   promtu  eft   videre.       Atque 

ita   iam  CalHrti.  ep.  II.  3.  yr  iov 

iv  kicyry  xars hvtnx/jav  ,    et  inde 

Virg.  Ecl.  IX.  52.   Paallo  ar<>u- 

tius   Claudian.  LII.    1 5.     ldem 

eondit  ager   foles ,     idemque   re- 

ducit,  pro,   in  eodem  agro  fetn- 

per  verfatur.     Saepillime  autem 

foiem  cum  temporis  fpatio,  quod 

Ctirfu  fno  effictt,   h.  die  permu- 

tari ,  in   vulgus   notum.    —  in 

coliibus    vitiferis ,     vinetis.    — 

fuis ,  quorum   nunc  tuta  pofTef- 

fio  eft ;   qttae  bellis  civilibus  ad- 

modum  incerta  ernt.  —  30.  Et 

xnaritat.  arbores  vitibus  ,   alli°at 

vites  arboribus  ;     nota  loquendi 

ratione.      Vid.  ad  V.  2.  10.    — 

viduas  ,    antequam  iis  alligaren- 

tur  vites  ;   ornat.   Propvie  autem 

arbores  viduae ,      oppof.    vitibus 

maritis ,     ut    Itivenal.    VITI.  78- 

Stratus  humi   palmes  viduas   de- 

fiderat  ulmos.      Catullus  tamen 

vitem  viJunm  appellat  LXII.  49. 

—    51.   Hinc ,    abfoluto  diurno 

Opere,    redit  (nara    quovis   die 

hoc  facit)    ud    vina,     compota- 

tionem   inftituit,      laetus  convi- 

via  curat,  ut   de  agncolis    Virg;. 

Ge.   I.    301.    —   menjis   alteris, 

fecundis   te    adhibet,     tanquara 

Tom.  II. 


deum  lriTqaxt<\tov.  AUudit 
poeta  ad  Graecorum  morem, 
qui  deorum  tutelarium  p.rva 
hgilla  menfis  ftiis  adponerent, 
quibus  poft  epulas  lib  lrent.  No- 
tiflimus  Alexandri  Hercules  iri- 
rqa-xe^io;,  Oenius  tutelaque  men- 
Jae ,  Lyfippi  opus  itnius  pedis 
menfura ,  quem  pttlchre  defcri- 
bit  Stat.  Silv.  IV.  6.  Cf.  omni- 
no  quos  laudat  Barth.  ibi  ad  v. 
32.  Oratioms  colorem  Virgil. 
quoque  inde  duxit  A> -n.  V.  f>2. 
ad!;ibete  Penateset  patrios  epulis, 
et  quos  colit  hofpcs  Aieftes. 
Non  igitur  h.  1.  fimpliciter  eft, 
tibi,  ut  deo ,  libat;  uaiii  boe 
v.  33.  demum  fubiicitur  ;  quam- 
quam  libationes  AugtUto  publi- 
ce  decretas  transferendo  buic 
graeco  mori  anf.im  poetae  dc- 
diffe  recte  ftatuas.  De  iis  Dio 
LI.  19.  p.  457-  *'v  roi;  evnat- 
t/oic,  e-j£  oti  to~ic,  vioivoic;,  akkit 
via)  tcii;  10I01;,  •x»vtx;  «lirni  eiriv- 
hav  bH.i\ihi7ixv.  Enndem  apud 
Graecos  regibttl  habitum  hono- 
rem  fuifTe  docetLuciani  Catapi. 
I.  p.   633. 

t»  33.   Te  profequitur ,  colit, 

honorac     rnuiti»     precibus,     et 

A  a  jneru 


5?o 


q.    HORATII    F-LACCI 


Mifcet  numen,    uti  Graecia  Caftoris 
Et  inagni  memor  Herculis. 

Longas   o  utinam,  Dux  bone,  ferias 
Praeftes   Hefperiael   —   dicimus  integro 


Sicci 


mero  pateris  defufo ,  libatione 
facta.  Nau»  prcces  et  libationes 
Tt/J.at  5tujv  ,  nr.de  laticum  liba- 
lit  honorem  Virg.  Aen.  1.  756. 
et  fesxenties  alibi.  Factas  autem 
fuific  prcces  inter  libandum  do- 
cet  vel  I.  51.  2.  quid  orat ,  de 
pai  ra  novum  fundens  licjuoreni  ? 
Ad  fententiam  Ovid.  faft.  II. 
637.  Bene  nos ,  patriae ,  bene 
te ,  Patcr  ,  optimo  Caejar  ,  di- 
citc  Jujfufo  per  fa<ra  verba  me- 
ro.  Tliall.  Milef.  I.  3.  ( A. 
Br.  II.  164.)  de  eodem  vel  Ti- 
beiio :  a/Jtfyi  cs  Qwjxoiq  y-'0o- 
0v'vov$  (  f.  "y>)~  lcvvot)  koifiixc 
erivoo/xiv  otStxvarcic  (  f.  a2otv»' 
Tiy  ).  —  Laribus  mifcet  inter 
Stouc  T*Tf«/5V<>  gentis  confer- 
vatores  refert  tuum  Numen,  uii 
Oraecia  beroas  fuos,  Diofcu- 
ros  et  Hercuiem.  Diis  cmt^oci 
adnurnerat.  Hinc  pailim  in 
nuiuis  Auguftu9  Parens  et 
Confervator  P.  ii.  dictus. 
Iungi  autem  opovtere:  uti  Grae- 
ciu  Caft.  et  ll-rc.  Diis  fuis 
mifcet,  vix  dtibitandnm.  — 
T>itnior  ornate  docteque  adie- 
ctnm  pro ,  propter  ingentia 
ipfurcirn  mcrita.  Plenius  ita 
Cic.  Oft.   HI.    5.     Hercuiem  ho- 


minum  fama  ,  beneficiorum  ma- 
mor,  in  concilio  Caciejtium  coU 
locavit.  Ad  rem  conf.  III.  3. 
9  fqq.  De  libatione  Herculi  ficri 
folita  diferte  lon  II.  5.  (  A. 
Br.  I.  if)2.)  cxbvoovrt c  5'  ayvwc 
'H(3«vAs(  r'  'AXKjUifvy  ts  —  i* 
Aisf  aqyrcpLtvci  ir/vuu/x4v  caet. 

v.  57.  Diu  praeftes ,  l.ir^ia. 
ris,  concedas  Hefperiae ,  Itaiia* 
tuae  lias  ferias >  bnnc  tranquil- 
iitatem  ac  fecuritatem,  ulin,.m 
banc  felicitatcm  diuturnam  effe 
velis!  quam  fplendide  de  Auj 
guflo ,  tanquam  deo  ,  pro  vul- 
gari ,  diu  vivas  !  Minus  gravi* 
ter,  quamqunm  eodem  divini- 
tatis  adftimto  colore  Thall.  ep. 
I.  V.  6.  i-^cjj.lvpic  Yffxiv  ttzi/.-j 
jxevoic  «V  iroc.  Ornatuni  foite 
Nofter  rcpetiit  ab  tTihyp.ltxit 
Deorum  ;  nam  iis  praefentibus 
feriatur  tota  regio,  fcftis  epu- 
lis ,  cboreis  caet.  occupnu; 
qualem  vitam  otiofam  atque  iu- 
cundarn  An»;iifto  Romani  de- 
beant.  —  dicimus,  precamu* 
te  mane  et  vefperi.  Vtrumquf 
exornavit  poeta.  Die  integro 
riulla  dum  parte  fui  demta.  — 
Sicci     viuo     necdum     irr 

Viu. 


CARMINVM   JL.    IV.    C.   V.     V.  35-4°«       371 

Sicci  mane  die,    dicimus  uvidi, 
Cum    Sol    Oceano    fubeft. 


Vid.  I.  i3-  3»      Cf.  Plaut.  Afin.  Animadv.  ad  Lon».  p.  141.   — 

V.  2.  7.    Pfeud.  I.  2.  51.    II.  1.  40.    Soi  Oc  fubeft,    e  poetica 

finiplicitei     ornat,     et    infervit  ratione;  fuaviter   a  compotatio- 

oppnf.    wiJi,  madidi,   fStfif&y-  ne    nocturna    tempus    vefperti- 

jxivei,    de  quo  confule  Villoif.  nuni  defi^natur. 


Aa   3  CAR- 


372  Q.     HORATII     FLACCI 


C    A    R     M    E     N       VI. 

ARGVMENTVM. 

tjollenne,  qnod  ludis  faecularibus,  a.  V.  JDCCXXXVlf. 
magna  religione  celebrandis ,  in  templo  ApoUinis  Pala- 
tini  a  choro  puerorum  ac  puellartnn  caucretur ,  carmcn 
ab  Augujio  fcribere  iujjus  Iloratius,  quo  augnfliorem 
muueri  ijii ,  Jibi  admodum  honorijico,  Jpeciem  ac  dignU 
tatem  conciliaret ,  Apolliuem  hoc  carmine,  quod  quidem, 
rejpeclu  jaecularis  carminis ,  Trqooifiiov  appcllatione 
optime  indigites,  antea  invocat ,  cumque,  ut  fe,  car- 
men  illud  meditantcm ,  adiuvet,  d/vinoque  afjlatu  digne- 
tar,  rogat.  Iam,  quum  maxima  iam  apud  populares 
fuos  lyricae  poefeos  farna  vigeret ,  id  quod  huius  ipfius 
muneris  iniuncli  ratio  abunde  ofiendit,  fatis  pocla 
habct ,  ApoUinem  orare,  ut ,  quani  ei  acceptam  ferat 
laudem  pocticam,  nunc  tuealur ,  integramque  confcrvet. 
Tum,  ut  omnia  recte  peragantur ,  fumta  chorodidajcali 
■psrfona  ad  chorum  converlit  fe,  nwnetquc  eum,  ut  gravif- 
fimis ,  quas  in  Je  tuendas  recepcrit ,  ne  dejit  partibust 
propofita,  qua  Jiudium  eius  acuat ,  iucundijfima  quon- 
dam  rei  bcne  geftae  recordatione.  Iam  in  tractando 
hoc  argumento  quomodo  verfatus  Jit  pceta,  paucif 
difpiciamus.  JMagnificum  fiatim  prorfus  cjl ,  quod 
univerjo  carmini  antiquioris  hymni  habitum  induerii. 
Cuius  quum  praecipua  pars  in  laudibus  exorandi  uumi- 

nis 


CARMINVM     L.    IV.    C    VI.  575 

uis  pofita  fit,  deleote  admodum  poeta  eas  Apollinis 
virtutes  percenfet,  quae  maximuiu  ad  futuram  rcm 
liomanam  momentum  habercnt.  Jgilur  cxpojila  Apol- 
linis  a  Niobe  Tityoque  fumta  vindicta  in  Achille,  ab 
codcm  fagittis  conjojfo,  haerct ,  in  exornaudaquc  huius 
facli  magnitudine  fibi  maximopere  indulget ;  quod  qui- 
dem,  non  tam  nifum  lyricum  fecutus,  quam  potiut 
fummo  cum  iudicii  acuviine  fecijfe  vidcri  debet ,  quan* 
doquidem  Jola  Achillis  morte  ejjectum  ejl ,  ut  Troiana 
gens,  non  plane  deleta,  laetioribus  incremcntis  revirefce- 
re  potuerit.  Quae  quam  adpojita  ad  carminis  faecu- 
laris  argumentum  Jlnt ,  jacile  quisque  inlelligat.  Tum 
religiofo ,  ut  ita  dicam ,  inceffu  gravitateque  con~ 
einna  nbique  fcntentias  procedere  videas,  mafculo 
orationis  vigore  probe  corroboratas. 


A  a  3  A  « 


574 


q.    HORATII    FLACCI 
A   D        A    P    O    L   L    I  N    E   M. 


.LJive,    quem    proles   Niobea  magnae 
Vindicem    linguae,    Tityosque  raptor 
Seniit,     et   Troiae    prope    victor    altae 
Plithius    Achilles, 


Cae- 


Vx\  1  —  25.  Occupatur  poe- 
ta  ceiebrandis  Apoliims  laudi- 
bus,  fpeciali  iniigniuni  opernm 
ab  ipfo  edttorum ,  quae  maxi- 
main  nnminis  eius  potentiam 
arguunt,  adtexto  recenfu;  quo 
quidem  piifcorum  livmnorum 
facieni  piane  repraefentari  facile 
inteiligas.  De  Niobe  vid.  loc. 
clair.  apud  llom.  II.  w.  6o2  fqq. 
Cf.  intpp.  ad  Hygin.  f.  9.  ad 
Ovid.  Metam.  VI.  146.  et  ad 
Apollod.  III.  5.  6.  rroles  Nio- 
bea,  hberi  Niobes ;  dequorum 
numero  ad  h.  1.  disquirere  cum 
quibusdam  parum  fiuctuofum 
ad  poetam  foret.  —  vindicem, 
ultorem  magnae  linguae,  pitya- 
k^yooiac,  iaetantiae  mntris. 
IMuiina  lingua  ,  magna  lociui, 
ut  fj.tyiX;'!  y/.Ojtjtrct ,  fxeyot  fxv 
£-tiff£-ai,  apud  Graecos.  So- 
piiocl.  Antig.  12Q.  Zti>(  fxtya- 
kvjc;  yXdnT/T^i  vtafxirov;  vTt^iy_£xi- 
ffx.  Theocr.  X.  10.  /uijoL-v  fxsya 
fxvS-tv.  MtA.  -cu  fjL&ya  fj.v3iZ/xxi. 
Tibuil.  II.  6.  11.  Magna  loquor, 
fed  iuagniji.ce  mihi  magna  locuto 
excutiunt  claujaa  \ortia  verba 
fores.      Ovid.  Trift.  3.  29.  lllo 


nec  lerius  cecidi,  quem  magna 
locutum  repulit  a  Thebis  lupiter 
igite  fuo.  De  Niobe  Stat.  Tlieb. 
III.  »92.  magniloauos  luit  int* 
pia  jlutus  Tantalis  ,  innuir.cris 
quum  circumfufa  ruinis  corpora 
tot  raperet  terra  ,  tot  quaercret 
ignes.  Dicta  inde  Niobe  v.ani' 
ykwffffo;  Caliim.  II.  Del.  96. 
aSvooyKuffffoc  Theodoridae  VII. 
2.  (A  P>r.  II.  42.)  kdkc;  An- 
tipat.  ThelL  LV.  2.  (  A.  Br.  II. 
125.)  —  fenjit,  cum  vi,  ^ta- 
viter  expertus  eil,  gravem  nia- 
terrtae  temeritatis  poenam  luit; 
ut  faepius.  Senec.  Oedip.  4781 
Senfere  terrae  te  Dahum  feroces. 
Idem  Agam.  829.  Te  feiij 
mcaeus  arcto  prrjjus  lacerto  Juli 
tnineus  leo.  —  IJe  Tilyo  vid. 
ad  II.  i/l.  9.  III.  4.  77.  ftaptort 
qui  vim  Dianae  iuferre  cnna- 
retuv;  follenne  hoc  de  ftupro 
violento.  Vid.  v.  c.  SeiiiiC. 
IIippol.  627.  et  726.  —  3-  4» 
Acliillem  a  Paiide,  ttla  Phoebo 
diiiiiente,  confoffum  ivi  vati- 
cinatur  Ilector  moiilnuulus 
apud  Hom.  ll.  XXII.  35' 
qtiem  fequitur  Virg.  Aen.  VI-  57i 


t.ARMINVM    L.    IV.    C    VI.    V.     1  -  $.         575 

Caeteris   maior,    tibi    miles  inpar: 
Filius  quamquam    Thetidos    marinae 
Dardanas  turris  quateret   tremenda 
Cuipide  pugnax. 

llle, 


Sophocl.    Pliiloct.   353.  TOhif 

%.tv  o\vbpo;  ovhtvog ,  Sscv  &'  uiro 
ro%tvroq  ,  dt$  Xeyovatv ,  iv.  4>ei- 
flov  ht*fA$if.  Vid.  Intpp.  ad 
Hygin.  f.  107.  —  Phthius, 
4,~<u,t>jj,  a  Phtliiotide,  Thelfa- 
iiae  tractu,  cui  imperabat.  — 
■prope  virtor  Troipe ,  fublato, 
qui  Troiae  exciJium  inorabatur, 
re.  De  eodeoi  II.  4.  10. 
Tradidit  fejjis  leviora  tolli  Par- 
gamaGraiis,  ubi  viJe  Not.  — 
altae ,  «irttvys,  IIomericoTro- 
iae   epitbeto. 

v.  5.  In  Achillehaeret  poeta, 
Ilomericis ,  quibus  rem  expo- 
ncret ,  invitatns  imaginibus. 
Onuiino  1\  ricae  ratioui  fatis 
•onfentaneun)  videtur ,  alia 
transmilterc  aut  breviter  attin- 
gere,  alia  vero  copiofius  tra- 
ctareatque  omni  fpiritus  poetici 
ivocpysix  inftvuere;  cuius  rei 
apud  Pindarum  et  Noftrum  fa- 
tis  luculenta  extaht  exempla. 
lloc  autem  loco  maenam  tracta- 
tionis  artem  bac  ipfa  amplifica- 
tione  ofiendit  posta,  quando- 
quidem  mors  Acliillis  maximum 
inltaurandaein  I.atio  Troiaemo- 
mentum  faciebat.  Vid.  vv. 
fii  fqq.  Cneterum  Acbillis  vir- 
tiitein  inligniter   extullit  poeta, 


quo  maior  inde  Apollini  jiioiia 
accederet.  Iam  vv.  5  —  3. 
vulfi,aris  cnuntiatio  erat :  quam- 
quam  berouni ,  qui  ad  Troiam 
veniffent,  fortiffimus  c-flet. 
(jaeteris  Graecis  maior ,  fis/^wv 
(ut  Aefciiyl.  VII.  adv.  Tlieb. 
427.)  fortior,  ipi^rog  JA%aat&* 
(Hom.  II.  I.  412.).  tibi  foli 
miles ,  iroks fjn7rl)s  wv ,  im-ar 
pugna,  inferior  tecum  oOngret 
fus,  pu^na  decernens  ;  baec  110- 
tio  fubett*<j>Mi/*A  —  6.  (Juam- 
quam  ille  fumnio  virium  roboie 
polleret.  lloc  admodum 
y&§  iliultri  eius  rei  docurueuto 
defignatur  a  poeta.  Pro ,  iile, 
qnanta  cum  vi,  filius  'lhetidis 
mariuae,  utpote  qui  dea  n.tus 
effet.  In  boc  plerique  totius 
fententiae  vim  ponunt,  quod 
vix  putem.  Tum  faltem  ita 
fententia  conftituenda  forei  : 
quamquam  fe  Tbetidis  bliuiu 
immenfo  virium  robore  pioba- 
ret ;  quod  ad  noftrarn  rationeut 
proxime  accedit.  —  7.  turra, 
proprie  pinnae ,  propugnacul» 
murorum,  tum  ipii  muri,  ut 
irvoyoi ,  <TTf-.(£ avo  irufywv  Elirip. 
Hec.  9»f>-  r-voyoi  Ztirtvv.rot 
Troiae,  Siinniias  Bip.  12.  (  A. 
Br.  I.  210.)  QnatU  eas,  con- 
'  vellit,  labe&CUt  Acbilles  pugrtax 
A  a    4  tre- 


516 


Q.     HORATII     PLACCI 


Ille ,    mordaci  velut  icta  ferro 
Pinus,    aut  inpulfa   cupreiTus  Euro, 
Procidit    late,    pofuitque   collum   in 
Pulvere    Teucro. 

111  e  non,    inclufus  equo,    Minervae 
Sacra  mentito ,    maie  feriatos 


Troas 


tremenda  cufpide ,  oppugnans 
ag»reffus  eas ,  infixa  iis  fortiter 
lancea ,  folo  haiiae  impulfu. 
Excelii/IIma  imago,  qua  valtae 
vires  Achiliis  raagnifice  reprae- 
fentanuir.  Ad  Noitrum,  Achil- 
leis  infelix  Trcia  luiertis  quaf- 
fata  dicta  in  Anthol.  Burm. 
T.  I.  p.  654.  Ad  falaricam  01- 
natum  verborum  tianstulit  Sil. 
VI.  21.5.  fuetamque  movere  ex- 
celfas  turrcs  immenjae  cufpidis 
huftam  et  VII.  485-  Punica  Ro- 
mulcos  quatient  mox  fpicula 
muros. 

v.  9  —  12.  Achillem  mkiu- 
%iov  (II.  <p.  527.),  quototius 
tetraiiichi  vis  redit,  eere^ie 
poeta  repraefentat  ab  amplo  fpa- 
tio,  quod  cadens  occupnvit, 
Hoinerica  fpecie,  comparationi- 
busque  nfus.  Procidit,  procu- 
buit  latc ,  iv.rtrivvaro  f.  ut  de 
Achille  Mom.  Od.  w.  39.  40. 
cu  hs  ffrgotyaAtyyi  y.ovitf  v.tiao 
/x  t  y  fl  5  /jis  yu  kw  ar  1.  Vaitam 
corporis  inolcm  vivide  decla- 
rant  comparationes ,  et  iplae  ex 
Homero  ductae;    veluti  II.   V. 


414-  Vid.  Cerd.  et  Hevn.  ad 
Virs;.  Aen.  V-  448-  AddeHe- 
fioil.  Scut.  421-  —  icta,  cae/a 
ferro.  —  mordere  poctis  rei 
dicuntur  invicem  nexae  (  ut  fi- 
bula  Virg.  Aen.  XII.  274.  Stat. 
Theb.  VII.  659.)  veln.olefua 
(  ut  anrorae  uncus  morfus  Aen. 
I.  i6g.)  aut  vi  fortitcr  impactae 
ut  h,  1.  —  impulfa  Euro ,  de- 
iecta  vento.  —  pojuit  collum, 
collapfa  cervice  (  ut  apud  Virg. 
Aen.  IX.  434- )  iaciut  in  pul- 
vere,  jtaTTSffsi/  Iv  KOviycTi  (un.ie 
xnTjffToujj/afvoj ,  occifi ,  apud 
Aefchyl.  Sept.  c.  Tlieb.  Qn.) 
Teucro,  ad  Troiam. 

v.  13.  Ille  totam  Troiano- 
rum  gentem,  quae  infita  animo 
ciuserat  tiuculentia  acfei  itas, pe- 
nitus  exltirpailet,  ficque  ornnem 
inltauiandae  aliquando  in  Latio 
Troiae  fpem  intercepiffet,  ni 
caet.  Acute  poeta  lunc  de 
Achillis  faevitia,  quae  nulli  Tro- 
ianovum  parfura  fuiffet,  con;e- 
ctuiam  ducit  ab  animi  eius  fe- 
rocia  atque  imm.mitate ,  per  to« 
tam  Iliada  confpicua.  Cf.  iLv, 
4^7- 


cabminvm  l.  iv.  c.  vi.  v.  9-i8«     577 

Troas  et  laetam   Priami  choreis 
Falleret    aulam : 

Sed  palam  captis  gravis,  heu  nefas!  lieu! 
ISefcios   fari   pueros  Achivis 

Vre- 


467.  fq.  Praeclare  antom  ad 
Achillis  brtttam  animi  ferociam 
luce  fua  coHuitrandnm  attempe- 
rata  ab  Horatio  omnia,  adfcitis 
ab  Ilio  per  fraudem  cnpto  colo- 
ribus.  Ille  non  fallcret,  fed 
ureret,  ni,  pro  fefeilnTet,  uliijTet, 
niii  caet.  nota  graecitate.  ille 
vcn  fraude  Troianos  opprefTifTet, 
Troiam  cepifTet,  uti  poft  mor- 
tem  eius  factitm.  De  eauo  du- 
rateo  h.  1.  exponere,  nihil  atti- 
net;  adeant,  quibtis  opus  eft, 
Vivo.  Aen.  II.  14  fqq.  Q.  Cnl. 
XII.  66  fqq.  —  Minervae  fa- 
cra  mentito ,  qui  mertiretur,  fe 
Minervae  facrum,  aVa£>j//«,  cffe, 
doctc  pro ,  quem  Graeci  Mi- 
nervae  pro  redituvouim  (Vivg. 
Aen.  II.  17.)  vel  ad  eam  pro- 
pter  Palladium  furreptum  pla- 
candam  exitructum  fimularent. 
—  14.  male  cum  maximo  in- 
fortunio  fuo  ,  fatis  uitempeftive 
feriatos  ,  ob  Gmulatum  Graeco- 
rum  difceffum  feriantes ,  otio 
folutos,  diem  fcftum  fecure'  at- 
que  hilariter  agentes.  —  15. 
laetam  choreis,  inditlsentem  cho- 
reis.  Suavior  haec  ad  animum 
imago ,  quam  Ji  Priami  aulam 
f.  regiam  fomno  vinoque  fepui- 
taTn  exhibuilTet  poeta. 


v.      17  —  20.      Sed      aperto 

Marte   urbem   expugnaffet ,   iri- 

cendioque  abiumnfTet ,     onines- 

qtie  ad  iinmn  Troianos  occidif- 

fet.      Agnofce    poetam   cum  in 

connectenda  artiiiciofe  fententia, 

ttim  in  eadem  graviter  ac  ovna- 

te  enuntiauda.  —   valum  d/jifyx. 

ho-j,    ut  Agnth.  LXIH.   (A.  Br. 

III.  58')  «  nAs/vi  TIotafj.cv  To* 

ktc ,    av  a\<XTA^at     -EAAavwv    es- 

v.irv)c    ovx    iTxkonjatv    Aqv\c    ifjt,- 

(paoov,   dkk*  iT-rsto  nanov  £uA.cw 

Magnifice   Capaneus  apud   Stat. 

Theb.  X.  477*    Nunv  nunc  milti 

vincere  vuUhrum   tefte  die:    me- 

cum  clamore  et  pulvere   aperto 

ite    pnlam    iuvenes.      —    gravis 

cavtis ,   fixovc  iixkwv.oTt ,    crude- 

litcr    cum    cnptae  urbis   incolis 

a^ens ,     immnniter   in    eos    fae- 
c 

viens;  cuius  rei  fpecies  ftntiin 
fttbtexit  poeta.  Ita  (ia^i;  Yiso- 
catc  Alexander  dictus  Theocr. 
XV  H.  19.  otc  ci/  yivoto  (Sanvc 
Rhian.  VII.  4.  (A.Ur.  1.481.)- 
—  1 8-  Nejcjos  fari  -puc-ros, 
v/)t/«  «Hva ,  iufantes ,  ac  vel 
latcntem  ndhuc  in  matris  alvo, 
neque  dum  natos  ureret  fiam- 
mis,  igni  Troiae  aruentis  inie- 
ciffet.  Praoclare  ita  Troiae  in- 
cendium  involvit  poeta.  Poftre- 
Aa  5  m* 


578  Q-    HORATXI     FLACCI 

Vreret  flammis,     etiam   latentem 
Matris  in  alvo: 

Ki,     tuis    victus  Venerisque  gratae 
Vocibus,   Divom  Pater  adnuiflet 
Rebus  Aeneae  potiore  ductos 
Alite  muros. 


Doctor 


ma  cx    Agamemnonis   orntione  eios  nutu,    citi  populovum  fara 

expreffa   apud  Ilomer.    II.    VI.  nliigavet  nnuquiias,    ne  caeteri* 

57     fcjq.    toJii     (Tqwwj  )     pqrts  Diis  quidem  in   homincs   quid- 

Cwsy.tyvyot  biit&v  oXtSgov,  yji^otc  quaut   licevct.      Acnte   linc  iam 

S'  ■/s/j.srsqxc-  //:-)§'  ovTivot  -yao-Tif'  obfervavit  Luctat.  ad  Stat.  Theb. 

f/*jr>)o  neZgev   i&vrtt    tygfot,   fj-qb*  V.  276.  quod  epicis  poetis,  IIo- 

c{  tyvyor  iHkX*  apiix  TraVTif^Ikiov  mcvi     nufpicia     fecnlis,    pa 

IJjriro.WfliT  <\v.i{ot<Troi  Hct}  atyavrot.  frcquentatuv.  Qunc  fpecies  eti.nn 

ad   Romaiti  imperii   di»nitatein 

v.   21.    Nifi  Achilles   occifus  ac  fplendorem   auguftior   videvt 

fuiffet.      Pro   hoc  fuavijfima   ad  debet.      —   victus  vocibus ,    ii-.- 

Romani  impevii  ovigines ,  qur.e  tus  pvccibus  Apollinis  et  \ 

AcLilleiu    ante    Troiae    evevfio-  vis   gratite ,     cuisis   ideo   precci 

nem  toilendnm  fuaderent ,   con-  elTicacifJimae,    adnuit  rebus   Ae* 

veriionefacta  :   nifi  Divuni  paler,  rteae ,     conce/Dt    Aeneae    (muo 

lupitet    nou     omniuo   ddendos  graecifmo)  caeterisque  Danaum 

Teucvos  itatuiffet,  novam  iis  in  veliquiis,   muros,  novam  urbem, 

Latio   urbem    condendam    con-  Romam ,   -potiom  alite ,  melk.vi- 

ceiliffet,  qnae  caput  ovbis  tevva-  bus,  quam   quibus   Tvoia    con» 

liim  futtira  effet.      CuiiceiTo  au-  dita  fuiffet,    aufpiciis,    ductnm, 

teni  ho<- -  etiam  in  Acbillis  Irfum  exfiruendam  ,    verbo  ,    quae    ae- 

confenfiffe   ftvcni   haud  ueceffe  tevna  fovet.      Ducsre  muros  vel 

erat,     ut     difertius     exponevet  omnino  efi,    educeve,     ftruere, 

poeta.     Cnetevurn  antiqunm,   ut  vel ,  quod   maUm,    foffn   dncta 

ita    dicnm  ,     Horatius    obtinet,  locum  exftvuendo  rotivo  defmive, 

quod  a    Diis  gentis  eius  tutela-  quod     ipfunt    aufpicato    Ji 

ribus  fefe   Iupitcr  exorari  pati-  Ita  plane  vefpondet  gr.  iXccjvn:, 

tuv;    quod    cum  ad   maiefbteni  veluti  Ilom.  II.  IX.  549.  sA«u- 

Iovis     recte     aeftimaiidain    fieri  vt»v  r«spoov.      Atquehac  vinute 

neceffe  erat,   tum  quod  absque  ducere  muros    accipcre    praeitat 


CAiiMijyvM  l.  iv.  c.  vi.  v.    19-28.     579 

Doctor  Argivae   iidicen  Thaliae, 
Phoebe,    qui  Xantho  lavis  amne  crinis: 
Dauniae  defende  decus  Camenae, 
Levis  Agyieu. 

Spi- 


propter  adi.  molirique  arcem  et 
feqq.  in  delignandis  rerum  fiin- 
damentis  occnpata  apud  Virg. 
Aen.  I.  415.  De  aufpiciis 
in  condenda  nova  (ede  captis 
nota  res  vel  ex  Callimaxho  II. 
Apoll.  5,5.  $ot'/3cj>  6'  tffxofxfvot 
vokioic  5(£/^£T^v')(ravro  av$owiroi, 
ubi  vides  iiafjArq-^cxiDai  idem 
effe,  quod  fpccialius  Nofter, 
ducere  muros. 

v.  25.  Nova  Numinis  invo- 
catione  facta  (  quod  et  ipfum  ad 
prifcorum  hymnorum  formnm 
adcommodate  fit )  poeta  ad  pre- 
ces  tranlit.  Fidicen  kvgitqye 
(utApollo  audit  in  Oxpnic.  Af- 
gon.  7.)  qui  lyram  pulfas, 
ivipiqy.ty^,  kvoac,-  aoiSawv  //£- 
liwv,  Callim.  II.  Del.  5.  — 
doctor  2'haliae ,  h,  1.  Mufae  ly- 
ricae,  Argivae  ,  (  ut  Graiae  Ca- 
menae  II.  16.  33.)  qui  docuifti 
GraecOs  lyrica  carmina  ( kvqac 
wirtxcs  Dtciriv  aoihav  <£o7j3c?,  «yvj- 
rxq  /aeXiwv  Eurip.  Med.  /f24") 
qni  lyricos  poetas  Graecos  nu- 
mine  tuo  afflaiti.  Cum  delectu 
hoc;  nam  ad  iftos  exprimen.los 
Horatium  fefe  compofuiffe  fatis 
conilat ,    et  ipfe  pailim   prae   fe 

fert.     26.    Cjui    Xantho  lavis 

amne   irines  :    doctius   et  quaeft- 
lius  quam  ,    tv^cilrx  ,   «kijcsho- 


fjiix.  Snpra  ITT.  4.  61.  (7ui  ror* 
■puro  Caftaliae  lavit  Crines  folw 
tos.  —  27.  Defende,  tuere, 
fuJtenta  decus  Camenae ,  Canie- 
nam  ;  fed  alterum  h&$y&$,  qua- 
tenus  Iloratius  magnttm  carmi- 
nibns  lvricis  uoiuen  inter  Ro- 
manos  (  cf.  III.  3.  extr. )  adeptus 
effet.  Illud  autem  fplendide 
pro  viilgrtfi,  adfis,  praefto  fis 
mihi  camnti.  —  Daunia  oppo- 
nitnr  slrgivae  Thaliae,  Appula, 
mea;  nihil  amplius.  Ita  l\o- 
tnande  fefe  fidicinem  lyrae  No- 
fter  fert  III.  3.  25.  —  23. 
Jirrici  co<iuomento  Apolltnis 
Athenis  per  vias  (ayiia;)  reli- 
gio  erat,  in  quibns  arae  ipfi 
erectae  erant.  AviJtopli.  !£$»)*'. 
8^0.  Sollennis  inde  haec.ee  in 
Graecorum  hymnis  conrpellatio. 
Adi,  quos  bene  multos  laudat 
Valken.  ad  Eurip.  Pboen.  634. 
—  levis  ,  ktioc  U-rtfvetV  ;  vide, 
li  tanti  putes,  Ruiiiik.  ep.  crit. 
I.  p.  66.  Spectat  autem  ad  aeter- 
nam  Fhoebi  iuventam  (  Tibnll.  I. 
4>  37- )  epitheton.  Certatim 
laudant  Callim.  II.  Apoll.  36. 
Dqkiiaic  oJo'  oo-ffov  «xi  yjjooc  YfkDt 
irapsiaij. 

v.  29.  30.   Senfus ,    quos  his 
vv.  explicuit  poeta  ,    nnice  pro- 

CtiCtOS 


580  (£.    HOKATII    FLACCI 

Spiritum  Phoebus    milii,   Plioebus   artem 
Carminis,    nomenque  dedit  poetae. 
Virginum  primae,  puerique   claris 
Patribus  orti, 

Deliae  tutela  Deae,  fugacij; 
Lyncas  et  cervos    coliibentis  arcu, 

Les- 

fectns  puta  a  verbis ,  dcf.  decus  minis  intellige.     Vtroque   defi- 

Camenae.      Nam    illud  decui  fe  gnat  facultatem  fuam    poeticam 

Apollini  acceptum  ferre,    uunc  Horatius.      —     nomen    poetae, 

iactanter   fubiicit.       Atque   haec  quod  ponar  inter  vatum   ehoros. 

arrogantia    multum   -gravitatis  IV.  3-  15. 
liabet    in    poctr, ,      qui   augufta 

Xj>fcbihix>TKoiXcv    perfona    lumta         v.  31.  Afferta  carminum  fno- 

choruni  carniiuis  faecularis  mo-  rum  divinitate  poeta  ad  chonim 

dos     edocturus    eft.      Ita    euina  couvertitur,   ipfa  eius  fplendida 

demnm  muncri  poetae,    ut    ita  profellione  ad  condifcendos  mo- 

dicam,   faccularis  fe  parem  oltcu-  dos   iam  excitatum   atque   piae- 

lare     poterat.       lluthuhafmum  paratum.    —    VirginuM  primae, 

poetae  plerique  h.  1.  agnofcuut,  natalium   fplendore,    e    clruihi- 

quo  fe  ab   Apolline  exauditum,  mis    geutibus    ortae,    pufrique, 

canendoque      carmini     facculari  iuvenas  eiusdem  profupiae.      Ad 

iam  idoneum  pioftteatur ;   quod  rem    vid.   Argum.    carm.  Saec. 

quam  alienum  ab  h.  1.  fit,   cum  —     33.    tutela,    qui  in   tutela 

moderatior    atque     aequabilitev  eftis  Deliae  deae,  Dianae.  Ilane 

per    totum    carmen    procedens  folam   tutricem    chori    appellac 

fpiritus,    tum    ipfa    enuntiandi  Horatius,     quum    et     Apollini 

ratio    ( artem    carminis ,    nomen  fuae     partes     eflent,      tanquam 

-poetae)     fatis     mauifeltat.      —  poeta.   Ad  rem  Catull.  XXXIV. 

Spiritum,     excelfiorcm     ingenii  init.    Dianae  Jumtis  in  fide.pueU 

uifum  ,   vim  lyricnm ,   to  svSov-  lae  et  pueri  inlegri.    —    34.  co- 

«r/tuoe;,    tCQmVTHfivirav ,     ut    II.  hibentis    arcu ,     fiftentis   fugam, 

16.  33.    mihi — fpiritum  Graiaa  graphice   pro,     fi^entis    faoitta, 

tenuem  Camenae  Parca  non  men-  fericntis  lyncus  et  cervos  ;  piaue 

dax   dcdit.     —   artem   carminis,  ut    apud    Callim.   II.  Dian.    16. 

t^vvjv     p.o\jiffn^j ,     lyram    fcite  otxote      /j.yv.irt     X-jyy.ac;,      p.i)T 

puifaudi ;  modos,  numeros  car-  ikdipovs   i3«XA.s//w/.     —  fuga  es 

prae- 


carivilnvm  l.  iv.  c.  vi.  v.  29  «4°-     5  8* 

Lesbium  fervate  pedem,    meique 
Pollicis   ictum, 

Rite  Latonae    puerum    canentes, 
Rite  crefcentem  face    Noctilucam, 
Profperam  frugum,    celeremque  pronos 
Volvere  menils. 

Nupta 


praer.lare  rcfpondet  tw  cohiben' 
tis.  Cacterum  liaec  Dianae  a 
muneribus  eius  defignatio  et 
ipfa  prifcorum  hynmorum  na- 
turam  redolet  —  55.  Servate, 
obfervate  ,  attendite  ad  pedem, 
menfuram ,  numeros  Lesbios, 
meti  i  Sappliici ,  quo  Carmen 
Sacculare  expreffum  cft ;  can- 
tum  et  incefiiim  nccommodate 
ad  illtid ,  et  ad  ictum  pollicis, 
ad  modos  percufia  a  me  lyra 
editos  ,  ad  modorum  menfuram 
(  Tctkt)  in  carmine  faeculari  ca- 
nendo  (arte  enim  iungendi  vv. 
37 — 4°-  antec.edentibus).  Pro 
carmiue  faeculari  docte  argumen- 
tum  eius  taii(]iiam  in  tabula  re- 
pracfentat  pocta.  liite ,  ex  an- 
tiqua  religione,  feu  ut  Tibullus 
ait ,  ritus  ut  a  prifco  traditus 
extatavo,  If.  1.  2.  Male  ad  car- 
minis  leges  refenuit.  —  Lato- 
nae  puerum,  Aijtc-c  x«75«,  au- 
ufliore  appeilatione,  itidein 
lvnmis  frequentata.  —  33. 
Dianam  xoXuicvv//:v  primo  A7c- 
ctilucam  appellat,  Komana  reli- 
gione;  eo  enim  cognomine  in 
Palatio   cukam  fuifle  ctwiftat   c 


f; 


Varr.  de  L.  L.  IV.  1  o.  Luna  dtctm 
boctituca  in  Palatio ;  nam  illi 
noctu  lucet  templum.  Eadem  r*. 
tione  Graecis  dicta  vukt<(£>cicvjc, 
v.zriXa/viiryjc.  Cf.  Verheyk  ad 
Anton.  Lib.  c.  XXIX.  —  cre- 
fcens  fetce,  lumine,  au?o//.ivg 
(  Orpliic.  II.  Q.  4- )  ad  luiiae  au- 
ctus  rcfer.  —  39.  profperatn 
frtisum,  quae  frugcs  profpeia* 
reddit ,  rore  nocturno.  Quo 
eodem  nomine  Mljuc  dt^i^-^roi 
auditMeleag.  CX.  5.  07  o'  «ic«- 
Xi)v  ■JTivcvTfc  <xs^i^pvr;v  "oce*cv 
'IIoCc.  Dicta  inde  (pt^ty.a^-rroe, 
Oipb.  H.  8-  5-  Catull.  c.  1.  19. 
Jiujtica  agricolae  bonis  tectafru- 
giiius  exples.  —  celejrem  vol- 
vt-re ,  noto  graecifmo  ( ut  I. 
*5.  *8')  qnae  celeriter  vofvit, 
curfu  fuo  celeri  eflicit,  ut  mcn- 
fes  proni,  prono  curfu  decurrant ; 
curfu  menftruo  metiens  iter  an- 
nuum  Cr.tull.  1.  1. 

v.  41  fqq.  Novum  incitamen- 
tum,  quo  ftudia  pnerorum  ac 
vireinum  acuat,  pocta  a  rei 
pracclme  gcftae  iucundiflima 
aliquando  recordation*  ductum 
fub. 


582 


HORATII     FLACCI 


Nupta  iam  dices:    ego  Dfs  amicum, 
Saeculo  feftas    referente    luces, 
Reddidi  carmen,     docilis    modorum 
Vatis    Horati. 


fubimi£;it.  Quo  quidem  ii  fefe 
erigant,  quibus  recte  .ictorum 
laborum  fructus  aut  planc  in- 
tercipitur,  aut  longiJlime  often- 
ditur,  Trivialem  carniain  poeta 
pvodidiflet,  fi ,  quod  intpp.  vo- 
lunt ,  funpliciter  pueris  puellis-. 
quc  praediceret,  fore,  utmagna 
cimi  voluptare  aliquando  recor- 
dentur,  fe  carmen  l.ieculare  ce- 
cinille,  qui  admodum  ieiiuius 
foret  exitus.  Vim  igitur  quan- 
tamvis  babent  illa  reddidi  car- 
mon ,  et  docilis  modorum ,  de 
quibns  iiatim.  Puelias  folas  al- 
loquitur  poeta,  tanquam  poeta; 
in  quo  adeo  non  avgutaridum, 
uti  nec  in  tiujjta  iam,    quo  fua- 


viter  futurum  tempus  decb.rr.- 
tur.  Carmen  Diis  ,  Apollini  et 
Dianae  amicum,  gvatum,  in  eo- 
rum  honorem  compofitum  atque 
ritu  religiofo  uecantandum.  —i 
42.  Qnando  facculum  exactum 
referret,  eo  finito  redirent  feftas 
luces ,  (pd&a  ,  feiti  ludorum  fae- 
cularium  dies.  —  4.3.  reddidi, 
cantu  geftuque  plane  expveffi, 
docilis  liwdorum  ,  docileni  me 
praebendo  euifceudis  reddendis- 
que  modis  Horatii,  illud  voce, 
manu,  geftu,  inceffu  plane  re- 
praefentavi,  uti  dignum  erat 
tanta  follennitate.  —  vatis,  au- 
ctoris  carminis;  fedillud  xnulto 
auyuitius. 


CAR- 


CARMINVM    L.     IV.      C     VII.  585 


C    A    R     M    E     N       VII 

ARGVMENTFM. 

JLA//'  diligentcm  huius  carminis  cnm  l\oJiri  I.  /j..  com- 
paratioiiem  infiiluere  volet,  facillitno  ipji  coufiabit  nc- 
gutio,  proprias  utrique,  quamquam  in  eodcm  argumen- 
to  occupato,  iuejfe  doles  lyricas,  Jecuudumque  alqup 
a  fmtentiarum  variatarum  cxoruatarumque  copia  in- 
Jlructijjanum  iure  habebit ,  quod  in  poeta  Jufpiciat  in~ 
genium.  Alterius  enim  quum  incejjus  paullo  lactiorjit 
atque  hilarior ,  a  phautafmatum  vigore  mire  adiutus; 
huic  quiclcm  poeta  gravitatem  quandam  adtnijcuit,  quo 
penitius  Jenfuum,  quos  illud  explicat ,  vis  ac  vcritas  in 
legcntium  animos  dcjccnderet.  Iam  ad  Jruendas  vitao 
voluptates  cohortaturus  poeta,  quainquam  iisdcm  Jcre 
argumentis,  a  vitac  brevitatc,  communique  nwriendi 
ncccjfitate  ductif,  dcfuugatur '.  cadcm  tatncu  nova  p/ane 
ralionc  in  nojiro  adornata  tractataque  videas.  Ouum- 
quc  alteruni  ipfam  veris  amoenijjimam  tcmpefiatem  vi- 
tae  hilariter  agendae  viomentum  Jaciat ;  ab  ciusdcm  de-> 
Jcriptione  nojirum  diverfo  plaue  conjilio  exordiri 
poeta  putandus  eji.  Scilicct  a  vere,  quo  qui- 
dcm  fcriberet  hoc  carmen  JJoratius ,  ad  reliquas  auni 
partes  progrcffus  e  continuis  ipfarum  vicibus  velocita- 
tcm  tcmporis  ita  colligit ,  ut  dcducta  inde  vitae  kuma- 
iiae  brevitate    ad   praejentis    horae,  Jructum    sapiendum 

notat 


584  °-'    UOHATII    FLACCI 

tanto  acrius  exhortetur ,  quo  in  certa  hac  vltae  hrevi- 
tate  incertior  dierum  Jummajit,  quam  uohis  Dii  ad- 
mcnji  fintj  ut  quihus  ne  crajiino  quidem  Jdere  liceat. 
Tum  moriendi  conditionem  ita  mortalibus  propofitam 
fuhiicit  poeta ,  ut  ?a  ipja,  quum  omnern  Jpem  reditus  in 
vitam  plane  ahjcindat ,  de  frueudis  vitae  voluptatihus 
gravitcr  admoncamur.  Caeterum  L.  Manlium  Torqua- 
tum  nepotem  eius,  quo  Cos.  Horatius  natus  fuerit, 
ad  quem  etiam  ejl  Lpp.  I.  5«  cum  Sanadono  optime 
accipias. 


A  D 


IARMIXVM     L.   IV.    C.     VII.    V.     1  -/j.-        3Q5 
A  D       T  O  11  Q  V  A  T  V  M. 


JLJiiTugere  nives :  redeunt  iam  gramina  campis, 

Arboribusque  comae : 
Mutat  terra  vices:    et  decrefcentia  ripas 

Flumina  praetereunt; 

Gratia 


v.  i.  Cnm  initio  conf.  I.  4« 
init.  —  diffugere ,  liquefacta, 
foluta  eft,   contabuit  nix.   Forte 

'o  nivali  (  ut  Colum.  III. 
i.  vocat)  co^itavit  poeta,  quod 
peris  initio,  pulfis  nubibiis  ni- 
rcm  defundentibus,  purum 
refplendet.  Anncreon  XXXVII. 
7.  <x&t\w;  5'  i^.oc/x-^s  Tirocv  ,  vs- 
J)S>.dv  cy.ioii  &svc£vTa/.  —  gra~ 
nina  redeunt ,  iterum  prove- 
liiint  iu  campis,  pratis ;  prae- 
;lare  verbum   refpondet  ny  dif- 

t.  Comae,  crines  de  foliis 
ic  frondibus,  vulgari  poetarurn 
lfti.  Cacterum  Bnxteruui  in 
edeunt  niire  argutum  depreben- 
!as ,  qui  fcite  ili-ud  a  poeta  aii- 
libitiun  contendit,  quod  et 
)arba  et  crinis  redire  dicatur; 
locque  in  animo  ilii  fuiffe  oii.cn- 
lere  fnbiecturn  voc.  comae.  Sed 
imat  Nofter  aimuas  vices ,  et 
mae  per  eas  fiunt  verbis  cum 
e  compofitis  declarave,  quod 
)afiim  fraudi  fuit  intpp.  Vide 
r.  C.  II.  lO.  15.  III.  8-  9- 
II.  iQ.  10.  III.  29.  29.  C. 
iaec.  22. 
Tom.  II. 


v.  3.  JVIutct  terra  vices ,  va- 
riat  facfem ,  colorcm ,  uovum 
ex  nova  anni  f.  veris  vicifiitu- 
diue  (  I.  4-  i.)  vultnm  iiiuuit, 
nmtatur  per  uovas  anni  vices ; 
docte.  Nam  vices  terrae  de  co- 
lore  eius,  per  ahnuas  vices  sm- 
parente,  ac  pro  diveiTa  anni 
tempeftate  variante,  dictae.  Igi- 
tur  terrae  iam  facits  Jaeta,  hiia- 
ris  ;  campis,  in  quibus  unda 
per  Iiiemem  fta^navcrat ,  exfer- 
tis  ac  viridar.tibus  ;  quod  itatim 
fubiicit  poeta.  E  Noftro  colo- 
rem  mutuatus  eft  Salei.  Baffus 
ad  Pif.  ( Wernsd.  Poet.  min. 
IV.  261.)  133.  Ipfa  vices  na- 
tura  fubit ,  variatat/ue  curfus 
ordinat ,  inverfs  et  frondibus 
ey.plii.at  annum.  —  Jiuruina, 
quae  pex  biemem  in  campos  ex. 
undaflent ,  iam  decrefcunt,  de- 
tumuere,  ac  ripas  fuas  praeter- 
eunt,  intra  eas ,  iam  altiore* 
factas ,  fefe  contincnt.  De  ad- 
ultiore  vere  intelligi  oportere, 
res  ipfa  clamat.  Senec  1  rc. 
Oet.  508-  ae  Acheloo:  quutn 
iam  tumidas  vere  ptsrmto  poneref 
Bb  ttndas, 


386 


q.    HORATII    FLACCI 


Gratia  cum    Nympliis  geminisgue    Sororibus 

audet 
Ducere   nuda   choros. 
Inmortalia  ne  fperes,  monet  Annus,  et  almum 
Quae  rapit  Hora  diem. 

Iri- 


undas,  gracilisque  gradu  ferperet 
aequo.  Alii  de  veris  ingreffu 
cogitantes,  totins  locifaciem  per- 
vertunt,  dum  exponunt,  fhtmina, 
exi^na  antea,  nnnc  nivibns 
aucta  ripas  praetereunt,  evagan- 
tur  ;  quo  fenfu  praeterire  vix  bene 
latinum  videtur.  Similiter  Clau- 
dian.  XVII.  234-  Acrior  ac  ra~ 
•pidus  tacitas  praetermeat  ingens 
Danubius  ripas.  Ad  rem  Nofter 
IV.  12.  3-  nec  fluvii  ftrepunt 
hiberna  nive  turgidi. 

v.  5.  6.  Verni  temporis  amoe- 
nitatem  fuavillimo  Gratiarum 
cum  Nymphis  faltantium  phan- 
tafmnte  explicat  poeta ,  qno 
miriiice  veris  defcriptio  anima- 
tur.  Conf.  I.  4.  5  fqq.  Gratia 
cum  geminis  Sororibus ,  Gratiae, 
nudae,  recinctae,  folutis  zonis ; 
vid.  ad  I.  30.  5.  et  III.  19.  17. 
H.  1.  docte  mitem  aeris  tcmpe- 
riem  innuit.  lun^endum  autem, 
quo  maior  ei  vis  accedat ,  tw 
audet.  —  ducere  clioros  h.  1. 
fimpliciter  pro ,  faitare. 

v.  "T.  8-  Tlae  ipfae  vices  an- 
nuae  quum  gravite?  admoneant 
de  veloci  vitae  decurfu,  a<>e, 
fruamur     praefenti,.  qtiod     in 


noftra  poteftate  efl,  tempore, 
quum  ne  craltino  quidem  con- 
fidere  liceat.  Prius  perfequitiir 
late  poeta  in  feqq. ;  polteriu* 
vero,  de  vita  in  fumma  eitts 
brevitate  recte  fruenda,  le\riter 
tantum  atting,it  (v.  i<>.  ~<>.), 
et  Torquato  inde  colliiiendum 
relinquit;  plane  nt  II.  14.  — I 
Annus  praecipiti  curfu  praetetf 
labens,  celerrima  fuga  fefe  pro* 
ripiens  ,  et ,  in  quo  mnlto  nia- 
gis  velociffimam  temporis  fugard 
obfervare  licet,  Ilora,  de.i  vi« 
ciffitadinis  temporum,  quae 
rapit,  attfert,  praecipitat  quem- 
qtte  diem,  quam  ornate  pro, 
diei  cuiusque  almi,  cuius  fruendi 
nobis  copia  data  eft ,  fuga  per- 
niciffima  monet ,  ne  fperes  im- 
mortaiia,  fatis  luculenter  often- 
dit,  vitam  non  aetcrnum  dura- 
turam,  vitam  citiilime  praeter- 
labi.  Sed  maiorem  vim  habet 
oratio ,  in  o-nomes  formam  re- 
dacta.  Pind.  Ifthm.  V.  2o. 
Svarot  Svaroiat  xprsi  :  et  VII. 
60.  rot  fxav.^a  b*  ft  Tff  rt-arrai' 
vst ,  fifa-^uc  i^tv.icS-cti  j£aX*toir#> 
8'jv  SsCov  ibgav.  Grot.  Excerpti 
Trag.  p.  923.  Svyra  ^yj  rh* 
Svyrov  ,  o\jY.  aSavarx  rov  Sv;\rhv 
(ppovtiv.  Magis  adpolite  Iucerti 
e.n. 


CAKMINVM  I"     IV.    C.   VII.  V.     5-12.       387 


Frigora    miterctint    Zephyris :     Ver    proterit 

Aeftas, 
Interitura,  fimul 
Pomifer  Auctumnus  fruges  effuderit:   etmox 
Bruma   recurrit  iners. 

Damna 


ep.  DCLV.  (A.  Br.  Itf.  290.) 

pu)  crv  ys  ,  Svyjtos  *uv  ,  wc  dZra.- 
varoc  t/  koyi^ov  ojosv  yao  fiio- 
rov  mcTov  t<p y/xtoloic, 

v.  9  —  i2.  Quo  magis  prne- 
ceps  temporis  tranfitus  intelli- 
gatur,  quatnor  anni  tempefta- 
tes,  ad  quas  facilis  ab  Hora, 
iftnrum  praefide,  tranfuus  erat, 
poeta  percenTet,  maxime  con- 
tinuac,  qua  fefe  invicem  urgent 
f.  excipiunt,  viciilitiidinis  lia- 
bita  ratione.  Ornatifiime  autem 
fine,ula  ,  et  in  fuccedendi  expii- 
menda  notioue  delectifTuna  va- 
rietas.  Frigora,  frigtis  hiernale 
mitcfcit ,  folvitur  flatu  Zepliyri, 
hiemi  fuccedit  ver,  fere  ut  I. 
4.  1.  Solvitur  acris  hienis  grata 
vice  i>eris  et  Favoni.  Aejtas 
contra  proterit,  graviter,  et  quo 
caloris  vehementia  e^re^ie  ad- 
flrobratur,  pro ,  pellit,  excipit 
Ver.  Narn  teinpus,  quod  prae- 
teriit,  cedit  fequenti  (praeclare 
Sophocl.    Ai.    675.    v<$oct<P«7{ 

XtlfXWVtC     tKy_Vi  O  Ot  ff  IV     tJA&O- 

*w  &soit.  Iuvenal.  IV.  56. 
iam  lctijero  cedente  pruinis  Au- 
ctumno.  )  ;  hoc  adeo  inftat,  pro- 
movet ,  pellit  proxime  praeter- 
lapiimi.    Salei.  EaiT.  «d  Pif,  1  3(j. 


Ver  fugit  Aeftates :  Aeflatum 
terga  lacejjifpomifcr  Auctumnus, 
nebulis  cejjurus  et  undis.  Ovid. 
Met.  X.  164.  rcpeUit  Ver  Hie- 
mem,  Pijcicjue  aries  fuccedit 
aquofo.  —  10.  Notelur  ele- 
gans  in  brevitatc  concinnitas.  — 
Ipfa  etiam  Aeilas  viciihm  interi- 
tura  eft,  ad  occafum  vcrgit, 
(£>Si'vs/;  nam  anni  tempora  cer- 
tis  fpatiis  atque  intervallis  poe- 
ticopiiantafm.ite  pnriter  per  cae- 
lum  feruntur,  atque  amius, 
menfes  (binc  menfes  caeli  Viig. 
Ge.  I.  3350,  dies,  caelo  pro- 
eedert  ( Idem  Ecl.  IV.  12.) 
volvi  (Idem  Aen.  I.  260. )  ac 
deorfum  agi  dicuntur.  Conf. 
Ovid.  Met.  II.  25.  —  30.  Vnde 
etiam  Vevtumno  in  caelo  locurn 
adlignat  Tibuil.  IV.  2.  13.  Ta- 
lis  in  aeterno  feiix  Vertumnus 
Olympo  nulle  habet  omatus. 
Forte  etiam  ailufit  poeta  ad 
graecam  Auctunmi  appellatio- 
r.em  ,  (pSiviirwosv.  • —  11.  Si- 
mulac  Auctumnus  in  confpectum 
prodit.  Pro  iioc  fuaviter ,  Au- 
ctumnus ,  e  fiuu  (ut  Pax  apud 
Tib.  I.  10.  68-  praejluat  et  po- 
tnis  cnndidus  ante  finus)  vel  ex 
Amaltheae  cornu,  quod  geftat, 
fruges  ejTundit ,  larga  copia 
Bb  a  omnium 


588  Q.    HORATII    FLACCI 

Damna  tamen  celeres  reparant  caeleftia  lunae: 
Nos ,    ubi    decidimus, 

Quo 

omnium    generum   fructus   de-  pora  viciffim    recurfantia    lun» 

fundit,  praebet.   Pomifer,  pomis  in  orbem   fuum  redeun te  nocto 

incinctus     cnput,     ut    Bacchus  atque  aj)te  fatis  (maxime  n  an. 

(vid.    ad  III.  25.   3.).     Nofter  nos   vett.    lunares   co^ites)    re. 

V.  2.  17.  Vel  cum  decorum  miti-  praefentat  poeta.       Nam  Sol  et 

bus  pomis  caput  Auclumnus  arvis  lur.a    duunt   caelo  labentem  an- 

cxiulit.      —    12.    Bruma   iners,  num,  (  Virg.    Ge.  I.N  6.  quocurn 

vel    perpetuo    frigoris  epitheto  compone    Aefchylea     Agnni.    5. 

(  v.  ad  I.  22.   17.)  quatenus  per  Kai  rovg  (^tqovraz  yreip.a  v.al   $&■> 

Jliemen)    onmis    pvocreandi  vis  oo$   fiqoroic    aau.-jtvovs  bv;cr?rag, 

cefiat;  vel,   quod  inertes  reddit,  ifjLtcobTrovrac    aiSeoi     do-rioac     et 

ceflnnte    opere    ruftico  ,    x^r101  Theocr.  XVI.  ?  1.  Ovirw  p.yj  v  «  f 

'bvaoyov,     Bion.    VI.    5.    hicms  «'ywv    ika/x     0  v  0  av  6  5 ,      ouS 

ignava  colono  Virg.  Ge.  I.  502.  ivtavrovc)  in  comitatu  adeO 

Priore   iignilicntu  pofuifie  vide-  ipforuiu  funt  dies,    menfes,   an- 

tur  Ovid.   ex  P.  I.  2.  26.      —  nus  (vid.  ad  v.  10.).     In  luna 

ricurrit  ,     redordiens      curfum  autem    mnnifellior    anni  rever- 

fuum,     quem    emenfus    fuerat.  tentis  obfervatio  efi;    uiule  earn 

Vid.  ad  v.  1.  adfundit  poeta.      JLunae   igiiur, 

h.      menfiruus    lunae     deciufu» 

V.    13.    Enimvero  anni  tern-  (  ut  II.  1Q.  16. )  celer,   cchriter 

pora,  quae  obue  videmus  ,  an-  reparat,  refarcit,  refiituit  damna\ 

nuis  vicibus  redeunt ;    nos ,   fe-  iacturam ,    interitum   anni  par- 

mel  peractum  vitae  curfum  non  tium  ,  refert  adeo  ,    reducit   re» 

redintegramus.          Contrarium,  voluta  in  orbein   anni  ten 

fcil.     morte    intermitti    vitam,  quae    perierant.      — 

non  eripi,     Sencca    inde    cogit  quatenus  eius  interitus    caeii   f. 

cp.    56.     Obferva   orhem    rerum  liderum   curfu   efficitur;    ornat. 

in  fe  remeantium .-   videbis  in  Itoc  Minus   appolite   alii    damna  de- 

■mundo  nihil  exftingui ,  fed  vici-  crefcentis   lunne  ,     quae    eaderat 

hus      defcendere     ac     refurgere.  crefcendo   reparet,    intelli. 

Aeflasahit,    fed  aher  annus    il-  quamqunm     utrumque   veiluin 

lam  adducit:    hiems  cccidit ,    re-  proprie  dc  hac  re  adhiberi  poe- 

ferent  illam  fui  menfes:    Solem  tis  pvobe  fciam.      Ovid.  Met.  I. 

7!0x    ohruit ,    jcd    ipjarn    fiatim  11.    Nec  nova  crefcendo   repura- 

diesahigit  caet.   Iam  veris,  acfia-  hat      cornua     Phoebe.        Manil. 

tis,   auctumni,  hiemiscjue  tem-  Afiron.    II.  g-}.   Et   cum   damna 

liuit 


CAiiMiNVM  l.  ir.  c.  vii.  v.  1 5  -  1 6.     359 

Quo  pius  Aeneas ,  quo  dives  Tullus  et  Ancus, 
Pulvis  et  umbra   fumus. 

Quis 


Htas  Imitantur  Delia  virfiS.  Pe- 
tron.  c.  VI.  5>  apud  Wernsd, 
P.  M.  IV.  p.  506.  lunaeque  fe- 
rtectus ,  et  rpparatus  hor.os.  Si- 
doi).  XV»  41-  Qu*d  menftrua  lu- 
nae  incrementa  parent ,  totidem 
tur  daniiia  fequantur.  Denique 
in  Antliol.  Burni.  I.  p.  157.  re- 
■paratum  Cynthia  formut  lucis 
honoro  iubar. 

v.    14.   Sententia   Catulliana: 
Soles  cccidere  et  redire  pcffunt : 
nohl<; ,    quum  fetntl    occidir   bre- 
vis    lux ,    nox   eft   perpetua    una 
dormienda.       ISos  uhi  eo  decidi- 
mus ,  derenimus,   defcendimus, 
tjuo  Aeneas  caet.    fuaviffimo  eu- 
phemifmo  pvo ,  ubi  femel  mor- 
tui    lumus,     adiecta    communis 
moviendi  necefntatis ,    quae  nec 
egve^iis  jiominibus  parcat ,    110- 
tione.      E  gentis  fuae  aiuiquita- 
te  pocta  memorat  Aeneam  pium 
{quod  r.ec  ipfiadverfus  mortem 
profuevit.    Nota  Ovidii  (Amor. 
Tll.  g.  57-)  Vive  pius ;   moriere 
pius)    Tullum   llojlilium  et  An- 
cum  IMcrcium,  utrumque  (liara 
utriquc  ro   dives    accommodan- 
dum  )    divitiis  ac  potentia  fua  a 
mmiendi    necefntate  haud   im- 
munem.    Praeivevat  Lucvet.  III. 
J^umina  fic   oculis  etiam 
bonus  Ancit   reliquit ,  qui  melior 
muhis  quam  tu,   fuit,  improbe, 
rtbus  :   inue  alii  multi  reges ,  re- 


rumque  potentes  occiderunt,   ma- 
gnis   qui  gcntibus     impcritarunt. 
Conf.   Epp.    I.  6.    27.      Diviies 
autemdicti,  temporum  ifiorum, 
quibus  viverent,   habita  ratioue. 
Nam    cpiod     Ancurn    pauperem 
appellrtt     Clatidian.     XV.     100,. 
facit   hoc  Impp.    poft   Caefavem 
comparafiOiie,   ut  bene  ibiGefn. 
Tum   refpicitur    ipforum,    qua 
regum,    poteiuia,   tuin   tempo- 
ris  fatis  valida.      Etiam  I.iv.    I. 
31.  ait,    inmagna  gloria  mugnis- 
que  opibus   regnum    Tulli  ac  ta- 
tam  rem  l'ionuinum  fniffe,    et  c. 
35-    non  urbem   tantum  hoc  rege 
(Anco)    creviffe ,      fcd      etiani 
agrum  jinesque.       Caeterum  ad 
totius    loci    fententiam    eiusqne 
adovnationem  plane   egregie  fa- 
cit  fragm.  Sotionis  apud  Athen. 

YUJ.    3.    p.      336.    7Tl'vW//SV 

y^aiow/xtv    twj  ^sviari  rl)v    \Jaj£vjv 
rgitpeiv    ( quae     dediiis   animo) 

— BZSIf   0     off    av  (pecywj 

«  v.oci  viy(  fxovtx  (  mauus  avidus 
fugient  heredis)  cirohot  Ss 
roikXoi  riefinXfijjf,  lio- 
h  q  0  l,  K i /j.  w  v ,  quae  pofleriora 
plane  vefpondent  vv.  15.  16'. 
—  16.  Vulris  et  umbra  fumus, 
fere  ■proverbialiter ,  in  nihilum 
fedacli  fumus,  unde  Oreftem 
auuuc  vivum  Sopb.  Elettv. 
1  i6f)-  c-xohov  ts  v.ol)  amav  avwfyi- 
).v)  vocat.  Anacr.  IV.  ().  okiyq 
y.o:t;  y.sieop.iffSoi.  Ad  b. utcnriam. 
B  h  3  limul 


590 


Q.    HORATII     FLACCI 


Quis  fcit,  an  adiiciant  liodiernae  craftina  fum- 


mae 


Tempora  Di  fuperi? 
Cuncta  manus  arvidas  fugient  liaeredis ,   amico 
Quae    dederis    animo. 

Quum 


fimnl  facit  inccrrae  tr.i£.  fra^m. 
epnd  Grot.  Exc.  tra«.  p.  623. 
tlaeftv  os  Svifttif  6ou'Xe/u«i  ir«- 
Qmivtffett  roi/<bvj!*iQQv  ^jfv  yjosuuc* 
o  ->.  «o  r*«vujv  T5  /.ojosv  aVr/  x«) 
ot/«  v-Ai-a  }^3ovoV  /untool"  6s  (S/O- 
tcl  £ujvt  sirauosarSai  j^Jiwv.  Si- 
jmiiiter  epigr.  in  Murntorii 
Infcr.  T.  I.  p.  1521.  yj/jislg  Ss 
*«vrsc  si  xctrw  tsSvv/xotsc  corsa 
»*$/>«  Ts  ys-yo'va/xsv,  «XAa  o' 
OL/dc  s'v. 

t>.   17.  Anacreontea  fenteutia- 
lum   progteflio    (XV.   9  fqq.): 

TO    O*J|j(v((0OV    /Us'A.S/    /UO/  ,      TO   0*     «J- 

(9jov  ric  oi&sv;  <uc  oov  sV  tCbi 
tffrt  ,  it«(  T?yg  x«/  kJ/3s!v8j  k«/ 
<b-ts'vos  TW  Atory.  Palladas 
XXIX'.  1.  (A.  Br.  II.  415.) 
icctfft  i/rtvsTv  fiiptmitffiv  cCfrs^As- 
vat,  oocs  t/c  csWiir,  «Joiov  ti 
(\^CSi  ^v^roc  sV/?ra//svoc-  Tcvro 
ffaCfrduc,  «v5<5outs,  /ua5cl-v,  su- 
0r>a/ve  ersirufov  caet.  Cf.  Theocr. 
XVI.  U/{.  Callim.ep.  XV.  1.N0- 
vum  autem  hoc  ad  beateviveu- 
dum  mnmentum,  ex  vitae  in- 
certitudine  ductum.  —  an  Dil 
ttdiiciunt ,  adiecturi  fint  fummae 
tlieium  hodivrnae ,  diebus,  qnos 
(fixegimus  ( cf.  I.  4.  15.),  vel 
erajiina    tentpora ,   diera     crafti- 


nnm.  E  Noftro  profecit  Seneca 
ep.  12.  Sic  ordinandus  ejt  dies 
onviis ,  tanquam  cogat  agmen, 
et  confummet  atque  expleat  vi- 
tam.  —  Craftinum  h  adiecerit 
Deus,   Iwti  retipiamus. 

v.  19.  20.  Quocirca  fruere 
vita,  dum  licet.  Sed  novnm 
huic  .fruendae  vitae  praecepto, 
quo  altius  in  Torquati  aninnim 
penetraret,  momentum  impli- 
cuit,  nimirum  ,  omnia  ei  pei> 
re ,  quibus  Genium  fuiini  de- 
fraudaverit,  et  pro  hoc  mnlto 
eihcncius,  omnin  haeredi  avido 
cedere,  quae  fibi  negaverit. 
Conf.  II.  3.  20.  IL  14.  2,5.  — 
Cuncta  ea  haeredis  manus  r.vi- 
dai ,  avide  ad  ea,  te  adhttc  vi- 
vo ,  iam  exporrectas,  fu 
elabentur  iis  ,  eripies  iis  ;  fn.ivi 
phantafmate.  Id  igitur  tuum 
fcito,  rjuod  ctnimn  dederis,  quod 
tibi  impenderis.  Animo  dare 
graecao  elegantian  eft,  \J^'X* 
SoCvai,  uti  inm  plenius  Aefcliyl. 
in  Perf.  (0,43.  44.  ^v/y,  btlivrt^ 
jioovyjv  nar  >}/u*o«V  cvc  roie  ,C«- 
voCff/  tXovto?  o-Josv  &$&\si.  Si- 
monides    apud    Stob.    Grot.  p. 

407.     T«~T«       l*0t$alV     [J/OTOV      T5TI 

tso/u«   -rr>^3   Tcuu  dyitSwv  - 

Xftf" 


CAKMINVM  L.  IV.  C.  VII.    V.   1  J  -  2  6.       3<J1 

Qimm  femel  occideris,  et  de  te  fplendidaMinos 

Fecerit  arbitria: 
Non,  Torquate,  genus,  non  te  facundia,  non  te 

Reltituet  pietas. 
Infernis  neque  enim  tenebris  Diana  pudicum 

Liberat    Hippolytum: 

Nec 


J£*£«*o/.«fOff.  Adde  Theorr. 
XVI.  24.  Sibi  et  fuo  Genio 
praeftare  Senec.  ep.  65.  ubi  110- 
tat }  ganeones  ita  loqui.  — 
umico ,  quod  id  ipfum ,  quod 
#i  obfequitur ,  abunde  declarat; 
•ppofito  epitheto. 

r,  21.  Vbi  femel  vita  defun- 
otus  fueris  ;  hoc  ulterius  exor- 
natur  a  poeta.  —  et  inferorum 
iudicium  fubieris,  pro  hoc  do- 
ete  atque  honoriiica  ad  Torqua- 
tum  inflexione,  ubi  Minos  de 
te  arbitria  fplentlida  fecerit,  ho- 
norificentiiumam  vitae  laudabi- 
liter  actae  a  tc  fententiam  tule- 
rit,  praeclare  de  te  ftatuerit» 
Ita  arb.  fplendida  praeftat  h.  1. 
accipere  ;  de  augufta  ,  quam  iu- 
dicia,  maxime  infera,  habeant, 
fpecie  cogitant  nonnulli;  nefcio 
quam  bene.  Pervulgatum  au- 
tem  ,  arbitria  pro  iudiciis  uni- 
veilis  poni.  De  inferis  pariter 
habet  Senec.  Thycft.  14.  Herc. 
Oet.  1007.  et  alii.  —  25.  Ni- 
hil  te  in  vitam  refiituet ,  redi- 
tum  in  vitam  haudquaquam  im- 
petrabis.  Adornalum  fic  apoeta, 
quaii    Toiquatus    caufam  fuam 


apud  Minoem  agat,  linguaeque 
fuae  facundia ,  qua  excelleret, 
reditum  ex  inferis  fibi  parare 
conetur,  praetento  fummo  ge- 
neris  fplcndore  ,  ac  pietate,  vita 
probe  transacta.  Eadem  haec 
alias  tjnquam  avertendae  mor- 
tis  momenta  adferuntur  a 
poetis,  veluti  Prop.  III.  16. 
11.  Quid  genus  aut  virtus,  aut 
optima  profuit  illi  niater. 

v.  25.  Quandoquidem  ne  ipii 
Dii  quidem  fatorum  legea  in- 
fringere  ac  refolvere  valent. 
Hoc  Itatim  exemplis  illuftratum 
attexitur.  De  Hippolyti  fabula 
adeant ,  quibus  opus  eft ,  Euri- 
pid.  et  Sonec.  eiusdem  nominis 
tragoedias,  et  Hygin.  f.  47. 
ibique  intpp.  Noiter  h.  I.  anti- 
quiorem  fabulae  repraefentat 
faciem,  qua  fruitra  Hippolytu» 
a  Diana  ab  inferis  repctitus 
fit.  Nam  refufcitatum  eum  ab 
Aefeulapio ,  aut  a  Diana  ex  in- 
feris  reducturn,  et  in  ncmore 
Aricino  abfconditum  fnifTe,  haec 
feriorum  ,  diveriis  modis  fabu- 
lam  tractantinm ,  conimenta 
funt,*  quorum  fidem  ila  elevnt 
Bb   4  poeta. 


392 


HORATII     FLACCI 


Nec  Lethaea  valet  Tliefeus  abrumpere  caro 
Vincula  Pirithoo. 


jjoeta.  —  Non  liberat,  haud 
eximerc,  eripere  valct  Hippol. 
■pudicnm,  meliori  forte  dignura 
infernis  tenebris ,  Aihov  ffHOT«>, 
locis  inferis.  —  27.  2Q.  De 
Pirithoo  v.  ad  ITT.  4.  extr. 
Etiam  haec  fabula  diverfis  mo- 
dis  tractata  eft.  Apud  Homer. 
Od.  X.  650.  Pir.  et  Thefeus 
apud  inferos  funt,  quem  fetjui- 


tur  Virg.  Aen.  VI.  60 1  et  61% 
H.  1.  ita  adornata  videtur  fabula, 
ut  Thereus  tum  denium  vincu- 
lis  conftrictus  fuerit,  cum  libe- 
randi  Pirithoiconfilium  cepuTet. 
—  vinculu  abrumpere ,  demere, 
folvere  vinculis ;  omnino  pro, 
in  vitam  reducere.  —  JLethaea, 
ornat. 


C///i- 


CARMINVM     L.    IV.     C.    VIII.  593 

C    A    R     M    E    N       VIII. 

ARGVMB  NTVM. 

iji  Alcmanis  carmen,  cuius  frapnentnm  fervavib  Eu- 
fiabhius  (vid.  ad  v.  10.),  quodque  Nofiro  prima  ad- 
oruandi  exordii  fiamina  fuppeditaffe  videbur ,  aelabem, 
tuliffeb;  rectius  utique  de  prclio ,  huic  carmini  ab  in- 
venti  laude  diceudo,  fiabuere  liceret.  Rleniinfi  oinnino 
argumenbi  rationem  fingularwnque  partium  tractatio- 
ncm  atque  exoniatioucm  curabius  expendas,  haud  vane 
maximam  carminis  parbem  e  graecis  fonbibus  fiuxiffe  au- 
purcris  ;  hocque  adnotabionenofira,  quoad  eius  feri  potull, 
ofiendere  conati fumus.  In  quo  ipfo  tamen  admirari  liceb 
poebae  arteni,  qua  colores  Graccos  cuin  Romanis  ita 
commifcuit,  ut  hosce  flores  plane  fub  Italo  caeio  na- 
Los ,  et  circa  nemus  uvidique  Tiburis  ripas 
a  poeta  fuiffe  lectos  facilc  tibi  perfiadcas.  Pertineb  eo 
praeter  exempla,  ex  hiftoria  liomaua  allata  (vv.  i$fqq. 
ct  22.)  fiatim  cxordium ,  a  nwre,  qui  Jiomae  vigereb, 
dcductum.  Scilicet ,  ut  bandcm  ipfius  carminis  argn- 
vientum  expcdiam ,  quum  Saturnaiibus ,  aliisque  ftatis 
diebus  dona  fibi  invicem  liomani  miffitare  folcrcut,  Ilo- 
ratius  C.  Marcio  Cenforino ,  quem  carminibus  delectari 
noffet ,  firenae  loco  hoc  cannen  mittit,  quo  ci  cbfiri- 
ctumfuum  ofienderet  animum,  ilhuiquc  munus fuumverbis 
ita  cxornatt    ut    pretwjijjimo    cuique  facile  praeferen- 

B  b   5  dum 


394-  Q-  UORATrt  flacci 

dum  iudicek.  Ita  ad  Jplendidiffimum  de  poefeos  ePfcacia 
lociim  deductui  poeta  poetas  Jolos  ejfe  adjerik,  qui  rcrum 
geftarum  famam  multo  certius  quam  monumenta  iis  ere- 
cta  ad  pojlcritatis  memoriam  propageut ,  quid?  quod 
viris  immortalibus  operibus  editis  immoytalitdte  dignis 
coelo  adleganb,  eb  in  Deorum  nnmerum  referaut,  Lau- 
datis  in  hanc  rem  Iiomuio,  Aeaco,  aliis.  Caeterum 
quum  duo  Romae  illujires  fueriut  Cenforini,  pater  cb 
flius,  probabilius  efl ,  C.  Marcium  Cenforinum  qui  a. 
DCCXLVI.  cum  C.  Afinio  Gallo  Cos.  fuit,  quem- 
que,  it  demerendis  liominibus  gmitum'*  appelLat  Vcllei. 
II.  102.   intelligere. 


A  U 


CAItMINVM  L.    IV.    C.    VIII.    V.   1-4«        395 
AD       CENSORINVM. 


Uonarem  pateras  grataque  commodus, 
Cenforine,     meis  aera  fodalibus; 
Ponarem  tripodas,    praemia  fortium 
Graioriun:  neque  tu  pelTnna  munerum 


Fer- 


v.  x.  Donarem  commodus, 
«ommodum,  beni»,niim,  libera- 
lem  me  praeberem  in  eo ,  quod 
donarem  fodalibus  meis  caet, 
Tta  fatis  commode  expediunt 
Lambimis,  alii.  Sed  quaeiitior 
et  ornatior  iimctnra  exiftit,  cotu- 
motlus  meis  fodalibus,  aqusvot; 
tq1$  ifiole  (pikoit  (  feve  nt  Plato 
de  Pindaro  XXVIII.  v.  (  A.  Ur. 

I.  r  74.  )  A  o  /u  e  v  s  g  -/\v  ;fivoi- 
civ  »vv)0  cOs  ,  y.ai  <£u/.3$  ctvroit 
( in  animo  hnud  dubie  habnit 
Pind.  Nem.  VIII.  64.  )  TIIvqcx- 
(.',;,   li.  ajjtus  amicis ,   ut  Nofter 

II.  Serm.  3.  450  donarem,r>ro, 
i-ommodut ,  libevalis  foiem  erga 
fodales  ,  donando  caet;  eodem 
qiiidem  fcnfn.  Ex  niiuieribus, 
die  natali,  Satnrnalibns ,  aliis- 
qne  feftis  dicbus  a  beatioribus 
lnif.ii  folitis ,  memorat  poeta 
pateras ,  aera,  tripodas.  Vtrum 
pateram  propvie  fiunferit  poeta, 
ut  lit,  qua  libnri  follenne  ;  an 
de  poculo  capaci  amplique  ori- 
ficii  ( ut  apud  Virg.  Aen.  I. 
759.)  eogitaverit ,  vix  defi- 
nias.  Si  feqq. ,  praemia  fortium 
Graiorum  ,     etiam  roit  paterus 


et  aera  apponi  dixeris,  praefe- 
rendum  utiqne  erit  polievius. 
Nam  in  Graecorum  certamiiH- 
bus  pocula  quoque  victoribus 
propolita  fuiffe  fatis  e  Pindnro 
coultat;  v.  c.  01.  IX.  137. 
Nem.  X.  81.  Iithm.  I.  28«  — 
2.  Iungere  qnidem  licet  -pateras 
et  aera,  noto  loqncndi  nfu,  pro, 
pnteras  aereas ;  fed  pratitat  h.  1. 
copiofa  muiierum  enumcratio, 
et  aera  docte  vafa  aerea  dicta, 
quibus  maxima  ab  arte  accede- 
bat  commendatio.  Cf.  v.  5.  — 
grata,  gratum  aniinnm  teftan- 
tia ,  qnibus  arnicos  remiinera- 
rer.  lia  fere  iam  Schol.  Crnq. 
niultoque  exquilitius  elt,  quam 
iutelligrre  iiicnnda,  expetitn. 
—  5.  t ri podes  nuaevis  fupellex 
dicta,  tribns  pedibus  fulta,  ut 
meufae,  vafaque  ampliora,  tam 
enrvocx,  ut  crateres,  quam  quae 
i^ni  admovebantur ;  vid.  Tor- 
rent.  ad  h.  I.  Eos  praemia  foi~ 
tium  Oraiorum,  h.  praemia  for- 
titudinis  in  ludis  gymnicis  apud 
Grnecos  fuiflTe,  fatis  liquet  ex 
Homero  (II.  XIX.  264.  et  inde 
Vivg.  Aeu.  V.  1 1  o.  )  Hefiodo 
(Scut. 


59« 


Q.    HOKATII    rLACCI 


Ferres»    divite  me    fcilicet  artium, 
Quas  aut  Parrhafius   protulit,    aut  Scopas, 
Hic  faxo,    liquidis  ille  coloribus 
Sollers  nunc  liominem  ponere,  nunc  Deum. 

Sed 


(Scut.  312.)  Phtdaro  (Tfthm. 
I.  27.  tq iicoczTtrj  ixovfxqca.v  ho- 
juov  xa/  Xlfi^TBfffflV  (piakni^i  r« 
yj^vcv  ysvo/AZVot  ffTfc$a'vu;v  vi- 
uatycovr; )  et  aliis.  IIoc  ioco 
vel  exornationi  fimplicit.er  in- 
fervit  docie  huins  rei  iniecta 
mcntio,  vel,  quod.fatis  pro- 
babile  videtur,  Romae  fua  tem- 
peftarc  taiia  fubinde  pro  ipiis 
«ntiquis  victorum  praemiis  ba- 
bita  ac  venditala  fuiffe  ita  indi- 
gitat  poeta.  Nam  antiquaomni- 
iao  dcclarari  artis  opera ,  aperte 
docent  feqq.  Ad  certnmina  au- 
tem  funebria  aetatis  heroicee 
quidam  ifta  referre  nialunt, 
epitb.  fortium  illecti,  et  maioris 
dignitatis  cauffa  ;  fed  illuftriora 
iitique  Hieronicarum  praernia, 
et  ipfa  nonnili  fortituJine,  ecprrjj 
(Pindarico  ufu  )  acquiiiia.  — . 
4.  non  peffima  muncrum,  ex- 
quifitum,  egreginm  munus  ali- 
quod  tu  ferres,  auferres ,  acci- 
pcres ;  ut  praemia  ferre  et  fim. 
-r—  5.  Scilicet  h  dives  effem  ar- 
linm,  poffiderem,  domi  meae 
haberem  talia  antiqua  artis  ope- 
ra.  Arles  da  opere  aiTabre  facto 
paiiim  poetne.  Vid.  Broukh. 
ad  Prop.  llf.  7.  39.  Noftcr 
Epp.  I.  C.  17.  marmor  vetus, 
aeruaus  et   artes  fufjiice.   — »   6. 


Pro,   artium  antiquarum,  exqni- 
fito    cum    delectu    Parrhaju    et 
Scopae  ,   mnximorum  artificum, 
opera  ponit.      Parrhafius,  Ephe- 
fius,     maximum     aite    pictoria 
noitien  adeptus  ,  ac  proptcr  ccr- 
tamen      cum      Zeuxi       initura 
faniigeratiiTimus ,     floruit    circa 
01.  XCV.      Deeo  adi  I.m.  Ca- 
tal.  p.  14*«   eundcmque  de  Sco- 
pa,  nobili  ftatunrio ,  p.   195.cc 
'Winkelm.  Monum.  ined.  praef. 
p.  70.   —   jvotulit ,    eiaa   i»ge- 
nium  extudit;   exquifitum   ver» 
bum ,    tanquam    inventor    artis 
fuerit,  quam  perfecilTet.    E 
fenfu  apud  Tib.  I.  io.  i.     Quis 
fuit  liorrenJus  primus  qui  protn- 
iit  enfes,   ttbj  vid.  intpp.      — 
7.    3.     quam    oruate    pro ,    hic, 
Scopas,    arte  ftatuaria  Ule,    Par- 
rhafius,    pictoria  excellens.   — — 
Sollers  ponere,   graece,  pro,  in- 
geniofus,     inteiiigens,      mirus 
nrtifex  in  ponenJa,    eftormamla 
e  faxo   nunc    Bei   nunc   hotnini» 
( auget    artificis  pcritiam  )    fta- 
tna.      Poncre  ,   i&ravat,   follenne 
hac  de  rc  vocabuhim.  Cf.  Toup. 
Em.  ad  Suid.  T.   Itt.  p.  92.  ed. 
II.  Ad  alterum  generalius  nota 
reugmatis    iigura  aflumendum, 

referre  liquiJis  colc. 
ad  vivtim   deiincandi  iu   tabula 
Decs 


CARMINVM   L.  IV.  C.   VIII.  V.   5~l2.       597 

Sed  non  liaec  milii  vis :   nec  tibi  talium 
Hes    eit    aut    animus    deliciamm    egens. 
Gaudes  carminibus:  carmina  pofTumus 
Douare,    et  pretium  dicere  muiieri. 

Non 


Deos  homiuesque.      Liquicli  ro-  mus  tibi  egens,    appetens  eit  ta- 

ffrunt  miranda  colores  Noftruru  lium ,     qui     in   iiinitna    iitarum 

iuxta   dixit  Valer.    11.  II.  4^7*  rerum    abundantia  novis    usque 

Adtle  Sidon.    c.  XXIII.  505.  inbiet,  r.umquam  fatietur.   Nam 

homo  cupidus  fc    e£ere  proJite- 

v.  9.   Sed  haec  ifiarum  rerum  tur..    Alcman.    (apud     Euftath, 

vis,   copia,    mihi  baud  fuppetit.  II.  *.  p.  414- )    °'">    Y*?  irsg<pbo&s 

— —  nec  res  tibi,   res  tua  familia-  rccecg   y.ooog,     wjr*   a/*uv*ff,&*<. 

ris  talinm  operum  eget,   dnranra  Cf.     Valk.    ad     Eurip.    1'boen. 

fatis  infiructam  babes  iftis  artis  Scbol.  p.  691. 

operibus.      Ilaec   docte    delicias  v.    11.     Praeclara    oppofitio: 

appellat,    quia  ab  elegantiae  ac  Minus   te  capiunt  iftae  deliciac, 

magnibcentiae   ftudioiis    cupide  qnamcarmina;    his  magis  gau- 

expetuntur;     quo    fenfu    etiam  des ,   delectaris.   Suaviter  autem 

Ciceroni  adbibitum  videas  Verr.  excipiunt  fefe   carminibus ;    car- 

IV.    25.      Vide   Ernefti  in  Cic.  mina ,     ut    muneribus ;     munera 

Clave  h.  v.     Hinc  Seneca  Hip-  III.    16.    15. et   paJlim.   —    12. 

pol.   £10.  domos  dclicatas ,   tali-  prctium  diccre   muneri,     de  hoa 

bus  refertas  vocat.      Sed  jpfum  munere  rectc   ftatuere,    qtianti' 

locum   appouere  iuvat,    ut  tur-  aeftimnndum  fit,     pronuntiare; 

pem    ei  maculam    deter^amtts:  qiiurn  res  cupidiratis,   quac  iftae> 

uon  placcnt  fuetae   daprs ,    non  furit  deliciae,  incertae  admodum. 

Ucta  fani  moris ,   aut  vilis  cibus.  aeftimationis  fint ,   libidiue  fem- 

Cur  in  penates  rarius  tenucs  jubit  pcr   modum   excedcnttf.      Facile 

haec   delicatas  eligens  pejiis  do-  perfpicitur,    quantivis  prctii  il- 

vios  ?      De  menda    in    vv.    aut  lud  fuum  munus  poetam  ita  de- 

vilis   cibus    latente    coufentiunt  fignare,  longeque  ifiis  auteferre; 

onines,   nemo    tamen  ulcoii  ma-  id   quou     feuuentia   fole    clariqji 

jium   admovet.      Tu  le^e  quan-  ofterulunt. 

tocius,   aut  vilis  fcypbus ,   v.  c.  v.  13  fqq.   Declarat  iam  poe- 

iagineus ,    qui  meniorarttr   Tib.  ta,    quanti  hoc  muneris    genus 

I.  10.  #.    Faginus  udjiabat  auurn  haberi  debeat ;    fcilicet  fol.i  car- 

jcyphus  unte   dapcs ,    in    Jimili  mina    iumiortaliiatem    notninis 

defcriptione.   —    io,  ihiquc  ani-  praeftare,   pcreunioraea  effe  ve- 

runi 


398  Q<     HORATII    FLACCI 

Kon  incifa  notis   marmora  publicis, 
Per  qnae    fpiritus   et    vita    redit  bonis 
Poft  mortem  dacibus;    non  celeres  fugae, 
B.eiectaeoue  retrorfum  ILuinibalis  minae, 

iSTon 


rum  geftarummonumenta,  qnam  Incifo.      Marmor  inciditur  notis, 

reliqu.i,   quibus  virtutis  famaiB  Qiiae  ei  inlcuipuntur ;  quae   nii- 

homines   ad   pofteros  propagare  nus   pervulgata    loquendi    rntio 

nnnitantur  ,     utpote   quae   teiri*  cit,   qu.un ,     noius  in.ulere  mar» 

poris    iniuriis     obuovia    iint   et  moii.    Notae  autem  cornpIecLun- 

anguita    terrarum    p.ute    couti-  tiir     uiiiua,     quibus  deliguatur 

neantur.      Sed    rem   ftatitn    Sci-  aliqutd ,    h.  I.  epiginphe  in    bafi 

pionis   Afiicani  maioris,     Enuii  fubiecta.      Cf.    III.    24.   2»,.    — . 

carminibus      aeternum     nomen  publicis,   vennlte  notis  adiicitur; 

ade-pti,   exemplo  illuftratam  fub-  nara  hoc  ipfum   oftendebat  nota 

iecit  poeta  ,   quo  magis  eius  ve-  f.   infcrtntio,    velnti:    Scipionii 

ritas  elucefceret.    Onmino  locus,  vinuti  pofuit  S.  P.  Qi  R.   Neque 

qui    fequitur,     poetam    ma»nae  tainen  urgendum  h.  h  epitheton, 

artis  atque  doctruiae  t:tm  in  (en-  fed  fententia   generalitex   (quod 

tentiamm  oonrerfldne  qnam  in  etiara   aocet  v.  feq.  )  proponi  a 

iingularum     partium     exqnifita  pot-ta   putanda,     quum    pubKce 

exornatione      oflenfae,    prodit;  Scipioni  politi  monurnenti  iuilla 

qua   ipfa    tractatione    eum   haud  extet  niemorin.       Igitur   oratio- 

vulgare  pretium  huic  fuo  dono,  netn   v.    15.    demum  ad  Scipio- 

Cenunino      niitieiuio,    adiicere  nem   inflecti,     ficque    fpecialius 

Yoluifle  videri  debet.     lam  vul-  ciun  generali  a  poeta  docte  con- 

garem  rntionem  :     Eunii  carmi-  tcxi ,  diccndtim.    —    14.  quam 

na    clarius    indicant    laudes   Sci-  ornnte  pro ,   quae  clarorum  lio- 

pionis,  quam  monnmenta  publi-  miunm  memoriam  fervant,  con- 

ca  ,     llatuac,     infcriptiones ,    in  tiueut.      Spiritus    et    vita   redit, 

eius  honorem  politne,    iuveitit,  revivifcunt    boni  duces   iy«Soi, 

adpofitisque   laudum   eius  argti-  qui  nes  bello  ftrenue  geflere,   tit 

fnentis   exornavit  Horatius.    —  ore  honiinum  verfantur  virtute 

Wlarmora,   monumenta  marmo-  ipforum    monumentis     publici* 

rea,    incifa  notis,   iniignit.i,  con-  condecorata;  poJimortem,a.u-um« 

fignata  literis,  epigruphe,  titulo,  quam    ipli   deliere  in  vivis  effe. 

qni  honoris  habiti  cauflam,  adeo-  Tw  dui  ilms  pronn  via  ad  Scipio- 

qtte  rei  egregie  gefiae  argumen-  nem  deferri  poetam  facile  quis- 

tum  oflentat,    iu  iplorum   bafi  que  fcntit.   —   15.  Poetico  iam 

oma- 


CARMINVM  L.  IV.  C.  VIII.  V.   15  -  19«       339 

*  Non  incendia  Carlhaginis  inpiae,  * 
Eius,    qui  domita  nomen    ab  Africa 
Lucratus    rediit,    clarius   indicant 

Lau- 


ornatu  explicat  pocta  argumen- 
ta  notarum  f.  titulorum  monu» 
mentis  iiicifomm.  Vulgnre  igi« 
tur  erat:  tituii  qui  Scipionis 
facta  recenfent,  non  clarius  caet. 
Iam  e  Scipionis  praeclaris  faci- 
noribus  unum  tantum,  fed  il- 
luilrius,  quod  quidem  maxi- 
nium  componendo  bello  mo- 
mentum  faceret ,  pulfum  ab  eo 
ex  Jtalia  Hannibaleni ,  adponit 
poeta.  —  /'-iT«<?  HannibaUs, 
quod  traiecto  in  Africam  exer- 
citu  Hannibalem  Italia  fnbmo- 
verit  revertique  in  Africam 
coegerit.  —  celeres,  propter 
fubitum  eius  ex  Italia,  quam 
tot  annos  poffediffet,  exceffum. 
Ouwens  tamen  Noct.  Hag.  III. 
*«  p-  555-  pugnam  ad  Zamam 
factam  refpici  exiftimal: ,  nnde 
Ilannibal  biduo  et  cluabus  nocti- 
bus  Adrumetum,  quod  abeji  a 
Zama  circitcr  millia  fajjuum  tre- 
centa,  jiervenijfet,  iuxta  Nep. 
in  eius  vita  c.  6.  parum  proba- 
biliter.  Poetarn  enim  generatim 
loqui ,  oftendit  vel  fequens  ver- 
fus.  —  16.  Reiectae  r/trorfum 
llannibalis  minae  duobus  modis 
expedire  licet.  Potefl  effe:  Han- 
nibal  minax  retro  reiectus,  re- 
preffus,  Italia  eiectus;  ut  Cim- 
brorum  minae  Propert.  II.  1 . 
£4.  Vel ,  quod  utique  praefe- 
rendum  videtux  tanquarn    ligni- 


ficantius:  mina» ,  excidium  ur- 
bis,  everfioque  imperii  Iloma- 
ni,  quam  Hannibal  minatu* 
fuerat,  (ut  Epod.  IX.  9.  mina- 
tus  l  rbi  vincla,  de  Sex.  Pom- 
peio  )  animo  conceperat,  a  Sci-_ 
pione  retrorfum  reiecta,  in  ipfum 
rciecta,  iplius  regno  viciilira 
intentata,  Africam  traiieienio, 
ibique  ferro  atque  igni  graflan- 
do.  Scbol.  Cruq.  explicat  mi- 
nas  reicctas  ,  pro  nibilo  ductas ; 
liaud  indocte  quidem  (v.  ad  III. 
9.  20.)  fed  parum  commode 
vel  propter  adi.  retrorfum.  — - 
17.  Si  fiunc  verfum  retinen- 
dum  cenfeas ,  incendia  Cartbagi» 
vis  vrl  gcneraliter  ct  poetice 
pro,  belli  incendia  (  ut  Virg. 
I.  556.  Alia  exempla  pete  a 
Klotz.  ad  Tyrt.  p.  90. )  per 
Cartbaginem  ,  Ii.  Africam  fparfa 
ac  didka ,  accipienda ;  ut  adeo 
incendii  notione  beilum  latius 
forpens  atque  Africam  adeo  in- 
volvens  declaret ;  velbina  caftra 
Sypliacis  et  Haschubalis  ab  Sci- 
pione  mcenfa,  (  Liv.  XXX.  5. 
6. )  cremataeque  Cartbaginien- 
fmin  D.  naves  ( Liv.  XXX- 
43.)  a  poeta  innui  putandae ; 
quod  minus  probabile  videtur, 
quamquam  banc  maxime  fen- 
tentiam  intpp.  fuifulciant.  Vtra- 
que  tamen  ratio  quam  dura  fit, 
in  promtu  cit  vidcre.  Vni. 
Obfl. 


4-00  Q.    llORATII     FLACCI 

Laudes,  quam   Calabrae  Pierides:  neque, 
Si  chartae  fileant,     quod   bene  feceris, 

Mer- 


Obff.  — -  imniae,  perfiJae,  per-  magnus  vatum  labor !  omnia  fa- 

petuo  Poenorum   epitheto.      —  to  crivis   ol  vovulis   donas   tnor- 

lQ.    Jftis  titulis  non  clurius  indi-  talibus     aevum.       Secl     propius 

cantur,   no»  magis   celebrantiir,  liuc      fpectant     Pindarica      ( fr. 

niiinis      innotefcnnt     Scipionis  Schneid.  p.  5.)  icosirtt  S'  tvkol* 

iaudes,     y.Xta    (  v.    c.    Theocr.  fftv  v/j.vtliffS-ai  yaXkiffTatc  dotoaig' 

"XVI.    2.)    res    eins    gefiae    (ut  tgZtq  ydo  dSavaTotc  Ttuaic  toti- 

laudes   Caefaris  I.  6.  11.);    mi-  \fttu«/    /xovcv   otfSat.'    Qvdcy.ii   h* 

iiiis    atleo    efficaces     funt    infori-  tvtXaff^tv  y.aXov  soyov.  Cf.  Eiusd. 

ptiones     ad      fnmam     Scipionis  Nein.   VII.    ig    fqq.    et  vid.   ad 

ad     pofiKiitatero    propagandam,  IV.    g.    25.      —    oV  chartae  fi- 

qn.mi    Latabrae  Pierides,    Mufa,  leant ,  nili-litteris  confignsntur, 

carmina     Lnnii     Calahri    ( vid.  li.        carminibiia       celebrentur. 

Gronov.    Obff.    L.  IV.  p.    784*  (Jhartas ,   cannina    fua   indigit&t 

Lipf.  _)    Annales.        Pro,    laudes  etiam    IV.  g.    51,    ut  Maeonias 

Scipionis,     lummo     cum    dele-  thurtas   Homeri  carmina    Ovid. 

ctu  eft ,     eius ,    qui  ab  sljrica   a  ex  P.  IV.    12.27.   —    quodbene 

fe    domita,     vectigatique    facta  jeceris,  praeciarorum  facinorum 

jtomen  lucratus  rediit ,     Africani  mercedjtm  tuleris ,    nullum    fru- 

cognoraerito     condecoratus     eft,  ctum   capies ,    frultra    labontve- 

cui     noineii     Afritano     obti"it.  ris.      Manifefte  iloratius  cxpref- 

Nam    Iianc  ipfam  appellationem  ht  tam   verba   quam  fenteiitiam 
virtnte  fua  redemerat;    hinc /n-'   Pindar.    OI.    X.    109.    Kai  otxv, 

cratus,     quaelite,    quia  praemii  y.aXd    so^atc   (t/uod    bene  fe- 

inftar  ipfi  ea  celferat.    T.  Fabro  teris.  Idem  Nem.  IV.  135.voc.it 

intcmperias  liias  bic  egeftas    ne-  y.aXd  soy/xotTM  ioco  firoillimo,  ad 

mo  facile  recti  iudicii  liomo    ei  v.  23.  ad  partes    vocando )    doi- 

invidebit.  oxc   drto  (  /?  chartoe  fileont)   slc: 

Athot    CTaBjxhv     ty.vfT«l ,    vt  t  v  t  ot 

21.    Connexuit   poeta,   quae  ws\iffotc  (  neque  mercedeni  tu- 

pedeftris    ratio  ita  difpr  tcuiilet :  lcris)    trrooi    /j.oy_BM    HoayJ    t* 

quandoqnidem   virtuti  foli   car-  Tto-rvov.    — ■    —   iyovTt    8'  tCgCt 

ininibiis    lionos    fuus   aeternum-  y.Xioc  llogtxt  Tlifoibt;  Atoc.    i-)o- 

que  decus  paratur,  confht;    fola  ctior  aulem  iunctura  elt   merces 

haec  immortalitatem    praeftant.  illius,     quod    h.     f.     quam',   Jl 

Cui  11011  in  liicntem  veniuut   il-  chartae  J.   id  ,   quod  b.  /.    J\'ler- 

k  Lutani  IX.  950.   O  jacer,  et  ces ,  frucius    iaboris ,    rei  bene 

geftae, 


CARMINVM  L.  IV.  C.  VIII.  V.   20-25.       ^Oi 

IVIercedem  tuleris.      Quid  foret  Iliae 
Mavortisque  puer,    fi  taciturnitas 
Obftaret  meritis  invida  Romuli? 
Ereptum  Stygiis  ifuctibus  Aeacum 

Vir- 


»eftae,  gloria,  aetemum  nomi- 
uisdecus,  carminibus  concilia- 
tum  ,  aVoiva  /xoy_Bwv ,  ut  Pind. 
Nem.  VII.  23.  et  Ifthm.  IX.  1. 
\vt% ov  svho^ov  f.ayarwv ,  Utt 
Kui//ov  f.  hymnum  ibi  appellat. 

v.  22  fqq.  Sublecta  etiam 
baec  e  Pindaro  Pyth.  IIT.  iQ-8- 
Niffroqa  kai  Auvwcv  Xa^xvjoov 
«vSf  cvirwv  (potTit;,  «s  £t«wv  xsAa- 
osvvwv,  tsxtovsc  ota  troipoi  ap/xo- 
rav  ,  yivwano/xsv.  Tum  fubii- 
;itur  eadem  generalis  fententia, 
rjuam  limiliter  Nolter  v.  23.  in- 
Teruit :  a  <V  apsra  XAS<va7j  «ot- 
haic  y^oovia  rskt&si.  Sed  fuum 
plane  fecit  iltum  locum  Hora- 
tius  ,  felix  imitandi  artifex  ,  et 
exemplorum  delectu  et  comtio- 
re  orationis  cultuno  variatione. 
Ouid  foret  Romulus ,  multo 
ivayysVTtgwc  quam ,  tantum 
abelt,  ut  Romulum  deuni  habi- 
turi'fuiffemus  ,  ut  ne  noffemiis 
quidem  eum  ,  quamquam  Mar- 
te  atque  llia  genitum.  Facile 
ita  perfpicitur  ,  quanta  virtute 
a  poeta  Romulus  defignetur  a 
natalibus  eius  ,  nihil  ipfi  ad  im- 
mortalitatem  profuturis,  nifx 
vatum  acceffiiret  opera.  —  Si 
vntum  cacitarnitas ,  fdentium, 
meritis  eius  ( pro  quo   cum  di- 

Tom.   II. 


gnitate  efi,  Romuli)  obftaret, 
obltitiflet,  li  merita  eius  filen- 
tio  obducta  fuiffent,  vate  defti- 
tuta.  —  invida,  iniuria,  iniqua, 
quatcnus  meritis  praemia  fua 
deneeat,  ea  obliterat:  ornate,  ut 
lividan  Obliviones  IV.  g.  33. 
Caeterum  Ennium  potillimum 
a  poeta  refpici ,  Romuli  virtu- 
tis  praeconem ,  nemo  ambiget. 

v.  25.  Aeacus  immortalis  fa- 
ctus,  vatum  opera.  Mngnifi- 
cum  prorfus  eft,  quod  heroas 
divinis  honoribus  Mufarum 
maxime  beneficio  mactatos  pro- 
nuntiat,  quos  nominis  tantum 
immortalitate  ab  iis  ornari 
oftenfurus  ernt  poeta.  Eadem 
excelfa  notionum  permutatio 
elt  III.  25.  5.  6.  —  Virtus,  in- 
genii  praeftantia,  aosrjj.  -— 
favent,  bene  illi  cupiiuit  poetae, 
quem    carminum  fuorum    ai"u- 

•*  c* 

mentum  faciunt,  propter  im- 
mortalitatem  ei  tributam.  Hino 
favor ,  ut  ti/jlv)  (veluti  Pind. 
Nem.  VII.  46.  vid  plura  ad  I. 
2.6.  10.)  de  poetae  Itudio,  iu 
laudando  aliquo  occupato.  —— 
lingua ,  ac/Sjj ,  carmina  vatum. 
——  -potrntium,  exquilite,  quum 
de  imniortalitate  carminibus 
couciiir.nda  agntur.  Ifia  igitufc 
Cc  va- 


402 


HORATII     rLACCI 


Virtus,    et  favor,    et  lingua  poteiitium 
Vatum   divitibus   coiifecrat  infulis. 
Dignum  laude    virum   Mufa  vetat  mori 
Caelo  Mufa  beat.     Sic  Iovis  intereit 


Opta- 


vatnm  opera  Aeacum  ereptum 
Styg.  fiuitibus  confccrat  div.  in- 
fulis,  mori  non  pafla  eft ,  fed 
confecratum,  divinis  honoribus 
condecoratum  collocavit  in  bea- 
lis  infulis  ,  Eivho.  tluttus  Sty- 
gii ,  de  locis  inferis ,  f.  morte, 
nt  ni/a'  "Aiba,  Pind.  Nem.  VII. 
45-  loco  liinili :  v.oivov  yuo  |p» 
XSTai  v-  B  f*  A  ih  (x  —  —  T(/*« 
b's  yivtTM  (edugit  iftos  fluctus), 
WV  ~ti;  (  Mufa  )  ai~si  af&qcv 
Xiyov ,  quem  Mnfa  confecrat. 
Simonides  XXXIII.  5.  (  A.  Br. 
I.    152.)    Oube    TsSvact   Setvov- 

TSC'     ST£l     ff^    «p8TJJ     V.aC-JxSpSsV 

vtj/Oaivoic  asuyst  buiuetTOC  J5 
\Aiosw.  Alia  vid.  ad  III,  3.  16. 
—  Confecrant  poetae ,  quem 
carmine  celebrant;  ut  I.  26. 
1  1.  Hunc  Lefbio  facrure  ple- 
ctro  cact.  IIoc  loco,  uti  iam 
dixi,  auguftiore  fenfu  accipien- 
dum.  De  divitibus  f.  beatis  in- 
Julis  vid.  ad  V.  16.  41.  Hoc 
loco  tenere  fnfhciat,  cum  Elylio 
cainpo  faepius  eas  permifceri, 
ntque  heroibns  fere  iftam  fedem 
ab  nntiqnitate  adh-n.iri,  uti 
Menelao  apud  Eurip.  Hel.  1695. 
(coll.  Homer.  Od.  IV.  505  fqq.) 
Achiili,  Eurip.  Androni.  1262. 
Diomedi  in  Calliltvati  Scol.  6. 
(  A.  Br.  I.  155.)  et  aliis. 


v.     28.      Mufa     vetat    mori, 
haud    interire   linit,     aetevnurtt 
parat   nomen    viro   laude 
qui  carmine  celebrari  mernerit. 
TotyotQ   otoibt/jtoc  sqyoic,   otOetvctr 

TOV        TS        fXtV        Ul^OhCt        Mii?<\l, 

Mvift/uoffJvftj  SvyetTosc,  Anlio- 
tel.  Scol.  20.  (  A.  B.  I.  1  -".  )  — 
zq.  Et  vel  caelo,  caeli  munere 
bcat ,  divinos  honores  largiuir, 
deuin  facit.  Auguftiai  h;  ■ 
fpecies  eit,  quain  h  di 
Horatius,  a  poetis  nos  edoceri, 
homines  iuler  deos  fuiffc  rete- 
ptos.  In  heronm,  quos  Mufa- 
tum  beneficio  caelura  efcendiffe 
ait,  enumeratione  expende  di- 
vitias  poetae,  quibus  aVo-Ssdj- 
Bsw;  notionem  variaverit.  Sic, 
poetarum  carminibus  eflec.tiim, 
ut  Ilerrules  epulis  lovis  imerfit, 
cum  I  )iis  epuletur;  quem  qui- 
dem  follennem  deiignandae  di- 
vinitatis  modum  de  Hercule  po- 
tiirnnum  a  poetis  adliiberi  pu- 
tem,  ad  quietam  eius  exanthtis 
pet  univerfiun  orbem  ten.iiiim 
innumeris  laboribus,  otiofatnqne 
inter  deos  vitam  declarandam. 
Vnde  et  Hercules  aire~sw£sif 
tjuiefcenlis  Itatuni  habet  ill  ,.::.\- 
ulvpho  a  Corfinio  (Hercnlis 
quies  et  expintio  ,  f.  a.  et  1.) 
illuitrato;  eandemque  ob  cauf- 
fa  111 


CARlYlIiSVM  L.  IV.  C.   VIII.  V.  26-34.       4°3 

Optatis  epulis  inpiger  Hercules: 
Clarum  Tyndaridae  fidus    ab    iniiinis 
QualTas  eripiunt    aequoTibus    ratis: 
Ornatus  viridi  tempora   pampino 
Liber  vota  bonos    ducit    ad    exitus. 

fam  ei  ne  ripioc)  quidem  f.  mu-  avToiat    va-jTottctv    ciop.svotg  5a- 

nera ,   quantum  fciam ,   decreta,  vitcSat.       Adde    Lucian.     DD. 

quae     eius     i^cvyiav     turbatura  XXVI.  et  ibi  doctam  Hemfterli. 

fuilTent.      no/.Lip«yiav  eius   ita  notam.    — -   35.   Nova  numinis 

notari,   vixequidem  exiftimem.  defignandi  ratio,  a  Virailioquo- 

Ad  rem  Lucian.  DD.  XXIV.  2.  que    adhibita    Ecl.  V.   79.      Vt 

o\   <jC&v     AAx/xvjvh?   xai    XsyusAvjf  Baccho  Cererique ,    tibi  fic   vota 

moi       —      —      bv  wyoZ  vra  1  quotannis       agricolae      fadent ; 

^t<pqovTiosc.      Alia  vid.  ad  III.  3.  damnabis  tu  quoque  votis.   Etiam 

li.   —   optatis  ad  totam  fenten-  Ilomer.  II.  y.  364.  dellectore: 

tiam  fpectat :    optaverat   Hercu-  w    Towt;   xari    ccctv    $-»$  wt;  sv- 

les ,    ut   fibi   aliquando  ab    iftis  Xctowvtc ,     h.    deum   habncrunt 

laboribus,    quos    impiger,    im-  Hectorem.       JLiber     vota   bonos 

pigre,    fortiter,   toleralfet,    re-  ducit  ad  exitus ,    preces ,    ad  fe 

fpirare  liceret ;   adeoque,   iucun-  factas,    ratas  effe   iubet,    exau- 

do    iam  otio   fruitur    in   caelo.  dit,     adeoque   divinos    honores 

—   31.    Tyndaridae ,  Diofcuri,  adeptus  eft.    Intelligenda  autem 

clarum  fdus,    ( v.  ad    I.  3.  2.)  maxime  vota  agricolarum,   ube- 

hoc  divinum   munus,    t</*>jv,  a  rem    ruris   proventum    precan* 

poetis  confecuu  funt,    nt   rates  tium.    Nam  Bacchus  deus  agre- 

quaffas ,   tempeftate  iactatas ,   in  ftis  ,   ut  in  vulgus  notum  ;  vid. 

infuna    aequora,  fundum  maris  ad    III.    8*     6.    Etiam    verbis : 

detrufas ,    inde  eripiant ,    extra-  ornatus  viridi   tempora  pampino 

liant ,   ferventque;   quam  venu-  numinis   nntionem  poeta   Tubie- 

fte,  pro ,  Dii  ffiurvjos;  facti.   Ad  ciffe   videri   poflit,     ut  corona 

rem  acverba  Eurip.  Electr.  991.  ifta    diadematis    loco  pofita   nt, 

01  os  (pAoysoav  ociSig   iv  acToots  Diis   proprii.       Eodem   Hercu- 

vaicvct  ,    ~octwv    iv   akoc   Ttpaq  lem  diroBswSivTet  redimitum  re- 

ffwr^a;    iycvTSC ,     et     Theocr.  praefentat      laudatum      anagly- 

XXII.    6   fqq.    et    17.    vpilc    te  phum, 
xai  u    ~  v  S  o  v   cXxsrs    v  vj  a  c 


Ce  a  C.4B- 


^O^  Q-    IIORATII    FLACCI 

C    A    il     M    E    N      IX. 

ARGFMENTVM. 

JLfuod  in  praeccdcnti  carmine  tanlum  colligendum  dc> 
dijjet  poeta,  nimirum  ,  carminibus  Juis  immortalitatem 
paralam  efje,  gencrojo  hoc  Jpiritu  iuitio  Jiatim  huius 
carminis  projtetur,  ccrtisque,  quae  e  us  rci  Jidem  fa- 
ciant ,  argumentis  adjerit.  Quae  quidcm  Jplendida 
profejjio  y  Jacile  iutelligilur,  quantum  ad  encomii, 
Loliio  dicendi,  ampiiludinem  ac  dignilatem  recte  aejii- 
maudam  momenti  habeat.  Lxpojilo  igitur  Juo  de 
aeteruitate  carmiuum  lyricorum  Juorum  Jenjn  magnijice 
feje  poetis  graecis  lyricis  ingerit  ,  atque  tacite  compa- 
rat ,  quos ,  elji  ad  epicam  Ilomeri  gravitatem  non  ad^. 
furgant ,  haud  minus  tamen  operibus  Juis  immorlalita- 
iem  ejje  conjequutos  itt  coujejjo  ejje.  (Deprimi  Jere 
ab  iutpp.  poetam  animadverlas,  rem  Juam  ita  agere 
vpinantibus :  habere  quidem  liomam  poctas,  quamquaui 
alio  in  geuers,  Je  niaiortn  ;  nihil  tamcn  illud  impedire, 
quominus  carmiua  fua  lyrica  acOatem  latura  Jint :  uti 
nec  poetarum  graeconem  lyricorum  carmina  iUnJtrius 
Ilomeri  epos  oljcuret.  Sed  aitera  ratio  pocta  dignior, 
ac  vcrior;  nam  et  alibi  Jejc  Lyricis1  graecis  adiungere 
amat,  v.  c.  I.  1.  exlr.  IV.  5.  15.).  Tunt,  quo  illud 
Jpectct,  quod  de  carminibus  praedicajjet,  Jubiicitur, 
uimirum,    aeUrnam   uominis    gloriam   Jolis   carminibus 

pro- 


CARMI^VM  L.    IV.     C.   IX.  4°5 

provcnire,  folum  adco  cum  pojl  morlcm  vivere,  qn; 
talcm  virtutum  Juarum  praecouem  nactus  Juerit,  quuv.i 
aliis,  qui  ijlo  dejiituti  Jint ,  quamvis  rerum  gejiaruiit 
magnitudine  haud  minus  conjpicui  Jueriut,  mcmoria 
ipforum  penitus  abolita,  haec  beuefactorum  luonun 
merces  intercipiatur.  (Copioje  ac  Jplendide ,  quod  qui- 
dcm  Jncllc  exfpectari  potcrat,  hic  locus  a  poeta  tra- 
ctaius  eji;  quocum  contendere  iuvabit  carm.  praeccd. 
inde  a  v.  2o. ).  Cfuos  quidcm,  Ji  pojieritatis  ratio 
habeatur ,  ne  hilum  quidcm  ab  iis ,  qui  inertiae  Jeje  per 
totam  vitam  dcdidcviut ,  dijferrc  quum  in  aprico  Jit; 
haud  ego  committam  (pergit  poeta)t  ut  virtus  tua, 
immortalitate  dignijjima,  obiivioni  fradatur ,  Jicqus 
iaborum  tibi  tuorum  Jructus  pcreat.  JDelatus  ita  ad 
rem,  quam  Jibi  propojuerat,  poeta  in  laudes  Lollii  ef- 
Junditur,  hasquc  ita  tractat ,  ut  Jacile  appareai, 
Lollium  tum  temporis,  quo  haec  dc  eo  praedicareb 
Iloratius  ,  talem  virum  aut  vere  JuiJJe,  aut  ccrte  ma- 
gna  cum  Jpecie  prae  le  tulijfc, 


Cc  5  AD 


/±o6  Q.    HORATII    FLACCI 

A     D        L     Q     L     L     I     V     M. 


iNe   forte  credas  interitura,    quae, 
Longe   fonantem    natus  ad    Aufidum, 
Non  ante  volgatas  per  artis 

Verba  loquor  focianda   chordis. 

Non 

v.    1.     Sententiam,    cavmina  Hermeuan.   5.)  ntXa.havrx,    ra. 

fua  aetatem  latura  effe,   inimov-  pidnm.      Cf.    III.    30.    10.    IV. 

talia  fore,   oratione  ad  Lollium,  14.  25.   —  per  artes ,   arte  non 

quem   aeternitati    confec.raturus  ante    inter    Komanos     vulgata, 

effet,    converfa   poeta   explicat,  lyrica ;   princeps  inter  Romanos 

certisque  argumentis  communit,  arte  lyrica.      Cf.   III.    30.    13. 

quo  iuftius   laudationi  fuae   fta-  IV.  5«   22« 
tui   ab  eo  poffet   pretium.      Ne 

forte  credas ,     noli   in  animum  v.    5.    Etenim,     fi  Homerus 

inducere ,    ne  exiftrmes,    interi'  principatuminterpoetasobtinet, 

tura    effe    lyrica   mea    carmina.  lioc  non   impedit,    quo  minus 

Poftrema  haec  praeclare  exorna.  poetae   Graeci  lyrici  in  honore 

vit  poeta,   adfumta  prifca  kiS«-  fint,  immortalitatemque  confe- 

ftydiu   idea.      Verha,    Pindarica  quantur.    Generofo  fpiritu    poe- 

funplicitate  de   carminibus,     ut  tam  fefe  lyricae   Graecorum  co- 

koyoi  Pyth.  V.  63.  ^/^«Ta  Nem.  horti  inunifcere  atque   aequipa- 

IV-    10.      —    focianda   chordis,  rnre   docta  hac    fententiae   ton- 

aptanda  citharae  (ut  II.  12.4.)  verfione,    facile  quisquc   fendt. 

ad  lyram  canenda.      Ovid.  Met.  In   adoruanclo    autem   toto   hoc 

XI.  5.   cernunt  Orphea  -percuffis  loco  magna  doctvina,    elocutio- 

fociantem   carmina  nervis.      Eu-  nis  copia,   infignisque  in  fumma 

Aoycav    Qoqmyyi    awao^nv    ea-  brevitate,    qua,  quid  cnique   ly- 

dem  plane  ratione  lyricum  car-  ricorum    poetarum     proprium, 

men  indi^itat  Pind.  Nem.  IV.  8-  defignnt,     ars     poetae    apparct. 

—  quae  ego ,    ad   Aufidum  na~  Caeterum    eadem   Tententiarum 

tus,  Appulus  (cf.  III.  30.10.)  progreilione       Antip.        Theff. 

loquor,   cano  (ut  kotkfiv  Theocr.  XXIV.  6  fqq.  (A.  flr.  II.  115.) 

XX.   29.  cf.  III.    25.  18.)  me-  ci    S'    v/xvwv    ffwaVrjov  "Ou^qc; 

ditor.   — ■   longe  fonantem ,     tvt  s~/jn  ,     y.~u     Zsuc     roi     u.rjtl(7<7wj 

/jtav.^iov    «'Otsovtoi  ( ut  de  Styge  \Evoo"i}£Sovo$-    «XX1    'Evosn^.w 

T0V 


carmixvm  l.  iv.  c.  ix.  v.  1-8.       407 

Non,    fi  priores   Maeonius   tenet 
5  Homerus,    Pindaricae  latent, 
Ceaeque,    et  Alcaei   minaces 

Stefichorique  graves  Camenae: 

Nec, 


•v  s(£v  fnsiwV,  vtBctvetTWV  h  IV.  7.  5.)  fpiritus  magnifcentia, 

t«T3C.      Hai  vasTyq  Tr\oko$-.voc  fententiis ,  figurjs.  beatijjima  re- 

£-*s^ivv.T<xi  ftsv  ''OfJtvjooj,    dysiTAi  rum   verborumque  copia ,    et    ve~ 

V    ikkwv    -rkdSso;  y/jtiSswj.    Ho.  lut  eloquentiae   quodam  fiumine, 

jnerus  priores  fedes ,    xqoshqiav,  ut  veve  de  eo  Quinctil.  I.  O.  X. 

primum  locum  inter   poetas  te-  p,    21Q.  Bip.    —    7.    Ceae ,   Si- 

n:t ,    uuanimi  antiquitatis  cnltu-  monidis     Cei.       Saepins     iderti 

k.    Tov   ■K-otcai   fjisTcviffSsv   doi-  iimpliciter   K*j«$5    iioih.cs  aimit; 

utevoXotv   dothal ,      ut  emblema  veluti   Theocr.    XVI.   44.    Mo- 

RAapf^di  babet  Hom.  II.  Apoll.  fcho  in  Bionis  epith.  02.  quam- 

Leonid.     XLIX.    3.    (  A.  quam    idem  natale  folum  habe- 

Bi.  I.  235.)  vftvo*okovc  ayskqhov  ret  Bacchylides.   Simouidis prae- 

xkhvvsv    O/Jtyqoc.  kauirqoTa-  cipua   virtus   in  commovenda  mi- 

tcv  Nlovtnuv    <£syyc;  avaejge/ut"  feratione    ( hoc  ad  Bo *jv<?u£  exui 

vo;      Awffrcv  doicuiv  Homerum  fyectat)  ut  quidam  in   hac  eum 

refert  Theocrit.  XVI.  2,1.   eun.  parte     omnibus    eiusdem    opcris 

dem  inter   Heliconiadum  comites  auctoribus  praeferant,    ut  iderij 

unum   Jceptra    potitnm   Lucret.  Quinctil.    1.  1.  quod    idem    iudi- 

III.    1055,    Propert.    I.    7.    5.  cium    habet  Dionyf.  Ilalic.    in 

Athle  Hermeiiati,  el.  27  fqq.   —  cenf.   SS.      —     minaces   Alcaei, 

fiion    ideo   latent ,      obfcuratne,  quibns    tyrannos   infectatur ,    ut 

in»loriae   funt,  nimio    Homeri  Quinctil.   ].  1.  quae  eius  carmi- 

fillgore    praeoravantur ,      atque  na  in  praeftantioribus  idem  ba- 

obruuntur  (  ita.  Mennnder  onuii-  bet.      Eadem  vivtute  Incert.  ep. 

bus    eiusdcm     operis     auctoribus.  DXIX.    7.    ( A.  Br.   III.    260.) 

Julgore    quodam  fuae   claritatis  in  recenfu  lvricae  enneadis:  K<xt 

tenebras  obduotijje  dicitur  Quin-  £i(jta$     \Av,v.«io/o,      ro    xokk.-iv.:; 

clil.    X.    1.)     Camenae    Ivricae,  alu.x  rvQctvvart   ■  c-rsiesv ,    t«t£»j; 

carmina    lyricorum     poetarum,  SivfJUa   Qvif*iv,w%    —    o-    ->-~fi- 

Ex  his  fuo  iudicio  poliores  per-  choeus,     ingenio  validus ,     ejnci 

cenfet     poeta„      »\gmen     ducit  canninis     onvra     lyra     fttfiinet. 

Pindarus,      novem      Lyriiorum  lieddic  enim  rerfonis   in  agendo 

longe    princeps    ( unde   regnator  ftmul      loquendoque     di°mtatem 

lyricae  cohortis  audit  Stat.  Silv.  cnet.    Quiuctil.  1.  I  Vnde  s 

Gc  4  eius 


4o8 


<J.     HORATII    FLACCI 


Nec,    fi  quid  olim  lufit  Anacreon, 
Delevit  aetas :    fpirat  adhuc   amor, 
Vivuntque  conmifli  calores 

Aeoliae  iidibus  puellae. 


Non 


cius  Camenae,  propter  /-ciyaAo- 
•jips-rc;.  Statio  Silv.  V.  3.  *54> 
Stefichorus  ferox  audit,  quate- 
uus  ferociam  perfonarum  oratio- 
ne  repraefentat.  Euudem  £a- 
irhqSzs  «f*.ST(>Y)TOv  ffTO/xa  Mou- 
ffyq  vocat  Antipat.  Sid.  LXXVII. 
r.  (  A.  Br.  IT.  27.)  quod  plnne 
refpondet  iis ,  quae  Quinctil. 
1. 1.  fubiicit :  fi  tenuiffet  modum, 
videtur  aumulari  proximus  Ho- 
merum  potuijfe ;  fed  redundat, 
atque  effunditur.  Nifi  tamen 
ibi  potius  in  laudem  Steiichori 
eft,  ut  IV.  2.  3.  ubi  vide  no- 
tata.  Noftrum  expreffit  Sidon. 
IX.  217.  Non  hic  fpectes  — 
laefl  Archilochi  feros  lambos, 
vel  plus  Stefchori  graves  Cume- 
ttas. 

v.  g.  Nec  delevit ,  abolevit, 
aetas ,  durat  adeo,  viget  adhuc, 
fi  quid  ,  quidquid  lufit ,  levio- 
ris ,  amatorii  arrnimenti  coni- 
pofuit  Anacreon.  Notus  tov 
ludcre  de  levioris  ar<rumenti 
tractatione  ufus.  Similiter -rai'- 
£av,  vaiyvtot  Gr.  eodem  fijrnifi- 
Catil.  —  10.  Extant  ndhuc 
Sapphus  carrnina  amatoria. 
Mira  haec  fuavitate  extulitpoe- 
ta.  Exquifita  imagine  carnuna, 
quae  amores  continent,   eosdem 


fpirare*  iis  incalefcere  dicun- 
tur.     Sitnonides  LV.  3.  (  A.  Br. 

I.  136.)  de  Anacreonte:   c;  Xa- 

OlTJiV     TVliOVTA      fJtskvj  ,      TCVilOV- 

t  a  5'  'E  f  i t  w  v  tov  yAuxdl 
s;  TaiStuv  "fmqov  yqp.ic<xro.  Ii> 
cert.  ep.  DXX.  1.  (A.  B.  IIL 
260.)  birvte  TS^xva  yjhvy.ekttpSiy? 
you  Motffa  "EtfjLovlheui.  Carmiua 
adeo  adflant  amorem,  (irqor- 
■Kveiovciv  SLowtci,  ut  de  Berenice 
Theocr.  XVII.  50. )  amorem 
excitant  legentibus.  lam  vul- 
garius  erat :  lesuntur  adhuc  crr- 
rnina  ,  amorem  Sapphus  fpirtn- 
tia,  teftificantia  ;  pro  quo  invetfa 
ratione  elt,  fpirat  adhuc  Sap- 
phus  amor ,  fere  ut  in  Critiae 
fr.  apud  Athen.  XII.  p.  600. 
de  Anacreonte :  Ov  xore  acv 
(piAoTJ)?  y^qactToti,  ovhs  Savti» 
rtxt.  —  n.  Vivere  ,  Piotsvsiv, 
de  carminum  perennitate  paflim 
occurrit,  veluti  apud  Pind. 
Nem.  IV.  11.  «si^cuoi  X«jiTg{ 
de    carminibus.    Argute    Sidon. 

II.  313.  funera  fervat  cantus, 
et  aetsrno  vivunt  in  carmine  mor- 
tes.  IIoc  tamen  loco  inulto  re- 
nuftius  eft,  h  ad  caloris  natu- 
ram  accommodes  :  calores  Aeo- 
liae  puellae ,  Sapphus,  amoris 
eius  flamma  adlmc  ardet  (  ut  vi- 
vus  ignis ,    vivtu>  lucernae  cai:t. ) 

nova 


.CARMINVM  X.  IV.  C.  XX.    V.    p-l^-  4°9 


Non  fola  comtos  arfit  adulteri 
Criiiis,    .et  aurum  veftibus  inlitum 


Mi- 


nova  usque  alimenta  capit.  — 
commijji  fidibus ,  lyrae  concre- 
,diti,  tanquam  arcanae  curae 
pectoris,  qinis  aliis  fateri  pudor 
eam  prohiberet;  pulcherrime 
,pro ,  ad  lyram  cantati.  E  c;rae- 
co  fonte  ducfns  has  efTe  Vene- 
res ,  colligas  ,ex  Porphyr.  ad 
haec  Noftvi  Serm.  II.  1.  50. 
llle  velut  fdis  arcana  fodalibus 
oliin  credebat  libris ,  ubi  haec 
notat:  Hoc  Lucitius  ex  Ana- 
creonte  gvaeco  traxit  et  Alcaeo, 
quos  ait  Ariftoxenus  libris  pvn- 
pviis  vice  amicorum  ufos  fuiffe. 
Ita  quoque  Pind.  Pytli.  VIII. 
40.  £.7/1  b  acy^oXoc  ivet&ifuv 
TCaffav  fj.ay.qayo(jlav  Xvoa  rt  v.a} 
QSsyfjiKTi  fxaXSav.j] ,  et  Nem. 
III.  19.  iyjj  d'  ixfciyw»  ri  [xtv 
iaooic  kvqa  rt  Koivaxro/jiai.  Ad 
Ceutentiam  Polidippus  apud 
Athen.  XIII.  p.  596.  E«*<pvj, 
«i  b'e  fxivovai  (bik-,)c  i'n  vtai  /*j- 
viovciv  ^byjc  <xt  Xtvy.ai  (pStyyi- 
[Asvai  ctkioic  evvoua  cqv  ujati- 
ctrrov. 

v.  13.  Afferta  carroinibus 
immovtalitate  poeta  ad  pro- 
pofitum    fuuro    ita  ptogreditur, 

ut  oftendat,  folis  cavmimbus 
effici,  ut  rerum  egregie  gefa- 
ruin  fama  haud  in  obfcuro  fit, 
«t  ad  poftero*  per  ti  ngat ;  hocqtte 
foie  clarius  inde  perfpici  ak, 
quodorania,  quaiuumvis  egre- 


gia ,  iisque ,  qua«  a  poetis  c«3- 
lebrata  aeternum  nomen  adcnM 
funt,  haud  inferiora  facinoru 
obliterata,  oblivionique  tvadi- 
ta  frat,  .quibus  laudator  fuus 
defuerit.  Ab  bac  pofteriori  fen- 
tentia,  omiffi.6  prioribus,  qui- 
bns  tranfitus  fieret,  incipit  poe- 
ta  ,  e.imque  fpeciatim  aetate,  ut 
ita  dicam  ,  Antehomevica  fplen- 
dide  ita  exornat,  ut  plaue  limi- 
lia  iis ,  quae  divinae  Iliados  av- 
gumentum  conftituant,  paria» 
que  fuititudinis  exempla  iimu- 
mera  ante  Homerum  extitifft* 
pionuntiet,  de  quibus  tamen, 
quum  praecone  fuo  deitituan- 
tur ,  vel  plane  nuila ,  vel  ad- 
naodum  tenuU  famae  aura  a«l 
nos  perlapfa  fit.  Iam  „haud 
primum  ad  pofteros  memorabUe 
belluni  Troianum  fuit "  vide, 
quara  fplendidis  coloribtis,  ex 
Ilomeio  ductis ,  illuftraverit 
poeta!  S.ed  hjc  ipfe  niroius  co- 
lorum  fulgor ,  quacfitiorqu» 
ovnatus,  qnem  Ilias  fuppediia- 
ret,  praefirinxit  intpp.  oculos, 
ut  has  figuravum  complexio. 
ucs  non  nnius  argumenti  tabu- 
lam  fed  pluxium  libi  a  poetaob- 
iici  picturas  exiitimarent.  Sic, 
ut  in  uno  haeream ,  pluret  ex- 
titiffe  apoeta  iunui  voinnr,  quac 
forma,  amoribus  cnet.  llelenae 
fuerint  fimilcs;  quas  oranes  fane 
uemo  frcjle  obUvioni  traditas 
C  c  5  con- 


4*0  Q.    HORATII    FLACCI 

Mirata ,    regalisque   cultus 

Et  comites,    Helene  Lacaena: 

Pri- 


conquereretur.    Sed  memoratur  16.  p.  479- X(?u(ro8a(t>e7<  c?v«v.r«; 

Heli na ,    tanqtiam  belli  Troinni  Phrygiae  reges  Simmias  in   lli- 

caufla.   —    13.  A'011  fola  Helena  penni  v.    11.  Purpura  atque  au- 

illicitis  indtillit  amoribus.  Docte  ro  illitas  veftes   e   NoJiro   dnxit 

haec   exprelTa   a  poeta.      Ardere  Senec.    Hippol.    387.    Similirer 

aliquem,   nota  itructura  poetica.  Paridem      repraefentat      Eurip., 

Iam     VTilgariot     rntio    ievebat:  Ipiii^.  Atil.  73.   duS-yjoov   /urv  st'- 

Helerta  11011  fola  aviit  adulterum  /k«twv    cro~k»,  ,     ywffdS  ts    ka/j,- 

comtis  cvinibus,   amore  accenfa  •a-^ov ,    paf3api<)   ■//ah^fxa.rt ,    et, 

eft    1'aviiiis    adulteri,     amatoris  quem    in    aninio    fbrte    liabuit 

(nihil    amplius;     vid.  v.  c.   Se-  pueta,    Troad.  991.  ov  tiffiboicx 

nec.    Med.  45^0    crinihus   pvo-  $tx(>p><\qoiq    eafyfAixri  t    ypuox*)  ti 

iniflis     ele^nntevque     cointis    b,  Aa/^T^v     ^s/uap-y^^?     'Ps' 

pnlchri,    lnmint.i  pnJeiivitudinis  —    15.    mirata,   captfl  iis.    Vid. 

pavte  pvo  univevr.t.     Qua  qttttm  I.    4.   extr.   III,    29.    7.    et    V. 

in  amovem  Helena pellecta  ellet,  3.    10.   —  cultut  regales,   pre- 

hinc  multo  exqnifitius  elt,   er/iV  iofttm       apparatum       cuiusrun- 

cruje^   ad.      Similitev    Aviftopli.  qne    genoris.        Ovid.     IJeroid. 

Ecclef.  950.    xavy  yd^  ric    sqwe  XVII.  221.  At  fruar  lliaiis  or>i- 

fxt,  tjovsi  wi»*H)e  tcuv  fftiv    pbtTTfy-  /jm^,    cultuque    heato.      —     1  f>. 

ywv.      Paul.  Silent.  XXXIV.  3.  comites ,    coniitattim,    qui   ma- 

(  A.  Br.  IJI.gi.)  iyw  JavStoy**-  guiiicentinm  Inxuriamque   Aiia- 

et    ycxir-/)c    hijrvrQV    an     ariqvwv  ticam    prae     fe    ferret.      Ovid. 

i^tacZ^Tx  voov.      Hinc  euirAoxa-  Her.  XIII.  60.  et  fequitur  regni 

/xcv   TtjxoZc    CptXspWTa    Ktxtv-  ^ars  quotacunque  fui.      —    1-a- 

v;v    vocat    Meloag.    I.XVI.     1.  caena,    fovte  cttm   vi,    quae  in 

(A.  Br.   I.    20.).      Ad  rem   cf.  Spartana   regia    nihil  tale  vidif- 

I,  13.  14.   —    1).   aurum  vejt>-  fet.   Eurip.  ';.  oCh"  »fv 

bus  iilitum,  veJtes  operis  Phrj.  •  t&avi  cj/  t»  MeveA.sw  /wtE/.aSjA, 

gionh,     auro  intextas,    pictns;  r<x~ic  trotlf  syk«.9uf3ff'£*ra  Tpv(p«7j. 
rts     uota.        Phrygianas     auro  v,   17.    Primusve ,    neque  pri- 

fjnffas  vocat   Setieca   de  Benef.  mtts  Teucer  fuit ,    qui  telu  arcu 

I.    3.        JLiiure ,       illinere,      ut  dircxcrit ,    coliiueaverit.      Noia 

■Kaaaifi   gr.  de  intextis  fdis   au-  Teucri  fagittandi  dexteritas   ex 

reis,  vel   auri   bracteis  vefti  in.  Ilom.   II.    XII.    35n-    (reijujv  sq 

ductis,  follennia.    Xpi.!ffOTao*rov  uhiuc)   XIII.   313.   (ec   qhj 

!«-^»)t«  vocat  Lucian.  Necyom.  "Ayaiwv  to-tco-Jvjj)  et  aliis.    -^» 

Cy- 


CARMINVM  L.  IV.  C.  IX.    V.    15-22.        /j.1  1 

Primusve  Teucer  tela  Cydonio 
Direxit  arcu:    non  femel  llios 
Vexata:    non  pugnavit  ingens 

Idomeneus  Stlienelusve  folus 


Dicenda  Mufis  proelia:    non  ferox 
Hector,    vel  acer  Deiphobus  gravis 


Ex- 


Cydonin ,  Cretico ,  a  Cvdone, 
Cretae  urbe;  ornat.  Nam  Cre- 
tes  fagittandi  arte  fami^eratifH- 
rui.  Cf.  I.  15,  ij.  "Callim. 
frngm.  234.  —  18,  Nonfenusl 
liios ,  "Iktsg  /ov;  (ut  faepius  Ho- 
rnerus )  llium  vexatum ,  bello 
petitum  atque  expugnatum.  De 
fortiori  boc  h.  verbi  fignificatu 
v.  ad  II.  9.  5.  Allufit  ad  h.  1. 
Ovid.  Trift.  II.  313.  Cur  non 
jirgolicis  potius  quae  concidit 
armis ,  vexata  eft  iterum  carmi- 
ne  Troia  meo.  Caeterum  Troiae 
bis  capta1  frequentior  narratio; 
vid.  intpp.  ad  Hygin.  f.  89-  et 
Burm.  ad  illa  Propert.  III.  1. 
52.  Troia  bis  Oetaei  nurnine 
capta  dei.  Tivnoih*  r^nrQ^Sov 
refert  Dofiades  in  Arae  II.  fun- 
damento.  —  19.  pugnatit  proe- 
lia ,  ut  pugnata  beila  fub  ilio 
III.  19.  4.  nota  graecitatc  pro, 
pugnas  geffit,  ftrenue  pugnavit. 
Idomeneus ,  Cretenfmm  dux, 
s,  bello  inclytns  ( ut  in. 
Paullus  Sil.  XVII.  298. 
Vigentior  armis  Aeueas  Virg« 
Aen,  XI.  124.  et  faepiflime 
<Ubi )  «-ycnuoj,    «yanXvroc,  eeu- 


otnkvroc ,  quae  Homerica  eius 
funt  cpitheta.  Ad  ftaturam  cor- 
poris  referunt  ironnulli ;  in  quo 
irunor  lans  effet.  Sthenelus, 
Capanei  f.  et  ipfe  inter  potiores 
Graecorum  habitus.  Vid.  I. 
»5«  24.  —  pr.  dicenda  Mufis, 
digna,  quae  a  poctis  oelebraren. 
tur ,  quae  aeternitati  confecra- 
rcntur. 

v.  2.2,  A  Graecis  ad  Troianos 
tranfit  poeta.  Hector  ferox, 
Soafvc,  ut  mox  acer ,  pro,  for- 
tis,  bellicofns.  Deiphobus,  Tro- 
ianorum,  excepto  Hectote,  for- 
tiflinius,  &0<ixsXq$  (  Hoiu.  Od. 
IV.  276.)  Quint.  Cal.  XI.  340. 
Avjfipopoj  ts  iJ.svs-xroXtp.0;  ko<x- 
tsoc;  r  «^/jujtvjj.  —  23.  gra- 
ves  excepit  ictus,  fortiflime  pro 
patria  dimicarunt,  obiecere  fefe 
hofiibus,  gravia  vulnera  paili 
funt.  Illud  ,  pro  patria,  quam 
exquifite,  pro  pudicis  coniugi- 
bus  puerisque ,  pvo  imbelli  pa- 
triae  ipforum  fexu  et  aetate.  — 
primus,  gravitev  claudit  fenten- 
tiam. 

<. 
«.  35. 


4*2  ^.    HORATII    FLACCl 

Excepit  ictus  pro  pudicis 

Coniugibus  puerisque  primus. 

Vixere  fortes  ante  Agamemnona 
iVlulti:    fed  omnes  inlacrimabiles 
Vrguentur  ignotique  longa 

Kocte,   carent  quia  vate  facr-o. 

Paul- 

v.  2,*5  Jqq.    Sed    quam  multos     wovtsj   SeiAoT?     vj    vehvs<j#i    /u«- 
clarifjirnos  Juis  tempoiibus    viros     Y.qo\j$  aiujvai;  sxs/vrp.    Cf,    ad  II. 

Jcriptorum  inops  delevit  oblivio  I     Q.    Ui.      corrnt    quia    vate, 

ut   Boethii    vevbis    Conf.    Pliil.     nullum  virtutis  fuae  praeconem 
II.  7.    fententiarum   nexnm  de-     nacti.   —  Jai.ro,  follenni  vaturn. 
claremus.         Omnes      urgentur,     et  poetavum   epitheto. 
«rertmntnr     (follonne    hic    de 

fpiflis  ten-bris.    Vid   ad  1. ^.  \f>.  r>.  zg.   Praeclare  tvanfitum  nd 

lam  te  premet  nox ;  et  I.  22.  Lollium  mnnit  libi  poeta  con- 
2(>.)  longa,  aeterna  nocte  pe*  fectnria  fententia  :  liOfpines  re- 
longa  faecula  (  ut  apud  Tbeocv.  bus  egregie  gpftis  fua  aetate  vel 
loco  mox  land. )  eorum  fama  m.ixime  confpiciios,  neque  ta- 
in  obfcuro  eft ,  oblivioni  tradi-  men  cnrminibus  ce lebratos ,  ra- 
rifunt;  exquifito  ornatu,  cnius  tione  poftevitatis  hnLita ,  nihil 
auctorem  habes  Pind.  Ncm.  prorfus  diff.ure  ab  iuertibus. 
VII.  lg  fqq.  Ta)  /xtydkat  ya<>  Mngna  tvi^ymt  in  brevitate  eit, 
«Xv.al  ffvtJrcv  xoAov  vjjtvwv  £%cvti  qua  lianc  fententiam  elocutus 
hecfjievai.  Ornatius  extulit  An-  eit  poeta.  Virtus,  oppof.  iner- 
tip.  Sid.  XLVII.  3.  (  A.  Bv.  II.  fiae ,  ea  mnxime  liiteiiigenda, 
iq.~)  H-/,\I*W  oCv.  *)iJ.$QOTtv,  ovbs  quae  rebus  ftreime  ac  fortiter 
fAikaivYit  IStxTo?  vto  ffxifff  gerendis  fefe  exlerit,  eflicax, 
nwkvircu  -rrs^vyt.  —  illacri-  (  tanquam  llerculis  V.  3.  17.) 
mabiies ,  indefleti,  quia  nemo  obenndis  laboribus  ac  pevictiiis 
ipfomm  facta  novit ,  ncque  in-  exercita,  gloriofa  facta.  - — 
fovtuniis  ndeo,  quibuscum  fub-  ceiata ,  qu.ie  occultatur  pofteris, 
inde  iudi<iiiis  nrodis  conrlictati  in  obiivionem  venit,  vate  de- 
erant,  commovetur.  —  i«noti,  ftituta.  In  vereui  gnome,  quanr 
deleta  ipfornm  memorin.  Lau»  laudat  Pind.  Ncin.  IX.  if>.  limi- 
dant  Theocr.  XVI.  42.  ft//v«ffTo«  liter  eft  ,  TiTsfoVf*ivQV  I  9  A  0  v 
5#,  rk  roAAa  v.a}    akfittx  ty)v<*  kt-     y.V)  ya/Aa\  ctya  x«Auvf/««.  — * 

paul- 


CARMIKVM  L.    IV.  C,  IX, ■  v.    25  "34-       4*3 

paullum  fepultae  diftat  inertiae 
Celata  virtus.      Non    ego  te  meis 
Cliartis  inornatum   filebo, 

Totve  tuos  paiiar  labores 

Inpurte,    Lolli,     carpere  lividas 
Obliviones.     Eft  animus  tibi 

Re- 


paullum,  minimum  difiat  iner- 
tiae ,  h.  ab  inertia,  parum  dif- 
fert  ab  ea.  Niliii  tefert  ad  nie- 
rooriam ,  utrnm  itrenuum  an 
ignavum  te  geileiis ,  ii  nemo  te 
laudavetit.  —  Sepultae,  in 
obfcuro  Intentis,  nulio  faciuore 
fele  prodentis;  praeclare.  Pro- 
prie  liomo  iners  fepulto  f.  mor- 
tuo  limiiis  eft  (Sil.  III.  14.5. 
quantum  etenim  dijiant  a  morte 
Jilentia  2'itae  ?)  quatenus  in  tenc- 
bris  (iv  C/.crw  xaS>;/usvo?  ut 
Pind.  01.  I.  152.  Hmc  Eurip. 
fir.  apud  Stob.  Flor.  Grot.  p. 
197.  v)  o'  iCkaoaa  ,  inertia  la- 
borem  refugiens,  o-y.crcv  ix.^') 
vitam  deiidem  agit,  lucem  exo- 
fus. 

r.  30.  Ego  te  Iiaud  filemio 
praetermittam,  ita  ut  meis  char- 
tis ,  cnvminibus,  inornatus  iis, 
haud  celebreris.  Poitrema  or- 
nate  adiecta.  Ornauiur  res 
praeclare  geitae.,  cnrminibus  ex- 
politae;  fplenditla  ac  folleimi 
poelaium  profeiiione.  Pinu. 
Nem.    IX.    23.      irra(Tni)ffiM     y.Xu- 

tui;  yfwst  t(««7,.    Alcawis  Meif, 


VIL  5.  (A.  Br.  I.  43^)  de 
Homero:  Qtrtv  Kuoijvt  xeri  Ciiot 
(uude  honoratus  /ichilles  A.  P„ 
120.)  v.a.\  fxoSov  akkviv  v|faii»'/. 
Alia  vid.  ad  I.  26.  10.  — 
labores,  ut  y.afxaroc,  fj.oy_Soc  fae- 
pius  Pindaro  de  prneclaris  faci» 
noribus;  veluti  01.  X.  1 1 2. 
loco  valde  adpofito ,  Pyth.  V. 
62.  Nem.  VH.  23.  —  Obli- 
viones,  Obiivio,  AvjS>j  tanquam 
perfona  carpit ,  oxtenunt,  dete- 
rit,  abolet  virlutis  monumenta, 
rerum  geftarum  memoriam ; 
fuavi  phantiifmate.  Ay,£y,  /xa^ai- 
v-ecSat  haud  diflimilittr  Antip. 
1.  1.  Senec.  de  Benef.  III.  52» 
eos  iam  confumliffet  obiivio» 
niji  illos  fliorum  gloria  e  tene- 
bris  eruijjtt.  —  Lividas ,  invi- 
das  majinitudini  rerum  sefta- 
rum,  quaefito  epitheto.  CI.  III. 
3.  24.  —  impune,  ita  ut  nemo 
licentius    graffnntes  leprimat. 

V.  5/j.  Et  fane  digmts  es,  qui 
carmine  extollaris ,  cuius  ad 
puitcros  peitingat  memoria;  ut 
qui  animum  habeas  rerum  prti- 
dtntem,  xebus  agendis  idoueum, 
multo 


4i4 


Q.    HORATII     FLACCI 


Rerumque  prudens,     et   fecundis 

Temporibus  dubiisque  rectus:  . 

Vindex  avarae  fraudis,     et  abitinens 
Ducentis  ad   fe  cuncta  pecuniae: 
Confulque  non  unius  anni, 

Sed  quoties  bonus  atque  fidus 


Iu- 


multo  rerum  ufu  exercitatum. 
Spectat  hoc  ad  Lollii  ouvtotv  vo- 
}.irtv.i)v ,  imperatoriasque  virtu- 
tes  ,  quas  partim  faufto  (  v.  lul. 
Obfequ.  131.)  paitim  minus 
profpero  fortiinae  eventu  (  nota 
Lulliana  clades  vel  ex  Suet. 
Aug.  25-)  explicuit.  Nift  po- 
tius  de  recta  agendi  fentiendi- 
que  norma,  ad  philofoplii.ie  re- 
gulas  ac  placita  cxacta ,  ob  fqq. 
accipeve  pvaeftat ;  uti  fere  Scliol. 
Ciuq.  „vere  es  philofophus ; 
quia  reriun  yrudentes  philofophi 
funt  ac  dicuntur.,,  Ila  rerum 
otiofefere  adiectum  videri  debet, 
ut  faepe ;  vel  ad  rectam  agendi 
normam  referendum.  —  fecundis 
tenrp.  dubiisque  rectus,  iu  utvaque 
fortuna  aequus,  qui  ncque  in 
fecundis  temp.  eftertur  ( cf.  III. 
27.  74«)  neque  in  dubiis ,  ad- 
verfis,  periculofis,  deprimitur, 
adeoque  rectus ,  erectus  perfiat. 
Cf.  II.  3.  1. 

v.  37.  Laudes  iuftitiae  atque 
rempenintine  Lollii.  Vulgare 
erat:  Eft  atiimus  tibi  ab  omni 
Kupuiitate  liber,    integer.      Pro 


hoc  gravius  ,  vindex,  qui  vin- 
dicat,  ulcifcitur,  poenne  de- 
pofcit  frakdem  avttram,  fcelera 
ex  avaritia  orta;  idemque  abjti» 
vens  pecuniae,  minime  appetens 
divitiarum  ,  non  augendae  rei 
intentus,  continens.  Pec.ducens 
adje  cuncta,  ■x-!>ot;<xyovnx,  vel  fim- 
pliciter,  quae  miras  illecebras  ha- 
bet,  nos  fibi  fubiicit,  utnontam, 
quid  virum  iuftum  deceat,  quam 
quod  e  re  noftraiit,  fpectemus, 
Quod  effet  de  Lollio  iudice, 
nullis  corruptelarum  machinis 
labefactando  ;  vel ,  quatenus  pe- 
cunioforum  gratiam  omnes  fe- 
ctantur,  ut  Schol.  Cruq.  Equi- 
dem  prius  praeferam.  —  39  fqq. 
Scquuntur  notiones  virtutis, 
Stf.icis  formulis  expofitae.  Scili- 
cet  e  Stoae  praeceptis  in  fapien- 
tem  cadit  regnum,  fummus  ma- 
giftratus,  fummae  divitiae  caet. 
quatentis  nequehonorum  neque 
opum  cupitlitate  animtis  eius 
ducitur,  quatenns  id  folum, 
quod  honeftura  eft ,  fequitur, 
nulla  utilitatis  habita  ratione. 
lam  quum  confulatus  Piomao 
fummus  magiftratus  isque  an- 
muis 


CARMINVM  E.    IV.    C    IX.    V.  35-44.       4X5 

Iudex  honeftum   praetulit  utili,  et 
Reiecit  alto  dona  nocentium 

Voltu,    et  per  obftantis   catervas 
Explicuit  iua    victor   arnia. 

Non 


nuus   effet,    poeta   Lollium   ob  mittendum  effe  cenfebant.      Ad- 

yirtutem    iitam  non   unius   anni,  pofite  ad   h.  1.    Ci<'.    Olr.  III.  4- 

fed    perpetuum    declarat  confu-  Qui     autem      omuia     metiuntur 

frm.    Plane  ut  III.  2.    rq.    JScc  emolamentis  et  commndi*,  neque 

Jumit    aut    ponit    fecures    arbi-  ea    vulunt    praeponderari    lione- 

trio  popularis  aurae.    Illud  quo-  Jtate,     hi  folent   in    dciibcrundo 

ties    exornationi,     qttairt  a    con-  honejtum    cum    eo ,     quod    utile 

fulatu  annuo  repetiit  poeta,  uuice  putant ,     compware  :    boni     viri 

debetur,   minimeque  urgendum.  non  folent.      Etenim   non   modo 

Elt  limpliciter  :    perpetuum  ani-  pluris  putare ,    quod  utiie  vidca- 

nuis     tuus      confulatum     gerit,  tur,   quam  quod  honejium ;    Jed 

quandoquidem    honejtum  ro    h««  haec    etiam    inter  fc   comparare, 

Ajv  praetulit,    praefert  utili,  re-  et    in    his  addubitare ,      turpijfi* 

ctum  a  pravo  difceruii,   illudquo  mumcji.   — 42 — 44. exornant 

fectatur.       Specialem   notionem  proxime    praecedentem    fenten- 

progenerali  virtutis  pofuit  poe-  tiam.      Fieiecit,   afpern.itur  mu- 

ta,    atque    eam     quidem,    quae  nera  nocentium,   liominum  per- 

illuftre   eius  documentum  prae-  ditorum ,   Cauflae    fuae   diihdcn- 

bet,   incorruptam  anirni integri-  tium,    ideoque  vim  legibus   fa- 

tatem,     nullis    muneribus    ex-  cere  conantium,   alto  rultu,  qui 

pugnabilero.      Iam    qmim   alte-  aninri     magtiitudinem      ptodir, 

jfurn  alteri  praefert   animus,   de  magnifice  ea  contemnendo,   hia- 

utraque  ftatuit ,   iudicat.    Docte  fa//&vo?,  quod   comparat  Toup. 

igitur  iudex  bonus  audit,    dum  Em.  in  Snid    I.  p.  94.   Ob  ocu- 

recte  ftatuit,    honeftum    praefe-  los  babnit  h.  I.    Sil.  XVI.  V-Qi. 

rcndo;    et  fidus,    dum    oftehfa  Caeterum      omnia  -  ifta      animo 

utilitate  a  recti  tramite  baud  de.  Lollii   attribuuntur ,      exquiiita 

flectit,    in  recto,   neglecta  ntili-  rationc;    quatenus  ab  eius  iudi- 

tate ,     petfeverat.        Facile     in-  cio  pvoficifcuntnr.    —  45-]Sova 

telligitur,    baec  exornandae  ul-  amplificatur  imagine    fententia, 

tcrius     fententiae    aiitici ;     nam  a  intlile  defumta,    qni,  pugnan- 

feveriores    Stoici    ne    iudicium  di    ardore    in    medios   hoitium 

quidera   de  honefto  et  utili  ad«  acies   provectus,    ab  iisque  in- 

ter- 


«I* 


<l.     HORATII    FLACCI 


Non  pofliclentem  muita  vocaveris 
Recte  beatum:     rectius  occupat 
Nomen  beati,     qui   Deorum 

Muneribus    fapienter  uti, 

Duramque  callet   pauperiem  pati, 
Peiusque  leto  nagitium  tiinet, 


Non 


tercepttis  urma  fua  explicat, 
ferro  fe  cxpedit ,  vinm  iibi 
aperit ,  per  cbjiantes,  oppofitas 
fibi  atqne  chcumfufas  lioitium 
catervas ,  reditum  morantes,  fe- 
lir.iterqiu:  evadit.  Vnde  vktor 
ornate  ndiectum.  Sed  docte 
ipfam  compuationem  fententiae 
involvit  poeta,  cuius  nuda 
enuntiatio  erat:  nuuieribus  ex- 
pu£,nari  nequit  virtute  adver- 
fus  cupiditates  munitns  animus. 
Male  fetluli  funt,  qui  allegori- 
cas  catervarum  armoi  umque  no- 
tiones  figi.latim  adnumeraut. 

V,  45  f0(J'  Lollii  auraqv.ttav 
laudaturus  poeta  in  generalem 
fententiaJti  oralionem  inflectit; 
cjuae  plaiie  lyrica  ratio  cft,  Pin- 
daro  frequentiflinia.  Vulgiris 
continnatio  erat :  Eft  ammus 
tibi,  forte  fua  qualicunque  con- 
tentus.  Sed  iterum  deflcctitur 
Oratio  ad  exprimendam  Stoicae 
virtutis  imaginem.  Non  recte 
woeaverii,  non  is  vere  dicendus 
*ft ,  eft  beatus  ,  qni  divitiis  af- 
Quit,    imo  is  rectius  nomon  b. 


occupat  ,  fibi  vindicat,  vere 
beatus  eft.  —  4-7«  9ul  calletf 
novit  uti,  ut  Claudian.  III. 
2ifi.  natura  beatis  omnibus  ejje 
dedit ,  ji  quis  cognoverit  uti.  — 
fapienter ,  ilt  fapientem  decet'; 
quod  tu  facis.  Muneia  D.  h.  1. 
media  fignificatione  accipienda, 
qnaecunque  hominibus  a  13ii» 
obtingunt,  tam  profpera,  quam 
adverfa  hwqoc  5-swv.  Vid.  ad 
Ilymn.  in  Cer  147.  II.  1.  nd 
paupertatem  potiiiimuni  ( quae 
explicntive  fubiungitur  v.  49') 
praeftnt  referre  ,  et  ipfa-m  /u«- 
v.aqwv  bcffiv  ainv  tcvrwv  ,  iuxta 
Iiefiod.  Ef-y.  7 19.  Eurip.  Alc. 
1074.  X^i)  5'  otrrig  a  ffo ,  v.ao- 
rsqtlv  Stav  boffiv.  Is  adeo  beati 
nomine  dignus,  qui  pauperiem 
divinitus  datam  pati  tallet, 
aequo  animo  fuftinet,  modica 
forte  contentus  eft,  aequo  ani- 
mo  iis  caret ,  quae  non  poflidet, 
verbo ,  avrafY.ytf.  Male  mui:. 
deorum  divitias  explicant,  quae 
opponnntur  pauperiei  v.  feq.  — 
duram ,  cuius  beue  ferendae 
maguo  animo  opus  eft,  vel  fim- 
pli<i< 


CARMINVM    L.   IV.   C.   IX.  V.  4S"52*       4^7 

Noii  ille  pro  caris  amicis 

Aut    patria  timidus  perire. 

pliciter,  ev.A^iv,  y_xkt-r^v.  No-  propofita    a    recto    demovetur, 

tum    Stoicorum  dogma :     Solus  deduci  poteft.      Cf.  init.  L.  III. 

fapiens     divns,      quamvis   vere  3.    —  51.   non  ille   timidus  J.v, 

pauper.  —  50.  qui  -peius,  magis  uec  timet,   haud  cnnctatur  pro 

Jlagitium  timet ,    qui    nulla  vi,  patria  mori,  duplici  graecifmo. 
iiullis  minis,  ne  morte  quidem 


Tonu  U.  Ud  CAR- 


4*8  Q.    HORATII     FLACCI 


C    A    21     M    E    N       X. 

jiRGFMENTyM. 

XLt  argumenti  ratio,  et  elocutio  poetica,  panllnm  qxiae- 
fitior,  ac  graecis  plane  Jiorilus  contexta,  Jacile  fidenl 
faciunt,  Horatium  graeci  cuiusdam  poetae  tufum  hoc 
carmine  repfaefcntare  voluiffe.  De  quo  tanto  minus 
dubitari  poffe  exiftimo ,  quo  plura  eius  generis,  per  An- 
thologiorum  libros  difperfa  UaiOMwv  cxempla  falis  lucu- 
lenta  fuppetant.  Cf.  omnino ,  qune  ad  v.  2.  epigram- 
mata,  de  formae  detrimenlo ,  accedente  barba,  pueros 
rnonentia,  excitavimus,  ■eullato  Theocrili  TLaihv.t.v ,  quoil 
in  Harlcfii  ed.  p.  4-79-  extat.  Ligurinum,  formofum 
puerum  eundemque  fuperbum ,  ila  ad  obfeqnium  fui  pel- 
licere  ftudet  poeta,  ut  eum  de  caduco  primae  aelatis 
flore  graviter  admoneat,  propofita  fimul  certa  quam- 
quam  nimis  fera  faftidii  eius  poenitentia.  Ad  iuveni- 
lia  Noftri  meletemata  poetica,  quibus  Graecos  plane  ex- 
pritnendos  fibi  proponerct ,  hoc  carmen  referri  deberet 
facile  quisque  cordatior  fibi  perfuafum  }\abebit. 


A  D 


CARMINVM    L.   IV.    C.  X.     V.  1.    2.  4*9 

A  D       I.I6VRINVM. 


\J   crudelis   adliuc,    et    Veneris    muneribus 

potens, 
Infperata  tuae  quum  veniet  plunia  fuperbiae, 

Et, 


v.  i.  Crudelis  adhuc ,  qui 
fuperbe  tractas,  faftidis  amato» 
ies,  ihim  in  flore  aetatis  confti- 
tutns  es.  Sed  haud  diu  ei  iftam 
taantem  fore,  aetate  ifta  ferocu- 
la  cito  avolante ,  praeclnre  tm 
adhuc  innuit  poeta.  —  et  Vc- 
tttris  munerihus  potens ,  propter 
eximiam  tuam  pulchritudiuem. 
Formae  venuftatem  et  (juae  alia 
amoris  illectamenta  funt,  hwgtx 
'A(p^»5(V>)<  mnlti  poft  Homer. 
II.  III.  54.  dixere ,  quos  cum 
taedio  lectorum  hic  percenfere 
niliil  attinet.  lam  potens  iftis 
muneribus  eft,  qui  formae  prae- 
ftantia  omnes  in  amorem  fui 
vaptat ,  cui  niliil  reliftit.  Pro- 
pert.  II.  4.  2.Q.  Cynthia  forma 
■potens ,  Cynthia  forma  levis. 
Idem  III.  18.  7.  Eft  tihi  forma 
potens,  funt  caftae  Palladis  ar- 
tes.  Scilicet  ro  ntxkkoc  ru^avvi- 
h*  sx.&t  >  ut  e^  aptid  Stob.  Tit. 
LXIV.  p.  410'  et  imperium, 
rcgnum  fatis  frequentata  in  re 
amatoria.  —  2  fqq.  Vbi  piu- 
cherrimam  ifb.m  fovmae  fpe- 
ciem  aeta»  nbstulerit.  Pro  hoc 
Venufte  fpecialibits  momentis 
dcilucnti»    pulcbiiiudiuii   facics 


repraefentatur  a  poeta.  Primum 
floris  iuveuilis  dammim  ,  lanu- 
go,  geuarum  nitori  infefta. 
Martial.  I.  32.  5.  teneri  fordent 
lanugine  vultus.  Stat.  Silv.  III. 
4-  65.  ne  prima  gtftUO  lanugo 
nitentes  carperet  ( prar-p  dtere 
Markl.  repofuit  fpargeret)  et 
pulchrae  fuf  aret  gratia  fvrmae. 
Mnximum  autem  illud  formae 
detrimentum  habitum  in  delica- 
tnlis  pueris  ;  unde  pleni  hfic  de 
re  Anthologiorum  graec.  iibri. 
Cf.  fi  tanti  videtur,  Autome- 
dontis  II.  (A.  Br.  II.  207.) 
Suatonis  ep.  XI II.  3.  (A.  Br. 
II.  362.)  ei.  XXVIII.  5. 
XXXIII.  1.  Rufini  XXXVIII. 
(A.  Br.  II.  599.)  riratofth.  I. 
3.  (A.  Br.  III.  123.)  Incerti 
ep.  XIX.  (ib.  p.  155.).  Lu- 
cian.  Amor.  24.  p.  424.  in  qui- 
bus  paene  omnibus  locis  inie- 
cta  cito  prdmicantis  lanuginis 
mentione  ad  obfequium  pueros 
ab  amatoribus  compelli  videas, 
ut  h.  1.  lam  pro  lanugine  plu- 
mam  adhibuit  poeta ,  nova 
prorfus  ratione,  in  poiita  lytico 
tamen  facile  ferenda,  maxime 
fi  gr.  itTikot  ei  in  animo  ftiilTe 
Dd  a  mft- 


42 O  Q.    HGRATII     FLACCI 

Et,  quae  nunc  liumeris  involitant,  deciderint 

comae, 
Nunc  etqui  color  eft  puniceae  flore  prior  rofae, 
Mutatus  Ligurinum  in  faciem   verterit  hifpi- 

dam : 
Dices ,  lieu !  quoties  te  in  fpeculo  videris  alte- 

rum, 

Quae 


memmeTis. —  xnfperata,  ^  rayu  (qnam  venufte  pro,   ta)  h.  Li- 

$«omiv*j  ut  in  Evatoith.  1.  1.  in.  gurini  facies  in  hifpidam,   pilo- 

opinato  veniet,    tTtkSy,  i-ravSi)-  fam    (rqayv    ivri    rov   irakott 

av\,   cvefcet,  tuue  fuperhiae,  tibi,  fjLa.Aay.oZ  wy.acSsv  iovkotc  ro  ys* 

dnm    adlmc  ea  cares,    fnperbo,  vstov ,    Lucian.    1.    1.    p.    426.} 

nt  meae  injolentiae ,  V.   17.  15.  verfa  fuerit.    Ad  barbani  potins, 

— •  3.    Comarum  per    humeros  quam  ad  rugas,  equidem  traxe- 

fpavfarum    follennis   vegetae  ac  rim. 
formofae     aetatis      fignificatio ; 

tum  habitus  is   erat  iratbapiiuv.  v.  6.  Sero  tum  tuae  te  poe- 

Theocr.    XIII.    6.   vjoaro   -rratboc  nitebit  arrogantine.    Suaviter  et 

tw  yaqitvroc    Tka ,  ri  riv  -rko-  tvtqywc    expreffa    ifta    a    poeta* 

vt.aij.iba    fyopivyroc.       Magis  huc  — —    te   videris  alterum,   prorfttt 

fpectat   Ruiini  ep.    1.   v.  3.   viv  immutatum.      Theocr.  XX.  20. 

jj.01  TPceiraic\itc ,    cre  rac  rqiyac  i^airiva;    /j.s     Sso;   PfOTOV    akXcv 

y(Dtxvty.dc  ctv  rot;  itrl  rai;  cofia-  artvZe.       Lucillius   XII.  5.    (A. 

gcT<    atvy&ci   irka^ouivov;.       Cf.  Br.  II.   3 19.)  v\v  &9«A.}fC  S5  *f0Cr 

III.    2o.     14*    ^' •     ll*    28-      —  ujttsv    ibiiv    i;    icoTTpcv    L\ircZ, 

humeris  involitant •    in  humeros  cuk  Si/jc)  ^TjaTotpuiv  ,   ootoj  epfiTc 

dependent,    promiffae  ftmt.    —  huica;.      Similis   lufns  Epigoni 

deciderint,    defluxerint,   ranores  II.    1.   (A.    Br.    II.  306.)  ,';  ro 

per  aetatem  factae  fuerint.      —  Takat   Aa<<   xatvrwv   $i).o;,    cJvt 

Et  quuni   color.   qni  nxmc  prior,     trt    Aaic ov  /j.x   Kviwuv, 

praeitantior,    pulchrior  eit  flore  yvwpt/xo;   ovb    uvryj  Aa"ibt   Aai; 

rofae,   rofa  punicea ,    purpurea,  irt.    Cf.  Aufon.  ep.  55.  quocum 

vevbo  coior  purpureuS,    rofeus  compone  luliani  ep.   IV.  in  A. 

nnttalus     verterit    jLigur.    docta  B.  II.  494'   —    vvr'  7*  8-  e  Te- 

brevitate   pro ,     mutatus  fuerit,  rent.    liec.  I.    1.    17.    fqq.  Eheu 

«vanuerit,     et   inde    lAgurinut  me miftram !  cur  ttou  aut  ijthaee 

mihi 


CARMITJVM    L.     IV.    C.    X.     V.  3  -  Q. 


A2l 


Quae  mens  eft  liodie,    cur  eadem  non  puero 

fuit? 
Vel  cur  his   animis  incolumes    non  redeunt 


genae  ? 


tnlhi  aetas  et  forma  eft,  aut  tibi 
haec  fententia  ,  expreffos  effe, 
monuere  et  alii.  JiJeni  laudant 
Aufon.  ep.  XUI.  Nunc  piget,  et 
jfuereris,  quod  non  aut  ijia  ro- 
luntas  tunc  fuit ,  aut  non  eft 
uutit   eu  fortna  tibi.  —   cur  ea- 


dem  mens,  idem  fenfus,  qui 
hodie ,  nunc  eft ,  non  puero  rni- 
lii,  dum  puer  effem  ,  fuit?  — - 
8-  his  animis ,  hoc  animi  fcnfu, 
fc.  fruendi  amoris  deliciis.  — 
genae  incolumes ,  inte^rae ,  im- 
berbes,  uli  beno  Cvuq.  fchol. 


DJ  3 


CAR 


42  2  Q.     HORATII     FLACCI 


C    A    R     M    E    N      XI. 

JRGVMENTVM. 

JrJagnam  hoc  carmen  virtutem  habet  a  tractationis 
Jimplicitate ,  naturalique,  quam  orationis  haud  operojus 
cullus  mire  adiuvat,  venujlate.  Et  fane,  quam  accom- 
modata  ijia  et  argumenti  rationi  fedatiorique ,  qui  pcr 
totitm  carmen  re«nat ,  poetae  Jint  ajfectui,  quum  ipfa 
res  vel  hebetiorLJectori  Jidem  Jaciat ;  non  opus  ejl ,  plu* 
ribus  ojicndere.  Quum  Idus  Apriles ,  qui  dics  Maecc 
natis  natalis  ejjct ,  magna  cum  religione  apparatiorique 
convivio  celebrandas  Jiatuijfet;  Fhyllidcm,  quam  huius 
facri  veilet  participem,  ita  rogat  poeta,  ut  Jimul  ivi- 
peditnenta,  quae  eam  remoratura  ejje  praevideret,  occu- 
pet  ac  difcutere  conetur.  Quum  enim  Telepho ,  iuveni 
nobili,  oculos  et  animum  illa  adiecijfet ,  ifiique  atuori 
Vetiercm  haud  Javentem  experiretur ,  unde  adeo  auitni 
aegritudinem  contraxijfet  maximam,  poeta  conjolaturus 
atque  ad  vitam  ac  hilaritatcm  revocaturus  iliam%  Jedulo 
hortatur ,  ut  omtii  fpe  Telephi  potiundi,  alius  quippe 
Jemiuae,  genere  ac  divitiis  potentioris,  amore  beati, 
plane  abiecta,  in  amore,  qui  ipji  cotweniat,  acquiefcat, 
Jeque,  quem  ad  fnetn  vitae  coujiautem  in  ijlo  expertU' 
ram  fpondet ,  ne  afpernetur.  Letitum  utique  amatorem 
dixeris  Horatium ,  qui  ita  cum  amica,  a  fe  alienata, 
agnt;  fed  in  provectiore  aetate,  in  qua  calor  eius  iuve* 
nilis  deferbuijjet,    carmen    hoc  fcripjijfe  Nojirum,    ex 

eius 


CARMINVM   L.    IV.    C.    XI.  423 

cius  exitu  recte  Jujpiceris,  —  Caetcritm  quod  parum 
docte  Acron  ad  v.  Qi  notaverat ,  ,,utrum  ad  eamdem 
Fhyllidem,  an  ad  aliam  loquatur ,  incertum  eji,  ijuia 
nomeii  uoii  prodidit*'  id  cupide  Sivrius  arripuit,  novam- 
que  idco  a  verju  ijlo  exordiri  oden  Jiatuit.  Denique 
plerique  Phyllidem  Jdicinam  Jiatuunt  v.  34-  inducti,  pa- 
rmn  probabiliter ;  et  rectius  mde  cogast  JuiJJe  puellam 
doclam,  pocticisque  Jiudiis  deditam  ( qitod  etiam  vv. 
25 — 28-  commonfirant ) ,  atque  etiatn  hactenus  Ho* 
ratii  amori  commodam. 


Dd  4  A  D 


424 


q.    HORATII    IXACCI 
A    D     P   H    Y    L    L    I    D    E    M. 


-t-jft  mihi  nonum  fuperantis  annum 
Plenus  Albani  cadus:    eft  in  liorto, 
Pliylli,    nectendis    apium  coronis: 
Eit   ederae  vis 


Multa, 


v.  1  —  12.  Obferva  fimpli- 
cem  nmnditiis  poetam  in  de- 
fcribendo  facri  domeftici  convi- 
viique  apparatu;  fere  ut  III. 
Zg.  init.  quod  cum  noftro  com- 
parafTe  utile  erit.  Albani  vini 
dtias  Athen.  I.  p.  2  0*.  refert 
fpecies,  i\  udoue  a  XV.  demum 
anno  av./xd^tiv  perhibet.  In 
pretiofioribus  babitum  fuiffe, 
vel  hic  locus  oftendit.  Adde 
Serm.  II.  y.  16.  nbi  in  optimis 
recenfetur.  Tertium  ei  locnm 
adhgnat  Plin.  XIV.  6.  qui  idem 
Eugenias  uvas ,  a  Tauromeni- 
tanis  Siciline  montibus  in  Alba- 
num  a£rum  translatas  fuiffe 
traditXIV.  2.  laudante  Torrent. 
Cf.  Martial.  XIII.  109.  — 
fuperantis  aetate ,  excedemis 
vonum  annuru ,  vetufti.  —  2. 
■plenus ,  non  ante  verfus  ut  III. 
Zg.  2.  Docte  effufiorem  com- 
potatiouem  futuram  innuit.  — 
fft ,  Tzaqicri,  parati  funt  ffores, 
vecttndis  coronis ,  ad  nectendas 
coronas  convivales.  Ex  bis 
memorat  poeta  a-pivm  etedcram, 
ex  quibn»  coufertam  coronam 
itidem  habet  TLeocr.   III.    23. 


ffTsfytnvov  —  —  v.ifffcto  QvXaff- 
cm  ipvki^cxi;  v.a\vv.tcct ,  v.a)  su- 
ohfj.oifft  ffskivoic.  De  apio  bor- 
tenli  (quod  ex  h.  1.  cognofcitur) 
coronis  adhibito  infigne  eft 
Auacreontis  fragm.  apuii  Athen. 
XV7.  4.  p.  6?/f.  sVi  V  hfyoZffl* 
ctkivwv  CTtfyavicvcvQ  Sifxtvot  vZ* 
Saktlav  to^TVjv  dyaywpsv  Ato- 
vvffvj.  Neqiienej>;ligendum,  quod 
habent  Scholl.  „Alcaeus  frequen- 
ter  fe  dicit  npio  coronari."  Vide 
Torrent.  ad  II.  7.  24.  De  edera 
res  pervulgata.  —  vis  multa, 
infignis  copia.  —  5.  qua,  qui- 
bus  religata  ,  implicita  ,  crini- 
bus  fulges,  refplendes,  cum  pro- 
pter  viridem  colorem  coronae 
in  genere,  tum  quod  hcderae 
poeticae  tlictae  fructus  croceus 
eft.  Vid.  Schreber  ad  Theocr. 
I.  50.  Eft  adeo  fimpliciter  pro : 
qna  coronari  foles;  quae  tameu 
paullo  lan^uidior  fententia  vnle- 
tnr.  Erigere  eam  alii  ftuduere 
hoc  modo  :  qua  fulges  ,  venu- 
ftior  appares ,  mire  places.  Sed 
nec  boc  fatis,  ut  ingenue  fa- 
tear,  onuiiuo  facit. 

v.  6. 


CARMINVM   L.     IV.   C.  XI.    V.    1-10. 


425 


Multa?    qua  crinis  religata  fulges. 
Fudet  argento    domus:    ara  caftis 
Vincta  verbenis,    avet  inmolato 
Spargier  agno. 

Cuncta  feftinat  manus :    liuc  et  illuc 
Curfitant  mixtae  pueris  pueilae: 


Sor- 


X.  6.  Domus  ridet ,  explica- 
tiorem  faciem  habet ,  refplendet 
tirgento,  vaiis  argenteis  ,  ad  hu- 
ius  diei  follennitatem  purgatis. 
Kofter  Epp.  I.  5.  7.  lam  dudum 
Jplendet  focus  et  tibi  munda 
fuppellex.  Hinc  proprium 
ridere  f.  fplendere  de  apparatio- 
re  convivio.  Phaecir.  IV.  24. 
2o.  Splendttbat  hilare  poculis 
sortvivium.  Operolius  iam  Ca- 
tull.  LXIV.  44.  at  fedes  — 
fplendent  aum  atque  argento, 
tandet  ebur  foliis ,  collucent  po- 
culu  menfis  ;  tota  domus  gaudet 
( ytk&  )  regali  fpLndida  gaza. 
Cf.  ad  II.  i§.  2.  Decorae  aedis 
«adem  iignilicntio  eft  I.  30.  4- 
I.audant  Alcaei,  iJuxqjjLtxiqsi  h\ 
faya(  hlfj.cc  y_ot\y.Z  aprtd  Athen. 
XIV.  5.  —  ara  faciilicio  para- 
ta  eft.  Pro  hoc  fuaviter,  avct 
fpargier ,  adfpergi  cupit  agni 
immolati  fanguine.  Catull.  XIX. 
X5>     Sanguine    hanc    eliatn    mihi 

• aram   barhatus   linit  hir- 

tulus,  cornipcsque  capella.  P«- 
y.o:.c  htc.riyystv  fimihter  Eurip. 
Iphig.  T.  4°4*  Itttelliaj»  autem 
aram  ccfpititiam,   vir.ctam,  mu> 


nitam,  redimitam  verbenis  caftis, 
herbis  facris.  Imitatns  eft  lo- 
cum  Iuven.  XII.  i.  Katali,  Cor- 
vine ,  die  miiii  dulcior  haec  lux, 
qua  feftus  promijfa  deis  anima- 
lia  cejpes  exfpettat. 

v.  o.  10.  Snllennis  difcurfan- 
tium  famulorum  iu  inftruendo 
convivio  mentio.  Vid.  ad  III. 
2q.  i2.  Cuncta ,  omnium  ma- 
nns  Jeftinat ,  intenta,  occupata 
elt  apparandis  epulis  ;  quod  fta- 
tim  verbis ,  httc  et  iiluc  curjl- 
tant,  magis  graphice  fubiicitur. 
—  10.  mixtae  puerit  pudlae, 
pueri  et  puellae;  fed  nlteium 
rem  oculis  magis  fnbiicit.  — 
11.  1  2.  quam  ornate  pro,  flam- 
ma  denfum  fumum  a<;it,  maior 
hodie  ignis  accenfns  t-lt.  Flam- 
mae  trepidant  rotantes  (ita 
iungere  praeltat  ),•  trepide  h.  ce- 
leri  motu  in  nltum  njrunt  fu- 
mum,  adeo,  ut  rotetur,  turbi- 
nibus  convolutus  ahnrj  petat; 
auget  luculentioris  ignis  ideam. 
— -  Sordidum,  vel  limphciter 
nigrunr,  vel  fordes  tecti  faftigio 
inferentem.  Ita  culmon  multo 
Dd  .5  lu. 


426 


q.    HORATII     FLACCI 


Sordidum  iiaminae  trepidant  rotantes 
Vertice  fumum. 

Vt  tamen  noris,  quibus  advoceris 
Gaudiis:  idus  tibi  funt  agendae, 
Qui  dies  menfem  Veneris  marinae 
Findit  Aprilem: 


luie 


lumine  fordidumvocat  Stat. Silr. 
IV.  5.  14.  Martial.  VII.  27.  5. 
Vinguefcant  madido  tetri  nidore 
Venates  ,  Jiagret  et  excifo  fefta 
culina  iugo.  Caeterum  Je  fumi 
receptaculis  cave  h.  1.  cogites, 
qune  nuilto  ferioris  funt  tempo- 
ris.  Vid.  Beckman.ii  Gefchicb.te 
der  Eriinaun^en  caet.  Vol.  2. 
p.  391.  ubi  de  hoc  ipfo  loco  di- 
fpe^it. 

r.  13.  Quibus  advoceris  gau- 
diis,  ad  quae  gaudia,  ad  quem 
feftum  diem  liilariter  ageudum 
voceris.  Gaudia,  ut  IV.  12. 
2 1 .  ad  quae  fi  propei  as  gaudia. 
— ~  14.  Scito,  W«jApriles  effe, 
quae  tihi  agendae  funt ,  quas 
te  apud  me  celebrare  oportet.. 
Agere  diem  feftum,  vel  pedeitri 
orationi  confentaneum.  Pro 
Idus  Apriles  eft,  qui  diesfipdit, 
iduat,  dividit,  medius  eft  men. 
fis  Aprilis.  Iduum  etymon  a 
poeta  tangi,  in  promtu  eft  in- 
telligere,  Macrob.  Sat.  I.  15. 
Nobis  illa  ratio  nominis  vera 
propior  aeftimatur »  ut  Idus 
voceinus  diem,    qui  mmfem  di- 


vidit,  Iduare  enim  Etrufca  lin- 
gua  dividere  eft.  Veneri  facium 
fuiffe  menfem  Aprilem ,  fatis 
conftat.  Cauffam  rei  venulte 
dehgnat  poeta  epith.  marinae 
«vadyo/xsv^?  >  e  mari  ifto  menfe 
exortae.  Tunc  cnim  cruore  da 
fuperno  fpumeo  Pontus  globo 
caerulas  inter  catervas  ,  intcr  et 
bipedes  erjuos  fecit  undantem 
Dionen  de  nwritis  imbribus. 
Pervigil.  Ven.  9  fqq.  Idem 
inuuere  viuetur  Ovitl.  Faft.  IV. 
60,  61.  Veneris  menfem  Graio 
fermone  notatum  auguror ;  a 
Jpumis  eft  dea  dicta  maris. 

v.  17.  Idus  Maecenatis  nata- 
les.  Sentcntiam  ,  quae  luillum 
paene  ornatum  admittere  vide- 
batur»  vide  quomodo  nobilita- 
verit  poeta ,  ailfperfo  pietatis 
colore,  —  follennis ,  iu  fefiis 
habendus  mihi,  —  fanctior, 
maiori  religione  coiendus,  ma-. 
gis  celebrandus  proprio  natdi 
die.  Tibull,  IV  5-  1.  Qui  mihi 
te,  Cerinthe,  dies  dedit  ,  iiic  tni- 
hi  fanclus,  atque  inter  fejtos 
femper  habendus  erit,  Neque 
in- 


CAKMINVM   L.  IV,    C.    XI,    V.    11-24«       42? 

Iure  follemnis  mihi,  fanctiorque 
Paene  natali  proprio ,  quod  ex  liac 
Luce  Maecenas  meus   adfluentis 
Ordinat  annos. 

Telephum,  quem  tu  petis,  occupavit, 
Non   tuae  fortis  iuvenem,    puella 
Dives  et  lafciva,     tenetque  grata 
Conpede  vinctum. 

Ter- 


iniucundum  erit  cum  Noftro 
comparare  Cenforin.  de  Die  nat. 
C.  III,  Ouum  Jinguli  homines 
fuos  tantummoda  propriot  co- 
lant  natales ;  ego  tanwn  duplici 
quotannis  ojficio  liuiusce  religio- 
nis  adftringor.  Nam  quum  ex 
te  tuaque  amicitia  honorem,  di- 
gnitatem,  decus  atque  praef.- 
dium,  cuncta  deniane  vitae  prae* 
jnia  recipiam ;  nefas  arbitrer,  f 
diem  tuum,  qui  te  miiii  in  hanc 
lucm  edidit ,  meo  illo  proprio 
negligentius  celehravero.  Jlle 
enim  mihi  vitam ,  hic  fructum 
vitae  atque  ornamentum  peperit. 
—  ex  hac  luce,  inde  ordinat, 
digerit,  uumerat  annos  aetatis 
fuae.  —  adfluentes,  fuccrefceu- 
tes,  deinceps  accedentes.  Sed 
alterum  quaeftrius  propter  ad- 
iunctam  copiae  notionem,  quod 
ad  Maeceuatis,  vitae  cupidiiu. 
mi ,  animum  magnam  vim  ha- 
bet,  —  meus ,  quanU  in  bre, 
viute  ivttgyki»  l 


V.  2i.  Occupat  poeta,  quae 
foite  Phyllidem  detejitura  fint, 
quo  minus  commodam  fefe  ei 
praebeat,  adlatis,  quae  ei  rem 
perfuadeant,  arp;timen*is.  Te- 
lephum,  eius  animum  occupavit, 
in  amorem  fni  pertraxit,  ut  ti. 
bi  vacare  nequeat.  —  quem  tu 
petis ,  expetis,  cuius  arnore 
flagias;  ut  I.  33.  13.  me  mclior 
quum  peteret  Venus  ,  et  fnepe 
alibi.  In  ffqq.  praecl.ue  ador- 
nata  omnia  ad  Phyllidem  a 
vano  ifto  capiendi  Telephi  00- 
natu  abfterrendam,  Juvcnem 
non  luae  fortis ,  paulo  acerbius, 
appolite  tameu,  quo  imepti  va. 
nitatem  peuitius  intelligat,  pro, 
magnae  fortunae,  nobilitatis 
iuvenem ;  tum  puella,  qnam 
amat,  dives  et  lafcivu,  infi;>nis 
protervitatis,  quae  per  iuveni- 
lem  aetatem  miras  illecebras  ha, 
bet;  ideoque  tenet ,  detinet  Te. 
lephum  grata  compsde  vimtuni, 
inetitum  ninore  fui  habet,  quo 
hbi 


428 


Q.    HORATII    FLACCI 


Terret  ambuftus  Phaethon  avaras 
Spes :     et  exemplum  grave  praebet  ales 
Fegafus,    terrenum   equitem  gravatus 
Bellerophontem : 


Seai- 


libi  beatiflimus  ille  videtur. 
Vincula,  coinpedes  de  amore 
frequenter  admodum  poetis  in 
ufu.     Tibull.  I.  1.  55.  Me  r«- 

tinent  viuctum  fonnofao  vincla 
-puellae.  Adde  Ei.  I.  9.  "9. 
Asaixhc.  akvvtrc-rrihvjg  de  eodem 
Incert.  ep.  XVM.  2.  ( Anal. 
Br.  III.  1540- 

v.  25.  Quam  periculofa  res 
fit,  maiora,  cjuam  quae  fibi 
conveniant ,  expetere,  Phae- 
tbontis  ac  Belleropbontis  exem- 
plo  gxavitox  dcclarat  (tatiin  poe- 
t;:.  Phaethon  ambujtus  ,  rvrttf 
Toa?  arSQva  nsQavvt»  v)  p.  J  b  a  v)  ; 
♦«5wn  (Apollon.  Rb.  I V.  698-)' 
zf^icjvw  narixt9a\w3elg,  pro, 
exemplum  Phaethontis,  fuhnine 
a  love  icti ,  terret  avaras  fpcs, 
abfterrere  rtebet ,  ne  immodicas 
fpes  concipiainus,  ne  mmia  con- 
cupifcamus.  Ita  animum  laudis 
tiivrum  diKit  Noftet  Epp.  II.  1. 
179.  caedh  avarus  Claudian. 
XXVI.  606.  —  De  BeLIero- 
pbonte,  a  Pegafo,  quum  rerum 
fucccffu  elatus  caebim  affectaret, 
excuffo  ef  in  campos  Aleios  de- 
iecto  adi  quos  laudant  intnp. 
ad  Hygin.  f.  57.  p.  122.  Ea- 
«]*un  fabula  oftendit  Pindarus 
(Ifihrn.   VII.  60  fqq. )  vota  te- 


meraria  b.md  impune  fieri:  rx 
/xav.Qa  h  st  rtc.  ira7rraivsf ,  B?<f" 
y_vc  s^tnsa$at  yxk-KO-rshov  ©sJuv 
ihoa-j.  0  ts  TrrtQOgtc.  sqqi-^s  \~lxyx- 
cz$  bsarorav  eSekavr  ic,  ovqxvov 
ara$fjt.oiig  sk$slv  /xs$  optayvotv 
EsXXsootpovrav  Zvjvo?.  P^llad. 
LXTI.  1.  (  A.  Br.  II.  426».) 
/xvjhsv  ayav  ,    tujv  sirra   aofyStv  i 

aoCpwrsQoc,     tnrgv    OVTM 

Tl/jyaaos  liriroc.  artuksaa  Hskks- 
Qotyivryv ,  fiovkvj$svTa  /xx$sl? 
aaTQoSsTCVC.  y.xvovac..  —  exem- 
plum  grave  praebet ,  graviter 
admonet;  ut  Propert.  IV.  1. 
109.  Exemplum  grave  erit  CaU 
chas.  —  ales ,  impif,  atatus, 
divinitatis  eius  (a  Neptuuo 
quippe  et  Medufa  procreati  vid. 
Apollod.  II.  5.  2.)  argumen- 
tum  ;  docte  igitur  ineftoppontio 
rov  terreni  equitis.  —  gravatus 
equitem,  qui  gra  ate  ferret,  fef- 
forem  haud  fuftineret  Bellero- 
pliontem,  excuteret  eum,  quum 
coebim  petiturum  intelligeret, 
terrenum,  mortalis  conditionis, 
quem  coebun  affectare  nefas  ef- 
fet ;  fumma  vis  in  hoc  epitheto. 
Gravari  dominas  iiiniliter  Lu- 
can.  VII.  284. 

v.  2p.  Illa  te  exempla  admo- 
nent,    ut  fequare,  fecteris,  eli- 

gas 


CARMIXVM    L.   IV.  C.   XI.  V.    25-56.        /|2^ 

Semper  ut  te  digna  fequare,    et,    ultra 
Ouam  licet  fperare    nefas  pntaudo, 
Disparem  "vites.     Age  iam,  meorum 
Finis  amorum,    — 

Kon  enim  polthac    alia  calebo 
Femina,   —   condifce  modos,  amanda 
Voce  quos  reddas:  minuentur  atrae 
Carmine   curae. 


pas  te  digna,  quae  te  feqni  con- 
fentaneum  eft,  fententiofe,  pro 
tedignos,  amutores,  tuae  forti 
eonvenientes ;  c$oa  ric  rxv  Iv 
1'vvcrrw  (ptkorxruiv  ivr^xvtiv  jjp«- 
Tat,  Pind.  Pyth.  IV.  165.  iu 
fvmili  argumento.  —  nefas  pu- 
tando  fperare,  neque  ulterius 
fpes  tuas    porrigendo ,    -rairr*/- 

VtlV     TX     IfCJCW,       /J.tTXfJiUiVlX      5>J- 

qsvwv  ocv.^avrcic  ikwiai ,  Pind. 
Pyth.  IV.  59.  maiora  concu- 
pifcendo,  quam  licet ,  quam  fas 
eft,  io  x  x  £>'  biv.xv  ykvY.v,  Ut 
in  Bellcrophontis  exemplo  Pind. 
Ifthm.  VII.  67.  -—  31.  Difpa- 
rem  vites ,  non  tuae  foi  tis  iuve- 
nes  5  (pikn  S' ,  w;ne  ^c>??,  tov 
oiaoizv  sytiv  xt),  Theocr.  XXIX. 
20.  •—  et  in  meo  potius  amo- 
re  adquiefcas,  quem  perpetuum 
tibi  poliiceor.  Fraeclare  hanc 
fententiam  feqq.  intexuit  poeta. 
Ag&    iam ,     quapropter    da    te 


mihi ,  ades  mihi  in  celebrando 
Maecenatis  natali.  —  meorum 
amorum  finis ,  cuius  amorem 
non  niu  morte  deponam,  in  qua 
amores  meos  finiam.  —  alia 
calcbo,  alius  amorem  expetam, 
nota  loquendi  ratione.  —  54. 
condifce  modos  carminum,  quae 
reddas  voce,  canas  ( ut  IV.  6. 
extr.  ego  Diis  amicum  —  reddi- 
di  carmen  docilis  nwdorum  i'. 
H.)  fefto  ifto  die.  Quo  quidem 
carmine,  cantu  minuuntur  curaet 
nos  hilariter  iftnm  diem  tradu- 
camus,  agamus  ;  nihil  amplius. 
Sed  per  gnomen  exprefla  fen- 
ttuti.i,  niore  Noftro  perquam 
familiari.  Malc  curas  nonnulii 
ad  Phvllidis  improfperum  amo- 
rem  Telephi  trahtuu.  Ad  rem 
Caipurn.  XI.  19.  Cantet ,  amat 
quod  quisque:  levant  et  carmina 
curas.    — —  atrae  ,   triites. 


GAR 


4-30  Q_.    HORATII    FLACCI 

C    A    R     M    E     N      XII. 

ARGVMBNTVM» 

^j  dmodum  Japere  Jibi  viji  Junt  nonnulli  viri  docti, 
qui  ad  Virgiiium  quendam  myropolam  vel  omnino  mer- 
catorem,  neutiquam  autem  ad  Jacrum  illum  vatem, 
Horatium  hoc  carmen  Jcripjijfe  couleiuUrent ,  veriti  Jci- 
licet,  nelucri  Jtudio,  a  quo  immunem  eum  ejje  negat 
voeta  ( v.  25. )  Jacro  illi  vali  macula  quaepiam  ajper- 
geretur.  Sed  huic  metui  quumiufta  interprcbationc  obviam 
ierimus,  atque  ipja  Bcntleii  ratio ,  quae  omnia  huius 
libri  carmina  ultra  Virgilii  aetatem  reiicit ,  tam  injirmo 
talo  innilatur ,  ut  nullum  omnino  rei  momentum  Jaciat ; 
nihil  fane  impedit,  quo  minus  illud  os  Jacrum  Phoebi, 
Virgilium  poetam,  ab  Jloratio  koc  carmine  compelLa- 
turrt  nobis  perjuadeamus.  Quumque  parum  recte  gravi- 
tatem  iu  tam  levi  argumento  dcjlderes ;  ita  Jamiliarita* 
lem,  quae  Jloratium  iuter  atque  Virgilium  intercederct, 
in  iocos,  quos  illa  utique  arnat ,  cjjujam,  hoc  carmi- 
ne  luculenter  proditam  recti  quisque  iudicii  facile  agno- 
fcet.  De  coena  collatitia  cum  Virgilio  Juo  ita  tractat 
JJoratius  hoc  carmine,  ut,  quiim  vinum  Je  praebitu» 
rum  Jpondeat,  ab  eo  uuguentum  (at  quantillam  rem 
ad  ingeutem  vini  cadum ! )  conjerri  pojiulet ,  Jique 
conditio  placeat ,  Jialim  ad  Je,  tnijjls  omnibus ,  quat 
convivium  tnoratura  Jint»     cum  ijio  advolet,    adicctis, 

qnae 


CARMINVM    L.    IV.     C,    XII.  4.3^ 

quae  ad  illitd  comvellant ,  argumentis ,  a  ficciore  anni 
tempejlate  (1  —  12.^)  vitaeque  brevitate  (26  fqq.  )  dc 
fumtis.  Propter  v.  15.  (iuvenum  nobili u  m 
cliens  )  recte  Sanad.  hoc  carmen  ante  a.  DCCXXXJ', 
eullocat.  Cf.  Catull.  c.  XIII.  eiusdem  argumenti,  hi- 
lariorisque  incejfus. 


•v  1> 


45-  Q.      HORATII    FLACCI 

AD       VIRGILIVM. 


lam  Veris    comites,    quae  mare  temperant, 
Inpellunt  animae   lintea  Thraciae : 
Iam  nec  prata  rigent,    nec  fluvii  ftrepunt 
Hiberna  nive  turgidi. 

Ni- 


v.    i  —  12.    Cum  fuaviffima  epp.  vide  ad  r.  5.  Vnde  et  h.  L 

hac   veris     defcriptione  compa-  Zephyros  plrrique  intelligendos 

raffe    iuvabit   Noftri    T.   4.   init.  ftatuunt ,    quos  etiam  Homerul 

et  IV.    7.    init.      Procedit    Ver  Q^vnf^tv   fpirare  ( II.    IX.    5. ) 

cum  ponipa  fua   (quam   magni-  perl  ibuerit.       Sed  imlocta   haec 

iice  defcriptam   vide   apud    Lu-  inrpp.    difputatio,     et  recte  alii 

cret.    V.     756.     fqq. );     e  qua  Aquilones  eos    affumenilos    po» 

poeta  fatis  habet  apponere   ani-  nnnt,    qui  veris  initio  flare  in- 

nias     Thriuias     &Q*jxi*f     irvoA?  cipiunt ,    ut  diferte  Colum.  XI. 

(Aefchvl.    A^am.    665.)    Aqui-  2.     21.    X    Cal.     JVIart.    venti 

lonem.    Alias  in  comitatu  Veris  feptentrionales,  <jui  i>ocantur  Or- 

eft  Zephyrus   (  unde  pater  veris  nithiae,   -per  dies  XXX.  effe  fo- 

Claitdiano  audit  XXXIII.  ~'fO.)  lent ;    tum  et    hirundo    advenit. 

maxime  ubi  illud  a  mari  pacato  Ariftot.    de    Mundo  c.  IV.  0/  S> 

navigationiqne  iterum  patefacto  'OQvtSiat  ■naXov/Jitvct  taQivci  rtvtf 

dengrutur ,    ut   h.    1.      Ita  v.  c.  ovtsj  avtfjLot,    (SoQtai  tiai  t?j  ys- 

Melea».   CX.    9.     i;c>j  Ss  tXwov  vtt.      lam    qtiod    lituplicilhmum 

9tv    sir'     §'J(;sa     nvfJtocrtx    vaZroci  fuerat,  iam  fpirant  verni  Aqui- 

«voifl    txTtf/Aavri'}    '/i(DvQ0V    kivx  lones,  hbc  poeta   fuavilTtma   pi- 

KoXirwffavrs;.      Cf.  ad  T.   >\-  uut'  ctura    nnimavit,     quae    ipfa    in 

Adde  Marc.  Agentar.  XXIV.  3.  veris     notatione     follennis    eft. 

(A.  Br.   II.    272.)  in  veris   de-  Vid.    ad   I.  4     2.   —   niare  tem- 

fcriptione;     ad  Noftrum    plane  perant ,    mitigant,    componunt, 

attemperata :     yttfJtOJvtt;   atttoQa-  Xttaivovat,     hibernis     fluciibus 

fiov ,    aort  5s   y.v/jta  yXav>iov  £>)-  tumidum.     —    2.  impellunt  lin- 

Xvvti    itq-/)V  ytkwc:   ZstyvQoc'    •/)<>>}  tea ,  kiva,    intendunt,   y.ckvoyat, 

jc«<  (6iXors>tvof  viro  TQavkolat  yt-  vela  ,     iicque  navem   impeilunt, 

kiothv  ytiktai   naQ<pirrjv   irvjAooe-  promovent ;     graphice    prorfus 

,us?  SfakafJicv   avSea  6'  dvrikkcv-  pro,   mare  navibns  aperiunt.  — 

*j  n«T(*  %Sivtx.     Satyr.  Thyilli  3.     Prata  uou    amplius    rigent» 

horrenc 


UARMINVM    L.   IV.    C. XII.    V.  1-3.  4^5 

Nidum  ponit,   Ityn  flebiliter  gemens, 
Infelix  avis,    et  Cecropiae  domns 
Aelernum  opprobrium,   quod  male  barbaras 


Regum    eft  ulta  libidines. 


Di- 


horrent  fqnod  proprium  lilemis.  ppnere  huius  loci  non  eil ;    ad- 

Illultravit     loqueiuli     rationem  eant,    quibus    opus  eft ,     Ovid. 

Heinf.  ad  Ovid.   Fafi.   I.  498-)'  Mec-  VI.    212   fqq.   et  SS.  my- 

adftricta  hirit;    invevfa   ra-  thographos,      eorumque   intpp. 

tione     pro ,      virent ,     iloribus  —   Ityn   Jlebiliter  gemens ,   ile- 

amicta    funt,    et   hoc    pro    uni-  bili   cantu  Ityos   uecein   lugcns, 

verfo ,  iam  germinant,    flore  fe  T«Td'   oko<Pv»Oftiv*i  'Inlkw  (pikov 

induunt    onmia.       Cf.    I.    4*   4"  (Homer.    Od.    XVI.    522.)  ob 

—   v.ec  fluvii  Jirep.  turgidi,    or-  vocem     querulam.        Splen  iide 

natepro  non  turgent,  exundant  Arifioph.   Avv.   210  fqq.  yrjffov 

nive  hiberna,    aquis    ex  nive  fo-  vcuovg  isc>u3v  vftvwv,  ov;  htd  2siov- 

luta    collectis   aucti,    detumue-  otou^toc  Syyvsiic,    tov   tftov  v.al 

rulit;  quaeadultioris  veris  iigni-  ffov  Tcokvbav.^v*  "Iruv  sAsAi^c/ws^ 

iicatio  eit.      Vid.    ad    IV.    7.  3.  bts^olc  /tiksfft      Pampliilus  I.  1, 

decrefcentia  ripas  fiumina   prae-  ( An.     Br.     II.     258-)    v.atftptoqt 

tereunt.  xoTf  a  ,    /tvqoftsva  nikaoslg  T<jav~ 

ka  otx  ffT0[x*TJtiv  ,    fecutus  IVliia- 

v.  5.  llirundinis  in  veris  ad-  falc.  IX.    1.  (A.    Br.   II.   103.) 

ventu    frequens    poetis   mentio.  Tqavka    fttvvoofteva ,     JTIavoiovi 

Eodem      ornatu      Antip.      Sid.  xa^Ssvi ,   (^wv*  caet.    —   Lero- 

VII.    3.   (A.    Br.    II.    16.)  piaedomus  aeternumopprobriutn, 

>)5>j  bs  irkaffffst  ftsv  vTwocfya  yv-  vtav.ov  iksyy^o^ ,    ovstbog  (  ut  fae- 

p*   ■ytkibuiv    oituot,    kstftwvwv    b  pius   Homerus ;      v.    c.    II.     II» 

ipfa  ytki  xsraAa.  Satyr.  Thyill.  235.  V.  787«  et  int^e  tdil)  pro, 

V-    ( A.    Br.    II.   277.)    eadem  quae  aeternam   infamiae    notam 

veris  adumbratione :     %bv)  x>jAo-  inuilit ,     infamem    reddidit   do~ 

io/xEvfft  ^sktbovsc,   >jo>j  «V  ofbfttx  mum   Cecropiam,    gcntem   Atti- 

noAxovrai    ftotkaitaq    tic     hSovac  cam ,   quod  male ,    crudeli ,   im- 

Zityvqoc.    >jo>j  v.a\  ksiftiuvsc  'Jtjj  maili   fcelere    ulta  eji    libidines, 

vtrdkwv  sy^kavro  avSta  ,  tctti  fojf-  libidinem  barbaram,    infandam, 

Xycciya  ftsuvv.s  tqqo;.  Cf.  eiusd.  cum  immani   crudelitate  exple- 

ep.  VI. •  init.  Docte  autem  poeta  tam.    —    rcgum  ,    Terei,   regis 

rem   mythicis  exornatam  dedit  Thraciae.  Vulgarius  erat,  regiam 

colovibus.     De  fabula  ipfa  ex-  Ubidinem  t   quae  nonnili  iu  re- 

Tom,    II,  E  9 


454 


0_.    HORATII     FLACCI 


Dicunt  in   tenero  gramine  pinguium 
Cuftodes  ovium  carmina  fiftula, 
Delectantque  Deum,     cui  pecus  et  nigri 
Colles  Arcadiae  placent. 

Adduxere  fitim  tempora,    Virgili: 
Sed  preifum  Calibus  ducere  Liberum 
Si  geftis,    iuvenum  nobilium  cliens, 
Nardo  vina   merebere. 


Nar* 


giam  h.  impotentem ,  faevam 
dominationem,  quae  fuo  omnia 
iure  agit,  cadere  poteft.  Vnde 
regum  jjeneratim  poeta  extulit. 

v.  9.  DulciiTimum  tetrafti- 
chon ,  quod  fuaviflimos  veris 
tabulae  colores  adfpergit;  quod 
mire  adblandiri  debuit  Virgilio, 
poetae  bucolico.  Vide  autem, 
quam  docte  variaverit  illa  :  Ac 
neque  iam  Jialmlis  gaudet  pecus 

I,  4.  3.  Paftores  dicunt  carmina 
fjiula,  canunt  fiftula,  ut  Theocr. 
XX.  29.  itvjv  ccvXm  kakiw,  v.yv 
cS.;cc/.t ,  xjv  Tcku.yi<xvku  et  fupra 
III.  4-  *•  dicere  mplus  tibia.  — 
in  gramme,  tenero ,  vere  renato, 
quod  fuaviter  lioc  epitheto  in- 
digitatur.  —  Suavem  puftorum 
cantum  fuavi  Pnnis  aufcultantis 
auumbrat  pbantafmate.  Pro 
Patie  docte  elt  deus,  cui  pecus. . . . 
■placent ,  qui  pecoris  cuftodiam 
gcrit,   et  cui  placent  (  ut  Callim. 

II.  Dian.  i$7.  icokiwv  hs  roi 
-^a&ii      llhfjyvi,       Ttfvytrov     5' 


c££u»v)  qui  libenter  commora- 
tur ,  cui  facri  funt  nigri ,  um- 
brofi  (  ut  nigrae  Jilvael.  2i.  7.) 
colles  Arcadiae,  Lycaeus,  Cyl- 
lene ,  alii,  unde  Il«v  Aunuuoy, 
'Apnaj,  T«v«y^ xio;  caet.  dictus. 

v.  13.  A  calore  verno,  qui 
fub  Italiae  caelo  gravioreit,  fua- 
viter  potandi  cauifas  derivat 
poeta,  ut  III.  29.  17  fqq.  — 
tempora,  anni  tempus  adduxit 
Jitim,  excitavit  iitim,  bibendi 
nos  admonet;  unde  wpa  htytos 
de  aeftateapud  Graecos.  —  14. 
Sfd,  enimvcro,  /1  geftis  diuere, 
tkxetv  (vid.  ad  III.  3.  34.  )>  bi- 
bere  JLiberum,  vinum  Calibus 
prejjum,  Caleno  praelo  domitum 
(ut  I.  20.  9.),  Calenum.  —  15, 
luvenes  nobiles  fatis  probabiliter 
intelliguiU  Tiberium  etDmfum 
Nerones,  Auguiti  privigno^ 
quorum  clientem  lepide  Virgi- 
lium  poeta  fert ,  quod  iis  fami- 
liariter  nteretur.  Eft  adeo  ho- 
noiifica  appellatio  Virgilii,  apud 
fura- 


CARMINVM    L.  IV.    C.  XII.    V.    Q.  -2  0.       4^5 

Nardi  parvus  onyx  eliciet  cadum, 
Qui  nunc    Sulpiciis   adcubat  horreis, 
Spes   donare  novas  largus,    amaraque 
Curarum  eluere  efficax. 

Ad 


furamos  reip.  viros  gratiofifnmi, 
cui  molliJhma  ambitionis  eius 
adfperfa  eit  caviliatio.  Sed  mi- 
rilice  intpp.  argutari  videas.  — 
16.  Vinurn  merebere ,  redimes, 
Caleni  bibendi  tibi  copia  iiet, 
nardo  vicillim  data,  allato  nar- 
di  unguento;  paria  faciamus, 
e;ro  viaum  dabo,  tu  uiiguenta 
adferto.  Facetior  Catull.  XIII. 
De  nardo   vid.   ad  II.  n.  16. 

v.  l  J.  Facete  in  collatitia  hac 
compotatione  haeretpoeta,  io- 
cofeque  Virgilio  liberalitatem 
fuam  imputat ,  qui  exiguo  un- 
gtienti  vafculo  totum  vini  ex- 
quifitiilimi  cadum  opponat.  Sua- 
viter  igitur  -parvum  onychem 
opponi  vides  ingenti  vini  cado. 
Onyx  factum  aliquid  ex  onyche, 
ut  vas  urrguentarium ,  -potorium, 
Piin.  VIII.  2.  Intelligendum 
autem  marmoris  ^enus,  colovem 
unguis  huinani  referens ,  ala- 
baltri  appellatioue  frequentatum, 
e  quo  maxime  vafcula  unguen- 
taria  confici  folita.  ~Evpi*  be 
f*v?w  xpjffu  txktx^Affrox  Theocr. 
XV.  114.  Cf.  Plin.  XXXVI.  7. 
Propert.  II.  10.  30.  Eiusdem 
nomiuis  gemmam  ad  eundem 
ufum  (quamquam  paullo  ra- 
rius^     adhibitam.     fuiffe     docet 


Plin.  1. 1.  c.  «•  laudante  Boetti». 
quem  omnino  vide.    Serioribu» 
tempp.  vitreis  vafculis  unguen- 
ta  inclufa   fuiffe  docet  Antiphili 
epigr.  VI.  6.  (A.  Br.  II.  170.) 
vaohov ,     iIto     ykcivv.y);    nkao/xi- 
vijv   CotXov.     —    eticiet ,   efhciet, 
ut  defcendat  cadus,    demovebit 
eum;      fuaviter.       Male   vul^o, 
a  me  elicies.    —    iQ.  Qui  nunc 
udcubat,   repofitus  elt  in  horreis 
Sulpiciis,     in   apotheca  Sulpicii 
vinaria,  unde  eum  milii  paratu- 
rus  fum.      Plurima  talia  Romae 
fuilfe     horrea ,     quae    magnam 
vini,  olei  caet.   copiain  aflerva- 
rent  lingulatim  vendeudam,   fa- 
tis   probabile  eft;    atque   in   his 
Sulpicii  cuiusdrim  apothecam  vi- 
nariam   maxinia    fama  floruiffe, 
recte  ex  h.  1.  colligas.      Merno- 
ratu  digna  eft  Porphyrionis   ad 
h.    1.    nota,     „Siilpicii   Galbae 
horrea  dicit;     hodieque    autem 
Galbae  horrea  vino  et  oleo  fimi- 
libusque  aliis  referta  funt."   — 
19.   Cadus  laetitiae  dator!   lar- 
°us  donare ,   graece ,   ad   donan- 
dum  fpes  novas ,   quo  poto  ani- 
mus    nova    fpe    cxtollitur;    tu 
fpem    reducis    mentibus     anxiis, 
de    amphora    III.    21.    15.    — 
ejficax  eluere  ,  ad  eluendum   ex 
animo,     abftergendum ,    amara 
E  e   %  cu- 


436 


<J.    HORATIl     SXaCCI 


Ad  quae  fi  properas  gaudia,  cum  tua 
Velox  merce  vr ni :  non  ego  te  meis 
Immunem  meditor  tinguere  poculis, 
Plena  dives  ut  iii  domo. 

Verum  pone   moras  et  ftudium  lucri: 
Nigrorumque  menior,  dum  licet,  ignium, 

Mifce 


eurarum ,  amtras  curas ,  ad  ex- 
hUarandurn  animum.  Senec. 
Je  Tranqu.  An.  XIV.  vonnun- 
quam  et  usque  ad  ebriftatem 
veniendam  —  ;  cluit  enim  curas, 
et  ab  imo  animum  movet.  Mala 
vinv  luvere  limiliter  eft  III  12. 
S.  ubi  plura  notata  vide. 

v.  2i.  Si  ad  haec  gaudia, 
ad  hanc  convivii  laetitiam  pro- 
peras,  eius  particeps  effe  cupis, 
fi  haecconditio  tibi  placet,  hanc 
Isgem  accipis.  Ad  folam  vo- 
luntatem  fpectat  ro  properas, 
per  confequens  expreffam ,  ne 
ineptum  acumen  fententiae  in- 
feratur,  fi  properas,  propera, 
quod  rubiicitur.  — »22.  velox 
veni ,  advola  cum  tua  itierce, 
uneuento  nardinu,  e  Syria  mif- 
fo.  Cf.  JI.  11.  ifi-  Aliiunguen- 
tum  metcem  dici  ftatuunt,  qua- 
teuus  vinum  eo  Virgiliui  re- 
demturus  iit;  quod  lortgius  pe- 
titum  videtur.  —  non  ego  me- 
ditor ,  animtis  non  eit,  plena 
dives  ut  in  domo ,  quod  quidem 
divites  facere  fol-ent ,  te  meis 
poiulit   tingere ,      vino   te   nieo 


irrigarc ,  rsyyttv ,  inebnaret 
pro ,  vinum  praebere  tibi  im* 
muni,  oarv /jifiikw ,  ita  ut  nihil 
de  tuo  conferas.  —  domus  ple- 
na  de  m.i^na  opulentia,  ut  ple- 
nae  Araburn.  domus  II.  12.  24. 
ubi  vide. 

v.  25.  Pone  mnrds  etftudium 
lucri,  duobus  explicari  modis 
potelt,  poeta  baud  indignis; 
ve!  ,  ne  detinearis ,  lucri  in 
emenda  nardo  faciendi  fhidio, 
ut  lucreris  alicjuautulum,  falubri 
eam  emcndo  pretio,  quo  oom- 
potatio  differatur  necefle  eit; 
vel,  quod  praeftat,  ne  diu  ex- 
pendas,  uter  noiirum  in  bac 
cojl.itione  aliquid  lucellt  faciat. 
Keliqua,  quae  intpp.  ad  h.  I. 
afferunt,  futilia  funt,  ac  pror- 
fus  ridicula.  —  2.6.  AJemor 
iguium  nigrorum ,  rogi ,  adeo- 
cjue  mortis.  Nigri,  quateniif 
ad  res  infetas  pertinent ,  ut  in- 
vifae  cuprejfuS  IT.  l/j.  23. 
Ignes  atros  eodem  fenfu  Ovid. 
Fait,  II.  561.  Lucan.  If,  299. 
Ad  exfiurctaa  rogi  favillas  male 
referttut  aonuulii.  —  27.  IMife, 
im 


CARMINVM  L.   IV.  C.  XII.   V,    2  1-28-       437 

MiTce  ftultitiam  confiliis  brevem: 

Dulce  eft  defipere  in  loco. 

immifce,   dum  licet  (ita  iun^e  ),  laritati  fe  dare,  c«nio  inJulgere, 

ftuhitiam  brevem,   pauluhtm,    in  in   loco,     sv  x«/£c£,     ahquando, 

aliquod   tempus,     ftultitiam   li.  fuo   loco  ac   tempore.      Callirn. 

hiLritatem ,  confiliis,  feveriori-  ep.  XXXVII.   2.    tv  o'  o/vio  uai- 

busfiiuliis;  omitte  aliquantifpcr  qta    rvyy&k<xe<xi.       Ducta    vcro 

feria,    atque  luiibus,    convivii.  ex   Anacreonte  (XIII.  12.)  Os- 

qtie    hilaritati    vaca.       Infania,  A«j  ,     SjAuu    /aavJjva/ ,     vel    alio 

dementia,     /jtxivtcSou   vocabula  Graeco  poeta  fententia;    ut  c<>!» 

propria  elTufioris  laetitiae,  quae  ligere   eft  cx  Senec.  de  Tranqu. 

h.    1.   liiiltitia  eit,    ex   opinione  An.  in  fine:   Sive  Graeco  voetae 

«oroforum  honiinum.    —    ay.  creclimus ,    aliquando   et  infanira 

Dulce  eft  defpere,  infanire,  hi-  iucundum  eft. 


Ee  3  CJli- 


438  Q-    KORATII    FLACCI 

C     A    R     M    E     N       XIII. 

JRGVMBNTVM. 

\^Jmim  Lycc  quaedam,  quae  amatores  Juos  olim  ad- 
modum  Jjperbe  habidjjet ,  aetate  in  Jenium  vergente 
ultro  iam ,  depnjlta  arrogantia ,  iuvcmtm  amores  expe- 
tcret ,  puellarcmque  procacitatem  ac  lajciviam  in  Juni- 
via  dcjormitate  anili  prae  Je  Jcrret ;  Jloratius,  et  ipjius 
rei  Joeditate,  in  qua  admodum  dijjic ile  ejt,  Sa~ 
tyram  non  Jcribere,  et  vero  maxime ,  quod  ipjt 
quondam  Jafiidia  eius  expertus  ejjet  ( cj.  III.  10.J, 
ulcijccndi  Jiudio  commotus  atque  incenjus  improbos 
lajcivae  huius  vetidae  mores  hoc  carmine  ita  depexos 
dat ,  ut  primarium  omnino  illud  eius  generis  exemplum 
haberi  debcat.  Jdeo  omnes  colores  tirtcti  Junt  Jelie 
plus  quam  Archdochiol  Quam  amarulentum  Jiatim 
in  exordio  poetae  gaudlum  a  Lyces  dejormitate 
pariter  atque  impudenti  lafcivia,  quae  ei  olim  impreca- 
ta  ejfct ,  et  propler  quae  iam  conlemtui  rijuique  iuve- 
nibus  ejjet,  conceptuml  quam  acerba  poji  laudatam 
Chiae  Jioridam  pulchritudinem  turpitudinis  ijiius ,  per 
partes  expenjae,  irrifw,  prijlinaeque ,  cuius  mdlum 
Juperjit  vejiigium,  Jormae  recordatio!  Illud  denique, 
quod  Lyce  non  tam  propitiis  quam  iratis  nundnibus 
protecta  hac  Jola  de  caujja  ad  extremam  Jeuectutem 
perveniab ,    ut  ridendam  Juam  praebeat  iuvenibus  anilcm 

libi- 


CARMINVM    L.    IV.    C.    XIII.  439 

libidinem,  ecquam  ad  andmi  feminei  impotentiam  ha- 
bere  putes  effcaciam  ?  Neque  vero  hac  argumenti  tra- 
ctatione  inferiores  habendae  funt  elocutionif  poeticae 
virlutes,  a  doctrina ,  copia  atque  kvsgysttx  commenda- 
tiffnnae.  Comparent  autem  cum  Nofiro  Venerum  grae» 
carum   eupidi  Meleagri  L XX VII.  (A.  Sr.  I.  22.) 


F.e  4  *  D 


44o 


x     q.    HORATII    FLACCI 

A     D         L     Y     C     E  '  N. 


Audivere,    Lyce,    Pi  mea  vota,    Dt 
Audivere,     Lyce.     Fis  anus,    et  tamen 
Yis  formofa   videri, 

Ludisque  et  bibis  inpudens, 


Ef 


v.  i,  Initio  fiatim  exnltat 
poeta,  voti  compos  factus.  V<>ti 
eius  funima  erat:  ut  Lyce  cico 
deflorefceret,  atque  in  hac  pul- 
chritudinis  iactura  puellarum 
laLciviam  atque  protervitatem 
prae  fe  ferret,  iuvenumque  fa- 
ftum  viciiTim  experiretur.  Iam 
pedeitre  erat :  Facta  es  ,  Lyce, 
quod  voveram ,  petulans  ac 
lafciva  aims !  Sed  maior  8t/vo- 
r>)j  in  disiiincta  fententia  ,  ipfa 
verborum  collocatione  miiifice 
luliuta.  Tnm-  maxima  erum- 
pentia  gandii  vis  in  geminato 
priore  commate,  maximaque 
iu  repetito  Lyces  nomine  irri- 
iio.  Audiunt  Dii  vota,  quae 
Xata  effe  iubent,  noto  loquendi 
ufu.  Vid.  ad  I.  2.  27.  —  3- 
tatnen ,  quo  fummam  omnium 
in  te  iudignationem  moves,  vis 
formofa  videri,  formam  adhuc 
tuant  iactas,  facis  ea ,  quae 
tantum  formofis  puellas  addecet. 
Ilacc  exponit'  feqq.  poeta.  — 
4.  Etiamuum  le  comiffationi- 
bus  in;;eris,  iu  iisque  impudens 
ludis ,  haud  pudet  te  vetulam 
pueihui  lafdvia  iocaii  (ut  III. 


15.  5.),  lufus  procaciores  pud- 
larum  imitari,  bibere  {  vid.  xi 
III.  15.  16.)  et  bene  poura 
cantare.  Poftremum  hoc  exfui- 
fita  prorfus  acerbitate  tinxit  poe- 
ta!  Cautu  tremulo,  fracta  prae 
fenio  voce,  Jollicitas  Cipidi- 
nem ,  permovere  cupis ,  tt  ad 
te  veniat ,  h.  canticis  am.toi  iia 
iuvenes  venaris,  in  amonm  tui 
pellicere  conaris  ,  lentun,  cun- 
ctnntem ,  non  audientsm  te, 
non  obfequentem  tibi;  quate- 
nus  irriti  Lyces  in  iuveues  af- 
[ultus  erant.  Cantum  iremulum 
fere  htkiywf  accipiunf,  qi;i  et 
per  aetatem  ct  per  libidinem 
trcmif,  vix  bene.  Ad  fenten. 
tiam  Tibull.  I.  2.  tfq-  /  idi 
ego,  qui  iuvenum  mferos  lufffet 
amorcs ,  j>oft  Vaxeris  vinclis 
fubdere  colla  fenem;  et  fbi 
blanditias  iremulc  componerd 
voce. 

v.  6.  Praeclare  continuntttr 
Amoris  lenti  imago ,  uovis» 
quibus  Lycen  acriter  pun 
coloribus  illuftrnta.  Enimvero 
illn  ddidet  .ipud  Chiam  (nomen 
puellae 


CAIIMINVM  L.   IV.    C.    XIII.   V.   1  -  1  O.       44 l 

Et  cantu    tremulo    pota   Cupidinem 
Lentum  follicitas.     llle  virentis  et 
Doctae  pfallere  Cliiae 

Pulchris    excubat  in  genis. 

Inportunus  enim  transvolat  aridas 
Quercus,    et  refugit  te,     quia   luridi 

Ben- 


puellae  proprium   puta),    Iiben-  Melea£.   XCT.    io.  ( A.    Br.  I. 

ibi     moratur.         Venufle  26.)    ov   /xs    kskqSat; ,    toZotx, 

admodum  ac  graeca   plane   fua-  Zqvotyikas   ofxtx&vt    M.ovrrou.svoq. 

vitate  morae  iftius  cauffas,  CLiae  Ita  et  Alcimus  in  Antliol.  Burm. 

pulchritudinem,   expedivit  poe-  I.  p.  546.  O  blanJos  oculos  — « 

ta.    —   virentis ,   iloridae  aetatis  —  illic  et   Vcnus  et  leves  Amo- 

puellae ;   vid.  ad  I.  25.   17.    —  res ,    atque   ipja  in  medio  Jetlet 

7.     doctae  pfallere ,     fides   pul-  Venujtas.      Eaudem    imaginem 

fandi,  iisque  accinendi.    Dulces  ad  Huram  traduxit  Pind.   Nem. 

docta   modos   et    citharae  fciens  VIII.  5-  «ts  -rraqSsviotci  x<xi  icai- 

III.  9.   10.   —    g.    excubat,    in-  Swv     sfyiloiea    fiks(pdqci;     caet. 

ii»iet  genis  pulchris ;    fiiaviffima  Vnde   Alciphrou   III.   65.  irooV 

deiignandae   eximiae  pulcbritu-  wircv    «htw   t<x?  fljix;  «jtok;  «•*■<» 

dinis ,   quae  continuo  oculos  at-  ttetStffjtsvatf  «XJH,      Itn  et   Gratins 

«pie  onimum    in  fe  defgit,  inia-  oculis      syy.aSibqvixivag      fingit 

gine,    a    Graecis    defumta.     So-  Ariftaen.   I.    1.   easdemque  svoq» 

pliocl.  Antig.  796.  'Eowj  — •  —  •ypvp.ivaf  t<x?<;   -xaqstai;  Alcipbr. 

c;  sv    fxakaxaig  iraqstaif  vsdvtbcs  III.   1.  p.  274.  at  Strato  XXIII. 

ivw^svsis.       Simpiicior     Pbry-  5.  (A.   Br.  II.   364.)  es'°  tso<- 

Jiichus    apud    Athen.    XIII.   p.  <txiotwo-<       vqivwr»     rozijiokoi, 

604.    kdfxirst    &'    sti    iro<3(Jluf l*i<;  \pt;j£swv    aq-raysg  dkkoTqiwJ. 
flr«ov)i"ff/   (&w;  "Eowtoc    Plato    VI. 

2.  (A.  Br.  I.  170.)  de  formofa  v.  9.  Amor  enim,  afpernatus 

vetula:    ys   v.a)   sri   qvTibwv  hoi-  vetulas,   merito  te ,    aniledde- 

jivkoq  h&T    "Eox?.      Ariftaenet.  cus,    fafticiit.      Etiam   in  huius 

II.     1.     aTT/jvSvf/.OTi    ViL/xaTt      ov  fententiae    euuntiaticne     graeca 

iriipv/.s  TooTi^avstv   0  'Eqws'   06  omnia.      Pro  tenui,   ille,   docte 

is    av   svavSss   Tg   *a<   svwbss  *>  et    cum   irrifione    eft ,    importw 

ivTaZSa    xai    svt^ctvtt    v.ai  fx&vsi.  nus ,     quod    vevbo   imigenuum, 

Oculos    Amori  fedem   attribuit  importuno ,      inhumano     more 

E  e   5  transv. 


442  Q-      HORATII     FLACCl 

Dentes  te,    quia  rugae 

Turpant   et    capitis  nives. 

Kec 


transv.,    pavum   commodum  fe  Cf.  Diogenian.    Cent.  III.    77. 

pvaebet,       morofe ,       faltidiofe  Appo(ite  Aviltaenet.  II.   i.  6i'5ow 

transvolat ,   xao irsrarai  ,   praete-  rolg  aoicbirwpdivatc  ri)v  mpav  tou- 

rit ,     aridas      quercus ,     annofas  yav ,    /ixet'    CAiyov    $"«•>)  y«- 

vetulas ,    eas  contemnit.      Quo  pavSpuov,       Myrinus    II.     1. 

fenfu  praeterire  adhibuit  Nofter  (A.   Br.    II.    107.)   Ti>    fjtxkx- 

A.  P.  342.   et  Ovid.  Her.  X.XJ.  x>>  Haipi^c ,    ~Erar6kktov  avopo- 

179.    Met.    VIII.    299.   tranjire  yvvov ,     hovv    tk*siv     tic    'Aio/jv 

Stat.  Theb.  V.  26.    Quo  eodem  ijviV     e'y.skks    Xqovoe    caet.     ad 

fenfu  Graeci  irapspyj.o~2-ai,  iraoa-  quem        illuftvandum         Toup. 

loafjLFAv    (Tlieocr.    XX.    31.   Tot  ( Emend.    in  Suid.    T.    III.    p. 

S'  dffrvy.bc  /x   ou*  £&ikafftv ,   dkk'  2Qo.)  docte  laudat  Arternid.  II. 

ort    fi<uu.okoc  tfx/jci  ,    iroc  o  sh  0  a  -  25.     Apvc    hyjkol    na)    irgseiivryv 

/u  e )   ufurpant.      Vid.    Abvcfch.  htbc  to  -rokvsrsc.   Cf.   et  Abvefch. 

ad    Ariiuen.     II.    16.    p.    263.  ad  Ariftae.  1.  1.    Similiter  aridas 

Hiuc  adpofite  Strato  LXXI.  5.  frondes,   mulieres  vetnlas  oppo- 

(A.  Br.  II.  375.  vuv  5«  ro  (ydk-  nit    haderae   virtnti     puellaeque 

koc)  fxsv    htbkviktv    sVvjAu3s  o'  y\  myrto    puellis  flovidis   fuccique 

Tpiydknrrcc   baiuw    ypi    Sepa-  plenis    Nofter    I.    2.5.     17.    ubi 

•ksc   v  v  v    fft    iraptoyoueSa.  nos  vide.   —  rcfugit,   cohorre- 

Pro  eo  hoc  loco  eft  tramvolare,  fcit  foedo  tuo  afpectu ,    faftidit, 

utpote  de  Amore ,  puero  alato.  contemnit   te.       In    repetito  te 

Callim.  ep.  XXXIII.  5.  Xovfj.bc  magna  acrimonia  eft ,    uti  et  in 

"Eowi  to7o?o£-     ra  /isv  (Qtvyovrx  fpeciali  tetvi  vnltus  delineatione. 

ciIixeiv  oi"og ,    rdb*  iv  ftsrrffcy  y.ti-  Te    luridis ,    nigris    dentibus   te 

fxtva  va  0  ir  erara  1.    Simillirna  rugis    ac   canis   turpem ,    defor- 

vero  fententia    atque  ornatu  eft  mem.     Pro  canitie  poeta  capitis 

fragm.  Anacreontis ,    quod  Lu-  nives ,    caput    nive    confperfum 

cianus  in   Ilerc.  Q.   (T.   III.  p.  pofuit,    graeca   audacia.       Dio- 

gfi. )    orationi   ita  intermifcuit :  genis   Laert.    in    Bianta    (quod 

xai  o"Epvjc  eoc ,   iu   Tjjie  xoc/jTar,  Antipatro   alii    tvibuunt)   quod 

liffthiliv     fj.s     viroiroktbv    yivetov,  extat    in   Anthol.    Bvod.   III.   p. 

YQveotyeavven  xrspuyoTv  ■/)  dsroic  /x22.   TW^S   Biavra  v.kv.tvSa  ,    rov 

irapairtrsffSw,    k«i  0  'Iiriroxkkibijc  drpeuac  vjyaysv  'Ep/.*>)$  ttc   Aio>)V 

e-j  (ppovrtsi.   —  aridas,  effoetas  ttoaiu»    yvjpa/    vi(po/xsvov  ,    landa» 

fenio  quercus  yspd-jhpva,  pvover-  davit  iaru  Lamb.      Adde  Antip. 

bialiter,  de  extieina   fenectute.  Theff.  XXL  5.  (A.  Br.II.  114.) 

Tl'5»l 


CARMIKVM  L.  IV.  C.   XIII.   V.   1  1  -  1  6.       445 

Kec  Coae  referunt    iani  tibi  purpurae, 
fc.ec  clari  lapides  tempora,   quae   femel 
]Sotis  condita  faftis 

Incluiit   volucris    Dies. 

Ouo 


riSst  Is  fxr.i ,  <Lc  ■*-£> o  yt  toTov, 
a.'s  ftwTK  iroktvi  yvj^ai  vtfyo/xsvov. 
Refpcxit  luinc  locum  Quinctil. 
Vm.  6.  (Surat  et  durae  transla- 
tiones ;  i.  e.  a  longinqua  finiili- 
tudine  ductae ,    ut  capitis  nives. 

v.  13  fqq.  Neque  vero  adfci- 
titius  ornatus  operofusque  cul- 
tus ,  quod  reris,  iuventutem 
xeparat,  pulchritudinemque  re- 
vocat.  Venufte  in  hanc  rem 
Lncian.  VI.  1.  ( Anal.  Br.  II. 
309.  )  t>)v  y.si)akv)v  (SaicTttc,  ro 
ii  yvfftac  ovttcts  ^a^/stg ,  c.ds 
icaqstavjv   sy.Tavvffitc  (jvTtoa;.     ixv) 

TOIVUV      TO     irQUffMTOV     O.T01V     \yt/XV- 

S-uj  y.aTixvXaTTf ovbsv  ya(> 

*\iov  scti.  ti  /xatvsat ',  ovtots 
(^tvtts  v.a\  \^!uvSoc  rsv^st  tJjv 
"E/.«3>)v  'EAivsjv,  Ornatus  duas 
ponit  fpecies  poeta ,  veftem 
Coam  et  naargaritas.  Illa  e 
fubtilifTima  bombycnm ,  quos 
Cos,  Aegaei  maris  infula ,  ale- 
ret ,  lauugine  conficicbatur ,  in 
fummoque  pretio  habita  erat. 
Vnde  in  munditiis  muliebribus 
follcnnis  eius  mentio.  Tibull. 
II.  53.  Illa  gerat  veftes  tenues, 
tjuas  femina  Coa  texuit ,  aura~ 
tas  difpofuitque  vias.  Adde  Ei. 
II.  4.  20.  Noftrum  Serm.  I.  2. 
101.   Propert.  I.  2.  2.   II.  1.  5. 


IV.  5.  23.  Ad  rem  cf.  Plin.  H. 
N.  XI.  23.  Pretiofiorem  hanc 
veftem  facit  poeta  purpura,  qua 
tincta  efTet;  quod  fubinde  fa- 
ctum  vel  ex  h.  1.  apparet.  Porte 
aliam  quoque  tingendae  veftis 
tangere  caufTam  voluit  po-;ta, 
nimirum,  ne,  quurti  efTet  pel- 
lucida  ( Serm.  1.  1.  Cois  tibi 
■paenc  videre  eft  ut  nudam),  ex- 
fucca  atque  fenilia  Lyces  mem- 
bra  proderet.  —  lapides  clari, 
pellucidi  nniones,  margariue, 
lucida  concha  Tib.  II.  f\.  30.  la- 
piduni  fulgor  Virg.  Cul.  b.j. 
lapis  fimpliciter  vocatus  Tib. 
I.  Q.  39»  —  tempora,  quae 
femel  praeterierunt ,  aetatem 
iuvenilem.  Prnprie  res  per 
tempora  °eftae  faftis  includuntur 
f.  delignantur ,  quibus  tamen 
notandis  ipfum  tempus  praeter- 
lapfum  digeritur  ( unde  Ovid. 
Faft.  I.  1.  Tempora  cum  caujjis 
Latium  digefta  per  annum  )  at- 
que  confignatur.  Iam  pro  vul- 
gari ,  quae  faftis  condita  f.  in- 
clufa  (nam  alterutrum  fuffecerat) 
funt,  docte  Dies,  tempus  ulte- 
rius  provectum  ea  condit;  qua- 
tenus  hic  ipfe  procefTus  tempo- 
ris  facit,  ut  confignari  praete- 
ritum  neceffe  fit.  —  notis,  qua- 
tenus  rerum  antiquitus  gefta- 
rum 


i  ,  ;• 


Q.    HORATII    FLACCI 


Quo  fugit  Venus?  lieu!  quove  color?  decens 
Quo  motus?     Quid  liabes  illius,    illius, 
Quae  fpirabat  Amores, 

Quae   me  furpuerat  mihi, 

Felix 


rum  memoriam  fervant,  earum 
notitiam  pofteritati  tradit.  — 
volucris  v.    III.  2$.  6, 

v-  17  fqq.  Amara  irrifione, 
quam  iimulato  dolore  (heul) 
exacejbat,  conthmat  poeta  w. 
10  fqq.  fentenriam,  ita  inflp- 
xam  ,  ut  ne  tantillum  quidcm 
priitinne  formae  in  Lyce  reii- 
duum  apparere  dicat.  Quae  ipra 
prifcae  pulchritudinia  recorda- 
tio  cum  per  le  maguam  ad 
urendam  Lycen  vim  habet, 
tuin  grarior  ad  aufmum  eit, 
per  partes  diducta,  maxime 
oratione  ad  ipfam  Lycen  con- 
verfa,  atque  interrogationibus 
praecipitata ,  plane  ut  in  Rufini 
cp.  XXXVII.  i.  (A.  Br,  II. 
509-)  Ti^  ffGt  **''•"*  >    M*Aiff«r«, 

ra  ypvcsa  y.ai  TiQioTTix  zyfg  rc- 
XvS-Qvkkiyrov  kakkta  (pavTaaiyc ; 
efc.  —  l  enus ,  formae  venu- 
ftas ,  gratia.  —  Colorem  non 
ad  ijeaas  tantnm  fed  omnino  ad 
totius  corporis  florem  (<rui//a 
*^Xf35V)  vegetamque  forrnam 
referre  praeflat;  etiam  propter 
feqq.  —  decens  motus ,  in  ha- 
bitu  corporis  atque  inceflu. 
Nam  in  hoc  decus  fpectatur. 
Tib.  IV.  2.  y.  lllam,  ciuidquid 
aeit,     quotjuO    rajiigia    movit, 


componit  furtim  fubfequilurque 
Decor.  Ovid.  A.  A.  III.  209. 
Eji  et  in  incejfu  pars  non  temnett» 

da    decoris    —   haec   movct 

arte  latus  caet.  —  lfj.  Nihil 
plane  reliqui  tibi  eft,  quo  olim 
in  amorem  tui  rapiebar.  Qnid 
habts  iliius,  quae  fpirabat  Amo- 
res  fucius?  doctiore  ftructura 
pro,  quid  amplius  hcbes,  quan- 
tulnm  reftnt  illius  Jaciei,  quae 
fpirabat  Amores,  amoris  illectan 
niento ;  graeca  venuftate.  He- 
fiod.  Sout.  g.  Tijc  *«<  axo  kp~)- 
2-tv ,  fiktipaQwv  t  airo  xvecvtaum 
tqIcv  a  v\  3-  oiiv  t8  irokvy^Qvacv 
\Aip§>o^iV>jj.  Ilinc  fuaviter  Anacr. 
(Steph.  poett.  lyr.  p.  142.) 
ira7ha  airakviv  vocat  Kjtjiv  o/.vp» 
ieviov,9ecv.  Philodenms,  Horatii 
deliciae,  XVUI,  5.  X?^  *??"! 
ridJiTe;  sr  dfx^QOTivjv,  sti  Tlii- 
5w ,  iraeac  eTt  ctix^ci  /j.uQiabx; 
XaaiTwv.  Eodem  fenfu  Paului 
Silent.  IX.  1.  o/uuaTa  dicit  iro- 
Sov  irvsiovTa  ,  A.  Br.  III.  ~,j. 
—  20.  quae  me  ita  amore  ac- 
cenderat,  ut  mei  vix  compo» 
efiern  ;  tralatitia  vehementiflimi 
amoris  ugnilicatione.  Nota 
Sapplms :  to  uoi  t«v  naqbtav  sv 
GT^-rtaiv  e-rcToaesv  ,  et  inde  Ca- 
tulii :  mijero  quod  omnes  eripit 
fenfus  niihi.     Archiloch.  XXIV- 

(A. 


CARMLNVM  L.  IV.    C.  XIII.  V.  1  7  -  2  6\        AA$ 

Felix   poft  Cinaram  notaque  et  artium 
Gratarum  facies?   Sed  Cinarae  brevis 
Annos    fata  dederunt, 

Servatura  diu   parem 

Cornicis  vetulae  temporibus   Lycen: 
Poflent  ut  iuvenes   vifere  fervidi, 

Multo 


(A.  Br.  I.  44.)  TsTcc  7A0  (bt- 
Xqty)tos;  ig<»;  yiro  K*a£njy  sXvrBeic 
TcAAijv  v.oct  nyhvv  Vfj.fxa.TviV 
Syivt  V.Xt'\f/«C  SK  0"T>)i/cv*v  araAuc 
<{>osvac.  Apollon.  R.U.  III.  2ftg. 
de   Medea,    amove    fauci.i :     tia! 

«<     a>)VTO   0"T>)£/SiuV     SK  "fTVVWVa)    KJ(- 

/uoti»  <£>f *v£C.  Add.  Strato  XXIII. 
4.  (A.  Br.  II.  564.)  Noftrum 
imitatus  eft  Auctor  ep. 
eCLXVT.  L.  III.  Anthol.  lat. 
Burm.  T.  I.  p.  637.  Me  inihi 
furripuit  contraria  Jiamma  foro- 
rum,  pulchra  Theis  oculis,  ore  ni- 
gella  Melas.  —  Zi.felix,  eximia 
piorfus  po/i  Cinaram ,  quae  foli 
Cinarae  pulchritudini  cederet, 
inferior  efTet,  hincque  nota,  fa- 
ma  hominum  et  carminibus  ce- 
lebratilhma.  —  et  artium  gra- 
tarum,  „  quae  oculis  ,  nutu  fu- 
perciliorum,  cervicis  vclubili- 
tate,  cnpitis  gratia,  totius  de- 
nique  corporis  motu  nlacet"  ut 
fatis  liberaliter  anuufberat  fchol. 
Cruq.  Verbo  igitur ,  artes  gra- 
tae  funt  illecebrae,  quibus  i» 
amorein  rapimur.  Propert.  I. 
4.  15.  lngenuus  cojor ,  «»  mul- 
tis  decor  artihus. 


v.  22  fqq.  Sed  fata  breves 
annos ,  breve  vitae  fpntiuro  fi- 
tiarae  dedere  ,  conceliere ;  Ci- 
nara  mature  obiit;  molleinhoc 
ra3oc.  —  2.|.  Te  coutra  ideo 
faftidit  Orcus,  ut  in  fummuin 
iuvenum  contemtum  adducere- 
ris,  largam  iuvenibus  ridendi 
copiam  praeberes ;  acerbe  ad- 
modum.  Obferva  doctam  cum 
antecedcntibus  orationis  con- 
nexionem :  eadcm  fata  Jervatu- 
ra  Lycem  ,  vitam  Lyces  exten- 
tura,  prolongatura,  -paremtenU 
porihus  comicis  vet. ,  eo  usque, 
donec  aequnret  anuos  cornlcum. 
De  cornicum  longacviute  nota 
res.  vid.  III.  ij,  13.  Simiiiter 
ygat-v  Tjr/.cowvov  vocat  Agath. 
VII.  1.  (A.  Br.  III.  55O  ec 
Lucilius  XXXI.  (A.  Br.  II. 
323.)  Aoithot  kcowvsk&P^v  My- 
rin.  IV.  2.  (A.  Br.  II.  10Q.) 
—  26.  Tibull.  I.  6.  81.  de 
taii  vetula :  Ilanc  animo  gau- 
dentc  vident  iuvenumque  cater- 
vae  commetnoranc  merito  toi 
mala  ferre  fenem.  —  pojfent 
vljere  non  ftne  rifu,  bt  riderer.t 
iuvenss  ftrvidi  aetate,  pcrpetito 

ii.  • 


446 


Q.     HORATII      FLACCI 


Multo  n on  fine  rifu, 

Dilabfam   in  cineres  facem. 


iuventae  epitheto ;  uti  frigus 
fenio  propriuiti.  —  2$.  Facem 
pnlcl.riiudinis  tnae,  qua  iuve- 
nes  olim  accendebas,  in  cineres 
dilayfam ,  redactnm,  verfain, 
exuftnm.  Eadem  fuavitate  Me- 
leng.  XLIV.  2.  (A.  Br.  I.  15.) 
•trjqxvyYjS  iroiv  xots  ,  vvv  8 
i)  0  y)  h  <x\  c( ,  'AxoAAoooTOf. 
Auxit  rei  fpeciem  Martial.  III. 
03.  iq.  Virumque  detnens  cine- 
ribus  tuis  quaeris  prurire  ;    et  X. 


po.  2.  Quid  bufti  cineres  tui  la* 
ceffis?  Ilinc  vjSavvvvai ,  de  ob- 
foleta  forma.  Rufin.  VIII.  1« 
(A.  Br.  II.  392.)  Ovirt»  cov  to 
MaAo^v  y_qovoe  &ff3sffsv ,  —  —  « 
-xaeffovf  y.ars(p\i^>:  ro  irotv  Seo- 
tiy.sXov  avSoc,  Vid.  eruditam 
Rulinkenii  notam  ad  Tim.  p. 
40.  Caetemm  orationis  colo- 
rem  a  Noftro  mutuatus  eft  Lu- 
cil.  Inn.  Aetn.  421.  in  cinerem 
putresque  iacet  dilapfus  arenas. 


CJR- 


CARMINVM  L.    IT.    C.    XIV.  447 

C    A    R    M    E    N      XIV, 

jtRGVMENTVM- 

j^Snamquam  in  eodem  ferc,  quod  quarto  hirius  libri 
carmini  Jubiectum  ejt ,  hocce  occupetur  argumento,  ne- 
que  tractationis  plane  dijfimilis  ratio  Jit,  quandoqiri- 
dem  in  utroque  laudes  Drujl  ac  Tiberii  bellicas  ad 
Augujium  exquijita  fenfuum  converjione  rejerri  videas ; 
diverfa  tamen ,  qua  ad  eundem  fcopum  contendat ,  via 
poetam  incedere  animadvertas.  ln  altero  enim,  quum, 
praeter  gencris  nobilitatem,  injiitutioni  potijjimum  ac 
praeceptis  Augufii  magnitudinem  ac  gloriam  Neronum 
iunixam  oflendijjet ;  fummam  laudum  hoc  carmine  in 
Augujium  ducto  ab  aufpiciis  h.  iujju,  copiis ,  conjiliis 
eius ,  quibus  tautas  ijii  res  confecijjent,  argumento, 
convertit.  Ouamquam  autem  nojlrum  ad  alterius  ma- 
itjlatem  non  ajjurgat;  Jatis  tamen  ncrvorum  atque 
dignitalis  omnino  pro  argumenti  gravitate  habet ,  tum 
maxime  conjpicuum  ejt  elocutionis  oruatu ,  numerisque, 
nuuc  rapidioribus ,  nunc  remijjis ,  prout  argumenti  po-- 
Jiidxiret  indoles.  Jam,  qno  rerurn  ab  Augujio  gcfla- 
rum  maanitudinem  amplifjimaque  in  rempubiicam  me~ 
rita  quam  JplendidiJJlme  repraejentaret  poeta ,  a  Senatus 
popidique  nniverji  Jtudio ,  in  excQgitandis  novis.  qui- 
bus  Augujium  urjtarent-  honoribus  occupato  ( de  quo 
vid.    Dio   hlV.)  exorjus ,  vix    ullos   reperiri  pojje  con- 

tendit. 


443  «i-    HORATII    FLACCI 

tendit,  qui  parcs  eius  Jmt  virtutibus.  Jta  naturalis 
ad  Augijti  laudes  progrejfus  erat,  quas  quidern  ita 
deinceps  explicat,  ut  expojita,  amplijjimeque ,  ut  quae- 
proxima  Augvfii  extollendo  materies  ejfet,  cxomala  rcccn- 
tijfima  eius,  quam  deVindelicis  per  Tibcrium  repqrbajlet, 
victoria,  gentiumque  ab  ep  deviclarum  recenjum  aclo, 
Augujium  inde  totius  orbis  terrarum  pacatorem  alque 
JDeum  S7TG\^(0V  magnij.ce  repracjeutet.  Ad  a.  V.  c. 
JDCCXLI.  quo  novis  quaejitioribusque  Augujtum  redi- 
turum  Senatus  ornandum  decrevijjet  honoribus ,  refe- 
rendum  ejfe  hoc  carmen,  ipjum  eius  abunde  adjcrit 
inilium. 


A  D 


CARMINVM  L.  IV.  C.  XIV.  V.    I  -  4»  449 

A  D       AVGYSTVM. 


vJuae  cura  Patrum,  quaeve   Quiritium, 
Plenis  lionorum  muneribus  tuas, 
Augufte,   virtutes  in  aevum 

Per  titulos   memoresgue  faftus 

Aeter- 

t>.  i.    Poetam   rerum  ab  Au-  celebrare,  tit  ipfarum  memoria 

imfto  oreftarum  magnitudin*  at-  in  aevum   pevduvet,    aeternitati 

tonitum  intimeque  percitum  fa-  confecrare,  congereudis  in  eum 

tis     vivide     exordiiun      ftatim  honoribus ,    iisque  (nam   iirs^ij- 

oftendit.   Vulgarem  fententiam:  yvyr i*5>s  hacc    fubiici   putanda) 

Au^ufti  in  remp.  Romanam  me-  titulis  f.  per  titulos   tw.  memores 

rita  ampliora  funt ,  quam  ut  iis  fafitus    proditis ;     quae   quidera 

di»nus    parque     lxonos     haberi  fere  honovum ,   quibus  cives  de 

queat,    per  fe   fplendidam,   Au-  patria    optime    meritos    ornaro 

rmftoque       honorificentiihmam,  folerent  Romani,  erant  genera. 

vide  qua  ivtqyti»  ampliiicaverit  Nam  tituli   h.  1.   complectuntuE 

Horatius.  Quanta  autem  cum  vi,  monumenta     publica,      ftatuas, 

quae  cura  caet.  pro,     quautum-  arcus ,    numos   caet.   quibus  in- 

vis  Patres  ac  Ouirites  ,  h.  Sena-  cifae  epigraphae  memoriam  eius, 

tus  populusque  Romanusin  ex-  cui  honor  ifte    haberetur,     ad 

quirendis     honorum    muneribus,  pofteritatem  propagabant.      Cf. 

h.  honoribus  in  Auguftum  con-  III.   24*   27*    F*ft*  auiem  (pvo 

ferendis    laborent,     omnemque  quo  fafius ,    antiqua  forma,  ad- 

ingenii     follerriam      adhibeant,  hibuit    poeta ,      tefte    Prifciano 

plenos  tamen ,    h.  eos,    qui   ex-  VI.  p.  711.   quod  antiquo  ver- 

acte   refpondeant  Augufii  virtu-  bo  aeternet  praeclare  convenit) 

tibus ,    exaequeiit    eiws   merita,  et  rerum  praeclare  geftarum,  et 

vereor  ut  reperturi  fint.   Facile  honorum  publica  ideo  decreto- 

pevfpicitur,  tm  plenis  totius  fen-  rum  hotationes  continebant.    A.d 

tcntiae    vim     fubiici    oportere.  pofterius  h.  1.  retulerim,   quum 

Iam  pro,  honores  in  Auguftum  de  praemiis  Augufti  vivtuti  de- 

COnferre ,    multo     fignificantius  cernendis  hic  agatur,     Appofite 

et  ad  immortalia  Augufti   opera  Ovid.    Faft.    II.    15.    tua  profe- 

defiguanda  delectius  eft,   A.  vir-  quimur  JiuJiofo  pectore,    Caefiir, 

tutes  in  aevum   aeternare ,   h,  ita  nomina ,    per  titulos  ingredimur~ 

Tom.  II.  F  f                                      que 


45° 


Q.    HORATII     FLACCI 


Aeternet?     o,    qua  fol   liabitabilis 
Inluftrat  oras,    maxime    principnm: 
Quem  legis  expertes  Latinae 

Vindelici  didicere   nuper, 


Quid 


que  iuos ;  et  apertiu»  ,  comroc- 
morato  uno  honoris  genere, 
idem  Faft.  I.  g.  Invenies  illic  ct 
fefta  domeftica  vobis  :  faepe  libi 
jiater  eft,  facpe  legendus  avus  ; 
vid.  et,  <jui  ibi  fequuntur  vv. 
1 5  et  15.  —  tnemores ,  docte, 
ut  III.  17.  4-  Noftrum  refpexit 
Symmach.  Epp.  X.  52.  Certe 
iile  ejl  Praetextatus ,  quem  iure 
Conjulem  jeceralis,  ut  fajtime- 
mores  celebrenomen  extcnderenl. 

v.  5.  Oua  parte,  quascun- 
que  oras  tcrrac  liabitabiles  Sol 
illuflrat,  per  univerfum  terra- 
rtim  orbem  ,  qna  efi  habitabilis, 
t>)v  oif.cv fAsvyv,  nam  extremae 
tevrarum  pavtes  <?xtra  Solis  vias 
pofitae.  Gf.  Virg.  Aen.  VI.  797. 
et  ibi  Heyn.  Iam  li  de  fenten- 
tiii  loci ,  de  qna  tamen  parum 
follicitos  videas  interpretes,  cu- 
rate  quaeras;  facile  intelligas, 
liibil  infulfius  cogitari  poffe  hac 
J.ambini  explicatione :  princi- 
pum,  qui  terrarum  partes  ha. 
bitabiles  incolunt,  maxime! 
Neque  accipiam  cum  quibus- 
dam ,  cui  totus  terrarum  orbis 
fubicctus  eft;  fed  repraefentatur 
Auguftus  princeps  plane  egre- 
gius  (ut  1.6.  \l.  III.  25.  4.) 
unkus  (III.  14.  5.),  cui  riemo 


per  totum  terrarum  orbem  par 
invcmatur,  cuius  adeo  in  rcmp. 
meritis  par  honos  habevi  vix 
queat.  Principis  igitur  follen. 
nis  appeliatio  Augufti  habenda, 
et  fumma  vis  ponenda  in  t*£ 
maxime.  —  7.  Qui  modo  Vin- 
delicos  fubegifti ,  expertes  ad- 
huc  Lutinae  legis ,  non  antea 
perdomitos  a  Romanis ,  iis  pri- 
mus  pacis  lej>;es  tamquam  victor 
edixifti.  Edicta  lulia  ita  acci- 
pienda  IV.  15.  22.  ubi  vid.  no- 
tata.  Adde  Stat.  Theb.  I.  19. 
adactum  legilms  Romanis  Iftrum. 
Didicere  te ,  quid  jVIafte  jioffes, 
graeca  fiructura,  Noftro  paflim 
frequentata  (v.cl.  17.  24.) 
pro  ,  didicere  ,  graviter  experti 
funt ,  fenfere,  quid,  quantum 
bello  valeres ,  quae  tua  in  bello 
virtus  effet.  Difcere ,  ut  nofce- 
re  I.  15.  27.  fentire,  aucta  ver- 
bi  vi. 

V.  9  —  1 3.  Sub  tuis  enim 
aufpiciis  Drufus  egregie  bellum 
adverfus  iftas  gentes  adminiftra- 
vit.  Qiuim  aufpiciorum  haben- 
dorum  ius  penes  eum  folum 
elTet,  qui  cum  fummo  imporio 
praeeffet  exercitui ,  huiusquo 
adeo  nomine  a  legato  ,  cui  man- 
datum  bellum  effet,  onuiia  ge- 
rercn- 


CARMINVM   L.    IV.    C.    XIV.    V.  5-12.       45 1 

Quid  Marte  pofles.     Milite  nam    tuo 
Drufus    Genaunos,    inplacidum    genus, 
Breunosque  velocis,    et  arcis 

Alpibus  inpofitas    tremendis, 

Deie- 


rerentnr;  fncile  perfpicitnr ,  in 
Augnftum,  qui  iummo  in  per- 
petuuin  imperio  ornatus  fitius 
aufpiciorum  poteftatem  haberet, 
rerum  a  Neronibus  egregie  ge- 
ftarum  Inudern  recidere.  Cf.  v. 
33.  Poteitatem  iftam  docfe  de- 
fignavit  poeta  milite  tuo ,  fnb 
tuis  aufpiciis  ndverfus  fioltes 
ducto.  —  10.  Rhaetis  et  Vin- 
delicis  fiibftitiiit  poeta  Genaunos 
et  Breunns,  gentes  Cifaipinas, 
iftis  finitimas ,  bellique  focias 
(Cf.  Strabp  IV.  p.  316.)  quo 
riuiior  ex  devictarum  ^entium 
multitudine  victoriae  eflet  fpe- 
cies  uc  dignitas.  —  implacidum 
genus ,  quantumvis  trucem  ac 
ferocem  gentero  ;  fere  ut  Libves, 
genus  intractabile  bello  dicti 
Virgil.  Aen.  I.  359.  Appofitum 
igitur  fioc  ad  nugendam  Drufi. 
vittutem  ac  gloriam.  Immanem 
iftius  gentis  morem,  quo  (iuxta 
Strab.  IV.  p.'  i^2*)  ov  /jlgvov  av- 
ovdiv ,  ak).a  v.a}  M*X?' 
VV\—cj*v  aq^ivwv  irQ08<r%cVTai,  v.«< 
ra;  tyv.vevg  yvvalv.ac,  v.Ttivcvcriv, 
ccac  (paHtv  01  fxivTBi;  d^tva- 
v.-Jsiv ,  a  potta  refpici  ftatuit 
Lamb.  et  alii.  —  Br.  veloces, 
qui  pugnam  ftatariam  detrectan- 
tes  fubitis  undique  in  boftes  in- 
curfionibus  factis  in   tuta  mon- 


tium  fefe  continuo  reciperent, 
qui  adeo  difficulter  debellari 
poffent.  —  arces,  caftella,  AU 
fjibus  tremendis ,  fummis  Al- 
pium  iu°;is  impojitas ,  more 
iftarum  gentium.  —  deiecit, 
curiofe  delectum  verbum  ;  nam 
non  folum  arces,  ad  quas  illud 
proxiine  fpectat,  fed  et  Genauni 
et  Breuni ,  ad  quos  etiam  refe- 
rendum,  pulchre  deiecti  dicun- 
tnr ,  h.  ex  Alpibus  deturbati 
victique  ( coniurato  deiectos  ver- 
tice  Dacos  dixit  Stat.  Theb.  I. 
2o.  Et  periturorum  dciet.it  tela 
Gigantum ,  Petron.  de  mutat. 
R.  R.  203. )  vel  fimpliciter, 
proftrati;  ut.Claudian.  XXVI. 
164.  qualcm  Stilicho  deiecerit 
hoftem,  Thraces  et  Aemonii  po- 
terunt  TYLoeJique  fateri.  Ilaud 
opus  igitur  Zeugmate.  —  acer, 
acriter,  fortiter  eos  aggreffus. 
—  plus  vice  Jlmplici,  ita  ut  non 
vicem  tantuni  fiofttbus  rcpen- 
deret,  fed  multo  gravius,  ■quam 
accopiffet,  iis  damnum  inflige- 
ret.  Vices  enim  ,  dfAoifii),  illa- 
tae  iniurine  compenfatio ,  ultio. 
Vid.  ad  I.  »<J.  5H.  Piene  Scfiol. 
Cruq.  „quia  phtres  fioftium 
proftravernt ,  quam  perdiderar. 
Drufus  enim  laefus  pacari  non 
poterat,  nifi  dupUcem  inferret 
Ff  a  in- 


452 


q.    HORATII    FLACCt 


Deiecit  acer    plus  vice    fimplici. 
Maior  Neronum  mox   grave  proelium 
Conmifit,    inmanisque  Filiaetos 

Aufpiciis   pepulit   fecundis: 

Spectandus  in  certamine    Martio, 
Devota  morti  pectora  liberae 


Quan- 


iniuriam."  Infcite  plerique, 
p!ns  quam  femel,  quod  nec  la- 
tinum  nec  poeta  dignum  eft. 
Alii  ad  feqq.  trahunt,  et,  Vir- 
gilium  Aen.  II.  453*  nec  u^as 
vitavijje  vices  Danauni  pro  cauf- 
fa  fua  allegantes ,  exponunt, 
non  uno  congreffu ,  non  una 
pugna.  Sed  Virgilii  locus  pa- 
rum  praeudii  huic  interpieta- 
tioni  iuppcditat ;  nam  et  ibieft: 
copiam  ipfis  feci,  caedem  a  me 
factam  ulcifcendi,  pugnam  haud 
defugien do ,  obtuli  me  ipforum 
ultioui:  fabiicitur  enim  :  et,  Jl 
jata  juijfent,  ut  caderem,  me- 
xuifle  manu,  h.  ftrage  inter  ho- 
/tes  edita. 

v.  14.  M.ox,  rem,  ut  plane 
gefla  erat ,  indigitat.  IWaior 
enim  Neronum ,  Tiberins ,  tum 
demum  adverftis  Rhaetiae  popu- 
los  ab  Augufto  miffus,  quum  a 
Drufo  ab  Italia  reiecti  Galliao 
imminerent,  Dio  LIV.  22.  TtjJ 
grave  vulgarem  locutionem 
praclium  commijit,  redeniit  110- 
bilitavitque  poeta.  Eft  e:iim, 
giavi  clade  Riiaetos  afliixit,  ac 


pepulit,  in  fugam  vertit,  difpev- 
fit  eorum  copias,  pugnam  fe» 
cundis  Augufti  aufpiciis ,  quae 
feliciffimum  exitum  fpouderem», 
capeffeudo.  —  immanes  corpore 
ac  virinm  robore.  Supra  v.  10. 
implacidum  genus. 

v.  17.  Spectandus,  egregium 
fui  fpectaculum  praebens ,  cu- 
ius  fortitudo  mirationem  fa» 
ceret ,  in  certamine  Jllartio, 
pugna,  svivaykoc  tv  tcvoi; 
'£y»«A>eic,  nti  plane  Pind. 
Ifthm.  VI.  79.  8°-  Certamcn,  la* 
bor,  opus  IMurtis,  bella,  pugnaej 
iiota  loqueudi  ratioue.  Vid. 
ad  IV.  4-  45*  Docta  autem 
iunctura,  Jpectandus,  quanlis 
ruinis  Jatigaret  d.  m.  pectora, 
pro  vulgari:  admirabilis  pror- 
fus,  quum  maximis  riiiuis  caet. 
feu,  maxima  virtute  confpicuus, 
qua  hoftes  contunderet.  — 
quantis  ruinis  ,  cladibus  fatiga- 
ret ,  infriugeret,  ad  uefper.uio- 
uem  adigeret  pectora ,  ferocef 
hoiiinm  animos.  —  dcvoti 
moili  liberae ,  qui  in  libertate 
morimallent,  quam  fervituteit» 


CARMINVM  L.  IV.  C,  XIV.  V.    lj  -24.       /j.53 

Quantis  fatigaret   ruinis: 

Indomitas    prope    qualis    undas 

Exercet  Auiter,    PleVadura  clioro 
Scindente  nubis :     inpiger  holtium 
Vexare  turmas,    et   frementem 

Mittere  equum  medios  per  ignis. 

Sic 


pati,  qui  adeo  pro  libertate  ad 
internecionem  diniicnrent;  qua 
quidem  hoftium  pcrtinacia  Ti- 
berii  virtntem  miriiice  illuftrari, 
quis  uon  fentit?  Alludit  autem 
poeta  ad  morem,  Germanis  po- 
pulis  commnnem ,  morti  fefe 
pro  patrine  libert.ue ,  re  iu 
fummum  difcrimen  adducta,  fol- 
lenni  ritu  devovendi  atquc 
confecrandi;  cuius  pai£m  exem- 
pla  commemorantur. 

v.  20.  Praeclare  illuftratur 
Tiberii  in  hoftibus  continuo 
perfequendis  caedendisque  often- 
fa  virtutis  ferocia  Auftri  fub  or- 
tum  Pleiadum  maximas  in  mari 
turbas  excitantis  imagine.  Qua- 
lis ,  quanta  rabie ,  vi,  Aufter 
undas  exercet ,  agitat,  protur- 
bat  indomitas ,  ei  roluctantes 
(  ut  I.  1.  i5-  Luctantem  Icariis 
Jluctilms  Africum  cact.  )  contra 
eum  iufurgentes;  nota  tempe- 
ftatis  cum  pugna  (ut  I.  9.  11.) 
in  qua  femper  Auftro  victoria 
unde  arbiter ,  dux  mavis 
Jsoitro  I.  3.  15.  et  II T.  3.  5. 
-},  imngine.  Dclectnm  au- 


t«m  epith.  indomitas ,  qnod  bo- 
ftium  cor.tra  mortem  obfiimato 
animo  egregie  refpondet.  Vluia- 
dum  choro  fcindente  nubes ,  c:c- 
quifito  ornatu  pro,  fub  ortura 
Pleindum.  Pleiadum  chorus, 
Pleiades,  propter  ftellnrfim, 
quae  ifto  nomine  infigniuntur, 
poiitum  ,  choreae  fpeciem  refo 
rentem.  Cf.  Propert.  III.  3. 
58-  De  aftrorum  choreis  per 
caelum  agitari  creditis(de  qui- 
busTib.  II.  1.  QQ.  quocum  con- 
tendere  iuvabit  Eurip.  fr.  Pi- 
rith.  n.  If.  p.  468.  Lipf.  et 
Dionyf.  H.  Apoll.  17.  in  A.  Er. 
II.  254.)  parum  commode  co- 
■^itant  h.  1.  nonnulli.  Iam  quum 
crtus  Pleiadum ,  qui  X.  Cal. 
Mai.  incipit,  laetiorem  cacti 
faciem  reducat,  ac  mare  iterum 
aperiat,  nihil  f.me  ad  declaran- 
das  res  hoftium  penitus  ccnci- 
fas  antius  Anftri  imagine  exco- 
gitari  poterat,  fub  illud  tempus 
in  iluctus  debacchantis  ,  eosque 
ita  debilitantis  (ut  I.  11.  5.), 
ut  plane  fubfidant,  rebellandi 
animo  plana  abiecto.  Sifi,nate 
igitur  fcindcntc-  nubfs ,  ortu  firo 
!*'£'  3  nubet, 


454 


q.    HORATII     FLACCI 


Sic  tauriformis  volvitur   Auiidus, 
Qui  regna  Dauni   praeiluit   Appuli, 
Quum  faevit,     horrendamque  cultis 
Diluviem  meditatur  agris: 


Vt 


nubes,  per  hiemem  collectas, 
difpellente,  pro  vulgari ,  in 
confpectum  prodeunte.  —  im- 
figer  vexare ,  in  vexando,  im- 
piger  vexans ,  inftnndo  contur- 
bans  atque  affligens  hojiium 
turmas ,  hXovsmv  ty<x\&yy<xg 
(Hom.  H.  V.  96.  et  inde 
Mimnerm.  in  An.  Br.  I.  p.  522. 
v.  3. )  De  huiua  verbi  vi  vide 
»d  III.  2.  4.  —  24.  et  equum 
immittere,  concitare,  per  me- 
dios  ignes ,  qua  pugna  ferven- 
tifTuna  eft ,  qua  acerrime  depu- 
gnatur.  Ita  fere  Acron.  h.  1. 
expedit,  recte  utique  ad  fen- 
fum  ;  praeiiat  tamen  prover- 
bialiter  dictum  accipere ,  ver 
ignem  ire,  hia  irvqog  fjtoktiv  ,  in 
re  periculi  plena.  Vid.  ad  II. 
1.  7. 

v.  25-  Cumulat  comparatio- 
nes  poeta.  Tiberii  virtutem 
fua  lnce  collultrare  geitiens. 
Exquifita  outem  ac  fplendida 
iniago  eft,  qua  Tiberius  hoftium 
cuneos  perrumpens ,  lateque 
ftragcm  edens  torrenti,  omnia 
valtanti,  allimulatnr.  lani  Ho- 
mer.  II.  V.  Qf.  deDiomede: 
0tvs  yaq  a.fxiri'olov  iroTajuw  irAv}- 
iovTi  soiv.u.c  yjttjjLafjqvt,  cc  T  UiVt« 
qmt    iviioaaat  yt(f>voots    —    — 


•jroXXa  b  uir  aiiTOv  tqya  nar/fot- 
irE  VLoik'  a.^vjoiV  WC  xj-ro  TuSe/Svj 
•jruvuvai  xXovsovto  (£>rtAttyy«; 
Toouwv.  IIoc  fpeciali  Aufidi, 
rluvii  violentis  (III.  50.  10.) 
ac  rapidi,  exornavit  iinagine 
poeta.  —  taurijormis ,  rctvqi- 
/uooCpcc,  taurino  capite,  vel  ca- 
pitecornuto;  nam  utrumque 
de  fluviorum  Diis  perhibent 
poetae  et  monnmeiita  antiqua, 
veluti  in  Cabinet  d1  Orleans  T. 
I.  p.  129.  Sic  ravqofxoq<Qov  ofx- 
fjta  ri/^iffou  iraTfoc  Eurip.  Ion. 
1261.  Rationeni  iigmenti  opti- 
me  expedit  Schol.  ad  Eurip. 
Orefi.  1378-  on  iraqa-r\yffia  rSi 
fj.vvii)ftart  raiv  ravqwv  >)  aV^vj- 
ffic  Tof>  uSaTec  iroieH  sv  to7c  ffipo- 
oqws  qtovffi  xoTa/ao7c,  quod  IIo- 
meri  locus  coirprobat,  II.  XX. 
237.  ubi  de  Scamandro:  fj.tfj.v 
ntbc  yvrt  raZqoi;.  Vnde  et  Nepttt* 
nus  Tixuosoe^Evvoff/ya.oc.  et  Ocea- 
nu«  ravqoxqdtvos  dicti  Heliod. 
Scut.  104.  et  Eurip.  Or.  1.  1 
—  26.  Ornatius  quam,  Apuliae 
iluvius.     —     ■praejluit,      ailnit. 

Vid.  IV.  3.    10.  27-  facvit, 

Bvu,    exaeftuat,   tumet.      Nani 
ira     folienne    de     intunn 
iluvio.       Vid.    Barth.    ;ul    Stat. 
Theb.    V.    395.      —     di 
mt-ditalur,     pr^eclare  de    fiuvii 
Deo, 


CARMIUVM  L.   IV.    C.  XIV.  V.  2  5-32.       455 

Vt  barbarorum   Claudius  agmina 
Ferrata  valto   diruit  inpetu, 

rrimosque  et  extremos  metendo 

Stravit  liumum,    fine    clade  victor: 

Te 


Peo,  ftragem  per  campos  im-  elare  Iocum  fanavit  Valfcen. 
miflis  iis  aquis  edituro  ,  undas  Diatr.  Eurip.  p.  225.  qnem 
per  agros  explicante.  Forte  omnino  vide  fis.  Ir.geutes  autem 
antiquum  poetam,  qui  de  Cla-  ftragis  acervos  innuit  hoc  ver- 
nio  idem  dixerat ,  fequutus  elt  buro  ,  a  melloribus  translatum  ; 
poeta;  uncle  fua  baufit  Vib.  unde  elegans  caedeutinm  cum 
Sequ.  p.  21.  Clanius  ,  Acerrae  iis  comparatio-  apud  Homer.  II. 
in  Campania ,  qui ,  quum  creve-  XI.  67  fqq.  quccum  contende- 
rit,    meditatur  peftem  ttsrrae.         runt      Viri      docti      Catulliana 

LXIV.  334.  de  Acbille:  Nam- 
t>.  29.  Eodem  vafto ,  imma-  que  velut  denjas  projiernens  cul* 
ni,  praecipiti  impetu  boftcs  ad-  tor  ariftas  fole  fub  ardenti  fla- 
ortus  diruit ,  disiecit ,  turbavit  ventia  demetit  arva,  Troiuge- 
eorum  agminti ,  confertos  bo-  num  infefto-  profternet  corpora 
ftiimi  globos.  —  ferrato,  ferro  ferro.  Addo  Eurip.  Euryftb. 
praecincta  ,  arrnata  ;  docte.  2j-  fr.  II.  p.  446.  Lipf.  de  Heicule, 
hygsiyyj  /**%■*)»  fimili oxnatu dixe-  Hydrae  capita  rcfecante:  ir«w- 
rat  Anyte  XX.  2.  ( A.  Br.  I.  ra;  V  Hu&iftetV,  uc  arayyv 
20 1.).  —  31.  32.  Maxiroam-  ir-j^t/jt.cv ,  ayx&n  noXsJujy  fyaa- 
que  firagem  edidit  inter  eos.  yavou  p.tkavhsTov.  —  32.  ftra- 
Caeforum  hoitium  copiam  ex-  vit  humum ,  conftravit,  operuit 
quifitis  coloribus  repraefentavit  terram  caeforum  corporibus.  — — 
poeta.  IMeffuit ,  demeffuit,  fine  clade  victor,  avatptwrl ;  in- 
proftravit  boftes,  a  primis,  proxi-  cruentam  Druli  Tiberiique  vi- 
mis  ad  extremos  usque  caedem  ctoriam,  de  gentibus  reporta- 
continuans.  Virg.  Aen.  X.  513.  tam ,  tradit  quoque  Vellei.  II. 
Proxima  quaeque  metit  gladio,  95.  Vterque  FJiaetOS  Vmdeli- 
latumque  per  agmen  ardcns  limi-  cosque  —  maiore  cum  periculo 
lem  agit ,  laudavit  iaro  Schol.  quam  damuo  Homani  exercitus, 
Cruq.  Jdem  uftis  tov  d/Aav  apud     plurimo     cum     eorum    Janguin» 

cos;     veluti    Aefchyl.     fr.     perdomuerunt. 
apud  Stob.    Grot.  p.    ipy.  d>X 

■  A?*??    (ptksl    y'    a$i    t*   Xmctx.         v.  33.    Iterum   praeclara    in- 
»«vt    ajjtdv  argarov ,     uti  prac-     flexione    poeta    Tiberii    laudes 

Tf  4  cum 


456 


Q.     HORATII    FLACCI 


Te  copias,  te  confilium    et  tuos 
Praebente  Divos.     Nam,    tibi  quo  die 
Portus  Alexandrea  fupplex 

Et  vacuam  patefecit  aulam, 

Fortuna    lultro   profpera    tertio 
Belli  fecundos  reddidit  exitus, 


Lau- 


cum  Attgufto  commtmicat ;  de 
qua  vid.  ad  v.  9.  Hoc  enim  fum- 
mam  rerum  obtinente  aefta 
omnia  erant  copiis,  confilio, 
quo  hellum  iftud  adminiftrare- 
tur,  et  aufpiciis  eius  feliciffimis. 
Pro  hoc  poeta:  te  Divos  tuos, 
quos  conftanter  propitios  exper- 
tus  es,  h.  aufpicia,  quae  feli- 
cifTimum  eventum  fponderent, 
praehente.  Docte  autem  ita 
aufpicia  defignnntur  a  poeta, 
quatenus  iis  futura  mortalibus 
Dii  manifeftant.  Sai  autcm, 
propitii,  ut  paffim  poetae.  Vid. 
v.  c.  Tib.  III.  3.  2(3.  et  ibi 
Heyn.  Noftrum  ob  oculos  ha- 
buit  Ovid.  Trift.  II.  173.  Ycr 
tjuem  hnlla  geris,  cuius  nunc  cor- 
■pore  pugnas ,  aufpicium  cui  das 
grande  Deosque  tuos.  Adde 
eund.  A.  A.  L  191.  Jufpiciis 
aniinisque  patris ,  puer,  arnta 
tnovchis ,  et  vinces  animis  aufpi- 
ciisquc  patris. 

v.  34.  Declarat  inm  fuos  Au- 
gtifti  Divos ,  h.  conftantem  Nu- 
minum  er^a  euni  favoremj  ca- 
ptamque  ab  eo  Alexandriam  in 
hanc   rem  allegat  poettj    quc-d 


eodem  ipfo  die,  quo  cum  Rhae- 
tis  ac  Vindelicis   debellatum  ef- 
fet,   Auguftus,    XV  annis  anto, 
Alcxaiulriam  cepiffet ;  quem  qui- 
dem  IV  Cal.  Sept.  intpp.  ad  h.  1. 
et  ad  Dionem  LI.  19.  ftatuunt. 
Fortuna  igitur  (quam    explica- 
tive  Diis  fuis  fubftituit  poeta  ) 
profpera  eodem  die  reddidit,   it  e- 
rum  praebuit,  eosdem  dedit  Au- 
gufto  fecundos  helli  exitus ,  fub- 
actis  Vindelicis,  luftro  tertio,  XV 
annis   polt,   quam  Alexandriam 
eidem     aperniffet,       capiendam 
praebuiffet.   Convenit  hoc  plane 
cuui    temporum    ratione;   cnpta 
a.  V.  DCCXXIV.  Alexandria,  fi- 
nitoqne  a.  V.  DCCXXXIX.  bello 
cum  Vindelicis   gefto.      Alexan- 
drinm  captam  admodum  augufta 
repraefentat  fpecies:    Cogitanda 
Alexandria   molier  (uti  pr.fhm 
genius  ttrbis  in  immis   exhibe- 
tnr)  fupplex,    ad   Augufti  ge- 
nua  advoluta,   eiqne  victori  fefe 
fubmittens  ac  dedens;    qui   ha- 
bitus  paffim  in   mouumm.  anti- 
quis  occurrit.    Iam  pro,  victori 
fefe  tradidit,   Ggnatius  eft,  pate- 
fecit   claihbus   tuis  portus  fuos,, 

it 


CAfiMOVM  l.  iv.  c.  xiv.  v.  53-44.     457 

Laudemque  et    optatum   peractis 
Liperlis    decus    adrogavit. 

Te  Cantaber   non   ante    dom.ibilis, 
Medusque,    et  Indus,    te   profugus  ScyLlies 
Miratur,    o   tatela   praefens 

Italiae   dominaeque   Romae : 

Te, 


«t  aulnm  vacuam,  regiam  defer- 
tam  i  Antonio  et  Cleopatra  in 
Maufoleo ,  in  quod  confuge- 
rant,   exfpirantibus. 

v.  59.  4°'  Atque  ita  adro- 
gavit ,  adiecit ,  addidit  peractis 
imvoriis  ( tertio  cafu)  rebus, 
quas  olim  imperaror  bello  gef- 
iifti ,  priltinae  tuae  gloriae  bel- 
licae ,  laudem ,  novam  gloriam 
ex  victoria  Vindelica  ,  ct  dccus 
optatum,  eximium,  exqui(itum. 
Nonnulli  imperiis  peractis  fexto 
cafu  accipiunt,  ut  lit ,  bcllo, 
quod  Tiberius  aufpiciis  tuis  ge« 
reret ,  peracto ,  finito  ;  parum 
docte.  Caetcrum  Noflri  verba 
fublegit  Phocas  grammaticus  dc 
Jliit.  22.  (Wernsd.  Poet.  miii. 
III.  4*2.)  de  Vir&ilio:  perenne 
Rotnulae  voci  decus  arrogavit 
earmine  facro. 

v.  4*«  Ad  reliquas  terrarum 
gentes  ab  Angultb  perdomitas 
poeta ,  tumens  eius  laudibr.s, 
progredir.ttr,  quo  fortunam  eius 
profpsram  illuliriorem  reddat. 
De    Cantabria   ab    Augufto   de« 


mum  in  provinciae  formam  re- 
dacta  v.  ad  II.  6.  2.  et  III.  Q. 
2  2.  De  Medis  f.  Parthis  v.  III. 
5.  init.  —  Indus ,  v.  ad  IV. 
15.  25.  —  Scythes,  v.  ad  II. 
9.  23.  et  III.  3.  23.  —  profu- 
gus,  ob  erraticum  eius  vivendi 
moreni ,  ut  I.  55.  9.  —  45. 
miratur ,  maieftatem  nominis 
tui  reveretur ,  fplendide  pro, 
fe  tibi  fubmittit,  abiecto  rcbel- 
landi  animo ,  ut  mox  v.  52. 
venerari.  —  tutela  praejeus, 
ntunen  tutelare,  qnod  praefens 
vcncrari  datur,  quum  lovis  ab- 
fens  fit.  Vid.  III.  5.  2.  ct  I. 
12.  extr.  —  44.  Ltaliae,  totius- 
que  terrarum  orbis  ;  pro  hoc 
docU»  Jlomae  dominae ,  qr.ae 
orbi  terraruni  dominatur  ;  per- 
petuo  eius  epitheto,  v.  c.  Ovid. 
Rem.  291.  vid.  Wernsd.  ad 
Calpurn.  IV.  161.  p.  135.  Ex- 
plicatius   Rutil.  Itin.  193.    AVc 

locus  ille  mihi  cognofcitut — 

qui  dominas  arces  et  caput  orbis 
habet. 

v.  45  fqq.   Admifcct  iam  co- 

lores    fuos    poeta,    ne   irt    Gco- 

Tf  5  graphd 


458 


Q.    IIORATII    FLACCI 


Te,    foiithun  qui  celat   origines, 
Nilusque,    et  Ifter,    te  rapidus  Tigris, 
Te  belluofus  qui    remotis 

Obitrepit  Oceanus  Britannis: 

Te  non   paventis   funera   Galliae 
Duraeque  tellus  audit  Iberiae; 


Te 


grapho  teverfari  putes,  ensdem- 
que  fere  gentes  ab  ipfarum  ilu- 
viis  indigitat.  Aegyptum  adeo 
declarat  Nilus,  qui  celat  origi- 
ncs  fontium,  cuius  fontes  igno- 
rantur;  quos  noitris  demum 
temporibus,  indefeflis  ftudiis 
apertos  effe  conliat.  De  ignoto 
Nili  capite  v.  Plin.  V.  Q.  Ovid. 
Amor.  IH.  6.  4°-  (9,ui  f°rc  nt 
Nofter:  qui  patriam  lantac  tum 
bene  celat  ac/uae)  Tibull.  I.  7. 
24.  Lucan.  X.  190.  SYIaitial.  de 
Snect.  III.  5.  Aufoii.  ep.  IV.  8- 
et  Sicion.  VII.  44.  —  Jftii 
fontes  et  ipfos  vett.  ignoratos 
fuiffe  iunctura  Nilusque  et  IJter 
indicari  iudicabat  Gesner.  Quod 
quarnquam  verum  Jit  (Senec. 
Quaeft.  nat.  IV.  1.  Danubium 
(Niio)  funilem  nctura  philofo- 
phi  tradidcrunt ,  quod  et  fontis 
ignoti,  et  aeftate  quam  hiema 
maior  fit.  Aufon.  Epigr.  IV.  1. 
Danuhius  penitif  caput  occulta- 
lus  iu  oris )  hoc  tamen  loco  ita 
ftatuere  niinime  neceffarium  ar- 
bittor.  Intelli^c  autem  Iftri 
Bccolas  >.  Dacos  et  alias  ab  Au- 
£;uilo  devictas  gcntes.  —  Tigris, 


Armeniae  fl.  ita  ob  rapiditatem, 
fagittae  fimilem  ,  Medis  dictuaj 
ad  Tigranem  rsgem  Armemig 
a  Romanis  conftitutum  hoc  rc- 
fer.  —  47.  43.  Ad  legationem 
a  Britanniae  regulis  ad  Augu* 
ftum  a.  V.  DCCXXXIV.  (cf. 
Strabo  1.  IV.  p.  »58« )  miffara 
fpectant  hi  w.  Vid.  ad  III.  5. 
5.  Britanniam  infulatn  docte 
declarat  poeta  per  Oceanum, 
liritaimis  ohjtrepentem ,  ailuen- 
tem ,  circuniQuentem  ipforum 
infulam.  Idem  oruatus  II.  i^. 
20.  —  helluofus,  belluis  fca- 
tens  (  ut  III.  27.  26.  )  /ueyaxv)- 
T>)f;  veibo  a  Noftro  cufo ;  cu- 
ius  auctoritatem  fequntus  eft 
Avieu.  Or.  niar.  204.  (Wernsd. 
P.  min.  p.    i2oi.  T.  V.> 

v.  49>  Tellus  Galliae,  Galli, 
funera ,  mortem  770/1  paventes, 
feroces,  fortes.  Lucan.  I.  4G0  fqq. 
quos',  ille  tithorum  maximus, 
haud  urget  leti  metus  ;  inde  ruen- 
di  in  ferrum  mens  prona  viris, 
aniinaeque  capaces  mortis ,  <  t 
ignavum  rediiurac  parcero  vitoe. 
—  50.   Iheriae  durae,  ferae  fu- 


<  AIUVIINVM  L.  IV.  C.  XIV.  v.  45  -52.       459 

Te   caede    gaudentes  Sygambri 

Conpofitis  venerantur    armis. 

pra  IV.  5«  27«   —  audit  Jxcvst.  plius    prae    fe    ferentes.      Alii, 

libi  obteniperat.   —    fji.  Deni-  compolitis  bellis,    vel  quatenus 

que    Sygambri ;     de    quibus  v.  Ipfi     Sygambri     compoiiti ,      li. 

IV.   2.36.   —   caede  gaudentes,  qnitti   eiant ;     male   utrumque. 

eiTeri ,     torvi ,     ut    Iuven.   IV.  Obferva  divitias   poetae   in  va- 

l47.  COS indigitat.   —  $2.Com-  riaiula  devictarum   gentium    110- 

■pojttis  armis ,     reconditis    telis,  tione  confpicuas ;   item  delectura 

laxoque  arcu,  ut  de  Scvthis  III.  epitlietorum,    victoriae  gloriara 

8.  23.  adeoque  nihil  hoiiile  am-  mirifice  iuvantium. 


CALi- 


4£o 


Q.    HORATII    FLACCI 


C     A     21     M     E     JV       XV, 


0£j.ugiijl:um ,  helli  pariter  atquc  pacis  artihus  inclyium, 
eelehraturus  novijjuno  hoc  carmins  Horatius ,  helli  qui- 
dem  laudihus  Jplendidifflme  ila  ahfolutis,  ut  iis  digne 
eanendis  Jeje  plane  imparem  prohteatur ,  in  Augujto 
pacijcatore  ornando  haeret ,  eiusque  merita  iu  rcm- 
puhlicam  ample  maguijiceque  extollit.  Quorum  qiddem 
quo  illnjirior  cjjet  Jpccics ,  Angujium  poeta  repracjen- 
tat  tauquam  JSumeu  Jiomanorum  tutelare,  cuius  etj" 
tyixvsia  civitalem,  iulernis  eXtcrnisquc  malis  graviter 
afftictam  projiratamque  recreaverit ,  et  ad  Jummam 
magnitudincm  ac  Jelicitatcm  provcxerit.  Fnti  enim  iam 
per  cum  populum  Homanum  Jumma  Jecuritaie,  alque 
omnium  rerum  ahundaulia,  converjis  civium  ad  colen- 
das  pacis  artes,  maxime  agrorum  cultum ,  qucm  quidcm 
metus  hofiilis  ac  rei  hellicae  cura  Jujftaminajjet ,  Jiu- 
diis ;  dchellalum  ah  eo  Parthum,  pacatumque  omnino 
totiim  tcrrarum  orhem ;  revocatam  porro  Jaluhcrrimis 
lalis  legihus  prijiinam  morum  inlcgritatem  ac  Jauctita- 
tem.  2Vo:i  minus  igitnr  Jplendide  quam  vcrc  Vciiei. 
II.  39.  Nihil  Dii  hominihus  pracjiare  pojfmit ,  quod 
non  Avgvjius  populo  Romano  rejiraejcntavcrit.  Finita 
hella  civilia,  fcpulta  externa ,  revocala  pax  ;  rcjiilata 
vis  legihus ;  rcdiit  cultus  agris,  Jacris  hoios,   Jecnritas 


CARMINVM    L.     IV.     C.     XV,  46l 

hominihns  ;  leges  emendatac  utilUer,  latae  JaluhriteT 
«aet.  Vnde  quam  *carus  acccptusquc  populo  Juo  Au- 
gvjtus  Jit ,  praeclara  prorjus,  quaque  intitnum  amoris 
nc  pietatis  ajjectum  prodit ,  ima^ine  olienditur  inde 
a  v.  £5.  —  Jxegnat  ornuino  per  totum  carmen  Jcda- 
iior  Jpiritus ,  compojita  gravitas,  aequahilisque  Jenten- 
tiavum  progrejjw  ;  acccdit  oratio  comta  ac  dccora  ma~ 
gis,  quam  nimio  Julgore  Jcnjuum  vim  hehetans ;  quao 
quidem  quantam  ad  carminis  argumeutum  vim  haheant, 
in  promtu  eft  animadvertere.  Caeterum  pofi  a. 
DCCXLIV.  illud  Jcriptum  ejfe,  Ianus  tertium  clau- 
Jus  (y.  9.)  manijejie  prodit.  Cum  nojiro  autem  conv- 
parajje  utile  erit  c.  V.  huius  lihri,  ut  poetae  copiam 
in  eiusdem  Jere  argumcnti  tractatione  pernojcas. 


■A   V- 


462 


Q.     HORATII    FLACCI 
AVGVSTI        LAVDES. 


Jl  lioebus  volentem  proelia  me  loqui 
Victas  et  urbis,    increpuit  lyra, 


Ne 


v.  i  —  4*    Angufti  res   bcllo  bitum    quam   potius  ita  excita- 

ftrenue  gefias  carmine  extollere  tum  ad  canendum  poetam  dicas. 

conantem  abiterret  ingenii  tciitii-  Ita  de   Raccho  Ovid.  Am.    III. 

tas.      Pro    lioc   augnftior    et    ad  15.   17.    Corniger  increpuit  thyr* 

Altgufti    laudes    beilicns   magni-  /.;  graviore  l.yaeus,    et  paliim. 

ficentior  imago  cft,    qua  ab  ipfo  Neque   alfentiar   iis,   qui  inter- 

Apollinc  fe  nb  ifio  nimis  calide  pretantur,    vchementiore   tactu 

capto    impetu  audacique  conatu  lyrae  obiurgavit ,  admonnitque 

revocatum  effe  promuuiat.   JUe  me ,     ne ;     quam    fententiam    a 

loqui   volertem,     canere    aggref-  lauo   potiflTimum  exornatam  vi- 

fum  proelia  et  urhes  victas,  Au-  deas.      Is  Phoebum  cogitandum 

gulti    victorias ,     fubito  adftans  exifiimat     tanquam     choragum 

Pboebus     tncrepuit    lyra,     lyra  (imo  y^oQohihaffnaXov),   qni  can- 

tacta  admonuit,  ne  caet.    Snper  tum  meditanti  poetae  adfiat,  ab- 

ordine  vcrborum  magnum  intcr  erranternque  increpat ,   h.  corri- 

VV.  DD.  efi  difiidium.    Scholl.  git,      legitimum    fonum     lrfa, 

cum     Torrent.    Baxt.    et    aliis  qtiam  irami   tenet,    praeeundo. 

iungunt,      me    volentem   loqui  Speciofa  fana  liaec ;    quae  tarnen 

lyra    Phoebus    increpuit.      Ex-  li  feverius  exigas,  haud  fcio  an 

pediti/Iima   fane    haec  ratio,   et  difplicitura  fint.    Nam  increparo 

loqui  lyra    fatis    commode    dici-  lyra     f.    lyram    fimpliciter    eft, 

tur  ut  IV.  12.  g.  ubi  vide  Not.  pulfare  fidcs ,     nulla  vehemen- 

Dura  tnmen  haec ,   fi  quid  iudi-  tiae    aut    indignationis    adiecta 

co ,     propterque    ambiguitatem  notione.    Ovid.  Her.    III.    iiQ'. 

vitiofa       verbornm       tiaiectio  !  Tiireiciam   digitis  increpuijje  ly- 

Praeltat  igitur  multo  fimplicior,  ram.      Adde    Am.    II.    n.    32. 

concinnior  itemque  doctior  inn-  Tum  manifefta  dilogia  eft  in  v. 

ctura ,   increpuit  lyra;    quod  ta-  increpare,  qnod  eft  et  obiurgare, 

men  cave  cum  Dacer.  et  Sanad.  et  pulfare  lyram;   cum  quo  po- 

de   lyia    Iloratio  impacta    acci-  fteriori  non  apparet,    qnomodo 

pias  ,   quae  parum  liberalis  fuif-  concilientur  verba  me  volentem. 

fet  admonitio,    et,  fi   loquendi  Ego     quidem    h.    L    aguofcam 

ufum  fequaiis,    non   tam   cohi-  Apollinem  orationi  fuae,    cuitt* 

tan- 


•CARMI3JVM    L.    IV.    C     XV.     V.     1-6.       4^3 

Ke    parva   Tyrrhenum  per  aequor 

Vela  darem.     Tua,    Caefar,  aetas 

Fruges  et  agris   retulit  uberes, 
Et  figna  noftro  reitituit  Iovi, 

De- 


tantum  argumenrum  fatis  habet 
apponere  poeta,  irpootfxict^ovrai 
tiefumta  a  veterum  praeludiis, 
follenni  cantui  prneiri  foliiis, 
ine.  Audito  igitur  beilico, 
ut  ita  dicam,  poetaeoantu,  fubi- 
tus  adftat  rati  Apollo,  audien- 
tinmque  fibi  facturus  lyram 
fctngit ,  atque  tum  demum  ora- 
tione  commonefacit  poetam, 
ne  tenuis  grandia  conetur.  En 
idem  prorfus  phantafrna  Ovidio 
A.  A.  II.  493"  ufurpatum : 
Haec  eg0  quum  canerem,  fubito 
manifejius  Apollo  movit  inau- 
ratae  pollice  fila  lyrae.  —  — 
Js  mihi ,  lafcivi  dixit,  prae- 
ceptor  amoris  caet.  ubi  fimiliter 
mota  prius  lyra  vatern  alloqui- 
tur.  In  Noiiro  igilur  eft,  lyra 
prius  tacta ,  increpmt ,  docta 
brevitate  pro ,  obiurgavit ,  ad- 
monuit  me ,  ne  caet.  Eadem 
fer<:  rei  fpecies,  uti  acute  anim- 
advertit  Heynius,  in  Tibull.  III. 
4*  59  fqcj.  de  Apolline:  Ilanc 
primum  veniens  plcctro  modula- 
tus  cburno  felices  cantus  ore 
fonante  dcdit.  Sed  poftquam 
fuerant  digiti  cum  voce  loquuti 
(h.  abfoluto  prooemio)  edidit 
haec  dulci  trijtia  verba  modo : 
ubi  eius  oratio  fubiicitur,  quam- 


qnsm  Photbo  pnrum  digna.  In 
Viiailio  Ecl.  VI.  5.  alia  rei 
xroago  in  eadem  re:  quum  cane* 
rt-m  reges  et  praelia  ,  Cynthius 
aurem  vellit ,  ec  admonuit  caet. 
—  5.  Ne  maiqra  viribus  meis 
aggredcrer.  Pro  hoc  docte  poe- 
ta ,  ne  parva  vela  darem ,  ne 
exigua  rate  per  aequor  naviga- 
rem  ,  alt.im  peterem.  Scilicet 
grande  atque  valtum  argumen- 
tnm  tractnturus  profundioris 
oris  poeta  pelago  dat  vela  paten- 
ti,  ut  fimillim»',  quaverba,  qua 
fententiam  Virg.  Ge.  II.  4*.  te- 
nuis  contra  venae,  atque  in  tenui 
materia  occupati  cymba  in  exi- 
guo  lacu  ludit ,  Ovid.  Trift. 
II.  550.  Vtrnmque  coniunxit 
Propert.  III.  7.  3.  Quid  me  fcri- 
hendi  tam  vaftum  mittis  in  ae- 
quor ,  non  funt  opta  meae  grun- 
dia  vela  rati.  —  Tyrrhenum 
pro  quovis  vafto  mari. 

v.  4-  Mn^na  Z-.sgyeia  in  eo 
cernittrr,  quod,  ad  quas  eum 
Angufti  virtutes  Apollo  tractan- 
das  convertillet ,  ipfas  enrun- 
dem  tractatione  ftatim  fubiecta 
praecipiatatque  manifeftet.  Vul- 
garis  tranfitus  erat :  igitur  c .11- 
tineam  tue  in  celebrandis  Au- 
gufti 


4^4 


HORATII     FLACCI 


Derepta  Parthorum  luperbis 

Poltibus,    et  vacuum   duellis 

Iairum  Quirinum  clufit,     et  ordinem 
Pi.ee  tum  evaganti  frena  Licenliae 


Inlecit, 


gufti  pacis  artibus.  Tam  pede- 
ftrem  cnuntiaiionem  fenteutiae, 
tu  pacem  terrarum  orbi  reddi- 
diiii,  vide  qua  arte  nobilitave- 
iit  jimplificaveriique  poeta.  Fa- 
cem  reflitutam  exquiiite  deli- 
gnant  bona  atque  commoda  eius, 
propter  quae  maximopere  expe- 
titur ,  frugum  ubertas ,  abun- 
dantia;  eaque  ad  auguitam  au- 
reae  aetatis  fpeciem  revocan- 
tur  a  poeta ,  ad  quam  reprae- 
fentata  ab  eodem  morum  iftius 
aetatis  fpectat  fanctitas  vv. 
10  fqq.  Conf.  omnjno  IV.  5. 
17  fqq.  1'ua  aetas  retulit,  vidit 
referri,  tua  aetate  relata,  red- 
dita  eft  agris,  frugum  ubertas, 
revocato  a  te  (quae  vis  t»  tua 
innft)  ipforiun  cultu.  ;, 
cultus  agris ,  effcctore  Augufto, 
diferte  Vellei.  1.  in  argnm.  lau- 

dato.   6.  Siijna  a  Parthis  re- 

ceptaa.  V.  DCCXXXTV.  Quam 
rein  ,  elorioGffimi  iuftar  trium- 
pbi  ab  Augufto  babitam  et  a  poe- 
tis  iiiius  aevi  idao  fplendidiffi- 
misverbis  extolli fdlitam,  etiam 
liic  primo  fere  loco  commemo- 
rari  vides.  Pacata  autem  per 
Augnftum  externa  innuere  pu- 
tandus  poeta  devicti  fubiugati- 
que  Parthi,    acerrimi  l\omano- 


rum  lioftis  facta  ruentionc.  — 
reftituit  iovi,  tcmplo  Iovid  C.pi- 
tolini  intulit,  tanquam  fpolia  im- 
perii  Roxnani  Confervatori  con- 
fecravit  Auguftus  triumpbator ; 
quae  auguftior  imago  eft,  quam 
11,  fidem  hiftoricam  fequutus, 
Marti  Vltori  ea  dedicata  poet.a 
perhibuiffet.  Qua  de  re  vid. 
Dio  LIV.  fj.  Ovid.  Faft.  V. 
585  hl-  —  7«  derepta,  de- 
tracta  templorum  poftihus,  qui- 
bus  Partbi  adfixerant.  Mos, 
fpolia  Diis  confecrandi ,  fufpen- 
dendique  eorum  templis  notus 
vtl  e  Virg.  Aen.  VII.  135.  Ad 
rern  Noft.  Epp.  I.  lQ.  56.  tem- 
plis  Parthbruni  fgna  refgit. 
Repraefentari  atitcm  ea  tan- 
quam  vi  erepta,  Parthis  bcllo  ' 
perdomitis,  quae  iis  tnntum 
metus  extorfifTet,  vix  opus  effc 
moneie.  —  fuperbis,  tavn  egre- 
gio  anathematc  fuperbientibus ; 
venufte. 

v.  9.  Sueton.  Aug.  c.  1:2. 
Ianum  Ouiiiiium,  fcmel  atque 
iterum  a  condita  urbe  ante  ine- 
moriam  fuam  claufum  ,  in  multo 
breviore  temporis  fpatio ,  terra 
marique  pace  parta  clauft.  la* 
num,    h.  Iani   templum   c 

an- 


CARMINVM    L.    IV.  C.  XV.   V.    7- 12,       465 

Iniecit,    emovitque  culpas, 

Et  veteres  revocavit   artis: 


Per 


«ntiqua  verbi  forma,  de  liac  re 
follermi.  Vid.  Oudend.  ad  Suet. 
1.1.  Omnino  amant  poetae  ritus 
antiquos  ipfis  antiquis  verborum 
formis  (  ut  hic  duella  et  tlufit) 
vetuftisque  Deorum  indigita- 
mentis  (  Ianum  Quirinum )  re- 
feixe  atque  defignare.  lanum 
Quirinum  optime  illuftrat  Ma- 
crob.  I.  q.  In  facris  quvque  in- 
vocamus  lanum  Quirinum  — 
quafi  hellorum  potentem  ,  ab 
hajia ,  quam  Sahini  curim  vo- 
cant.  Poteftatem  huius  verbi 
reddidiflTe  videtur  Lucanns,  Ia- 
num  helligemm  appellaudo,  I. 
62.  —  vacuus  duellis,  f.  vacare 
bello  docte  Ianus  dictus,  qua- 
tenus  claufus  fignum  eft  impe- 
rii  bello  vacui.  —  10  fqq.  et 
rcduxit  difcipliuam  veterem,  la- 
.tis  falubriter  legibus.  Frena 
iniecit ,  compefcuit,  edomuit 
morura  licentiam ,  ufitata  ima- 
gine ,  ab  equo  indomito  de- 
fumta.  Supra  III.  24.  29.  in- 
domitam  audeat  refrenare  li- 
ceutiam.      Iam   Plato  de   Letrg. 

III.  p.  59  *•  0  TOITOJ  GMTYiq, 
V/xiv  gri  cxaqywcav  v.a)  3v/j.oi- 
/xsvtjv  t>)v  aqy^v  oouiv,  oiov  l^  o- 
X  1  0  v  sv  sfi  ak  sv  aCry  rv\v  tcuv 
Etfyiqwv  oJva/t/iv.  Leges  autem 
frena  eleganter  dictae,  quetenus 
Tortu   II. 


in  ordinem  cogunt  hominem  ae 
reprimnnt ,  quominus  praefcri- 
pios  legg.  terminos  excedat. 
Antiquus  poeta  apud  Cic.  de 
Orat.  III.  41.  exjultantem  te  et 
praefidentem  tihi  repriment  vali- 
dae  legum  hahenae.  —  evaganti, 
migranti,  excedenti,  non  fer- 
vanti  rectum  ordinem,  rectam 
agendi  nortnam ,  recti  f.  virtu* 
tis  viam  deferenti,  ut  III.  24. 
44"  —  **■  emovit ,  funditus 
exftiipavit,  excidit  culpas,  ad- 
ulteria,  feverifiime  in  ea  aniru- 
advertendo,  et  mores  publicoa 
emendaudo.  Ilinc  fupra  IV.  5. 
2  2.  Mos  et  lex  maculofum 
edomuit  nefas.  Emovere  docte 
adhibitum  de  vitiis  cum  ipfo- 
rum  fundamentis  e.vulfis  atque 
abolitis.  —  12.  revocavit ,  re- 
duxit  artes  veteres ,  maiorum 
inftituta,  continentiam ,  parfi- 
moniam  ,  verbo  ,  antiquam  Ro- 
raanorum  difciplinam ;  de  qu* 
paflim  Nofter. 

V,  15.  Per  quas  Roma  pul- 
cherrima  rerum  facta  eft  (  Virg. 
Ge.  II.  535.),  in  immenfuna 
excrevit,  orbis  terrarum  impe- 
rmm  adepta.  JLatiuum  nomen, 
non  eft  Jimpliciter  h.  1. ,  res 
Romana,     populus    Romanus ; 

Gg  fcd 


<£.    HORATII    FLACCI 

Per  quas  Latinum  nomen  et  Italae 
Crevere  vires,    famaque   et  imperi 
Porrecta  maieltas  ad  ortum 

Solis  ab    Hefperio  cubili. 

Cuftode  rerum  Caefare,    non   furor 
Civilis  aut  vis  exiget  otium, 


Kon 


fed  reip.  dignitas,  fplendor,  ut 
apud  Cic.  Or.  pro  Sex.  Rofc.  18. 
loco  valde  appofito :  non  alie- 
nos  (  agros  )  cupide  appetebant ; 
quibus  rebui  —  —  rempubli- 
cam ,  atque  hoc  imperium  et 
populi  Romaninomen  auxerunt, 
eadem  fere  cumulatione.  — 
Italae  vires  crevere ,  Romana 
civitas  incrementa  cepit,  robur 
nacta  eft.  —  Imperii  maieftas, 
fplendide  pro,  imperium,  ad- 
iecta  notione  amplitudinis,  quae 
illud  ab  omni  iniuria  tutum 
praeftat.  —  porrecta,  extenta 
ab  Hefp.cubili,  Solis  occafu  ad 
ortum  eius ;  terrarum  orbem 
amplexa.  Tibull.  II.  5.  57. 
Roma  taum  nomen  terris  fatale 
regendis  —  —  quaque  patenl 
Ortus  ,  et  qua  fluitantibus  undis 
folis  anhelantes  abluit  amnis 
equos, 

7>.  17  fqq.  Cuftoda  rerum 
Caefare ,  dum  Au^uftus  terra- 
rum  orbi  profpicit,  ei  imperat ; 


fed  alterum  magnifice  de  Au- 
gufto,  tanquam  deo.  Vid.  ad 
IV.  5.  2.  Simplicius  III.  14. 
1 4.  eadem  fententia :  ego  nec 
tumultum,  nec  mori  per  vunme- 
tuam  tenentc  Caefare  terras  ;  el 
IV.  5-  a7'  Quis  Partlium  pa- 
veat   —    —   incolumi   Cacfare/ 

—  non  furor  caet.  haud  me- 
tuenda  erunt  bella  civilia.  Fu- 
ror  et  vis  civilis ,  ardor  civium 
(III.  5.  2.)  feditio,  legum  re- 
fractis  repagulis  ,  violenter  grafr 
fans ,  bellum  inteftinum.  — 
exiget,  exturbabit  e  tranquilla 
fede  fua  otium ,  pacem ,  ever- 
tet     tranquillum    reip.    ftatum. 

—  19.  20.  Vlterius  exoinatur 
belli  civilis  notio,  ab  eius  cauffa, 
diJlidiis  civilibus.  La,  inimi- 
citiae  civium  ,  odia ,  quae  pro- 
cudnnt  enfes,  quae  nd  vim  pro. 
cedunt,  unde  bella  et  caedes 
enafountur;  fuaviter.  Aiffarv 
QccjyaMovpyov  dixit  Aefchyi 
Choepli.  645.  —  fio.  Et  totas 
civitates  comnmni  belli  incen- 

dio 


CARMINVM  L.  IV.   C.  XV.    V.    13*22.       /±6j 


Non  ira,  quae  procudit  enfis, 

Et  miferas    inimicat  urbis. 

Non,    qui  profundum    Danubium  bibunt, 
Edicta  rumpent  Iulia,   non    Getae, 


Non 


dio  involvit;  quod  faepius  in 
bellis  Romanorum  civilibus  fa- 
ctnm  conftat.  —  inimicat,  for- 
tiore  fijjnificatu ,  exafperat,  ut 
infeftis  animis  inter  fe  confli- 
gant,  ad  arma  capeffenda  exci- 
tat.  Ita  fere  Statius  Theb.  II. 
4*9-  hoftiles  inimicant  clajjica 
tunnas ,  k.  excitant,  ut  arma 
rapiant,  pngnac  fe  parent.  Male 
fere  :  ira  inimicat  urbes ,  inimi- 
cas  inter  fe  reddit ;  quod  idem 
per  idem  effet.  Praeclare  autem 
decet  koc  antiquum  verbum 
poetain  lyricum ,  quod  et  alii 
monuere.  Amicare  inde  nova- 
vit  Stat.  Tkeb.  III.  470. 

v.  21.  Neque  ab  externo  ko- 
fte  quidquam  timendum  erit, 
imperante  Augufto.  Cf.  IV.  5. 
25  fqq.  et  IV.  14.  41  fqq.  Pro, 
cxteini  populi  bello  kaud  Iacef- 
fent  remp.  Romanam  ,  fplendi- 
dius  eft ,  iugum  imperii ,  ab 
Augufto  iis  iniectum,  kaud  ex- 
cutient,  non  rebellabnnt,  Aii£ufti 
maieftatem  reveriti.  Docte  enim 
kac  fententiae  eonverlione  teria- 


rum  orbem  Augufti  victoriis 
peragratum  fimul  declarat  poe- 
ta  ,  eos  potiffimum  populos  me« 
morando,  qui  nuper  demum 
Romano  fefe  iugo  fubmiferint. 
—  qui  Danubium  bibunt ,  Iftri 
accolae ,  Rhaeti ,  Pannones, 
maxime  Daci;  quos  fpeciatixn 
memorat  poeta  ,  Getarum,  fini- 
timi  ipfis  populi,  appellatione 
eos  complexus.  Nam  Getas 
ultra  Dacos  verfus  Pontum 
Euxinum  fedes  kabuifTe  tradit 
Strabo  VII.  p.  467.  Sed  Dacos 
Ronianis  Getas  dictos  diferte 
ait  Plin.  IV.  12.  Ab  eo  (Iftro) 
in  -plenum  quiclem  omnes  Scytha- 

rum  funt  gentes alias  Ge- 

tae,  Daci  Romanis  dicti,  alias 
Sarmatae  caet.  Reprexli  autem 
Daci  ultra  Iftri  ripam  a  Lcntu- 
lo  a.  V.  DCCXXXIV.  mox  re- 
belles  a  Tiberio  perdomiti.  Vid. 
ad  II.  9.  23.  III.  8.  18  —  22. 
Non  rumpent  pacis  conditiones, 
foedera  cum  iis  inita  fervabunt; 
pro  lioc  magnificentius,  edicta 
lulia ,  leges  devictis  populis  ab 
Augufto  impohtas;  ut  IV.  14» 
Gg  2  7, 


46o  <,>•    IIORATII     FLACCI 

Non  Seres,    iniidive  Perfae, 

Non    Tanain   prope  Jrlumen  orli. 

Nosque.  et  profeflis   lucibus  et  facris, 
Inter  iocofr  munera  Liberi, 

(Jum 


7.  Vindelwl   le*is  ex-pertes  La-  quo  hymnis  veneramur.       De 

■tinae ,   necdum  doniiti.      Inepte  libationibus    Augufto    a   Senatu 

le^es  Iulias  de  adulteriis  et  alias  decictis   vid.  ad    IV.  5,  55.  — 

cogitant    Lamb.  et  Torrent.  —  -profejlis  lucibus,   et  fucris,  quo- 

25.  Nota  Serutn  legatio,  Augu-  vis    die    pietatem    tibi  noitram 

Cu  amicitiam  petere  iuffa ,    ot  a  approbamus.       JLuces,  dies  jtrq- 

Roraanis  pro  obfequii  confejno-  fiejiit  h.  1.  omnes  nonfeiii,    (avat- 

ue  accept.a.      Vid.    Propcrt.  III.  Xoyw^  ri»    }>rofanus~)  qai   tamen 

.5.    5.  et   ibi  Puirm.    -  -    Partlii  feita  conviviorum  hilaritate  lub 

infdi,   quatitiurivis  antea  perfidi,  AuguftO  traducerentur  Romanij. 

jion  ,amplius    imperium    Roma-  Piivatum   igiltir  cuiiisque  domi 

iium  detiectnbunt.    —  ft/J.  Nec  fuae  Augufto  habitttm  hunorem 

Scythae,     Tanais    accolae.;    res  dehgnat  poeta,  oppofitum  publi- 

aiotiflima.  caereligioni,  Jacris  diobus  eidem 

inftittttae.  —   2.6.    Inter  convi- 

v.  25.    Suaviilimn  cppofitio  :  via  liilariter  agitata,    meniis  fe- 

Tixterae  gentes  nominis    tui  ma-  cundis;    nam  tum  demum    bibi 

jeltatem  revereutur ;  nos,  maxi-  libarique  Diis  coeptum.    Docte 

ino  felicitatis  cuniulo  a  te  beali  igitur  libationem  Angufto  Ueri 

©rnatique,    teneirimo  te  amore  folitam  declarant  munera  Liberi. 

prufcquimur,     et   tanquam  nu-  —  iocofi,    byi^ffiybXwrc;,  iocos 

men   beneiicum  veneramur.   Eft  excitantis;    cf.   III.    21.  2.    — 

omnino    locus ,       qui   fequitur,  27.   Cuni  liberis  coniiigibtisque 

dulciiiimi    ailectus    plenus,     id  noftiis;     praeclare    haec    cxor- 

quod     fuo   quisqne    feufu   facile  nant  domelticae  felicitatis  pictn- 

coiiiofcet.       _\ay  beariifimi  otio  ram.    Idem  praecipit  Cic.  Catil. 

ntqtie   feciuitate  fruentes  aucto-  III.  10.  in  fupplicatione  ob  fer- 

lem    tanti    muneris,     tanquam  vatam  a   fe    remp.    publice  de- 

Deum  falutarem ,    libatione  at-  creta,  celebratote  illos  dies  atm 

t.OH- 


6ARMINVM  L.   IV.   C.  XV.  V.  2  5  -50.       ^69 

Cuin  prole    matronisque   noftris, 
Rite    "Deos  prius   adprecati, 

Virtute  functos,   more  patrum,  duces, 
Lydis   remixto    carmine   tibiis,. 

Troiam- 


«oniugibus  ac  liberis  veftris.  *— - 
•2Q  faq.   rite ,   ritu  follenni  di-os 
prius   adprticati,    libatione  cum 
prccibus  caeteris  Di:s  facta,  ca- 
nemus  laudes  s;entis  Iuliac.    IIoc 
admodum    docte    ac     fplendide 
poeta,    priltinum  patrum  f.  ma- 
iorum  morem ,    Graccis  maxime 
frequentatum  ad  partes  vocando» 
quo  fortia  patrtim  facta   ad   ti- 
biam    fnper   epulis   canerentur. 
Laudnnt  Cic.    Tufc.  I.  2.  Eft  in 
Catonis  Originibus ,    folitos  effe 
in  epulis  cancre  conviva*  ad  tibi- 
cinem  de  clarorum  hominum  i>ir- 
tutibus.    —  virtute  functos,   qui 
magnas  res  patrare  fuftinuerunt, 
qui    graviflimos    labores   atque 
aerumnas  virtutis  cauffa  tolera- 
runt,  maxima  facinora  edidere. 
Virtus   enim,     avhr>six,   ftrenue 
a°;endo,   ac  perfeverando  maxi- 
ine  fpectntur  ;   eaadeo  fungimur, 
edentes  virtutis  fpecimina.  Lau- 
dant  et  explicant  Noflri  locum 
e  Cic.  Tufc.  I.  45.  Nemo  -parum 
diu  vixit ,    aui  virtutis  perfectae 
functuseft  munere ;  nefcioquam 
recte.  —  30.     carmine,  hymno 


remixto,      avKfxipLiyfx^v^ ,     ad- 
moto ,     attemperato    ad    tibias, 
c//(J>«  /ueAewv    civxvkoic,    ut  in 
Pind.   fr.   p.  6Q.  lieyn.      Idem 
fere    ornatus  apud  Val.    Fi.  V. 
100.  de  Orpheo  :    mixtooue  fo- 
nantem  percutit  ore  lyram.  Nifi 
forte  poeta  innuerit  harmoniam 
rlfj  piiZokvhiffTi,   Sapphus  inven- 
tum ,  iuxta    Ariltoxenum  apud 
Plutarch.  de  Muf.  p.  2og2.   Ita 
carmen   fimpliciter   effet  cantus, 
fonus ,     modus     (Tonart)     re- 
mixtus   tib.  JLydiis  vel   compo- 
iitus  cum  modo  Lydio,  vel  qui 
certis  intervaliis  cum  altero  per- 
mutaretur.   Sed  hocreconditius» 
atque  quaefitius.    Tibiae  Lydae, 
quibus    canitur  ad   modum  Ly- 
dium ,   qui  vigoris  plenus  er.it, 
conviviisque     adeo    ,aptiflimus. 
Luciau.  Dial.  Mer.  XV-  p.  323. 
Yjhv)    hs  *o9¥<H60pW9(   tov    itctou, 
syi    [x\v   virtv.r-Exiv    ti    tcuv  'Au- 
hiujv   caet.    —    51.    Troia    tau- 
quam   Romanoruin   xnetropolis, 
ad  p.ntes  vocatur  a  poeta   pro- 
pter  oriundos  indc  Anchifev,  et 
Veneris  progeniem  >.  gentem  Iu- 
Gg  5  Haro, 


/j-7 O  q.  HOR.  FLAC.  C.ARM.  L.  IV.  C.  XV. 

Troiamque    et  Ancliifen    et  almae 

Progeniem   Veneris    canemus. 


liam ,  ab  Iulo ,  Ancliifae  et  Ve-  Nam  ipfum  a  poeta  -progeniem 

neris  nepote    defcendere    credi-  Veneris  dici  vix  putem ,  quam- 

tairi ,   in  quam  Auguftus  adopta-  quam    clams   Anchifae   Veneris~ 

tus  effet;  quem    exquifite  plane  que   fanguis   in    C.    S.  V.    5°« 

ita  tangi,  in  promtu  eil  videre.  audiat. 


Q.     HORATII     FLACCI 

EPODON      LIBER. 


Q.    HORATII     FLACCI 

EPODON       LIBER. 


C    A    B.     M    E    IV      I. 

AKG  VTM  ENTVM. 

jL/ttamquam  ex  hoc  carmine  fole  clarius  patefcat ,  Mae~ 
cenatem  a.  Ir.  DCCXXIII.  qmim  immiuentc  pus.ua 
Actiaca  Senatores  equeftrisque  diguitatis  viri  Brundujiutn 
evocarentur  (Dio  L.  n.J  eodem  proficifci  iti  atiimo  ha- 
buiffe;  in  tanto  tamen  fcriptorum  hijloricorum  parilcr 
atque  poetarum ,  Ji  auctorem  el.  in  obitutn  Macccti.  (v. 
4-5«  4-6«  Quum  freta  N  iliac  ae  t  exeruut  lata 
carinaey  fortis  eras  circumf  fortis  et  autc 
JDucem'),     incertae  actatis  hominem,    excipias,  Jilen- 

Gg    5  Lic. 


474  <£•    HORATII    FLACCI 

tio,  rec.te  iiiujue  dubites ,  an  res  eveiitum  habuerit ,  ne- 
clum,  quod  tam  ajjrmate  cum  Scholl.  ponit  3Jeibomius, 
eundem  Liburuis ,  quae  maximum  victoriae  momentum 
Jecijjent,  ab  Augujio  praepojitum  juijje  exijiimcs.  Quum 
vero  multo  probabilius  Jit ,  quod  MaJJonus  (vit.  Ilor. 
p.  i4-3  Y^7<7- )  fatis  idoueis  adjiructum  argumentis  ivit, 
Blaeceuatem,  dum  Augiijius  abejfet ,  Vrbi  praefectum 
conjiitutum  fuijje ;  carmen  hocce  ante,  quam  Uludprofe- 
etionis  conjilium  ab  Augujio,  dcmandata  ci  Vrbis  praefc- 
ctura,  discujjum  JuiJJet,  Jcriptum  ejje  optime Jiatui  ar- 
bitror.  Iloratius  igitur,  quum  discejjnro  Maecenati  co- 
mitemje  projejjus  domi  manere  iujjiis  ejfet ,  tenerrimum 
amicitiae  Juae  ajjectum  hoc  carmine  ita  tejiatum  Jacit, 
7/ 1 ,  quum  aegritudinem  ex  abjentia  eius  Je  nimis  molliter 
laturum  intclligat,  obniti  ci ,  propojitumque  Juum  in 
fubeundis  Jortiterquc  perjerendis  militiae  laboribus  adpro- 
bare  couetur.  Quam  nc  a  lucri  cupiditate,  quafere  mor- 
talcs  ducantur ,  profectam  cxijlimet  pertinaciam ,  abun- 
de  iam  /ibi,  intra  naturac  Jncs  vivcnti,  ab  codem  pro- 
fpcctum  gratus  affirmat.  Quae  uti  haud  ambitioje  quac- 
fita  videri  debet  accevti  bencficii  commemoratio ;  ita  ani- 
mi  fiti  fordes  projerunt ,  qui  ampliora  Horatium  a  Hlae- 
cenate  extorquere  voluifje  aliis  pcrjuadcre  conantur.  Cae- 
teruvi  moliifjimum  amoris  ajjectum  inprimis  ejje,  qui  in- 
figne  huic  carmini  pretium  Jaciat,  admonitione  vix  egere 
arbitror. 


AD 


EPODON     LIE.     C.     I.     V.     1.    2.  /fl  $ 

AD        MAEGENATEM. 


Ibis  Liburnis  inter  alta  navium, 
Amice ,     propugnacula, 


Para- 


v.  1.    Pedeftris   connectendae  navale  praelium  ,   caeteraque  ad 

orationis     forma     erat:     quum  pugnam    ueceffuria  expedienda ; 

tibi  conftitutum  fit,    ad  bellum  quae  ducis  munia   obeat  Libur- 

navale  proficifci;   quid  nos  caet.  nis ,     quippe      celerrimis.       Ita 

Multo  gravior  autem   arque  ad  partim  Scholl.    et  Bartli.  Advv. 

Maecenatis     animum    periculis  1VII.   14«   Sane  rb  ire  inter   n. 

obeundis  paratiftimum  declaran-  ita  acceptum ,    fatis   figuate  di- 

dum   efiicacior  eft  fententia,  ita  ctum,   et  propugn.  nav.  maiores 

enuntiata,    quam  ,    quod  Bent-  naves,    uude   Octaviaui  milites 

leius  volebat,    dubitanter,    feu  pugnarent,  recte  poffe  dici,  ne- 

interrogative    propofita.       Iam  mo  facile  dubitet.      Sed  fi   vel 

pro  gencrali :   profecturus  es  ad  maxime    de    re    ipfa    conftaret, 

bellum   navale  ;    fpeciales  poeta  multo  tamen  et  ad   liiftoriae   fi- 

adfumfit  colores ,    quos   diverfa  dem    exactius,     et   vero    etiam 

certaminis     fuppeditaret     ratio,  hixqytcrtqov   erit,     fi  Liburnas 

quibusque    periculorum ,    Mae-  delecte  pro   univerfa   Octaviani 

cenati  fubeundorum  ,    magnitu-  claffe ,  quatenus  Actiaco  -pratlio 

do    iUuftraretur.        Quo   maior  cum  Liburnorum  auxiliis  prae,  i~ 

enim  periculi    animo    obiicere-  pue  victus  ejjet  Antonius  ( Ve- 

tur  fpecies,  ex   Augufti  navali-  get.  de  Re  mil.   IV.   35.),    et 

bus  copiis  folas  Liburnas  naves  alta  nav.  propugnacula ,    h.  na- 

commemorat,    iisque    immanes  ves  altis  propugnaculis  munitas 

Antonii     naves    opponit.      Sed  pro  Antonii  claffe  a  poeta  poni 

videndum  prius ,     quam  tenere  ftatuas.       Huius     euim     naves, 

praeftet     orationis     ftructuram,  praeter  novenns    remorum  ordi- 

verborumque  fenfum.   Suntqui,  nes ,   turribus  atque  tabulatis  al- 

auctoritatem   vet.   Schol.  fecuti,  levatae,     caftellorum  et   urbium 

Maecenatem    Liburnis    ab   Au-  fpeciem  prae  fe  ferebant,    iuxta 

gnfto  praepofitum    a  poeta   de-  Flor.  IV.   11.    Vnde  de  his  po- 

clarari  ftatuant ,    explicentque  :     tiftimum  Virg.  Aen.  VIII.  691. 

ire  inter  alta  nav.  propugnaculat     pelago    credas    innare    revulfas 

discurrere  intet    maiores  Octa-     Cycladas  caet.      Cf.  Dio  L.  13. 

xiani    naves,     ad    ordinandum    Hinc  facile  perfpicitur,  fortiori 

ligni- 


47  fr 


IIORATII      FLACCI 


Paratus    omne    Caefaris    periculum 

Suhire,  Maecenas,  tuo. 
Quicl  nos,    quibus,    te,  vita,  li  fuperltite, 

Iucunda ;    fi  contra ,  gravis  ? 
Vtrumne  iufii  perfequemur  otium, 

Non  dulce,    ni  tecum  limul? 
An  liunc  laborem  mente  laturi,    decet 


Oua  ferre  non  mollcs  viros? 


Fere- 


flgnificatu  accipienda  cJTc  illa, 
ibis  inter  a.  n.  jy.  h.  immifcebis 
te  audacter,    paratus  es  aggredi 

exiauis  Liburnis  Antonii  naves 

n 

ipfa  mole  horribiles ;  in  quo 
adeo  maana  Maecenatianae  vir- 
tutis  laus  eft.  Longius  petita 
magisque  pedeftris  ratio  eft,  fi 
ita  iungas:  Ibis  Liburnis,  para- 
tus  fubire  pericuhim  —  inter  al- 
taii.  p.  —  3.  Paracus,  promtus, 
omnia  cum  Caefare  fubeuncli 
pericula ,  in  periculi  focietatcm 
cum  C-efare  venire. 

i>.  5.  Quae  igitur  noftrae  in 
re  tam  ancipiii  paftes  erunt, 
fiviil  nos  capiemus  conlilii,  qui- 
bus  vita ,  ita  demum  iucunda 
atquc  e.Kpetcuda  vitietur,  fi  fu* 
ite  te  fucrit,  contigerit, 
quaeconrrn,  non  fuperftite  te, 
«Tuvis  futura  eft.  Eadem  tener- 
rimi  amoris  teftiftcatio  II.  17. 
5  —  3. 

i'.  7  —  1  o.     Vtrum  te  fcque- 
rour,     an   domi  remanebimus? 


Sed  pracclare  ita  inftruxit  ora- 
tionem,  ut  facile  intelligeretur, 
fe  illud  fecuturum ,  quod  bono 
civi,  maxime  vero  amori  fuo 
erga  Maecenatem  confentaneum 
foret.  —  -perfequemur  ctium, 
perfeverabimus,  perftabinius  iu 
Otio.  Otium  h.  1.  oppoktum 
belli  aerumnis  ac  labonbus,  eft 
adeo  vita  defidiofa,  otiofa,  domi 
exacta.  Minus  commode  Scliol. 
Cruq.  cnrmina  intelligit ,  qunc 
ab  otiofis  fcribnntnr.  —  iujji 
a  te  remanere.  Sublefta  funt, 
quae  traduntScholI.,  Horatium, 
Maecenate  aoente ,  ab  Aue;ufto 
meruiffe  militiae  vacationem, 
quum  folos  Equites  et  Senato- 
res  Anguftum  ante  pugnam 
Brundufium  evocnffe  fatis  con- 
ftet  e  Dione  LI.  11.  —  8-9« 
an  laborem  militiae,  [xh£tov,  tnycc 
*Aqv)oq,  belli  moleftias,  mentfi, 
aniino  quo  decet  non  molles ,  b. 
ftrennos,  fortes  viros1,  fovtiter, 
nti  par  eft,  laturi  fumus,  tecum 
tolerabimus. 


EPODOTi    LIE.    C.     I.    V.     5  -  1 8 


477 


Feremus;   et  te  vel  per  Alpium  iuga, 

Inliofpitalem   et  Caucafum, 
Vel  occidentis  usque    ad  ultimum  finumj 

Forti    fequemur  pectore. 
Hoges,    tuum  labore  quid  iuvem  meo, 

Libellis,    ac  iirmus  parum? 
Comes  minore  fum  futurus   in  metu^ 

Qui  maior  abfentes  liabet. 


Vt 


p.  ii.  Infurgit  cum  poetae 
aflectu  oratio.  Magna  vis  in 
xepetito  feremus,  cevtuni  eft, 
ftatutum  eft  rnihi,  te  faqui ,  fi 
vel  longinquiora  acvel  maxirae 
periculofa  loca  peteres.  Trala- 
titia  haec  apud  poetas  fummi 
amoris  fignificatio.  Vid.  ad  II. 
6.  i.  Hoc  loco  tanto  appofitior, 
cjiio  opportunior  eius  in  paran- 
do  itinere  mentio.  Ex  inviis 
ac  periculofis  regionibns  poeta 
pofuit  Alpium  iuga,  Alpes,  qua- 
runi  immenfa  altitudo  longe 
porrigitur,  et  Caucajum  inhojpi- 
talem,  o&vov.  Vid.  ad  I.  22. 
6. ;  ex  longinquis  autem  ulti- 
rnum  finum,  extremum  verfus 
Occidentem  maris  finum,  Ocea- 
num,  ethunc-pro  terrarum  ul* 
tima,  ei  adiaccnte,  Iberia.  Sinu 
quidem  proprie  fretum  Gadita- 
«um  poetam  deliguare  voluiffe 
videri  poffit,  quod  ipfiun  pco 
Oceano  cfTet ;  fed  et  Oceani  funis 
cum  virtute  eft ,  quatenus  tsr- 
ras  ambit,    claiulit. 


v.  15.  Quamquam  parum  in 
me  tibi  periclitanti  praefidii  fo- 
re  probe  intelligam ,  id  quod 
facile  tibi  concefferim  ;  hoc  ta- 
men  inde  confequar  commodi, 
quod  praefens  minori  angar  fol- 
licitudine  quandoquidem,  iuxta 
Ovid.  Iler.  I.  12.  res  ejt  folli- 
citi  plena  timoris  amor,  et  Senec. 
Troad.  515.  Levius  folet  timere, 
qui  propius  timet.  Quaeras  for- 
te,  quid  tuum  laborem,  te  labo- 
rantem,  cum  laboribus  ac  peri- 
culis  conflictantem  iuiem ,  fub- 
levem ,  quam  tibi  opem  aflerre 
queam  ,  meo  lab.  fi  periculo- 
rum  particeps  fiam  ?  —  16.  Vt 
qui  lim  imbeliis  ac  firmus  pa- 
rum ,  «tto^«/x«J  y.ai  avaAv.rj, 
Homerica  cumulatione.  —  ig. 
qnam  abfens.  Hoc  generali 
gnome  extulit.  Maior  metus, 
follicitudo  magis  habet ,  i^*'» 
tenet,    infiuuat  fefe  abfentibus. 

v.  19 —  22.     Vltima  delecU 

comparatione,    ab  avibus,  pullis 

fuis 


478 


Q.    IIORATII     IXACCI 


Vt  aflidens  inplumibus  pullis  avis 
Serpentium  adlapfus  timet 

Magis  relictis;  non,    ut  adfit,  auxili 
Latura  plus  praeientibus. 


Liben- 


Xuis  timentibus,  ducta,  exor- 
navit  poeta.  Senfus  quidem 
eomparationis  fatis  expeditus, 
fed.  elocutio  ct  ftructura  verbo- 
rum  paullo  impeditior.  Quod 
primum  fefe  offert,  eft:  ut  avis, 
ajjidens  impl.  pullis,  dum  affi- 
dci,  adelt,  praefens  eft  pullis, 
timet  qttidem  f-rpentium  alla- 
pfus,  metuit  quidem  ferpentes ; 
magis  tamen  timet,  follicita  eft, 
rclictis  iis,  (vel  dandi  cafn,  quos 
reliquerit,  vel  auferendi,  ubi 
liido  avolaverit),  quaniquam  ab- 
fens :  ut  aclfit,  fi  vel  maxime 
praefens  fit ,  iis  (pro  quo  or- 
nate  et  copiofe  e(t ,  praefentibus, 
quatenus  ipfa  praefens  iis  facta  ) 
non  plus  auxilii  allatura  iit,  non 
ma^is  eos  praefeutia  fua  tueri 
poflit.  Forte  tamen  concinnior 
( nam  hiulci  quid  ineft  verbis 
limet  et  magis  relictis),  certe 
doctior  haec  altera  ratio,  liuic 
interpunctioni  fttperltructa :  Vt, 
ailidens  iriplttniibus  pttllis,  avis 
ferp.  allapfns  timet  magis  reli- 
ctis,  boc  fenfu  :  nt  avis,  quae 
aflidere  folet,  incubat,  fovetpul- 
los,  duni  implumes  funt  (natu- 
ram  adeo  avis  limpliciter  bis  ad 
exornandam  fententiam  adiectis 
exprimi  putandum  )  magis  fer- 
pcntium  allapfus   tiniet   relictis 


(tertio  cafu),  adeoque  oos  non 
deferit,  iis ,  quantum  licet,  in- 
cubat,  metuens  ne  per  abfen- 
tiam  fnam  ferpentes  nido  infi. 
dientur :  non,  neqtie  tamen,  li- 
cet  adfit ,  praefentia  fua  quid- 
quam  iis  piofutiua.  In  qua 
tameu  qtium  facile  offendat  am- 
bi°uitas  ,  qttae  rw  ujjidens  ineft, 
equidem  amplectar  hnnc  tei  tittm 
modum:  ut  affidens  timet,  ad- 
fidet  pullis,  timens  maois  re- 
lictis,  quoniam  maius  iis  a  ferp. 
periculum  fore  credit,  fe  ab« 
fente.  Caeterum  maternam 
avium  follicitudinem  multae 
poetarum  illuftrant  comparatio- 
nes,  inde  defumtae.  Aefchvl. 
Theb.  293  fqq.  ApaKovra  5'  JJj 
rtg  tIkvwv  vxtcfhtbciY.e  Xtyfv)'/ 
hvcivvarsiQoc  Trdvrciotpog  irtktid;. 
Claitdian.  R.  P.  III.  141  fqq. 
Sic  aeJLuat  ales ,  quao  teneros 
liumili  fetus  commiferit  orno,  al- 
latura  cibos ,  et  plurima  cogitat 
abfens  ;  ne  fragilem  ventus  dis- 
cujjerit  arbore  nidum,  ne  fur» 
tum  pateant  Jiotnini,  neu  praeda 
colubris.  Adde  Stat.  Achil.  I. 
2tii  fqq.  et,  quae  Lamb.  latulat, 
Theocrit.  XIV.  39  fqq.  Oppian. 
Halieut.  V.  579. 

v.  i!3  fqq.    Atque   hoc  equi- 

dem  facio    non    quaerendamm 

opum 


EPODON     LIB.     C.     I.     V.      19-26.  /j.79 

Libenter  hoc  et  omne  militabitur 

Bellum  in  tuae   fpem  gratiae; 
Non  ut  iuvencis  inligata  pluribus 

Aratra  nitantur  meis: 

Pe- 


»pum  canfla ,  fed  fola  fpe  pTO- 
merendae  tuae  hoc  obfeqnio  be- 
nevolentiae ,  amiciriae.  Iiliul 
refpicit  militiae  praemia,  v^ie- 
ranis  bello  ifto  civili  ab  Ocra- 
viano  prorniffa ,  ac  ,  finito  eo, 
distributa.  Hinc  divitiarum 
notio  ad  ogrbfum  poffefiio- 
nes  ,  quae  militibus  afhgnaban- 
tur ,  revocata  a  poeta.  Errant 
i^ittir,  qui  ifta  munificentiae 
Maecenatianae  faciunt ,  quae 
Au°ulii  effent.  —  hoc  bellum 
militabitur ,  focinm  me  tibi  in 
lioc  et  omnibus  ,  quibuscunque 
tu  interfneris  bellis,  adiungam, 
tecum  belli  pericula  promto 
animo  capeffam ,  in  fpeni  tuae 
gratiae ,  tui  folius  £;ratia ,  vel 
potius,  fperans  me  ita  gratiam 
apud  te  initurum,  tibi  ita  pla- 
citurnm ;  ex  oppofitione  prae- 
tniorum  publice  propofitorum. 
— —  25.  Neutiquam  vero,  ut 
amplas  agromm  poffefliones,  la- 
tifundia ,  mihi  inde  qnaeram. 
Latifnndiorum  notionem,  quo 
vividius  fenfibus  fubiiceret,  do- 
cta  partiam  ennmeratione  vi- 
vide  repraefemavit,  tnm  fin- 
gulas  partes  roire  exornavit 
poeta.  Pro ,  pollidere  iugera, 
eft,  colere,  arare  ilta,  follenni 
ratione,      V.  r.   c.   III.    1.    io. 


TumpTO,  utarem  iugera,  qune- 
liriuseft,  ut  nitantur  ,  inmt:.n- 
tur,  iufigantur,  premanr,  pro- 
fcindant  fc.  terram  aratra  niea. 
Quod  quum  paullo  durius  fit 
fupplere ,  vide  an  probabilior 
haec  altera  lit  explicandi  ratio  : 
aratrum  nithur ,  obnititur  iu- 
vencis ,  quatenus  aegre  ac  difii- 
culter  ab  iis  promovetnr,  vo- 
mere  in  terram  depreffo ,  iu- 
cunda  et  ad  fenfus  veritatem 
compofita  imagine.  Denique 
fundi  amplitudinem  docte  de- 
lignant  plures  iuvenci  (Boeth. 
Conf.  Ph.  III.  metr.  3.  ruraque 
centeno  fcindat  opima  bove ), 
aratro  f.  iugo  aratri  illigati,  pro 
qun  inverfa  ratione  aratra  iuv. 
illigata  dicuntur.  —  27.  Fieni 
pecuariam ,  haud  contemnen- 
dam  fundi  partem  ,  nobiliilirnis 
Calabriae  et  Lucaniae  pafcuis, 
indigitat.  Cum  enim  Calabria 
per  aeftatem  nimio  calore  ^ra- 
Varetur,  Lucania  contra  pro- 
pter  montes  ac  faltus  tempera- 
tior  cffet,  in  utraque  regioue 
divites  Romani  pafcua  habebant, 
nt  gregibus  ipforum  aeftiva  in 
Lucauia,  ct  hiberna  in  Calabria 
effent.  Ita  enim  appellat  ifta 
Varro  III.  9.  16.  Nofter  Epp. 
II.  2.  177.    Quid  viei    profunt, 

nut 


480  <£•     HOKATII      FLACCI 

Peeusve  Calabris  ante  fidus  fervidum 

Lucana  mutet   pafcua: 
Nec  ut  fupemi  villa  candens  Tufculi 

Circaea  tangat  inoenia. 

Satis 

aut  hoirea,  quidve  Calabris  faU  caeum  oppidumT.  f.  Prave  uter- 

tibus  adiecti  Lucani?  Iam  pro  :  que.    Nnm     agrorum    fpatiofos 

pecus    Calabra    pafcua   Lucanis  tractus  iam   admeufus  eft  poeta 

mutat,    perpetua  ftructurae   in-  vv.    25.  26.   et   candens  v.  non 

vtrlione   e(t :      Calabris  Lucana  nifi  de  aediJiciis   fplendidis  h.  1. 

mutat,   h.  e.  eCalabria  in  Luca-  agi  fole  clarius  oliendit.    Omni- 

niam   agitur.    Vi<i.  od  I.  17.  2.  bus  follicite  perpenfis,    equitlem 

- —  ante  Jidus    Jervidum ,    ante  poetam   lioc    velle   ftatuo :    ne- 

ortuni  Sirii,  fub  menfemlulium.  que  id  quaero,   ut  villa  mea  Sa- 

Calabri    populator     Sirius    arvi  bina  Tufculum  atringat,  h.  aedi- 

Val.  T 1. 1.  6^5.  —    29.50.  Ter-  ficia  cius  adeo  dilatentur,   ut  ad 

tia  fundi  ruftici  pnrs,   villa,   Cu-  Tufculi  fuburbia   continua  ferie 

ius    aii.plituduiem    ac    magnili-  porrigantur.     De  villis   multa- 

centiam  Iiis  vv.  a  poeta  defignari  rum  urbium   faciem  praeftanti- 

vix  dubitandum.     Sed  elocntio-  bus  vid.  ad  II.   15.   1.    Hinc  fa- 

nis      ratio      paullo      obfcurior.  cile  perfpicitur,  moenia  Circaea 

Barth.    Advv.    IV.    13.     verba :  Tu/culi  efle    pro ,     m.   Tufculi 

villa      tangat      moenia     Circaea  Cinaei,   h.  a  Telegono,    Circes 

Tujculi  explicat,     pari  cum  il-  et  Vlyfhsfilio,    conditi.   Vid.  ad 

lis    arftimetur    pretio ,     par    fit  III.  29.    8-    —    cundens,    mar- 

flructura  et  aeqnabilis,    parum  more  expolita ;    omnino  aedill- 

commode.      Acion:     nolo    con-  cioriim  magnificentiarn  declnrat. 

tinuare  aoros  Tufculanos  usque  —   Tufculum  Jupernum ,    abfo- 

ad  Circaeum  fc.  promontorium,  lute  accipiendum,  in  colle  htum, 

f.     Circcios.       Disiunxit     adeo  ratioue  adiacentium  camporum 

villam  Tufculi   a  Circaeis    moe-  deprefhorum  habita. 
jiibus,  itaque  nmbiguitatem  vix 

ferendam    orationi    intulit,     et  v.  31.  Satis   tu  me  fecifti  Zo- 

villam   non  de  aedificiis  fed  de  cuplttem  (Epp.  I.  7.  15.)  Sabi- 

fundi    agris    capiendam   ftatuit.  no   donato.      Similiter    II.    18- 

Quod   poiterius    Cruquii  Schol.  12.    nec — largiora  Jiagito,  Ja- 

quoque    amplexum   elTe    video.  tis     beatus     unicis     Sabinis.   — 

Aitenim:  ut  dilutentur  termini  52  —  54.  Ego  ,     ab  avaritia  pa- 

agiorum  moorum  usquead  Cir-  riter  atque  luxuria,    praecipni» 

acer- 


EPOD0N    HIE.     C     I.     V.     27-34, 


481 


Satis  fuperque  me  benignitas  tua 

Ditavit :    liaud   paravero, 
Qnod  aut ,  avarus  ut  Chremes ,  terra  premam, 

Piscinctus  aut  perdam  ut  nepos. 


acervandarum  opum  cauffis, 
alieuillimus,  niliil  ampliiis  de- 
fidero,  in  agello  nieo  acquieCco. 
Jlaud  ■putavero,  comparabo, 
meum  non  eft ,  conijerere  divi- 
tir.s,  quas  aut  terra  premam, 
abfcondam  ,  dcfodiam ,  avari 
iniiar,  aut  luxuriofe  perdam, 
disperdam ,  profundam.  Ava- 
runi  docte  Cluemetis  perfona 
illuftrat,  e  Menandri  Thefauro 
(  uti  docte  Boettig.  e  Donato  ad 
Ter.  Eun.  Prol.  10.  colligit) 
adducta.  Nam  Terentiani  Ciire- 
metis  iti^eiiium  h.  1.  importu- 
num  eft ,  quamqtiam  ita  Scliol]. 
—   Nepotes  homines   luxuriofi 


atque  gulofi  dicti;  res  notiffi- 
ma.  Vid.  Cafaub.  ad  Perf.  VI. 
71.  etDorvill.  ad  Cliarit.  VII. 
1.  Hinc  difcincti ,  foluta  ,  laxa 
vefte  confpicui,  quod  mol- 
liorum  erat  ac  luxu  diffliientiumr 
Vnde  otia  difincta  docte  vocaC 
Ovid.  Am.  I.  9.  41.  Cf.  I.amb. 
Caeterum  rem  univerfe  intelli- 
gendam  effe,  facile  apparct; 
quum  taraen  M.iecenatem  fere 
dilY.incturri  fuifle  fatis  conftet, 
extitere  nonnulii,  iniiceto  rure 
inftcetiores  illi ,  qui  tacite  ei  ab 
Horatio  opprobrium  factum 
contenderent. 


Tom.   U. 


lih 


CMl* 


4^2  Q.    HOUATII    1XACCI 

C     A    B.     M    E     N       IL 

ARCVMBNTVM. 

j^Juam  parumjibi  conjlent  hominum,  quos  Jua  cupidi- 
tasducit,  vata  atquc  confdia,  adeo  quidcm ,  ub  quem- 
que  fere  Jui  poeniteat ,  luculenler  admodum  Alphii  focne- 
raloris  exemplo  ojiendit  hoc  carmiue  poeta.  Conjectm 
ille  eneclusque  innumeris ,  quas  res  Joencbris  habct  ,  curis 
ac  tnolejiiis,  vilam  rvjiicam  ,  oiiojam  illam,  eandemqut 
viaximis  utilitatibus  iucunditatibusque  rejertam,  juvunis 
cxtollib  laudibus  ;  itaque  poiiorcm  habeb ,  ub  amplccten- 
dam  eam  rusque  commigr  andi  cerbijfimum  coujiliuvi  ca- 
piat :  idcmque  lamen  panllo  poji ',  victns  lucri  Jiudio,  ad 
ingenium  prijtinamque  vitae  conjueludinem  redit.  In 
praejianlwribus  haud  dubie  iugeuii  Horatiani  monumen- 
tis  hoc  carmen  habendum  eji,  cum  ob  naluralcm  argu- 
vienti,  in  vitae  rujiicae  adumbraudis  deliciis  copioji, 
Juavitatem ,  tum  ob  iujignes  Veneres  poeticas,  imagU 
num  varietate,  orationis  comta  munditie,  deleclaque  epi- 
thctorum  proprictate  ei  adjujas.  Fuere,  qui  cuin  v.  60. 
carmcn  fiuitum,  illudquc  tolum  intra  vilae  rujiicae  lau- 
des  conbentum  viaUcut ,  quandoquidem  percepta  cx  eo 
voluplas  extremis  verjibus ,  /Jlphium  Jordidum  homincm, 
ifia  loquentem  prodentibus,  advwdum  iufringatur  ac  de- 
leatur ;  ita  vero  haberemus  congeriem  imaginum  rujiica- 
rum  poetice  Iractatarum,  Jcd  auima,  utUadicam,  pror» 


EPODON     LIB.     C.     II.  483 

fus  deftitutam ,  nidloque  certo  coufdio  factam ,  quod 
quidem  ne  iclyllii  quidcm  luxuriantius  in  fe  dejiderari  pa- 
'itur  ingenium,  nedum  lyrica  ratio ,  quae  hactenus  tan- 
Uim  talia  lenociuia  haud  rejugit,  atque  auquirit  adeo, 
juatenus  viam  ,  qua  ad  fcopum  aliquem  Jibi  propojitum 
'endit,  amoeniorem  ejjiciunt;  Cuiusgeneris  plures  apud 
rum  carminum  ingrejfus  Junt ;  veluti  I.  4-  et  Q.  IV. 
".  init.  Ouumque  ab  imagiuum  potijjimum  veritate 
;euuJJatis  Jenjus  exiftat,  veri  autem  Jummam  Jpeciem 
labare  necejfe  Jit,  quod  invito  quaji  cuiquam  excidit ; 
tejcio,  an  hac  ipja  adomationc  iucuuditatis  aliquid  rei 
iccedat ;  qua  eadem  poeta  conjequutus  ejl  hoc,  ut  proba- 
iile,  quod  de  vitae  rujiicae  praerogativa  projcrret,  vi- 
lerelur  iudicium,  Alphio  quippe  inditum,  homini  delitia- 
um,  quas  vita  urbaua  proprias  habet,  Jatis  gnaro.  Ad- 
wjitaadeo  inde  a  v.  4-9  •  victusurbani  ac  ruftici  compafa- 
io,  iu  qua  iliud  mirac  venujiatis  eji,  quocl  ijte  lautitiis  fe 
rbauis  haud  aegre  cariturum  profteatur,  quarum  tamen 
niam  molliter  Jerat  defiderium  ipfo  earum  apparatius 
acto  recenfu  abuude  ojtendit.  Caeterum  eiusdem  Alphii 
leminit  Colum.  I.  7.  2.  ubihoc  eius  dictrtm  refert:  vel 
ina  noviina  non  appellando  mala  fieri, 
quo  homiuem  ijlum  abunde  cognojcas.  Cum  vita*e 
nfem  rufticae  defcriptione  comparent  humanitatis  ftu- 
'iofiVirgil.Ge.  II.  4.53/9^.  Martial.  /.56.  Claudian. 
.  52.  et  e  Graecis  Arijioph.  Jragm.  apud  Stob.  FfarM, 
.215.   et  Liban.  Progymn.  p.  Qg.  ed.  Morell, 


HH  2  Bea- 


484 


«V>.     HOHATII    FI.ACCI 


JJeatus  ille,    qui  procul  negotiis, 
Vt  prifca    gens   mortalium, 


V* 


v.  i.  Quo  certius  de  vitne 
mfticae  praerogativa  conftet, 
poeta  ,  antequam  ad  ipfas,  quas 
in  fe  habet,  ennrvandas  volupta- 
te»  atqne  iucunditates  pvogvedi- 
tur,  cuvn  aliis  quaeftuoiis,  qune 
fua  tempora  fuppeditarent,  eain 
componit  generibns ,  notatis 
Jinuil,  a  quibus  illa  immnnis 
eft,  aerumnis  ipforum  atque 
rnoleftiis.  Delectus  in  fingulo- 
rum  recenfu,  loquentisque  per- 
fonae  rationis  a  poeta  habitae 
c«bvia  aniinadverfio  eft.  lam 
illud  btatusmagna.  iyf^yii*  ini- 
tio  ftatim  pofltum,  et  expref- 
fum  potius  Alpliio,  homini ,  in 
Tei  foencbris  exercitio  iibi  bea- 
tifliino  vifo,  fed  eiusdem  curis 
tuuc  tempovis  mifere  confecto, 
qtiam  ex  aniini  eius  fcntcntia 
prolatum.  —  -procul  negotiis, 
haud  diftrictns  vitae  ne<';otiofae 
moleftiis.  Negotia  enimadonme 
vitae  e,enus  pertinent,  quod 
et  moleftias  et  pericnli  mctum 
fecum  fert ,  niaxhue  qtiaeituo- 
fum:  cni  opponitur  vitae  rufti- 
cae  otium  (utl.  1.  16.  otium  et 
tspvitii  luuclat  rura  fui;  adde 
Virg.  Ge.  II.  /j  6$.  latis  otia  fim- 
ilis  et  Cul.  72.  Otiaque  invidia 
tlcgentem  ac  frande  reniota ) 
quippe  fuis  contentae,  neque 
adco  au^cndne  aut  aniittendac 
rei  cura  ac    follicitudiue  vexa- 


tae.  Difevtiuj  mox,  iiule  a  v.  • 
talia  negotiofae  vitae  genera  e> 
ponuntur  a  poota.  Vnde  facil 
appavet,  miniis  commode  h. 
de  folo  focnoris  exercitio  a  qu 
bnsdam  nccipi.  Optime  iai 
Schol.  „negotia  dicit  moleftii 
urbanae  vitae.  —  2.  Vt  prifi 
gens  nwrtalium,  qualis  vita  ai 
tiquifTimovum  hominura  fui 
Illud  in  genere  a  pocta  tempi 
deiignnri  putem ,  qno  homim 
in  focietatem  pvimum  collec 
ad  agros  colendos  unice  ltud 
fua  conferrent,  uullo  necdm 
habendi  ardorc,  per  cupiditati 
demum  cxcitnto,  vexati ;  quai 
quidcm  iiirplicitatem  atque  firi 
gnhtatem  in  unaquaque  gen 
aliquando  extitiffe  manifeftiu 
eft.  Avatenin  hanc  aureae  actat 
notionem,  ad  rei  veritatem  ni 
<>is  defcriptani ,  recte  dixeri 
Phaenom.  iog  fqq.  Outw  ^s 
yaAicy  rcrg  veixcs;  *jiricT«vr 
o-jos  5i«koiV(o;  ttzq  i//E/.*(pics,  ov> 
v.vbuftcv'  auTwjb'  «^iuov,  X.a^i7 
i'  oVeV.sito  SotkoKTGa'  v.ai  fii 
cvirvo  vvjtq  avoir(jo£-iv  ijyivtatit 
«XXi  P  0  *  ?  k«/  «  0  0  r  Q  i 
(quocum  cf.  Hygin.  P.  J 
XXV.)  expulfoTcj»  rtparvjiit  1 
frugibus  fponte  nafceutibus,  vii 
ac  mcllis  fiuentis ,  quae  pi 
tritae  aetatis  iftius  funt  poetarui 
exovnationes.        Senec.    J 

4ti 


£rODON     LIB.     C.     II.     V.      1  -  4«         435 


Paterna  rura  bubus   exercet  fuis; 
Solutus  omni  foenore. 


Neque 


485  fqq«  Non  alia  magis  eft  li~  iam  Pind.  Ol.  II.  113.  — 1 
bera,  et  vitio  carens ,  ritusque  -paterna ,  a  maioiibtis  haete- 
rnelius ,  vita ,  quae  prifcos  co-  ditati;  transmiffa,  nnllis  acoef- 
lat ,  quam  quae  relictis  mpenibus  (ionibiu  in  regni  ipecicm  am- 
lllviis  amat  cact.  Mnioiem  autem  plificata,  qualia  divitum  R.o- 
otivcrvjra  (  adde  et  dignitatem  ac  manorum  latifundia  Horatii  aer 
veritatem )  fententia  habet,  ita  tate  erant.  Cf.  III.  16*.  31. 
accepta,  qnam  li  ad  prifcam  Eandem  continentiae  laudem  ex- 
Romanorum  vivendi  normam  hibet  Noflcr  I.  1.  11,  Gauden- 
llam  adftriiigas;  apud  quos  qui-  tem  vatrios  flndere  farculo  agros 
lem  etfi  cura  rufticationis  ( ut  caet.  Similiter  villulam  fnnm 
3olum.  Praef.  ad  I.  13.  ait)  cclebrat  Aufon.  Id.  III.  1.  Salve, 
■*loriae  effet  ( Cato  de  R.  R.  herediolum,  maiorum  regnameo- 
1.  I\'Iaiores  noftri —  virum  rum,  quod  proavus ,  quod 
>onum  quum  laudabant,    ita  lau-     avus ,      quod       jiater      excoluit. 

I  labant ,  bonum  egricolam  bo-  Noftrum  expreffit  Claudian. 
mmque  colonum.  Amplijfime  LII.  1.  Felix,  quipatriis  aevurn 
auduri  exiftimabatur ,  qui  ita  transegit  inagris. — fuis,  cum  vi. 
audabatur.);  cnm  eorundem  Ariftoph.  1.  in  axgfUB.  1.  tUKTij/ai- 
ameu  bellicofo  linesque  dila-  vcv  ^suya^iov  thuuv»  fiooiv.  — 
audi  animo  cupido  reliqna  vi;r  4  fqq.  Nullis,  quae  reliquos  rei 
oncilies.  Tum  omnino  obftare  quaerendae  modos  comitantur, 
•idetur  elocutionis  ratio.  Signa-  curis  diftrictus  ;  colit  adco  a»cl- 
itis  certe  Virg.  Ge.  II.  552.  lum  fuum  animo  otiofo  ac  tran. 
ianc  olim  veteres  vitam  coluera  quillo,  hanc  ipfam  ob  rem  bea- 
>abini,  hanc  Remus  et  frater  tiflimns  al>  Alphio  iudicatus.  E 
aet.  —  3.  exercet  rura  bubus,  praecipuis  autem  divitiarum  pa. 
icctipatur  in  verfanda,  fubigen-  vaiidarum  modis  foeuus  primo 
1  vomeve  terra,  arat  rus,  a^ri-  loco  ponit,  fatis  obvia  ratione. 
ola.  Similitcr  exercere  coilem  Reliquos,  qui  fequuntur,  com- 
omere  Virg.  Aen.  VII.  plectitur  Claudiani  c.  1.  v.  7.8« 
q8-    Ge.   II.    356.  prefjo  exer-     Non  jreta  mercator  tremuit,  non 

j   rre  folum  Jub  vomere ,   ut4l8*     claljica    miles  ;      non  rauci    litcs 

ollii  itare  tellurem,    A^vitm  ex-    -pcrtulit  ille  fori.  —  Solutus  omni 

Uum  ac  multa  araticne   rc-    foenore,  niliil  omninorei  habens* 

,i   dixit  Pallad.  X.   10.  2.     haud  implicitus  rei  foeuebris  ne- 

rajarJJiv     xky.j    X*?*y     gOti»*«  -*>*-MO gaudenmc foenoie 

II  ii  3  iiber 


48^  <L    HORATII    FLACCl 

Neque  excitatur  claflico  miles  truci, 
Neque  liorret  iratum  mare; 

Forum- 


liher  Martialis   inde  IV.    39-  6.  collatus)  h.  1.  cogites.   —   truci, 

Jmpediunt  cuvae ,   negotia,    ani-  minaci,    (ut  minax  murmur  cur- 

mum ;   quibusj olvitur,  iis  liber.  nuum   II.   i.  17.  )vel   cuius    l«i- 

Vid.  ad  I.  22.   lt.    Praveutique  nus  horroiem  ciet,    unde  clajju 

nonnnlli  explicant :    nihil  pror-  cus  horror    nove    dictus    S 

fns  debens  alteri,   ab  aerealieno  Baff.  in  Pif.  129.  ubi  v.  Wernsd. 

liber.   —   5.  Neque  miles,  dato  —    6.    Neque  periculis,    qnae 

militiae  nomine,    labores  atque  mercaturae    propria   funt,     ob- 

aerumnas,    quas  militia   habet,  noxius  eft.   Cato  R.  R.  init.   EJi 

exp*ritur,      perpetitur.        Erat  interdum     praeftare    mercaturis 

illa    iftis     temporibus     maxime  rem  quaerere,  ni  tampericitlcfuin 

quaeftnofa ,     cum   propter  aucta  fiet ;    —   at  ex  agricolis   qtiae- 

militibus    ftipendia,    conftituta-  Jius  ftahilijfimus  conJt<quitur,  mi- 

que  iiiiita  militia  praemia,   tum  nimequc  invidiojus.    Mercaturam 

propter  immanem  praedandi  li-  doote  poeta  per  navigationemin 

centiain.      Vid.    llevn.    ad   Tib.  longinquas   terras  defignat,     ut 

I.   1.  1.   Iam  aerumnofam   mili-  III.  1.  26.  et  alibi.  Alii  militiae 

tiam    per    turbatos    clafjico    h.  defcriptionem   h.   v.   continuari 

ligno  capeffendae  pugnae  in  re-  autumant;     parum    comm 

pentino    hoftili    inciuTu    edito,  quamquam  maris  in  eadem   ra« 

fomnos  declarare,  follenne  poe-  tionem    habitam    a    Noftro   vi- 

tis.      Tib.    c.   1.    4.     Martia   cui  deas   II.    6.  7.   —  iratum  mare, 

fomnos  clafjica-ptdfa  fugert,  ubi  tumidum  ,      tempeftuofum  ,     li. 

vide  eiusdem  viri  Not.  Atque  ita  mens  inde  vitae  ac  mercibus  fuis. 

acceptum     maiorem     fententiae  Cf-  I.  1.  16.  et  III.  1.26.  e\ 

vigorem  conciliat,     qnam  fi  de  60.      —    7.  forum  vitat  ,    non 

figno  primo  quovis  diluculo,  ad  cauffas   in  foro   agir,    tanq 

militcs  fomr.o  excitandosdari  fo-  patvonus  ,     inclarefcendi    ntque 

lito  (HOtfs.u/xevovi;  rov  IqOqov  iv  rv}  honorum     diviriarumqne     inde 

irc/.i/xvibisy&lfJOuO-rj  ai eocATtyyzt;,  coufequendarum   ftudio.     Ita  ac- 

Polyb.    XII.    p.    666.    Cafaub.  cipere   praeftat ,    quam   dc    liti- 

Vnde  itl  pacis   commodis  refert  bus,   quas  ipfe  fectetur.    Martial. 

Bacchyl.   apud   Stob.    T.    LIII.  V.    20.    5.     Nec  nosatria,    ncc 

yjx\*.sviv     b'    0'jv.srt     acckirtyywv  donws  potentum  ,    nec  litts  ' 

xruro;,    outs    mXccrat    ft»ki(f>otnv  r«f,     forumque   trifte    nojfe 

tVve?  airo  fiXtfyixoviv ,     ccrtatim  Seneo.  Ilerc.  fur.  172.   Jlii   cla» 

a  VV.    DD.    cum    Tibullianis  moji  rahiofa  fori  iurgia  venti 


ii/i- 


EFODOtf     LIB.     C.     II.     V.     5  -  * O. 


487 


IFommque  vitat,    et  fuperba  civium 
Potentiorum   limina. 
Ergo  aut  adulta  vitium  propagine 
Altas  niaritat  pbpulos, 


Inuti- 


improbus  iras  et  verba  locat.   —— 
vitat  limina,   non  adit,   frequen- 
tat  ntria  civ.  potentiorum,  patro- 
norum,    falittandi  eos  ac  dedn- 
cendi  cauffa.   JAm.  fuperba  pro- 
prie  poflunt  accipi  de  atrio   fu- 
perbo ,   fplendido;   nam  hoc  cu- 
riofa   ma£nificentia    veteves  ex- 
ornaffe    fatis  conftat.      Vid.   III. 
l.  45.    Multo  tamen  magis  ap- 
pofitum    erit ,     fi   intelligas   ea, 
quae    clientes    fnperbe    habent, 
communicata  cum    iis   domino- 
rum  ftiperbia.   Senec.  tva^;.  laud. 
iG.\.  Ille  fuperbos  aditus  regum, 
durasque    fores ,     expers  fomni 
eolh.  Atque  ita  hunc  locuin  cepit 
Columella   I.  Praef.  7  fqq.    qui 
omnino    initinm    liuius    carmi- 
nis  in  rem    fuam  vertit ,   unde, 
quum  Noftro  aliqnid  indo  lncis 
adfulgeat,  potiora  delibanda  fta- 
tuimus:   Caetera  (praeter  ngri- 
cnlturam )    diverfa  et  quaji   re- 
pugnantia     diffident    a    iujtitia. 
Ai/r  aequius  exijlimamns,  cepijfe 
prac-dam  ex  militia  (v.  5>)  — •— 
an  bellum  perofs  maris  et  nego- 
tiatiohis  (ys  6.)  alea  Jit  optabi- 
lior,    ut  fe  Jluctibus  audeat  cre- 
dere ,  femperqu»   longinqui  lito- 
ris   peregrinus    ignotum   vererret 
An    foeneratio   (v.    /j.) 
ftt,   etiam  h.is  iniija, 


quibus  fuccurrere  videtur  ?  Sed 
ne  caninum  quidem,  Jicut  dixere 
veteres,  ftudium  praejtantius  lo- 
cupletijjimum  quemque  adla- 
trandi  et  contra  innocentes  et  pro 
nocentibus  (v.  7.)  —  concejfum 
intra  moenia  et  in  ipfo  foro  la- 
trocinium  ?  An  honeflius  duxerim 
mercenarii  falutaturis  mendacij- 
Jhnum  aucupium  circumvolitantis 
limina  potentiorum  (v.  #. ) 
fomnumque  regis  fui  rumoribus 
augurantis?  neque  enimroganti, 
quid  agatur ,  intus  refpondere 
fervi  dignantur. 

v.  g.  Sequuntur  parvae  vi- 
tae  rufticae  tabulae,  in  quibus 
eam  rerum  faciem  repraefentari. 
vides  «  poeta ,  quae  vitam 
illam  otiofam  omnibusque  curis 
vacuam  fenlibus  noftris  fubiicit, 
quaeque  in  tcnui  animique  po- 
tius  recreandi  caufa  fufcepto  la- 
bore  uberrimos  cultori  fructus 
fnppeditat.  Adiecta  inter  baec 
nmoenifiimi  ruris  defcriptio; 
dies  fefti  ^enialitov  acti,   et   fic 

povro.  —  f''S°>  cvv>  yaZ>  ^1*' 
yotq  ovv  ,  ut  itaque,  quae  vitae 
eius  pai  tes  funt ,  perfequav, 
enarrandi  initium  faciara,  rufti- 
cus  aait  h©C ,  ut  caet.  nofa  in- 
cluwndi  forrnula,  veluti  Colum. 
lib  4  '  X. 


08 


Q.     IIORATII    FLACCI 


Inutilesque   falce  ramos    amputans 

Feliciores  inferit; 
Aut  in  reducta  valle  mugientium 

Frofpectat  errantes  greges; 


Aut 


X.   35.    Tum   follenne  Noftro, 
res ,        quae      deinceps      diver- 
fisque     temporibus     fiunt,    pcr 
aut   —  aut     copulatas      enun- 
tiare.      Iam  ex  operibus  rufticis 
primo  loco  ponit  vitium  cultu- 
ram ;     quam    quidem   una  eius 
fpecie,    prnpao;inibus  per  agros 
difponendis,   ordinandisque,  de- 
fignat.      Hanc    docte   et   ornate 
rixtulit.      Populos  vitium  propa- 
gine,    novellis    vitibns   maritat, 
Vites  adiungit,  copulat  populis, 
iollenni  ac  propria  fere  SS.   ru- 
Iticis  liac  de  re  locutione.   Plin. 
XIV   1.    In  Campano  agro  po- 
pulis   nulmnt ,     maritasque  cnm- 
■plt-xae  atque  per  ramos  earum 
procacibus    brachiis    geniculato 
curfu    fcandentes    cacumina   ae- 
quant.    Colum.  XI.  2.  79.    Vhni 
quoque  vitibus   recte  maritanlur. 
P  Imo  coniuncta  marito  vitis  Ca- 
tull.   LXII.   r>4.    Supra   IV.    5- 
50.  Et  vitemviduas  ducit  ad  ar- 
bores ,   et  paffim   alibi.      Piopa- 
gatio  autem   fiebat  propaginibus 
f.  ramis  in   terram    curvatis  ac 
defixis  (unde  prejfos  propaginis 
crcus  Virg.  Ge.  II.  26.)  IH  cum 
ea    coalefccrent ;     unde,    quum 
radicibus      actis      convaluiffent 
( adultai!~),     quod    tertio    nnno 
fieti  tradit  Colum.  d?.  Arbor.  7., 


in  arbufta  transferebantur.  Rem 
tradit  Plin.  XVII.  23.  Colum. 
de  Arbor.  VII.  Optimum  bunc 
vitiumproventum  afferit  Vii£. 
Ge.  II.  63.  melius  propagine  ri- 
tes  refpondent.  Populis  etiam, 
praeter  ulmos  ,  vites  adiunctas 
fuiffe ,  diferte  memorat  Plin. 
XVI.  37.  idque  propter  altitu- 
dinem,  quia  vites  nnturaliler  in 
fublime  procedunt ,  tum  et  ma* 
terias  ampliores  creant ,  et  fru* 
ctum  aequaliter  percoquunt,  Co- 
lum.  de  Arb.  6.  Adde  eund.  de 
R.  R.  V.  6.  4.  Vitem  maxime 
populus  videtur  aUtre ,  dninde 
ulmus  caet.  Claudian.  XIV.  20. 
lento  premitur  palmite  populus. 
—    11.    12.     Eadem   imajio  in 

AriftOpll.    1.  C   8XS(T     OlKGVtlV    TTQC- 

{Sariw  jik^y_wfjLt-jurj.  JVIus.it its- 
que  boum  mollesque  fub  arbore 
fomni  non  abfunt.  Yirg.  Gu.  If. 
470.  et  Martial.  III.  53.  10. 
Trvces  in  alto  zalle  musiunt 
tauri ,    vitulusque   inermi  fronte 

prurit   in  pugnam.     Greges 

mugientium,  mugientes  greges, 
psvj  igtfjLVv.cv; ,  ut  balanlum 
grex  Virg.  Ge.  I.  £72.  —  er- 
rantes ,  p.ifcentes  in  valle 
ctu,  finuofa,  ut  I.  17.  17.  — 
13.  i/|.  Infilio,  df;  qua  Virg. 
Ge.  II.   73  fqq.     Non  ad  vites 

tan- 


HPODON     UB.     C.    II.    V.     11-18. 


489 


Aut  prefta  puris  mella  condit  amplioris; 

Aut  tondet   infirmas  oves; 
Vel,    quum  decorum  mitibus  pomis  caput 

Auctumnus  arvis  extulit, 


Vt 


tnntum,  fed  ad  reliqua  etiam 
nrhonuo  genera  referendn.  Am- 
putatramos  inutiles,  fteriles,  rc- 
fecat  farmenta,  quae  nec  ipfi 
fructus  ferunt ,  **t  aliis  impedi- 
mento  funt,  inferitque /Wiciorej, 
felicioris  proventus ,  fertiliores 
ramos.  Virg.  Ge.  II.  81*  '«- 
gens  exiit  ad  caelum  ramis  feli- 
cibus  arbos.  Adde  Grat.  Cyneg. 
4'|2.  Poteft  etiam  infitio  arbo- 
rnm  filveftrium  intelligi,  quae 
vel  infecundae  funt,  vel  feros 
Mutum  fructns  proferunt,  qui- 
bus  fecunditas  ac  mitior  natura 
felicioribus  rnmis  inferatur. 

v.  1 5.  Mellatio.  Mella  preffa, 
mel  favis  in  faligncum  qualum 
rel  te.nui  rirnine  rarius  contex- 
tum  faccum  (Colum.  IX.  15. 
12.  fabanum  vocat  Pallad.  Iun. 
8«)  congeftis  exprdTum,  eliqua- 
turo.  Spumantia  cogere  prrjjts 
mella  favis,  Virg.  Ge.  IV.  140. 
Transfertnr  inde  atque  rccondi- 
tnr  in  amphorns,  f.  vafa  ficli- 
lia,  itixta  Colnm.  1.  1.  15.  — 
puris ,  ne  mel  corrunipatur.  — 
j  6.  Orcs  iajirmae ,  e  natura 
earura ,  imlulle ,  molle  pecus, 
nti  paflim  audinnt.  Alii:  qune 
niorhis  fuut  obnoxiae;  quod 
quidem  mnsis  fcrcrium,   quftro, 


quod  Baxterus  affert:  fluor» 
alvi  laborantes  ,  quem  propter 
ovinm  clunes  detondere  neceffa 
fit ;  quod  fane  inter  voluptates 
rufticas  vix  commode  locum 
fuum  tueretur. 

v.  17 — 22.  Vel,  Auctumni 
tempore,    poma   et  uvas   legit. 
Auctumnale    tempus    fplendida 
imagine  repraefeutatur  a  poeta. 
siuctumnus,    Genius   iftius   anni 
temporis,    effert  arvis  caput ,    e 
terra   cxfurgit ,    fuaviter   et  ha- 
bitn  fructuum  e  terra  provenien- 
tium  ratione  pro,   in  confpectum 
venit ,  apparet,   procedente  fuo 
anni  tempore,  follenni  phantas- 
mate.   Vid.    IV.  7.  1  1.  Iam  «iri- 
(pavEiav  eius  ,    ut   omnino  Deo- 
rum  rurnlium  (cf.  Vir^.  Ge.  II. 
590  —  2. )    quum    largiffimns 
naturae      proventns     fequatur; 
facile      perfpicitur,       fummnm 
omnium   rerum   ubcrtntem   hac 
imngine  fimul  declarari.  —  de~ 
corum ,    revinctum    mitihus   po- 
mis ,   ramis  pomifeiis.      Vid.  ad 
IV.  7.   11.    —    19.    Vt    saudet 
drcerpens ,  decerpere,  vivide  et 
ornate  pro,    magno  cum  volu- 
ptaiis  fenfu  decerpit   pita  infti- 
va,  quae  ipfe  inleverit;    quod 
ipfum  eft,   quo  cxultat.   Uclectt 
II  h    5  aden 


490  Q.    H0RAT1I    FLACCI 

Vt   gaudet  infitiva  decerpens  pyra, 

Certantem  et  uvam  purpurae, 
Oua  muneretur  te,  Priape,  et  te,  pater 

Siiuane,   tutor  finium. 
Libet  iacere,   modo  fub  antiqua  ilice, 

Modo  in  tenaci  grajnine. 

La- 

adeo  haec  poeta  pro    univerfis         v.  23.  Suaviffima  otiantis  ru- 
pomis  pofuit.    —     2o.    certan-    ftici    in     arnoenulima     regione 
-  tem    colore    purpurae ,      (Sotqvv    imago  !  Defidiam  ems  praeclare 

iropCjupovTix ,   iro^p-j^Bov  ( Maec.  depingunt    duae     enuntiationes 

X.  5.  Zonae  III.  5.  in  A.  Br.  II.  modo — modo,   ut  I.  1.  21.   — 

p.    go.    et     239.}      quae      pur-  antiqua,     annofa,    adeoque   pa- 

■pureum    colorem    duclt ,     Ovid.  tula,  umbrofa.   —    24«  grarnen 

Met.    III.  485-     Cf.    II.   5.  12.  tenax    denfitate   fua ,     denfum ; 

—   21.    Primitiarnm  Diis  agre-  vel,  quod  recens  actisrndicibus 

ftibus  oblatarum  mentio  fuavi-  terrae  firniiter  adhaeret,  novum, 

ter    iniecta    in   hominis   rnftici  viridiihmum.   Illud  tamen  prae- 

probifnte     ac     pietate    auVerfus  feram.      Lon°ius  petitum  vide- 

Deos     adumbranda.        JlJunera,  tur ,     quod    Torrentius    affert : 

munerari    de    faerificiis    pallim.  quod  recubantem  virore  fuo  ob- 

Tib.  I.    r.  19.    Vos  quoque  feli-  lectat  ac  detinet.     Sanadoni  ex- 

cis  quondam,  nunc^pauperis  agri  plicatio :   quod  vefti^ia  impreffa 

cuftodes,    fertis   munera  vejtra,  fervat,     minus     fuavem    infert 

jLares.  E  Diis  agreftibus  fpecia-  ideam.    —    25.    Interim,  dum 

tim  poetacommemorat  Vriapum,  lentus    in  umbra    aut    in    toro 

hortorum  ,    et   Silvanum ,   ruris  gramineo    recubat ,     delectatur 

Deum  praefidem  :    Pro  quo  in  aquarum  lapfu.      L.abuntur  altis 

fpecie    b.  1.    audit    tutor  fnium,  ripis ,    intra  alvenm  fuum  ,    ita 

quatenus  finibus   regunuis  pvae-  ut  ripae  altiores  bnt.    Forte  ta* 

er.it,   lapide  tcrminali  religione  men  pvofundos  armies  innuit  Iioc 

cius  fancito.   Dictus  iiide  Urhn~  epitheto,  quibus  v.  27.  tenuiores 

talisopio;,   c.uiejtin  confiuiolucus  rivos  opponit.    Cui  opinioni  10- 

pofttus,  a  quohiter  duospfuresve  bur  additur  Senecae loco  Hippol. 

fines  oriuvtur,  iuxta  vet.  atict.  de  50,3    faq.  e  Noftro   ducto:    hic 

.I.imii,  p.  294«  Goef.    Cf.  Bronzi  ttves    qurrufae   fremunt     —   — 

d'J  lercuh  T.  I.  p.  zh%. —  Vater,  iuvat  aut  amnis  vo^i  prejpffe  ri- 

cominUni   Deoium    epitheto.  pas ,  cefpite    aut     nudo     leves 

j,,  >  ;jfe 


EPODON     LIB.     C.    II.    V.     19-0O. 


491 


Labuntur  altis    interim  ripis    aquae; 

Queruntur  in  filvis  aues; 
Fontesque  lympliis  obftrepunt  manantibus, 

Somnos  quod  inuitet  leves. 
At  quum  Tonantis  annus  hibernus  Iovis 

Imbres  nivesque  conparat, 

Aut 


dwxijfe  fomnos,  fve  fons  lar- 
°us  citus  defundit  undas ,  five 
pnr  Jlores  novos  fugiente  dulcis 
murmurat  rivo  fonus.  —  26. 
Tnter  dnlciffimos  avinm  con- 
ceutus.  Queri,  querelae  follennia 
de  cantu  arium ,  nt  ftvQttrSon, 
fjitvtoi<Tfxvira  Graecis  poetis.  — 
ft7.  fontes  lymphis  manantibus, 
aquarum  fiiarum  lapfu ,  curfu, 
aqine  fontium  objirepunt ,  «v- 
rtxyivffi,  obmurmurant  fc. 
avium  querelis,  cum  leni  ftre- 
pitu  profluunt.  PiopeiT.  IV.  4- 
3.  Lucus  erat  felix  hederojo 
conjitus  antro  ,  multaque  nativit 
objirevit  arbor  aquis.  I.ene 
autem  murmur  docte  poeta  /. 
manantibus,  dclignat.  Nam  ma- 
nare  de  leni  curfu  aquarum  fol- 
lenne.  —  20\  (ffuod  nrnrmiir 
fontium.  Ad  poiterius  retulit 
membrum  poota,  quod  omnium 
effet.  Vulgnris  fententia  erat : 
intcr  quae  fomno  indul^ere  vo- 
lupe  eft,  quae  fuavifimmui  nccr- 
funt,  conciliant  fomnnm.  Ovid. 
Met.  XL  604.  Invifat  Jomnos 
crepitautibus  unda  lapillis.  Cf. 
Virg.  Ecl.  I.  54.  Srat.  Theb.  I. 
Juadetque  ities  eai>a  fijht- 


la  fomnos.  —  leves ,  rnolles, 
utpote  hominis  curarum  exper- 
tis.  Cf.  H.  16.  15.  et  III.  1.21. 
Comparent  cum  toto  hoc  loco 
humanitatis  ftudiofi  Theocr. 
Epi^r.  IV.  5  fqq.  Virg.  Cul. 
144  fqq. 

v.  29  fqq.  At  inftantc  hieme 
venationi  et  aucupio  vacat.  An- 
nus  hibemus,  anni  tempus  hi- 
bernum,  hiems,  ut  Jrigidus  an- 
nus  Vhrg.  Aen.  VI.  511.  horrens 
annus  Stat.  Theb.  IV.  1.  pomi- 
fer  annus  Nofter  III.  25.  g. 
vid.  Intpp.  ad  Grat.  I  nlifc.  p.  5#. 
Burm.)  comparat,  collioit,  ad- 
ducit  imbres  et  nives ,  quateiius 
per  illud  tempus  ingruunt,  ae 
defundiintur.  Annus  Iovis  di- 
citnr,  antiqua  notione,  quate- 
nus  horarum  anni  arbiter  eft  ac 
moderator;  nihil  ainplius.  Vid. 
ad  I.  12.  15.  16.  Invertunt  alii 
orationem  ,  et  lovi  iitas  partcs 
attribuunt  hoc  modo :  Iupiter 
per  hiemem  imbrem  n.  compa- 
rat ,  commoda  quidem  fenten- 
tia,  cui  tamen  vereor ,  ut  lin- 
gnae  leges  addic3nt.  —  Tonan- 
tis,     peipctuo    lovis    epitheto. 

Ad 


492 


Q.    HORATII    FLACCI 


Aut  trudit  acres  liinc  et  hinc  multa  cane 

Apros  in   obftantes  plagas; 
Aut  amite  levi  rara  tendit  retia, 

Turdis  edacibus  dolos; 
Pavidumque    leporem,    et    aduenam    laqueo 

gruem, 

Iucunda  captat  praemia. 

Quis 


Ad  rei  tamen  defcriptionem  tra-    venatione  velin  aucupio  fufpen- 
hi  vult  Toup.   in    Suid.   T.  II.     dantur"  notat  Porphyr.  ad  h.  1. 
p.     164.    eomparato     Ariftoph.     leves ,    levigati,   in    hunc   ufum 
Iragmento:   Y\<x\  £uwcvo$c,   v.ai     expoliti.        edacibus ,      appnlito 
ysifj.eqia.   figovr*    /x«X'   ij.     Cae-     epitheto,   quibus  ideo  facile  im- 
terum  imbrium    mentio   hiemi    ponitur.      Martial.   1.    1.  v.  26. 
illata  Italici    foli    ingenio    fatis     Sed  tendit   avidis  rete  fubdolum 
confentanen,   et  frequentata  poe-    turdis.      Ad    icntcntiam  Seneca 
tis.      lnfra  XIII.   1.    imbres    ni-     tr.  1.   500.  aperto  aethere    inno- 
vesque     deducunt      Iovem.      —     cuus  errat ,   callidus  tantum  feris 
31.32.    Aut  —  catproet  —  el.    fcruxijfe  fraudes  novit.   —    35. 
Apros    hinc   et    hinc ,    undique,     grus  advena,    e  genere  adventi- 
trudit ,  compellit,   cogit  in  pla-    cio,   ut    Varro  vocat   III.  5.  7. 
gas  ob   antes,  oppofitas ,    prae-     qui,   iuftante  hieme,  ex  feptcn- 
tentas,     immiffa      multa     cane,     trionalibus  plagis  tepidiores  re- 
multis  canibus.      Amant  in  cani-    giones  commigrat.    Captat  prae- 
bus   venaticis   feminina    poetae,     clare    utrique    accominodatum. 
utpote     fagacitate      pvaepollere     —    iucunda   praemia,     dulciJli- 
eredita,    v.  c.   Lucret.   I.  400.     mam  infidiarum  fiructarurnmer- 
canes    ut    vwntivagae    perfaepe     cedem ,   praedam.      Ovid.  Rem. 
ferai   naribus    inveniunt    intectas     Am.    2o&.    Lenius    eft  ftudium, 
j)  onde  quietes.  —  acres,  ayqicvc,    ftudium  tanun ,    aliu  capia,  aut 
<\yqiit}ovrac.     Ad   vem    cf.    I.    1.     lino  auf    calamis   pjvemia    purva 
23.    —    yiut  tendit   amile,   fus-    fccjui.   Propcrt.  III.   11.46.  Va- 
pendit   amitibus,     retia ,    dolos     va  tibi  comitem   de  rupe   rocato, 
iurdis,   quibus  turdis  infidietur,    five  petes  calamo  praemia,  five 
i.-OS  capiut.    —    rara,   ornat  lim-     catw. 

plicitcr.    Jmhet   „hodicquc  ap-  r.  37.  3g.   In  expedienda ho- 

p  llariiurculas,  quibus  retia  in    rum   verfuum    fententia   intcr- 

1  ■    ' 


EPODON    LIB.     C.    II.   V.    3!  -58-  4^5 

Quis  non  malarum,     quas  amor  curas  habet, 
Haec  inter    oblivifcitur  ? 

Quod 


pretes  mire  fluctuare  ac  diverfa  foenebris  obiiceret,  commemo- 

amplecti    videas ,      quae   tamen  rari.       Equidem,    quod   fimpli- 

oimiiaimpediti  quid  ao  falebrofi  ciflimum    atqne    ante   pedos  eft, 

habent.      Alphii  potiflimum  ra-  amplector  hoc:    In  tanta,  inquic 

tionem  babent,   qui   amorein  de  poeta ,     utilitatis ,      quam    vita 

habcndi  cupiditate,  augendarum-  ruftica  praebet ,   ubertate,   dele- 

quc  opum  ftudio  explicant,  quod  ctationisque   varietate   quis  non 

quidem  moleftiis   fuis    haud  ca-  leviora,   quae  oinnino  humanae 

reat,    quas  tamen  in  tot  ac  tan-  natuvae  propria  funt,     ferenda 

tis  vitae  rufticne  commodis,  il-  exiftimet  incommoda?   proqui- 

larum  taedia  lonoe  exfuperanti-  bus  poetam  amoris  cruciaiiiis  in 

bus,   facile   ferendas  iudicet  Al-  fpecie    ponere     putandum      eft. 

phius.      Sed ,   uttaceam,    amo-  Hos    autem     cum    ipfo    amore 

rem   nusquam   abfolute    de  ava-  opere   faciundo  venandiqne  iui- 

ritia   dici,     quis  non  videt ,  ta-  dio  optime  difcuti  abigique  faiis 

bulas  ,    a  poeta  fcitiflime   ador-  locuples  auctor  eft  Ovid.       era. 

natas  ,    illata  vitae    rufticae  rei  A.  199-    Vel  tu  venandi  ftuAium 

foenebris  cura ,    plane  confundi  cole ;    faeve    recefjit  turpiter   a 

ac  mifere  perturbari?    Quod  fi  Phoebivkta  forore  Venus.   Nunt 

vero  poetae  mcntem  efle  velint :  leporem  pronum    catulo  fectarn 

rufticum    amoris    f.  opum    coa-    fagaci .      Aut  his  aut  aliis, 

cervandarum  ftudii  inter  has  de-  donec   dedifcis   amare ,   ijjfe   lihi 

licias  rufticas  plane  oblivifci  h.  e.  furtim    decipiendus  eris.       Inter 

ne  cogitationem  quidem  in  ani-  haec   adeo    venationis    ftudia  at- 

mum    admittere ,    adeoque   nec  que  oblectamina   facile   quisqtu» 

eius   aerunmis    afftci,     videant,  curarum,   quas  amor  habet,  qua» 

quam  opportunam  h.  1.   fenteu-  amori       infunt,        oblivifcatur. 

tiam      inferant,       quantamque  Graecam  plane,  quae  in  hoc  v. 

onmino  vim   poetae  verbis   fa-  regnai,     orationis     ftructuram» 

r.iant.     Alii    Alphium     amores  paffnn  obviain,    facile   animad- 

fuos,    quos  parum  profperos  in  vertas.    Curae  malae ,   quae  aiii- 

nrbe  expertus  effet  h.  1.  piofef-  mura  affli^unt,   maceraut.   Mirc 

fum    volunt;     quo   ipfo  tnmen  argutatur   Lamb. 
vttae  rufticae  ct  urbanae  colores 

permifceri  manifeftum  eft;   tum  v.  39.    Quod  fiagricolae  tam 

inulto  magis  confentauenm  erat,  felici   efle   rontigerit,    ut  pudi* 

aerumnas,  quas  ei  pluvima*  rss  <;aru  et  laboriofam.    uxorem   ba« 

bcat. 


494 


HOilATii     FJLACCi 


Quod  fi  pudica   mulier  in    partem  iuvet 

Domum  atque  dulces  liberos, 
Sabina  qualis,    aut    perufta  folibus 

Pernicis    uxor   Appuli, 
Sacrum  et  vetuftis  exftruat  lignis   focum, 

Laili  fub   adventum  viri: 

Clau- 


beat ,  fane  tum  nemini  felicita» 
tem  fuam  invideat.  Docte  po- 
fterius  comma  atque  htatfy&s 
poeta  ita  entuitiat,  ut  commiffis 
inter  fe  uvbanae  ac  vufticae  vitae 
deliciis,  palmam  hisce ,  ipfms 
Alphii  iudicio,  dccernat.  Mu- 
licr  in  -partem  iuvat  domum  ac 
liberos ,  partem  eam  laborum, 
quae  curandae  rei  domefticae 
educandisqne  liberis  profpicit, 
ra  sv&ov  sgytx  y.aj  erifjct^.i)/juxra, 
quae  Xenoph.  Oecon.  IV.  4. 
vocat,  in  fe  recipiendo.  Prae- 
clare  ad  fententiam  Electra  Eu- 
ripidea  v.  7  1  fqq.  As7  hi)  na\ti- 
Asuotcv,  t/(  offov  aSkvw  ,  poy^Bov 
*nrtv.ov(p'i<\ovaav  ,  tltC  q aOV  tyi^c, 
ffVVtKXOJbU^siV  ffOt  icovove.  aktc  o 
iyetc  Ta^tuSsv    t^ya'    rav   bo/jtoig 

v.  /ix.  42>  Appularum  maxi- 
rtieque  Sabinnrum  mulierum 
caliitas,  frugalitas,  laborumque 
tolerantia  pajlim  vett.  laudata 
cxemploque  propofita,  quoniam 
in  his  populis  diutius  vigevet 
antiqna  difciplinae  domefticae 
fcveritas.  Cf.  III.  5.  9.  Ita 
JVumam    Livins    Hift.     I.    1R. 


inftructum  refert  non  tam  pere- 
grinis  artibus ,  quam  difcipliva 
tetriua  ac  trijti  Sabinorum,  quo 
genere  nullum  quonclum  incorru- 
ptius  fuit.  E  Noftvo  Iluxit  pul- 
chevvimus  Statii  locus  ,  Silv.  V. 
1.  122  fqq.  velut  Appulu  con- 
iux  agricolae  parci,  vel  fole  in- 
fecta  Sabino ,  qttae  videt  emeriti 
iam  profpectantibus  aftris  tem- 
pus  adeffe  viri ,  propcre  menfas- 
que  torosque  injiruit ,  expectat- 
que  fonum  redeuntis  aratri.  — 
perufta  folibus ,  Yiktovtavffvc;, 
pvaeclare  in  laborum  patientia 
eius,  per  aeltatem  oftenfa,  no- 
tanda.  Appulus  pernix,  proptev 
fvcquentes  montium  afcenfus  in 
ilta  Italiae  pavte.  Pernicitas 
enim  propiia  populis  montico- 
lis.  Cf.  IV.  14.  n.  Fovte  ta- 
men  aptior  h.  1.  figiiificatus 
erit ,  Ji  A.  pern.  interpreteris, 
impigrum ,  ftrenuum.  —  45* 
Non  epulis  parandis,  quod  non- 
liulli  volunt,  quippe  fere  iiru- 
qoic,  quibus  rufticus  fruitur, 
ied  balneo,  quovirum  labovibus 
fefliim  recreet,  faciendo  ignem 
ab  uxore  eius  excitari  pula ; 
id  quod  epith.  lafji   abund 

ftrult. 


EPODON     LIB.    C.    II.    v.    59-50« 


495 


Claudensque  textis  cratibus  laetum   pecus, 

Diftenta  ficcet  ubera; 
Et  liorna  dnlci   vina   promens    dolio, 

Dapes  inemptas  apparet; 
Kon  nie   Lucrina  iuverint   conchylia, 

Magisve  rliombus,    aut    fcari, 


Si 


ftruit.  Tibull.  I.  »0.  42.  Et 
calidam  fejjo  comparat  uxor 
aquam.  —  exjiruat  lignis  fo- 
cum  exquifitiore  forrna  pro, 
li°;na  in  foco  exftruat,  quam 
nec  pedeftris  oratio  reformidat. 
JVIenjae  conquijitiffimis  cibis  ex- 
flruebantur ,  Cic.  Tufc.  V.  C. 
2.1.  Cf.  Ovid.  Met.  XI.  120. 
Docte  autem  tw  exjiruere  li°na 
fuper  foco  large  repofita  immit 
poeta.  —  facrum  ,  ob  Larium 
religionem  ;  res  nota.  Vide  vel 
v.  65.  —  vetu/tit,  aridis.  Ad 
fententiam  Eurip.  El.  75.  sic- 
«ovtj  b*  soyiry  SvqxS&v  vjbu 
Taviov  l\jt?tffXHV  x.uXuJf.  — 
47.  Peous  laetum  afpectu ,  pin- 
£uc,  ut  laeta  armenta  Virg. 
Aen.  Iir.  220.  et  paftim.  Prae- 
clare  refpondct  uberibus  dift/ii- 
tis  fc.  lactc  (uti  plenius  Virg. 
Ecl.  IV.  21.),  trtpGtywci.  Cf.  infra 
XVI.  5°-  Scrm.  1.  1.  110.  — - 
Jiccet,  emnlgeat.  Lucan.  IV.  3*4- 
dijtentas  Jiccant  pecudes.  — 
47.  Bene  Scliol.  Crtiq,  ,,  h 
idioma  rufticae  fimplicitatis  per- 
"tinet,  hornura  viiium  bibere.." 
Scilicet  multum  veteres  in  dolia 
defundebaiu  ,  ut  ibi  defervifce- 
\ 


ret  ac  liquefc.eret  (Colum.  XII. 
28-  3-)>  unde  ftatim  homines 
tenuiores  bibere  folebant,  quod 
vinum  inde  doliare  dictum ,  h. 
de  dolio  hauftum ,  quum  lau- 
tiorum  palatum  vina  in  amplio- 
ras  diffufa,  atque  in  apothecis  re- 
condita ,  ntpote  limpidiora  at- 
que  vetuftate  ac  fumo  amariorn, 
praeferret.  Hinc  dolium  dulce, 
quippe  quod  horna ,  novella 
vina  continet,  mufti  adlmc  frr- 
vantia  dulcedinem.  —  promens 
apparet,  promit  atque  apparat 
dapes  inemtas ,  ruri  natas,  quas 
fundus  praeftat.  Vir».  Ge.  IV. 
\^2.Jeraf/ue  revertem  nocie  dv- 
mum  dapibus  menfas  onerabat 
incmtis. 

v.  /jr)  fqq.  Omnes  facile  cu- 
pedias  hisce  poftliabuerim,  mul- 
lo  magis  delectarer  coenae 
agreftis  frugalitate  ac  fimplici- 
tate,  quam  menfae  urbanae  de- 
liciis  ;  pro  hoc  utriusque  appa- 
iatus  recenfum  fubiungit  poeta. 
Lautiorum  dapes  inliruxit  con- 
chyliis  pTetiofisque  pifcibus, 
rlwmbo  et  fcaro ,  tum  et  avibus 
transniarini»,  quae  in  triciinium 


496 


Q.    IIOKATII     FLACCI 


Si  quos  Eois  intonata  iluctibus 

Hiems  ad  hoc  vertat  mare; 
Non  Afra  avis   defcendat  in  ventrem  meunt 

Non   attagen  Ionicus 
Iucundior,    quam   lecta    de  piiiguifiiinis 

Oliva  ramis   arborum, 

Aut 


2anearium  introierunt,  gallina 
Numidica  et  attagene.  E  con- 
chyliis  f.  oftreis  appofuit  JLu- 
crina ,  e  lacu  Lucvino  arceflita, 
prae  caeteris  cupide  expetitn, 
atque  optimi  faporis  liabita,  iu- 
dice  Sergio  Orata  apud  Plin. 
H.  N.  IX.  f.  79.  Rhombus  e  nobi- 
lioribus  pifcibus,  a  mae;nitiidine 
maxime  commendatus.  Cf. 
Serm.  I.  2.  1x6.  Iuven.  XJ« 
121.  A  Columella  quoquc  inter 
eos  pifces  refertur ,  quorum  prc- 
tia  maxhne  vigerent ,  L.  VIII. 
17.  9.  Scaro  autem  principatum 
datum  fuifje  tvadit  Plin.  II.  N. 
IX.  17.  «iraAcffj^xc;  v.xi  yXvxiif 
auditDiphilo  apud  Atlien.  VIII. 
P-  555-  C.  Vifceribus  maxime  bo- 
num  pvaedicat  Martial.  XIII.  84* 
—  51.  Si  quos  fcavos  forte  hiems, 
•^iijAwv ,  tempeftas,  intonata, 
jiove  pro,  quae  cum  fra^ore  in- 
cuffa,  immifla  eft,  incubuit 
Eois  Jluctibus ,  mari  Eoo  :  quae 
in  eo  Jluctus  excitat ,  cum  iis- 
dem  propellat ,  et  ad  hoc  no- 
ftrum  mare  vertat,  agat;  fi  qui 
forte  maris ,  cuius  iudigenao 
funt,  tempeftatibus  acti  ad  has 
ora*  deferantur.       JVIaxime  fre- 


auentatuin  eum  mari  Carpathio 
(  unde  ultimis  ab  oris  attractus 
audit  Peiron.  c.  95. },  neque 
promontorium  Iroadis  Lccton 
fponte  unquam  (h.  nonnifi  tem- 
peltate  c.ompulfum )  tranfire 
tradit  Plin.  IX.  17.  Adde  Co- 
lnm.  VIII.  16.  9.  qui  totius 
Ajiae  Oraeciaequc  litoribus  Sici- 
lia  tenus  frequentiffzmum  cxire, 
nunquam  in  Ligujiicum,  necper 
Callias  ad  llibcricum  mare  ena- 
re  auctor  eft.  Claudii  tempp. 
denmm  fcaros  inter  Oftienfem 
et  Campaniae  oram  ab  Optato, 
liberto  eius,  diffeminatos  furHe 
tradit  Plin.  1.  1.  —  53.  Ko:t 
iucundior  defcendat,  non  iucun- 
dioris  faporis  lit,  fuarius  fapiat, 
magis  iu  deliciis  (it,  qu.mi 
caet.  Afrae  avcs ,  gallinae  Nu- 
inidicae,  guttatae  (Mavtial.  III. 
58«  x5-)  ^e  qnibus  accurate 
difputantem  vidc  Schneid.  ad 
Coluro.  VIII.  2.  2.  —  attagen 
Jonicus,  prae  reliquis  Afiaticis 
fapore  praeitans.  Martial.  XIII. 
61.  lnter  fapores  fertur  alituni 
primus  Jonicarum  gujtus  attagc- 
narum.  Cf.  Ovid.  Faft.  VI. 
175.  Caeterum  cum  hoc  lauti- 
tiarmn 


EPODON    UB.     C.    II.     V.    51-6*0.  497 

Aut  herba  lapathi  prata  amantis,  et  gravi 

Maluae  falubres  corpori, 
Vel  agna  feitis  caefa  Terminalibus, 

Vel  hoedus  ereptus  lupo. 

Has 


tiarum  elencho  conf.    Petronii  dita.     Nofter  Serra.   II.  4«  27. 

locus,    de  Mut.  R.  33  fqq.    In-  Ji  dura  morabitur  alvus  —    peU 

geniofa   gula  eft :     Siculo  fcarus  lent  obftantia  conchae  et  lapathi 

aequore  merfus  ad  menfam  vivus  brevis  herba.   Vndelubrica  dicta 

perducitur ,    inque   Lucrinis  eru-  Colum.    X.    575«    —    Eandem 

ta    litoribus    vendunt    conchylia  virtutem  malvis    afferuere  vete- 

cocnas,    ut   renovent  per  damna  res.      Vid.  ad   I.  31.    16.  Vnde 

famem.      lam  Phafidos  unda  or-  falubres  corpori  gravi,   languen- 

bata   eft  avibus  caet.     —     55.  ti,  aegro  ex  adfrricta  alvo. 
quam,    quae  fundus    fuppeditat 

edulia.      Olivas  quidem  legi  h.  v.  59-  60.   Frugalitatem   ru- 

manudecerpiopoiterecommune  flicam  vel  in  apparatuepularu.ni 

antiquitatis      praeceptnm     erat,  paullo    lautiori   fervatam    prae- 

quodeae,   quae  vapulajfent,  ina-  clare  adiecta  ofteudunt,    quibus 

refccrent,   nec  tantumolei,   quan-  raro  admodum  ac  nonnifi  fefti» 

tummanu  ftricta,  iarent  (Varro  diebus    ruliicum    iis    induloere 

I*  55- )  5    hoc   tamen   loco   pin-  ait ;   in  quo   et  pietatis  rufticae 

guiflimas   ac  gramhores,     quae  rationem  habitam   videas.     Puo 

conditui   (Colum.   II.    22.    4.)  diebus   feftis  Terminalia  in  fpc- 

adeoque    meufis    reponerentiu*,  cie   commeinorat     poeta,      tan- 

curiofa  diligentia  nudisque  digi-  quam  religiofius  culta.      Incide» 

tis  lectas   (  Varro  1.  1.)  a  poeta  bant  ea  iu  a.  d.  VII.  Cal.  Mart. 

innui  facile  fidem  facit  pinguif-  Ovid.  Fafi.    II.  639.     Sacrificia, 

fimorum  ramorum ,  unde  decer-  Termino    deo  a  Numa  inftituta 

perentur,    adiecta    mentio.     Si-  erantantiquitus  *v«//x«kt*  (Plu- 

militer  avoXiy.rovg  ruv  tyoiviv.wv  tarcb.     in    Kum.    c.    16.    Adde 

P«X«you;,  quae  magnitudine  fua  Dionyf.    Hai.   Ant.    II.  466. )'; 

mirationem      facerent,       vocat  mox   agnae    ac  porcae    immola- 

Xenoph.   Anab.  II.    3.  15.   —  tione  eruentata.    Ovid.  Faft.  II. 

57»     FJe    Lapatho    v.    Ind.    ad  655.  Spargitur  et  caefa  commu- 

SS.  R,  R..  b.  v.  prata  aman-  nis  Terminus  agna,  nec  queritur» 

tis  ,    pratenfis;   in  udis  maxime  lactens  quum  fibi  porca  datur. — 

locis  eam  provenjre  tradit  Plin.  60.  ereptus  lupo,  qui  adeo  aiio- 

XX.    21.  Ventrem  mollire  cre-  qui  peritums  fuiffet,     utrect» 

Tom.    II.  1  i                                     Gefn. 


498  Q«    HORATII    FLACCI 

Has  inter  epulas,    ut  iuvat  paftas  oves 

Videre  properantes   domum! 
Videre   feflbs  vomerem  inverfum  boves 

Collo   traiientes   languidol 
Poiitosque  vernas,    ditis  examen  domus, 

Circum  renidentes  Lares! 

Haec 

Gefn.  Martial.  X.  48«  J4*   H°e-  piofe  adumbrant  b.feffi,  collum 

dus  inhumani  raptus  ab  ore  lupi,  languidum,     et    ipfum  verbum 

in     frugalis     coenae     apparatu.  trahentes.     Vom.  inverfum,    h. 

Intempeitiva  ad  h.  1.  eft  Mureti  aratrum    vomere     inverfo  ,      f. 

ao  Lambini  doctrina,    hoc  ideo  fufpenfo,   utVirgil.  Ecl.  II.  66. 

ab   Horatio   adiici    moneutium,  Verfa  iugo  h.  inverfo  iugo  ara- 

quod  caro  pecudum  a  lupis  ad-  tra    Ovid.    Fait.     V.     /\ 97.   — 

morfarum  tenerior  ac  delicatior  Vernan ,      ditis    examen    domus, 

fit,  iuxtaFlutarch.Sympof.il.  vernarum  examen,  copia,   turba 

p.  {331.  opulentiae ruiticae  argumentum. 

Tibull.  II.  1.  25.    turbaque  ver- 

v.  61.    Vt  iuvat,  ma2,namvo-  narum,  fatnri  bona  fgna  coloni. 

luptatem  affert,  ( contemplando  —    pofiti,    difcumbentes    circa 

divitias  fuas   ruflicas  et   fructus  Larcs ,   ambientes  focum ,  epu- 

ex      agricultura       percipiendos  lisque  indulgentes.   Cruqu.  lau- 

animo  praecipiendo)   oves  bene  dat    Coluni.    XI.     1.    1Q.     con- 

paftas ,     fatura8  h.  e    paftu   do-  fuefcat  ruflicos  circa   Larem  do- 

znum  properantes  videre,  textis  mini  focumquefamiliarcmfcmper 

cratibus  includeudas,  v.  45- —  epulari.    —    renidentes ,     reful- 

62.     65.    Sollennis     vefpertini  gentes   a    foco    luculento.      Ad 

temporis    deforiptio.       Vid.    ad  hunc  enim  poiitas  fuiife  Larium 

IV.  6.    42.    Adde    Oppian.  Cy-  icunculas,     fatis    coniiat.      Pri- 

neg,  I.  153  fqq.   iisdem   colori-  maria  autem  rv>   renid.  ignis  in 

bus  utentem:    vj  -7raA.1v  sff-xtpiy-  foco    lucentis    inelt  notio,    foci 

civ ,   eV  yskioc  ^vyi   nXivyf  (  Sol  puri    ac    purgatorum     Lariuni 

iugu  demeret  bobus  1.  1.),  oVttcti  (  quod  idem  Cato  143.  praecipit : 

cyfxaivovfftv  sai<;  dysXyffi  vcjxy^fc,  Focumpurum  circumvirfum  quo- 

t  Jts  vccxrcxffrHyovffi  irorl  cfytrspovc  tidie  priusquam  adntum  rat,   ha- 

vd'M    ffqnove    $qiSlij.zvm    paclcvc  beat )   omninoque  munditiei  rn> 

ts       v.cx)      ovScxrcx      v.v//.cxivcvffcci.  iticae  tantum  fecundaria.    Evin- 

Operis  diurni   abfolutionem  co-  cit  hoc  Martialis  iniitatio ,   III. 

6fr 


EPODON     LIB.    C.    II.    V.     6l-70.  499 

Haec  ubi  loquutus  foenerator   Alpliius, 

Iamiam  futurus   rufticus, 
Omnem  redegit  Idibus  pecuniam; 

Quaerit  Kalendis  ponere. 


53.  22.  23.  Cingunt  ferenum 
laclei  focum  vernae ,  et  larga 
ffjios  lucet  ad  Lares  fdva. 

v.  67  —  70.  Vid.  Argum. 
Alphius  ifta  fecum  loquutus  (ma- 
le  nonnulli  Horatium  ifta  loquu- 
tum  autumant,  interpunctione 
poft  lianc  vocem  infulfe  facta  ), 
reputansque  vitae  iftius  coromo- 
da,  certus  iam,  rus  commigrare 
(iamiam  futurus rujticus),  omnem 
pscuniam,  in  foenore  colloca- 
tarn,  redegit  ldibus ,  h.  edixit 
debitofibus,  quum  Idus  effent, 
pecnniam  f.  fortem  cum  ufuris 
proximis  Calendis  pernumeran- 
dam ;  eandem  tamen,  quum  eae 


advenifTent ,  iterum  ponit  foe- 
nori,  abiecto  rufticandi  confilio. 
Ex  li.  1.  recte  poni  poffe  arbi- 
trpr ,  capitis  f.  pecumae  in  foe- 
nore  pofitae  folutionem  Calen- 
dis  faciendam  ,  Llibus  indici  fo- 
litam  fuilTe ;  nam  his  vere  coa- 
ctam  fuifle  parum  probabile  vi- 
detur,  quum  ufurae  cuiusvis 
menlis  initio  perfolvi  confue- 
viffent.  Atque  in  hanc  fenten- 
tiam  forte  Cic.  Catil.  I.  6. 
Praetrrmitto  ruinas  fortunarum 
tuarum,  cjuas  omnes  impendero 
proximis  Idibus  fenties.  Ponere, 
proprium  hac  de  re  verbnm,  ut 
p«XXs«v,  x«Ta(3«A.A.£ii/ ,  riSivat 
gr.    Vid.  Tayl.  ad  LyL  p.  5tfo. 


Ti   J. 


QAh- 


5UO  Q.    ilORATII    FLACCI 

C    A    R     M    E    N       III. 

ARGrMENTrM. 

LVfWm  Horatius ,  coenae  a  Maecenate  adhibitus ,  al- 
iiuiL  feu  potius  morctum,  editlii  mflici  genus,  ferpyl- 
lo  aliisque  acribus  herbis ,  maxime  allio  (unde  more- 
tum  alliatum  vocat  JDonat.  ad  Terent.  Phorm.  II.  2. 
confectum,  atque  inter  exquifitiores  dapes  per  iocum  (id 
quod  praeter  v.  20.  res  ipfa  argnit)  a  Maecenatc  menfae 
adpofitum,  degufiajfet,  tetrosque  illud flomachi  crucialus 
cieret;  percitus  atque  commotus  inde ,  quo  fcilicet  di- 
gnam  ei  gratiam  rependeret,  onme  bilis  fuae  virus  in 
■pejiem  ifiaui  hoc  carmiue  evomit,  illudque  diriffimis  ve- 
nenis  acquiparat.  —<-  Levitali  huius  argumcnti  miram 
gravitatem  ac  tragicum  fere  fpiritum  poeta  admifcuit, 
quo  fcilicet  Maecenat  ,  auctori  ifiius  tragoediae,  ri- 
fum  exprinierct:  atque  haec  propria  huius  carminis 
virtus  habenda  efl.  Accedit  fententiarum  enuntiatio 
elaboratiffima  ac  vere  lyrica. 


A  I) 


EPODON     LIB.     C.    III.     V.     1-6.  501 

A  D      MAECENATEM. 


Jl  arentis  olim  fi  quis  inpia    manu 

Senile  guttur  fregerit, 
Edit  cicutis  allium  nocentius. 

O    dura  meiTorum  ilial 
Quid  lioc  veneni  faevit  in  praecordiis? 

Num  viperinus  his  cruor 


Ju- 


v.  1.  Allium  rmlli  veneno- 
rum  generi  fecuntlum  ofienfu- 
lus ,  primo  cicutae  comparat, 
eique  adeo  anteponit  poeta. 
Quae  quum  apud  Atlienienfes 
publica  capitis  damnatorum 
poena  effet,  poeta,  au^endae 
rei  caufla,  colores  inde  exor- 
nandae  fententiae  admifcuit,  ita 
quidem,  ut  aliitim  utique  cicu- 
tae  fubftituendum  cenferet.  lam 
pro  aenerali :  fi  quis  fcelus  ca- 
pitali  nuimadverftone  dignum 
commiferit,  huic  allii  edendi 
poena  ftatuitor ,  cicuta  quippe 
efiicacioris ,  fpeciem  fceleris, 
idque ,  quo  atrociori  poenae  lo- 
cus  effet,  immaniihnii,  parri- 
cidii,  pofuit.  Igitur  (1  puis 
clim,  poRhac,  aliquando  (mi- 
nus  commode  ad  praeteritum 
.  tempus  nonnulli  refernnt)  im- 
■pia  manu ,  avcctx  yrngi,  «vo- 
ciwg,  eo  usque  impietatis  pro- 
cefferit,  ut  guttur  parcntis  fe- 
tiile ,  patris  feuis,  frangat,  eli- 
dat,     curn    occidat    (at    quaru 


itvotQyigrtgsv  alterum !  cf.  II. 
13.  0.);  auctorhm,  nt  is  edit 
allium ,  Ut  allii  huic  edendi 
poena  irrQgetux  atiocifhma,  ci- 
euta  quippe  dirioris.  - —  4  •  Quam 
tlura ,  fsrtia,  robufta  credere 
par  eft  melforum  effe  ilia,  qui- 
bus  nihil  inde  noxae  inferatur, 
quae  allio  minime  laedantur. 
De  allio  cum  aliisv  herbis  con. 
trito,  f.  moreto,  confueto  mef- 
fortuD  edulio  Virg.  Ecl.  II.  10. 
Tlieftylis  et  rapido  fejfis  mejjo* 
ribus  aeftu  allia  Jcrpyllumque, 
lierbas   contundit    olentes. 

v.  5.  Quid  hoc  vencni  faez>it, 
quid  hoc  veneni  eft,  quod  hoc 
venenum  dicas  ,  quod  adeo  fac- 
7'it ,  tam  rapide  agit,  tantos 
cruciatus  ciet  in  praccordiis. 
Doctus  ac  frequens  apud  poetai 
eft  ufus  verbi  Jaevire.  de  rebus, 
quae  cum  vehemenlia  a^unt. 
Ita  amor  et  libido  faevit  circa 
iecur  I.  25-  *5'  Petron.  c.  17. 
viaior  dolor  facvit  in  praccordiis. 

Ii  3  Prae- 


502 


Q.     HORATII     FLACCI 


Incoctus  herbis  me  fefellit?    an  malas 

Canidia  tractavit    dapes? 
Vt  Argonautas  praeter  omnes  candidum 

IVIedea  mirata  eft  ducem,     * 
Ignota  tauris  inligaturum  iuga, 

Perunxit  lioc  lafonem: 


Hoc 


Praecordia,  0p«va?,  membrana 
fculus,  qui  medius  eft  in- 
ter  tlioracem  et  abdomen ,  et 
latione  tollitur,  h.  1.  pro- 
pter  irritabiliratem  fnam  cuni 
delectu  ad  partes  vocatns.  — 
6.  Nnni  veuenum  his  herbis 
imoctum  ma  fefellit,  h.  inco- 
ctum,  admixtiim  fuit,  quod  me 
Jallfiet,  laterer,  fugeret:  omni- 
no  pro:  n um  forte  veneno  her- 
bae  iiiae  infectae  funt?  Pro  ve- 
neno  fpedatim  eft  cr-ior  viyerae, 
in  acntifliniis  olim  venenis  ha- 
bitus.  Vid.  f.  g.  q.  —  n.  y.  Ex 
Ex  adfufi  veneni  fufpicione  eo 
ftatim  defertur  poeta,  ut  hoc  fce- 
Jus  a  Canidia  delignatum  dicat. 
Cf.  infraXVfl.  6\  etSerm.  II.  3. 
extr.  —  truttavit,  delecte  pro, 
npparavit;  ndiectam  enim  illnd 
verbum  habet  veneficii  notio- 
t* -m,  ut  H.  13.  10.  adde  Senec. 
Med.  7iq.  —  malas ,  noxias, 
veneno  infectas  ,  ut  mala  gra- 
mina  Virg.  Aen.  III.  471.  Ti- 
b.ill.  I.  2.  51.  malae  herbae,  et 
palTim. 

v.  g  —  14.  Neque  alio  vene- 
no  Medeam  nfarr.  cfle  credide- 
rira.     Duobus  ftatiin  exemphs 


illnftratam  propofuit  hanc  fen- 
tentiam  ,  quae  artis  eius  maxi- 
ma  effent  documenta,  poeta. 
tn  primo  fpectanda  unice  roZ 
(paglji.&Kcv  elhcacia,  quae  Iafo- 
nem  adverfus  taurornm  violen- 
tiam  igneumque  fpiritum  tu- 
tum  praefraret ;  alterum  (pa^- 
fju\Y.ov  vere  h^k^r^iov.  No- 
tnndum  hoc  propter  morofius 
Scalip;eri  iudicium  Poetic.  VI. 
p.  542.  Medea,  ut ,  tl?,  poft- 
quam  jjraeter  o.  Argonautas  mi- 
rata  eft ,  oculos  et  animum  de- 
pofuit  in  duce  cavdido,  pulchro, 
lafone,  pulchritudine  eius  capta 
eit,  hincque  fervandi  eius  con- 
filium  cepit.  IWirari  ut  I.  4* 
lq.  IV.  t>  15.  cf.  f.  36.  lg. 
Candor  de  pnlchritudinc  paiTim. 
—  lioc  allii  fucco  lafouem  j>er- 
unxifle  ,  iyy_qiaoia5oii ,  credere 
confentanenm  eft.  Pariun  con- 
fulunt  llovatio,  qui  veri  quid 
huic  poeticae  rei  exaogerationi 
fubefTc ,  ad  alliique  naturam, 
quae  venena  praefentiova  elR- 
ciat,  refpici  contendunt.  Ad 
rem  cf.  Pind.  Pyth.  IV.  593. 
Apol!.  Rhod.  III.  1041.  et  Val. 
Tl.  VII.  465.  —  iuga  ignotai 
quac 


EPODON    LIB.    C.     III.     V.     7-  18. 


503 


Hoc  delibutis  ulta  "donis  pellicem, 

Serpente  fagit  alite. 
Nec   tantus   unquam    liderum  iiifedit  vapor 

Siticulofae    Apuliae : 
N?c   munus  liumeris  efficacis  Herculis 

Inarfit  aeltuoiius. 

At, 


quae  nondum  experti  effent 
tauri,  a  Iafone  primum  doimii- 
di.  —  13.  14.  JIoc  allii  fucco 
eadem  inunxit  dona  nuptialia, 
pallam  ;t  coronam  ,  quae  Glau- 
cen  f.  Ceufam  ,  novam  Iafonis 
nuptam ,  ad  quam  miffa  effent, 
magica  v.  ftut  perurerent  atque 
exftinguei°nt.  Sed  variavit  ora- 
tionem  pceta ,  adiecta  fugae 
eius  ,  re  perpetrata  ftatim  factae, 
mentione;  plane  ut  infra  V. 
63.  —  donc  delibuta  (J)«£^uftKcp 
x*X?  1  *!*£»*•  —  fuglt  ferpente 
alite ,  curru  alatis  ferpentibus 
iuncto  Atheius  petiit.  Res  nota 
ex  Euripidis  Medea  et  velApol- 
lod.  I.  9.  zQ. 

r.  15.  16.  ]STec  vapor,  fer- 
vov,  aeftns  fdenm ,  iideris,  h. 
Sirii,  eius  excrtu  excitatus, 
tantus  infedit  Ap.,  tantus  un- 
qnam  per  Apuliam  fuit  ferven- 
fiJlimo  aeftatis  tempore,  quanto 
vifcera  torrentur.  Sedere  ,  in- 
jidere ,  premere ,  inmbare  fol- 
lennia  de  caeli  intemperie,  vel 
frigidiore,  vel  calidiore.  Lucan. 
X.  251.  rhocbus  prejjit  Meroen, 
tellusque  perufta  caet.  Val.  Fl. 
k  *:*d5-   populator  Siriusagri  in- 


cubuit.  Senec.  Oed.  47-  gravis 
et  ater  incubat  terris  vapor.  De 
craffo  aere  Idem  Ilcrc.  iiir.  704. 
ivunotus  aer  haeret ,  et  pigro 
fedet  nox  atra  mundo,  et  l,u- 
can.  Vf.  649-  rion  Taeimieis  Jic 
faucibus  a'ir  fedit  iners.  —  Jiti- 
culofae  ,  aridae,  torridae ,  xo- 
kvbttyiov ,  Ilomerico  epitheto. 
Cf.  III.  30.  11. 

v.  17.  18-  Wlunus,  veftis, 
Nefli  cruore  tincta,  quam  Deia- 
nira  Herculi  mifit,  quo  conftan- 
tiorem  eius  amorem  experiretur, 
humeris  eius  non  aejtnojius,  ma- 
iore  cum  aeftu,  vehementin, 
magis  inarft,  avtus  eius  invafit, 
adedit;  non  maiore  aeftu  corre- 
ptus  eft  Heroules.  De  fabula 
adeant,  quibus  optis  eft,  So- 
phocl.  Trachin.  581  fqq.  Ovid. 
Metam.  IX.  150  fqq.  —  ejjlcaeis, 
impigri,  ftrenui,  invicti,  perpe- 
tuo  Herculis  epitheto. 

v.  19  —  22.  Allii  foetorem 
extremo  loco  notat  poeta,  face- 
tiflima  ad  Maecenatem  conver- 
Jione  facta.  Si  concupiveris, 
comederis,  tale  quid,  allium ; 
fed  illud  praeclare  prorfus,  qnali 
ipfum    allii   nomen    exhorreat, 

li  4  rtt 


5o/r 


Q.    HOBATII     FLACCI 


At,  fi  quid  unquam  tale  concupiueris» 

Iocofe  Maecenas,  precor, 
Manum   puella   favio   opponat  tuo, 

Extrema  et  in  fponda  cubet. 


«t  bene  Gefn.  Jocofum  Maecena- 
tem  appellari  vult  Porphyrion, 
„cui  velit  iocos  ftios  commen- 
datos  effe"  infcite  prorfus.  Ita 
tamen  Schol.  quoque  Cruqu. 
Reliqui  fere  omnes  ad  iocos 
Maec.  amatorios ,  de  quibus 
ftatim  verba  faciat  poeta,  refe- 
runt :  haud  incommode.  Milii 
tamen  multo  probabilitis  vide- 
tur,  reni  ipfam,  quae  huic  car- 
mini  occafionem  dedilfet,  a  poe- 
U  defignari.      SciUcet  iocos  fe- 


cerat  Maecenas,  inter  exqiifi- 
tas  dapes  alliatum ,  vililTmum 
rufticorum  cdublum,  appor.tndo. 
—  2i.  Manu  oppolita  prohi- 
beat ,  arceat  te  ofculari  t  vo- 
lentem  puella.  Prope/t.  II. 
2  2.  39.  oppofxta  prcpcllans 
fuavia  dextra  proflit  n  laxa 
nixa  pedem  folea.  —  2  2.  Et 
in  extrema  fponda,  div?rfa  lecti 
partc  extrema  cubet ,  louge  a 
te  difcumbat  in  lecU ,  [q.  rt« 
acri  foetore  ofxendatu;. 


CMi- 


I.PODON      L113.      C.      IV.  505 


C     A    R     M    E    N       IV. 

ARGVMBNTVM. 

1  emere  eos  agere  arbitror,  qui  Jatis  ajjrmate  de  Jio- 
mine,  quem  virulentis  his  iambis  jnojcindit  poeta,  pro* 
nuntiant,  quum  opjiido  multi  injimae  plebis  atque  Jer* 
vilis  adeo  conditionis  extitcrint ,  qui  inter  extremi  belli 
civilis  Jurores  in  nobilijjimarum  Jamiliarum ,  quae  yer 
Jactiones  aut  cxtinctae  aut  jjrojcrijjtae  ejjcut ,  amjjlijjl- 
mas  pojjejjiones  involajjcnt ,  perditijjimisque  moribus 
Juis  adjummos  honorum  gradus  evecti  ejjent ;  quos  qui- 
dem  imjjorluno  Jajiu  Juo ,  quo  novi  ijii  homines  ejjer- 
reniur ,  maximam  bonorum  omnium ,  quibus  Jactionum 
iujania  pejjercijjet ,  in  Jemet  indignationem  concitajje, 
ijja  rei  natura  Jidem  adjtruit.  Ex  ijjo  carmine  dijci- 
vius,  homincm,  quem  notat  Nojier,  Juijfe  natv.m  Jervili 
genere,  quod  flagitioJJJimae  injuper  vitae  inquinajjct  labe, 
mox ,  ubi  maximas  divitias  Lribunique  militaris  jjotefia- 
tem  adejjius  JuiJJet ,  injolentijjimum  mortalium  Jactum 
ejje:  quae  quidem  quomodo  in  jMaenam ,  Cu.  Pompcii 
Ubertum,  congruant,  adeo  quidem,  ut  iujtam  morum  eius 
imaginem  exhibeant,  ii  viderint,  qui  ldmis  cupide  Schcll. 
auctoritatem ,  iu  talibus  non  admodum  gravem,  amplc- 
ctendam  Jtatuunt.  Ac  gravijjimam  perjidiae  infamiam, 
qua  laborabat  Maenas,  quis  non  in  homiue,  quem  ex 
Juis  ornatum  vellet  virtutibus  poeta,   Jdcntio    jjraeter- 

Ii  5  viijfam 


5o6  Q.    HOIIATII    FLACCI 

viijjam  inre  cum  Cejnero  miretur?  Neque  enim,  quod 
vpponunt  quidam ,  timendum  erat  poetae ,  ne ,  |i  uc/ 
maxime  hos  iambos  tum  tcinporis  evulgatos  Juijfe  Jia~ 
tuaSj  Augujli  gratia  cxcidcret ,  quem  Jolum  proditionis 
Jructum  in  proditore  amajfe  Jatis  conjtet;  in*cuius  ta- 
vien  notitiam  ne  adductus  quidem  tum  erat,  quum  hos 
Jcriberct  poeta.  Vt  taceam,  multo  ampliores  tri- 
bunicia  potejtate  (  quam  eui/i  tennijje  ne  memoratur 
quidcni  ullibi )  Maenae  honores  contigijje,  quorum  com 
viemoratio  multo  graviorem  ei  excitatura  Juijfet  invi- 
diam,  et  alia,  quae  Scholl.  Jldem  admodam  Jublejiam 
Jaciunt.  Vid.  Sanad.  et  Boettig.  ad  h.  I.  Caeterum, 
quod  iam  Toupius  vidit  (Epiji.  crit.  p.  lgo.j,  Ana- 
creonteis  coloribus  ( in  Jragm.  XX VII.  Fijch.  )  nonuulla 
ab  Tloratio  adumbrata  ejfe,  adiuoduru  probabile  eji. 
En  Teii  poetae  verba: 

'0  T-ay.Tov>)qo;  'AqTsycov 
K//3ctyXov   svqtaasv  filov, 
HoWa  p.sv  kv  bovq)  rtSs); 
Kvr/sva,   rroXXa   b"  sv)   rqoytp, 
UoXka  cV  h     vtvrtp  aKVTtva 
Macm-yt  Swfxr/Ss);  — 
Nuv  b'    'sTifiaivst   aartvscov 
Xqvasa    (poqstuv    v.a3kq]xaTa 
TLal;  KuKttS» 

Kai   aKiaoloxyv    iXsQavrtvyv 
$>oqs't  yvvat^tv   avTtv;. 


l.u- 


EPODON      LIB.      C.      IV.     V.      1  -  /f. 


607 


J-mpis  et  agnis  quanta  fortito  obtigir, 
Tecum  milii  difcordia    eft, 

Ibericis    perufte   funibus   latus, 
Et  crura  dura    compede. 


Licet 


v,  i.  Archilochia  libertate 
inirio  ftatim  acerrimutn  adverfus 
hominem,quem  petit,  profitetur 
odium  poeta,  illudque,  ut,  quale 
fit,  probe  iutelligatur,  per  compa- 
rationem  oftendit.  Pedeftre  erat : 
quam  difcordes  natura  lupi  et 
agni  funt ,  tanto  tui  flagro 
odio.  Sortito  iftis  animalibus 
difcordia  obtigit,  fortiti  eam 
funt ;  akuy^ov  ,  h.  e.  naturae  le- 
ge  ita  comparatum  eii  ,  ut  mu- 
tua  exerceant  odia  agni  et  iupi. 
Sors  enim  /xol^u,  to  si/xug/xsvov, 
quod  fatali  quadam  neceflitate 
conftitutum  eft,  ad  quod  natu- 
ra  facti  fumus,  quod  nobis  at- 
tributum  eft.  Plaut.  Merc.  T. 
2.  '2f}.  Ac.  Periimus.  Ch.  Prit* 
cipium  inimicis  dato.  Ac.  At 
tibi  fortito  id  obtigit,  h.  tibi 
deftinatum  eft  nialum.  Senec. 
Phoeniff.  245.  Jata  quis  tam 
triftia  fortitus  unquain !  De  na- 
turali  luporum  et  ovium  odio 
Homer.  II.  XXII.  263.  oChs 
k'jy.01  te  kw  uqv&s  o/xctyqovu  £tv- 
jXOV  syovfftv ,  ukkot  Jt«K«  (pjo- 
vsovfft  htu/xvsosg  ukkvjkotfftv. 

r.  3.  4.  Acerbe  admodum 
priftinam,    quae  ci  exoidiiTe  vi- 


debatur,  conditionem  fuam  in 
animum  revocat ,  neque  folum, 
quod  fervus  fuorit,  exprobiat, 
fed  etiam ,  quod  nequam.  Hoc 
poenis  fervilibus,  quas  perpef- 
fus  fit,    poeta    innuit.       Anacr. 

1.  in  argum.  loco :  irckku.  &  sv 
voitco  e-AVTivx  fxuffriyt  SM/xiyDsi^. 
Terufte  latus ,  cuius  tergum 
(pro  quo  fignificantius  eft  latus, 
qnntenus  funis,  tergo  impactus, 
lateri  fe  applicat,  jnfmuat. )  fu~ 
nibus  f.  loris  peru/ium  eft ,  h. 
laceratum ,  notatum  ,  in  cuius 
tergo  adhuc  fervilium  flagro- 
rum  figna  confpicua  fimt.  Trnvt 
verbera,  quae  altius  fedent;  ex- 
quifite.  Nofter  Epp.  I.  16.  47. 
loris  non  ureris  aio  et  Serm.  II. 
7.  58*  tlrl  virgis  frrrcque  ne- 
c-ari.  Catull.  XXV.  10.  ne  la- 
neum  latufulum  —  inufla  tur- 
■piter  tibi  jlagella  confribillent, 
h.  xciTuyQuipwffi,  ut  Lucian. 
Catapl.  I.  p.  6  )Q.  —  Ibericis, 
e  fparto  Iberico  tortis ;  nam 
Iberia  f.  Hifpania  fparti,  feracif- 
fima.  Cf.  Plin.  XIX.  2.  Vnde 
herbas  Ibericas  fpartum  orator 
quidam,  quamqiMm  ruli<  ule  at- 
que  inepte,  iudice  Ouinlii.  VIII. 

2.  2.    dixerat.       Qrnat      adeo 

hm- 


5o8 


<>.    IIORATII    FLACCI 


Licet  fuperbus    ambules  pecunia, 
Fortuna  11011  mulat  genus. 

Yidesne,    Sacrarn   meliente   te  viam 
Cum   bis  ter   ulnarum  toga, 


Yt 


f  rnpliciter  Ii.  1.  et  auget  rei 
ideam.  Quod  enim  imic  co- 
gunt  nonnulli,  hominem  in 
Fompeii  claffe,  quum  Ilifpaniam 
tenderet ,  remigem  fuiffe ,  hoc 
paullo  reconditius  avbitvov.  — 
4.  crurd  perujla,  attvita,  arty- 
fAtxTicZivTx  (  v.  ObiT.  mifc.  II. 
jj.  '2q2.  )  dura,  ferrea  compede. 
Cf.  Tib.  T.  7.  42.  II.  6.  25. 
Sewum  ex  erjiaftulo  defienat, 
qui  opus  in  cornpedibus  faceret, 
adeoque  infimac  fortis  manci- 
piuni.  Nifi  potius  ad  poenam 
fervilem  referas.  Terent.  Phorm. 
II.  1.  19.  JMolendum  usque  in 
pijirino,  vapulandum,  habendae 
cempedes.      Fx.es  notilTima. 

v.  5>  Licet  ambules,  magni- 
fico  eradn  te  inferas ,  incedas, 
Jis  fuperbus  pecunia,  divitiis  cf- 
feraris,  omnino  quaefito  ornatu, 
ac  evapbice  prorfus  de  homine 
divitiis  fnperbiente,  quales  fere 
junc ,  quos  ex  humili  magna  ad 
fajligia  verum  extollit,  quoties 
voluit  Fortund  iocari,  luven.  III. 
39.  Vulgare  udque  erat,  ut- 
cunque  onulentus  lis.  Ambulare 
praeclare  de  ftatu  ac  e;reffu  bali- 
lico  ,  ut  Plautus  loqiiitur.  Ad 
Noftium  Claudian.  XVIII.  305. 
erccto    pectore     dives    ambulttt. 


Commode  comparat  Boettig.  gr. 
Go$<x()wc  |3aoi'£s<v.  —  6.  lor- 
tuna ,  opes,  et,  quos  hae  lar- 
giuntur,  honores ,  non  mutant 
genus,  non  abolent,  delent  ge- 
neris  i°nobilitatcm ,  illud  efli- 
cere  nequeunt ,  ut  fordidos  na- 
tales  tuos ,  conditinnem  tuam 
priftinam  illuftremreddant.  Ali- 
ter  de  divitiarum  vi  Menander 
apnd  Stob.  Grot.  p.  $67.  tcCto 
yuevov  iTtvv.oTZt  na)  Suffyavsinv, 
vc«<  rpsxsu  xovijfiav,  to  iroXkot 
my.TyfcSat. 

v.  7.  Illud  Juperbut  ambulas 
admodum  ivoc^ywc  iam  ab  eile- 
ctu  declarat  poeta,  nimirum 
publica,  quam  intle  in  fe  concitet, 
indignatione,  quam  populus  rei 
indiguitate  commotus  prae  fe 
ferat,  atque  palam  ipfo  effundat. 
Multum  amaritudinis  habet, 
quod  huius  rei  veritatem  ipfi 
extorqueat.  — ■  te nwiiente  viamt 
gradu  magnilico  atque  ad  gra- 
vilatem  compofito  incedente  per 
viam  Sacram,  cum  delectu,  pro, 
te  prodeunte  in  publicum. 
JVIetiri  viam,  hiajxiT(>v\3oiG~a.t, 
alias  limpliciter  eft,  coniicere 
iter,  ciufum;  h.  1.  de  gradu  ad 
aequnbilem  merifaram  defcripto 
(  ,mctu  q\j£-fioZ  /3«/vsiv  )  ,  qualis 
iacta- 


EPODON     LIB.     C.    IV.     V.     5-12. 


50f) 


Vt  ora  vertat  huc  et  hnc  euntium 

Liberrima   indignatio? 
Sectus  flagellis  liic  Triumviralibus, 

Praeconis  ad  faftidium, 


Arat 


iactabundi  hominis  efle  folet. 
Ovid.  A.  A.  III.  301.  Haecmouet 
tirte  latus ,  tunicisque  jluentibus 
muros  excipit,  extenfos  fcrtque 
fupeiba  pedes.  Viam  Sacram, 
delecte  ponit  poeta ;  nam  ea 
maxime  otioforum  trita  atque 
obfelfa  erat  hominum  turba, 
cui  adeo  fe  fpectandum  ilte 
ingereret.  —  3.  Cum  toga  fex 
nluas  ampla,  quae  divitum  ac 
delicatulorum  hominum  erat. 
Vniie  vclis  non  togis  amictos 
Cicero  tales  appellat  CatiL  II. 
10.  laudante  iam  Schol.  Cuiqu. 
Tib.  I.  6.  40.  Effiuit  effufo  cui 
toga  laxa  Jinu.  Vid.  Brouckh. 
ad  Tib.  I.  9.  70.  Arcta  contra 
tenuiorum.  Nofter  Epp.  I.  1 (}- 
30.  Arcta  decet  fanutn  comitem 
toga,  —  Q.  10.  Vt  omnes,  huc 
et  huc  euntes ,  practereuntes, 
commeantos  ilta  via,  ora  in  te 
vertant,  convertant,  te  oculis, 
manu,  defijiant,  fi<rnent,  neque 
diJlinmlate,  fed  liberrime  indi- 
gnentuv,  quod ,  quum  olim 
lervus  ncquam  fneris,  opes  et 
honores  amplifiimos  confecu- 
tus  lis  ,  infolentiflimeque  te  ge- 
vas.  Pro  hoc  ipfas  indignabun- 
di  populi  voces  refert  atqueap- 
ponit  poet.i;  in  quo  fumma 
iv.iv-  tt»  eii.      Alii,   ut  iam  Por- 


pbyr. ,  ora  vertat ,  volunt  efle, 
detorqueat  a  te  afpectum,  mal» 
vel  propter  liberrimam  indigna- 
tionem;  tiun  talis  demoniiratio» 
non  usquequaque  honorifica 
erat.  Ovid.  Amor.  III.  6.  77« 
Quid  motor?  en  digitis  demon" 
Jtror  adultera  vulgi.  —  Indi- 
gnatio  libera ,  non  obfcure  ant 
diflimulanter  prodita,  fed  erum- 
-pctis  animo  ac  pectore  (  Vellei. 
II.  66'.),  ac  palam  profefla. 
Ira  Ubera  verba  animi  Iuven.  IV» 
QO.  et  libsra  bilis  infra  XI.   16* 

v.  11.  Hic ,  inquit  prae- 
tereuntium  turba ,  fervorum, 
quondam  nequiJiimus,  fumma- 
que  ideo  ignomiiuanotatus,  hnx 
vero  in  fumma  opum  aflluemia 
conititutus,  et  tribunus  mili- 
tum  factus,  vide  ut  infolentius 
fe  eifert,  ut  luxu  diiiluit!  Pri- 
ttinam  eius  nequiiiam  a-tque 
rgnominiam  declarant  fiagell» 
Triumviaiia,  h.  flagTa  a  Trium- 
viris  rcrum  capitaiium  tera,o 
eius  infiicta.  Jsnmhosin  fcele- 
ratoa  fexvoa  etiam  animadver- 
fionetn  habuiffe,  fatii  ConilaCL 
Vid.  Pignox.  de  Servis  p.  13. 
Ad  poenae  atrocitatem  defi«na«- 
dam  fpectat  fectus  h.  piane  con«- 
eifus,  laceratus  llagris  (  ut  Maf. 
ti.»1. 


5  l  O  Q.    IIORATII     FLACCI 

Arat  Falerni  mille  fandi  iugera, 

Et  Appiara  inannis  terit; 
Sedilibusque  magnus  in  primis  eques, 

Othone  contemto,    fedet. 


Quid 


tial.    X.    5-    *4'     feveri    fectus  rium  iter  ifta  via  inftituit ,   Ap- 

Aeaci  loris.      Adde   Iuvenal.   X.  piam   frequunt.it ;    quam   notio- 

516.   Tib.I.  g.  22.)  et  ad   eius  nem   v.    terit    forte    adiunctam 

dtuturnitatrm,  praeconis  ad  fa-  habet    h.  1.   ut   apud  Virg.    Ge. 

ftidium,   h.  eo  usque  caefus,    ut  1.  3go.  Jngujium  formka  terens 

praeeo  chunando  defetifceretuv,  iter.      Alias   terere  iter,    viam, 

vox    eum    defiueret.       Praeconi  rqif&tai  r/oov  limpliciter ,   ire,  in- 

enir'   lioc    datum   erat   negotii,  cedere  via.    Ad  velocitatem  vix 

ut,   quamdiu  Ucior  virgis  c-xpe-  beno    referas.      Caetemni     Ap- 

ditis  ia  tevgum  malcfici  faeviret,  piam  (  ut  paullo  ante   viam    Sa- 

poenae  caufTam  praedicavet.    - —  cram)   delecte  pofuit  poeta,  ut- 

13.    Generatim    quidem    accipi  pote   commeantium   turba  cele- 

poteft :   fundiim  mille  iugerum,  bratiihmam. 

ampla    latifundia  in    Canipania,  * 

fevtilifTimo   et   amocniftimo  Ita-  v.  15.   L.  Rofcius  Otho  a.  V. 

liae  tractu,  'arut  h.  poifidet  (  ut  DCLXXXVI,  lege.no  tulerat,   ne 

Sevm.lJ.  1.  55.);   iignificantius  quis   in  XIV.    Ordinibns ,     or- 

tameu  ad  notandam  eius   luxu-  cheftvae  proximis ,    fedevct,  nifi 

riem      ( etiam     propter     epith.  qui  eques  efiet,   aut    equefirt-m 

Falerni )   evit ,    fi    fpeciatim    vi-  cenfum      ( quadringenta      fefter- 

ne.is,     per  Campnniae    partem,  titvm.      Cf.  Epp.  I.  l»  57-)   ha- 

vini  optimi  fevaciilimam,   longe  bevet,    atque  ideo  in  iftum  Or- 

porvectas  intelligas.    Neijue  ob-  dinem  adfcriptus  eftel.       Parem 

fiat   arat,     quum     fatis    confiet,  equitibus    dignitatem    habebant 

vinens     inter     vitium     ordinss  Tribuni  mihtum ,  quibus   adeo 

aravi  confuevifte.    —    14«  Tshm-  in    ifiis    gradibtiB    fedeudi     ius 

Blj    equi    Gallici   paullo  brevio-  erar.       Martial.    III.  95.   g.    vi- 

ris    ftatuvae    (unde    et   mannuii  dit  me  lioma  tribunum,   ot  frdeo, 

diai     1'lin.   Epp.   IV.     2.     IVlav-  qua  te  fufitat  h.  proturbat  de- 

tial.   XII.    24.    g.)    beatioribus  liguator       Oceanus.        Othonem 

Rorsuinis,    ob  velocitatem  ipfo-  igitur      contemnebat     ille,      h, 

rum,   in  deliciis  habiti.    Cf.  Lu-  non     metuenda     ipfi     erat    fex 

bretk  III.    1076.   et   Senec.    Ep.  Othonis  theatvalis,  audacter  in- 

^7,   —   Appiam  terit,    volupta.  vadebat  iitos  gradus ,    cuius  di- 

vitiao 


EIODON     LIB.     C.    IV.    V.     1 3  -  2  O. 


511 


Quid  adtinet  tot  ora  navium  gravi 

Pioftrata  duci  pondere 
Contra  latrones   atque  fervilem  manum, 

Hoc  hoc  tribuno  militum  ? 


vitiae  equeftrem  ccnfum  longe  fervusque  fuerit,  quo  quidem 
fupernrent,  et  qui  tribunus  mili-  nihil  mae;is  praepoftere  ac  raon- 
tum  equeftri  di°nitate  gauderet.  ftrofe  cogitari  poteft.  Spectat 
Sed  invidiae  metum  fubterfuge-  iita  Octaviani  expeditio,  niagnm 
re  haud  poterat,  quod  infimae  mole  appnrata ,  ad  a.  Y. 
xonditionis  homo  tantam  po-  DCCXVIU.  quo  Sex.  Pom- 
tentiam,  tantasque  opes  ftbi  peium ,  qui  infelicis  belli  reli- 
acquififfet ,  iisque  tam  arrogan.  quias  armatis  ergaftulis  contra- 
ter  uteretur.  Summam  enim  ctisque  piratis  adauxerat,  per- 
arrogantiam  prodebat,  dum  in  fequendum  opprimendumquo 
primis  iftorum  graduum  fcdili-  ftatuit.  Cf.  Dio  XLVIII.  20. 
bus  fefe  tanquam  eijues  magnus,  Fior.  IV.  8-  et  mfra  IX.  g.  10. 
fplendidus  ,  illuftrfs,  iactaret,  Eaqne  res  exitum  habnit,  pugn.i 
femper   primos    gradus   occupa-     navali    ad    Mylas,     in    Siciliae 

ora,  commifTa.  Quid  attinet, 
ftomachabundi  eft,  quid  expe- 
dit,  quid  commodi  inde  in 
rerop.  redundatuTum  credas  ? 
—  tot  ora  caet.  tam  apparato 
bellum  navale  adverfus  latrones 
f.  piratas  inftruere.  Naves  bel- 
dum  caeruleas  -piuus  contemferat  licas  defignnntom  gravi  pondera 
undas.  ISentl.  laudat  Iuv.  X.  roftrata,  h.  ora  roftris  gravis 
123.  Antonl  gladios  potuit  con-  poiuleris  ,  aeratis  ,  inltructa, 
temnere,  fl  fic  omnia  dixiffet.  xoftratae  ;    cum  virtute,    quate» 

nus  roftr«iii£endis  mer£;en;iisque 
i'.  17  —  2o.  Nosclaffi,  quam  huftium  navibus  infervicbnnt. 
adverfus  piratas  r.tque  collectam  —  '20.  hoc ,  hoc ,  maxime 
fervorum  fu^itivorum  manum  ivcc^ywg  repetitum ,  tam  flagi- 
paramus,  hominem  praelicimus,  tiofo  fervo  regendae  claili  ad- 
qui   ipfe   piraticam     exercuerit,     moto. 


ret.  Totius  igitur  fententiae 
vim  in  primis  et  magnus  verti, 
in  promtu  eft  animadvertere. 
Contemni  res  eleganter  dicuniur, 
a  quibiiiS  nos  f.itis  tutos  pnta- 
rnus  ,  unde  nihil  periculi  time- 
mus.     Tibull.   I.   3.   37.    Non- 


GAR. 


512  (^.    1IORATII     *\LACCI 


C    A    R     M    E    N       V, 

J.RGVMJLNTVM+ 

X  amm  utique  vim  huins  carminis  adfcquuti  mihi  vi- 
dentur  ii,  qui,  quum  illud  omnino  in  traducenda  dijfa- 
mandaque  artis  magicae  difciplina  occupari  viderent, 
hoc  primarium  poetae  confilium  fuijfc  opinarentur,  quae 
quidcm  T^enufina  luccrna  parum  digna  fuiffet  materies ; 
fed  utitur  tantum  iis  poeta  ad  maiorem  Cauidiae,  quam 
contumeliofijjlme  tractandatn  fihi  propofuijfct ,  conjlan- 
dam  invidiam,  inurendamque  infamiam.  Ouam  quum 
eum  in  finem  magicas  artes  tam  diro  apparatu  aggrejfam 
poc' a  Rngat,  ut  infulfi  fenis  aidmum  a  fe  alienatum 
rccuperet ;  fatis  prohabiliter  inde  colligas ,  fuijfe  mulie- 
rem  propndiofae  likidiuis  atque  cius  quidem  actatis,  quae 
ipfam,  explendae  ijiius  caujfa,  vilijfunos  homines  expetere 
(infra  X.P'11.  20.  de  eadem:  amata  uautis  mul- 
tum  et  inftitorihus )  et  ad  hidusmodi  artes,  avo- 
lante  formae  iynge ,  confugcre  cogeret.  Iam'quum  eas 
•potiffimum  puellas  exagitet ,  ouineque  acerhitatis  fuae  in 
illas  virus  evomat  .poeta  ,  quae,  quum  vegeta  ac  Jlorcnte 
aetate  fajluofo  amatores  afperuatae  fuiffent  fupercilio, 
ohrepentihus  aunis  ultro,  incitatae  importuna  lihidiuis 
prurigine,  viros  adfcitis  omnihus ,  quihus  formae 
damnum  refarciretur,  lenociniis  aliisque  artihus  venaren- 
tur,  ficque  acerhas  arrogantiac  priftinac  poenas  luerent ; 
fatis  prohahilitcr  ftatui  poffe  cxijiimo,  Cauidiam  iisdetn 
praeditam  fuiffe  morihus,  gravijfimavique  inde  JJoralio, 

qui 


EFODON     LIB.    C.     V.  5  1 3 

ijui  ipje  quondam  Jajtidium  atque  arrogantiam  cius  ex- 
perlus  Juijfet ,   bilem  in  Je  commovijje.    Quo  acriores  igi- 
tur  conlumeliarum ,    quibus  injequendam  eam  Jiatuijfct, 
aculei  ejjent ,   non  Jatis  habct ,    llbidinojas  eius  intempe- 
rias  exagitare,  Jcd   rumore ,  qui  Jorte  de  magicis  Cani- 
diae  couatibus  increbuerat ,    in  rem  Juam   verjo  Jagitio- 
Jijjimi,    quod  aliquando  pcr  magicas  artes  patratum  in- 
notucrat ,    eam  injimidat  Jceleris,    iu  puero  ingenuo >   ab 
ijta  Jubrepto  atque  crudeliffima  morte  ajjecto,  dejignati. 
Quod  quo  maiorem  haberct  veritatis  Jpeciem ,    operis  ad- 
minijlras  ei  adiungit  venejcas,    per  unioerjam  Italiam, 
maxime  ]\~eapolin ,   artis  Jnae  exercitio  famigeratijjimast 
Saganam,    Veiam,  Foliam.     IpJ^   repraejentatio  ijtius 
rnalefcii,   omuinoque  Jacri ,   inter  qv.od  patrabatur ,    via-> 
gici,  planc  conjummatae  artis  eji  :    Inducltur  puer ,    ob- 
tejians  Canidiam ,   a  qua    truci  Je  vultu  dehgi  auimad- 
vcrtebat,,   nc  mali  quul,   quod  quidem   aulmus  eius  inde 
augnrabatur,  in  Je  Jtatuat:  quas  tamcn  ili.i  preces  afper- 
nata  veftes  ei  caeteraque   iu?<:nuitatis  omamenla  deripit, 
Jcrobique   mento    teuus   indit,    ut  dcfulerio  cibi  Jaepius 
mutati  contabcjccret.   lnter  haec  parantur  omnia,  quas 
ad  rem  magicam  pertineut ;   accenditur  ignis ,    eique  cu- 
tnulate  imponunlur ,    quae   Varum,    de   quo  laborabant, 
attractura   putarentur ,     lujiralur  domus,     injructisque 
rite  omnibus  Canidia    incantationem  peragitt  Jed  Jru- 
Jira:  hinc  ad  philtrum  ex    arejacto  iecinore    ac  medulia 
pueri  parandum,    utpote  caeteris  efjlcacius,    acciugitur» 
Sequuutnr  dirae  pueri ,    atrocijfima     mala  Jcelejtis   ijiis 
veu  efcis  imprecan  l  is. 

Tom.  II,  V"k  T  >' 


5 14  Q.-    iiouAxii    riLAcci 

I  N      C  A  N  I  D  I  A  M      V  E  N  E  F  I  C  A  M. 


J-Vt,  o  Deorum  quicquid  in  caelo   regit 

Terras  et  humanum  genus! 
Quid  ifte  fert  tumultus?    aut  quid  omnium 

Vultus  in  unum  me  truces? 

Per 


i'.  i,  Tn  fummam  Itatini  ex- 
pettationem  adducit  lectovem 
ahvuptum  orationis  initium,  quo 
acitiim  pueri,  rei  novitate  per- 
cnlii ,  et  ex  fagarum  ,  per  do- 
miira  tumultuantium  in  fe  cou- 
verfo  vultu  diriflima  quaeque 
fibi  augurantia  ,  explicat  ac  pla- 
ne  repraefentat  poeta.  Appoiita 
itntim  exclamatio  in  fnmmoeius 
timore  ac  itupore :  O  quicquid 
Dforum  ,  quicuuque  Dii  reptis 
terras  et  hutnamim  °enus ,  txo- 
\Jioi  r&v  naroi  yvjs ,  rerum  hu- 
nianamm  curam  gcritis,  hj*q- 
yu;,  iniecto  Deoriim ,  fcelera 
grnviter  vindicaniium  ,  metji, 
pro  tenui:  in  caeloeftis;  quod 
orrmino  eft  pro ,  'o  Dii  magni 
(ut  Cat.ill.  XIV.  i2.),  u  fu- 
ymkoi  $•»!,  folleimi,  tragicis- 
que  rnaxime,  mare  caelo  con- 
(undentihus ,  ut  Iuvcnaiis  VI. 
234.  (  unde  et  Plautiiia  :  mare, 
terra  ,  caelum  ,  Dt  vojtram  Ji- 
deinf)  ait,  frequentata  excla- 
mntionis  formuln.  INIale  dc  ob- 
teJtatione  nonuulli  capiunt,  quae 
v.  5;  dcnium  fnbiicilur.  (  Ouic- 
quid  deorum,   quaefite,    ut  Iay. 


XXIII.  9.  iurantes  -per  qaicquii 
Dcorum  ejl ,  dextrae  dextras 
iungentes,  fidrm  obftrmatimus, 
laud.mte    Lamb.      Adde   Iuven; 

XIII.  33-  iurat  -jjer quid- 

quid  hahent  tetorum  armamenta- 
ria  caoli.  —  3.  Ouid  Jert,  iibi 
vnlt  ifle  tumultus,  iiia  discur- 
fatio,  ifta  intentior  apparatio; 
nam  utrumque  innuit  hoc  vo- 
cnbulum.  —  aut  praeclarc  tur- 
batnm  cum  animo  linguam  ar- 
guit  (Vid.  infva  ad  VII.  1.); 
qnod  et praecipitata  oratio  often- 
dit.  —  quid  omnium  vult 
ces  funt,  eiferantur,  coniectf 
funt  iti  me  unum/  quid  me  tarh 
torvo  vultu  iignatis,   defiin.uis  ? 

V,  5  fqq.  Ouum  apnd  vetere* 
obfecratio  fieret  pei  rcs ,  qnai 
fcirent  nlteri  efle  cariilimas,  aut 
onmino  fauctas;  utriusque  ra- 
tionem  habuit  poeta,  qu» 
caciores  pueri  prcces  tovent. 
lam  dnbitaiuer  de  Canidiae  li- 
bevis,    per  quos  m    in- 

dncit  pueruiu  ,  poeta  prunun-- 
tiando,  fubreptiqxne  adeo  partua 
eam    iuiunulando,     quaniquam 

OIIUI  Hlil 


EP0D03      LIB.     C.     V.     V.      1-10. 


515 


Per  liberos  te,  ii  vocata  partubus 

Lucina  veris  adfuit, 
Per  lioc  inane  purpurae  decus  precor, 

Per   inprobaturum  liaec  Iovem, 
Quid  ut   noverca  me   intueris,  aut  uti 

Petita  ferro  bellua? 


Vt 


omnem  precum  vim  perverti 
probe  intelli^eiet  poeta  ;  fti^il- 
landi  tamen  laceiandique  eam 
vel  hanc  datam  occahouem  arri- 
puit,  ut  evidentillime  ofteudc- 
ret,  Canidiae  fibi  onimbus  pro- 
bris  atque  contumeliis  profcin- 
dendae ,  declaiandaeque  artis 
eius  in  fununa  vanitate  crude- 
liiniriae primaiium  fuiffe  cnrnii- 
nis  confilium,  reliqua  vero, 
quae  propolito  ifti  fubfterneret, 
fecuudarum  partium.  Alii,  ut 
Torrentius  et  Dacer. ,  genera- 
tim  accipiunt :  ii  modo  mater 
es ,  liberos  enixa  es ,  non  ad- 
optivos  tantum  habes;  quo  fa- 
ne  vix  dilutius  quidquam  co»;i- 
tari  poteft.  Si  vocata  adjuit, 
praefto  fuit  (vid.  ad  III.  23. 
3.)  vevis  -partubus ,  tibi  vere 
parienti,  fi  vere  peperifti,  non 
fubripuifti ,  quos  habes  liberos. 
Cf.  Infia  XVII.  50  —  53.  — 
7.  Per  hoc  purpurae  decus, 
hancpurpuram ,  hanc  purpureo 
limbo  praetextam  to^am ,  in- 
genuitalis  ornamentum  (  ut 
Cic.  Verr.  I.  44.  vocat)  atque 
argumentum.  Maximam  ita 
Canidiae  invidiam  a  poeta  con- 


citari,  quod  tam  atrocem  iniu. 
riam  in  puero  ingenuo  ac  nobi- 
li  committat,  facile  perfpicitur. 
Tum  praetexta  erat  res  fa- 
tra  ,  qua  adeo  impuberem  aeta- 
tem  adverfus  iniurias  munitam 
vellent.  Commode  Dac.  laudat 
Quinctil.  Declam.  CCCXL.  extr. 
Ego  vobis  fillego  etiam  ipfum 
facrum  praetextarum ,  quo  fa- 
cerdotcs  velantur,  quo  magijtra- 
tus,  quo  infirmitatem  pueritia» 
facram  facinms   ac   vcnerabilem. 

—  inane,   quamquam  teparum 

ifto    commotum    iri    intelli°;o. 

o 

—  g.  improbaturum  haec ,  fce- 
leris  ,  quod  paratura  es  ,  vindi- 
cem.  —  9.  Quid  novercali  h. 
maligno,  faevo  vnltu  me  intue- 
ris?  Fa.migeratiirima  novercalii 
in  privignos  odii  infamia  ;  un- 
de  cuiuslibet  immanis  fnevitia* 
proceffit  notatio.  Ad  Nofirum 
Seneca  Excerpt.  Controv.  IV.  6. 
Hic  tuus  ejc  :  quid  alterum  no- 
vercalibus  oculis  intucris  ?  — 
10.  ferro  petita ,  laceflita,  vul- 
nerata  ,  omnino  pro  ,  exafpera- 
ta.  Ad  rem  Virg.  Aen.  XII. 
init.  Poenorum  qualis  in  ari-it 
fauciut     ille      gravi      venantum 

Kk  a  vul. 


5i6 


V>.     1IOIIATII     FLACCI 


Vt  liaec  tremente   queltus  ore  coinftitit 

Iufignibus  raptis  puer, 
Inpube  corpus,  quale  polTet  inpia 

Mollive  Thracum  pectora; 
Canidia  brevibus  inplicata  viperis 

Crines  et  incomlum  caput, 


lubel 


vulnere   pectus  tum  iiemum  mo- 
vtt  arma  leo. 

v.  u.  Paullo  impeditior  ho- 
vnru  vv.  ftructura ,  ac  fenreri- 
tiarum  ordo.  Primum,  quod 
fe  dfferl,  cit:  ut  haec  tremente 
quejius  ore  ,  vixdum  haec  effa- 
Iils  crat,  eo  ipfo  momento  con- 
jiilit  infignibus  raptis ,  dcrepta 
ei  praetcxta  erat,  midus  ftetit 
ptieT,  impuhe  corpus,  per  ap- 
pofitioriem ,  pro  puer  impubes, 
vel,  tit  fqq.  mclius  adnectan- 
Utr,  puer,  cuius  denudatnm 
impube  corpus  vel  Tluacas  mo- 
vilfet.  Ita  vero  parum  cormnode 
procedit  narratio  :  Canidia  hre- 
■vihus  caer.  ^gitiir  praeftat  ab 
bisce  verbis  apodolin  exordiri, 
ct  fententiam  ita  conititaere: 
ubi  pucr  ita  conqueftns  eflet,  et 
iufignia  ei  a  fngis  detracta  effent, 
ita,  ut  nudo  corp.ore  confifteret, 
iquo  vel  impios  Thracas  ad  mi- 
feiicordiam  perduceret;  Cani- 
tlia  caet.  lam  intel!i£,is,  poe- 
tam  maxirnam  orationi  virtu- 
tem  a  concifa  rei  ^cftae  narra- 
tione  ijnaeliviffe,  fagarum  in 
pucruxh    involantiuni ,    eodem- 


que  momento  corpus,  dereptis 
infignibufl ,  nudum  iiatuentium 
impetum  verbi9  exprimendo. 
Omuino  pedeftris  narrationia 
ordo  erat:  Vix  ifta  eloquutum 
puerum  fa£;a«  corripiunt,  de- 
tractaque  uno  impetu  prnetexta 
nndurn  couftituunt ,  vel  Tiira- 
cibus  boc  ftatu  miferabilem : 
tum  Canidia  reliqua,  quae  opus 
erant,  exfcqui  pergit.  —  ,..- 
Jignia ,  praetexta  cum  bulla, 
collo  appendi  folita,  quam  Ci- 
cero  quoque  ornanu  nium  pueri- 
tiae,  indicium  atque  infighe  Jor- 
tunae  appellat  Verr.  I.  53.  — 
impii  h.  faevi,  immites 
Tbraces ;  quorura  nota  iinma- 
nitas. 

x.  15.  Progreditur  iam  poe- 
ta  ad  ipfam  facri  magici  appa- 
rationem,  quod,  ut  in  ^jenere 
de  hac  anili  fuperftitione  quae- 
dam  moneamus,  a  vsv.t,o,u«vT£i« 
exortum,  quiun  infcris  J)iis, 
quorum  pTaefentia  et  auxiliura 
a  fa^is  expofceretur,  potiihmum 
ficrct ,  fatis  confentanea  er.it  ra- 
tio  ,  cur  eae  maxime  res  ,  quae 
coniuuctionem  aliquam  cum  re- 
bna 


EPODON     EITJ.      C.    V.     V.      11-20.  517 

Iubet  fepulcliris  caprificos  erutas, 

Iubet  cupreflus  funebres, 
Et  uncta  turpis  ova  ranae  fanguine, 

Plumamque  noctumae  ftrigis, 

Ilei- 


bns  inferis  haberent,  a  fcpulcris  rias    appellat  Serm.  I.   £.  4-5-) 

adeo,   turaulis  ac  triviis  pttitne,  tum   ad    potentiam   eius  fpccut, 

facrificio    auhibercntur ,     vique  quod    viperas    impune    trnctet. 

aliqna        polltre        credercntur.  —    breiibus ,     tantoque    magis 

Quumque  nntiquifTimae   de    re-  veneuoiis.       Incomti  autem  cri- 

bus  inferis  uotiones  ad    auimos  nes   11011   tam   horroris,     quam- 

horrore      quodam      imbuendos  quam  et  liuius,    canffa    memo- 

comparatae  effent,    defcripta  ad  rati,  quam  potius  exartis  iftius 

fumrr.nm   deformitatem   ao  fqua-  difciplina,    quae  uibil    adnricti 

loreni  Inferui  facie,    hoc  ipfinn  pntitur.    Canidiampedibus  nudis, 

ad  fncrificia   magica   transktum  pafjvque    capillo  r.ofter   exliibet 

eft,  in  quibus  ndeoomuia,  quac  Serm.  I.  g.  24.  Ovid.  Met.  Vlf. 

tetri    afpectus   infmftiqiie   omi-  i;j2.    de   Medea,     facris  magi- 

nis  effent,   expofccndae  Deorum  cis  operatura  :     Egreditur  tectis 

inferorum    paci    atque    auxilio  veftes     induta    recinrtas,     uuda 

profutnra    putarentur.       Neque  pedem,   Mudit  humeris  infufa  ca- 

tamen  in  bis  fubftitit  panllo  ru-  pillos.       Adde   Virg.    Aen.  IV. 

dior    Iiaec    fuperftitio,    fed    ex  513.    Senec.  Med.  732.  Lucan. 

allegorica  loquenrii  rntione,  qua  VI.  654.    de  Erichto :   vario  Fn- 

aniini  aiTection.es  repraefeutarent,  rialit  cultus  amiitu  induitur,  vu!~ 

e  rcrum   natura  fuccrevit  feges,  tusaue  aperit ur  crhte  remoto ,   et 

ob    Bmilitudinem ,     quae    cura  coma   riperris  fubjiringitur  hor- 

iis  intercederet,    ad  pnrtes   vo-  riila  fertis.      Ex  apparatn  magi- 

cata  et  vi  qundam ,     ut   ita  di-  co  primo  loco  poeta  ponit  ligna 

cam,    fymbolica  in  covpus  atque  infelicia,     quibus    i°nis    excite- 

nr.imum     ngero    ereditn ;     nnde  tur  alaturque ,   caprificos  fepul- 

tnndem    diflicilibus  nugis  nc  lu-  cris  erutas ,  iis  innatr.s  ,   qtiarum 

hbus   plena    ars  efEecta    eft.  —  folus  in  facris  inferualibus  qua- 

Quo  foedior  Canidiae  adfpectus  lia  erant  magica,  ufus  eivt.    Ef- 

efict  iaiplicata  eft  erines ,  impli-  ficaees    eae    habitae ,     quod   vi 

citos  babet   nines  et    iucomtum  fua  monumenta  fimlerent  (Mar- 

capvt,    h.   incomtos,    hprridos  tial.  X.  2.  <).)    ac  convellerent. 

crines   riperis,    inftar  Furiarnm  Infauftis    arboribus     adnumera- 

(unde  eandem   et  Sagauam    F«-  bantur  propter  ftcrilitatem  fuam, 

K  k   5  tum 


5  18  <l-     HOKATII     FLACCI 

Herbasque,  quas  Iolcos  afque  Iberia 
Mittit,  venenorum  ferax, 

Et  ofla  ab  ore  rapta  ieiunae  canis, 
Flammis  aduri  Colchicis. 


At 


tum    quod    e    fepulcris    fponte  fepulcris  inventae  maximeprae- 

provcnirent.       Cf.  Propert.  IV.  fentaneae.      Propert.  III.  4.  27. 

5.  74«    Radicem   ipfarum  potif-  eadem  fere  enumeratione:    lllum 

iimum    adhibitam    fuiffe,    haud  turgentis  ranae  portenta  ruhetae 

inepte    colligas    ex   erutas:    nifi  et    lecta    exfertis    (ita    omniuo 

omnino  avtis   magicae  leges  eas  legendum.    Nofter  Serm.    I.    •}. 

caedi  prohiberent.   —   cuprejfui  2  2.    quin   ojja   legant  —   — et 

Junebres,     funeribns    adhibitas,  fcalpere  terram  unguibus.   Vnde 

et  tumiilo  imponi  folitas;   unde  mox  irrefecti  v.  47-)   unguibus 

Jerales,    atrae ,     Junejtae    poetis  ojja  trahunt :    et  Jtrigis  invcntae 

dictae.     Cf.  II.  14«   - -    rg-  20.  -per  hujta  iacentia  (li.  in  cinerem 

Tnm  ova  etplumam  Jirigis  ungi,  collapfa)    plumae.    Ovid.     Met. 

conteri  ac  milceri  iubet  cnm  Jan-  VII.    26"y.     Addit    et    exceptas 

guine   f.    veneno    (nam   in    fan-  J^una  pemocte  pruinas ,    et  Jiri- 

guine  eius ,  ut   in  viperae ,  ve-  gis   infames    ipjis  cum   earnibttJ 

nennm  contiueri  creditum.    Iu-  alas.      Rana  tnrpis,    foeda  afpe- 

ven.  VI.  659.    At  nunc  res  agi-  ctu ,    ideoque  in  inferis  quoqtie 

turtenui  pulmone  rubetae)  ranne  paludibus  collocata  a  veteribus, 

turpis ,    rubetae.      Simile    intri-  veluti   Ariftoph.    Ran.    211.   et 

mentum  magicnm  habet   Seuec.  inde  luven-   II.    150.    EJfe    ali- 

Med.  75 1  fqq.    IYlortifera  carpit  quos  JVlanes ,   —    et    Stygio  ra- 

gramina ,    ac  ferpentium   fanievi  nas  in  gurgite  nigras  caet.    Multi. 

exprimit,    mifcetque  et  obfcenas  fariam    eius  vim  optime  cogno- 

aves ,    moejtique   cor   bubonis  et  fcas      ex     Plin.     VIII.      31.    et 

raucae  ftrigis  exfecta  vivac  vifce-  XXXII.    5.     —     Ilerbas,     quas 

ra.    Strix,    inanfpicatiffima  avis,  lolcos  atque  lberia  mittit,  Thef- 

e  noctuarnm  ijenere,   quae  quon-  falas  ac  Ponticas,   quibns  Medea 

dam  in  bujiis  aut  culmwibus  de-  nfa  eft   (  unde  venena   Colcha  II. 

Jertis  nocte  fedens,   ferum  canit  g.    et    infra   v.     62.    fimpliciter 

importuna  pcr  umbras ,   utVirg.  JVIedeae  venetta    appellat ;    nain 

Aen.    XII.    0O3.    funerea    inde  lberia  Ponti  re°io,   Colchis   vi- 

dicta,     ouins  ideo   maximus  in  cina),      adeoque    efhcacifhmas. 

je  magica  nfus.    Cf-  Ovid.  Faft.  Virg.  Ed.  VIII.  95.    lias  herbas, 

VI-    139    fqq.    Plumae   eius  in  atque   haec  Ponto  miJii  lecta  ve- 

nena 


FPODON    LIE.      C.     V.      V.     2  1-2S. 


5'.0 


At  expedita  Sagana  per  totain  domum 

Spargens  Avernales  aquas, 
Horret  capillis,  ut  marinus,  afperis, 

EchinuB,  aut  currens  aper. 


Ab- 


venn  ipfe  dedit  IMnsris.  Tibull. 
II.  /f  55-  Ouidquid  JVIedea  te- 
ticni,  quidquid  et  lierbarum  Thef- 
Jida  terra  gerit.  Feraciffimae 
antem  venenorum  proventu 
(Virg.  1.  c.  nafcuntur  plurima 
Fonto )  hae  re»,iones-  habitae, 
quoniam  ibi  fuperJiitio  ifta 
maxime  vignit.  IMittit  fuaviter, 
tanquam  inercem  iltasexportans: 
ut  India  mittit  ebur  et  pallim. 
—  23.  OJJa  combuili  cadave- 
ris  rapta ,  erepta ,  extorta  ori 
canis  ieiunae ,  famelicae ,  uuae 
adeo  in  cineres  redacta,  arden- 
tiihmum  amoris  deiiderium  ex- 
citatura  putabantur,  a  cane 
cjuippe  cibi  appetentiJTimo  ad- 
morfa.  Lucan.  VI.  550.  Et 
quocunque   iacet  nuda  tellure  ca- 

daver  —    nec   carpere    mem- 

bra  vult  Jerro  manibnsquc  juis, 
morfusque  lujwrum  exj>ectat  jic- 
cis  raptura  a  fattcibus  artus. 
Fadem  de  cauffa  extorta  denti- 
bus  fcrarum  trunca  calvaria  ad- 
hibet  faga  apnd  Apulei.  111. 
p.  55.  Pric.  —  24.  Medicaiui- 
ua  haec  bene  trita  atque  com- 
raixta  imponi  Jiammis  iubet, 
<jnibus  adurantur:  nt  fcilicet 
Vavus  eodem  r.ellu  corr<<prus 
ad  fe  recuvratv  —  Col.  hicis, 
incautatis,      feu      omnino      rei 


mngicae   ndhiberi   folitii ,    puta 
cupreJli ,   capriJici    caet. 

v.  25.   At  Sagnna ,    Veia,    et 
Folia,  operis  adminiftrae,  prom- 
tiJlimo   animo   partes  fuas  exfe- 
quuutur.       Sed    has     fpeciutiin 
ftntim     adnumerat  poeta.        Ad 
ritus    maaicos   perrmebnt  etiam 
luliratio,    «jiiae  h.  r.    aqua  Aver- 
nali ,   h.  quae  Aclieronticam  re- 
praefentabat,   abfolvitur.    Vivg. 
Aen.  IV.  512.     Sparferat   et  lu- 
tices    Jimulatos     jontis     Avemi. 
Alias  taedae    et    fiillura  adiecta. 
Vii).  BrouUi.   ad  Tib.  I.  2.  61. 
et.    I.   5.    11.    Sagana   expedita, 
fiiccincta,     vel   omnino ,    alacn 
cum  ftudio,   nibil  cuncrata.   — 
fpargens    h&aret  capillis ,    docta 
inverlione    pro ,     horrens     cap. 
afperis  fpargit  aquas   per   totam 
domum  ,       luftrat      eam       auua 
Avernali.      Horret  capillis  afpe- 
ris,     \£.t/t?-Z'    ioCac    T.v/j^a,;     (  tlt 
Heuod.  Sc.  Ilerc.  391.  deapro), 
hirtnm,   erectam    comam  habet, 
echini  acuhati   infhr.    Calpirm. 
Fcl.  VI.    i"7,.     hirfuta    jpinojwr 
hijtrice    barbn.        Enatnm    imle 
pvrcibinin    tyju:v     rq^yjjrt^tc, 
dequoadi  Evafm.  Adag.  p.  .}"  \. 
——   Ajier  curreis,    a  canibns   !a- 
tibtilo  exagitatus,    atque  iu  ve- 
Kk  4  natorei 


■•* 


20 


<^.    IIOXIATII    FLACCI 


Abacta  nulla  Veia  confeientia, 

Ligonibus  cliuis  liumum 
Exhauriebat ,  ingemens  laboribus; 

Quo  poflet  infoITus   puer 
Longo  die  bis   terque  mutatae  dapis 

Inemori  fpectaculo: 
Quum  promineret  ore,  quantum  extant  aqua 

Sufpenfa  mento  corpora: 

Ex- 


natores  obiectos  fubfidentesqne 
incurrens,  Stat.  Theb.  XI.  550. 
Fulmineos  veluli  praeceps  quum 
cominus*egit  ira  fues ,  ftrictis- 
que  eraxit  pectora  faetis  caet. 
Sil.  Ital.  I.  421.  Fuhnineus  ceu 
Spartanis  latrutihus  actus,  quum 
filvam  occurfu  venantum  pcrdidit, 
hirto  hoirefcit  faetis  tergo  ct 
poftrema  capejju  proelia. 

v.   29.   Vcia    fcrobem    fodit, 
cni  puer  indatur.    Abacta  rmlla 

confcientia ,  tantnm  abfuit ,  ut 
flb  opere  tam  inhumano,  fce- 
loris ,  cui  iliam  pamet ,  c>>n- 
fcientia  ablterreretur ,  ut  potins 
ingemerct,  infudaret  laborit  Uum- 
mis  viribus  ad  matuiaiidum  opus 
incumberet ,  impijjre  ei  fefe  ac- 
cingeret.  Forte  tamen  polterins 
limpliciter  de  duro  labore  acci- 
piendum  ,  cui  vetnlne  iltius  vi- 
ics  baud  fnmceient.  Simiiiter 
Ingemere  agris ,  illaborare  clomi- 
hus ,  Tacitus  Germ.  /j6.  extr. 
—  lig.  durit  naturali  ferri  epi- 
tlieto,  ut  biyennes  durae  1Y.  4- 


57.  et  pallim.  Mire  argutan- 
tur  intpp.  —  52.  Quo  dcfode- 
retur  pner,  ut  ilapis  bis  terque 
mutatae  fpectaculo  inemori  pof. 
fet,  b.  ut  dapum  exquifitiinma- 
rum,  quae  apponerentur,  ac 
pcr  momenta,  acufiiidae  cupi- 
ditatis  eius  cauITa,  cum  aliis  per- 
muta»entur,  defiderio  lente  con-; 
liceretur;  miferrimaqiie  moite 
periret.  Inemori  fpectaculo  da- 
pis  ,  ivBavsiv  ryj  o$n,  pro  niori 
dcfixis  in  dapes  oculis,  fpectando 
dapes  enecaii.  —  pojjft,  otioia 
ixtryi^ ■odvzi ,  ut  ftiepiffime.  — 
die  loirgo ,  qui  puero  fame  ex- 
cruciato  lnnguTmnis  videbatur; 
nt  I.  25.  7.  Contortior  iun- 
ctura  foret:  longo  fpectaculo.  — 
35.  promineret  ure,  extaret  terra, 
mento  teniis ;  pro  boc  ornatius 
poeta :  quuntum  corpora  natan- 
tium  aqua  ex-tant  mrnto  fufpen- 
fa  ,  elevafa,  furfum  erecta  ;  led 
altorum'  plane  ex  ocuiorum  fen- 
fu.  Hebetiorem  tanien  vifum 
prodidit  Scalig.  Hypercrit.  p. 
34 2.  patibulum  civcumfpic. 

cmum 


liPODON    LIE.     C.    V.     V.    20-42.  52* 

Exfucta  uti  medulla ,     et  aridum  iecur 

Amoris   effet  poculum: 
Interminato    quum  femel  lixae  cibo 

Iniabuifleut  pupulae. 
Non  defuilTe  mafculae  libidinis 

Ariininenfern  Foliam, 

Et 


quum  de  poetica  ratione  qnae- 
rendum  fuilfet.  —  37.  53.  Bre- 
viter  pro,  nt  medulla  et  iecur 
exfugeretur ,  aiefieret  fame  ac 
Xiti  ,  ficque  temperando  amoris 
poculo  idonea  eflent.  MeduLla 
exfucta ,  retorrida ,  exficcata, 
fucco  per  famem  fubducto. 
Amoris  poculum,  (pikrgov,  po- 
tio,  amorem  iniiciens  alteri; 
paranda  h.  1.  c  medulla  et  ieci- 
nore,  tanquam  anums  fede. 
Vid.  ad  T.  13.  4.  Arefactis  au- 
teni ,  idque  e  longo  defiderio, 
opus  erat,  ut  alter,  qui  pete- 
letur,  fimilitcr  amore  confu- 
meretur.  Apud  Theocr.  II. 
5tf.  lacerta  ZygoLvZtlfftx  (ut 
Schol.  notat )  cumque  farina 
contrita  philtro  adhibetur,  ea- 
dem  ratione.  Pervuhjatiffimtun 
autem ,  de  gi-nvi  amore  dici, 
exedere  cor ,  animum,  medullas, 
Amorem  exfugcre  fanguinem  ct 
fim.  Iliuc  iacile  perfpicitur, 
omnem  huius  philtri  eflicaciam 
in  metaphorico  loquendi  ufu 
verti.  —  39.  40.  Quum  femel 
pupulae  ciba  intahuifjent ,  h. 
quum  ocnli  defixis  in  cibtim 
pupnlis    ilefeciflcnt  atque  obri- 


guifTent.  Ta.y.tv3an  o$SaX/*iif 
Theocr.  I.  ()i.  Pupulae  ,  v.6^<xi, 
iiiterior  ocuU  tunica,  quae  lucis 
radios  excipit ,  per  qnam  adeo 
cernimus.  Cf.  Lucret.  III.  409. 
intcrminato ,  interdicto  ,  cuius 
potiundi  copia  non  erat.  — 
femel  arcte  rifjixae  iuneendum  ; 
funt  adeo  pupulae ,  quae  im- 
mota  acie  cibis  inhnerent  prae 
nimio  deiiderio.  Male  Torrent. 
et  alii. 

v.  41  /V<7-  Ex  rtimore  tan- 
tum  ,  qui  Neapoli  eiusque  vici- 
nia  percrebuerit,  poeta  ponit, 
1  olinm  detefiando  huic  facro 
magico  interiuifle;  in  quo  fum- 
nia  amaritudo  eft.  Inde  enim 
colligendum  dat,  Foliam  maxi- 
ma  apud  Neapolitanos  malefi- 
ciorum ,  quae  per  artis  fuae 
exercitium  ibi  feciflet,  infamia 
notatam  peruftamque  fuiffe,  adeo 
quidem ,  ut  facile  in  animum 
inducerent,  eidem  in  exfecrau- 
do  hoc  faciuore  partes  fuas 
fuifle.  —  Kon  defmjfe  forte 
cum  vi,  gnaviter,  iirenue  fe 
in  ifto  negotio  gefhfle.  — 
mofcidae  libidinis ,  rq tficibx  ,  de 
Kk   5  qua 


5-2  q.     HORATII     FLACCI 

Et  otiofa  credidit  Neapolis, 
Et  omne  vicinum  oppidum: 

Quae  fidera  excantata  voce  Theflala, 
Lunamque  caelo  deripit. 

Hic  inrefectum  faeva  dente  livido 
Canidia  rodens  pollicem, 


Quid 


qun  prodigiofa  Venere   Martial.  tationcm  perngit.   Tlabitum  ani- 

}.  ()i.  et  Iuven.  VI.  310.   Nea-  mi  eius,   ira  atque  indignatioue, 

polis  otiofa,    qno  fecedere  fole-  quod  amorem  Vnri  alio  conver- 

bant  Romani,  nmoenitate  regio-  fum  animadvertcret ,    aeituantit 

nis  invitati.    Vnde  in  vtia  natam  praeclare    atque    k'jtx%yvJc   expri- 

Parthenopen  appellat  Ovid.  Me-  munt   adiecta :     rodens  pnlticem 

tnm.   XV.    7»t-    Ad   docta   otia  irrejectum  ,      iingues     irrefectog 

Mufarum  ,    quae   ibi   viguerint,  adniordens  denie  liiidn,   vel  pio- 

a  nonnullis  referri  videas;    fed  prie  ad  notaudam  ems  deforini- 

h.  I.  utique   et  in   Ovidio,    ge-  tatem,  vel  cauJTam  furoris  con- 

neratim  accipere  praeJiat.      Or.  tinet,      ex     Zelotypia    excitnti. 

nat  adeo  iimpliciter  h.  1.    Paullo  Mnrtial.  IV.  26.  5.    F.cce  iterum 

enim    argutius   fieri   eKJJriniem,  nigros  corrodit    lividus    ungues. 

fi    ad    fententinm    nccomroodare  Pollicem   ira   furentis   usque  ad 

velis :     quae    vacat    mnjiicaium  pericuium  rofum  e  Petronio  Jnu- 

artium     praeftigiis ,     delectntur  dat  Ciuquii   Scbol.      Adde  Pro- 

iis.    —    45.  40'.    lolia,    potcn-  pert.  IJ.  3.  3.     Et  faepe  immeri- 

tiflima  pliarmaceutria.   Pro  hoc,  tos   eOrrumpas   dentiinu  ungues, 

declarnndae  eius  potentiae  cauf-  et     crepitum    dubio    fufcitet    ira 

f a  ,   quae  lunani  et  Jidera  excan-  pede  etlll.  23.24-    Vnguemeam 

tata  caelo  deripith.  cnntuniovet  rnorfo    faepe       querera     fulem. 

ac  in  terram  deducit,    trnhtitia  llinc  faeva ,  fuvibundn ,    animi 

teratologia.  Excantare,  i-v.eofifiv,  impotens ;    vel,    Ji    ad  rem  tra- 

SMK^auW, proprium  artis  verbum  lias,   atroein  meditans;  appoiito, 

inde   a   XII  tabulis:    qui  fruges  utrovis  mod<>  accipias,   epitlieto. 

excantajjit  caet.    Cf.  Broukb.  nd  —   iirejectum,    ex  more  vr.ncii- 

Prop.  111.  2.  /jg.    —  voceThef-  cnvum.     Cf.  Serm.  I.  g.  2.6.    — 

Jalu,  carroinemagico,  ut  faepius.  /jf).    Ouid   dbxit?     aut  quid    ta- 

cuil  ?      pa<ullo     qunefitins      pm, 

r>.  /f"7.    Ilic .    rebus   omnibus  1'nudn,  nefnuda,    snjri  kwi  « 

rite  praeparntis  ,   Canidia  iucnn-  r«  b.  hoxreuda,  atrocia  eloquuta 

eftj 


f.podon  lib.    c.  v.    v.  43-54*        525 

Quid  dbdt?    aut  quid  tacuit?    O   rebus  meis 

Non  infideles  arbitrae, 
Nox?  et  Diana,    quae  filentium  regis, 

Arcana  quum   fiunt  facra, 
Nunc  nunc  adefte :  nunc  in  hoftiles  domos 

lram  atque  numen^  vertite. 

For- 

eft;    omninopro,  carmendirum,  Hecate  triformis  ;  ita  fimpliciter 

incantationem  exorfa  eft.      Iiieft  ornans    eflet    epitheton ,     Lima 

limul  furoris ,    quo  illam  pera-  yvxT<<f>*J>c ,    noctiluca:    quo  eo- 

git ,    notatio.  dem  ornatu  Statio  Theb.  X»  56.5. 

arcanae  moderatrix    Cynthia  no- 

v.  49  fqq.    Cum   hac  invoca.  ctis  audit.       Forte    tamen    con- 

tione    conf.    Ovid.    Met.     VII.  cinnior    altera    eit    haec    ratio : 

lyz  fqq.    Senec.  Med.  740  fqq.  quae    hlentitim  praeftas  ,    ut  ar- 

et  Lucan.  VI.  695  fqq.  Nocteni  cana    facra   rite   peragi    poflint ; 

et  Dianam  invocat,     utpote   fa-  ut  alludat    poeta    ad     fjQy/xiav, 

cri    nocturni     praefides.      Vnde  in  follennibus  facris    a  praecone 

arbitras ,   tefles ,  confcias,   prae-  indici  folitam.  —   55.    riunc   in 

fentes  appcllat  rehus  fuis,    quae  hoftiles  domos  iramatque  munen 

moliatur,     non    infidelss,     vel,  rertite ,      ex   antiquo     precandi 

quae  fulc-m  praefient  in  tacendis,  ritu  (  vid.  ad  I.  21.  extr.  )  pvo, 

quae  videant,     tacitumas  ;     ut  mihi   propitiae  iitis ,    ira  veftra 

Ovid.  1.    1.   Nox ,    ait ,    arcanis  in  holtes  ahlegata.      Male  pleri- 

fid-ffma    tuque    triceps    Hecate,  que  curn   Schol. :  in  Varum  ve- 

quae  coeptis  confcia  noftris  adiu-  ftram   iram  effundite. 
trixque  venis,  vel,  quod  doctius, 

quac  oertam   mihi  opem   fertis,  v.  55    fqq.    Agednm   eflicite, 

quae   auxilio  me    veftro    num-  ut   Varus    intempeita     nocte   ad 

quam  deftituiftis  ;   hocque  appo-  me  eompellatnr.    In  enuntianda 

fitius  videtur  v.  55.    —   Silen-  hac  fententia    aflectui    loquentis 

tium    regis,     efticis :     dum    per  praeclare  accomniodata   a  poeta 

jioctem  ,   cttiits  proprium  eft    fi-  oratio,   Vnru.ro  fenem  aduherum, 

lentium,  hices,    appares,  arcana  li.  meretrices  Sttbtiranas  fectan- 

lum  fiunt   facra ,    quo    tempore  tetn  (quoddocte   canihus  Sulm- 

facris  magicis    operamur,     fere  ranis  innuit  poeta)  idque  nardo 

ut    Senec.    Med.    6.      tacitisque  jitruncrum  fen  un^uentatum  in- 

pracbens    confcium  fucris    iubar  digiundo,  in  quo  utroque ,    in 

fene 


5^4 


Q.    IIORATII    FLACCI 


Formidolofae   dum  latent  filvig  ferae, 

Dulci  fopore  languidae, 
Seuem,  quod  omnes  rideant,  adulterum 

Latrent  Suburanae  canes, 
Nardo  perunctum,  quale  non  perfectiu* 

Meae  laborarint  manus.  — 


Quid 


fcne  deprehenfo ,  fummum  de- 
«lecus.  NoU  Ovidii :  Turpe 
fenex  tniles ,  turpe  fcuilis  amor. 
Cf.  Tib.  I.  2.  extr.  Ad  alterum 
Plaut.  Cat  II.  3.  22.  vix  teneor, 
quin ,  quae  decent  te ,  dicam. 
Senecta  cetate  unguentatus  per 
rias  ,  iznave  ,  incedis  if  Ad  haec 
igitnr  fpectant  verba :  quod 
omnes  rideant ,  quo  importuna 
eius  libido  palam  fiat  atque  de- 
rideatur ;  quamquam  ipfam 
Canidiam ,  quae  talem  pufio- 
iieru  tam  efflictim  periret ,  tra- 
ducere  voluiffe  Iloratius  puuit- 
dus  eft.  Alteruni  ,  quod  Cani- 
diae  h\im  mirifice  decet,  iu  eo 
eit,  quod  canum  latratu  atque 
infectatione  Vavum  ad  fe  a^i 
cupiat.  Ita  enim  accipienda 
verba ,  latrent  h.  latrando  per- 
fequantur  (ut  iu  illo  Petronii 
(Poet.  min.  IV.  p.  IftO.):  ca- 
nis  in  fomnis  leporis  vejiigia  la- 
trat)  abigant  e  Subtirra  canes, 
et  ad  mc  compellant;  quod  ex 
adornai.ione  rerum  fuppleri  dc- 
bere  arguit  v.  60.  ubi  redeiui- 
tem  Varum  oppcri^ns  Canidia 
inducilur ,  quamcjuam  fruftra. 
Suburra,    Pvomae  rc£io,    mere- 


tricibus  ibi  quaeftum  facienti- 
bus  famolifTima.  I.audant  Perf. 
V.  52.  Peffimc  autem  Cruqii. 
Schol.  iuttgit :  quod  omties  ri- 
deant,  et  (himddubie  poit  adal- 
t&um  inferto^  latrent  S.  canes, 
hoc  fenfu :  cum  eo  iocentur, 
eum  derideaut  c-uies  Subm 
i.  e.  meretrices  de  Subura.  No- 
ctem  intempeftam  fuaviter  de- 
fignant;  dum  ferae ,  dulci  fop-i- 
re  languidae ,  oppreflac ,  fefiae 
(ut  in  Homerico:  ecbbyxirkc; 
VTtvuy;  vid.  ad  III.  /}•  ll-)  /"'- 
vis  latent ,  in  latibulis  fiiia 
quiefcunt.  Ouum  lacet  omnis 
agtr ,  pecudes  ,  putaeque  volu- 
cres ,  fimiliter  in  mcdiae  noctis 
defcriptione  Virg.  Aen.  IV. 
525.  Mire  argutantnr  Schol. 
Cruqu.  et  Baxt.  —  59.  60.  nar- 
do,  quale  d-xo  hsivol  ,  fiructnva 
Graecis  fimiliari,  pro,  cuius 
generis  f.  quale  ungueiitum  nec 
meae  manus  perfeciius,  melius, 
laborarint,  .'/.tovvjcvuvt  uv, adeo- 
que  exquiiitiilinmm  ;  anget  li- 
diculi  fpecicm.  Male  de  philtro 
cum  Cruqu.  Schol.  cogitabat 
Gefn.  Dacor.  autcin  venennin 
intelligcb^t,  quod  Canidia  Vari 
ima- 


epodox  lw,    c.  v.   v.    55-66*. 


525 


Quid  accidit?    cur  dira  barbarae  minus 

Venena  Medeae  valent, 
Quibus  fupcrbam  fugit  ulta  pellicem, 

Magni   Creontis  irliam, 
Ouum  palla,   tabo   munus  imbutura,    novam 

Incendio  nuptam  abftulit? 

At- 


imngunculae,  quam  m  manibus 
tenerer,  adfperfifTet ;  haudmagis 
probabiiiter. 

t>.  61  fqq.  Ante  hunc  ver- 
ftun  Cauidia  incautationcm,  qua 
Valum  cum  fummo  dedecore 
eius  cx  mcretricum  luftris  exagi- 
tatuin  ad  fe  revocare  couabatur, 
iiftere,  'Varicjue  adventum  ex- 
-  fpectare  putanda ;  nuae  ubi 
longefecus,  quam  ab  veneno- 
itim  cfficacia  fperari  poterat 
(  vv.  6 1  —  Gg.  )  rem  procedere 
animadvertil,  de  fraude  alius 
veneflcae,  cfil  Varus  obnoxius 
effet,  nonniliil  fufpicatn,  ad  ma- 
iorem  incarttationem  accmgitnr, 

u 

qnam  nulla  oppoiita  vis  mafeica 
mfringat  ac  deftruat.  Eadcm 
fere  rei  adcmntio  in  Virg.  Ed. 
VTIT.  101.  ubi  fortiflima  reme- 
dia  itidem  exnemo  locp  adhi- 
bita  videas.  —  Quid  accidil 
caet.  Quid  caufTae  eft,  cur 
praefentiilima  venena  efficaciam 
fuam  in  Varo"  pei-diderint ,  Va- 
wm  non  arcetTant?  Vcr.ena  fua 
ieae  VOCat  b.  Medeae  vene- 
nir.  ucquipollentia ,  ac  iis  qui- 
riera ,   quae  r»«ximam  vim   ex- 


feruerint  (63  fqq-) »  pla"<?  ut 
fua  praedicat  Theocritea  phar» 
mnceutria  IT.  15.  (pifpotH* 
t«v5'  IglctCK  ytqilcv*  fiijr»  rt 
Kfov.Vjj,  fXYji  ri  MjjSsm?,  ^c^t* 
§av5a%-  rigf///vjSaf.  Tibull.  I. 
2.  51.  de  faga:  Sola  tcnere  ma- 
las  jVIedeae  dicitur  herbas.  Jit 
tanta  luce  mireris  utique,  inter- 
pretcs  contortam  banc  ct  ad 
fenTum  ineptam  rationem  fequi 
potuifle:  cnr  mea  venena  mi- 
nus  vaient,  efiicacia  funt,  quam 
Medeae?  Ita  Rutgerf.  quoqucs 
Lectt.  Ven.  X.  p.  2g6'.  ut  Sca- 
ligeri  (Poet.  Vf.  5-j2.)  prae- 
pofteraS  cavillationes  mittnm.  — 
diia ,  vm  omnino  ornat,  (pi%- 
fjiAv.cx.  kstyin ,  cJAc/xsva,  qualia 
Circts  Hotnerns  vocat ,  vel  ef> 
fcctus  refpicit,  quos  djriflimo» 
Medeaevcnena  in  Crcufa  habue- 
re.  — -  barbarae,  Colchicae,  no. 
tiflima  appellationLs  ratioue.  — • 
63  f"]^-  qtiibus  palratri ,  Creufae 
muueii  mittendam,  infecit.  — 
ulla  fugit  ■psllicem,  plane  nt 
c.  I  fl.  i/|.  IIoc  delibuta  donis  ulta 
peUiccrti  fervente  fu^it  aUte.  — 
fuperhain  ad  generis  quidem  re- 
gii  nobiHtatera  haud  incpte  re- 
feras, 


525 


Q.    HORATII     FLACCI 


Atqui  nec  herba,  nec  latens  in  afperis 

Radix  fefellit  me  locis. 
Indormit  unctis   onmium  cubilibus 

Oblivione    pellicum.   — 


Ah! 


feras ,  etiam  propter  adi.  magm 
Creontisfliam  ;  praeftat  tamen, 
refpectu  Medeae  a  Iafone  reie- 
ctae,  dictum  accipere  pro,  prae- 
latam  iibi,  ideoque  fe  fusque 
deque  habentem;  quod  ipfum 
acuebat  ultionem  Medeae.  — 
65.  palla,  taho,  h.  veneno  munus 
imbutum ,  ornate  pro ,  palla, 
quam  novae  miptae  dono  miiif- 
fet,  veneno  infecta,  tincta, 
incendio  eam  abstulit,  confumfit ; 
coiifla<iavit    ea    iuduta    Glauce 

D 

1.  iuxta  alios ,  Creufa.  — 
67.  63.  Atqui  nulluin  in  velo- 
ciilimis  vcnenis  conquirendis 
laborem  defngi,  oninia  tentavi. 
—  me  non  Jefellit ,  Pi<*  sXaSs, 
xion  fngit,  rimata  fum  herbas 
ac  radices  in  locis  ajperis,  inter 
rupes  latentes,  nafcentes.  In 
his  enim  virtus  praecipua.  Lu- 
cau.  VI.  458-  TheJJala  quin 
eliam  tellus  herbasque  nocentes 
rupibus  ingenuit  caet.  Ad  aconi- 
ta  in  fpecie  refert  Lambinus, 
quae  nafcantur  dura  vivacia  cau- 
te,  iuxta  Ovid.  Met.  VII.  413. 

r.  C>g.  70.  Sententia  effe  vi- 
detur:  neque  tamen  quidquam 
promovep,  mei  ille  plane  obiitus 
efi ,  nihil  ille  deos ,  nil  carmina 
eurat ,      Virg-    Eci»     VLLI.    105. 


Pro  hoc  poeta  feu  Canidia,  ad- 
jecta  morae  eius  cauffa :  indor- 
mit  pellicum  cubilibus ,  detine- 
tur  aliarum  feminarum  amori- 
bus  diftrictus ,  mei  prorfus  im- 
memor.  Pro  hoc  cubilia  uncta, 
perfufa  dicit  oblirione,  indiu.cn- 
tia  oblivionem  ;  quntenus  Va- 
rum  ita  tenent,  ut  medicamine, 
oblivionem  onminm  aliarum  re- 
rum  (adeoque  etiam  Canidiae) 
inducente  irrigata  videantur. 
In  qua  ralione  nihil  plaue  efi, 
quod  recte  oftendat,  nifi  forto 
ro  omniuin,  quod,  abfolute  ac- 
ceptum,  nimis  ambigue  a  poeta 
pufitum  videri  pofiit.  Si  igitur 
omnium  pellicum  iungas,  gene- 
ratim  accipiendum  erit :  omnium 
aliarum  feminaruin  cubilia  per- 
ambulat  (\it  de  Caefare  Catull. 
XXIX.  g.),  illarum  amore  fla- 
grat,  me  neglecta,  mei  folius 
oblitus.  Alii  cum  Scholl, 
iungunt :  indormit  cubitibus, 
omnium  pellicum  oblivione  un- 
ctis ,  quod  Klotzius  maxime 
hac  fatis  fpeciofa  interpretatione 
exornavit :  omnia  tentavi, 
omnes  radices  et  herbas  adhi- 
bui :  indormit  Varus  cubilibus, 
unctis  fuccis  et  hcrbis,  quae 
reliquarum  omnium  pellicinn, 
praeterquam  mei,  oblivioncm 
iudu- 


EPODON    LIB.     C.    V.      V.    67-76.  527 

Ah!  ali!  folutus  ambulat  veneficae 

Scientioris   carmine. 
!Non   ufitatis,  Vare,  potionibus 

O  multa  Jleturum  caput! 
Ad  me  recurres:  nec  vocata  mens  tua 

MarfLs  redibit  vocibus. 

Maius 


inducere  valent  et  debenr.  Ta- 
mon  nil  profimt  nunc  caet.  Sed 
veneficii  rario ,  quae  ila  iufer- 
tuv,  iuaudita  prorfus  atqueim- 
ina  h.  1. ,  Vavo  in  lultris 
Subuvanis  degente ;  tum  elo- 
cutio  fententiae  obtciua  admo- 
dum  eit  ac  duva.  Quod  Sclioll. 
habettt:  dormit  oblitus  onmium 
pellicuni ,  fuique  adeo ,  hoc  re- 
fragatur  vv.  57.  5$.  et  niiie 
bvnguet. 

?•.  "1.  Etiam  haec  ,  interpo- 
fita  aliqua  mora,  fubiici  putan- 
da  a  Gauidia,  impedimenti  cauf- 
fam  anquivente ;  quam  auimo 
fubito  obiectam  tm  ah!  ah  ! 
declavat  poeta.  Dolentjs  vocem 
ftatuit  Schol.  CVuqu.  —  folutus 
ambuiat ,  ornate  et  ad  notan- 
dam  Vari  incuriam  pvaeclare 
pvo  ,  fohttus  eft,  veueficia  mea 
lepelhmtur ,  ipforum  vim  re- 
tundit  carmen  f.  incantatio  eih- 
cacior  veneiicae  cuiuspiam  yciera- 
tioris,  quae  fe  pevitioi  em  iactal  ; 
gravior  incam.iiio  Vaniin  tu- 
tum  pr.ieitar.  a  mo,i,  qua  hacte- 
nus  nfus  fum  :  igitur  (  pergit 
Canidiu  v.  73.)  potentioie  ipui 


efle  intelligo,  qua  iftam  deftru- 
ctum  iii  V.vuiuque  milii  obfe- 
quentiilimum  fore  certa  ihn. 
Sohi  ac  defgi  verba  propria 
in  re  magica.  Vid.  ad  1.  27. 
21.  Hoc  loco  notatu  dignuin 
eit,  quod  faga  adverfus  fa^am 
avtis  fuae  experimentum  facit, 
alterius  vim  inhibitura. 

v.  75.  Duobus  fere,  quae 
fequuntur,  accipi  poffunt  modis. 
Altev  continuat  orationem  :  Alia 
te  exfolvit  meo  carmine  vene- 
fica,  video  adeo ,  te  non  uhta- 
tis  liis  potionibus  ad  me  recur- 
furum,  neque  caet. ;  ergo  niaius 
parabo  caet.  Sed  svaf ysars^;;, 
ac  pr.>pter  interiecta,  o  nurfta 
Jlct.  caput ,  vevior  haec  altera 
ratio  :  Noa  ufitata  potioue,  quae- 
fitiove,  potentiore  incantationi* 
genere  ad  me  recurres,  eihciam, 
ut  ad  me  redeas  { fed  delecte 
recurres  ,  ad  vim  iiiius  potioni» 
declarandam  )  ,  nec  voeala  caftt. 
ndeo  quuieiu,  ut,  ubi  femel  ad 
me  recuvreris  ,  mens  tua ,  tu, 
quamquam  voceris  ,  avoceiis  * 
me  IWaifis  noribas  ,  quainquam 
te  iteium  laga  quaepiam  a  me 
ali*- 


5^8 


Q.     IIOUATII    FLACCI 


Maius  parabo,  maius  iniundam  tibi 

Faftidienti   poculum. 
Priusque   caelum    fidet   inferius  rnari, 

Tellure  porrecta  luper, 


Quam 


•lienare,  meo  carmhm  exfolvere 
cupiat,  non  rediturus  fis ,  ut 
nulla  iterum  a  meo  te  amore 
faga  expeditura  fit.  Maius  enim 
•parabo  caet.,  quae  ultima  stsj;vj- 
yqrmvjq  adiecta,  loquentis  affec- 
tui  mirince  accommodata.  Po- 
Iterius  comma :  nec  vocata  mens 
tua  redibit,  ita  fere  accipi  vi- 
deo:  mens  tna,  magico  carmi- 
tie  femel  a  me  evocata,  nun- 
quam  redibit  h.  fnna  mens,  ubi 
femel  tibi  carmine  meo  exci- 
derit,  femel  alienata  erit,  nun- 
quam  tibi  reddetur,  amorefem- 
-per  infanies;  quod  quidem  ad- 
ftruere  licet  Ovid.  A.  A.  II. 
XoG.  philtra  nocant  anirnis,  vim- 
que  furoris  habenc:  fad  expedi- 
tior  atque  concinnior  altera  ra- 
tio  vidctur.  Marfae  vnces  ut 
JMarfa  naenia  infra  XVII.  29. 
JVIarfus  cantus  Ovid.  Med.  Fac. 
39.  vid  ad  Sil.  VIII.  496.  — 
O  multa  fleturum  caput ,  qua 
quidem  potione  inifrre  excru- 
c.iaberis ,  follenni  apud  Graecos 
comminationis  formula,  vikk' 
o^ucujsif.  Vid.  Lamb.  Rem 
cventum  habuiffe  apparet  ex 
c.  XVII.  init.  ubi  Varus  anhni 
flngorem  atque  crticiatuS  ,  quos 
Canidiae  incantatio  fibi  conci- 
▼crit.  ipfe  expedit.      Male  non- 


nulli :  peffime  te  tractabo  ,  tibi 
te  iterum  potefiati  ineae  fubie- 
cero.  —  77.  maius  poculum, 
maioris  efiicaciao  infundam, 
mifccbo  ,  temperabo  tibi  pocu- 
lum.  —  fujiidienti ,  venufte 
admodum  adiectum,  qui  priora 
pharmaca  fafiidieris ,  afperiiatus 
iis ,  ipfis  vim  abiudicaveris. 
Miuus  docte  Lamb.  faiti- 
dienti  mc. 

V.  79  —  81-  Priusque  omuis 
rerum  per  naturam  ordo  con- 
fundetur,  adeo  quidem,  ur, 
quod  ex  naturne  legibus  effici 
nequit,  leviffima  iinum,  gra- 
viffima'  contra  fummum  locum 
occupent;  quam  noti  caet.  'A&u- 
vcitov  boc  docte  et  ornate  extu- 
lit  poeta.  Caelum  fulet,  inferius 
fubfidet,  ita  ut  inferius  fit  mari, 
maro  ei  fuperfundetur  ,  tellura 
porrecta  fujier ,  et  huic  tellus 
fuperiniternetur,  plane  inverfo 
ordine  ;  nnm  ex  antiqua  opinione 
caelum  fummum,  terramedium 
et  aqua  ultimum  locum  pofli- 
dere  credita.  Cf.  Ovid.  Met. 
I.26 — 51.  -—  81.  g2.  Nifinieo 
amore  fic  fla<rrcs,  mei  defiderio 
ita  inccndaris,  confumaris,  uti 
bitumen  liis  ignibus  ,  compnra- 
tione  a  re  praefenti  defuinta. 
Bitu. 


liPODOJf  lib.    c.  v.    v.    77-86.        529 

Quam  non  amore  fic  meo  ilagres ,  uti 

Bitumen  atris   ignibus. 
Sub  liaec  puer,  iam  non,  ut  ante,  mollibug 

Lenire  verbis    inpias; 
Sed  dubius,  unde  rumperet  filentium, 

Mifit  Tliyefteas  preces : 

Ve- 


Bituminis  enim  ufus  in  liis  fa- 
cris  notus  vel  e  Vh'£.  Ecl.  VIII. 
g2.  idque  propter  fpilTum  fu- 
muni,  quem  illud  egerit  (  hinc 
fumans  bit.  Ovid.  Met.  XIV. 
792.),  tali  facro,  quod  ad  in- 
feros  pertinet,  acrommodiim. 
Vnde  atros  i.  appellar,  h.  craffo 
jfumo  circumvolutos  ;  11 1  atro 
lumine  fumantes  taedas  Virjj;. 
Aen.  VH.  457.  Alii  aliter. 
Caeterum  his  refpondent  Vari 
verba  (XVII.  50.):  o  mare  et 
terra !  ardeo ,  quantum  neque 
caet. 

v.  83  /<77-  Inter  funeftum 
hunc  apparatum  furoremque 
Canidiac,  ultima  experiri  ita- 
tuentis,  puer,  falutis  fpem 
prorfus  decollatam ,  feque  ad 
extvemas  lineas  adrnotum  anim- 
advertens ,  ne  fua  mors  im- 
pune  Canidiae  effet ,  iam  ad 
imprecationes  ,  quae  fola  miferi 
fui  fati  reliqua  videbat  folatia, 
convertitur,  quas  quidem  im- 
becillis  adverfus  atroces  fortio- 
ris  iniurias  munimentum  effo 
volebat  prifca  religio,  Diis  ul- 
tionem  Jemandando,   quam  ipli 

Tom.    II. 


obtinere  haud  polTant.  ItaDru- 
fus,  exfpfls  vitae ,  meditatas 
compojitasque  diras  imprecatur 
Tiberio  apud  Tacit.  Ann.  IV. 
&/}.  Sub  haec ,  debacchante  ita 
Canidia,  puer  non  amplius 
mcllibus  verhis  lenire,  fjisu.iyioic 
«sxsff/  xtxSairTSGScii  ,  ywa/av.o7f 
ksyotc  SeXyttv  (llom.  Od.  I. 
56.  XXIV:  3920>  5'-  precibus, 
quibus  pertinacem  iitarum  fae- 
vitiam  frangeret ,  eas  ad  mife- 
ricordiam  perduceret,  ag°redi 
ftatuit  impias,  fceleitas,  yraviter 
pro,  illas  mulieres.  —  35.  Q6. 
Dubius,  pracpeditus  irae  impo- 
tentia,  prae  ira  nefr.ius,  utnlo 
rumperet  flentium ,  unde  lo- 
quendi  iiutium  faceret,  quid 
priuium  in  maleficas  ifias  mulie- 
res  evomeret,  animo  atvociilima 
quaeque,  quae  ivam  fuam  ex- 
plicarent,  civcumfpiciente.  Sic- 
que  ftatim  diriilimis  exfecra- 
tionibus  agere  conitituit.  Preces 
Thyrjleae  ,  aoat ,  exfecratione» 
horvendae,  atroces ;  qualea 
Thyeftae  iu  Atreum  fuere.  J\Jit- 
tere  prcces ,  ut  mitttre  vocem, 
ttvat  (Jwvjjv ,  adeoque  precari, 
devovere  h.   1. 

JA  v.  87 


630  Q-     HORATII    1<XACCI 

Venena  magnum  fi~s  nefasque;  non  valent 
Convertere   humanam   vicem. 

Diri: 


*■  87  —  9"«   Vix  nllum  Ho-  fcelus  defignnturae  efiis,    cuiu 

ratianumlocum  dari  arbitror,  in  tamcn    poenam    nullis  incanta 

quo  magis  tumultuati  hatiolati-  mentis,   nullis  herbis ,  averter 

que  fint  interpretes,  fiuim  quis-  potcfiis,     cuius    vos   certiflim; 

que   fenfum   fecuti,    quam    hic.  vindicta    manet.         Quam    qu< 

Nec  mirum  ntique,   quum  fen-  minus  cffugiatis ,   diris  vos  defi 

tenriae     paullo      obfcurior .    fit  gam  caet.    lam  intelligitur,  cu 

enuntiatio,     neque    nno  modo  to   valent  ad    pofterius   coruma 

verborum   iunotura  inltitui  pof-  ad  quod  proximc  fpectat,    reic 

fat.      Quod    primo   utique   loco  cerit  poeta.  Atque  haec  demun 

fefe  offert,    eft,   ut  magnum  fas  fententiavidetur  commoda,  pue 

■nefasque    appolitio    tc3    venena  roque  atque  poeta  adeo   digna 

habeatur;   fed  quo  idonco  fenui  Ileftat,     ut    quae    enuntiatae  i 

(Schol.    cnim    Cruqu.     iueptas  linguae  legibus  fenteutiae  rat* 

argutias   nihil    moror )   venena  fit ,     doceatur.       Fas     nefasqpt 

magiuun  ias   dici  queant,    quae  convertere,   conturbare  pro,  ne 

femper    nefas    putata   iiut,    nec  fanda   perpctrare,     follenne  e.- 

liquet,   et,  fi  vel  maxime  lique-  ufu  loquendi  poetico.      Vid.  ac 

ret,    vix  dicas,  quae  huius  appo-  I.  i8-  10-  l'as  magnum,  veneran 

fitionis  effet  vis  ad  totam  fcnten-  dnm,  quod  nou  impime  laediiur 

tiam  ,   quae  et  ipfa  inde  laborat.  conculcatur  ;    appolito  epithcto 

Igitur  praefiat  ifta  verba  ad  fen-  Ita  magni  Dii  infra    15.  5.    lu 

tentiam    trahere    hac    interpre-  fiitia  potens  IT.    17.  15.  ct   fim 

tatione :    Venena,   (£)«£//axa,   ve-  Vices   humanae ,     poenae    ( vid 

neficia,     incantationes,     valent,  ad  I.  2g.  32.)  quibus  honnne 

hoc  quidem  efiicere  poffunt,   ut  obnoxii   funt,    quae  fato  f.   di 

fas    nefasque   convertant ,    com-  vinitus  conftitutae  funtin  homi 

mutcnt,   commilceant ,    confnn-  ncs  ,   idque,   quod  conttxtus  ra 

dant;  atrocilfima  quidem  facino-  tio  docet,    improbos,   fceleitos. 

ra   patrare   poffunt:      non    item  Longius  petitumeft,  ii  v.  humtt' 

humanam  vicem   cifxotAyv  ,     con-  nas  explices  poenas  ,   quashomi 

vertrre,  immutare  poffuut,    ita  nes  a  Diis  infligendas  exinipreca 

ut   ultionem    f.   vindictam   ifto-  tionibus  pofcunt,   quas  quiden 

rum     fcelerum     effugiant,     —  fubterfugere  haud  liccat,  qiiun 

l?vw/u<K(u$  haec  a  poeta  elata,  ad  aliae  precibus,    victimis,  v.aSzQ' 

feiilnm  ita  icvocanda:   Vos  ve-  fxcic  averti  pofiint ;    quamquan 

ncficac  atrociflimum  ian*  jn  rue  appoiitead  fqq.  —  Qq.  90.  Diri. 

VU! 


EFODON     LIE.    C     V.     V.     87  "92. 

Diris    agam    vos:    dira    deteftatio 

Nulla  expiatur  victima. 
Quin,  ubi    perire  iuflur.  exfpiravero, 

Nocturnus  occurram  Furor, 


Pe- 


ros  agam ,  quaefite  dictum  vi- 
deri  poffit  pro  :  havocabo  Diras 
feu  Furias  excitabo ,  quae  vos 
agitent,  perfequantur  (uti  Cly- 
taemneftra  Furias  Oreftae  stj- 
trtiew  dicitur  Eurip.  Or.  g/^i.)', 
quarttm  follennis  in  devotioni- 
bus  invocatio  :  v.  c.  Catull. 
LXIV.  192  fqq.  Sed  obftant 
fequentia.  I£itur  fimpliciter 
accipiendum ;  diris  vos  devo- 
vebo ,  exfecrabor  vos.  Agunt 
dirae,  quatenus  poena,  diris 
expetita ,  fontem  pcrfequitur, 
nrgct ;  vel ,  quod  fimplicius, 
quatenus  certus  poenarum,  diris 
intentatarum ,  eventus  reum 
ajjit ,  h.  inqnietat,  excruciat, 
angit;  unde  mox  inquieta  prae- 
cordia.  Liv.  XL.  56.  umhrae 
infontis  interemti  filii  euin  diris 
agitabant.  —  dira  deteftatio 
caet,  Simplicior  continuatio 
erat:  diris  a.  v. ,  nulla  victima 
expiandis.  Sed  ornatior  et  ex- 
plicatior  poeta.  —  Dira  detefta- 
tio,  dirarum  imprecatio  (  nam 
deteftatio  fit ,  quando  deos  ul- 
tores  vindicesque  iniuriae  tefta- 
mur  comprecamur.  Plenius 
Plin.  Epp.  II.  2o.  iram  dcorum 
in  caput  pueri  deteftari.  )  h.  ira, 
deorum  diris  excitata ,  nulla 
victima ,    nullis  facriuciis  expia- 


tur ,     averruncari     poteft. 
omuino  I.  28.    31  fqq. 


Cf. 


v.  9 1 .  Quin,  neque  his  con« 
tentus ,  cxfatiatus ,  ipfe ,  ubi 
exfpiravero  animam  ,  vitam 
(ita  ehtvssiv  fimpliciter  Eurip. 
Electr.  1220.  et  paflim  ),  periro 
iujfus,  cuius  quidem  miferan- 
dae  necis  vos  auctores  eftis, 
adooqtte  poft  mortem  omnibut 
vos  excruciabo  modis,  poenas 
a  vobis  exigam.  Ilas  fpeciatim 
adnumerat  poeta ,  revocatis  ad 
Furiarum  minifteria  coloribus. 
Nbcturrihs  occnrram  Furor,  noctu 
me  vobis  obiiciam  ,  vos  exter- 
rebo  Furiali  habitu  :  fed  Furo- 
rem  pofuit  poeta,  quum  depue- 
ro  agatur.  Apte  ad  rem  Tor- 
rent.  laudat  Suet.  Ner.  34.  de 
Neroue  :  neque  fceleris  confcicn- 
tiam  —  ferre  potuit,  faepe  con- 
fcffus  exagitari  fe  muterna  fpe- 
cie ,  verberibus  Furiarum  ac  tae- 
dis  candentibus.  Similiter  mo- 
ribttnda  Dido  apud  Virgil.  Aen. 
IV.  384'  Sequar  atris  ignibus 
abfenj,  r.t ,  quum  frigida  mors 
anima  feduxerit  artus ,  omnibus 
umbra  locis  adero.  Noftrum 
refpexit  Quinctil.  Decl.  314« 
Sunt  illa  vera,  quae  extremo 
miferi  fpiritu  dicebantur ,    Dabit 

L\   2  mihi. 


55  2  q.      HORATII     FLACCI 

Petamque  vultus    umbra   curvis   uiiguibus, 
Ouae  vis  Deorum  eft  Manium; 

Et  inquietis  adfidens  praecordiis, 
Pavore  fomnos  auferam. 

Vos  turba   vicatim  liinc  et  liinc  faxis  petens 
Contundet    obfcenas  anus. 

Polt 

vuhi ,  fcelerate ,  poenas:  perfe-  qnod  alias  eft,    fovendi,   folan- 

quar  quandoque  et  occurruin.    — —  dique   caufla,    fed    ut    contmuo 

Kocturnus,      nam     nocte    vagae  vexet ,    angat  praecordia,     ani- 

feruntur   (Propert.  IV.   7.  89*)  m11™»  quod  alias  de  Cura,  Amo- 

umbrae ;     tum    maior    terroris  re  caet.   dicitur.   —    pavure  in- 

Ipecics  iueft.  —  95.  petam,  im-  iecto    fomnos    auferam,     excu- 

petam ,    iuvolabo  ia  viltus   ve-  tiam,   abigam.      Cf.  II.  16.  15» 

iiros,    eosque  dilacerabo  ungui-  Caeierum  ultimis  h.  vv.  totiu» 

bus.      Ovid.  in  Ibiu  146.    Tum  ligmenti     rationem     rcfpici     ac 

quoque  factcrum  veniaui   tnemor  tangi,    in   promtu    eft    ariimad- 

zimbra  tuorum ,    infequar  et  vul-  vertere.      Luculenius    in    lianc 

tus    ojfea  forma  tuos.    —    9.4.  rem  extat  Ciceronis  locus  ( Pro 

Quae  vis  Deorum   Manium   eft,  Rofc.   c.    24.):     Nolite    puture, 

qua    poteitate    gaudent    Manes,  quemadmodum  in  fahulis  Jacpe- 

ii;.    ut    infectentur    eos  ,    a   qni-  numero  videtis,   eos ,   qui  aliquid 

bus   pereinti   fuerint.       Inliguis  impie  fcelerateque    commiferint, 

iii    lianc   rem    locus    eit    Valer.  agitari    ac    perterreri    1'uriarum 

Flacc.  III.    3Q6.  patet  illis  (  mi-  taedis  ardentibus  ;    fua  quemque 

fere   necatis)    ianua  leti,    atque  fraus    et    fuus    terror     maxime 

iterum  remeare  licet :   eomes  una  vexat  ••  fuum  quemque  fcelus  agi- 

Sororum  additur quisque  tat ,     amentiaque    ajfic.it:     fuac 

fuos  Joates    inimicaque    pectora  malae   cogitationes   confcientiaa- 

voenis    implicat ,     et  varia  meri-  que     avimi     terrent.        llae  Junl 

tos  formidina  pulfat.    Euata  inde  impiis     afliduae      domeiiicaeque 

tyat«fuer<x    f.    terriculamenta    no-  Furiae ,   quae  dies  noctesque  />a- 

cturna,    quae  '.Er>  ivvuwv  irfcjwrra  rentura   poenas  a  confcelerutijji- 

npp<;i!at, Aelian.   H.   V.    L.   IX.  mis  JiUis  repetant, 
29.  Dii  manes  appoiita    appelU- 

tione,  in  declaranda  eorum  po-  v.  97.  Praeclare  cotitundel  — 

t&utU.      Male    totum   locuna  ce-     djjeient,    tanquam  de  re ,    cer. 
pit  Uac.   —  95.  Adj.dcas  uon,     tiluiuum      eventum     habitura; 

p  CO 1 


EPOBON    LII3.     C.    V.    T.    5)j-l02.  535 

Poft  infepulta   membra  different  lupi, 

Et   Esquilinae   alites. 
Neque  lioc  parentes,  lieu  mihi  fuperftites ! 

Effugerit    fpectaculum. 


pro ,  precor  ut  caet.  Ad  exe- 
crationeni  hos  vv.  pertinere, 
vix  opus  eft  monere.  Turba, 
concitata  fcelerum  veftrorum 
atrocitnte  multitudo  hominum 
vos  vicatim ,  per  omnes  vicos 
infecrata  hinc  et  hinc  ,  undique 
faxis  jretens  contundet,  lapidi- 
bus  obruet,  ad  necem  usque 
lapidabit.  —  obfcenas ,  abomi- 
tiandas ,  deleftandas .  fceleiias 
anm.  —  qq.  Poji  ,  ubi  lnpidi- 
bus  peremtae  fueritis,  corpora 
veftva  infepulta  iacebunt,  pro- 
iicientur  m  monte  Esquilino, 
lupis ,  atque  alitibus  dijferenda, 
difcerpenda,  iis  praedne  relicta; 
quod  utnunque  extremae  mife- 
riae  habitnm ,  ut  in  vulgus  no- 
tum.  Similis  imprecnrio  apud 
Martial.  X.  5.  10.  Et ,  quum 
fupremae  fila  venerint  horae, 
diesque    tardui ,    fentiat   canusn 


litem ;  quod  differendi  notionem 
plane  repraefentat.  In  ag»ere 
autem  f.  colle  extra  portani  Es- 
quilinam  „  locum  fepulcrorum, 
ad  corpora  pauperum  ,  ant  fce* 
leratorum  combtivenda  nut  cani- 
bus  proiicienda,  fuifie  "  monent 
Schol.  ad  h.  1.  et  ad  Serm.  I. 
8-  i5-  Hunc  docte  poeta  indi- 
gitat  Etqullinis  alitibus.  — 
101.  2.  Non  effugerit  parentes 
hoc  fpectaculum  ,  fruentur  ,  cx- 
fntiabunt  fefe  pareutes  ruei  hoc 
miferabili  exitii  veftri  fpectacu- 
lo  ;  utinam  hoc  ex  veftrum  fup» 
plicio  folatium  iis  coutingat  l 
In  heu  mihi  fuperftites  magnura 
xaSoj;  non  tam  miferandum 
fatum  fuum,  quamquam  et  hoc, 
dolet  puer  ,  quam  quod  ,  tur- 
bato  naturae  ordine,  parentes 
fuos  immatura  morte  fua  gra« 
viter  adflijrat. 


Ll  3 


CJR. 


534  <i«    HORATII    FLACCl 

C     A     11     M     E     N        VI. 

ARGVMENTVM. 

invehitur  Horalius  hoc  carmine  in  hominem ,  qui  inte- 
grae  Jcnnae  homines,  maximeque  eos,  a  quibus  nihil  fibi 
jyericuii  mctucndum  effet ,  maledictis  laceraret ,  quique 
ojlenfb  aliquo  lucello  Jialim  obmutejceret ,  alque  a  cau- 
vitiando  abjjteret.  Quae  ne  impune  ei  effent  iutem- 
jicriae ,  utque  aliquando  jjravae  ijli  libidini  modum  Ji- 
geret,  ultro  eum  aggreditur ,  exprobrataque  accrbe  igna- 
via  ac  timiditate  eius  iu  Je  his  iambis  irritare  conatur 
poeta.  Quod  quidern  clXXyyooixiug  ita  injiituit,  ut  cum 
cum  cane ,  latratu  jjraetereuutes  quosque  territanle,  ob- 
iectaque  ojja  conticcjceute  comparet,  Je  contra  animojij- 
Jimum  atque  accrrimum  cauem  Jerat,  qui  non  niji  in 
ferociori  quocuuque  animali  virlutis  Juae  experimcutum 
faciat.  CaJJutrn  Sevcrum ,  hominem  jordidae  origiuis 
vitaeque  malejicae  (Tacit.  Anu.  IV.  21.),  qui  viros  ac 
feminas  illuftres  procacibus  Jcriptis  dijfamarct  ( Id. 
Ann.I.  J2..),  adco  CflUdem,  ut  Augujtus,  ijtac  Ubidine 
commotus  cognitioncm  dc  Jamofis  libcllis  tractaudam 
decerneret ,  a  jjoeta  dejignari  notarique  tradunt  ScholL 
idemque  nomcn  plerique  Codd.  ct  cdd.  vett.  jjraejcrunt ; 
quos  quidem  qno  miuus  Jequcndos  Jlatuamus ,  quam- 
quam  niliil  imjicdiat;  quae  enim  Gejnerus  coutra  mo- 
nuit,   adulationcm,  quae  v.  9.    10.  ciobiicitur,   iu  homi- 

ncm 


EPODON     JLIB.     C.    VI.  535 

nem  vix  caderef  qui,  quod  idem  Tacitus  refert,  ob 
improbam  -  linguam  Crctam  amotxis  Jit ,  et  in  Seriphiis 
Jaxis  conjcnucrit,  ncmincm  Jacile  morabuntur ,  qui 
CaJJvum  non  adulando  h.  blanditiis  atque  objequiis  Jed 
dicacitate  Juainvitis  Jere  munera  ijla  extorfijje  reputa- 
verit ,  quum  tamen  plures ,  CaJJio  Jimilcs ,  canina  ijia 
Jacundia  injames  Jiomae  i/la  aetate  extitijje  haud  ab- 
Jurdum  Jit  crcdere,  conjultius  videtur,  rem  in  medio 
relinqucre. 


Ll  4  Qiud 


536 


q.     HORATII    FI.ACCI 


vJuid  inmerentes  hofpites  vexas,    canis, 

Ignavus   adverfum    lupos? 
Quin  huc  inanes,     fi  potes,    vertis  minas, 

Et  me  remorfurum  petis. 

Nam 


v.  I.  Qtiid  vexas,  incefhs  la- 
tratu,  altatras  hofpites ,  homi- 
nes  tibi  plane  igtiotos,  obvios 
quosque,  adeoque  immcrenles, 
nulia  te  ininria  laceffentes,  ab 
iis  non  irritnte?  b.  quid  con- 
vitiaris,  maledictis  infectaris, 
quernquem  afpicis  ?  Latrare, 
nt  gr.  i\ocv.riiv ,  fixu^tiv ,  fol- 
lenne  de  eonvitiandi  libidine, 
contumeliofnque  infectatione. 
Ariftopb.  Thefmoph.  902. 
P«l-'^s  rcjfxov  ffOjfJLOt  (3a>.Xoi/ffa 
\poycy.  Id.  Vefp.  159.5.  A*<?w- 
tov  —  Sqtxatiot  xai  /xeSvtry)  ri( 
uXaxTt?  y.vwv  fc.  aqrcTrwXu;.  Vid. 
Valken.  ad  Phalar.  Epp.  p.  XV. 
et  ad  Arnmon.  p.  251.  Martial. 
II.  61.  5.  Vtcris  ore  aliter ,  ni~ 
viiaque  acrugine  captus  allatras 
nompir  quou  tihi  cunque  tlatum 
eft.  Id.  V.  60.  l.  Allatres  lic.et 
usque  nos    et  asque  ,    et  ganniti- 

hus  improbis  lateffas nos 

hac  a  fiahie  tenemus  ungues. 
Faoundia  inde  canina  rabulis  fo- 
lenfibns  tributa.  Colum.prnef.  q. 
ne  caninum  quidem  JiuJium  prae- 
Jiantius  locupletiffimnm  quemqne 
ullatrandi ,  et  contra  innoce.r.tes 
et  pro  nvcentilms  —  —  (■ 
fum  intro  moenia  et  in  ipfo  foro 


lalrocinium  ;    et  xuwv  vtarTvjycnof 

coniiitutus        in       Ariliopbanis 

.    Cf.  Cic.  pro  Rofc.  Anj. 

1.  U.o.  —  hofpites  obvios  quos- 
que  vocat ,  canis  domeftici,  qni 
omnes,  qui  extra  farailiam  funt, 
allntrat ,      ratione     habita.      — 

2.  Ignamis,  imbellis ,  tirnidus, 
adverfum  lupos ,  adverfus  for- 
tes  ,  audaces,  promtos  paratos- 
que  ad  propulfandas  iniiuias, 
ubi  baudimpune  te  laturumin- 
telligis.  Apprime  huc  facit 
Pind.  Pyth.  II.  154.  <j)l\ov  s^j 
tyiXiiv    vori  b  iy^S^ov  ■cxr   Ejf-Sfoj 

«U'V    XuXClO    blXOVJ    VTToSkVCO/XOlt. 

v.  3.  Quin  eft  exbortantis, 
age  vero,  quidni  potius  huc, 
iu  me ,  fi  potes,  fuftines,  audes, 
vertit  minas,  mibi  malum  mi- 
uitavis  latratu  tuo,  me  allatras. 
—  inanes ,  utpote  canis  timidi 
et  iguavi.  —  /1.  et  me  impftis 
fatis  animi  habentem  tecum 
congredi;  pro  quo  fortius  eft, 
remorfurum,  qui  vanas  tuas  mi- 
nas  morfu  graviter  vindicntuius 
fum.  Verbi  compofiti  vis  in 
cppofitione  fela  quaerenda;  au- 
dacter  reliftam  tibi ;  nam  morfuj 
altetius  canis  innnes  cius  min*a 
extlu- 


EPODON     LIB.     C.     VI.    V.      I-IO. 


537 


Nam,  qualis  aut  MololTus,  aut  fuluus  Lacon, 

Amica  •  vis  paftoribus, 
.Agam  per  altas  aure  fublata  nives, 

Quaecunque  praecedet   fera. 
Tu,  quum  timenda  voce  complefti  nemus, 

Proiectum  odoraris  cibum. 

Cave, 


excludunt.  Nifi  ad  mordacia 
eius  dicta  referre  malis ,  quo 
tamen  poetae  parnm  confulas. 
Comparat  nntem  poeta  fe  for- 
liori  animoliorique  cani ,  hanc- 
que  comparationein  akkqyoqi- 
v.uij  in  feqq.   perfequitur. 

v'  5  —  8-  Acerrimorum  enim 
canum  inftar  cuicumque  ferae 
fortiter  inftabo  pertinacique 
eam  alacritate  perfequar.  Eft 
«deo  oppoiitio  v.  2.  ignavui  ad- 
verfum  lupos.  Pro  acerrimis 
canibus  ftint  Molofli  f.  Epiro- 
tici ,  amica  vis  pajioribus ,  ro- 
bore  fuo  pnftoribus  commenda- 
tiilimi.  Virg.  Go.  III.  406. 
Kunquam  cujtodibus  illis  (Spai- 
tne  catulis  acrique  Moloffo  ) 
noctumum  jtubulis  furem ,  in- 
curfusque  luporum  —  horrebis. 
Oenus  eji  audax  avidumque  je- 
rae  de  Spartnnis  Senec.  Ilippol. 
B5*  Cf.  Varro  II.  9.  6.  -— 
7.  8«  -dgam ,  quaecunque  prae- 
cedet  fera,  graeca  ftructura  et 
omatepro,  quamcumque  fcrarn 
infectabor.  Per  altas  nivcs  et 
aure  fublata  ,  bo$>j ,  praeclare 
ad  ftudii  j^ertinaciam   et  alacii- 


tatem  declarandam  adiecta. 
Callim.  H.  Del.  250.  oCara  h' 
ai/r3j$  bgSic  paX  ;  nam  timido- 
rum  eft,    aures  demittere. 

v.  9.  10.  Tu  contra  fola  lu- 
cri  fpe  maledictis  tuis  homine» 
inceflis.  os  tibi  obturaii  vis. 
Pro  hoc,  fervata  allegoria,  ubi 
voce  tim.  mmphjti  nemus,  omni- 
110  pro,  ubi  ingentes  clamores, 
UcrattUi  edidifti  (  nam  alterum 
de  cane  venatico,  quod  in  hunc 
proprie  non  cadit  propter 
v.  feq. ),  odoraris  ftatim ,  in- 
veftigas,  circumfpicis ,  'fi  quis 
tii)i  cibus  obiectus  fit,  quo 
manfuetior  fias.  Similis  funt 
coloiis  illa  Martialis  (IV.  53 
6.  )  :  Cui  dat  latratos  obvia  tur- 
ha  cibos,  ejfe  putas  Cynicum, 
deceptus  imagine  falfa.  Kon 
ejt  hic  Cynicus,  Cofme :  quid 
ergo  ?   canis. 

v.  n.  12.  Cave,  cave  fol- 
jennis  huius  de  vitando  malo 
admonendi  formulae  iteratio. 
Vid.  Intpp.  ad  illa  Petron.  c. 
35.  Cave ,  cave  canem.  — 
namque  in  malos ,  qui  iinme- 
Ll  5  rentei 


55S 


Q.    HORATII     FLACCI 


Cave,  cave :    namque  in  malos   afperrimus 

Parata  tollo   cornua; 
Qualis  Lycambae  fpretus  infido  gener, 

Aut  acer  hoftis  Bupalo. 
An ,  fi  quis  atro  dente  me  petiuerit, 

Inultus  ut  flebo  puer? 


rentes  vexant,  afperrimus  fum, 
efferatiflima  ira  odioque  fei-or, 
infurgo,  adverfavios  mihi  eos 
depofco  ac  deltino.  Tla^cifxia- 
Mtuj  liaec  poeta,  defumtu  a  tau- 
ro  fevoci  ac  petulco  iinagine : 
parata  tollo  conuia ,  promtilli- 
mus  fum ,  cornibu»  impetere, 
tauri  inftar  efferor,  »i$  ni^ote 
Bvfj.oZfj.at.  Idem  ufus  tov  rav- 
qovoSat  apud  Graecos,  veluti 
Aefchyl.  Choeph.  272.  Eurip. 
Med.  98.  Plaut.  Pfeud.  IV.  5-  5. 
ve  nunc  mihi  obvortat  cornua, 
h.  obnitatur,  adveifetur. 

v.  15.  Archilochi  inftar,  Ly- 
camben  quod  pactam  iibi  filiam, 
Noobulen ,  altori  coHocaffet, 
iambovum  contumelia  ad  la- 
queum  compellentis.  Initium 
iitovum  cxtat  apud  Hcphaeft. 
p.  70.  Adpofita  adeo  appella- 
tione  h.  I.  audit  gener  J^ycam- 
bae ,  a  Lycambe  repudiatus  ; 
ob  hoc  ipfum  enim  rabiofum 
iambum  in  focerum  ftrmxerat. 
Cf.  Epp.  I.  19.  25.  Rem  paflim 


attigere  poetae  in  Anthologio- 
rum  fafcem  collecti,  vehui  Me- 
leas;.  Lf.  5.  Cn.  Lentulns  Gaet. 
c.  Vf.  in  Anal.  Bft  II.  167.  — 
14«  Aut  veluti  Hipponax,  acer- 
rimis  in  Rupalum  et  Anther- 
muni  iambis  invectus,  quod  ima- 
ginem  fuam,  focJitate  notabi- 
lem,  ridentium  civculis  pxopo- 
fuiflent,  Plin.  XXXV L  5-  De 
eo  eft  Philippi  c.  LXXXIII. 
(Anal.  Rr.  II.  255.  ). 

v.  15.  16.  An  impune  mihi 
obtreciavi  patiav,  aliovum  con- 
tumelias  patientev  fcram  ?  Ar- 
chilochia  fententia  apud  Suid. 
V.  v.oiT<xir(>o7zf-Tar  ifj.iv  0'  sv.sTvoj 
ov  y.ixTairnoi^STai ,  ex  emonda- 
tiore  Toupii  (ad  Suid.  II.  p. 
76. )  lcctior.c.  —  Ater  dens 
maledicentiae  obtrectationisque 
proprius.  Martial.  V.  23.  7. 
Rubiginofs  cuncta  dentibus  ro- 
dit,  et  pailim.  —  16.  ut  puer 
inultus,  qui,  quum  illatam  in- 
iuviam  nlcifci  neqneat,  in.mi 
iletu  dolorem  fuum  folatur. 


CAR* 


£podon    lib.    c.    vii.  559 


C     A     R     M    E     .ZV       VII. 

AB.GVMENTVM. 

J^sevicto  atque  occifo  S.  Pompcio ,  Lepidoque  ftrmis 
exj/to ,  quum  rcspublica,  diutinis  bellis  civiiibus  fejja, 
refpiraudi  aliquando  tempus  nacta  effe  vidcretur ,  Juiud 
nndto  poft  (a.  V.  JDCCXXII.)  Jiniultatcs,  quae  ali- 
quamdiu  Octaviano  cum  Antonio  intercefferaut ,  impa- 
tieute  coujortis  imperio ,  prorumpere  et  ad  vim  fpe- 
ctare  coepcrc:  unde,  maxime  quuni  intentiore  cura  beU 
lum ,  quandoquidem  ultima  expcriundi  animus  effet, 
utriuique  appararelur ,  in  fummum  renip.  difcrimen 
adducluni  iri  in  promtu  erat  perfpicere.  Contactus 
igitur  hac  mifcranda  patriae  fuae  vice  poeta  Fiomanos 
Jwc  carmine  ab  infano  integraudi  belli  civilis  conjiiio 
avocare  annititur ,  propofita  fceleris,  cui  fe  objlricturi 
cffcnt,  atrocitate  atque  vel  bclluinam  feritatem  exce- 
dcnte  immauitate  y  certiffiuwquc ,  quod  in  i]ifos  inde 
redundaturum  ft ,  exitio.  Animatur  totum  carmen 
dramatica  rcrum  adornatione ,  affectui  poetae  perquam 
accommodata.  Hapi  nos  fcutimus  in  medium  difcur- 
fantium  atque  arma  depojcentium  tumultum ,  poeta  in~ 
Jiat  graviter  increpando ,  Jummaeque  demcntiae  eos  ac- 
cujando:  illi  fceleris  pudore  confundi  ncque  tamsu 
arreptum   cupide  ferrum    dimittere;     unde    tandem  fu- 

neftiffi- 


540  <£•    HORATII     FLACCI 

nejliflimam  Tianc  cladem  ex  fatali  JDeorum  ira  prifiino 
fcelere,  quod  pojieris  lucndum  fit,  contracta  reip.  im- 
pendcre  pronuntiat.  IIoc  quidem  fatis  prudenter  poeta, 
ne  alterutri   parti  invidiam  facereb. 


A  D 


£PODON     LIB.     C.      VII.     V.       1  -  4.  g^I 

AD       POPVLVM       ROMANVM. 


Uuo,    quo  fcelefti  ruitis?    aut  cur  dexteris 

Aptantur  enfes  conditi? 
Parumne  campis  atque  Neptuno  fuper 

Fufum  eft  Latini  fanguinis? 

Non 


v.  1.  Initio  ftatim  poetac 
ernmpit  indi^uatio ,  atrocir.ate 
iacinori:.,  quod  in  fe  admiffurus 
effet  popalus  Romanns ,  plane 
conturbati;  quod  ipfum  vegeta 
ac  praecipitata  oratio  iniigniter 
oftendit.  Ineft  fimul  vivida 
civilis  tirmultus  utctuVw<*<£. 
Quo  ruitis,  quantd  fortius 
quam ,  quid  molimini,  quid 
ftruitis?  Nam  alterum  praecla- 
re  praecipitcm  civium  furorem 
impoteutiamque  animi  adum- 
brat ,  qua  ad  rnutuam  ipforum 
caedem  impelluntur.  Qua  te- 
meritatis  notione  hoc  verbum 
nec  pedeliris  oratio  ponere  re- 
formidat.  Vid.  Ernefli  Clav. 
Cic.  h.  v.  Furor  autem  ,  rabies, 
infania  obvia  ratione  bellum  ci- 
vih,  moventibus  adfcripta,  v.  c. 
Ltican.  I.  g.  Iidem  eadem  de 
canfa  fet/UJii  «wrytjf ,  dicti,  fce- 
lus  graviilimum,  bellum  civile, 
adorti.  Cf.  I.  2.  29.  et  35. 
53  91«  —  «Hfegregieconfufum 
poetae  animum  mauifeftat;  tan- 
quam  diverfae  enuntiationis  iit, 
quae  fequitur  fenteutia,  quum 
perfpicuitatis  caiuTa  tautum  rsH{ 


quo  ruitis  fnbiecta  fit.  —  cur 
iterum  enfcs  ftringitis?  cur  no- 
vo  bello  civili  accingimini?  — 
enfes  conditi  non  iraq Iaksi ,  fed 
docte  et  graviter,  qui  modo 
Vagina  conditi  funt,  vixdum 
finito  bello  civili.  Vltimum, 
quod  refpicit  poeta  ,  erat  inter 
Octavianum  Caefarem  et  Sex. 
Pompeium,  cuius  finem  pugna 
ad  Mylas  commifTa  attulerat.  — 
3.  Tanquam  parum  adbuc  La- 
tiui ,  noftri,  civilis  (nt  II.  1. 
29.)  fuvguinis  iuWmx  fit,  re 
Romana  multis  bellis  civilibus 
iam  fatis  attrita ;  ut  adeo  vel 
hac  de  caufla  a  novo  abitinere 
oporteat.  —  campis  atque  Ne- 
ptuno  fuper ,  terra  marique. 
Cf.  omnino   II.  1.   29 —  36. 

v.  5  —  10'  Armis  accingi- 
mini,  quibus  non  exteras  na- 
tiones ,  fed  vosmct  ipfos  per« 
ditum  itis.  Eadem  adeo  fen. 
tentia,  quae  I.  2.  21  fqq. 
Pro  hofiibus  in  genere  delecte 
pofuit  Carthaginienfes ,  Biitan- 
nos,  <;t  Parthos,  quo3  Romano 
nomini  infeftiflimoa  elegauter 
de- 


542 


Q.    IIORATII    FLACCI 


Non  ut  fuperbas  invidae    Carthaginis 

Fiomanus   arces  ureret: 
Intactus  aut  Britannus  ut  defcenderet 

Sacra  catenatus  via: 


Scd 


defignat  v.  g.  Tn  fqq.  obferva 
divitias  poetae  in  varianda  per- 
dcndi  notione  effufas.  —  ut 
arces  Carthaginis ,  Carthago 
ureretur ,  incendio  vafiaretur, 
exfcinderetur,  regnum  Cartha- 
ginienfium  everteretur.  —  in- 
vida  liomani  imperii  aemula 
(  ut  Sallufi.  Cat.  10.),  de  prin- 
cipatu  contendens  cum  Roma, 
infelia  Romanis.  Quo  eodem 
arr02;antiae  fenfu  arces  eius 
fuperbce  dictae ,  Romanum 
iugum  dedignantes,  fibique  im- 
perinm  affereiites.  Pro  quovis 
autem  gravibri  hofie  Cartha- 
ginicnfes  ad  partes  vocari  pu- 
tandi  a  poeta  ,  quandoquidem 
nullum  capitaliorem  hofiem 
olim  experta  effet  respublica, 
cuius  adeo  belli  interneciui  me- 
moria  Romanis  inuita  effet. 
Nam  multo  poft  everfam  Car- 
thasincm  bella  civilia  exarfiffe, 
Africamque  Augufii  tempefiate 
in  provincine  formam  redactam 
et  in  colonos  divifam  fuifTe,  fa- 
tis  conftat.  —  7.  Q.  Aut  ut 
Britahni  perdomarentur ,  deiis 
triim.pharetur.  Aggreffus  qni- 
dcm  fuerat  Iul.  Caefiir  Britan- 
nos,  ignotos  antea ,  fuperatis- 
que  pecunias  et  obfides  impera- 
vit ,    iuxta    Sueton.    c.  XXV. ; 


fpeciem  tamen  maj>,is ,  quam 
veram  deditionem  praefiitit  iita 
cxpeditio.  Recte  adeo  intactus, 
bello  quidem  tentatus,  necdum 
tamen    victus     ac    perdomitus. 

defcenderet    Sacra    viu ,      iu 

triumpho  duceretnr  pcr  facram 
viam,  fed  alterum  (ie.nate,  nam 
ubi  pompa  triumphalis  Clivurn 
Capitolinum  adfcenderet,  trium- 
phati  in  carcerem  deduccbantur, 
ibi  necandi.  Rern  expelit  Ci- 
ceronis  locus  ,  a  Torr.  ct  Grfn. 
iam  ad  partes  vocatus  ,  Verr. 
V.  30.  At  etiaxn  qui  triumphc.nt, 
eoque  diutius  vivos  hojlium  du- 
ces  fervant ,  ut ,  hit  per  trium- 
phum  ductis  ,  pulchen  imum  fpe- 
ctaculum  fructumque  victoriae 
populus  Fiomanus  percipcre  pof- 
Jt:  lainen  quum  de  forn  in  Ca- 
pitolium  currumjlccterc  incipiunt, 
illos  duci  in  carcercni  r 
idemque  dic-s  et  victoribus  impe- 
rii ,    et   victis  fincm  vitae  facit. 

—  catenatus,  ex  more.  Cf.  IL 
12.  li  fq.  —  9.  10.  Sed  ut 
haec  urbs ,  cum  virtute,  hoc 
imperii  at  gloriae  domicilium 
(ut  Cic.  de  Orat.  I.  105.  vocat), 
hoc  fplendifTimum  imperium 
fuamet  manu  everfum  concide- 
rct.  Infra  XVI.  2.  Suis  et  ipfa 
Roma  viribus  ruit.   —  fecundum 

vota 


EPODON     LIB.     C.    VII.    V.    5-*4'  543 

Sed  ut,   fecundum   vota  Parthorum,  fua 

Vrbs  haec  periret  dextera. 
Neque  hic  lupis  mos,  nec  fuit  leonibus, 

Nunquam,    nifi  in  difpar,    feris. 
Furorne   caecus,     an  rapit  vis  acrior? 

An  culpa?    refponfum  date.  — 

Tacent; 

vota  PartliOrum  ,  acerba  admo-  immanitatis  crimine  damnata  ahs- 
dum  ,  ut  votis  Parthorum,  vos  tinent  Juis,  et  tuta  eft  etiam 
aliter  atteri  haud  pofTe  probe  inter  feras  fimilitudo :  horum  ns 
Lnteliigentium,  fatisfaciatis.  Li-  a  neceffariis  ouidem  rabies  /r/?t- 
ucac  ductae  iam  ab  Hom.  II.  I.  perat  Jibi  cact. 
255.      V)    v.tv    y.)3i)aa.i   il^ia/jioc, 

n$»(«/xo(o  rt  iraibtc,  aXkot  rt  v.  13.  14*  Quae  caufla  fubieit 
Tfcltc  fxtya  ksv  •Atj^aQoiaTO  Sv-  vos ,  tam  pervorfe  agere,  iiu- 
jxw,  il  ctywiv  Taoi  7r«vr«  icvSoia-  pdlir  vos ,  in  mutuam  caedem 
re  p.aqvap.'cvoiiv.  cum  fummo    dedecore  veftro  ac 

fcetere  tam  cupide  graffari? 
v.  11.  12.  Hic ,  tam  imma-  num  caecus  furor ,  temerarius 
nis  mos  ne  in  faeviJfimis  quidem  animiimpetus,  vos  raj>it,  praeci- 
beftiis  fuit ,  iogiarwc ,  eft ,  de-  pites  agit?  an  exfiimulat  vos 
prehenditur ,  (<:.  ut  in  fuum  vis  acrior ,  gravior,  cui  refiiti 
ipfae  genus  faeviant.  Poftrema  nequeat,  h.  divina,  fatalis  quae- 
docte  invertit  et  cum  antece-  dam  neceffitas,  an  culpa,  an  pro 
dentibus  copulavit  poeta :  num-  magno  flngitio,  «tv;,  qua  obftri- 
auam  feris,  efferari  folitis ,  non  cti  eiiis,  hoc  (  fc.  ut  male  in 
pugnantibus  nifi  in  difpar,  nifi  vos  confulatis)  tnnquam  poena 
•adverfus  feras  difparis  naturae.  vobis  inflictum  eft?  In  plura 
Sententia  ipfa  paflim  frequen-  membra  difpertivit ,  ac  tam- 
tata  vett. ,  quarnquam ,  quod  quam  diverfa  fciunxit  poeta, 
iam  Gefn.  animadvertit ,  nec  quae,  fi  curatius  examines, 
fatis  vere  fit,  necfubtilitcr  fatis  nnius  fententiaefunt.  Vide  enim 
ad  rem  acconunodata.  Cf.  quos  pedeftrem  enuntiationem:  num 
landat  Boettig. ,  Plin.  Praef.  1.  fceleris  vindicandi  cauffa  divini- 
VII.  extr.  et  luven.  XV.  tus  vobis  hic  furor,  haec  ani- 
159  fqq«  Ad  tyrannos  trans-  mis  veihis  iniecta  eft  ameutia. 
tnlit  Senec.de  Cleni.  I.  26.  num  <vr>j  quapiam  tenemini,  qua 
llia  rationis   enpertia  tt  a  noiis     offenli    Dii   mentem  vobis    eii- 

pijuu? 


544 


Q.     IIORATII      ILACCI 


Tacent;    et  ora  pallor  albus  inEcit, 

Mentesque  perculfae   itupeiit. 
Sic  eft;     acerba  fata  Romanos  agunt, 
,     Scelusque   fraternae  necis: 


Vt 


piunt?  Ita  enim  accipiendum 
effe  locum  doceut  vv.  17.  18. 
Sed  altera  ratio  incitato  ac  per- 
turbato  indignatipne  poetae  ani- 
mo  multo  accommodatior.  Cae- 
ternm  quemcunque  infolentio- 
rem  animi  habiuim ,  nt  b.  1. 
emoti  atque  a  fe  alienati,  a  ru- 
dioris  aetatis  liominibus  addeos 
auctores  referri,  ve\  ex  Ilome- 
10  fatis  conftat.  Etiam  Eurip. 
Ion.  520.  E-J  (pfovs?<  yusv,  %  ff' 
i/J.y]vt  StoZ  rtc ,  vj  ?«ve»  pAaf3>) ; 
Iam  ilta  animi  amentia  liomincs 
praepediti  quum  ad  nefaria 
quaevis  ,  ipfis  exitium  allatura, 
praecipites  ruant,  fatis  confeu- 
tanea  ratio  efi,  cur  illam  a  Deo- 
rum  ira,  fcelere  quppiam,  qnod 
ita  ulturi  fint,  provocata,  pro- 
fectam  iidem  liatuant.  Vt  poe- 
tarum  loca  omittani ,  Cic.  Alil. 
31.  EJi  ,  cjt  profecto  illa  vis 
(plane   ut  Ji.    1.   de  numine  di- 

vino ) ea   ipfa   huic   pri- 

mum  mentem  iniccit ,  ut  vi  irri- 
tare  Jerroque  lacejjere  fortijji- 
Tnum  virum  auderet.  —  hec 
vero  non  eadem  ira  deorum  hanc 
eius  Jatellitibus  iniecit  amentiam 
caet.  et  mox :  Hic  Dii  immorta- 
les  mentem  dederunt  illi  perdito 
ac  Juricfo ,  ut  huic  faceret  infi- 
dias.  Alitar perire peftis  illa  non 


potuit.  Vide  omnino  doctifli- 
mam  Ruhnkenii  obfervalionem 
ad  illa  Vellei.  II.  57.  Sed  pro- 
fecto  ineluctubilis  fatorum  vis, 
cuiuscunque  fortunam  mutare 
conjiituit,  conjilia  corrumpit. 
Caeterum  fimillimi  coloris  locus 
eft  apud  Ariltoph.  Lyhitr. 
125  fqq. 

v.  15.  16.  Praeclara  atque 
8vafyf<TT<*T>J  OiroTUiruuffif  houii- 
num  fcelerum  fuoium  confcien* 
tia  a»itatorum  atque  oppreffo- 
rum  !  Tacent ,  tacendo  loquun- 
tur,  hlentio  confitentur  fcelus. 
Eiusdcm  index  pallor ,  qui  ora 
ipforum  inficit,  tingit,  mutato 
priltino  colore:  nota  loquendi 
ratione.  —  albus,  ttt  luteus  in- 
fra  X.  16.  ornat.  —  16.  men- 
tes  perculfae  Jiupent ,  fortius, 
quam,  perculfae,  attonitae  fiuit, 
fc.  fceleris  atrocitate;  fritentur 
illud  animi  aeftu,  ftupore. 

v.  17.  lfj.  Magnum  tt«3oc 
in  exitu.  Poeta  intelligena  fe 
frultra  a  bello  civili  revocare 
rempublicam,  fcclns  confeffam, 
Deorumque  adeo  ira  ad  illud 
compulfdm,  cum  defperatione 
fubiicit :  Sic  eji ,  in  confeffo, 
palara  eit,  Romanos  tvc-.ytic 
Deo- 


EPODON    LIB.    C.  VII.    V.     15-20.          5^5 

Vt  inmerentis  fluxit  in  terram  Remi 
Sacer   nepotibus  cruor. 

Deorum  ira  premi,    et  ad  exi-  eft.   —   immerentis ,    augot  faci- 

tium  fuum  cogi.    Fata  et  fcelus  noris      diritatem.         Caeterum 

agunt  liomanos ,    docte  pro,   fa-  quum  inagnae   calamitates  anti- 

torum ,     f.    Deorum    iratorum  quitatis  fenfus  ad  deos  auctores, 

decreto    aguntur    h.    ita    agere  gravi    aiiquo    fcelere   irritatos, 

coacti   fuut,     ad    civile  bellum  referat,      invidiae      nmoliendae 

praecipitantur  R.omani,    ut  fce-  cauffa    follenne    fere    poetis ,     a 

lus  fr.  necis  luant,    f.  ob  parri-  maiorum  delictis,  aciisquidem, 

cidiuni,   ivyo;,   R.emo  occifo  con-  quae  etiam  in  pofteris  vindicari 

tractum.  —  acerba,  funefta,  in-  putarent,     iramm  cauffas  repe- 

teritum      reip.       allatura.      —  tere,    ut  h.   1.  belli  civilis  naala 

19.  20.    Scelus   fraternae  necis,  a  parricidio  Rojnuli :    quaeadeo 

occifl  Remi  parricidium  facrum  minime  ieiuna  aut  abfona  videri 

nepotibus,    cui  expiando  nepo-  debet  ratio.      Viterius  progref- 

tes  addicti,  devoti  funt,  pofteris  fus    e(t    Virgilius    Ge.   I.    502. 

luendum ,    iu  pofteris  vindican-  Laomcdontcae    gentis     periuriu 

dum.      Sed  diductius  poeta :   ut  prnetexendo.      Sed    non   ex  no- 

ex   quo ,    pofiquam   cruor  Remi  ftro   /enfu    talia  diiudicari    de- 

in  tcrram  jluxit ,    P«.emus  caefus  bent. 


Tom.   Ih  M m  -  C421- 


5^6  (,).      HORATII      FLACCI 

C    A    K     M    B     N       VIII. 

ARGVMENTVM. 

JL  raeclanim  utique  Jui  gcneris  nec  vulgaris  artis  car- 
men ,  Ji  ad  Julam  tractationem  animum  adtendas ;  Jed 
>ca  ivfius  argumeuti  ratio  efi,  ut,  quum  humanilatis 
atque  honcfiatis  Jcujus  illud  plane  rejormidct  abque  ex- 
horreat,  magnopere  dolendum  Jitf  poctam  virtutem  Juam 
in  hocce  gcnere  Jpectari  voluijje,  iiludque  prae  tot  aliis 
autiquilalis  operibus,  quae  temporis  inhiria  intcrcidcrunt, 
aetalem  tulijfe.  Sed  peccavit  haud  dubie  poeta  Archi- 
lochi  exemplo,  cuius  rabiem  ih  idcm  argumenti  genux 
ejjujam  JuiJJe,  Jacile  ofiendi  pojjet,  Ji  omniuo  in  Lali- 
bus  cum  nojiro  ac  lectorum  taedio  curioji  ejjc  vcllemus. 
Hoc  autem  potijjimum  agit  poeta,  ut  frigoris  Jui,  quod 
in  Je  puella  experta  JuiJJct ,  ac  de  quo  gravitcr  con- 
qutjia  cJJet ,  caujjas  expediat,  easque  ab  ipja  repclcn- 
das  ejje  pronuutiet,  adeo  quidcm,  ut  quaejito  rerum  ac 
vcrborum  delecL  u  in  Jummum  cam  contemtum  ac  Jnjti- 
dium  addvcere  udcat.  Fuellam  JuiJJe  divilcm,  no- 
bilcm ,  doctam ,  docct  pojierior  pars  carmiuis.  Jmpenje 
hariolantem  Ji   audire  vis ,    adi  Sivrium. 


I\ogar«: 


EPODOIS     LIB.     C.     VIII.      V.     1  -  4.  $^J 

tlQgare  longo  putidam  te  faeculo, 

Vires  quid  enervet  measl 
Quum  fit  tibi  dens  ater,    et    rugis  vetus 

Frontem   fenectus  exaret; 

Hiet- 


v.  1.  Plenior  oratlo  erat: 
Eho  tune  fuliiues,  te  hnud  dis- 
pndet ,  rogare  ,  qirid  caet.  Sed 
mirifice  abruptum  lioc  loquendi 
Teims  animo  quocunque  vehe- 
mentiore  affectu,  ut  h.  1.  indi- 
Miatione  percito  convenit.  Ita 
funo  iram  fuam  in  Troianos 
svomitiira  apud  Virg.  Aen.  I.  37. 
JMene  biccpto  dejiftere  victatn, 
nec  pojjecact.  Terent.  Eun.  II.  1. 
3.  fatnc  Iioc  mandntum  e/c  tibi  ? 
P.  yJh  rogitare !  Cf.  infra  XI. 
11.  et  l.nmb.  ad  h.  1.  Male 
nonr.ulli  fnpplent ;  non  me  pu- 
det  rogare.  —  ts  putidam,  ran- 
cidam  ,  efToetam  longo  faeculo, 
longa  aetate,  fenectute,  gravi- 
ter  pro,  te  vetulam,  anum  de- 
crepitam.  Similiter  pruriens 
anus  indigitatur  in  Priapeis  c. 
LVIT.  1.  Cornix  et  caries  vetus- 
que  bujtum ,  turba  et  putrida 
faita  faeculorum.  Paeuv.  in 
Teucro  (apud  Scriv.  p.  72.): 
quamquam  annisque  et  aetate  hoc 
corpus      putret.  Trecentorum 

Coss.  Vetuslillam  eadem  viru- 
lentia  facit  Martial.  III.  93.  1. 
idemque  faecula  Lesbiae  tribuit 
X.  30.  3.  Alii  aliter  idem  ex- 
ornarunt.     Vid.  ad  IV.  13.  15. 


—  quid  enervet,  debilitet,  fran- 
gat  vires  meas ,  cur  adeo  ener- 
vis ,  fegnis  fim  ad  Venerem, 
nullo  voluptatis  fenfu  tangar. 
B.ililius  de  Venere  et  vino,  (  in 
Scalig.  Catal.  p.  174)  v.  3. 
Venus  encrvat  vires  et  copia 
liacchi.  Voluptatis  enervatio- 
xiem  dixit  Arnob.    III.  p.  105. 

v.  3.  Quum  languoris  iftius 
cauffae  tam  manifeliae  fint ,  at- 
que  a  temet  ipfa  repetendae, 
anu  quippe  deformi  ac  foeda. 
Sed  amarior  partium  fingula- 
rum  adnumerntio.  Cf.  IV.  13. 
10  fqq.  Ad  fententiam  Martial. 
VI.  23.  3.  Tu  licet  et  manibus 
blandis  et  vocibus  inftes  :  contra 
te  facics  imperioja  tua  eft.  Iu- 
ven.  VI.  if>6.  Vt  tamen  omnes 
fubjidant  pennae  —  fetcies  tua 
computat  annos.  h.  hoc  inde  iit, 
quod  vetula  es.  Dentetn  atrum 
ungulari  numero  forte  cum  vir- 
tute  pofuit  poeta  ,  tanquam  cae- 
teros  iam  exfpuiffet ,  uti  fae- 
pius  Martialis.  SehectUf  fron- 
tem  rugis  exarat ,  perfulcnt,  fa- 
ciem  rugofa  pelle  induit.  Mira 
vis  compofiti  cxaret ,  cute  pror- 
fus    immutatd.      ~   vetus  ,    ad 

M  m  7  extre- 


5  j3  <^.    HOBATII    FLACCI 

llietque  turpis  inter  aridas  nates 

Podex,    velut  cruclae  bovis. 
Sed  incitat  ine   pectus,    et  niammae  putres, 

Equina  quales   ubera; 
Venterque  mollis,    et  femur  tumentibus 

Exile  furis  additum. 

Efto 

«xtremas  lineas  admota;   nuget.  re,     ad    libldinem     exftimniare 

Terent.   Eun.  IV.   4.    zi.     Hic  pdffit.E/fwv/xwfhaec  nccipiend^ 

4.J1     vetus ,     vietus ,     veternofus  effe ,     et    elocutionis    ratio,     et 

tfenexi       Veteres    fenes     pariter  quae   perfpicuitatis    cauffa,     ne 

Tibnll.  1.  3.  50.  Ad    rem  Mar-  quis  eiret,   fubiecta  funt,  abim- 

tial.    III.    95.    4.      Jlugojlorem  de  ofteudimt.    —    maminae   pu- 

auum  geras   Jtola  frontemj     ct  trcs  ,  refolntae  <ut  gleba   putris 

od  verba  Virg.  Aen.  VU.  417.  Virg.  Ge.  I.  44.)  ilaccidae,  pen- 

obfenamfrontem  rugis  arat.  dulae  ,    quales    •oquarum 

v.  5.  6.   Et  planc  arida  atque  Plu  1uo   doctiorc  ftiuct.ua  ell. 

exfueca  fts.      Depygem ,     quam  e1uina  ^ales  ubera.        1'utrida 

defignat  h.    1.  poeta,  MartiaUs  Pectora  fimiliter  CatuU.  LXIV. 

III.  "95.    12.    ita   delcnbit:      ct  5^*   Amnea™™   cafjibus    pares 

dnatis   habeas    orropygium   ma-  mammas  vocat  Martial.  III.  93. 

crae,   f&nemque   Cynicum  vincat  5*    Id*  UL  7"'  5'   tihi  paimofai 

ojfcus  cunmis.       Idem  XI.    100.  Vendent  a  pectore  mammae,  lnclU 

4.    Uabere  amicam  noio,   Flacce,  ™'«*easdem  Propert.  II.  15.21, 

fubtilem,   cui  fcrra  lumbis,  cufpis  ««*»  Agathiam  XIII.  5-    f*«#| 

eminet  culo.   Paullo  honeftius  in  »™K^"'&»»   *«w  o<£>?t;ss-  caet.  — » 

Priapeis  c.  XXXII.  init.  Vvis  ari-  9'  Venter  »»«#"•  non  adfirictus, 

p««)/«  pajfis  caet.    —   AiVf,  laxUS.  rilris;  /"koj    «tm  vocat 

pateat,      projpter    uridas     nates.  Martial.  III.  72.4.  —  femurexu 

Amim   fLgiuofa    libidine   nov-  h'  §racile'  iuncenm  (  cuius lacer- 

«•pwxTev        factam        inteUWnt  t0*  fln,mZi  mei  cingant  Martial 

Lamp.    et  Dacer.'  putida  atque  Xl-  lo°- z- )  tidditum,  quod  epi- 

nlienaabh.  i.doctrina: &oi>«  mfitri  loc0    tumcntibus ,    craffis 

vnt&a»,  criiditate  laborantis,  at-.  /""*  adiectmn    videtur;    tuae- 

que  ita  macilentae.  i't'1    eno«>4tate.       Tv    additum 

optinie   iimilis  illnltrat  Petronii 

v.    J-x-xn.     Sed,    er.imvero  bcirs,  c  gi.   Ilabebat  in 

taic  poctus  habes,    quod  incila-  poridur  tam  grund*.    utipfum 

/iOllli- 


epodon  lib.    c.  viii.   v.   5-14. 

Efto  beata,   funus   atque  imagines 

Pncant  Triumpliales  tuum; 
Nec  fit  marita,    quae  rotundioribus 

Onufta  baccis  ambulet; 

Quid  '< 

hominem   laciniam  fafcini  crede-  Schol.  Cruquii    ,,Yiiletur  laten- 

res.      lloc  idem  liatid  dubic  vo.  ter    illi    exprobrare  intempeiti- 

luit  Schol.    Cruqu.     „  eleganter  vos    nmorcs ,      praeciptie    quod 

dicit  additum,   quafi  npplicituni  moiti  effet  proximn."  Caetcrum 

et  nppofitum  (it;    quia  niliil  de-  de   more  imaginei   maiorum  in 

ius,     quam   pedcs   genibus  funcribus  gentilitiis  praeferendj, 

nore  crailiores.     Caeterum  pervulgata  omnia.     Ad  femina» 

totum     hunc    lociim    mutuatus  quoque    bunc    honorem    perti- 

videtur  Iloratius  a  graecoppeta,  nuifVe  docet  vel  Cie.  deOrnt.  U. 

cni::s   fvagmentum  habet   Scbol,  £}5*  oiiitliHamanumpalrinuntia- 

Aviftoph.    Avv.    16  ig.      r-  a (>  m  re    vis    tuo/    quid  illis   omnibw, 

;-  5  a      ir  <x  j£  g  1  at ,        /jcctijtjj  quorum  imagines  du*  i  vidcs  ?  inm 

Obferva  in  bis  vv.  con-  Lamb.    laudatus.      Iniagines  <lu- 

m  epithetorum  coilocatio-  cunt    funus,     quatenus    praece- 

nem.  duntillud,    praeferuntur.      Ita 

accipienda  verba  hilirionis  apud 

r.    11  —  34.    At    es    dives,  Suet.  Ncr.   32.  Ortus  vobis  du- 

is,   quaentoque  cultn,  qui-  cet  pedes.   Ovid.  Faft.  VI.  66$. 

bus   formae    detrimentum    fatis  Ducit  fuprenws  naema    nulla  to- 

bene  redimi  repararique    opina-  ros.    Similiter  X^ucijer  dietn  du- 

ris :    quibns  tamen  minime  tan-  cere  dicitur  Virg.  Aen.  II.  8o2« 

gor.  —   Efto  bcata,   inctes  opes  atquc  ita   pnflim.      Atque   banc 

placras   tibi  divitiis  tuis ;  potiorem     habuevim      rationcnv 

nihil  eouidem   moror.   —    efto  prne  altera,  qua  orationem  ita  in- 

gencroriflima      ftirpe     oriunda.  vertere  neceile  cft :   ducanttir  in 

te  pro  hoc   poeta:  imagi-  f unere  tito  triumphnles  imagines, 

jies  maiomra   tuorum  triumpha-  quamquam    ducere    follenne  de 

les,  ti  itimphalibus  ornamentis  in-  qnavis  pompa,  maxime  funebri. 

fignes,  in  quibusadeotrinmpha-  —  13.   Cnltu  porro  Leu  mundo 

tores  cxtitere,  ducant  fwrns  tuum,  niuliebri  exornos  te  mnguificen- 

praeferautux  funeri  tuo  ;  in  quo  tiflimo.    Pro  hoc  eomteet  quae- 

amr.va  admodum  amorum,   quos  fite  efv :    nots  flt  marita,  mntrona 

practcr   aetatem   anus   ifia  fecte-  Romana,   qnae  pluves  pretiofio- 

tur,    irriiio    ineft.       Bcne   iara  resque  gevat  baccas  f.  margaritas. 

Mm   5  Mnl- 


55o 


q.    IIORATII    TLACCI 


Quid?    quod  libelli  Stoici  inter  fericos 

Iacere  pulvillos  amant: 
Liliterati  num  minus  nervi  rigent? 

Minusve  languet  fafcinum? 


Quod 


Multitudinem  baccarum  invi- 
eem  iunctnrum  docte  defi^nnt 
enufta  (Petron.  c.  LV.  Ouo 
margarita  cara  tribacca  Indi,  a  ? 
an  ut  matrona,  onerata  phalerit 
pela ° iis  caet.  Claudian.  XXVIII. 
525.  colla  monili  circuit ,  et 
baccis  onerat  candentibus  aures. 
Oneratas  aures  fimpliciter  Senec. 
Conft.  Snp.  c.  14*  Boeth.  Conf. 
Ph.  III.  5.  oneretque  baccis  col- 
la  rubri  litoris.  )  et  ipfarum  pre- 
tium  epith.  rotundioribus:  Nam 
a  rotunditnte  commendatifTimas 
fuifle  docet  Plin.  II.  N.  IX. 
35.  —  iis  onufta  ambulet,  quam 
delccte  pro,  tenui,  fit.  Propert. 
I.  2.  1.  (Juid  iuvat  ornato 
procedere,  vita  capillo.  Cf. 
fupra  IV-    5-  l7- 

v.  15.  16.  Quid  ?  <]iiod  phi- 
lofophicis  te  ftudiis  delectnri  fi- 
mulas ,  ut  viros  ,  iisdem  dedi- 
tos,  hac  iynge  illectes.  Vetu- 
lam  libidine  indomitam ,  luxu- 
que  nc  mollitie  perditam,  quum 
philofopham  dicere  vellet, 
Stoicam  facit  poeta ,  non  quod 
ipfe  Stoicus  effet,  fed  quod  mo- 
res  eius  ab  fevera  horridaque 
Stoicormn  difciplina  immane 
quantum  difcreparent.  Hinc 
facile  perfpicitur,  quamvenufta 


irrifione  libelli  Stoici,  horridi 
illi,  inter  fericos  jmlvillot ,  in 
culcitis  fericis,  mollifiimis  ndeo 
ac  delicatillimis ,  iacore  dican- 
tur.  Qua  eadem  virtate  j>oni 
a  pocta  puta :  amant ,  volupe 
ipfis  eft  ,  novo  quafi  voluplatis 
fenfu  perfiruuntur,  quibus  tam 
molliter  cubare  liceat.  Nihil 
tamen  contra  moverim,  fi  quis 
graeco  fignificatu  amare  pro, 
folere,  (£)<Xs7v,  pofitum  conten- 
dat,  qimm  neque  fic  vi  omni 
prorfus  deftituatur. 

v.  17.  ig.  Enimvero  ift« 
ornnin  talia  non  funt ,  quae  vel 
tantilliim  tui  defiderium  prori- 
tent,  ninoris  tui  fruendi  cupi- 
ditatem  iniiciant.  Pro  hoc,  re- 
lata  nd  proxime  antecedentia 
fententia:  nMn  ideo  mSnus  m 
gent ,  torpent,  frigcnt  nervi 
mei ,  num  libris  iftis  Stoicis 
effici  putas,  ut  nervi  libidinc 
inflammentur,  illiterati  illi,  ad 
ifta  litterarum ,  quae  non  in- 
telligunt,  illectamenta  hebetes- 
doctis  iftis  iilecebris  haud  arri- 
gentes  ;  venufte  admodum.  Pe« 
ximunt  hanc  venuftatem,  totiiis- 
que  loci  fenfum  pervertunt,  qin 
illiterati  gignendi  cafu ,  et  rige- 
re  de  vigore  fidaci  accipiunt 
JSer 


EPODON    LIB.    C.    TIII.    V.     1 5  -  2  O.         55  1 

Quod  ut  fuperbo  provoces  ab  ingnine, 
Ore   acllaborandum   eft  tibi. 


Kervus  et  mox  fafcinum  de  ea 
dici  pnrte ,  qua  viri  furriiis  ,  e 
Petronio  et  Priapeiis  fatis  no- 
tum.  — -  19.  20.  Vt  illud  pro- 
voces ,  excites,  commoveas  nb 
inguine,  quo  latet,  ve^etum 
icddns  ,    ore  morigerari  (  ut  eft 


apud  Snet.  Tib.  44. )  te  opor. 
tet.  Superbum  in^uen  dixit, 
quod  proprium  fafcini  erat,  quod 
minus  obfequiofum  fe  praebet, 
ifiis  haud  movetur,  fc.  divitiis, 
nobilitate  ac  ftudiis  tui»  philo- 
fophicis. 


Mm   4 


CAR> 


552  Q.    HORATII    TTACCI 

C    A    B.     M    E     N      IX. 

ARGVMENTVM. 

K^armen  hocce  poji  primamfial  im  famam ,    de  victoria} 
cjua  Caejar  apucl  Aclium  potitus  cjfet,  liomam  pcrlatam, 
fcriptum   cjfe,    plura  ipjum  in  Je  habet    iudicia,     quae 
extra  omnem  diibitationem  ponaut  (vide  mihi  v.  G  i  fc/q. 
£9  fqq.  qui  dijerte  ojtenduut ,  dr  Antonii  fuga,  quorjum 
Jacta  cjfct,     nccclum    quicquam    tum    temporis   Jlomae 
conjiitijje),    ntque  adeo,  Ji  temporis,   quo  carmina,   ut 
ita  dicam,    Acliaca  compojita  Jint ,  rationem  incas,  hoc 
poji  Fpod.  I.  et  ante  /.37.  collocari  debeat.      Exponit 
ijlo  IMaecenali  laetitiac  Juae  jenjus  poeta,    quos  primus 
ifte  nuntius  in  Je  commoverit  vividijfimos ,   adco  quidcm, 
itt  victoriam  ijlam  apjraratijjwio  Jtatim  convivio ,    7/0« 
cxpcctata  triutuphali  pompa,    ciclem  cclebraudam  iiiiun- 
gat,   iu  eaquc  cogilatione  ita  dcjixum  habet  animnm,  ut 
ipjas    iftas  e/tulas    mcnte   occupct ,    fcque  convivantium 
turbae  immixtum  Jerat.       Qua  qnidem  vegeta  rei  aclor- 
nationc,    ad  ejfrenem   animi   ajjectum    plane   dejcripta, 
totum  carmen  mire  animari,  vel  hebetior  quisque  animad- 
vertat.      Vt  autem  liomanum  Juurn  ,    ut  ita  dicam,  Jen- 
Jum  pocta   ojienderct,    Antonianae    partis    militem ,    a 
Caejare   dcvicttim,     omni   contumcliarum   geuere  obruit, 
quod  exteruam  Jub  Jemiua  ct  Jpadouibus  militiam,   i°na- 
vam  illam,    luxuqne  injamem,  Jequi  Jujiinucrit ;    ntquc 

hacteuus 


T.PODON    LIB.     C.     IX.  55  j 

hactemis  vietro  fio  eiusque  indoll  fatis  tefpondet  lioc 
carmen ,  quod  quidcm ,  fi  argumenti  tractationem  fpe- 
ctes,  a  naturali  fimplicitale ;  fi  clocutionem,  a  mundkie, 
non  operofa  quidem,  fatis  tanien  concinna  ac  iufta, 
maximopere  fe  commejidat. 


Mm  5  a  » 


554  Q-     HORATII     FLACCI 

AD      MAECENATEM. 


V/uando  repoftum  Caecubum  ad  feftas  dapes, 

Vj«ctore  laetus   Caefare, 
Tecum  fub  alta,   fic  Iovi  gratum,  domo, 

Beate  Maecenas,  bibam, 
Sonante  mixtum  tibiis  carmen  lyra, 

Hac  Dorium,  illis  Barbarum? 

Tt 


v.  i  fqq.  Morae  impatientia, 
quam  praefevt  exordium  ,  exul- 
tanti  ob  victoriam  Augufti  mire 
poetae  animo  adcommoda  !  Pro 
vulgari:  ecquando  Augufii  vi- 
ctoriam  celebiabimus  ?  docte 
poeta  convivii  apparatius  in. 
ftruendi  partes  ponit,  cantumet 
vinum  ,  idque ,  pro  diei  follen- 
nitate,  Caecuhitm,  h.  optimae 
notae,  nobiliJTimum ;  unde  r«- 
pojium  ad  feftas  dapes,  nonnifi 
feltis  conviviis  adhiberi  folitum. 
Idem  eidem  Actiacae  victoriae 
celebrandae    depromendum    in- 

dicit  i.  37.  5.  Cf.  nr.  28.  3. 

— —  2.  victore  laotus  Casfare,  or- 
natius  et  fignificantin* ,  quam: 
pxopter  victoriam  Caefavis.  — 
3.  fub  alta  domo  fuaviter  indi- 
cat,  fe  illud  convivium  a  Mae- 
cenate  velle  iuftrui.  Ita  enim 
nppellat  turrem  Maecenatianam 
jn  Esquilinis  hortis  fitam,  quam 
III.  29.  14.  molem  propinquam 
tmhibus  vocac.  Atque  huins, 
omninoque  opulentiae  eius,  ap- 
pwatu  ilto  convivali   explican- 


dae,  refpectu  Maecenatem  hea- 
tum  (uti  Seftium  I.  4.  1^.) 
appellat,  appofito  ad  rem  eni- 
theto.  —  Sic  lovi  gratuin,  01V1» 
Aii  (frikov ,  ad  totam  fententiam 
refer:  quandoquidem  lta  Iovi 
placuit,  Dii  profperum  hunc 
rerum  cventum  dederuut.  — 
5.  6*.  Interfeitos  lyvae  ac  tibiae 
cantus.  Lyra  fonante  carmen, 
edente  fonos ,  cantus,  mixtas 
tihiis  ,  una  cum  tibiis ,  lyra  ac 
tibiis  refonantibus,  hac  quidem 
Dorium  modum ,  feveruni  ac 
gravem  (nam  'htov  rys  Aiuo/ow 
agfxoviac  to  aifxvov  Luciaii.  I. 
35i.),  illis  Barharum  f.  Phry- 
gium  ,  eilrenem  ac  hacchico  fu- 
rore  tumultuantem  (VvSsov  1 ,11- 
cian.  1.  1.)  edentibus.  Admo- 
dum  probabile  eft,  poetarn  Dorio 
modo  £Tave  Mavtis  opus  h. 
ipfum  pugnae  conflictum,  ( rlyj 
Auioian  aqfioviav  rotc  iro^tfity.ci: 
avbqadt  a^fxi^ovffav  diferte  VOCAt 
Plat.  de  Muf.  p.  1 1  56'.  E.),  Phry- 

";io  autem,   eveutum  eius,  victo- 

o 

riam  Caefaris,   atque  acleo  laed- 
tiamt 


EPODON      LIB.     C.     IX       V.      1-10.  555 

Vt  nuper,    actns  quum  freto  Neptunius 

Dux    fugit,    uftis  navibus, 
Minatus  Vrbi  vincla,  quae  detraxerat 

Servis   amicus   perfidis. 

Ro- 


liam ,    qua  inde   efferretur,   ex.  modo  treeentarumqninqun^inta 

primi  repraefentarique  voluiffe.  dominus  fuiffet  (Flor.  IV.  g.  ), 

Vnde  apparet ,    lyram  ac  tibiam  f"ga-    —    actus ,     exactus,    ex- 

per  vices  ,    non  mixtim  et  una,  pulfus  freto  Siculo  fugit,    fu°;a 

adhibitas  intelli°ioportere;  hoc-  iibi     confulere      opus      habuit. 

que  ut  ftatuamus,   ipfae  Harmo-  Afiam  eum  ,    perditis   ommbus, 

niae  le^es  poftulant.  petiiffe  ,*  ibique  ab  Antonio  de- 

v.  7 — 10.    Quod  idem   (fc.  victum  fub   percuffore,    ab   eo- 

ut    follenne    convivinm  agitare-  dem    immiffo,     mortuum    effe, 

mus )   nuper  fecimus,    devicto  ex  hiftoria  fatis   conftat.      Ouae 

ad    Siculum   litus    S.   Pompeio.  eadem    cum    Noiiro ,    nimirum 

1'actum  illud  a.  V.  DCCXVIII.  naves  eiusdem,   litori  allif.is,   ab 

Praeclare     poeta ,     quafi     aliud  Octaviano    combuftas  fuifle  tra- 

agens ,    recentem  hanc  Augufti  dit   Dio   XLIX.     10.     p.    576. 

landum   materiem  intexuit ,    in  —    p.      10.    Qui      armatis     in. 

quam  obvium  erat  eum  incide-  fupplementum  claflis   et  exerci- 

re,  quum   par   fere   ignominia,  tus  ergaftulis   collectisque   pira- 

quam    noviffima  victoria    aver-  tis  remp.  Piomanam   fervitii  iu- 

tiffet,     ifta   a    populo    Romano  go  fubdere   in  anirno   habuerat. 

pToptilfata  fuiffet ;  idquodenun-  Hoc  cum  fummo   invidiae  acu- 

tiatae  rei  ratio  abunde  ofteudit,  mine,   quod  rei  indignitns  fup- 

fervis  fugitivis   iu  altero   bello,  pcditabat,    eloquutus  eft  poeta, 

in  hoc  muliere  externa  cum  fpa-  Pompeium  ea  ipfa  vincula,   qui- 

donibus  Romanos  fibi  fubiicere  bus  fervitia  exfolviffet,   civibus 

connifis.      Quum  S.    Pompeius,  Romanis   mwatuin,     h.  iis    PiO- 

roari  feliciter   ufus    (Conf.   Dio  nianos    oneraturum     profeffum, 

XI  .VIII.  19.)  Neptunius  h.  Ne-  adverfus     adeo     hos    crudelifTi- 

ptiuri  fitius   ipfe  dici  haberique  ,mum ,    amicum     contra    ac    be- 

vellet,  facile  perfpicitur  ,    quam  nevoltim  feri>is    idque  -perfiilis, 

quaefitae    acerbitatis   ifta    h.   1.  h.  fugitivis,  detrahendo  iis  vin- 

appellatio  fit  iu  exponenda  eius,  cula ,     donandoqtie    libertatem, 

qtiam  mari  expertus  effet ,    gra-  perhibendo.       Savitia  etim    fu~ 

viifiina  clade  ,  miferabiliquecum  gitivosque  in  nnmernm   exercitus 

fex    feptemve  navibus,      quum  Jui  recipiendo    mmgnmm  modmtH 


556  Q.    HORATII    FLACCx 

Romanus,    elieu!  pofteri  negabitis, 

Emancipatus  feminae, 
Fert  vallum  et  arma  miles,  et  fpadonibus 

Servire  rugolis  poteft; 

Inter- 


legionum  ejfeciffe   diferte  trndit  da.    Adpofite  Iaudnnt  Cic.  Tnfc. 

Vellei.  IF.  75.  addeDioXLVIII.  II.   16.    Milltiae.no ftri  exercitut 

ig.     Quamquam    omnino    perfi-  qui  labor ,    et   quantus   agminis, 

dia   fervili  indoli   genuiua  fcre  ferre  j>lus  dimidiati  menfts  ciha* 

vett.  hnbita.  ria  ;   ferre,   f  quid  ad  vfiirn  ve- 

r.  11  — 16.   Perfequitur  iam,  Unt :    ferre  valiuin.      Nam  fcu- 

amareque    exagitat   poeta    i,<iiio-  tum,    gladium,  galeum  in  onera 

miuiam,    quarn   Antonii  exerci-  noftri  milites  nun  -jtlus  numerant, 

tus ,  Aegyptiae  muiieris  et  fpa-  quam  humeros,  lacertos,   manus: 

douum  hnperiis  parevehaud  de-  arma   enim   rnembra    ttdlitis    effe 

dianatus,  pertulerit.    ISi.im  cum  dicunt.  —  et  fpadonibus  fervire 

lioc  flagiiiofum  Antonii  dedecns  j>oteft ,      quam     invidiofe    pro, 

a  poeta  communicari,    ipfa  elo-  ductores    eos  patitur,    fuftinet. 

cutionisdocet  ratio.  Videantem,  Ex  eunuchis  Mardionem  pouili- 

quain    exacuerit   vulgarem   fen-  mum   belli    auctorem    memorat 

tentiam :     Romani    fub    femina  Plut.  Ant.  p.  3/J.5.  13.  —  rugo- 

militant,  et  imperia  a  fpndonibus  fis  ,     rugis    ante   tempus  defor» 

accipiuut.     liomanus  civis ,    ob-  nuitis;    quod  quidem    pioprium 

litus  priltinae  libertatisac  digni-  truncati  corporis  perbibeturin- 

tatis,  emancipatus  eft,  fe  addixit,  fortunium.      Vid.    ad  1.    37.  f», 

in  poteftatem  ac  dominium  tra-  Illa ,    ILheu   et   pofteri  negabitit 

didit   feminae,    Cleopatrac ,    in  h.  vix  cr-ident.  poiteii,    Roma- 

eiusque  gratiam,   miles  fert  val-  nos  olim   fefe  hoc  dedccore  ma- 

lum   et  arma,     graves    militiae  culaffe,  graviter  indignationem. 

labcres  impigre  tolerat,   militat.  poetae,    rei    indignitate'    incen- 

Male  de  Antonio  plerique  cogi-  fnm,   produnt.   —    15.   16*.  In- 

taut ,    quamquam  iliud  Qemanc.  tev  Jigna  militaria ,    aquilas  Ro- 

femwae")   proprie   «d   eum    fpe-  manas.      Sol  adfpicit ,    confpici- 

ctat ,    qui  patriac  oblitus ,  tolus  tur  ( fed    alterum   ivtqyw$,    ob 

in  monftrum  illud  ut  mentc ,    ita  indignura     fpeetr.cuium ,      quod 

animo    quoque   et   cultu  defcive-  Soli  ita  obiiceretur.  Iluius  enim 

rat ,  iuxta  rior.  IV.   11.     Mi!i-  vultim)  Kcr5*f cut«tov reJ  ptuicu- 

tiae  aerumnas  declorant   valli  et  das     avcrf.-iri,      nbtum     vel    e 

arma ,    a   gregario  milile  fercn-  Thyeflea     fabula. )     conopiuro. 

C011O' 


JEPOBON    UB.    C.    IX.    V.     11-18- 


557 


Interque  figna  turp*e  militaria 

Sol  afpicit  conopium. 
Ad  lioc  frementes  verterunt  bis  mille  equos 

Galii,    canentes  Caefarem; 

Hofti- 


Conopium ,  xwviutjov  ,  velum 
apud  Aegyptios  ad  nrcendos  cu- 
liccs ,  ex  "Nili  illuvie  abundan- 
tes ,  lectis  pruetendi  folitum, 
mox     inter    iuxus    inftrumenta 

;un ,  intcxtis  ei  iilis  au- 
reis,  adfperfisque  tenuiirimis 
xuncnlis.  Cf.  Plut.  Anr.  p. 
et  Schol.  Juv.  VI.  Qo.  Iiinc 
c.iuffa  intelligitur,  cur  illud, 
«xtremae  mollitiei  Acgyptiae 
av^iimentimi ,  tanto  tuipiusl\o- 
manis  vidcri  debuerit,  quod 
inter  aquilas  Romanas  confpice- 
retur.  Ex  hac  ipfa  autem  ad- 
ornatione  colligns,  pro  militari 
Aeiivptioruni  li»no  illud  aut 
omniuo  n  Romanis  hnbiturn 
fuiffe,  aut  certe  invidiofe  h.  1. 
a  poeta  defignari.  Ita  et  accipi 
in-  Propevt.    III.    g.   45. 

:;ue  1  arpeio  conopia  ttn- 
dere  faxo,  tnnqnam  vexillum 
ibi  ftatuere ,  cafira  in  Cnpitolio 
COiiocare.  E-adem  lafciviae  ac 
ae  nota  fiftro  clailicum 
canium  foifle  perhibent  idem 
el.  1.  v.  43.  ec  \rug.  Aen. 
VIII.  6<j6. 

i?  —  20.     Ex  Antonii  co- 

piis,   quae  in  coutinenti  ftabant, 

quibusque     Canidius     praeerar, 

Gakue  Deiotaro 


et  Amynfa  ducibus,  ante  pu- 
i.u.j  discrimen  ad  Octavinnum 
trdiismififfe,  diferte  tradunt 
Plut.  Anton.  p.  945.  et  Vel- 
lei.  II.  J84«  qni  addit ,  Amyn- 
tam  numquam  reginam  nijl 
noinine  falutajje.  Hoc  exa£- 
geravit  poeta ,  quo  roagis 
degeneres  Romanorum ,  Anto- 
nio  adhaerentium ,  animos  nr- 
gueret,  Gallograecos  hac  folrt 
de  cauffn  Antonium  deftituiffi, 
quod  calira  iftn,  femineo  luxu 
marcida,  averfarentur,  id  quod 
Piomanos  facere  par  fuiifet, 
fignificnndo.  Ita  i~:n  optime 
Porphvriou :  Gnllorum  ideo 
mentio  facta  eft,  ut  Romnnos, 
qui  fnb  praepoiitis  fpadonibus 
aequo  animo  militnrent ,  magis 
oneraret  pcr  coniparationem 
GaHwrum,  qui  lioc  dedignnti  ad 
Caefareui  fe  contulerunt.  Ig;itur 
Galli  fremtntes ,  aeaerrime  fe- 
reiit.es  ,  indignantes  ad  hc. 
ob  foedum  lioc  conopii  fpecta- 
culum  vertcruut ,  nverterunt 
eijuos,  averfati  funt  eius  nfpe- 
ctum  (fed  alterum  iignate  de 
cquitatu )  deferucre  iita  . 
cauentes,  laudunies  clamore  bel- 
lico  Carfaiem,  potiores  eitia 
parits  raci ,  provulgari,  trnn-- 
emuts  ad  Caefarem.  Iliud  auterft 
pofuit 


553 


Q.    HOKATII    FLACCI 


Hoftiliumque  navium  portu  latent 
Puppes  finiftrorfum  citae. 

Io  Triumphe,    tu  moiaris  aureos 
Currus,  et  intactas  boves; 


Io 


pofuit  poeta ,  cx  more  iftius 
gentis,  cum  cantu  pii£,nam  ciere 
folitae;  quamquam  etiam  de 
acclamatioue  Romana ,  v.  c. 
Snlve,  Iniperator,  haud  abfurde 
intilligas.  —  19.  20.  Iam  na- 
vnles  copias  poeta  memorat, 
quae  eadem  indi°natione,  qnod 
feminae  et  eunuchis  parendum 
effet,  motae  pugnam  detrectaf- 
fent,  etinpoitum,  dum  con- 
fligeretur,  recefliflent.  Facilein- 
telligitur  poetaiu  in  rem  fuam 
vcrtiife,  quod  ex  ignavia  atque 
timoie  factum  eflet.  Exa£,£eraffe 
autem  poeta  putandus  eft,  quod 
tradunt  Iiiftorici,  niale  omnia 
ante  puonam  in  Antonii  claffe 
adminiiirata  fuiffe  (to  vkutiv.ov 
iv  TravT(  hvairgayovv  ,  xai  ir  q  0  ? 
«  ir  a  c  a  v  OffTspi<Jov  P  0  v)- 
£ttav  Plut.  Anton.  p.  1729. 
Steph. )  ant  utique  primum, 
qui  rem  ita  geftam  expofniffet, 
riuntium  fccutus  effe,  id  quode 
vv.  29  —  32.  dc  Antonii  fuga, 
quum  lioc  carmen  fcribcret,  nec- 
cium  certi  quid  conftitiffe  pro- 
dentibus ,  fatis  probabilitcr  fta- 
tuas.  Iam  pnrs  ifta  navium, 
quae  poft  primam  congrefiio- 
nem  in  portum  refugerct,  quo 
minus  disceffio  ifia  animadver- 
toretur,    puppes   ciebat,    h.  ita 


retrorfum  agebatur,  \a  puppes 
piaecederent,  prorae  fequeren- 
tur  ( Gr.  xpu/xvav  KPOuffaffT-  at, 
remis  inhibere  )  ;t  idque  finiftror- 
fum  fieri  oportebat,  acie  Anto- 
nii  dextrorfum  Italiam  verfus 
directa  atque  explicita.  |  Alie- 
nam  ac  prorfus  incommodam 
fententiam  inferunt,  qui  de  fu- 
ga  Antonii  et  Cleopatrae  co^i- 
tant,  quod  vel  vv.  17.  18-  do- 
cent,  ct  adiecta  portu  lute.v.l, 
quae,  quominusde  Alexandrino 
portu    interpreteris,      vetat    v. 

2  9  ^H* 

v.  21  — 26.  Vix  primo  alla- 
to  victoriae  nuntio  pompam 
ftatim  triumphalem  expectat 
poeta  ,  quod  effreniori  eius  lne- 
titiae  affectui  apprime  conveuit. 
Vulgaris  enuntiatio  erat :  Ec- 
quando  ducetur  t.riumphus,  vel 
fplendidiffunis  Marii  et  Scipio- 
nis  antefercndus?  Pro  hoc  ad 
Triumphum  Deum  orationeni 
convertit  poeta ,  queriturque, 
quod  Vrbem  non  illico  intret, 
pompamque  adeo  triumphalem 
ac  follenne  facrificium  moretur. 
Nam  pompae  ifti  praeeffe,  eam 
ipfeducerecreditus.  Quaeeadem 
acclamationi  follenni,  io  irium- 
phe ,  (ut  m  B«kj£s)  ad  quam 
alludii 


EPODON     LIB.     C.    IX.    V.    19-28. 


552 


Io  Trmmphe5  nec  Iugurthino  parem 

Bello  reportafti  ducem; 
Neque  Africanum,  cui  fuper  Carthaginem 

Virtus   fepulchrum  condidit. 
Terra  marique  victus  lioltis,  Punico 


Lugubre  mutavit  fagum. 


Aut 


alludit  poeta ,  fubeft  ratio.  — 
i-urrus  aureos ,  cnrrum  triiun- 
phalein ,  auro  et  ebore  orna- 
aiatniu  ;  omiiino  pro  pompa  tri- 
uiupJmU.  Sacvificium  lovi  Ca- 
pitolino  a  triurqph.atore  facien- 
dum  declarant  buvcs  intactae, 
.iiiiium  h.md  paflae ;  cx  more, 
ut  notiJfinmm.  Vid.  Intpp.  ad 
Petr.  c.  105.  —  23.  Pulchre 
contiunatur  conveifae  orationis 
ingeniuin  pro  :  non  tam  magni- 
ficus  trimuplius  fuit,  quem 
Mavitis  de  Iugurtha  reportavit. 
Triumvhus  reportat  ducem,  qua- 
tenus  cnm  eo  Vrbem  intrat, 
eum  antevol.it,  ut  Victoria.  — 
25.  Quaelitum  cft,  qnod  Sci- 
pionern  limpliciter  Africanum 
indigitat,  qitandoquidem  hac, 
ipfa  appellatione  virtus  eius  bel- 
lica,  de  qua  hic  agitur,  conde- 
corata  fuit.  —  cui  fuver  Car~ 
thaginem  caet.  Vulgare  utiq,ue 
erat,  qui  Garthagine ,  virtute 
fua  everfa  ,  aereruam  Jibi  noini- 
nis  f.unam  acquilivit ,  excidio 
iito  immortalis  factus  elt.  Pro 
quo  ornatius  erat ,  fi  dixiffet : 
qui  everfam  C.irtha°i;icm  vir- 
tntii  fuae  monumei.iuin    fecit, 


uti  plane  de  eo  Vellei.  I.  xfl. 
Sed  vividior  auouiLiorque  fpe- 
cies  eft,  qua  luiimavit  fenten- 
tiam  poeta,  a  Virtute  dea  mo- 
numentum  ei  fuper  Cnrthagi» 
nem ,  cuius  everlione  promep 
ruiflet ,   condrtum  perhibens. 

v.  27  fqq.  Triumphi  roagu*> 
tudinem  praeelare  poeta  mifei  a- 
bili  Antonii  iuga ,  quam  cu.m 
fiimma  omnium  rerurn  defpe- 
ratiorie,  deletis  quippe  navibus, 
copiisque  eius  terreltribus  ad 
deditionem  compulfis,  capcffcre 
conctus  fuit,  illuitratam  Cubiicat. 
In  verhis ,  Punico  lugubre  caet. 
eravis  luxus  eius  prioris  uota- 
tio  atque  irrilio  eft.  Ita  enim 
de  cultu  eius  llor.  IV.  1». 
Aureum  in  manu  haculum ;  ad 
latus  acinaces ;  vurvurea  vejiis 
ingentibus  obftricta  gemtnls ; 
diudema  aderat  cnet.  Quam- 
quam  etiam  Punicum  fagum 
fimpliciter  accipeve  licet  de  pa- 
hulamento,  (fcjvnuSi,  Inipp. 
iuligni,  quod  abieciffe  eum  diciit 
poeta ,  non  tam  ut  laterct  jn 
fugft  ,  quam  quo  fe  imperio  de 
iectam  regnoque,   quod  ftdecta- 

rer, 


$6o 


HORATII    FLACCI 


Aut  ille  centum  nobilem  Cretrim  urbibus, 

Ventis  iturus  noii  fuis; 
Exercitatas  aut  petit  Syrtes  Noto; 

Aut  fertur  incerto  mari. 
Capaciores  afFer  liuc,  puer,  fcyphos, 

Et  Chia  vina,    aut  Lesbia, 


Vel, 


ret,  exutum  ipfe  fateretur. 
Sollennis  autom  v.  mutare  ftru- 
cturae  inveriio ;  ut  paflim  vidi- 
mns.  Sagum  lugubra,  pullum, 
/ordidum,  vile ;  ex  oppoiit.  Pu- 
nici  f.  purpurei.  Iunge  autem : 
mutavit  f.  iturus  quod  docte  eft 
pro  ,  mutato  fago  fugit ,  iturus 
c.ict.  —  29 —  32.  Cretam  aut 
Aifricam  petiturus.  Vid.  Argum. 
— —  centum  urbibus  nobilem, 
SKUTo/uTreAiv.  Vid.  III.  27.  33. 
—  30.  J ■  entis  non  fuis ,  iibi 
faventibus.  Ovid.  Met.  XIII. 
106.  Orba  fuis  ejjent  etiamnum 
lintea  ventis.  Martial.  X.  164. 
init.  /  noftro  comes  —  —  lon- 
gum  per  mare ,  fed  faventis  un- 
dae ;  et  curfu  facili  tuisque 
Ventis  Hifpanae  pete  Tarra.o- 
vis  arccs.  Senec.  Quaeft.  nat.  I. 
*  Praefat.  Ouantum  eft ,  quod  ab 
ultimis  litoribut  Hifpaniae  iisque 
ad  Indos  iacet  ?  PauciJJimorum 
diiirum  fpatium ,  ji  navini  fuus 
ventus  implevit ;  et  ita  paflim.  — 
3  r .  Syrtes  Noto  exercitatas,  agi- 
tatas,  turbatas.  Cf.  Salluft.  lug. 
78»  —  "^l.fertur  incerto  mari  vel 
eit,  ipfe  iucertus  confilii  mari 
fertur,   errat,    animo  ifta  clude 


penitus  perturbato ;  vel  fimpli. 
citer  ,  mari  procellofo  agitatur, 
Diis  Augufti  victoriam  perfe- 
cjuentibus  ;  malim  tamen  prius, 
ut  exquilitius,  quod  etiam 
Scholl.    habent. 

*>•  33  /<77-  Ad  propofitum 
fuum  redit  poeta  ,  confufusque 
impotenti  laetitiae  aifectu  futu- 
ram  convivii  hilaritatem  animo 
praeceptam  repracfentat;  dis- 
cumbunt  convivae,  maioribus- 
que  poculis ,  quae  iftius  diei 
follennitas  pofcat,  celebrandam 
indicit.  Quo  quaeiito  ad  rem 
oculis  fubiiciendam  artificio  paf- 
fim  poetam  ufum  vidimus,  v.  c. 
II.  7.  21.  et  III-  19.  9.  II.  l^. 
.  Eadem  extollendae  ex  merito 
victoriae  cauffa  cunmlate  adpoui 
iubet  vina  Chia,  Lefbia,  Cae- 
cubum,  h.  generoiiflhna.  — 
metire ,  infunde  Caecubum ; 
fcd  alterum  lignate:  quoniam 
cyathi ,  quibus  infundebatur, 
vel  pocula  quae  replebantur, 
certi,  cuiuscunque  demum,  mo- 
duli  erant.  Poffis  etiam  ad  vini 
certis  aquae  partibus  tenipurau- 
di  modum  referre ;  illud  tamen 


EPODON    LIB.     C.     IX.     V.    29-35.  5^1 

Vel,    quod  iluentem  naufeam  coerceat, 

Metire  nobis  Caecubum,  « 

Curam  metumque  Caefaris   rerum  iuvat 

Dulci  Lyaeo  folvere. 

ToiiirixwTtQov.  —  quod  naufeam,  Bacchtts  kvffiiJ.tky]i  et  fimilia  pro- 

inlhmioris    ventriculi    indicem,  venere  loquenui  gCtirra),  animo 

cotrceut ,    tollat ,    ventrem  adeo  expellitur;    qui   iXtis   teuebatur, 

corrigat,  roboret,   vinum  a»ro-  conitrictus  erat,    dum  nondum 

vov,   uti  audit  Athen.  T.  21.  —  de  praelii    exitu   conltaret.     — 

fiucntem,      alvum       folvcntetu.  rerum  Caefaris,   obres  Cael.uis, 

Propne  ftomachus   laxatur,  lan-  eius  victoriam  ;     graeca  prorfus 

guet,     fluit.   —    37.    3Jj.     Par  eilipfi  ac  locutione.       Si   proxi» 

utique       eft,      animuma      vino  mis   curam    et  metum    iungas, 

exhilarare,        Caefare        victori  erit:     metum ,     quein    propter 

potito.       Cura  et  metus  Lvaeo  Caefarem  fufliuuinms.      Sed  al» 

folfitur,    vino  diluitur,  abfier-  terum  di^nius    poeta,     fi   quid 

getur  (ut  cadus  amara   curaruin  iudico. 
iluera  ejficax  IV.   12.  2u.  unde 


Tom.  IL  Nn  CAR- 


5  62  Q.    HOKATIl     FLACCl 

C     A    R     M    E    JV       X.      ? 

{^Juum  irt  omnibus  Jere,  quac  conlumeliofa  projiant, 
Horatii  carminibus  caujjas  ac  rationes,  quae  acucndi 
ifjfijiyli  evomcndacque  bilis  occajionem  dederinb ,  /aiij 
dijcrte  expojitas ,  Jaltem  haud  obfcure  proditas  animad- 
verlas ;  tanta  utiquc  Maevium  qucudam ,  quem  pctit 
hoc  carmiue ,  apud  omnes  bonos  injamia  laborajfc  crc- 
dibile  ejl ,  ut  omnino  legentium  Jajlidio ,  tacendis  iis, 
poeta  conjuiuijfc  videri  dcbeat.  Quac  quidem  etji  uos 
■plane  Jugiant }  haud  difficulter  tamen  eas  e  verju  J  ir- 
gilii  (Kcl.  III.  90.  Qui  Bavium  non  odit,  amet 
tua  carmina,  Maevi)  expediri  pojje  arbitror.  In 
quo  quum  infcetijfimi  aetatis  ijlius  poetae  notam  Jerat, 
ijti  autem  homines  uon  Jolum  iactantius  fere  arrpgam 
liusque  induant  ingenium  (  quod  ipjum  iam  boni  cuiusque 
ftomachum  moveat),  Jed  etiam,  ut  injipidae  Jcilicet 
plebi  Japere  videantur,  bonorum  ingeniorum  Jamam  bo- 
namque  exijiimationem  arrodere  Joleant ;  recte  mihi  col- 
ligere  videor,  Maevium  non  Jolum  injuljum  verjijica- 
torem  Jcd  praejiantiorum  quoque  poetarum,  Virgilii, 
Horatii  et  aliorum  obtrectatorem  JmJJe  acerrimum, 
ideoquc  a  Nojiro  hoc  carmine  mijere  habitum.  Vt  enim 
honorum  omnium  rijum  captaret,  tragica  quadam  gravi- 
tate  eif  peregre,  Jortc  Athcnas,  ituro,  naujragium,  mor- 
temquc  mijerrimam  imprecatur,  iautijjimumque,  Ji  precum 

Juarum 


EPODON    LIB.     C.    X.  565 

fuarum  rationem  habitnrae  effent,  Tempejtatibus  facri- 
ficium  vovet.  Jtque  hoc  ipfum ,  ne  inhumanum  jjoetae 
yectus  iucufes,  praeter  inceffum  totius  carminis ,  abunde 
comprobat ,  Nojlrum  ludum  potius  31aevium  dare  vo- 
luiffe,  quam  veros  animi  fenfus  protidiffe.  Caeterum 
acerbitatem,  qua  fententiae  tinctae  funt,  terribiliumf 
JMaevio  impendentium ,  apparatu  haud  parum  adiutam 
facile  fentias ,  quamquam  in  hoc  paullo  luxuriantiuv 
poetae  ingsnium  animadvertas. 


Sni  J  N, 


£6-'j.  Q.     HOr.ATlI     IL.ACCI 

I  N     M  A  E  V   I  V  M      P  O  E  T  A  A/. 


-LVJLala  foluta  navis  exit  alite, 
Fereiis  olentem  lYIaevium. 

Vt  liorriclis  utrumque  verberes   lalus, 
Aulter,    memento,    iluctibus. 


Niger 


v.  i.  Vtinam  Maevius,  iter 
rnari  ingreflus ,  tempciiatem 
gravifhmam  experiatur,  eaque 
obruntur!  Votum  boc,  vide 
qiu:  colorum  ivaoyitx  adumbra- 
vcvJt,  quant.iqiie  virulontia 
acerbnverit  pneta.  -—  Navis 
jvluia  retinitculis  exit  e  portu, 
alturn  pctit,  folvit,  ( quoii  pro- 
prium  liac  dc  re  verbum ) 
mala  alite ,  cncouciw  cpw«/,  in- 
aufpicato,  infaufto  omine,  in- 
felix  itcr  factura  eft  (  contra  in 
Prop.  IV-  i.  40.  O  tfuali  ducta 
eji  Dardana  puppis  uve ,  eft, 
quani  profpera  navi^afione  ufa 
elt  D.  f-)>  qunndoquidem 
(improfperae  enim  navigationis 
oaufla  apoeta  fubncctiputanda) 
fert,  vehit  Hlaevium,  ob  Mae- 
vium,  quem  vcbit ;  in  quo  fta- 
tim  mngna,  amaritudo  ineft.  — 
olentem  hirciui  odorishominem. 
Alii  tar.quam  Rutgers.  lectt. 
X.  10.  carmina  Maevii  notari 
volunt,  obfoietis  verbis ,  quae 
auectarct,  putentia  ac  fordida. 
Ouod  etfi  loquendi  ufus  ferat 
(Auctor  de  c.mf.  corr.  Eloqu. 
c.  XXII.  quaedam  vero  procul  ar- 


ceantur  et  iatn  oblitterata  et 
olentia  caet. ),  acerbior  tamen 
videtur  vitii  corporis  exprobra- 
tio,  quamquam  illud  a  nimia 
pinguedine  (quod  plenque  v. 
21.  innui  autumant)  ortum  fta- 
tuere  nolim.  Sed  ipfo  poeta 
iniquiorem  Maevius  expertiq 
eft  Cruquium  ,  qui  lioc  epitlie- 
to  fe  infulfum  poetara ,  libidi- 
nofum  ( propter  v.  23.)  timi- 
dum  denique  atque  iniipidum 
(  proptcr  agnam  v.  24.)  homiJ 
nem  ab  Horatio  nolatum  ar- 
gueret. 

v.  3  —  3»  Conflictuspluiium 
ventorum  ( /JuffyofJLivot  avsuoi 
Ilom.  Od.  IL  515.)  foHcnnis 
poetis  in  gravioris  tcmpciiatis 
defcriptione,  quod  ad  nnturae 
Jeges  non  exigendum.  lu  hac 
autem,  quum  res  ad  fpeciales 
notiones  revocanda  erit ,  cum' 
variata  per  apoftroplien  ftructu» 
ra  pliirimnm  fuavitatis  habet, 
tum ,  quod  cuique  fere  vonto, 
quas  quemqin.- partes  titeri  velit, 
iniungit.  Maiorem  quoque  vim 
habet  praecipiendi  formula,  me» 
mento 


JfPODON      Llli.      C.      X.       V.      1-8. 


565 


Niger  rudentes  Eurus,    inverfo  rnari, 

Fractosque  remos   diirerat; 
Infurgat  Aquilo,     quantus  altis  montibus 

Frangit  trementes  ilices; 


Nec 


mento,  tui  officii  putato,  tibi 
cuvaefit,  hoc  fedulo  ages,  quam 
optaudi,  utinam.  —  utmmque 
navis  latus ,  uavem  utrimque 
iwIiwm  ,  pulfes ,  labefactcs, 
convellas  excitntis  atque  allifis 
jiuctibiis ,  attolle  iluctus ,  qui 
laterum  compngem  difTolrant. 
Val.  Fl.  I.  Q59.  Iilam  huc  at- 
que  Muc  nunc  torquens  verberat 
Eurus.  Nofter  ovnatior,  quod 
Bunii.imiiiin  fn^it.  —  horridis, 
tnmidis,  appoiito  epitheto.  — 
5.  6.  Ornatiflimi  verfus !  Eu- 
rus  mave  conturbet,  remosque 
ac  ru.ientes  aufernt.  Eurus  ni- 
ger ,  nub>s  conglobans ,  ovc<£>«- 
f>)  SvtXka  (Oiph.  Argon. 
1180.)  Val.  FJ.  II.  365.  In- 
fequif.r  r.i^er ,  et  niagnis  cum 
fratrihus  Lurns  intonat  Ae°aeo. 
Forte  tamen  mnoij  poeticum 
crit ,  li  inngat  niger  inverfo 
mari,  ab  inv.  mavi ,  jntcr  ni- 
gros  rraris  tumultns  invectus» 
tenebris  involutus.  Pro  rnari 
commoto ,  tuvbnto  gmvins  clt 
inver.fum,  a  fundo  verfum. 
Imis  flagna  refufa  radis  Yirg. 
Acn.  I.  125.  Id.  H.  419.  imo 
ciet  aecuora  fundo.  Plii- 
Hpp.  Tbeff.  A'U.  2.  (A.  Bv. 
II.  2i  /f)  £»t  ^«015  Norau  tjuvir- 
<Io^>cu5v)    xo^rcg,     (k    cs    vtctxriuv 


fjtvy^Zv  f&vZune  •^afxjxoc  e:fvj(?su- 
•yaro,  taroe  b's  t«;  wkieSrtv  tic 
ttka  rrvraf  cner.  loco  Vtdde  ad- 
pofiro.  Iioeth.  Conf.  Pli.  IF. 
3.  11.  Saejie  ferventes  Aquilo 
■prOcella»  verfo  concitat  acquore. 
Cf.  III.  17.  10.  —  6.  fractos- 
differat ,  ornate  pro ,  franjjat, 
deter^eat  Cquod  propiumhacde 
rc.  Vid.  ad  I.  14.  4*)  ac differaty 
difiipet ,  per  iluctus  fpargat. 
Eimius  «rpmi  Non.  II.  88°-  ^'ia 
fluctus  differt,  difjuvat  vifcera- 
tirn  membra.  Sravtuefv  endeni  de 
ve  adhibuit  Q.  Cal.  AIV.  503. 
Cf.  Larnbin.  —  7.  8-  Aqiiilo 
fnmma  vi  in  navem  impetat. 
Infurgat  poteft   iimpliciter  effe, 

exovintur:     fcnm    fuvo-eie   venti 

c 

dicuntnr,  qni  flare  incipiunt, 
notiiljma  loquendi  ral:one.  Sed 
fuavior  et  exqtiifilior  imago 
exiftet,  ii  Aquihmem  hofuli 
impetu  navem  invndeve,  aggTe- 
dt  co^ites,  vevbo  a  lucta  petito. 
Cf.  Vng.  Aen.  V.  443.  Sinnli 
phautafmate  Africirs  Icariis  flu- 
ctibus  lactatur  I.  1.  15«  Viv'- 
dius  adeo  ac  fortius  eii  quam 
C;r.  i-myj>(xsiv ,  iiricv.\\TZTii'j,  quod 
(bllerme  de  ventis.  Stimmam 
Aquilonis  violentinm  ivafyvbc 
explicaut  ac  repracfcntant  fqq. : 
Quxntus  frangit  il.-  h.  quantus 
N  11   3  eius 


$66  Q.     HOKATII    FLACCI 

Nec  fidus  atra  nocte  amicum  appareat, 

Qua  triftis  Orion  cadit; 
Quietiore  nec  feratur  aequore, 

Quam  Graia  victorum  manus: 
Quum  Pallas   ufto  vertit  iram  ab  Ilio 

In  inpiara  Aiacis  ratem. 

O 


eius  impetus  eft,  quum  frangit,  nota   ratione.      Vid.  ad  I.   2g. 

convellit,    eruit    ilices.      Exor-  2i.    III.    27.  17.    Orion   triftis 

nandae  rer  imagini  augendaeque  arvyvbs    (Anacr.    15.   9.),    ob 

Aquilonis     vehementiae     infer-  tempeftates,  quas  ciet. 

viunt    adiecta :     altis    montibus,  v.    11  —  14«     Nec  auietiore, 

quandoquidem  lirmioribus  radi-  pacatiore ,      turbulentiori    adeo 

cibus  arbores  iis  inhaerere,  for-  aequore  fcratur  ,   iactetur  ,   ean- 

tiusque     ibi      furgere     creditae  dem     tempeftatem      experiatur, 

(vid.  ad  V.   12.  20.)    tum  tre-  quam     Graia    victorum    manus, 

mentes,  nutantes  poudere  ac  pro-  docte  pro  ,    victrix  Graecorum 

ceritate    fua ,     altas ,     proceras.  manus,   Graeci  everfa  Troia  do- 

PofTis  quoque  iungere ,    tremen-  mum    redeuntes    pertulere,     a 

tes  altis  montibut ,   quod  quaefi-  Pallade,     Aiacis  ulcifcendi  gra- 

tius  effet  pro,  ftantes  in  monti-  tia ,     excitatam.       Haec  ultima 

bus.       Sed    alterum    appofitius.  vv.   13.  14.  fplendide  et  ornate 

Languidiua    quoque    foret,      fi  a  poeta  expoiita.      Pallas   iram, 

trementes,    concuffas,   commotas  qua  in  Troianos  ferebatur,  cum 

acciperes,  rn  frangit  fubiectum.  ipfuum  excidio  (ujto  llio )  ex- 

Cf.  CatulL  EXIV-  105  fqq.  fatiatam ,      convertit    in    Jiacis 

impiam  ratem,  fluctibus  iminer- 

v.   g.  1  o.    Nec   flclus  Diofcu-  gendo  claffem  Aiacis  impii,  pro- 

roium    appareut,      in    confpe-  pter  illatiun  CafTandrae  in  eius 

ctum    veniat ,     amicum ,     quod  templo  ftuprum.     De  naufragio 

navi  atra  nocte ,    nocturna  tem-  Graecorum   ad  cautes  Euboicas 

peftatedeprenfaefubveniat,  quod  facto,    et,     quam  eins  cauffam 

quaffam  ratem  naufragio  eripiat.  poetae  epici   graeci  faciunt ,   in* 

Cf.  f.  5.  init.  IV.  Q.  30.  Optati  tempeftiva  Aiacis  Oilei  libidino 

inde    Tyndaridae  dicti  Propert.  pervulgata  omnia.      Vid.  Ileyn. 

I.  17.  i£).    Proeellofam    noctem  ad  Virg.  Aen.  I.  39. 

ukcrius    declaraut ,     aua   trijtis  v.  15 — 20.  Miram  hnvoryrx 

Orion  cudit,  ad  occafum  vergit,  habet  animo  praecepta   ac   fpc- 

ci.iUbus 


EPODOS      LIB.      C.    X.     V.     g-'20. 


5  67 


O  quantus  inftat  navitis  fudor  tuis, 

Tibique  pallor  luteus, 
Et  illa  non  virilis   eiulatio, 

Preces  et  averfum  ad  Iovem: 
lonius  udo  quum   remugiens  linus 

ISoto  carinam  ruperit! 


Opima 


ciaKbus   coloribus   vivide  atque 
cam  tragico  vaticinantis  fpiritu 
repraefentata    naufragii     facies, 
in   qu.i    maximum    momentnm 
habct   animi  eius  abiecti  expro- 
biv.tio.      Maevius  pallet ,   eiula- 
latur,    ad  preces  confugit,   dum 
nnutae,    fervandne   navi  intenti, 
ftidore    diiHuunt.       Idem    plane 
color     I.     15.  9.    Eheu    quantus 
equi<; ,     quantus  adeft    viris  fu- 
dor !     caet.    —     quantus  fudor 
inftat  nautis,  quantum  fudabunt, 
laborabunt      remi^es      tui !   — 
pallor  luteus,    fubfiavus,    color 
buxeus,  qualis  arquatis  eft.   Tib. 
I.    $.    q2.      nimius   luto   corpora 
tingit  amor.     —     17»     Ma  non 
virilis ,  virum  dedecens,   mulie- 
bns   ( ut   muliebris    luctus   infra 
XVI.     39.      querelae     muliebres 
Claudian  XVI.  270.)  iila  eiula- 
tio.      Spectat  buc  Cic.  Tufc.  II. 
23.       higemifcere     nonnuinnumn 
viro  concefjum  eft ,     idqut  raro  : 
tiulatus  vero  ne  mulieri  quidem. 
—    i.'i.  Onantis  precibus  obtun- 
des,    fatigabis,    Iovem  averfum, 
COncife  pro,    q:ti  tamen  nullum 
fui    rationem    babebit,     preces 
iuas  afpeniabitur,  nota  loquen- 


di  ratione.  Vid.  Brunkh.  ad 
Tib.  III.  3.  28-  —  19.  20.  fi- 
nus  Ionius,  h.  niare  Ionium  in 
finus  curvatum  (ut  Calabri  Ji- 
nus  I.  35.  16.)  turbatum,  pro- 
cellofum ,  fluctus  maris  Ionii 
JSoto  agitati ,  pro  quo  ornatius 
eft,  remugientis,  refonantisNoto. 
Cf.  IIT.   10.  6.    udo,    vyqhv  a&vri 

(Q.  Cal.  IV.  4;;G.);  o//p?e« 
1  '*™?Xtf  (Orpb.  H.  LXXXI.  3.). 
hqcGi-qw  (Oppian.  Cyneg.  III. 
497.  )  ,  epitbeto  pro  rei  atro- 
citate  minus  efficaci.  —  curi- 
ndm  ruperit,  navis  compagem 
folverit ,  navem  diffregerit ,  ut 
fvj^ffe/v  gr. 

v.  21.  Quod  fi  naufragio  ifto 
interieris,  voti  compos  factus 
lauto  facrificio  nie  exfolvam. 
Sententiam  amaritudinis  affatim 
babentem  vide  quomodo  acue- 
rit  poeta  !  Non  fimpliciter  optat 
mortem  eius,  fed  ut  corpus 
eius  ,  in  litus  eiectum  ,  avibus 
marinis  praedae  fit.  Si  -praeda 
opima  mergos  iuveris  ,  porrecta 
in  litore,  docte  pro,  fi  corpus 
tuum  poi  rectum ,  in  litus  eie- 
ctum,  ibi  iacens,  iucundara 
Nn   4  mcrgis 


5^8 


Q.    IIOKATII    FLACCI 


Opima  quod    fi  praecla   curvo   litore 

Porrecta  mergos  iuveris; 
Libidinofus  immolabitur  cnper, 

Et  agna  Tempeftatibus. 


mergis  efcam  praebuerit,  pr.ie- 
dae  iis  fuevit ,  ab  iis  devoiabi- 
tur.  Ornarum  opima  et  iuverik 
fore  ad  INTaevii  pinguedinem 
trahunt,  quod  fune  vim  ali- 
qnam  fententiae  addit.  Simpli- 
cins  tamen  ftierit,  de  lautiore 
pnbiilo,  qjtod  raro  mergis  con- 
tine,.it,  accipere.  —  porrecta 
iti  lit. ,  ornatius  qnam  proiccta 
iu  litore,  qiiatenus  extenfum 
cad.tver  iacet.  Caeterum  quum 
Macviitm  triitiilimo  mortis  ge- 
rere  pocta  afiectum  vellet,  in 
mergos  ,  qui  fepultnrae  cadaver 
eius  fubducerent,     incidit,    in 


Jittoralibusplagis  commorantes ; 
qttamquam  eos  cadaveriua  abs- 
titiere  conflet.  —  25.  24.  Tern- 
peiiates  relig,iofe  cultas  fuiffe 
faris  ex  Ovid.  FaJt.  VT.  105. 
conliat.  Vid.  ibi  intpp.  et  ad 
Virg.  Acn.  V.  772.  Adde 
Tabrctt.  Infcr.  VI.  p.  461. 
Jignact  qnam  et  Viiii.  1.  1. 
ponir,  caprum  immcdamimn  ad- 
iungit  poeta,  quo  coufumma- 
tior  votis  fuis  exitus  eifet;  ni- 
liil  amplius.  Argute  alii,  epi- 
theto  capri  perpetuo  (libiJino- 
fus)  in  transverfa  rapti. 


CAli- 


r.poDOxN    i.ib.    c.  xl  5G9 


C     A    R     M    E     N        XI. 

JRGFMENTFM. 

Hjt  argumenti  ratio  ludicra,  affectatiorque  atque  obfcu- 
rior  fubinde  fenteiitiarum  enuntiatio  facile  fulcm  fa- 
ciunt,  graecum  poetae,  quod  nunc  preffe  nunc  hberius 
exjirimeret ,  hoc  carmine  exemplum  ante  oculos  fitiffe, 
omninoque  illud  inter  prima  eius,  graecos  latinis  redhi- 
bendi  numeris,  referenda  effe  conamina.  Lycifci  (  quod 
ipfum Jlatim  graecum  nomeu  eft ,  a  Lyco  fortc,  Alcaei 
amafw ,  deminutum)  pueri  delicati,  quem  amaret,  ar- 
rogantia  ac  fuperbia  (v.  2.6.)  iniime  commotus  poeta 
inculat,  dolenterque  apud  Pectium ,  fodalcm  fuum, 
profitetur  miferam  fortem  fuam ,  quae  ipfim ,  discuJEs, 
quae  vel  ipfe  fortiter  ceperit ,  vel  amici  fuggeffcrint, 
fanioribus  confiliis  atque  obiurgationibns ,  continuo 
amoriSf  idque  parum  projperi,  laqueis  irrctiat.  LLxpli- 
cat  adeo  poeta  hoc  cariuine  aejlnm  animi  fui,  amoris 
igue  incenfi,  iucertisque  coufdiis  pexturbati;  atque  in 
hoc,  egregie  prorfus  defcripto ,  maxitrta  horum  vv. 
laus  continetur.  De  Pectio  egregie,  ut  fofet,  hariola- 
hir  Sivrins,  homo  putidc  doctus. 


Nn  5  A  D 


57°  Q.      UORATII      FLACCI 

AD        PECTIVM. 


-tecti,  nihil  me,  ficut  antea,  iuvat 

Scribere  verficulos  Amore  perculfum  gravi: 

Amore,  qui  me  praeter  omnes  expetit 
Mollibus  in  pueris  aut  in  puellis  urere. 

Hic 


v.  i.   Cum   exordio  compara    praeter  omnes,    unum  omnium, 

Noftvil.  19.  g  fqq.  et  infra  XIII.     folum  expetit ,    ex  omnibus  de- 

6   fqq.    Adde    Propert.    II.    15.     ligit,   quem  petat,   invadat,  quo 

53.    me    nec  cura    thcatri ,     nec     collineet,  Meleagio  aliisque  fre- 

tetigit    (Jampi ,    nec  mea   ]\'Iufa     quentato    phautafmate.    —    4. 

iuvat.      Nihil    me    iuvat ,     ovbsv     urere ,    ut    urat,    pectus    meum 

/xsAs<   //oi,    taedet  inm  ( nt  IV.     amore   puerorum   ac  puellarum 

1.  31.)  poeticis  ftudiis   vacare,     inccndat,    eos  me  amare   cognt. 

non  amplius  delector  iis ,   /1mo~     Vrere    pro ,     amore    inceiulere, 

re    perculfus ,    "E^wtj   ix.-rXyyilc     fatis   pervulgatum ;     ut    ribull. 

(veluti  Eurip.   Med.  g.  et  paf-    IV.    2,   11.  Ovid.  A.   A.  I.  23. 

lim),     attonitus,      y.aroy_oc    t%     et  paflim.     Sed    virtutem   locu- 

"EfuuToj,     pro  vulgari,     amove     tioni  conciliavit  ftructnva  poeta. 

correptus,     diftrictus.       Multo     Ovid.   Met.    VII.    22.    (Juid  jn 

euim    magis    poeticum    eft,     ii     hofpite  regia   virgo   ureris.      Si- 

Amovem  Deum  cogites,  hocque     milia  funt  nrdeve,    fufpiravein 

fequens    verfus    poftulare  vide-    aliqua,   de  quo  loquendi  genere 

tur.    Anior  gravis ,  bsivoc,  papi/f     rnulti   funt    Pafferat.    et    Burm. 

Btoc    (ut    Theocritus   et    alii),     ad  Propert.  I.  13.  7.   —  mollU 

gvavitev  inltans ,   uvgens.     Sicut     bus ,   airo>ko7c ,  delicatis. 

antea,    quum  ab  amore  immu- 

nis  effem.    Monendum  hoc  pro-  v.  5  fqq.  Ex  continuis  auiori- 

pter  Cruquii  ineptias.  Scribere  bus  fuis  Inachiam  poeta  ponit, 
verf.cu.los,  contemtim  de  fno  maximam  fundi  calamitatem, 
ftudio  poeta,  quod  iam  nihili  gravifum6rumque  cvuciatimm 
fnciat.  Saltem  probabilius  hoc  cauffam  ;  unde  vix  expeditus  in 
Gefneri  comniento,  verficulos  ad  Lycifci  denuo  eaffcs  deciderit. 
nietva  lyvica  bveviova  tvalientis.  Hic  tertius  Deceinber ,  tcrtia 
—  3.  Amore  graviter  repeti-  hierus ,  annus  eft ,  ex  quo  Ina- 
tnm    ut  infr.  XIII,  6.  —  me    chiam    amaie    dchi.     Fro    eft, 

quatn 


iPODO?J     LIB.     C.     XI.    V.      1-8  571 

Hic  tertius  December,  ex  quo  deftiti 

Inachia  furere,    filvis   honorem  decutit. 

Heu!   me,  perurbem,  nam  pudet  tanti  mali, 
Fabula  quanta  fui !  conviviorum  et  poenitet, 

In 


quam    delecto   omatu,    ratione  get,  placet,    minime  ifta  curat. 

hiemis   liabita  :   Jilvis   honorem,  Tibull.  IV.  7.  9.  peccaffe  iuvat ; 

ornamenta    fua ,     folia    decutit,  vultus   componere  famae  taedet ; 

privavit  iis.    Virg.  Ge.  II.  4°4'  cum  <Hgi>o ,   digna  fuifje  ferar), 

Frigidus  et  Jilvis   aquilo  decufjit  pudet,    amorem     in     conviviis 

honorem.   Senec.  Med.  7  15.  Aut  prodidiffe        atque        evulgaffe. 

rigida   quum  iam  Bruma  decuf-  Vtrumque     iimiliter    coniungit 

fit    decus    nemorum,     et    nivali  Propert.    III.    23.     16.    et     21. 

cuncta  conjtrinxit  gelti.   —  Ina-  Nunc  demum  vafto  fefji  rcjipifci- 

chia  Jurere,      iTrifxtuyvevixi    (ut     mus  aeftu rifus  cram  po- 

Lucian.   Dial.  mar.  I.  p.  2QQ.),  fitis   inter  convivia    menfs  ,     et 

efficax  verbum  in  fummo  amo-  de   me   poterat   quilihet   effe   lo- 

ris  aeftu  declarando.     Caeterum  quax.    —     qnanta  fahula   fui ! 

furere,     infanire    aliqua,     non  quantam    apud    populum    infa- 

minus     frequens    ftructura  eft,  miam  fubii,     quam  liniftros  pu. 

quam    ardere    in     aliqua,     ali-  dendo   ifto   amore    Tumores    de 

quam.  me  excitavi!   Ovid.  Ani.  III.  1. 

2 1 .     Fahula  ,     nec  fentis ,     tota 

v.   7.  Animo  ab  infano   Ina-  iactaris  in  urhe ,     dum  tua  prae- 

chiae    amore     recepto     caftigat  terito  facta  pudore  refers.     Pro- 

iam   fe  ipfum   atque   dementiae  pert.  I.    5.  25.    Quod  fi  parva 

accufat   poeta ,    qui  indigno  ilii  tuae     dederis     vejtigia     culpae, 

amori  (erat  enim  Inachia  avara  quam  cito  de  tanto    nomine  ru- 

puella,      quae      auro     amorem  mor    eris.      Idem    II.     16.     21. 

venderet),    fuccubuerit,    inde-  Septima    iam    plenae    deducitur 

que,  quum  celare   haud  potue-  orhita  lunae ,    quum  de  me  et  de 

rit,    fe   amicis   ac   toti  adeo  po-  te  compita  nulla  trccnt.    Al   po- 

pulo  deridendum  tiaducendum-  poltutto  favola  fui  gran  teuipo, 

que  praebuerit;  quod  animi  hu-  mellitus  Pctrarcha  p.  11.  Plura 

mam  naturae,    faniora   fequen-  vide  apud  Lamb. —   pudet  tanti 

tis,     confentanenm    eft.        Iam  mali,   poteft  effe :    pudet ,     Ina- 

vulgnris  rententiarurn  ordoerat :  chia  infaniiCTe,    eam   deperiifh:; 

Pmlet  iam ,    fabulam  totius  ur-  rectius  tamen  videtur:  fabnlam 

bis  fuilie  (nam  amor,  dum  vi-  V^bis   fuiffe,    pudet   tantae   in- 

famia  ■■. 


572  $•    HORA.TII     FLACCI 

In  queis  amantem   et  languor  et  filentium 
Arguit,  et  latere  petitus  imo  fpiritus. 

Contrane  lucrum   nil  valere  candidum 

Pauperis  ingenium  querebar,  adplorans  tibi ; 

Simul 


famiae.  —  PenmitebaiHtiTithxTa  yao    kcay.ovesv,     v.a)    hvvrxn, 

JiOn    tain    conviviorum   ipforum,  v.xi     rt     v.otry(tftc .  if&krrs,      yj» 

quam  qiiod  amorem  fuum  variis  G$tyy^Sitc  ow  sp.zvt  Cri<pecvoi. 
jnodis    detegerent,     a  convivis 

cxagifandum     ac     deridenchim*         v.  11  fqq.    Repracfentrfl  inm 

Vim  igitur  fententiae  quaere  in  animi    fni,     qualis    tum    fuerit, 

adiectia:    in   qucis  amantem  nie  faciem  poeta ,     amoris  aeftu  pa- 

arf;uit,  amorem  meurh  manifeftis  riter  atque  indignatione  pcrciti. 

fignis  prodidi ,   idque   languore,  Vigorem    ac     venuftatem    lmic 

aej>ritudine  animi,  omnem  con-  tabnlae   addit   rei  tractatio ,    ad 

vivii  bilaritatem  a  l'c  repellente  vivum  h.  ad   animi  humani  na- 

( Ita  languens  cor  Ariadnac   tri-  turam   plane  delineata.       Gene- 

buit  Catull.  L.XIV.  99.);    qno  ralins  erat:  Fatebar  tum  menm 

et  pertinet  filentinm  ;    maxime  tibi  amorem ,    bene  potus.     Sed 

quod     medium     fernioucm    ab-  fpeoiali,  quem  amor  funs  infelix 

rtimpit.     Cf.  IV.  1.  55.  air  /«-  ipfi    fuggereret,     colore   poeta: 

cunda  -parum  decttro   inter  verba  querebar    adplorans    libi ,     cum 

cadit    Ungua  flentio?    Dcnique  multis  lacrimis  apud  tc  conque- 

fpiritus  imo  latere  petitus,   fufpi-  rebar,     indignabar,     candidum 

rinm  alte  ditctum.     Caliim.  Ep.  pauperis  ingenium  nil  contra  lu~ 

XI. V.    1.    lkv.oc    «X*v     0    %tho%  crum   valere ,    hominem    paupe- 

i\iv3*vtv  ilc  avf/jrjcv  irvi~fA*ota  rem    cum     animi    fni    candore, 

cry\j'tMv ,   zlbsc,  avqyaysro.    Ap-  probitate,     maxime    fide,    con- 

pofite  ad    totum    locum    Plaut.  ftantia  in   amore  oftenfa,    nihil 

Cifteil.    I.    1.   56.,   quid  cedo,  te  porfus  valere,   nifllam  eius  ra- 

cbfecro  tam  abhorret  hilaritndo?  tionem    habeii    contra     lucrum, 

—     hoc  fis     vide :      ut    petivit  quod   e  beatioribns   amatorilms 

fufpirium   alte !    et   pallida   ts :  Jnachia  faceret,   contra  divilias, 

undemox(v.   70.)   coucludit:  irmnera    rivalinm    fnorum ,     h. 

amat  haec  n.ulier.   Spectat  rtiam  me  panperem    at  fidtrm   aniato- 

h&c  Afblepiadae  c.  X.  (A.  Br.  I.  rem  Iticupletioribus   pofthaberi. 

£15.  olvoz  eowroc  zkiyyoc.     i»av  Sed  acuit  orationem  exclarratio, 

iwevfjttvov  viP-iv    yvvff&v   <xt  iroA-  ct  nil    vaJere    pro ,     nil   valeat, 

>.o/   Nixane^jjv    ■xgoTsestc.    Sx.at  praeciaie  commotum  poetae  ani- 

nnim 


spodon    Liu.    c.   xi.     v.  9-1 6.        &7| 

Siinul   calentis   inverecundus   Dens 

Fervidiore  niero  arcana  prornorat  loco. 

Quod   fi  meis  inaeltuat  praecordiis 

Libera  bilis,    ut  liaec  ingrata  ventis  dividat 

Fonien- 


mum  decfit.  Vid.  fuprand  VIII. 
1.  Notatur  autem  inachia  tan- 
qunm  avara  ,  rnpax  puella.  Ad 
fententiam  inudant  Anacreontea : 
ffsijavj,  Tpo-rc;  iraTUtTcii,  txpyvoov 
fxivov  fi).£Trovav.  Alia ,  quae 
panpeies  aniatores  prae  diviti- 
bus  commendent ,  adnumerat 
commoda  Tib.  I.  5.  61  —  6. 
—  13.  Simulac  plus  paullo  ad- 
ruberam ,  vino  incenfus.  Haec 
ornatifhme  poeta.  Bacchus  f.  vi- 
num  arcana  cale.ntis  amore,  h. 
mea,  amoiem  meum ,  quo  iam 
fatis  calerem,  mero  fervidiorem 
factum,  auctum,  incenfum.  loco 
ftio,  quo  tes;i  oportuerat,  h. 
ex  intimo  pectoris  jiromcvtrat, 
proturbaverat,  propalavevat,  h. 
me  eum  eloqui  coecerat.  Ifinc 
imei ecundus ,  qui  verecundiam 
abftergit ,  taccnda  proloqui  iu- 
bet.  Aliter  ideni  verecundus 
audit  I.  27.  5.  Achill.  Tnt.  II. 
3.  Ejwj-  Ss  k«<  Ativvcoc  — 
\f  vyv,v  *i«~«5"X5VT€*  s  J*  /*«  1  v  0  u- 
C  1  v  1 1  g  a.  v  a  t  c  y_v  v  t  i  <x  v  ,  o 
/uiv  x«i'wv  «i)t>)v  tm  rvv/jStt  tvo), 

0    bi    T  0  V     6ajV      l17iXK«'il|U8 

<P  a  p  w  v.  Hinc  eivsg  tr.^Ttc 
iXtyxo-  in  Afct.piadae  c.  i.  De 
vino,  atcani  ptodigo  Eratofth. 
I.  5.  (Ai  Br.  1.  477.)  f"  W 
K*<  y.sxfv^tv.*  (paivn  fi;7ci£iv, 


svt  o'  *v5pwv  xavT  tTtv.-»^g  vcov. 
Appolite.ad  fentcntiani  Meleag. 
LVIf.  5-  (A.  Br.  I.  13.)  dc. 
Bao  ho  :  iv  iru^t  yiWxD-sic  <rrt<p- 
yag  ifikcyct.  riv  iv  Eo.vti  — . 
>;  icpobiTac  s(pu<;(  Tsat  0  oqyta. 
■Ar-VTTitv  avbuv  ,  sx(p«tvs/v  Taf^a 
G"j  vUv    s&sAsij. 

1;.  15  —  15.  Sententia  lio- 
rum  vv.  paullo  impedidor, 
maxime  propter  ingrata  fortwn- 
ta,  cjuae  qualia  h.  1.  imt,  q  uum 
tam  amplae  notionis  fit  voca- 
bulum,  vix  explorate  dicere 
habeas.  Scholl.  fomenta  expli- 
cnnt,  querimonias ,  fatis  docte, 
et  t.Z  huec ,  quod  manu  quafi 
ad  fuperiora,  querelai  um  pilena, 
ducit,  admodum  convenieuter. 
Nec  dubitandum,  querimonia*. 
iomenta  dici  polfc,  utpote  quae, 
alieio  in  doloris  focictatem  vo- 
caiu,  aegritudinem  minuant, 
vel  quod  omi.ino  animus,  dolo- 
re  oppreffus ,  evulgando  eo  fe 
levari  fentit.  Exempluin  vidc 
in  Propcrtio  de  Cynthia  que- 
rente  I.  i{j.  Nec  impediunt  au- 
iecta :  ingrata  vel  per  fe ,  vct, 
quibus  niliii  proiickur,  et: 
vuinus  nil  malnm  Levantia,  quae 
amom  cruciatus  p.ium  levAnt, 
quae  milerum  folatiuni  praefcrent. 
Viid-» 


574 


q.     UOKATII     FLACCI 


Fomenta,  vulnus  nil  malum  levantia; 

Deiinet  inparibus  certare  fubmotus  pudor. 

Ybi 


Vnde  fententia  totius  loci  fatis 
concinna  evadit:  Si  aliquando 
ira  ita  abripiar ,  ut  queri  ani- 
plius  taedeat ,  quandoquidem 
iftis  nihil  promoveo ,  dejinet 
imraribus  caet.  h.  non  amplius 
puj.;nabo  cum  rivalibus  meis, 
deferam  puellam.  Cruqu.  in 
orunes  partns  fe,  Protei  inftar, 
vertit,  neque  tantillum  fani  ex- 
tricnt.  Paullo  meliora,  quam- 
qnum  haud  magis  probabilia, 
babent  Lamb.  ac  Torrentins, 
quae  ideo  afferre  nihil  attinet. 
Equidem  fomenta  latiore  fenfu 
h.  1.  accipi  oportere  exiftimem, 
et  quidem  de  omnibus  iis,  quae 
amoiem  nutriunt,  excitant, 
amori  novos  ftimulos  fubiiciunt. 
Iam  quum  Horatii  amor  in  puel- 
lam  nvaram  incidiffet,  quae  di- 
vites  amatores  potiori  loco  ha- 
beret,  ipfe  adeo  eam  in  fe  fu- 
perbam  experiretur,  hoc  ipfum 
erat,  quod  novos  ei  infiftendi 
propofito  fuo  fubdere  ftimulos, 
et  ad  faftum  puellae  expujjnan- 
dum,  rivalesque,  aquibus  vinci 
pudor  erat  (  v.  i8-)*  amolien- 
dos  eum  inftigarct.  Fomenta  adeo 
cum  acumine  h.  1.  indigitat  in- 
iurias  puellae,  quae  poeta  ex- 
clufo  (v.  51.  52.)  alios  ama- 
tores  admitteret,  quae  ipfi  ta- 
men  pro  fomite  atque  incita- 
rnento  effent,  ulteriora  tentan- 
di,  adeoque  in  amore  pcrfeve- 


randi.  Noti  fatis  graeci  vv. : 
vfiotc  sqwraq  ikvift'  /xaryj  obt 
/aZSos  ixXarai'  vf&Qtg  "/t/>)V  sqsSsi 
/xakXev  iqwfjLavcqv.  Ouod  enim 
datur  ex  facili,  longum  male 
nutrit  amorem.  Ovid.  A.  A.  III. 
579.  cuius  omnino  praecepta 
hac  de  re  vide  fis.  Hinc  ingrata, 
molefti  amoris  aculei,  quatenus 
non  ex  mutuo  amore  prov  eniunt, 
fed  ex  obiectis  potiundi  eius 
difficultatibus :  ideoque  txsjij- 
yyrix&t;  fubiungi  puta  vulnus 
malum ,  infelicem  amorem  721/, 
y.olt  ouhev ,  miuime  levaniia, 
iuvantia ,  nihil  omnino  ad  le- 
niendos  amoris  cruciatus  affe- 
rentia,  quod  alias  a  fomentis 
exfpectari  folet.  Egre^ie  huc 
facit  Lucretii  locus  (IV*. 
X054  fqq. ),  unde  Horatium 
profeciffe  admodum  probabile 
eft  :  Sed  fugitare  decetjimulacra 
et  -pahula  amoris  abfterrere  fibi, 
atque  alio  convertere  mentem  — 
—  nec  retinere  femel  conceptum 
unius  amorem,  ct  fervare  iibi 
curam ,  certumque  dolorem, 
Vlcus  enim  vivefcit,  et  inve- 
terafcit  alendo,  inque  dies  glifcit 
furor,  atque  aerumna  gravefcit, 
fi  non  vrima  novis  conturbes vul' 

nera  plagis aut  alio  j>of* 

fis  animi  traducere  motus  :  quo- 
rum  ultima  itidem  cum  exitu 
huius  carminis  plane  conve- 
niunt.  Atque  ita  tandem  de 
fen» 


EPODON   LIB.     C.    XI.      V.    17-20.  575 

Vbi  liaec  feverus  te  palam  laudaveram, 

luiTus  abire  domum ,   ferebar  incerto  pede 

Ad 


fententia  loci  tutius  ftatuere  li- 
cet,  quae  haec  eft:  Quod  li  ali- 
quaiulo  iia  excandelcam ,  adeo 
quidem,  ut  aerumnis  atque  dif- 
ficultaiibus ,  quibus  hactenus 
rne  ad  amorem  perfequendum 
excitari  pafTus  fum,  non  am- 
plius  movear,  iuiurias  ulterius 
perferre  pigeat;  certo  apud  me 
conltitui,  amorem  iltum  mif- 
fuin  facere.  Conf.  omnino  infra 
XV.  12  —  16.  Rcftat  ut  de  ora- 
tionis  ornatu,  qui  nonuno  loco 
in  transverfum  VV.  DD.  abri- 
puit ,  paucis  difpiciamus.  Pro, 
fi  ira  mea  exarferit ,  docte  eft, 
bilis  inaefiuat,  ^esi  ,  vTf^(ikvii, 
exundat  praecordiis ,  cor  tumet 
bile;  vid.  ad  I.  13.  4-  Adde 
Davif.  ad  Cic.  Tufc.  I.  9.  p.  18. 
—  libera ,  quae  fibi  non  tem- 
perat,  omnem  animi  moderatio- 
nem  excludit,  non  amplius  gra- 
viori  amoris  affectu  retinetur. 
— -  ventis  dividat ,  a  ventis  di- 
ripi  finat ,  non  curet.  Vid.  ad 
I.  25.  20.  et  I.  26.  init.  — 
vulnus ,  de  amore,  pervulgato 
loquendi  ufu.  Vid.  ad  I.  27. 
12.  —  malum  cum  vi,  prc- 
pter  parum  profperos  eius  fuc- 
ceiTus.  ■ —  19.  Definet  impari- 
bus  certare  fummotus  pudor, 
ego,  fubmoto  pudore,  deliuam 
cum  imparibus ,  k.  rivalibus 
quibus  impar  fum,  me  poten- 
tioribus  ,  contendere,   ego  kaud 


erubefcam  ,  palmam  ipfis  conce- 
dere ,  adeoque  priores  partcs 
eos  apud  te  habeie  iinam,  quod 
ipfum  moliius  atque  urbahius 
eit,  quam  ,  te  relinquain.  Pu- 
dori  antea  erat  Horatio  ,  rivali- 
bus  cedere,  fe  ,  omiffo  certami- 
ne,  victum  fateri.  Poflit  etiam 
fubmoco  pudore  accipi ,  victa 
verecundia,  animi  moderatione, 
qua  rivales  kactenus  tulerim. 
Impares  quoque  interpretaii  li- 
cet,  amoreni  kaud  convenien- 
tem ,  kaud  mutuum,  ut  eene- 
rali  fenteritia  poeta  ufus  fit  pro: 
definam  eam  amare,  me  non 
redamantem.  Sic  par  eft  XV. 
14»  et  quaeret  iratus  parem. 
Sed  praeftat  ad  impar  f.  ini- 
quum  cum  rivalibus  certamen 
referrc. 

v.  19— -22.  Vbi  haecpalam, 
coram  te  laudaveram  ,  koc  con- 
filium  ceperam,  koc  fequendum 
ftatueram,  feverus,  ferio,  animo 
ad  id  obfirmato.  Laudamus, 
quae  ex  duobus  elig;imus,  prae- 
ferimus,  noto  loquendi  ufu. 
Vid.  ad  I.  1.  17.  adde  Pind.  01. 
3-.  73.  Male  ad  laudabile  poetae 
propofitum  trakunt.  — -  20.  iuf- 
fus ,  admonitus  a  te ,  UK  knius 
rei  experimeutum  darem ,  re, 
quae  dixiffem ,  comprobarem, 
itaque  e  commiffatione  (nam 
inde  ad  amicaxum  doinus  fe 
con- 


57«* 


Q.    HORAill    TLACOl 


Ad  non  amicos  lieu!  mihi  poftes,   et  lieu!   . 

Limina  dura,  quibus  lumbos  et  infregi  latus. 
Nunc,    gloriantis  quamlibet  mulierculam 

Vinceremollitia,  amorLycifci  metenet: 

Vnde 


conferebant  bere  poti ,    quod  c 
Propertio   et  aliis   fatis   conftat. 
Plerique  Horatium  e  Pectii  do- 
mo    prodeuiuem    fingunt)    do- 
mum   reeta    abirem ,    ecce !    ani- 
mo  ltatim  fluctunbnm,    et  in  ifta 
haelitntione,   animo  qudiuumvis 
reluctante  ferebar  ad  Inacliiae  ae- 
des.    i'ns  iiuertus,   quatenus  ipfe 
animi     inccrtus ,    dubius     erat. 
Virg.    Cir.    171.   in    eadeni   re : 
JVIultum    illi    incerto     trtpidant 
vejiigia  curfu.        Ita    qutfque   a 
Propert.    II.   4.   /1.    Et  crej:itum 
dubio  Jufcitet  ira   pede ,    pedem 
dubium     dici     fibi     perfuadebat 
Broukh.  cum  aliis.      Sed  ibi  eft 
pts   infiabiiis,    utpote   hnminis 
irati,   prae  ira  terram  pulfantis, 
ac  toto  corpore  contreniifctntis. 
Poflis    quidem  pedem   incertum 
pTO  iniiabilern  hactenus  accipere, 
ut  pro    anioiis    figno    habeatur 
(Rufin.  XX.    1.   oir   A.    P>r.   II. 

3Q5*    «fVETrOK     TOV    {j»WT«     MiA/ff- 

ciag ,  akXoc  ro  Ccv/Jia  xsy.cjaytv 
—  v.  ai  fi  d  c  1  c;  ocaTOiTtsveot 
ncxi  dcraTo;  acS/j.arog  opfxyi), 
fitqne  fenfus:  ferebar  incerto 
pede. ,  trepido,  qui  redintegra- 
tum  meum  amorem  argueret ; 
fed  aiterum  finiplicius.  Ad  cbria 
poetae  vejiigia  ( ut  Propert.  I. 
3.  9.  vocat ) ,    quae  nou   fuum 


officium  faciant,  a  plerisque 
trahi  videas ,  parum  venufte. 
Ad  fententiam  Tib.  II.  6.  13. 
luravi  quoties ,  rediturum  ud  Li- 
mina  nunquam.  Cum  bene  iuravi, 
j?es  tamen  ipfe  redit.  Et  Prop, 
I.  19.  59.  lltro  contemtus  ro- 
gat ,  et  peccajje  fatetur  laefus 
et  invitis  ipfe  redit  pedibus.  — — 
pojies  non  amici,  et  Limir.a  du- 
ru ,  amori  meo  partim  favemia, 
difficilia,  pvopter  doininam 
afperam  ac  ditiicilem,  quae  IIo- 
ratiuni  non  admittoret,  econitaii- 
ti  poetarum  eroticorum  loquen- 
di  ufu.  —  22.  Ad  qtiae  iacui. 
Haec  fignate  poeta.  quibus  iu- 
fregi,  in  quibtis  nttriri  /.  et  in- 
tus ,  de  duio  cubili,  et  quod 
faepius  lioc  infortunium  ipu 
accidiffet. 

v.  23.  Nunc ,  amore  ifto  vix 
expeditum  mc  JLycifi  amor  tc- 
nct ,  »yti ,  amore  eius  teneor, 
nhihtfjuti ;  cui  refpondet  e.xpe- 
dire  v.  25.  Notae  amoris  com- 
jjedes,  vincula,  laquei ,  retia  et 
fic  porro.  —  Lycifci ,  pueii 
molhfhini ,  delicatuli.  CLoria- 
tur ,  ex  victoriae  notione,  pro, 
qui  vincit  mollitia,  mollior  eft 
muhercula.  lorte  tarnen  cuni 
vi,  qni  iactat  f e  ,  fuperbit  iita 
moliiiie;    unde  aiTO£riiuia  eins 

*  D 

adver- 


epodon  lib.    c.  xr.    v.  21-23.        577 

Vnde  expedire  non    amicorum  queant 

Libera  confilia,     nec    contumeliae  graves; 

Sed  alius  ardor  aut  puellae  candidae, 

Aut  teretis  pueri,  longam  renodantis  comam. 


adverfus  fui  cupidos ;  appofite 
ad  contumelias  v.  feq.  Cf.  III. 
2o.  extr.  —  muliercida  auget 
roollitiae  notionem.  Sic  Verrem 
Cicero  impuram  intcr  viros  mu- 
lierculam  appellat  Or.  H.  192. 
——  Vnde ,  ex  cuius  laqueis  ex- 
pedire ,  liberare ,  me  m-queant 
amicorum  libera  conjdia ,  h. 
amici ,  quanturnvis  fatis  libere 
ac  graviter  cafti«ent  ifium  amo- 

o  o 

rem  ,  me  inde  feveriori  admo- 
nitione  revocare  conentur.  — 
expedire  nt  I.  127.  24.  —  libera 
conf.  ut  liberrima  indignatio  h. 
libri  c.  IV.  10.  liber  amicus 
Serm.  I.  4«  ^2*  Ad  fcnten- 
tiam  Menander  apnd  Stob.  Grot. 
p.  265«  fyvcsi  yao  sct  Esnj 
tou  vciSiTOvvroi;  K«j(pcv.  '  Cf. 
Propert.  I.  1.  25.  —  contume- 
liae  graves ,  vfiotg  fafius  ,  faili- 
dium  pueri  acerbum,  moleftum. 


Nec  me  contumeliae  lajfant,  ea- 
dem  de  re  Petron.  c.  15(5.  Fere 
cum  proxime  anteceuentibus 
coniungunt,  et  contumeliaa 
amicorum  intelli°unt,  quas  ta- 
men  ab  Horatii  amicis  vix  ex- 
fpectares.  —  27.  2Q.  Sed,  taJji» 
praeterquam  ,  nifi  alius  ardor, 
novus  amor.  Vide  Lucrctiana  ad 
v.  16.  —  pueri  teretis,  rtonvoZt 
tencri,  mollis.  Male  Scholl. 
obefuli.  — —  longam  comam  re- 
nodantis,  nodo  nonadftrineentis, 
cuius  conuzhumcris  involitat,  uc 
de  Ligurino  IV.  10.  3.  tw  ritv 
■xkoxauiba  (pooiZvrog ,  de  Ilyla 
Theocr.  XIII.  7.  Sollennis  autem 
comae  longae,  idque  folutae  iu 
puero  delicato  mentio.  Cf.  III. 
2o.  extr.  Male  de  coma  in  no- 
dum  collecta  cogitant  Scholl. 
et  intpp. 


Tc 


II, 


O..J 


573  ^>.     HORA.TII    FLACCI 

C     A     Ji     M    E     N        XII 

ARGV MENTVM. 


v« 


irvlenta,    ArcJiilochioque  felle   amariori    malediccndi 
pctulautia,   tptam  gcuuiuam   JNofi.ro  in  iujectandis  vctu- 

dixeris,    anuui   quandam  (Canidiam    praefert    Cod. 
Dlaud.  parum  prohahiliicr :  nam  huius  nomen,    quodpa- 
ucre  amat ,   firubi  iu  cam   injiirgit,    etiam  hic  haud  dc- 
Jiderari  pajfus  fuiffet)  pudendae  ai  ea  molliliei  aci 
tus   poeta    hoc   canuine  projcindil,    in  fummamque 
fajlidio  plcnae  turpitudinis ,    tum  fiusitiofae  atque   pro- 

iojae  Uhidiuis  injamiam  quaejil ijfimis  veihis  ac  lcu- 
tculiis  adduccre  lahorat.  Atque  iu  hoc  ipjo ,  in  i/uo 
ulcijcindi  Jlndio  abreptus  peccavit  lloratius,  praccipua 
carminis  virtus  quaerenda  eji.  Caelerum  curu  Quiucti- 
liauo,  ab  Iloratii  quibiisdam  intcrpretandis  rcj  ugicnte, 
lilentcr  in  hoc  carmine  JeciJJernus ,  Ji  animo  nojiro  ob- 
Jcqui  Ucuijjct,  quamquam  oruuiuo  iuteviperantivrem  Juruc 
Ucetltiam  miuus  iujidiojam  cajlitali  exijiinicrn,  qui/m 
meUitis  verborum  globulis  couditas  nuptasque  talium 
dejcriptiones. 


Ouid 


EroDON    i.ib.     c.  xir.     v.   i-4-        579 

i^uid  tibi  vis,  mulier  nigris  digniflima  barris? 

Munera  cur  mihi,  quidve  tabellas 
Mittis,  nec  firmo  iuveni,  neque  naris  obeiae? 

Namqtie  fagacius  unus  odoror, 

Poly- 

r.  x.    Grnviffima    fiatim    ob-  BufFono  audiunt;     in    quo  adec 

tio;    quid  tibi  vis?   quae  te  libidinis  effet  notatio.   Sed  i°no» 

ir.temperiae  agitantt  fatittfiUja  ej?  ta  Romanis  ifta  appellatio.    Cae- 

exfollenni  1'orrnula.  Nnlter  Serm.  terum  eadem    vi  Priap.  Lll.   q. 

1.2.  69.  Fr»p.  I.  5.  3.  ipuidibivis,  Ad   vartem    veniet  falax  c 

infane  ?     Iam  Varro    Atac.  npud  nihilo    deterius   mutonimus.      — 

fcJon.   l.i^fj.   Ouid  efk,  quod  la-  nigris ,    cineiei    coloris  ,    foedi» 

tras  ? quidrabis  ?  quiil  tibivis  ?  Ti  afpectu.      Turnebua  Jimen  inde 

<ra,-    vcoifiioe  (poii/atc ;    in  Arciu-  Barros,  b.  uorninesintelligendos 

.loehi  fragmentQ  apud  llephaeft.  Itatiut,   qui   B...10  fnnt    iimiles, 

p.  70.  "Alinus  beneGefu.  „perdis  quero  deformem  etnigrum  fuif- 

operam  :    nam  uihil  proficies.  —  fe  cogit  exSerm.  I.  7.  3-  parum 

tnuiier,    contemtim,    ut  Propert.  docte.    —    2.     Sequi     debebat: 

III.    25.    1.    Falfa   ejt  ijta  tuae,  qiiou    meos    amplexus    expetas, 

mulier,   fiducia  forniae ,   et  pai-  me  follicites  ,    iuvenem  nec  fir- 

fnn.    —   dignijjima  barris,  digna  mum    nec   caet.    pro    hoc  ftatim, 

quae     rem     habeas ,     fubiiciaris  quibns  pelliceret  atius  Horatium, 

elep!.antis,    ciun  ob  formae,  qua  ponuntur  munera  (vid.v.   HQ.) 

eos  aequas ,   foeditntem  (uti  re-  et  tabellae ,  quas  miflitaret,    ar- 

cte  Scholl.  Cruqu.  ),   tum  maxi-  doris   eius    intcrpretes.    Cf.   lu- 

nie,   quod  animali  ifti  luculenta  ven.  IX.  56.    —    "J.     nec  firmo, 

admodum  natura  lit.     I )e  barris  fatis    valido    ad    praeftanda    tibi 

elephantis  b.  I.    cogitari   debere  opera,    ad   explendain   tuam  in- 

dubitare  non  iinunt  barrire,  bar-  fatiabilem    libidinem.    —    naris 

ritus ,    quae   propria    foni   ipfo-  obefae ,    quae   prae    pinguodine 

rum  vocabula  funt.    Monboildo  odorandi  vi  deftitutae  fint,  quae 

tamen    de   Orig.    et     proereffu  foetore     tuo      non     graventur. 

T.  I.  p.  276.  ed.  2.  et  nu-  Pingnedo    enim     fenfuum    aciei 

per  Goldfou  on  the  Paffage  bet-  obciTe  cre.iiia.     Ita  aures  obefas 

ween   the    Atlaniic    and  pacifio  Calpurn.  Ecl.  IV.  i.fo-  QpponU 

..  p.   116.    gemts  umiorurt)  acutis  v.   12.  eiusd.  carminis  b. 

iguut,     qui  quidem  barri  delic.itis,    fubtilibu9,    uti  naret 

O  o   %  acutas 


,'U) 


Q.    HORATII     FLACCl 


Polypus,  an  gravis  hirfutis  cubetlilrcus  m  alis, 

Quam   canis  acer,  ubi  laLeat  fus. 
Oui  fudor  vielis  et  quam  maius  undique  mem- 

bris 
Crefcit  odorl  quuin,  pene  foluto, 

In- 


cu-n-.at  Nbfter,  quamquam  me- 
■  ice,  dixit  Serm.  I.  3.  20. 
Pervulgata  inde  ad  ingeniurn 
ohtufum  translatio.  —  /j.Nam-. 
que     unus     ornnium ,     /a^acius 

mai>is   odorvr ,     multo   fa"acior 

o  & 

funi  in  odoraudo,  tr.m  fa^ax 
fum ,  nt  facile  deprehendam, 
me  non  lateat,  utrnin  pcfypum 
r.n  hircunt  olens.  Igitnt  ntraque 
hac  nafornm  pefte  anum  labo- 
rafle  credi  vult  poet.i.  De  po- 
lypo  nares  maxime  infefiante 
vui.  Celf.  VL  $  Athen.  VIII. 
34p.  et  Pollux  VII.  15.  llir. 
cus  rubat  in  cdis ,  fuaviter  pro, 
alae  hircinum  odorem  emittnnt, 
iinlar  lurcorum  foetent:  qui 
odor  fimpliciter  hircus  poetis 
dictus.  Catull.  LXIX.  5.  Lao- 
ilit  te  quaedam  mala  fubula,  qua 
tibi  fcrtur  l  alle  fub  ahirum 
trux  habiiare  caper ,  ad  ciuem 
locum  vid.  I  Joeriiijr.  Adde 
Intpp.  ad  Petron.  i2Q.  — 
G.  canis  acer  naribus  (  uti  ple- 
bahet  Ovid.  Met.  VII. 
) ,  fagax,  —  ubi  lateat 
fus,  latibuium  fuis.  Cf.  III. 
12.    10. 

v.  7  —  12.     Importunifiimae 
liLicihus     auum,      vide     quam 


tva^yZ;  reprsefentet  poetat 
Qui  judor  et  quam  malus  odofi 
crefcitmvmbris,  docto  pvo,  quart» 
tum  ir.gravefcit  odoiis  foedit.is, 
diflluentibus  fudore  artubus  l 
quaiitum  foetorem  exfudanl 
vnembra  eius  ,  qnum  caet,  — - 
vietis,  fenio  pntvidis  ,  fiaccidis. 
—  3*  Qimm  illa  yeue  /clutot 
otivwala  ad  finenv  perdnctaj 
opeve  peracto,  necduin  tameu 
fatiatfl  fedare,  reftingaere  cupic 
indomitam  rabicm,  libidinem 
fnam  inexplebilem.  Defcribii 
auum  v.-aS-Liciri^ovffav  f.  keknfrii 
^ovcav  poeta,  fecntus  Archilo- 
cliiiin,  cuins fragmentnm  habet 
ScUol.  Eurip.  Mcd.  679.  /\t 
■KhGn  h  0*1  ffryv  S7t  a  av.  6v 
h.     t^nrira^tt,   fxv)^o'lig  rs   /i*>)po7j 

.  Solipater   II.  5.  (A.  J;r. 

!•  5°4' )  *)  Y*?  vx&gtyvegffffi  /-te- 
aov  bta{iae<x  pLS  TOffeiv  vjvvsV 
inXtviung  rov  Ywirqibz;  hoXty^cv. 
Epigr.  CXCII.  ().  (Anthol. 
Burxn.  T.  I.  p.  655.  lccto  pem 
deat  ilia  mco ;  nec  pudeat  quic- 
quavi;  fed  me  quoque  nequior 
ipfo  exultet  toto  non  tv... 
loro.  Cf.  Priapei,  XXV.  5.  /(. 
Miilto  autem  efiicacius  ad  denoj 
tandarn  anus  rabiofaiii  iibiuinein 


EPODON    LIB.     C.    XII.       Y.    5-1-2. 


581 


Indornitam  properat  rabiem  fedare;   lieque  illi 
Iam  manet  liumida  oreta,   colorque 

Stercore  fucatus  crocodili;  iamque  fubando 
Tenta  cubilia,  tectaque  rumpit 

Vel 


eft,  fi  p.  folutum  intelligas  refo- 

ltitiim,  languidum,   qu.im  para- 

tum,  expeditum  t$ og  rix  itynobi- 

ctcx,     quod     Lamb.     et   Dacer. 

voiebant ,     iaudantes     hanc     in 

reni  oraculum   Ae^eo   ab   Apol- 

line   datum   apnd   Enrip.    Med. 

67q.  ocay.oZ  fxs  tov  xpoJj^ovra:  \x  v) 

J.uffai    -rrihoc.    Scbol.     Cruqu. 

eviratum     interpretatur,    liaud 

ma!e.  —    Rubies  indomita,  libi- 

do  qtiae   fedari,    fatiari  nequit. 

rcnv.ii.    c.   55.    Tollat  pedes  in- 

a  iajlrato  extraneo.    Male 

ad    iitum    locum     Wernsil.    in 

Poet.  min.  III.  6g.    —  q  fqq. 

adeo  quidem,  ut  totum  e/^yfjax, 

quo  fatifs  incruftata  cit,  deiiuat. 

Ouo  minus  quaeiita  hacc   rugo- 

fae  eius   peliis  notatio   videtur, 

acerbior   atqne   aptior  eft 

?d   propndiofae    vetulae  irangi- 

ltem    omnibns    numeris    abfol- 

venda.m.       Creta  iuducebant  fa- 

mulieres,   ut  riii>,.'>s  abfcon- 

;  ,   et  candorrm  <renis  con- 

ciiinrent.   OviJ.  A.  A.  III.  iqq. 

Siitis  et  inducta  ■  auae- 

J    et  Martial.  VIII.  53. 

»7.  Craffior  in  facie  vetulae  ftat 

llue.   Adde  eiusd.  VI. 

■  alibi.    Cf.  Piin. 

V.    »6..    I.im    fir.ulameiuo 

.0  illiui  fokbant   f  uci »  a 


quibus  genae  colorem  ducerent. 
Ex  ltis  poeta  memcrat  crocodiii 
fterctts ;  moJefiias  in  facie  er.a- 
r  tolleas,  itixta  I'iiu. 
XXVIIT.  8-  Cf.  Ciementis  Pae- 
dag.  III.  240.  a  Victorio  V.  L. 
XI.  4.  et  Lamb.  landatum.  Sen- 
teniiam  iliuftrat  Petron.  c.  23. 
Super  inguina  mea  diu  multum- 
que  frujtra  moluii.  Perjluebant 
per  frcntem  fudantis  acaciae  rivi, 
et  inter  rngas  malarum  tantum 
erat  (  f .  elThixevat  )  cretae ,  nl 
■putar.es  detectum  parieterfl  uimbo 
laborare.  Lainb.  et  Doufa  com- 
moilo  laudant  Plaut.  Moft.  I.  3. 
117  fqq.  ifthnec  veteres,  quae  fa 
ungusntis  unctitar.t ,  interpoles, 
vetulae,  edentulae  ,  quae  vitia 
carports  fuco  occulunt ;  ubi  f» 
fudor  cum  ungueniis  confoc  iavit, 
illko  itidein  olent ,  quafi  quum 
una  multa  iura  confundit  coquas. 
—  creta  humida ,  liumefacta, 
liquefacta  fudore ,  non  illi  ma- 
nct ,  defluit.  —  color  fucatus, 
fitcusconfcctuse  ft.  cvocodili.  — 
11.  fubando  ,  y.n-rrjCJcx  ,  libidi- 
n.-ndo,  li.  1.  fupva  vivum  Geagfc- 
tando,  uti  recte  Cruqu.  fcbol., 
rumpit  tenta  cubilia,  lectimt  fu» 
nibus  teutum,  funes  iecti,  oitis- 
que  tecta,  inrtegurBeuta ,  veftes 
as.      Fon-  fatius 

Qo   3  erit 


582 


Q.    HOKATII    FLACCI 


Vel  mea  quum  faevis  agitat  faftidia  verbis  : 

Inachia  langues  niinus,  ac  me: 
Inachiam    ter    nocte  potes;  milli   femper   ad 

unum 
Mollis  opus:    pereat  male,    quae  te, 

Lesbia, 


erit  tecta  cubiculi  intellicjere, 
Ut  fententia  (it:  ita  fefe  commo- 
vet ,  ut  lecti  atque  tecti  cnbi- 
culi  rtiina  timenda  iit ,  fatis 
iva(,yws.  Prius  tameu  tuearis 
Catulli  loco  (VI.  g)'.  Pulvinus- 
que  peracque  et  hic  et  illic  attri- 
tus ,  tremulique  quajfa  leiti  ar- 
gutatio  inambulatioque.  Co/i- 
cutere  lectumin  eaclem  rejuven. 
VI.   22. 

v.  13.  Qnae  fequuntur,  ita 
fere  ab  intpp.  cum  antecedenti- 
bus  connecti  videas:  Oui  fudor 
— -  cum  properat — vel  cum  agi- 
tat  cact.  Sed  vix  intelligas, 
quomodo  obiurgationc  (agitat 
Jaeris  verhis  faft.  )  novi  fudo- 
ris  rivi  cliqucntur;  nam  obfce- 
num  fenfum  quera  Cruqu.  fchol. 
verbis  :  ag)t<it  jajtidiu,  fubiicit, 
ut  iit :  follicil.it ,  ciet  incum- 
bondo  penem  lano;uefcentem  et 
illam  faiiidientem ,  faftirliiint 
adiecta  ,  faevis  verbis.  Omnino 
impofuit  VV.  UD.  hians  ora- 
tio ,  qiine  animum  indignatione 
convmotum  mirifice  decct.  In- 
dignationem  enim  prodit  e  fe- 
cuuda  in  tertiam  perfonam  mn- 
tata     oratio    cum     partic.     vel, 


maximam  ex  indiguitate  rei 
mirationem  inferente,  inchoata. 
Sententiae  autem  ita  fefe  exci- 
piunl:  Infana  atque  importuna 
es,  quandoquidem  te  putidam 
atque  importunae  libidinii 
annm  ,  meos  amplexus  cupere, 
atque  adeo  lan^uorem  metim, 
in  tanta  oris  tni  foeditate ,  in- 
cnfare  hand  pudet.  Simillime 
Turntis  ad  Orancem  ,apud  Vir- 
gil.  Aen.  XI.  400  et  406.  Pro- 
inde  omnia  magno  ne  ceffa  tur- 
bare  metu  —  vel  quum  fe  pa- 
vidum  contra  mea  iurgia  fingil 
artijicis  fcelus  caet.  Eft  igitur 
i>elcum,  qukl?  quod,  tam  im- 
pudens  es ,  fuftines  ,  agitarc, 
exagitare,  exprobrare  verbis  Jae- 
vis ,  contumeliofis ,  acerbis,  fa- 
Jiidia  inea  ,  languorem  ineiun, 
ex  tui  faftidio  ortum.  —  i/j. 
Mire  animatur  oratio  repraefen- 
tata  ipiius  vetulae  verbis  expro- 
bratione.  IVIinus  langues,  for- 
tior  es  in  Inachia  qnam  apud 
me.  JLangutre  ut  Ovid.  Am. 
III.  7,  v.7.  ct  pafTiin.  Oe  Inachia 
vid.  praeccd.  carmen.  — —  15. 
Imtchiae  nomen  cum  fumma 
acrimonia  repetitum.  Cf.  f-  13. 
init.  ——  ttr  nocte  potes,  fup- 
prello 


EPODQN    LIR.    C.   XII.     V.    15 


O. 


583 


Lesbia,  quaeienti  taurum,  monitravit  inertem; 

Quum  mihi  Cous  adeiTet  Amyntas, 
Cuius  in  iudomito  conftantior  inguine  nervus, 

Quam  nova  collibus  arbor  inhaeret. 

Muri- 


preffo,  ex  verecundiae  fenfu,  fub- 
agitare.      Strato  X.  1.  (A.  Br. 

II.  561.)  *x^?<>  *5CW"  *'■"* 
yjy.Tix  —  — ,  0  u  y.  i  h  v  v  ■/]  $  v\  v  , 
ytkivou ,  xcuc  tiT« ;  iravr«  -raoa- 
cyo  14 tvov.  Martidl.  III.  55.  1. 
$ium  poiiim  vetularn ,  quaeris 
IMftrir.ia?  poffum  et  vetulam  : 
fed  tu  mortua ,  11011  vetulu  «. 
Idem  1.  J.  76.  4-  Cum  pojjis 
llecubam  ,  non  potes  Androma- 
ch.cn.  Id.  XI.  <>7.  Vna  noctc 
guater  pofjnm  :  fed  quatuor  an- 
nis  ji  pojjum,  peream,  te ,  XV* 
lejula,    femel.    —    mihi  mollU 

*es  ,  viribus  deficis,  defetifceris, 
langues.  IMoliem  maritum  cius- 
dern  conditionis  vocat  Martiah 
"Vil.  58-  5-  Mollem  iu  ojjuio 
Gratius  Cynejj;.  277.  —  ad 
uuum  ovus ,  vix  uuo  decurfo 
amoris  ftadio.  Opus  ,  .'^yov, 
fenfu   obfceno  paflim.     Priapei. 

III.  4.  Martial.  X.  55.  Idsm 
poji  opus  et  fuas  palaeftras  loro 
quum  fimilis  iacet  rcmijfo. 

v-  16  —  20.  Ad  declarandam 
fuviofam  anus  libidinem  mire 
v  eft  liaec  execratio  Lesbiae, 
quae  luculentioris,  qunm  Amyn- 
tne ,  etfi  valentiflimi  iuvenis, 
COnditionis  quaerendac 
tium  ,   ab  ea  libi  mandatum,  pa- 


rum  ex  eius  animi  fententia 
confeciffet.  Lesbiam  ,  feminam 
peiductiicem  intelligji  oportere, 
in  promtu  eft  videre.  —  1  ~. 
quaerenti  taurum ,  defideranti 
m  ac  Validnm  fefTorern. 
Vid.  ad  II.  5.  17.  Valken.  ad 
Ammon.  p.  41.  et  Intpp.  ad 
illa  Perronii  c.  25.  PoJTe  tau- 
rum  tollere ,  quae  vitulum  fujtu- 
lcrit.  — tebnrtem,  frigidum,  in« 
firmum   ad  Veneris   palaehram, 

monftravit ,     adduxit.      ig. 

Qiinm  iam  Amvntam  habercm, 
te  lon°;e  robuitiorem.  Graviter 
hoc  ad  pruriginera  eius,  ia 
lauta  fatis  conditione  hmtiorem 
usque  circnmfpicientis,  notan- 
dam.  Aivivntam,  aviecum  ho- 
nvinem  obiter  perltringit,  qui 
Komae  vernlas  beatas  fectando 
breviiiima  ad  diritias  via  con. 
tonderet.  —  lp.  nrrvus ,  vid. 
ad  h.  libri  c.  g.  v.  17.  —  con- 
(tantior  in  inguine ,  firmior  ab 
inguinibns  erigitnr,  proten- 
ditur,  iis  inhneivr,  quam  arbor 
nora  ac  vegeta,  cuius  adeo  ra- 
diees  firtrriftimae  fnnt,  inhaertt 
collihus.  IIoc  quaeiite  pto, 
terrae:  nam  in  cdirioribus  locis 
s  altiores  radi.es  agerea 
oominoque  firmiores  creditae. 
Cf.  fupra  X.  7.  Seneca  dc  Pro- 
Oo    1  vid. 


584 


(,).     IIOIIATII    FJLACCI 


Muricibus  Tyriis  iteraLae  veilera  lanae 
Cui  properabanLur?   tibi  nempe; 

Ne  foreL  aequales  inler  conviva,    magis  quem 
Diligeret   mulier  fua,    quam  te. 

O  ego  infelix,   quem  tu  fugis,    ut  pavet  acres 
Agna  lupos ,    capreaeque  leones. 


vid.  IV.  Non  eft  arbor  folida 
ntc  fortis,  nif  in  quam  frequens 
lentus  incu  rfa  t :  ipfa  en  im  i  >exa- 
lipne  conftringitur ,  et  radices 
<ertius  fgit.  Fragiles  funt,  quae 
in  aprictt  valle  crcverunt.  — 
indomitum  inguen  dixit ,  quod 
vrrvi  ernt  pioprium ,  fpectatae 
\iiUitis  atque  indefefli. 

v.  21.  In  liac  nmnermn,  qui- 
tuspoetam  illaqueare  ituduiJTet, 
exprobratione  iueft  fimul  amara 
turpitudinis  eius  irriiio,  quae, 
cxplendae  libidinis  c.mlTa,  eo 
defceinicrenecefle  habuerit,  eva- 
nidis  ioimae  fuae  illecebris. 
Eccui  i-ellera  lanae ,  lanam  ite- 
ratain  muricibus  Tyriis,  bis  tin- 
ttam  ,  veitom  dibaj>hnm  (vid. 
ad  II.  16.  36.)  properabam,  te- 
xebam,  parabam,  ruuncii  mitte- 
Lain  ?  Sed  alterum  quaefite,  ut 
luum  ipii  placendi  ftudium  ap- 
probaret.    Nota  fatis  huius  ver- 


bi  ftrnctnra  graeca.  Virg.  Aen. 
IX.  488-  vefte  —  tibi  i/uam  no- 
ctcs  /ejtina  diesque  urgebam. 
Cf.  II.  7.  24.  —  25.  Tibi  uli- 
que  tam  pretiofum  munus  mifi, 
ne  inter  aequales  ,  o/jtvjX/xaj,  fo- 
dales  tuos  quispiam  eflet,"  quem 
mulier  ,  amica  fua  magis  ailige- 
ret ,  h.  qui  pretiofius  nmoris 
pignus,  nb  amica  fua  ncceptum, 
oltentare  poffet ,  ne  qnis  magis 
in  compotatione ,  uti  fieri  affo- 
let,  amica  fe  fua  iactare  pofiet, 
quam  tu  tua :  onmino  pro,  quo 
ardentifiimum  meum  tibi  amo- 
rem  teftatum  facerem.  Jllulier 
de  amica  Catull.  LXX.  1.  et 
paffLiu.  —  25.  26.  Vel  iic  ta- 
men  meum  amorem  averfaris, 
naturali  quafi  odio  r.oiumotus. 
Thcociiteo  vorfu  lianc  fi.it  11- 
liam  expreflit:  Iptvytie  b  w;xtp 
c':';  lccXtbv  Xuhov  ftZ^vj-ra©-»,  XI. 
24.    Cf.  ad  4.  1. 


CJR- 


iiPODON    LiU.     C.    XIII.  585 

C    A    R     M    E     N       XIII. 

ARG  VMENTVM. 

jTlb  hicmet  trifiiorisque per  eam  coeli Jacie  fodales  ad dicm 
geuialiter  ageudum  exhortatus  poeta,  ad  generaleni  vitae 
iucundc  traduccndae  praeceptnm  progreditur ,  argumeutis 
a  iuvcnilis  aetatis  flore ,  cito  marcefcente ,  vitaeque  omni- 
uo  brevitate  defumtis ,  hocque,  quo  gravius  ad  animum 
accideret ,  Chironis ,  fapicntijjimi  ultimae  antiquitatis 
viri ,  idem  Achillcm,  ad  belliuu  Troianutu  projccluruni 
moiwntis ,  Jententia  eloquitur  atque  confirmat.  £,  v. 
1  fr/a'  iuiminentes  turbas  civiles  occafwnem  furie  carmiui 
fcribeudo  dediffe  odorantur  nonnulli  ;  forte  ut  haberet 
illud,  quod  Juum  ei  iu  JLpodis  locutn  facetet:  Jcd  temere 
arbitror.  Caeterum quatu  barbarae  atque  injipidae  fub- 
iude  Jioratii  carminibus  praefxxae  iufcriptioncs  finl, 
grave  luculentumque  hoc  carinen  exemplum  fuppc 
ditat ,  iu  uonnuHis ,  quos  Toireutius  infpcxit,  Codd. 
hoc  leintnate  iujignitutu :  Ad  Amicos  C omicos ,  h. 
Como ,  coiuijjationum  Dco  praejidi  litantcs,  comiJTan- 
tes'y  cuius  iiijcriplionis  Jeujum  quod  Torrentianum  acu- 
men ,  ad  comicam  hanc ,  ut  barbaris  uobis  iu  barbaro 
hoc  loqucndi  modo  ejjfe  liceat ,  laiiuitatem  obtujum,  ex- 
tricare  haud  potucrit ,  hoc  ncmo  maligniori  cius  inge- 
nio  itupulabit. 


Oo  5  A   1) 


536  Q.     HORATII     FLACCI 

AD       AMICOS. 


JLJLorrida  tempeftas  caelum  conrraxit,  et  imbres 
Nivesque     deducunt    Iovem;    niinc    mare, 

nunc  liluae 

Threicio 


r.  i.    Cum  hacce  liiemis  <le-  verbum  ut  cr.  yskav,  eadem  vi 

fcriptione  comparnnda  Anacreon-  adhiberi     pa/Tim     uotatum     eft 

tica  apud  Euftath.  ad  IJom.  Od.  W.   1)D.     Vttique    rationi   nc- 

XI V.  p.  toia.  M»?5  fxtv  bq  Tlo-  commodiis   eft    Claudiani  locus 

ethyiwv   ttfrqxsv*    <,z(psXai   6'  £ost  XXVI.  373-  qualisin  atratn  fol- 

fioiQvvcvTO    x«!    ayqtci    ^siuwvtc  licitus  twbem  inaefto  Iove    cogi- 

irecrtxyovariv.      Eiiam  illa  Alc.iei,  tur  aer.   —    horrida,    quarcuus 

fuperius  (Argum.    I.  g. )  laiula-  caelum    nubibus  afperat ,    inne- 

ta  :    vbt  jj.\v  o  Zai)?,     iv  5"  ipavt»  qunle  redJit.       Ita  funt  aequora 

fj-tytxt;  j^si/xojv.      Tempeftas,  y^st-  horrida,  iiiaequales  procelhte  et 

/jlwvs;,   procellae  contrahunt  cac-  fim.    Vid.  ad  TT.    q.  5.  Gravem, 

Itini ,    qtiatenus    nubes    conglo-  vrhcmentem  aliiintelligunt,  nii- 

merant ,   cojjunt ,   caclum  nubi-  nus  docte.  —     intbres   nivesque 

bus  obditcunt ;     fuavi  phantas-  deducunt    lovrm    h.     Iupiter    f. 

tnate.      Virg.  Aen.  V.  20.  Cnn-  aether  in  imbres   ac  nives   rrfo- 

furguntventi  attjue  in  nubetn  co-  liitus  decidit,    h.  maxima  nivis 

gitur    aer.       Nefcio     tninen   an  imbriumque    copia  defunditur; 

trotv)TiY.6jTinov  iit,    fi   imaginem  deorfum  ruit.  Lucret.  VI.  2Q0,. 

a  vultti  triftitia  contracto  ( v.  ad  fequitur    gravis    intber    et   uber 

V,  5.)  repetas ,    ut  adeo  caelum  omnis  uti  rideatur  inimbremvsr- 

nubibus  obductum  tiiltitiae  prae  tier  aether.      Virg.    Ge.  I.  322. 

fe     ferat    fpeciem.      Ita    Aufter  immenfum     caelo     venit    agOien 

VirgUio  pluvio  frisore  h.  niibi-  aquarum,    et  focdutn  gloitieranf 

bus   caelum    contriftare    dicitur  tempeftatem   imbribus  atrii   col- 

Ge.  Ilf.  27Q.  uti  contrn  fiontem  lectae  ex  alto  nubes ;  rttit  arduus 

laotitia  expanfnm  ad  caelum  tra-  aether.      Inm    hanc  coeli  ruinam 

dsixiffc    viden  debet  I.ncret.    I.  (  Virg.    Aen.     I.    i2q. ),    quod 

g.   placatumque  nitet  diffufo  lu-  ipfum  iam  antiqunm  fermonem 

W11W  (h.  diilufo  vultu  )  caelum,  reJolet,  eadein  animabat,  atque 

qttod  pntet  ex  eiusdem  III.  22.  ab  effectis  ita  deh^nnbat  antiqni- 

innubilus  aethcr  integit  et  largo  tis ,   nt.  fovem  f.  Aethevero  cuui 

diffufo  lumine  ridet,   quod  ipfum  imbri  in  terramdefcendere,  eani 

fecun- 


EPODON      LIIS.     C.    XIII.      V.     1  - /|.  587 

Tlireicio  Aquilone  fonant;  rapiamus, -  amici, 
Occalionem  de  die;   dumque  virent  genua, 

Et 


fecundare  etc.  perliiberet.  Ena- 
ta  inde  Aetheris  et  Telluris,  Io- 
vis  et  Iunonis  connubia  aliaque 
figmenta  poetica,  de  quibus 
docte  difpoxere  Duumviii  prm- 
cipes,  Heyn.  ad  illa  Virg.  Ge.  TI. 
525.  Tum  pater  omnipotens  fe- 
cundix  imhrihus  Aether  coniugis  in 
gremium  laetae  defcendit  caet.  et 
Wernsd.  ad  Pervig.  Ven.  vers. 
4.  et  59.  in  Poet.  min.  T.  III. 
P-  537  fyty  Caeterum  imbrium 
commemoratio  in  biberna  tem- 
peftate  fatis  ulitata  poetis  Ro- 
manis,  hnbita  fui  cneli,  ob  hoc 
ipfum  triftioris ,  ratione.  — 
Aquilonis  vehementiam  prne- 
clare  ab  effectu  Ji.  a  fragore  pcr 
filvas  ac  maria  excitato  deCgnat 
poeta.  Vulgarius  erat:  Aquilo 
mare  ac  iilvas  percellit,  turbat. 
Cf.  II.  9.  6'.  7.  —  Threicio,  v. 
ad  I.  25.  11. 

i'.  3  —  5.  De  die ,  ab  liac 
ipfa  inclementiore  anni  tempe- 
fiate  occafionem  vitae  iucunde 
agendae  rapiamus ,  fumamus, 
hoc  trifte  caelum  in  rem  noftram 
vcrtamus ,  utamnr  occahone, 
qunm  anni  tempus  praebet ;  fn- 
tis  commodo  feiifu.  Forte  tamen 
concife  dictum  pro :  triltis  caeli 
opportuuitatem  rapiamus ,  de 
die,  ne  tantillum  quidem  cun- 
ctantes ,  hoc  ipfo  die  genio  li- 
;antes ,     craltino    hnud    confiii; 


quod  tm  rapiamus  et  V.  6.  ac* 
commodntillimum  eft.  Poffis 
etiam  de  die  ad  tempeftiviora 
convivia  ( v.  ad  I.  ■lo.)  trahs- 
re ;  quod  tamen  paullo  durius 
videtur.  Vtraque  faltem  ratio 
magis  poetica  vulgari  interpre- 
tatione,  qunm  infuper  vereor, 
ut  latinitas  commode  ferat. 
Rapere ,  delecte  poeta  ,  omnis 
morae  impatiens  ,  ac  metuens, 
ne  elabatur.  Ennins  apud  Cic. 
de  Or.  III.  4°-  vive ,  k  lixes, 
dum  licet ;  oculis  pojtrcmum  lu- 
men  radiatum  rape ,  eadem  efh- 
cacia.  '  Similiter  gaudium  fatis 
properantihus  rape.re  Petron.  c. 
114.  Iwxum  rape,  Senec.  Hipp. 
449»  et  paiTnu  alibi.  —  dum 
virent,  vigent  (v.  ad  I.  9.  17. 
et  I.  25.  19.  Adde  fxkkta  yXcz- 
?«Theocr.  XX  VII.  66.)  vegeta, 
agilia  funt  genua,  h.  dum  in 
flore  aetatis  conftituti  ftimus. 
Genua,  vi^oris  fedes,  pro  ipfo 
vigore  pailim.  Cf.  Ilomer.  II. 
XXII.  5S8.  Od.  XVIIL  132. 
Noftrum  prneivit  Theorr.  XIV. 
70.  xoisTv  ti  hti ,  oig  yovv  yjkw- 
pcv.  Vid.  plura  apud  Klot^.  ad 
Tyrt.  p.  68-  Ab  athletis  loquen- 
di  hoc  genus  trnductum  pnta- 
bat  Stanl.  ad  Aefch.  Agnm.  64. 
mnle.  Oppof.  genua  fenectute 
tardti     (  Virg.     Aen.     V-     43 1  ), 

<yt  i*  (3a£u£c9x«,  Apoil.  Rh.  I.  43« 
Apollonid.  I..|.  (A.  J3r.  II.  i.$2. ) 


588 


Cn     IIORATII    FLACCI 


Et  decet,  obducta  folvatur  fronte  fenectus.  * 
Tu.  vina  Torquato  move  ConfuIeprelTameo. 

Caetera  mitte  loqui:  Deus  liaec  fortaile  benigna 
Reducet  in  fedem  vice.  Nunc  et  Acliaemenia 

Per- 


ay^i;  ?ir/  <r(£<*X*<pou  ^uiooirorki 
yoSarOf.  Disiunxit  autem  poeta 
thun  vir.  genua  et  decet ,  quod 
pedefuis  oratio  ita  copulabat: 
•iniu  per  aetatem  decet.  — 
cbdncta  folvatur  jronte  fenectus, 
quana  ornate  pro,  frontem  expor- 
xigarotiSi  hilaritati  nos  demus, 
iucunde  vivarrns,  imagine  a 
caeli  tnrbida  facie  petita.  Pro- 
prie  poctae  dicendum  erat:  nu- 
bes  detergeantur  fronte,  quibus 
obdncta  eft ,  feu,  frons  nubibus 
folvatuv  obducta,  explicetur, 
explanetur,  quatenus  nubibus 
caeUim  contrabi,  iisdernque 
puliis  expandi  dicitur.  1'rons 
adeo  obducta  non  eft,  in  rugas 
adducta,  fed  nubila,  cvvvi'p>y; 
(Eurip.  Fhocn.  13 1(>. ),  triftis, 
aegri  auimi  inilex.  Ita  vj'tps>.;j 
t<p^uwv  dicta  Sopbocl.  Antig. 
trrwyvQW  btyfvm  vs<pos 
Eurip.  Ilippol.  173.  Bacchus 
■■■;  Stat.  Theb.  V.  270. 
nublla  vuilu  Id.  Silv.  III.  5.  11. 
et  Maerori  Msffpkhip  p-ikonvav- 
fuavitrv  attribuit  Ilomer.  11. 
XVII.  f)i)i.  quod  et  aiiis  aile- 
ctioiubus,  mentem  turbantibus 
(d.  ^irg.  A«u.  XII.  66g.  Ca- 
tull.  LXJY.  £07.),  afunxere 
poetae  >  t.iuquaui  ivae  (Stat. 
Theb.  III.  250,  Marsnubilus  ira 


Claudian.  XXXIII.  81.  fablimm 
caput  maejt  ijjiina  nubes  afpcrut.) 
timovi  (Claudian.  XXVI.  41.) 
ct  aliis.  Solvitur  nubes,  fronte 
expanfa.  Senec.  Hippol.  449- 
triftem  iuvcntam  folve  h.  trikr- 
tiae  nubem,  a  iuventa  tua  ali- 
enam  ,  difpelle.  Siniiliter  yjx- 
Xav ,  Auaiv  to  fjL&rwro\>  Graeci, 
veluti  Ariftoph.  Vefp.  653, 
lam  pro  nube  docte  h.  1.  eft  fe- 
nectus,  inimica  iuvcnili  hilari- 
tati ,  adeoqce  morofitas,  feve- 
ritas,  iocos,  hifusque  orones 
exofa.  Sencca  Ilippol.  799. 
vocat  -pondus  veteris  trijie  fuper- 
cilt,  et  mox  9*5.  Vbi  vultus 
ille  —  morumque  fcnium  trift» 
et  (uifpectu  graveif  Ica  yrifca 
fupercilia  .  Virg.  Cop.  34.  et 
prifcum  Catonem  Noiier  dixit 
III.  2j.  11.  Caeterum  fenten- 
tiam  h.  1.  vide  quomodo  per- 
verteritBarth.  Adverf.  XLI.  21. 

v.  6 —  10.  Age,  rnifiiscuris, 
liilavc  agitemus  convivium. 
rMagnam  ivioytiu*  habet,  quod 
illico  apparari  vel  potius  ccle- 
brari  iubes  conviviurn  pocta. 
Cf.  II.11.  13.  Adorr.atur  iilud 
vino,  unguenti»,  cantu,  ex 
more.  liaec  vitle  quarn  vivide 
atciue      o<autc  averife 

llura- 


EPODON    LIB.    C.    XIII.      V.    5,-12.  509' 

Per-fandi  nardo  iuvat,  et  fide  Cyllenea 
Levare  diris  pectora   follicitudinibus. 

Nobilis  ut  grandi  cecinit  Centaurus  alumno, 
Invicte,  mortalis  Dea  nate,  puer,  Tlietide, 

T« 


Horatius.   Vi»orem  ftatim,  quo  publicam  fifiere  in  fua  fede  U- 

ipfe  contactus  eli  ,   fpirat   oratio  ccat  saeC    tiri  y^wqxi;  lso*t  xcA/v 

ad     unum    e     convivis     (male  liuiiliter   Pind.    Pyth.    IV.  485* 

Schol.    Cruqu.   piierum   intelli-  —    p.     perfundi    fortius    quam 

£it)  converfa :   tu  move,   deripe  inun^i  nardo ,      un»ucnto    pre- 

veiverte,  inverte  ( ut  III.  29.  tiofifl.mo.       Vid.    III.    11.    i(.. 

2.  catlus   inverfus   tjt)  vina,    ca-  —    Achaemenia  ,   vid.  ad  III.    1. 

dum  vini.      Potior  tamen  piior  44.    —   L.yrae   parens    ( I.    10. 

ratio  propter  III.  21.  6.  7.   —  6.)     Mercurius ;       unde    fdes 

moveri  dig.na  bonu  die   defcende  f.     Jvra     Cytletiea ,      a    Cyllene, 

caet. :   Maleidem  Schol.  „mifce"  monte  Arcadiae,    Mercurii  na- 

—  prefft,   praclo  expreffi,  adeo-  tali  folo.     lam  pro,   lyra  canere, 

que  diffufi  ai;  reconditi  L.  Man-  appohtius   ad  priora  et   fqq.   eit, 

lio  Torquato,    Confule  meo,  quo  levare    pectora    foliicitudinibus, 

ipfe  natus  fum ;   ut    III.  21.   1.  animum    curis    foluere,    exbila- 

O  nata    (tefta)    mecum   confule  rare.      Nam  curae  premunt,  ur- 

JYlanlio.    —    7.    8.    Caetera  t*  gent  animum.      {''rgeris    multit 

£).\<x,    res ,    quae  te  angunt,   a  mifer  undique  curis  Lncret.  III. 

couipotatione   alienas    (vid.    ad  1064-     Nofter   Epp.    I.    5.    ig. 

I.  <j.  C).  ),  tnitte  locjui,   ne  cures,  follicitis   animis     onus  eocitnit   et 

uii   cogites,    Diis   ifiarum   cura  fexcenties  alibi.  —  diris,  infeftis, 

demaudata;   ut  1. 1.  permitte  Di-  animum    exedentibus. 

vis  caetera,  ttbi  vid.  Nor.  Deus  ^ 

reducet  m  fedem  prffthrani ,    or-  v.    11  fqq.      lam  ad    praece- 

dinem  priftintim  reitituet  Imi-  ptum    generale  de  vita  iucunde 

gna  vice ,   grata  viciflitudiuc,  in  agenda   procedit  poeta ,     idque, 

mclius   referet ,     ut    Virg.   Aen.  quo  fortius  animum  percelleret, 

XI.  426.   eadem   fententia.    Se~  Chironis       effato        commimit. 

des  delecte  de  cOmp<  iito ,    trau-  Idem  iuceJTus   ifigeaii Horatiani 

quiiio  (ectindae    fortunae   fiatuj  eit  1.   7.  21  fqq.     In   adornando 

uti    coutra    adverfa    turbat    nc  nutem    toto  hoc  loco  vix  dnbi- 

mifcet.       Virc    1.    1.     iu    folido  tandum,   quin  antiquum  Nofler 

rurfus  Forlutuilocavit.   Auguftns  poetam      rcfpexerit,     cyclieum 

apud  Suet.  c.  £§,   Itamihi  liem-  puta,   h.  qui  omnes  de  Achilie 


59° 


Q.    HORATII     fLACCI 


Te  manet  Aflaraci  tellus,  quam  frigida  parui 
Findunt    Scamandri    fLumina,    lubricus    et 

Simois ; 

Vnde 


narrationes  carmine  epico  com- 
plexus  elTet,  quod  idem  Statium 
Achilleide  fua  a"°reflum  fuilfe 
couli.'t.  Ipfa  fententiarum,  quae 
orationis  fummam  efficiunt,  Ita- 
niina  in  Homero  quoque  obvia  ; 
veluti  praedictio  de  vitae  Acliil- 
lis  brevitate  (II.  /.410  fqq  ) 
et  inde  admonitio  fruendae 
iftius,  II.  w.  i2q  fqq.  Caeterum 
vath  inii  formnm  orationi  in- 
duit  poeta  ,  quum  prilca  vatis 
notione  (  vid.  ad  I.  15.  4.  )  cum- 
maxime  in  Chironem ,  htvMib- 
raTov  yisvravpwv  ( Jlomer.  II.  XI. 
851.),  fia&Vftifrqv  (  Pind.  Nem. 
III.  92.)  ou-(ppova  ( Idem  Pyth. 
III.  111.}  caderet.  Tum  erat 
Selo;  $>>}£,  Pind.  ib.  IV.  2n.Et- 
iam  apud  Pindarum  idem  vatici- 
nium  edit  ipli  Apollini  Pvth.IX. 
83  fqq.  —  Vt  cecinit,  qualia  vi- 
tae  preaeceptu  dedit  Centaurus 
nobilis ,  Ccntaurorum  praeftan. 
tiliimus,  Cliiron,  atumno,  Achil- 
li,  quem  educalTet,  grtmdi,  roa- 
gno,   forti  heroi.    Malead  adul- 

tam  eius    aetatem    refvmnt. 

12.  IXlortalii  dea  Thctide  uate, 
quamquaro  Dea  Thetide,  tamen 
rnortalis  nate,  idqite  ui/nvfxo^oq. 
fAtvvvSdhiot; ,  quaelita  autitheli, 
verborum  collocatione  fuhleva- 
ta.  —  invicte  ptier ,  Qessinekz, 
fortiJIime,  foli  Apotlini  impar. 
Cf.  IV-  6.  5.  %• 


v.  13.  14.  Te  manet,  C. 
tibi  fatis  eft  Troia,  lataleeft  tibi 
(vid.  ad  I.  28-  53-  mfia  XYl. 
41-)  ad  Troianum  belliim 
proficifci.  Pro  Troia  eft  tellus 
JJJaraci,  reiiio  ab  AlTaraco  oiim 
regnata,  polfelfa,  nota  de 
tione.  Vid.  II.  6.  11.  III. 
2Q.  8«  Domus  djjaraci  Virg, 
Aen.  I.  284-  —  ifuam  findunt 
rtijvovat,  dividunt,  fcc.uit,  prac- 
terfluunt  Scamaudri  jlumuw  fri- 
gida,  2xu/Jidvb(fov  ■yvx^a  ^ssSt^x, 
Scamunder.  —  parVUS  ,  tenuis, 
angufto  alveo ,  fc.  ubi  ab  lua 
delcendit  in  primo  eius  curfu, 
qui  fontis  potius  (unde  et  fri- 
gidus,  quod  proprium  de  fonta- 
na  aqua)  quam  iluvii  fpeciem 
habet,  cura  Simoente  necduni 
commixtus.  Non  repit^nat  adeo 
Ilomericis  liuius  fluvii  ej>ii.he- 
tis ,  /J.sya$  xsra/xoj  ^aSvhivvj;, 
hivvjiit;  caet.  — — ■  Simois  lubricus, 
tortuofus,  finuofns,  inibr  an- 
auis  fefe  provolvens  ( Virn;. 
Aen.  II.  474. ),  docto  epitheto. 
Ita  acanthus  hinc  inde  lubricus  et 
jlexuojus  dicitur  Plin.  Epp.  V< 
('<.  Forte  tamen  fimpliciter  de 
lapfu  aquarum  accipieudum. 
Caetcrum  iignnte  hoc  irshiov 
±.;u\/j.dvbt>iov  (11.  II.  465.) 
Aflataci  teHuri  adiectum,  pro- 
pter  praelia  lbi  fucta. 

t'.  i5- 


EPODON    LIB.    C.  XIII.    V.   1 5  -  1 8«  59* 

Vnde  tibi  reditum  certo  fubteinine  Parcae 
Rupere ;  nec  mater donmm  caernla  terevehet. 

Illic  omne  malnm  vino  canttfque  levato, 
Deformis  aegrimoniae  dulcibus  alloquiis. 

r.   15.   16.   Vnde  tibi  reditus  mater     de    eadem    Propert.     II. 

non  datur ,   ubi    occumbes,   ex  7.   57. 

immuubili      fatorum      decreto.  v.    17.    18-    iVdc  vino  cantu- 

Tarcue  rumpunt,   abfciudunt  (ut  qne  te  exhilarato,    meitibt  Jbre- 

infra     XVI.55.     rttditus    abfcin-  vis    aevi.       Pro,     exhilaranj   fe 

dere  dmlces )   inteicliidunt   redi-  vino    docte     eft,     omne    nu 

titrn  (uti  rumpitur  iter,    obiecto  dffornus  aegrimoniue  thaec  <  ■nim 

iimento,     veluti  amni    ut  iun^enda ) ,    omnem    ae«rr:udi- 

Qvid.    Am.  III.  b.  8g.    Cf.    III.  nem,  nmnes   malas  curas  fevnrie, 

27«  5-)'    jubumine   certo ,    in-  h.  animum iis  oppreffum  lovar» 

evitabili,   quod  fpectat  ad  totam  (  v.  ad    v.    10.)   Tacac   iv.  ttdtt- 

fententiam  :    corta  tibi  nurs   ibi  hiac    iviac    ika-ra^av   (Pai 

imminet,   conftitutum  eft  aPar-  npud    Atlien.     II.    p.    57.  )   ad- 

cis,    te   ibi    mortem    oppetere.  hibito     vino     cantuque  ,     duTcU 

Iam    fatuin    cuiusque    pendet  a  bus     alloquiis    opfimo     iftarum 

fubtemine  f.  filo ,    auod    Parcae  remedio.       ylllotjuia ,    ut   icaga- 

nent ,   leeunt ;    unde  ipfum  fub-  /xv'3ia  gr.,   pro  quovis  levamen- 

temen  certum.   —   nec  mater  te  to  dicta,   felicis  audacir.e  lyiicae 

domum  revc.het,   variatio  priovis  efi ;     iri    quo    Bentleium    offen- 

fententiae ,     mollijlimi    alTectus  diffe    iure    mireris.        Plane   ad 

plena.      Sic  Achillem  Thetis  ad  Noftrum    Val.     Flacc.    I.     255. 

Lycomedem    defert,    Dclphinis  Hanc    vero ,     o  focii   venientem 

invecta  apudStat.  Achill.  I.  22i  in   fitore   laeti   dulcibus  allcquiis 

fcjq.    Alii   Thetidem  mare  intel-  hnioque  educite  no^tcm,   b.mero 

Ugunt,   ut  fit :    non  iterum  do-  ludoque,     uti   ipfe     exponit  v. 

nmm  navigabis,   parum  venufte.  204.   —   deformis,  vultum  de- 

—  caerula,    communi  JJeorum  turpans,   contriftaus ,    ut  luctus 

maiinorum   epitheto»     Vid.    ad  turpes  II.    20.    extr.     perpetu© 

r.  17,  20.   III.  2/3.  10.    Caerula  triftitiae  epitheto. 


C,Al\. 


5i)2  Q.    HORATII    FLACCX 

C    A    Ii     M    E    N       XIV. 

ARGFMBJStTVM. 

grtfianti  Maccenati,  acerbaqne  dcfidiae  exprobrationc 
iaifibos,  quos  dudum  promififfct ,  ejjlagitanti  poeta, 
mia  crimcn  ijlud  dilueret ,  moramque  Juam  purgarct, 
amorcm  allegat ,  quo  vchementiffuno  corrcptus  ab  opcrc 
ifio  ad  umbilicum  perducendo  detineatur ,  excufatwucm- 
que  iftarn,  quo  gravior  vidcretur,  egregic  ita  qdornavit, 
ut  Amorcm  Deum,  qui  otnniuo  id  fteri  vetaret,  prac- 
tendcret.  Atque  huuc  ipfum  Epodon  libruin,  quem  Ho~ 
ratius  premeret ,  intelligi  oporterc  quum  extra  dubita- 
tionem  poftum  fit ,  longc  alias,  easque  fatis  graves  mo- 
rae  ac  tcrgiverjationti  caujfas  Iloratium  habuijfe,  ex 
ipfarum  argumenti  ratione  aique  indole  abunde  coguofci- 
tur.  Illam  tamen  JSIaccenati  fatif  idoueam  vifum  iri, 
huius  rci  rationcm  ab  ipfo,  amoris  vini  cum  maxime 
dxpcrto,  venufie  colligit. 


EPODON    LIB.      C.    XIV.      V.     1 -4.  593 

A  D       MAECENATEM. 

IVjLollis  inertia  cur  tantam  difFuderit  imis 

Oblivionem  fenfibus, 
Pocula  Lethaeos  ut  fi  ducentia  fomnos 

Arente  fauce  traxerim, 

Can- 


v.  1.  Generalis  fententia  erat : 
rogitas,  cur  Iambos,  allcctum 
opus,  non  abfolvam?  cur  pro- 
mifii  mei  prorfus  immemor  fim  ? 
Sed  qnaelite  pvo  lioc  lpfam  fta- 
tim  cauffam,  nimirum  defidiam, 
quam  Horatio,  quo  nnnus  in- 
choatum  opus  detexeret ,  a 
Maecenate  obiectam  fuiffe  ad- 
modum  probabilo  eft,  orationi 
intexit;  tum  remipfam,  iam- 
borum  abfolutionem ,  excufa. 
tioni  demum  fuae  (v.  7.  8.) 
inferir.  —  Occidis ,  enecas, 
moleftus  es  (v.  ad  II.  17.  1. 
Adde  A.  P.  475.)  crcbris  tuis 
interrogationibus,  inftas,  obiur- 
gas  me  rogando ,  cur  adeo  de- 
lidiofus  factus  fim ,  ut  omnem 
promiffi  mernoriam  animo  eie- 
cerim ,  de  folvendo  iito  non 
amplius  cogitem.  Ornatiffime 
haec  poeta.  Inertia  obiivionem 
parit,  animo  iniicit ,  quatenus 
prae  inertia  ,  quae  agcnda  funt, 
omittimus ,  nesiicimus.  lam 
fummam  incrtiam  arguit  obli- 
vio  ilijfufa ,  didita  per  imos 
fenfus,  per  intimos  animi  re- 
,    quae  penitiits  fc  infinua- 

Tom.    II 


vit,  totam  mentem  occupavit. 
—  mollis ,  quae  eft  moilium 
hominum  ,  vel  ab  elTectu,  qua« 
tenus  otio  animus  ac  corpus  re- 
laxatur,  diffluit,  languet.  De- 
fldius  mollds  ac  marcida  luxu 
otia  pariter  Claudian.  VII.  40. 
et  paifim.  —  3.  4.  Adeo  qui- 
dem  ,  ut  Ji,  tanquam  laigo  Le- 
thaeae  aquae  hauftu  me  prolue- 
rim,  ingurgitaverim.  Pro  Le- 
the  docte  funt  pocula  Lethaeos 
fomnos  ducentia,  adducentia, 
conciliantia ,  h.  aqua  Lethaea, 
torporem  animo  offundens. 
Arente ,  h.  ficca  /auce  et  traxe- 
rim  praeclare  aviditatem  atque 
nimios  adeo  hanitus  innuunt. 
Nam  trahere  h.  1.  cum  vi ,  11 1 
Eurip.  Cvcl.  416.  ivracny 
afxvanv  lA.Kutf*£.  —  5.  Candide, 
anuce,  familuri  appeilatione, 
argumento  carminis  apta.  Mire 
tricantur    Dac.  et  Baxt. 

v.  6  fqq.  Excufationi  fuae, 
fatis  levi:  fe  amore  impediri, 
qno  minus  ultimam  operi  ma- 
num  admoveat,  vide  quantam 
fpeciem  ac  dignitatem  pvaeten- 
Pp  dat, 


594 


q.    HORATII     FLACCI 


Candide  Maecenas,  occidis  faepe  rogando: 

Deus,    Deus  nam  me  vetat 
Inceptos,  olim  promilTum  carmen,  iambos 

Ad  umbilicum  adducerc. 
Non  aliter  Samio  dicunt  arfifle  Bathyllo 

Anacreonta  Teium ; 

Qui 


dat,  reiecta  inAmorem  defidiae 
fuae  canffa.  Conf.  I.  19.  9  fqq. 
Magna  vis  in  repetito  Deus, 
VeuS.  Amor,  at  quantus  Detis  ! 
vetat  hoc  fieri.  Nam ,  ut  yag 
pro  Syj,  graviter  affeverantis  ti.  1. 
eft.  ln  vetat  maxima  vis  eft, 
quafi  ttefas  atque  iiuvarov 
iit,  Deo  obnitL  —  7.  lani- 
bos  iuceptos,  olim  promifjum 
tannen,  ac  dudum  promiffos. 
IVrhule  fere  eft,  utri  olim  iiin- 
gas.  Si  T»  promijjum  <;•  ,  cnuf- 
iam  continet,  cur  Maecenas  fae- 
pius  ilagitaverit  iambos.  — 
3.  Baciiius  e  ligno,  ebore  aut 
offe  confectus ,  qui  extremae 
voliuniuis  orae  npponebaUtr 
( n»m  ex  adverfa  parte  fcriben- 
di  iiiitium  fiebat),  et  invol- 
vendae  n.enibranae  inferviebat, 
umbilictts  dicebatur,  quoniam 
in  media  libri  circunwoluti 
parie  erat.  Piurali  fere  numcio 
eiTerunt  poetae,  quo/zir.m  i:i 
utrnque  p.ni.e  bacillus  extabat; 
qune  promirtentine  comua  quo- 
que  pailtin  inciigitantur.  Haec 
iere  fttnt ,  quae  de  re ,  nonclum 
fatis  cxplorata,  e  poetarum  locis 
probabiiiter  ftatui  poffe  putem. 


Cf.  Heyn.  ad  Tib.  III.  1.  13. 
A  loco ,  quem  tenebat  mnbili- 
cus ,  oblinuit  loquendi  ufus, 
ut  opus  ad  umbilicum  adducere, 
effet,  fiuire,  confunimare.  Mar- 
tial.  IV.  qo.  1.  2.  Ohe  iani  fa- 
tis  eft,  olte  libelte  :  iam  perieni- 
lnus    uscjud  ud  umbilicttm. 

v.  9  —  12.  Ad  declarandam 
amoris  fui  vebementiam,  qttae 
animnm  ab  intentiore  medita- 
tione  ,  qnam  pocticum  ilnciium 
requirat,  avocet,  praeciare  Ana- 
creontis  exemplo  utitur  ,  idern 
expcrti,  animo  eiits  Bathylli 
amoribus  diilricto.  Forte  idem 
defe  profefftis  erat  Anacreon,  in 
aliquo  carmine,  lemporis  iniu- 
ria  dicam ,  an  beneficio  nobis 
eivpto.  De  Batbyllo  n^it  c. 
XXIX.  Samon  eiusciem  patrinm 
innuit  v.  45.  eiusdem  carminis. 
Vid.  omnino  Dcflmg.  Scbriften 
I'.  ilf.  p.  47.  — —  ardere  uiiquo, 
riota  ftructura.  —  cuva  tejtudi- 
ve  ,  iyra  (  v.  I.  10.  (i.  )  flevii 
ttmorem ,  amores  fuos  cecitut, 
amntoria  acuara  conipofuit  non 
elaboratum  ad  pedem,  panim 
dtns,     pau  gentioi 


EP0D0N    LIB.    C.    XIV.     V.    5  -  l^. 


595 


Oui  perfaepe  cava   teftudine  ilevit  amorem, 

Non    elaboratum  ad  pedem. 
Vreris  ipfe  mifer;    quod  li  non  pulclirior  ignis 

Adcendit  obfelTam  Ilion, 

Gaude 


in  fervanda  metri  lege ,  ita  nt 
faepius  lambum  cum  Anapaefio, 
Tribrachy,  Spondeo  caet.  per- 
mutaret.  Suaviter  hanc  Ana- 
creontis  ifysketxv  veliementiori 
amoris  eius  aeltu  excufat  poeta. 
—  Flere,  queri ,  de  amatorio 
carmine  follenni.-u  Dom.  Mar- 
fus  (in  calce  Tib.  IV.  15.  3-): 
ne  foret,  aut  elegis  molles  qui 
fleret  ammes ,  aut  caneret  forti 
regia  bella  pede  ,   et  paflim. 

v.  13  fqq.  Sententiarum  pro- 
greflio  ita  apud  animum  infor- 
mauda  videtur:  Atqui ,  iuquis, 
ab  ifto  amore  cavere  tibi  debuif- 
fes.  Enimvero  ureris  ipfe  mifer, 
in  eodem  luto  haeres.  Vel, 
quantam  vim  amor  ad  animum 
habeat ,  probe  intelligis,  qui 
ipfe  amori  gravi  fuccubueris. 
In  utroque  excufatio  fui  amo- 
ria  eii.  Amorem  ornvem  ar- 
glinnt  ureris  et  mifer ,  nota  lo- 
quendi  ratione.  Nifi  potius 
condolentis  h.  1.  eft :  mifer  tu 
amorem  mihi  obiicis ,  quo  ipfe 
cruciaris !  —  quod  Jl  caet. 
quamquam  felicior  tua  fors  mea 
elt ;  te  formofifTimain  ac  fidam 
(quod  oppoiitionis  vis  poftular) 
m :  me  libertinam  .  iJquc 


multiviram  nacto.  Prioramiro 
acumine  expreffit  poeta.  Si 
ignis ,  qui  accendit  Ilion,  qui 
inccndii  Troiae  cauffa  fuit,  non 
pulchrior  fuit ,  h.  fi  puella,  qua 
ureris  (nam  ab  hoc  verbo  ad 
hanc  fententiae  elocutionem  de- 
ductus  feu  potius  delapfus  eft 
poeta ) ,  quam  deperis ,  tam 
pulchra  eft ,  quam  Helena,  in- 
cendii  Troiae  caufTa.  Facile  in- 
telligitur,  ignem  fatis  */u(pi(3o- 
\o>S  hic  a  poeta  poni.  JJam 
priinum  Helenam  indi^itat, 
quae  recte  Troiam  incendiife 
dici  poterat,  quatenus  incendii 
iftius  cauffa  extitit;  tum  alteri, 
accendit  obf.  Ilion,  veri  ignis 
notionem  fubiicit.  Excufatior 
tamen  h.  1.  poeta ,  quod  hac 
ipfa  notionum  confuiione  Mae- 
cenati  animum  fuum  amore 
confufum  teftatum  facere  vellet, 
vel  quod  eidem,  curiofo  talium 
(vid.  ad  H,  12.  fli.),  hoc 
acumen  probatum  iri  fciret. 
IIoc  qnidem  probabilius  altero 
fubtiliori.  —  obfejjam,  poft 
decem  annorum  oblidionem  a 
Graecis     expngnatam.     —    if>. 

gaud?,  hanc  tibi  fortem  obti"iffe 

»  :? 

qtiod  in  taleni   amovem  incide- 

rts ;     fuaviter      opporiitur     tm 

Pt>  3  mifcr. 


596  Q.    HORATII    FLACCI 

Gaude  forte  tua;  nie  libertina,    neque  uno 
Contenta,  Phryne  macerat. 


mifer.    —    neque   uno    contenta  appetens ;    hinc  delecte  ad  infe- 

amatore    (Terent.    Eun.    I.    2.  licem   amorem  fuum    declaran- 

j.2.  Neqtte  tu  uno  eras  contenta,  dum ,     macerat,      amoris    cui"is 

neque  folus  dedit~) ,     multorum  conficit.    Cf.  ad  I.  13.  Q. 


CAli. 


EPODON      LIE.      C.      XV.  597 

C    u4    B.     M    E     N       XV. 

ARGVMBNTVM. 


Et  fe. 


ententiarum  quacfita  gravitatc,   et  ajfectunm,  acl 
vivum  plane  delineatorum  varietate  ac  vcritatc,   tnaxi- 
meque  modulatioribus   numeris  excellens    ac    Tibullianae 
prorfus  fuavitatis  carmen !  JVcacrae,  quae  amatorem  di- 
vitem  amplexa  effet,    perfdiam  graviter  incufat  poeta, 
iniectaquc  iurisiurandi ,     quo  fuam  quondam  amoris  f- 
*  dem  fanctiffime  alligaffet ,   religione  ac  neglecti  eius  divi- 
na  vindicta,    minatusque,   fe  difcidium,    ubi  femel  per- 
doluiffet ,  bene  ac  fortiier  laturum  ,   ad  faniora  eam  con- 
fdia    revocare   aunititur.      Tum  ad  rivalcm  fuum  con- 
verjus ,  fuo   ipfum  exemplo  edocet  mouetque,    quam  fal- 
lax  aura  ifiafit,   quam  iam  experiatur  j aventifflmam. 
Exordium  mirae  artis  ejl  i?i  adumbraudo  periurii  horrore, 
tum  quos  ii:  Jumma  indignatione ,    qua  iniuria  ifta  com- 
motus  aefiuat  poeta,    animi  amore  exardefcentis  motus 
ac  fgna  haud   obfcura  animadvertas  ipja  veritate  fua 
ad  animi  fenfuin  iucundiffuna  accidunt.      Caeterum  fitne 
cadem  haec  ]\eacra,   quae  Tibullo  adamata,   eiusque  car- 
viinibus  celebrata,    neque  negare  nec  affrmare  licet ;  ne- 
que  omnino  fcire  quidquam  iutereft. 


Pp  3  A   \ 


598 


q.    HORATII     FLACCI 
A     D       NEAERAM. 


No*  erat,    et  caelo  fulgebat  Luna  fereno 

Inter  minora   fidera, 
Quum  tu ,  magnorum  numen  laefura  Deorum, 

In  verba  iurabas  mea, 

Arctius, 


v.  i.  Sollennepoetis,  Noctem, 
Lunam,  Sidera,  in  teftimonium 
rei  noctu  absque  confciis  geftae, 
ut  h.  1.  iurisitirandi  in  nocturno 
duorum  amantium  congreffu 
facti ,  advocare.  Ne  longius 
evager,  Meleag.  LXXI.  i. 
(A.  Rr.  I.  2i.)  de  eademre: 
Nl-S  '£?>)»  na!  Auj^vg,  ffvviffTO- 
f<*;  o^Tivar;  akkovc.  oqxon,  ixkk! 
ifxixc  eikofxtS-'  «//.(poTSQoi.  Xu 
yxsv   sjj.s    ffrio^siv ,   mivov  &'    eytu 

OV    TTOTi    A.gl\|/SIV      dl/AOff«/JLSV'       VIOI- 

v»jv  o'  «*X£T£  /AocoTvqiyv,  Pro- 
pert.  III.  19.  5.  Fondera  funt 
ponenda  prius  ,    fignandaque  iu- 

ra ;     haec  Amor  ipfe  fuo 

conftringet  pignora  figno :  teftes 
fidereae  tota  corona  Deae.  Val. 
Flacc.  VIII.  4Q  fqq.  ferva  hanc 
profugae  —  fidem  :  Dii  vo/tris 
vocibus  aclfunt ,  fidera  et  haec 
te  meque  vident.  Nocturnum 
autem  tempus  delegit  poeta,  tum 
quia  illud  Amori  facrum ,  tum 
maxime,  ad  augendum  rei  hor- 
rorem.  —  Sidera  minora,  lunae 
appofita.  Cf.  I.  12.  47.  — 
3  fqq.  Cum  tu  follenni  iureiu- 
rando    numen     laefura   Deorum, 


quod  tamen ,  ut  iam  eventtu 
docuit,  ruptura  eras,  te  obftrin- 
gebas  ,  hunc  ainorem  ,  hoc  amo- 
ris  foedus,  quod  pacti  inter 
nosmet  eramus  ,  mutuum  fore, 
te  illud  fancte  fervaturam  effe, 
me  conftanter  amaturam.  Tibull. 
I.^C;.  1.  Quid  mihi ,  ji  Jueras 
miferos  laefurus  amores,  foedera 
per  Divos ,  clam  violanda  ,  da- 
bas  ?  Sollenne  iiisiurandum  fie- 
bat  conceptis  verbis ,  h.  ut  alter 
verba  praeiret,  quod  h.  1.  eft 
in  verba  iurare.  Doctius  tamen 
erit  fi  in  verba  mea  iur.  explicrs, 
pofiquam  egomet  iurei.  me  ob- 
ftrinxeram,  tu  vicillim  iurabas. 
—  laedere  Deos ,  fc.  periurio, 
peierare,  noto  loquendi  ufu. 
Cf.  Tibull.  I.  9.  6.  et  ibi 
Brotikh.  magnorum  D.  numina, 
pro ,  magna  numina  Deorum 
(ut  Virg.  Aen.  II.  625.),  cum 
vi,  unde  graviflima  viudicta 
metuenda  erat.  Tibull.  III.  6. 
22.  ^ui  timet  irati  (Bacchi) 
numina  magna,  bibat.  Coll. 
einsd.  III.  4.  16.  De  Venere 
cogitabat  Torrent. ,  quae  farte 
eadem  vi  ita  dicta  eidem 
Tib. 


LPOJJOtf    J-JJ3.     C.    XV.       V.     1-10. 


599 


Aixtius,  atque  hedera  procera  adftringitur  ilex, 

Lejitis  adliaerens  brachiis; 
Dum  pecori  lupus,    et  uautis  infeftus  Oriou 

Turbaret  liibernum  mare, 
Intonfosque  agitaret  Apollijiis  aura  capillos, 

Fore  liunc  araorem  mutuum. 

O 


Tib.  L  2.  7p.  Num  Veneris  ma- 
gnae  violavi  numina  verbo.  In- 
epte  ad  Deos  maiorum  gentium 
referebat  Lamb.  —  5.  6.  Ar- 
ctiihme  me  complexa ,  inter 
arctiihmos  amplexus  hoc  iura- 
bas.  Ad  fententiam  trahitSchol. 
Cruquii :  iurabas  te  aietius  milii 
couiunctam  fore,  quain  ilex 
edeva  afiringitnr ;  male.  De 
comparalione    vid.    I.    36.    2o. 

—  edera  adftringit  ilieem,  ap- 
pHcat  fe  ilici.  Claudian.  XIV. 
*8  ^l^-  tam  ianctis  manibus  ne~ 
ctite  vincula ,  quam  frondens 
edora  ftringitur  aefcnlus,  ijuam 
lento  premituv  palriiite  ■poyulas. 

—  6.  fjiacliiis  lentis ,  arcte  im- 
plicitis,  corpoii,  ambitiofis,  tc- 
uacibus ,  noto  loquendi  ufu.  — 
7.  g.  Te  eo  usque  conftantem 
fore ,  dum  naturae  le^es  fixne 
rnanerent,  h.  femper.  Ex  liis  in 
fpecie  naturale  ovium  ac  lupo- 
rtuu  diJliuiurn ,  et  tempefta. 
tes  fub  Orionis  occafum  inmari 
excitari  confuetas  commemorat. 
Ad  illud  conf.  huius  libri  c.  IV. 
initio ;  ad  hoc  I.  23.  21.  et 
pafftm.  Alia  in  eadem  re  com- 
ntoniorat  Piopert.  II.  1  2.  3  1  fqq. 


quem  locum  omnino  vide.  Ob- 
ferva  pocticam  rnriouem  in  rnun- 
tiatione  fententiae.  Debebat 
effe  :  dum  pecori  lupus  infeftus 
effet ,  fed  vevbum  inclufit  atque 
accommodavit  alteri  membro ; 
unde  etiam  fupplere  pofhs  :  dum 
lupus  infeftus  turbaturus  efict 
pecus.  —  nautis  infefius  O. 
turbaret  hibernum  mara ,  abun- 
danti  ornatu  pro  ,  dum  naulis 
infeftus  foret,  mare  conturban- 
do,  illud  hibevnum  f.  procello- 
fum  reddendo.  —  9.  Oruato 
admoduni  pro ,  dum  Apoilo  iu- 
ventute  gauderet ;  hancdefignr.r 
poeta  iuventutis  decore ,  pro- 
miffa  coma  ,  Apollini  propria. 
Tibull.  I.  4.  57.  Solis  aeterna 
eft  Phoebo  Bacchoque  iuventas, 
nam  decet  intonfus  crhtis  iitrum- 
quedeum,  h.  propter  intonfos 
c.rines,  quibus  uterque  confpi- 
cnus  eft.  lam,  quod  vulgarius 
erat,  dum  fol  promiffam  co- 
imun  haberet,  ornatiihine  poeta 
extulit  :•  dum  coma  eius  anra  f. 
vento  agitaretur;  quod  follcnne 
de  crinibus  foLutis  (III.  .}.  61. 
de  Apolline :  qui  rore  yuio  Ca~ 
ftaliae  lavic  crines  folutos). 
Pp   4  Clau- 


6oo 


q.    HORATII    FLACCI 


O  dolitura  mea  multtim  virtute  Neaera, 
Nam,  fi  quid  in  Flacco  viri  eft, 

Non  feret  ajfiduas   potiori  te  dare  noctes, 
Et  quaeret  iratus  parem, 


Nec 


Claudian.  XXXV.  50.  levibus 
■proiecerat  auris  indociles  errare 
comas.      Vid.  ad  III.  20.   13. 

v.  11 —  16.  Propofitae  divi- 
nae  periurii  vindictae  iam  mi- 
nas,  quibus  alienatam  afeNeae- 
rae  rnentem  iterum  convertat, 
quasque  haud  leve  in  pnella  ar- 
roganti  ac  fuperba  pondus  habi- 
turas  fperare  poffit ,  poeta  fub- 
iicit ,  quas  ne  vanas  exiftimet, 
nt  fere  amantium  fint (Vid.  v.  c. 
I.  25.  q  fqq.)  ,  Neaeram  curate 
xnonet.  Cf.  IIT.  10.  extr.  Inepte 
quaerunt,  cur  dolitura  fit  Neae- 
ra,  amiffo  eo,  quem  haud  magni 
faciat;  tanquam  gravius  quid 
feminae  accidere  poflit,  qnam 
amatoribus  deftitui,  feque  aliis 
pofthaberi.  Catull.  VIII.  14. 
At  tu  dolebis ,  quum  rogaberis 
vulla,  fcelefta,  nocte.  Tib.  I. 
Q.  70-  Tunc  flebis,  quum  me 
vinctum  puer  alter  habebit ,  et 
geret  in  gremio  regna  fuperba 
tuo.  —  mea  virtute ,  iqsry,  «v- 
hpiia,  confilio ,  propolito  ineo, 
vivili  f.  forti  aninio  capto ,  fc. 
deferendi  te,  quod  ex  fqq.  pa- 
tet.  De  animi  conftantia ,  f. 
perfeverantin  in  propofito  ca- 
piuntplerique:  feddehac  v.  15. 
demum   agitur.'      —    Nam ,    /x 


quid  viri ,  animi  virilis,  fortis 
in  me  eft.  Optime  huc  faciunt 
Terentiana  (Eun.  I.  2.  7'j-): 
Heu  nofter,  laudo  :  tandem  per- 
doluit,  vir  es,  in  eadem  re.  Pro, 
in  me  cnni  virtute  eft,  in  Flacco, 
quem  non  impune  talia  ferre 
probe  fcis.  Animi  cauffa  lubet 
adponere ,  quae  Cruq.  ad  h.  1. 
habet,  „alludit  ad  adiectivum 
flaccus ,  qunfi  Horatius  flaccidis 
et  demiflis  auribus  in  re  Vene- 
rea  illi  non  fatisfeciffet;  nam 
cognomen  Flaccus  ab  auribus 
flaccidis  mobilibusquc  deductum 
eft"  ohe!  —  13.  Non  feret 
aequo  animo ,  patietur,  te  con- 
tinuo  alteri  vacare ,  alium  a  te 
admitti,  fe  exclufo.  Noctem 
dare ,  fignate  pro ,  copiam  fui 
facere.  Propert.  II.  12.  37  fqq. 
Quod  mihi  Jl  fecum  tales  conce- 
dere  noctes  illa  velit ,  vitae  lon- 
gns  et  anhus  erit.  Si  dabit  haec 
plnres  ,  fiam  immortalis  in  illis. 
—  potiori,  rivali,  mihi  piae- 
lato,  ut  faepius.  Vid.  ad  III. 
9.  2.  —  14.  teqne  miffam  fa- 
ciet,  deferet.  Pro  hoc,  quo 
magis  ureret  pnellam :  iratus 
ob  has  iniurias  quaeret,  eliget, 
expetet  parem  "puellam ,  qnae 
amori  fuo  refpondeat,  qnae 
amore  fe  mutuo  amplectatur. 
Pro- 


ri'ODON    LIB.    C.  XV.     v.    11-20.          601 

Nec  femel  ofFenfae  cedet  conftantia  formae, 

Si  certus  intrarit  dolor. 
At  tu,  quicunque  es  felicior,  atque  meo  nunc 

Superbus  incedis  malo, 
Sis  pecore  et  multa  dives  tellure  licebit, 

Tibique  Pactolus  fluat, 

Nec 


Propert.  I.  1.51.    Sitis  et  in  tuto  qui   potior   nunc    es .    mea  fata 

femjier    amore   pares.     —    Con-  timeto ;   verfatur  celeri  Fors  levis 

ftantia    mea   non    eetlet  formac  orbe    mtae ,     extremi     remedii 

docte    pro,      confilium     meum  loco,   propofita  puellae  levitate, 

haud  labafcet,    vincetur  formae  a   reiectis  amatoribus   ad  partes 

tuae  potentia,   conitantcr  perfe-  vocari  folita.  —  felitior,  potior, 

verabo  in  propolito,   nullis  pul-  prior.     Nam  felix  de  amore  fc- 

chritudinis  tuae   illecebris  labe-  cundo ,     ut     pervul"at'um.    — 

lactando.    Pro  tuae  efl  ornate  et  ig.  fuperbus  incedis,   fi£;nantiiis 

appofite   ad    fententi;im:     femel  quam,  fuperbus  es  (vid.  ad  IV. 

offenfae,  ubi  me  femel  offendifti,  5.),  fuperbis,   laetaris  meo  /««- 

femel    accepta  a  te  iniuria.       Si  lo ,   te  mihi    a  Neaera  praeferri, 

pallive  fumas,  erit :    Vbi  femel  te  qui  laetus  ritles  mala  nojtra  fimi- 

oilendero,    quaefita   ac  praelata  liter  Tib.  T.  2.  87-    —    *9  fq^- 

alia  tibi  pnella ,    ubi  adeo  femel  quantumvis     opibus,      ingenio, 

mihi  propofuero,  tederelinquere,  forma  excellas  ;     eandem  tamen 

conftans  ero  in  hoc,    minquam  puellae  levitatem  aliquando  ex- 

tua  me  forma   reducet.      Ita  ro  periere.       Singula     ornatiflime. 

femel   maiorem    vim     liabet    et  Opum     vim     declarant     greges 

concinnius   eft  ad  totam  fenten-  (ut  II.   16.  35.)»    et  multa  tel- 

tiam.      Simplicius  tamen  fuerit,  lus ,  magnae  agrorum   poflefTio- 

forrfi.   offenfam    accipere :    invi-  nes,  latifundia;    tum,    quod   co- 

fam ,   odiofam    ex  perfidia.     —  lore  poetico    adiicitnr,     aurum, 

16.    Si     dolor ,     ira     intraverit,  quod  Pactolus,   Lydiae  fl. ,    ve- 

penetraverit   pectus    meum ,     fi  hir.    Tibi  fluat  Pactolus ,   in  tui 

indi^natione    commovear.      —  °ratiam  flumina  Pactoli  fint  au- 

certus ,      qui     eft    animi     certi,  rea,   tantum  auri  habeas,   quan- 

obfirmati.  tum  Pactolus  feit.    Dictus  inde 

yq-jGoqqoaq     ivyqvvog     Sophocl. 

v.   17  —  24.   Eadem  admoni-  Philoct.     395.;    res     notifhma. 

tio  Albiana  (I.  5.  6g.):  At  tu,  —     21.     Ingcnii    ac    doctrinae 

Pp   5  lau- 


6o2 


IIORATII     FLACCI 


Nec  te  Pythagorae   fallant  arcana  renati, 

Formaque  vincas  Nirea; 
Eheu!  translatos  alio  maerebis  amores: 

Aft  ego  viciium  rifero. 


laudem  fpeciatim  a  philofophiae 
Pythagoticae  interiori  fcienti», 
qua  imbutus  lit,  repetit  poeta. 
Arcana,  abftrufa  Pythagorae  do- 
C,mata ,  vel  qitatenus  cuique 
fcctae  fua  quali  myfteria  funt, 
h.  praecepta  ac  dogmata  pro- 
pria ,  Ut  Pytliagoricae  /xets/jc» 
U/uyujffi?,  quam  h.  1.  adiecto 
renati  h.  in  nova  usque  corpora 
commigrantis  (vid.  ad  I.  28- 
ii,],  tangit  pocta,  quibus  adeo 
initiantur  adfeclae  cias.  —  von 
te  fallant,  lateaut,  prohe  teneas ; 
bene  refpondet  tw  arcana.  — 
Sts  Nireo    pulchrior.     Cf.  III. 


2o.  extr.  —  23.  moerebis  cum 
intimo  tuo  dolore  (  imde  prae- 
clare  adiectum  eheu I )  fenties, 
alio  amores  transferri ,  te  ab  ea 
deferi,  alium  tibi  praeferii. 
Idcm  orationis  color  inPropeit. 
II.  12.  35  Terra  prius —  tjuam 
poffim  noftros  alio  trausferre  cw 
lores  —  24.  rifero ,  laetabor 
malo  tuo.  Cum  fententia  Toup. 
Emend.  in  Suid.  T.  II.  p.  52. 
confert  Afclepiadea  (A.  Br.  I. 
214.  C  XVIII.  3-):  rdvTX  Tcv- 
Botffct  usff^/zoct  q/J.£ra%oi;  arixcx 
Ttra^a  rpoS-vgois ,  Noftro  parum 
iimilia. 


CAR- 


»POJi    LIB.    c.    xvi.  Co5 

C     A     R     M    E    N       XVI. 

JRGV  MBNTVM. 

\jarmen  hocce  tum,  quum  inimicitiac  inter  Octavianum  eb 

Antonium  ad  bcllum  Jpectarent,  apoeta  Jcriptum  cjfe,  Jatis 

ajjirmate  jioni  poffe  cxijiimo.    Quo  quidem,   quum  maxi' 

jua  utrimque  mole  ajjjjarcretur ,    remjjublicavi ,    plurihus 

beliis  civilibus  Jundaiuentis  Juis  iam  emotam  labejactam- 

aue,   injummuth  dijcrimeu  adductumiri  quum  Jacillimum 

ad   aupirandum  ejjfct,  -Uoratius ,    quo  intimo  erga  jja- 

triam  Juam  amoris  ajjectu  contactus  erat ,    imjjendmte 

eius  ruina  graviJTime  commotus  non ,    quod  alias  jracerc 

folet,  jjojndares  Juos  ab  immani  ijlo  Jcelere  dchortari  cona- 

tur,  Jed  acstriludine  animi  oiqireJJus  indeque,  uti  fcrb  ani- 

mi  humani  natura ,   in  reipublicae,  quam ,   etji  multoties 

ijio  modo   jjericlilatam,    Jauioribus    conjdiis  ab   interilu 

revocari  pojje ,  jjlane  dejperaret ,   taedium  adductns ,  de- 

Jereudae  cius,    longijjimeque  ab  inaujpicata  ijla  resione 

fortuuarum  Juarum  Jedem  transjerendi  conJiUum  Janiori 

civium   jjarti  jjroponit ,  Phocaeorumque  exemplo  egregie 

communit.      Saepius  hoc  Jactum,    intejlinis  fiagrantibus 

discordiis ,   abunde  hijioria  docet.      Sic  Leptin  a    Si- 

doniis    couditum   memorat   Salluji.    Iug.     78-     qui 

projugi  ob  dijcordias    civiles  uavibus  in  eos 

locos  venerint ,    ut  alia  taceam.      Quo  propenjiorcm 

autem  melioris  partis  voluntalem  exjierirctur ,    Tortuna- 

tas  Occani  injidas  jfeteudas    monct,    clcmcntijjima  cocli 

tem- 


6o/\.  Q.    HORATII     FLACCI 

temperie,  peoventuumque  omnis  geueris  ubertate  commcn- 
datiljimas.  In  quas  pronum  erat  poetam  incidere,  quum 
Sertoriani  coujilii,  easdem,  defperatis  rebus,  fpectantis, 
recens  tum  extaret  memoria.  Rern  iam  Acro  attigit  ad 
v.  41.  „In  quo  (  Oceano )  funt  infulae  Fortunatae,  ad 
quas  Sallujtins  in  hijioria  dicit  victum  voluijje  ire  Ser~ 
lorium"  Vid.  omnino  Plutarch.  in  Sertor.  p.  520» 
Heisk.  —  Ad  argumenti  tractationem  quod  attinet,  vete 
dehoc  carmine  pronuntiare  licct ,  pectus  poetam ,  quuiu 
illud  fcriberet,  JeciJJe ;  adeo  vigent  omnia,  indi gnatiouis 
taeddque  fenfu  acerbijjimo  animata,  ac  plane  repracjcu- 
tata  (inde  a.  v.  1$.),  fententiarum  dcnique  robujia 
gravitate,  oratiouis  praccipitatae  fervore,  imaginumque 
felici  copia  mire  adiuta. 


A   L 


HPODON     LIB.      C.    XVI.      V.     3.    2.  6o$ 

A  D     P  O  P  V  L  V  M     R  O  M  A  N  V  M, 


Alteva  iam  teritur  bellis   civilibus  aetas, 
Suis  et  ipfa  PLoma  viribus  ruit. 


Quam 


v.  i.  Quum  aetatem  XXX 
annovum  fpatium,  tanqnam  me- 
dium  humanae  vitae  terminum, 
ponere  hcet,  proprie  poeta  lo- 
quutus  videri  debet ,  alteram 
iam  aetatem  bellis  civilibus  teri, 
h.  inter  bella  civilia  confumi, 
ad  finem  vergere  profefTus ; 
qnandoquidem ,  quod  a  Sulla 
Giim  armis  Vrbem  ingreffo  (erat 
is  a.  V.  DCLXVI.  unde  omnino 
bellorum  civilium  initia  repe- 
tenda  funt )  usque  ad  extremum 
dntonii ,  ut  Florus  vocat  furo- 
rem  (  a.  V.  DCCXII.  )  effluxit 
tempus,  I.VI.  annis  circumfcri- 
bitur.  Quod  ut  non  moverim, 
ita  multo  efficacius  in  bellorum 
civilium  deteftatione  erit,  fen- 
tentiam  ita  acuere ,  ut  iam  alte- 
rani  actatem  h.  homines  alte- 
rius  aetatis  (  uti  aetas  infra  eft 
v.  9.  et  pafhm  apud  Noitrum) 
bellorum  civilium  rabie  attritcs, 
detrimcntum  paflos ,  rarefactos 
(  ut  I.  2.  23.  vitio  parsntum  r«- 
ra  iuventus)  a  poeta  deugnari 
exiftimem ;  unde  graviflimum 
in  remp  damnum  redundet; 
quod  quidem  fequ.  verfus  difer- 
tius  exponit.  Nifl  omnino  dis- 
iungi  a  poeta  dicendum,  quod 
pedeftris  fcriptor  ita  conUruxif- 


fet :  altera  iam  aetas  inter  b.  c. 
agitur  ,  quibus  res  Romana  pe- 
riclitatur.  —  2.  \rgute  Gefue- 
rus  :  et  ipfa  pofuit  ad  empbnfin  ; 
fi»mficat  enim  nil  praeter  ipfam 
Romam  fiare  :  iam  enim  Roma- 
nis  viribus  ruerant  caetera. 
Potius  eflet,  accipere ;  ipfaJla- 
ma,  fplendidum  illud  imperii, 
terrarum  domicilium  ;  qua  em- 
phafi  eft  fupra  VII.  9.  19.  Sed 
ut  —  fua  urbs  haec  -periret  dex- 
tera.  Sed  praeftat ,  ad  fenten- 
tiam  trahere ;  Romam  fuis 
ipfam  h.  ipfius  ,  viribns  ruere, 
pervulgatiflima  loquendi  ratio- 
ne.  Ruit ,  peffum  it ,  ad  inte- 
ritum  vergit  (ut  I.  2.  25.) 
labefacta  viribus  fuis  ,  svarp yu»; 
de  populo  potenti,  qui  in  fua 
victricem  convertit  vifcera  dex- 
tram  ut  fere  Lucan.  I.  3.  Prae- 
clare  et  adpofite,  qua  verba, 
qua  fententiam ,  Liv.  XXX. 
44-  r\ulla  magna  civitas  diu 
quiefcere  poteft.  Si  foris  hoftem 
non  habet ,  domi  invenit :  ut 
praevalida  corpora  ab  externis 
cauffis  tuta  videntur ,  fed  fuis 
ipfa  viribu*  onerantur.  Idem 
in  praefat.  init.  Jam  pridem 
praevalentispopuli  vires  fe  ipfae 
confuiunt.  Propert.  III.  11.60. 
Fran- 


6o6 


<£.    IIORATII    FjLACCI 


Quam  neque  finitimi  valuerunt  perdere  Marii, 
Minacis  aut  Etrufca  Porfenae  manus, 

Aemula  nec  virtus  Capuae,  nec  Spartacus  acer 
Novisque  rebus  inlidelis  Allobrox; 

Nec 


Frangitur  ipfa  fuis  Roma  fuper» 
ba  bonis ,  a  nimio  luxu  exitii 
cauffas  repetens. 

v.  3  fqq.  Sententia  prneclare 
ad  cxaggerandam  criminis  iri- 
vidiam  adornata :  Romam  ab 
externorum  hoilium  periculis 
acerrime  defenfam  in  funimum 
nos  iplimet  difcrimen  adduce- 
mus ,  perdemus.  lam  genera- 
lem  cxterni  periculi  notionem 
fpeciali  deloctaquc  bellorum, 
quibus  resp.  Roroana  periclitata 
eft,  enumeratione,  cjuod  facilfl 
exfpectari  potcrat ,  explicuit  ac 
repraefentavit  poeta.  Primum, 
ntpote  reip.  calamitofiflimum, 
memorat  bellum  Marficum  f.  fo- 
ciale,  njinicimis  populis,  Murfis, 
Latinis,  Vmbris ,  Samnitibus' 
Lucanisque  ,  ius  civitatis  poftu- 
lantibus,  infenfiifimis  animis 
motum  geftumque.  Vid.  Flor. 
III.  13.  Marfos  ex  iis  ponit, 
nam  lii  poti/Iimum  duce  Fopae- 
dio  reliquos  Italiae  populos  con- 
citavcrant ;  etiam  ob  fpixtatam 
ipforum  in  bello  virtutis  fero- 
ci:im.  —  4-  Bellum  Etrufcum 
cum  re»e  Porfena,  et  ipfum  Vi- 
bi  paene  exitiofum  ,  uti  vel  e 
Livio  notum.  Adde  Flor.  I. 
10.  minacis  Porjenae  Etrufca  ma- 
nus  quaefite  pro,    manus  mindx 


h.  ferox,  fortis,  Porfenae 
Etrufci,  rejris  Etrnfcorum.  — 
5.  Virtus  Capuae  Piomae  aemu- 
la ,  non  fimpliciter  eft,  quae  de 
principatn  cufn  Roma  conten- 
deret,  rtrbs  potentiflima  (  quam 
in  rem  Cic.  in  L.  Agr.  I.  6. 
Maiores  no/tri  Capua  —  — 
omnia  infgnia  reip.  fujtulerunt, 
non  crudeiitate ,  fed  confilio ; 
quod  videbant ,  urbcm  ipfam  itn~ 
peiio  domicilium  praebere  poffe. 
Idem  in  L.  A^v.  II.  32.  Maio- 
res  veftri  —  tres  folum  urbes  in 
terris  omnibus ,  Carthaginem, 
Corinlhum,  Capuam,  jlatuerunt 
pojje  imperii.  gravitatem  ac  no- 
men  fujiinere,  laudante  Lamb.  )  ; 
fed  fortioii  fenfu  accipiendum, 
quae  poit  Cannenfe  damnum  im- 
peiium  Romanum  totiusque 
adeo  Italiae  affectaret,  uti  difer- 
te  tradit  Liv.  XXIII.  6.  —  De 
Spartacio,  ut  Florus  vocat,  belio 
vid.  ad  III.  14.  9.  —  6.  Allo- 
brogcs,  popnhis  Galliae ,  Rlio- 
dani  a  lacu  Lemano  ad  Ifaram 
usque  accola,  nulla  Galiua  gem 
te  opihus  aut  fama  inferior  (Liv. 
XXI.  31.)  idemque,  poltquam 
a  Cn.  Dorpitia  Ahenobarbo  a. 
V.  DCXXXI.  devictus,  ot  iu 
piovinciae  formam  redactu 
let,    ab  impoiito  iugoi    ul 


EPODON    LIB,    C.    XVI.      V.    3  -  1 0.  C07 

Nec  fera  caerulea  domuit  Germania  pube, 
Parentibusque  abominatus  Annibal: 

Inpia  perdemus    devoti  fanguinis  aetas; 
Ferirque  rurfus  occupabitur  folum. 

Bar- 


teri   Galli  ,    refiliendi  pertinax.  trftata  I.  1 .  24.  et  proelia  coniu- 

Hinc  rebus  novis ,    quas  fabinde  gibus  loquenda   IV.   4*   ^80  ^i- 

moliretur,    infidelis ,     perftdum  rus,     ut  II.    12.  2.    Extenuant 

anirnum   oftendcns,   rebellis   di-  viniloci,  qui i  maiores  oninino  pa- 

ctus;  peipetuo  magis  Gallorum,  rentnm  nomine  cleclarari  volunt. 

aninii  levitate  inlignium,   qi\am  r.    q.    Pio ,     nosmet ,     quam 

eflicaci  ad  rem  epitheto.     Com-  graviter :  Aetas,    yevsi,  homi- 

plexus  autem  Aliobrogibus  uni-  nes  ,    devoti  fanguiuis ,    oriundi 

vcrfos  Gallos  poeta  videri  debet,  a    maioribus    devotis  ,     tvaytci, 

quos   rem  Romanam  per  plures  piaculo,    pofteris,    adeoque  no- 

aetates   graviter   adflixiffe    con-  bis,   luendo,    obftrictis.      Poteft 

ftnt.    —    7.    Germania  fcra   cae-  etiain  efle :   quorum  fanguis  de- 

rulea  pube ,    Germani   caeruleis  votus  eft,    quibus  fanguine  fuo 

oculis  truces,  terribiles.   Cf.  IV.  culp.i,  «t>j,  maioribus  contracta 

5.         Ad  rem  Tacit.  Germ.  IV.  redimenda  eft,  quos  bellis  civili- 

Habitvs  corptrum —  idem  omni-  bus  atteri  fatalc  eft ;  hocquetene- 

bus;    truces  et  eaerulei  oculi,  ru-  re  praeftat.   Ita  cruor  Remi  facer 

tilae    comae ,     mugiia     corpora.  nepotibus   fupra  VII.   extr.    Cf. 

Refpicit  potiilinmm  effufam  per  ad  I.  2.  Argum.    —    10.  folum 

Italiam  immanem    vim   Germa-  feris    occupabitur,     nota  vaftae 

r.arum  gentium,   quibus  nomen  folitudinis  imago.      Cf.  ad   III. 

Cimbris  et  Teutonis  erat,   quae  3.    40.   —   rurjus,    quae  facie9 

Caepionem  ,    Manlium ,    et  ante  Romae  ante  Romulum  fuit;   de 

Carbonem  Silanumqne  fugavit,  qua  paflim  poetaeRomani.  Nota 

isque  exuit,   donec  a  Mario  Properliaua  (IV-    i"«   1.).    Hoc 

tanilem      reprefla      maximaque  quodcunque  vides ,    hofpes ,    qua 

cladc   afflicta    eft.      Vid.   Vellei.  maxima  lioma  eft,    ante  Vhry- 

II.   12.  f!or.  IJI.   5.  —    g.  Gra-  gem  Aeneam  collis  et  herbafuit', 

vitcr   claudit    agmen    Hannibal,  et  Ovidii  (Faft.  V.  y5- )  :    Hic, 

teteirima   llla ,      ut  ita    dicam,  ubi  nunc  Roma  ejl ,  orbis  cuput, 

Italici  fundi  peftis   ac  calamitas.  arbor  tt  htrbae ,    et   puucae   pe* 

Abomihatus  parentibus,     matri.  cudes,  et   cufa   rara  fuit. 

bus  ,    ob   caefos    multis  pvaeliis  v.   11  —  14.    Gcneralem  fcn- 

ella  matribus  d«-  ter.tiam:   cxtevnos   hoftes,  Vrbe 

civibus 


6oQ 


Q.     HORATII     FLACCI 


Barbams,  heu !   cineres  infiftet  victor,  et  urbem 
Eques  fonante  verberabit  ungula ; 

Quaeque  carent  ventis  etfolibus,  offa  Quirini, 
INefas  videre,    dilnpabit  infolens. 

Forte 


civibus  vaftata,  potituros  effe, 
fpecialibus  notionibus  difpefcuit 
poeta ,  ad  acerbiorem  rei  invi- 
diatn  commovendam  delectis. 
Victor  barbarus  ,  barbarae  co- 
piae,  Daci,  Aethiopes  et  reli- 
qui,  qui  in  Antonii  effent  exer- 
citu.  Cf.  III.  6.  14.  —  in 
fiftet  cineres,  doctius  quam,  ci- 
neribus  fc.  urbia  ,  urbi  ili  pul- 
verem  verfae;  quod ex  fqq.  pa- 
tet ,  perfpicuitatis  cauffa  adie- 
ctis.  Declarat  ferociam  et  info- 
lentiam  victoris ,  urbis  rninis, 
tanquam  buftis  (  unde  rei  ima- 
go  ducta  eft.  Vid.  ad  III.  3. 
41.)  religiofe  cultis,  infultantis, 
atque  inequitantis,  in  quo  po- 
ftremo  acerbiilimae  ad  animi 
fenfum  contumeliae  ineft  fpe- 
cies.   Ovid.  ex  Pont.  I.  2.  111. 

Nec  male   compoftos Bi- 

ftonii  cineres  ungula  pulfet  eaui. 
Seqq.  graphicfl  admodum  et  01- 
nate.  Vrbem  h.  folum,  quo  Vrbs 
iteterat ,  eques  verberabit ,  pnl- 
fabit,  equo  ferociter  perfultabit. 
Vigorem  atque  tvixqytiuv  ima- 
gini  addunt  v.  fonantn  ungula, 
quam  qnidem  pro  equo  ipfo 
a  quibusdam  accipi  video,  in- 
comniode  prorfus  vel  propter 
adi.  fonante.  Tum  equi  notio- 
nem   praebet  eques  h.  barbarus 


equo  invectus ,  cui  adeo  a  poe. 
ta  tribui  poteft,  quodequi  pro- 
prium  erat.  Ita  e aues  glomerat 
grejfus  fuperbos  apud  Virg.  Ge. 
III.  117.  ubi  vid.  Heyn.  quam- 
quam  ibi  ad  oculorum  potius 
fenfum  rationem  poeticam  ad- 
ftringam.  —  13.  14.  Quum 
fepulcrorum  violatio.  iure  pon- 
tificio  inexpiabili  religione  apud 
Romanos  fancita  eflet  ( Cic. 
Tufc.  I.  12.  ad  quem  1.  vid. 
Davif.  et  Guther.  de  Iur.  Man. 
III.  25.  )  tum  infaiiftiilimi  pro- 
digii  inftar  habebatur,  li  velfor- 
tuito  conditorum  urbium  atqtie 
imperiorum  ,offa  dete»erentur 
(  cuius  rei  illuftre  exemplum  af- 
fert  Suet.  lul.  LXXXI.  de 
Capye),  nedum  li  contumeliae 
ac  ludibrii  cauffa  eruerentur, 
ut  h.  1.  Romuli.  Accedit,  quod 
eadem  haec  inter  pi»nora,  qnae 
Romanum  imperium  tenerent, 
haberentur ;  atque  haec  potiffi- 
mum  ratio  eft,  cur  hoftem  in 
ea  faeviturum  praedicat  poeta, 
ut  fcilicet  onmem  inftaurandae 
Vrbis  imperiique  fpeni  praeclu- 
dat.  Illud  quideni  probabiliter 
ftatuas  ex  Claudian.  XXVI. 
100  fqq.  prorul  arceat  altus  lu- 
piter,  ut  delubra  Numae,  fedem* 
que  Ouirini  barbaries  oculis  Jal- 
tsm 


EPODON    EIB.    C.   XVI.     V.    11 -1#. 


609 


Forte,  quid  expediat,  communiter,  aut  melior 

pars 

Malis    carere    quaeritis   laboribus. 
Nulla  lit  liac  potior  fententia;    Pliocaeorum 

Velut  profugit  execrata  civitas 


tom  temerare  -profanis  pofflt ,  et 
arcanum  tanti  deprendere  regni, 
lauuante  iam  Torrent.  Pro 
roftris  Romnli  fepulchrum  fuif- 
fe  e  Varrone  tradunt  Scholl.  ad 
h.  1.  Ofla ,  quae  carent  ventis, 
quae  ventorum  iniuriis  ftibducta 
funt,  quae  alte  fub  terra  recon- 
ditafunt,  immota  iacent.  Cine- 
rum  condendorum  caufTam  hac 
enuntiatione  innuifTe  poeta  vi- 
deri  potelt ;  fimplicius  tamen 
fuerit  ftatuere,  poetam,  ex  alte- 
ritis  membri  verbo,  diffipabit, 
in  illam  incidiife.  Quumque 
Soii  ojtendi,  >|sXiw  bei^dffSat, 
poetis  res  dicitur,  quae  afpe- 
ctui  patet,  vifui  obiicitur ;  ofla 
fole  carentia  itidem  effc  humata, 
terra  penitus  defofla ,  in  prom- 
ptu  eft  vid«re.  Scid  quaelite  ita 
poeta  eloquutus  eft,  in  re  facra, 
quam  nefas  effet  videre ,  quae 
folo  afpectu  profanaretur.  At- 
que  ita  plane  Pfeudo  -  Phocvli- 
des,  antiquioris  poetae  vcftigia 
fecutits,  v.  gi\.  95.  ixvj  t-j,uP>o\> 
(bSijxsvov  dvoovZyc,  M>)t'  ocSex- 
r«  hsi^vjf  y)skiw,  yt«/  hai- 
/xowcv  xokov  oqff-fo.  —  infolens, 
ifiqi^wv. 

v.  15/77-  1,uige:  forte  com- 
mnniter,  et  univeili,  aut  faltem 

tonu   II, 


Agros 

vielior ,-pars  veftrum,  qui  bella 
civilia  deteftamini ,  quaeritis 
deliberatis,  quid  expediat,  quid 
optimum  factu  fit,  quodnam 
fatius  conhlium  fit,  quid  facto 
opus  fir ,  carere  malis  laboribus* 
nt  diutius  belli  civilis  acrumnis 
ac  miferiis  aliquando  careamus, 
iis  liberemur.  De  araeca  hac 
ftructura  nemo  facile  dubitave- 
rit;  et  expediendi  verbo  ufus 
eft  poeta  in  re  fpinofiffimae  de- 
liberationis ,  in  qua  plures  fen- 
tentiae  proponuntur,  e  qui- 
bus  illa,  quae  coufultantibus 
optiroa  vifa  eit,  eligitur,  prae- 
fertur ,  quae  adeo  expedit.  Eo- 
dem  redit,  quamquam  paullo 
abftrufiore  via ,  fi  explices : 
quid  expediat  7-0  carere  malis 
lab. ,  quid  illam  quaeftionem  ex- 
peditam  reddat,  quae  in  me- 
diuni  aflerri  oporteat ,  quotl 
coniilium  in  impedito  hoc  ne- 
aotio  efhciat,  ut  carcamus  iftis 
laboribus  —  malis ,  funeftis, 
ob  interitum  civium. 

v.  17  —  22.  Agite,  defera- 
mus  inaufpicatum  hoc  folum, 
Phocaeos  imitati.  Hos  qnidem, 
qtium  ab  Harpago ,  Cyri  duce, 
gravifhma  oblidione  premeren- 
Qq  tir. 


6io 


Q.    IIORATII    FLACCI 


Agros  atque  Lares  proprios,  liabitandaque  fana 

Apris  reliquit  et  rapacibus  lupis: 
Ire,  pedes  quocunque  ferent,  quocunque  per 

undas 
Notus  vocabit,  aut  protervus  Africus. 

Sic 


tur,  conceffo  unius  diei  ad  deli- 
bcrandum  de  rebus  fuis  fpatio, 
commune  mutandi  foli  patvii 
conMlium  cepiffe,  cunique  con- 
iuaibus  ac  libevispvimo  Cliium, 
mox,  negata  ipfis  in  ifta  iufula 
fede ,  Cyrmim  f.  Covcyvam  ap- 
puliffe  ibique  confediffe ,  ante 
autern ,  quam  patria  cederent, 
publicis  exfecr.itionibus  iura- 
mentoque,  ne  quis  remaneret, 
nen  quis  prius  reverteretur, 
quam  mafTa  ferri,  quam  mariim- 
mevfiffent,  in  eins  fuperficie  ap- 
paruiffet,  fanxiffe,  feque  obfbrin- 
xiffe,  poit  llerodot.  I.  165.  plu- 
res  tvadiderunt.  Eandem  feve 
devotionis  formnlam  Noitev 
fententiae  fnae  de  fugienda  pa- 
tria  adiccit  v.  05  fq.  Orationis 
ordoeft:  nulla  fit  Jcnt.  potior 
hac,  iti  lianc  omnes  difcedamus 
fententiam,  omnibus  placeat, 
ire,  pedes  caet.,  veluii  Vhocaeo- 
rurn  civitas ,  exfecrata ,  poft- 
quam  omni  exfecratione  fe  de- 
vinxiffet,  diiis  eos ,  qui  reman- 
fnri  effent,  devoviffet  (  sVoiij- 
Cocvto  irryygaz  v.araga^  tm  Ctto- 
A.£nrOyUEVw  kwvruJv  roZ  xjtoKov, 
Jlerod.  1.  1. ) ,  profugit  agros 
(ila  iunge)  ataue  Lares  pro- 
prios ,    quaelitiore  ftructura  (  ut 


Homer.  II.  £.   Qo2.  "fQoQvyivri 

jj.k-joc,  mx)  j£e7o«£  'Aj^cwuJv)  prc 
vulgari,  ex  agvis  atque  Laribiu 
patriis,  h.  patvia ,  eamque  de 
folavit;  pro  quo  svagyujc  admo 
dum  eft,  eadem  v.  10.  vaftiffi 
mae  folitudinis  imagine  ad  pav 
tes  vocata  :  apris  et  lupis,  onmi 
no  fevis  ,  reliquit  habitanda,  la 
tibulo  ipfis  pevmilit  fana,  gva 
viter  pro,  totam  iftam  ve^ionem 
—    2i.    22.    Iftbinc    aufu"ere 

D 

ac  commigrare,  qiiocunque  110 
cafus  terra  marive  tulerit,  dum 
modo  longe  ab  infaufta  hac  ve 
gione  disiuncti  fimus.  Vividif 
lime  ita  taedii  fui,  quo  erg; 
vemp.  affectus  effet,  fenfum  ex 
ponit  poeta,  ut  ubivis  tevvavun 
degere  fatius  ducat ,  quam  Ro 
mae.  Nota  autem  loquendi  ra 
tio,  quo  pedes  ac  venli  ferunt 
quae  feve  in  pvovevbium  verlit 
de  itineve  temere  fufcepto.  Vid 
ad  illa  III.  11.  49.  /,  pede 
quo  te  rapiunt  et  aurae.  Notun 
et  Africtan  pofuit  pro  quibusvi 
ventis  ,  quod  ipfa  fententiae  ra 
tio  docet.  Ventus  eo  i>ocar< 
dicitur,  quo  navem  impellit 
Ilinc  vucantes  venti,  dicti  faven 
tes  poetis ,  quatenns  navem  e< 
dirigunt ,  quo  ei  curfus  eft.  — 
Afri 


EPODON    LIB.    C.  XVI.     V.   19-28-  6ll 

Sic    placet?    an   melius    quis  liabet    fuadere? 

fecunda 
Ratem  occupare  quid  moramur  alite  ? 
3ed  iuremus  in  liaec :   Simul  imis  faxa  renarint 

Vadis  levata,  ne  redire  fit  nefas; 
Neu converfa domum pigeat  dare lintea,  quando 
Padus  Matina  laverit  cacumina; 

In 


ifricus     protervus ,    vehomens. 
fcd.  ad  I.  26.  2. 

v.  23.  Praeclara  viroTV-ruiffi; 
leliberantis  de  communibus  re- 
>us  fuis  populi  ad  Senatus  Ro- 
naui  fpeciem,  in  quo  perroga- 
entur  fententiae,  plane  confor- 
nata  ;  tum  indignationem  ,  qua 
>oeta  percitus  omnem  cuncta- 
ionem  impatientillime  fert, 
I  niriiice  oftendit  praecipitata  ora- 
io.  Itane  cenfetis  ?  an  (juis 
uelius  in  rem  confulere  poteft? 
jiiin  igitur  abimus  ?  —  fecunda 
ilite,  aifflua  opvtSi,  bono  omine, 
niod  iftud  fuum  confilium  falu- 
>errimum  optimumque  even- 
um  habiturum  iudicaret.  Con- 
ra  mala  avi  (I.  15.  5.  coll.  III. 
v  61.)  fufcipi  creduntur,  quae 
uneftum  exitum  habent.  Mi- 
um,  hoc  non  vidiffe  inter- 
>retes. 

*'«  *5  faa'  En  exemplum  iu- 
isiurandi,  conceptiffimis  ver- 
>is  facti,  in  quo  illud  iingularis 
nificii  eft ,  quod  factum  ,  fan- 
lendo     iuramento     inferviens, 


ipfa  oratione  repraefentetur  & 
poeta.  Acumcn  quaefivit  idem 
in  converfione  vulgaris  fenten- 
tiae:  ante  tamen ,  quam  hinc 
aufugiamus ,  iureiurando  nos. 
obftringainus ,  nos  haud  prius 
redituros,  quam  faxa,  in  mare 
deiecta ,  in  eius  fuperficie  ite- 
rum  apparuerint.  Ne  nefas  Jit, 
tum  demum  in  patriam  ,  quam 
relicturi  fumus  ,  redire  fas  fit, 
fimulac  faxa  imis  vudis  nb  imo 
maris  fundo  levata  renarint,  de- 
lecta  copia  pro ,  in  fummam 
aquam  emerferint;  nam  v.  rc~ 
narint ,  animo  ftatim  ihvvocrov 
obiicit  fpeciem.  Caeterum  to- 
tam  rem  ad  Phocaeorum  exem- 
plum  adumbratam  effe  a  poeta, 
in  hoc  tanlum  diverfo,  quod 
maffae  ferri  faxa  fnbilituerit, 
obvium  eft  videre.  Vid.  Herod. 
1.  1.  —  27.  JLintea ,  vela  dare, 
navigare  (ut  I.  34.  4«  et  paflim) 
curfu  domum  converfo ,  h.  pri- 
ftinam  fedem  repetere.  — — 
auando  caet.  Sequuntur  plura 
diverlique  generis  abvvtxrcc  phy- 


fica :      quo 
Qq   2 


rnagis      obfirmaret 
difcef- 


6l2 


Q.    IIOllATII    FLACCI 


Iii  niare  feu  celfus  procurrerit  Apenninus; 

Novaque   monftra  iunxerit   libidine 
Mirus  aiiior,  iuvet  ut  tigres  fubfidere  cervis., 

Adulteretur  et  columba  miluo; 

Cre- 


difceffum  ,  quem  infutui  dccre- 
viffet  poeta.  Sane  rem  ,  quam 
Iloratius  vellet,  admodura  wmo- 
ywi  itd  exprimi,  nemo  facilo 
dubitet ;  neque  omnino  gran- 
dein  ei  dicam  impegerim  ,  quod 
in  proftmdendis  copiia  fuis  mo- 
dum  excefferit;  quam  quidem 
ineenii  luxuriern  in  omnibus 
fere  poetis ,  ad  tractanda  haec 
«SyvaTix ,  poeticse  exornationi 
juaximopere  congrua,  dclatis, 
auimadvertas :  fed  hoc  legentis 
animum  male  habet ,  quod  iiia 
omnia  non  ex  fua  poetao  perfo- 
na ,  fed  tanquam  oratoris ,  qui 
publicam  cauflam  agat ,  popu- 
lumque  in  haec  iurisiiuandi 
verba  adigat ,  ab  Horatio  ludi- 
bumle  magis  quatn  prefTe  ac 
graviter,  quod  perfonae  fufce- 
ptae  poftularet  dignitas,  profe- 
rantur.  Peccavit  adeo  poeta 
affectu  abreptus ,  rem,  qno  cer- 
tius,  quod  vellet,  afTequeretur, 
fub  varias  imaginum  fpecies  re- 
vocante.  —  quando  FaJus-,  ci- 
terioris  Galliae  fluvius ,  curfu 
mutato  JVlatina  cacumina ,  Ma- 
tinum,  montem  Calabriae  (fed 
alterum  delecte,  ad  au^endam 
abvvocTOv  fpeciem)  laverit ,  in- 
undaverit,  percurrerit ,  Lucrc- 
tiana    voce    (V.    948*    exibunt 


humore  fluenta  Jubrica,  -proluvir 
larga  lavere  humida  faxa).  — 
2Q.  Seu  ubi  mons  Apenninus, 
qui  longo  tractu  Italiam  dividir, 
moverit  fe  atque  in  mare  prO~ 
currerit ,  promontorium  mari» 
factus  fit. 

v.  50  fqq.  Inverfas  naturaK 
leges  follenne  poetis  animalium 
difparis  indolis  naturalique  odio 
diremtorum  coniunctione  atque 
connubio  adeo  repraofentare. 
Vid.  ad  I.  35.  7.  Q.  Amor  iun- 
git ,  copulat,  nova  libidine,  fa- 
cit,  ut  libidinentur  invicem» 
mutuo  coiuts  defiderio  flagrent 
monftra,  difparis  prorfus  natu- 
rae  animantia.  Vul^are  utiqurt 
erat :  ubi  difparia  nnimalia  mu- 
tuo  amore  exarferint.  Mirus 
et  nova ,  quoniam  praetcr  na- 
turam  ifta  fiunt.  —  51.  Adeo 
quidem  ,  ut  iuret  fubfidere,  dc- 
lectius  nc  gravius  quam,  fubfi- 
dant,  h.  ineantur  tigres  a  cer- 
vis.  Lucretianum  eile  verburo 
(IV.  1191«  JNec  ratione  alia  volu- 
cres,  armenta,  feraeque ,  et  -pe- 
cudes,  et  equae  maribus  fubfde- 
re  pofjent)  notarunt  iam  alii. 
—  32.  Adulteretur,  itieattir 
( ita  roayog  fjioiy^tvei  atya  Lu« 
ciau.  DD.  XXU.  1.)  f.tbndnc 
miluo.  Sed  akerutu  iigr.nie  de 
colum- 


EPODON    LIB.    C.    XVI.    V.  29-33. 


<Sl5 


Credula  nec  ravos  timeant  armenta  leones ; 

Ametque  falfa  laevis  hircus  aequora. 
Haec,  et  quaepoterunt  reditusabfcindere  dulces, 

Eamus  omnis  execrata  civitas, 
Aut  pars  indocili  melior  grege ;  mollis  et  exfpes 

Inominata  perprimat  cubilia. 

Vosi 


«olumb»  ,  caftitatis  laude  celebri 
Propert.  II.  15.  27.  —  53.  et  ar- 
menta  audacter  inter  leones  erra- 
tura  fint.  —  credula,  ipfis  fiden- 
tia ,  nihil  inde  fibi  periculi  me- 
tueutia.  —  ravos,  ravis  oculis, 
X*?cTOLf,  pkoffvQOvc.  Vid.  ad 
III.  27.  5.  —  34.  Vbi  bircus 
aeqnor  amet ,  praetulerit. ,  in 
mari  degerit.  —  laevis  factus, 
inftar  pifcis,  qui  natura  birtus 
eit.  Vltima  conveniunt  cum 
Archilochi  XVI.  7  fqq.  (Anal. 
Br.  I.  44. )  ix-jfi  1\rcn  hskiplffi 
5";jsj  «VTayLtsi\pwvT«i  vo/xcu  s/vo- 
kic-j ,  v.txi  ff(pi  SocXnffGYfi  ^svTi 
Ku/xara  <p  i  k  r  &  f  vyrsiQov  y«vq- 
rcit ,   roiffi    d     v)  h  v    ;yj    sqc;. 

*•  55  —  38«  Vbi  haec  alia- 
que,  quae  omnem  reditus  fpem 
abfcindere  poterunt ,  nobis  adi- 
ment,  exfecrati  erimus ,  fan- 
ciendac  fententine caufTa pronun- 
tiavcrimus,  ubi  in  baec  verba 
iurarerimus.  Latius  adeo  fu- 
menda  b.  1.  execraiionis  notio, 
omnes  eas  complexa  formulas, 
quae  firmando  foederi,  inriiu- 
rando  (  ut  b.  1.)  adbibentur. 
Reditus  dulces ,  quatenus  anti- 
q\iam  patriam  fpectant.   —   57. 


pars  imlocili  mslior  grege,   quae 
fupra  gregem  fapit ,   fanioribus- 
que  bis  confiliis  aures   advertit. 
Aflumendnm  boc  ex  adi.  grege 
indociii  b.  qui  perfuaderi  nequif, 
ut,  relicto  folo  patrio,  novas  fc- 
des  exquirat.   Gontemtim  autera 
ctfignate  bac  «r^j.jappellatione 
poeta  ntitur,    quoniam  fere  im- 
peritorum  ac  deteriorum  maior 
modus   eft,  ut  bene  vet.  Scbol. 
—   moilis  etc.     Pedeftris  utique 
orationis  iunctura  et  enuntiatio 
erat :   Fugiamus   iftbinc  omnes, 
aut  falleni   coidatiores   civitatis 
viri ;    reliqui,     grex  mollis    «t 
exfpes,    ideoque  iudociles ,   do- 
mi    remaneant.        Vltima  mira 
acerbitate  tinxit  poeta,   flngitio- 
fiflimam,   qua  retineantur,  igna- 
viam  ipfis  exprobrando.  JVlollis, 
prae  moilitia  iners  fugaeque  pe- 
ricula  ac  labores  fubterfugiens, 
exfpes ,    adeoque  abiecti  animi, 
ut    de   falute    prorfus  defperet, 
vilillima    turba    ifta    perprimat 
cubilia,    gravifbme  pro ,    domi 
defideat.      Sollenne    boc  poetis 
de  bominibus,   nil  magnae  laudis 
egentibus.      Delecte  cubilia,   ut- 
pote   quae  a   grege  premantur. 
Q  q   5  —  m- 


6i4 


IIORATII    FXACCI 


Vos,    quibus    efl   virtus,    muliebrem    tollite 

luctum, 
Etrufca   praeter    et   volate    littOra, 
Nos  manet  Oceanus  circumvagus  arva :  beata 
Petamus  arva,  diuites  et  infulas; 

Reddit 


—  inominata,  inaufpicara,  in- 
faufta,  fcelefta,  ob  continua 
bella  civilia.  Etiam  in  -perfri- 
mat  mngna  vis  eft:  ulterius  per- 
feverent  delides  effe,  perfiftant 
in  inertia  fua. 

v.  39.  Vos  melioris  partis, 
quibus  eft  virtus,  dvlqsix,  gene- 
rofior  ac  fortior  animi  ad  fnb- 
eunda  perictila,  linquendamque 
patriam  indoles.  —  muliebrem 
tollite  luctum  inverfa  fententia 
pro,  forti  animo  capeffite  iter; 
quae  inverfio  tamen  parum 
apta  h.  I.  videri  po/Iit  vel  pro- 
pter  antecedentia :  quibus  eft 
virtus,  in  quos  adeo  vix  luctus 
muliebris  cadat.  Sed  quum 
virtulem  fuam  hoc  ipfo  ,  quod 
defideratillimam  patriam  fuam 
derelinquant,  abnnde  compro- 
bent,  tum  molliorem  affectum 
iftum  in  difceffu  ex  ea ,  quam 
nunquam  revifuri  lint,  etiam 
in  fortiore  naturae  humanae  ex- 
cnfat  imbecillitas.  Orationis 
colorem  Nofter  duxit  ex  Arclii- 
locho  (in  Stob.  Flor.  Grot. 
P*  5l5-}'  tXvjts  ,  yvvaty.siov 
irsvSog  onrwaauVjQt.  —  40.  Et 
mare  Tyrrhennm  ingrefli  Ocea- 
niim  verfus  navigemus,  Fortu- 
natas  iufulas ,    illic  fitas ,    peti- 


turi.  Volare ,  nt  trirs^^ai  de 
navigatione  follenne.  H.  1.  ad- 
iimctam  alacritatis  notionem 
habet,  qua  iter  inftitui  cupit 
poeta.  —  41.  Ilaec  tanquam 
ftivrtv,  qui  fatorum  decreta 
apeiit,  poetam  eloqui  putan- 
dum.  Cf.  adv.  66.  —  41.  Nos 
manet  Oceanus ,  fata  nos  petere 
iubentOceanum  (ut  fupra  XIII. 
15.  Te  manet  Jjjaraci  tellus 
caet.  et  pafhm)  circumvagum 
arva,  qua  arva  ambit,  adeoqtte 
infulas  in  Oceano  litas.  Cir- 
cnmfcribit  adeo  atque  definit 
curfum  epitheton,  qui  in  Ocea- 
no  tenendus  fit,  tum  ipfas  in- 
fulas  accuratius  defcriptas  fnb- 
iicit.  Vulgarior  adeo  loquendi 
ratio  ferebat ;  nos  manent  arva, 
Oceano  circumflua.  Iam  quo 
defideratiores  iftae  infulae  divi- 
tes  (  MaJtdpwv  vv)c-ot)  effent,  in 
commoditatibus  ac  iucunditati- 
bus  earum  adnumerandis  paullo 
longius  exfpatiatur  poeta,  ipfa 
tractationis  poeticae,  quam  locus 
admittebat ,  facilitate  invitatus, 
easque  a  foli  infigni  fertilitate, 
mitiflimaque  aeris  temperie  ita 
lnudat,  ut  Homericam  Elylii, 
ab  eodem  in   iisdem  locis  collo- 

cnti    (Od.    IV-   563  %•)>   fPe- 
ciem, 


epodon  Lir,.'  c.  xvi.   v.  59 -48-        615 

.Reddit  ubi  Cererem  tellus  inarata  quotannis, 
Et  inputata  iloret   usque  vinea; 

Germinat  et  nunquam  fallentis  termes  olivae, 
Suamque  pulla  ncus  ornat  arborem ; 

Mella  cava  manant  ex  ilice,    montibus  altis 
Levis  crepante  lympha  defilit  pede. 

Illic 


ciexn  ,    adiunctis   tamen    aureae  dum.   Eft  enim  h.  1.  fimpliciter, 

aetatis  notionibus,   quibus  illud  ex  fe  dat,    profert,   fundit  fru- 

Fere  a  poetis  exornari  folet,  No-  °;es.       Quodli    propriam    verbi 

fler  repraefentaffe  videri  debeat.  vim    li.    1.   retinendam    cenfeas, 

Vid.   Heyn.   ad   Virg.  Aen.  VI.  fementem  tantum  ibi  faciendam, 

657.      et     in     Opufc.      T.     I.  absque   caetero    agrorum  mole- 

P   395  ffq-      Infulas,   quae  ho-  ftiore  cultu  (inarata),  victitm. 

die  Canariae  audiunt,  defi^nari,  que     adeo     facillimum     (tjjtsj 

imnuere  iam  alii.      Neque  buc  £>j/o-t>7  i3<otv)    irikti    xvSqwttqktiv 

nonnulla  transferrepigebit,  quae  Hom.  1.  1.)  innuerc   poetam  di- 

de  iisdem   apud   Plutarcbum  in  cendum.     Sed  hoc  parum    com- 

Sertor.   p.   520.   Reisk.    tradun-  mode    in    defcriptione ,    aureae 

tur:     ofxfioot;   hs   youijAtvat   /xt-  aetatis  colores  adumbrante.    Igi- 

roiotc   mraviMc  ,     ra    6's    -rkticra  tur  nec  vis  quaerenda  in  reddit, 

irvzv fxtxm   fj.akav.o~tc  v.ai   hooacfio-  quafi   nunquam    fallat,    femper 

kotc,  cu  fxovov  aooiv  xai  (pvrtvttv  fidelis  fit   ager ,    ut  III.   16.  50. 

xaoiyovctv     ayxSyv    v.ai    -kIovx  De   re  ipfa,     in    quavis    aureae 

ywoav  ,    dkkct  v.ai  naoxov   avro-  aetatis  defcriptione  obvia,  exem- 

(pt>)  ipioovctv ,    axoy_o&vrx   xAv)-  pla    conjjerere  nihil  attinet.   — 

Stt    v.ai  ykvv.irv)rt    fiicv.ttv    avtv  44.       Vinna,      vites    imputatae, 

vivwv  v.oti    xgay/xartiac    cyoket-  fpeciatim  pro  genere,   nulla  cu 

^2vt<x     S^uov.     a:/)0      <j'     akviro;  ra  impenfa,  Jlorent  usque ,     per 

wp&v  ts  v.o<xca ,    v.ai   /xirafSoky;  confequens ,     femper     fecundae 

fj.trotirv\ri    Kctrsj^sj    t<*<j     vv\cqvc,  funt,    hand     unquam  intermit- 

—   43.     Vbi    omnia   fpontc    et  tunt  fructus  ferre.   —   45.  Or- 

fine  cultu   (44  fqq- )    uberrima  uate  pro,   ubi  oleae   feliciilimis 

copia  proveniunt.      Terra  Cere-  ramis   ( nam  termes  proprie   ra- 

rem  reddit ,     proprio   vocabulo  mus  oleae  cum   fructu)  exube- 

de    femente     terrae     concredita  rant.       Olea    non   fallit ,    quae 

cumque  foenore  reddenda  poeta  fpem  flore  oftenfam  haud   defti- 

ufus  eft,  quod   minime    urgen-  tuit,    fecunda ;    ut  paffun.    — 

Qq  4  46- 


6i6 


Q.    HORATII     FLACCI 


lllic  iniuffae  veniunt  ad  mulctra  capellae, 
Refertque  tenta  grex  amicus  ubera; 

Nec  vefpertinus  circumgemit  urfus  ovili; 
Nec   intumefcit  alta  viperis  liumus. 

Nulla  nocent  pecori  contagia ,   nullius  aftri 
Gregem  aeituofa  torret  inpotentia. 

Plura- 


/\6.  Vbi  ficus  pullae  h.  maturae 
ex  fua  h.  nativa  avbore  depen» 
dent ,  ubi  in  fua  arbore  ad  ma- 
turitatem  perveniunt.  Com- 
modeSchol.  Cruqu.  „ficus,  quae 
fponte  et  fine  iufitione  aut  cul- 
tura  nafcuntur,  durse  effe  folent 
et  fatuae  ac  cito  decidere  ;  ibi, 
inquit,  tales  nafcuntur,  ut  etiam 
pullae  ornent  fuam  arborem, 
jiec  dccidant ,  antequam  fint 
matnrae.  "  Oruant  follenne  hoc 
poetis  de  fructu  et  foliis.  Vid. 
I.  17.  16.   et  huius  libri  II.   6. 

—  4-7'  M^  quercubus  cavis 
defluit,  absque  hominum  cura 
ab  apibus  ibi  congeftuin.  Per- 
vulgata  ac  propria  iiaec  aetatis 
aufeae.  —  montibus  altis  caet. 
Ad  ubertatem  foli  pariter  atque 
regionis  amoenitatem  lioc  refcr. 
Ornatum  poeta  petiit  e  I.ucret. 
V.  275.  et  VI.  658.  fuper  ter- 
ras  Jluit  agmine  dulci ,  cjua  via 
fcctci  femel  liquido  pede  detulit 
undas.  Vnde  eliam  V«*g.  Cul. 
1  7-  Caftaliaequc  fonans  liquido 
pcde  labitur  unda.  Adde  III. 
13.  extr.  —  crepante ,  fonoro. 
Vifl.Burm.  ad  Prop.  II.  23.  49. 

—  4'J'  50,    Ettaft*  haec  ex  au- 


rea  netate  depromta  funt.  Virg. 
Ecl.  I\r.  21.  Ipfae  laetae  domtim 
rejerent  diftenta  capellae  ubera  ' 
ct  Tib.  I.  3.  45-  ultroque  fcrt- 
bant   obvia   fecuris   ubera    lactis 

oves.     iniuffae ,      avro  //arai, 

fponte.  —  veniunt  ad  mulctra 
ut  Virg.  Ecl.  III.  30.  —  grex 
amtcus ,  hominum  commotKs 
inferviens;  appofito  ad  ubera 
tenta  fc.  lacte,  epitheto.  — 
51,  Omnia  ibi  pacata  funt,  ut 
in  aurea  aetate.  Virg.  1.  1.  nec 
magnos  metuent  armenta  leones. 
Vrlus  circumgemit  ovile  fuaviter 
pro,  circumit  ovile,  aditum 
explorat,  adiecta  afperitatis  eius 
notione.  —  vejpertinus ,  ha&~ 
Xtvbc,  sc-irt^io; ,  vefperi,  noctu, 
ut  faepiffime,  v.  c.  Tlieocr. 
XIII.  53.  Ad  verba  ac  fenten- 
tiam  Virg.  Ge.  III.  537.  Non 
lupus  inf.dias  explorat  ovilia 
circum ,  nec  gregibus  nocturnus 
obambulat.  — ■  52.  Abfunt  ibi 
noxia  animalia.  Virg.  1.  1.  l)c- 
cidct  et  ferpens,  et  fallax  licrba 
veneni.  Humus  alta  intumefcit 
vipcris,  felici  audacia  in  decla- 
randa  vipcrarum  copia  pro,  non 
alit  vipcras  veneno  tumidas. 
Pro- 


EPODON    LIB.    C.  XVI.    V.  49' 58«  6*7 

Pluraque  felicesmirabimur;  ut  neque  largis 
Aquofus  Eurus  arva  radat  imbribus, 

Pinguia  nec  ficcis  urantur  femina  glebis; 
Vtrumque  rege  temperante  Caelitum. 

Non 


Propvium  enim  veneni  tumere. 
Senec.  Iler.  fur.  936  nulla  no- 
eituro  gravis  fucco  tumefcat  her- 
ha ,  et  paflim.  Ad  cavernas  ac 
latebras  ferpentum,  quibus  ter- 
ra  eg-eratur  ac  elevetur  ,  fere  re- 
ferri  videas ,  quod  nec  verum, 
nec  poeta  di«,mim  eft.  — 
53-  54-  V44.  OblT.  Aulla  no- 
eent  p.  contagia ,  onniino  pro, 
neque  morbis  infeitantut  pecora. 
Sed  peitilentiam  pofuit ,  fubie- 
cturus  cauffam  eius,  aeftuofam 
aftri  impotentiam  quod  docte  eft 
pro ,  impotentem  h.  nimium 
ajlri  li.  Sirii  aeftum ,  quo  grex 
torretur,  verbo,  iiderationem. 
Vid.  ad  III.  1.  51.  et  Seuec. 
Oed.   39. 

*?•  55  fqq-  Nova  fubiecturus 
felicitatis  momcnta  poeta  varia- 
vit  orationis  ftructuram,  ne  fci- 
licet  nimis  prorracta  videretur 
defcriptio.  Plurima  alia  infuper 
ibi  mirabimur,  cum  voluptate 
(unde  appolito  ornatu  adi.  feli- 
ecs)  cognofcemus  commoda, 
«ruibns  noftra  ie^io  deftituitur 
(nam  hoc  ipfutu  eft,  quod  mi- 
rationem  facit ) ;   veluti,   ut  ne- 

que femina  glebis  h.  ae- 

quabilem   ac  mitem    anni    tem- 
peitatem.     Ilomer.  1.  1.  cu  vxtpe- 


toj,  ovr  cxoj  yiifxcuv  nrcXvc,  cvtc 
tot  cfjfiqcc'  dXX  ,a<8/  Zs(pu<3c<o 
Xiyv~-jt.ic\>T<xc  ocyrfltc  Jlv.fcftvo? 
dviyviv ,  avft\puj£S<v  cxvSgunrcvg, 
Hoc  vide  quam  comte  exorna- 
verit  poeta.  Hiemem  declarant 
procellofi  imbres  ex  Italicae  re- 
gionis  natura,  uti  fupra  XIII. 
1.  et  palhm.  Hi  radunt,  ver- 
runt  arva ,  dum  nimia  copia 
defufi  (largi)  terr.wi  diluunt 
ac  provoluunt  maxime  in  locis 
clivoiis;  «raphice.  Ita  ffumiua 
radunt  ripns,  atcerendo  ac  de- 
trahendo  terrae,  quam  alluunt. 
Euro  illud  tribuit  poeta ,  qua- 
tcnus  omnino  vis  venti  nubes 
contrajiit,  et  e  fupero  premit  ac 
fa.it  ejfluere  imbres ,  Lucret. 
VI.  511.  Cf.  III.  17.  11.  Hinc 
acpiofus  dictus,  aquofas  nubes 
cogens.  —  57.  Neque  nimio 
Solis  aeftu  torrctur  re^io.  Semi- 
na  pinguia  fecundo  fucco  turgi- 
da  uruntur,  exuruntur,  arefiunt, 
glcbis  nimio  calore  fccis ,  terra 
fole  exufta,  prae  nimia  ficcitate. 
—  53.  love  moderante  utrum- 
que ,  et  aeitatem  et  hiemem. 
Similiter  II.  6.  1  7.  Ver  ubi  lon- 
gum  tepulasque  praebet  Iupitcr 
brumas. 

v.  5'J  —  62.  Homines  ibi  de- 

guut  ab   omni   hominum   com- 

Q  q   5  mercio 


6i8 


Q.    HORATII     FLACCI 


Non  huc  Argoo  contendit  remige  pinus, 
Neque  inpudica   Colcliis  intulit  pedem; 

Non  liuc  Sidonii  torferunt  cornua  nautae, 
Laboriofa  nec  cohors  Vlixei. 

Iupiter  illa  piae  fecrevit  litora  genti, 
Vt  inquinavit  aere  tempus  aureum: 

Aevea 


mercio  integri  ac  finceri,  ad 
quos  adeo  non  penetrarunt  vi- 
tioruni  contagia,  navi"-atiouibus 
per  terrarurn  oibem  disfemina- 
ta,  adeoque  probi ,  pudici,  cu- 
piditatibusque  liberi.  Iam  quum 
commercium  cum  iftis  mariti- 
mum  efTe  debuerit,  delecte  poe- 
ta  ex  longinquis  antiquiffimo- 
nim  hominum  navigationibus 
oxpeditionem  Argonautarum, 
Vlyffis  errores ,  et  Phoe- 
nicum  itinera  commemorat, 
quos  omnes  Oceanum  intraffe 
fama  erat.  Vid.  vel  Gefneri 
Praelectt.  de  Phoenicum  extra  co- 
lumnas  Herculis  navigationibus. 
Non  huc  pinus  Argoo  remige 
contendit,  pinus  Argoa ,  navis 
Argo  adremigavit ,  appulit, 
Graeciam  repetens,  in  qua  adeo 
vehebatur  CoUhis ,  Mcdea  im- 
pudica,  proiecto  pudore  exter- 
num  virum  fequuta,  fcelefta, 
impia.  —  61.  Neque  Sidonii 
rtautae ,  Phoenices  cornua  fc. 
niiu;tmarum ,  antennas ,  vela, 
huc  torferunt,  ifti  obvertcruiit 
litori,  iignate  pro,  appulerunt. 
Vide  praeter  rei  nauticac  fcii- 
ptores  Mifcell.    Obff.   U,   331. 


Contraritim  eft  in  Virg.  Aen. 
III.  549'  Cornua  velatarum  ob~ 
vertimus  antennarum  in  difceffu 
e  portu.  —  6'2.  Cohors  labo- 
riofa  Vlyxei  docte  pro,  Vlyfles 
laboriofus ,  irokvrkac  ,  cum  fuis 
fociis.    Cf.  17.  16. 

v.  63  —  66.  Iupiter  fecrevit 
haec  litora ,  difcretas  has  a  cae- 
teris  hominibus  fedes  habitan- 
das  affi£navit  piis,  ab  aetatis 
fuae  labe  integris ,  qui  in  fera- 
ciflimo  fcelerum  proventu  in- 
nocue  vixiffent.  Facile  perfpi- 
citur,  commifccri  h.  1.  colo- 
res  cum  Elyfio ,  piorum  fede, 
quod  et  ipfum  cum  Hade  in  ex- 
tremo  Occidente  ab  Homero 
collocatur.  Sequutus  autem 
Noiter  videri  debet,  etiam  qua 
verba ,  Hefiod.  *E^y.  167  fqq, 
Toij  h'&  h'i-%  a  v  ~^  f  "•  x  w  v  P'°" 
tov  aai  vjSs  cnraaaag  Ztuc  K^ovt- 
hv)c   y.anvaaae    irarv)^   eg    iriigartt 

yatvjc xa/  toi  jUi*  vaiovGiv 

avivfhea  Svfjciv  iy^ovreg  tv  /aaxajpwv 
vv)aoiai  traq'  ^llv.savov  fiaSvhivvjv. 
—  64.  r>5,  Ornatiilime  pro, 
poftquani  aureae  aetati  deinceps 
fucceihr  aerea  ac  ferrea.  Tres 
iilitur 


epodon  lib.  c.  xvi.   v.  59-66.        619 

Aerea  deliinc  ferro  duravit  faecula;  quorum 
Piis  fecunda  vate  me  datur  fuga. 


igitur  tanrum  ab  Horatio  aeta- 
tes  numerantur,  quum  alii 
plnres,  duas  tantum  Virg.  Ge. 
J.  1 25  fqq.  commemoret.  Sed 
in  talibus  iignientis  confians  ac 
propria  poetis  diverfitas.  Au- 
rum  inquinatur ,  corrumpitur, 
deterius  fit,  adulteratur  aere 
admixto ,  iuxta  gr.  jxiixivttv, 
quod  omnino  de  quavis  ad- 
mixtione  dici  pervulgata  res  elt. 
H.  1.  fortiori  fenfu  accipiendum  : 
aurum  plane  permutavit  aerc, 
auream  aereae  cedere  iuflit  ae- 
tati.  —  65.  Mox  aerea  faecu- 
la  ferro  duravit ,  e  duro  ferro 
procudit  ( ile  duro  eft  ultima 
ferro  Ovid.  Met.  I.  127.),  fer- 
rea  fecit.     —     quorum,     cuius 


ferreae  aetatis  fttga  datur ,  ex 
quo  ferreae  aetatis  confortio 
aufugere  licet  piis,  meliori  no- 
ftrum  parti  (v.  15O»  q«»ae 
bella  civilia  deteftatur,  me  vate, 
delecte  pro  me  auctore  ac  fua- 
fore;  quandoquidem  vetufiifli- 
mis  temporibus  coloniae  a  vati- 
bus,  confulto  piius  oraculo, 
deducebantur.  Piis  poteft  etiam 
expiicari,  ad  piorum  fedem,  ad 
piam  bominum  y&veav ;  quam- 
quam  hoc  paulo  durius.  — - ■ 
fecunda,  fecundo  omine,  fub 
fauftiflimis  aufpiciis.  Nam  et 
haec  ante,  quam  illae  educeren- 
tur,  capta  fuiffe,  ex  hifioria 
Romana  abunde  confiat. 


CAR. 


620  Q.    HORATII    FLACCI 

C    A    il     M    E    N      XVII. 

ARGVMENTVM. 

J.X071  diu  animi  dubius  fui ,  an  Varo,  infulfo  Canidiae 
amatoii  vetido  (de  qno  Ep.  V.),  partes  fuas  inhoc  carmine 
reflituerem  bonique Horatii,  quod  male  feriati  iiibrufiffenb 
librarii,  7iomcn  expuugerem.  Tanta  e7iim  huius  cum  epod. 
V.  efi  co7UU7ictio,  77iuLuaque  reriwi  ac  fcnte77tiar7im  inter 
Je  relatio,  ut  tclai7i,  ifio  fcitiffime  inchoatam,  hoc  demum 
detexi  abfolvique  f- acilli  11111771  fit  intellectu.  Scilicet,  quo 
mordacior  vaivffunae  ariis  magicae  irrifio  effet ,  virulen- 
tiffima  iro^iia  poeta  efjicaciam  eius  in  Varo  pofirema, 
quam  Ca77idia  V.  13.  fe  parahiram  nmtata  fuerat  gra- 
vifjima77i ,  incantatio^ie  fupra  fdei7i  ita  comprobatant 
ofiendit ,  ut ,  quo  certior  rci  fdes  ejfet ,  eundem  Varmn 
miferias  fuas ,  aejlumque  a77'mii,  in  quem  devotione  ifia 
co^iiectus  ejfet,  Aet7iaca  Jla^nma  faeviorem,  oratio/ie  cx~ 
plicantem,  eiusque  lcva/nen  ac  fincm  Jlcbilibus  7710 dis  a 
Ca7iidia  expofcentem  inducat.  Prccibus  laudes  eius  fub- 
texib  Varus ,  fiforte  blanditiis  ifiis  emolliatur ,  fibique 
tandem  ignofcat ;  quibus  tameti  Falinodiac  Archilochiae 
formam  pla7ic  i/iduit ,  7it  haud  difjicile  ad  iudicandum 
fit,  mulierem  ifiam  iis  omnibus  probris ,  77ialefici:s ,  fce- 
leribus ,  a  quibiis  puram  eam  praedicat,  fuiffe  inquina- 
lijfimam.  Quas  quidem  laudcs  quui7i  Varus  verfibus  ex- 
p07tat ,  recle  in  cin/i  cadere  videre  debe-nb  illa:  five 
mendaci  lyra  voles  foiiari  v.  5y.  quae  ipfa  verba 

Ilora- 


EPODON    LIB.    C.    XVII.  62  1 

Horatiani  nominis  praefigendi  anfam  dediffe  fufpicor. 
Jam  v.  52.  carmen  abfolutum  videri  poteraL  ',  fed  reni 
ad  fummum  produxit  poeta ,  inducta  Canidiae,  refpoii' 
dentis  Varo,  femetque  ipfam  rifum  facieuLis  perfona. 
Hacc  enim  Varum  animi  verba  loquutum ,  feque  adeo, 
quae  voluiffet,  adjequutam  rata,  omnibus  fefe  laetitiis 
efferenr  ita  infultat  Varo,  ut  fancte  ei  vitam  ipfa  fpe 
fua  longiorem  polliceatur,  quo  diuturniores  Jcilicct  cru- 
ciatus  effent,  ac  tales  quidem,  ut  violenta  morte,  fruftra 
tamen ,  iif  fefe  fubducere  tentaturus  fit.  —  Atque  ex 
hac  ipfa  argumenti  delineatione  et  cxquifitam  poetae  ar- 
tem  in  traducenda  Canidia  effufam  ipfamque  vividam 
rerum  adornationem  facile  cfi  adfequi;  acccdit  ad  has 
dotes  fenLenliarum  facetiffima  gravitas ,  orationis  dele- 
cLus  et  ornatus  haud  vidgaris  ac  fubinde  quaejitus,  ac 
doctrina  reconditior. 


A  1) 


622 


Q.     HORATII    IXACCI 
IN        CANIDIAM. 


V    A    1\    V    S. 


JLam  iam  efncaci  do  manus  fcientiae 
Supplex,  et  oro  regna  per  Proferpinae, 
Per  et  Dianae  non  movenda  numina, 
Per  atque  libros  carminum   valentium 


Dc- 


v.  l — 52-  Vartis  loquitur. 
Summa  exordii :  Tandem,  idque 
maximo  mfortunio  meo,  fateri 
cogor,  fcientiam  artis  magicae, 
artes  matricas ,  quas  hactenus 
vaniilimas  habui,  efle  eflicacifli- 
mas ,  veneficiorum  vim  efle 
praefentiflimam ,  in  me  ipfo 
potentiam  eorum  expertus.  Sen- 
tentiae  igitux  vis  in  epith.  ejjl- 
caci  quaerenda;  do  manus  elh- 
caciae  fcientiae ,  quod  exquiflte 
dictumpro,  concedo,  largior, 
veneiiciis  vim  inelfe  aliquam. 
Supplex  originem  proverhialis 
toC  dare  manus  locutionis  a  vi- 
ctis ,  hoftique  fefe  dedentibus 
defumtae ,  tangit,  cruciatusque 
nrguit ,  quibus  confeflio  iiia 
extorta  eft.  —  2.  Oramus  atqne 
obfecramus  alterum  per  res, 
quas  ei  fcimus  cariflimas  efle 
atque  fanctiflimas.  Appolita  igi- 
tur  obfecratio  eitapud  Canidiam, 
pharmaceutriam ,  per  res  infe- 
ras  (rcgna  Proferpinae ) ,  qui- 
hiiscum  magiae  arctiflima  con- 
iuuctio  eft  (vid.  ad  5.  52.) 
Dianam  f.  Hecaten ,  iftarum 
omninoque  magici  facri  Deam 


praefidem  (c.  1.  v.  51. )  et  ipfa 
magica  carmina  (v.  3.),  ut  ab 
incantatione  deliftat,  inftituta. 
Numina  Dianae ,  quaeiite,  in 
potentia  huius  Deae  declaranda, 
ut  XV.  3.  et  centies  alibi.  — 
non  movr.mla ,  axivyjra ,  quae 
flecti  nequeunt,  proprio  Deo- 
rum  inferorum  attributo.  Ma- 
gis  tamen  ad  fententiam  loci  ap- 
pofitum  videtur,  fi  cum  pleris- 
quc  intelligas  Dianae  numen 
non  irritandum,  exaiperandum, 
refpectn  immenfaa  eius  poten- 
tiae  ( unde  c-E/xvij,  hnvi)  Seo;, 
uti  v.  c.  Apollon.  Pih.  III.  1213. 
audit)  et  quod  dea  iracundior 
habebatur  ob  phafmata  (hatnrki)- 
rig  Theocr.  II.  14.)  ac  phreni- 
tidem ,  qua  lunatici  laborant, 
ab  ea  immitti  credita.  Noiter 
A.  P.  454-  fanaticus  error  et 
iracunda  Diana  t  h.  a  Diana  ira- 
cunda  menti  iniectus.  —  4.  5. 
Per  artem  tuam  eflicaciiumam. 
J-jibros  carminum  vocat ,  ob  in- 
finitam  formularum  magicarum 
multitudinem  ,  quas  iu  libros 
digeflas  fuifle,  fuperititione  ifta 
tum  temporis  robur  nacta  ,  ad- 
niodum 


EPODON    LIB.    C.    XVII.      V.     1-8- 


62  3 


Defixa  caelo   devocare  fidera, 
Canidia,   parce   vocibus  tandem  facris, 
^itumque  retro  folve,    folve    turbinem. 
Movit  nepotem   Telephus  Nereium, 


In 


modum  probabile  eft.  Forte 
tamcn  fimpliciter  magnam  Ca- 
nidi.ie  in  arte  fua  fcientiam 
rua°na  hac  formularum  copia 
declnrare  voluit  poeta.  lam  ge- 
neralem  magicae  poteftatis  110- 
tionem  declarant  fubiecta:  va- 
lentium  devocare  fdera  ,  quae 
ipfam  lunam  cum  fideribus  de- 
ducere  poffunt,  quaelita  fpecie ; 
quandoquidem  hocinter  fumma 
fere  virtutis  magicae  miracula 
refertur.  Virg.  Ecl.  VIII.  69. 
Carrnlna  vel  caelo  poffunt  deduce- 
relunam,  etpaffim.  Cf.  fupra  V. 
46.  Sidera  defixa  vel  proprie, 
quae  coelo  aflixa  funt,  ex  anti- 
quiifima  opinione,  a  poetis  palhm 
exprefla  {  v.  ad  Virg.  Aen.  IV. 
/\Q'2-)  »  att<  augendam  h.  1.  ma- 
giae  potentiam  fatis  efficaci ;  vel 
funt  incantata  ,  hthsi/ttva  ,  obli- 
gata  incantamentis,  proprio  artis 
vocabulo.  Vid.  ad  I.  27.  extr. 
Illud  tamen  accommodatius  h.  1. 
—  6.varcevocibus  facris,  1-kwOvj, 
fifie  incanlationem.  Sacris,  quo- 
niam  inter  facra ,  Diis  inferis 
facienda,  inc.uitatio  peragebatur. 
Male  nonnulli  ctim  Cruqu. 
fcliol.  exponunt:  nefariis ,  exe- 
crabilibus.  —  7.  retro  Jolve 
turbinem ,  docta  brevitate  pro, 
retro  age  turbinem ,  qbu&ov, 
ila   ut   refolvaniur   licia,     intex 


rotandum  ei  innexa.  Simplicior 
quidem  ratio  fuerit ,  exponere : 
remitte  ,  inhibe  curfum  rhombi, 
retro  agendo,  revolvendo  cum  : 
fed  altera  doctior  et  ad  rem  ma- 
gis  appofita  videtur.  De  rhom- 
bo  h.  1.  dicere  nihil  attinet. 
Adeant,  quibus  opus  eft,  intpp.  ad 
h.l.etad  Ovid.  Faii.  II.  575.  ad 
Propert.  II.  2 1.  55.  et  III.  4.  26. 
et  ad  Lucan.  VI.  460.  primo 
autem  loco  Pind.*  Pyth.  IV. 
380.  Superftitiofae  huius  moli- 
tionis  ,  et  rhombi  celorrima  ro- 
tatione  ( unde  citus  turbo  h.  1. 
dictus  )  circumagendi ,  et  licii 
ei  implicandi ,  cauffas  a  meta. 
phorica  loquendi  ratione  unice 
repetendas  efTe ,  in  promtu  eft 
videre.  Sollennia  enim  de  amo- 
ris  vehementia,  animum  angen- 
te  ac  perturbante,  hovticSat, 
a°i  (appolita  comparatione  Tib. 
I.  5.  3.  Namque  agor,  ut  -per 
■pluna  citus  fola  verbere  turbo  \ 
verfari ,  agitari  amoris  Jlv.ctibus 
et  iim. ;  tum  ivhthLcSjii  iovtri, 
illaqueari,  irretiri ,  amore  caet. 
quod  adeo  filo  implicito,  illud 
contra  torto  rhombo  repraefen- 
tabatur.  Caeterum  iliud  tandern 
et  repetitmnyblveariiini  aeiium, 
quo  mifere  cruciaretur  Varus, 
eerejjie   adumbrant. 


62/f.  Q.    HORATII    FLACCI 

In  quem  fuperbus  ordinarat  agmina 
Myibrum,    et  in  quem   tela  acuta  torferat. 
Vnxere  matres  Iliae  addictum  feris 
Alitibus ,    atque  canibus  homicidam  Hectorem, 

Poft- 


v.  S  —  ^S-    Mngnam  irrifio-  rat ,  in  aciem  eduxernt,    quem 

nis  vim   habent  placatae   maxi-  proelio  nggreffus  fuerat,     et  in 

xnoium     heroum ,      nominatim  quem  t.  a.   torferat,    non  exor- 

Achillis,  irae  exempla,   quibus  uant  antocedentia ,     quafi   eflet, 

Canidiam  ad  mifericordiam  pei--  quocum  proelium  gefferat ;    fed 

flucere  conatur  poeta ,    in  qui-  proprie    accipienda,      in   quem 

bus  ipfam  orationem,  maieltatis  ipfe  tela  direxerat,    quem    ipfe 

plenam  illam  ac   bafilico  gradu  telis  petierat.       Defumtum  lioc 

fefe  efferentem ,    ad  iliudendam  haud    dubie   e   tragoedia  aliqua 

Canidiam    egregie    comparatam  deperdita,  quorum  plura  adhuc 

animadvertas.        De      Telepho,  extantia  frajjmenta  abunde  com- 

Myforum  rege,    in  pugna   cum  probant,  Telephum  non  minus, 

Achivis,    ad  oram  fuam,  quum  quam  Oreftem ,   fcenis  agitatum 

ad  oppugnandam  Troiam   profi-  fuiffc.        Contra    Vlyffem    eum 

cifcerentur,  appulfis,   ab  Acbille  ftetiffe    memorat    Tzez.    ad  Ly- 

vulnerato   ab   eodemque    fanato  coplir.  2oq. 
adi     Hygin.     fab.     Cf.     ibique 

Munck.    Sollenuc  hoc  placabilis  v.    11  —  14.     Idem  Achilles 

irae  exemplum  poetis.   Propert.  Hectoris  corpu*  fuis  fepeliendum 

II.    1.    65.   IVIyfus  et  Haemonia  reddidit,     a   Priamo     exoratus. 

iuvenis  qua    cujpide    vulnus  fen-  Quaelito    haec    ornatu    infiruxit 

ferat,     hac  ipfa    cufpide  fenfit  poeta.       Sepulturam    docte  de- 

opem,    ubi      plura     congeffere  clarat   unctio,  eam  cum  lotione 

intpp.  Adde  Meziriac.  adOvid.  corporis  praegreffa,  aque  mulie- 

Her.   IIL   p.    235   fq.    Ncpotem  ribus    peragi    folita.        Homer. 

Nereium,  Nerei  f.,  auguftiore  ap-  II.    e.  350.   Kcu   tots   5;j  XoZaJiv 

pellatione    AchjJlem     indigitat,  ts  x«i   ijksi^av     A.1V    ikaiva ,    et 

quo  gravius  illud  exemplum  ad  alibi.    Laudant  Ennii:     Tarqui- 

animuin  Canidiae  accideret.   —  nii  corpus  bona  femina   lavit   et 

g.  Adverfus  quem  ifte  (pro  qno  unxit.    —   Hectoris   corpus  ad- 

eft    fuperbus,      /jmyakoipgovswv,  dictum,    deftinatum    ab    Acliille 

confidens    viribus    fnis,     ferox,  alitihus   atque    canibus.       Refpe- 

ornatu  e  re  ipfa  petito)  agmina  xit  poeta    mitias    Achillis   apud 

Myforum,   copias  fuas,  ordinu-  Homer.  II.  x-  345-   W  (**>  *v°v» 

yovvwv 


EPODON    LIB.    c.   xvir.    v.  9  -  1 8- 


625 


Poftquam  relictis  moenibus  rex  procidit 

Heu !  pervicacis  ad  pedes  Acliillei. 

Setofa  duris  exuere  pellibus 

Laboriofi   remiges  Vlixei, 

Volente  Circa,    membra;  tunc  mens  et  fonus 

Relapfus,  atque  notus  in  vultus  lionor. 

Dedi 


yovvarJ  yovvd^so  —  w;  euM  $c~ 
c:  ffSjs  ys  kvvh$  K£<J)aAJj;  axa- 
k&kv.oi ,  et  \f/.  185.  'Ektoo*  h' 
CDTt  hdiCM  Tloioc/j.ihyv  irvoi  loarrs- 
fxiv  ,  ikka  Kvvrcffiv.  —  homici- 
dam ,  «vhoo(p6vov  ,  Homerieo 
epitiieto,  v.  c.  II.  a.  242.  w. 
509.  Itd  et  Kvhoov.TKsioii  de  pir- 
gnis  pairim  Homerus.  —  15. 
Pofiquam  Pviamus  relictis  moe- 
nibus,  Achivorum  caftra  iugref- 
fus ,  Achilli  fupplex  factus  eft. 
Cf.  I.  10.  15  fqq.  Signate  regis 
appellatione  ufus  eflpoeta,  in 
notanda  iniqua  eius  conditione, 
ad  quam  pietas  ipfum  defcende- 
re  coegiffet,  quam  eandem  to 
heu  repraefentat,  quod  ad  totam 
fententiam  referri  debet.  — 
ad  pedes  procidit ,  vpottoipciSs 
«■oouiv  'Ay^ikyoc  sXvc&iij  llomer. 
II.  w.  510.  —  pervicacis,  cedere 
nefcii,  quantumvis  duri.  Eadem 
virtute  Claudian.  XXXIX.  15. 
Jllanibus  Hectoreis  atrox  igno- 
rit   Achillcs. 

r.  15  — 18.  T3e  remigibus 
T.  fociis  Vlyflis  a  Circa  iu  fues 
aliasque  beftias   immutatis,     ab 

Tom.    II. 


eademque,  VlyfTe  deprecante, 
prifiinae  formae  reftitutis  vid. 
OdyfT.  L.  X.  —  membra  fetofa 
duris  pellibus ,  doctius  qnam, 
dura  h.  amicta  fetofis  pellibus, 
omnino  pro ,  formam  fuillam 
exuere.  Homer.  1.  d.  v.  5Q3. 
tujv  6  nc  /xbv  /jskiwv  Tpiy^sc 
iqqsov  ,  ac  irpiv  sifivcs  (()<xo/j.cxkov 
ovk6/j.tvov ,  to  Gtpt  irops  ircTwa 
Kip/.?).  —  17.  I'olevte,  an- 
nuente  Circa  Vlyflis  precibus 
laboriojl,  rockaci(f)povcg ,  perpe- 
tuo  eius  epitheto;  fed  ajterum 
quaefite  de  Circa,  tanquamdea. 
—  tum  prifiina  ipfis  forma  red- 
dita  eft.  Sed  vividior  ad  ani- 
mi  fenfum  eft  per  partes  facta 
metamorphofeos  iftius  defcriptio, 
ut  II.  20.  g.  Atque  ita  conitanter 
Ovidiuy.  - —  Sonus,  vox  huma- 
na  antea  dilapfa  erat,  h.  eva. 
nuerat;  iam  relahitur,  dum  cor- 
pori  fefe  iterum  infinuat ,  ei 
xedditur  ;  pulchre.  Hinc  facile 
perfpicitur ,  foni  proprium  h.  1. 
verbnm  effe ,  per  auram  diditi 
ac  difperfi.  —  notus  honov» 
proprium  oris  decus,  prifiina 
humana  facies.  Ita  r.oti  rul- 
Kr  tus 


626 


q.    IIORATII     FLACCI 


Dedi  fatis  fuperque  poenarum  tibi, 
Amata  nautis  multum  et  inftitoribus; 
Fugit  iuventas ,  et  verecundus  color 
Reliquit  offa  pelle  amicta  lurida; 
Tuis  capillus  albus  eft  odoribus, 
ISullum  a  labore  me  reciinat  otium. 


Vrget 


tus  Virg.  Aen.  I.  684.  Cf. 
I.   2.    10. 

Vv.  10,  fqq.  opponi  putandi 
a  poeta  Canidiae  profeflioni  ac 
minis  c.  V.  vv.  73  —  gz.  pro- 
ditis.  Exponit  adeo  Varus,  no- 
vilhmam  iucantationem ,  ad 
quam  ibi  accingeretnr  Canidia, 
exfpectationera  ftiam  iniectis  di- 
rifhniis  amoris  cruciatibus,  qui- 
bus  plane  peremuliiui  fibi  vi- 
deat,  egregie  fnitinuiffe ,  feqtte 
adeo  nitnis  acerbas  iam  pervi- 
cacis  contuntaciae  fuae  poenas 
dare.  Sponte  intelligitur,  va- 
nitati  iftius  artis  atque  ipli  adeo 
Canidiae  adftructa  feu  potius 
adficta  hac  efficacia  oius  mifcr- 
rime  a  poeta  illudi,  hocqne, 
ne  quis  anibigat ,  interiecta  ho- 
norifica ,  fi  Diis  placet ,  Cani- 
diae  appellatio  diferte  innuit. 
Vrbaniilimam  contumclhun, 

quae  v.  2o.ineft,  Schol.  Cruqu. 
fatis  commode  ita  expoftiit :  vi- 
detur  eani  laudare,  quafi  tam 
pulchra  fit,  ut  mereatur  habere 
tot  amatores ,    fed  revera  magis 

D 

illam    vituperat.       Scilicet,    fi 


fententiam  urbanitato  fua  denu- 
des ,  erit :  O  propudiofae  libi- 
dinis  mulier ,  quae  viliffimis  t« 
proftituis  horninibns ,  quaeftus 
gratia.  Nofter  III.  6.  30.  feu 
vocat  inftitor,  feu  naris  Hifpa- 
vac  magifter ,  dedecorum  pretio- 
fus  enitor.  —  21.  Eflectus  amo- 
ris  vehementifhrni.  Fugit  iu- 
ventas  ,  vi»or  iuvenilis ,  et  co- 
lor  verecundus,  rofetts,  floridus, 
vegetus  reliquit  oovpus  nieiim, 
macie  plane  confectum,  tabi. 
dum.  Pro  corpore  macilentd 
tvafytu?  pofuit  ojfa  pelle  amicta 
lurida  h.  cutem  rugis  oblitam, 
ipiisque  oflibtts  admotam.  Appo- 
fite,  qtta  verbaacfenfurn,  Plaut. 
Captiv.  I.  2.  3°-  £g°  <7W'  '"" 
maerore  maceror,  macefco,  confe- 
nefco,  et  tabefco  mifer  ;  ojja  atqu» 
pellis  fum  mifera  maci  itudine. 
lam  Theocr.  II.  ,<J8-  de  amore : 
atxt  fjuv  XC>("?  rl£v  o/Jiolci  ffivzx* 
irokXay.t  5«\^w  ,  kqqtvv  <>'  t*  v.t- 
(p«A;j{  ■jraffcu  T?'Xh1''  C(VT°i  ^s  ^01' 
iri  C7T£  sV  Y\c  v.<xi  hsq/xix.  Sil.  II. 
4C6*.  iam  lurida  fola  tecta  cute. 
et  venis  male  iuncta  trementibus 
ojfa  extant ,  conjumtis  viju  de- 
for- 


EPODON    LIB.    C.  XVII.   V.   IQ-^O. 


627 


Vrget  diem  nox,  et  dies  noctem,  neque  eft 
Levare   tenta  fpirrtu  praecordia. 
Ergo,  negatum,  vincor,  ut  credam  mifer, 
Sabella  pectus   increpare  carmina, 
Caputque  Marfa   diililire  naenia. 
Quid  amplius  vis  ?    O  mare  et  terra !    ardeo, 

Quan- 


formia  membri.t.   —    23.  Capil- 

lus  meus  albns  factus  eft,   inca- 

nuit    tuis    odoribus ,    (pa^fxdy.oic, 

veneGciis,      incantatione      tua ; 

non  quod  noxiis  unguentis,  qui- 

bus    feftinentur    cani ,      Canidia 

Vari   cnput    tinxerit,     ut  Gefh. 

hariolabatur ,   fed  quod  ex  amo- 

ris  iniecti  diritate  tantam  animi 

aegritudincm    contraxiffef ,      ut 

crines  albefcerent.  —  24  —  26. 

Continua    animi    onxietate    op- 

priraor.      Nullum  otium  reclinat 

me  a    Jubore ,     docte    et  ornate 

pro ,   ne  tantillum  quidem  tem- 

poris  datur ,    quod  vacuum   fit, 

quo   reclinare   me ,     requiefcere 

poffim  ,    animus  relaxetur  a  la- 

bore ,   cruciatu,   angore.   Labor, 

laborare    de    amoris    aeftu    ani- 

mum  conturbante  pafiim  poetae. 

Cf.   I.   17.    19.   —    25  fq.  Dies 

noctesque  urgent  fefe  ,    h.  fucce- 

danr  fibi  invicem   ( eadem   ima- 

ginc  qua  IV.  7.  9.      Ver   prote- 

rit   aeftas.    Vid.   ad  II.    itf.   15. 

truditur  dies  die  )  ,   oriuntur  oc- 

ciduntque,    neque   tamen  eft  le- 

vare  caet. ,    datur  levamen  prac- 

ccrdiis  fpiritu     fupprefTo    tentis, 


diftentis,  h.  neque  interdiu  ne- 
que  noctu  refpiivire  licet ,  ani- 
mus  vacat  aliquantifper  anxicta- 
te.  Proprie  praecordia  h.  1.  po- 
fuit:  nam  ea  refpiratione  le- 
vantur  f.  tolluntur. 

v.  27  fqq.  Sane  effecifti,  quod 
volueras ;  ecce  me  victum,  eo 
iam  adductum,  ut  credam  ne- 
gatum,  quod  antea  milii  per- 
fuadere  haud  potueram  ,  nimi- 
rum  Sabella  caet.  artes  magica* 
effe  efhcaciffimas,  mifer,  mco 
ipfius  exemplo  edoctus  ,  in  me 
ipfo  earum  vim  expertus.  Varus 
nactenus  ne°averat  vim  iftam, 
quod  Canidiae  amorem  afperna- 
tus  effet ,  leviorem  eius  incau- 
tationem  fusque  deque  habuiffet. 
Pro ,  carmina  ma°;ica  efficacia 
effe,  duas  fpecies  pofuit,  ens 
pectus  increpare  h.  commoveie, 
conturbare,  mentem  eripeiv, 
iisque  caput  diffilire ,  difhndi, 
disrumpi ;  re  fcftive  cd  homi- 
nem  translata,  quae  de  anguibu* 
fere  a  poetis  memoratur.  Virg. 
Ecl.  VI fl.  71.  Frigidus  in  pratis 
cantando  rumpitur  anguis.  Ovid. 
Ri*  2  Am. 


62  8  Q.      MORATII     FLACCI 

Quantum  neque   atro   delibutus   Hercules 
Neili  cruore,    nec  Sicana  fervida 
Furens  in  Aetna  flamma.      Tu,    donec  cinis 
Iniuriofis  aridus  ventis   ferar, 

Cales 


Am.    II.    i.   25.    eodem    verbo  Neffi    delihutus  h.    vefte    Neffi 

ufus  :    Carmine  dijjiliunt ,    abru-  cruore  infecta   indutus  ,    confla- 

ptis  faucibus,  angues.  Idem  Met.  gravit;    appofita    comparatione, 

VII.  203.  Vipereasrumpo  etver-  quandoquidem       idem       ipfum 

bis    st    carmine    fauces.        Male  Deianirae     mittendae     exitiofae 

nonnulli   de    araentia    atque   iii-  iftius  veftis  cauffafuit,   nimirum, 

fania  iniecta  cogitanr.      Iam  ob-  ut  Ilerculem    ab    aliarum    femi- 

ferva  divitias  poetar  in  varianda  narum  amore  avocaret,   fibique 

carminis  mngici  notione.    Odo-  devinctiorem  redderet.  —  atro, 

res  v.  23.  appellat ,    ornamento  perpetuo   veneni    epitheto.    — 

ex  adiunctis  arrepto,    et  v.  2g.  32.   quanta  nec  Aetnae  flamma 

naeniam ,      de   quavis    carminis  eft.    Augendae  fuaque  luce   col- 

formula  adbiberi  folitam.    Simi-  luftrandae  imngini  appolita  funt 

liter  Ovid.  A.  A.  102.    Mixta-  furens ,    quod    proprmm    poctis 

que  cum   magicis  naenia  Marfa  de   ignis  vebementia   (v.  Bentl. 

fonis.    Tum  a  Marfis  ac  Snbinis  b.  1.  *)   et   fervida,  effcrvefceute, 

illas  artes  defignat,   populis  ifta-  exuntlaute  igneis  globis  (  ut  un- 

runi  exercitio  quondam  infami-  dans   Aetna   Virg.   Ge.    I.    472. 

bus ,     ut    notilbmum.    —    30.  ubi   vid.     Cerdam ) ;     ita   enira 

Ouid  ulterius  faevis  in  me,  amo-  accipiendum  h.  1. ,    ne  vim  de- 

ris  tui  flammis  peruftum  ac  ma-  fcriptae  rei   deftituat  epitbeton. 

ceratum ,    qnod  quidem  veneli-  Senec.    Hippol.     101.  alitur   et 

ciis    tuis    effectum    dare    volue-  crefcit  malum ,     et  crcfcit  intus, 

ras?      Mngnam    orationis    tvar>-  qualis  Aetnaeo  vapor  exundat  an- 

■ysi«v ,    qiia    amoris  aeftum    ex-  tro ,    de    amore   Pbaedrae.    Iarn 

plicuit     axaggeravitque     poeta,  Catull.  LXVIII.  53.  Cumtantum 

vel   bebctior    fncile    adfequatur.  arderem,    quantum    Trinacria  ru- 

Mirae  ftatim   feftivitatis   elt  pa-  pes  caet. 

ratragoedians  exclamatio  (o  ma-  v.  33  fqq.   Sententia  fatis  ex- 

re  et  terra  !  ) ,   quae,  quamente  pedita  vidctur :    Tu,   nibil  mei 

ifta  a  Varo  proferantur,    optim»  miferata,  urges  opus  tuum,  non 

aperit.      Ardeo      amoris     igne,  prius  deliftis   a   coepta    incanta- 

quanto  neque  Hercules ,    cruore  tione,     quam    plane    abfumtu» 

atque 


EPODON    LII5.    C.  XVII.    V.    5  1  -  4o.  (JiQ 

Cales  venenis  ofTicina  Colchicis. 

Quae  finis  ?  aut  quod  me  manet  ftipendium  ? 

Eflare:   iuflfas  cuin  fide  poenas  luam; 

Paratus  expiare,  feu  popofceris 

Centum  iuvencos,   five  mendaci  lyra 

Voles  fonari ;   tu  pudica ,   tu  proba 

Peram- 


atque  in  cinerem  redactus  fue- 
ro;  fed  prioris  commatis  enun- 
tiatio  confragofa  admodum  ac 
dubiae  lncis.  Forte  locum  ita 
■oxpedias  :  t u  cales  venenis  ,  tu 
neva  usque  igni  niagico ,  quo 
torreor ,  alimenta  fuggerisj  ut 
plane  inde  calefcas ,  colluceas, 
adhcinae  inltar ;  unde  eo  deve- 
nit  poeta  ,  ut  ipfam  Canidiam 
feiiiva  translatione  ojjlcinam 
diceiet.  Ita  tamen  minus  effi- 
cax  ifta  videri  poilit  defi<niatio, 
ideoque  Canvdiam  culidam  vene- 
norum  officinam  dictam  ptitem, 
quatenus  magicarum  rerum  ap- 
paratum,  quo  inltructiflima  eft, 
di^erit ,  et  ufui  adhibet,  ad 
Varum  excruciandtim  converfa. 
Cales  adeo  ab  olhcinae  notione 
pendere  puta.  Excufatior  autem 
metaphorae  iftius  audacia  ob  ap- 
parationem  magicam  ,  ijrne  ac- 
cenfo  oflicinae  fpeciem  aniino 
obiicientem.  Illa  autem ,  donec 
in  cinerem  redactus  iim ,  orna- 
tiflune  poeta.  lerar  ventis ,  a 
veiuis  difliper,  per  auram  ia- 
cter.  —  iniuriojis,  protervis, 
tppohto  ad  rem  epitheto.     Vid. 


ad  I.  2.6.  2.  —  56.  quod  me 
manet  ftipendium,  quid  tibi  a 
me  praeitari  vis ,  quid  mihi  fa- 
ciundum  eft,  ut  placeris ,  ut 
cruciatibus  iftis  exfolvar.  Sti~ 
-pendium  adeo  h.  1.  eft  opus,  ne- 
gotium ,  poenae  loco  ,  quo  al- 
teri ,  tanquam  victori,  fatisiiat, 
iniunctum.  Ita  Euryftheo  XII. 
ftipendia  Herculem  debuiffe  di- 
cit  Iuiiin.  II.  4.  Translatum 
adeo  eft  a  mulcta,  victis  a  vi- 
ctore  irnponi  folita,  quae  tra- 
latitio  loquendi  ufu ,  ad  quem 
v.  fq.  alludit ,  ftipendium  ap- 
pellatur.  Si  hmpliciter,  quam- 
quam  docte  fatis ,  flip.  explices, 
iroivyjv  ,  ■  cxvtitsivsv,  merccdem, 
h.  poenam  ;  incommoda  per  fe 
erit  fententia  ( non  enim  de 
poena ,  quam  gravem  fatis  iam 
perpelTus  ellet  Varus ,  fed  de 
iine  eius  hic  quaeritur)  neque 
cum  feqq.  (vv.  53  —  4*"0  ^e" 
ne  roncilianda.  —  37.  poenas 
iuffas ,  imperatam  mulctam  ex- 
folvam  cum  fde  ,  fuleliter,  ita 
ut  impcratis  fatisfacum;  omni- 
110  pro,  minilterium,  quodcun- 
que  mihi  iniunxeris,  curatc  ac 
Rr   3  We- 


63  o 


Q.    HORATII    FLACCI 


Perambulabis  aftra  fidus  aureum. 
Infamis  Helenae  Caftor  offenfus  vice, 
Fraterque  magni  Caftoris,   victi  prece, 
Ademta  vati  reddidere   lumina. 
Et  tu,  potes  nam,  folve  me  dementia, 
O  nec  paternis  obfoleta  fordibus, 


Nec 


ndeliter  exequar.  —  38-  £*> 
■piaturus ,  redemturus  culpam 
meam  vel  Hecatombe  adeo,  aut 
carmine,  quo  tuas  virtutes  fr.i- 
licet  aeternitati  confecrem; 
iitrumqne  ad  Canidiam  illuden- 
dam  mire  efficax  ac  mera  ama- 
ritudo.  Primum  enim  veneficae 
ilti  tleae  potentis  fpeciem  tri- 
bnit,  cuins  defendendae  aver- 
runcandaeque  irae  victimas  cae- 
di  neceffe  fit,  in  altero  mendncii 
plenum  iftud  carmen  futurum 
mendaci  lyra  liberrime  profof- 
fus.  JLyra  fonari ,  nskot^iilffSai, 
cani,  celebrari.  —  Tu,  quod 
pudicitia  ac  probitate  tua  mere- 
ris ,  effereris  in  caelum  laudi- 
bus ,  refereris  a  me  inter  fidc- 
ra;  plane  ut  Caefaris  decus  ftel- 
Us  inferere  III.  25.  6.  Delecte 
autem  perambulabis ,  quatenus 
Canidia,  novum  fidus  Horatii 
ope  facta,  per  caelum  fefe  cum 
reliquis  movebit,  idque  cum 
fupeibin  quadam  (huius  enim 
adiunctam  notam  habet  fore  hoc 
verbum  )  ,  ob  partum  iftud  de- 
cus.  —  aureum,  y^ovao^nxi^, 
rplendidum. 


v.  42  fqq-  Multae  artis  eft 
locus,  qui  fequitur,  in  Cauidia 
placanda  eademque  mordacifli* 
mis  ccntumeliis  profcindenda 
ad  Archilochi  exemplum  piane 
elaboratus.  Excoecatus  fuerat 
Himeraeus  ille  lambographus 
ob  Helenam  carmine  a  fe  tra- 
ductam  (  xaTYiyogiav  vocat  Plato 
in  Phaedr.  T.  III.  p.  243.  A.) 
a  Diofcuris  ,  fratribus  eius ,  ab 
iisdemque  vifuni  recuperarat, 
Palinodia  facta ;  de  qua  fabula 
adeundi  Paufan.  III.  19.  Lucian. 
T.  II.  p.  493.  Ifocr.  in  Helenae 
Encom.  p.  320.  et  Conon  Narr. 
XVIII.  p.  15.  ed.  Kann.  Propoiito 
igitur  ad  mitigandam  Canidiam 
aptifiimo  hoc  placabilis  Deorum 
irae  exemplo,  fubtexit  ftalim  Pa- 
Jinodiam  (  v\'.  46  —  52),  Steli- 
choreae,  cuius,  quod  reliquum 
eft,  fragmentum  in  Argum.  c. 
16.  1.  I.  laudavimus,  fimilli- 
mam.  Cajtor  cum  fratrc,  Dio- 
fcuri  mmgnit  in  Deorum  nurae.' 
rum  relati,  commnni  Dcorum 
ac  proprio  Diofcurorum  indigi- 
tamento.  Vid.  Hemfterh.  ad 
Lucian.  T.  I.  p.  233.  —  offenfx 
vne 


EPODON    LIE,    C.  XVII.    V.  4l-50. 


631 


Nec  iii  fepulcris  pauperum  prudens  anus 
Novendiales  diflipare  pulueres. 
Tibi  liofpitale  pectus,  et  purae  rnanus: 
Tuusque  venter  Pactumeius;   et  tuo 

Cruo- 


vice,  forte   Helenae,    per    Stefi- 
chorum    vatem    infami     factae, 
irati   Arcliilocho,     quod   Hele- 
nain  fororem    fuam   cnrmine  in- 
faniaffet ,    ademerunt   ei   lumina, 
\ifu   privarunt   eum ,    eundcm- 
qie  ei  reddiderunt,   reitituevunt, 
pr?ce  eius  victi  ac  placati.      Ob- 
fer/a  doctam    brevitatem,    qua 
iita  expofuit  poeta.      Caeterum 
prr.eter     Palinodiam     hymuum 
«tiarn  Stefichoium  in  DioTcuros 
feciflh  haud  abfurde  cxhoc  loco 
colliiiis.   —   45.    Preces  bae  ad 
Canidiam  fiunt,   tanquam  Deam, 
quo  fncilius  placetur,  Diofcuro- 
rum  esemplo  adducta  ;   id  quod 
docte    declnrat     formula    potes 
nam ,   bvvaeoii  *  ag  ,  precibus  ad 
Deos  factis  interiici  folitn.    Vid. 
ad  I.  23.  2g.   —   folve   me  de- 
mcntia  .    fxavi» ,   amoris  iufnnia, 
cruciatibus  ,    mentem   mibi  eri- 
pientibus  ;   quod  follenne  poetis, 
in   amore   graviori,    —    Preces 
fequmitnr   laudes ,     blande   pal- 
pantis    fpeciem    habentes ,     fed 
mmdaciflimo  felle   fuiTufae.  E<- 
•wy<K«S$     enim    eas    r.ccipiendas 
efle,    quis  non  videt?    O    quae 
nec  obfoleta ,    foeda  ,    immunda 
abiecta,   es  propter  paternas  for~ 
des,  natalcs  fordidos,  humiles, 


quae    adeo    nobiliffimo    genere 
oriunda  es.      Adnlterio  piogn.i- 
tam  inteiiiguiit  Scholl.  vix  com- 
mode   per  loquendi  ufum.    Sor- 
dibus      obfolefcere    dixit     etiam 
Cic.    Or.    pro    Sext.     2g.      — 
47.  Nec  per   artes  magicas  ne- 
faria   perpetras.       Pro  hoc  fpe- 
ciatim    poeta:      haud     prudens, 
gnara,    docta   anus  (fatis    amare 
hoc  adiectum^  es,  difjipare,  haud 
diflipas  pulveres ,    eruis,  furaris 
cineres  novendiales ,    nono  pofl- 
qunm  corpus  moituum  aut  cre- 
matum     effet,    die    reconditos, 
adeoquerccentes,  vixdum  repo- 
litos,   tepidos  adliuc.   IIos  enim 
cum    oflibus    expetebant   fagae, 
utpote    ad     praeitigias    ma£ica.s 
tnnto  eflicaciores ,     quo  tepidio- 
res   adliuc   ab   i£ne  rogi  effent. 
Ovid.  Heroid.  VI.  90.    Certaque 
de     t&pidis     colligit    cffa    rogis. 
Lucan.  VI.  555-  arder.tiaque  offa 
e    mediis    rajtit    illa   rogis.      In 
fcpulcris  jmuperuin  impmiegraf- 
fabatur  Canidia  ,    nam  haec  nec 
cuftodita,  nec  muro,  ut  diticrum, 
fepta  erant.    Delecte  autem  dif~ 
fipare,   de  cineribns,   qui  curiofe 
a  propinquis    collecti  religiofe- 
que.  conditi  fuerant ,   loco  motis 
ao  fnrreptis;    in  quo  atrociilimi 
Rr  4  iaci- 


65^  Q«     HORATII      FLACCI 

Cruore   rubros  obftetrix  pannos  lavit, 
Vtcunque  fortis  exfiiis  puerpera. 

G     A     N     I     D     I     A. 

i     Ouid  obferatis  auribus  fundis  preces? 
Non  faxa  nudis  furdiora  navitis 
Neptunus  alto  tundit  liibernus  falo. 


Inul- 


facinoris  atque  facrilegii  adeo 
notatio  eft :  tum  nnturam  cine- 
ris  illnd  verbum  depingit,  inter 
eruendum  vento  commoii  ac 
fparfi.  —  qg.Tibi  pectus  liofpi- 
tale ,  mite  ,  mifericors  ;  a  tuis 
veneficiis  abeit  faevitia,  crude- 
litas.  —  mnnus  purae ,  ayval, 
v.CK^a^x) ,  fcelerc  gravi  haud 
pollutae ;  tu  non  furripis  pue- 
ros,  quos  lenta  fame  neces. 
Vid.  carm.  V.  —  50.  Pactu- 
meius  tuus  venter  eft ,  li.  „tuus 
psrtua  et  iilius.  Nam  hoc  no- 
men  Pactumeius  eft  nomen  fup- 
pofititii ,  quem  fibi  filiuni  elle 
dicebat :  fupra  enim  (V.  5  fq.) 
fuppofititii  partus  ipfam  ream 
fecit.  Venter  autem  hic  pro 
partu  ponitur"  ita  optimeSchol. 
Cruquii,  in  quo  utique  acquie- 
fcendum  cenfeo.  Cf.  Bentl. 
—  pannos  rubros  ,  tinctos  tuo 
cruore ,  non  aliunde  adfperfo, 
qno  fraudem  fcilicet  faceres,  Fa- 
cile  perfpicitur,  totius  fenten- 
tiae  vim  verti  in  tuo.  —  52« 
Vlcunque ,  quotiescuuque  pner- 
pera  facta  es.  Sed  nmare  ita 
adornavit  fententi.un  poeta,    ut 


ftatim  appareat ,  fraudem  feciffef 
ac  puerperium  fimulalfe  Canj. 
diam.  Nam  fortis  e  lecto  firrgp» 
integris  viribus,  pnerperio  haid 
afTecta ,  quod  et  ulterius  v.  ex- 
jllis  declaratur. 

\  v.  53.  Exquifitae  arti)  eft 
ironia ,  in  ipfam  Caiiidiae  ora- 
tionem  invecta ,  qua  eam  cupi- 
de  credentem  ,  quae  Vari.s  per 
cavillationem  de  potentis  artis 
eius  conqueftns  effet ,  ftolide- 
que  inde  ferocem  inducendo, 
turpiter  ludos  facit  poeta.  Irri- 
fionis  aliquam  fpeciem  habet 
fententia  interrogative  enuntia- 
ta  :  quid  ohf.  a.  funclis  preces  7 
pro ,  vanae  preces  tuae  fiuit. 
Auies  ohferatae ,  claufae  (ut 
Cic.  de  Amicit.  92.),  obft.ru. 
ctae  ( Virg.  Aen.  IV.  440. 3 
honiinis  funt  preces  non  admit- 
tentis ,  afpernantis  fupplicem 
—  54'  55-  Saxa  non  furdiorc 
naritis  Neptunus  tundit  falo 
h.  non  furdiora  funt  f.  quat 
Neptunus  alto  falo  tundit,  qui 
bus  altos  fluctus  impingit,  alli 
dit;  angufiiore  fpecie  pro,  quai 
fluclibus  pulfantur,  &AtxTV*a 
SaAftff 


IlFODOJ*    LIB.    C.  XVII.     V.   51-59.  6jj 

Inultus  ut  tu  riferis  Cotyttia 
Vulgata,   facrum  liberi  Cupidinis'? 
Et   Efquilini   Pontifex  venefici 
Inpune  ut  urbern  nomine  inpleris  meo  ? 

Quid 


B«>.a?<Tix,  fcopuli  marini;  ad- 
pofito  ad  rei  defcriptionem  (nu- 
dis  navitis )  ornatu.  Vnde  et 
^s'.  hibernus,  liiemem,  jfsi/^cuivcr, 
h.  tempeftatem  ciens.  Omnino 
pedeftris  ratio  ferebat:  baud 
mngis  moveor  precibus  tuis, 
quam  faxa  marina  nudis  navitis, 
naufraoorum  eiulatibus.  Pro- 
verbialis  autem  maris  (veluti 
Ovid.  Met.  XIH.  8°40  eius- 
que  fcopulorum  furditas.  Vide 
ad  illa  L.  III.  7.  2  1 .  fopulis  fur- 
dior  lcari  voces  uudit  adhuc 
integer. 

v.  56/(7(7.  Plenior  oratio  erat: 
esone  feram ,  ut  lu  inultus,  im- 
puue  riferis  ,  deluferis,  contem- 
feris  incantationem  nieam  ,  qua 
amorem  tuum  iterum  ad  me 
convertere  p.uabam  ?  Sed  in- 
cantationem  iftam  fellea  amari- 
tudine  facra  Cotyttia,  utpotead 
quaerendos  viros,  explendaeque 
inde  furiofae  libidinis  cauffa  in- 
ftitutam      appellat.  Cotyttus 

enim  facra  ,  a  Tbracibus  pro- 
fecta  (Strabo  X.  p.  3*4*)  no* 
cturna  erant ,  ntque  omni  lafci- 
viae  et  impudicitiae  genere  in« 
famia.  Vnde  facrum  appellat 
Cupidinis  liberi ,  effrenis  ,  quod 
adeo    omni    pudore   proitituto 


libere  ac  lafcive  agitatur.  Simi- 
liter  yqodav  KoTUTTotf  (v  fa- 
gam  Tbeocritus  VI.  40,  appel- 
lat,  conciliandis  amoribus  in- 
fervientem.  Vid.  Heinf.  Lectt. 
Tbeocr.  c.  XI.  p.  534.  et  War- 
ton  ad  iftum  locum.  —  vulgata, 
profanata,  tanqnam  myiieria, 
quo  Utique  Cotyttus  omnino- 
que  Veneris  ir<*vb>)uoo  facra  no- 
mine  veniunt.  Priapi  noctur- 
nas  religiones  ,  fecrela,  einsque 
facerdotes  myflas  vocat  Petron. 
c.  17.  —  53.  59.  Vtque  im- 
pune  urbem  meo  nomine  iniple- 
ris ,  me  traduxeris  per  ora  ho- 
minnm,  urbis  fabulam  feceris, 
tanquam  tibi  hoc  de  arte  ma^i- 
ca  itatuendi  datum  efTet  negotii. 
Pro  hoc  poeta  ,  pontifex  Efqui- 
lini  veneficii ,  quafi  tu  pontifica- 
tuin  geras,  pontificis  partes  tibi 
avrogans  in  dnmnando  hoc  meo 
facro.  Pontificis  enim  fcitis 
quum  omnin  pnblica  privataque 
facra  fubiecta  efTent  ( Liv.  I. 
2o.),  feftive  admodum  atque 
opportune  fatis  propter  Cotyttia, 
peregrina  facra  ,  Varns  pontifex 
audit ,  quod  nocturna  ilta  facra 
fmiftris  rumoribus  diffamaffet, 
ficque,  ne  adfcifcerentur,  ca- 
viffet.  —  lifquilim ,  h.  magici 
11  r  5  ab 


65  4 


q.     HOBATII     FLACOI 


Quid  proderat  ditaffe  Pelignas  anus} 
"Velociusve  iriifcuilTe  toxicum? 
Sed  tardiora  fata  te  votis  manent: 
Ingrata  mifero  vita  ducenda  eit,  in  lioc, 
Novis  ut  usque  fuppetas  doloribus. 


Optat 


ab  ECquilino  monte,  ubi  artis 
fuae  inftrumenta,  idque  a  pau- 
perum  fepulcris,  conquirere  fo- 
lebat  Canidia.  Vide  vel  Serm. 
1-8. 

v.  6o.  Quemnam  fruchim  ar- 
tis  meae ,    a  Pelignis    fagis    in- 
genti   data   mercedc  mihi  tradi- 
tae,  ferrem,    fi  hoc  tibi  fic  ab- 
ire  patever,  nifi  ea  te  ulcifcerer, 
ut   ne   impune  in   me  illuferis. 
Ita   equidem    fententiam    h.    v. 
conftitui  debere  exiftimo.       Ha- 
bet  vero  amari  falis  ut  plurimum, 
quod      Canidiam      ad     Pelignas 
anus  confugiffe  perhibeat,  unde 
artes  magicas,    ut  amatores  libi 
conciliaret,     magno  pretio   ad- 
difceret.        Alii,      ac  Bentleius 
adeo ,    Peli£;nas  anus,  Sagnnam 
et  Veiam   intelligunt,    quarum 
auxilium  in  defigendo  Varo  ma- 
gno    iibi   prctio  Canidia   conci- 
liavcrit;      parum     probabiliter. 
Peflime    autem    Torrentius    ad 
Varum  refert,  hoc  fenfu:  Nihil 
tibi  profuerir,   fagns  conduxiffe, 
quae    te    a   pcfte    ilta    liberent; 
quae  eadem   fcre  Lambinus  ha- 
bet.  —   6i.  Docte  pro,    ac  di- 


dicifiTc,  qnomodo  venena  velocif- 
fimah.  efBcacifrnna  pavandafint. 
Neque  tamen   magnopere  refra- 
gabor,  fi  quis  ad  ipfam  rcm  tra- 
herc    velit ,     ut  lit :     ita    vero 
omnem    meam    perderem    ope- 
ram,     in   tc    defigendo    colloca- 
tam.      Sollennia  autem  mifcero 
venena,   -pocula,    de  nrte   mngi- 
ca  ac  veneficiis.  —  Opponi  fcre 
putant  velocius  et  tardiora,   hoc 
fenfu  :     noli  tamen  ,    quia   velo- 
cius  dixi,    brevem  vitne  exitum 
fperare ,  qui  cito  te  a  tormentis 
eripiat.     Vitn  tibi  etiam  invito 
producetur,   ut   diutius   crucie- 
ris ,    uti  Bentl.    expedit;      Sed 
uti    ab    interpretatione    v.   6i. 
priore    loco    propofita  Itandum 
exiftimo ;      ita    fatius    arbitror, 
complexum    liunc  fententiavum 
animo   informave :    Irvitne   tuae 
pveces  funt,     quibus  finem  cvu- 
cintuum  quaeris  ;     quos  quidem 
ita  intendam  ac  protraham  ,    ut 
vitae  diuturnitatem  incufnturus 
fis,     quam    tamen,    vel  invito 
tibi,    unice  in    hunc  finem  fev- 
vabo,     ut  novis   usque  dolori- 
bus  fujipetas,   cvuciatibus  vaces, 
ut  habtam,   quem  cruciem.   Sed 
i"itur 


EPODOis  dib.  c.  xvii.  v.  60-69.        635 

Optat  quietem  Pelopis  infidus  pater, 
Egens  benignae  Tantalus  femper  dapis; 
Optat  Prometheus  obligatus  aliti: 
Optat  fupremo   conlocare  Sifyphus 
In  monte  faxum;  fed  vetant  leges  Iovis. 

Voles 


igitur  npodofin  facit  prioris 
membri :  petis  labornm  leva- 
men  :  fed  caet. ,  reliqna  autem 
(vv.  56 — 61.)  pro  interie- 
ctis  habenda.  Finem  arleo  mi- 
feriarum  non  fperanrlum  effe, 
Caniuia  ex  fua  comminatione 
fatis  acerbe  Varo  colligcndum 
dat.  Euripideam  fententiam 
(Hippol.  1045.):  T&yyc;  yaq 
a5>j;  (jjiffTO;  <£vhqi  •ovrrvysl  ac- 
curateNoftrum  expreflifle  puta- 
bat  Valken.  ad  iftum  lccum.  — 
in  hoc  ,  ij  rsZro  ,■  ideo. 

v.  65.  Mortem ,  nerumna- 
rum  finem  ,  exoptabis,  fed  fru- 
ftra.  Docte  hanc  fententiam 
Tantali,  Promethei  ac  Sifyphi, 
aeternis  poenis  a  Iove  alligato- 
rum  exemplis  defignat  poeta. 
Tautalus  ,  Pelopis  pater  inJiJus, 
qui,  quae  fibi  a  Iove  inter  epu- 
las  concrerlita  erant  arcana,  elo- 
quutus  eft  (  i)  rov  TavraAcu 
>C'/.-jxqi» ,  Lucian.  Salt.  53. 
Eurip.  Oreft.  g. )  Fides  enim 
fpectatur  taciturnitate.  Cf.  I. 
18-  extr.  et  III.  2.  25.  —  66. 
Dapis  benignae,beni^ne,  copiofe 
appoGtae     (argutatur      Gefn,  ), 


femper  egens ,  in  media  rerum 
copia  fame  mifere  cruciatus. 
De  fupplicii  eius  genere,  diverfe 
tradito  vid.  ad  II.  13.  37.  — — 
67.  Prometheus,  obli°atus  aliti, 
eft  vel,  alligatus ,  ut  aliti  ob- 
noxius  effet ,  ut  cor  eius  ab 
aquila  velleretur,  vel ,  impli- 
citus,  innexus  aliti ,  quatenus 
ei  femper  adeft  ales ,  vel  deni- 
que,  hocque  potius  habeo, 
damnatus,  devotus  aliti  h.  poe- 
nae  f.  noxae  ab  alite  perferen- 
dae.      De  re  vid.  ad  II.    15.  37. 

—  6Q.  Quietcm  in  Sifyphi 
exemplo  e  natura  fupplicii  eius 
declarat  poeta.  Eft  adeo  pro  vul- 
£;ari :  a  faxo  in  montem  vol- 
vendo  aliquando  refpirare  cu- 
pit  S.  —  in  monte  fupremo,  iu 
montis  vertice  ,    ne  revolvatur. 

—  70.  Sed  i<ctant  leges  lovis, 
cum  epica  dignitate  pro ,  fru- 
ftra,  fata  ipforum  immut.ibilia 
funt.  Plutonem  incelligit  Schol. 
Cruqu.   male. 

v.  70  —  73.   Ac  ne  maturare 

quidem      fatum    tuum     poteris, 

qnanitumvis     volr-s.        Diverfa 

znaturandi  fati,  quae  enumerat, 

genera 


6*6 


Q.    HORATII    FLACCI 


Voles  modo  altis  defilire  turribus, 
Modo  enfe   pectus  Norico   recludere; 
Fruftraque   vincla  gutturi  nectes  tuo, 
Faftidiofa  triftis  aegrimonia. 
Vectabor  liumeris  tunc  ego  inimicis  eques, 
Meaeque  terra  cedet  infolentiae. 


An, 


genera  praeclare  anxietatem  ani- 
mi  repraefentant,  qua  Varum 
ad  id  compulfum  iri  Canidia 
praedicit.  —  altis  dejilire  tur- 
ribus ,  praecipitem  te  dnre  ex 
ahillimis  aedibus.  —  71.  Modo 
enfe  pectus  recludere,  perfodere, 
nt  pailim  Virgilius.  —  Norico 
ornat ,  ut  I.  16.  9.  —  72. 
Docte  pervertit  fententiarum 
ordinem  poeta,  ita  ad  leges 
fuas  revocnndum :  modo  vin- 
cula  g.  n.  tuo  :  fedfruftra;  nam 
lioc  univerfae  fententiae  apo- 
dofis  eft,  ut  llla :  fed  vet.  I.  lo- 
vis.  —  nettes  vincla  gulturi 
doctius  quam  ,  innectes  ^uttur 
f.  collum  vinculis ,  te  fufpen- 
dere  voles.  —  75.  Animi  ae- 
griladine  triftis,  oppreflus  ,  vi- 
ctus.  —  fujtidiofu,  vitae  tae- 
dium  aiTerente,  vitae  fauidio. 

v.  74.  75-  Tunc  infolenrif- 
fnne  me  efferam ,  fuperbiflime 
tibi  mifero  illudam.  Naturalis 
oiiitionis  ordo  erat :  terra  cedet 
mihi,  fuaviter  ad  oculorum 
fenfum  pro,  repellam  terram 
(plane  ut  Ovid.  Met.  IV.  710. 


iuvenis  pedibus  tellure  repulfa 
arduus  in  nubes  abiit  )  ,  levabo 
me,  alliliam  in  te,  et  humeris 
inimicis  h.  tuis  enues  vectabor, 
inequitabo,  infidebo;  extremae 
baec  infolentiae  atque  contume- 
liae,  quam  victor  exercet,  ima- 
go,  a  Graecis  ducta.  Aefchvl. 
Lumen.  145.  vso>  ^s  y$od<xq 
hotifxova;        x.  et  B  1  x  ir  o  <T  w  ,       et 

7  »8.        £TS<         K«JlTT«^        /XS 

-Trqic^Znv  vto;.  Apud  Liician, 
III.  p.  2gq.  hmilkev  meretrix 
ait :  iirtfikfiq-Atx  cot ,  K«j  tnrs^avuo 
tifjii ,  et  in  Gnomicis  apud 
Brnnk.  p.  22g-  /*h  "f  P  «  '"  « 
hitrrv^olvrr  v.otvv)  y*$  T'•JX''^ 
Ducta  autem  ifta  omnia  a  fenf- 
iimo  victorum ,  victis  infultan- 
tium  (iirt£'(ji*;(jvi6vrxv,  ka$  kirtfiofj- 
tujv  ) ,  more,  Homero,  Virgi- 
lio,  aliis  memorato.  Pro  milii 
quam  quaeiite  poeta  :  meae  in- 
folentiae.  Caeterum  ignoratus 
rov  terra  cedet  hgnificatus  poe- 
ticus  omnes  fere  iiiterpretes  in 
errorem  impegit,  adeo  quidem, 
ut  Canidiae  totum  terrarum 
orbem  fubiicerent.  Inepterjuo- 
que  Schol.  Cruqu. :  terra  in 
hac 


EPODON    LIB.    C.    XVII     V.  70-79. 


651 


Aji,  quae  movere  cereas  imagines, 
Vt  ipfe  nofti  curiofus,    et  polo 
Deripere   Lunam  vocibus  poflim  meis, 
Poflim  crematos  excitare  mortuos, 


Defi- 


hac  vinilicta  non   capiet  meum 
gaudium. 

v.  jGfqq-  Impeditiffimus  exi- 
tus.  Sententia  efTe  videtur :  An 
artem  meam  in'  te  folo  vanam, 
niliil  contra  te  valere  conque- 
rar,  qua  niulto  maiora  effece- 
rim  ;  pro  ,  an  exiftimas ,  mihi 
plorandum  effe  ob  artem  meam 
in  te  inefficacem ,  an  dubitas 
me  ifta  efficeve  poffe,  quam 
multo  maiora  feliciffimo  cum 
fuccefTu  aggveffam  ipfemet  vi- 
deris?  Demta  adeo  inteTroga- 
tione ,  affectui  loquentis  ao 
conunodata,  erit:  atque  iftud 
artis  meae  documentum  me  in 
te  itatuere  pofle  tutemet  ipfe 
fateberis,  mihi  lavgieris ,  ut 
quae  longe  potentiora,  infpe- 
ctante  te ,  patravevim-  Iun- 
gendum  adeo  ,  an  plorem ,  plo- 
randi,  dolendi  cauQam  habeam, 
artis ,  ( graeca  compage ,  feu 
potius  ellipfiTov  svs/.ix  in  verbis 
allectuum  ufitata)  nil  k«t'  oJ- 
5'jv  ,  nullum  exitum  in  te  haben- 
tis ,  quod  arte  mea  in  te  defti- 
tuar,  quod  ars  in  te  inefficax 
futura  fit.  Iam  illud  „  longe  ma- 
iora"  quo  vividius  ad  animum 
•ccideret,    fol]«nnibus  teratolo- 


giis  magicis  explicuit  poeta.  — 
jG.  Cerearum  imaginum  in  re 
magica  ufus  vel  e  Theocr.  II. 
2Q.  et  Virg.  Ecl.  II.  80.  notus. 
Repraefentabant  ita  fagae  abfen- 
tem ,  quem  incantarent,  ut 
effcctus  incantationis  fuae ,  mu- 
tato  vultu  effigiei  eius  et  colove 
proditos,  obfervarent  ac  digno- 
fcerent.  Atque  lianc  fagavum 
potefiatem  imagines  quantumvis 
cereas  movendi  h.  efficiendi,  ut 
animi  motus  ,  quos  in  abfente 
artibus  magicis  cient ,  in  cerea, 
eius  effigie  appareant ,  a  poeta 
h.  1.  delignavi  putandum.  Male 
h.  1.  tractat  Cerda  ad  Viig.  Ecl. 

8-  75-  —  78-  Vl  irfe "ofi'1  cu~ 
riojus,  vel  quod  Canidia  hoc 
artis  fuae  experimentum  ei  de- 
diffet,  vcl  quod  interveniffet  Ca- 
nidiamqueifta  operantem  oppref- 
fiffet;  quod  vevius  avbitror.  Re- 
fpici  aiunt  I.  Serm.  $.  quod  vix 
putem. —  7g.  -polo  deri-pere  Lu- 
nam  ut  V-  46-  —  vocibus,  for- 
mulis  meis  ma°icis.  —  70. 
Excitare,  in  vitam  revocare 
mortuos  vel  cremutos  ,  in  cine- 
rem  vedactos ,  atque  in  uvna 
compofitos  ;  cum  vi  adiectum. 
De  re  Stat.  Theb.  IV.  507. 
ubi 


658       <l»  HOR.  FL.ACC.   EPOD.  LIB.    C.   XVII, 

Defiderique.  temperare  poculum, 
Plorem  artis,  in  te  nil  habentis  exitum? 


ubi  Colchis   f.    faga  attollere  bu-  tjov,    temperare,  mifcere,    pa. 

Jhis  corpora,    ct  plenas   antiquis  rare,    giaviffimum  amorem  in- 

ojjibut  urnas  egerere  perhibetur.  iicere,  homines  in  amoris  infa- 

—  go.  Poculum  dejiderii,    (pi\-  niam  vertere.      Cf.  V.   38- 


/r, 


CARMEN    SAECVLARE. 


CARMEN     SAECVLARE 

P  R  O 

INCCLVMITATE     IMPERII. 


ARGVMENTVM. 


jL/unm  libri  Sibyllini  praeter  caeteras  diernm  faecula- 
rhun  follennitates  Hymnum  iu  Apollinem  et  Dianam,  acL 
quos  ii  potijjnnum  fpectarent ,  a  choro  puerorum  ac  vir- 
gimnn  canendum  praeciperent ,  Horatio  honorifcentifji- 
mum  hoc  munus  ab  Augujio,  qui  a.  V.  DCCXXXVII. 
apparatius  eas  adornandi  cepijjet  confdium,  demanda- 
tum  fuijfe,    diferte  in  vita  Nojiri  tradit  *)  Suetonius. 

Hoe 

x)     In  Vita    Horatii    §.    10.     probavit,    manfuraque  perpetuo 

Scripta  eius  Auguitus  usque  adeo     opinatus  eft ,    ut  non  rnodo  fae- 

Tom.    II.  Ss  rulare 


642  Q.      HORATII    FLACCI 

Jlocque  carmen,  qnod  bona  fortuna  nobis  fervavit, 
ipfum  illud  injigne  Jlomanac  pietatis  monumentum  effe 
cumresipfa  prudenti  abunde  fdcrn  facit ,  tum  locuplcti 
Ceufor/ni  (de  die  nat.  c.  Xf^JJ.J,  particulam  ex  eo. 
tanquam  faeculari  carmine ,  laudantis ,  teliimonio  com- 
probatur.  Cuius  injignis  praejiautia  etji  multa  alia  -\ 
einsdcm  generis ,  quae  nobis  fatum  invidit ,  minus  deji 
dcrari  patiafur  ;  ipforum  tamen  iactura  praeter  cotnpa- 
rationis,  qua  carendum  nobis  eji,  iucundilatem  vel  idec 
gravis  ac  molejia  nobis  accidit ,  quod  aliquantum  iud< 
lucis  in  Nojirum  transfundcre,  rectius  faltem  de  tracta 
tionis  inventionisque  laude  iudicium  ferre  liciiijfet.  JJcnt 
tamcn  actum ,  quod  ii  ipji  librorum  Sibylliuorum  vcrfus 
qui  uifiituendorum  Saecularium  dierum  uormam  prae 
fcribunt,  evulgati  ad  nos  trausmiffifunt,  quorum  adcun 
dorum  folis  Quindecimviris  apud  Jiomanos  potejias  ejjfet. 
Ad  hos  quum  fe  totum  in  fcribendo  carmine  Saeculan 
componere  deberet,  et  vcre,  ut  res  docet,  compofuerit  Jlo- 
ratius;  maximo  fane  nos  ad  penitius  intelligeudam  eitu 
indolcm  beatos  ejfe  adiumento,  in  promtu  eji  perfpicere. 
Ouum  igitur  ii  pro  fuudamento  interpretationis  habew 
debeant ,  in  gratiam  lectorum  integros  eos  Jubiungam. 
ubi  paucula  quaedam  gcneraliora ,    quae  quidem  pro  fun 

d< 


culare   carmen  componendum  in-  ajnfcitum ,     liiftoriae    fuae     in 

iunxfilt,    fed  et  l '  indelicam  vi-  texere    h.uul     ^ravatus     fuiflei 

clcriam   caet.  Livius  (XXVII.  57.)  !  fed  omili 

2)    Vtiuam  faltem  Livii  poe-  illud ,     illa    tempejlate    forjitai 

•tae    carnien   in    Iuuonem    re°i-  laudabile  rudibus  in°eniis ,   ideo 

nam ,    et   ipfum    a    ter   novenis  quod  nunc  abhorrens   et  incondi- 

virginibiis    folleimi    pompa  de.  tum  eflet ,  ii  rejcnetur. 

3)    Qui 


CARMEN     SAECVLABE. 


645 


do  omnis  difputationis  hac  de  re  habenda  ejjfe  putem, 
ne  plane  aGvfJ./36Xwc;  difceffijfe  arguar,  praemifero :  nam 
fingula  momenta  perfequi  neque  otii  mei  efi,  neque  vero 
huius  loci  effe  arbitror,  tuiu  ab  3)  aliis  id  iam  copiofe 
factum  eft. 

Omnino  fi ,  quae  de  facrorum  faecularium  primor- 
diis  •*)  traduntur,  curatius  expendas,  ab  ihdem  ea,  unde 
ovmis  fere  procejftt  religio  ac  Deorum  cultus ,  profecta 
e/Je  cau/fis  haud  temere  colligas  ex  iis ,  quae,  utcunquc 
diverfa ,  ultima  Romana  de  iis  prodit  antiquitas.  Sacra 
mim  ifta  iuitio  Juiffe  5)  a7T£UKTixa,  h.  averruncaudae 
Deorum  irae  vel  prodigiis  nuntiatae  vel  immiffis  calami- 
tatibus  expliciiae  infiituta ,  cum  narratiouis  cuiusque 
jftendit  ingeuium,  tum  e  Deorum ,  quibus  ijia  fierentf 
ittributa  natura  ac  indole  multo  manifejiius  apparet. 
Ouum  enim  omnes  Ditem  Patrem  ac  Proferpinam ,  penes 

quos 


3)  Qni  plenius  rem  cogno- 
ceve  volent,  adeant,  praeter 
tofim.  II.  5.  et  Phleg.  Trall. 
:.  IV-  Politian.  Cent.  I.  c.  QQ. 
4lex.  ab  sllexandro  Gen.  D.  V. 
26.  VI.  ig.  Onuphr.  Panvin. 
ie  Ludis  faecul.  (in  Graevii 
Thef.  Ant.  IX.  p.  1067O  P«t* 
Taffn.  de  veterum  Roniano- 
ntn  anno  et  ludis  laecul.  (Thef. 
Int.  VIII.  474.)  io.Mph.  Tur- 
etin.  de  lutiis  faecul.  Gen. 
1701.  Chr.  Fr.  Ayrmann  de 
udis  Rom.  faecul.  Vitemb. 
1717.  et  lo.  M.  Gefnar.de  an- 
lis  lndisque  faec.  Vinar.  1717. 
-1  E    numis   eam    iiluftrarunt 


Spanhem.  de  Pr.  Num.  II.  p. 
123  fqq.  Turretin.  1.  1.  III.  et 
IV.  Flor.  dtt  Bruin  de  Euwfpe- 
len  der  oude  Romeinen.  iiainf- 
fant  fuper  XII.  num.  lud.  faecu- 
laxium,  Brix.  i687.  Gefner. 
de  opinatis  faecularium  lud.  110. 
tis  in  numis  Rom.  gentium. 
1745.  et  aiii.  , 

•)  Cf.  Zofim.  II.  init.  Valer. 
Max.  II.  4.  6.  Varro  apud  Cen- 
foriu.  1.  I.  et  Feft.  Pompei. 
apud  Fulv.  Vrliu.   p. 

5)  Diferte  Zolim.  I.  1.  cuvri- 
Xsi  bt  (v)  soflTjj )  vqo;  toijueuy». 
k«(  (pSopjjv,   x«i  vsrwv  «xij-s/;. 

Ss   2  6)    Prno- 


644  Q-    HORATII    FLACCI 

quos  morbis  ejjet  arbitrium,  iis  propitiatos  Jerant ■  ,  haui 
objcura  ratio  eft ,  cur  horum  potijjimum  pacem  (olleuni 
bns  ritibus  antiquitus  populus  Homanus ,  in  graviori 
cladis  periculo  conjtitutus,  vel  pcfte  vel  qnacunqne  lu 
mortifera  attritus  exoratam  voluerit.  Mox,  quum  fu 
perjlitioja  liac  procuratione  periculum  vel  luis  diritas  le 
vala  oideretur ,  mirandum  non  eft,  ad  eandem  iterun 
prioris  mali  metu  contaclos  confugijfe  animos ,  repetitos 
quefuijfe  ijios  ritus,  quotiescunque  vel  eiusdem  vel  Jimi 
lis  mali  timor  ingrueret.  Nec  raro  accidiffe  credibile  eft 
ut  Jacra  ifia  plusfemel  anno ,  urgente  necejfitate,  iujiau 
rarentur,  interdum  per  lonqius  ternpns  iutermitterentw 
douec  tandem  immincntis  alicuius  mali  magnitudo  animo 
hominum  acuerct ,  maioremque  Deorum  curam  iniiceret 
adeo  quidem  ,  ut  ijia  certis  tcmporis  intervallis  repetend 
voverentur.  Atquc  ita  taudem  Jactum  ejfe  Jufpicor,  u 
Jacra  ijia ,  ad  certas  hominum  ysvsag  adftricta  ac  revc 
cata,  Jaecularium  inde  nomine  injignireutur.  Jlaec  , 
auiino  teneas ,  iudicatu  haud  dijficile  eft ,  cur  in  tempc 
rum,  quibus  priora  facra  Jaecularia  peracta  Jueriiit 
conjiituendis  rationibus  Jcriptores  adeo  iuter  Je  dijj, 
deant,  et  quam  vana  omnh  Jitt  6)  W.  DD.  de  it 
conciliandis  injlituta  dijceptatio ,  in  lantis  maxime  ten< 
bris,   quibus  priora  reip.  Romanae  Jaecula  involuta  Jniu 

lan 

6)  Praecer  auctores  fuperius  p.  81-  et  P.    Th.    Tlnc.   Mon 

laudatos    in    temporum   rationi-  glia,   qui  diff.  fuae  de  utriusqt 

bus       excutiendis       defud.irunt  Philippi        Au-ufti        religioi 

S  alig.  de  Emend.  Temp.  L.  [I.  (  Rom.  1741.)  tabulam  chronc 

p.  246  fqq.  Pctavius  de  D.  T.  II.  ludorum  faecularium  adiecit. 
75.   Vojf.  ad  Catull.  c.  XXXIV. 


CARMEft    SAECVEARF.  6/|-5 

lam,   quae  a  tenuibus  admodum  initiis  profecta  ej-, 

rent  facra,  aliain  paullatim ,   eandemque  auctis  imprimis 

Romanorum  opibus ,   luxuque  glifcente  laetiorem  accepere 

'-acicm ,   accommodatis  ad  genium  faeculi  prifcis  ritibus, 

ifcitisque  novis ,   veluti  follennu  pompae  ad  aras  Deo- 

'um  duccndae,    carminis  a  choro  virgihum  et  puerorum 

bidcm  decantandi,   edendorum  ludorum  fcenicorum  caet. 

hocque  ideo  fieri  necejfe  erat,    quod,  pojleaquam  fiatis 

Lempontm  intervallis  cclebrari  coepiffcnt ,  preces  uon  tan- 

Um  pro  avertendis  malis ,   fed  etiam  pro  largiendif,  quae 

■ei  Romanae  falutaria  effent ,  bonis*et  commodis  furide- 

bautur ,   ifiaque  adeo  facra  ad  omnes,    quos  rerum  fua- 

-um  cujlodes  Homani  venerareutur ,  Deos  7rccT(j(.<jovg  ac 

roAiov^ovg  transferebantur.     Hactenus  tamen  eorundem 

yriginis  habita  Juit  ratio ,  quod  illorum  Deontm  praeci- 

vua  in  iis  manebat  rcligio  ac  cura,   qui  malorum  phyji- 

corum.,    maxime  pefiilentiae  agronnnque  fierilitalis  arrr,- 

TqGTixioi  itemque  ubertatis  ac   fanitatis  auctores  et  con- 

fervatores  haberentur.       Quorum  cattjfas  quum  a  fole  ac 

luua  paullo  Jttbtilior  renan  pliyjieamm  cognitio  arcejfen- 

das  cjfe  doceret ,   imminuto  antiquo  Ditis  ac  Proferpinae 

houore,   Apollini  et  Dianae  primas  in  iis  dare  partes,  ad- 

modum  confentaneum  erat. 

T  ti  autem  omnes  antiquiores  populi  in  conjlituendis 
rilibus  ac  caerimoniis ,  ad  placandos  Deos  inftitutis,  va- 
ium,  qui  commercia  cum  Diis  iactarent ,  monitus  fcque- 
bantur,  ita  nec  Romanis  defucre  oraculay  quae  prodi- 
giis  territi  aut  graviore  calamitate  ajjlicti,  confulerent, 
ft  quorum  praecepta  fanctijfme  objervarent,   a  faiidicis 

S  s    3  mulieri* 


q.     HORATII      FLACCI 

vinlieribus ,  Sibyllarum  nomine  injignitif,  ut  anti- 
qua  fama  ferebat ,  accejjta,  paullatimque ,  quum 
rudiorem  ferocioremque  pojmlum  ftpcrjtitiouis  frenis 
atque  habenis  alligatum  facillime  regi  ac  Jlecti  pojfe  in- 
telligerent,  in  quandam  dijcijtlinae  formam  redacta  Jan- 
cteque  7)  cuftodita.  Ouae  oracula  quum  agetidorutu  lu~ 
dorum  Jaecularium  normam,  ab  /Jugujco,  qui  hos  jtro 
rei  Hotnanae  iu  Jummum  a  Je  fajiigium  evectae  diguitate 
ac  maieftate  celebrandos  ftatuijfet,  haud  dubie  reJLetam, 
diferte  exponant ,  eademque  prima  carminis  noflri  Sae- 
cularis  ftamina  contineant,  quo  rectius  de  poetae  arte  in 
detexcndo  eo  Jiat  iudicium ,  utque  rerum,  quae  iti  eo  vel 
leviter  firicta,  vel  uberius  expojita  Jutit ,  illuftratio  indc 
petipojjit,  emeudatiora  hic  Jubiicere  placuit: 

'A.XX'  OTTOTav  jjLYfxiaToe  Iwq  yjjovoc  avBoiviroiai 
"LiuYjc ,  tlc  frecov  sk<xtqv  dexa  y.vxXov  odzuiuv, 

NUu.vya$k 


*)  Jnfpiciundis  libris  Sibylli- 
nis  primtim  Duumviri  dnti, 
tam  Deccmviri  inftituti  n.  V. 
CCCLXXXVII.  poftea  XVviris, 
penes  qnos  omnino  facroruin 
faciundoriim  cura  erat,  cuftodia 
eorum  tradita  ;  rcs  nota.  Vid. 
Tiraqu.  ad  Alex.  ab  Alex.  III. 
16. 

jhwtov  hsax  y.vy.\o\>  oSsui/jy ) 
Taflin.  fubftituit  exaToffrov  v..  o< 
Gallacus  autem  Diff.  de  Orac. 
Sibyll.  I.  6.  corr.  sKaTovTaba. 
Ita  quoque  legendum  coni.  Sal- 
maf.  Exercit.  Plin.  T.  I.  p.  54., 


profertque  e  Phlegontc  Or.-.cu- 
lum,  in  quo  Sibyllam  mortunm 
sv  hzmxT'4  "yfvea  dicitur ,  cui 
fubiicit  Fhiegon,  hia  toutci  tsv 
yo-yffffJioZ  airebsinvvTac  btv.a  yf> 
vsac;  avTYjV  viar  av^dnrovc;  ytyo- 
ysv«<.  Si  igitur  ytvsc.  eft  CX. 
nnnorum,  MG.  annos  vixiffet 
Sibvlla.  Scd  Phlegon  ftbi  con- 
ftabit ,  li  Sibyllam  inifj  ysvtac, 
X.  mortuam  dicas.  In  noftro 
autem  oracnlo  skoitov  btr.a  recte 
hnbere,  et  lloratii  et  Ccnforini 
XVII.  14.  inde  ducti  niuneri 
oftendunt,  a  QuindeoimviriS 
ita  iorte  reficti,  Auguhi  iuffu. 
M«jwv>jff^»j 


CARMEN     SAECVLARE.  6/f7 

Msjxvya'  tu  "Ptvfioue ,   xa*  ou  jxdXa  X',jasai  avrog 
MsjxvyaSai  rdSs  irdvra'    Osolcai  jxsv  ocSavdroiai 
'Pe^eiv  fv  Tlsdiu)  iragd  Qvjj.figiBoc;  airXsrbv  vocvg, 
"Otttt^  arsivorarov,  Ni'^  tyvika  yaTav  STrsXS-/jf 
'HsXiov  xgv\pavrog  sov  (pdo<;m     svSa  as  gs^siv 
•Ifoa  Travroyovot;  Molgai;  agvac;  ra  kcu  alyag 

Kva- 


Ms/xvvjff*  Z  'Pw/jt«7g,    v.a/    ov  tinns    (de   ludis    faec.   p.    30,  ) 

yaka  kvjcsai  avroc)  Mira  in  hoc  probat,    goxy;  ffrsivirarov ,    vcr- 

verfu   diverfitas.      Politiani  an-  titque,   nox  brevior  tenebris  Kr- 

ticjuiflimus  et   optimae  notae  li-  ras,   ubi   texerit  atris ,    imleque 

ber:    v.ai   ti  /jiaka  kv\ffsai    avrov,  efHcere    vult ,      circa     aeftivum 

Vulg.  xa/  ov  fjtakx  kvjcai  savrovc,  folftitium  actos  effe  ludos.     Sed 

pro    quo    Steph.    coni.    savriv.  neque  ryj  £oir£  quis  hic  fit  locus 

Phleg.  c.  IV.  habet  savrov.   Nos  intelli°;o,    neque  qui  verfus  in 

prius   /xsfj.viioSat ,    quod  omnes  capite    tempore     uno    deficiens 

libros  obiidet,  in  fj.s/j.vv)cr   w  mu-  fulciri  queat.        Idem     de    q tvjj 

Uvimut  ,    et  avroc  refcripfimus,  aliorum  fentio.   Ilaec  Gefn.  Sane 

ut  aliquam   orationi    conciliare-  oxtvj    feliciter  coni.   Steph.   pro 

nius  concinnitatem.      Caeterum  eo  quod  vulgabatur  :   qo-ry,   ob- 

eadem        -rt^trrokoyia       Catull.  via  corruptelae   cauffa ,    ultima 

LXIV.    231.    2.      Tum  vero  fa-  fcilicet  rov  v6wp  ad  feq.  vocabu- 

tito ,      ut   mcmori   tibi    condita  lum   traducta.    Steph.  coniectu- 

corde     haec    vigeant    mandata,  ram  plane  firmant  Phleg.  Trall. 

neque  ulla  obliteret  aetas.  libri.      Ex  •£ ovy,  Leunclav.   ex- 

clufit   prry   crsivorary/.     Sed   de 

"Oxxy    crsivirarov)    Vbi  an-  crsivirarov  adhuc  laboro.  Quid? 

guftifhmi  funt,   ubi  non  leniter  fi  legatur,    cttv  kstirarov,    ubi 

decuvrmit  fluvii,     fed  omnium  plana  adeoque  placida  aqua   d»- 

rapidiffime    feruntur.         Quum  Jluit. 

igitur  Valer.  Max.   II.  4.   6.  et  -xavroyovoic  Mo/pat?)  Vitiofe 

Zofim.    II.   init.    Terentum    ita  vuljr.  et  Phleir.    Trall.   irovrsyc- 

defignent,      ut    leniflimum    ibi  voic,     quod    a    nupero    Zofirni . 

aquarum  decnrfum   effe  dicant,  editore  fervatum  mireris.  *«vro- 

malui  tyjv    gtsvctvjtcc  ad  tenuita-  yiva    dictae    Parcae,     tanquam 

teni ,   nt  ita  dicam ,    et  paucita-  Lucinne     xapsoc-o/ ;      res     nota. 

tem   aquarum,    quam    ad   ripa-  Vid.    Spauhem.   ad  Callim.   H. 

vum  anguftias  referre.       Turre-  Dian.  22. 

Ss   4  Kua- 


648 


Q.    HORATII    FLACCI 


Kuavca^,    Itc)  raH-  b'  ElXsiSvta-  agsaaa$at 
TlatboTo-Xov;  Svssaaiv ,  okv)  Ssjxt;.      AvSt  §e  Taly 
HXySofxivv)  ^olgo;  rs  xa)  v-  Isoolro  jxeXatva. 
ZdXsvxot  ravqot  hs  Aiog  Traqa  ficvjxov  aysaSwv 
"HfxaTt,  jxybs  ts  vvkti.      Osolat  yaq  ovgaviotat 
'Hjxsgto-  treXsTat  Svsoiv  Tqoirot;.    uj-  be  v.a\  auroTj 
'Iqsvsiv  bajxdXv)-  rie  /3oo-  bey.a-  ayXaov r'Hqy)- 
AszdaSoj  vyoq  raga  asv.      Kat  <PoHj3qc:  'AiroXXtuv, 
r'Q-  ts  xai  'HeXiog  Kty.XyaKSTat,  Jaa  hshsy^Sw 

Qvjxa- 


Kvavsa;")  Phleg.  Tr.  tta  crnn 
feqq.  iungit :  lS.vavia;  &'  ex)  ralc, 
c   E.   Sed  i   lacile  lliihyias, 

Iunonis  fili.  "    X.  2~o. 

Etym.  M.  ILiktiSviai ,  'a  ]  rwv 
rmrovffwv  efyopot,  Ato$  xalTlfa; 
S<yariof;)  xvaviac.  dixerit.  Con- 
tra  capras  nigras  Pnrcis ,  Dea- 
bus  inferis,  immolari  iuberi 
quis  mirctur.  Mox  v.  10.  **•- 
coktovoi;,  ridicula  abenatione 
P.  —  o~-yj  Si/Jtt; ,   rite. 

Hkv/Softevy  ~(oIqo;  TS  "-<*'  <?0 
Mira  lectionis  depravatio  in 
Phle-g.  Tr.  libris:  lik^Soyivv/ 
yyiQol;  oig  ttQtvotro  /xikaiva, 
quae  faltern  ,  ttt  verfus  fiet,  ita 
refingcnda  funt :  Tlky)Scyivsi 
( feu  potius  •xkvfSo/utivy')  y_Moo7- 
etv  oi;  liootro  /xikatva.  Terra 
adeo  Tk-/)S.  yy>qo~t;  effrt  svQvyo- 
Qc;,  ee-siQwv'  necjuc  oi;  /xikatva 
ab  eius  fncris  aliena  putanda. 
liomcr.  II.  y.  103.  OIs-et*  <>' 
*{>v  ctsocv  ksvv.ov ,  iripyfv  h's 
/xikatvav,    Ty     re     na)    'lliktop. 


Praeftare  tamen  arbitror,  quod 
vulgatur,  Taly/  ■~kv)So/j.iv^,  h. 
omnium  rerum  copiam  gignenti 
ac  fnppeditanti,  perfona  cum  re 
fignilicata  permixtn. 

Ziktvnoi pyoi  rt  wktI  ) 

Tidvksw.ot  Phleg.  Tr.  Idem  /xv)- 
hi  rs  vvv.Ti.      Reliqui:     fjmjh'  Iti 

VVV.Tt. 

tS~  h's  vta)  auToT;  caet.  )  Ita 
utique  interpungendus  hic  lo- 
cus.  Senfus  eft :  Sane  itafacra 
curare  confentaneum  eft  (omiffo 
■%qy)  .  Si/xi;  iffri).  Bovem  aittem 
iuvencam  (^Aa/xakvj;  $00;  hi/xa; 
pro ,  ta/xakv)  fiovc,  ut  corpora 
magna  boum~V  ir°.  Ge.  III.  360. 
Aen.  XI.  197.)  accij>iat  Itatonis 
nedes,  Iunor.i  irnmoletur.  Pef- 
iime  ubique  editul  atque  inter- 
pungitur:  uichtvtat  avrw;  iQtvttv 
ha/xdktt;  T6.    fiooc  hifxa;  caet. 

lca  hthiyjtv)  Sv/xara)  ouffta 
hiyS.v  Phleg.  Tr.  muins  com- 
moile  ,  ac  refragante  Noftri  v. 
,\t>.  Quiqtu  vos  bubus  venc- 
ratur  albis. 


CARMEN    SAECVLARE. 


649 


Qvjxara  AyrotSyg"    v.a)  asibojj.svoi  rs  AarTvoi 

TLaiavs;  novgoi;  v.ovgyai  rs   vvjov  eyoisv, 

'ASavanvv'    %wg);  be  Kogat  %ogbv  avra)  eyoisv, 

Ka)  %cvo);  iraifiivv  agayv  ara%v;,   aXka  -yovvjwv 

TLavrcvv  ^ivovrivv ,  rol;  ajx(piSa\y;  eri  (por'/.'tj. 

Al  be  yafjLov  ^svyXaiai  bsSjj.yjj.evai  yjxari  v.sivw 

Tvvt  'Hga;  iraga  (ivojxov  aoibtjxov  shgiowaai 

Aaij.iova  XiaaeaSuiaav.  "Airaai  M  Xvjxara  hovvai 

'Avhgaaiv  v;oe  yvvafc),    y.aXiara  he  SyXvregyai. 

TLavrs;  b'  s£  o"v.oio  (psgeaScw,  oaaa  KOjxi^siv 

'Ear)   Sejxi;  Bv-ijrolaiv ,    anag^ojj.evoi;  fiioroio, 

Aaijxoai  jxsiXiyJoiaiv  ikaajxara,   kou  jxav.agsaaiv 

Ovoavihai;'  ra  hs  iravra  rsSyaavgiajxeva  xsiaScu, 

o     „ 
.,        0<pga 


xal  astho/jtsvoi  T6  A.  Tla/ftvs? 
K. )  Ita  correxi  duce  Phleg.  Tr. 
et  Politiani  libro.  Vulgo  v.ai 
omittunt,  metri  pernicie,  et 
Ila/ava;.  Senfus:  Paeanes  La- 
tini  a  pueris  puellisque  cantati 
templum  compleant,  iis  templum 
refonet ;  noto  tov  <Xfc<v  et  SX£" 
cSat  ufu.  Caeterum  quum  s-/cstv 
ftatim  recurrat,  Heyn.  in  Zotim. 
Reitem.  p.  653.  fecundo  loco 
corr.  ayotsv,  follenni  iiac  de  l^e 
verbo.  Sed  in  hoc  carmine  ta- 
lia  forte  non  ad  vivum  refe- 
canda.  Mox  v.  21.  poeticam 
vocem  crayruq  a  Gefh.  in  ert%9$ 
mutatam  nollem. 

a-rafft  hs  A-J//*T«  hcZvat)  Ita 
omnes  libri,  quos  deferuit 
Sylb.  fubftituendo :  SiXy/xtxToi, 
Cjuae  quisque  precatur ,  indocte 
ac  parum  graece.      De  his   pia- 


minibus    ipfe   Zofim.   II.    5.  2. 

■rr^o  yi/ASOuav  bktyujv  tcC  rlyj   Stw- 

qiotfj    a^STjVat  ,       tV    TM   ¥\a.TSTMkiv) 

v.at  «V  tijj  V«w  tcu  v.aTa  to  IlaXa- 
Ttcv ,  ot  SsxaxsvTt  avhosq  i-ri 
11^/j.aTo;  v.a[>:.\usvot  rw  ov)/uw  6/a- 
•js/j.cvci  t  a  z«5»jj/a.  TaU- 
T«  62  s<tt/  Sacs?  y.ai  Csiov  v.ai 
afffyotkTov.  Antiquiihmum  haud 
dubie  hoc  inftitutum  fuit  luis 
arcendae  corrigendaeque  cauffa. 

avaoyojj.ivot:  fSioroto)  Gefn. 
refcribere  geftiebat :  aVef^o/at- 
votg  fitOTOto,  hoc  fenfu:  Jcrant, 
quae  Jerre  fas  ejt  mortalibus,  qui, 
poftquam  e  vita  excejfere ,  intcr 
daemonas  relati  funt.  Sed  de 
a-ra^ai;,  Diis  offerendis,  ca- 
piendum. 

ri£-Y\ff!Xvoi7jjisva    v.stff$jj*)    v.st- 

cZ-xt   Phleg.     Tr.    non    omnino 

Ss   5  m.de; 


650 


HORATII     IXACCI 


vO(f>qa  rs\y  &vy.'ekyai ,   v.a)  avhqaaiv  sdqiowaiv 
"ILvSsv  troQGVvy;   jisjJ.vyjj.evo<;.      "Hjjiaai  b'  earuj 
Nu£/  t"  STraaavreqyai  Ssoare^rov;  traqa  Siuy.ovg 
IlajxTrXySyi;  ayvqig'  airovtil)  be  yekvori  jj.sjxi^Su). 

Tavra  roi  sv  (pqsa)  ayaiv  as)  jj.sjj.vyjxevot;  stvai, 
Kcu  aot  irdaa  %S-uiv  'Iraky  na)  iraaa  Aarlv^ 
Aliv  virb  GH^Trgoiaiv  V7r  av^eviov  ^yyov  e^si. 

Ouum  Sibyllinis  kis  verftbus  leges  quafi  quaedam  di- 
ctac  cjfcnt ,  quae  voetae,  carmini  Seculari  pangendo  ad- 
vioto,  intentoque  femper  fequendac  efent;  magnae  utiquc 
avtis  erat  atque  ingenii,  iis  ita  fatisfaccre,  ut  nc  viucu- 
lis  coifirictus  et  iu  ordiucm  coactus  videretur,  fimxdque 

carmcn 


male ;   nam   et   infmitivos   amat 
Sibvlla ,  omiffo  X?*)" 

"Ocpoa  «A.J7  £v/j,e\yfft )  Re- 
ccpi  Lianc  Phleg.  Tr.  lectionem, 
fuffragante  Gefn. ,  qui  ita  ad 
liunc  locum :  Placuit  hanc  le- 
ctionem  praeferre  alteri ,  cippa 
ts  S^.vrkoyai ,  tum  quod  paullo 
eit  obfcirior ,  quae  cauffa  niu- 
tationis  effie  potuit;  turn  quod 
plenius  indicat ,  quem  in  ufum 
congerenda  effet  illa ,  de  qua 
fermo  eft ,  copia.  Confirmat 
me  in  liac  opinione  Zofimus, 
qui  artificibus  ludorum  et  fpe- 
ctaculorum  donnria  ex  frugum 
primitiis  data  aii.  Verba  ad- 
fcribam  (II.  5.  9.):  S&wqiixt  ts 
isgOTrgiTrsli;  aycvrat.  Yvo/Jti^ovrat, 
i's  ot  ravra  -roiQtvrt;  ixirZov  tus" 
aicxqyaq  twv  xa^ruiv  ,    circv,  x« 


y.QiS-^1;  y.ai  xvafxwv.  Et  vel  ideo 
distribuebantur  populo  ab  Impp. 
per  XVviros  fruges,  ut  eas  de- 
inde  fcenicis  artificibus  ferrent. 
Haec  ille.  Male  tamen  Lnbet 
hoc,  quod  av/Soss  fimpliciter  illi 
artilices  audiant;  qunmquam 
alterius  lectionis  multo  mole- 
fiior  fenfus.  Quid  enim  ?  Con- 
ferre  uuumquemque  iubet  Si- 
bylla  ,  quae  hnbeat,  ut  fcilicet 
inter  ipfosinet  iterum  distri- 
buantur. 

S&oirr&Trzvt;  xaoi  Scvy.ovg)  h. 
■pulvinaria ,  Deorum  fnnulacris 
oniuta.  Itaquideme  coni.  Sylb. 
repofui.  Angeli  Politinni  libcr 
cum  aliis  habet  .-/soxoi-Tsif;' 
unde  Gefn.  coni.  Ssoffo-sxTouf. 
Phleg.    Tr.    SiQ-rqzTriovt;,     fciici 

aberratione. 

«\    * 

0 )    affjxarx 


CARMEN     SAECVLARE.  65  1 

carmen exiret,    qucil  nec  Phoebo ,   cui  dicendum  effet,   h. 
dierum  i/iorum  follennitate,  neque  muneris,  quod  tucndum 
ornandumquefufcejnffet,  gravitate  indignum effet.    Ouibus 
quidemfi  Horatium  infigni  Jwc  atque  unico  fui  generis  ex. 
llomana  antiquitate  monumento  abunde  fatisfecijfe  dicam, 
jieminem,  qui  adverfus  rne  contendat,  fore  arbitror  rei  in- 
tclligentem.  JVon  illa  artis  Mujicae  emblemata  dico,  quam- 
quamivfa  haudvuigariaatqne  illujiria:  nam  talia  vel  ari- 
dioris  jioetae  vena  infpergat ;  fed  illam  orationis  gravita- 
tem  ac  dignitatem,  illumfacrum  maiejiat  isquc  vleuum  car- 
minis  incejfum  dico ,    ad  vrifcorum  hymnorum  kX^tjxcuv 
atque  evxTiv.<jJV  formam,    ad  quam  quidem  verfus  Sibyl- 
liui  quaji  manu  duccbant,  jdaue  defcriptum.   JSeqiie  cnim 
copiofus  exundat,   aut  nubes  cajitat  jjoeta,  fed  aequabili' 
tcr  dccurrens  fatis  liabet  jrios  ac  religiofos  fenfus  eloqui, 
animumque  ad  eosdcm  jicrduccre.     LauJes  autcrn  /Ipoliini 
et  Dianae  ita  dicit ,    ut  divcrfas  ac  multiplices  eorum  vir- 
tul.es  ac  potejiates  variis  ipjorum  appeUationibus  indigi- 
tet ;   in  qua  ipfa  taruen  iro").'cxv<jp.i(x  fummus  delecttis  ap- 
parett   laudatis  ampleque  cxornatis  iis  potijjimum  virtu- 
tibus ,    quae  rei  Homanae  ftaturn  integrum Jioreut emque 
jyraefiarent ,  caeteris  trausvtijjis ,    vel  verbo  tautum  indi- 
catis.      Ad  artern  autem  jjoetae  quod  attinet,   maxirnam 
fane,  ct  in  furnma  operis  et  in  fingnlis  partibus  ab  eo  ad- 
hibitam  quisque  vcl  minus  jagacior  facile  dejjrehendat. 
jJrimum ,    quod  ijjfa  Sibylia  iubebat ,     carmen   ad  chori 
plaue  8)  leges  adjirinxit ;  quae  ratio ,    lyricae  poefi  ad- 

commoda 

8)   azutxTtx   lTnrouxivriy.ee,  h.     a     choro     docnnrnndos    Graecis 
litumos  in  follennibus  lacriiiciis     percmam  uittatos,   et  irqoz-j/Ct-L-j 

no- 


65  2  Q.    HORATII     FLACCI 

comvwda  prorjus  ac  Jere  propria,  dici  vix  ])Otefi  quam 
augu/lam  fpeciem  quautumque  vigoris  ac  Janguinis  car- 
inini  adfuderit.  Tum  Jingulare  artijcium  in  eo  prodidit, 
quod,  quum  carmen  ad  Apolliuem  et  Dianam  maxime 
referendum  ejjet,  tertio  quippe  ludorum  die  in  ApolUuis 
Palatini  aede  caneudum ,  hos  quidem  potiori  loco  habe- 
bat ,  caeteros  tamen  Deos ,  ut  Jaecularis  hymni  appella- 
tione  dignum  hoc  carmen  evaderet ,  veluti  aliud  agens, 
fcite  intexebat.  Denique ,  quae  maxima  eius  virtus  ejl, 
bellicas  ac  togatas  Augujli  laudes  tam  artificiofe  Hmmi- 
fcuit,  ut  iis  7ion  tam  locum  quaejivijje,  quam  duceute 
ipfo  rerum  tractandarum  ordine  ad  eas  delatus  videri  de- 
beat.  Quae  quidem  omnia  Ji  recte  expendantur ,  in  pre- 
tioji/jimis  utique  lolius  antiquitatis  divinae  hoc  artis 
carmen  habeiuhtm  ejje  monumentis ,  Iloratiumque ,  ut 
liomuleae  apotheojeus  jormula  concludam,  immortali  hoc 
edito  opcre  fummum  vatem  dici  haberique  Jas  ejje,  lubcns 
■volensque  quisque  largietur. 

nomine  infignitos  fuifle  ex  Pro-  e   Sibyllae  praecepto,     chorum 

clo    apud    Phot.    p.    523.    fatis  puerorum    a    virginibus   feiun- 

conftat.       Neque   minus   explo-  gentis  (adde  C.  S.  v.  54-)'    ^ 

vata   res  elt,    chori  duas  partes  quaonam  C.  Saecularis  inde  dis- 

fuiiTe,   ita  ut  nunc  haec ,    nunc  tiibutio  facienda  fit,    niuic  tt> 

illa  caneret(unde  «vr-^tlv,  ve-  mere  quaeri  arbitror.    Pericula 

luti   Eurip.    Alc.    425.),    nunc  tamen  fecere  Sanad.  Iones ,  An- 

utraque  voces  iungeret,   hocque  cherfen,  alii;  paniin  probabilia, 

ipfuni  in  hoc  carmine   faeculari  partim   fatis  futilia. 
obtinuiffe  haud  obfcure  collinas 


Plioebe, 


CARMEN    SAECVLAKE.    V.     1-6. 


65 


1  lioebe,    filvarumque  potens  Diana, 
Lucidurn   coeli  decus,    o   colendi 
Semper  et  culti,    date,-  quae  precamur 
Tempore  facro: 

Quo   Sibyllini  monuere   verfus, 
Virgines  lectas,  puerosque  caftos, 


Dis, 


v.  1  —  g.  Exorditur  carmen 
poeta  follenni  antiquiiTimoriim 
hymnornm  formula  :  hXUts  fxov 
tdypfxsvov  ,  in  exitu  fere  repeti 
folita.  —  Diana flvarum  potens, 
graeca  fti  uctura,  Noftro  familiari 
(v.  c.  I.  3.  1. 1.  6.  10.  IIF.  25. 14.) 
et  docte  pro ,  cui  filvae  facrae 
funt.  Vid.  ad  I.  21.  5.  Nenw- 
rum  potentes  Silvanos  inde  dixit 
Lucan.  III.  4°2'  —  2-  Luci- 
dum  coeli  decus ,  qni  inter  fide- 
ra  exfplendefcis ,  sioy_i  «crowv 
(Bion.  XI.  30>  OiCrqwv  ayakfxa. 
Eadem  Dianae  attributa  cumu- 
lavitVirg.  Aen.  IX.  4°5-  -Aftro- 
rum  decus  et  nemorum,  Latonia, 
cuftos.  Infra  eadem  v.  35.  fi- 
derurn  regina  bicornis  audit. 
Bacchum  iude  ob  vultum  fde- 
reum  (Senec.  Oedip.  ^og.)  f.  per- 
petuarn  iuventutem  tucidum  coe- 
li  decus  indigifavitSenec.  Oedip. 
404.  Caeterum  ad  utrumque, 
Phoebum  et  Dianam,  verba 
ifta  ab  Intpp.  referri  vidcas, 
Virgilii  (  Ge.  I.  5.  )  clarifjima 
mundi   lumina   Solem  et  Lunam 


itidem  dicta  comparantibus ; 
fed  haec  ratio  et  contortior  eft, 
et  poetam  in  ordinem  cogit, 
quem  fuo  iure  uti  licebat.  — 
O  colendi  femper  et  culti ,  quos 
femper  maxima  religione  pro- 
fequuti  fumus ;  ineft  Deorum 
*YXW?"*'V>  Tarowwv,  notio.  Fortc 
etiam  allulit  poeta  ad  veterum 
naorem,  ex  Iliade  fatis  notum, 
Deos  per  facra  iplis  facta  in  pre- 
cationibus  obteftantium ,  et  cer- 
tiorem  inde  precum  fuarum 
eventum  fpcrantium.  Vnde  et 
h.  1.  ftatim  fubiicitur  :  date  quae 
precamur ,  ti  v[x&$  ooS-iui  scsjiif- 
cafxsv,  rohs  KoyyvoiT  ssk.S-wo.  — 
4«  Tempore  facro,  quo  Sibyllini 
caet. ,  ftato  ludorum  faecula- 
rium  die,  carmine,  quod  a 
XXVII.  virginibus  totidemque 
pueris  canatur,  e  praefcripto 
librorum  Sibylliuorum ,  cele- 
brando.  —  5.  Sibyllinus  hac  dc 
re  verfus  vide  in  Argum.  lauda- 
tos.  —  monuere ,  praecepere ; 
v.  proprium  oraoulorum  ac  va- 
tum.      \rid.  Bioukli.  ad  Tib.  I. 


o^ 


HORATII     FLACCI 


Dis,    quibus  feptem  placuere  colles, 
Dicere  carmen. 

Alme  Sol,  curru  nitido   diem  qni 
Promis    et   celas,    aliusque    et   idem 


Nafce- 


7.  56.  -— •  6.  Cliorum  virsiimm 
ac  puerorum  lectum  (nam  utris- 
que  hoc  accommodandum  epi- 
theton, )  praefcribebant  libri  Si- 
byllini ,  h.  qui  ex  iagenuis 
conftaret,  idque  ex  confarreatio- 
»e  fufceptis  ,  et  qui  aw<£)<3aAs?? 
effent,  h.  patrimi  ac  matrimi. 
Etiam  numerum  ternovenum 
cuiusque  fexus  tw  lectas  defi- 
gnari  putandum.  —  cajlos  quo- 
que  ad  ntrosque  pertinet ,  ut 
in  Catulliano  Hymno  (XXXIV. 
3.  4.):  Dianam  pueri  integri, 
puellaeque  canamus.  Spectat 
autem  ad  teneram  aetatem  epi- 
theton  ,  caftam  f.  integram  ad- 
huc  h.  necdum  fcelere  quopiam 
contaminatam,  Drisque  ideo 
acceptifTimam :  Conf.  Noftri 
Epp.  II.  1.  132  fqq.  De  cafti- 
monia  qua  ad  Deos  lex  adire 
iubebat,  importunum  foret  hic 
cogitare.  —  7.  Dii,  quibus 
feptem  placuere  colles ,  qui  Ro- 
mam  fedem  fibi  deftinarunt  (  ut 
IV.  12.  11.  de  Pane  :  cui  nigri 
colles  Arcadiae  placent ) ,  Dii 
urbis  Romae  tutelares,  cufto- 
des,  voXioly^oi.  Igitur  ad  hos 
quoque  pertinebat  ludorum 
faecularium  religio.  Vid.  Ar- 
eran. 


v.  9.  Sequuntur  ipfae  preces, 
quas  ita  difpertivit  poeta,  ut 
munerum  (tijxwv  ,  v.  ad  I.  12. 
20.  )  utriusque  Numinis  ha- 
bita  ratione  nunc  Apollinem, 
nunc  Dianam ,  ut  vacivas  iis 
aures  praebeant,  invocet;  eft 
tamen,  ubi  unius  tantuni  me- 
minit,  quum  uterque  ponen- 
dus  fuiffet :  ut  in  primis  fta- 
tim  precibus  fuper  augenda 
confervanclaque  imperii  Romani 
niagmtudine  ac  fplendore  factis. 
—  Sol  ahnus ,  iptqsZwog,  ^wo- 
yovof,  (ptQscfiiQ;,  calore  nutriens 
omnia.  —  curru  nitido  caet. 
Suavis  rei  imago :  Sol  in  cae- 
lum  evectus  diem  fecum  vehit 
(  Flava  pruinofo  quae  z>ehit  uxe 
diem  Aurora  apud  Ovid.  Amor. 

I.  15.  2.    Similiter  Virg.    Aen. 

II.  go2.  Iamque  iugis  fummao 
furge.bat  Lucijer  Idae  ducebat- 
que  diem)  Splendide  Dionyf.  II. 
15.   16.  (A.    Br.  II.    254.)  tto- 

TClIXOI       bs     Ci.3BV     XUO/OC    (t/xSpOTOU 

riviTOvatv  srijpaTOV  A  \x  c- 
f  a  v.  —  promit ,  effert  (  ut  de 
Aurora  Virg.  Aen.  V.  64.) 
retegit  (  Ovid.  Met.  VIII.  1  ) ; 
euudemque  curru  deorfum 
acto  celat,  componit  ( Virg. 
I.  374<)  abfcondit,  fucccdcnti- 
bus 


CAEMEN    SAECVLARE.    V.    7-  1 4. 


655 


Nafceris;    pollis  nihil  urbe  Ronia 
Vifere  maius. 

Rite  maturos  aperire  partus 
Lenis    Ilitliyia,    tuere   matres: 


Sive 


bus  in  eius  locnm  tenebris.  — • 
10.  Sol  alius  idemcjue  nafcitur, 
quotidie  nitorem  fuuin  reparans, 
renovato  usque  fplendore  ex- 
furgert9.  Solem  enim  ,  diurno 
curlu  hebetatum  ac  lanu-uidum, 
vires  reparare  ficque  alium  fein- 
per  nafci ,  antiqua  crat  perfua- 
fio  ,  ab  Epicureis  maxime  exor- 
nata.  Lucret.  V.  659.  conve- 
niunt  ignes  et  femina  mitlta  con- 
fluere  ardoris  confuerunt  tempore 
certo  (  ante  cxtum  Solis  ) ,  quae 
faciunt  Solis  nova  femper  lumina 
gigni ;  et  665  fqq.  Nec  tamen 
illud  in  his  rebus  mirabile 
debet  effe ,  quod  haec  ignis  tam 
certo  tempore  pofjint  femina 
confluere  et  folis  reparare  nito- 
rem.  Vnde  etiam  Phoebi  cx/.t p- 
ay.ojxov,  aci  vls-j  procefht  notio. 
Jdem  adeo  Sol  nafcitur,  nihil 
imminuto  prifiino  f.  hefterno 
fpleudore  eius,  eodem  vigore 
quotidie  exorien6.  Quae  intpp. 
ad  h.  1.  adtulere,  nec  referre 
necrefellereaitinet.  —  n.  Pof- 
fis ,  quainvis  tenarum  opera 
omnia  luftres ,  nihil  vifere  ma- 
ius  lioma,  qnod  Roiuani  im- 
perii  magnitudinem  exfnperet, 
fac  Roma  lit  princeps  urbium 
QY.  3.  15.),   imperiique  totius 


terrarum  orbis  fedes.  Ad  No- 
Itrum  alluiit  Claudian.  XXIV. 
131.  de  Roma:  qua  nihil  in  ter- 
ris  complcctitur  altius  aether 
caet.  et  Rutil.  Itm.  I.  gi. 
(Wernsd.  P.  M.  V.  92.): 
Omnia  perpetuos  quae  fcrvant 
fldcra  motus  nullum  viderunt 
pulchrius   intpcrium. 

v.  1 3  fqq.  Preces  ad  Dianam 
E/A£(5uiav  (  13 — 16.)  et  Yxcv- 
forfo$cv(i7  —  20.),  quas  Or- 
phicus  H.  I.  13.  breviter  lta 
eloquitur:  hlhov  os  yovtxc ,  itroc- 
(>uyo;  ioZcoc,  ncxi  ffuJc^  .  Lenis 
aperire ,  graeca  ftructura  (ut  I. 
24«  17*  lenis  recludere )  pro, 
quae  lenem,  propitiam ,  beni- 
gnam ,  facilem  te  praebes  in 
apgriundis  h.  in  lucem  profe- 
rendis  ( Nemefian.  inde  Cyneg;. 
152.  Fecundos  aperit  partusma- 
tura  gravedo)  partubus,  quae 
praelio  es,  opem  fers  parturien- 
tibus ,  tuSivwv  %-rttQwya,  Autjj- 
qio. ,  Xi^stoc,  ixy.vkoyiioc ,  quae 
Orphica  huius  Deae  epitheta. 
Aperiendi  notionem  ipfum  Dia- 
nae  VQoSv^xiete  epitheton  liabet, 
in   Orphicis  11.    I.    4.    ^aqoZcx 

vLxic;      5v>)tcuv      ftJiSvqocioc.       

tueie     matres,     puerperas.     — 


656 


HOKATII     FLACCI 


Sive  tu  Lucina  probas  vocari, 
Seu   Genitalis. 

Diva,  producas  fubolem,    Patrumque 
Profperes  decreta  fuper  iugandis 


Fe- 


15.  16.  Sive  Latina  potius  hu- 
ius    tuae    virtutis     appellntione, 
Lucina  fen  Gtmitalis  vocari  gau- 
des.    Opponit  adeo  poeta  Grae- 
cae  llithyiae  v.  14«  appellationi 
Latinas  fuae   gentis  Lucinam  et 
Genitalem.      Ad    quod  folum    fi 
aiunnim    advertiffet     Bentleius, 
Graecae  GenetyUidi    fuae    liaud 
decedere      iufliffet       Genitalem 
Romanam  ,      h.   partuum   prae- 
lidem,      obfoleto      aut     novato 
prorfns    antiquae    vocis    fignifi- 
catu  a  poeta ,   fuo  iure  hac  in  re 
ufo.      Vide  quae   ipfe  hac  de  re 
praecipit   Epp.    II.    2.  115  fqq. 
et  A.  P.  56  fqq.     Reddere  adeo 
voluiffe   poeta   putandus   eft  Si- 
bvllae      'Eiku$Vi*i      xa  toorc- 
y.  o.v  g.  —  Sive  probas  vocari,   e*ir 
aivslg    xuXtlaZai   h.    praefers, 
rnavis  appellari.  Sollenne  haecin- 
teriici  in   commemoratione  plu- 
lium  nominum,  diverfas  virtu- 
tes  adeoque  etiam  diverfas  laudes  • 
Deorum    complectentium.     Eu- 
ripid.  fr.  incert.  n.  CLV.p.491. 
coi —  -reKotvov  ipspwv,   Zev,   etv 
'Aihijg  ovo  /*«2,g  f*tv  °  S  ore  q- 
y  e  1  ?  ,    <rv    hs    fj-oi  caet.      Nota 
Catulli  (XXXIV.   21.)   de  ea- 
dem  Dea :    Sis  quocunque  placet 
tibi  Sancta  nomine.       Apuleius 


(  Metam.  XI.  init. )  magnam  no- 
minum  pompam  Luriae  prae- 
ferens :  Jiegina  caeli ,  Jive  tu 
Cercs  —  — :  feu  tu  caeleftis 
Venus  —  :  feu  Phoebi  foror  — 
feu  horrenda  Proferpina  —  .• 
quoquo  nomine ,  quoquo  ritu, 
quaqua  facie  te  fas  eft  invocare  ; 
tu  caet.  In  Noftro  notatu  di- 
gnum  hoc  eft,  quod  non  diver- 
fis  Deae  virtutibus,  fed  uni 
eidemque  blandiendi  haec  inter- 
ponat  tormulam ,  diverfa  tan- 
tum  lingua,  graeca  nimirum 
(JLlXeiBvlct)  et  Romana  (  Lw 
cina  et  Genitalis")  enuntiatae. 
—  17.  Producas  fubolem  poteft 
effc,  in  lucem  proferas;  melius 
tamen  ac  poeta  di»nitis  arbitror, 
hanc  fententiani  tc£  tuere  matres 
includere  et  alterum  explicare : 
ferves,  ad  adultam  aetatem  per- 
venire  iubeas.  Ita  in  Sil.  I. 
112.  partus  producere  non  eft 
edere  (  nam  hoc  reciifare  matri- 
bus  haud  liberum  eft)  fed  nu- 
trire  ,  edueare ,  liberos  produ- 
cere  Plaut.  Capt.  IV.  1.  105. 
Vulgarius  utiqiie  poetis  eft  edu- 
cere  pro  educare,  quod  nec  pe- 
deltris  reformidat  oratio.  Vid. 
Drakenb.  ad  Liv.  1. 4.  —  lft. 
Profperos  decreta  Patrum,  Se- 
natus 


CARMEN     SAECVLARE.      V.     1  5  -  2  £. 

Feminis,  prolisque  novae  feraci 


657 


Lege  marita. 


Certus  undeiios  decies  per  annos 
Orbis    nt    cantus   referatque    ludos, 
Ter  die  claro,  totiensque  grata 
Nocte   frequentes. 


Vos- 


nntus  confultum  fuper  iugandis, 
matrimonio  iungendis  feminis 
ac  lege  marita  docte  pro ,  fuper 
le^e  de  maritandis  ordinibus  ab 
Augufto  lata  factum.  Perlata 
quidem  haec  lexde  marit.  ordd. 
fuitaunodemumDCCLVII.  Scd 
faepius  hocantca  Au£,uftus  a°;ita- 
Verat,  primum  a.  DCCXXVI. 
deinde  ipfo  hoc  ludorum  f.iecu- 
larium  a.  DCCXXXVIf.  obftante 
iterum  reeufantium  multitudine 
*c  tumultn.  Signnte  igitur 
poetn,  huiusipfius  iuipedimenti 
obiecti  refpectu ,  -projperes,  pro- 
fpcrurn,  fauftum  cventum  ha- 
bere  iubeas,  lata  effe  velis  de- 
creta  V.  Non  autem  generatim 
elt,  falutaria  vcip.  effe  velis  iita 
decr.  Ad  rem  vid.  Dio.  l.IV.  p. 
745.  Sueton  Aug.  c.  54.  ubi  vid. 
Torrent.  Adde  Hcinecc.  ad  leg;. 
Iul.  et  Pap.  Popp.  I.  5.  et  eiusd. 
Antiqq.  Rom.  ad  Inft.  I.  tit.  25. 
Bacb.  Hift.  I.  R.  III.  i.§.  2. — 
Lex  marita ,  maritalis  ,  mari- 
tandorum  ordd.  cauffa  iata,  et 
Tom.    II. 


inde  ferax  novae  prulis ,   augen» 
dae  proli  inferviens. 

v.  21  —  24.  Vt  et  inpofterum 
respublica  civium  multitudine 
fit  florentiflima  ,  novis  usque 
auctibus  incolumis  perftet.  Quo 
blandiore  vi  preces  iftae  meu- 
tem  Deorum  tan^ercnt,  venufto 
fenteutiam  ita  conveftit  poeta, 
ac  fi  ipforum  res  a»atur,  ob 
quam  adeo  faciies  fe  iis  praebi- 
turos  effe  fpes  effet.  Vulgaris 
euuntiatio  erat:  Novam  usque 
prolem  date ,  ut  decurfo  CX. 
annorum  fpatio ,  follennia  ifta 
facra  faecularia  in  veftrum  lio- 
norem  magua  civium  frequen- 
tia  iterum  celebrari  poilint. 
Iam  facrorum  faecularium  no- 
tionem  fignatius  exhibent  ex- 
plicantque  cantus ,  carmen  fae- 
culare,  a  choro  virgiuum  ac 
puerorum  in  Apollinis  Pahttini 
aede  canendum,  et  ludi ,  tar 
die  totiesque  nocte ,  trinis  die. 
bus  ac  uoctibus  frequentes  ,  ce- 
T  t  lebra- 


658 


Q.    IIORATII    FLACCI 


Vosque,  veraces  cecinifle,  Parcae, 

Quod  femel  dictum  eft,    Itabilisque  rerum 

Terminus  fervat,  bona  iam  peractis 


Iungite  fata. 


Fer- 


lebrati ,  aeitati ;  fed  delecte  al- 
ternm ,  ad  deiienandam  civium 
rnultitudinein ,  a  qua  recurrens 
illud  facrum  celebrari  cupit. 
Tum  orhis  pcr  annos  CX  cir- 
cumvolntus  rejert  ludos,  qua- 
tenus  redeunt  cxacto  ifto  CX 
Jinnorum  orbe  xvy.}m,  Tpatio 
certo ,  a  Sibyllims  libris  ita 
praefinito ;  ornat  (implicitcr.  — 
grata ,     ludis    quippe    impenfa. 

v.  25  —  2g.  Preces  ad  Par- 
cas  intexit  poeta  e  Sibyllae  prae- 
fcripto,  ficra  iis  per  ludos  iftos 
fieri  iubentis ;  vid.  Argum. 
Magnns  intpp.  molitiones ,  fu- 
per  bis  vtrlibus  varia  fortuna 
tentatas,  fnbruendi  aut  fulcien- 
di  aut  omnino  ad  bonae  ratio- 
nis  regulam  explorandi  non  eft 
animus  ;  apponam  potius ,  qua 
ftructura,  quoque  probabili 
fenfu  locum  expediendum  exi- 
ftimem.  Vosque ,  0  Parcae, 
vernces  cecinijfe ,  graece  pro, 
veraccs  in  canendo ,  quae  veri- 
dicos  cantus  (ut  Catull.  LXIV. 
307.  de  iisdem )  editis,  qua- 
rnm  decretum  verum  ,  ratum, 
immutabile  eft,  (haoc,  quae 
feqtiuntur,   iieiZyyqTty.w;  ndtexi 


&  poeta  puta)  quocl  femel  dictum 
eft ,  quod  femel  eventurum  fta- 
tuiftis  ajxtTarqo-iroi  (  Orph.  II. 
LVIII.  17.)  quodque  terminus, 
finis ,  exitus ,  eventus  Jtabilis 
fervat,  ornatius  quam  ,  ftabilit, 
confirmat ;  quod  certo  eventu 
confirmatur,  quod  exitu  ratum 
Jit  (  funt  Parcae  Ttktvoihwrsigou 
Eurip.  Heracl.  899-  TtXtofyo- 
got  Aefcbyl.  Prometli.  61  g.) 
iungite  bona  fata  jieractis  h. 
praeteritis ,  futura  quoque  po- 
puli  Romani  fata  faufia  effe  ac 
profpera  velitis  iubeatio.  — 
rerum,  tm  Jlabilis  iungendum, 
irageky.tt ,    ut  faepius. 

v.  29  —  32.  Telluri  Deae 
facrum  faciendum  itidem  prae- 
cipiebant  libri  Sibyllini ;  fed 
precum  formam  vide  quam  docte 
ac  veimfte  hoc  tetrafticho  varia- 
vit  poeta !  Vulgaris  enuntiatio 
erat:  Tellus  largum  fmgum 
pecudumque  proventum  prae- 
beat ,  feu  ut  Schol. :  fit  frugum 
ubertas  et  profpera  pecudura 
fetura.  Iam  abfoluta  fatisque 
docte  euuntiata  vidori  poterat 
fententia,  fi  dixiflet  poeta : 
Tellus   Jertilis  frugum  pecoris- 


CARMEN    SAECVLARE.     V.    25-52.  659 

Fertilis   frugum  pecorisque  Tellus 
Spicea  donet  Cererem    corona: 
Kutriant  fetus  et  aquae,  falubxes 
Et  Iovis  aurae. 

Con- 


que  fit,  benigne  largiatur  fru- 
ges  et  pecora ;  fed  admifcuit 
imaginem ,  ad  fenfum  iucun- 
dillimaiu,  et  ipfam  ubertatis  in- 
dicem ,  fpicea  donet  Ceterem 
corona ;  haec  enim  Deae  ifti  in 
magna  frngum  copia  offorri  fo- 
lebat.  Tibull.  I.  1.  15.  llava 
Ceres ,  tibi  Jit  nojtro  de  rure  co- 
rona  fpicea ,  quae  templi  jien- 
deat  ante  fores.  Pecdris  autem 
fertilis  terra  dici  poteft,  qua- 
tenus  (J)s(3SffB(cf,  tyvri^occ  et  in- 
de  icoc/xfjyTti(>(x ,  ut  in  Ilom.  H. 
XXXIII.  1 .  Ouam  in  rem  paullo 
explicatius  Lucret.  II.  992. 
llumorum  guttas  p.Iater  quum 
terra  recepit ,  feta  parit  nitidas 
fruges ,  arbujtaque  laeta  et  ge- 
nus  humanum  et  parit  omnia 
faecla  ferarum  ,  pabula  quum 
praebet,  quibns  omnes  corpora 
pafcur.t,  et  dulcem  ducttnt  vi- 
tam,  prolemque  provagant.  Qua 
ftropter  mcrito  maternum  nomen 
adepta  cft.   Hom.  II.  1.  v.  9.  10. 

IV    J.S    ffu    Tf/OJfftff*   fipiSst 

f*tv   ctytv    aqovqx     (piPiffjitOC,    Y)OS 

x«t'  ayqovc  ktijveffiv  tCSyvs7.  — 
3i.  32«  Fetus  h.  omnem  pro- 
ventum  (etiam  Cic.  dc  Legj*. 
I.  25«  profunduntur  nobis  teriae 


fetus)  tam  agrorum  quam  ani- 
malium  ( nam  etiam  fetnrae 
nocent  pluvii  venti  I.  17.  4«) 
nutriant,  incrementa  iis  prae- 
beant  aqtiae,  c//0(po<  v.txq-Korqbfyai 
(  Orph.  H.  LXXXI.  7.  quando- 
quidem  ftne  certis  imbribus  an- 
ni  laetificos  nequeat  fetus  fub- 
mittere  te.Ilus.  Lucret.  I.  143) 
ct  aurae,  afilatu  fuo  vitam  acvi- 
res  fnfiioientes,  ^vjoyovot  (Orph. 
II.  XXXVII.  3-)  Cfc  I.  2  2.  18. 
Jovis  iftas  aquas  et  auras  (nam 
ad  utrumquc  referre  prnoitat) 
dicit  poeta ,  antiqui  fermonis 
ufus  epitheto,  quatenus  nimi- 
rum  Iupiter  tempeftatum  au- 
ctor  et  arbiter.  Ita  o/x^oov 
Ato;  dixit  Hom.  II.  XII.  2.  #6. 
Pind.  Ifthm.  V.  65.  et  Quint. 
Cal.  I.  4*5«  ouficov  Stcvb^ 
idem"  I.  695.  Niii  tamen  potius 
oratio  inverti  debet :  Iupiter 
praebeat  xnitem  temperiem  ac 
tempeftivos  imbres.  —  falubres 
utrique  fatis  commode  iungere 
licet.  Si  aquis  iungas  ,  erunt 
imbres  tempefiivi  neque  nimii; 
fi  auris,  ad  aeris  teinperiem, 
animalibus  nc  frugibus  conuno- 
dam  ,  fpectat. 


Tt  2 


•».   33- 


66o  (,>.     IIORATII    FLACCl 

Condito  mitis  placidusque  telo 
Supplices  audi  pueros,   Apollo: 
Siderum  regina  bicornis,   audi, 
Luna,  puellas. 

Roma  fi  veltrum  eft  opus,  IHaequo 
Litus  Etrufcum  tenuere  turmae, 


Iuflli 


v.  33  —  56.  Iterum  ad  Apol- 
iinem  et  Dianam  convertitur 
chorus ,  ut  prcces  fnas  ratas 
effe  velint,  antiquifhmorum, 
qui  theologici  erant,  hymno- 
niin  ,  formularn  nXli&i  ftov  fae- 
pius  iutcrfercntium,  morem  fe- 
quutus.  Distribuit  iuvocatio- 
nem  poeta ,  ita  ut  chorus  pue- 
rorum  Apollinem ,  puellae  Dia- 
nam  implorent;  unde  inagna 
cum  veri  fpecie  colligas ,  non- 
nulla  liuius  carminis  ahernis 
decantata  fuiffe.  Vhl.  Argum. 
JVIitis  placidusque  iv/xsv&s,  be- 
ni<;ne  ,  placide  audi,  o  Apollo, 
Juppliccs  pueros ,  nos ,  preces 
noftras.  Notionem  rov  mitis 
exornant  adiecta,  condito  telo, 
telis  reconditis,  laxatoque  arcu, 
quein  iratus  tendit ,  peftem  im- 
miffurus.  Vid.  II.  10.  19.  r:o. 
Eadem  autem  irsQtsoyix  fupra 
V-  53-  f>4-  Nunc,  nunc  adejie, 
rtunc  in  hoftiles  Joinos  iram  at~ 
que  numen  vertite.  —  Siderum 
regina,     xfo^sjsc-riirvj    «gt^wv, 


vid.  ad  v.  S.  — —  liicornis,  5r- 
KEfpaTa,  qualis  eft  primis  novi- 
lunii  diebus.  Cf.  IV.  2L.  57. 
Iunoendum  autem  epith.  regl- 
nae,   id  quod  fuadet  lyrica  ratio. 

v'  57  —  48*  Si  Troiani  ve- 
Itro  hortatu  ac  monitu,  relicto 
Ilio,  Italiam  Aenea  ducepetiere, 
hancque  Vrbem  ,  fedem  ac  fuiw 
Jamentum  ampliilimi  imperii 
pofucre  :  confervate  iitam  civi- 
tatem ,  omnibusqne,  quae  pri- 
varam  cuiusque  felicitatem  pu- 
blicamque  univerfi  populi  inco- 
lumitatem  ac  maieftatem  tueri, 
ornare  ,  augera  poJlint ,  cumu- 
latiffimam  praeftate.  Si  Boma 
veftrum  opus  cft ,  fi  novi  in  Ita- 
lia  regni  condendi,  cuius  domi<- 
cilium  Koma  futurum  effet, 
Troianis  auctores  fuiftis.  Ora- 
cula  ab  Apolliue  accepta,  qui- 
bus  Troiani  Italiam  ,  qua  con- 
hderent ,  quaerere  iuberentur, 
a  poeta  refpici,  per  fe  patet, 
idque  feqq.  difertius  adfiruunt. 
Cf. 


CARjU£N    SAECVLARE.    V.     33-44.  66  L 

IufTa  pars  mutare   Lares   et  urbem 
Syfpite  curfu: 

Cui  per  ardentem   fine  fraude  Troiam 
Caftus  Aeneas  patriae   fuperftes 
Liberum   munivit    iter,    daturus 
Plura  relictis: 

Di, 


C«".  Virg.  Aen.   ITT.  94  fqq.  VT.  qui  Aeneam    feqnuti  effent ,  ab 

59,  maxime  IV»    543-  4^-    ^6'^  ai"s  Troianis,   qui  direpta  Tro- 

vunc   Italiam  magnam    Gryneus  ia   alio    dilapii    eflent,   dirimere 

dpollo ,    Jtaliam   Lyciae  iujjere  voluiifet   poeta.    —    41 — 43« 

eapejfere    fortes.        Cf.      Ilcvn.     Cuiper  ardentcm muuivit 

Difqu.  II.  §.  6.   — -  Si  Iliae  tur-  iter ,  pio    tenui,   deductore   Ae- 

mae ,   auguftiore  fpecie  epicaque  nea.      Si*e  fraudc ,     lirts   no:«, 

gtavitate  pro,  Troiani»  everfae  ut  II.    19.  20.  Aeneas  ,     iter  & 

patriae  fuperftites ,     iuffa   pars,.  berum  munit,    quatenus   ducem 

iuiii,    or.-iculi  Apollinis  monitu  fe  prnebet»  partemque  fuam  per 

(  fed  ilhid  propri«,    ut  iu  Virg.  flnmmas  actela  hoiiium  expedit. 

L  1.    et  faepius  alibi)  mutarunt  Noti/limum    Virgilii    Aen.    II. 

JLares   et    l  rbem,     patriis   fedi-  652.  Jucentc  Deo  jlammani  inter- 

bus  migrarunt,  ac  fofpite  curju,  et    hojies    expedior ;     dant    telu 

profpera  navigatione  litus  Etric  locum  fipmmaccue  recedunt.    Ca-> 

fcuni  tenuere,   Italiam  provencre.  Jius  ,    pius  erga  fuos  ,    hoc  ipfo. 

Sed  doctior  haud  dubieiuuctura  quod    eos    in    tanto    difcrimine 

eft :    mntatb    urbem  curju  ,   fuga  incolumes  praeftaret ,    fugaequo 

navibas  f.  mari  initituenda,  Jo-  auctor  eifet;    etiam  quod   plura 

fpite ,    ut  fervarentur ,     incolu-  daturus     eflet     relictis.       Poflis. 

mes       ac      fofpites     evaderent.  etiam   epitheton    ad    obfequium 

Nam     profpera     navigatio,      fi  eiustvahcre,  quo,  refponfaDeo- 

Virgilii    auctoritatem    fequaris,  r.um   fequendo ,    pietatem  fuam 

ne     vera     quidem     cft.      Litus  adverfus  eos  ofi.endci.it  ;■  utrum- 

r.trufeum    omivino     pro   Italiae  que  fatis  commode,   prius  tamen 

orn ,     litore.       Etlam    iu    parlo  ficilius   ac  ptobabilhrs.   — 1  44» 

r.rgutantur  nonnullit  q.uaii  hos,  Llu-.a,   ampliara  relktis,    maius. 

Tt   3  re<rnuu>, 


■362  q.    UORATII     FLACCI 

Di,  probos  mores    docili  iuvcntae, 
Di,  fenectuti  placidae  quietem, 
Romulae  genti  date  remque  prolemque 
Et  decus  omne. 

Quique  vos  bubus  veneratur  albis, 
Clarus  Anchifae  Venerisque    fanguis, 


Iin- 


regnum,  quam  quod  amififTent, 
iniperium  totius  terrarum  orbis. 

t>.  45«  Non  Apollinem  ac 
Dianam ,  fed  genpvatim  Deos 
Romanorum  ■irotTQwovs  hic  in- 
telljgunt  intpp. ,  parum  intel- 
li£,entes ,  haec  antecedentibus 
annecti  debere.  Vid.  nd  v.  37. 
—  nwies  jirobos,  folida  quippe 
fundamenta,  quibus  innitntuv 
falus  ac  fplendor  civitatis.  Au- 
gufto  hoc  dedit  poeta,  qui  Ro- 
manos  ad  prifiinam  morum  fan- 
ctitatem  pluribus  faluberrimis 
legg.  latis  reducere  conaretur. 
Iuventam  fpeciatim  commemo- 
rat,  quod  ea  maxime  fit  docilis,. 
tractabilis,  ad  probitatem  cae- 
terasquo  bonas  artes  fingi  pof- 
iit;  delecto  ephheto.  —  46. 
Tvanquillitatem  ac  fecuritatem 
intevnam  fuavitev  dcpin^it  fene- 
ctus  quieta,  in  otio  conflituta. 
Senectuti  rd  placidum  docte  tvi- 
butum  a  poetn  videri  poteft, 
qnod     quietis    pvoprium     cvat ; 


fed  et  fenibus  to  yxiov  ptoprium» 
iuvenili  ferociae  oppofitum. 
Vnde  forte  Neptuno  placidum 
caput  tribuit  Vivg.  Aen.  f.  127. 
ut  deo  matino,  quos  quidem 
fenili  liabitu ,  utpote  vetnftifli- 
mos,  fiugebat  antiquitas.  Vid. 
ad  I.  15.  5.  —  47*  Genti  Ro- 
mulae,  Romuleae,  univevfae  ci- 
vitati  lavgimini  rem,  opum  af- 
fluentiam  ,  prolem  copiofam  et 
decus  omne ,  quidquid  gloiinm 
ac  maieftatem  impevii  pvomo» 
vere  poflit. 

v.  49 — 52.  Summum  iam 
atque  -rd  cJujtci/  decorls  pvoximo 
v.  43.  Romano  populo  expetiti, 
fubiicit  poeta  ,  impevium  totius 
ovbis  tervarum ,  Auguiti  virtute 
partum  ac  tuendum.  Summa 
adeo  precum  eft:  Augufti  im- 
perio  totus  terrarum  ovbis  fub- 
iectus  fit,  latum  regat  orbein, 
ut  Nofter  itidem  vovet  I.  1 2. 
57.  Pro  Augufto  auguftiove  ap. 
pellatione    eft    Clarus  Andiifae 


CARMEN    SAECVLARE.    V.    4-5"  54* 

Imperet,  bellante  prior,    iacentem 
Lenis  in  lioitem. 


665 


Iam  mari  terraque  manus  potentes 
Medus,    Aibanasque  timet  fecures: 


AT.  6 
Iam 


Venerisque  Janguis  :  divina  ftir- 
pe  editus,  Divis  ortus  IV.  5-  i. 
et  paftim.  —  Vencratur ,  colit 
vos  bobus  albis ,  lautiiTimo  fa- 
crificio;  praeclare  adiecta  huius 
rei  (  dc  qua  vid.  Argum.)  men- 
tio,  quo  blnndiores  iftae  preees 
effent.  —  51.  imperet ,  non, 
ut  fere  accipiunt ,  populo  Ro- 
mano,  quod,  ne  quid  gravius 
dicam ,  fatis  invidiofum  foret, 
fed  toti  terrarum  orbi ;  quo 
eodem  fenfu  III.  6.  5.  Dts  te 
minorem  quod  geris  ,  imperas,  et 
regnare  I.  12.  52.  Cuius  rei 
ionoratio  genuinae  lectioni  at- 
que  inde  VV.  DD.  fraudi  fuit. 
Vid.  Obff.  —  bellante  prior, 
hofte  fuperior ,  fpectatiilimae 
in  bello  virtutis,  at  idem,  quo 
divinam  originem  fuam  adferit, 
lenis  in  hofttm  iacentem ,  non 
acerbe  victoria  utens ,  parcens 
devicto  hofti.  Facile  perfpici- 
tur,  Angufto  fpeciatim  nunc 
tribui,  quod  iibi  univerfus  po- 
pulus  Romanus  arro°;aret.  No- 
iiflima  V-irgilii:  Tu  regere  im- 
perio  populos,  liomanc,  memen- 
tc> :  hae  tibi  erunt  artes ;    pacis- 


que  imponeret  morem,  parcero 
fubiectis ,  et  debellare  fuperbos, 
Aen.  VI.  {552.  qui  locus  tetra. 
ftichi  liuius  vim  plane  reprae- 
fentat. 

v*53— ~56.  Tam  terra  ma- 
rique  hoftes  a  populo  Romano 
victi  fubactique  funt ,  terrae 
marisque  ddminium ,  affertoro 
Augulio  ,  R.omanis  ceilit.  Ad 
generalem  enim  fententiam  re- 
vocanda  illa,  mari  terraque, 
quandoquidem  cum  nullo  po- 
pulorum,  qui  a  poeta  comme- 
morantnr,  mari  certatum  fuifle 
ac  ne  certari  quidem  potuiffe 
conftat.  In  altero  autem,  quod 
navales     Au£.ufti     victorias     de 

o 

Sex.  Pompeio  Antonio«fucrepor- 
tatas  uon  diferte  exponit,  ma- 
gnam  in  poeta  agnofce  iudicii 
fubtilitatem ,  maie  ominatam 
bellorum  civilium  mentionem 
inter  facra  refucientis.  De  Au- 
gufto  pariter  Nofter  Serm.  II. 
5.  62.  iuvenis  PartJiis  horren' 
dus,  ab  alto  demiljum  genus 
Aenea,  tellure  marique  magnut 
erit.  Ad  anteriora  bella  Ro- 
Tt  4  mano- 


667l. 


Q.    .HORATII    FJLACCI 


Iam  Scytliae  refponfa   petunt,    fuperbi 
Nuper,    et  Incli. 

Iam  Fides,  et  Pax,  et  Honor,  Pudorque 
Prifcus,  et  neglecta  redire  Virtus 


Au- 


manorum  maritima  cum  Cavtha- 
ginienfibus  aliisque  populis  ge- 
ita  quominus  referas ,  vetant 
fequentia,  in  populis ,  ab  Au- 
gufto  devictis,  percenfendis  uni- 
ce  occupata.  Medus  h.  Parthi 
(v.  I.  2.  extr. )  timent  poten- 
tiam  Romanam,  abiecto  plane 
rebellaudi  anitno.  Cf.  III.  5. 
4-  IV.  14»  42.  Fotentiam  de- 
clarant  mctnus  potcntes ,  virtus 
bello  fpectara  et  fecures  h.  fafces, 
itnperii  infignia.  —  Albanas, 
Romanorum ,  coloniae  Albae 
."Lon^ae;      res      notiftima.      — 

55.  De  ScytLis  v.  II.  9.  23. 
III.  8-  25-  IV.  14.  42.  et  15. 
24.  —  refponfa  petunt ,  leges 
libi  imponi  patinntur,  imperata 
accipiunt.  Edicta  lulia  fimilitcr 
dicta  IV.  15.  2  2.  Omnino  victi 
populi  notionem  variavit  poeta. 
—  iwper  fuperbi ,  feroces ,  in- 
cnrfione  in  fincs  populi  Romani 
facta.      Vid.    ad    II.   9.   25.   — 

56.  De  Indorum  legatione  Suet. 
Aug.  c.  XXI.  Qua  inrtulis  mo- 
df.rationisque  fania  Indos  etiam 
et  Scythas ,  auditu  modo  cogni- 
tos  ,  pellexit  ad  amicitiant  fuam 


populique'  Homani  ultro  per  le- 
gatos  potendam,  laudante  iam 
Cruquio. 

v.  57  —  60.  Felititatem  fae- 
culi  sluguftei  praeclare  poeta 
ulterius  exornat,  aurcaeque  ae- 
tatis  coloribus  repraefentatam 
fubiicit.  Cuius  imegritatem 
innocentiamque  qimm  ita  effer- 
ret  autiquitas,  ut  ipfosDeos  in 
terra  verfatos ,  cumque  honiini- 
bus  vixiffe  diceret,  id  quod 
ipforum  numinum  dclectus  a 
poetis  hac  in  re  facnts  (tit  h.  1. 
Fides  caet. )  abunde  oftendit; 
fatis  confcntaneum  crat,  gencris 
humani  in  deterius  nmtati,  f. 
ferreae  aetatis  noiionem  eoi  un- 
dem  e  terra  discelTu  notnre. 
Cf.  Catull.  LXIV.  .634  fqq- 
Ovid.  Faft.  I.  247  —  50.  Met. 
I.  149.  50.  quibus  praeiverat 
Ilefiod.   E^y.    197  —  200.    Rc- 

vifttnt  i^itur  iam    terras  Nimii- 

■  o 

na ,  reddita  ab  Augnfto  oroi 
terravum  priftina  facie,  tr.mqnil- 
litate,  morum  integritate,  re- 
rnmque  omnium  copia.  Fidef, 
IliVr/j,  payaX^  S*of,  ut TheogH. 
2093. 


CARMEN    SAECVLARE.    V.    55-62.  66$ 

Audet:   apparetque  beata  pleno 
Copia  cornu. 


Augur,   et  fulgente  decorus  arcu 
Phoebus,  acceptusque  novem  Camenis, 


Qui 


109*.  in  eadem  re;  laudante 
doctiffinio  Boettijr.  Eadeni  fen- 
tentia  fimplicius  expofita  IV.  5. 
20.  Culpari  metuit  Jides.  — 
Pnx ,  E/ojjvm ,  v.rtAA/ffTij  Z-iwv, 
Eurip.  Or.  i685-  Cf.  Tib.  I. 
10.  67.  et  ibi  Intpp.  Janum 
ab  Augufto  claufum  refpici ,  in 
promtn  eft  vidert:.  Cf.  IV.  15. 
9.  —  Honor,  Virtutis  comes, 
cum  eaque  conti«-ua  aede  Ro- 
rnae  cultus  ;  ut  exLiv.  XXVII. 
25,  conitat.  Aliud  eiusdem  fa- 
cellum  extra  Portam  Collinam 
erat;   vid.  Cic  deLegg.  II.  25. 

—  Pudor ,  Albtu;  ( ut  Pind. 
Nem.  IX.  79.  Cf.  ad  I.  24.  6.), 
iufii  revercntia.  Apud.  Hefiod. 
1.  1.  eius  disceffus  difertc  memo- 
ratur.  Vnde  forte  cum  vi  huic 
rmmini  adi.  prifcus ,  olim,  au- 
rea  aetate  in  terris  commoratus. 

—  58-  Virtus  neglecta,  ou 
f»{S 0 /J.SW) ,  nullo  honore  culta, 
omnino  pro ,  contemta.  — 
59«  60.  Copia  f.  abundantia  ite- 
rum  in  confpectum  venit,  beata, 
eAjS/«  ,  dives ,  cortm  inftructa, 
ornnta ,      gellans    cornu   plenum, 

.Qn&i   kco«;;    res   pervul- 


gatiffima.  Cf.  I.  17.  16.  Sim- 
plicius  rem  extulit  Nofier  IV. 
15.  4.  5.  At  Epp.  I.  12.  28- 
eadem  imagine :  aurea  fruges 
Italiae  pleuo  defudit  Copia 
cornu. 

v.  61  faq.  Nova  iterum 
Deorum  invocatione  novas  pre- 
ces ,  ut  rem  Romanam  incolu- 
mem  fervent  amplientqne  ,  ex- 
orditur  poeta,  ex  prifcorum 
hymnoruni  ingenio.  Vnde  etiam 
dttcta  epithetorum  cumulatio, 
diverfas  eorundem  virtutes 
complectentium.  Apollo  augur, 
p.oi'JTiq,  ut  I.  2.  32.  Idein  decorus, 
geftans  arcum  fulgentem ,  au- 
reum,  ^tutorp^c; ,  Pind.  01. 
XIV.  15.  et  paflim.  Cf.  I.  21. 
11.  12.  —  62.  acceptus  novem 
Camenis ,  fyiko;  WLovtratg,  ob 
idem  Muiicae  artis  ftudium, 
MoseecysTiis  (Orph.  H.  XXXIII. 
6.),  ijyiynug  /jttksM-j  (Eurip. 
Med.  426.),  «oibaujv  /xeosmjv 
(Callim.H.Del.5.).  —65.64. 
Apollo  iar(jc;.  Levat  artus  fef- 
fos ,  languidos  ,  aej^ros  ,  vigo- 
rem  priftiuum  reftituit  arte  fa- 

Tt   5  ,  lutan 


666  Q.  .  IIOEATII    FLACCI 

Qui  falutari  levat  arte  feffos 
Corporis   artus, 

Si  Palatinas  viclet  aequus  arces, 
Remque  Piomanam,  Latiumque  felix, 
Alterum  in  lultrum,  meliusque  femper 


Proroget  aevum. 


Quae- 


luteri  fua  iis  medendo.  Dictus 
inde  «vtstr/oj ,  >jt(o£  (v.  Spanh. 
sd  Callim.  Del.  214.),  o"uut»)£  etc. 
Quatuor  has  Apollinis  infignio- 
res  artes  recenfet  Scliol.  ad 
Hom.  IV.  101.  Tscaaowj  ycto 
Tg^viiuv  svtyogoc.  scrriv  0  'AiroAAuyv, 

TsSlMVJ;  ,    lCXTOtHy)C  ,    /xoo-rmvj;   ■*«} 

fAxvTiv.Yi;.  AA  artis  falutaris 
fcientiam  evexit  eum  antiquiffi- 
ma  medendi  ratio,  aoiboclc  per- 
agi  folita.  —  65  —  6Q.  Si  grata 
tibi  Romae  fedes  eft,  fi  digno 
tuum  numen  templo  venerati 
fumus ;  nota  precum  concipien- 
darum  formula.  Refpicit  autem 
poeta  templum  ApolHni  ab  Au- 
eufio  in  monte  Palatino  magni- 
ficentiffime  exftructum ;  quo 
pertinet  I.  31.  Aequus,  tC/j.s<jiMC, 
\ktu>i,  placide  (ut  III.  13.  4.) 
defpectat  arces  Palatinas ,  mon- 
tem  Palatinum ,  propter  tcm- 
plum  fuum  in  eo  fitum  ;  dele- 
ctatur  tam  infigni  fibi  honoie 
habito.      Ineft  adeo  blanda  Au- 


gufti,  effectoris  iflius  operis, 
palpatio.  —  66.  Apodolis : 
Rempublicam  Romanam  et, 
quod  copia  poetica  adiectum 
eft,  Latium  ( ut  in  Enniano 
verfu :  qui  rem  Romanam  La- 
tiumque  augef-ere  vultis )  fe- 
lix  ac  melius  Jemper  proro^et, 
h.  felicitatem,  incolumitatem, 
profpcritatem  rei  R.  proroget, 
fartam  tectamque  in  alterum  lu- 
ftrum,  e  Romanorum  tempu» 
definiendi  ratione  dictum  pro, 
in  futurum  tempus  confervet, 
novisque  femper  incrementis 
auctet  ampiificetque.  Ita  Gm- 
pliciffimum  fuerit,  hunc  locum, 
ab  intpp.  mifere  habitum  vexa- 
tumque ,  explicare.  Omnino 
parum  perfpexere  VV.  DD„ 
felix  meliusque  fempur  coniuugi 
oportere.  Caoterum  paullo  mo- 
defiiora  vota  nuncupavit  Scipio 
Africanus,  quum  luftrum  con- 
derct,  pvecatus :  Satis  magruie 
ac  bonae  junt ;  iiaque  precor,  ut 
eut 


CARMEN    SAECVLARE.    V.    63-74.  667 

Quaeque  Aventinum   tenet  Algidumque, 
Quindecim  Diana  preces  virorum 
Curet,  et  votis   puerorum  amicas 
Adplicet  aures. 

Haec  Iovem  fentirc,  Deosque.  cunctos, 
Spem  bonam  certamque  domum  reporto, 

Doctus 


eas  perpetuo    incolnmes  fervent, 
apud  Valer.  Max.  IV.  1.  10. 

v.  69  —  72.  Etiam  Dianam 
obteftatur  chorus  per  veligiones 
in  Latio  ei  infiitutas.  Ita  enim 
v.  6().  acccptns  niaiovem  vim 
Jiabet,  et  pvaeclave  refpondet 
v.  65.  In  Aventino  colle  et  Al- 
gido  monte  Dianam  cttltam 
fuiffe,  nifi  aliunde  conftaret 
(Cf.  I.  2$.  6.  Zofim.  II.  5.), 
vel  ex  hoc  loco  fatis  liqueret 
—  70.  Diana  prtces ,  vota 
XVvirorum  inter  facra  ipfi  nun- 
cupata  curet ,  curae  cordique 
ei  fint,  rata  effe  iubeat ;  ex 
oppof.  negligere  preces  et  fim. 
De  facrorum  faecnlarium  cura, 
XVviris  demandata  a  Sibylla 
vid.  Argum.  —  71.  72.  Votis 
pueionmi,  h.  noftris,  parte  chovi 
-tanttim  pofita,  quod  utique  li- 
berum  poetae  erat  facerc.  — 
amicas,  benevolas  aures  applicet, 
praebe.it ,    beuevole  audiat ,  ex- 


audiat.  Ita  advertere  aures 
Pvopert.  I.  1.  37.  Gontra  Tib. 
III.  3.  2$.  Audiat  averfa  non 
meus  aure  Deus ,   et  pa/hm. 

v.  73  —  76.  Epilogus.  Cho- 
vns  ,  edoctus  ,  Quhidecimviros 
pulcherrime  litaffe  (forte  oftento 
aliquo  ,  divinitus  dato  ,  moni- 
tus ;  nam  tale  quid  omnino  co- 
gitandum  h.  1.)  iam  in  fpem 
bonam,  vel  magna.ro,  vel,  qnod 
potius  habuerim ,  reip.  com- 
moda  vefpicientcm ,  de  falute 
veip.  conceptam  ,  erigitur,  cer- 
tillimus  fpei  eft ,  haec  Iovem 
caeterosque  Deos  fentire  ,  velle, 
fancire ,  rata  iubere  vota ,  pro 
reip.  incolumitate  a  fe  facta. 
Ita  fentire  paffim,  veluti  Catull. 
LXIV.  26.  Atque  nunc  demum 
ovatio  ad  omnes  Deos  converti- 
tur.  Vid.  Argum.  —  75.  Do- 
ctus  caet.  qui  hvmno  faeculari 
lnudes  Ap.  et  Dianae  decantavi. 
Scd  altero  forte  Horatius  fe  au- 
ctovem 


668        <l-  HOR.  FLAGC.  CAKM.  SAEC.  V.   75.76*. 

Doctus  et  Phoebi  cliorus  et  Dianae 
Dicere   laudes. 


otorem   carminis   et   j£opo5i6a<r-  tius  idem  fecit  IV.  6.  extv.  Ego 

v.«kov     modelte     infcrt ,      inftar  Dis  amicum,   faeculo   feftas   re~ 

Phidiae ,      imaginem     fuam     in.  ferente     luces ,     reJJidi  carmen, 

averfa  Mmervae,  a  fe  efformatae,  docilis  mddorum  vatis  Hoiaii. 


clypei  parte  exprim^itis.  Aper- 


•  •l^- 


ANALECTA 


A   D 


HORATII     CARMINA. 


I.  1. 

v.  7«  Quirites  in  comitiis  mobiles  mire  illuftrat 
locus  Ciceronis  pro  Muraena  c.  55«  Quod  Jretum ,  quem 
Euripum  tot  mot.us,  tantas,  tam  varias  habere  creditis 
agilationes,  commntationes ,  Jluctus  ,  quantas  perturba- 
tiones  et  quantos  aejlus  ratio  comitiorum?  Dies  inter- 
mijjus  unus  aut  nox  interpojita  Jaepe  et  perturbat 
omnia,  et  totam  opiniouem  parva  nonnumquam  com- 
mutat  aura  riimoris. 

V.     10. 

Quidquid  de  Libycis  verritur  areis 

Imitatus  eft  Stat.  Silv.  III.  5.  90. 

Dalmatico  quod  monte  nitet,  quod  meffibus  Afris 
Verritur ,   aejiijeri  quidquid  terit  area  Nili. 

I.    2. 

v.  19.  Iove  non  probante,  indignante;  declarat  fim- 
pliciter  facinoris  diritatem,  ut  Epod.  V.  8«  Per  impro- 
baturum  haec  Iovem.  Sil.  III.  1.  2. 

Pojiquam  rupta  jides  Tyriis,    et  mocnia  cafiae 
INon  aequo  Superum  genitore,  everja  Sagujiti. 

v.   58- 

Quem  iuvat  clamor ,  galeaeque  leves 

Apponendus  erat  Statii  locus  Theb.  II.  710.  unde  fole 
clarius  apparet,  galeas  leves  dictas  eife  telorum  ac  gladio- 
rum  ictibus  detritas.      Defcribit  tropaeum  poeta, 

—  —  meritae  pulchrum  tibi,  Palias  t  honorem 

a  Tydeo  paratum : 

Huic  leves  galeas ,  perfofiaque  vulnere  crebro 
Itifcrit  armq  Jurens:   huic  truncos  ictibus  enjes 
Subligat,  et  fractas  tnembris  Jpirantibus  hajias. 

Vidc» 


6 "  2  A  N  A  L  E  C  T  A 

Vides  hic  iungi  galeas  leves,  arma  pcrfoffa,  cnfes 
iruncos  icbibus,  et  tlenique  hajias  fracbas.  Simili  habitrj 
Furorem  exafperat  Petron.  c.  CXXiV. 

Quas  inber  Furor ,  abrnpbis  ceu  liber  habenis, 
Sanguineum  late  bollib  capub ,  oraque  mille 
yulncribus  confojja  cruenba  cafjicle  velab. 
Haereb  detritus  laevae  Mavorbius  uuibo. 

v.   50. 

Hic  ames  dici  Faber  abque  Frinceps 

Romanam  Principis  notionem  optime  declarat  Ovid. 
Faft.  II.  142.  de  eodem  Augufto  cum  Romulo  com* 
parato : 

Vis  bibi  graba  fuib :  florenb  fub  Cacfare  leges; 
Tu  Domini  nomeu ,    Principis  ille  beileb. 

IDominus  Romulus :    Auguftus  Princeps  oppofiti. 

I.    3. 

v.  9- 

Illi  robur  eb  aes  briplex 

Circa  pccbus  erab ,    qui  caet. 

Suaviter  Ariftoph.  BaTp.  1048«  9* 

'AaAci  TrvlovrcTi  hoov  v.a)  X6y%a;  xat  AsuxoAo'- 
(pov;  TOv(paXsia; 

Kai  TTYjXyKas,  xa)  v.vyfxidai; ,  wxl  Svjaqus  sktoc.' 
/3  0  s  i  0  v  c/. 

Pag.  52.  col.  1.  poft  verba:  imminenbem  tempcfiabem 
fignificanb ,  adde  Alciphronis  locum  Epift.  X.  libri  I. 
p.  53.  Bergl.  -aXXa  xcu  oi  AsACp/W?  avaaKiQTuivTSi;  >ia) 
ty)$  SaXaao-y;  avoidovfjievy;  As/cvf  £(£)aAAo'^£V0i,  ^enxcvva 
aa)  Taqayov  stviovtu  fj.yvvovai. 

Ad    vwnjira     nabanbia    appofite     Avien.  Defcript. 
O.  T.  789  fqq. 

Ah 


AD     lf  O  11  A  T  1 1    CARMINA.  0/3 

Ah  ne  monjliigenis  kojlem  licet ,   inferat  aeflus 
Fluctibus:  immodici  late  patet  oris  hiatus 
Ouippc  feris ,  antro  panduntur  guttura  vajlo ; 
Protinus  hac  ipfas  ablorbent  fauce  cariuas 
Jnvolvuntque  Jinnd  mox  monjira  voracia  uautas. 

Balacuasfultra  Jpatia  quatuor  iugerum  memorat  Solin. 
c.  Lll.  ad  quem  locum  vid.  Salmaf.  p.  712. 

v.    5  1. 

Nequidquam   JDeiis  abjcidit 

Prudens  Oceano  dijjociabili 
Terras  caet. 

Columella,  noftri  loci  forte  memor,  Praef.  ad  L.  I.  §.  g. 
An  bellum  perojis  maris  et  ncgotiationis  alea  Jit  optabi- 
lior ,  ut  rupto  naturae  foedere  terrejire  animal  homo  ven- 
torum  et  maris  obiectus  irae  fe  Jluctibus  audeat  credere, 
fcmperque,  ritu  volucrum ,  longinqui  litoris  peregrinus 
ignotum  pererret  orbem? 

v.    29  —  31. 

Pojt   ignem  aetherea  domo 

Subductum  JSIacies  et  nova  Fcbrium 
Terris  iucubuit    cohors. 

Horatium  in  his  Hefiodum  et  Sappho  potiffimum  fequu- 
tum  docet  Servii  nota  ad  Virg.  £cl.  VI.  4.6.  „Prome- 
theus  poft  factos  a  fe  homines  dicitur  caelum  afcendilfe 
et  adhibita  facula  ad  rotam  Solis,  ignem  furatus,  quem 
hominibus  indicavit.  Ob  quam  cauffam  irati  Dii 
duo  mala  immiferunt  terris,  febres,  maciem  et  morbos, 
ficut  et  fiappho  et  Hefiodus  (100.  1.)  memorant; 

AXXoc  e)c-  fxVQia  Xvyooc  koct'  avSoivrrovt;  a\a\iiTai' 
TLksiy  jj.6v  yao  yccloc  Kaxcuv,  Fr.siy  Se  5aAacraa. 

Quod  tangit  et  Horatius  dicens :   PoJI  ignem  caet. 

Tom.  U.  Vr  I.    /f. 


674  ASALECTA 

i.  4. 

v.   13. 

Paliida  IMors  aequo  jmlfat  peclc  pauperum  tabernas 
Begumque  turres. 

Pulfat,    aoaaasi.    taberuas ,   graeca  locutione.    Theocr. 
II.  G. 

Ovfie   Suoa;   ac)oa2.sv   avagaioc;  —   — 

et  eiusdem  Idyllii  v.  160. 

al  5*  6Ti  K?j|ue 
Au7rvJ,  rav  'Aidao  TtuXav,  vaiMoinag,   ho&zsi. 

Callimachi  locum  H.  in  Apoll.  3. 

Kai  %;)  TTQv  ra  Svoeroa  v.akuj  nob)  ^c/7/30?  aoaoasi 

Horatio  admovit  iam  doctifllmu6Heinrich.  ObiT.  in  Auctt. 
Vet.  P.  I.  p.  24-      Secmentem  verfum: 

Vitae  fumma  brevis  fpem  nosvetat  inchoare  longam 
exprefht  Silius  III.  141. 

— —  — '  —  fiant  arae  atque  horrida  Jacra 
Ante  oculos ,  brcvitasque  vetat  mutabiiis  horae 
Proiatare  diem. 


I.    5. 


v. 


(Juis  multa  gracilis  te  puer  in  rofa  caet. 

De  humo  rofis  conftrata  Incert.  in  Obit.  Maecen.  94  hjq. 

Victor  odorata  dormiat  inque  rofa 
Victus  aret   —   — -    —  — 

Membra  nec  in  Jirata  Jlernere  difcat  J  imo. 

Alteri  rationi  favet  Martial.  VIII.  72.  2. 
Ldber,  iu  aeterna  vivere  digne  rofa. 

imiutus  Propert.  in  Notis  laudatum: 

jEt  caput  in  vema  femjjer  habere  rofa. 

Vti 


AD    HORATII   CARMINA.  675 

Vti  autem  Pyrrhae  in  ifto  carmine  fallacem  placidi  ponti 
pellaciam  attribuit  poeta,  ita  Aefchyl.  Agam.  74-8.  He- 
lenae  (pQovyfxa  vyvtfxov  yakavac,  fimillima  imagine. 

I.   6. 

Init. 

Scriberis   Vario   —  — 

—   JMaconii  canninis   aliti.   * 

Ales  pro  cycno  occurrit  in  Infcript.  apud  Fletwood 
p.  196. 

6  ravra  ao(pbc ,  Moucrcuv   0  yaQiar oc , 
'AXKijSiaoyjc  Bv^avTioc  hvSade  xs/pat 
'EAA-^vcuv  TravTivv    oqvic    ao  iboTaro  c. 

Cycnus  enim  avis  maxime  canora  Vett.  habita,  unde 
kvxvov  ■cvbiKOTsooc  in  proverbium  abiit.  Vid.  ad  IV.  3. 
20.  Atque  non  fola  hac  de  caulfa  (adductis  in  hanc  reni 
ad  IV.  2.  25.  locis  adde  Leouidae  LXXX.  1.  Alcmana 
uuvfyxffp'  vj.uvaicov  kukvov  appeilantis)  fed  etiam  pro- 
pter  fublimen  volatum  poetae  cum  cycnis  comparati.  Ita 
enim  fublirniorena  poefm  adumbrari  foilenne.  Frequen* 
tata  haec  imago  potiflimum  Pindaro,  veluti  Pyth.  V. 
152.  kv  Moiaaiot  TroTavoc.  Pyth.  VIII.  4-6.  y^Qsoc  TQsyov 
hua  KOTavbv  ajx(p\  jj.yyava.  Nem.  VII.  52.  iroTavav 
uayavav  Homeri  figmentis  tribuit.  Vnde  de  ipfo  Pin- 
daro  Nofter  IV.  2.  25.  Multa  Dircaeum  levat  aura 
cycnum,  tendit,  Autoni,  quoties  in  altos  nubium  trnctus. 
Cf.  II.  20.  init.  Mox  navibus  aut  equis  prave  ex  hoc 
loco  adfumfit  Flor.  II.  2.  De  navali  Agrippae  victoria 
vid.  Vellei.  II.  Qi.   5.  et  ibi  intpp. 

1.  7. 

V.    2. 

Laudabunt    alii 

—  —   bimarisve    Corinthi 
JMoenia 

Vv  2  FIo- 


6"/ 6  A  M  A  h  li  C  T  A 

Florus  II.  1 6.  Corintlws  —  Achaiae  caput ,  Graeciae 
decns ,  intcr  duo  maria  ,  lonium  et  Aegaatm  qriaji  Jpe- 
ctacuh  expojita.  'EXXddoc  aaroov  vo<:at  Polyltrat.  epi 
II.  1.  in  Anal.  Br.  II.  1.  ad  quem  locum  Iacobs  commode 
laudat  Alciphr.  III.  p.  4.26.  IlsXoTOvvyaov  iroawXaia 
na)  v)  hvolv  SaXdaaaiv  iv  jxsaw  H£tjj.t>v<)  1x6X1;.  y^apisaac- 
idstv  y.a)  aj.i(piXa(pw;  lyovaa  7pv<pyp.drwv. 

v.    1 2. 

Qnam  domus   Alhuneae  rcfonantis. 

Propertii  loco  I.  20.   14.. 

JFIic  erat  Arganthi  1'egejiib  vcrtice  montis 
Grata  domus  Nymphis  humida    Thyniafiu. 

addePhilipp.  IX.  3.  (Anal.Br.  II.  215.) 

—   —   Nvfj,(pac  — ■  a7  rcvonvvoov 
Ai'tv>^   irapwgsiyai   ^vjJ.aiSov   Trarpo; 
"Ey^cvGi  liv<)sv7o;    vypbv    oiviov. 

Coll.  Hermocr.  I.   3.  in  An.  Br.  II.  252. 

I.    9. 

Cum  initio  carminis  comparandus  Longi  locus,    Pa-> 
ftor.  III.  2.    Xdfigoi  j,ksv  oi  ytijxagyoi  xar&gpSQV    £7r£7r;j- 

ysi  tis  y.gvaraXXo;'  rd  bsvCga  kwvsi  va7ayj.wjj.sv01;  caet. 

Ibid.   v.  9. 

Termilte  Divis  caetcra :    tjuifimul 
Slravere  vcntos  caet. 

Sententiam  Archilochi  Horatium  reddidiile  iudicabal  Ia- 
eoba  Animadvv.  in  Anthol.  I.  p.  159.  Vv.  Archilochi 
funt  (XV.  i.): 

Tol;  SsoH;  riSsi  rd  rrdvra.    iroXXdvu;  uiv  £k  xa 
Avbgac  qpSqvGiv  jxsXaiv.j  v.&ljasvov;  ixi  y$ovi' 

I.  ii. 


AD    IIOKATIl    CAP.MINA,  6~* 

I.     11. 

v.   4.  5. 

^ez/  plures  klemes ,   fou  tribuit  Tupitcr  ultimamy 
Quas  :::i7ic  dppoJUis  dcbilitat  pumicibus  mare 
Tyrrhcnum 

Ex  phyficis  rationibus  lucem  his  vv.  affundere  conatus 
eft  Cel.  Voigt ,  qui  cum  maxime  Academiam  Ienenfem 
omat.  ls  haecce  olim  ad  Heynium  perfcripfit,  a  quo 
benevole  mecum  communicata  funt; 

Von  der  Infel  Stromboli,  fonft  Strongyle,  fagt  Stra- 
bo  L.  VI.  Ipfa  quoque  ignita  ac  fulgore  excellens ,  in  qua 
habitaffe  Aeolum  ferunt.  und  Solin.  c.  1 2,  Strongyle, 
Aeoli  domus,  vergit  ad  folis  exortus  minime  angulofa, 
«piae  Jlammis  liquidioribus  differt  a  caeteris:  haec  cauffa 
hinc  eflicit,  quod  eius  fumo  potentiffimo  incolae  prae- 
fentifcunt,  quinam  flatus  in  triduo  portendantur :  Wel- 
ches  auch  Pliniua  faft  in  denfelben  Ausdriicken  fagt. 
Doloniieu  in  feinen  Reifen  nach  den  Liparifchen  Infeln 
ifi.  fehr  ausfiihrlich  bei  Befchreibung  des  Vulkans  von 
Stromboli;  ich  ftihre  daraus  folgende  Stellen  nach  der 
Lichtenbergifchen  Ueberfetzung  an.  S.  11 8-  »»lch 
hatte  die  ganze  Nacht  hindurch  an  ibren  abfetzenden 
Branden  das  reizendfte  Schaufpiel  in  der  Natur.  —  — 
Der  Feuerfchlund  befiudet  fich  an  der  norducjllichen 
Seite  auf  dem  Abhange  des  Bcrgcs.  Ich  habe  die  ganze 
Nacht.  hindurch  nach  genau  abgemeffenenZwifchenzeiten 
von  7  bis  3  Minuten  ghihende  Steine  auf  mehr  als  100 
Fuis  in  die  Hohe  treiben  gefehen:  die  Steine  fiogen 
zwar  in  verfchiedenen  Richtungcn  aus  dem  Schlunde, 
allein  der  groTste  Theil  fiel  doch  in  den  Krater  zuriick, 
die  iibrigen  rolllcn  iiber  deu  Abhang  heruntcr  in  die  Scc. 
FAn  jeder  folcher  Auswurf  war  von  einer  auflodernden 

rothen  Flamme  begleitet  — ein  dumpfer  Knall, 

tdeich  einer  Mine,    die  wenig  Widerftand  fujdet,    licfs 

Vr  ;  fich 


678  ANALECTA 

fich  jedcsmal  horen.  —  —  Die  aus  dem  Schlumle 
ausfahrenclen  Steine  gliihen  hellroth  und  fpriihend  ,  und 
geben  das  fchonfte  Feuerwerk.  Ich  konnte  nicht  muAe 
werden,  cliefes  feltfame  und  zugleich  prachtige  Schau- 
fpiel  mit  aller  Aufmerkfamkeit  zu  betrachten.  —  — 
Der  Berg  ift  beynahe  dem  auf  Salini  gleich,  das  ift,  faft 
1000  Schritte  hoch:  nur  ift  der  Abhang  nicht  fo  fteil 
' —  —  der  Krater  hat  kaum  f,o  Schritte  im  Durcli- 
melfer.  Der  Vulkan  war  zu  der  Zeit ,  da  ich  ihn  beob- 
achtete  (den  19.  Iul.)  iu  dem  Zuflande  der  Ruhe,  denn 
es  giebt  Zeiten,  wo  er  gleichfam  aufgebracht  zu  feyn 
lcheint,  wo  die  Gdhrung  wirkfamer ,  die  Ausbruche 
haufi°er  und  heftigcr  fmd.  Die  Steine  fliegen  alsdenn 
viel  hdher,  ihre  Richtungen  fmd  mehr  divergirend,  und 
werden  auf  grofsere  Weiten  in  das  Mec.r  gefchleudert. 
Ueberhanpt  ift  die  Rntziindung  diefes  Vulkans  im  PVin- 
ter  heftiger  als  im  Sommer,  auch  bei  Annahernng  eines 
Gewitters  und  bijfer  Witterung,  und,  fo  lange  diefe 
dauren,  immer  ftarker,  als  wenn  fie  voriiber  find.  Vor 
15  Jahren  bin  ich  zweymal  zur  Nachtzeit  und  zwar  wah- 
rend  eines  heftigen  Strurms  ohnweit  Stromboli  vorbeige 
kommen,  wo  er  viel  fchneller  hinter  einander  und  nach 
Zwifchenzeiten  von  2  oder  3  Minuten  feine  Auswurfe 
bewirkte.  Dic  Steine  /iogen  auf  200  Schritte  ueit  in 
die  See,  eine  rothe  fchiramernde  Flamme  loderte  unauf- 
horlich  aus  dem  Rrater,  und  erleuchtete  die  See  weit  urn- 
her.  —  —  Ich  fahe,  dafs  der  ganze  Berg  aus  nichts 
als  Afche  und  Schlacken  befteht,  die  in  fehr  regelmafsi- 
gen  Schichten  iiber  einander  liegen ,    und  fich  mit  dem 

Abhange  des  Berges  vollkommen  gleich  abfenken. 

Stromboli  ift  der  einzige  gekannte  Vulkan,  der  unab- 
laflig  arbeitet  und  keine  I\uhe  halt.  —  —  Alle  Laven, 
die  man  unter  feinen  Afchen  in  den  Schluften  unil  an 
den  fteilen  Abhangen  findet,  find  fehr  alt.  Ks  wiire 
iiberfliiffig,  eine  befondere  Befchreibung  der  auf  diefer 
Infel  befindlichen  Laven  und  vulkanifchen  Materien  hier 

anzu- 


AD    HORATII     CARMINA.  6HJ 

mzuhangen ,   da  fie  von  den  Produkten  anderer  Vulkane 
nicht  verlchiedeu  iind.  "  —   So  weit  Dolomieu. 

Eey  Lefung  diefer  Stellen  fiel  mir  ein ,    ob  fich  nicht 
die  fchwierige  Horazifche  Stelle  Od.  I.    11.   5.     ,,quae 
nunc   oppoiicis   debilitat   pumicibus   mare    Tyrrhenum'' 
fehr  leicht  daraus  erklaren  liefse.      Horaz,   der  hier  den 
Winter  tropifch  fur  ein   ganzes  Lebensjahr   fetzt   (viel- 
leicht  weil  er  die  Ode  im  Winter  verfertigte,    oder  das 
nachfolgende    Bild     darin    anbringen   wollte)    fchildert 
diefen  Winter  dadurch,    dafs  er  ihn  dem  Tyrrhenifchen 
Meere  durch  entgegengefetzte  Birnsfteine  in  feinen  Dran- 
gen  Einhalt  thun  lafst.       Nach  der  beften  mir  bekannt 
gewordenen  Erklarung  foll  dies  iiberhaupt  nichts  anders 
heifsen,   als  dafs  in  der  ftiirmifchen  Jahrszeit,    welche  in 
Italien  der  Winter  ift,    die   Wellen   des  Tyrrhenifchen 
Meeres  an  die  Klippen  fchlagen,    von  denen  fie  aber  auf- 
gehalten  werden,     fo  dafs  fie  nicht  im   Stande  find  7.11 
thun  was  iie  wollen,    d.  i.  dafs  iie  diefe  Klippen  nicht 
wegreifsen  konnen.    Bei  diefer  Erklarung  finde  ich  man- 
cherley  zu  bedenken.      Erftlich  ift  die  Begebenheit ,  dafl 
Meerebflutben  an  Felfen  fchlagen,  etwas  fo  fehr  gewohnli- 
ches ,  dafs  fie  in  allen  Meeren  zu  allen  Zeiten ,   und  bey 
jeder  Art  deu  Gefteina  fich  ereignet;   warum  hat  alfo  Ho- 
raz  diefelbe  fo  bcftimmt  vom  Tyrrhenifchen  Meere,  bloo 
von  der  Jahrszeit  des  Winters  und    vom  Bimsftein  er- 
wahnt?    ja  warum  hat  er  ihrer  iiberhaupt  gedacht,     da 
ihn   der  Gegenftand  feiner  Ode  doch  fo  wenig  dazu  zu 
noLhigen  fcheint,  und  fie  feiner  Leuconoeund  jedemLefer 
eben  wegen  ihrer   Gewohnlichkeit  fo  gleichgiiltig    feyn 
nuifs?   So  wird  auch   pumex  meines  Wiifens  anderswo 
weder  vom  Horaz  noch  von  fonft  Jemanden  ftir  Seeklip- 
pen  gebraucht.      Es  ift  zweitens  hart ,   wenn  rnan  fagen 
will   ,,der  Winter  fetzt  die  Klippen  dem   Drangen  des 
Meeres  entgegen ,,    der  Winter  macht  eigentlich,    dafs 
die  Wellen  gegen  die  Klippen  ftofsen,     und  wenn   iich 
nun  diefe  niclit  forttreiben  laffen,  fondern  jene  vielmehr 

Vv  4  zum 


630  A  N  A  L  E  C  T  A 

zum  Wiederumkehren  nbthigen,  fo  liegt  freylich  de; 
Grnnd  des  Umkehrens  niit  in  dem  Anprellen,  nnd  fofort 
auch  mit  in  der  Idee  des  Winters  ;  denn  waren  die  Wel- 
len  nicht  angeprallt,  fo  hatten  fie  die  Felfen  nicht  zum 
Umkehren  nbthigen  konnen  —  ;  aber  wer  wird  glau- 
hen ,  dafs  ein  Horaz  folche  kuhne  Figuren  werde  auf 
einander  gehauft  haben?  Hiems  debilitat  mare, 
dum  opponit  ei  pumicc;  gibt  alfo  nach  diefer  Conftru- 
ction  gar  keinen  wahren  Sinn  ,  denn  im  Winter  liegt  gar 
nicht  der  Grund ,  dafs  KHppen  den  Meereswellen  ent- 
gegengefetzt  werden.  Da  alfo  Herr  Schmidt  bey  feiner 
Ueberfetznng  des  Horaz  nicht  anders  conftrniren  zu 
miiffen  glaubte,  fo  fah  er  fich  genothiget,  zurSteuer 
der  Wahrheit  aus  pumices  Eisfelfen  zu  machen,  und 
dies  giibe  auch  den  natiirlichften  Sinn,  wenn  nur  nicht 
die  Rede  vom  Tyrrhenifchen ,  fondern  von  irgend 
einem  andern  Meere  die  Rede  wiire,  welches  im  Winter 
zum  Theil  zufriert.  Conftruirt  man  nun  fo  :  Hiems  de- 
bilicat  mare,  dum  oder  quia  ei  opponuntur  pumices  ,  fo 
fieht  inan  nicht,  wie  man  der  obigen  Critik  ausweichen 
will,  denn  der  Winter  gabe  fonach  erftlich  dem  Meere 
die  Kraft,  dafs  es  gegen  Etwas  nicht  answeichendes 
drangen  kann ,  und  fchwachte  fodann  auch  wieder  ehen 
diefe  Kraft  dodurch,  dafs  er  es  gegen  fo  Etvvas  feft  wi- 
derftehendes  treibt  —  Dies  hiefse  wirklich  mit  Worten 
gefpielt ,  welches  man  aber  vom  Horaz  eben  nicht  ge- 
wohnt  ift.  Was  wiire  alfo  hier  anzunehmen  ?  Ich  will 
meine  Gedanken  fagen.  Da  die  Ode,  worin  diefe  Stelle 
vorkomint,  fo  kurz  ift,  und  iiherhaupt  nur  eine  blofse 
Epikurifche  Lebensregel  enthalt,  fo  wollte  fie  vermuth- 
lich  der  Dichter  durch  ein  Einfchiebfel  etvvas  heben,  uml 
dies  konnte  auf  keine  fiiglichere  Weife  gefchehen,  als 
dadurch,  dafs  er  feiner  Leuconoe  eine  der  prachtvolleften 
Natnrfcenen  vor  die  Einbildungskraft  brachte;  dafs  er 
iich  aber  auf  das  Detail  derfelben  nicht  naher  einliifbt, 
fetzt  vorauij,    dafs  fie  allgemein  bekannt  gewcfen  feyn 

mufs, 


A  D   HO  R  A  T  1 1    C  A  B  M  1 29  A.  6g  l 

mufs,  und  fo  keiner  umftandlichen  Ausmahlung  be- 
durft  hat.  Ich  glaube  demnach ,  Horaz  hat  niit  diefem 
Wintergefchafte  nichts  anders  als  das  von  Dolomieu  be- 
fchriebene  majeftatifche  Schaufpiel,  das  der  Vulkan  vori 
Stromboli  darftellte,  gemeint;  wenigftens  pafst  auf  diefe 
Wreife  alles  aufa  befte  zufammen;  denn  nach  Dolomieu 
ift  der  Winter,  oder  die  ftiirmifche  Witterung  derjenige 
Zeitpunkt,  \vo  das  Auswerfen  des  Vulkans  am  haufigften 
und  heftigften  gefchieht ;  die  Infel  Stromboli  und  ihre 
nordweftliche  Kiifte  liegen  fo,  dafs  lie  gerade  das  Tyr- 
rhenifche  Meer,  welches  beftandig  auf  die  Sicilifche 
IMeerenge  losdrangt,  und  vielleicht  an  ihrem  Dafeyn 
den  grcifsten  Antheil  hat,  vor  fich  haben.  Der  Auswurf 
von  gluhenden  vulkanifchen  Schlacken  wiilzt  lich  wii- 
thend  gegen  das  herzudringende  Meer,  und  macht  fo- 
wohl  durch  feine  Mafle,  als  durch  feine  Glut  eine  na- 
tiirliche  Diverfion  in  dem  TJieil  des  Waflers ,  das  auf 
diefe  Stelle  triflt,  und  bricht,  oder  clebilitirt  alfo  ganz 
eigentlich  diefe  Fluthen.  Die  Auswiiiffe  der  Vulkane 
auf  den  iibrigen  Liparifchen  Infeln  beftehen  nach  ebcn 
des  angefhhrten  Dolomieus  Zeugnifs  aus  wahren  Bims- 
ftein,  fo  dafs  er  deshalb  die  Infel  Lipari  die  Vorraths- 
kanimer  von  Bimsftein  fiir  ganz  Europa  nennt;  und 
wiewohl  die  Strombolifchen  Laven  kein  wahrer  Bims- 
ftein  iind,  fo  haben  fie  doch  eine  folohe  Gleichformigkeit 
mit  demfelben,  dafs  fie  mit  weit  mehrerem  Becht  als  die 
gewohnlichen  Seeklippen  konnen  pumices  genannt  wer- 
den.  Obgleich  Stromboli  itzt  auch  im  Sornnier  etwas 
auswirft,  fo  kann  es  doch  gar  wohl  feyn,  dafs  zu  Hora- 
zens  Zeiten  diefes  Auswerfen  im  Winter  blos  ,  oder  doch 
fo  vorzuglich  geichehen  ift,  dafs  man  das  zu  den  ubri- 
gen  lahreszeiten  gefchehene  gar  nicht  in  Betracht  gezo- 
gen  hat,  zumal  da  es  fich  auch  nur  in  den  langern  uncl 
dunklern  Winternachten  gut  beobachten  lafst.  Dafs  aber 
iiberhaupt  Stromboli  daroals  Feuer  ausgeworfen  hat,  be- 
weifen  die  obenangefiihrtenStellen  desStrabo  undSolin. 

Vv  5  Strom- 


682  A  N  A  L  F.  C  T  A 

Stromboli  Iag  iibrigens  auch  fo  vortheilhaft,  dafs  die  Be> 
wohner  der   weftlichen  Kufte  des   untern  ltaliens  feine 
Auswiirfe,  wenigftens  den  damit  vergefellfchafteten  und 
iich  weit  erftreckenden  feurigen  Schein  leicht  beobachten 
konnten,    und  die  ganze  Begebenheit  war  fonach  eine 
Sache,    die    Horaz  als   Etwas,     das  feinen  Landsleuten 
gleich  einfiel,  wenu  fie  nur  mit  einem  Wort  darauf  auf- 
merkfam  gemacht  wurden ,    vorausfetzen  konnte.      Ich 
wurde  alfo  die  Stelle  im  Horaz  ganz  wortlich  und  ohnge- 
fahr  fo  iiberfetzcn  „  oder  es  mag  diefer  Winter  der  letzte 
feyri,     der   itzt   den  Drang    des    Tyrrhenifchen   Meeres 
durch  gliihende  Lavaftrome  zu  brechen  ftrebt. "      Haec 
ille,   fatis  docte  atque  ingeniofe;    quamquam  ex  poeticis 
rationibus  locum  Horatii    fatis  commode   expediri  poile 
arbitror.      Scilicet,     quod    iam  ad   iftum  locum  notavi, 
exornare  voluit  poeta  nimis  pedeftre,   hicmcm,   quae  unnc 
efi,   uitimam  hanc  hiemcm.      Iam  ,   quod  paullo   ornatius 
erat,   h.  qnae  nunc  faevil ,  nobilitavit  poeta  imagine,    ad 
litoralem  Italiae«plagam  accommodata:    quac  iam  maxi- 
mos  fluctus  in  mari  Tyrrheno  ciet.      Hoc,    quo  vividius 
ad   fenfum  eifet,    recte  ita  eEFerri  poterat:  quae  magnoi 
maris  Tyrrheni  Jinctus   ad  ltaliae  oram  advolvit ;    pro 
quo  eft,    naturae  rei  et  litori  Italico,   qua  faxofum  eft, 
conveuienter:    quae  Tyrrhenos  Jluctus  ad  Italiae  litora 
J-rangit.      Debililat  adeo  Huctus  hiems  ,   quatenns  pumi- 
cibus  oppojitis  (delecte  ut  Virgilii:  rupes  immota  rcjifiit) 
illidit ,    ibi  frangendos.      Eadem    ornatus  fpecies  iii  Or- 
phico  verfu  (Hymn.  XXI.  4.)  de  Tethye: 

Ggavova'  aiyiaXoiai  iriToyai  rs  KVjxara  ^xav.oa. 

omnino  pro :  mare  conturhans ,  commovcns.  Neque 
vero  quemquam  morari  debebar. ,  quod  hiems  ifta  efbcere 
dicatur,  quum  coriftanter  fere  poetae  res  illas  phaeno- 
meni  cuiuspiam  canifam  conftituant,  quas  cum  eo  fimul 
fere  exiftere,  in  conlpectum  prodire  feu  illo  apparente 
decedere  meminerint.      Ortus  et  occafus  quorundam  fide- 

rum 


AD    HORATII    CARJVIINA.  6Q^. 

um  tempeftates  ciere  a  poetis  tradi  quis  nefcit?  Ita  h.  1. 
kiems  turbat  mare,  quatenus  per  eam  procellofifiimum 
^ft.  Quaefite  quoque  apteque  novrata  vocabuli  poteftate 
munices  de  faxis  undarum  appulfu  adefis  et  extritis,  ad- 
eoque  maritimis.  Schmidtii  Eisjeljen,  ut  pleraque  illius 
viri,  quae  ex  fe  depromfit,  inepta  funt  atque  deridicula. 
Panllo  ante  v.  5.  Vt  melius ,  quidquid  erit,  pati, 
graeca  plane  funt,  ut  plura  huius  carminis: 

fieXriov  cuf »   0,   tti  ks v  vj ,  t<x$hv 
eadem  metri  ratione.      Mox  v.  6.   Sapias ,    vina  liqnes 
caet.   ut  Martial.  VIII.  77.  5. 

Sijapis,   Ajjyrio  Jemper  tibi  crinis  amomo 
Splendeat. 

v.   7. 

—   dum  loquimur ,  Jugerit  invida 
Aetas. 

Ad  verba  ac  fententiam  Auctor  Eleg.  in  Pithoei  Epigr. 
p.  J421. 

Ileu  male,  crede  rnihi,  Ji  quis  (f.  quisquis)  Jua  gau» 

dia  dijjert ; 
Dum  Ivquimur,  nox  ejt,  mortis  et  umbra  Jubit. 

Coll.  Ovid.  ex  P.  IV.  5.  58. 

I.    12. 

Ad  v.  19.  p.  152.  col.  l.  poft  verba :  proximum  a 
Iove  in  Deorum  concilio  locum  occupat,  adde  Pindari  fr. 
apud  Plutarch.  Quaeft.  Conv.  I.  2.  p.  617.  C.  (Heyn. 
p.  119.)  de  Minerva: 

riuo  tvbcvzoi;  cxts  y.sQcxvvov  oiy/irsTa.  yp.svy. 

v.  57  —  60. 

Te  minor  latum  reget  aequus  orbem : 
Tn  gravi  curru  qualies  Olympum  ; 
Tu  parum  cajiis   inimica  rnittes 
Fulmiua  lucis. 

Ar- 


6B4  ASAIECTA 

Archelaus  in  aeneam  Ale::andri  ftaluam,  Lyfippi  epttt 
Anal.  Br.  II.  p.  53. 

ToXjxav  AA«£av5£ou  xa/  oA.av  ar£|ua£;aTo  uop(^dj 
Avannrot;'  rif  6b)  •vaXitoc  lysi  SyvautVj 

kvharsovvn  5*  eoixtv  0  ^aAxso?  £?  A/a  Asuoffiuv 
Tav  vr  sjxol  rlSrsjxai,  Zsv,  av  b'*0\vjxnov  lyj. 

Venufte!  Corjf.  Ovid.  Faft.  II.  138. 

L     13. 

v.   9.  iu  nota  pofi:   Tibulli  locum  adde  Orid.  Mel 
IX.  867. 

Vror  enim,    lacjusque  exac/tuat  acrius  ignis. 

v.  15. 

— —    —   ofcula,     quae  Veuiis 
Quinta  yarte  fui  nectaris  irnbuib. 

Eadem  rei  fpecie  Anacreon  ufus  eft  in  rofae  vonuftatt 
declaranda  Carm.  LIII.  39. 

Maxapouv  Ssvov   0    ojxiXoz, 
']?6*§ov    Cv;   ykvoiro,    vtxra^ 
'ETriTCY^a? ,     av&rsi).sv 
'Aysoivyov    s£    av.avS-y; 
«I>utov   ajj.fiooTcv  Auaiou. 

Catull.  XCIX.    1. 

Surripui  tibi ,  dnmludis,    mellite  Juvenii, 
Suavioium  dulci  dulcius  ambrojia. 

I.    1-5- 

v.  5- 

Jiigrato  celcres  obruit  otio 
VentQS, 

Earlem  fpecie  Aefchylo  (Agam.  201.)  rrvoa)  ixiro  ^rov- 
uqvo;  jxq\ovg<xi  dictae  x  a  k  6  0 %  0  X  0 1 ,  impatieutcs  otii, 
quibus  molejium  ejt  otium, 

v.    i2- 


AD    HOKATIl    CARAIINA.  68$ 

V.     12. 

—   Iam  galeam  Pallas  et   aegida 
Currusque  et  rabiem  parat. 

]um  poftremis  componi  debebat  Homer.  II.  IX.  304. 
te  Achille : 

Nuv  yag  %"JLktq{)  ekotc,   ivs)  av  y.aXtx  roi  o:/jShv 

Avaoav  4%wv  0A09V. 

r.    22. 

Non  Lacrtiadeu ,    exitium  tuae 
Geuti,   non  Pyiium  Nejiora  rjtfpicisl 

Vou  rcfpicis ,  pofiit  accipi:  11011  cogitas  nunc,  nefcis, 
ore  aliqnando,  ut  fortiffimi  Graeci  iii  te  invehantur. 
ied  teneo  alteram  rationem  ,  in  Noiis  propoiitam  cle  in- 
entiore  Paridia  fuga  ro  rejpicis  cxpedientern. 

v.  31. 

Quem  tu fublimi  fugics  mollis  anhelitu 

nblimem  anhelitumoptimc  explicat  Stat.  Theb.  XI.  239. 

mtius  exanimi  fufpenfus  pectora  curfu 
\hftus  ad  regcm  —  —  leudit. 

I.    iG. 

v.    22  fqij. 

Cojr/fjefce  mentem:   me  qnoqne  pectoriK 
Tentavit  ih  didci  iuvcnta 

Fervor  el  in  celeres  iambos 
Jilijit  furentem. 

"heognideia  aride  Homer.  II.  IX.  255. 

av  £t  ucya\yTO$a  tfufxbv 

I  0%  El  V   fcV    07y$&8(M: 

?ofteriora  forte  fluxere  ex  Ariliilodxo,   quantum  ex  eiu? 
q.  XXX.  couiicere  licet ; 


6q6  analec  ta 

"HjxfiXaxov  Kft(  7rou  riv  aXXov  yh'  "  hri)  v.iyyaaro, 

coll.  Epod.  VII.  15.  —  Celeres  iambos  egregie  expedi 
cpigr.  abei7rorov  in  Collect.  Pithoei  p.  151. 

Adeflo  Tambe  praepes  et  tui  tenax 
Teuoris  adde  concitum  celer  pedem 
Adulta  fellc  qualis  aute  carmiua 
Dabas  amarus,    ultor  impetus  tui. 

Vbi  pofteriora  refpiciunt  nixgoyoXov  Archilochi  arojxa 

0;  Trors  Triy.gyv 
Mouffav  syibvaiuj  rrgairo;  sfia^e   yoXu). 

iuxta  Lentnlum  Gaetul.  VI.  1.  (Anal.  Br.  II.  167.). 

I.     17. 
Vv.  5  —  12.    Impune  tutum  per  nemus  .  .  .   laevu 
perfonuere  faxa.      Anyte  VIII.  (A.  Br.  I.  198»)  eaden 
imagine : 

TiTrrs  xar    olojiarov,  Hav  aygora,  daaxiov  vXav 
yjjj.svo;,  abvfioa  ruobs  Kgty.si;  bovaxi; 

"0(pga  jxo)  sotjvjsvra  v.ar    ouosa  ravra  vtjxoivro 
Hogris;,  yiir  oxivv  bgsirrojxsvai  arayvwv. 

v.   25  fqq. 

—  —  ne  male  difpari 
Jncontinentes  iniiciat   manus 

JLt  fcindat   haerentcm    coronam 
Criuibus  immeritamque    veflem. 

Eadem  calidiorin  e  zelotypia  amoris  figna  exhibet  Luciar 
Dial.  Meretr.  VI II.  init.  "Ei  ri;  bs  jxyrs  ^yXorvirsl ,  jxy-. 
cgyi^srai,  jxyrs  sggaTrias  irors ,  y  irsgisKsigsv  y  ra  Ijac 
ria  irsgisayiasv,  'iri  sgaaryg  sksHvq;  sariv, 

I.    18. 
v.  /f. 

Mordaces  aliter  dijfugiunt  follicitudines. 

E 


AD   HOHATIl     tAKMOA.  6^7 

Euripid.  Baccb.  27 Q  fqq. 

—  —  0  ^sjziky;  yovo; 
"Borgvo;  vygov    nofx   evge,    xeiayvayxaTO 
Ov.jroi; ,  0   7ravsi  rov;  rakatirwgov;  (Sgorov$ 
Avitvj;,    orav  T?kya$&aiv  afjnrtkov  go:,);, 
''Ttvvov   rs  Aaityv  tu;v  Kai^jueowv    KaKcvt» 
AidtvGiv ,    ol'0'  SffT    aAAo  (papjuaKQV   7rovc«v. 

v.   10. 

Oiium  fas  atque  nejas  exiguo  fine  libidinum 
JDiJcernunt  avidi. 

exiguo  fiue,  omnino  nullo.  Pindar.  01.  I.  57.  y,eiu)V  ya? 
airia,  i.  bkiy-tj  pro  oibejjiia,  uti  optime  Heyn.  Iufra  II. 
6.  18.  Aulon  minimum  h.  omnino  non  invideb  Falernis 
uvis. 

Ad  v.  15.  plenior  adducendus  erat  Rhiani  locus, 
nam  in  verbis  laudatis  non  latet,  quod  cum  toUens  verti- 
cern  comparari  pofftt;  nimirum: 

'Akk'  vTTsgoirkiy)  v.a)  ajxagrcvkyjai  vooio 

'Ica  &it  figopeu,   xstpakyv  b'  virig  ahyiva;  fa%ei. 

Mox  ad  v.  16.  Paufaniae  locus  de  vitrea  phiala  forte 
paullo  fubtilius  a  me  explicatus. 

I.    19-  ' 
r.   i4-     Hic 

Verbenas,    vueri,    vonite,  turaque 
jBimi  cum  patera   meri 

Mactata  veniet    lenior  hojtia. 

h.  apparate  quantocius  facrificium,  quo  Venerem  placem. 
Facile  perfpicitur,  orationem  ad  pedeftrem  formam  ita 
revocandam  elfe :  ponite  hic  verbenas,  tura,  merum, 
victimam;  quae  vivida  partium  enumeratio  eftpro,  in- 
ftruite  facrum  :  quo  peracto  leniorem  experiar  Venerem. 
Sed  docte  hoftiam  poeta  in  priore  commate  omittit ,  et 
in   pofteriore    generalem  facrificii  notionem  ea  involvit. 

Eadera 


6\<3  A  jN  a  l  L  C  i  A 

Eadem,  ne  quis  cle  hoftia  Veneri  mactata  amplius  dubitet, 
ennmerat  Martial.  IX.  gi.  16.  in  facro  JDivae  Paphi 
facto : 

jEt  cum  ture  meroque  victimaque 
Libetur  tibi  candidas  ad  aras 
Secta  plurima  quadra  de  placenta. 

I.      21. 

v.  5. 

Vos  laetam  /iuviis   et  nemcrum  coma, 
Ouaecunquc  caer. 

Orph.  II.  XXXI.  4..  5. 

'H  Stayst;  oyj/ov;  v^avysva;  aKpvjpslov; 
'HcT    qosoc    ay.tosvra    vairatai    rs    ayv    (pptva 

TB  f)  T  8 1  g. 

de  Diana  hand  dubie,  iudice  quoque  l\uhnk.  Curn  exitu 
hnius  carmiuis  comparandum  Philippi  Epigr.  XLVII. 
(Anal.  Br.  II.  224..): 

7,;jvo;  xou  Ayrov;  S-qpoay.oits  roizort  v.ovoy, 
"Aorcjj.t;,   yj  $aXafj.ov;  rov;  ooscuv  skaysc, 

tiovaov  Tyv  arvyspljv   avSyfj.spbv  ka  fiaatXyc; 
'Ea$Xorarov  Tejj.^ai;  aypt;  "TTrepfiopkvv. 

I.    24. 
v.   2. 

• — •    —    Praccipe  lugubres 
Cautus  Melpomene. 

lubet  Mufam  7rpootjj.ia^stv ,  quo  digniun  exiftat  carmen. 
Similiter  Stehchorus  Mufam  aoyjsaip.o'k'KOv,  THvbapos  Se 
(Pyth.  I.  7.)  ayyaiyopa  roc  rrpooifMa.  lyrae  Apollinis 
dixit,  iuxta  Athen.  IV.  p.  130.  E.  Adde  Dionyf.  H.  I. 
i.  2.  in  Anal.  I5r.  II.  253. 

v.  6.  p.  233.  col.  2. -poft  verba:  numiua  ijla  (Ve- 
ritas,  Fides ,  luftitia)  —  eiiin  comitari  prifco  ferinouc 
dicuntur:  adde  Martial.  X.  73.  1. 


AD    HORATII    CARMINA.  .    6Q9 

Jbis  littoreas,  Macer,   Salonas, 
Jbit  rara  Fides ,   amorque  recti, 
JLt  fecum  comitem  trahet  Piidorem. 

)e  vana  mortuorum  imagiue  v.  16.  vid.  Davif.  ad  Cic. 
^ufc.  Qnaeft.  I.  j6. 

v.  lg.  2.0. 

JDurum!  fed  levius  fit  patientia 
Quidquid   corrigere  ejl   nefas. 

efchyl.  Prom.  103. 

—  —  rv)v  TTSTgu)fj.avqv   8e   yoyf 
AiGav  (pegsiv  wg  pacra,   -viyvaiffxov.?'  dri 
To  Tvji    avayKys  sfJT  aByjgirov   aSsvoc. 

pollodorus  apud  Stob.  Flor.  Grot.  p.  455. 

XaXe7rov  rb  Tvyjtj;  Toayfxa,  y^aXsTOv'  aXXa  dsl 
Aur-^v  (pegsiv  v.ara  tgottov,  ugTsg  (pogriov. 

acobs  Horatio  obverfata  fuifle  putabat  Archilochi  I.  6. 
bi  v.garsgyv  rA^juociuvyv  vocat  (paoy.av.ov  hominibus  di- 
initus  datum. 

I.     2  5. 

v.  11.   1  a. 

Thraclo  bacchante  magis  fub  inter- 
lunia   vento. 

Eadem  vehementioris  amoris  cum  impetuofiiKmo 
ento  comparatio  apud  IMax.  Tyr.  p.  297.  (Vrfin.  in 
>armin.  IX.  ill.  fem.  p.  lg.)  rvj  b'  0  "Egw^  krivats.  raz 
)pevaj  Cu;  avsfxoc  nar'  ogoz  dgva\v  kuiteo&v, 

I.    27. 
v.    19. 

Quanta  laborabas    Charybdi 

uadem  fere  rei  imago  apud  Catull.  LXVIII.  107.  3. 

—  tanto  tc  abforbens  vortice  amoris 
Jejius  i/t  abruptum   detulerat  barathrum. 

Tom.  II.  Xx  ducta 


6gO  ASALEOTA 

ducta  e  Theocr.  III.  4-2. 

'XI;  fe)fv,  ct>,-  sjuavi},  w$  ££  /3a5bv   aXXsr   towrtx. 

Sed  Charybdin  pofuit  Horatius,  in  rapacitate  mulieri* 
notanda.  Alcipbr.  I.  6.  p.  24..  de  Galene :  Ktufxa^ov&i 
tCQQf  aurljv  9  rrrgbg  SaXanaav  veoXaia  •Kai  aXXoc  akXo 
Scuoov  a7ro(p£ffi*  9  5e  ticbe^srat  xax  avaAox  Xaou/Soecvc; 
«h'xyv. 

I.    28. 
v.    5- 

Aerias  tenlajje  domos ,    animoque  rotnnduv: 
PercurriJJc  polum  — 

h.  de  Diis  ac  mundo  philofophatum.  Noftrum  et  Lu- 
cretianum  locum,  in  Notis  adpofitum,  illultrat  Cic.  de 
Fin.  II.  51.  Haec  twn  erant  eius  (Epicuri),  qui  inuu- 
vicrabiles  muudos ,  injwita  que  regioues,  quarurn  nuUa 
ejjet  ora,  nulla  extremitas ,    rnente  /rrragracijfet. 

In  vv.  9  —  1  5>  habentque  Tartara  Panthoiden  caet. 
forte  fubtilior  fui ,  quam  opus  erat.  Multo  enim  fimpli- 
cius  et  acl  verba  accommodatius  erit:  Pythagorae  morien- 
duin  fnit,  etfi  iam  antea  femel  mortuus  elfet.  Hoc  orna- 
vit  rogi  notione  advocata,  quo  corpus  crematum  erat: 
fupervixit  tamen  rogo,  in  novam  vita.in  traiKSgreflus; 
adeoque  nihil  roeo  dedit  praeter  nervos  et  cutem.  PeHe- 
dris  adeo  ratio  erat;  quamvis,  qnod  quidem  clypei  argu- 
rhento  probabat,    iterum  revixerat. 

v.  14-  Non  fordidus  auctor  naturae  veriquc.  —  In 
animo  forte  habuit  poeta  Lucilianum  ,  quod  eft  apudCic. 
de  optimo  gen.  orat.  ij.  Aefchines  tanquam  Aeferninns, 
ut  ait  Lucilius 

—   -—  non  fpurcu9  homo,   Jcd  doctus  et  acer 
Cum  Pacidiauo  hic  componitur ,    optimiC  longe 
Pojt  homines  natos. 

non  Jordidus  igitur  auctor  naturae  verique  audit  Pytha- 
goras,  h.  doctus  et  acer  philofophus. 

L    ri  7> 


AD      HORATII     CAfiMINA.  69 1 

I.     33. 

Ad  vv.  11.  12.  cui  placet  impnres  fonnas  atqne  anU 
mos  fib  iuga  aenea  faevo  mittere  cum  iuco ,  perperam 
duas  diverfas  loquendi  formas  ftatui,  inductus  potiffiinum 
111.  9,  18.  Quidfi  prifca  redit  Venus,  diductosque  iugo 
cogii '  aeueo  ;  fed  h.  1.  diferte  poeta  ait,  Venerem  Jaevo 
cinu  ioco  duo  diveififfima  ingenio  fub  unum  iugum,  amo- 
■re  non  mutuo,  fed  diverfis  affectibus,  dum  alter  amat, 
alter  odit,  mittere.  Vulgarir,  adeo  fententia  crat :  Dura 
haec  amoris  conditio  propoiita  eft  hominibus,  ut  aiiient, 
a  qui.bus  non  redamentur. 

I.   34- 

v.  9 — 12. 

Quo  bruta  tellus  et  vaga  flumina 
Quo  Styx  et  invifi  horrida  Taenari 
Scdes   Atlanteusque  fnis 
Concutitur. 

Cum  Horatio  (et  Virg.  Ge.  I.  528  fqq.)  cerfalTe  videtur 

Sil.  V.  585- 

Sic  ubi  —  —   moliius  Iupiter  altas 
Tulmine  nunc  Alpes  uunc  mixta  Ceraunia  coelo 
Intrcrnuere  Jimul  tellus   et  pontus  et  aether 
Jpfaque   commoto  quatiuntur  Tartara  mundo. 

v.   14. 

—  —  Hinc  apicem   rapax 
Jortima    cum    firidore    acuto 
Sujhdit ,    hic  P°f>ijfe  gaudet. 

Eadem  rei  imago,   quamquam  minus  exornata  in  Stat. 
Theb.  XI.  64-97 

Iler  Amphionias  alio ,  fceptrumque  maligna 
Trunstiderat  Fortuua  manu. 

De  firidore  metaphorice  accepto  Flor.  IV.  3.  extr.    Quod 
in  annua  caeli  converfwne  fieri   foiet ,     ut    mola  fidera 

Xx   2  tonerU. 


6f)2  ASALECTA 

tonent,  ac  fuos  flexns  tempejlate  fignificenb;  fic  cuv 
Homanae  dominationis ,  i,  e.  humani  generis  t  converfiQ 
ne  peintus  iutremuit ,  omnique  genere  dilcriminum ,  civi 
libus ,  terrejlribus  ac  navalibus  bellis  cmne  imperii  corpu 
agitatum  eji. 

I.    55- 
v.  4. 

—   —  vel  fuperbos 

Vertere   fuueribus  triumphos. 

Illuftre  humanorum  cafuum  documentum  fuppedita 
Paulli  triuinphus  duorum  fdiorum  morte  funeftatu? 
Liv.  XLV.  4-l«  i*a  eum  loquentem  inducit:  Pojiquan 
onmia  feeundo  uavium  curfu  in  ltaliam  pervenerunt,  ne- 
que  erat ,  quod  ultra  precarer ;  illud  oplavi,  ut  cum  a> 
jummo  retro  volvi  (vid.  ad  III.  10.  10.)  fortuna  con 
fueffet ,  mutationem  eius  domUS  mca  potius,  quam  res 
pubiica  fentiret.  Itaque  defunctam  cjj e  fortunam  publi 
cam  mea  tam  iufigni  calamitate  Jpero  ,  quod  triumphuj 
meus  velut  ad  liidibrium  cafuum  hunianorum  duobus  fu 
neribus  liberorum  meorum  eft  interpofitus.  Triumphui 
fupcrbus,   ut  laurui  Juperla  Sil.  XV.  119. 

Vv.  5 —  8«  Valef.  Emendatt.  II.  24.  Fortunae  eifl- 
giem  a  poeta  refpici  opinabatur,  altera  manu  Comuco- 
piae,  altera  gubernaculum  tenentis,  atque  hoc  domina 
aequoris ,  illud  ruris  colono  innui.  Quo  eodem  trahebat 
Dioniti  (Orat.  II.  p.  5y5.)  defcriptionem  Fortunae,  quae 
ryjp.tv  r&rofjiBvi.vv  rvjv  %siolvv  p.yyiavw]xkvy  rs  irXovv  xal 
y.anSvvovaa,  ryj  ds  rovc  xaonovc  a(p$6vcvc  '  QiSovaa' 
hoc  quidem  verius  arbitror. 

v.    13. 

Jniuriofo  ne  pede  proruas 
Stantem    columnam   — 

Aefchyliadducto  loco  addcPaufan.  III.  7.  6  TroXsp.o;  ovroc 
sti  ryv  'E.A/a^a  %n  fitfiyKviav  hiiasiasv  sk  fidSoivv. 

V.    £  1. 


AD     HORATII     CARMINA.  693 

V.    21. 

Te  Spes  et  albo  rara  Tid.es  colit 
Velata  panno  — 

Raram  Fidem  ex  h.  1.  dixit  Martial.  X.  78.  2.  et  candi-^ 
:lum  Fidei  amictum  Nofter  forte  mutuatus  eft  ab  Hefiod. 
Eoy.  198«  u°i  Auiwj  na)  Nsjasoi; 

Asvy.oloiv  (paossooi  y.ahv^/ afxsv cv  %o6a  xakov. 

v.   2J.      diffugiunt  amici 

Ferre  iugum  pariter  doloji. 

lolofi  ferre  graece  pro,   quam  ut  ferant.      Succurrit  nunc 
ocus  Pindari  Ifthm.  VII.  61. 

—  ra  fxay.oa  0    ff  ric 

Tlairraivsi,  fioayy;  s^iy.e- 
oiai  yaX^oizshov  Sslvv 
"Ehoav. 

3oayv;  's^iy.soSai  h.  aoBsvsorsoo;  soriv,  y  ih;  caet.  uti  opti* 
ne  Heyn.      Ad  rem  ac  verba  Ovid.  Trift.  V.  2.  39.  40. 

l\le  rniferuml  quid  agam,fi  proxima  quacquc  relin- 

quunt ! 
Subtrahis  effraclo  tu  quoque  colla  iugo. 

Eadem  gnome  apud  Plaut.  Stich.  IV.  1.  16. 

Vt  quoique  homini  res  parata  efi,  frmi  amici  funt : 

fi  res  labat 
Itidem  amici  collabafcunt  ;    res  amicos  iuvenit. 

Avdgbc  v.ay.vj;  noaaaovro;  gXToStov  (pikoi  in  Grot.   Ex- 
cerpt.  p.  945. 

II.    5. 

v.  4  fqq.  —   —  moriture  Delli, 
Seu  maefius  omni  tempore  vixeris 
Seu  te  —  —  — 
—   —    —  bearis 

Intcriore  nota  Falerni. 

Xx   3  Incer- 


6f)4  ANALECTA 

Incertus  ep.  DXXVII.  Anal.  Br,  III.  262. 

HoXXa  ttiujv  TeSvyxag,  'Avaxoeov  aXXa  Tgv(py)ad;' 
Ka/  av  ys  p.v)  ixivojv  t^sai  sf$  'Aidyv. 

Mox  ad  urnbram  hofpitalem  v.  10.  cf.  Virg.  Ge.  IV.  24.. 

Obviaque  hofpitiis  teneat  frondentibus   arbos. 

Vterque  expreffit  Anacreontis  v.aTaywyiov  c.  XXI. 

aaXbv   to    bivboov 
'AiraXag   aslei   d£  %aiTa; 
MaAaxa"rarcv     v.Xao'iav.uj. 
T/;   av   ovv   QQtuv    TageX$ot 
ILaTayivyiov  toiovto; 

II.   6. 

v.  17. 

Ver  ubi  longum  tepidasque  praebet 
Iupiter  brurnas. 

Imitatus  eft  locum  Aufon.  de  Burdigala  (de  clar.  Vrb. 

XIV,  8—10.): 

clemcntia  coeli 
Blitis  ubi,  et  riguae  larga  indulgentia  tcrtae 
Ver  longum ,  brumacque  novo  curn  fole  tepentes, 

uti  legit  Heinf.  Adverf.  III.  15.  p.  4.92. 

II.    9- 

v.  22.  Cantemus  Niphaten  et  Medum  flumen 

vunorcs  volvere  vottices. 

Eadem  imago  in   Sil.  III.  5<JQ. 

Compefcet  ripis  Rhenum ,  reget  impiger  Ajros. 

h.  Rhenum  exundantem  intra  alveum   fuum  coget,    h 
Germanorum  ferociam  contundet,    eos  domabit. 

II.     IO. 

v.   2.   In  TiZ  fernper  cum  reliquis  conciliando  fort 
argutatus  fum ,  neque  tali  molimine  opus  erat,    ut  illu> 

fer 


AD    IIORATII    OARMIXA.  69  5 

"entenfiae  perfpictiitati  ac  veritati  congrueret.  Altnm  non 
fernper  urgendo  puto  effe  fimplieiter :  li  non  hoc  agas, 
it  altam  femper  urgeas,  continuo  enixeque  curfum  eo 
lirigas;  feu,  demta  allegoria:  ut  altiora  ambitiofe  lecte- 
is,  enixiffimo  ftudio  adfequi  coneris.  Habet  adeo  fcm- 
ler  notionem  pertinacis  ftudii,  ut  altius  proveharis, 
nfumti. 

II.     11. 
V.    1(3—  20. 

—  —   Quis  pucr  ociiis 
Fiejiinguet    ardentis  Falerni 

Pocula  praetereunle  lympha. 

Vleleag.  CXIII.  3.  (Anal.  I.  52.) 

—  —  <juv  ~Nvy.(pai;  Bo6}xio;  (piXo;'  v;v  bi  viv  sioyys 
MlcyeaSai,    Se^  kvq  Iri  xaiojxsvov. 

Et  inter  Aenigm.  apud  Brunk.  T.  III.  p.  323.  aen. XVIII. 

Nuv  oc  vijxtvv  ttvqivov  fxs  tokj)  NvfxCpaiai  jxiy^vai 
AsRKsai  biXiicv  ksijxsvqv  sv  bafcebw. 

iMox  v.  21. 

Quis   devium  Jcortum  eliciet  domo 
Lydcu? 

Anacr.  IV.   14. 

'E(U6   jxaXXov ,      w;  sri   ^cw, 
Mu^jctov,    £6801;  cs  xoara 
IIuKaaov,    ndXsi   0*  sraioyv. 

eadsm   fenteutiarurn  progreiiione. 

II.    16. 

De  vv.  5  fqq.  forte  paullo  durius  ftatui,  resque  e 
lyrica  ratione  ita  expedienda  :  Generalis  fententia,  quam 
animo  informatam  habebat  poeta,  erat:  Otium  tam  cor- 
poris  quatn  animi  in  votis  habemus  omnes :  'huius  priori 
commati  (otio  corporis)  explicaiulo  exornaiuloque  inhae- 

Xx  4.  fit 


6g6  ABALECTA 

fit  (vv.  l —  6),  fupprelTo  altero ,  otio  animi,  tranqui 
litate,  e  vv.  7.  Q.  demum  eliciendo;  atque  in  hoc  ha< 
ret  ac  defigitur  poeta  in  feqq.  JSon  enim  gazae  fqq.  omi 
fo  plane  altero  priore ,  ab  argumento  ,  quod  fibi  tractar 
dum  propofuerat,  alieno.  Apodoiis  igitur  eft:  Jed  otiw 
hoc  (  animi )  non  paratur  divitiis  nec  honoribus. 

II.    17. 

v.  5. 

Ahl  te  meae  Ji  partem  animae  rapit 
Maturior  vis?  caet. 

Eodem  acumine  epigramma  aheairorov  in  Pithoean 
p.4.1. 

/Iblatus  mihi   Crijpus  efi ',    amici; 
JPro  quo  fi  pretium   dari  liccret, 
Nofiros    dividerem   libeiiter  annos. 
Nunc  pars  optima  me  mei  reliquit. 
Crifpus   praefidium  mcum ,    voluptas, 
Pcctus ,    deliciae :     nihil  Jine  illo 
Laetum    mens    mea  iam  putabit  cfje. 
Confumtus    male,     debilisque    vivam, 
Plus  quam  dimidium   mei  receffit. 

Vv.  17  fqq.  Magnam  apud  Viros  doctos  et  human: 
tatis  ftudiofos  me  initurum  gratiam  fpero,  fi,  quae  Re 
vierus,  Vir  doctiilimus  mihique  amicifnmus,  Regiae  Sc 
cietatis  Scientiarum,  quae  Gottingae  floret,  Adfeflbr  d 
gniffimus ,  idemque  Hijioria  problematis  de  Cubi  dupL 
catione  detexta  nominis  claritatem  adeptus,  fuper  vt 
17  fqq.  ex  aftrologica  difciplina  rite  expediendis  mecur 
perhumaniter  communicavit,  hic  adpofuero.  Ita  ver 
ille  diiferit: 

Quae  iam  a  primis  inde  Aftronomiae  originibus  hc 
minum  animos  implevit  fuperftitio ,  qua  in  multaa  natv 
rales  res  et  eventus,  quam  animadvertiffe  fibi  perfuad( 
rentfiderum  infignem  vim,  eandem  his  in  omnes  omnin 

tf 


AD     HORATII     CARMI5A.  697 

res  humanas  paritcr  vindicandam  efle  fufpicarentur:  pe- 
perit  ea  peculiarem  aliquam  et  temporis  fucceffu,  obler- 
vationibus  fedulo  adhibitis,  in  iuftaa  difciplinae  formas 
redactam  doctrinam,  Aftrologiam;  quae,  quafi  altera  pars 
Aftronomiae,  ex  mutua  fiderum  eo  momento,  quo  quis- 
que  nalceretur,  in  coelo  conftitutione  accurate  obfervata, 
eius  indolem,  mores,  vitae  cafus,  mortem  caet.  ad  cer- 
tas  leges  regulasque  adftringeret;  quam  etiam  Augufti 
temporibus  apud  Romanos  in  magno  honore  fuifle,  no- 
tiffimum  eft.  Eft  autem  haec  ars  f.  difciplina  pro  fumma 
eorum,  quae  in  habitu  et  pofitura  fiderum  accidere  pof- 
funt,  multitudine  et  varietate,  quae  fimul  fingulift  rebus 
^iumanis  funt  accommodanda,  tot  complicatis  perplexis- 
que  praeceptis  ie  invicem  varie  vel  confirmantibus,  vel 
leftringentibus,  vel  prorfus  tollentibus,  referta,  (accedit 
et  ipforum  aftrologorum  in  multis  rebus  graviilimis  re- 
pugnantia)  ut  eius  omnem  et  veram  indolem,  quoad 
quidem  leges  generaliores,  paucis  fimul  et  perfpicue  ex- 
ponere ,   pen.lifficile  fit. 

Ex  ingenti  eorum,  quae  in  lato  coeli  campo  confpiciun- 
tur,  inerrantium  fiderum  multitudine,  quibusque  omnibus 
pro  fingulari  cuiusque  in  ipfo  natali  momento  litu  fmgu- 
laris  aliquis  in  hominem  nafcentem  effectus,  maxime  ex 
ipiiusfigni,  quo  fmgula  aftra  iibi  exhibere  placuit  humanae 
follertiae,  natura  defumtus,  tribuebatur;  inprimis  duode- 
cim  illa,  in  quae  Zodiacus  dividitur  aftra,  maximam  ha- 
bere  vim  et  virtutem  credita  funt,  atque  eorum  uiucui- 
que,  ut  et  fingulis  cuiusque  regionibus,  vel  benigna  vel 
noxia  vindicata  eft  poteftas.  Primum  autem  et  ante 
omnia  diligenter  et  accurate  explorandum  erat,  quodnam 
fignum,  et  quota  eius  pars  (Grad)  eo  momento,  quo 
quisque  nafceretur,  emergeret.  lbi  horofcopu.%  dicebatur 
efle  conftitutus,  i.  e.  locus,  ex  quo  caetera  omnia  in 
coelo  eifent  ordinanda  et  definienda.  Ab  ea  igitur  coeli 
parte  exorfi  Zodiacum  iii  duodecim,  quas  vocabant  fta- 
tlones  computando  dividebant ,    earum  unicuique  triginta 

Xx   5  par- 


693  A  N  A  L  L  C  T  A 

partes  adfignantes.  Ex  his  inprimis  quatuor  coeti  cardi- 
nes ,  ortus ,  occajus,  mcclium  et  imttm  cotlum,  erant 
definiendi;  quorum  quidem  ortus  erat  pars  ipfius  horofco- 
pi,  quae  in  uniuscuiusque  momento  natali  primum  einer- 
geret,  ac  deinceps  per  triginta  partes  in  coelo  produce- 
retur;  occafus  autem  ea  coeli  pars,  quae  in  feptimo  ab 
horofcopo  figno  pofita,  aeque  triginta  partes  in  coelo  fibi 
vindicaret.  Similiter  medium  coelum  in  decimo  vel  in- 
terdum  etiam  inundecimo,  imum  coelum  autem  in  quar- 
to  ab  horofcopo  figno  conftituebatur.  Maxime  autem 
infignis  erat,  ut  illarum  duodecim  ftationum,  ita  inpri- 
mis  horum  quatuor  coeli  cardinum ,  uniuscuiwque  qui- 
dem  in  diverfas  vitae  hnmanae  res,  vis  et  virtu;;,  eaque 
ex  fignorum  et  planetarum  in  illis  coeli  ftationibus  et  car- 
dinibus  fitu  temperanda.  Caeterum  e  quatuor  illis  cardi- 
nibus  is,  qui  medium  coelum  teneret,  reliquos  et  digni- 
tate  et  efFectu  fuperabat;  cui  proxime  accedere  exiftima- 
hatur  imum  coelum;  tertiurn  autem  dignitatis  locum  oc- 
cupabat  ortus,  quartum  denique  occafus.  Hisce  duode- 
cini  ftationibus  per  duodecim  Zodiaci  figna  ita  conftitutis, 
duodecim  Athla  (quo  vocabulo  graeco  opera,  labores, 
ftudia,  certamina,  artes ,  et  omnino  quaecunque  res  aut 
quicunque  cafus  in  vita  humana  contingere  pofiunt,  in- 
telliguntur)  per  eas  adhuc  erant  diftribuenda ;  et  quidem 
ita,  ut,  invento  fortunae  loco,  in  proximum  incideref 
militia  et  peregrinatio,  in  tertium  negotia  civilia,  et  fic 
porro  reliqua  per  duodecim  ftationes  certo  ordine  feque- 
rentur.  Ad  inveniendum  autem  fortunae  locum  pro 
diurna  vel  nocturna  genitura  diverfa  tradebantur  praece- 
pta.  Quare  neceffe  erat,  ut  folis  et  lunae  in  coelo  fitum 
{ in  quonam  quidem  figno,  et  in  quota  eius  parte  inveni- 
rentur  pofiti)  accurate  cognitum  habcrent. 

Sed  de  reliquis  etiam  ftellis  errautibus  f.  planetis  ea- 
dem  omnino  erant  inveftiganda.  Cum  enim,  ut  fingulis 
Zodiaci  fideribus,  ita  quam  maxime  fingulis  jdanetis  fin- 
cularia  aliqua  in  res  humanas  vis  et  viitufl  tribueretur, 

vel 


AD    HOSATII     CARMISA,  699 

rel  benigua  vel  noxia  :  hanc  ipfam  figna,  in  quibus  col- 
locati  elfent,  varie  moderari  pofle  putabant.  Sic  etiam 
cum  duodecim  iignorum  unumquodque  planetae  cuidam 
prae  caeteris  maxime  proprium  eile  haberetur  (unde  is 
planeta  huiuy  figni  vocabatnr  donriniis,  fignumque  ipfum 
eius  domus);  cumque  infnper  quodvis  fignum,  tum  in 
tres  partes ,  quas  decanos  dicerent,  tum  in  triginta  partes, 
quibus  jines  figni  conltituerentur,  eJfet  divifum,  iftique 
decani  et  fines  fingulis  planetis  etiam  vindicarentur :  va- 
rie  inde  comparata  exiftimabatur  alicuius  planetae  virtus, 
prout  in  fua  domo,  vel  in  fuo  decano,  vel  in  fuis  fini- 
bus  effet  conftitutus  (ubi  vis  eins  maior  credita  eft  et  ve- 
hementior),  vel  in  alius  planetae  domo,  vel  decano, 
vel  Jinibus.  Quod  autem  mutuum  planetarum  inter  fe 
fitum  attinet,  maximi  erat  momenti  qnaeftio,  num  dia- 
metra,  an  trigona,  an  quadrata,  an  denique  hexagona 
radiatione  fe  invicem  aut  horofcopum  refpicere  inveni- 
rentur.  Uiametra  anteni  radiatione  horofcopum  vel 
planetam  refpicere  dicebatur  planeta,  qui  in  feptimo  inde 
ab  liorofcopo  vel  a  planeta  figno  eJfet  conftitutus;  trigo- 
na,  qui  quintum  ab  liorofcopo  vel  a  planeta  teneret 
fignum;  quadrata ,  qui  quartum;  hexagona  denique, 
qui  tertium.  Quod  horofcopum  attinet,  diametra  et 
quadrata  radiatio  omnino  infelix  habita  eft  et  maligna, 
trigona  autem  faufta  et  falutaris,  hexagona  minoris  pote- 
ftatis.  Planetae  autem  fi  aliqua  radiatione  planeta  inveni- 
retur  oppofitus,  atque  eorum  uterque  eiusdem,  five  be- 
nevolae  five  malignae,  haberetur  naturae:  uniuscuius- 
que  vis  et  virtus,  five  in  hominis  falutem  five  pemiciem, 
maxime  augeri  credebatur.  Si  vero  beneficus  alter,  alter 
noxius  declararetur,  is ,  qui  dextrum  f.  fuperius  in  coelo 
latus  teneret,  eum,  qui  in  Jiniftro  f.  inferiore  iatere  effet 
pofitus ,  vincere  dicebatur. 

Erant  denique  adhuc  innumera  alia  diligenter  inve- 
ftiganda,  v.  c.  ad  defmiendum  vitae  fpatium,  quis  plane- 
tarum  vilae  eilet  dator  (f.  geniturae  dondnus),  quis  con- 

ftituc- 


?00  ANALECTA 

ftitueretur  bemporum  dominus  caet.  :  quae  quidem  ornnia 
tantam  contortorum  praeceptorum  fuggerebant  farra^i- 
nem;  ut  aftrologis,  aftra  ex  ipforum  commodis  (prout 
uniuscuiusque  hominis  defideriis  gratificari  cupeient) 
interpretandi,     libera    relicta  eifet  poteftas. 

Sed  ut  iam  ad  ipfum  Horatii  carmen  accedamus,  et 
de  iis ,  quae  in  eo  aliquam  ex  Aftrologia  lucem  et  explica- 
tionem   admittant  vel  requirant,     videamus :     verfuum 
illorum   (17   fqq. ),    Seu  Libra,    Jeu  me  Scorpius  caet. 
fenfus  in  univerfum  ita  fane  eft  concipiendus :    Quaecun- 
que  Juerit  genitura  mca,   licet  divarja  a  tua:   bamen  mca 
curn  tua  (quoad  quidem  vitae  cafus  in  utraque  praefmitos) 
quam  maxime  conjentiat ,   necejfe  eji.      Hanc  fententiam 
Horatius,    prout  quidem  hactenus  eius  verfus  interpretati 
funt  viri  docti,  in  hunc  modum  (quamvis  ornatius)  ex- 
preffit:      Quodcunque Jidus  in  hora  mea  natali  emerferit, 
licet  diverjum  a  tuo ;  vel,    ut  propriis  vocabulis  aftrolo- 
gicia  ufcamur :     Jn  quocunque  Zodiaci  Jidere  horojcopus 
mcus  Juerit  inventus ,  licet  diverjo  a  tui  horojcopi  fulcre : 
tamen  horojcopus  rueus  cum  tuo  quam  maxime  conjentiat, 
nccejjc  eji.     Stellae  hominem  nafcentem  adjpicere  dicun- 
t.ur,  quae  ih  eius  hora  natali  in  coelo  ita  collocatae  inve- 
niuntur,  ut  in  eum  vim  aliquam  habere  credantur.     Sic 
fidus,    in  quo  eft  horofcopus,    hominem  nafcentem  ad- 
fpicere  fine  dubio  dici  poteft.      Ex  doctrina  aftrologica 
etiam  bene  fieri  potuit,  ut,    quamvis,  quae  in  duorum 
hominum  diverfa  hora  natali  emergerent  figna,  eifent  vel 
maxime  diverfa ;  reliqua  tamen  in  utriusque  genitura  iu 
coelo  ita  inter  fe  invenirentur  conftituta,  ut  quoad  vale- 
tudinem,  mortem,   omnesque  vitae  cafue,  prorfus  eadem 
praefagiret  utriusque  horofcopus.      Definitur  enim  vale- 
tudinis  mortisque  conditio  maxime  diftribuendis  duode- 
cim  illis  athlis,  quorum  fupra  mentio  facta  eft,   per  duo- 
decim  Zodiaci  figna;    quae  diftributio  non  inde  ab  horo- 
fcopi  figno  inftituitur,  fed  ex  Solis  vel  Lunae  fitu,  prout 
genitura  eft  diurna  vel  nocturtia,     vario  modo  pendet. 

Quod 


AD     HORATII     CARMI5A.  701 

Quod  etiam  vitae  fpatium  attinet,  maxime  a  domino  ge- 
aiturae  derivatur,  cuitfs  inveniendi  ratio  (licet  unam 
eandemque  non  omnes  aftrologi  fequantur)  cum  figno 
horofcopi  minime  cohaeret.  De  iftis  autem  vitae  caiibus 
hic  tantum  fermo  eft;  non  autem  de  moribus,  operibus, 
artibus,  dignitate,  coniugio ,  prole,  caet. :  quae  omnia, 
cum  in  Maecenate  et  Horatio  admodum  diverfe  fuiilent 
comparata  ,  in  utriusque  genitura  etiam  multa  aliter  col- 
locata,  atque  fere  ipfa  figna  natalitia  diverfa  ex  aftrologiae 
praeceptis  fine  dubio  poftularunt. 

Scorpioncm  Horatius  epitheto  ornavit  e  doctrina  aftro- 
logica,  utvidetur,  penitus  defumto ,  partem  violenbio- 
rem  horae  natalis  appellans.  Violentius  autem  fignum 
non  incommode  vocari  opinor  Scorpium,  quatenus  habi- 
tus  eft  eius  naturae,  ut  homines  fub  eo  nati,  ad  omnem 
violentiam  et  faevitiam  proni,  bellorum ,  caedis,  rapi- 
naeque  ftudio  tenerentur,  ut  beliatores,  venatores,  gla- 
diatoresque.  Quod  et  declarant  verfus  Manilii,  lib.  IV, 
217  fqq. 

Scorpius,    armata  violenta  cujpide  cauda, 
Oui,  fua  cum  Phoebi  currum  per  Jidera  ducitt 
Jlimatur  terras  eb  fulcis   femina   mifcet, 
Jn  bellum  ardcntes  animos,     et  JMartia  cajira 
JiLfficit ,  et  midto  gaudentem  fanguine  civcm: 
JSec  praeda,  quam  caede  magis  ;  cumque  ipfa  fub  armis 
Pax  agitur,   capiunt  faltus,  filvasque  pererrant : 
]\'u7ic  homiunm,  nunc  bella  geruut  violenta  ferarum : 
JNunc  caput  iu  mortem  venduut,   et  funus  arenae; 
Atque  hojlem  Jibi  quisque  parat,  cum  bella  quiejcunt. 
Sunt  quibus  et  Junulacra  placent,  et  ludus  in  armis, 
(  Tantus  amor  pugnae  ejl,')  dijcuntque  per  otia  beilunit 
Jlt  quodcunque  pari  Jtudium  producitur  arte. 

Ingeniofiilimae  et  doctilEmae  Editoris  celeberrimi 
mihique  amicilfimi  horum  verborum  interpretationi  ideo 
adlentiri  dubitabam,  quoniam  fignum  in  hora  nataii  fur- 


702  AMALECTA 

gens  reliqnis  fignis  vi  et  eiFectu  praevalere ,  nemo  Aftro 
logorum  facile  concedct.  Habetur  enim  hocce  fignun 
eo  tantum  feufu  primarium,  nomineque  fuleris  nataliti 
inlignitur,  quatenus  ex  ipfo  invento  reliqua  figna  confti 
tuantur  et  ordinentur,  ipfumque,  ut  Firmicus  ait,  reli 
quis  quafi  aditum  praebeat.  Vi  autem  atque  eifeccu  et  e 
fideri,  inquomedium,  et  ei,  in  quo  inmm  invenitu 
coelum,  pofthabendum  eft. 

Sequuntur  verfus:  Tc  Iovis  impio  Tutela  Saturnt 
rcjulgeus  eripuit  caet.  Saturnum  omnino  noxium  ,  Io- 
vem  vero  falutare  fidus  habituu  eile,  res  eft  notiiiima. 
Fieri  igitur  potuit ,  ut,  li  hi  planetae  in  genitura  ra- 
diatione  aliqua  fibi  invicem  invenirentur  oppofiti,  altei 
alterius  vim  feu  profperam  feu  perniciofam  iniringeret  et 
mitigaret.  In  Maecenatis  genitura  Saturni  vim  noxiam 
vi  lovis  falutari  mitigatam  eife,  apparet.  Hoc  autem 
varie  accidere  poteft,  cHimmotto  Iupiter  fit  in  dextro,  Sa- 
turnus  autem  in  finiftro  fidere  collocatus;  quod  quidem 
neceife  eft,  ut  lupiter  in  iuperiore  parte  politus  Saturni 
in  inferiore  conftituti  vim  maiignam  fuperare  poffit.  Si 
igitur,  quod  admodum  verifimile  eit,  qttae  modo  conv 
rnemoravit  fidera  Horatius,  Libram,  Scorpionem,  et 
Capricornum ,  iu  genitura  Maecenatis  praecipua  occupalfe 
])Onamus  loca,  cardines  certe  coeli  quosdam,  atque  v.  c. 
in  Capricorno  horofcopum  concipiamus  eife  inventum, 
et  in  eodem  figno  fimul  Saturnum,  lovem  autem  in  Li- 
bra  vel  in  Scorpione:  quae  de  Maecenatis  valetudine  vi- 
taeque  cafibus  alias  nota  funt,  ex  hac  liderum  conftitutio- 
ne  fecundum  aftrologiae  praecepta  fatis  accurate  praedici 
videbimus.  Tum  enim  in  Libra  vel  Scorpione  medium 
invenitur  coelum,  Iupiterque,  ut  ipfa  verba  Firmici 
(ex  lib.  VI.  cap.  10.)  adhibeamus,  dextrum  qnadrati 
latus  pofhdens  quadrata  radiatione  refpicitSatumum,  eius- 
que,  in  finiftro  quadrati  latere  et  in  Capricorno  confti- 
tuti,    ideoque  aegritudines  et  gravifiima  vitae  pericula  et 

diicri- 


A  B     U  Q  R  A  T  II     CAIiMISA.  ;  C>3 

difcrimina  (ex  Firmici  lib.  V,  cap.  5.)  praefagientis,  vim 
peftileram  mitigat  et  infringit. 

Quaecunque  autem  alia  adhuc  iniri  poffit  harum  ftel- 
Jarum  difponendarmn  ratio,  non  aeque  bene  procedet; 
certe  in  hac  propofita  ratione  multa  alia  etiam  Maecenati 
ita  polfunt  accommorlari,  ut,  eius  genituram  revera  ita 
comparatam  fuiile ,  dubium  vix  relinquatur.  Sic  v.  c. 
Satuinus  in  horofcopo  pofitus  (vid.  Firm.  lib.  III.  cap.  5.) 
multorum  malorum  et  periculorum  adventum,  aegritu- 
dines  et  languores  iignificat,  Iupiter  autem  in  Libra 
vel  in  Scorpione  conftitutus  (vid.  eiusd.  lib.  V.  cap.  /4.) 
iungit  homines  potentibus  viris  aut  ducibus  vel  regibus, 
corumque  res  et  fecreta  iis  committuntur;  pariterque  in 
medio  coelo  (vid.  eiusd.  lib.  III.  cap.  4--)  magnos  decer- 
nit  honores,  publicorum  negotiorum  facit  principes, 
necnon  imperatornm  negotia  tractantes.  Horofcopus 
denique  in  Capricorno  et  medrum  coelum  in  Libra  ^  vid. 
eiusd.  lib.  V.  cap.  1)  homines  faciunt  pios,  honefti  gra- 
tia  fermonis  ornatos,  doctos,  et  diis  vota  reftituentes 
ex  quibusdam  necefTitatibus  vel  periculis  liberatos;  ita 
wt  Horatius,  cum  fub  finem  carminis  munera  ex  voto  diis 
perfolvere  hcrtetur  Maecenatem  ,  ipfius  etiam  horofcopi 
clecreta  videatur  efle  fequutus.  Caeterum  in  genitura 
Maecenatis  in  Scorpium  aeque  ac  in  Libram  cadere  po- 
tuifle  medium  coelum,  neminem  doctrinis  aftrologicis 
imbutum  ofiendet;  cum,  imeriectis  inter  horofcopum  et 
znedium  coelum  270  paTtibus,  medinm  coelum  inde  a 
parte  271  inciperet,  atque  deinceps  per  50  partes  produ- 
ceretur,  ita  ut  undecimum  aeque  ac  decimum  ab  horofco- 
po  fignum  occupare  poflet. 

Quae  de  Maecenatis  genitura  cum  iam  fint  expofita, 
in  promtu  eit  et  alia  verfus  Horatianos  interpretandiratio  ; 
quae  eo  fit  probabilior,  quatenus  omnia,  quae  de  aftris 
adfert  poeta,  ex  Maecenatis  genitura  omnino  defumta 
jefle  videntur.  Quod  enim  de  loco  horofcopi  f.  oriu  ne- 
quaquam  licuit ,   ut  eum  vicdentiorem  horae  natalis  par- 

tem 


704  AMALECTA 

tem  diceret  Horatius ,  de  fuperiore  coeli  cardine  i.  me- 
dio  coelo  omni  iure  licebat.  Itaque  cum  aftrolngos  iftam 
lovis  et  Saturni  conftitutionem  tanquam  rem  gravilrimam 
in  Maecenatis  genitura  faepius  commemorantes,  atque, 
ut  meticulofum  huius  viri,  de  ea  forfan  altius  iudagantis, 
(de  fignorum  enim  iftorum  decanis  et  finibus,  in  quibus 
hi  planelae  invenirentur  pofiti,  et  de  multis  aliis  rebus 
adhuc  poterat  difquiri)  animum  confirmarent ,  vim  lo- 
vis  falutarem  noxiae  Saturni  praevalere  demonftrantes 
audivillet  nofter:  quam  proprie  proferre  volebat  fenten- 
tiam,  quaecunque  fucrit  gcnitura  mea,  hanc  geniturae 
Maecenatis  indolem  refpiciens,  fic  expreffit:  Seu  Libra, 
feu  me  Scorpius  adjpicit  lormidolojus ,  (  tanquam  )  pars 
violentior  Natalis  horae,  Jcu  tjranuus  Hejpcriae  Capri- 
cornus  undae,  i.  e.  feu  in  Libra,  feu  in  Scorpione,  feu 
potius  in  Capricorno  fit  canio  coeli  fuperior  in  genilura 
mea  caet.  Vocabulum  ad fpiccre  de  ftella  in  meclio  coelo 
pofita  aeque  adbiberi  poteft.  Reliqua  etiam,  quae  fupra 
de  horofcopi  figno  funt  obfervata,  ex  eo  quidem  folo 
aftrologicas  de  valetudine,  morte,  aliisque  vitae  cafibus 
diiquifitiones  minime  pendere,  pariter  de  medio  coelo 
fuiit  monenda. 

4        III.   3- 
v.    13  —  16. 

Hac  le  merentem ,  Bacche  pater,  tuae 
Pexcre    tigres  —    —  — 
—  —  hac   Quirinus 

Martis  equis  Acheronta  fugit. 

Priora  expreilit  Ovid.  Trift.  V.  5.  19. 

Jpfe  quoque  aetherias  meritis  invectus  es  arces 
Qua  11011  cxiguofacla  labore  via  ejt. 

de  Eaccho.  Pofteriora  concinunt  modis  Pindaricis   apud 
Plutarch.  de  Superftit.  p.  167.  E.  fr.  Heyn.  p.  94.. 


AD     HORATII     CARMINA.  705 

XSiVOl  yag  avoaoi   v.ai   ayyoaoi 
%6  vccv    ts   atrsigoi    fiagvfio  av 
iroo^ixov    irgCpsvyoTss  'A%£0OVTOf. 

de  Diis. 

III.     5- 

v.   55- 

Tetidens   Venajranos  in    agros 

Aut    Lacedaemonium    Tarentum. 

Parum  probabile  eft,  Romanos  Reguli  aetate  praedia  in 
Campania  atque  in  Tarentino  tractu  habuiffe.  Igitur 
Horatius  aut  fuae  aetatis  rationem  habuit,  aut,  quod 
probabilius  videtur,  omnino  amoeniffimas  regiones  de- 
fignare  voluit. 

III.   6. 

r.   37. 

Sed  rujiicorum  mafcidd  militum 
Proles ,  Sabellis  docta  ligonibus 
Verjare  glebas  caet. 

Locum  optime  illuftrat  Columella  de  Re  R.  L.  I.  Praef. 

§.  17.  At  viehercules  vera  illa  Romidi  proles  ajjiduis  ve- 
natibus  nec  minus  agrejiibus  operibus  exercitata ,  JirmiJ- 
Jimis  praevaluit  corporibus ,  ac  viilitiam  belli,  quum  res 
pojlulavit ,  facile  Jujiinuit  durata  pacis  laboribust  Jem- 
jwrque  ru/iicam  plebem  praepofuit  urbanae. 

III.   8- 

P.  114.  de  Baccho,  hortorum,  maxime  pomorum 
Deo  prirao  loco  memorandus  erat  Pindari  locus  apud 
Pluiarch.  Sympof.  quaeft.  IX.  14..  p.  74.5.  A.  (fr.  Heyn. 
p.  96.): 

Ssvdgawv   he   voy.hv    Ajovu- 
ao;    TvoXvyatys    al)t,a\st 
ayvhv  (pe-yyoj    G7rcuoac. 

Tom.   II.  Y  V  v.    10. 


706  A  N  A  L  ]i  C  T  X 

V.    lo. 

Corticem  adjirictum  pice  dimovebil' 
Ampltorae 

Eadem  ornatus  ratio  in  Archilocho  V.  2. 

'AAA'  ayst   ovv  xw2lvvi  S-oy;  oia  aeXjxara  vyo$ 
Qoira,   kcu  HoiXxv  irvjp.ar  cxfytXy.s  nabwVi 

III.    16. 

V.  4-2  fqq. 

JMulta  petentibur 
Defunt  multa.     T>eue  eji ,   cui  Deus  obtulit 
Parca,    quod  fatis  eji ,   manu. 

Conveniunt  haec  cum  aureis  -yvcyjuaij  (forte  Syri  vel  La- 
berii)    apud  Senec.  Ep.  103. 

Delunt  iuopiae  multa,   avaritiae  omnia, 

Is  minimo  egct  moriuUs^    qui  minimum  cupit. 

Quod  vuit,  habct,  qui  velie,    quod  Jatis  eji,    poteji. 

III.    2  0. 
P.  201.  col.  l.  extr,   Statii  loco  adde  Ovid.  Met.  XIII. 

54-7- 

Vtque  furit  catulo  lactente  orbata  leaena 
Siguaque   nacta  pedum  jequitur,      qucm    non  videt, 

hojtem. 

et  ad  v.  3.  Jugies  inaudax  praelia  raptor  Martial.  VIII. 
26.   1. 

Non  tot  in  Ilois  timuit  Gangeticus  arvis 

liaptor,  in  Ilyrcano  qui  Jugit  albus  equo. 

ubl  aWus,  'xJivQQi  tw  inaudax  refpondet» 

v.  »3.  14. 

Fertur  et  leni  recreare  vento 
Sparjum  odoratis  humerum  capillis, 

De 


XD     HOKATH     CARMINA.  707 

De  vento  flabellis  facto  nondum  muto  fententiam ,  etiam 
propter  adi.  epitheton  leni,  Diofcorid.  XII.  1.  (Anal.  Br. 
I.  4-95-); 

"PiTiSa  t>)v  y.aXay.o"atv  a  s)  irotjelav  ayTatc 
Tlaoy.sv)c  yhiary  Sijns  irao*  Ovoaviyj, 

\E£  evvSfc  §sy.arsvjxa'    rb  h'  ysXiov  $aov  BdXiroc 
'H  'raioy  jxaXaKolc  sKrpeTrerat  Zs(pvgot;. 

Vbi  cave  mutee  y  'raioy.  Senfut; :  Iam  Zephyri  refrige- 
rio  permulcetur  traioa ,   tabellis  Veneri  dedicatis. 

III.    2  1. 

Cum  toto  comparandum  epigr.  Ionisl.  in  Anal.   Br. 
I.   161.  maxime  vv.  g  —  12. 

NfKTao 7T0T0V   oXfitov ,    a:v5ocWojo"i, 

"Evvbv  rov  -/^aiosiv  (pdgjxaKOV  avro(pvsc. 

Tov  SaXiat  (piXa  rsKva,    (ptXo(pgoavvai  re,  yooolrs* 
Tcuv  ayaSwv  (iaatXsvc  olvoc  abst^s  (pvatv. 

r.  13. 

Tu  lcne  tormeiitum  ingenio  admoves 
Plennnque  duro. 

Iacobs  hunc  locum  admovit  Afclepiacleis  (Anal.  Br.  I. 
213.  c.  X.  1.): 

0~  w  «1  »      ~         >  r  t      v 

tvoc  smuroc  sAsyyjtc.  epav  agvevjxsvov  yjxtv 

Wraaav    ai  koXXoi  NfKayo^v  nrgoTroaetc. 

usti  Iocum  emendavit  Alberti  ad  Hefych.  v.  ^Tacisv.  Ho- 
VBtiurd  expreffit  Sil.  XI.  237. 


Donec  pnlfa  farnes ,  eb  Bacchi  munera  duram 
Laxarunt   mentem. 


Mox 


703  AKALECTA 

Mox 

—  et  areanum  iocofo 
Confdinm   retegis  JLyaco 

forte  nihil  amplius  eft,  quam:  arcana  pectoris  retegis, 
promoves  loco  (ut  Epod.  XI.  14.  ubi  plura  vide ) ,  effi- 
cis ,  ut  homines  fecreta  animi  eloquantur.  Lyaeum  io- 
cofum  expedit  Xenoph.  Sympof.  p.  127.  Bach.  0  oivog, 
anSujv  t«\"  \pu%ac,  Tac  p.iv  Xvirac —  aoip.i^si ,  Tag  8i 
(pi\o(ppoavvag,    uj^irsg  eXaiov  (pXoya ,    kysigsi. 

v.   17. 

Tujpem  reducis  mentibus  anxih 
Viresque  et  addis  cornua  pauperi  caet. 

Primo  loco  commemorandum  erat  fplendidiffimum  Pin- 
dari  fragmentum,  quod  in  Excerpto  L.  XI.  Athenaei 
apud  Cafaub.  Animadvv.  XI.  c.  4.  p.  782.  legitur:  av%st 
yag  aa)  rge(psi ,  fxsyaXvvst  rs  t))V  -^vyyjV  y  kv  toI; 
totol;  Siarpifiv) ,  ava^ujrrvgovaa  vovv ,  6ic  (pyat  Hiv- 
bago;' 

dviV  ocvSomttcov  •u.ap.aTwhssc  o'iyov- 

rai  p.egip.vai  CTySswv  s^cv,   irsXdysi 
h'  kv  iroXvygvaoio  ttXovtov 
irdvTs;  taa  vs.op.sv  \[/£u5vJ   7rooc  axTav. 
0;  jxsv  aygyfxujv ,   a(pvsi- 
oc  tots,   to\  5'  av  ttXovteovtsc  ast,ov- 
Tai  (ppevac  apirsXivoi;  to£,oi;  dajxsvTSC. 

ubi  (pqsvsc  ajxirsXivoic  to'£ozc  hafxevTsc  felici  audacia  di- 
ctae  ehriae.      Similiter  Martialis  III.  68«  5-  6. 

Hic  iam  depojito  pofl  vina  rojasque  pudore, 
Ouid  dicat ,  nejcit  faucia  Terpjichore, 

Dapfaicn  mero  Jauciam  plenius  appellat  Apulei.  Met.  IX. 
p.  601.  Oud.      Nofter  Serm.  II.  1.  24.. 

—  —    Saltat  Milonius ,    nt  Jemel  icto 
AcceJJit  Jervor  capiti ,  numernsque  lucernis. 

III. 


AD      IIORATII      CARMISA.  7  09 

III.    2  8. 

x.q.io. 

Tu  curva  rccincs  lyra 

Latonam  eb  celeris    fpicula  Cynthiae 

Callimachi  loco  adde  Eurip.  Hec.  462. 

2uv    AyXidci.    rs   v.ovgaig 
'Agrifu^og  rs  Ssag 
X  gv  o eav    dp.^vv.a 
T 0 £ d  t    svXoyyoia. 

Coll.  Noftri  I,  21.  11.  12.  -       . 

IV.  1. 

v.  32  —  35- 

Sed  cur    heu,     Ligurinc,   cur 

Manat  rara  meas  lacrima  per  genas? 

Cur  facunda  parum  decoro 

Inter  verha  cadib  lingua  (ilentio? 

Cum  prioribus  Noftri  vv.  Iacobs  compofuit  Diofcoridis 
XXIV.  3.  (Anal.  Br.  I.  4.99.) 

Tsgirvorars  Movoyoiv,  'Avdv.gsov,   cv  Vi  BaSvXXcv 
XAiuoov  vireg  vtuAiV.cuv  7roAAa'vu  fidxgv  ykat;. 

rofterioribus    concinunt    Valerii   Aeditui   (Catal.    Scal. 
p.  205.): 

Dicere  quum  conor  curam  tihi ,    Pamphila,   cordis, 
Ouid  mi  ahs  te  quaeram ,  verba  labris  abeunt. 

Per  pectus  miferum  manat  fuhito  niihi  fudor ; 
Si  taceo  fubitus ,   duplo  iterum  pereo. 

Si  baceo   fuhitus  explicant  Horatiana:    inter  verha  cadit 
lingua. 

IV.     2. 
v.  45. 

Tinn  meae  (Ji  quid  loquar  audiendum ) 
Vocis  acccdeb  hona  pars  caet. 

Yy   3  Vt 


7*0  ANALECTA 

Vt  verba:  tntn  meae  vocis  etc.  ad  Augufti  triumphum. 
referri  poffent,  in  antecedentibus  aliquid  eiTe  debebat 
quod  eo  duceret.  Igitur  ludus  jmblicus  latiore  fenfu 
effet  accipiendus :  laetitia  publica  e  triumpho ,  non  ludi 
publice  voti.  Sed  fatius  erit,  hoc  tetraftichon  omnino 
ad  hilaritatem  publicarn,  e  Caefaris  reditu  conceptam, 
referre,  non  ad  pompam  triumphalem,  quamfeqq.de* 
mum  exponunt. 

v.  49. 

Tuque  dum  proccdis ,  lo  triumjjhe, 

Katio  grammatica  utique  poftulat,  ut  tu  ad  Triumphum 
referatur.  Erit  adeo  Triumphus  Deus,  perfona  inclutus» 
plane  ut  Epod.  IX. 

Io   Triumphe  tu  vioraris  aureos 
Currus  et  intactas  boves. 

Atque  haec  ratio  lyrico  poeta  Fatia  digna  videri  debet: 
JE.t,  o  Triumphe,  dum  tu  procedis,  interpofito  lo  follen- 
ni  acclamandi  formula.  Triumphus  adeo  ducit  pom- 
j>aui  fuam,  antevolat  eam,  cui  acclamat  fpectatrix  turba, 
lo  Triumphe.  Maiori  adeo  litera  Triumphi  nomea 
fcribendum. 

IV.  5. 

v.   5- 

I.ncem  reddc  tnac,    Dux  bonc ,  patriae; 
Irrjlar  Veris   enim  vultus   ubi  tuus 
Adfidfit  popnlo,  caet. 

Proiectioris  adulationb;   eft  Martial.  VIII.  2 1.  11.  12. 

Iam   Caefar  vcl  nocte  veni :  fient  aflra  licebit, 
ISlon  deerit  populo ,    te  veniente ,   dics. 

De  vultu  Veris  fpeciem  praeferente  vide  loca  Iacobfio  ad 
Anthol.  I.  p.  310.  allata. 

IV. 


A£)     UORATll     CAKMINA,  7.11 

IV.    9- 

v.  1 3  fqq. 

JXou  fola  comlos  arfit  adulleri 
Crines   et  aurum   veflibus  illitiim 
Mirala  rcgalesque   cultus 

Et  comites  Helene  Lacaena. 

Eurip.  Cycl.  180  fqq-  de  Helena 

'E-rrs/  ye  ToXXolq  yfisrai  yajxovjj.ev)if 

T-/jv  tooCotiv  f  9  tovc;  S-vXdnovc  tovc  %oikIXovu; 

Tlsg)  Toh  axeXoh  idovaa,  xai  tov  yovasov 

KXoiov  (pogGvvTx  Ttg\  jxsaov  tov  avysva 

'E%£irrQYj$y,  MsvsXswv  avSgwTtov 

jVwcjt&v  XiTovaa. 

Epod.  vm. 

▼.  5.  6. 

JJietque  turpis  inter  aridas  nates 
JPodcx  velut  crudac  bovis. 

Aliter  eandem  rem  exhibuit  Antipat.   ThefT.  IV.  (Anal. 
Br.  II.  p.  110.) 

T;;v  Zyqyv  £?n  v&ra  Av/.aivi8af  fvfv  'AQgoSiTy; 
Awfiyv  9  rvjv  kXd(pov  xavroc  aTvyorsgyv  caet. 

Carmen    Saeculare. 
v.  61—64. 

Augur  et  fulgente  decorus  arca 
JPhocbus ,     acccptusquc.novcin  Camenis, 
Oui  jalutari  levat  arte  jejjos 

Coryoris  artus. 

Forie   obvevfabantur  Horatio  Pindarjca  Pyth.  V.  50  fq%. 
eaadem  Apollinis  virtutea  repraefentantia ; 


712         ANALECTA    AD     IIORATII    CARMINA. 

'O   c)*  ag^/ayerai;  tScun    'AnoXXwv 
&yqa<;    ahip    (pofiuj 

'O   na)  fiaosiav   voavjv 

'AHbajxar    avbqeam    na) 

Tvvaiz;)  vejxsi ,      vogsv  rs  Ht$aoivt 

AlScvji  rs  Molaav   ol<;  av  iSekn 

'AnoXejxov    ayayCvv 

'Ef   irqanioa;  svvojxiavt 

Mu^ov  r    ajx(p^£i 

Mavryiov. 


LIPSIAE,      ex     orriciivA    Pkzoldii. 


0 

> 

H 

m 

od  r1 

H 
H 
C« 
B 

H« 
c+ 

■31 

O 

f» 
O    C3 

O    v. 

H 

•  0) 

•  • 

nlWmm 
ffiSSSl 


lllr" 


ilffllilililinnluila 


HliHiffiiff 


illililliflffllwlllffflil* 

Illllfi 


Mfn»?MJuo»r 


m \lm    I 


1  wmll!!H»l!li{llt>tl{lM^ilu 

■  ;!'v^'  KehI  WlffiSm  :•  M\') 
InmUmWmmlmMMm 


iimm 


■  '■'■'•'  •  '■  ■•  ■  «'■■''■' 


H«M» 


ifflSIIlllSI 


w!$? iliilli 

''u^llfw8l!l»ll!«BMilltra 

IfiBnM  IIIIHl